a, tó, de Alfa, do eerste letter van hot grieksche Alfabet, waarvan do fl do laatste is. Van daar do benaming to A xai to fi — de Alfa en do Omega, metonymisch voor de eerste en do laatste, d. i. die naar tijd zoowel als rang alles omvat, de Eeuwige en Allor-lioogste, Oponb. 1 ; 8 (volgons do door tischend. verworpen lozing van den Ree. ook vs. 11), 21 :C), 22:13. Deze benaming, blijkbaar aan de voorstelling van God op pil. als Jos. 41 : 4, 44:6, 48 ; 12 ontleend, en nader toegelicht door epexo-getisoh bijgevoegde praedikaten als ^ xcet

to réXoc, (Oponb. 21 ; G), ó Trpurot; xoci ó 'érxaroc; (Oponb. 22 :13) i beantwoordt derhalve, wat don zin betreft, oenigermate aan hetgeen van God gezegd wordt Kom. 11:30: ccvtoc kccï ds ocvtov noil elt; ocvtov roe. iruvroi. Op grond haror botoekenis echter behoorde zij in het Neder-dnitsch eigonl. vertaald te worden: de A en de Z, gelijk de Alef en do Than, als de eerste en de laatste lettor van het hebroeuwsohe Alfabet, door de Joden gebezigd werden om het begin en het einde der wet aan to duiden. — In samenstellingen is de a 1) privativum [o-TSpyriHÓv), en wordt alsdan voor Adjoctiva, of voor daarvan afgeleide Nomina substantiva. Verba of Adverbia geplaatst, evenals hot Noderd. on en het Lat. in, om het begrip, dat oorspr. door het woord werd uitgedrukt, op te boffen, bijv. lt;x$ikolt;; (xan dUy) quot;zz onrechtvaardig, en van daar uhiKÉu, uüikioc, ciïïkuq, (vgl. wiLKE, Clavis N. Testa-menti II. p. 542 sqq.), voor een klinkletter meestal av, bijv. otvothio^ zz onschuldig, doch ook ccyltot, aópctiTOQ -, 2; copulativum {otdpoia-Ti-kóv) , in botoekenis overeenkomondo met a/za en éizoü — te gelijk, te zamon, mede, bijv. a$€Alt;pot; van v SsAQói;, óoq de moederschoot , cêxohovQécü, cckóAovQos, van ^ xeAft/flo^ de weg, enz., vgl. op oiheityco; 3) intensimm {skitctrixóv), waardoor de beteokenis van liet stamwoord versterkt wordt, als of het niet ayocv ware samengesteld , bijv. órgvfa (waarvan urev^u Luk. 4:20) enz. van reivu ik span, — zeer gespannen, opmerkzaam; vgl. over de copulatieve en intensieve kracht van u: iiaetung, Lohre von den Partikeln der gr. Sprache I. S. 22G IT.

'Aoe pcóv, o, onverbuigb., hebr. eigennaam Aiiron; zoo heet de zoon van den Leviet Am ram en Jochébed , de oudere broeder van Mozes, wion hij eerst als spreker, profeet, of Nabi, (Exod. 4:14, Ifi, 7:1, 2), later als eerste hoogopriester (Exod. 28 : 1, Lev. H : 1 env.) ter zijde stond. Luk. 1 :5, Hand. 7:40, Hebr. 5:4, 7:11, 0 :4. Vgl. vorder over hem hot Bijbelsch Woordenb. voor het Christ, gezin, uitgegeven door w. moll, p. j. veth en f. j. domela nieuwenhuis. Dl. I. blz. 5 OUZ.

'A (3oc $ èuv, ó, onverbuigb. hebr. eigennaam Abaddon; zoo wordt Oponb. 9:11, overeenkomstig do beteokenis van liet hebr. wd. yillnN zn verderving, maar ook zz de plaats der verderving, d. i. de afgrond, do engel dos nfgronds (tvjs apótrrov) genoemd, die in hot Grioksch 'atoaai/wv (z. aid.) heet.

di(3apylt;;, éos, o£/^, ó, zqgt; tó , van a privat. en to pccpos (zie aid.), van daar niet zwanr, ligt; overdracht.: niet bezwarend, niet lastig. Alleen 2 Kor. 11 :9 in de spreekwijze afiacpy nvt éuvrov riipe7v = zich wachten om iemand lastig te vallen. Vgl. 1 Thoss. 2:0 en zie op rypéu.

'A(3(3a, het mot gr. lettors geschreven aramd-scho woord Abba (NjIN) d. i. V ader, door Jezus in zijne geboden, en in navolging van hem ook door de eerste Christenen bij plechtige aanroeping van God gebezigd. Overal waar het in hot N. T. voorkomt, staat het overeenkomstige gr. wd., ó TcoiTyp, er naast. Mark. 14:30, Kom. 8:15, Gal. 4:6.

quot;Ape A, ó, onverbuigb., hebr. eigennaam Abel; zoo heet de tweede zoon van Adam, dio door zij non broeder Kain (Gen. 4:3—16) vermoord werd, Matth. 23 :35, Luk. 11 : 51, Hebr. 11: 4,12 : 24.

A (31 cc , ó, onverbuigb., hebr. eigennaam A b ia; zoo heet 1) de zoon van Rohabeam, die in het geslachtregister Matth. 1 :7 als koning van Juda voorkomt; 2) een priester uit het geslacht van Aiiron, naar wion, luidons 1 Kron. 24:10, ééne dor 24 door David ingestelde priester-orden of klassen (vgl. op sQmtepfa), t. w. de achtste, genoemd werd, en van wion, volgens Luk. 1:5, Zacharias on Johannes de Doopor afstamden.

*A (Siamp;6otp, 6, onverbuigb., hebr. eigennaam Abjathar; zoo heette een zoon van Achime-leeh, lioogepriester als zijn vader, en jaren lang een trouwe vriend en raadsman van koning David. Wegens deelneming aan de oproerige pogingen van Adonia werd hij , op bet laatst zijns levens, door Salomo van zijne waardigheid ontzet en naar Anathoth verbannen. In het N. T. wordt hij éénmaal vermeld, en wel Mark. 2:2G, waar hij, ten gevolge derzelfde naamsverwisseling, die ook 2 Sam. 8 :17 wordt aangelroftbn, voor zijnen vader in plaats wordt gesteld. Vgl. 1 Sam. 21 : 1 env., 22 : 20.

'AfliAyvy, vis, y, geograf. eigennaam Abilene; zoo heet een landsehap in Coele-Syrië (i^ xo/Asf Sup/a zn het holle Syrië) tussehen de gebergten Antilibanon en Hermon, ten N. W. van Damaskus, aldus genanmd naar de hoofdstad Abila, Luk. 3:1. Ten tijde van Johannes den Dooper was een zekere Lysanins Tetrnrch of viervorst van Abilene. Vgl. op Ava-ocv/oiq.

'Afiiovd, ó, onverbuigb., hebr. eigennaam A bind; zoo heet de zoon van Zerubbabel, in het ges¹, a ebt regis ter Matth. 1 :13.

'A^paa/z, ó, onverbuigb., hebr. eigennaam Abram = groote, hoog verheven

vader (pater exeelsus) , of zooals die naam van Gen. 17:5 af luidt. Abraham, =

vader van vele volken (eig. der menigte); zoo heet de zoon van Teraeh en broeder van Nahor, de beroemde stamvader van het Israölie-tische volk , Matth. 1:1, Luk. 3 : S , Joh. 8 : 33, Hand. 7:2, enz. Naar liet dogmatisch spraakgebruik des N. T's., bijz. van Paulus, is Abraham de geestelijke vader van alle geloovigen, Rom. 4:11; van daar, dat ieder geloovige, ofschoon hij naar het vleeseh niet van hem afstamt , een zoon of kind van A b r a h a m heet, Gal. 3:7, vgl. Joh. 8:39.

ttpvo-a-os, ov, f], eigenl. het feminiu. van afivtrrot;, ó, y, ov, ró (smgst. uit u privativ. en é (Bvcra-ó;, de grond, de bodem, verwant met ó QvQói; en ro f3a9oe, de diepte), bodemloos, zeer diep. Oorspr. beteekent dus h oc^vo-o-oq (seil. Xupu) elke grondeloos diepe plaats of afgrond. In het N. T. echter wordt liet alleen gebruikt van den diep onder de oppervlakte der aarde gelegen, als afgrond gedachten, Hades (z. op en wel 1) in 't algem. — het dooden-rijk, Rom. 10:7; 2) bijz. zz: de hel, als ver-blijf- en strafplaats der ttooze geesten, Luk. 8:31, Openb. 9:1, 2, 11 (waar de engel des afgronds, ó ttyyehoQ aPvra-ov, met name vermeld wordt, z. op quot;Apudèuv), 11:7, 17:8, 20 :1, 3.

quot;A y a/3 os, ov, o, gr. eigennaam (door sommigen afgeleid van het hebr. sprinkhaan , of beminnen) A gab us; zoo heet een geloovige uit Judea, die zich in den apostolischen tijd als profeet bekend heeft gemaakt, Hand. 11 : 28, 21 :10.

xy ccQo-s pyéu, -w, -ycru, van uyaQoepyóc; — xyocüovpyÓQ (van óiyoidós z. aid. en 'épyu ~ epyu^onoci z. aid.), aan het spraakgebr. van latere tijden ontleend, ~ goed doen, wel doen. Alleen 1 Tim. 6 : 18, vgl. Gal. G : 10: spycè^eróixt ro ayaóóv. Z. voorts op ayocQovpyéco.

ay ceö o-w o i é u , -co, -ijtrco, van z.

aid., aan het spraakgebruik van latere tijden ontleend, weldoen, weldadigheid bewijzen; absolute, Mark. 3:4, Hand. 14:17 (volg. den Ree.; tisohend. heeft dyasöovpyéa); r/ua zz: iemand of aan iemand, Luk. 6:33, en 35, wanneer men uit het voorafgaande ocvtovs invoegt; in zedelijken zin zz: goed li au delen, doen wat goed en recht is, 1 Petr. 2:15, 20, 3:6, 17. 3 Joh. vs. 11.

ctyuQo-TToiot, amp;lt;;, y van het volg. wd., het weldoen, het doen van hetgeen goed en recht is. Alleen 1 Petr. 4:19.

ay uQ o-tt o ió g , oü , ó, $, 6v, ró, van ayaQóc; z. aid. en iroiéu z. aid. weldadig, doende wat goed en recht is; van daar substantive ó ayce-óottoióq zzz de goede, de brave. Alleen 1 Petr. 2: 14.

ayaöÓQ, y, 6v, verwant met 'uyotiioti ik bewonder, ocyocvrÓG bewonderenswaardig en ayav te veel, te zeer (z. tape in v.); oorspr. zz deugdelijk, goed in zijne soort, voortreffelijk, Matth. 7:17, 18, Mark. 10:17, vgl. vs. 18, Joh. 1 : 47; hieraan knoopt zich de beteekenis van goed voor iets of iemand, d. i. nuttig, heilzaam, Matth. 7:11, Rom. 8:28, 13:4; Trpóc; n, Efez. 4:29; gelukkig, 1 Petr. 3 : 10; trop., van personen zz: goed in zedelijken zin, rechtschapen, edel, braaf,

Matth. 5 : 45, 12 : 35, Luk. 23:50, Joh. 5 : 29, 7 :12, Hand. 11 : 24, Rom. 13: 3; bijz. zzz goedhartig, welwillend, Matth. 20:15; van zaken zz: goed, van hooge waarde, Luk. 10:42, waar het goede deel moet verstaan worden van hetgeen in het onmiddellijk voorafgaande het éénc noodige is genoemd, d. i. de zorg voor het hemelsche; het Neutrum ro uyceQóv zz: het goed, dat iemands eigendom is, zijn schat, Rom. 14:16, waar de evangelisclie vrijheid schijnt bedoeld te zijn; in Plurali ayaQa ~ goederen, zoowel stoffelijke. Luk. 12:18, 19, als ook hoogere,gee8telijke. Luk. 1 : 53 vgl. Rom. 10:15; xyoiQot ^éAAowra zz de toe-

komstige heilgoederen, Hebr. 9:11, iO; 1, waaronder de heilgoederen des N. Verbonds verstaan worden, gelijk zij Hebr. 12 : 2^C2 —24 nader worden beschreven; substantive 6 uyocQót; zz de goede, de mensc hen vriend, Rom. 5:7.

ccy ceüovpy éoo, zz »y0tÜ0€pyéamp;) aid. Alleen Hand. 14:17 (volg. TISCUEND.; de Ree. heeft uyetüoieoiéti)).

ccy xQcor vvy, van txyccQÓQ z. aid., een

woord van Interen tijd, over welks uitgnug vgl. buttmann's Gr. § 119, S. 289, de goedheid in zedelijkeu zin, van daar — goedhartigheid, welgezindheid, weldadigheid, Rom. 15; 14, Gal. 5:22, Efez. 5: 9, 2 Thess. 1:11.

a.y olKKiotlt;rivan liet volg. wd. , vreugde, verheuging, blijdschap. Luk. 1:14, 44, Hand. 2:46, Jud. vs. 24; Hebr. 1 : 9: 'éhuiov uycchhiamp;crecoc; — vreugdeolie, welke aan Ps. 45:8 (ve^l. Jes. 01:3) ontleende uitdrukking doet denken aan de gewoonte der Israëlieten, om zich bij gastmalen te zalven.

ayaAA/aw, -co (in Activo Luk. 1 :47), meestal in Medio ayaAA/ao/^a/, -coitai, ocycth-hiói70{j.0ti, in het N. T. zoowel met aor. 1 med. yycchhiceiTccityv, als aor. 1 pass. yyceAhicéQyv of mfyaaa/aa-^v (Joh. 5:35), zie -ruttmann's Gr. § 113. S. 232, van ayaAAw, ik verheerlijk, versier, zz: zich verblijden, verheugd zijn; riï TrveviiocTi ~zz in den geest (over welken Dativ. der betrekking op iets vgl. winer's Gr. S. 193), Luk. 10:21; 'év nvi zz zich in iets verlustigen, Joh. 5 :1{5; door het Particip. met het subject verbonden zr zich verheugen, dat men (z. over dit Particip., dat men gewoonlijk, doch minder juist, als de plaats van een Infinitiv. vervangend beschouwt, winer's Gr. S. 309), Hand. 16:34, 1 Petr. 1:8; met volg. Vvot in plaats van Joh. 8: 56; It/ nva. zz over iemand; vaak met synonymen (vgl. over schijnbaar pleonastische synonymen winer's Gr. S. 530 env.) verbonden, Matth. 5 :12, Openb. 19:7, en op andere wijze met een synonymen Dativ. (bijv. xot$£) om het begrip te versterken, 1 Petr. 1 : 8.

xyaiioq, ov, ó, y, ov, tó uit a priv. en o y ónios aid., ongetrouw d , ongeh u wd, 1 Kor. 7 :11; substant. w oiyociioq zz du ongehuwde (man oi vrouw), 1 Kor. 7:8, 32, 34.

ayavaxrfw, -o;, -ylt;rco gt; van ayav tc veel, te zeer en olktóc, Adj. verbale van xyw z. a!d., of rö aftooq, de last, de smart of pijn (de afleiding is niet zeker), van daar: zich pijnlijk voelen aangedaan; meestal overdracht, zz verstoord, ontevreden, gramstorig zijn; absolute, Matth. 21:15, 26:8, Mark. 10:14, 14:4; 7rfp/ T/V05 zz 0p, over iemand of iets, Matth. 20:24, Mark. 10:41 ; met volg. 'ón zz dat of omdat, Luk. 13: 14.

ay av u ktv cr t g , sue;, v van het voorg. wd., 011 tevredenheid, gramschap, verontwaar-diging. Alleen 2 Kor. 7 :11.

xy oct:xu, -w, -v\lt;rco, verwant met xyxiixi, ik bewonder, schat hoog, ergens groote waarde aan hechten en van daar a) zz liefhebben, beminnen, meer in zedelijken zin, terwijl (p/Ascü meer het zinnelijk liefhebben beteekent, vgl. dl-ligere zz xyxTrxv en amare zz absolute.

Luk. 7:42, 47, 1 Joh. 4:7, 8 enz.; met den Daliv. van aard en wijze, als ry yAuriry, hóyia zz met de long, mot woorden, 1 Joh. 3:18; waarvoor ook 'év tui gebezigd wordt, bijv. èv 'gpyw xa/ «Aifög/a, aid.; rwx zz iemand, Matth. 6:24, Mark. 12:33, waar over het plaatsen of weglaten van den Jota subscriptum in den Infinitiv. xyxnxv vgl. winer's Gr. S. 45; xyxxyiv ayaTav T/va; zz iem a nd in h 00 ge m ate 1 i of-hebben (over de verbinding met het Nomen conjugatum, waardoor do beteekenis van het Verbum versterkt wordt, z. winer's Gr. S. 200 env., en op ayxTry), Joh. 17:26, Efez. 2:4; van het liefhebben, genogen of genadig zijn Gods jegens menschen. Joh. 3:16, 14:21 , 23, 2 Kor. 9:7, 1 Joh. 4:10, li; jegens don Zoon, Joh. 3:35, 10:17, 15:9, 17:24; van do liefde, welke Jezus den zijnen of der gemeente toedraagt. Joh. 13:1, 15:9, Rom. 8 : 37, Gal. 2 : 20, Ef. 5 : 2, 25, Openb. 1 : 5; van hot liefdebetoon der menschen jegens God, Matth. 22:37 (waar, evenals op and. pil., over het Futur. als Tmperativ., naar het legislatorisch spraakgebr. dos O. T's, vgl. winer's Gr. S. 282 en op (zoixevu _y (povevco), Mark. 12 : 30. Luk. 10 : 27, Rom. 8 : 28, 1 Kor. 8:3, Jak. 1:12, 2:5, 1 Joh. 4:20, 5:2; jegens don Hoor Jezus, Joh. 14:15, 23, 28, 21:15, 16, Ef. 6: 24; jegens den medemensch, tov trhyn'ov, Matth. 5 : 43, 19 : 19, 22 : 39 enz.; xAAtjAovi;, rov xiïsAtpóv, tx rénvx tov qsov, Rom. 13 : 8, 1 Petr. 1 : 22, 1 Joh. 2 :10, 3 :14, 5:2; tovq èxdpoós, Matth. 5:44, Luk. 6:27; var-het liefhebben tusschon vrienden. Joh. 13:23, 21 : 7. 20, 2 Joh. vs. I , 3 Joh. vs. 1; tusschen man en vrouw, Efez. 5:25, 28, Kol. 3:19; van oen zakelijk object, waaraan men met zijn hart gehecht is, to (tkótos, rvp dixxioa-uvviv, tvjv tov kó(t(/.ov , Joh. 3 : 19, Hebr. 1 :9, 1 Petr. 3 :10 , 1 Joh. 2 : 15, vgl. 2 Petr. 2:15; b) in togonstolling van (/.io-ém omvat xyxTrxca niet zelden liet begrip van liever hebben (dan iets of iem. anders), voortrekken, de voorkeur

ge veu aan, Matth. O : 24 , Luk. 16:i3, Rom. 9 : 13; c) Mark. 10 : 21 wordt Kyxnciv door somrn. Interpretes opgevat in den zin van liefkozen (blandis eum compellavit verbis); andd. verbinden het met het voorafgaande è/zpAexpat; at/rii) tot een hendiadys: li ij zag hem liefdevol aan; het best en eenvoudigst vertaalt men ook hier door beminde hem, d. i. vatte eene groote genegenheid voor hem op (vgl. ond. e)); d) zz op iets bij z o n d er gesteld zij n, er van honden, Luk. 11 :43 (waarvoor Matth. 23:6 lt;fgt;/Af7v); e) zz: liefde opvatten voor, lief krijgen, in gunstigen of ongunstigen zin naar gelang van het voorwerp waartoe de liefde zich uitstrekt, 2 Tim. 4:8, 10.

tfyaTrjf, yj, verwant met uyociioci, z. op het voorg. wd., van daar 1) de lieide, Matth. 24:12, Hom. 12:9, 13:10, 1 Kor. 8:1, 13:1—13 enz.; Iv xyamp;Try — met liefde, liefderijk, I Kor. 4 : 21; èg a-yHKW — uit liefde d. i. met haar als drijfveer, Phil. 1 :16; hiot rv\v xyótTryv zz om der liefde wil, d. i. ter voldoening aan den drang der liefde, Philem. vs. 9; ó vibs rijs txyxTriit; zz ó vioq ó xyoiTry-tós zz de geliefde zoon, Koloss. 1:13 (z. over dezen Genitiv. van een Substantiv. ter uitdrukking van een Adjectiefbegrip winer's Gr. S. 211); è kóttoq rvfs xyccTnis zz de arbeid der liefde, d. i. die uit liefde ondernomen en volbraeht wordt (z. over dezen Genitiv. eener meer verwijderde betrekking van afhankelijkheid winer's Gr. S. 168f.), 1 Thess. 1:3; xxt^

van de goddelijke liefde, Rom. 5 : 5, 8:39, 2 Kor. 13:13, 1 Joh. 4:8, ,10; Qsoq tv}? aycé-Tryc; ^zr God de bron, de bewerker der 1 iefde, 2 Kor. 13 :11; van de liefde des Heeren Jezus, Rom. 8:35; in objectieven zin — de liefde tot God, Luk. 11:42, Joh. 5:42, 1 Joh. 5:3, en zoo nog meermalen met den Genitiv. objecti in plaats van eene omschrijving door Hq nvcc, als bijv. 2 Kor. 2i4; zoo ook 'év tivi in plaats van r/va, (over welke verwisseling der beide voorzetsels z. winer's Gr. S. 367 ff.). Joh. 13:35, 2 Kor. 8:7, 1 Joh. 4:9, 10, en (/.ercc t/vwv , waar van onderlinge liefde sprake is, 1 Joh. 4:17; met den Genitiv. Subjecti daarentegen in de spreekwijze: vj óiyetTry Itou zz ^ uyctTTvi y s/xtj zz mijne liefde j e-gen s enz., Joh. 15:10 vgl. vs. 9 (z. de wette a. h. 1.), 1 Kor. 16:24; ^ uyavrvi rov ro$ zz de door den h. Geest gewekte liefde, Rom. 15:30; uyuTry rvis cc^Qs/ccq , 2 Thess. 2:10, volg. sommigen zz liefde tot de waarheid, volg. and. zz liefde, door de waarheid gewekt; als Nomen conjugatum met cèyocTrcév verbonden , Joh. 17 : 26, Efez. 2:4, z. op ccycendcco; 2) in Plurali eet ccyctTroei zz de liefdemaaltijden of Agapen der vroegste Christenen, omtrent welker oorsprong, geschiedenis , aard en strekking zie Hand. 2: 42 env., 1 Kor. 11 : 16-34, 2 Petr. 2:13, Jud. vs. 12, en vgl. het Bijbelsch Woordenboek op liet Art. liefüemaaltijden. — Het wd. OLyOLTTy komt buiten het N. T. en latere kerkelijke schrijvers nergens voor, z. pape in v.

ciy oiir vtólt;;, óv. Adject, verbale van ccyuTrau z. aid., geliefd,bevriend, dierbaar, waard; tov Qeov (over den Genitiv. bij Adjectiva ver-balia, ter uitdrukking eener onmiddellijke afhankelijkheid, zie winer's Gr. S. 175), Rom. 1:7 zz geliefden Gods, lievelingen van God, met welken naam de Apostel de geloo-vigen bestempelt; [xoü, zz mijnen, onzen geliefde of vriend. Hand. 15:25, Rom. 16:5, 9, 12, 1 Kor. 10:14 enz.; nvt zz iemand lief, dierbaar, 1 Thess. 2:8; Iv Kvpita zz de in den Heer geliefde, d. i. de vriend van iemand om zijn geloof aan den Heer, Rom. 10 : 8; veelvuldig gebruikt bij welwillende, vriendelijke toespraak , als 1 Kor. 15 : 58, 2 Kor. 7:1 en eld.; van den Zoon, Matth. 3:17, 12:18, 17:5, en op de parall. pil., vgl. Joh. 17 : 24.

quot;Ayxp, y, onverbuigb., hebr. eigennaam Ha gar; zoo heet de dienstmaagd van Abraham en moeder van Ismaël, Gal. 4:24, 25, waar zij als beeld of type van het O. Verbond voorkomt.

xyy xpivu, -svrco, een wd. van perzischen oorsprong, dat alleen in het N. T. voorkomt, van xyyxpoq een renbode. Zulke boden waren door geheel Perziö gestationeerd , om koninklijke boodschappen of bevelschriften met spoed over te brengen, vgl. pape; dus eig. zulk een xyyxpo; zijn, doch ook een xyyxpos zenden; daar nu deze koninklijke renboden alles voor hunnen dienst in beslag mochten nemen, zoo paarde zich hieraan de nevenbeteekenis van dwingen, pressen, gelijk Matth. 5:41: nvx ti, iemand tot iets; Matth. 27:32, Mark. 15:21: nvx,

— — Yvx zz iemand----dat hij , of om te.

ay y e7ov, etov, ró, zz ro xyyoc;, een vat van onbepaalde gedaante en grootte en tot allerlei gebruik in huis en op reis bestemd, dus, evenals dit, naar omstandigheden zz vat, emmer, kan enz., Matth. 13:48, 25:4.

xyythix, xs, y van het volg. wd., de boodschap, verkondiging, in het N. T. bepaaldelijk de van Godswege verkondigde evangelieleer, 1 Joh, 1 :5, 3:11 (op welke beide pil. echter ook enxyytMx , z. aid., gelezen wordt).

a yy é A A co y -fAw, aankondigen, bood-scliappen, berichten. Alleen Joh. ^l20:i8 (volg. Tiscii.; de Ree. heeft «TrayyéAAw).

ccyy e *0$, ó, van het voorg. wd., in 'talg. — bode, afgezant, Luk. 7:24, 9:52, Jak. 2 : 25; bijz. wordt dit wd. in het N. T. gebezigd van de engelen, die beschreven worden als KveuitocTu AeirovpyiKcé Hebr. 1:14, als xcri èvvunei (zei'^ovEt; (seil. rüv cèvQpuToov) 2 Petr. 2:11, en onderscheiden worden in goede en booze engelen. De eersten volbrengen den last van God, in wiens dienst zij staan, van daar heeten zij xyyehoi xvpfov Matth. 1 :20, 4:6, Luk. 1:11, 2:9, Hand. 5:19, Hebr. 1:5, tov deoo Luk. 12:8, Joh. 1:52, Hand. 27 : 23; zij worden aytoi genoemd. Mark. 8: 38, Hand. 10:22, Openb. 14:10, éxAékto/, 1 Tim. 5: 21, en voorgesteld als de dienaars en lijf-• stafReren van den Zoon des menschen in zijne heerlijkheid, Matth. 13 : 39 , 41, 49, 16 : 27, 24 : 31 , 2 Tliess. 1:7, 1 Petr. 3: 22. De booze engelen worden beschreven als anxpTya-ccvTei; kcci Hy éccvTÜv ccpxyv, 2 Petr. 2:4,

Jud. vs. 6, en als werkzaam in den dienst van den duivel of satan, Matth. 25:41, 2 Kor. 12:7, vgl. Openb. 12:7, 9. In engeren zin wordt dit wd. gebezigd van beschermengel e n, of ccyyehoi uvtüv Matth. 18:10, ó ayythoc, xvtcv Hand. 12:15; van Johannes den Dcoper, als heraut van den Christus, Matth. 11 : 10, vgl. Maleach. 3:1; ook, volg. sommigen, van de Apostelen 1 Tim. 3 :16 in de uitdrukking xyyéhois, vgl. het onmiddell. volgende egt;cpip6%Qvi tv 'éQvenv. Over den zeer verschillend verklaarden zin der uitdrukking dicc rovq ayyé-, 1 Kor. 11 : 10, vgl. de Interpp. — In de Openbaring van Johannes komen nog voor de xyyehoi rcöv stttcc lxxA»fcr/öw, H. 1 :20, die, door even zoovele sterren afgebeeld, geacht worden de opzieners der zeven moedergemeenteu in KI.-Azië voor te stellen; ó exyysAoc; rifa xfivv-lt;tov zz: de engel des afgronds, d. i. de verderfengel (zie op x(3vrlt;Tolt;; en 'A(3x$$cóv), H. 9:11; xyyeAoi $M$exx, H. 21:12, waarschijnlijk met toespeling op Jes. 02 : 6, als wachters van het hemelsche Jeruzalem. Van eene Qpya-xs/a tcüv xyyéAcov wordt gewaagd Koloss. 2 :18.

xye, eig. Imperativ. van xya z. aid.; tus-scheawerpsel ~ welaan! evenals bij de classici ook met het toegesproken subject in Plurali verbonden (vgl. winer's Gr. S. 458), .lak. 4:13,5:1.

xyéAy, ys, ft, van ccyoo, voeren, drijven, z. aid., de drift, de kudde, Matth. 8:30, 31 en op de parall. pil.

xy eveoe Aóytir o lt;;, ov, ó, y, ov, rd, van x priv. en ysvexAoyéco, z. aid., alzoo: zonder geslachtrekening, een nieuwtestament. wd., alleen Hebr. 7 : 3 gebezigd, waar Melchizedek, de koning en priester, zoo wordt genoemd, omdat hij niet uit priesterlijk (levietisch) geslacht, en in dit opzicht dus xttxtmp en x^rup (z. deze Ww.) was. Vgl. vs. 6, 11.

xytvvie;, éoi;, ovs, ó, y, tó, van x priv. en rö yévos z. aid., in het N. T. van geringe geboorte of afkomst. Alleen 1 Kor. 1 :28, waar het de tegenstelling vormt van evyevfa (vs. 26), terwijl het Neutr. in Plurali, rx xyevij tov xórfzov, dient om het bedoelde begrip zoo algemeen mogelijk uit te drukken. Vgl. winer's Gr. S. 160 en op hrxvpót;.

xy tx% t), -xtrco, van xyioc,, z. aid., in het N. T. aan het Hebr. UJIp in betcckenis gelijk, alzoo in de eerste plaats afzonderen (aan het gewone gebruik onttrekken) en tot hoogere bestemming wijden; daaraan paart zich de trop. beteckenis van heiligen, wijden en wel 1)~ heiligen, d. i. Gode waardig, Hem welgevallig maken, door overeenstemming van de gezindheid der menschen met de voorschriften der goddelijke wet; zoo wordt Matth. 23:17 van den tempel gezegd, dat hij het goud (van den tempelschat) heiligt, in zooverre het de godsdienstige geest was, die in den tempel zijne uitdrukking vond, waardoor aan dat goud bijzondere waarde en wijding gegeven werden; 1 Kor. 7:14 wordt het geloof van den man of de vrouw gezegd de betrekking tot hunne nog ongeloovige wederhelft te heiligen , d. i. hun huwelijk overeenkomstig te doen zijn met den wil van God; 1 Tim. 4:5 wordt de spijze gezegd geheiligd te worden, d. i. het gebruik er van veroorloofd, door dat zij met dankzegging aan God genuttigd zijnde Hem als 't ware gewijd wordt. Hetgeen alzoo wordt geheiligd, behoort , om zijne betrekking tot God aan wien het gewijd is, rein te zijn, of vooraf gereinigd te worden, vgl. Rom. 15:16, 2 Tim. 2:21. Hebr. 9:13, en van daar xyixfyw in meer bijzonderen zin = voor besmetting door zonde bewaren, Joh. 17 :17, Efez. 5:26, 1 Thess. 5:23, Hebr. 2:11, waar de xyix^w de Verlosser is, die de zonde wegneemt, en de xyix^óiievoi de kinderen Gods zijn, aan wie de zonde is kwijtgescholden, vgl. 10:10, 29, 13:12. Dat de geloovigen vaak yyixrizévoi, geheiligden, heeten, is deels omdat zij door hun geloof van de ongeloovige wereld zijn afgescheiden, deels omdat zij, eenmaal van den dienst der zonde verlost zijnde, zich voor bevlekking door de

zonde in hunnen wandel ook verder trachten te hoeden, Hand. '20: 32, 20: 18, 1 Kor. 1:2, Hebr. 10:10, Jud. va. 1, Als 1 Petr. 3:15 gezegd wordt, dat de Christenen den Heer in hunne harten behooren te heiligen, dan is dit van de vereering, den eerbied, hem verschuldigd, te verstaan. Openb. 22 : 11 is het Passiv. xyiot-jötjraj als Reflexiv., zich heiligen, op te vatten (vgl. winer's Gr. S. 233 f.), en, met 'ért verbonden, van voortgaande waakzaamheid tegen de zonde te verstaan; to 6vo[jl£ trov, Matth. 6:9 en Luk. 11 :2 zz: den naam van God heiligen, d. i. tot voorwerp van eerbiedige hulde en vereering maken; 2) zz wijden, tot een heilig doel bestemmen. Joh. 10:36; Joh, 17 : i\) getuigt Jezus van zich : virèp otvrm iyu ccyici^u efxavTÓv, d. i. om hunnentwille wijd ik mij Uen offer).

uy tcelt;rnó$, ov, o van het voorg. wd., de heiliging, Rom. 6:19, 22, 1 Thess. 4:3, 4, 7, Hebr. 12:14; TrvevizcuTOQ, d. i. die door den heiligen geest bewerkt wordt, 2 Thess. 2:13, 1 Petr. 1;2; metonym. van den gene, door wien de heiliging te weeg gebracht wordt, 1 Kor. 1 : 30.

ócytOQ, la, ov, van , a^ofzeef, Aor. 2 ayw, vereeren, dus eerwaardig, eerbiedwekkend, in zedelijken zin quot;heilig, en wel 1) ahsohile, of in volstrekten zin, van God, 1 Petr. 1 :15, 16, 1 Joh. 2 : 20, Openb. 3:7, 4:8; van den Christus als knecht Gods, Mark. 1:24, Luk. 4:34, Joh. 0:69, Hand. 4:27, 30; van den heiligen geest, Matth. 1 :18, Luk. 11 : 13, Joh. 14:26, Hand. 1:2, Rom. 5:5, 2 Tim. 1 :14 en op vele and. pil.; relative, of in betrekke-lijken zin , van de engelen, Matth. 25 : 31 (Ree., weggel. door tischend.), Mark. 8:38, Luk. 9.: 26, Hand. 10:22. Openb. 14: 10, en van personen en zaken, aan God en zijnen dienst gewijd, of tot een heilig doel bestemd: de Apostelen, Efez. 3:5, 8; de Profeten, Luk. 1 : 70, Efez. 3 :5, 2 Petr. 1 : 21, 3 : 2; de gemeente der geloovigen, 1 Petr. 2:5, 9; de Christenen, Hand. 9:13, 26:10, 1 Petr. 1 :15 en op vele pil. in de paulinische Brr., als Rom. 1:7, 12:13, 15:25,20, 16:2, 15, 1 Kor. 1:2, Efez. 1:1,2:19, Hebr. 3 :1 enz.; voorts van der Christenen gedrag en wandel, 2 Petr. 3:11; deschrift,

het woord Gods, ypceQaï uyicci, Rom. 1:2; het gebod, de wet Gods, ivtoavj uyioi, Rom. 7:12, 2 Petr. 2: 21; het goddelijk h ei 1 verbon d, hccQ^Kii, Luk. 1 :72; de roeping, Khyo-is, 2 Tim. 1:9; onderscheidene heilige plaatsen, als Jeruzalem, Matth. 4:5, 27:53; Openb.

11 : 2, 21 : 2, 22: 19, den Jeruzalemschen t empel, Matth. 24:15, Hand. 6:13, 21 :28, vgl. 1 Kor. 3:17, Efez. 2 : 21 , den door Gods tegenwoordigheid gewijden grond, waarop Mozes bij Horeb stond. Hand. 7:33, den berg der verheerlijking, 2 Petr. 1:18, vgl. Matth. 17:1; 2) ro céyiov en roc aytcc substantive zz de Mozaïsche tabernakel of tent, met het heilige dat zich daarin bevond, Hebr. 8:2, 9:1 enz.; ree ccyiot ayt'cov (vgl. over dezen vorm van Superlativ. winer's Gr. s. 220) rz hot Allerheiligste, achter het tweede voorhangsel, Hebr. 9:3. Over (plhypx 'dyiov zie op (pi'^mzcc.

otyióryc; tvtoq, y, van het voorg. wd., alleen in het N. T., de heiligheid, 2 Kor. 1 :12 (Rcc. «ttA^t»^), Hebr. 12: 10.

oty ico(tvvvi , ys, van üyiog z. aid., en wat uitgang betreft op ctyceQcocruvii, 1) zz uyiórys^ zz de heiligheid, alleen in het N. T., Rom. 1 :4, waar Kvevi/.ce uyibxrvvyc, zz Trveüizcc xyiov, doch zoo dat het begrip van heiligheid als levensbeginsel of gcmoedsrichting met nadruk op den voorgrond treedt; 2) zz xyixafxói; zzihet streven naar heiligheid, d. i. heiliging, 2 Kor. 7:1, 1 Thess. 3:13.

y x a A»ƒ, m , de elleboog, do (gekromde) arm, gemeenlijk in Plurali. Alleen Luk. 2 :28.

ayx/trrpov, ov, tó, de weerhaak, angel, visehhock. Alleen Matth. 17:27.

ayKuptx, ccc;, het anker, Hand. 27:29, 30, 40; figuurlijk in den zin van steunsel, toevlucht, in de spreekwijze «yxupa tvjc Hebr. 6:19.

ceyvccQos, ov, ó, vj, ov, to', van at priv. en yvtx(po; (latere vorm van wutyos, z. tape in. v.) on gevold, van wollen of laken stoffen, d. i. nog onopgemaakt, of in 'talg. zz nieuw, Matth. 9:16, Mark. 2:21 (vgl. Luk. 5:36, waar KKivóq staat).

ayvf/a, a?, m van oiyvóc; z. aid., reinheid van zeden, eerbaarheid. Gal. 5:22 (Ree. lyKpxreioc), 1 Tim. 4:12, 5:2.

uyvt^M, -ivoo, van uyvóc, z. aid., reinigen, in zedelijken zin zz heiligen, 1) uiterlijk volgens de wet door offers en geloften. Joh. 11:55; in Passivo met reflex, beteekenis (vgl. op uyiamp;^w) ccyvi^oiJLoti, perf. Viyvi(T(ioci, nor. 1.

zz zich reinigen, heiligen, Hand. 21 : 24, 20, 24 :18, waar gedoeld wordt op het volbrengen der geloften van het Nazireërschap, door welke den Joden (vgl. Num. 6) eene gestrenge onthouding werd opgelegd; 2) inn er 1 ij k, door den heil. geest, in gehoorzaamheid aan de waarheid. Jak. 4:8, 1 Petr. 1 :22, 1 Joh. 3: 3.

oiyvilt;riJ.6lt;;, ov, é van het voorg. wd., de lie i li ging door geloften. Alleen Hand. 21 :'iO. Vgl. op dyvi^u.

ciyvoéu, -co, -yrco (gewoonl. -viaoizou), van oc priv. en voéw, verwant met yvcHvoti, yiyvóovKco, z. aid., van daar 1) niet weten, onbekend zijn met, nvói en t/, Rom. 1:13, 10:3, 11 :25, 1 Kor. 10:1, 1 Th ess. 4:13, zoowel met rept nvos 1 Kor. 12:1, vnép twos, 'in 2 Kor. 1:8, Vv tivi 2 Petr. 2 :12 m onkundig van iets zijn, als ook met 'órt alleen, Rom. 2:4,0:3, 7:1; ocyvoüv zz o n w e te n d, Hebr. 5:2; in onwetendheid, 1 Tim. 1:13, 2) zn niet verstaan. Mark. 9 : 32; 3) —niet w e t e n v a n, d. i. nietkennen. Hand. 13:27, 17:23, Rom. 10:3; van hier ayvooi^/gvos — onbekend, tw npoa-uTru, van aangezicht of persoon, Gal. 1 :22; in tegenstelling van eyriyt-vurKÓpevoi, die gekend en erkend worden zz niet gekend, in den zin van niet geteld (met of zonder opzet geïgnoreerd), 2 Kor. 6:9.

ayvómia, ocroq, ró, van het voorg. wd., de onwetendheid. AHeen Hebr. 9 : 7, waar het in Plurali gebruikt wordt van de in onwetendheid begane overtredingen van het volk en den Hoogepriester (vgl. Lev. 5:2—4, Num. 15:24—26).

ftyvoiot, ag, yj, van ócyvoéoo z. aid., de onkunde of onwetendheid, Hand. 3 : 17, bijz. de verblinding in godsdienstig opzicht. Hand. 17 : 30, Efez. 4 :18, 1 Petr. 1 :14.

dyvós, y, óv, rein, zuiver, niet bezoedeld, onbevlekt, van daar 1) zz rein, van zondigen hartstocht, in meer algemeeuen zin, 2 Kor. 7 :11, Philipp. 4:8, 1 Tim. 5:22, Jak. 3:17; van Christus, als voorbeeld der geloovigen, 1 Joh. 3:3; 2) in meer bijzonderen zin van de vrouw en haren wandel zz kuisch, eerbaar, Tit. 2:5, 1 Petr. 3:2; fig. van de gemeente zz maagdelijk, 2 Kor. 11 :2.

dyvÓTys, Tyro;, y, van het voorg. wd., zedelijke reinheid. Alleen 2 Kor. 6:0, en als variant (van ukKótvq) 2 Kor. 11:3. Het wd. komt buiten het N. T. niet voor.

dyvae. Adv. van dyvós z. aid., rein, zuiver, met goede bedoeling. Alleen Phil. 1:17.

ocyvuxri'oc, ocq , m van a priv. en y yvuaic, z. aid., 1) de onkundigheid, het gemis van kennis, 1 Kor. 15: 34, waar toö öeot/ als Ge-nitiv. objeeti te verklaren is; 2) zz on wetendheid, 1 Petr. 2:15.

uyvtofïTOs, ow, o, ij, ov, tó, van a priv. en z. aid , eig. wat niet gekend, niet verstaan of begrepen kan worden , doch verv. ook zz zz niet gekend, d. i. onbekend, alleen

Hand. 17 :23, waar sprake is van een altaar te Athene met het opschrift: aan den onbekenden God. Naar 't schijnt, bevonden zich in genoemde stad onderscheiden zulke avw-

vviioi. Vgl. het Bijbelsch Woordenb. enz. op het Art. Athene.

ceyopx, amp;lt;;, y , van ays/pu ik verzamel, breng bijeen, van daar eig. de verzameling of vergadering, metonym. de verzamel- of vergaderplaats, en van daar de m a r k t of marktplaats, Matth. 11 :16, 20 : 3, 23 : 7, Mark. 6 : 50, Hand. 17:17; ar' otyopotc, scil. eAÓóvres (zie over de weglating van het Artikel bij dit en meer and. ww., waar het eig. behoorde te staan, winer's Gr. S. 108, 110) zz van de markt komende, Mark. 7:4; in 't bijz. van de markt, als de plaats waar recht gesproken werd, Hand. 10:19.

ay opcc% co _y -cclt;rco, van het voorg. wd., van daar ter markt gaan, koopen (als zoodanig tegenovergesteld aan crwAew, z. aid., Matth. 21:12, Luk. 19 : 45, Openb. 13 : 17), absolute Matth. 21 : 12, nvt zz voor iemand, Matth. 25 : 9, met den Accusat. der zaak , Matth. 13:46, 27:7, Luk. 14:18, 19; ttóQsv ayopatronev zz van waar zouden of moeten wij gaan koopen (over het Futurum, vooral in vragen van twijfelachtigen of bedenkelijken aard , in de beteekenis van k u n n e n of moet e n, zie winer's Gr. S. 250), Joh. 6:5, waar evenwel ook de Conjunctivus aor. 1. gelezen wordt, of het Futurum in zijne zuivere beteekenis: van waar zullen wij (daar er gekocht moet worden) brood gaan koopen? (zie winer's Gr. t. a. pl.) wordt opgevat; r( tivoq zz iets voor zekeren prijs (z. winer's Gr. s. 185), èyvapi'cov ïiot-Kotrioov bijv., Mark. 0 : 37; zoo ook 1 Kor. 0 : 20, 7 : 23, waar Tz/xfo wel in praegnanten zin zz voor een hoogen prijs, d. i. duur, moet verklaard worden, doch niet alsof eene nadere bepaling als //eyaAifs moest worden ingevuld, want vooreerst is (vgl. 1 Petr. 1:19) de prijs bekend, en de uitlating is ten andere bij dergelijke spreekwijzen ook in ons taalgebruik niet ongewoon (vgl. bijv. prijzig v. hoog van prijs; op p r ij s houden of s t e 11 e n, v. o p h o o g e n prijs enz.), vgl. winer's Gr. S. 524; voorden Genitiv. kan ook Vv nvt zz voor of met iets staan, Openb. 5:9; nvx xttó tivoq staat volg. somm. braehylogisch voor: otyopx^eiv noci ccttó tivoq zz koopen en daardoor verlossen van iets, in de spreekwijze xttó Tyq yijc;, van de aarde, d, i. de aardsche dingen, Openb. 14:3; and. (met beroep op vs. 4: xttó tuv avQpcÓTcov zz uit de menschen) verklaren txTrb Tij $ yijlt;; in dit verband door: van de aarde

d. i. uit de bewoners der aarde. Vgl. wilke, Clavis N. T. in v.

ayopocïos, cttov, amp;y, ov, r^, van ayopé z. aid., de markt tietreffende; ai' uyofaloi (scil. yiliépai) Hyovrxi ~ de markt- d. i. de reelits-dagen worden gehouden (vgl. op xyopu), Hand. 10 ; [iH; 6 lt;iyopx7o( (over het onlieteeke-nend verschil in de accentuatie, iyopawt cn ayópxiot, 7,. papk in v. en winer's Gr. S. 51) — kramer, rondventer, later ook in slechten zin van allerlei gespuis of gemeen volk, Hand. IV ; 5.

xypx, xf , v), het jagen , vangen; metonym, de vangst, d. i. hetgeen men door vangen verkregen heeft; van de vi ach vangat. Luk. 5:4, 9.

aypdcitltxTOi;, ov, ó, ov, Trf,vauapriv. en to ypxnnx z. aid., die niet schrijven kan, ongeletterd, ongeleerd, in den zin van niet wetenachappelijk gevormd. Alleen Hand. 4 : lü.

xy pxv Aé u, -co, -fato, van xypói;, z, aid., en vj auAgt;} z. aid., in het veld, onder den blooten hemel, zich ophouden, vernachten. Alleen Luk. '2 : S.

xypeua, -tvtru, van H 'xypx z. aid., door jagen vangen; overdracht, kóyu tivx, — iemand vangen door een woord, d. i. ecu woord uit zijnen mond lokken, waarmede men hem verstrikken of van dwaling overtuigen kan. Alleen Mark. 12 ; 13.

xy pi-é *x to ou, van xypiot; z. aid. en m èkxi'x /.. aid., — de wilde olijfboom. Alleen Rom.ll : 17, 24, waar hij tegen den xaAAiÉAa/o^, z. aid., wordt overgeateld.

üypioi;, /«, ov, van o' xypóf z. aid., wat tot of op het veld behoort, van daar woest, wild, zooals dieren en planten in hunnen natuurstaat zijn; zoo xypiov ir: wilde honig, d. i.

honig van in 't wild zwermende bijen , die vooral in boomstammen en rotsspleten gevonden werd (Kicht. 14:8, 1 Sam. 14:25—27), of, volg. and. zeker zoet, naar honig gelijkend vocht, dat uit palm- en vijgeboomen druipt, Matth. 3:4, Mark. 1 :G; fig. nu/iXTX xypix — woeste, onstuimige baren, beeld van meuschen zonder orde of tucht in hunne denkbeelden en gedragingen, Jud. va. 13.

'Aypx (over welken dorischen Ge-nitiv. uit xo samengetrokken z. buttmann's Gr. § 34. IV. 4. en winer's Gr. S. 57.), ó, de Eomeinsche eigennaam Agrippa, als toenaam bij andere geslachtsnamen gebruikt (over welks afleiding van aegre partus of uit het Griekach van xypsïv en ÏVto^ zie ïabei Thea. in v.), zoo heet in het N. ï. de laatste vorst uit het gealacht der Herodessen, Hand. 25 eu 20 op verschillende pil. vermeld. Zie verder op 'HpuStit.

aypóq, oB, 6, de akker, als een stuk grond dat bebouwd of bezaaid wordt, Matth. 13 : 24, Luk. 14:18, Hand. 4:37 enz.; als het veld in het algemeen, in spreekwijzen als rit xplvx, i xóproi; roO iypov, Matth. G:28, 30; als het land in tegenatelling met stad of huis, bijv. Matth. 24:18, 40, Mark. 15:21; bij Mark. en Luk. komt o! xypol ook op onderscheidene pil. voor in den zin van lan dp laat sen = dorpen of buurtachnppen (vgl. ona: platteland), in tegenstelling met steden (iróAeif), grootere dorpen of vlekken (xw^ai, xw^OTrrfAfi;), Mark. 5:14, 0:30, 56, Luk. 8:34, 9:12. Over de weglating van het Art. in spreekwijzen ala 'epx^Ufvov xt' aypoV, Tropsvoitévots etc; aypóv Mark. 15:21, 10:12, z. op xyopx.

xy pvirv éu, a, -yiew, van xypuxvot; (— icu-tvoc, van x priv., met het epenthetisch bijgevoegde yp, en I/ttvo? z. aid.), slapeloos zijn, den nacht wakend doorbrengen, van daar in het algemeen waken, wakker zijn. In het N. T. deela letterlijk, deel» tropisch: Mark. 13:33, Luk. 21:30; zuiver trop. rr zorgvuldig toezien, aanhoudend met eenige zaak bezig zijn, Efez. 0:18, waar Wc xi/ro tovto het doel beteekent, waurop de aanbevolen waakzaamheid betrekking, heeft; iirép tivo? — in iemands belang Hebr. 13:17. waar xypvzvclv dua zooveel ia als zorg dragen, waken voor, ernstig en gedurig tor harte nemen.

aypvwlx, «c, v), van xypvnvéto z. aid., het waken, de slapeloosheid, metonym. — de a la pel oo ze nacht. Alleen 2 Kor. 0 : 5 en 11 :27, beide keeren in Plurali, waarover vgl. Alex, bpttmann's Gr. § 123. 2.

icy co, 'xt-co, ook vaak üj-onxi, aor.2. ijyayov, on-regclm. werkw., waarover z. buttmann's Gr. §114 onder 'dyco, 1) in gew. zin rr voeren, brengen, leiden, nvii ~ iemand, «7« n — er gen a heen, Luk. 10:34, Hand. 0:12, 11 :25; xpóf tivx — tot iemand, Luk. 4:40, Joh. 1:43 (ook Hand. 21 ; 10 moet de attractie van 'xyovrei; met het volgende waarschijnlijk verklaard worden , alsof er stond xyovrei; vpói; Mvócircovx, nxp' 5 x. t. A.); tivi', Matth. 21 :2, Hand. 13:23; in Conjunct, xycontv — laat ona gaan (vgl. over de verba activa met intransitieve of reflexieve beteekenia wineb's Gr. S. 225), Matth. 20: 40, Joh. 11:7, 15, 10, 14:31 (vgl. over dezen Conjunct, adhortativus winer's Gr. S. 255); rr drijven, aandrijven, besturen,

Luk. 4:1, Rom. 2:4, 8:14, Gal. 5:18, 2 Tim. 3:6; zz leidon, tot zekeren staat opvoeren, 1 Thess. 4:14, Hebr. 2 :10; zz wegleiden, wegvoeren, ten gerichte, Mnrk.13:11; r/vi It/ nvu of int n zz iemand voor iemand ala rechter, of voor eene rechtbank brengen, Matth. 10:18, Luk. 21 :12, 23:1, Hand. 17:19, 18:12; nvx Ini a-cpay^v zz iemand ter slachtbank leiden, Hand. 8:32; 2) overdracht, zz leiden, in den zin van door opvoeding, onderwijs enz. ergens toe brengen, 1 Kor. 12:2; 3) van den tijd zz doorbrengen, met bijgevoegde tijdsbepaling in Accusat. viixépocv, (vgl. bij de Classici ayecvy den tijd hebben) Luk. 24 :21, waar of onpersoonlijk opgevat, of ook hetzij met ccvtóq of met 'lerpaujA als subject verbonden wordt (vgl. over deze en nog andere verklaringen mkijer a. h. 1.); in pass. zz gevierd of gehouden worden, van zekere vaste feestelijke of rechtsdagen, Matth. 14:6, Hand. 10:38. — Over den als Interjectie gebezigden Imperativ. van ayev z. op aye.

xycayv\, van het voorg. wd. in den

zin van /3/ov Üyeiv zz eene wijze van leven volgen, van daar de levens- of handelwijze, w ij ze v an do e n, w a n de 1. Alleen 2 Tim. 3 :10.

xyuv, üvot;, ó, van ccyu z. aid., eig. de verzamelplaats voor de gymnastische spelen; vervolgens 1) fig. deze zelve zz de gymnastische, olympische wedstrijd, die in het N. T. door Paulus als beeld van den geestelijken strijd der geloovigen gebruikt wordt, 1 Tim. 6:12, 2 Tim. 4:7; zz de loopbaan, het strijd-of worstelperk, Hebr. 12:1; 2) overdracht, zz strijd, moeite, Philipp. 1:30; zz zorg, bekommernis, Koloss. 2:1; zz strijd in den zin van moeitevolle bestrijding, 1 Thess. 2: 2.

iyuvfoc, as , m , van het voorg. wd., s t r ij d, worsteling. Alleen Luk. 22:44.

txy oov o ixoc i, -fropceiy Depon. med., perf. pass, yywKruoci met active beteekenis, z. op ciyccWiuu, van ó xyuv z. aid., kampen, worstelen, strijden, in de gymnastische spelen, 1 Kor. 9:25; overdracht, zz naar iets trachten, met inspanning streven, met den Inflnitiv. finalis, Luk. 13:24, f/? n zz voor zeker doel, tot zeker einde, Koloss. 1 : 29, 1 Tim. 4:10 (Ree. oveih^óixeQx); met het Nomen con-jugatum (z. op dycuTrcéu) xaAov uyüvx zzi den g o e d e n w e d s t r ij d v o l h o u d e n, zich daarin wakker betoonen, 1 Tim. 6:12, 2 Tim. 4:7; met iv rcac; 7rpolt;reu�7lt;;, in den zin van sterk op iets aanhouden of aandringen, Koloss. 4:12.

'A J a //, «J, onverbuigb. hebr. eigennaam Adam; zoo heet de stamvader van het menschelijk geslacht, Luk. 3 : 38, Rom. 5 :14, 1 Kor. 15 : 22 , 45, 1 Tim. 2:13; ó 'iaxotros 'Adccix, in tegenstelling met den npSiToi; avQpwxoQ zz: de laatste Adam, d. i. Christus, als de bewerker van het geestelijke leven in het meusch-dom, gelijkerwijs dit aan den eersten Adam het natuurlijke of zinnenleven verschuldigd is, 1 Kor. 15 : 45.

céir ccv o lt;; _y ov, ó, m, ov, ró, van ct priv, en èoiiroivócu z. aid., niets kostend. Alleen 1 Kor. 9:18, waar, met gebruikmaking van het Adjeotiv. in plaats van het Adverb, (vgl. winkh's Gr. S. 412 ff.), het evangelie niets kostend doen zijn zooveel beteekent als het evangelie om niet, of zonder loon verkondigen.

'A £ £ ó, onverbuigb. hebr. eigennaam A d d i, die in het geslachtregister Luk. 3 : 28 voorkomt.

het Femin. van het volg. wd., zuster, 1) door lichamelijke afkomst: Matth. 19:29, Mark. 10:29, 30, Luk. 10:39, 40, 14:26, Joh 11 :1 , 3, 5, 28, 39,19:25, Hand. 23:16, Rom. 16:15, vgl. Matth. 13: 56, Mark. 3:32 (Ree.), 6:3, waar men veeltijds, schoon zonder genoegzamen grond, en naar 't schijnt ten onrechte, aèeAcpat (volg. de analogie van het Hebr. rnflN) in den ruimeren zin van vrouwelijke bloedverwanten meent te moeten verstaan, terwijl men daarbij integendeel, evenals bij de utiehtyof van Jezus (zie hierond.), slechts aan kinderen uit het huwelijk van Jozef en Maria te denken heeft (vgl. behalve de hiertoe betrekkelijke pil. Matth. 1:25 Ree.); 2) door gelijkheid van geest en gemoedsstemming: Matth. 12:50, Mark. 3:35; door den band van hetzelfde geloof, dezelfde belijdenis: Rom. 16:1,

1 Kor. 7:15, 9:5, 1 Tim. 5:2, Jak. 2:15,

2 Joh. vs. 13.

aiïe AQós, ou, o, van a copulat. en m dehtpoQ , vos zz moederschoot, van daar broeder, 1) door lichamelijke afkomst, ook bij verschil van vader of moeder {TruTpixdeAQot; en WTpxÜBhfyoe;}:

Matth. 1:2, 4:18, 21, 10:2, 21, 14:3, 19: 29, 22:24, 25, Mark. 1 :16, 19, 13:12, Luk. 12:13,15 : 27, 16; 28, Joh. 11 :2, 1 Joh. 3:12; vgl. Matth. 12: 46, 47, 13:55, Mark 3:31 , 32, Luk. 8:19, 20, Joh. 2:12, 7:3, 5, 10, Hand. 1:14, waar velen, op gronden buiten den tekst gelegen, meenen, dat niet aan volle of halve broeders, maar slechts aan mannelijke bloedverwanten van JEZUS gedacht moet worden (doch zie op 2) door atamverwautschap :

Hand. 3:22, 23:1, 5, 6, 7:23, Rom. 9:3, Hebr. 7:5; 3) door gemeenschappelijk geloof

en belijdenis, in welken zin lt;x$eA(pós zeer dikwijls in het N. T. voorkomt, daar de eerste Christenen zich ouderling bij voorkeur broeders noemden, inzonderheid in de Handd. en in de apostolische Brr.; zoo noemt Ananias Saulns broeder Haud. 0: 17; Paulus Apollos, 1 Kor. 10:12, Epaphroditus, Philipp. 2:25, Timo-thens, Koloss. 1 :1 enz.; Petrus Paulus, 2 Petr. 3:15; belangrijk is vooral l Kor. 5:11 ten bewijze, dat tx$eAlt;pós in het spraakgebruik een christelijken geloofsgenoot beteekende, vgl. Hand. 9:30, 10:23, 11:1, 12, 20 enz.; ook spreken de Apostelen in hunne brieven hunne lezers zeer vaak met deze benaming toe: Rom. 1 :13, 7:1, 4, 8 :12, 1 Kor. 1 :10, 11 , 20, Gal. 1:11, Hebr. 3:1,12, Jak. 1:2, 1 Joh. 3:13; 4) de leden eener zelfde partij of sekte heet en lt;x$eAlt;po/ Hand. 22:5; 5) alle men-schen worden zoo genoemd, voor zoover zij van éenen hemelsehen Vader afstammen, ongeveer in denzelfden zin, waarin zij in de h Schrift ook oi Khycriov zz: naasten heeten, zooals Matth. 5:22 w., 7:3 vv., 18:15, 21, 35, Kom. 14:10, 13, 15, 21, 1 Kor. 8:12, 13, Jak. 2:15, 4:11; 0) broeders worden genoemd allen, die door liefde tot en gehoorzaamheid aan God, als Vader, onderling verbonden zijn, of althans behoorden te zijn (vgl. 1 Joh. 5:1), in welken zin Christus Matth. 12:50 broeder noemt, wie, door denzelfden geest met hem bezield, den wil zijns Vaders doet, en Matth. 23:8 tot de schare en tot zijne leerlingen zegt: gij zijt allen broeders, d. i. gij behoort elkander als zonen van denzelfden Vader te beschouwen en te bejegenen; vgl. nog Matth. 25:40.

udehQÓTyiSy yj, van het voorg. wd.,

de broederlijke gezindheid, de broederschap; Abstract, pro Concrete ~ de vereeniging van hen, die door hetzelfde geloof tot onderlinge broederschap verbonden zijn, 1 Petr. 2:17, 5:9.

amp; £ a o s, oi;, o, y, ov, tó, van cc priv. en z. aid., verborgen, bedekt. Luk. 11: 44; onduidelijk, niet; wel te ondcrschei-den, of te onderkennen, 1 Kor. 14:8.

ccèy Aótii TtjTOQ y, van het voorg. wd., de onvastheid of onzekerheid; alleen 1 Tim. 6:17, waar het praedikaat door een Sub-stantiv. met het Nomen in Genit., in plaats van door een Adjeetiv., wordt uitgedrukt, om liet begrip van onzekerheid te meer te doen uitkomen; vgl. over dit en derg. gevallen winek's Gr. S. 211.

Adv. van adtiAot;, onvast, onzeker; alleen 1 Kor. 9:26, waar «5$ oCx

aèyAüx; zz ik loop niet als in het onzekere, op goed geluk af, maar met het oog op een bepaald doel gevestigd.

oiSy ixovéoo _y -lt;S, -ya-co, bij wijze van vooron-derstelling afgeleid van een niet voorkomend wd. xèvniuv, zie pape in v., in angst zijn, benauwd of bekommerd zijn, in groote zorg verkeeren, Matth. 20:37, Mark. 14:33, Philipp. 2:20.

tidyc;, ov ó, eigenl. #/$»ƒ$ (van cc priv. en z. aid.) de onzichtbare, de Hades, de God der benedenwereld; in het N. T. zz liet doodenrijk (hebr. d. i. óf de onder-

aardsche verblijfplaats der dooden vóór het jongste gericht, Matth. 10 :18, Hand. 2 : 27, 31, Openb. 1:18, 3:7, 0:8, óf de daar verzamelde geesten der afgestorvenen gedacht als een rijk waarover de dood gebied voert, Openb. 20:13, 14, en zoo ook met den Kec. 1 Kor. 15 :55, waar echter, voor , beter öavare gelezen wordt; per synecdochen voor dat gedeelte van den Ha-des, dat tot strafplaats der boozen bestemd is, tl. i. de Gehenna of hel. Luk. 10:23; als laagste plaats tegen den hemel als hoogste ever-gesteld, Matth. 11 :23, Luk. 10:15; over de uitlating van dóftoq of oIkóq bij ett; U$ov, Hand. 2 : 27, waar de beste Codd. echter stq Mdyv lezen (zoo ook tischend.) , vgl. winer's Gr. S. 522.

£$ ictx ptro ou, o, ov, ró, van oc priv. en dtuxpheo z. aid., eigenl. niet onderscheiden, niet beslist of besloten, en van daar geen onderscheid makende, d. i. onpartijdig. Alleen Jak. 3:17.

cc$luhsitttoc;, ot/, ó, ov, t6van « priv. en hoLtefau) z. aid., onafgebroken, onophoudelijk, Rom. 9:2, 2 Tim. 1:3.

othicchefirr co $ Adverb, van het voorg. wd. zonder ophouden, gedurig, Rom. 1 :9, 1 Thess. 1:3, 2:13, 5: 17.

uhioctyQopict, ae;, y, van a [mv. en dtcetyQetpw z. aid., onbedorvenheid, onvervaIscht-

heid. Alleen Tit. 2:7, waar echter ook (z. aid.) gelezen wordt.

ochyiio), -w, van ct priv. en m z.

aid., onrecht doen, onrechtvaardig zijn; absolute Hand. 25:11, 1 Kor. 0:8, Koloss. 3: 25 (waar het Partic. b xlixm met het Art. voor het Substantiv. ó ÜSiHoq staat, z. winek's Gr. S. 99), Openb. 22:11; tivu zz iemand onrecht doen, Matth. 20:13, Hand. 7:26, 27; tivu n zz iemand in eenig opzicht onrecht doen. Hand. 25:10, Gal. 4:12; ri zz: iets beschadigen, schade toebrengen aan iets, Openb. 0 : 6, 7 : 2, 9:4; in het Passiv.

uSiKéoizui-oOizxtzzbeschadigcl worden door, te lijden li ebben van, 'éx twos ~ vttó tivoq Openb. 41; evenzoo in liet Aotiv. nvcc n— iemand schade of' leed berokkenen Luk. 10 :19; in Pass. met de beteokenis van bet Med., zich laten beleedigen, verongelijken, d. i. onrecht lijden 1 Kor. 0:7.

ïkii/za, octoi;, ro, van het voorg. wd., het onrecht, de ongerechtigheid, Hand. 18: 14, 24:20, Openb. 18:5.

xdiKicc, ae;, y, van aSixéco z. aid., eig. van adUyizot onderscheiden, als de gezindheid van de gepleegde daad, 1) — de onrechtvaardigheid in meer bepaalden zin, wanneer bijv. iemand aan een ander iets weigert of onthoudt, waarop deze wettig aanspraak heeft. Kom. ⁽.): 14; in algemeeneren zin , iedere be 1 eedig en de o f krenkende bejegening, ieder onrecht anderen aangedaan, 2 Kor. 12:31, waar het in ironischen zin gebezigd wordt; 2) zz de ongerechtigheid in zedelijk godsdienstigen zin, d. i. goddeloosheid, ondeugd, verkeerdheid. Luk. 13 : 27, 16 : 8, 9 (waarbij, wat liet Substant. in Gen. betreft, dat de plaats van het Adject, bekleedt, vgl. vs. 11, z. op. ótyónry en winer's Gr. S. 211, Alex, buttmann's Gr. S. 141) 18:6, Hand. 1 :18, Rom. I : 18, 1 Kor. 13:6, 1 Joh. 5:17 enz.; bijz. als kweekster van bedrogen leugen , Joh. 7:18, 2 Thess. 2:10,12; év idiKix, Rom. 1 :18, volg. somm. adverbialiter te verklaren zn ochUoii, wordt beter verstaan van de werkende oorzaak der daar genoemde verkeerdheid, vgl. v. hengel a. h. 1.; (róvdevnOQ êibmioih Hand. 8:23, zz band van ongerechtigheid of goddeloosheid, waarin Simon h. t. pl. als verstrikt wordt voorgesteld (vgl. op

'aiïixos, ou, ó, $, ov, tó , van a priv. en v S/xtf z. aid., 1) onrechtvaardig, de rechten van anderen niet eerbiedigende, maar willekeurig krenkende. Luk. 16:10, 18:11, Rom. 3:5, Hcbr. 6:10; 2) in het algemeen in zed. godsd. zin zz boos, o ndeugend, goddeloos, Matth. 5:45, Hand. 24:15, 1 Petr. 3:18, 2 Petr. 2:9; o a$/K0^, Luk. 16:11, (vgl. ó

ttAovtos ccèixo(; Eurip. Hel. vs. 914) zz de onrechtvaardige, geene verdiensten of verkregen rechten ontziende, en daarom niet te vertrouwen Mamon. Bepaaldelijk worden de heidenen, als ongeloovigen en wetteloozen, txhxoi genoemd zz Ütkttoi, «//«prwAo/, 1 Kor. 6:1, 9.

txcot;. Adv. van liet voorg. wd.. o nre c h t-vaardig, onverdiend. Alleen 1 Petr. 2:19.

aè ó kiiioc;, cv, ó, vj, ov, ró, van x priv. en hóxi(j.oc 7. aid., niet beproefd, verwerpelijk, slecht, Rom. 1 : 28, 1 Kor. 9: 27, 2 Tim.

3:8; zz niet proofho udend, ongeschikt, 2 Kor. 13:5, 6, 7, Tit. 1 :16, Hebr. 6:8.

« 5 o A o $, ov , 6, vj, ov, tó van cc priv. en ó $óAolt;; z. aid., zonder list of bedrog, d. i. zuiver, o n v e r v a l s c h t. A Heen 1 Petr. 2 : 2.

'Ad potizvrryvóq, a, ov, Adjectiv. van 'A$plt;x-izvretov, ook 'AtpoL\WTTtiov, Adramytteensch, van of uit Adramyttium, eene zeestad en haven in het Klein-aziatisch landschap Mysië, aan de golf van denzelfden naam , eene kolonie der Atheniensers, tegenwoordig Endramit of Adramit, Hand. 27 : 2.

*A , iov, o, grieksche benaming der A d r i-

atische zee, aan de ter westkust gelegene stad Adria ontleend. Deze zee of zeeboezem heette bij de Romeinen mare superum. Later werd, zooals bijv. uit Ptolemaeus blijkt (vgl. manneut's Italien, Bd. 1 S. 13), de benaming ook wel uitgestrekt tot de geheele zee, die tusschen Italic, Griekenland en Afrika gelegen is, do Jonische zee ingesloten, en het is in deze beteekenis dat zij voorkomt Hand. 27 : 27.

u$pÓTviG, Tyros, tj, bij de Gr. classici uhpo-rfay Tijro^ geaccentueerd, z. tassow en tape in v., van uèpóc;, x, óv, vol, uitgewassen, rijp, en alzoo eigenl. zz ctdpotrvvy zz de volle wasdom , sterkte, dikte; in het N. T. zz veelheid, overvloed, rij kelij k li ei d, t. w. van ingezamelde liefdegaven. Alleen 2 Kor. 8 : 20.

óiSvvoiTéco, -w, yru), van het volg. wd., niet kunnen, niet vermogen, bij do ongewijde schrijvers persoonlijk, in den zin van onvermogend, onmachtig zijn, in het N. T. daarentegen onpersoonlijk gebruikt: xhvvotret ~ het is onmogelijk, Tm'zzvoor iemand, Matth.17:20; Trotpcc rtvt zz bij iemand, d. i. voor de kracht, het vermogen, waarover iemand te beschikken heeft (vgl. wineu's Gr. S. 352), Luk. 1:37, waar het Fut. staat, om uit te drukken, dat in geen geval, en zoo ook hier niet, iets voor God onmogelijk kan zijn. Zie over het Fut. in deze beteekenis wineti a. a. O. S. 249 f.

xd vv oer o lt;;, ov, é, yj, ov, tó, van x priv. en hwxTÓs, z. aid., 1) in activen zin zz niet vermogend, zwak, machteloos, a) in lichamelijk opzicht, toIs xoviv zz aan de voeten (zie over den Dativ. der b e t r e k k i n g w a a r o p bij handelingen en toestanden winer's Gr. S. 193), Hand. 14:8; b) in geestelijk opzicht zz zwak, onsterk, in den zin van niet krachtig genoeg, wat hét geloof betreft, om zich boven zekere gemoedsbezwaren te verhetTeu, Rom. 15: 1 ; 2) in passiven zin to xhvvxTOv zz wat niet kan geschieden of gedaan worden, wat onmogelijk is, substantive ro xIvvxtov tov

vóiiou het. oumogelijlie der wet, d. i. wat voor de wet onmogelijk was, door de wet niet kon worden uitgewerkt, Rom. 8:3; in Plurali rcc KÜvvxTOi TTocpx Tivi zz wat onmogelijk is voor iemand, zijne macht te boven gaat (vgl. op liet voorg. wd.) Luk. 18 : ^fc27 ; cidvvocróv hm ~ het ia onmogelijk, trapa tivi ~ voor iemand, met het oog op de macht die hij bezit, Matth. 19:26, Mark. 10:27; met daarop volgenden Infinitiv., Hebr. 11 : (), of Accusativ. c. Infinit., Hebr. 6:4, 18, 10 : 4.

'aè co, voor'ae/^w, Üa-u, gewoonl. ae/eroncci gt; ïio-oizoit, zingen» mWv, Openb. 5:9, 14:3, 15:3; nvt — ter eer van iemand, d. i. hem met lofzangen verheerlijken, Efez. 5:19, Koloss. 3:16.

«e/, Adverb, van tijd, altijd, steeds, gedurig, ten allen tijde, Mark. 15:8, Hand. 7 : 51, 2 Kor. 4 :11, 6 :10, enz.

xerós, ov, ó, arend, adelaar, Matth. 24: 28, Luk. 17 : 37, Openb. 4: 7, 12 :14. Op de plaatsen, waar van het verslinden van een aas of van doode lichamen sprake is (bij Matth. en Luk.), willen vele uitleggers gedacht hebben aan eene soort van gier, Vultur percnopterus L., die den arend zeer nabij komt, omdat naar de bewering der grieksche, en ook van sommige hedendnagsche natuuronderzoekers, de arend van ieder zoodanig aas afkeerig is. Dit laatste wordt echter ook wel betwist. Vgl. winer's Bibl. Realwörterb. en het Bijbelsch Woordenboek op het wd. arend.

ü^viioe;, ov, ó, y, ov, ró, van oc priv. en m z.ald , zonder zuurdeeg, ongezuurd; ot a%vi/.oi scil. uprot zz de ongezuurde broo-den, die gedurende het Paaschfeest gegeten werden, Matth. 26:17; rx x^vpx (zie over den Pluralis in de benaming van feesten, die meerdere dagen duurden, winer's Gr. S. 159) zz het feest der ongezuurde brooden. Luk. 22:1, Hand. 12:3, 6; overdracht, zz onvermengd, zuiver, heilig, 1 Kor. 5:7; rx xt^vpoi eihtxpivEixs (zie over den Pluralis bij voorwerpen, die uit meerdere deelen bestaan, winer's Gr. S. 159, en over den Genitiv. ter aanduiding van meer verwijderde afhankelijkheidsbetrekkingen en lossere verbindingen, aid. S. 168 ff.) het ongezuurde der zuiverheid, d. i. eene gemoedsgesteldheid', welker oprechtheid door geen inmengsel van valschheid (het zuurdeeg van slechtheid- en boosheid) verontreinigd wordt, 1 Kor. 5:8.

A^wp, o, onverbuigb., hebr. eigennaam Azor, die in het geslachtregister Matth. 1:13 voorkomt.

quot;A^urog, ov, y, Gr. vorm van den eigennaam Asdod; zoo heette eene van de vijf hoofdsteden der Filistijnen in het zuiden van Palestina , noord-oostelijk van Askalon, tegenw. Esdud, Hand. 8:40.

xyètx, xq , fjy van xydfa (van x priv. en ijiïos, vreugde, vermaak) onaangenaam, van daar zz onaangenaamheid, onmin. Luk. 23: 12, waar echter alleen D xyd/x heeft, terwijl de overige Codd. 'éxQpx lezen. Het komt eld. in het N. T. niet voor.

avj p, xépoQ, ó, alleen bij Homerus en Hesiodus vj, van xco of xyixi waaien, de lucht, en wel de onderste, verdikte lucht of dampkring, die ingeademd wordt, ter onderscheiding van de zuivere bovenlucht, die xlöjp heet (welk wd. echter in het N. T. niet voorkomt). Hand. 22:23, 1 Thess. 4:17, Openb. 9:2, 16:17. De lucht wordt als woonplaats der booze geesten voorgesteld Efez. 2:2, vgl. met 6:12. Spreekwoordelijke gezegden zijn: xépx $épeiv zz de lucht, of tegen de lucht slaau, in plaats van zijn tegenstander te raken, en zoo vergeefs zich inspannen, 1 Kor. 9:26, en siq xépx AaAeTv zz in of tegen de lucht spreken, d. i. ijdele woorden, die voor het gehoor verloren gaan, spreken, 1 Kor. 14 : 9.

x Q xv x ertoe, xq, van x priv. en è Qxvxroq z. aid., onsterfelijkheid, 1 Kor. 15:53, 54, 1 Tim. 6:16.

x$ épito ou, è, y, ov, tó , van x priv. en ^1 óéfxtt; liet recht, van daar ongeoorloofd, zondig, 1 Petr. 4:3; xQéfitróv ia-nv zz hot staat niet vrij, is niet veroorloofd, Hand. 10:28.

'xQsoe;, ov, b, y, ov, ró, van x priv. en b Qeóï) z. aid., zonder God, hetgeen zoowel beteekenen kan: van goddelijke hulp verstoken, als: zonder de kennis of erkenning van Gods bestaan, en in praktischen zin: een goddeloos leven leidende. Alleen Efez. 2:12, waar de heidenen zoo genoemd worden, niet omdat zij geheel geen geloof aan of kennis van de godheid hadden, maar omdat zij, zonder Christus, nog niet tot het geloof in dezen bekeerd zijnde, ook den Eénen waarachtige niet kenden.

xQslt;tij,oq, ov, b, m 5 ov, tó, van x priv. en b Qecrixós de wet of inzetting, zonder wet, wetteloos, d. i. die naar geene wet luistert, en van daar in praktischen zin zz zedeloos. Alleen 2 Petr. 2 : 7, 3 :17.

xQeréu, -co, -ycroo, van xQeroc; (van x priv. en Qstóq (van ramp;mii) gezet of vastgezet) niet vastgezet, van daar eigenl. iets tot een xüerov, iets dat niet vastgezet is of vaststaat, maken, dus wankelend, krachteloos maken, te

niet doen, opheffen, afschaffen, vaneen wetsgebod, fvtoAi) , Mark. 7 :9; ~ v e r w e !• p e n, versmaden, verachten, tivsè en t/, Luk. 7:30, 10:10, Joh. 1-2: 48, Gal. 2:21, 3:45, '1 Thesa 4:8, Jnd. vs. 8; met nva ook wel ~ afwijzen, teleurstellen, Mark. 0:20; met t/, in den zin van opzettelijk verwaar-1 o o z e n, schenden, van de wet van Mozes, Hebr. i0:28; — breken, verzaken, ontrouw worden aan, rijv Trpüryv tt/ct/v, ] Tim. 5:12.

fw;, ij, van het voorg. wd., de opheffing, het te niet doen. Alleen Hebr. 7 : -18, 9:26.

'Aöijvai, üv, céi, geograf. eigennaam Athene (zie over den Pluralis van sommige namen van steden, voor zoover die historisch verklaard kan worden, wineb's Gr. S. 159); zoo heet de hoofdstad van het landschap Attika, die tijdens de hegemonie der Atheniensers ook de hoofdstad van geheel Griekenland was, en nog in den Apostolisehen tijd hare vermaardheid als zetel van kunsten en wetenschappen niet verloren had. Tegenw. Athiniah. Hand. 17:15, 10, 18:1,

1 Thess. 3:1.

'A0gt;)v«7os, ce, ov. Komen gentile, van het voorg. wd., van of uit Athene, Atheensoh, Hand. 17 :22; in Plurali ol 'AöifvaToj, de burgers van Athene, de At lienors of Atheniensers, Hand. 17:21.

-S, -tfa-w, van i JjAo; de wedstrijd, overdracht, de iuspanning, van daar een wedstrijd voeren, kampen. Alleen, in fig. zin,

2 Tim. 2:5.

« S A gt;) o- /;, tu( , ft, van het voorg. wd., d e kampstrijd. Alleen Hobr. 10:32, waar over den Genitiv. van het nomen rectum iraSii/iXTuy als Genitiv. obj. = met het lijden, een lijdenskamp, vgl. winer's Gr. S. 107.

xQvixéu, van « priv. en i Hupói;

7,. aid., moedeloos worden, den moed verliezen. Alleen Koloss. 3:21.

uQfiot; (volg. tape beter als samenge

trokken uit «öwVo;, doch velen schrijven ook 'xQuf), ov, o, ii, ov, tó, van a priv. en fi 0wt) (van Qéa, z. aid.) de bepaalde straf, dus

eigenl. ongestraft of stratfeloos, en van daar — schuldeloos, onschuldig, Matth. 27:4, waar ook wel SUatOQ, z. aki., gelezen wordt; xk6 t/vo; — onschuldig aan iets, Matth. 27:24.

x'lynos, x, ov, van t] cil\, cciyóf, de geit, van daar van geiten; SsppxTx xlytix — geiten vellen. Alleen Hebr. 11:37.

xly i xAó (, oO, i, van xyvviu, ik breek, en to aA{. de zee (waar de zee op breekt), of mogelijk ook van xhrru, ik beweeg mij in snelle vaart (vgl. PAl'K's Lex. in v.), do oever, de zeekust, het strand, Matth. 13:2, 48, Joh. 21: 4, Hand. 21 : 5, 27 :39, 40.

AlyuvTiOf, a, ov, nomen gentile van het volg. wd., Egyptisch; h Aiyi/TT/o; (Hand. 7 :22 zonder het Art., vgl. winer's Gr. S. 103), substantive de Egyptenaar, Hand. 7:24, Hebr. 11 :29.

A'iyuTTTOt;, ou, ij, geogr. (grioksche) eigennaam Egypte, in het O. ï. Mizraim genaamd ; zoo heet het land, in het noordoostelijkst gedeelte van Afrika gelegen, hetwelk ten westen grenst aan Libyo en Marmarika, ten oosten aan steenachtig Arabic en de golf van Arabic, ten zuiden aan Ethiopië, en ton noorden aan de Middellandsche zee. Zie over de geschiedenis en aardrijkskundige gesteldheid van dit land, behalve de daarop betrekkelijke werken van ouderen en niouweren tijd, wineb's Reulwörtorb., en het Bijbelsch Woordenboek op den naam. Het wordt in de schriften des N. T.'s herhaaldelijk vermeld, en wol in eigenl. zin Matth. 2:13, 14, 15, 19, Hand. 2:10, 7:9, Hebr. 3:10, Jud. vs. 5 onz.; éénmaal, üpenb. 11:8, in oneigenlijke beteekonia, ala de type van zondige onbekccrlijkheid en verstoktheid.

U'S ia f, oi/, i, it, ov, to, van xti z. aid., altijddurend, eeuwig. Bom. 1:20, Jud. vs. 6.

xlSü(, éo(, ov(, v), oorapr. het natuurlijk ontzag, de eerbied voor hoogere wezens en machten; Hobr. 12:28 (waar echter ook Jéo;, z. aid., gelezen wordt) ~ oor bied voor God; in meer algomeonen zin — het gevoel van schaamte voor hetgeen kwaad of onbetamelijk ia, 1 Tim. 2:9.

A ID i'o 4/, /oirof, i , van xVia, ik brand, en *1 üvfi/s, het gezicht, dus eigonl. het gelaat door de zon verbrand, waarvan afgeleid is de geograf. en etlmograf. benaming dor inwoners van het zuidwaarts van Egypte gelegene land Ethiopië, die in het O. T. Cuschieten, d. i. iuwonora van het land Cusch, heeten. De Hand. 8:27 vermelde kamerling, oen Ethiopiër, was, zoo als uit den naam Kandaoe blijkt, afkomstig uit Moroë, een aloud gebied in hot tegenw. Nubië, welks hoofdstad lag op hot schiereiland, dat door den Nijl en een bijvloed van deze rivier, den Aataboras, nu Atbar of ïakazza, gevormd werd. Kandace was een gemeenschappelijke naam der koninginnen van Moroë (vgl. op xxvSxxi)), Zie over de Cuschieten wineb's Boalwörtorb. op het wd. Cusch, en het Bijb. woordonb. onder Moor onland.

ot'i(Lot, ctToq, tó, 1) hot vloeibare, door liet dierlijk lichaam strooraeude bloed, Mark. 5:25, 29, Hand. 15:20, Hebr. 0:13, Openb. 6:12, 7:14 enz.; 2) zn het d o o r b 1 o e d v e r w u u t-sehap verbonden geslacht, de stam, Hand. 17 : 26 , vgl. Joh. 1 : 13; 3) lt;rxp% kou aT//a met elkander verbonden beteekent liet vleescli waardoor liet bloed stroomt ~ het dierlijk levende lichaam , Hebr. 2 :14, met het daarbij komend nevenbegrip van de zedelijke zwakheid en de door de zonde bedorvene natuur van den mensch — den mensch in zij nen natuur-1 ij ken staat, Matth. 16:17, 1 Kor. 15:50, Gal. 1:16, Efez. 6:12; 4) ~ het vergoten bloed, dat figuurl. staat voor de vermoording Matth. 23 : 30, vgl. vs. 35 (waar ccïnu èUociov — ocliioc tov hikctiov, gelijk in het vervolg van dit vs. en 27 : 24 ook staat), 27 : 25, Hebr. 12:4, waar pêxpiq a/fixrot; — ten bloede toe, d. i. tot op een gewelddadigeu dood, vgl. Openb. 6:10, 17:6, 18: 24; 5) syuekdochisch ~ d e mensch, voorgesteld als degene wiens bloed vergoten is of zal worden, Matth. 27:4, waar aT/za aQüov echter ook geacht kan worden te staan voor celfxcc tov ciQuov, vgl. bov.; 6) ot/iioito^ (zie over dezen Genitiv. eener meer verwijderde betrekking wtneb's Gr. S. 167, 169quot;) ~ b 1 oe d p r ij s, d. i. een prijs door moord verworven, Matth. 27 :6, evenals ccypot; cc'i'ixcctoq en %ajpfov u7(iectolt;; zn bloedakker, bloed-veld, Matth. 27:8, Hand. 1:19; to oilna twos 'ép%st0ii s7rt tivoc zz iemands gewelddadige dood komt ten 1 asteva niemand, hij is daarvoor aansprakelijk, of stelt zich voor de wraak daarover bloot, Matth. 23: 35, 27 : 25; ettuyeiv to xJ(jc.u tivoq stti tivoc zz iemands bloed over iemand brengen, d. i. de bloedwraak over iemands dood op den bewerker daarvan doen nederkomen. Hand. 5:28;

rcTv en sk$ike7v uï/zx tivoq zz iemands vermoording wreken. Luk. 11 : 50, Openb. 6:10, 19:2; trop. in uitdrukkingen als: to xlfioc Cfzuv êTi Tyv KsQoihiiv vixcov zzi yiw bloed (d. i. de schuld van uw verderf) kome op u zeiven neder. Hand. 18:6, en HceQccpot; urrb toü ui'liocTos TravTcov zz: rein van aller bloed, d. i. onschuldig aan hun verderf, hunnen ondergang. Hand. 20: 26; 7) van de offerdieren wordt het vergoten bloed afyx genaamd , hetzij om het daardoor als o f f e r b 1 o e d te kenmerken, of, daar het bloed voor den zetel van het dierlijk leven gehouden werd, om er het door bloedstorting opgeofferde leven door aan te duiden, Hebr. 9:7, 21, 22, 11 : 28; oeï^tx ahhÓTpiov in tegenstelling van «fyta 'iïm zz bloed van een offerdier in tegenstelling met dat van hem die het offer brengt, Hebr. 9 : 25; tö ocÏimx zzhetbloedvan

offerdieren, Hebr. 13:11; 8) inzonderheid 'wordt alfiot van het bloed van Christus gebruikt; voorafgebeeld door het offerbloed onder het O. V., waarmede schier alles volgens de wet gereinigd werd , Hebr. 9 : 22, wordt het als bloed des ver bouds, rïj; ètaOyxtis,

Matth. 26:28, Hebr. 10:29, 13:20, of als bloed der besp ren ging, aï/xa pavT/rfzou , Hebr. 12:24, vgl. 1 Petr. 1:2, in het N. T. voorgesteld, d. i. als middel tot bewerking dier reiniging van zonden, die het doel was der verschijning van Christus, vgl. de laatstaangeh. pil. en 1 Joh. 1:7; figuurlijk beteekent het a) den mensch Jezus, Matth. 27 : 4, zie bov. ïs^:r. 5; b) synekdoch. den ge he el en lijd ens dood, waaraan de Heer zich in gehoorzaamheid aan God, ter verlossing van zondaren, onderworpen heeft. Hand. 20:28, Rom. 3:25, 5:9, Efez. 1:7, 2 :13, Koloss. 1 :14, 20 (op deze pl. met de bijvoeging rot/ a-Txvpov), 1 Petr. 1:19, 1 Joh. 1:7, Hebr. 9:12, 14, 10:19, 13:12, Openb. 1:5, 5 : 9, 7 :14, 12 :11; — c) diens lijdensdood gelijk hij door een der teekenen van het Avondmaal werd afgebeeld, Matth. 26:28, Mark. 14:34, Luk. 22 : 20, 1 Kor. 10 :16, 11 : 25, 27, 1 Joh. 5 : 6, H (?); — d) in de lig. spreekwijze tti'vsiv tó alfzcc Koii tyuyeiv tv\v rccpKoc tov vlov tov tzvQpdo-yrov — het bloed van den Zoon des mensch e n drinken, z ij n v 1 e e s c h eten, heet het den geheeien Christus, zijne leer, zijn lijden en sterven, zijne geheele levenskracht in zich opnemen, zich daarmede geestelijk voeden, Joh. 6: 53, 54, 55, 56. — Het bloed, dat met water vermengd uit de doorboorde zijde van den gekruisigden Jezus vloot. Job. 19:34, wordt d. t. pl., naar het gevoelen der meeste Interpp., vermeld als een bewijs van zijnen dood; andd. anders.

cei^ri/.cct-ex%vo-ioc, i'scq , y, van xi'izxtot; ixftv-(7 ia (van ex%éco, z. aid.), de bloedstorting, een wd., dat alleen in het $. T., en ook daar slechts éénmaal, Hebr. 9: 22, voorkomt , waar het van het bloed der offerdieren gebruikt wordt.

cciizop-poéojy -m , van «I/za, z. aid., en b póoc; de vloed, aan bloedvloeiing 1 ij d e n gt; een wd. van het N. T. Alleen Matth. 9 : 20.

Aivéois, ov, b, Grieksche eigennaam, Eneas, van een man, die te Lydda woonde en door Petrus genezen werd. Hand. 9:33, 34.

ccVverify ecus , yj, van ceïvéco z. aid., de lof, de lofver heffing. Alleen Hebr. 13:15.

oetvécoy éru (vgl. over dit Futurum hirai-véo), welk Oomposit. iu liet Attiselie proza gebruikelijker is dnTi het Simplex, vpl. tape eu pabsow op ceivéu), van oclvos, z. aid., eigenl. goedkeuren; van daar loven, prijzen, Luk. 2:13 (zie over de verbinding van liet particip. in plurali met een voorafgaand eolleetiv. in sin-gulari ■ruttmann's Gr. § 119, 11, S. 333, en winer's Gr. S. 457). 20, 24: 53, Hand. 2:47, Rom. 15:11 (waar over de verbinding van den Imperativ. in liet praes., die de voortzetting eener reed⁴» aangevangene of reeds plaats gehad hebbende handeling beveelt, met den Imperativ. in den aorist., waardoor eene handeling bedoeld wordt, die (5f snel voorbijgaat en onmiddellijk behoort te geschieden, óf voor 't minst slechts éénmaal moet plaats hebben, alsmede over de schijnbare verwaarloozing van dit onderscheid, winer's Gr. S. 280 kan vergeleken worden); nvoc et/ nvt of TSpi TivoQ zn iemand o,v e r of wegens iets p r ij z e n, Luk. 2 : 20, 19 : 37.

oi'h i y (i oc, utoq, ró, van ctivfaa-oitoet ik spreek in raadselen, duister, van daar ~ eene duistere rede, een raadsel. Alleen 1 Kor. 13:12, waar Iv ccivtyiMOin zooveel is als ctiviy-liotriHtöq ~ duister, raadselachtig.

otlvoc,, oü, è, de lof, Matth. 21 :16, Luk. 18 : 43.

a / w fti v, onverbuigb. hebr. eigennaam E n o n, waardoor eene kleine plaats of vlek wordt aangeduid, dat, volgens den kerkvader Eusebius, aan den westelijken oever der Jordaan, ongeveer 3 uren zuidwaarts van Beth-sean of Skythopolis gelegen was. Joh. 3:23. Vgl. liet Bijbelsch Woordenb. op den naam.

otipéofzuiy -oCizaiy -ycronoci, aor. 2 ethófMyv, particip. i^ó/XEvOQ, Medium van het in het N. T. niet gebruikelijke Activ. otipéco, ik neem, ik grijp, van daar voor zich nemen, d. i. v e r k i e-ze n , Phil. 1 : 22 (waar over het Fut. bij vragen, die eene overlegging te kennen geven, z. op óiyopu^ü)), 2 Tbesa. 2:13; met zz: bo

ven iets anders verkiezen, d.i. de voor-k e u r geven aan, Hebr. 1 i : 25.

ocVperii;, euc;, h, van ctipéco, z. op het voorg. wd., eigenl. het nemen, en van daar metonym, voor wat men neemt wanneer men grijpt, d, i, de kens van, het streven naar iets; in het N. T. de sekte, d. i. vereeniging van menschen, die hetzelfde wijsgeerig of godsdienstig inzicht luil digen (sekte van sectari: navolgen). Aanvankelijk werd dit woord in goeden, in de latere tijden der kerk daarentegen in slechten zin gebruikt. Hand. 5: 17 wordt van de sekte der Sadduceërs, 15:5 van die der Farizeërs, welke II. 20:5

uKpifiea-rury zz de nauwgezetste, ge-strengste heet, gewag gemaakt; ook de Christenen worden door den woordvoerder of redenaar Tertullus, Hand. 24:5, juist niet met booze bedoeling, met den naam van sekte der Na-zareners, rtöv Na^apaiuv oiVpetrn;, bestempeld; vs. 14 herhaalt Paulus zelf dat woord, schoon niet met instemming; H. 28:22 komt het nogmaals voor in den mond der Romeinsche Joden, die het zonder kwaad opzet van het Christendom gebruiken. Doch al spoedig verbond zich met aYperiQ het begrip van dwaalleer, in tegenstelling met de ware leer en een door geene menschelijke meeningen verontreinigd geloof. In dezen zin heet aVperiQ iets verderfelijks, gelijk uit 2 Petr. 2:1 blijkt, en wordt het gelijkbeteekenend met partij, scheuring, verdeeldheid, 1 Kor. 11 :19, Gal. 5:20.

cciperi^co, -fa-co, van otlptTÓc,, Adject, verb, van aipéco, verkoren, begeerd, begeerlijk; van daar verkiezen. Het wd. komt slechts bij latere schrijvers, en in het N. T. alleen Matth. 12:18 voor.

oiipeTixós, gt;ƒ, ov, van uiperÓQ, z. op het voorg. wd., eigenl. verkiezende, vervolgens iemand, die ctipéa-stc; doet ontstaan, zz: scheurziek, twistziek, in welken zin het in de uitdrukking ui per moe; ccvüpwxos, Tlt. 3:10 zr scheurma k e r, verst aan moeten worden. Het komt elders in het N. T. niet voor.

oi'ipaj, attiscb samengetrokken uit xeipco, fut. apü, aor. 1 ypx (zie over het in deze en de volg. vormen ontbreken van den Jota subscript., die in vele oudere uitgaven van het N. T. nog staat, ruttmann's Gr. § 101. 5. in de noot, en winer's Gr. S. 45), Conj. apu, Tmperat. 5pov, Tnfinit. Zpoct, Partic. fopou;, avros, perf. yipxce, perf. pass. Hjpfzai, aor. 1 ijpOyv, fut. ap-ófao/xai; de grondbeteekenis is in de hoogte heffen, van den grond o p h e f f e n , o p-nemen (vgl. het lat. tollo), r/va (Matth. 22: 13 volgens den Ree.), en r/, zooals r^v xA/vtfv Mat tb. 9: (gt;, to iTco/ziz zz h e t (doode) lichaam, Matth. 14 :12, en derg., vgl. «Tob. 8 : 59, Hand. 20:9, 27:13, waar bij apoivrsq moet ingevuld worden roes uyxvpou; zz de ankers lig ten (vgl. over deze ellipt. spreekwijze winer's Gr. S. 524). Afgeleide beteekenissen zijn: 1) op-nem en, in den zin van opzamelen, Matth. 14:20: to Treptarevov tcSjv )chixlt;ri/.xTcov ~ het o v e r s e 1) o t der s t u k k (? n , Mark. G : 43, 8 : 8, 19, 20; 2) heffen, opheffen, verheffen, tjjv X^s^P^a — d e h a n d s I a a n n a a r, Openb. 10 : 5, Tvfv (pMvyv zz me t luide r s tem s p r e-ken, roepen. Luk. 17:13, in het gebed,

Hand. 4 :241 iiuxw oilftiv — d o z i e 1 als 't ware in ïwevenden staat, d. i. in spanning, in rerwachting houden. Joh. 10:24, vgl. dc spreekwijs 3u/xcV dtpeiv den moed ophouden (het tegenovergest. van doen dalen of zakken), die ook bij de ongewijde schrijvers wordt aangetroffen (z papK in v.), en het te minder noodig maakt, h. t. pl. aan andere beteekenissen, als van misleiden of kwellen te denken; 3) opnemen, op zich nemen met de neven-beteekenis van dragen, Matth. 27:32, Mark. 2:3; «9rlt; xttfUv ~ op de handen, Matth. 4:6, Luk. 4 : H ; iu figuurlijken zin het kruis, het juk: toi' trTavfóv, tov ^vyóv, Matth.'H •16:24, Mark. S:34, 10:21; 4) nemen, in den zin van i u bezit nemen, over iets beschikken, Matth. 17:27, 20:14, Luk. 19:21, 22, van verkrijgen. Mark. 15:24, van halen of weghalen, Matth. 24:17, 18, Mark. 13:15, 16, Joh. 20:15, van wegnemen, Matth.13:12, 25:28, 29, Mark. 4 :15, Luk. 11:52, met geweld nemen of ontnemen, Luk. 6:29, 30, Joh. 10:18, 20:2, 13, waar de 3 pers. plur. impersonaliter staat — de menschcn, men, z. wineb's Gr. S. 519; 5) Tiva Ik nétrov t/vwv ™ iemand van ander e r gemeenschap uitsluiten, 1 Kor. 5:2; nvac ex tov KÓfffiov zzi uit de wereld wegnemen. Joh. 17:15; ook zonder dit bijvoegsel ~ wegnemen in den zin van vernietigen, doodeu — e medio tollere, Matth. 24:39, Luk. 23:18, Joh. 19:15, Hand. 21: 36, waaraan zich de meer algemcene beteekenis sluit van wegdoen, te niet doen, Efez. 4: 31, Kol. 2:14. — Joh. 1 : 29: i «ftvoi; tov DsoC , b aipuv rifv aiixpn'xv tov KÓTjiou, wordt atpsiv door eenigen wegnemen, door anderen dragen vertaald; beide beteekenissen worden gevoegelijk h. t. pl. vereenigd, als in ons wegdragen, d. i. den last der zonde op zich nemen , om er dc wereld van te verlossen; Joh. 11 :48: acpoveri riixiiv xcii tov tókov Ktci to èSvo;, kan ocifeiv óf van een gewelddadig wegnemen verstaan worden, in welk geval ififtSv volg. sotnm. voor aty' inxOv staat en bij ipovn behoort, (5f in den zin van vernietigen, verdelgen, vgl. lüOkk in zijne Comment, a. h. 1.; 1 Kor. 6:15: xpaf rit ftéAi) tov Xficr-rov Tronia-u vipvtit HfAt), heelt het den zin van aan Christus als rechthebbende of eigenaar ontnemen, d. i. onttrekken; cene bijzondere moeielijkheid levert dlptt Matth. 9:16 op, waar alptiv liet begrip van iets gewelddadigs in zich sluit, en alzoo scheuren, afscheuren beteekent, Ti «Ti T/voj rr iets van iets; 't waarschijnlijkst beschouwt men wtffupia — irtpXitnx iu het voorafgaande, als subject en vult of niets of het onbepaalde t/ in, waardoor men den navolgenden zin verkrijgt: want het ingezette stuk trekt af, of trekt iets af van het kleed; vgl. Luk. 5: 36. Op een gewelddadig wegnemen doelen voorts ook spreekwijzen als: aptiv tov myov, Mark. 4:15, tgt;)v xavotra/av, Luk. 11:22 ~ wegrukken, ontrukken; tivóq scil. r/. Mark. 2:21, verklaart men als den Ocnitiv., die op de verba separaudi volgt, z. winbr's Gr. S. 177; ti axó tivo? ~ iets van iemand of vanietsweg-ofaf nemen, Luk. 8:12, Joh. 10:18, 16:22.

alirDiivonai, -ya-opiai, Depon. med., eig. met de zintuigen (rji «xoji, rf) oirn^ enz.) waarnemen, doch vervolgens overdracht, ook — waarnemen met den geest, d. i. voelen, gevoel e n in den zin van begrijpen, bevatten, verstaan. Alleen Luk. 9:45.

aWSt)iT/5, fw?, /), van het voorg. wd., eig. de zin, het zintuig (tov bpzv, rij? axoifs enz.), on van daar de zintnigclijkc waarneming, doch vervolgens overdracht, ook van waarnemingen met den geest, het gemoed gebezigd — ervaring, door ervaring verkregen inzicht. Het komt in het N. T. alleen Phil. 1 : 9 voor, waar het van iiriyvuerit onderscheiden wordt als datgene, wat de niensch op passive wijze, door ondervinding, van de dingen buiten hem leert verstaan, van de zuiver theoretische kennis, die hij door uadenken en beschouwing van dc dingen des geestes verkrijgt.

atrSiiTijpiov, ou, tó, (eigenl. Neutr. v. het Adject. aio-siitiipiof, z. wineb's Gr. S. 87) van alirSivofiai z. aid., het zintuig (bijv. yeva-Ti-xiv). Alleen Hebr. 5:14, waar het fig. van de hoogere geestvermogens, verstand, of oordeel, verstaan moet worden.

«Iffx po-*f p Jgt;( { , Éo;, oi/;, 4, jj, é;, ti, van airxfis z. aid. en xépSoq gewin, ~ vuil gewin zoekend, d. i. door vuile of lage hebzucht gedreven, 1 Tim 3: 3 (Bec., doch tegen de Codd.), 8, Tit. 1:7.

aiV^po-xtpJw;, Adv. van liet voorg. wd. — alirxpoc xépSovi; x,ipiv (zooals Tit. 1:11 staat) ~ om vuil gewin. Alleen 1 Petr. 5:2.

a'iaxpo-hoyta, lctq, Jj, van het volg. wd. en Myoc,, rede, spraak, van daar vuile of se handel Ij ke (ontuchtige) taal. Alleen Kol. 3: 8.

aiv x 6, i^v lt; tegenovergesteld aan xaAd;, schoon, goed, en evenals dit met opzicht tot lichaam en geest beiden gebezigd. Het komt in het N. T, alleen in zedelljkeu zin voor, — leelijk,

schandelijk, onbetamelijk, quot;1 Kor. H :C, 14:35, Efez. 5:12, Tit. 1:11.

allt;r xp iTy yToq, fi, van het voorg. wd., 8chandelijkheid,onbetamelijkheid. Alleen Efez. 5:4, waar het veelal van ontuchtige of onvoegzame taal (— aitrxfoKoyïa z. aid.) verstaan wordt. Vgl. mkijee a. h. 1.

gt;ƒ?, i), van alirxoi;, schande, bij de classici meer bepaaldelijk het gevoel van of voor schande, d. i. de schaamte, in welken zin het ook Luk. 14:9 voorkomt; in het N. T. beteekent het echter ook metonym. datgene waarover men zich schaamt oftescha-men heeft, d. i. de schande, Phil. 3:19; tié Kpvxrèi rijf , '2 Kor. 4:2 = de

verborgenheden der schande, dat zijn gedachten waarvoor men zich schaamt, bedoelingen waarvoor men niet durft uitkomen; ui cclcr%vvxi nvóf, Jud. vs. 13, iemands scha n del ij k heden, waarbij men denke aan de uitingen of openbaringen (in woorden en daden) der bedorvenheid van zijn gemoed (zie over den Pluralis der Abstracta Winer's Gr. S. 159); rif? yi/ftvöTifrci?, Openb. 3:18,

= de schande, die uit de ontblooting des lichaams ontstaat; = de schande in tegenstelling van eer, d. i. de smaad, Hebr. 12: 2.

a / O- % v w, -wd, van gt; ^z^^{c 0}P '^ie'' voorg.

wd., eig. leelijk maken, en van daar aan smaad en schande prijs geven = te schande of beschaamd maken, in pass. 2 Kor. 10:8; 'év Ttvi ~ in eenig opzie lit, Phil. 1:20; in het Med. alrxvvonxi (met aor. 1 pass, yvxvvtlyv in reflexieve beteekenis) = zich schamen, in den zin van zich voor iets als schandelijk ontzien, met den Inflnit. (van hetgeen niet reeds geschiedt, maar nog gedaan moet worden, zie winer's Gr. S. 310), Luk. 10 :3, vgl. 1 Petr. 4:16, waar die uit het verband moet worden aangevuld; aiV^i/vo/zai ccTró rn/o?, 1 Job. 2: 28, ia eene praegnante zegswijze, te kennen gevende, dat men zich te beschaamd gevoelt, om in iemands tegenwoordigheid te verkeeren, en daarom weggaat, dus = ik neem beschaamd de w ij k van of voor iemand.

alréu, -ü, fau , in Activo vorderen, ei-schen, verlangen, r( — iets verlangen, om iets vragen. Hand. 16 : 29, 1 Kor. 1 : 22; rivii n — van iemand iets, of iemand om iets. Luk. 12:48, 1 Petr. 3:15; in bet gebed vragen, Matth. 6:8, 7:7, 8, Joh. 11:22, 14:13, 15:10, enz.; tivoi; —

van iemand, Matth. 20:20 (waar echter TISCHEND. «ttó leest); ra aiTVitiUTx (over de verbinding der nomina conjugata met hunne overeenkomstige verba zie op xyaxy) — i eman d eene bede voordragen, 1 Joh. 5:15; absolute 1 Joh. 5:16 (waar over het Futurum in plaats van den Imperativ. zie op ayxiraa); in het Medium xWtc(iai. uircv^ai voor zich verlangen, vorderen, verzoeken, t! — iets, of om iets, Matth. 27: 58, Hand. 12:20; Tiva = de uitlevering van een persoon verlangen, Matth. 27:20, Hand. 3:14; evenzoo t; crapa tivo^ = iets van iemand verlangen, v er zoeken, Hand. 3 : 2, 9:2; om iets vragen, t/, Mark. 6 : 24 (waar over het Futurum bij vragen, die een twijfel aanduiden, zie op xyopi^w, tisciiewd. leest hier echter met de beste Codd. aWvirunai)-, tivamp; = om iemand vragen, iemand be-geeren. Hand. 13:21; voor eeue orat. dir. geplaatst of met volg. Tnfinitiv., om het voorwerp, waarom men vraagt, uit te drukken, Mark. 6:25, Hand. 7:46; absolute = bidden, als godsd. handeling. Joh. 16:26; in plaats van Séo/j-ce: = God in den gebede aanroepen, met volg. Inflnitiv., Efez. 3:13, met '/Va, Kol. 1 :9.

a'/riffia, aro?, tó, van het voorg. wd., eig. datgene waarom gevraagd of gebeden was , d. i. het verzoek, de bede in objekt. zin, Luk. 23:24, 1 Joh. 5:15; doch ook in subject, zin = de wensch, de begeerte, Phil. 4:6.

x'it (a, (xs, in het algemeen de grond, de oorzaak ofredenvnn, deaanleiding tot iets, Matth. 19:3, Luk. 8:47, Hand. 10 : 21 , 22 : 24, 28 : 20, 2 Tim. 1:6, 12, Tit. 1 :13, Hebr. 2:11; in het bijzonder de grond eener rechterlijke uitspraak, d. i. de schuld of beschuldiging (vgl. het lat. causa, fr. cause), Matth. 27:37, Joh. 18:38, 19:4, 6, Hand. 13 : 28 (waar, evenals 28 :18, outïx öajva-rot/ metonym, moet verstaan worden van eene misdaad, waarop dedoodstrafgesteld was), 25:18, 27; — Matth. 19:10 beteekent

ri aïti'x tov avqputov i^etx tïJs ywctixhs d e zaak tusschen den man en de vrouw, d. i. hunne verhouding tot elkander als grond der hier voorgeschrevene gedragslijn van den eersten ten aanzien der laatste.

x'it ia i-ix, «tos, tó, van het volg. wd., d e b e-schuldiging, het punt van aanklacht. Alleen Hand. 25:7 (volgens den Ree., doeb in strijd met al de Codd. majusc. die xitiuuxtx hebben. Zoo ook TISCUEND.).

x'it ia o/ixi, -iónxt, van xWla zie aid., aanklagen, beschuldigen. Alleen Rom. 3:9, waar tischend. echter met de meeste Codd,

het compos, xfoccniamp;oncti (zie aid.) wil gelezen hebben.

u'lnov, fov, ri, eigenl. liet Neutr. vhh bet volg. wd., oorzaak, reden. Hand. 19:40; in het bijzonder in recbterlijlcen zin = de schuld, het misdrijf. Luk. 23:4, '14, '22 (op welke laatste pl. de Codd. echter verschillen , daar sommige, voor ovêïv a'inov, G'jóïui'zv ccItixv of ouSèv a^iov lezen).

a'iriof, a, cv, in 'talg., in goeden en sleehteu zin = oorzaak van of schuldig aan iets. Het wd. komt in het N. T. alleen Hebr. 5-. 9 voor, en wel substant., in goeden zin, = de oorzaak, bewerker.

air tu ixa, aro?, Ti, van xWiaonui aid., = ah/xixa, z. bov.

allpv(Sio(, lov, è, ov, Ti, van cittyvyt (van aipeevaf) plotseling, onvoorzien, van daar hetgeen onverwacht, plotseling komt. Luk. 21 : 34, 1 Thess. 5 : 3.

xlX/iaAairiix, , j|, van yj aiXM de spits eener lans, en «A/irxcpa» ik word gevangen, = de gevangenschap, eig. krijgsgevangenschap, Openb. 13:10; metonym., of als het abstracte Collectiv., voor eclxiJ-etAuroi = de gevangenen (zooals gezantschap gezegd wordt voor de gezanten, die het uitmaken), Efez. 4:8 (waar over de verbinding van het Verbum met het Nomen conjug. zie op ayami en vgl. op het volg. wd.); eclxiietkurlccv truvA-yeiv, Openb. 13:10, = cenegevan gen schap samendrijven, d. i. gevangenen maken, in gevangenschap leiden.

ai^ftaAwreuw, -eitru, van chIxuxAcitcc z. aid., iemand krijgsgevangen maken, in gevaugeusebap leiden, met het nomen con-jugat. (z. op aixneckuirlu), Kfez. 4:8 (in een citaat uit Ps. 68 :19 volg. de LXX); overdracht. = onder z ij uemaclit of invloed brengen, 2 Tim. 3:6, waar volg. de Codd. echter het volg. wd. schijnt te moeten gelezen worden.

'iau, = alxHUMnrsvu) z. aid., krijgsgevangen maken, gevangen nemen; met flt;?, in praegn. zin, = gevankelijk ergens heen wegvoeren, Luk. 21:24; overdracht, nvx nvi = iemand onder den

1 nvloed, de m aeh t va n iets brengen, Roin. 7:23; ook zonder nvt, 2 Tim. 3:0 (z. op het voorg. wd.); = van de vrijheid bcrooven en tot dienstbaarheid dwingen, rf; T(,

2 Kor. 10: 5, 5t2v vóyux = al hetgeen tegen Christus wordt uitgedacht.

Aiuroc. oquot;, è, ov, Ti (z. over de etymologie op , krijgsgevangen,

gevangene. Alleen Luk. 4:19, waar liet voorkomt in een citaat uit Jesajn 61 :1 volgens de LXX.

xlüv, üvos, h, (bij de ongewijde schrijvers ook lt;|), van cctlv liv = altoos zijnde (z. over deze afleiding, die hij Aristot. gevonden wordt, paté op dit wd,), 1) = aevum — eeuw, d. i. lange duur van tijd, en in beteekenis vrij gelijk aan het Hebr. oViy = onbepaald lange tijd, eeuwigheid; «t' xlalvoi;, ivo tüv ala-vuv (over den Pluralis vgl. op ié^vixoi;), hx rov xiüvoi; = van de vroegste tijden, van eeuwigheid lier, Luk. 1:70, Joh. 9:32, Hand. 3 : 21, 15 :18; xpo vxvtos rov xiüvoi;, Jud. vs. 25 (waar deze ww. echter niet in den Bec. gelezen wordeu) = voor alle tijden of eeuwen; el( rov alüvx, t}( toui; a'iüvxs — tot in de verste tijden, d. i. tot iu eeuwigheid, Luk. 1:33, Joh. 6:51, 58 enz.; van daar e!( rov aiSvx adverb. = voor altoos of voor eeuwig. Mark. 3:29, en met de negatie H^Kén — elt rov xlüvx = iu eeuwigheid niet meer, nu noch immer weder, Matth. 21 :19, Mark. 11 : 14; oil pij — elf rov xlüvx = tot in eeuwigheid niet, of welligt ook op sommige pil. (men vgl. Joh. 8:51, 52) niet tot in eeuwigheid, niet voor eeuwig. Joh. 4:14, 13:8, 10:28; intensive versterkt door den Genitiv. van hetzelfde wd. (om een Superlativ. uit te drukken , z. op SéyiOf) els roiq xlSvxi; rüv alaivuv, of «/{ irairxi; rxg yivexf roC xliïvoi; rüv xiwvuv — tot in de allerverste tijden, tot in a 11e eeuwigheid, Gal. 1:5, Phil. 4: 20, 1 Tim. 1:17, 2 Tim. 4 : 18, Hebr. 13:21, Efez. 3:21, 1 Petr. 4:11; 2) daar de tijd niet zonder de dingen, die daarin geschieden, gedacht kan worden, zoo beteekent ol alüvei; naar Hebr. wijze van voorstelling ook de wereld, Hebr. 1 :2, 11:3, 1 ïim, 1 ;17, waartoe sommigen ook de uitdrukking irpó rüv xlmuv brengen ~ vlt;5(5r de wereld, d. i. vodr de schepping der wereld, 1 Kor. 2:7; 3) daar do wereld niet zonder haai' verloop in den tijd gedacht kan worden, zoo beteekent 4 alüv ook den wereldtijd of wereldloopkring, d. i. den tijdkring, dien de wereld iu het plan Gods te doorloopen heeft. Reeds naar de voorstelling des O. T.'s was die loopkring in twee perioden verdeeld, die den naam droegen van nTn aVll» en Nan nVw : gene, de vódrmeH-

v-r r - t '

siaausclie tijd, het tijdperk des O. Verbonds, wordt als oen tijd van ellende, van zonde en ongeloof, deze, de messiaansche tijd, het tijdperk des N. Verbonds, wordt als een tijd van geluk, van vrede met God en van goddelijken zegen, onder de heerschappij van den Messias,

afgemaald; gene is do (uit het standpunt des toenmaligen beschouwers) tegenwoordige, ó ctlcov ovroc — ó vVv aicüv, (2 Tim. 4 : '10, Tit. 2 :12) ó ctlèiv 6 evsa-TÜt; (d. i. do tegenwoordige, Gal. 1:4) ó aluv tov kóo-^ou tovtov , ó KceipoQ ovtoq en ó oclcov absolute, waarnaar pil. te verklaren zijn als Matth. 13:22, Mark. 4:19, Luk. 16: 8, waar de k i n d ere n dezer were 1 d menscheu zijn, wier streven uitsluitend op bet aardsehe gericht is, vgl. H. 20: 34; Kom. 12 : 2, waar é aim oSto^ de menscheu zijn, die den tegenwoordigeu, ongoddelij ken tijdgeest huldigen; 1 Kor. 2:6 en 8, waar de apxovtsg toü uitövoc, tovtov dezulken zijn, die bij de wereldsch- d. i. ongoddelijk-gezin-deu in den tegenwoordigen tijd het meeste gezag , den grootsten invloed hebben; 2 Kor. 4 : 4, waar deze wereld wordt voorgesteld als geplaatst onder het bewind van een eigenen God, ó Qsdg tov altüjvo; tovtov rz: de God dezer eeuw, die Joh. 12 : 31 è cépxcov tov kóvuov tovtov genoemd wordt, vgl. Efez. 2:2, 6: 12 en op kóv-\ioc, 2. b. /3.; tol TfAJf ciiüvuvy 1 Kor. 10: 11, ~ ^ (rwTsheict toü altövoQ tovtov, is het einde van den v(5(5rmessiaanschcn tijd, alzoo liet tijdstip der aanstaande wederkomst van Christus, met het daaraan verbonden wereldgericht, vgl. Matth. 13:30 , 40 , 49 , 24:3 , 28 : 20, Hebr, 9:26 (waar van Christus gezegd wordt, dat hij aan het einde der wereld of de voleinding der eeuwen verschenen is) en de uitdrukking yifzépoe ocitövot; 2 Petr. 3 :18 (vgl. op vfizépct)\ deze is de toekomende, ó ocïuv 6 \isX-Awv zz o uiüjv o e7rep%óiu,svo(;, ó ociuv ,

y oiKOVizévy izékAovroc, in Plurali oi ceitövei; ol eTrepxtpevoi zz de tijden, gedurende welke de Messias als heilvorst over de menschen heerseht, de tijd des nieuwen Verbonds, waarop pil. betrekking hebben als Matth. 12: 32 , Mark. 10: 30, Luk. 18:30, 20:35, Efez. 1 : 21, 2:7, Hebr. 2:5, 6:5. — Daar de heerschappij van den Messias, ofschoon met zijne aardsehe verschijning en de oprichting des nieuwen Verbonds aangevangen , haren vollen omvang nog niet verkregen heeft, maar dit eerst bij zijne wederverschijning het geval zal zijn, zoo breidt de profetische gezichteinder der gewijde schrijvers zich nog verder uit, en de daaruit ontstane voorstelling volgende, kan men de eerste of tegenwoordige wereldperiode als nog tot die wederverschijning voortloopend beschouwen; dan zijn de ctitövec; iUaaovtsg de nieuwe wereldperiode, waarin het godsrijk in vollen luister te voorschijn treedt, en de Messias in al zijne machtsvolkomenheid over de menschen heerseht.

ccïuviot;, tov, ó, vj, ov, tó, maar ook etïcovioq _i tot, ow, vgl. wineii's Gr. S. 65, van hetvoorg. wd., wat buiten de grenzen des tijds gelegen is zn eeuwig, in absoluten zin, zooals odmios, Hom. 16:26, ttvsvizoc ccluviov, Hebr. 0:14 (waar enkele Codd. ciyioc; lezen); vaneen tijdsverloop, welks begin zich niet laat aanwijzen, eeuwig ex ante, als irpó %póvuv ociu-v/wv zz vóór eeuwen, 2 Tim. 1 :9, xpóvo/lt;; ctlcuv/ofs zz sinds eeuwige tijden, d. i. eeuwen lang, Rom. 16:25; zz: h et geen zonder einde is, eindeloos voortduurt, eeuwig ex post, zooals ouuviot AvTpcocrii; Hebr. 9:12, vgl. 7:24, TrccpdcK^tT^ 2 Thess. 2:16, diocWxy Hebr. 13 : 20, evocyyé^iov Openb. 1 i : 6, fixcri-2 Petr. 1 : 11 , enz.; hiertoe behooren ook pil., waar ocimvioq als praedikaat gevoegd wordt bij de woorden Tt/p, ÓAsöpot;,

rcoTvpi/Xy Hp/fxae, npiaic,-. Luk. 16:9 en Hebr. 6:2 pleegt men aïuvioq op de Messiaansche periode (z. op otlcov) betrekkelijk te maken.

txxxQapa-ictc, iotc,, y, van oc priv. en xx^upós z. aid., de onreinheid in natuurlijken zin, Matth. 23:27; in zedelijken zin, in't algemeen Rom. 1 : 24, 6:10; in 't bijzonder de onkuisch-heid, 2 Kor. 12:21, Gal. 5:19, Efez. 4:19, 5:3, Koloss. 3:5, 1 Thess. 4:7; zz onzuivere (eer- of hebzuchtige) bedoeling, 1 Thess. 2:3, vgl. vs. 5, 6.

outotü x pT y q, vjTOQ , ^, d e ze de 1 ij k e onreinheid; alleen Openb. 17 : 4, waar tischend. echter, voor xkxQxptvtos xopveixs (Ree.), tx xüamp;QxpTx tvjc leest.

xkxü xpT o ov, ó, y , ov , tó , van x priv. en xxQxpós z. aid., onrein, onzuiver; 1) in oudtestamentischen zin gebezigd van hetgeen door de wet verboden was, zooals met name het gebruik van zekere spijzen, Hand. 10:14, 11 : 8 . 2 Kor. 6:17; van daar ook overgedragen op de niet joden, voor wie een dergelijk verbod niet bestond, en die daarom zelve onrein waren in het oog van den betraehter der wet. Hand. 10:28; ook in 't algemeen van de heidensn, als verontreinigd door den afgodendienst, 1 Kor. 7:14; 2) in zedelijken zin zz ontuchtig, Efez. 5:5 en mogelijk ook Openb. 17:4, waar het dan in het Neutr. Plur. substantive gebruikt wordt in den zin vau vuilheid, onreinheid, vtd. op het voorg. wd.; 3) in 't algemeen zz: boos, goddeloos, onheilig, in welken zin de kwade geesten in het N. T. tvsviixtx xkx-OxpTx genoemd worden, Matth. 10:1, Mark. 1 : 23, Luk. 4 : 33, Hand. 5 :16, Openb. 16 :13.

xxxipéoixxi, -ovixxiy het Medium van xhxi-péu, waarmede het in bet eekenis overeenkomt,

doch dat in het N. T. niet wordt nmigotrofleu, van x pi'iv. eu c Kccipc;, dc juiste of geschikte tijd, van daai- niet in de gelegenheid zijn. Alleen Phil. 4 :10.

in ai'pat. Adverb, van xxxipoi;, ov , o n g e-legen, ontijdig, in welke beteekenis hot tegen evKxi'pus overslaat '2 Tim. 4: 2. Het komt eld. in het N. ï. niet voor.

'xkxkoi;, ou, i, ii, ov, tó, van x priv. en kxxóq, z. aid., onschuldig, schuldeloos, Hobr. 7:20; ook onschuldig, in den zin van niets kwaads vermoedende, d. i. ouuoozel, argeloos. Kom. 16: d8.

xkxvQx, ik, de doorn, Matth. 7 : 16, Mark. 4 : 7, Luk. 6 :44, Joh. 19 : 2, Hebr. 6 : 8.

XKcéviivof, (vi), ov, Adj_; van het voorg. wd., doornen, uit doornen gevlochten. Mark. 15:17, Joh. 10:5.

ÜKxpnot, ou, J, ov, tó, van x priv. en i Kxpvói; z. aid., zonder vrucht, onvruchtbaar; in eigenl. zin Jud. vs. 12, SévSpx xxxpTtcc, figuurlijk van dengcne, bij wien liet woord dor prediking geeno vruchten van bekeering eu heiligmaking draagt, Matth. 13:22; ook van dat woord zelf, in zoover het geen heiligenden invloed heeft op dien die het hoort, Mark. 4:19; in het algemeen van iets, waardoor niets goeds gesticht of uitgewerkt wordt, 1 Kor. 14:14; of van iemand, die geenc goede werken voortbrengt, ïit. 3:14; — slecht, v er worpelij k, Bfez. 5:11; eV; ti ~ onvru ch tbaar in of ten opzichte van iets, 2 Petr. 1 ;8.

xkxt xy v üktt o ow, è, ij, ov, tó , van x priv. en xxTxyiviiia-xu, ik veroordeel, niet verwerpelijk, onberispelijk. Alleen Tit. 2:8.

xkxtxkamp;A.uktoi;, ou, i, y, ov, tó, van u prir, en kxtxkxAvktu, ik bedek, en van daar ongedekt, ongesluierd. Alleen 1 Kor. 11 :5,13.

xkxtxxp itof, ou, J, {j, ov, tó , van x priv. en KXTXKphu, z. aid., onveroordeold, zonder voorafgaand rechterlijk onderzoek indicta causa, Hand. 16 : 37, 22 : 25. xkxtamp;Kvtos, ou, ó, ij, ov, Ti, van « priv. en kxtzAvoj, ik vernietig, van daar onveruie-tigbaar, wat niet verstoord of gesloopt kan worden; Jfwi) — onvergankelijk, eeuwig leven. Alleen Hebr. 7 :'16.

xkxt xt xvt os, ou, 6,ij,ov,Tlt;, van x priv. en kxtxvxttui , ik bestrooi, van daar niet bestrooid. Alleen, als (door lachmann opgenomen , doch waarsehijnl. uit ecne schrijfïbut ontstane) Variant van hot volg. wd., 2 Petr. 2:14.

xkxt xv xv7t o ou, i, vj, ov, tó , van x priv. en kxtxttxvoi , ik doe ophouden, breng tot rust, van daar eigenl. zonder ophouden, voortdurend; tivö? (over den Genitiv. bij Ad-jectiva verbalia z. wineb's Gr. S. 175) — voortdurend of rusteloos bezig met ecne zaak. Alleen 2 Petr. 2:14 (waar over do lezing xxx-txtokttovi; zie op het voorg. wd.;.

xkxt xvt xe i x, lx%, it, van xxxtxttxtchi ik ben xkxtxttxto^ (z. aid.), van daar do onrust, de onbestendigheid; vervolgens in 't algemeen iedere onrustige beweging of de daaruit ontstaande verwarring, beroering, Luk. 21:9, 1 Kor. 14:33, 2 Kor. 6:5, 12:20, Jak. 3:16.

x x xt xvt xt os, ou, b, i!|, ov, tó , van a priv. en x«fl/utgt;(/xlt;, z. aid., onrustig, onbestendig, wa nkelbaar. Alleen Jak. 1 : 8 (doch vgl. het volg. wd.).

xx xt amp; a-to $, ou, i, ii, ov, tó, van x priv. en xxtcx® , ik houd vast of bedwing, on van daar niet te bedwingen, teugelloos. Alleen Jak. 3:8, waar tiscuend. echter xxa-txttxtov leest, z. het voorg. wd.

'Axe A]Ja/xa, een syroohaldeeuwsch, samengesteld wd., dat Hand. 1:19 in het grieksch wordt overgezet door xuptov x'i'uxtoi; — hlood-land of -akker, d. i. oen stuk grond, vooreen bloedprijs gekocht (z. over het gebruik van den Genitiv. tot aanduiding eener moer verwijderde betrekking winer's Gr. S. 169).

xxépxioc,, ou, 6, -li, ov, to, van x priv. en xspamp;vvvui, ik vermeng, van daar onvermengd; overdracht.: zonder listige nevenbedoeling ot valschheid, d. i. eenvoudig, oprecht, Matth. 10:16, Phil. 2:15; zonder erg, onnoozel, ei( to'xxxóv ~ in het kwade, Rom. 16:19.

ax|Aivgt;»{., éo?, ou?, 4, i), é(, tó, van a priv. enxA/vw, ik buig of neig, van daar onbuigbaar, vast, on wankelbaar. Alleen Hebr. 10:23.

xkhamp;^oi, -X7U, van r, ax/xi), de volle bloesem of bloem, van daar in vollen bloei staan, en vervolgens beginnen t e rijpen. Alleen Openb. 14: 18.

xxnviv, Adverb., eigenl. Accusat. van rj xkivÏ) , z. het voorg. wd., in de moor algomeene beteekenis van uiterste spits of punt, van daar adverbialiter (z. over soortgelijke substantiva in Accusat. als xpxfa, npolxx enz. buttmann's Gr. § 115, 4) gebruikt — op hot oogenblik, juist nu; bij latere Grioksche schrijvers echter, in strijd met hot Attisch taalgebruik (zie pape in v.), — ïtlt; , nog. Alleen Matth. 15:16.

xKvxtpof, hardere vorm voor iéyvx(po( (z. aid.), die in enkele Codd. Matth. 9:16, Mark. 2: 21 gelezen wordt.

xxoij, ij;, (vgl. op xxovu), 1) het zintuig des

gehoors rr )ict gehoor, \ Kor. 1'2; 17, 2 Petr. Ü;8j 2) het werktuig des gehoors — het oor, ia sing, en plur., Matth. 13:14, Mark. 7:35, Luk. 7:1, Hand. 17 : 20, 28 : 26, 2 Tim. 4 : 3, 4, Hebr. 5:11; axoji aKoueiv, in de vertaling, volg. de LXX, van het hebr. igt;l'aiZ3 ïSIZVi , Jes. 6:9, waar deze spreekwijze van een werktuigelijk hooren gebezigd wordt, Matth. 13:14, Hand. 28 : 26 ; 3) hot gehoorde of hetgeen men hoort, d. i. het gerucht, tivói; — irepi tivos, Matth. 4: 24, 14 :1 , 24 : 6; inzonderheid ook naar het Hebreeuwse!», waarin TWUUS, Jcs. 53:1, de boodschap ot' prediking des lieils beteekent, — de prediking des evangelie's, absolute Joh. 12:38, Rom. 10:16, 17; in verbiuding met b Myoi, My os «xoiis — hot woord der prediking, d. i. bet gepredikte woord, de gehoorde prediking, 1 ïhess. 2:13, Hebr. 4:2; ÜKoi) T/a-Tfws (z. over den Genitiv. op ayavti) — prediking des geloofs, d. i. de prediking, die het geloof ten onderwerp heeft, öal. 3 : 2, 5.

xKOAovOéu, -O, v)Vw, van h duiAouSoi; (van x eopulativ. en t) xe'aeuÖo; de weg), die denzelfden weg gaat ~ de begeleider, van daar iemand begeleiden, vergezellen, hem volgen of na vo 1 gen, absolute, Matth. 21 :9, Mark. 10: 32, Hand. 21 : 36, 1 Kor. 10:4; nvl — met iemand medegaan, Matth. 9:19, Mark. 5 :24 enz.; ten gevolge eener overtolligheid in het spraakgebruik (z. wineb's Gr. S. 208), ook met de praeposities hctu tivo; — iemand volgen, Openb. 6:8, 14:3 (waartoe echter riw iitrz tivoj ~ iem and in iemands gezelschap volgen, Luk. 9:49, niet behoort) , en ct/Vw nvó; (naar het hebr. spraakgebruik van quot;'irN , vgl. winek a. a. O. 8. 209) — iemand (achterna) volgen, Matth. 10:38; vaak van zulke personen, die deu Heer volgden op zijne tochten om hem gade te slaan; doch ook niet zelden van hen, die hem volgden om hem te hooren en van hem te leeren; want oudtijds hielden de aanhangers of leerlingen zich doorgaans in het gevolg huns leermeesters op; hiertoe behooren plaatsen als Matth. 8:10, 10: 27, 28, Mark. 3:7, 10:32, Joh. 21:20 enz., of Matth. 4 : 20, 22, 8 :19, 22, 9 : 9, Joh. 1 : 38 enz.; inzonderheid wordt axoAovSelv tm lyfov overdr. ook vau de geestelijke navolging van Jezus, d. i. van het streven naar gelijkvormigheid aan hem door vertrouwende overgave aan zijne leiding, gebruikt, zooals Matth. 10:38, 16 :24, Mark. 2 :15, Joh. 8 : 12, 12 : 26, Opeub. 14:4; naar tIjdsordeiemand volgen, d. i. op hem volgen, Openb. 14 :8; met tivi' — op iemand, Openb. 14:9; figuurlijk van de hier op aarde verrichte goede werken, die den mensch in de eeuwigheid volgen als een schat, dien hij met zich neemt, Opeub. 14:13, vgl. 18:5, waar voor i)xoAoi/9i(i7«v echter exoAAtfSifffav gelezen moet worden, z. op KohAaa.

cckovu, -ouau en -ovToncti (z. wiher'b Gr. 8. 76), perf. ukvixox (z. bttttmann's Gr. §85, 2. 97, 5. Not. 3), perf. pass. '^Kovtriiai, aor. 1. yKouvQyv (z. over de o- bcttmann's Gr. § 98. S. 147 Anm. 6), hooren , vernemen; 1) intransitive a) ~ het vermogen bezitten om te hooren, d. i. in het bezit zijn van het zintuig des gehoors, Matth. 11 : 5, 15; roï? ari Pxpéus — zwaar van gehoor, hardhoorend zijn, Matth.13:15; b) — luisteren; trop. ouk xxoveiv ~ niet luisteren, geen acht geven, Matth. 13:13, Joh. 9:27; 2) transitive a) — hooren, met het zintuig des gehoors waarnemen, absolute, Matth. 13:16, 17, Luk. 1 :66, waarbij het objekt gemakkelijk uit den samenhang wordt ingevuld; ti' = ieth aanhooren, Matth. 10:14, 12:42; t; ti'; tö ovlt;;, scil. /«Aot/fiewov, ~ iets dat inliet oor (afzonderlijk tot iemand) gesproken is hooren, Matth. 10:27, vgl. Luk. 12:3; tiv6( — iemand, d. i. naar iemand, Matth. 18:15, Mark. 7:14, 12 :37, Luk. 2: 42, 16: 29, of ook van iemand, Matth. 2:9 (?), waarvoor ook xxfx tivoi; , Joh. 1 : 41, 6 : 45, 7 : 51; vaak met een Particip. in Genitivo ter aanduiding van den persoon die spreekt, als xiirov Aeyovro;, ai/Tiïv AaAoi/vrwv i era and hooren zeggen, spreken (z. wineb's Gr. 8. 179, 310), Mark. 14:58, Hand. 2:6, 11; tlt; zz iets, Matth. 7:24; ook rr*ó;, wanneer de zaak zelve het hooren te weeg brengt, en dus vooral bij ww. die een geluid te kennen geven, bijv. tpmy, Joh. 5: 25 , 28, 10 : 3, 18 : 37; xtó thoc, rrtpi' rivet; — van (door) iemand over iemand iets hooren, vernemen, Hand. 9:13; b) — van eene zaak hooren, kennisvauhaar ver-krij gen, te weten komen, Matth. 14:13, 22:7; t/ ~ eene zaak, Matth. 11:2, 4, Luk. 21:9, Jak. 5:11; met bijkomend Participium, als boven. Luk. 4:23; in Passivo: xKOÜerxi h nopvtix — men hoort van

ontucht onder u, 1 Kor. 5:1, ivl t/vo; zz bIj iemand, in zij ne naaste omgeving bekend, ruchtbaar worden, Matth. 28: 14, waar sotv 'óé XKOurêy rovro tquot;T( raü riyejiivoc brachylogisch staat voor e«v axouirflif rovro, ütrre xphirUxi of Aéyerixi tiri r. iiy. — wanneer de zaak ruchtbaar en bIj den landvoogd terbeoordeelingoftersprakegebrncht mocht worden, z. waul op dit wd.; c) zn

verhooren, nvif — iemaud, Joh. 9:31, 11:41, 42; d) ~ hoorcn uanr, in den zin van gehoor geven, gehoorzamen, nvit; — aan iemand, Malth. 17:5, Joh. 10:3, 8, Hand. 3:'2'2; e) ~ gehoor leonen, in den zin van gaarne of met instemming luisteren, T1V05 — nan iemand oi' iets, Lnk. 10:16, Joh. 18:37; f) — verstaan, niet alleen de klanken, maar ook den zin van iets dat gesproken wordt, 1 Kor. 14:2.

XKpxTix, i'xq, vi, (wél te onderscheiden van iiifxetct, etymolog. afkomstig van «xparo?, van tt priv. en xepxvvviii, onvermengd), van xxfxryi; 7,. aid., en van daar eigenl. krachteloosheid, zwakheid; meestal tropisch — ixfareia — gemis van zelfbedwang (vooral in het liefdesgenot), onmatigheid, aan de eyxfireix gelijk aan de tegenovergesteld, 1 Kor.

7 : 5 cn Mattli. '23 : '25, op welke laatste pl. echter ook wel xSmlxs of iets anders gelezen wordt.

XKfXTvis, so?, otf? , *1, éf, ró, van K pviv. en to xfxtos, de kracht, de sterkte, dus eigenl. zwak, krachteloos, en van daar in zedelijken zin ~ onmatig, losbandig, zich zeiven niet kunnende beheerschen. Alleen 2 Tim. 3:3.

xxpxToi;, ou, ó, i), ov, to, van x priv. en xsfiai — KSfivmiu, ik meng, van daar onvermengd, van wijn die niet met water aangemengd is. Alleen Openb. 14 :10.

xxptpeix, «5, i4, van xxpi/Stji; z. aid., de nauwkeurigheid, de nauwgezetheid, en van daar naar den aard van het verband ook grondigheid of gestrengheid (zie i'aj'k in v.). Alleen Hand. 22 : 3, waar TrsTxihviiévoi; xxrx xxp/ftsixv tov xxrpciov vóftüu — naar den gestrengen regel der voorvaderlijke wet onderwezen.

xxpiptff, so(, op?, o', iï, é;, tó, van xxpot; (schijnt geene samenst. te zijn, z. tape in v.), spits, uiterst, en van daar fijn, nauwgezet, zorgvuldig, streng. Alleen Hand. 26:5, waar xxpifovrxry y x'ipeirii; — de nauwgezetste of strengste (men kan ook zeggen fijnste) sekte zulk eene is, die ook op de kleinste zaken in leer en wandel gelet wil hebben.

XKpifióa, -ü, -wcroi, van het voorg. wd., nauwkeurig vernemen of uitvorschen, Matth. 2:7, 16, vgl. vs. 8.

xxpi@ü(. Adv. van xxpi^i;, z. aid., nauwkeurig, zorgvuldig, Matth. 2 : 8, Luk. 1 ; 3, Hand. 18:25; nauwgezet, Efez. 5:15; in Comparativo axpipérTepov — nader, Hand. 18:26, 23:15, '20 , 24 : 22.

xxpli, lioQ, vi, de sprinkhaan, Matth.

3:4, Mark. 1:6, waar sprinkhanen als het voedsel van Johannes den dooper vermeld worden. Van eene soort van eetbare sprinkhanen gewaagt AKLiANüs Var. Historr. 13, '2(i, waar xxpiSofyxyoi voorkomen. Overigens zijn de sprinkhanen in het Oosten als eene landplaag bekend, die de profeet Joel met levendige kleuren geteekend heeft. Vgl. wineb's Bibl. Realwörterb., en het Bijbelsoh Woordenb. op dit wd. Openb. 0:3, 7 strekt, naar 't schijnt, de sprinkhanenplaag, die in het verband beschreven wordt, tot een zinnebeeld van het verderf, dat voor de goddeloozen bereid was.

ixpo xtv! piov, tov, tó, van xxpoicofxxi, ik hoor aan, van daar eene plaats, die bepaaldelijk tot aanhooren bestemd is, d. i. gehoorzaal. Alleen Hand. 25 : 23.

xxpo XTy (, 00, ó, van xxpoxonoci (z. op het voorg. wd.), de hoorder of toehoorder; vó-(j.ov — der wet, gelijk zij in de synagogen werd voorgelezen. Bom. 2:13; ï-óyev — van het woord der evangelieprediking. Jak. 1: 22, 23, '25. Op elke der pl., hier vermeld , worden Je xxpoxTxi, als bloot hoorders, tegen de voivitx) tov vóf-iou, tov Kóyov overgesteld.

xxpo-^v(TTlx, Ixs, ii, van to 'xxpov, de spits, de top, en ^ puvty zzz y iróo-dy, het mannelijk lid, van daar de voorhuid zr praeputium (wegens de quantiteit waarschijnlijk niet van prae en pntare af te leiden, maar insgelijks van rórStl), Hand. 11 ;3, waar de mannen die axpo-(Svitt/xv hebben heidenen zijn in tegenstelling van de Joden, die als oi' ik xspiTO/xiii;, d. i. als besnedenen, vs. 2 worden aangeduid; als abstractum pro concrete ~ èv xxpofluTTix iiv ~ de heiden, de onbesnedene, en overdracht, de toestand van het onbesneden zijn, Bom. 4:9, 10, 11, 12, 1 Kor. 7:18, 19, Gal. 2 :7, 5 : 6, 6 :15, Efez. '2 :11; xxpolSvirTix ix tyvtrsait;, Bom. 2: '27, is bij wijze van tegenstelling van den heiden te verstaan, die van nature onbesneden is en met den Jood -vergeleken wordt, die uiterlijk wel het teeken dor besnijdenis heeft, maar het innerlijke merkteeken daarvan in zijn hart niet bezit, of, gelijk dit wordt uitgedrukt, Tijv Treptroi/.yv xxphlxs mist, zoodat de eerstgenoemde onder zekere omstandigheden, wanneer hij namelijk de wet volbrengt: xxpofivrrTix tov vópov Tshovtrx, met den Jood gerekend kan worden gelijk, of zelfs boveu dezen te staan; xKpo(Suf7Ttx Tij? rrxpxós, Koloss. 2:13, is de toestand van het heidendom, waarin de onbesnedene buiten het verbond der belofte verkeert en, alzoo zonder God levende, dood is door de zonde, vgl. Efez. 2:12.

xx p o-y u v ix7o s, cctec, x7ov, van xxpos, z.

'Axpo-ólviov.

aid., ea m ywiot de hoek, van daar van den steen die op den hoek eens mnurs ge

legd wordt, gebezigd zz h oeksteen. liet komt in het N. Testament tweemaal voor, eens met A/9o£ : 1 Petr. 2:6, en eens zonder : Efez. 'i : ^c20 (ofschoon somm. Codd. het ook hier bijvoegen). Op beide plaatsen wordt het (in navolging van het O. T., vgl. Jes. 28: 16; tropisch gebruikt van den Heer, in zoover hij in geestelijken zin de steun en grondslag zijner kerk is, op de eerste tevens (vgl. vs. 7, waar de A/flos óucpoyu-viotioi; een ^poa-KÓiif/.UTO^ genoemd wordt),

in zoover hij, als een hoeksteen aan aanstoot, d. i, hier de ergernis van het ongeloof, is blootgesteld. Verwant is het begrip van xeQaAiï yujv/'at; en xeQoeAy (vgl. op ymiot en xeQaAij), onder welke benaming de hoeksteen als door zijne plaatsing liet meest in 't oog vallende wordt aangeduid.

cèkpo -Q fvlov, tou, tó , doorgaans iri Plurali axpo-Qtviu, icov, rcé, van Üxpcx;, z. aid., en ó d/c; of ö/w, Qtvóc;, de hoop, van daar de eerstelingen der veldvruchten, als het bovenste van den hoop; alleen Hebr. 7:4, waar die gedeelten van den veroverden, tot een hoop opgestapelden, buit overdracht, zoo genoemd worden, die voor den overwinnaar bestemd waren.

ïxxpot;, oc, 01/, misschien van ^ axy de spits, in eene spits uitloopend, van daar uiterst; tó axpov substant. zz: h et uiterste, de spits, de top, Hebr. 11 : 21 , Luk. 16:24; yvs, ou-pocvoO zz d e uiterstegrenzen, het uiteinde, der aarde, des hemels, Matth. 24: 31, Mark. 43:27.

^Axvhoes, ov, ó, grieksche vorm van den latijnschen eigennaam Aquila; zoo heette een joodsch man uit Pontus afkomstig, die later Christen werd en den apostel Paulus in zijn zendingsarbeid krachtig ondersteunde. Hij was van beroep tentenmaker, en werd met de Joden, als eene sekte waarvan de Christenen destijds beschouwd werden, onder de regeering van Keizer Claudius uit Rome verdreven. Zijne vrouw heette Priscilla. Hand. 18:2, 18, 26, Bom. 16:3, I Kor. 16:19, 2 Tim. 4:19. Vgl. het Bijb. Woordenb. Dl. T. blz. 63.

cèxvpócü, oJ, -wo-w, van oixvpoq (van u priv. en to xvpos, de hoofdzaak waarvan alles afhangt, en van daar de macht, het gezag) krachteloos, geen gezag hebbend, bijgevolg iets axvpovv zz üxvpov TTomv — krachteloos maken, van zijn gezag of geldigheid berooven, te niet doen, afschaffen, Matth. 15:6, Mark. 7 :13, Gal. 3:17.

axct) Avt co $, Adv. van liet Noin. Verbale xwAu-tóq (van xwAuw, ik verhinder) en oc priv., van

23

daar: ongehinderd, onbelemmerd. Alleen Hand. 28: 31.

oixcov, ovo-oc, ov, samengetr. uit ócéxm (van a priv. en éxuv vrijwillig), onvrijwillig, met tegenzin, gedwongen. Alleen 1 Kor. 9:17.

aAa/Sao-Tpov, ot/, to', ook cchuficca-Tpoc;, ó en m, eene uit albast (eene soort van kalksteen) vervaardigde flesch of kruik, ter bewaring van kostbare zalven , vooral van nardus, bestemd , van ce priv. en y Alt;x(3ij, het aanvatsel, van daar zz zonder aanvatsel of oor (vgl. pape op dit wd.), Matth. 26:7, Mark. 14:3, Luk. 7:37. Het breken van zoodanige flesch of kruik , op de aangeh. pl. bij Mark. vermeld, moet verstaan worden van de eenigszins lange, tot blijk van echtheid verzegelde, hals, die er bij het gebruik afgeslagen werd. Vgl. het Bijb. Woordenb. Dl. I. blz. 37.

€ la, m, van ó aAa^aiv, z. aid., bed r i ege r ij, p ra a 1 v e r t o o n; van woorden gebezigd zz grootspraak , pocherij, gezwets. Jak. 4:16, van de uiterlijke richting des levens zz hovaardij, groots ch h eid, 1 Joh. 2:16.

«Aa^wv, ovo$, ó, m , van y cxAy, de omzwerving (doch niet met {aco samengest., vgl. papb op dit wd.), eigenl. de landlooper, rondventer, van daar bedrieger, zwetser, grootspreker, Bom. 1 : 30, 2 Tim. 3:2, op welke beide pil. het met ÓTrepytyocvot; (z. aid.) verbonden wordt.

aAa Aafw, a^oo , van y aAaA# , , een klanknabootsend woord, inzonderheid van het krijgsgeschreeuw , doch in 't algemeen ook van andere het zij vroolijke of klagende geluiden gebezigd, zz huilen, weeklagen, Mark. 5:38 (waar, echter, volg. somm. oAoAt/^tw, z. aid., moet gelezen worden); xtfyi/teAov aAaAa^ov, 1 Kor. 13:1, zz eene luidende schel, het beeld van een ij delen praler of zwetser.

aA0A»fTO(;, ov, ó, y, ov, tó, van ca priv. en hoihéu ik spreek, van daar o n u i tspreke 1 ij k. Alleen Hom. 8:26, waar crrevccyizoi othxhyroi zuchten zijn, die in de borst besloten blijven, of die strekken om lucht te geven aan gevoelens, welke zich niet in woorden laten brengen. Vgl. TiiOLCTCK t. a. pl.

aAaAo^, ov, ó, ov, tlt;$, van u priy. en vi AaAjf, de stem, de spraak, :zr stom. Mark. 7:37, 9:17, 25. De beide laatste pil. moeten verklaard worden uit de gewoonte, die onder het volk van Jezus' dagen bestond, om nan_sde booze geesten zeiven toe te schrijven, hetgeen men van de bezetenen hoorde of zag.

cc A cc q, ccroc;, tó, van y ïxhc,, aAd^, in singul. doorgaans de zee, en van daar het zout; overdracht. van de h o o g e r e w ij s h e i d, die zich

iu iemands spreken en handelen openbaart, cn waardoor tevens de domheid en liet zedelijk bederf uit zijne omgeving geweerd worden, Matth. 5:13, Kol. 4:6. Wegens de aardaehtigo ou andere vreemde bestanddeelen, waarmede het in Palestina gebruikte zout doorgaans vermengd was, verloor dit ligter dan bij ons zijn kruidend en bederfwerend vermogen, en van daar de uitdrukking : èiv /iojpiuvöif (vgl. op (iufeclvu) — wanneer het laf, smakeloos geworden is, Matth. 5:13, Luk. 14:34, of wat wij Mark. 9:50 lezen: ictv «ÉvaAov yévyTai — wanneer het onzout geworden is, d. i. zijn eigenaardig prikkelenden smaak verloren heeft.

quot;AAao-o-a, «?, fi, geograf. eigennaam A1 a s s a, zoo heet in sommige Codd. eene Hand. '27:8 vermelde stad van het eiland Kreta, die in den Ree., gelijk in de Edit. 7» van tischend. , Aarotlu of Aairéa (Lasca) genoemd wordt.

aAtiipcii, -iiu, misschien van a eopulativ. en AiVo?, vet, olie, smeer, van daar met olie inwrijven, zalven, Mark. 1G ; 1 , Luk. 7 : 38, 46, Joh. 11:2 (waar over het Particip. met fTvai zie op èxT/cTTw). Gezonden, kranken en gestorvenen werden in bet Oosten veelvuldig gezalfd. Bij de eersten geschiedde dit om het aangename van den genr der daartoe gebruikte reukoliën en ter bevordering der gezondheid; bij de tweeden als middel ter genezing. Mark. 6:13, Jak. 5:14, vgl. Luk. 10:34; bij de laatsten, door vermenging van de zalf met welriekende kruiden en speeerijen, tot wering van het bederf. Niet zelden ook gold het zalven als een eerbewijs. Job. 12:3 en de aangch. pil. uit Luk.; zie nog op xP''^u en vgl. Winer's Bib!. Kenlwörtei'b. op het wd. Salbe; in Med. aMi-QsirQai — zich zalven, izoC Tt)v Kelt;pxAyv — ik zalf mij het hoofd, Matth. 6:17, waar over de reflexieve beteekenis van het Pron. pers. bij het Med. vgl. wineb's Or. S. 230 eu dutt-mann's gr. Orammat. § 135. 5. (4).

abeKropo-cpcovi'x, a?, van het volg. wd. en (piuvt) de stem , van daar eigenl. h et b a neu-gekraai, later ééne van de vier waken, waarin de Joden onder de Romeinsebe heerschappij den nacht verdeelden (van 0—9, 9 12, 12—3, 3—0 uur), en welke door de Mark. 13 : 35 voorkomende benamingen óv}/é (avond), ixso-cvvktiov (middernacht), x\tKTopotywv!it (zie bov.), en ■jrfuiix of Kfu'l (morgenstond) onderscheiden werden.

«Afxrwp, opoe, ó, de haan, Matth. 20 : 34, 74, 75 cn de parall. pil. Volgens den Talmud zou het niet geoorloofd geweest zijn, op den ge-wijden grond van Jeruzalem hoenders te houden, wegens het gevaar, dat zij, door het omwroeten der mesthoopen en het daaruit te voorschijn brengen van onreine gedierten, het vleesch der offermaaltijden bezoedelden. Al verdiende dit vertelsel geloof, wat niet het geval schijnt te zijn, dan stoorden toch de in het suburbium wonende Romeinen zich niet aan een dergelijk verbod, en kan het derhalve van daar geweest zijn, dat het hanengekraai Petrus in de ooren klonk. Vgl. wineu's Bibl. Bealwörterb. op het wd. Hühner, en het Bijb. Woordenb. Dl. I. blz. 485.

'AAfJawipft/c, éw;, i, die in Alexandrie geboren of woonachtig is, Iland. 18:24; de Hand. 0■ 9vermelde — Alexan-

driërs of Alexandrijnen, zijn Joden die te Alexandrië, de hoofdstad van Egypte, te huis behoorden, doch te Jeruzalem hunne eigene synagoge hadden.

'AAf|avJp7vo?, /Vi), 7wov, een Nom. gentile van lateren oorsprong, uit 'AAel-aviffix, d. i. uit de stad Alexandrië afkomstig, van daar komende, Hand. 27:0, 28:11.

'AAf|avJpo;, ou, ó, grieksche eigennaam Alexander; zoo heet 1) een zoon van Simon van Cyrene, Mark. 15: 21; 2) een hoogepriester, die Hand. 4 : 0 vermeld wordt; 3) een ons verder niet bekende Jood uit Efeze, Hand. 19 : 33; 4) een kopersmid, die zich als een ijverig tegenstander van den apostel Paulus had doen kennen, 1 Tim. 1 : 20, 2 Tim. 4:14.

^Aeupoi/, ou, tó, van «Aew ik maal, van daar liet meel, bepaaldelijk het tarwemeel, Matth. 13:33, Luk. 13:21.

xbyBeix, y- van x^Sfa (van a priv.

en Agt;)0fiv, Aavflaveiv, verborgen zijn), wat niet verborgen is, maar zoo, gelijk het is of gesteld is, erkend wordt, alzoo do waarheid. Men onderscheidt de logische of formele waarheid, d. i. de overeenstemming van woord of gedachte met de zaak; de met aphysische of materiële waarheid, d. i. de overeenstemming der eigenschappen van iets met zijn wezen; de ethische waarheid, d. i. de overeenstemming der gezindheid met de goddelijke wet, dus de oprechtheid en reinheid, die gerechtigheid en heiliging in zich sluit. Met betrekking tot het denkende, erkennende en willende subject, dat naar deze overeenstemming streeft, is de waarheid subjectief, terwijl de objectieve waarheid in absoluten zin alleen in God, en voor den Christen in Jezus Christus als Diens afschijnsel, gevonden wordt. Overeenkomstig het hier opgemerkte, onderscheidt men in het N. T. de navolgende beteekenissen van x^Seix: 1) logische waarheid op pil. als Mark. 5:33, Rom. 9:1, 2

Kor. 12:6, Efez. 4:25, i Tim. 2:7; 2) materiele waarheid op pil. als Joh. 1 :i4, 17, 8:32, 45, 16:13, 17:17, 18:37, 38, 2 Kor. 4:2, Gal. 5:7 enz.; 3) ethische waarheid of waarachtigheid, die zicli in een reinen wandel openbaart ^rechtschapenheid voor God), Joh. 3:21, 4:23, 8: 44, 2 Kor. 11:10, Efez. 4 :21, 1 Joh. 1:6, 3:18. — De in ethischen

zin staat vaak over tegen de och mice, Rom. 1 :18, 2:8, 1 Kor. 13:6, of tegen de Tovvfp/a, 1 Kor. r):8. Aan de uhyüeioi in den opgegeven drie-voudigen zin moet gedacht worden op pil. als Joh. 16:13, 1 Petr. 1 :22, 2 Petr. 2:2. Adverbialiter staan uitdrukkingen als lv ahyQei'x zz: in waarheid, d. i. naar of overeenkomstig de waarheid, Matth. 22:16, 2 Kor. 7 : 14, Kol.

1 : 6, of zzz oprecht, zonder valsehheid of bedrog, 1 Joh. 3:18, 2 Joh. 1; in denz. zin (in tegenstelling met TrpóQtxo-ic;) ook eenv. de Dat. lt;x/.yQsici, Phil. 1 :18, waar in somm. Codd. echter ook Iv ahyQeta gelezen wordt; stt' uhydsiois of zz èv aAydetcc in zijne eerste beteekems. Mark. 12:14, 32, Luk. 20:21, of zz waarlijk, inderdaad, Luk. 22 : 59, Hand. 4 : 27; xar' aAif-ösioiv, Hom. 2:2, is zooveel als volgens recht, naar hetgeen de waarheid eischt; ^ oc^Qsiot rov üeov wordt Kom. 1 :25, metonym. als abstr. pro concr. zz è ahyQivoc; Qsós, opgevat, of zz de waarheid, welke in God gegrond is, d. i, het woord Gods of het evangelie van Jezus Christus, Joh. 17:17; ^ ahyöeia rov evayye-a/öf ~ to svocyyéhiov to zz de waarachtige, onvervalsch te leer van Jezus Christus, Gal. 2:5, 14; w óSot; tvq uhyüeiocs — de weg die tot de waarheid leidt, d.i. volg. somm. liet evangelie, volg. and. metonym. Christus zelf als leeraar der waarheid,

2 Petr. 2: 2 vgl. met vs. 1 en Joh. 14:6; ^ ayuTry Tijs zz de liefde tot de waarheid, 2 Thess. 2:10; tt/cttiq aAtföe/ac zz li et ge loof, het vertrouwen, dat men aan de waarheid schenkt, 2 Thess. 2:13; t/Traxov) rij? ochyQeioct; zz de gehoorzaamheid aan de waarheid, 1 Petr. 1:22; to ttvsv/jlcc rye; cehy-êefcéQ, óf zz de li ei li ge geest, die de erkenning en omhelzing der waarheid, d. i. der leer van Christus, bewerkt. Joh. 14:17, 15:26, 16:13; óf zn de mensch, die, door den heiligen geest gedreven, een getuige en leeraar der waarheid is, 1 Joh. 4:6 vgl. vs. 1; sk rijt; aayóe/'at; eÏvuizzi uit de waarheid zijn, d. i. haar oprechte en bestendige vereerder zijn. Joh. 18:37, 1 Joh. 3 : 19; ^BpnrccTelv ev u^tlci zz: door handel en wandel zijne liefde tot de waarheid openbaren, 2 Joh. vs. 4, 3 Joh. vs. 3, 4.

ahyQevu, -sva-uj, van ahyöfa, z. aid., de waarheid betrachten, door haar te spreken. Gal. 4:16; in woord en wandel zich naar de waarheid richten, waar zijn, Efez. 4:15.

aayqtjï, £0$, ovs, ó, vi, et;, tó (over de afleiding z. op uAyöeta), waar 1) ter aanduiding der overeenstemming van iets met zijn wezen, a) van feiten zz werkelijk, niet ingebeeld. Hand. 12:9; b) van woorden, getuigenissen, enz. door de ervaring gestaafd, althans op goede gronden steunende zz geloofwaardig, aannemelijk, j u is t, Joh. 4:18, 5 : 31, 32, 10 : 41 , 19 : 35, Tit. 1:13, 2 Petr. 2 : 22, 3 Joh. vs. 12; c) van dingen (zinnelijke of bovenzinnelijke), die volgens hunne natuur niet anders kunnen zijn, dan gelijk zij waargenomen of ondervonden worden zz echt, wezenlijk (in tegenstelling met den bedriegelijken schijn), Joh. 6:55, 1 Petr. 5:12; 2) ter aanduiding der overeenstemming van iemands gezindheid met zijne woorden of handelingen, a) zz waarachtig, van God, Joh. 3: 33, 8 : 26, Kom. 3:4; b) zz waarh ei d-lievend, oprecht, Matth. 22:16, Mark. 12: 14, 2 Kor. 6:8; c) metonym. in denzelfden zin van handelingen, uitspraken enz., waarin zulk eene waarheidlievende gezindheid zich te kennen geeft. Joh. 8:16, Phil. 4:8, 1 Joh. 2 : 27.

aAyQu/ÓG, y, óv, vanaAt/ö)f$, z. aid., waar, in tegenstelling van hetgeen valsch is, wat alzoo door de uitkomst bevestigd wordt, Joh. 4:37, 19 : 35, of met de natuur der zaak overeenstemt. Joh. 1:9, 4:23, 6:32, 15:1, Hebr. 8:2; met het nevenbegrip van liet geen zeker en onveranderlijk is. Luk. 16:11, en in tegenstelling van hetgeen slechts type of voorbeeld was zz: werkelijk, Hebr. 9:24; van God gebruikt zz: de werkelijk zijnde en absoluut volmaakte, in tegenstelling van de valsche goden, die geen bestaan hebben en in de voorstelling hunner vereerders zeiven de volmaaktheid missen. die tot het begrip der godheid behoort. Joh. 7 : 28,17 :3, 1 Joh. 5 :20, Openb. 3:7, 14, 6:10, 19:11; zz waarachtig, in den zin van onpartijdig, billijk, slechts met de waarheid en het recht te rade gaande, Openb.

15:3, 16:7, 19:2.

a/jföw, -fauj, een minder goede vorm uit lateren tijd van aAg'w éfreu, ik maal, Matth. 24: 41 , Luk. 17 : 35, bij welke pil. over de in het Oosten voorkomende gewoonte om handmolens te gebruiken, die door slavinnen of dienstmaagden gedreven werden (Rxod. 11:5, Jes.

47:2), zie wtner's Bibl. Realw. op het wel. Mühlen, Bijb. Woordenb. Dl. II. blz. 561.

Adv. van gt; z. aid., in waar

heid, d.i. werkelijk, inderdaad, Luk.21 :3, Joh. 7:26, 17:8, 1 Theas. 2:13; of ter verzekering , bevestiging — w a a r 1 ij k , Matth. 14 : 33, 26: 73, Luk. 9 : 27, Joh. 1 : 48, 8 : 31, enz.

uAievq, éuq, ó, van m «A?, de zee, of van het Adject. ^A/o^, tot de zee behoorende of betrekking hebbende, de visseher, Matth. 4:18, Mnrk. 1:16, Luk. 5:2. Overdracht, worden de apostelen door Jezus, Matth. 4:19, Mnrk. 1 ;17, ccvQpurcüv — menschenvisschers

genoemd, voor zoo ver het hunne tnnk zou zijn, om door hunne prediking anderen voor de waarheid te winnen.

ccAisvcj, -svtru, van het voorg. wd., vis-schen. Alleen Joh. 21:3.

aA/fw, -/Vw, van ó aA^, het zout, vandaar zouten, met zout kruiden, Matth. 5:13 (vgl. over het Futur lt;x^ilt;rQ^lt;rsTCii op ayopcc^a); 'év rm, naar hebr. spraakgebr. zz met iets, Matth, 5:13, zz nvt. Mark. 9:49, waar irvpt uk(%€ffQoci te verstaan is van de zelfverloochening, waarin ieder aanhanger van Jezus onder het lijden dezes tijds geoefend moet worden, en waardoor hij, evenals liet spijsoffer door de toevoeging van het zout des verbonds (Lev. 2:13—16^, Gode eerst waarlijk ten offer geheiligd wordt.

aA/Vy^/za, uros, ró, van uMlt;ryélt;tJ ik bezoedel of besmet (welk wd. ook zelf bij de Classici niet voorkomt, maar alleen in de LXX aangetroffen en in oude Lexica vermeld wordt, vgl. pape in v.), van daar de verontreiniging, besmetting, een wd., dat aan het N. T. eigen is, en waarmede op de eenige pl., waar het gebruikt wordt, Hand. 15:20, het eten van afgodenoffers, d. i. van spijzen, waarvan een gedeelte in de tempels aan de afgoden geofferd was, wordt aangeduid (vgl. vs. 29). Dergelijk eten was den Joden een gruwel, en behoorde daarom tot de weinige dingen, waartegen, naar het oordeel van Jakobus en de overige Jeruza-lemsche apostelen, zelfs'de Christenen uit de heidenen gewaarschuwd moesten worden.

aAAa, een Partikel, van aAAolt;j ~ alius, een ander, af te leiden, waarmede een verschil of verscheidenheid wordt aangeduid; vgl. hierover winer's Gr. S. 392; zij is 1) adversatief, om eene tegenstelling uit te drukken, a) na een ontkennenden zin , zoodat het volgende df geheel, óf ten deele aan het voorafgaande tegenover wordt gesteld zz niet — maar Matth. 5:15, 17, 10:34, 16:23; zr niet alleen — maar ook, niet zoozeer — als wel, Matth. 4:4, 10:20, Mark. 9:37, 10:8, Philem. vs. 16; somwijlen ontbreekt ook «AAa in deze verbinding, gelijk bijv. Tit. 2:3, 3:2; zz zoo niet — dan toch, evenwel, 1 Kor. 9:2; b) na een stelligen zin, waardoor iets wordt erkend of toegestemd, zz wel — maar toch, Matth. 9:18, 24 :6, Joh. 16 : 20, Kom. 14: 20 , 1 Tim. 1:13; 2) a u gm e n t a ti e f, verheffend of versterkend, zoodat het voorafgaande, als minder, op den achtergrond treedt zzmaarook, z e 1 fs, Luk. 12 : 7, 24 : 22 , Hand. 19 : 2, Rom. 6 : 5 (waar enkele Codd. Hfioc lezen), 1 Kor. 3:2, Phil. 2:17; 3) exclusief, uitsluitend, met voorafgaande ontkenning zz maar alleen, of slechts, Matth. 20:23 (waar de lezing echter onzeker is), Mark. 9: 8 (waar BD. eï (/,v\ lezen in de plaats van aAA^), Joh. 5:22; evenzoo in antwoorden op vragen, die eene ontkenning in zich sluiten zz geenszins — maar. Joh. 7 : 49: aAA' é 'ó%Aos zz ovdoniüt;, aAA' d tf^Aos, 1 Kor. 10:20; of op vragen, waarbij liet ontkennend antwoord voorondersteld wordt zz maar — dan, Matth. 11 : 8; 4) asseveratief, bekrachtigend, met nadruk betuigend, waarbij de tegenstelling in het voorafgaande schier geheel verdwijnt zz: immers, voorwaar, voorzeker, in welken zin liet soms, bij eene zeer levendige voorstelling, meermalen achtereen herhaald wordt, en dan door ons ja kan worden overgezet , 2 Kor. 7 :11. Nog sterker treedt de tegenstelling op den achtergrond in het gebruik van aAAa bij dringende beden, Mark. 9:22, of bij opwekking en vermaning, Hand. 9:6, 10:20. — Opmerking verdient de verbinding van aAAa mot 'hot, vooral bij Johannes, waarbij de zin uit den samenhang aangevuld moet worden, bijv. Joh. 1:8: ovk vjv ró Qcoc;, «AA' Yvoi izuprvpytry Trepi tov Qurót;, wat zoo moet worden aangevuld: aAA' eÏQ rovro Yvct (zap-Tvpyry tt. r. lt;p., vgl. Joh. 14:30, 31, waar vóór «AA⁵ 7va in gedachte moet worden inge-lascht: dit geschiedt, d. i. hiertoe komt de overste der wereld en drijft de vijanden der waarheid aan om mij te dooden, opdat do wereld erkonne enz., Joh. 15 : 25, 1 Joh. 2 :19. Eene analogie dezer elliptische verbinding wordt Mark. 4 :22, 14 : 49 gevonden; Matth. 26 : 59 daarentegen, waar de gelegenheid zich hiervoor aanbood, staat noch ellips, noch aAAa. — Door sommigen wordt aan aAAa ook nog eene zuiver copulatiove kracht toegeschreven, met beroep op pil. als Mark. 13 : 24, Luk. 6 : 27, Joh. 6 : 36, Rom. 10:16 enz.; in de meeste gevallen heeft men hierbij echter aan eene verzwegene of verder

liggende tegenstelling te denken, waardoor de voortzetting der rede in dezen vorm werd teweeggebracht. Ygl. winer's Gr. S. 302 en 400 i'. ov (zóvov-atAhx 7/. op (/.óvov.

« A A a ye z. op yé.

a AA' if z. op if

aAAao-^w, -TTW,Aor. 1 pass. ^AAa%^v, Aor. ^c2 ^iAAayjfv, van aAAo^ een ander, eigenl. anders maken ~ veranderen, verwisselen, verruilen, in physieken zin, 1 Kor. 15:54, 52, Hebr. 1 :l^l2, in morelen zin. Hand. 6:14, Rom. 1:23; overdracht, ryv (puvyv, Gal. 4:20 zn van toon veranderen, een anderen toon aanslaan.

i AAaxóQev, Adv. van aAAo^, z. aid., van elders. Alleen Joh. 10:1.

cc A A u % ov, Adv. van aAAo$, z. aid., elders, naar elders. Alleen Mark. 1:38 (volg. ti-sciïent). ; het ontbreekt in den Ree.).

uAAyyopéco, -co, van «AAo^, z. aid., en otyopéco zz xyopBvca, ik spreek, voer het woord (in de vergaderingen, van ayopx, markt), van daar in een anderen zin spreken, iets anders bedoelen, dan de gebezigde woorden, letterlijk opgevat, te kennen geven, ~ fignur 1 ijk, in beelden, of, zooals men zegt, zinnebeeldig spreken. A Heen Gal. 4 : 24.

iAA»jAoc/Va, het in griekschen vorm gcgotene hebreeuwsche JT^VbSTl, ,,looft den Heerquot; m Hallelujah! Openb. 10:1, 3, 4, 6, vgl. Ps. 104:34, 106:48.

«AAvjAwv, 0/5, ais, verschil

lende Casus van het defectieve Pronom. indefinit. aAAïfAo/, dat zoo min bij de (Jlassiei als bij de schrijvers van het N. T. in Nominativo voorkomt, en alleen den Genitiv., Dativ. en Accu-sativ. pluralis heeft, van xhhoc; z. aid. zz de een des anderen, aan den ander, den ander, of wel zz elkander, onderling, Matth. 25:32, Mark. 0:50, Luk. 2:15, enz.

a A A 0 - 7 £ v ^, éos, o£/$, 0, , éq, tó , van 3kaaolt;;, z. aid., en ró yévoc;, geslacht, afkomst, van andere (dan des sprekers) herkomst, zz vreemdeling. Alleen Luk. 17:18.

cé A. ho(xcei, fut. uhoviicti, impf. mAAo'/^v, 1. med. yhcéizyv, Depon. medium, springen. Hand. 3:8, 14: 10; V$cjp ixAAó//.evov, Joh. 4: 14, zz water, dat opborrelt, opwelt (uit de bron).

aAAos, vj, 0, ander, een ander, nu eens adjective, Matth. 2:12, 4:21, Mark. 4:36, Joh. 10 :16, 1 Kor. 3 :11, 2 Kor. 11: 4, 8 enz., dan weder substantive, Matth. 13:5, Mark. 6:15, Luk. 7:8, 9:10, Joh. 4:38, 5:32, 43, 2 Kor. 8:13 enz.; somwijlen staat ó aAAo^ ook van: de andere van twee, waar doorgaans 'érepoQ (lat. alter) voor gebruikt wordt, Matth. 12 :13, 28 : 1, Luk. 0 : 20, Joh. 10 : 32, Openb. 17 :10; aAAo/ //èv #AAo n 'éxpce^ov, Hand. 10:32, 21 : 34 zz de een riep dit, de ander dat; ttoAA^ //hv ovv KXi aAAa a-yi/.e'ioc. Joh. 20 : 30 zz niet alleen deze. maar ook nog vele andere tee kenen; aaaw h'è.. . . «aaw hé, 1 Kor. 12:8, 0, zz den een.... den ander; met het Art i kei ot aa ao/ zz: d e a n d e re, de overige (adjective), Joh. 21: 8, absolute en dan substantive zz de anderen, de overigen, 1 Kor. 14:20

aAAoTp/o-gTT/VxoTo?, ov, 6, fj, van xhhó-rpioc;, z. aid , en ó eTn'a-KOirct; de opzichter, bestuurder, een wd , dat in deze samenstelling alleen aan het N. T. eigen is, en slechts op ééne plaats, 1 Petr. 4:15, voorkomt. Eenigen vertalen het zz iemand die, ongeroepen, op ander er zaken toeziet, zich mengt in dingen die hem niet aangaan, een bemoeial (Eng. Vert.: a meddler in other men's matters), een rustverstoorder; anderen zz iemand die zich hot geestelijk toezicht aa n m a ti g t o v er ui c t-C h r i s t e n en o f vr e e inden (vgl. de wette a. h. 1.); anderen :zz iemand die begeerige blikken slaat naar vreemd goed, een hebzuchtige.

aAAorp/o?, tot, lov, van aAAo^, z. aid., vreemd, tot een anderen kring, een ander land of volk behoorende; yy\ ocKKorpioc, Hand. 7:6, Hebr. 11 :0 zz het vreemde land, in tegenstelling met het vaderland of den geboortegrond; oi xhhorpioi, Matth. 17:25, 26, substantive zz: de vreemden, in tegenstelling met de inboorlingen of burgers; izz buitenlanders, in den zin van buitenlandsche vijanden, Hebr. 11 : 34; zz: vreemd, in den zin van niet eigen of van aan anderen toekomende, tegenovergesteld aan o 'Ihioq, o ypsTspoc;, Luk. 16:12, Joh. 10 : 5, Kom. 14 : 4, 15 : 20, 2 Kor. 10 :15, 16, 1 Tim. 5:22, Hebr. 9:25.

aa ao-^t^ aölt;;, ov , ó, y, ov, tó, van «aao^ , z. aid. en y QvAy of to QvAov geslacht, stam, tot een ander volk behoorende, dus voor den Jood een heiden. Alleen Hand. 10:28.

aAAws, Adverb, van aAAo?, z. aid., anders. Alleen l Tim. 5:25, waar ra xXhcac, 'ixovrot (z. over de spreekwijze op ï%w) van zulke xaAa 'ipyct verstaan moet worden, die uit hunnen aard niet of minder in het oog vallen.

och oei co, -iï, -ya-a) en -xo-m , van ti ocKcax de dorschvloer, dorschen, uitdorschen, l Kor. 0:9, 10, 1 Tim. 5 :18.

«Aoyoc, ov, b, vj, qy, ró, van oc priv. en ó

KÓyoc, de rede, redeloos, als de dieren, 2 Petr. '2: 12, Jud. vs. 10; onredelijk, ongerijmd, Hond. 25:27.

uhóvi, de aloë, eene plant; alleen

Joh. 19:39, waar men echter niet aan de aloëplant te denken heeft, maar aan aloëhout [Xylaloe), eene geurige boomsoort, die ook in het O. Testament meermalen onder de benaming Ahalim of Ahalof voorkomt (Num. 24; O, Ps. 14:9, Spr. 7:17, Hoogl. 4:14). Zie verder winer's Bibl. Eealw. op dit vvd., en het Bijb. Woordenb. Dl. I. blz. 41 v.

«Ac, , 0, h e t z o ut. Alleen Mark. 9 : 49 (op do and. pil. wordt 'cchoK; gebezigd, z. aid.), waar «A* fat^eiv — met zout kruiden.

cchvKÓs;, vi, ov, van «Ai;, z. aid., zouthoudend, zout. Alleen Jak. 3:12.

ou, ó, ov, to, van oc priv. en ^ AuTTif, de droefheid, zonder droefheid. Alleen Phil. 2:28, in Comparativo, ^ zz minder bedroefd.

cchva-iq, scoq, y, ookaAfo-/*;, van «At/w, Att. aAt/w ik beu bekneld of in 't nauw, van daar bekneldheid, vervolgens (van At/w ? z. papb in v.) zz de keten, de band, Mark. 5:3, 4, Luk. 8:29, Hand. 12:0, 7, 21:33, 28:20, Efez. 0:20, 2 Tim. 1 :16, Openb. 20:1.

cc av lt;r it e ay t;, £0$, ovlt;;_y ó, i^, ég, tó, van cc priv. en ^vctits^c; nuttig, ~ niet nuttig. Alleen Hebr. 13:17.

'AA^a/o^, a/ow, ó, de eigennaam Alfeüs. Zoo heette: 1) de vader van den tollenaar Levi, Mark. 2:14; 2) de vader van den apostel Jakobus, de kleine bijgenaamd, Matth. 10:3, Mark. 3; 18, Luk. 0:15, Hand. 1:13. Dat deze Alfeüs ook de vader van den Apostel Judas, bijgenaamd Lebbeüs of Thaddeüs, geweest zou zijn, berust op misverstand van hetgeen wij lezen Hand. 1:13 'lovhccg 'laxw/Sov, wat sommigen vertaald hebben: Judas, de broeder, in plaats van de zoon van (eenen ons onbekenden) Jakobus. — Gemeenlijk houdt men 't er voor, dat de naam Alfeüs, die in het hebr. Chalphai luidde, in liet gr. op tweeërlei wijze geschreven werd, Alfeüs en Klopas, en dat dus de laatste der hier vermelde Alfeüssen dezelfde is met Klopas, den man van Maria, de zuster van de moeder des Heeren Joh. 19:25, vgl. Matth. 27:50, Mark. 15:40. Zie verder Bij-belsch Woordenb. Dl. I. blz. 43, II. blz. 02 en 284 v.

«Awv, wvoc, ^, of aAws, w, Attisch voor vi aAwvj, de dorschvloer, de plaats waar het graan wordt uitgedorscht, Matth. 3:12, Luk. 3: 17. De daar bedoelde reiniging moet niet.

met sommigen, metonym, verstaan worden van het graan (continens pro contento), maar van den dorsch vloer zeiven, die door het afzonderlijk bijeenvegeu van koorn en kaf werd schoongemaakt.

xAuTryt, skoq, de vos, Matth. 8:20, Luk. 9:58; figuurl. de benaming van een listig m ensch, Luk. 13: 32.

cc Au (ris, van aA/Vxo/za/, dat zijne

vormen afleidt van «Aow, «Awo-o/za/, gevangen worden, van daar de vangst of gevangenneming in passiven zin. Alleen 2 Petr. 2:12, waar sprake is van de dieren als bestemd om gevangen te worden.

cc(xcc, verwant met ófzov zz samen, 1) als Adverb., beide van ruimte en tijd, te zamen, tegel ij k, tevens, Matth. 20: 1, Hand. 24:20, 27:40, Koloss. 4:3, 1 Tim. 5:13, Philem. vs. 22; zz al te zamen, gezamenlijk, in den zin van alle gelijkelijk, Rom. 3:12; 2) als Praeposit. met den Dativ., te gelijk- of samen met, Matth. 13:29, 1 Thess. 4:17, 5:10, op welke twee laatste pil. ttftcc nog met cróv versterkt wordt.

u (/. cc Q y , éos, ovg, ó, vj, eg, ró, van a priv. en pccvQavco ik leer, van daar die niets geleerd heeft, zz ongeleerd, onkundig, onwetend. Alleen 2 Petr. 3 : 10.

ccizctpccvTivoqy ow, ó, ov, to', Adject, gevormd van x^ccpavrog z. aid., van cc priv. en IJLupochoiicct verwelken, onverwelkbaar, van kransen. Alleen 1 Petr. 5 : 4.

cc ccpccvTog, ov, o, 14, ov, , zie de afleiding op het voorg. wd., onverwelkbaar, oorspr. van bloemen of kransen, figuurlijk ook van andere zaken, die daardoor als onvergankelijk, blijvend worden aangeduid, bijv. xA^povo/z/a. Alleen 1 Petr. 1 : 4.

aizccpTccvco, xi/.ocprv\lt;r(f} (volg later spraakgebr.; de vroegere gr. schrijvers bezigden den vorm ui/.ccpTv\lt;TOi/.cci), aor. 1. vniccpryvcc, perf. yi/tdprtiKOi, aor. 2. VftccpTOv, eigenl. zijn doel missen (volg. buttmann's Lexilog. 1. S. 137 stamt het af van cc priv. en den wortel i^épog deel, (/.etpetv verdeden, iz: zijn deel doen missen of verliezen), en van daar dwalen, afdwalen. In het N. T. wordt het woord gebezigd, wel ook in verstandelijken zin, om eene afdwaling van de waarheid te kennen te geven (vgl. bijv. Hebr. 10:26), doch steeds in verband met den invloed, welke daardoor op het leven geoefend wordt; van daar, in zedelijken zin, zz verkeerd handelen, iets doen dat niet geoorloofd is, 1 Kor. 7 :28, 36; zz door overtreding van de geschrevene of ongeschrevene wet Gods van het voorgestelde levensdoel af wij-

ken, cl. i. zondigen, a) door gezindheid en denkwijze in het algemeen, ter uitdrukking van een zondigen toestand, Joh. 0:2,3, Bom. 3 : 23, 5 ; 12, 1 Joh. 3:0; b) door liet bedrijven van zondige daden, Matth. 27 : 4, Joh. 5 :14,

1 Kor. 7:28, Efez 4:26, 2Petr. 2: 4, I Joh. 2:1, 3:8, 5:18; Trpö^ Occvoctov — eene daad bedrijven waarvan geestelijke dood het gevolg is, eene doodzonde begaan, 1 Joh. 5:16; met eis verbonden, beteekent het tegen iets of iemand zondigen ~ zich bezondigen of vergrijpen aan, bijv. elt; s(/.é Matth. 18:21, uq Kctitroipoi Hand. 25:8, eic; tó 'föiov aw/za 1 Kor. 6:18, bic; xpivróv 1 Kor. 8:12; tov ovpocvóv. Luk. 15:18, 21, ~ tegen den hemel, als de woonstede van God en zijne heilige engelen, die als door het zondig bedrijf der aardbewoners beleedigd gedacht worden; evmtrióv tivoq , hebraï-seerende uitdrukking (vgl. 1 Sam. 7 : 6,10 :1) m zondigen tegenover iemand, d. i. in de betrekking zelve, waarin men tot hem geplaatst is, bijv. van iemand als zoon tegenover zijnen vader, Luk. 15:18, 21; met dubb. Accusativ. uiioipTuveiv dlq tivk t/ zz zich in of door iets tegen iemand bezondigen. Hand. 25:8.

cctoc;, ró, van liet pass. (/.oci, gelijk ypccizi/.ci van yéypoiiniou, de zonde als gepleegde daad in objectiven zin. Mark. 3: 28, 4:12, Kom. 3:25, 5:16, 1 Kor. 6s 18,

2 Petr. 1:9; vgl. het volg. wd.

ditccpr i'cc, tccc;, naar de etymologische be-teekenis van , aor. 2 tyzaprov (het

doel missen), iedere misslag of dwaling, hetzij als vrucht van onwetendheid of van een verkeerd inzicht in de waarheid, hetzij als de natuurlijke openbaring van een bedorven zin. De eerste beteekenis schemert meer of minder duidelijk door op pil. als Joh. 8 : 46, 16 : 8, 2 Kor. 11 : 7, ofschoon zij ook daar reeds zichtbaar overgaat in do laatste, de zedelijke, die in het N. T. de heerschende is (vgl. op ^/zapravw). In dezen zin heet afzocpr/oc in 't algemeen al hetgeen geschiedt in strijd met de goddelijke wet zz: zonde (vgl. 1 Joh. 5:17), en wel a) subjectief als de daad van het zondigen, Hand. 7 :00, Hom. 5:20, Gal. 2:17; b) objectief, even als ufixp-tvizu , als de gepleegde zondige daad, Matth. 3:6, 9:2, Joh. 8:34, 20:23, Hand. 13:38, Kol. 1 :14, J Tim. 5:22, Hebr. 7 : 27, Jak. 2:9, 5:15; over ónAotprix Trpdt; davarov ~ doodzonde, 1 Joh. 5 : 10, 17, z. op a/zapravw en vgl. Rom. 5:12; voorts ~ zondigheid, zondige toestand. Joh. 8:21, 24, 9:34, Rom. 6:1; ~ zondige lust of hebbel ij k-heid, Rom. 3:9, 5:12, 13, 6:1, 6, Jak.

1 :15. Op vele pil. van het N. T. wordt de xiJLctprioL verpersoonlijkt, en eene heerschappij aan haar toegekend, waaraan de natuurlijke of zinnelijke mensch onderworpen iy, Joh. 8:34, Rom. 3:9, 5 :12, 13, 0:17,7:14, Jak. 1 :15. Als abstract, pro concreto staat (k(icipricc 2 Kor. 5:21 voor aitccprooAós zz zondaar, bij welke pl. zie over de paronomasie of woordspeling aid. winer's Gr. S. 560 ff.; cenotpriccv txftccpTu-veiv — eene zonde begaan, I Joh. 5:16, over welke verbinding van het Verb, met zijn nomen conjug. zie op ocykt:ólw \ apcepTixv,

Joh. 0 : 41, 15 : 22, 24 zz zondeschuld hebben, aan zonde schuldig staan; eïvoci èv cepapTiixic;, I Kor. 15:17 zz in zondigen toestand zijn, vgl. Joh. 8:21 ccTroQvja-xeiv ev ry xizxpTi'ci, en vs. 24 iXToQvytTKeiv Iv x^xpriocn; \ aTroOvyrxEi)/ rv\ amp;\ixpTic/. öf zz der zonde afsterven, voor haar dood zijn, om der gerechtigheid te leven, Rom. 6:2; óf zz der zonde sterven, d. i. ophouden in eenige betrekking tot de zonde te staan, Rom. 0:10, waar het aardsche leven van Christus, te midden der zonde , aan zijn verheerlijkt leven bij God tegenovergesteld wordt; tfp/ x^xprixc, zz voor de zonde, of om der zonde wil, Rom. 8 : li; met Trportpopx of Qvart'ce verbonden zz zondoffer, Hebr. 10:6, 8, 18; vnèp tüv xpoepTiMv zz voor de zonden, om ze uit te delgen, 1 Kor. 15:3; xvOpuyroq tviq ccpceprtoic;, 2 Thess. 2:3, zz de mensch der zonde, d. i. die geheel en al zonde is en niets dan zonde en ongerechtigheid werkt; benaming van den Antichrist. Vgl. Op OCVÜpCOTTOC;.

ufMupTvpoc;, ov, ó, y\, ov, tlt;$, van x priv. en b (/.amp;pTvp de getuige, zz zonder getuigen of getuigenis, onbetuigd. Alleen Hand. 14:17.

xfixprcohós, ov, o, y, ov, to, van a/zapravw, een wd. aan de LXX en het N. T. eigen, zondig, substantive zz zondaar, zondares, a) in al ge me en en zin, Rom. 3:7, 5:8, 1 Tim. 1 :15, Jak. 5:20, Openb. 21 :8, b) in bij zonder en zin en mot nadruk, een openbare zondaar of overtreder der goddelijke wet, Matth. 0 : M , Luk. 7 : 37, Joh. 9 : 2i, 25, in welken zin tollenaars en zondaars, re-hmxi en xiixprvhoi, dikwijls verbonden worden, Matth. 9:10, 11, II : 19, Luk. 15:1; amp;\ixp-tmKóc, adjective met av»fp verbonden, Luk. 5:8, 19:7, of met ysvsx, zoo als Mark. 8:38, of met xvQpcüTroi, als Luk. 24:7, of bij wijze van praedikaat met y x^xprix als subject, Rom. 7:13 zz zondig, boos; ovx gövwv x(j.xpr(ü-hoi zz geen heidenen en daarom zondaren

(van nature overtreders der goddelijke wet), Gal. '2:'15, vgl. hieronder; a/zaprwAo/ cilt;re(3e7i;, Jud. vs. 15 (in een eitaat uit het Boek van Henoch), — goddelooze zondaars, d. i. die in hunne overtreding door bepaalde vijandschap tegen God gedreven worden. — Op sommige pil. wordt, van het standpunt der joodschge-zinden uit den apostolischen tijd, in

ethisch-religieusen zin als synoniem gebruikt met HviKÓt;, Matth. 26 : 45, Mark. 14:41, vgl. met Luk. 18 : IJ*2, Luk. 0 : 32 vgl. met Matth. 5 : 47.

cc (/. a % o c;, ov , ó, ov, tó , van a priv. eu ^ puXV, strijd, eigenl. zonder strijd, daarbuiten blij vende. In het N. T. ~ niet s t r ij d 1 u s t i g, niet twistziek, 1 Tim. 3:3, Tit. 3:2.

a (/, cc co, -lt;y, -ijreu, misschien van cc/za, en alsdan eigenl. samenvatten; het wordt bij de gr. schrijvers bepaaldelijk gebruikt van het oogsten van graan, het maaien en aan schoven binden , en komt in deze zelfde beteekenis voor op de couige pl. des !N. T.'s, Jak. 5:4.

aitédva-TOs, ov, ó, y, ov, tó, van cc priv. en [/.eOvco dronken zijn, dus eigenl. niet dronken, ol' ook niet dronkenmakend, de dronkenschap keerende. In het T. komt dit wd. slechts eenmaal voor, Openb. 21 :20, en wel als sub-staut. ó ccnéQuaros, ter aanduiding van den blauw-achtig-paarach gekleurden A m e t h y s t, een edelgesteente, van 't welk men oudtijds geloofde, dat het een belioedmiddel was tegen de dronkenschap.

-co, -yrco, van a priv. enhet gaat ter harte, zich niet bekommeren om, g e o u a c h t s I a a n o p, v e r w a a r 1 o o z e n, meestal met den Genitiv., als 1 Tim. 4 :14, Hebr. 2:3, 8:9; ook wel als Partic. vóór een Nerb. fin., als Matth. 22:5 zn zonder zich aan iets te storen; met volg Infinit. zz: nalaten, verzuimen, 2 Petr. 1:12 (volg. den Ree.; tischend. leest //faav^tw).

x (te [/.tt r o $, eu, ó, y, ov , tó , van cc priv. en iisnfyoiAoci ik berisp, onberispelijk, van personen, Luk. I : (3, Philipp. 2:15, 3:0, 1 Thess. 3 : 13, op welke laatste pl. accpèicci Toi als omschrijving der personen, doch van de zijde huns gemoeds, niet alleen van die hunner uiterlijke daden en gedragingen, beschouwd moet worden; ook van zaken, Hebr. 8:7, waar het van het eerste of oude verbond, in tegenstelling met het nieuwe en betere, gebezigd wordt.

a H én tt t co $, Adverb, van het voorg. wd., o n b er i ap e 1 ij k, I Thess. 2 :10, 5 : 23.

ccfMSpiftv o s, ov, ó, vi, ov, tó, van cc priv. en y (tépnivcc de zorg, onbezorgd, zonder zorgen, 1 Kor. 7:32; in den zin van zeker, gerust, Matth. 28:14.

ól (jlst ccü et o ov, ó, y, uv, tó , van cc priv. en izercirfOyizc ik verander, onveranderlijk, Hebr. ():18; het Neutrum staat substantive, izr de onveranderlijkheid, in het voorg. vs.

cc (/.etcckivytoq, ov, ó, y, ov, tó , van cc priv. en (zeTcutivéco ik beweeg van zijne plaats , onbewegelijk. Alleen 1 Kor. 15:58, waar het overdracht, gebezigd wordt.

«h t # /-t é a ij t o £, ov, ó, y , ov, tó , van oc priv. en (/.eTccitétei het berouwt mij, on be rouwe lijk, geen berouw veroorzakend. Hom. 11 : 29. 2 Kor. 7: 10.

oc(j.eTccvó^to(;, ov, 6, ^ , ov, tó , van a priv. en (/.ETccvoéu ik kom t ot nadenken of inkeer, o n b e-k e e r 1 ij k, onboetvaardig. Alleen Hom. 2 : 5.

oi (/.e t p o c;, ov , ó, ov, tó , van cc priv. en ro (xéTpov de maat, zonder of buiten mate, onmatig, mateloos. Alleen 2 Kor. 10:13 en 15, waar Wc tcc otfietpcc ~ b u i t e n d e maat, bovenmate.

cc (tyv, het met grieksche letters geschrevene hebr. substantivum — de trouw, de

waarachtighcid, dat ais bevestigend Partikel bij nadrukkelijke betuigingen gebruikt werd, en dan voorop werd geplaatst ~ v o o r vr a a r, w a a r-lijk, Matth. 5:18, Mark. 3:28, Luk. 4:24 enz.; in onderscheiding van de Synoptici, bij wie het steeds [enkel voorkomt, staat het bij Joh. altijd dubbel: ci^v amp;fu,yv zzz voorwaar, voorwaar. Joh. 1 :52, 3:3, 5: 19 enz. Zoo vooraan staat het ook enkele malen, tot verhooging van den nadruk, bij doxologische uitspraken, Openb. 5 :14, 7 :12, 19 : 4, of plechtige aanroeping, als Openb. 22 : 20. Achteraan geplaatst komt het voor bij gebed, lofzegging en zegenspraak, als om de instemming van het hart met het gesprokene uit te drukken, ~ het zij zoo! Matth. 6:13, Kom. 1:25, 9:5, 11 :36, 16 : 24 , 27, Gal. 1:5, Efez. 3:21, Hebr. 13: 21, vgl. Ps. 41 :14. In de gewone uitgaven des N. T.'s wordt ccpyv aan het slot der meeste bijbelboeken gelezen, en strekt d. t. pl. om de instemming van schrijver of lezer met het geschrevene uit te drukken, doch is, waar het niet op cene heilbede volgt, meestal kritisch zeer verdacht, en als een bijvoegsel van latere afschrijvers aan te merken. Met het Artikel verbonden beteekent ro cci^v het plechtige amen als bewijs van instemming met het gesprokene, 1 Kor. 14:16. of met ontvangen heilsbeloften, 2 Kor. 1 :20; ó ccwv, Openb. 3:14, — de Waarachtige, moet verstaan worden van den Heer, als den trouwen en waarachtigen getuige, gelijk hij in de onmiddellijk volgende wdd. genoemd wordt.

iityTcop, opoe;, o, ij, van cc priv. en m wryp de moeder, ei^enl. z o n d e r m o e d o r, moede r-loos, welk wd. nlleen Hebr. 7:3 voorkomt, wanr het oneigenl. gebezigd wordt van den priester Melchizedek, om aan te duiden, dat van zijne moeder zoo min als van zijn vader in de Seliriff melding wordt gemaakt, en bij dus niet uiteen bekend priesterlijk geslaobt afkomstie; wns, maar het door hem bekleede hoogepriesterschap van God zeiven ontvangen had. Vgl. op ocysveoc-AóyyTOQ.

ufztocvTGQ, ou, o, , ov, tó , van oc priv. en \j.ioth(a ik bevlek, onbevlekt, onbesmet, door zondige bewegingen of begeerten, Hebr. 7:26, 13:4, Jak. 1 :27; door de ongerechtigheid die vaak aan aardsche goederen kleeft, 1 Petr. 1:4, waar het overdracht, van de hemcl-sche erfenis gebezigd wordt.

' AI/, tv oc $ a (3, ó, onverbnigb. hebr. eigennaam Aminadab, die in liet geslachtregister van Jezus voorkomt , Matth. 4:4, Luk. 3:33.

of, y, het zand, Matth. 7:20; als beeld van eene ontelbare menigte. Kom. 9: 27, Hebr. il : 12, Openb. 20 :K; metonym. yj uinioc; Tvis öoihuvrys voor liet zeestrand, Openb. 42:18.

xizvós, ot/, o, volg. de oude grammatici van cc priv. en (/.svoq de sterkte, dus zwak (vgl. papr's Lex. in v.) rz het lam, waarmede Christus, lijdende en stervende voor de zonden der wereld, vergeleken wordt, deels uit liet oogpunt van zachtmoedig geduld. Hand. 8:32, deels uit dat van reinheid en onschuld, 1 Petr. 1:10. Hij wordt Joh. 1:29, 36 het lam Gods genoemd, in zooverre hij door God bestemd was om als een lam het hem opgelegde lot te dragen, en daardoor de Verlosser der menschheid te zijn.

unoifivi, %lt;;, ^, van aiteffico ik verwissel, geef of neem in ruil, zz de vergelding. Alleen, in Plur. (vgl. winer's Gr. S. 159), 4 Tim. 5: 4.

xIztteAoq, ot», M, de wijnstok, Matth. 26:29 en de parall. pil.. Jak. 3:42; flguurl. noemt Christus zich zeiven Joh. 45:4 (vg!. vs. 4 en 5) den waren wijnstok, met welks ranken hij degenen vergelijkt, die door het geloof in levensgemeenschap met hem getreden zijn. Openb. 44:48, 49 wordt de wijnstok als beeld der on-geloovigen gebruikt.

(xizTreA-ovpyós, oC, ó, i^, van Aolt;;,

z. aid., en ro 'épyov z. aid., de wijngaardenier. Alleen Luk. 43:7.

a l/,7r s auv, covoq , ó, van Aolt;;, z. aid.. d e w ij n b erg, w i j n g a a r d , Mattli. 20 : 1 env., 24 : 28 env., Mark. 42: 1, Luk. 13:0, I Kor. 9: 7.

'A // tt A , /ov , d , Romeinsche eigennaam A m pl i as, samengetr. uit Ampliatus, die Eom. 46:8 voorkomt (waar AFG en onderscheiden Vertt. 'A/zTA/arov lezen).

ce izvv oü, -vtö, yiJLvvx, aor. 1 med. va/zifv , verwant met izvvv, voorwendsel, uitvlucht, en van daar afweren. Het komt vooral in Medio voor, en heeft dan de beteekenis, of van het Aetiv., of van zich te weer stellen, zich verdedigen, welke beteekenis niet zelden in die van zich w reken, b e s t r a f f e n overga fit. Alleen Hand. 7 : 24, waar stv. en and. (ook nog de Eng. Vert.) Ihaóvocto minder juist overzetten : bescherm d e hem.

a {/.(p ( , -cétru, aor. yiitytctpa, zz o m k l e e-den, be- of aankleed en. Het wd. is van Interen oorsprong en komt in het N. T. alleen voor, als variant van onityiévvviu (z. aid.), Luk.

42:28.

a//4w-/3«AAlt;w, -fixhSi, Composit. van fiuWw, z. aid., omwerpen. Van een net gebezigd, gelijk in het volg. Art. bedoeld wordt, eenvoudig — w e r pen, u i t w e r p e n. A Heen Mark. 1 : 10 , waar do Ree. echter het simplex heeft.

ÓLi/.(p(-Phylt;Trpov, -ot», ro', van het voorg. wd., eigenl. hetgeen om iets heen geworpen wordt, iets insluit, naar het spraakgebr. bijz. de benaming van zeker groot vise li n et. Matth. 4:48, Mark. 4: 46 (waar het echter door ti-soiTEND. wordt weggelaten).

ixi/.cpt-évvvi/.i, oii/,(piéTu, aor. 1 yfttytevee, perf. pass. (z. buttmann's Gr. ^ 80.

Anm. 2, en ^ 108), Composit. van 'évvviu ik kleed, zzbekleeden, a a n k 1 e e d e n, in pass. gekleed zijn, Matth. 11 :8, Luk. 7:25; oneigenl. Matth. 6:30 en Luk. 42:28 volg. den Ree., doch vgl. op ce(4(pix%co.

^ A f/, cp ïtt o A i s , sus, v, geograf. eigennaam A m p h i p o 1 i s; zoo heette eene Macedonische stad, nan den Strymon, op de grenzen van Thracie gelegen, tegenwoordig R mbo li genaamd, Hand. 17 :1.

a/4lt;p-o$ov, of, rd, van x(jLlt;p( om, rondom , en yj bhós de weg, eigenl. de weg om iets heen, inzonderheid de weg die achterom eene verzameling van huizen leidt, zz straat of weg (volg. Hesyeh. moeten onder verstaan

worden: ar/ pvnoti, xyvioti, ülohoi). Alleen Mark. 11 :4, waar dit wd. bij and. door wegscheiding vertaald wordt, docli waar wij welligt te denken hebben aan de ruimte voor de huizen, terzijde van den grooten weg.

aitcpÓTepOQ, cc, ov, van cc/zlt;pco beide, ge-woonl. in Plurali, overeenkomende met het lat. uterque, beide, alle t wee, in den zin van:

do een zoowel als de ander, Matth. 9:17,15:14, Luk. 1 :6_? Hand. 8:38, Efez. 2:14, 16, 18.

OL(iupy t o c;, ov, ó, y, ov, ró, van a priv. en //«//ao/xa/ ik berisp, onberispelijk, zonder smet, Phil. 2:15, 2 Petr. 3:14 (op beide pil. wordt echter ook a/zw/zo*; gelezen, z. aid.).

'ct (/. u li o v, ot/, tó , A m o m u m, benaming eener in Indië te huis behoorende specerijaehtige plant of vrucht, Openb. 18:13 naast de kaneel (xivcéi/.uiJ.ov) vermeld, en door sommigen voor de kruidnagel geho uden.

% Ho)li o $, ov, o, ov, ró', van a priv. en ó (iamp;ijlos de berisping, smaad, van daar onberispelijk, onbesmet, Hebr. 9:14, Jud. vs. 24, Openb. 14 : 5; verbonden met üytoc; in zedelijken zin, Efez. 1 :4, 5:27, met oivsyxhyroc;, Koloss. 1 : 22, met 1 Petr. 1:19.

'A/xwv, ó, onverb. hebr. eigennaam Am on, die in het geslachtregister Matth. \ :10 voorkomt.

'A/zw^, ó, onverbuigb. hebr. eigennaam Am os, die in het geslachtregister Luk. li: 25 voorkomt.

av, een Partikel, waaraan in vele gevallen ons soms, al, wel, beantwoordt, doch die ook zeer vaak door een gewijzigden vorm van het Verbum of van het hulpwerkw. kan worden uitgedrukt. Vgl. over deze Conjunctie wineii's Gr. S. 270. 1) Met den Indicativus der historische tempora, Impf., Aor. en Plusquampf., wordt Üv in het N. T., even als bij de Classici, aangetroffen in de apodosis van eenen meestal hypothetischen zin met ei en den Indicativus; zoo Matth. 11:29: st sv Tvpo) xai Zidcovi eyévovro at Svvamp;ijlsh; ui yevóiievai sv viuv, truhui olv ev o-cckkic kcci o-trodló fzersvóya-ctv, d. i.: waren zulke krachten in Tyrus en Sidon geschied, zij zouden zich reeds lang inzak en asch bekeerd hebben; Mark. 13:20: e] (jtvi avpioq exoAófiurs to.^ vizépcec;, ovk ccv eruQy Tramp;cra Tcép%, d. i.: had de Heer de dagen niet verkort, geen vlcesch zou behou-den wo rden. Evenzoo Luk. 7 : 39 , 12 : 39, Joh. 11 : 21 , 14 : 28, 1 Kor. 11 : 31, Gal. 1 : 10, Hebr. 8: 7 enz.; zelden (even als ook bij de Classici, vgl. tape's Lexic. op dit wd.) met het Futur. Indicativi, Matth. 20:48 (waar tisch. echter lav leest). Mark. 14:44, Joh. 13:20: ctv nva , waar de Ree. evenwel

lamp;v heeft (waarvoor 'uv vooral bij Joh. dikwijls staat, vgl. het volg. Art.). 2) Met den Con-junctivus staat «v veelal na Relativa, om als mogelijk gedachte gevallen, of zulke, die bij het vooronderstelde samentreffen van zekere omstandigheden ontstaan, met het oog op het tegenwoordige of de toekomst aan te duiden (vgl. pape t. a. pl.). Zoo «v en Vamp;tk; av, Matth.

19:9: 'óc; ccv avr o hv lt;t y rvjv ywotixci avroü--

xoii yociivivy ccAAyv k. t. A.: al wie zijne vrouw verstoot — — cn eene andere trouwt (voor: ingeval iemand dat doet) Matth. 10 : 33, 12 : 50, Mark. 11:23, Luk. 9:4, 1 Kor. 11 :27; 'dra av aiTyrv] rbv Qsov, Joh. 11 :22; al wat gij van God bidt, d. i. wat gij ook van God moogt bidden. Evenzoo Joh. 10:13, Hand. 2:39, 3:22, Openb. 13:15. Met partikels verbonden en met volg. Aorist. vindt men 'éut; ccv rr totdat, Matth. 2:13: Wö* eael, ^réco$ sittu roi, d. i.: wees (of blijf) aldaar, totdat ik *t u zeg, Matth. 10 : 23, 10 : 28, Luk. 9 : 27, 13 : 25, Hand. 2:35, 1 Kor. 4:5, Hebr. 1:13; Vttus lt;xv zz: opdat toch maar, Matth. 6 : 5: tyi-Aot/jnv cv tuis (rvvocycuyoctG xcet èv touq ymictic,

tüjv talxrs/csv écttutsq ttp07€vxbcrtiocl , '6 tt (t) $ cc v

(pavüo-i ro7(; avÖpwro^, d. i.: zij staan gaarne in de synagogen en op de hoeken der straten te bidden, o p d a t zij den menschen toch maar in 'toog mogen vallen, Luk. 2:35, Hand. 3: 20, 15:7 (vgl. winer's Gr. S. 277); éo-céxic;

av, zoo vaak als maar, telkens als, 1 Kor. 11 ; 25, 20; daarom worden ook alle tijd-partikels, die met av samengesteld zijn, zooals c/rav, ÓTTÓrav, eTeièuv, met den Conjunctivus geconstrueerd in de beteekenis van: wanneer ook, z o o d r a als maar; zelfs sJ ccv — èccv zoo maar, heeft daarom den Conjunctiv. bij zich, z. op euv. Nog andere hiertoe behoorende tijd-partikels zijn: ov ccv zn zoolang tot

dat, 1 Kor. 15 : 25, Openb. 2 : 25; ov ccv — van dien tijd af, d. i. nadat. Luk. 13:25; yvtHce ccv — dan wanneer, zoo dra als, 2 Kor. 3:10; ut; av zz z o o d r a, Rom. 15 : 24 (waar echter ook ut; eccv gelezen wordt, z. op Uv), 1 Kor. 11:34, Phil. 2:23. Ook met partikelen, waardoor eene plaats waar of de beweging naar eene plaats wordt aangeduid, vindt men ccv verbonden: 'óttov ccv — waar ook, d. i. overal waar. Mark. 9:18: 14:9, 14, Luk. 9 : 57, Jak. 3:4, Openb. 14 : 4. In de Codd. wordt dit ccv dikwijls met bccv verwisseld (vgl. Matth. 8:19, 20:13), even als dit het geval is bij uq ccv en ov ccv zz werwaarts maar, d. i. overal lie en, 1 Kor. 12:2. Evenzoo staat xccdb eccv voor kccQo «v zz a 1 n a a r d a t, 2 Kor. 8:12, hetzelfde als kocQóti ccv. Hand. 2:45, 4:35. 3) Met den Optativus dient ccv tot omschrijving van zekere begrippen, die in liet Nederduitsch door moeten, mogen, kunnen, w i 11 e n of door ons zouden worden uitgedrukt. Zoo komt het voor bij wenschen, Hand. 20 :29: Ev^cci'ityv ccv tw flew zz: ik zou wel van God willen bidden; bij direkte

vragen, als Hand. 8 : 31: True; yocp av Bvvatwv ; zz: hoe zou ik het kunnen? Hand. 17 :18: r/ av QsAoi ó o-Trepixo^óyot; ovroq héyecv; zz w a t mag toch deze klapper zeggen? bij in-di rekte vragen of voorstellingen, Luk. 0:11: t/ av Troifaeioiv rw — wat zij Jezus

wel d o e n z o u d e n, Hand. 5 : 24: r/ av yévono tovto zz wat dit zou kunnen worden, 10:17: rt av éiy to 'ópa^a — wat het gezicht zijn mocht. Schijnbaar zonder Verbum finitum, dat echter uit den samenhang moet worden ingevuld, staat av 1 Kor. 7:5: ei (zyri av scil. y ivo ito zz tenzij dan.

a v, samengetrokken uit lav, aan het begin van een zin met den Conjunctivus zz zoo, indien, wan n eer, Luk. 4:7, J oh. 1 quot;2 : 32, 13 : 20, 16 : 23, 20 : 23, op al welke pil. echter, met meer of minder gezag, voor av ook eav, of voor av ti (Joh. 16:23) ook 'ótra av gelezen wordt. Dit gebruik van 'av voor lav, dat ook bij de ongewijde schrijvers voorkomt (vgl. Hermann, Viger. de Idiot, p. 822), mag niet verward worden met de gevallen, waarin lav voor av staat, hetgeen alleen aan het spraakgebr. des N. TVs eigen is, en daar veelvuldig geschiedt.

ava, Praepositie met den Accusativ., welker grondbeteekenis van het Adverb, avco boven moet worden afgeleid; van daar beduidt ava eigenl. op, naar boven, evenals xaTa van xaTco onder, naar onder beteekent. In het N. T. onderscheidt men de navolgende betee-kenissen: 1) zz op, ava {/.écrov tov öpóvov, midden op den troon, Openb. 7:17; 2) zz door, door heen (met het begrip van beweging uit de laagte naar de hoogte, hetgeen ook geografisch past op de hier te noemen plaats), ava ixélt;rov tcSv ópi'cüv keKaTrótecüc;, midden door het (hooger gelegen) gebied van Dekapolis, Mark. 7 : 31;

3) tusschen, onder, Matth. 13:25 (waar het onkruid gedacht wordt als boven op de tarwe, er over heen, gezaaid), 1 Kor. 6:5;

4) door de verbinding met zekere Substantiva, als xpaTot;, i^époi;, ontstaan adverbiale spreekwijzen, als ava pépoQ, 1 Kor. 14:27 zz bij beur te, de een na den ander; 5) bij getalsbepalingen wordt ava distributief, en vordert naar den aard der omstandigheden eene andere vertaling. Matth. 20:9, 10: 'éAafiov ava dyva-piov zz zij ontvingen elk een denarie; Luk. 0:3: //vjTf ava èvo %iTamp;valt;; 'é%€iv zz ieder voor zich (hoofd voor hoofd) geen twee rokken te hebben; Joh. 2:6: xupovvai ava iieTpyTac; $vo ij Tpiic, zz houdende elk twee of drie metreten; zoo ook Openb. 4:8: elk zes vleugels hebbende; Mark. 6 : 40: ava (volg.

sommige Codd. y.aTa) éxaTOv aai ava revTtj-xovTa zz bij honderden en bij vijftigen, d. i. in groepen van honderd en van vijftig, Luk. 10:1: ava $óo zz t wee a a n t w ee; pleonastisch staat ava bij 'éxaa-Tos Openb. 21 : 21 , waar over liet niet plaatsen in den casus, die door de Praeposit. geregeerd wordt, vgl. winer's Gr. S. 35 en 64. In de samenstelling beteekent ava a) in de hoogte, naar boven, zooals avapatvu opgaan, avaKOTTToo zich oprichten; ook versterkt het somwijlen de beteekenis, zooals bij avayiyvcóffKco zz onderkennen, onderscheiden, dvaQeupéco zz herhaaldelijk en dus met o p m e r k z a a m h e i d beschouwen; b) weder, terug, lier, zooals avafiAéru het gezicht terug erlangen, avaxaivt^co vernieuwen, avaxuprfv weder weggaan, terugkcereu enz.

ava-fiaQuós, ov, o, van avafidcu zz ava-fiatvu ik ga of stijg op, de trede eener trap, in plurali synekdochisch de trap zelf, of zooals wij spreken: d e t r a p p e n, Hand. 21:35, 40, waar de trappen bedoeld zijn, die uit het voorhof des tempels naar de burgt Antonia leidden.

av a-fiaivu, -fijroizai, aor. 2 -éfiyv, perf. -PéfSyxa, imperat. avafia ^voor avafiydi, vgl. winer's Gr. S. 73), Openb. 4:1 (lachm. ook hier met A avafiybi) , onregelmatig werkw., Compos. van (ialvco, waarover vgl. rüttmann op de onregelm. verba § 114. en winer's Gr. S. 73, 1) zz opgaan, o p s t ij g e n, opklimmen, opvaren; in tegenstelling met Kara^atveiv wordt het gebruikt van het gaan uit lagere naar hooger gelegene plaatsen of streken, bijv. ava-fiaivuv sic; 'lepoTÓhviza, Matth. 20:18, Mark. 10:32,33, Luk. 19:38, Joh.2:13, Hand.il: 2, Gal. 2:1 enz.; sit; to opoi; zz op den berg klimmen, Matth. 5:1, 14:23; airó of Ik too VdaTos, Matth. 3:16, Hand. 8:39: zz uit het water klim m e n of s t ij g e n, vgl. Openb. 11 : 7; Ir/ to $a}/za, Luk. 5 :19, Hand. 10 : 9, zz op het dak klimmen; avsPytrav sis ^To 'épov, Luk. 18:10 zz gingen op naar den tempel (omdat het tempelgebouw met zijne voorhoven op eene hoogte stond en terrasvormig was aangelegd , zoodat men het slechts langs trappen bestijgen en van het eene voorhof in het andere komen kon, vgl. winer's Realwörterb. op dit wd.); met liet oog op de plaats der feestviering sis tv)v sopTyv, Joh. 7: 8 enz. zz naar liet feest; rov avafiavTa irpamp;TOv ïx^vv, Matth. 17:27 zz den eersten visch, die op of bovenkomt; ava(3avTa xaö/trai, Hand. 8:31 zz op te stijgen, op den wagen nml., en zich neder te zetten; sit; tóv oöpavdv ava-

84 'Avx-fiiihKofixi.

Paheiv, Hand. '2 ; 34, Openb. 11 :12 ~ tcu li c-mei varen, opstijgen, welke uitdrukking Job.3:13, Rom. 10:6 volgens sommige uitleggers figuurlijk verstaan moet worden — de geheimenissen Gods nasporen, met terugslag op Deut. 30:12; txvxPcéc; seil, eiQ to vTreptfiov, Hand. 20:11 vgl, vs. 0 zz naar boven gaande, vgl. 1:13; ook van het bestijgen van een schip wordt het veelvuldig gebruikt, bijv. Mark. 6: 51 : avéfiy irpós ccvroix; eis to tAo7ov zz: h ij kwam bij hen in het schip, alsmede van het beklimmen van een boom, bijv. Luk. 19:4: avé(3if èri rvxoizopéctv\ 2) van zaden en planten en hunne vrucht zi: opwassen, opschieten, opgroeien, Matth. 13:7, Mark. 4:7, 8, 32; 3) van den rook van offerhanden enz., die opstijgt, Openb. 8:4, 9:2; 4) van een bericht of gerucht, dat tot iemand komt die zich op een hooger gelegen plaats bevindt. Hand. 21:31 (hier de burgt Antonia). — In overdracht, zin wordt het 5) gebezigd, Luk, 24:38, Hand. 7:23, 10:4, 1 Kor. 2:9, van gedachten of overleggingen, die in iemands geest oprijzen, of van gebeden en aalmoezen, die als de rook van offerhanden tot God naar boven s t ij g e n.

u)ioc-pcih\o(j,cti, -fixhotincti, aor. 2. -efiot-Aópyv, Med. van , Composit. van

z. aid., eigenl. op werpen, bijv. op een lateren tijd, en van daar overdracht, zz verschuiven, uit steil en, aanhouden, t/v« zz iemands zaak. Alleen Hand. 24:22.

av oc-p i (3 cc%u, Composit. van (3/(3d£aj

ik laat gaan, dus eigenl. ergens op laten gaan, van daar opbrengen, welk begrip, naar den verschillenden samenhang waarin het voorkomt, verschillend wordt uitgedrukt. Met è-rt tov /ttttov bijv. is liet: te paard helpen, met It/ Tijv vaeov zz inschepen enz. In hét N. T. komt het alleen Matth. 13:48 voor, waar liet door optrekken of ophalen moet worden vertaald.

av oc - P h én co, Composit. van PAsttcü z.

aid., en vgl. ava a. h. slot, 1) iz: opzien, Mark. 8:24, Luk. 21:1: eiq tov ovpavóv zz naar den hemel, Matth. 14:19, Mark. G: 41, 7 : 34; élt; rivoc zz naar of tot iernand. Hand. 22:13; 2) zz weder ziende worden, het gezicht terug erlangen, Matth. 11: 5, 20 : 34, Mark. 10 : 51, enz.

van uvocfiXénM in de tweede beteekenis, eigenl. het bij vernieuwing zien, d. i. waar van blinden gesproken wordt, het gezicht, ala zintuig. Alleen Luk. 4:18.

uvoc-fio xu), -Si, Composit. van fiouu

¹ Avxyy.a.^cc.

z. aid., eigenl. een geschreeuw doen opgaan of aanheffen, zz luidkeels roepen, uitroepen, Matth. 27:46, Luk. 9:38 (op welke beide pil. ook het simplex gelezen wordt), Mark.

15:8 (tischend. ava/3as).

xv a - (3 o Atj, , y, van xvaefixAAoncii, z. aid., uitstel, vertraging. Alleen Hand. 25 :17.

xv cc - y ce i o v, of, t ó, van ccvx tv)v yvjv, alzoo wat boven den (beganen) grond is, het vertrek eener bovenverdieping, zz e e n e bovenzaal, naar Oostersch gebruik voor het ontvangen van gasten bestemd, Mark. 14:15, Luk. 22 :12. Op deze pil. wordt echter ook xvamp;yeov, xvajysov (Ree.). xvcoyxiov en xvxyxtov oUov (zooveel als bovenhuis) gelezen.

xv xy e o v ^ zie op xvxyxiov.

xv - xy y é \ , -5alt;y, aor. 1. - yyyeihx, aor. 2 pass. - vyyeAyv (Rom. 15 : 21, 1 Petr. 1 :12), Composit. van xyyéAAu ik verkondig, berichten, verhalen, verkondigen. Mark. 5 :14, 19 (volg. den Ree., niet volg. on. en tisch., die op beide pil. xxxyyéhhw lezen), Hand. 14:27, 15:4, 16:38, 2 Kor. 7:7; zz aankondigen, bekendmaken, le er en. Joh. 4:25, 16:13, 14, 15, 25, Hand. 20*20, 27, 1 Petr. 1 :12, 1 Joh. 1 :5.

xv x-y evv xto, -ó;, -yerco , Composit. van ysvvxco z. aid., wederbaren (eigenl. wordt ysvvxco meestal van den vader gebruikt, gelijk t/'xtw van demoeder), doen herboren worden, 1 Petr. 1:3; in Pass. weder gebaard of h e r b o r e n word e n, 1 Petr. 1 : 23. Al leen op deze twee pil. van het N. T.

xv x-y ivcó lt;r koü , eigenl- xvxyiyvaxrxu, fut. -yvuTOizxi, aor. 2 act. - éyvcav, partic. - yvovs (Hand. 15:31, 23:34), perf. - éyvuxx, perf. pass. - éyvua-iixi, aor. 1 pass. - eyvwaamp;yv, z. buttmann op de ouregclm. Verba § 114 onder yiyvucrycu, Composit. van yivucrKU z. aid., eigenl. nauwkeurig kennen, onderkennen, onderscheiden, (z. op xvx a. h. slot). Het wd. komt echter in het N. T. in deze grondbeteekenis niet voor, maar wel in eene afgeleide, die ook bij de classici zeer gebruikelijk is, t. w. die van lezen (als middel van zorgvuldige kennisneming), Matth. 12: 3, 5, 24 :15, Joh. 19 : 20; van een brief, Koloss. 4:10, I Thess. 5:27; tivx zz het door iemand vervaardigde geschrift, Hand. 8:28, 30; zz voorlezen, Luk. 4:16, nvx zz uit iemands geschrift. Hand. 15:21, 2 Kor. 3:15.

xvxynx^u), -xtru, van m xvxyKy z. aid., dwingen, noodzaken, Hand. 20 : 11, 28 : 19, 2 Kor. 12:11, Gal. 2:3, 14, 6:12; zz dwingen, in den zin van met nadruk op

iets aandringen, gelasten, Matth. 1 \ : 'i'i. Luk. 14 : 23.

uvay k alo$, a, ov (in liet Attisch ook vaak mot twee uitgangen), Adject, van ^ ocvxynvi z. aid., van daar 1) zz noodig, noodwendig, noodza kelij k, 1 Kor. '12 : 22, 2 Kor. 9:5, Pliilipp. 2:25, Tit. 3:14; met tari (dat ook wel wordt weggelaten) seq. Tnfinit. ~ het is noodig dat, Hand. 13:46, Hebr. 8:3; in Comparative, Phil. 1:24; 2) substantive, zz na bes taan de zz lat. necesaarius; van tyihoi gezegd zz; vertrouwd (intiem). Hand. 10:24.

xvccy ycoif t ui s, Adverb, van het niet gebruikelijke Adject. wccyKutrTÓc; (wel komt de vorm otvocyHua-rmós bij de classici voor, z. pape in v.), van avayKcc^cü z. aid., gedwongen, in tegenstelling met eKova-i'coc; vrijwillig. Alleen 1 Petr. 5:2.

civuyKy, vq, ij, de noodzakelijkheid, 1) de uitwendige, die uit de omstandigheden ontspruit, in do spreekwijze avayxy ea-TÏ (ook met wglating van het verb, substantiv., Kom. 13:5, Hebr. 9:23) zz het is noodzakelijk, in den zin van: het kan of mag, wegens den aard der dingen of omstandigheden, niet anders, Matth. 18:7, Hebr. 9:16, 23; civccyicyv 'éxco zz ik moet, heb noodig, of er bestaat noodzakelij khei d , d. i. ik kan of mag niet anders, Luk. 14:18, 23:17 (volg. den Ree.; doch dit vs. wordt door Tiscir. weggelaten), 1 Kor. 7:37, Hebr. 7 : 27; over de spreekwijze ccvccyKvi titi-Ksirocl tivi, 1 Kor. 0:16, z. op eTrUtiizeci y 2) de inwendige, die voortvloeit uit de stemming des gemoeds, 2 Kor. 9:7, Philem. vs. 14; 3) de nood, door ramp en druk veroorzaakt, Luk. 21:23, 1 Kor. 7:26, 2 Kor. 6:4, 12:10, 1 Thess. 3:7; 4) avaywis zz noodzakelijk, Hebr. 7:12; zz gedwongen, of uit dwang, 2 Kor. 9 : 7.

lt;xvoi-yvu -iacü, Composit. van yvwp/fw

z. aid., herkennen. Alleen, in Passive met Dat. zz door iemand. Hand. 7:13.

uvu-yvuer iq, M van avocyivuxncu ik lees of lees voor, het lezen, de yo or lezing. Hand. 13:15, 2 Kor. 3:44, 1 Tim. 4: 13, op welke laatste pl. de voorlezing als kerkelijke ritus bedoeld wordt, en dus de Genitiv. rov vó(xov kcci tcov trpofyytüv (vgl. Hand. 13:15), of iets dergelijks moet worden ingevuld.

civ-ayu, Composit. van ccyco, z. aid.

voor de vervoeging, 1) zz heenvoeren, opvoeren, op brengen, Luk. 4:5, 22 : 66 (waar ook ccTryyceyov gelezen wordt), Hand. 9:39; bepaaldelijk van het brengen van lagere naar hooger gelegene plaatsen (vgl. uvetfictfvu), Matth. 4:1 (omdat de bergachtige woestijn hooger lag dan do Jordaanvlakte), Luk. 2: 22; 2) zz terugvoeren, weder brengen, ex vgxpwv, Hebr. 13: 20 (vgl. Kvyyotyov sïq lt;pxolt;;, Hesiod. Theog. 626), vgl. Rom. 10: 7; 3) cèvcéyêjQai in Med. (dat in deze beteekenis meer nog dan het Activ. bij de Attische schrijvers gebruikt wordt, vgl. tape's Lex. op dit wd.) scil. vctüv, van den wal af het schip zeewaarts als 't ware opvoeren, zz afvaren, Hand. 20 : 3, 27 : 21, 28 : 10,11; ook in Passiv. ccvccyETÖcei, Hand. 13:13, 16:11 , 18:21, 20:13, 21:1,2, enz.; 4) övrfuv zz een offer (op het altaar) brengen, Hand. 7 : 41; 5) nvx tm Acciï , Hand. 12 : 4, zz iemand voor het volk brengen, d. i. hem op de verhevenheid brengen, waar de rechterstoel stond , (vgl. Joh. 19 :13), om openlijk een strafvonnis over hem uit te spreken; 6) zz wegleiden, bijv. iemand uit de gevangenis eïq oUov, zz naar huis brengen. Hand. 16:34.

amp;vcc-ès/kvvpi, -èsiXVUM, ds/xu, -%co , Composit. van SstKvvfu, z. aid., zz aanwijzen, aantoonen. Hand. 1:24; r/va zz iemand voor eenig ambt aanwijzen, hem openlijk als daarmede bekleed bekend maken (ook bij de classici gebruikelijke beteekenis van dit wd.), d. i. aanstellen, Luk. 10:1.

, vi, van het voorg. wd., de aanstelling of benoeming tot ecnig ambt en bekendmaking daarvan, vrpóc; tivoc zz bij iemand. Alleen Luk. 1:80.

uv oc-h é xo (xoci, -éfyizoii, Dej)on. med., Composit. van hé%oiJi.oci z. aid., ontvangen, in den zin van als gast opnemen, d. i. huisvesten, Hand, 28 : 7; zz ent vangen, aannemen, rcts tTTOcyythiott;, Hebr. 11:17.

xv oc-h (h to (Mi, -Ma-u Composit. van $f$ui4iy z. aid., overgeven, overhandigen. Alleen Hand. 23: 33.

civoi-^ctco, -co, -ijraj, aor. 1. -é%ylt;roc, Composit. van %oioo z. aid., opleven, herleven, in het leven terugkeer en, in eigenl. zin Rom. 14:9, Openb. 20:5 (volg. den Ree.; doch Tiscii. leest op beide pil. 'éfytrev voor Ccvéfya-Bv); figuurl. van iemand, die uit den doodslaap der zonde is opgestaan, Luk. 15:24, 32 (ook op de laatste dezer pil. leest Tiscu. het simplex), en van de zonde zelve, die door de wet als tot een nieuw aanzijn gewekt werd, Rom. 7:9.

avcc-^yréa), -u, -ylt;ru, Composit. van fyréM z. aid., zoeken, opzoeken, Luk. 2:44, 45 (op deze laatste pl. heeft de Ree. fyrovvres), Hand. 11 :25.

-%cólt;tu , Composit. van vufxi z. aid., Med. ccva^uvvvizxt gt; aor. 1.

reewv, zich omgorden, omgorden, gelijk

de Oosterlingen deden om door hunne lange en wijde opperkleederen in den arbeid of het gaan niet belemmerd te worden. Alleen 1 Petr. 1 :13, waar het, met tchq ólt;r(pvailt;; rijt; Siotvofxc; verbonden, overdraeht. zooveel beteekent als vaardig, bereidvaardig zijn.

vv oi-%co7rv péu, -(S, -vilt;roo gt; Composit. van ^wrvpsM (samengeat. uit leven en to rvp het vuur) het vuur aanblazen, dus eigenl. het vuur weder aanwakkeren, doen opleven, in welke beteekenis het wd. bij JozefuK voorkomt ; van daar, op de eenige pl. des N. T.'s, ^l2 Tim. 1:6, tropisch van de geestelijke gaven, to xupirux too Qeov, — aanvuren, opwekken, ver-wakker en.

ccvcc-QccAAcü, -Qxhaj, aor. 2. -sQochov, Composit. v. öaAAw, uitspruiten, van daar eigenl. weder doen uitspruiten, opluiken, trop. (bijv. van het aandenken aan iemand) zz vernieuwen, verlevendigen. Alleen Phil. 4:10.

uva-Qeizce, xtos, tó, hellenistische vorm van het attische kvu^ijlsc (z. aid.), van uvotTi^(/,i ik zet of stel, in den tempel nml., en als zoodanig eigenl. al hetgeen in den tempel gebracht en lot een offer gewijd wordt. In de vertaling der LXX wordt dit wd. gebezigd ter overzetting van het Hebr. ^n, oorspr. iets dat aan God gewijd en alzoo aan het gewone gebruik onttrokken was (Lev. 27 : 28, 29, Dent. 7 : 2(5, Jos. (j: 17), en van daar verder ook alles wat op goddelijk bevel aan dood of ondergang gewijd, d. i. vervloekt, en alzoo bestemd was om verbannen, uit het midden weggedaan te worden. Van bier ook het gebruik bij de Joden, om zich te vervloeken en alzoo ten verderve te wijden, Matth. 26:74, Hand. 23:12, 14, 21. In het latere kerkelijk spraakgebr. werd zoo het anathema, d. i. de vloek, uitgesproken over iemand, die in den kerkdijken ban gedaan, en, daardoor van de gemeenschap der geloovigen afgesneden, aan zijn eigen lot overgelaten en aan het verderf prijs gegeven werd. Eene gelijksoortige beteekenis heeft het wd. ook in het N. T. Hom. 9: 3, 1 Kor. 10:22, Gal. 1:8,9, waar uvaöeizoc, eigenl. een abstract begrip ~ vloek, banvloek, concreet, d. i. van een persoon , met hvcci gebruikt wordt, om te kennen te geven dat de vloek dien persoon treft, dus =: een vervloekte; ovdsit; Aéysi üvxQsfza voüv, 1 Kor. 12:3 zn niemand zegt, dat Jezus een vloek of vervloekte is, d. i. vloekt hem, als een uitvaagsel der menschheid.

av a-Ó € itctT t^co, (lt;toj , van het voorg. wd., en alzoo niet af te leiden van het primitivum faliKTl^w, dat eene geheel andere beteekenis heeft, tot anathema maken, vervloeken, Mark. 14:71, Hand. 23:12, 14 (waar overdo verbinding met het Nomen conjug. vgl. winer's Gr. S. 202), 21.

Ccvct-Q SMp éugt; -u, -faco , Composit. van Qeoo-péco z. aid. on op avcc, bij herhaling bezien, en van daar met opmerkzaamlieid beschouwen, Hand. 17:23, Hebr. 13:7.

xvu-Qvuioi, octoc; , tó, oorspr. hetzelfde als ctvccQsi/.x z. aid. (ook wat de afleiding betreft.), doel» in tegenstelling daarmede steeds in goeden zin gebruikt van allerlei tempelgaven, en van daar geschenk, of eenig aan den tempel aangebracht kostbaar sieraad, welke laatste beteekenis het Luk. 21 :5 heeft. Het komt in het N. T. alleen op deze pl. voor.

Ccvct/dsioc, van onbeschroomd,

onbeschaamd , van a priv. en v} ceïèójg de schroom , de schaamte zz de onbeschroomdheid, de onbeschaamdheid. Alleen Luk. 11 : 8.

uv -atpsrit;, ecog, $, van avceipéoo ■/.. aid., dus eigenl. de wegneming, uitdenwegruiming. In het N. T. zz de vermoording, de moord. Hand. 8:1, 22 :20 (op de laatste dezer pil. volg. den Ree.; doch de bijvoeging rï} uvuipéa-si ctvTOv schijnt daar onecht te zijn).

xv~otipéooi -co, -vjirw, aor. 2. - eTAov, in Medio - g/Alt;fytJfv, - shétrQxi, aor. 1 Passiv. - ypéöyv, Composit. van xfpéeo, z. op xtpéoiixi, eerst o p-nemen, dan opheffen, met de bedoeliug om iets uit den weg te zetten, te verwijderen, en van daar ter zijde stellen, afschaffen, Hebr. 10:9. Van de overige beteekenissen, welke het wd. bij de Grieksche schrijvers heeft, komen in het N. T. nog voor die van dooden , Matth. 2:16, Luk. 22:2, Hand. 5:33, 36, enz.; in Med. zz opnemen van vondelingen, die men alzoo tot kind aanneemt, zooals het lat. tollere. Hand. 7 : 21, op welke pl. (evenals Hand. 2:23 ave/Aars) xvti\xT0, gelijk in de nieuwere uitgaven, ook in de Edit. 7. van ti-schend., gelezen wordt in plaats van het vroegere xvsiteTO, als een den niet-attischeu schrijvers meer gewone vorm van den aor. 2 medii - , -XTO gcene bevreemding mag wekken. Zie butt-mann op de onregehn. Verba §114. onder afpéu, en winer's Gr. S. 68.

xvxïtioq, ou, ó, y, cv, tó, van x priv. en xItioq schuldig, onschuldig, Matth. 12:5, 7.

xv x-H xü , -((Too, Composit, v. z.

aid., beide in het Act. en in het Med., zich zittende oprichten zz overeind gaan zitten of rijzen, oprijzen, Luk. 7:15, Hand. 9: 40.

xvx-kxiv/^u, -ivto, Composit. v. axivt^o) (van kkivós z. aid.) weder nieuw maken, ver-

nieuwen, trop. nvx siq [tBrxvoiocv ■, zz iemand zoo vernieuwen, dat zinsverandoring er het gevolg van is. Alleen Hebr. (i: G, waar, wat de Constructie betreft, valt op te merken, dat de Infinitivus afhangt van xhCvctrov vs. 4, en dat het subject, 't welk de vernieuwing zou moeten bewerken, hier in Accusativo bij-gedacht moet worden. Ten onrechte verklaren sommigen den Infinitiv. hier ais een Infinitiv. pass., of door zicli vernieuwen.

óivcc-xccivów, -cïi, Composit. v. kocivócü ,

gelijk van uvx en kocivóc; z. aid., een

liellenistisch wd., vernieuwen, in geestelijken zin van de verandering des gemoeds gebruikt '2 Kor. 4: 16 , Koloss. 3: 10.

ÓLvu-Kocivoxr 1$, sus, yj, van liet voorg. wd. en insgelijks alleen aan het N. T. eigen, de vernieuwing, bepaaldelijk in geestelijken zin, en van daar verbonden met voóe (öen. obj.) Kom. 12: '2, met TrvevpccTOt; otyiov (Gen. subj.) Tit. 3:5.

KV OL-KOLhVKT M , -\pC0 , Composit. V. XtXAVTTTCO

z. aid., ontdekken, onthullen, in fig. zin van het deksel of hulsel wegnemen,

dat als een sluier het gelaat bedekt, '2 Kor, 3:14, 18.

ÓiV Ct-K KllKT ca, -vj/w, Composit. V. KCCIJ,7rTC0 z. aid., eigenl. ombuigen, omwenden, vervolgens intransit. omkeeren, weder keeren , van personen, Matth. 2:12, Hand. 18:21, Hebr. 11:15; fig. van een vredegroet, die als niet gegeven tot den groetende wederkeert. Luk. 10:6.

xvK-Keifzoci, -xetiroizxt, -Ktfagvog, Depon. Med., Composit. v. xs7[zxi, z. aid., liggen, evenals het simplex, Mark. 5:40 (volg. den Ree., doch tiscii. laat xvxks/izsvov weg); op al de overige pil. heeft het de beteekenis van aanliggen, aan den maaltijd nml.; want het was oudtijds in deze houding, dat men zich aan tafel plaatste, vgl. het lat. accumbero mensis; Matth. 9:10, 22:10, 11 (waar xvxKe/^evoi ook door gasten vertaald kan worden), 26:7, 20, Joh. 13:23, op welke laatste pl. de bijvoeging lv tw HÓbTTu zr in den schoot (aan den boezem) de plaats naast iemand aanduidt, die door zijn vertrouwdsten vriend of gunsteling placht te worden ingenomen. Vgl. Luk. 10:22, Joh. 1:18, en zie Winer's Realw. op het wd. Mahlzeit.

ccvx-xscpxAxióco, -w, -u(tco , Composit. v. xsQxAxiócü z. aid., van xvx en y xetyxAy het hoofd, van daar eigenl. de hoofdpunten samenvatten, of wat men recapituleeren noemt; in het N. T. zr tot een geheel vereenigen of samenvatten. Hom. 13:9; zoo ook Efez. 1 : 10, Vgl. meijer a. h. I.

xvx-kAivüj, -ivfi, Composit. v. xA/v« z. aid., eig. doen leunen, en van daar ~ leggen, zetten, Luk, 2:7, met 'év rtvi ter aanduiding van de plaats waar zz: ponere in aliqua re; bijz. zz doen nederzitten of aanliggen, d. i. de plaatsen aan den disch of maaltijd doen innemen z= discumbere facio, Mark. ti: 39, Luk. 9:15, 12:37; in Passivo met de bet. van het Med. xvxxKivo\j.xi zz zich nederzetten, ne-dervlijen en van daar aanliggen, aan den maaltijd, Matth. 8:11, Luk. 13:29, op welke pil. de uitdrukking tropisch als zinnebeeld van vreugde en heil verstaan moet worden; zonder beeldspraak, Matth. 14:19.

xv x- kókt u, , Composit. V. xótttcü Z.

aid., eigenl. terugslaan, terugstooten , bij latere schrijvers ook terughouden, d. i. verhinderen, belemmeren. Gal. 5:7 volg. den Ree.; in plaats echter van xvéxoxpe, lezen hier al de Codd. majuse. svexoxps, van eyxórTU z. aid. — Het wd. komt elders in het N. T. niet voor.

xvx-xpx^u, , aor. 2. xvéxpxyov, Composit. v. xpx^co z. aid., schreeuwen, uitschreeuwen, Mark. 1 :23, 6:49, Luk. 4:33, 8: 28, 23:18.

xvx-xpi'vcü, -ivü, Composit. v. xp/Vw, z. aid., met oordeel onderzoeken, ra*; ypxtyxs, Hand. 17 :11 ; zz onderzoek naar iets doen, navragen, 1 Kor. 10:25, 27; van personen die rechterlijk onderzocht worden zz verhoeren , Luk. 23 :14, Hand. 4 : 9, 12 : 19, 24 : 8, 28:18; in 't algemeen zz beo or deel en, zijn oordeel bepalen of uitspreken, over de waarheid van eenige zaak, 1 Kor. 2:14, 15; over personen, 1 Kor. 4:3, 9:3; 1 Kor. 4 : 4 is ó xvxxpi'vcov hij , wien het oordeel als heer en rechter toekomt, en wiens uitspraak dus alleen op eerbiediging aanspraak heeft.

xvx- xpi ecosy y, van het voorg. wd.,

het gerechtelijk onderzoek, verhoor. Alleen Hand. 25: 20.

xvx-hvtttbj, -\pc(j , Composit. v. xotttco Z. aid., opduiken, het hoofd omhoog heffen, zich uit eene gebukte houding oprichten, Luk. 13 : 11, Joh. 8 : 7, 10; in overdracht, zin Luk. 21 :28, waar het eene opwekking tot blijmoedige hoop en vertrouwen te kennen geeft.

èvx-Axizfixvco, -Aij\pof4xt, Composit. v. ^xfz-(3xvüj, z. aid. wat de onregelm. vervoeging betreft, vgl. ook xxrxAxfzpxvM, zz nemen, opnemen, van wapens naar welke men grijpt, Efez. (gt;: 13, 16; zz opnemen, in de hoogte heffen, sh tov ovpxvóv. Mark. 16:19, Hand. 1:2,11, 10:16, vgl. Hand. 1:22, waar Tov oi/p. weer in gedachte gesuppleerd moet wor-

den, en 1 Tim. 3:16; nz opnemen, in den zin van innemen, iu het schip of aan boord nemen. Hand. 20:13, 14; in den zin van iemand van eenige plaats afhalen en met zich nemen. Hand. 23:31, ⁴2 Tim. 4:11; zz: opnemen, om voor zich uit te laten dragen, ö-gt;ofvvfv, Hand. 7 : 43.

soog, y, van liet voorg. wd., de opneming, nml. ten hemel. Alleen Luk. 9:51.

Ólv-cthiarku)■, xvocAurco , aor. 1. ccvcéhcora en wfacorcc, perf. avaAwxa, perf. pass. uvxhconoci, aor. 1. pass. uvothcljQyv, een onregelm. verbum, dat zijne vormen van het stamwd. cevocAóco afleidt (z. buttmann's Gr. § 114;, eigenl. verdoen, wegmaken, verkwisten, doch vervolgens ook verteren, do oden, te gronde richten. Luk. 0 : 54, Gal. 5 :15, quot;quot;i Thess. '2 : 8, op welke laatste pl. voor cèvocAuo-si echter ook wsteï (van uvocipéu aid.) gelezen wordt.

ocvoL-hoyiet, van het later in gebruik

gekomen oivx^oyéu in eene juiste verhouding tot eenige zaak staan, van daar de juiste verhouding, de evenmaat of evenredigheid, de ov ereenstemm ing, Rom. 12 : 6: xocroc ryv uvctAoy/ctv rvjQ Tthrsuc, zz naar de mate(vgl. vs. 3 ixérpov nhrsuq) of in evenredigheid van het (subjectieve) geloof. And., die bij nfaTis aan de fides quae creditur gedacht willen hebben, vertalen: overeenkomstig het geloof. Vgl. tit cluck op deze pl. — Het wd. komt elders in het N. T. niet voor.

ocvx-Xoyl^onoLi, -hopoii, aor. 1. aveAoy/-ffamp;Wv, Depon. Med., ('omposit. v. Aoy/%oizoci z. aid., eigenl. bij zich zeiven overwegen, bedenken, nagaan, en van daar zijne opmerkzaamheid laten gaan over iemand of iets, waardoor het in beteekenis nadert tot (tkottsJv nvot, op iemand als een voorbeeld zien, voor oogen houden, bedenken wie of wat hij is. Alleen Hebr. 12:3.

avaAo^, oi/, lt;J, ov, ró, van u priv. en «Ac zout, eigenl. ongezouten , in het N. T. echter onzout of zouteloos, d. i. van zijne kruidende kracht beroofd. Alleen Mark. 9 : 50.

ava-Ai/«r*$, van avaAt/w z. aid., de

ontbinding, losmaking; in het N. T. figuurlijk voor de dood, het verscheiden. Alleen 2 Tim. 4:6, waarbij, wat de verklaring der beeldspraak betreft, vgl. op het volg. wd.

avar-Avw, -Avarcü, Composit. v. At/w z. aid., eigenl. het geknoopte losmaken, ontbinden, en van daar uit een vriendenkring uiteengaan, opstaan, scheiden, om huiswaarts te keeren, bijv. bk rtöv yamp;ituv, Luk. 12:30, zz van de bruiloft opstaan; absolute gebruikt komt het voor Phil. 1:23, en moet daar (zoo wij ten minste, naar de analogie van ex rcov yufzouv, ex rv/zTror/ou, geen èx rov (3/ou of iets derg. hebben in te vullen, vgl. v. hencel a. h. 1.) als een spreekterm beschouwd worden, die hetzij aan het scheepsleven (van het ligten der ankers en het losmaken der touwen), of aan het opbreken van legertenten (vgl. Polyb. 2: 32: lt;xvé-At/o-av ex rav tóttmv) ontleend is, en waardoor het vertrekken, verscheiden uit dit leven, zz sterven, wordt aangeduid.

OLvotixxpryTOs, ov, ó, f) ■, ov, to', van a priv. c\\^s uiiupTuvca z. aid., die zonder zonde is. Alleen Joh. 8 : 7.

oiv oc - (jlsv u, -fzevtö, Composit. v. /xévw z. aid., verwachten, r/vazz iemand. Alleen 1 Thess. 1 :10.

Siv oc- (j, i ij.vv\ (T xco-i/.vvi7co (van /zvaw , nvccofzoct, z. aid., gevormd), perf. pass. , aor. I

-èlzvy/xQiiv, in Activo iemand iets herinneren, aan iets indachtig maken, met dubb. Accusativ., 1 Kor. 4:17, of met een Accus. obj. en den Infinitiv. finalis, 2 Tim. 1:6: ava-(/,iiJtvijlt;rKoo (re (Xvcc^dJTrvpslv zz ik herinner u aan te vuren, d. i. ik breng u in gedachte, dat gij behoort aan te vuren; in Passivo zz indachtig worden of gemaakt worden, vooral door uiterlijke omstandigheden, Mark. 11 :21, 14: 72; in Medio zz zich herinneren, te binnen brengen, 2 Kor. 7:15, Hebr. 10:32.

ócvamp;-(ivyrih euc;, van het voorg. wd., de herinnering, gedachtenis, Luk. 22:19, 1 Kor. 11:24, 25; «v«//vgt;fo-^ uixapTtüv hut' èv/at/TÓv, Hebr. 10:3, zzeenejaarlijksche herinnering aan zonden, doelt op de offers , die jaarlijks op den grooten verzoendag voor de zonden geslacht, en waardoor die zonden tevens in herinnering gebracht werden.

«va-veow, -cS, -axraj, Composit. v. vco'w , van véo^ nieuw, vernieuwen, verjongen. Alleen Efez. 4:23, waar de Tnfinit. in Medio, zich verjongen, gelijk in vs. 22 UTroQérQoci, als de Infinit. bij beden, wenschen en derg. moet verklaard worden, en het daarbij geplaatste subj. (w/zas) in Accusat. staat; vgl. buttmann's Gr. § 142. Anm. 5, en wineii's Gr. S. 282.

avoc-vyQü), -rpco, Composit. v. vycpcu z. aid., weder nuchter worden, tot bezinning komen. Alleen (overdracht.) 2 Tim. 2:26.

'Avav/a^, a, ó, grieksche vorm van den hebr. eigennaam Channnja, Ananias; zoo heet 1) de man van Saffira, Hand. 5:1, 3, 5; 2) een belijder van «Jezus te Damaskus, Hand. 9:10, 12, 13, 17, 22:12; 3) een hoogepriester. Hand. 23:2, 24:1.

avavr/ppjfro^, of, ó, ov, ró, van a priv., «vt/ tegen en péeo spreken, onwedersp rekel ij k, wat niet tegengesproken kan worden. Alleen Hand. 10:36.

avavTwppjf Adverb, van het voorg. wd., zonder tegenspreken. Alleen Hand. 40 : 29. a v a | / o ^, /ov, ó, y, ov, ró, van a priv. en z. aid., onwaardig, tivóq — iets onwaardig. Alleen l Kor. 6:2.

ccvoifyiax;, Adverb, van het voorg. wd., onwaardig, op onwaardige wijze. Alleen 1 Kor. 11 : 27, 29.

ólvól-ttctvv 1$, ecoQ, vj, van ccvocTravco z. aid., het nitrusten, de rust, verkwikking, verademing, Matth. 11:29, Openb. 14:11; me-tonym. zr rustplaats, Matth. 12 : 43, Luk. 11 :24; cèvccTTceva-iv 'éfteiv seq. partieip. zn rust nemen van, in den zin van ophouden, uit-seheiden met iets te doen, bijv. héyovrsc; (vgl. winer's Gr. S. 308 f.) zz van te zeggen, Openb. 4 : 8.

olv a-x ccv u), -uvcru, Composit. v, iravcü z. aid., doen uitrusten, en van daar in zedelijken zin rust verschaffen aan, verkwikken, nvcc ~ iemand, Matth. 11 :28, 1 Kor. 16:18, 2 Kor. 7:13, Philem. vs. 7, 20; in Medio zzz rusten, uitrusten, rust nemen, in liehamelijken zin, Matth. 26:45, Mark. 6: 31, tropisch, Luk. 12:19, Openb. 14:13; zz zich rustig houden, geduld oefenen, Openb. 6:11; met Itt/ r/va zz rusten op iemand, van het rov QeoO 1 Petr. 4:14.

uv oc-tt eiüco, efaw, Composit. v. Trstöco z. aid., overreden, r/va zz iemand. Alleen Hand. 18:13.

avcc-TreipoQ, z. op ava7rypolt;;.

ólv x-tt éijlkco, -xpoj, Composit. v. ttéiztco z. aid., zenden, opzenden, nvx TrpÓQ nva zz iemand tot iemand. Luk. 23:7, 15, Hand. 25 : 21; zz terugzenden, Philem. vs. 11 , waar de aor. 1 xvÉTre^cn voor het Praesens staat, gelijk in den briefstijl in de gr. en lat. taal bij de Verba mittendi en scribendi gebruikelijk is, vgl. ypcéQu en winek's Gr. S. 249; nvcc nvi zz aan iemand, Luk. 23:11.

uvoc-7rvj$ xu, -viamp;co, Composit. v. iryduco springen, huppelen, opspringen. Alleen Mark. 10: 50, waar de Ree. echter a.vxlt;ttó.c; voor olvol-TrydytroiQ heeft.

ava-TJfpo^, ov, o, ov, ró, van lt;xvu en vriipót; mank, lam, in het alg. op eenigerlei wijze gebrekkig naar liet lichaam, verminkt, Luk. 14:13, 21, op beide welke pil. lachm. uvcc-TretpoQ leest, dat eld. niet voorkomt. «vcc-TTiTTTM, Trecrovixxt ^ Composit. v. tt/ttw , z. aid. over de onregelmatigheid der vervoeging, eigenl. achterover vallen, zich achterover buigen, btti to (rryQÓG rivot; zz aan iemands borst vallen. Joh. 13:25, 21 :20; naar hellenistisch spraakgebr. meer bepaald gebezigd van het zich nederleggen of nederzetten tot den maaltijd, dus ook wel in den zin van aanliggen, Matth. 15 : 35, Mark. 6 : 40, 8 : 6, Luk. 11 : 37, 14:10, 17:7, Joh. 6:10, 13:12. Op twee der uit Luk. aangeh. pil. (14:10, 17:7) leest tisch. avaTrea-e (aor. 2 act.), terwijl de Ree. op de eene ccvairea-ov (aor. 1 act.), op de andere civtxTrea-cei (aor. 1 med.) heeft. Geen dezer twee tempusvormen schijnt echter in gebruik geweest te zijn, en men houdt het er derhalve voor, dat de lezing txvccTrerov, waarvoor buitendien nauwelijks eenig gezag bestaat, valsch is, en oLvÓLTrtTKi door verwisseling van ui en f in de Codd. is ontstaan. Vgl. winer's Gr. S. 68 f., en tisciiend. in de krit. Aant. op Luk. 14:10.

ocv u-k hypów, -w, -utrui, Composit. v. tA»/-póu z. aid., vullen, vervullen, in verschillend gewijzigden trop. zin, 1) rov vópov zz de wet vervullen, d. i. naar haren vollen inhoud betrachten, Ga!. 6:2; 2) rov tottóv nvoc; zz iemands plaats innemen, 1 Kor. 14:16, vgl. op tóttoq-, 3) rt rivi zz door de uitkomst aan iemand vervullen, bevestigen, Matth. 13:14 (waar de Ree. echter htt' ccvroïc; leest); 4) to vcrTspyncc zz het ontbrekende aanvullen, 1 Kor. 16:17, waar het ontbrekende bestond in het gemis van gelegenheid aan de zijde van Paulus, om de Korinthische gemeente persoonlijk te bezoeken, welk gemis nu eeuiger-mate vergood werd door de uit voerige narichten , die hem omtrent haar door Stephanas. Fortu-natus en Achaïcus waren overgebracht; Phil. 2: 30, waar Epaphroditus wordt voorgesteld, als door zijnen zelfverloochenenden ijver in liet werk van Christus aangevuld te hebben, hetgeen er aan het dienstbetoon der Philippische gemeente jegens Paulus nog ontbrak; 5) roes ufxoip-t'iolc, zz de maat der zonden vol maken, 1 Thess. 2:16.

cèv - cktt o boy yr o q , of, ó, ov , ró, van a priv. en a7roAoyeo//a/ zich verdedigen of verontschuldigen, niet te verontschuldigen, niet verontschuldigd, Rom. 1 :20, 2:1.

lt;iva-7r pda-erco, -ajw, Composit. v. Trpcéa-cru z. aid., opeischen, invorderen. Alleen als Variant op Luk. 19:23, waar de Ree. en tisciiend. echter liet simplex lezen.

cèvci-irrvlt;rercuj -%co , Composit. v. ttoo-o-cü z. aid., ontrollen, openrollen, van boekrollen die gelezen werden. Alleen Luk. 4:17.

èev-aKTCü, -v^w, Oomposit. v. clirrco z. nld., aansteken, ontsteken, Luk. 12:40, Hand. 28: 2, Jak. 3:5.

av-ap/ö//jf ro$, ou, é, ov, ró, van oc priv. en apiQixós getal, ontelbaar. Alleen Hebr. 14:12.

«va-o-f/w, -etcru, Composit. v. o-e/o; z. nld., eigenl. opschudden, van daar opruien, in beweging brengen, töv 'ö^Aov Mark. 15:11, rov haóv Luk. 23 : 5.

ot-amp;ksv, -ua-u, Composit. v. crxsvcé^co (van (rxeCos gereedschap) ik bereid, maak gereed , eigenl. van do toerustingen , die voor een optrekkend leger gemaakt worden , het oppakken, opbreken; uit de daarbij heerschende woeste drukte en verwarring ontstond de trop. betee-keuis van verontrusten, in de war brengen, roei; ^oxat; — de gemoedereu. Alleen Hand. 15:24.

-ólvoo, Composit. v. vTruco 7. aid., optrekken, ophalen. Luk. 14:5, Hand. 11 :10.

ocvu-(rroutieult;;, $, van uvfarmu {ocvotarólto) doen opstaan, liet opstaan, de opstanding,

1) in tegenstelling met tttüo-k; val, tropisch van eene oprichting uit vernederden staat, Luk. 2:34;

2) overal eld. in het N. ï. van de opstanding der dooden, en wel a) vexpeov of rüv vexpüv zz dooden opstanding, of opstanding der dooden, gedacht in het algemeen als de daad Gods, waardoor een nieuw leven verwekt wordt in degenen die gestorven zijn, Matth. 22:31, Hand. 2 : 31, 17 : 32, Rom. 1: 4, 1 Kor. 15:12, 42, Hebr. 6:2; waarvan te onderscheiden: b) de ccvda-TOint; la vexptöv — de opstanding van of uit de dooden, d. i. do terugkeer dergenen die gestorven zijn tot een nieuw leven. Luk. 20:35, Hand. 4:2, '1 Petr. 1:3; vgl. over dit onderscheid winetTr Gr. S. 169 f; c) zeer vaak komt uvugtccitis ook absolute voor, bijv. Matth. 22:23, Mark. 12:18, 23, Hand. 17 :18, 23: 8 enz.; d) het begrip van

wordt nader bepaald door de bijvoeging van: rif? = ten leven, ryt; xpfaecoQ = ten

oordeel (vgl. over dezen Genitiv. van doel of bestemming wintïB t. a. pl.). Joh. 5:29; rcov diKcc/uv = opstanding der recli tvaardigen, (z. $/xceiot), Luk. 14:14, die ook m vpuTii, Openb. 20:5, 6, en w xpefrrm avdiTTCiriG, Hebr. 11:35, heet. ~ De 2 Tim. 2:18 bedoelde dwnalleeranrs verstonden de opstanding slechts van eene geestelijke wedergeboorte van den mensch, vgl. de wettk op deze pl. — Christus noemt zich zeiven m uvamp;(TToclt;rilt;;, Joh. 11:25, als de bron van een nieuw geestelijk, het ware en eeuwige leven voor degenen die in hem gelooven.

uv u-ar eer óco, -ü, -uo-u , van op

gestaan , van zijne plaats gezet of verjaagd, van daar oproerig maken, in opstand brengen, een hellenistisch wd. = avcca-TOiTOv 7ro/f7v, Hand. 17:6, 21:38; tropisch = tot verzet tegen de waarheid aansporen, Gal. 5:12.

civce-lt;TTOivpóü), -c3, -mlt;7ü} , Composit. v. (ttccv-póu z. aid., op het kruishout brengen, kruisigen, of ook, met verklaring der praep. dva naar de analogie van civapAéTreiv enz., weder kruisigen. Alleen Hebr. 6:6, waar het tropisch gebruikt wordt ter beschrijving van een ougeloovigen zin, aan dien van 's Heilands moordenaren gelijk.

uvoi-o-TSva^u. -£w, Composit. v. o-revd^co z. aid., stenen, zuchten. Alleen Mark. 8:12, waar avcelt;TT€va%€iv tco rrvevnoiTi = een zucht slaken, die uit het binnenste is opgeweld.

ava-trrpéQu, -4/0), Composit. v. o-rpéQu z. aid., otnkeeren, transit, r/ = iets omkee-ren, omver werpen. Joh. 2:15; intransit. met reflexieve beteekenis = het hebr. , terugkeeren. Hand. 5:22, 15:16; in het Med. en in den aor. 2. pass. uvea-rpacpyv, verto me, vertor = versari a) in gew. plaatselijken zin = verkeeren, omzwerven, Matth. 17: 22; b) in zedelijken zin van den wandel, dien men leidt = versari in aliqua rc = verkeeren, wandelen, zich gedragen, 2 Kor. 1:12, Efez. 2:3, 1 Tim. 3:15, Hebr. 10:33,13:18,

1 Petr. 1 -.17, 2 Petr. 2:18.

ava-trr pocpij, y, van het voorg. wd. in de tweede beteekenis van het Med. en Pass., van daar de wandel, de levenswijze in zedelijken zin, in 't algemeen het leven, gelijk het zich naar buiten in handel en wandel openbaart, Gal. 1:13, Ef. 4:22, i Tim. 4:12, Hebr. 13:7, Jak. 3:13, 1 Petr. 1 :15, 2 Petr. 2:7 (waar vro rfa avcea-Tpotptfc; moet worden opgevat als stond er: vtto tov civalt;rTpé(pslt;rQaii),

2 Petr. 3:11 (waar de pluralis avarTpoQoii óf alleen tot versterking der beteekenis dient, (5f op den verschillenden wandel heenduidt, dien hetzij verschillende, of wel dezelfde personen in verschillende omstandigheden, te leiden hebben).

ava-róta-fTOfzxi, -ra|o//a/, Med. van uvu-TU(Tlt;rco, Composit. v. rairtrco z. aid., schikken, in orde brengen, van daar opstellen, tiityya-iv = een verhaal. Alleen Luk. 1:1.

ava-T£AAw, -TfAö, -ere/Aa, -THraAxa, Composit. v. rgAAw, voortbrengen, te voorschijn brengen, van daar doen te voorschijn treden, tov ffA/ov = de zon doen opgaan.

Matth. 5:45; vervolgens ook intransit. vnn het opgaan der hemellichamen, mA/oü avare/Aavro^ = toen de zon was opgegaan, Matth. 13:6, Mark. 46:2, Jak. 1:11; van het licht, dat verrijst, Matth. 4:16; van het opkomen eener wolk, Luk. 12:54; tropisch van de morgenster ((pcocrQópos), die opgaat in het hart der geloovigen, 2 Petr. 1 : 19; 'éx nvoc, = voortkomen of voortspruiten uit iemand, Hebr. 7:14.

ava-r /Dy izty -Qya-u, Composit. v. rtbyfii z. aid., ik leg of stel op; in Medio avun'Qeitoci, naar het spraakgcbr. des N. Ts. overdracht. = voorstellen, voordragen, r/ r/vlt;, Hand. 25 :14 , Gal. 2 : 2.

ava-ro van avarsAAw z. aid.,

eigenl. de opgang der hemellichamen, inzonderheid van de zon; van eenester, Matth. 2:2, 9; mctonym. van de streek, waarin de zon opkomt = het Oosten, hetzij met ijA/bv verbonden, Openb. 7:2, 16:12, of absolute, Luk_; 13:29; hot komt zoowel in Plurali als in Singulari in dezelfde beteekenis voor (z. op a^vi^ot;), a) in den zin van oostelijke hemelstreek, Matth. 24:27; b) van de oostelijk go-logen landen = het Oosten, Matth. 2:1; overdracht, wordt do Christus avaroA^ eg V\povt; = de opgang, d. i. liet rijzend licht uit den hooge (de morgenzon) genoemd Luk. 1:78, vgl. Mal. 4:2, waar de Christus zon der gerechtigheid heet.

dcvoe-T péTTu, -vj/w, Composit. van Tpéira = (TTpétycü, ik keer, van daar om koeren, verstoren, te gronde richten; tropisch rijv ct/ctt/v = het geloof verstoren, 2 Tim. 2: 18; Tit. 1 :11: tfAoüs d/xovt; avocTpéTrovirt = zij verderven gansche huisgezinnon, door hou van het geloof afvallig te maken.

avoi-rpéQu, -dps\pco, aor. 2. passiv. -erpdcpyv, perf. passiv. TsQpociJ.iJ.cci, Composit. van rpécpu, ik voed, van daar opvoeden, grootbrengen. Hand. 7: 20, 22: 3. In het Med. bij latere schrijvers in dezelfde beteekenis, en zoo ook Hand. 7 : 21.

avac-Qa/vu, -ipixvtö, aor. 2. pass. -styctvyv, partic. -(pocvsfQ, Composit. v. lt;pccivu z. aid., doen lichten, schijnen, opklaren, meestal overdracht., openbaron; in Passivo, en in het fut. med. openbaar worden, verschijnen, Luk. 19: 11; met den Nominativ. van het meer verwijderde object (d. i. met den Nominat. van don persoon) en mot den Accusativ. der zaak, omdat naar oen bekend grieksch spraakgebr., waarover vgl. winbh's Gr. S. 232, het Verbum, dat in Activo den Dativ. van den persoon regeert, in do pass. constructie het Nomen van den persoon tot subject verkrijgt, zooals Trca-TEÓBiv riv( — iemand geloof schenken, passiv. kkttbvoijoci = mij wordt geloof geschonken, waarbij nog oen Accusat. komen kan, zooals in Activo KKTTtveiv nvt Ti, in Passivo vria'TevoiJ.cci re = men gelooft mij in eenige zaak, d. i. t/ 7rgt/lt;r-rsuixévov 'é%cij, vgl. Kom. 3:2, 1 Kor. 9:17, 1 Thoss. 2 : 4. Volg. dozen regel is Hand. 21 : 3: avaclt;pixvévrelt;; rijv KvTrpov te verklaren. In Activo zou men zoggen: uvcttyocheiv nvt tviv Kovrpov = Cyprus voor iem. zichtbaar maken, in Passivo = tvjv Kóirpov (Xvoc(pxve7(rocv 'éxei ns = iemand heeft Cyprus zichtbaar geworden zijnde, d. i. het is voor hem zichtbaar geworden, hij heeft het in hot gezicht gekregen. Vgl. de spreekwijze «to-KpvTTTSiv ytfv, van schepen die liet land uit hot gezicht verliezen.

lt;xva-cpépu, fut. ocvofau, aor. 1. -yveyxx (en -éveytcoc), aor. 2. -yveyxov, Composit. v. liet onregelm. Verbum cpépu z. aid., op dragen, -voeren, -brengen, -heffen; sllt;; 'ópog = op oen borg brongen, Matth. 17 : 1, Mark. 9 :2; avaQéperóxt silt;; tov ovpocvóv = ten hemel opgeheven of opgenomen worden. Luk. 24: 51 (volg. den Koe. en de moeste Codd.; ti-sciient). laat de ww. xvecpépero t. r. o. echter weg); van oflorhnndon gebruikt, met do bijvoeging in) to öviricctttvipiov, Jak. 2: 21 = op hot altaar opdragen, d. i. offeren; zonder die bijvoeging, doch mot hot oog op het altnar, oven zoo = offeren, Qvriccv, Hebr. 7:27, 13: 15, 1 Petr. 2:5; = dragen, fig. tocq a/ixp-rtocc; = de zonden, Hebr. 9 : 28,1 Petr. 2 : 24 , waar It/ ró Ji/Aov = op het hout, d. i. hot kruis, volg. sommigen eeno spreekwijze is, ontleend aan het offer, dat op hot altaar gebracht wordt. Vgl. echter de wette a. h. 1.

cèvac-epüjvéüj, -co, -ytru, Composit. v. (puvéco z. aid., uitroepen. Alleen Luk. 1:42, waar over do verbinding met het Nomen Conjugatum M (pcovy z. op ocyócxy.

ocv éc-ftv rr 1$, sas, $, Composit. v. cèva en = %éco ik giet, stort, uitstorting; bijz. van plaatsen, waarin do zoo hij vloed haar water uitstort (z. pape in v.), en van daar ongeveer = ons pool of kolk; and. = stortvloed. Alleen 1 Petr. 4 :4, waar hot tropisch gebezigd wordt.

av cc - xoo p é co, -co, -yrco, Composit. v. xcopéco z. aid., terugkeoren, vertrekken naar de plaats van waar men gekomen is, Matth. 2:12, 13; = vertrekken met do novenboteekonis van zich terugtrekken, ontwijken, Matth. 2:

M, 22, 12:15, 14:13; = zicli heen bege-ven, Matth. 4:12, Mark. 3:7; = weggaan in den zin van zich verwijderen, Mattli. 9:24; met (of ook wel zonder) xar' ih'av = ter zijde gaan. Hand. 23:10, 26:31.

, ecoi;, m, van liet volg. wd., van daar verkoeling, verfrissching, verkwikking, verademing. Alleen in trop. zin. Hand. 3 :20.

-xpvi-co , Composit. v. ^vx^{00 7}quot; aid., eigenl. afkoelen, van daar verfrisschen, verkwikken, vooral in tropischen zin. Alleen 2 Tim. 1 :10.

cev$poc7rocgt; i/rry q, ov , ó, van ik

roof mensehen, om ze als slaven te verkoopen (wat tot de schandelijkste misdrijven gerekend werd, wanneer het geen krijgsgevangenen, maar vrije mensehen waren), de mensehen dief, zielverkooper. Alleen I Tim. 1:10.

*Av$ péccG, ov, ó, grieksehe eigennaam Andreas; zoo heette de broeder van Simon Petrus , van afkomst even als deze een Galilcër uit Beth-saïda aan het meer öennezaret. aanvankelijk een leerling van Johannes, later met zijnen broeder een volgeling en apostel van Jezus, Matth. 4:18, 10:2, Mark. 3:18, 13:3, Luk. 6:14, Joh. 1:41, 45, 6:8. 12:22, Hand. 1:13.

-fau, van ó avyp, £v$pót; de man, tot man maken, verharden, in Medio = zich mannelijk, manhaftig, gedragen. Alleen

1 Kor. 16:13.

^,Av$ póvtxog, ov, ó, grieksehe eigennaam Andronikus (van cèvyp en y viKy); zoo heette een medearbeider en medegevangene van Panlus te Home, Hom. 16:7.

ccvèp otyóv o g, ov, ó, van ó aivyp z. aid. en ó (póvot; de moord, van daar de menschen-moorder, moordenaar, doodslager. Alleen 1 Tim. 1 :0.

uvéyxhyros, ov, ó, vj, ov, tó, van lt;x priv. en eyxahéoo ik klaag aan, van daar onbesproken, onberispelijk, 1 Kor. 1:8, Koloss. 1 :22, 1 Tim. 3:10, Tit. 1 :6, 7.

uv exè tyy yr o c;, ov , ó, vj, ov, van a priv. en hK^i^yeofjLctt ik verhaal geheel uit, onuitsprekelijk, onbeschrijfelijk. Alleen 2 Kor. ⁽.): 15.

avexAaA^ro^, ov, o, i^, ov, tó, van a priv. en snAochéu) ik spreek uit, onuitsprekelijk. Alleen 1 Petr. 1 : 8.

uvéicheiTrros, ot/, ó, y, ov, ró, van a priv. en èxheÏTrco z. aid., die niet verlaat, of zich niet begeeft, d. i. duurzaam. Alleen Luk. 12: 33.

cevsxTÓs, v, óv_t het Adjectiv. verbale van avéj.0ii in de beteekenis van uithouden, verdragen, van daar dragelijk, in het N. T. alleen in den Oomparat. avexTÓrepov = dragelijker, Matth. 10:15, 11 :22, 24, Luk. 10:12, 14.

avcAgj^/zwv, ovo?, ov, , van ca priv.

en eActf/^wv medelijdend, barmhartig, onbarmhartig, hardvochtig. Alleen Rom. 1 :31.

xvéhsos, ov, ó, y, ov, tó ■, van a priv. en ^Aeolt;; medelijden, zonder medelijden, onmeed oogend. Alleen Jak. 2 :13, waar de Ree. echter av/Afw^ leest, z. aid. Het wd. komt bij de ongewijde schrijvers niet voor.

ave/z/^oi, -tra), van ó ave/zo^ z. aid., door wind bewegen, in Passivo Jak. 1 : 6. Het wd. komt buiten deze pl. van het N. T. nergens voor.

avspoe;, ov, ó, van ik waai, a) zr de

wind, Matth. 7 : 25, 27, 11 : 7, 14 : 24, 30, 32, Mark. 4:37, Luk. 8:25, Joh. 6:18, Hand. 27 : 4, 7, 14, 15, Jak. 3: 4, Openb. 7:1; overdracht. als beeld der onstandvastigheid, Efez. 4:14; b) metonym. = de windstreek, d. i. eene der vier hemelstreken waaruit de wind waait, Matth. 24:31, Mark. 13:27, Openb. 7:1.

avév$exro$, ov, ó, ov, tó, van a priv. en 'évSsKTOt; van het impersonale èvèé%sTcei (waarvoor ook 'évssxtóv \(tti voorkomt, z. pape in v.) het is mogelijk, van daar onmogelijk, onbestaanbaar, onvermijdelijk. Alleen Luk. 17:1, waar de Genitiv. tov (dit rot/, dat in den Ree. ontbreekt, is waarschijnlijk echt, en dus met tischend. op te nemen) w €aqs7v toc rry.ó.vlcx.hix. volgens winer, Gr. S. 293 vgl. S. 291, geregeerd wordt door het begrip van ver af- of verwijderd zijn, dat in avev^gxrdv \(tti ligt, volgens meijee a. h. 1. door het bij wijze van Substantief gebruikte Adjecliv. verbale avév-$sktov = de onmogelijkheid van het niet komen. Vgl. Matth. 18:7.

av£|epevv»fTO^, ov, ó, v, ov, van a priv. en eypevvuco naspeuren, uitvorschen, onnaspeurlijk. Alleen Rom. 11:33.

ave^txaxot;, ov, ó, vj, ov, tó , van avg^o/za/ ik verdraag en xccxós boos, kwaad, dus eig. het kwade verdragend, d. i. lankmoedig, verdraagzaam, geduldig. Alleen 2 Tim. 2: 24.

«vgl/^v/aöfTO^, ov, ó, y, ov, tó, van cc priv. en s%iX^vlamp;K^ (^van stamwoord V^vo^, eo^, spoor) ik spoor op, niet op te sporen, d. i. onnaspeurlijk, ondoorgrondelijk, Rom.

11 : 33, Efez. 3 : 8.

ólvbtt oiir xvvt o ov, é, yj, ov, tó , van a priv. en l^ra/o-^vvo/za/ ik word beschaamd of ik schaam mij, die niet beschaamd wordt, of die zich niet behoeft te schamen. Alleen 2 Tim. 2 :15.

uventhyxTOt;, ov, ó, ov, r^, van a priv. en sttiayttoq, vnn etrihoifzfiavco z. aid., van daar iemand waarop men geen vat heeft, aan wien men niet raken kan, d. i. overdracht. = ter goeder naam en faam staande, onberispelijk, 1 Tim. 3: *2, 5:7, 6:14.

Ccv-ép %o[/.cei, -etevrofxcei, aor. 2. -ifAÖov, Composit. v. het onregelm. 'épxoizcci z.ald., opgaan. eilt;; to 'ópoc; zrz op den ber^ klimmen Joh. 6:13, eit; 'l6po(r6hvi/.iz ~ opgaan naar het hooger geleden Jeruzalem (vgl. oy wuficccvu) Gal. 1:17 (waar laCHM. ói7rép%o(j.oci leest), 18.

xv-ea-ii;, smc;, y, van otvfafii in de beteekenis van af- of ontspannen (zoo bijv. ccvsitk; xophciv, maar ook xaxtyv), ontspanning, verligting, rust, Hand. 24:23, 2 Kor. 2:12, 7:5, 8:13, 2 Thess. 1:7; op de laatste pil. vooral in tegenstelling met , z. aid.

ólv-er , -dérco, Composit. van het min gebruikel. stucco ik onderzoek, van daar in 't alg. scherp onderzoeken, uitvorsehen; nvcc ~ iemand reoh t er lijk onderzoek v n, met aanwending van geweld ot' pijniging, bijv zz: met geeselslagen, om hem tot bekentenis te brengen, Hand. 22 : 24 , 20.

ccvev, Praepositie met den Genitiv., zonder, Matth. 10:29, 1 Petr. 3:1, 4:9.

xvsvqstoc, ot/, ó, ij, ov, ro', van cc priv. en hv$6T0G (v. Bu t/qviu) goed geplaatst, gelegen, van daar niet welgelegen, ongeschikt, Trpós ti ~ tot of voor iets. Hand. 27 :12.

civ-evp/a-KU, -pyvco, aor. 2. -svpov, Composit. v. svpto-Koo z aid., vin d en, uitvind e n. w e e r-vinden. Luk. 2: 16, Hand. 21 :4.

aiv-éxu, -é'éco, ook -rxfaco, Imperf. med. xvetxófiyv en yveiftóityv met dubbel Augment, z. buïtmann § 8(), Anni. 4, aor. 2. yvea-xówv, Composit. v. 'é%w z. aid. over de onregelmatig-heid der vervoeging, eigenl. ophouden, in de hoogte houden, en van daar in Medio zich ophouden, zich onder iets staande houden, d. i. uithouden, dragen, verdragen, lijden, dulden, meestal met den Gen. obj. (bij de Classici ook met den Accusativ.), Matth. 17 :17, Mark. 9 :19, Luk. 9 : 41, 1 Kor. 4 :12, 2 Kor. 11:1, 4, 19, 20, Efez. 4:2. Koloss. 3:13, 2 Thess. 1 : 4: ev OAtyenv xlc; avéxsa-Qs, waar ocjq ten gevolge der attractie van het Pron. relat. staat voor üv, z. uuttmawN § 1413, 3; met de neven beteekenis van zich naar iemand schikken, hem te wille zijn, Hand. 18:14.

xvsypiÓG, oö, o, de neef, zoon van oom of moei (Andoc. 1. 47: ovtoc; è/xóg' v wryp

y èxe/vov Koïi ó Trxryp ó sfj.oc; adsAQot, en later: kxï ovrog tov rrcitpó^ ut i^répeq xhshtyoii).

Het wd. werd echter bij de Grieken ook gebruikt tot aanduiding eener meer verwijderde bloedverwantschap. Alleen Koloss. 4:10. avewywi;, z. op xvolyco.

cèvyQov, oü, ro', dille, een toekruid, bij de spijzen gebruikt en weinig verschillende van onze venkel (Anethum foeniculum) ^ vgl. Bijbelsch Woordenb. Dl. I. blz. 241. Het wd. (dat ook ^vvjfflov, uvyrov en 'xvvytrov geschreven werd, vgl. pape in v.) komt alleen Matth. 23:23 voor.

av-ijxcij, -y'i-oo, Imperf. -yxov, Composit. v. ijKou ik kom, bij komen, bij passen; tó av^KOv Philem. vs. 8 =: hetgeen voegzaam, beta-mel ijk is. Zoo ook Efez. 5:4: tx ovk xvyxovroc (waarvoor echter öbiesb. en lachm. met AB x ovk xvijnev willen gelezen hebben); impersonal. Kol. 3:18: ut; xvijxev (vgl. over hetlmpf.,dat hier door vele uitleggers als Praesens wordt opgevat, w ine u's Gr. S. 242) gelijk het voegde of betaamde, d. i. behoorde te zijn.

xvvn/.epo ov, o, y, ov, ro', van x priv. en Vltepoc tam, overdracht, van menschen zacht, ~ ongetemd, woe s t, w r e e d. Alleen 2 Tim. 3:3.

avjjp, xv$póg, xvèpt, ó, de man, 1) in tegenstelling met de vrouw, Matth. 14:21, 15:38, Hand. 5:14, 8:3, 12, 22:4, Hom. 11:4, 1 Tim. 2:8; 2) de mannelijke echtgenoot, Matth. 1 : 16, 19, Mark. 10:2,12, Luk. I : 34, 2:36, Joh. 1:13, 4:16, 17, 18, Hand. 5:9, 10, Rom. 7:2, 3, 1 Kor. 7:2, 3, 10, 11, 13, 11:3, Efez. 5:22, Koloss. 3:18, 19 (waarde Nominativ. met het Art. in plaats van een Vo-cativ. staat, vgl. winer's Gr. H. 164), 1 Tim. 3:2, 5:9, Tit. 1:6, 1 Petr. 3:1, Openb. 21:2;

3) de volwassene man, iu tegenstelling van het kind, Matth. 14 : 21, 15 : 38, 1 Kor. 13 :11 , Efez. 4:13, Jak. 3:2 (op welke twee laatste pil. er Téteios wordt bijgevoegd); ook zonder zoodanige tegenstelling, Luk. 5:18, 22 : 63 enz.;

4) zooveel als mensch, Matth. 7: 24, 26; ~ iemand, Luk. 8:27, ofinplur. de lieden, Matth. 14:35, Luk. 11:31, 14:24 enz. Vaak wordt xvvtp met een volksnaam verbonden, hetzij ter uitdrukking van het onbepaalde Pronomen een zekere, zooals Hand. 8:27: xvyp A/Wo\|/, of om, wat ook bij de Grieksche classici het geval pleegt te zijn, aan de benaming meer deftigheid en nadruk te geven, zooals Hand. 22:3: bï(m xvtjp 'lovdx/cs, vooral ook bij het toespreken van personen, als xv§ps$ Nivevlrxi, Matth. 12: 41, 'xvdpes VxAiAx7ot Hand. 1 : 11. xvèpeq 'lovdx'ïoi Hand. 2:14, xvèpss 'Afyvxlot Hand. 17:22. Ook in verbindingen als: xvSpes x$eAlt;po/ Hand* 13 : 26, 38, 28 : 17, staat 'xvdpêQ niet pleonastisch, maar strekt om de toegesproken broeders tevens

nU mannen te kenraerlten. Over do verbinding van ccvyp met; uizotprcohót;, Luk. 5:8, zie op dit laatste wd.; xvijp Tpo^rtig Luk. '24 : '19 is slechts eene incci* plechtige benaming voor TrpcxpyryG. Niet zelden mist av^p het Artikel, z. op

avO-SarmfZi, avrKTTya-u , Composit. v. Yamiiu z. aid., tegen stellen, in Medio en in de intransitieve Tempora (z. op fórrjf/w) zich tegen-stellen, zich verzetten, wederstaan, inzonderheid van den wederstand dien men een vijand biedt, Matth. 5; 39, Luk. ''il : 15, Hand. 6:10, 13:8, Rom. 9:19, 13:'2, Gal. 2:11, Efez. 6:43, '2 Tim. 3:8, 4:45, Jak. 4 : 7, 4 Petr. 5:9.

avö-o//o Aoy go/za/, -ovfzou, Composit. van óixohoyéco z. aid., mede instemmen, bijv. in anderer lofspraak en dan zr insgelijks loven. Alleen Luk. 2:38.

avöo^, to, de bloem, Jak. 1 : 10, 44, 1 Petr. I : '24.

cèvdpccKtcéy amp;lt;;, y, van ^ ctv6pctc% z. aki., een hoop brandende kolen nz een kolenvuur, Joh. 48: 48, '24 :9.

txvöpct^, ocxoq, ó, de kool, tivQpxxes TrvpÓQ zn kolen vuurs, of gloeiende kolen. Alleen Rom. 42:20, waar de spreekwoordelijke, aan Spr. 25:24, 22 ontleende, uitdrukking; kolen vuurs op iemands hoofd hoopen, verstaan moet worden van de brandende pijn, door het gevoel van schaamte en berouw (urentes poeni-tentiae gemitus , gelijk Augustinus zegt) in het hart des vijands gewekt.

xvQpcoTr-dpevKos, ov, ó, vf, ov, tó, van ctvQpuTTOt; 7. aid. en upéo-xu ik behaag, een hellenistisch woord zz iemand, die naar den lof en de gunst der menschen jaagt, een menschenbehager, Efez. 6:6, Koloss. 3 : 22.

uv Q pu tt iv o $ gt; hy, ov, van oivöpuTroc; z. aid., menschel ijk, tot den mensch of zijnen toestand betrekking hebbende, Hand. 17: 25 (met tischend.; de Ree. heeft avöpwtwv voor avöpwTr/vwv), Jak. 3: 7, 4 Petr. 2:43. Inzonderheid hecht zich aan dit wd. het nevendenkbeeld van zwakheid, broosheid en beperktheid; zoo Rom. 6 : 19: tfvöpwTr/vov Aeyw, ik spreek overeenkomstig de menschelijke beperktheid (hier in het verstaan) — menscholijkerwijze zz xar' avöplt;üTov, Gal. 3:45; zoo 4 Kor. 2:43, waar de Mpwnhvi aotylcc naar de haar aanklevende menschelijke gebrekkigheid gedacht wordt; 1 Kor. 4 : 3 is de yifzépcc Mpunhy zz een menschelijke gerichtsdag, d. i. rechtbank van menschen, waarbij gedoeld wordt op het menschelijk onvermogen om het verborgene Ie kennen en te openbaren, in tegenstelling met het goddelijk oordeel, dat ook aan het licht zal brengen, wat in het duister schuilt, vgl. vs. 5; 1 Kor. 40 : 13 is Treipaa-pot; ccvQpMTrivoi; zz eene verzoeking die aan de menschelijke krachten geëvenredigd, daarvoor berekend, is. Volg. somm.: eene v erzoeking van mensch el ij ken oorsprong, d. i. door menschen veroorzaakt, en daarom zwakker dan die, waarop bijv. Efez. 6:42 gedoeld wordt.

XvQpCOTTO-KTÓV OQ, OU, o, VJ, ov, t^, Vail avöpwTO^ z. aid. en kts/vu ik dood, een ver-moorder van menschen, d. i. een moordenaar, Joh. 8:44, 4 Joh. 3:45.

ccvQ pu tt o , ov, ó, volgens Socrates bij Plato in den Kratylus af te leiden van avaOpfiv amp; 'ÓTUTre: die met opmerkzaamheid beschouwt hetgeen hij gezien heeft [uvoiQpécü ik beschouw, en 'ótuttoc (perf. 2 van 'öttw)], de mensch, 4) als schepsel in de rij der geschapene wezens, Matth. 4:4, 47 : 22, 49 : 6, Mark. 7 : 44 env., 44:30, 32, Luk. 9:44, 44:2, Joh. 4:4, 6, 9 , 9 : 44 , 46, 16 : 24 , 48 : 44, Hand. 5:4, Rom. 4 : 23, 4 Kor. 4 :25, Phil. 2:8, 4 Tim. 2:4, 4, 5, Jak. 3:9, 2 Petr. 4:24, Openb. 4 : 7, 21 : 3, 47 ; 2) de man nelijke mensch, Joh. 7 : 22, 23, 4 Kor. 7:4; 3) de mannelij ke echtgenoot, Matth. 49:3, 5; 4) zz: het onbestemde iemand, Matth. 43 : 31 , Mark. 42 : 4, 43: 34, 44 : 43, Luk. 45 : 11 , 46 : 4 , 49; hiertoe behoort ook de uitdrukking ÜvQpuTrot; ftoctriteuq izz zekere koning, Matth. 48 : 23, 22 : 2; in Plu-rali zz de menschen in het algemeen of de lieden, Matth. 23:5, 28; 5) zz het algemeene men, of iedereen, 1 Kor. 4:4, 14:28; 6) de mensch als een zwak en beperkt, of als een gebrekkig wezen. Joh. 49:5, Rom. 2: 4, 3, 9:20, Gal. 4 :4, 42; volgens sommigen behoort hiertoe ook de uitdrukking cévQpwxoc; Iv Xpia-Tiï, 2 Kor. 42:2, waarmede Paulus zich zeiven bedoelt, en die zij opvatten als stond er: een nietig, onbeduidend mensch in (d. i. belijder van) Christus. — quot;AvOpwroq komt in het N. T. in de navolgende verbindingen voor: 4) ó 'éa-co ('élt;ruQsv) ÜvöpcüTros zz: de inwendige mensch, d. i. de mensch gedacht naar zijn innerlijk (zijn eigenlijk gemoeds-) bestaan, Rom. 7 :22 (waar de verklaring in het volg. vs. door vous gegeven wordt), Efez. 3 : 46; met deze uitdrukking overeenkomstig is die van ó xpuTTTb; Tvjt; Kctpliccs ÜvQpuTroGzzz de verborgene mensch des harten, 4 Petr. 3:4; 2) ó 'é%(o avópuTroi; zz de uitwendige mensch, d. i. de mensch gedacht naar zijn vergankelijk deel, het sterfelijke lichaam, 2 Kor. 4:46, waar de tegenstelling (ó eVwöev) tot deze verklaring leidt; 3) ó Trahocidc;

avQpajTTOi; zn de oude meuach , d. i. die nog den ouden wandel leidt, door den ouden zin bestuurd wordt, de nog niet wedergeboren menseli, Rom. 6; 0, Efez. 4 : quot;22, Koloss, 3:9; 4) ó kocivóq ccvQpuTroQ zz de nieuwe menach, d. i. de door Gods genade tot een nieuw leven wedergeboren inonseh, Efez. '2:15, 4:24; 5) ó rpox/KÓs w-Qpcüiros zz de natuurlijke mensch, d. i. de raensch gedacht naar zijnen bloot natuurlijken aanleg, buiten den heiligenden invloed, door Gods geest daarop geoefend, en daardoor ook buiten staat om het geestelijke, d. i. Gods genade in Christus, te verstaan , 1 Kor. 2:14; aid. vs. 15 ook 6) de tegenstelling: ó TTvsvixccTiKÓt; scil. Hvöputtoc; — de geestelijke menseh, d. i. de mensch die door Gods genade verlicht is geworden, en daardoor tot het verstaan van geestelijke of bovenzinnelijke waarheden bekwaam is gemaakt; 7) ó xvQpcoTroi; rïfs a.[j.otp-riocq — de mensch der zonde, 2 Thess. 2:3, waaronder, naar het geheele verband , niet een Abstractum, bijv. de geheel verdorvene. door en door zondige toestand der gansche mensch-heid moet verstaan worden, maar veeleer een Concretum, d. i. een enkel meuschelijk persoon, die alle krachten der boosheid in zich vereenigt en, door middel zijner groote macht, tot verderf der menschheid aanwendt, waarom hij ook op dezelfde plaats de zoon des ver-derfs, ó vioq t^c, otiroixsius, en 1 Joh. 2:18, 2 Joh. vs. 7 de tegen-christus, 6 wn'xpi-lt;ttoc,, genoemd wordt, met het oog vooral op zijn streven om het godsrijk omver te werpen; H) 6 IxvQpuTroc; tov Qeov zz de mensch Gods, d. i. de dienstknecht van God, door God tot het bekleeden van eenig geestelijk ambt geroepen , naar hebreenwsch spraakgehr. (vgl. 1 Chron. 23:14, waar Mozes om die reden een man Gods genoemd wordt), 1 Tim. 6:11, 2 Tim. 3:17, 2 Petr. 1 : 21; 9) ó vioq tov ccvQpuyrov zz de zoon des menschen, d. i. naar hebreeuwsch spraakgehr. (vgl. Ezech. 2:1), de mensch gedacht naar zijne beperktheid en afhankelijkheid, Hebr. 2:6 (vgl. Vs. 8:5); inzonderheid noemt Jezus zelf zicli bij uitnemendheid en op vele plaatsen den Zoon des menschen, nu eens om zijne menschelijke natuur in 't algemeen aan te duiden, dan weer om vertrouwen en toenadering van de zijde der menschen ten zijnen aanzien te bewerken; zoo bijv. Joh. 5: 27. Evenals voorts reeds in het O. T. de Messias Dan. 7:13 onder deze voorstelling werd aangeduid, zoo wordt ook Matth. 25 : 31, 26 : 64, Luk. 21 : 27, Hand. 7 : 56 de tot zijne li eerlij klieid ingegane en ten gerichte wederkeerende Messias met deze benaming bestempeld, Openb. 1:13, 14:14; 10) ó Trpcoroi; uvQpcoTros zz de eerste mensch, d. i. Adam, aan wien ó èevrepoi; ccv-qputos — de tweede mensch, d. i. Christus, tegenovergesteld wordt, 1 Kor. 15:45, 47, voor zoo verre deze, ofschoon ook zelf als mensch van Adam afstammende, tocli te gelijk het hoofd, de verwekker van een nieuw menschengeslacht is geweest; 11) de spreekwijze kcctoc ccvqputrov, koct' avdpojtrov AaAe/w of héyeiv doolt eigenl. op eene bijzondere wijze van uitdrukking of bewijsvoering, door welke men uit hetgeen door de tegenpartij wordt toegestemd (ex concessis ad-versarii) eene gevolgtrekking afleidt, zonder die daarom zelf nog als juist te erkennen (argumen-tatio ad hominem). Op de plaatsen echter, waar zij in het N. T. voorkomt, moet zij in algemeeneren zin worden opgevat zz op menschelijke wijze spreken, d. i. spreken naar de wijze der menschen, of zoo als onder en door menschen pleegt gesproken te worden, Rom. 3:5, l Kor. 9:8, Gal. 3: 15. Overigens komt kxtce ccvdpcoTrov ook in andere verbindingen voor, als 1 Kor. 15 : 32 {kxtx wtipcoTrov èOypionccxyra), waar sommigen het door naar meuschelijk vermogen, anderen door om zoo te spreken, anderen weder anders hebben overgezet (vgl. RÜCKERT a. h. 1.); 1 Kor. 3:3, waar xara (XvQpoüTrov TrepiTrarew zz naar den mensch, d. i. op menschelijke wijze, wandelen, zooveel is als: vleeschelijk gezind zijn; Gal. 1:11, waar Paulas van het door hem verkondigde evangelie zegt, dat het niet is xscrcc ccvQpcoTrov, d. i. de zaak of het werk eens menschen, niet van menschelij ken oorsprong, vgl. vs. 12.

civ Q-vtt ar e v co, -svru, Composit. v. vttoc-tevü) , van avflt/TaTO*; z. aid., de waardigheid van avQÓTTXTOt; zz proconsul (stadhouder of landvoogd) bekleeden; nvós zz stadhouder van of over een gewest zijn. Alleen Hand. 18:12 (waar sommige Codd. echter uvQvttxtov Óvtoq lezen).

oivd-vTrccros, ov, o, van uvrl in stede van en Vttoctoq de hoogste, eerste, de Consul, de grieksche vertaling van het lat. Proconsul, als of er stond vttutov (pro consule) zz stadhouder of landvoogd. Hand. 13:7, 8, 12 (waar ook avQvTraTevovTOs gelezen wordt, zie het voorg. Art.), 19:38. Vgl. winer's Realw. op het wd. Procuratoren, het Bijb. Woordenb. Dl. UI. blz. 377.

cèv-ty pi, -ja-co, aor. 1. -ijxa, perf. -tTxa, aor. 1 pass. ivgöifv, Composit. v. ïy/ti z. aid., eigenl. opwaarts- of naar boven zenden, doch ook bij de Classici het meest gebruikelijk in den zin

van laten schieten, loslaten, en van daar in het N. T. 1) zz: doen losgaan, losmaken, in Passivo losgaan. Hand. 16:26, 27:40; 2) zz aflaten, nalaten, zich onthouden van, Efez. 6:9; 3) zz verlaten, overlaten, in den zin van prijsgeven, de hand van iemand aftrekken, Hebr. 13: 5 (waar xvco Conjunct. aor. 2. is), vgl. Deut. 31 : 6.

av/afftjs, gw, ó, vt, cov, tó , van x priv. en 'i'Xotoc,, attisch'/Ata;;, barmhartig, onbarmhartig, onmeedoogend. Alleen Jak. 2 :13, waar echter ook avéteos (z aid.) gelezen wordt.

^ v / tt t o § 5 ow, o, ov, T6, van x priv. en wVrw ik wasch, ongewasscben, Matth. 15:20, Mark. 7:2, 5 (waar echter ook hoivóg^ z. aid., gelezen wordt).

av-/Vr»f///, óivot(Try\(roj, Gomposit. v. ïa-rvifzi z. aid.; gelijk het Primitivum, zoo hebben ook alle Composita van eene transitieve

en eene intransitieve beteekenis, gene in het Praes., Impf., Futur. en den Aor. 1., deze in het Perf., Plusquampf. en den Aor. 2. van het Activum. Vgl. over de oorzaak van dit verschijnsel buttmann, Gr. § 100, 5, waar de immediatieve en causatieve beteekenis van sommige verba (van elkander onderscheiden als bijv. ons drinken en drenken) behandeld wordt.

1) Als Verbum transitivum komt het voor in de beteekenis van:' a) iemand doen opstaan (van xvcc en Vtrryiu stellenquot;), opwekken, van dooden, Joh. 6:39, 40, 44, 54, Hand. 2:24, 32, 9 : 41, 13 : 34, 17 : 31; b) v e r w e k k e n, in den zin van in het leven roepen , Matth. 22 : 24; in den zin van in eenig ambt doen optreden, daartoe roepen en aanstellen, Hand. 3:22, 7:37;

2) als intransitivnm in die van: a) opstaan, Matth. 20 : 62, Hand. 12 : 7; tot het volbrengen van eenig voorgenomen plan of werk, (vooral in Aor. 2), Mark. 1:35, Luk. 4:16, 38 (waar xvoivrut; praegnant moet worden opgevat, of xtto (Ree. lx) Ttfc Tvvotycoyvic; met liet volg. f/VïjAÖev verbonden moet worden), 15:18, of tot het optreden in zekere waardigheid. Hand. 7:18; b) zz opstaan in den zin van zich vijandig gedragen, stti tivu, zz tegen iemand. Mark. 3:26; c) zz opstaan uit de dooden, hetzij met of zonder ex Matth. 17:0, Mark. 5:42, 9:9,10, 12:25, Luk. 9 : 8, Joh. 20 : 9, 1 Thess. 4:14; overdracht, van het opstaan uit den zondeslaap, Efez. 5:14, waar de Imperativ. oivuvrct in de samenstelling (voor het gew. xvtk-crrifö/) opmerking verdient, vgl. nxrufix onder Kxrxfixhu \ 3) het Medium xvicttx^xi heeft reflexieve kracht: a) zz zich verheffen, oprichten, d. i. opstaan, Matth 12:41; b) van gestorvenen die uit de dooden opstaan. Joh. 11 :23, 24, 1 Kor. 15:52, 1 Thess. 4:16; van Christus gezegd Matth. 20:19 en op de parall. pil.; c) zz opstaan, d. i. optreden. Hand. 20 : 30, Hebr. 7:11, 15; d) in den overdracht, zin van zich verheffen tot zekeren trap van macht of waardigheid, Eom. 15:12 (waar xv-KTTÓmevos door sommigen als een Passivum behandeld wordt zz gesteld worden), met den Infinitivus finalis xpx^etv zz om over de

volken te heersehen. — Overliet schijnbaar pleonastische van xvxvtxc; in spreekwijzen als Matth. 9:9 en derg. z. winer's Gr. S. 536, en op Axufixvu.

quot;Awx, gt;ƒlt;;, vi, hebr. eigennaam Anna of Hanna; zoo heet eene profetes, die Luk. 2:36 voorkomt.

quot;awxg, x (over welken Genitiv. z. op 'Ayp/V-vxs)) g ^ hebr. eigennaam Annas of H a n n as; zoo heet een hoogepriester, Luk. 3:2, Joh. 18: 13, 24, Hand. 4:6 vermeld.

xvóyroQ, ov, é, y, ov, ro, van x priv. en voéa denkeu, van daar eigenl. ongedacht, en vervolgens ook actief niet denkend, zijn denkvermogen of verstand (votf*;) niet gebruikend, d. i. onbedacht, onverstandig, dwaas. Luk. 24:25, Rom. 1:14, Gal. 3:1, 3, Tit. 3:3; op zaken overgebracht die den verstandigen mensch onwaardig zijn, 1 Tim. 6:9.

Üvoix, «c, van x priv. en voéco z. aid., onverstand, onzinnigheid. Luk. 6:11, 2 Tim. 3:9.

av-oiyu, xvofyvvixi, -o/|w, vivoi^x, de latere aor. 1. voor xvéco^x, perf. 1. xvsMftx, perf. 2. xvéipyx^ partic. xvewyus, aor. 1. pass. fut. 2 pass. xvaiy^TOfixi (z. winee's Gr. S. 67), Composit. v. otyu ik open. openen, open doen, ontsluiten, Qyrxvpovs zz schatten of eig. scha tk offers, Matth. 2 :11; ro trrófxx zz den mond of bek, Matth. 47 : 27 ; den mond om te spreken. Luk. 1 :64, Hand. 8:32; zz den mond ontsluiten, naar hebr. spraakgebr. bij plechtige rede of toespraak , Matth. 5:2, 13 : 35, Hand. 8 : 35 ,10 : 34, Openb. 13 : 6; rod; otpQxh-(zov;, Joh. 9:14, 17, 11 : 37; rx; xkox;. Mark. 7:35; /3//3A/OV, Luk. 4:17, Openb. 10:2, 8, 20:12; ryjv Qópxv, rbv Trvhüvx, Hand. 5:19, 12:14, zz: de deur, de poort openen, in welken zin xvo/yeiv ook absolute gebezigd wordt, even als ons opendoen, Matth. 7:7, Luk. 13 : 25, Joh. 10 : 3, Hand. 12 :16, Openb. 3:7; in Passivo zz geopend worden, d. i. opengaan, ovpxvoï, Matth. 3:16, Hand. 7:56, Openb. 19:11. Het Perf. met beteekenis van het Medium zz zich openen, openstaan.

Joh. 1 ;r)2, Hand. 16:26, '27, 1 Cor. 16:fl, 2 Kor. 6:41.

av-oixodoizéco, -co, -yrco, Composit. v. 0U0-hofiéco ik bouw, weder opbouwen. Alleen Hand. 15:46.

av-o/J/C, ewc;, h, van uvolyoo z. aid., het openen, tov (TróixaroQ zz des monds, mnl. tot spreken. Alleen Efez. 0:10.

xvofiloc, as, y, van het volg. wd., eigenl. wetteloosheid, van daar in het algemeen de ongerechtigheid, die zich aan geen wet stoort, voor wie de goddelijke wet als niet bestaat, Matth. 7:23 , 43 : 44 , 23:28, 24:42, Rom. 0 :19, 2 Kor. 0:14 (waar de avo/x/a tegen de èixaioa-vvy over gesteld wordt), Tit. 2:14, Hebr. 1:9, 1 Joh. 3:4 (waar de zonde ongerechtigheid genoemd wordt). In Plurali, Rom. 4:7, Hebr. 8:12, 10:17 zz ongerechtigheden, d. i. ongerechte, zondige daden (vgl. over den Plur. der Abstracta WINER'S Gr. S. 459).

ccvo^oQy ou, o, m, ov, tó, van a priv. en ó vópos de wet, die buiten, of zonder de wet leeft, d. i. wetteloos, Hand. 2:23, 1 Kor. 9:24 (op welke pil. door uvo{/.oi de heidenen worden aangeduid); die zich aan de naleving der wet onttrekt, voor wien deze als niet bestaat, d. i. onrechtvaardig, goddeloos, Mark. 15:28, Luk. 22 : 37, 1 Tim. 4:9; 'épyct ïxvopa — boo ze werken, 2 Petr. 2:8; ó avonos, 2 Thess. 2:8, zz de ongerechte of booze, benaming van den aid. vs. 3 bedoelden Antichrist, vgl. op uiMOcpriu en op xvOpwTroc;.

avófiwc;. Adverb, van het voorg. Adjectiv., zonder wet. Alleen tweemaal Rom. 2:12.

ccv-opOóu, -ü, -wa-w, Composit. v. ópQóco ik maak recht, ik richt, 1) zz weder ree lit maken, in Pass. van eene door krankheid sa-mengebogene, die weder recht wordt, Luk. 13:13; 2) zz weder oprichten, van een vervallen gebouw. Hand. 15:16; in flg. zin Hebr. 12:12.

tzvótriOQ, ot/, ó_t $, ov, t6 , van a priv. en 'óarioc; heilig, onheilig, goddeloos, 1 Tim. 1:9, 2 Tim. 3:2.

xvoxy-, W i van uvé^o^ui ik draag of verdraag, verdraagzaamheid, geduld, Rom.

2:4, 3:26.

cèvT-ocyav/^oitoii, -l(T0(j.xi, Depon. Med., Composit. v. oLyoivtf^oiJLCci z. aid., van avra of «vt/ tegen en ó ayuv de strijd, worstelstrijd, strijdend wederstand bieden, een worstelstrijd voeren. Alleen Hebr. 12:4, waar liet fig. gebezigd wordt.

ólvt-uhhety(mx, cctoc;, tó, Composit. v. XVTl z. aid., en «AAao-o-w ik ruil, van daar hetgeen in ruil gegeven of ontvangen wordt, overdracht. Matth. 16 : 26, Mark. 8 : 37, waar het ook wel dooi- losprijs vertaald wordt.

cèvr-ccvoi-TrAypóco, -tö, -urco, Composit. v. oLvri z. aid., en txvocTr^póu aanvullen (v. ava en Trhypóco ik vul), wed er keer ig of van zijne zijde aanvullen. Alleen Kolosa. 1:24; vgl. HUTHER a. li. 1.

avr-wTro-èi^cüfj.iy -duo-u, -éèuKoc, Composit. v. ccvr/ z. aid. en xiroMduixi teruggeven (v. cctto en diduizi ik geef), wederkeerig teruggeven, vergelden. Luk. 14:14, Rom. 11:35, 12:19, 1 Thess. 3:9, 2 Thess. 1:6, Hebr. 10:30.

uvr-XTT ó - $ o i/,oi, ocrot;, tó _y van het voorg wd., de wedervergelding, Luk. 14:12, Rom. 11 :9.

av t - ocx ó- $ o tri e;, eus, y , van avToeroh'ciui/.i z. aid., het wedervergelden, de vergelding. Alleen Koloss. 3:24 (waar echter ook (/.irQuTrodoa-tcc z. aid. gelezen wordt).

civT-iXTro-xpivoiAcei, -xpiQya-oixoii, aor. 1. -SHptöyv _% Composit. v. oivt( en arocptvoi/.ai (van mttó en xpfvoizai Med. v. xpheo z. aid.), antwoorden, zz wederantwoord geven, tivi TrpÓQ Ti, Luk. 14 : 6; zz het woord opnemen, met woorden in het strijdperk treden, rm zz tegen iemand, Rom. 9:20.

óivt -Btnov, 1 pers. aor. 2. Indio., Composit. v. UTTzlv z. aid., een onregelm. werkw., tegenspreken, daartegen zeggen, Luk. 21:15, Hand. 4 :14.

amp;VT-éxopui, avQé^oizxi, van olvtsxu tegen of vó(5r iets houden om zich te beschermen, in het Med., tivó$ zz zich aan iets h o u den, vasthouden, van daar overdracht. 1) zz aanhangen, Matth. 6:24, Luk. 16:13; 2) zz zich aan t r e k k e n, o n d e rs t c u n e n, 1 Thess. 5:14; 3) zz vasthouden aan, Tit. 1 :9.

ccvTi, Praeposit. met den Genitiv., die eigenl. tegenover, tegen beteekent, en dienovereenkomstig steeds eene tegenoverstelling van twee zaken of personen te kennen geeft, doch naar liet verschillend verband verschillend vertaald moet worden. In het 'N. T. wordt zij in de betee-kenis van voor, tegen, in plaats van, om, wegens, gebezigd; 1) bij opvolging of plaatsvervanging zz voor, in plaats van, Matth. 2 : 22, 1 Kor. 11 : 15, Hebr. 12 ; 2, waartoe ook gebracht kan worden Joh. 1 :16 x^P^lv X*' piTOc, zz weldaad op weldaad (zoodat de eene als 't ware de andere vervangt); 2) bij wedervergelding voor iets, Matth. 5:38, Rom. 12:17, 1 Thess. 5:15, 1 Petr. 3:9; 3) bij verwisseling voor iets. Luk. 11 :11, Hebr. 12:

16; 4) bij hot voldoen vrii zekeren prijs voor of teu behoeve van iemand of iets, Matth. 17:27, 20:28; 5) bij het aangeven van den grond of de oorzaak waarom iets geschiedt, tou-tou — daarvoor, des wegens, Efez. 5 : 31; ivH' Siv (door attractie van het Pron. relat. voor avri tovtuv ü of oTi;) daarvoor dat, daarom dat, Luk. I : 20, 12:3, 19:44, Hand. 12:23, 2 Thess. 2:10; avri rod Asyeiv , Jak. 4: 15, zr in plaats dat gij zeggen zoudt. De Accusativ. bij den Infmitiv. met het Artikel ia subject; z. buttmann's Gr. § 128. 1. — In de samenstelling geeft «vt; evenzeer eene tegen-of tegenoverstelling van twee zaken of personen te kennen, en drukt alzoo het denkbeeld uit van hetgeen wij onder tegenhanger of tegenbeeld verstaan in ivrhwos, of van tegenstaan, tegenspreken in ivrfxeiffiai, uvrihéyeiv, of van weder-keerigheid in awTixaAcTv, of van plaatsvervanging in «vSi/Taro?.

avr i-p ÜAkto, -(3aAü, aor. 2. -épxhov, Com-posit. v. (SaAAw z. aid., eigenl. elkander weder-keerig toe- of tegenwerpen, tropisch: Kóyouc, Trfièi; aAAijAoi/? avT((3aAAelt;v — zich met elkander onderhonden, woorden met elkander wisselen. Alleen Luk. 24:17.

avn-Sia-TiOintti, Medium v. avTiSiarl-Composit. v. z. aid. Dit Verb.,

bij de Classici niet iu gebruik, beteekent in Activo tegenover iets stellen, in Medio zich tegenover iets of iemand stellen. Alleen 2 ïim. 2:25, waar het Particip. door tegenstanders of weerbarstigen vertaald kan worden. Vgl. winer's Gr. S. 310.

«vr/-ji * o?, ov, ó, $, ov, tó, van «vt/ en $ Si'xi de rechtszaak, van daar substantive de tegenpartij voor het gericht, Matth. 5: 25, Luk. 12:58, 18:3; in ruimeren zin — tegenstander, 1 Petr. 5:8.

uvt {- He amp; van ik stel

tegen, tegenover, de tegenstelling. Alleen 1 Tim. 6:20, waar men aan de wetenschappelijke tegenstellingen of logische antithesen en twistvragen der gnostieken te denken hoeft.

Composit. v., uvri en naQhryiii (v. kutcc en /Vrtf/xi z. aid.) zetten, stellen; in de transitieve tempora tegonstellen; in de intransitieve, gelijk den aor. 2, zich verzetten, wederstaan. Alleen Hebr. 12:4.

avri-xaAcw, -a, éo-ai, Composit. v. het on-regolm. xxï.éai z. aid., wedorkoerig roepon, terug noodigen of vragen. Alleen Luk. 14:12.

avt f-xsiixai, -xe/o-oftaj, Depon. med., Composit. v. xeTjiui ik lig, eigenl. tegenovergelegen zijn, vervolgens, als Perf. pass. van «vriTlamp;yiii, togen- of tegenovergesteld zijn, en alzoo tropisch — wederstaan, strijden of strijdig zijn mot iets. Gal. 5:17, 1 ïim. 1 ;10. Van daar het Particip. mot liet Art. o ivr iki lfitvoq, substantive— de tegenstander, tegenpartij, hetzij met woorden, daden, of gezindheden, Luk. 13:17. 21:15, 1 Kor. 16:9, 1 Tim. 5: 14; — 2 Thess. 2:4 ia ó avT/xfi/zevo? praedi-kaat van den mensoh der zoude (vs. 3), d. i. den Antichrist, waarover vgl. op avifuiroc; en op avn'xfuarot;.

ivrixpv. Adverb, van onzekere afleiding, tegenover in plaatsolijken zin, met den Genitiv. Alleen Hand. 20:15.

avT(-Aa^|3av£i//«lt;, , Medium v.

«vTiAa///3«vw woderkeerig nomen, voor iets in de plaats nomen, Composit. v. Aupphu z. aid.; in hot N. T. komt alleen hot Medium in dubbele beteekonis en met don Genitiv. voor; 1) — zich iets aannemen, of, zoo als wij zeggen, zich aantrokken, in den zin van er zich aan laten gelegen zijn. Luk. 1 ;54, Hand. 20:35; 2) zr iets voor zich verkrijgen, ontvangen, deelachtig worden, 1 Tim. 0:2, waar tï»? svepyso-ieei; op het dienstbetoon der knechten, en het Particip. mTiActiiPmópevoi op de ge-loovige hoereu, in het voorg. vermeld, betrekking heeft.

avri-Afyaj, Composit. v. Atyw z. aid., woêr-sproken, tegenspreken, ontkennen. Luk. 20: 27 (waar over de dubbele negatie vgl. WI-neb's Gr. S. 532), Hand. 13:45, 28:19, Tit. 1:9; met het nevenbegrip van verzet: Joh. 19:12, Rom. 10:21, Tit. 2:9; in Passivo av-T/AÉyo/^a' — ik word tegengesproken, men verzet zich tegen mij. Luk. 2:34, Hand. 28: 22.

«vt/-Ai)^»?, ew;, van mTikunPivu, -oncci, z. aid., eigenl. het zich aannemen, d. i. zich aantrekken , en van daar (ofschoon hot wd. alleen bij latere schrijvera in dien zin voorkomt), hulpbetooning, bijstand. Alleen, als Abstract. pro Conor, en in Plurali (vgl. wiNEK's Gr. S. 159), 1 Kor. 12:28.

xvri-hoyfa, fi, van avTikéyu z. aid.,

de tegenspraak, in den zin van bestrijding of wederlegging met woorden, Hebr. 6 :10, 7 : 7; in den ruimeren van tegenstand, verzot met woorden en daden, Hebr. 12:3, Jud. va. 11.

avT i- A o iS o p éu , -O, -tjo-a, Composit. v. Ao/-Sopéa ik scheld, van daar terug- of weder-sch el den. Alleen 1 Petr. 2:23.

«vt/-At/rpov, ou, tó, van avn' en tó Ai/rpov (van Awa ik maak los), losgeld, losprijs,

waarvoor iemand uit gevangenschap of slavernij wordt vrijgelaten. Het wd. komt buiten het N. T. niet voor, en daar alleen 1 Tim. 2:6, waar het figuurl. van den Heer zeiven gebruikt wordt, vgl. Matth. 20 : 28.

ivTi-izerpéu_y -tö, -fau, Composit. van Tpgwikmeet, wedermeten, -toemeten, vergelden. Alleen Luk. 6 : 38. In den Reo. ook nog Matth. 7:2; doeh daar moet volgens al de codd. majusc. het simplex gelezen worden.

avTt~i4ilt;TQfa, -tots, m, van «vr/ en ó (utrdÓQ het loon, het verdiende loon, de wedervergelding, E-om. 1 : 27, 2 Kor. 6 :13, waarbij over den Accusativ. avrifiiffdfecv bij den aor. pass. vgl. winkr's Gr. S. 204 f.

'Avnóxeioe, as, geograf. eigennaam An-tiochie; zoo heette 1) de hoofdstad van Syrië, aan den Orontes gelegen, voormaals de zetel der Seleucieden en eene kweekschool der wetenschappen, later vermaard door hare christelijke gemeente, de eerste onder de heidenen, en door eene school, die met de Alexandrijnsche veel tot grondvesting en verbreiding van het Christendom in de tweede en derde eeuw heeft bijgedragen; hier werden de Christenen het eerst Xpirnccvo/ genoemd. Hand. 11 :26, vgl, 11 :19, 15:22, 18:22, Gal. 2:11, en eld.; 2) eene stad op het Taurische gebergte, Antiochia Pisidiae genoemd, ofschoon zij eigenl. niet in Pisidiön, maar in de provincie Commagene gelegen was. Beide steden waren door Seleucus Nicanor gesticht. De laatstgenoemde. Hand. 13 :14, 14 :19, 21. 2 Tim. 3: 11 vermeld, telde onder hare inwoners vele Joden, welke de Syrische koning Antiochus de groote derwaarts had doen overbrengen.

ó, de Antiochener, een burger van Antiochië, of die van daar afkomstig is. Hand. 6:5.

avn-iroip-épxoizoci, Depon. med., aor. 2. -ijAflov, Composit. v. avn' en ircepépxaitcet (van Tracpd voorbij of langs en 'ép^oizoei ik ga) voorbijgaan, tegenover iemand, of aan de overzijde voorbijgaan. Alleen Luk. 10:31, 32.

'Avrfirccs, (over welken Genitiv. z. op 'AypfaTraQ), ó, grieksche eigennaam Antipas, of gelijk hij eigenl. luidde. Antipater (gr. 'Avr/TraTpo^; zie over deze verkorting, welke eigennamen van personen in de volkstaal ondergingen, winee's Gr. S. 93.); zoo heette een trouwe getuige der waarheid, Openb. 2:13, in den brief aan de gemeente te Pergamus, vermeld.

'Avr/Tarp/^, geograf. eigennaam

An tip at ris; zoo heette eene stad in Palestina, op ongeveer acht uren afstands van Jeruzalem, aan den weg van daar naar Cesarea gelegen, Hand. 23:31.

ivri-ttépocv, Praeposit., samengest. uit de twee praepp. dtvri tegen en irépocv over, en met den Genitiv., tegenover, aan de overzijde van. Alleen Luk. 8:26.

ccvTi-irtirru, -Trecrov/zai, Composit. v. rfaru z. aid., eigenl. tegenvallen of tegen iets aan vallen, volg. het gr. spraakgebr. zz wederstaan, weerstreven, nvt ~ iemand. Alleen Hand. 7:51.

oivri-TTpaTevonoci, Depon. med., Composit. v. (TTpxTEvofjcoci ik trek te velde, van daar tegen iemand te velde trekken; tropisch zr: st rij d voeren, nvf zz met of tegen iets. Alleen Rom. 7: 23.

amp;vri~r(bra-(ü, «vT/rarro», Composit.

v. ruvcru ik rangschik, stel in orde, vooral van krijgslieden gebezigd die men in slagorde schaart; in het Medium tropisch, rm' zz iemand wederstaan, zich tegen iemand verzetten, hetzij met woorden, daden of gezindheden, Hand. 18:6, Rom. 13:2, Jak. 4:6, 5:6, 1 Petr. 5:5.

uvri-rvTTOQ, ov, ó, h, ov, tó , van ivrt en ó tvttos (v. tvtttco z. aid.) de slag, eigenl. terugslaande, terugkaatsend, en van daar afbeeldend, van waar to uvtitvxov (of ook ó uvri-rvnos) substantive zz de afbeelding, het afbeeldsel, Hebr. 9 : 24; zz het tegenbeeld, de tegenhanger, 1 Petr. 3:21.

ócvr(ftpivr o ov, ó, van uvt'i q\\ b xpivróc,, naar de etymologische beteekenis degene, die of legen den Christus vijandig optreedt, of zich in zijne plaats stelt. De benaming Antichrist, d. i. tegen-Christus, komt in het N. T. alleen voor in den eersten en tweeden brief van Johannes, en wordt daar toegepast op hen (1 Joh. 2:18 gewaagt van vele antichristen), die valsche leeringen aanhingen of verbreidden, inzonderheid de dwaling, dat Jezus Christus niet in het vleeach gekomen zou zijn, 1 Joh. 2:18, 22, 4:3, 2 Joh. vs. 7; al deze ftKamp;voi, dwaalgeesten, waren in de voorstelling van Joh. avT/^p/ö-To*, in zooverre zich in hen reeds nu openbaarde de werking van den avr/-Xpilt;rTolt;;, die men verwachtte dat in de laatste ure, onmiddellijk vóór de wederverschijning van Christus, komen zou, en die daardoor toonde reeds gekomen te zijn (1 Joh. 2:18). Overigens meent men op goede gronden te mogen aannemen, dat Johannes onder den Antichrist denzelfden tegenstander van Christus en zijn rijk heeft bedoeld, als Paulus onder de benaming van ÜvQpuiroc; rfo cifxaprtas, 2 Thess. 2: 3 (vgl,.

op amp;v)pcjTO(), ofschoon welligt met dit onderscheid, dat de eerste dien vijand in, de laatste hem buiten de gemeente gedacht heeft. Vgl. liet Bijbelsch Woordenb. Dl. I. blz. 54.

ivrléu, -ü, -faa, van «vtAo? het onderin het schip gedrongen zeewater, dun eigent, zulk water uit hozen, vervolgens in het algemeen met en zonder VSup — water scheppen. Joh. 2:8, 9, 4: 7, 15.

üvrixa, ottof, tó , van het voorg. wd., eigenl. het scheppen, vervolgens het schepvat, de emmer. Alleen Joh. 4:11.

ivret Apé u, -S, -yira, van üvrl en ótpScc^fiói; het oog, eigenl. in de oogen zien, gelijk ivTipléTtiv, en van daar tropisch — liet hoofd bieden, weerstand bieden, nvi ~ am iets of iemand. Alleen Hand. '27:15.

hvuifof, ou, ó, gt;), oy, tó, van a priv. en t3 VSup het water, zonder water, droog, uitgedroogd, 2 Petr. 2:17, Jud. vs. 12, en vervolgen» waterloos, dor, róxct, ter aanduiding van eene woestenij , Matth. 12 : 43, Luk. 11 : 24.

avvkókptroi, ov, ó, h, ov, tó , van « priv, en viroKfhonai ik veins, ongeveinsd, ongehuicheld, Bom. 12:9, 2 Kor. 6:6, 1 Tim. 1:5,2 Tim. 1:5, Jak. 3 :17, 1 Petr. 1: 22.

xvvtótockto$, ov, ó, y, ov, tó , van x priv. en viroTcttrru ik onderwerp, van daar niet onderworpen, Hebr. 2:8; zr niet ondergeschikt, ongehoorzaam, halsstarrig, 1

Tim. 1 : 9, Tit. 1:6, 10.

itva. Adverb, naar boven, opwaarts, ter aanduiding van eene beweging naar omhoog: yipt tou( èlt;fjl)xA/xovs üvu, Joh. 11:41 hij sloeg de oogen naar boven; 'éuf Uvu, Joh. 2:7 rr tot bovenaan toe, d. i. tot aan den rand; vervolgens boven, met het begrip van rust: 'ev tSi ovpctvQ itvu, Hond. 2:19 — in den hemel boven; het wordt vaak met het Artikel i, fi, tó, verbonden, en heeft dan ad-jectieve kracht: *1 'ótvu 'lepova-a^ix, Gal. 4:26 zr Jeruzalem, dat boven is, d. i. het he-melsch Jeruzalem; zoo ook $ xAtja'i?, Phil. 3:14, = de hemelsche roeping; Ta avu — hetgeen boven is, d. i. de hemel en de hemelsche dingen, in tegonsteUing met toc xxtu — de aarde en hetgeen tot de aarde behoort. Joh. 8 : 23, Koloss. 3:1, 2; '«vu ipvciv z. op lt;pvu.

avüy aiov, z. op üvayaiov.

ivüytov, ou, tó, van 'ivu en ^ yif, z. op avkyuiov.

üvu6tv. Adverb, v. z. aid., van boven, van boven af, 1) in plaatselijken zin, Matth.

27:51, Mark. 15:38, Joh. 19:23; van den hemel. Joh. 3:31 (volg. somm. ook vs. 3 en 7, doch z. hierond.), 19:11, Jak. 1 : 17, 3:15, 17; 2) in tijdelijken zin: rz van ouds, van langen tijd her, Hand. 26:5; = van voren af, Luk. 1:3; xaAiv avuöfv, — weer van voren a i' aan, Gal. 4 : 9; ~ van nieuws, wederom, Joh. 3:3, 7 (vgl. V. OILSK, over de beteekenis van yevvvfêyvxi xvuSev, Godg. Bijdr. 1858).

xvoit e p ik ó (, h, óv, van xvaiTipof (z. aid.) hooger, van daar tot het hoogere behooreude, d. i. hooger gelegen. Alleeu Hand. 19:1, waar rat xvurepixi népy ~ het hoog- of bergland van Kl.-Azië.

xvür e po (, épx, ov, Comparat. van ava, hooger; in het Neutrum, dat als Adverb, gebruikt wordt, ter bepaling 1) van plaats rz: hooger op. Luk. 14:10; 2) van volgorde in tijd rz vroeger, te voren, eerst, Hebr. 10:8.

xvhKpe^ij (, éo(, oB(, é, y, tó, van a priv. en üipcAéu ik ben nuttig, van daar onnuttig, nutteloos, Tit. 3:9, Hebr. 7:18.

xi''vi, fc, »(, de bijl, die tot het vellen van boomen gebezigd wordt, Matth. 3 :10, Luk. 3 :9.

x^ioi;, !x, ov, van üyu, 'x^u ik weeg (z. pape in v. ond. 9) ), eigenl. wat tegen iet» opweegt , dus waarde heeft, waard, waardig, met of zonder een Genitiv.; in zijne oorspr. beteekenis van opwegen, waarde hebben, Rom. 8:18; zz waardig, in den zin vau beantwoordende aan zekeren eisch, Matth. 3:8, Hand. 26 : 20; «J/o? ehxi, absolute zz in zedelijk opzicht waarde hebben d. i. waardig z ij 11, Matth. 10:11,13, 22 : 8; zz eenige zaak, wier waarde als bekend voorondersteld wordt, gelden, d. i. iets verdienen of verdiend hebben, beide iu goeden en in kwaden zin, c. Genit. als: [/.icrSoO, 1 Tim. 5:18; v^ycSv zz slagen. Luk. 12:48; SxvótTov zz den dood, of de doodstraf. Luk. 23:15, 41, Hand. 23:29; t!(C xluvfou Hand. 13:46; xiro-

Sox^i, T'Wt, 1 Tim. 1 :15, 6:1; tmc rpoipyt, Matth. 10:10; waartoe ook behooren uitdrukkingen als ovk 'itiTi fiov Hfyof zz hij is mijns niet waard of waardig, d. i. verdient niet iemand als mij als heer of leeraar te bezitten, Matth. 10:37, 38; Hv oix xfyoi; ó kóa-iioi;— wie de wereld niet waard of waardig was, d. i. wie zij niet verdiende onder hare bewoners te tellen, Hebr. 11:38; 'x!-i'o( flpti, seq. Inflnit. in Act. of Pass. — verdienen iets te doen of gedaan te worden, Luk. 15:19, 21, Hand. 13:25; 'ctfyóv irn suq. In-fluit. in Genit. (z. winkb's Gr. S. 290) zz het loont zich, ia der moeite waard, 1 Kor.

16:4, zz het betaamt, 2 Thess. i : 3. quot;K\io^ seq. '{yet c. conjunctivo bij de latere schrijvers voor Viart seq. infiuitivo (zie hieronder op /v«. en winer's Gr. S. 300) rr waard, dat, Job. i :27; 'ufyoi;, hq met volg. Verbum finit. als in het Latijn rz waard dat hij, of dat hem, Luk. 7:4, waar echter, wat den Modus van het Verb, betreft, de lezing wankelt tusschen frccpé^ti (2 pers. fut. Indic. Med.) en irocpéfy (2 pers. aor. 1. Conj. Med.).

u%iócü, -co, -coerco, van het voorg. wd., waardig achten, verwaardigen, met volg. In-finitiv.. Luk. 7:7, met den Genitiv., 2 Thess. i;4i; in Passivo 1 Tim. 5:17, Hebr. 3:3, 10:29; op grond dat men iets van waarde en belang rekent, er prijs op stelt, het verlangen, verzoeken, eischen, er op aandringen, Hand. 15:38, 28:22.

a:%/a)t;_y Adverb, v.amp;fyos, waardig, met den Genitivns, Hom. 16:2, Efez. 4 :1, Phil. 1 : 27, Kol. 1 ;1(), 1 Thess. 2:12, 3 Joh. v». 6.

xópoiTot;, ov, lt;5, ov, ró, van x priv. en cpxu ik zie, van daar ~ onzichtbaar, onzienlijk, van God gebezigd Kol. 1 :ir), 1 Tim, 1 :17, Hebr. 11 : 27; tcc uópocTot substanliv. zz: het o n z i e n 1 ij k e, d. i. de geestenwereld, Kol. 1 :16; rx uópocrcc tov Qeov — de onzienlijke eigenschappen en werkingen Gods, Rom. 1 :20.

«Tr-ayyiAAw, -yehco , aor. 1. -yyyeikoc, aor. 2. pass. -yyyéhyv, Composit. v. xyysXhu ik verkondig z. aid., melden, berichten, me-dedeelen, verhalen, Matth. 8:33, 14:12, 28 : 8, Mark. ('): 30, Luk. 8 : 20, Joh. 4 : 51, Hand. 4:23, enz.; rz een bericht of boodschap overbrengen, Matth. 2:8, 11:4, 28:10, Mark. 10:10, Hand. 12:17; = ver-kondigen, in den zin van bekend maken, Matth. 12:18 (waar anderen het opvatten in den zin van aankondigen), Hebr. 2:12, 1 Joh. 1:2, 3; in den zin van openlijk verklaren, belijden, 1 Kor. 14:25.

-yj-w, Composit.v. 'xyxu ik knijp de keel toe, van daar verworgen; in het Med. — zich verhangen. Alleen Matth. 27:5.

xyr-Ayu, -%co, Composit. v. xyco z. aid., 1) zz heenleiden, leiden, in gew. zin. Luk. 13:15; trpóq tivx zz naar of tot iemand, Hand. 23:17; figuurl., van den rechten weg af, in spreekwijzen als: elt; ryv xTruteiotv, ten verderve, Matth. 7:13, irpot; tx iföwkci, tot don dienst der afgoden, 1 Kor. 12:2; zonder dit nevenbegrip zz leiden, t^v ten

leven, Matth. 7:14; 2) zz wegleiden, wegvoeren, brengen, van gevangenen, Mark.

14: 44, 15: 16, Hand. 12 :19, 23 :17; van een beschuldigde naar den rechter, Matth. 26: 57, Luk. 21:12 (volg. tibchend.; de Ree. heeft het simplex), Joh. 18:13; van veroordeelden naar de strafplaats, Matth. 27 : 31, Luk. 23 : 26, Joh. 19 : 16 (waar echter voor xirtfyccyov ook het simplex gelezen wordt); lx tüjv xeiptöv rtvos praegnant voor aan iemands handen ontrukken en daarna wegvoeren, Hand. 24:7 (indien dit vs. echt is).

XTTUièevTOt;, ov gt; é, m, cv, tó , van x priv. en TUièevw ik voed op, onderwijs, van daar niet onderwezen, onbeschaafd. Het wd. komt alleen 2 Tim. 2:23 voor, waar het meto-nym. van (twistvragen) gebezigd wordt,

die door geen verstandig mensch worden opgeworpen zz onverstandig, zot.

uk-ctipoj, -xpéo, perf. -vptcx, aor. 1 pass. -vipQyv, Composit. v. oitpoj z. aid., wegnemen, ontnemen, xnó r/vo^ zz van of aan iemand, Matth. 9:15, Mark. 2:20, Luk. 5:35.

uvr-ectr éu, -G), -ya-co, Composit. van xhéco ik vraag, eisch, van daar terugvragen, af-eischen; r) xttó tivos zz iets van iemand,

Luk. 6 : 30, 12:20.

dcTT-ctcAyéu, -u, -yru, perf. -jfAyvfxa, Composit. v. xAyéw ik lijd pijn of smart, van daar eigenl. geen pijn of smart meer gevoelen, en vervolgeus in 't algemeen ongevoelig, verstompt zijn. In het N. T. alleen Efez. 4 :19, waar het tropisch van het uitdooven van alle zedelijk gevoel verstaan moet worden.

uk - oc a a xcr lt;r a, ~Mcttu , , aor. 1. pas»». -»fAAa%ö»fv aor. 2. -yMxyyv, Composit. v. aA-Aamp;a-a-u z. aid., eigenl. het een van liet ander verwijderen, d. i. losmaken. In het N. T. in Activo: verlossen, bevrijden, tivx zz iemand, Hebr. 2:15; in Passivo: ontslagen worden, xkó twos zz van iemand, Luk. 12:58; intransit. (in welken zin het passiv. ook bij de classici gebruikt wordt) zz weggaan, zich verwijderen, van krankheden gebruikt zz wijken, xkó twos — van iemand, Hand. 19 :12.

uk - oc h\o t pi ó u), -lt;y, -cuffto, Composit. v. xAAorpióaj (van xAAórpiot; vreemd), van daar ontvreemden, vervreemden, in pass. vreemd gemaakt of vervreemd worden, met den Genitiv., Efez. 2 :12, 4 :18, Kol. 1 : 21.

uttxAó*;, v\, 6v, van ik vat aan , eigenl. zacht in het gevoel, 1 ceder, zacht, Matth. 24 : 32 en Mark. 13:28, waar het van jeugdige houtloten gebezigd wordt.

un-cevr xu, -w, -vjVw, Composit. v. xvrxo) ik ga tegen oi te gemoet, ontmoeten, Mark.

14 ; quot;13, Luk. 17:12, Hand. 16:16; in krijgskundigen zin ~ te gemoet trekken, Luk. 14:31 (volg. den Reo.; TISCHRND. leest viravTXüj).

utt -xvtyv!$, euf, fi, van bet voorg. wd., het samenkomen, tegemoetkomen. Het wd. komt in het N. T. slechts voor in verbinding met e/s en een Verbum van beweging, doorgaans èj-f'p^ss-öai, en strekt zoo tot om-sohrijving van inxvriu z. aid. , H-épxeriai el( ivxvTtilt;riv, Mattb. 25:1, 6, Hand. 28:15 m te gemoet gaan, rnóf of nvl — iemand; 1 Tbess. 4:17 ligt het begrip van beweging in het praegnante apTrxyycró/ieicc — wij zullen weggevoerd worden, vgl. op

UraS-, telwoord, eens, éénmaal, Phil. 4: 6, 1 ïhess. 2:18, Hebr. f): 7, 1 Petr. 3:18 enz.; eens, in den zin van eens voor al, zoodat een tweede maal niet mogelijk of noodig is, Hebr. 6:4, 10:2, Jud. vs. 5. — De lezing i'Tal 1 Petr. 3:20 (volg. den Ree.) is stellig onecht, en waarschijnlijk uit eene conjectuur ontstaan. Vgl. tischend. a. h. 1.

ar xfiéfiaro f, ov , é, {f ov, ró, van « priv. en nufctpahu ik ga over, van daar niet overgaande, op een ander namelijk, en alzoo blijvend, eeuwig. Alleen Hebr. 7:24, waar het priesterschap (it lefua-vvti) van Christus «irafa-pitTOt genoemd wordt, omdat hij, niet aan den dood onderworpen zijnde, tot in eeuwigheid daarmede bekleed blijft.

xTapxiTHevoca-rog, ov, ó, ov, ró, van a priv. en rxpxTxcva^u ik bereid, niot gereed, onvoorbereid. Alleen 2 Kor. 9:4.

xv-apvéoixxi, -0C1J.X1, -■([(ropixi, Fut. 1. pass. «rapv^voiixi in pass. beteekenis (Luk. 12:9), een Dcpon. med. (z. winer's Gr. S. 232), Com-posit. v. cipvéopxi ik ontken, van daar seq. In-fmit.: — ontkennen, loochenen, Luk. 22: 34, waar over het pleonast. bijgevoegde f y vgl. wineu's Gr. S. 532; met den Accusativ. v. het object: — verloochenen, nvi — iemand, Matth. 26 : 34 , 35 , 75; sxvtóv — zich verloochenen, Matth. 16:24, Luk. 9:23 (op welke laatste pl. echter ook het simplex gelezen wordt), in zedelijken zin, d. i. van eigen wil en neiging afstand doen , om aan de roepstem Gods gehoor te geven.

xr-ipri, ook gescheiden ir'Upri, Adverb., Oomposit. v. 'xpn juist nu, en van daar van nu aan, voortaan, Matth. 23:39, 26:29, 64, Joh. 1:52, 13:19, 14:7, Oponb. 14:13.

xt -xpr 1 r (id(, ov , é, van xxxpri^u ik voltooi (van xnó en xpnof geschikt, passend), de voltooiing, eeu wd. van lateren tijd, in het N. T. alleen Luk. 14:28 voorkomende, waar ró pis xvxpTKrptóv de hulpmiddelen beteekent, die tot voltooiing van iets gevorderd worden.

xir-xpxvi, 1)5, vi, van airApx'HX' (van iiti en m xpxt de aanvang) ik begin, van daar do eerstelingen , die ten offer gebracht werden, inzonderheid de broodkoek, die in den oogsttijd van het eerste deeg den Heer werd toegeheiligd, Rom. 11 :16, vgl. Num. 15; 19, 21. Deze plaats uitgenomen, komt het wd. in het N. T. slechts in overdracht, zin voor, als Rom. 8:23, waaide eerste werkingen des h. Geestes in de apostelen XTxpxgt;i toB irvcunxTOf genoemd worden; Rom. 16:5, 1 Kor. 16:15, waar de benaming eerstelingen op menschen wordt toegepast, die vroeger dan anderen tot het Christendom bekeerd en geloovig geworden waren; Jak. 1 :18, Openb. 14:4, waar de geloovigen zoo genoemd worden van wege hunne uitnemendheid in het oog van God, wien zij geheiligd zijn; 1 Kor. 15 : 20, 23, waar de opgewekte Christus de eersteling genoemd wordt onder degenen die ontslapen zijn, omdat, ofschoon ook enkele anderen vodr hem uit do dooden waren opgestaan, dezen toch weder gestorven waren. — 2 Thess. 2:13 leze men (ook met tischknd.) üt' niet

met sommige uitgaven

'dirxt;, x(rx, xv, «vto;, itryi, xvrof, van a intensiv. (of ook copulativ.), en xa; z. aid., alle, allen (Neutr. plur. Uvxvrx — alles, Matth. 28 :11, Luk. 5 : 28 enz.), Mark. 11 : 32, Hand. 2:4; — al te zamen, Matth. 24 : 39, Gal. 3 : 28; =: al te maal, Hand. 16 : 28, Jak. 3:2; — gansch, geheel, Mark. 16:15, Luk. 3:21, 8:37.

ttTr-aa-Trü^onxi, -iamp;onxi, aor. 1. -tiairxirx-fttfv, Composit. v. xa-rx^oixxi z. aid , Depon. med., afscheid nemen, — iemand

vaarwel zeggen, groeten. Alleen Hand. 21 : 6 (met tiscuend. ; de Ree, leest het simplei).

XT XT ie), -Si, -yru, bedriegen, misleiden, om den tuin leiden, Efez. 5:6, Jak. 1 : 26; in den zin van door bedriegelijke voorstellingen overreden — verleiden, verlokken, 1 Tim. 2:14.

xirxTvi, i({, $, het bedrog, de misleiding, Koloss. 2:8, 2 Thess. 2:10; de verleiding, verlokking (z. op iTaTafti), Matth. 13:22, Hebr. 3:13; in Plurali, xtxtxi, ~ bedriegerijen, 2 Petr. 2: 13 (waarvoor xttx-txi( ook xyetTxii; gelezen wordt); Efez. 4:22: èiriivp/at rif? xirxTtic — de lusten des bedrog», d. i. de bedriegelijke lusten; vgl. over deze hebraïseerende omschrijving van het Adject, door den Genitiv. van het Sub-stantiv. winer's Gr. S. 211.

ófxamp;rup, opot, ó, fj y van « priv. en ó Traeriip z. aid., dus eigeul. zonder vader, vaderloos, en van daar ook wiens vader niet genoemd wordt, z. verder op ifiyrup. Alleea Hebr. 7: 3.

rir - a u y oc lt;t (x. ce, cerot;, ró, van ccTrocvyamp;Zco uitstralen (van xiró en ^ ai/yy de glans), van daar het afschijnsel, de weerglans. Alleen Hebr. 1 :3, wanr de benaming ótKotvywruoc rifs üófys tov QeoC, die met gering verschil in het Boek der Wijsheid van Salomo, H. 7:26, aan de wijsheid, ij (rofyiot, gegeven wordt {pc'KotCyocvy.ot toü lt;Pcotólt;; toO oiimiov), op den Zoon Gods wordt toegepast.

amp;yr-tthov, faiheiv, aor. 2. van ityopamp;u i. aid., vooruit zien, doorzien. Alleen Phil. 2:23.

t(detot, as, y, van auretQfa z. aid., de ongehoorzaamheid, de ongeloovighcid, Rom. 11 ;30, 32, Hebr. 4:6, 11; of vlot rvjc; uTTttOt/as, Efez, 2:2,5:6, Koloss, 3:6, is omschrijving van de ongeloovigen; vgl. winkr's Gr. S. 213.

^Trttdéooy -tö, -yru, van XTre/Ofa z. aid., ongehoorzaam zijn, nvt nz iemand gehoorzaamheid, d. i. in zedelijken zin geloof en vertrouwen, weigeren. Joh. 3:36, quot;Rem. 11: 30; ry Rom. 2:8, t5j A^y w, i Petr.

2:8, tö tvotyythfw, \ Petr. 4 :17 m de waarheid, het woord der prediking, het evangelie weerstreven, er geen gehoor aan geven.

éo^y oCty ó, y y ég, róy van a priv. en ire/$oixut ik gehoorzaam, van daar ongehoorzaam, wederstrevend, Tit. 1 :16, 3:3; riv/ — iets of iemand, Hand. 26:19, Rom. 1 : 30. 2 Tim. 3:2; substantiv. ~ de ongehoorzame, Luk. 1 :17.

txireiAéUy -lt;0, -viaoo y dreigen, 1 Petr. 2 : 23; in het Med. (uTeiAETcrQtxi) ook verbonden met het Nomen conjug. ocnuKy (vgl. op ocyuTtvi) en T/v/ :z: iemand ernstig bedreigen. Hand. 4:17.

»5^, Yiy de dreiging, bedreiging, Hand. 9:1, Efez. 6:9, en in Plurali, zooals meest bij de classici, Hand. 4:29. Over het wd. als Nomen conjug. in Dntivo (Hand. 4:17) zie op het voorg. wd. en op sttiQu^m.

air-a p ty -étropaiy Composit. v. eïfzt z. aid., afwezig zijn, 2 Kor. 10:1, 13:2, 10, Phil. 1 : 27; tSgt; (TUfzctTi, 1 Kor. 5:p, ry traepKiy Ko-loss. 2:5, zn lichamelijk afwezig zijn.

air-ei pi, zonder Futur., omdat het Praes. sïfzi zelf de beteekenis van het Futur. beeft, ik zal gaan; van daar weggaan. Alleen Hand. 17:10: ccTrijiea-av (3 pers. plur. Tmperf.).

amp;7r-eïirovy -eiTrelv, aor. 1. Medii XTreiTraizyVy co, ocro, Composit. v. tfatlv, eigenl., vooral in het Med., zich iets ontzeggen, verbieden , doch vervolgens ook zich van iets (t/) losmaken, iets opgeven, afwijzen, vaarwel zeggen. Alleen 2 Kor. 4 : 2.

uireipccarroSy ow, óy ov, róy van u prir. en -reipx^co ik verzoek, beproef, van daar onverzocht, onbeproefd, onervaren, met den Genit., bijv. kochuv zz in het kwade. Alleen Jak. 1:13, waar het doorgaans als niet vatbaar voor verzoeking verklaard wordt; doch vgl. de wette a. h. 1.

'uTctipo^y ovy óy vf, ovy r6, van a priv. en m kbïpoc de proef, onervaren, onkundig, met den Genitiv. Alleen Hebr. 5 :13.

lt;i7r-eK-$éxoixcciy -fyixaei, Depon. med., Composit. v. ccttó en €kdéxoiu,ott z. aid., wachten, verwachten, afwachten, t/, Rom. 8:19, 23 , 25, 1 Kor. 1:7, Gal. 5:5, 1 Petr. 3:20 (z. over het h. t. pl. bestaande verschil van lezing op #7ra£); nvuy Phil. 3 : 20, Hebr. 9 : 28.

a7r-€x-$vopociy -dvtrofxceiy Composit. v. amp;7ré en €K$vu z. aid. in Med., zijne kleederen afleggen, zich uitkleeden. Het komt in het N. T. op twee pil. in hetzelfde geschrift voor, beide malen in overdracht, zin en met transitieve beteekenis , Koloss. 3:9: rdv irocAocièv ttvQpwrov — den ouden mensch afleggen, uitdoen (vgl. op ccvQpwxoq); Koloss. 2:15: otpxamp;l ~ de overheden uitkleeden, ze als overwonnelingen van hare wapenrusting ontdoen, d. i. ontwapenen.

otTT-iK^verify eusy van het voorg. wd., het afleggen, uitdoen der kleederen; overdracht. to£/ (rupocTot; rifc (rocpxós gt; Koloss. 2:11. Het wd. komt elders niet voor.

xir-eAccuvoo, -eAxru , -yAoca-x, Composit. v. shxvvoo drijven, wegdrijven. Alleen Hand. 18:16.

xt-ehty fx ó$y oO, lt;?gt; van xiró en ik

berisp, ik gisp, van daar minachting. Het wd. komt buiten het N. T. niet voor, en daar alleen Hand. 19:27 in de spreekwijze: xirt-Aeyixov èAÖf7v zz: in minachting komen.

xt-e aevqepogy ov, óy yj, ov y ró, Composit. v. ètevQepos z. aid., de vrijgelatene (libertus). Alleen 1 Kor. 7 :22.

'ATf AAif ov y óy grieksche eigennaam A pel-les; zoo heet een geloovig lid der gemeente te Rome, Rom. 16:10.

xt-sXtï^uy -(a-co y Composit. v. eAT/fw z. aid., bij de grieksche schrijvers niets meer hopen, opgeven, vertwijfelen, soms ook wel iemand tot vertwijfeling brengen; op de eenige pl. in het N. T. Luk. 6:35 (in sommige Codd. wordt ook Efez. 4 :19 xt^tmótsc; gelezen voor «t^A-

ywórti-) beteekent het van iem. iets (dat hem bijv. geleend werd) hopen terug te krijgen, ticrug verwachten, zr uttó nvot;.

Anderen echter verklaren het ook hier zz wanhopen, t. w. dat God vsrgelden zal.

ut ~év-ccvr i, Composit. v. anó en 'évcevn 7,. aid., oorspr. Adverb., doch ook Praeposit. c. Genitivo, tegenover, iu plaatselijken zin: Matth. 21:2, 27:61; zz: ten overstaan of in tegenwoordigheid van, Matth. 27:24 Twaar echter ook Kctrévccvn, z. aid., gelezen wordt), Hand. 3: i(gt;; Hvoti ónrévxvri ramp;v ocpöa/i-(jlcóv nvog (in navolging van het hebr. spraak-gebr., vgl. Ps. 36 : 2), voor tlvcti ccirévccvrl twos zz iemand voor 00gen zijn, zoodat hij er aan denkt, er zich om bekommert, Rom. 3:48; zz tegen, in strijd met, bijv. tüv Hand. 17 : 7.

tcvr é p etv t 0 $, ov _t ó, y, ov, ró, van oc priv. en to irépcet het einde, de grens, zonder einde, eindeloos. Alleen 1 Tim. 1:4.

Kmpilt;r v kitt(o s. Adverb, van oe priv. en Trtpia-Tréua aftrekken, niet afgetrokken, onbelemmerd. Alleen 1 Kor. 7:35.

xtt tp(r fjLyTot;, ov, ó, ov, tó, van a priv. en ttpitéfavu ik besnijd, onbesneden, tivi zz van iets (nm. het deel, waaraan de besnijdenis verricht werd, z. over dezen Dativ. winer'b Gr. S. 103). Alleen Hand. 7 :51, waar het in tropischen zin gebezigd wordt van zulken, die wel door de besnijdenis aan God gewijd waren, maar desniettemin door hun onwil om naar God te hooren van een onheiligen zin blijk gaven, Vgl. Deut. 10:16, Jerem. 6:10.

uTT-épx^i^cci, -eteva-ofjLoci gt; aor. 2. «tvjAÖov, Depon. Med., Composit. v. 'ép^ofxcet z. aid., heengaan, weggaan, Matth. 13:25, Mark. 1 : 35, Luk. 19 : 32 , Joh. 16:7, Hand. 10 : 7, enz.; van booze geesten gebruikt zz: wegvaren, varen, Matth. 8 : 31; met aW zz wij ken van, Openb. 18:14, bijz. van krankheden, Mark. 1 ; 42, Luk. 5 :13; met sïq tx It hu zz teruggaan, in den zin van iemand verlaten. Joh. 6:66; zz achterwaarts gaan. Joh. 18:6; met 7rp6$, btt/ zz henen gaan tot iemand of naar eene plaats, Matth. 8:18 (waar het ad sensum vertaald kan worden door afvaren, oversteken), 10:5, Mark. 6: 46, Luk. 1:23, 23:33, 24:12, Joh. 11 :46, 20:10, Rom. 15: 28, Gal. 1 :17; zonder praepos., Matth. 20:5, 21:30; èvrfacü tivóq , van personen zz acliter iemand gaan, d. i. hem navolgen, naloopen. Mark. 1:20, Joh. 12:19, van zaken zz iets achterna gaan, lt;T0ipK0lt;; érépots, Jud. vs. 7, z. op ir£p%.

uTréxet, impers., z. op uréxco.

XTr-éxco, d:lt;pé%(ü, aor. 2. «TgV^ov, perf. «Tf-rxwu, Composit. v. het onregelm. z. aid., eigenl. iets van iets afhebben of houden, zoodat liet gedachte voorwerp verminderd is of wordt met hetgeen daarvan in iemands bezit is over-gegaan, van daar weghebben, in den zin van het verdiende of verlangde reeds ontvangen hebben , vooral met iJ.ilt;rQóv verbonden, Matth. 6:2, 5,16, met nrocpccKhyriv, Luk. 6:24; in ruimeren zin zz hebben, voor zich hebben, Phil. 4:18, Philem, vs. 15; in 'talg. zz scheiden, verwijderen, en van daar intransit. zz af zijn, ver w ij d e r d z ij n, met xttó tuoc, , Matth, 15:8. Luk. 7:6, 15:20, 24:13, ook onpersoonl.: xtréxsi, Mark. 14:41, waar het door somm. vertaald wordt: het is uit, het is voorbij, door and.: het is genoeg, vgl. de Interpp. a. h. I,; in het Med, ocyréxofjLcti zz zich (van iets af- d, i,) onthouden, tivói; zz van iets, Hand, 15:20, 1 Tim, 4:3, 1 Petr, 2:11, of ócxó twos gt; Hand, 15 : 20, 1 Thess, 4:3, 5 : 22. oLTr-iüu), Conj, aor. 2. v. UTritiiiv^ z. op orneïdov. olkilt;ttéca, -ü, -vf(TW, van x priv. en m kIvtic, het geloof, de trouw, van daar 1) zz niet ge-100ven, geloof weigeren, Hand. 28 :24, met deu Dativ. r/v/ zz aan iemand. Luk. 24:11; met verzwegen Objects-accusativ,, Mark. 16 : 11 , Luk. 24:41; 2) absolute zz ongeloovig, ontrouw zijn, als habituële toestand. Mark. 16: 16, Rom. 3:3, 2 Tim. 2:13.

xttilt;tt(x, «c, van x priv. en m ticttk;, z. op het voorg. wd,, van daar ongeloof, on-geloovigheid, als toestand, Matth, 13:58, 17:20, Mark. 0:24, Rom. 3:3, 4:20,11 :20, 23, 1 Tim. 1 :13, Hebr, 3:12 (waar over den Genitiv. der meer verwijderde innerlijke betrekking vgl. winer's Gr. S. 160 f.), 10.

xti7T0 s-, ov, 0, ^ , ov, t6, van x priv. en y tIttic^gt; z. op xttktteco , van daar 1) zz ongeloovig, Joh, 20:27; als toestand, Matth. 17:17; zz ontrouw, Luk. 12:46; 0/ xtuttoi zz de on-geloovigen, d, i, in het algemeen de vijanden der christelijke waarheid, 2 Kor. 4:4, Tit. 1:15, Openb, 21:8; inzonderheid is 0 xTTicrToc; de heiden, ook wel do jood, die nog niet tot het geloof in Christus bekeerd werd, 1 Kor, 6:6, 7:12, 13, 14,15, 10:27,14:22, 23,24,1 Tim, 5: 8; 2) zz ongeloofelij k, onwaar sch ij n lij k (in wolken zin het ook bij de classici voorkomt). Hand. 26:8,

XT a 0 0 £, -6)1, -óov, samengetr, xt\ovlt;;,-v, -oOv, eenvoudig; in het N, T, alleen Matth, 6:22 en Luk. 11:34, waar het tropisch van het oog gebruikt wordt, in tegenstelling met

irovypós slecht, bedorven, derhalve ~ zuiver, gezond, goed of in goeden staat.

air kóry q, yrot;, m gt; van het voorg. wd., eigeal. de eenvoudigheid, vervolgens in zedelijken zin 1) zz de eenvoud, oprechtheid van hart, de zuiverheid van bedoeling, '2 Kor. 1:12 (waar voor oLKKóryn ook ayiÓTyrt gelezen wordt; doch vgl. tisciiend. a. h. I.), Efez. G : 5, Koloss. 3: 22; 2 Kor. 11 :3: drAórtis m **4 róv XpKTTÓv nz de oprechte zin aangaande, d. i. de trouw aan Christus; 2) zz onbekrompenheid, goedwilligheid, vooral in het mild en onbaatzuchtig geven te voorschijn tredende, Rom. 12:8, 2 Kor. 8 : 2, waar ttAööto^ aTA^T»fTo$zzgroote onbekrompenheid, 9:11, 13, vgl op irXoGroq.

aTAof/?, z. op

uxaamp;s, Adverb, v. uttMos z. aid., eenvoudig, Alleen Jak. 1:5, in den zin van, eenvoudig weg, zonder er eenig verwijt of voorwaarde aan te verbinden.

otiróy Praepos. alleen met den Genitiv., welker bet eekenissen nu eens van plaatselijken, dan weer van tij de lij ken aard zijn, of ook op andere verhoudingen, als van oorsprong, afkomst, oorzaak, afhankelijkheid, enz. betrekking hebben; z. winer's Gr. S. 326. 330 If. — 1) in plaatselijken zin, als a) van eene plaats of van iemand heen, voorbij of weg, met een Verbum van beweging, bijv. irccpotyhoiJ.oci Matth. 3:13, 'épxoixai Mark. 1 :9, U7rép%oixcci Luk. 8 : 37, enz., xotpépxonoti gt; Matth. 26:39, 42 (waar het in meer trop. zin gebezigd wordt), Tropeuo^xt, Matth. 25 : 41; zz van . . af, als chiro roü ÓpovQ Matth. 8:1, cctto tov a-rotvpov Mark. 15:30; b) van eene plaats van daan, afkomstig^ Matth. 4:25, Joh. 1 : 45; waartoe ook behoort de omschrijvende uitdrukking van ocxó met het Artikel: oi octto 'lepotrohóixcov zz van Jeruzalem, Matth. 15 :1, ó oiirb Na^apeT zz van Nazaret, Matth. 21:11, of (xtto 'lótrtrys zz van Joppe, Hand. 10:23, alsmede de aanteekening aan den voet van sommige paulinische brieven, om hunne herkomst aan te wijzen, als oitto Kop/vóov, Rom. 10:27, ukq , 1 Kor. 16:24 enz.; c)

bij verba die peene beweging aanduiden — van eene plaats af, Hand. 10:37, 28:21, Rom. 15:19, of verwijderd, Joh. 21:8; wordt de afstand opgegeven, dan wordt uk6 hier v(5(5r geplaatst, als «to (ttolHuv deKUTrévre, Joh. 11:18, vgl. 21:8; «to o-tocBiwv %ihim s^ocko-lt;r/wv, Openb. 14:20, (doch vgl. Luk. 24:13); d) met Adverbia van plaats verbonden, als ocno ttvcoQev zz van boven, Matth. 27:51, *7ro fxocxpóöev, zz van verre, Mark. 15:40, Openb.

18:15, 47; 2) in tijdelijken zin zz van-af, sedert, bijv. Matth. 13:35; xttó xlt;*r«/3oA»K kót{mov zz van de grondlegging der wereld af; zoo ook Mark. 10:6: «tt' otpx,ylt;; Krhtwc, \ 2 Tim. 3:15: xno (SpécpovQ zz van kinds af; Efez. 3:9: xttó tüv ccluvuv zz: van eeuwigheid af; Rom. 15:23: uttó toAAwv srtöv zz sedert vele jaren; Hand. 10:30: aiTrd rerup-Tys ynépas zz vóóreergisteren, vóór vier dagen; Luk. 1:2, Hand. 26:4, 1 Joh. 1:1, 2:24: apws zz van den beginne aan; mot Adverbia van tijd verbonden, als «t* ocpTi zz van nu aan, Matth. 23:39, 26:29; ocnó rov vvv zz van nu af. Luk. 1:48, 22:69, 2 Kor. 5:16; «to róre zz van toen af, Matth. 26:16, Luk. 16:16; ovxo irpui zz van den morgen af, Hand. 28 : 23; «to irépvri zz sinds verleden jaar, 2 Kor. 8:10, 9:2; uttó his-tovq Matth. 2:16, z. op dterfa-, ook in elliptische constructie met het Pronom. relativ. Uq , i/, c/, verbonden, bijv. «4»' fa scil. ttput; of yfxépctq zz van dat, «4»' oZ scil. xpóvov zz sedert, Luk. 7:45, 13:25, 24:21, 2 Petr. 3:4; 3) ter aanduiding van andere betrekkingen, als a) die van handelende oorzaak, zz van, van wege, in den zin van door, ofschoon niet met vttó te verwarren, maar de werking slechts voorstellende naar hare afkomstigheid van den handelenden persoon (vgl. winek's Gr. S. 331 f.), Matth. 26: 47, Mark. 8 : 31 (waar echter ook vttó gelezen wordt), Luk. 9 : 22, Hand. 2 : 22, 2 Kor. 7 :13; waartoe ook spreekwijzen behooren als Matth. 12 :38: Qé^oixev oltto lt;rov «nf/zcTov ièelv. Hand. 23: 21: rijv ixttó lt;rov eTrocyyeA/ocv enz.; b) van oorsprong, bron, zz van, Rom. 1 : 7, Gal. 1:1, 3; c) van losmaking van, d. i. verlossing, redding zz van, Matth. 1 :21, 6 :13 (vgl. 23 : 33, waar liet praegn. (pet/ye/v uttó zz door de vlucht zich redden van, d. i. ontkomen aan), Luk. 18:3, Hand. 2:40, Rom. 15 : 31, Tit. 2 :14, Hebr. 5:7; d) ook van het zich losmaken of onthouden, afstand doen van iets. Hand. 15:20, 2 Kor. 7:1,1 Thess. 4:3, 5:22, 2 Tim. 2:19; e) van aanleiding of grond zz wegens, van wege, om, Matth. 18:7: ixttó tüv (tkxv^x^mv zz van wege de ergernissen; Luk. 19:3: xtto toC 6%/iOv zz van wege de schare; xttó rijs evhx-fietxq — om of wegens zijne vroomheid, Hebr. 5:7; hieraan sluiten zich uitdrukkingen als xno rif? , Matth. 13 : 44, Luk. 24 : 41, Hand. 12:14, zz: van blijdschap, xttó roü (pófiov, Matth. 14:26, 28:4 zz van vrees, xtto avtryq, Luk. 22:45 zz van droefheid; f) van afhankelijkheid zz van of

uit, Luk. IS: 57: t/ aQ' iavrfiv ou xplvtrt; = waarom oordeelt gij niet van «elf, of uit u zelven? d. i. ïonder aanwijzing, uit eigen beweging; Joh. 5 :19, 7 :17. 28,14: 10, 16:13: aip' tauroB, air' éixuvToC, cir' i/^oB = van of uit zich- mij zelven; g) van vervaardiging = van of uit eenige stof, Matth. 3:4; «xo TfixOv xanfaov = van kemelshaar, d. i. kemelsharen; h) van een gedeelte of stuk, dat van iets afgenomen wordt, Matth. 5:18, Luk. 24:42, Joh. 21:10, Hand. 5:2, Hebr. 7:2; inzonderheid bij de verba van eten en drinken van iets, Matth. 15:27, Luk. 22:18, Openb. 2 :17; i) van het doen eener keuzeuitofvan» Luk. 6:13; k) van herkomst, oorsprong = van, uit, als ivijp iro roC 'óx^ov. Luk. 9:38 = een man uit de schare, 19:39; waartoe ook uitdrukkingen behooren als «tto Tfi^Aaiv a-Cxa. Matth. 7:16, «to rij; o-t/xifc nadert, Matth. 24 : 32. Elliptische spreekwijzen zijn; «to niS( scil. of (puliii; — uit eónen

mond, één voor één. Luk. 14 :18; 6to néfouq scil. Tivóf = gedeeltelijk, voor een gedeelte, Rom. 11: 25 , 15 : 24, 2 Kor. 1 :14. In de samenstelling drukt octtó het denkbeeld vau verwijdering, opliouden enz. uit, terwijl het nu eens de kracht heeft van a priv. en het simplex opheft, dan weder strekt om (gelijk bijv. in iTollAtpcii) dat begrip te versterken.

aito-paiva, -éfiyv, -gt;)«rofialt;, Composit. v. het onregelm. fiai'vu ik treed, ik ga, afgaan, van het verlaten van een vaartuig om aan wal te gaan: Luk. 5:2, Joh. 21:9; in de betee-kenis vsn af- of uitloopen wordt het in de vormen avifiy en aTo(3t)a-fr«i ook impersonnliter en overdracht, gebruikt, en kan dan, waar het verband dit eiseht, ook worden overgezet door strekken, gedijen, t(vlt; ti = voor iemand op iets uitloopen, Luk. 21:13; = iemand tot iets strekken of gedijen, Phil. 1 :19.

utto-Pa AAu, -fSa^O, Composit. v. f3aAAagt; ik werp, af- of wegwerpen, Mark. 10:50; tropisch = verliezen, prijs geven, Hebr. 10:35.

airo-f!*éiru, -\pu, Composit. v. fSAfVw ik zie, den blik op iets richten, op iets zien, in eigenl. zin, doch ook tropisch = acht op iets geven, iets in aanmerking nemen, Ti. Alleen Hebr. 11 :26.

av ó-pAtl ra (, ov, ó, it, ov, ró, van airo-z. aid., verwerpelijk, te versmaden. Alleen 1 Tim. 4 : 4.

«to-/3oAlt;(, vc. van a5ro/3aAAto z. aid., eigeul. het wegwerpen (bijv. ÏjrAaiv), tropisch, in tegenstelling met rpóo-Ayipis, aanneming, = Terwerpiug in active beteekenis en dus met een Genit. obj., Rom. 11:15 (vgl. v. HBKaicL a. h. 1.); sensu passivo = verlies, bijv. v»n menschenlevens, Hand. 27 : 22.

ocxo-y iy vonut, en aToyivo/zat, -yevyvonoti, -iycvóngt;iv, Depon. med., Composit. van het onregelm. ytyvo/xai, ylvo^at z. aid., eigenl. afwezig, verwijderd zijn (en als zoodanig ook bij de classici tegenovergesteld aan vafuylvonai ergens bij zijn), vervolgens overdracht. tiW = iets verlaten, vaarwel zeggen, of ook naar Gr. spraakgebr. (oi iiroyevinevoi de afgestorvenen) = sterven, afsterven; volg. and. = zich van iets losmaken, vgl. passow in v. Alleen 1 Petr. 2:24, bij welke pl. vgl. wkiss, der Petriu. Lehrbegrifl', S. 285.

axo-yfcupy, i)«. vj, van het volg. wd., het opschrijven, de opschrijving, bijz. van de namen der belastingplichtigen op een daarvoor bestemd kadastraal register of schattinglijst. Luk. 2:2, Hand. 5:37. Vgl. over de hier bedoelde, door den Romeinschen keizer verordende, opschrijving der bewoners van het Joodsche land; winrr's Bibl. Realwörterb. en het Bijb. Woor-denb. op het wd. Schatting.

axo-yp£lt;pu, -ipw, Composit. v. ypiitpa ik schrijf, ran daar afschrijven, in een daarvoor bestemd register of lijst. = opschrijven met het onder airoypatpij vermelde doel, Luk. 2:1, 3; tropisch Hebr. 12:23: o/ cv oupxvcit; airoys-ypapiiévci = die in den hemel (de hemelsohe registers), als burgers, staan opgeschreven (vgl. Ps. 69 : 29), Luk. 10 : 20, Phil. 4 : 3, Openb. 17:8; in Med. = zich laten opschrijven, Luk. 2 :5.

avo-iciKvvin, aor. 1. -éSeil-a, perf.

pass. -Séhiynai, Composit. v. icUwnt ik wijs, ik toon, van daar b e wij zen, aanwijzen, aan-toonen (door gronden), Hand. 2:22, 25:7; éavróv — zich vertoonen als, d. i. zich voordoen als, zich uitgeven voor, 2 Thess. 2:4; met dubbelen Accusativ. = iemand als iets voorstellen, in het oog van anderen tot iets maken, 1 Kor. 4:9.

ard-}ei^i(, -eu(, i), van het voorg. wd., de betoouing, het ten toon spreiden. Alleen 1 Kor. 2 :4.

diro-ltKardu, -ö. uiru, Composit. v. Se-xaróu z. aid., vertienden, in den zin van 1) tiend geven, de tienden opbrengen, t/' = van eenige zaak, Matth. 23: 23, Luk. 11 : 42, 18:12; 2) tiendheffen, de tienden nemen of ontvangen, nva = van iemand, Hebr. 7 :5. Het wd. komt buiten het N. ï. niet voor.

axó-S e xr o s, ov, ó, t), ov, ró, een woord van lateren tijd, van axoSé%otiai opnemen, met

bijval opnemen, van daar aannemelijk, aangenaam. Alleen 1 Tim. 2:3, 5:4.

aTTo-iéxonai, -goftai, aor. 1. -eisija/zify, aor. •1. pass. -eSexSyv, Composit. v. 3g%»/na( ik neem aan, opnemen, in een gezelschap of kring, inzonderheid ook bij zich aan huis ontvangen, Luk. 8 : 40, 9 :11, Hand. 15 ; 4 (volg. den Ree.; tisc1iend. leest vapxSéxoiJ.xi), IS: 27, 21:17, 28:30; trop. = gunstig opnemen, met bijval ontvangen, bijv. tov hóyov. Hand. 2:41; ~ iemands meening aannemen, iets toestemmen, erkennen (in welken zin het ook bij de Classici voorkomt, vooral met nvós verbonden) , Hand. 24 : 3.

xvo- Syp éu, -O, van het volg. wd.,

buiten 's lands gaan, op reis gaan, Matth. 21:33, 25:14,15, Luk. 15:13; zich buiten 's lands ophouden, op reis of uitlandig zijn. Mark. 12: 1, Luk. 20 :9.

aitó-Sy not;, ou, é, vi, ov, tó , van airó en ó üw/-;oc het volk, maar ook het land of gebied waar een volk woont (vgl. ons : gemeente), van daar op reis, uitlandig zijnde. Alleen Mark. 13:34, waar 'Mfomot; avóS^iio^ zooveel is als een reizend man, of iemand die op reis gaat.

utt o-S IS a (n, imperf. -cSi'Smv, 3 pers. plur. -sStSovv (z. winer's Gr. S. 72), -wa-w. -éSwxx, aor. 2. -éSaiv, opt. -Jwtfv (z. WINER t. a. pl.), Composit. van S/Supi z. aid., 1) — geven, uitreiken, van een prijs, 2 Tim. 4:8; tov Myov — rekenschap doen, Matth. 12:30, Luk. 10:2, Hand. 19:40, Hebr. 13:17; ro liUfTvfiov — getuigenis geven, afleggen, Hand. 4:33; Hxfiróv — vrucht dragen, opleveren, Hebr. 12:11, Üpenb. 22:2; 2) ~ afgeven, overgeven, Matth. 27:58; 3) = teruggeven, wedergeven. Luk. 4:20, 9: 42, 10:35, 19:8; aftoi/3^; — vergelding doen, 1 Tim. 5:4; 4) ~ vergelden, weder-vergelden, Rom. 12:17; inzonderheid van God, die de menschen beloont, Matth. 0:4, 0, 18, of straft, 2 Tim. 4:14, naar zijne werken, Matth. 10 : 27, Bom. 2:0, Opeub. 22:12; 5) ~ geven, teruggeven wat men schuldig is, voldoen, betalen, Matth. 5:20, 33, 18: 25, 20:8, 22:21, Luk. 12:59, Rom. 13:7, 1 Kor. 7:3; 0) in Medio == van het zijne tot zekeren prijs iets weggeven, en van daar vcr-koopen. Hand. 5:8, 7:9, Hebr. 12:10.

airo-Si-o fi%a, ira, Composit. v. Siopi^u door grenzen afzonderen, scheiden, afscheiding maken, scheuring teweeg brengen. Alleen Jud. vs. 19, waar in den Ree., tegen het gezag der meeste Codd., uiroSiop^ovrti;

èavrovt — zich afscheiden gelezen wordt. Het wd. komt buiten het N. T. niet voor. ino-Sokina , -xru, Composit. v. Soki-z. aid., verwerpen, in den zin van over iets of iemand een afkeurend oordeel vellen, versmaden, Matth. 21 : 42, Mark. 8 : 31, Luk. 9 : 22, 17 : 25 , 20 :17, Hebr. 12 :17, 1 Petr. 2:4, 7.

kto-Soxtf, gt;);, ii, van xvoSéxoitixi in den zin van met goedkeuring en bijval ontvangen, van daar aanneming, in- of toestemming,

I Tim. 1 :15, 4:9.

xró-üelt;t 1$, tui;, t\, van xtrotiqyiii z. aid., de aflegging, 1 Petr. 3:21, 2 Petr. 1 ;14.

gt;)?, van xiron'Dimi z. aid., ei-genl. eene plaats, waar men iets weg- of neder-legt om het te bewaren — schuur, bergplaats,

Matth. 3:12 , 0 : 20, 13 : 30, Luk. 3:17, 12: 18, 24.

xt o-Qy ? xv , -lau, Composit. v. Syrxv-, van o Dyvxvpói; de voorraadskamer, van daar — opleggen, wegleggen. Alleen, in tropischen zin, 1 Tim. 0:19.

xvo-ü htfiu, -tl/u, Composit. v. 5A//3a; ik dring, verdringen. Alleen Luk. 8:45.

xtt o -S vy ir k u, -QmoOiuxi, -éSavov, Composit. van het onregelm. üvya-xai ik sterf, 1) eigenl. afsterven, doch vaak evenals het simplex rr sterven, overlijden, Matth. 9:24, 22:24, 27, Mark. 12:19, Lnk. 10: 22, Joh. 4 : 47, 49,

II ; 14 enz.; van een gcwelddadigen dood ~ omkomen, Matth. 8:32, 20:35, 52, Joh. 11:10,19:7, Hand. 21:13, Hebr. 11 ;37; ixo-qvyirkciv tik' — iemand sterven, d. i. wat tijd en wijze van sterven betreft van iemands beschikking afhangen , Rom. 14:7, vgl. op %xu; 2) overdracht, a) — geestelijk sterven, in onderscheiding van den dood des lichaams, Joh. 0:50, Rom. 0:8, 9, 7:10, 8:13; b) = sterven, afsterven, in den zin van dood zijn voor de zonde en zinnelijkheid, Koloss. 2:20, 3:3, met de opzettelijke bijvoeging rji ifixprla, Rom. 0 : 2 (vgl. vs. 10, waar deze zelfde bijvoeging in eenigs-zins anderen zin moet worden opgevat); hiertoe behoort ook de uitdrukking Rom. 7:0: xvoix vóvrei; sv 5 over welker verschillende opvatting vgl. v. iienoel a. h. l.j 3)