Phüof. amp; Med, Doft. Philofophiae, Phyfices Experinicn,-
talislt;5c Aftronomiœ ProfeflToris Ordinarii^
NEC NON

Amplißmi senatus academici confenßi,
Nobilißmae Facultatis Memcae decreto,
PRO GRADU DOCTORATUS,

Summisque in MEDICINA honoribus amp;
privilegiis rité ac legitime confequendis,

fx A i.
I Iii 4

; S

4 •• y

-.-ù.....

V - i.

.i -

SÜPREMJE MENTIS quot;ORACULIS INTERPRE-
TANDIS IN ECCLESIA^ QUiE CHRISTO TRA-
JECTI AD RHENUM COLLIGIXUR , PR^FEC-
TO ERUDITISSIMOjFIDELISSIMO 5 ^STUMA-
TISSIMO»

FRATRIBUS EXOPTATISSIMIS , DEBITO
HONORE ATQUE OMNI FRATERNO AMC-
ÄE. AD ROGUM USQUE PROSEQUENDIS

t \'

]

- -.-■-r

4 . •

îr T

izzoa r.Tw.

.„i.. KJ.. À

îi

■i-f. OD-/. î

1 /^QK\'OH

- If

I»

-\'k

nter emnes res 5 quas , ad vitam amp; fani-«
tatem noflram confèrvandam, utiles
atque necefïarlse fiint, nulla efl , quae
tantam utiiitatem habet, quam aër. Unde Hip-

pocfütes inquit: Tanta ^omnibus corporibus fpi-
ritus necejfitas exjiat^ ut fiquidem omnibus aliis ah-
Jiineat borrw y neque cïbum Jumat^ neque potum ^

pojjît tarnen dies duos vel tres^ plures dueere. fi
cui vero fpiritus in corpus vi^ intercipiantur ^ in
brevi pafte unius diei intereat. Qüod Mügni Viri
-efFaturn, licet obfèrvationes in fubmerfis, fyn-
copticis atque-hyftericis faélae, in quibus viiam ,
per plures dies fine refpiratione, fuperditem fu^
ifle conâitit, nonnikil limitandum effe doceant;
certum tarnen eft, nullum anima! perfeaum at-
que adultum 3 diu vitae prsefêntis figna poffe ex^
hibere, nifi refpiratio duret,eaque fi reftitui non
poflit, de vita omnino aólum atque conclama-
tum eflè. Qua quidem in re uti omnes conve-
niunt, ita valde diffèntiunt inter fe de eo, quod
mër infpiratus animali praeftat. Ünd^ ab omni a-
^o , de ulu refpirationis primario fere difputa-
tum te inter Phyfiologos. Nonnulli (änguinem
ab infpirato aere refrigerari. Älii perrefpîrationeni
a noxiis fuliginibus îiberari. Alii fanguinem, œfiu-
ântem atque raréfaólum ab efîervescentia in dex-

AIÜ ßinguinem in pulmonibus milceri, attenuari
atque dividi, ficque aptum, qui per totum reli^
quum corpus circuletur, reddi. Alii ipfum infpira^
tum aërem; cum fanguine per pulmones tranfeunté
imifceri. Alii denique (ut piures aJiorum femen-
tias omittam) noD ipfum aërem , fed aliquid ipfo
sere fubtilius fpiritum quendam nitro-aëreum,
pabulum vitas aëreum, multisque aliis nominibus
defignatum , ad fanguinem pervenire voluerunt;
quas omnes fententias examinare fi animus eflet,
longe ultra eonfiietos difîertationis limites evaga-
remur. Quareinhac difîèrtatione nobis propo-
fuimus eorum faltem examinare fententias, qui
ftatuunt ope refpirationis ipfum aërem elafticum,
vel aliquid ab aëre diftinélum, ipintum vitse aë-
reum, per pulmones ad fanguinem noftrum per-
venire. Hae utpote fententia fuos hodie adhue
inveniunt patronos, amp; multa funt cum expè-i-
menta, tum obfèrvationes amp; argumenta, qu£e
prima fronte eas extra dubitationis aleam ponere

videntur. , Ut autem ordine quodam n\'oftra» pro
cedat difquifitio, proponemus atque examinabi-
mus in primo Cap. omnia experimenta, obfêrva*
tiones atque argumenta eorum, qui aërem elafti-
cum in pulmonibus cum fanguine mifceri volant^
in fecundo Cap. eorum^ qui pabulum vitse aëreum
per pulmones intra animaliucn corpora pervenire
volunt. Si autem inter omnia ifla argumenta nui-^
Jum reperiamus^quod vel aëris tanfitum^ vel pa-
bull Vitalis exiflentiam evincit , coneludemus jux^
t^ primam fhilofophandi Regulam, a Magno
Newtpno pr^fcriptam ( eaufas gt;rermn Natumlium
nm plures , ejfe admittendas, quam qua . verlt;z funt^
earumque, phmomenis expluandh fußcimt) nul^
Jum aërem aut quomodocunque etiam appella-^
tum vitse pabulum per pulmones intra corpus no-
ftrum pervenire.

Âd experimenta quod attinet, qiiibus aëris tranfîtum
demonftrare conantur ejus patroni, inter ea pri-
mo occurrit illud a CL Swammerdamio (a) inventum,.
atque coram Silvio multisqi^e aliis inftitutum. Aperie-
bat fc: vivo adhuc cani afperam arteriam, in eamque
intrudebat tubulum aeneum» , cui ventriculi canini èx-
ficcati pylorus, cum inteftinl tenuis portione erat alli-
gatus, circumjefto vinculo afperam arteriam circa eun-
dem tubulum arde conftringebat. Oefophago ejusdem
ventricuH, fimilem tubulum, per quem aërem inflare
ppftèt, annexuerat. His ita difpofitis, fpeélatoribusde-
monftrabat, aërem lente diuque in pulmones adhuc
calentes preffum ^ ex diélo ventriculo tranfire tandem
îh arteriam VCnanique pulmonalem^ hinc amp; utrumque
cordis ventriculum. Putant hoc experimento demon-
ftratum elTe ,, dari liberum aëri tranfitum ex pulmonic
bus in fanguinem:, duhitari proinde non poffe, anaër,iaf
ftatu vivo,fano,naturali,cum fanguine per pulmones trans-
eunte, mifceatur. Verum enimvero,, multi iique magni

nominis viri, atque in,experimentis capiendis dexter-
nmi, dantur, qui fibi hoc experimentum fuccefiîfie ne-
gant, quos mter immortalis nofninis G: Harvaus, CL
Bobnms, -Bulfingerus, ^ Haleßus. Quare muiti de
veritate experimenti Swammerdammiani dubitant de
qua taiüen dubitare non polTumus, quoniam à Ci; Viro
coramnbsp;Bart ho lino plimmisque aliis fuit infi:itu-

tum: prœiertimcum alii,fe idem experimentum ten-
t^le, eundemque cum Sèammerdamio eventum habu-
ifie, tefientur, inter d. Berger us {b) atque///.
Mmerûs [^c). Summo tamen jure dubitari poteft, an
id^experimentum doceat, naturaliter aërem L pulmo-
uièus infangumém venire. Non BuIfin^um H)

m iplis vafis fangumeis pulmonis ftagnantem, exprimi po-
ems , quam ut novus per trachœam inflatus, e 4na pïc-
deat. iLa conjeftura, nobis non probabilis vifa eft,
nec tali exceptione opus, cum ipfe experimenti even-
msdoceat, hanc Viam non efle naturalem, fed vi fa-
aam; Jer enim tranßhat m arteriam venLque pul-
monalem, hmc tê utrumque cordis ventriculum, Sed
aer naturaliter in arteriam pulmonalem, dextrumque
cordis ventriculum ingredi non poteft, quoniam fan-
pims motus ex corde dextro per arteriam pulmona-
hquot;quot;\' r l\'f f\'\'\' ingreflbi plane eft oppofitus. amp; profe-
eto, Il Illud experimentum accuratius confideremus,
dubitare plane non pofîumus, quin vel arteriarum amp;

{0 Comment, ^d Inß. Med. Bocrh. §. cci. m.L
(d) Comm. AcM. Petr.fol, Torn: iii. p. 237.

wnarum pulmonalium ofcula, quae in tenuiffima inte-
-riori pulmonis membrana hiant, ab adhibita vi tantope-
re dilatata fmt, ut aërem nunc polîint transmittere:
vel ipfa interior tenuiilima pulmonis membrana , fmiul
cum vafis per eam decurrentibus difrupta, ficque aeri
via fa£ta fit. Non enim aer aequali vi qua refpirando
attrahitur, in pulmones adigitur, neque llatim ubi pul-
mones aëre diftenti fuerint, tranfit, fed multo majori
vi, eaque diu continuata, intropremitur, uti ex 01.
Bart ho Uni Epißoiis {e) intelligere licet, fcribit ille
Swammerdamium „ prefTu cubiti aërem folle contentum
5, in pulmonem canis adigere, iterum novo aëre follem re-
„ plere, verfatoque verticillo iterum in pulmonem intru-
„dere,idque continuare, donee vafa cordis manifefto
5,flatu intumefcantj, Quanto autem major fit haec vis
eâ, quanaturaliter aërem intra pulmones attrahere fole-
mus, nemo, qui ad propriam refpirationem animum
-attendit, non videt. Q^are etiam 111. Hallerus, quiin
commentariis ad Inß. med. Boerhavii^ (ƒ) experimen-
tum in fele femimortua a fe feliciiîime inffitutum nar-
rat, ideoque tranfitui aeris per pulmones tum tempo-
ris favebat, poftea in primis fuis Imeis T^h_yftologi£ {g)
fatetur, airem imputjum afferme ^rteriiS non tranßre iti\'
cor , ^ tunc demum tranßre., quando nimia vi impel\'
litur^ atque hinc petenda ratio,, quare non Omnibus se-
-que fucceflerit experimentum. Uli, qui experimentis
capiendis aiTueti, naturam in fuis aftionibus œmulan-
ïtïir, atque femper prudenti amp; fufpenfa manu id agunt^

\' »

ne partes difFringant, nunquam cum eodem fucceflu il-
lud experimentum inflituere potuerunt, quia nuUasno-
vas vias, vi adhibits, efFormarunt.

Alterum, quo utuntur , experimentum petunt ab
injeclione (a). Aqua in arteriam pulmonalem injeda
tranfit in venam pulmonalem, in bronchia atque a-
fperam arteriam. fi in venam pulmonalem injicitur,
tranfit ex mltimis venai ramulis, in ramulos arteriae,
amp; ex ultimis patulis venarum ofcuHs pénétrât in bron-
chia . imo (f) aqua per afperam arteriam in pulmones
injefta pervenit in venam .amp; Çc) arteriam pulmonalem-
Ex his experimentis putant paters dari communicationem
inter vafa aërea atque fanguinea, adeoque dari vias,
per quas aer ex, pulmonibus in fanguinem tranfire po-
teft. Has autem vias elfe naturales, non vi fadas, de-
monftrat ceracea Ruyfchii materies, quœ injeóia in
pulmones, in quibus prius hœc experimenta inftituta
fuerant,,nulhbi extra vafa effunditur, (quodfemper,u-
bi vel minima ruptura adfuerit, fieri folet) v^faque om-
nia adhuc intégra eife oftendit. . quales pulmones pos-
fidet J, Kaan.Boer have (ä). Neque de veritate ho-
rum experimentorum dubitamus. ex iis tamen conclu-
di nullo modo.poteft, aërem elafticum ex pulmonibus
in fanguinem tranfire. millena experimenta probant,

(a) Trnßon de Rtjp, p. 47. Bergerus phyßologia p. 47.
[h) Btrg£rtts\\.c.-p.46, (c) ßnlfingerus in Comm.^cad.Petropol.
tom.îll.p. 234, 138. (d) lib.de^erfpirAtiom p. fj.

aquam per muitos poros penetrare, qui eîaflicum aë-
rem excludunt. Cl. Mujfchenbroeckms {e) per pluri-
ma experimenta oflendit, facculos ex Vefica Urinaria,,
Inteitinis, Mefenterio, Omento , Ventriculo, Péri-
cardio, Mediaftino, dura méningé faâos, aërem con-
tinere , neque, nifi a nimia aëris expanfione difFrin-
gantur,, dimitterej aquam vero, oleum, fpiritus facile
transmittere; imo poftquam hos liquores emiferunt,ac-
re iterum repletos, eum non magis quam antea trans-
mittere. Demonftrant igitur hsBc adverfariorum noftro-
rum experimenta arterias atque venas pulmonales in
interna pulmonum membrana uti in omnibus nollri
corporis cavitatibus hiare, atque arterias ibidem ro-
rem amp; vaporem, qui halitum noftrum conftituit, ex-
halare, eumque venas bibulas partim iterum abforbe-
re; non vero demonftrant dari vias adeo patulas, per
quas aër fatis libéré tranfire poteft.

Cî. Tahor (a) fequenti ratiocinio atque I experîmeii-
■ to aëris per pulmones tranfitum probare voluit. „ Ae-
n ris extenfio femper imminuitur in loco in quo animal
„ hœret^ Sed fi alfr infpiratus non ingrederetur in
3, fanguinena animalium, ex neceftltate fequeretur, ob
copiam humi^itatis e corporis univerfi poris, atque
5gt; è pulmonibus exfpirationis ope indefinenter erumpen-
3gt; tis , aërem cum animali refpirante conclufum, in ex-

8c feqq.

7« J^fprtatione de aëris pmfemia in humor thus anîmalibus
(a) Exm. Med.Tra^. ïi. Cap. po, pz.

autem fieri nunquam contingit Experimentum
certiffimum eft , atque ab III, Boyleo^Majovio^ Haleßo,
aliifque inftitutum;fed tamen hoc experimentum non pro-
bat id quod vult C/. Tabor, non enim ab imminuta aeris
extenfione, ad imminutam ejus copiam ilico conclude-
le pofîamus: aëris extenfto magis mutabilis eft quam ul-
iius corporis cogniti, pro majori minorive elafticitatis 3
vel caloris gradu, pro variis ponderibus quibus premi-
tur, femper majorem minoremve locum occupât, qua-
propter fi ex minori aëris volumine, ejus imminutam
copiam dijudicare velimus, circumfpicere oportet, an
omnes iftœ conditiones, quae,eâdem manente aëris co-
pia, ejus extenfionem mutare polTunt, eœdem fint. in
îioc autem Cl Taborïs experimento , immutata exten-
fio ex imminuta elafticitate derivari debere videtur.
Nam uti vapores plurimorum corporum ( fumus V. G.
ex candela vel fulphure ardentibus ^ aliisque corporibus;,
quae recenfet Haleßus, exhalans) elafticitatem aëris
îmminuunt, amp; fere plane deftruunt, ita etiam amp; ex-
halationes ex pulmonibus , totaque corporis fuperficie
adfcendentes, elafticitatem aëris in vafis, fub quibus a-
nimalia ponuntur, imminuere pofte videntur. Hoc
quod fuadent expérimenta a CL Haleßo inftituta {b).
Ipfe, vel canis quem experimento adhibebat, aërem
veficâ contentum vix per minutum refpiraverant,
quin vefica adeo effet flaccida, ut aër contentus refpi-
rationi non amplius fufficeret. poftea {c) machinam

^ ^ ) Groejmde

{c)

Exp. \'cviii. c SI7,

tympano non abfimilem conftruebat, aërem, hac ma-
china contentum, faltem per li- minutum refpirare po-
terat; inilruebat dein hanc macliinam 4 mediailinis, ex
pannis kneis confedis, per quae aër exfpiratus trans-
colebatur, ut vapores ex aëre attrahi, atque in media-
ilinis retineri poilent. His mediailinis aceto ebriis, ae-
rem contentum refpirare potuit per 3 minuta, ebriis
faturatiffimo lixivio falis marini, per 3 \'- minuta. Si me-
diallina prius imbuta client lixivio falis marini aut tar-
tari, dein bene exiiccata, per 5 minuta, fi vero illud
fal tartari fortiter effet calcinatum, adeoque vapores
avidiffime imbiberet, per 8 i minuta : unde liquet va-
pores ex animalium pulmonibus exhalantes, elafticita-
tem aeris imminuere ; alias enim aer, five mediaflina
in machina pofita effent, live non, live illa mediallina
hoc illove faie imbuta effent, per idem temporis fpati-
um refpirationi fufficeret: nunc autem mediaftina fali-
bus imbuta, vapores ex aëre attrahendo, ficque impe-
diendo, ne elallicitatem aeris deflruant, aërem perlon-
gius temporis fpatium refpirationi aptum reddunt, amp;
quidem per eo longius, quo avidius vapores imbibunt,
Utl ex fale tartari patet: tantum igitur abeil, ut aer,ob
copiam humiditatis e corporis univerii poris, atque e
pulmonibus exfpirationis ope indefmenter erumpentis,
in exteniione fua deberet augeri, ut potius, quo major ta-
lium vaporum copia in aërem adfcendat, eo minus fpati-
um debeat occupare. Atque h^c quidem experimenta
funt, quae, pro demonllrando aeris per pulmones tran-
fitu , apud ejus fententiae patronos invenire potui. Ad-
feruntur infuper nonnulla argumenta, quae, quamvis in
rebus Phyficis, non idem, quod experimenta pondus
babeant, propofuiffe tamen atque examinaffe juvabit.

înter ea, primo ioco recenferi mereturfubtiliffimum
Magni (a) Be Um i argumentum, ex comparationeo vi cum
animalium pulmonibus defumtum. Corpora, inquit-,
quae media funt inter aërem folliculi, obtufum ovi ver-
ticem occupantis, amp; liquidum amnii, funt ejusdem
cralTitiei cum- corporibus, quœ media funt inter aërem
pulmonic, amp; fanguinem canalium pulmonalium : nam
inter aërem ovi amp; liquidum amnii, intermedia eit cras^
fities fecundae tunicae putaminis tenuiffimœ, amp; craffi^
tiesmembranarum tenuilfimarum, conftituentiumfaccu-
los albuminum , amp; craffitiës adhuc tenuioris pellicule,
conflituentis facculum amnii. Inter aërem pulmonis amp;
fanguinem canalium ejus, fimiliter intermedîae funt duœ
peliiculae, quarum altera ell, quae conftituit facculös
pulmonum, tenuiffima, altera adhuc tenuior, quse con-
ftituit capillares ramulos canalium fanguinis. Rurfus
craffities media, inter aërem ovi, amp; liquidum amnii, amp;
inter aërem pulmonis: amp; fanguinem ejusdëm, funtcra?-
fit-ies rerum ejusdem conftitutionis, .texturœ atque na-
turaB, funt enim utraeque membranulai. Si igitur aër
nitatur penetrare per utramque hanc craffitiem, u-
traque aeque refiftet. adeoque fi alteram poffit per-
vadere, poterie amp; alteram. Addit infuper CL Belli^
nus „ Modus ,quo perXeriem propofitionum, fi-
„ bi ex neceftario ordine fuccedentium, exponimus in
,, theoria oviquot; (animo Cl, viri concepta. nunquam ia

ïncem edifa) „fuperius expofitam iiicredibilem fabri-
„. cam ejus, tot argumenta luppeditat ,quocunqne con-
vertas animum, aërem ovi, aut aliqmd ab iilo fepa-
„ ratum in cavitatem amnii fe agere , amp; cum ejus li-
„ quido fe mifcere, ut non dicam unum, aut alterum,
led ratiocinia quindecira in eàdem theoria praefto
fmt, quorum fmgulis evincitur hoe ipfum, aërem o-
vi, aut aliquid ab ipfo feparatum. e folliculo in cavi-
tatem amnii duci, amp; cum ülo liquido permifceri : amp;
his adjicio fingula eorum ratiocinioram non effe e
genere probabilium, verofimilium, opinionum, con-
jeélurarum, fed effe ex eorum genere , quae rem ex
neceffitate ducunt in neceffitatem, qu® evidentiam,
quae fcientiam pariunt,quae cogunt intelligentiam ad
affenfum , quae omnem dubita tionem tollunt, quae
veritatem conftituunt, quae denique in ufu funt apud
„ fcientiarum dominos Mathematicos.quot; Magnifica
profeäo verba, quae nos, nifi fcirenius in Philofophia
rationum momentis, non authoritatibus pugnandum ef-
fe , facile in adfenfum traherent ; amp; quamvis Cl. vir,
haec mathematice demonftrare poffe affirmet,. ideo iis
non magis fidendum. Ipfae Mat hematic orum demon-
flrationes, quando Phyßcis rebus applicantur, dubio at-
que errore non carent. Deinde iila argumenta quœCl.
Beilinus in Opufculisad Pitcarnium adhibetj.neutiquam
Mathematicorum propofitionibus aequiparanda funt,
tranfitum aëris nullo modo demonftrant; imo ne proba-
bilem quidem reddunt. Nam licet vis ovi liquores fun-
dens, non fit vis foecunditatis, neque calor incubatio-
nis, fed aër folliculi ad obtufum ovi verticem jacentis,
(feeundum Bellimm) ideo tamen aër amnii facculum

»gt;

ïgt;
JJ

n
?gt;

gt;%

non pénétrât, amp; ejus üquori fe mifcet Oportebat CL
Belhnum demonftrare, aerem ovi liquores folvere non
polie nifi iis admifceatur, dein concludere ex fufione
iiquorum ovum implentium, acris particulas cum iis-
dem intime milceri. Canales aëris lucidi intra duas
membranas fub putamine ovi occurrentes, apertis ofcu-
lis ad verticem ovi obtufum Liantes, demonftrant qui-
dem aëris in ovo praefentiam, non autem acris cum
liquore amnii permillionem evincunt {b). Prœterea,
etiamfî evincere polîet, aërem cum liquore amnii per-
milceri, non tamen ideo fequeretur, aërem per pulmones
ad fanguinem tranfire. Analogia inter ovum amp; pulmo-
nem non tanta e{t,quantam illam vult CL Auétor: fan-
quis aliunde, uti in fequenti patebit, aërem haurire
potefl:, liquor amnii tantum per canales aëris lucidos.
Deinde non procedit conclufio a tranfitu aëris per mem-
branas ovi, ad ejus tranfitum per internam pulmonum
membranam ; nam aër non tranfit per poros mem-
branarum ovi a teneritudine reliélos, fed per vafa nu*
do oculo facile confpicua, amp; ne collabantur lapideum
orificium habentia. (c) Quis talia in pulmone demonilra-
vit?

Argumentantur etiam nonnuUi ex aëre pofi: mortem
animahum faepe magna copia in corde atque vafis fan-
guineis reperto (4). Sed rogatos volo hos viros, unde

{h) Michelotti deßpar. fluid, in corpore anlmaU p. i feqq.
(c) MfiJJch. l. c. p. 25. (a) Swammeräam de Refp. pag. 5?8=
Rujfih Ep, ProH, xvi. /». p. Hdkr, Comm. adînfl, Med. Eoerh. §. ccï
Not. i,

fciant ilium aërem per pulmones intraffe? an etiam iftas
vias poft mortem animalium in pulmonibus obfervarint ?
nifi enim probare poflint ilium aërem libi viam per
pulmones fee ille, illud argumentum nihil omnino pro-
bat, quia aliunde vafa fanguinea ingredi potuit. Omni-
bus efculentis atque potulentis , quae adfumimus, fatis
magnam aeris quantitatem immixtam efle, per experi-
menta a Nob. Bojyleo, CI. Hakßo., aliisque inftituta,
certiflimum eft. Chylum ex iis confecium, aërem in
fe continere quidem majorem, quam liquida noftri
corporis, quantitatem, obfervationes atque experimenta
docuerunt.Cl. Bellinus {b) obfervavit in lympha duftus
thoracici majorem bu Harum acrearum copiam oriri,quam
in fero fanguinis, fi igni imponantur. CI. Senac {c) ex
experimentis cum antlia pneumatica inftitutis teftatur,
majorem aëris copiam in chylo efle quam in fanguine,
amp; aëris chylo admixti elafticitatcm fubito reftitui. Pars
dudus thoracici refefta, atque in utroque extremo
ligata, quam primum aër externus tollitur, turget. aquae
tepidae injefta ftatim expanditur : quod juxta CI. Viri ob-
fervationes in vafis fangumeis tam cito fieri non confue-
vit. Quoniam igitur tanta copia aëris fimul cum chylo
ad fanguinem perveniat, illeque aër tam facile prifl:inam
elafticitatem recuperet, nonne probabile, aërem in corde
majoribusque vafis poft mortem repertum, oriri a nimia
copia aëris, quae fimul cum chylo ad fanguinem perve-
nit , amp; in corde vel hic illicve in vafis fanguineis, fe
extricat, vafa expandit, obftruit, atque mortem pro-

duck? nimiam aëris copiam cum chylo nonnunquam
intrare , fuadere videtur Schwencke {d) obferva-
tio, qui omnes ramos venarum melëntericarum , max-
imes seque ac minimos, aëre plenos invenit. Per has
autem venas etiam chylum. intrare, inter hodiernos
Phyfiologos conftat. Non tamen opus eit, neque eti-
am credibile, aërem, quem Anatomici in valis detexe-
runt, femper ortum fuilTe a nimia aëris cum chylo in-
greffi copia. Putredo, vivo vel mortuo homine, or-
ta, aërem prius cum fanguine commixtum , omni ela-
fticitate privatum, potuit feparare, eique elallicitatem
reftituere: hanc enim vim putredinem habere ubique
per totum regnum animale amp; vegetabile apparet. For-
fan prsegreffa encheirefis Anatomica aërem externum
in vacua vafa intrare fivit. Praeterea, etiamfi certilfi-
mum effet (qua de re tamen dubito) dari cafus in qui-
bus nullo ex his tribus modo, acr ingreffus effet ;
licet etiam probari poffet, aërem poft mortem invcntum,
ingreffum_fuiffe per pulmonem, nondum tamen fe-
queretur, in ftatu vivo, fano, naturali, aërem elafticum
per pulmones tranfire in fanguinem. ad L vidimus,
pulmonem vi nimia tantopere poffe diftendi, ut ofcula
vaforum in cellulas pulmonum hiantia, aërem recipiant,
vel interiorem pulmonis membranam fnnul cum valis
per eam decurrentibus poffe difrumpi, atque hac rati-
one, aëri .viam prselernaturalem in vai^ fanguinea ape-
riri.

Argumentantur (a) etiam ex communicatione vene-
ni peitilentialis, aliorumque morborum epidemicorum,
qui per magnam fœpe terrarum orbis partem graflan-
tur, cujusvis generis homines promifcue adgrediuntur,
peffimasque llrages edunt.neceflum eft horum morborum,
dum nulli hominum ordini parcunt,materiam haerere in
re qua dam, qua omnes homines promifcue utuntur. quia
autem nulla res eft, cujus ufus omnibus hominibus ae-
que communis, quam aëris, admodum probabile, in
aere venenum illorum morborum hserere; aërem au-
tem refpiramus, putant igitur illud venenum imprimis
refpirationis ope intra corpus noftrum pervenire, amp; fl
illud venenum per pulmones poteft tranfire , quidni amp;
aër? non dicam, muitos auftores ea in fententia verfa-
ri, illud miafma non per refpirationem , fed potius per
deglutitionem propagari, quia in omnibus fere morbis
epidemicis obfervantur, naufeae, vomitus, cardialgiae,
laefi fcilicet ven-triculi indicia. Eorum hypothefis no-
bis nunquam placuit; fi enim ex lœfo ventriculo con-
cluderemus,morbi materiem in eo liœrere, omnium fe-
re morborum materies in ventriculo haereret, quoniam
nullus fere morbus datur, in quo non magis vel minus
affeélus ventriculus, quod quam falfum fit, nemo non
videt. unde potius cum aliis, has ventriculi laefiones,
derivarem a miro illo confenfu, qui inter ventriculum

âtque totum corpus noftrum obfervatur, amp;, liqui-
dem aliquid veneni peftilentialis cum faliva deglutiatur,
credibile tamen eft, etiam illud venenum per refpira-
tionem intra corpus noftrum pervenire. Sed an inde
fequitur, elafticum aerem per pulmones traniire? nihil
minus, faltem fequitur, (id quod antea patuit) dari com-
municationem inter vafa aërea amp; fangumea: non vero
eam communicationem adeo liberam elle, ut elafticus
aër per eam libere in amp; egredi valeat : venenum enim
peftilentiale, quantum ex peftis hiftoria intelligere li-
cet, adeo fubtilc eft, ut fubtilius corpus vix ac\'nevix
quidem detiir: illud igitur tranfire per poros qui elafti-
cum aërem excludunt, non mirum. eodem redeunt
argumenta, ex noxiis vaporibus, (r) qui morte immatu-
ra afficiunt eos, qui operas metallicas exercent, imprimis
eos 5 qui plumbum aut mercurium ex mineris exco-
quunt, vel ex odore violaceo, {d) quem fpirat urina
hominum, qui aliquamdiu in loco, in quo per pavi-
mentum oleum Therebinthinae expanfum eft, haefe-
runt. nam vapores ex mercurio aut plumbo adfcenden-
îes, per plurima corpora tranfeunt, ipfa metalla dis-
folvunt, in quaB,ne aquae quidem (quae per longe plu-
ra corpora quam aër tranfit) ingrelfus datur. oleum etiam
Therebinthinae omnes corporis animalis partes promif-
cue pénétrât.

(h) A Kam Beerhave impeînm faeiens p, fip\'
{■c) T^bor L c. p. 89.nbsp;\\d) Memoir, de l\'Acai,nbsp;des

Supereft denique Magni J. A BorelU (a) argumen-
tum, qui, ex experimentis in vacuo Torriceliiano mfti-
tutis, intelligens, aquae magnam aëris copiam innsere-
re, atque videns, aquam conquaftatam ab aëre admifto
fpumofam reddi, ex iis obfervationibus fequenti modo
fuit ratiocinatus. „ In anfraaibus amp; veftculis pulmonum
„ femper adeft ûiqms fuccus aqueus ïê fero fus, ibi^
„ deminftiliatus, ut lubrici amp; flexibiles reddantur, at*
„ que talis aqueaconquaffata a vento aens m-»
„ fpirati in fpumas procui dubio faceflet, amp; hinc aqua
„ illa imprsßgnatur a particulis a\'èris. Cumque eadem
„ aqua per poros venarum facile exfudare amp; penetra-
„ re valeat, fieri non poteft, quin fccum deferat ei in-
„ clufas aëris particulas, easque fanguini immifceat,

—, nam licet aër folitarius per poros corii aut ven^.
„ pertranfire non poftit , bene commeabit cum aqua
„ commiftus, fubdivifus nempe in minimas particulas.
Verum enim vero, neque Borellus, neque alii demon-
ftrarunt,inftatu vivo, fan o tant am copiam fucci aquei
ferofi in pulmonibus dari. A, Kaan Boerhave^ {b} inre-
centi canino pulmone, fubtili feaione organa pneuma-
tica ad ultima ufque profecutus, invenit ea (uti omnes
internas partes corporis animalis) tantum madida amp;
fubmucofa: nullius etiam foret neceftitatis tanta liquoris
copia in pulmonibus i nam a muco internam pulmonum
^nbsp;C znbsp;fu-

fuperficiem illiniente, atque a vapore affiduo exhalan-
te lubncae amp; flexibiles fatis hae partes fervantur.

ferofitatis in pulmonibus; eo tamen, quo vult Borellus
modo, aër elalHcus tranfire non potell, non enim om-
nis aër qui cum aqua miftus fuit, fed tantum deter-
minata aëris quantitas, quae in aqua folyitur, omnem-
que fuam elalticitatem amittit, cum aqua per corpora
tranfit, reliquus aër, qui fub forma bullularum in flui-
dis haeret, excluditur. Atque haec funt argumenta amp;
experimenta, quœ apud hujus fententice patronos in-
venire potui, addamus infuper nonnulla de utilitatibusv
quas huic aëri adfcripferunt.

Non lubet refùtare eos , qui ftatuunt elaflicum aë-^
rem neceffarium efle ad flammulam vitalem alendam
aut ad fanguinem, ab efFervefcentia in dextro cordis
ventriculo jarefadum condenfandum atque ventilan-
dum: guoniam hodie fatis certi fumus nullam in corde
animalium dari aut dari pofl\'e flammulam, nullasque eti-
am in corde fien effervefcentias. {a) Alii funt, qui
majori veritatis fpecie, elaflicum aërem fanguini noflro
neceflarium efle volunt, adfluiditatem ejus confervan-
dam. Sanguinem dicunt efle fluidum heterogeneum,
quod ex diverfi generis particulis conftat\' , glutinofa in
eo abundat materies, quae vix aliis prœterquam inter-
jeäis aenis machmulis, utpote quœ humoribus permi-

ftae, nunquam quiefcunt, fed comprimuntur facile, ite-
rumque refiliunt, ab arftiori vinculo magis folvi,atque
in vitalem circulum cogi amp; compelii poteft. Hoc au-
tem argumentum, utcunque prima fronte probabi-
le videatur, ab experientia , uti faepißime ratiocinia
in rebus Phyficis folent, refellitur. Tantum enim abeft,
ut aër elafticus fluiditatem fanguinis confervet, ut po-
tius coagulationem fanguinis promoveat. Aër per tu-
bulum in vafa fanguinea vivi animalis inflatus, fangui-
nem coagulat, uti Bohnius {b) amp; alii experti fuerunt.
Sanguis vena eduftus, libero aëri expofitus, etiamfi
perpetim conquaifetur, atque cum aëre mifceatur,
coagulatur : ftagnans vero poft mortem in venis
miitus amp; fluidus reperitur (r); partes fanguinem
conftituentes, ejus eiiam funt naturœ, ut, fi modo
midae conferventur, nullus coaguli metus fit. Serum,
quod fanguini noftro inefi, in corpore noftro nunquam
coagulatur, femper fluidus perfiftit. Vapor fubtilifiTi-
tnus, qui ex fanguine venâ eduâo, aflîduo exhalat,
potentiflimum eftdiflblvens : hœ partes vi cordis amp; ar-
teriarum mifcentur cum fanguinis portione rubra, in-
ter ejus particulas fe interponunt , immediatum earum
contaâum impediunr, amp; ûc cohaeOonem arcent. Quan-
tum mixtio partium, fanguinem conftituentium, ad
coagulationem fanguinis praecavendam faciat, docet
experimentnm a Cl. Senae {d) inftitutum. Sanguinem
calidum infundebat in phialam, collo ardiflimo inftru-
üzm, agitabat fanguinem phialâ contentum, donec fri-

^ohnifts circuî: Jnatom: PhyßoK p. (sS. (c) Scimmks L r
i* 91. {d} L c, Tom, a. 134,

gidus effet. Sanguis ita conquaffatus, atque miftus,
etiam tum quando frigidus effet, fluidus perfiilebat.
Huic mixtioni in corpore noftro infuper accedit calor,
qui ab ailiduo fanguinis per vafa minima motu produ-
citur} quantum autem calor ad fluiditatem in glutino-
fis corporibus promo vendam faciat, in cera, adipe, a-
liisque glutinofis corporibus videmus.

Alii aërem elafficum in fanguine noftro abfolute re-
quiri volunt, ad refiftendum preffioni aëris externi. nifi
enim aër internus huic preffioni fe opponeret, athmo-
fphœra quae in corpus humanum premit, pondéré xoooo
tè, majori, vafa omnia comprimeret, motumque fan-
guinis impediret. procederet ifta argumentatio, fi vafa
noftri corporis vacua effent, nunc autem, cum femper
humoribus plena funt, ab ifta aeris incumbentis preffi-
one nullum periculum metuendum videtur. Nam hu-
mores vafis contenti illi preffioni fe opponunt, collap-
fuique vaforum refiftunt : aqua, vinum, oleum, ahique
liquores per canales coriaceos libere moveri faepe vide-
mus , ubi idem a preffione aëris externi periculum. De-
inde, fi aër elafticus, ad corpus noftrum a preffione
aëris externi defendendum, in fanguine noftro neceffa-
rius effet, an ideo per pulmones ingrederetur? alias
vias, per quas aër ad humores animalium pervenit,^ da-
ri oftendimus. An aër per eas ingreffus, omnem fuam
sclafticitatem perdat, mihi nondum liquet.

Borellus {A aërem elafticum per pulmones ingref»
fum, eandem utilitatem habere voluit, quam habet pen-
dulum in horoîogio. Nam uti pendulum ofcillatorium
itus reditufque aequitemporaneos efficiendo, motus
omnium rotarum dirigit, ordinat, contemperat, atque
impedit, ne pondus appenfum rotas omnes uno momen-
to convertendo , curfum horologii compleat, ita eti-
am aër elafticus, aftione partium folidarum compreflus,
refiliens, partesque iterum diftendens, impedit, ne
fpiritus vitalisgt; ob mobiliilimam ejus naturam, furibundo
amp; fanatico motu Organa animalis impellat. Deinde
fua contra principium vitale reaftione, juflas Gfciliati-
ones, fme quibus vita pefiftere nequit, producit. Ve-
rum , uti f^piffime ratiocinia Mechanica , quando cor-
pori animato applicantur, multorum errorum caufœ at-
que fomites exiilunt, quia motus ex principio vitali ori-
undi, leges a legibus motus univerfalibus diverfiffi-
mas lequuntur, ita etiam hoc ratiocinium manifeito
falfum ell. Motus, in corde ex animali exfecio, omni
fanguine vacuo, fuperHites ,. hanc utilitatem precario
excogitatam effe docent; tale enim cor per longum fatis
temporis fpatium alternis contrahitur, alternis dilatatur,
abfque eo, ut aër illud iterum diftendat, amp; poftquam
quievit, cultro, acu aliave ratione irritatum, fuas ofcil-
lationes iterum peragit.

expérimenta amp; primaria argumenta, quœ apud hujus
fententiae patronos invenire licuit: addidimus utilitates,
in quarum gratiam hanc hypotheiin excogitarunt, at-
que âcriter propugnarunt. Conftitit (ni fallor) ex hoc
examine, aëris tranfitum per pulmones nondum demon-
llratum effe: neque utilitates huic aëri adfcriptas tanti
effe faciendas, ut hanc hypothefm admittere neceffe fit.
Si infuper attendamujs ad experimenta, quae ex CL Muf-
fchenbroëkio%, ii. memoravimus, demonfl;rantia, aërem
per membranas noftri corporis transmitti non,poffe, at-
que etiam tranfitum aëris per ligna aHaque corpora, per
quae liberrime penetrare folet, impediri, fimulac oleo,
albumine oyi, aquâ aUifve liquoribus obducuntur, vi-
detur fummo jure concludi poffe amp; debere, aërem
per internam pulmonum membranam, cujus fuperficies
muco femper oblinita , ad fanguinem pervenire non
poffe. Sed haec de prima noftrœ difquifitionis parte fuf-
ficiant.

Eorum examinanda fupereft fententia, qui non
ipfum aërem, fed aliquid aëre multo fubtili-
us , inter refpirandum -pulmones pertranfire credi-
derunt. quid autem illud fit , ea de re diffen-
îiunt inter fe aurores. CL Majovius^ amp; q^j eum

II î

fequuntur, illud fpiritum nitro-aëreum efle dixemnt?
Multi illud haäenus incognitum efle fl:atuunt, illudque
■ ex efFeftibus vitae noftrae (uti ptitant) fumme necelFa-
riis, fpiritum vivificantem, vit^ pabulum, to mul-
tifque aliis nominibus appellarunt.

Obfervaverat Gl. Majovïus, nitrum imprimis compo-
-ni ex duobus principiisr, fale acido atque alcali, ni-
trum generari in terra, eamque terram prius nitro fuo
orbatam, dein aëri expofltam rurfus nitro impraegnari,
nihil vero nitri in ea generari, fi omnis aëris accefllis
folUcite ab ëa terra arceatur. unde concludit partem
quandam nitri ex aëre generari: haec autem pars non eft
alcalina, quippe quae fixa eft. deinde pars alcalinaj
quœ poft deftillationem fpiritus nitri in retorta relin-
quitur, aëri expofita , novo iterum nitri fpiritu ditatur^
-pars igitur acida nitri ex aëre provenit. lila autem a-
eida pars juxtanbsp;non eft fpiritus nitri , qualis

ex nitro deftillatur, nam ille fpiritus nimis ponderofus
fixufque eft, quam qui totus tenuiflimum aërem cir-
eumvohtaret. Praeterea fal nitro aëreum ignibus ac-
cenfis in pabulum cedit, amp; infuper in animalium fan-
guinem refpirationis Ope tranfit. Spiritus autem nitri
acidus, humidus, fummeque corrofivus, flammae ani-
maliumque vitae potius exftinguendis , quam fuftinen-
dis idoneus eft. Quo autem pars iila nitri aërea melius
intelligatur, proponit I. aliquid aereum ad flammam
conflandam neceflarium efle, nam candela in fpatio ab
aëre vacuo exftinguitur, non quia a propriis fuligini-
bus fulFocatur, cum in vacuo vafe plus fpatii fit pro re-

cipiendis vaporibus, quam in aëre pleno. II. Materia quae-
vis fulpliurea in recipiente, ex quo aër exhaullus eit,nullo
modo accendt poteft. At illud pabulum igneo-aereum non
eft ipieaër, led tantum pars ejus magis aäiva iubtilifque.
quippe lucerna vitro inclufa exfpirat, cum tamen copia
aëris fatis ampla in eodem continetur. Iftae autem parti-
culae aëris igneae, ad flammam quamcunque fuftinendam
neceflariae, in nitro hofpitantur. Nam nitrum fulphuri
admixtum, in vitro aëre vacuo, item fubter aquas, fa-
tis prompte deflagrat, uti ex experimentis cum pulve-
re pyrio inftitutis probat, quapropter cum nitri pars a-
liqua ab aëre oriatur, amp; particulae aëris igneae in nitro
exiftant, ftatuendum ipfi eße videtur, eam partem ni-
îri, quae ex aere provenit, nihil aliud quam particulas
ejus igneo-aereas eife. Porro ejusdem generis particu-
lae, quae flammam alunt,ad vitam animalium requirun-
tur, nam animal fimul cum lucerna,, aut fpiritu vini ac-
cenfis,vafi inclufum, brevipoft exftindam flammam
moritur. quia igitur pars quaedem nitri ex aere oritur
iliaque pars flammam alit, amp; eadem ilia pars, quse
flammam alit,etiam ad confèrvandam vitam animalium
neceffaria eft, pars nitri aërea eadem eft cum aliorum
pabulo vitse aereo. En hypothefis fubtiliter excogita-
ta, acriter defenfa, amp; a multis adoptata. Ut autem
noftrum fuper hac hypothefi judicium addamus, lubentes
ÇX. Majovio concedimus, nitrum conftare parte alcali-
na amp; acida. concedimus etiam aliquid in aëre haerere ,
quod ft ad terram pinguem, nitri generation! aptam , vel
ad bafin nitri alcafinam cum lt;?)Aoy(ç-® quodam mixtam
accedat, nitrum producit. verum id non tantum in ni-
tro , fed aliis etiam in falibus obfervatur. Colcothar

vitrîoli aëri fatis diu expofitum , iterum in deftillatione
novum oleum vitrioli fundit. caput mortuum poftdeftil-
lationem fpiritus falis marini refiduum, ex aëre iterum
novum fpiritumhaurit. Salia alcalina fixa libero aëri com-
mifiTa, in tarcarum vitriolatum abeunt, uti hodie omnes
Chemici norunt. neque improbabilis eil eorum hypothe-
fis , qui putant, acidum aliquod catholicum per athmo-
fphieram difperfum hasrere, quod pro varia matrice, a
qua excipitur, variam acidi formam afiTumit: adeo ut
illud acidum, a colcothare vitrioli, marcafitis quibus-
dam, aut capite mortuo aluminis exceptum, oleum vi-
trioli confl:ituat, junftum cum bafi falis marini, mu-
-tetur in fpiritum ejus falis : cum terra vero nitrata, aut
refiduo nitri, addita metefie quadam inflammabili, fpi-
ritum nitri producat. Quae fi vera funt, uti videntur
veriflima, non majori jure illud acidum catholicum,
dum aëri inhœret, fpiritus nitro-aëreus, quam fpiritus
vitriolo-aëreus, aut alius falis nominatur. Sed infuper,
nullo modo probant argumenta a Cl. Majovio allata ,
aliquid ab aëre diftindum neceflarium effe âd vitam a-
nimalium aut flammam alendam. exfl:indio candelae in.
fpatio ab aëre vacuo, aut etiam in recipiente aëre ple-
no , atque impoflibilitas accendendi materiam fulphu-
ream in vacuo, nihil probant, nifi requiri aërem, eum-
que fatis elalHcum, ut flamma ardere pergat. Deindé
etiamfi probarent jfubtile quoddam in aëre haerens prin-
cipium requiri, non tamen probant, illud principium
efle fpiritum nitro-aëreum. Nam quod nitrum fulphuri
admixtumj in fpatio ab aëre vacuo, item fubter aquas
fatis prompte deflagret, non fpiritui nitro-aereo, fed
ipfi aëri J qui maxima copia in nitro haeret, adfcriben-

dum. Secundum experimenta Cl. Halefii {hquot;) tanta aë-
ris-copia in nitro continetur, ut is fibi reliftus, molem,
centies amp; oftogefies ipfo nitro majorem occuper, hic ab
admoto igne ex nitro magna vi lolvitur, ficque venti-
lando flammam fuftentat. Praeierea, experimenta illa
capta fuerunt cum pulvere pyrio^qui, uti notum, con-
fiât ex nitro, fulphure amp; carbone. Spiritus autem ni-
tri (é-) cum plurimis oleis vehementiiîimam efferves-
centiam concipit, quae in multis flammam excitât, un-
de videtur, fpiritum nitri ab admoto igne folvi, cum
^Aoyio-T® fulphuris amp; carbonum effervescere, inde
flammam concipere, eamque, ab aere, ex nitro vi calo-
ris erumpente, aii,

Refutatahac Majovïî fententia, examinemus argu-
menta eorum, qui non déterminantes, quid aut quale il-\'
lud pabulum fit, ex multi S phœnomenis fairem conclu-
dunt, aliquod nondum cognirum principium adefle.
Fatendum profefto efl, nonnulla phaenomena pofîe ad-
ferri, quae, levity examinata, incogniti alicujus princi-
pii exiilentiam vero fimillimam reddunt :.accuratius ta-
men ad examen revocata, nobis tanti facienda non vi-
dentur, ut incognitum aliquod principium, adea expli-
canda, admmirtere necefle flt. Inter ea phaenomena oc-
currit primo, mors animalium in vacuo, per plurima
experimenta confl:itit, multa animalia in vacuo five*

(.c) MHj[che}$hoeck,i^i-

Exp. hxx i I.
\'■m: M îent. Fhrtnt. fart, il, pag.

Torricelliano, five Boyleano inclufa, ocyus tardius ex-
ftingui. dicunt, hoc phsenomenon ex impedita fangui-
nis per pulmones circulatione explicari non poffe, quia
imperfediora etiam animalia, quorum cor, unico faltem
iniirudum ventriculo v quorum, pulmones, arterias ve-
nasque ex aorta atque vena cava accipiunt; quorum i-
gitur omnis languis per pulmones non tranfit, œque ac
perfecliora in vacuo moriuntur. Tale autem ratiocini-
um folummodo probat, praeter impeditam fanguinis
per pulmones circulationem , aliam infuper mortis in
vacuo caufam dari. in perfeétioribus tamen animalibus,
a collapfu pulmonum, fanguinis per eos circulationem
impediri, negari polFe non videtur. Foetus dum in u-
tero materno mediis aquis innatat, pulmones collapfas,
aqua fpecifice graviores habet, parvam modo fanguinis
copiam per arterias venasque pulmonales transmittit,
non alio (ut videtur) ufui, quam ut collapfus amp; concre-
tio horum vaforum impediatur. maxima fanguinis pars,,
quae ad cor dextrum appellit, per particulares in fbetu.
vias, per foramen fcilicet ovale, in fepto, quod inter
finum venofum dextrum amp; finiftru n intercedit, ob-
vium , amp; per canalem arteriofum, qui communication
nem facic inter arteriam pulmonalem amp; aörtam , tran-
fit. Quod providum benigniiiimi nollri corporis Con-
ditoris inftttutum, nullius plane ufus eflet, fi fanguis
per collapfos œque ac per expanfos pulmones circular!
poflet. Idem docent exempla hominum, qui afl:hmate
convulfivo, laborant 5 in quibus fibrae mefochondriacse,
fpafmo contraftae, pulmonis liberam explicationem im-
pediunt ; quanta illi vi omnes vires thoracem dilatan-
tes intendant, ut pulmo a vi aëris irruentis dilatetur^

2.9

Quàm enormes anxietates patiuntiir, quas ab impedi-
to fanguinis per pulmones trajeftu oriri, rubor atque
tumor faciei amp; oculorum turgentefque venae jugulares
docent. Simile quid in nobismet ipfi quotidie expe-
rimur, quando efflato quantum pofiTumus aëre, ani-
mam nollram cohibemus. tefl:antur etiam Anatomici ,
materiem ceraceam nunquam fatis felicitcr in vafa pul-
monalia injici, nifi alterna pulmonum inflatione, refpi-
rationem imitentur. Ratio, folidis atque firmis princi-
piis innixa, idem demonftrat. nam minimi ramuli arteriae
venaeque pulmonalis, per parietes veficukrum cellula-
rumque pulmonalium decurrunt, harum parietes, quan-
do pulmones collabuntur, ad invicem applicantur ; un-
de premuntur vafcula per parietes decurrentia : accedit
dein, quod pulmo collapfus longe minor fit explicato;
hinc vafaamp; vafcula per eos decurrentia, breviora red-
duntur, plicantur, atque aliquomodo obturantur. ex
his igitur caufis tanta refifi:entia cordi nafci tur, ut ei
fuperandse vires cordis dextri non fufficiant: hinc ma-
gna fanguinis quantitas in arteria pulmonali atque fyfte-
mate venae cavae coacervatur, nullam vel faltem exi-
quam fanguinis copiam finifiier cordis ventriculus acci-
pit, hinc cito de circulatione aäum ell, quae, licet pro
ipfa vita non fit habenda , fed potius pro generali vit®
effeélu, tantae tamen efi: neceffitatis, ut animal nullos
ordinatos motus, cefiTante circulatione, edere pofiit, amp;
inordinati etiam cito fubfifi:ant. Praeter hanc mortis in
vacuo caufam, altera accedit, quae amp; in perfeâiora amp;
in imperfeéliora animaha agit : Imminuta fcilicet pres-
fio aëris externi, hac enim imminutâ ,aër, qui in anima-
lium humoribus atque folidis partibus hasret, fefe ex lis

ilruuntur, comprimuntur amp; circulatio fanguinis impe-
ditur. neque hanc catifam precario adfumtam eife, do-
cent tumor atque expanfio animalium in vaeuo, qui,
fimulac aër iterum admittitur , cefîant. atque ex his
caufis intelligimus , quare omnia animalia in vacuo non
aeque cito intereant. citius animalia perfeéliora in va-
cuo oecidi debent imperfeélioribus, quoniam in iis
binae caufae recenfitœ fimul concurrunt ad abolendam
circulationem. Cœterum imprimis different tum per-
feâiora, tum imperfediora animalia inter fefe, pro
majori minorive aëris copia, quae in eorum humoribus
amp; folidis partibus latet. fecundo pro majori minori-
ve nexu, quem cum eorum fluidis atque firmis habet,
uti enim in omnibus corporibus, non eadem aëris co-
pia adeft, neque ex omnibus ope antliae pneumatic®
«que facile educitur, ita etiam aëris copia amp; nexus
in diverforum animalium corporibus valde difFerre po-
teft, hinc, caeteris paribus, ea animalia,quae vel parvam
aëris copiam continent, vel adeo miftam atque fuba-
^am, ut difficulter feparetur, diutius in vacuo vivent
quam ea, q^^ amp; magnam amp; facile feparabilem aëris
copiam poffident. fecundo loco inielligitur, quare ani-
malia , quae aliquamdiu in vacuo, mortuorum inftar 9
omni motu feniuque deftituta jacuerunt, aëre read-
miifo,, fenfim fenfimque revivifcant. hoc non ori-
tur ex novo, quod iis fuppeditatur vitae pabulo, fed
cx reftituta prelhone athmofphœrœ, qua reftituta, aër
feparatus iterum abforbetur,atque viae pro fanguinis cir-
Gulatione iterum expediuntur. Sed amp; intelligitur, id,
fuod totum argumentum, ex morte animalium in va-
cuo

cuo, defumtum delimit, quare nonnulla animalia in va-
cuo liberrime vivere poffint. Ita ^öj/ê-zzjC^)experimentum
cepit cum hirudine, quae fub aqua in loco aëre vacuo per
quinque dies amp; ultravivebat.Florenttni {b)
experti funt, hirudinem amp; limacem, in vacuo per horae
fpatium vivere , valere amp; tam libéré fe movere, ac fi in
aëre aperto fuiffent. Magnus Mufchenbroekius (c) ob-
fervavit, parva illa rubra infeâ;a,quae liliorum alborum
foliis vefcuntur, fimul cum foiiis lilii, ne pabulum dees-
fet, in vacuo inclufa , per tres integros dies hilariter
vixilfe ; repebant fupra folia furfum deorfum prolubitu,
bene comedebant, imo lafciviebant nonnulla ; tnbus
elapfis diebus, aeque hilariafuerunt, nullum eorum fuit
mortuum, lafcivia potius increvit, ut oilenderunt fre-
quenti coitu. Reddidit poftea iis aërem, eumque fu-
mo accenfl fulphuris inquinavit, quo fado, intra tria
minuta omnia mortua funt. Nec tantum inter imperte-
aiora ammaliafunt, quœ in vacuo vivere poüunt,.led
amp; inter perfeftiora, modo juniora, in quibus fora-
men ovale amp; canalis arteriofus nondum claufa. Idem
auilor ( ä) cum felibus junioribus quinque vel fex\'aie-
rum,in vacuo pericula faciens, eas vidit tumere , con-
velli, vomere, angi, non tamen fuffocari ; nec nifi ob
alias caufas, fitim, famem amp;c. peribant ; dum tamen feles
adultiores seque cito quam alia animalia intereunt. Imper-
feftiora ifta animalia in vacuo videntur vitam continu-
quia eorum humores, parva aëris copia impraegna-

(a) Exp

mt. p^i\' 99
114.

ti, eaque difficulter ex iis feparabili. .Feles autem,
quia forómen ovale atque canalem arteriofum adhuc a-
perta habent , ut fanguinem in iis per pulmones fluere
necefle non fit. dein etiam quia numerus vaforum in ani-
malibus junioribus major eft, quam in adultis, eaque
etiam laxiora. Unde fit, ut fi multa vafa a rarefaclo aë-
re obftruantur, tamen plurima fuperfint, per quae cir-
culatio adhuc peragi poflït. Sed amp; denique clare per-
fpicitur, quare partes nonnullorum animalium (e) V.
G. apum, culicum aliorumqne, quœin aëre aperto a-
deo vivacia funt , ut capite truncata currant atque avo-
lent, in quorum pedibus aliisque partibus avulfis rno-
tus diu fuperefle confueverunt, vacuo inclufœ, ftatim
omni omnino motu priventur. Non opus eft., ut hic
confugiamus ad occultum vitas pabulum, quod faculta-
tem movendi iis partibus largitur, quodque fimul cum
aere tollitur, fupponamus tantum id, quod innumera ex-
périmenta docent , in omnibus corporibus dari aërem ,
dabitur igitur amp; aër in horum animalium partibus ; hic
aër, fublato externo, fefe expandet, partesque diften-
det. quamprimum autem vis aëris eas partes diften-
aens,_in aequiÏibrio»aut major eft,vi irritabilitatis fuper-
ilitis, qua partes fefe contrahere amp; movere folent,
eae partes debebunt femper aeque extenfaî manere, id
éft quiefcere.

(#) Èoyïeiismv.experim. Phjf. pag. 147. A. Bordlus de mota m\'f
malmm part lu pag. 1x4. frc/, cxii.

fophi cum animaîibub in vafis acre plenis inftituerunf.
Includunt fc. animal vafi aëre pleno, omne cum exter-
ne aere commercium follicite arcent. Animalia (fal-
tem perfeftiora) in tali aëre non renovato hserentia, ci-
to langu ent, anhelant, convelluntur, amp;mfi tum fubi-
Î0 aër renovetur, certo certius moriuntur. Caeteris
autem paribus citius moriuntur, fi aër, iis vafis incîUquot;
fus , rarior fuerit aëre externo , tardius, fi fuerit den-\'
fior. Experimenta hsec capta funt a Boy ko, Majovio,
Tabore^ Halefio, Mujfchenbroekio, aliifque, Inferunt
ex iis, necefi^ario dari debere aliquodyitœ pabulum, quo
abfumpto exftinguuntur. Copia enim aëris poft mor-
tem animalium in vafe fuperftes ad refpirationem fuffi-
cit, adeoque impedita refpiratio caufa mortis animalium
efiTe non poteft. Objecerunt quidem nonnulli, aërem re-
pletum vaporibus afßduo exhaîantibus, fuam elafii-
citatem perdere,. amp; proinde refpirationi ineptum eva--
dere ; fed hanc objeaionem fequenti experimento
optime folverunt, Imponunt animalia idoneo fuftentacu»
lo, recipiens fupra aquam ita invertunt, ut aqua ad par-
vam altitudinem intra illud afturgat. his ita difpofiris,
quam primum aëris interni elafticitas a vaporibus im-
minuitur, aqua ab aëre externo prefiTa, intra recipiens.
adfcendit, amp; hac ratione elafticitas aëris interni, cum
externo femper in ssquilibrio manet. eadem tamen ap-
parent in animalibus phaenomena: languent, anhelant 5
convelluntur, moriuntur. cum igitur eàdem manente
dafticitate aëris, aequeac ante moriantur animalia, ni-
hil

I ÎÎ.

(a) Majovtm I.e. pag. 91. labor exercit. Med.Tra^. ji, ç^p
ï 74» \'74\'nbsp;Grasyenäe Wecghunde Exp, cvu.

Mi fuprefle putant, ex quo mors horum animalium ex-
plicari potefl, prseter occultum vitae pabulum, quo ab-
fumpto extinguuntur, atque hoc admiffo, omnia etiam
phenomena facile explicantur. In aëre rariori citius
moriuntur animalia, quia minor copia illius pabuli adeft,
in denfiori per majus temporis fpatium vivunt, quia ma-
jor illius pabuli copia vitae fuftentandas diutius fufficit.
Et profeéto negare non poftumus, mortem animalium
in aëre non renovato , ex eorum hypothefi pulchre ex-
pli cari poffe. eorum tamen hypothefis admitti non po-
teft , priusquam certo certius conftiterii, nullam aliam
caufam mortis animalium in aere non renovato dari,
aut dari pofte : dari autem aliam nulli dubitamus. nam
licet concedamus, aërem, in recipiente fuper aquam
converfo, œqualem elafticitatem habere, ac aër exter-
nus, ideo nondum eft aptus refpirationi. praeter aëris
elafticitatem, requiritur iniuper tanta aeris fubtilitas at-
que fluxilitas, ut libere pulmonum cellulas, quarum
diameter, juxta obfervationes Halefii, non major eft ~
pollicis, ingredi, easque expandere poiîit. hae enim ni-
fi expandantur, nihil commodi aër in pulmones at tradus
affert, quia per harum ccllularum parietes ultimae arte-
riolae Sc venulse decurrunt atque anaflomojfîbus jun-
guntur ; quapropter, nifi hae cellulae exteniœ fuerint, ni-
hil vel faltem parva copia fanguinis, ex arteriis pulmo-
nalibus in venas tranfire poterit ; ab exhalationibus au-
tem ex pulmone atque tota corporis fuperficie adfcen-
dentibus , aër in vafis contentus, affiduo denfior eva-
àit, fuamque fluxiHtatem magis magisque amittit ; do-
nec tandem maxima vaporum copia repletus, minimas
pulmonum cellulas ingredi amplius neiciat. Id clarifti-

me patet ex experimentis ab ipfo..A/atque Ha^
leßo miYimüs. ponebat Majovius duo animalia fub
eodem vafe, unum eorum in fuperiori, alterum in infe-
riori vafis parte hserebat. hoe , quod inferiorem locum
Qccupabat, per tempus aliquod erat fuperites , illojara
exflinéio. quod procul dubia ideo accidit, quia vapo-
res femper fuperiora verfus tendunt, unde aér, in fu-
periori vafis parte , majori vaporum copia repletus, ci*
tius aère inferiore, nimia craffitie, refpirationi ineptus^
redditur. in experimento ab Hakßo {c) infi.ituto , canis,
qui per tubulum ligneum, ejus afperae arteriae adapta-
tüm, aërem vefica contentum reipirabat, vix per nii-
nutum. eum açrem refpiraverat, quin anhelaret, fum-
uiaque vi coftas movens,, ollenderet, quanta difficultate
refpirationis premeretur, pulfus vacillabat, totum ani-
mal languebat:refpiratione preffione vefic^e adjutâ,pul-
fus iterum increfcebat, prïlUnafque vires animal recu-
perabat. fub finem quinque minutorum , quando fuftbr.
cationis periculum maximum erat,, refpiratio amp; pulfus,
pro lubitu; augeri poterant, alterna veficae amp; abdominis,
preflione, qua ingrelfas in veficulas, amp; egrelfus aërjs:
ÊX iis, maxime promovebatur. Sed imprimis hoc pa-
tet ex,, egregio illo .-experimento, quod Cap. J. .m..
memoravimus ; in eoenim refpiratio eo diutius amp; facihus
procedebat, quo falia vapores avidius imbiberent,. at-
que abforberent. Quapropter, fi quis ex morte ani-
malium-, in aëre non renovato,-demorillrare velit» dari,
aliquod ocGultum vitae pabulum, oportet eum prius o-
peram dare, ut vapores aliorfumdeterminentur, . neque.

. \'U \\
f:

■SC

aërem inquinent. cœterurn enim mors, œqye fufFocati-
oni ex hiice vaporibus oriundse , quam abfumpto vitas
p.abuio adfcribi poteft. Nec minus ex. iiis explicari po-
teft, quare in aere condenfato diutius animalia vitam
protrahant, quamin rarefado;nam in condenfato aëre,
major vaporum copia folvi poteft, quam in aëre rarefa-
âo. interpofitione etiam particularum aërearum in aëre
denftoriimpediuntur, ne tam cito fe invicem attrahere,
atque particulas jufto majores, quam ut in minimas pul»
monum cellulas ingredivaleant,, facere poffint.

Neque magis ftringit argumentum ab exftind:ione
ignis in vacuo , aut in eodem acre, vel in acre non fa-
tis renovato defumtum; nam omnes conditiones quae ad
fuftentandum ignem neceftarise funt, non adfunt. O-
leum in corporibus fal tem ignem alit, aqua, falia, par-
tes terreftres igni alendo^prorfus inepta funt, eum-
que fuffocant; nift igitur vapores aquoft, mixti cum
partibus falinis amp; terreftribns prompte adfcendant at-
que diftjpentur, ignis exftinguitur, hinc in vacuo, ubi
Bulli vapores adfcendere pofTunt, llatim fuftbcatur. U-
bi autem aer non renovatur, aut fatis liber acceffus ad
ignem non patet, cito vaporibus, magna copia ex ar-
dentibus corporibus adfcendentibus-, adeo repletur, ut
iis faturatus, plures accipere recufet, unde ratione vapo-
rum eadem iterum nafcitur conditio, ac ft ignis in vacuo
haereret. deinde quando ignis ardet, datur inter ignem
atque aërem mutua aftioamp;rea6lio, quae quo fortior fue-
rit,. eo intenfius ignis ftagrat. haec autem aäio atque re-

aôio, cœteris paribus, eo eft major, quo aër magis ela-
fticus, uti ex varia intenfitate flammae, pro varia anni
tempeftate atque cœii conftitutione , facile videre eft.
Hyeme ignis multo vividior quam œftate, cœlo fere-
no, aëre ficco, frigido amp; proinde valde elaftico , ignis
Yehementius ardet, fuumque pabulum multo celerius
confumit. fumus autem amp; vapores citiftime amp; vehe-
înentiffime elafticitatem-aëris deftruunt, uti experimen-
ta Halefiana (a) demonftrant, unde imminuta aëris re-
âéHone, ignis diffipatur, ejusque aâione magis magis»^
que imminuta, tandem quiefcit. neque exftinélio flam-
mae in recipience, ea ratione, ac praecedenti § dixi»
musj fuper aquam converfo, hanc rationem enervat;
quoniam, uti jam diximus, aër tanta vaporum copia fa-
:turatur, ut plures accipere non poffit. prœterea elafti-
citas aëris, tanta vaporum copia repleti, non adeo prom-
pta atque vivida eft, ac aëris puri ; (uti difcrimen in-
tenfîtatis foni, cœlo fereno vel nubilo editi, fatis docet)
unde fegiiius reagit , dura tamen ignis motus repenti-
nus vividiffimam reaélionem pofcit. Alias caufas, fuf-
focationis ignis in vacuo, aut in aëre non fatis renova-
to, non addam, quoniam ex datis hifce perfpicitur j
ea experimenta nihil pro demonftrando occulto pabulo
facere. Atque ex his etiam poffumus refpondere ad ex-
perimentum a Cl. Nïeuwentytio {b) inftitutum, ex quo
probabiliftimum efle voluit, easdem partes flammae amp;
hominum fpiritui infervire. pofuerat ille candelam fub
wafe vitreo,cujus orificium fuperius erat apertum, bafis

i^^rujk, der m-

Inferior lagenaß exfciffa , inferior vitri margo aqua im-
merfa, tubi incurvi aperti pars per inferiorem valis par-
tem ingrediebatur, adeo ut aër per liunc tubum in-
ferne polTet ingredi, per fuperius vaiis orificium egre-
di. omnibus fic paratis, candelaB flamma intra viginti duo-
rum minutorum fecundorum fpatium exllinguebatur. Si
follis ope, recens aër asfiduo in lagenam injiciebatur,
flamma lœte ardere pergebat. Si vero tubus ori appli-
cabatur, atque aër a pulmonibus receptus inflabatur,
candelae flamma circa decimum minutum fecundum
fuftbcabatur. Si aër in os modo intrabat, amp; fimulac
ore receptus itatim iterum in lagenam infpirabatur,
candelae flamma ardere pergebat, attamen non adeo lu-
cida quam fi follis ope aër injiciebatur. Cum igitur
flamma, quae, ubi aër follis,aut ore faltem receptus in
lagenam injicitur,flagrare non delinit, intra brevius tem-
poris fpatium exftinguitur, quam in eadem lagena libi
fclicfa Iblet, ubi aërem, quem infpiratione attraximus,
in lagenam exfpiramus, putat probabiliffimum elle, eas-
dem partes, quae flammae inferviunt, in pulmonibus amit-
ti, nobis vero id ex iis experimentis neutiquam probabile
vnum. flamma citius exftinguitur, quando refpiratum
aërem mtlamus, quam ubi fibi relinquitur, quia talis aër
jam multis vaporibus repletus. ubi vero aër follis aut ore
faltem exceptus aftiduo injicitur, flamma ardere per-
git, quia tum longe major copia aëris non vaporoft ad
flammam defertur, quam fua fponte per tubulum intrai-
^e poteft jfumus etiam multo melius dilîipatur.

Aliud fupereft argumentum, quod \'poft Cl. Lowe^
rum {a) multi propofuerunt. argumentantur illi ex mu-
tatione coloris fanguinis, dum aëris aétioni exponitur.
Scimus omnes, fanguinem in fuperiori placentae fuper-
ficie coccineum colorem acquirere, dum inferior fu-
perficies nigerrima eft. Si placenta invertatur, inferior
fuperficies, quœ modo nigra erat, coccineo rutilanti
colore tingitur. Deinde fi fanguis patina exceptus,di-
utina agitatione commoveatur, ut aër, in omnes fan-
guinis partes, agere poftit, totus quantus purpureus e-
vadit. Aër igitur in fanguinem venâ eduâum agens,
purpureum colorem illi conciliât. Eundem effeélum e-
tiam prseftat aër,quando agit in fanguinem vafis noftris
contentum ; nam fanguinis arterioft color rubicundior
eft atque laete coccineus, venofi obfcurior amp; magis ni-
gricans. hunc obfcurum colorem fanguis iu arteria pul-
monal! adhuc fervat, in vena autem pulmonali lœte
purpureo colore fuperbit. mutatur iptur fanguinis, dum
per pulmones circulatur, color ^^ex bbfcuro in vividio-
rem rubrum. Sed hanc mutationem fanguis in pulmo-
nibus non fubit, nifi aër refpiretur, nam juxta expri-
mentaCl.nbsp;fi animalis afpera arteria, in collo

nudata difcindatur., amp; immilTo fubere arfte defuper li-
getur, ne quid aëris in pulmones ingrediatur, fanguis
ex arteria eervicali ,fimul difcifta effluens, (faltem qui
aliquamdiu poft pr.œfocatum. pulmonem erumpit) to-
tus venofus amp; atri coloris apparet. contra , fi aër in
pulmones agat, poft mortem etiam animalis, fanguis

. III.

4.Ï

per pulmones motus , coccineum colorem contrahit,
nam juxta ejusdem viri experimenta in ftrangulato ca-
ne, poltquam fenfus ilium, amp; vita omnis deferuiffent,
fanguis adhuc fluidus, e vena cava atque dextro cordis
ventriculo per pulmones, propulfus, infuMalis fimul
nec non perforatis pulmonibus, aeque purpureus pa-
tina excipitur, ac fi ex arteria viventis emiilus fuis-
fet. patet igitur aërem fanguini amp; extra amp; intra cor-
pus noilrum rubicundiorem colorem conciliare. fed
uti Capî I. vidimus, nullus aër per pulmones ad fan-
guinem noftrum pervenit, rubicundus igitur color non
ipfi aëri, fed incognito principio in aëre hœrenti ad-
fcribi debet, fubtilis profeélo argumentatio: quae ta-
men ex eo multum fui pond eris amittit, quod inter
omnes non eonveniat, dari tantam differentiam inter
fanguinem arteriofum amp; venofum: dantur enim audores,
qui eam-plane negant. 111. Ballerus, (Ù) qui hac de re
ex profeffo plurima experimenta cepit, teftatur fe alias
vix obfervabilem, alias evidentilTimam diverfitatem re-
perire, adeoque repetenda effe experimenta. ex quo
auftorum diffenfu colligendum videtur, difcrimen fan-
guinis artcriofi amp; venoft, non adeo magnum efte , ac
nonnulli voluerunt. fupponemus ideo nos, dari aliquam
differentiam, amp; fanguinem venofum non quidem pla-
ne nigrum, obfcurioris tamen rubedinis effe. concede-
mus etiam experimenta, quœ ex Lowero protulimus,
veriffima effe. nulli tamen dubitamus, quin ex cogni-
•tis principiis omnia ifta phœnomena explicari poflint.
fi variam fanguinis rubedinem inveftigaverimus, femper
deprehendemus, fanguinis colorem eo minus obfcure

rubere, quo cmor cum majori copia feri, aliorumque
humorum miftus fuerit. Sanguis recens extravafatus
ruhet, ubi vero extra vafa hasret, ejusque ferum affiduo
abforbetur, nigerrimus evadit ita Gl. Th. Schwencke{c)
in venit fanguinem, qui decem dierum fpatio, fub
cranio extravafatus haeferat, nigerrimum, grumi inilar
concretum. Puerorum fanguis multo majori copia feri
fcatet, quam fenum. fed unanimi auâorum confenfu
conilat, fanguinem in fenibus nigrum, in pueris la?te
rubicundum elTe. In phtificis parva portio cruoris rubii
refpedu feri datur, eorum etiam fanguinis ruber color
longe minus obfcurus eft, quam hominis fani. fi haec
ad noftram qusftionem transferantur, perfpicitur ratio
qbfcurioris rubedinis fanguinis in venis, quam in arte-
riis. nam fanguis antequam ex arteriis in venas effiin-
ditur, per fecretiones atque nutritiones magnam humo-
rum tenuiorum jafturam facit, cruoris igitur particule
propius ad fe invicem applicantur , unde fanguis den-
fior atque obfcurior evadit. nec objiciat quis, venas
lymphaticas fuos humores in venas fanguineas effundere,
adeoque magnam humorum tenuiorum copiam fanguini
reftitui. nam ifti humores fanguini venofo potius afFun-
duntur, quam cum eo intime mifcentur, quia venœ in fan-
guinem contentum non agunt. perfpicitur etiam ex his-
ce ratio vividioris rubedinis in venis, quam arteriis pul»
monalibus, fi modo fimul attendamus ad aftionem aë-
ris in-amp; exfpirati atque arteria; pulmonalis j quas expe-
^eritur fanguis, dum per pulmones decurrir: nam:
fanguis venofus ad cor dextrum redux, fimnl cum
lymptia, fero atque chylo, qui ipfi dum per venas de-

cürrebat ^ traditi fuere, ex corde^ dextro projicitur in
arteriam pulmonalem , ex qua per venas pulmonales in
fmiftrum cor tranlit. hanc viam dum abfolyit, ab aftio-
ne arteriœ pulmonalis, atque aeris refpirati, premi-
tur, pellitur, movetur, conquaflatur, unde chylus,
lympha, ferum, cum cruore accuratiffime mifcentur,
particulaB cruoris a fe invicem dimoventur, hinc fan-»
guis, qui in arteria pulmonali obfcure rubebat, cum
his humoribus accurate miftus in venis rutilantiori ru-
bro colore gaudebit, atque h sec fanguinis cum illis hu-
moribus in pulmonibus mixtio non tantum ab anterior!
intelligitur, fed amp; a pofteriori confirmatur. modo lau-
datus Schwenckius {d), aperiebat cor animalis, aliquot
poft paftum horis. in corde dextro chylus multus fupra
fanguinem confpiciebatur, in fmiftro intime miftus erat
fanguis cum chylo, amp; fupra fanguinem non ita appare-
bat. Idem fuadent polypofœ concretiones,quse in ven-
triculo dextro atque arteria pulmonali fsepiffime, in ft-
niftro ventriculo amp; aorta rarius confpiciuntur. Evidens
quoque eft ratio nigredinis placentae fanguinis in inferio-
ri, rubedinis in fuperiori fuperficie, uti amp; colons ru-
bri totius maifce fanguinis, poftquam diu fuerit con-
quaflatus, nam inferior cruoris fuperficiesnigra efl,quia
particule cruoris inferiores a fuperioribus preftœ , arfti,
vis cohaerent. in fuperiori fuperficie globuli ab hac pres-
fione liberi, laxius coherent, humiditas etiam aeris,
hos globulos videtur folvere, amp; ab invicem feparare.
fi autem fanguis conquaflatur donee frigeat, totus

quantus rubet, quia tum ferum cruorem non dimittit,
cum eo accuratilTime milium manet.

Sic igitur refpondimus ad omnia argumenta, quœ
ad deraonitrandum occultum vit^ pabulum proferun-
tur. Forian quis inluper rogabit, cur refpiratio tantae
fît necesfîtatis, fi neque aer neque aliud principium vi-
tœ animali admodum neceffarium illius beneficio adfan-
gumem perveniat ? Respondemus, refpirationem ideo
vitse animalis admodum neceflariam elfe, quia cruor,
qui in venis nonnihil coagulatur, a conqualTatione aëris
in animalium pulmonibus, icerum folvitur, attenuatur,
dividitur. deinde quia,uti praecedentidiximus, in pul-
monibus fit accuratilïïma omnium humorum miiceia,
qua nihil ad vitam nofiram magis necefiarium. objiciunt
in mufculis, in aliis etiam nollri corporis paiiibus, fan-
guinem attenuari, dividi, milceri. Concedam fieri ali-
quamattenuationem atque mixtionem fanguinis in iis par-
tibus , fed non talem, quahs fit in pulmonibus: pulmo-
nes enim accipiunt fanguinem nonnihil coagnlatum,atque
cum aliis humoribus non bene milium; hunc atténuant,
amp; cum reliquis humoribus accuratilfime miicent. re-
liquaepartes accipiunt fanguinem, jam in pulmonibusat-
tenuatum, amp; milium; ejusque tenuitatem atque mix-
ti onem fua adione potius confervant quam promovent.
deinde in reliquis partibus fiunt fecretio.nes certorum li-
quidorum, humores tenuiores a fanguine fecedunt, par-
tes etiam a fanguine, quem arteriae advehunt,nutriun-
tur. in pulmonibus autem a fanguine arterise pulmona-^

lis, nulla fecretio fit nifi vaporis, nullus humorum
tenuiorum ab eo fanguine fecefilis. ipfae partes, a fan-
guine per arteriam bronchialem allato, nutriuntur.
Impedita autem refpiratio omnibus animalibus non œque
ingens vitœ difcrimen adfert. II. hujUS capitis vi-
dimus dari infeéla, amp; juniora etiam perfeftiorum ani-
malium, quae in vacuo absque omni omnino reipiratione
vivant. In perfedioribus animalibus periculum impe-
ditœ refpirationis adeo magnum atqùe prœfens eft, quia
fanguinis circulatio fiilitur, non quia vitœ pabulo pri-
vantur. uti colligere licet ex hiftoriis fœtuum per ali-
quod tempus poft mortem matrum in utero fuperilitum,
aut fimul cum fecundinis excluforum, in iifque ab omni
aëris ufu remoti, degentium : ad quas animum attendens,
immortalis nominis G. Barveus {a) celebratisfimum il-
lud problema, quod medicorum animos admodum torfit,
propofuit. „ Quomodo embryo poft feptimum men-
„ fem in utero matris perfeveret ? cum tamen eo tem-
„ pore exclufus ilatim refpiret ; imo vero fine refpira-
5, tione ne horulam quidem fupereffe posfit: in utero
„ autem manens ultra nonum menfem absque respira-
5, tionis adminiculo vi VUS amp; fanus degat. dicam planius:
qui fit, ut fœtus in lucem editus ac membranis inte-
gris opertus, amp; etiamnum in aqua fua manens per a-
liquot horas citra fuîFocationis periculum fuperiles fit:
idem tamen lecundis exutus, fi femel aërem intra pul-
5, mones attraxerit,poilea ne momentum quidem tem-
poris absque eo durare posfit,fed confellimmoriatu \'quot;?

Nulla alia vitœ fœtuum in utero poil mortem matrum*
aut in Iccundinis, producta; videtur efTe ratio, quam
hœc, quod in fœtibus aliœ vi^^ fmt circulationis fan-
guinis ex corde dextro ad fmillrum, quam per pulmo-
nes, unde circulatio fanguinis in iis ab impedita res-
piratione non fiftitur. humores etiam in fœtibus tenuio-
res non adeo coaguiantur. errat autem in eo Magnus
Har y eus, quod periculum imped itae refpirationis, in
fœtibus nimis magnum atque praefens pofuerit, uci pa-
tet ex experimentis Mußchenbroeckn cum felibus ju-
nioribus inllitutis : eas enim in fpatio vacuo vivebant,
ubi ex hypothefi Harvei ftatim interire debuiffent.

Atque nunc, ni fallor,conftat, nullum argumentum
aut expenmentum dari, ex quo aëris aut Vitalis pabuli
per pulmones tranfitus demonftrari poteft concludi-
mus igitur, juxta ea, quœ in principio hujus disquifî-
tionis monuimus, caufas rerum naturalïum non pures
eße admittendas quam qua wr^ funt, earumaue pha-
nomenis explicandis fufficiunt \\ neque aërem neque oc-
cuitum vitae pabulum, refpirationis ope intra corpus
noftrum venire, faltem eorum ingreiTum nondum de-
iLonftratum efle.

Haic B. L, pro fpecimine inaugurali fufficiant. Si
qu£ minus exada amp; perfeéla hic occurrant, nullus du-
bito, quin facile veniam ab œquitate tua fim impetra-
turus, _quippe qui non oftentahdsi eruditionis gratia»
aut fcribendi quadam prurigine incitatus calamum ad-
ripui,fed tantum,ut mori Academico oblequerer,h8ec
confcribere cosdus fui.

Omnes vero aBtones, qua in corpore noßro exerccn*
tur , vitam pr/efupponimt ^ nullius igitur aiiionis
ide am adaquatam habe m

Tgt;ifferentia , qua inter hominem fapientem ^fatuum
intercédât ^corpori^ non animie videtur adfcribenda,

Cerebrum tantum infervire aBionibus anmalibuSy ee^
rebellum uitalibus j mera efl hypothefis.

Ueque virium vafo^um , neque refijtentiarum , quas
fanguis dum per vafa ferîur patitnr,

Qua celeritatïs differentia, adfecretiones diverforum
in diverfis partibus liquidorum, forfan muttum
confert.

Omnium humorum qui ex fanguine noftro fecernuntur,
element a in fanguine praexiftunt.

JE/^^ aliquid, Medicas coïuilTe fidélité ra rtesj
Et patriae prifcuiB continualTe decus.

Eft aliquid, caftae juvenem placuifle Minerve j
Pergameumque fibi demeruifle Deum.

Haec fuit una Tuo fanftifiïma cura labori ;
Perftat amp; exemplo non fimulatus amor.

Auftoris quà laude nitet viélura papyrus,
Et multum ingenii, nec minus artis habet.

Nec flammis Hygiea Tuis (non mollior ulla eft) ,
Defuit, efFufas deffituitve preces.

Jamque paris dat figna Tibi manfura caloris,
Annuit amp; Cöa furgere ab arte decus.

Adfpicis ? en lauro, morbosque fugantibus herbis
Cingere diledum geftit amica caput 1

Et mites oleas ? amp; olentia germinâ fpargit
Collibus, Ida, Tuis leda, Epidaure, Tuis.

Quam bene vulgares haec vincit adorea palmas,
Virtutique refert praemia Diva Tuae !

Quam bene fpondebat, quae nunc Dea munera red dit,
Munera inexhaufto digna labore peti!

Quam bene fperabas, meritse bene confcius, ambit
Quae nunc Pœonio laurus honore caput !

Quam bene venturas portendit adorea lauros,
Queisque recens furgas, omina parta dedit!

Incipe par, Juvenis, majoribus effe triumphis,
Inque novae laudis difce venire decus;

Aufpicioque recens Heröibus addite prifcis,
Furva Machaonia frangere regna manu.

Qualis Iseta fui mox plaudet Hygeia triumphis
Vindicis, amp; Medica blanda favebit ope !

DumFebres, Tabesque vorax, Pallorque, rapaxque
Mors fugient celeri, lurida turba, pede.

Quem fua vis, Veroque facrum mens una, laborquc,
Blandaque vifturi nominis aura levât !

Quem morbis tot preffa movet fors afpera gentis.
Et tot in obfcœnam funera rapta ratem!

Scilicet seternos tulit hac harv^us honorés»
Attigit ardentes BOERHAviusque domos.

Hâc quoque, quo göttinga prius, nunc berna recepto
Emicat, immenfum, Maxime, nomen habes.

Non alio vel calle recens hinlópia furgit
Gloria ^ nec veteres degeneravit avos.

Mox etiam, quo nunc nova furgit ab aufpic®, princepS.
Ibit Apollineo confpicienda grege.

Nec minus haec Veflri notefcet fama laboris.
Quam fuerunt Coi nomina clara fenis.

Tunc ego, qui primos lœtus nunc grator honores,
Aufta feram titulis parta tropaea novis ;

Quasque modo angufto tenuavi peftore, fummas
Peftine poft laudes nobiliorc canam.

Sic eat ; amp; noftrae nuper fax clara juventae ,
Exempînm Batavae pofteritatis erit.

letri, Machaoniae certiffima gloria turbae,
Petre, decus Medici deliciumque chori.

Accipe, qu^ tenui tibi fum modulatus avena
Carmina, amicitiœ Candida ligna meae.

Quam foret ingratum , fi fellâ hac luce tacefet,
Nec caneret lœtis noftra Thalia modis !

Praeœia qua référés, Doftilîime, digna, fodalis,
Qua Panacea tuum cingit honore caput.

Quam bene fis meritus lauros Academia novit.
Et norunt ftudii confcia teéla tui.

Solis ad occafum^flagrafti fohs ab ortu
Nofcere, quae profunt Pharmaca , quaeque nocent ;

Quid Malva, aut Cichorea, quid albo flore Papaver,
Quidve Hederae valeant, quid Melilotus agat ;

Quos Rofa, quos Violas, quos pellant Lilia morbos \\
Menthaque quas vires Marrubiumque ferat.

Humani fabricam didicifti corporis omnem.
Quid faciant notum fmgula membra tibi eft.

Hinc tibi clarefcunt certiffima fignamaloram;
Et cauisÊ amp; fines , quaeque medela juvet.

Te vidi intentum Iludiis, te fcripta JMedentum
Non delalTata volvere dofta manu.

Obflupui amp; dixi : Noflro hic efl dignus amore j
Hunc ego continuo Diva fa vore fequar.

Fallere fi cupias Lachefin l.achefisque forores,
Vivere fi femper pofi: tua fata velis :

Perge age, perge artem folers mihi difce facratam
Veros cultores non finit ilia mori.

Vivit adhuc certa Podalirius arte medendi.
Et fuperefl Cöi nomen honosque fenis.

Et quoties dixit: puer hic mea gloria fiet.
Et laudes Medica clarus in arte feret.

Eia igitur calcar , mi Petre, laboribus addant
Ingenuis tantae diéla verenda De^.
■nbsp;G 3nbsp;-

Pœonios ifto fub Nuraine porrige fuccos,
Quis mala dent celerem cedere juifa fugam.

Nec fcopulos timeas, tua quos folertia pellet,
Nam itudii quaevis ardua vincit amor.

Hac duce tu cundos poteris cognofcere morbos s
Hac duce cujufvis femina dira mali.

Hac duce tu foboli poteris fervare parentes ;
Tu natas matri, tu puerofque patri.

Sic tibi dum vivet grates vir folvet, amp; orci
Faucibus erepta conjuge laetus erit.

Hac duce per totum tua laus celebrabitur orbem,
Nomen amp; adfcendet fic fuper aftra tuuin.

Quod fuper: HinlÓpi, fummos tibi grator honores.
Optime, PalladioB fplendida dona fcholae.

Splendida dona quidem, fed multo parta labore,
Prœmia, quae precibus mille petita tuis

Petre tibi faveat Medicorum praefes Apollo
Plurimus ut valida gaudeat aeger ope.

Tu juveni fponfam, geminorum mater amorum,
Elige, 8l in nîveo peftore regnet amor;

Sentiat ut caftos dikaae conjugis ignés,
Ut videat prolem, pignera grata, l^uam

Phoebe, tibi teneris, pater, hanc facrabit ab anms
Nobilîs amp; pueros ars Medicina trahet.

Sed fmmus nuper difcedere, PetRe, cmtti,
Orbs tua jame Mdicum, me pater ^a tenet

Fortunae fpernunt vincula dura manus.
At fi forte tibi, fententia perftat eundi,

Mox abeas quorfum, dulcis amice, fciam.
Ut flc multa tuae veniat mihi littera dextrâe,

Hermannum Petrus diliget usque fuum ;
Ut dulcem quondam Pylades dilexit Oreften
Hermannus Petrum diliget ufque fuum,
Tu modo Petre fidem promiflis adde fidelis
Addam ego promiflis optime Petre fidem.

PETRE, canet laetis nofi:râ Thalia modis
Atque hinlopenias jaftabunt carniina laudes-,

Sit licet hoc venae fertilioris opus.
Tulmina nec metuo, quae tu in mea fcripta vibrabis

Livor iners, dpftos temnere fuete viros,
Ipfe pater Phœbus plebejas fpernere voces,

Serta comas focii cingere digna mei.
Iliaque ne livor, nec plurima feculaperdant,

Tingas Pegafeo flumine. Phoebe , precor.
Hoc focii virtus Batavas celebrata per oras,

Queis lluduit facris, ô Panacea, tuis.
Vos comités noftis pellucida fidera tefi:or,
Intentum lludiis quœ fi:upuiilis eum.

Vos fylvae, Dryadum Capripedumque domus:
Gramina quae toties vidiilis fana legentem,
^ Queis queat Aefonius vincere fata fenex:
Sic falubres etiam legit Pœantius herbas,
Sic carpfit Colchis dira venena manu.
Hoc quoque fcripta merent, in quae nec, zoïle, dentesj

Nec quicquam Lethes flumina juris habent.
Quid referam dofte diiTefta cadavera cultro.

Ut pateat morbi fons amp; origo Tibi?
Prœftita quidve aegris referam folatia multis,

Subduxit Stygio quos Tua dextra Jovi.^
Quidve Tuas alias memorem, Do6tiffime, laudes,

Aemulaque urbs focium tollat ut ante mihi.
Felix, quae talem nafcentem Patria vidit!

Jaaitat hoc melius nil habet aula Jovis.
Jupiter, hoc mihi des, focialia fœdera curans,

Sic cadet ante aras hoflia multa tuas.
Felix Horna igitur, quae tantis gaudet alumnis,

Quicquid fepteno Roma fuperba jugo.
Horna, tibi rediit fie famœfplendor a vitœ,
Hogerbeetsiadum juniadumque decus.

Atque hînlopenîum nomen memorabile nunquam
Excidat ex animo deprecor, Horna, tuo.

Sic plures ex te dodos dabis. Horna, nepotes.
Sic plures Medici reilituentur ope.

Aethereque except!, veluti Ledœa propago,
Incolumes ducent per fréta longa rates.

Sed non eventura loquor, quid inania vota
Proficient ? aliter ferrea fata volunt.

Vos, Hl^]L(5pENII, moveant nil murmura vulgi,
Quod juirit facris Phsebus abeffe fuis.

Pergite felices, famamque extendite faftis,
Barbara ut Arcadiœ monfi:ra filere fciant^

Sic merito Veilrum fupplex reverebitur orblS
Nomen, amp; sterna relligione colet.

In\'^enio claris poil funera fama fuperftes,
Prœmïaque haec virtus fola perennis habet.

Fallor. Etœterno mihi fœdere juiiae Sodalis,
Ingratos nunquam, petre, revife lares.

Dulcius hic poteris traducere tempora vitae,
Mœniaque h^c ftudiis commodiora 1 uis.

Hic funt Pœoniâ qui praeftant arte Medentes,
Prodcrit hos forfan confuluilfe feni. ^ .

Hic Tibi funt focii, funt hic Tibi fanguine junéti.
His credo melius nil dabit Horna Tibi.

Si tamen in patrias mens eft proficiicier oras,
Nonmoror, i, quorfum Te Tua fata vocant.

Thelea tsedebit concelebrafle meum.
Pharmaca fic habeant vires ! fic plurima cingat

Quercea fervato cive corona caput !
Sic eat in thalamos mox aemula virgo Lacaenae,

Sed cui fila Desß candidiora trahant !
Penelope, quae dum miferis folatia ferre

Node paras, fidam fe probat efle Tibi!
Serica fic etiam Lachefis Tibi fi:amina ducat!

Sarcinaque umbriferae fera fit umbra rati !
Fallor ? an arrifit de fummâ Jupiter arce,

eÏ}

Den JONGt, dien groene lauwer fierde 5
Met HOOGHRBEETS den luft,vaa Phebus choof;
En VELIUS, wienal, wat wysiieid minde, vierde:
Doorluchtig natreed, zints een edler gloed
U door de jeugdige adren zwierde,
Paft regt de lauwerhoed.

Gy , die vol edel vuur
Zetre in Euclides fpoor uw treden;
Het ryk bezaagt der wondere Natuur:
Van fcheikunft nimmer moê, noit moede Van Ontleden,
Van \'r nagaan noit der edle kruidery
Wout uwe fchrandre vlyt hefteden
Aan heiJzame artzeny.

Zo treed gy voor den dag.
Zo durft gy na d\'en lauwer dingen.
Onkunde grimt, maar zwygt uitdiep ontzag:
Vergode Dichtkunft, graag om uwen lof te zingen,
Rekt hare fnaar: der ziektens bleeke ftoet,
Die gy haar lyders zult ontwringen,
Valt bevende U te voet.

Ik hoore \'t handgeklap.
Uw roem, o BROEDER! opgerezen,
Ryft, wat esn laftraar blaff\', van trap tot trap-
Gy word van minnaars van geleertheid hoog geprezen.
Uwvaderftad . . . dje zwygt. die zwygt! hoe dan?
Dan moeft gy eene vreemdiing wezen.
En weten nergens van.