'De koningin der dode steden' -
zoals Utrecht wel honend wordt
genoemd - lijkt haar depressie
te hebben afgeschud. Vijftien
jaar geleden was Utrecht een in-
gedutte stad, nu zijn er méér
dan tachtig café's in de binnen-
stad en slaat vermaak de klok.
Met de komst van onder meer
grand-café Scala of pub Mick
O'Connells is het grijze en
conservatieve imago van de stad
allang niet meer op zijn plaats.

- XANDER BRONKHORST -

In de voormalige Scala-bioscoop
aan de Potterstraat is na een groot
media-offensief het grand-café
Scala van start gegaan: 24 uur open
in het weekend. De entree is niet
echt uitnodigend. Onder de enorme
lichtbakken, een overblijfsel van de
oude bioscoop, is moeilijk te onder-
scheiden wat zich in het donkere gat
achter de drie bad boys in black be-
vindt. Het televisiescherm naast de
ingang laat zien dat op het podium
een meisje een striptease opvoert,
onderwijl met haar achterwerk het
kruis van een discoganger be-
werkend.

Op zaterdagavond blijkt in de oude
bioscoopzaal - die overdag dienst
doet als grand-café - de table de
journaux aan de kant te zijn gescho-
ven. Achter het podium, dat inmid-
dels door een enthousiast dansende
menigte in beslag is genomen, hangt
nog het filmscherm. 'Heb je hon-
ger? Wij hebben ook hot-dogs, to-
sti's, saté en broodjes ham en kaas',
wordt om de paar minuten geprojec-
teerd. quot;Reclame in een café, dat kan
toch nietquot;, foetert een AIO virologie
die even poolshoogte komt nemen.
quot;En heb je die bar gezien, het lijkt
wel een AC-restaurant met die vitri-
nes.quot;

Het gros van de bezoekers van Sca-
la lijkt niet afkomstig uit de univer-
sitaire wereld. Boven in één van de
twee bruine kroegen - die in scherp
contrast met de drukke dansvloer
beneden de trieste aanblik bieden
van een oude stationsrestauratie -
bevestigt de barman die indruk: quot;In
het weekend zijn het vooral de echte
Utrechters die hier komen en ook
wel criminelen. Studenten zie je
vooral door de week. De eerste re-
acties zijn overweldigend. In
Utrecht was er blijkbaar echt be-
hoefte aan een goede danstent.quot;
In het nieuwe café de Bacchant aan
de Vinkenburgstraat waar het angst-
wekkend stil is (quot;slechte promotie
en een voorpui van een verzeke-
ringsmaatschappijquot;) heeft het selec-
te groepje aanwezigen slechts 'foute
verhalen' over Scala gehoord. Toch
vinden ze een gelegenheid waar ge-
danst kan worden wenselijk. quot;Na
twee uur 's nachts kun je eigenlijk
alleen een beetje uitkakken op de
Nobelstraat.quot;

Primus

Prof.dr G.H. Jansen, schrijver van
het standaardwerk 'De eeuwige
kroeg', bestudeert al tientallen jaren
het Utrechtse kroegleven. Volgens
hem is Utrecht toe aan het 'mega-
concept Scala'. quot;Het moet zich na-
tuurlijk nog bewijzen, maar Utrecht

De Top Tien van
Gerrit Jansen

1.nbsp;Primus

2.nbsp;Van Wegen

3.nbsp;O'Leary's

4.nbsp;De Vriendschap

5.nbsp;Polman's Huis

6.nbsp;De Postillon

7.nbsp;De Zes Vaatjes

8.nbsp;Ledig Erf

9.nbsp;De Doerak
10. Dikke Dries

ontwikkelt zich steeds meer tot hart
van Nederland en ook nieuwe stads-
delen als Leidsche Rijn zullen zich
op de historische binnenstad rich-
ten.quot;

Jansen vindt dat de birmenstad in de
afgelopen twintig jaar 'veel gezelli-
ger' geworden. quot;Vroeger kon je op
de Oudegracht bij wijze van spre-
ken een kanon afschieten zonder
noemenswaardige schade aan te
richten. Tegenwoordig is er op de
grachten en op de pleinen veel meer
leven.quot; De groei van het aantal
dranklokalen in Utrecht vindt
volgens Jansen zijn oorsprong op 7
februari 1974: de opening van café
Primus in de Jan van Scorelstraat.
quot;Dat was echt een doorbraak. Voor
het eerst waren er buitenlandse bie-
ren te krijgen in Utrecht. Dit bete-
kende het einde van de 'pils-mono-
cultuur'. Bovendien werd het café
in Utrecht-Oost een groot succes in
een tijd dat kroegbezoek nog niet
sociaal geaccepteerd was. Vanaf de
opening van Primus zag je allerlei
nieuwe gelegenheden opduiken met
vijf, zes tappen.quot;

Uit 'Een Universiteit in Utrecht',
het onderzoek dat de universiteit in
het kader van haar 360-jarig bestaan
heeft gedaan naar haar relatie met
de stad, blijkt dat bijna een kwart
van alle studenten vaker dan één
maal per week te vinden is in een
Utrechts café. Volgens Jansen heeft
de groei van de 'onderwijsfabriek'
grote gevolgen gehad voor de om-
vang van het kroegleven. quot;In een
tijd dat de samenleving individuali-
seerde kwamen er duizenden jonge-
ren zelfstandig in de stad wonen.
Dat waren mensen die 'uit' wilden
en vaak niet gebonden waren; ze
gingen op zoek naar warmte en die
vonden ze in de kroeg. Daarbij ver-
schafte het beurzenstelsel al die stu-
denten een zekere financiële onaf-
hankelijkheid.quot;

Stamgast

Karin van Steensel, voorzitter van
de Federatie van Utrechtse Gezel-
ligheidsverenigingen, vergeleek tij-
dens de presentatie van het onder-
zoeksrapport de fimctie van de stad
voor de student met die van een
bordeel; je maakt gebruik van de
voorzieningen en bent weer weg.
quot;Maar dat geldt eigenlijk vooral
voor de beginnende studentenquot;,
meent ze. quot;Nu ik wat langer in de
stad woon en het erop lijkt dat ik
hier misschien wel wil blijven,
begint er liefde te groeien. Minstens
drie keer per week zit ik wel ergens
op het terras of in de kroeg. Ik
moet echter bekennen niet erg
trouw te zijn aan de kroegen die ik
bezoek.quot;

Jansen is wel een loyale stamgast.
In café Van Wegen in de Lange
Koestraat komt hij bijvoorbeeld al
meer dan veertig jaar. Toch heeft hij
altijd bewondering gehad voor ver-
nieuwers in de horeca. quot;Primus was
een trendsetter, het Polmanshuis
maakte de weg vrij voor grand-
café's als Zeezicht, Oudaen en 't
Hoogt, en misschien zet Scala wel
iets nieuws in beweging.quot;
Ook de komst van de nieuwe Ierse
pub Mick O'Connells ziet hij als
een aanwinst. quot;De mooiste kroeg-
cultuur van de wereld vind je na-
tuurlijk in Groot-Brittannië en
Ierland. Maar de echte vernieuwer
was O'Leary's bij de Molen. Dat

De Top Tien van
Karin van Steensel

1.nbsp;'t Weeshuis

2.nbsp;Eigen schuld

3.nbsp;De Poort

4.nbsp;Boomhoek (Loosdrecht)

5.nbsp;Jan de Winter

6.nbsp;De Vriendschap

7.nbsp;La Comedy

8.nbsp;Vooghel

9.nbsp;'t Pandje
10. 't Pakhuis

Na de Adelaarstraat Is nu ook het
Jansdam een Ierse pub rijk.
Op de plaats van het ontplofte café
Jansdam verrees 'Mick O'Connells'

Foto: Maarten Hartman (© U-Blad)

was de eerste Ierse pub in Utrecht
en die is ook wat intiemer.quot;
quot;Best of friends, best of friendsquot;,
verzekert Conor Murphy als de ver-
houding met die andere Ierse pub
ter sprake komt. Murphy begon sa-
men met Vincent O'Reilly vorige
maand aan het Jansdam Mick
O'Connells, genoemd naar de grote
ster van het Gaelic-football in de
jaren vijftig. quot;We zijn naar Utrecht
gekomen omdat dat hét historisch
centrum van het katholicisme in
West-Europa isquot;, grapt Murphy.
Dan serieus: quot;Ik denk dat de vele
jonge, internationaal gerichte, men-
sen in Utrecht het leuk vinden af en
toe een andere cultuur te snuiven.
Hier is zelfs het personeel achter de
bar Iers, geworven via een adverten-
tie in de Cork Examiner.quot;

Verkroeging

De zaken in O'Connells lijken niet
slecht te gaan. Vele nieuwsgierigen
komen zich in de pub laven aan
Guinness en Jameson. Murphy en
O'Reilly hebben bovendien snel een
goede relatie met het Utrechts
Studenten Corps weten op te bou-
wen; nooit slecht voor de bieromzet.
Aan de bar zit Raymond, een Ier die
al enkele jaren in Nederland woont.
Hij is minder enthousiast. quot;Ze rich-
ten zich hier tè veel op de wensen
van de Nederlandersquot;, fulmineert
hij. quot;Neem bijvoorbeeld de muziek
(hij knikt maar een luidspreker,
waaruit één van de stichtelijke lie-
deren van Van 'the man' Morrison
schalt). In een echte Ierse pub wor-
den IRA-liederen gezongen.quot; Mis-
troostig neemt hij nog een teug.
Mick O'Connells ligt vlakbij het
Janskerkhof, Scala tegenover de
Neude. Op deze twee pleinen en
ook op het Domplein is er sinds de
late jaren tachtig opmerkelijk veel
horeca bijgekomen. quot;Toen ik begon
met studeren stond op het Domplein
nog die vreselijk lelijke garage, het
was een hoek waar je nooit Wam.
Nu is het Weeshuis toch wel mijn
favoriete kroegquot;, zegt Karin van
Steensel. quot;Je kunt er altijd nog zit-
ten en de muziek is ook lekker.
Even dacht ik nog dat het Janskerk-
hof zich zou ontwikkelen tot een
soort Vrijthof Het is een schitterend
plein. Ik kom vooral bij La Comedy.
Het Pakhuis is meestal veel te vol en
Hoffman vind ik een beetje om te
lachen, het is zo overtrendy.quot;
Of Utrecht ooit de café-cultuur van
Maastricht kan benaderen valt nog
te bezien. De toename van het aan-
tal horecagelegenheden gaat ge-
paard met een stijgend aantal klach-
ten van de binnenstadbewoners over
het gedrag van de kroeglopers. In de
gemeenteraad is de D66-fractie een
kruistocht begonnen tegen de 'ver-
kroeging' van de binnenstad. quot;Als
ik de verhalen hoor over het plassen
in brievenbussen, rondslingerende
fietswrakken en brallende jongeren
dan denk ik dat er een grens is be-
reiktquot;, aldus Jansen. quot;Het is heel be-
langrijk dat er mensen in de binnen-
stad blijven wonen. Al was het al-
leen maar voor de veiligheid.quot;
De gemeente besloot onlangs een
'restrictief beleid' te gaan voeren
ten aanzien van de vestiging van
nieuwe café's. Alleen voor panden
op de Neude mag nog een nieuwe
horecavergunning worden uitgege-
ven. Na de zomer zal daar in de
voormalige sportzaak van Lam-
merts van Bueren een grand-café
verschijnen.

Veel panden in de binnenstad heb-
ben echter al een horecabestem-
ming. Binnenkort wordt bijvoor-
beeld in de ABN-Amro bank aan de
Oudegracht het grand-café 'de Win-
kel van Sinkel' geopend.' Het café is
genoemd naar het eerste warenhuis
in Utrecht dat vorige eeuw was ge-
.vestig in dit pand met 'Vrouwen-
pilaren'. In de toekomst gaat het
dienst doen als centrum voor de ver-
schillende Utrechtse festivals. Weer
een nieuw café in Utrecht.