|
MARI
S T U A R T
|
||||||||||
|
5
|
||||||||||
|
O E
|
||||||||||
|
GEMARTELDE
MAJESTEIT-
|
||||||||||
|
TE KEVLEN
ÏN D' OUDE DRUCKE&YE MDCXLVI.
|
||||||||||
|
Den dooiluchtighften Vorst en
Heere
D U A R T
door Godts genade
PaltS-GrAVE by den R. y N,
H e r t o g e van Bajere. Ck brenge, o doorluchtighfle Vorfi, «*ß><? Grootmoe-
der , Tvaerlijck een groote Moeder, Dochter-, Gema- lin , Moeder en VVedtftoe der Koningen > en , dat het allergrootße is , een Koningklijcke Kruisheldin en gekroonde Martelares op ons Neder duitfch To- neel , niet geitjekze in Schotlant gezalft, nochte te Parijs eetrout. ge kroont} en op den troon gezet, maer in Enge- iant, haer grootvaders en naer Rechte haer eigen erfri/ck, op een fihavot, na een langdurige gevangenis, van de naefle Uoetvr'ien- dinne gemartclt izert , alleen om haer e erffvettigheit tot de zelve kroon, enfiantvafiivheit in hetKatholijckGeloof, heur ivaerdiger dan vier fcepters en kreonen , ja haer eigen leven. Weinigen ßreecken hier de kroon van ( Gode en zijn eer e ten dienß ) een zicht- bare kroon en dit leven te verfmaden. In de heilige boecken "Wort Mo fes en Krißus alleen die lof toegefchreven. Mo fes ^peigerdie, geloofs halve, een Zoon van Faroos dochter genoemt te "Voorden ( en Zoo Io- ßphm getuigt, de kroon Zoo vroegh van Zijn hooft ruckende, tradtze met voeten) en fchatte Krißus rijekdom en zijn volcks verfinaetheit hooger dan defihattenvanEgypten. Krißus, het eemgevoorbeelt der volkomcnhcit, verfmadebeyde de kroon en dit leven, omGodt, zifnen Vader, met de d.oornekroon te eer en. Ind' oude Martdfchriften vint *K£& de Koningen en Koninginnen, om den godtsdienß gamartelt, A 2 den
|
|||
|
dungezait, gelijcktrouwen gekroonde hoofden Telfs dungezaeit 7un.
Jwdefe leße, 2oo veel koeler inyver dan d'eerße, tijden, komt een eenige Maria Stuart op, als een nieumeßar. Zy verfmaet harengra- zenßam, bet edelfle geßacht van geheelKrißenrijck. Zy vergeet over de hondert voorzaten en voorvaders,alle Monarchen van haren bloede, "toiens oirfprong het einde van Alexander de Grootes tijt bereickt. Zy buight haer vryefcho uders geTvilügh, geduldigh onder het kruis, ten fpiegel van alle Kriße Vorßen. Hierom blincktze nu met recht onder de zalige Martelßarren in Godts hemelfcheklaerheit, aen de voeten van Maria, Ttiens naem zy zoo ^aerdighgedragen heeft, als zy haer, onder het tyintighjarige kruis , en met zoo vele z^taerden van Teeder- "toaerdigheit doorregen, nader dan zoo vele Koninginnenßont. De tooneehvetten lijden by Arißoteles naulicks, datmen eenperfonaedje, in alle de e Ien zoo onnozel, zoo volmaeckt, de treurrollaetfpelen; maer liever zulck eene, die, tuffchen deughdelijck en gebreckelijck, denmid- dellvegh hottde, en met eenige fchult en gebreken behangen, of door een hevigen hartstogt tot iet gruivzaems vervoert ivert: Tvaeromlvy, om dit mangelte boeten, Stuarts onozelheit en de rechtvaerdigheit van baere zaeck met den miß der opfpraecke enlaßeringe enboosheit van dien ttjdt benevelden, op dat haer Krißelijcke en Koningklijcke deug' den, hier endaerlmatverdonckert, tefihoonermoghtenuitfihijnen. Zco fleeckt gouden en purperen glans op nevels enlvolcken, en Hebt op hruinefchadulvenaf. Het docht my alt'onbillick, dat de Nederduits fchen hier in andere volcken en tongen, die haer tooneelen met dit ko- ßelijcke blo etpurperden iet zouden toegeven: en het lagh al eenige ja- ren geleden by my,als een belofte,haere Majefleitsgodtvruchtigefaem, die zoo hooghgeßegen, mijne nochte ièmantspen behoeft, van verre in haer fchadulve naer teßreven; en noch te vieriger, delp/flickdes onTvaerdigh, mijn geboortejaer by Mariaes moortjaer ( marteljaer mofi men zeggen ) of liever geboortjaer gedencke. De Heilige Kerck is van mts gelooon de geboorte der Martelaren naer de geboorte der ziele, en niet naer de lichamelijcke , te vieren 5 aengezien de ziel ten martelda- ge, van den liehame ontbonden, in den hemel, en het licht der onfierf- lifckheit, ten eeuleigen leven gebor enlfort. Ick nam de vrymoedigheit dit treurfpelulte Vorßelijcke Door lue htigheit op te dragen, die d'eerße vm
|
||||
|
van utte Grootmoeder nakomelingen haer heilige affchen engeefi ver~
quickt met denKatholifckenRoomfihen Godts dienß t'omhelzen,en haer godtvruchtige voetfiappen na te volgen ; een zaeck, diezy in het uiter- ße haren eenigen zoon lakob, ui»en Grootvader, namaels Monarch van Groot Britanje, zoo harteltjck beval, als zy die groothartigh mét hoer Krißelijck bloet bezegelde „• en zeker boven ui» Grootmoeders voor- beelt vermaent u daer toe uK> eigen naem, zoo loflifck by de Katholijcke Koningen van Engelant, tfto<e voorvaders, gedragen, en"toaer onder men Hvee Eduarden telt, eenen men den tijtel v an Martelaer, den anderen met dien van Heiligh gekroont. oock ontbrack het van outs den Hertogen van Bajere, fpaer uit Wto Keizer lïjck en Keurvorßeljjck flamhuis zijnen oirfprong nam, noit aen voorbeelden van Heiligheit en godtvruchtigheit, die u nu op deze hemelfihe heirbaen T»elkomen,zege- nen, en met hun voorbedeßercken,ter7»iflick hetgervyde tooneelopen- zet , daer uD>e Grootmoeder 7t>eder te voorfihijn komende, den aen- fchoulveren te gelijckfihrick aenjaeght, en tranen van medoogun tin. oogen uitperß. |
|||||
|
IN-
|
|||||
|
I N H O U T-
KOningin Maria Stuart, eenige erfdochter van
Jakob den vijfden, Koning van Schotlant, en nicht van Heririck den zevenden, Koning van Engelant, wert om hare ftantvaftigheit in den Katholijckcn Godtsdienft, jia het uitftaen van valfche lafteringen, gewelt, lagen en ge- vangenis , genootzaeckt ten rijcke uit te vlughten , voor de wreetheit van den ftaetzuchtigen tyran Mouray , haren ba- •ftartbroeder, en de godtvergetenheit en meineedigheit der Pu- riteifche Schotten, aengefchonden door hare nicht Elizabeth, die deze onnozele en oprechte ziel ónverzoenelijck haette,de- wijlze noch jong in Vranckrijck aen den Dolfijn getrouwt* niet uit eige ftaetzugt , maer ontijdige drift van Guize en Lo- thringen, haere oomen, en Koning Henrick , den tweeden, haren fchoonvader, en Froncois den tweeden, haren gemael, voor Koningin van Engelant en Yrlant uitgeroepen wiert; vvaer van rnen, hoewel zy in der daet wettiger dan Elizabeth was, nochtans vredeshalve , eerlang afftont , behoudende -e- venwel het erfrecht van de naefte na Elizabeth , indien deze zonder oir overleedt, tot de kroon gewittight te zijn. De ver- volghde Koningin nam dan in noot haren toevlught in Enge- lant , liftigh derwaert getroont van Elizabeth , die op woort nochte beloften palïènde, en het heiligh gaftrecht fchendende, ^e vervolghde en in haer recht verdruckte bloetvriendin , in plaetfê van Kriftclijck en Koningklijck onthael, en beloofde noot-
|
||||||
|
IN HO U T.
noothulp, over de achtien jaren zoo vaft gekerckert hielt,dat
vriendelijcke bede nochte verzoeck , nochte tuffchenipraeck, nochte aengewende middelen , of aenflagen de gSvange niet alleen aen geenen vrydom holpen , maer heur eilende 'telc- kenmale meer bezwaerden, tot dat men endelijck, (aengezien zy noyt om eenige beloften denRoomfchen Godtsdienftwo« verloochenen) haer , op een daer toe met voordacht gefme- <k wet, en onder fchijn, datze Elizabeth naerhet hart en de kroon gefteecken had, valfcheJjck en gaiwelijck , tegens. alle goddelijck en menfchelijek Recht, ter bijle verwees. Het too- neel vertoont het kafteel van Fodringaye. De Rey beftaet uit Staetjoflferen der Koninginne. |
|||||
|
P E R S O-
|
|||||
|
PERSONAEDjEN-
BIECHTVADER.
MELVIN. Hofmeeßer.
BURG ON. Lijfarts.
REY van STAETJOFFEREN.
M AR IA STUART. Menarche van Groet frttanjt.
KEN E DE. Kamenier.
DE GRAVEN Hals rechters.
PAULET. Slotvoocht.
|
||||||||
|
Jncomparabilis Heroxnae
A N A G R A M M A.
MARIA STUARTA erat MATURA ARISTA.
EPITAPHIUM.
Vivifkante Fide MATURA refurget ARISTA,
Sefta odio, J e s ü lefta, STUARTA, manu. BYSCHRIFT
Op d' afbeeldingc van Koningin
MARIA STUART, ■Zcobloeide Stuarts jeught, eer haetheur hooft 7aghrollen%
Eerze, op'tveryyoetfchavot, va nharteteeegeZTwllen, OnnoZelßorf, onthalfl naer diegefmede Wet.
Zoo inert Marie omhelß van nicht Elizabeths
Tlv£e -punte-a hebben haer de bijl door 't vleefchgedreven, Haer erfrecht tot de Kroon., en haer Katolifch leven. |
||||||||
|
M A R IA
ST U A R T-
HET EERSTE BEDR.YR
TREU R S P E L.
Biechtvader. Melvin.
Ofmeefter, die mijn hartdoor uw beproefde trouwe
Verknoght, en voor de deur van ons gevange Vrouwe Vaft wandelt hene en weer, in't oogh der kamerwacht; Heer Meivin, zegh my toch, wat onraet heeft: te nacht Drurei, Paulet, en al die dit ka fteel bezetten Geweckt met trommelen en fteecken van trompetten, Noch fchichtiger dan oit in leger wert gehoort; Ja anders niet dan of de Spanjaert brugh en poort, Door kracht van bufpêr en petarden opgefprongen, Bemaghtignt had, en quam gewapent ingedrongen ? Was'tvyaud, dieujoegh, of ingebeeiden fchroom ï lek lagh in mijn gebedt, en fchoot als uit den droom. Mei. O Vader, was het vreemt, dat zoo veel harten krompen ? Paulet hoorde in zijn' flaep een fteenïn 't water plompen, Aen d'ooftzy van de graft, en angftigh of men hier Den muur al ftil beklom, ftack op, gelijck een vier, En flucks ten bedde uit, riep in't hemde: wapen wapen; En fchoon men niets vernam, noch koft zijn geeft niet flapen, Voor datnien om 't kafteel en Fodringaje zagh Of ergens volck of laegh in 't velt verborgen lagh. Men mompelt over al door vlecken, fteen en dorpen, Van op de brugh, by dage, een wagen om te worpen j Of 'S nachts een' loffen.fteen te lichten uit den muur; Of door verftant op't flot een geeftigh avontuur B Te
|
||||
|
Maria Stuart,
Te wagen, en Mevrouw in mans gewaet te redden.
Zoo menigh aenflagh fleurt de Heeren op hun bedden 9 Bezwaert met dit juweel, den kercker toebetrouwt: Want noot zoeckt trooft aen lift, en acht geen ftuck te ftout. Bie. Zoo houdt de vrees de wacht,' de wacht Mevronw gevangen:
Zoo pragt de menfch zijn hart, om's anders hart te prangen. Een achterdocht, uit angft voor ftaet gefproten, acht Zich nimmermeer genoech verzekert op haer wacht : Die hofplaegh raemt geen mact, noch kent geen zekre palen a Maer jaeght haer fchim, en 't geen zy niet kan achterhalen, Mistrouwen blijft haer borgh en trouwfte toeverlaet: Dit boeit Marie hier, ten fteun van 's nabuurs ftaet. Mei. De Faem, die nimmer ruft, verbiedt dit lant te ruften.
Men wacht een Spaenfche vloot, te Milfort op de kuften: Men ducht of't Schotfche heir beftoockte 't Engelfch Rijck: Of Efièx Guiiès maght moght dienen tot een wijck: Marie is 't reede ontflipt, en vint al heul aen 't Noorden: Men dreight Elizabeth met lagen en met moorden, En Londen met een brant te delven in zijn alch. Bie. Hier loopt de fchrick mede om , en lift, of wat het was,
Dat dees geruchten voedde, en breeder uit ging recken, Waer uit de Grooten dienft en nut en voordeel trecken. Hoe vele treken hoeft het weereltlijck bezit, Op dat het entlijck trefF hetlangbeooghdewit! Mei- 't Verraet van Babington en zijn aenhangelingen,
Verbonden naer den hals der Koningin te dingen , (Ten minfte zoo men roept) en meefter van haer kroon, Den rechten erfgenaem te zalven op den troon. En over't bloedigh lijck der bloetvriendin te ftappen, Om met gewelt de nicht te heffen langs de trappen In 't wettigh erfgebiedt, zoo gruwelijck belaeght •-, Dit is een ftuck, waer van al 't Eilant dreunt en waeght: Ditfchouwfpel bloet noch verfch, en brugh en poorten hangen Verciert met zulck een wilt, op zulck een jaght gevangen. |
||||
|
TrEVRS PEt,
t
Bk. O laftcmacht! vertreck voor't licht der Schotfche zon.
Geen pen van Kurle of Nau, geen brief van Babington, Of iet, hun uit den hals door pijn offchrick getogen, Vont vatten aen haer eer, tot voorftant van de logen; Ja niet de minfte flip der Koningklijcke hant Gaffchijn van deze fchult. O Rechters! is'tgeenfchant, Dat ghy den laftermont, die Stuart durf betijgen, Niet hoorde in haer gezicht, ja toefloot en hiet zwijgen Voor eeuwigh, om met glimp d' onnoofle Majefteit Te fmetten, door een vlack haer valfch te laft geleit ? Ghy durft den levenden door pijn den mont opbreken, Dan fluiten, om uw' wil door 's dooden mont te fpreken. Mei. Wat zachter: matighu: de fchiltwachtftaet niet wijt:
Zy let op ons gebaer • bedenck eens waer ghy zijt. Bie. Men vaerdight hier op af gemaghtighte van Londen,
Die vallen plotfeling, als losgelate honden, Dien afgejaeghden roof, by vijftigen, op 't lijf. Men ruckt, en pluckt, en bijt, een ieder even ftijf: De minfte omftandigheit heet blijck van fcepterfchennis, Geen onfchult grijpt hier plaets: erf vyantfchap dracght kennis Van 't geen zy liefft gelooft, by 't hair treckt, en misduit» Zoo velt men vonnis, op een ongegront befluit. Z' ontfing dien bo des doots al over zes paer weken: Tis Godt bekent, waerom dit hapert en blijft fteken. ■Mei. De bulle en aenhang van den Paufèlijcken ftoel
Verbitterden den wrock. De Paufen nimmer koel Inyver, Portugael, de Franfchman, Yr en Spanje Verzochten reis op reis in d'onruft van Bretanje Tc viffchen, door verbont en heimelijck verftant, Met ingezetenen, ontflagen van den bant Des eedts, Elizabeth, het hooft des Rijcks, gezworen j Een aenflagh Norfokk zelf ten zwaren val befchoren, Die vlammende op de kroon , en bruit, hem vaft belooft, Opofferde aen de bijl zijn wederfpannigh hooft. B 2
|
||||
|
Maria Stuart,
Bk. Ganfeh Kriftenrijck gevoelt de ketens van dees vrome.
De Paulen yverden voor 't Recht des ftoels van Rome , Den Tyber, van den Teems, eenftemmigh toegeftaenj Naerdien Elizabeth zieh noit als onderdaen Wou dragen onder hem, en 't leen verheergewaden, Maer volghde 's vaders voet en averechrie paden, Onthielt deKerck ha er Recht, verdruckte 't Roomfch altaer, En fteef het Ketterdom, zoo ftout als opehbaer. Men vondt geraên den arm der Vorften te gebruicken T Om dit hardtneckigh zaedt de vleugeis kort te fnuicken j Te bluflehen zulck een peft, eer 't een en eenigh bedt Al 't huis, en 't eene lidt al 't lichaem voort befmett'. Mei Dat ooghmerck bleeck wel klaer, toen d'opgehitfte Gravea
. Met dien verliefden Vorft zich vlack in 't velt begaven, En kap en kelck en kruis ftont om foudy verzet: Had Albaes afgunft zelf dien zeetoght niet belet, , Het fcheelde een etmael tijdts Vitel waer ingevallen, En met een Vlaemfche vloot al meefter van ftadts wallen, Elizabeth gefchupt, Marie alree gekroont: Noch heeftze veertien jaer haer fèdert 't lijf verlchoont. Bie. Marie droegh geen fchult, noch waeghde oit zulcke kanflên.
Mei. Zy was nochtans de Bruit, om wie de Roomfchen danflen»
Bie. Een yeder heeft zijn wit: verlofllng was haer wit.
Mei. Die gun ick haer, en d'andere een ongefteurt bezit.
Bie. Wie fteurnis haet vermijde een anders ruft te fleuren.
Mei. Wat ruft moght Engelant of Schotlant oit gebeuren?
Bie. In Schotlandts onruft heeft ganfeh Engelant gevifcht,
En door den baftertbroêrMouray dien burgertwift Gekoeftert: hier uit fproot de fteurnis van het huwelijck Der vrome Koningin, befproken al te gruwelijek Van ongebonden heit, toen Riccio zijn ziel, Daer hy voor 't reine altaer van hare voeten viel, Opofferde in zijn bloet, dat zelf't gevvaet befmette Der zwangere, op wiens borft de moort het ziackroer zette , Om
|
||||
|
T R E V R SPEL.
|
r-
|
||||||
|
Om.t'ffensmet een' fchricken fnick en zelvenzucht
Te fmooren op het hof de moeder met haer vrucht: Mei. De Koning gaf te licht geloof aen 's bafterts treken,
Bie. Zoo wert het buflèkruit moordadigh aengefteken,
Het Koningklijcke bedt geflingert in de lucht, D'onoofle Gemalin van manflaght valfch berucht,. En echter fchalck in 't net van Botwel* echt getrocken; Waer op d'aertskettery, noit afgemat van wrocken, Als op een lecker aes vaft aen beet tegelijck, En ftack banieren op, waer in het oir van 't Rijck, Voor 's vaders dooden romp en uitgeftreckte beenen, Den hemel weckte om wraeck, met jammeren en fteenen,. Demoeder, naveelfmaets, gekerckertineen'poel, En midden in 't morafch getrapt van s' vaders boel, ■■ Moet fcheiden van den ftaf, en goddeloos verlaftert, Haer eenig kint, haer' trooft, betrouwen aen dien baftert. Mei. Men zoeck' niet aen den Teems de fpringkaer van al 't quaet,
Maer aen de Seine, als zy, door Guifes blinden raet Voor Koningin verklaert, beftont naer 't Rijck te gapen, En mengde Schotfch en Yrfch en Franfch en Engelfch wapen In 't velt van haren fchilt; braveerde met dit merck, Gewrocht in hoftapijt, gebooft in zilverwerck: De Wapenrocken zelfs der Stuartfche Herouten, Haer govelprael, waer op.de Franfchen^ich va-ftoutten, Onaengefien 't beklagh des Londenfchen Gezants, Beitelden d'eerfte ftof tot zoo veel misverftants, Hier endoos uit gebroeit, en lijdigh zwaer te (mooren. ren, Zou 't bloet van Henrick d'Achtfte, eeri vrouw ten troon gebo^ Verduwen, zich te zien gehoont, by groot en klein, Voor een ontwettigh zaet, een bloetfchant van Boulain j Terwijl uw Myters zelfs naer heuren val verlangen, En aen dit lafterftuck gewijde zegels hangen ? JBie. Berooft de vader zelf het kint zijn wettigheit,
Waer toe Sint Peters ftoel dit ftuck te laft geieit ^ B ■ 3 ■ Zoo
|
|||||||
|
Maria Stuart,
Zoo felf de ftaet des Rijcks haer dorft van 't Rijck verfteken,
Wat heeft Elizabeth op Paus of bul te fpreken >
Zoo Guize zoo Valois oit hoeden zonder toom ,
Wat wijt men dees de ichult van ichoonvaêr, man en oom ?
Die, fchoon men haer met recht dien tijtel wel moght geven,
Nochtans dit tijtelrecht afftonden by hun leven 5
Gelijck den Konings weeuw, noch treurende op het lijck,
Den kus van vrede boodt aen dit gequetfte Rijck;
Behoudens datze noit zich t' erfrecht liet ontrucken,
Hoe fel men iedert zocht haer erfrecht t'ondcrdrucken:
Want al d'Onroomfcheit zagh niet ongedootverft in,
Hoe na de kinderlooze Onroomfche Koningin
Een Roomfche volgen moght, en Romes hope aireede
Te Kerckc en Koore gingk, naer d' oude en eerfte zede.
Mei. Het heughde een ieder, hoe de godtsdienft nam zijn' keer,
En t'elkéns omméfloegh by wiffeling van Heer. Wie heden boven drijft is morgen de verachtfte: Dat leerde ons 't vvanckel radt, 't welck onder Henrick d'Achftc Zoo haeftigh ommedraeide, en weer in twijfel hing, Eer Eduwart den groet des onderdaens ontfing: Het weifelde noch eens op 't wcncken van Marye; Noch eens op 's nazaets ftaf, haer zufters heerfchappye. Zoo meriighmael het hof Sint Pa-uwels wintveêr draek, De weerhaen vandekerkdanRoomfch dan Onroomich kraeit. Bie. O Henrick, wat al leets hebt ghy de Kerck gebrouwen 1
Mei. Dat kleet is uit zijn ploy : wie kan het weder vouwen ?
Bie. De hant, die 't al vermagh, en 't ontrecht effen vlijt.
Mei. Vrouw Smart wort gefölt van een verwarde tijt.
Bk. In zulck een barning zat de moeder oock benepen.
Mei. Ick ducht de rechtbijl wort voor 's dochters hals geflepen.
Bie. Indien ghy moortbijl zeit, dat was de rechte naem. (fchaem
Mei. Zy draeght den naem van Recht. Bie. Een Recht dat ick my
Mei. Men zagh weleer Boulain ten block en bij! verdoemen.
Bie. Die wil ick met Mevrouw op eenen dagh niet noemen
Mei'
|
||||
|
TU VRSPEL
|
|||||
|
Mei. Ick ga: de deure kraeckt. Bie. Gewis hier komt Burgonv
De Lijfarts van Mevrouw, een ondergaendc zon. Biechtvader. Burgon>
Hoe vaert de Koningin, van mijnen dienft verfteken) Bur. Vry beter dan het ïcheen gefchapen voor vijf weken,
Toen ai dithartewee, het welckoneindigh is, Eens uit te berften quam op een misfteltcnis Van 't gantfche lijf: en zoo wy 't onheil noemen zouden Met zijnen naem; het wort gemeenelijck gehouden De wifie voorbo van een bolle waterzucht, Uit eene trage koorts gefproten, als haer vrucht 5 Een koorts, die haer een maent in 't bedde heeft bereden, En blies dees bollicheit door al haer ziecke leden. Dat onweer is bedaert, en entlijck neergeleit, Doch zy behoudt, heiaes! die bleccke bollicheit, Waer uit men anders niet dan waterzucht kanïpellen, En dat het lichaem moght allengs van Water zwellen: "Want milt en lever (dees de winckel van het bloet, En die het vuylnisvat des lijfs, te lang mifvoedt) Zijn beide fchier verflenft, bedorven, overftreden Door overvloet van rauwe en koude vochtigheden, Die (d'oirrprongk van dit quaet) met vuilen damp op damp Bezwalcken t' edel brein; benevelen de lamp Van 't kloeck vernuft, ja zelf door 't beckeneel gefiagen, T gezalfde hair met meeuw bedecken voor zijn dagen: En wie verwondert zich, die op haer ja mmer ziet > Des kerckers eewigheit, en 't nypende verdriet, Verdruckten de natuur, die al te noode aen 't wijeken, Ten lefte eens onder 't pack der rampen moft bezwijeken, ^y houd,, nochtans den moedt, en in verwe zen ftaet, ochijnt kloecker dan ick 't hart gefteltyinde in der daet. ij r1 e^m°edige aert kan qnalijck zich verbergen: Hy fchiet zijn ftralen uit, en breeckt door al dat tergen > Door zoo veel onrecht, hoon en wederwaerdigheit, Aen alle kanten door met grooter majefteit. Doch
|
|||||
|
- \ Maria Stuart,
Doch 't aertfche deel lijt laß:, door ftadigh tegenwoelen
Dergeeften, die wel fcherp hun ongelijck gevoelen: Want fchoon de menfch van menfch te wonderlijck verfcheclt; \Men fchudt den menfch niet uit: oock fchiet het vrouwebeelt Doort tederheit te kort: en oft zijn leet wil fchuwen,
' Het kan al d'ingekropte ellende niet verduwen. - Zoo fleepte een ftroom van ramp haer wijze moeder me. Kon Kalis, het verlies van zulck een kleine fte, Marie, hare nicht, door waterzucht verflijtenj Hoe zou Mevrouw beftaen, dieuitftontal dit wrijten Van twintigh jaren wrocks en ftaetzuchts, hoogh in top ? Het ycer wijekt den vijl, jae fteen den waterdrop. Wat raet r Hoe zoeckt men beft 't gevreefde voort te komen* ,Mr. 't Gcbreck zit diep, en heeft aireede toegenomen,
Zoo datmen langkzaem baet verwacht van aertfeny: Doch aengepreft van z orgh en eere., zullen wy Met puick va n heilzaem kruit, gepluckt in winterweiden. Het zwacke lichame cerft een luttel toebereiden, Tot dat de zomerzon ons beter hope geef., Enkeurvan weeligh groen in beemten heide leef. Wy gaen in 't velt, om kruit met krijghsvolck uitgezonden. Me. Ick bidde u luiftert fcherp na er tijdingen van Londen,
Enkuntghy, trooft Mevrouw, tot lichting van haer fmert: En blijde nieuwmaer zet de zwarigheit van 't hart. B.EY VAN STAETJOFFEREN
Zangk.
|
|||||||||
|
M
|
Arie, uitjeffes ft a m geboren,
|
||||||||
|
En tot een rijeker kroon gekoren
Dan David droegh in 't Jootfche Rijck-:
Marie inootmoet hooghverheven, Van vreught en blyfchap aengcdreven, Bezoeckt haer nicht in Arons wijch
Eliza-
|
|||||||||
|
Trivrspel
|
||||||
|
Elizabeth, totGodtgenegen,
Schiet op, en vlieght Marie tegen, Omhelft en kuft die groote Nicht.
Aenfchouw dit hartelijck verlangen, Hoeze in clckanders armen hangen: Hoe liefde bloet aen bloet verplicht
Tegen&angk.
M a r i e , uit Stuarts ftam geboren,
J*n tot een rijeker Kroon gekoren Dan Hcnrick droegh in 't Engelfch Rijck:
Marie, in rampfpoet hoogh verheven, In druck en ballingfchap gedreven, Neemt tot haer Nicht in noot de wijck:
E L i z A b E T H tot wraeck genegen, Blijft pratten, zent heur wachters tegen En vangt en ipant die groote Nicht.
%y laetze twintigh jaer verlangen, En tuffchen hoop en dootfchrick hangen, Want Staetzucht paft op bloet noch plicht.
Toe&angk.
Hoc ftemden dees twee lefte t'zamen,
Indien de daden met de namen Te gader ftemden juift en net,
Als 'teerfte paer; maer-nu befchaemen De wrectheên van Elizabeth
Haer'naem, vol geurs, en'theilighvoorbeelt^ Naerdienze op haer gefmede wet
^ A R i e tegens Recht veroordeelt. |
||||||
|
C
|
||||||
|
Maria Stuart,
|
|||||
|
HET TWEEDE BED1YL
Marie.. Rey.
A Eertsbiflchop Hamilton, hoe dick, hoe menighwerf
"^ Beroude 't my, dat ick (noch op mijn Vaders erf, Gelijck een fimple duifontflipt-, en onbenepen • Van 's oproers klauw, en reede om over zee te fchepen) Niet hoorde uw gryze les, uw' Vaderlijcken raet 5 En fchuwende den muil van ingekropten haet, Het aenzette op den Vlaenifche of Franiche Koninghs kuften j -, Daer ick, fchier afgefolt, moght zacht en veiligh ruften, In dien geruften fchoot; daer mijn gemael Francois, Mijn eerfte bruidegom, die telge van Valois, Zoo leflijck flaept en ruft by 't Vaderlijck gebeente, Beklaeght van my, zijn weeuw, en alle zijn gemeente,, O had my toen 't verftant niet averechts geftaen, Tot ftrafïë van het gene ick geenfins heb mifdaen Mijn lieve bloetvriendin, maer zelfden Heer van allen j Ick waer aen deze kuft noit bundeling vervallen, Totfchipbreuckvanmijn'ftaetgezontheitgoetenbloetj *
Een dwaef heit, die ick hier zoo dier bezuren moet;
Daer alles zackt, om zich tot mijn bederf ten neigen, En Zufters byl begint alle oogenblick te dreigen Mijn afgematten hais, gerieten onder 't juck Des kerkers, zonder endt, en nimmer zonder druck: Doch ick verdiende aen Godt, helaes! noch haerder flagen ; Hy ftercke my, om 't kruis geduldiger te dragen. Rey. Mevrouw, ickbiddeu, breeckdittreurighfteenenaf: Ghy fteeat u weder kranck, en voor den tijt in 't graf. Ghy ftorte korts van rouw en hartewee te bedde , En enckel met u begaen, eer d'artfèny u redde, Niet zonder hulp en gunft van 't hemels medecijn, Was kranck, terwijl ghy laeght in dien bedroefden fchijn, Op
|
|||||
|
Op d'oevers van de doot. Wat denckt ghy aen 't voorleden!
'T zy weelde, 't zy verdriet, dat is voorby gegleden: Het tegenwoordigh geeft ons zwarigheits genoegh: Wy zetten 't grijze hair en rimpels noch te vroegh. Ma. Hoe kan iek aen dien da gh gedencken zonder vveenen, Die my te fcheep zagh gaen, aen 't water te Dundrenen ? Toen Hamilton zich voor mijn voeten nederboogh, Zijn beide hande vouwde, en met de traen in 't oogh, My toonde baeck op baeck in ons hiftoriboecken, Afradende de kuft der Engelfchen te zoecken 5 Daergrootvaêrjakob, d'eerfte, eilaes! zoo deerlijck voer; Malkolm, der Schotten Vorft, en Willemheer, zijn broer, Van Henrick bleef gepreft in dienft op Franfchetoghtenj Daer oock 't Albaenfche hooft en andere bezochten Hun wreetheit en verraet 5 een eigenfchap, die dit Geflacht tot in het been en mergh gekropen zit. d'Aertsbiflchop rufte niet van bidden en bezweeren, Toen hy den zeeman 't fchip aen 't water zagh ontmeerea Hy woude onfchuldigh zijn, en eifchte fchrift en bladt, Tot tuigen hoe hy zich aen my gequeten hadt. O Vader! 'khoudeuvry, en foo veel trouwe vrienden: Mijn fchulden hadden fchult, die zulck een ftraf verdienden. Men waetlchuwt al vergeefs: Wien Godt zijn hoede ontzeit, Bemerckt den valftrick niet, die voor zijn voeten leit: Men wort door rampen wijs, en ondervint te fpade, Hoe los men henedrijve op 's nagebuurs genade. «y. Ghy meet een anders hart naer 't uwe, nimmer valfch , En voelde eerft met den flagh dien flagh op uwen hals. •De fcepters gaen te traegh met billijckheit te rade: ;~y acftten deucht en eere, indienze koom' te ftade. Het wrocken tuffchen Schot en Engelander ftaet Van weerzijde op veel bloets en oorlooghs, zonder maet. Mevrouw, als op een rots geketent tuffchen beide, V^iitreckt hun borreghtoght, tot dat de tijt dit fcheide. C 2 Mn.
|
||||
|
M A xi A Stuart,
Ma. "Wy ftaken afin zee, en zagen vaft de fchaer,
Die op den oever kermde, enbadt met groot misbaer,
Befchreien deze vlught, te treurigh en verlaten , En voor haer' boezem flaen. Zoo hoort men lammers blaten, Wanneer de herderin, geperft van watersnoot, Of ftrooper, zonder naem, oock door haer eigen doot Geen kudde bergen kan; terwijl hy aen komt ftreven, En hongerigh naer buit, te woeft en overgeven Den herder jaeght voorheen, die deerlijck ommekijckt, Bekommert met zijn koy, die op den zeekant vvijckt. Aldus belandden wy te Wirkinton in 't ende, En wiflèlden van gront, maer geenfins van ellende. Ickzendeaenzufter'thart, haer diamanten pant, Maer och ! haer eigen hart verkeert in diamant, Vermorwt door be noch klaght. Zy houdtme zitten quijnen j Zy boeitme in eenzaemheit en duiftere woeftijnen, Vervoert van flot op (lot. Zy geeft party geloof, En och! voor my alleen zijn ieders ooren doof. Rey. Zoo vlught de nachtegael het vogelvangers garen , En valt in 's arents klaeuw, op vrybuit lang ervaren. Zoo fchuwt het weerloos lam den wreeden wollefs tant, En wort van een leeuwin of luipert aengerant. De roozen gloejen fchoon, maer wacht u voor haer doren. Het roozebladt bedeckt een adder bits van toren. Het diamant en hart, u toegezonden, fpelt Te vore hoe haer hart van binnen is geftelt : Noch kan het boeken bloet op diamantfteen winnen, Maer Koninginne bloet verzach geen Koninginnen. •Mn. Mijn broeder fpeelt terwijl den Koningk op mijn' troon, Misbruickt d'onmondigheit en kintsheit van mijn' zoon, Een onderdruckte wees, van 's moeders raet verftooten. Hy plondert en verwoeft kafteelen, huizen, floten, En laeuvv, maer niet verzaet van 't Koaingklijcke bloet, Vint finaeckeu fiaet zijn' klaeuw in 't on verbeurde goet, |
||||
|
T R E V R S P E L.
Ziet Godt noch njenfchen aen, om 't ketterdom te ftercken,
Te ftichten op het puin van kloofteren en kcrcken >
Berooft van tiende en fchat en offer en altaer, \
En geeftelijcken ftaet, gedoken in gevaer.
Soo veel baldadigheits geleên, by t'zamenrotten
Der weder/pannigen .verdriet mijn vroomfte Schotten,
Die duizenden in 't velt het harnas fchieten aen,
Getrooft het Recht van Godt en Koningk voor te ftaen.
Ick laetme niet te min op toezegh noch gezeggen,
En hopende op verdragh, de wapens nederleggen.
Mijn klaght en onfchult wort in 't parlement gehoort,
Ick vry gekent: Maer och! men houtme trouw noch woort :
Geen voorflagh baet: ick vindt my reis op reis bedrogen:
Wat zich beweeght of niet, mijn ramp ftaet onbewogen.
Kenede. Marie.
Geluck, Mevrouw, geluck en zegen fla hiertoe.
Ma. Getrouwe Kamenier, wat wil dit zeggen \ hoe % Ke. Nu wenfch uw Kenede dat haer geluck b ejegen. Ma. Dat quam in twintigh jaer uw Koningin noit tegen. Ke. Ick zie ons morgen vroegh ter goeder tijdt verloft. Ma. Ghyftuurt, naeruw gewoonte, uw hoop vooruitte poft. Ke. Ick hoop u morgen vroegh, alseertijts, na te fpringen. Ma. Gelijck te Lochlevijn ? belachelijcke dingen.. Ke. "Waerombelachelijck? 'tiserrenft, en geen (pel. Ma. Hier leit geen Douglas t'huis, geen jonge Daniël. Ke. En of mijn aenflagh eens in 't endt met Godt geluckte > Ma. Uw brein verziert wat nieuws: zoo trooft men de bedruckte; Ke. Mevrouw onulipte toen in mannelijck gewaet. ■M*- Vergeefs. Nu rep my niet van oproer of verraet. Ke. Het geen natuur ons raet: ons ftaet een kans te waegen» Ma. Dat waegen ftont voorhene op bloet en nederlagen, Ke.. Mca heeft, hoe dick en fterek dit flot oock fchijn' bernuurt, Van langer hant een hol van onder uitgefchuurt,
C-3 Waer
|
||||
|
M A R I A S TU A R T.
Waer door men aen de graft gemackelijck kan kruipen,
En langs een biesbrugh ftil by donckere maene ontfluipen, Daer een gezadelt paert u, zonder lantgerucht, In luttele uren tijdts, zal bergen met der vlucht, En voeren ftrandewaert, beftuwt met brave Ridderen. Om in een viflehers pinck./kfo. Och '.zwijg: mijn leden fiddereu» "Wat heeft het edel huis van Hawart niet geleên! Wat heeft het niet bezuurt! hoe is het plat getreên Mijn vrydom kan, hoe kloeck een aenflagh zy begrepen,, Niet anders dan 't bederf van velen met zich (Iepen, 'k Onflipte Lochlevijn gelukighlijck, en won Het velt met zulck een hoop van haeft te Dombreton ©e klaeuwen van Mouray en zijn griffoens te fchuwen: Maer zoo veel Heeren als hun Koningin beftuwen Vervielen jammerlijck te Langfid in zijn laegh ; Een jammer daer ick noch in 't harte rouw om draegh: Men waeghde een fchoone kans, van weerzijde afgeronnen., "Wat wert 'er bloets geftort! Getrouwe Hamiltonnen, Dat Godt uw trouw bekroone in 't eeuwighduurzaem Rijck. O Koningklijck-geflacht! ghy hoopte lijckop lijck Wel feftigh in getal. Wie ons had aengehangen Geraeckte hier ten val, verflagen of gevangen, En ick, verloft van 't Schotlche, in 't Engelfche gewelt. ■Ke. Daer klopt Burgon: hy brengt u kruiden uit het velt. Burgon. Marie. Kenede.
Of kruiden, öf wat nieuws, gezonder dan mijn kruiden. (den.
M'a. Wat brengt ghy nieuws, Burgon 5 dit moet wat vreemts bedut- Bttr. Ick hoop wat goets, Mevrouw, en beter dan ghy waent. Ma. Zegh op, ghy hebt alree genoegh den wegh gebaent. Ontveins my niet 't geen ftreck'tot korting van mijn lijdeu.
Behaegh het Godt, hy geve ons moedigh door te ftrijden.
Bar. Wy lazen hier en daer het heilzaem kruit by een, Wanneer een Ridder quam van peterf burgh gereên,
■Gcr
|
||||
|
Trevrspel.
Gevolleght in 't verfchiet van paerden en karroflên."
Ke. Ter goeder ure: ick hoop zy komen u verloflèn.
Bur. Ick ipreeck hem aen , en vraegh naer tijding uit het hof.
Hy kende my, enfprack : mijn Heer, nuhebtghyftof Om uitkomft van verdriet voor uw Princes te hopen: Mifleit de roep my niet, ick zie denKercker open. Zoo dra het vonnis wTas door Londen getrompet, Heeft ieder, die haer droegh, dien zwarenflagh belet» Men dreight Elizabeth met wracck aen alle kanten: Men houdt door brieven aen, vertoogen en Gezanten, En al wat achterdocht en omzicht baert en zorgh. Hier dreight en finceckt parijs, daer 't hooft van Edenborgh, Haer zoon, Bourbon, en d'ooms, zoo Lotheringe als Guiièn;> En al wie by haer bloet aen Majefteit verliezen. Bellievre boven al verbloemt vrouw Stuarts fchult, En ftuit ons Koningin, gedwongen met gedult Ter liefde van Valois het Recht zoo lang te fchorten, Oock met gevaer van Kroon en leven te verkorten. Het Keizerlijcke hof, ganfeh Duitfchlant, ja Euroop Gaen zwanger van dit pleit. De Roomfchen fcheppen hoop Dat onze Koningin uw Koningin zal fparen. Ick hoop dit onweer zal ten lefte nu bedaren. HetRijck is vol geruchts, dat alle dage waft. Dees Heeren komen nu ontvouwen hunnen laft. Verquick uw Koningin het hart met deze maeren. Jtoa. De zee leit op haer luim, om met noch feller baren
t In flaep gewieghde roer' te weecken met eenïlagh, Daer 't reddelooze fchip niet langer tcsca mash. ■oetrouw een zeegedroght : betrouw uw lijfde winden En wateren des volcks, genegen tot verflinden. Men peilt geen gront van 't hof: zijn afgront leit te diep. Ke. t Is noch geen hallef jaer dat zy haer woort herriep,
En onder 't lezen zelfden mont des Rechters fnoerde, Eer Amias door laft u op dit huis vervoerde .- |
||||
|
'M ARIA S 'T V A R T,
]a menigh jaer geleên verwees u 't Parlement, Doch zonder na druck: al dat dreigen quam in't endt Op dezen kereker uit: dit zijn dezelve vlagen. Mi. Het gae zoo 't Godt belief: zijn wil zy mijn behagen. , Daer kloppenze : my dunckt dat ick de Graven hoor. Burgon, doe op: vertreck; de Heeren zijn daer voor. De Graven. Marie.
Mevrouw, vergeef het ons, zoo wy uw' geeft beroeren,
En komen met den laft van 't vonnis uit te voeren., Door wil der Koninginne en 't volle Parlement Geftreken tegens u; op dat men eens in 't endt, Bykansaen.lagerwal, tot fchipbreuck toe, gedreven, Den ftaet des Rijcks zijn ruft:, de Koningin haer leven Verzekere, eer de ftorm van zoo veel ongcvals Door reuckeloos verzuim hun t'effensop den hals Koom' ftotten, en met een den Godtsdienft te verpletten, Waer aen ons Godt verbint, geweten, cedt en wetten: Getrooft dan morgen vroegh u zelve hier bereit Tefctrigen oiader 't Recht, u wettigh opgeleit; En wijt ons niet, dat wy 't gevelde vonnis uiten, Als dienaers van ;t Gerecht, door gunft noch haet te fluiten. Ma. Zoo laagh het niet by my, dat uwe Koningin, Mijn zufter, die ick meer dan zufterlijck bemin , Mijn doot bezeeglen zou, en dus dien twift beflechten 5 Dewijl ick geenlins ben gehouden aen uw Rechten: Edoch behaeght het haer te zoenen dit gefchil Met ftorten van mijn bloct; ick ftem in haren wil, En ga dieïchoone doot gemoeten met verlangen: 'Oock is de ziel niet waert om hoogh de kroon t'ontfangen , Indien hier 'f lichaem fchroom' voor d'opgeheve bijl, En fchrick' voor eenen flagh. Ick heb my al een wijl Bereit, ca wiflH bly den kereker van dit leven , Om.mynen bruidegom en Heer de hant te geven, |
||||
|
T RE V R S P E L.
In 't onbenevelt licht, daer haet noch afgunft baft j
Daer Godt de tranen zelf van oogh en aenfchijn wafcht. Gra. Verfchoont ons Koningin, en reinigh uw geweten
Van 't lafterlijck vergrijp en bloedige vermeten, Te kcnbaer aen het volck, dat haer om d'ooren loopt. Men heeft verradery en lift op lift gehoopt, Gedongen na er ons kroon, en Roomfchen, die u noemen Hun rechte Koningin, baldadigh hooren roemen Op Stuarts wettigheit, en ftoffen, woeft en wilt, Op uwe luiperden en aengenomen fchilt. De kroon (dit weet Mevrouw) verdraeght geen ftoelgeaooten» De Londenfche gemeent, de kleenen en de Grooten, Een ieder roept om 't luitft: verzeker uwen Staet: Maer 't gene dees gekroonde op 't hooghft ter harte gaet Is d'eere des geloofs, gczuivert door 't hervormen, Het welck in defen nacht van dagelijckfche ftormen Geen veiligheit kan zien (wy tuigen 't fonder ergh) Ten zy het door uw doodt ter noot zijn leven bergh. De doodt van 't een geloof is 't leven van het ander. Zoo fcheit men Belial en Kriftus van malkander: Zoo puurt men ons gheloof van fchuim en valfchen fchijn 5 Dies neem ghedult: het magh, het kan niet anders zijn. &*• Gelooft zy Godt, nu zelfs de vyanden betrouwen
Dat mijn gezagh alleen waer maghtigh op te bouwen Den overouden dicnft van 't omgevroete altaer j Een roem zoo goddelijck, dat ickze met gevaer Van Stuarts kroon en bloet, den opperften ter eerc, Ter eere zijner Kercke, op'tvierighftebegeere. Gra. Volhardt vry even ftijf, en hou den zelven toon:
Maer och! zy ftaet vergeefs naer d'eer der martelkroon En naem van Heiligh, die naer 's anders hart durf fteecken, Met eenen naer heur kroon, een ftuck te klaer gebleken. W*. Dat waer vennetenheit, en anders dan myvoeght.
Zy hoeft
gceh dubbele eer, wied'eenige eervenioeght.
D Ghy
|
||||
|
MutA Stuart.
Ghy hebt aen tlichaem maghtdoor Godts gehengcnine, Geenfins door Recht; dat vraeght uw overtuight gewifle-, Zoo wel bewuft, dat ick, die een Gezalfde ben, Een vrije Koningin, naeft Godt geen hooger ken: Noch ftelt ghy mijne Ziel door dreigement geen wetten. En kuntze niet de hoop op die genä. beletten, Waer door ick hem mijn bloet opoffer, die my fterek', Dat mijn vermindring ftreck' tot wafdom van zijn Kerck j Waer buiten my niet luft de werelt te regeeren, En om 't vergangkelijck 't beftendigh Rijck t' ontbeeren,. Veel min tot zufterflagh te geven raet of daet. Gra. Hoe lochent ghy 't geen blijckt by Babingtons verraet.
Ma. Ick legh mijnïiant op't boeck, gelijck een vrouw van ccro,
Ia krifte Koningin, ten troon gezalft, enzweere Op 't noit vervaUchte Woort, dit hciligh perekement, Dat my noch zuftermoort noch opzetis bekent T Die naer heur' ondergangkof nadeel hebb' geroken. De voor/poet van heur ftaet (hocihoot ick zit befproken) . Was t' alleen tijde my ten hooghfte waert en lief. 'Gra. Ghy zweert by Roomfchen text, maer kunt den cijferbrief
En Naus getuighenis en Kurle niet verftommen. Ma. Hoe zit d' onbillijckheit zoo hoogh in top geklommen \-
En bezight men nu knecht en huurling, luttel trouw, En vlammende op genot, ten lafte van hun vrouw ï Dewaerheitfchijnttefterckin 't aenzicht van de logen; Men breng ze eens (heeft men 't hart) ons levende onder d'oogen. Wy kennen Wa Ifingam, en wat hy broet in 't hart : Zijnfchalckheit weet, hoe zy zich diende van Balart, Meineedighett gebruickte, en fpreecken koft door monden En pennen, aen geen' plicht of eere en eedtgebonden. Ick zie de Majefteit der Kroone in flijck getreen, Indienze, inzulck een zaeck, moet hangen aen het geen Geheimefchrijvers, dier verplicht voor haer te buigen, <ïevalleom jemants zucht lichtvaerdigh te getuigen. |
||||
|
T R. 't V R S P E t.
Ghy weet wie hen miflchept: ick heb hun trouw beproeft
In billijckheit die geen getuighenis behoeft. Het blijckt hoe Saul noch dus, tegens zijn geweten, Al tonrecht David pooght aen muur en want te fprekcn: Hy fprong te venfter uit, en ick, die anders niet Dan mijn verloffing zoeck, 'het geen Natuur gebiet Den vogel in zijn kouw 5 't geen zelfs de wetten raden, Zit hierom met een moort en zufterflagh beladen. Een krancke weduw, die gekcrckert zucht en imeeckt r- Mifdoet, terwijlze bidt dat Godt haer boeien breeckt; Mildoet^ terwijizefchreit, dat hier of daer een ftercker Op hare klaghte ontwaecke en opene dien kercker Der entiooze eeuwigheit, alle oogenblick befpiet; Terwijlze finilt als fneeuw, en fmoort in dit verdriet. 3Sfoch zochtze Flippes noit haer erfrecht op te dragen 9 Om niet (al belght hy 't zich) de zufter te mif hagen, En diende zich veel eer van Hefters zoeten aert, . En liefhjck fmeecken, dan van Judiths bloedigh zwaert. Wiï. Mevrouw, ghy hoort den laft betrouwt aen onze zorgen ,
Die u geen uitftel geeft dan tot den dagh van morgen. "&*• Welaen, ick heb voorhene uw aenklaght wederlck „
En wil, alseen wie Recht en reden wort ontzeit, My zelve op 't hoogh gerecht der opperheerfchappye, Waer voor Elizabeth gelijck ftaet met Marye, Beroepen. Ghy verftaet, u allen is bewuft, ( Want geen bewimpeling 't geweten dempt of blufèht) Dat mijn geboorte alleen en Godtfiiienft my bezwaren: Doch 't is in niemants maght zich zelf te wrederbaren, Tc lochenen zijn bloet, t'ontkennen 'theiligh merek Der vontc, die de ziel dit indruckte in de kerek. Men noem' het zoo men wil, dit zijn de lafterftucken» x\r °^ *c^ m7 getrooft voor uw gewelt te bücken. *>*. \V y hebben ons gemoedt gezuivert, zoo 't behoort:
Beroep u vry óp Godt: wy varen echter voort. D z Mä»
|
||||
|
Maria Stuart,
Mt- Dewijl men in dit Rijckmynauwelix zal kunnen
En uitvaert, naer den eifch van mijn geloof, vergunnen En Koningklijcken ftaet; gelijck 't aelout gedacht Der Koningen van outs ter aerde wert gebraght j En aengezien de wrock der nu veraerde Schotten Ons Vaderlijck gebeent verboodt in't graf te rotten» En ftroide d'affch. en ftof der Vorften in den. wint j Zoo bidde ick, als de haet der mentenen, dol en blint, Verzaet zy met mijn bloet onnozelijck te plengen, Dat dan mijn hofgezin en dienaers 't lichaem brengen In eenigh heilighïant, of naer de Franfche kuft, Daer mijn Vrouw Moeders üjek begraven, lieflijck ruft j Zoo magh dit zwacke lijf, waer in de ziel ging treuren, Gefcheiden van de ziel, in 't einde eens ruft gebeuren j Terwijl 'tonfterflijck deel door offers en gebeên Gedient, met meer cieraets zijn hoop te moet ga treên. Gra. Dat ftaet uw dienaers eerft de Koningin te vragen,
Behaeght haer dit verzoeck, wy laten 't ons behagen. Ma. 'k Verzoeck mijn Biechtvaers dienft, om, volgens ons manief»
Het hart te zuiveren, en voor mijn affcheit hier Te nuttigen ons Manne en Kriftgeheimenifle. Gra. Vervloeckte afgodery l het ftrijt met ons ghewiflb.
Ma. Magh nu mijn zielzorgh, my geheele jaren langk
Geweigert, al teftraf, nietftutten een, die kranck Naer geeft en lichaem, zich godtvruchtigh zoeckt te trooften \ Men weigert zulck een bede oock niet den allerboftea En godtvergetenften, in 's levens uiterfte uur. Hoe wrijft men deze loogh noch in mijn hartquetfuur > Gra. Men heeft u toegefchickt een' Biflchop met den Deken.
Ma Geen Onroomfch yveraer verftout' zich my te fpreken.
Gelooft zy Godt dat ick al onderwezen ben, En zonder hun zijn Ke rek, en mijne mifdaet kén, Gelijck het kto nme fpoor en dwaellicht der verkeerden. Gra. Naerdien ghy dan den raet der wijze Godtgcleexden
Verla-
|
||||
|
TR'EYfcSPEL.
|
|||||
|
Verlaftert en X'crworpt, bekennende veel min
Hoe ghy u tegens ons gekroonde Koningin, Uw wettigh overhoort, zoo fchendigh hebt vergrepen; Zoo voel haer gramfchap nu rechtvaerdighlijck geflepen Door uw hardtneckigheit, gewapent tegens Godt. Paulet, vaer voort: ghy weet haer Majefteits gebodt. Men handelze voortacn geiijck een ftatelooze, Berooft van waerdigheit, ten fpiegei voor de booze, Paulet. Marie. ReivanStaetjojferen.
\M Evrouw, nu regel u naer 's tijts gelegcntheit,
•*■*■* Ontzeggende dat een, wie 't leven wort ontzeit, En buiten ftaet en cere en ampteloos gerekent, Noch eenigh teken voer', 't welck Majefteit betekent: Beveel dan dat men voort ditpauweljoen om hoogh Van zwart fluweel, en voort al wat hier hange in 't oogh GewilUgh wechnceme, en het zeil der hoogheit mindere, In 't onweer des gercchts > en dus alle opfpraeck hindere: Doch wijt het my zoo zeer, noch deze Heeren niet, Als onze Koningin alleen, die dit gebiet. Ma. Ick ly het met gedult: dat zy haer' haet verzade. De hemel zalfde my, en riep door zijn genade Marie tot dien troon, als met zijn eige ftem. 'k Bezit rechtvaerdighlijck, en houde alleen van hem Mijn' troon en kroon te leen, en wilze met mijn leven En bloet oock hem alleen gehoorzaem wedergeven. Hy heeft Elizabeth niet boven my geftelt. Laet Parlement en Raet en Ketterdom geweit Te wereke ftcllen, ak geweldenaers en ftroopers, Die in een moortfpelonck, gefterekt met overloopers, Den aliervroomften Vorft vaft knevelen met kracht 5 K Gedoogh het tegens recht: 't is buiten hunne macht, Ds
|
|||||
|
Mar ia St it é * t,
, "Bat ick geen Koningin (zy doënhun befte ) ftervc;
Hoewel mijn ftaet wat glimps in 't oogh der menfchen dcrvfc.
Pau. De bloem der Majefte it gaet open, en verga et. • Ghy zijt niet die ghy plaght, maer in verwezen ftaet. Ma. Noch houdt het Koningldom zijn' luifter onbedorven,, De Koningen des Rijcks zijn meer dan eeas geftorven Een doot, zoo eerelijck voor 't Koningküjck geflacht, Als fchandelijck voor 'tvolck, dat in die boosheit lacht: Wat wonder is het dan, zoo weder een verwoede 't Getal der Koningen van Engelantfchen bloede Vermeere met mijn lijck ? 't is Engelants manier: Dit fchatte noit het bloet der Koningen zoo dier, Of plengde 't milt, enmaeide, als met een dolle zeiflén. De telgen van den ftam, die recht hadde iet te eilchen, Te vorderen, uit kracht van tijtel, op dees kroon. t De Koning Rijckaert wert met zulck een' haet en hoon
Bejegent, en getrapt, om hem zijn recht t'ontwringen. Tau. Ghy fpreeckt als had ghy maght om anderen te dwingen.
Regeert de Moeder im in Schotlant, of de zoon \ Ontwiide Koningin, berooft van Rijck en troon, Wat moedight u ? wat ftaetu echter meer te hopen ? Bedenck, \ is tijt, hoe verre uw zaecken zijn verloopen. Ma. Noch zoo niet, dat mijn moedt bezwijeke voor dien laft,
En ick beftcmme 't geen mijn grootheit nimmer paft. Men pooght vergeefs het merek der zalvinge uit te wifTen: Oock kan de wettigheit onze afkomtt geenfins miflèn j Beneemze al wat uluft, ghy ncemtze nimmer af Het voorrecht van haer' ftam, geheiiight tot den ftaf. Pau. Ghy mooght dan zonder fcha dees ydle pracht ontbeeren,
Die u geen voordeel geeft, enonzezaeckkandecren. Ma. Ontheilight men in ons der Vorften Majefteit■>
3?au. Ghy hebt door hoogh verract die ftralen afgeleit,
En zijt van ftam en bloet veraert door Vloode wereken. Ma. Beroof oßs t overfchot der Hecrelïjcke mereken,
Wan-
|
||||
|
T R e v R s p r Z-
|
|||||
|
Wanneer \ genoemde Recht zich paeicmet ons hooft;
jPä». Zoo zult ghy levend zien uw glariüen uitgedooft.
Ghy Joffers, helpt dien troon zoo daetlijck uit onze oogen«
Rey. Is alle ontzagh zoo fchoon en t' effens uitgetogen,
Dat ghy de Majefteit, die altijt ftip op 't punt Van eere ftont, voor 't lelt zoo luttel luifters gunt > Een fchijn van eere plaght de Grooten in het fterven Te volgen-, en magh dees zoo weinigh niet verwerven t Satt, 't Gebeurt wel dat men ftrafen fchijn van eere paert:
Maerfülckeenc acht men oock geenfehijn vaneerewaert, Zy zie noch levend dus haer lijek ter aerde dragen, Enhoore u. eerzc fterf, haer dooden romp beklagen. jfty. Helaes! verdient Mevrouw geen deernis in dicnftaet
Van fterven ï hoopt men noch met vruchtloozen fmaer Zo fel en dartel op den ftapel der ellende En jammeren, een nacht voor haer rampzaligh ende r Dees kamer huilt u toe, terwijlze in tranen fmelt. Het fchenden van dien troon door openbaer gewelt Kan 't halsrecht wettigheit noch fchijn van 't wettigh geven. Zy fcheit van alle hoop op 't weereltfche uit dit leven, En flaet haer oogen reede op een gerufter Rijck. J9*». Het is dan tijt dat zy beneên de vlagge ftrijck',
Eneenmael leer'verfmaenal 's weerelts ydelheden. Zy heerfche vry om hoogh, een ander hier beneden.; "Wie hier zijn oogen fluit, ennaer den Hemel ziet, Bekreunt zich met dit aertfeh en aertfche hofprael niet. &ey- Men plagh 't verwezen hart door heufcheit te verquicken.
Beleeft te handelen, te ftereken voor de fchricken Bn t grimmen van de doot: maer niemant luiftert hier Naer reden, ofbefcheit. Barbarifchemanier! waerzijnwy> ineenwoudt? wie neftelen hier binnen \ r/ut. Dewijl ick met gemack noch heufcheit niet kan winnen,
Zoo ftaet rny bovenal te paffen op mijn eer. Tiauwanten, haeftu, ruckt en fmijtdie pracht om veer, |
|||||
|
MARIA S T XS A R T,
Rey. Heer Meivin, kunt ghy ons niet helpen noch befcherment
P/ae. Trawanten, rept u, voort, en keert u aen geen kermen.
Rey. OGodt, verdraeght ghy dit ? O wee! Ö wraeck! Ofhiert!
Tyrannen, ftoot haer eerft den moortpriem m het hart, Op datze niet, haer eere en tytels overlevende, Gevoele hoe de nicht van Henderick den zevende (Dewijlze in errefrechten godtftlicnft niemant zwicht) Tyrannigh wort het ftof gemalen van haer nicht. Ma. Mijn dochters, houdt gemaeck: bevel de wraeck een ftereker,
Die in de duyfternifle en damp van dezen kereker Ons ongelijck aenfchouwt van zijnen hoogen ftoel. Hy ftreckt zijn armen uit, om ons uit dezen poel, Een' rechten jammerpoel, door zoo veel Imaet en lijden En wederwaerdigheit op zijnen troon te weijden. Ick zie al wat hier blinckt voor ftof en vuilnis aen: lek zie een' rijeker troon daer boven open gaen. REY VAN STAETJOFFEREN.
Zangk.
f~\ Eerftelingen van dit eilant,
^^ Donalt En Lucius,, die eerft
Uw kroonen neeibooght voor den Hcilant,
Van wien de weerelt wort beheerfcht,
En lochende uw befmette altaren Voor't zuiver outer van het Kruis,
Dat, als een baeck, ons Noortfche baren Verlichte, en broght den zeeman t' huis,
Die, nat van 't ongeftuimigh weder, Geen Glaukus danckte, na dien druck,
Maer ftoitende voor 't kruisbeelt neder, Mefllas toefchreef zijn geluck;
Bewees zich danckbaer dien Behoeder, Betemmer van de wilde zee,
|
||||
|
T R E V R S P E L.
En zongh den lof der Maghet en Moeder,
Die, als een Noortftar, hem de ree
En haven met haer' vinger toonde $ O Koningen, gelijckvanzin,
Ziet neder, hoe u erfgekroonde Ontwjit zit van uw nazaetin,
Die afgevallen, zoo verbolgen, Den ouden godtsdienfl durf vervolgen.
Tegen&angk.
In 't fchuim der Kaledonfche baren,
Om Orkades noch Yrlant vont
De vificher, grijs en afgevaren, Geen zcegedroght, zoo wreer van mont
Dat dit, zoo fpits^n fcherp van vinnen, Zoo fchalck, zoo loos en boos van aert. )
tLaet fchepefloopenenverflinnèn Wat wil, met balgh en flingerftaert $
lïen'ftaert, die't water om kan roeren Van onderop, en met een' klinck
De kielen, die zoo vciligh voeren Zoo treffen, dat de vloot verzinck':
Dit lant gedrocht befchaemtze altzamen Inwreetheit, onruften geweit,
De oit geftrant te voorfchijn quamen, Wanner hun voorfpoock plagen fpeh:
Het laet geen nageburen flapen: Het rooft op 's buurmans kuft en grens.
Het wil den ardtkloot övergapen: 't Vermomt zich met de grijns van meftfch :
Het Engelfèh hof hier van bezeten, Magh. dit met recht Nayver heeten.
|
|||||
|
E
|
|||||
|
MAria Stuart,
|
|||||
|
Toe&angk.
Heia es! wat baet het dat Natuur
Britanje van de weereltfcheide ? Wat baet het dat Seveer dien muur
In 't midden van twee volcken leide, Om Albion voor Kaledon
En zijnen intoght te bevryen ? Nu dit gedroght niet ruften kon,
En over muur en graft quam glyen, En voede in 't Kaledonfche Rijck
Die boozc lucht van burgertwiften, Om hier ons Koninginnelijck
Op t' hart te trappen, en te kiften Al levcndigh, na zoo veel fmaets.
"Wat bacrf een dor ghcdroght al qua«tsi
HET DERDE ÉEDRYF.
Tmlet. de Graven.
TD Elieft den Heeren my iet anders te bevelen >•
■*■* lek heb den hoogen laft gcvolght in alle deelen, Beval twee Edelien de kamer van Mevrouw, Vemckerde het huis zorghvuldighen getrouw Met ftereker wacht dan oit, om onraet uit te fluiten. Nu vreeft men met den dagh alree den drang van buiten, Eer ons 't nieuwfgierigh volck, en meer dan 't enge perck Der zale bergen kan, met dringen vall' te fterek. Cra. Men houde het kafteel en zijne poort gefloten, En openc ons kliacket by tijts voor luttel Grooten |
|||||
|
T R E V R S P E X.
Van Adelijck geflacht, ofRidderlijcken ftaet j
Doch met eerbiedigheit, befchéidenheit en mact.
Hetfta den Ridder vry twéé dienaers in te brengen,
Den Edelman ftechts een'. Dat zich geen anderen mengen
In dien benauden drang dan wacht en flötgezin.
Men neem' van buiten flechts twechondertkoppen in.
Pm. Al watghy meer beveelt dat laet ick my behagen.
Gr*. Hoe heeft die droeve zich na uw vertreek gedragen ?
Pm. Bedaert, en min noch meer dan een die ergens reift,
En eerft bezorght het geen de henevaert vereifcht. Zy laet het avontmael wat tijdiger bereiden, Om voort het noodigh werck te fpoeden, voor het fcheidért» En neemt met matigheit haer" nootdmft, zoo geruft, Gelijckze plagh, en als van geen verdriet beWuft. *j De tafel luifterf vaft naer heur gezoute woorden;
Een trooft en hemclval voor d'ooren, die dit hoorden. Zy vraeghtBurgónofhy, alszy, oock nam in acht Hoe fterck de wacrhcit is en met hoc groot een kracht De Waerheit Logentael den mont weer op te breken, Om door die vyandin 't gelochende Uit té fpreken. Het vonnis, zeitze, 'twelckmyfëherpterftrarTedaeght, Verwijftme, als eene die Elizabeth belaeght, En nietemin wil Kent dat ick het licht zal derven, En fterven, eer door my zijn Godtsdienft kootn' te fterven $ Getuighenis, die dus gehouwen op mijn graf, My eer ten roem gedijt dan tot fchandael en ftraf, Gra' Zy ga hier op getrooft den flagh des doodts verbeiden.
Pau. Zydrinckt, na'et avontmael, en voor het jongfte fcheiden.
Zoo ruftigh als bedaert, haer' ftóet den fcheidranck toe, En wil dat hooft voor hooft haer hier befcheit op doe: Die wachten 't 0p hu» knien. nu Godt het wil gehengen: Daer ziet men elck den wijn met zoo veel tranen mengen En -locken ea mifbaer, dat zelf een Edelman, Die t my verhaelt, zich niet van tranen fpenen kan. E z Een
|
||||
|
Mar t a S t u a * t;
Een jeder bidt gena voor 't geen'er zy mifdreven.
Zy zelve fmeeckt, men wil haer' mifïlagh oock vergeven,
Vectrooftzc , als eene die den kercker vol verdriet
Geopent, en in 't licht van 's hemels blijfchap ziet:
Zy wil een jegelijck in haer gebedt gedencken ,
By Godt en d'Engelen, die haer van boven wencken.
Aldus geneeftze 't hart, ter doot bedroeft en kranck.
Gra. Het hofgezin verlieft by haren ondergangk.
Patt. Zy neemt de pen, en fchrijft op 't fpoedighfte drie brieven s
Te leveren (hoewel alleen op uw believen ) Den Koningk te Parijs, en Guize, en eenen hier, Bevelende haer ziel den Biechtvaêr, hoogh en dier. Zy leeft haer' jongften wil, en ftaet van lijfcieraden, Juweelen en gefteente, en giften en gewaden; En deelt den reetften fchat aen haer getrouwen uit, Waer na zy zich terftont in haer gebecel fluit, En d'uren nu befteedt tot bidden en tot waecken. ■Gra; 'Tgaet wel; 't geftarrent daelt. Wie durf ons hier genaken V
Meivin. de Graven.
Dat uw Genade zich mijn aenfpraeck toch niet belgh.
Een druck te groot, en dien ick levend' nacuw verzwelgh, Verrückt my, om by nacht de Heeren noch te fpreken; Hoewel ick dacht vergeefs: het ftreck' ten minfte een teken Van 't eeriijck hart, verknocht aen zijne Koningin. Gra. Hofmeefter, hou uw ruft: wat komt u in den zin* Mei. Is 't vruchteloos, 't gedy tot ruft van mijn geweten» Indien ick eenig'izins my zelven hebb' gequetcn.
Gra. Indien ghy met uw tong dit fchellemftuck verguit* Mei. Ick onderwint my niet te weten van haer fchult, Of onthult aen dit ftuck, waer van de menfe'^en fpreken:
De Rechters weten beft wat hier van zy gebleken Of niet: 'k geloof alleen pnaien ickze anders ken Uit haren ommegangk, als die haer <lienaer ben, |
||||
|
Trïvrspe l;
En ganfch onzijdigh, beft getuighenis kan geven ]
Dat zy de zufter noit gedongen hebb' naer 't leven,
En hier op is getrooft t' ontfangen dezen flagh,
Waer op het hoogh gerecht end' allerjongfte dagh
Zal volgen, t' zijner tijt, om al die vonnis vellen
Voor 't al doordringende oogh van Godt te Recht teftellen.
Gra. Zy hou zich dan getrooft, enklaegh'nietover'tlot
Van 't Recht, het welck ons ftaet te wettigen voor Godt, Mei. Zy kendefchult noch Recht in dit gefchil, en echter
Beveelt men tegens Recht haer Majefteit den Rechter. Gra. Het heiligh Rech t is blint, en kent geen Majefteit.
Mei. De Majefteit geen menfch, maer Godts almogentheït.
Gra. Geen Hoogheit was het Recht der wetten oit ontwaften.
Mei.' De hemel ftraftze zelf, die op geen wetten paften.
Gra.. Zoo moft het Recht te lang op d' aerde ftille ftaen.
Mei. Men onderfcheide hier den Vorft vartonderdaen.
Gra. Zoo doenze, die hierop rechtvaerdigh vonnis ftrijcken,-
Mei.. De mindre vonnift hier dan over 't hooft der Rijckcn >
Gr/t. Marie buighe't hooft voor Vrouw Elizabeth.
Mei. Zy ftaen gelijck van Godt op 's weerelts troon gezet. i
Gra. Hier heerfdft Elizabeth alleen, en geen Marye.
Mei. Dat haere h eerfchappy tot heil des volcks gedye.
Gra. Het heil des volcks eifcht ftraf van zijne vy andin.
Mei. Een heilige, een gezalfde, een vrye Koningin >.
Gr<*- Een tijtelkon-ngin, een Koningins gevangen.
Mei. Gevloden in haer fchoot, doch luttel heufch ontfangen..ï
Gra. Verftooten van haer vokk en Rijck, en aengeklaeght.
Mei. Ontwettigh tegens.Recht en reden uitgejaeght.
Gra. "Wy willen dat gefchil hier flechten * noch bepleiten.
Mei. Ten minfte draeght ontzagh den glam der Majefteiten.v
Gra. Aen diegeen Majefteit oit quetftea door verraet.
Mei. Wat ftroit men niet aluit door vyantfchap en haet*
w*. Wy laten ons door haet nocu vyantfchap vervoeren.
Mei. Het godtiijck Recht verbiet Gezalfden aen te roeren.
E: 3 ; Gr'A,
|
||||
|
'M A RIA 5 T V A R T,
'Gra. Dit Reckt gebiet, dat zy den moort ten fpiegel <tica'.
Mei. De Koningk David zelfheeft Saai wel ontzien.
Gra. En Davids zoon ontzagh niet eens zijn' outftcn broeder.
Mei. Die ftack hem na er de kroon, door voorbc van de moeder,
Gra. En deze heeft zich lang aen 's anders kroon vertaft.
Mei. Onfchuldigh wortze met haer fchoonvaeri fchult bclaft.
Gra. Zy heeft het me beftemt, dies wort het haer geweten ,
Met Die wonde is lang gezalft. Gra. De naftnert niet vergeten.
Mei. Men zie hier ftam en bloet en eigen maeghfchap aen.
Gra. Hier gek geen bloet, al zou die ganfche ftam vergaen.
Mei. Zult ghy uw handen dan zoo woeft aen 't gaftrecht fchenden \
€ra. Aen een, die voefter was van endelooze ellenden.
Mei. Gevocdt door 't ongelijk, dus langh haer aengedaen.
Gra. M en heeft ge wapent trots naer's R i jeks bederf gefta en.
Mei. Naer vryh eit, om dees duif uit 's kerekers klaeu te flaecken.
Gra. Zich meefter van de ftaet en 't Koningkri jek te maecken.
Mei. Zoo jagen achterdocht en vrees haer eige fchim.
Gra. Men denckt zoo erregh niet, of't valt noch ruim zoo flim.
Mei. Een krijghs gevangen zelfverfchoont men naer de wetten.
Gra. Gevangens, die zich niet door lantverract befmetten.
Mei. Gevangens, die met kracht zich redden uytdiennoot.
Gra. Gevange Koningen zijn menighmacl gedoot.
Mei. Men breng'geen voorbeeltby dan met gelijcke reden.
Gra. Aldus heeft Konradijn verdiende ftraf geleden.
Mei. Een onverdiende ftraf, van duizenden vervloeckt.
Gra. Zijn mifdaet blijekt te klaer, in dien menze onderzoeckt.
Mei. Hy dong in't harrenas naer Karels kroon, en leven.
Gra. Hoe kan 't Elizabeth Marie dan vergeven;
Mei. Die qüam hier wapenloos en ftneekende in haer hof.
Gra, En federt hier gehooft, verliepze zich zoo grof.
Mei. De Koning Konradyn verfteurt de ruft der Kercke.
Gra. En deze niet zoo ftil, dat ieder het niet mereke. (nacm.
Mei. Onfchuldigh draeghtze al 't geen men aenfehrijft op haer'
Gra. Zooïchendigh, datmeö zich derblijckenbillijckfchaem.
Mei.
|
||||
|
Trbvispel
Md. Ontflaetze, en al het Rijck met eenen van die zorgen.
Gra. Ontfla ons Rijck van zorgh Mei. verzekert het door borgen, Gra. "Wat borgen hielden oit een Koningin in toom? Mei. Verbint den zoon by eede, en Gtuze haerenoom, Gra. Geen borge kan den ftaet des Rijcks geruftheit geven. Mei. Haer leven fterckt een fchilt, en berght heur nabuurs leven;. Gra. Noch beter door haer doot, die veile al 'roprocr neer. Mei. Dat flaet dan licht zijn oogh op een uitheemfchen Heer. Gra. Op Spanje? dieiswijtvan'tBritfcheftrantgezetem Mei Kan Vranckrijck zijn gekroonde en zufter wel vergeten ? Gra. Wy zijn de wraeck getroóft, indienze ons oorlogh verght Mei. Genade baerde oit gunft, daer ftraf den wrevel terghfc. Gra. Genade ftijft, de ftraf verfchrickt den lantverrader. Mei. Het maegfchap grenft te na. Gra. Het vaderlant noch nader. Mei. Bcwaert uw Koningins kroonijck voor zulck een vleck g*a. Indien rechtvaerdigh Recht tot fchande of lafter ftreck' „ Mei. Ziet toe, ghy fult het recht der volcken overtreden r G*4. Geenfins 't byzonder recht, het heil van volck en fteden» Mei. 't Vergact hem zelden wel, die 't recht der volcken fchenfc Gra. "Wie recht doet naer den eifch ontziet geen dreigement- **el. 't Natuurrecht lijt dit niet, en (preeckt het vonnis tegen. Gr*. Dat lijt geen zufterflagh, noch houdt die kromme wegen» teel. Men kan de vangenis verzwaren tegens lift. Gr*. Zoo doet men, met een zerek te rollenop de kift. teel. Het ganfche Kriftenrijckzal 't vonnis overwegen. Gra. Wy overwoegent eerft: nu ftaet ons Recht te plege», teel. Te vellen zulck een hooft met een verwate bijlil Gra. De recht bijl houw' flechts toe: 't is Engelanders ftijL teel. Een Engelfch oir gedoemt van Engelfche onderzaten"ï. Gr*. Van 't volle Parlement, en driederhande ftaten. teel. O Hendericken, voelt ghy dit riiet in uw graf! Gr* Zy voelendat'er heerfche een nazaet van hun' ftaf. teel. Befprengkelt met dit bloet uit hunnen ftam gefproten* w«. Geen bloet uit dartelheit, maerhooge noot vergoten, Aki
|
||||
|
M ARIA STUAR T,
'Mei. Gevolght van naberouw en tranen, doch te/pa.
Gra. ,Van juichen en triomfen blijfchap, zonder ga, MeL Triomfen op het lijck van zulck een hooghgeboren ? Gra. Noch liever haer dan Vrouw Elizabeth verloren. Mei. Noch liever geen van beide, en bloet met bloet vereent. <. Gra. Zoo paey men bloet met bloet. Mei. Daer ganfch Europe om Gra. Een korte wijl, tot dat het lichaemleit begraven, (weent 5 MeL EenKoningin, van Godt verrijekt met zoo veel gaven $ Gra. Metgaven, lang mif bruickt, ten val van nienigh Heer. Mei. Bekommert met haer kruis en leven ftaet en eer. Gra. Wat is'er bloets: geftorr, om haer inftaet te houden! (defl MeL Dat treffeoj)'t hooft van hun, dkhaer die moeiten brouw- Gra. De ruft van Engelant en Schotlant hangt aen haer. MeL Die t' elckens vrede zocht enkocht, op heur gevaer \ Gra. Dienoitzichnaerdees tijtsgelegeriheitwouvlyen. MeL Gewilligh, enzoo veel haer errefrecht. konlyen. Gra. Wie 't heerfchen lufte, leer'zich zelf te buiten gaen. .MeL Zoo verre dit met haer geweten kan beftaen. Gra. Zoo verre zullen wy haer mifdaet oock verfchoonen, MeL Ghy zult dien grooten zoon in zijne moeder hoonen. Hoe wil die jonge Vorft, hoe wil dat ziedend bloet Opbobbelen van toorne, en met verbolgen moet Te paetde in't harrenas met zijn gehoonde Schotten, Geftercktvan over zee., op dit barbarifch knotten Desoverouden ftams van zulck een brave fpruit, ïHet moederflaghtighvolckbeftoken, niet om buit, Ofroofenlhoot gewin, maer door het eerlijck vechten Zijn moeders ongelijck met bus en degen rechten. Geen kans ftont oit zoo fchoon of't keerde op 't ongezienft. lek bid verfchoon Mevrouw, uw-eige kroon ten dienft. Gra. Dat ftaet geenfins aen ons, aen laft en tijt vebonden. Mei. Door uitttcl wort het Recht, zoo ?t Recht zy, nietgheTchott- 'Gra. Wy kunnen niet een uur verlengen haren tijt. (den. MeL Men fchelt haer niet den hals, maer luttel dagen quijt.
Grs.
|
||||
|
. T R E V R S P E L.
r a. Wat nut kan uytftel haer die langh gcdoemt zat, geven ?
Mei 'k Verzeker u, men pleit tot berging van' haer leven. Gra. 't Is al vergeefs gezweet, geronnen ,en gepleit. Dit fchrift is d'eige hant van hare Majeftcit.
Mei De wraeckluft heeft miiTchien de pen dit afgedrongen. Gra. Monarchen tekenen door niemants maght gedwongen. Mei Zy kan veranderen van opzet en beraet. Gra. En trof'er midierwijl een onheil onzen ftaet ï Mei Men komt noch tijts genoegh om zulk een bloed te ftorten Gra. Wy willen onzen lad verlengen noch verkorten. Mei Hy eert den zoon op 't hooghft, wie zijne moeder eert. Gra. Den zoon, die t' Edenburgh, te Londen niet regeert ? Mei. Hy moet Elizabeth door 't Recht der kroone volgen: Gra. Die hope pacit zijn wraeck, hoe grimmigh , hoe verbolgen. Mei. Een vorft ontveinft zijn leedt, en wreeckt dan d' euveldaet Der ouderen in 't eindt met woecker aen hunzaet.
Gra. Rechtfchapen Engelfchman liet noit zich zoo verbluffen, Dat hy in zijnen plicht, hem opgcleit, zou fufïen
Om jemants dreigent. Wie Stuarden ontziet,
Verdient geen eere , daer Elizabeth gebiet.
Mei. Men leeft van Rechters, die gevangens 't lijf verfchoonden, Het welck de meefters hun , gelijck een weldaet, loonden;
Dewijl het vonnis lagh uyt hevigheit gevelt.
Gra. Dit is met rijpen raet te lanckzaem ingcftelt, Om nu zooreuckeloos en fchichtigh in te trecken,
Dat onder 't morrend volck Hechts oproer zou verwecken;
Dcvyijl 't verkondight wert by ftekende trompet.
Mei. d' Oploopcndc gemeent wort lichtlijck neergezet, Indien de prcdickftoel zich wacht dien haettc voeden.
Gra. Het is der herdren ampt hun kudden zoo te hoeden. Mei. Zy hebben naer dit bloet nu menigh jaer gedorft. Gra Uit yver tot de Kerck gefproken uit de borft. Mei. Hoe y verde Mevrouw om d'eendraght van Britanje! 'r<*. Om 'teilant onderdaen te leveren aen Spanje F Mei.
|
||||
|
Maria Stuart.
Mei Noit quetfte ick, zeitze, 't Reght van Engelfchman of Schot:
't Geweten wroeght my niet: 'k beroep my zelf op Godt, Die weet hoe vreedzaem ick de tweedraght zocht te fchuwen; Hoe ick myn Zufier kende, occk zellef in 't herhuwen, Veel lager dan myn ftaet; na dat men t huwelijck Met Zweden, met de kroon van Spanje en Ooftcnrijck Erghliftigh had gefluit. Hoe heeft men my gedolven In een poel van bloet, gedompelt in de golven Van wederfpannigheit en lafter en verdriet! Hoe heeft men my gelockt, getroont in dit gebiet, Met zulck een' f choonen fchyn van trouweloos beloven ! En van haer' ftaet ontzet, van vrydom gaen beroven Een vrouw, ter heerfchappy gefchapen al te fier, Gedwongen ter gena van fchiltwaght en cippicr, En reis op reis gefleurt van d'ecne op d'andre floten. Hoe zuyver fchouwden my de beften, en de Grooten, Geftelt tot onderzoeck, oock zelf in Norfolcks zacck ! Hoe ftont ick oit mijn woort, en noit nacr wcderwraeck ! En enthjek nu men hier dit lichaem, acn de keten Van twintigh jaren wrocks en kerekers, ziet gefleten, Verwijft men 't hooft ter bijle, op een gefmede wet. Indien Marie dus haer nicht Elizabeth , (Wiens ftocl de hemel noch op Stuarts wenfeh wil zegenen) Met reden en befchcit in 't aenfehijn moght bejegenen; Hoe waer het mogelijck, dat zy zou treden tot Dit fchouwfpel,. en dit hooft zien gapen op 't fchavot ? Ghy Heeren, kan het zijn, verftreckt nu middelaren , En eigent u dien roem van 't oir des Rijcks te fparen , Ten minftenaer uw maght: voor zulck een weldact zy En blijf de Hooghfte uw loon. Helaes! vergeeft het my, Indien ick wat te brusk een weduwe verweere, Gedreight met zulck een' val, die d'allerhooghften keere. Gm. Vertrcck terftoift van hier, en breeck dees woorden af.
Dit is maer tjjt verquift: geen yoorfpraeck fchut dees ftraf, Burgofi.
|
||||
|
T R EU RS P E L
|
|||||
|
Bürgin, Mehhh
Ghy hebt u zclvcn dan voor 't uiterfte gequeten ?
Mei Gequeten, en vergeefs wat moeite en tijt verf] eten. Bur. 'Zy luyfterden ten minften een weinigh nacr uw beê > Mei. Gelijck een harde rots naer 't ruifchen van de zee. Bur. Wat raet dan om dit hooft die blinde bijl t' ontrucken ? Mei Geen raet, geen hoop altoos • Mevrouw zal moeten bücken. Bur. Men draeght dan Konings bloet nu langer geen ontzagh i Mei. Noch min dan ander bloet, en van gemecnen flagh. Bur. Zoo reuckeloos 't geheim des Koningfdoms ontdecken ? Mei Men ziet op geen gevolgh, hoe breet men dit kan recken. Bur. De nazaet zal dit ftuck vervloecken als een peft. Mei Men dient nu zich hier van: de nazaet vloeck' zijn beft. Bur. Rcchtfchapen voorzaet plagh op 's nazaets heil te letten. Mei Men zoeckt, om 's nazaets heil, den godtsdienft vaft te fetten. Bur, In 't mocderlijcke bloet, het terghfel van de wraeck ?... Mei Beneem veraerden Schot en Engelfman dien fmaeck. Bur. Ja wel veraertvan deught, en woefter dan Barbaren. Mei Zy hopen door dit bloet zal 't onweer ftracks bedaren. Bur. Zoo worp men 't oir des Rijcks dien afgront in den mont ? Mei Uit vreeze dat de Staét niet ftrande , en ga te gront. Bur. En wat verzekert hen na Stuarts doot voor ftranden ? Mei. \ Verpletten van dit hooft der Roomfcheit onzer landen. Bur. Na 's moeders doot verfterft dit Recht op haren zoon. Mei. Met zuiver zogh gevoet, en beter zogh gewoon. Bur. Maer bijfter ongewoon te zwelgen zulck een' beker. Mei Hy kieze, uit hope op 't erf» het zeker voor 't onzeker. Bur. En koos hy 't hachelycke, en zong zijn moeders zangk ? Mei. Zoo gingen zy met hem zijn moeders eigen gangk. L Bur Hy breidde by tijts de Puritcinfchc liften. j» 5atrV°kk ftcft eere in trots met Koningen te twiften. mi n ScPter'ste^ecntmctditgebroetbeweert. Mei. De Koning zwaei' den ftaf: zy loeren op zijn zwaeft. F %. Bur.
|
|||||
|
Maria S t v a r t.
Bur. De (laf heeft fonder 't zwaert geen kracht, noch iet te zeggen.
Mei. En hierom zoecken zy hun Heeren 't zwaert t' omleggen.
Bur. Wat is een Heer, berooft van 't opperde gezagh ?
Mei. Een flaef des Puriteins, verrijckt door dit bcjagh.
Bur. Zoo drijft de heerfchappy op 's volcks gefchrcy en vuiflen.
Mei. Dat warenze , die ftout den grootften Koning kruiftcn.
Bur. Nu kruyiTenze Mevrouw , en fchreeuwcn hemeihoogh.
Mei HacrKatholijckheytfchijntreiterckin iders 'toogh.
Bur. Zy fchijne vry , en kroone in 't eint haer heiligh leven.
Mei. Men pooght haer doot een verf van zuflermoorr te geven.
Bur, En tuflehen moordenaers hing Krill us aen het hout.
Mei. Haer lede dagh komt op: ick fchrick: mijn hart wort kout
Bur. O fchantvleck , van geen tijt noch eeuwen uit te willen!
Wat lal de kroon hier door aen glans en luyfter miilèn ? Ick zie Britanje noch in 't uiteriïe gevaer; De ilale vuift dcsSchots verwart in 'r Engelfch hair; De rechtbijl fcherp gewet op 's Konings Stedehouders, En 's Kantelbergers hals; het graeu'w op zyne fchouders Des Oudcrlings gezagh verheffen op deflraet; En Londen hoofdcloos verfcheuren zijn gewaet. O fchantvleck, van geen tijt noch eeuwen uit te vagen! Mei. Met wat gelaet zal ick den zoon de tijding dragen ?
Hoe durf ick zijnen troon genaecken met dees maer? My jammert zulck een fpruit van vierentwintighjaer, Wat reden zet hem neer ? wie zal die bloetwel floppen l Hoe kan die helt zijn leet verteeren of verkroppen ? My dunckt ick zie, hoe hy ontzint zijn purper fcheurt, De Kroon ter aerde fwijt, en raeft , en quijnt, en treurt > En vloeckt Elizabeth, en Engelfchen, en Schotten; Terwijl het fchuim des volcks , deze uitgepuurde rotten Vafl lachen in hun vuift , op kruiswegh en op flraet; Als of men ecre trock uit zoo een euveldaei-, Waer over duizenden van vromen zich bedroeven. Maer gaenwe: 't is geen tijt hier langer te vertoeven . REY
|
||||
|
T l' E V l S ï B li
|
|||||
|
REY VAN STAETJOFFEREN.
Zangk
f** Eluckigh Engelant,
^Jr Bekende ghy 't geluck, U Toegeleit van boven,
Die trots de zeekroon fpant,
En hebt het uitheemfch juck Der flaverny gefchoven
Van uwen blancken neck;
't Zy Cezar't zy de Noor U eifchte vee en vruchten;
Ghy fluit noch koy, noch heek ,
Uit angft voor wolvefpoor, Noch hoeft geen flang te duchten;
Uw heiningh geeft een geur Van roofmarijn; geen klip Verbiet uw ftrant te naecken;
Geen bancken fchieten veur Uw havens; dies geen fchip Zijn vaert behoeft te ftaecken.
O Eilant, waert benijt, Ghy weet niet wat ghy zijt. Tegenzamk.
Ellendigh Engelant,
Misbruickt ghy zoo 't geluck
U toegeleit van boven > Dat ghy de bloetkroon fpant,
En hebt dat fchendigh juck
Op Stuarts hals gefchoven; F 3 |
|||||
|
Maria Stuart.
, Ja durft, zoo wreed en valfch,
Noch woefter dan de Noor,
Die bijlen fchaerc op dennen, Doorhouwen zulck een' hals.
Helaes! wie fchiet 'er voor ?
Nu moet ghy zelf bekennen Dat hier oock flangen zijn ,
En wolven, wreet van tant,
Daer d' Eilandin gezeten, Betovert met venijn
Geen lichaem , maer 't verftant,
En leit het aen de keten Van ftact, gelijck een dier.
Och och! wie troonde ons hier i
Toe-zangk:
O alleropperfte Behoeder,
O allerzegenrijckfte Moeder,
Wy gaen ons lieve moeder quyt:
Wat ftaet de Weezen dan te hopen ?
Wat haven houdt zijn' boezem open, "
Om ons te bergen, daer de tijt Het rouwkleet, niet den rouw verflijt è HET VIERDE BEDRYF.
Marya, Rey.
\A Yn ziel, eens afgefolt op d" ongefluime baren
*■ "* Der weerelt, na verloop van vijfmael negen jaren,
Verlanght, als 't moede fchip, naer eengewenfehte kuil
Van veiligheit, en loopt de haven van de ruft
Met volle zeilen in , op 't rijzen van deftralen
Der zonne, vroeger op om mijn geluck t'onthaleu
|
||||
|
Treurspel.
Met levendiger vier en glanflèn danze plagh. 'k Begin door 's werelts damp en nevels nu den dagh De zaligen te zien, en vrydom te genieten, In 't onbenijde licht, na kerekers en verdrieten En ketens zonder endt. Het juyehende gemóedt Begeert naer zulck een prijs te rennen door het bloedt Der adren , en om hoogh t' anfehouwen , vol genoegen , Hoc hier de vyanden, geknacght en bleeck van 't wroegen, En onverzaet van wraeck, geen vatten vinden aen 't Onftcrffelijck deel, de ziel, nu 't lichaem moet vergacn. Rey. Och! och! ghy Koningen van Engelfchen en Schotten ,
Hoe (lappen nu helaes ! uw dochters de fchnvotten In fle van troonen op. Wat is ons te bangh te moe! Men vloeckt uw afkomfl zelfden fcherrep rechter toe. Wacr toe vervalt de flam der Koningen , eilaci! Ma. Gclooftme ; dat de dagh van mijne bruyloftftaetfi ,
Die my, door zulck cen' drang van 't juichende Parijs , . Tc kereke en koore leide, in 't bruylofts paradijs, Daer 't ccnigh oir des Rijcks Francois op 't hcerlijckil praeldc, En in de bloem der jeught zijn lieve Bruit onthaeldc, Noit blijder fcheen dan nifmijn ontloken hart. Schept moedt, iek zie het honck van mijn gelede miarr. De Wccrelt is maer roock met al haer ydelheden, Een oogenblick, een niet. De menfeh, die hier beneden Iet zekers zoeckt, isblint. Watbact een hantvol tijt; Terwijl men grijpt naer 't aertfeh zoo wort men 't hernelfch quijt. Rey- VVaer vinden wy cen' fchilt om dezen flagh te fchuttcn ?
Wie zal ons nu met troofl en voorfpraeck onderftutten ? Och , och ! wy gaen Mevrouw, ons alleruoothulp, quijt. O zware nederlaegh, na zulck een' zwaren flrijt! Ma. Betrouwt op Godt, die kan uw fchade licht vergoeden:
Die groote Koningk zal zijn kinders wel behoeden, 'k beval u aen de kroon van Vranckrijck door mijn pen. Indien ick het gemoedt van Koningk Henrick ken > Hy
|
||||
|
Maria VS t u a r t."
Hy zal om mijnent wil u alle gunft betoonen, Met zoo veel gunftigen als aen de Seine woonen; Dacr ick, zoo veel m jn woort by mijnen Heer vermoght, Een ieder heb verplicht, en aen mijn trouw verknocht. Gcnocght u met het geen ick ieder heb befproken-: Het heeft my niet aen wil maer aen de maght ontbroken. De tijt verloopt: men wacht ons komfte dacr beneên i Dies knielt, en onderfrut mijn uitcrite gcbeên. Myn Hartckcnncr, die dacr boven Uw' ftoel met Cherubijnen fchraeght,
En aller feeptren fcepter draeght, Daer d'Engelen u eeuwigh loven , En Eendraght en Rechtvaerdighcit
En liefde en Trouw met blyfehap kroonen , Op nimmer wanckelende trooncn j Aenbiddehjcke Majcfteit,
Ontfarm u mijner: fla uw oogen, U alziende oogen , uit gena Op my, u dienflmaeght, die nu ga Veroordeelt, zonder mededoogen, Gelijck een OfTerhandc , daer
Ick, na veel fmaets, myn bloet ten lede En al mijn aders geef ten befte, Ter eere van het Roomfche altaer,
En uwen grooten naem ter eere. Ontfarm u myner, die mijn Rijck En ftaf en purper acht als flijck, En voor uw kroon myn kroon verncêre. Verfterckme tegens dezen flagh,
Den flagh , die lijf en ziel zal fcheiden: Dat my uw Engelen geleiden, Daer ick uw' naem betuigen magh.:
Gelijck ick , vroom en zonder fmette, Betuighde uw Waerheit in den nacht |
||||
|
T R e-u k;s p e L
Der ketteryen, fchoon haer maght My hierom uit den crftroon zette. Alwetende, aldoorftralend Licht,
Ghy kent al wie van 't licht verbaftert, Verblint door ftaetzucht, brult en laftert, En mijn onnozel bloet betight.
Indien ick uwen naem belye, En eere Vader, Zoon en Geeft;
Is immermeer my waert geweeft De Naem van Jesus en Marie; Zoo reken niemants ziel tot fchult
Haer onrechtvaerdigheit en boofheit. Vergeef, vergeef het 's menfchen broomeit: Verfterck mijn zwackheit met gedult: En magh ick mijnen wenfch verwerven, De Godfdienft leve door mijn fterven. Rey. Zy kloppen voor de deur: een voorbo van de doot. Waer bergen wy Mevrouw, in 't nijpen van den noot ? Men komt ons onzen trooft en toeverlaet ontrucken. Wat raet ? wat gaet ons aen ? Mevrouw zal moeten bücken. Marie, bidt voor ons: Marie, bergh Mevrouw. Och! berght de Koningin: waer blijven wy van rouw! Ma. Mijn dochters, zijt getrooft: ghy kunt met al dit kermen En jammeren ons niet befchutten, noch befchermen: De tranen baten niet, en zijn een kranck geweer. Vergeefs omhelft ghy ons: uw armen zijn te teer, De vyanden te fterek, en zonder mededoogen. Genoeght u aen Godts wil: hy roept my uit den hoogen: My dunckt ick hoor zijn ftem. Nu fus, mijn kinders , fus : Onttangt den leftcn groet, Maries leften kus. . Mijn kinders, matight u: ghy zult in droef heit fticken: t Is wijf heit zich naer tijts gelegenheit te fchicken, Tc kunnen fterven, als men immers fterven moet. Volhardt in 't oudt geloof, het welck ick met mijn bloet G Bezegel
|
||||
|
Maria Stuart.
|
|||||
|
Bezegel, en zoo wijdt gehoorzaemt d' overheden.
Schept moedt: gedenckt mijn ziel voor Godt in uw gebeden,
De Graven. Maria,. Meivin.
Mevrouw, op hope dat ghy heden zijt bereit
Den laft der Koninginne , u giftren aengezeit,
Te volgen, komen wy ('t behage u) dien vertoogen.
Daer ziet ghy d'eige hant, bezegelt voor uw oogen.
Ontfchuldigh ons: het is de wil der Majeftcit.
De hemel, zoo het fchijnt, heeft u dit opgeleit.
Ma. Ick heb my onder Godt en zijnen wil gegeven.
En vindt meer zoetigheits in fier ven dan in leven. Ick ben gereet de doot, oock zonder ongedult, t' Ontmoeten op het fpoor, daer ghy my leiden zult. Mei Bedruckte Koningin , ó fteun der vrome zielen ,
Ghy ziet op 't uiterft hier onwaerdigh voor u knielen Een' dienaer, wien het druckt u< heden in dien fchija t' Aenfchouwen, en verplicht door uw gena te zijn De tijding van u eindt naer Edènburgh te brengen. Helaes , wat moeten wy , nu Godt dit lijdt, gehengen! Hoe durven wy , helaes! bewuft van uwen noot, Ververfchen by den zoon zijn moeders droeve doot. Ma. Mijn waerde Mei vin, ó mijn willige en getrouwe,
Wat weent ghy te vergeefs , en mat u af van rouwe ? 't Is ydel dat ghy om Marie tranen fchreic: Ghy zult haer heden zien van alle zwaerigheit En jammeren geflaeckt, van hartewee ontflagen. 'k Bezweer u heen te gaen, mijn' zoon de tyding dragen, Hoe ick ftantvaftigh leefde , en flerve wel geruft In 't Catholijck Geloof, van geen verraet bewuft. 'k Vermaen hem, over wien my 't hart zoo heeft gehangen, Het zelve Roomfch Geloof, van hant tot hant ontfangen, Uit zyner vadren mont, t'omhelzen, voor te ftaen, En in gerechtigheit en pais den onderdaen |
|||||
|
Treurspel.
Te ftieren, zonder zich in 't minft te Hellen tegen
Elizabeth , waer op hem d' alderhooghfte zegen'.
Ick heb ons errcfrecht hewaert in zijnen glans ,
En trouw aen 't Schotfche Rijck, getrouw volhart by 't Franfch.
O Godt I vergeef het hun, die my het licht mifgonnen,
En hijgen naer mijn bloet, als 't hart naer verfche bronnen.
Mijn harte kenner, die de zon der waerheit zijt,
En ziet my door en door, en meet een ieders tijt,
Ghy weet het, kan het niet by al mijn daden blijeken,'
Hoe zeer ick d' eendraght zocht der beide Koningkrijcken;
Hoe garen ick het vier van tweedraght zagh gedooft,
En 't lichaem van dit lant verknocht aen' eenigh hooft.
Mijn moedt loopt over: kan ick , zonder traen te laten,
Verkroppen al 't verdriet, by d' oprechtfte onderzaten
Voor Godts altaer eere en Kriftus zaeck geleên,
En mijn onnozelheit door rampen afgeftreên.
Mei Doorluchtighfte Princes, hy haele uw' geeft in vrede,
Die alle harten kent. lek wil uw affcheitrede En uiterfte oorlof trouw verhalen uwen zoon. De hemel roept uw ziel tot een volmaeckter kroon Dan deze, kort van duur, en zorgelijckft te heffen, Daer s' weerelts buien eerft gekroonde hoofden treffen . Ick kus éerbiedighlijck ( als 't wezen moet) dees hant, Den fcepter toegewijt, en neem door zulkk een pant Van onverdiende gunft verlof, ter droevige ure, En wenfch, dat d'allerfterckfte uw gangen ftercke en fture. Ma. Ghy Heeren, magh het zijn, bezorght dat mijnen ftoet
En arrem hofgezin niet anders werde ontmoet Dan eerlijck en beleeft; en zy , voor veel verdrieten, beproeft in mijnen dienft, de flechte vrucht genieten, Uit Stuarts armoe noch hun noodruft toegeleit. Vergunt my, daer ick fterf, hun tegen woordigheit, En mijnen Biechtvaer mede, om my ten fteun te ftrecken. Verguntze, na mijn doot, in vreyheit te vertrecken, G a Ter
|
||||
|
Maria Stuart.
Ter plaetfe, daer de noot hem voere, op Godts geley.
Cra. Men ftaet u 't eerfte toe: maer 't leite moght gefchrey
En kermen en mif baer en bygeloof verwecken . Onnutte fleep kan Hechts dellende langer recken, Ontftichten al de zael, en flooren het Gerecht. Ma. Ontzeit men ons, helaes! een be zoo kleen en fleeht ?
Dat zou Elizabeth de Zufter niet ontzeggen . Wat hoeft men veel bewijs , om dit te wederleggen ? Dees droeve Joffers, dit rampzaligh hofgezin Verzoecken flechts verlof van hare Koningin Te nemen: oock vereifcht de flaet en eer der vrouwen Dat kamenieren noch haer vrouw gefelfchap houwen - 'k Verbinde my , beloof en ftel my in voor haer , Dat geen van allen u zal ftooren door mif baer In 't uiterfte. Ick bezweer u by dien eeuwigh levenden, Ontzeght toch nu de nicht van Henderick den Zevenden, Elizabeths verwante en maeghfehap voor altoos, Een boedelhoudtfter van ganfeh Vranckrijck en Valois, En dit gezalfde hooft der Schotten niet een bede, Een nootbee, van geen Turck, noch Tarter, woefl: van zede, Oit Kriflenfch menfchc ontzeit: of geit hier ftam noch bloet j Zoo laet de tederheit van 't vrouwelijck gemoedt, Van een verweze weeuw zoo veel by u vermogen: Geen fteenrots is zoo hardt, of wort noch wel bewogen . Gra. Mevrouw, verkies dan zelf hier zes of zeven uit.
Belieft het u, wy gaen u voor op dit befluit. |
|||||
|
RE Y
|
|||||
|
Treurspel,
|
|||||
|
REY VAN STAET JOFFEREN.
Zangk.
I^Ntfangtdees bron der marteladren ,
V GhyEngelen, nutreet Haer tegen: zy vergeet Haer volck en vaders huis, Gefproten uit Ferguis, Dien ouden flam , en hondert vadren; Al Koningen, van Godtgefchapen Ten fcepter, ingewijt In 't aenzicht van den Nijt; Gezalft van eeuw tot eeuw. O roode Koningsleeuw In 't gouden velt van 't Schotfche wapen, Hoe durvenze uw Leeuwin benaeuwen! Hoe ziet men haer zoo tam Verandren in een lam Sneeuwit van vacht en vloek, Verfcheuren door den wrock Der Luipaerdinne, fcherp van kiaeuwen 1 Tegenzanck.
Men kon den gront der Ketterdommcn
Niet leggen dan verwoet In dier tieras van't bloct En vlcefch der S t u a r d i n , Die Fenixkoningin, In top van glori opgeklommen; Gefleigert na twee duizent jaren Door d'ongefteurde ry Van d'opperheerfchappy ^ Gl |
|||||
|
Maria Stuart,
Wiens ongedwongen ftaf
Noit Cszars fchatting gaf, En eeuwigh flickerde op de baren. Waer toe vervallen de geflachten, Die d'eerfte van Euroop Hun hoofden in den doop Begaven onder dit, Dat Chriftus plaets bezit, En Rome gout en wicroock braghten! Toe-zangk.
Wat baet het dat Palladius,
Van Celeftijn gezonden, Pelagiaenfche voncken blufch',
En zalve Chriftus wonden > Indien, na duizent jaren ruft,
Dit uitgepuurt gebroetfel Een peft van boofheit langs dees kuft,
Een Hydra helpe aen voetfel, Dat Stuart, twintighjaerbemuurt,
Te deerlijck met den hals bezuurt. Dit treurfpel aen te zien moght geen van ons gebeuren: Ten minfte laet ons gaen het warme, lijck betreuren. HET VYFDE BED RYF.
Burgon. Biechtvader.
r\ Vader, neem gedult: waer toe vergeefs gefchreit ?
^ Marie, nu ontlafl: van 't pack der fterflijckheit, Is t' effens met een' fprongk twee kerckers hier ontfprongen, En leeft by Godt, om hoogh, om laegh , op alle tongen. Bie. Ick voel in 't harte een' flrijt van vrolijckheit en druck, Gemengelt onder een. Verhael my fluck voor ftuck Dien
|
||||
|
Treurspel
|
|||||
|
Dien uitgangh, aengezien de wreetheit, zoo verbolgen
En bits , verboodt haer jonghfte en bloedigh padtte volgen, Toen zy, gelijck een lam, van noit verzade Wraeck Ter vieefchbanck wert geleit, om Gods gerechte zaeck. Bur. Na datze eens affcheit had van 't hofgezin genomen,
En reede (lont om braef in 't martélperck te komen, Zoo traden d' Edelen en bey de Graven voor, De Burghgraef defgelijcks: zy wert op 't lefte fpoor Gcvolght van luttel ftoets, ten hooghfte zes of zeven, Getuigen van haer doot en afgepijnight leven. Heer Meivin droegh heur na het fiepende gewaet. Zoo quamze , in zulck een' fchijn, als 't licht, dat onder gaet, Niet zonder gout en glans waer voor de nevels breken, Vol majefteits, geruft ter dootzale ingeftreken , Verwondert en bedroeft om zulck een'avontftont Der fehoonhcit, die de wreetfte en wiitftc tijgers wont. Het zwart fluweele kteet bedeckt de kuifche leden, Een doeck 't gezalfde hooft , van waer een doeck beneden Ja tot op d'aerde toe heel ftatigh nederhangt. Zy draeght den Bruidegom , naer wien de ziel verlangt, Van gout om haren hals , 200 fchoon van Godt gefchapen. Zy draeght den Bruidegom , aen 't heiligh Kruis ontflapen, En onze Lieve Vrouws getyboeck rn de hant. Men ziet aen haren riem , van gout en diamant, Den Roozenhoet gehecht, tot een gebedeteken, Van hare zachte hant gefleten en geftreken. Dns volght Marie vaft óen Heilant op Kalvaer. En torft mét hem zijn kruys, héur opgeleit zoo zwaer. Zoo drijft de bleeeke maen den nacht voor , zonder hoornen : Zoo bloeit de leli blanckft in diftelen en doornen. Zy trouwde in andren fchijn den fcepter te Parijs; ^ Nutraptze opd'aertfchekroon, om die van 't Paradijs.
«. Hoc klopt mijn hart! ick ben om 't uyterfte verlegen. Getrouwe Kriftenheldin, dat u de hemel zegen. ^1 Jhir.
|
|||||
|
M aria Stuart.
Bur. Aen 't hoogh eindt van de zael, rontom in rouw gekleet
En laken, (lont alree het moortfchavot gereet, Twee voeten hoogh , en juifl: in 't vierkant zes paer voeten, Befpreit met zwart: het fchrickt d' onnoofle te gemoeten. Men ziet 'er eenen ftoel, een|kufièn en een' block ; Het outer van den haet en onverzoenbren wrock, Gewapent met de bijl, om Koningklijke ftruicken Tc vellen, zooze niet naer Puritcinfcheit ruicken. Zy nadert onbefchroomt dit naere treurtooneel, Van waerze fteigren zal in 't hemelfch luftpriel; Gelijck een nachtegael, die in de kou befloten , Zoo meenighjacr geen lucht noch vrijdom heeft genoten, En haeckende vergeefs naer zon en ademtoght, Nu certt een open ziet,en vint het geen hy zocht. Hier komtze,en tart de doot en nijt, die leelijck grimmen. Zy maent Paulec, dat hy voor 't lcft haer helpe klimmen, En opgeklommen, zet bedaert en even koel, Niet zonder Majefteit, zich neder in den ftoel, En hoort aendachtiger dan oit, als onverwezen, Beal den wreeden lall der bloetvriendinne lezen. De Joden leerden zoo zich fpieglen aen 't gedult Van Kriftus, ftil en ftora verwezen , zonder fchult; Geprickelt met een kroon van ftekelige doornen , Omringt van menigh (lier, gedreight van oflehoorncn. O Engelander! preeckt ghy den gekruiften Godt, En fteeckt ghy met u tong een' Engel naer den ftrot ? Vaer voort met Henricks bloet en Stuarts te verneêren: Zy zal van dezen troon beginnen te regeeren , In 't zaligh Engelfch Rijck, daer haet noch oproer woont, En d'onderdruckte deught met eere wort gekroont. Bie. Och , of ick in dien ftact heur hart verquicken konde!
Bur. Haer oogen weiden vaft door al de zael in 't ronde,
Bcgeerigh , in 't gezicht van allerhande liên, Vergiffenis by God, op haer geboge knien, |
||||
|
Treurspel
Te vorderen van u, gelijckze u had gefchrevcn ; Dan och ! zy zocht vergeefs s en Kriftus wil 't vergeven De boofhcit, die te helfch u uit de bloetzael hielt, En naer heur macht de ziel en t' effens 't lijf vernielt. Een kamenier met kracht door 't volck gedrongen, binnen Het perck , ftack op en kreet, als 't ging haer aen de zinnen, Dat zo Mevrouw , helaes ! op dien benaeuden dagh, In 't midden tuflehen twee fchavottrauwanten zagh, De Koningin vernamze in 't midden van de koppen, En wees vaft, het was tijt om op den mont te kloppen, Tc zwijgen, naer den eifch des tijts haer opgeleit, Ten wacrze derven wou haer tegenwoordigheit. Me. Ick luider en verlang wat Fletcher wilde prevelen.
'üw. Die Deken teegh terftont aen 't ratelen en revelen ,
En fcheen met errenft noch verlegen om de ziel; Doch zy verftiet dien trooft: des huichelaers , en viel Hem t'elckens in zijn woort, dat hy met fchrift verbloemde, Naer 's afgronts ftijl, die valfch op zijnen Bybel roemde. Die rechte fchijn deught dorft wel eifchen, dat Mevrouw Haer jongftc zegel noch aen 't bloetrecht fteken zou, Op dat hy, die het lijf Hechts ophoudt by verdraeien, Zijn gloflen op dien teckft ten preeckftoel uit moght kraeien, En azen Petersburgh, zoo zuiver, zoo gezont, Gelijck hy 't had herkaeuwt uit Stuarts eigen mont. Sy zeit: men magh dien trooft, een' kranken trooft, wel derven. Jck leefde Katholijck , en ben getrooft te fterven. In t Katholijck geloof: zoo wert ick opgevoet: i>oo^)ffre ick 't Roomfche altaer mijn kroonen en mijn bloet. De Graven bieden haer te ftutten met gebeden . ^y cancktze voor die gunft: maer in gebedt te treden Met Onroomfch yvcraer, verfoiaetze met befcheit. De Kentenaer befchimpt, als bygeloovighcit, Het Kruifbeelt in haer hant, den afgodt, die hem fmarte , *-n wenfehte haer Kriftus zelf te dragen in het harte. H Sy
|
||||
|
Maria Stu a r t.
Zy antwoort: het betaemt den Kriften 't lieffte pant
Te dragen in het harte , cn t' effens in de hand , Om d'oogen door het beelt tc flacn met vaft betrouwen Op 't afgebeelde heil, by d'Engelen t'aenfchouwcn . Bie. Stantvaftige , fla vaft, gelijck een kerckpilaer.
Bur. Zoo keertze 't aengezicht naer d'opgetoge fchaer,
Driehondert vyanden , verlegen met hcur lijden. Dit fchouwfpel, zeitze , is nieuw, in deze ondanckbre tijden , Te zien op een fchavot een vrye Koningin Haer Koningklijck cicraet, voor zulck een hofgezin , Voor fcherreprechter , en gemeente, nederlcggen; Doch Godes wil gefchiede, oock zonder tegenzeggen . Hy blijf mijn tuige: ick zweer u voor zijn aengezicht, Dat ick mijn leven noit het leven van mijn nicht Noch heuren ftaet belaeghdc , of boofheit hebb' bedreven , Dievvaerdigh zy om dus onwaerdighlijck te fneven; Ten waer men 't oudt Geloof my opleide, als een vleck; Waer voor ick gaerne fterf, en offre dezen neck En letten druppel blocts. Mijn cenigh welbehagen Omhelft in 't bcelt mijn' Heer , mijn' Godt, acn 't kruis gcflagcn: Hy fterek' mijn hoop: ick hoop door deze korte doot, Bezuurt te zijner eere, in dien geruften fchoot Der endtlooze ecuwigheit oniterfelijck te leven , By zoo vcele Engelen en zielen , als 'er zweven, En wachten om mijn bloet, het welck mijn vlcckcn fpoel', Gelijck een ofïerhant, te brengen voor Godts ftocl. Bie. Ick zie hoe d'Engelen haer placts om hoogh bercien.
Bur. Men zagh hier op terilont zeshondert oogen fchreien ,
En onder al dien hoop, die Stuart vloeckt, en haet, Is naulijcks een zoo boos , die niet zijn tranen laet, Nu knielenze, en men ftort gebcên van wederzijden , Zy, met de haren, leeft ons Lieve Vrouws getijden Godtvruchtigh in Latijn, roept Godt en Kriftus aen, Sijn Moeder, d'Engelen, en al die om hem ftaen, |
||||
|
T R E ü R S P E L.
Gezalight en gereet de ziele te bejegenen.
Zy bidrdat Godt de Kerck, haer Rijck en Zoon wil zegenen s
De Seine, en oock den Teems, ja zelfde Koningin
Elizabeth , haer bloet, en errefvyandin .
Zy bidt voor fchijngerccht, en fcherreprechter mede,
En wenfcht haer vyanden en vloecken ruft en vrede.
Aldus bevceltze Gode, en Kriftus haren geeft,
Herkuft het Kruysbeelt vaft , om hem, die 't hart geneeft,
En fpreeckt: Ö J b s u s, wil u mijner toch ontfarmen :
En even eens ghelijck ghy hingt met opene armen
Aen 't bloedigh Kruis gehecht, zoo neem my, nu ick ga
Ten offer, in den fchoot en arm van uw gena.
Bie. Gekruide , eilaes ! verhoor haer zuchten, en gebeden.
Sur. Hier op begintze zich voor 't allerleft t' ontkleeden.
De fcherreprechter knielt, en bidt vergiffenis, Hem gaerne toegeftaen , die al te vaerdigh is Om heiloos met zijn hant haer feeftgewaet t'ontwijden; Een fhootheit, die te fnoot , haer geenfins ftaet te lijden. z'Ontzeit dien fnoóden dienft uit edelmoedigheit. De Joffers helpen dan vol drucks de Majefteit, En Bruit, gereet om Godt in 't zaligh licht te kuflèn. Zy kuflze , en kruiftze in 't einde , en zeit, om haer te fuffen: Mifgun mijn ziel geen ruft van al 't geleên verdriet. Zy zegent blijdelijck haer dienaers , en gebiet En wijft de fchreiendc te fchciden, te vertrecken, Die met 't gewijde doeck hacr vrobjeke oogen decken , Ja zonder datze in 't minft, voor 't grimmen van de door, Hacr levendige verf in 't aenfehijn eens verfchoot. Zoo knieltze voor het block ," en roept uit deze ellende: O Heer! ick hoopte op u: bezwijck my niet in t ende: Ontfang, ontfang mijn' geeft. Zoo buightzc haren hals, ^och trotfer dan een zwacn , na zoo veel ongevals , ^p 't Puriteinfch akaer. Hoe kan hetéódt verdragen! oo fcheit de moortbijl hooft en lichaem met drie (lagen. H x Eliza
|
||||
|
Maria Stuart.
Elizabeth, nu drinck uit deze oprechte borft Mariaes bloet, en lefch dien ongelefchtcn dorfh
Bie- Dat Godt haer vyandin dit tot geen bloetfchuit rcken, Triompfc: lof zy Godt,zy heeft den paira geftrckcn. Ick kniel uit danckbaerheit: zy heeft dien ftrijt volftreên. Marie, eilaes gedenck uw dienaers hier bcncên. Bur. De fcherrepréchter grijpt het hooft op by de vlechten, Dat hooft , door geen berouw aen 't levend lijf te hechten , Datbloedigh hooft der ree gekroonde Kriftheldin , En roepende overluit: Godt hoede ons Koningin; Wort vrolijck toegejuicht van Graef en Deken t' zamen: Zoo moetenze vergaen. De Kentenaer fpreeckt: Amen; Terwijl een jeder weent van ronw en hartewec, Dat fcherper dan de bijl zoo menigh hart doorfnec. Noch fpeelt en leeft de ziel inbey de diamanten Der oogen met haer vier, en blinckt aen alle kanten. Het laeuwe en roockend bloet in zilvre beckens ftremt. Ick weet naeu wat ick zegh, zoo woort mijn hart beklemt. Bie. Dit Martelbloet roept wraeck,en houdt niet op van tergea. Dat zich Herodias uit fchaemte ga verbergen , Verfleken in het hof: zy heeft dien wrock geblufcht, Al veinftze zich bedroeft, gefteurt en onbewuft. Zy koelde haeren moedt: maer 's overlcdens aften En geeft zal haer op 't bed des midnachts noch verraflèn; Des middaghs aen den difch vervolgen, dootfeh en blecck; Verandren haer bancket en wijn in gal en eeck; Denflaepen zachte ruft in gruwelijcke fpoocken. Het knagend hart wil haer ten brein, ten kop uitroocken, Bezwalckcn al het hair met bang en bloedigh zweet. Zy zal by naere nacht verbaefl, met kreet op kreet Verfchricken hofgezin en hof en kamenieren, En,als een Razerny , door zael en kamer zwieren •, Tot dat haer ftruick verdorfe,en elck Maries zoon, Geheel Britanje door, geluck wenfehte op den troon. Bllf'
|
||||
|
Treurspel.
Bur. Wat zien wy ? och ! het lijck, door d'opene gordijnen, En Joffers daer rontom, die by de lijcktorts quijnen. Rey van Staetjoferen. Biechtvader.
Ontfang ons klaghte en lijckgebeden ,
O Roomfche Roos, noch verfch gefneden Van uwen ftcel; hoe knap
Verlieft ghy geur en fap!
Hoe ras verwekken en verflenflen Uw bladers! Sterffelijcke menfchen , Het fchoonfte, dat ghy ziet,
Wat is het fchoonfte ? niet.
Een oogenblick, een bliek gaet ftrijeken Met d'eere en 't licht der Koningkrijcken. Een buy ontkleet die bloem
Van al haer pracht en roem. >
Een nevel, och ! voor ons te duifter, Berooft die zon van al haer' luifter, Benijt ons droef gezicht
Dat hartverquickend licht.
Die flonckrende oogen zijn geloken , 't Aenminnige gezicht gebroken, Die fcherpe ftralen ftomp ,
Het lichaem Hechts een romp;
Dat lichaem, 't welck Valois verwarmde, Dat den Dolfijn Francois omarmde Met zulck een' gloet en zwier,
Is kout, en zonder vier.
Soo veele op een gehoopte gaven Sijn t'effens onder 't kleet begraven. Schenkaedien van Natuur,
Wat zijt ghy kort van duur!
Het purper ziet zijn' glans verfterven: Hier moet de kroon haer' luifter derven. H 3
|
||||
|
Maria S t ü a r- t.
O gaven van 't geluck,
Hoe fmelt ghy wech in druck!
't Is al vergeefs wat wy vermanen, Vergeefs geftort een' dauw van tranen ; De lentetijt komt weer
Dees telge nimmermeer.
Bie. Gedult, ó klaghtgenoten f De klecnen en de grooten Zijn onderworpen 't lot
Der fterflijckheit van Godt
Hun opgeleit op d'aerde; Toen d'eerftemifdaet baerde De bleecke en bange doot,
Daer Eve, uw moeder, vloodt
(Van d'oude flang bedrogen) Voor d aldoordringcnde oogen. Of treurt ghy om de wijs
Van fterven ? Dccs heeft prijs
En eer by Godt hier boven; Daer d Engelen haer loven, Dieby Marie zit,
In 't onbefmctte wit,
Gekroont met martclftralen; Daer hemelfche koralen Verheffen Stuarts dcught,
In 't licht van 's hemels vreught,
Door dicke droeve dampen Van tranen bloet en rampen, Geftegcn by Sint Jan,
Den ongevcynfclen man,
Wiens heiligh hooft verzade De dertele ongenade Der booze Tirannin,
Die, als een looze fpin,
Hem
|
||||
|
Treurspel
Hem ving in 's kerekers netten, Om namaels haer banckettcn Tc kroonen met dien kop,
Geftooft in 't bloedigh fop
Van zijn godtvruchtige aderen. De Martelaers vergaderen, Na veel verftroithcits , daer,
By deze ontclbre fchaer:
Triomfe volght het lijden Van hun , die Wetti g h flrijden • Men wiflelt wijffèlijck
Het aertfehc om 't eeuwigh Rijck.
Rcy. Gcluckigh zijnze, die de fchattcn Des njeken hemels hier omvatten Met d'overleên, die trots,
Gehjck een vafte rots ,
Van 't Puriteinfche fchuim bedolven, ' Ontzagh noch florm noch watergolven Van Babels razerny,
En dolle kettery,
Uit Wyklefs hclfche bord ontfprongcn; Ontzagh geen zee vol laftertongen En adderen vergift,
Gezogen uit de Schrift;
Macr ftack het hooft uit gloende baren Van kereken rn verwoefte altaren, Bcfchimpt door 't nieuw^ geloof,
Verhit op outhcits roof.
Volstandige, verhoor ons fmeken Vertroofl u weezen, die noch fteken In dezen paddépoel,
En offer voor Godts floel
Ons tranen die u lijck befprengen, Wacr onder wy het zuchten mengen |
||||
|
Mar ia S t u a r t.
In ons benaude lucht. Het fchreien, het gezucht Verlicht het knijpen van de fmertê. Het fchreien zet den druck van 't harte : Het doet Marycn wel, Daer zy Emanuël Met tranen op zijn graf bcfchreien, Met liefdetekenen geleien, Als wy , een klein getal, Maries lijek. Waer zal d'Onzatte Wraeck het ruft vergunnen ? Wy doen, helaes ! al wat wy kunnen. Al wat ons overfchiet Sijn tranen, anders niet. Bie. Verbijt uw droef heit wat: ick zie de Graven komen, En tronien , van fchrick en boofheit ingenomen. Sy fidderen uit angft , en fchijn.cn onverfaeght. My dunckt ick voel wat worm hun boos geweten knaeght. De Graven. Biechtvader.
Die laft is uitgevoert, al 't Rijck aen ons verbonden.
Heer Talbot, voort te poft, te paerde heenen, om Londen , Van hoope en vrees beknelt, te zeegnen met dees macr, Waer op het heeft mèt fmart gevlamt zoo menigh jaer. Wat opfpraeck hier op vall' by Koningen en Heeren, Dat ftaet niet ons, die Hechts bedienaers zijn , te kceren; Macr zelfde Koningin, en 't ganfche Parlement. Oock is het hoogh verraet de weerelt door bekent. Lact vry den Roomfchen Draeck met zeven hoofden laftren En die, van Godt veraert, den puren teckft verbafteren ; Rechtfchapen Engelsman weet beter, en befeft Den noot en 't Rijcksgevaer, eer 't ongeval hem treft. Hy weet hob moede wy ons dier verplichte necken Begaven onder 't juck van 't noot recht te voltrecken. |
||||
|
T R E Ü H P I 1.
Ja zelf tot belgens toe der wijfie Majefteit,
Die met haer eigc hant ons dit heeft opgeleit.
Hy ziet op pcrckement, getuigen, blijcken, zegels ,
Op nootwet, erfgewoonte en welgegronde regels,
By oude ervarenhekbeflepen, vaft gefielt,
Tot nootweer tegens moort en lagen en gewelt,
En wat men wijders brouwe , om liftigh in te fluipen,
Het Recht van Godts gemeente en (laten t' onderkruipen.
Heer Amias , bezorgh dat al het overfchot
Van tocflel, bijl en block , en kuffen en fchavot,
Behangfels , beckens, bloet, en wat de fcherreprechter
Vanklecderen of cieract genoten hebbe, of echter
Verwacht, gezuivert werde , en ganfchtotafch verbrant,
Op dat afgodcry en haet en mifverflant
Gcenftoftotkerckfchandaelofweerwraeck hier uit viflche; .
En dit begraven blijf met haer gedachtenifTe.
Hoe nu,wie breeckt ons 't hooft met huilen en gezucht ?
Dit jancken is onnut, dit ydele gerucht:
Men flaecke al dit gefteen: Mevrouw verloft van pijnc
Is doof voor uw gekerm. Men fchuive de gordijne,
En drijfze van het lijek. De ziel vooruitgetreên ,
Bevint geen baet of trooft by Babels lijckgcbeên.
Bie. Ghy Heeren.matight toch en toomt wat uwen toren:
Wy 2ijn in dat geloof gewonnen en geboren, En droncken 't met de melck van moeders borften in. De Joffers , doot van rouw,om haere Koningin, Ontladen het gemoedt, en zijnzc 't zielrecht fchuldigh. Gra. Zy heeft haer fchult betaelt: wat raeil ghy ongeduldigh
En fleurt de ruft van 't huis! dit kermen komt te fpa. Sie. Ons bloode hoope drijft voortaen op die gena,
Dat ons 't gebalfemt lijf, wiens ziel met Gode rufle, Naer 's overleêns verzoeck, magh vrijftaen van deeskufle Te voeren in den fchoot der moeder, of het graf; Dacr heur gemael Francois zijn kroonen met den ftaf I Zoo
|
||||
|
Maria Stuart.
Zoo vroegh heeft afgeleit, en wacht zijn wedergade,
't Verzoeck is kleen: gedenckt of hy en zy 't u bade. Gra. Wat grafllede, ofwat graf, wat ftaetft't lijck verbeitj
Dat ftaet het minfte aen ons, maer aen haer Majefteit, En eifcht beraet en tijdt: men magh u eer niet flaecken t Terwijle blijf de kift, van niemant te genaecken, Eefloten in de zael, bewaeckt met wacht en flot, En wachte t'zijner tijt'het hoffelijck gebodt: Doch magh ons gifling nu een wijl voorhene draven; Wy zien de doode haeft te Petersburgh begraven Metoverdaet van pracht,by Koningin Katnjn, En dezen fleep,in rouw en jammerlijcken fchijn , Haer volgen achteraen; daer drang van menfchen leere,. Hoe licht het wanckel radt der hoven ommekeere. Sie. O zalige Katrijn! ó bloem van Arragon 1
Die nu zoo lieflijck flaept, men zagh u , als een zon,
In tranen ondergaen, terwijl uw deughden bloncken;
En zal uw wedcrgae, Marie, neergezoncken
BenefTens uwe kift,en onder eenen zerck,
Verzeilen uw gebeente, in Godts ontwyde kerck;
Zoo trooft malkandre noch. Hoe paft ghy twee te gader,,
In leven en in doot! De moeder en de Vader
Verdruckten u te hardt, ja buiten fchyn van fchult;
De dochter leerde dees de leflèn van gedult:
Het ftreckte u beide om hoogh tot rijcker martelzegen;
Terwijl wy hier benaut, gekerckcrt, en verlegen,
Ons fpieglen aen uw kruis, der vromen eigen lot.
Zoo groeic en bloei de Kcrck: zoo ga men recht naer Godt.
|
|||||
|
E I N D E
|
|||||
|
R I OM
van
MARIA STUART. Zy fpreeckt.
ICk roemde op geen doorluchte troonen,
Noch grijzen ftam , noch fchoone Jeught: Maer (lelde mijn gewijde kroonen, Uit liefde tot de hooghfte Deught,
Godtvruchtigheit, in Godes handen, Van wien ikze al te leen bezat,
En hierom in benaeude banden Beooghde en koos een wiflèr fchat.
Hoe fchielijk vloeiden d' andre heenen! Mijn Koninglijcke Bruydegoom
Gelijck een leli is verdvveenen. Toen moft ick, tegens windt en droom,
In mijn verwildert Ey lant zwerven; En zien onmenfchelijcken haet
(Boofaerdich woedende in 't bederven Van Kriftus Rijck , en mijnen ftaet)
Naer mijn Godtvruchtigh harte flcecken, Dat al t'oprecht, die valfche Nicht
En Baftertbroêr zoo fnoode treecken Min toebetroudc dan hun plicht,
En t Vreêverbond, geflerckt met eeden: Maer helfche flaetzucht ilack den brant
lx
|
||||
|
Des oorloghs aen in alle fleden,
En joegh den zegen uit mijn lant.
In 't barnen van die moortkrackelen Verdubbelde ick mijn' eedlen moedt,
Op Godts geleyde , wiens bevelen Ick waerder fchatte als flaet en bloedt.
Laet d'onbcfchaemde lafterlogen Uitbraecken haer vergift en gal;
Het fchynrecht vry zijn wet vertoogen, Vervloeckt gefmeet tot mijnen val;
Het is vergeefs mijn Faem te fmooren, Die op der wijzen tongen leeft,
En haere loftrompet laet hooren Zoo verr' de zon haer loopbaen heeft.
Gelijck befhoeide looten bloejen; Het graen verflerft eer 't rijcker waft;
De leliën in doornen groejen ; De palmen fleigren tegens lafl;
Zoo triomfeert de Deught na rampen, Die hemelhoogh door druck gevoert,
Haer glori ziet geveeght/van dampen Des laflermondts, uit fbij't gefnoert.
Heldinnezielen voeght naer 't flrijden Alleen dees uitgelezc kroon.
Hoe feller ween het hart doorfnijden, Hoe grooter, hoe volmaeckter loon.
Wie zich gctrooft voor Godt te fierven, Zal 't eeuwigh Rijck en leven erven. |
|||||
|
PRUDENTE
|
|||||
|
GETUIGENIS UIT KAMDEEN,
ELIZABETH SHISfORISCHRYVER, een Proteftant.
Dit was het jammerlijck einde van MARIA, Koninginne-
der Schotten, dochter van Jakob den vijfden, Koningk van Schotlant, Nichte van Henrich den zevenden , Koningk van Engelandt, uit des zelven ouße dochter gebooren, en oudt zesenveertigh jaren, het achtiendejaer van haer gevangen!(Je; d' aller- ßantvaflighße Vrouwe in haren Godtsdienfi , uicnemende Godt- vruchtigh , boven maete kloeckmoedigh , voorzichtig boven den aert der vrouwen , en overfchoon en bevalligh ; enteflellen onder het getal der Vorfiinnen , die uit haren geluckighen flaet in ellende vervielen. Noch een kint zijnde , wertze van Henrick den Achßen , Koningk van Engelant, voor zijnen zone Eduart; van Henrick den Tweeden , Ko- ningk van Vranckrijck, voor zijnen zone Francois omfirtjt tot een Schoon- dochter aengezocht ;in haer vijfde jaer naer Vranckrijck gevoert, in het vijftiende aen den Dolfijn getrouw. Zy bloeide als Koningin van Vranckrijck een jaer en vier maenden. Na haer gemaels overlijden in Schot landt wedergekeert, en met Henrick Stuart d'Arley herhuwt,baer- deze Iakob, deneerßcn monarch van Groot Britanje. Zy wert van haeren baflertbroeder Mouray, en andere ondanckbare enflaetzuchtighe onderdanen vervolght, van het Rijck afgezet, en in Engelandt gejaeght; i>an zo mm ige Engelfch en ( naer het gevoelen der degehjckflen en vroom- jten)genegen hunnen Godtsdienfi te behouden, en Elizabeths behoudenis te zoecken , vejfchalckt; van anderen , yverigh om den Roomfche Godtsdienfi te herfleilen, tot heel gevaerlijcke raetflagen aengeport; en onder druckt door de gctuigeniffen van haer afwczcnde Sekret arifen, die door loon Omgekocht fcheenen. Nefens haer graf wert dit gr äf- ft hrift geplackt , enterfiont af geruckt; |
|||||||||
|
I3
|
VOOR-
|
||||||||
|
VOOR B Y GANGER,
MARIA, Koningin van Schotlant,
Dochter des Konings van Schotlant, Weduwe des Konings van Vranckrijck, Bloetvriendin en naefle erfgenaeme
Der Koninginne van Engelant; Bcgaeft met Koninglijcke deughdcn,
En Koningklijcke groothartigheit; Een rechtfchapen Koningklyck Licht j
Het cieraet van onze eeuwe; Leit hier door een Barbarifche wreetheit
En tyrannye uitgeblufcht: Na datze dickwils, maer vergeefs,
Zich op het Recht der Koningen beriep, En door het zelve eerlooze vonnis
Is Marie, Koningin van Schotlant, En alle Koningen, haer nazaten ,
Door het beroven van haren ftaet, en geleden halsftraf, Onder het gemeenc en geringe volck gerekent.
Een nieuw en ongehoort flagh van begraven, Daer de levende by de dooden geleit worden:
Want ghy moet weten, dat, met de heilige aflêhe Van deze Heldinne Maria ,
Hier de Majefteit van alle Koningen en Vorften Gefchent en ter aerdc leit:
■
Doch dewijl de Majefteit geheimenis
Den Koningen genoegh hunnen plicht aenwijft, Zoo zal ick ftilzwijgen. VAER WEL.
GRA
|
||||
|
GRAFSCHRIFT en GRAFDICHT ^°
DOOR
Koning JAKOBUS, niet goude
letteren op wit marmer ? zijne
Moeder ter eere geftelt 5 in de
kercke te Weftmunfter.
BOnaememorias & fpei asternx , Maria Stuar-
ts, Scotorum Reginje , Francia» Dotarix Iacobi V. Scotorum Regis filia* , haeredis uniche Henrici Vil, Anglorum Regis, ex Margareta majoris natu fïiia (Iocobo IV Regi Scotorum matrimonio copulata ) proneptisj Eduardi IV Anglorum Regis ex Elifabetha filiarum fuarum natu maxima abneptis , Francifci II Gallorum Regis Conjugis.» Corona Anglie^ dum vixit cert^&indubitatseHxredis, & Iacobi magna? Britanniar Monarchappotentifïïmi Matris. Stirpe vere Regia > & antiquifsima prognata erat>
Maximis totius Europa? Principibus agnatione , & cognatione conjuncta , öc exquifitifsimis animi 5c cor. pons dotibus Sc ornamentis cumulatifsima, ( verum ut
|
||||
|
üt funt varia?rerumhumanarum vices) poftquam annos
plus minus viginti in cußodiä detenta, fortiter & ïlrenue ((èdfruftra ) cum malevolorum obtrectationibus, timi« doïum fufpicionibus j inimicorum. capitalium inüdiis confliclata efïèc , tandem inaudito & infefto Regibus exemplo, fecuri percutitur j Etcontemptomundo, deviCtä morte, laflato carni-
fice, Chrifto Ser vatori an imas falutem , Iacobo filio noem Regni & pofteritatis > & vi vis verbis cxdis infauïta^ fpeéta- toribusexemplumpatientiaecommendans, pié , patien- terj intrepide, cervicem Regiam fecuri malediCte fub- jecit, &vit£caduc;eibrtern cum cceleftis Regni perenni- tate coramutavit, V I idus Fehruani,
Anno Chrifii xMDLXXXVII. Mtatis XLVI.
|
|||||
|
Epita^
|
|||||
|
E P I T A P H I V M
SI gemris fplendor, ram fi gratia forma,
Prohri nefcïa mens, inviolatafides, Pectoris inviäi rolur ,fapientia, candor, Magnaque folantis fpespietate Dei,
Si morum probitas, divipatientiafrceni, Majeßas, bonitas pur a , benigna manus,
Pallidafortunce pojjint vit are tonantis Fulmina, qute montes fanäaque templapetum :
Hon praematura fatorum forte perißet, Nee fier et mceßis trißu imago genis.
Iure Scot os, thalamo Francos ,fpepoßdet Anglos\, Triplkefic triplex jure corona beat;
ïcelix, heu ! nimiumfmlix ,fi turbine pulfo Vicinamferro concihajfet opem:
Sedcadit, ut tenamteneat, nunc morte trïumphaty Frutlibus ut fuafpes pullulet inde novis :
Vitla nequit vinci, nee carcere claufa teneri, Non occifa mori ,fedneque eapta capi.
Sic vitis fuccifa gemit foecundior uvis, Sculptaque purpureo gemma decore m'icat,
Q&rutafrugifero fenfim fic cefpitefurgunt Se mina, per multos quee, latuere dies.
Sanguine fancivit foedus cum plebe Jehova. Sanguine placabant numinafantla patres.
K
|
||||
|
X Sanguine confperfi quos praiterit irapenates.
Sanguine fignata efi qua modo cedit humus.
y Parce tuos, fatis cß, infandosßße dolores, Interfuneflos fermanet illa dies.
Sit Reges matlare nefas, utfanguine poflhac Purpureo nunquam terra Britanna fluat.
Exemplum pereat catfce cum vulnere lußaz Inque malum praceps author & aäor eat.
Sic meliore fui poß mortem parte triumphat; Carnifices fileant, tor mina, claußra, cruces*
Quem dederant curfum fuperi Regina peregit / Tempora lata Deus, tempora dura dedit.
Edidit eximium fato proper ante lacohum, . Litern Pallas, Muße, Deliafata colunt.
Magna viro , major natu ,fed maxima partu, Condïtur bic Regum filia ,fponfa, parens.
Det Deus ut Natus, quoque qui nafcentur ah illa 9 Mternos videant hie fine nuhe dies.
|
|||||
|
KLACHTE
|
|||||
|
K L A G H T E
over de weerfparmeïingert
|
||||||||||||
|
In'
|
||||||||||||
|
GROOT BRITANIE.
aen de zelve.
|
||||||||||||
|
O
|
||||||||||||
|
Plaegh van 't edelfte Eilant
|
||||||||||||
|
Der eilanden, ten roem van 's weerelts Heilant,
Gewaflchen in de vont
Met bloet van 't Kruis , daer God aen hing gewont;' En dat, 200 vroegh ontflagen
Van 't Heidenfeh juck, wel waerdigh was te dragen Der Englen naem, zijn' roem ;
En met de kroon te decken zijne Bloem i En midden in de baren,
Gelijck een baecfc, verlichte al die bevaren Den Noortfchen Oceaen,
Befchaduwt van uw Koningklijcke vaen: Wie geeft u Hof tot twiften ?
Ghy halve Joon, verftockte Sabbatiflen, K z Die
|
||||||||||||
|
Die met een dolle vuift
Üw Koningenen Godts Gezalfden kruift ,• Wat raeskalt ghy, eilaci!
Van bedt op bedt, om noch een reformaci > Vernoeght Elizabeth
Noch Eduaert uw woeftheit, zonder wet ? Uw Herder weit geen lammers,
Maer 't wolveneft:, het broeineft van veel jammers. Uw zeeftrant, wit van krijt,
Wort root van moort'en burgerftrijt op ftrijt. Was 't niet genoegh, dat K A R E L
Aen zijne kroon moft miflen zulck een parel. Als Straffort Yrlants ftijl,
Om veer gehackt met u verwoede bijl ? De bijl zijn deughts belooning,
Die Londen dreef in 't hart van zijnen Koning , Door Wentworts trouwen neck.
Noch zee noch Teems kan zuivren zulck een vleck . Vertrapt ghy 's hemels zegen ?
En mickt met bus en Spiets en dolck en degen Naer uwe Vaders borfl ?
Naer 't oprecht hart van uw' gekroonden Vorfl: l |
||||
|
En wroet ghy met uw handen
In 'sKonings ziel, en heilighite ingewanden ? Vervolght nu Efaus haet
Het doode hjck van JAKOB in zijn zact ? Die, als een vreedzam vader,
Twee Rijcken bont met eenen naem te gadcr: Die 's moeders ongelijck
Vergeten kon,in 't moederflaghtigh Rijck: En, als een oorlooghstemmer,
Noit llaghzwaert trock , noch bloet zagh aen zijn lemmer, Der nageburen vrient:
Heeft zulck een Helt dien vloeck aen u verdient ? Zoo rieckt geen geur van Roozen ,
In 't Engelfch Rijck. Bezete zinneloozen, Wat 's d' oirzack van dit quat ?
Of fpruit uw roede uyt een verborgen zaet ? Uit bloet, dat lang moft rotten,
En droop van 't hooft, gewijt by Vranck, en Schotten ? 't Godtvruchtigh hooft van haer,
Die'taertfcheRijckverfmade om'tRoomfche altaer? Vergeefs wilt ghy verdelgen
Het bloeiend puick der zegenrijckfte telgen, . K 3 Ge-
|
||||
|
Gefprotcn uit haer' ftam,
Die afgeknot tot fulck een' wafdom quam, En fpande twee paer kroonen:
Zo hanthacft Godt den ftaf van STUARTS zonen, Den haet en nijt ten trots.
Ghy breeckt vergeefs uw buldren op een rots. De hemelfche behoeder
(Die JAKOB vrijde,in 't lichaem zijner moeder, Voor 't goddeloos gewelt,
En 't zinckroer, op haer zwangre borft geftelt) Belacht de dreigementen
Van 't flim gedroght der vinnige ferpenten, Dat met zijn' bitfen tant
Om aemtoght bijt door 's moeders ingewant. Dit Huis zal u verduren,
En Londen eer zien treuren,zondermuren, Den flroom met puin gevult,
Dan ghy 't gezagh van KAREL kneuzen zult. |
||||
|
GRAFSCHRIFT Wy
Uit Vondels Poë'zye.
MARIA STUART kroont dit graf,
Zy gaf>gekerckert op dien groot Des Rijcks5daer heur met rechteen'itaf En goude Kroon te halen ftont,
Dat fchoone hooft, gekroöt van Schot, Gehuwt aen 't Franfche fcepterlot,
Geduldigh over aen 't fchavot. Getrooft u5dat hier 't lijf verrott'.
De ziel ontkerckert,voer naer Godt, Omdaerteheerfchen op den troon.
Stantvaitigheit ontbeert geen Kroon.
einde.
Gedruckt naedeCopy van Amfterdam, 1647»
|
||||