■

■ • • .\'■•■■■ . - . „ ■ , • • -. ■

•■■■■■ ■ • ■ ■■ • ■■■•■• •. ■\'■ .■■■•■ ;.: , . ■ , . . ... ... ...... , , ;

■

... . . _:

.....■ ■ ; ■.-. •■.■■

• .■ . \' ■, ., ■ . . ■ ......

Dczo Titi\'l t\'ii Inhoudsopgiivo is voorloopij; on wordt lateiquot; «kior oonc andoro vervangtMi.

^r. A. Besdiuor, HoékJi. te \'s Oravenhago. I Kxcnipl. . F. Blanche t\\. Comp., Boekh. te [Jtrecht.

Mr. H. B. Boot. lid van den Riiad vnn State, te \'s (fravenhage. Jlir. Mr. (.1. de Boseli Kcraper, Seoretaris-Genenial hij liet Dep. van

(i. •). ten Brummciej\' Andriessen, Pred. te Bijpolitushoet\', Wielingen. •I. Brunt A: /non, Hoekh. te quot;s Gravmhage. 2 Ivvempl.

D, Dnijscf, Si\'cretiiris-I\'cnningmecsii-r van den lloogen Maasdijk en Directeur drr Stoomboot Stail Meusdi-n,\'quot; te Kriisdf^n.

van Haniersvoldt, Adj.-Connnics Drp. dustirie te \'s Gravenhage. •J. J. Ilansma, Boekh. te Dokkuni.

Mr. (\'. M. A. Hartman, (\'omm. Justitie te \'s (rravcnliage. J. ■). Hasselniaii, Oud-Minister van Kidoniën, en oud-Lid van den

1\'. L. Honcoop, liurgcmcoster van Plonsden on Dijkgraaf van den Hoogon Maasdijk van Stad en Lando van Housdon, c. a., te Housden.

Mr. A. van der Kemp, Lid van Oodep. Staten te \'s Gravenhago. Mr. (J. N\'. de Kempenaor. te \'s dravenha^e.

Mr. V. do Koek, Griffier hij hot Kantongerecht te Schoonhoven. A. Kok iV Comp., Bookh. te (Jouda.

W. I\'. de Bruijn Kii|gt;s, Uep. Kapiti-in tor Zee. te quot;s Uravonhage. ■1. A. Kramer, Hofmeester to Housden.

Dr. K. II. Lasoiidor, in leven Icci\'kelijk IToogloeraar aan de Universiteit to Utrecht.

J. J. Lazonder, Lid der l\'rov. Staten van /.-II. en van den Gemeenteraad te Sehoonhovoyn.

M. .\\. van der Moorer, (irossier in koloniale waren te Ilensden. Mevr. liaitsma Muiier, geb. Thoden van Volsen, Ie Winterswijk. Gobi\'s. Muller, Bookh. te s llertogenboseh.

S. .], van Xooten, l\\a|iitein-K\'onim. bij den Artillerie-Cursus te Delft. S. A: \\V. N. van Nooten, Bookli. te Schoonliovon. 7 Lxempl.

ü. -1. W. van Xooten, Surn^r.-Comniics ter Directie\' liegistratio en Domeinen to Middelburg.

W. J. Scliraagen, Adjunct-Commies Dept. Finaneiën, te \'s (Iravenhage. J. II. Schreuder, ïheol. (.\'and. (Utrecht^ te Rotterdam.

Mejuffi\'. L. .1, 1). Stei\'inga Kuypor, Directrice der Dames-Kostscliooi te Baarn.

\\V^r i\'. van Stockum amp; Zoon, Hockh. te \'s Oravenhage. I Exompl. N. li. I\'. Spit, Oiul-ivatholiek l.\'astoor, te Rotterdam.

Mr. Eduard Alexander Krederik Thomas, (iriffier liij het Kantongerecht te Alphen.

Mr. .1. van Walré, X\'icc-I\'rcsidrnt der Arrondissements Rechtbank te Utrecht.

met stiuilplat.cn, is door alle bovoegdo Ixioordcolaars hoog gewaardeerd. De veeljarige ,studio, daaraan besteed , word door de Hoogeschool te Clroningon met don doctorstitel honoris causa bekroond. Nog steeds is

dit boek een ligger voor allen, wie het om eene juiste opvatting van de schoone Gelijkenissen, en hare geschiedenis in de Christelijke Kerk, te doen is.

Toch heeft dit werk menig een onder de eerste Inteekena-ren te leur gesteld. Wie meende, daarin een eenvoudig, stichtelijk hoek te ontvangen, voor huisvertrek of hidkamer bestemd, zag zich gedurig belemmerd door vreemde talen, en opgehouden door allerlei verklaringen van enkel geschiedkundige vaarde. Tot eene volledige behandeling der stof. ook voor godgeleerden, was dit onmisbaar; voor den gewonen lezer overbodig of hinderlijk.

Aan deze door velen gemaakte opmerking wilde de Schrijver te gemoet komen, nu hij nog eens, in hoog geklommen ouderdom, tot zijne geliefde Gelijkenissen terug keerde. Het werk, dat |hij nu denkt uit te geven, — en dat reeds grootendeels voor de pers gereed ligt, — is geene verkorting, maar eene geheel nieuwe bewerking van het vorige. Alle eigenlijke godgeleerdheid is daaruit weg gelaten, en ofschoon de slotsom dezelfde blijft, is die nu voor allen verstaanbaar en toepasselijk. De Schrijver hoopt hierdoor het eerste doel van al zijnen arbeid, do zuivere voorstelling van het oorspronkelijk evangelie, nog beter bij de gemeente te bereiken, en te gelijk de aandacht van hen, die er meer van willen weten, nog eens op het groot ere werk te vestigen.

Tot eene meer vrije en aanschouwelijke voorstelling heeft de Schrijver de dogmatische orde geheel laten varen, en de eigenlijke Gelijkenissen (met weglating van eenvoudige vergelijkingen of spreuken) naar de beeldspraak geordend; zoodal tie lezer achtereenvolgens kennis maakt met Land- en

Wijnbouw, Veeteelt on Visscherij, het Huiselijk en Feestelijk Leven, Gold- en Regtszaken, Grodsdienst en Kinderspel, gelijk de Heiland die om zich zag, en er zijne beelden aan ontleende, waarom do platen dan ook zijn behouden.

Heeft hij dit, misschien zijn laatste groote werk aan zijne kleinkinderen opgedragen, \'t is daarom nog niet voor kindoren geschreven; maar eene nalatenschap voor reeds volwassen kleinzonen, en voor kleineren, die voorspoedig opgroei-jen, en in dit Geschrift later den Leidsman hunner jeugd zullen terug vinden en zegenen.

Door de uitgave van het eerste Stuk, te gelijk met dit Prospectus, is ieder in tie gelegenheid gesteld om er over te oordeelen.

Met werk zal Avordcn uitgegeven in nrlit stukken, elk van 2 a .\'I vel druks en mei I a ])laten. overeenkomstig hot Iquot; Stuk. dat met dit Prospectus verschijnt.

De prijs hij Inteekening is f 1. voor ieder Stuk, zoodat het geheele wej\'k voor de Inteekenaren niet meer daufS,— zal kosten.

Ken Naamlijst van Intoekenaren zal vóór het werk worden geplaatst, weshalvlt;• oene duidelijke ojigaaf van Naam, kwaliteit en woonplaats wordt verzocht.

De Inteekening is geopend bij de meeste Boekhandelaren, hij wie ook het werk ter inzage te bekomen is, en bij de Uitgevers

\\\'A X K lt;) !•;\'I\'s \\\'[•; L 1). De Gelijkenissen van het Evangelie, volgons Prospectus mi Yoorwanrdon.

In mijne gcdaclitc zie ik u allen rondom mij stiuui, kinderen! acht van de elf overgebleven, l\'it gebcMirt mij zelden, dat ik n allen bij een zie. Maar ik verbeeld het mij gaarne, en mijn hart. dat nooit regt oud wil worden, klopt woêr vrijer en vrolijker, als ik dien krin^-rond zie. Het zijn de trappen der jengel, van de acht tot de drie en twintig jaren. Maar gelijk de oudsten reeds volwassen zijn. zoo groeit ge spoedig allen van kind lot jongeling- en maagd, en van dezen tot man en vrouw op; en mot de negentiende eeuw, die al naar de kimmen daalt, is uwe kindsehheid voorbij, en weer die van anderen begonnen. Zij gaat zoo spoedig voort, de locomotief van den tijd. als zij maar eens het station is uitgeschoten, dampend en stampend, gillend en dreunend, altijd maar voort!

Maar met uw grootvader gaat het andergt;. Al is hij nu nog gezond en sterk, hij heelt geene toekomst mem\' np aarde, of het mogt de uwe zijn, zoo hij die beleeft. En nog vóór of anders zeker naast den eindpaal dezer eeuv, staat een kruis: de plaats van zijn graf\'.

Daarom denk ik hoe langs zoo meer aan de dagen, wanneer ik niet meer bij u zijn zal. Schatten kan ik u niel nalaten. Neemt dan deze mijne Xalatensehap voor lief: hel Evangelie in (ielijkenisson. zoo als niemand die bedenken en schilderen kon als .Irzus zelf. quot;t I-het oorspronkelijkste van zijn onderwijs, beelden om lumit te velgelen,

on waarin hij zoo g\'cliocl loeft voor ons oog-, Imi mogo de kritiok ons menig bijliolwdord ontroovcn ot\' Iwijfi-laclitig niakcn, deze schoont\' iiooldi\'ii kan men niot uitwisschiMi. Hi t onbevangen oordeel en onbedorven hart zegt telkens weder, als Johannes in de morgenseheniering van het (Jalileesehe strand: /iet gij niet? Het is de Heer.quot;

De jeugd wordt door al wat nieuw is, aangetrokken. Geen wonder: want zij zelve is nieuw. Zoo kan het zijn. kinderen! dat ge het oor leent aan bon, die zesden: »Eer de zon fier voleeiido eeuw ter raid-

daghoogte rijst, zal die oude godsdienst van Jezus reeds lang zijn afgeschaft, en de wetenschap is er in de plaats gekomen. Of gaat zij niet met reuzenschreden vooruit? En zal quot;l nog langer noodig zijn. iets te geloovon . wanneer men alles weten kan?quot;

Alles weten? Ook het oneindige en eeuwige? Ook den oorsprong en het einddoel aller dingen, hun innerlijk wezen ? Ook het leven en den geest, die in ons is? — (ielooft het niet, kinderen, \'tWas reeds de belofte van de slang in het paradijs: Zoo (jij eet van den boom der l-rmts, zidl gij (tl* Cod zijn , kennende het i/oed en het kwaad.quot; Doch zij heeft hare belofte slecht gehouden, alle eeuwen door. De kennis is good en de wetenschap uitmuntend. Ik verblijde mij, als gij zoo veto dingen veel beter weet, dan ik ze leerde in mijne jeugd. Maar breidt zich onze gezigtskring uit, ook het verlangen om nog verder te gaan; tot ten laatste het hart, onder het rusteloos zoeken en jagen, weder nisi vindt in het kinderlijk geloof. Zoo is het voor honderd jaren gegaan, toen te Parijs openlijk het Christendom was afgeschaft en door de godin dei\' rede vervangen: en zoo zal het gaan ook in deze en alle volgende eeuwen.

Hoe toch staat \'t met alle menschelijke kennis? Verhoog de duinen en breid I zestrand uit: de oceaan blijft even eindeloos. Vi rdubbel den steiTentoren en versterk den teleskoop: even mateloos blijft bet heelal. Denk n eeuwen bij eeuwen, jaarduizenden bij jaarduizemlen, bi\'gin noch einde bereikt gij nooit. Kn even als in \'t oneindig groote is het in \'t oneindig kleine: in de wonderwereld der bacteriën en bacillen, en hoe men die microscopische levenskiemen ook noemen mag. Altoos dieper graaft de wetenschap, maar het eenvoudige, het

allerkk\'iasto beginsel van alle leven en beweging vindt zij niet. Wei hem, die in plaats van zich blind te staren op liet oneindige, voor den Oneindige zich buigt en zijn woord aanneemt, gelijk het iti Jezus Christus tot ons spreekt!

En hoe zon ook ooit de wetenschap de godsdienst kunnen vervangen, die geene wetenschap is, maar behoefte van ons gemoed? Even goed zou men het gehoor kunnen vervangen door hot gezigt, het gevoel door het vorstand, de poëzie door de mathesis. De mousch, in zijn zinnelijke natuur onderworpen aan de blinde natuurwet, in zijn aardsche leven aan de beperking van den tijd, gevoelt in zich den aanleg om daar boven zich te verheffen, op te klimmen tot den eeuwigen Oorsprong aller dingen 011 het ideaal der zedelijke wereld. /00 ver begeleidt hem zijne wetenschap niet. En als hij nu in eigen kracht geest en hart opwaarts heft, is \'r hem als den adelaar, wien de vleugels geknakt zijn. De zinnelijkheid en de zonde drukken ons weder neer, waar wij ons verbetten: de zonde, het groote raadsel van quot;t menschelijk leven, door geene wetenschap nog opgehelderd, maar door \'t geweten telkens weer ons verweten, hoe ook het vorstand ons zoekt vrij te pleiten. Dat gevoel van zonde heeft overal en altijd den mensch tot godsdienst gewekt, maar werd nooit ten volle bevredigd, eer de stem op Gnlilea\'s heuvelen sprak: Komt tot mij, allen die vermoeid en belast zijl, en ik zal u ruste geven.quot; En te Jeruzalem: Die de zonde doet, is een slaaf der zonde. Maar do waarheid zal u vrij maken; en als de Zoon u zal hebben vrij gemaakt, zult gij waarlijk-vrij zijn.quot;

Wanneer gij, mijne kinderen! die waarheid, het ware leven van den mensch niet zijnen God, hebt leeren kennen en waardeeren, dan hebt ge ook de staketsels van oude kerkleer of formulieren niet meer noodig, om hot gebouw van uw geloof te schragen. Zoo als Jezus de overleverimjen verwierp, als die inzettiin/ev ran incnschev waren en de wet slechts verduixicrdeii, zoo roept Paulus het den fjcloovigen toe: Sfaiit in de vrijheid, iraunnede (iirislus u heeft rrij (/enuudit, en laat niet weder een ander juk van dienstbaarheid 11 oplcfiiffiii.quot;

Ik weet wel, dat, als ik zoo tot al mijne kleinkinderen spreek, de kleinen er niets van verstaan, en zelfs de grootsten al den omvang

en het gowig-t dezer dcukbeeldiMi nog- naauwolijks bogrijpon. Maai\' ik schrijf ook geon kindorboekje. Kerst was liet mijn plan wel, do Gelijkenissen nn eens voor kinderen re behandelen. Maar ik begreep al spoedig, dat het dan geeue nalaftrnsflKip zijn kon voor latere dagen. Of zou ook uwe lieve grootmoeder, die de oudsten uwer nog goed gekend hebben, n speelgoed of kinderkleèren tot oen aandenken hebben nngelnten? Men groeit er uit, uit de kinderkleiren en \'t kinderspel, en uit de kinderboekjes ook: maar nooit uit de godsdienst, die den grootsten wijze eene behoefte des harten blijft, en dat te meer, hoe meer hij in waarheid wijs is. is \'t geen ik daarover schreef, voor het oogenblik n nog te hoog, ik noem daarbij de woorden over van den Heer tot zijne jongeren : Wat gij nu nog niet begrijpt, zult gij na dezen verstaan.quot; Ook voor de kleinsten zal vader of moeder dit werk wel bewaren, tot gij er zijt ingegroeid : en het zal u nog eens uit zijn graf den ouden grootvader doen hoeren, die u zoo gaarne vroom en braaf\' en wijs zag door quot;t geloof.

Daartoe wist ik niets beters te kiezen, dan Jezusquot; (telijkenissen. Voel is er in den bijbel, dat vroeger als onfeilbaar aangenomen, thans betwijfeld of geheel anders uitgelegd wordt. Maar onverminkt en nooit verouderd staan daar die sehoone boelden van \'t Uodsrijk, uit de natuur en het leven gegrepen. Deze leerwijze was ook den Israëlieten niet vreemd. Bekend is de treilende parabel, waarmee Nathan koning David vernedert en bestraft. Minder die van Joab, eeno vrouw in den mond gelegd. Maar die beide leest ze iu uwen bijbel nog eens na! hebben op éóno enkele omstandigheid betrekking, en verliezen daarna haar gewigt. Ook de zinnebeelden der profeten slaan op hunnen tijd. Maar Jezus (iolijkenissen hebben, als de beelden van zijn evangelie, eene blijvende waarde. Zij vereenigen de hoogste eenvoudigheid met den verhevensten rijkdom van gedachten, (leen der apostelen of apostolische schrijvers heeft het gewaagd, den Heer hierin na te volgen. Kn die het onder een volgend geslacht beproefden, zoo als llermas, in zijn boek de Herder,\'\' zijn daarin ver achter hem gebleven. Kn daar nu uit den aard der zaak zulke vertellingen het best ongeschonden bewaard bleven, bezitten wij daarin het meest oorspronkelijke en eigenaardige van Jezus\' onderwijs.

Dit bewoog mij voor ruim dertig jaren, om van dit Evangelie in (lelijkemssen\'quot; eonc bijzondore studie te maken. Veertien jaren lang beb ik bij tussehenpoozen daaraan gewerkt. Maar die studie breidde zich meei¹ en meer uit. De natuur en do zeden van het Oosten moesten liet zinnebeeldig kleed verklaren, waarin hier de waarheid was gehuld en dat op de platen is afgebeeld. Om de beteekenis goed na te gaan, was niet alleen taalstudie noodig, maar maakte ik mij ook bekend met do verklaringen, van de vroegste eeuwen at\' van do Gelijkenissen gegeven. Zoo werd het tevens eene niet onbelangrijke bijdrage tol: de geschiedenis der Christelijke uitlegkunde en geloofsleer.

Maar toen ik nu do vruchten van al mijnen arbeid, met mijne eigene slotsom, uitgaf, hebben vele inteekenaren geklaagd, dat het te uitvoerig en geleerd was. Men had een stichtelijk Huisboek gewacht, en kreeg oen godgeleerd werk, met allerlei vreemde talen aan den voet. die er voor den gewonen lezer als lood onderaan hingen. Wel nu ! ik geef dan thans, wat men voor vijf en twintig jaren wensehte. Misschien neemt deze of gene, die er moor van weten wil, het groote werk daarna nog wel eens ter hand. Maai\' wat ik nu geef aan u, mijne kleinkinderen! is ook in ruimer\' zin mijne nalatenschap aan geheel een jonger geslacht, dat ik als kinderen en kleinkinderen rondom mij zag opgroeijen en met teedere belangstelling lief heb.

De keuze der te behandelen Gelijkenissen heb ik dit maal niet zoo ver uitgebreid als de vorige keer, toon ik een geheel volledig zamen-stel beoogde van Jezus\' zinnebeeldig onderwijs. Ik vergenoeg mij nu met de algemeen erkende (ielijkenissen, en geef daarbij de platen terug, waarop die vroeger waren afgebeeld.

Ook heb ik, om geen godgeleerd stelsel te doen doorschemeren, eene geheel andere orde gevolgd; niet die van \'t geen het beeld uitdrukt, maar van de beelden zelve. Hel gelr el geeft daardoor eene aanschouwelijke voorstelling van de omgeving, waarin Jezus loofde.

En zoo hoop ik dan in menig huis nog met Jezus\' woorden te spreken, ook wannéér mij eindelijk de pen uit de hand valt, en ik voor goed inslaap. Maar van u, mijne kleinkinderen! vertrouw ik dit vast. En valt mogelijk één uwer het voorrogt te beurt, wat ik missen moest, om het heilige land te bezoeken, waar nog zoo veel onveranderd gebleven is, dan zal het u wezen, als of gij dat alles, in oen\'

halvrn kring voor uw\' ouden grootvader gezeten, reeds gezien hndt in uwe jeugd. Gij begroet dan Palest inn\'s akkers on wijnbergen als oude bekenden, en zegt op Galiiea\'s heuvelen en aan zijn zeestrand, zoo wel als te Bcthuniö en Jeruzalem: »Hior hebben wij het eerst Christus gezien en gehoord!quot;

Vaart dan wol, lieve kleinkinderen! en groeit voorspoedig op, terwijl grootvader voor u zit te schrijven, met de bede, dat God hem geve, ook dit werk. - het laatste al ligt! - nog te voltooijcn. God zegeno u, en doe u aan de hand van Jezus, naar den wenseh van Faulus, volwassen wordmi in quot;t verstand, terwijl gij kinderen blijft i ii d e b ii o s h e i d.

De iiittuiir is mij ui vroeg lief\' gowiM\'st, nog liever dan de men-«eliomvcrold. die ik ook Aveinig keude. al woondi\' ik midden in liet g\'roote en difi\'t hebdiiwde Rotterdam.

Ken halt uur buiten de stad had ik een boel, heel klein tuintje; eigenlijk maar «hmi hoekje grond bij onzen warmoezier. Kn zoo als kinderen doon, ik wilde er van alles en allerlei zaaijen en planten, in \'t kleinst mogelijke bestek.

Wat was ik blij, als \'t gezaaide opkwam, en ik die teère groene kopjes voorzigtig uit den grond zag kijken, als oi /.ij vragen wilden: Ben ik hier wel veilig?quot; Maar liet gebeurde ook wol, dat het zaad niet opkwam, en nog moer, dat alles verward door elkander groeide: hier kale plekken, en daar digt op oen gedrongen stengels, die elkaar het groeijon beletten. En de boer, in wiens tuin ik mijn hoekje bearbeidde, zeide: .jonge heer! dat komt omdat gij uw\'grond niet goed hebt toebereid en ongelijk gezaaid.quot; En dan wees hij mij, hoe ik eerst met mijn kleine spa den grond moest omwerpen, daarna met de hark hem effen maken, on dan, liefst togen regenachtig weer, het zaad or zoo gelijk mogelijk over strooijen, om er daarna met de hark nog eens luchtig over heen te gaan. Maar \'t ging mij nog gebrekkig af. Van toen af heb ik nooit meer van dnmme en lompe

boorouquot; gesproken; want op den akker zijn wij oven dom en lomp als zij in de stad.

Zoo als ik liet dan in \'t klein leerde in mijne kindsche dagen, zoo dood men het in \'t groot reeds vóór duizenden jaren. Niets dat minder verandert dan de landbouw. De uitvinding van ploeg en egge, zaadbuidel en sikkel, verliest zich in de kindschheid diⁱs menschdoms. Reeds de eerstgeboren inonsch. Kaïn, werd naar den Bijbel een landbouwer. Kn mot het geroedsrhap, dat daarin later wordt beschreven, of in de pyramiden en graven \\an Egypte sinds drie duizend jaren staat afgebeeld, zou de landman nog zijnen akker kunnen bewerken.

Zoo werd het eerst de ploeg uitgevonden. in den beginne nog maar oen krom stuk hout, later gescherpt door ploegschaar on kouter. Toen begon ook de mensch den al to zwaren arbeid aan dieren over te dragen, sterkt-r dan hij. Veelal zijn het, in \'t Oosten vooral, ossen: ook wel ezels, en bij ons moest paarden. De ploeg word, na zijne oorspronkolijke eenvoudigiieid en de bewerking der motalen, al spoedig oen zamengesteld werktuig. Door sohijf of kouter wordt do vore in den akker grsnodon, door de ploo^sehaar die omgeworpen, door don ploegstaart, dien de ploeger in do hand hondt, als door een roer alles bestuurd; en het is zijn roem. dat de voren allen volmaakt regt uit en evenwijdig ioopon. Hij moet daartoe een\' vasten gang en een goed oog hebben. Daarom zegt Jezus: Wie de hand aan den ploeg slaat, zie niet om naar \'t gee n achter hem is.\'\' Kene spreuk, die wel moor te pas komt, zno wol bij ieder gewoon werk als in \'t zedelijk leven; on die Jezus zelf toepast op tien arbeid in het koningrijk der hemelen , waarvan de bode niet met spijt mogt terugzien op \'t geen hij daurvoor achterliet, of ruston op wat hij reeds gedaan had. In den laatston zin zegt ook Paulus, dat hij niet omzie mie naar quot;t geen a oh tor hem ligt, zich uitstrekt naar wat vóór hom is, jagende naar den prijs zijnor roeping.

Maar vergeten wij don landman niet. Wat de kleine spa was voor mijn tuintje, is de ploeg vnor het land: en wat voor mij do hark was, is voor den boer zijne egge. zwaar en met scherpe punten bezet, die tie omgeworpen kluiten breken.

Nu aan \'l werk, zaaijer! Maar denkt niet, tlat elke boer dit kan. t \\ oreischt een vaste haiul, een scherp oog en langdurige oefening, om niet te veel on niet te weinig zaad uit to strooijen, niets over te houden ol te kort te komen ; maar vooral, om den gebeelen akker

gelijk te bozaaij(?n, zoodat lu^t nergens op hoopjes groeit en nergens een plekje kaal blijft. Toen ik buiten woonde, kendi\' ik arbeiders, die daarnierie in den zaaitijd een driedubbel daggeld verdienden; en dat was \'t wel waard.

Zie maar op de plaat onzen Zaaijer oens. Hij heelt den zaadbuidel, als een opgeknoopt schort, vóór zieh gebonden, om er gemakkelijk in te kunnen grijpen. Scherp ziet liij vóór zich henen , niet naar liet zaad, maar naar \'t spoor der geploegde voren, om regt int te blijven gaan. En aan \'t eind gekomen, begint hij zijne wandeling op nieuw en terug, telkens even ver van do vorige. Zoo gaat hij steeds voort, en grijpt eiken keer zijn vaste handvol: tneor of\' minder naar het soort van zaad, maar telkens even veel.

Kn wilt gij weten, hoe hij bet nitstrooit? Zeg mij dan eerst eens, boe gij loopt. Hard of zachtjes, vooruit of op zij.quot; N\'een 1 dat vraag ik niet: maar hoe bewogen zich uwe beenen en armen? Op die eenvoudige vraag staat zeker menig eou niet den mond vol tanden. De kinderen op de bewaarschool weten tegenwoordig al, hoe de maan om de aarde loopt en de aarde om de zon; maar hoe zij zelve loepen. dat weten soms volwassenen nog niet eens.

Toch is de zaak eenvoudig. Wanneer de reg\'ter- of linkerzijde van het ligchaani te gelijk zich vooruit bewoog, zoudt go uwe balans verliezen en daardoor vallen. Daarom leert do natuur zelve ons om, als wij het regter been vóór zetten, te gelijk don linker arm vooruit te slaan. Daardoor blijft het geheele ligchaani in evenwigt; en zoo komt het, dat kleine kinderen zoo dikwijls vallen en opstaan, eer zij door ondervinding zijn wijs geworden. Alleen bij kalm en voorzigtig loepen, is die beweging der armen volstrekt niet noodig. liij viervoetige dieren kan men het altijd zien, ten zij zij een\' sprong maken. Als in alles wat tot het instinkt behoort, zijn zij zelfs de nienseben hierin vooruit.

Maar wij keeren tot den zaaijer terug, die van deze redeneriiif;\' inissehien niets begrijpt, maar teeh haar volgt. Zet hij den regter voel vooruit, dun trekt hij van zelf don regter arm achteruit, en doet zijn greep in den zaadbnidel. Mn komt de linker voet naar voren, dan werp) de regter hand het zaad in een kring in de lucht, hooger dan op de plnat staat algebeeld. Want ik ken den bekwamen teekenaar. en geloof zeker, dat hij nooit het zaaijen heeft gezien Ik zag dat meennalen, en t was een mooi gozigt, als do zon er op scheen.

vooml \'t blinkt\'ndo vlns- of lijnzaad. l)o zaaijcr heeft er nu maar op te l(;tten, dat hij eenquot; vasten .irang houdt, zoodat \'t uit^estrooidt\' zaad een\' broeden reep van \'t land bedekt. Kon men die repen aftee-kenen, dan zou men zien, dat altoos de eene een weinig over cle andere heen loopt, omdat op zijde minder zaad valt dan in \'t midden.

Dacht gij wel, dat er zoo veel schuilde in die eenvoudige woorden : Een zaaijer ging uit om te zaaijen? Toch moet ik er nog iets meer van zeggen.

Hij ging uit: van huis natuurlijk, en \'s morgens vroeg: want huiten verslaapt men \'t daglicht niet, als in de stad. En hij gaat naar zijn land, zijnen akker, maar dien wij ons weder niet als onze naanwkeurig afgepaalde en geëffende akkers denken moeten. In het Oosten is de grond zoo duur niet als hij ons, en ook zoo netjes niet afgepaald en bewerkt. De eene hoek van quot;t land is vruchtbaar, de andere niet of\' minder. Kn waardoor?

Kr zijn daar te land maar enkele groote wegen, en wandelpaden maken de voetgangers zich zelve. Ook bij ons kan men dit huiten dikwijls zien. Soms loopt midden door weiland of korenveld zulk een voetpad. Hoe meer mensehen er over gaan, zoo veel te harder wordt de -Mind. I\'jii is \'I na den regen vuil en glibberig geworden, dan loopen de meesten er naast, en maken zóó het pad nog breeder. Eene schilderachtige voorstelling hiervan vinden wij in het Evangelie, waar Jezus met zijne discipelen door bet korenveld wandelt, en dezen aren plukken, om er de korrels uit te wrijven en die op te eten:

Behalve deze paden, die weinig vrucht beloven, biedt de rotsachtige grond van Palestina menige plek aan, waar weinig groeit; andere, waar doornen en distèlen de overhand hebben. Maar de zaaijer kan niets mijden en onbezaaid laten, en hij wil dit ook niet. De slechtste plekken kunnen nog iet-, geven, on op een handvol zaai-koren behoeft hij niet zuinig te zijn. En zoo valt er ook een deel van hot zaad op ot\' langs het hard getreden pad. \'t Is of ze dat al weten, de musschen en ander klein gevogelte, die men ook bij ons den zaaijer kau zien volgen on om hem boon vliegen, /ij zaaijen niet, zegt Jezus; zij maaijen niet, noch vergaderen in do schuren, maar de II e m e I s c li e Vader voedt ze uogtans. Ligt. dat zij ook wat hebben van de vrnebt der aarde, waar deze geheel door de menschen wordt ingenomen ! In de losse aarde vinden

vooral \'t blinlvciule vlas- ut\' lijnzaad. Do zaaijor hooft or mi maai\' op to lottol oon\' bi konon,

l^ipt rial zij ook wat hebben van do vrucht, der aarde,, waar dozo geheel dooi- do nionschoii wordt intiviioiiifn ! In do losse aardo vindon

.....■■■■■■■■.■-■■•■■ ■. ,■ ■ , .. .. , ..... ^ .,.... ■,. . . - . . ... . ,

\' ■ ^{1 :} \' ■ ■ \' ■\' .quot; \' • ■ \' ■■■.. quot; ,.■....... ......■: ..-.., ■...-...

zij quot;t y.m spoedig niet, maar waf np den harden ^rdiid vied, pikkon zij geniakkidijk n]). Kn i)lijrr er nog wat op ligg\'cn , of\' drong or wat in, straks konuni de wandelaars en vertrappen liet. De landman zal hier niet oogsten.

Maar daar tegen den borg op zal het boter gaan. Daar rooven do vogels on loopon de monschoii niet. De zon schijnt vrij en vrolijk tegen do holling. Kn konion wij over enkele weken weder, daar zien wij het eerste groen.

Maar oordeelt niet te spoedig. Die grond daar ziet wol zwart en hij is vniehtbaar ook, maar hij is veel te ondiep. Do ploeg ging er over, maar niet door: want een handbreod onder de oppervlakte is do harde rots, waar geen water in doordringt en dus ook geen vocht uit opkomt, om de jonge plantjes te drenken. De regen valt, en het zaad kiemt. Do zon schijnt, on het schiet vrolijk op; veel vrolijker zells dan al hot andere. Maar wanneer do vroege regen ophoudt en do zon al hector schijnt, en het beetje aarde tot stof verbrandt, laten die groene aren de kopjes hangen, en hlijvon ledig. Nog meer warme dagen, on zij verdroogen geheel on al, zakken in oen en worden dor stroo; .....even als de profeet den voorspoed dor goddeloozen zoo treffend vergelijkt met het gras, gegroeid op do platte daken.

Maar n\'inds, in dien hoek van den akker, daar is geen voetpad, geen rots, maar diepe aarde, waar f zaad goed op en in viel, en diepe wortels schoot. Ja! maar sinds jaar en dag wortelen daar doornstruiken, de plaag van den landbouw in hot Oosten. Zij zijn sterk en hebben scherpe prikkels. Denkt maar eens aan Jezus\' doornenkroon, waarnaar ze nog spinac C\'hr i s t i worden genaamd. Kn zij hebben ook diepe wortels, die zich ver in den grond uitbreiden, en overal weer opscliieten, even als bij ons hef door de boeren zoi gehate kwoekgras. Ze uif te trekken, gaaf dus niet. De ploet: snijdt ze met moeite af. Kn zijn er al te veel, dan steekt men in den droogen zomer den brand er in, zoo als men bij ons in de lente met ⁽lquot; heide doet, om die daarna om te ploegen en er boekweit in to zaaijen. Doch do heidestruikjes hebben zoo diepe wortels niet: al blijven die ook leven, zij groeijen niet weèr terstond. Maar do afgesneden doornstruiken schieten met kracht op na don eersten re^en. en wa-sen op tusschon het opgrocijeiid koren. Gelijk alle leven in

(If natuur strijd is om \'t bestaan, en steeds de sterkste overwint, zoo vechten ook p-raim en doornen om de plaats en liet voedsel; de dunne halmen on de taaije takken; frij kunt wel raden, wie overwint. En als de oogst daar is, een digt doornenhoseh vindt de landman hiei\' wol, maar een korenveld niet.

/00 was (hui al zijn werk voor niet? Niet geheel en al, en zelfs niet grootendcels. Kr is ook vrij wat zuivere grond, zonder doornen; diep, zonder rots er onder; open en vrij zonder voetpaden. Daar komt de landman gedurig met vreugde naar uien; en komt de oogsttijd, de maaijers slaan er vrolijk do sikkel in.

.Maar iedere hoek van het land is niet oven vruehthaar. Dat ligt aan don grond, maar ook wel aan zon en wind, die hier vrijer spel hehhen dan ginds. Kn zoo gaf de eene plek dertig maal het zaai-koren weder, en met zulk een\' dertigvondigen oogst zijn de boeren hij ons ui wel tevreden. Maar in dat warme en vruchtbare land kan t veel meer zijn; wel dubbel zoo veel. Ja! eens, toen vader Izak lang genoeg op eene plaats bleef, om ei\' koren te zaaijen , verblijdde hij zich in oen\' honderdvoudigen oogst.

Zoo bi\'sluit Jezus zijn eenvoudig verhaal, en die woordcui zeggen veel. Want liooron doet ieder, die niet dooi is; maar goed hooren, en den vorhorgon zin der woorden verstaan, dat is niet ieder gegeven.

Zelfs .Jezus\' discipelen begrepen hem niet. liet was voor do eerste maal, dat Jezus zijn volksonderwijs in zulk eene parabel inkleedde; en zij vroegen hem, waarom hij zóó. in gelijkenissen, tot het volk go-sproken had. Jezus antwoordt; Omdat het u gegeven is. de verborgenheden van het Koningrijk der homeion te weten, nl a a r hun is hot niet gegeven, daar zij, naar \'t woord van Jesaja, niet het gehoor hooren en niet verstaan. on ziende zien. maar niet bemerken, omdat hun hart zwaar geworden is. en zij niet hooren noch zien willen en verstaan, dat zij zich be koe ren en ik hen genezo. Den zedelijken aard van het (iodsrijk verstonden Jezusquot;

landgenooten nog niet, daar zij een aardsch Messiasrijk verwachtten. Maar aan zijne discipelen kon Jozu- het uitleggvn. Want wie hoeft, dien zal gegeven worden, en hij zal overvloedig

Iiobboii. Toch \\vi\\s \'t zijn oog\'inci\'k niet, ocno golicimleor, alleen voor ingewijden, te grond vesten, gelijk de Heidenen. \\V:it lii.j hun nu in de ooren fluisterde, dat moesten /ij naderhand van de platte daken af prediken: zoodat hij naar waarheid later zeggen kon: sin het vei\'borg en heb ik niets gesproken.quot;

Natuurlijk begrepen de discipelen wel, dat .Iczas niet sprak om zaaijen te leeren. Zij zelve noemen het een spreken in Gelijkenissen.quot; Maar de sleutel der parabel ontbrak him. zoo lang zij niet wisten, wat niet den zaaijer en vooral met het zaad bedoeld werd. Dit is, zegt Jezus: het woord Gods; do zaaijer bij, die dit woord spreekt: dus in de eerste plaats hij /elf. En nu beschrijft hij de verschillende hoorders, en willen wij dit doen in onzen stijl. Wij zeggen dus niet hem:

Ook waar Gods woord niet openlijk wordt weersproken of verworpen, doet het geen nut, als het zonder gevolg blijft. Het wordt dan weldra vergeten, bedolven onder zoo voel, wat wij zien en hoo-ren en ondervinden, tot soms, wat toch werktuigelijk onlhouden werd, door oone latere aanleiding weèr in \'tgeheugen wordt terug geroepen.

Gelijk nu de Heer zelf zoo dikwijls geen ooren vond om te hooron, zoo gaat het allen, die in zijnen naam het woord Gods spreken. Konden wij aan de kerkdeur bij het uitgaan aller gesprekken hooren, aller gedachten verstaan: zou niet op zeer velen van toepassing wezen, wat Jezus zegt: Zoo ids de vogels \'t pas uitgestrooide zaad rooven, zou rukt terstond de Booze het woord uit hun hart weg, opdat zij niet zouden gelooven en behouden worden?quot; In hun hart is het ingegaan, in zoo verre zij quot;t gehoord en verstaan hebben: maar ook verder niet. Het heeft dat hart niet getroffen, niet verbrijzeld of geheeld. Ernstige zelfbeproeving heeft het niet gewekt. En dat kon ook niooijelijk bij mensehen, gewoon gehoed buiten zich zelve te leven. Zij bobben met hunnen kerkgang een\' godsdienstpligt verrigt en Gods woord welwillend aangehoord. Dat is immers al wol? Velen doen ook dit niet! Och, dat zij quot;t hadden verworpen, heftig bestreden I .Maar nu gaan zij onverschillig been. en spreken over geheid andere dingen. Morgen zullen zij misschien niet eens moor weten, wat of waarover gesproken is; alleen, of wij \'t bun naar don zin gemaakt en veel menschon in de kerk gehad bobben ....

De vogelen lieUhen liet goede zaad opgepikt, de voet des wandelaars heeft \'t vertreden, en het droeg geen vracht.

Maar het kinderhart is gevoelig. Daar zie ik een aankomend meisje uit de kerk komen, waar moer van to wachten is. Er is in de kerk gesproken over .Jezusquot; woorden: Het is zaliger te geven dan te ontvangen. De nood der armen, vooral in den winter, is haar zoo treffend geschetst, dat haar de tranen uit do oogen sprongen. En zij hoeft overvloed. Wanneer zij in den aanstaanden winter eens zulk een arm gezin on dor hare hescherming nam, de kinderen vooral voedde en kleedde? Van haar weekgeld kan zij gemakkelijk de helft daarvoor missen, en dit opleggen den geheelen zomer....

iJood bedacht, meisje! \'t Wordt zomer en quot;t wordt herfst, en de gure Novemher jaagt regen en sneeuw door de gebroken ruiten en oude deuren der armen. Waar blijft gij met uw\' opgespaarden schat? Och ja! de eerste drie weken ging dat goed, maar toen werd het vergeten, en die eerst bespaarde penningen dropen ook al door de vingers, \'t Was nu toch het bewaren niet meer waard!.... Zij meende het goed, \'t lieve kind. Het woord had haar hart getroffen, geschokt zelfs, maar was er niet diep genoeg ingegaan. En hoe menigmaal gaat quot;I volwassenen even eens. Zij herinneren ons het koren op de rots en \'t gras op de daken, dat geen diepte van aarde heeft.

In de dagen van Jezus en zijne apostelen was liet verdrukking of vervolging om des woords wille, die als een brandende Oosterseho zen dit geloof zonder diepte van aarde beproefde en deed verdorren. In onzen tijd treedt soms de bespotting van een\' ligtzinnigen levenskring daar in de plaats. Of \'t branden der levenszon en de stormen der levenszee dooden dat tijdelijk geloof, dat zich juist door groote levendigheid en sterke aandoening onderseheidt, even als het zaad, in ondiepe aarde geworteld, \'l voorspoedigste opwies. Ach! van hoe vele vrome aandoeningen, van hoe menige welgemeende belijdenis, van hoe vele tranen hij het avondmaal of beloften aan het sterfbed kan men zeggen: /ij waren voor eenen tijd!quot; Wie zoo veel hechten aan een plotseling reveil, of aan schelklinkende bekecrings-optogten, zij mogen wel eens met ernst afwachten en oordeelen, wat er van overblijft.

on/on tijd, — i\'ii wij vei\'lu\'iift\'en er ons in I - - om op «Ie Zdndag\'scliool rn in de kindoi\'kork, 011 door schriften zonder tid, jemgdigo godsvrnclit iian tv kwccken. En dat is te moer uoodig bij \'l verval der dagelijk-sehe luiisgodsdienst, schoon het ilie sleelits ten doele vergoedt. Maar nis ik onder die kinderen, en later ook onder mijne leerlingen rond zie, komt mij soms een traan in de oogen. Want ik herinner mij dan, lioc UHMiig geslacht ik reeds hielp opvoeden tot Christus, en wat van velen geworden is. Toch kon men niet van die allen zeggen: Hun geloot\' is voor oenen tijil; het sterft van /elf weg, als het gras op de daken.quot; Neen! het heeft in hen eenquot; /waren strijd gevoerd, den strijd dor tarwe tegen de doornon. .le/us noemt de zorgvuldigheid der wereld, en do verleiding dos rijk doms, de meni-gerloi begeerlijklioden en wollusten des levens. Nog woelen en woeden die driften en hartstogten in hot menscholijk hart, en oen sterk geloof is er noodig, om die te bedwingen. \\ an dat geloof bleef bij velen, tot wangedrag of misdaad vervallen, naauwelijks genoog over, om in heldere oogenblikken een vrome jeugd te be-woenon. Het ideaal ging verloren, en hot dierlijke in don niensch behield do overhand.

Toch spreken en lepreu wij altijd maar door, even als de zaaijer, die ieder jaar op nieuw uitgaat om te /aaijon. Hier en daar valt zeker een zaadje, dat dieperquot; wortel schiet, waar do grond los en diep en zuiver van doornen is. De zaaijer komt na weken en maanden terug, en al valt op menige plek de akker hom togen, toch is \'t een koren veld en mag hij hopen op den oogst.

En wat óns betreft, die zaaijon, in ons wordt doorgaans de spreuk vervuld: Een ander is hot die zaait, en oen ander, die maait. Want gelijk wij tot anderer arbeid zijn ingegaan, /oo zal een ander maaijen, wat wij gezaaid hebben, opdat eens zaaijer en maaijer zich te zamen verblijden, (-lob. 4 : \'Ki 38.)

Maar elke oogst is niet even rijk, ook niet in de zedelijke wereld. Er is oen dertig-, een zestig-, een hondordviaid. Waar de godsdienst teruu\' houdt van onzedelijkheid en te allen tijde den eerbied voor (iod en hooge achting voor -lezus bewaart, daar is ten minste oen dertigvoudige oogst. Doordringt het geloof den geheeli\'ii mensch en bezielt

zijn workon on denken, ten zegen voor hnis^ozin on armen, zoo is die roods vor(lui)bold. Maar wio zioli gehoel geof\'t on opoffert aan den Hoor, tie martelaar in \'r openbaar en in quot;t verborgen, die in don lievigsten strijd en het grootste lijden nog don hemel in \'t hart hoeft en in t oog, en zeggen kan: ünds genade is mij genoeg!quot; terwijl hij looft om goed te doen, vijanden zelfs lief heeft, is dat niet do honderdvoudige oogst?

Zoo zonden wij kunnen voort gaan en in oindelooze verscheidenheid deze Gelijkenis toepassen op het rijke monsrhenleven; en niet ligt zonden wij eeue working van Gods woord vinden, die geheel, buiten dit kader valt. Maar er is eeno andere vraag, die nog eenige oogenblikken ons moet bezighouden: Hoeft de landman nog niet iets anders te doen dan te zaaijon ? En wat dan nog meer?quot;

In quot;t zinnebeeld van Jezus neemt de zaaijer den akker zoo als hij dien vindt; en dat doet hij nog: want het bereiden daarvan-, gelijk wij I bosehrevon hebben, is zijn werk niet. Maar de eigenlijke landman, elders do lieer des oogstesquot; genoemd, doet moer. Hij kiest den grond en ploegt, en egt; on door do ondervinding van den eersten oogst geleerd, poogt hij den akker te verbeteren. Waar de aarde te hard betreden is, wordt die met het houweel gebroken, en het pad, zoo \'t kan, afgesloten, is er te weinig aarde op den rotsgrond, er wordt nog moor aangedragen, en zoo als op do wijnbergen geschiedt , door muurwerk do mulle grond opgehouden. En tegen disteion en doornen strijdt hij, dos noods door hot land oen jaar braak

afwatering en bemesting den dortigvoudigon oogst tot zestig, zestigvoud tot honderd te brengen.

Zoo is \'t do nijvere mensohenhand, die niet alleen het land bewerkt, maar hot ook verbetert; en Ivanaiin zelf, het eens zoo vruchtbare en rijk gezegende, levert ons het beeld op van den akker, waar die hand aan onttrokken is.

Die akker, bij den enkelen inonseh of bij de groote menigte, heeft niet een\' onverandorlijken aard, waarnaar men zich zoo goed mogelijk schikken moet. Heuntwoordt Jezus\' openbaar onderwijs aan hot beeld

.......................................................iiiiiiiiih..............................mil ll l llllilllllinnillWIIIlllllliailinill iiiiiiwiiwmhmmmquot;quot;

van den zaaijor, cn beklaagt hij zich soms bitter over dit verkeerd, zoo weinig ontvankelijk geslacht: in den omgang met zijne discipelen zien wij moer don opvoeder, die hot gemoed der zijnen ontvankelijk maakt voor het woord, ofschoon \'t hom bij óén mislukte.

Zoo ook wij, - voor zoo veel wij invloed hebben op anderen of de taak ons in \'t bijzonder is opgedragen, — zoeken wij den betreden akker te openen, te verdiepen, zeker dat in hare oorspronkelijke natuur de aarde toch vruchtbaar zijn moet. Het baat niet, of wij al de vogels zoeken te vangen, den wandelaar te weren, — door bij voorbeeld den zondag tot een\' Joodschen sabbat te maken, waarop alle uitspanning zonde is. - - Eet goede zaad dringt er niet dieper door iu de harten. Neon! de wuftheid en ligtzinnigheid, het gemis aan nadenken en zedelijkon ernst moet van der jeugd af worden bestreden, de scherpe ploeg of \'t zware houweel door de versteende kluiten gaan.

En zouden wij ook niet iels kunnen d||n, bij onze kinderen vooral, om die vlugtige aandoeningen te bestendigen, waaraan men dikwijls te groote waarde hecht? Die eerste jeugdige godsvrucht, die tranen van mededoogen of teedorc lirfkozingen, zij hebben ook nog geen.\' wortel in zich zelve, maar zijn als de witte melktanden, die uitvallen bij het wisselen. Oefening is er noodig en volharding, en met smart en opoffering moet quot;r worden geleerd, te leven naar Gods woord.

En die taaije doornen, de zorgvuldigheid dezer wereld en de verleiding des rijkdoms,quot; noemt ze Jezus; maar ook de armoede heeft bare verleiding, en de eonzaamlioid bare gevaren even als de wereld. Er schuilt veel in het diepe en raadselachtige menschonhart, dat eerst do verleiding waarlijk tot verleiding maakt. Do arbeid en bet gebed bedwingen hot best de hartstogten; geduld en oefening overwinnen ze, en toch nooit gansch en al.

Ten slotte, elk zio op zijn\' eigen\' akker allereerst; dan eerst bobben wij \'t regt, om aan dien van een ander te arbeiden. Ook bij ons zal wel eens bot goede zaad op do oppervlakte blijven liggen, — niet diep genoeg wortel schieten, — of door doornen worden verstikt. Kn geeft het vrucht, laat ons dan met de dertig en zelfs met de zestig niet tevreden zijn, maar streven naar den honderdvoudigen oogst, gelijk Jakobus schrijft (II, .1 : 21), met zachtmoedigheid ent-

Tit heb nog altijd verzuimd to zeggen, waar de Heiland de sohoone Gelijkenis van don Zaaijer verhaalde, en later aan zijne discipelen verklaarde. Koeren wij daartoe nog even terug, eer ik vertier vertel, wat alleen Markus er bijvoegt.

De Heere Jezus had al maanden lang het land doorgereisd, en overal geleerd, dag aan dag. Duizenden menschon luisterden naar hem: want zóó hoorden zij het van niemand. Honderden reisden er met hem mee, om hem gedurig weer te hooren. En uit dezen zocht bij er twaalf uit, naar het getal der twaalf stammen van Tsraël. Dozen bleven altoos bij bom, dag en nacht. ITet waren zijne vaste leerlingen; eerst naderhand werden zij apostelen of gezanten genoemd.

.Maar daartoe moesten zij dan ook alles verlaten, en konden niet meer werken voor den kost. Men kan geen twee dingen te gelijk doen. E6n was er tollenaar geweest, on had zijnquot; post moeten vaarwel zeggen. Enkelen zeker hadden bel land bebouwd; de meesten naar \'t schijnt, leefden vroeger van de vischvangst. Hel waren dus geen rijken , en geen geleerden ook. Jezus wilde ze zelf leeren, en als kinderen opvoeden. En dat ging ook met allen goed, met allen op óén na. Gij kent hem wel ?

Maar nu waren zij zóó maar niet van huis gegaan. Zij hadden orde op hunne zaken gesteld, Zoo woonden er aan de (ialilccschc zee twee wolvnronde vissebers. Als ik zeg (ialileesche zee,quot; ook wol zee van Tiberias,\'\' dan bedoel ik een groot meer, midden in \'i land, waar de Jordaan in en door stroomt, \'t Zal zoo wat vier uren lang

zijn, van \'t noorden muir.het zuiden, on twoo broed. Docii liet is hoe! dio|i, cu diiiirdooi\' schuilt er veel viscli in.

Maar ik kom terug op die twee visschers. Jonas was de vader van Petrus en Andreas, en Zebedeus van Jakobus en Johannes, \'t Zal wel wat moeijelijk gevallen zijn voor de oude lieden, om elk twee wakkere zonen te verliezen en toch de visscherij goed aan te houden. Maar zeker hadden ook zij Jezus lief, en rekenden het eene eer, dat hunne zoons zijne discipelen werden. En met behulp van jongere zonen, bloedverwanten of knechts ging- het visschen toch zijn\' gang.

N\'u woonde Jezus ook digt bij die zee, in het stadje Kapernaiim. Hij was daar heen verhuisd, omdat de menschen hem te Nazareth zoo slecht behandelden. Eu hij bleef wel weinig te huis, maar kwam er toch dikwijls terug. Wel meer dan te Jeruzalem luisterden de mensehen er naar hem. Ais hij leerde aan \'t strand, verdrongen zij elkander. En toen het nu weder zoo\'n gedrang werd, beklom Jezus een der visschersscheepjes, waar vroeger dio apostelen op voeren; en daar het vlak aan den kant lag, en Jezus een goede stem had, konden duizenden hem verstaan; en die al te ver af stonden, hoorden het weder van anderen.

liet was een verrukkelijk gezigt, als men zoo van de zee af\'t land in zag; heuvelen en dalen, die in do verte opklommen tegen het gebergte, niet bosschen bedekt. En alles, zoo ver men zien kon, ook waar \'t nu woest is, was in dien tijd bebouwd. De akkers met koren, verder ligt-groene wijnbergen, donkere olijven; op hooger vlakten de weidende schapen, en dan, als de kroon van \'t gebergte, het bosch.

Ik weet niet juist, in welken tijd van \'t jaar Jezus nu leerde; maar denkelijk zal het tnsschen October en Maart zijn geweest. Dan wordt \'t bij ons winter, en veel te koud om buiten stil te staan; maar dan juist is het in dat wanne land zacht weer, en alleen\'s nachts wat koud; zoodat liet koren blijft groeijen, en de knoppen zwellen aan de boomen, vooral na een\' frissclien regen.

Zou had Jezus dim nu van den zaaijer verteld, maar nog niet van het zaad. De inensch strooit het over de aarde. Het groeit op de eene plaats beter dan op de andore; het brengt al of niet, veel of wrinig vrucht voort. Maai\' hoe groeit het? Daarvan wil hij nu ook iets zeggen.

[i«1. z.i ;i d pr ..:)1 u i V -I; v.- r i lai: • «n d.o ïiif.ii ■,lt;-ii Wi.ii zelf uiquot;.! hi

• \'■ff ■ ■ ■ ■ ■ V • ■ • ^if ^V quot; ■ \' • quot;■ \'S ;i

\' ■ ■ \'. - ■ • ■■■.•:• - .. , , . . . . jMï , , ,„ ,,,. . , „ .

■ ■■ \'quot;i ■ - • \' ■ ■ : ■■ ■■ . \' ■ ^;; ,... .. . ...

niet er in. Dut kan de zaaier niet. quot;t Moet er van zelf in doordringen, en anders gaat de eg er nog eens luchtig over heen. En dan gaat hij weg. Hij slaapt bij nacht, en waakt over zijn graan niet. Hij staat op aan don moigen, en gaat er niet eens naar zien. Want hij kan er niets aan doen. Tueh spruit het nir, en wordt lang, en iiij zelf weet niet, hoe. De landman zelf kan er u niets van zeggen. Hij zal wel eens gaan zien tusschenbeide, en vinden , dat het gevorderd is. Maar dat groeijen zelf is zijn werk niet. Hij weet er zelfs niets van.

Vraagt gij oen\' boer in ons land: Zeg eens, vriend lief! is dat waar? Doet gij niets moer aan het land, als gij \'t eens bezaaid hebt?quot; — AVel zeker,quot; zon hij zoggen: znndra het is opgekomen, ga ik met allen man er hoen, om te wiedon. Wij loopen voorzigtig tussehon \'f gezaaide, en plukken al het onkruid er uit. Liefst kort vóór den regen; als dan het gewas wat plat getreden is, komt het terstond weer bij.\'quot;

Zoo gaat het hij ons. maar daar te land niet. Alles groeit er zoo spoedig, dat het onkruid minder kwaat doet; en die taaije doornen kan men er toeh niet uittrekken. De hoeren hehhen \'t daiir dus gemakkelijk. Zij doen er al dien tijd niets aan. Wie doet het dan?

Do aarde, zegt Jezus, brengt van zelve vrucht voort: eerst het kruid, daarna de are, daarna het volle k o r en i u d c a a r.

Hebt gij wel eens, op verschillende tijden van het jaar, een korenveld gezien? \'t Is oen mooi gezigt, wanneer men buiten woont, en zoo van dag tot dag het ziet groeijen, of liever telkens ziet, hoe bet weêr gegroeid is. Want men zegt wel eons, hij wijze van spreken, dat men quot;t kan hooren groeijen ; maar ik heb \'t nooit gehoerd.

Eerst is \'t alleen een zwarte aarde, zoo elfen mogelijk gemaakt, door de harde kluiten te breken. Van het zaad, dat er in schuilt, ziet gij niets. Maar is het weer gunstig, dan komt er langzamerhand een groene gloed over; en komt gij digter bij, dan ziet ge overal de teêro spruitjes er uit kijken. En weêr later is \'t voor eenquot; stadsmenseh net een weiland, zoo gelijk groen. .Maar die buiten woont, ziet wel, dat het graan is, en de landman kan van verre al aan de kleur zien, welk soort van graan. Dat is het kruid, waar Jezus van spreekt.

Maar daar komt al hier en daar, en eiken dag meer, een sprietje steil uitsteken, en draagt een bosje in den top. Al zijn ze niet van

verre te zien, en van rmhij niet mooi, \'t zijn kleine bloempjes. Dien stengel met quot;t kopje, of regt op of gebogen, noemt men de are, en straks is \'t heele veld er mede bedekt. En die aren zwellen; het bloempje wordt cene vrucht: tarwekorrels en gerst, en bij ons ook rogge. En als \'t dan waait, ziet gij die buigzame aren wiegen, en hoort ze golven, als zongen zij van \'t brood, dat zij den menschen brongen, en van den goeden (lod, die \'t geeft. Maar die groene kleur wordt geel en de are stijf; en gaat dan de wind er over, zoo wordt liet een ruisehen. Scherper is \'t geluid en hooger do toon, als riep \'t den inensch toe: Kom dan toch. Nu is \'t uwe beurt.quot;

Zoo gaat \'t bij ons nog, als in \'tland, waar Jezus woonde. Alleen slaapt bij ons hot koren . dat in quot;t najaar gezaaid wordt, den winterslaap. Dan is \'t nog maar kruid; de are wacht naar de lente.

Maar dan ook gaat het hier als overal: bet groene kruid, — do are, — het volle koren in de are. — En als de vrucht zich voordoet, terstond zendt de mensch de sikkel er in, omdat de oogst daar is.

Zoo bragt do aarde van zelve vrucht voort. Maar hoe doet de aarde dit? Wanneer men mij zegt: Die fabriek maakt veelquot; — ja! noem maar wat gij wilt; spelden of naalden, schoenen of schaatsen, spijkers of kanonnen. De fabriek maakt ze, maar niet dat zware en zwarte steenen gebouw met die hooge sehoorsteenen; neen! maar de werktuigen die er in staan. Welke werktuigen zijn er onder den grond, die koren maken?

Zoeken wij er eens naai\'. Als wij gezaaid hebben, en quot;t hooft geregend, en vooral als \'t warm weer is, dan vinden wij ons zaadje gezwollen, en een kiemtje er uit geschoten. Was quot;t een boon of erwt, dan is die open gespouwen, maar een korengraantje niet. Het heeft geen twee lobben of kicmbladen. als erwt en boon. Dat kiemtje mi, hoe ook \'t zaad lag, draait zich altijd naar onderen, cn zuigt uit do diepte het voedsel op. En dan schiet een andere kiem naar boven, \'t Iv-rste is do wortel, het tweede de stengel, \'t Zaadje zelf, nadat hét die gevoed heeft, vergaat. Daarom zeide Jezus later; liet tar-wegraan kan geen vrucht dragen, zoo het niet sterft in de aarde.quot; (Joh. 12: lM.) Zoo moest hij ook sterven, opdat de menschen in hem gelooven zouden en zalig worden.

Maar om nog eens op het koren terug te komen: welke stoomma-chine zit er in dat kleine zaadje? En hoe gaat die, terwijl wij er

i i ................................mi............................................................................................iiiiiiiiimiin

vroeger niets van merkten. op eens aan quot;t work, zoodra quot;t zaad maar warmte en vocht en voedsel heeft? Van zelf gebeurt \'t, zegt Jezus; en liij meent er mede, dat de goede God er eene kracht in gelogd heeft, die geen mensch kent, en ook niemand geven kan.

Beproef \'t maar eens, om zoo\'n zaadje na te maken, \'t Geeft niets. Muizen kan men mot do vergiftige muizentarwe wel dooden; maar ze zaaijon, dat gaat niet.

Toen ik nog een kind was, vond il;, dat dat groeijen te langzaam ging. Ik groef quot;t gezaaide, dat Juist ontkiemd was, op, om do kiemtjos er uit en wat dieper te leggen, en de spruitjes, die al uit den grond kwamen, trok ik wat naar de hoogte en maakte de knopjes open. .Jn wel! als ik den volgenden dug terug kwam, was alles dooden verdord.

Toch zijn de mensehen in andere dingen soms even dwaas als de kinderen. Dat wilde Jezus zijne apostelen afloeren. Daarom zeide hij van deze Gelijkenis: Alzoo is hot koningrijk Go fis.quot;

De Joden verwachtten in dien tijd een\' koning, die het (iodsrijk zou stichten, het koningrijk der hemelen op aarde. En al regeerde Jezus niet als andere koningen, hij heeft toch de grootste magt verkregen over de geheele wereld, door liet woord van God, zijn evangelie en zijn kruis. Maar nu zouden zijne vrienden wel gewild hebben, dat hij op eens en met geweld zich van het koningrijk meester maakte. Jezus had zelfs enkele malen moeite, om de schare te beletten, dat zij hem niet mot geweld koning maakte. Maar zulk eene uitwendige magt begeerde luj niet. De koningrijken der aarde vergaan; maar wat God in de harten werkt, dat blijft. En \'t wordt zoo maar niet op eens er in gestort, \'t Moet zijn\' tijd hebben en groeijen door de levenskracht, die God er heeft ingelegd. De mensch kan alleen den grond bewerken en \'t goede zaad zaaijon. En wiens taak dat is, hij moet geduld hebben. Eerst het kruid, dan de are, en daarna \'t volle koren in de are. En dan komt de maaijer: de oogst is daar!

Zoo werken God en menschen te zamen; of liever: Ood werkt ook in en door menschen; en wie gelooven, haasten niet, maar volharden. Zoo zijt dan langmoodig, broeders! schrijft Jakobus (5:7) tot d e t o c k o m s t d c s II c e r e n. Z i e t! d e I a n d m a n verwacht de kostelijke vrucht des lands, langmoodig zijnde over dezelve, tot dat het den vroegen en spaden regen zal hebben ontvangen.

Wij staan weder aan de zee, en Jezus leert. Wat zijn die duizenden mensclien stil, en luisteren zij aandachtig! Wij willen ook eens goed toeluisteren. De oor en om te hoeren zullen ons nu wel te pas komen.

Een welvarend landman had een\' goeden akker; en het was dus ook wel dt\' moeite waard, hem goed te bezanijeu. Daartoe was allereerst zuiver zaaikoren noodig, van de beste tarwe van \'t vorig jaar. Hij keek goed toe, cit\' er ook zaad van onkruid tussehen in was; maar neen! alles zuivere en schoon e tanvekorrels. Die liet hij zaaijen , of deed \'t zelf: goed zaad zaaijende in zijnen akker. Alles, zoo als ik u reeds beschreven heb.

Het was, zoo als wij zouden zeggen, najaar: September of October. Maar hij de oude Israëlieten kon men dit oer voorjaar noemen, na hun\' nieuwejaarsdag en vóór den vroegen regen.

De akker was bezaaid. Do lieve zon scheen er op. Een vruchtbare regen \\ iel. De aarde bragt van zelf haar gewas voort, als altijd.

Toen nu het kruid ontsproot en de akker groen word, was de landman tevreden; en ook de knechts, die er op gewerkt hadden, waren zoo blij als of \'t hun eigen land was.

Hel groeide dooi\', en hier en daar staken reeds de tarwe-aren vrolijk de kopjes omhoog. .Maai- één der knechts ziet daarbij iets, dat hem niet bevalt, en roept zijne kameraden.

opgeschoten was en v rue lit vo orb ragt, openbaarde zich o o k het o n 1; r u i cl.

Hier moet ik even afbreken, en u vertellen, wat Jezus\' hoorders wel wisten, maar gij niet.

Staat in onzen HoJlamlschen bijbei enkel onkruid, in\'t oorspronkelijke wordt niet bedoeld, wat wij zoo noemen : allerlei plantjes, dio gemakkelijk in quot;t wild groeijen, maar niet altijd waar wij ze hebben willen: want eigenlijk is alles onkruid, wat van zelf groeit, waar\'t niet groeijen moest, ook al zaaijen wij zelf het elders.- Doch daar is hier geen sprake van. Want hoe zou men allerlei onkruid ktmnen zaaijen ? Jezus meent een bepaalde plant, die ook wel op ouzo tarwe-akkers groeit. In Zeeland en Friesland, waar quot;t land heel schoon geliouden wordt, kon ik ze niet ontdekken; maar in üelderland vond ik ze, en nam er één mede, om mijne leerlingen te laten zien; en wien ik\'t niet toonen kan, het ten minste te beschrijven.

Onze boeren noemen dit onkruid dolik of dolle tarwe; inliet Grieksch bij Mattheüs heet het zizaniën. quot;t Zaad heeft veel van gewone tarwekorrels, alleen wat geelzwart van kleur. De plant is in den beginne aan die der goede tarwe gelijk. Van daar dat het kr u i cl, hot als oen grasplant opschietend koren, geen onderscheid toonde, eer het vrucht voort bragt. Want de aren zijn heel anders. Uie diT tarwe blijft digt aan een gesloten. Maar de dolik schiet in sprieten op, dio elk één of meer zaden dragen. Zoodra het kruid in de aren schoot, waren dus tarwe en dolik gemakkelijk te onderkennen.

Xu is ei\', - zoo leeren de boeren ons verder: — onkruid, dat \'t land van zelf opgeeft, omdar het jaren lang daar in schuilen kan. Van daar het oude spreekwoord;

Maar de dolik komt altijd niet het zaad mede, en wordt onwetend te gelijk daarmede gezaaid. Nog is een knappe bouwman bang, om zaaikoren te gebruiken, dat uit \'1 zuiden en oosten is aangevoerd, waar men or minder schorp op toeziet. Kn tw ijfelt hij of zijn zaad wel zuiver is, dan geeft hij zich liever de moeite om het met de hand uit te zoeken. Want komt die dolle tarw onder de goede, en wordt daar

brood vuil ^obalvkcn. dan krijgt men or hoofdpijn on duizelingen van; ja! men zegt, dat or wol eons monsclien aan gestorven zijn, ofschoon lt;ie armen liet in den ouden rijd, bij broodsgobrek, wel eens aten.

Gij kunt begrijpen, hoe do knoehts schrikten, toon zij dat gevaarlijke onkruid óveral do toppen zngen opstoken. En niet gering ook! Over den goheelen akki\'r groeido bet tusseben de tarwe door.

Hun eerste gedachte was: ».Dat kan van zelf niet komen. De akker is te zuiver. Verleden jaar was er van dat goed ook niets te zien. Hot moet aan quot;t zaaikoren gelegen hebben. De meester is daar wel heel naauwkeurig op; maar een menseh kan dwalen of bedrogen worden.quot; Kn zoo vrij als nog de arbeiders met den boer omgaan, komen ook dezen bij don landman en vragen: Hoer, bobt gij niot goed zaad in uwon akki\'r gezaaid? Van waar heeft hij dan dit onkruid?quot; En zij laten hem zeker daarbij de stengels zien, die zij hier en daar hebben goplukt.

Het zaad was goed,quot; antwoordt de lieer: van do beste tarwe; maar dat or nu valsebo doorgroeit, dat heeft zeker een vijandig men se h go d a a n.quot;

Ik heb wol eens aan mijne leerlingen gevraagd, of oen Christen vijanden mag bobben. Kn dan was hot eerste onbedachte antwoord gewoonlijk: Noen, volstrekt niet!quot; Maar als ik dan vroeg: Mag een mensch de koorts hebben?\'\' zeiden zij: Daar kan men niet veel togen doen.quot; En toch staat \'t in zeker opzigt gelijk. Men mag niet door onvoorzigtigheid zich de koorts op quot;t lijf halen; en men mag door onregt en drift zich geen vijanden maken. Maar de vijandschap, waar wij geen schuld aan hebben, kunnen wij even min beletten, als de koorts, die ons onverwacht op quot;t lijf valt.

Deze landman had een\' vijand . en dat wist hij. \'t Was een boos menseh, afgunstig op zijnen voorspoed, en die daarom zijn\'oogst wilde doen mislukken. Mij had hiertoe even voel dolik bij een gezameld, als de eigenaar tarwe had gezaaid. Dat zaaijen had hij van verre aangezien, en toen nu do menseh en sliepen, kwam hij des nachts in den maneschijn, en ging denzelfden gang dien de zaaijer gegaan was, en strooide met volle hand zijn zaad er over heen. Toen hij dat gedaan had, sloop hij tcr-tMiid weg, met helsehe vreugde in het hart. Wat de menselien toch bi]iigt; kunnen zijn!

Want toen do knechten vroegen; »AVi 11 gij dan, dat wij lioen gaan, en al die valsclie tarwe er uit treiiken en l)ij een ver-gaderoji?quot; toen antwoordde hij: Neen! doet dat niet. (gt; ij zoudt, nu \'t zoo digt door elkander groeit, ligt de tarwe mede u i t-r u k k e n.^-\'

Ook bij ons wieden de boeren niet meer, zoodra de akker in bloei staat. De wortels van \'t goede en kwade zijn dan door een gegroeid. De grond zou los, en de plant uitgerukt ot\' vertrapt worden. Kr zou meer verloren zijn dan gewonnen.

Maar wat dan? Den tarwe-oogst moedwillig laten boderven? Neen! dat niet. Alleen oen weinig geduld. Laat ze beiden te zamen opwassen tot den oogst, goede en dolle tarwe.quot;

Niets meer? Zal dan do booze vijand zijn doel bereikt hebben, en geheel de oogst bedorven zijn? Want zamkoren kan men nog uitzoeken met de band, maar geheel de opbrengst van \'t land niet.

Neen! maar de oogst zal anders gaan dan gewoonlijk. Dit zal de Heer afspreken met de inaaijers. .Maar gaan wij eerst eens naar \'t land, om te zien boe de oogst gewoonlijk ging, en boe \'t nog gaat op \'t oogstveld.

Alle man gaat dan aan \'t werk, om \'t koren maar droog binnen te balen, ot\' in bet Joodsehe land, om het op \'t open veld te dor-schen. Met den linkerarm vat de maaijer een bos graan, en in de regter hand heeft hij een scherpe, kromme sikkel, waarmede bij bet digt bij den grond afsnijdt. Houdf bij zuo eenige handvollcn in zijnen arm, dan bindt bij die te zamen in een schoot\'. Daar zal wat touw aan gaan!quot; denkt ge misschien. Geen draadje! De maaijer draait handig eenige halmen van quot;t nog laaije koren om de andere boen, en bindt ze zóó vast. Dat zon de stedeling hem zoo ving niet nadoen! Aan do bossen stroo kimt gij \'t nog zien.

Maar voor dezen keer zou \'t anders gaan. De landheer zegt \'t vooruit aan zijne knechten. II ij zal in den tijd des oogstes tot de inaaijers zeggen: «Vergadert eerst die dolle tarwe en bindt ze aan bossen, om dezelve te verbrand en: er den oven mee op te stoken. Dan dienen ze nog ergens voor; maar de goede tarwe, brengt die te zamen in mijne schuur.quot;

in den oogsttijd was er geen nood meer, dat men de tarwe zon vertrappen ol\' de wortels los rukken. Men kon er gerust doorheen gaan, en niemand kon er zich mi ook in vergissen, wat bij moest uit-

trekkon en wat laten staan. Alleen nog maar wat meer werk aan den oogst, en \'t hooze opzet van den vijand was mislukt.

In ons land heeft men veel Inst van een ander onkruid, dat ook van onzuiver zaaikoren voortkomt. De boeren noemen het bolderik. gt;Maar,quot; zeide mij één, dien ik er iniar vroeg: Een nette bouwman zal daarvan op don duur geen\' last hebben. Want bij den oogst zoekt hij eerst die planten uit, en stopt ze in zakken, om het uitvallen der zaden op \'t land te beletten. Eu dan eerst binden we do tarwe, zetten de schoven tegen elkander in den wind, en brengen zo daarna in de schuur om te dorsehen.quot;

De man dacht er volstrekt niet aan, dat hij (Mme zoo wel gelijkende schilderij gaf bij de \'lelijkenis van den Heer.

Ook deze Parabel, even nis die van den Zaaijer, heeft Jezus zijnen discipelen uitgelegd. Maar daar komen weder de »00ren om te hoerenquot; bij te pas, wilt gij hem goed verstaan.

Ik moet dan beginnen met u weer te herinneren, dat do Joden een koningrijk van waarheid en geregtigheid verwachtten, maar toch altijd een aardsch koningrijk. De profeten zelve hadden tot die voorstelling aanleiding gegeven. Dan zouden al de boozen worden uitgeroeid, en quot;t een hemel op aarde zijn. Men noemt dat nog wel eens (naar Oph. \'JO: 4- lt;gt;) het duizendjarig rijk. Johannes de Doo-per wachtte dat van Jezus, als hij zeide: Zijne wan is in zijne hand. II ij zal zijnen dorsch vloer doorzuiveren, zijne tarwe z a m e n b re nge n in de schuur en het kaf met on-u i t b 1 u s c h b a a r vuur verbranden.quot; En »i)e bijl is alreeds aan den wortel der booiuen gelegd; iedere boom dan, die geen goede vrucht voort brengt, wordt uitgehouwen en in het vuur geworpen.quot;

Maar tot zulk een oordeel kwam Jezus op de aarde niet. Hij was Zaligmaker en geen Refter. Zijn woord moest, als quot;t zand in den akker, rijpen tot den oogst: de voleinding dezer wereld.

Xu kou het de apostelen al ligt ontmoedigen, wanneer zij zooveel onkruid zagen op den akker. Die akker is de wereld, zegt Jezus, en daarin woelt altijd het goede en kwade door een. De Zoon des men se hen, zoo noemt Jezus zich zeiven zaait onkel goed zaad.

on (loot dat mot klaar lichten dag. ieder mag \'t zien en hooren. \'tis con stad op oen\' berg, oen licht op den kandolaar gelijk. Maar dan is quot;t of in den nacht, ids do monschen slapen on niemand hem ziet, oen booze geest rond gaat en zijn slechte tarw uitstrooit, juist waar Jezus de goede zaaide. In den beginne heeft men er geen erg in. Ook de boozen weten zich goed voor te doen. Maar aan de vrucht kent men ze. Hot goede zaad zijn de kinderen dos koningrijks, en het onkruid zijn de kinderen des boozen; on do vijand, die hetzelve gezaaid heeft, is de duivel; en de maaijers zijn do engelen.

Zie daar die twaalve, om Jezus geschaard. Zou quot;t iemand in de gedachte komen, dat daar ecu verrader onder schuilde? — En die duizenden aan \'tzeestrand, dio allen roepen: Daar is een groot profeet onder ons opgestaan!quot; zouden er ook onder wozen, die later voor Pilatus roepen zullen: Kruis hem! kruis hem?quot;

En zoo is quot;t altijd gegaan, (reen gemeente is volmaakt. En zegt Jezus, dat do maaijers, die tarwe en onkruid scheiden, de Engelen zijn, dan hadden de monschen ook nooit den Engelen \'t werk uit de handen moeten nemen, quot;t lieoft juist do meeste verbastering en verbittering aangebragt: die zucht om te scheiden, wat zamen moet op-grooijen; die volmaakte kerk, die de grootste tyran geworden is, of die gemeente van uitverkorenen, dit\' men gezocht, maar nooit gevonden hooft. Hot godsgebouw, zegt Paulus, hoeft een dubbel opschrift: nan de eenc zijde Wie den naam van Christus noemt, sta af van ongeregtigh eid!quot; en aan de andere »God kent, die d e z ij n e n z ij n.quot;

De monsch kent zo niet. .Alleen aan de vruchten kan men boezen en goeden onderkennon, maar die zien wij niet altijd. Wij moo-ton dus \'t boste van onzen evonmensch hopen, en verdragen wat (led verdraagt.

Dat alles zult gij in later\' tijd beter loeren begrijpen, jeugdige nien-schen! Nog in oene volgende eeuw, zult gij het goede en kwade, waarheid en leugen in do wereld en in de kerk vermengd, voreonigd, verward zien, en ook ondervinden wat Salomo zegt: -Wie zal al het kromme regt maken?quot; En quot;t is ook wel goed zoo. Want door het onkruid valt de tarwe nog meer in het quot;quot;g, en door de schaduw het licht. Kn dan hier gaan wij buiten de Gelijkonis, de dolik kan wol nimmer goede tarwe worden, maar de booze kan

trokken en wat laten staan. Alleen nog maar wat meer werk aan den oogst, en \'t boozo opzet van den vijand was mislukt.

In mis land hoeft men veel last van een ander onkruid, dat ook van onzuiver zaaikoren voortkomt. De boeren noemen hot bolderik.

Maar,quot; zeido mij óón, dien ik er naai\'vroeg: »Eon netto bouwman zal daarvan op don duur geen\' last hebben. Want bij den oogst zoekt hij eerst die planton uit, en stopt zo in zakken, om hot uitvallen der zaden op quot;t land te beletten. En dan eerst binden we do tarwe, zotten de schoven tegon elkander in den wind, en brengen ze daarna in de schuur om te dorsehen.quot;

De man dacht er volstrekt niet aan, dat hij eene zoo wol gelijkende sehilderjj gaf bij de Uelijkonis van den Hoer.

Ook deze Parabel, even als die van den Zaaijer, heeft Jezus zijnen discipelen uitgelogd. Maar daar komen weder de noren om te hoorenquot; bij te pas, wilt gij hom goed verstaan.

Ik moet dan beginnen met u weer te herinneren, dat de Joden oen koningrijk van waarheid en geregtigheid verwachtten, maar toch altijd een aardsdi koningrijk. De profeten zelve hadden tot die voorstelling aanleiding gegeven. Dan zouden al do boozen worden uitgerooid, en \'t een hemel op aarde zijn. Men noemt dat nog wel eens (naar Opb. 20: 1- 6) hot duizendjarig rijk. Johannes de Doo-pcr wachtte dat van Jezus, als liij zeido: Zijne wan is in zijne hand. 11 ij zal zijnen dorschvloer doorzuiveren, zijne tarwe zamenbrengen in do schuur en het kaf met on-u i t b 1 use h b aa r vuur verbranden.quot; En De bijl is alreeds aan den wortel der boom en gelegd; iedere boom dan, die geen goede vrucht voort brengt, wordt uitgehouwen en in het vuur geworpen.quot;

Maar tot zulk een oordeel kwam Jezus op de aarde niet. Hij was Zaligmaker eu geen Regter. Zijn woord moest, als \'t zaad in den akker, rijpen tot dim oogst: de voleinding dezer wereld.

Nu kon het de apostelen al ligt ontmoedigen, wanneer zij zooveel onkruid zagen op den akker. Die akker is de wereld, zegt Jezus, en daarin woelt altijd het goede en kwade door een. De Zoon des mensehen, zoo noemt Jezus zich zei ven zaait enkel goed zaad.

cu (loet ilitt mot klaar licliten dag. Ieder nlag \'t zien en hooren. \'tIs een stad op een\' berg, oen licht op don kandelaar gelijk. Maar dan is quot;t of in den naeht, als de inonschen slapen en niemand hom ziet, een boozo geest rond gaat en zijn slechte tanv uitstrooit, juist waar Jezus do goedo zaaide. In den beginne hoeft men er geen erg in. Ook de boozen weten zich goed voor te doen. Maar aan de vrucht kont men ze. Het goede zaad zijn de kinderen des ko-ii i ngrij ks, en ho t on kr ui d zij n de kinder en d es booz en ; en de vijand, die hetzelve gezaaid heeft, is do duivel; o n d e in a a 1 j e r s z ij n de en g e 1 e n.

Zie daar die twaalve, om Jezus geschaard. Zou \'t iemand in do gedachte komen, dat daar oen verrader onder schuilde? — En die duizenden aan \'tzeestrand, die allen roepen: Daar is oen groot profeet onder ons opgestaan!\'\' zouden er ook onder wezen, die later voor Pilatus roepen zullen: »Kruis hom! kruis hom?quot;

En zoo is \'t altijd gegaan. Geen gemeente is volmaakt. En zegt Jezus, dat de maaijers, die tarwe en onkruid scheiden, do Engelen zijn, dan hadden do menschen ook nooit den Engelen quot;t werk uit de handen moeten nemen, \'t Hoeft juist de meeste verbastering en verbittering aangobtagt: die zucht om te scheiden, wat zamen moet opgroei jon : die volmaakte kerk, die ch\' grootste tyran geworden is, of die gemeente van uitverkorenen, die men gezocht, maar nooit gevonden heeft. Het godsgebouw, zegt Paulas, heeft oen dubbel opschrift: aan do eono zijde Wie den naam van Christus noemt, sta af van o n g e r egtigh e i d !quot; en aan de andere »(Jod kent, die d e z ij n e n z ij n,quot;

Do mensch kont ze niet. Alleen aan do vruchten kan men boozen en goeden onderkennen, maar die zien wij niet altijd. Wij moeten dus \'tbeste van onzen evenmensch hopen, en verdragen wat •rod verdraagt.

Dat alles zult ivij in later\' tijd beter loeren begrijpen, jeugdige menschen! Nog in eono volgende eeuw, zult gij het goede en kwade, waarheid en leugen in de wereld en in do kerk vennengd, voreonigd, verward zien, en ook ondervinden wat Salomo zegt: Wie zal al het kromme regt maken?quot; I\'m \'lis ook wel goed zoo. Want door het onkruid valt de tarwe nog meer in hot oog, en door de schaduw het licht. Kn dan - hier gaan wij huitcn de Uolijkems,-do dolik kan wol ninimer goede tarwe worden, maar de boozo kan

En blijft do wereld een gemengde akker, met goede en valsche aren, met doornen en distelen, op uw\' eigen\' akker moot gij uitroei-jon, wat geen\' oogst geeft, on hoe eer hoe liever. Ik hoor de jeugd al klagen over valsche en ontrouwe vrienden, bedrog en huichelarij; en die eerste ondervinding is zeker treurig. Gij hadt \'t zoo geheel anders gewacht. Maar bemoei er u dan niet meer moe, en laat\'t oordeel aan God over, die alles weet. En in plaats van u zoo boos te maken, en te zeggen: Xu vertrouw ik dan ook niemand meer!quot; vraag liever eens, of gij zelf altijd trouw en braaf zijt geweest; en vooral, of gij altijd God hebt gevreesd en Jezus liefgehad, en daarvan de vrucht getoond in uw leven. Xiet te vroeg kan men beginnen met dit te vragen. Anders wordt gij later doof aan dat oor. Dat niemand onzer \'t zij!

Wij loven in een vrij land. Dat wordt niet altijd genoeg gewaardeerd. Moeten do kinderen hunne ouders gehoorzamen, ids zij meerderjarig worden, gaan zij hun\' eigenquot; weg, (gt;11 mogen doen. wat zij willen, wanneer zij maar niemand kwaad doen. .Maar dan is ook niemand verpligt, voor hen te zorgen. Kil» moet, als hij ten minste niet rijl; is, zijn eigen brood verdienen; en dat gaat niet altoos gemakkelijk in onzen tijd.

Toch is \'t een voorregt, vrij te zijn. (Jok wie zich in eens anders dienst stelt, doet het vrijwillig, en heeft regt op eene goede behandeling. Waar hij die niet vindt, zoekt hij een andere dienst.

Om die vrijheid regt te waardeeren, moet men de landen kennen, waar dlt;\' Mahomedanen meester zijn. Daar zoudt gij quot;t geheel anders vinden! De menschel) worden daar op de markt verkocht, als hier de beesten. Moedernaakt ten toon gesteld, moeten zij zich laten bevoelen en betasten, loopen en draven; er wordt gedongen en geboden, tot men het over don prijs eens is. En niet zelden wordt de vrouw van (hm man g(scheiden, de kinderen afgescheurd van hunne moeder. Want wie -dat jonge goedjequot; koopt, doet het, om zc tc voeren en groot te brengen, tot hij zc met winst verkoopen kan, even als onze boeren met de veulens, kalven en biggetjes doen. Maar zoo goed wordt cr voor die jonge mcnschen niet eens gezorgd. Ken of ander oud wijl\', ook eene slavin, maar die tot niets anders meer deugt, wordt er mee belast, en later de jongens met de zweep

gedrild. Werken is al wat zij leeren. Ja! toon in Noord-AnuTika die onmonsciiolijke slavernij ouder zoogenaanidi\' christeiHMt nog hcersehte, stond er zelfs cene boeto op, als iemand zijn\' slaaf lezen leerde!

In de oudlioid was die slavernij algemeen, en niemand wist beter, of hot behoorde zoo. line zon zonder slaven quot;t huiswerk gedaan zijn, of hot land bezorgd? Vrije menscbon werkten niet ^raag voor een ander: en dan nog wel in dagioon, maar niet als huisbedienden.

Zoo was het ook onder de oude Israëlieten. Maar de slavernij was daar veel menschol|jker, dan toen later do Spanjaarden de anno Negers tot slaven maakten. Nergens in den bijbel lezen wij van cene slavenmarkt. Bet waren meer lijfeigenen . dio bij denzelfden meester bleven. Velen waren in zijn huis geboren. Zoo was \'t al bij vader Abraham. Hij zorgde voor zijne slaven, als of hot zijne kinderen waren, en zij dachten er nooit aan, om hem ontrouw te worden of tegen hem op te staan.

Ook later zorgden de wijze wetten, die God door Mozes aan de Israëlieten gaf. voor die mensehelijke behandeling. Wanneer op den sabbat allen rustten, moest men ook zijn\' slaaf en slavin die rust gunnen. Kon Israëliet inogt men zelfs niet levenslang tot lijfeigene maken, tegen zijnen wil. Kn wilde hij het, omdat hij traag en zorgeloos was, dan werd hij met een oor aan den post van de deur gespijkerd. Dat zai wol niet dikwijls gebeurd zijn! Wij lezen er ten minste nooit van. — Kn op \'t stelen van menscbon, om ze te vor-koopen, stond zelfs de doodstraf.

En daar nu de levenswijze zoo eenvoudig was, loefden meesters en slaven met elkander als ócn gezin; even als in ons land de boeren mot hunne arbeiders, die hen in afgelegen streken eenvoudig bij hun voornaam aanspreken, en elders op zijn hoogst boerquot; maar nooit \'-mijnheer^-\' noemen.

Zoo hooren wij den rijken Boas, in het boekje Until, zijne maaijers begroeten met do woorden: De HKER zij met ulieden!quot; en zij antwoorden: De HKKK zegene uiquot; Kn als \'t koren gemaaid en go-dorsoht is, trakteert hij hen. eet en drinkt mede, en logt zich dan bij een\' korenhoop tc slapen.

vroeger in onze Oost West, togen het mishandelen en vermoorden van slaven. Ja ! \'t kon wel eens gebeuren, dat zij eenquot; al te hoogon toon aannamen, en het hoogste woord in huis voerden. Daarom waarschuwt

Salomo; Wanneer gij iiav\' slaaf al te weelde rig houdt, zal hij ten laatste zich verbeelden, dat hij de zoon des huizes is. (Spr. 29 : 21). —- Daaraan ontleent Jezus zijne Gelijkenis, en stolt ons tweeërlei behandeling van zulk een\' lijfeigene voor.

Een burger van \'t land, — geen groot heer; houdt er oen\' enkelen slaaf oj) na, die zoo wol in huis als op\'t land dienst doet. Van daag heeft hij den akker te beploegen, morgen het voo te hoeden on \'s avonds komt hij te huis, om zijnen heer ook dMr te dienen.

Verbeeldt u nu zulk een\' moester, die tot zijn\' slaaf zeggen zou als hij van den akker te huis komt; »Vriend lief! ik dank u wel voor alles, wat gij van daag voor mij gedaan hebt. Kom nu bij mij en zit aan, dat wij zamen eten.quot; Wanneer het een nieuweling is, die hem nog niet kent, zal hij met die overdreven vriendelijkheid verlegen worden, en misschien bij zich zeiven vragen; »IToiidt. de moester mij voor don gek?quot; Hij zal op zijn best durven toetasten en gelijk met zijnen hoor eten. Maar gaat het eiken dag zoo en gewent hij er aan, dan wordt hij weelderig, zoo als Salomo zegt. Hij verbeeldt zich, dat hij al bijzonder knap is. en zijn hoer groote verpligting aan hom luvlï, omdat hij zoo goed is om al zijn werk te doen. En bevalt \'t hem eens niet, dan bedankt hij er voor en houdt zijn gemak. Zegt zijn meester or wat van, dan wordt hij brutaal. En do ander ziot te laat, dat hij door al te groote vriendelijkheid en beleefdheid zijn\' slaaf bedorven heeft.

Maar hoe had hij dan moeten doen ? Dat zegt Jezus ons nu en gij kunt het zien op onze plaat.

De slaaf heeft zijn werk op het land verrigt en komt tehuis. Het landwerk deed hij in zijn kiel, over \'t bluote lijf gedragen, maar bij quot;t naar huis gaan. slant hij zijnquot; groven bruinen mantel los om \'t lijf,

Deze vraagt hem naar \'t verrigte work, \'t Is afgedaan, en de Heer zegt misschien; \'1 Is goed!quot; maar prijst of dankt hem niet. quot;t Was immers zijn vaste dagwerk en niet meer? De slaaf werkt voor zijn\' meester, even als zijn os en ezel, on deze zorgt voor aller onderhond. Dat spreekt alles zoo van zelf.

Maar \'t wordt tijd om te eten; want \'t voornaamste maal van den Israëliet was \'s avonds tegen zes ure. Dat weef de knecht, en past daarom op zijn tijd. Hij heeft ook honger van \'t werken, maar moet nog wat wachten; want de Heer zegt: Bereid nu eerst, wat ik

v;in avond eten zal. Omgord u dan en dien mij, tot dat ik zal gogo ten en gedronken hebben, en eet en drink gij daarna.quot;

\'t Eten was eenvuudig in dien tijd, vooral bij de Israëlieten. Geen gekookte pot, zoo als wij zeggen, maar brood, brood en altijd brood. Aan \'t Galileeselio strand at men it wol eens visch bij, die maar oven op den rooster werd gelogd, on zeker ook wol vruchten; een beker wijn, ot\' wijn met water was nog niet eens allodaagseh. En hoe veel vee de Israëlieten hadden, vloosoh aten zij even min eiken dag. Zoo was de maaltijd spoedig gereed. En als nu do Heer aanzat of aanlag op den grond, met zijn huisgezin, dan was het ordentelijk, dat de knecht, die achter tafel diende, zijnquot; mantel opschortte en zijn\'gordel omdeed.

Gretig zag hij \'t dus aan. quot;t Ging hem op zijn best vlug genoeg: want hij had ook honger. Toch was hij niet onwillig en morde niet. \'t Behoorde immers zoo in zijn\' stand? Als de meester gedaan heeft, eet en drinkt hij ook, en gaat goed gevoed naar bed.

De Fameën, — die, wij wel nader zullen leeren kennen, — meenden den hemel te verdienen met de Mozaïsche wet, en allerlei instellingen, die zij daarbij voegden, te onderhouden. Zij doden, om zoo te zeggen, niets voor niet, niets uit liefde tot God en de menschen. Het was of God hen nog wel bedanken mogt, dat zij zoo bijzonder vroom waren. En hot volk, dat veel naar hen luisterde, dacht nu ook al, dat de Joden moer dan andore volken van God to vurdcren hadden, wanneer /ij M.ozes\' wetten maar naauwkeurig onderhielden. Dat spreekt Jezus tegen. Hij zegt; /uit gij ook uwen lijfeigene vriendelijk bodanken, omdat hij gedaan hoeft \'t geen hom bevolen was? Ik meen neen. Alzoo ook gij, wanneer gij alles gedaan hebt, wat u geboden is, zoo zegt: »Wij zijn niets moer dan onnutte dienstknechten: want we deden maar, wat wij schuldig waren te doen.quot;

Vraagt iemand, of \'t een onnutte dienstknecht is, die\'t vorpligte werk doet? Dat wel niet! maar in zoo verre onnut, dat hij niet meer dan den kost waard is, oen gewone slaaf, zoo als l\'aulus van Onesi-mus zegt, als een heidousdie slaaf van Kilémon weg goloopen, maar nu als Christen teruggekeerd. Slaven of slavinnen, die geen onnutte, gewone dienstknechten waren, konden soms hunnen meester grooto winst opleveren. (Hand. 16: 10.)

nu nis (Jliristen t(.\'rug gokuord. Slaven ot\'slavinnen, die geen onnutte, gewone dionstknochtcn warm, konden soms hunnen meester grooto winst oplcvi\'ren. (1 land. I () ; I (i.)

En zoo wil Jezus mi ook zoggen, dat wij niets vordionon bij God. Al wat Hij ons gooft, is louter goedheid. AJ konden wij alios doen , wat God gebiedt. Hij zou ons nog niets schuldig wezen. Of zijn wij\'t, als zijne schepselen, niet verpligt? Wij hebben alles van God. Hij hooft regt Ons alles te vragon. Kn hoe voel komt er dan nog aan al ons doen te kort! Daarom is \'t heter, (rods kinderen te zijn dan zijne knechten, en Hom niet om loon te dienen, maar uit liefde.

Maar wij komen hierop later nog wel eens terug, en blijven nu nog een oogenblik staan vóór het beeld. Kn wat wij dan nog uit deze Gelijkenis kunnen loeren? Dat er mensehen zijn in een Christen land, die hunne dienstboden nog niet eens zoo good behandelen als .Jezus\' tijd-gonooten hunne slaven. Toeh zijn quot;t vrije mensehen, zoo goed als wij. En dat zij ons dienen, is niet hun natuurlijke pligt. Zij doen \'i ook niet voor hun genoegen, maar om kost en loon. Sprak nu do Israëliet zelfs zijne slaven vriendelijk toe, en liet hen, -— alleen iets later eten van dezelfde tafel, hoe voel te meer wij, daar zij als monsehen en Christenen met ons gelijk staan! Ik hoorde niet zelden jonge menschen knecht of meid commandoeren, als of zij heel wat in huis te zeggen hadden, terwijl hunne ouders do dienstboden vriendelijk verzochten, wat er te doen was. Kn ik dacht dan: »Armoslaven in Oost of West. die al die mikken vau kindoren moesten verdragen !quot; en verheugde mij te meer. dat zij nu eindelijk in bijna alle Christen landen zijn vrij gemaakt. Maar onze dienstboden verdragen die nukken niet, en daar hebben zij groot gelijk in. Een kind heeft niets te bevelen. En ook de volwassene die \'t op norschen toon doet, ik ken wel zulke menschen! doet zich zei ven \'t meeste verdriet aan. Want wie zijne dienstboden, als ol\' \'t een minder ras van menschen was, veracht, die krijgt op \'t laatst niets anders dan juist dat lager ras van dienstboden, dat nergens elders te regt kan. Doch even min zal de verstandige heer of vrouw zijne dienstboden door to groote gemeenzaamheid of ongepast vertrouwen bedorven. Op hem zou Sa-lomo\'s woord van den weelderigen knecht passen. Maar die hun vaderlijke vriend of moederlijke vriendin is, die heeft regt op hunne trouw en dankbaarheid. De lieer, zegt l\'aulus: die slnven houdt, bedenke, dat ook hij een en lieer heeft in don hemel, en in Christus slaaf en vrije voor Hom 6én zijn.

Kens was Jezus bij een\' Kurizeër to «ton goweost, on vond, toen hij buiten kwam. duizenden menselien ,• die op hem waohtton. Ondei\' hen waren ook vele disoipolen, gewoon licm te volgen. Tot hen sprak Jezus het eerst, om hen te waarseluuven voor al dat vertoon van vroomheid, dat hij daar binnen had gezien; en zij misschien ook: want bij znlk eenen maaltijd stond do deur open. En daarop sprak hij hun moed in. als de wereld hen om zijn ent wil zon vervolgen. Hun leven was immers in (rods hand? Zonder zijn bestuur zou geen haar van quot;t hoofd hnn gekrenkt worden, wanneer zij alleen maar \'t liemelsehe zochten.

Doch daar dringt op eens een man door de schare, die heel wat anders zoekt. Meester!quot;\' zoo vraagt hij: zeg aan mijnen broeder, dat hij de erfenis met mij doele!quot; Welke erfenis dit was. en of de man regt had of onrogt, weten wij niet. Jezus vraagt er ook niet naar; hij wil \'t niet eens weten. Maar hoe komt die; man er dan toe, om het Jezus te vragen?

ik zal het u zeggen. De Joodsehe leeraars van dien tijd, die zich Meester of llablii li len noemen, hadden geen vast inkomen, maar zochten toch van hunne betrekking voordeel te trekken. Vooral de wetgeleerden, zoo genoemd om hunne studio van \'t Mozaïsch regt, deden dikwijls als vredeivgters uitspraak in geschillen, die men liever niet voor den regter bragt. Hunne uitspraken werden in don regel geëerbiedigd en betaald.

En zoo meondo do/e mnn, Avnnncor /uil; een horooiml Icprnar nis Jezus zijn\' hrocdcr eens aanspoordo, om i\'(dlt;i\'nsrlia|i van de cifonis te doen en hem zijn deel uit te lieeren, zou (leze liet niet durven laten: en — zeker zou hij dan den Meeste]¹ wel oen stoffelijk bewijs van zijne dankbaarheid w illen geven. Van -Jezus\' onderwijs begeerde bij niets, maar wel van -Jezus\' gezag, quot;t Is waarlijk, terwijl ik dit sebrijf, of ik mijne eigene ondervinding besehrijven moest. Hoe volen, die van ons Evangelie niets verlangen, maar wel van onzen veel vermogen den invloed! Mijn voorhoofd fronst al van zelf, en iklxeb moeite om niet boos te worden, als ik dat woord hoor.

Jezus\' antwoord is dan ook alles behalve aanmoedigend. Menseb! wie heeft mij tot oen\' r egt er of s c-li e i d sma n over uil eden gesteld?quot; - Hij wendt hem hierop den rug toe, en de man gaat beschaamd heen.

Maar tot de schare, de duizenden die hem volgen, zegt -Jezus: Ziet toe, en wacht n van de gierigheid, eigenlijk van de bebzueht, de begeerte om altijd nog meer te hebben; want quot;t is in dien overvloed niet gelegen, dat iemand looft, quot;t leven geniet van zijne goederen.quot; Men geniet eigenlijk niet, wat men te veel heeft, en quot;t is geen waarborg voor uw leven.

Eens rijken mans land had wél gedragen,quot; zoo begint hij. N^Taar de instelling van Mozes moest iedere familie haar vast grondbezit behouden ; maar op den duur was dit toeh niet mogelijk. De een verwaarloosde zijnen akker, en de ander breidde door ontginning van woeste grondel) dien uit. liet eene geslacht stierf uit, en \'t andere werd zeer talrijk. En dan, wie arm werd, kon zijn land niet meer bebouwen en verpandde el\' verkocht het. Mn zoo klaagt -Jesaja al, dat de rijken van zijnen tijd akker aan akker trokken.

Ook deze rijke bezat zeker meer dan zijn oorspronkelijk familiegoed. Misschien had hij in quot;l laatste jaar er nieuwe landerijen bij gekocht. De oogst was bijzonder overvloedig dit jaar; en dit bragt hem nu in groote veiiegeuheid.

-Ja ! de rijken liebbee ook hunne zorgen. Zij kunnen er soms niet van slapen, /egt niet te spoedig: Nu, op die voorwaarde zmi ik al dat gold wel willen hebben!quot; (oj kent die zorgen nog niet.

Onze rijke is ook vol zorg. Zoo staat bij daar op de plaat voor zijne hooge en aanzienlijke woning, en overziet al die velden, met

schoYon bedelft, on op den dorschvloer de ossen, die in \'t rond worden gejnngd, om liet koren uit to treilen. En in diep gepeins overlegt hij bij zich zeiven: AVat zal ik doen? Voor en na wordt straks het koren binnen gebragt, en ik heb niets, waarin ik al do vrucht van mijn land kan opzamelen; want mijne schuren zijn veel te klein.quot;

»Och, is dat zulk een bezwaar?quot; denkt ge misschien; »Wat men te veel heeft, kan men immers op de markt brengen en verkoopen; is \'t hier niet, dan elders?quot;

Gemakkelijk gezegd, maar in die oostersche landen niet zoo gemakkelijk gedaan. Kr is daar overvloed of er is gebrek, de vette en magere jaren van Koning Farao. Vruchtbare oogsten op to loggen voor volgende jaren. Jozef had het de Egypte naren wel geleerd, maar \'t werd toch weinig gedaan. Daar behoort een goed kapitaal toe en groote magazijnen. Zij, die thans zoo schempen op het kapitaal en den handel, moesten maar eens een\' oostorschen hongersnood ondervinden ! — Daarbij is het koren op den duur veel moeijelijker goed te houden, dan bij ons. Kn de verzending naar buiten \'slands, daar was weinig gelegenheid toe, of \'t mogt over zee zijn, zoo als Paulns mot een koren-schip, dat van Alexandrië ksvain, naar Rome voer, en toon hij schipbreuk leed, zelf\' hef kuren hielp over boord werpen. Maar wie in \'t binnenland woonden, konden hunnen oogst niet kwijt raken, zoo als zij in hongersnood dien van elders moeijelijk konden krijgen. Vader.Jakob zond zijne zonen uit met ezels, die zakken koren moesten dragen bij de terugreis. Mn daar dit te moeijelijk viol, besloot hij maar zelf naar Egypte te gaan, zoo als ook zijn grootvader Abraham gedaan had.

Er was dus geen afkomen aan al \'t graan van den rijken man. En bergen kon hij \'f ook niet. /ijne schuren zijn veel te klein. En toch hebt gij bergplaatsen genoeg.quot; roept de kerkvader Ambrosius do rijken van zijnen tijd toe; den schoot der ellondigen, do huizen der weduwen, den mond der kinderkous.quot; Maar daar denkt deze rijke niet aan. Hij deukt alleen aan zich zeiven; en zulke egoïsten zijn hatelijke menschen, die ten slotte zich zeiven nog \'t meest bena-(leelen.

\\a lang overlo!.; heeft hij \'t gevonden. Hij neemt een kloek besluit. Zijne oude schuren zal hij maar afbrekeu, en andere, die veel groot er zijn, daar in plaats laten bouwen. Daar zal hij al dit zijn gewas en al deze zijne goederen, de wol van zijne

schapon bij voorbeeld, zoo wol nis het koren zijner akkers, — gemakkelijk in opleggen. En dan zal bij tot zijnr ziel, tot zich zeiven zeggen; »N u hebt gij vele goederen, die opgelegd zijn voor vele jaren. Noem nu uwe rust! Eot en drink en wees vrolijk! Geen armoede kan meer over u komen, geen misgewas of hongersnood n deren.quot;

Zoo sprak do man bij zich zelf\'; maar daar hoort hij eene stem , die tot hem spreekt, \'t Is God, die hem zegt: »0 ij dwaas! in dezen nacht zal men uwe ziel van u afeischon; en \'tgeen gij bereid hebt voor uwe toekomst, w i en s zal het zijn?quot;

Gij begrijpt nu toch zeker al, waarom deze rijke, met al zijn verstand en overleg, een dwaas wordt genoemd? Niet omdat hij groo-tere schuren bouwt, waaruit hij bij mogelijken hongersnood aan de rijken het koren verkoopen kon, en aan de armen het uitdeelen. Keen! maar omdat hij enkel denkt aan een genoegelijk leven op aarde, en rekent op de vele jaren, die zijn voorraad strekken kan, zonder te bedenken, dat hij het minst van allen op zich zeiven kan rekenen.

»Alzoo,quot; besluit Jezus: kHc zich zei ven schatten vergadert, en niet rijk is in God.quot;\' Want die rijkdom alleen, de schat in den hemel, ontvalt ons nooit. De mot en roest verteren hem niet, en dieven graven quot;t huis niet door om hem te stelen. Ja! de dood zelf, die altijd onzigtbaar rond gaat en zoo menig één weg neemt in \'t midden van \'t leven, ontrooft den mensch dien eenigen schat niet.

Toch staat daar die (lelijkenis niet enkel in den bijbel, maar leeft rondom ons in de wereld, en nog zegt de Dood tot zoo menig mensch: (Jij dwaas!quot;

Mou woelt vergeefs; men brengt mot zorg bij een Al wat op aard begeerlijk schijnt.

Jeugdige menschen, nu nog zoo vrolijk en zorgeloos! Als eens uwe ouders niet meer voor u zorgen kunnen , dan eerst zult gij de

waarde van hot gold leeron kennen. Maar maakt dan, dat gij er do slaat niet van wordt; zoo ais \'t oudo spreekwoord zegt: ilij heeft t geld niet, maar quot;t geld hoeft hem.quot;

IToe vele raensclien werken en wroeten, jaren en jaren lang, om maar eens te kunnen zeggen: Kust nu. mijne ziel! Eet en drink en wees vrolijk; want gij brht opgelegd voor vele jaren.quot; En als die veie jaren komen, hebben zij er genot van? Hoe zelden! Zij dachten alleen maar aan zich zeiven, maar vergaten daarbjj, dat zij niet dezelfden zouden blijven. Oud en afgeleefd en misschien door hung\'e-rige erfgenamen belegerd, wat geeft hun die overvloed, waarvan de niensch toch niet leeft?

En wat men vooral vergeet, even als de rijke dwaas? Dat\'t leven zoo kort, en daarbij nog zoo onzeker is, Hoe velen, soms stokouden, die niet eens een testament maken, \'t Heeft immers den tijd nog! Kn wat zij dan voor zich ze!ven bereid hebben, zonder aan anderen na hunnen dood denken, wiens zal het zijn?

H\'t genoegen van op te zamelen, te hebben, is snias zoo groot, dat het eene manie wordt, de krankzinnigheid van den hartstogt. Men wordt bang om er iets af te nemen, iets van te genieten. En zoo Komt ile zucht, waar tegen .Jezus waarschuwde, na de ontmoetimr met den begeerigen erfgenaam, de zucht naar altijd meer.quot; \'t Is eene treurige kwaal, die geldziekte, (üj, mijne kleinkinderen! gij hebt er nog geen donk beeld van. De jeugd is niet bang om te kortte komen, en geniet \'t oogenblik, soms onbedacht en verkwistend. -Maar als gij oud geworden xijt en van t loven weinig genot meer hebt, wordt t geld misschien nog uw atgod, en gij houdt er n aan Vast, als of t uw leven verlongen zou. En door matigheid en ■wilskracht worden werkelijk de gierigaards niet zelden oud: maar ■wat hebben zij er aan?

[k had voor meer dan zestig jaren een\' leermeester, die mij de taalregels goed inscherpte, en \'t geld voor zijne lessen in de oude talen begeerig oppotte. Ilij was tachtig jaren oud, en had, zoo als men zegt, kind noch kraai. Toch potte hij maar voort, on leefde zfto schraal als hij maar kon, in don winter meest zonder vuur. Toen nu de cholera voor het eerst in ons land kwam. tastte zij ook den ouden man aan. lot zijn grooten sehrik haalden de menschen , bij wie hij woonde, een dokter. Deze liet vuur aanleggen, en een flesch wijn halen, om warm te maken. \\ an angst voor zulke ongehuorde uitgaven, springt de oude man \'t bed uit, dooft \'t vuur en roept aan den

trap: Is de wijn nl gehaald?quot; ........Noi;- niot; \'t meisje gaat dadelijk!quot;

is het antwooj\'d. —- \'t Hoeft niet, jufvrouwroept iiij wetT: ïdli gevoel mij al veel beter.quot;

Ken uur later stierf de gierigaard op \'t veld van eer. Hij had zijn\' aardschen schat tot den laatsten adem verdedigd.

Jaren later ontmoetto ik in mijne tegenwooi\'dige gemeento eene oude dame, die naar men mij zeide ƒ 80,000 bezat, \'t Was er echter niet te zivn. Toen ik er eons nanbelde. om Ie zien, of \'t steenen hart met te breken was, hoorde ik ten laatste een raam open schuiven, en zag uit de hoogte iets bengelen, \'t Was de huissleutel aan oen touwtje, Van boven hoorde ik het verzoek, om maar binnen te komen en den sleutel mede te brengen ; zij bad haai\' dienstmeisje afgedankt en er nu dit op verzonnen. Ongenoodc gasten liet ze maar bellen, en goede vrienden werden op die wijs ingelaten.

Ik kwam boven, maar deed eenquot; stap aehteruit van den stank. ^Moedertje!quot; vroeg ik: wat is hier toch tv vuur, dat zoo stinkt?quot; »Och! t is niets, (lij weet. dat ik een ergo; verzwering heb aan den hals. Hot draagt zoo, en dan moet ik \'t eiken dag pappen. Maar dat loopt op, en zoo heb ik de pap van gisteren afgeveegd, en warm die nn nog eens op.quot;

Ik verdroeg don stank, alleen om nog eens te kunnen zeggen: »Zoo wordt \'t wrakke huisje langzaam afgebroken. Aleer dan tachtig jaren lang, oudje! hebt gij alleen voor u zelve gezorgd. Nu gij toch haast van dat lieve geld gaat scheiden, moest gij \'t ook oens ten nutte van anderen besteden.quot; liij deze woorden keek zij mij zoo verwonderd aan, als of ik de grootste dwaasheid van haar vroeg, en antwoordde toen: Ivom, kom! dat moeten zo dan maar doen als ik dood ben.quot;

Ze werd nog ouder, maar lag toch eindolijk op haar laatste ziekbed. Ik deed een gebed aan hare legerstee, eii ik geloof zeker, dat zij dit zoo goed vond, omdat zij quot;t voor niet had. Maai\' den laatsten avond kwam de geldduivel weèr boven, t Znu morgen de vervaldag zijn barer huisjes, en met gebroken stem zeide zij tot haarzakwaarnemer: Denk om de huishuur!quot; Mn zij was niot meer.

Treurige voorbeelden! (reen jong menseh zal zich verbccldon, dat bij ooit zoo zou kunnen worden. Misschien even min, dat hij als de verloren zoon t vaderlijk ertdeel op de schandolijkste wijze zon kunnen doorbrengen, al lacht dat vrolijke leven hem toch meer nan. Maar op beide, gierigheid en verkwisting, past lm woord van Jezus: Alzoo

de monsch, dio alleen voor zich zeiven schatten vergadert, — \'t zij hij ze verteert of oppot, — en niet rijk is in God.quot;

Tc zaaijen en te niaaijon, en te vergaderen in de schuren, dat leerde God den mensch, en is zijn voorregt boven de vogelen des hemels. Zuinig te zijn en iets te besparen, dat moet men leeren van jongs af; quot;t komt later zoo goed te pas. Maar quot;t geld heeft alleen waarde door \'r gebruik, dat men er van maakt. Leert dan vooral vroeg de spreuk van Jezus verstaan; »\'t Is zaliger te geven dan te ontvangen.quot; Door liefde en weldadigheid, meer dan door het »eten cn drinkenquot; van den rijken dwaas, leert men do eigenlijke waarde van het geld kennen. Want dan maakt het ons rijk in God.

üonaauwdc tijdon lid) illt; beloofd, toon ik oon kind was, on wan-noor ik nu, als oon oudo grootvader, rond xio ondor \'t jongore geslacht, dan komt mij wl eens flo vo(irs|gt;clling van don profeet Joremia voor den geest: Er zullen eens nog stokouden zijn, leunende op hun\' staf, en de straten van •leruzaleni A^rol spelende k i n d e r e n.

Waarlijk ! liet zag er niet naar, dat de mannen zoo stokoud zonden worden en de kindoren woei\' vrolijk spelen op do straten, toon honderd duizenden jongelingen worden weg gevoerd naar quot;t slagveld, en den burgei\'s zweet en bloed uitgo\'perst door de oorlogsschatting;\'!

Onder \'t geen ik mij uit mijne kindsclihoid herinner, behoort ook de harde wet, om allo bewerkt zilver op te brengen, waar dan gold van gemunt word. Do kostbaarste serviezen en versierselen werden door ruwe handen plat gehamerd en gingen in do smeltkroes. Waren het gedachtenissen dor vooronders, gesehenken van overleden vrienden, onverschillig! Kr moest geld wezen, en voel gold: want omwenteling en oorlog verslonden hot alles.

Toon zag ik en anders is \'l mij zoo dikwijls verhaald, dat ik bet ten laatste gezien heb, — oen aardige list: want Avroede wetten loeren slim bedrog. ¹ an één onzer trappen kenden sommige treden worden opgeligt en vormden dus verborgen kastjes. Daar werd alles in geborgen. Wolk eeno vreugde, toen die bange tijd voorbij was, en bet zilveren servies weer voor den dag kwam, waar wij zoo lang over heen geloopon haddon!

Mnar daar niomand zoo iets aan zijnon buurman durf\'do zoggen, uit vreos van verradiMi to worden, wat zou quot;t geweest zijn, als eens onze stad was bostornul, on de bewoners van ons huis \'t land uit gevlugt on in den vreemde gestorven? Dan zou \'t geheim mot hen gebannen en begraven zijn. Geslachten zouden die trappen zijn op- lt;■11 afgeklommen, zonder in do verste verte te denken aan den verborgenquot; schat, waar zij hunnen voet o[) zotten. En als dan die trappen waren uitgosleten, en hot huis zelf bouwvallig geworden, dan zou de moker van don afbreker het slopen, en met verbazing zou de kooper der afbraak of do eigenaar van \'t huis den verborgen\' sehat ontdekken.

En denk ik mij nu terug in nog banger dagen, toen voor drie eeuwen do Spanjaarden luer rootdon en ipoordden, hoe zal men toen niet zijn bost gedaan hebben, om voor die speurhonden wat kostbaar was. to verbergen! In do hoop op beter dagen worden potten met goud en zilver in den grond begraven. En stierven dan do eigenaars op t schavot of zwierven als watergeuzen rond, dan werd ligt de verborgen schat vergeten.

Nog worden er van tijd tot tijd zulke schatten gevonden; en niet altijd was \'t de nood, die ze deed verbergen. In vroeger jaren was hot veel moeijolijker dan nu, zijn geld zeker te beleggen; en wie t niemand toevertrouwde, verborg hot hier of daar onder den grond, om er van tijd tot tijd eens naar te gaan zien of iets af te nemen. Zoo doet nog de Laplander, als hij eens of\'twee maal in \'t jaar zijne waren naar de markt brengt, en het geld, dat hij zelden noodigheeft, onder steenen of in ijsspleten bergt. En komt hij onverwacht te sterven , of heeft er oene verschuiving van ijs of steenblokken plaats, dan dekt do natuur ten eeuwigen dage zijnquot; spaarpot toe.

Maar wat in beschaafde landen verborgen werd, die gestadig worden omgewoeld, vooral in onzen tijd, hoeft meer kans om aan \'t licht te komen. Bedriegers hebben daarbij niet zelden op het bijgeloof en de hebzucht van domme mensehen jagt gemaakt. Men meende, dat dwaallichtjes verborgen schalteu aanwezen, en vooral de wigcholroede de plaats kon doen uitvinden. Die roede was van de hazelnoot, en moest zich van zelf buigen naar dim vermeendon sehat. Natuurlijk lieten die schatgravers zich vooruit betalen. Dat was wel, naar\'t oude spreekwoord: goed geld naar kwaad geld guoijen 1quot; En die dingen behooren niet tot de middeleeuwen. \\og maar een paai\' jaar geleden

is dit to i\'iirijs in alien ernst in éón (Ier kerken vertoond, en op \'t woord eener dame niet de wigclielroede, alios opgegraven zonder iets te vinden!

Zoo bijgeloovig waren do oude Israëlieten niet. De begeerte naar geld was toen wel even groot als nu, en dat zal wel zoo blijven; maar naar schatten zoeken, deed men niet, als er geene aanwijzing toe was.

De man ten minste, waarvan Jezus vertelt, was geen schatgraver. Hij vond, bij toeval zoo als men zegt, een en schat, dien men in don akker had verborgen; en die zeker reeds zoo vele jaren daarin schuilde, dat niemand moor er iets van wist, en do regtmatigo eigenaar lang dood on vergoten was. Zoo veel kunnen wij alleen uit deze vondst opmaken, dat de schat niet hier of daar in de wildernis, in een rotsspelonk of verlaten graf, door oen\'vlugteling was verborgen, maar dat de bewoner dien in zijnquot; oigon\' akker versebolen bad. En wie nu die oude oigemiiir was geweest, en waarom bij zoo veel waarde bad verborgen, oer bij inisscbien onverwacht kwam te sterven, ja! dat alios kunt gij 11 nn verbeelden zoo als gij wilt. Er zijn in Israels aloude gesoliiedonis bange en verwarde tijdon genoog, na dagen van bviitengewonon rijkdom, zoo als iu Saloino\'s tijd, waarin gij u zoo iets denken kunt.

En wie is nu de vinder? Twee dingen kan ik u mot zekerheid zeggen: vooreerst is het do oigonanr van don akkor niet; on dan, is \'t ook geen zijnor slaven ot\'daglooners, die op dien akker werkten. Want do eigenaar behoefde het niet te koopon , en do dagloonor kon \'t niet betalen. Van een\' pachter alleen zou dat mogelijk wezen.

Denk u nu don vinder, zoo ais gij wilt. En daar een wandelaar zoo maar in quot;I voorbijgaan goon\' schal ziet, sinds vele jaren zorgvuldig verborgen, zoo geloof ik, dal mijn tookenaar goed gedaan beeft mot hem een houweel in de hand to geven. Hij kan een rots, die in don weg stond, hebben moeten afhakken, een\' nieuwen weg maken

of wat ook. — Hij hoort misschien oen\' bollen klank, als antwoord op zijne slagen, of ziet een spleet, een\' aardhoop. Hij maakt do opening ruimer, en zie maiir cons! van schrik valt hem \'f hou-woel uit de band. .Maar die schrik is blijdscbap. Hij staat aan den ingang van oone spelonk, die nnmotolijko schatten verbergt.

Terstond staat zijn plan vast. Dien akker moet bij hebben, het kost wat \'t kost. om ook do wettige eigenaar van den verborgen\'

schat te zijn. Want graaft hij dien op uit eens anders land, dan ware hij een dief. Men heeft wel gevraagd, of \'t koopen beneden de waarde ook wel regt eerlijk was? Misschien zou men hierop aanmerking kunnen maken, en zeggen: De koop was voor \'t geregt eerlijk, doch voor de zedewet niet dood eerlijk.quot; Maar \'t zal ons meer voorkomen, dat Jezus in zijne Gelijkenissen eenvoudig beschrijft, hoe het doorgaans onder de mensclien gaat, in het midden latende of het goed is.

Eer hij nu op dien koop uitgaat, verbergt hij weer zorgvuldig den schat, dat niemand er erg in hebben kan; ook de eigenaar niet. Deze zal. waar de kooper er zoo begeerig naar is, wel niet quot;t minste gevraagd hebben. Zeker\' heel wat meer dan de dertig zilverlingen voor den bloedakker van Judas Iskarioth, flat ook een uitgegraven en onvruchtbaar stuk gronds was. Maar geen nood! De kooper dingt of biedt niet. Van blijdschap over den schat gaat hij henen en verkoopt alles wat hij heeft: ook huis en akker, al is \'t zijn voorvaderlijk erfgoed, ook feestkleed eren en sieraden, als hij maar wettig eigenaar van den akker worden kan, en den schat rustig opgraven, 11 ij koopt dien akker, en is voor zijn loven geborgen!

Er zijn sommige begeerten in \'t menschenhart, die alle andere overstemmen, als de zware klokken van den toren de schoonste mu-zijk. Ongelukkig, hij wien die hegeerte een zondige hartstogt is! Naar goud jaagt de speler, en zot alles op ééne kaart. Naar wraak dorst een ander, al moet quot;t zijn leven kosten. Voor drank en wellust verkoopt menig een alles wat hij heeft. Iedere hartstogt maakt den mensch tot zijn\' slaaf.

Maar wèl hem, bij wien die alles overmeesterende hartstogt ophot hoogste en eeuwige is gerigt, als die ten minste niet tot dweeperij overslaat, maar door verstand wordt bestuurd. Zoo is de waarheid het ideaal van den denker, en God zelf van den geloovige. Die geestdrift vindt gij zelden bij den heiden, die in de godsdienst meer zijne vrees, dun zijne liefde stelt. Maar schitterend blonk zij uit in Israels profeten, vervolgd en gemarteld, maar Jehovah getrouw. En in de Makkabeesche dagen in een groot deel van het volk, dat met leeuwenmoed streed, maar ook geduldig lood en stierf voor \'t voorva-

dorlijk geloof. Het Elfde Hoofdstuk van don Brief aan de Hebreen geeft ons van dien geloofsmoed de heerlijkste beelden te zien.

Dat is \'t nu, wat Jezus wil. Het Evangelie scheen den opper-vlakldgen beschouwer niet veel meer dan een gewone akker, vruchtbaar misschieu, maar toch niet veel beter dan andere. En zoo schijnt hot neg\' sommigen, zelfs geJecrden toe, die onder de godsdiensten wel aan die van Jezus eenc eoreplaats toekennen, maar niet de eerste, veel minder eeue geheel eenige. Met zulke volgelingen, die slechts s-Heere, Heere!quot; zeggen, en zijne leer als die van eenquot; wijzen Rabbi prijzen, is Jezus niet gediend. Wie niet zich zeiven verloochenen en alles om zijnent wil verlaten kan, is zijns niet waardig. En dat kan hij, die den schat in den akker gevonden heeft, en bereid is, er al het andere om te verkoopen ; want de vrede met God en het uitzigt op \'t eeuwige leven is hem oneindig voel waard en Jezus boven alles dierbaar.

En dat was niet alleen van zijnen tijd. De duizenden martelaars, onder \'t zwaard der Romeinon gevallen, door hunne wilde dieren verscheurd en Op don brandstapel omgekomen, zijn er getuigen van. Kn niet minder de slagtofï\'ers eenor wreede moederkerk vóór en in de hervorming. Do juichtoon van \'t lied der martelaars klinkt ons nog in de ooren. gelijk de Gevangenpoort te \'s Gravenhage er nog altoos staat, waaruit dat lied van de gevangen geloovigen opging, terwijl hunne vrienden den marteldood stierven.

Mog altoos zijn er zendolingen, die alles verlaten en alles verdragen om den naam van Christus. En is dit onze roeping niet, o! er valt in stilte zoo veel op te offeren en te verloochenen, om hem getrouw te zijn. Wie roemen op dien schat, en mot groote woorden spreken van hunne godsdienstigheid, zijn \'t niet; maar wie den schat verbergen, om hem in stilte op te graven, rijk in God. Want alles of niets moet ons de godsdienst zijn. Dat is (sen hoog ernstig woord. .Jeugdige monschon! denkt er eens goed op na. Ouden! vergeet het niet.

Te middon van cone worold, die looft liij vGrnndoring, blijft zeker de landbouw van ai die wisseling t meeste vrij. Wonin»^- en kleeding en taal, het denken en spreken en lezen is zoo geheel anders geworden. Wij zonden ons niet te hnis gevoelen in die oude dagen, en onze voorvaderen even min onder ons. Maar nog altoos trekt de ploeg, onveranderd van vorm. zijne voren door den akker, en maakt de egge de kluiten fijn. De ossen trekken zo voort, ook nog in ons vaderland, en met rustigen tred loopt de landman er achter en bestuurt ze. Dezeltde tarwe en ^erst wordt met gelijke handigheid uitgezaaid, en was er een kronimo sikkel van .Jezusquot; tijil bewaard, zij Icon nog even goed dienst doen in den oogst.

Hot lied dor garvenbinders is ooi, in de landen van het Oosten nog niet verstomd, als t gewas er door den vroegen en spaden regen is gezegend; en ovor den dorsehvloer worden er nog do ossen gedreven, die men onder Israël daarbij niet mogt niuilbauden; ofdedorseh-wagen wordt or in t rond over heen gejaagd, om dan juichend hot graan in de schuren to brengen, soms met tranen gezaaid.

I\'it alles is nog als van ouds. Mn wat ook onveranderd is, het onderscheid tusschen landbouw en tuinbouw. Do landman drijft zijne zaak in t groot. Hij hohandelt geheole akkers op dezelfde wijze, en kan een sma! tanupad niet mijden noch elke doornstruik uittrekken, t Laatste onkruid moet hij zelfs met t graan laten doorgroeien tot deti oogst. Maar de warmoezier is een landman in \'t klein. Hij heeft

maar oon\' kleinen hof, in vergelijking van die uitgestrekte korenakkers. Maar dien hof bebouwt hij ook met alle zorg, en trekt daardoor veel meer van zijnen grond, \'t Zijn ook fijnere vruchten, die hij teelt, en quot;t klimaat zoo wel als do verschillende smaak geeft daaraan moer verscheidenheid. De munt, de dille en do komijn, waarvan de angstvolle Karizecn nietswaardige tienden aan den tempel opbragten , worden in onze moestuinen niet meer aangekweekt, en onze bladgroenten waren don ouden onbekend.

Zulk oenen hof of moestuin had de man, van wion wij nu te spreken hebben, en hij zaaide daarin een mosterdzaad.

Gij kent dit zaad wel, mijn lezer? Ook bij ons, voornamelijk in Noord-Holland, wordt het gezaaid, en in de huishouding, gemalen en vermengd, veel gebruikt. Zelfs den geneesheer dient het tot het maken van aftrekkende mosterdpappen, of hij schrijft do mosterdkorrels voor zwakke magen voor. Maar die bekende witte korrels zijn vijf malen grooter dan hot zwarte mosterdzaad, in Palestina in gebruik. En zoo kon Jezus zeggen, dat het quot;t minste is onder al de zaden, althans die toen werdon geteeld. Want \'t papaverzaad, waarvan de verderfelijke opium voort komt, zal nog iets kleiner zijn. Evenwel, \'t verschilt niet veel. \'t Is als een kleine zwarte spel-deknop.

Die kleinheid was bij de Joodsche Rabbijnen een spreekwoord. Hij hunnen angst om togen de wet te zondigen, duldden zij geen »vlokje als een mosterdzaad,quot; en wie een vliegje, in don wijn gevallen, bij ongeluk inslikte, werd onrein, »al ware quot;t nog kleiner dan een mosterdzaad. Daarom verwijt Jezus aan dc Kanzeën. dat zij de mug uitziltten, en den kemel een veel grooter kwaad doorzwolgen. Mahomed gebruikte dit beeld ook, en onder de zinrijkste spreuken van den koran behoort deze: Wat or goods of kwaads is, al ware het niet grooter dan een mosterdzaad. God zal het alles aan het licht brongen.quot;

Ook Jezus gebruikte dit zinnebeeld, wanneer hij zijnen discipelen een geloof toewenschte als een mosterdzaad, zoo levend en zoo krachtig, al ware \'1 dan ook even klein. Dan zou hun niets onmogelijk wezen.

Zulk een mosterdzaadje nam dan een monsch, en zaaide het in zijnen hof. Dat hij zoo met opzet dit ééne zaadje nam, doet ons denken, dat bij er eens oene proef ineè wilde nemen, of tot sieraad

hier 011 danr oene vi\'iiclitbarc plant wiMo laton groeijcii, lt;mi dus niet gchoelc boddi\'ii met niostei\'d bezaaide.

Hierdoor had het dan ook meer ruimte onder en meer licht boven den grond, en trok alle voedsel tot zich. \'t Is onbegrijpelijk, hoe veel meer dan een enkele plant kan opleveren. Als gij de couranten leest, zult ge wel eens er in gevonden hebben, hoe soms een enkele aardappel, in ruimen grond geplant, of een tanvegraan, aan alle kanten uitgeschoten, veel meer vrucht gaf, dan wanneer gelijke planten gedrongen op elkander staan.

Zoo ging het ook met deze mosterdkorrel. Onzigtbaar op de zwarte aarde, maar die vruchtbaar en goed gereinigd was, schoot hot bij regen lil dauw zijne wortels diep, en ging weldra welig op, spreidde als een boom zijne takken uit, hoog opgeschoten, en eerst met sierlijke gele bloemtrossen, later met bossen zaadpeulen behangen, zoodat de vogeltjes er zich op zetten en zich in legerden, vrolijk spelend en zingend: maar niet om hunne nestjes er in te maken, zoo als men \'t zich doorgaans verbeeldt. De vogels zijn wel wijzer, en maken hunne nesten vroeger, in de takken van \'t eigenlijk geboomte: want hoe hoog de mosterdplant opschiet, zij blijft eene plant, die geen hout maken kan.

Ik weet niet, of met onze mosterd wel eens de proef genomen is, hoe hoog en breed men ze door zorgvuldige kuituur zou kunnen doen opwassen. Wel weet ik. dat ze hier te lande zelden dc hoogte van twee voet bereikt. .Maar onder gunstige omstandigheden is ook de groei van quot;t heilige land veel sterker dan bij ons. De vijgeboom draagt er drie maal in \'t jaar vruchten, de wijnstok gaf den verspieders eene reu-zentros, de tarwe kan er tot honderdvoud dragen. Ik geloof daarom niet, dat men, om de voorstelling in de l\'arabel mogelijk to maken, zijn toevlugt behoefl te nemen tot den zoogenaamden mosterdbooni. De bijzonderheid, waarop Jezus doelt, is juist, dat, hetgeen quot;t kleinste is der moeskruiden bij het zaaijen, \'t meeste van allen wordt en aan een\' boom gelijk, zonder daarom een eigenlijke boom te wezen. Ook deze bijzonderheid was door de oude ilabbijnen opgemerkt, en één hunner schrijft, dat hij in zijnen tuin een mosterdplant had, waar hij gewoon was in en uit te klimmen, even als men quot;t in een\' vijgeboom doet. Ja! een ander verhaalt, hoe door zeker iemand drie takken van een mosterdplant werden nagelaten, waarvan er een bijna 20 kop (naar onze maat berekend) aan zaad opbragt, en van het bout

takken van cfii inostcrdplant werden iiiigelatcn, waarvan er een bijna 20 kop (naar onze maat berekend) aan zaad opbragt, en van liet houf

oen pottebiiklfors loofhut word gedokt. En wolk eene soluiduw zulk oon luchtig opgegroeid gewas geven kon, daarvan kan Jonas\' wonderboom getuigen, de ricinus-plant, dlo nog in die stroken ongeloofoljjk spoedig groeit, al is \'t niet in óénon nacht.

Gij ziet dan ook op onze plaat do gewone mostcyxlplant, maar veel hooger dan bij ons opgewassen en niet bloemtrossen beladen, terwijl de vogeltjes er op aan vliegen, of ze ook al rijpend zaad vinden, en do eigenaar aan zijne vrienden een zaadje toont, gelijk aan dat, waaruit zoo hooge en vruchtbare plant is voortgekomen.

Nog zien wij Jezus daar zitten op den achtorstoven van \'t vis-schersschoepjo, omringd door zijne discipelen, terwijl de schare bet strand vult, tot waar bot tegen do heuvelen opklimt. Zij verwachten hot Mossiasrijk, en hij verwacht \'t niet alleen, maar ziet hot metpro-fotischen blik in de toekomst; maar boe geheel anders! Een zedelijk Godsrijk, dat zich uitbreidt over geheel de wereld, tot het einde der eeuwen. Hoe zal hij dit aan zijne bekrompen Joodsche huorders duidelijk maken? Als overstelpt door den rijkdom zijnei\' gedachten, vraagt hij: «Waarmede zullen wij het koningrijk der hemelen vergelijken? Wat gelijkenis daarop toepassen?quot; — En hij beantwoordt zich zolvon door het te vergelijken met het mosterdzaad. Misschien is Jezus hierbij de zinnebeeldige taal van Israels profeten voor den geest: van Kzechiël hij voorbeeld (II. 17), waar bij oen dun takje zag, van \'t ui tors to loof eens ceders geplukt en geplant op den berg dei\' hoogte van Israël, dat allerlei gevogelte wono in de schaduw zijner takken. Maar grooter is de tegenstelling die hij ziet, ruimer en rijker de toekomst. Die toekomst diende te gelijk tot bemoediging zijner discipelen, die in de Gelijkenissen van don Zaaijer en bet Onkruid zoo veel zaiid hadden zien verloren ^aan. Geen nood! Het kleinste kan al t verlorene vergoeden. Zie dat zwarte zaadje, dat de vingers naauwelijks kunnen vast houden, om bef in de aarde te loggen. Wat krachtig leven sehuilt er in! Wat kan er bij zorgvuldige verpleging niet uit groeijen! liet breidt zijne takken uit, het biedt zijne vruelit aan de vogelkens, die niet zaaijen, noch maaijen, noch vergaderen in de schuren, en die nu vrolijk spelende zingen tusschen do takken.

Dat was oen scheol amlcr Godsrijk, dan de Joden verwachtten. Zij meendi\'ii onder Imnnen Messias de wereld te zullen beiieerschen. Glansrijk en schitterend zou die troon op Sion wezen, en alle volken er voor knielen. En nu, in plaats daarvan, — een mosterdzaad.

Zoo nietig scheen het begin van quot;t rijk, dat naar Daniels profetie — alle vroegere wereldrijken zou vermalen en te niet doen. Eerst de stem des roepont Ion in de woestijn, Johannes de Dooper. Daarna Jezus, de tiinmerman uit Nazareth, met een twaalftal eenvoudige burgers. Eindelijk diezelfde Jezus, genageld aan een kruis. En toen er toch nog eene gemeente werd gesticht in zijnen naam, ontwaakte op nieuw de vervolging, en de wreedste storm woedde tegen \'t kleine kuddeke. Toch was het \'s Vaders welbehagen, hun \'t koningrijk te geven. (Luk. 12 : 82.) En reeds in de tweede eeuw kon de kerkvader Tertulliamis schrijven: aWij zijn van gisteren, en wij vervullen uwe steden en uwe landen, uwe legers en paleizen; alleen laten wij u uwe ledige tempels.quot;

Welk een waarborg voor de toekomst, dat de geschiedenis der christelijke kerk ons leert, hoe de boom, uit \'t mosterdzaadje gesproten, telkens nieuwe takken uitschoot, als de oude werden afgebroken! Ook nu breidt hij zich uit in \'t Oosten en Westen, en heeft ook in ons land nog veel diepere wortels, dan menig een gelooft. En zoo als de vogels zich legeren in de takken van \'t mosterdgewas, zoo vinden zwakken en eenvoudigen eene toovlugt in \'t Evangelie. Kinderen loeren den Heiland der wereld lofliederen zingen, die \'t ongeloof van geleerden beschamen. Mn ;ds wij nu van die duizenden kerken en millioenen geloovigcn, van al die christelijke instellingen on christen landen op dat onaanzienlijk mosterdzaadjr terugzien, dan bewonderen wijden scherpen profetischen blik van Jezus van Nazareth, en mag wol tie gemeente zingen:

Maar vergeten wij clan ook niet, dat tegenover het koningrijk: der hemelen als een mosterdzaad, liet geloof als eon mosterdzaad staat. Het christendom kan niet uitwendig heerschen , zoo \'t niet hcerscht in do harten. Anders zou hot eene wet, een doode vorm zijn, en met den tijd eene versteening worden.

Misschien is ook uw geloof nog zoo klein, mijne lezers! en hebt gij \'t nog meer aangenomen dan doorgedacht. Als \'t dan toch maar in u leeft, en gij begrijpt, dat \'t grooter worden moet en vruchten dragen: want aan de plant kent men het zaad, en aan de vruchten den boom. Een enkel mosterdzaadjo is meer dan een veld vol distels en doornen. Denkt hier eens ernstig over na, en laat \'t kleine zaadje niet verstikken!

Wij vciiatrti don koronakkor, waar wij van het ploogen on eggen, zaaijen en inaaijen getuigen waren, on den hol\', waarin wij de groei van het mosterdzaafl bewonderden, om nu ook den wijnbouw van Palestina te loeren kennen, ilammer dat van den olijfboom ons goene gelijkenis is bewaard, ten minste van Jezus zeiven: want men kan van Palestina\'s boonivmchten niet spreken, zonder vijgeboora, wijnstok en olijfboom te noemen. In \'t voorbijgaan hoop ik er toch iets van te zeggen , al was \'t alleen om den gewijden olijvenhof niet te vergoten : G e t h s é m a n é.

Maar nu blijven wij vooreerst bij den wijnstok, dien wij doorgaans, maar minder juist wingerd of wijngaard noemen. Want dit woord beteekent eigenlijk, even als boomgaard, een geheel plantsoen, en niet een enkel gewas.

Wie nu den sierlijken wijnstok kent, gelijk hij langs den huismuur zijne ranken slingert, of in de warme kas zijne druiven stooft, zal misschien vragen, of de teekenaar van bijgaande plaat zich ook vergist, en een\' anderen boom heeft voor den geest gehad. Zulk een (hui ven wingerd hebt i(ij zeker nooit gezien : een\' op zich zelf statui-den stevigen boom, met een\' digte kroon van bladeren, waaronder de wandelaar zou kunnen selmilen!

Maar vergeet niet, dat do wijnstok een kind is van \'t zuiden, dat zieli hier slecht te luüs gevoelt. Eerst laat botton in ons land de knoppen uit, vertoont hij bladeren on bijna onzigtbare bloesems; en dikwijls overvalt hem de winter, oer bij zijne vruchten, do blaauwe vooral, heeft tot rijpheid gebrast. Zo prijken dan ook doorgaans alleen op de tafels der rijken. En hoezeer ze hier do warmte missen, zagen wij beide vorige jaren, toen een wanne en drooge zomer ons een overvloedig gewas van druiven bragt.

Hoe geheel anders was het in \'t Oosten! Wanneer daar de wijnstok diep genoeg geworteld en in den tijd, dien wij voorjaar noemen, door milden regen besproeid was, hinderde hein de telle zomerhitte niet, die do weide der woestijn deed dorren. Kijk was de oogst, tegen bot loefbuttenfoest ingezameld; en had de kronkelende struik in don beginne nog steun noodig, na weinige jaren stond zij geheel op zich zelf en spreidde de digte kroon naar allo zijdon uit.

Gij herinnert u zeker wel die rank met eenen tros wijndruiven, die do twaalf verspieders afsneden in hot dal Eskol, en droegen met bun tweeën op een draagstok? (Num. 13: 2.quot;!.) Dat oude beeld van \'t beloofde land hieldt gij misschien voor eene legende, naar quot;t modewoord van onzen tijd voor oude verhalen, of ten minste voor eene wat overdreven pronkerij van die mannen, daar oen kind toch wel de grootste druiventros in een mandje kan wegdragen. Maar zelfs in onzen tijd, nu het bebouwen van akker en wijnberg ei\' zot) zeer verwaarloosd is, zou dit zoo groote zeldzaamheid niet wezen. De reiziger Schulz zag in Palestina druiventrossen van een el lengte en tien a twaalf pond zwaarte, en bessen zoo groot als kleine pruimen. En dit wordt door anderen bevestigd. Was \'t zoo vreemd, dut mannen, die in do woestijn nooit zoo iets gezien hadden, vel verbazing don grootston tros, dien zij vonden, afsneden, en er do rank aanlieten, om hom daarmede aan een\' stok te binden, dien zij op don sebouder droegen, om de schoone vrucht niet te beschadigen?

En tot rogtvaardiging van mijn\' teekenaar kan ik er bijvoegen, dat dezelfde reiziger in de landstreek van den Libanon een\' op zich staanden wijnstok zag van dertig voeten hoogte en anderhalf voet doorsnede, terwijl de takken meer dan vijftig voet ver hunne schaduw uitbreidden.

schiedschrijver zeggen kon, dat gansch Israël loefde onder zijnen wijnstok en zijn\' vijgeboom! Niet de wijnbergen worden bodoold, waarop sleeiits enkelen woonden, maar de imizen, die door dit geboomte werden beschaduwd, zoodat men daaronder do koele avonduren genieten kon.

En als nu de dichter van Psalm 128 de huisvrouw met een\'vracht-baron wijnstok vergelijkt, en de kinderen mot voorspoedig opschietende olijfplanten, is \'t een\' Hollander niet kwalijk te nemen, als hij zich ilit zóó voorstelt:

Doch vooreerst genoeg over don wijnstok. Op do wijnbergen komen wij later terug. Hier vooral is oene aanschouwelijke voorstelling der beelden noodig, om de beeldspraak goed te verstaan.

Met eerst vinden wij deze in de zinrijke tabol van .Totham. (Rlgt. quot; ^ 8- la.) De edele Gideon had den koningstitel geweigerd, maar de zomi zijner slavin werd door zijne medeburgers te Sichem als koning intgeroepen en vermoordde Gideons echte zonen. Alleen Jothain ontkwam, en verhaalde nu aan de Sk-heniieten, dat eens de hoornen oenen koning verlangden. Olijf en vijgeboom en wijnstok weigerden •l\'⁰ oer. Zon ik mijnen most verlaten,quot; zcide de laatste: »dio God en menschen vrolijk maakt, om te zweven over do boom en? Alleen de distel nam het aan; maar met de bedreiging\' dat van hem een vuur zou uitgaan, dat zelfs do coderen van den Libanon verteerde. Zoo zou er vuur uitgaan van Abi-melech en verteren do burgers van Siöhem; en van Sic he nis burgers zou vuur uitgaan en verteren A.bi-mol och. Km quot;t geschiedde alzoo.

Maar het is vooral het volk Israël, \'t voorwerp van Gods teedere zorg. dat door dichters en profeten dikwijls met den edeion wijnstok wordt vergeleken \')■ Dat beeld stond hun als eene aandoenlijke her-innering uit beter dagen voor den geest, onder do vernedering en

li Bolmlvo cle hier en bij de volgende Gelijkenis aangehaalde pliuvtscn, kan men ilit vinden Jus. ;!:14; Jer. 2:21; 6:9; 12:10; Ilosea 10:1; 11:8.

verdrukking van hun volk. Zoo bij voorbeeld den dichter van den tachtig-sten Psalm, als hij zingt:

In weelderiger Chaldocmvschen stijl bosclirijft Ezechiël onder \'t zelfde beeld do laatste dagen van .luda, toen de koning van Babel Zedekiti te Jeruzalem had op den troon gezet, maar het volk zich nog niet onderworpen wilde en daardoor \'t rijk van Juda onderging. Babels koning wordt hier voorgesteld als een groote arend, die een cedertakje plukte op den Libanon en liet plantte, zoodat het een nederige wijnstok word. Maar deze rigtte zieb naar een\' vreemden arend, het beeld van Egypte, tot zijn eigen verderf. (Ezeeh. 17.)

Moor dan flit phantastiwh oosterseh beeld, valt in onzen smaak de vergelijking van het verworpen Israël met het hout van den wijnstok. Maar wij komen daarop straks terug. Nu merk ik alleen nog aan, dat ook uit deze boeldon blijkt, hoe niet alleen de wijnbergen, maar ook do op zich zelve staande oude wijnstokken hot sieraad waren van Palestina en de vreugde zijner bewoners. Ook onder de dichterlijke overdrijving herkennen wij toch de krachtige stammen, gelijk do reiziger ze nog in onzen tijd aan den Libanon zag.

De wijn behoorde bij \'t vrolijke volksleven; want Isrels godsdienst had niets sombers en kloosterachtigs. Vooral bij feestelijke gelegen-

heden niaakto men daarvim oen matip: gebruik, en nog zal do jood zich meer dan de christen schamen, oen dronkaard te zijn.

Kn zou mi Jezus, die zelf de bruiloftsgasten van wijn voorzag en aan hunne vreugde zijne beeldspraak ontleende, den edelen wijnstok versmaad hebben? dolmnnes do Dooper mogt in de woestijn leven als een Xazirëer, die niets gebruiken mogt, dat van den wijnstok kwam; — .Jezus wordt juist door zijne schijnheilige tegenstanders het eten en wijndrinken aan eenquot; goeden maaltijd verweten. En waarom zon ook hij, die een evangelie, eene blijde tijding Inagt, niet gedeeld hebben in het gezellig huiselijk leven, waar hij den maaltijd kruidde met zijn leerzaam ondorrigt?

Doch niet lang en niet dikwijls werd Jezus die rust gegund. Weldra \'t is donderdag avond zit hij voor het laatst met de getrouwe elve aan, nadat de verrader is weg gegaan. Vóór hem staat de beker wijn, dien hij tot het zinnebeeld stelt van het nieuwe verbond in zijn bloed. Aan dezen maaltijd was het, dat hij sprak (Joh. 15): »lk ben de ware wijnstok, en mijn Vader is de landman. Alle ranke, die in mij geen vrucht draagt, die neemt Hij weg; en al wie vrucht draagt, die reinigt Hij, opdat zij meer vrucht dra ge.quot;

(nj ziet, ilit is niet de gewone vorm eener (gelijkenis: want daarbij heeft men \'t beeld eerst geheel vóór zich, en daarna eerst ontvangt men den sleutel of moet dien zoeken. Men noemt daarom deze voorstolling eene a 11 egorie of doorloopende vergelijking. De landman, dien gij ziet op onze\' plaat, is niet de wijngaardenier, die het opzigt heeft over eenen wijnberg: quot;t is de eigenaar zelf, die aan een\' schoo-nen en krachtig»\'!! wijnstok al zijne zorg besteedt. De waterloten en dorrende, onvruehtbare ninken neemt hij weg. Zij laten gemakkelijk lus. En de iroedi ranken zuivert en besnoeit hij, dat zij nog meer vrucht dragen. Want dit is eene eigenschap van den wijnstok: de dunne ranken dragen de vrucht, niet de harde stam of de gedraaide kronkelende takken. Jezus luid op deze wijze zich nooit niet den olijfboom kunnen vergelijken, en nog veel minder met den vijgeboom, waaraan de vrneht in \'t hout zelf groeit, en niet aan de fijnere takken.

Hij zelf is dan de ware, ile echte n wie! wijnstok. Aan hen! heeft de landman ui ts te doen : dl. n , , i di r. nken. Kene eerste voorwaarde is daarbij, (hit zij, die vruchtdragend zijn, in den wijnstok

blijven; want uit zich zolvo kunnen zij geen vracht geven. Daartoe moeten de sappen hun toevioeijen uit den stam. Daarom vermaant Jezus zijne discipelen, dat zij in hein, met hem door het geloof\'ten naauwste verbonden, blijven. Want zonder hem kunnen zij niets doen.

Hierop schetst nu Jezus hot lot der ranken, die den wijnstok los laten, of ais onnut er worden afgesneden. Zij verdorren spoedig; men vergadert ze, werpt zo in hot vuur en zij worden ver bran d.

In Palestina, waar elk dagelijks zijn eigen brood bakte, was geen overvloed van brandstof. Was het noordon des lands boschrijk, juist het vruchtbaarste gedeelte niet. Van daar, dat het verdorde gras, de distels en doornen, en naar eeno vroegere Gelijkenis do valscho tarwe en het kaf van den dorschvloer, tot brandstol dienden. Zoo ook nu do verdorde ranken van den wijnstok.

Dit herinnert ons cone andere bijzonderheid van dit gewas, waarvan Ezechiël een geestig gebruik maakt. (II. 15.) Do edelste der vruchtboomen gaf, waar men hem velde, het slechtste hout. Dit is bij den profeet het beeld van de geheele vernedering en verwerping van Jehovah\'s wijnstok, het volk Israël. Wat is,quot; zoo vraagt hem zijn God: »hot hout des wijn stok s meer dan alle hout, de wijnrank onder het hout des wouds? Wordt daarvan hout genomen, om een stuk werk te maken? Neemt men daarvan eene pen, om oenig vat daaraan te hangen? Zie! hot wordt aan hot v uu r o vergego ven, opdat het verteerd worde. Hot vuur verteert beide zijne o inden, en zijn middelste wordt verbrand. Zou hot dan nog tot iets dengen? Toon het geheel was, werd het tot geen stuk werk gemaakt. Hoe veel te min als het vuur dat verteerd heeft, zoodat hot verbrand is?quot; Want hot taaije wijngaardhout verbrandde niet spoedig geheel; het middelste, vaster en saprijker, het laatst; maar n Hor minst waren dan nog die half verkoold.quot; stukken tot iets anders goed.

En om nu nog eens tot Jezus terug te koeren, het denkbeeld, in deze allegorie uitgedrukt, vinden wij telkens in het Kvangelie terug. Homerus is voor de Grieken de dichter hunner goden, Boedha voor Indië do wijze, (\'onfucius China\'s zedeloeraar; Mnzes voor den Israëliet de wetgever, en Mahomed voor zijne volgelingen de groote, krijgshaftige profeet. Maar allen, hoe. beroemd en geliefd in de oudheid,

hebben hunnen tijil gi\'luul. Wat zij aclitorlicton, was voor de hunnen een onwaunloerbaiv schat, rn volgende geslachten bleven daaraan gehecht. Maar zij zelve zijn verdwenen van het tooneel der wcreidge-schiedenis en hebben daarop geen\' invloed meer. Hun trouwste aanhangers bouwen op bunquot; persoon de hope der zaligheid niet. De Wijsheid mogt bij Jezus Sirach (II. 24 : 18) zeggen: »1 Ic ben oenen wijnstok gelijk, waaruit liefelijke ranken botten;quot; Jezus is de wijnstok zelf, en niet zijne leer als de hoogste wijsheid. Als de Christus, Oods gezalfde, is hij het levende hoofd der kerk. Tus-sehen hem en de zijnen blijft de naauwe betrekking bestaan, die wij levensgemeenschap noemen, en die in den wijnstok en zijne ranken wordt uitgedrukt.

En weder, mijne lezers! komt het hier, als op den akker, op do vruchten aan. Er zijn ranken, die schijnbaar vast in den wijnstok blijven, hem niet los laten, en waaraan toch geen enkele druiventros groeit; forsche en sterke loten soms, rijk in bladeren, terwijl aan dunnere rankjes de druiven hangen. l)ie onnutte ranken neemt de landman weg, zoo wel als hij opruimt, die van zelf afvallen. En wie vrucht dragen, bij wil er nog meer aan zien, en reinigt en besnoeit ze.

Maakt nu van dat alles zelve de toepassing. Ranken, die afvallen, toont onze tijd genoeg, nu \'t in sommige kringen de toon is, van t Evangelie niets te willen weten, en de kerk voorbij te gaan. Maar ook do onvruchtbare ranken zijn vele: zij zijn het, die zich van het Christendom nog niet willen en kunnen los maken, en er toch niet naar leven.

Meent gij nu tot de vruchtdragende ranken te behooren, die door het geloof in don Christus God als vader hebt loeren kennen, vergeet niet, dat er steeds meer vrucht van u gewacht wordt, en God daartoe uwe barton vormen wil door zijnen Heiligen (Joost.

Om van het volk Israël, als het tegenbeeld van den wijnstok, voor goed afscheid te nemen, zullen wij nu eens de laatste Gelijkenis behandelen, die Jezus in hot openbaar uitsprak. Ik doe dat ook, om op den wijnstok den wijnberg te doen volgen. Want stond er hier en daar een sierlijke druivenboom, meestal werden , gelijk ook nu, de stekken digter bij een geplant. Zoo kunnen wij ze nog zien in \'t zuiden van België en aan den Rijn, waar al die struiken, aan stokken opgebonden, even als bij ons de frambozen, de helling der bergen tooijen met \'t zachte groen, waar tusschen de druiventrossen schemeren: -duizend wijnstokken, duizend zilverlingen waard, gelijk Jcsaja (H. 7 : 2.\'i) den wijnberg beschrijft, die later met doornen en cüstelen werd bedekt: en zoo als Salomo {8pr. 2-1 : ■iO—31) den wijngaard schildert van een\' luijaard , nadat de steenen schutsmuur, die zoo wd de aarde ophield, als hij \'t gedierte afkeerde, was omgezakt.

Er was dan ook wat te doen, om zulk eenen wijnberg aan te leggen en goed te onderhouden. Ik kan mij voorstellen, hoe Xahoth, de oude en echte Israëliet, niet besluiten kon, dit voorvaderlijk erfgoed aan koning Achab te verkoopen, ol\' het zelfs voor een beteren wijnberg te ruilen (1 Kon. 21 — cene weigering, die hij met den dood bekoopen moest.

Nergens beter vindon wij den eersten aanleg van zulk eenen wijnberg boschrevcn, als in cene zinnebeeldige voorstelling van het weerspannige .loodsche volk in Jesaja\'s dagen. Zoo juist naar de natuur

wordt hier do zorg van don landman, zoo aandoenlijk do liefde van Isivls God hosdireven. (Jes. 5: I 7.)

Een lied van don wijnberg, heet hot, en begint: Mijn beminde hoeft oenen wijngaard op eon on vetten heuvel. Kn hij hooft dien om tui nel en van steen en gezuiverd, en hij heeft hom beplant mot edele wijnstokkon; en hij heeft in deszolfs midden oenen toren gebouwd, en ook oenen wijnpersbak daarin uitgehouwen; en hij hooft verwacht, dat hij goede druiven zou voortbrengen, maar hij heeft niets anders elan stinkende druiven voortgebragt.

Nu dan, gij inwoners van Jeruzalem en gij mannen van Juda! oordeelt toch tusschen Mij en mijnen wijngaard! Wat is er moer te doen aan mijnen wijngaard, dat Ik aan hem niet gedaan heb?.......

N\'u dan, Ik zal zijne omtnining wegnomen, dat hij zij tot afweiding; zijnen mnur verscheuren, dat hij zij tot vertroding. Ik zal hem tot eeno woestheid maken; hij zal niet besnoeid noch omgehakt worden, maar dis-telen en doornon zullen or opgaan. En Ik zal de wolken gebieden, dat zij geenon regen daarop regenen.

Maar tegenover dezo vreoselijke bedreiging staat dan weder de schoono belotte (II. 27:2 (i), dat eons de HKER zich over zijn volk weer ontfermen zal: Bezingt het in beurtgezang. Een beminde wijnberg zal er zijn te dier dage. Ik J JilIOVAH behoede dien. Kn ieder oogonblik zullen hem de wolken bevochtigen. Tegen den vijand zal Ik hom verdedigen, dag en nacht. En vind Ik er nog doorn of distel in. Ik zal mij niet vertoornen, maar dien terstond aangrijpen en verbranden.

De aanleg en bedoeling dei\' (iolijkonis van Jezus is dezelfde. .Alloen i,-. daarbij het beeld van t ondankbaar Israël niet de wijnberg zelt, maar de landlieden, die hom bearbeiden.

Maar besehonwon wij de schoono en zou hoog ernstige schildering eens van nader bij.

Het is voor hot laatst, dat Jezus in don tempel loert, en dit de laatste Uclijkenis, die hij er uitspreekt. Zijne tegenstanders, zoo wel als Jezus zi lt, gevoelen, dal het tot eene beslissing mor! komen. Zij doen al wat zij kunnen om den gehaten Nazarener vast te zetten of

anders bij \'t volk of den landvoogd verdacht te maken. Jezus onttrekt zich aan hunne lUtcn en vragen niet, van zijne overmagt zieh bewust. Maar hij doet liet met diep smartgevoel, even als vroeger Israels profeten. En om te toonen, dat hij hen doorziet, maakt hij nu van eene tnssehenpoos gebruik tot het voorstellen dezer Gelijkenis.

Weder is \'t iemand, die eenen wijnberg aanlegt, en er al zijne zorg aan wijdt. Want wat het edelste is, heeft het meest \'s inenschen hart en hand noodig. ivanaiins verlaten wijnbergen zijn het treurig beeld van \'t geen zij werden, toen er die hand is afgetrokken.

\'t Is een aanzienlijk man, die vele eigendonnneu heeft en er gemakkelijk andere kan bijkoopen. Want niet elke grond is voor den wijnbouw geschikt. Het best, wij hoorden \'t al van Josaja, — een vette heuvel, die zijne helling heeft naar het zuiden. Een rotsachtige grond is op zieh zei ven niet ongeschikt, maar dan moet die van te groote stoenun worden gezuiverd; waar te weinig aarde is, moet deze worden aangedragen; waar zij ligt door den regen zou weg spoelen, door trapsgewijze oploopende muren behouden.

Ook do keuze der wijnstokken was niet onverschillig. De kleine, maar edele Soreks druif, waarvan Jesaja spreekt, wordt daartoe nog in hot Oosten gezocht.

Na die beplanting, zegt Jezus: zette hij eenen tuin, eene omtuining, daar om heen. Waren do korenakkers en olijfgaarden niet altijd zoo naauwkeurig afgescheiden, zoodat er zelfs voetpaden door heen liepen, bij eenen wijngaard was die afscheiding onmisbaar. Stekelige aloë-heggen of stecnen muren omsloten ze, soms beiden te gelijk. Want keerde de muur het vee, dat ze zou afweiden, \'t wilde zwijn, dat ze omwroette, de vos, de vijand der wijngaardeniers, ondergroef ook de muur wel eens, on werd dus uog beter door de scherpe stekels afgeweerd. Toch kon soms de voorbijganger de druiven bereiken, vooral waar de struik een boom werd, en liet de humane Mozaïsche wet den wandelaar on reiziger toe, van den wijngaard en vijgeboom, zoo wol algt; van \'t koren, vrij te eten. Misschien werd hiervan vóór den druivenoogst wel eens wat te vroeg gebruik gemaakt, en kwam daar het spreekwoord van, waarmede Juda\'s kinderen de schuld van zich af en op hunne vaderen keerden , welk spreekwoord door Jeremia en Ezechiëi beiden wordt afgekeurd: De vaders hebben onrijpe druiven gegeten, on de tanden dor kinderen zijn stomp geworden.

Maar keeren wij tot onze Parabel terug. Toon de onituining go-rood was en dus do wijnstok beveiligd, werd de wijnpersbak uitgegraven. Een nieuwere reiziger vond er nog óén, maar sinds lang niet meer gebruikt. Hij was in do rots uitgehouwen, acht voeten in quot;t vierkant en vijftien duim diep. Een gat in den bodem kwam uit in een lagere kuip, kleiner van omvang, maar dieper. Waarschijnlijk was die van ouds met eon rooster gedekt geweest. Overigens was alles zoo goed ingorigt, dat hot nog, even als voor twee duizend jaren, terstond zou kunnen gebruikt worden. Maar helaas! geen enkele druif groeide in den omtrek. De gedrukte en verarmde landman dacht aan zulke woelde niet meer.

Eindelijk wordt op het hoogste punt een wachttoren gebouwd, waaruit men tegen alle gevaar, vooral van roofdieren, waken kon. In \'r Oosten vindt men die hooge en doorgaans ligte gebouwen nog. To Hebron — berigt een reiziger — woonde er niet alleen de wachter in, maar een groot deel der inwoners bragt daarin den drui-ventijd door.

Nu was dan alles gereed, en werd do wijnberg aan bekwame landlieden in pacht uitgegeven. Want de heer woonde niet in de nabijheid, en stond buitendien gereed, om eene verre reis te ondernemen. Die pacht word oudtijds veelal, zoo als men quot;t noemt, in natu ra voldaan. Dat is: er werd geen vaste som ieder jaar voor betaald, maar een deel van de vrucht kwam den eigenaar toe. Bij de schaarschto van geld en don afwisselenden oogst is dit nog in \'t Oosten veel in gebruik. Zelfs in ons land geeft de boei\' wel eens aan zijne arbeiders land om de helft.

De tijd der druivrn naderde. Dit zal wel niet op het eerste jaar slaan en zelfs niet op het tweede. Want de pas geplante stekken dragon niet terstond : misschien ook plukte men de eerste bloesems af, om ze beter te doen doorgroeijen. Men rekent zelfs vier jaren, eer zulk een wijnberg eenquot; goeden oogst geeft, en in dien tijd voreischt hij zóó veel zorg, dat de Mozaïsche wet van de krijgsdienst vrij stelde, die eenen wijnberg geplant en er de vrucht nog niet van gegeten had.

Do eigenaar had zeker hierop wel gerekend, en dus al dien tijd niets van zich laten hooron. Kindelijk komt de tijd van druiven plukken, en komen er overal handen te kort. Wie ze afsnijden, brengen ze in korven naar de perskuip, en storten ze\' daarin uit. Hot drui-

vontrcdon, niet do bloote voeten, was \'t zwaarste werk op den wijnberg, en werd doorgaans door slaven gedaan. Zij zongen daarbij, en stapten op de maat. Het, beeldIiouwwerk, door de oude Egyptenaren in hunne graven nagelaten, doot het ons zien. Boven den wijnpersbak zijn daar touwen gehangen, waaraan de druiventreders, om meer kracht te doen, zich konden optrekken. Anderen schepten uit de benedenste kuip het druivensap op, en vulden er lederen zakken of aardon kruiken mede. Het werd eene deugd van den wijn gerekend, als hij daarin lang op de moer gelegen on langzaam gegist had.

Maar die vrolijkheid wordt gestoord door do komst van een der dienaren van den eigenaar, hun van vroeger bekend of van een\'deugdelijken lastbrief voorzien. Zoo lang hebben de landlieden hier den meester gespeeld, en reeds de eerste vruchten genoten, dat die gedachte van niet moer dan pachters te zijn, hun ondragelijk is. De eigenaar is ver. Zij willen hier heer en meester blijven. Het land behoort aan wie t bebouwt. Zou sproken ook do Communisten van onzen tijd, en tollen voor niets do meerdere kennis on do grooto uitschotten van hem, die het woeste veld untgonnen heeft.

Als de dienaar aanhoudt op zijn regt, smaden en slaan zij hom; het wapen van wi^ ongelijk hebben. Ludig wordt hij weg gezonden.

Maar de heer heeft vele en trouwe dienaren. Zonder aarzelen nemen anderen beurtelings de moeijelijke en gevaarlijke taak op zich. .Maar nu zij eenmaal begonnen zijn te weigeren, en weten, dat zij daardoor wel geene verlenging van pacht verkrijgen zullen, gaan zij boe langs zoo vorder. Een tweede bode wordt met steenen geworpen, en keert met een bebloed hoofd naauwelijks levend terug. En op echt oostersche wijze ontoeren zij de boden, snijden hun den baard en de kleederen tot boven do knieën af, even als Moabs koning de geznnten van David deed. En toen er nu nog meer boden kwamen, gingen zij zoo ver van die te dooden.

Xog was de langmoedighpid van den heer des wijngaards niet uitgeput. Hij bad eenen zoon, zijnquot; oenigen, dien hij lief had. Al hebben zij voor mijne knechten geen\' eerbied gehad,quot; sprak de heer bij zich zeiven: »mijnen zoon zullen zij toch ontzien. Dezen zullen zij iminers terstond aan zijne trekken herkennen\'r¹ Met zaeht-moedigen ernst z;d hij bun hun ongelijk onder quot;t oog brengen. Hebben zij misschien den lastbrief der dienaren niet vertrouwd, zij zullen wel begrijpen, dat deze in zijn regt is, en bij, zoo zij ook hem mis-

hiindclrn, niet ougewrok^n zal blijven.quot; Zoo waagt (i(! vadur, wat \'t laatst van allen ocu vailer wagen zal; hij waagt het omdat liij sparen, vergeven, verzoenen wil....

Ook den jongeling ontbreekt het niet aan moed, zoo min als aan edelmoedigheid. Gaarne gehoorzaamt hij zijnen vader, daar liij weet, hoo veel do wijnberg en de wijngaardeniers hom waard zijn. Is do zending niet zonder gevaar, des te grooter zal zijne vreugde zijn, als hij die overmoedige monsrhen tot rede kan brengen.

Maar zij ontzien ook den zoon niet! Naauwelijks hebben zij hem van verre gezien en herkend, of bij de belhamels der bende, die nu eenmaal de zaak tot het uiterste willen drijven, komt een helsch denkbeeld op. De heer is verre en wordt oud. Als hij komt testerven, is deze zoon zijn eenige erfgenaam. Komt!quot; zoo stoken zij de andoren op: »lant ons hem ook doodon, en zijne erfenis zal de onze z ij n.quot;

En al aarzelen misschien sommigen nog, bij do moesten vindt \'t ingang. Zij treden dan den zoon te gemoet, als hij binnen den wijnberg gekomen is. Zij laten hem den tijd niet eens, om zijnen last te volbrengen. Zoodra bij hun hunne boosheid begint to verwijten en tot onderwerping hen aanspoort, hebben de ruws ten hem reeds aangegrepen, werpen hem buiten den wijnberg en dooden hem.....

Zelfs de gruwelijkste zondaar is nog bijgeloovig. liet bloed zou den wijnberg eetiquot; vloek aanbrengen, daeht de Israëliet; maar niet als het daar buiten werd gestort! Zoo trokken zij later Paulus buiten den tempel om hein te dooden, en terstond werden de deuren gesloten. (Hand. 21 : 30.)

Mijne jeugdige lezers donken hierbij zeker aan Jozef, tegen wion zijne broeders ook zulk oenen boezen raad smeedden, toen zij hem van verre zagen aankomen. Ook hem wildon zij dooden , en zijn leven bleef alleen gespaard, omdat Ruben zeide, dat \'l beter was, geen bloed te vergieten, al zouden zij hem dan ook, door hom in den kuil te laten sterven, veel harder\' dood aandoen. Maar hadden de broeders nog eenige reden tot wrok tegen Jozef, niet de wijngaardeniers tegen den zoon van hunnen meester. En zoo min de een als de ander dacht aan de dirpe smart, den vader aangedaan.

Zoo ver met zijn verhaal gekomen, ziet Jezus onder zijne hoorders rond en vraagt; Als de Heer dat verneemt, wat zal hij

Wo i -r rn . Iv \' .mr; \'¹ i.-t \'■ \'ü - n k aan oei- ^Vha,t, in ,i ^ i akkor v-

quot;H-quot; -A\'lfl-A\'». «I ^ quot;tv-i, -1 11-5,\'- - gt;#, -■. V Iamp;hBhI

. . • • ■ .

-V-,

^:M ■ Msm

...• ., ,. ■.... : „:.. , ,•.... ....;,., ■

,,,..

dan doen?quot; Zulle vragen on antwoorden lag geheel in de zeden van dien tijd. En ligt was er één, die antwoordde: »Mij dunkt, er blijft niets anders over, dan dat hij nu zeit\' kome,quot; »Ja!quot; zegt Jezus: »hij zal komen; die boezen zal hij een\' boezen dood aandoen, en den wijnberg aan andere landlieden verhuren, die hem de vruchten zullen geven op haren tijd.quot;

De sehoone Gelijkenis is hiermede ton einde. De betoekenis schemert er duidelijk door henen, en \'t is ook volstrekt Jezus\' oogmerk niet, die tc bedekken. De tijd, om verborgenheden te spreken tot de groote menigte, die de dingen van het Godsrijk niet begreep, was voorbij. De ure der beslissing naderde. Het Joodscho volk moest Jezus aannemen of verwerpen.

Geheel dat volk — en niet enkel zijne afinvoerders komt liicr voor onder het beeld van de wijngaardeniers, al zijn die aanvoerders de belhamels der bende. Even als bij Jesaja is de aanleg van eenen wijnberg het beeld van bijzondere gunst en zorg, aan dit volk betoond. Aan zijnen akker doet tie Oosterling niet veel. Valt de regen tip zijnen tijd en verwoesten tie sprinkhanen hem niet, zoo is de aarde van zelve vruchtbaar genoeg. Maar de wijnberg vereischt bijzondere zorg. Niet alleen dat de wilde, onsmakelijke druiven moeten veredeld worden, maar hot terrein zelf moet worden gezuiverd en opgehoogd, nadat men een\' vetten heuvel , het beste van zijn land, heeft uitgezocht. De wijnstokken, geregeld geplant, worden aangeaard en gesnoeid. Persbak en wachttoren gebouwd. Eindelijk, wat men bij geen ander gewas doet, - door eene stevige omheining do wijnberg afgesloten: want de dieren azen op het edelste quot;t meest, en vernielen tien wijnberg ten laatste gansch en al.

Passen wij dit alles nu toe op het volk Israël. Terwijl God zoo als Paulus schrijft — al de heidenen liet wandelen in hunne wegen, sprak Hij tot Israël: (ï ij zult Mij een eigen volk wezen, een heilig, afgezonderd en uitverkoren volk, schoon de gansche aarde de mijne is. Daartoe heb ik n uit Egypte gedragen, gelijk de arend zijne jongen draagt op de vleugelen.quot; (Hand. 14: 10; Exod. li): 1 (!,) Even als dus do wijnberg sierlijk en vrolijk de kruin verheft te midden eener woeste of althans met weinig zorg bebouwde landstreek, zoo was Israël onder tie volken. Wet en eemlienst waren er op herekend.

om het tot oen godsdienstig, zedelijk en gelukkig volk to vormen. Daarom waren zij ook —- \'t is nog aan \'t Joodselie volk to zien, — dooi\' eene sterke omtiiining van de lieidenwereld afgezonderd. Wat God daarin verdroeg tot de volheid des tijds gekomen was, zou onder hen niet verdragen worden. Hun wa.s immers de kostbaarste wijnberg toevertrouwd, liet heerlijke Kanaiin, waarin Zijn naam wonen zou, en terwijl zij dode er de vruehten van opbragten, door zijno geboden te onderhouden, zouden zij ook, even als de paeliters vau den wijnberg, er rijkelijk hun aandeel van genieten.

Maar die dankbaarbeid en die trouw werd maar al te spoedig vergeten. Wanneer, in dagen van weelde, Gods woord niet luide sprak, dan was \'t als in de Gelijkenis, toen de Heer was op reis gegaan. Zij wandelden in luinne eigene wegen. Daar de afgoderij de zeden vrijer liet en meer met den ruwen, wollustigen aard van\'t volk over een kwam, vervielen /.ij daartoe al spoedig. Wie aan een\'bijzonderen aanleg van dit volllt; do godsdienst van \'t Oude Verbond toeschrijft, hem weerspreekt de geschiedenis dier gedurige afdwalingen. Slechts door gezag, en dan nog tijdeiljjk, werden zij ingetoomd. En \'t was vooral door zijne profeten, dat God veeltijds en op velerlei wijze tot de vaderen sprak, tot Hij \'t ten laatste tot de kinderen deed door zijnen Zoon. (Hebr. 1:1.)

\'t Is een geheel eenig verschijnsel in de wereldgeschiedenis, dat optreden duizend jaren lang, van Mozes tut Maleaehi, — van mannen , die niet alleen hun woord, maar hun leven toewijdden aan hunnen God en hun volk. Het waren niet do priesters of de heilige Lovietenstam. Dezen looiden van, maar niet voor het altaar, quot;t Waren zelfs niet leerlingen der profetenseholen, die liever in vrome afzondering rustig voortleefden. Noen! maar niamieu uit het volk worden, soms togen bunnen wil, door eene geestdrift aangegrepen, die bun geen rust liet, en waarin zij Jebovabs geest herkonden. Kn quot;t waren geen nieuwe leerstellingen, die zij verkondigden, het was geen nieuwe godsdienstvorm, dien zij instelden. -Tot do wet en do getui-genislquot; was hunne lens. Bekeert u!quot; huime prediking. Allen sproken iu óónen geest, al is \'t op vorsolnUendou toon. quot;t Is een gouden draad, die door Israels geschiedenis loopt, Gods levensadem, die haar bezielt. De Heer van den wijnberg zendt telkens zijne dienaren, om daarvan de vmolit te vragen. Kn waarlijk, \'t was voor zich zeiven niet, dat zij die vroegen !

om ^,quot;\'^fDa;

)0 I0(

n toe ii

(

te er

VfM\'

spr

zpc OV( (lel sol sic \'t Ie

tot

opr no no Le

zo ril

S(»

om (lanrvan du vmohl to via^on. Imi waarlijk, quot;t was voor zich zeivon niol , dat zij dio vroo^-on !

Bij den viil van hot rijk der tien stamnicn toolcont de p\'csciiii\'d-schryvor aan (2 Kon. 17; 13, 1.4): Als n vi do H K10 K tegen Israël en tegen Ju da door do dienst van allo profeten betuigd had, zeggende: lie koert u van n wo booze wogen!quot; zoo hoordeii zij niet, maar verhardden hunnen nek gelijk hunne vaderen.quot; En bij Jereinia wordt tot vier malen toe van Jeruzalem herhaald: Van dat uwe vaders uit lOgvpto-land zijn uitgegaan, heb Ik tot u gezonden al mijne knechten, de profeten. Doch men hooft naar Mij niot gehoord. (Jerein. 7:2.quot;) enz.) Dat was quot;t ledig wegzenden dor eerste knechten. Maar ook van klimmende woede getuigt bij Xehemia (II. 9:26) de nationale schuldbelijdenis: Onze vaderen zijn weerspannig geweest en hebben, tegen U gerebelleerd, on uwe pro foton gedood, die tegen hen betuigden, om bon tot U te doen wederkeeren.quot;

Van eigenlijken profetenmoord heeft de geschiedenis weinig bijzon-doriiedeu opgoteokend. Wel liet koning Acbab toe, dat Micba door een ieugenprofeet werd geslagen, en zette bij hem daarop in de gevangenis: en vervolgde de booze Izobel Klia. Maar van \'t geen hij Gode klaagde op zijne vlugt: Do kinderen Israels hebben uwe profeten met \'t zwaard gedood. Ik alleen bon overgebleven en zij zoeken mijne ziele!quot; hiervan zijn ons goeno bijzonderheden bekend. Het slaat waiirschijnlijk op de uitrooijing der profetenscholen. Zoo was over Elia\'s opvolger Elisa reeds het doodvonnis uitgesproken, toen bet nog werd gekeerd.

Als eigenlijke bloedgetuigen zijn bekend Zacharia, de zoon van Jqjada, gedood op bovcl van koning Joas, die alles aan zijnen vader te danken bad, maar nu van den zoon geen bestral\'ting verdroog; — en üria, Jeremia\'s tijd- en geestgenoot, op zijne vlugt naar lOgvpte gevat en met quot;t zwaard gedood.

Jerenua zelf werd niet alleen gevangen gezet, maar toon bij ook daar zijne roeping getrouw bleef, in eenquot; regenbak geworpen, zoodat zijn leven naauwelijks werd gered. En al ware de overlevering niet waar, dat de Joden, die hem naar Egypte mode sleurden, hem ten laatste hebben gesteenigd, dan toch was hij oene halve eeuw lang het treurig voorbeeld van den profeet, wiens getuigenis met smaad en spot en nnshandeling werd beantwoord.

de pcseliiedcnis vorzwegen wordt, zien wij onder anderen aan het bloedbad, dat Manasse onder do getromve dienaars van den waren God aanrigtto, uit de wandaden van Aehaz en anderen. En zoo beschouwden het dan ook de Farizeën, als zij de graven dor profeten opsierden, om geen deel te heb bon aan der vaderen profeten moord, terwijl zij intusschen de maat vei\'vulden van hunne vaderen. (Matth. 23 : 29—31.) Zoo eindelijk stelt Jezus zelf het voor, als hij met somberen ernst Jeruzalem do stad noemt, die de profeten doodt en steonigt, wie tot haar gezonden zijn; terwijl later Stefanus met verontwaardiging uitriep voor den Raad: Wien van de profeten hebben uwe vaderen niet vervolgd? En zij hebben gedood degenen, die te voren verkondigd hebben de komst des Eegtvaardi-gen , van welken gij n u v e rra dors en moord o rs go wor d e n z ij t.quot; (Hand. 7 ; 52.)

Ja! zij hebben de maat hunner vaderen vol gemeten, toen zij ook den Zoun buiten den wijnberg doodden, omdat hij de vruchten van Gods aloud verbond, van wet en profetie, kwam vragen van zijn volk. Hadden de profeten cencn lastbrief noodig, de Zoon heeft dien in zich zelf: maar als met blindheid geslagen willen zij dien niet zien, en schreeuwen wnedend; Zijn bloed over ons en onze k i n d e r e n !quot;

Zoo immer, dan is deze zcllVorvloeking wel vervuld. Naar Jezus\' voorspelling kwam al hot vergoten bloed over Jeruzalem, eer dit geslacht was voorbij gegaan. Ontzettend is het verhaal van hare belegering en verwoesting dooi\' de Romeinen. Keu milliocn menschen, in hoe langs zoo naauwer ruimte zamen gedrongen, geteisterd door het zwaard, den honger, do post, en nog volhardende in dweepzieke razernij: de onbegraven lijken, opgeworpen als een wal om de heilige stad: ten laatste de tempel verbrand en liet uitgehongerde overschot dei- bewoners tot slaven verkocht. Wel mogt de Heiland zeggen, dat van \'t begin der wereld af zulke verdrukking niet was geweest, en ook nooit meer zijn zou, als ten dage dat Jeruzalem door do Hoidenen zou worden vertreden, tot ook der Heidenen tijden vervuld zijn. (Matth. 24: 21; Luk. 21: 24.) \'iCzer! wanneer gij eens te Rome komt, verzuimt vooral niet, den triumfboog van Titus, den veroveraar van Jeruzalem, te gaan zien, en buig u eerbiedig neder voor de oordeelen Gods.

\\^ritn dion dag nf\', dat de boozo landlieden van den wijnberg zijn verdreven, werden zij verstrooid over de aarde, een volk zonder troon ut\' altaar of vaderland, en t.ocli altijd nog een eigon volk, gelijk l\'aulus zegt, bemind om der vaderen wil. Hot schijnt wel, dat hun God, terwijl zij zieh zoo onwrikbaar vast klampen aan \'t verle-done, in de toekomst nog iets groots met hen voor heeft. Bespot en veracht dan den Jood niet. Al dragen de kinderen de zonden dei-vaderen, zij zijn er onsclmidig aan. Denken wij liever eens aan onze voorregten, en hoe wij die waarderen on gebrnikon. —- Jezus kwam, om zich een eigen volk te heiligen, gvorig in goede werken: het andere volk, waarvan Jezus bij deze Gelijkenis spreekt. Daartoe behooren ook wij. De Heidemvereld is de wildernis, het land dat nog op ontginning wacht. Onder quot;t koude licht der halve maan van Mahomed, groeijen slechts zure, half wilde druiven. De Christelijke landen zijn des Hoeren wijnberg. Wat is hun oogst, en wat de ouzo? Wat vrucht brengen wij daarvan den Heer des wijnhergs op?

Kven als voor de pachters in de (lelijlcenis, zal ons aandeel groo-ter zijn, naarmate onze wijnberg meer oplevert voor den lieer.

Nog éóne opmerking In onzen tijd, die al \'t verledene opgraaft niet alleen, maar ook wl eens door de stoutste gissingen oiukeert, denkt ligt deze of gene, dat .Jezus toch van nader hij beschouwd niet meer zal zijn geweest dan eeti gewoon menscb, later door dweepzieke aanhangers vergood. Maar hier hoeren wij hem zelf. in al de majesteit zijner profetiesche, maar ook in al quot;t gevoel zijner goddelijke grootheid. Na de trouwe dienaren de Zoon, de oenige, het laatste en grootste offer, dat Gods genade voor quot;t schuldig menschdom gaf. Aan die belijdenis, nu eerst aan \'t einde van zijne loopbaan door Jezus uitgesproken, is hij getrouw gebleven, toen hij werd ter dood veroordeeld op zijne verklaring: ik ben de Zoon van God.\'\' Kn de geschiedenis heeft geleerd, dat dit de groetste, maar ook de laatste openbaring was. Na den Zoon niemand meer, dan /ij, die van den Zoon getuigenis geven. Na het Christendcan geene godsdienst, die het overtreft.

Ik hnd eons eon\' vijgeboom in mijn\' tuin. Yan een klein stekje had ik hem opgekweekt, en Avelig groeide hij op tot een\' flinkcii stam. Do kronkelende takken spreidden hun breed on zuiver blad uit, on enkele rijpe, groene vruehton plukten wij er at\' in den nazomer. Maar toon bij de kruin hooger opstak, werd hot steeds moeijolijker hem tegen don winter te omkleoden en te dekken. Eindelijk verraste mij een vroege vorst en doodde hem. Mij droeg goen vijgen meer.

Maar bij was ook een vreemdeliljff in ons land, ai meende hij in den zomer, hier te huis te zijn. Zijn vaderland lafv zuidelijker on kent onzen winter niet. Hij is er zoo te huis, dat hot in de geschiedenis de liefelijkste schildering van vrede en welvaart is: Gansch ■1 ii (I a en Israël ■woonde zeker, een iegelijk onder zijnon wijnstok en zijnen vijg eb oom.

De eenvoudigste landelijke woning in Israël was door eigen wijn-stukken omringd, en ieder dronk op het loofhuttenfeest van eigen\' mest. .Maar ook vijgehooinen sierden daarvan den ingang, en monige Nathanaël zat daar neder in do vriendelijke avondkoelte, gelijk de Indische sage het ook van Boeddha verhaalt.

Kr groeijen tweeërlei vygehoomon in Palestina. Do eone, sy coin ore igt;| moerbeziën vijg genoemd, omdat hij op het oog naar den moerbeziënboom gelijkt, werd niet zoo zorgviddig gekweekt en peeft ook zulke smakelijke vniebten niet. Maar de stam is for-seher, zoodat Zaoeheüs dc tollenaar er in klimmen kon. Maar dc gewone vijgeboom behoudt meer het voorkomen van een laag on

broed getakt struikgewas. Men plantte ze veel aan den weg, maar maakte toch meer werk van den vijgeboom bij ieders woning.

Elk had dien, — de stedeling van later dagon nahuirlijk intgo-zeuderd, —■ maar niet ieder had eenen wijngaard, waarin hij den vijgeboom planton kon.

Dit laatste behoort tot het wezen onzer Gelijkenis. \'Wijnstokken en olijfboomen werden tot eenen gaard of bof (boomgaard) bij een geplant, maai^- vijgeboomen niet. Zij groeiden overal en vereischten geen bijzondere zorg. Ook was er geen persbak noodig, om de zomervijgen tot koeken, ter bewaring of verzending, op een te persen. Maar nn schoot er ligt aan den ingang of een\' uithoek van den wijnberg eene plek over, waai\' dieper en lager grond nog meer voor een\' vijgeboom geschikt was, en waar hij do druiven niet in den weg stond. Hij gaf dan ook den eigenaar nog een beschaduwde rustplaats.

En zoo bezat zeker iemand eenen vijgeboom, geplant in zijnen wijngaard. Wie bem ucplant had, staat er niet; de wijngaardenier misschien, die toont, er zoo veel belang in te stellen. Maar dan toch zeker op bevel of althans met goedkeuring van zijnen heer.

Nu kwam de eigenaar eens, en zocht vrucht op zijnen vijgeboom. Dat hij die zocht, behoort ook tot het eigenaardige van het beeld. De vijg is, vooral in den zomer, van vent; niet to zien. Ik heb er ook wel eens naar moeten zoeken. Want zij schuilt onder de bladeren, en heeft bijna de eigen kleur. Daarbij groeijen de vijgen niet, als druiven en olijven, aan do dunne, maar juist in de voegen der dikke takken en aan den stam. Ook Jezus zocht er naar, op weg van Jeruzalem naar Bethanië. En deze landheer had regt, die vrucht te wachten. De vijgeboom geeft ze drie maal in \'t jaar: in de lente de vroege vijg, in den zomer don grooten oogst, zeker bier bedoeld, en later nog eens de donker gekleurde wintervijg; zoodat nog in de landstreek, die Jezus doorwandelde, de inwoners lien maanden lang vor-sche vijgen eten. Van daar ook Jezus\' verwondering, toen hij niet ééne vijg aan den boom vond, al waren dit tegen quot;t paaschfeest nog slechts de vroege vijgen. Die viigebooiu had toch al bladeren, on deze ontwikkelen zich eerst na de vrucht. En de tijd der vijgen, die waarop zij doorgaans geplukt worden, was het nog niet. Dat zal eerst, met den grooten oogst, na paschen begonnen zijn.

lüj den vijgeboom in de (ielijkenis i^ nog meer reden tot verwondering dan aan den Olijfberg. Ken wijngaard wordt \'t best van

allen Ix\'zorgfl. Niets groeit (laai\' in liet wild. Do grond is er bij uitstek vruclitVmar. Kn toch, \'t gebeurt meer, dat juist een al te sterke groei bet vruebt dragon belet. Takken en bladeren in wildon overvloed, maar rijpe vruchten niet. Hij inonseiien gaat dit ook wol eens zoo! Is \'t niet, mijn jeugdige lozer?

Don eigemmr van den wijngaard ergert dit. Ilij roept den wijngaardenier, den op/igter, die er waarschijnlijk woonde, en zegt: Zie! drie jaren kom ik, zoekende vruebt aan dozen vijgo-boom en vind niet. Houw hem uit! Waartoe ook beslaat hij nutteloos de aarde; belet dien, iets anders voort te brengen, en put vergeefs hare sappen uit?quot;

Aandoenlijk en te gelijk natuurlijk is hierop bet antwoord. De stedeling kan zich niet voorstellen, welke betrekking de buitenman heeft op zijn vee en zijn plantsoen, \'t Zijn zijne vertrouwde vrienden, waarmede hij in zijne eenzaamheid omgaat en spreekt. Een goed hove-nier znti nog even zeer hart hebben voor een\' sehooncn boom, dien hij kweekte en zag opgroeijen, al droog die dan ook niet de verlangde vrucht. Daarbij kwam nog in het Onsten zekere godsdienstige eerbied voor alleen staand geboomte, inzonderheid wat vrucht draagt. I\'it de bnssehen, waar hot in \'t wild groeide, bakte men bet hout. Maar de Mozaïsche wet verbond, waar Israël doortrok of zich vestigde, vrucht-boomen om te houwen. Dit verlies was in geen jaren te herstellen. De jeugdige stekken, nog niet diepgeworteld, konden mooijelijker de zomerhitte verdragen dan \'t ouder geboomte.

De Kahbijnen dreven dit, gelijk al de bepalingen der wet, zelfs zóó ver, dat in don Talmud juist wordt aangegeven hoe weinig vrucht palm- of olijfboom dragen mogt, om nog gespaard tc worden ; en zelfs iemand klaagt; Mijn zoon zou niet gestorven zijn, zoo bij don vijgeboom niet had uitgehouwen!quot; Kn nu dezen praehtigen boom, niet alleen af te kappen, dat hij weder kan uitspruiten, maar uit te houwen, mot wortel en tak! Er is iets treffends in dien eerbied, in een land, waarin de vruchthooin tot lovensonderhoud, en niet, als bij ons, tot verkwikking dient. De bijl aan don wortel der 1)oomen! is de ontzettende bedreiging van Johannes don Dooper. Ook in natuurlijken zin heeft de heiligsehennende hand der Turken ilit vonnis volvoerd. In Palestina woont do verarmde bevolking niet meer onder zijnen wijnstok en zijnen vijgebooni.

werd, is \'t, mi reeds \'t dorde jaar, dat de eigenaar er vergeefs vrucht op zoekt. »11 ouw hem uit!quot; is zijn welverdiend oordeel. Maar tegeuover den regtmatigen toorn, die in deze woorden spreekt, stelt de wijngaardenier het medelijdi\'ii; \'Heer! 1 n ii t hem ook dit jaar! Gij hebt hem beide vorige jaren gespaard, doe het ook nu nog!quot; Maar het is niet het laten staan en laten groeijen alleen, dat de wijngaardenier wil. Hij is niet tevreden met hem aan de natuur over te laten. De landman moet de nateur leiden en te hulp komen. Jezus Siraeh schrijft te regt (H. 27:6): Do vrucht doet de kuituur van den boom aan het licht komen. Maar dan moet er toch nog een goede aard in den boom schuilen, even als in den akker. De vruchtbare aard wordt er niet van buiten afingestort; zoo min in den mensch als in de natuur. Yan daar Jezus spreuk: »Aan de vruchten kent men den boom. Of leest men druiven van doornen, of van distel en vijgen?quot;

Deze bijzondere kuituur, die nog den oorspronkelijk goeden aard weer kan opwekken, hoeft do wijngaardenier, omdat zij in den regel bij vijgeboomen niet noodig is, er nog niet aan besteed. Nu denkt hij daaraan. »Laat hem, tot ik rondom hem gegraven heb en most gelegd.quot; Het los spitten van den grond was op een\' vetten heuvel, - de plaats voor wijnstokken, soms noodig, als na de geweldige plasregens de hitte den grond hard maakte als metaal: naar Mozes\' bedreiging de aarde ijzer en den hemel koper. Daardoor kon dan ook de mest beter doordringen in den grond. Misschien kan men er ook iets anders bij denken. Als een vruchtboom niet dragen wil, slaat de hovenier wel eens eene pin in den stam, of graaft een wortel af. »De boom is te weelderig,quot; zegt hij: hij moet armoede lijden.quot;

»En indien hij dan vrucht zal maken, zijt gij immers tevreden ? M aar indien niet, zoo zul t g ij li e in 1 a t e r, het volgend jaar, uithouwen.quot; Dan zal de wijngaardenier er niets meer tegen zeggen. Met smart zal hij quot;t opgeven en van den ondankbaren boom afscheid nemen. Maar ook dan nog wil hij zelf liefst het oordeel niet voltrekken. De lieer zal het doen, of laten doen door wien hij wil.

Tot zoo ver de Gelijkenis. En hoe is \'t nu met den boom atge-loopen? Met. opzet zegt Jezus dit niet, even min als hij zegt, of de

broodor van den verloren\' zoon nog is binnen gekomen op do noodi-ging van zijnen vader. De tijd moest liet beslissen, en zijne hoorders het ter harte nemen. Want do bedoeling is ontwijfelbaar: «Gods lang-moedigheid over hot Joodsche volk,quot;

De beslissende krisis, het oordeel over Gods volk, naderde. Johannes de üooper had het aangekondigd met do prediking: De bijl li^\'t reeds aan den wortel der boom en. Allo boom dan, die geen goede vrnehten voortbrengt, wordt nitgehon-wen en als tot niets anders nut, - in het vuur geworpen,quot; Want .Johannes meende, dat de .Messias als rogter komen zou: de wan in de hand, om zijnen dorsehvioer te doorzuiveren. De tarwe zou hij te zamen brengen in zijne schuur, maar het kaf met onuitblusschelijk vuur verbranden.quot;

De verwaebting van Johannes werd niet vervuld. Dit verontrustte hem zelfs in zijne gevangenis. Jezus reisde hot land door goed doende, maar veroordeelde niemiind. De bijl bleef aan den wortel liggen. Onze Gelijkenis zegt ons, waarom. Het allerlaatste moest er nog aan beproefd worden. Dat zou de wijngaardenier nog doen. Op zijne voorspraak staat bij nog dit jaar.

Wij kunnen niet laten, van in dien wijngaardenier Jezus zelf le zien, al zou ik nog niet zno stellig durven verzekeren, dat do Heiland dit bedoelde. Maar de man spreekt zoo geheel iu zijnen geest; en wordt niet Jezus, als het tegenbeeld van Mozes, de Middelaar tus-selion God en de mensehenquot; genoemd? — Zoo als Abraham zelfs voor Sod om bad en Mozes voor \'t schuldig Israël, zoo in nog ruimer\' zin Jezus. En deed hij \'t zelfs voor zijne beulen niet op (rolgotha?

Tegenover het begrip eener onherroepelijke voorbeschikking, dat nabij komt aan een onveranderlijk noodlot, staat die bijbelsche voorstelling van eenen (iod, die ziel: ontfermt op \'t gebed en die gaarne den onschuldige voor de schuldigen hoort bidden; ja! die, waar de zondaar zich bekeert, berouw heeft van zijnen toorn. En noemt men dit eeno menseholijke voorstolling, wel nu! wij zijn menschen, en kunnen ons gecne liefde voorstellen, die nooit door ontferming wordt bewogen.

Dan alleen zou het monschelijke in deze voorstelling aanstoot geven, wanneer togemiver een hard en bloeddorstig God, zoo als de afgoden dei\' Heidenen gedacht werden, een meutige voorspreker optrad; zoodat den eerste het oordeel, den laatste geheel en alleen de

ontferming to dimkon waro. Zoo dra in do ChristoliJIco kerk do voor-stoiliug is dooi\'gcdrong\'on van cenon God, die tut don laatsten penning wil voldaan worden, is liet zuiver Evangelie van haar geweken. Zelfs waai¹ Elihii in \'t boek Job oenen Kngel als voorspreker voor den zondaar wonseht, is \'t toch God, die verlost. (Joh H3: 22—-2(1.)

Ja, wij kunnen nog verder gaan. quot;t Is eene vernuftige opmerking van den kerkvader Augustinus, dat do lieer, die zóó spreekt, die zich over den boom beklaagt en vraagt naar zijn ragt van bestaan, nog niet zoo vast besloten is. hom uit te roeijen. quot;t Is of hij de tegenwerping van den wijngaardenier verwacht, en die wil uitlokken; het zou hem zelf gesmart hebben, als deze terstond do bijl had tor hand genomen; en dat hij in zijn voorstel treedt, en dus nog dit jaar het oordeel uitstelt, dat behoefde Jezus niet te zeggen.

Wil men nu bij do drie jaren donken aan den tijd, dien Jezus reeds loerende had doorgebragt en bij \'t laatste aan zijn stervensjaar, dit staat ieder vrij. Maar men kan ook eenvoudig zeggen, dat do Joden , gewoon bij de getallen drie en zeven te rekenen, drie jaren lang genoog vonden om eenquot; onvruehtbaren boom to sparen.

Helaas! hij bleef onvruohtbaar. Wat reeds de Geleken is der wijngaardeniers ons loerde, de Joden ....... om met Paulus te spreken, —

verachtten den rijkdom van Gods verdraagzaamheid en lang in oodighoid , niet bedenkende, dat die goedertierenheid hen tot bekeering leiden moest. (Kom. 2:4—(i.)

Jezus is voor \'t laatst, en onder luide hosanna\'s Jeruzalem binnen gekomen. Maai\' die juiolitoonen bobben hom niet doen vergeten, dat \'t oordeel nadert, en Jeruzalum er blind voor is. Den volgenden morgen wandelt hij weder van Hethanië naar do stad. Honger hebbende, ziet hij van verre oen\' vijgeboom, ter zijde van den weg, in vollen bladerdos. Hij gaat er hoon, en zoekt er vrucht op, zoo als lederen wandelaar vrij stond. Het was de tijd van den vijgenoogst nog niet, en vroege vijgen zaten er anders altijd aan. Maar Jezus vond er geen enkele, en zeido: Van u ete niemand vrucht meer in eeuwigheid!quot; Den volgenden morgen zagen de discipelen met verbazing den vijgeboom verdord van den wortel at\'. Dit is, al zegt Jezus het niet, de kroon op onze Gelijkenis: helaas! eene kroon van scherpe doornen.

Nog eens komt do vijgeboom in Jezus\' onderwijs voor. Het is als hij, na zijn laatste tempelbezoek, met zijne discipelen op don Olijfberg

ffozeteu, JiM\'u/nlcms ondergang voorspelt en de voleinding der wereld: »Ee n e o n t z e 11 en d o v er dr ukk ing, — Jeruzalems verwoesting vooral, — zoo groot als van \'t begin der wereld tot nu toe niet geweest is en ook niet zijn za 1.quot; Maar de redding zou dagen, om der uitverkorenen wil. En nu vervolgt Jezus: »Leert van den v ij ge boom deze Gelijkenis. Wanneer zijn tak teeder wordt en de bladeren uitspruiten, zoo Aveet gij, dat de zomer nabij is. Al zoo ook gij, wanneer gij al deze dingen zult zien, zoo weet, dat \'t nabij is, voor de deur.quot;

Ter verklaring dezer woorden moeten wij weder de natuur van Palestina voor oogen hebben. De winter is er de koele regentijd, en gaat bijna ongemerkt in den zomer over. Onze lente is er onbekend. Des winters evenwel laat de vijgeboom zijne laatste vruchten vallen , en de takken, bros in den zomer, verstijven, terwijl ook de bladeren verwelken. Met den eersten warmen voorjaarsregen dekt al spoedig de olijfgaarden weder bet donkergroene waas, weide en akker \'t frissche groen; imuir nog is \'t geen zomer. Do vijgeboom staat nog onveranderd. Maar als nu de uiteinden zijner takken teeder en zacht worden, donzig en bijna doorschijnend groen; en onderwijl de vrucht bijna onzigtbaar zich in de voegen van stam en takken zet, dan komt weldra de bladknop aan het eind der dunne takjes voor, het opgerolde, vijfhoekige blad laat zich zien: de zomer is daar! Zoo is de vijgoboom beurtelings het beeld van Gods langrapedigheid, van het oordeel der boozen en de verlossing der vromen. Welk beeld zoudt gij liefst op u zeiven toepassen, mijn lezer?

Maar ik wil van het geboomte niet scheiden, zonder u nog eens opmerkzaam gemaakt re hebben op eene beeldspraak van l\'aulus, die het meest nadert tot den vorm van Jezusquot; Gelijkenissen.

In zijnen Brief aan de Romeinen (11. I 1 ; 16—24) vergelijkt hij het volk Israël met een\' tanimen, zorgvuldig gekweekten olijfboom, üe grond is vruchtbaar, waarop hij staat, en de wortels vast en diep. Maar vele dor takken droegen geen vrucht, en moesten worden afgehouwen. En om nu hunne plaats te vervangen, werden takken van een\' wilden olijfboom op den stam ingeënt. Kvenzoo waren de geloovigo heidenen in de plaats gekomen der ongeloovige Joden, en hadden doel

gekrogou aan het koningrijk Gods. Maar nis zij daaraan niet boant-wüoi\'dden, de oorspronkelijk wilde takken geen vrucht droegen, hoe veel minder zon God hen sparen, daar llij zelfs do natuurlijke takken niet gespaard had? En dezen konden nog te regt komen, nog weder in den stam worden geënt. Do Christenen uit de Heidenen hadden dus allerminst regt, om niet minachting- op Israël neer te zien. »0 ij draagt don wortel niet,quot; roept Paulus hun toe: »inaar de wortel u.quot;

Paulus gaat hier, wat Jezus nooit doet, buiten de natuur, daar afgehouwen takken verdorren en sterven, en dus nooit weer op hun\' vroegeren stam kunnen worden geënt. Maar de beteeken is blijft waar. Afgeweken en verworpen door hun ongeloof, kunnen de Joden weder worden aangenomen op hun geloof. En wanneer nog zoo weinigen tot het Christendom overgaan, schijnt dit een bewijs, dat God nog iets groots met zijn volk voor heeft, door Hem alle eeuwen door bewaard. Ons is dit merkwaardig volk de wortel van \'t geen wij als Christenen zijn, een levend beeld der oudheid, waaraan de wedergeboorte der wereld ontsproten is. Ook wij dragen den wortel niet, maar de wortel ons.

Eens zat de vrome generaal von Ziethen bij Frederik den grooten aan de tafel. Do vorst, in den geest van Voltaire ligtzhmig spottende met zijne vroomheid, vroeg op eens; »Wat bewijs hebt ge voor al die vertelsels van het Oude Testament?quot; En de vrome krijgsman antwoordde: De Joden, Sire.quot;

Wij keoren nog eons tot don wijnberg terug. Dat die quot;t meest van allen telkens weder keert in Jezus beeldspraak, is wel een bewijs, dat bij als de kroon en do roem van Palestina\'s landbouw werd boscliouwd. Jezus zelf versmaadde dan ook het matig gebruik van wijn bij den maaltijd niet; en ruw genoeg werd hem dit door zijne verbitterde tegonstandors vorwoton. Vooral wanneer bij bij tollenaars en zondaars aanzat, heette hij »een vraat en wijnzuiper!quot;

Kr is veel to doen op den wijnberg. Op den akker, als die eens bezaaid is, brengt de aarde van zelf\' voort: eerst \'t kruid, dan de are. daarna liet vuile koren in de are. Ook olijf en vijgeboom vereisehen, zoo zij goed dragen, geen bijzondere zorg. Maar op den wijnberg is niet alleen do oogsttijd, zoo als wij in de volgende t iel ij ken is zien zullen, overdruk, maar werk is er altijd, liet stioeijen en aanaarden en binden. liet afsluiten en verdedigen tegen het wild gedierte, het verwijderen van distels en doornen : quot;t is de dagolijksehe zorg van den eigenaar.

Zulk een eigenaar ontmoeten wij bier, eenquot; man uit den welvarenden burgerstand, dien Jezus zoo dikwijls ten voorbeeld stelt. Hij heeft eenen wijnberg en hij heeft twee zonen. Dat is geon bezwaar. maar oen voorregt voor den landman. Als hem zelf \'t werken te zwaar begint te vallen, zendt hij hen in zijne plaats. Hun voor-

Ie arbeiders op. \'t Is even zoo in de Gelij-zoon. waar de oudste nog laat van den akker

komt. Maar hier wordt van geen oudsten of jongsten gesproken. Het is eenvoudig »de eenquot; en »du ander.quot;

I)c zon gaat op, en do landman is vroeg bij de iiand, om het werk van den dag to verdoelen. Zoo gaat hij eerst tot den eonon zoon, en zegt: »Kind! kom aan! werk heden op don wijnberg.quot; Niet op mijnen wijnberg. Dat behoefde hij niet te zeggen. Een boer zegt \'t ook niet, als hij onder do zijnon van liet land en de koeijen spreekt. En wat er op dien wijnberg tc werken viel, dat had ook geen\' uitlog noodig. De zoon weet het zelf wel, en hij moet ook loeren, in \'s vaders dienst zelfstandig te handelen.

Op dit vriendelijk verzoek is \'t antwoord zoo kort en ruw mogelijk: »lk wil niet!quot;\' Mot eens oen »Vader!quot; of met don eerbied, dien Oostersche zeden vorderen: »Hoor!quot; — Geen uitvlugt, als van de onwillige gasten in eene andere Gelijkenis: »lk heb juist wat anders te doen. Ik bid u, houd mij voor verontschuldigd.quot; Hij geeft geen reden; alleen, dat hij er geen\' lust in heeft: hij wil niet!

De vader verlaat den onwillige en laat hem aan zijn eigen nadenken over. Een\' slaaf kan men dwingen, een\' zoon niet. Intusschen moot het werk toeh gedaan worden. Gelukkig, dat hij nog een\' zoon heeft. Tot dezen zegt hij \'t zelfde, en \'t antwoord is geheel anders. »1 k. Heer!quot; Naar do Hebreeuwsche spreekwijze: Zie, hier ben ik, tot alles bereid.quot;

De vader is tevreden, dat hij, na de harde teleurstelling, tenminste één zijner zonen tot het noodigo werk hoeft bereid gevonden. Maar verder op den dag wil hij tocli eens gaan zien, of alles op den wijnberg goed gaat. En wat ziet hij daar? Den onwillige ijverig aan het werk; van den ander is niets te zien.

Wat is er dan gebeurd? — De laatstgenoemde, gewoon de vormen te bewaren en zijnen vader gelijk te geven, heeft met do uitvoering van (lions last geen\' haast gemaakt. Hij kan en wil wel den ouden man niet tegenspreken, maar in den arbeid heeft hij geen\'lust. De wijnberg ligt er morgen ook nog wel. \'l Gemak verleidt hem, hij wacht en wacht, mi eindelijk komt er niets van. Hij ging niet.

Wil men hier bij denken, dat hij zijn\' broeder zag gaan, en met zulk een\' ruwen gast niet werken wilde, — wij zullen zien, dat dit met het doel der Gelijkenis niet in strijd is.

Mot don eerstgonoenulen zoon is \'t gansch anders gegaan. Hij is verschi\'ikt van de ruwheid zijner eigene woorden, en {looi¹ de zachtzinnigheid van zijnen vader getroffen. Hij wil iets anders beginnen, maar kan die gedachten niet van zirh af zetten. Hij zingt een vrolijk lied, maar telkens klinkt zijn »\\Vil niet!quot; hem weer in de ooren. Eindelijk staat hij stil, en koert tot zich zeiven in. Met hot nadenken komt het berouw. Wol ging do eerste morgenure reeds verloren, maar met ijverig doorwerken zal hij die nog wel inhalen. Hij spoedt zich dus naar den wijnberg, en vat vrolijk den arbeid aan: want nü heeft hij rust voor zijn hart. Later berouw hebbende, ging h ij hoe n.

Er is geen woord te voel in dit beknopt tafereel. Het »quot;Wil niet!quot; en »lk, heer!quot; Hij ging niet,quot; en »Hij g-ing\' henen,quot; staan zoo treffend tegenover elkander. Dat is de klassieke schoonheid van stijl, zoo rijk vertegenwoordigd in de Heilige Schriften, cn zoo schaars in die van onzen tijd.

En nu de beteekenis. Die hoeft Jezus zelf duidelijk aangegeven: want de Gelijkenis behoort tot zijnquot; laatsten redostrijd met zijne tegenstanders, waarvan hot toonooi de tempel is, en de getuigen do steeds aangrooijende feestgangers. Zij hebben hem gevraagd, welke magt hij toch, door het uitdrijven van wisselaars cn kooplieden, in den tempel zich aanmatigde. Jezus doet hun hierop de wedervraag, of de doop van Johannes uit den hemel was of uit de menschen. En als zij hierop niet durven antwoorden, is quot;t: »Dan zeg ik u ook niet, door wat magt ik dit doe.quot; In die weigering lag reeds het antwoord opgesloten: het gezag uit den hemel, dat hem even als Johannes toekwam. Door een »Maar wat dunkt u?quot; sluit hieraan nu terstond de Gelijkenis der twee zonen, met de vraag aan het eind: »Wie van deze twee heeft den wil des vaders gedaan?quot; Deze leerwijze was in Jezus\' tijd niet ongewoon. Wij ontmoetten ze reeds bij de Booze Landlieden (l)lz. (57). Zij is verwant aan de Sokratische, waardoor do waarheid niet van buiten aangebragt wordt, maar den leerling zeiven ontlokt. Do Rabbijnen kenden Sokratcs zeker niet, en zouden van een\' Heiden niet hebben willen leeren; en toch bezigden ook zij dit vragend onderwijs. Reeds bij don laatsten profeet Maleacln is het do overgang van openbaring tot redenering, van \'t profotisme tot de sehriftgeloerdheid.

is liet rto overgang van openbaring tot redenering, van quot;t profetismo tot de schriftgeloerdhoid.

quot; ¹ ■quot;quot; ■■■ \'■ ¹ ■ \'■ ■■■■■•■ ■ ■ ■ - , , , ,, ; „

\' ■ ■•■■■ ■ quot; ■ \' ■ ■ ■■ ■ ■..... ■ \' ■ - ■ \' • ■ . gt; . ...

Waar nu Jezus dezo Icorwijzo gebruikt, doet hij \'t zoo, dat er juaar 6611 antwoord mogelijk is; bij voorbeeld ook na liet verhaal van de twee schuldenaars en van don bamihartigen Samaritaan. — En hier vraagt hij niet: :gt;Wie is de beste? Wie verdient lof en navolging?quot; maar AVie heeft gedaan, wat de vader wilde?quot; — »Natuurlijk de eerste!quot; is het antwoord. Zij kunnen nü toch niet zeggen, al gevoelen zij, dat de angel hen zeiven treffen zal: »Wij weten het niet.quot; Een kind wist \'t wel.

Zoo kaatste Jezus, 0111 zoo te zeggen, den vragenden toon hun terug, en zij staan als leerlingen vóór hem, zij, de wijzen in Israël! Want quot;t is opmerkelijk, dat hij juist tegenover Schriftgeleerden en Farizeön telkens vragend optreedt. En nu, nu zij \'t eenig antwoord gegeven liebben, dat zij geven kunnen, nu spreekt de Heer onbedekt en hoog ernstig: »V oor waar ik zegge u, dat de tollenaars en de hoeren u v 0 0 r g a a n i 11 h e t K 011 i n g r ij k G 0 d s. VV^r a n t J 0-hannes is tot u gekomen in den weg der g er egtigh ei d, en gij hebt hom niet geloofd. Maar de tollenaars en hoeren hebben hem geloofd; doch gij \'t ziende hebt daarna geen berouw gehad, om hem te gelooven.quot;

Wij moeten hier vooral ons verplaatsen in de denkwijze der Joden van dien tijd. Zij verdeelden — wij zullen er later moer van te zeggen hebben: — de mensehen in regt vaardigen en zondaars, waarbij de wet de eenige maatstaf was. is\'u kwam Johannes in den weg der ger eg tig he id. Was Jezus\' onderwijs te vrij in hun oog, het zijne was zuivere wetprediking. Ware \'t dus niet natuurlijk geweest, dat de heerschende partij onder de Joden, de regt-vaardigen in eigen oogen, die zouden bijvallen? Maar zij hadden het niet gedaan. Tollenaars en zondaars, die openlijk gebroken hadden met do goddelijke wet, even als die zoon, die er voor bedankt om \'s vaders wil te doen, zij waren door die aankondiging van het naderend Godsrijk bewogen. Zij waren voorgegaan. En Israels oversten en geleerden, altijd bereid om hunne instemming met Gods wet tot in de minste kleinigheden openlijk te toonen, — even als die andere zoon met zijn huichelachtig Jlier ben ik, lieer!quot; — zij waren buiten gebleven. De graven der oude profeten eerden en versierden zij; omtrent den laatsten profeet van het naderend Godsrijk, hoe streng hij ook de vormen der wet betrachtte, hadden zij eene onzijdige houding aangenomen, en zwegen liefst van hem na zijnen dood. De

ligt/Jnnigliuid vim AiUipas en de sluwe wreedheid van Herodias had hun geon ondienst gedaan . met dezen lastigon zedepreker uit don weg tc ruimen.

Zoo bestraft Jezus hier weder, wat in het oorspronkelijke hypo-krisie wordt genoemd, en in onze taal door geveinsdheid niet zuiver is terug gegeven; want het beteokent tooneelspel; en daartoe hadden inzonderheid de Farizeën, de vromen in Israël, de godsdienst verlaagd. Onder quot;t voorkomen van stipte wetbetrachting, was de geest der wet hun vreemd geworden; een vorm zonder leven, uitwendig vertoon zonder wezen. Het »lk, Heer!quot; lag hun op de lippen; maar de wezenlijke en moeijelijkste geboden dor wet roerden zij niet aan, zoo als reeds God bij Jesaja klaagde: »Dit volk genaakt .Mij mot hunnen mond en eert Mij met de lippen^ maar hun hart houdt zich verre van il ij.quot; (H. 29:13, verg. llatth. 15 : 8.)

Dan was ten minste do verhouding van tollenaren en zondaars tegenover den God der vaderen opregt. Zij ontkennen het verplig-tendr dor wet niet, maar hare heiligheid is hun te magtig, strijdt met geheel hunne levenswijze en omgeving. Zij willen niet ! Maar juist omdat waarheid de eerste voorwaarde is tot berouw en bekeering, staan daardoor zij, die er het verste af schijnen, het naast aan het Koningrijk Gods. liet -Mekeert u!quot; maakt op hen den diepsten indruk, omdat zij hunne schuld gevoelen, ook te midden van al hunne afdwaling.

Maar wij zullen die regtvaardigen en zondaars van Jezus\' tijd nog wol meer ontmoeten, en ons liever nu eens bepalen hij de algomeene zedelijke strekking van dit keurig tafereel.

De oppervlakkige beschouwer zal er zich misschien van afwenden met do woorden: Nu ja, doen is beter dan zoggen,quot; zoo als Jezus ook bij eene andere gelegenheid sprak: .Niet een iegelijk, dio tot mij zegt: Heere, Heero! zal ingaan, maar die daar doet den wil mijns Vaders, die in do hemelen is.quot; — Maar wie dieper doordenkt, en vooral wie de menschen niet uit de boeken hei\'ft leeren kennen, maar uit langdurigen omgang, zal hier de opmerking terug vinden, dat er vaak een zonderlinge strijd is tus-schen der menschen spreken en hun doen.

^: { . ■ ■ l\' Vi

„.i

■

....... .

.....

...

..... • ■;,.:. ,.■.:.• ............... .^;^5W:., quot;.quot;■ii-Mic \' vamp;wï

■. ■■ ■ ■■.ⁱ . •• ■ , ■. .....\' ■.....,.. ...

... ....... ... . . . ....

........ . . .. .... ■...;.. .. ... : .... ..... . . .. .,

\'..\' ■ ^{: :} ■. •.■- \' lt; .quot; ■. •: :■ .

\' ........... .; I.-¹- ■. V ; \'■■ ■ - ■ ■; -•..- !. ■: -■ i. . ■ ■ . ■. ..

■■ \' •.■■■ ■•. ■■ - •.■. • t-

. ..-. .... ,.. ,...■. ; .: : , . .. ..| : ..1. .: ■: .;■ , ..\'. .-. ■..■.. .■ . •,, . ....... .....

kinderen, als onder volwassenen telkens terug. Onwil bij natuurlijke goedhartigheid; uitwendige woestheid met inwendig gevoel; een ruwe, harde bast en toch oen edeler kern: wie ontmoette ze niet op den levensweg of zag hun voorbeeld in zijne eigene kinderen niet? • Gevaarlijk zijn die slechtere eigenschappen, zoo zij beginnen te heerschen. Het bederf, de verharding tast ligt de kern zelve aan. Spotternij niet al wat heilig is en ruwheid van zeden, zij worden niet vergoed door zekere natuurlijke goedhartigheid, waarmede vooral moeders zich zoo gaarne troosten. Maar als eens het Bekeert u!quot; tot in de ziel is doorgedrongen, dan is die bekeering ook opregt en volkomen. Tollenaar en zondaar gaan den regtvaardige voor in \'t koningrijk Oods.

Minder aanstootelijk, maai\' niet miiidei\' gevaarlijk zijn die afgepaste, ordelijke karakters, die don schijn bemhmen en met woorden en beloften gul zijn; natuurlijke vleijers zonder waarheid, wier vriendelijke woorden in den grond berekende eigenbaat zijn, en allerminst krachtige, zelfopofferende liefde. In onze wereld van vorm en schijn wordt dit gebrek aan waarheid niet zelden in do kinderen aangekweekt: zich goed te houden meer dan goed te zijn. En wat is het gevolg? Nog is het lieftallige en aanhalige kind, dat van een gunstig uiterlijk verwonderlijk wist partij te trekken, niet altoos voor zijne ouders een trouwe zorg in nood, een steun van hunnen ouderdom. Nog heeft wel eens vader of moeder de meeste hulp en troost van het kind, dat vroeger opbruiste tegen het onderlijk gezag, en dat te onaangenamer werd, naar mate het zich tegenover het moer beminnelijke miskend gevoelde.

Dezelfde tegenstrijdige karakters vinden wij telkens in de gemeente terug. Wie zich zeiven en de wereld bedriegen, door \'l Heere! Hoere Iquot; zeggen, door eenquot; opporvlakkigen schijn van godsvrucht, bij uitwendige zedelijkheid, bij den arbeid voor het (rodsrijk zijn zij niet altijd de eersten, en waar opofferingen gevraagd worden, zonder dat er eer aan te behalen is. houden zij zich schuil. Ja! soms ontmoeten wij, leeraars, in onzen omgang onder de gemeente, liever van die open, ruwe karakters, die bij hun »lk wil niet!quot; te gelijk de volle openbaring der zonde tonnen, maar ook den angel van het geweten, die er onder verscholen ligt. Zij zijn soms \'teerst te bewegen tot do d r o e fh e i d n a a r (ï o d , die e e n o o n b or o u \\v e 1 ij k c b o k e o ring werkt tot z a I i g h e i d.

Zoon, geen van beidon het ideaal van een kind Gods, in do teedero betrekking, die vooral Jezus hoeft geschetst, en waarvan zijn eigen beeld do volmaakte uitdrukking is. Waar van den beginne af waarheid is in \'t karakter, en reeds \'tkind do handen vonwt om to vragen: gt;AVat wilt gij, Hemelscho Vader! dat ik doen zal?quot; daar ontstaat do schoonste harmonie tusschen wezen en vorm, spreken en doen ; en is het uiterlijke geen vertoon en \'t inwendige geene leugen. Daarom is \'t gevaarlijk, in do godsdienst al te veel de be keering op den voonrrond te stollen, als of hot »Ik wil niet!quot; altoos en bij ieder moest

Maar als wij weder in de schoonste der Gelijkenissen een\' vader met twee zonen ontmoeten, zullen wij daarop terug komen. A oor dit maal dus genoeg. Alleen is nog noodig, wat ik u niet geven kan: — de zelfbeproeving.

\' \' ■ \'.r, ,, ......

\' \' \' \' ■

\' quot; . ^;i\'— \'• ■ ■ . . ..

■; quot;\' ■ - ■ ■■•. -., -. ■,, ■.■■■•■.■■. : - . ...... , . ,. ,

,v;.,

\' \' - , ■ . ,,

uv - ■•.,.■■ - ..... \' ■ \' ■ ■■ : ■ • ■quot; ■--:• - - • ■.■-■•-.......\'r. ■:

■ \' ■■■ \'■

quot; ^ * \'\'* ■ \' \'V\' Of quot;i\'

• ■ ■ . ■\' • ■ v\',.

. i ■

. . , .,:

■

• ■ . . . • ,.....,,, quot; \' \'■ ■ :■■ ■ ■ ■■ \' ■■•:• ...... ■ .:,... , ,,_;

Nog eens en voor liet laatst bezoeken wij den wijnberg. Hot is in den nazomer, vóór het Loofhuttenfeest. Dit wordt nog als vreugdedagen gevierd door den Jood, zonder dat de Christen, die naast hem woont, er iets van merkt, zoo als doorgaans hun eigenaardig nationaal en huiselijk leven voor liet volk, waaronder zij wonen, eene verborgenheid blijft. Maar dringen wij daarin door, en zien wij de fraaiste loofhutten in do tuinen der rijken, of die voor de armen op \'t synagoge-plein, allo naar de ïalmudisehe voorschriften ingerigt en door den Babbi goedgekeurd, dan schijnt het wel haast eene karikatuur van \'t oud oostersche feest. Daar genoot ieder gezin, in de looverhutten onder wijnstok en vijgeboom gehuisvest, de liefelijke koelte na den heeten zomer, en dronken vrienden en geburen zamcn den nieuwen most van eigen wijnberg, gedachtig, hoe onder geheel andere omstandigheden, de vaderen veertig jaren in tenten hadden gewoond. Nu gebruiken rijken hun feestmaal en eet de arme zijn brood in eene zorgvuldig gesloten hut, waar de gure najaarsregen droppelt door \'t open vakje in do zoldering, naar Babbijnsehe maat naauwkeurig afgemeten. En toch maken er zich de Joodsche ballingen vrolijk in de landen, waar zij gastvrij werden opgenomen, gedachtig aan de omzwerving en verstrooijing en \'t voorbeeldeloos lijden der vaderen.

Maar eer die vrolijke dagen aanbraken , door den ernst van den groeten verzoendag voorbereid, was er nog veel te doen op den wijnberg. Het is niet genoeg, als in de vorige Gelijkenis, dat één der zonen er in den morgen heen gaiit, om de knechten door zijn voorbeeld tot ijver aan te sporen, en hun aan te wijzen, wat er heden te doen is. De gansche dag moet worden gebruikt, en mannen, vrouwen

cn kinderen mede helpen. Sommigen overnachten onder \'t lommer van den vijgeboom in den wijngaard of slaan er hun hutje op. En de hoer zelf gaat af en aan, om tot vrolijken spoed allen op te wekken. Want op den juisten tijd moeten de druiven worden geplukt en geperst, dat hare sappen niet weer verdroegen, of de rotte druiven een\' wansmaak geven aan den wijn.

De heer des huizes, dien wij thans ontmoeten, is dan ook vol zorg, al is \'t een rijk man, die zelf niet mede werkt, on voor do uitbetaling er een\' rentmeester op nahoudt. Hij gaat uit in do vroegte, dat is in do laatste nachtwake, van drie tot zes ure, om arbeiders te huren en naar zijnen wijnberg te zenden. Want do tijd is lang voorbij, dat ieder [sraöliet zijn\' eigen akker had. Roods bij de Mozaïsche wot was voor »don armen en nooddraftigen dagloonerquot; gezorgd, en streng verboden, hom te verdrukken, of aan don avond zijn loon niet te geven voor het dagwerk.

De hoer weet, waar hij arbeiders vinden kan, en haast zich, dat zij terstond met hot opgaan dor zon kunnen beginnen. Als kind zag ik reeds in eene koopstad de sjouwerlieden, die geen werk hadden, bij eene aan ieder bekende brug staan, tot een toeken, dat niemand hen nog voor dien dag gehuurd had. liij de Israëlleton, als overal in de oudheid, was de markt do algemeono vergaderplaats, ook van wie werk zochten. Daar de heer er vroeg bij is, vindt hij er velen, of komen zij. wetende dat hij volk noodig hoeft, hem reeds te gemoet.

Hij ziet, dat zij voor \'t werk geschikt zijn, en kooit met bon overeen, maakt accoord, dat zij den geheelen dag, van zes tot zes ure, voor hem werken zullen, en hij hun daarvoor óóne den, ai¹ ie geven zal. Dit was een Romoinsche munt, die nagenoeg gelijk stond met do Griekscho drachme, en van ons geld ongeveer acht stuivers waarde had. Een gering dagloon in don drukken tijd en bij zwaren arbeid,quot; zegt gij misschien. Maar de waarde van het geld hangt af van den tijd, en vermindert in den onzen gaande weg. Het heugt mij altijd nog, hoe ik voor meer dan eene halve eeuw in eene afgelegen streek, onder de wijnbergen van België, voor één dubbeltje (centen waren er nog niet) een good en niet karig middagmaal had. Zoo was onder het oude Israël in goede jaren het brood zoo goedkoop en do verdere behoeften zoo weinig, dat de arbeiden\' van een denarie daags ruim leven kon.

vangen hulp van do arbeiders. Do druiventrossen worden afgesneden en in manden geworpen. Daaraan doen zelfs kinderen mede. Doch nmnncnl?racht is noodig, om ze te torschon en in don wijnpersbak uit te storten. Maar vooral is liet druiventreden een zwaar werk. Zoo als wij vroeger zagen, was er naar de afbeeldingen uit het oude Egypte boven den porsbak een sterk koord gespannen, en daaraan touwen, waaraan de druiventreders zich telkens optrokken, om dan op de maat van \'t vrolijk gezang mot de bloote voeten de druiven uit te persen. Bij de profoton vinden wij dit vrolijk beeld ook in eene sombere be-teekenis gebruikt. De ronde kleur van het druivensap deed donken aan het bloed van \'t slagveld, door \'t overwinnend leger betreden. En zoo spreekt do profeet van don wijnpersbak van Gods toorn, waar do wreker uitgaat, na den vernielenden slag, de voeten rood van bloed.

Maar hier denkt niemand daar aan. Allen arbeiden met lust. De heer komt telkens zien, of het werk vordert, en aansporen tot vrolijken spoed. En zoo ging hij er weder heen omstreeks de derde ure.

De oud-Joodsche uurtelling is ons vreemd. Dag en nacht beide, naar op- en ondergang dor zon berekend, werden er in twaalf uren verdeeld. Hierdoor waren die uren ongelijk, in den zomer langer dan in eten winter. Hoowol quot;t niet zoo veel verschilde als bij ons, duurt toch in Palestina de langste dag een paar uren langer dan de kortste. Maar daarop zag do landman zoo naauw niet; en in ons voor- en najaar, wanneer er \'t meeste te doen is, zijn dag en nacht gelijk. Overigens was de zon luin gids. En daar er nog geene klokken waren, moest zonnewijzer en zandlooper naar dit verschil berekend worden. Hne diep deze oude uurtelling in de zeden van liet Oosten is doorgedrongen, blijkt onder anderen uit een merkwaardig Japanseh klokje, onlangs aan één onzer Musea ten geschenke gegeven. Door \'t verschuiven van een\' staaf worden daarop de zomeruren langer en die van den winter korter gemaakt.

Onder Israël kende men die klokjes niet. Van daar de uitdrukking omtrent de dorde ure, als de zon ongeveer een vierde deel van zijn\' dagloop had volbragt. Daar in den wijnoogst do dagen eerst langzaam beginnen te korten, kwam de/.e tijd over oen met ons »\'s morgens negen ure;quot; hetzelfde uur, waarop Petrus de menigte toesprak oj) \'t eerste Christen pinksterfoest.

uren werd verdeeld, was het op dit uur, even als te twaalf en drie (naar Joodsche rekening do zesde en negende ure) de rust- of schofttijd dor werklieden. Dan zetten zij zich neder, wischten liet zweet van \'t voorhoofd, en aten hun brood met een frisscho teug water. Zoo was liet eene weldaad voor de arme Ruth, dat zij tusschen hot aren lezen, zirli houden mogt bij Boaz\' dienst maagden, en zoo haar dorstte, vrij naar de vaten gaan, en drinken van \'tgeen de jongens geschept hadden. (Ruth 2:8, 9.)

Maar nu ziet de eigenaar van den wijnberg er in \'t eerste schoftuur nog op de markt, die hij in de vroegte niet heeft opgemerkt. Men kan zich allerlei redenen uitdenken, waarom zij er toen nog niet waren; maar de Heer vraagt er niet naar. Hij zegt eenvoudig: »Zoekt gij werk? Gaat dan gij ook henen naar mijnen wijnberg, en zoo wat billijk is, zal ik u aan den avond geven.quot; Met hen maakt hij dus geen accoord. \'t Geheolo dagloon is toch niet meer te verdienen. Zij kennen zeker den boei\', vragen niets, op zijne billijkheid gerust, en zij gingen.

Intusscben jaagt de arbeid aan. Reeds meer dan eens is de benedenste kuip, waarin het druivensap vloeit, in zakken of potten geledigd, en nog worden bij volle manden de druiven aangebragt. De nieuwe arbeiders zijn dus welkom, en begeven zich met lust aan hot werk. Zoo gaat het ook het tweede en derde schoft, maar onze rekening te twaalf en drie ure, en nog komen er handen te kort.

De landheer gaat ook daarna toevallig de markt nog eens over. Hij zoekt nu geen arbeiders meer. \'t Is reeds de elfde ure, en dus over een uur \'t dagwerk afgeloopen. Toch ziet hij er nog eenigen werkeloos wachten op de markt.

Voor een bedrijvig mensch is niets hatelijker dan een Inijaard. \'t Is dus eene berisping en geene uitnoodiging, als bij zegt: Wat staat gij hier den gauschen dag ledig?quot; Het was hun duidelijk aan te zien. Het waren geene markt boeven, zoo als Lukas er vond in Griekenland; menschen, die in alles, goed of kwaad, him voordeel zochten, maar stevige boeren arbeider». Toch kon hij, misschien aan quot;t nog schoone gereedschap, zien, dat zij dien dag nog niet gewerkt hadden. »\\Vat staat gij hier den gauschen drukken dag ledig?quot; vroeg bij, terwijl er altoos wel iets te vinden was voor wie quot;t zocht.

mand heof\'t ons voor van daag gehuurd,quot; T)e hoer heeft medelijden met hen, en zeg-t; »Gaat ook gij henen naar mijnen wijngaard.quot; De woorden: »En zoo wat billijk is, zal ik u geven,quot; vindt men in de beste oude handschriften niet, en ik geloof ook niet, dat zij er bij hehooren. Met de eerste arbeiders sluit de Hoer eene overeenkomst; aan de volgenden belooft hij een billijk loon; maar hier is van loon geen sprake, quot;t is eenvoudig: »Hebt gij lust, zoo kunt gij hot laatste uur nog in mijnen wijnberg werken.quot;

Zij haasten zich en gaan. De zon neigt ten ondergang, en toch werken zij nog ijverig voort. Met versche krachten nemen zij het zwaarste werk over. Zoo loopt alles geregeld af. De heer is dubbel tevreden.

De avond valt en de arbeid wordt gestaakt. De wet van Mozes gelastte uitdrukkelijk: »Den d agio oner zult gij op zijnen dag zijn loon geven. Do zon zal daarover niet ondergaan: want hij is arm, en zijne ziele verlangt daarnaar.quot; Terwijl clan de arbeiders uitrusten en zich het zweet afwisschen, gelast do Heer zijnon rentmeester, dat hij hen roepe en het loon hun uitbotaio, met de laatst aangekomenen te beginnen, en zoo voortgaande tot de eersten.

De laatsten komen, blij dat zij toch iets zullen krijgen; maar verrast ziou zij op, en weten van dankbaarheid niet, wat te zeggen, als zij \'t volle dagloon ontvangen. De anderen zien het, en denken: »Wat zal nu wol ons loon zijn?quot; Of die van 9, 12 en 3 ure ook de volle denarie ontvingen, het staat er niet, maar laat zich denken. De tegenstelling is alleen ■ eersten en laatsten.quot; Wie tusschon die beiden in don arbeid begonnen, worden eenvoudig met stilzwijgen voorbij gegaan. quot;Wil men denken, dat zij ook bij de uitbetaling achteraan kwamen, \'t kan zijn, maar waarschijnlijk is het niet.

Alleen van de eersten, in de vroegte gehuurd en van den opgang der zon af werkzaam, is hier sprake. Als zij op hunne beurt geroepen worden, komen zij, op minstens dubbel loon hopondo; maar worden te leur gesteld. Zij ontvangen de besproken denarie, meer niet. Morrend namen zij die aan. Tegen den rentmeester er iets van to zeggen, hielp niet. De man voerde eenvoudig zijne orders uit. Zij verstouten zich dus, om den boei\' des huizes zelf aan te sproken. Een enkele belhamel stelt zich aan \'t hontd, om hun beklag te doen. De tusschentijds geluuirden houden zich er buiten.

gedaan, on gij hebt /0 aan ons gelijk gemaakt, die den last des daags en do hitte gedrngen hebben.quot; Niet alleen langer hebben zij gearbeid, maar zwaarder. Want op den middag stak de zon en werd de lucht drukkend tnssohcn do wijnstokken, die geen schaduw bieden, maar alleen \'t koeltje afweren. Vooral do druiventro-ders hebben liet zwaar te verantwoorden gehad. En deze laatsten hebben, na oen\' geheeleu dag rust, de avondkoelte genoten bij het laatste werk I Zoo hadden zij ook wel in één uur \'t vuile dagloon willen verdienen!

Oppervlakkig beschouwd hebbon zij geen ongelijk; on toch heeft ook de heer regt, als hij tot den aanvoerder der bende zegt: »Vriend!

zoo als wij ook wel quot;t woord gebruiken, zonder dat \'t juist eigenlijke vriendschap uitdrukt, ja! wel eens bet tegendeel; zelfs den verrader noemde Jezus zoo in Oetbsémané. -Vriend! ik doe u geen onrogt. Of zijt gij niet \'t met mij eens geworden voor ééne denarie, 011 hebt gij die niet ontvangen? Neem bet uwe, en ga heen. Ik wil nu deze laatsten eens oven voel geven als aan u. Of is quot;t mij niet geoorloofd, in mijne eigen zaken te doen, wat ik wil? Of is uw oog boos, omdat ik g0ed be 11 ?quot;

En of nu de klagers overtuigd en tevreden zijn, Jezus zegt het weder niet, en quot;t is zijn oogmerk niet, het te zeggen. De slotsom van zulke Gelijkenissen, die den aard zijner tijdgenooten schetsen, liet hij gewoonlijk over aan hun geweten.

En dat geweten sprak bij de Joden altijd van loondienst. Zijdeden alles voor Üod, en wachtten nu, dat God alles zou doen voor hen. De loondienaar is van zelf weinig dankbaar, en ligt afgunstig, \'t Is hetzelfde, wat wij nog dikwijls kunnen opmerken: niet wat men te kort komt, maar wat een ander meer heeft, kwelt het meest. De burger zal den rijke zijne schatten niet gunnen, waarvoor hij niet behoeft te werken; en de arme zelfs de bodeeling aan hem, die meer ontvangt, en \'t in zijn oog toch niet verdient. Liever zou men te zamen nog armer zijn. Die wangunst zaait voel onkruid in onze hedendaagsche maatschappij, waarin do denariën zulk een hoofdrol spelen. Zij ondermijnt daarvan do grondslagen, en prikkelt zelfs tot zware misdaden aan. Menig oog is boos, omdat het oen ander wol gaat. Dit moest onder christenen, die alleen van genade en niet van verdienste (lods zegen en hunne zaligheid verwachten, niet zoo zijn.

i. „Ut. „ „ _f, „ ^ ,, , ^ i •• |_{r rr n}-, ₀ ,, 1,^ rl i p «Ir» n

gaat. Uit moest onder dinstenun, «iic alleen van gonaue en mee van verdienste Gods zegen en luinne zaligheid verwaciiten, niet zoo zijn.

Maar dio algemeene waarschmving tegen loondienst en afgunst kan niet de eenige bedoeling zijn eener Gelijkenis, ingeleid door do woorden: Vele eersten zullen de laats ten zijn, en laatst en de eersten. Want het Koningrijk der hemelen is gelijk aan een\' lieer dos li uizes — — — en dan aan \'t slot weder do plegtige uitspraak: »Alzoo zullen de laat sten eersten zijn, en de eersten laats ten.quot; ¹)

Beproeven wij, of wij in den zamenhang niet de regte verklaring kunnen vindon, die de Zaligmaker zelt\' zijne diseipoien raden laat. De nadere verklaring althans is er niet van opgeteekend.

Jezus is op zijne laatste rois. Hot bedroefd honen gaan van den lijken jongeling is daarop eene treffende tegenstelling op de voorafgaande zegening der kindoren. Terwijl kinderkens \'t godsrijk binnen gaan, is dit voor hom, die aan \'t goed der wereld hangt, bijna even onmogelijk, als dat een kemel inga door \'t oog van een\' naald. Als Petrus die uitspraak hoort, komt do hoogmoed bij hom boven, en zonder hot te bedoelen, wordt hij bijna don Farizeër gelijk, die God dankt, dat hij niet is gelijk deze. »De rijke jongeling keert tot zijne vele goederen terug, al smart hot hem dan ook, dat de Heer zóó voel vroeg; maar wij, do twaalvo, wij hebben alles verlaten, huis en akker en visohwant, om u te volgen; wat zal ons dool zijn?quot; Gij ziet. Petrus is van de Joodsche loondienst nog gansch niet vrij; en hij verheugt zich in de belofte van don Heer, dat dio opoffering hun in do toekomende wereld honderdvoud zal worden vergoed. Maar Jezus tempert terstond dit schitterend uitzigt door do bijvoeging: Maar velen zullen zijn de eersten en toch do laatsten, laatsten en toch eersten.quot; En dan, met een veelbeteoke-nend want, verhaalt Jezus onze Gelijkenis.

Wat volgt hieruit? Dat van den arbeid der discipelen wordt gesproken, en daarom de wijnberg hier weder hot beeld is van het Koningrijk Gods, niet in zijne voltooijing, maar in zijne voorbereiding. Waren in don ouden wijngaard do Joden de eerste arbeiders geweest, nu alles daarin nieuw geworden is, zijn \'t de discipelen, die met en

De woorden: Want velen zijn geroepen, maar weinigen uitverkoren, schijnen hier niet te behooren, en worden in Hommige der beste oude handschriften gemist. Wij spreken er tater over lgt;ij do Koninklijke Bruiloft.

na hom or in arbeiden. De twaalve zijn de oersten natvmrlijk, Petrus voor O]). Maar zij mooton niet denken, al liobbon zij den last dos daags en do iiitte gedragen, dat zij daarom, als \'t loon wordt uitbetaald, juist do oersten zullen zijn. Andoren zullen geroepen worden, en hun misschien voorgaan, als de dag ten einde spoedt. Bij dit laats ten moeten wij niet vergeten, dat de nieuwere wereldgeschiedenis, na de invoering van het christendom, in do oudste boeken van hot Nieuwe Testament altoos tot eene enkele eeuw beperkt wordt. Later zal ons dit moer voorkomen.

Eu blijven wij nu bij den apostelkring, dan staat ons als 66n dier laats ton terstond Paulus voor den geest, naar zijne eigene verklaring de minste dor apostelen, ja! niet waardig een apostel genaamd te worden, on die toch meer gearbeid had dan zij allen. Niet naar den tijd hunner roeping en die van hunnen arbeid zou hot loon berekend worden, maar naar de beroidwiliigheid, waarmede zij dien arbeid hadden verrigt. De Heer, die voor allen regt-vaardig is, is tevens edelmoedig, als hij den wil voor de daad neemt, een enkel uur voor den ganschen dag. Alzou — is \'t dus nog eens, dj) die wijze — zullen do laatsten eersten zijn, do eersten laatsten.

Wil men het dool dor Grelijkonis vorder uitbroidon, idets verhindert ons hierbij te denken aan Jezus\' uitspraak, dat velen zullen komen van oosten en westen on de kinderen des Koningrijks voorgaan. Zoo als de Joden beschaamd werden door \'t geloof dor Iloidenen, zoo later de oude kerk in het oosten door die van hot westen. Eeods keert van hier het licht terug tot do landstreek, waar het is opgegaan. Zoo zijn de eersten laatsten geworden, Nazareth on Bethlehem, ja! Jeruzalem zolt\' ontvangen nu eerst weder van hen, die vroeger do laatsten waren, het zuiver evangelie. En wat zal de toekomst nog baren ? Zullen niet nüsschion die lauden en volken, waar nu nog eerst de zendelingen or onkelen winnen, het verouderd Europa voorgaan in het Koningrijk Gods? Alzoo worden oersten de laatsten, en laatsten eersten; maar tot afgunst is geen reilen , alleen tot oen\' edelen naijver: want de Heer is aan allen genadig en goed.

In plaats van dus te roemen in \'t geen wij zijn en doen, bidden wij — uaar Jezus\' opwekking — den Heer des oogstes, dat-Hij nog meer arbeiders uitzonde en aanjage tot den oogst: want die is groot, en de arbeiders nog veel te weinig. Wie

or wil mode workon, hij koine: want al zijn zij, die men zoo noemt, do eersten, oen\' eigenlijken geestelijken stiiml kont het evangelie, kont vooral liet protestantisme niet.

Nog 66110 opmerking ten slotte. De bijbel heeft op de volkstaal een\' grooten invloed gehad, inzonderheid in ons land, waar hij reeds zoo lang het volksboek was. Goloovigon en ongeloovigen gebruiken vele woordon en gezegden, daaraan ontleend, ook zonder dit te weten. Zoo is nit dit verhaal het woord »ter elfder ure,quot; in de beteekenis van »zoo laat mogelijk, eindelijk nog,quot; in gebruik gekomen. Men bedenkt zich, geeft toe, doet iets, wat ook, maar toch altoos iets goeds, ter elfder ure. Laat, maar toch nog even tijds genoeg.

Dit gebruik is onsehuldig, maar niet zoo als het menigmaal op de bekeering des zondaars wordt toegepast. »Wie nog maar ter elfder ure, in den ouderdom of zelfs in doodstrijd, de roeping der genade volgt,quot; — meende men: — »hij zal den vollen loon ontvangen en zalig worden, even als zij, die vroeger gekomen zijn.quot; Gevaarlijk denkbeeld en onbij-belsch tevens! Als of het christelijk leven eone te zware opoffering was, die men zoo lang inogelijk uitstelt, eeno pijniging, die men zich niet getroost, oer die hoog noodig is. Reeds de kerkvaders waarschuwden daar tegen met allen ernst, en eene treurige ondervinding heeft mij doen zien, dat zulk eene bekeering in \'t uiterste oogenblik de ware niet is. Ik herinner mij altijd nog een beeldschoon, maar zedeloos meisje, dat, naar do verklaring van geneeskundigen, de tering had, en nu voor vrome zielen een aandoenlijk Voorbeeld was van bokeering. Maar buiten allo berekening nam de ziekte, uit haar levensgedrag ontstaan, eene andere wending. De levenslust kwam terug, en daarmede de zondelust. De oeiiigo vrucht harei bokeering op het vermeende sterfbed was de schaamte voor de menschen, die haar naar elders deed verhuizen, om daar hare schandelijke levenswijze weder op te vatten, quot;t Was de elfde ure nog niet; - do bekeering was nog niet noodig geweest!

Ik wil de mogelijkheid niet ontkennen, dat een afgeleefde grijsaard, dat een stervende zondaar zich nog bekeert. Maar ik verwacht dit \'t minst van hem, die vroeger reeds de noodzakelijkheid er van inzag. Zoo dra do goddelijke roepstem in het hart is doorgedrongen, moet die met een zalig gevoel het hart doen ontgloeijen, en opwekken tot den

strijd om in to gaan. quot;t [s geene zaligheid hiernamaals, waartoe wij met groote opoffering geroepen worden. Want wat wij opofferen, hooft geene wezenlijke waarde, en reeds hier heeft do geloovige hot eeuwige leven. L)o godzaligheid toch heeft de beloften des tegenwoordigen, zoo wel als dos toekomenden levens. To vee! scheidt men dit van elkander, en stelt zioh den hemel van Mahomed voor, een paradijs van vreugde en zingenot, waar allen even zalig zijn. en \'ter maar op aankomt, dat men binnen weet te komen.

Allerminst lieolt men regt, om zich voor die bekeering ter elfder ure op onze Gelijkenis te beroepen. Zij heeft een geheel ander doel. Van bekeering sproken beide Gelijkenissen, waarin twee zonen voorkomen, beelden van den Farizeör en den tollenaar. En al ware deze Gelijkenis op vroeger en later bekeerden van toepassing, ook dan nog zou zij vet¹! eer het tegendeel leeren. Reeds de welsprekende Augus-tinus vraagt: AVat zou do Heer gezegd, wat gedaan hebben, wanneer de eerst of later geroepenen gezegd luidden: »Nu hebben wij er nog geen\' lust in; ter elfder ure kunnen wij ook nog we! komen Vquot; — En waarom komen de laatston zoo laat? Niet in \'t vooruitzigt op het volle dagloon; veel min in de hoop, van als laatsten do eersten te zullen zijn. Eenvoudig omdat niemand hen gehuurd heeft. Daarnaar uitziende, hebben zij staan wachten op de markt. Laat nu de oude zondaar of afgeleefde wereldling eens durven beweren, dat hij nog nooit is geroepen! Dat zou hoogstens de Al foor of Neger kunnen zoggen, die nog nooit van \'t Evangelie heeft gehoord.

Koeren wij dus tot den waren zin der Gelijkenis terug, en trekken wij er voor ons zeiven dit gevolg uit. Er is veel te arbeiden in en voor \'t Godsrijk, en alle burgers zijn daartoe geroepen. Wie de eersten en wie do laatsten zullen zijn in den dag der vergelding, zij Gode overgelaten, die do harten kent, en den arbeid weet te waarderen. Laat beide, hoogmoed en afgunst, dan verre van ons zijn. quot;t Is reeds eene eer, in \'s Eeeron wijnberg de minste en laatste te wezen. Op do steonen van bet voltooide Godsgebouw zullen geene menschen-natnen meer geschreven staan, en van de garven in den arm der Engelen niet meer worden gevraagd, wie ze gezaaid of gemaaid heeft.

Wij vorlaton den wijnberg, maar nog niet zijne vrucht. Van Noachs dagen af — liet verhaal is bekend, — komt de wijn in den bijbel als de vreugd van \'t leven voor, maar ook als een gevaarlijke vriend, met wien men voorzigtig moet omgaan. Dit neemt echter den lof niet weg, hem toegebragt, en dien de wijn van Palestina wel verdiende. Soms werd wel het ongegiste druivensap gedronken, en \'t was in de hitte een verfrisschende drank; maar lang Icon dit niet goed blijven, en den prikkelenden smaak verkreeg het sap eerst door gisting. Werd van dit gegiste vocht soms misbruik gemaakt, en waarschuwen daar tegen inzonderheid de Spreuken, — dronkenschap is nooit eene volkszonde ouder Israël geweest, en is \'t nog niet.

Wat dus uit de perskuip kwam, moest eonigen tijd hebben om te gisten. Wij lozen niet, dat dit, zoo als bij de westersche volken, in aarden kruiken, veel min, dat het in houten vaten geschiedde. .Men schijnt zich algemeen gehouden te hebben aan de oudste gewoonte, om hiertoe bereide dierenhuiden te gebruiken. Aan dezen werd geen verder fatsoen gegeven. Zij bestonden niet uit stukkon leder, die aan elkander waren genaaid; quot;t waren dus oer huiden dan zakken, en wel bij de Semitische volken meest geitenvellen, die niet te groot waren en niet te klein, en zeker sterker dan die der schapen. Moest men de afgestroopte huid weer digt naaijen, dit zal wel stevig en waterdi^t gedaan zijn; maar ik geloof niet, dat \'t noodig was. .Men kon haar ook in haar geheel afstroopen. Dan was zij nog sterker, en behoefde

alleen van boven en van ondoron gesloten te worden; het laatste voor goed, liet eerste zoo, dat zij kon worden open gemaakt.

Zulke natunrlijke waterzakken waren vooral op reis doelmatig en veilig. Want lioe gevaarlijk zou het vervoeren van breekbare kruiken ot\' flesse.hcn geweest zijn in de woestijn, waar het water eene eerste voorwaarde van het leven is! \'t Zal wol zulk een lederen zak geweest zijn al was \'t niet zoo groot, dien Abraham Hagar op den schond er logde bij \'t scheiden, maar dien Ismaël te spoedig leeg dronk . zoodat hij bijna stierf van dorst. Bijzondere waarde werd er vooral geheeht aan goede, stevige wijnzakken, waarvan de in-houd kostbaarder was en die veel meer te lijden hadden door het gisten. Was de wijn er in gedaan bij don oogst, door gisting zet zich deze uit, en doet het ontwikkelde koolzuur nog dikwijls glazen fles-schen of aarden kniijcen, en zelfs houten vaten uit een springen.

De Israëlieten waren er op gesteld, don wijn lang te laten liggen op de zoogenaamde inoiT, die gedeeltelijk nog van \'t persen is achter gebleven, maar ook voor een deel bij het gisten ontstaat. Dit verhoogde de kracht van don wijn, on bet wordt nog gedaan. Wanneer dan later do eerste opbrnising voorbij was en nog slechts eene langzame en stille gisting te wachlon, werd de wijn van den droessern afgegoten en in andere zakken bewaard.

Ib\'t kon gebonron, dat zelfs sterke wijnzakken barstten, vooral wanneer zij op reis aan eeiu\' groote bittc waren bloot gesteld. Zoo was het. naar hun verba,\'tl, aan do (libeunieton gegaan, die zich bij Jozua aantni\'ldden als inwoners van oen ver gelegen land, en daardoor zich en hunne stad spaarden. Zij hadden versch gebakken brood mode genomen, en nu was het dniog on beschimmeld: dc lederen wijnzakken waivn nieuw, en ziet! nu zijn ze gescheurd, gelijk ook kloederen en schoencn oud gewnrdon zijn van de lange reis. (Jozua !l ; 1-, 1\'i.) Op zich zelf znlJen storki\' lederen zakken niet, even als sandalen en mantels, van zulk eo(lë reis verslijten. Van daar, dat van geenc watoiv.akkon gesproken wordt, schoon nog ilieer noodig \\om- den reiziger; on dat oidlt; niet van oude en versleten, maar van gebarsten huiden sprake is.

Ib\'t was dus in \'t geheel geen zeldzaam geval, waarop Jezus hier doelt; en wel. niet in den vorm van een verhaal, maar van eene spreuk, eene algemeen erkende waarheid, hij na een axioma: -leis dat van zelf spreekt.

Niemand doet nieuw011 wijn op oude lederzakken. Dit was een algemeenc regel op de wijnbergen, waar voor het eerst de wijn werd opgelegd; en geen wijngaardenier zou wel zoo dom wezen, om van dien regel af te wijken. En waarom niet? Om de zeer eenvoudige reden, dat die huiden reeds lang hunne taaiheid en rekbaarheid verloren hebben, \'t Is hard leer geworden, en geeft niets mee. Zijn zo dus luehtdigt gesloten, en begint de druivensap krachtig te gisten, zoo kunnen zij daaraan geen\' weerstand bieden. Zij barsten, en liet een met het ander gaat verloren. IJc zakken zijn bedorven en de wijn is uitgestort. Maar nieuwen wijn moet men i n n i e u w e z a k k en doen, en z ij w o r d en beide z a in e n b 0-h ou den.

Maar heeft de wijn lang genoeg op don droessem gelegen, en is het eerste gistings-proces atgeloopen, dan kan men hem veilig in oude lederen zakken, mits die nog sterk genoeg zijn, overgieten.

Een ander beeld stelt Jezus hier tegenover. Dit komt meer voor, en wij kunnen het »quot;1 parallellisme der Gelijkenissenquot; noemen; even als dit in de poözij der Hebreen gebruikelijk is. De oene spreuk of beeldspraak heldert de andere op, of bevestigt die; beschouwt ook wel dezelfde waarheid van eene andere zijde. Zoo zijn bij voorbeeld de (iclijkenisscn van Zuurdeeg en Mosterdzaad parallel, die van Schat en Parel, van Oorlog en Torenbouw.

Tegenover hot dwaze en in een wijnland ondenkbare, dat men den wijn, die nog gisten moet, op oude zakken zou doen, stelt Jezus het zetten van oen nieuwe lap op een oud kleed.

De kloeding der oude Israëlieten was doorgaans eenvoudig, zoo als mig. in hot dagelijkscb leven ten minste, die der Oosterlingen, \'t Voornaamste en onmisbare gewaad is de mantel, doorgaans van eene bruine wollen stof, een soort van laken. Nadat dit geweven was, werd het door den voller gekaard en gewasschen, en ondeigin^ dan zijn eerste krimp, Maar even als bij ons ligte wollen stoffen, bleef bet ook later nog krimpen, tot dit zijn eind bereikt had, en \'t kleed nu verder zoo bleef. Dit schaadde bij den wijden mantel niet, daar quot;t alleen een vierkant stuk is, zonder fatsoen, op den dag als een kleed opgeschort en des nachts als ooi; deken omgeslagen. Kwam er 1111 door \'t veelvuldig gebruik, ongebaande wegen en doornstruiken, eene scheur in zulk een\' mantel, dan werd er eenvoudig een stuk boven op gezet, en de arme vooral schaamde zich zijn\' gelapten mantel niet.

Maar wat gebeurt er nu, wanneer men op \'t oude kleed, dat reeds lang hot krimpen verleerd heeft, een stuk nieuwe stof naait? Al past liet goed, zoo zal het weldra krimpen en te klein worden; en is\'t dan stevig er in genaaid, dan scheurt hot de oude en zwakkere stof, en eene ergere scheur ontstaat. Zoo liehben het Mattheiis en Markus, en hunne voorstelling is eenvoudig en natuurlijk. Die van Lukas is minder juist. Maar zulke bijzonderheden kan do lezer, die er belang in stelt, in de Evangeliën zelve, of anders in mijn uitvoeriger werk over do Gelijkenissen vinden.

Van meer belang is liet, de bedoeling van Jezus met deze (Gelijkenissen te kennen. Wie dacht, dat zij niet anders beteekenden dan »Oud bij oud en nieuw bij nieuw; anders past het niet;quot; of, gelijk men wel eens zegt (lelijk zoekt gelijk,quot; zou al zeer oppervlakkig oordeelen. \'t Gaat ook niet altijd door. Een oud man niiift- wel een\' nieuwen en sterken stok hebben, en een jeugdig reiziger een\' ouden gids. Ouk is Jezus niet gewoon, zulke raadsels daar heen te werpen, opdat ieder op zijne wijze de oplossing beproeve en die misschien verre van hem zoeke. Integendeel, als de echte volksleeraar heeft hij altijd zijne eerste bedoeling in den kring, waarin hij spreekt, al strekt dat doel zich dan ook verder uit. De geheele onigovrng van Jezus moet ons van zijn onderwijs de sleutel zijn, en zoo mogelijk, moeten wij dien in den zamenhang trachten te vinden. Het zondigen tegen dezen eenvoudi-gen en mituurlijken regel heeft tot talloos vele mislukte uitleggingen aanleiding gegeven, die alleen van vernuft getuigen, maar \'t éóne noodige missen : de waarheid.

Zien wij dus, of wij uit den zamenhang niet den eenvoudigen en natuurlijken zin dezer dubbele beeldspraak kunnen opmaken.

Hij al de drie Evangelisten (Johannes telt natuurlijk niet mede) is die zamenhang dezelfde, en schetst ons Jezus\' vrijere denkwijs tegenover de bekrompenheid der Farizeën. Morst zien wij hem eenquot; tollenaar (Mattheiis of Levi) roepen tot zijnquot; volgeling. Deze rigt een\' grooten maaltijd tot afscheid aan, waar natuurlijk vele tollenaren en dergelijken aanzaten, en onder dezen ook de Ileer. Dit ergert de Farizeën, die hier niet mede willen binnen gaan. \'t Zou hen verontreinigen! En daar zij quot;t Jezus zelf niet kunnen of willen vragen, spreken zij er zijne discipelen over aan, die ook, al is quot;t misschien met eenigen schroom, mede gegeten hebben. Maar Jezus, dit hoo-rende, zegt: Niet de gezonden hebben den medicijn-

meester noodig, maar de kranken. Ik bon niet pokomen, om rogtvaardigon to roepen, maar zondaars tot hekcoring.quot; —• Dachten de Parizeen, dat het Godsrijk om hnnnent wil kwam, dat zij regt haddon, om liet eerst daartoe geroepen te worden en daarin to hoerschen, terwijl tollenaars en zondaren, als weerspannig aan do wet, zonden worden uitgeworpen, geheel anders begrijpt Jezus zijne zending.

Hierop volgt nu eene vraag betreffende liet vasten. Het kan zijn, dut die torstend daarop gedaan is. maar ook, dat Mattheüs, toen hij Jezus\' woorden opteekende, vond, dat zij hierbij behoorden. als getuigende van den eigen\' geest.

De vragers waren discipelen van Johannes don Deeper, die zich nog niet bij Jezus gevoegd hadden, maar hun\' eersten meester getrouw bleven, wiens levenswijs meer met hunne Joodsche denkbeelden strookte. Hoe gestreng en sober reeds zijn woestijnleven was, hij nam nog bovendien de Farizeesche vasten waar. Eiken donderdag en maandag aten zij niet vóór het ondergaan der zon. De Mozaïsche wet kont deze vastendagen niet; maar do schrittgcleerden hadden ze ingevoerd, als een aandenken aan de dagen, waarop Mozes don Sinaï beklom en daarvan afdaalde. Het behoorde dus tot de vergoding der wet; de overleveringen, waarvan Jezus zeide, dat het slechts inzettingen van menschon waren.

Ziende, dat Jezus\' discipelen eiken dag aten en dronken, — schoon zeker niet op den groeten verzoendag, vroegen eenige Johannes-leerlingen aan Jezus, waarom zijne discipelen niet, even als zij, deze vastendagen onderhielden. Het antwoord van .lezus is: Bruiloftskinderen vasten niet, zoo lang de bruidogoni bij hen is. Wanneer hij van hen zal weg genomen zijn, dan zullen zij vasten!quot; Van een verdienstelijk werk, zoo als liet naar de toenmalige voorstelling dor Joden was, en later in de Christelijke kerk up nieuw is geworden, wordt zoo doende het vasten weder de natuurlijke uitdrukking van droefheid en rouw

En nu volgt, als in óénen adem: Niemand zet een nieuwe lap op (Mm oud kleed, of doet nieuwen wijn in oude zakken.quot;

Spreekt het nu niet van zelf, dat het oude in beide heelden slaat op do vormen, waarin de Farizoën do godsdienst kleedden ; als hot oude kleed, dat maar hersten zou door voreeniging met \'t nieuwe, de stijf geworden huiden, die den nieuwen, gistenden wijn niet konden be-

waren? — Hot evangelie is het nieuwe. Hot zon niot, als een nieuwe Jap. in het oude en voroudordo Jodendom worden ingevoegd, \'t Zou zioii daarin niet schikken, het door zijne nog levende werking scheuren , en zoo niets goeds er van te rogt komen, \'t Moest even min in de vormen gekneld worden, waaraan de oude wereld gewoon was: want het zou die toch doen barsten. Een nieuw beginsel, dat der vrijheid van de kinderen Gods, der dienst in geest en waarheid, had nieuwe vormen noodig, die zich voegen konden naar zijne gistende werking, elders door het zuurdeeg uitgedrukt.

Jezus keurt dus allerminst de Mozaïsche wet af, die hij nimmer bestreed, al sprak l\'ij van hare uitwendige vormen zelden. Hij berispt zelfs de Farizeesche vasten niet, en wil het allerminst in Johannes afkeuren, dat die hen daarin navolgde. Men boetgezant mogt wel treurdagen houden en aanbevelen. Maar die oude vormen, vooral in zoo verre zij enkel vormen waren, pasten niet hij zijne loer. Brui-loftskinderen vasten niot. En doen zij het later, dan zal quot;t niet op maandag en donderdag wezen, als eeno (lode toegerekende boete, maar dag aan dag, tot de Bruidegom bun wordt terug geschonken, de dood in opstanding overga.

liitkus heeft hier nog een bijvoegsel, dat wij geestig zouden noemen, als deze benaming bij uitzondering op \'s Heilands woorden paste, die alle geest en leven zijn. En niemand, die ouden wijn drinkt, begeert terstond nieuwen: want hij zegt: »De oude is boter.quot; Was do nieuwe wijn van Palestina zoeter en zachter, krachtiger en schorper was de smaak van den ouden, die lang op den droessem gelegen had. Natuurlijk dat hij, die aan dien prikkelenden smaak gewoon was, niet terstond aan \'t nieuwe gewas van het loofhuttenfeest de voorkeur gaf. Daarom verwondert Jezus zich niet, wanneer nog zoo velen aan liet oude hangen, en zijne leer te zacht en te vrij vinden.

Zoo kon de Heiland zijnen voorganger in zijne vuile eer laten, en veroordeelde diens discipelen niet, al konden zij met hem zich nog niet geheel vereonigen. Onder al die van vrouwen geboren zijn,quot; sprak hij later: is geen profeet opgestaan grooter dan .Johannes de Doop er, maar de minste in \'t koningrijk der lie ine Ion is meer dan hij, verstaat beter den aard van dat nieuwe Godsrijk.quot;

standpunt van haron Moestor te verheffen. Nog vijf en twintig Jaren na de uitstorting des Heiligen Geestes waren allen, die geloofden te Jeruzalem, groote ij vera ars voor de wet. Ja! het verschilde niet veel, of het ware op eene scheuring der jeugdige kerk nitgeloopen. Maar de vrije geest van Paulns, te vrijer omdat hij in zijn vroeger loven het Farizeïsme zoo door en door had loeren kennen, overwon ten laatste allen tegenstand. Na do verwoesting van Jeruzalem werden de oude vormen aan liet -jodendom overgelaten. En nog bewaart dit getrouw zijnquot; ouden wijn in de oude zakken, die or dan ook voor berekend zijn, en houdt vol: De oude is boter!

Toch waren er altijd nog, die \'t geloof in Jezus als den Christus met hunne overgeleverde Joodsche gebruiken vereenigden. Maar meer en meer van de algemeene kerk vervreemd, en ten laatste als ketters door haar uitgestooten, kwijnden die Ebionieten of Nazareners in do tweede en derde eeuw weg. Vergeefs haddon zij een nieuwen lap op quot;t oude kleed gezet, den nieuwen wijn in hunne oude wijnzakken gedaan. Het oen was met het ander bedorven en verloren gegaan.

Staat in do vrijheid, zoo roept Paul us de Joodsche Christenen van zijnen tijd toe: — waarmede Christus n heeft vrij gemaakt, en laat geen ander juk der dienstbaarheid u opleggen ! (Kol. ö: 1.) Heiaas! wat zon l\'auhi.^ zoggen, wanneer hij uit zijn graf kon opstaan, als boetprediker voor do Christelijke Kerk van later eeuwen? Toen onmondige volken moesten worden opgevoed tot het (\'hrislendom, hoeft men daartoe weder de vormen aan quot;t Jodendom en Heidendom ontleend; in priesterstand en kerkpraal en vreemde talen, in afgepaste gebeden en vasten, en ten laatste, in eene seliepselvergoding, die te kort doet aan de eer van den eenigen God en Zaligmaker, de heeiiijkheid der kerk gezoeht, In (lagen van diepe onkunde kunnen deze vormen, als eene zekere dressuur. oen tuchtmeester tot Gliristus, zoo als Paulns van de wet zeide, hun nut hebben geluid. Het zijn dan ook niet zoo zeer die vormen zelve, maar de vermeende onfeilbaarheid, waarmede de Katholijke Kerk ze handhaaft, waardoor der Christenheid eene onberekenbare schade is toegebragt. Waar de nieuwe wijn gaat gisten, verbreekt zij de oude lederzakken, en de wijn zelf wordt uitgestort en gaat verloren. Dit is in korte woorden de gesehiedenis van eiken Katholijken Staal in onze eeuw : een strijd zonder overwinning, eene krisis zon-

dor oplossing. Waar do s\'^y(lst ^van \'t vrije onderzoek doordringt en \'t blind geloof do oogen opent, daar wendt de meer ontwikkelde zich af van die spijs- en vastcnlijst, in de kerk opgehangen, van de afgepaste gebeden en vormen zonder geest. Maar dan gaat doorgaans ook mot den vorm do geest en quot;t wezen des Christendoms te loor: de kostbare wijn met de oude zakken. En van het ongeloof wendt men zich weder tot het bijgeloof, zoo als onlangs een edel voorvechter van het echte liberalisme in Frankrijk zeide: »Ontneem het volk allo godsdienst, aan don eersten bedelmonnik, die \'t vrede voor zijn hart belooft, zal \'t zich overgeven.quot;

Ook de protestanten zijn aan dit beginsel niet altijd getrouw ge-bloven. Gelasterd en vervolgd door de heerschende Eoomsche kerk, hebben zij in hunne geloofsbelijdenissen en de inrigting van gemeente en oeredienst, zich uitgesproken en te gelijk verdedigd. Daar nu eenmaal do geest niet buiten den vorm bestaat, zoo min als de wijn zonder eenig vat, waren deze vormen voor Imnnen tijd berekend en goed. Maar nu nog, nu do vrijheid volk en genioente doordringt, dat verouderde te willen vast honden en \'t gezag daarvan te handhaven, is een onbegonnen werk, al wordt het in onzen tijd nog zoo krachtig aangevat, omdat velen, verschrikt door de teekonen dfs tijds, zeggen: \'t Oude is beter!quot;

Wij moeten de vrijliHd aanvaarden, niettegenstaande de dwalingen en uitspattingen, die er onafscheidelijk van zijn; maar ook alleen do vrijheid, waarmede Christus ons heeft vrij gemaakt. Ken ander juk van dienstbaarheid, een nieuw en vermomd katholijk kerkgezag mogen wij ons niet laten opleggen. De nieuwe wijn doet gedurig weder de oude zakken barsten, en hij velen wordt do wijn zelf uitgestort en gaat voor hen verloren. Laat de vormen vrij en rekbaar zijn, de belijdenis do natuurlijko uitdrukking van uw eigen Christendom. Waar \'t groote beginsel in de harten is ingestort, daar zal het wol doorgisten. en \'t godsdienstig leven zich eigen vormen scheppen. Aan de kerk kan men wanhopen, — schoon ik \'t niet doe; maar aan het evangelie, den geest des levens in de vernieuwde menschheid te wanhopen, dat zou heiligschennis wezen.

Doch zoo als Jezus hen verdroeg, die aan den ouden wijn altijd nog de voorkeur gaven , zoo moeten wij van hem verdraagzaamheid loeren, ook omtrent hen, die nog altijd aan het oude hangen. Eer-

bicdwaardig is zelfs lt;lic geiiecUtiieid, wanneer zij voortkomt uit eeno kindorlijkc piëteit, omdat vader en moeder in dat geloof zijn gestorven, 7.66 hebben gebeden en gezongen. Zon \'t Imn dan scbaden ?

Verdraagzaamheid omtrent anderen, zoo wel die \'t nieuwe drijven, ais die aan quot;t onde hangen, leeren wij best door onverdraagzaam te zijn omtrent ons zeiven. Niet in de hitte van den strijd is \'t de feste plaats voor kalme zelfbeproeving. (Jok in ons, zoo wel als in geheel de kerk, moet het nieuwe en vrije beginsel van hot evangelie doordringen, gisten, alles vernieuwen. Al is \'t niet de eerste bedoeling der Gelijkenis, wij kunnen baar ook toepassen op het oude in ons, den natuurlijken en zinnelijken menseh, die alleen zich zeiven zoekt. Ook hierin moet het, — al heebton wij niet aan een\'juisten tijd van bekeering of wedergeboorte, —voor iederen Christen wezen : Het oude is voorbij gegaan; \'t is alles nieuw geworden. Geen gedeeltelijke verbetering: de nieuwe lap op quot;t oude kleed, (ieen schikken van quot;t christelijk leven naar dat eoner ijdele wereld: de nieuwe wijn in oude zakken. Ook wij zijn, als eene nieuwe schepping Gods, in Christus herschapen tot alle goede werken.

Dan zal de vrije ontwikkeling van den christelijken geest even min door do vormen dei\' godsdienst belemmerd worden, als de groei van \'t kind door het luchtig kleed. En wij zullen ons niet ergeren, wanneer wij in die kerkelijke vormen even veel verschil opmerken, als in de klecderdragt van menschen en volken. Is hier op aarde alles aan zekere vormen gebonden, eens zal het oude en nieuwe beide, waarover hier de mensehen twisten, den gezaligd en afvallen, als de Klins-mantel bij zijne hemelvaart; en de gemeente zonder vlek of rimpel, die de Zoon den Vader zal voorstellen, hier telkens vernieuwd in haren vorm en verjongd in levenskracht, zal die vormen alle op aarde achterlaten , gelijk de vlinder klapwiekend \'t verdorde en gescheurde kleed der rups achterlaat in het stof.

Wij vei\'ljitcn dim nu akkor en wijnhiTg, ojn ook niet het herdersleven kennis te maken; en wel \'t eerst naar eene allegorie in \'tEvangelie van Johannes, die meer inif;- dan de Ware Wijnstokquot; tot den vorm der gewone Gelijkenissen nadert. Om dit te doen in liet oog vallen, moeten wij eehter eenige uitweiding en herhaling overslaan, die in den stijl ligt van Joluinncs, mnar niet oorspronkelijk van Jezus is.

W anneer illt; de uitspraken van den lleilaml bij Johanni\'s met die der vroegere Hvangelisten vergelijk, staat mij de goiulgraver van onzen tijd voor drn geest, die uit don hoekigen vorm der goudkorrels opmaakt, dat hij digter is bij den eigenlijken ader, dan waar de stroom dii¹ heeft afgerond. Passen wij die kritiek op de Evangeliën toe, dan vinden wij in het puntige en kernaehtige der gezegden van Jezus bet kenmerk hunner oorspronkelijkheid. Hij Johannes /ijn ze doorgaans meer afgerond, soms bijna verwaterd, maar daarom nog niet oneeht.

Maar wij keeren tot den herder terug. Om id de krneht dezer beeldspraak te gevoelen, moeten wij ons kunnen v erplaatsen in die landen, waar reeds van overoude tijden af do vrije herderstanimen omzwerven. Wal is bij ons de herder? Een arm, onbesebaafd man, die op de schrale heide voedsel voor zijne selmpen zoekt; meestal niet eens de zijne, maar alleen hom, als den scheper,quot; tor verzorging

toevertrouwd. Als wij hem daar gedachteloos drooinend zien staan, leunend op zijn schopje, of\' ul gaande iiem zijne kousen zien breijon, dat is de vrije herder van het Oosten niet! De herdershond alleen, die onvermoeid rond draaft, de trage schapen opjaagt en de afdwalende aanblaft of voorzigtig in de pootcn bijt, behoudt nog steeds het instinkt, dat hem tot een\' trouwen dienaar van zijnen meester en beschermer van het zwakkere gedierte bestemde. Er is in zijn rusteloos en toch vreedzaam en verstandig oog meer geest en leven dan in dat van den herder zelf.

Opmerkelijk is het, dat enkele bepaalde diersoorten van den aanvang af door den Schepper bestemd zijn, om het gezin van den menscli uit te breiden en in zijne behoeften te voorzien. Dat men nieuwe soorten ontdekke, oude en bekende veredele of elders acclimatere, nooit zal men paard en ezel, os en kameel als last- en trekdier vervangen , nooit vergoeding vinden voor het zuivel van ons rundvee of in de vlakten van \'t hooge noorden het leven mogelijk maken zonder rendieren. Nooit zal de menscb een\' anderen vriend zich kiezen in plaats van den trouwen hond, of in gebergte en wildernis zich eene kudde verzamelen zonder schapen en geiten. Al deze diersoorten gevoelen zich voor den mensch bestemd. hechten zich aan hein en onderkennen hem, dienen hem als een slaaf zijnen meester, maar vertrouwen dan ook onbepaald op zijne zorg.

Het schaap vooral, zoo gemakkelijk en goedig, zoo in alle opzigten nuttig voor den mensch, is tevens zóó weerloos, dat wij ons niet begrijpen, hoe het ooit in \'t wild heeft kunnen voort bestaan. De begerige wolf en beer, de bloeddorstige leeuw en tijger azen er oven zeer op, en zelfs gier en arend bespieden hoog uit de lucht zijne lammeren. i⁽]n de natuur gaf hun niets tot verdediging: geen sterke klaanwen of horens, geen scherpe tanden of stekels, zelfs niet de vlugheid, list of schuwheid, die anders het instinkt der zwakken zijn; en even min de groote vruchtbaarheid, die bij vele diersoorten tegen hot groot verlies opweegt, en waardoor het onmogelijk wordt, ze uit te roeijen. Rustig en vertrouwend weidt bet schaap op do bergen, als of de gouden eeuw reeds was aangebruken, waarin de wolf niet het lam vorkeeren zal, en do leenw stroo eten niet het rund. Dreigt er gevaar, zoo dringen de kudden zich angstig op elkander of verstrooijen zich zonder doel. tot de ovennagtige vijand geroofd en verslonden heeft, wat hem aanstond. Maar dit natuurlijk

gevoel vim zwakheid en gezelligheid tevens, doet het sehaap dan ook zoo gemakkelijk zicii heciiten uan den mensch. Xaar het bijbelsch verhaal belioofdc het niet eens t(.\' worden tam gemaakt, maar vergezelde den mensch uit het paradijs, of voegde zich terstond bij hem daar buiten, lieods Abel was een schaapherdor, en later vervaardigde Jai)al voor het eerst de tenten der zwervende herders. En na den zondvloed ging de aanbidding van den óénen waren God, die thans in drie takken do wereld omvat, van de tenten der herdervorsten uit.

Bekoorlijk is in die aartsvaderlijke geschiedenis hot beeld van het herdersleven geschetst. Onafhankelijk en vrij zwerft de Nomade de onafzienbare weiden rond, en vrede heerscht er in zijne tenten, tot in hoogen ouderdom. Zno loven nog, rustig en onveranderd, de No-inadenstamnii\'ii van het Oosten voort. En al moest Israël, om aan zijne bestemming te beantwoorden, later een landbouwend volk worden, het vergat nooit, dat het uit Abrahams herderstenten was voortgekomen. Zwierven de Xomaden niet meer door Kanaiin, nadat het aan de stammen was toebedeeld, talrijke kudden schapen weidden vooral in de hoogvlakte van Judea en \'t Over-jordaauwche, en de rijkste landbezitters of hiinno zonen schaamden zich niet, die te hoeden. Het deed dien stand eer aan, dat (iod David nam van de schaapskooijen, van achter de zogende schapen, om zijn volk .lakob te weiden. (I\'s. 78:70—72.) Zoo had reeds Homerus de Konitigen herders der volkenquot; genoemd. En dat David wel de goede herder was, bewijst zijn trouwe heldenmoed, als hij, alleen met zijnen slinger gewapend, eerst een\' leeuw en later een\' beer aanvalt en doodt, die zijne schapen wilden verscheuren.

Het beeld van den herder wordt daarom ook voor Israels Opper-koning niet te gering geacht. Bekend is het liefelijk scboone lied van David (I\'s. 23);

Een andere psalmdichter juicht: li ij is onze (rod, en wij zijn het volk zijner weide, de schapen zijner hand. (I\'s. 95.) En under velen maakt Jesaja van dit denkbeeld een treilend gebruik.

als hij zogt (II. 10:10, 11): Jehovah komt, on If ij zal zijne kudde weiden als een herder. Hij zal de lammeren in Zijne armen vergaderen en dragon in Zijnen schoot, en de zegende sehapen zal if. ij zachtkens leiden.

Maar die Opperherder van Israël, die aan dit volk zijne vurigste liefde, zijne teederste zorgen toewijdde, Hij had het opzigt en de zorg over zijne kudde aan mensehelijke herders toevertrouwd. Van daar in later dagen, toen priester en profeet zelfs afvallig werden, de hittere klagt over de ontrouwe herders en de belofte van den goeden herder, dien Jehovah eenmaal aan zijn volk geven zou. Zoo hij .le-remia (11. 23:1—5): »Wee den herders, die de schapen in ij-n e r w e i d c o m b rongen en verst r o o ij en,quot; s p r e e k t cl e Heer: »Nu zal Ik het overblijfsel mijner sehapen zelf vergaderen en in de kooi wed e rb r e nge n, en herders verwekken. Want ziet! de dagen komen, spreekt Jehovah, dat Davids rogtvaardige spruit koning zal zijn.quot; Tc gelijker tijd zegt Ezechiël (11.34: I (i): quot;Wee don herders van Israël, die zich zeiven weiden! Oijoethot vette, gij kleedt u met de wol, gij slagt het gemeste, en de schapen weidt gij niet. Het zwakke sterkt gij niet, en hot kranke hooit gij niet, en bet gebrpkene verbindt gij niet, on hot weggedrevene brengt gij niet weder, en hot verlorene zoekt gij niet op; maar gij heersebt over hen met stronghoid en hardigheid, dat mijne schapen oindoolen op de borgen. Eindelijk — om niet alles aan to balen, loze men nog do beeldspraak in hot Elfde Hoofdstuk van Zacharia, waar Jehovah zelf belooft, de mishandelde schapen te weiden. Liefde was de oono herderstaf, Eend ragt do andere; maar toon do door Hem gezonden herders ook ontrouw worden, verbrak Hij die beide.

Zoo komen wij tot de beeldspraak van den Zaligmaker. Verplaatste die van quot;t oudo Israël ons op do uitgestrekte hoogvlakten van Palestina. Jezus zag dikwijls do doorgaans kleinere kudden vim vreedzame schapen aan den avond naar de kooi terug koeren, onder de trouwe zorg van don border. .Maar oven als deromia en Kzoohiöl miste hij hij zijn volk die zorg dor wettige herders, en de schare overziende, word bij loot ontferming bewogen, djaar zij vermoeid en verstrooid waren, als schapen die goonen border hebben. En terwijl dit hom smartte, bad hij zijne roeping gelezen in

do profetie en gevoeld in zijn eigen hart, als gezonden tot de verlorene schapen van hot huis Israels.

En hij kon, aan die roeping gotrmnv, in vollen nadruk zeggen; Ik ben de goede Herder.quot; Naar den zanionhang bij Johannes zckle Jezus dit to Jeruzalem, nadat de genezing van den blind geborene bij de Farizeen zoo veel ergernis had gewekt, en zij hem, als sabhatselienner zochten verdacht te maken. Maar het is de vraag, ot dit verband geschiedkundig is.

Wanneer wij nu van dit beeld alle uitweidingen weglaten, en het meer in Jezus\' gewone spreekwijze terug brengen; dan beginnen wij met ons eene schaapskooi voor te stellen: niet eene stal of schuur, maar eenvoudig eene afgeschoten ruimte, die meer voor do veiligheid dient clan tegen de koude. Een deurwachter overnacht er in. Wie nu door den eenigen ingang niet binnenkomt, maar van elders, over den muur of de heining hoen, inklimt, hij komt mot geen goed doel \'t Is een dief, een roover. Maar de man, die door de deur ingaat, deze is d e herder der schapen. Hij klopt, on terstond doet hem do deurwachter open. Hij spreekt, en terstond hooren on herkennen de schapen zijne stem. Eu hij roept zijne schapen bij name. — Ieder weet, dat de landlieden gaarne hunnen dieren namen geven, en dezen spoedig daaraan gewennen. Maar wie geen herder is, zou hot niet in do gedachte komen, tusschen do wollige en doorgaans effen gekleurde schapen zulk een onderscheid te zoeken. Celaatstrekken hebben de dieren niet, en kenbare teekenen do schapen het minst. Zij missen zelfs hot sprekend oog van den herdershond. Toch kont ze do herder uit een, gelijk de moeder bij Salome\'s eerste regt haar kind kende, zonder dat zij quot;teen ander toonen of bewijzen kon. quot;t Zijn ook zijne eigene schapen. Hij roept ze, maar niet, om ze één voor één naar buiten te brengen, quot;t Is veel eer zijn morgengroet. Die krank was ot kreupel in de laatste dagen, zogende schapen en lammeren, hij heeft voor ieder een woord. En daarna drijft hij ze uit. Dit woord is niet te sterk. Men kan de schapen niet naar buiten roepen, \'t Zijn zulke lijdelijke dieren, dat zij rustig iti de kooi zouden blijven liggen, althans de eerste morgenuren laten voorbij gaan, oer zij buiten kwamen. Met zachten dwang en door t geblaf van den altijd wakkeren hond moeten zij worden uitgedreven. Maar dan ook is er geen verder aandrijven noodig. De roover moet achter do schapen gaan, en ze

voort jiigcn. De hevdLT stelt zich aan \'t hoofd dei\' kuddo. Hij gaat voor, en zij volgen. Hij hooft nu on clan slechts do bekende stom nog eons te doon hooron. Zij vuIummi. Zelfs houden /ij zioh onder wog niet o[), al weidon zij in \'t voorbij gaan wat af. Zij gaan voort, tot hot eerst do herder stil staat. Het is of zij weten, dat deze alles in hun belang doet. Waar hij rust, is ruime on grazige weide, of stille, niet te sterk stroomende wateren. De solmpen doen dus wol, dat zij hem volgen. Maar een\' vreemde volgen zij niet. Voel eer, vroesachtig van natuur, vlieden zij van hom. omdat zij van eenquot; vreemde de stem niet kennen.

Op dit kalme tooneel van den vroegen morgen, tegenover de nachtelijke inbraak van den roover, volgt een ander tafereel en eene andere tegenstelling.

\'t Is vorder op den dag of liever nog tegen den avond, en de wolf komt. do natuurlijke vijand dor schapen, zoo sterk en zoo woédend, dat tegen 6ón enkele een goheele kudde zich niet verdedigen kan. De wolf komt, hongerig en bloeddorstig als altijd, en nu blijkt het, wie de man is, die de¹ schapen aanvoert, Is \'t do horder zelf, do eigenaar, of een huurling, oen daggelder, die dit werk om loon waarneemt? De schapen zien daar tusschen geen onderscheid. Zijn zij don huurling eenmaal gewend, zij volgen hem even trouw, en ook hij zorgt voor hen. Maar nu treedt hot onderscheid aan \'t licht.

Do h u u rlin g, w i e n do schapen niet eigen zijn, zoo dra hij den wolf ziet komen, — dus nog eer deze \'t vee heeft aangevallen, verlaat do schapen en vlugt, alleen op zelfbehoud bedacht. En de wolf grijpt ze, en verstrooit de schaliën. Gelijk dit vraatzuchtig dier gewoon is. hij verscheurt meer dan hij verslindt, vult regts en links do schapen aan, en met verlies van wie er in zijne klaauwen violen, verstrooijeii zich de schapen heinde ou ver. En do huurling vliedt, overmits hij een huurling is, en heeft geen zorg voor do schapen.

Maar is \'t de horder zelf, de goede herder, hij stelt zijn leven voor zijne schapen. Terwijl het weorlooze vee zoo angstig en vertrouwend zich om hem zamon dringt, kan hij niet vlugten. Zelfs tegenover don openquot; muil van \'i roofdier houdt de kudde stand, zoo lang do herder daar nog staat; en hij zou ze aan haar lot overlaten? Mi t ongelijke wapens zelfs en onzekere kans, waagt hij den gevaarlijken kamp. Moet hij in die worsteling bezwijken, liever dat.

dan een ontromvo liordor to zijn. A\'iilt hij bebloed neder, ook do wolf is doodolijk gewond, en geen schaap hoeft iiij verscheurd.

Hierbij Itchhi\'ii wij weder don jeugdigen David voor oogen, togen-ovec den leeuw. Heofis vóór hij hein ziet, doet het sidderen en angstig om hom dringen der schapon, do uitdrukking van hun natuurlijk instinkt, hem don vijand vermoeden. Daar komt hij uit \'t struikgewas to voorschijn, en kwispelstaart, tot den sprong gereed. Eer David het helotton kan, hooft de leeuw roods oen schaap besprongen en sleept het weg. Maar woedend snelde David quot;t roofdier na, rukte het schaap hem uit don invul, en toen hij nu togen hem zelf opstond, vatlc hij hem bij den haard en doodde hem. (1 Sam. 17 : 34, Hó.) Dat was wel de getrouwe en goede herder! Een sprekend bewijs, dat de schets van onzen Heer niet overdreven is.

»Ik ben de Goede Herder.quot; Met deze woorden begint de beeldspraak, en daardoor is quot;t oone Allegorie en goene eigenlijke Gelijkenis. Want bij deze laatste is de sleutel aan \'t eind te vinden. of moot gezocht worden door hom, dio ooren heeft om te boo ren; hier wordt bij reeds vooruit gegeven.

Jezus als de Goede Herder. Hierdoor onderscheidt hij zich van allen, zoo velen er vóór hem gekomen zijn. Het waren reuvers (daarom nog geene moordenaars, zoo als onze vertaling zegt). Zij kwamen om te stolen, te slagten, te verderven. Daarom hoorden de schapen beu niet, herkenden hunne stem niet. Van huurlingen wordt in do toepassing van quot;t beeld niet gesproken. Beidon hebben dit gemeen, dat zij, zoo als de profeet zegt, zich zelven weiden; alleen hun eigen voordeel zoeken, en geen liefde hebben voor hun vee. Men zou dit kunnen toepassen op sommigen, die reeds als Messias zich hadden opgeworpen, zoo als Theudas en anderen; maar liever zou ik het algemeen laten, en vooral ook de Farizuesche Schriftgeleerden niet vergeten, wie \'t moei¹ om de wol, dan om de schapen te doen was.

De goede Herder staat tegenover den dwazen, nietigen herder der profetie, even als de ware wijnstok tegenover de wilde druif. Mn als bewijs daarvoor: Mijne schapen booren mijne stem, en volgen mij.quot; Kn wit.\' zijn dat nu? Oppervlakkig zouden wij zeggen: al wie in Jezus gelooven,quot; zoo als doorgaans gele oven en volgen vereenigd of verwisseld wordt. Maar lezen wij naauwkeuriger, dan zien wij, dat dit toch niet geheel juist G. Want tot de ongeloo-

vige Joden zegt Jezus niet: »Oij zijt niet van mijne schapen: want gij gelooft niet,quot; maar juist omgekeerd; »0 ij gelooft niet: want gij zijt niet van mijne schapen.quot; Zoo als Jezus in ditzelfde Evangelie, in het hoogepriesteiiijk gebod, spreekt van do menschen, die Go des waren, en die de Vader hem uit de wereld tr e-geven had, zoo is \'t ook hier. De schapen van don goeden Herder zijn zij, die reeds de voorheseliiktlieid hebben om hem te volgen. \'t Is er even eens mede als mot Jezus\' betuiging voor Pilatus, dat zijn koningrijk bestond in dei\' waarheid getuigenis te geven, en die uit de waarheid is, — bij wie zij, al is \'t nog onbewust, het beginsel is van zijn leven, die hoort zijne stem.

Wij kunnen ons voorstellen, hoe die vaste overtuiging dezus moed en volharding gaf. De wereld mogt zieh dan vijandig tegenover hem stellen, hom overwinnen zelfs en juichen in hare zegepraal: geen nood! In die wereld verstrooid, niet allen kenbaar nog, leven zijne schapen. Zoo dra zij zijne stem hooren, is \'t of zij die al lang kennen. Zij zijn daardoor van zelf voorbestemd om hem te volgen. Nd e mand kan ze uit zijne hand rukken, omdat niemand ze rukken kan uit de hand zijns Vaders.

En dit oigendomsregt, om quot;t zoo eens te noemen, strekt zich verder uit dan over één volk en één geslacht. Ik heb nog andere schapen, die van dezen stal niet zijn. Die moet ik ook toebrengen, en quot;t zal zijn ééne kudde onder óénen h e r d o r.

Maar de Herder toont zich dan ook de goede, do ware herder te zijn. Hij komt om eigen voordeel niet, niet om de schapen te verderven, maar opdat zij het leven hebben en overvloed hebben. En waar quot;t noodig is. slelt hij zijn leven v oor zijne schapen. In Oethsemané, waar de wolfde schaapsvacht had afgeworpen, werd hot profetisch woord vervuld: Sla den herder, dat de schapen verstrooid worden.quot; En nu gaf Jezus voor hen zijn leven over, en zeide: Wanneer gij mij zoekt, laat dezen vrij henen gaan.quot; .Ia! ook in hoogei\' betoekonis stelde hij voor zijne schapen zijii leven, toen bij zich voor de zonde overgaf aan hot kruis, en quot;I Godsrijk slichtte in zijn bloed.

Dit beeld is, meer dan eenig ander, getrouw bewaard, zoo in het evangelie als later in de kerk, en zelfs overgebragt op hen, die Jezus in zijne plaats stelde, om zijne kudde te weiden. Zoo toen Petrus

door di\'ii \'•wrkti\' in zijne oer horsti\'ld \\vi rd met do opdrag\'t: Hood ni ij n ! srliapi\'ii, weid inijno I a in m e r o n !\'quot; Dezelfde apostel sprookt latei\' de opzieners der gemeente toe als herders, hen \\or-maii\'Mide, met een volvaardi^ gemoed en als voorbeelden der kudde, en niet om vuil g-ewin, de kudde Gods te weiden: want eertijds waren dezen dwalende schapen, maar nu zijn zij bekeerd tot den Herder en Opziener li ii n n e r ziel e n,

Ken somber gevoel maakt zich van ons meester, wanneer wij van die zoo eenvoudige en toch verhevene voorstelling uitgaande, de ge-sehiedenis der Christelijke Kerk op den voet volgen. Toen de opzieners kerkvorsten werden, en om vuil gewin dien hoogen post waarnamen, wat is er toen geworden van de kudde, die Christus hun te weiden gut\'? En toen men aan allerlei loorbopölingen en kerkvormen de gemeente bond, ook de onze, toen kon het niet meer ééne kudde onder éénen Herder blijven. Toch hooren nog uilen, die van zijne schapen zijn. zijne stom en volgen hem; en zien met verlangen en weemoed uit naar den tijd, wanneer de Herdér zelf al de zijnen herecnigen zal.

Ten besluite de zegenbede van een apostolisch schrijver tot al mijne lezers: De Crod des vredes, die don grOoten Horder dor schapen door het bloed des Xieuwoa Testaments uit de d oo den heeft w ede rg eb ragt, vol make u, werkende in n hetgeen voor Hem \\v e I be h a ge I ij k is door .1 ezus Christus, wien zij de heerlijkheid in alle een wig hei dl

Nog eens komen wij op het herdersleven terug. Het bepaalde zich, nadat de .Nomaden-stainnien in een landbouwend volk waren overgegaan, hooldzakelijl? tot de seliapen. De groot(.\' kiiddi\'ii van hoornvee, van ezels en kanicelen uit t Hoek Job, ontmoeten wij in later\' tijd niet nicer; hoogstens nog de geiten; maar altijd en overal de schapen, die ook voor quot;t paaschfeest werden aangctbkt, en nog door de Joden, wie t naar de wet gekeurde rundvee te duur is , veel worden gegeten; — waarbij men ook de wol niet vergote. bij de onbekendheid van katoen en zijde en de duurte van \'t linnen, in de oudheid de alge-meene dragt.

Maar de herder van .le/u^ tijd was geen herdervorst meer. Do zeven duizend seliapen van .lob ui\' de drie duizend van Nabal zon men er niet ligt meer gevonden hebben, als mogelijk nog aan de grenzen van \'t Overjordaansehe, vroeger de woonplaats van Harzilhiï en zijne vrienden , rijk genoeg om David en de zijnen te onderhouden.

Maar Jezus verkeerde doorgaans in \'t meer volkrijke gedeelte van zijn vaderland. Kn daar zag men eer den herder van honderd schapen, dien wij hier onlmoeten, eenquot; man uit den stillm en degelijken burgerstand, waaronder Jezus quot;t liefst omging, gelijk hij er in was opgevoed.

Wanneer wij dien herder vinden in de woestijn, dan maakt men zich daarvan ligt eene verkeerde voorstelling, als van eene akelige wildernis ol eindelooze zandvlakte, door wild gedierle onveilig. 1\'a-

IcstiiKi was in d\'u\'ii tijd ili.u\'f bovollct, maar nog altoos waren or rots-aclitigo oorden of hoo^ore zaudvlaktrii. vour di\'ii korcntoidt inlndor geschikt, maar daarom niet voor \'t vee. Na den regen bloeide zelfs de wildernis, im ontleenen daaraan de Uebreouwsche dichters menige beeldspraak, zoo als ook de hedendaagsehe reizigers haar prijzen. Iedere grond, die niet onder de ploeg gehouden werd en geen vaste bewoners had, heette bij de Joelen wo es t ij n. Ook in ons land zouden zij de uitgebreide heidevelden, waar nog de schapen grazen, zoo wel als de helling dei duinen woestyn genoemd hebben.

Nu vergezellen wij dan den man, die honderd schapen heeft. Ze zijn zijn eigendom, en hij is niet de gehuurde scheeper, in dehoogere gewesten van ons vaderland. Ze verstaan elkander, hij en zijne schapen; en hoe innig in het stille natuurleven die betrekking wordt tusscheu mensch en dier, weet ieder, die buiten gewoond heeft. De boer spreekt met zijn vee, en het verstaat hem. Hij heeft er de meeste zorg voor. In brand of overstrooming denkt hij er het eerst aan. Menschcn redden zich zelf, maar niet het onnoozele vee.

Die hulpeloosheid is in niet één beest zoo iu quot;t oog vallend als bij hot schaap, en daarom hecht dit \'t meest. Aandoenlijk is in de bekende Parabel van Nathan de liefde van den arme tot zijn eenig ooilam, dat eet van zijne bete en drinkt uit zijn\' beker en slaapt in zijnen schoot: want \'t is hem als eene dochter. En ook waar de schapen meer zijn, daar leidt de herder langzaam en voorzigtig de pas zogende en draagt de lammeren i n z ij n e n s c h o o t.

Zoo zorgt ook onze herder, en toch dwaalt er één schaap af. Hij twijfelt , hij telt: daar zijn er maar negen en negentig, quot;t Honderdste is, voor het oogenblik althans, verloren. Met toefde te lang op eene grazige weide, liet door smakelijke distels langs den weg zich ophouden, of vlugtte voor een ingebeeld gevaar, terwijl toch de lier-der nabij was; en zelfs de trouwe hond heeft \'t niet bemerkt. Bon schaap behoeft ook maar etui weinig van de kudde verwijderd te zijn , niet eens heel ver, om don weg niet meer te weten, quot;t Arme heest ziet de andere schapen niet meer en quot;t hoort de stem des herders niet. \'t Is als of het gevoelt, dat quot;t door eigen schuld is, en nu gaat \'t in zijnen angst juist den verkeerden weg op en dwaalt al verder, tot het eindelijk vermoeid en aamechtig neérzijgt.

waarvan Ezocliiël klaagt: IFrt w e o d re v r n c I) i\' c n g t gij niet wcdor, 011 li o t \\erl()n\'no zoekt gij niet op.quot; Neen! hij heeft hart voor zijne schapon, en besluit terstond, het verlorene op te zoeken. Hij doet het. en laat de negen en negentig aehter in de woestijn. Xatmirlijk, denkt gij. onder het opzigt zijner knechten ; en ik herinner mij zelf\', dat ik bij \'t behandelen dezer Gelijkenis er dit wel cons heb tussehon geschoven. Maar to onregt. Wij bederven ligt dio beelden naar quot;t leven, door zo te willen bijselnlderen. Ken herder van Imnderd schapen heeft geenquot; kneeht bij zich, niet anders dan den herdershond; en \'t is de \\ raag, of hij dien bij \'t opsporen missen kan. Anders wordt deze zoo lang de herder, en hondt do luidde bij een, dat er misschien niet meer verloren dan gewonnen worde. Ook kunnen wij. als Mattheiis schrijft, dat de herder de negen en negentig van zich aflaat gaan op de bergen, ons eene veilige valei verbeelden. Doch niet die zorg is de hoofdtrek der (ielijkenis; zij wordt, hoe natuurlijk andeis, geheel voorbijgezien. Alleen aan quot;t verlorene denkt de herder. Hij klaagt zijnquot; nood aan wie hij ontmoeten mogt. Ilij keert den ganschen langen weg terug, en volgt het spoor dat er af leidt, tot hij quot;t verlorene vindt.

Kn het geluk dient hom. Hij vindt het, niet nieer dwalende, maar neer gezegen, als in stille wanhoop overgegeven aan zijn lot. Kn verblijd zijnde, legt de herder het op zijne schouders. Waartoe dat? Kr staat wel elders, dat de herder de lamineren, die nog met de kudden niet mede kunnen loopen, draagt in zijnen schoot; maar een schaap te dragon, is geono kleinigheid, vooral als quot;t ver is en men hot dier geen pijn wil doen. \'t is immers ook niet noodig? is het boost maar een weinig uitgerust, zoo kan do herder het, ten minste wanneer quot;t hem niet volgen wil, terug drijven naar do kudde.

Hier lieten mij mijne geloerde uitleggers in den stock. Want al zeiden ze mij nog zoo veel van eene vergevensgezindheid, die de afdwaling niet toerekent. \'I arme dier niet kastijdt of met slagen vóór zich uitdrijft, maai\' quot;t veel eer den weg gemakkelijk maakt door het (e dragen, zoo als eene moeder haar verdwaald kind zou doen: dit alles moge zoo zijn, maar .lezus zon dan toch in dozen éónon trok buiten of boven do natuur zijn gegaan, en dat zijn wij van hom niet gewoon.

Kindolijk hielp mij oen Drenthsche boerenknaap, die bij ondervinding wist, wat al die geleerden niet wisten. Het was, \'t zal er nu ook

wol aiKlors zijn, op eono Drontiische Inmi-tscliool, waar alles rogt aartsvaderlijk toeging. Was \'t al te heet in quot;t hek\'rompen sehool-gebouwtje, dan nam men boek en lei mede en vervolgde de les buiten , waar meesters hooiwagen of baggerbeugel al gereed stond, tegen dat het onderwijs der lieve jeugd was afgeloopen. En ging dit onderwijs niet ver, \'t \'was ten minste natuurlijk, on hot Bijhelseh onderrigt daarbij nog geene eontrabande. Ih-t was een scliilderachtig gozigt, die door het weer en den arbeid gebruinde onderwijzer, op een heuveltje tegen den voet van een\' ouden boom gezeten, en de kinderen in de schaduw op \'t gras. \'t Waren ook zijne schaapjes, maar geen honderd.

Om mij eene proeve te geven van zijn onderwijs, liet do meester een fiksch en vrijmoedig knaapje de (ielijkenis van \'t verloren schaap vertellen. Hij deed \'t goed, al was het dialekt mij vreemd. Ik kon hooron, dat hij de natuur voor \'t beeld rondom.zich had, en hij antwoordde te natuurlijker, nu ik hem de vrijheid gegeven had. geen hoog Hollandseh, maar up Drentlisebquot; te spreken. De meester deed \'t ook, en was daardoor zeker moer op zijn gemak.

Toen hij nu zoo ver gekomen was als wij daar even, vroeg de onderwijzer: Kn waorum, jong! dreeg de harder \'t op den scholder, \'t verloren sehaop?quot; Zonder bedenken antwoordde de knaap: i\'t Schaep was steès, master: kon nie laopon.quot;

Hn nu verhaalde mij de mecstei\' in goed Hollandseh, dat dit, werkelijk zoo is, Ijet afgedwaalde schaap, nadat het eenigen tijd rond gedoold hoeft, logt zich moedeloos neder. Al rigl gij het op, liet loopt niet meer, en zou zelfs met slagen niet voort te krijgen zijn. Het is steeds, staat waar \'t staat, en ligt waar \'t ligt. Hot herleeft eerst weder, wanneer liet op nieuw bij de kudde is ingelijfd. Toen verstond ik ook eene plaats hij Zacharia, mij nog door geen\' uitlegger goed verklaard, waardon dwazen, ontrouwen herder niet alleen verweten woi\'dt, dat hij \'t geen zou afdwalen niet zookt, en \'t verbrokene niet heelt, maar ook, dat hij het stil staande niet d r a a g t.

De natuur geett ons hier dan zelve het beeld van gehoelo verlatenheid en hulpeloosheid aan do hand; maar in den herder ook waarom \'t Jezus vooral te doen is, —- van angst over het verlorene en blijdschap van wie het terug vond.

En te huis komende, natuurlijk nadat hij \'t schaap hij de kudde heeft terug gebragt, en deze bezorgd voor den nacht, te

huis konicndo roept li ij do vriendc\'ii on do p-obiiron to za-m o ii. zoggondo tot lion: Woest blijde met mij: want ik heb mijn s oh aap gov nu don, dat verloren was.quot;

Matthoüs, die dit slot, zoo wel als hot dragon van \'t schaap, niet heeft, maar alleen \'l verliezen en terug vinden, met meer blijdsohap over het óóne dan over do negen en negentig, heeft deze Parabol in eene vorzfimoling van boelden, waarvan nodorigheid en zeltVerlooohe-ning do hoofdzin zijn. Vooral op de kinderen wordt daarbij gewezen, en gewaarschuwd, dat men toch do kleinen niet verachte. Dan volgt or, dat .lezos gekomen is. om hot verlorene te bohonden, en sluit hieraan zeer goed onze Gelijkenis. Maar als nu daarvan de slotsom is: A. 1 z o o is do wil niet uws Vaders, dat één vandeze kleinen verloren ga, begrijp ik den zamonhang niet meer. Kleinen en geringon zijn daarom nog goene afgedwaalden of verlorenen. En ik kan de godaclite niet van mij weren, dat Jlatllieiis, of lictor di\' (irieksche bewerker van zijn Kvangelie, bier wel spreuken van Jezus heeft lgt;ij een vorzaniold, maar don zamenliang en het eigenlijke doel dor (Jolijkeiiis niet hooft gevat.

A\\\'ij volgen dus liever Lukas. In zijn llvaiigelio \\ormon do drie Gelijkenissen van quot;t verlorene, schaap, penning on zoon, -een onnavolgbaar schoon geheel, waaraan niets is af of bij te doen, en waardoor wij tot het middelpunt van \'t evangelie en do edelste gevoelens van onzen Zaligmaker worden ingeleid.

Hot begin van \'t Hoofdstuk zegt, dat al de tollenaars en de zondaars tot hem naderden, om hem te hooren, en dat do Farizoën en de schriftgeleerden hierover iniirninreerden, vrij luide Inm ongenoegen te kennen gaven, zeggende: Deze ontvangt de zondaars en eet mot hen,quot;

Van de tollenaars zullen wij later nicer zeggen. Voor hot oogen-blik zij liet ons genoeg, dat liuiine levenswijs en hun audit don Ka-rizeeschon schriftgeleerden , zoo stipt op do uiterlijke wetten, een zeker regt schenen te geven, om hen tot de zondaren te rekenen: geboren Israëlieten, maar die niet naar do wet leefden, on daardoor zelfs niet ligte vrouwen en dergelijk gespuis worden gelijk gesteld.

De Farizoën hioldeii zich met zulke mensohen volstrekt niet op. Naar de strengste opvatting der Mozaïsche wet van rein en onrein, zon zelfs oono onsehllldige aanraking hen verontreinigen. Van daar

ilf opmerking van don Farizeër Simon, als de zondares Jezus\' voeten zalft: Indien deze een profeet ware, zou hij wel weten, hoe danige vrouw hem daar aanraakt, en dus natuurlijk de voeten terug trekken.quot;

Maar Jezus had geheel andere denkbeelden van zedelijke reinheid. Daar te Ivapernaüm, even als to Jerieho, een tolhuis was voor de inkomende regten, waren de tolbeambten niet zelden in do gelegenheid, zijn openbaar onderwijs te iiooren, en deden liet gaarne. Jezus weerde hen niet at\'; integendeel, hij ontving hen gaarne. Zelfs gebeurde het wol eens, zoo als hij de roeping van Mattheüs ot Levi, en naderhand hij /aeeheiis aan huis, dat Jezus zich aan hunne tafel neder zette, en zonder schroom gebruikte, wat tiaar werd voorgezet. l)it zal nog de wettische Jood bij zijne christen vrienden niet doen , zoo min als IVtrus, na zoo menige les, bij de heiden-christenen te Antiochië. Men moet met zulke ingewortelde vooroordeelen hebben omgegaan, om er de kracht van te kennen.

Jezusquot; gedrag wns dus voor een\' Rabbi ongehoord. Hij scheen wel de godsdienstwetten met opzet te tarten. En van daar dat de bittcrsten zijner tegenstanders uitstrooiden, dat quot;t hem slechts om een goed maal en goeden wijn te doen was: een vraat en ■wijnzuiper was hij, gemeenzame gastvriend van tollenaren en xoa-d aren.

1Ilt; geloof niet, dat de vijandschap nu reeds zóó hoog geklommen was. Veel eer stel ik mij \'t gebeurde voor in den eersten tijd, toen de Parizeen Jezus nog niet zoo geheel ongenegen waren, de besten althans. .Maar als zij hem in het huis van Mattheüs zagen ingaan, vroegen zij toch aan zijne discipelen: Waarom eet uw meester met tullena ren en zondaren?quot; Dezen schijnen met die vraag verlegen te zijn geweest: maar Jezus regtvaardigde zich met de schoone spreuk: Die gezond zijn, hebben den medicijnmeester niet van noode, maar die krank zijn.quot; Al waren zij nog zoo stipt op de wet der reinheid, zij zouden het den geneesheer wel niet ten kwade duiden, dat hij met besmettelijke zieken omging.

Hier untinoeten wij Jezus weder met do tollenaren en tegenover de larizeen. Maar daarom nog niet dezelfden: want zij waren door lu t gebecle -ind verspreid. De aanmerking is zoo geheel in hunnen geest, dat die wel overal moest gemaakt worden, al was de l\'arizee-sche geest \'t sterkst vertegenwoordigd te Jeruzalem. Er is. naar \'t

goon wo straks opmorkton, nog goon vijandige toon in do vraag, waarvan Jokus uitgaat: Wat dunkt u? wat inonsch is er ondor u, dio zoo niet zon doon ?quot; Kvon als Jezus elders vraagt, ot\' zij zolven, niettegenstaande luiiine strenge sabbatsloor, toeli oen seliaap niet hol-pen zouden, op sabbat in oen\' put gevallen.

Het hoofddenkbeeld in de drie Gelijkenissen is: do waarde van quot;t verlorene. Treffend hooft Luther dit uitgedrukt. \'t fs er oven eens moe gestold,quot; zegt hij: als met oeno moedor, die voel kinderen hooft. Die zijn haar allen iief, en niet gaarnez(ju zij er óón uitkiezen. Maar zoo dra het gebeurt, dat er één gaat liggen en krank wordt, daar maakt die krankheid het ondorseheid tnssehen één on allen, zoodat het zieke kind nu het lief-te is, en do moeder voor g(ien dor overigen zoo trouw zorgt. Wie nu de liefde naar die verzorging wilde hooor-deelen, die zou moeten zoggen: de moeder heeft alleen \'t kranke kind lief, en do gezonden niet.quot;

Even zoo is hot mot de bezorgdheid van don herder over \'t ééno sohaap, en zijne blijdschap als hij quot;t vindt. Hij is or zoo vol van, dat allen het weten moeten, en met hom blijde zijn. Ik zegge u. zoo besluit Jezus mot zekeren nadruk: dat er alzoo blijdschap zal zijn in den hemel over éénon zondaar, die zich bekeert, meer dan over negen en negentig regtvaard igen, die de bekeering niet van no ode hebben.quot;

Op dit gezegde komen wij nader terug, en zeggen nu alleen voor-loopig, dat wij regtvaardigen en zondaars geheel in den Joodsohon zin moeten opvatten: want als vulksloeraar sprak Jezus do taal van zijnen tijd. Had men dit altoos in \'t oog gehouden, men zou zich veel noodeloozen omslag hebben bespaard. Vorder hoeft men natuurlijk gevraagd, wie met den horder wordt bedoeld? Was een antwoord noodig, ik zou zeggen: ^!t kan, even als in beide volgende Gelijkenissen, niet anders dan God zijn. Wie iets verliest, diens eigendom is hot. Kn do verlorene, de zondaar, is bet eigendom van God. Wij zullen later, bij don Verlorenquot; Zoon zien, en kunnen \'t reeds hier opmerken, met welk oeno kiesühheid Jezus, zoo dra er van verrassing en vreugde sprake is, den hemel en de Engelen in do plaats van God steil. In do IIebreenwsche poezij ging hei aan, om aan Jehovah mi nscholijke hartstogtou toe te schrijvon : blijdschap zoo wel als toorn en berouw; do voorstolling, die Jezus van don Homel-sehen Vader geeft, is daartoe te rein en verheven. Daarom zou ik

zoo zo kor niet eons dui\'von zoggon: Do horder, dat is God;quot; want niet do poisoou is hot punt van vorgolijking, maar hot vorliozon on terug vinden.

Mot dat al ligt roods hierin Oon vorlun\'on donkboeld, dat don Fa-rizoi\'ti gohool vroonul was. \\^roor hen had do zondaar goono waardo. Hij bohoordo niot meer tot Gods uitvorkoron volk; was oon huiden, of\'stond daannodi\' althans golijk. Imi do hoidonon, van (iod vervloekt, bestonden immers ailoon ter wille dor Israëlieten, om hen te zogenen of te tuchtigen? Jezus, van tóllonaai\'s sprekende, laat vooreerst nog de heidenen rusten. Hij was nog alleen gezonden tot de verlorene schapen van quot;t huis Israels. Maar dan behoorden daartoe juist de tollenaars, als geboren Israëlieten, zoo als Jezus bij Zaccheüs zeide: lieden is dezen huize zaligheid geschied, mulo-maal ook deze oen zoon Abrahams is.quot;

Het dwalend schaap is meermalen het beeld der profetie, en God de Horder. Op Jezus als den goeden Herder, slaat deze Gelijkenis nog niet. Het waren niet zijne schapen geweest, die van de voorvaderlijke zeden afgedwaalde Israrlieten. Toch is het niet te vorwon-deden, dal de oude kerk dit beeld op haren Heiland toepaste. Heeds nir do tweede eeuw bcrigt ons Ti\'itullianns, dat op de kelk van hrt avondmaal de goede Herder met het viTloren schaap op den schouder stond afgebeeld. In de katakomben buiten Rome en op de Sarko-phagen der eerste; Ohristenon, ontmoeten wij het nog: soms Jezus met een paar schaapjes, die spelen aan zijne voeten, ot zittende bij zijne kudde, om uit te rusten; maar altijd komt dit beeld \'t meest van allen uit. Kn ook in onze (iezangen zouden wij niot gaarne het vers missen :

I\'lii hierniedo zouden wij van liet herdersleven kunnen atselieid neineit, indien er nog niet een derde beeld ware in liet Evangelie, dat de voorstelling van den goeden herder voltooit. Het is dat van Jezus\' toekomst en quot;t jongste gerigt, wanneer hij al de volken vóór zich stdlcn zal, en hij ze zal scheiden, gelijk de herder do schapen van do bokken scheldt.

Het was reeds in de aartsvaderlijke dagen niet vreemd, dat het kleine vee te zamen weidde: dus de geiten en bokken gezamenlijk met schapen en rammen. Eu waar dit niet geschiedde, daar werden soms bokken afgerigt, om aan \'t hoofd der kudde to gaan, en zoo de trage schapen aan te moedigen en te verdedigen. Wij vinden dit gebruik zoo wel in de heidensche oudheid, als bij de Hebreen, waar bij voorbeeld Joremia zegt (50:8): Vlied uit \'t midden van Ba bel! We est als de bokken, die vóór de kudde heen ga a n.quot;

Maar zoo zachtaardig en weerloos het schaap is, zoo onhandelbaar zijn de bokken. In eene uitvoerige beeldspraak bij Kzechiël (II. li-1) wordt hun verweten, niet alleen dat zij de zwakken verdringen en het eerst uit de bakken drinken, maar dat zij ook de schapen stoeten, do weide vertreden en het water troebel maken. Kon dat ongemak in \'t open veld, onder de hoede van herder en berdershoiid, gedragen worden, niet in de enge schaapskooi, die dooréén stootenden bok geheel zou in verwarring gebragt worden, de schapen verwond en do lammeren vertreden. Voor hen is de herder bezorgd. De bokken kunnen veilig buiten blijven en zich zeiven redden.

En vatten wij nu dit drietal te zamen, dan zien wij hier het beeld van den herder, — te morgen, middag en avond, voltooid. Ueods met de morgenschemering is hij opgestaan, en zocht zijne schapen op. Hij heeft slechts even te kloppen, en de deurwachter doet hem open. Zoo dra hij zijne schapen toespreekt, herkennen zij zijne stem en dringen zich om hem zamen, Gemakkelijk laten zij zich door hem naar buiten drijven, en volgen hem, wetende, dat hij hen naai\' grazige weiden brengt. Valt de erfelijke vijand der schapen, de wolf, er één aan, terstond is de herder gereed, het met gevaar van zijn eigen leven te redden. Beinerkt bij, dat er één is afgedwaald, hij heeft geen rust voor hij het heeft terug gebragt, al moet bij zelf den zwaren last torsehen. Kn komt hij quot;s avonds

mooclo to huis, hij vertrouwt den deurwachter nog de zorg voor den nacht niet, imuir phmtst zicli /clt\' aan don ingang^- der kooi, om te zorgen, dat geen stootende bok binnen ga. En nu eerst gaat hij vergenoegd naar huis, om de andere lierders iu zijne blijdschap over \'r verloren en terug gevonden schaap te doen doelen.

Ooen wonder, dat ten allen tijde dit liefelijk beeld van Gods ontferming en Jezus\' zondaarsliefde velen aantrok, en \'tons nog doet, al is dan \'t oorspronkelijk beeld van den Oosterschen herder onder ons geheel verbasterd. .Maar tegenover die zorgende en ontfermeucle liefde voor dr schapen, staat aan het eind het oordeel over de bokken, niet waardig, om in de schaapskooi to worden toegelaten. Helaas! dat zoo veie harde godgeleerden en heersclizuchtige kerkelijken, ook in onzen tijd, zoo veel meer van stootende bokken dan van gedweeë schapen hebben! Eerst als de goede, maar dan ook strenge Herder weder komt, zal \'t anders zijn.

Naar dat er overvloed van vee was in \'t Joodsche land, werd er niet zoo veel vloosch gegeten, als men denken zou. althans niet in gewone tijden en iu een burger gezin: want mon moet de weelderige dagen van Salonio\'s hot\'liouding niet tot een\' maatstitf nemen van het leven dei¹ Israëlieten. Oewoonljjlc bepaalde zich hot gebruik van vleesch tot de offermaaltijden, of werd alleen tot ontvang van gasten een geitenbokje geslagt, bij bijzonder feestelijke gelegenheden bet gemeste kalf.

Daarentegen was de viseb een goedkoop en dagolijkseh voedsel voor bet volk, waar ten minste gelegenheid was om die te vangen. In de woestijn betreurden zij de vissehen van don Xijl, en in Palestina vonden zij ten minste in de Jordaan en in quot;t (ralileesehe meer een goed visebwater terug. Want in de doode zontzet; kon die niet leven; en daar de Israëliett.\'ii geene zeevaarders waren, zoo waren zij ook even min daarop vissebers, en lezen wij slechts een enkele maal. dat door vreemden de zeeviseh te Jeruzalem word op de markt gebragt. Van de rivierviseh had zeker de \\\'isehpoort haren naam.

Vooral het (ïalileesehe moer of de Zee van Tiberias was voor de vissebers een onnitputtelijke bron. Wel was \'t weinig grooter dan vroegei\' ons Haaiieinmermeer en kleiner dan de Zuiderzee; maar

lt;1aiiriⁱnt(gt;g(\'ii wns liet zoo diop. dat ook wannoor alle beken uitdroogden (Mi de Jordaan slechts langzaam en traag voort vloeide, de viseh in meer dan honderd voeten diepte eene veilige toevlugt vond.

Men was gewoon, de viseh niet alleen vorsch te rotisten ol\' te braden, op gloeijende houtskolen, maar ook te droegen, na ze eerst gezouten te hebben, en zoo vuor huiselijk gebruik te verkoopen of op reis mede to nemen. In ééne der (ielykenissen van den Heer, vraagt een kind zijnen vader om een brood, een viseh of een ei, en noemt ■Iezus het eene ondenkbare wreedheid, wanneer de vader \'toen steen voor brood zou geven, een seborpioen voor een ei, of in plaats van den gedroogden viseh oen slang, verstijfd in haren winterslaap. Zoo waren ook Jezus\' discipelen gewoon, brooden en vissehen op de reis mede te nemen, en noemt Jezus zelf die, bij zijne verschijning aan de zee van Tiberias, een gewone toespijs, om bij zijn brood te eten. Tevens een bewijs, dat zc ook wel, even als bij ons aan zee, levend aan \'t strand werd verkocht: want ieder weet, hoe veel het waard is, ze verst dl to eten; en dan in dat warme land!

De visscherij, welkt.\' gewoonlijk op dit meer gedreven werd, was dus een goed bestaan voor velen. De familie van Zebedeiis bij voorbeeld , behoorde tot de gezeten en welvarende bewoners. De tweeërlei wijze, waarop thans nog tie viseh gevangen wordt, en die wij reeds op afbeeldingen van het overoude Egypte aantreften, waren ook in Palestina in gebruik: de angel en het net. Dij den eersten zal men zich de bijzonderheid herinneren, hoe Jezus aan Petrus gelastte naar de zee te gaan, daar het aas uit te werpen en zóó een\' viseh (i)) te halen, die de se,hatting voor hem en zijn\' discipel zou mede brengen. Het schijnt echter, dat tie hoekvissehcrij bij de Israëlieten slechts in \'t klein gedreven werd, en men in de schoepjes altijd netten gebruikte, terwijl do visschers aan land hun\' overigen tijd besteedden met die te zuiveren en te droogen, of te verstellen. Vertier zien wij uit tie twee verhalen van eene wonderdadige visehvangst (Luk. ■\'gt; en Joh. li 1) , dat zij gewoon waren, \'s avonds uit to gaan, en, soms niet twee of meer scneepjes, door te vissehen tot de morgenstond schemerde.

Van de vissehen zelve vinden wij in den Bijbel geene soorten opgenoemd. Men zou ze in het tegenwoordige Palestina moeten zoek en. waar zeker nog wel dezeltde soorten aanwezig zijn. liehalve het onderscheid tusschen reine (geschnbdo) en onreine, bij de wet aan-

g-ogovcn, (indcrscheulen de Kvsmgcliston alleen de kleinere viselijes, die men niet eens telde, en de greetere, die door hunne zwaarte en hunne kracht soms het net deden scheuren. Dit geschiedde Simon Petrus, toen hij nog visscher was, terwijl het later (Joh. 21 : 11) als eene bijzonderheid wordt opgemerkt, dat een net met 153 groote vis-schen ongeschonden aan land kwam; te gelukkiger, omdat quot;t nu geleende netten waren en niet moer Petrus\' eigendom. Want hij en zijn broeder Andreas hadden alles, ook \'t vischwant, verlaten om Jezus te volgen.

Van den vorm der netten kunnen wij alleen zeggen, dat er drie (Jriekscho woorden in quot;t Nieuwe Testament voorkomen, waarvan het eerste een algemeene naam is, \'t tweede een werpnet en het derde een trek net beteekciit. Ten minste de naam van het tweede, die overwerpen beteekent, schijnt te doelen op een kleiner net, zoo als nog wel eens wordt uitgeworpen, om de visschen, die binnen een\' bepaalden ronden kring zwemmen, in te sluiten. In mijne jeugd zag ik ilit dikwijls in mijne vaderstad, en er behoorde zoo wel kracht als handigheid toe, om hot uit te werpen. Hond en vlak op het water liggende, werd \'1 op eens door do looden kogels van den rand in de diepte zaam getrokken. Hij de ruime beteekonis van het woord werpen in \'t Orieksch durl\' ik dit echter niet voor vast bepalen, \'t Zou dok een kleiner troknet of schakel kunnen zijn.

Maar zeker wordt door hot laatste woord, dat alleen hier voorkomt. Con grooter net bedoeld.quot; En quot;t is opmerkelijk, dat zoo wel bij ons, als in Kngeland, en zeker ook wel elders, het eigen grioksche woord is bewaard gebleven. De mi ge n a of zegen is een groot net, waardoor eene bepaalde ruimte of ook wel geheel een vischwater wordt nfgevischt. waarom zelfs liet gebruik er van door wetten beperkt is. Zoo dra het is uitgezet, zinkt de onderste rand door steonen of kogels naar den bodem, terwijl het boveneinde door kurken boven of even onder de oppervlakte drijft. Zoo uitgespannen, wordt het voort ge-getrokken. De vleugels houden allo visschen tegen, (behalve die klein genOeg zijn, om dooi\' do mazen te zwemmen,) en drijven ze zoo langzamerhand naar den kuil, die in den vorm van een\' breeden en open zak in \'t midden achteraan sleept. In een smal water trokken di\' vissehers, aan beide zijden voortgaande, het net mot zich mede. In de grootere doen hot de schoepjes, die daarom ook wel gezamenlijk deze visscherij uitvoeren; tot men eindelijk, aan het doel genaderd, lang-

Ziuiiorhaml de vleugels vornnmnvt en ten laatste geheel zaïueu trekt, zoodat alles, wat niet ontsnapt is of in den modder weg gedoken, zich in den kuil bevindt. Is nu de vangst goed, dan is \'t ophalen daarvan een zwaar werk.

Van deze zegen nu zc^-t Jezus, niet dat zij uitgeworpen wordt, maar dat zij reeds geworpen is in de zee. Dan eerst begint hare gelijkenis met het kuningrijk der hemelen, daar zij, langzaam voortgetrokken, allerlei soorten te /.amen brengt; soorten van visschen, misschien ook van schelpdieren of andere, goede en kwade. Allerlei ontuig, dat ook ligt wordt ineêgetrokken, komt niet in aanmerking; \'t zijn geene soorten.

Zoo als mi de eigenschap is van dit net, dat het te zamen brengt van allerlei soort, zoo behoort er ook bij, dat \'t niet, als andere netten, in \'t schip, maar aan den oever wordt opgetrokken, omdat het langs den glooijenden bodem der zee, om niets te verliezen, op hot land moest worden gesleept. Is quot;t een kleiner water, dan geschiedt ilif optrekken, zoo dra hot geheel is afgevischt. Door de Galileesche visschers wordt het opgetrokken, wanneer liet vol geworden is; want natuurlijk kon men het diepe meer van Galilea niet geheel afvisschen. Daarom bepaalde men ziel: tot zekeren strook, en van daar dat de \\angst zoo aanmerkelijk verschilde, daar de visch meestal met scholen zwemt. Zoo zien wij in quot;f Kvangelie twee voorbeelden, dat quot;t net ledig wordt opgehaald: en op Jezus\' raad om quot;t. nog eens te beproeven, de tweede maal aan de andere zijde van \'t schip, volgt een buitengewone vangst.

Het net wordt dan aan \'t strand opgetrokken. Door wie? In quot;t aangehaalde verhaal van Johannes, dour de visschers zelve; maar toeb ook wel, — als \'t werk hun al te zwaar is, — met behulp van hunne makkers aan den oever of in andore scheepjes. Jezus echter geeft dit met opzet hier bij de beschrijving niet aan. Hij gebruikt de algemeene uitdrukking, die wij gewoon zijn in onze taal door men terug te geven, /ij wie ook trekken hot op aan den oever, en rustig op \'t strand gaande zitten, omdat e.quot; nu toch niets moer van de vangst kan verloren gaan. leest men het goede bij een in de vaten, tonnen ot\' manden, al wat er maar toe dienen kan, maar het kwade werpt men weg.

De woorden, die Jezus in \'t oorspronkelijke gebruikt, beteekenen al wat schoon en edel, en daar tegenover wat vuil en onrein, ver-

giiiUJ on onbruikbaar is. Daar liior editor van soorton gesprokon wordt, zou ik liefst — zonder \'t vorder onbruikbare uit te sluiten, denkon aan reine en onroino dieren. Want ik kan mij zoo voorstellen, hoe de Joodsehe visschera van Galilea , als zij aan den oever gezeten, hunne rijke vangst uitzochten, niet zekeren afschuw weg wierpen, wat schubben en vinnen miste, en dus Qiiar de Lcvitisehe wet onrein was. Zulk een afschuw, van geslacht tot geslacht overgeplant, schijnt ons vreemd, ofschoon wij eigenlijk bij \'t vleesch van honden en katten, en zelfs van paarden, het eigen gevoel zouden hebben, dat niet eens in \'t godsdienstig geloof zijnen grond beeft.

Het weggeworpene bleef op quot;t stnmd liggen. Niemand bokommerdo er zich om. In \'t Oosten gaat dit nog zoo. Do zorg om wat vergaan is en verrot, op te ruimen, dat quot;t de lucht niet verpeste, bestaat daar niet. Aan de gieren, hyena\'s en honden wordt zij ever-gelaten, en de eersten vooral bewijzen daardoor een wezenlijke dienst, quot;t Is bekend, hoe zij de legers volgen en \'t scherpe oog houden op den strijd. Een der ontzettendste beelden in \'t Oude Verbond is dat der roofvogels, die Farao en zijne legers zouden verslinden. Sterk als de krokodil van den Nijl, had hij gebeerscht. Maar nu zouden de volken op Gods bevel \'tnet uitspreiden, en hem vangen, en hem op \'t strand werpen, dat al de roofvogels der ga ii se he aarde zich aan hem verzadigden. (Ezeeli. ;i2.)

De Heiland vervolgt op die wijze zijne beeldspraak niet. Wol komen de gierarenden, die op de lijken azen, daarin voor, maar elders, waar bij de voorspelling van Jeruzalems ondergang en Jezus\' toekomst de spreuk wordt aangehaald: Alwaar de doode ligcha-nien zijn, daar zullen de gierarenden vergaderd worden (Matth. 21:28). Want de eigenlijke arenden azen up lijken niet.

Maar wij koeren tot de (lelijkonis van liet V i se line t terug. Hot\' kort zij is, weinige zijn zoo beeldrijk en schilderachtig, wanneer wij ons haar in geheel den omtrok van -Jezus\' onderwijs voorstellen.

Nadat de Heer te Nazareth ondervonden had, dat oen profeet niet geëerd is in zijne vaderstad of in zijns vaders huis, was hij verhuisd naar Kapernailm. on kwam daar veel niet visschers in aanraking; zoo zelfs, dat ongeveer de helft van zijne apostelen, on inisschien nog meer er toe behoorden. Althans van do beide zonen van Jona en die van /ebedeüs is \'t ons bekend, terwijl u ij ook Tho-

mas en N\'atlianaël (waarsrlüjnlijk dozoltdo als Biivtholoiuoüs) iian dt\' netti\'ii ontmoeten (Juli. 21). Met hen wandelde Jezus dikwijls, iii den vroegen morgen of aan den kooien avond na een hceten dag, langs den oever. Daar vergaderden zich soms duizenden rondom hem; en als de aandrang al te sterk werd, voer hij niet de zijnen over naar het woeste land der öadarenen, of leerde de sehare ook wel uit ren scheepje. Die westelijke oever is, nu althans, met steenon (voor t raeerendeel lavabrokken) bedekt, die door den gestadi^en ^\'\'M-d\'ig zijn afgerond. .Maar juist tusselien Mandala en Bethsaïila, waar oudtijds Kapernaüm lag, is eene zandstrook, het tooneel zeker van Jezus\' onderwijs aan het strand.

Reeds Hiëronymus en andere kerkvaders roemen het gozlgt op \'t (ialileesehe meer, en een vaderlandseh reiziger (Van de Velde) stemt daarmede in, als hij selirijft: »Een kalme morgenstond aan het strand der Oaliloesehe zee, als de lucht nog niet is verhit, als de waterspiegel onbewegelijk is, als de dorre bergen rondom hot meer hunne verwoesting nog onder het zachte nevelpurper der ochtondschemering verbergen: waar in Palestina is een tooneel kalmer, waar de atmo-spbeer zoo zaelit, de watervlakte meer elfen en rustig? Waar ziet gij tinten , blaauw en rozenkleurig, parelgrijs en purper, zoo zacht in een smeltend als die op de bergen verspreid, welke zich rondom u verhelfen en terugkaatsen in het ongerimpelde water ?\'quot; Is die aanblik nu al zoo verheffend, nu ook over dit deel van Palestina het meetsnoer dor verwoesting is getrokken en de looden schepter van Turkije er op drukt, hoe moet \'t dan niet geweest zijn voor achttien eeuwen, toen de westelijke oever digt bewoond was, en men overal de scheepjes op quot;t water dobberen zag, ot\' de visschers onder vrolijk gezang op \'t strand hunne netten herstellen ?

Hier was het dan, dat Jezus, daar de aandrang der schare hem te sterk werd, een visschorsschoepjc beklom, en van daar haar toesprak. Het was, gelijk wij vroeger zagen, liet begin van zijn parabolisch onderwijs. Nadat Jezus de Gelijkenissen van den Zaaijcr en \'t Onkruid, Mosterdzaad en Zuurdeeg heeft uitgesproken, begeeft bij zich met de discipelen naar huis. En hier nu, te gelijk met do verklaring van liet Onkruid dos akkers, stelt Jezus nog den Schut in den akker, de Parel en \'t Vischnet, als beelden van het Crodsrijk hun voor; inissehien wol in eeno visseheiswoning, tusselien \'l opgehangen want, en in ieder geval nog met \'t zeestrand levendig voor oogen.

:.■■■ ■\' .

\'gt;, V, .. ■ \' • ■

MMk

voor; inisschicn wel in conc visschcrswnnin^, tussclicn \'l opgcliangen want, on in ieder geval nog met \'t zeestrand levendig voor oogun.

...... ,.vw j

... Vjjri. ... . : . ,

De verklaring, ilic Jezus er terstond bijvoegt, g\'ant niet in dezelfde beeldspraak voort, maar keert terug tot die van liet Onkruid, die Jezus, om zoo te zeg-gen, nog op de lippen lag\': Al zoo zal het in de voleinding der eeuwen wezen. De Engelen zullen uitgaan en de boozen uit liet midden dor r eg t v a a I\'d i ge n ii fsch e i d e n, en zullen dezelve in den vnrig\'en oven werpen: daar zal zijn weening en knersing der tanden.\'\' Hier blijkt \'t dus, waarom Jezus de visseliers niet genoemd heeft, als die uitzooken op liet strand. Het vergaderen der goeden was de taak dei\' Engelen; bet bij een brengen van goeden kwaad in \'t sleepnet de hunne. Even eens is het met bet uitzoeken van de valsehe tarw uit de eehte. Dat nu in \'t eerste beeld \'t kwade uitgezocht wordt, en dit in de toepassing op beide (lelijkenissen terug keert, terwijl de visseliers daarentegen \'t goede opzamelen en \'t kwade weg werpen, ligt alleen in den aard der beeldspraak, niet «Ier eigenlijke bedoeling.

Van zelf verbinden wij dus beide Gelijkenissen, gelijk de Heer ze in zijne verklaring verbonden heeft. Dit beeld wordt anders elders in den Bijbel altoos in een\' kwaden zin gebruikt: van het net, dat de goddeloozen verstrikt, het zij de Allerhoogste hen vangt in de gevolgen van hun eigen kwaad, of zij in het net zieh verwarren, voor andoren gespreid. Elders is hot weer het net eoner verleidster, dat, waarmede de dood allen vangt, — dat der wegvoering naar Habel, en — zoo als wij reeds zagen der vernietiging van Farao\'s magt.

Dat t hier, oven als bet zuurdeeg, dat ook doorgaans van bederf wordt gebezigd, in een\' goeden zin voorkomt, spreekt van zelf. Aan dat zelfde zeestrand was hef, dat Jezus Petrus van de netten riep, zeggende: \\ an nu aan zult gij men se hen vangen.\'\' En dat dezen apostel vooral zijn vorig handwerk iiltijd nog in do gedaebte bleef, zien wij bij Jezus versehijning aan de zee van Tiberias. Later bleef quot;t hem zeker bij. als hij allen tot de gomeenseliap met Christus zocht te brengen, te vangen in \'t net van liefde en geloof, al deed hij het niet zoo onbekroinpcn als l\'aulus, die geen onderscheid meer kende tusschen Jood en Griek. Do oude Christen kerk heeft dit zinnebeeld trouw bewaard. Het spreekt nog tot ons in den vissclicrsring der bisschoppen, do afbeeldingen van visschen op de graven en gedenk-teekenen der eerste geloovigen; *) en hot scheepje van Petrus, met

ri \'jⁱ,^(:|\'^,9^c Wurktc ccnr Wdordspclin^ mede, diuir men in hel woord ■\' MI I I (( visoh de vrrUort in^ lus v;m .1 . ^ o n s I\' li r i s I o gt; T li e o u 11 u i o s (Jezus Clirintus, de Zoon vim lt;loil).

het sroote vischnet in de wereldzee, was hing het geliefkoosde en bemoedigende beeld dor kerk.

De beteokenis is dan nu. in verband met de Gelijkénis van \'t Onkruid, klaar als de dag: de vereeniging van goeden en boozen in de (\'liristelijke Iv-rk. zoo wol omdat de Bonze nooit ophoudt, kwaad zaad te strooijen, als omdat het in don aard der zaak ligt, dat waai de toegang voor allon open staat, ook voel dat onrein en boos is, ei in wordt opgenomen. De vissehers moeten wel do vleugels van t net wijd uitzetten, willen zij niets goeds er buiten laten; en zoo min zij van \'t sehip af in de netten zien kunnen, zoo min kunnen wij, wie quot;t menselien vangen is opgedragen, in de harten lezen.

Even als de verwante Gelijkenis getuigt dus deze tegen het separatisme, dat onder verschillende vormen aiseheiding van de gioote massa wil, om eenc zuivere gemeente van geloovigen en wedergeborenen op te rigten. In den laatsten tijd hebben weder do Darbyston met hunne huiskiTkjes het beproefd. Haar te regt beriep roods Au-gustinus zidi tip het \\ ischnet tegen tlt) Donatisten, die th\' atsalli-geu in tlo dagen der vervolging niet weder wilden opnemen.

Maar te ver heeft men die toepassing van het ecne groote viseh-net geil reven, toen, reeds in de derde eouw, maar vooral na de eeiste algeineono kerkvergadering (te Xicóa in 325) het denkbeeld van eene ééuige Katholieke of wereldkerk is heersehend geworden. Eigenlijk was reeds deze heersehonde kerk niet Katholiek meer, maai eene sekte, die aan hare geloofsformulcn allen binden wilde. \\ au tlaai dat de afgeselieiden of uitgebannen partijen op hunne beurt weder beweerden. de ware Katholieke Kerk te zijn, en men elkandoi haatte, uitbande on vervloekte; tot de Ruomseh Katholieke Kerk meende, in hare a uto dn fes. hier reeds het onkruid te moeten verbranden, afgeselieiden van do tarwe, liet verwondero daarom niemand, dat die Kerk missehien nog wel Christenen buiten haar bereik kan erkennen, maar nooit eene andere Christelijke gemeente, ,11,. voor baar sleehts eene kettersehe sekte is. en die zij, uit kracht van baar beginsel, mot alle wapenen bestrijden moet.

Maar het was even verkeerd, dat de uude protestanten, — met name de (\'occejimen. deze sehoone Gelijkenis misvormden, door de leeraars in ile plaats der li n ge le n van \'t jongste gerigt te stellen. Dezen /.iiuden. zoo wel hij de aanneming van lidmaten, als later door de kerkelijke tucht, het reine van \'t onreine in de gemeente scheiden!

anrs in dr plaats dor 10 n «\'i\'I c n van \'t jongste gcrigt h\' stellen. Dezen zdinlcii, zoo wel bij do aanneming van lidmaten, ais later door de kerkelijke tucht, het reine van \'t onroino in de gomeoutc scheiden!

\' ■ ^{; 1} ;

■ ¹ ■

\' quot;quot; ra?

■

Is dit niot (Iczolt\'dc lilij), wiinrop do oude Katholieke Kok is ^r-slrand, en waardoói\' zij zoo deerlijk verbasterd is? En toeh, al zal niet iif;\'t iemand thans deze (ielijkenis zóó verklaren, lietzelt\'ile streven en drijven, dat in mijne jongd als een lang overwonnen standpunt werd beschouwd, keert weder in onzen tijd. Terwijl de engere kringen alleen wedergeborenen oi\'opregt geloovigen loelaten, zoekt men geheel de Hervormde Kerk\' tot haar verleden terug te leiden en in \'t oude keurslijf te knellen. Wie dat alles zoo juist niet gelooven kan, moet haar dan maar verlaten! Heno nieuwe Katholiciteit, die hetgrootsche en door eeuwen geijkte van de oude mist. (leen wonder, dat er zijn, vooral onder de aanzienlijke protestanten in Engeland en Dnitsch-land, ilic dan liever daartoe; wederkeeren.

Wat is schadelijker voor de visehvaiigst, dan dat de vissehers elkander het net uit de handen rukken, of ieder op zijne eigen gelegenheid visscliende de een den ander in den weg staat? Ons is quot;t niet opgedragen, naar ons ideaal, \'t zij dan waar of valsch, eene kerk te stichten, maar wel, de kerk, die voor achttien eeuwen in .Jezus\'bloed is gevestigd, op to bouwen en uit te breiden; — van \'t groote visch-net do vleugels wijd uit te zetten en het voort te slopen mot al onze magt, opdat allo menschen onder het bereik komen van \'t zaligmakend evangelie. Eón net in de groote wereldzee, ééno kudde onder den (foeden Herder,\'\' dat is zeker de bedoeling van hein, die \'t Koningrijk (iiids op aarde stichtte. Kan dat doel nog niet bereikt werden, werken wij het ten minste niet tegen door te scheuren en te verdeolen, maar ook niet door te veroordeolon en te haten, die buiten ons zijn. Waren de Protestanten één, de magt van Home ware misschien reeds lang voor goed gebroken; en handelden alle Christenen eensteniimg in den geest van hunnen Heer, veel vorder ware reeds do verovering dei\' heidenwereld gevorderd. Aan ons is \'t verzamelen; het scheiden zal de taak der Kngelen zijn.

Ofschoon (loorgnans de levenswijze» der Israëlieten, vooral der (ia-lileërs, waaronder zieh Jezus bewoog, eenvoudig was, zoo ontbrak bij de ryken toeli de weelde niet. Zochten de Roniemen van Jezus\' tijd die in (ie uitgezoebtste en kosti)aai^,ste maaltijden, de Oosterlingen zijn van ouds bei\' meer op liefelijke geur en schitterende kleeding mot prachtige sieraden gesteld. De nardus werd er duur betaald, om zijnquot; liefelijken reuk, dit weten wij van den maaltijd teBethanië: en \'t purper overkleed met \'t lijnste Egyptische lijnwaad was de kleeding der rijken, zoo als van den man, aan wiens deur Lazarus honger en ellende leed.

Maar vooral zijn de Oosterlingen van ouds op den glans van edelgesteenten gesteld. Do Israëlieten hadden die in Egypte leeren kennen iii bewerken, en de borst des I[oogepriesters prijkte mot twaalf kostbare steenen, waarin de namen gegraveerd waren van de stammen Israels.

De parel, waarvan wij nu te spreken hebben, behoort niet regt-streeks tot de edelgesteenten, «h\' edelste voortbrengsels van het minerale rijk. Zij kan ochter daartoe als eene versteening gerekend worden, en wordt voor hetzelfde doel gebruikt.

In haren oorsprong reeds is zij een zeer opmerkelijk verschijnsel in de natuur, die naar hoogst eenvoudige wetten voort brengt, wat alle mensclielijlv\' arbeid niet nabootsen kan. Want hoewel het bekend is. dat de parel uil dezelfde grondstof bestaat als het krijt

(It o o 1 z u r (gt; kalk), even als do diamant uit die van onzo gewone steenkolen (koolstof), zoo is liet der menschelijke wetenschap niet mogelijk, nit die eenvoudige grondstoffen dezelfde zuivere en sehoone vormen tiⁱ selieppen, die de natuur daaraan sehenkt.

Di^ paarlen ontstaan in di\' diepte der zee. De selioot, waarin /ij geiioren worden, is de zoogenaamde parel-oester, die gevonden wordt aan de Zuidkust van Azië, en later ook ontdekt is langs den westelijken oever van Amerika. Dit schelpdier bereikt de grootte van hoogstens een\' Ilijnlandschen voet. De sehelp heeft van hinncn cene gladde oppervlakte, van een glinsterend wit , maar nu eens naar het gele, dan naar het blaauwo trekkende, en spelend met de kleuren van den regenboog. Hiervan wordt door afslijping het bekende paarlemoer verkregen. De paarlen zelve zijn niet anders, dan eene meer dan gewone, in zeker opzigt ziekelijke afscheiding van het vocht, waaruit die paarlemoeren binnenwand wordt gevormd; in zoo verre staan zij met andere uitwassen bij planten en dieren gelijk. ZöO dra eenig vreemd bestanddeel, naar \'t schijnt doorgaans een onvruchtbaar gebleven eitje, zich in de schelp bevindt, wordt dit langzamerhand met paarlemoer omkleed. Men meent, dat ieder jaar zich een nieuwe laag daar om heen oplegt, even als in \'t houtgewas, maar ook in oesterschelpen en slakkenhuizen, en dat tusschen die lagen een uiterst fijn cellen weefsel wordt gevormd. Is nu do bijna onzigtbare kern zacht, zoo wordt zij met den tijd geheel in hare omgeving opgelost.

En van hier nu de vorm en de glans der paarlen. De meestem hebben echter maar eene betrekkelijk geringe waarde. Doorgaans zijn ze klein en van verschillenden tint, van het zuiverste wit tot zwartachtig blaauw. De kenmerken der meer dan gewone waarde zijn gelegen in de kleur en den vorm, vooral iu de algeheele doorsehijnend-heid. Daarom noemt men die paarlen van \'t zuiverste water.quot; In verschillende landen en tijden worden zij verschillend gewaardeerd. In den tegenwoordigen handel wordt die waarde, even als bij de diamanten, kwadraalsgewijze berekend. De gemiddelde prijs is /\' 10 per karaat; maar is de parel tl karaat zwaar, dan is de prijs (i X (i X 10 — /\' 360.

Deze rekening geldt alleen do goede soorten, terwijl voor paarlen van zeldzame grootte, zuivere ronding en groote helderheid fabelachtige prijzen worden besteed. Men parel van Karei den vijfde kostte 80.000 dukaten, en de heroemde parels van Kleopatra, waarvan zij

or 66no in azijn oploste en ter eore van Antonius opdronk, werden op vier en oen half millioen waarde, naar onze munt, geschat. En dat in oenen tijd, toen het geld nog minstens drie maal zoo veel waarde had als nu! Al vischten dus do Galileërs geone paarlen, niet ver van Palestina had Jezus het voorbeeld der parel van groote w a a r d e.

Van de parelvisseherij en den handel in dit gesteente ligt de oorsprong in het duister. Het oude Egypte kende ze niet, of zij waren er ten minste zeer zeldzaam. Indië was daarvan \'t vaderland, en van daar werden zij, sedert Salomo er zijne handelsvloot henen zond, ook in Palestina bekend. Waar onze bijbelvertalers van robijnen spreken, als een prachtig halsversiersel, waarboven alleen do wijsheid kan gesteld worden, is het zoo goed als zeker, dat wij aan paarlen moe-ton denken. In den tijd van Jezus waren zij algemeen bekend.

Van deze uitweiding koeren wij tot de paarlen zelve terug, als een eigenaardig voortbrengsel der natuur, en tot do parelvisseherij, waardoor do menseh ze homagtigt.

Uerekent men de waarde dor dingen naar de inspanning en don arbeid, en zelfs naar do monschenlevens. die zij kosten, dan zijn de zoogenaamde Chinoeseho vogelnestjes niet te duur, en de paarlen nog minder. Om gene te vindon, zweeft men, aan een touw opgehangen, boven de onstuimige branding, die togen do rotsen slaat: voor deze waagt zich do duiker in de diepte eener verraderlijke zee.

Van ouds af behoort de parelvisseherij tot do gevaarlijkste handwerken. leder jaar en slechts gedurende een\' korten tijd (in April en Mei) varen de scheepjes der inboorlingen, vooral in don l\'orzischcn zeeboezem en van \'t eiland Ceylon, naar de banken, waai\' de kost-

toovorniiddel aangewend heeft, laat zich de vlugge en geoefende duiker. met een net voorzien en door oen\' steen bezwaard, haastig in de diepte neder; terwijl hij, om den adem te bewaren en hot water af te weren, meestal een\' zekeren wortel of eene spons in olie ge-doopt in den mond noemt. Maar nog een grooter gevaar dreigt hem: want vaak aast de roofzuchtige haai op den armen duikoling, en menig een kwam er verminkt of in \'t geheel niet uit do diepte terug. Hij haast zich dus om do schelpen van de rots lus te slaan, zijn net daarmede te vullen, en terstond het toeken te geven, wnarop hij weer wordt opgehaald. Onderscheidene duikers wisselen elkander af, van

den (kgeraad tot op flon midday toe. Hot vol peladcn scheepjo keert dan mot zijne vangst naar het strand terug, en do oesters worden op liDopen gelogd of in putten opgestapeld. Zoo laat men /e oenigen tijil tot rotting overgaan, waarna do paarlen er worden uitgewassohon of van do seholpen los gebroken. Sohoone paarlen vindt men bij een rijke vangst al ligt, maar /.oei\' zeldzaam eene parel van groote waarde; dat is zulk eene, die bij eene buitengewone grootte (bij voorbeeld als van eene walnoot), ook do behoorlijke ronding en zuiverheid bezit, om aan eene vorstelijke kroon te prijken. Welk eene verrassing voor wie haar ontdekt! Wat begeerlijke buit voor do handelaars, die nog heden ten dage, even als in de oudheid, ieder jaar op den visehtijd hunne hutten aan quot;t zeestrand opslaan, van allerlei volk en landaard zamen gevlooid aan de anders zoo doodsehe knst!

Onze Gelijkenis stolt ons zulk eenquot; koopman in paaiden voor. üe handel der Oosterlingen was geheel verschillend van de onze. Zoo wel de ruilhandel, waarbij goederen mot goederen betaald werden, als de nioeijelijkheid en onveiligheid der wegen maakte het noodzakelijk, dat de koopman tevens reiziger was. Zoo ontmoeten wij reeds ten tijde van Jozef eene karavane van Ismaëlitische kooplieden, en in later eeuwen den barmhartigen Samaritaan. Over het geheel genomen. bepaalden deze reizende kooplieden zich niet tot óéne soort van waren. Inzonderheid de Arabieren drevi\'ii van ouds handel in al wat kostbaar was: edele metalen en gesteenten zoo wol als quot;t hoog geschatte reukwerk. Deze koopman evenwel legt zich bij voorkeur op één vak toe: hij zocht sehoone paarlen. Met dien handel dreef hij zijn voordeel; daarin had hij zijn genoegen gevonden, en in zeker opzigt het doel van zijn leven. Maar het was dan ook niet genoeg, dat hij met eene karavane de woestijn doortrok, of ook over zee naar het verre Indië reisde. Zelf bezocht hij de parelvissclierijen , en deelde in de eerste verrassing der visschers, wanneer zij sehoone paarlen ontdekten, óf reeds in de schelp, óf later in het afzigtolijke en walgelijke slijm, door quot;l bederf der parel-oesters gevormd. Zoo had hij er reeds vele en sehoone gevonden en gekocht, en zich eene groote bezitting verworven, waarin hij telkens nieuwen handel dreef, zoodat hij daarin hoe langs zoo meer genoegen vond. Maar nu, nu trof hij eene parel aan van uitnemende waarde!

liet is een mensebkundige voorstelling van den Heer, dat do koopman deze parel niet zocht, maar bij quot;t zoeken naar meer ge-

wono, pocdo paarlon haar vond. Op zon zeldzaam ^eliilc rcïkcnt niemand, en Jaagt hot niet na. Wie /al naar de mijnen in Calitbrnië of Zuid-Atrika gaan , om don ^rootsten kloni|) gedegen goud te vinden ? Wie zijnen akker omspitton of zijn huis ondergraven, om eenquot; mogelijk er Ncrbor^en\' schat te vinden? Even min reist men naar de parelvisselierij, om er óéne Ie koopen van zoo groote waarde.

Natuurlijk dat den koopman deze ontdekking verblijdt, \'t Is eehtn-al weder een zeei- eig(^gt;naardige trok. dat \'t or liior niet bij staat, maar wel hij den gevondenquot; schat, den toruir gevonden ponning en \'t verdwaalde schaap. De spreukdichter zeido reeds te regt: quot;i Is kwaad! quot;t is kwaad!quot; zc^-t de koopei-; maar als hij heen gaat, zal hij zich verblijden. Wie don handel verstaat, zal nooit verrassing en bewondering toonen voor quot;t geen hij gaarne hebben wil.

En dit is hier het geval. Het is, van het eerste oogenblik af dat men hem de kostbare parel liet zien, de eenige begeorto van dezen koopman geworden, haar te bezitten. Niet dan voor veel geld is ze te verkrijgen, maar hem is ze nog veel meer waard. Hij trekt dus zijn hart af van alle andere paarlen en edelgesteenten, met zoo voel moeite ou opoffering bij een gezameld. Hij gaat henen en verkoopt al wat hij heeft; maakt het hoe eer hoe liever, zelfs met verlies, te gelde, om den prijs dier óéne parel te kunnen betalen. En als hij ze gekocht heeft, prijst iedore kenner hein gelukkig; zijn naam wordt bekend, als eigenaar der schoonste parel van het Oosten, Ilij kan, zoo hij wil, die tegen vorstelijke schatten weèr verkoopen. Maar hier breekt de (ielijkenis .af. De laatste trek behoort ei\' niet toe. Koopt de waarheid, zeido Salomo roods (Spr. 2.\'i ; 2.\'!), maar ve rk oopt ze niet!

En wat nu do beteekonis aangaat. ieder zal reeds hebben opgemerkt, dat deze (ielijkenis een tegenhanger is van den Schat in den akker. Do orde. waarin ik dit maal Jezus\' parabolisch onderwijs behandel, om bot Oostersche leven helder voor oogen te hebben, scheidt zulke parallélen. die men echter gemakkelijk terup; vindt.

In beide Parabelen is \'t iets kostbaars en te gelijk iets verrassends, dat tot beeld van quot;t gods rijk dient. Heide beelden gebruikte Jezus reeds in zijne spreuken; Vergadert u schatten in den hemel!quot; en Werpt uwe paarlen niet voor de zwijnen!quot; ||et koningrijk der hemelen heeft hier, wat men noemt eene subjectieve beteokenis; \'t is het godsrijk in den menseh, en niet

l)ij /ijii oppnlijk optreden in de wereld. Zoo roemde Salomo reeds de wijsheid kostelijker dan paarlen, en zegt, dat men haar moet nasporen als verborgen schatten. (Spr. 3:15; 2:1.) Wil men nu. bij den ruimen omvang van het denkbeeld, \'t,koningrijk der hemelen hier opvatten in zijne oorspronkelijke beteekcnis, als den Messiaansehon heilstaat, wil men liever denken, naar Jezus\' uitspraak, aan het ééne noodige, het behoud zijner ziele, of\' wel met Pauhis spreken van Christus zelf te gewinnen, het zal in quot;t wezen der zaak wel op hetzelfde neèr komen.

Na die eerste verrassing is \'t keerpunt der beide Gelijkenissen, met de eigen woorden: II ij verkoopt al wat hij heeft.quot; \'t Heeft om zoo te zeggen, alle waarde voor hem verloren. Al de begeerte zijner ziel rig-f zich op dat ééne, waarvoor hij alles varen laat: den gevonden schat, de kostbare parel!

Staan dus de (Jelijkenissen volkomen gelijk, zoodat \'t slechts tweeërlei uitdrukking is van \'t zelfde denkbeeld? Ik zou niet stellig durven verzekeren, dat Jezus\' bedoeling verder ging; en toch, zoo als die beelden daar vóór ons staan, drukken zij niet in alle opzigten hetzelfde uit. De verrassing is wel even groot, maar toch, de schat wordt gevonden, waar men volstrekt geene schatten dacht te vinden; de parels, en wel schoone, worden gezocht, al dacht de koopman niet, dat hij eene zoo zeldzame ontdekken zou. Het vinden in beide (Jeiykenissen staat dus niet volkomen gelijk.

In de toepassing merken wij dit gedurig op. Er zijn nadenkende, ernstige menschen, wie de waarheid meer dan alles waard is en die haar met alle inspanning zoeken. Zoo spoort de spreukdiehter gelijk wij zagen — tot het nasporen dei\' wijsheid aan; en zegt Paulus van ile Grieken, dat zij wijsheid zoeken, al was hunne bespiegelende ■ wijsbegeerte van geheel anderen aard dan de praktische levenswijsheid der ilebreën. Vooral is quot;t in tijden, waarin het overgeleverde geloof wankelt en de strooming van quot;t geestesleven soms in heftige branding, ja I in een\' gevaarlijken maalstroom overgaat.dat dit zoeken ernst, dat quot;t zelfs nioeijelijk en pijnlijk wordt. Zulke dagen waren die, waarin \'t Kvangelie op het wereldtoonoel optrad. Ken Xikodemus kwam tot Jezus in den nacht, om over de hoogste belangen van \'t leven te spreken; een Nathanaël peinsde er ever onder zijnen vijgeboom. Menige heiden als (\'urnelius zucht eene betere godsdienst, dan ile fabelleer van (iriekenland en Home hem als kind had

geloord; on Paulus roisdo naar Jeruzalem, om aan do voeten van Gamaliel schoont\' pan Hen te vergaderen. Maar terwijl hij met brandenden ijver najoeg, wat hem toch niet bevredigen kon, vond hij o[) eens de parel van grooto waarde, die iiij vroeger zonder haar aan te zien had Avnggeworpen. En nu ook achtte hij alles onnut, ja! schade te zijn, om alleen Christus te gewinnen.

Hoe menig eon is er nog, die mot vurigen ernst het ware zoekt, en wel met Job klagen zou: ;Het verborgenste vindt do mensch, alle schatten van natuur en wetenschap: maar waar, waar is de mijn-ader, waaruit de wijsheid wordt opgedolven?quot; Vooral is dit het geval, waar het evangelie öf onbekend is, of door kerkgezag en by geloot onkenbaar geworden. Hoe gelukkig dan, wanneer die behoefte aan hooger wijsheid en dieper gemoedsrust wordt verzadigd in en door het koningrijk Gods. Hot ligt vlak vóór hem, wat hij zocht; t is zijn eigendom geworden, waarvoor hij van nu af alles opoftert. t Is ot de oude godsman ook tot hem zegt: »Dit gebod is niet verborgen voor u. het is niet verre. Niet in den hemel, om te zeggen: Wie xal opvaren voor ons en het halen? Noch aan gene zijde der zee, om te vragen: ie vaart voor ons daar heen? Want zeer nabij u is dit woord: in uwen mond en in uw hart, om dat te doen. — .luist onder die mensehen, die¹ er den zwaarsten strijd voor doorgestaan hebben, vond men te allen tijde de krachtigste geloofshelden, de standvastigsto martelaars: een l\'aulus en een Luther en wie hunne voetstappen drukten. Kn de grooto menigte, die hunne geestdrift niet begrijpt, als zij die aan eerzucht of eigenbaat niet kan toeschrijven , noemt hunne toewijding en opoffering dwecperij.

Van geheel andoren aard zijn die stillen in den lande, die even rustig voort arbeiden als de man op den akker, maar door de omstandigheden en ontmoetingen van het leven bekend worden met een hooger levensdoel. Zoo waren er onder Jezus hoorders velen. /00 staat de streng zedelijke Jakobus, als hij eindelijk in zijnen broeder Jezus den Christus heeft herkend, tegenover den vurigen l\'aulus. (leen wonder, dat de Elia\'s en Obadja\'s elkander niet altijd herkennen en waardee-ren. Hunne wegen liepen te ver uit een, en toch hebben beiden de parol van grooto waarde gevonden: en wie zij als t ware zonder moeijelijk zoeken is in «len schoot geworpen, hij offert er dikwijls in stilte even voel voor op.

Voor allon is dio opoffering noodig\', hoo zij ook don grootston schat vonden en leerden waai\'deeron. Die opoffering is vaak groot en zij valt zwaar, maar juist daarom kan niemand zeggen: Voor mij, voor mij is die schat niet weg gelogd!quot; — Al wat gij hebt, wordt van u gevraagd, maar ook niet meer. Dien prijs kan ieder betalen. De rijke jongeling kon er niet toe besluiten: want hij had vele goederen; maar de arme weduwe gaf toch ook aan den tempel haar ge he el e leeftogt. Was dat niet wèl beschouwd even veel ? Kn \'t wordt nog niet van u gevraagd, om liet geheel te missen. De tijd dei\' vervolging, toen onze vaderen voor het 6éne noodige alles moesten verlaten, is God dank voorbij; en de vrijwillige armoede der kloosterlingen is eene vertooning en zelfkwelling zonder waarde. Het zijne ten nutte van anderen goed te besturen, is soms moeijelijker dan het op eens weg te geven, \'tls slechts de vraag of — naar de oude volksspreuk — wat het zwaarste is, ons ook het zwaarste weegt; of de waarde van \'t goud en de glans der paarlen ons een oogenblik zouden kunnen aftrekken van den Heer.

En hebben wij zoo het 66ne noodige gevonden, vrij ga dan de wereld voorbij: wij hebben den verborgen schat er uit opgedolven; vrij bruise de zee des levens en voeren den opgeruide golven ons mee: wij hebben er de parel van groote waarde uit opgeviseht!

Wat ilc bccMspniak hctrct\'t, gann wij nu van hot openhaar hodrijt\' akkor- on wijnbouw, vootoolt on visschorij, — tot hot huiso 1 ijk iovon over, on ontnioeton daar allcroorst do kortste dor Gtfflkonis-son. Ilrt zijn nog geen twintig woordeu, en de tionduizenden zijn niot te tollen, di(^ ei- over geschreven zijn: want van de kerkvaders at heeft altoos Hot Zuurdeeg volor behmgstolling gewokt, on nog wordt ilit hoeld van hot Godsrijk ontelbare malen gebezigd.

Maar naar on/.e gewoonte zullen wij met hot beeld zelf boginnen. \\\\ ij ontmoeten hier dan voor het eerst als hoofdpersoon eene vrouw, on wel op hot terrein, dat haar eigen en natuurlijk is: in huis. De vrouw was in achting onder Israël. Terwijl onbeschaafde volken, en wel eens beschaafde ook! haar tot lastdier vernederen, werd onder de Israëlieten alleen het ligtero werk van haar gevergd. 0|i \'l oogstvcld en in den wijngaard deelde zij in den vrolijken arbeid en had daarvan \'t gemakkelijkste deel, en in huis heersehte zij door hare zorgen. Heeds in de aartsvaderlijke tenten hadden soms Sara en Uebekka, Lea en Rachel, eenquot; belangrijken invloed. Toch stelde zelfs de trotsche en ijverzuchtige Sara er eene oer in , voor de gaston zelve koeken te bakken.

\'/,00 gewone zaak, dat inon niet opmerkt, hoe voel er vereiselit werd, eer men van het eten der korrels, die in het wild groeijen, er toe kwam, om daarvan een gvzond en smakelijk voedsel te bereiden, dat op den duur niemand tegenstaat. Want menschen, die geene aardappelen eten, heb ik gekend; ook die geen erwten of booneu konden verdragen, ut\' wie rijst, grutten en meolkost niet smaakte; maar mensehen, die geen brood aten, ontmoette ik nooit.

Ziende lt;ip de vogelen dos hemels, die op graankorrels aasden, moest de menseh er van zelf toe komen, om die te proeven, te verzamelen en later weèr uit te zaaijen. Omdat zij spoedig te hard werden, wreef men die tusschen steenen en maakte er moes van, door het meel met water of melk aan te lengen. En daar nu ook hot gebruik van \'t vuur tot de hoogste oudheid opklimt, lag het koken of bakken voor de hand, tot men toevallig opmerkte, dat bet verzuurde doeg begint te gisten en te rijzen; en wanneer het dan gebakken wordt, luchtiger en gezonder is, dan de harde meelkoek. Maar nu moest er nog óéne schrede gedaan worden. De verzuurde massa bleef minder smakelijk, tot men ontdekte, dat oen klein stuk daarvan roods het versche doeg deed rijzen; en nu eindelijk had men brood.

Dit alles behoort echter tot den vóór-historischen tijd. Want zoo wol onder de (iricken bij Homerus als in de aartsvaderlijke dagen, wordt van het brood als over oono van ouds bekende zaak gesproken. Öoen wonder, dat de Keidenen de uitvinding er van aan eeno Godheid toeschrijven; zoo als wij ook gaarne er do leiding in erkennen van den Vader in de hemolen, die zijne kinderen voedt. En dit was in het Oosten nog meer bot geval dan bij ons, daar andore voedingsmiddelen er onbekend of weinig in gebruik waren; en dus gohoole bevolkingen van honger weg kwijnden, wanneer dc staf des broodsquot; door misgewas baar ontviel.

Van daar dat, zoo als ik reeds opmerkte, ook de vrouw van oenen herdervorst die bereiding zelve ter hand nam, in plaats van ze aan bare slavinnen over te laten. Zelfs in latere weelderige dagen stelde eenc koningsdochter, Thamar, er eeno oer in, dat zij geroepen werd om voor haren broeder Amnon koekjes to bakken, ierwijl zij zijn boos opzet niet vermoedde. Alleen den handmolen liet men aan do slavinnen over; en hot was do grootst mogelijke vernedering voor den blinden Sirason, dat hij malende was in hot gevangen-li u i s. (Kigt. Ui : 2 L.)

Maar wij koeren van het meel en den handmolen tot de bereiding van het brood terug. In eene (ligt bevolkte stad als Jeruzalem, en bij den toevloed van vide vreemdelingen, had men behoefte aan bakkers, en werd er zelfs eene straat naar genoemd. Maar in Galilea, en over het geheel op liet platte land, bleef het zoo als nog onder ons in den boerenstand: ieder bakte zijn eigen brood; zoo als Jere-inia het beschrijft (7:18): de kinderen lezen hout op, en de vaders steken het vuur aan, en de vrouwen kneden het d e e g.

Was er nu geen tijd, om dit te laten gisten, dan deed men, zoo als de Arabieren nog doen. Het deeg werd in dunne koeken op gloeijende steenen ongezuurd gebakken. Zoo had Sara denkelijk nog de gelegenheid om, bij \'t vrij lange bezoek der engelen, kleine broodkoekjes onder de aseh te bakken, nadat \'t deeg door de hitte van den dag spoediger gerezen was; maar Lot bakte hun in der haast ongezuurde koeken. Het is bekend, dat dit bij den overhaasten uit-togt uit Egypte ook het geval was, en daarom in de zeven dagen van het paasehfeest gem gezuurd of gerezen brood door de Joden mag gegeten worden. Eene heerlijke gelegenheid voor quot;t Kabbinisme om ile wet met allerlei kleingeestige bepalingen te omkleeden. Want niet alleen zal de regtzlnnige Jood ook het verlakt werk zoo lang wegdoen : maar wanneer — zegt de Talmud — de huiszoeking daags vóór Pasehen is atgeloopen, en er een muis gezien wordt met een kruimel brood in den bek, moet die van voren af op nieuw begonnen worden.

Jezus zag dit alles van jongs af, al werden nog niet al die muggezifterijen dor Farizeën betracht in het huis zijner moeder, en zijn diepdenkende geest knoopte aan die spoedige verandering van het stugge deeg door het gisten, hoogere denkbeelden vast, gelijk hij gewoon was, van het natuurlijke, waarmede eene bezige huisvrouw als Maria te Nazareth en Martha to Boibanië alleen te duen had, tot het geestelijke op te klimmen.

Het natuurlijke dus eerst: Kene vrouw nam een zuurdee-sem op drie maten meel. Deze hoeveelheid (3 Seah) stond gelijk met éém¹ Kpha, en was dezelfde, die reeds Sara en later (iideon namen, als zij hunne hemelsche gasten een ruim en gul onthaal bereiden wilden; en Hamui, waai\' zij den hoogepriestor, met haar kind, een gulhartig geschenk bragt. In dt woestijn werd even veel manna

lt;laags voor tien persoiiCMi genoeg geacht. Het zal ongeveer 25 of 30 JVederlandsche kop zijn geweest. Mn schijnt ilit wat veel, liet was ook te morgen, middag en avond de hoofdschotel, zoo niel het eenige voedsel voor \'t gezin.

AV^rij hebben hier dns (\'ene nijvere huismoeder voor oogen in den welvarendcn burgerstand, die iederen dag. — want bij de hitte en droogte van het klimaat eet do Oosterling gaarne zijn brood versch,— in ruimte brood bakt voor man en kind en dienstbaren: terwijl zij ook den armen de kruiinols niet misgunt, die van de tafel vallen; eene deugdelijke huisvrouw, opstaande als \'t nog nacht is, om haar huis spijze te geven; ja! die ook hare handen uitsteek t tot den nooddruftige. (Spr. 31:15,20.)

Zij neemt dus drie maten tarwemeel, noodig voor een groot gezin en den gmsclien dag, en kneedt dit op een\' houten schotel. Door ondervinding geleerd, dat dit genoeg is, neemt zij daarop maar één stuk zuurdeeg. Eu nu kneedt zij nog eens en nog meer, tot \'t geheel — zoo staat er eigenlijk - er is in ge borg en en al liet deeg gezuurd is. Er is niets meer van quot;t zuurdeeg te zien. Alles is in de massa opgenomen, al zou de smaak \'t naauwelijks aanwijzen.

Bij eenige rust en gelijkmatige hitte wordt nu het deeg al spoedig voor den oven geschikt, dien nog elke boer op den erf heeft en vooraf met takkobosschen heet stookt. Maar zoo ver gaat do beeldspraak niet. Zij bepaalt zich tot de gisting, door dat ééne stuk zuurdeeg aaugobragt; waartoe men later, mogelijk ook onder de Israëlieten, de wijnmoer bezigde, en waarvoor thans algemeen de gest onzer brouwerijen en branderijen in gebruik is.

Kan men nu eenvoudiger beeld zich denken? 1 let deeg moot gisten, om smakelijk brood to bakken. Dat weet ieder. En er behoort maar weinig oefening toe, om ook te weten, hoe het aan\'t gisten te brengen. Do domste boerin is de vrouw der (jelijkenis.

Maar het bekende is daarom nog niet altijd zoo bekend als \'t schijnt. Gij weet het, maar begrijpt gij het ook? Het staat in dit opzigt met quot;t van zelf opschietend zaad gelijk. Het feit is te zien, en is eenvoudig. De praktijk is gemakkelijk aan te leeren. De verklaring er van kunnen weinigen geven; niemand zelfs kan doordringen tot den diepsten grond van het natuurleven, dat zich daarin openbaart.

Of hebt gij er wel nimmer op nagedacht, lezer! waardoor dat kleine stukje zuurdeeg of gist eene zoo groote verandering in bet meel

te weeg hi\'engt? Op zich zrlt\' kan het alleen, iu zuti kleine deeltjes verspreid, een\' naauwelijks merkbaren zuren uf gistenden smaak aan de groote massa l)ijzetten. In het eerste oogenblik zou de fijnste tong het gezuurde van het ongezuurde met moeite onderseheiden. Vanwaar

eene aanverwante plantaardige voedingsstof bevatten. Deze is van zelve, bij genoegzame vochtige warmte, tot gisting geneigd. Die werking wordt nu door het zuurdeeg slechts opgewekt en bespoedigd. De werking is dus de vrucht der verwantschap. Mengt even veel goud of zilver onder het meel, quot;t blijft elk op zich zelf bestaan. Het deeg wordt geen goud of zilver, en het edel metaal geen koren. Het verliest er zich maar schijnbaar in.

Wanneer dus het deeg geheel verzuurd is, is dit niet meer ile gistende smaak van het zuurdeeg. De natuur zelve heeft, onder de uoodige voorwaarden met rust gelaten, de geheel»» massa omgezet. Dit is eon dier wonderbare werkingen, die de gewone mensch niet opmerkt, omdat hij ze zoo dikwijls ziet. Door gasvonning in \'t binnenste van het deeg is het opgerezen: want de suikerstof werd in koolzuur en wijngeest opgelost, de plantaardige lijm van natuur veranderd, un zoo het zetmeel, een uitstekend voedsel voor den mensch, gevormd. Deze scheikundige omzetting kent de vrouw niet, en meent haar toch te begrijpen. Zij weet immers, dat juist zóó veel zuurdeeg, als quot;t maar goed er door heen gekneed is, het dagelijksch brood voor haar gezin rijzen doet; ja! ziet zij quot;t niet voor hare oogen en buiten haar verder toedoen geschieden?

Als zinnebeeld wordt het zuurdeeg zoo wel in ongunstigen als in goeden zin gebruikt. Het eerste hangt zamen met het paaschfeest, ile dagen dor ongezuurde of ongehevelde brooden; en buitendien met het ulgeineene beginsel der Mozaïsche wet, dat al wat voor Gods aangezigt komt, natuurlijk en onges\'rhonden zijn moet. Zoo moesten ook de dagelijksche spijsoffers ongezuurd zijn. De minste gisting maakte het deeg daartoe ongeschikt. En zoo gebruikt Hosea dit beeld voor \'t heimelijk doordringen eener zatnonzwering; en Jezus zelf waarschuwt zijne discipelen tegen den zuurdeesem, —- de verkeerde beginselen, — der Farizeën, Sadduceën en Herodlanen. Ook l\'aulus, waar hij de (iulatiërs waarschuwt voor die valsche leeraars, die met Joodsche inzettingen hun vrij en eenvoudig Christendom be-

luu, a i,\'r r urizoon, rtiid il uccë n en II er oil ia non. Ooi l\'aulu.s, waar hij dt- (ialutiörs waarschuwt voor (lie valscho leeraars die mot Juodscho inzettingen hiiii vrij en oeiivoiulig Cliristoiidum be-

zwaren, schrijft (0:9): Een weinig zuurdeesem verzuurt het g\'eheele lt;1 eeg\'. Uitvoerig-er wci\'kt hij dit beeld uit in den Eersten Ivorinther-Brief. sprekende van eone schandelijke onzedelijkheid, in hunne gemeente ingeslopen. Hij wijst hen daarbij op de Joden , die juist in de laatste dagen, tegen het naderend paasehfeest, met de grootste angstvalligheid iedereu kruimel gezuurd brood uit hunne huizen hadden weg geruimd. En nu vervolgt hij (5 : G—8): Ook ons pascha is voor ons geslagt, Christus. Zuivert dan hot oude zuurdeeg der zonde uit, gedachtig, dat een weinig zuurdeesem geheel het deeg gisten doet. En laat ons feest houden in do ongezuurde brooden dor opregt-heid en der waarheid.

Maar daarom stond het zuurdeeg nog niet gelijk met onreine spijzen, die door den Israëliet in \'t geheel niet mogen gegeten worden. Op het pinksterfeest bij voorbeeld, on zelfs bij gewone dankoffers, werd ook gerezen brood ten offer gebragt, ofschoon het, naar \'t algemeen gebod, niet op \'t altaar mogt verbrand, maar door de priesters, bij bijzondere dankoffers ook door hen, die \'t offer bragten, — moest gegeten worden. Wat dus niet heilig genoeg was, om Gode te worden aangeboden, was toch weldadig voor de menschen en op \'t oogstfeest gepast: het stuks k e zuurdeeg, gemengd onder drie maten meel.

De algemeene beteekenis van \'t beeld is dus, om zoo te zeggen , neutraal; op zich zelf zoo min goed als kwaad. Het is »de doordringende kracht van een klein beginsel.quot; In die tegenstelling van klein en groot, is deze Gelijkenis het pendant van quot;t mosterdzaad, zoo als ook Matthcüs en Lukas beide beelden ten naauwste vereenigen. Zoo klein in beginsel, zoo groot in uitbreiding en kracht is het Koningrijk der hemelen.

Zeggen nu beide Gelijkenissen daarvan \'t zelfde? Niet geheel en al. Dit zou strijden tegen den aard van ï ilebreeuwsche parallelisme, waardoor dezelfde waarheid uit twee tegenovergestelde oogpunten wordt bezien. Wij vonden dit reeds in Jezus\' (ielijkenisscn terug: in den \'Schat en de Parel, en ook eonigermate in het Onkruid en quot;t Vischnet.

Mosterdzaad en zuurdeeg hebben dus, gelijk ik zeide, de tegenstelling van een\' kleinen oorsprong on groot gevolg te zamen gemeen. En dat gevolg is heel natuurlijk. t Is de wonderboom van Jona niet.

noch \'t wdiHlcrbrnod der woestijn. Maar die iiatiinrlijki\' werking\' is vprscliillend, en onw illekeurig- wijzigt dit onze (^jvatting- viin het beold. \'t is de leveuskniclit, die uit liet mosterdzaad door de voedende krneht van de aarde een organisch geheel, eenquot; plantboom, worden doot. Maar \'t is eeno scheikimdige oinzetting van groiulstofleii, waardoor het zuurdeeg werkt; en die werking doet zich nog moer door smaak en voedingskracht, dan door uitzetting, als weldadig k \'iinen.

Hieruit volgt, dat het Mosterdzaad meer de uitwendige gedaante van het Godsrijk ons voor oogon stelt; hot zuurdeeg zijne innerlijke kracht, waardoor het verwant is aan de beeldspraak, waarbij Jezu^s zijne discipelen het zout der aarde noemt. Eu quot;t eerste beeld is dus het Koningrijk der hemelen de Kerk, in het tweede het K v a n g e 1 i e.

En zoo moest dan niet alleen uitwendig, op de wereld en onder de nienschen, een nieuwe godsstaat wonion gesticht, gelijk van ouds Israël was onder de volken; maar in de mensehenwereld zelve moesten de groote beginselen van dat Koningrijk dei\' hemelen wordon opgenomen: in staat en maatschappij, in zeden en wetten; het evangelie, met één woord, moest de wedergeboorte der mensehheid zijn.

Dat is het geweest, en dat is het nog. Wanneer wij eens voor een oogenblik al do verschillende partijen, denkwijzen, gemeenten in de beschaafde wereld daar laten, en haar als in vogelvlugt in haar geheel overzien, is er niet een treffend verschil tusschen het Christelijk en onchristelijk grondgebied? Al blijft do maatschappij, zoo min als de enkele mensch, altoos die Christelijke beginselen getrouw, zij belijdt die toch, en veroordeelt zich zelve, als zij daarvan afwijkt. Waar vindt men nog, waar de naam van Christus wordt genoemd, een\' volksstam, die er eene eer in stelt, dat zijne kinderen listig stelen, als de Spartanen; die over onnatuurlijke zonden schaamteloos spreekt ais Sodom en Athene; die do vrouw tot slavin vernedert, als de Oosterling, of als eene koopwaar uitvent, gelijk hij? Wie zal nog durven beweren, dat zijn volk, op eigen grond geschapen en door bijzondere goden begunstigd, het eerste van de wereld is, terwijl alle andoren barbaren zijn? Welk volk noemt zingenot het eonige doel van \'t menschelijk leven, en loochent God, deugd en onsterfelijkheid: of vindt zijno uitspanning in do moorddadige gevechten der zwaard vechters, en voedt slaven, om er karpers mede te mesten? Dat alles en voel meer nog, dat zij vooral opmerken, die lang in Mahomedaansche of lleidensc.ho

li - v w_:. , ■ ■: - • ■

■ ¹ ■lt;\'SV ■

sliivt\'ii, om rr karpers medo tc mosten? Üat alles en voel meer nn_bdat zij vooral opmerken, die lang in Mahomedaansclie ot\' lleidenselK

landon voi\'keoren, wijst niet op ocnc natiuirlijko onlwikkfling der mcnschlu\'id : want ook de bcschaafdo lioidenwereld hlijt\'t onbewegelijk op quot;t zeilde staiidpnnt staan, zoo lang zij niet met de (\'hfistenlieid in aaniaking komt. Xeen ! het is \'t evangelie, dat in verseliillonde vormen on langs velerlei wegen doordringt in de menschenwereld, en er die herschepping in te weeg brengt, even ais het zuurdeeg in de drie maten meel.

Ware het zuurdeeg aan het meel niet verwant, het zou er niets in uitwerken, maar in do massa verloren gaan. Even zoo is er verwantschap tussehen den inensch, ook in zijne hoogste ongevoeligheid ot diepste ontaarding, en het woord van God. •■De ziel dosmenschen is van nature Christelijk,quot; hoeft te regt een kerkvader gezegd. quot;Want de goede beginselen van het Christendom zijn die dor menschheid zelve, als Gods geslacht, Gods beeld. De mensch was ontaard en zedelijk krank geworden, maar nog geen der organen van het leven was verloren gegaan, al werkte do ziektestof in al zijne leden. Kr was slechts een vernieuwend levensbeginsel noodig, om liet verstorvene weder op te wekken; een zuurdeeg, dat, hom geheel doordringende, eeno gezondmakendo gisting opwekte. De Christus zelf, die hiertoe op aarde kwam, werd daarom mensch mot en onder de monschen. 10u te regt merkt de schrijver aan de Hehreën hierin het eigenaardige van Jezus\' betrekking tot do wereld op (2:11): En hij die heiligt, en zij, die geheiligd worden, zijn allen uit eón; om welke oorzaak hij zich niet schaamt, hen broeders to noemen.

Zoo wekte dan van den beginne af het evangelie het mon-schelijke op in den mensch. Doch die gisting heeft tijd noodig. Zij ontwikkelt groote kracht, maar ook schadelijke dampen. Ja! zij be-dertt of verwoest soms, t geen zij te sterk gisten doet; oven als de krisis eener ziekte, door de natuur bestemd om den kranke te genezen hem dooden kan. Doch op do volken is dit laatste niet van toepassing, en op de geheele wereld nog minder. Wel kan een\' tijd lang de gisting gestuit worden of verkeerd werken, maar weldra hernoemt zij weder hare weldadige kracht. Zoo was de werking van bet Christendom in den eersten tijd, en niet te on regt klaagden Joden en Heidenen te Ihessalonika (Hand. 17: (i): Deze mannen, die de wereld in rep en roer brengen, zijn nu ook hiergeko-m e n. W ant haar met rust te latej-i, dat konden, dat mogten zij niet.

En zoo is hot nop: in do landen dor ongeloovigon. Gisting, verwarring, strijd wokt hot ovangolio overal, waar het komt. Hot is niet zonder smart en wee, dat do monsoli, ook tot oen heter leven, geboren wordt.

En die uitwerking in \'t groot verklaart zich best door de uitwerking in quot;t klein : de wedergeboorte der mensehheid door die van den enkelen monscll. Het is niet door cone uitwendige, maar door eene inwendige, verborgene, diep ingrijpende verandering, dat de zondige nienseh een Christen wordt. Hierin juist ligt het onderscheid tusschen wet en evangelie, door Paulus zoo diep opgevat. De wet kan uitwendig dwingen, en nog meer bedwingen. Zij geeft orde, regel, vorm; maar leven wekt zij niet. Reeds de kracht der Israëlitische godsdienst lag niet in de wet, maar in hare groote beginselen: de eenheid, oneindigheid en heiligheid van God.quot; Die wekten tot ontzag en liefde op, tot afkeer van al wat onwaar en onrein is. Toen men het wezen der godsdienst ging zoeken in haren vorm, toen versteende zij en het zuurdeeg gistte niet meer. De letter doodt, de geest is \'t die Ie v e n d m a a k t.

Maar nog veel meer vernieuwt het Christendom den mensch, niet door zijne vormen, maar door zijne beginselen. Zij moeten den ge-lieelrn mensch doordringen, liet oorspronkelijk goede in hem tot leven opwekken, het zij door opvoeding of door bekeering. Onmerkbaar dikwijls, duizendvoud verscheiden, langzaam voortgaande en niet zonder in- en nilwendigen strijd, is die Christelijke heiligmaking; maar zij kan dan ook niet laten zich uitwendig te tonnen, het leven te hervormen, omdat de bronnen van \'t leven vernieuwd zijn.

Kn juist omdat die wedergeboorte niet iets nieuws en vreemds den mensch toevoegt, maar al wat zij geeft, neemt uit zijne eigen natuiir, blijft der raensehen aard onderscheiden, al is ieders aard veredeld. Ken Johannes kon nooit een Petrus worden , een Jakobus geen Paulus. Het methodisme, met zijne vaste methode van bekeering, heeft even zeer de monsehen misvormd, als hot Katholicisme met zijn afgedwongen vormen en opgedrongen leerstukken.

Zonder vrije toevoer van lucht groeit en gist niets in de natuur. Opgesloten gist werkt niet. Men late daarom het evangelie; zijne volle, onbeperkte vrijheid, Is die vrijheid niet geheel zonder gevaar, /ij geneest zelve de wonden, die zij geslagen heeft. Maar even min meene men, dat de waarheid zich zelve wel haar weg zal banen, en wij dus gerust kunnen toezien. De natuur geeft wel koren, maar

^■(\'on mooi, on nog niiiidor brood. De nijvoro Imisnioodor vrijenoo^-t zich daarom iiiot mot hot graan in don niolon to doon, waar hare islaxin hot fijn maalt. Niet alleen logt /ij zelve hot zuurdeeg er op: niet to weinig, om haar dool niet te missen: te veel ook niot, opdat alles niet bederve. Noen ! maar zij verborgt het (quot;illt; in hot nieol, doet het daarin tut quot;t kleinste stukje verdwijnen; kneedt en kneedt weder, tot liet geheel gezuurd, ganseh en al daarvan doortrokken is. Daartoe is zij des morgens vroeg opgestaan. Dat is haar dagelijkseho en niet Ugto arbeid, maar dien zij zich gaarne getroost voor het brood van haar huisgezin, Maar nu ook laat zij \'t gezuurde deeg rustig rijzen. Zij roert \'t niet om, en kneedt \'t niet weer, zoo min als de zaaijer opgraaft en onderzoekt, wat hij in den grond strooide. Do vrije werking der natuur heeft tijd noodig.

Even zoo is het in \'s mensehen hart en in het hart der niensehheid. Gods woord is het beste tegengift tegen den zuurdeesem van Karizeën, Saddneeën en Tlerodianen: bijgeloof, ongeloof en wereldsgezindheid. — Die gel oo ven arbeiden daartoe steeds voort, maar haasten niet. Een ander is \'t die zaait, een ander die maait. Wanneer maar wij zelve geheel doordrongen zijn van die heorlijko evangeliseho waarheid, dan wanhopen wij ook aan de mensebheid nooit. Men kan den deegklonip persen, verscheuren, stukken daarvan doon verloren gaan of door te sterke gisting bederven, — dien ontzuren, tot den staat van \'t onbereide koren terug brengen, dat kan niemand. I l.et denken en spreken zelfs der ongeloovigon, hun haat en vloek, is van (\'hrbtelijke beginselen doortrokken, die zij niet kunnen uitschudden, l.lverig dan maar voort gearbeid in grooter\'of kleiner\' kring! Door ons, buiten ons en na ons zal de gisting voort werken in de menseldieid , tut zij geheel doorznurd is: naar Josaja\'s profetie de aarde vol kennisse des Hoeren, gelijk overal de wateren den bodem der zee bedekken.

»K()n goede nabuur iw boter dan een verre vriend.quot; Dit spreekwoord is in onze groote steden niet gemaakt, en ook niet voor onzen tijd. Terwijl ik dit zit to sehrijven, ken ik den naam niet eens van al mijne naaste buren. Geen wonder! Ik beb ze in vijf en twintig jaren nooit noodig gehad. Wij doen elkander geen kwaad, groeten mis-sehien even, omdat we elkaar zoo dikwijls voorbijgaan; zie daar alles!

In den tijd, waaruit dit spreekwoord afkomstig was, was \'t met de bnurscliap anders gesteld. Van vroeger jaren herinner ik mij nog, vooral uit eene kleine stad, het gezellige stoepen, de buurpraatjes en kleine diensten der geburen. .Maar buiten vooral kwam en komt nog die goede buurschap te pas, en kan men elkander het leven gezellig en aangenaam, of ook wol hoogst onaangenaam en verdrietig maken. Kr zijn zoo vele kleine geriefelijkheden van het leven, die soms de een heeft en de ander niet: zoo vele bezigheden, waarbij oen kleine hulp of handreiking welkom is. Kn zoo als een ander spreekwoord zegt: De eene dienst is de andere waard.quot; Waar men wel met elkander is, daar is de winst wederkeerig en de opoffering gering.

Mn ons buitenleven geeft ons nog maar een flaanw denkbeeld van dat der Oosterlingen, zoo als Jezus het in Galilea had loeren kennen. Zijn bij mis, ook of) de dorpen, de eerste benoodigdheden van het leven voor geld te koop, daar veel minder; vooral niet, waar de woningen ver uit een staan. iUen moet zich met ruilen of leenen behelpen, elkander bijstaan en beschermen; terwijl de vreemdeling voor geld

dikwijls geen herlioi\'g, ju zelfs goon brood vindt. Deze behoefte aan wedorkoorige hulp was van ouds lier do moeder der hooggeroemde, maar in onzen tijd wel eens diep ontaarde oosterselie gastvrijlieid.

Jezus geeft ons hier van die echt Oostorseho gastvrijheid eeno proeve in het beeld der drie vrienden, zoo als men deze Gelijkenis ook zou kunnen noemen. De eerste woont buiten, ver van stad of dorp, maar toch niet geheel en al eenzaam. Hij hoeft ten minste eenquot; enkelen nabuur, met wien hij wèl genoeg is, om hem zijn\' vriend te noemen; maar nu hij die vriendschap, door nood gedrongen, op de proef stelt, valt zij hem tegen.

Er is te middernacht een derde vriend tot hem gekomen van den weg; iemand, die hier niet woont, bij hem niet werd gewacht, maar dat zouden wij ten minste uit de woorden opmaken — door den nacht overvallen, nog gelukkig genoeg geweest is, aan eene bekende woning aan te landen, na eene lange en vermoedende reis. Als quot;t verhaal zegt, dat \'t reeds midden in den nacht was, moeten wij hierbij in \'t oog houden, dat de nacht bij de Israëlieten gerekend werd te zes ure, met liet ondergaan der zon, te beginnen. De middernacht-wake werd gerekend van negen tot twaalf ure. quot;t Ts dus nog niet in \'t holste van den nacht; even min als Nikodemus, die in den nacht tot Jezus kwam, hem uit den slaap zal hebben opgeklopt,

Intusschen brengt toch die late komst den vriend in groote verlegenheid. Hij kan onmogelijk den hongerigen reiziger naai\' bed laten gaan, zonder hem naar tic zeden des lands brood en zout voor te zetten. Het laatste zal hij wel geluid hebben, maar het eerste niet, In den morgen heeft hij (of zijne vrouw, die \'t onnoodig was te noemen) brood gebakken, maar niet meer dan voor dezen óénen dag. In

op versch brood gesteld. Daarom staat de nijvere huismoeder bij Salomo eiken morgen vroeg op om het te pakken. Wat zal hij nn den vriend, die van verre kwam, voorzetten?

In die verlegenheid komt hein zijn buurman in de gedachte, mis-sehion wel niet altijd even vriendelijk, maar die hem toeh deze zoo gewone buurdienst niet zal weigeren. Hij heeft een groot gezin. Hongerige kinderen roepen er \'s morgens al vroeg om brood, eer het. versche uit don oven komt. Hij heeft \'t dus zeker. Misschien hielp hij hem vroeger al eens, en kan quot;t in ieder geval nu doen.

N\'iiar hom spoedt lüj /ich ilus hoon en klopt op de dour. Of or oen klopper was, zoo als ik ze nog zng in inijno jougd, zou ik niot kun-non zeggen; maar hij klopte en werd gehoord. »Och vriend! Leen mij eens drie hroodon. Ik zal zo u morgen terug geven, inanr zit er nu ilringend om verlogen. Onverwacht is een vriend van do reis tot mij ingekeerd, en ik heb niets om hem voor to zetten.quot;

Drie brooden.quot; Daar elke broodkoek gewoonlijk voor óón nionsoh voldoende was, kon hij kwalijk minder vragen. De gastvrijheid vorderde, dat hij zich nog eens met zijnen vriend aan tafel zette en mode at, en dan mogt quot;t. voor iemand die vermoeid en hongerig van de reis komt, niot zoo afgepast, maar even genoeg wezen. Een of drie, \'t ging (Hik met dezelfde moeite door.

De vraag is dus billijk. Is \'t uur wat ongelogen, hij hoeft \'t niot kunnen voorzien. In \'t omgekeerde geval zou hij zeker een zoo kleine dienst niet weigeren.

Toch vindt hij zich te leur gesteld. Die van binnen denkt er anders over. Hij antwoordt wrevelig, zonder de buitendeur te openen of zelfs don nabuur wederkeerig vriend te noemen: »Doe mij toch geen moeite aan. Reeds is de deur gesloten; de kinderen zijn mot mij naar bod; ik kan nu niet meer opstaan, om u te geven.quot;

Hoe kon lüj zeggen snaar bedquot; to zijn. en toch antwoorden van binnen? Roept hij dan van zijn bed af? Op deze vraag wil ik antwoorden met eene anekdote. Een mijner vrienden was nog zeer laat in den a vend op reis, en wilde onder weg een\' ambtgenoot verrassen met een nachtelijk bezoek, en zich te gelijk een weinig ver-frissehen , eer hij verder op naar huis ging. Hij schelde aan, en kreeg eindelijk gehoor. Maar toen hij, zender zich bekend te maken, vroeg om als vriend te worden binnen gelaten, hoorde hij van achter de gesloten voordeur het antwoord; Wie gij ook z|jt, vriend ! ga voorbij. Ik lig al te bed.quot; De predikant in négligé dacht zeker niet, dat hij op dien oogenhlik op zeer eenvoudige wijze een uitlegkundig bezwaar oploste, Want wanneer men de woorden van den Bijbel op de goudschaal legt, vergeet men maar al te veel, dat het een populair boek is.

Reeds is de deur gesloten.quot; Dit zegt in het Oosten meer dan hier. Onze sluiting is te gelijk eenvoudiger en zekerder dan die der Oosterlingen. Hij gemis van onze kunstige ijzeren sloten, en bij de

Tiiinrloro voilighcid van don nacht, op liet land vooral, wordt do hui-tondour or met sluitbooinon good vorzorgd. Hoe omslagtig en zeker dio slniting is, blijkt ouder andoren daaruit, dat do dief in don nacht gemakkelijker den muur doorgraaft, dan dat hij het slot hrekeu zou. Even als Jezus daarvan spreekt (Matth. : 19: 24; 13), gebeurde het , toen ik buiten woonde, eens op een naburig dorp,

»Dü kindertjes zijn al naar bed.quot; Van oeno vrouw wordt met opzet niet gesproken, om do aandacht van den hoofdpersoon niet af te leiden. Maar de kinderen behooren bij het nachtelijk tafereel. Om hunnent wille gaat hij vroeg in do rust; en ieder, die kinderen hoeft, nog jonge kindertjes, zoo als \'t woord aanduidt, — weet, hoe moeijolijk het soms is, hen naar bed te krijgen. Kn nog mooijelijker, wanneer zij ontijdig wakker zijn geworden, hen weer to doen inslapen, -luist heeft deze huisvader zo bezorgd, on staat gereed, na do zijnon zich in de rust te begeven. Hij moet, wil hij zijn\' vriend heipon, zich weer kleeden, — want do Oosterling is kirsch op dit punt; — licht ontsteken, do kast openen en do broodon krijgen, on dan de voordeur; — neen! dat is te voel. Doe mij dien last niet aan, en maak met uw geklop de kinderen maar niet wakker!quot;

Wat in don afgebroken\' stijl van den tekst wordt gemist, zal Jezus er zeker wol bij gezegd hebben ; de zoo natuurlijke vraag: Wie van u zou \'t nn hierbij laten? Wie kan zich voorstellen, dat do eerste vriend zich zoo maai\' terstond zm! laten afschrikken?quot; Als\'t antwoord geweest was: »\'t Spijt mij, maar ik heb zelf geen brood in huis;quot; dan was \'t wat anders. Maar het brood is er; \'t hangt van zijn\'nabuur af, om het te geven. Andere toe vlagt hoeft hij niet. Nog eens dus quot;t beproefd. Als do knorrige bui van den vermoeide en slaapdronkeno over is, zal \'t wol gaan. Hij houdt dus aan. Hij klopt nog eens, — zoo als Petrus, uit de gevangenis bevrijd, bleef kloppen, toon de verschrikte dienstmaagd hom niet durfde open doen. En nu, zegt de Heiland, indien hij quot;t hem al niet geven zal, opslaande, o nul ut hij zijn vriend is. om zij nor onbeschaamdheid wille zal hij hem geven, wat hij behoeft.quot;

Dus do o u b eseli a am d h e i d van don vrager wekt den heer dos huizes, doot hem opstaan en aan quot;t verzoek voldoen; en die onbo-selmanidheid wordt geprezen? Het spreekt, wol van zeil\', dat dit woord hier in geen ongunstigen zin moot worden opgevat; alleen van een sterk iuinbouden, door geene weigering afgeschrikt. \\ indt men hiervan

elders goeno voorbeelden, in \'t Hobroenwsch, dat Jezus sprak, waUdo ii ltd nikking tot srlmmens tucquot; niet vreennl: dat is, om er viM\'logcn Jut¹\'¹te worden. Zoo drong\'en de profetenzonen op \'t zoeken naar I51ia tutu bij Kliza, en zaf;\' deze later met zwijgend en doordringend oog^v op Hazaö! — gt;tot schamens toe.quot;

Maar wat hier van zij, de zamenhang wijst ons van zelf do zih\'b-tere betookenis aan van den aanhouder, die wint. Even zoo is het elders met liet dwingen om in to gaan, het haten ¹¹zijn eigen leven en dergelijke. De Oostersche stijl, oven als hun kleoderdragt, bemint de schelle kleuren.

En nu niets meer. Xiet de vreugde, de dank, de late avondnMial-tijd met den vriend, die van verre Kwam.... /00 dra de prikkel dor Gelijkenis wordt gevoeld, trekt Jezus de hand terug.

Ik zeg u, door dat onbeschaamd aanhouden bewogen, zal bij bet benoodigde geven.quot; Dat is het sint der Uelijkenis, waarop terstond volgt: En IK zeg u lieden,quot; met nadruk op dat voormtmu-woord: fbidt en u zal gegeven worden; zoekt ertgij zult vinden; klopt, en 11 zal open gedaan worden.\' Van dat kloppen hoorden wij hier \'t voorbeeld; hot tegenboold is dat der vijf dwaze maagden, die vergeefs kloppen op de voor goed gesloten deur.

Elk zal begrijpen, dat de onwillige buurman, die eerst aan het verzoek voldoet om van \'t lastig kleppen ontslagen te worden, hiw t beeld niet zijn kan van den Hoorder der gebeden. Zoo als in (neer (ielijkenissen is het eigenlijke punt van vergelijking niet de persoon, maar de zaak. En in zoo verre het de persoon is, is deze, even als de on regt vaard ige Reg ter, niet het beeld, maar het tegenbeeld;

Zoo doet zelfs een bard en onvriendelijk mensch; hoe veel meei\'een liefderijk ()pperwezen I

Wil men die verhooring van Gods zijde leeren kennen, dan hebben wij slechts met Lukas mede te gaan in quot;t geen er onmiddollijk op volgt;

W ien onder u, die vader is. zal zijn zoon brood vragen, en hij zal hem een\' steen geven, of ook in plaats van een\' viseh oene slang? Of wanneer li ij eetl ei vraagt, zal hem eenquot; s e li o r p i 0 e n geven? Indien dan\' g ij, die boos z ij t, weet goede gaven aan uwe kinderen te

iX c v e n , lioo v l\'c 1 te moor zal do Va dor don Hoiligon (i oost (Miitthoüs hooft: hot goedequot;) geven dongonon, die Hein 1) i d d e n ?quot;

Ivunt ^\'ij u anndoonlijkcMquot; boeld denken dan dat van don zondigen monsoli, onitront andoren dikwijls zoo bodriogolijk on zoo hoos, maar toch onitront zijn kind, do vader in hot Oosten vooral omtrent zijnen zoon, liefderijk on waar? quot;t Is één der trekken van (lods hoold, in den monsoh overgebleven, en waardoor hij zich dus hot best oon denkbeeld kan maken van do oouwigo Liefde. Een slavenkind zon men mis-schion nog kunnen bespotten met hem in plaats van do gevraagde aschkook een dor steonen van do woestijn to geven, waaro)) hij zich do tandon broke; voor oonquot; gedroogdon visoh oen verstijfde slang, die wakker wordt en hora bijt; voor een ei een oven rondo schorpioen, die terstond don angel uitsteekt. Daartoe was menig een boos genoog. .Maar oen kind zal men zoo niet boliaudelen; zoo niet do vader zijn\' jeugdigen zoon! Daartoe is de betrekking van ouders on kinderen van ouds den Israëliet to heilig. Wij vinden die betrekking reeds als het beeld van (iods trouw voor Israël, bij Jezus\' liovelingsprofeet Jo-saja (49 : 1-1 —16): »Kan ook, zegt JEHOVAH, oene vrouw haren zuigeling vergeten, dat zij zich niet ontferme over de vrucht van haren schoot? Ofschoon deze vergat e, zoo zal Ik toch u niet vergeten.quot;

Maar to gelijk bevestigt deze tweede beeldspraak \'tgoon do eerste ons reeds dood zien. Do belofte van gobedsverhooring is van zelf beperkt door ai wat men behoeft.quot; Dat zou do buurman zijnon nabuur geven, dat de vader zijn kind. Niet zoo veel hij maar vraagt en wat hij vraagt, maar toch altoos het goede. In betrokking tot (iod, is dit soms wat wij oppervlakkig kwaad achten, maar zijne liefde goed voor ons vindt. Wij weten, zegt Paulus (Rom. 8 : 28), dat dengenen, die God lief hebben, alle dingen mede werken ten goede. De weigering van \'tgoon wij vragen, ik spreek kier bij eigen ondervinding, - is soms do boste vorhooring.

Zoo wil Jezus, zelf de voorganger en leidsman, die zoo dikwijls, zoo vurig en aanhoudend gebeden hoeft, dat ook in do zijnen het gebod de polsslag en de ademtogt van het hoogere loven zij. En zoo is het nog. Waar het ^ebed zwijgt, of waar \'t wordt opgegeven als eene vruchteloozo poging, daar kwijnt en sterft ten laatste het geestelijk leven; en de inonsch ziet niets meer boven zich dan oene harde

noodzakolijkheid, waaraan hij-zich wel niDot oiulenvorpon; een\' druk-kcnclen iiachtelijkcn hemel, zonder sterren of dageraad. Ik heb er gekend, die verklaarden: De natuur is alles; hare wetten regeren het heelal; een\' God ken ik niet; waartoe zou ik dan bidden?quot; Maar nooit heb ik iemand gul en open hooren verzekeren; gt;lk bid niet meer, en bevind mij daarbij zoo regt gelukkig.quot; Zelfs de ongeloovige wijsgeer zal naauwelijks een\' traan van weemoed kunnen terug houden bij het zien van een biddend kind.

O gij. mijne kleinkinderen, waaraan ik gedurig denk bij het schrijven dezer bladen! wanneer gij ze na mijnen dood nog eens weder in handen krijgt, mogt ge, ook bij eene geheel veranderde gedaante der wereld, uooit dat kinderlijk toevlugt nemen tot den Vader inde hemelen verloren hebben.

Wie kont don Verloren\' Zoon niet, die met berouw tot zijn\' vader terug keert, en met vreugde wordt ontvangen? Zij mag wel do selioonsto van Jezus\' schoone Gelijkenissen worden genoemd. In boe-renstulp en vissehershut vindt men er van onds her afbeeldingen van. Toen geheel de bijbel in de middeleeuwen onbekend was, vertoonden de monniken nog den verloren\' zoon op hun tooneel. En ook wie in onzen tijd van de godsdienst niets weet ot\' weten wil, dien zoon, die varkenstrog en dat vaderhuis, waarvan hij hoorde in zijne kindsche dagen, kan hij dooit vergeten.

Toch zou ik niet durven zeggen, dat ook zij, die meer dan eens dit verbaal bij Lukas bobben gelezen, u al de fijnere trekken in deze schilderij zouden kunnen aanwijzen, of zelfs de bedoeling regt hebben gevat. Over eene zoo algemeen bekende,\' schilderij glijdt \'t oog henen, en men is met den eersten zoo treffendi n indruk ligt tevreden. Maar blijven wij er dan ook niet, al redenerende, voor staan. Treden wij nader bij en bezien wij weder eerst het beeld, zonder nog naar do bedoeling te vragen.

liet huiselijk leven, dat eigenlijk aan de meeste van Jezus\' Gelijkenissen den toon geeft, gelijk het nog de roem en het leven is van t Joodsche volk, loeren wij hier van de innigste zijde kennen. Onder de heerschappij der wet had van ouds de vader in Israël het regt, om zijnen zoon als weèrspaimig en goddeloos aan te klagen, waarop hij

^\'cstrcni^d werd. Wij lezen wel niet, dat dit ooit gobeunl is, maar de wet R-etni^\'t toeli vnii het strengste vaderlijke gezag, dat nog onder Israël wordt geëerbiedigd, wel oons meer dan bij ons. Maar in deze Gelijkenis, waar de zoons dan ook geene kinderen meer zijn, al blijven zij \'t nog altoos voor den vader, — ademt alles liefde en genade.

\'t Is een welvarend burger, dien wij ons moeten voorstellen. Een rijk en onafhankelijk man, maar die buiten woont, en nog geheel naar de eenvoudige aartsvaderlijke zeden leeft. Hij heeft land onder den ploeg en vee in de weide In overvloed, en daarbij eene menigte onderhoorigen. Van de huisknechts jongensquot; zoo als men nog in de Oost zegt. worden ouderscheiden de slaven of lijfeigenen, die op quot;r veld arbeiden. In oogsttijd of wijnbouw worden er ook wel vrije arbeiders bij gehuurd. En allen hebben \'l bij hem goed. Do lijfeigenen gevoelen door zijn vaderlijke zorg hunne slavernij niet, en de huisbedienden doe)en in vreugde en droefenis. En behooren de daglooners niet tot het vaste gezin, hun loon wordt niet verkort. Voor hunne douarie daags hebben zij overvloed van brood.

Maar vooral zijn \'t zijne twee zonen, die hem ter harte gaan. Voor hen is al zijn werken en zorgen. Tot hen kan hij zeggen: Al het mijne is uwe.quot; Hoe gelukkig, bij zulk eenen vader zoon des huizes te zijn I Maar juist de onbezorgde overvloed wordt zoo ligt gewoonte, en door do gewoonte wel eens weinig gewaardeerd. Den jongsten zoon, als hij nu volwassen is, is het leven in het vaderlijke huis te eentoonig. Te lang reeds heeft hij onder den band gestaan. Hij wil toeh eindelijk eens vrij wezen i vrij wezen en de wereld zien, waarvan hij uil de verte zoo veel schoons en genoegelijks heeft gehoord. En bij vraagt; Vader! geef mij het deel van quot;t goed, dat aan mij komt.quot;

Dit moet men ook weèr naar de aartsvaderlijke herderszeden verstaan. De eerstgeboorne had het regt, om de opvolger zijns vaders, het hoofd des huisgezins te worden. Hoewel deze dus de eigenlijke erfgenaam was, kregen jongere zonen toch ook een erfdeel, en konden, naar hunne keus, in huis blijven of elders zich neer zetten, Gij herinnert u misschien nog, hue Abraham, om t erfdeel van Izak zuiver te houden, dc zonen van zijne tweede vrouw Ketura met oen uitzet heen zond. Maar vooral zal de schotel linzenmoes u voor oogen staan, dien Jakob gaarne aan zijn\' broeder Kzau afstond, mits hij hom

zijn regt van eerstgeboorte, - niet daarvoor zou afstaan, zoo als men doorgaans zegt, maar voor een\' nader te bepalen prijs verknopen. Maar Ezau geeft er niets om. Hij veracht zijn eerstgeboorte, en verkoopt het niet eens.

Ais nn de broeders, gelijk wij ons hier gerust mogen voorstellen, niet te best met elkander over weg konden, was \'t geen wonder, dat soms reeds bij het loven van den vader do jongere zijn erfdeel vroeg: naar do Mozaïsche wet (Dout. 21: 17) maar de helft van \'t geen den oudsten toekwam, maar toch nog in zijn oog een schat, waar geen opmaken aan was. Maar had hij dien, dan was hij ook uitge-kooht, en verloor alle verdere aanspraak op het vaderlijke goed.

En de vader deelde hun het goed. Wij kunnen ons hierbij verbeelden, dat hij uitstelde, waarschuwde, op de gevolgen wees ; dat men intusschen in huis veel van den weêrspannigen zoon te lijden iiad; maar dit alles zou hij eene geseliiedenis behoeren, niet hij eeno Gelijkenis. Genoeg, dat het verzoek billijk is en wordt toegestaan. De vader wil den volwassen zoon niet togen zijnen zin in Imis huilden. Hij kan quot;t ook elders goed maken; mot \'t deel van het vermogen, dat hem toevalt, winst doen. Hij is daartoe bekwaam genoeg, — indien hij maar wil.

Maar dat juist, werken en zorgen, wil hij niet. Zijn vader deelt het goed; wij zouden zeggen: maakt lt;lc boedelscheiding op. Natuurlijk bleef hot deel van den oudste, mot zijn medeweten, in \'s vaders bezit. Do eigenlijke erfgenaam kon niet worden afgekocht. En al staat het er nu niet bij, uit het vervolg kunnen wij genoog opmaken, dat hij die uitkeering als een zeker verlies beschouwde en liever alles zou bij een gehouden hebben. Maar het ligt in Jezus\' bedoeling, om den oudsten zoon vooreerst nog op don achtergrond te laten , en op den jongste \'t volle licht te doen vallen.

Niet vele dagen daarna reisde deze af, alles bij oen vergaderd bobbende. Mij ging dus niet terstond heen. Was het, omdat quot;t scheiden hem nog eenigo moeite kostte? Ik geloof het niet. De reden ligt veel eer in het »alllt;\'s bij een vergaderenquot; en te gelde maken. Het is natuurlijk, dat na de deeling er nog vrij wat te zorgen en te beschikken bleet, waartoe wel eenigo dagen noodig waren. De nadruk valt er op, dat die dagen niet vele waren, zoo weinig mogelijk. Niet alles kon de jongste zoon op zijne verre reis mede nemen. Veel moest er worden verkocht of verruild. En zoo toog

En waar heen? gt;Hot land uit,quot; zegt \'t verhaal alleen: »weg gereisd naar oen verre landstreek.quot; Zoo ver mogelijk dus van buis en vaderland; want zoo lang bij nog iets ziet, dat hem zijne kindsebe jaren herinnert, kan bij niet ongestoord genieten, niet geheel buiten het oog van zijnquot; vader en zijnen broeder.

En bij komt in den vreemde. Alles is bem hier even nieuw en bekoorlijk. Nooit beeft bij het leven zóó gesmaakt, of quot;t zich zelts zoo gedroomd. Vrij van het vaderlijk opzigt en \'t bespiedend oog van zijn\' harden brooder, vindt bij al spoedig zoogenaamde vrienden, oven als hij slechts gestemd om hot leven to genieten, en die \'t gaarne doen op zijne kosten. Zorgeloos, verkwistend, — letterlijk vertaald reddeloos — was zijn leven. En volgens \'t geen later zijn oudste broeder zegt, verkwistte bij met slechte vrouwen \'t vaderlijk erfgoed. In \'t verbaal zelf staat dit niet, en bet broederlijk oordeel is zeker bard. Toch laat \'t zich ligt denken, en het verbaal bevat ook niets, dat tegen die opvatting strijdt, of maar oenigzins zijn gedrag verdedigt. Maar de hoofdzaak blijft daarin bet verkwisten, liet doorbrengen van al zijn goed, dat bem onvermijdelijk tot zijnen ondergang voerde; zonder herinnering van \'t verledene ot nadenken over de toekomst. Het overige kan men zich verbeelden zoo als men wil. Helaas, dat er nog zoo vele voorbeelden van zijn! En toch is het in don grond eene krankzinnigheid: de krankzinnighoid van don harts togt.

Doch ten laatste moest bij toch wel met schrik gewaar worden, dat er aan alle schatten een einde is, ook aan de zijne, (ield en goed zijn verteerd, en te gelijk ook vrienden en vriendinnen verdwenen, gelijk een dansende muggenzwerm aan den avond, wanneer de zon is ondergegaan. Nu staat bij alleen in de wereld. En juist nu, als hij het alles, tot het laatste toe bad verteerd, werd er een groote hongersnood in dat land, en bij begon gebrek-te I ij d e n.

Gebrek lijden, — eigenlijk ten achteren raken, te kort komen: — dat is altoos oen even vreemd als pijnlijk gevoel voor ieder, wie bet voor \'t eerst overkomt. Wie altijd de tafel gedekt vindt en goed voorzien, al weel bij dat \'t bij anderen niet zoo is, en er ook voor hom dagen van gebrek kunnen kuinen, toch is bet voor zijn

govool als of dit omnogolijk wns. Als hij \'r eons voor oon\' koer zoo goed niet heeft als iindors, klaagt hij al over gebrek; maar niets te heli bon om zijnen honger te stillen, zijne naaktheid te kleeden, in den nacht zich op neer te leggen: neen! dat verbeeldt de zoon van goeden huize zich niet ligt. quot;t Is soms noodig, dat hij quot;t ondervindt, om den ovevvlood beter te waardeeren, door tijdelijk te kort te k o m e n.

Zoo ging \'t ook hier. Misgewas, duurte en honger hadden eerst de armen om hem heen aangetast. Als iemand, die op eenquot; voiligen (lp meent te staan hij t wassen der overstrooming, was het als of\' t hem niet genaken kon. Maai\' ten laatste kon hij er het oog niet langer van afwenden. Ook hij zelf begon gebrek te lijden.

Zonder dien algeraeenen hongersnood ware \'l nog zoo ver niet met hem gekomen. Vroeger, als zijne uitspattingen hem een oogen-blik nadenken overlieten, dacht hij zeker: De zorgen komen vroequot;-genoeg! Als \'t noodig is, kan ik immers werken?quot; Want zoo Ianquot;-

hot gewas des lands overvloedig was, leed niet ligt iemand in het Oosten broodsgebrok: vooral niet die gezond van lijf en leden was en t landwerk verstond, zoo als onze jongeling. Maar nu was de vroege en spade regen uitgebleven, of sprinkhaan en kever hadden alles verteerd, en de armoede ontmoette ook hem, als den luijaard bij Salomo, gel ijk een wandelaar, en \'t gebrek overviel hem als een gewapend man; — broodsgebrek en honger, zoo als hij vroeger naauwelijks hij name of geruchte had gekend.

Hierbij merken wij op, dat in de weelderige oostersche landen hongersnood heerscht, wanneer wij slechts over duurte te klagen hebben bij misgewas. Alles hangt daar van den korenoogst, zoo als in Indië en China van \'t rijstgewas, af. Als die mislukt, is er honger in t land, Want men hoeft er niet zulke magazijnen en korenzolders als bij ons, geene erwten en booneu of aardappelen, om het brood te vervangen. Eu vooral in de binnenlanden is het vervoer uiterst moeijelijk. Het gaf met veel, of Jakobs zonen zakken koren op ezels laadden, en hij eindigde dan ook, even als zijn grootvader Abraham met zeil naar Kgyple te gaan. Kn zoo vlugt dan nog, wie kan, het land uit in den hongersnood, en sterven, als in Achabs tijd, honderden en duizenden van gebrek in die anders vruchtbare landen.

Ook onze jongeling gevoelt voor bet eerst van zijn levj-n den scheipen prikkel van den honger. Toch is zijn hart nog niet gebro-

ken. Als hij (hui toch workeu moet, kan hij het in den vreonuk\' ovou goed ids hij zijnen vader. .Maar iiij vindt \'t niet. Waar geen oogst is, is ook geen werk. En nu doet hij eindelijk, wat een Israëliet niet li^\'t zou gedaan hebben, als niet. do honger zulk een scherp zwaard was. Hij verbindt zich aan één der burgers van het land, waar hij zelf nooit regt burger geworden is. Men moet dit verstaan in den geest van dien tijd, nog zigtbaar in het Joodsche volk, om er al het vernederende van te verstaan. De daglooner bleet\' een vrij man. Des avonds ontving hij zijn loon, — wij zagen \'t op den wijnberg, en ging naar zijn eigen huis. Wilde hij den volgenden dag elders werk zoeken, het stond hem vrij. Maar deze jongeling, ten einde raad, verbond zich, gaf zich, als ware hij oen slaaf of lijfeigene, aan een der gezeten burgers over. Hij bedong geen loon. Hij nam geen bepaald werk op zich. Hij stelde zich geheel ter beschikking van den gezeten burger; en daar zijn levensgedrag bekend was, werd hij tot het minste werk gebruikt: Die man zond hem naar zijne landerijen, om zwijnen te hoeden.

Het zwijn en de hond waren in de oudheid en zijn nog voor Jood en Mahomedaan \'t zinnebeeld voor al wat onrein, wat gemeen on verachtelijk is. Heeds in \'t aloude Egypte waren alleen de zwijnenhoeders van eiken tempel uitgesloten. De diepste vernedering, die met mogelijkheid den Israëliet kon treffen, wordt in het beeld van den armen Lazarus uitgedrukt door de honden, die zijne zweren likken, en hier door de zwijnen, die zich wentelen in het slijk en wier herder de verloren zoon is. Want wij moeten ons niet laten verleiden door den drafquot; in onze bijbelvertaling, waarbij wij van zelf de zwijnentrog voor oogen hebben, en het varkenshok, waarin, zij gemest worden, \'t Is geene Hollandsche boerderij, waarop de jongeling dient als knecht, en de vetgemeste; varkens verzorgt. Hij wordt naar \'t land gezonden. Want in hot Oosten worden de varkens in bossehen en moerassige streken geweid, denkt slechts aan de kudde van \'2000 zwijnen in quot;t land der liadarenen (Mark. ó ; 13). Hovendien werden zij des avonds bij het te huis komen gevoed met eene peulvrucht, in het (irieksch hoorntjes\'\' genoemd. In onzen tijd draagt zij den naam van Johannes-brood, en wordt in nood nog wel door de armen gegoten. Men gebruikt dan de peulen en \'t vliesachtig gedeelte, dat een\' zoeten smaak heeft , en werpt do harde en bittere pitten weg.

En \'Mn wordt nu op do plaat onzo jongeling^- voorgesteld, gelijk hij aan den avond, na zijne zware dagtaak volbragt te hebben, de zwijnen binnen de omheining beeft gedreven. Zr te voeren bij hunne tehuiskomst, werd hein niet eens toevertrouwd. Do bote broods, die bij den algomeonen nood hem ten deel viel, was zoo klein, dat hij de verzoeking naauwelijks zou hebben kunnen weerstaan , om mot de zwijnen mode te eten. En zoo staat hij nu \'t hongerig aan te zien, hoe vertrouwde knechts van zijnen meester de gulzige dieren voeren. Aan smakolyk eten, aan gastmalen en feesten denkt hij niet meer; zelfs niet aan gezond of ligt voedsel. -lezus zegt niet eens, zoo als van den armen Lazarus, dat hij «begeerde verzadigd te worden.quot; Neen! \'t is de geheel dierlijke uitdrukking, die eer op zwijnen dan oj) inenschen past: hij begeerde zijnen buik te vullen van het voer, dat de zwijnen aten.quot; Met afgunst ziet hij hen, bijna zonder keur of smaak, alles naar binnen zwelgen, en nadat zij den buik gevuld hebben . zich neder leggen. Dat gevoel van verzadiging en rust benijdt liij hun. Onrustig en gejaagd door die begeerte staat hij daar, en ziet werktuigelijk dat vreten aan, waarmede hij niets te maken heeft. Kn bij vroeg, neen! hij vroeg niets, en niemand lette op hem. Voor de hoesten werd gezorgd; voor hem, den ver-loopen zwijnenhoeder, niet. Niemand gaf hem iets, zelfs geen zwijnen voeder!

En zie daar nu het keerpunt van \'t verhaal. Niet enkel honger en gebrek, maar vooral ook de diepe vernedering, do geheole verlatenheid, de algemecne verachting is het, die hem \'t meest van alles krenkt, waardoor een onuitsprekelijk gevoel van eenzaamheid en ellende hem beknelt. Kn toen toon kwam hij tot zich zei ven. Hoe veel ligt er niet in dit. eenvoudig woord opgesloten! Zoo lang er nog iets is buiten hem, waaraan hij zich hechten, waarop hij hopen kan, leeft hij, gelijk iedere zondaar, als buiten zich zeiven. Maar nu. in die diepe vernedering en verlatenheid, in dat nijpend en hopeloos gebrek, nu keert hij tot zich zeiven in. en terstond ligt geheel zijn verleden, als ware hel tot nu toe met oen\' digten sluijer bedekt geweest, open vóór hem, Alle zelfbedrog, en dus ook alle verontschuldiging is geweken. Voor het eerst ziet hij levendig in, wie hij geweest, wat hij geworden is. Een magtig heimwee naar \'t verlaten vaderhuis maakt zich van hem meester. En als dan die versmade overvloed en miskende vaderliefde hem weder met alle kracht voor

don goost komt, zogt hij natuurlijk tcgi\'ii nirmand dan tot zicli zeiven: want wie hckroivnl zich luor om honi of vi\'i\'stant hom? »Ho(\' vel o h u u r ling «,gt; n mijns va do rs h o b b o n overvloed van brood, en ik verga hier van honger!quot;

Met is een fijne trek in de Gelijkenis, dat hij juist van liiuirlin-gen ot\' daglooners spreekt. Wanneer later de d i o n a ro n als Imis-genooten en gasten feest vieren, en de kn ocliton zoo smakelijk van het gemeste kalt\' spreken, gaan do humTmgen met lam loon naar huis. Zij behooren niet tot het gezin. Hoe zal hij, de weelderige zoon, vroeger op die ann© lieden hebben neer gezien. En nvt, nu benijdt hij hen. Want zoo groot is de gulheid zijns vaders, dat ook zij overvloed hebben van brood. Die overvloed vormt eene treffende tegenstelling tegen zijn gebrek, het smakelijke voedzame brood tegen het ^rove zwijnenvoer. Was hij maar zulk een arbeider!

Kn deze gediiehte, eenmaal ontwaakt , laat hem niet moor los. Zóó kan het niet blijven, lief trotsehe hart is gebroken; het li^tzin-nii;- gemoed tot diepen ernst gestemd; een vloed van tranen geeft daaraan Ineht. Hij heeft daar voor bet eerst in langen tijd een\' naam uitgesproken, di ■ hem tot nu toe niet over de lippen wilde; en die vadernaam zelf opent v.eder eenig uitzigt voor zijn beneveld oog. Nu wordt quot;t hem op eens helder, vat hem to doen staat. Ik zal opstaan,quot; zoo ........kt hij hij zieh zelf; opstaan uit al do diepte zijner

ellende, uit zijne moedolooze stompheid, en tot mijnen vader gaan; en als ik lt;le ouderlijke woning kan bereiken en hem mag zien, zoo zal ik zeggen; Vader! ik bob gezondigd tegen don hemel en voor u. en ben niet moor waardig, uw zoon genaamd te worden; maak mij maar als één van u w e hu u r 1 i n ge n.quot;

Opmerkelijk is \'t, dat hem \'t meest zijne zonde tegen den hemel bezwaart: want al deed hij \'t, naar de llehreeuwsehe spreekwijze, voor het aangezigt, tegenover den vader, naar \'t strengste regt hei \'ft die hem niets te verwijten. Alleen is hij geheel van hem af, en behoeft na zijn wangedrag hem geen\' zoon meer te noemen. Toeh kan hij niet nalaten. Vader te zeggen, al heeft hij op \'s Vaders huis en erfdeel alle regt verbeurd, liij meldt zieh ook uiet als een vreemde aan, om tot huurling te worden aangenomen; maar als één hunner wil hij behandeld worden. .Meer is hij niet waard, hau staal hij wel beneden dienaren en kiiecliten, on ver beneden zijn

oudoren broeder, en ziet dagelijks de weelde, die hij voor altijd verloor: maar dan is hij toch weder in \'s vaders nabijheid, en heeft, in tegenstelling vim zijne tegenwoordige armoede, overvloed van i) r o o d.

Hij zul opstaan. Dit is in den stijl van het Oosten, — deukt slechts aan het heete en neerdrukkende klimaat, waardoor de luijaard bij Salomo »neder ligt, de handen vouwende!quot; — het ontwaken der wilskracht, quot;t hervatten van den moed. Zich aan te gorden, dat er gewoonlijk mede zamen gaat, dat behoefde hij niet meer, alleen gedekt door de lompen van liet slavenkleed!

1] n opstaande kwam hij tot zijnen Vader. Dat staat daar zoo eenvoudig weg; maar als wij nadenken, dat en hoe hij de verre reis van vroeger moest terug maken, wat zal hem dat hebben gekost! Juist hot tegenbeeld van zijnen vader Jakob, die mot zijn\' staf over de Jordaan gegaan is, en bij zijn terug komen tot twoe hei ren is geworden. Want den zelfden weg, dien hij henen toog met eene rijke karavanc, maakt hij terug als oen arme bedelaar, die met moeite het uitgehongerde ligchaam voort sleept, brood en reispenning bedelt, en slaapt in schuur en stal of onder do schaduw der boomen , tot eindelijk het verarmde kleed geheel in lompen gescheurd is en de versleten schoenen hem zijn van de voeten gevallen ; — en hij toch altijd voort gaat, voort langs den bekenden weg, die hom bij elke schrede zijne afdwaling herinnert, maar toch ook weer nader brengt aan de vaderlijke woning: tot hij ten laatste het oord zijner onbezorgde kinderspelen herkent: altijd mot die óóne gedachte in het hart, die hem een levensdoel geworden is: Ik zal opstaan en tot mijnen Vader gaan.quot; O! als die gedachte hem geen kracht gegeven had, \'t zou hem gegaan zijn als zóó velen vóór en na hem, die den hongersnood zochten te ontvlugten, en wier onbegraven lijken naderhand slechts den weg aanwezen, waarvan zij het einde niet hadden bereikt.

De bezorgde vader dat stellen wij ons zoo van zelf voor had van tijd tot tijd berigten ingewonnen en steeds ongunstiger tijdingen van het losbandig en wellustig gedrag dos jongelings ontvangen, tot die ton laatste geheel uitbleven, en niemand wist, wat er van hem geworden was. Hij was verloren, zoo goed als dood. En toch treurt het ouderhart geheel anders over den afgedwaalde als over den doode. Er is vrede in hot graf; niet in den zedelijken dood der

levendon. Terwijl men aan huis don losbandigen knaap al zoo good als vergeten is, ziet de vader eiken avond uit naar den kant, waar hij het laatst de schaduw van zijn\' zoon heeft gezien. Het is hom altijd nog, als of hij eens van daar moet terug komen, al weet hij bijna zeker, dat het niet geschieden zal. Zoo zit hij ook nu weèr neder en staart in de verte. Daar komt een verarmde en ter dood too vermoeide reiziger aan. Het vaderoog ziet scherp. Als hij nog ver af was, zag hem zijn vader al. Ja waarlijk! het is zijn gang, zijne houding, zijn gelaat. Het Is zijn zoon, zijn jongste zoon; maar hoe geheel anders dan toen hij het ouderlijke huis verliet! Neen! nu is er geen plaats meer voor toorn. Door innerlijke ontferming met de diepe ellende van zijn kind wordt hij bewogen, maar die terstond overgaat in de blijdschap van het wederzien. Daardoor bewogen gaat hij hem te geraoet, — neen! hij loopt haastig, snelt den langzaam naderende tegen, valt hem om den hals en kust hem. Hij drukt hem aan het vaderhart en steunt hem bij \'t verder gaan. Een tafereel, dat ons de verzoening van Ezau en Jakob herinnert, en vooral het wederzien van Jozef door zijnen vader, die om zijnen hals vallende weende van aandoening en blijdschap.

Maar de verloren zoon kan eene zoo teedere liefkozing niet aannemen. Misschien kont de vader nog al de schuld niet, die hem bezwaart. Hij begint dan uit te spreken, wat hij zich heeft voorgenomen, en wat hij honderd muien bij zich zeiven herhaald heeft, sedert hij de zwijnen verliet. -Vader! ik heb gezondigd tegen den hemel en voor u, en ben niet moer waard uw zoon genaamd te worden....quot; Tot zoo ver brengt hij het; verder niet. Dit is een dier tijnere trekken in de schoone Gelijkenis, die men ligt voorbij ziet. Het kan niet bij toeval ziju, dat het slot maak mij als 66n van uwe hu urli ngen !quot; ontbreekt. Terwijl wij gewoonlijk de herhaling der zelfde woorden vermijden, behoort die juist tot den bijbelstijl. Wat men zich voornam te zeggen of van anderen hoorde, wordt met do eigen woorden letterlijk herhaald, zoo als \'tgezegd werd. Hier niet, en waarom? Omdat de liefde des vaders, met de schuldbekentenis dubbel tevreden, er een eind aan maakt, en den zoon elke verdere vernedering bespaart.

Kr is in de eerste plaats ook iets anders te doen. Zelfs de vergeving wordt niet eens uitgesproken ; want het medelijden heeft den hoven-toon. Daar intussehen de huisbedienden met de vrijmoedigheid, die iti quot;t aartsvaderlijk gezin heerscht, zijn nader bij gekomen, roept

do vader hun toe: »Haastig, kinderen! brengt hier het feestelijke kleed, de kostbare, lange, witte talaar, werpt die lompen weg en trekt hein dat aan. Doet dan oen\' gouden zegelring aan zijne hand en sandalen aan zijne voeten.quot;

Niet alleen dus wordt door kleed en schoenen, de laatste in huis niet eens noodig, — in zijne behoeften voorzien, niaar dooi\' quot;t eerekloed en den ring hij in zijne waardigheid nis zoon des huizes hersteld. Zoo werd in Jezus\' tijd bij de vrijverklimng van slaven, hun ring en kleed gegeven, als \'t kenmerk van den vrijgeboren\' man. En dat eorekleed moesten zij uitbrengen, om \'t onder de voorgalerij of op den binnenhof hom aan te trekken. Want do nieuwe Meeding werd hem niet alleen gegeven; maar hij werd door de dienaren van het huis daar buiten gebaad, gekleed, feestelijk opgetooid, terwijl daar binnen het feest zelf wordt toebereid.

Ook daartoe geeft de vader zijne hevelen. Brengt ook het mestkalf uit den stal, en slagt \'t heden nog, opdat wij, maaltijd houdende, vrolijk zijn.quot; Hierbij herinneren wij ons, dat onder do herders \'t geitenbokje, het zal ons aan \'t eind der Glt;\'-lijkeii\'s voorkomen, wel niet tot dm dagelijkschen maaltijd, maar toöh tot de gastvrije ontvangst behoorde; maar het kalf was iets bijzonders. Het werd voor feest- of bruiloftsmaal gemest. En \'t is een trek van \'t blijmoedige van Israels godsdienst, dut juist bij godsdienstige feestmalen vleesch en wijn de uitdrukking waren van dankbare eii broederlijke vreugde. Wie in noodelooze onthouding en zelfkastijding verdienste voor God zochten, hebben even min Mozos als .le-zus begrepen.

In die warme landen behoort het slagten van \'t vee en bereiden van t vleesch bij elkander. Den eigen dag reeds, op den gewonen tijd van den avondmaaltijd, zou het feest beginnen. En de vader kan \'t ook voor zijne dienaren niet verzwijgen, waarom hij wil, dat allen in zijne vreugde doelen: Want deze mijn zoon was dood, voor mij en voor den hemel dood, en hij is weder levend geworden; hij was verloren, en is gevonden.quot;

Do vader heeft uitgesproken, met al de bedrijvigheid van de vreugde der verrassing. Spoedig en blijmoedig worden zijne bevelen uitgevoerd. Ook de trouwe dienaren des huizes zien gaarne weder in hun midden, dien zij als een\' vrolijken en aanvalligen knaap hebben gekend, en verblijden zich in \'t vooruitzigt, nu eindelijk eens weder een vrolijk

fbest to vieren, /ij vei\'deoli\'ii oiulcrling- liet werk. Sommigon zorgen voor do kleoding, anderen voor \'t slagtvee, en weder andoren nemen de toebereidselen tot den t\'eestelijken maaltijd op zich. Opperzaal of binnenplaats der ruime woning wordt in aller ijl tot feestzaal ingerigt. Onder don maaltijd zal er muzijk zijn: na liet maal beurtgezang en reijondans, Gbwoonlijk worden in oostersehc landen hiertoe dansers en danseressen gehuurd ; maar liever stel ik mij hier, naar de eenvoudiger aartsvadorlijke zoden, de dienaren zelve voor, dansende en zingende op de maat der muzijk, zoo als dit in de oudheid doorgaans zamon ging_i

liet is avond en het feest aangevangen. Na don eersten honger gestild te hebben, begonnen zij vrolijk te zijn: niet do vader, die te diep gevoelt voor zoo kinderlijk onbezorgde vrolijkheid; even min de zoon, nog van de zaligheid der wederaanneming overkropt: maar de dienaren, die, zonder dieper nadenken, met hun gansehe bart feest vieren.

Maar bier hooren wij, te midden van \'t vrolijk gezang der dansende roijen, een\' wanklank; hier voor het eerst in de drie Gelijken isson van \'t verlorene bij Lukas, terwijl toch de hemelvreugd over den bekeordon zondaar reeds voor de derde maal wordt beschreven. En imtuuilijk! Ook het tafereel van boete en berouw vonden wij hier voor hot eerst, omdat deze verlorene een menschis: niet het weg geraakte geldstuk, niet het afgedwaalde schaap, maar een menseli, vatbaar voor nadenken en berouw, zoo als zijn broeder voor afgunst en nijd.

Dion ouderen broeder hadden wij reeds bijna geheel uit het oog verloren, en hot is met opzet, dat Jezus hem op den achtergrond liet. Eigenlijk weten wij tot hiertoe ook nog niets van hem, dan dat hij zeker wol zal te huis gebleven zijn, toen zijn broeder heen ging, en dat ook hem zijne toekomstige erfenis werd in uitzigt gesteld. L)e vader is omtrent dezen zoon, oven min als voor don ander onverschillig, maar ook over hem niet ongerust. Nooit had hij, zijn vader deukt er niet aan om dit tegen te sproken als hij \'t zegt, zijn gebod overtreden. Des morgens vroeg was hij reeds op den akker, Hij dreef er den ploeg door, hoedde het vee, arbeidde op den wijnberg, en zorgde, dat er door knechten en huurlingen goed werd gewerkt. Hij droeg de grootste zorg voor het vaderlijk goed, van nu af geheel zijn eigen erfdeid. Maar als wij van hom zelf hooren, dat

hij zijn\' vader dient, dat liij \'s vaders geboden nakomt, dan missen wij daarin toeh tie nitdrulddng van eelit kindi-rlijkcn eerbied en hartelijke liefde, quot;t is alles g-elioor/.aamheid, en de liefde laat zich niet bevolen.

()ok op den dag, waarop zijn jongere bi\'oeder te iuiis kwam, was li ij op hot veld. Hij betrachtte zijnen pligt en deed zijn werk : hierop was niets te zeggen. En zoo min hij er aanmerkingen op verwachtte, dacht hij ook aan bijzonderen lof voor \'tgeen hij eiken dag deed.

Intusscben was zijn broeder to huis gekomen; maar onder de nl-gemeene vreugde, misschien ook door den verren afstand van den akker, had hem niemand geroepen. Of twijfelde zijn vader ook reeds, of hij wel in die vreugde deelen zou? De verrassing van het feest, en daarbij het wederzien van den eenigeu broeder, blijft dus voor den avond bewaard. Toon kwam hij van zelf terug, en komende naderde hij bet huis. De feestmaaltijd was intussehen reeds op gang; gezang en dans op de tonnen der muzijk verhoogden de gulle vreugde. Verwonderd staat hij stil. Hij hoort een ongewoon godruisch, maar ziet nog niets, of het mogten do lampen en flambouwen zijn in de voorgalerij, of do weèrsehijn er van uit de binnenplaats. Xader bij komende hoort hij Symphonie en Chore u:quot; het dansen in reijen, naar de wijzen der ouden, op de maat der muzijk. Dat hij dit hoorde, doet ons aan \'t dreunen van den vloer der opperzaal denken, en niet aan \'t dansen op do binnenplaats, dat men buiten af niet hoeren kon.

Maar wat is er dan toeh te doen in de vaderlijke woning, waai\' anders do dagen zoo stil en eentoonig elkander opvolgen, sedert de afreis zijns broeders nog meer dan vroeger? Moe is daar nu opeens, als met ecu\' tooverslag, een feest aaögerigt, een feest als een bruiloftsmaal? Terwijl hij daardoor verbaasd slil staat, ziei hij onkelen van de knechten of slaven het huis uit en ingaan, om water te putton, nf andere huiselijke diensten te doen. Dezen toch behoorden, gelijk wij zagen, niet tot de eigenlijke gasten. Dat waren alleen de huisbedienden, al deelden ook de knechten in de algemeene vreugde, en kregen zij hun deel van quot;t feestmaal. Hen van dezen roept hij tot zich. Hij wil toch eerst iets naders weten, eer hij zoo onverwacht iu die feestvreugde invalt, is het een bruiloft van een der vrienden zijn,-, vaders, waarvan de reestelijke optogt, gelijk hel ploeg

vorstelijk bezoek misseluen? X\'reeind is het toch, dat iiij er niets van weet, al behoefde zijne toestemming niet gevraagd te worden. »Wat betoekent dit alles?quot; vraagt iiij; gt;Wat is er toch aan huis te doen?quot; En do man antwoordt: Uw broeder is gekomen; en iiw vader iióoft het gemeste kalf geslagt, omdat hij hem gezond weder ontvangen heeft.quot; Hij zegt niets van afdwaling of bekeering. Dit past don slaaf ook niet tegenover den jongen meester. Alleen de behouden terugkomst; dat iiij nog leeft, en op do uitputting der reis na, gezond is; on dat de vader hem onverwacht ontvangen heeft, uit zich zelf terug gekomen. Kn dan, wat voor don slaafde hoofdzaak is: hot gemeste kalf geslagt!

De man gaat weer aan zijn werk. Het is ook benedon het karakter van den oudsten broeder, er met hem over te spreken. Maar inwendig ontbrandt hij in toorn, en wil niet naar binnen gaan. Hier buiten zal hij wachten tot het feest is afgeloopon, oen feest voor zulk oen\' doorbrenger als zijn broeder geweest is!

Het wordt den vader geboodschapt: Uw zoon staat buiten, en wil niet inkomen.quot; Ku deze, schoon hij met genoegen zijne kinderen daar binnen vrolijk ziet. want ook de dienaren zijn hem als kinderen, - verlaat terstond don feestdiscb. II ij gaat zelf naar buiten en bidt hem; spreekt zijnen oudste vriendelijk toe, en noodigt hem om meè naar binnen te gaan. quot;t Is daar zoo goed. Maar afwijzend, norsch zelfs is het antwoord: Zie! zoo vole jaren dien ik u, en nooit heb ik uw gebod overtreden, en mij hebt gij nooit een hokje gegeven, opdat ik met mijne vrienden mogt vrolijk zijn; maar als deze uw zoon gekomen is, die uw goed met hoeren doorgebragt heeft, zoo hebt irij hem het gemeste kalf geslagt!quot;

Geheel verkeerd zou men dit opvatten, als men er bij dacht: Ik bob u dit gevraagd, en ^ij hebt het mij geweigerd;quot; of zelfs: Ik had \'t zoo gaarne gcwenscht, en quot;t is mij niet gegnnd.quot; Do eenige zoon en erfgenaam van een\' rijken landbezitter behoefde toch wel om een geitenbokje niet verlogen te zijn, als hij zijne vrienden eens unt-halen wilde. Noen! maar oen vreugdefeest wordt er bedoeld; want de nadruk valt op de herhaling\' van \'t zelfde woord; vrolijk zijn.quot;quot; Ken feestmaal, al ware \'t slechts een geitenbokje met brood en roomkaas. Mn dan niet met die dienaren, die hij minacht, maar met

zijne vrienden. Over hem, die nooit \'s vsulors gebod overtrad, nooit oen juichtoon in de vaderlijke woning!

En wat deze klag\'t nog bitterder en hatelijker maakt: terwijl het eerste woord van den afgedwaalde bij zijne terugkomst de teedere vadernaam is, zoo wordt die hier geheel gemist. »Zoo vele jaren dien ik n.quot; — Is \'t niet, als of\' hij tegen een\' landheer en niet tot eenquot; liefderijken vader spreekt? En van zijn\' broeder is \'t: gt;;de/e uw zoon;quot; - want hij erkent hem niet meer als broeder, verwijt bijna den vader, dat bij zulk eenen zoon heeft en met hem heult: eon zoon, die met ligte vrouwen \'s vaders goed heeft opgegeten! Maar hoe weet hij dat, daar zijn broeder zoo ver van huis was? Het voorgaande verhaal zegt quot;t ons niet. En \'s vaders goed heeft hij niet doorgebragt; neen! alleen zijn eigen erfdeel, al was het van den vader afkomstig.

Zoo is tot in de fijnste trekken het karakter geschetst van den regtvaard ige, naar de opvatting van Jezus\' dagen, maar die ook niets meer dan regtvaardig is, en geen hart voor liefde heeft.

Het antwoord van den vader is even feeder als \'t zijne hard was. Ook deze oudste was toch zijn zoon; en deed de toorn hem een oogenblik dwalen, bij zocht hem vriendelijk te regt te wijzen. Kind! gij zijt altijd met mij, en al het mijne is uwe. Maar vrolijk feest te vieren, dat behoefde om u niet. Doch nu behoorde m en v r o 1 ij k en b I ij d e te z ij n, omdat deze u w^r b r o e d e r dood was en weder levend is geworden, en hij was verloren en is gevonden.quot; — »L)eze uw broeder,quot; dien gij alleen »mijn zoonquot; noemt, maar die juist daardoor toch ook uw broeder is. Welk oen zacht en toch treffend verwijt! Een feest te bereiden, dat kwam voor hem niet te pas. Elke dag schonk hem, wat hij wilde: geiteubokje en mestkalf en nog veel meer. De blijdschap over bet bezit is stil en bestendig, maar die over het wedervinden, het leven uit den dood van zonde en ellende, spreekt in feestelijke vreugde zich uit.

Kn nu verder? Is de oudste zoon door deze liefderijke toespraak getroffen? Oaaf bij althans mede naar binnen, al is zijn hart zoo vrolijk niet, en zijn toorn nog niet geweken? Dit behoorde toch ook tot \'s vaders gebod, altoos zoo trouw door hem betracht. Of blijft hij morrend buiten, en legt ouder de voorgalerij zich neder, nl zoekt heimelijk zijne slaapstede op?- Van dat alles hooren wij niets. Met

\'t p-c v o ii il c n wat verloren was,quot; breekt oj) eens do Gelijkenis iil\'. Imi wanrnm? Omdat /[] daar stonden onder Jezus\' hoorders, die het beeld droegen van dien oudsten zoon. Zij zelve moesten het weten, boe zij deze Gelijkenis verder wilden afwerken.

Kn wie ze zijn, dat zegt ons de aanleiding tot het uitsprekon der drie Gelijkenissen van het verlorene, door Lukas vermeld: Al de tollenaars en do zondaars naderden tot Jezns, om hem te hooren. Mn de Parizeen en de Schriftgeleerden (Schriftgeleerden uit de Farizeën, en wie hen aanhiageu,) murmureerden zeggende: Deze nntvangt de zondaars en eet met hen.quot;

De tollenaars, van wie lier gesproken wordt, zijn ook Israëlieten. Zij zijn dus de verlorene schapen van het hnis I s-raëls.quot; die Jezus kwam opzoeken en behouden. Hij de Karizeesclie partij werden zij veracht. Later zullen wij dit nader te brspreken hebben. Xn zij \'t genoeg, dat zij als onrein werden geschuwd, en dus de omgang met ben en vooral het aanzitten aan bunnen maaltijd eene schande gerekend wenl voor den .loodschen Rabbi.

Om dit te begrijpen, moeten wij ons weten te verplaatsen op het wettische standpunt, waarop de Joodsche zed el eer dier dagen stond en in \'t wezen der zaak nog altijd staat. De wet bepaalt, wat de menscli te doen heeft in de dienst van God. Wie haar betracht, is r egt vaar dig, — wij zouden zoggen onberispelijk. God zelf heelt niets op hem aan te merken. De Heidenen worden wetteloos genoemd, ongebonden levende, omdat de wet hen niet in toom houdt. Maar de Israëliet, die de wet niet houdt, is een zondaar. Of bij een\' moord pleegt of np Sabbat een pakje draagt, quot;t is altijd de wet UcmIs, die hij schendt, en waarom de toorn des hemels op hom rust. Zulke zondaars waren dan in de eerste plaats de tollenaars; verder die met hen omgingen of met hen in dit opzigt konden worden gelijk gesteld . al was \'t dat zij uit onkunde de wet overtraden. Want deze schare, die de wet niet weet, is vervloekt,quot; zeggen de Farizeën. (Joh. 7: 19.) En gelijk nu het aanraken van onreine dieren den Israëliet verontreinigde, zoo ook het ingaan in het huis van den heiden of de omgang met zondaren. Tot een bewijs, hoe diep dit alles bij de Joden is ingeworteld, kan bet banvonnis der Amsterdamsrhe Synagoge over Spinosa strekken. De reglzinnige Jood mogt niet alleen niet met hem omgaan, maar moest ook op een\' naauwkeurig hepaalden afstand van hem verwijderd blijven!

Afiiar nu geeft Jezus hior oone geheel togoiiovergestelde voorstelling. Hij laat (ion Farizei\'ii hunne regtvaardigbeid: want de oponlijke strijd is nog niet uitgebarsten, al bespieden /.ij hem reeds met wantrouwen en weerzin. Niets nog van hunne ijdelo vertooning voor de mensehen, hunne hebzucht, hunne heimelijke zonden. Zij staan daar in ai hunne uiterlijke vroomheid en onberispelijkheid tegenover de zondaars, wier afdwaling van Gods wet Jezus niet verdedigt of zelfs verschoont. Maar toch, \'t zijn kinderen van denzelfden Vader, gelijk Jezus in verrukking uitriep aan het huis van Zaccheüs den tollenaar: »Heden is dezen huize zaligheid geschied, nade-maal ook deze (-en zoon van Abraham is.quot; - En zijn zij óók kinderen, kinderen van Abraham en kinderen van (bul, dan is hunne bekeering het hoogste doel der goddelijke liefde, ja! de vreugde der Engelen (lods. Meer vreugd in den hemel over 6óncn zondaar, die zich bekeert, dan over negen en negentig regt vaardigen, die zulk eeue bokeering niet noodig hebben. Daarom ontvangt Jezus de zondaars en eet met hen; maakt juist van die atgedwaalden het meeste werk. Met ecne andere beeldspraak gezegd: üc gezonden hebben den medicijnmeester niet van no ode, maar die krank zijn.quot;

Nadat nu Jezus in het verloren schaap en den verloren\' penning de blijdschap over hot terug vinden beeft geschetst, zet hij de kroon hierop door het beeld van den verloren\' zoon. Hier kon de zonde eerst in al hare dwaasheid en haren moedwil worden geschetst, al de ellende, die zij voort brengt. Maar ook de herinnering van edele afkomst, die de Israëliet nooit geheel verloor: en ten slotte de onpeilbare liefde van den Heinolschen Vader. Het is een trek van kiesch-heid tegenover de grovere beelden van hot Oude Testament, dat hier de vreugde, zoodra \'t con vrolijk feest is, in de dienaren wordt afgebeeld, en niet in den vader zelf Want er wordt bier duidelijk gedoeld op de blijdschap voor de Engelen Gods bij eene vorige (tolijkenis.

En nu is \'t ecne proeve van Jezusquot; hooge wijsheid bij zijn onderwijs, dat het beeld van den oudsten broeder zoo geheel achteraan komt. De Farizeön werden door Jezus\' schoone voorstelling geboeid, al vonden zij die wel wat vrij. Van hen werd niets gezegd. Ja! zij konden zelfs, als hun geestverwant in eene andere Gelijkenis, (iod danken, dat zij niet waren als deze tollenaar. Maai\' daar treedt aan \'t

eind op cons do oudsto brooder op, do rogtvaard ige, en spiegelt, linn oigon beeld hun af. Hem wordt daarbij al do oer gelaten, die out; liLin tookomt. Nooit overtreden zij willens en wetens \'s vaders gebod. Eiken uitwendigen pligt betrachten zij getrouw. Maar tegenover de rogtvaardigheid Imnner werken komt hot harde en liefdelooze van hun karakter te helderder aan hot licht. Eeno trotsehe, zelfzuchtige loondienst staat tegenover een diep gevoeld berouw on vaderlijke ontferming. l)i\' Engelen vieren feest, en zij staan morrend buiten. Zullen zij buiten blijven staan? Zij hadden gemeend, dat de Messias de regtvaardigen roepen zou, om met hom de wereld te regeren en de zondaars te vernietigen: zullen zij eindelijk de ontferming (rods verstaan, waardoor de Zoon des mensehen komt om op te zoeken en te behouden, wat verloren was? Zullen zij eindelijk, door diepere opvatting der zonde, ook zich zeiven onder de zondaars scharen, omdat zij dc liefde des Vaders miskend hebben en den broeder veracht? Jezus laat aan hun geweten de beantwoording dier vragen over, en breekt daarom zijn verhaal af, opdat zij zelve het voltooijen.

Nadat wij zoo deze onvergelijkelijk schoonc Parabel in do lijst van baren tijd hebben geplaatst, volgt daaruit van zelf hare meer algemeenc toepassing. De dogmatiek dat is de zucht om van alles een vast-sluitend stelsel te maken hoeft die toepassing het meest in den weg gestaan. Üc verloren zoon werd dan de menseh, en ieder mensch; en de noodzakelijkheid van bekecring of wedergeboorte voor allen uit deze Gelijkenis afgeleid. Als of een vader verlangen kon, dat elk zijner kinderen zóó zou afdwalen en zóó terugkceren! In dat vreemde land en op die verre reis verongelukken zoo velen. Gelukkig, die in \'s vaders huis is gebleven ■\'

Hij die opvatting wist men ook met den regtvaardigo geen\' weg, en nog minder met de negen en negentig, omdat men niet begreep, dat Jezus de taal sprak van zijnen tijd en zijn volk. De een hield ze voor ingebeelde regtvnardigen, de ander voor inenschen, die vroeger reeds bekeerd waren. Maar bekeerde en onbekeerde inenschenquot; is eene tegenstelling, die de bijbel niet kent. Alle bekeering is betrekkelijk. Petrus beel\'l zich te bekeeren na zijne verloochening, Paulus van zijn hlind en woedend ongeloof, de verloren zoon van zijn wan-

gedi\'iig\', zijn oudste broerlor van zijne trotsche liefdeloosheid; en wij allen van \'t goon er verkeerds in ons is.

Sliiar altijd en voor allen is de beteokenis dezer Gelijkenis de el-lende, die de nahmrlijke vmolit is der zonde, als afdwaling van het vaderhuis. Zoo lang wij daarin toefden, in oone onsclmldige jeugd of later godvruchtig loven, was \'t ons zoo goed. Maar toen do driften ontwaakten en tot hartstogten aangroeiden, toon de wereld ons bekoorde en de verleiding ons mede sleepte, gevoelden wij ons als in den vreemde, on bet heimwee naar de vaderlijke woning kwam Aveder bij ons op. al was \'t niet terstond met den moed om op te staan en tot don Vader te gaan. Want de terugweg is oneindig moeijelijker dan de weg der afdwaling.

En hier komt nu dezo (iclijkenis iederon afgedwaalde bemoedigend te gemoet. Want er is in den hemel hlijdsc.hap, niet enkel over éónen Israëliet, die zich bekeert, maar over iederon zondaar. De vadernaam, door het evangelie op God toegepast, wordt door niets beperkt, en daardoor het goheele menschdom tot zijnen oorsprong, als (iods geslaehte, terug gebragt. leder menseh, zelfs de meest verdierlijkte heiden, kan worden beschouwd als oen verbasterd kind, een afgedwaalde zoon uit het vaderhuis, wiens oorsprong en wiens bestemming de hemel met zijne heilige engelen is. Maar vooral wie Christelijk is opgevoed en later op verkeerde wegen geraakt, zal die horiimering van zijn\' oorspronkolijken adel nooit geheel kunnen verliezen. Hem wenkt van verre \'t vaderhuis, tot wederopneming bereid, en behoedt hem voor Kaïns wanhoopskreet: »Mijne zonde is te groot, om ooit vergeven te worden!quot;

Zien wij nog eens op dien verloren\' zoon: want wij allen zijn men-selien van gelijke bewegingen als bij. Heeft Uod ons voor verregaande afdwalingen en voor een\' diepen val helmed; waren onze hartstogten daartoe niet sterk genoeg, de verleiding niet zoo groot, ons verstand behoedzamer en onze omgeving reiner, niemand ineene, naar de oppervlakkige en wettische zedeleer der Farizcën, in alles regtvaardig te ^ziiⁿ- Door Jezus voorgelicht, hadden de apostelen dit heter loeren verstaan. Als wij zeggen, dat wij geene zonde hebben, misleiden wij ons zelve, schrijft Johannes. Wij struikelen quot;\' I e n in vele, verzekert Jakobus. Mn l\'aulus zegt van ziidi zeiven: Niet dat ik hot alreedo gegrepen heb of aireede

volmaakt bon, maar ik jaag daarnaar, of ik hot grijpen mogt, waartoe ik ook van Christus gegrepen ben. Het tut zich zelf komen, de gedurige en ernstige inkoering tot ons eigen gemoedsbestaan, is dus ons allen noodig. Do grootc zonden zijn ontzettend in hare gevolgen, maar de kleine dikwijls gevaarlijker, omdat zij onopgeniorkt blijven en ongemerkt ons verder doen afdwalen van \'s Vaders liefde, dan wij vermoeden.

En koeren wij tot de eerste bedoeling der Gelijkenis terug, hoe menig maal wordt dan in do wereld weêrsproken, wat in de kerk wordt toegestemd! Die verloren zoon is van kinds af onze vriend, en wij deelen in \'t vreugdefeest over zijn behoud. En Jezus, die hoeren en tollenaars opzoekt tot hunne behoudenis, is ons de gezegende Zaligmaker. Maar de kerk gaat uit, en de wereld herneemt haar gezag. Eu oordeelt zij nu naar dezen maatstaf? Is zij bereid, te vergeten zoo wel als te vergeven; het merk der schande uit te wissdien, eenmaal den zondaar ingedrukt? Of is dit veel eer niet als die vlekken, die telkens weder opkomen, wanneer \'t licht er op valt? Wordt niet bij do minste aanleiding iemand do zonde zijner jeugd voor de voeten geworpen, vooral aan wie eens »heeft gezeten?quot;

Maar al deelen wij niet in die onbarmhartigheid der wereld, die in den grond meer hoogmoed is dan zedelijk gevoel, wij bohoeven daarom nog den grenslijn tusschen regtvaardigen en zondaars niet uit te wisschen, door -lezus in den geest van zijn volk zoo scherp getrokken. Het laat mij koud, wanneer oen vrome van on berispelijke n levenswandel klaagt, dat hij de grootste der zondaren is, melaatsch van top tot teen. Beproef quot;t maar eens, hem over \'t een of ander te berispen! Of hij zich niet op eens omwenden zal en zijne regtvaardigheid verdedigen! Het waren geijkte klanken, en niets meer. En wanneer ik nu daarentegen vromen ontmoet, die van hun vroeger wangedrag met zekere onbeschaamdheid spreken, om zich te befoemen op hunne bekeering, en boven den regtvaardige te stellen, die zulk eene bekeering niet van noode heeft, dan laat \'t mij niet meer koud, maar doet \'t mij van verontwaardiging gloeijen. Wat zou de vader wel van den verloren\' zoon gezegd hebben, wanneer deze zich op het feest, bij gelegenheid zijner terugkomst, den rang van oudste en erfgenaam had aangematigd, en met minachting neergezien op de veeljarige dienst van zijnen broeder, omdat deze nooit was afgedwaald, en dus ook niet veranderd

den verloren zoon ge/.vga ncoui \'II, Wil II MC\' l «n /^ik ii yj j.» u . froli^onheid zijner terugkomst, den i nng vim oudste en erfgennam luid ann-genuitigd, en niet minachting neèrgezien op de veeljarige ilienst van zijnen broeder, omdat deze nooit was afgedwaald, en dus ook niet veranderd

en bekeerd? Wie onze gemconto kent, zal moeten toostonimen, dut deze zucht om do zonde to verJieorlijken, opdat de gonad o meerder worde, waar togen Paulus reeds ijvordo,—^ de kankor is, die aan \'t zedelijk Irvon onzer horvormde kerk knaagt. Zelt\' heb ik van eon\'zoogenaamden protestaatschcn (gelukkig geen\'Horvoriu-den) predikstoel de leci\' hooren verkondigen: »dat al onzogoodo workon maar broddelwerk zijn, waardoor wij \'t work Gods bodorvQU, daar toch do weg naar don hemel niet is hot pad dor gerogtigheid, maar dor ongorogtigheid.quot;

Maar wie hot eerst \'t goud aan \'t licht bragt, is voor do afdwalin-gon van den gouddorst niet verantwoordelijk: evenmin hij, dio\'t staal uitvond voor do gruwelen van moord en oorlog Het edelste wordt het meest misbruikt; zoo ook deze éónlgo Gelijkenis, dio reeds duizend en duizond malen den zondaar gotroost heeft en torug gobragt tot \'t vaderhuis, on den broeder di\'s afgod waaldon tot liefde en erbarming gestemd. Eti gaat onze tijd soms wol eens te ver in zijne voorlief-do voor hot verlorene, boter dan dat hij met kouden hoogmoed\'t verwierp. geen meiisclionwork zonder gebrek of overdrijving, toch looft er de Christus in.

Wiu kent den armen Lazarus niet, die daar onder de honden buiten de poort van den rijken man ligt\'? En hebt gij \'t wel eens opgemerkt, lezer? \'t Is de eenige Gelijkenis van Jezus, waarin óén der personen bij name wordt genoemd. Dat is anders in \'t geheel de trant niet van het parabolisch onderwijs. Wanneer de profeet Nathan ook van een\' rijken en een\' armen man verhaalt, en even als Jezus voor den arme partij trekt, noemt hij ze geen van beiden.

Deze bijzonderheid, boe men ze nu verder vorklare, heeft der weelderige verbeelding, en daardoor bijgeloof en winstbejag ruim spel gegeven. Te Jeruzalem toonen de monniken u alles, wat ^ij uit de evangelie-geschiedenis maar weten wilt. als ware dat alles zoo gemerkt en bewaard; terwijl er integendeel stroomen bloeds zijn over heen gegaan, en bergen puin de oude Joodsche wereld hebben bedekt. Zoo liet zich ook de geleerde reiziger Robinson rond leiden, en wees men hem onder anderen de woning van den rijken man en daar tegenover die van den armen Lazarus; waarbij hij de prozaïsche opmerking maakte, dat Lazarus bijna oven goed gelogeerd was als de trotsehe rijkaard.

Kn die opvatting, dat wij hier met eone geschiedenis te doen hebben, en niet met een leerzaam verdichtsel, reikt reeds tot de eerste eeuwen der Christenheid. Irenaeus, Teitullianus, lliëronymus en andere kerkvader-, meenden: het moest wel zoo gebeurd zijn, daar alles zou duidelijk en bepaald verhaald wordt, als of niet juist dit de grootste roem was van eene vertelling! Ja! nog bij een der

IluUurTl , \'\'ii Inui iii» i « « ii i« \' i/ititim ». iMn uio^i, Lv nit . ... . .

stc ciiuwen dor Ciiristcnlii\'iil. [renacus, TiTtulliaiuis, Hii\'roiiyinus en iinlt;l(;rc ki\'rkvadci\'-; tneendcn: hef moost wel zoo gobourd zijn, daar alles zoo duidelijk en bepaald verhaald wordt, als uf niet juist dit di\' grootste roem was van eenc vertelling! .lal nog bij een der

nieuwste protestentschc uitleggers las ik; ■IFot moot wel eene geschiedenis zijn, daar Jezus don naam noemt van don arme, terwijl hij uit kiesclihoid die van don rijke verzwijgt.quot; Men gevoelde niet de on-kiesehheid, dat .fo/us oen\' werkelijk bestaandon en algemeen beken-den bedelaar zon liobben zalig gesproken; een\' rijke, die daardoor toch ook wel te herkennen was, verdoemd; en op de vijf broeders, dii\' hem overleefden, een blaam geworpen.

En dan nog zou bij de begrafenis van den rijke de geschiedenis ophouden. Zij reikt niet tot over het graf. En het verhaal is één. Do keerzijde die ons eonc andore wereld schildert, is slechts een vervolg van \'t werkelijke leven, dat wij hier zien, en kan daarvan volstrekt niet worden afgescheiden, zoo als elders de profetie van het oordeel iets geheel anders is dan de boschrijving van het tegenwoordige leven. Ik begrijp mij dus volstrekt niet, dat men geschiedenis noemen kan een verhaal, waarvan de grootste helft ligt aan gene zijde van \'t graf. En wat den naam betreft, men zou met een\' geestig\' uitlegger kunnen zeggen: »üe namen der vromen stnnn in het boek des levens, terwijl die der goddeloozen vergaan.quot; Want dat de rijke Nineuïs zou geheeten hebben, behoort tot den faboltijd der monniken, die ons ook van de drie koningen de namen weten te zeggen. Kone geschiedenis kan men het dus alleen noemen, in /00 verre het eene type is van \'tgeen zich gedurig op de wereld herhaalt.

Maar overzien wij eerst de geheele schilderij. De beteekenis der afzonderlijke beelden zal ons dan van zelf duidelijk worden.

Ik ga daarbij uit van dè eenvoudige opmerking, dat hier tweeër-lij schildering voorkomt, en in.beide dezelfde tegenstelling: rijkdom en armoede. Moe eoiiToudif;\' deze opmerking is, de verklaring zal ons doen zien, dat zij maar al te dikwijls is uit het oog verloren, en daardoor de sleutel der (ielijkenis gemist.

De eerste tegenstelling betreft hel tegenwoordige leven. Zij is kort, maar zegt veel in weinig woorden, helterlijk vertaald: Kr was nu een zeker meusch, rijk, en hij bekleedde zich met purper en byssus, vroMjk levende eiken dag op prachtige wijze. De purperen mantel was eene vorstelijke kleeding; en het onderkleed, van hot fijnste Egyptische byssus-garon geweven, even sterk als fijn, was oen dor kostbaarste voorwerpen van woelde. Zóó gekleed te gaan. duidt geen huiselijk leven aan, en even min nuttigen arbeid. Hu de bost •brij ving van hot leven in deze aanzienlijke

woninjr komt hier geheel mede over een. Eiken dag is or feest; do gmotsto weelde wordt er genoten en vrolijk gaat de bekerrond. Naar wij later hooren, zijn er nog vijf broeders, dio even zoo leven , en met wie hij bijzonder wel is. Aan gasten is or dus geen gebrek. Ja! do poort van dat prachtige huis wordt door bedelaars en honden belegerd, die alleen reeds in den afval der rijke maaltijden hun levensonderhoud vinden.

En nu de misdaad vaii dozen rijke, waarom wij hem later op zoo treurige plaats terug vinden? Luther heett reeds te regt opgemeikt, dat hij voor de wereld geen misdadiger is, en hem moord noch roof noch echtbreuk wordt te laste gelegd. Dat hij zijnen rijkdom op onwettige wijze verkregen had, oen onderdrukker cler itrinen was, ligt ook niet in \'t verhaal. Do bedreiging van Jakobus (II. f) ; 1- 6) »Zie! het loon der werklieden, di e uw e 1 an de n ge m aai d h ebbe n , het welk van u verkort is, terwijl gij lekkerlijk leefdet op de aarde, roept, tot den Heer der heirscharen! die bedreiging past op dezen rijke niet.

Maar is \'t dan misschien de onbarmhartigheid, waardoor hij de smeeking van den bedelaar niet hoort, hom niets gunt of geeft van /.ijnen overvloed? Dit denkbeeld dringt zich zoo natuurlijk tusschen do regels van \'t verhaal in, dat in mijne jeugd, toen het bedelen nog eene geoorloofde en voordeelige kostwinning was, ook deze Gelijkenis geacht word er voor te pleiten. Maar vergelijken wij Lazarus met den verloren\' zoon, beiden hongerig en begeerig naar \'t minste voedsel, dan ontbreken hier juist de woorden »En niemand gat ze hem. Wij zullen straks zien, dat den rijke niets werd gevraagd, en hij dus ook niets weigerde. Dat hij echter zijn geld en goed ten nutte der armen besteedde, staat er even min. De rijke wereldling van onze dagen doet het ook niet: en schijnt hij eens weldadig, hij beschouwt dit als een last, waar hij niet buiten kan; niet als een genoegen, en veel minder als een levensdool. Zulk een zelfzuchtige rijke, die alleen leeft, om hot leven met ruime teugen te genieten, zender zich te bekommeren over \'t geen anderen lijden of\'t geen na dit leven zijn zal, vinden wij hier; moer niet. Zelfs doet\'tgoon hij later van zijne broeders zegt, ons vermoeden, dat ook hij op zijnen tijd naar de synagoge ging en daar Moze- en de profeten\'\' hoorde, tieon verboden spijzen kwamen er zeker op dien rijken disch. Kortom, als Israëliet denken wij ons den man regtvaardig naar de wet.

en daar ilozcs \' 11 de profetenquot; hoorde, (leen verboden spij/im Kwamen er zeker op dien rijken disch. Kortom, als Israëliet denken wij dii^ den man refi\'tvaardig naar de wet.

Een arm o of ellendige, iemand die aan alles gebrek lijdt, wordt bedoeld. En zijn naam wordt genoemd: Lazarus; een Griek-sehe vorm van Eleazar of Eliëzer, dat letterlijk beteekent God hulp (Gott he If, zegt do Duitscher). En zie daar nu, waarom de arme een\' naam draagt, en do rijke niet. Die naam vereenigt met do diepste ellende de innigste godsvrucht. In liet lijden dezes tijds is God zijn toevlugt. Is dit niet do geest van zoo menigen psalm? Ware quot;t eene geschiedenis, Jezus had hier kunnen zoggen, als bij Zaceheüs: »0 ok deze is (gt;011 zoon Abrahams!quot; Wol was de naam moer in gebruik, zonder dat er aan de oorspronkelijke beteekenis word geducht. Denkt slechts aan Lazarus van Bethanië. Maar daar nu Jezus voor ecu enkele maal den mensch, dien hij doorgaans in zijne Gelijkenissen ten tooneolo voorde, een\' naam geeft, kan ik niet den-kon, dat hij maar don eersten den besten zou gekozen hebben. Van \'t begin dos Bijbels af vinden wij op de beteekenis der namen bijzon-deren nadruk gelogd; ook op dien van Jezus zelf; en dat ook hij hiervan niet vreemd was, hoeren wij aan Simons eernaam Petrus (rotsman) en de karaktertoekening van Johannes en Jakobus iils Boanerges (zonen des donders).

Maar wij koeren tot don arme terug. Hij lag dan daar, — letterlijk hij was er noèr geworpen, — aan de poort van den rijke. Hij zelf kon niet eens de plaats meer bereiken, die voor hem oen bron was van overvloed. Een moelijdend buurman of ook wel oen huisgenoot of Moed verwant, die zich van hom wilde ontslaan, had hem hier achteloos neer geleid. Het was aan de voorpoort, die door een portaal naar de binnenplaats van het huis des rijken voerde, zoodat de bewoner wel digt langs hom heen gaan moest, telkens wanneer hij uitging En al staat er van dit uitgaan, hot zien en ontmoeten, niets in het eerste verhaal, hot blijkt uit do tweede schilderij, dat de rijke don arme wol hoeft opgemerkt, daar hij hem zelfs bij name noemt.

Lazarus lag daar vol zweren. Do volksmenigte beschouwt hem dus als inelaatsch, en heeft hem tot patroon dier ongelukkigen gemaakt. Dit is weder eene van die overgeleverde valsche opvattingen van bijbelsche verhalen en spreuken, die men wel kan weerleggen, maar die een zoo taai leven hebben, dat zij altijd ongedeerd weer te-

mg koeren. Do molaatschon leefden buiten de kom van stad of dorp. |[t\'t word zekere godsdionstpligt geacht, daar voodsol voor hen ueèr to loggen; maar voor de iraisdeur zouden zij niet geduld zijn. Zooging ook in onze steden van ouds do Lazarusklep rond tot eeno collecte voor \'t leprozenhuis, en werd een zinneb(!old van den babbelaar; maar de melaatschen zeiven lieten zich niet zien.

Lazarus leed dus aan eeno andere, maar daarom niet minder af-zigtelijke en ongeneeslijke ziekte, die nog verergerde door gebrek aan goede verzorging. Xiet onmogelijk, dat deze zweren gedacht worden als van zelf te behooren bij zijn leven onder de honden: want stelt men zich die dieren voor, gelijk zij nog in \'t Oosten onverzorgd op de onreine straten leven, en dat in quot;t heete klimaat, dan is \'t bijna onmogelijk, onder hen te leven zonder door hen besmet te worden.

Wat hem daarbij meest kwelde, was de honger. II ij begeerde verzadigd te worden met de kruim kens, die er vielen van de tafel des rijken. Zijne begeerte wordt niet zoo dierlijk uitgedrukt als van den verloren\' zoon, die alleen verlangde zijne buik te vullen met het voedsel dor zwijnen. Toch begeerde ook hij verzadiging, en hragt daartoe zijn leven onder oven onreine dieren door. Want hond en zwijn zijn voor den Israëliet, en niet minder voor den Maliomedaan, quot;t beeld dei\' hoogste onreinheid. Daar nu geen hond in hun huis wordt geduld, leven dezen van den afval, en dienen, mot raven en gieren, om de onreinheid der oostersche steden althans ten deele op te ruimen. Toen men voor eenige jaren te Con-stantinopel deze al\'zigtelijke straathonden wilde opruimen, kwam hot volk er tegen op. Zoo diep is quot;t in de oostersche zeden ingeworteld.

In dit lieht beschouwd, is hier dus van weldadigheid even min sprake als van bedelen. Om daarvan in \'tEvangelie te lezen, moeten wij den hlindgoborene of den lamme opzoeken aan de tempeldeur. In des rijken woning heerschte eenvoudig het algemeen gebruik, om het overschot van eiken maaltijd buiten de poort te werpen. Geen enkele bete werd er om uit den mond gespaard, nog minder dan de heidensche kinderen, waarop de Kananeesche zinspeelt, met opzet wat voor de hondjes ouder de tafel lieten vallen. De eenige zorg, die men voor de honden had, was dat men hun deel zoo veel mogelijk daar wierp, waar het niet spoedig kon vertreden worden.

Dit beeld roept iiiij weder mijne kindsche dagen voor den geest, den tijd toen een hedelaai\' het roggebrood dat hem gegeven werd.

in zijno eer getast u voor do voeten wierp, met de woorden : (Jcef dat aan uwo honden!quot; Nog minder was liet den armen of \'t inogt i.mmi enkele schamele arme zijn - dor moeite waard, het overgeschoten eten te komen vragen. Zoo werd dit bij ons ook aan don voet van een\' boom aan don Maaskant neer gelegd. Wij kinderen zagen quot;t met belangstelling, hoe kraai jen, mosschen en honden elkander den buit betwistten. En met medelijden zagen wij nu en dan een arm en hongerig kind, terwijl missrhion zijn vader hot dagloon in do kroeg ver-toerde, doelen in dien buit.

Van dien afval begeerde nu ook Lazarus verzadigd te worden; maar er staat niet bij, dat die begeerte werd vei vuld. De honden in het Oosten zijn, aan zich zei ven overgelaten, gulzig en woest. Zoo als zij niet alleen Achabs bloed lekten, maar zich ook terstond op het lijk van Izebel wierpen en het geheel verscheurden, zoo vallen zij nog aan op al wat hunnen onverzadiglijkon honger stillen kan. Er schoot dus zeker niét veel over voor den armen kranken man. Treilend is daarbij de tegenstelling: Hij begeerde verzadigd te worden, maar ook de honden, komende, belikton zijne zweren.quot; Gelijk zij \'t elkander plegen te doen, deden zij \'them, hot zij dan voor hun eigen genot, of dat ik liever (Jeuken zou uit een instinkt van medelijden, llunno kameraadschap was om zoo te zoggen, zijn eenigo troost. Do vraag is hier minder voor den Israëliet, of dit likken der wonden zijn lijden verzachtte of verzwaarde, schoon \'teerste waarschijnlijker is; maar of er dieper vernedering was te denken, dan do gastvriend der honden te zijn. Men zou oosterling moeten zijn, om \'t verschrikkelijke daarvan te gevoelen.

Lazarus wacht dus met ongeduld eiken middag naar \'t weggeworpen overschot van den maaltijd; maar ook de honden komen en zijn hein voor. Toch rekt hij, met \'tgeon zij hem overlaten, zijn ellendig aanzijn, een waar hondenleven. Eindelijk kwam daaraan een eind, liet gebeurde, dat do anno stierf, \'t Is hem geen ramp. Hot leven i-gt; zwaar voor den kranke, die slechts \'thoogst noodige vindt, om het voort te slepen. Lu dat de rijke hem overleeft, is geen wonder. Xog ruischt daar in de feestzaal zang en dans, en fonkelt do wijn in de bokaal, en Lazarus is niet meer. Niemand treurt over hem; niemand mist hem, of toevallig mogt zijn oog eens vallen op die ledige plaats, en hij vragen, waar dal ellendig schepsel gebleven i-. Maar misschien ook waren quot;1de honden alleen, die uit oude ken-

nis naar hom zochten, en zijn spoor, op don ronk af, trachtten te volgen. En gaat \'t nog wol veel anders? Hoe menig arme, die niet eens wordt gemist; naar wien alleen een trouwe hond nog zoekt!

En de rijke stierf ook; de dood spaart aanzienlijken noch geringen , en in den dood zijn allen gelijk. Want over allen gaat hetzelfde vonnis: Stof z ij t gij, en tot stof zult gij wederkeeren.

Toch is \'t voor de wereld nog niet \'t zelfde. Op gindschen hoek van \'t kerkhof, die om de tien jaren wordt geruimd, zinken dag aan dag de kisten der armen in den grond, door weinigen gevolgd. En hier, waar prachtige zerken en gedenkteekenen met groen en bloemen afwisselen, hier rigt zich de begrafenistogt der rijken heen.

Dit onderscheid wordt in de Gelijkenis door oen enkel woord aangeduid; de arme stierf en de rijke stierf ook, en deze werd begraven. Vraagt gij, of Lazarus dan toch ook niet begraven werd? Ik antwoord; gt;Ja en neen, al naar gij quot;t opvat.quot; Algemeene begraafplaatsen waren er niet; cn nog geen A kei Dama voor onbekende armen, wier lot niemand zich aantrok. Alleen hadden de humane wetten van Mozcs, door een lijk en zelfs de aanraking daarvan onrein te verklaren , van de spoedige begrafenis een\' godsdienstpligt gemaakt. Zoo zal men dus ook het lijk van Lazarus, als \'t niet reeds door de honden was verminkt of verscheurd, wel hebben opgeruimd en met aarde bedekt om geen hinder of\' ergernis te zijn voor de levenden. Maar de laatste eer, waarop de Israëliet niet minder dan ons volk gesteld was, werd hem niet bewezen.

.Maar als nu ook, korter of\' langer daarna, do rijke stierf\', werd hij begraven. Met plegtigheid werd zijn lijk in kruiden gelogd of gebalsemd, en gewikkeld in hetzelfde lijne lijnwaad, dat hij droeg bij zijn leven. Fluitspelers en klaagvrouwen werden gehuurd en treurliedoren gezongen. De lange stoet zette zich in beweging naar do grafspelonk. Een vijftal broeders volgden hem, en droegen rouw over den doode. Maar werden er al enkele welgemeende tranen geweend, de wereldling denkt ten slotte alleen aan zich zeiven. De broeders hervatten spoedig weder het eigen leven, waarbij de herinnering der dooden en \'t uitzigt op den dood als een vlugtige wolk voorbij gaat.

Armen en rijken ontmoeten elkander; God heeft zo beiden gemaakt. Dit woerd van Israels wijze zou men boven deze schilderij kunnen plaatsen, /.nu trelfend door hare tegenstelling. \\ nor-al bij de ontwikkeling der staten wordt deze tegenstelling hoe langs

zoo grooter: tegenover schatrijken de diepste ellende. Slechts enkele schreden van het vorstelijk paleis leven er nog velen, die; wel zouden hegeeren verzadigd te worden van \'t geen in vollen overvloed aan de honden der rijken wordt voorgeworpen. Uit dit oogpunt bezien, is deze Gelijkenis, — daar Lukas het in \'tonzekere iaat, nergens beter te huis dan in hot weelderige Jeruzalem, waar de tegenstelling van rijkdom en armoede veel grooter was dan in Ualiloa.

Aan het slot van deze eerste helft der Gelijkenis sprak de heroem-de Chrysostomus, de martelaar zijner vrijmoedigheid tegenover de rijken en groeten :

De dood heeft alles veranderd. Nu eerst ziet men, wie in waarheid de rijke, wie de arme is. Want zoo als op het tooneel eenigen de rol van koning, veldheer, wijze, redenaar en dergelijken spelen, zonder dat zij zelve iets van dat alles zijn, zoo kan men ook in het tegenwoordige leven rijkdom en armoede slechts een rol en masker noemen. Wanneer gij in het theater zit en een\' tooneelspeler in de rol van eenen koning ziet, dan prijst gij hem daarom niet gelukkig. (ïij gelooft niet, dat hij werkelijk een koning is, en voelt ook den wonscli niet, om hem gelijk te worden: want gij weet, dat hij niets meer is dan een zeer gewoon mensch. Van wege zijne rol en zijne kleeding noemt gij hem niet gelukkig, en gij trekt daaruit geen hesluit op zijnen stand in do wereld; maar gij schat hem naar t geen hij anders en in waarheid is. Zoo ook wanneer gij in de wereld, als op het sehouwtooneel, velen in de rol van een\' rijke ziet optreden, geloof toch niet, dat zij rijk zijn. Want wanneer gij hun het masker afrukt, en het geweten onderzoekt , en de ziele beproeft, zoo zoudt gij ligt groote armoede aan deugd vindon, en juist den vermomden rijke als den geringsten en arm sten van allen ontmaskeren. Kven als op het tooneel des nachts, wanneer de aansehouwers zich verwijderd hebben, alle tooneelspelers het valscho omhulsel afwerpen, en de schijnbare koning of veldheer weder zijne ware gedaante aanneemt , even zoo is het ook, wanneer de dood daar tnsschen komt, het tooneel des levens ten einde i^, en allen het masker van rijkdom en armoede atleggen.quot;

Zie daar nu de wereld, die wij zien; het monsehelijk leven in zijne schrilste tegenstellingen. \\ oor wie niet verder ziet dan de dood, is

do slaaf niet meer do zweep des drijvers voelt; of zoo als Jesaja de onderwereld schildert bij Babels val, ook de schitterende morgenster van den hemel valt. Maar de Christen gelooft het apostolisch woord: Het is den mensch gezet, eenmaal te sterven, en daarna het oordeel. Als het negatief van den photograaf, zoo keert in het leven na den dcod geheel het tegenwoordige terug, maar in omgekeerde gedaante, als een leven der vergelding.

Maar wordt nu in do tweede en grootste helft der Gelijkenis het gordijn opgeheven, en ons een blik gegund in gindsche onzigtbare wereld, dan moeten wij daarbij het woord van den grijzen apostel niet vergeten: Kinderkens! het is nog niet geopenbaard, wat wij zijn zullen; niet meenen , dat deze schilderij ons de onuitsprekelijke dingen zal doen begrijpen, die geen oog heeft gezien, geen oor gehoord en die in geens menschen hart zijn o j) g e k o ra e n.

Daar het Jezus alleen te doen is, om dezelfde tegenstelling van rijkdom en armoede in een ander leven voort te zetten, gebruikt hij daarbij de voorstelling, die zijnen tijdgenooten eigen is. Elders, waar hij niet als volksleeraar optreedt, kiest hij beelden, die minder Joodsch zijn , en heter zijne verhevene verwachting van een höoger leven uitdrukken.

Do hier gebezigde beeldspraak behoort te huis in eene wereldbeschouwing, die geheel tegenover de onzo staat, en daardoor wordt zij ü^t misverstaan; zoodat do geleerdste mannen zich eindelooze moeite gegeven hebben, om zwarigheden te vereffenen, die niet bestaan, en vragen te beantwoorden, die in \'t geheel niet noodig waren. Verplaatsen wij ons dus eerst in die verouderde wereldbeschouwing.

Geheel de oudheid, inzonderheid die waarvan Egypte wieg en bakermat was, want do Indische wereldbeschouwing is weder eene geheel andere, berust op de verdeeling van \'t heelal in hemel en aarde, terwijl men onder de aarde zich een donkere onderwereld dacht, de afschaduwing van hetgeen boven op de aarde bestond, l)it dooden-rijk, de Se he ooi der Hebreen, de II a des (eigenlijk hot onzigtbarequot;) der Grieken, was eon schemerdonker land, waar do dooden bleven voort bestaan, maar alleen als schimmen van\'tgeen zij vroeger waren. Daar is geen eigenlijk leven, geen arbeid noch verzinning

meer (Pred. 9 ; 10); geen lofzangen worden in dat land der vergetelheid JEHOVAH meer toegezongon (Ps. 88 : 12,13). Toch is die wereld dor dooden niet geheel zonder smart denkbaar, en even min zonder vreugde. Het do herinnering blijft ook de vergelding over. Do dood heeft scheiding gemaakt tusschon do boozen en de goeden: den Tartarus en de Elyzeosche velden van Grieken en Romeinen; het Paradijs en de Gehenna dor Rabbijnen, (f)

Deze scherpe tegenstelling was aan liet oude Israël, dat alle vergelding op aarde wachtte, onbekend. Wij vinden haar het eerst in het Book der wijsheid onder de apokryfen. En in den lateren Talmud ontmoet ons geheel dezelfde voorstelling van den toestand der afgestorven zielen, die wij hier aantreffen: zelfs hot ruston in Abrahams schoot, en even zeer de scheiding tusschen paradijs en hel, door soin-migo Rabbijnen als een muur, door anderen als een eenvoudige grens, waar men over hoen kan zien, afgebeeld; even als quot;tin onze Oelijke-nis een diepe kloof, een afgrond is, waar niemand over kan, al is die zoo smal, dat men daar over heen met elkander kan spreken.

Wanneer wij ons nu in deze wereldbeschouwing indenken, zullen wij de Gelijkenis eerst regt loeren verstaan. Het tegenwoordige leven is dan geëindigd, het gordijn gevallen. Maar zie! daar wordt \'t door Jezus\' hand opgeligt, en ons een blik gegund in de onzigtbare wereld.

Het eerste dat wij zien, is »Lazarus, door de engelen gedragen in Abrahams schoot.quot; Zijn de engelen gedienstige g e e s t e n, ui t g e z o n d e n t e n d i e n s t e d e r g e n e n, die de z a I i g-heid beërven, hier vervullen zij die taak aan een\' waardigen zoon van Abraham. Wie het straks gezegde goed begrepen heeft, zal hier aan goene hemelvaart denken, en even min aan een geheel ligchame-lijk voort leven. Het zinnelijke ligchaam blijft achter, als een afgedragen, door en door bedorven kleed. Onverschillig, wat de men-schen er mede doen! De ware Lazarus, die niet sterven kan, wordt door de engelen niet opgevoerd naar hooger gewesten, maar als quot;i ware voorzigtig en eervol tevens overgedragen in eene andere wereld, gelijk de engelen reeds aan deze zijde van het graf de vromen op de handen dragon, opdat, zij aan geenquot; steen den voet

(f) tl ad es is in liet algemeen de doodomveivlil, en komt zoo ook hier voor. De lt; ie li en nu is, wat wij hel uoenien. Oorspronkelijk was het \'1 dal van Jliimom, waar in vroegeren lijd de gruwelijke Mokiehs-dienst plaats had.

stootcn. (I\'s. 91 :11, 12.) \'De (luivcl wist dit ook (Mattii. 4: (gt;), niiiar dio komt in dezo Gelijkenis niet voo]\'.

Maar nu A b rn liam s schoot? Ook (leze behoort bij de Ooster-selie beeldspraak. Daar men al meer en meer do toekomst zich als een werkelijk leven dacht, niet enkel als eene schaduw van \'tleven, werd het genot daarvan als een feestmaal ot\' bruiloftsdisch voorgesteld. En aan dien maaltijd werd natuurlijk de hoogste plaats door den stamvader van het Joodsche volk Abraham ingenomen. Zoo zegt Jezus elders, dat velen zullen komen van Oosten en Westen, en met Abraham, Izak en Jakob aanzitten in het Koningrijk Oods, Dit aanzitten nu was eigenlijk aanliggen. Want de Oosterlingen lagen rondom de tafel op rustbedden, met de voeten naar achteren gekeerd en \'t hoofd op den linkerarm geleund. Dit geeft ons bij voorbeeld eene juiste voorstelling van de zondares, die Jezus\' voeten zalfde. Daar nu die bedden of matrassen voor twee personen w aren ingerigt, werd hij, die op quot;t zelfde rustbed zat met den gastheer, gezegd aan te liggen aan zijnen schoot, zoo als quot;t den laatsten avond uitdrukkelijk vermeld wordt van den discipel, dien Jezus liefhad, Johannes, liet is dus niet juist, wanneer men dit verklaart: Lazarus werd zaii^: want Abrahams schoot is \'tzinnebeeld der eeuwige zaligheid.quot; Dat is zoo niet. Dan zouden wij veel eer moeten zeggen: »Het feestmaal der geloovigen is zulk een zinnebeeld.quot; Maar nog meer dan dit drukt \'t beeld uit. Aan Lazarus, hier zoo diep vernederd, werd daar de hoogste eer aangedaan; do eereplaats was als \'tware open gehouden aan (niet op) Abrahams schoot, zoodat hij aan de borst des aartsvaders rusten kon.

En nu het tegenbeeld. De rijke stierf ook en sloeg in don Hades zijne oogen op, zijnde in pijnen. Ik heb met opzet quot;t woord Hades onvertaald gelaten. Ito vertaling door hel heeft aanleiding gegeven tot veel misverstand, hij voorbeeld in \'t geloof der oude Kerk, dat Jezus bij zijn sterven is nedergedaald ter helle, wat niet anders beteekent dan tot de doodon.quot; Ook hier wordt niet de Gehenna of hel, maar alleen de II ad es of het doodenrijk genoemd, in tegenstelliflg van het land der levenden. Alleen door de pijnen wordt nader uitgedrukt, waar de vroegere rijke zich eigenlijk bevond.

Kr is iets schikleraclitigs in de voorstelling, dat Lazarus van tus-sclu-n de honden door de Kngelen wordt opgenomen en gedragen, en

de rijko, uls hoe langs zoo dieper weg gezonken in zijn praalgraf, ontwaakt on de oogen opslaat, maar te gelijk zijne smarten gevoelt.

quot;Maar hoewel \'t alles vuur schijnt rondom hem, kan hij toch ver om zifh henen zien; even als Jezus elders aan zijn volk het ontzettende oordeel aankondigt, dat zij zien zullen Abraham, Izak en Jakob en al de profeten in het Koningrijk Gods, maar zich zelve buiten geworpen. (Luk. 13 : 28.) Ook dit zien behoort tot de schilderij der diepste ellende. Vaak is \'t den arme op aarde de wreedste pijniging, dat hij zien moet, wat hij niet mag genieten, en versmachten van honger of dorst, terwijl alleen poorten voorportaal hem van den rijksten overvloed scheidon. Die ellende heeft Lazarus doorgestaan; en hij stond ze door zonder te twisten met God, die zijne toevlugt en zijne hulpe bleef. Maar hot lijden van den rijke is mi, inzonderheid voor de verbeelding van den Oosterling, nog zóó veel te erger, als de dorst in boete landen ondragelijker is dan de honger.

En zoo wordt hij zelf, wat Lazarus niet eens in den eigenlijken zin geweest was, een bedelaar. Hij kan in do plaats der rampzaligheid zijn gebed tot God niet rigten, maar nog wel hopen, dat zijn aardsche stamvader zich over hem ontfermen zal. En zijne bode is zoo bescheiden mogelijk. Abraham zelf durft hij niet vragen, dat die tot hem kome. De gastheer zal wel het gastraaal niet verlaten. Veel min denkt hij er aan, dat die hem daar opneme, waar zijn geweten hem zegt, dat hij niet te huis behoort. Hij vraagt alleen een oogenblili verademing. Daarvan kan Lazarus de bode zijn, en hij zal liet onk wel willen: want bij kent dien brandenden dorst. En zoo is zijne bede: «Ontferm u mijner. Vader Abraham! en zend Lazarus, dat bij slechts het uiterste van zijn\' vinger in het water doope en mijnö tong verkoele: want ik lijd smart in deze vlam men.quot; — Nog wreeder is de Kubbijnsche voorstelling van een\' rijken booswicht, met pracht begraven, maar die nu in de andere wereld lekte aan den oever van eene beek, zonder het water met zijne tong te kunnen bereiken.

Met opzet is de vraag van den voormaligen rijke zoo bescheiden gestold, om het afwijzend antwoord te trefl\'eiider te maken. Do toon daarvan is niet hard, eer vaderlijk meèdoogend; de inhoud echter beslist afwijzend. Kind! herinner u, dat gij uw goed hebt weg gehad in uw leven, en Lazarus even eens het

k wudc; inu a r n n wordt li ij al zoo vertroost, terwijl fï\'J smarte lijdt.quot; — Gij hebt uw deel gehad, en dus niots meer te vorderen of te wachten. Elk zijn deel en ieder /.ijn beurt. Dit is, eenvoudig en populair uitgedrukt, de vergelding der goddelijke ge-regtigheLd. .De gewezen rijke heeft over geen onregt zich to beklagen. en doet dat ook niet. Doch wat hij nu vraagt, het is eene onmogelijkheid. boven al deze dingen, tusschen ons en ulieden is eene groote klove vast gesteld, zoodat wie over willen gaan van hier tot u, niet kunnen, noch ook die van ginds tot ons overkomen.quot; \'t Gaat niet hem alleen, maar allen aan. Do afgrond is (liep en breed, die er gaapt tusschen beide afdeelingen der onderwereld. Misschien zou iemand der zaligen, zou ook Lazarus, daar wel willen heen gaan. om de rampzaligen te troosten of hun lijden te verzachten, maar \'t kan niet; en oven min hier wordt natuurlijk van geen willen gesproken, kan men van de andere zijde de eeuwige grens overschrijden.

Zoo is beider lot beslist, beslist voor altoos. .Maar nog een eigenaardig toevoegsel volgt er, dat ons toch met eenig mededoogen van den verarmden rijke doet afscheid nemen. Heeft hij God niet gevreesd en over de armen zich niet ontfermd, het menschelijk gevoel is toch in hem niet uitgedoofd. Hij denkt met deernis aan zijne broeders, die nog voort gaan op den eigen\' weg, die hem tot een zoo verschrikkelijk einde bragt. »11lt; bid u dan. Vader!quot; zoo wendt hij zich nog eens tot Abraham, nu hij zijn eerste bede moet opgeven: Ik bid u, dat gij hem. Lazarus, zendt tot mijns vaders huis: want ik heb vijf broeders: opdat hij hun betuige, zoodat ook. zij niet komen in deze plaats der pijniging.quot; is hij straks op eene onmogelijkheid gestuit, dit is toch mogelijk. Meermalen verschenen den levenden immers de schimmen dei\' afgestorvenen? En dat Abraham in de doodemvorold nog een zekere magt heeft over zijne kinderen, leeron ook de Rabbijnen.

Maar weder is h t antwoord afwijzend. Het is overbodig, wat hij vraagt. Ook tot zijns vaders huis, hier minder eene woning, dan wel een geslacht, eene familie, komt reeds eene andere roepstem: Zij hebben Mo zes en de profeten: dat zij die hooien!quot;

Hier moeten wij een oogenbiik stil staan, om deze verwijzing naar Mozes en de profeten goed te verstaan. De Joden verdee-len het Oude Tesranient in drie Afdeelingen , in verschillende tijden

verzaniold. Allereerst zijn do vijf boeken van Mozos bij een g\'eifo-nien, die zij gezamonlijk de Wet noemen en waarvoor zij groeten eerbied bobben; zoo groot, dat die nog altijd, even als in Jezusquot; dagen, voor kerkelijk gebruik op eeno perkanienten rol gosclireven wordt. Vele zulke rollen te hebben, zoo rijk mogelijk uitgedoscht, is de roem eener Synagoge. De tweede verzameling, die aan Ezra wordt toegeschreven, heet »de Profeten.quot; En daar de profeten dikwijls ook gesehiedschrijvers waren, behooren hiertoe ook de vier oudstege-sclüedboeken: Jozua, Rigteren, 8amuel, Ivoningen. Van onze profetische boeken, zijn Daniël en de Klaagliederen er van uitgesloten. Daar nu de Synagogen zijn ingerigt, eer de laatste verzameling, de (voorvaderlijke) Schriften, compleet was en de geheele Schrift in het Grieksch werd vertaald, behooren dezen tot de gewone sabbatslezing niet. Zij worden, naar het voornaamste dezer boeken, ook wel Psalmen genaamd. Zoo beroept .lezus, in zijn gesprek met de Emmaüsgangers, zich op Mozes, de Profeten en de Schriften, en wordt dit bij de avondverschijning verwisseld met Wet, Profeten en Psalmen. (Luk. 24 : 27, 44.) Maar in de Synagoge waren het alleen Mozes en de Proteten, die door huune ireschriften non\'

steeds tot bet volk spraken. Die.quot; zegt Abraham: -hebben ook uwe broeders. Niet zoo als wij den Bijbel te huis hebben, maar in hunne vaste zamenkomsten op den sabbat, die zelden een Jood verzuimde. Het waren levende getuigen, die elk ander getuigenis on-noodig maakten.

De verarmde rijke waagt nog cene laatste poging, niet voor zich, maar voor zijne broeders. Neen, vader Abraham! maar zoo iemand van de dood en tot hen henen giug, zij zouden zich bekeeren.quot; Doch het antwoord luidt; Indien zij Mozes en de Profeten niet booren, zoo zullen zij ook, al ware hot dat er iemand uit de do oden opstond, zich niet laten gezeggen.quot;

En hiermede is alles afgedaan. Er is niets meer Ie vragen, waar t alles is beslist. Niet zonder een gevoel van mededoogen zien wij het gordijn vallen, dat de onzigtbare wereld bedekt. Hoe geheel anders toch was deze schilderij, dan die later de Kerk van hel en verdoemden gaf. Deze mag niisschicn verschrikt hebben, maar zij heeft niet overtuigd, niet tot ware bekoering gebragt. Hier treilen wij nog menschelijke gevoelens aan : de betrekking van vader Abraham op al

zijne kindereu en van den rijke op hem en zijne broeders: en tocli een Te Laat, voor eeuwig te laat!

Uit slot der Gelijkenis bewaart ook Jezus en zijn\' berigtgever Lu-kas voor de verdenking, als of zij de armoede zelvo als eene deugd, den rijkdom als eeue zonde zouden besehouwd hebben, en dus t oorspronkelijk Christendom reeds floor den monuikengeest zou besmot zijn. Dit is alleen in zoo verro waar, als de rijken en aanzienlijken het bij zijn optreden in don regel vijandig waren. Poen dus de eerste gemeenten door het bezoek van den man met een\' gouden ring aan den vinger in hunne synagoge, zich zoo vereerd gevoelden, vroeg Jakobus te regt, of zij dan zoo veel verpligting aan rijken en groeten hadden, om hen boven de armen te stWIcn Even als nu Jakobus onder de apostolische schryvers, zoo is het Lukas onder de Evangelisten, die liet moest de eer der armoede handhaaft tegenover de aanmatigingen dor rijken. \\\\ ij hooren dil bij voorbeeld in t geen hij mede deelt uit den aanhef der bergrede. Terwijl Mattheüs heeft (5; (gt;); Zalig dr armen van geest! Zalig die hongeren en dorsten naar de geregtighe i d!quot; heeft Lukas dit minder juist zeker - opgevat: Zalig zijt gij, armen! Zalig, die nu hongert!quot; en voegt er bij: Wee u, gij rijken! want gij hebt uwen troost weg. Wee u, die verzadigd zijt: want gij zult hongeren.\' Xift met epzet heet\'! Lukas Jezus woorden

zoo misduid. Onze opvatting van eens anders woerden en daden wordt altoos eenigzins door onze neigingen bestuurd, al is dit onwillekeurig.

Maar ook al kunnen wij die voorkeur ons zeer goed begrijpen, daar Ood, zoo als Paulus zegt, het arme der wereld had uitverkoren, opdat hij het rijke beschamen zou, daarom is nog die armoede geen pligt. de rijkdom op zich zeil\' geen kwaad. Kan de rijke even min in \'t (iodsrijk ingaan als de kemel d ooi-het oog van oenen na aid, dan is niet de rijkdom zelve daarvan dc schuld, maar zoo als Jezus zelf \'t nader verklaart, de go-bocht li e i d van don rijke aan zijne aardsequot;lie goederen. Wanneer de rijke in onze Parabel naar Mozes en dc profeten had geduisterd, hij zou, zonder van zijnen rijkdom afstand te doen, hier niet gekomen zijn: even min als die afstand van zijne broeders wordt gevergd. Ware hij goed en weldadig geweest, de armen zouden hem, gelijk eene andere (ielijkeiiis uns leeren zal, ontvangen hebben en welkom geheeten in de eeuwige tabernakelen, in

viT^d. Wnre hii g\'oed en svcldiuiig ^mvccst. de arm on /ouden lu; m , u\'i\'lijlv (\'ciic iindiTc ( u\'lijki nis ons Iocitii /:d . o n I v a n m hobbon on welliDin gohcotcn in de eeuwige tabernakelen. In

do vijl broeders zien wij dun spiogol vim \'t geen hij was, en had kunuon worden. Xiot zijn rijkdom wordt hem verweten, maar zijne wereldsgezindheid, waardoor hij alleen voor weelde en genot had geloeid. Zoo is het im, dat de wereld hare dienaren beloont!

Maar wij moeten nog verder gaan, en naar het eigenlijke oogmerk van den Heiland vragen. Lnkas laat hier, tegen zijiu\' gewoonte, geene aanleiding vooraf gaan en geen\' uitlog volgen. Het verhaal staat op zieh zelf. en \'t vooraf gauntlp vers over de echtscheiding hoeft or niets mede te maken. Ik stel mij voor, dat Lokas dit tot bladvulling, mis-sehion alleen om de kolom of hiadzijde vol te maken, hier heeft inge-\\oegd, daar hot toch ook een woord van Jezus was. Op die wijze kan men meer schijnbare wanorde, zoo wel in de bijbolschriften als in die der Kabbijnen, oplossen. Laat ik nu deze in voegsels er uit dan vind ik van het 11\' Hoofdstuk at tot het 17\' toe eene reeks van verhalen, waarin armoede en zelfverloochening den boventoon hebben: de noodiging der armen tot het feestmaal in \'t Messiasrijk,— den verloren zoon, den rentmeester, don armen Lazarus.

Kn vragen wij dan, atgozion van deze volgorde bij don lOvangolist wat Jezusquot; bedoeling was met dit verhaal, mij dunkt, zij komt duidelijk genoog uit.

De Joodscho godsdienst berust op do Mozaïsche wet, en deze be-\'oott aan t Israëlitische volk alle bedenkelijke zegeningen, wanneer zij die betrachtten, bedreigt vloek en verderf aan wie ze schenden zon. Van een leven der vergelding hiernamaals weet do wet niets. De dood is de laatste en zwaarste straf. Hoogstens wordt daar nog \'\'•\'n vloek over liet nageshiclit, u\'eheele uitroeijing zelfs bijgevoegd, om den Israëliet te treilen in datgenr, wat hem het meest ter harte ging.

Deze vergeldingsloor liebben latere geslachten zóó uitgewerkt, ook op het bijzondere en niet onkel op het volksleven, dat zij overal de regtvaardigheld Gods in der monschen lotsbedeoling wilden zien. Zoo zijn t in de Psalmen altijd weder de re^tvaardigen, die het aardrijk beërven zullen, al wordt de vrome ook gewaarschuwd, om zich niet te ergeren aan den voorspoed der goddeloozen, daar (iod hun oordeel niet zelden vertraagt on de zijnen boproelt. Vooral hel Boek Job munt hierin uit. Zijne vrienden gaan uit van het denkbeeld, dat bij stellig op herstelling kan rekenen, als hij waarlijk zoo vroóhi is geweest als hij scheen: en meer en meer betwijfelen zij. of hij toch

dat in den lii\'iuclraad besloten is tot de proef, of Job ook zonder eenig loon God zal blijven dienen; eene proef, die hij met schitterenden uitslag doorstaat.

Maar de schriftgeleerden van Jezus\' tijd, die al hun vernuft go-scherpt hadden op de lettor der geboden, peilden den diepen xin van dit boek zoo min als den geest der profetie, die do wet aanvulde, leder luituurlijk gebrek, elke smart of ramp moest haren wortel hebben in een zedelijk kwaad. Dubbel ongelukkig, wie in zijn lijden nog altijd het verwijt moest hooren, dat hij \'t zeker zou hebben verdiend !

Deze bekrompen en liefdelooze leer spreokt Jezus meer dan eons teu\'cn. Wanneer hem do moord dor (ialiloërs niet zeker leedvermaak door de Judeërs wordt berigt, stelt hij er eene ramp te Jeruzalem tegenover, en zegt: Wien zoo iets treft, is daarom geen grooter zondaar dan anderen.quot; Kn waar aan de tempelpoort Jezus\' discipelen hem de vraag voorleggen, hoe die anno bedelaar om zijne zonden blind kon geboren zijn; of hij misschien ook daardoor do zonden zijner ouders boeten moest, antwoordt de Hoer, dat niet tot strat dor zonde deze man zoo ongelukkig is, maar opdat, de werken Gods in hem openbaar zouden worden.

Tot dozen gedachten kring behoort nu ook onze Uolijkenis. Daarom wordt Lazarus niet enkel als dood arm voorgesteld, maar —- oven als Job —■ als geheel onrein naar de wet. De man, die vol zworen was en de modgezel der honden, zou door de Farizeën zeker een zondaar genoemd zijn, oven als zij den blindgeborene verweten. dat hij geheel in zonde geboren was. En wij weten reeds, dat de zondaar van \'t Messiasrijk en over \'t geheel van Gods gunst en zegen was uitgesloten, die alleen aan do regtvaardigon toekwam. De rijke daarentegen, al wordt hij ook niet als oen vrome Farizeër voorgesteld, is een uitwendig onberispelijk man. En dat hij vrolijk en prachtig leeft, daartoe hooft hij. naar het oordeel der wereld, even veel regt, als de rijke in eene vroegere Gelijkonis, om nieuwe en grootere schtiron te bouwen. Hij bezoekt do synagoge; gasteroert en drinkt, zonder dat er iets niet ka use hor is; ja zelfs op zijne begnifeiiis is niets te zeggen. Zoo is \'t hier, maar hoe hier namaals? Daar valt alle tegenstelling van rein en onrein weg. Alleen quot;t zedelijke is daar de maatstaf, in dat loven

is; ja zelfs up zijix- bogratV\'tiis is niots to zeggen. Zoo is t hier, inaiir hoe hier namaals? Daar valt alle tegonstelling van rein en onrein we^. Alleen t zedelijk»\' is daar de niaatstal. In dat loven

........

..... ... ......

...........

....

...... ... ^ ■ •.

iias . .....■ 041 i • f-f\' ■.

dor vorgelcling zien wij nu dezelfde tegenstelling vim rijkdom en ar-moedo, maar in omgelceei\'tle rede. Lazarus is er rijk en geëerd: de gewezen rijke arm en ellendig. Te heerlijker is de troost na zoo veel lijden; te akeliger de smart na zoo veel genot. De wereld der vergelding volgt op die dor beproeving, op liet kruis de lieerlijklieiil, Wie nu luistert naar Gods Woord, quot;t zij hij hier rijk is ot\'arm, komt in die plaats der pijniging niet.

Maar al veroordeelt onze Parabel niet den rijkdom op zich zelf, het blijft waar, dat in \'t genot dor woelde veel gevaar is voor wereldsgezindheid. Reods de wijze Agur wist hot, toen hij bad om niet van armoede alleen, maar ook van rijkdom verschoond te blijven: .■.Opdat ik, verzadigd van \'t genot, niet zegge: Wie is Jehovah? Wat heb ik met Hem te doen?quot; - Nog sterft er menig een, van wien men zeggen kan: »Gij hebt uw goed weg gehad op de aarde!quot; En wat heeft hij dan te wachten hiernamaals?

Maar even min als deze Gelijkenis is uitgesproken, om de armoede op zieh zelve te verheerJijken, en nog minder om de bedelarij aan te moedigen, even min bevat zij eene eigenlijke beschrijving van het toekomende leven. Reeds de sterke Rabbijnsche. kleur waarschuwt ons, dat wij hier enkel beeldspraak voor ons hebben, en in Jezus den echten volksleeraar hooren, die zijn onderwijs in dien vorm inkleedt, dien zijne hoorders verstaan. En in dien vorm prent het zich onuitwischbaar in \'t geheugen. Redeneer zoo wijs gij kunt over het toekomende leven, het volk zal al spoedig niet meer naar u luisteren; maar Lazarus en de rijke staan nu eenmaal omiitwischbaar voor zijne verbeelding.

Maar daar de mensch nu toch weten wil. wat hij niet weten mag of kan, heeft men ten allen tijde zich die smart der helsclio vlammen en die onpeilbaar diepe kloof als werkelijk gedacht. Vrome kerkvaders en vooral dweepzieke monniken zijn door protestantschc ijveraars op dit voetspoor gevolgd. Maar hoe dan de buitenste duisternis over een te brengen met \'t hclsehe vuur? Hoe het ontwaken in de hol met hot toekomend oordeel aan \'t eind der eeuwen? Wij kennen ten deele, en zien in den spiegel dor toekomst slechts een ra a d s e I b e e 1 d. Wilt dan niet wijs zijn hoven \'t g e e n w ij s is!

Ons zij liet genoeg te welen, dal hel schijnbare onregt in ilil lo veil zal hersteld worden in een leven van vergelding, bij de open-

baring van do volle li e er 1 ijk he i d der kinderen Gods. En dat niet alleen door uitwendig; gob rei; ot\' ongeluk, maur omdat bij. die onkel voor deze wereld leefde, daar ginds niets vindon kan, avii( hem zou gelukkig maken. 11ij mist den aanleg tot zaligheid, hot eeuwige leven, dat de vrome hier reeds in het hart heeft.

Ongelukkige rijke, die niets anders te doen vindt in de wereld, dan xi in purjx r te klei den en alle dagen overdadig en prachtig te leven! Reeds hier benijden wij uw lot niet, (lebroken bakken zijn quot;t. die geen water houden; eene bron, die niet verzadigt, maar telkens nieuwen dorst opwekt. Gelukkiger wie, bij \'t brood zijns beseheiden deels, arbeidt in het zweet van zijn aanschijn. De jagt naar rijkdom is onzen tijd eigen. Daartegenover dreigt de oorlog der armen tegen de rijken. Igt; niet hot een als het ander een bewijs, dat de maatschappy \'dot genoeg dour den zunrdeesem van t evangelie? doortrokken isV Zoekt eerst quot;t Koningrijk (iods en zijne g o re g t i g h e i d , en al quot;t andere valt van zelf u toe.

Over de verhouding van rijken en armen onderling zullen wij nog meer te zeggen hebben. Nu alleen nog deze waarschuwing. Al noemen wij niet mot de Farizeën elk onheil eene straf, toch is \'l zoo vreennl niet, dat men den menseh beoordeelt naar zijn lot. Ilot succes wordt bekroond, de tegenspoed veroordeeld. Kn wij zijn wol eens wat al te vlug, om het eigen seluüdquot; over den ongelukkige uit te spreken. Ik spreek nu niet eens over de groote wereld, die voor aanzienlijkon en magtigen een\' andoren maatstal\' van moraliteit ei\' op nahoudt, en hun eene zedelonsheid toestaat, die zij in de armen veroordeelt. Neen! maar ook wij. die tot die groote wereld niet bohooren, zijn niet altijd billijk in ons oordeel over armen, die toch in stand en opvoeding meer verontsehilldiging moesten vinden voor hunne gebroken. En waar die armoede afzigtelijk is als die van Lazarus, menig oen acht zijn\' hond meer dan zulk eenen; on doet hij hem wél, \'t is met een afgewend gelaat. Den Lazarus in \'tEtangolie vindt men schoon, maar in \'l werkelijke leven. eene ergernis voor den goeden smaak en t lijn gevoel.

Zalig zij, die ze opzoeken, troosten, verzorgen: mot hunnen Fleer en Heiland zieli ontfermende over \'t geen zou verloren gaan!

Wij licbbön ons dan met liet huiselijk leven in Jezus\' tijd al wat nader bekend gemaakt, ln-t wolkomstfecst van den verloren\' zoon bijgewoond, en mei Lazarus het gennseh der feesten aan do deur van den rijke gehoord. Want onder allo volken, hoe eenvoudig het dagelijkscli loven moge zijn, werden i\'eestrlijke dagen door een\' ruimeren maaltijd en geestrijke dranken gevierd.

Ook onder de .Inden van die dagen was het tafelgenot in eere. Waren er dagen van vasten en verootinoediging, de groote verzoen dag allereerst, zij wisselden slechts het dankbare genot van \'ieils gaven al\'. Daannn maakte Johannes de Dooper zulk een\'diepen indruk, als hij kwam niet etende noch drinkende, dat is: nooit gezellig met anderen aangelegen aan den discli, als droeg hij rouw en bedreef hij boete over de zonde van geheel zijn volk. En wie niet geroerd werden door den ernst zijner prediking, schimpten op hem, zeggende, dat hij zeker door een\' démon, een\' kwelgeest, bezeten was, die hem uitdreef naar de woestijn, als de woning der démonon.

Hoe geheel anders de Heiland! Hij kwam etende en drinkende; hij deelde in het genot van \'t huiselijk leven en zelfs in de leestvreugde, en wees even min de noodiging af van den tollenaar

Levi als van Simon don Farizoer. En hoo was nu over hem het vijandig oordeel? Ben tafelschuimer, wien het alleen om keur van spijs en wijn te doen was, al ware \'t ook bij tollenaars cn z ondaars!

Maar eer wij Jezus aan den maaltijd ontmoeten, willen wij met den huisolijken leefregel in het aloude Oosten ons wat nader bekend maken.

Doorgaans was die eenvoudig. Ikood etenquot; is de gewone benaming van den maaltijd, en dat was letterlijk zoo. Er mogt eenige fijnere of gekookte spijs bij worden opgediseht, Jakob bereidde al zijn linzenmoes, — brood en zeker ook vruchten bleef het hoofd voedsel. In \'t viselmjk (ialilea at men er dikwijls visch bij, als toespijs. Vlcesch was niet het dagelijkseh voedsel, en voor feestelijke gelegenheden bestemd, zoo als het bokje en \'t mestkalf in de Gelijkenis van den Verloren\' Zoon. Wijn was meer gewoon, maar het gebruik matig. Zelfs op bruiloften, zoo als die Jezus te Kana bijwoonde, kregen de gasten, die wat meer wilden drinken, slechts ligten landwijn.

Migenlijk waren er in \'t gewone leven maar twee maaltijden, waar bij men aanlag om brood te eten: op den middag en met den avond. Dit aanliggen was liij de geheelc oudheid in gebruik. Op onze stoelen zmi men zirh niet op zijn gemak gevoeld hebben. Wij leerden \'t reeds kennen bij Jezus\' laatste pascha en aan quot;t hemelsch gastmaal, waar Lazarus aanligt aan Abrahams schoot.

Het eerste maal was meer huiselijk-; \'t was een middagmaal, maar niet gelijk wij den maaltijd noemen, die lang na den middag wordt aangerigt. In onzen boeren- en burgerstand, en vooral bij onze Duitsche naburen, eet men werkelijk te middag; in onze groote wereld is op dat uur het tweede ontbijt. Hiermee komt dor Joden middagmaal wel eenigzins over een, in zoo verre het de hoofdmaaltijd niet was. Wie vóórdien tijd honger had, mogt in de vroegte, gelijk Jezus \'t vraagt aan het Oalileesche strand, visch gebruiken als toespijs bij zijn brood, het een zeo min als het ander was de eigenlijke maaltijd. Dit was het avondmaal, en hierbij vooral was het, dat men gasten vroeg. Het stond in den tijd gelijk met het diné der groote wereld, te vijf of zes ure. Na dien tijd werd er niet meer gegeten. Ons soupé was er dus onbekend; en in den regel ons nachtbraken ook.

Behalve de twee (irieksche woorden, die deze maaltijden, te middag en avond, aanduiden, vinden wij er nog één, dat letterlijk receptie

beteekont, \'t ontvangen van gasten, zonder den tijd aan te geven, waarop men ze ontvangt. Het onderscheid dezer drie woorden in hot oorspronkelijke zal ons straks te pas komen.

En nu leggen wij vóór ons eene afdeeling van het evangelie, die wij alleen bij Lukas vinden (H. I I : 1 24), en waar boven wij zouden kunnen schrijven Tafelgesprekken.quot; Hoe die bij de oude wijzen in eere waren, kan Plato ons leeron. Tn \'t Oosten maakte de gastvrijheid en daarbij do openbaarheid van \'t geheele leven die nog interessanter. En dat is nog zoo. Een der nieuwere reizigers in Per-zie verwonderde zich, dat, terwijl hij aan een\' aanzienlijken maaltijd aanlag en de deur open stond, ongenood vele toeschouwers binnen kwamen, die langs den muur zich schaarden, om van de gesprekken, die er gevoerd worden, getuigen te zijn. In Jezus\' tijd lag dit vooral in den geest fier Parizeen, die hunne geleerdheid en vroomheid gaarne te luchten hingen. Was er dus bij een hunner, schrift- en wetgeleerden vooral, een maaltijd aangerigt, dan werd daarbij de deur voor het publiek open gezet, en in hunne rustbedden gedoken, behandelden zij hier, als in synagoge en tempel, maar gemakkelijker en vrije]¹, de ernstigste vraagpunten, die op godsdienst en wet betrekking hadden, l,)e binnenkomenden behoorden echter niet tot de gasten, die, naar mate zij kwamen, zich eene plaats uitkozen, tot later, naar al de regels van \'t Oostersche ceremoniëel, gewoonlijk de huismeester alles ordende, en daarna de gastheer de tafel overzag, of elk naar zijn\' rang was gezeten,

Jezus is dan in het huis van een der oversten van de Parizeen gekomen (genoodigd natuurlijk) om te eten, en wel op den sabbat. Dit maakt grooter verschil, dan men misschien denken zou. De godsdienst van Israël vereenigrle van oiuls her onbezorgd levensgenot met de vereering van het Opperwezen, gelijk Ezra zegt, dat de vreugde des Heeren de sterkte is zijnor belijders. Het was dus niet alleen geoorloofd, maar liet was pligt, do feesten met offermaaltijden te vieren, waarbij ook de armen niet mogten vergeten worden. Ook de sabbat was een feestdag, en al mogt daarop geen eten worden toebereid, het moest er rijker en overvloediger dan anders voor gereed staan. De Talmud dringt hier sterk op aan, en noemt een\' goeden maaltijd op den sabbat, al moest men zich anders nog zoo bekrimpen, een bijzonder verdienstelijk werk, dat zeker, hier of hier namaals, door (ind wordt beloond. De .loden heebten daar nog veelaan. Eens

deed illt; up vrijdag, togen den avond. Iiij oen\' bakker hiiishexoek. Juist kwam er een anno Jodin do sabbatstaart terug halen, die /ij bereid en hom gobragt had. Bogt jammer dat de man, door mijn bezoek verrast, ze zoo overhaast uit den oven kreeg, dat zij op den grond viel, uit een gevallen en verontreinigd, zoo dat de wet haar verbood, er iets van te eten. Arm moedertje! wat zult gij oen\' treu-rigon sabbat hebben gehad!

Maar om tot .lezns terng to koeren, dat de voornaamste Farizoër der plaats hein tot quot;t sabbatsmaal noodigdo, is een bewijs, dat de openlijke breuk tussohen hem en deze magtigo partij nog niet was uitgebarsten. Toch hadden zij reeds bemerkt, dat hij van de hunnen niet was, en bestond er daardoor oeno eenigzins gespannen verhouding, zoodat zij, zegt Lukas, hem waarnamen; zijn spreken en doen aandachtig gade sloegen, om te zien. of er ook iets op to zoggen viel. Want al had do Overste niemand anders de oer gegund, om den beroemden liabbi van Nazaret feestelijk te onthalen, van hem te loeren dat kwam in hem en zijne farizeesche gasten niet op.

Jezus is er dan. Van zijne discipelen lezen wij niets, en weten dus niet, of zij er bij waren. De aanzienlijke man kon ook die arme vissehers wel missen. Intussehon kwamen de gasten binnen, onge-nooden ook al. 10n zoo stond op eens een man vóór Jezus, die waterzuchtig was. Hij durfde hier niets vragen, maar hief al loon smeokend quot;t oog tot Jezus op. De i\'ai\'izeën namen hein waar, wat hij doen zou. Het genezen van eenquot; kranke op zich zelf werd nog\' niet algemeen siibbatseiu-nnis geacht, al voegde eens een Opziener der Synagoge vrij bits een\' zieke toe, dat or zes werkdagen zijn, en hij dus liever op dezen moest terug komen. Maar stellig word \'t sabbatschonnis in hun oug, wanneer aan die genezing eenigo, ook de geringste arbeid verbonden was: zoo als hot maken van slijk voor de oogen des blindgeboornon , en hot dragen van zijn matrasje door don vroeger verlamde.

Den man ziende, rigt -lezns zich tot de Farizoën, die hem omringen, en inzonderheid tot de wetgeleerden onder ben, die niet alleen de Schrift uitlegden, maar in \'t bijzondei\' de Wet. dat is de vijf boeken van Mozes, verklaarden en toepasten. Is het ook ge-oor I o o fd,quot; vraagt Jezus: n |) den sabbat gezond te maken?\'\' Zij zwegen. Niemand durfde een zoo aangelegen punt voetstoots beslissen. dezus deed het. Hij nam den man en genas hom, en liet

daarna hom gaan. I^n hij vurdodigch* zijne handelwijze door de vraag: wi.o li ii ii n e r op sa bbat os ot\' ezel, i n ee n o n p u t ge val! en, niet terstond daar uit trekken zon? En weder wisten zij hierop geen antwoord te geven.

Intussehen werd het tijd, en begonnen de gasten hnnne plaats te kiezen, ■le/iis zag het aim, ook Inm dringen naar het hooger eind, om maar vooraan, \'t digtst bij den gastheer te zitten, en hij zeide: »Waiineer gij ter bruiloft genood wordt, want daar vooral werd de etiquette in\'t oog gehouden 1 zot u op de eerste plaats niet. Want missehien is buiten uw weten iemand van hooger\' rang genoodigd. Groote heeren laton wel eens lang naar zich wachten. De gastheer zou dan, alles bijna bezet ziende, ligt tegen u kunnen zeggen: Ruim voor dezen uwe plaats!quot; En gij zoudt van onderen op moeten beginnen, om met schaamte eeno veel mindere plaats te bezetten, dan ii anders toekwam. Is \'t niet voel beter, dat gij u zelf op de laagste plaats zet, tot de gastheer komt en zegt: gt;A riend! ga hooger op?quot;quot; Dat zal u eene eer zijn voor de gasten, zoo als het andere eene schande.quot;

Eenquot; soortgelijken rand gaf Salomo al (Spr. 25 : (5, 7): l\'raal niet voor het aangezigt des konings, en sta niet in de plaats der groot en: want het is beter, dat mon tot u zegge: Kom hier hoven aan!quot; dan dat men u ve rued ore voor het aangezigt eens prinsen, die uwe oogen gezien hebben.

Ook de reiziger Schulz zag aan eene bruiloft te St. Jean d\'Acro, toen do ceremoniemeester binnen kwam, een paar gasten, die reeds aan \'t hooger einde hadden plaats genomen, naar \'t lager doel verwezen, en had dus de (iel ij k e n i s van den I leiland duidelijk voor oogen. Want Luk as noemt \'I zoo, niet omdat \'t eene of andere geheimzinnige beteekenis heelt , maar omdat het in een enkel beeld ons de besehei-denheid toekent, die ook elders te pas komt.

Intussehen zijn allen gezeten, Jezus zeker aan quot;t hooger eind, bij den gastheer en zijne aanzienlijkste gasten. Terwijl nu de maaltijd aan den gang was, missehien reeds bet eten afgeloopen. en alleen nog de gezellige beker rond ging, rigtte Jezus zich tot den gastheer en zeide: Wanneer gij weder eens een\' middag- of avondmaaltijd aan rigt, zoo roep niet uwe vrienden, noch uwe broeders, noch uwe verwanten, noch rijke naburen,

opdat niet misschien ook zij zelve n weder vragen en 11 vergelding geschiede. Maar wanneer gij gasten noodt, noodig armen, verminkten, kreupelen, blinden: on ^ij zult zalig z ij n, o m d a t z ij niet li e h b e n o in u t o v e r g e 1 d e n : want hot zal u vergolden worden in de opstanding der r egt v n a rd ige n.quot; \'t Spreekt van zelf, dat hier hot vriendonmaal of \'t gezellig familiefeest niet wordt afgekeurd: maav alleen, zoo als bij dit sabbatsmaal. de zucht om partijen te geven en daartoe al wat aanzienlijk was te noodigen. Men moet den Oosterschon sproukstijl kennen en vooral de sterke tegenstellingen, dien stijl eigen, om niet gedurig Jezus verkeerd te verstaan, dooi¹ elke uitdrukking letterlijk op te vatten. Jezus verplaatst zich hier geheel in do Farizeesche denkwijs. Zij beroemden zich, zelfs tegenover God, op hot verdienstelijke hunner goede werken. Daartoe behoorde ook bet sabbatsmaal. Maar wie zóó rekende, had ook zijne tegenrekening to wachten, waardoor de eerste werd vereffend. Zoo als quot;t gebruikelijk is np eene kleine plaats, die maaltijden gaan rond, en dan heeft ton slotte niemand den ander eene woldaad bewezen, \'t Is alles afgerekend. Meer dan eens hoorde ik buiten de gasten, nadat zij zich regt te goed gedaan hadden, bij het scheiden zeggen: -Kom uwe schade maar eens weèrom halen!quot;

Maai\' wanneer nu de gastheer weder eens mensehen ontving, met opzet wordt hier het algemeene woord maaltijd gebruikt, dat aan geen\' tijd gebonden is. dan moest hij de armen noodigen; niet roepen, met al het ceremonieel, den Oosterlingen eigen, maar eenvoudig uitnoodigen om binnen te komen; en wel allermeest, wie arm waren, omdat zij één hunner ledematen misten, blind waren of verlamd: want kreupel heeft in onze bijbelvertaling een veel sterkere beteekenis als in \'t hedendaagseh spraakgebruik. Zulke miialtijden zijn in \'t gastvrije Oosten niet ongewoon, en zij werden als oene daad van bijzondere vroomheid aangemerkt. Onder de open voorgaanderij of op do ruime binnenplaats was zulk eene algemeene ontvangst van gasten ook beter te huis, dan zij in onze rijke feestzalen svezen zou. Zoo bij voorbeeld Tobias; toen hij op het pinkstermaal, na zijne terugkomst in zijn huis, zoo vele geregten vóór zich zag, zeide hij tot zijnen zoon: O a heen en breng herwaarts, dien gij vinden zuil van onze broeders, wie behoeftig en den Heer gedachtig is, en zie! ik zal zoo lang wachten.quot; (Tol). \'2:2.)

Die annon konden het niet vergelden. En diiar die vergelding toeli stellig te waehten was, zoo zal zij geschieden in de opstanding der r egt vaardigen.

Ook deze behoorde, zoo als wij weten, tot do Farizeesche leer. Als do Messias zich openbaart in zijne heerlijkheid, zullen de ontslapenen, die regtvaa rd ig, —- dat is naai\' de wet hebben geloefd, opstaan on met hom heerschen. Zalig is dus te noemen, die daarbij het uitzigt heeft op oéiie bijzondere vergelding, naar do spreuk van Salomo: Wie zich des armen ontfermt, leent den Heer. En dat dit als een regt, oen den weldadige toekomend loon beschouwd werd, loeren wij onder anderen van don Schrijver aan de Hebreen: Grod is niet o n regt v aa r d ig, dat Hij don arbeid uwer liefde vergeten zou.

Er ligt hier voor de godgeleerden een steen dos aanstoots. Terwijl de oude protestanten aan het geloof en het geloof alleen do zaligheid toekenden, zegt de Jezuïtische pater Salmeron: Wat kunnen de ketters, die de verdienste der goede werken ontkennen, togen deze plaats inbrengen?quot; En hot is deze plaats alleen niet. Telkens vinden wij door Jezus de toekomst hier namaals als bot loven dor vergelding voorgesteld. Ook hot bidden en vasten was een verdienstelijk werk bij de Joden, even als het aalmoezen geven. Maar wanneer het in \'t openbaar geschiedde, had men zijn loon weg; die \'t in \'t verborgen deed, hom zou hot vergolden worden. Het is niet de ware regtzinnigheid, wanneer men zulke woorden van Jezus verwringt naar de dogmatiek van l\'aulus, en zóó den Heer zelf tot een\' ketter maakt. En toch hebben wij, al gebruikt Jezus hier de grovere voorstelling zijner tijdgenooten, in den Knecht, die van den akker komt, reeds het denkbeeld gevonden, dat geen mensch, in eigenlijken zin, loon van God heeft te vorderen; zoodat ten slotte onze oude Catechismus geen ongelijk heeft, wanneer hij zegt: Deze belooning geschiedt niet uit verdienste , maar uit genade.quot;

Jezus\' laatste woord »de opstanding der rogtvaardigenquot; geeft 66n der gasten aanleiding om uit te roepon: Zalig hij, die brood eet in hot Koningrijk Gods!quot; Vader Luther schrijft op zijn\' gewonen originélen toon: Daar verheft er één zijne stem; die wil veel geleerder zijn als de Heere Christus, \'t Is of hij zoggen wilmot oen groote wijsheid: Wat zit gij daar te prediken zonder nut? Als er bier aan tafel gepredikt moet worden, kan ik het ook wel, en

beter dan ^ij.quot; Munr Christus antwoordt: Ja wel! fk zal u octis zeg-g-on, hoe zalig gij en mvs gelijken zijt.quot; quot;t /ijn harde wnordon, maar ook regte schavuiten, waar de H\'eor mee spreekt.quot;

Zoo hard willen wij nu den man nii^r vallen. Eer zou ik mij voorstellen , dat er na Jezus goeden raad een zeker pijnlijk stilzwijgen ontstond in den aanzienlijken kring; dat éón der gasten dit wil afbreken, en \'t in alle oprcgtlieid, mot zekere geestdrift doet, om het gesprek op de hoog»\'re dingen van ï godsrijk te brengen. Kr waren toch opregté en waarlijk vrome Parizeen ook.

Maar \'t is of het gesprek toch niet regt vlotten wil; en hiervan maakt Jezus gebruik, ont een zijner sehomiste Gelijkenissen voor te stellen, waarvan wij nu verder te spreken hebben.

lief is een groot a vo n»tflina 1, eenc regt feestelijke maaltijd, dien een rijk man aanlegde, en li ij noodde er velen; natuurlijk, even als deze gastheer geil aan luid, ■ van de aanzienlijksten en meest geiichten der plaats zijner inwoning. Dit n nodigen heeft in het ceremoniëel der OosteilJngen meer beteekenis dan bij ons. Het wordt, vooral bij eene bijzondere gelegenheid, lang vooruit gedaan, opdat men er zijne zaken naar zou kunnen regelen. Zulk eene noo-dlging af te slaan, zonder gddigo redenen, werd als eene beleediging voor den gastheer beseluaiwd. Maar de ctiipiette vorderde, dat die noodiging nog eens herhaaUl werd, ut\' liever de tijd aangezegd, op den dag zelf. \\ ele voorboelilen bewijzen, dat dit zo U\'s bij Grieken en Romeinen het geval was. In IVrzië m China is het nog gebruikelijk. En wat de bijbelsche ou(lhei»l betreft, reeds llaman ontving (Kstb. O : II) eene tweede en dringen»le noodiging tot den maaltijd van Esther; terwijl de Rabbijnen zegg»,\'!), dat de Jcruzalennners ei\' eene zekere glorie in steldfii, om tot een feestmaal niet te komen, eer zij voor de tweede maal waren gonoodigd.

Dit behoort tot het eigenaardig»\' van de (ielijkenis, terwijl ile tweed»* noodiging van zeil bewijst, dat de eerst»\' was aangenomen.

Het was dus alleen cone bnloefdlieid, door de ze»llt;;n des lands gevorderd, dat de aanzienlijke gasthè»;!\' ter ure van het maal, tegen etenstijd, zouden wij zeggen, een\' vort rouwden dienaar zond, om aan de ge no oden te zoggen: Komt nu: want

alle ding\'on zijn roods gorood.quot; Eono weigoring was hiorop zoo weinig to wnohton, dat quot;l alloon word aangozogd on nioinand moor genood.

Toch woigoron zij, en vorontso li u I d igon zich allen oon-dragtig, de eon alleen wat beleefder dan do ander. Zij rigton daarbij hot woord tot don Heer zelf, niet tot den knecht, die alleen de boodschap had over te brengen. De eerste* zoido: »1 k heb oenen akker gekocht, en het is noodig, dat ik uitga, om dien te bezien. Ik bid u, hond mij voor verontschuldigd.quot; Do tweede, iets minder beloofd: Ik heb vijf juk ossen gekocht, en ik ga juist heen, om die te beproeven. Ik bid u, houd mij voor ve r o n t s o. h u 1 d igd.quot; Een juk zijn twee ossen, die bij elkander behooren, zoo als wij sproken van oen span paarden. Dit beproeven geschiedde door zo \'t juk op te leggen en voor den ploeg te spannen. De dorde zegt bot weg: »Ik heb eono vrouw getrouwd, en daarom kan ik niet komen,quot; Hij meent in quot;t geheel geeno vorontsebuldiging noodig\' te hebben. Stelde de wet den pas gehuwde van krijgsdienst of lastpost vrij (Dout. 2 1 :(gt;), hij meende nu ook wel to kunnen thuis blijven.

Aller vorontsohuldiging is in don grond dezelfde. Hunne eigene zaken gaan voor. Maar die zaken hadden er naar geschikt kunnen worden, wanneer zij de oei\' der noodiging haddon op prijs gesteld. De gekochte akker kon later wol bozigtigd worden, en plannen go-maakt. wat er op te zaaijon. Mlijkons het tweede excuus was lust nog eerst den tijd van ploegen. Maar ook met die ossen bad quot;t op geen\' dag haast; on do pas gehuwde had zijne jonge vrouw wol oen\' dag alleen kunnen laten, of dos noods do bruiloft uitstellen.

En nu nog eono opmerking. Velen waren genood, en allen eendragtig, in óénen geest, verontsohuldigen zich: terwijl \'t van oen drietal slechts als voorbeeld verhaald wordt, hoe zij dit deden. Dit doet mij donken aan eono afspraak, eono zamenspanning, of ton minste eono genieonsoliappelijlve minachting van don gastheer en /ijnon maaltijdi eono minachting, die lo beleedigendor is, daar zij de eerste noodiging eenparig hebben aiuigenomon.

En weèr te huis gekemen, boodschapte de dienstknecht zijnen hoor deze dingen. Hij bragt de antwoorden over, gelijk bij die ontvangen had, anders met. (ieen wonder, dat zijn meester over zoo veel minachting toornig word. In zijne verontwaardiging

sprak hij tot den uitgezonden\' dienstknecht: ■gt;(Jn spoedig uit in de straten en stegen, de hoofdstraten on de achterbuurten, der stad, en breng de armen en gobrekkigeu, lammen en blinden hier heen.quot; Opmerkelijk is \'t, dat Jezus hier juist dezelfden opnoemt, die hij zijn\' gastheer aangeraden had, een volgend maal eens tequot; noodigen, alleen met een gedurig herhaald en er tus-schen, als wilde hij zeggen: gt;ook die, ook die nog.quot; — Deze nieuwe gasten behoefden niet te worden genoodigd, zij moesten alleen worden binnen gebragt. Want van hen was geene weigering te vreezen. De arme had geen ploegvee te koopen , de blinde geen\' akker te bezien, den gebrekkige bond geen huwelijksvreugde en den lamme noodigde geen bruiloftsdans. Het was hun integendeel oen groote eer, zoowel als eene ongedachte vreugde, bij eenquot; zoo aanzienlijken gastheer aan te liggen. En gelijk we straks zagen, de woning zoo wel als de zeden der Oosterlingen leenden zicli daartoe gemakkelijk.

De armen zijn binnen gebragt, gebrekkigen en verlamden geholpen, blinden geleid, en allen aangelegen. De Heer zelf is in de feestzaal nog niet. Tot hem gaat nu dezelfde dienstknecht, en zegt: lieer! liet is geschied, gelijk gij bevolen hebt, en nog is er plaats.quot; En nu breidt hij de noodiging nog verder uit, en zegt: (iaat dan nu uit naar de wegen en heggen, en dwing om in te gaan, opdat mijn huis gevuld worde.quot; — Wat al mis-bruik is er gemaakt van dat »Dwingt (ze) om in te gaan!quot; als of ooit het koningrijk der hemelen met geweld kon worden uitgebreid! Maar behalve dat hier van een naar binnen gaanquot; gesproken wordt, en dus de gasten niet naar binnen werden gesleept,terwijl men toch ook niemand kon dwingen om te eten, strijdt deze opvatting ook met het spraakgebruik, en moet men de uitdrukking als een sterk aandringen opvatten, naar de zeden van het Oosten. De gastvrijheid bragt er een aanhoudend en herhaald noodigen mede, dat ook bij ons in den boerenstand mij wel eens vrij lastig was, als eten en drinken mij werd opgedrongen. en ik even min onbeleefd wilde zijn als de maag overladen. Het bijbelsch spraakgebruik bewijst, dat hier niets anders wordt bedoeld. Of sleepte Lot zijne gasten naar binnen, toen hij de engelen dwong, bij hem te overnachten? üebruikte de Heiland geweld tegen zijne discipelen, als hij hen noodzaakte, om in het schip te gaan? Kn hebben de discipelen den Heer letterlijk gedwongen, om bij hen het avondbrood te gebruiken; of

Lydia, toen haar bidden, dat Paulus in haar luüs komen en blijven zou, niet genoeg schoen, en zij hom en zijne vrienden dwong? — Een reiziger of een nabuur zou in die lauden do noodiging maar voor half gemeend houden, wanneer zij niet zoo sterk en bij herhaling word aangedrongen.

Ik zon aan deze zoo natuurlijke verklaring niet eens zoo veel woorden besteden, wanneer niet door oen\' man als de kerkvader Au-gustinns dit ..Dwingt zo om in te gaan!quot; op de ketters ware toegepast, die men met gewold van hunne afdwalingen en uit do doornheggen hunner ketterij in do ware kerk moest terug brengen; terwijl Kalvijn hem wel niet in de opvatting dor Gelijkenis, maar toch in de zaak zelve gelijk geeft: »daar het de pligt is dor overheid, do ketterij te straften en uit te rooijen.quot; Zoo worden do vervolgden op hunne beurt vervolgers, on ineendon dan nog wel de eer te handhaven van hem, die waar hij gescholden word, niet weder schold, maar — liever dan zijnen leerlingen toe te staan om het zwaard te trekken, — zich zei ven overgaf tot den dood des kruis es!

Maar wij keerou van deze uitweiding tot hot zinnebeeld terug. Het is ook hier uiterst lijn geteekond. .Nadat eerst in de stad al wat arm en ellendig was, was bij een gebragt, - melaatschen natuurlijk niet, die er niet in mogten wonen, — wordt nu do dienaar naar buiten gezonden, naar de wegen en heggen. De laatste had men vooral rondom de wijnbergen, die zoo doende aan hunnen voet eene geschikte legerplaats voor zwervelingen aanboden. Een geestig uitlegger zegt: »Op de wegen vond men die reisden, en onder de heggen, die rustten.\'quot; Het verschil der roeping is hier zeer natuurlijk geteekend. Aanzienlijke stiidgenooten worden vooruit genoo-digd, en op den dag zelf nog eens geroepen. Voor armen wordt alleen de deur open gezet. Maar vreemden, die den gastheer niet kennen, moeten met aandrang worden genood. Sommigen zijn verlegen, anderen moeten er misschien hun reisplan voor veranderen: allen móeten dus met de vriendelijkste woorden overreed word en, om toch den gastheer deze eer aan te doen.

En nu volgt er nog, als het laatste woord van. den Heer dos h uizes: »W a ut i k z eg u 1 i e d e n, d a t n i o m a n d van d i e m a line n, der genoodigden, mijn gastmaal smaken zal.quot; »Mijn huis moet vol worden. Melden zij zicli nu daarna nog aan, dan is er voor hen geen plaats.quot; Al schemert door deze laatste woorden reeds

het dod iler Oolijkeais, duidelijk worden zij voorgesteld als door den gastheer gesproken, niet tot dien éénen dienaar alleen, maar, als een vast lt;\'n onveranderlijk besluit, tot allen.

Mn nu de betoekenis. Al heeft Jezus zelf dio niet aangegeven, zij is niet y.\'oo moeijelijk te vinden, wanneer wij slechts daarbij uitgaan van den uitroep, die er hem aanleiding toe gaf: Zalig hij, die brood eet in quot;t koningrijk Gods.quot;

Dat de zaligheid van het .Messiasrijk als een maaltijd of bruiloft werd voorgesteld, is bekend. Het volk zal zieli dit in eigenlijken zin, als een aanliggen met Abraham, Izak en Jakob, hebben gedacht; zij die dieper nadachten, als een zinnebeeld, even als het mot onze voorstellingen van den hemel gaat. Maar altoos verbeeldde men zieh die zaligheid, öf in \'t schimmenrijk, èf op eene herboren aarde, waar alles anders en beter zijn zal. Jesaja, de evangelist onder de profeten, heeft reeds (11. 2.quot;) : G, 7): Uo IIEEE der heirseharen zal op dozen berg allen volken een\' vetten maaltijd maken, oenen maaltijd van rein en wijn, van vet vol niergs; en Hij zal weg nemen het bed oksel, waarmede het aangezigt der volken bedekt is.quot; Vooral doet ons dit aan het groote Megt;siasinaal denken, wanneer wij het in verband brongen niet de heerlijke schildering van den algemeenen vrede, als er geen leed of schade moer zal worden aangerigt op don ga n sch en berg van Gods heiligheid. (11.11:9.)

Dio heerlijke toekomst werd door de Rabbijnen genoemd »de eeuw die komtquot; tegenover deze eeuw,quot; of de eeuw die is;quot; en Jezus neemt die voorstelling over, als hij spreekt van de tegenwoordige en toekomende eeuw. Want de gewone vertaling »toekoiiiende wereld,quot; past in dezen zamenhang van denkbeelden niet.

Maar daar nu in die Joodseho voorstelling het aardsehe en he-melsclie als het ware in een smelt, zoo kan men zich liet begin van dat (iodsrijk verschillend denken, en wordt dit in Jezus\' Gelijkenissen dan ook werkelijk gedaan. De uitnoodiging, die wij bier en elders vinden, de voortgang, die in Mosterdzaad, Zuurdeeg en Vischnet beschreven worden, het oordeel over de wijngaardeniers en dergelijke beelden, schetsen het Koningrijk der hemelen in zijne voorbereiding. Zij vinden hunne verklaring in de kerkelijke geschiedenis, gelijk wij bij \'t Mosterdzaad en het Onkruid

dos akkers vooral opmorkten. Maar men kou ook dat Godsrijk zich denken in zijne voltooijing, ais het lot der daartoe geroepenen voor eeuwig zou zijn beslist, zoo als de Wij zo on dwaze Maagden het ons schetsen.

Nu behoort onze Gelijkenis ontegenzeggelijk tot de eerste voorstelling. quot;t is nog slechts de roeping tot het Godsrijk, niet de einde-lijke beslissing. Mattheüs heeft 11. 22 dezelfde Tarabel in oenen anderen vorm. Ik laat die met opzet vooreerst nog buiten beschouwing; maar merk er nu toch reeds uit op, dat één der aanzittenden dttór weder wordt uitgeworpen, en dus alles nog niet beslist is.

Die noodiging nu tot het Messiasrijk was reeds eeuwen te voren gekomen tot do Joden; en door de profetie zoo hoog te eeren, hadden zij dio roeping ook aaugenonien. Maar als nu Jezus in dezen kring van de aanstaande gasten spreekt, heeft hij vooral het oog op de zoogenaamde rogtvaardigen in Iraël, de regtzinuigen, die naar de wet leefden, en waar tegenover als zondaren werden gesteld allen die haar verwaarloosden. Dus met één woord, de Farizeesche partij, \'t Is er even eens mede, ids wanneer men in onze dagen van gereformeerden bij uitnemendheid spreekt.

Natuurlijk achtten zij zich in de eerste plaats geroepen engerogtigd tot het Koningrijk Gods, waar tollenaar en zondaar en Samaritaan,— aan heidenen dachten zij zelfs niet! nooit konden ingaan.

Maar nu komt do laatste noodiging: »A 11 e dingen zijn gereed. De Hoer wacht u.quot; En die noodiging wordt aan ééneu vertrouwden dienaar opgedragen. Ik zou niet stellig durven verzekeren, dat Jezus hier een\' bepaalden persoon bedoeld heeft, maar van zelf denken wij hierbij toch aan den lijdenden knecht des Heuukx, Jes. 53; aan hem, die zich zei ven vernietigd heeft en de gestaltenis eens dienstknechts aangenomen (Filipp. 2; 7): Jezus Christus zelf. Maar gelijk, naar de oude spreuk, iedere vergelijking mank gaat, zoo wordt dan de latere roeping in wogen en heggen niet door dien eersten dienaar gedaan, maar door anderen in zijnen naam. Fn ten slotte komt mij tie voorstelling van oen\' dienaar, een\' slaaf, al is die ook met \'t vertrouwen van zijaen moester vereerd, niet edel genoeg voor, om den Messias zelf aan te duiden.

En hoe beantwoorden nu deze rogtvaardigen in Israël de laatste roeping? Met eene beleefde, maar stellige weigering, die in den grond minachting is. Eigenlijk verlangen zij niet naar dio zaligheid

van hot Mi\'ssiasnjk. Zij hobbfn quot;t hior nog to goed t\'ii to druk, on willon er niots voor vorlatrn. Akker on ploogvoo on htiisvrouw gaan Inin moor tor harte, Jolianncvs vroeg vorootiuoediging, Jezus zolfvor-loochoning; dat is to veel voor wie do oore der raonscheu liever hebben dan de oer hij God, en hnn vertrouwen stellen op hunne vole goederen. Zoo wordt de liefde tot de I e g o n w o o r d i g o wereld vijandschap Gods (2 Tim. 4 : 10; Jak. 1 : 4), en zookon zij zich van den lastigon zodoprekor to ontslaan of hem tot zwijgen te brengen, daar hij hunne welbehagolijke rust verstoort. Ls hot later niet oven eons gegaan? Ging van bisschoppen on pausen ooit eene wezenlijke verbetering van geloof en zodon uit, of sloten zij zich bij verdrukte goloovigon aan, nadat zij eone geestelijke magt onder do volken geworden waren?

De dienaar wordt nog eens uitgezonden, en wel tot do armen en gobrokkigen binnen de stad. De gohoele zamonhang van \'t evangelie doet ons hior donken aan de onkundige menigte, van wie do Fari-zeön, al wisten zij op hunnen tijd haar op to winden tegen Jezus, getuigden : »Dozo schare, dio de wet niet kont, is vervloekt!quot; terwijl zij als con afdoend bewijs tegen hem aanvoeren: Wie dor oversten of Karizoon heeft nog in hom geloofd?quot; In zoo verre kan men dus bij deze armen donken aan de armen van geest, die Jezus in do bergrede zalig sprak, en die Lukas als eigenlijke armen opvat. (Matth. 5 : Luk. (i : 20.) Maar do tegen-stolling tegenover de regtvaardigen in Israël doet ons toch vooral donken aan hen, dio quot;t niet waren. Hot ligt weder in don Joodschon geest, dat men allo gebrek als zekeren vloek beschouwde, on dat dus hij, die door onkunde of onverschilligheid zijn\' godsdienstpligt verzuimde, mot do armen en ellendigon word gelijk gesteld. Jezus verplaatst zich ook hior in don gedachten kring zijnor hoorders. Hij zegt dus in een zinnebeeld hetzelfde, wat hij in eigenlijke woorden van Johannes don Doopor getuigde: Hij is gekomen in don weg dor gorogtighoid, on gij, Isrols overpriostors on oudsten — hebt hom niet geloofd. AI aar do tollenaars en hoeren hebben hem geloofd. Toen hebt gij nog geen berouw gehad; daarom zullen zij u voorgaan in het Koningrijk Gods. (Matth. 21 : .\'il, .\'32.) Mn zoo zou men ton slotte even good Johannes als Jezus don uitgezonden bode kunnen noemen.

Lukas sterk doet uitkomen, flat Jezus zich liet moest getrokken gevoelt tot liet volk, waaronder iiij is opgevoed, de schare waarop do echte Farizeër uit de hoogte neder zag. Ook in den tollenaar wist hij het goede op te merken, en liet berouw van gevallen vrouwen waardeerde hij. Op te zoeken eu to behouden wat verloren was, achtte hij zijne roeping, en wist, dat die den Engelen vreugde bereidde. Daardoor was er van don beginne af oen gebrek aan overeenstemming, eene antipathie tnsschon den groeten volksleeraar en do hiërarchische partij in zijn vaderland, dio ton kaatste in openlijke vijandschap los barstte.

Nog eens vinden wij den Heer in zulk oenen kring. Zekere Simon, do aanzienlijkste Farizeër van de plaats, heeft hem ter maaltijd genoodigd, maar koel en uit de hoogte. Jezus weigert echter daarom niet. En terwijl hij nu aanligt, naar de zeden des lands met de bloote voeten achterwaarts gekoerd, komt er eene vrouw binnen, bekend om haar slecht levensgedrag. Zij hooft eene albasten tlosch met reukolie in do hand, bukt weenende achter hem, en terwijl zij zijne voeten nat maakt met hare tranen, droogt zij die met hare loshangende haren af, kust Jezus voeten en zalft ze. Mn terwijl Jezus haar stil laat begaan, zegt de Farizeër bij zieb zeiven : Deze inensch, indien hij een profeet ware, zou wel weten, wat en hoe-d an ig e v r o u w deze is. die li e m a a n r a a k t: w a n t z ij is e e n e zondares.quot; Als vreemdeling, dacht hij, kent Jezus haar zeker niet; maar dan is hij ook geen profeet, die \'t verborgene weten moet. Want dan zou hij zulk eene onreine aanraking terstond gevoelen, en met verachting de voeten terug trekken.

Zonder de vrouw nog aan te zien, of te tonnen, dat hij de gedachten des gastheers leest op zijn gelaat, breekt Jezus het stijve zwijgen van zulk oenen maaltijd al met de woorden: Simon! i 1lt; heb u wat te zeggen.quot; En als deze antwoordt: »Hp rook op. Meester,\' (want als Rabbi erkende hij hem toch 1) vervolgt hij: Kon zeker schuld heer had twee schuldenaars. Do een was v ij t honderd denariën schuldig, de ander vijftig; en als ^zij niet hadden om te betalen, schold hij het hun beiden kwijt. Zeg dan, wie van dezen zal hom meer liefhebben?quot; Zonder te gissen, waar Jezus dj) doelt,.antwoordt hij: \'Ik acht, dat hij quot;t wezen zal, wion hij quot;t meeste kwijt gescholden heeft. ■ lt;l ij hebt regt geoordeeld,quot; spreekt de

Hoer. En nu, zich omkoorendo naar (!(gt; vrouw, zegt hij fot Simon: »Ziet gij deze vrouw? Ik ben in uw huis gekomen. Water hebt gij niet tot mijne voeten gegeven; maar deze heeft mijne voeten met tranen nat gemaakt, cn met hot haar van haar hoofd afgedroogd. Gij hebt mij geen\' kus gegeven; maar deze, van dat zij ingekomen is, heeft niet afgelaten mijne voeten te kussen. 31 et olio hebt gij mijn hoofd niet gezalfd; maar deze heeft met balsem mijne voeten gezalfd. Daarom zeg ik u, hare zonden zijn vergeven, die vele waren: want zij heeft veel lief gehad. Maar wien weinig vergeven wordt, die heeft weinig lief.\'\' En tot de vrouw zeide hij: uavc zonden zijn u vergeven. Uw geloof heeft u behouden; ga heen in vrede.quot; (Luk. 7 ; 36—50.)

Ik heb de verzoeking niet kunnen weerstaan, om ook dit belangwekkend tafelgesprek hier in te vlochten, /.on wel om de Gelijkenis, die er in voorkomt. als omdat dit verhaal het beeld voltooit der Oos-tersche zeden, die Simon zelfs niet toelieten, eene ontuchtige vrouw uit zijne eetzaal te verwijderen, al vermeed hij zorgvuldig hare aan-raking. Tevens zien wij hier weder Jezus\' gespannen verhouding tegenover de Karizeën, reeds in den tijd. toen hij nog voor het uiterlijke vriendsehnppelijk met hen omging.

.Maar nu ook is het hoog tijd, om tot de Gelijkenis van het Gastmaal terug te keeren.

Er was nog plaats, ook na de toebrenging van al wat veracht. arm en gebrekkig was in de stad; en nu werden ook vreemden genoodigd, reizigers en zwervelingen daar buiten. Wij herkennen hier gemakkelijk de roeping der heidenen, waarvan Paulns schrijft, dat der Joden vernedering en val de rijkdom der heidenwereld geworden is. (Rom. II : 12.) Jezus zelf, al waren hem in de profetie reeds de einden der aarde en al de eilanden der benden en ten erfdeel toegewezen, achtte zich nog alleen gezonden tot de verlorene schapen vu n het huis Israels. Zelfs bij ile eerste uitzending tijdens zijn leven, gelastte hij zijne discipelen, zich daartoe te bepalen, niet henen gaande op den weg der heidenen, noch ingaande in eene stad der Samaritanen. (Matth. 10 : quot;gt;.) Toch, wanneer hij onwillekeurig mei Samaritanen of heidenen in aanraking kwam, verheugde dezus zich

in flo oorstelingon dor velo duizondon, die komen zouden van Oosten en Westen, en de kinderen des Koningrijks voorgaan.

Maar al was nu die roeping der heidenen, de prediking van liet evangelie aan alle creaturen, reeds vooraf\'bepaald, toch werd die eerst door de verwerping der Joden bespoedigd. Wij zagen dit reeds in do Gelijkenis der Booze Landlieden. En van daar, dat in de laatste dagen liet verzoek der (frickon, om Jozus ook eens in hun midden, op hot voorliof der heidenen, te zien, hem mot ontroering aan zijnen dood deed denken. Het tarwegraan moest in de aarde vallen en vergaan. Dan eerst zou het vele vrurhton dragon. (Joh. 12: 24.)

Do uitsluiting der Joden, zelfs der Farizoesclie partij, was eehtor nog niet zoo beslissend, als die in don zamenhang dor Gelijkenis moest worden voorgesteld. Het pinksterfeest bragt, ook na Jezus\' verwerping, nog oeno lantste roeping tot Joden en .rodengonooton: ■U komt de belofte toe en uwen kindoren, en allen, die daar verre zijn, zoo velen de Heer onze God er too roepen zal.quot; Maar dat die van verre zoo maar voetstoots zouden mogen komen , zonder do Joodsehe Avetfon en zeden aan to nomen , dat moest Petrus niijgt;\' loeren. Kn zelfs toen hij het geleerd had, moest l\'aulus nog tegon hom de lt;;elijkstelling der Heidoncn verdodigon. Zou diop ingeworteld waren do vooroordeelen der regtvaardigen in Israël 1

Toeh wi\'rdon ofik zij nirt gehool en voor altoos uitgesloten. Zelfs eeno schare van priosters werd den geloove gehoorzaam, schrijft Lukas (Hand. (i : 7); zeker van den minderen priester-en Levietenstand. Zelfs kroeg (Ie Farizoosohe partij zeker overwigt in do Joruzidcmsolio gemeonto, en sfrekto haar dit niet tot voordeel.

Do Joden waren alleen als gt;Go(ls volk bij uitnemendheidquot; verworpen, en de roeping dor lloidonen ging voort. llH is bokond, hoo die vooral l\'aulus\' lovenstaak was. Toch, hoezeer zijn volk hom vervloekte on vervolgde, hleof het zijn regel: Eerst don Jood, dan ook den Griek.quot; »Hot was noodig,quot; zoo sprak hij in do Synagoge van Antioohië in Pisidië (Hand. I;3: 16), .dat eerst tot u het woord van fiod gesproken zou worden. Doch nademaal gij hot verstoot, en u zei ven des eeuwigen levens niet waardig oordeelt, zie! wij koeren ons tot do heidenen.quot;

Ndi;\' altoos gaat do rooping der heidonen voort. Kn daarbij worden niet alleen, als in de Gelijkenis, do plaatson bezet der omvilligo

eerst genoodigdcn: want iti eene feestzaal, hoe groot ook, is maar voor een bepaald getal gasten plaats; maar de ruimte in het Koningrijk der hemelen is onbeperkt.

»Er is nog plaats!quot; dat is de zinspreuk van het flodsrijk. »Komt! want alle dingen zijn gereed,quot; dat is zijne roeping. Eenvoudig komen wordt gevraagd, zonder voorwaarde dat men iets van zich zeiven mede brenge: niets dan \'t geloof\' in do roeping en do begeerte naar \'t Godsrijk. Zoo is \'t reeds bij Jesaja: O allo gij dorstigen! komt tot de wat oren; en gij die geen geld hebt, komt, koopt en eet; ja! komt en koopt, zonder geld en zonder prijs.quot;

Maar al behoeft er niets te worden mede gob ragt, er moet toch veel worden verlaten en afgelegd. Xiot alleen, wat ook de wereld zonde acht: want juist waar deze hare hoogte heeft bereikt, is soms van zelf «en ommekeer nabij. Niet de besliste zonde alleen , maar ook wel quot;t geen op zich zelf geoorloofd is, zoo als hier akker on ploegvee en huisvrouw. In \'t vooruitzigt dor groote opofferingen, die de vervolging van do zijnen eischen zou, vraagt Jezus, dat men bereid zij, vader en moeder, vrouw en kind zelfs te verlaten on zijn eigen leven niet to ontzien, om zich zelven te verloochenen en zijn kruis vrijwillig op zich te nemen.

Ons worden zulke eischen niet gedaan. En toch, hoe menig maal is quot;t antwoord op de hemelscho roeping in den grond hetzelfde als dat der eerst, genoodigdcn in de Gelijkenis: »Eigen zaken gaan voor.quot; Maar dan sluiten wij ons zelvon den weg af tot den Heiland, dieniet het verdeelde, maar het volle hart vraagt. En wie\'t hem geeft, wat hij ook verlate om Jezus\' wil, honderdvoud zal hij \'t terug ontvangen in deze eeuw, en in de toekomende het eeuwige I e ven.

Ku hiermede neem ik afscheid van eene Gelijkenis, die in zoo eenvoudigen vorm eene rijke bron is voor de Geschiedenis van \'t Godsrijk up aarde, do profetie zijner toekomst, en te gelijk het beeld van den pügt van eiken evangeliobode, leoraar of zomleling: niet te loeren alleen en nog voel minder te twisten, maar uitgaande in de wereld te roepon tot quot;I (iodsrijk.

Hebben wij hot dagelijksch leven, hot sabbatsmaal en do feesttijden van den ouden dag nagegaan, waarbij het matig levensgenot zich mot godsvrucht en weldadigheid paarde; niets was er, dat zoo zoor het oeno mot hot andere vcroonigde als do bruiloft. Vergelijkt God zelf zijn verbond met Israël met den heiligen echt, in hot Nieuwe Verbond spreekt zelfs de strenge Doopor van bruiloftsvreugd, begint .lezns zijne wonderen met die te verhoogen, en kiest hij haar aan hot einde als do profetie zijnor toekomst.

Maar verplaatsen wij ons ook hier weder onder Israël, om die bruiloftsvreugdo ons regt levendig voor oogen to stellen.

Ik begin met do opmerking, dat roods in Israels oudste oorkonde hot Imwolijk als oeno goddelijke instelling voorkomt. Want bij de schepping dor vrouw is hot: »Daarom zal do man zijnen va-, der en zijne moedor verlaten, en zijne vrouw aanhangen; en deze twee zullen één vleosch zijn.\'quot; Opmerkelijk zijn deze woorden, reeds als een protest tegon de veelwijverij van het Oosten, waardoor do oenheid van man en vrouw, de vorbindtonis voor t gehoole loven, wordt vernietigd, en do vronw tot slavin der lusten van den man werdt MM\'nodord. .lezus zelf beschouwt zoo en handhaalt do heiligheid van den echt, ook togen de ligtzinnigo echt-M\'heiding zijner dagon, die nog onder de Mahomedanon, op Java bij voorbeeld, — zeer gewoon is.

Opmerkelijk is verder ook, dat niet. zoo als wij zouden waehten, \\an de vrouw, maar van den man gezegd wordt, dat hij vader

en moeder, het oudiMiijkc huis, verlaten zon. Want van hem ging dr vrijwillige daad uit, om een eigen huisgezin op te rigten, huisvader te worden in plaats van kind in huis; en juist omdat do vrouw zoo weinig eigen wil en eigen regten had, rustte op den man de heiligste zedelijke pligt.

Die verpHgting woog te zwaarder, daar het sluiten van het huwelijk gceno eigenlijk godsdienstige, veel min kerkelijke plegtigheid was, maar eenu burgerlijke, maatschappelijke verbindtenis, waarbij wij niet eens van plegtige eedzwering of opzettelijke offeranden lezen, gelijk bij een gewoon verbond. De Mozaïsehe wet bevat dan ook wel bepalingen omtrent vei\'pligte of\' ongeoorlimt\'de huwelijken, maar geene enkele voor de wijze, waarop zij werden gesloten. Dit moge ons vreemd sehijnen, het la^\' geheel in den geest der oudheid. De echt toch was geen verbond tusschen man en vrouw, daar de laatste niet tot de regthebbende partijen behoorde. Het was al zeer veel, wanneer hare instemming werd gevraagd, gelijk bij \'t huwelijk van llebekka. Venier was het eene overeenkomst tusschen den aanstaanden man en de ouders of voogden der bruid : en al werd de vrouw onder Israël niet in eigenlijken zin gekocht, toch verwachtte men rijke geschenken van den bruidegom. Jakob mocsl voor Rachel zeven jaren Laban dienen, en toen kreeg hij nog Lea in hare plaats. Vraagt iemand hoe dit mogelijk was? Omdat de bruid met eenquot; zwaren sluijer bedekt aan den man geleverd werd, zoo als Rebckka don sluijer nam en zieh bedekte, zoodra zij Izak, den voor haar bestemden bruidegom, van verre zag. (Oen. 21 : 05.) De man aanvaardde zijne vrouw door haar in zijne tent of woning binnen te leiden. Daar eerst legde zij den sluijer af. In die aanvaarding uit de hand dergenen, die tot nu toe magt hadden over haar, en het binnenleiden in zijne woning, bestond het sluiten van het huwelijk. Dat het van de zijde des vaders of van andere bloedverwanten en vriendinnen vergezeld ging van een\' hartelijken zegomvenseh, ligt in den aard der zaak; en daar liet aloude Oosten zoo veel aan zegensprcnken hechtte, verbond men aan dien ple^tigen ze^en een goed vooruitzigt in de toekomst.

Dat in \'t wezen der zaak dit in Israël altijd zoo gebleven is, zien wij bij voorbeeld in quot;t huwelijk van Hoaz en Ruth, (leen vader was daarbij, die eene dochter afstond. Ook was het een plij;thuwelijk omtrent den overleden\' eelilü\'enool. Maar nu treden de oudsten van Hethlehein op en spreken den zegen uil (Ruth 1:11, li\'):

Jehovah make doze vrouw, dio in mv huis komt, als Ijoa on als Kachel, Die beiden hot huis van Israël hebben gebouwd!

Bij do bestondighoid van het Oosten bleet\', alle volgende eeuwen door, in deze eenvoudige plogtigheid geheel de huwelijksinzegening bestaan. Alleen werd zij onder den invloed dor Uahbijnon nicer vormelijk, daar dezen do zegenspreuken tot zeven bepaalden, die door of in tegenwoordigheid van tien Israëlitische mannen moesten worden uitgesproken.

Intnsselien bleef hot in huis nomenquot; der bruid de oigonlijke voltrokking, do acte zelve van het huwelijk, en nog onder do oudste Christenen word zonder deze de eoht niet. als wettig voltrokken be-sehouwd. Maai\' de aartsvaderlijke eoin\'ondigheid maakte bij do vestiging in Kanaiin en de tnonemende woelde voor meer foestgodrniscli en praalvertoon plaats. Kn gelijk nog hij Oostivrsche volken het geval is, goscbiedde die intogt dor bruid in hare nieuwe woning ondereen\' vrolijken optogt, mot muzijk, zang en dans, waarop dan in het huis van den bruidegom de eigenlijke bruiloft volgde.

Van zulk een on optogt spreekt het Lied dor liefde, Psalm 15; waarin, na het roemen van haar kostbaren opschik, der knnmklijko bruid wordt toegezongen:

broeit. Daartoe was zijn stand te hoog. Zij werd hem in feostolijkon optogt gebragt.

Eenquot; anderen optogt, maar mot treuriger afloop, vinden wij [ Makk. 9: 37—41 hcschreven. Eene aanzienlijke Ivanaanitiseiie jonge dochter wordt door den bruidegom, met wiens stam do Joden in oorlog waren, afgehaald. Hiervan verwittigd, legden zij zich in hinderlaag. En als zij nu hunne oog en ophieven, zie tl daar kwam een groote stoet en optogt, en do bruidegom (nog zonder bruid) ging uit, en zijne vrienden en zijne broeders, hem

t c gem o o t, m e t r i n k e I b omm eit e n in u z ij k in s t ru m enten____

Ook bij de Grieken waren van onds zulke optogten in zwang. Homerus beschrijft er één, op \'t schild van Achilles, en Hesiodus op dat van Herkules, beide door Vulkaan afgebeeld. Zonderling contrast van bloedigen strijd en bruilol\'tsvreugd 1

Zulk eene wegleiding der bruid iiij fakkellicht bleef bij (irieken en Romeinen, zoo wel als in het Oosten, niet alleen een deel der feestvreugde, maar ook eene onmislmre ceremonie bij de voltrekking van het huw olijk. Ook hier wnnlt die geschetst. De bruidegom wordt gewacht, met de bruid natuurlijk; tien maagden gaan uit hem te g e moot, en wachten hem af onder weg. Het waren de eigenlijke bruidsmeisjes niet: want dan zouden zij bij haar geweest en gebleven zijn; maar eenvoudig belangstellende vriendiimen, die op den weg aan den stoet zich aansloten, en, naar do gastvrijheid van het Oosten, mede werden binnen gelaten. Eigenlijke genoodigden waren alleen de mannen; bejaarde vrouwen hielpen den gastheer of gastvrouw, zoo als Maria te Ka na; de jonge dochters kwamen uit zich zelve en vrolijkten hot feest op door zang en dans.

.Maar om tot den stoet mode gerekend te worden, was de fakkel of toorts een onmisbaar vorcischte. Want liet woord lamp drukt do boteekenis van het oorspronkelijke oven min uit als de bedoeling van \'t verhaal. Met de lampen dor ouden kon men bijlichten, maar geenquot; schitterenden optogt houden. Hen oude doodsche Kabbi komt ons in de heldere voorstelling hiervan I hulp. In het Israëlitische land,quot;\' sehrijft hij; is hot do gewoonte, dat men de bruid uit baars vaders huis in dat van den bruidegom voert, vóór zij wordt ingeleid in hel echtelijk slaapvertrek; en dat men, vóór haar uit, ongeveer tien houten stokken draagt. lielibende elk een val in de gedaiuito van eenen

schotel op den top, waarin oen roep dook met olie en pek. Deze aanstokende, draagt men ze als eene fakkel vnór haar uit.quot;

Vooroiulorstollon wij, dat de fakkels dor tien maagdon van een dergelijk maaksel waren. Zij behoefden niet terstond met\'t volle licht te branden. Genoog, wanneer zij slechts waren aangestoken. De ouden verstonden, even als onze oude moedertjes, do kunst, om de pit wat op te halen on tevens te reinigen. Bij oude graflampjes hoeft men zelfs het werktuig gevonden, dat Grieken en Romeinen daarvoor gebruikten. Wanneer de lampen maar langzaam bleven doorbranden, kondon zij, zoodra dit noodig was, tot heldere fakkels worden uitgehaald.

Tegen het ondergaan der zon waren do maagden, met hare toortsen gewapend, uitgegaan. Het zou ongepast zijn geweest, zich vóór de deur der bruid als in gelid to scharen, en onvoldoende, bij den bruidegom voor de deur te staan. Zij kiezen zich dus eene geschikte plaats onder weg. Lang zal \'t wachten wel niet duren. Zoodra het geheel donker is, komt de bruidegom; clan begint de eigenlijke bruiloft, die in don nacht of tegen den morgen ntloopt.

Do tien meisjes zetten zich, in blijde afwachting van die feestvreugde, op oen geschikte plaats aan den weg neder. Er is nog niets van den optogt in quot;t gezigt, maar hij kan haar niet misgaan, en gaat ook zoo stil niet over den weg. Maar do bruidegom vertoeft; zij worden allen sluimerig; zij vallen allen in slaap. Er is iets schilderachtigs in deze eenvoudige woorden. Terwijl de bruidegom over den gewonen tijd weg blijft, gaat hare blijde verwachting ongemerkt in zoete droomen over. De schotels mot het brandend leinmot hebben zij denkelijk van don standaard afgeschroefd on naast zich neer gezet, en zij slapen nu gerust, de wijze met de dwaze. Het wordt haar niet als schuld aangerekend; zij hebben immers niets anders te doen dan te wachten , en hebben geen\' nood om bij \'t voorbijgaan van zulk eonen optogt door te slapen. Hot is in \'t verhaal alleen de natuurlijke verklaring, hoe zij den halvon nacht onbezorgd konden laten voorbij gaan. Voor don diep slapende bestaat geen tijd.

Maar uit dien zoeten slaap worden zij met schrik wakker. Zoo als zelfs bij ons, waar er zoo weinig van te zien is, zag het volk verlangend uit naar de bruid, doorgaans onder oenen troonhemel ovorgebragt, en naar al de pracht en vrolijkheid, die haar voorafging en volgde. Wel verwonderde zieb do menigte, dat hot zoo lang duurde,

maar toch wei\'d zij des wachtons niet moe. Het is roeds midder-naclit. Daar ziet men op de heuveU\'ii liet fakkellicht, en hoort in de dak¹!) den beartzang weergalmen. De bruidegom! de bruidegom!\'quot; dit geroep snelt den troop vooruit, en als quot;t ons tiental bereikt, voegen gcburon en vrieiulinnen er de opwekking tut de slaapdronken meisjes bij: Ziet, de bruidegom! Op dan! Gaat uit hem te ge moet.quot; Allen staan nu te gelijk op, en aller eerste gedachte is de onmisbare voorwaarde der bruilot\'tsvreugd: hare fakkels. Nog half slapende, grijpen zij er naar, om ze te bereiden. Dat staat er nu eerst, umdat de lampen wel niet moesten worden opgestoken, maar quot;t ienunet van aanslag gezuiverd en opgehaald, en daarna de schotels op ieders standaard geschroefd. Zij branden alle nog, maar met ecne flaauwe vlam, die zóu, zóó dreigt uit te gaan. En nu blijkt van de ecne helft de wijzo bedachtzaamheid, die up de mogelijkheid van een lang vertoef heoft gerekend. Vijf der tien nomen hare kruikjes, die juist genoeg olie bevatten, um nog eens de koperen schotels te vullen, en weldra vlamt ieders fakkel weèr vrolijk op.

Maar de vijf andere zijn radeloos. Vergeefs hebben zij het lemmet opgehaald: de brandstof ontbreekt, en zij hebben niets meer bij zich. (ieeft ons wat van uwe olie!quot; zoo sraeoken zij hare vriendinnen : -Onze lampen gaan uit.quot; gt;\'t Kan niet.quot; is het antwoord: Kr zou niet genoeg wezen voor ons en voor u.quot; En als zij jammeren, wat dan te doen, is de raad der wijze maagden, de eenige, die zij geven kunnen: Gaat, in plaats van u hier nutteloos op te houden, liever naar de v er koop er s en koopt voor u zei ven.quot;

Men noeme dezen raad niet onbarmhartig, veel min een meèdoo-genloozo spotternij, \'t Moesten niet alleen brandende lampen zijn, waarmede het vijftal den bruidegom te gemoet ging, om zich bij don stoet aan te sluiten, maar vlammende¹ toortsen, die nog een\'geruimon tijd even fed konden vourt branden, en daartoe moesten de schotels, die er op gemaakt waren, geheel gevuld zijn. Wie het dansen der Oosterlingen gezien heeft, weet, dat \'t geen springend voort gaan is, maar meer eene kunstige mimiek niet armen en bovenlijf. Daardoor kun de optogt, onder muzijk en zang, niet anders dan langzaam voort gaan; en bestond er dus wel eenige kans, dat de vijf andere, zoo zij zich maar haastten, dien inhaalden. Want nog op den weg moeten zij zich aansluiten. In de feestzaal zijn geen tlambouwen noodig.

Of /.ij zich liaaston, do anne moisjos, die do govolgen dragen van haro eigen onbcdaciitzaamhoid! Haastig naar stad of dorp terug, en den eersten don bosten wink olio r opgeklopt. Do lampen, die iiitus-sohen zijn uitgebrand, op nieuw toebereid. Daarna snollen zij ademloos don optogt achterna, waarvan zij in de verte het licht nog zien en \'t gedruiseli hooren. Maai^- juist gaat do voorpoort open, on alles gaat naar binnen. Door do velen, die tot den stoet beboeren of onder weg zich aansloten, wordt lt;h\' afwezigheid dor vijf niet opgemerkt; zij werden eigenlijk niet eens gowaclit, daar zij tot de gonoodigdon niet behoorden.

Juist wordt voor don aandrang der menigte de poort terstond achter den stoet gesloten, als zij buiten adem komen aansnellen, -komen voor de gesloten deur! Xu helpen haarde brandende flambouwen niet moer. Zij kloppen aan, en roepon: »IIeer! boer! doe ons open! \\V^rij behooren or ook nog bij.quot; Maar bet antwoord van binnen is kort weg: »Ik kon u niet.quot; Zij hooren bot gezang en gerei; do bruiloft begint; maar hot is te laat on zij koeren troosteloos terug.

Wilt gij een tegenbeeld op deze Gelijkenis? Zij is van een\' zendeling in Engelsch Indiö.

De bruidegom kwam van eenigon afstand, en de bruid woonde te Soramporo, waai\' hoen hij zich te water begaf. Na één of twee uren waehtons, nabij middernacht, werd het ons aangekondigd, met het woord dor Heilige Schrift: Zie! de bruidegom komt; ga uit, om hom te ontmoeten.quot; Allen waren nu druk bezig om hunne lampen op te steken, en snelden toe, mot deze in do hand, om hunne plaats bij den optogt in te nemen. Sommigen haddon hunne lichten verloren, en hot was te laat, om zo te zoeken. Do processie stelde zich nu in beweging, naar hot huis van do bruid. Het gezelschap ging naar binnen, op oen\' ruimen en schitterend verlichten hof. De bruidegom word op de armen zijner vrienden gedragen, en op een\'kostbaren zo-tel in hot midden van quot;t gezelschap geplaatst. In een kort oogenblik was was hij binnen \'shuis, waarvan do dour onmiddellijk word gesloten, en door sepaijers (inlandsche soldaten) bewaakt. Ik en andoren beklaagden ons bij de deurwachters, maar vergeefs! Nooit was ik zoo getroffen door do schoono (ielijkonis van onzen Hoor als op dit oogenblik, toon de deur was gesloten.quot;

En nu komen wij tot do bedoeling ilor bekende en van ouds go-lielde Gelijkenis. Hij behoort tot hetgeen men do eschatologische redenen van Jezus noemt; dio betrcfibnde de voleinding van hot Godsrijk op aarde. Jezus had voor het laatst don tempel bezocht, en keerde met do apostelen naar zijn nachtverblijf te Bethanió terug, \'t Is of dè discipelen eenige afwisseling willen brengen in het sombere zwijgen van den Meester. Jeruzalem uitgaande, leidde de weg door het dal Josafat naar den Olijfberg. Van hier omziende, werd het gezigt op ■leruzalem hoe langs zoo ruimer en schooner, vooral op den tempel, welks vergulde tinnen thans schitterden in don gloed dor avondzon. Dc tempel, dat was Israels roem! Geen wonder, dat de discipelen er Jezus op wijzen, die or heden avond geen oog voor schijnt te hebben. .Meester! zie eens om. Wat zijn dat toch heerlijke gebouwen!quot; — Jezus staat stil en werpt er den somberen blik op. Daarna zegt hij: Ziot gij niet al deze dingen? Voorwaai\' zog ik u: hier zal niet steen op steen gelaten worden, die niet zal worden afgebroken.

En zwijgend gaan /.ij weder voort, tot. zij den bergtop boklommon hebben, en roods van de andore helling hun het vriendelijk Bethaniö groet. Maar hier nomen zij een oogenblik rust. Kn de discipelen, die van deze ontzettende profetie toch iets meer willen weten, omringen den Hoer, on vragen vertrouwelijk: Zeg ons: wanneer zullen deze dingen z ij n ? E n w elk i s h e t t e ken v an u we t o e-komst en v a n do volei n d i n g der o e u w ?

Hot is duidelijk dat zij, als echte Israëlieten, zich zulk eene ontzettende verwoesting, den val van Jeruzalem en den tempel, niet kunnen voorstollon zonder dat tevens de tegenwoordige gedaante der wereld zal voorbij gaan, en het Mossiaansche oindgorigt zal plaats hebben, gevolgd door de gouden eeuw voor het ware Israël. Opmerkelijk is hot, en een bewijs voor bun\' vroegen oorsprong, dat wij die verwachting onveranderd terug vinden in al do boeken en brieven van het Nieuwe Testament, die vóór Jeruzalems verwoesting geschreven zijn. Ja! Jezus zeil heett dezo gebeurtenis met zijne toekomst ten gerigto naauw verbonden. Hoe men ook in deze twee Hoofdstukken (Matth. 21 en 25) ze kunstmatig heeft pogen te scheiden, telkens vloeijen zij weder in een. En zoo moeten wij Jezus zelf wel geloovon, als hij bij .Markus (H. 1.5 : •«-) van zijne toekomst zegt; \\ an dien dag en die ure woel

Terwijl Jezus dus van den Olijfberg at\' starende op den tempel, even als drie dagen vroeger bij zijnen intogt, de ontzettende verwoesting vooruit ziet, die te wachten is, »eer dit geslachte is voorbij gegaan,quot; ziet bij ook verder in de dingen der toekomst, zonder uaamvkeurig- den tijd te ondersclioiden. \'t Is even als bet vergezigt van den reiziger, die al booger en booger bergtoppen op en aebter elkander ziet opgestapeld, zonder de afstanden te kunnen meten. Hoewel dus do evangelieprediking aan alle volken moet vooraf gaan, is bot toch weder, als of deze zelfde discipelen, die bij op aarde achterlaat, hem zullen ontvangen en verwelkomen bij zijne terugkomst.

Dat nu in deze schilderij Jezus zelf de bruidegom is, ligt voor do hand. In de Oostersche beeldspraak ligt hierin niets onedels. Integendeel, Gelijk de zon in den negentienden Psalm opgaat als een bruidegom uit zijne slaapzaal, zoo ontplooit, zich zelfs bet strongo gelaat des Doopers tot het vrolijke beeld van den Messias als bruidegom, zich zeiven als den vriend, wien \'t genoeg is, des bruidegoms stem te boeren. En nog in bet laatste bijbelboek is zijne toekomst de bruiloft des Lams, en bot nieuwe Jeruzalem, dat neer daalt uit den hemel, toebereid als cone bruid, die voor har on man versierd is.

Hier wordt van do bruid niet gesproken, even min als in de beschrijving dor Koninklijke Bruiloft, die wij er op laten volgen. Jezus beeldspraak munt altijd door kiescbe zeltbeheersching uit boven die dor profeten. Do bruidegom en het feesl is genoeg: de Christus en zijne toekomst. Daar nu doze Gelijkenis in bet midden staat tusschen die der wakende Knechten en der Talenten, zoo is hot duidelijk, dat do Maagden dezelfde personen aanduiden als de dienstknechten, die het buis van bunnen hoer bewaken of zijne zaken besturen. En die personen zijn geenc andere dan de discipelen, tot wie Jezus op dit oogonblik het woord rigt; maar het worden toch ook van zoll allen, die zich, als kinderen des Koningrps, bij ben zouden aansluiten en hen opvolgen.

/pO vindon wij het hoofddoel der Gelijkenis in Jezus\' eigen woor-^lt;lel1: quot;iet, als vroeger gt;\'t Godsrijk is gelijkquot; maar»Alsdan zal het Koningrijk dor hemelen to v erge I ij ke n z ij n met

tien in a iig don, dit\' uitgingen lt;len braidogom te gonioet.quot; Het tiental is op zich zelf onveischillig; o;gt; quot;t gedrag dier uiiuigden komt hot aan. hare wijsheid en dwaasheid. Eene bijzondere beteekenis te zoeken voor lampen en olie en verkoopers, wegen deur. en bruiloftszaal is onnoodig, en zelfs met den aard van »1 ezus\' (k\'lijkenfsseu in strijd, al zijn die trokken op do schilderij onmisbaar. Alleen op \'t in slaap vallenquot; slaat de vermaning aan \'t slot terug: Z o o w a a k t d a n: w a n t g ij w o o t d e n d ag niet noch d e ure, waarin de Zoon des me use hen komen zal.

Toch is dat slapen zelf nog niet het eigenlijke kwaad, dat Jezus bestraft; want daarin staan allen gelijk. Het is de dwaasheid, die geen voorzorg neemt tegen den langen nacht, en zonder dievooizoig inslaapt. Allen zijn bereid, den bruidegom te ontvangen; maar do vijf, wie quot;t aan wijze voorzorg ontbreekt, dan alleen, wanneet hij spoedig komt.

De verwachting van \'t godsrijk; — de toekomende eeuw dei Joden, ..... was in dien tijd hoog gespannen. Eene ontzettende getuigenis daarvan is de laatste Joodsche oorlog, waarin de Zóloten (woeste ij v o ra ars) alle aardsche voorzorg verzuimden of beletten , als om den hemel te dwingen, zijne legioenen engelen te hulp te zenden. Ook Jezus\' discipelen, schoon beter gestemd, vroegen toch nog op don laatsten dag; lieer! zult gij in deze dagen Israël het Koningrijk weer oprigten?quot; Later had te Thessalooika het evangelie dos Koningrijks zulk oenen indruk gemaakt, dat men zijn werk liet staan, en Paul us, al was ook hij op zijne wijze een Zeloot, met zijne gewone nuehter-heid zeggen moest: AV i o niet werken wil, dat hij ook niet ete.quot; En toen, ook na de ontzagchelijkste tcekeiien, de verwachte

Waar blijft do belofte zij ne r t OC ko ms t ? Want van dat de vaderen zijn ontsTapon, blijven allo dingen als van de schepping der wereld!\'quot; waarop Petrus, (ot wie den tweeden brief schreef op zijnen naam,) antwoordt: Duizend jaren zijn

•luist zulke godsdienstige opwekkingen, als den val van Jeruzalem vooraf gingen en volgden, gaan doorgaans in verslapping en verllaau-wing over. De bruidegom toeft en .ie maagden vallen in slaap. Zoo is het gedurende achttien eeuwen gegaan, en zoo gaat hetnog. Hoe dikwijls is het Ma ran At ha, do Heer komt! reeds gehoord, en heeft

win- ovor. Dc bmidegom tooft. on do maagdon vaUon m staap. Aoo is het -odurondo aoiittion oouwon gcgaiui, on zoo gaat hot nog. Hoe ,likvvijuquot;i.lt; het Mar an Atha, do Heer komt! reeds gehoord, en heeft

landen on vol Icon in bewogm^ gebragt! Maar do Hoer kwarn nog niot, on duffe onvorschillighoid verving de opgewonden dweepzucht, —zoo maar niet ongeloof\' on zodoloosheid do godsvrucht van een\'enkolon dag!

In mijne gemeente woonde ik eens znlk oenc dweepzieke beweging bij, cn verbaasde mij over hare kracht in onzen anders zoo koelen boerenstand. Een eenvoudig maai¹ welmeeuend arbeider was dooi\' overspannen hybellezen on de opgewonden taal der oefenaars, tot volslagen dwoeperij vervallen, en kondigde het eind der wereld aan. Do te velde staande oogst zou niet eens worden ingezameld. Dag en nacht sprak hij als in óónen adem door en vermaande tot bekeering. Toen ik mij in den kring begaf, die in mij niet anders dan een\' Baaipriester zien kon, had hij zes en dertig uren zonder tusschenpoos gesproken. Oolukkig, dat hij nog het doodvonnis over mij niet uitsprak! Ik had mij daar tegen al mot eenquot; knuppel gewapend. Intus-schen viel toch de halve gemeente hem bij, zelfs van mijne beste leden ; vijanden werden verzoend, zondaren bekeerd, onverschilligen opgewekt,

hoe weinig bleef er van die opgewondenheid over! Hoe werd niet \'t weg geworpen geld betreurd, de verworpen sieraden spoedig weer omgehangen, en de arme profeet vervloekt.... Er was geen olie genoeg in de lampen, om don lieer te verwachten.

Maar koeren wij tot de Gelijkenis terug. Is het alleen het volstand, dat in de vijf\' wijze maagdon geprezen wordt? Alleen eene köëlbloodige berekening? In het beeld zou raon hierop ja kunnen zeggen, even als de man, die zijn huis op eene rots bouwt, - hij die den bouw van een toren berekent, eer hij don grondslag legt, on do rentmeester, die voor zijne toekomst zorgt, om hunne wijze bedachtzaamheid als verstandig worden geprezen: en evenzeer do rijke, om zijne mislukte berekening, gelaakt als oen dwaas. Afdalende tof hot peil zijner hoorders heeft Jezus zeker willen loeren, dat gods-vrucht de ware wijsheid is. Dit lag ook geheel in do denk-en spreekwijze van zijn volk. Do scherpe afscheiding van verstand en hart, van redenering en gevoel, die wij aan de Urieksche beschaving ontleend hebben, lag niet in den geest van het Oosten. Wijs van harte te zijn, was \'t ideaal van Israël, en \'t beginsel dier wijsheid is de vreozo des Hoeren, terwijl de dwaas de tucht versmaadt, en zelfs in zijn harte zegt: Kr is geen God!quot;

liot ovcrlog in \'t dagelijksch levon, van cle lioogerc wijslieid in geestelijke dingen liet beeld. De olie voor den geheolen nacht is noodig voor wie den Heer wacht aan den avond.

andei\' beeld als oen dief in den nacht. .Misschien ook op eenen tijd, als vroegere godsdienstige opwekkingen zijn voorbij gegaan, en een diepe slaap over de gemeente des Hoeren is uitgestort. En dan zal de Heer gerigt honden, niet over de wereld alleen, maar in \'t bijzonder over zijne gemeente, do dienaren en maagden, die hom verwachten. Aan \'t gejuich der Hosanna\'s hecht hij \'t minst, \'t gaat spoedig voorbij; alleen bestendig waakzame trouw verwacht to allen tijde den Heer.

En zullen wij die toekomst niet beleven. maar weder aan een volgend geslacht hare verwachting overleveren, voor ieder onzer is de dood des Hoeren komst en zijne ure even onzeker. Zullen wij dan bereid zijn ?

Dikwijls bij het aannemen en bevestigen van lidmaten, — wier getal nu reeds tot duizenden is geklommen, ....... kwam mij deze (Gelijkenis voor den geest. Mogen er velen geweest zijn, voor wie dit alleen een vorm was, zeer vele anderen waren toch diep bewogen en verbondon zich mot hun gansche hart aan den Heer hunner belijdenis. Als de maagden in Jezusquot; beeldspraak, hadden zij de lampen brandende en verwachtten hunnen Heer. Niet zeldzaam is mij ook het voorbeeld, dat éón mijner leerlingen kort na de belijdenis ging kwijnen, en daarop in den ^eloove ontsliep. Maar van menig ander zag ik langzamerhand den ijver verflaauwen. /ij werden sluimerig, door den roes dezer wereld bevangen, afgeleid van hun kinderlijk geloof. En daar zij dit niet voorzien hadden, waren zij daartegen ook niet gewapend. De lampen gingen uit, en er was geen olie meer om die te vullen. Misschien, dat iu stervensnood zij zich nog haastten, om het oude geloof terug te vinden, en \'t niet vermogten. De doodsangst kwam. De deur werd gesloten.

De deur werd gesloten. Wat ligt er veel in dit sombere slot der Gelijkenis! Zij waren toch ook gereed geweest om drn bruidegom te ontvangen , de arme maagden, en wanneer hij maar bij tijds gekomen was, zij zonden mede ter bruiloft zijn ingegaan. Maar nu is \'t door haar eigen dwaasheid en ligtzinnigheld te laat. Dit voor

i)e deur wei\'d gesloten. Wat ligt er voel in dit sombere slot dor Uelijkenis! Zij waren toch ook gereed geweest om den brui-dogom to ontvangen, de arme maagden, en wanneer liij maar bij tijds gokoinoii was, /.ij zonden mede ter brnilot\'t zijn ingegaan. Maar nu is \'l door lianr eigen dwaasiioid en ligtzinnigbeid te laat. Dit voor

eeuwig te laat heeft sommige uitloggors zoo ontroerd, dat zij zelfs liet duizendjarig rijk hebben te hulp geroepen, om daarna voor doze onbe-dachtzamen nog eens de deur open to zetten. Maar dit strijdt tegen den doorgaanden geest van Jezus\' onderwijs, dat overal het leven dor vergelding stelt tegenover dat der voorbereiding, en do algeineene belofte: «Klopt en u zal open gedaan Avordonlquot; bepaalt tot de tegen w o o r d i g e e e u w.

Tinden wij do Gelijkenis der Haagden alleen bij Mattheüs, ook bij Lukas komt, maar in een geheel ander verband, het ontzettend beeld voor der Gesloten Deur. Overal rondreizende en loerende, zal Jezus ook do eigen beelden wel meer dan eens gebruikt hebben.

\'t Is H. 13, dat Lukas aan de bekende spreuk »Strijdt om in te gaan door de enge poort!quot; do waarschuwing vast knoopt: AVant velen zeg ik u, zullen zoeken in te gaan en niet kunnen.quot; Zij zullen meenen, daartoe regt te hebben, en den toegang-tot het voltooide Godsrijk, het Messiasmaal der Joodsehe voorstelling, voor zich gesloten vinden. En nu verlaat Jezus den algetueenen toon, en spreekt regtstreeks tot de schare, gewoon hem te volgen: Xadut de Heer des huizes zal opgestaan zijn en de deur zal gesloten hebben, en gij zult begin non buiten te staan en aan de deur te kloppen, zeggende: »Heero! Ileero! doe ons open;quot; en hij zal antwoorden en tot u zeggen: »Ik ken u niet, van waar gij zijt.quot; Alsdan zult. gij beginnen te zeggen: AYij hebben in uwe tegenwoordigheid gegeten en gedronken, en gij hebt in onze straten geleerd.quot; En hij zal zeggen: Ik zegge u, ik ken u niet, van waar gij zijt. Wijkt van mij af, alle gij werkers der ongeregtighei d.quot; Wat er verder bijgevoegd wordt, van aartsvaders en profeten, toegelaten tot hot Godsrijk, en daar buiten weening en knersing der tanden, getuigt ten overvloede voor do beslissing omtrent ieders lot in de eeuwigheid.

De lieer des huizes is ook hier natuurlijk de (\'hristus. Nadat zijne dienaren al de genoodigden hebben binnen gelaten en hunne plaats hun aangewezen, staat hij zelf op, om voor hot sluiten der deur te zorgen. Dit zegt, gelijk wij reeds vroeger opmerkten, in het Oosten meer dan bij ons. Bij de mindere veiligheid werden zware grendels en sluitboomen aangelegd, om niet overvallen te worden. En was dit eens gedaan, dan besloot men, - als in de Gelijkenis van den Smee-

Die buiten staan, al heeft men hunne namen niet afgeroepen, meenen toch daarop regt te hebben. Met zekere drift laten zij don zwaren ijzeren klopper vallen, zoodat do Hoor zelf opstaat, om te hooren, wie er is. Hij herkent hunne stem, en wijst m als vreemden af. En ais zij zich nu beroepen op hunne betrekking als tijd- en landgenooteii, in wier straten hij hoeft geloerd, die met hom aanzaten aan don diseh of door hem werden gevoed in do woestijn , is \'t nog eens: Ik ken u niet, van waar g\'ij zijt! /ioltgt; mot \'t woord van verontwaardiging: quot;Wijkt van mij. alle gij werkers dor ongeregtigh eid!quot; — Het is de weerslag van Jezus woorden: Niet een iegelijk, die tot mij zegt »Heere! Ho ere!quot; zal ingaan in hot Koningrijk dor homeion; maar wie daar doet don wil mijns Vaders, die in do hemelen is.quot; Wel eeno ernstige waarschuwing tegen onkel uitwendige godsdienstigheid. Bij Mattheiis (7:22, 2:5) is het zelfs nog sterker: Velen zullen te dien dage tot mij zeggen: Heero! Heere! hehbon wij niet in uwen naam geprototeerd, en i n uwen naam demonen uitgeworpen (bezetenen genezen), en in uwen naam vele krachten gedaan? En dan zal ik hun openlijk aanzeggen: Ik heb u nooit gekend. Gaat weg van mij, gij die de o nge r eg tigh e i d werkt!

Kil mi verzwakko men, uit eeno overdreven teerhartigheid, dit ontzettend denkbeeld niet van oeao voor altoos geslotene deur. Als de grondkleur van het evangelie komt dit denkbeeld van eene einde-lijke krisis, oen beslissend oordeel, dat de goeden voor eeuwig van de kwaden scheidt, telkens weer boven, en ontroerend is do tegenstelling van dar vruchteloos en hopeloos kloppen hier namaals tegenover het stellige Klopt en u zal open gedaan worden, hier op aarde. Zullen wij nu barmhartiger willen zijn dan Jezus, wiens barmhartigheid zoo ver ging, dat bij zijn eigen loven waagde door die verpletterende bestraffingen , om den slapende wakker te schuddon en den wakende wakker te honden? Dit alleen kunnen wij er van zeggen, dat wij, ook na dio openbaring van een eeuwig verdolf, nog altijd de juiste voorstolling missen van de eeuwigheid, die wij, naar den aard van ons denkvormogen, ons niet anders kunnen voorstellen dan als een\' eeuwigen tijd, oenen voortgang van den oenen toestand

tot \'Ion andoren, waarin wij tins ecu eeuwig voortgaand lijden ons niet vorbooldon kunnen, zender dat dit \'t aanzijn zelf ten laatste vernietigt.

Ton slotte vinden wij in deze beelden niet enkel, zoo als elders, oeiie roepstem tot bekeering, eeue waarsdimving togen do onverant-woordolijke ligt/innigheid, waarmede velon liandolon met hun eeuwig heil; maar in quot;t bijzonder ook de waarschuwing togon het zoo gevaarlijke zelfbedrog; gelijk de profeet \'t uitdrukt: liet vrede! vrede! roepon, waar geen vrede is. Helaas! Iioe vele werkers der ongeregtighoid stellen zich nog genist op een\' valsohon grond: bet zij uiterlijke godsdienstigheid en regtzinnig geloof\', of conc ingebeelde verkiezing ton eeuwigen leven; en \'t zal hun zwaarder vallen indien dag, dan hun die wisten, dat zij to veroordeelon waren, omdat zij moe n en in te gaan en niet kunnen.

irebbon wij de tocbereidsolon gezien tot eene bruiloft in den wel-varenden burgerstand, giuisch anders zijn die tot eene koninklijke bruiloft. Hmt wordt niet onder muzijk en fakkellicht do bruid afgehaald, en op weg door hare vriendinnen vergezeld. Ook is t niet eerst niet den avond. dat brt feest begint. Van heinde en verre moeten de gasten komen; ja! geheel het volk wordt er in betrokken. Kn luie ineor gasten wij zien. te minder bemerken wij van de bruid, die in den harem opgesloten, haar eigen feesten viert. Ja! de biuidegom zelfs wordt niet eens genoemd. Het volk. dat in westersche landen zirh aan het rijk uitgedoschte bruidspaar vergaapt, ziet in t Oosten alleen den schitterenden \'l\'¹\' \'^{ien voor} f ⁰⁰K bedekt.

Ke,n zeker koning, verhaalt Jezus, heeft zijnen zoon eene bruiloft bereid. Oostersche vorsten hebben dikwijls een groot aantal zonen bij verschillende vrouwen, en zijn daardoor aan \'t regt van eerstgeboorte niet gebonden. Het aanzien der moeder, zoo zij de sultane favorite is. — beslist over hot erfregt van haar oudsten zoon. Zoo bestemde David, met voorbijgang van zijne oudere broeders, Batseba\'s zoon Salomo tot zijnen opvolger. En zoo denkt van zelf de Oosterling, bij het hooren vertellen van deze parabel, aan den troonopvolger. Al wordt hij bij liet leven van zijnen \\adei nog niet tot de regering gernopen, liet was tueh in zijn huwelijk, met oene of andere buitenlandsehe prinses waarschijnlijk, dat de dynas-

tie bestendigd werd. En denkt men nu hierbij aan het wantrouwen viin don Oosterscheu autokraat, altijd voor zamonzwering^- en opstand beducht, zoo verkrijgt het al of niet ter bruiloft komen eene staatkundige beteekenis.

De koning hoeft dan do toeboroidsolon tot do bruiloft gemaakt, en reeds vooruit ai wie er door rang en stand aanspraak op had, genoo-digd. Manr naar oosterseh gebruik, wij spraken er reeds over bij het Gastmaal, -- zond hij in don vroegen morgen zijne dienaren nog eens uit, om do go nood on te roepen. Doch zij wildon niet komen. Wij hoeren geono verontschuldiging, als van do go-roopenon tot hot gastmaal; geen woord, dat de weigering verzacht; niets dan eoue boloodigonde weigering. Zij bedanken er voor: zij willen niet!

Hoe bedenkelijk is dio weigering! Is \'t nog geen opstand tegen den regorondon vorst, het is de voorbode van dien togen don bestemden troonopvolger. IVk\'Ii wil de koning img door vriondelijkon aandrang dien onwil overwinnen. Hij zendt andere dienstlcnech-ton uit. Misschien lubben do eersten niet beloofd en dringend genoeg hunne boodschap gedaan. Aan hot ceremoniëel wordt veel gehecht in die landen. Hij geeft hun do woorden in den mond: »Ziet! ik heb mijn middagmaal bereid; mijne ossen en de gemeste b oosten zijn geslagt, en alle dingen zijn gereed. Komt toch tot de bruiloft!quot;

Hot woord bruiloft staat in \'t oorspronkelijke in quot;t meervoud, on beteek ent dus de bruiloftsfeesten, die roods in Simsons dagen (lïigt. 14 :12) eeno gehoole weck duurden. Zij worden hier geopend door een middagmaal, do ontvangst der gasten tegen don middag, on dus nog niet den oigenlijkon maaltijd mot zang on roijondans. Alles is daartoe gereed. Want in wanne landen worden kort te voren do beesten geslagt. I Zijn hier ossen, voor zulk een koninklijk maal soms in hun geheel gebraden, en verder allerlei gemest klein vee. Het gemosto kalt kennen wij, maar do ouden wisten ook al vogels to inos-ten. Ze zijn geslagt, eigenlijk staat er geofferd. Want vleosch was het dagelykscli voedsel niet, en werd bij feestelijke gelegenheden als een oil\'cr toebereid, waarvan kop en ingewand op het altaar werden gelogd, of dat anders, door uitdeoling van vloosch aan de armen, tot een dankoller werd geheiligd. Do koninklijke bruiloft kroeg hierdoor oene godsdienstige wijding.

Do koning licot\'t dim don eersten inanltijd bereid, liet veo laten slagten, (dat dood hij natuurlijk zelf niet!) alles is gereed; alleen do gaston ontbreken.

Maarzij komen niet. Zij slaan geen aobt ook op do tweede zoo dringende uitnoodiging. Zij gaan heen, de een tot zijn eigen akker en de ander tot z ij n o k o op n\\ a n s o h a p. Eigen zaken gaan hun moer ter harte!

Maar daar zijn er ook, die \'t erger maken ; niet onverschillig alleen, maar vijandig. De overigen, zegt do Hoor: die t dus methiinno eigen zaken niet zoo druk haddon, of zelfs deze verontschuldiging misten. verwaarloosden niet alleen do noodiging, maar maakten zich meester van quot;skonings dienaren, deden hun smaad-h e i d a a n en dood d e n z e.

Het is nu de vraag, of de dienaren, wit* smaadheid werd aangedaan , dezelfden zijn als die gedood worden. I \'dj hot eerste staat mij llanun, de koning der Ammonieten, voor don geest, zoo als hij do vriend-schapsbodon van David den baard hall af liet scheren en de kleoderen afsnijden tot do heupen toe, zoodat zij niet aan het hot konden terug koeren, eer hun baard weèr was aangegroeid: welken hoon David met een\' bloedigen oorlog wreekte, (l\' Sam. 10; 1 Kron. 19.)

Maar quot;t zij die smaad den moord voorafging of daarvan te onder-seheiden is, beide mogt niet ongowruken blijven. V\\^rant de beteekenis was duidelijk dezelfde als hot slot van do (ielijkenis der Ponden (i,iik. 19:27): Wij willen niet, dat deze koning over ons zij!quot; Als nu do koning quot;t hoorde. er staat niet, dat de uitgezonden boden het hom kwamen zoggen, word hij toornig, zond hij zijne krijgsbenden togen do zo moordenaars, — dus niet togen bon, die zich alleen onverschillig hadden getoond, — en vernielde ze en stak hunne stad in brand.

Hier mis ik de naauvvkeurigheid, waardoor anders Jezus Gelijkenissen geheel passen in hot loven van zijnon tijd, zoodat ze zóó kunnen gehourd zijn, en men wel eens heeft gevraagd: Zou t ook geschiedenis wezen?quot; Want de bewoners of regenten van andere steden, buiten de hoofdstad, konden toch wol dos morgens niet geroepen worden , om te twaalf ure aan hot middagmaal te zijn. De krijgstogt togen hen tnaakt minder bezwaar. Die kon plaats hebben terwijl intiisschon de brnilofsfeesten doorgimren: hel hot had daar niets mee te maken. Maar do noodiging aan zoo ver afwonenden In slecht te

zijn ï geen amen on gobrokldgon in do stad, als hij \'t gastmaal, maar vroemdolingen, dio zij zookon mooton, do stad door on uit gaand(!, do vorsoliillendo wegen, die naar do stad loidon, op.

Zonder schroom en daar(l\'oor blijmoodii^or volgdon dozo dionaron dat is tot wie nu do koning zich rigtto, - hot bevol op. üitgaando naar do wogen, bragten zij allon bij oen, zoo velen zij er vonden, boozen en goodon, Kn zoo word do bruiloft vervuld van aanliggende gaston.

Maar hier moeten wij, voor wij tot do tweede Acte, het uitworpon van óón der gasten, kom on, eon oogonhlik rust nomen, om, evenals do koning zelf, do gaston te overzien. Want wij hobhon uit de Oolijkonis dor Maagden nog de feestzaal vóór ons, waar do bruid is hinnon geleid, en waarin do bruidegom diegenen haror vriendinnen niet toelaat, die te laat voor de gesloten dour staan, en nu woonend hoen gaan, terwijl zij van binnen zang en dans hooren. Hier is de voorstelling geheel andors. \'t Is oene bruiloft zonder bruid, on zelfs zonder bruidegom. De gonooden gaan niet door tot binnen in het paleis, en de koning zit niet als gastheer hij hen aan quot;t hoofdonoind dor tatel. !)e ruime binnonplaats is tot feestzaal ingorigt, oven als nog onze landgonooton in Oost-ludiö zulke gaston van minder\' stand in de voorgalerij ontvangen. Do oostorsoho paleizen zijn groot, en men gaat verschillende portalen on pleinen door, eer men in \'t eigenlijk verblijf van een vorst komt. Nu is do koning in onze öelijkonis wel niet zoo ongenaakbaar als die van 1\'erzië in het Boek Ksiher. Do Israëliet van Jezusquot; dalton kende zulke van hun volk ireheel afiresloton vor-

sten niet, dio men slechts kruipende on zonder hen aan to zion niogt naderen. Zoo waren hunne koningen nooit geweest, zoifs Salomo niet in al zijne heerlijkheid. Maar hot was toch beneden hunne waardigheid, om mede aan te liggen aan een volksmaal, waartoe het binnenhof met tapijten , legbedden en de kostbaarste versiering was ingerigt. Het was al voel, dat to midden van de feestvreugde de koning zelf zich liet zion, om do aanliggenden in oogen-schouw te nemen. Dit is meer dan overzien. Hij ging rond, sprak dezen en genen aan, en vond er zeker bekende gezigten onder. Maar op eens fronst zich zijn voorhoofd. Hij ziet een mensch,— geen\' gast, — niet gekleed met een bruiloftskleed!

Het is geen arme. Of was hij arm, dan had hij toch niet zoo behoeven te komen. De witte kaftan, het toeken van helderheid en vreugde, word aan dc vorstelijke maaltijden van liet Oosten allen aangetrokken, nadat zij zirh gebaad hadden. Zoo schrijft een reiziger door Perziö (Olearius): ■■•Hoewel zij er veel tegen hadden, moesten de genoodigden, om \'s Konings gasten te zijn, de door hem gezonden kaftans ovor hunne icleedcren aantrekken. Deze kaftan had een\' witten grond, van geitenhaar met zilver doorwerkt, en ingeweven bloemen van goudgele zijde. Hij wordt den gasten geschonken bij \'t heen gaan.\'quot;

Zoo of zoo omtrent is \'t ook hier. De eerst genoodigden hadden misschien, als aanzienlijken, hunne eigene feest- of ambtskleeding; van deze gasten was dit niet to wachten. «Boozen en goeden,quot; worden zij genoemd. Xiet alleen vreedzame reizigers of nijvere kooplieden, maar ook vagebonden en bedelaars, straatroovers zelts, — allen die de dienaren maar vonden, zonder eenig onderscheid. Natuurlijk zullen de meesten quot;t feestkleed wel niet bij zich on nog veel minder aan gehad hebben. Maar geen nood 1 In de ruime voorportalen en zijvertrekken is tut reinigen en vorkleeden gelegenheid; want van den voorraad kleederen in een Oostersch paleis kunnen wij ons naauwelijks een denkbeeld maken. De raad des Predikers (H. 9:8) kon dus gemakkelijk gevolgd worden: Laat uwe kleederen te allen tijde wit zijn (als tot een feestmaal) en op uw hoofd geen olie (i n t li r e k e n.

Toch is er éón, die naar dit algemeen aangenomen decorum zich niet heeft gevoegd. Dr koning staat bij hem stil en zegt: Kameraad¹\'\' Hetzelfde woord, waar mee Jezus in Gethsómané Judas

toosprookt, on dat dus in quot;t geheel geene vriendsolmi) of toegenegen-hoid uitdi\'ukt. Zelfs \'t woord vriend gebruiken wij ook wel In zoo ruimen zin. »Kaiïi0raad! hoe zijt s\'ij l\'ier ingekomen, geen b i\'ui 1 oftsk le e d hebbende?quot; De koning vraagt niet, waarom hij het kleed niet aan heeft, maar hoe hij zonder dat is kunnen binnen komen. Langs den wettigen weg zeker niet. Dat zouden deurwachter en dienaren niet hebben toegelaten. Hij is dus door het gedrang ongemerkt binnen geslopen, over den muur of door een venster geklommen misschien. Ruw en traag van aard, wil hij wel van \'t feest genieten, maar niet zich aan de voorwaarden daarvan onderwerpen. En voor hoe menigen bodelaar is quot;t bad en de verschooning iets ongewoons niet alleen, maar wordt mot allo magt geschuwd!

»Hoe zijt gij hier ingekomen?quot; O]) deze vraag hoeft do man geen antwoord. Hij verstomt. Ware hom gevraagd: sWaarom geen bruiloftskleed aangetrokken ?quot; iiij had nog eeno roden kunnen bodenkon; maar hoe hij binnen kwam, zonder wettig toegelaten te zijn, daaromtrent kan hij zioli niet verantwoorden. Hij zwijgt, door zijn geweten overtuigd. Maar nu kan iiij hier ook niet blijven. Even min als de dwaze maagdon zul hij do vreugde dor bruiloft genieten. Ja! meer nog. Als een dief wordt hij voor inbraak gestraft. De vertoornde koning zegt tot hen, die de tafel dienen (letterlijk diakenen), dus niet de uitgezonden boden: «Gebonden hebbende zijne handen oir voeten, werpt hem uit in de buitenste duisternis! Daar zal zijn weening en knersing der tanden.quot; — Ook hier wijkt Jezus, of zijn berigtgever in\'t Evangelie, van de voorstelling naar het leven af, en schemert al te duidelijk, als door de gescheurde kleederen van don omvettigen gast, de eigenlijke beteekonis door. -Werpt hem uit in de duisternis daar buiten.quot; Deze woorden zouden wij ons in den mond van den denkbeoldigen koning kunnen voorstellen; maar do buitenste duisternis, waar weening is, en knersing dor tanden,quot; is eeno geijkte term voor do Gehenna, do hol der Hebreen, al stemt hij niet over een met het vuur, dat niet uitgebl uscht wordt: omdat beide, vuur en duisternis, slechts ziniieboeMeu zijn van smart en angst, bij het te laat ontwaakt geweten.

Laten wij deze aanmerking op do woorden rusten , dan is het vonnis zelf natuurlijk en wol verdiend. Hot aangorigte middagmaal is door al het oponthoud roods een avondmaal geworden. De lampen

zijn ontstoken on de velo pi\'cachtigo kroonon scliitteron. IleldGr vorlieht zijn de zalen van \'t paleis niet alleen, maar voorhoven en tuinen. En terwijl nu dit lieht uitlokt tot vrolijkheid, brengt liet juist het wanbedrijf van dezen man aan het licht. Hij wordt gebonden, om hem het ontvlugten en wederkeeren te beletten, eu buiten geworpen, waar hij in de duisternis van spijt, wroeging en wanhoop verteert, terwijl de gasten vrolijk zijn.

En nu voegt Jezus, hier als bij eono andere Parabel, er het slotwoord aan too: Want velen zijn geroepen, maar weinigen uitverkoren.quot; Dit slaat natuurlijk niet op dezen laatsten man, éón uit velen; zelfs wordt hij niet eens een geroepene of gen nodigde genoemd; maar vooral op do vorigen, die zich onverschillig ot vijandig hadden getoond. De geroepenen waren niet allen aanzittende gasten; velen haddon zich die roeping en dus de bruiloft zelve onwaardig getoond. Zij behoorden tot de n itgelezouon uit velen, do ware bruiloftsgasten niet.

Tot dus verre het zinnebeeld. De bedoeling is niet twijfelachtig. Zij kan goene andere zijn dan de verwerping der Joden, om hunne trotsche onverschilligheid of bittere vijandschap, en de aanneming der ILeidenen, tot nog toe wandelende in hunne eigene wegen. Dat met den vorst zeiven de Godheid bedoeld wordt, naar liet Oude Verhoud bijzonder Israels Koning; met den bruidegom de .Messias; met do dienaren do evangelieboden, is duidelijk. De profeten konden wel in de (ielijkenis der Booze Landlieden de dienaren zijn, die vrucht van den wijnberg vragen, maar hunne boodschap is nog niet Alle dingen zijn gereed.quot; Alleen merken wij nog op, dat ook hier, ids elders, de uitvoerdei\'s van \'t laatste oordeel, de engelen, duidelijk ouder-selieiden worden van Uods boden op aarde. In de Oelijkenissen aan den landbouw ontleend, zijn het de mauijers; hier do tafeldicnaars aan de bruiloft.

Dat alles is duidelijk genoeg. Maar nu doet zicli eene andere en moeijelijker vraag ■.tan ons voor; Is deze (ielijkoius dezelfde als die van \'t Oastmaal bij Lttkits, of cene andere?quot; Bij de ralenten en de Ponden zal dezelfde vraag zich nog eetis voordoen.

on ook latoro uitleggers doen x.ich vóór of togon hooron. Maar mij dunkt, hoe moer wij, zon wel de aanleiding or toe als do Uelij-kenisson zelve van nabij hesehoiiAven, hoe meer, al is \'t bij ovor-oenkomst in hot hoot\'ddenkboeld, do verschoidenheid ons in het oog valt, zoodat wij die uiot anders dan aan Jezus zeiven kunnen toeschrijven. Kn is hot niet natuurlijk hij .lozus\' zwervende levenswijze, dat hij dozeli\'do spivuken en boohlen wel eens,\'naar omstandigheden gewijzigd, vooreen ander gehoor zal hebben herhaald?

Hier was er alle reden toe. De verwerping der Joden als de eerst tot het Godsrijk geroepenen, blijft het hoofdidóe; een vooraf aangekondigd gastmaal, de weigering als \'t tijd is om te komen, en do noodiging van vreemde gasten blijft de inkleeding. .Maar overigens is alles naar tijd en plaats gewijzigd.

Do Gelijkenis van het Gastmaal is geheel op hare plaats aan den huisolijken maaltijd des Farizeërs, en hot onderscheid tusschon hen, de regtvaardigeu en dus geroepenen, en de schare, de tollenaars en zondaars, desgelijks. .Maai\' even zoo do koninklijke bruiloft in do koningsstad Jeruzalem. Hier valt ook het onderscheid tusschon de eerste en do tweede gonoodigdon weg. Er worden niet moer op de straten en pleinen der stad gaston gezocht. Niet hunne armoede en onreinheid is \'t knimerk, maar wat l\'aulus in eigenlijke woorden zegt: dat zij vreemd waren van het bu rgorrogt van Israël. Mot geheele Joodsc-he volk, door zijne oversten aangevoerd, stond nu tegenover den Heer. Bij Markus en Lukas hoeft hij reeds met de Gelijkenis der Uooze Landlieden geheel zijn openbaar onderwijs gesloten, lüj Mattheiis gaat hij nog voort in denzelfden geest door Gol ij k en issen; dat is in \'t algemeen bij gelijkenisquot; tot hen te spreken. Kvon als straks op den wijnberg is nu aan\'tbruilol\'ts-niaal de Zoon hoofdpersoon, al zien wij hem hier niet. Zijne verwerping beslist die van hen, die quot;t eerste regt hebben op het Godsrijk, al wordt daarhij tiisseiien de aardsgezindheid on onverschilligheid der groote menigte en d( bittere vijandschap barer aanvoerders nmlerseheid gemaakt. Zij worden ook als magtiger voorgesteld, daar er een leger noodig was, om hunne stad in te nemen en te vernielen. Die brandende stail en het verderf der moordenaars is weder eene profetie der ontzettende verwoesting van Jeruzalem.

Maar nu de gast zonder bruiloftskleed.quot; Wat heeft die man al ponnen in beweging gebragt, vooral toen na de reformatie de oude

strijd van Paulus on Jakobus of Augustinus on Polagius, — het geloof of do werken, — weer met allo kracht ontbrandde. Maar laten wij hot kerkelijk leerstelsel er buiten. Het is een bevooroordeelde en daardoor onbevoegde uitlegger. Blijven wij bij do eenvoudigheid der voorstelling. De laatst geroepenen hebben volstrekt geen regt. Het zijn vreemden; en er wordt niet eens gevraagd, wat zij tot nu toe waren: boozen of goeden. Alleen wordt van allen het decorum gevorderd, waar de oosterling zoo voel aan hecht: \'t helder witte bruiloftskleed. Zoo komt men ter bruiloft, zoo in \'t koningrijk der hemelen. Zoo wordt in Johannes\' Openbaring de bruiloft des lams gevierd in helder witte kleed eren, waarmede bekleed zal worden al wie overwint; terwijl do bruid — de gemeente — zich bekleed heeft met blinkend fijn lijnwaad, en dit lijnwaad zijn de ger eg tig heden der heiligen. (Openb. 3:4, ó; 7:1.\'!—15; 19:7, 8.)

Een kleed is iets uitwendig zigtbaars. Dat moeten wij niet vergeten. al denken wij hier aan vernieuwing des harten en geloof. Wie zonder bekeeriag van zonden , zonder zedelijken levenswandel denkt eene plaats te vinden in het Godsrijk, wordt uitgeworpen. Wie hij vroeger was, vraagt de Heer niet. Zijn bloed reinigt van alle zouden. Maar het bad der wedergeboorte, zoo als de doop door de oude kerk werd genoemd, moet dan ook ernst en waarheid zijn, en de gereinigde niet op nieuw bevlekt worden, al is ook geene gemeente hier zonder vlek of rimpel. Want de lozer zal reeds begrepen hebben, dat \'t Godsrijk op aarde wordt bedoeld, en niet de hemel, waar nio-mand met bodrog binnen komt, en waar ook niemand meer wordt uitgeworpen.

Eer wij van do bruiloft scheiden, merken wij nog eens do kioseh-heid van Jozus\' voorstelling op. Hobben de oude profeten, Ezechiöl inzonderheid, soms do grofst zinnelijke voorstellingen van huwelijks-liefde, als \'t beeld van Gods verbond, Johannes de Dooper spreekt slechts in quot;t voorbijgaan van den bruidegom, als die de bruid heeft, en Jezus noemt haar in zijne beeldspraak niet eens. \'t Is als voorzag hij de gevaren der onreine mystiek, die in de hartstog-telijke liefde tot den hemelschen bruidegom vergoeding zocht voor \'f geen zij aan aardsehen wellust opoll\'erde. Wij meenden van die misvatting van \'f Hooglied bij voorbeeld reeds lang verlost te zijn in de nuchtere dagen, toen ik jong was; maar \'t schijnt, dat onze tijd.

Eimlelijk nog een kort woord over de spreuk, waarmedo Jezus besluit: AVant velen zijn geroepenen, maar weinigen uitverkorenen.quot; Wij vinden bij Mattheüs dezelfde woorden nog eens aan het slot der Parabel van de Arbeiders in den Wijngaard (Matth. 20:16); maar men meent, dat zij daar bij vergissing door de afschrijvers zijn ingevoegd, zoo als zij er ook minder dan hier in den zamenhang passen.

Maai\' ook uit die Gelijkenis zouden wij kunnen leeren, even als hier, dat het misbruik van Jezus\' woorden is, wanneer men daarbij aan eeno vooraf bepaalde bestemming tot zaligheid of praedesti-n at ie denkt. De voorstelling van een\' God, die allen roept, maar het toch eigenlijk niet meent, daar Hij slechts voor weinigen die zaligheid heeft bestemd, en voor alle anderen het komen daartoe onmogelijk maakt, ligt geheel buiten Jezus\' geest en is in openlijken strijd niet deze Gelijkenis. Het is onwil, die zich zeiven uitsluit, en maakt, dat men tot de uitnemends ten, de gasten uit do geroepenen uitgelezen, niet behoort. Zoo gaat nog de roeping van \'t evangelie heinde en verre, en is zij onbeperkt. Kinderen des koningrijks en vreemden, boezen m goeden worden geroepen, zoo als zij zijn. Maar onverschillig wenden velen zich tot wereldsch belang en vermaak; vijandig stollen andoren zich zelfs tegenover eene roeping, die hen beschaamt; terwijl weder anderen eene gedaante van godzaligheid aannemen zonder zedelijken ernst, christelijke reinheid en deugd. De laatste toestand vooral is gevaarlijk\', omdat zij steunt op zelfbedrog en verblinding.

Wij zagen, hoe \'t op de bruiloft toeging; maar hoe zal het ons gaan, mijn lezer! wanneer de Heer komt om tuis te onderzoeken?

Om do huiselijke tatcroelen, waarvan wij getuigen waren, te vol-tooijcn, hchlicn wij nu nog, naar eene andere voorstelling van Jezus, op de naar huis gaande bruiloftsgasten te zien.

Wij worden daarbij verplaatst in de woning van een\' welgestelden Israëliet, van wiens huisgezin wij niets bemerken, dan dat hij onderscheiden huisslaven heeft, die zijne thuiskomst van de bruiloft moeten afwachten. Bij een\' gewonen maaltijd wordt \'t zoo laat niet. Het avondmaal, wij zagen het reeds, begon te vijf ure ongeveer, tegen de avondschemering, en het werd tot de goede zeden gerekend, het niet te ver in den nacht te rekken. Jezus Sirach raadt daarom aan (11.32:12), om bij tijds van de tafel op te staan, en niet onder de laatste n te zijn, die heen gaan, en Jesaja spreekt zelfs (11.5:11) een wee uit over de losbollen van zijnen tijd, die vertoeven tot in de schemering, tot de wijn hen heeft verhit. Maar met eene bruiloft is quot;t iets anders. Wij vonden in \'t koninklijk paleis een helder verlichte feestzaal tegenover de duis-ternii daar buiten; (.mi de speelgonooten der bruid ontmoeten eerst tegen middernacht, als hare lampen reeds uitgaan, den stoet naar de bruiloftszaal. Mn wie als gast daarin gaan mogt, hot paste niet, dat bij de feestzaal verliet, vóór de bruid naar het rijk getooide slaapvertrek was geh id.

Het kan dus laat worden, maar de Heer des huizes zal stellig wederkomen vóór den morgenstond. De nacht werd toen, naar de

wijze dor Romeinen, door de Joden in vier nachtwaken verdoold, elk van drie uron. Zij worden hier door Markus bij namo genoemd: de late avond, middernacht, het hanengekraai on de vroegte. Dat de hoer in de eerste wake, s avonds van zes tot negen ure, zon te liuis komen , was bij oom; bruiloft niet te wachten. Ook tusschen drie on zes ure, als reeds do morgen schetnorde, was wel wat laat. Het waarschijnlijkste was flus, naar onze voorstelling, tusschen negen ure in don avond en \'s morgens drie ure.

Do slaven, die men vooral niet met de Uncle Toms van \'t mishandelde Negerras moet gelijk stellen, ja! niet eens mot de huisbedienden in onze Oost, worden onder Israel als kinderen des huizes behandeld, goed gekleed en gevoed. Maai\' dan word ook van hen die trouw gewacht, die in al bet lief\'en leed des huizes deelt. Vooral bij zulk eone buitengewone gelegenheid moesten zij getrouw op hunnen pest blijven, den gansehen nacht door, om hunnen heer terstond binnen te laten, hot voetwater of andere verfrissching hem toe te dienon, bij hot uitkleedon en naar bed gaan behulpzaam te wezen. Iloo wachtte hij hen dusV De lendenen omgord, zegt doziis, en de lampen brandende. Want hot lange en losse kleed der Oosterlingen moet worden opgetrokken en niet don gordel om do lendenen vast gemaakt, wil men in zijne bewegingen vrij zijn. Jezus zelf, eer hij zijnen dis-eipelen do voeten wiesch, omgordde hot onderkleed, nadat hij den mantel bad afgelegd. (Joh. I .\'i : l.) Kn dan moesten de lampen branden, al mogten zij dio zoo lang op den luchter neder zotten, die in ieder vertrek gevonden werd. Zoo dra dan de hoer kwam en klopte, behoefden zij bom geen oogonblik in de koele nachtlucbl te laten wachten. maar koudon terstond hem open doen en de verlangde diensten bewijzen.

Maar wachten duurt lang, vooral daar de dienstknechten niets anders te doen hebben , en \'t even stil is hier aan huis als luidruchtig op de bruiloft. Men gaat daar te land vroeg naar bod, en nu kiest •le/.ns, zoo als een oud uitlegger opmerkt, juist de twee slaperigste nachtwaken. Hoe ligt kan quot;t gebeuren, dat zij, even als de tien maagden , reeds in de tweede nachtwake slaperig worden, terwijl hunne lampen kwijnen en uitgaan. Even min als aan dezen is hun verhollen, zich op hun gemak noèr te zetten, uitrustende van het dagwerk, f\'ii dan wordt men zoo ligt dof en droomerig, als trok er een wolk voor de oogen heen, en slaat weldra de slaap zijn\' valen mantel om

hut hoofd. Als zoo de knechten voor en na zijn ingeslapen, en de heei een en ander maal kloppen moet, tot zij hom in \'t donker misschien open doen, en hij niets gereed vindt, hoe verward en verlegen zullen zij daar staan voor den goeden meester, die een betere ontvangst had verdiend !

Maar deelen zij van harte in \'tvoorregt, als bruiloftsgast hem ten deel gevallen, en verlangen zij naar zijne tehuiskomst, dan znlUm zij zleh zeiven en elkander daarmede bezighouden, en t wachten valt hun minder lang. Kn komt dan eindelijk de boerin de tweede of derde nachtwake, terstond doen zij hem open, en gaan met de helder brandende lampen hem te gemoet om hem te dienen, en de heer prijst hunne trouw.

Neen! zegt .Jezus: bij doet veel meer. Want voorwaar ik zeg ii, dat hij zieli zal omgorden, en zal hen doen aanzitten, en bijkomende zal hij hen dienen.

(laat dit niet te ver? Heeft Jezus niet, in eene vroegere Gelijkenis, het eene dwaasheid genoemd, wanneer men een\' knecht, die van den akker komt, na zijn dagwerk volbragt te hebben, zou uitnoodigen; Kom bij en zit aan!\' in plaats van te bevelen: »Omgord u en dien mij?quot;\' — Maar de bouwknecht op den akker staat niet gelijk met tie dienaren, aan wie het huis wordt toevertrouwd. Ook moeten wij dit tooneel ons weer geheel in den geest van het Oosten denken. Hij quot;t gewone avond- of morgenbrood der slaven, dat zij doorgaans zelve bakken, was die omslag van zich te omgorden en hen te dienen volstrekt onnoodig. Doch nu is de heer, naar de wijze des lands niet alleen feestelijk onthaald, maar brengt ook keur van spijzen mede, zeker door een\' slaaf hem nagedragen. Zoo lezen wij reeds, dat toen Jozef nog onbekend zijnen broeders een feestmaal bereidde, Benjamins deel vijl malen groot er was dan de geregten van al zijne broeders, (den. 13:34.) Natuurlijk om bet overschot mee te nemen; want zulk een vraat zal hij toch wel niet geweest zijn!

De goede meester, te huis komende, gunt dan nu aan zijne trouwe bedienden, na tie vervelende nachtwake, ook iets van de bruilotts-vreugd. ilij zet bun de meogebragto spijzen voor; en opdat allen rustig genieten zouden, omgordt bij zelf, na den kaftan te hebben afgelegd, het onderkleed om hen te dienen.

Nadat Jezus (wij volgen hierbij Lukas\' verhaal) dit voorbeeld van de zoo noodige waakzaamheid nog had aangedrongen met de onverwachte komst van eenquot; diefin den nacht, besluit bij: U ij dan

riisti\'^T ^(.Miiotou zouilon, omgordt hij zoli\', mi clen Katuiii tu m uw. at^clc\'d, het onderkleed om hen te dienon.

Nadut Jezus (wij volgen liiei\'bij Lukas\' verhaal) dit voorbeeld van de zoo uoudige \\vaallt;zaainlieid nog had aangedrongen met de onverwachte komst van een\' dief in den nacht, besluit hij: »Oij dan

z ij t ook bereid: want in welke ure gij liet niet meent, zal de Zoon des mensehen komen.quot;

En nu vraagt Petrus, altijd de eerste en de vrijmoedigste in \'t spreken: Heer! zegt gij deze Gelijkenis tot ons, of\' ook tot allen?quot; Mot andere woorden: »Zijn wij die dienstkneehten, die zulk ecne waarschuwing noodig hebben, of is \'t maar zno in het algemeen gezegd ?quot;

Sommige uitleggers hebben Petrus doze vraag zeer kwalijk genomen; maar niet Jezus, die den vragonden Petrus veel hooger stelde dan den zwygendon Judas, al sprak hij wol eens een woordje vóór de gedarhte. Kn nu doet Jezus hom gevoelen, dat hij niet alleen die bijzondere opwekking tot waakzaamheid noodig had, Oetbsémanó heeft \'t wel bewezen! maar dat nog zwaarder pligten op de twaalve rustten, juist omdat /ij zijne apostelen waren.

De Hoor doet dit in het beeld van den Huisbezorger, dat wij ook bij Mattheiis vindon, die de Gelijkenis der Wakende Knoebten niet heeft.

Daar hun onderhoud weinig kostte, hadden de ouden meer slaven, dan wij voor hef huiswerk zouden noodig keuren, even als nog wel eens in Oustersche landen de bedienden elkander in den weg loopen, en het toch tot den stand van hunnen meester behoort, er moer dan noodig is te hebben. Om aller werk nu geregeld te doeti voortgaan, was er een huisbezorger of huismeester noodig. quot;t Oorspronkelijke woord wordt nog wel gebruikt Oekonoom, niet te verwarren met den rentmeester in do Gelijkenis der Arbeiders in den Wijngaard. Deze had het geldelijk beheer. Wij lezen bij Lukas (11. 8:3) zelfs van oenen koninklijken rentmeester, wiens vrouw Jezus diende van hare goederen; en met den O n regtv a a rd igen .Rentmeester zullen wij later kennis maken. Deze betrekking betreft alleen de geldzaken; maar de post van den Oekonoom was, zoo als Jezus zegt, dat hij, als een der meest vertrouwde slaven, over de anderen gesteld werd, om te gelegener tijd hun de mate koren te geven. Het was toch gebruik bij de ouden, dat dooi\' den oppersten der slaven dagelijks of eens in de maand aan elk hunner eene zekere hoeveelheid koren gegeven werd, waarvan zij dan hun eigen brood bakten. Van zulk een\' aanvoerder der slavenmagl hing voel af. Is de heer over hem tevreden, vindt hij hom onverwacht tehuis komende op

zijnen post en allen werkzaam cn tevreden, dan zal li ij hem stellen over al zijne goederen, cn dus van Oekonoom tot Rentmeester verhoogen. Zoo werd Jozef over Potit\'ars luiis gesteld, als loon voor zijne trouw; en vinden wij bij Grieken en Romeinen do voorbeelden, dat aan zulke Oekonomen de vrijheid werd verleend, en zij zelfs door den Keizer tot uitdeelingen van koren worden afgevaardigd.

Maar nu het tegenbeeld. Het is niet zoo zeldzaam, dat ondergeschikten, in lagere betrekking trouw en gedwee, ondragelijk worden, zoo dra hun de magt is in handen gegeven. Zij willen dan die magt toonen, en zich over hunne ondergeschiktheid wreken, door die anderen te doen gevoelen. Zoo is \'t niet zelden in \'t huiselijk leven van onzen tijd, wanneer door ongedachten voorspoed de knecht meestelen de dienstbode vrouw des huizes wordt. Maar waar de slavernij heerseht, is deze tegenstelling nog sterker. De ongelukkige Xogers worden soms het wreedst mishandeld door oudere slaven, die tot opzieners over hen gesteld zijn. Zoo stellen de oude blijspeldichters ons dikwijls den begunstigden huisslaaf in zijnen overmoed en overdaad voor, en met kluchtige wanhoop klaagt óón der anderen bij Terontiu-: ik zou toch wol eens willen weten , hoe veel meesters ik eigenlijk heb!quot;

Zoo stelt flczus hier den ontrouwen huisbozorgor voor. Hij zegt bij zich zei ven: »Mijn heer vertoeft om te komen, \'t Kan nog latlg duren, eer hij te huis komt. Tegen dien tijd zal ik wel maken, dat alles in orde is.quot; Intusschen brengt hij ruwe knapen in huis, en geeft zich met hen aan dronkenschap over. De arme slaven, in plaats dat hun voedsel verstrekt wordt op zijnen tijd. krijgen meer slaag dan eten. Wat zal hiervan \'t einde zijn? .luist op een\' dag, waarop hij hem \'t minst verwacht, en ter ure die hij niet weet, komt de heer, en zal hem —- door geeseling zeker — ton bloede toe verscheuren, om van nu aan hem tot de ontrouwen, de slechtste en verworpensto slaven te rekenen.

Onze bijbelvertalers vonden dat verscheuren of in stukken houwen,\'\' wel wat sterk, en hebben er daarom ^afscheiden\'\' in de plaats gezet, dat niets beteekent. Keno bloedige geeseling, waartoe niet eens een regterlijk vonnis noodig was, daar de meester er \'I rogt toe had, — kon in eene Oostersche beeldspraak zóó genoemd worden, terwijl de volgende woorden; hij zal zijn deel zetten bij de ontrouwen of geveinsden,quot; genoeg bewijst, dat hier geen doodstraf wordt bedoeld.

Tot nog\' toe¹ volgden wij Lnkas, waai\' halt\' weg Matthoüs zich bijvoegt. Eono oonigzins andere lezing van het boeld heeft Markus. Wij zullen nu niet vragen, of die wijziging van den Heer zelf is of van zijn\' evangelist, maar die eenvoudig mede deelen.

Het is ook hier weder een heer en zijne knechten, maar een mensch huiten \'s lands reizende.quot; Een huismeester ol\'Oeko-noom en eene grooto slavenniagt stellen wij ons daarbij niet voor. Toch heeft hij onderschotelen dienstknechten, en I) ij \'t veria ten van zijn huis geeft hij hun vohuagt en schrijft, ieder zijn werk voor, terwijl hij den deurwachter gebiedt, dat hij zal waken. Aan hen moesten Jezus\' discipelen een voorbeeld nemen, en ook waken, daar de dienaar niet weet, in welke nachtwake de Heer komen zal; opdat li ij niet onvoorziens kome, in één der vier nachtwak en, en hen slapende \\ inde.

Deze voorstelling is minder juist uitgewerkt. Men zou ten minste zeggen, dat aan de knechten, als zij \'t hun aangewezen werk volbragt hadden, het slapen wel vergund was, zoodat alleen de deurwachter het beeld der wiiakzaamheid is; en dan dat iemand, die buit e n quot;s I a n d s reist, veel oei\' over dag zal terug komen dan des nachts, vooral bij de onveiligheid der wegen in het Oosten. Maar de bedoeling is dezelfde als die van \'t dubbele beeld bij Lnkas, en de algemeene toepassing is in quot;t slotwoord uitgedrukt: »E n hetgeen ik n zeg. zeg ik allen: w a a k t!quot;

En wat nu die waakzaamheid zelve betreft, \'t is hier niet, als in \'t Waakt en bidt!quot; van Gethsémané, de algemeene zedelijke pligt, die ons noopt om toe te zien, dat de zonde ons niet verrasse. De vermaning heeft eene bijzondere bedoeling, bij Lukas uitgesproken na de tusschenrede over den Dief in den nacht: »Oij dan, zijt ook bereid: want in welke ure gij liet niet meent, zal de Zoon des mensehen komen.quot; Do Heer en zijne dienstkneelitvn zijn dus Christus en zijne discipelen.quot; En daar .Jezus volgens don zamenhang in bel midden der schare stond, toen hij dil zeido, is de toepassing tot u en tot allen,quot; duidelijk. Markus geeft hier in een enkel woord de Opvatting van l\'etrus en de nadere verklaring van Jezus terug. Niet alleen tot de twaalvo, maar tot al zijne volgelingen rigl zich de lieer. Natuurlijk niet tot zijne vijanden, of de onverschillige menigte. Alleen wie reeds zijne partij gekozen hadden, konden zijne dienaren worden genoemd.

Door geheel het Evangelie loopt, hoe laugs zoo duidelijker en sterker, het vooruitzigt van een vroeg en smartelijk honen gaan, maar ook van Jezus\' wederkomst. Schijnt die in \'t Evangelie van Johannes moer een wederkomen in geestelijken zin te zijn, de drie oudste Evangeliën verbinden haar aan de Joodsdie verwachting eener toekomende eeuw, do openbaring der Messiaansehe heerlijkheid en volmaakten gelukstaat der regtvaardigen. Maar \'t zou anders gaan dan de Joden dachten. Niet in dit zijn aardsche leven zou hij »Israël het koningrijk weder op rig ten.quot; Eerst moest bekeering en vergeving gepredikt worden onder alle volken, na de verwerping van Israël. Daarna eerst zou het einde zijn, en de Christus komen in zijne heerlijkheid, als de herder, die de bokken van de schapen scheidt aan den avond, als de koning, die gerigt houdt over zijne onderdanen.

Onmiskenbaar is de zekerheid, waarmede Jezus spreekt over deze stoekonist van don Zoon dos menschen.quot; Verrassend de beeldspraak, die eenquot; akeligen kruisdood vergelijkt met een verre reis, en zelfs met een henen gaan ter bruiloft.

Maar evon stellig als Jezus die toekomst voorspelt, is ook zijne verklaring, dat niemand daarvan dag en ure weet. Ja! bij Markus vonden wij roods de opmerkelijke verklaring, dat zij zelfs den Zoon niet bekend waron, maar den Vader alleen. Is dit zoo, dan verwondert hot ons ook niet, als Jozus op do mogelijkheid doelt, dat zijne discipelen die komst nog zullen beloven, en hij zelfs nog na zijno opstanding vooronderstelt, dat Johannes zou kunnen blijven tot hij komt.quot; - Alleen van Jeruzalem hooft Jezus voorspeld, dat hot vergaan zal »eer dit mens eh e nge sl ach t is voorbij gegaan.quot; Daarna, maar hoe lang of hoe kort weet niemand zou de Zoon des monschon komen. Was het wonder, dat de discipelen hunnen Hoer in de eerste eeuw terug wachtten on do gemeenten telkens tot waakzaamheid opwekten togen zijn nabij zijnde komst; ja! dat Paulus zelf (Ü Ivor. 5: 4) nog oenen tijd lang hoopte, dien dag te beleven ?

Zóó opgevat verkrijgen de beelden der waakzaamheid oonquot; dubbelen nadruk. Tot die beelden behoort ook dat van den Dief in den nacht (Mattli. 2 I ; 13, 11; Luk. 1^: \'!!), 10), dat wij reeds in \'t voorbij gaan noemden: Zoo de heer des huizes geweten had, in welke nachtwake de dief komen zou, hij zou gewaakt

hebben, en xijn lm is niet hebben In ten doorgraven. Over dit doorgraven spraken wij vroeger reeds, het inbreken door den nuuir, daar de voordeur te stevig gesloten was. Het onverwachte is hier het eenigc punt. van verge 1 ijkjlig; wie de dief zou zijn, en of Jezus zich zelveu zoo noemen mogt, behoeven wij niet to vragen.

-luist de onzekerheid dier ure moest dus do geloovigen wakker en werkzaam houden, zoo als zij wenschten, dat de lieer bon vinden zou. En ontsliepen zij vóór dien dag en die ure, dan was dit voor hen de komst van hunnen Hoer. .Maar dit laatste denkbeeld voegen wij er bij. In Jezus\' bedoeling lag het niet, en hot kon ook door deze beeldspraak niet worden uitgedrukt.

En is dit nu tot allen gezegd, dan geldt \'took ons, mijn lozer. De ongeloovigo, Jood of Muzelman, Heiden of vrijdenker, hij behoort niet tot bet groote huisgezin en is van de knechten niet. Hij heeft in do dienst van den Heer de lendenen nog niet omgord en de lampen ontstoken.

Maar wie aan Jezus zich opregt verbonden hebben, voor hen is waakzaamheid een eerste pligt; een wachten als dat der knechten, gereed als hij spoedig komt, en nog wakkei\' als hij lang vertoeft. Kn dat wachten is niet lijdelijk. Want juist door niets te doen, werden knechten en maagden traag en dof en vielen in slaap. Wanneer iels ter wereld zonder opzet geschiedt, dan is quot;t wel bot inslapen des wakers. Hij was zoo goed wakker en had \'t vaste plan dit te blijven ; bij weet zelf niet moer, wanneer hem de slaap overmande, en terwijl bij zich gemakkelijk neder vlijde, de lamp schemerde voor zijn oog, tot hij baar licht niet meer zag.

• ■n al zijn wij niet overtuigd van \'t geen bij er bijvoegt: Het einde van alle dingen is nabij;quot; (1 Petr. 1:7) ons levenseind is misschien nader hij dan wij denken, en daarmede de komst van den Heer. Werken en strijden, waken en bidden, is dan des

• bristens loven, als is niet meer, als in de dagen der vervolging, het zwaard boven ons hoofd opgeheven. Kn waar de wereld ons vreemd wordt en \'l leven drukt of smarl en rouw en strijd quot;t hart vermoeijen tot stervens toe. daar geeft de Psalmdichter den hangen wachter, die zueht De morgenstond is gekomen, en \'t is nog nacht!\'\' het woord op de lippen (Ps. 130:8):

Mijn ziel, vol angst pii zorgen Wacht sterker op den Hoer Dan wachters op den morgen:

En nu nog eon enkel woord over den Huisbe/orger. Wij woton nu reeds genoeg van hem. om hem niet niet de gewone dienaren gelijk te stellen. Veel meer wordt van hem gevraagd, maar ook veel grooter loon hem toegezegd. Niet enkel zal hij mode aanzitten, maar do Heer zal hem, als op de proef trouw bevonden. o v e r a I z ij n e g o e d e r e n steil e n.

Petrus heeft, zonder liet te denken, deze tweede (Jelijkenis uitgelokt : honger rang, maai\' ook zwmirder verantwoording.quot; Zij de apostelen, die Petrus bedoelde, zij hebhon niet alleen diealgomeene vermaning tot waakzaamheid noodig: want zij zijn meer dan de ge-wone huisgenooten; huisbezorgers, üekonomen, waartoe Petrus in de eerste plaats en in hem al de apostelen geroepen werden. Deze naam bleef onder hen en hunne opvolgers in eere. gt;Alzoo hou de men ons,quot; schrijft Paulus (1 Kor. I ; 1,2) voor dienaars van Christus en huisbezorgers (Oekonomen) der verborgenheden tiuds. En voorts wordt in de huisbezorgers voreischt, dat elk trouw be vonden worde.quot; In den Brief aan Titus (11, 1 : 7) wordt die waardigheid zelfs aan iederen opziener of bisschop toegekend; en Petrus acht allo leden der gemeente, in zoo verre zij van de gaven des Heiligen Qeestes tot nut fier gemeente gebruik maken, uitnemende huisbezorgers der veelvuldige genade (iods.quot; (I Petr. I : 10.) Ook latere kerkvaders achtten dit een oeretitel, vooral voor beroemde hissehoppen.

Mn hier ligt nu het onderscheid tiissehen Katholijk en Protestant. Klke Katholijke kerk, de Roomsclie niet alleen, maar ook de Grieksche en andoren, acht de kerk alleen bevoegd, om de verborgenheden Gods te verklaren en zijne genadegaven uit te doelen. Immers, de Heiland liet \'t huisbestuur aan zijne apostelen, dezen aan de bisschoppen achter. Kn zoo is de geestelijkheid de kerk geworden; de leeken

hebbon diinrm poene stem. AFaai\' wij Protestanten, al is aan leeraars en opzieners de arbeid toevertrouwd, die Jezus den huisbezorgers achterliet, \'t is —• gelijk Paulns zegt, niet om te lieerschon over uw geloof, maar om medewerkers te zijn van uwe blijdschap. Wij achten met Petrus ieder geroepen, om door de gave, die in hem is, de gemeente te stichten, zonder op te treden voor wat hij niet is. En quot;t is volstrekt ons woord niet, dat aan de gewijde plegtigheden haar wezen hijzet of aan Gods genade hare kracht.

En laten wij nu. met deze Gelijkenis in de hand, den blik weiden over de geschiedenis dei- Christelijke Kerk, wat sombere profetie laat zij ons dan hooren, maar al te zeer vervuld! De Heer toefde om te komen, en de huisbezorgers weiden willekeurig, brooddronken, wreed, \'t Waren erger dan slagen, die zij hunne mededienstknecliten toebragten, wanneer zij tegen hen getuigden.....

Maar wij oordeolen niet, die huiten ons zijn, al kunnen wij inquisitie en brandstapel niet vergeten, om niet van \'t zedeloos levensgedrag der geestelijkheid uit de dagen der helt;Tscliendc kerk te spreken. En t is niet enkel de Katholijke kerk, die zich hierover zal te verantwoorden hebben. Al noemen wij leeraars ons geen geestelijken, daar geheel de gemeente geestelijk zijn moet, ecne zware verantwoording rust toch op wie Gods woord prediken en waken voor quot;t heil der gemeente. 01 dat weder in onze ontwikkelde en hoogere standen de begeerte naar dat treffelijk werkquot; (I Tim. : 1) ontwaakte, maar dan ook iedere evangeliedienaar hoe langs zoo ernstige]\' het apostolisch woord opvatte: Allereerst wordt in den huisbezorger vereisebt, dat hij trouw bevonden worde.

\'IVrwijl wij ons zooken te vorplantsDii in het leven der oudlieid, wiianuni de Zali^makiT zijne (irlijkenisscn untlei\'iulc, kunnen wij nu-tuurlijk ilc peldziiken niet voorbij niian, din toen, zoo wel als nu, in \'t inaatschnppelijk leven een zoo proote rol speelden. Ik heb er h(,\'t burgerlijk rogt aan verbonden, dat toch ook in den rogol over geld en geldswaarde Imndelt.

En dan sluit zich aan de beelden van Dienstknecht en Huisbezorger van zeil\' de Gelijkenis der Talenten aan. Ook hier wordt de trouw van dienaren op de proef gesteld door de afwezigheid van luimien heer; doch niet in het huisbestuur, maar in geldelijk beheer.

Of de Gelijkenis dor Ponden, die wij bij Lukas vinden, dezelfde is ais die der Talenten bij Mattliens, laten wij vooreerst in bet midden. Alleen zullen wij in enkele kleinere trekken er tot opheldering gebruik van maken, on houden ons overigens geheel aan den eersten Evangelist.

Do volkstaal hooft, vooral in Engeland en Nederland, waar de Bijbel van onds populair was, in menig opzigt zieh daarnaar geschikt

on daaniit verrijkt. .Maar dit hijbclseh spraakgebruil; is sdins, gelijk wij vroegor reeds opmerkten, een wezenlijk beletsel voor het regto verstaiul der Schrift, (iaat het eenmaal van o«ne verkeerde opvatting\' daarvan uit, het verandert nooit, lietoog zoo bondig als gij kunt en zoo dikwijls als gij wilt, dat de stem des roependen in de wocstijne die van den koninklijken bode is, die den karavaanweg voor den vorst bereidt, en dus wel degelijk gehoord en gehoorzaamd wordt; ■— in de volkstaal blijft hot een nutteloos roepen, door niemand gehoord. Voeg bij het woord des Hoeren: »Laat uw licht schijnen voor de niensclienquot; wat er bij behoort: opdat zij, uwe goede werken ziende, uwquot; Homels clien Vader verheerlijken;quot; hot volk laat er dit eenvoudig af, zoodat het een pronken wordt met zijne gaven. En is \'( niet even zoo gegaan met het «Dwingt ze om in te gaan!quot; »Velen zijn geroepen, maar weinigen uitverkoren,quot; en menig andere bijbelspreuk? Het baat niet, dat gij er het misbruik duidelijk van aantoont. Hot spraakgebruik, dat niet roti (meert, maar blijft doorspreken, is u te sterk; en moedeloos geeft gij den strijd op.

Even zoo is het gegaan met de talenten. Uit het Evangelie leerde ons volk daarvan de zinnebeeldige beteekenis, bij Grieken en Romeinen onbekend. Maar nu paste men dit toe op alle bijzondere gaven, die de mensch ontvangt of zich eigen maakt, en dus verpligt is, goed te gebruiken. Vooral dacht men daarbij aan al wat schittert en bekoort. Mn zoo roemt men oenquot; redenaar en dichter om liuiine talenten; past dit woord toe op bijzonderen aanleg voor muzijk, voor schilder- of beeldhouwkunst; en spreekt van eenquot; man of nieisjo, (zelden een grijsaard, en nooit eene oude vrouw!) die veel talenten heeft. Het talent, als een natuuiiijke aanleg, eene zekere vaardigheid, staat in deze beteekenis beneden liet genie, dat iets eenigs en oorspronkelijks aanduidt.

Om Jezus goed te verstaan, moeten wij geheel dit spraakgebruik voor het oogonblik zoeken te vergeten, en terug komen tot de oorspronkelijke, prozaïsche beteekenis van ■eene zekere som gelds,quot; of eigenlijk oen zeker gewigt van geldswaardig metaal.quot;

In overoude tijden werden de edele metalen, tot den ruilhandel bestemd, gewogen, en de grootere of kleinere staven, tot een blijk van echtheid, door den koopman gewaarmerkt. Zoo woog Abraham het geld voor de spelonk Machpela, die hij kocht, vier honderd

sikkelen zi 1 vors, omlor den koopman gangbaar. (Oen. 2;}: 16.) Van hier dat liet gewigt ook later, bij do Hebreen als bij andere oude volken, de grondslag blocf der geldrekening\'. Ook onder de nieuwere volken kwam -een pond vlaamschquot; en »een pond storlingquot; in gebruik. En in do rijke dagen onzer vaderen. toon goud en zilver werd toegemeten, was \'t een stapel rijksdaalders,quot; seen zak guldens,quot; »eone tonne gouds.quot; \'t Laatste een liaringtonnctje vol dukaten.

Toen men nu goud en zilver begon te munten, bleef bij de Hebreën de sikkel standaard-munt, evon als de drachme der Grieken en denarie der Romeinen, Maar even als dezen, was hij ook langzamerhand ligter. geslagen en verminderde dus in waarde, zoodat de gewone sikkel maar de halve waarde meer had van den sikkel des heiligdoms ot\' den koninklijken sikkel. Van den gewonen, hoogstens 75 cents waard, stonden 6000 met één talent zilver gelijk, zoodat dit dan, naar onze munt, eene waarde zou hebben van f 4500.

Op die rekening komt het alleen in zoo verre aan, dat Jezus van vrij aanzienlijke geldsommen spreken wil, even als de tienduizend talenten van den Onbarmhiirtigen Dienstknecht een onbetaalbare sehuld uitdrukken, en de Verloren Penning eene kleine munt.

Een rijk man, vooral voor dien tijd rijk, daar hij over acht en denkelijk nog wel moer talenten te beschikken had, moet dan vrij onverwacht van huis. Wat nu mot dien schat van zilver te doen ? liet was toen gansch zoo gomakkelijk niet als nu, zijn geld te beleggen ot\' uit te zetten. Het geldswaardig papier (do wissel) werd eerst veel later, en juist door de Joden in hunne verdrukking en verstrooi-jing uitgevonden. Het eerst»! spoor daarvan vinden wij in Tobias, die tien talenten zilvers bij zijn\' vriend Gabaël te .Rages in bewaring had gelaten, en daarvan het Imndschril\'t mede genomen; op welk handschrift naderhand de verzegelde zakken weèr aan zijn¹ zoon werden terug gegeven.

Had men zulk eenquot; vertrouwden vriend niet, dan begroef men zijn geld ook wel op eene aan den eigenaar alleen bekende plaats. Maar wat de Schat in den akker ons leerde, leert tot. in onzen tijd do ondervinding; zulke schatten gingen wel eens voor den eigenaar ot zijne wettige erven verloren.

in Jezus\' tijd stond er echter nog oen andere weg open, mits de sommen niet al te groot waren, leder kent de wisselaars in den tempel, wier tafeltjes Jezus omkeerde. Zij wisselden groot in klein

geld, en vooral vreemde voor gangbare specie. Ook zetten zij geld oj) zwaron intrest uit, en mimen daartoe Aveer grootere sommen op. Dit nemen van rente was bij de Mozaïsche wet aan Israëlieten onderling verboden (Kxod. 22:25), maar sloop van zelf weer in en werd ook door vreemdelingen gedreven. Van daar bet woord woeker, dat in den bijbel eenvoudig intrest aanduidt, schoon het juist door dit verbod eenc ongunstige beteekenis verkregen heeft.

Maar onze rijke heeft eeno betere en veiliger geldbelegging: zijne eigene knechten of lijfeigenen, van wier eerlijkheid hij zeker is, en waarover hij ook, - schoon wij daar niets van lezen, ■ een\' rentmeester kan aanstellen. Hij gaf hun, nadat hij ze had bij een geroepen en hun zijn heengaan had bekend gemaakt, zijne goederen over. Drie van dozen worden er genoemd. Of er meer geweest zijn, staat er niet. \'t Is ook niet volstrekt noodig, daar hij geen ge-meene slaven met zulk een vertrouwen zal vereerd hebben. Dezen gaf hij vijf talenten, dien twee, genen óén. »Handelt er meè, is bij Lukas de last; gelijk wij ook zeggen: Doet er zaken mee, tot ik terug kom.quot; De wijze waarop, liet hij volkomen vrij.

Kn was die ongelijke deeling nu willekeur? Neen! De Heer gaf elk snaar zijn eigen vermogen.quot; Ocldelijk vermogen natuurlijk niet, maar gelijk wij nog wel van iemands vermogens spreken, en met den besten wil niet veel wachten van iemand, die er weinig heeft. Zoo kende de heer ieders meerdere of mindere geschiktheid om zaken te doen, en rigtte daarnaar de verdeeling in.

Hierop verreisde hij terstond, en kwam eerst weder na eenen langen tijd. Dien tijd maakte de eerste dienstknecht zich ten nutte, om, ondernemend maar voorzigtig, to handelen met het geld van zijnen meester. Hij kocht en verkocht, gaf op rente uit of wisselde, als of \'t voor zich zeiven was: en had het onuitsprekelijk genoegen van, gedurende de langdurige afwezigheid van zijnen lieer, het aanzienlijk kapitaal verdubbeld te zien. De tweede beantwoordde even eens aan de goede verwachting. Al deed bij minder uitgebreide zaken, naar zijn vermogen deed hij ze even trouw en even gelukkig. Dok zijne twee talenten waren, vóór de terugkomst zijns meesters, door overwinst verdubbeld.

Maar nu de derde, wiens beeld zoo sterk uitkomt. Van hem had zijn heer de minste verwachting. Niet dat bij oneerlijk was, als de Rentmeester, die al het goed zijns heeren doorbragt;

of losbandig, als (l(^ hnisbezorgor, lt;lio at on dronk mot do dronkaards; van zulk ergoi\'iijk wangedrag is in gelieel dozo Oclijkonis goon sprake. Maar zijn hror had niot vool verwachting van zijn vermogen. Bij mindere bekwaamheid bozat iiij ininder ijver. Toch wui\'dt hem eene aanzieidijko som toevertrouwd, \'waarvan men zich doorgaans, door vergelijking met de anderen, een te gering denkbeeld maakt. Duizenden guldens, en dat in oen\' tijd, toen het gold zoo voel meer waarde had! Maar dit vertrouwen bezwaart hem, terwijl het hem toch ergert, dat aan anderen moor toevertrouwd wordt. Hij zoekt er zich dus zoo gemakkelijk mogelijk af te maken. Wanneer hij wedergeeft, wat hij hoeft ontvangen, dan is er op hom niets aan te merken. Zoo gaat li ij heen; —• hetzelfde woord wordt van hom gebruikt als van den eersten en bekwaamston dienstknecht, liet duidt de uitvoering van een wel doordacht plan aan. En wat is dit zijn plan, en hoe voert hij het uit? Hij graaft in de aarde, natuurlijk zonder dat iemand het ziet of er erg in hebben kan; en zoodra hij een\' kuil gereed hoeft, die diep genoeg is, verbergt hij daarin het geld zijns hoeren. (Hij Lukas, waar de som voel kleiner is. is het genoeg, dit in een zweetdoek of handdoek te knoopen en zoo weg te leggen.) Nu die schat goed geborgen is, heeft hij rust, en heeft don tijd vrij, om zijne eigene zaken te doen, of niets te doen. Andereu zwoegen, wagon en vreezen; hij hoeft beter partij gekozen. Hij heeft alleen van tijd tot tijd, - indien hij dat nog doet! — een oog te laten gaan over de hem alleen bekende plaats. Zoo gaat een lange tijd voorbij. Do Heer komt terug. Hot talent ligt er nog.

De heer komt. Hot doel zijner reis buiten \'s lands is bereikt, of het gevaar, dat hem te huis dreigde, geweken. Er zal een vreugde-maal, een feest ter verwelkoming bij zijne behouden terugkomst, worden aangerigt. Maar eerst hield hij rekening met zijne dienstknechten. Uit het vervolg kunnen wij opmaken, dat er nog andoren bij waren, mot wie hij goene rekening hield, maar aan wie hij de volvoering van zijne uitspraak overliet. Want overal, wij zagen hot reeds, waar van een eind-oordeel sprake is, zijnde uitvoerders daarvan andoren dan de vroeger genoemden. Overal schemert hot beeld der Kngelen door, als dienaren van den Zoon des mensehen in zijne toekomst.

De rekening begint. Mot een\', glans van vergenoeging op hot gelaat nadert de eerste der knechten, die \'t grootste vertrouwen van

zij in\'n hoor heeft genoten. IFij brengt al zijne schatten, of de schrifte-lijke bewijzen, die ze vertegenwoordigen, zijnen moester, on zegt: Heer! vijf talenten hebt gij mij gegeven, zie! andere vijf talenten heb ik boven die gewonnen.quot; En \'t antwoord is: »Goed gedaan, gij goede en trouwe knee lit! Over weinig zijt gij getrouw geweest; over veel zaJ i 1; u zetten. Ga in In de vreugde uw es heer en.quot; En behalve eene eervolle plaats aan t vreugdemaal, blijft hein het rentnioestorschap over de tien talenten, en al wat zijn meester hem verder zal toevertrouwen.

De verantwoording van den tweeden knecht is, op de kleinere som na, letterlijk dezelfde, en de vereereude toespraak insgelijks.

Maar nu de derde. Ook hij kwam, staat er; en dit duidt, in vergelijking met de anderen, aan, dat hij niet tot zijnen Heer blijmoedig naderde, als de eersten, maar alleen kwam, omdat hij ook komen moest, even als de verkwistende en onharmhartige dienstknecht bij den Koning moest gebragt worden, om rekening te doen (Matth. 18 ; 24). De blijdschap zijner makkers en de lofspraak des meesters heeft den luijen dienstknecht verbitterd. Traag en zonder liefde voor zijnen meester heeft hij zich zeiven diets gemaakt, dat hij alles gedaan heeft wat hij als bewaarder van quot;s meesters schatten verpligt was te doen. Al de wegen des mans zijn zuiver in zijne oogen, zegt Salomo; en toch heeft hij wel eens moeite, om zich daarvan te overtuigen. Het geweten spreekt anders, maar wordt door drogredenen tot zwijgen gehragt. Zoo stel ik mij dezen dienaar voor, als hij de anderen zoo ijverig zag handel drijven en winst doen, en hij, traag en hoofdig, daartoe niet besluiten kon. Kn nu hij tot verantwoording geroepen wordt, nadat hij anderen vrijmoedig zag voorgaan , gaat t hem zoo algt; t meer gaat. Wanneer t schuldgevoel ontwaakt en het hart toch tot boete nog niet gestemd is, zoekt de inenseli dien last van zich af en op een\' ander te werpen. Zoo verwijt Adam reeds aan God, dat Hij hem eene vrouw gaf, die hem verleiden zou. \'t Is dus eene proeve van -lezus\' menselienkennis, dat hij den man geene verontschuldiging in den mond geeft, maar een verwijt, en hem zijne vrees achter eene uitdagende slontlieid doet verbergen.

»11 eer! ik kende u, dat gij een hard mens eb zijt, ma ai-jende waar gij niet gezaaid hebt, en v e rga de re n d e v an

daar gij niet hebt uitgestrooid. U dus kennende en bo-vreesd zijnde, ben ik heen gegaan en lieb uw talent verborgen in de aarde. Zie! gij hebt het uwe.quot; —Of hij dat alles te voren zoo bedacht en daarom zoo gehandeld had? Ik geloof\'t niot. Hot gebeurt meer, dat men later, om zich te dekken, veel spreekt van \'t geen men gedacht heeft, terwijl men eigenlijk niets dacht. Hij moet zich verantwoorden. Wel nu 1 Zie daar zijne verantwoording. De heer gaat maar heen en laat anderen voor hom werken. En was \'t hem dan eens mislukt, ware hij ongelukkig geweest in den handel, dan had hij voor al zijne zorgen nog berisping en slagen van den harden meester te wachten gehad. Neen! die kans heeft hij niet willen wagen. .Vu hij het zilver, zoo als het (frieksch heeft, gemunt of in staven, ongerept terug brengt, is er niets moer van hem te eischen I

Kn nu het oordeel. Het ademt verontwaardiging, maar met waardigheid uitgesproken. gt;0 ij booze en luije dienstknecht! Uit uwen mond zal ik u oordeelen. Wist gij, dat ik maaije waar ik niet gezaaid heb, en van daar vergadere waar ik niet heb uitgestrooid, dan hadt gij mijn geld bij de wisselaars moeten uitzetten, en terugkomo n de zou ik het met de wettige rente, die mij toch toekwam, terug ent-vangen hebben; en gij hadt er toch niets voor behoeven te doen.quot; En na dit gezegd te hebben, wendt de heer zich tot andere lijfeigenen, die er bij staan, en zegt: -Neemt dat talent van hem af, en geeft \'t dengenen die de tien talenten heeft.\' Lukas voegt hier nog cone vraag van verwondering tusschen: Heer! hij heeft er al tien.quot; En dan vervolgen beide Evangelisten: Want een iegelijk die heeft, dien zal gegeven worden en hij zal overvloedig hebben. Maar van dengenen, die niet heeft, van dien zal genomen worden ook dat hij heeft.quot; En nu bij Matthoüs het vonnis nog: »En den onnutten dienstknecht werpt uit in de buitenste duisternis. Daar zal weening z ij n, e n k n a r s i n g d e r t a n d e n.quot;

Het is duidelijk, dat in deze laatste woorden, even als bij den Gast zonder bruiloftskleed, de eigcnlijko voorstelling als \'t ware door de Gelijkenis heen breekt. Van den onnutten dienstknecht, even als van den onwaardigen bruiloftsgast, kannen wij ons voorstellen, dat zij buiten de verlichte feestzaal geworpen werden. Maar de buitenste du is-

tornis, waar weonfng zijn zal en knarsing^- ilcr tanden, behoort tot de zinnebeelden van het laatste oordeel.

Vraagt men eindelijk, hoe van iemand, die niet heeft, genomen kan worden, wat iiij heeft; dit is één dier paradoxen of wonderspreuken, die Jezus soms gebruikte, om door het schijnbaar onmogelijke en ongerijmde de aandacht te trekken en het nadenken te prikkelen. Gedurende de afwezigheid van zijnen heer, heeft eigenlijk de 1 uije dienstknecht het talent niet: de aarde heeft het; even als men van den gierigaard, die zijn geld nutteloos oppot, wel eens zegt: liij heeft \'t niet, maar het geld beeft hom.quot; Wat hij heeft, heeft hij dus wel beschouwd niet. Hij beheert het niet en maakt er geen gebruik van. Hij weet alleen, waar hij \'t vindon kan. Daarom wordt het hem mit-nomen, en hij verliest er niet bij. Hij was te lui en onwillig, om er voor zijnen heer zelfs de wettige rente van re trekken, \'t Is op dit laatste, dat Jezus doelt in een woord, buiten onze Evangeliën van hem door de overlevering bewaard, als eene vermanilig tot zijne apostelen: Woest getrouwe geldwisselaars!\'\'

Iut wij nu over de bedoeling van de Gelijkenis spreken, moeten wij elke toepassing daarvan op de talenten, die (lod den mensch verleent, en het gebruik, dat hij daarvan te maken heeft, terzijdestellen, om ons geheel in de omgeving van Jezus te verplaatsen. Ook Lukas laten wij vooreerst nog buiten beschouwing en bepalen ons geheel bij Matthcus, die dit maal de eenvoiidigste en natuurlijkste voorstelling heeft, zoo als Lukas die had in de Parabel van het Gast maal.

Wij ontmoeten hier dan weder onzen Heiland met zijne discipelen, zittende op den Olijfberg, nadat hij voor bet laatst in den tempel heeft gesproken. Zij bewonderen nog eens die heerlijk schoone tempelgebouwen; en getroffen dour Jezus\' voorspelling, dat daarvan geen steen op den anderen blijven zal. vragen zij hom, w a n-neor deze dingen geschieden zullen, en welk het teek en zijn zal \\an zijne toekomst en van de voleinding der wereld. Jczns antwoordt hierop met de voorspelling van bange dagen, maar waarin toch, nog ^Nquot;¹quot; \'¹⁽\'\' einde, het evangelie aan alle volken znn worden gepredikt, ^a de schildering zijner toekomst, volgt nu de herhaalde waarscim-\'n. dat die dag onverwacht komen zal, en dan, tot aandrang dnar-Nan. het beeld der Wakende Knechten (bij Maltliens eigenlijk al-

Dat in dozo voorspelling\' J\'omznlcms verwoesting niet van het einde dor wereld te soheidtni is, hobbon wij vroeger roods opgemerkt. Jezus vooronderstelt dus do mogelijkheid, dat die ure, alleen zijnen ^ ader bekend, nog iu bunnen leeftijd vallen kan. Zóó alleen staan hier deze drie (ielijkonisson in bolder lioht en in de schoonste harmonie.

Do Heer die terug komt, do bruidegom die wordt venvaeht, de eigenaar dor talenten, kan dus niemand anders zijn dan Jezus, die van zijn aanstaand vertrek zeker is, maar don tijd van zijne terugkomst niet bepalen kan. Het on verwachte van zijne komst staat bij do Dienstknechten en do Maagdon meer op den voorgrond; maar bij do Talenten do v o r a n t w oord i n g van bet aan de zijnen toevertrouwde.

L)e Gelijkenis ziet dus alleen op do apostelen. Had do Hoer in do Maagden hot blijmoedig en volhardend geloofsleven gesobotst, in de wakende Knechten de trouwe zorg voor zijn huis, zijne gemeente, ■ hier zendt hij tot een werkzaam handolond leven do zijnon do wereld in. Dit li ti n lt;1 o Ion, zaken doen en zijne zaken, is t eenige, wat hij van ben vraagt. Hoe, dat moeten zij zelve weten. En wat bij hun daartoe achterlaat, zijn zijne schatten. Die talenten kannen derhalve niet zijn datgene, wat zij reels bezitten. Dit wordt uitgedrukt door ieders vermogen,quot; Wat kan er dus anders bedoeld zijn dan do schatten van waarheid, genade en eeuwig leven, die hij op aarde bragt, zijn evangelie met één woord? Maar daar hot evangelie voor allen óón en hetzelfde was en toch do opdragt verschilt, moeten wij niet alleen aan hot evangelie donken, maar ook aanbot Koningrijk der h e m e Ion, daardoor gesticht, en waarvan de moeste Gelijkenissen zinnebeelden zijn. Gelijk de huisbezorger daarin een hoogero plaats bekleedde dan de wakende knechten, zoo zou den een een ruimer werkkring dan den ander worden toevertrouwd. Zoo als /.ij daar rondom hem zitten, zijn allen. Judas uitgezonderd, zijne vertrouwde vrienden en bestemd tot zijne getuigen in do wereld. Maar ook al zijn ze hem allen lief, sommigen zijn er toch. op wie hij bij zijn haastig vertrek bijzonder zijne hope bouwt; vooral het drietal, beleend uit Gethsémanó: Petrus de rots der kerk, Johannes de apostel dor liefde, Jakobus de eerste apostel-martelaar. Onder de anderen ontving ook Mattheüs een dubbel talent, als de eerste schriftgeleerde in \'t Koningrijk dor hemelen onderwezen, die uit zijnen schat oude en nieuwe

(J agon voort brengt (Mattb. 1 ■\'!: 02). Kn schoon de I leer aan nnderon minder bekwaamlteid, mood of voort varendheid toeschroef, in alien wtelde hij toch zijn vertromven. Mot de lientelselie scliatton, van den I loer ontvangen, moesten zij handelen, niet tevreden met zo ongesehonden te bewaren. Zich wagende in het midden oencr ongeloovige en vijandige wereld, moesten zij niet tovroden zijn, oor zij die hadden verdubbeld en moor dan dat; lino langs zoo meer zielen gewonnen voor hunnen lieer en behouden van \'t verderf. Niomand moest zeggen; Mijne kracht is te nietig, mijn werkkring te klein; ik ontving slechts één talent van den Heer!quot;

Maar nn die man in de Gelijkenis, die het óéne talent ontvangen had, zou die, behalve deze algomeene betcekenis. nog eeneandere bedoeline

hebben ? Zullen wij daarbij aan Judas denken ? Maar eigenlijk is het ééne talent hem al toevertrouwd in het besturen der geldzaken, en hij heeft er misbruik van gemaakt. Hij althans zal \'t apostolisch mandaat. ook hem op dezen oogenblik nog toevertrouwd, niet ongeschonden bewaren tot den dag van \'s Hoeren toekomst. Toch zou men hierin, al beantwoordt het beeld van dien knecht niet geheel aan \'t zijne, één der wenken kunnen vinden, die Jezus in de laatste dagen den verrader gat\'. Hij had zich kunnen spiegelen aan dien dienaar, wien liefde en trouw voor zijnen heer ontbrak, en die daardoor ook niets voor hem deed; hij had zich daaraan kunnen spiegelen, maar even ondankbaar en wrevelig heeft bij niet gewild.

Al de anderen zijn hunne roeping trouw gebleven; zeker ook Matthias, de plaatsvervanger van Judas; maai\' een nevel van legenden heott der meesten geschiedenis onkenbaar gemaakt. Alleen van die t meeste ontvangen luidden, is ons moor bekend. In den dag der dagen zal het openbaar worden, hoe ieder met de talonten van zijnen fleer heeft gewoekerd; en van hem, die veel heelt ontvangen, zal ook veel worden gevraagd. (Luk. 12: IS.)

Xog één en apostel riep de Hoer buiten dit twaalftal, den man, die eei\'st dreiging en moord ademde tegen de onsehnldige Christenen, en later een Paulas, de man van vijf talenten werd. En hoe velen heeft hij er bij gewonnen! Diep doordrongen van de verpligtilig, die hierdoor op hem rustte, schrijft hij (I Kor. 1) : 1(1): De nood is mij opgelegd. Wee mij, indien ik het evangelie niet verkondig!

Maar do apostelen achtten zich niet, als uitverkoren getuigen, alleón tot deze taak bevoegd en geroepen. Kr waren in de oude Chris-

ti\'lijko kerk geen geestelijken of priesters. De gehoele gemeente moest een geestelijk huis zijn, een heilig priesterdom, geroepen om do deugden te verkondigen Desgenen, die haar uit de duisternis geroepen had tot zijn wonderbaar licht. (1 Petr. 2:5 9.) Daarom moest eenieder, naar mate hij e e n e \' ge e s t e lij k e gave ontvangen had, die aan anderen bedienen, als goede uitdoe Iers (Oekonomen), — opdat God in alles g eprezo n worde do or Jezus Christ us.

Zoo werden weder deze gaven van den Heiligen Geest talenten, die niemand ongebruikt mogt laten ten nutte der gemeente. Maar allereerst was het toeh de evangelieprediking, de apostolische getuigenis, die van geslacht tot geslacht, als een schat om mede te woekeren, overging; gelijk Paulus schrijft aan Timotheüs (2 T. 2 : 2): Hetgeen gij van mij gehoord hebt onder vele getuigen, betrouw dat aan getrouwe menschen, welke bekwaam zijn om ook anderen te leer on.quot;

Is de christenheid hieraan getrouw gebleven? Helaas neen! De katholijkc kerk. die de apostolische opvolgde, bewaarde wel met groote zorg de heilige schriften en die dei\' kerkvaders, terwijl tegen alle vermeende ketterij de conciliën waakten, maar zij verborgde den schut haars Heeren. Zij buigt (inds woord onder het volk niet. Wat nutte nu het kostbare handschrift van het Nieuwe Testament, in het Vatikaan opgesloten, of de schriften der kerkvaders, in kloostercellen verscholen ? Een begraven talent was het, eerst door de hervorming voor goed weer opgedolven.

Welk eene vorantwoerding voor hen, wie in onzen tijd de evangelieprediking is toevertrouwd! Hoe ligt hunkert men naar grooter standplaats en ruimer\' werkkring, zonder te bedenken, dat van hem. die de vijf talenten ontving, ook zoo voel meer zal worden geëischt! Ik heb er gekend, die in een kleinen, afgelegen\' en vergeten werkkring getrouwer hebben gearbeid, dan anderen, die iit groote plaatsen schitterden met hunne gaven. Het is voorwaar geen gunstige getuigenis voor do geloofskracht, de toewijding en opoffering der christenen van onze dagen, dat zoo veel minder dan vroeger die eenvoudige dorpspastonj wordt begeerd. De akkers liggen braak, de velden zijn wit om te oogsten; bidden wij, dat üod weder nieuwe arbeiders op-wekke, in plaats dat velen dergenen, die er zijn. in nuttelooze godsdiensttwisten hunne krachten verspillen en elkander verbitteren.

Maar wekt deze schoonc Parabel ons evangeliedienaars tdt ernstige zelfbeproeving, niet miiuler doet zij hot iedoren waien eiiristen. Nog is cr menig een, die de vijf talenten van anderen bewondert of benijdt, en er niet aan denkt, te woekeren met het eene en eenige, dat hem werd geseiionken, omdat het er maar één is! En toeh heeft de gemeente van Christus aan de eigenlijke bedienaars des wooi\'ds niet genoeg; zij behoeft niet die opgeworpen predikers, die hun karig talent, (indien het nog maar echt is!) zoo gaarne laten bewonderen; maar n behoeft zij, vaders en moeders, die de gemeente der toekomst opleidt; n, vrouwen en maagden, die armen vertroosten kunt en kranken verplegen; u, ware menschenvrienden, dat ge den bijbel verspreidt, heidenboden uitzendt, en tevens oen oog hebt voor al do nooden onzer maatschappij. En die daartoe do vrijheid mist en\'t aanisch vermogen, ieder christelijk voorbeeld is een talent, dat winst doet. O wie slechts, in zijn geheelo leven, óéne enkele ziele mogt behouden van den dood, hij zal niet beschaamd worden gemaakt in \'sHoeren toekomst!

Kn in die toekomst, daar zal geen groot Mcssiasmaal, naar de voorstelling der Joden, daar zullen geene hemelsche tuinen als die van Mahomed, het deel der zaligen zijn. In weinig getrouw bevonden, zullen zij over veel gezet worden. Dit wijst op eene werkzaamheid, waarvan wij hier nog geen donkbeeld hebben: misschien de behoudenis van andere redelijke schepselen, de opvoeding vim volgende geslachten.... Maar zwijgen wij liever van \'t geen geen oog heeft gezien, geen oor gehoord, en wat in go e us men sell en hart is opgekomen, maar de lieer bereid heevft voor allen, die Hem liufhebben.

Wij komon nu eindelijk tot Lukas; want wij hebben nog maar enkele kleinigheden uit de bij hem voorkomende (ielijkodiis ter opheldering viin Mattheüs aangehaald, maar de vraag gebed onaangeroerd gelaten, of wij hier dezelfde Gelijkenis vinden.

lt;-olijk zij bij Lukas voorkomt, wordt zij gewoonlijk genoemd die der Ponden. Dit woord is eene niet bijzonder gelukkige vertaling ^v\'^an mna ot m i n a, waardoor geen eigenlijke geldmunt, maar eene zekere geldswiiardc, naar het gewigt berekend, wordt uitgedrukt. Ken

talont. hevntto zostig mina\'s, en ellc van dozon hondord gewone sikkolon. Met deze (zoo als wij vroeger zagen, door den tijd in waarde verminderd,) stond de oude draehme gelijk. Daarbij moet men echter in het oof^ houden, dat ook de Attische drachme, in Jezus\'tijd hoe langs zoo kleiner geslagen, reeds weder bijna tot de helft der waarde gedaald was. Toch blijft een talent altijd nog eene belangrijke som. Hij Mattheiis hebben wij ons aan de Hebreenwschc geldrekening gehouden, en ze op ongeveer /\' 1500 gewaardeerd. Maar ook al wilde men daar aan een Attisch talent denken, moet men opzijn allerminst f 2100 aannemen.

Hieruit volgt terstond, dat bij Mattheiis met het toevertrouwde de geheele schat van een vermogend man wordt bedoeld; laj Lukas niet. Want de geheele som, hier onder tien dienstknechten gelijkelijk verdeeld, zou maar /\' 100 bedragen, daar van Lukas eene Grieksche rekening te wachten is. Ja! al was \'t naar de Hebreenwsche /\' 800, wat is dit voor eenquot; aanstaanden vorst? Dit kleine bedrag staat ook in verband met de bijzonderlieid, dat hier de luije dienstknecht zijn aandeel eenvoudig in een\' doek knoopt. Hij behoefde daar geen\'kuil voor te graven! Kon zweetdoek, die het midden houdt tussclien onzen zakdoek en handdoek, was daartoe voldoende.

(laan wij nu de geheele voorstelling na. Overeenkomst en verschil beide zullen ons dan gemakkelijk in het oog vallen.

Kon zeker welgeboren man reisde in een ver land, om voor zich zeiven een koningrijk te ontvangen, en zóó, als vorst, weder te keeren. En zijne burgers haatten hem, en zonden hom gezanten na, zeggende: Wij willen niet, dat deze koning over ons zij.\'quot;

Deze voorstelling, zoo geheel verschillend van die der Talenten. grijpt diep in den tijd, waarin het leven en werken van den Zaligmaker valt. (iclijk reeds de schrijver van het Kerste Duck der Makkabeën opmerkt, ook het Joodsebe land, door eigen twee-«Iragt helaas 1 ging gebukt onder de wereldheerschappij der Romeinen, die koningrijken, nabij en vei\' af gelegen, bemagtigd hadden, en vreos inboezemden aan allen, die hunnen naam hoorden; ja! hen, die zij wilden helpen en ten troon verheffen, ook koningen maakten, en die zij wilden, ook afzettenden. (II. 8: 12, I Kn waarlijk! wie in die eeuw img in schijn een vrij en onafhankelijk Joodscb vorst was, hij

rogoowlc ttK\'li alloen, niet »bij flo gratio Gods,\'^- maar .naar hot welbo-hagiMi van Rome.quot; Ecnig denkbeeld hiervan geeft ons Oost-Indiö, waar ook in naam inlandsohe vorsten hier en daar regeren, maar de toestand ei\' toch weinig verschilt van die streken, die geheel bij\'t Ne-derlandsch of Engelsch gebied zijn ingelijfd.

Daarom stelt de Gelijkenis ons seen welgeboren manquot; voor; niet iemand, die bij wettige troonopvolging als koning erkend werd, veel minder die reeds het rijksgebied had aanvaard of\'bemagtigd; maar iemand van hooge geboorte, die voor do openstaande regering, waarin ondortussehen door een\' landvoogd voorzien werd, zeer in aanmerking kwam. Hij moest echter vooraf in een ver land dat koningrijk ontvangen: van wien anders dan uit handen van den Romeinschen keizer ? Dit was in \'t geheid niet zeldzaam in die dagen. ITorodes, later de Groote genaamd, vlugtte voor Antigonns naar Rome, en ontving daar, door den invloed van Antonius, van den Senaat den hoogen rang van Koning der Joden.quot; Na zijnen dood reisde ook Archelaiis naar Rome, om daar de vaderlijke erfenis te aanvaarden. Xa Jezus\' tijd kwam weder Agrippa van daar met den koningstitel; en zijn oom, cle omle viervorst Antipas, daarop afgunstig, reisde zelf nog naar de wereldstad, em den koningstitel te mogen voeren, maar kwam door de kuiporijen van zijn\' neef Agrippa niet meer terug.

Al meldde het ons de geschiedenis niet, wij zouden ons gemakkelijk kunnen voorstellen, wat vleijerij en kuiperij, en omkooping niet liet minst, daarbij dikwijls plaats had. De Romeinen van die eeuw, door ijzer en staal de overwinnaars der wereld, werden, gelijk voor en na alle veroveraars, zelve door het goud overwonnen.

De edelman of prins van den bloede in onze Gelijkenis heeft dan ook de in dien tijd verre reis aanvaard. om uit \'s keizers handen de kuninklijke waardigheid te ontvangen. En \'t hleel; weldra, hoe noodig dit was. Want zijne medeburgers, die hem haatten, zonden gezanten tot den keizer hom achterna, om uit hunnen naam te zeggen: Wij willen niet, dat deze (met verachting gesproken!) koning over ons zij,quot;

dit met of znnder reden was, zegt de (lelijkenis niet; gelijk het een algemeene regel is, dat over het zedelijke of onzedelijke der gekozen voorheelden niet wordt geoordeeld , als dit tot de vergelijking toch niet toe- of afdoet. Maar wel zien wij, dat het der vijandige partij weinig baatte. Op den wensch der overwonnen volken werd

weinig gelet. Alles ging naar do gunst ilos koizevs, ot\' het oordeel zijner omgekochte raadslieden.

Hun aanzienlijke, maar gehate medeburger ontvangt het koningrijk en komt weder. /00 dra het keizerlijk besluit is uitgevaardigd, is er geen tegenstand denkbaar. Hij hehoet\'t liet koningrijk niet eens meer te hemagtigen. Geheel de magt van Rome staat achter hem.

Nu begint het verhaal weder te gelijken op dat der talenten, met het groote verschil der sommen, dat wij opmerkten. Wat hebben de tien Mina\'s, onder even zoo vele knechten verdeeld, opgebragt? Men zou kunnen vragen: Was dit niet eene kleine huiselijke aangelegenheid, van te weinig belang om de eerste daad van den nieuwen koning te zijn Vquot; Maar nu blijkt het, waarom hij juist hiermede begint. Het is de proef\' geweest van hunne bekwaamheid en trouw. En deze is bij den eersten al bijzonder gelukkig uitgevallen. Met ééne mi na heeft hij er tien gewonnen. Deze wordt dan ook boven allen geprezen. »WM, gij goede dienstknecht! dewijl gij in het minste zijt getrouw geweest, zoo heb magt over tien steden.quot; Korter is het tot den tweede, die met de eigen som bet vijfdubbele heeft verdiend: En gij, wees over vijf steden.quot; Zie daar nu de reden zijner vreemde handelwijs. De nieuwe koning heeft, vooral bij den tegenstand onder de bevolking, getrouwe stadhouders noodig. Op die wijze heeft hij ze gevonden.

En hierop volgt nu het beeld van den onwilligen en hiijen knecht, die \'t geld alleen bewaard heeft, geheel ids bij Mattheüs; alleen met dit onderscheid, dat het hem wel wordt afgenomen, maar hij zelf niet wordt gestraft. Van de zeven anderen en quot;t hun toevertrouwde wordt niets gezegd; maar bet geld van den luijen knecht gegeven aan hem, die het meest \'t voordeel van zijnen heer heeft betracht, Hoe natuurlijk dit is bij het beheer der talenten, het klinkt vreemd, dat een veertig gulden, aan den stadhouder over tien steden geschonken, zulk eene aanzienlijke belooning wordt geacht, dat de andere dienaren aarzelen en zeggen: He or! hij beeft al tien mina\'s!quot; terwijl zij van de steden niet eens spreken.

Uit alles klinkt mij niet zoo eenvoudig en natuurlijk, als anders al de (ielijkeiussen van den Zaligmaker, liet zou niet onmogelijk zijn, dat Eukas, die alles wel van voren aan naarstig beeft onderzocht, maar niet onfeilbaar en zelf geen ooggetuige was, dat beeld

vim den bonzon en luijen knecht lieeft gekend, maar niet heeft weten te huis te brengen en \'t daarom hier heeft ingevlochten. Kr zijn meer voorbeelden aan te wijzen, dat de Evangelisten een woord van onzen Heer, waarvan zij den zamenlmng niet kenden, zoo goed mogelijk elders hebben ingevoegd. Zoo veel is zeker, dat deze verzen (vs. 20 2()) er kunnen worden uitgenomen, zonder dat men ze missen zal, daar \'t zeer goed aan elkander sluit: Heb gij magt over tien. wees gij over vijf steden. Doch deze mijne vijanden, die niet hebben gewild, dat ik over hen koning zou zijn, brengt hier en slaat ze vóór mij dood.quot; — Zoo vervalt ook de vreemde bijzonderheid, dat de luije dienstknecht ongestraft blijft, en wij van de zeven anderen niets meer hooren , terwijl allen in het bezit of beheer schijnen te blijven van de kleine som, hun toevertrouwd.

Men heeft het vonnis van den nieuwen koning over zijne vijanden te hard gevonden. Hij had liever verzoenend moeten optreden. Goed zoo! Maar niet in \'t Oosten, waar elke zachtheid van dien aard voor zwakheid wordt gehouden. Met dezelfde woorden wordt oiin in de oude geschiedenis verhaald, dat Samuel den koning Agag in stukken hieuw, nog wel voor het aangezigt van JEHOYAH: en later Babels koning de zonen van Zedekia slagtte voor zijne oogen. (1 Sam. 10:32- .\'!}: Jeremia 02 : 10.) Xog meer komt met onze Parabel het zeggen des volks over een, als het na Sauls overwinning over de Ammonieten tot Samuel zeide: Wie is hij die sprak: zou Saul over ons regeren? (ieet\' hier die mannen, dat wij ze dood en.quot; Maar Saul was edelmoediger en wilde het niet. Toch werd ook hij later een bloeddorstig dwingeland.

Mijne slotsom nu is deze. Hoewel ik naauwelijks kan denken, dat deze (ielijkenis geheel ongeschonden tot ons is gekomen, is zij toch zeker geene enkele misvorming van die der Talenten. Kr is te veel eigenaardigs in, vooral is den zamenlmng, die hier geheid anders is dan bij Mattheüs.

Het was op Jezus\' laatste reis naar Jeruzalem, eene reis, die aan het hoofd der Galileesche karavane meer en meer de houding van oen koninklijken trimnftogt aannam, tol zij ten laatste in luide Hosanna s overging. Jezus heeft in het huis van Zaccheüs te Jerichu gegeten, en ids gewoonlijk zijn daai velen binnen gekomen. Zij hoornen Jezus zeggen: De Zoon des mensehen is gekomen, om te zoeken en te behouden, wat verloren was.quot; Het prik-

kclhai\'*¹ Joodsche vnlk , vooral tpgon \'t paasclifeest zoo ligt opgowondon, werd daardoor inoor cm meer versterkt in de meening, dat nu het koningrijk Gods weidra znu openbaar worden. Daarom, zegt Lukas. en omdat Je/, us nu digt bij .leruzalem was, sprak liij deze \'ieiijkonis. Do evangelist legt dus den nadruk niet op de vertrouwde geldsorniuon, maar op liet te aanvaarden koningrijk.

Keno treffende herinnering, die teJerieho, dat Jezus juist doortrok, niet kon vorgoton zijn, gat\' mogelijk tot deze Gelijkenis aanleiding. Men ging daarbij het prachtige paleis van Arehelaüs voorbij. liet was juist in aanbouw omstreeks den tijd. toen Jozef met Maria en \'t kind Jezus, na Horodes\' dood, uit Egypte terug keerden. Maar als hij hoorde, dat Arehelaüs in Judea koning was, in de plaats van zijnen vader He ro des, v r ee sd e hij, daar heen te gaan, en is vertrokken naar Galilea. (Matth. 2:22.) Wat was de reden van die vrees? En regeerde in Galilea ook niet een zoon van Herodes? Ja! maar deze Arehelaüs was naar Rome gereisd na zijns vaders dood. o m z ij n k o n i n g r ij k te a a n v a a r d e n . naaide bescliikking van iïerodes. Maar do Joden, die zijn\'wreeden inbnist kenden, vaardigden een gezantschap van vijftig der aanzienlijksten af, om hem aan te klagen en te verklaren: Wij willen niet, dat deze koning over ons zij!quot; Achtduizend anderen sloten zich te Home bij hen aan: en in den tempel van Apollo smeekten zij keizer Augustus, dat zij, van quot;t geslacht der Idumecsehe vorston bevrijd, op voorvaderlijke wijze mogten leven, en liever met Syrië vereenigd werden, dan onder zijnen schepter te staan. Maar Arehelaüs wist het keizerlijke hof zóó te bewerken, dat hunne klagten en beden niet werden gehoord. En toen hij nu van Home terug keerde, was zijn eerste koninklijke daad do slagting van zijne vijanden en verheffing zijner getrouwen: zoodat het nieuwe paleis door een vreeselijk bloedbad werd ingewijd. Toch moesten, op de herhaalde klagten der Joden, de Komeinen tien jaren later aan zijne wreedheden een einde maken , maar maakten ook van deze gelegenheid gebruik, om Judea en Sa-marie als oene provincie voor goed in \'t Komeinsche rijk in to lijven.

Lezen wij nu hij Lukas, dat de lieer deze \'ielijkenis uitsprak, omdat hij nabij Jeruzalem was. on zij meenden, dat het Koningrijk Uods terstond openbaar zou worden; — on dan aan \'t eind: En dit gezegd hebbende, reisde hij voor hen henen, aan hun hoofd, en },\'ing op naar Jeruzalem:

dan is (llt;; bedoolins \'llt;^,r Gelijkenis daidoiijk. Weder laten wij het karakter der handelende personen geheel buiten beoordeeling, om alleen oj) het hoofdpunt der vergelijking te zien. Kn dat is, zoo als Lu kas juist heeft begrepen, dat niet terstond, niet te Jeruzalem, het koningrijk der hemelen zou gevestigd worden. Even als Archelaiis naar Rome, zoo moest do Messias naar oene hoogero wereld verreizen, om zijn koningrijk te aanvaarden; en \'t zou niet baten, of zijne medeburgers verklaarden: Wij willen niet, dat deze koning over ons zij! Wij hebben geen\' anderen koning dan den keizer.quot; Toch stond de koningstitel reeds op zijn kruis, en zwaar hebben de Joden hunnen onwil geboet, terwijl zijne trouwe dienaren werden beloond.

/00 in \'t kader gevat, waarin zij behoort, herkrijgt deze üelijkonis haar eigenlijken zin, dien zij door de overeenkomst van enkele trekken met Mattheüs bijna verloren had.

Ten slotte dit alleen nog. Overal staat in\'t vooruitzigt van\'s Hoeren toekomst tegenover de vreeselijke straf der godloozen de heersehappij der regtvaardigen met hunnen Hoer; — zoo als Jezus aan de apostelen voorspelde: »1 n de wedergeboorte, wanneer de Zoon des men se hen zal gezeten zijn op den troon zijner heerlijkheid, zult gij ook zitten op twaalt\'troonen, oordee-lende de twaalf geslachten Israels.quot; Dat uitzigt van met • \'hristus te heersehen, door l\'aulus (1 Kor. ti : .ï) op alle geloovigen overge-bragt, behoort tot de Messiaansche inkleeding eener toekomstige zaligheid. Bij hen, die do fantasie van \'t Oosten niet begrepen, heeft hot de verwachting van een duizendjarig rijk (Openb. 20 : 4) gevoed, en allerlei zinnelijke voorstellingen opgewekt. Een oude (Jrieksehe schrijver (Bua-grius) schreef daarom reeds te regt: Kenige aardsgezinde menschen vatten deze belofte zóó op, als of zij in de opstanding rijke satrapiën en landvoogdijen ontvangen zouden, omdat zij wèl en christelijk geleefd hebben. Maar waar zijn de vijf en de tien steden gelegen? Verwachten wij niet oene stad, die fundamenten heeft, welker Kunstenaar en Bouwmeester (led is? (Hebr. II : 10.) Zoo als nu het hemelsch Jeruzalem, zoo zijn ook de woningen en is de heerschappij der zaligen hemelsch, gelijk aan de heerlijkheid der aartsengelen in der engelen gebied.quot;

.li-zus heeft, wat ook Paus of .Synode zoggen mogo, goon oigcnlykc kerk, geon gezag over zijno gomeonto ingesteld, maur eeno vrije broedor-schap deigonen, die in liein geloovon zouden. Kón is uw Moester,quot; sprak hij; en gij zij tallen broeders. Hieraan zul de w er old n k o n n e n , dat g ij e 11lt; a n d ér li e f\' h e b t. W i o o n cl or u d e meeste zijn wil, die zij do minste en aller dienaar.quot; En aan den onvergetolijkon laatston maaltijd: \'iij heet mij Moester on Hoer, en gij zegt wè 1: want ik ben het. Indien dun ik, do Heer en de Moe ster, u de voeten gewasscheu hob, zoo z ij t gij ook soh ul dig hot elkander te doen.quot;

Maar hoe miauw ook die onderlinge betrekking wis, niet altoos is \'t zoot en liefelijk, waar broeders zamen wonen.quot; Misverstand en twiM kan die broederliefde verstoren, do eon zelfs den andor beloedi-gon of bonadeelen. En nu leert Jezus do zijnni, hoo dan zich te god ragen; oen voorschrift, waaruit men te onregt do latere kerkelijke tnoht hooft uitgesponnen.

Jozus had juist een kind in hun midden gesteld, als antwoord op hunne vraag, wie wel de moosto was in \'t (iodsrijk. Üio nodorighcid en eonvoudighoid wil hij van zijne apostelen in do eerste plants. Kn nu komt uit hot eene woord het iimlere voort, en spreekt Jezus ook van die twisten, zoo weinig broederlijk en kinderlijk. Hoe daarin te handelen? Indien,quot; zegt hij: uw broeder tegen u gezondigd hooft, ga honen en bestraf hem tiissehon u on liein n I-

loon. I ii (li o ii li ij u hoort, zoo hebt £ ij uwen broed ei\' gewonnen.quot; Gelukte dat niet, dan moest men liet herhalen met 66n ot\' twee getuigen. En zoo hij ook dezen geen gehoor gafquot;, de zaak in do geiueonte brengen. Wilde hij ook daar zijn ongelijk niet bekennen, dan hem laten varen, zich vreemd van hem houden, als van een\' li eide n of toll e n a ar.

Petrus denkt hier nog ojj na , terwijl Jezus voort gaat met over do magt zijner gemeente te spreken en de kracht van haar gebed; on als of hij hiervan niets heeft gehoord, komt hij op eens voor den dag met de vraag: »Heer! hoe menig maal zal mijn broeder tegen mij zondigen en ik hem vergeven? Tot zeven maal?quot; Gij hoort het: dit tegen mij zondigen slaat op het tegen a gezondigd heeft van Jezus, en bewijst op nieuw, dat wij hier aan onderlinge twisten, en niet aan dwaalleer of wangedrag te denken hebben.

Petrus wil ook wel wat doen, om zijnen broeder te winnen. Maar aan alle dingen is toch maat en perk. Onverzoenlijke wraakzucht zit diep in het karakter dei\' oosterlingen. Het oudste regt (het jus tal ion is) was op weerwraak gegrond; »Oog om oog, tand om tand, ziele voor ziele.quot; De Mozaïsche wet had dit beginsel erkend, maar de toepassing bij bijzondere vijandschap beperkt. Ook de Rabbijnen erkennen wel het regt, maar schrijven naar het goddelijk voorbeeld (Amos 1;6; 2:6) een drie maal vergeven voor, eer men zich wreke. Zoo stond reeds do Joodsche godsdienst boven den tijd en het land, waarover zij heersehte. Nu gaat Petrus van het denkbeeld uil, dat men in \'t nieuwe Godsrijk zeker nog een\' stap verder moet gaan, en althans in broedertwist (want van vreemden en vijanden spreekt hij niet) tot vergeven bereid zijn. Wat, indien hij nu het volgende heilige getal eens nam; van drie tot zeven maal? Dan was, naar Jezus\' eisch in de bergrede (Matth. 0:20) zijne geregtig-lieid overvloediger dan die der schriftgeleerden en Farizeön! — Het ligt zoo geheel in Petrus\' aard, dat juist hij dit vraagt, en bet niet vraagt als een\' regel voor anderen, maar voor zich zeiven. Voor een zoo prikkelbaar karakter is toch eindelijk do wrake zoet, al bestond die slechts in het terug stoeten van den om vergillenis smeekenden beleediger.

Het antwoord van Jezus is bekend: Ik zeg u , niet tot zeven maal, maar tot zeventig maal zeven.quot; Treilende

weerslag op den wmakkroet van Lamech, het oudste gedicht in don Bijbel, ((ren. 1; 23,24.) Trotscli op do nitvindiagon zijner zonen on sterk door het zwaard, dat Tubal-Kain voor hem smeedde, zingt iiij, mot onboschaanuion roem op zijnen stamvader:

-Daarom, —zou vervolgt do Heer zijn 70 X 7, dat wel niemand tellen zal, on dat dus mot \'t eindelooze, mot niet tellen ot\'toerekenen gelijk staat: — Daarom is het koningrijk der hemelen gelijk aan zeker koning, die rekening wilde houden met zijne d i e n s t k n o c li t e n.quot;

Maar wij laten, als naar gewoonte, de bedoeling een oogenblik ruston, om ■— daarvan nog altijd afgescheiden, liet zinnebeeld ons dui-dolijk voor oogen te stellen.

Reeds terstond moeten wij ons lüor weder in geheel andere zoden verplaatsen, dan die de onze zijn. In de oostersche landen is de kas van het land die van don vorst; gelijk er nog menschen genoeg in ons land zijn, die meenen, dat de boliistingen aan don koning worden opgebragt, on dus het gebod der oude wereld ook ons nog letterlijk geldt: Geeft den keizer, wat des keizers is. Alle inkom sten der kroon komen dus in het Oosten don koning toe; en dio last wordt nj) verre na niet zoo billijk en gelijk gedragen en zoo geregeld verantwoord als bij ons. Kon rekenkamer, die do wettigheid van iedere ontvangst of uitgaaf nagaat, on zelfs don koning gold weigeren kan, zou er een inbreuk zijn op do koninklijke niagt.

En hoo ontving de koning nu doorgaans zijne inkomsten ^J. Daartoe is iedere landstreek op zekeren vasten tax gestold, en do satraap of landvoogd moet dat geld bij oen brengen zoo goed hij kan. 01 wol, er is oen hoofdgeld bepaald, er wordt tol of accijns gelieven, maar deze inkomsten worden verpacht en doorgaans willekeurig geïnd. De kleine man staat to ver van den troon, en onderwerpt zich zuchtende aan menige afpersing, of koopt op zijne beurt de beambton om. Dit

Aziatisch regime is zelfs nu nog niet geheel vreemd aan Rusland, dat tusselien Azië en Europa het midden houdt.

Zoo beschikt dan de koning vrij over al do inkomsten van zijn rijk, en wanneer slechts de rijksgmoton al zijne wensehen voldoen, blijft dikwijls, bij de vadsigheid der Oostersche woelde, langen tijd en zonder vereffening de rekening van ontvangen uitgaaf voort loepen. Kortom, do staatsdienaar of satraap is voor den koning, wat de rentmeester voor den rijken grondbezitter is.

Hierdoor wordt in onze Gelijkenis de schijnbaar onverwachte ontdekking van eene zoo ontzettende schuld verklaarbaar. Want in den regel wordt in de Parabelen niets anders verhaald, dan \'t geen natuurlijk («n zelfs niet eens onwaarschijnlijk is in Jezusquot; tijd en levenskring.

Deze koning dan, nadat hij \'1 in hing niet gedaan heeft, wil eindelijk eens met zijne beambten afrekenen, en de gelden innen, die hij onder hen nog uitstaande heeft. Er komt te weinig geld in, en hij wil weten, waaraan het ligt. Of wel hij hoort, even als de heer van den unregtvaardigen rentmeester, mompelen van groote misbruiken en verkwistingen. Althans, hij wil nn eindelijk eens opening van zaken.

Alle landvoogden der provinciën en pachters van tollen en accijn-sen worden opgeroepen, om hunne rekening over te leggen en het te kort aan te zuiveren. Hierbij houde men in \'t oog, dat allen, hoe groot en rijk ook in bunnen kring, tegenover den koning slechts dienaren, slaven zijn , en dus even min als de armste daglooner eenig legt, kunnen doen gelden. Maar is hunne rekening in orde en hebben zij niet meer dan het hun toekomende genoten, zoo zullen /.ij in hem een regtvaardigen en billijken meester vinden.

De vorst is op zijnen troon gezeten. De schatmeester of eenig ander boog ambtenaar maakt één voor één ieders rekening op, om ze daarna den vorst ter goedkeuring voor te loggen en met de schuldenaars fit te sluiten. Terwijl hij hiermede bezig is, wordt er één lot den vorst ge h ragt. Dat hij gobragt moet worden, en niet van zelf komt, — wij zeiden \'t al bij eene andere Gelijkenis: is ui (Is geen goed teeken. En geen wonder! Hij is een schuldenaar ^an tien duizend talenten. Berekenen wij het talent zilver op J I.jOO, zoo bedraagt de schuld vijl en veertig millioen guldens, \'\'\'i ook bij eene andere berekening toch eene ontzettende som. Wij behoeven dit wel zoo naauw niet te nemen: want tienduizend, als het grootste getal, waarmede men rekende, wordt dikwijls van eene

ontelbare menigte geiioinoii, zoo uls Luk. 12 : 1 vitnde tienduizenden, il i e Jezus volgden, en Openb. 5:11 zelfs tienduizend maal tienduizenden Engelen. Toch is, ook in eigenlijken zin, een zoo groote som gansoh niet ondenkbaar. Tien duizend talenten bood Darius aan Alexander den Groote, om den voortgang zijner ver-overiiven te stuiten, en dezeltde som werd door de Romeinen aan Antiochus, na zijne nederlaag, als oorlogsschatting opgelegd. Het oploopen der schuld tot zulk eene hoogte was dus niet onmogelijk. Een Oostersche Satraap, die jaren lang, behalve de gewone inkomsten, de schatting van overwonnen volken voor zijnen vorst ontvangen had, kon gemakkelijk zulk eeno som schuldig zijn; en even gemakkelijk kon hij, door eene Oostersche weelde, waarvan wij naauwelijks ons een denkbeeld kunnen vormen, die hebben verkwist.

Bevend nadert hij den vorst, en al spoedig blijkt zijn te kort. Hij moet dit erkennen, maar heeft niet om te betalen. Ln de koning, die hier niet als rogter, maar als meester over zijne dienaren gezeten is, beveelt, dat zoo veel mogelijk uit al wat hij bezit, de schuld zal worden aangezuiverd. Dat er ook dan nog een aanzienlijk te kort zal overblijven, spreekt van zelf; maar toch moet er zoo veel als maar kan, van de schuld in de koninklijke schatkist vloeijen. Eerst dus zullen al zijne bezittingen worden te gelde gemaakt; daarna vrouw en kinderen als slaven verkocht, en eindelijk ook hij zelf. Afbetaald moet er worden, zoo veel maar eenigzins kan. Die beslissing moge ons hard schijnen, geen oosterling zal ze onregt-vaardig noemen. De man had \'t kunnen voorzien, maar als zoo velen, die hunne zaken in de war hebben gestuurd, is hij blindelings voort gehold. Kr werd immers nog geene rekening gevraagd?

Toch verschrikt hem dit vonnis, als had hij \'t niet verwacht, en neder vallende aanbidt hij den koning, gelijk de Oosterling Zich zoo diep buigt voor zijnen vorst, met het aangezigt in \'t stof, zoodat bij kruipt aan zijne voeten. Dit had hij dus straks, als één der aanzienlijkste staatsdienaren, niet behoeven te doen. En waartoe vernedert hij zich zoo diep? Wij hooren het, als hij even het hootd opbeurt, om te smeeken: Heer! wees huigmoedig over mij, en ik zal u alles betalen.

\'t Is de gewone belofte van alle kwade betalers, wier zaken zoo in do war zijn, dat zij er zelf niet doorzien. Zij denken alleen, gelijk mij eens zoo iemand schreef, aan do krijtende schulden; aan

r \'

f ¹

WLamp;B.v. ^-v- ■\' ■■•■ •\'•••-lt;•■ ■■:. ,

gt; ■: _: y-

\'t Is do gewone belofte van alle kwade betalers, wier zaken zoo in de war zijn, dat zij or zelf niot doorzien. Zij denkon alleon, gelijk mij eens zoo iemand sclireef, aan do krijtende schulden; aan

.. .. ......

..... .... .. ....... ........... ......... ... . . ,

..... •. .. ..l ...... , _:i. ... .■• .... ... ■ . .

•. ., . ■ .. • :. , .. .... ..

., -Jj.ïi . SÜiaSitia . . . Vi-Ut ... . . ...

■ ■■ ttóir- \'V. . ■ ■■,

. ■ : ■ . .

\'t geon op hot oogenblik roept (\'ii droigt. Kunnen zij dit govaar maar afwoiideii, ccnig uitstel krijgen, dan bolovcn zij, wat gij wilt, trokken DJibotaalbai\'o wissels op do tookomst, on gaan onbezorgd weer hun\' ouden gang. In een\' gansch anderen zin dan liet de Heiland wilde laten zij den dag van morgen voor zich zeiven zorgen.

De koning begrijpt dit zeer goed. Waar zoo vele millioenen zijn verloren gegaan, heeft bij alleen de keus tusschen regt en genade; en als oen oostersch vorst deze uitoefent, doet hij het, in de volheid zijner niagt, op regt vorstelijke wijze. Knkelo 1 angmoed i gh ei d, dat is geduld en uitstel van betaling, zou in dit geval niets hebben gebaat. De Heer nu van dien dienstknecht, — zoo vervolgt het verhaal, — door innerlijke ontferming bewogen, liet hem los en de schuld schonk bij hem. \'t Is een dubbele weldaad, zoo als een vernuftig uitlegger opmerkt; althans tweeërlei acte van dezelfde weldaad. Vooreerst ontslaat de koning hem van de reeds bevolene inhechtenisneming, en laat hem vrij uitgaan. En dan blijft hij, heengaande, niet met do schuld bezwaard. Wij zouden er nog een dorde kunnen bijvoegen: de koning laat hem, gelijk uit alles blijkt, in zijne hooge betrekking, quot;t Is niet, als in die andere Gelijkenis; Xi ij kunt niet langer mijn rentmeester z(ju.quot; Toch denken wij er natuurlijk als eene stilzwijgende voorwaarde bij, dat hij zich niet weder die betrekking onwaardig make.

De man gaat uit, uit het koninklijk paleis naar zijne woning; dit vrij uitgaan slaat duidelijk op het los laten terug. Zijn eerste gevoel is de grenzenhmze vreugde van iemand, die ongedeerd liet hol van don leeuw verlaat. Maar bij den oven trotsehen als laag-hartigen man paart zich daaraan zekere wrevel over de vernederinquot;\' die Inj zich, om zoo groote genade tc verwerven, in tegeuwoordi-dieid van de andere aanzienlijke staatsbeambten heofl moeten getroosten, t Is dus, hoe vreenul \'t ook schijne, zeer menschkundig geschetst dat juist nu zijn hart zich zoo hoog verheft en zijn gemoed zoo birtcr gestemd is. Den trotsehaard, wien edele gemoedsaandneningen vreemd is iedere weldaad eene beleediging, en allermeest, die hij heeft moeten afsmeeken. Over zijne laagheid tegenover zijne lueerdejvn wreekt hij zich door hoogheid of hardheid tegen zijne minderen.

Zee gaat\'t ook hier. Die dienstknecht nu, uitgaande, vond t\'en zijner mededienstknechten, welke hem schuldiquot;-was honderd denariön. En hem aangrijpende worgde

hij hom, zoggonde; »Betaal mij, wat gij schuldig zij t.quot; Dat deze man oen meeledienstknecht genoemd wordt, zegt volstrekt niet, dat hij in rang mot den ander gelijk stond; maar alleen, dat zijne betrekking tot den koning dozeltdo was. \'t Was zijn slaaf niet on even min oen vreemde, maar burger als hij, id leefde hij in veel kleiner\' kring. Wij kunnen ons honderd redenen donken, waarom hij aan den ander eeno sohuld had, voor hem op \'t oogonblik even onbetaalbaar, als voor don groote zijne tien duizend talenten, üe waarde dor denario op veertig centen berekend, bedraagt de goheele schuld maar veertig guldon; on kan die den man niet verrijken, wien zoo vele millioenon zijn kwijt gescholden.

En dan is zijne behandeling van don schuldenaar nog harder, ruwer ton minste. dan omtrent hem hot eerste bevel van zijnen heer. Deze beval ten minste geen onnoodigo mishandeling. Toch lag die geheel in den geest der oudheid, waar ieder nog meer zijn eigen regter, un de schuldenaar geheel in de magt van zijnen schuldeischor was. \'t Was zelfs onder de Romeinen, — en daarom behield ik hot eigenaardige woord worgen, - oen aangenomen term: »iemand mot omgedraaiden hals of keel naar de gevangenis slepen.quot; Dit werd den scluddoischer als zijn regt toegokeiul. Men greep het halsboord van \'t onderkleed, en wrong dat tot srikkens toe vast, om den gogropone moester te blijven. Van dat regt maakt hier de groote man gebruik. Na zoo harde ondervinding, die hem de waarde van het geld hoeft leeren kennen, zal hij voortaan wat beter op zijne zaken passen; on hij noemt hiervan terstond do proef op don eersten don boston, dien hij toevallig bij het uitgaan vindt of ontmoet.

Hij, wien hoadord denariën in oene onoverkomelijke verlegenheid brengen, moet al oen zeer arm man wezen. Iemands stand kan men zoo wel naar zijne schuld afmeten als naar zijne bezitting. Maar in dat geval bezwaart ook de kleine schuld hem even zeer, als don rijke do tienduizend talenten. Toch is ook de arme oen vrij geboren man, hij valt wol neder voor zijnen schuldeischer, maar aanbidt hem niet, als een slaafsch eerbewijs, dat alleen den vorst toekomt. Hij aanbad niet, maar des to moor bad hij; smeekte hem, neerval le mie aan zijne voeten: Wees lang moedig over mij, tjn ik zal u alles betalen.quot; Juist dezelfde woorden, die de staatsdienaar straks tot den koning gesproken hoeft. Deze overeenkomst moest den harden man getroffen liebhon; terwijl buitendien, bij

vullen (I o a a ii zijne voctun: AVees langmoedig over mij, en ik zai a alles bo tal on.quot; .luist dezelfde woorden, die do staatsdienaar straks tot den koning gesproken heeft. Deze overeenkomst moest den harden man getroffen hebben; terwijl buitendien, bij

oenip uitstel, ^oniakkolijkor door oen\' werkman of kleinen pachter die honderd denariön waren op te winnen, dan door hem de duizenden talenten. Doch hij wilde niet, maar ging heen en wierp hem iu de gevangenis, tot dat hij de schuld zon afbetaald hebben. Want hot voor schuld gijzelen, in\'t oude Mozaïsche regt onbekend, was toen zeker uit \'t Romeinscho overgenomen, gelijk het daaruit ook tot de nieuwere volken is overgegaan en in onze wetgeving insgelijks te vinden.

Naar de letter der wet was dus hierop niets te zeggen. De man was in zijn regt. En toch als zijne m e d ed i o n s t k n och t e n , —■ de hoogt\' staatsbeambten, die van zijne vernedering getuigen zijn geweest, zagen \'t geen geschied was, zijn zij zeer bedroefd geworden, en komende verklaarden zij hunnen hoor al wat er geschied was. Zij zagen niet wat er geschiedde, maar wat er geschied was; dus waren zij ergeenegetuigen van, maar vernamen het later van andoren, die\'t even zeer afkeurden. Zij bed roefden zich, niet uit modelijden met den armen man: want dan haddon zij de honderd denariön gemakkelijk voor hem kunnen bij een brengen, maar over den beweldndiü\'de, die toonde er zoo we in ie

gevoel van te hebben, \'t Behoort tot do fijnere trekken der Gelijkenis, dat de dienaren bedroefd worden, maar do Heer toornig. Het ergert hen, maar \'t is toch eigenlijk geen vergrijp, tegen hen gepleegd. Maar de koning in deze handeling met zijne knechten altijd hoer genoemd staat in eene andere betrekking tot hem. Hij acht er zich door beleedigd, ziet er eene minachting in van zijne groote weldaad, de schandelijkste ondankbaarheid, en te gelijk eene harde en redelooze mishandeling van een zijner onderdanen.

Toen heeft zijn heer hem tot zich geroepen en zeide tot hem: »Gij booze dienstknecht! al die schuld heb ik u kwijt gescholden, dewijl gij mij gebeden hebt. Heb oor-dot gij ook niet u over uwen m e d e d ien stkn o ch t te ontfermen, gelijk ik ook mij over u ontfermd heb?quot; De man, zoo barsch tegenover zijne minderen, heeft hier niets tegen in te brengen, en hoort bevend zijn vonnis aan: waar van hij wel begrijpt, dat het (inherroepeiijk wezen zal: want vertoornd zijnde, leverde zijn heer hem den pijnders over, tot dat hij zou afbejtaald hebben al wat hij hem schuldig was.

wat hem reeds was kwijt gescholdon. TogonoYcr een Oostorseh vorst hooft nieniand rogt. Hij beveelt en trekt zijn woord weder in, scheldt kwijt en rekent weer toe, uit de volheid zijner niagt. Jezus neemt, in zijne schilderingen, do dingen eenvoudig zoo als zij in zijn\' tijd plegen te geschieden, zonder die handelwijs te beoordeelen. Men zou ook kunnen zeggen, dat de koning eerst eenvoudig als scluddoischer optrad, maar nu ais rogter. Vroeger was or sprake van geld in te vorderen, waartoe niet alleen inboedel en huisgezin, maar ook de schuldenaar zelf zou worden verkocht; nu is \'t eeno regterlijko straf. Van quot;t verkoopen wordt niet eens gesproken. In zijn\' regtmatigen toorn levert de koning hom den pij miers ovor.

Wie zijn die pijnigers? Voor gewone gevangenbewaarders is het woord, ook in quot;t oorspronkelijke, wat kras. Aan eono eigenlijke pijnbank kunnen wij even min denkon. Do oei\' dezer uitvinding komt niet aan de Heidenen, maar aan Christenen toe. Maar als wij \'t verhaal van Paul us\' gevangi\'nscli^g te Filippi nalezen, gegeeseld en daarop, zonder verzachting der wondon, in een donker hol met anderen opgesloten, do boenon in t blok gekneld, dan had toon eeno gevangenis. waaibij don cipier word aanbovolon, dat hij don ge-va nire no zekerlijk he waren zou, wel iets van eono pijnbank. Ook zonder deze kon dit verblijf ondragelijk gemaakt worden. Over do mogelijkheid, dat do ongelukkige die nog verlaten zou, als alles afbetaald \\v;igt;; de mogelijkheid dus, dat /.00 groote schuld ooit kon worden afgedaan, behoeven wij niet to spreken. Zij is naauwelijks denkbaar, en ligt ook buiten .Jezus\' bedoeling. Do Heiland wil alleen zoggen, dat nu ook met hem naar quot;t strengste rogt zal worden go-

En nu de toepassing? Jezus zelf geeft die mot de woorden: •Alzoo zal mijn ITenièlscho Vader u doen, indien gij niet van harte vergeeft, oen iogolijk z ij n o n broeder zijne misdaden.quot;

npmerkelijk is. dat dezus zegt: MUX en niet i \\\\ Hemelse ho Vader,quot;\' als wilde hij zeggon, dat. (»od voor den onverzoenlijke geen N ader moei zijn kan. ON/K II om e 1 sche \\ ader. van Jezus en de zijnen vereenigd, komt nooit voot^-, «laar Jezus zijne eigene kinderlijke betrekking tot (Jod steeds van die der inonschen onderscheidt.

Even zoo, Imo ncdei\'ig\' andors, stelt Jezus zich zeiven nimmer onder de sclnilde n aars, de zondaren voor Ood.

Deze bescliouwing van de zonden, nis vmi schulden, die moeten betaald worden of kwijt gescholden, de nieuwere wetenschap moge haar als verouderd wog werpen, het geweten der inenschheid zal zo telkens weer opvatten. Do mensch gevoelt zijne dure verpligting, om naar den wil van God te leven. Is hij hierin te kort geschoten, dan beangst liet hem, en hij heeft geen rust, voor de vrede met Ood is terug gekeerd. Do eerste gedachte, die hem bezielt, is hetgeen hij misdeed, weder goed te maken, het dooi\' goede daden of grooto opofferingen uit te wisschen; en gevoelt hij, dat dit hein onmogelijk is, dan neemt hij de toevlugt tot Gods genade on smeekt om vergeving. En wat is hiervoor nu eenvoudiger beeld, dan eene schuld, die ons bezwaart, die moet worden afbetaald of kwijt gescholden?

Hetzelfde beeld vinden wij in eene dier kleinere Gelijkenissen, die er dikwijls niet toe worden gerekend, omdat zij slechts uit eene enkele spreuk of vraag bestaan. Wij lezen haar bij Lukas alleen. (H. 7 ;\'11, 42.)

Jezus is bij zekeren Farizeër, Simon genaamd, te gast. Hoewel deze er prijs op stelde, den man, wiens naam op aller lippen is, bij zich aan de tafel te zien , ontvangt hij hem eenigzins uit de hoogte. Het moet den ongeleerden Rabbi van Nazareth al oer genoog wezen, dat bij in zoo aanzienlijken kring der rogtvanrdigen in Israël wordt toegelaten.

Simon verwelkomt dan Jezus niet met eene broederlijke omarming en een\' vriendschapskus, naar de wijze des lands. Veel minder nog wordt het bezoek van den aanzienlijken gast als oen feest beschouwd, en zijn hoofd met olie gezalfd, gelijk Maria het te Bethanië mot nardus deed. Ja! zelfs het meest gewone teoken van gastvriendschap wordt verzuimd, het water tot \'t wassc.hen der voeten, liet stond zeker gereed; dit kon in het huis van eon\' Farizeër niet missen. Jezus en de zijnen hadden er dus slechts om te vragen, even als zij iwm het laatste paas \'hmaal hadden kunnen doen, waar het ook gereed stond. Maar daar was Jezus zelf de gastheor, en de bewoner wilde hem vrij laten. Hiei had de gastheer het door eenquot; slaaf moeten laten aanbrengen, en de voeten zijner gaston doen wasschen. Niet onmogelijk, dat Simon bet met opzet naliet, om te zien, of Jezus zóó maar zou aanliggen, gelijk hij aan een\' anderen Farizeoschen maaltijd.

tot ergernis van den gastheer, was gaan eten zonder zich vooraf do handen te wasschen. (Luk. 1 1 : 38.)

De maaltijd begint, en naar de gewoonte der Oosterlingen, staat daarbij de deur open, zoodat ongenood de stadgenooten binnen komen, die er getuigen van willen zijn. Want de oude wijzen, Grieken zoo wel als Hebreen, toonden hunne wijsheid gaarne in ernstige tafelgesprekken. Vrolijke drinkgelagen waren onder de matige Oosterlingen en vooral bij deftige Parizeen, minder gewoon.

Deze en gene komt dan binnen, en wordt al te leur gesteld door Jezus\' stilzwijgen. Diiar nadert ook eene vrouw van losse zeden, in de stad algemeen bekend. Daar Jt\'zus op een rustbed aangelegen is, met de hloote voeten achterwaarts, kan hij haar niet zien; maar te beter ziet haar de gastheer, met bitteren spijt, dat hij haar naar de aangenomen zeden niet weren kan.

Behoedzaam is zij genaderd en achter Jezus neder geknield. Zij omvat zijne voeten, en stort een\' stroom van tranen er op neder, die zij zich haast, met hare lange en loshangende haren af te wisschen. Hierop kust zij zijne voeten, opent de albasten tleseh, die zij in de hand houdt, en stort over Jezusquot; voeten den welriekenden balsem uit. Kn Jezus laat haar in alles begaan, en keert zich niet eens om naai\' de vrouw, om te zien, wie het is, die hem deze hulde bewijst.

Dat ziet de gastheer, en zegt lgt;ij zich zeiven, — fluistert het misschien den naast hij zittenden toe: Waarlijk! wanneer deze een profeet was, waarvoor hem de domme volksmenigte houdt, li ij zou wel weten, hoedanig eene vrouw hem daar aanraakt. eene beruchte zondares!quot; Want dat Jezus het niet zou toestaan, als hij \'t wist, sprak immers van zelf? De Farizeër, zoo bevreesd voor alle onreine aanraking, kan het zich niet anders voorstellen. Mn de profeet moet toch het verborgene, zoo wel als het toekomende weten !

Jezus leest die bitse aanmerking op het trotsch gelaat, on hoort ze misschien mompelen. Toch toont hij niet, dat hij iets bemerkt heeft. Hij schijnt alleen, nadat zijn eerste honger is gestild, ecu tafelgesprek te willen beginnen. Kn daar Israels wijzen vau ouds gewoon waren, elkander mot spreuken en raadsels te beproeven, vindt niemand het vreemd, dat Jezus dit ook doet. Hij maakt \'t ook den Farizeër niet moeijolijk. Simon!quot; zoo spreekt de Heer: ik heb u wat te zeggen.quot; En quot;t antwoord is; Meester! zeg quot;t.quot;

Nquot;u hierdoor do aandacht gespannen is en vooral de gastheer de ooron spitst, verhaalt Jezus: »Een zeker sohuldheer, — een rijk man, die veel gold uitstaande hoeft, — had twee schuldenaars. Do een moest hem vijfhonderd denariën betalen, en do ander vijftig; maar geen van beidon had om te betalen. De schukloisoher zag dit, was barmhartig, on schold \'t hun beiden kwijt. Zog mij eens, Simon! van wien dor tweo mag hij nu avoI de meeste liefde verwachten?quot;

Het is, zou men kunnen zeggen, de Sokratische leerwijze,¹, al had Jezus die van Sokrates niet. Do vraag was zóó gestold, dat \'t antwoord van zelf moest volgen. Een kind zou het kunnen geven. Al gevoelde de Farizeer niissehien, dat er eon adder onder \'t gras school, hij wist daarom nog niet, dat die hem bijten zou; en hij kon niet anders antwoorden op de zoo onschuldige vraag, die hom verraste, dan: gt;Mij dunkt. Meester! wien hij het meeste van de twee hooft kwijt gescholden.quot;

Maar nu verheft zich Jezus\' toon, bijna als die van Nathan, wanneer hij zijne Pambel op David toepast mot \'t woord: Die man zijt gij! »Gij hebt regt geoordeeld,quot; zegt hij, en vervolgt, terwijl hij de regterhand uitstrekt tiaar het aandoenlijk tafereel daar achter hem: »Ziet fjij deze vrouw, Simon? Ik bon als gast in uw huis gekomen. Water hebt gij niet tot mijne voeten gegeven; maar deze heeft ze mot tranen natgemaakt en mot t haar van haar hoofd afgedroogd. (ïij hebt mij geen\' kus gegeven; maar deze, van dat zij is binnen gekomen, heeft zij niet afgelaten, mijne voeten te kussen. Met olie hebt gij mijn hoofd niet gezalfd; maar deze hoeft t met bal som mijne voeten gedaan. Daarom zeg ik u: hare zonden zijn vergeven, die vele waren; maar dien weinig vergeven wordt, die hooft weinig lief.quot;

quot;Wij breken hieraf, en laten do vrijspraak van Jezus, die nu volgt, onbesproken: ook de vrouw zelve, door de onkunde dor schilders cone l\'ci\'ouwvollo Magdidena geworden; en bepalen ons bij \'t geen in beide Gelijkenissen het sterkst spreekt: de schuld.

De Farizeën, van wie wij later meer zullen te zeggen bobben,— scheidden de menschen in regt v an rd ige n en zondaars; en Jezus .\'-V\'bniikt die wijze van spreken, om beter verstaan te worden, in de drie Uelijkenissen van het verlorene. Maar hier zien wij\', dat hij

eigenlijk geen\' mensch beschouwde nis volmaakt regtvaardip. Ieder heeft schuld bij God, ook h! was die van ecu ander tieu maal grooter: de Parizeer zoo wol nis die dooi\' hem diep verachte zondares. Alleen van zich zei ven zegt Jezus dit nooit, hoe nederig hij was, daar hij zich bewust was, altijd den wil vau zijnen Vader te volbrengen. Kn dat nu deze schuld hier bij denariëu, elders bij talenten wordt berekend, is eenvoudig om daar de tegenstelling tusschen do schuld aan God, zelfs van den regtvaardige, en die van nienschen onderling meer te doen in het oog vallen.

En hiermede keoren wij tot den onbarmhartigen dienstknecht terug. Bij de tegenstelling zijner schuld aan den heer en die van den mede-dienstknecht aan hem, hoeft men wel eens gevraagd, of die tegenstelling toch niet al te groot is. Of hij voorbeeld Jezus de. vijandschap der wereld, die hem aan het kruis bragt en zijne discipelen steenigde of onthoofde, met eene geringe schuld van honderd denariëu kon vergelijken? Maar van die vijandschap is hier volstrekt geen sprake. Petrus vraagt, hoe te handelen, als zijn broeder tegen hem gezondigd heeft, en Jezus schetst daarop het geschil tusschen twee dienstknechten van den zelfden koning, \'t Is dus de broedertwist, dien Jezus zoo dikwijls in den kring der twaalve bestreed, en waarbij hij tot regel gaf: Wie onder u de meeste wil zijn, die zij de minste en aller dienaar.quot;

Nog eens vinden wij dit beeld : xle zonde als schuldquot; in Jezusquot; onderwijs : in de bergrede hij Matthcüs (5 : 25, 2(5) en in eone spreukverzameling van Lukas (12:58,50). tiet is de Parabel Op weg naar den regter.quot; In Salomo\'s spreuken zouden wij het als eene eenvoudige les van levenswijsheid kunnen beschouwen; den raad, om liever proeessen te mijden, dan zich te wagen aan de uitspraak van een\' Oosterschen regter, zoo willekeurig dikwijls en zonder appèl. Kn al is bij ons \'t regt anders en beter, de goede raad, om liever te schikken dan te procederen, blijft nog van kracht.

Maar in Jezus\' mond heeft dat »Op weg naar den regterquot; eene hoogere befeekenis. \'t Is het inenschelijk leven in vijf woorden. En nu slaat hierop de vermaning: (lij zijt nog op weg naar den regter. op weg niet uwe tegenpartij, wien gij schuldig zijt. Doe toch. terwijl gij nog op den weg zijt, uw best om van hem lus te komen, opdat hij misschien niet u voor den

rogtor troklvo, on dezo u aan don gorogtsdionaar ovoi-levoro, en do gorogtsdionaar u in do go vangen is worpo. Ik zoggo u; gij zult van daar goonszins uitgaan, tot dat gij ook do laatste ([iiadrant zult betaald hebben.quot; iS^Tigt;g sterker is hier do uitdrukking, daar quadrant oeno koporen munt is, nagenoeg over oen koniondo mot onze oude duit (J, stuiver). Zelfs is \'t bij Lukas oen lopton, do helft minder waard, en het kleinste muntstuk dor oudheid. In onze bijbolvortaling is het verschil tussohen beidon door penning en penningske uitgedrukt; maai\' nog liever had men, even als bij stator en didraohmo gedaan is, do eigen namen moeten bohoudon.

Eone opmerking ten slotte. Jezus wil met zijne beeldspraak ons loeren, don menschon hunne schnldon niet. toe te rekenen, liever zelfs met eenige opoffering vrede t« maken, daar God dan ook met ons niet rekenen wil, als wij met onze vele of weinige, maar altoos onbetaalbare sohuldon, tot zijne genade do toovlngt nomim. Maar do Katholieko Kerk is bij die afrekening mot Ood gebleven, en zelfs verder dan de Farizoën gegaan. Wat al boeten en afbetalingen, niet alleen door de verdiensten van Christus, maar door eigen boetedoening on goede werken, ja! door toerekening van de overtollige goodo werken dor heiligen! Hot allerlaatste penningske moet worden voldaan, oer (\'Od tevreden is. Ik hoor het nog een\' pastoor in mijne kindscho dagen tot zijne leerlingen zeggen: Vergoot toch nooit, kinderen! dat Onze Lieve Heer tot op een\' duit toe moet worden afbetaald.quot; - Gods genade bestaat op die wijze alleen in de gemakkelijker verrekening, hn dat zon evangelie, dat vrije genade zijn! Stel u den verloren zoon, de zondares, den tollenaar, den stervenden roover aan \'t kruis voor, als af betalende tot don laatsten quadrant of lopton sehuld aan God !

I\'ooh bobben de oude protestanten van dat donkbeeld eener geheele voldoening zich niet kunnen los maken. »(!od wil,quot; zegt zelfs onze anders zoo mild evangelische (\'atechismus {Z. ö): dat zijne geregtigheid genoeg geschiede. Daarom moeten wij derzelver, of door ons zeiven, of dooreenen anderen volkomenlijk betalen.quot; Kn dan wordt verder berekend, hoe die betaling alleen door eenen (iodmensch geschieden kon. Aan t kruis, waar (iod In hem de wereld mot zich verzoende, zou dus Jezus (iod betaald hebben, naar de strengste opvatting zells alleen voor d( zonden dei\'uitverkorenen ; ti\'rwijl zelfs onder Israé\'l

God nooit verzoend werd, maar alleen do mensch, onrein geworden door do zonde. Men noome toch zulk eene gedrochtelijke loer niet regtzinnig: want quot;t is de regte zin van den Heiland niet. Hij spreekt alleen van toerekening on voldoening voor hem, lt;lic zich de vergeving onwaardig maakt. Maar van den boetvaardige vraagt Jezus alleen het gevoel onzer groote schuld, zelfs voor een\'Petrus tienduizend talenten I Doch in plaats van eene vnichtelooze poging om alles te betalen, en zoo tot God te kunnen zeggen. gt;Nu is er niets meer van mij te vorderen!\'\' wil hij alleen, dat wij veel lief hebben, en ook aan de inonschen die liefde tonnen, die wij oen\' genadig God schuldig zijn.

En was niet reeds onder het Oude Verbond Gods offerande een gebroken geest en een verslagen hart, \'toffer des boet-vaardigen. dat Hij nooit veracht? (I\'s. 51.) Ja, Hij doet ons naar onze zonden niet, zong Israël reeds: vergeldt ons niet naar onze ongeregtigheden, wetende wat maaksel wij zijn. (Ps. 10:5.) Hij Hem is vergeving, opdat II ij gevreesd worde. (Ps. 130.)

Onbepaald zij dan ons vertrouwen, maar ook onbeperkt onze ontmeed, onze liefde, onze dankbaarheid.

Onder de familieleden en opvolgers van den eersten Christen Keizer Constantijn, was er óón, die weder tot liet verlaten heidendom terug keerde, en daarom in de geschiedenis bekend is als »Juliaan de afvallige.quot; Toch was hij do slechtste niet van dat geslacht. Hot Christendom was niet meer, wat \'t werd drio eeuwen vroeger, en dat oorspronkelijk evangelie hem slechts oppervlakkig bekend. En • ■ven als zulke afvalligen in onzen tijd. nam hij er een en ander uit, wat streed tegen zijnquot; wijsgeerigen geest en zijn zedelijk gevoel, om dan alles te verwerpen. Zoo verweet hij onder anderen aan Jezus, dat die zijne discipelen door de streken van oenquot; uitgeleerden bedrieger onderwees, toen hij een\' schurkachtigen rentmeester, die zijnen heer bestal om zich een\' rustigen ouderdom te verzekeren, bun tot een navolgenswaardig voorbeeld stelde. En die schurkenstreek zou nog wel door zijnen meester zijn goedgekeurd, omdat hij zoo verstandig had gehandeld!

Geen wonder, dat de kerkvaders, reeds lang vóór Juliaan, dit opgemerkt hebben, en door de zonderlingste verklaringen Jezus\' eer hebben pogen te redden. Latere godgeleerden hebben dit vervolgd ; en zoo is er een borg — of liever een doolhof van opvattingen en uitleggingen ontstaan, waardoor de Onregtvaardige Rentmeester alles en allerlei beteekende, wat maar het vernuft der geleerden bedenken kon.

iilh) hebben stiiud gelioudtMi, nmar de ocne altijd weder op do puin-lioopon dor aadero is gebouwd. Eu dat is toeh waarlijk liet konmerk der waarheid niet!

Wij gaan ze dus veilig allen voorbij, om alleen het beeld ons helder voor oogon te stollen, en daarna ons te laten leidon door Jezus zelf, die toch wel do beste uitlegger zijnor eigene woorden wezen zal,

liij die voorstelling van hot beeld gaan wij weder uit van de zoden van het Oosten. Hoe verder het Kvangelio van daar in het westen doordrong, hoe minder men zieh in den levenskring van onzen Hoor en op het terrein van zijn onderwijs wist in te donkon. Jezus sprak zóó, dat allen hem konden verstaan; en ook als zij zijne bedoeling niet terstond begrepen, was er slechts eene vingerwijzing noodig, om die terstond te doen vatton. Dit snijdt reeds eene menigte verklaringen af, later in het studeervertrek uitgedacht, maar gansch en al vreemd aan do wereld, waarin Jezus leefde.

Maar beschouwen wij het verhaal zelf eens van nader bij. De eerste woorden zijn eenvoudig en duidelijk: Er was oen zeker rijk luensch, welke eenen rentmeester had. Er staat eigenlijk li u is I) e z o rgo r of oekonoom, welke naam in den laatsten tijd hier en daar weer is in gebruik gekomen. Van de oudste jijden af, naar mate de bezittingen zich meer in enkele handen ophoopten, was deze betrekking bekend. Zoo wordt l\'jliëzer door Abraham geroemd en vertrouwd, als lt;1 o bezorger van zijn huis, dien hij zelfs, nog kinderloo.s zijnde, tot zijn\' opvolger en erlgenaain stellen wil. Jozef was Potifars huisbezorger, en genoot insgelijks liet onbe-paaldste vertrouwen. En tieiden waren toch lijfeigenen of slaven. Maar later, in dc dagen dei\' koningen, lezen wij ook van vrij geboren mannen, dit,\' door zulk een vertrouwen zich vereerd gevoelden, en daardoor van de ruimste volmagt voorzien waron. Eene geregelde controle valt niet in den geest van den Oosterling. Mij vertrouwt volkomen, dien hij vertrouwt; en stelt men dit vertrouwen te leur, dan is \'t ook eens en voor altijd algedaan. Anders had ook de dienstknecht in de vorige Golykenis de schuld niet tot tienduizend talenten kunnen laten oploopen. En wil men nog een voorbeeld uit do geschiedenis? Bij de herstellingen aan dim tempel onder koning Joas werd van dc opzigters ge^ne rekening geëischt, en dus alles aan hunne eerlijkheid overgelaten. Hetzelfde geschiedde onderkoning

Josia, on telkens wordt er bij gevoegd: want zij handelden trouwe lijk. (2 Kon. 12 : 15; 22: 7.)

Ook onze Imisbozorger is zeker oen vrijgeboren man, dien de rijke in zijne dienst had. Een\' slaaf zou hij anders behandeld hebben. Hij genoot bet onbepaaldste vertrouwen, en hield er zeker zoo naauwkeurig geen boek van, als men thans zou doen. Hij moest de akkers, wijnbergen en olijfgaarden verpachten; en daar men veel in n at u ra li a betaalde, die weder op de best mogelijke wijze van de hand zotten: even zoo ook bet vee en de wol dor schapen. De toestand is dus meer aartsvaderlijk gedacht, dan die van den geldhandel in de voorgaande Gelijkenis. Van do opbrengst der verschillende bezittingen moest hij de huishouding onderhouden, en zorgen, dat zijn hoer voldoende geld in handen had.

Die rentmeester nu werd bij zijnen heer vorklaagd, als die zijne goederen doorbragt; met het eigen woord, waarmede van den Verloren Zoon wordt gezegd, dat bij al zijn goed doorbragt reddeloos levende.

Opmerkelijk is, dat de rijke dit niet zelf opmerkt, maar het hem wordt aangebragt. De rentmeester had dus wel gezorgd, dat zijnen meester niets ontbrak, en nok in eigenlijken zin niets gestolen. Want het goed vervreemden, kon hij niet; en er zelf naar zijnen staat van te leven, stond bem vrij. Maar hij leefde weelderig en brooddronken, en bekommerde zich om bet goed zijns meesters niet. De pachters heeft bij uitgezogen, de landerijen uitgemergeld, wijnberg en olijfgaard doen vervallen, quot;t vee verwaarloosd of verkocht; — en zoo, al was \'t aan de inkomsten nog niet terstond te bemerken, de bezittingen van zijnen heer, ook door traagheid en slordigheid, in verval gebragt. Dit moet ten laatste wel in het oog vallen, en wordt zijnen heer overge-bragt. Niemand heeft ook reden om den man te sparen, die alleen voor zich zeiven leeft; en bet eind zijner weelderige dagen nadert met rassche schreden.

De berigten moeten wel gegrond geweest zijn, al geschiedde het aanbrengen (ook naar het oorspronkelijke woord) met een vijandig dool. De bewijzen liggen zoo duidelijk voor de hand, dat do rijke zijnen rentmeester riep en tot hem zei de: \\\\^rat hoor ik \'Ut van u? Geef rekenschap van uw rentmeesterschap: want gij zult niet meer kunnen rentmeester zijn.quot; De woorden zijn niet on vriendelijk, maar toch stellig. De rijke vraagt

niet gt;\\Vat luior ik van u?quot; opdat hij zich zon kunnen verantwoorden. Neen! het wordt als zeker gesteld, als iets, dat den rijke bedroeft en te leur stelt. Wat hoor ik dit van u?quot; »Hoe is het mogelijk, dat ik zoo iets van u hooren moet, van u, in wien ik mijn onbepaald vertrouwen stelde?quot; En de slotsom is; »Zoo iemand kan ik onmogelijk in mijne dienst houden. Gij kunt — al wilde ik\'t ook — gij kunt niet langer rent me es t e r en.quot; Zoo staat er letterlijk, en wij kunnen er bij denken: »noch bij mij, noch bij een ander.quot;

De man heeft dus in deze betrekking zich onmogelijk gemaakt, en hij zelf moet liet erkennen. Hij spreekt er ten minste geen woord tegen, en klaagt later wel, maar beklaagt zich niet, dat zijn heer het rentmeesterschap van hem afneemt.

.Maar waartoe dient dan nu de rekenschap, die hij moet afleggen? Niet (im over zijne schuld of onschuld te oordeelen. Want \'t is eene afgedane zaak. Zijn moester beschuldigt hem ook niet van oneerlijkheid. maar alleen van ongeschiktheid voor het rentmeesterschap. Als wij de woorden letterlijk vertalen, beteekenen zij ook geene verantwoording, maar eenvoudig; gt;Oeef af de rekening van uw rentmeesterschap.quot; Hij moet dus de geheel e afrekening opmaken, bezittingen en schulden en wat er meer zij, opdat een volgende rentmeester terstond den staat der zaken kenne.

Maar om die rekening, die balans te kunnen afgeven, moet hij ze eerst opmaken. Ze ligt zoo maar niet klaar, vooral bij zulk een\'man. Eigendomsbewijzen, schuld- en pachtbrieven, alles moet bij oen gezocht en geordend worden. Daartoe is eenige tijd noodig. Hij heeft er niet op kunnen rekenen, toen hij zoo onverwacht voor zijnen heer geroepen werd. Hem moot dus nog wel eenige dagen of weken het rentmeesterschap, in al de volheid zijner magt, gelaten worden. Een bewijs te meer, dat hij niet in eigenlijken zin een dief was. Die jaagt men terstond weg. en laat hem geen\' dag langer het beheer van zijn goed.

De man komt dus te huis, nog altoos rentmeester, maar voor korte dagen. Kn daarna welk een vooruitziet voor wie zoo aan traagheid en weelde gewoon is! Geen wonder, dat hij in radelooze verlegenheid omzwerft of in cle eenzaamheid zich opsluit, of hij in dien stikdonkeren nacht nog niet eene ster van hoop of uitkomst ontdekken kan, liever dan aan de wanhoop zich reddeloos over te geven. In zulken toestand spreekt de inensch, luide senis, met zich zeiven, en

ontvangt ook wel antwoord, als hij er iets op vindt. De rentmeester nu sprak in ziel: zeiven: »A\\^rat zal ik doen, daar mijn heer hot r e n t m e e s t e r s e h a p van mij af nee int?quot; Er is eene merkwaardige overeenkomst tussclien deze vraag en die van den rijken dwaas bij denzelfden Evangelist, Deze is ook in verlegenheid, wat te doen, en bedenkt \'t zieh eindelek, \'t Zijn dezelfde woorden: »Wat zal ik doen?quot; en na eenig nadenken: Ik weet, wat ik doen zal.quot; Maar de een is hezwaard met zijnen rijkdom, on do ander met zijne armoede.

Doch hooren wij do alleenspraak verder: Wat zal ik doen? Graven? Ik kan \'t niet. Bedelen? Daar schaam ik mij voor.quot; Gewoon op liet land zijne hevelen te geven, hooft hij quot;een handwerk geleerd, en zon dus de spado tor hand moeten nemen, om op den akker, op den wijnberg of in den olijfgaard, hef karig brood te verdienen. Hiertoe is goeno kunde, eon weinig oefening slechts, noodig, maar ook, en dat mist hij juist! ligchaamskraeht. Wie maar eons beproefd heeft, de pen met de spade te verwisselen weet t bij ondervinding, dat de knapste rentmeester de slechtste boerenarbeider zou wezen. In vroeger dagen beproefde i|lt; ook wel eens het spitten in mijnen tuin, tot afwisseling van geestesarbeid, maar te volharden don gansehen dag, noen! daarin kon ik mijn\' arbeider niet bijhouden. Ik werkte in \'t eerste uur harder dan hij, maar in het tweede zat ik, bezweet en hijgend, uit te rusten op mijne studeerkamer, terwijl de man nog kalm door bleef spitten. En wat dan onze rentmeester, door traagheid en overdaad ontzenuwd, en dien wij ons ook al zoo jong niet meer kunnen voorstellen?

Wat dan? Zal hij, van zijn ambt, ontzet, zijne armoede te koop dragen, bedelen om zijn brood? Moe diep vernederd, daarvoor schaamt bij zich toch nog. Behalve dat ieder het zich schamen zal, die vroeger in goeden doen is geweest. Werd hot in dien tijd noggreoter schande geacht dan later. Bedelmonniken, die er eene eer in stelden, kende men nog niet; eene vaste firmonbedoeling bestond er niet eens; alleen lammen en blinden nntmoeten wij in het Nieuwe Testament aan de ^l|(\'ur van tempel en synagoge; Lazarus, die niets vraagt, onder de bonden aan do deur van don rijke; en melaatsehen buiten de poort, Nog onder ons zal zelden een .hiod, hoe arm ook, zich tot openbare bedelarij verlagen, daar hij het woord van Mozes: Dat er geen ^Im\'^(,(\'^{1 1111} r onder u zij! (Deut, 1.1: I) als oen heilig gebod beschouwt.

Zoo vim alle zijden den wo^ versperd ziende, heeft onze rentmeester, even als de rijke dwaas, ten laatste een\' gelukkigen inval. Zoo noemen wij zulke gedachten te regt: want het is als of zij, terwijl wij soms geheel irts anders bedachten, van buiten af ons invallen, terwijl zij toch uit ons binnenste voort komen. Ik weet, wat ik d o e n zal,quot; zegt hij: o p cl a t, w a n n e e r i k b e n a f g e z e t v a n mijn rentmeesterschap, zij mij opnemen in hunne buizen.quot;quot; Wie hij hiermede bedoelde, behoefde hij zich zeiven niet te zeggen; en wat hij doen zou, even min. Het plan van den rijken dwaas wordt ons naauwkeurig beschreven, omdat de uitvoering hem werd belet; hier zegt die uitvoering zelve ons, wat dat plan was.

IFij maakt er dan terstond werk van, en riep tot zich elk en oen iegelijk van de schuldenaars zijns heer en. Hij riep ze allen op, maar om één voor één voor hom te verschijnen, zoo als nog in onze koloniën de ambtenaar bij zulk eene verrekoning doen zou. Als de onderhandeling met den eersten is afgeloopen, komt daarna do tweede.

Mn waartoe? Tot don eersten zei de hij: »Hoe veel zijt gij ook weer mijnen heer schuldig?quot; Hij spreekt als een voornaam heer, die dat alles zoo juist niet meer weet; en als oen slordig rentmeester zal hij \'t ook alles wel niet geweten hebben. Hij kan \'t in de selmldbrieveii wel nazien, maar wil quot;t den man zelf laten zeggen. En hij zeide Honderd vaten olie.quot; En de rentmeester zeide tot hem; Neem u w^r handschrift, en n oderzittende schrijf haast el ijk vijftig.quot; De man stond dus eerbiedig, maar werd nu uitgenoodigd te gaan zitten, om beter te kunnen schrijven. Het handschrift, dat natuurlijk in handen van don rentmeester moest zijn, werd opgezocht en hem toegereikt. Natuurlijk, dat de man zonder aarzelen aan dit bevel voldeed.

En zoo ging het voort. Daarna zeide hij tot een\' anderen: gt;En gij, hoe veel zijt gij schuldig?quot; En hij zeide: Honderd mudden tarwe.quot; En hij zeide tot hem: ■Neem uw handschrift, en schrijf tachtig.quot; En nu ligt het in den aard der (ielijkenissen, zoo spaarzaam in woorden, dat wij er bij donken: en zoo ging bet verder met ai de schuldenaars van zijnen heer; even als van de Arbeiders in den wijngaard en bij do Ponden alleen de eersten en de laatsten worden genoemd, \'t Zijn keurige schilderijen, waarop de menigte beelden het oog niet mogen afleiden, tic opmerkzaamheid niet verdeelen.

schildt\'fijcn, w.iurop rle nuMiigtc beelden hot oog niot mogen afleiden de opinerk/.aiunheid niet verdoelen,

Kn nu do zaalc zelve. \\V^riit word or voninderd? Sclmldbrieven: want or staat Hoe veol zijt gij schuldig?quot; en wat de soliuldo-u a ar veranderen moet, wordt in hot oorspronkelijke do ietter genoemd, het handschritt, do schuldbokentonis. Deze hedroeg liij den oi\'ii iionderd aten olie en bij den ander honderd mudden tarwe. Hot vat, in t Hebreouwsoh Bath geuaamd, bedroeg naar de ruimste berekening veertig kannon of ongeveer een anker naar onze oude maat. Het mud, Hebivouwseh Kor ot\' ilomer, stoud omtront mot vier van onze muddon gelijk. Men lioeft wol eensgodacht, en ik meende het vroeger ook, dat die selmidbowijzen paohtbi\'iovon waren, en dus do jaariijksoho opbrengst van land en olijt\'gaai\'d zoo voel word verminderd , dat de pachters daarvan den rentmeester gemakkelijk dén kost konden geven, en nog vrij wat overhouden. Maar behalve dat geen enkele wenk in t verhaal tot deze opvatting aanleiding geelt, is dan de afslag toch wel wat al te groot. Do landpachten hebbon, naar land en tijd, hare vaste grenzen. In de laatste jaren bij voorbeeld ^zij¹¹ iu ons land merkelijk achtornit gegaan. Maar eeno vermin-dering op de helft, zoo als hier bij don olijfgaard zon plaats hebben, wiens opbrengst nog minder afwisselt dan die dor tanvo-a.kkers, is toch wel wat al te sterk. Zou ook de volgende rentmeester vorpligt zijn geweest, zich daaraan te houden? Ik blijf dus liever bij het eenvoudig donkbeeld van schuld. Tachtig muddon tarwe en vijftig ankers olio was toch nog oen aanzienlijk geschenk. Do druk der schuldenaars, die dikwijls zoo zwaar weegt, was er merkelijk door verligt. Reeds do dankbaarheid voor zoo liefderijke behandeling moest hen bewegen, don afgezetten rentmeester beurtelings kost en inwoning te vorschaflen, in die landen niet een zoo groot bezwaar. W are het eeno geschiedenis, wij zouden er bij kunnen donken, dal hij in ieder geval een man was, die door zijne kunde van landbouw en boekhouding hun \\aii dienst kon zijn: maar in do (lolijkenis is dit de bedoeling niet.

Hoe nu die schulden waren gemaakt? Wij kunnen hier donken aan achterstallige pachten , waarvan na den laatsten ooü-st het bedrair

was opgemaakt. De r\'ntinoostor bad die te hoog opgedreven of slordig beheerd. en zoo was de som opgehiopen. Dit alles kunnen wij •u bij denken. Jezus, die alleen op het hoofddoel let, laat hot in \' midden. Do schuld hostaat: dat is genoeg. Kn dat die in natu-\'^a\'ia, en niet in geld wordt opgegeven, komt weer geheel overoon met de zeden van don ouden dag. Ook op don wijnberg

Wij lt;le bodon van den eigenaar om de vruchten vragen, en niet om het geld. En waarom nu /00 veel meer tarwe dan olio? Misschien staat dit mot den prijs van beide in verband, dien wij niet naauwkeu-rig bepalen kunnen. Die verandering eindelijk kon haastig geschieden, omdat in do oude talen de cijfers door enkele letters werden

ueheel de handeling wordt niet als een geheim schelmstuk voorgesteld. maar als eene daad, waartoe de rentmeester de magt had, die openlijk geschiedde. - althans zonder belofte van geheimhou-

kwam. Toen het bij de inlevering der schuldbrieven tor sprake kwam, dacht deze er niet aan, hot te straffen, of wat als uit zijnen naam den schuldenaars was kwijtgescholden, nog van hen te vorderen. Kn dat nu het overleg van den beangsten rentmeester doel trof, behoefde er niet bij verhaald te worden, daar wij hot er van zelf bij denken.

Ten overvloede blijkt dit uit de laatste woorden der Gelijkenis: En do heer prees den 011 regtvaardigen rentmeester, omdat hij voorzigtelijk gedaan had.

Het is zonderÜüg, dat hier juist, waar zijn hoer hom prijst, hij voor het eerst de on regtvaa rd ige rentmeester, letterlijk de rentmeester der ongeregtigheid wordt genoemd. Zijn laatste daad van gezag wordt geen onrogt genoemd, maar een maatregel van voorzigtigheid. Doch geheel zijn bestuur was onregt geweest, verdrukking van zijne minderen en bodrog van zijnen heer; daardoor waren die schulden zoo opgeloopen. En nu aan \'t eind van eene loopbaan, alleen door egoïsme bestuurd, verandert hij op eens van toon, wordt de goedhartige en weldadige man, — en toch ook weder \'uit \'t zelfde beginsel. En de heer, wien het even min om \'t geld te doen is, als den koning, die alles kwijt scheldt, terwijl hij ook altijd nog hart he oft vuor den man, dion hij niet langer houden kan, bewondert zijn verstandig overleg. Ware \'t eene gosclne-donis, wij zouden er weder bijvoegen, dat hij nu gemakkelijker do schulden, tot een redelijk bedrag verminderd, kon invorderen.

Maar •l \'zus vnegt er iets anders bij; en wel: want de kinderen dezer wereld zijn voorzigtlger dan de kindoren des

Dr tegenstelling is eigenlijk kinderen dezer eeuwquot; tegenover kin-dr- licht-.quot; Heeds meer dan eens hebben wij d ■ tegenstelling

Maur -lezus vuvj;t \'i ilt; i- • ■ \'j ron doz.T wereld zijn voorzigtiger dan de kinderen des

D,. tegenstelling is eigenlijk kitttlrren dezer eeuwquot; tegenover »kin-,1,lt;|.gt;s lichts.\'\' ......Is moer dan eens liebben wy de tegenstelling

opgonu\'i\'kt, door do Joden van .Ii\'zus\' tijd gonifinkt en in zijn spraakgebruik hciioudon : (!(\'/(gt; gouw en do toekomeiidoquot; of do oouw dio is en de eeuw die komt;quot; als de aanduiding eenor geheel andere wereldperiode, die met het Messiasrijk zou aanbreken. Alleen stelde Jezus die niet zoo aardseh en zinnelijk voor algt; de Farizeën. Nu zou do natuurlijkste tegenstelling zijn »k in doren van deze en van de toekomende eeuw;quot; maar dit zou aan opgewekten en zaligen doen donken, waarom de Heiland liever zegt: Kinderen des lichts. De kinderen dezer eeuw zijn dus de wereldsche inenschen, die geheel voor het zinnelijke en tijdelijke leven; de menschcn in hunnen dagolijkselien omgang en handel, al is die niet altijd misdadig; zoo als Paulus over Demas klaagt, die hem verlaten heeft, liefhebbende de eeuw die nu is. (2 Tim. 4: 10.) Zulke wereldsche menschen, wie kont er niet velen? Van hen zegt Jezus, dat zij verstandig zijn omtrent hun geslachte, in hunnen ouderlingen omgang; dus met voorzigtig overleg, met berekening handelen. Dit is prijzenswaard, al heeft het op zich zelf geen zedelijke waarde. Zoo prijst Jezus in zijne Gelijkenissen de handelwijze van den man, die zijn huis op eene rots bouwt, van den trouwen knecht en de vijf maagden, en wil, dat zijne discipelen den list der slangen vereenigen met de opregtheid dor duiven.

Maar wat zijn nu de kinderen des lichts\'? De tegenstelling van licht en duisternis in eenquot; zedelijken zin was vooral door de over-hoersehing der Perzen, die twee eeuwen duurde, in\'t Joodsche spraakgebruik overgegaan, al erkenden zij geen\' goeden en geen\' kwaden God, zoo als dezen. Zoo kon de Satan, de vorst der duisternis en overste van deze wereld, zich voordoen als een engel des lichts. De kinderen des lichts, die aan die betere wereld toebehooron, zijn dus wier gedachten en wensehen verder gaan: de mensch in betrekking tot een hooger loven.quot; Dezen zijn niet altoos verstandig. Ook waar de mensch aan een hooger leven gelooft en denkt, handelt hij niet altijd zoo verstandig, neemt zijne voorzorgen niet met even veel overleg. Met één woord in de dingen der eeuwigheid zijn de inenschen zoo verstandig niet als in tijdelijke zaken.quot;

In het door Jezus geschetste tafereel zien wij geheel de menschen dezer eeuw. Eigenbelang is hun drijfveer en ook op hunne toekomst zijn zij bedacht. Zij zijn verstandig in dien lagen kring boven de kinderen des lichts, die \'t hemelsche bedenken. Of zij er zedelijk good

of kwaail aan doen, daarvan spreekt Jezus hier even min als elders, quot;ij sohildert eenvoudig\' de wereld, zoo als die is.

Kn nu volg\'t de toepassing\' van het lagere op het hoogere: Kn IK zegge u.quot; Kr ligt nadruk up dat IK\', tegenover quot;t geen wereldsehe menscheii zeggen «mi doen: Ik zegge ulieden: maakt u zei ven vrienden uit den on rog tA^r aard i gen Mammon, opdat, wanneer u onthreken zal, zij u mogen ontvangen in de ee u w ige ta he r n a ke 1 en,quot;

Er is hier eeno in \'t oog vallende tegenstelling met het voorat-gaand verhaal. Den rentmeester wordt zijn beheer ontnomen; ook Jezus\' hoorders zal het weldra ontbreken, quot;t Woord is duister in \'f oorspronkelijke; misschien is de beste vertaling wanneer gij zult te kort schieten,quot; of \'i zal opbonden, met u gedaan zijn.quot; De bedoeling is echter duidelijk en blijft bij iedere vertaling dezelfde. Het laatste overleg\' van den rentmeester is. zich vrienden te maken, die hem, den verarmde, in hunne huizen zullen opnemen. Hetzelfde raadt Jezus zijnen hoorders aan.

Kr is nog eene tegenstelling tusschen den rentmeester der on ge regtigh i\'i d en den Mammon d e r o n ge r eg t i g li e i d. Dat dit woord (het (\'haldeeuwsehe Mamonn) den rijkdom of het geld beteekent, is duidelijk, ook waar Jezus vs. lij zegt: (lij kunt niet te gelijk (lod dienen en den .Mammon.quot; Dat quot;t, gelijk sommigen nieenen, een Syrische of Kenicische afgod is geweest, de l\'lutus der Romeinen, is mogelijk, maar niet bewezen. Alleen is \'t zeker, dat ook de liabbijnen het in dien zin gebruiken, en de bijvoeging der o n ge regtigh e i d hun zeer gewoon was. Aan het gold kleett veel onregt, en van overgeërfde schatten zou men, wanneer men \'t kon nagaan, de eerste bron dikwijls gansch niet zuiver vinden. Daar wij hier een\' geijkten term vinden, behoeven wij niet uitsluitend te denken aan geld, door ouregt verkregen. Jezus spreekt, volgens Lu kas, tot de discipelen, en spreekt die toe als kinderen des lichts. Wij behoeven daarbij niet enkel aan de tvvaalve te denken: ook vele anderen hadden zich reeds bij hem aangesloten. Kn het is eene verkeerde voorstelling, wanneer men zich verbeeldt, dat die allen uit de lagere volksklasse wai\'en. Onder de tnllenaars van Kapernaüm bij voorbeeld, die Jezus gaarne hooiden, waren er zeker wel, die als Zaccln iis van .iericho tot nu toe den Mammon der ongeregtigheid hadden gediend, en wel eengt; iemand iets door bedrog ontvreemd.

Gelijk deze dit viord ubbol wil terug geven, en bovendien de helft van zijne goederen aan de armen (Lnk. zoo wil

Jezus, dat al zijne discipelen van het. geld hun hart aftrekken en geeno schatten vergaderen op aarde. Judas Iskarioth is hiervan Juist hot tegenbeeld, hij die de armen bestal in de dienst van den Mammon der ongeregtigheid. En de rijke jongeling, die terugdeinsde voor don eiseh, om al zijn goed te vorkoopen en den armen quot;tgeld te geven, is een treurig voorbeeld, hoe moeijelijk de rijke zich van zijne schatten los maakt, ook al kan hij daardoor in quot;t godsrijk ingaan; oven moeijelijk, naar een phantastiseh Oostersch beeld, als een kemel ingaat door het oog van een\' naald.

Zulk eeno opoffering vraagt Jezus van al zijni\' discipelen niet. Hij zou die ook van don rijken jongeling niet gevraagd hebben, als deze hem er niet toe gedrongen had. Het is tijds genoeg, om ons rentmeesterschap neder te leggen, als God het van ons neemt. Jezus wil alleen, dat wie hem volgen hun geld, waaraan soms zoo veel ongeregtigheid kleeft, den nog overigen tijd van hun leven goed gebruiken. Niet daarmede of daarvoor, door alles opto ofTeren, maar daaruit, dooi er van af te nemen en weg te schenken, moesten zij zich vrienden maken. Mn wie die vrienden zouden zijn, leert ons het volgende, al noemt het ze niet: opdat zij u ontvangen in do eeuwige tabernakelen. Hot zijn dus de armen, de schuldenaars, die men vroeger mlssehien hard behandelde. Wanneer de rentmeester van zijn\' post ontzet, de rijke van den Mammon voor altijd beroofd, nog armer dan de armen is. zullen dezen hem in betere gewesten ontvangen, vóór hem getuigen, als \'tware zijne gast-heeren en verdedigers zijn. waarbij men de regten dei\' oosterscho gastvrijheid niet vergeten moot.

Men heeft deze schilderachtige voorstelling van den lieer verduisterd , door haar letterlijk op te vatten, en dan te meten met passer • \'ii maatstok van een systeem, waar zij niet voor gemaakt is. Worden dan, vroeg men: allo armen zalig, zoodat de rijken hunne voorspraak hier namaals behoeven? Staan wij bij deze eerste vraag oen oogen-blik stil. Het is niet te weersproken, dat door de eerste Evangeliepredikers de rijken vernederd, de armen opgebeurd werden. En toen later de gemeente er eene eer in begon te stellen, dat ook rijken toetraden, en zij die boven de armen eerde, merkte te rogt Jakobus aan. dat men waarlijk geen reden had om hen voer te trekken. Of

liadden zij niot Jezus aan quot;t kruis gebrag\'t en do gemeonto vervolgd? Had God niet, zoo als Paulus schrijft, juist quot;t anno on geringe naar do worold uitvorkoren, om daarmede wat groot on rijk was to be-sohainon? Daarbij hoeft men to regt opgemerkt, dat voorn! Lukns do Evangolist dor arinon is, schoon do Ebionioton, die do armoede als oeno deugd prodikton, door hunne Joodsehe vooroordeolen belet werden, het evangolio aan to nemen. Was Lnkas vroeger, naar hot zoggen van l\'aulus, een gonoeshoor, dan had ook hij den rijkdom verloochend met Barnahas en anderen, en kon hen, die den rijkdom zoo liefhadden, niet hoog schatten. Onwillekeurig moest hij van Jezus\' onderwijs vooral datgene mede doelen, wat de armen, als uitverkorenen iles koningrijks, uit hunne vernedering opheffen kon. \'t Kan zelfs zijn. dat hij daardoor Jezus\' hedoeling niet altoos juist weder geeft: bij voorbeeld waar hij in plaats van het Zalig do armen van goest! waarmede zon schoon de bergrede bij .Mattheüs |lf, ö) geopend wordt, schrijft: Zalig de armen en wee den rijken! (Luk. 6:20, 24.) Wij allen zullen, in hot aanhalen en opvatten van bijbelplaatsen, zulk eene voorkeur voor de eeno of de andere zijde der goddelijke waarheid aan don dag loggen, al is \'t onbewust. Toch lag het ook in Jezusquot; goest, dat hij de armen in de zelfde mate voortrok, als do wereld hen achteruit zette. Meer dan eens loerden wij hom in do (ielijke-nisson als den vriend dor armen kennen: en de ondervinding bewees hom, - gelijk zij het te allen tijde bewezen heeft. — dat gehechtheid aan het werciïclscli goed do sterkste hinderpaal is tegen de regto waardceriiig van het godsrijk en de opofferingen, die hot vraagt.

Jezus beschouwt dus in het algemeen de armen algt; zijne broeders. gelijk hij \'t zoo treilend schildert in de beschrijving van het laatste oord col, wanneer hij daar als koning do weldadigen toespreekt als do gezogen don zijns Vaders, die toen hij hongerde, hem hebben te eten gegeven, in dorst hom hebben gedrenkt. als vreemdeling geherbergd, naakt zijnde gekleed. krank ol in do gevangenis bezocht. Kn als zij dan verwonderd vragen, wanneer dat gebeurd is. de koning antwoordt: Voorwaar zeg ik u. voor zoo veel gij quot;t 66n van deze mijne minste broeders gedaan hebt, hebt gij \'t mij gedaan.quot; iMatth. 20 : .\'M 10.) Maar nu spreekthot tochwolvanzelf.dat Jezus niet alle armen zalig spreekt om hunne armoede. Kene populaire voordragt wordt juist misverstaan door hare woorden zoo uit te ziften.

Maar tnalicn dim toch die nrnton , al zijn\'t nlleen de vromen armen, den rijke zalig\', door hem in lumne eeuwige t a be rn a 1lt; elen . de tenten der vromen in quot;t aanstannde Mcssiasrijk, op te nemen? Naar de letter zeker even min, als de wijze maagden door hare olie de anderen konden redden. Maar in zoo verre wel, dat zij als getuigen optreden quot;vóór hem, tegen wien zoo veel getuigt. De barmhartigheid roemt tegen het oordeel, en wie aalmoezen geeft, maakt zich oen\' geldbuidel, die niet veroudert, vergadert zich een\' schat in den hemel, die niet afneemt. (Jak. 2;1.\'!; Luk. 12:33.) Of zoo als Isrels koning zeido, en latere wijzen telkens herhalen: Wie zich des armen ontfermt, leent den Heer. Het tegenbeeld dier armen, die hunnen weldoener in do woningen der zaligen welkom heeton. zien wij in den armen La-zorus, die den zolfzuchtigen rijke niet eens een\' droppel water brengen kan tot lafenis in zijne smarten.

En zoo vroeg men verder: komt do menseh dan tocli door zijne goede werken in den hemel! Nu ja! toeh niet door zijne kwade werken? Toen de reformatie optrad tegen den atlaathandel, voordo zij in hare ban Ier l\'auli^\' woorden: De menseh wordt door het geloof ge regt va ard i gd , niet door de werken der wet. Uit genade zijt gij zalig geworden. Maar zoo als het altijd gaat, men overdreef nu aan de andere zijde, en het l\'jvangelie moest zieh voegen naai\' het systeem. Toeh blijft daarin de vaste tegenstelling van het tegenwoordige en toekomende leven, als dat der beproeving en der vergelding. Om, na al het gezegde, nog maar een enkel voorbeeld aan te halen: toen de rijke jongeling bedroefd was wedergekeerd tot zijne vele goederen, vroeg l\'etnis, uit naam van al de apostelen, wat hun loon zijn zen, daar zij alles om Jezus wil hadden verlaten, en hij antwoordt niet: »(jij moet t goede niet doen om loon!quot; veel minder (zoo als hij bij eene andere gelegenheid zoide): Alles doende, wat u bevolen is, hebt gij nog niets meer dan uwquot; pligt gedaan;quot; hij zegt hun zelfs niet eens geestelijke goederen toe, maar een honderdvoudige vergoeding in huizen, akkers enz. in \'t aanstaande Oodsrijk. En Paulus zeil, de (ipostel des geloofs, schrijft: Wij allen moeten geopenbaard worden voor den regterstoel van Christus, om te ontvangen naar hetgeen in \'t ligchaam gesehied is, het zij goed, het zij kwaad.

Nergens waar in Oud of Nieuw Verbond van een oordeel gesproken wordt, is de zuiverheid des geloofs do maatstaf. In de Gelijkenis van den Harmhartigen Samaritaan zullon wij zien, dat Jezus juist dien maatstaf der Parizeen verwerpt. Overal is \'t het zedelijk levensgedrag, waarnaar de mensch wordt geoordeeld. Alleen onderscheidt zich daarin het Evangelie van liet. Oude Verbond en vooral van de joodsche vergeldingsleer. dat het geen volmaakt regt-vaardigen kent. en de zondaar dus op geene verdienste bij God als op een regt zich beroepen kan; en in zoo verre heeft dus onze Catechismus gelijk, wanneer hij zegt: Deze belooning geschiedt niet uit verdienste, maar uit genade.quot;

Maar nu nog eene laatste vraag, die bij velen zoo zwaar heeft gewogen, dat zij op allerlei wijzen aan deze Gelijkenis hebben gekunsteld, om er een\' anderen zin uit te wringen.

Is de rentmeester, wel beschouwd, iets anders dan een koele, berekende egoïst, die volstrekt geen medelijden met de sehulde-naars heeft, maar alleen zijne laatste magt over het geld van zijnen beer op rente zet voor de toekomst? Hn zulk een man wordt den kinderen des lichts ten voorbeeld gesteld? Terwijl alle teekenen des tijds schenen te wijzen op een naderend einde, en Imi-tendien niemand zijn leven een oogenblik zeker is, moesten do geloovigen voor hun geld en goed zich eene plaats in den hemel koo-pen ? Is dit deugd of is \'t berekening? Eu heeft de deugd eeuige waarde, wanneer zij alleen het loon bier oi hier namaals in het oog beeft? .Moet zij niet om zich zelve, uit liefde tot God en de menschen worden betracht? Üeze vragen zijn, mijns inziens, alleen het gevolg der neiging, om van Jezus\' volksonderwijs een stelsel te maken van geloofs- en zedeleer. Later zal Jezus bet zeggen tot oen\' schriftgeleerde. die hem kan verstaan, dat liefde tot God en den naaste in den grond quot;t eeuige gebod is. waai\' alles van athangt. Maar hier beeft bij met zijne volgelingen te doen , die hem niet zelden alleen volgden om de broeden, die zij gegeten, do wonderen, die zij gezien hadden. Hun predikt bij eene zaligheid in de toekomende eeuw, die wel opoll\'ering van liet aardsche waard is; de praktijk der weldadigheid, die van zelf het gevoel voor de armen opwekt. Hn de korte slotsom der voorstelling is: De menschen zorgen doorgaans beter voor hunne toekomst op aarde, dan voor die hier namaals.quot;

dut: \'t zijne spijze is quot;s Vaders wil te doen en zijn werk te volbrengen. Toch zejjt een npostoliseh sehrijver, dat hij het kruis heeft gedragen en de schande veracht, ziende op de heerlijkheid hem voorgesteld. Ue mensch is nu eenmaal menscli, en de zucht naar geluk hem ingeschapen. Het goede te doen, geheel de wereld on zijn leven zelfs op te offeren, al ware er geone vergelding, ja! al werden wij daardoor voor eeuwig ongelukkig, is on-natunrlijk; en al wat onnatuurlijk is, is onchristelijk. Jezus daalt tot den lageren gedac-h ton kring zijner discipelen at\', als hij dooi\' het loon tot de deugd hen opwekt. Maar hij doet dit. om ze tot hem op te hellen. Wie waarlijk kinderen zijn des lichts, zij zullen hoe langs zoo meer die eigenbaat afleggen, het goede van zelf loeren doen en in de zonde niet meer kunnen leven, volmaakt wordende gelijk de \\ ader in den hemel volmaakt is.

Maai\' wij moeten, na de behandeling der eigenlijke (ielijkenis, Jezusquot; rede bij Lukas nog eens vorder vervolgen. Reeds de herhaling van den Mammon der onge r egt i g h e i d bewijst, dat die tot de toepassing der Parabel behoort.

Die getrouw is in het minste, die is ook in het groot e getrouw; en die in het minste u n r eg t v uard i g is, die is ook in het groote n n reg t v a a rd i g. Zoo gij dan in den Mammon der o u ge r e g t i gh e i d niet getrouw zijt geweest, wie zal u het ware toevertrouwen? En zoo gij in eens anders goed niet getrouw zijt geweest, wie zal u hot u we gov e n ?

Uier wordt het denkbeeld, dat allo aardsche bezitting maar een lentnieestorsehap is, nog eens weer opgevat. Met goed. dat wij tijdelijk bezitten en bij onzen dood aan anderen achterlaten, is eigenlijk maar een schijngoed, t geleende geld van een ander; het hemelsche en eeuwige is alleen de ware, eigene bezitting. Ons bestnui\' hier op aarde is dus de proet, el wij t verdienen, iels beters te ontvangen hiernamaals. Hieruit kunnen wij tevens opmaken, dat .lezus de zaligheid van \'t Messias-i\'jk niet als een louter genieten en juichen, maar als eene bezigheid, een arbeiden en besturen in hooger\' levenskring voorstelt, met dat veischil, dal t ons niet meer kan worden ontnomen. lietzolfde vinden «\'ij in de belofte van Jezus aan zijne apostelen, dat zij op twaalf |lroonen zitten zullen, oordeelendc de twaalf stammen

Israels; terwijl hot in do (ïolijkonis dor Tiilonton on dio dor Pondon mot geldbohoor on landvoogdij wordt vorgeloken.

En hierop volgt nu nog cone spruuk, dio wij ook oklers vindon, maar dio ook hior toch zoor good ])ast: Geen luiisknocht kan twee hoeren dienon. Want óf\' hij zal den een en haten en don andoren liofhebben, of bij zal den oenen aanhangen en don andoren ver a ebt on. (i ij k n n t God niet d io non en d on M am in on.

Intussobon had do kring van Jezus\' hoorders zich moor en meer uitgebreid. Begon hij mot te sproken tot zijne discipelen, do Fiirizoön, die overal Jezus bospieddon, telkens wat op bom aan to merken haddon on zich toch altijd weder tot hom getrokken gevoelden, hoorden ook al deze dingen en beschimpten hem. Lukas voegt er als tot verklaring bij, dat zij geldgierig waren, eigenlijk »hot zilver bemiiulon.quot; En nu stnat or letterlijk Zij trokken don neus voor hem op;quot; voor don man, die zelf arm was en dus gemakkelijk togen don rijkdom prediken kon. Maar Jezus zeide tot hen: (iij z ij t bet, die u z e I v e n r e g t v a a r d i g t v o o r d e m e n s c h e n ; want dat hoog is onder de mens eb en, is een gruwel voor God.quot;

Deze laatste woorden wijken oenigzins van onze Gelijkenis af. \'t Is of zij terug slaan op hot begin van \'t vijftiende Hoofdstuk. Als wij nu van daar af, waar het naderen dor tollenaars do Farizeön doet murmureren, beide Hoofdstukken (15 en 16) voor ons loggen, dan is er eone doorloopende gedachte in, zoo niet in Jezus\' redenen, dan toch in de verzameling daarvan door den Kvangelist. Alleen vs. 16 18 van dat Hoofdstuk (over de eolitscboiding) moeten wij er uit nomen. Misschien wist Lukas dit nergens te plaatsen, en schreef bet dus daar, waar zijn blad nog eenigo ruimte overliet. Moer voorbeelden zouden hiervan zijn bij te brengen.

Loggen wij dan nu beide Hoofdstukkon, niet uitlating dor genoemde verzen, nog eens vóór ons, en verbeelden wij ons don Hoor, door tollenanrs en zondaars als zijne discipelen omringd, door Farizeön en sehriftgoloordon als zijne tegenstanders bespied. Jezus hooft zijn standpunt, als der zondaren vriend, gehandhaafd door de soboone Gelijkenissen van bet verlorene, vooral door de roerende schets van don Verloren Zoon. Maar nu heeft bij ook voor zijne discipelen nog eone Gelijkenis, het fegenheeld der verkwisting

in de laatste parabel. Vooral de tollenaars stonden, door hunne betrekking en de wijze, waarop zij die bekleedden, in de dienst van don Mammon der o n ge r egt ig li e i d. Van hen verlangt Jezus geen\' onbepaalden afstand van hun geld, maar veel eer een verstandig gebruik, met bet oog op \'t aanstaande oordeel. Dit moeten wij niet uit \'t oog verliezen. Overal in het evangelie wordt de tijd als kort, het oordeel als aanstaande voorgesteld. Al de apostelen en apostolische schrijvers hebben dit van Jezus overgenomen. In dit opzigt nu waren de kinderen dezer eeuw verstandiger. Zij zorgden voor hunne toekomst; dat moesten Jc/usquot; discipelen ook doen. Daartoe kon die Mammon der ongeregtigheid zelf hun dienen. En nu volgt nog, als tegenbeeld van den rentmeester, de rijke en Lazarus. Had hij den Mammon goed besteed, de arme zou hem ontvangen hebben in de eeuwige tabernakelen. En intussehen zijn do onverbeterlijke Farlzeën, die begonnen met murmureren en eindigden met Jezus openlijk te bespotten, ten minste tot zwijgen gebragt.

Stellen wij ons zóó geheel het volksonderwijs van Jezus omtrent armoede en rijkdom voor, van den verkwistenden verloren zoon, tot den hopeloos lijdenden rijke, zoo valt geheel de ergernis weg, die reeds keizer .luliaan deze Uelijkenis inboezemde. Geleerde wijsgeeren als hij, maar die buiten het volk leven, oordeelen nog wel eens even oppervlakkig. Men vergeet daarbij, dat Jezusquot; onderwijs in de eerste plaats paste in zijnen tijd en zijnen kring. De oude woekeraar, die door weldadige beschikkingen en vrome stichtingen na zijnen dood zich eene eereplaats in den hemel denkt te koopen, de afgeleefde wellusteling, die oen tiende deel tot redding van gevallenen geeft, van \'t geen hij vroeger besteedde tot haren val, — zij hebben even min regt om op deze • ielijkenis zich te beroepen, als op eene andere die oude zondaai\'s, die nog ter elfder ure zich bekeeren, omdat zij niet meer van voren af aan bun zondig leven kunnen beginnen. Jezus spreekt tot zijne tijd- en landgenooten, en heeft vooral de tollenaars in quot;t oog. Was misschien hun goed door onregt verkregen, flit was nu eenmaal zoo, en de algemeene verachting had er mede schuld aan. Hof was nu slechts de vraag, of zij den Mammon wilden blijven dienen, of de dienst vim \'gt;od daarboven verkiezen. Maar ook dan moesten zij niet donken, dat zij mot den Mammon niets mooi\' te maken hadden. Hij bleef\' in hunne handen, maar als een rontmeostorschap. Alleen do boden des Oodsrijks moesten alles verlaten; andoren het goed besturen: bedel-

immniken hoeft Jezus nooit gewild. Die niet werken wil, zeg\'t l\'aulus te regt: dat iiij ook niet ete.

En nu blijft ons de roepstem aan \'t eind: Geef rekening van uw rentmeesterschap! Xeen ! \'t aardsehe geld en goed is geen slijk. Al zeggen wij dat bij quot;t zingen van een evangelisch lied (Ciz. 43 vs. 2), wij meenen het niet, en quot;t is ook niet waar. Juist als wij den Mammon niet dienen, maar hij ons, kunnen wij zooveel goeds, niet enkel aan de armen en tot bevordering van het godsrijk, maar voor al wat schoon en edel is. er mede doen; als wij maar iets meer van het overleg en de list hadden . die in \'t geldhandelen de kinderen dezer eeuw kenmerken. De dagelijksche ondervinding leert het. Tot geven zijn nog velen bereid, maar er zelve mede te woekeren. dat is hun te veel, of zij hebben er don slag niet van. Die er zich op toeleggen. gevoelen er ook de moeijelijkheid er van. Ik begreep zoo geheel eene schatrijke, wier leven weldoen was. en die door eene aanzienlijke erfenis nog rijker geworden, klaagde, dat haar rentmeesterschap nu was verdubbeld; en \'t viel haar toch al zoo zwaar 1 Ja eene andere weigerde om dezelfde reden eene erfenis van millioenen, die haar te veel was.

Zulke voorbeelden zijn niet alledaagsch, en niet ieder zal er, zoo als ik, twee hebben bijgewoond. Gewoonlijk hechten de menschen. ook die onder de kinderen des lichts willen mede geteld worden. zich aan hun gold, als of quot;t hun onvervreemdbaar eigendom was. De gedachte aan quot;t einde van hun rentmeesterschap staat zoo ver op den achtergrond, dat zelfs vorsten en groöten, ook op hooggeklom-meu ouderdom, hunne uiterste wilsbeschikking uitstellen tot hen de dood overvalt. Onthouden wij dan de les van onzen grooten Meester, \\ olgeris eene oude overlevering zon hij gezegd hebben, dat zijne discipelen de bekwaamste wisselaars moesten zijn. Kn als wij nu zien. hoe voel er ten onnutte verkwist wordt, zoo wel door den ambachtsman als door den weelderigen rijke. verkwist niet alleen, maar op liet altaar der zonde geofferd, dan klinke ons te ernstiger het woord in de noren, dat eons, en meest onverwacht, tot ieder onzer komt: Geef rekening van uw ren t mees tor sir li ap; want gij zult niet langer rentmeester kunnen zijn.

eens hebben wij van geldzaken te sproken: niet van talenten, en zelfs niet van mina\'s als vroeger, maar van een\' penning. Onze bijbelvertalers hebben, wanneer quot;t niet volstrekt noodig was, geen kleinere munten genoemd. Hun ponning on pen ni risk e drukt den oorspronkelijken bijbeltekst maar gebrekkig uit. Waarom niet liever de eigenlijke namen gehouden, waaronder zij nog in de penningkabinetten te zien zijn ?

Bij do eenvoudigheid van ons bedondaagseli muntstelsel, kan het jongere geslacht zich naauwelijks de ingewikkelde berekening der innn-ten van mijne jeugd voorstellen: den llollaiidschen (^n Zeouwschon rijksdaalder met hunne onderdooien ; do stukken van acht en acht en twintig stuivers, dukatons, rijers en daalders. Toon hier nog de zuidelijke provinciën, elk met hare nationale munt, bij kwamen, was t een ware chaos van verwarring.

In het Joodsche land bestond eene andore moeijel ijk heul, di(^ wij alleen op reis ondervinden. Zij hadden niet drieërlei muntstelsel te doen, en dit ^at\' den wisselaars te .Jeruzalom eon good bestaan. Do eenheid der oude llebroeuwsche munt bh\'ofdo sikkel, di(gt; (inder den naam van zilver e n pe n n i ng ot\' z i I v e r I i u ^ voorkomt bij het verraad van Judas. Maar in het dagelijksch leven schijnt het 1 lehreouwscho geld weinig meer in gebruik te zijn geweest. Met de Koineinon tol en schatting verrekenende, moest men bun muntstelsel volgen; daarom vraagt Jezus in don tempel eenquot; sc h a 11 i ngpe n n i ug, (let-

terlijk ilo munt van den census,) en /.ij toonden hem eene de-narie, waarop hij lum het beeld van den Keizer aanwees. Van deze denarie, lt;lr stanflaardpeniüng van Kome, vinden wij nog als onderdoelen de as (\' _l. ^) en de lepton (\' i ^ ,)- Gelijk in alle onderworpen landen was deze di\' oftieieele goldrekening, en vinden wij die daarom ook het meest.

Doch in de dagen van Alexander den groote. wiens beeld nog lang na zijnen dood er op prijkte, was ook het Grieksehe geld bij de Jóden in gebruik gekomen. De standaardpenning daarvan was de drachme, die ligter woog dan de denarie, en op veertig cents van onze munt berekend wordt; met het meervoud didrachme of dubbelt; drachme, en de stater, die er vier waard was.

Hoe in den kleinen handel dit (Iriekscho geld nog altoos geliefd was, bewijst Jezusquot; verhaal van de vrouw, die tien drachmen had; waarlijk geen groote schat, vier gulden van onze munt! De schuldenaar van tien duizend talenten of de ontrouwe rentmeester hadden \'/.lt;• niet eens mede geteld. Maar alle groot en klein bestaat slechts bij vergelijking. Wie maar zoo weinig hoeft, om er haar luns mede te voeden, kan er niet één missen. Als zij ze dan nu natelt, en er maar negen vindt, terwijl zij toch zeker weet, dat er tien geweest zijn, is de zuinige huismoeder doodelijk ontsteld.

Maar één ding stelt haar gerust. Zij is met het geld niet uit geweest, en kan het dus buiten quot;s huis niet verloren hebben, quot;t Schijnt, dat zij er reeds hare buurvrouwen over gesproken heeft, en die er ook niets van weten. Wat \'t huis verloor, moet naar ons voorvaderlijk spreekwoord, het huis weerom vinden. Als zij dus de tiende drachme niet vindt, is het eerste, wat zij doet, haar lampje ontsteken. Want onze bijbelvertalers brengen het op hun terrein over, als zij do vrouw eene kaars in handen geven, eerst in de middeleeuwen tot kerkelijk gebruik uitgevonden.

De wakende knechten hebben wij gevonden met de brandende; lampen in de hand; maar anders stond de huislamp, die ook in de armste woningen niet werd gemist, op den luchter of lichtdrager, oen vrij hoogen standaard, en du- met onzen kandelaar niet te vergelijken. Daarvan neemt de vrouw hare lamp en ontsteekt ze. Is het dan nacht ? denkt f,^re misschien. Zeker niet; want dan zou de huislamp reeds ontstoken zijn. Maar in eene oud-oosteische woning, vooral van den minderen stand, was het eigenlijk nooit regt helder dag.

Hot glas werd onder de kostbaarheden gerekend, en tot huiselijk gebruik niet aangewend. Een enkel klein venster, met digt traliewerk, gat slechts eene flaauwe schemering, waarom dan ook meestal over dag de deur open stond; en ook deze was laag. Wat wij dus misschien zouden doen, als in quot;t stof van den vloer of in eenquot; of anderen hoek ot reet een verloren zilverstukje moest gezocht worden, kon deze vrouw niet laten. En van daar Jezus vraag: »Wat vrouw onder u zou quot;t niet doen?quot; \'t Is niet denkbaar, dat ééne onder allen anders zou handelen.

Zoodra de vrouw het licht ontstoken heeft, zet zij quot;t zoo lang op den luchter: want met do lamp in de hand kan zij niet werken. Dat werk bestaat in het huis te vegen. Zij zal dit wel met een soort van stoffer ol iets dergelijks gedaan hebben, maar het woord bezem is van onze vertalers, even als in de Grolijkenis van don bezetene, wiens ligchaam, do woning van een dómon, na zijn vertrek met bezemen gekeerd en versierd was. liet opvegen ging gemakkelijk op den aarden vloer en tusschen de weinige en eenvoudige meubelen, die men dos noods van hunne plaats kon zetten, er onder komen of zo opligten, Een kist, een handmolen en een baktrog, eenig aardewerk en eene legerstee, — soms niet meer dan eene mat ot matras, maken nog t grheele meubilair uit eener arme oostersehe woning. Hoogstens nog een korenmaat, die men oudtijds wel eens omgekeerd tot eon tafel voor de op den grond aan-liggenden gebruikte.

Het geldstuk, uit den vreemde ingevoerd en al zoo dikwijls door de handen gegaan, zal wel niet iiumt geblonken hebben, quot;t Was ook, A] zijn nog te zien, — weinig grooter dan ons vijfstuiverstuk, slechts een ruw en ongerand klompje zilver. De vrouw mag dus wel zorg-\\ uldig zoeken, en nadat zij ergens gevoegd heeft, I lampje in de hand nemen. Als zij t verlorene niet dadelijk vindt, geeft zij quot;t nog niet op, maar doorzoekt alle reten en gaten, \'t (iehlstukje kon ook onder hel bed Liggen, dat de Oosterling, om zoo veel mogelijk van insekten en slangen vrij te blijven, hoog en luchtig plaatst. Zoo zegt Jezus, waar hij den zijnen de openbaarheid van hun licht aanbeveelt, dat men de huislamp op den luchter zet en niet under de korenmaat ol hot bed. Zij kon er dus zonder gevaar van brand onder staan. Zoo zoekt de vrouw onvermoeid tot dat zij vindt. Wat, dat be-hoelde Jezus niet te zeggen : zoeken tot men vindtquot; is de hoofdge-

(lai;lito, oven als in do vomianlng\' oldcrs: Uiiltquot; on u zal gogo-\\ oii worden; zoekt en gij /uit vindon: klopt en u zal wordon open gedaan.

z in dra hot gevonden is.quot; Die blijdsciiap wil on moet zich uitsproken, zich uitstorti.-n in den schoot der vriendschap, waar men ook deelneming vond in zijn wrlies. Kven als in do lt; iolijkonis van het verlo-ron sohaap de lierdi i\' iindoro hordiMs, - want welke goburon zou hij mriT hehbon y - zno roept do vrouw haro vriendinnon en gebari n non te z a ra en. Wij moeton die tweo niet togen elkander over stellen. Verre vrienden kon zij niét roepen, \'t Zijn eenvoudig buurvrouw.\'ii, met wie zij in vrede en vriendschap leeft; en gij kent de oude spreuk: Beter een goede buur dan eon verro vriend.quot; \'t Igt; dan ook geonc noodiging, om in haar huis te komon,— als\'t groot genoog was 1 maar een buurpraatje aan don avond. Want de vrouwen in Palestina, wij zien \'t in wie Jezus volgen en zelfs zich mengen in \'t geprok. leefden vrij en in \'t openbaar als onder ons. Kn de belaiigstolling in elkanders lief en leed zien wij in Naomi, zoo we] waai\' men haar herkent en beklaagt bij haro terugkomst in Heth-leliem, als waar vriendinnen on goburinnen haar komen gel uk-wi-nsehen. als Ruth haar nog, tegen aller verwachting, een kleinkind schenkt. (Ruth 1 : 14, 1 7.)

Zoo ook moeten nu die vriendelijke geburon doelen in do vreugd ibr vrouw: Weegt;t blijde met mij: want ik heb do drachme ge vonden, die i k ver 1 oren had.

Nadat -lezus voor In t laatst in den tempel geleerd had en al zijne vijanden tut /.•.vijcgt;-n .-•bra^t. zette hij zich oen ongonblik digt bij den nitu^ranu^r neder, te^.-ntivor do offerkist, waarin, vooral in den feesttijd, de vrijwillige gaven worden g.-stort tot onderhoud van tempel en eere-dienst. De rijkquot;ii gaven er ruim in. maar wilden het dan ook wel weten. 1gt;\' ruime trompetten, waar \'t metaal doorliep, woêrklonken van hiiiino gaven. Kindelijk komt daar ook eene arme weduwe met bare tompelg-uve. Kene prachtige, maar geheel mislukte plaat stelt baar voor no-t twee kinderen bij zich, die ze treurig nazien. Als of het door Jezus zou geprezen zijn. wanneer zij het laatste brood

van luu\'o kinderen bij den rijken tempelschat liad gevoegd! Neen! \'t was eene eonzame, dood arme weduwe. Twee lepta heeft ze in de hand : dus do kleinste koperen munt, nog kleiner dan onxe halve cent. Schuchter werpt zij die er in, en spoedt zich weg. En Jezus roept zijne discipelen tot zich en zegt: «Voorwaar ik zeg u, dat deze arme weduw meer ingeworpen hooft dan al die anderen. Want die allen hebben \'t van hunnen overvloed gedaan. Maar deze heeft van haar gebrek-al wat zij had daarin geworpen, haren ganschen leef-togt. (Mark. 12; Luk. 21.)

Zie daar een andere maatstaf dor waarde van het geld, zelfs van het kleinste deel ocner draclmic. De eerste vrouw waardeert \'t alleen als haar leeftogt; datgene waarvan zij met haar gezin leven moet-liever nog zou ik mij voorstellen: wat zij voor een\' kwaden tijd heeft opgespaard. Maar de arme weduwe offert zelfs haar eigen onderhoud op; lijdt dezen dag honger, om toch ook den tempel niet uit te gaan, zonder hare paaschgave tc hebben geofferd.

Zoo erkent Jezus de waarde van het geld, zelfs lepton of kwadrant en predikt nooit de vrijwillige armoede als eene deugd: maar wil ook dat men het weet op te offeren voor een liooger doel.

\\ an dezen kleinen uitstap terug gekeerd, hebben wij over de be-teekenis van hol zinnebeeld weinig te zeggen. Zij is de middelste der drie Oelijkonisscn Luk. 15, waar hoven men zou kunnen schrijven • De waarde van het verlorene.quot; Dat verlorene is één van de honderd schapen, één van de tien drachmen, één van de twee zonen. Kr is eene opklimming (climax) in deze daling der getallen. De waarde van \'t verlorene, in tegenstelling van wat bleef, wordt best door het grootste getal uitgedrukt. Kr is blijdschap in den hemel over éénois zondaar, die zich bekeert, meer dan over negen en negentig r egt vaar d i ge n, die de b e ke er i n g n i e t noo-dig hebben. Maar in de twee zonen kornt de tegenstelling sterker uit, en vooral de rijkdom der vaderlijke liefde.

De herder gaat op het verlorene af, de ruimte in; de vrouw doorzoekt zorgvuldig hare woning; de vader doet niets. Kn waarom niet? Omdat \'t .verloren zijnquot; i.ij den zoon eene zedelijke beteeken is heeft, bij schaap en penning eene natuurlijke alleen. Zoo dra do herder en de vrouw weten waar het verlorene is, is het ook

u-iTril; bij (It\'ii verlorenquot; zoon zou het weinig gebaat hebben, of men al zijn verblijf wist. Hij moet anders zijn geworden, tot zieh zolf gekomen. eer hij kan worden terug gevonden.

Eindelijk is in onze Gelijkenis het verlorene zelf ongevoelig voor verliezen en terug vinden beide. De zoon is weder zalig in quot;t vaderhuis . en zelfs het sehaap dartelt weder met de kudde; maar de piiinimr blijft wat zij is. Hier valt dus al de nadruk op het verliezen en terug vinden. Kerkvaders vroeger, redenaars later hebben wel op het muntstuk den stempel meenen te herkennen van Gods beeld, dat onder \'t stof bedolven kun zijn en door slijk bezoedeld, maar nooit kan worden uitgewischt; — en dan wordt do vrouw de kerk, die t verlorene opzoekt; — maar daar \'t bij mij vast staat, dat Jezus zoo iets niet heeft bedoeld, ga ik liever dergelijke uitleggingen, hoe geestig ook, hier als elders voorbij.

De hoofdzaak blijft dus de waarde van \'t verlorene, zigtbaar in de vreugde bij het wedervinden.quot; Iedere zondaar is een verloren kind van God. Die grooto waarheid is eerst door het evangelie aan\'t,licht gebragt. Van daar de blijdschap over het wedervinden, in den geest van Jezus. toen hij aan het huis van Zaeeheiis den tollenaar zeide; lieden is dezen huize zaligheid geschied, n ad e ma al ook deze een zoon Abrahams is.quot; In welken zin deze vreugde groeter wordt genoemd, dan die over negen en negentig regtvaardigen, hebben wij reeds bij de Gelijkenis van hot Verloren Sehaap gezien. Lu wie zich verheugt.\'¹ Natuurlijk in alle drie de zinnebeelden de eigenaar in de eerste plaats; maar hij of zij vindt toch dadelijk deelgenoot eu in die vreugde. Dit is een zeer kiesehe trek, die niet door allen is opgemerkt. \\\\ ant zoo wordt ongemerkt het denkbeeld van verrassing en vrolijkheid overgebragt op de hemellingen. Kr is a I-zoo blijdschap in den hemel, zegt de eerste Gelijkenis; en dquot;ze: Alzoo is er blijdschap voor de lÜngolcn Gods, Hier is de verhouding van óónen penning tot de negen, die bewaard bleven voorby gegaan, daar zij slechts den indruk fier vorige: één tot negen en negentig verzwakken zou.

Du- de Engelen verheugen zich; er bestaat verwantschap tusschen de hoogere en agei\'e wereld, Imi t rod zeil nu ;\' Gok Hem wordt in het Oude \\ crbond zulk eene blijdschap toegesehreven, bij voorbeeld Deut. -8 : U.i en Zet. .1 : 11 : God i s \\ rol ij k o v e r z ij n v o I k , zieh verheugende niet gejuich. Maar die nienschelijke voor-

stellingen, de fantasie van de Idmlschhoid des menscluloms, vormijdt Jezus zorgvuldig. Ilij predikt geen\' Uod, (lit¹ vrolijli wordt of berouw gevoelt; veel min die op de aarde nederdaalt quot;in der mensehen werken te bezien, of die ids een vreesolijke krijgsheld de voeten plast in bloed. Al het mensehelijke in God wordt opgelost in \'t beeld van den ïïemelschen Vader, wiens ontfermende liefde zich afsehaduwt in der Engelen vreugd.

Het verlorene op te zoeken, blijft dus de roeping van allen, die Jezus volgen. En dat niet enkel van den Kvangeliedirnaar, die het uit kraeht van zijn ambt verpligt is, maar van allen, die geleerd hebben van hunnen Heer, God en menseben lief te hebben. Hoe laag juen ook vallen moge op onzen tijd, waarin \'l Christelijk gvloof door velen is verlaten, en tussehen de gelonvigen steeds heftiger wordt getwist; zeker is nooit dit groole beginsel van het (\'hristenilom meer i\'n beter in praktijk gebragt dan in onze eeuw. De volmaaktste kerkerde en de zuiverste geloofsbelijdenis zou ik in de verste verte niet willen ruilen voor dezen arbeid dei\' liefde, /ij buigt zieh neder tot het kleine en geringe, dat Jezus in beschenning nam: zij gaat tot de verre eilanden der Heidenen, den \\ erlnsser reeds door de profeten ten erve toegezegd; zij ontfrrnit zirb over verwaarloosden en zedeloo-zen, slagtollers van wellust en drank of gestralle misdadigers. Naar de beeldspraak, waarop ik straks doelde, gaal zij uit van het beginsel, dat \'t zilver der drachme en \'t beeld er in uitgedrukt, hier op aarde althans, niet kan verloren gnan. In dat verloren zijnquot; ligt geheel de magt dor zonde, die vóór en na doodt en vernietigt, wat er hemelseh en goddelijk is in don tnrnseh. Maar dat verlorene kan nog gevonden, t sehijnbaar doode weer levend worden. Dat doe ons volharden, ook in den strijd tot behoudenis onzer eigene ziele.

Lukas vorpliiatst ons hior in quot;t midden van Jezus\' werkzaam leven. Vele scharen gingen met hem. Er was dus eene groute menigte volks op de been, misschien tegen het naderen van óón der hooge feesten. Op zulke leestreiziMi was het .loodselie volk oj)gewon-dfii en tot alles in staat. Zij hadden nu ook al zoo veel van Jezus gezien en gehoord, dat Ualilea juichte: \'gt;Eeu groot profeet is ouder ons opgestaan!quot; Velen waren dus geneigd, zich onder zijne discipelen te scharen. Want behalve de twaalve, die één gezin niet Jezus uitmaakten, waren er ook vele anderen, die als zijne vaste volgelingen zich bij hem voegden. Knkelen slechts waren daartoe door Jezus uitgenoodigd. De meesten deden het ongevraagd. Deze volgelingen of discipelen moet men wel onderscheiden van de schare, de gmote volksmenigte, die hij afwisseling zijn onderwijs aanhoorde. Tot allen zeide hij: Komt tot mijlquot; tot enkelen slechts: Volg mij!quot;

Zoo klom eens Jezus, de vele scharen uit alle oorden van het Joodsche land ziende, op een en berg; zijne discipelen kwamen tot hem en hij leerde hen; maar zeker zóó, dat ook die scharen, die nog geen discipelen waren, iets van deze bergrede hooren of door anderen vernemen konden.

Dit alles verklaart zich van zelf uit den rang van Kabbi, lt;lien Jezus in zijn vaderland bekleedde, leder beroemd Schriftgeleerde onder Israel had zijne bepaalde discipelen, onderscheiden vau zijne hoorders in de synagoge. Zelfs Johannes de Dooper had bijzondere

leerlingen, wnavtoe wel niet allen zullen behoord heliben, dir door hem gedoopt waren.

Nu zochten do .schriftgeleerden, zij vooral, wier scholrn ziidi van andere onderscheidden, hunnen roem in het groot getal hunner vaste volgelingen. Maakt u vele discipelen!quot; is de eerste rogel van den Talmud. En met de gewone overdrijving der Oosterlingen verhaalt de sage van llahbi Akiba, dat hij met 10.001) en zelfs later niet 20.000 discipelen Jeruzalem binnen trek.

Jezus telt zo niet, maar weegt ze. Als hij zich op zijnen weg door eene steeds nangroegende menigte gevolgd ziet, staat hij opeens stil. Ook de schare, bemerkende dat hij haar wil toespreken, houdt op en zwijgt en wacht. En nu spreekt Jezus met diepen ernst: Indien iemand tot mij komt, en nog niet bereid is. vader en moeder, vrouw en kind, have en n\'oed te verlaten om mij te volgen, die kan mijn discipel niet zijn. Ja! die niet als een ter dood veroordeelde zijn kruis kan op zich nemen en zijn eigen leven opofferen, die kan mijn discipel niet zijn.quot; En nu maakt de Heer gebruik van den diepen indruk dezer woorden en de gespannen stilte, die er op volgt, om door een populair voorbeeld zijne ernstige waarschuwing dieper in te prenten. Want woorden kan men vergeten. maar zulk een beeld blijft onwillekeurig voor hel oog der verbeelding staan.

Jezus beroept zich daarbij op het gezond verstand zijner hoorders, en vraagt daarvan do toestemming op hetgeen hij zeggen wil. Dit vragend onderwijzen is Jezus meer eigen, en zoo als hier tot het verstand, zoo spreekt hij elders, bij voorbeeld bij don vader, die zijn kind geen\' steen voor brood geven zal, lot het hart zijner huurders, en laat hun menschelijk gevoel zelf heslissen.

Hij vooronderstelt dus, dat één zijner hoorders het plan heeft, om eeuen toren te bouwen. Niet in het algemeen een gebouw zetten,quot; maar juist eenen toren, ecu hoog gevaarte op oenquot; kleinen grondslag. Het kan zijn . dat Jezus hierbij den wachttoren van oenen wijnberg voor oogen hoeft, waarvan in de (ielijkenis der bonze landlieden sprake is. Maar ook buitendien waren zulke torens, als een toevlugt in gevaar of een siennd in de tuinen, niet ongewoon. Missehien kan men \'t gebouw van Salomo op den Libanon of den zuil van Absalom hierbij vergelijken, schoon Jezus hij zijne hoorders zulke vorstelijke plannen wel niet vooronderstellen kon. Liever zou ik dus meenen, dat Jezus niets heeft willen bepalen, dan alleen, dat het eene geheel

bijzondere onderneming- zijn zou. Iemand heeft een stuk land, voor huis, wijnberg of wat ook bestemd, en hij wil daar een\' toren op of bij bouwen. De plaats is aan den weg gelegen. Ieder kan dan zien, hoe hoog hij bouwt.

En wat doet hij nu? Wol, dat wist ieder van Jezus\' hoorders wei. Niet eerst den grondslag leggen en daarna zien, hoe het werk te vervolgen. Want die eenen kleinen akker ontgint, heeft nog de keus, of hij \'t hierbij laten wil. of meer land er bij aantrekken. Wie een oostersch huis, in den regel zonder bovenverdieping, bouwt, kan het later uitbouwen. Maar een toren, daarbij wordt van den beginne at alles op de hoogte berekend. Die het dus wenseht te doen, zit eerst neder, gaat er bedaard en rustig toe zitten, om zich niet te misrekenen. Dit heeft weder meer nadruk in het Oosten, waar. zoo als men weet, onze stoelen niet in gebruik zijn. Bij den maaltijd ligt men aan; eeno volksvergadering staat; maar wie voor zieh zelren iets opteekent of uitrekent, zet zich neder; hij zit, even als de onregtvaardige rentmeester het van de schuldenaars zijns meesters vraagt.

En wat berekent nu de torenbouwer, oer hij eene spade in den grond steekt of een\' steen van de fundamenten legt? Hij overrekent eerst de kosten, eer hij begint. Ieder bouwmeester weet, dat die niet gering zijn. Vooreerst moet reeds het fundament breed en diep en stevig wezen, om zoo hoog een gebouw gelijk te dragen, dat t niet naar een\' of anderen kant ga overhellen. Door zijne hoogte meer dan andere gebouwen aan den wind bloot gesteld, zou het ligter omvallen of instorten. En dan moet er niet alleen veel, maar veel in de hoogte gebouwd worden. Wat al bouwstof is er op te trekken I at gevaarlijke en dubbel ludoónde arbeid te vorrigten! Kindelijk moot dak of spits er worden op gezet. Dan eerst is het werk voltooid. Zonder dat is al \'t gedane werk niets waard, .luist in de hoogte ligt de eenige waarde. Een toren, die niet of naauwelijks boven de huizen uitkomt, i- nog niet eens bruikbaar voor eene schuur.

De bouwheer zit dus neder en overrekent do kosten; maakt daarvan zoo goed mogelijk de raming en neemt die niet al te miauw, omdat, de ondervinding leert dit ieder, die \'t begint 1 zulk werk gewoonlijk tegenvalt. Kn nu vraagt hij zich zeiven af. of hij zoo veel heeft ot van elders kan bij een brengen. Kn anders? Wel! anders geeft hij liever geheel het werk op, hoe gaarne hij \'t ook tot stand zou brengen, en legt den grondslag niet eens.

Maar waartoe dat? Waarom niet al vast maar begonnen? Dit stolt Jezus voor met eenquot; zoo naïvon trok, dat wij er den grooten Mcnschenkoniicr ju bewnnderen. Niemand is gaarni\'bestraft of berispt, maar nog veel minder bespot. Er is eene grievende vernedering, eene bijtende scherpte in, die quot;t minst van allen een eergierigmensi\'li kan verdragen, allerminst wanneer bij zelf gevoelt, dat die spot verdiend is.

En toch was die van zelf te wachten, wanneer iemand dwaas genoeg mogt zijn, om een zoo grootsch ontwerp zonder genoegzame middelen door te zetten. Op zekere hoogte gekomen, zon hij \'t werk moeten staken, bij gebrek aan bouwlieden en materialen; of eigenlijk, wat hem beide verschaffen kan: aan geld. Dan stond daar de half afgebouwde toren geheel nutteloos: arbeid en kosten waren er vruchteloos aan verspild. Waartoe toch zou hij dienen? Maar dat niet alleen. Zulk een werk valt in hot oog. Een toren wordt in geen\' verborgen\' hoek gezet. Deze en gene heeft zich misschien al eens verwonderd, dat hij, die voor niet zoo rijk bekend stond, zulk een werk ondernam. Daarbij is hij, die laag aan den weg timmert, ligt afgunstig op wie zoo hoog houwt en schrijft dit aan zelfverheffing toe. Nu men dan ziet, dat het werk moet worden gestaakt, beginnen hem te bespotten allen die het zien. Want de wereld is onbarmhartig. En zonder te vragen, hoe het den overmoedigen bouwmeester zeer doet, die misschien met edele bedoelingen ondernam, wat hij niet volbrengen kan. zeo^en de voorbijgangers; Ziet eens! Deze mensch heeft beginnen te bouwen, en hooft n iet k u n n o n volei n d i g e n !quot;

Eer wij uit deze voorstelling het gevolg trokken, dat Jezus bedoelde, willen wij nog een ander beeld beschouwen, dat hij er tegen over stelde. Want het zoogenaamde parallelisme der llebreouwsche poezij, waardoor niet klanken maar denkbeelden rijmen, en dus eene waarheid van twee kanten wordt beschouwd, vinden wij ook in de (\'elijkonissen terug. Zoo is do parel hef pendant van den schat in don akker, het zuurdeeg van quot;t mosterdzaad enz.

Even zoo kleedt .lezus nu de spreuk Bezint eer gij begint!quot; nog \'■eiigt;. ui eene andere beeldspraak in, die even eens vragenderwijs wordt voorgesteld. t Is nu echter niet: Wie van u zal zoo dwaas zijn? want de ondernoming is daartoe te groot.

woord daaraan verbonden: Of welke koning, lieengaando om niet een\' anderen koning zamen te treffen tot den oorlog (hem slag te leveren), zit niet eerst neder en beraadslaagt, of hij bij magte is, met tien duizend te ontmoeten, dio jnet twintig duizend op hem afkomt?quot; —• Hier is ook een neder zitten, maar om raad te plegen met anderen, quot;t Is niet de vraag, of hij den oorlog zal beginnen: want zijne tegenpartij heeft dien al verklaard. Heeft hij misschien geweigerd, hem de opgelegde schatting te betalen, of op andere wijze hem beleedigd? quot;t Is hetzelfde. Do vijand komt reeds op hem aan. Hij belegt dus krijgsraad. De vraag is daarin, of hij den veldslag durft wagen, daar het leger, dat hij den vijand kan tegcnstollen, maar half zoo groot is al.gt; quot;I zijne. Kr kan reden zijn, om het met hoop op overwinning te wagen, \'t Hangt van den moed, de orde. de geoefendheid der troepen en de gesteldheid van het terrein af. Menig maal was in don oorlog bij de minderheid de overwinning.

Durft hij \'t dus gerust wagon, goed; dan maai\'moedig voorwaai\'ts! Maar anderzins, wannier do nederlaag zoo goed als zeker is, tor-wijl de ander nog verre is, een gezantschap zendende, vraagt hij, wat tot den vrede leiden kan. Niemand zal hem dit tot schande aanrekenen. Ook met de grootste opoffering een\' eer-vollen vrede zich te verzekeren, is op verre na niet zoo erg, als door een gewisse nederlaag zijn land te laten uitplunderen en verwoesten, vooral zoo als de Oosterling dit doet.

Bij de toepassing van beide üelijkenissen moeten wij vooral in het oog houden, dat de beelden, die wij bij Lukas alle\'ii vinden, zeer zelden in de bijzonderheden kunnen worden overgebragt. Bij do Oe-lijkenisscn van Zaaijer en Onkruid heeft .lezns zelfde bijzondere trekken verklaard. Maar men zou dwalen, en heeft dikwijls gedwaald, door dit nu overal te willen doen. Zoo dra er 66n denkbeeld is. dat geheel de Gelijkenis beheerscht, wordt daardoor al het overige voor quot;t meerendeel bijwerk, waardoor, even als op eene sehildi rij , dat ééne beeld slechts te meer uitkomt. Kn toch kiest dezus ook dat bijwerk niet zonder reden, al heeft \'t geen zinnebeeldige beteek en is. Zoo moeten wij hier niet vragen, wal die toren eigenlijk is, wie die spottende voorbijgangers; of wat oorlog den koning dreigt, en waarom van beide kanten juist zóó vele manschappen worden in \'t veld ge-

bragt. Dit alles is bijzaak. Uc hoofdzaak is \'t nedo rz i tton, om kalm te borckt\'nen, ot\'men iets duift oiulernemen, en \\\\^rel voorat\', eer men er een aanvang mee maakt. En nu is het niet zonder be-teekenis, dat die onderneming met een\' hoogen bouw, op kleinen maar vasten grondslag, en met een\' govaarvollen en onzekeren strijd vergeleken word. Het bouwen zoo wel als hot strijden is eene geijkte beeldspraak in de dienst van God: naar Jezus\' vermaning hot bouwen op een rots en \'t strijden om in te gaan.

Na deze voorstelling koert Jezus tot de eigenlijke vermaning in den aanhef terug: Al zoo dan een iegelijk van u, die niet verlaat alles, wat hij hoeft, die kan mijn discipel niet zijn.

Kamergeleerden hebben al te dikwijls Jezus\' schoune Oelijlienissen uit den band geseheurd, \'t beeld uit de lijst genomen, en er dan veel over en vóór en tegen gezegd, dat vernuftig, leerzaam en stichtelijk moge zijn op zieli zelf, maar waaraan Jezus even min als zijne hoorders kan gedacht hebben.

en aanmoedigt? Ja en noen. Dat de schare licm volgt, van hem leert, er verder op nadenkt, niets kan hem liever zijn. Maar hij wil, dat zij zich nog drie maal bedenke, eer zij openlijk zijn partij kieze, zich verbinde, om hem altijd en overal te volgen, \'t Is hier en steeds opmerkelijk, hoe weinig Jezus op heeft met oogenblikkclijk enthousiasme, gewoonlijk door verkoeling en matheid, zelfs wel eens door vervreemding en verbittering gevolgd. Het was waarlijk geen geringe zaak, bij de vervolgingen, die hij voöïiüt zag, hem te belijden voor de menschen. Hoog was die bouw en vereischte groote kosten; heftig die strijd, niet zonder do uiterste inspanning te ondernemen. Daartoe was, in plaats van een oogenblikkelijke geestdrift, die zoo aanstekelijk is, rustig overleg en ernstige zelfbeproeving noodig. Kon Judas Iskarioth, die daardoor oenen tijd lang werd mede gesleept, was er voed erger aan toe, dan Xikodeinus, die zich nog eens ernstig bedacht. Treffend drukt de Ileor dit uit in oen derde beeldspraak, die deze rede besluit en naauw met dc twee vorige zamen hangt: diet zout is goed; maar indien het smakeloos ge word en is, waarmede zal het gezouten worden? Het is noch voor bot land, noch voor den mesthoop geschikt; men werpt bet weg.

Vinrleu chvo beelden, voornl dat van don torenbouwer, gedurig hunne toepassing op zoo menige onderneming, zoo veel goeds en groots, begonnen maar niet voleindigd, ook de eigenlijke bedoeling is niet vervallen. Wel zijn de dauvn der nvl oofs ver volging, waarop Jezus zinspeelt, voorbij, althans in ons vrije vaderland, maar onze Christelijke roeping wijst toeh altijd op een grootsch ondernemen, ver boven het peil der wereld, zoo als een toren zich boven de huizen verheft. En omdat de wereld d^:r iiilt;\'t duldt, blijft zij vijandig. Een vaste grondslag is er noodig, volharding en moed. Niet afbreken, maar opbouwen mnet ons duel zijn, met een vast geloof in Hem, zonder wien v»gt;igeefs de bouwlieden arbeiden.

Eéne gelegenheid vooral is rr. waarbij deze Gelijkenis mij ieder jaar met somberen ernst voor o«gt;gen staat, quot;t Is wanueiT zoo vele jeugdige menseben zich aammdden tot In t doen hunner belijdenis, of ook enkelen door te veranderen van geloof breken met hun verleden. Helaas! hoe dikwijls wordt het oerste v ooral br sehonwd als e(Mi examen van \'t geharde, als . ene intrede in de wereld, die \'t nog fatsoenlijk aelit, lidmaat van eene of ander, (\'hristelijke gemeente te zijn! En is er al voor \'t oogenblik e.-n oj)gewekt godsdienstig sevoel, een zeker entbusiasme zelfs, hoe weinig kalme berekening en ernstige zelfbeproeving met ootnio\'din- gebed, eei men zoo zware taak aanvaardt! Mn toeh igt; er (jok nu nog\' menig kruis te dragen, verdrukking en bespotting misschien, en menigen strijd tegen de zonde in ons, zoo wel als tegen de verzoeking buiten ons, moeten wij strijden, zullen wij Jezus volgen en trouw blijven. En zien wij dan later zoo menig lidmaat afgeweken en aftrestorven , dan Komt ons de vraag van Jezus op de lippen: Wanneer het zout smakeloos wordt, waarmede zal het gezouten worden?quot; Ja! zelfs de sombere uitspraak van den Schrijver aan de Hebreen (H. (gt;) over de afvalligen: Het is onmogelijk, hen die eens verlicht geweest zijn, te vernieuwen tot bekeering;\'\' onmogelijk bij de menschen, maar toeli nog im^elijk bij \'rod.

Ik zal hier ne-r- meer bijvoegen. Jezus\' woorden spreken te krachtig. \'gt;m diquot; dooi- de onze te verzwakken. Kik wete, wat hij onderneemt, of reeds beloofd heeft, toen bij op zich nam den Heer te volgen, die hem kocht met zijn bloed.

Geld on Roptsziikiii,quot; stjhreut ik boven do/o At\'dei\'ling^-: en xijn die niet dikwijls vcreeni^d? Hoeds in dc straf\'wetg\'eving, wanrdoor (le Staat levon en oigemlom zijner bur^eiN beveiligt; maar nog meer in de burgerlijke regtsvordej\'ing, die meest altijd over goldswaanlo loopt, ib\'t geld verdeelt do inenscben bet meest, en verlokt hen ook\'t meest, om zich te vergrijpen aan eens anders goed.

In hot Oosten zijn beide takken der regtspleging in éénc hand, en kont men al den omhaal onzer pleidooijen en proeossen niet, zoo min als onze zoo goriofelijkc gevangenissen. Doorgaans is er slechts oen enkele rogtor, dio uitspraak doet, en daardoor is zyno uitspraak vaak willekeurig, liet strafrogt berustte, naar de eenvoudigste opvatting dor oude volken, op het rogt van wedervergelding (jus tal ion is): Oog om oog, tand om tand, leven om leven.quot; De burgerlijke regts-vurdoring word meest naar de vast aangenomen gebruiken, onverder naar rogt en billijkheid beslist. Naar de .Mozaïsche wet moest in elke stad (in al uwe poorten) een regtor zijn, en werd er inzondorbeid op aangedrongen, dat zij hel gerigt niet zouden huigen: hot aangezigt niet kennen (geen onderscheid tiisscben rijken en armen maken) en geen geschenken aannemen: want bet geschenk ver-blindt do oogen der wijzen en verkeert do woorden der r eg t v a a r d i g e n. (Dout. l(i : IS JO.) Dikwijls komt de Schrift hierop terug, en de getrouwe nakoming vauditgobod was de roem van Samuels ouderdom.

Zou bleet\' ook in later diigcn aan een\' enkelen regter do rcgtspraak tocvortnmwd. Alleen was in ge wittige zakiai liet .Sanhedrin (de grooto liaad) de n\'gtbaidc (Matrh. 5:22); en werd tot ondershaudsehe bemiddeling der partijen, gelijk wij vroeger zagen, wel eens do tus-sehenkomst der wetgeleerden ingeroepen.

Maar blijven wij bij de wettige regtspraak. Zulk eenquot; Regter of Kliadi stelde Jezus al voor in de Bergrede (Matth. 5 : 25, 20), en Lukas heeft \'t eenigzins gewijzigd of verklaard in zijne sehoone bloemlezing II. 12. Het beeld stelt twee mannen voor, op wog naar den regter, om eeno geldzaak uit te maken. Do een houdt den ander vast, als zijnquot; seimldenaar, gelijk wij dat niet de sterkste kleuren zagen afgemaald in den Onbarmhartigen Dienstknecht. En nu raadt Jezus aan. dat men, uog op weg zijnde, zijn uiterste best doe, om van den vertoornden schuldeiseher los te komen: door een billijk accoord of het verzoek om uitstel, of hoe dan ook hein te vrede stelle. Kn waarom? Opdat de wederpartij niet misschien u den regter overlevere, en deze den goregt sdienaar, en gij in de gevangenis geworpen wordt. Voorwaar! zoo besluit de Heer: gij zult daar geenszins uitkomen, voordat gij \'t laatste penningske zult betaald hebben. Gaat eens de zaak naar wet en rej;t, dan helpt geene belofte, geone smeeking meer, en geene overeenkomst is meer te sluiten.

Reeds in eigenlijken zin, als eene waarschuwing tegen proeessen, is dit eene wijze les. Hangt de uitspraak minder dan onder Jezusquot; tijdgenooten van de willekeur des regters af, toeh valt \'t niet zelden hem tegen, die meende regt te hebben; ook wie wint, betaalt het duur, en daarbij worden allerlei onedele hartstogten opgewekt.

Maar er is meer. De spreuken van Jezus zijn niet als die van Salomo: regelen van levenswijsheid, waarvan de diepste grondslag een wel begrepen eigenbelang is. Zij hebben een hooger duel, en staan alle nun of meer in verband met dat koningrijk der hemelen, waarvan waarheid en vrede de grondtoun is. Op weg naar den regter,quot;quot; dat is een treilend beeld van het inensehclijke leven. O]) weg, hoe lang nog? Er, terwijl wij nu met elkander op weg zijn, hoe ein-deloos vele twisten en gesehillen, waarbij maar al te veel. naar de spreuk van Israels wijze, alle de wegen des mans regt zijn in zijne eigen oogen. Terwijl wij zóó elk op ons regt staan, en twisfen , en haten, is ieder bitter woord weer eene schrede nader tot

den Regter. En is onverwacht (!(gt; laatste schrodo gezet, dan is verzoening en vergelijk afgesneden, en het regt wordt beslist door Hein die niet alleen al \'s mans wegen kent, maar de geesten weegt.

Woest dan haastelijk welgezind omtrent uwe tegenpartij, terwijl gij nog met hem op den weg zijt, don weg naar den Regter!

Maai\' het wordt tijd, dat we op de weduwe hot oog slaan, die daar sineekend voor den regter staat.

De bijbel is. meer dan eenig ander, het Boek der weduwen: niet alleen omdat hij haar troost, maar ook omdat hij hare zaak bepleit en haar regt handhaaft.

De kinderlooze weduwe vooral was in het Oosten het toonbeeld van verlatenheid en ellende. Geen wonder, dat de Israëlitisehe zoo vurig verlangde naar eenen zoon, en het do grootste versmaadheid achtte, wanneer haar die onthouden werd of ontnomen. Juist dat zoo menig maal en in zoo treilende bewoordingen het Onde Testament zich die veriatenen aantrekt, is een bewijs, hoe dikwijls zij miskend werden, vergeten of verdrukt. Want de wetten zijn de spiegel der zeden; men verbiedt niet, wat nooit gebeurt.

In den rogter vooral wordt bij de .Mozaïsche wet vereiseht, dat hij het regt hand havo van weduwen en weezon. Dan eerst zou Jehovah \'svolks gebeden verhooren, wanneer dor weduwen twistzaak behandeld en den weezon regt gedaan werd; terwijl hij vervloekt wordt, die hot regt der weduwen buigt. Kn waar dit werd gedaan, geen wonder, dat ten laatste de verdrukte weduwe bij den koning, als den hoogsten regter in het land, hare toovlugt zocht. Zoo meldde zich de Sunamitische, uit de geschiedenis van Klisa bekend, bij koning Joram aan. Want nadat zij gedurende oenen hongersnood zeven jaren in het land der Filistijnen had ver-koerd, en nu als weduwe terug keerde, vond zij haar huis en haren akker in vreemde handen, maar werd haar die ook door tussehenkomst van den koning terug gegeven. {\'2 Kon. 8.)

Die tussehenkomst van den koning, die tot de eenvoudige oud-israëlitisehe zeden behoorde, kunnen wij in Jezus\' tijd ons niet meer donken. Waar nog een Joodscho vorst, een llerodes regeerde, had hij wel iets anders te doen, dan het regt van arme weduwen en weezon te handhaven! Haar eenige hoop, en hierop berust onze lt;\'elijkonis , was dus de plaatselijke regter.

Het wordt uii\'t twijfeliichtig gestold, ot\' /ij vegt hooft, \'t Is geen proces, waarbij men winnen of verliezen kan, maar even als bij de Simainitisehe een handhaven van \'t rcgt van eigendom, dat /.ij, als oene /wakke weduwe, hein die quot;t in bezit nam, niet ontnemen kon, .Maar ongelukkig is de regter in diczoilclo stad, buiten wiens regtsge-bied zij dus niet gaan kan, een man, die God niet vreest en oen menscli niet ontziet; onregtvaardig niet alleen, maar oube-si\'haaind daarbij, /oodat hij door geen schaamte noch ontzag van on-regt wordt terug gelioudcn, en er /elf voor uitkomt. Ongelukkig waar de klagei\' aan zulk eeno willekeur is bloot gesteld! Jezus zag het missehien wel eens in eeno dor kleinere steden van Galilea, en zeldzaam is hot in \'t Oosten nog niet. Wat zal de arme doen tegen oenen man, die zender appèl beslist, en wiens inagt zijn regt is?

Maar al was de/o regter daarvoor bekend, de weduwe kan niet anders. Zij komt dan tot hem, en smeekt: :gt;üoe mij regt tegen mijne wederpartij!quot;quot; Maar de regter hoort haar naauwelijks aan. Hij hooft wol wat anders to doen, dan zulk oene arme vrouw te helpen. Kr is geen voordeel bij te behalen. Veel oer maakt hij /ich daardoor do rijke en magtigo wederpartij, dio hem des noods ook wel de handen vullen kan, tot vijand. Mij laat haar dus eenvoudig staan. Niet dat hij haar onregt doet, maar hij doet in \'t geheel geen regt; even als de rugtors van wie .losaja (H. 1: 2.\'J) zegt: Do twistzaak der weduwen komt voor hen niet.

Haar gang was dus vorgeefseh; maar niemand kon haar beletten, terug te koeren. De toegang tot den regtorstoel mogt haar niet worden unt/ogd. Kr zijn volksdenkbeelden, die ook den vermetelste te sterk zijn: en tot do/o behoorde, dat hij, die eenmaal tot regter verkozen was, lederen morgen vroeg zitting moest houdon, en elk die tot hom kwam, aanhouron. Do Oosterling onderwerpt zieh blindelings aan zijne beslissing, \'t lgt; hem als \'t ware eeno godspraak. Maar de regter mag dan ook /ijnon niet verzuimen.

De weduwe dei d dus bet emi^o. wat zij doen kon: zij kwam eiken rnorir\'n terug. Maar voor e c n e n lijd wilde do regter niet. \'t Zal wel geweest zijn, zoo als on/e vertalers invullen .-voor eenquot; langen tijd.quot;

Doeh hoe /ij nok gedurig en smadelijk atgewe/en wordt, te luider en dringender is iedere\'ii moigen hare bede: Doe mij loeli rlt;.\'gt tegen mijne wederpartij!quot;

Bon\' tijd lang houdt do rogtor vol, on wil van haro zaak geen konnis nomen. Maai\' daarna zoido hij hij zk-h zelvcn; -Hoewei ik God niet vrees on geen\' nionsch ontzie, nogtans omdat deze weduwe mij in oo ij el ijk valt, zoo zal ik haar re gt doen , opdat zij niet op het eind komende mij hot hoofd broke.quot;

Zoo als over het algomoon do bijbel, als hot volksboek onzer vaderen, veel invloed heeft gehad op lumuo taal, zoo is ook het hoofdbreken, voor alles wat het hoofd inspant en vermoeit, aan deze Gelijkenis ontleend. Maar do volkstaal oordeelde niet altijd juist, en zij heeft op hare beurt soms een\' ongunstigen invloed op do opvatting \\lt;111 den bijbel uitgooeleud. /00 do stom des roependen in de woestijne, het komen ter elfder ure enz. Ook hier heeft zij ecu denkbeeld ingevoegd, dat in \'t oorspfonkelijke niet voorkomt. De man breekt er zicli in dien zin \'t hoofd niet mee, dat hij er veel over nadenkt. liet woord heeft alleen eoue letterlijke beteekenis, en wel van iemand gt;een blaauw oog te slaan;quot; -zoo als i\'aulus den Korin-thiërs verwijt, dat zij zich zelfs in het aaugozigt lieten slaan.

Jvoi\'. 11:20.) De vrouw wordt boe langs zoo brutaler in haren i\'isch, in de overtuiging- van haar goed regt. yteeds meeroj) hemaandrin-gi\'iidi.\', vliegt zij hem straks nog in \'t gezigt. Do wanhoop is tot alles 111 staat. Hij zal zich dus maar van haai- af maken. Dc moeite is toch. zoo groot niet. Juist die grove en harde voorstelling Ligt in de bedoeling van Jezus, 0111 daardoor de tegenstelling te sterker te doen uitkomen.

l-m waf nu do beteekenis betreft, als moermalen geeft Lukas die aan, bij wijze van inleiding (vs. I); 11 ij nu zoido hun ook eene Gelijkenis, daartoe, dat men te allen tijde bidden moet, en den moed niet verliezen.

-Met hetzelfde doel is de Gelijkenis uitgesproken, die wij vroeger ondér den naam van De smeokendo Vriend beliandelden. Oppervlakkig besehouwd /nmlen wij ze beide pnrallel noemen, ofschoon Dukas ze niet zameu voegt. Dezelfde onbeschaamdheid in aanhouden; ile eigen klagt, dat die den ander zoo veel 111 aandoet; en ten slotte, alleen om van dit gemaal ai\' te oen toegeven en helpen zonder welwillendheid: zonder vriends den nabuur, zonder regtsgovoel bij den regter. .Naar \'t 01 laudsehe spreekwoord zegt liet dus: de aanhouder wint.

Maar bezien wij nu beide (lo^jjcenisson van nader bij, dan is er toch een karakteristiek onderscheid, dat Lukas niet eens schijnt te hobben opgemerkt, en dat dus wel in de oorspronkelijke bedoeling lag-van den Heer. De vriend smeekt om eene dienst, gelijk onder nu-tenlieden de buren elkaar plegen te bewijzen. Het is missclnen onbillijk, als de ander die weigert : maar verpügt is hij het toch eigenlijk niet. Het blijft tot liet einde toe een verzoek. Maar de w e d n w e komt op voor haar regt. Begint zij met te smeeken, zij eindigt met te eisehen. De regter iloet zijn\' pligt niet, wanneer hij dat regt met handhaaft, \'t Is zijn post en hij heeft er de magt toe. Een of meer goregtsdionaars en eene gevangenis staan tot zijne beschikking. Aan daar dat het aanhouden, schoon van eene vrouw, hier nog met scherper

Naar de roden van dit verschil behoeven wij niet te gissen, wanneer wij slechts met aandacht het volgende lezen.

Zal (}od dan geen regt doen zijnen uitverkorenen, die dag en nacht tot Hem roepen, ook langmeedig zijnde over hen?

Ik zegge ii, dat Hij hun haastelijk regt doen zal. Doch ,1,. Zoon^des menschen, als hij komt, zal hij ook geloof

Jezus wil bijzonder de aandacht vestigen op \'t geen do onregt-vaardige regter (eigenlijk regter der onregt vaftrd ighe 1 d, even als vroeger rentmeester der o n r eg t v aar d ighe i d) zegt. Dus op zijn besluit, om alleen op haar aanhouden de vrouw te helpen, xelfs zónder eenig medeleden of regtsgevool En dan volgt, niet als evenbeeld maar als tegenbeeld, de voorstelling van een regtvaarclig en liefderijk God. .luist daarom zijn in\'t voorgaande zoo harde kleuren gekozen; eren als Jezus elders zegt: Zelfs gij, die boos zijt, ■reeft uwe kinderen geen steenen voor brood; hoe veel minder God!

Maar verkrijgt men nu, door dag en nacht te roepen, een regt op verhooring? Verre van daar. Wat regt zou de mensch hebben tegenover (Jod ? Maar de weduwe spreekt ook niet van haar ivt tegenover den regter, maar tegen hare wederpartij. I\'m daar nu \'lod,gt; uitverkorenen zijne geloovige kinderen zijn, zijne gemeente, zoo is de wederparty, togen wien zij regt zoekt, de wereld, die haar verdrukt.

_drtar „U (iotls m 11 v I! r K o rt; n c n zijno geloovige kinderen zyn /ync ireniecnto, zoo is do wederpartij, tegen wien zij rogt mkt, d( wi.-relil, «lie liiiiii\' vnnliukt.

Welk oen aandoenlijk beeld! De gemeente, die Jezus achterliet als weerloozc schapen te midden van gTijpende wolven , aan eene verdrukte weduwe gelijk, voor wie geen regt of wet schijnt te bestaan! Het gevoel van regt was den Israëliet diep ingeprent. Zelfs do wraak-psalmen, die ons zoo hard in de ooren klinken, berusten op dat gevoel. Mn God, noemde Kern niet Abraham reeds den Eegter der gansche aarde? Zeide niet Job: 11; weet, dat mijn Q-oël leeft, de Handhaver en Wreker van liét regt dor verdrukten?\'\' Maar hoe dikwijls klagen ook psalmdichters en profeten, dat het is, of Hij hen niet hoort, niet geneigd is regt te doen! Gelijk nu \'t Israëlitische volk zoo dikwijls en zoo lang had moeten wachten op verlossing, maar toch ten laatste Gods oordeelon had gezien en zich verheugd in zijn heil, zoo zou het ook der gemeente gaan. Vreemd en verlaten in de wereld als eene arme weduwe, zou zij geen andere toevlugt hebben dan God, om handhaving te vragen van haar regt tegenover eene vijandige wereld. En ook waar God dit oordcel en deze verlossing uitstelde, zou quot;t zeker eenmaal komen, wanneer zij maar niet vertraagde met dag en nacht tot Hem te roepen.

Alleen is hierin eoaigzins duister de bedoeling der woorden, die ik daarom letterlijk vertaald heb: ook lang moedig zijnde over hen. Hierbij komt ons van zelf in de gedachte 2 l\'etr. 3:9. Ge Hoer vertraagt de belofte (van Jezus\' toekomst) niet, maar is langmoedig over ons, niet willende, dat eenigen verloren gaan, maar dat zij allen tot bokeering komen. Mven als daar slaat die langmoedigheid, dat wachten en uitstellen, minder op de vijandige wereld, dan wel op do gemeente, over wie toch ook liet oordeel gaan zal. Met geduld hoort God hare klagten en gebeden aan, en Oefent haar in \'t geloovig vast houden aan zijn woord. Lmgmocdig-heid ever de ongeloovigen, als in de Gelijkenis van den Ouvruditba-ren Vijgenboom, past in dozen zamenhang minder en komt ook met de woorden niet over een.

l\'ln nu de verzekering: hoe lang God schijnt te toeven, haast, weldra zal Hij den zijnen regt doen. Hier ontmoeten wij weder de verwachting eener nabijzijnde voleinding der wereld, die uitliet Kvangelie niet is weg te nemen, en die ons ook niet ergeren kan, wanneer wij maar niet (Mark. 1.5; 112) tegen Jezus\'eigen verklaring hem op aarde eene goddelijke alwetendheid toeschrijven. Hij zag zijne toekomst als in oen vergezigt, waarin men de afstanden niet meten kan. Nog

eer dit geslacht zou zijn voorbij gegami, verwachtte iiij hot groote godsgerigt, dat ook met ontzettende zwaarte op Jeruzalem gekomen k Maar daarna volgden weèr langdurige en zware vervolgingen, eer ook over \'t heidenseh Rome dit gerigt werd uitgeoefend. Toch werd eindelijk \'t regt der arme weduwe gehandhaafd tegenover hare wederpartij.

Het zou slechts de vraag zijn, ook in volgende eeuwen, of de weduwe volharden zou, - de gemeente haar vertrouwend toevlugt nemen tot God bewaren. Daarom wijst Jezus de zijnen van hunne vijanden weer op zich zelve terug. Dat was niet de hoofdzaak, of de verlossing iets vroeger of iets later kwam. Eenmaal zou die komen. Maar alleen die volhurden zou tot den einde toe, zon behouden worden. Maar de Zoon des menschen, als hij komt, zal hij wel het geloof vinden op de aarde?quot;

\\og altoos is ia sommige landen de gemeente des Heeren die verlaten weduwe gelijk. Niet onder do Heidenen alleen, maar ook waar Rome de magt heeft, om het vrije evangelie te onderdrukken. En waar het geloof vrij is, als in ons vaderland, ook daar heeft het zijne wederpartij, en kan de gemeente alleen in strijd en gebed de wereld overwinnen. Maar God handhaaft haar regt, en de waarheid overwint: al zouden wij ook soms twijfelmoedig vragen, of de Zoon des menschen, wanneer hij nu op aarde kwam, hot geloof wel in de gemeente heerschende vinden zou.

Laten wij eindelijk het bijzonder oogmerk van deze Gelijkenis eens voor een oogenblik ter zijde, dan maakt zij met twee andere beelden een schoon klaverblad uit, de zigtbare voorstelling van Jezus\' zinspreuk: Bidt en u zal gegeven worden; zoekt en gij zult vinden; klopt en u zal worden open gedaan. Want het kind bidt om brood, en geen vader zal hem eenquot; steen geven: de nabuur klopt liij zijnen vriend, tot hem wordt open gedaan: en de weduwe zoekt haar regt, en rust niet eer zij quot;t verkregen heeft.

Ons gebed berust dus niet op een onzeker mi sschien, al weten wij niet, hot; of wanneer God zal verhoeren. Wanneer dus iemand van God iets begeert, dat hij het vrnge in \'tgeloof, niet twijfelende. Want die twijfelt, is eene bare dor zee gelijk, die van den wind gedreven en op en neder geworpen wordt. (Jak. 1: 5, 6.)

Zoo nis wij Jezus bij het uitspreken zijner (iclijkenissoii altoos liesclmuwd hebben in \'t midden zijner omgeving, de schoonc natuur en de eigenaardige zeden van zijn vaderland, zoo staat ook zijn onderwijs altijd in betrekking tot de godsdienst van zijn volk. Ja! meer nog, Jezus is zelf, gelijk hij Nathanaöl noemt (Joh. I : 48), een Israëliet in wien geen bedrog is. Hij is innig gehecht aan zijn volk en zijn vaderland, en belijdt met volle overtuiging het geloot\' zijner vaderen. En wat ook voor later\' tijd zijne nitzigten zijn, hij zelf acht zich alleen gezonden tot do verlorene schapen v a n het huis Is ra ë 1 s.

Men onderscheidt do godsdienst wel eens in eerdienst en 1 eerdienst, en van den beginne af werd beide in Israël gevonden. De Levitische wetgeving bepaalde naauwkeurig, hoe God wilde gediend zijn. Offeranden en reinigingen, feest- en sahbatsdagen, alles moest stipt worden uitgevoerd naar de wet. Maar \'t was er verre af, dat Israels üod, even als de afgoden der ITeidenen, met die uitwendige vereering zou voldaan zijn. Het beginsel der wot Zijt heilig: want Ik bon heilig,quot; moest het goheele leven van het uitverkoren volk doordringen, en zoo wel de reinheidswetten als de zedelijke geboden moesten dit beginsel bewaren. Die geboden zouden hunne wijsheid en hun verstand zijn voor de oog en der volken. (Deut. 4 : (gt;.) Zij moesten ze hunnen kinderen in se, herpen, en daar van spreken als zij in hun huis zaten en

Het lag in den gewonen loop tier mensehelijke dingen, dat de priesterstand, in \'t rustig genot zijnor vaste inkomsten, genoeg meende te doon met de werktuigelijke eeredienst, en zieh met het volksondei-wijs niet vermoeide. Later is dit in de Christelijke kerk even eens gegaan. Maai\' toen nu, met den strijd tegen de afgoderij, ook het profetisme ophield, en door de J\'abyIonische ballingschap ook de tempeldienst stil stond, begon men zich moer op de kennis der Heilige Schriften toe te leggen, en ontstond, na Ezra vooral, de stand der Schriftgeleerden. De priesters hadden nu weder hun werk in den tempel, maar de Schriftgeleerden uitsluitend in de Synagoge.

Jezus, zoo in \'t midden geplaatst tusschen Israels eerdienst en Iccrdicnst, gevoelde zich vooral door de laatste aangetrokken. Zeker be-traehtte hij zelf zijne godsdienstpligten , gelijk reeds zijne moeder het voor hem deed in zijne eerste levensdagen. Maar nooit wekt toch Jezus tot de getrouwe vervulling daarvan op. Zendt hij genezen me-laatschcn naar hunner priester, en zegt hij hun, de gave te offeren, die Mozes geboden heeft, het is hun tot eene getuigenis: dat is, om op wettige wijze rein verklaard te worden, en in de maatschappij te mogen terug keeren. (.Matth. 8 : I.) Kn waar hij den Parizeen, bij hunne angstige aaauwgezetheid omtrent de uiterlijke vormen, verwijt dat zij het zwaarste der wet nalaten, het regt en de barmhartigheid en de goede trouw, voegt hij er bij: Hit (laatste) moest men doon en hot andere niet nalaten; en stelt daardoor de zedovvet hoog boven de ecremoniewet, (j\\latth. 2.°): 23.)

En hoe Jezus, al wil hij ook dit uiterlijke betracht hebben, aan quot;t zedelijke oneindig meer hecht, hooren wij in zijne vermaning (Matth. ö : 2.\'\', 21): Zoo gij dan uwe gave zult op hot altaar offeren, en aldaar gedachtig wordt, dat uw broeder iets tegen n heeft, laat daar uwe gave vóór het altaar, en ga henen, verzoen u eerst mot uwen broeder, en kom dan en offer uwe gave. Do Joodsche priesters en leeraars zouden gezegd hebben: Dit haast niet. Offer eerst; want (jod gaat boven de menschen.quot;

Toch had Jezus grnoten eerbied voor den tempel, en voorspelde niet weemoed zijnen ondergang. Maar waarop berustte die eerbied y Jezus zelf zegt het, :i1n hij den tempel van wisselaais en kooplieden

zuivert, en daarbij dr woorden van lt; ind liij Josaja (H. 50 : 7) aanhaalt: 31 ij ii li li is zal een huis dos gebod s gonoomd word on voor alle volken. Ja! in zijn gesprok met de .Saniaritaanscho (Joh. 4) voorzag hij den tijd reeds, dat Jeruzalem zoo min als do heilige berg van Samariö uitsluitend de plaats zon zijn. waar men don Vader zou aanbidden.

Maar er is niet moor noodig, om te doen zien hoe Jezus, zonder iets to willen veranderen aan de godsdieust-vormen van zijn volk, waarin hij ook zelf was opgevoed, toeh alleen daaraan waarde hechtte in zoo verre zij do uitdrukking waren van oen vroom gemoed. Van daar dat hij moor dan eens (Matth. : 1.quot;gt;: 12 : 7) de vitzucht der Farizoëu beantwoordde met het profetisch woord (Hoz. (i: 6): Ik wil bann hartigheid en niet offerande. Hoe vrij Jezus over den Sabbat dacht, waarover hij telkens met de Joden in strijd kwam, als hij op dien dag kranken genas of zijne discipelen aren plukten op cono snbbiitswandcling, blijkt uit zijne uitspraak; De Sabbat is gemaakt om don mensch, niet do mensch om den Sabbat.quot; (Mark. 2:27.) Ja! tegenover do reinheidswetten, nog steeds de hooge scheidsmuur tusschen Israël en do volken, waagde Jezns de uitspraak, die zelfs voor zijne discipelen ondenkbaar was : Niet wat don mond ingaat, verontreinigt don mensch, maar wat don mond uitgaat. (Matth. 15 : 11.)

Al onderhield Jezns dan ook do uiterlijke vormen dor oeredionst. de Kvangoliston bochten daaraan zoo weinig, dat zij van Jezus\' olielanden of zijn bezoek op het eigenlijke voorhof des tempels met geen enkel woord spreken. Jezns\' eigenlijke werkkring was het volksonderwijs, en dit bragt hem in de Synagogen en in do bijgebouwen van den teinpol al spoedig met de Schriftgeleerden in aanraking, van wie wij nu nog iets moor te zoggen hebben.

Schriftgeleerde werd men onder de Joden eenvoudig door het te zijn. Sedert de Wet en de Profeten (naar biz. lit:!) geregeld in do Synagoge werden voorgelezen, stond het ieder, die daartoe de kunde bezat, vrij, er iets tot verklaring of toepassing bij te voegen. Zoo lozen wij ook van Jezus, dat hij al spoedig door geheel (iaiilon leerde in hunne Synagogen. Kn hij schijnt daarbij zich niet gehouden te hebben aan den vasten dagtekst. Althans te Nazareth stond hij in de Synagoge op om zelf te lezen, en werd hem de boekrol gegeven van den profeet Jesaja. (Luk. I : 15 17.) Wie nu zóó als schriftge-

die door vriend noch vijand aan Jezus werd bchvist. Maarzoo kwam iiij ook van zeifin de Synagogen, en nog meer in den tempel, mei andere sehriftgoleerden in aanraking, vooral met de lieersehende partij, die der Farizcön.

De oorsprong dezer partij, want een eigenlijke godsdienstige sekte kan men het niet noemen , ligt in het duister. Zij was ook meer t natuurlijk gevolg dei\' omstandigheden, dan eene eigenlijke stichting. \\ an Kzra af waren do schriftgeleerden begonnen dit is de eerste regel van den Joodschen Talmud, die luiniie leerstellingen bevat, — eene omtuining te maken rondom de wet.quot; Dat is: door verklaringen en bijvoegsels hare bepalingen strenger aan te binden.quot; Die omschrijving van beroemde Rabhijnen werd door mondelinge overlevering hewaard. Nu ontstond er. naar oude Joodsche berigten, reeds in de derde eeuw vóór Christus eene scheuring tussclien hetgeen wij zouden noemen de orthodoxe en de liberale partij:quot; en toen nu de Makkabeesche vrijheidsoorlug de geestdrift der .loden voor hunne godsdienst en hunnen afkeer van de heidenen had ten top gevoerd, verkregen de eersten een\' ovcnvegendon invloed op de massa van het volk. Zij noemden zieli l-\'ari/.eën, dut is afgescheidenen, omdat zij zich afzonderden van anderen, zoo wel in het gevoel hunner heiligheid. als om alle besmetting te ontwijken. Hun beginsel was het beoefenen eener volkomen geregtighcid of regtvaardigheid, door stipte gehoorzaamheid aan de wet, naar hare strengste opvatting. Wie de wet niet stipt onderhoud!, is in hun oog een zondaar, en daardoor onrein. Heeds vroeger (liladz. 171) spraken wij over die tegenstelling van regtvaardigen en zondaars. Hoewel Jezus, in de volkstaal sprekende, ze meermalen gebruikt, kon hij ze toch niet goedkeuren, daar zij niet op zuiver zedelijke beginselen, maar grootendeels op uiterlijke vormen berustte.

IVgenover de Faiizeön stonden de Sadduceën, die ook wel de Joodsehe wet opvolgden, maar naar quot;I schijnt, meer als een\' staatsvorm, en zonder te hechten aan de overleveringen, de geestenleer en de verwachting der upstanding van de Farizeën. Zij vonden vooral onder den priesterstand hunnen steun, en achtten \'t volksonderwijs beneden zich. Ten minste, wij lezen nooit van Saddneoosche Schriftgeleerden, altijd van Se h r iftge 1 ee rde n en Farizeën: dat is niet bun hirizees\'-hen aanhang.quot; Want. even als ons woord

OrtliodoN wordt fivhniikt, men Icon Farizivr zijn, zonder daarom nofï i\'alibi to wezen. De massa dos volllt;s behoorde zeker tot geen dei\' beide partijen, al had zij, zoo als overal, voor do orthodoxe den grootsten eerbied.

Jezus moest dus van zclt\' wel in aanraking komen met die mannen. die de voorgestoelten in do Synagogen beminden, en om van do menschon genaamd te worden Rabbi, Rabbi (Mntth. 2.^!!:G, 7); on dio betrekking was van den beginne at\' niet vertrouwelijk. Zij bespiedden hem, zeggen de Evangelisten. Mot oen zeker wantmviwen gingen zij hot onderwijs na van dien nieuwen looraar, daar op eens uit het veraehte Nazareth opgetreden, zonder aan do voeten van één hunner beroemde leeraars gezeten te hebben. Kn al spoedig ontdekten zij, dat hij van de hunnen niet was. Terwijl hij Imogen eerbied had voor do Heilige Schrift, zag hij toch in de wet, voor een dool althans, verordeningen van Mozes, naar omstandigheden gegeven, en die niet altijd overeenstemden met (iods oorspronkelijke bedoeling. (Matth. 19:8.) Hn wat hunne overleveringen betreft, bij noemde ze leeringen, die geboden van me use hen waren, en waardoor ze de wet van 0 od krachteloos maakten. (Alatth. I.quot;»;() ■!).)

Toch liet Jezus bun den roem hunner uiterlijke regtvaardigheid: maar zegt tevens tot zijne iliseipelen, dat wanneer hunne gereg-tigheid niet overvloediger was dan die der (Schriftgeleerden en Parizeen, zij in quot;t koningrijk der hemelen geenszins zouden ingaan. (Matth. 5:20.)

Imi waarom niet? W ij zagen dit reeds aan het shit der (ielijke-nis van den \\ orloren Zoon en zullen het op nieuw zien in één der kortste, maar ook schoonste (ielijkenissen van den Zaligmaker.

1 w e e m e u s (■ li o n gingen in den tempel o p o m t e b i d-\'1 e n. liet was een gewone, slille dag. Want in \'t gewoel van een

feest zou de een den ander niet hebben opgemerkt. Wij protestanten hebben voor dat eenzaam opgaan in den tempel liet ware gevoel niet. Onze kerken zijn iiol en kil, zoo dra de godsdienstoefening is afgeloo-pen. Do plaats als plaats heeft voor ons geen de minste heiligheid. Wij bidden in \'t huisvertrek, in de binnenkamer, of nergens. Men moet in de Roomsche Kerk gaan, om die stille aanbidders te zien, die er geheel in zich zeiven gekeerd neder knielen, zonder naaiden nieuwsgierigen vreemdeling om te zien. Meer dan al hunne kerk-praal heeft dit mij niet zeidon getrolfen.

Ook Israels heiligdom, hun roem en hunne liefde, stond daartoe den gansehen dag open. Maar quot;t waren in den regel geene vrouwen, als in christen landen. Hij de Oostorlingen nemen de mannen de godsdienst waar voor hun gezin, en daarin verloochenen nog de Joden hunne afkomst niet. Ook te .leruzalem mogt er al eene enkele weduwe, zoo als de oude Anna en de vrouw, die haarganschenleeftogt in de offerkist wierp, in den tempel opgaan, meestal en ook nu waren het mannen. Maar toevallig die in de algemeene schatting het verst van elkander af stonden: de een was een Farizeör en de ander een tollenaar.

De Farizeen kennen wij dan nu al, en kunnen ons den man verbeelden , die daar nadert, in zijn broedgezoomden mantel, waar de gedenkdraden of kwasten, die de Jood droeg tot een aandenken aan de wet (Num. 1 ö : .\'!8, 10), grooter dan gewoonlijk en van verre aan de hoeken zigthaar zijn. Aan den linkerarm en voor het voorhoofd zijn de geliedsrienieu gebonden, breed en in \'t oog vallend, gelijk neg de .Joden daartoe lederen riemen gebruiken, waarin perkamenten blaadjes met spreuken uit de wet verborgen zijn. Zonder dezen zou de Farizeër zijn dagclijksch gebed niet hebben durven doen. Die ze maar een enkele maal vergat, verbeurde alle aanspraak op heiligheid.

Zoo gaat de Farizeër den hoogen tempelberg op en de prachtige ponrt binnen, liet volk gaat eerbiedig voor hem uit den weg, en bij beantwoordt uit de hoogte bunnen groet. Ili.i treedt naar binnen, de wijde portalen door, het voorhof dei\' vrouwen en der heidenen langs naar het groote voorhof. Als hij bier zoo na bij kan tot het Heilige is genaderd, waar alleen de priester mogt binnen gaan, blijft bijstaan, slaat de oogen omhoog en breidt de banden ten hemel uit. Want de vorm van ons gebed, die een inkeereu tot ons zelf, een ootmoedig snieeken beduidt, was den Joden onbekend.

En nu bidt liij, do vrome niiin, bidt bij zich zolven, maar tocli luide genoog, «lat wij licm hooron kunnen. Maar noen! hij doet alleen zijn gebed, en heeft niets te vragen, allerminst voor God zich te verootmoedigen. Hoor maar! »0 God! ik dank II, dat ik niet bon even als de anderen der mouschen: roevers, onregtvaardigen, ove rspelers; of ook gelijk deze tollenaar.quot; Dien man is hij misschien voorbij gegaan liij \'t opgaan dei\' trappen, en week voor hem uit als of \'t oen melaatsche was; en anders valt hij hem nu in \'t oog. Zulk volk moest men xiit den tempel kunnen woren! Hij heeft dus alle reden om over zich zeiven tevreden te zijn, als afgezonderd van al wat zondig en onrein is in Israël. En niet alleen kan hij niet den rijken jongeling zeggen tot wie hem van de wet spreekt: Alle deze dingen heb ik onderhouden van mijne jeugd af.quot; Als Farizeër doet hij nog meer. Daar Mozes, naar de overlevering, op donderdag den berg Sinaï had beklommen en op maandag daar was afgedaald, hielden de Farizeën op beide dagen een vrijwillige vasten, door niets te eten vóór het ondergaan der zon. Daarom voegt de Farizeër aan zijn gebod nog de woorden toe: »1 k vast tweemaal ter week,quot; en dan nog: en ik ver tien alles, hoe veel ik verkrijg.quot;

Dit laatste zal niet ieder terstond verstaan. De tienden van akker en boomgaard waren bij de wet bestemd tot onderhoud van priesters en Levieten : en de Farizeën betoonden daarbij eenquot; bijgeloovigen angst. Zelfs de allerminste moesgroenten zouden zij niet hebben durven proeven, wanneer er de tiend niet van opgebragt was, ook nl had die volstrekt geene waarde. Dit is \'t, wat Jezus den Farizeën verwijt: (iij a\' e r t i e n t d e m u n t en dille en k o m ij n, e n laat d e h o o fd z a a k der wet na. De mug {die in den beker wijn viel,) z ijg\'t gij uit, en don kemel zwelgt gij door.quot; En is dit nog niet, bij de meesten althans, de geest van het orthodoxe Jodendom? Voor ons, in de vrijheid opgevoed, is het bijna onmogelijk, ons zoo bijgeloovigen angst te verbeelden, waarvan il; menig voorbeeld uit mijne eigen ondervinding zou kunnen aanhalen.

Maar quot;t zou van den biddenden Furizeër ons afleiden. Luisteren wij nog eens goed toe. Doch wij hooren niets meer. Zijn dankgebed is uit, en te vragen heeft hij dezen keer niets: geen vergeving, geen kracht in verzoeking, geen steun en troost in nood en dood. Kn is er dan in dien vromen man niets van dien heiligen gloed der psalm-

dichters, den diepen ernst der profeten? Xiets. Hij ziet zich zelf als in een spiegel. en is wM voldaan, quot;t Kost hein wel wat moeite, zoo onberispelijk tc blijven, maar \'t is hem gelukt. God dank! Nu ja, dat (iod dankquot; wordt voorop gezet, en ik wil niet zeggen, dat de man het niet meent, \'t Behoort immers bij zijn gebed; anders zou \'tgeen gebed, maar veel oer cene alleenspraak zijn.... En intusschen gevoelt hij niet, dat er teoderder gevoelens noodig, heiliger pligten te betrachten zijn dan vasten en tienden. Hu in plaats van zich te bedroeven ovit de vrrdorvenlieid zijner tijdgenooten, wordt die hem een voetstuk om zich op te verheffen . en ziet hij om naar den tollenaar, met de diepe vcrachting van den regtzinnigen Jood. veroordeelt hem en sluit hem uit den kring van \'t ware Israël; — en doet dat, als of hij hem ( rode wil aanwijzen, in zijn gebed !

Maar wij moeten met den tollenaar, dien wij reeds een en ander maal ontmoetten, nader kennis maken. De .1 oden stonden onder Rome in Jezus tijd. Al regeerden in Galilea en \'t Overjordaansche noj;\' in naam Joodsche vorsten. over het geheele land strekte zich het Komeinsche tolstelsel uit. Althans zoo wel te Kapeniaüm als te Jericho vinden wij aanzienlijke tolkantoren, aan de groote handel wegen geleden, waar inkomende rogten werden geheven. Deze inkomsten, on aiis-schien ook het hoofdgeld, dat ieder Israëliet moest opbrengen, werden aan Komeinsche ridders verpacht: maar dezen gebruikten om w te innen mensehen van liet land. met taal en zeden bekend. De tollenaars waren dus Israëlieten . maar in dienst der Romeinen. Zelfs van den overste der tollenaren of ontvanger te Jericho, Zaccheüs, zegt Jezus, dat ook d t■ z e e e n z o o n A b r a h a m s i s.

Reeds dat aan Heidenen dit geld moest worden opgebragt, ergerde de stipte Joden zoo zeer, dat in vollen ernst tusschen Farizeën en Herodianen de vraag werd betwist, of het wel geoorloofd was, don Keizer schatting te betalen, daar immers door de Schrift werd beloofd, dat de Heidenen dit aan Israël zouden doen.

Intnsschen, wat ook de Farizeesche scholen leerden en hoe zij daardnor den opstand voorbereidden, die later uitbrak, voor het oiigen-blik betaalde men. maar gedwongen en onwillig. Doch nn rigttc zich de onderdrukte wrok tegen de werktuigen der Komeinsche overlieer-sching, de tollenaars, en dat !gt;■ meer, omdat zij landgenooten wiiren. Itoer dezen post op zieh te nemen, haililen de tolb\'naars zich zeiven tot paria s der maatschappij verlaagd. Hier kwam bij, dat ^.ij als

niiikkors Gii discligoiiootoii mot de lieuloiien, en nii^l zelden ook met het uitschot van liuu volk oni^ingen, en in liunno betrekking onmogelijk den strengen Joodsciien sabbat bonden. in de paascbweek niet van al wat gezuurd en gerezen was, zich ontzien konden. Ja! denkelijk werd niet eens in buiine woning het heilig pascha gevierd. Van hier de vaste spreekwijzen, waarvan Jezus zelf zieb in de volkstaal bedient: »tollona-ren en zondaars,quot; en zelfs »hoeren en tollenaars of waar Jezus te kennen wil geven, dat men allen omgang met ieniaml moet afsnijden : »Hij zij u als do holden en de tollenaar.quot; (Mattb. 18: 17.) — En wie nu zoo algemeen veracht wordt, hij wordt doorgaans verachtelijk, daar hij geen\' goeden naam meer beeft op te houden. Zoo als in Oostersche landen nog vrij algemeen is, zij wreekten dien smaad door afpersing, waarbij zij op de bescherming dor Homeuische krijgsmagt konden rekenen. Arm moeten wij ze ons dus in \'t geheel niet denken. Althans Zaccheüs was rijk, maar zijn geweten beschuldigde hem ook, dat hij zeker wel iemand iets door bedrog ontvreemd had.

Het is dan ook opmerkelijk, dat .lezus wel Samaritaan of Heiden prijst, maar nooit oenquot; tollenaar, nooit anders ten minste dan om zijn berouw. Maar juist daarom trokken zij hem aan, die gekomen was om het verlorene op to zoeken en te behouden. En sprak hij in de nabijheid van een tolhuis, zoo als te Kapernaiim, toen hij derwaarts van Nazareth was verhuisd, dan gevoelden zich ook de tollenaars aangetrokken tot don vriendelijkon Rabbi, die hen niet met verachting afstootte als de Karizeën, maar hun verhaalde van den Verlorenquot; Zoon on bet vaderhuis, en daarin bun eigen beeld schetste; want zeker was er menig zoon van goeden huizo, die in zijne afdwaling als laatste toovlugt dit verachte beroep gekozen bad. En toen Jezus zelfs niet tollenaars at, bij Zaccheüs zich zeil noodigdr, ju I .Mattheiis den tollenaar tot zijnquot; apostel koos, toen moest hij medo bunnen smaad dragen. Een leeraar in Israël, die zich zoo gemeen aanstelde, dat was alle goede zeden in bet aangezigt slaan! Maar Je/us antwoordde eenvoudig: De gezonden hebben den in e d i c ij nm oester niet van noode, maar die krank zijn.quot; Achtten zij zich zoo wijs, zoo volmaakt, wol nu! wie dan zijn afgedwaald en quot;t gevoelen, die zullen eer naar hem luisteren. Zoo hebben do tollenaars, van Jericho waarschijnlijk, zich ook ondor \'t gehoor van Johannes den Üooper begeven, verlangende gedoopt te worden, en boe streng anders, bij vergde niet, dat zij van hunnen post zouden afstand doen, maar zeido alleen:

Maar het wordt tijd, dat wij naar den tempel terug keeren, op de eenvoudige woorden: de under was een tollenaar.

Al verhaalde Jezus geene geschiedenis, tóch waren het typen, beelden die zich telkens vernieuwden. Zeker kon men eiken dag te Jeruzalem den Farizeër in don tempel zien opgaan, en zoo of zoo omtrent hooren hidden. En zeker zal nu ot\' dan wol een tollenaar

vooral bij de opgewekte godsdienstige beweging van die dagen, dien zeltden gang hebben gemaakt. Stellen wij nu, na de kennismaking met zijnen stand, den man ons voor. Wij behoeven daarbij niet zachter over hem te oordeelen dan de Heiland, dan hij zelf liet doet. Misschien hoeft hij als de verloren zoon in jeugdige losbandigheid zijn erfgoed verkwist, en in zijne armoede en radeloosheid zich aan de Heidenen verhuurd. Kn eenmaal tollenaar zijnde, was hij even min naauvvgezet als de andoren. Toch is er in hem oene stem, die niet zwijgt. Zit hij daar aan den avond vóór het tolhuis, of waakt hij in den nacht aan de grenzen, het is of zijne moeder hem toefluistert: Heb ik u daarvoor aan mijne borst gezoogd?quot; of zijn vader spreekt: »(rij zijt miju kind niet moer, gij ontaarde zoon van Israël!quot;\' Reeds lang onderhoudt hij den sabbat niet meer, onderscheidt niet het reine van het onreine, en denkt dus nog veel minder aan de Synagoge, waar hij niet wordt toegelaten, aan den tempel, die hem veel te heilig is. Maar nu kan hij \'t niet langer uithouden. Waar hoen zal hij zich wenden in den angst zijner ziele? Tot zijne half of geheel heidens» •he medgezellen? Maar zij bespotten hem. Tol de leeraars van zijn volk? Maar zij gaan voor hem, als voor een onrein dier, uit den weg en spuwen hem na. Wel aan! hij zal het wagen. Tot den Heer zal hij vlugten: want zijne barmhartigheden zijn vele. Misschien zal Die zich zijns ontfermen. Kn zoo verdraagt hij de spotternij zijner ligtzimiige meilgezellen üi den smaad der vromen op den tempel weg. Hij heeft immeis alhvn mot God te doen, dk-n hij beleedigde door zijne zonden? Uit zijn heilehuis kan niemand hem weren. Zijn oog, d»gt;or tranen beneveld, ziet niet eens den smadulijken blik »les Fari-zi\'örs, die statig hem voorbij gaat. Met een gebukt hoofd en kloppend hart beklimt hij de trappen van het lieiligiloni. Daar blijft hij aart »len ingang van het voorhof staan. Van (hui Farizeër staal in \'t oorspronkelijke dat hij zich zette, zijn vaste plaats als regtheb-bende innam; van den tollenaar, dat hij van verre bleef staan,

en hij wilde ook zi^ It\'s de oog en niet opheffen naar den hemel, zoo ais ieder Israëliet deed bij het bidden. Zoo diep gevoelde hij zijne onwaarde tegenóver de heiligheid der plaats. Toch is \'t hem goed, hier te denken aan de betere dagen, toen hij nog pleeg op te gaan met do schare: want hier kan hij zijn gansche hart uitstorten. En alles vergetende, wat rondom hem gebeurt, ook den Farizeër, die juist naar hem omziet, slaat hij in diepen rouw zieh met de vuist op de borst, seheurt als boeteling het opperkleed, en stamelt eindelijk ook zijn gebed, dat door tranen en snikken heen zich den weg baant: »Verzoen mij, o God! mij, den zondaar!quot; Wij vinden hier \'t .loodsehe denkbeeld van schuldvcrzoening of reiniging, waarvoor wij zoggen: Wees mij zondaar genadig!quot; Want alle zonde moest • verzoend, bedekt worden naar de wet. Maar voor zulk eene geheele afdwaling is geene offerande. God alleen kan haar verzoenen, gelijk David zegt in den één en vijftigsten 1\'salm: De offeranden Gods zijn een gebroken geest. Een gebroken en verslagen hart zult gij, o God! niet verachten.

De tollenaar gaat heen. En ziet ook al de menigte, die opgaat naar het morgeaoffer, met diepen afkeer op hem, hij zelf is van eenquot; zwaren last bevrijd. Die schuldbekentenis gaf hem lucht, en \'t is of\' het licht van Gods vriendelijk aanschijn uit het Heilige der heiligen hem beschenen heeft. En blijft hij nu ook al een tollenaar, hij is van nu aan een Zaccheiis, die alle aangedaan onregt zoekt te vergoeden en niet meer eischt dan hem gezet is, terwijl hij zoo goed mogelijli zijne godsdienstpligten met zijne betrekking zoekt te vereenigen.

Van dit alles, dat onze fantasie ons voorspiegelt en zoo ik ineen geheel naar do natuur, zegt Jezus niets. Eenvoudig de beide gebeden. die in zoo scherp contrast tegenover elkander staan. Kn dan ten slotte: Ik zeg u, deze ging ge regt van rd igd af naar zijn huis, meer dan die: want een i egel ijk, die zich zeiven verhoogt, zal vernederd, die zich vernedert, verhoogd worden.quot;

Dit slotwoord van den lieer doet ons terug zien op de woorden, waarmede I,ideas de Parabel inleidt. \'1 (iebeurde meer, dat deze Evangelist een of andere ontmoeting of verhaal van Jezus in de geschiedenis geene plaats wist aan te wijzen, en dim gaf hij eenvoudig wat hij vond , niet eene korte inleidinir. De voorbeelden hiervan kan ieder vinden

Hij ii u zeido ook tot sommigen, vertrouwende op zich zelve dat zij r egt va ar dig war ou 011 de overigen ver achtende, deze Gelijkenis.

En wie waren die sommigen nu? Het kunnen wei niet anders als Pameöu zijn geweest, of althans die dachten als dezen. Wij weten nu reeds, dat geheel hunne leer gegrond was op liet denkbeeld van regtvaurdigheid naar de wet.quot; Tegenover deze mensehelijko deugd stond de goddelijke goedkeuring. Wie zoo was en deed, werd door God geregtvaardigd, in Gods gerigt van alle schuld vrij gesproken. Hierbij wordt nog volstrekt niet gedacht aan de eindbeslissing omtrent iemands eeuwig lot. \'t Is in den grond hetzelfde denkbeeld, als wanneer wij bij don aanvang der geschiedenis lezen: De Hoor zag Habel en zijn offer aan, maar Kaïn en zijn offer zag Hij niet aan: of wanneer in do Psalmen zoo dikwijls wordt gezegd, dat God in vromen en oprogteu een welgevallen heeft. Maar de Parizeen hadden hiervan, even als later de scholastieken in de Christelijke kerk, eene mensehelijko rekening gemaakt; van \'t vrije welbehagen Gods een regt oj) vrijspraak, op \'t vereffenen en sluiten der rekening met (rod. Dit denkbeeld is quot;t, dat Jezus met nadruk weerspreekt. De scliuldbolijdenis dos tollenaars regtvaardigt hem eigenlijk even min als de kleiugoestigo vormendienst der Farizeön. Alles komt bij wie voor God verschijnt, op\'t hart aan. Trotsehe eigenwaan vernedert Hij en den ootmoedige heft Ilij op. Het gebed des tollenaars was (rode voel aangenamer dan dat des Parizeërs, dat eigenlijk geen gebed is. En dit is quot;t nn, wat Jezus in de volkstaal uitdrukt met vergelijkend er wijze te zeggen: Deze ging geregtvaardigd af naar zijn huis meer dan die. Want zelfs de wettische regt vaardigheid verwierp hij niet geheel, Ine]- zoo min als in de Gelijkenis van den Verloren Zoon. Deugd blijft altijd deugd, al wordt zij door trots on liefdeloosheid ontsierd. Maar van hen , die in \'t koningrijk der hemelen wilden ingaan, wacht Jezus oone geregtig-heid overvloediger dan die der schriftgeleerdon en Pari-zei\'ii, al erkent hij ook de hunne, zoo die opregf is. Want de Parizeer komt in Jezus\' vroegere (jelijkenissen nog niet voor als een huichelaar: wel later in die der I wee Broeders, waarvan de een het li ij vleijende woorden laat, terwijl de ander van zijn ruw antwoord berouw heeft. Eerst toon sprak Jozus (Matth. 2.quot;.) openlijk het Wee! over hen uit.

Er is wel geene van Jezus\' Golijkenissen meer algemeen bekend en gebruikt dan deze. Farizeör en Tollenaar zijn, met den Verloren\' Zoon on Samaritaan, hot onvervreemdbaar eigendom geworden der christelijke wereld, ook waar de Bijbel weinig of in \'t geheel niet wordt gebruikt. En in de daad, in dit klaverblad spiegelt do gehoele leer zich af van Hem, die naar de profetie het gek rook te riet niet verbreken zou en \'t rookend lemmet niet uitb 1 usschen.

Maar of do geest dor Parabel nu altijd goed begrepen wordt, de zedoles juist toegepast, is eene andere vraag. Men is daarbij niet altijd uitgegaan van Jezus\' bedoeling, gelijk wij die in zijne omgeving gezocht hebben. Want \'t is tweeërlei rigting in \'t zodolijk leven, die hier tegenover elkander staan. De eeno is de wettische regtvaardig-heid, die naar letter en vorm do deugd bepaalt, en haar handhaaft door strenge veroordoeling en afzondering van al wat onrein en zondig is. Do andere de ontfermende liefde, die, zonder in \'t allerminst do zonde te verschoonen, den zondaar zoekt to behouden, en zijn berouw in rekening brengt tegenover eene koude eigengeregtigheid.

Wat de laatste betreft, niemand zal ligt meer de woorden van den Farizeör op do lippen nomen, gelijk zij daar gebrandmerkt staan in het Evangelie. Eeno andere vraag is, of zij niet bij menig oen schuilen in het hart. Wanneer wij de houding van vele rogtvaardigen, mensehen van onberispelijken levenswandel, waarnemen tegenover hen, aan wier naam een onuitwischbaro smet kleeft, dan moeten wij vaak zeggen; »\'t Geslacht der Karizeën in den besten zin genomen is nog niet uitgestorven.\'\' En al is \'t dat Gode daarvoor wordt dank gezegd, er behoort zelfkennis toe, om de ware dankbaarheid voor goddelijke leiding en bewaring te onderscheiden van die trotsche zelfverheffing, die Gode met den mond, maar mot \'t hart zich zelvon de eer geeft, en anderen vernedert tot oen voetstuk, waarop men zich zeil verheft. Waarlijk! \'t zal ons niet vrij sproken in den dag der dagen, dat er voel grootor zondaars zijn goweost dan wij. Pin wanneer wij ons zelvon regt beproeven, oer ons God beproeft, vinden wij leden genoeg tot ootmoed en berouw, en gevoelen, voor quot;t kruis neer gebogen, dat ook de boste onzer alleen door genade zalig wordt.

Maai\' tegenover die velen, die roemen, dat zij altijd zedelijk bobben geloefd en nooit iemand iels te kort gedaan, en die nu daarop gerust zijn, staan anderen, die zich zeiven mot geweld de tollenaarsbede opdringen en allo menschelijko regtvaardigheid verre weg wei-

pon. Kr is iets gekunstelds on onnatuuiiijks in deze navolging van den tollenaar, zoo wei ais in die van den verloren\'zoon. Jezus schetste zo niet als typen van zijne ware navolgers. Is onze vroomheid op-regt en ons levensgedrag zedelijk van der Jeugd af aan, dan zijn wij niet als deze tollenaar, en moeten zijn gebed ons zeiven niet opdringen. Ik kan niet gelooven, dat Jezus het op de lippen des Farizeërs heeft willen leggen, \'t Zon dezen nooit van harte zijn afgegaan. Hij had zich zijnen hoogmoed, zijne hardheid en liefdeloosheid te schamen, en zóó zich te verootmoedigen voor God, in plaats van zich met het uitvaagsel der maatschappij gelijk te stollen.

Wie van nader bij hot herlevend Methodismo van onzen tijd heeft loeren kennen, zal \'t beter verstaan, hoe hier weder do dogmatiek het Evangelie heeft verduisterd, even als in Jezus\' tijd de Farizeesche overlevering het de wet deed. Eenmaal aanneiuonde, dat alle menschen als verdoemelijke zondaars voor God gelijk staan, en zij alleen door eene wonderdadige wedergeboorte kunnen behouden worden, zocht men zich zeiven te dwingen tot het weg werpen van alle aanspraak op de goddelijke gunst, en zich de tollenaars-tranen uit de oogen te persen. En dan word aan dien geniaakten ootmoed zoo veel waarde, ja! verdienste gehecht, dat ten slotte aan verloren zonen en tollenaars de kroon werd opgezet, den Farizeërs door onzen Heiland ontnomen.

Maar beproef \'t nu eens, om hem of haar, die zich zeiven zoo geheel weg werpt, zich melaatseh noemt van top tot teen, zoo dat er niets goeds in hem is, — van eonige verkeerdheid to overtuigen, over eonige zonde te berispen: of zij niet zich zullen omkoeren en als brave, onberispelijke menschen togen u vorheffon !

Laat ons toch, mijne lezers! in de eerste plaats waar zoeken te wezen, gelijk do Heer heeft gezegd: gt;Do Waarheid zal u vrij maken.quot; — Wanneer wij dan bedenken, in hoe menige verzoeking God ons heeft bewaard cn hoe alleen Zijn woord ons ten goede geleid heeft, dan zullen wij niet zoo laag op den gevallene neèr zien. Maar dan ook geen kroon gesmeed voor vroegere afdwalingen, als of uit verloron zonen en tollenaars Jezus\' eerewaclit bestond. Voor allen geldt do spreuk, die de Heer aan \'t Gastmaal (Ijiik. 14:11) op den omgang met menschen toepaste, en hier op dien met God:

IJie zich zeiven verhoogt, zal vernederd worden, en die zich zei ven vernedert, wordt verhoogd.

n d ■ van den viirlpwn.\' ssooia Jezu^sd , ,1 , « li...!\'flel.:..sbuid to «du

• tollcnH-irs-tnuion uil lt;] • oogou ï-.- plt; slot:., uiu verloren otï toil^naa

U i e zich zei ven verhoogt, zal vernederd worden, en die zich zei ven vernedert, wordt verhoogd.

Het aloude Kauaiin, door Mozes geroemd uls een land vlooiende van molk en honig, is een bergland, maar niet als Zwitserland, beroemd door zijn hooggebergte, waarvan de toppen, met eeuwig sneeuw bedekt, door de wolken boren. Dit moge oen trotsch en majestueus gezigt zijn, de arme bewoners der diepe on sombere Alpendalen hebben weinig reden om hun vaderland te roemen. Palestina daarentegen had overal lielit en lucht. De hoogste bergen zijn er sleehts weinig hooger dan die in België, en tot op den top begroeid en beplant. Miste slechts akker en weide zijn\' vasten regen niet, dan was er overal leven en vruchtbaarheid. Dat dit thans niet meer zoo is, ligt enkel aan het slechte bestuur. Niet te onregtezegt het spreekwoord van het Oosten: »Waar een Turk zijnquot; voet heeft gezet, daar groeit in jaren geen grasspriet meer.quot;

Toch waren er ook van ouds woeste, onvruchtbare stroken: sommige wel na een\' milden regen voor weiden goscliikt, maar ook andore, waar nimmer de wilde roos van Palestina bloeide, of\' \'t gras aan \'t voo voedsel hood. Do akeligste van deze is de woestijn van Ju da, thans Quarantania genoemd, omdat de overlevering er hot veortigdaagschi! vasten van Jezus plaatst. En waarlijk! \'t is wel, naar de voorstelling der Joden van dien tijd, eene echte woonplaats voor de démonen.

Naar deze wildernis hebben wij ons thans te verplaatsen. Hanen wij ens eerst daarheen den weg.

vorliiton, klimt men wol weer en nojLgt;- veel huogev tegen den Olijfberg op, maar zoo dra mon aan de oostelijke afhelling liet vriendelijke Betlux-nië is doorgegaan, bereikt men al spoedig de grens van het bergland, waartoe 8km en do Olijfberg behooron, en begint meer en moer te dalen. Van Jeruzalem naar do Jordaan is sliM\'hts eene wandeling van zes uren, maar in dien tijd daalt men niet minder dan 2400 voeten. Want Jeruzalem ligt 1200 a l.\'iOO voet boven de oppervlakte der zee, en do valei van Jericho, die gehouden wordt voor de laagste plek der aarde, oven diep daar boneden. Van daar de vaste uitdrukking «opgaan naar Jeruzalemquot; en mfdalon naar Jericho.quot; Tnsschen Hethaniö en Jrrioho nu ligt de bedoelde woestijn.

Ik had het voorregt, dat een paar van mijne vrienden (Dr. Beima en Prof. Xippuld), elk op zijne eigene gelegenheid, deze woestijn doortrokken, zoodat ik uit hunnen mond do schoonste illustratie ontving van onze Gelijkenis. »Voorbij Bothanië,quot; zegt do laatste: »haddeu wij nog een\' tijd lang vruchtbaai\' land, maar kwamen toon in het onherbergzame, mot diepe kloven doorsneden rotsgebergte. Men kan zich geen terroiii donken, dat beter past voor do Gelijkenis van don Samaritaan. De verscheurde rotsklompen en steil afzinkende dalen daar tussohon, vormen oen veel akeliger woestijn, dan de stille majesteit der Kgyptische of Lybische vlakten ons te aanschouwen geeft, schoon daar zoo wel als hier naauwelijks do matige kameel oenigo stekelige kruiden vindt. Toch is niet altoos Juda\'s woestijn zóó verlaten geweest. Althans wij zagen hier nog de ruïnen van een\' ouden K h a n (herberg) on \'t overblijfsel van enkele watermelons. Prachtig is, aan don uitersten rand van dit rotsgebergte, het gozigt. diep in de vruchtbare vlakte der Jordaan.quot;

Was deze akelige woestijn niet altijd zoo geheel verlaten, zij was dit allerminst, wanneer de foestkaravanen psalmzingend optrokken naar Jeruzalem, en misschien ook hier, zoowel als in \'t Overjordaan-sche, Johannes de Doopor, als de stem des roependen in de woestijn, hun toeriep: gt;Bokeert u: want \'t Godsrijk is nabij!quot; Niet alleen was hier de weg van uit het Ovorjordaansche door Jericho hoon, maar ook do Galileörs verkozen dien weg doorgaans, om vijandige ontmoetingen in quot;t onherbergzaam Samarië te vermijden, waai ook Jezus maar enkele malen is doorgetrokken.

Doch was de weg voor karavanen veilig, niet alzoo voor eenzame reizigers, die tot \'t doen oonor bijzondere offerande Jeruzalem bezooh-

ten, of zich daar langer dan andere feestgenooten hadden opgeliouden. Zoo als alles in het Oosten, als eene versteening uit den voortijd, nog geheel hetzelfde karakter draagt als in lang vervlogen eevnven, zoo zijn nog, als voor twee duizend jaren, de rotskloven van Juda\'s woestijn do schuilhoeken der movers. De Bedouïn-Arahier ziet daarin volstrekt geen schande. Of heeft niet Mahomed zelf met het plunderen van karavanen zijne veroveringen begonnen? De Romeinen dachten wel over dit -doven op zijn zwaardquot; anders dan de Oosterlingen, en kruisigden, -— Golgotha leert \'t ons, — gevangen roevers, maar dit schrikte anderen niet af.

Ik vertrouw, dat nu mijne lezers het tooneel levendig voor oogen hebben, als do Heiland verhaalt: Een zeker menseh kwam af van Jeruzalem naar Jericho, en viel onder de struik-roevers, welke hein ook uitgetogen en daartoe slagen gegeven hebbende, gingen henen, en lieten hem ha 1 f dood liggen.

Deze reiziger had blijkbaar geen voorzorgen genomen. Hij kwam van ver, had nog veel wegs te maken, en achtte misschien de geruchten van on veiligheid overdreven. De omstandigheid, dat juist priester en Leviet achter hem op den weg waren , doet ons denken aan den afloop van eenen feesttijd: eene uitstekende gelegenheid voor de roevers, om op de achterblijvers jagt te maken. Was deze man met de veilige feest-karavane gekomen, maar te lang opgehouden in de heilige stad, dan begrijpt het zich te eer, dat hij geen gevaar kende. Maar hoe berouwt hot hem! Aan het meest woeste en eenzame gedeelte van den weg gekomen, hoort hij van achter do rotsen een verdacht gefluit of geroep, en eer hij iemand zag aankomen, ziet hij bij \'t afdalen in eene diepe ravijn zich van alle zijden omsingeld, zonder dat hem een uitweg overblijft.

Is hij, zoo ais \'t schijnt, een voetganger, des te minder gelegenheid is er om te ontvlugten. Toch beproeft hij hot, verdedigt zijn goed en zijn leven met wanhopigen moed, maar bezwijkt voor de overmagt. Slagen, dat is houwen en steken worden hem van alle kanten toegebragt. Naakt uitgeplunderd en zwaar gewond, half stervende van vermoeijenis en bloedverlies laten de booswichten liem liggen. Zij geven zich den tijd niet om te onderzoeken, of hun slagtoffer nog leeft, en hein anders verder af te maken, maar spoeden zich weg met den buit.

Hier kan ik do verzoeking niet weerstaan o;n nog een\' anderen, reeds lang ontslapen\' vriend sprekende in to voeren: Dr. Beima, die in 1852 met den heer Heemstra \'t heilige land bezocht. Nog hoor ik hem mot zijn Friesch accent en eigenaardige mimiek verhalen, wat ik later in do »Lectuur voor de Huiskamerquot; gedrukt vond:

«Hoewel wij voorzien waren van eonen Firman van Sultan Abdul, waaraan de Mahomedanen anders eene bijna goddelijke eer bewijzen, verklaarde de Pacha van Jeruzalem, dat hij voor de rooverijen der Bedouïnen niet kon instaan. Onze vrienden raadden ons ernstig, om met den Schoick dier roovers ons in betrekking te stellen. Wij gaven hem voor elk onzer honderd piasters (ongeveer tien gulden) en een schaap. Daarvoor kregen wij oen\' gewapenden Bedouin to paard mede, die, mogt het noodig zijn, den roovers zou toeroepen, dat wij geassureerd waren. Naauwelijks anderhalf uur van Jeruzalem kwamen er werkelijk uit het gebergte eenige kleine troepen op ons aan, doch onze Bedouïn reed op hen toe, en gaf met veel geschreeuw van ons accoord kennis, waarop zij zicb verwijderden. Zulke ontmoetingen hadden wij op dien dag nog 66n of twee maal. Somtijds hoorden wij ook geschreeuw in de gebergten, zonder dat wij iemand zagen. quot;Dit werd dan telkens door onzen Bedouïn beantwoord, en daarop was weer alles stil.

Den nacht bragten wij door in het in de rotsen gehouwen en gebouwde klooster San Saba, met vele pelgrims, en vertrokken des morgens vroeg. Terwijl wij vrolijk en wel voort reden, kwam er eensklaps van achter eenen berg een van top tot teen gewapende Arabier te paard in vliegende galop op ons aanrennen en gebood ons, stil te staan. Tn een oogenblik zagen wij ons van eene menigte Bedouïnen, te voet en te paard, omringd. De eersten liepen geweldig hard. Na eenige woordenwisseling tusschen onzen Bedouïn en den eerst aangekomen\' Arabier, die vrij wel gekleed was en een Scheick scheen te zijn, kregen wij vrijheid om verder te gaan, en werden ons daarenboven nog acht man, zoo te voet als te paard, tot geleide mode gegeven. Nu vernamen wij, dat een twintig kameelen, die wij onder weg gezien hadden, nog geen uur geleden door hen veroverd en daarbij drie menschen gedood waren. Later ontmoetten wij reizigers, die acht dagen daarna nog hunne lijken onbegraven op het veld hadden zien liggen. En zoo hebben wij bijna vier en twintig uren lang onder het geleide van deze met bloed bevlekte menschen gereisd, langs de Doode Zee en de snol vlietende Jordaan. Zij vermaakten ons met

/lt; I\'\' 11 ll^^l il. tgt;li Ié\' ■ ii ky M 1 11 quot;\'J •-\'y Al«l I « • tt C • • 4X4 i »«4 4 4 4tl i 4^ ..... .

hot goleitlo van deze met bloed bevlekte meuschen gereisd, langs de Doode Zee en ile snol vlietende Jordaan. Zij vermaakten ons met

hunne bewonderenswaardig snelle manoern\'res en hun eentonig gezang, plukten bloemen en zochten steentjes voor ons. Met één woord, zij waren zoo gedienstig, zoo erkentelijk en zoo getrouw, dat wij ze voor do zachtaardigste mensehen van de wereld zouden gehouden hebben ^ indien wij geene kennis gedragen hadden van hunne wandaden, waaraan zij intusschen niet meer schenen te hechten, dan do jager aan het wild, dat hij gedood heeft.quot;

Zoo mijn vriend Beima, die, ais hij dit alles vertelde, er nog bij voegde: »0 wat waren ze blij en dankbaar, toen we niet alleen een schaap, maar een vetstaart (een schaap met een klomp vet in den staart,) hun gaven bij de afrekening!quot;

Wol kunnen wij ons begrijpen, dat do reizigers, bij dezen togt door de woestijn van Juda meermalen tot elkander zeiden: »\'t Is of hier in die achttien eeuwen niets is veranderd.quot; Alleen \'t gastvrije klooster was er nieuw, een aandenken aan den liefderijken Heiland.

Maar het is tijd en moer dan tijd, dat wij tot onzen reiziger terug keeren. Hij haalt nog adem, en is zelfs niet eens doodelijk gewond, maar toch geheel bewusteloos, ten minste buiten staat om zich op te rigten, of zelfs om hulp te roepen. En wien zon hij ook geroepen hebben in deze barre woestijn? Geen enkele menschelijke woning is er, buiten dn schuilhoeken der roevers, ver in den omtrek, en dagen gaan er voorbij, dat geen reiziger zich waagt op dezen akeligen weg. Verschrikkelijk lot, zoo hulpeloos te moeten sterven 1 Gelukkig nog wanneer, bij \'t aanhoudend bloedverlies, hem eene geheele bewusteloosheid bevangt, als voorbode van den dood, zoodat hij zelfs don brandenden dorst niet meer gevoelt.

Maar het geval is den armen reiziger gunstig. Zoo ten minste noemt Jezus, in de gewone volkstaal, het zamentreffen van gebeurtenissen, die niet te berekenen zijn of te voorzien; al wist hij, nog beter dan wij, dat er bij God geen toeval bestaat, en wat wij mensehen zoo noemen, dikwijls eene verrassende uitkomst is van hot hooge Godsbestuur.

Zoo is het ook hier. En bij geval kwam een zeker priester d enz elfden weg af. Ook hij daalde dus van Slons gebergte. Hij heeft er zijn heilig dienstwerk in den tempel verrigt. De priesterlijke geslachten waren daartoe verdeeld in vier en twintig afdeelingen, die elk eene week dienst hadden. Wij kennen deze dagordeningen

reeds uit de insteJlingon van David, en later uit do geboorte-geschiede-nis van Johannes den Dooper. (2 Kron. 24; Luk. 1 : 5, 8.) Nadat voor dezen priester de week zijner dagordening of de buitengewone arbeid der feestdagen voorbij is, keert bij naar buis terug. Want de priesters woonden niet allen te Jeruzalem. Te Jericho bij voorbeeld hielden er zich velen op, ten einde — naar de oude Rabbijnsche overlevering, — te zorgen, dat de tempel steeds van bet noodige voorzien word.

Nu wordt dan toch zeker de ongelukkige gered. Dit toeval is Gods vinger. De priester, die juist in den tempel heeft dienst gedaan , zal den man niet hulpeloos voorbij gaan, die daar heeft aangebeden. Hij ziet hem, maar — bij schrikt en denkt: Hier is quot;t niet veilig. Misschien zijn de roovers nog in de nabijheid, \'t Is zaak dat ik voort maak, en mij niet ophoud bij dien verslagene, om niet stniks tc worden als hij.quot; Een lijk aan te raken, ontreinigt immers nog lederen Israëliet, en den priester boven al? Allen die den naam van Cohen dragen, het priesterlijk geslacht der Joden, is quot;t daarom nog verboden, met de dooden om te gaan. Hij gaat dus voorbij niet alleen, maar ontwijkt het akelig gezigt door uit te wijken naar de overzijde van den weg en haastig zijnen ezel voort te drijven. De priester, hem ziende, ging tegenover voorbij.

Deze tweede reiziger is uit bet gezigt; de eerste ligt daar nog even hulpeloos; gelukkig, dat hij er zeker niets van heeft bemerkt! Maar het geval is dit maal den armen man gunstig; bet biedt hem meer dan 6éne kans tot redding.

Daar nadert wcèr een reiziger. Hij keert zeker onk van Jeruzalem terug, en is een Leviet: een Jood van den heiligen stam van Levi,afgezonderd om de priesters, hunne stamgenooten, in \'t heilig dienstwerk bij te staan. Ook van hem raag men dus met regt belangstelling in den ongelukkigen feestganger verwachten. Hij houdt dan ook, aan de plaats gekomen, zijn lastdier even op; komt nader bij, en ziet den hewusteloozen, zieltogenden mensch liggen. Zal bij afstijgen, en ten minste nog hulp beproeven? Maar ook hem grijpt de angst voor eigen veiligheid en leven aan. Dit oponthoud kon hem doodelijk zijn, en zal toch wel niets geven. Aan dien man is immers niets meer te doen ? Straks valt de avond, en overvalt hem bet gevaar, Zoo denkt hij, en wendt zich haastig af, en drijft zijn lastdier aan... Desgelijks ook een Leviet, als hij was bij die plaats, kwam hij en zag, en ging tegenover voorbij.

Nog 66ne kans op redding nadert. Zal het de laatste zijn? Maar deze reiziger komt hier niet bij geval, en is niet afkomende van Jeruzalem, t Is eene koopman, gewoon dezen weg te bereizen, met al do gevaren daarvan bekend, en zeker ook wel daarop gewapend. Kei zon do kwam hij omtrent hem, in zijne nabijheid. Maar —- het is een zekere Samaritaan. O! wanneer wij maar eenigzins den weerzin kennen, dien deze naam bij iederen regt-geloovigen Jood van Jezus\' tijd opwekte, dan kunnen wij ons voorstellen , dat zijne landgenooten van dezen allerminst hulp zouden verwacht ot zelfs begeerd hebben. Kent gij de oorzaak van deze diepe vete, die nu reeds bestaat sedert 24 eeuwen? Gaan wij haar anders even na.

iN\'a Salomo\'s dood werd het Israëlitische rijk in tweeën gescheiden: t Kijk van Israël en t Rijk van Juda. Toen nu, ruim zeven eeuwen vóór Christus, het eerste door de Assyriërs was vernietigden de inwoners weg gevoerd, werden daar in plaats door de overwinnaars, in de hoofdstad Samarie en \'t omgelegen land, volkplantingen gevestigd Aan verschillenden landaard. Naar de wijze der Heidenen vroegen dezen naar den God des lands, en verkregen op hun verzoek een piiester uit de weggevoerden, die hen zoo goed mogelijk met de Jehovah-dienst bekend maakte. Daar evenwel ten tijde van Juda\'s koning Jozia nog een overblijfsel van Israël (2 Kron. 34: 9) tot herstel van den tempel mede werkte, zoo blijkt hieruit, dat die ontvolking niet algemeen was, even min als die van Juda bij de wegvoering naar Babel. En zoo ontstond er een uit Israëlieten en heidenen gemengd volk, die zich daarom kinderen van Jakobquot; noemden (Joh. t: 29), met nog meer regt dan wij het nakroost der Batavieren.quot; De Joden wilden echter hun balt Israëlietischen oorsprong nooit erkennen, en ook sommige Christen geleerden twijfelen er aan.

Wat hier ook van zij, toen do Joden uit Babel terugkeerden, wilden de \'Samaritanen mede aan luinnen tempel bouwen, als aanbidders van denzelfden Cod, maar werden smadelijk afgewezen. Van dien tijd af (500 jaren vóór Christus) dagteekent de vijandschap tns-sehen beide kleine volkjes. Ton tijde van Alexander den Croote bouwden de Samaritanen hun\' eigen tempel op den berg Gerizim, niet ver van het oude Siohem, en ontvingen denkelijk in Nehemia\'s dagen door een\' gebannen Jood se hen priester de vijf boeken van Mozes, waaruit zij het regt van hunnen heiligen berg tegenover Jeruzalem zochten te

bewijzen. Nadat hun tempel twee eeuwen bestaan had, werd die dooiden Makkabeeschen vorst Johannes Hyrcanus verwoest. Maar nog altoos bleef Grehzim hun de plaats der aanbidding en Sichem de heilige stad, al noemden de Joden die Sic har, dat is »leugen.quot; Onder velerlei lotgevallen bleef er altoos een overblijfsel van dit merkwaardige volk bestaan. De Duitsohe geleorde H. Petermann, die voor eenige jaren zich twee maanden te Nablus (Sichem) ophield, vond er nog een 120 met ééne synagoge, en een\' bejaarden hoogepriester, wiens gelaat nog don Israëlitischen oorsprong teekende. Op hun paasch-feest, dat hij bijwoonde, stonden nog twaalf mannen, - tot herinnering zeker aan de twaalf stammen, den hoogepriester in de ceremonie-dienst bij, en werden er vijf paaschlammeren geslagt. Dit huiselijk offer is dus bewaard gebleven, maar het altaar rookt niet meer als van onds.

In Jezus\' tijd bewoonden de Samaritanen geheel hot midden des lands ten westen van de Jordaan, en scheidden dus Galilea van Judea. I)e volkshaat had zicli als \'t ware zamen getrokken rondom één punt: het regt van Jeruzalem of van Gerizim, en de afkeer van dit verachtelijke volk dat te Sichem woont,quot; (Jezus Sirach 50:25, 20) was zoo groot, dat de Saniaritaansche bij de Jakobsbron (Joh. -J) zich verwonderde, omdat een Jood haar te drinken vroeg. Deze vijandschap ontbrandde telken jare op nieuw tegen de hooge feesten, zoodat, toen Jezus eens met zijne discipelen nachtverblijf vroeg in een vlek der Samaritanen, \'t hem werd geweigerd, omdat ziju aangezigt was als reizende naar Jeruzalem; zoodat zelfs Johannes en Jakobus om vuur uit den hemel wilden bidden, dat dit onherbergzame vlek verteren zou: maar Jezus bestrafte hen. Toen hij later tien me-laatschen reinigde, erkende hij hunne godsdienst door elk naar zijnen priester te zenden. Joden en Samaritaan. En toen de laatste alleen wederkeerde, beschaamde Jezus de Joden door de vraag: »Zijn er niet tien gereinigd, en waar zijn de negen? Is er niemand teruggekeerd om Oode te danken, dan deze vreemdeling?quot; Zoo sprak Jezus telkens een woord van vrede tusschen de twistende broedervolken, aanbidders van denzelfden God. En daar hij nu in deze Gelijkenis een vreemdeling wilde ten tooneele voeren, koos hij geen\' heiden, maar een\' Samaritaan.

En deze was de eerste, die. den ongelukkige ziende, met innerlijke ontferming bewogen werd, en daardoor alleen zich leiden liet. Hij hield zijn lastdier op, zag den gekwetste, en dacht

niet, — zoo als zckor wel monig een onder zijne landgenooten zou gedacht hebben: »Deze Jood komt zeker uit dien vervloekten tempel te Jeruzalem. Wat gaat hij mij aan? \'t Is mijn broeder, mijn naaste niet, maar mijn vijand. Hij zal toch geen teug water van mij begee-ren, als hij nog leeft. En zeker zou hij allerminst om mij zich be-kommeren, als ik daar lag.quot; En even min dacht hij: »De roovers zijn misschien nog in de nabijheid. Ieder oponthoud is gevaarlijk, als straks de avond valt. J)ie man zal toch niet meer tc helpen zijn, on zoo ligt overkomt mij hetzelfde lot.quot; Hij denkt niets of vraagt niets, maar volgt alleen de inspraak van zijn hart. Hij heeft modelijden, diep medelijden met den uitgephmderdon reiziger, die zonder hem reddeloos verloren is. Schilderachtig is in \'t oorspronkelijke het woord, waarmede dit innerlijk mededoogen wordt uitgedrukt. Want het beteekent eene roering der ingewanden, en is bij do drie eerste, \'t meest Joodsche Evangelisten, eene vaststaande uitdrukking voor Jezus\' ontferming over de misleide schare of arme kranken.

Maar wat dan nu te doen? Met de hoopvolle gedachte »Zou hij nog te helpen zijn?quot; springt hij van zijnen ezel af, gaat naar den man too, rigt hem op, en ontdekt met vreugde, dat hij nog adem haalt, en er zelfs geen doodclijke wond aan hem te bespouron is. Wat nu? Spoedig weg rijden van deze gevaarlijke plaats, om hulp voor don armen vreemde te zoeken ? Maar dan wordt \'t morgen wclligt; en morgen dat haalt hij niet! — Of zal hij hem achter op zijn lastdier zetten, en dan, zoo haastig hij kan, deze onveilige plolc ontvlugten? Maar reeds is de ezel mot koopwaren bepakt, en kan hem zeiven naauwolijks dragen. Ook kan de zwaar gewonde zich niet opbeuren en vast houden, en zal onder weg door bloedverlies bezwijken. Neen! de Samaritaan zet alle gedachte aan eigen gevaar verre van zich, en onderzoekt, als eenervaren reiziger, zijne wondon. Was er nu maar een frissche bron in do nabijheid, dat hij die zuiveren en den aanmechtige dronken kon! Maar ja\'. hij heeft nog een weinig olie en wijn bij zich, van ouds her den reiziger in het Oosten bijna oven onmisbaar als huii watervat. Van beide mengt hij eene zalt, zoo als ook onder de Joden van muls gebruikelijk was en do Arabieren nog doen, verbindt de wonden, verkwikt den kranke met do laatste teugen van den wijn, en met zijn\' kleinen voorraad water vooral: want brandende dorst (Ismaël leerde \'t ons reeds!) was do doodelijke kwaal der woestijn. Zoo dra nu de Samaritaan de vreugde

smaakt, dat hij den gewonde weer ziet bijkomen, tilt iiij hom voor-zigtig op zijn eigen lastdier, en staat dus zijne plaats hernat\'. Hij zelf gaat te voet er naast, om den zwakke te ondersteunen en hot dier zaclitkens hij den toom te leiden. En zoo komen zij, laat en vermoeid, in de vlakte van Jericho, of vinden misschien reeds aan de afhelling naar de valei eone herberg, daar hij den man henen voert e n h e m v e r z o r g t.

Dit laatste is in het Oosten weder niet zoo eenvoudig als bij ons. Goede logementen voor verschillende standen hebben de Oosterlingen niet. De Christen reiziger van onze dagen moet dikwijls aan den weg zijne tent opslaan of up de wijnbergen zich legeren, wanneer er geen gastvrij klooster in de nabijheid is. Mijn vriend Xippold kocht te Hebron een\' Jood voor den nacht zijn huisje af, omdat geen Mahome-daan hem en zijne reisgenooten onder dak wilde nemen In sommige plaatsen, die aan den weg lagen, had men echter van ouds her zoogenaamde karavan se ra\'s, niet zelden als inrigtingen van weldadigheid door rijken gebouwd. De reiziger vond er voor zich en zijne lastdieren een onderkomen, maar ook niets meer, en allerminst voor kranken verpleging. Haar bovendien waren er aan druk bezochte wegen slaapsteden voor vreemden, marskramers on zwervelingen, die do gastvrijheid weigerde op te nemen. Zulk een bajert hield reeds te Jericho Kachab, eene vrouw van slechten naam, en verborg er de verspieders. Wij zagen, dat vroeger een reiziger nog de ruïnen vond van zulk oen Khan aan den druk bezochten reisweg. Lukas onderscheidt beide, door de Karavansera te Bethlehem , waar Jozef en Maria geen plaats kondon vinden, Oponthoud, Verblijf te noemen, en de Khan in onze Gelijkenis A11 e m a n s h u i s. Zeker werd die niet door eenquot; Jood gehouden, ten minste niet dan door een\' zondaar of\' tollenaar: want een echte Israëliet zou, ook voor geld, geen\' Samaritaan hebben opgenomen.

De reizende koopman is er een oude bekende. Hij bezorgt, zoo goed hij maar eenigzins kan, zijn kostbare vracht, en blijft er dien nacht bij. Den volgenden morgen is de vreemdeling het doodsgevaar te boven, maar nog niet in staat om af te reizen. De Samaritaan moet vroeg in den morgen weg. Zijne zaken roepen hem elders. De gekwetste Jood is nog ver van huis, arm en ziek en uitgeplunderd. Zijn redder voorziet ook hierin. Hij kan wel niet veel, maar doet wat hij kan. Des anderen daags weg gaande, langde

li ij twee denariën uit, (nam ze uit zijnen gordel,) en gaf ze den waard. Wij zagen reeds, dat eene douarie oen goed dagloon werd gerekend, \'t Was dus voor de eerste dagen genoeg. Maar hier mee is hij nog niet tevreden. De waard mogt den kranke eens half genezen en zonder teerkost buiten de denr zetten. Van zulke mensehen was niets te wachten zonder geld. Hij zoide dus tot den waard: sDraag zorg voor hem; en zoo wat gij bovendien zult te koste leggen, ik zal n dat weder geven (mot nadruk op \'t woord IK), als ik weer opga, denzelfden weg terug.quot; Want, nu op reis naar het Overjordaausehe en misschien nog verder, denkt hij dezelfde reis naar zijn land terug te maken. Hij doet dit meer, op vaste tijden misschioa, is daardoor den waard bekend en hoeft bij hem krediet. Deze heeft quot;t dus slechts op zijne rekening te schrijven, en zal zich niet haasten, den man, voor wien goed betaald wordt, ontijdig weg te zenden.

Voor do noodigste kloeding heeft zeker de Samaritaan ook moeten zorgen, daar do roevers den uitgephinderden wel niets zullen gelaten hebben. En zoo reist hij nu henen en reist zijnen weg met blijdschap. Al zal hij denkelijk den man, wiens naam hij naauwelijks weet, nooit terug zien; ja! al zou misschien later de Jood, als hij zijnen weldoenor niet herkent, hem in \'t aangezigt spuwen, \'tis hem genoeg: hij heeft een\' mensch gered.

Ziedaar Jezus\' verhaal, waaraan ik niets heb toegevoegd, dan wat noodig was om het lokale op te heldoren en do kleinere trekken meer in quot;t oog to doen vallen. Wie do tijncre kunstwerken der natuur ouder \'t zonnemikroskoop, of thans onder elektrisch of ander kunstlicht zot, voegt er immers niets aan toe, al ziet men zoo doende veel meer? Zie ze dan nu nog eens in. die zes verzen. Wie was er ooit, die in weinig woorden zoo veel te verhalen wist? Eenvoudigheid en diepte. verhevenheid en klaarheid, daarin is Jezus nimmer geëvenaard. De Joodscho geregtsdionaars zeiden het reeds: Nooit heeft eenig mensch gesproken als deze mensch. Geen wonder, dat toen men de parabolische spreekwijs der Rabbijnen niet meer begreep, men hier, even als bij don armen Lazarus, aan eeno geschiedenis heeft gedacht. Wonder dat men de zeven mannen van ééno vrouw, waarvan de Sadducoën verhalen, ook niet als werkelijk bestaande zich heeft voorgesteld!

Maar met de schilderij in \'t licht der Joodsche oudheid te stollen, reken ik mijne tiuik nog niet afgedaan. Wij moeten haar ook, om haar regt te waardeeren, plaatsen in de lijst van Jezus\' omgeving.

Wij verplaatsen ons daartoe weder in Jezus\' laatste dagen, in allerlei ontmoetingen zoo rijk. Het was denkelijk dingsdag vóór zijnen dood, dat hij voor het laatst leerde in don tempel. Hij had eene vraag der Sadduceën naar de opstanding beantwoord, en de Farizeën verheugden er zich in, dat hij hun don mond gestopt had. Maar nu willen zij toch ook eens beproeven , of zij hem niet vast kunnen zetten. Hun kan hij toch wel niet verwijten, als den Sadduceërs, dat zij do Schrift niet kennen noch de kracht Gods. Zij zenden dan 6611 hunner op hem af, zijnde een wetgeleerde. Was schriftverklaring in de Synagoge do taak van eiken Farizeeschen Rabbi. sommigen hadden zich bijzonder op de kennis der Thora of wot, in de vijf boekon van Mozes vervat, toegelegd; zij waren dus de rogtsgeleorden, en werden als zoodanig dikwijls geraadpleegd.

De wetgeleerde komt tot Jezus, hem verzoekende. Wij moeten dit hier niet in den ongunstigsten zin opvatten, zoo als toen zij met de vraag naar de schatting hem een\' strik zochten te spannen. Zij wildon eenvoudig zijne wijsheid en schriftkennis op de proef stellon, en - met de hunne pronken. Wist hij geon goed antwoord te geven op hunne vraag, of dat antwoord niet te verdedigen, zoo hadden zij hem eens in \'t openbaar vast gezet. Hierin is naar de zoden van dien tijd niets vroemds.

En wat is nu die vraag? Meester! welk is het groote (of hot eerste) gebod in de wet?quot; - Tot do kleingeestige studiën der Joodsche geleerden behoorde het tellen van al de geboden in de wot. Men zegt. dat zij er (513 gevonden haddon! Maar nu was weder de vraag, in welke orde men ze moest plaatsen: welk het eerste van alle, het groote gebod te noemen was.

Jezus moest dus, — dit vergete men niet! — niet met zijne eigene woorden antwoord geven, maar met die dor wet; liefst, zoo als hij ook doet, met eigen woorden van Mozes. Het opmerkelijkste is hierbij, dat iiij oenen tekst uit Deuteronomium (II. (i) aanvult niet woorden uit Lovitikus. (H. l!).) Naar Markus leidt hij zijn antwoord in met de wour-

den, bij do Joden zoo geliefd, dat zij nog den stervende worden op do lippen gelegd: »Hüor, Israël! de Heer onze God is een oenig Hoer.quot; Daarop volgt het eigenlijke antwoord: »Gij zult lief hebben den Heer uwen God met geheel uw hart, en mot geheel uwe ziel, en mot geheel uw vorstand en al uwe kracht. Dit is het eerste en het groote gebod. En het tweede, d a a r a a n g e I ij k : g ij zult u wen naaste lie f hebben als u zei ven. Aan deze twee geboden hangt de gansche Wet en do Profeten.quot; Dus niet alleen de Thora zelf, maar ook wat daarbij, als het tweede deel der Heilige Schrift, in do Synagoge werd voorgelezen; alles waardoor de profeten de wet hadden vervolgd en toegepast. Zonder die liefde verliest dat alles zijne kracht en zijn\' zamenhang, en wordt een doode vorm.

De wetgeleerde is niet dit antwoord ingenomen, herhaalt niet in-stenuning Jezus\' woorden, (ook dat is Rabbijnscho stijl, door Lukas niet begrepen;) en stemt toe, dat de liefde tot God en menschen meer is dan brand- en slagtotfers. En Jezus zegt: »Gij zijt niet ver v a n het k o n i n g r ij k Gr o lt;1 s.quot;

Tot zoo verre Mattheüs en Markus, Lukas heeft don juisten tijd niet geweten, en het dus vroeger maar ergens ingevoegd, terwijl hij vraag on antwoord ook minder juist voorstelt. Maar onschatbaar is het toevoegsel, dat hij uit zijne bron er bij voegt, en waarom het hem voornamelijk to doen is. Hij leidt dit in door de opmerking, dat do wetgeleerde zijne tweede vraag: »En wie is mijn naaste?quot; deed om zich z elven te rog tv aar dig en. Iets vorder in dit-zelfde Kvangelie (II. 16:15) verwijt Jezus don Farizeën: »G ij zijt het, die u zei ven r egt vaardigt voor do menschen, maar God kent uwe harten: want wat hoog is onder de menschen, is een gruwel voor God.quot; Ons denkbeeld, dat allo menschen zondaars zijn, was hun even vreemd, als dat iedor mensch ome naaste is. Do Parizeer, — wij zagen het meer, moest naar de wet zich kunnen vrij pleiten, dat hij geen zondaar was. Werd dus de kring zijner naasten beperkt tot hen, wien hij broederliefde bewees, zoo was hij regtvaardig naar den regel der Schriftgeleerden van hunne rigting en do overlevering der ouden: (rij zult uwen naaste liefhebben en uwen vijand zult gij haten. (Matth. 5:43.)

Wie zich in dien gedachtekring kan indenken, begrijpt terstond, dat Jezus niet volstaan kon mot het antwoord: »Allo menschen zijn

uwe evennaasten.quot; De wetgeleerde zon liet niet aangenomen, niet geloofd, jal niet eens begrepen hebben. Bevreemd over dit in zijn oog ongerijmde antwoord, had hij kunnen vragen: «Wanneer ieder mij het naaste is, wie is mij dan de verste?quot; Met een schouder ophalen over Jezus\' gebrekkige wetkennis, zou hij zich omgewend hebben en zijnen weg zijn gegaan, en geheel ongelijk had hij niet gehad.

Het woord naaste beteekent bij de ouden altijd iemand, met wien wij in eenige vredelievende betrekking staan, niet als meerdere of mindere, maar gelijk en broederlijk. Het staat tegenover vreemde en vijand, zoo wel als tegenover onderdaan of meester. Als nu Mozes de liefde tot de naasten gebiedt, bedoelt hij zeker dezelfden, die hij elders noemt de kinderen uwes volks.quot; De uitdrukking dier liefde vinden wij in den bedevaartpsalm, Ps. 133: Zie! hoe goed en hoe liefelijk is het, dat broeders ook zamen wonen! En het beeld dier liefde is daarin de gewijde zalfolie en de dauw van Hernion. Liefde tot de Heidenen moedigde Mozes zeker niet aan, en zij zou ook , bij de heersehende neiging tot afgoderij, allergevaarlijkst geweest zijn. Toch spreken vele humane wetten voor den vreemdeling, vrije of slaaf, waarbij de Israëlieten vooral bedenken moesten, hoe zij zelve slaven waren geweest in Egypteland. Maar de broederlijke betrekking heeft te allen tijde bij de Joden alleen bestaan omtrent de kinderen h u n n es volks.

Maar nu beperkte de echte Farizeër die grenzen nog meer. Hoe? Zou een onberispelijk en vroom Israëliet iets kunnen liefhebben, wat onrein, zondig en dus van God vervloekt was? Op dien weg voort gaande, werd de uitzondering veel ruimer dan de regel. Niet alleen de Heiden, en natuurlijk ook de Samaritaan werd van de broederliefde uitgesloten, maar ook zondaar en tollenaar, als den naam van Israëliet onwaardig; ook vijand en tegenstander; en zoo werd de heiligheid der wet in sehijn bewaard, terwijl haar inhoud verloren ging, en quot;t viel hoe langs zoo gemakkelijker, met den rijken jongeling te zeggen: Alle deze dingen heb ik onderhouden van mijne jeugd af aan.quot; Maar zoo oordeelde Jezus in zijne bergrede ook teregt: Indien gij lief hebt, wie u liefhebben, doen ook de tollenaars niet hetzelfde?quot;

(lij ziet dus, flat de beantwoording dezfr vraag gansch niet zoo eenvoudig was. Stond Jezus tollenaars en zondaars voor, stelde bij alle Israëlieten gelijk, of sloot zelfs vreemden van de broederliefde

niet uit, liet zou een nieuwe grief togen hem geweest zijn. Jezus\' antwoord is de Uuiijkcnis van den Samaritaan. Deze wordt tot een voorbeeld van de ware naastenliefde gesteld, en toch wordt dit niet met zoo vele woorden gezegd, Jezus doet het, zoo als meer, met oene vraag te stellen tegenover eeiie vraag; en met die wedervraag drijft hij den Farizeër zoo in tie engte, dat hij geen ander antwoord geven kan, dan \'t geen Jezus wil. Priester, Leviet, Samaritaan; er is eone afdaling in dit drietal; en zou de wetgeleerde geen ougenblik geaarzeld hebben, om de twee eersten zijne naasten te noemen, van den laatsten kwam liet hom zelfs niet in de gedachte. En nu stelt Jezus hem tegenover een feit. De vraag luidt letterlijk: »En wie is mij hof naaste?quot; Do wedervraag, waarmee Jezus zijne Gelijkenis besluit; »W i e dan van deze drie dunkt u, het naast geweest (of geworden) te zijn van dengene, die onder de roevers gevallen was?quot; Jezus verplaatst zich dus geheel op het wettisch standpunt; »de naaste is hij, met wien men in eene vriendschappelijke botrekking staat.quot; Dat is Ihor allerminst de priester, die enkel op eigen veiligheid bedacht is, en dus \'t verste van den ongelukkigen af blijft. Maar quot;t is ook even min de Leviet, al komt die oen weinig nader bij. Al wil dus den wetgeleerde de gehate naam Samaritaan nog niet over do lippen, hij kan niet anders antwoorden dan; Die de barmhartigheid aan hom gedaan heeft.quot; En Jezus besluit niet de woorden: gt;gt;Ga henen en doe gij desgelijks.quot; Met andere woorden: »CHj ook, wanneer gij zoo regtvaardig zijn wilt, doe als die vnvmdeling. Zift do goddelijke geboden niet. Vraag niet, of iem.ind uw naaste is, oer gij hem helpt ol wel doet. De liefde sluit niet uit, maar brengt vreemden en zelfs vijanden nader tot elkander. Vaak zou in den nood zich \'t verst van u houden, dien gij quot;t naaste dacht.quot;

Wel beschouwd, helt dus Jezus die Joudsche onderscheiding geheel op. -Men kan niet voor vast zeggen, wie ons do naaste wezen zal, ¹ n moet allerminst tot hen de lidde beprrken. \\\\ il men nu zeggen; \'Alle mensehen zijn onze naasten, dio algemoeno menschonliofde, al lieoll Jezus haar in dien vorm niet geleerd, is zeker in zijnen geest.

Een in e use li is de eenigo naam, dien de ongelukkige in onze Gelijkenis draagt. Hom heeft de Samaritaan als zich zelvcn lief. (üj ^(,ok, doe desgelijks! Dat gebod van toewijding, van opolfering voor d\' ii naaste boezomt velen bewondering en eerbied in, maar zij roeren

liet niet den vinger niet aan. Een menscli, — nu ja! maar behoef ik mij Jood of Roomschgo/inde, Heiden of Moiuunmodaan aan te trekken? Er is voor geloofsgenooteu nog zoo voel te doen.quot; Of: Ik heb voor mijn gezin, voor ongelukkige bloedverwanten te zorgen.quot; Of zelfs: »Mijn vijand, wiens liefste wcnsoli is mij te beleedigen, te b\'enadeelen, kan ik voor hem iets gevoelen, iets doen?quot; — Mijn lezer, die zoo spreekt, of misschien zoo denkt zonder dat gij het durft uitspreken, de heiden en tollenaar doen ook alzoo. Maar wilt gij kinderen zijn van uwen Vader, die in de hemelen is, breid dan uwe liefde uit over allen, die zijne zon beschijnt, zijn regen besproeit. Waar ginds in verre landen een heiden leeft in zonde en ellende, of waar beneden u, in hot slijk der maatschappij, de verdierlijkte alleen zijnen hartstogt involgt, zie in den een zoo wel als in don ander den mensch, en in zoo verre uwen naaste. Dat vooral niet \'t xJeruzalem of Oeri-zim,quot; de verfoeijelijke godsdiensthaat een\' mensch van uwe liefde uit-slnite. Iemands denkwijs, veelal eene erfenis, bepaalt zijne zedelijke waarde niet. Vele menschen zijn beter, velen helaas ook slechter dan de godsdienst, die zij belijden. En is uw geloof beter, toon het door meer lief te hebben.

De Heiland beroept, zich daarbij, zoo als wij zagen, op do innerlijke ontferming, die ook hem zoo dikwijls beving bij het zien van verdwaalden en ongelukkigen. Het is dus allerminst in zijnen geest, als sommige wijsgeeren aan het gevoel alle regt ontzeggen, zelfs het genoegen van \'t weldoen ons niet gunnen, maar alleen aan de stoïcijnsche overtuiging van pligtden naam van deugd toekennen. Het Evangelie daarentegen is echt menschelijk, humaan, en erkent de roerselen van het goede, die God in den mensch heeft gelegd, als oen tegenwigt van het natuurlijk egoïsme, dat in don nieuwste» tijd den naam draagt van \'gt;do strijd om het bestaan.quot;

Neon! het menschdom is niet geschapen naar Oods beeld, om als de hongerige wolven elkander te verscheuren, ten koste van anderen zich te verhellen, des noods door hen te vertreden in het slijk. Wat er woelt in de maatschappij, het regt van den sterkste is nog niet als het hoogste, het eonige erkend. Hij al do uitspattingen onzer eeuw roemt nog do barmhartigheid tegen het oordeel. De mensch-lievendheid hoeft daarbij den naam van ph ila nthropie aangenomen, en zoekt als zoodanig, met behulp der wetenschap en van veler zamenwerking, met oordeel wel te doen. Ik juich dit van harte

luuint iiu^ it o uuria iian iguuiti togen liet oordeel. Do inensch-lievendheid heeft daarby den naam van philanthropio aangenomen, en zoekt als zoodanig, mot behulp dor wetenschap en van velur zanxenworking, met oordeel wei te doen. ik juich dit van barte

too. Slechts op Christclijken bodem konden zoo vele inrigtingen van innerlijke ontferming ontstaan. Alleen wil ik waarschuwon dat niemand, door daaraan van \'t zijne bij te dragon, persoonlijke hulp meent te kunnen afkoopen. driester en Leviet gaven zeker ook hunno aalmoes aan lammen en blinden bij de tempelpoort; maar hier in do wildernis wordt moor van hen gevergd, niemand is er ook getuige van, en zij gaan door. In onze dagen lovende, zouden zij misschien bij de politie to Jericho hebben aangegeven, dat er een mensch aan den weg lag, of te Jeruzalem hebben aangedrongen op meer veilig-heidsmaatregelen voor do feestgangers, en daar zelfs gaarne iets voor

hoort, zal van zijnen overvloed wat tot do oprigting van een ziekenhuis of aan pleegzusters geven; wie mot gebrekkigen, zedoloozen, gevangenen bewogen is, do plnlanthropische inrigtingen daarvoor begunstigen. Goed! uitmuntend zelfs! Maar moone nu toch niemand, dat hij genoeg gedaan hoeft mot een\' plaatsvervanger in het leger der barmhartigheid te leveren. Als het vaderland in nood is, worden alle burgers opgeroepen. Zoo roept do koning in hot Godsrijk al zijne onderdanen te hulp in den strijd tegen de zonde en ellende des menschdoms. Wanneer wij dan nu geroepen worden, om zelve de armen op te zoeken in hunne woning, kranken te verplegen, onzen goeden naam zelfs to wagen aan de bekeering van tollenaar of zondaar, — o! dio persoonlijke hulp doet zoo voel goed; zij is do band, die onze maatschappij zoo zeer behoeft: want zij veroenigt rijken en armen, gelukkigen en ongelukkigon, beschaaldon on onkundigen door ile innerlijke ontferming van Jezus Christus.

Zoo heb ik dan woiIit — on ik dank er nijiu\'ii God voor 1 —ook dt\'ze taak in mijn tachtigste It.-vnsjnar ni\'•.!?.,»n ten einde brengen. Zal het de laatste zijn? God weet het. Mij ontbreekt liet aan den Inst nog niet. en do gedachte is mij streeleml. dat ik. met het Evangelie in de hand, huis- en binnenkamer bezoek van zoo velen, wier aan-gezigt ik hier beueden nimmer zien zal.

Of nu al de Oelijkenissen besproken zgn? Dat hangt af van de min of meer ruime opvatting van het woord, door de Evangelisten zelve niet altijd even eens begrensd. Vroeger, om een zoo veel mogelijk volledig overzigt te geven van Ji-zus\' zinnebeeldig onderwijs, heb ik het denkbeeld van Parabel zoo ver mogelijk uitgebreid; thans heb ik het ingekrompen tot de eigenlijke verhalen, die eeneh-iogere, meest zinnebeeldige beteekenis hebb\' ii. Behalve dquot; behandelde liehooren daartoe nog «-en paar. waarop ik aan het slot terug kom, maar die mijn bek wamt ■ tekenaar ^—.•n kans zag in een aanschouwelijk beeld voor te stellen. Evenwel, zoo ais i-r geene scherpe grenzen zijn in \'t levt-n d\'.\'r autuur. maar telk-ns de\' suort\'-n in een vlofjjen, zelfs het ji.an?\'li- en di-\'f nriik, ai;-quot; n n -t de ns--nsfli, - -/.lt;gt;•gt; Is \'t ook nn-t wat natuurlijk is lt;•» k\'-tt it; de ■. lortbrenL-se-ien van den ge.-st. Ik kunstenaar z.-t zi«-h, om • .■» g.-scljkdv.-rhao! t-- schrijven in proza of in poezij. gedicht of ti...n.--\'|gt;ruk: maar waar d- natuur nog ongekunsteld spreekt, daar bakent zij zich uvene gr-\'nzen af, g-aat onwillekeurig

wat natuurlijk is \'-n loeit in do \\oortbri\'iiu-t\'lcn van den goost. I)i\' kuii.-itenaar /\' t zii-h, igt;in citi ^cscliierlv\'i-haal te schrijven in proza of in poëzij, gedicht of tunii. elstuk : maar wa;u\' d.\' natuur nog ongekunsteld spreekt, daar bakent zij zich geen*.- grenzen af. gant onwiiiokeurig

van \'teeno gmre in \'t andere over, eu laat den geleerden van later\' tijd de vrije keus, welken naam zij er aan geven willen.

Zoo gaat de Gelijkenis of Parabel aan de eene zijde ongemerkt over in de eenvoudige vergelijking, die alleen \'t zinnelijke on bovenzinnelijke tegenover elkander stelt, en aan de andere in do allegorie, die tot in bijzonderheden die gelijkenis uitwerkt, en dus de beeldspraak vervolgt, zoo als wij in de beelden van den Goeden lleidoi en den \\V aren Wijnstok hebben gezien. En wat nu, bij deze zachte overgangen, al of niet aan do grenzen ligt of er over, wat nut steekt er in, dat wij \'t bepalen? Jezus zeker heeft \'t even min gedacht als gewild.

Nemen wij dan nu hot behandelde te zanien nog eens in oogen-schouw, dan vinden wij in de beelden het onveranderlijke Oostersehe leven terug, zoo nis quot;t zich daar nog in dat van Muzelman en Israëliet, ja 1 soms van \'t Joodscho volk in ons midden afspiegelt. Do Gelijkenissen staan op den klassieken bodem van \'t oude Israël, en konden daarom zelfs door Jezus\' discipelen niet meer worden nagebootst, en nog minder door een volgend geslacht. Maar juist in dit echt Joodscho kleed is eene waarheid uitgedrukt, die hoog bovenden spheer van Jezus\' tijdgenooten zich verheft. De oude godsdienst heeft hier het vormelijke en ceremoniëelo afgeschud, en toont zich in hare oorspronkelijke schoonheid. Tegenover de regtvaardigheid van Israels God, die de zedelijke wereldorde handhaaft, verheft zich de noodiging van een\' ontfermend\' Vader; en te midden van eene wereld, door egoïsme beheerscht en door haat verdeeld, spreekt de melodie der hemelsche liefde. En als de bode dier ontferming en dier liefde treedt de /0011 Gods op, als de vrede op aarde.

O hoe gelukkig en boven alle eeuwen begunstigd was de tijd en het land, die hom zagen optreden! Hoe kan soms in eenzame uren , w anneei het Evangelie als een levensbeeld ons voorbij gaat, de wensch zich van ons meester maken, dat wij onder dat bevoorregt geslacht hadden geleefd; aan de voeten van Hem gezeten , die sprak zoo als geen nicnsch ook gesproken beeft, voor het kruis gestaan en\'t geopend graf van onzen Heiland.....

oordeelt te gelijk het geslacht, waaronder hij beeft geleefd. Het licht scheen in de duisternis, en de duisternis heeft \' quot;i\'\'\' begrepen. Hij is gekomen tot het zijne, en do

zijnen heb bon hem niet aangenomen. Maar zoo volpn hem aangenomen hebben, dien heeft hij magt gegeven, kinderen Gods te worden. (Joh. i.)

TIoo vele edele mannen, die als hervormers van het menschdom optraden, werden weldra door hardnekkigen tegenstand ontnioedigden verbitterd! Waarom ging Jezus zcio kalm en rustig voort, al wekte soms die tegenstand zijne verontwaardiging, het domme ■vooroordeel droefheid bij hem op? Omdat, gelijk dezelfde Evangelist schrijft (H. 2:25), hij wist, wat in den menseh was. Zijne menschenkenuis deed hem zulk eeno ontvangst voorzien. En sprak hij onder het volk in Galilea reeds van \'t kleine doel zaads, dat in do goede aarde vallen zou, tegenover het hardo, Farizeesche Jodendom der Judeërs, dat al spoedig zich vijandig tegen hem keerde, teekende hij in scherper trekken den aard van het hem vijandig geslacht. Een paar van die beelden mogen deze verzameling van Jezus\' Gelijkenissen besluiten.

Het is opmerkelijk, dat Jezus zich zoo zeer tot kinderen voelt aangetrokken, terwijl velen, die verre beneden hem staan, zich daar boven verheven rekenen, en \'t kindergewoel als hunner onwaardig schuwen, of door hunne rusteloosheid gestoord, mompelen: Kinderen zijn hinderen.quot; Zoo dachten ook Jezus\' apostelen, toen zij in hunne bedrijvige zorg voor orde en stilte bij \'s Meesters onderwijs, met harde woorden de moeders afwezen, die Jezus\' zegen voor hare kinderen kwamen vragen; en \'t verraste hen dat de Meer, als hij dit bemerkte, zeide: Laat de kinderkens tot mij komen; de rz ui-ken is het koningrijk der hemelen;quot; en hij daarop ze met de urmen omvatte en op zijne knieën nam.

Maar meer nog boschaamdo het hou, toen zij achter hom gaande hadden getwist, wie de meeste zou zijn in \'t koningrijk der hemelen, en Jezus nu, in oene gastvrije woning ingekeerd, een kind in \'t midden van hen stolde, en zeido: »Zoo gij u niet verandert en wordt gelijk do kinderen, gij zult in het koningrijk dor hemelen in \'t go lie el niet ingaan.quot;

Nog eens, bij eon van Jezus\' laatste tempelbezoeken, op den dag van zijnen inlogt, had zulk eene ontmoeting plaats, niet niet zijne discipolon, maar met zijne vijanden. Aan dien intogt nam ook, gelijk aan al wat in het openbaar geschiedt, do jeugd van Jeruzalem deel. Nog onbekend met de diepe botcekenis dor woorden, zongen zij mede en zwaaiden met hunne palmtakken: eon regt feestelijk kinderspel! Ja! zij zetten liet voort, ook zonder die palmen, tot in de voorportalen van den tompol, roepende: Hosanna don Zoon Davids!quot; Dit ergerde do Farizeën, vooral daar Jezus hot vrij toeliet, en zij zeiden tot hem: Sleester! hoort gij wat dezen zeggen?quot; »Ja zeker!quot; antwoordde do lieer: »Of hebt gij nooit gelezen: Uit don mond dor jonge kinderen en der zuigelingen hebt ü ij u 1 of b o re i d ?quot;

Is het niet, als of Jezus in don kindorloeftijd \'t beeld Oods in don menseh nog meer ongeschonden opmerkt; hun eenvoud en op-regtlioid en hunne onverdeelde vreugde hom nog eene herinnering is van hot paradijs? Nog niet of naaitwelijks door het bederf, dat in de wereld is, besmet, staan zij nader aan den hemel, alwaar — verzekert, hij hunne engelen altijd zien het aangezigt zijns Vaders, die in de hemelen is.

Maar juist omdat hem die kinderen zoo zeer ter harte gingen, inoikto de groote Mensehenkenner al spoedig do schaduwzijde van het kinderleven op. N\'iel alleen dat de knaap, tot jongeling opgewassen, soms \'t juk afschudt, der ontwakende zinnelijkheid vrij den teugel viert, on in de vaderlijke woning als een verloren zoon wordt bewoond, roods iiv het kinderspel dringt de hartstogt door en verstoort do onschuldige vreugde. Dit merkte Jezus zeker al Ie Nazareth op, door zijne ruwe zeden herueht; en daar de kinderen voor hem niet schuw uit den weg gingen, kou hij quot;I ook later wel eens zien. En zoo als hij nu al wat menschelijk was, liet dagelijksch loven vooral, toepasselijk maakte op de hoogere dingen van het Godsrijk, zoo werden ook die spelende kinderen op de marktquot; hem een beeld van zijne

Kinderen spelen. Dut is linn natuur, on zij Icwijnen zoo zij \'t niet doen. Reeds de dieren is het eigen. on zoo als het kalt\' en lam Imppelon in de weide, zoo zag il; de leeuwin met moodoi\'lijken trots en moederlijke zorg het springen er buitelen hare]\' wolpon gade slaan.

Kindoron spelen. Kn hun liol\'ste spel is do nahootsing van \'t leven dor vohvassenon. Hunue fantasie loopt hunnen leeftijd vooruit: de linaap tip quot;t hobbelpaard is reeds oen moedige ruiter, h(gt;t meisje met do pop een zorgend moedertje: en roemen wij later de gohikkigo kinderjaren, toen wij kinderen waren was onze hoogste wonsoh om het niet te blijven, mensehen to worden als de vohvassenon!

fn onze (iolijllt;enis vinden wij zulke spelende kinderen op do markt. Hot heugt mij ook nog. dat wij als kirdnen ep do straat spoelden, en zelts oen zeker rogt handhaafden op die s])eolplaats, waarvan vreemden geen gebruik mogton maken. In het oude Rotterdam was ook binnen s buis weinig ruimte, en andere gelegenheden waren er niet. \\ an daar dat ook bosohaafde ouders in dat spelen op straat of op do markt niets zagen benedon hunnen stand. Ik durf zelfs beweren, dat \'t zedelijk heter was dan \'t kinderhal.

Maar nog meer kwam dit voor in hot Oosten, waar \'t leven van zelt moor in hot openbaar is, en hot loeren, ook van wie er hijzonder toe worden opgeleid, veel later bogon. tiet is oen hokourlijk beeld, dat do profeet ons schetst van do dagen, als Jeruzalem weder oen stad dor waarheid zou genoemd worden, en Sion een herg der heiligheid, omdat .lohovah er weer wonen zou. En dan, dan zouden er nog oude mannen en oude vrouwen zitten op de straten van Jeruzalem, eon ieder met zijnen stok in do hand van wego de veelheid dor dagen; en do straten der stad zouden vervuld worden niet knapen en meisjes, spelende op hare straten. (Zaeh. 8:3—-ó.)

/mi was het ook nu. en zoo ziel Jezus het in zijne verheeldini;\' op don lithostrofos (geplaveide plaats) \\iiii Jeruzalem, of \'t marktplein eenor kleine stad. Maar de kinderen spelen niet. Wat vreemd igt; aan hun rusteloozen aard, zij zitten op de markt. Kn waarmn? Dat hooren wij, nu de een den ander toeroept: Wij heli hen vooi

ii op de fluit go spool d, on gij hebt niot go danst; wij hob-i) e n ii lel a a gli o d o re n g o z o n g o n, e n g ij li o b t niet g o w e e n d.quot;

Denken wij slechts aan de nabootsing dor Hosanna\'s dooi\' de kinderen in den tempel, dan verstaan wij deze woorden gemakkelijk. Er zijn vooral twee gelegenheden, waarbij het leven. ook van den burgerstand, zich toont in het openbaar, en in \'t aloude Oosten nog veel meer dan hier: Bruiloft en Begrafenis. Aan de optogten bij de eerste spraken wij roods vroeger; maar ook do begrafenis toonde zich veel luidruchtiger in hot openbaar dan bij ons. Terwijl eene plegtige stilte in onze sterf\'luiizen lioerscht, en de lijkstatie stil en langzaam voort gaat. acht de Oosterling- hot pligtniatig, luide zijne droefheid te uiten. Op den eigen of volgenden dag vordert het klimaat reeds de begrafenis; on daar een lijk alles onrein maakt naar de wet. haasten de Joden zich daamtode nog zoo voel zij kunnen. Om nu aan do droefheid in die korte uren het wnurd te laten, worden er in Jezns\' tijd klaagvrouwen gehuurd, die zich op do borst sloegen en haareen-toonig klaaglied uitgilden, terwijl vrienden en magen dit afwisselden door hunne klagten. Zoo vond Jezus het aan \'t huis van Jaïrus, weinige oogenblikkon nadat zijn dochtertje gestorven was. En dat hot eene gohunrdo droefheid Avas, blijkt terstond als Jezus zegt: Uot dochtertje is niet dood, maar slaapt!quot; en zij hem bespotten. Maar ■— het behoorde zoo tot de laatste eer. den overledene aangedaan,quot; — gelijk men immers nog spreekt?

En dit verklaart mi de bittere klagt van hen, die vergeefs hunne makkers tot oen vrolijk spel hebben opgewekt. Wij hebben voor u op de fluit gespoeld . de maat van den bruiloftsdans. Maar \'t was u niet naar don zin. Kn wat is een fluitspeler zonder dansende optogten ? Toon hebben wij gezegd: Xu! als go geenquot; zin hebt in eene bruiloft, laat ons dan eene begrafenis vortoonen. De inoisjos hieven reeds hare klaagliederen aan; maar gij hebt niet geweend. Wat ^;s er mot u aan te vangen, gij eigenzinnige kinderen?quot;

l\'\'ii nu de beteekenis van dit beeld! Jezus koos het bij gelegenheid, dat Johannes de Dooper discipelen zond uit zijne gevangenis, om hom tot een meer beslist optreden uit te noodig-en. Nadat Jezus hun zijn antwoord heeft mede gegeven, en daarop Johannes den groot-

sten profeet genoemd, maar nog niet op de hoogte van het evangelie, ziet hij rond onder zijne hoorders en vraagt: »W a a r b ij zal i k dit geslacht vergelijken? Zij zijn als do kinderen op do markt....^-quot; En nadat hij nu dezen heeft geschetst vervolgt hij: »Want Johannes is gekomen noch etende, noch drinkende en zij zeggen: »11 ij heeft een démon.quot; De Zoon des menschen is gekomen, etende en drinkende, en zij zeggen: Ziet daar een mensch, oen vraat en wijnzuiper, een vriend van tollenaren en zondaren.quot; Doch de wijsheid is geregt vaardigtl geworden van hare kinderen.\'\'

Eén was het doel van Johannes en Jezus, hoe verschillend de weg, die er toe leidde. De sombere boetgezant, de Elia des Nieuwen Yerbonds, eet en drinkt met de andere menschen niet, en behelpt zich als een kluizenaar mot de sprinkhanen der woestijn. Zijn Bekeert u, want de bijl ligt al aan den wortel der boomen!quot; klinkt als een sombere graftoon, een klaagzang over de zonden van zijn volk. Maar nadat Jeruzalem tot hem is uitgeloopon, en do Parizeen niets anders op zijne streng Joodsche levenswijs te zeggen hebben, is het: quot;Waarom leeft die man in d^ woestijn, de woonplaats der booze geesten, en spreekt in opgewonden taal? Zouden wij naar dien bezetene, dien krankzinnige luisteren?quot;

Maar nu trad Jezus op, en hoe geheel anders! Niet van het wee over de zonde gaat hij uit, maar van zaligspreking. De woestijn is zijne woonplaats niet, maar de gezellige huiselijke kring. Hij toont zich quot;t eerst op eene bruiloft, en weigert later zelfs aan den disch des tollenaars den gezelligen beker niet. En weder is \'t Israels wijzen en grooten niet naar den zin. Ongevoelig voor den humanen geest, die Jezus overal \'t goede deed zoeken, en zelfs \'t levensgenot tot \'t hoogere opleiden, verweten zij hem, dat \'t hem alleen om eene goede tafel te doen was, al was \'t bij eenquot; tollenaar!

Hoe was \'t hun dan naar den zin te maken, als zij den klaagzang te somber vonden en \'t bruiloftslied te luchtig? Even als die eigenzinnige kinderen op de markt, wilden zij niet. Zouden zij niet het grievende gevoeld hebben van die vergelijking met hoofdige knapen? Doch quot;t verwekte slechts nog dieper\' wrok bij hen, die nu eenmaal iets anders verlangden dan \'t zedelijk godsrijk, dat Johannes aankondigde en Jezus stichtte. Toch waren er (jok onder dit geslachte.

van wio Jezus betere dingen hoopte, die onder \'t hardo en \'t zachte kleed de goddelijke waarheid herkenden. Do wijsheid is geregt-vaardigd van hare kinderen.

Ik laat den lezer de toepassing over op onzen tijd, die ook menig maal het evangelie weerstaat, in welken vorm hem verkondigd, omdat hot niet is naar zijn hart.

De zucht tot het geheimzinnige is den mensch ingeschapen. Op de grens geplaatst van eene zigtbare en onzigtbare wereld, zoekt hij in do laatste door te dringen, overtuigd dat hij niet enkel, als het redeloos dier, geschapen is om met de tijdelijke dingen te vergaan. \\ an de doodenbezweerders in quot;t oude Egypte tot de Spiritisten van den nieuwsten tijd, zocht men daarom gedurig zich in betrekking te stellen tot de geestenwereld.

Onder het Oude Verbond werd de mogelijkheid hiervan niet weersproken , maar elke poging er toe als afgodisch streng veroordeeld. \\ lt;m goede geesten of Kngelen wordt daarin menigmaal gesproken; zij zijn de bewoners van don hemel, en op aarde boden van Gods \\ oorzienigheid. Van kwade geesten lezen wij daarentegen zelden, /elts de Satan in het Boek Job is wel de bespieder en aanklager, maar niet de verleider der menschen, en veel minder nog vijand van (rod, zonder wien hij niets vermag.

Maar toen nu de -loden twee eenwen lang onder de Perzen stenden, die aan don God des lichts en Dien der duisternis eene schare van mindere geesten toevoegden, was het niet onnatuurlijk, dat hunne geestenleer, vooral die der bijgeloovige Parizeen zich meer uitbreidde en ilit bijgeloof hun later bijbleet\'.

Zoo t re (Ven wij in do drie eerste Kvangelien bij herhaling bezetenen aan onder do door Jezus genezenen. De toestand van deze

menschcn wordt als deerniswaardig beschreven, en eciiter beldagen zij zich daarover nooit. Geen bezetene komt tot Jezus om verlossing, en van geen hunner vergt hij. als van andere kranken, geloof. Hunne persoonlijkheid schijnt als \'t ware vernietigd, zoodat wanneer zij spreken, een ander spreekt door hunnen mond; een hooze geest, die hun ligchaam bewoont, en die toont Jezus te kennen en te vreezen als den Christus Gods.

Zegt onze bijbelvertaling, dat die geest de Duivel is, dit is tegen het oorspronkelijke. Niet de Duivel of\' Satan spreekt door de bezetenen, maar een dénum of\' kwelgeest: en het was onder de .loden aangenomen, dat de Syrische afgod Beëlzebul (en dus niet Satan) hot hoofd was van het rijk der d6monen. Irts geheel anders is \'t, als Judas Iskarioth de Satan in \'t harte vaart of hij Ananias en Saftira het hart heeft vervuld. Zij zijn niet bezeten, en de door eenquot; démon bezetenen zijn geen zondaars hoven andere menschen. Nooit zegt Jezus tot hen: Uwe zonden zijn u vergeven!quot; veel min: Ga heen en zondig niet meer.quot;quot; l[ot zijn eenvoudig kranken van eene bijzondere soort. En waar de d6mon is uitgedreven, worden zij gezond genoemd, wel bij hun verstand: of gezegd, dat zij voor het eerst in langen tijd rustig te bed lagen.

Toen ik nu de verschijnselen naging, aan dezen toestand verbonden en meer dan eens naauwkeurig beschreven, vond ik, dat slechts twee ziekten onder den naam van hezetenheid voorkomen: vallende ziekte en krankzinnigheid. Want tot de laatste kan men veilig de doofstomheid rekenen, wanneer die zonder eenige opvoeding aan zich zelve werd overgelaten, en misschien, wat niet zeldzaam is, met idiotisme gepaard ging.

Dat de krankzinnige door een\' boozen geest in dien onnatuurlijken toestand werd verplaatst, en het dus gevaarlijk was, hem geweld aan te doen. was vrij algemeen in de oudheid aangenomen, liet is hekend, hue David hiervan reeds gebruik maakte tot zijne vlugt. Zoo was dan ook de man door oen legioen démonen bezeten, die hot land der (Jadarenen onveilig maakte, geeiie kleederen kon aanhouden, en met geen kétenen te hoeijen was. Maar niet minder onverklaarbaar scheen Jezusquot; tijdgenooten de toestand van den armen jongeling, dien soms de démon plotseling in het vuur of in het water wierp, en wiens vader Jezus ontferming kwam inroepen.

zonder dat iomaud onzer ze aan een\' boozen démon, oon onreine n geest (wat bij de .Joden zoo veel zegt,) zal toeschrijven, zoo zie ik niet in, dat wij bier verpligt zouden zijn, aan de opvatting dor Evangelisten vast te houden, al gelooven wij hunne verhalen. Jezus sprak de taal van zijnen tijd en zijn volk, en daar de bezetenen zelve onder de magt dozer volksmeening stonden — moest hij dit wel doen, om zijne magt over hot rijk dor duisternis to handhaven, en geloof te wekken aan zijne verlossende liefde.

En zoo denkt Jezus zich geheel in den geest zijner land- en tijd-gonooten in, als hij een nieuw beeld zich kiezen wil, om dit boos geslacht te schetsen. Do genezing van bezetenen, waarop hunne tooverspreuken schipbreuk geleden hadden, konden de Karizoön niet ontken non. Maar nu namen zij de toevlugt tot don boosaardigen laster, dat Jezus dan zeker in een verbond moest staan mot Beëlzebul, en door diens magt do démonen uitdrijven.

En nu gebruikt Jezus hunne eigene voorstolling van de geestenwereld, om ben in al hunne boosheid te teekenen.

Een onreine geest is van den mensch uitgevaren. Er staat niet dat hij is uitgedreven , maar \'t is toch niet waarschijnlijk, dat hij anders dan gedwongen eene goede woning z:d verlaten hebben, l\'iii nu gaat hij door, zwerft rond, door wat,erlooze plaatsen, zoekende rust. Van die onbewoonbare woestijn, gelijk wij zeniet don Samaritaan doorreisden, schiep zich de fantasie allerlei schrikbeelden. Het wild gedierte hief er zijn dof gebrul of klagend gehuil aan; do doodendo woestijnwind velde er zijne slagtoffers; de brandende dorst deed er den koortsachtig gejaagden reiziger de vreemdste luchtspiegelingen zien; en van de mensehen woonde er alleen in wat boos en bloeddorstig was. Zulk eene wildernis nu was juist de geëigende woonplaats voor onreine geesten. Ook deze démon zwerft er rond, zoekt er rust, - eene rustplaats eigenlijk, waar hij tot verademing komen kan van de inwendige onrust. die de boozt ju jaagt; — hij zoekt, maar hij vindt ze niet. En nu zegt hij: d k zal terug koeren tot mijn huis, waarvan ik ben uitgegaan.quot;

Hij beproeft het, maar letterlijk wrhiald hij vindt dat vroegere huis in rust, uitg.-vaagd en opgeknapt.quot; In zulk eeno woning kan hij niet gemakkelijk binnon komen. Wat rein U naar de Joodsehe denkwijs, is voo den onreine geen geschikte woning. Wat doet hij

nu? Hij gaat henen, on neemt mot zich zeven andere geesten, boozer (en daardoor sterker) dan hij zelf, en binnen k o m e ii (1 e w o n e n z ij a 1 d a a r.

Het getal zeven was den Joden eigen als dat der hoogste vol-komenheid, zoo wel in \'t kwade als in quot;t goede. Ook van Maria Magdalena wordt gezegd, dat de Heer zeven démonen van haar had uitgedreven, en zij hem daarom zoo lief had. Arme Magdalena! Doordien men het ondersciieid tusschen duivel en démon niet kende, is zij de patrones geworden dor bekeerde publieke vrouwen, en nog bovendien door de schilders verward met de zondares aan Jezus\' voeten in liet huis van Simon den Farizeër. Kn zoo als wij meer gezien hebben, de volkstaal is zelfs de Schrift te magtig. Al het water der zee kan deze smet van Maria Magdalena niet afwasschen.

Maar komen wij tot de Gelijkenis terug. Do slotsom is: Hot laatste van dien mensch wordt erger dan het eerste; en de toepassing: Al zoo zal het ook zijn mot dit boos geslacht.

Beschouwen wij nu de bezetenheid eenvoudig ids eone ziekte, zoo komt de toepassing neer op de bekende opmerking; »Weder instorten is erger dan ziek worden.quot; En dit is oene goede les voor genezen klanken, zoo wel als voor bekeerde zondaars. Doch deze nuchtere opvatting gaat slechts over de oppervlakte heen. Do tijd is gelukkig voorbij, dat men zóó de poëzij dos bijbels miskende en zijne beeldspraak niet ontkleedde, maar uitkleedde. Zou hier bij voorbeeld Jezus even goed hebben kunnen zeggen: »Als iemand de koorts gehad heeft en zich niet ontziet, krijgt hij die nog erger terug?quot;

Jezus spreekt niet alleen, maar denkt in don goost van zijnen tijd. Alle ligchamelijke en geestelijke ellende behoort niet oorspronkelijk tot de menschelijke natuur, maar tot het rijk dor duisternis, \'t gebied van den Overste dezer wereld. Onder den vorm van eene geheimzinnige magt over het ligchaam vertoont liet zich in de werking der démonen ; als zonde werkt die in \'s menschon ziel de duivel. Zoo als nu de genezen bezetene onder zevendubbele magt van zijnen kwelgeest komt, na voor eene poos van hem verlost te zijn, alzoo zou het ook met dit geslachte, het Farizeesche Jodendom zijn. Van heidensche onreinheid voor \'t uitwendige vrij en wars van afgoderij, nüsscliien ook door \'t optreden van Johannes den Dooper en Jezus getroffen, maar al te gerust op die eigen geregtigheid, zou de diabo-

lische invloed op liunno ziel, even als de dómoniseho op \'t ligchaani van den bezetene, zevondubbol wederlcoeren. Zoo verliest de zondaar ten laatste zijne zedelijke vrijheid, gelijk de bezetene de natuurlijke vrijheid mist. En met diepen weemoed ziet de Heer den tijd vooruit, waarop de hartstogt zijn volk tot razernij opdrijven zou en quot;t zich zelf reddeloos verwoesten.

Do grondslagen van Salomo\'s tempel liggen daar nog, als eene gedachtenis »Zoo is \'t gegaan met dit boos geslachte!quot; en eene waarschuwing aan menschen en volken: Wie meent te staan, zie toe dat hij niet valle!quot;

En nu neem ik afscheid met het beeld, dat do Bergrede besluit, en dat geene verklaring behoeft:

Een iegelijk dan, die deze mijne woorden hoort en dezelve doet, dien zal ik vergelijken bij een voorzigtig man, die zijn lui is op eene steenrots gebouwd heeft; on er is slagregen neder gevallen, en de waterstroom eu zijn gekomen, en de winden hebben gewaaid, cn zijn tegen dat huis aangevallen: en hot is niet gevallen: want het was op do steenrots gegrond.

En een iegelijk, die deze woorden hoort en dezelve niet doet, die zal bij oen\' dwazen man vergeleken worden, die zijn liuis op het zand gebouwd heeft; en de slagregen is neder gevallen, en do wat er stro om en zijn gekomen, en de winden hebben gewaaid, en zijn tegen dat huis aangeslagen; en het is gevallen, en zijn val w a s g r o o t.

Bij de Uitgevers dezes is nog verkrijgbaar en bij alle Boekhandelaren te bekomen, het grootere werk van

xiv		inhoul).
			nimi/..
		Dorde Afdeeling.
		I)k Veeteelt.
XIV. Dc	goede Hordev. .........	10G
XV. Het verloren Schaap. ........	115
		Vierde Afdeeling.
		De VissfHEiiij.
XVI.	Hot	Visehnet. .........	120
XVII	Do	Parel...........	1,34
		Vijfde Afdeeling.
		Het iinsKLi.ik\' Leven.
XVIII.	liet	Zuurdeeg. . . .....	1-12
XIX.	De	smeokendo Vriend. ........	152
XX.	De	verloren Zoon. ........	159
XXI.	De	rijke Man en de arme Luzarus. .....	180
		Zosdo Afdeeling.
		Keest- e.v BunrLOFTsDiscu.
XXII.	Hel	Oastinaal. .........	199
XXIII.	De	wijze en dwaze Maagden. ......	217
XXIV.	Do	Koninklijke Bruiloft en do (iast zonder Hruilof\'tsklecd. .	232
XXV.	De	wakende Dienstkneeliten en de getrouwe Huisbozorgor.	212
		Zevende Afdeeling.
		Oei,!)- k.v Beütszakex.
XXVI.	l)e	Talenten en de Ponden. . ......	252
XXVII.	De	onbannhartigo Dionatknceht. ......	270
XXVIII.	1 )e	onregtviuirdige Ueutineester. ......	285
XXIX.	Do	verloren Penning. ...... . .
XXX.		Torenbouw. .........	HlO
XXXI.	1 )e	Heg ter on do Weduwe. ..... . .	317