Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell

Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • de rug van het boek

• • de kopsnede

• • de frontsnede

• • de staartsnede

• • het achterplat

This book is part of the Van Buchell Collection

Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • the spine

• • the head edge

• • the fore edge

• • the bottom edge

• • the back board

PHETICA LIBRI GENESEOS

INTERPRETATIO,

QVAE ANTE IMPERFECTA, ET M EN' dis plena fc ignorante fuit typis mandata abhis, qui to-gnofcendi caufâ defcripferant; Nunc abipló datur emen-datior,amp; auâior,(vt ferunt quidem tempora) rpcifeóia omnia dabit Dominus, perfedis euentis his, quorum parttni vidimus. Quæhaberaus parata in omnes alias

Diuinas fcripturas, dabun-turdcinceps.

Sti tu chfiße Judex, Mon tu Petri nomine, non tu Pauli nomine, non tu Apollo nomine: fid tu chriße, inquamßs judex in Ec-cleßa tua coacta, in qua amotafint difiidia.

'Pgrnj. j lt;S-

Myfterium à temporibus æternis taciturn patefaâum eft per ScriptuiasProphctarum.

Jß 4!gt;.

Laudate coeli,amp; exulta terra: jubilate montes laudem: quia confolatuseft Dominus Populum fuum.

Item-1.

Et erunt Reges nutritij tui,amp; Regina? nutrices tuæ.

PIO LECTORI.

SI(juû mirabititr^ijuare myflicam.amp;PrapheticamappelUfim t»-terffetationein quiim edo:icl habebit in argumenta in Genefim:C^ quomodo vtrat^ hoc tempore haben po^it. Si qui dubitabunt, ne nouam, hé alùnam doSlrinam afférant, définant dubttare : quia ^po-ffolicam tantum traElabo: quad noutfuerit,ent td tantummodo, quod affendam quomodû ^poßolica -vbique fumpta ßt inÄiyflicisÄfofatcis in Prophetie- timent innouationem,quafutura fe oß'endttßa-tm mundi:fi cuptunt feile,quidßm feripturut, breut habeant. Videbi-muj in Krrbo Domini ßatum Eceleßaßicum eßPcliticumperfeuera-turum:ordinem (ßdißinSlionem perfonarum futuram fecundum mu-ttera amp;dia»ttates,qua obttnebuntur in utroquefiatu. Illa erunt noua, ptetae maior,iußttia maior,charitae mator erit: nioebit iußitia ait Petrue. Illa erunt noua: qui Principes amp;nbsp;Reges fujeipient Chrißum, qt eiusEuangeliumperßßent regnare:pugnantes contra,eijcientur. Ethtc Prtacipes videant PJalmum tot. -videant cap a-, leremia, cß' yg. Ifatit:vtdeant cap.ö.hbri Sapientia,quidnam de tpßs ßatuat hoc tempore fhrißus. ^Populäres pariter videant cap.^.cß s.Escech.quid de omnibusßatuat hoc item tempofe ffhrißus, Q^dagendum ßt cum pauperibus,fummati}n habebis capa y. Deut, in bisp'/tißtmum videtur futura innouatio apud omnes gentes, Hec •volm htc proponere propter iudicta, qua folentßen ante rem coe-nitam. Ad aha quadam qua tn mc reprehenduntur, habetur eptßola % ßne (ßenefios. item efu Eptßola Fabriciq Capitonis addtta libro Ihfar-tint Celarqde openbus Dei.tn qua uolo ego effe refbonß/m nonpaucis, qui multis in his, quaproßro,aduerfantur?

profîtcntibus. S.

«w inprtfatione interpretationù Wjßic,t,4c Prephetica Sacrorum librorti ßnbam genera-tint adchrifiianos, Hebraosyamp;onincsgentes^ quamp; nunc vocanturadßußipiendunt Evange-lium Regni^videordebere antèfeparatim de meo inßttuto agere cuntpopulo nomen chri-fiiproßtente : ac oßendere me eam interpretationemßnßepiße, lt;juod nuncpervenerimut ad ilia tempora reßnution is omniü in ßecundo Adventu Domini,qua Deu^ßtait Petrus Abio. s-)lo-cutua efiper OS omnium SanSiorum ßuorum Prophetarum abi-nitio : quod^ oporteat hamp;c nunc ob multas caußas pateßeri omnibus. De hoc ergo inßituto,dp de his,qHa occurrunt,dum in-terpretatio quadam fcripturarü requirtiur ob euenta ProphetÏ-ca,quA nunc conßiciuntur s ßummam quandam proponam,fi pritu monebo, quare expoßtio tn Geneßm typü excußa in publicum prodierit annoisso'. necfeparatimpopuloChrißianoßue-rit de eaßgnjßcatum nbsp;nbsp;quodprodierit Uber nonperfePlui,at-

quepluribces mendU reßertus. Anno i s 7 3- Hetdelberga iUu-ßris quidam Gallusßape multa d me quaßuit de fiatupraßenti noflro turbulento, quatentss de eo ego intelUgerem in Prophe-tii.poß quin^^ annos abduxit me ex Anglia in Hollandiam. ibi tum ^joluit videre, quanamßcriberem deipßa Prophetia. tres menßes conßumpßt Dordrachij in leclione, ßp in deßriben-do aliqua, qua conßcrret cumßuis in Gallia : poß annum redijt in Hollandtam,ßpL,ugduniPgt;atauorum iterufptpercurrere voluit, qtiicquidßcripßjßem : ac majorempartem dejcripßt ifßeßua manu ß- per alios, eorum, lt;qua. inchoata habebam. Ego tum re-cujaui diu, ne dcßribcrentur ; tum quodomnia eßent 'tmperße-cla,tum quod non mihi videbatur adhuc tempus ilia inpublicu eden di, J crdm dum ipße,ß-' quidam min ißcr T^crbi tnßarcnt,

opor-

operierealiaf büm (ffeat, eägMoJcer^ ßn mlä, mc rc-prehendi. Tandem peymifi,utpartum imrmtttirum, qnalem 'vellent, haberent :prAÇertim ctim viderem ipßam llluflrem vi-rum incredibiliter affeUum erga illa ^quaßuntVerbi Dci : ac magnam curamgererc conßervationis,amp;unitatts Ecclefiarum. qui dt't um, ^pofl fuit mihi pater. Poß novem menfes difief-ßt in Galliam deferensßcum,quti defcripferat-, r^jipocalppßm, C^Leviticum imprefosfuo fumptu (quos duos Itbros Magifira-tus Lugduni Batavoru curaverat examinariper viros docîos) (f dum Ule ab fuit, Domini flatuum Holiandia decreverunt mihißipendium, quo viverem, dum agerem in Hollandia-,qui-bus perpétua debebit à me haberigratia- In Gallia autem dum fcripta communicantur aliquibta,acper varias mantis fuerunt deßripiit,ut inde oecurrerint errata ; fuit liber in Geneßm im-prejfus, amp;nbsp;ut apparet etiam ßne correEiore. id^prater volun-täte meam,^me ac Illuflri illoDominoignorante. Htc habeatur: quare liberprodierit imperfe^tu,mendisßriptorumplenns, at^ßnepramp;fatione ; in qua feparatim redderetur ratio Eccleßa Dei,acpopulo Deifußeptaßriptionis, Et veroagam de his qua propofui,requiri nunc tnterpretation'eßripturarum, dumfiunt illa in fecundo Adventu Domini,quafunt reflitutionis omniu j fummam quandam( ut dixi) colligam eorum,qua multifariam, amp;nbsp;multis modii locutus efi De tu in Prophet is. Et hac quidem apertiora videntur futura, ßordinem rerum denuntiatarum ßmul,amp;tempQrum (ut evenerunt, amp;nbsp;confecutafunt)perfe-quar^ dum per part es, varié, amp;fecitndùm diverfa tempora,ef multis modis omnia tn Prophet is Deus efl loctttus.Ducam igitur initiumab ofea:quia dicitur,Principiumfermonis Domini,ßveprincipio locut US eß Dominus in Ofea-, quad Spiritus chrißi cœperit inOfea nuntiare illa de fuo duplici adventu,qu.a erat narraturusper quatuor,amp;per duodecim Prophet as. Capi-t e igitur primo oßa nuntiat ur Chrißtts (qui nat us eß è Maria vtrginelfa. ^.) debuijfe naßi in Sjnagoga meretricanti cum

gen-

gentibtii, amp;dke»ti, Nsn habemus regem, ntfi C^farem. Æf deinde nate.mßliam, eandem fiiiicet Synagogam, non creden-tempr.idieationi Af^oßolornm, non confecuturam mtfericordi-am, fedfutjfe reject am. Sequitur deinde, Domm quot;^uda m/fere-boy, eorumfcdicetyqui crediderunt tam ex ludaisqttàm ex gen-ttbut, quipofifiragem rnartyum libérâti fuerunt àtyrannû nongladto, amp;nbsp;hello. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eßpoß Pofulm, qui dicitur non

confeeuttts mifericordiam, Paparn videlicet, non Chrißum ß-quendo : ut confeqnentur credent es infecundo Advent u,queni-admodum confeqachanturinprimo -, utimonet Paulus Rom. ÿ, 2S. Tandem in fecundo Adventu congregahunturomnespertinentes adduodecim tribtis -, çjy penentfibi caput unumchri-flu;» Jefum : quia tuncmagntts erit dies k’^ael Filÿ Det, qui in primo Adventu moriebatur. Ifaias cap.42. ufgt; adverfum ß. narratprimum adventumin humilitate: verfuautemnono ff^f^dfinem capitû,fecundum in virga ferre a. Itemcap.ss-narrat eadem,quafct licet paßus eß chrißus inprimo adventu: tn fine ait,ipfum cumforttbus dtvifurumßoUa in fee undo Advent» : cujus optis narrat deinceps cap. S4 (fisS- irt reßauratio-ne Regni,(fi Ecclefu : qua narrantur cap. s. ofea fuijfe fublata per Antichrißum. Jn leremia cap 2. queritur Deus cum Eccle-ßa Romana, quodpatres eius, cüm fiuerint Itberat 't àtyrannis, àfe defecerint, (fi àfua Lege: ipfaperfißat eadem agere, ac con-lungerefe,ut ilU,cum tyrannis, etiam dum adeß Chrißus ini-pfiusfecundoAdventu. Hac eademfententia. eß in Ei^chiele cap. ilt;S. Infine interpretationis noßra in Leviticum, conclu-fionem libri attulimus : in qua primus Adventus ajfumitur, hißoria reliquat primo adventu u^q^adfècundnm, nbsp;nbsp;opusfe-

cundi. Sed in Danielefiorfitan erunt iß a planiora, dum even-tù addentur tempora, (fi hamp;c interfe commetientur. Cap. ß.a ver. 2j. uj^^ ad fnem capitis ajfumit fummam fui vaticinq à fuo tempore ujq^ ad tempus fecundi Adventus Domini- Tempus ponitfieptuaginta hebdomadarum. In hoc autemßatio temporis

TÎi Jo.hehdomadArum ajptmît opera-,qHA funtprimt Adventtii; ^Uifunt hißor'tA àprimo Advert tu uf^ ad fècu/tdum :qu£fuvt fecundiAdventtts, Ttmpua a pta Prophetia ufcj^ adprimu Ad-'ventum chrifli, nameratßxaßjnta duos hebdomadas : de lt;^uo numero y quia agit Divus Hqeronimta, non efl ^ut nos nunc plu-ra dicamus. Tune nuntiat rnoriturum chrijium, ut nuntiavit Ofias de Ie';i^aele :populum Hebraum non eredentem eijciendu: civitatem, nbsp;nbsp;ternplum diruendum. Reflantodlo heb dont adamp;:

in medio unius ait défituram hofliam, dißipandum fincluari-um. quamp; futur a narrata fuerant cap. 3. ofea. Et h te c heb do-mada videtur malediSba .■ nbsp;nbsp;certo modoejfie illudtempus,quad

maledixit lob cap. 3. tps' dtxit- Noxillanon ftt interdict annk gt;nbsp;in nuwerum menfiit non veniat. idcirco aimpropoptifipt Daniel feptuagin ta hebdomadas, quando illas repetiuit, repetinit ita -, hebdomadafeptem, hebdomadafexaginta du a. Reflant autem feptem hebdomada, de quibus nihil deinceps memorat, nifi quod cap-12. ait,ab ablato jugi Sacrificio uf^ adfiniendam abominationem intercedere tempus, tempora, ^ dimidiutemporis :five dies mille ducentos nonaginta. Terùm dum fexa-ginta dua hebdomadse numeratafunt uPq^ ad Chriftum :amp; de , una meminit, in cuius medio defecerit hoftia 3 oportet ut reli-quA feptem intelligendafint detneeps : amp;nbsp;ut feptem ilia veni-ant cum numero ilb, 'Tempus tempora, nbsp;nbsp;dtmidtum temporis:

item cum illo. Dies mille ducenti nonaginta-, de quibusfingu-liserit dicendum. f^djam non meminent feptemreliqua-' rum hebdomadarumppft chriftum -, pedloco illarum alium nu- ' merum intulerit-, mihivideturfuifie ea caupa, quod qua nar-rauit defomnqs,^ftatuis Nabucodonoforis,ór, utJummatim dicam, de omnibus, qua continentur in toto eitis vaticinio -, vo-luerit efp:intelligenda de his, qua euenerunt poft chriftum tn ftatupopuU Chriftiani ufq^ad fecundum Aduentitm, nbsp;nbsp;in Je-

cunda adaentu. ^npd ut indicaret, ait capite qttarto, feptem tempora tranfitura,donee cognofiat Nabucodonofir Altifimurn domi-

d»fKλ4ri. Jd ait vfr. 29. quad tepetit 'ver. 22. repetit amp;nbsp;2 q^uo (quemadmodKfKcgoquidem exifiimo)quifuerunt xtate qutf)ta,amp;fixta,^fepttma,debuertnt anirnadverttjfe.qua deft untiatafufit de fl at ua prima varia, nbsp;nbsp;de attrea, amp;nbsp;de arbore pertingente adcotlum, nbsp;nbsp;de reliques omnibus, quetdeinceps

narranturflbi fuijfl nuntiata,(j?-iqute eveneruntfingulù ata-t ibus, debuiffe recognoflci in ipfo Prophet a ante pramp;di^a. Hinc probaripoteflprirnumÇomntum Nabucodonofloris deftatua ma-fvtftra pofl chriflum,ex interpretatione ipfltts

P) an te lis: qut primunt att cap. 2. ver. 2 g. amp;nbsp;2 ÿ. indicari fl titra in novtflimo dierum,nonflelùmipfiNabucodonoÇori deinceps event ura. Nam futura in ncviflimo dierum expo nit verflu-44-de regnoperpetuoduraturo :qttod expuleritRégna fluperio ra, qua illudantecejflrintflgniflcata inpedibus,amp; digitùpar tim ferreis,partim luteis interfle non adherentibtts. quodfuturumfit poflrem um ex his, qua indicabantur infiatua. Alia Régna not at a tn reltquis partibus corporùflatHA,illud poflre-mum ordine antecefièrint- ^ua omnia Régna nonhabuerunt confequentiam tnt er fie : fieu non fuerunt unum Regnum confie-quens, ante Chrflum,efiexcurrensperfingulas atates in dete-rius, donee ab alio perpétua duraturo evcftatur: ut fuit pofl Cihrtflum in împerioChriflianorumflatus Papiflietts. vtau-tem hamp;cflatua referebatfl at um populi chrifliani, qualis futu-rtis efietpofl- Chriflumparto Regno chriflianis-, itaadeundem flatumpertinent rcliqua omnia,queefiant tetius vaticinÿ. Vt primum tempm ex illisfieptemfiignatum fuerit incapite aureo flatua prima-, quando adhueviguit optts Ecclefist Apoflolicstin Ecclefiia, quamp;confiecuta eflpofl Apoflolos iquiefi défieribitur in Apocal^pfi cap. i2.amt£ta Sole- Seundum in peclore, amp;nbsp;brach fl argenteis-, quandoin fàpientia Efoelorum evertebantur harefies, ut quidam e.xpatribtts cenfiuerunt. nam tnihi videtur indtcari quo^^ flatus Politicus fiujèeptiis tn adminiflratione ab-ücelefiaflicis : quodnon febat ante, infra fie entm erathic fla-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* tus,

tantum aureafOivina Divini p'erbi traclabant Sacer-dotes ; quod videturfigntficatum in eodem loco Apocalypfsyubi Luna diciturfuifefubpedibus eius. Tertium in Ventre, fp femoribus œreâ,yuando EcclefiaflicifadUfunt Venerei,immer-fin omncgenttsvoluptatà,amp;venerts,ei turpis luxuria, ^^ar turn in cruribus ferreù, yuando Papa condiditjuum Décrétait, erexit haflam Inyuiftionis. ^intum in pedibus partim ferrets,partimfiEî:ilibus,yuando cœpit authorîtas Papalis,amp;Ec-clefia Romana minui. Sex tum mixtione fer ri, amp;nbsp;luti non ad-harentium ; quandoft dijflutiofiu difefio, fu defedlio di-catur. Sive fextum dicamus lapidem parvum. qui delatus è montepercujferitflatuam. Septimumidem,poflquampercuf-ferie alia régna, futurum montem magnum,hoc efl Regnum, quodperpetuo, ait Daniel, durabit.

Hacita, fupaulo aliter diflindla fuerunt abhis, qui ha-Elenas Prophettca traElaverunt -.generatim quidem itafuerunt intelledia. Et quify^ viderc potefl, tempora, quœ conf entafuntpof chriflum : quando perfveravit cultus Dei in Ec-clefia 5 qui cultus fuit Ecclefia Apoftolica : quando cœpit illud refervefere,dp imminui : quando Papa cœptas efi adorari; quando per Carolum magnum confirmât a fuit tyrannis Papea.

quando t empöre Ahbatii Joachimi amp;nbsp;Albigertorumferre a fuit oitosPapeaperfuum durum Tgt;ecretale,amp; diram Intpuifitionem: quando per loannem Hue, amp;nbsp;per alios 5 quandoj^ per pradica- ' tionem Hieronymi Savonarola^ ac difcipulorum eiits cœpta efi authoritas Papa, (fEcclefu Romanaperçuti,amp; diminui:quan‘ doper pradicationem Lut heri, nbsp;nbsp;aliorum défendit Verbum

Deiècœlo, accœpit devolui per montem, amp;nbsp;f atum popult Chrifliani: yuandopropter eandem pradtcationem cœpta fnt perturbationesGalltcanatdP belladeinceps. EttuncfaSiumefl illud Adar: 13. Oportet priaspradicari Evangelium. Item illud Matthai 24. EtpradicabiturhocEvangeliumRegni in univerft terra in teflimonium omnibus gentibas.

Re-

'Reßat jan) t'tperct/ßü Rfgfiii mundanu, regnet Clrtßm-. ßtReg))um tUudyquodcomminuetßuperiora Régna,qua anteeeß ßerintjdfßtperpetuo durâturum. Vt autem quaßunt huit^ßa-tuA magnajta quAßuntßatUA aurea cap.3. qute arborupertin^ gentd adcœlu cap.4.quA aliorum deinceps in toto 'vatictniOj've-niunt in eademßeptem tempora. T^amquneßuntprimafiatua^ non potes accomodare emnia ad tempus Danie lis,drfi tuncfuit ßatua aurea,non vißafuit arbor pert ingens ad cœlum:drfi eue-nerunt Balthafiri,quce vidit in fi)mnÿs,dr- vtDanielproieÜus fueritin lac'u leonunf,non euenerunt,quA -vidit Daniel de ven-tupugnantibus in mariyd* de quatuor befiqs. ^are qua non euenerunt temporeDanielis,efiRegum ßt temporisântelligun-tur euentura tnira (èptem ilia tempora. Ruentura fint,eir qua tunc centigerunt fecundùm fimilttudinernfiue figurant fiue tp-pumdicas. ^ufitautemdiiia junt hactenus de quatuor Monarchijs in quatuorbefiijs, cognofientur tandemfuiße tntelli- ' genda tn populo Dettntra ilia partter j'eptem tempora. Et it a debuit antèinteUigipropterconjequenttaeorum, quanarran-tur; qutafitmul narratur Chrtfitis njerÇu g. illtus cap y. adeßi Iudex, amp;■ 'ver. 1-3. quatuor befit a dicunturfiuiße Reges, qui cepe ri nt Regnum Altißimißihcet in populo Chrtfitano’.quodpofi-fiederint nbsp;nbsp;nbsp;adpofirema tempora ipfitss Anttchrifit:quodp^pofi

^gt;fi'ffi^’'‘figt;lt;t Sancli, utindteatur 'ver. 22. (fi deinceps ejeho Ant tchrtfi o- Rt ver. 2^ • narrat ur, quale Regnum futurum fit Det deinceps ; quodpropofiturn futt cap. 2. verjit 44. :Qua autem narranturcap. s. non vtfiafunt ante: vtfa autem funt no-firo tempore, ut ofiendet expofitio. Cap. i}. pofiptecationem Dantelos afiumttur tetum tempus vattetnij ipfius Dantelisin tempore Jeptuaginta hebdomadarum, quaruw jexagtnta tres, quando, cr quomodo euenerint, vtdtmui ante, amp;nbsp;vtde-re^potefi: rcLtqu.t feptem non junt memorat a,nifi antè,ut ofien-ttt in jeptem ternporivus, tn qua veniunt omnia denuntiata tn ioto hb/o pofi ofienfurn. tempire pfimi Aduentus chrifit,

narran-

runt UY cap ia,^ant Adventtis Domini tempore Itidicijtitem c^tiA cap. II. tempore Antichrijli fecundtim fententiam Hieronymi in\oy»mentarijs, patrum.^^d vero caput 12.pertineat ad fecundum Advent urn Chrifli, monet ipfe Chrifiia, qui memo-rat cap- 24. Matthäi, magnam perturftationem, cuius fimilis nulla unquamfuerit: abominationem deÇolationis tuncviden-dam,diStam à Daniele Prophet a. Htc refiat,ut videamtis de alto numero illo, Tempits, tempora,^ dimidium temportsiitern dies mille dncenti nonaginta. tn mille intelligiturtempiss, tn ducentis tempora, in nonaginta dimidium temporis. Hoc tempus ponit Daniel ab ablato jugi Sacrificio, ab tndu^a ahomi-nationeufif^adearnamotam, adliberationemab Antichri-fio. St jam numeres annos(quiadies ponuturpro anntja tipore quo Sfiuejler obtinuitpallium rubeum, «ccœptus fuit Epifcopus Romanus adorari-,inueniespofiannosnn o.iJelcirca Papatum debuijfe haberefinem. habet jam htc comparât a opera cum temporibus, tempora cum operibus ; ut fcîM teperueniffe ad extrema tempora Papatus, amp;nbsp;Regnorum Papaorum-, ut regnet jam Chrifius in fuofecundo Aduentufiniatur Prophet a, unga-tur San£ius SanEiorum, Regnum, quodefi fib tots cxlo, detur populo Altifiimi ; cap 12. Apoc: habet eadem tempora, opera. Ecce jam in Daniele ordinem rerum, amp;nbsp;temporum eorum, qua a£ia, amp;nbsp;confecuta funt à prim» Aduentu Domini ufip^ adfecun-dumiqua^^ in Ofea vidimus cap.primo.quiin fecundo,çfi tertio afumtt tempus Papatus, (fi amotionem perennis Sacrifiij (ut faiitt efi in Daniele) acperuenit adnouifitmum dierum, de quo deincept agit. Confiicientur eadem,drfitnilis quidam ordo in ifaia, quot;jeremia, dr E-^echiele, dum narrant qua fun tfecundi Aduentus ajfumpto primo.

'--fifiumamus jam feparatim,quA funt pofi remorum temporum, in qua not deuenimus, quando refiituendafint omnia, ut att Petrus ASf: 3. Et ne nunc omnia commemoremut, vident pfi omnet refiitui doiiirinam Euangeltcam. De Regno ifraelitico refit-

reflituendo dubittntplures ; Verum nbsp;nbsp;hoe videawtu fequt ia

anrmtione Prophetie»,amp;promitti. Ait ifaia^eap. 2 l» nouifsi-fais diebiu préparâtlu erit mons domtu 'Domini in vertiee mon-tium. Per hune montem intelligtmui Regnum in Danie Ie,fub quadRegnü,dp Legem Dei (ait Ißtias) Venturas omnesgentes: futurum ludiciu,quando ineuruabitur altitudo hominumiEt exaltabttur Domtnus folus in die ilU, eiim (urrexerit, ut pereu-tiat terram. Miche as ajfumit eadem verba ifaia : pofl narrat, quomodo futurum fit tudtcium, videltcet,ut multagentes con-gregandafimt cortra Luangelicos-.quA adduLha tanquam manipulas adaream temporejudicijpereutientur, nbsp;nbsp;triturabuntur.

Deineeps au tem dabtt ChriflasviLioriam contra omnes aduer-farios ; quorum Régna veulent fub Regnum Chrifli. Jeremie cap. 30. amp;nbsp;31- comprehendtt temporapoftrema, quando futuru fit Indicium, idem Dei Regnum- p’er. v 6.amp; 7lt; monet »ffli-iones futuras uf^ adjudicium,dum peragitur iudicium-, poft ab illis lib er art Euangelicos : neeullasfutur as ultra ab ad-uerfarqs. Et ne in hoc pluribus immorer, qua Ifaias primus in ordine Prophet arum propofiutt capitefecundoÿ concludit Malachias in eodem ordinepofiremus capite pofiremo,Iudiciu futurum contra omnesfuperhos, ut non relinquatur ex Ulis nec radix,nec ramus : ut timentibus Dets oriatur Soljufl 'itia.quipofi-quam euerterint imptos, multiplicabunturfub Regno iilo,quod defcribit Daniel cap. 2.44. qubd^ comminueritfuperioraRegna amp;nbsp;cap. 7. 2j. inquiens. Regnum autem,çfipoteftas,amp;magni-tudo Regni, quodefifub toto cœlo, dabiturpopulo Altiftmi. Regnum etus,Regn urn 7e.ternum:fj7‘ omnespot efi at esferaient ei, cf obedient ei.

Ecce quApropofitafuerunt in Prophet is de primo Aduentu Chrifii,(fi de his,quA debuerunt fiequtdeincepsuf^adperfe-IIum Opus ftecundi Adaentus. ^Qua operafecundiAduentusjam fiant ; aedumfiant,poffumus efie certi nospcruenijfe adftnem tempoYum annorum,quando videmus effici, qua denuntia-tstfiunt,(fi'utfuntdenantiata. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;€ 2

I

„ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijuliunj •’h.tJfuf/tru’?} quot;R(-7^}iilt;i De'i

in terras, videbuuhir tandem falÇi, dgt;:m tllndrfjt/t^ititur^ tX'c «ItenJilp verba rr)pbeiard,chr!fii, Apnftolornm. Cap i. I ACi.tjHxreüant Apajlalt a chr'i/bo,an eo lempare ejjèt rejht'ttu-' riu Regnitm ifraelt’refpdndit chrißus, non c^uodnon eßet refit-tut unis Regnum ißaeltfeä momenta tttmparum ipfiosnon poße fcire.Petrus autemß non momenta temporum, at certum tempus monet APt. j. monet ep. 2. cap. 3. promißtones, opera fie-cundt Adnentus non fiuiße producenda, ut multiputauerunt,

*d, diempofiremiim. 2 4. horarum: ^uodper diem tntelb-gendafiit £tuf, e^uam expomt per mtüe annos. Et Paulus Heb. 10. Iacob US. SS. Petrus ttem Eptfi. prima cap. primo.ver. d: O' cap. s. ver. I 0. oftendunt affiief tones non perfieuerattiras fiemperßed finem habtturas infiecundo Aduentu Domint: qui atunt .Aduentus non tardabit, ut multi putauerunt. chrißus cum expontt fiuum Aduentum Çecundum cap. 24. OAAath. 13. Marc. 21. Luc narrat opera tlla,cj'ia. nunc fiunt: pradicationem Euangelij repetttam nunc : pradteatione Euan-gelip regni in openbtis bellicis, in'^udicio^ quod peragttur per gladt urn, (fi jgnetn, afifiidltones: pofi quas att futurum Regnum Dei-.y Regnum illud fictltcet, quod fuit refittuendum, (ß de quo locuttis efi Daniel cap. 7. ver. 2 7. amp;nbsp;in eo vngendtis Sanci US Sanéiorum. Ecce iam psmma Prophet ia à primo Aduentu Ddmtni vfique ad finem ficundt.

Rantum vero atttnet ad opiniones aliquorum, qui opinait fiunt (ut ante optnio futt tn Papatu) Prophet tarn futjfe complet am tn prtmo Aduentu Domini: affitcitones perfieue-raturas vÇq^ adfinem mundt: fecundum tantum Aduentum futurum tn iclu ocult, amp;nbsp;talta-, adhac omnia refionfium efl tn libro de Prophetia, qu.tnunc compleatur, non autem ante: tn Ubro de certttudtne, in quo (unt expofita altqua, quie htc com-prehendtmus: tn monttis depoflremis ternportbus: tn refltonfio-mbw ad certita cenfurat facias tn rneos commentartos tn Ge-nefim:

fSeßw: in rßtfleh adPeße NaaarrA, amp;nbsp;in alijc eiutbu^dißr'iß fi6. c^orstm Ithrorum ßtmma videturhtc fropgnenda, ^nodprtift oprtuerit noutjße Prochetiam nunc cornßeri,ßß addi intcfpretationem.

Si iant res tca habef, i/t nunc fiant denuntiafa in Praphe-tis atij^ res ipfa bquatur, dum conßtctuntur eventa rerum de-nuntiataru at ßequitur, ut interprctatio afißerrt debext: amp;nbsp;ut finguLa euenta, ut euenerunt, oftendantur denuntiatx ; tfi ut fuerunt denunttatx, euern fie. Vtauteni rePîitis omntapaü-fianty Çtmul afiendetur ratio Prophetica in enuntixndisßum-rd drtPio initto abipfo /IPofi patre Prophetarun't. Ac eoma-ßd tpaterpretatto hxc efl ex event is educenda, cfuod quan'i plu-rtrna expeclantur apertenda,^ patefaaenda hacientst exop-titain Pcclefia: Qunrumcognttio altcfuaex parte in interpre-t At tone hac hiben potertt. Narra bo igitur alic^ua talia, quorti pat eßaifio ßit defider at a, amp;nbsp;deßtderetur. Dum Pfi. 7 p. dicitur.. K^periam tnparabolts os meum^ loquar anigmataxprincipio: dum cap, 13. Matt. dtiPtts efl leflfsper parabol^ts locutus- ad turbd,necfineparabola locutits efl eis. ut campieretttr illud Prophet a. Aperiam inparabolis OS me um, eruiiabo occulta à ßPkd ßundamentis mundi. Dunt cap. fii.a ait Deus. A principle non in abficond/to locutus Çum : a tempore, quo fiutt tpfa Prophe-tta, (tue Lex, thi eram. Et cap. ^ti. Annuntiaut ab exordia no-utßimum,iß ab intitioea,quAnondum fait a flunt ; in his indi-catur, tn rebusprimis, atg^ adeo infiundamentu mundtfiignifi-cataefle tUa,qu.tfiunt Euangelij, atq^ adeo qua flunt noufitmi temporis, ^dhtodo autem td flaiium flit, (fi nanttatum, non confiât in Ecclefia: ergo expeiiatur, ut apertatur, Item Rom. 16. I s. Pradtcat Paulus Euangelium (ecundiim reuelationeru mqflerij à temponbus xternis tacttt : quad nunc patefladlum eJi per flcrtpturas Prophetarti. Col. primo. 2 ó. Prcedtcat item Paulus mqßerium abflconditum à jèculis, nunc pateflaPium Sanilis. Jßia de Chnßa étant tnm'pßerto,flunt qutdempate-€ j facia^

Sedquibus, qualibusûe mjflerijs, amp;nbsp;qnomodo teCiunt ejfet Emngelittm de chriflo à temperibfu At er nd, amp;nbsp;à Çeculd, non efl adhucp-ttefAElum'. quod expeSiatur, tdf extptatur, ut pAtefiAt. Item Eph. 3 ff. PrAdicAtPAulmcommunionemmy-ßerq abfiondtti à féculis in Deo. amp;nbsp;cap. s. j 2. m^fierium de chrijlo, nbsp;nbsp;EccleßA AÎtprAdicari niAgnu. Comniunio eß oßen-

'' ß^i ß^d non quomodo, nbsp;nbsp;in qutbu-r nfpßerß,^ expoßtis m^-

fierijs. quod ßuturum expert at ur. nbsp;nbsp;Item Ioan : i a. j ait

Chriflui. Spiritus SAnUtis induce t dos in omnem Vent Atem ^qux futur A ßunt, Annum iahit vobd. Omnd Ventos expo-ßtA Ab Apoßolts, non eß oßenßa, vndeßt ßumptA: nee qua ro-tione nou erin t futuru. quod oflendt exopt At ur. Item. Col. 2.

7' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßf^^^ vmbrA fut urorum, corpus out cm Chnßi, non

funt Adhuc expofitA fingula, ut cuiuf^. vmbres piaft propno ueritos. quodfuturum expectatur. Item patribus omnia in figurA contingebant. ßguA AUtemßcripßt lacobics PAtriarcho futura,fgurAta tn fuis duadecimfilijs,adhuc non intelligun-tur; non qu A omni bits alqs patribus çf qui fuerunt Antè,lt;f-qui fuerunt pofl, contigerunt. (f hoc expetiatur, vt aliquan-dofiat. Item 2. Pet. 10. ait Petrus.ProphetAde falutefuiura prophetauerunt fcrutantes, in quod, velquale tempus ßgniß-caret eis Spiritus ChrifiUllam futuram. Hine quArebat Abraham Gen. I s. ^Q^modof iant, quando hoc futura fnt. Et il-lud Eph. 3- fecundùm prafnitionefeculorum extare opus Chri-fi. Et îllud Chrifli Math. 16.13. faciem cœli dijudicare po-teflU, fgna autem temporum non poteflis ? Htc monemur, di-flinSiionem temporum eff cognofiendam in Sacris Uterisiac in primisprimt,amp;fecundi Aduentus chrtflt: qua adhuc non efl nota: quamq^ Abbas loachimus,^ alq deinceps Prophetica traitantes ,conquAfuerunt,^ perferutati funt. Item ordo in omnibus, quAÎn Sacris traitAntur,adhfic non uidetur teneri, du irt omnibus, amp;nbsp;fing ulis illis, ac illorum part thus confequens ordo non efl tradttus- Itemfl in Efdra, çir in Daniele, y. 10. amp;

in

i« Apoc. ). dicuntur libri Aperiendi::, ergo aliquA Aperientur, quA adhuc non funt nota in quA veninnt hcec omnia, qua wc-moraui, mult a alia. Vnde in Aduentufecunde Domini, amp;nbsp;in Apert tone Ithrorum alta expe^anturpstefaeienda prat er ilia, lt;^UA eommunitcr cognofcuntur in Eccle(la. Inde dicebatur ^.^poc. 2. 2 c-tene tjuodhabes, donee veniam. cap. 3. ofea tale (j^uiddamfignißestur, Prater hacfeit quiß^ in Sacris Uteris 'verpiti^, ^ftot locs fint, quaße torquesnt, in quibtu haßtet, è quibfis non poßitße expedire, nee invenire, qui ße expédiât: qua omnia, quando aperti erunt omnino libri, amp;ßolutaßgil-la, pat eße nt in Eecleßa.

ob haa igitur caufias prater aliaa, ’videtur interpretatio Prophéties nunc proponenda, dum quee denuntiata fiunt, ß-unt. ex quorum cognitione,(3rperceptione rationis^qua nuntiat a ßunt ßutura, datur ingrejßits ad mqfiica Moßaica. Nee impedire uidetur, quod aliq'ui vrgent, me ßequi allegorias, qua ßint periculoßa -, dum qua fiquar non hoverunt. Conßat, dum ßunt nuntiat a, tenentur euenta, •ut ßunt denuntia-t^'ipojße haberi interpretationem:ßr fi jubetur E’;(^chiel cap, ly. anigmaticè, efij- paraboUce loqur, in eventu poßße rem te-neriparabolicè propoßtam: per ills, quee sjidtmus, loi-demus nunc evenire deßeripta tn Prophetù erit quoq^ ratio qua animaduerttpoßtnt, qua nuntiata ßunt de atatibusßupe-rioribtts: vt qua tn Dantele,amp; oßca oflendtmtts de atatibus in fl atu popult Chrifliani a primo Aduentu Domini vj^ad fle~ cundum. Ac de hac replura dicends erunt in toto opérée. Si jamflia parabolicè,ßr anigmaticè denut ist a fiunt in Prophétie,pateflunt -, poterit cfi'perßcripturas Prophetarum pateßa-ci lts, ut ait PauUit Rom. 16. haberi aditus ad mqflica Aioßai-ca. Et quamuis.adhttc non viderimui events omnia, ut inde perflecia,çfl abfioluta habeatur interpretatio-, tarnen ut opor-tuit tlla denuntisri, antequam flerent, quaflstuit Dette-., its dum flunt, oportet nos efiße monitos flue voce, flue ßcripto,

ßue utfo/^ue, Atttein cueKerint omnia, conßmmi-tumfuertt mjflcrium-, mnc afiertetur area, at^plana, amp;per-feSia hahehuntur omma. Interca finos non damwperfecta-, damua tarnen poßerii in marias,pti vidirr2{ia,lt;^ tetifirnttt operumfeenndi ddaenttts Domini; ut qui peruenennt ad per~ feciaeuenta,perficiant ipßornnta ; qua. perfectlo dabiturper 'viginti quatuorfeniores, ut ait Apocalppfis, aperiente chrißo ipfo omnia, qui fuo Spiritu nuntiautt ornnta. Et hM dicta fint populo Chrßiano, quare interpret at io quad am datur ,durr} fiunt nunttata in Prophet is. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pauca -vident ur adden

da ^ummatim de opere future tn fecundo Aduentu Domini,^ de certo tempore, quando à nobis datur expoßtio prtmt Ithri CMofis: item de loco, tn quo til a datur. pâdimu.s ante tn Daniele, cf in alijs Prophetd, nosperuentfe ad tempora, quando 'ungendus ßt SanSius Sanctorum, çf-fiandum Regnurr», quod efl fub toto cœlo, populo Alt tfitmi, nunc mt ht -videor opart e^ re quoque oflendere opera, feu htfiortamgeneratim €orum,qui, agi debuerunt fir dehent in reflttutiane Ecclefia ,fi!- R egni Ifi ra'clttici. Et quamuts td colligi pofiit ex vniuerfa fertptura-, tarnen htc tantum ex Exodo proponemus ßurnrnam quandam eorum, quafallt a funt hactenus, fir refl ant efjictenda. Nam patribus omnia contingebant in figura, ait Apeflolus: amp;nbsp;quod factum efl,efl quedfuturum eft (ait Salomon.pfifito 'verbo corifl ttut us fuit fl atm popult Dei, fir Regnum frdéltticum^ coder» •verbo reflituendum efl,ut ait Petrus, agens de eodem tempore noflro: fir Paulus ait futurum nunc, ut fint, qui reßflant veritati, uti Janes, fir Jambres refiiterant Mofi. Dicamus igitur. Dum completumfuittempusquadrtngentorumanno-rum a promifiione facta nouis Prophetis de Itberatione noflra a Pharaonibus nouis, quernadmodum tempore Alo fis ab anti-^no, uti fuit tunc prdrnifito facta Abraha, praäicatur Euan-geUum, at^ iÿ magnum numcrum exurifunt credentes, quos nunc, ut tunc Pharaones, interficiunt. Auch tarnen adhuc in

matorem

miiorem numeruw credentes,petunt,ut fihi cultus Bet Uier permittstur: promit tunt id Pharaones, necfidem feruAM^fed interficiunt-.^ at^ idßtpius efl fuUtim, tit onines 'uiditnus, Nec fotefl vitra Meri eis fides: nec vitra poffiunt capita Euan^ gelicorum apparere ante Pharaones. Vnde parantur tcncbrA rnagna perturbationis, ut internet iofiat hinc inde popult Dei. vcrùm fiet,ut üonfiolùm,eiHi fiunt Chrflic ado nt multifled amp;nbsp;Mt primoge nit a Aegjpt iorum moriantur. Interea,quiper-flant cjfe Chrifli, edunt Agnum :per mortem chrifli tuti fl nt à morte corporis, ut Uberati fuerunt à morte anima: dcfiftunt facerepriuatas cœnas-, communesfiaciunt, utfint tutiperfan-guinem effufium chrifli: ut ludicturn Dei conuertaturin An-tichriflos:fimt ipfii omnesfitmul chrifli-, a gant opus fiimul chrifli, ut regnent cum Chriflo, nec veniant in interitum primogenitor urn Aegjpti: mergantur Pharaones,amp;Aeg^pti,ne vitra perfiequi vale antpopulum Dei-, can tent autemfidi chrifli -canticum Mofls, dr Maria. IbPpn murmurent pro cibo, quia da-bitur copiofius:perflentpugnare contra Amalech impedientem progrefiflm ad Regnum Chrifli. nam ut ex Petra fecit prodire copiam aquarum-, it a euertet Chriflus impios, acparabit flatu populofiuo. Incipiant audire lethro, ut incipiant conflituerefla-tum populi Dei fiecundum praficriptum Dei datum Mofi, Prophet is, dp Apoflolis. Inteiligant dum aflendit Mofies tn mon-tern, dp dat Deus Legem, dppracepta edendo port ent a, dpfi-gna terrons-, ejfie tempus îudtcq, ut puniantur prauaricatores Legis Dei-, Lege Dei efifie viuenduw. Jntelligant cap. 21. dr 22. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,, ,

dp 2 J. pracipiprater alia ilia qua noflro tempore debuimus a- ‘ gere,dpcauere. ^aautem deinceps narrantur à capite. 24. vfip^ adpinem Itbri, continet omnia, qua efificiendafiunt inflatu populi Dei deinceps conflitucndo, d' retinendo reflituta Ec-elefiia Apoflolica, dr Regno JfirdeUtico.

Vt verb ad tempus noflrum reuertamur, dum nufiquam.y »q., firruaturfiides àpharaonibus,non vitra datur locus vcnicndt in | nbsp;nbsp;'

y conJpcElu

I çonj^e^um Pharaonum-y qui quA um diu contunrunt,parant', t ttt exeiiuantur, ut aggrediantur loca omnium cultorum chrt-I ßi, ecce, qui funt in terra Gejßn inter Aegjpiios, Rex Nauar-ra, amp;nbsp;vir illuflrii eita prafeclw lacobua Seguriui Pardelia-nva, nor un t, amp;nbsp;vident coniurat tones, nbsp;nbsp;apparatus Pharaon»,

amp; Aegqptiorum: ^'hac norunt etiam tn rerbo Dei. ^od vero vident juberi à Deo, df oportere effici, id fuftipiunt, dr agunt. p'enit ipfe Segurius Legattts ad tribus ifiaèlitarum, ad Anglos, ad Belgas, ad Germanos, ad omnes Euangelium Chrifli profitentes, monet de coniuratienibus, apparat» Pharaonum contraprofitentes chriflum-.oftendit, quidagen^ dum fit, ut liberentur omnes à cade fitbi parata à coniuratis

, ^.^Lntichriftù- Suggerit ilia quie Deus jubé tfieri, df opera, qua perftrinximus chnfti in libérât tone ab antiquo Pharaone: ' fiuggei'it amp;promiJsiones,drquAfutura fiunt in populo ChriftL ! ano. Dum igitur per hanc legationem ifta monita ßargun-' tur inter eos, qui veniunt in locum duodecim tribuum ifirael-, ■ vifiumfuit tempus opport unum,proferre in medium expofit io-\nem Itbrorum Mofis: ut qua faóla funt, df fiunt, dr futura [funt cognofcanturtanto ante denuntiata, dp ptafcripta à Deo ^pcrALofem, (fiper Prophet as: cognofcant omnes, poft qua per-Kuenrrntts adtempsis Chrtfti, d* iftnouationis Ecclefia, dr Regent Dei,ut ante oftenfum eft, quanam agantur bis temporibus, agenda fint, drexpeSianda-, ne pereamus cum irnpijs-.,

* fed ut confiftere pofi'imus ante Filium hominis.

j '^gamus iam de loco, in quo primi libri Mofts datur in^ terpretatto. Detts dcduxitnos in ciuitatem Bremenfèm, qua ^iuitas initio pradicationis Euangelij nunc repetit a à chrifto, (interprimasillamfnfcepit,retinuit, dr conjeruauit, ut tempt» dat, intégré, dr pure, id^^ factum eft opere, dr diligen-tiiboni,drpijMagiftrattis. cutusftudiumfuit, atqueeft,non y^fofii, ut jufiitiam conferueturin adminiftratione Politica-, fed (a lit pur a rehgio tn ciuitatc retineatur. Progrejftts autem

Euange:

^.uangely in ia tales 'uidenturfuiffe. Primus doltrinaPuan-gelÿpuriorem docuit Frater Henricus Sudfhanienfis, qui fue-rat' VitebergAin eodemmonaflerto cutn DoHore Luthero or-dinis Augufliniani. nbsp;Poflquant autem initia reformations

Fccclefia féliciter hic faSla ejfent':, in Ditmarfiam vicinam Hol-fatice vocatus addocendum Euangelium, à ruflicis incitât is à cJMonachis,crudelifima morte interemptusefi. Nee diu poß i cadent til ins c^ quid'é in tllo ipfo ’veftigio, ubi interfecius erat ille, Ditmarienfis cafifunt ah exercituFegis Dania, Ducti \ Holfatia: at^ltbertatem pißinamomnem amferunt,mani- j feflo indicia ludtciu fuum oßendente Domino contra parrici-das tlliM Martyr is. Int ere a Bremen fes dam diftdia extantf expectant pat tent er Cdum per eert os progrefusft Dei opus)te-pus,quando patefaciet fe Chriflus, à quo, amp;per quem pacata dabunturomnia, (f perfeHa omnia in populo fuo, nbsp;nbsp;in Eccle-

fiafua. intuetur illud. In fe, amp;filent ia er itfortitudo ojefira. nee receferunt ab expeiiatione chriflt patefaciendi, fuflinen-tes grauem, amp;periculofam obfidionem,ne cum alijs ciuitati-bus Germaniafufeiperent certum Interim homtnumfum efiet fufeipiendum Interim chrifti. Vnde Chriflus miraculoje Itbe.. rautt eos ab tlla obfidione, atteflansfi; eorum defenforem (pra-ter alia beneficia in ipfos eollata) impellendoper flumina in ip- . forum ciuiiatem tant am cop tam Salmonum, nt eorum effet fit- 1 tiet as, frfaflidium. Pofl Itberatam ciuitatem ab obfidione, I inter alios doEtores excelluit Albertus Hardembergius. is cum | nollet eateris quibufdam concionatoribus vbiquitatem carnis ■ Chrifli tum voce, tumferiptispalam propugnantibus, affenti-ri-, cedere hinc tandem coaElus efl ex decreto ordtnum infer io-ris Saxonia, qui citra tarnen condemnationem, fr infamiam, f ad placandos eins aduerffrios, alio eum concedere jufferunt, ; Pofl difeeffum vero eim, cunEli aduerfarq vitro ex vrbepro- j fugerunt, panico quodam t erröte Diuinitus eis injecto. Ac it a ' an nos pl ares, quamfexaginta hac vrbs hab ui t lucem Euangc- I

lij. Hoc autem tempore habet amp;nbsp;do^rina,?^ pietatc prcedi-tos concionatores; qui eandemperennem lucem Euangelq reit-néant, drconfiruent. Inter cateros efl DoSior Chr^ophorns Pe'^lttts, de cuius Çaptentia, doHrina nil dicam, qux per Germaniam, çl/ Galliam (jp altbi cum fumma eins laude célébrât ur. video ego eins labores, nbsp;nbsp;diligentiam tn concionando,

amp; docendo, nbsp;ßribendo, amp;[cholam pofl fuum Aduentu ere

ilam regendo : atque quad maxime requiritur in minifiro Chriflijcharitatemmßngulos,^ fludium conciltandx. pacis, amp;nbsp;concordix inter dßidentes. ut Diuino conßlio falt um fit, Ute Saxonia propter Veritatem eiecius,inßeruiret huic aui-tati, in rettnendo cum alqs pijs concionatoribns eandem Veritatem Çufceptam aprincipio Catholicam. Efl Uludcommune bis pijs concionatoribus, ut agant qua funt Ecclefix, ut in ipfis fit Ectlefia. ßeruant rationem à Paulo prxßcriptam Eccle-fix. ut in ipßa rccognoßantur varia dona, (fi munera, lt;fi dtß crimina minifteriorum. utDeus dederit primum Apoftolos, deinde Prophet as, DoHores, amp;nbsp;alios varys facultatibus prce-dttos: nec vntss in Ecclefia fit omnia, ut vnum membrum non eft tot um corpus. Snnt verb hoc tempore in certes Ecclefijs, quidam, qui volunt apud ße ejfie omnia: Se vnos ejße tot am Eccle-fiam, quafi eorum vna manus fit tot um corpus: neminem prx ß audiuni: efi qnamMts bona, vera, (fißalutaria ajferas,fi a ße Ula nonprodierint, reßiunt, tanquam in vno ipßorumfit tot a Ecclefia: vnus eorumßit ipße chriftus. Hac quantum abhorre-ant à vera Ecclefia vident omnes. (fi funt qui ea vident in 4-lys, (fi reprehendunt, in fe autem nolunt recognoßere.

Et dum Papaproponit fuas formas juramenti funtpafiim Ecclefiafiici, (fi Politici etiam ex profitentibus Euangelium, qui Papam imitantes cogunt te ipfis,feu in ipfis jurare, alias cijcerls e ciuitatibus,amp;regionibus. obfecrovos,fi quls faciat Jé caput altorum, cùm fit cùmalÿs membrum-, annon erit id cita, qui non diiudicet corpus Dominil cui ait Malachias, ànnon

Pater

Pater vnr/i efi omnibus gt;iobii?an non Dem unm creauit nos? qisare ergoßernit quisque fratrem fuum, vioUndopa^umpa-trum noflrornm? (Apojlolorum) Si quis vnm velitfibs, aut in fie alios jssrare, annon vellet is tn nomine fiuoillos efie b apt ha-tos? annon ertt is ex tills, de qttibm dixit Chrifitts Marc: LMulti venient tn nomine meo dicentes. Ego fitim Chrtftus? Idge vero fiolusn chrifitss querttur, efie alios, qui faciant fie Chrifios: Sed amp;nbsp;Dem ipfie queritur,quod fiint,qui fiaciant fie Deos, dum petuntfiibi jurari, quodfiolt Deo efi jurandumdn-quiens cap. 1er. Etlij tui dereliquerunt me: amp;nbsp;juraruntper eos, qui non fiunt Dq. Oro, dr obtefiorpatres, firatres me-os amantifitmos, ut attendant, quid queratur Dem de hocju-rasnento cap. 4. ver. 2- amp;nbsp;cap. s' ver. j. dr cap. 12. ver. iff. leremia. item cap. primo, ver. s. Sopbonia. item cap. s. ver. 3. amp;nbsp;4. Zacharia. Oro, dr obtefior omnes nomen Chrifiianum fiibi vendicantes, ut attendant pœnoi, quas minatur Deus cap. 13. leremia,dr in Sophonia,dr Zacharia his, qui jurat in homines, qua fioli Dee jurare de bent: his, qui volunt fibi jurari, qua jurantur Deo. quos vocat Deus tbi in Zacharia fiures. dr in Malachia ait. Nunqutdrapore debet homo, quae fiunt Dei,quodvos rapitis mea? Intueamuromnes vaflatio-nem regionis ,drinternetionem hominum fiait am fierro, pe-fle, drfame in Belgico. Et hacfiuerunt ante denuntiata ex Prophet is, quos memorauimm, euentura propter juramentum fiait urn hominibm, quod fipli Deo dcbuit fieri. Pœna fiuit in populo, dr in his, qutbus jurat urn efl ut vidimus, dr videmus. Poena, dr ttltio manet eadem agentibm. quia afiflictio itura efl de gente in gentem,ab extremo terra ad extremum terra, 1er. 2 3. Vt autem hac deflere debeo in alijs quibufidam, qui ita peccant tn membra chrifli, in ipfium Chriflum, in Deum ipfium', quibus tarn grauia minatur Dem, uti qua vi-demm tn Belgico j ita gaudeo, drgratulor populo Bremenfi, concionatoribm, in quibm non fint talia. Ztdeo conciona-tores:

torespurere Jeremie, j 3. i s. amp;nbsp;SoplotiU- 2. Scruiarî fegt;P’ for antequàm ventât fupereos ira furoris Vomini.quarere hu~ 1 militer Dominum: qua ludicij eitts funt, operari; qu/trere lu-flitiam: quarere humilitatemy ut abfcondantur in die furotii Domini. Jdctrco non faciuntJe capita aliorum : non quarunt^

'^^iß}nam in fe juret. Contra vero attendant, aimfintpra-clara Dei dona in ipfis, quidnampofiit ejfie etiam in quouis a-lio. amice cum chari täte admit tunt confortes eiufidem Fide-i: illos audtunt: diFia expendunt, nbsp;nbsp;examinant, ^ut breui

dicam, imitantur illumpium, (ir fapientem virum Fahritium Capitonem, amp;nbsp;Martinurn Bucerum, in audtendo Martinum Cellarium. ^amobrem aim répéteront animis fuis moni-ta Petri de Apofiolis, amp;nbsp;Prophet is-, quorum vaticinia de fe-eundo Aduentu Domini deberent refidere in memoria ; viderent effici opera Chrifti,qua ipfe narrat cap. 2^. Matthai. qua quidemfint Fuangelijpradicandi in vniuerfo orbe in te-Jlimonium omnibits^entibus', non contra venerunt,dum vi-derûnt euenta nunttata in Sacris Ubris-. atq^ veritatem, quam fufccperunt ante de verbo Euangelico magis, ac magis in monumentos Propheticis comprobari, amp;nbsp;confirmarv, non recufant, non impediunt verbum Propheticumproponi omntbus. ut Judicium extet omnium,qui conférant denuntiationes Prophetarum cum eueMtis,eir euenta cum denuntiationibus. prafer-timdumnon audent,quod multi audent,impedtre Propheti-am. quod Ferbum Dei vetuit. Nouerunt non ejfe malum in ciuitate, quod non faciat Dominus, Amos. 3. Verentur tanta, Cf tam magna, qu£videntfieri, trihucre fortunée, (ir ca-fui: ne ipfis dicat Deus Leu. 2 lt;L. Arnbulafiis mecum in cafu-, ambulabo amp;nbsp;ego vobifium in cafu: atque percutiam fepties, pluries fcilicet, ut videmus fiert, c^amobrem ut in Hollan-dia, vbi eft Academia, ccepit prodire expofitio Prophetica, non ohft at Brema, quin habcat Juos progrejfus:- quin Indicium ip fa requirat de veritate ab ommbui opus chnftt facienttbus, nec idud

illui impedieniibtti . Sunt enim qui Itnpediunt. dt quibui canqueritur Chriflut cap. primo. Pro: ver. 2 4. item in iCa-t4, kremia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■*

Et hkvolo effi monItos Papiflas amp;Ecclefiaßicos, PoU-ttcos: amp;nbsp;item imitât ores Paptßarum, me non odto partium duct urn recognoßere in Eerbo Domini errata, amp;nbsp;peccatacommtt-nia: ßed oßendere,dum ilia aguntur ,per qua aperit Chrißus libros.quomodo peccata omnia patefiunt. ut quif^ noßrüm,amp; ego, amp;nbsp;omnes cognofiamus noßra, amp;nbsp;proßiciamus nobis, dum adeß ludiciü ingladio, amp;nbsp;igne: adeß peßis,^ fames, amp;nbsp;exi-tium ciuitatum, amp;nbsp;hominum: inuafurum illudtandem omnia loca, amp;nbsp;omnes mortales vfque ad extrema terrarum kr. 2 s. ^duertant, qui fanguinem fundunt, fanguinarios non di-midiare dies fuos. de qua re habuimu^s exempla inßgnia in perturbationibfts Gallicanis,(^ htc anno non minus inßgnia. an vero loquatur Deus cap. 11. Zacharia. de illisi an de his ubi ait. Sttccidam tres Paß ores menße 'vno,judicabit Eccleßa. Et ßin omnibus non vident idem contingereßatim', necpecca* ta alia pttnirißatim j attendant, quidpronuntiet Chrißut cap. 13. Luc: de his, quorum Indicium producitur, dum Galtlaorum faiiguis dicitur mißeri à Pilato cum eorum Sacrißcqs: (ßquot; oitodecim viri interfecîi in cafu, eß ruina turris. aduertant Indicium cœptum à domo Dei, arfurum in reliques, aduertat De urn perinimicos fuos caßtgare fuos,eßillos punire per altos, Prater alia, dum capita E^chielis propono ego mthi ante oculos. cap. 7. ne miremur, fiinuoluimurin tenebris omnium malorum: amp;nbsp;cap. 33. ut cognofcamus, omnes vocari ad emen-dationem. ^uos ergo monitos ejfe volo in Eerbo Domini,, ne extßtment hi, me odio part turn, dr maleuolentia in ali-quem, peccata, dr pasnas indicate, qui bene cupiam his, qui mihi maledicunt, dr his, quime afßixerunt in Inquißtione, dr alibi, dr ß odi, cdt fientes, dr Ubent es, dr gau dent es pec-oare aduerfis Dominum, cdr aduerfts chrtßum eita. oßen-

di diligentibus Aduentum Domini, nos pcruenljje ad tcm-fus fecundi Aduentm eiits, Iitdicij, quando completur Pfo-phetia, at fciant omnes, requirt nunc interpretationern, (jp expofitionem rerum confignißcatarum, çp nuntiatarum in ^-Aïojè,çlp in Prophetts. iam loquamur fimul amp;nbsp;Chrißianis, amp;nbsp;omnibus gentibus de toto Verbo Dei dato in mundo ,ac vero illo comprobato : de omni opere Dei perapio in

fuo populo fingulà temporibus mundi, madmodum initio fuit conflit ut um. ut omnes tandem credant

Æterno Euangelio,

IN SACRA BIBLIA.

P RAEF AT 10.

M NIB V S nomen Chrifti profîtentibiis,' cæterifque illud nunc in fecunda æterni Euangeh j promulgatione, a c in effeûione magnoiû operum, quæ in Prophetis fiint dcnuntiata, audienubus ,fiue Iudæis,fiue gcnbus quafcunque oibis tcnarü regiones ^oralqueinco-Icntibus: quibus vita proponitur æterna credcntibus Eu-angclio,Dciquc verbo, ut non credentibus fiipplicium, æ-tcrnâque mifcria; gratia,amp;pax,amp; falus à Deo Patres qui cùm antea fuperioribus ætanbuspatcfccit fe omnibus gen-tibuSjin primis verô,ac maxime populo IfraéIitico,amp;Chri-^^^^P^,., ftianOjtum hac poftrcma per innouatam prædicationem^xrw«/-tzf, vcrbi apericndo adnucmyftcria Icgisde fCjde Filiofuo,amp;r«#._ de Spiritu Sanâo,itcm de Eccleiîa omnium crcdentium, amp;temporum,vocatvniuerlosfe audientes, Qz fibi parentes in fuum regnum ,atque in æternam fuam vitamî Et à lefu Chrifto.eiusfilio,quifuo fangume expiauitpeccata mun-di,atque eum rcconciliauit Patri inætcmo Euangclîo î in quo ut,antè,itahoc tempore aperitdiuinasfci'ipturas,amp; patcfecit fe vnigenitum ante fecula Dci Filium, in princi-pio vcrbum,in quo ci eata funt omnia,qui porter in fe omnia,rceoncilict Patri omnia,amp; quæ in terris,amp; quæ in cœ-lis funtslux amp;nbsp;vita omnium credentium omniû leculorum; Et à Spiritu Sanâ;o,quo renari fideles omnium temporura à primo credentevfquead pofi:remûcredenrem,acfortem filiorûDeinadijfiunt compotes regniDei, depulfisnunc è mundo tyrannis,amp; Antithrifl:o,amp;rcgno fatanæ s atque a-perta illis in Prophetis yac m omni diuina fcriptura, pro-phetia amp;nbsp;Dei confüio, quod fuit ab initio, nuntiatur. Vt a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui

'lAC. SROCARDI BJSijQR^ M

qui antecrediderunt Euangelio, cognolcant, quanta hoc tempore auâifint cognitione diuini verbi, Derq; Patris, Qc Fillj,amp;Spiritus lanóti, atq^ muneribus fibi jam ab initio pj-omiflîs; amp;nbsp;qui nuper fufeipiunt prædicationem Chrifti, • îiucdeillacredituriaudiunti intelligantaliquando,quanto ante in errore verfati lint amp;nbsp;malo; in quantam lueem nunc voccntur,adducendiq;lint, qui in uniuerfo terrarum oibe refidcbunt, ut fint regnum Dei, aciefu Chrifii. Et quamuis fêmper antca debuerit elfe propofitum homini ad imagînem, lîmilitudinem Dci creato, cognofcerc fu-iim creatorcm,amp; opifîectn: cum laudare, amp;nbsp;eius gloriam prædicare :eum ainare, amp;nbsp;diligere: ei pio ac vero cuitu fer-uirc; tarnen hoc tempore quando adeft Chriftus ludcx; atqj nemini jam dcinccps relinquitur locus præteritos er-tores retinendb omnibus lt;?ogitandum eft, fibi dcberc elfe ftatutum, ut nunc demum aut fuum creatorem amp;feruato-rem tecognofeant, dut è terris tollantur, atq; in interitum æternum mergantur. Nam initio piimo homini oftendit fe Deus, ac dédit ci præccpta, amp;nbsp;rationem fui cultus,quæ debuerunt oinnes pofteri rctinuiftc, amp;in illis fuum ereato-un coluifte. Vcrùm ut Adampcccauit, necpcrftitit X ‘Tma-' obcdientia; iCa impictas in primo fiho Adami Gain vi-»4ZW. ' guit, in omnâ eius pofteritatem propagata eft, ut quif-que fuo arbitratii credcrct,viueret, amp;nbsp;agerct : cultum diui-num fibi præfcribcrct, atq; fuos certos Dcos fibi facerct ftercoreos. Hic non repetam fuperftitiones varias,amp; raul-tiphces cultus fingularum gentium, qui omnibus tempo-ribus fuerunt intoto orbe; non multitudinem Dcorum, illud erit potius præfcntis inftituti,certis rationibus pate-faccre, fallum iuifte cultum omnium gentium, qui Abeli cultum non rctinuerunt, non Scthi, non Enofi, non Eno-chi, non Noe, non Abraham, non legisMofaicæ, non Piophetarum, non Chiijfti,amp; Apoftolorum, non poftero-rum

IN TE RPR.. PRÆFJTJO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

nimperfiftentium in cultu Euangelico, ac vita Apoftolica: qui tandem non fufcipiunt hoc tempore fecundi aduen-tus Domini prædicationcm Euangelicam, nec attendunt Propheticam nuntiatam ab initio, nunc aperiri, amp;: patefî-eri» qui non cognoueruut Pattern, quando dédit legem Mofi: non cognouerunt Filium, quando verbum faóhim fuit caro: non cognouerunt cùm ante Spiritum lanôium, tumhoc tempore reculant cognofcerc, quando patefit in apeitione Prophetiæ. non cognouerunqinquamjunum Deum Pattern, Filium, ôc Spiritum Sandum: Pattern,Fi-lium amp;nbsp;Spiritum Sandum unum Deum fempiternum. di-Nam hincomniseotum cultus fuit impictas, atq^ eorum vinui vt-Dii vanitas. Et hæc ita elfe oftenduntur, quia vems Deus cft æternus, amp;nbsp;eius cultus fempiternus. Dii gentium peri-j^^-^ ctunt, amp;nbsp;cultus impij fucrunt in perpétua varietate, nec quicquam firmum, amp;conftans in illis petfeuerauits uthi-ftoria docere quenque poteft. Sunt plurimæ rationes, quibus apud viros dodos unus Deus oftcnditur, quas Vertu præteribimus, ac illas airumemus,quas planiorcs propo- ƒ nit nobis diuinum verbum, vtille vnus, verus, amp;nbsp;folus ha-beatur Deus, qui créant cœlum, amp;nbsp;terram, amp;nbsp;omnia, quæ ** in ipfisfunt. Item llle vnus habcatur Deus,qui nüciarit ab initio illa, quæ effent omnium ftatuum futurorum in mundo. Item ifle unus habeatur Deus, qui effeccrit omnia di-uerfis m flatibus, amp;nbsp;ætatibus munai: qui dederit cultum fuum, amp;lcgem, in qua confignauit myfteria magna,de fc, amp;nbsp;de fuis opetibus : amp;nbsp;quem dédit cultum, dedeiitunum, èc fempiternum, atq; Icgem æternam. Et hæc quidem fu-mus oflenfuri in hac præfatione, quæ magis deinde in to-tanarrationehiftotiæ diiiinæ confpicientut, nunctantùm teuocamus genres ad medirationcin hiflotiæ ipfotum, ut petcurtant præterita tempora, quet amp;nbsp;quos Deos colue-rint, quanta mutatio fueiit cultus, quanta varieras ccremo-

a 2 niarum

I AC. SROC AR-DT. 7 2V ß I St TOR r M nîai'um: qui Dij,amp; qui cultus aboliti funt, amp;nbsp;utfalfa in i-piis omnia fucrunt,ita concidiflc, ac euanuiflc.Prætcrca iî quem cultum habentjconfidcrcnt, quomodo^ac undeha-bcant: quam ccrtitudihem retincant de verbo Dei, in quo corum fidcsfirma,amp; conftans effe poflit. In verbo amp;nbsp;lege data ludæis, amp;nbsp;Chnftianis, confpicietur Deus æternus, audor, amp;nbsp;effedor omnium: amp;nbsp;in his quæ gefiit denunti-ata in Prophctiainucnictur veins in omnibus verbis fuis. Vnde apparcbitamp; creator uniuerforum, amp;nbsp;folus verus, ac æternus Deus, bcatam vitam folus præftansomnibus fe cognofeentibus, amp;nbsp;colentibiis. Turcæ, qui profiten-tur circumcifionem, illamducuntautàMofc, aut aliunde. Si à Mofe,habebunt illam tanquam fignum, quod dc-bcant effe addidi, amp;nbsp;alligati ad agendum, amp;nbsp;credendum omnia,quæ fcripta fût in lege. Debebut ergo crcderc Pro-phetis, atq;, ut Iudæi,cxpcdare Meflîam, ni velint Mau-metum fuilfc Mcifiam vcrùm Prophctis inucniuntui'non crcdcrc,quia narrant Prophetæ duplicem aduentum Do«-mini.Primùm videmus Turcas utiudsros non fufeepiffe. Si faciunî Maumetum Mefiîam, ridebimus, quia Mau-rnetus non fuit occifus à populo fuo, ut ait Daniel capit» jgt;. de Chrifto, poft cuius occifionem dirutæ fuerint Hic-lofolymæ.Nonfuit occifiis lucns pcccata noftra,utme-niorat Ifiiias capit. 5. amp;alij Prophetæ: non locutus eft Maumetus ex ore Dci,quod inde patebit, quôd non ver® fueritinannuntiandisniturisjproptcrca quôd cuertetur cius falfus cultus, amp;nbsp;impium regnum, atq; regnum Chri-fli confiituetur æternum. Et ut prætcrcamus expendere 'i.igula Maumeticæ legis, ilia nihil habet coin, quæ font diuinæ legis amp;nbsp;vcrbigt; Verbum diuinum id debet habere, ut rcfcrat,quæ funt prætcriti temporis, quæpræfctis,quæ futuri: inueniatur habere in fe confignata myftcria diui-na, amp;nbsp;multa alia, quæ patebunt fuo tempore: ut Euange-lium

iNTERPRi- PRÆPÂTTO' ' ’ nbsp;nbsp;nbsp;/

lium Chi'ifti continet vcritatein, amp;nbsp;expofitioncni omni* um,quæ funt in Mofe» Piærèrca in narratione rerum go« ftai'um pnmi aduentus Chiifti, cft confignata narratio rerum paritcr gerendarum in fecundo^ Et ut aitEcclcfi-afticuSj doârina Chrifti effunditur, ut Prophetia, in o-mncsætates; quod quidem re ipfa patebit,'quâdo foluct Chriftus fignacula libri claufi.Tale nil inuenitur in Mau-meto. In Apoftolis autem inuenietur eadem ratio pro-phetica, quæ fuit illis aperta, qui diuini verbi feriptores fuerunt. Si jam Turcæ habent circumeifionem èMofe, primùm nonfufcipiûtpriora promiflionum,'cültum du-lt;ftum jam ab Adamo, utfitDci,amp;fcmpiternus« Deinde noorctinent reliqua Mods; non rctinueruntreliqua;,!quæ verb circumcifi retinerp debuerunt. Sin aliunde inue-xcrut circumcifioneifi,crunt in co numero gcntiumjqui à Deo nihil habent diuini cultus, amp;v-ci'bi: vnde erunt co-temnendi. Veniamus nunc ad Hebræos.Tria' prætcr a- Vertu eul Iiagt;funt;ob quæ- hi rcijciutcr^ ne jam fint'populus Dei: quod negent Chriftum Meifiam, quod rationem tempo-rum, amp;nbsp;in his promiflionu nolint attcnderc; quod irt uno Deo rccufentrccognofccre Patrem, amp;nbsp;Filium,amp;Spiri-tum fandfu Dum agitur de Meflia, iiolunt aduertcrc in Prophetic dupliccm cius aduentum; in humilitate, amp;nbsp;in magna poteftatc, ut narrat Ifaias cap* «îs.Aduenturn in poteflate, amp;in magna gloria tantüaudiût* Veriim opor-tuit ilium priùs occidi,ut ait Daniel cap. p. amp;Ifaias pj.

amp; Ofc-as primo. Qiuod dcbucrit refurgere,oftenditurPf* j.in Daniele cap. p. hebdomada fexagefima fecunda di-cituroccidijfeptuagcfima autem ungi.ut cap.eodcmlfa-ire p 5. exponitur eius mors, amp;nbsp;quarc fit mortuus,amp;poft mortem quid effedurus; cap. primo O^eæ,cius mors exponitur quoq;, ob quam vaftatæ fint Hierofolymæ, amp;nbsp;populus à Deo rcieólus. At in fine capitis magnus futu-

a 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' rus

lÂC. Brocakvi. in b is LI oRr M

rus nuntiatur dies, hoc eft fecund us aduetusIfraelisMef-fiæFilij Dei. Non rcpetain genres vocatasin pc^ulum Dei, non ægritudincsfanatas,amp; alia omnia, quæfcnbun-tur de primo aduentuj atq; eos reijciendos è populo Dei, qui non audiftent Prophetam ilium, qui verus in his, quæ nuntiauit extiterit, Deut. j 8. Illud mirum videri debet, i Deum fæpe caftigare populum fuum, ncc tarnen eum re- ’ jicere, nin dum negatur Meflias mifliis. alias.n. perfeue- f ratmifericordiaciusinfuumpopulum,infeculum,mge- ’ nerationem, amp;nbsp;generationem:vt læpe repetitur in Pkl- ' mis,amp; in alijs diuinis fcripturis. Item verbum non deft- j cit in generationem. S: generationçm, Pfal. nbsp;nbsp;nbsp;9. Item |

opera, quæ narrantur de generatione in generationein populo Dei.Pfal.j^f. item regnu, admmiftratio, Pfal. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

codem. Item populus perfeuerat,vt i.Rcg. 25.. dicitur. i Confirmafti populum tuum Ifiaclem vlqucinfcculum.

Nec pudet Hebræos non videre adhuc fuum errore,dwm mifericordia Dei erga fe non conlpicitur : non habent promifsiones vitra,nullum fibi Ht verbum; non extant o-pera Dei,vtante,inipfis. Permanferunt poft Chriftum Temper fine regno,amp; ftatu publico : funt fine patria vagi, amp;nbsp;exules,fine firniis fedibus.non obtinent agros tanquam non participes humanæ focictatis. Ac jam prætericrunt, Ifoo.annij quibus ita fineftatu:fuerüt,ncc adhuc adducû-tur ,vt credanc. Aut verbu Dei eft falfum,dû no præftatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

mifericordia, non adfunt promifsiones, non fit verbum, ' nonextant opera infignia aliqua,n5 regnum amp;nbsp;publicus ftatus,non fedes propriæ : aut Hebræi non funt jam populus Dei. Illud eifenon poteft,vt verbum Dei lit fallum: ergo Hebræi non funt vitra populus Dei. Et fi funt re-jedi,ne vitra fint populus Dei,ergo id evenit, quod nega-rint cum, quern mint Deus, Meßiam. Mirum eft amp;nbsp;illud valde,tot viros dodos fuiïfç interHebræos,nee aduertifle

ratio-

lÜTERPH.. PRXlÂtîB, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4

râtioncfntcmporum,quæfignificarurin Mofe,amp; in Prophet! s, amp;nbsp;quæ confignata fuit apud fuos dodorcs anti quosinvarijsmyftcrijs, præfertim in decemenumerati-onibus,quas vocantSephiroth. In quibus præter alia fta-tus Ecclefîæ, amp;nbsp;operis Dei in populo fuo ab initio mundi ad finem vfque confignatur. Decem circuli ponuntur, qui amp;nbsp;putei dicuntur, in quibus cadem fignantur, quæ in puteis Abrahami,Ifaaci,amp;Iacobi,amp; dicuntur putei, quôd Scckßx * in îpfis intclligatur verbum copiofum certis temporibus ab extre-datum Eccleiiæ. Quod aperuit Chriftus mulieri Samari- mo cala tanæ haurienti aquam ex puteo lacobi. Ducuntur autem extre-lineæ à circulo ad circulum, amp;nbsp;ad circulos, vt fint ranquâ canalia,quæ confluant à puteo in puteum,amp;in puteos.do-nec omnia confluant in poftremum circulum, feu orbem ’ Melchut. In quibus puteis,feu fontibus fignificatur, vt dixi, verbum Dei folemne, amp;nbsp;copiofum datum certis ætatibus Ecclefiæ, amp;nbsp;populo Dei. In canalibus autem curfus, ab vna ætate in aliam eiufdem verbi, quando oportuit perfiftere in verbo Dei folemniter dato vfque dum aliud in alia confequenti ætate dabatur ; feu idem, rcpctebatur,amp; augebatur proinifsionibus,cxplicationi-bus, denuntiationibus, gratia, amp;nbsp;Spiritu î item prædica-tione, amp;nbsp;effedionibus rerum turn promiHarum, turn de-nuntiatarum. Ergo in primo orbe partim nigro,partim albo fignatur ipfeDeus, vtindicat nomen illud Enfoph infeipfo abfconditus ab humants fenfibus: fine etiam tempus deinde ante promifsionem, in quo viguerunt tenebræ fuper faciem abyfsi,Spiritu tarnen Domini incubante fuper aquas. In altera parte alba idem Deus fignificatur, fe percreationem rcrum,amp;Ecclefiæ, amp;nbsp;per opera,amp; perverbumfuumpatefaciens. Et hie primum apparet Deus Cicator omnium: Pattern fe oflendit A« damo , Abclo, Setho j dat cis ftiam legem , fc vnum

Dcum

lACt noCAR^l' IN BISLiIorYm

Deiim adorandiim Icmper præcipit: fc ferre coronam diuinæ raajeftatis, fe primam perfonam in diuinis, ut aiùt tlieologi, effe declarat. Vnde primum Sephiroth dicitur ' Cether, hoc eft, corona. Secundum ad dexteram dicitur cochma ; amp;nbsp;lignificat îehouam, qui cœptus eft inuocari abEnocho, amp;à fuispofteris. Tertiu eftbinaadfiniftram, in quo prudentia, oc intelligenda figuificatur prophetiæ, quæ patuit inEnocho. Ac in Cochma rilius,in Bina Spiritus Sandus unum cum Patre funt indicati. Et in hoc tempus tertium ante promiffionerh'Abrahæ, amp;nbsp;ante lege venit quoq; tempus Noe, amp;juxlicij magna peradi per, inundationem aquarum. cuius jiidicij fimdcfuturû eflet in tertio ftatu mundi, qui eft Spiritus Sandi, quando an*, teceftit primus ftatus circQcifionisdatus Patri,amp; fecund’ baptifmi tributus Filio. Vnde quæ. funt temporis Enoch, confiuunt de in Sem filiu Noe, ac eius fernen. Quartum Sephiroth infrà ad dexteram lignât primam ætatem, in qua fuit lux promiflionum: quæ ætas refpondit primo di-ei, quando didum fuit, fit lux. Vbi fe aperuit gratia,amp; mifericordiaDci erga nos juftificatos fîdc in promilfioni-bus dcbeata,Seætcrna vitafadis Abrahæ,ôeomnib’cre-dentibus. Quintum ad finiftram dicitur Gebora, maje-ftas'ôc potentiaj quando dédit Deus legem Mofi,ciecit genres poft percuftùm Pharaoncm, in quorum locù pofu-ît populum fuum, dédit ftatum publicum. Sextum attu-lit gloriam regni Ifraëlitici,in quo videntes, amp;nbsp;intelligé-tesProphetæ complex! funt Chriftûin vtroque eiusad-ventu,narrantes, amp;nuntiantes opéra eius inconftituen-da Ecclefia,ôepublico ftatu,ac regno in vtroque aduentu. Septimum exhiber Chriftum Deum,5ehominem: ac in e-ius morte,amp; refurredione, vidoriam peccati, demortis,, deinferni. Continet pariter vidoriam martyrum,de lau-dem deVeritate EuangcUça ab ipfis defcnla coiiftituto ftatu

' /NTERPR. PRjin]lTTO. ’ ƒ tu publico Chriftianoruni. Et dum Tipheret,in quo fî-gnatur tempus Prophctarum,ponitur in medio,amp;Naza, in quo fignatur tempus aduentus Chrifti,ponitur ad de-xteram, quod contra debere fieri videretur, dum Chri-ftus lux mundi venit in medio temporum, amp;: eft ipfe,qui ambulat inter feptem candelabra aurca; exiftimo faótam fuific earn commutationem, quod Chrifius in primo ad-uentu venerit in humilitate. Qui dixit, dormiui, Sc Ibm-num cepi :amp;idcirco,vtDeus abfconditus venerit in Naza ad latus,atque in Prophetis fuerit confpedus Deuspræ-potens, quique conlpicietur re ipfa tandem in fecundo aduentu, fimul lignum vitæ, amp;nbsp;tetragrammaton,afferens populo Dei fabbarirmum,amp;vitam æternam. Oótau vi-detur proponere primum caput Apocalypfis.In quo co-tra Papam fadü Antichriftum maxime tempore Caroli magnii atque contra Romanam Ecclefiam peccantcm,vt peccauit Salomon, venit Chriftus ambulans inter feptem candelabra aurea,cuius foliuslaus futura eftfummipon-tificatus,qui amp;nbsp;folus erit Rex Regnum,amp;Dominus domi-nantium, Noiium incipit apenre fundamenta Prophe-tica,amp; nunciareregnum Dei inftare, ad quod parare iè omnes debcant. Dccimum eft ipfius regni, in quo dorai-nabitur vnus Chriftus omnibus, qui in terns perfiftent* Sunt hl ScphirothjVt dixi, tanquam putei, leu fontes ma-gni: lincæ duôtæ ab vno Sephirothin aliud funttanquam canales ab vno fontein alium fontem excuirentes.Ita tres primi Sephiroth ducuntur in feptem per fua canalia : in primo cognofeimus Pattern, in fecundo Filium, in tertio Spiritum Sandum. In aliis feptem, feptiformem, quern vocant Spiritum Sandum à Patre, amp;nbsp;Filio manantem. Per quern Pater „amp; Films egerurit omnia in feptem æta-tibus coepta puma ab Abrahamo propter luce proraif-fionum, nam tempus prius datum fuit tenebris, quod lux b amp;nbsp;pro-

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 ACt ns.ocÂs.rgt;i ïv

amp; promiflîo folemnis nondum fuifTetfada.Et quia Pater, Filius, amp;nbsp;Spiritus Sandus, funt vnus Deusj in fcptem o-peribus Spiritus fandi fimuloftenditur Pater amp;nbsp;Filius, amp;nbsp;mutua opera trium, in vnoquoque triuin, Vndc in quarto Scphirothiterum fignificatur Pater, in quinto Films, in fexto Spiritus fandus,tamctfi in opéré vnius tres intel-ligantur, vt in Abrahaino, Ifaaco, amp;nbsp;lacobo: vt in area, amp;nbsp;duobus Cherubinis indicatur,item in feptimo oftendi-tur Filius cum Pâtre amp;nbsp;Spiritu Sando : in nono Spiritus Sanduscum Pâtreamp;Filio,qui in decinio maniionem, amp;nbsp;federn habent in populo fuo dcinceps femper. Vnde noui cœli, amp;nbsp;noua terra adeft præfcnte Dco nobifcum ; nouus ftatus mundi creatur : fatum dceft. Quoniam qui fupra fatum cft,adeft : atque fcptem gubcrnatores crrati-ci in hoc cœlo afpedabili ceffant certas mutationcs aifcr-re in terris: fuperiorcs gubcrnatores feptem feptiformis Spiritus iam agent omnia in Eccclcfia,ac rcgno Dei. In quibus erit iple Dcus cœlos nouos, amp;nbsp;terrain nouam, vt dixi, affcrensfemini Abrahæ. Dequibus coelisamp; noua terravaticinatus eft Ifaias cap. 6 nbsp;nbsp;Ergo habcinus in hac

■ figura ftatum mundi ab initio vfquc ad fincm temporum.

Acvtpræterraittam,amp; finam alios contemplari in hac c-adem figura cœleftia amp;fupcr cœleftia, atque adeô ipfum thronumdiuinæ maieftatiss priùsoportet in ipfa ftatum mundi cognofccre. Quo cognito his poftrcmis tempori-bus in apcrtioneProphctiæ, crit aditus ad cœleftia, amp;nbsp;fu-per cœleftia.quod mihi video datum hoc tempore munus, illud vt Deus dat, exequor : amp;nbsp;quæ ad meum inftitutum faciunt, tantum alfumo ex hisdeeem enumerationibus, in quibus continctur ctiam fumma amp;nbsp;hums præfationis,amp; omnis meæ interpretationis in facram hiftoriam. Hune ergo ftatum mundi in his enumerationibus confignatum, aperuitDcus Adamo dato ci fuo verbo. Quod verbum duce-

Jntsrpr^ Præp ATÏoJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;ï

diicebatui' ad Abelum, amp;nbsp;Sethum. Et qua muis fernen per quod contercre debuit Deus caput Serpentis,patefaótura fuilTet in Adamo, amp;nbsp;Abelo, qui offcrebat pecudes, amp;nbsp;i-temSethoj tarnen Enofo nouumfadum fuit verbum de nominelchoua, feu lefu inuocando. Item hæc patueröt* Enocho, qui accepto nouo verbo Prophetico, fufcep-töquc Spiritu Sando nuntiauit futura etiam poftremo-rum tempo rum, amp;nbsp;ftatus Spiritus Sandi. Ac ih Noe con-firmatum fuit verbum, aliis ante fadum, peragente Deo fuum iudicium, quod efTet eti«amfigura, admonitio iudicij futuri in conftituendo ftatuSpiritus fandi. Hæc fignificantur in tribus primis Sephiroth. In quibus ali-qui Hebræi cognolcentes Pattern,amp; Filium, amp;nbsp;Spiritum Sanduin, concurrerunt ad Baptifmum, vt baptizarentur in nomine Patris ,amp; Filij amp;nbsp;Spiritus Sandi. Quartura fignatverbum fadum Abrahæ: amp;nbsp;in'canalibus ftatus to-tus promilfionum ab Abrahamo vfque ad Mofem. In quinto fignificaturquot; lex data per Moiem ; amp;in canalibus ftatus populi Dei à Mofe amp;nbsp;lofue vfque ad Samuelem, amp;nbsp;Reges,amp; Prophetas.In fexto fignificanturProphctæ qua-tuor,quidicunturmaiores, amp;nbsp;duodecim minores, amp;nbsp;verbum Dei ad ipfós fadum : atque tempus deinceps in populo Dei vfque ad Chriftum. Infeptimo habemus primö aduentum Chrifti, eins prædicationem, amp;nbsp;Apoftolotum, • tempus ab Ecclefia Apoftolica vfque ad libertatcm ad-eptam profitendi,amp; prædicandi libéré Euangelium fub Conftantino Imperatore, fiue vfque ad Papam reftitu-tum per Carolum magnum in fuam tyrannidem. Hoc tempore prætcr verbum Euangelitum , amp;nbsp;Apoftoli-cum, præter Apocalypfim, extiterunt multi Prophctæ, vt narrant ada Apoftolorum. Extititdeinde Hermas , de quo meminit Paulus ui Epiftola ad Roma-b z nos

I AC. BROC A rd/, in B 1 B L 10 R V M nos-Extitit Methodius, alij, quorum Prophctiain cuc-tis apparctfuiffc Dci verbum, vt prætcrmittam magnum numcrum Doólorum.quiGræcc,amp; Latine vcrbumDei fût interpretati. In oaóluo tempus à Carolo magno vfque ad tempus Abbatis Cirylli, àloachimi, amp;decrctalis pa-piltici conftituti in populo Chriftiano. Tempore Caroli niagni Rabanus Monachus præccptor eiufdem Caroli feripnt librum dc crucc,quæ tum fuit fpreta à Papatu : qui liber amp;nbsp;propter Prophetiam, quæin co inert, amp;nbsp;propter magnamde Filio DEI doârinàm, cognofccturà fpiritu fanóto fcriptus, verbum Dei tum faólum ad Ecclcfiam, amp;nbsp;populum Chrirtianum. In nono tempus ab illis nouis , ' Propnetis vfque adhæe nortra tempora. Quo toto illo rempore prætcrduos Abbatcs,quos dixi, cxtiterunt plu-rimiProphætæ nuntiantes omnia,quæ nos nunc vidimus in fecundo aduentu Domini fieri. Thclcfphorus in rtio libro multos collcgit.Habemus prætcrea fratrem Rober-tum præter alios rctinentem morem antiquorum Prophe tarum. Habuimus Sauonarolam altcrum Eliam nunti-antem adcfTc fccundum aduentum Domini, amp;nbsp;ilia, quæ vidimus euenirtcpcrtinentia turn adprædicationc Euan-gelicara,tü adreftitutioncm regni Ifiaclitici per viigam ferream. Quæ autem opera, amp;nbsp;quàm copiofum exirtat nunc verbum Domini in Melchuth, apparct,amp; appa rebit quotidie magis. Ecce iam mifericordia,amp;opcra, amp;nbsp;regnum , amp;nbsp;verbum Dei in populo Chrirtiano à tempore e- Chrirti, amp;dcinccps vfque ad portrema tempora,amp; ad le-ci^ndum aduentum Domini, in generationcm, amp;nbsp;in gc-nerationem.Quod verbum probatur verum Dei verbum Jrael amp;nbsp;111 cuentis ipfis, Vt monuit Dcusin Deut.. Atquc cx vc-ingref^x. ro vcrbo Dci probantur reliqua vera.E feptimo lam fóte gentss. videmuscffluxirtcHcbræos, atq; duólos extra fontes, ct alueos patrura.-ingreflas autem genres in Dcipopulu;ac ver-

7NTERPR- PR/EFj^J^IO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

bum nullum dcinccps cxtitit Hcbræis à Deoî quod in gencrationem, amp;nbsp;in gcnerationcm cxtitit Chriftianis ; cxtitit flatus, amp;nbsp;opera Dei ineifdem à Prophctis dcfcri-pta. Vnde conftat Hebræos à tempore Chrifli fuifTe fem-per extra cultum Dei. Hoc autcm tempore in apertione Melchuth vocantur omncs amp;nbsp;Hcbræi, qui exierunt ex I- ' fraëlc ne effent Ifi acl : vocantur amp;nbsp;gcntes omnes,quæ ex- fabbathif-lerüt è cultu Dei iam à Cain, nec vnquamingreffæ funt, w;. dum verbum fuit faôtum Abrahæ, Mofi, Prophetis, Apo-flolis, Doôloribus, ac Prophetis in populo Dei Chriflia-no. Hebræiinquam, amp;nbsp;genres omncs vocantur iam in regnum Dei, in quo Spiritus Mcffiæ Chrifh lefu, qui cfl verus DeuSjincumbet fuper omncs’credcntcsciedis no credentibus, amp;nbsp;fe non fufeipientibus. Nunc cfl poflre- ' mum hodic, poflremum tempus, tempus iudicij, vt qui non funt Chrifli, nullum fint habituri locum nee in-terris, ncc in cœlis : arque Sabbatifinus rclinquatur populo D?i. Qunmobrcm nos qui fuimus in cultu Deiduôlo ab initio inundi, amp;nbsp;à primo homme cum omnibus, qui vcrû caltum Dei rédnucrüts vocamus omncs mortales in cun-dem Dei cultura ,vt idem verbum Dei audiant. Atquc intcrc^ nos tcflabimur de vno Dco Pâtre, Fi]io,amp; Spiritu Sando i dcvnofaluatorchumani generis Chriflo lefii eu omn bus,qui ante nos fucrunt. Nam is folus verus Dei cultus apparebit, qui vnus fcmpcr fuit ab initio , tametfi varie propter myflcria propofitus : vnus Deus, qui ab initio fit inuocatusamp; fcmpcr dcinceps à vcrc piis : vnus fal-uarorjper cuius fernen conterendum effet caput ferpentis.

Dij gentium non fucrunt fcmpcr inuocati : non eorû cultus fuit fcmpitcrnus. Ncc Maumetus fuit,vt Filius Dei ab initio,ncc fcmpcr ille, vtbic colctur. Ergo debebunt o-mnes qui iam permanfuri funt interris participes regni Dci,conuertere fc tandem ad fuum creatorcm,amp;patrcm b 3 Omni-

lAC. BrOCARDI in BlBLlORf'M omnium : induere lefum Chriftum, in quo perfidem for mentur filij Dei : fufeipere Spiritum Sandum, per quem perficienturinfeomnia, quæadeos, qui cum Deo Pâtre, «amp; cius Filio æternitatem in cœlis adepturi fiint, pertinent» Ac vt fupcrioribus ætatibus hæc fièrent i n omnibus credentibus, Pater qui inftatu promiffionis, legis declarauitfe præpotentcm Dcum Creatorem, amp;nbsp;Dominum vniuerforum,CGndidit Ecc]cfiam,quam in Filio fuo per Spiritum Sandum voluit efle fandificatam : Films in prædicatione æterni Euangelij exhibuit, amp;præftitic feli-beratorem, amp;nbsp;feruatorem niundi fufeepta carnenoftra, vt caput fieret Ecclefiæ. Spiritus Sandus vt fera per pere-git omnia in omnibus pits, ita nunc potilfimùm in pate-fadione Prophetiæ præbuit fc effedorem omnium in o-mnibus,dumconftituitur regnum Ifracliticum : inuocatur Ecclefia Apoftolica ; indiiitur ipfa bylTo; oinaturtanquä fponfa viro fuo» Atque indc debuerunt, amp;nbsp;debebunt o-mnescredcntcs,amp;hæc magna fufcipicntes cum gratias agere Dcoimmortali, ac recognofceiemunera, amp;nbsp;dona Patris, amp;nbsp;Fill), Spiritus fandij turn hæc prædicare, de his teftari apud vniueifum mundum, ac omnem poftcri-tatem. Vnde patres fub lege ctiam effufionc fui fangui-nis, amp;nbsp;animæ, non folum amotionc præputij teftati lunt de Deo Patre, deque eius operibus iniplis; de Filio mif-fo à Patre teftati {tint profitentes aquambaptifmatis : ac cum eodem Filio pro vcritateEuangelica,quam prædica-bant, amp;nbsp;docebant, tuenda, amp;nbsp;promouenda fuftinuerunt quæuis incommoda, amp;nbsp;afflidiones amp;nbsp;fupplicia, amp;nbsp;morte. De Spiritu Sando teftati funt quoque Apoftoli, amp;nbsp;martyres, teftati funt totaætate fextanoui Prophetæ ilia o-mnia, quæ nuncfiunt, nuntiantes futurain fecundo ad-uentu Domini inSpiritu.Tcftaturamp; nuncinaxime,qui co-gnolcunt Chriftum per cundem Spiritum prædicare nûc iterum Euangclium : parare fibi vbique terrarum, amp;nbsp;gen-

INTERPR- PRÆfJÏIO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$

tîum,tot, quot vidcmus credentes i tanta perHcâre inpro-fitcntibusEuangeIium,amp;in aliis,quanta vifa nuncfunt fieri,amp; in prædicatione verbi,amp; in perturbationibus armo-rum : fiftere credentes ad dexteram, non credentes ad fi-niftram : retinere illos exercitos in grauibus affliôlioni-bus,vtipforumteftimonium de æterno Euangelio fitpro-batum : feruare hos ad certum tempus,ad certam horam, amp;nbsp;momentum, mquo patefiat corum mendatium, qui verbum Dei fandum, ac illius opus ncgaucrunt» Quâ-obrem hoc poftremo tempore etiam addudi in poftre-mum diferimen, amp;nbsp;perturbationem rerum omnium, per-fiftere debebuntin confcJlîone de vero cuitu Dei,qucmad-modum qui paulô ante inftaurarunt prædicationem Euâ-gelicam, teftati funt de veibo Dci,ac de æterno Euangelio fuftinentes omne genus mortis. Nam fi omnesfanâi,amp; miniftri,piæfertim diuini verbi femperantè id fçcerût,amp; in promulgata, ôc data lege, amp;nbsp;in prædicatione,ac fufeep-tioncEuangclij:opertcbit amp;nbsp;nos hoc tempore,quando re-nouata prædicatione Euangelij loquentem audimus Spi-ritum San61:um,atque operantem vidcmus quæcunque tâ-tôâteprædixcrat in Pi'ophctlsj nullis cruciatib® deteritos adiungere tcftimonium noftium teftimonio patrum:tc-ftarîquc de his, quæ locutus cft, amp;nbsp;cgit nunc Spiritus San-étus : vt ab illis teftatum cft de Pâtre,amp; Filio î atque fiat v-num illorum,amp; noftium tcftimonium, vt Pater,Filius, amp;nbsp;Spiritus Sandus, vnum funt. Atque tandem perfectum cxiftatteftimoniumfanguinisin vna Ecclefia Catholica totiusmundi.Vtconfpicuum futurum cft teftimoniu Pa-tris, amp;nbsp;Filij, amp;nbsp;Spiritus fandi-qui tres vnum funt,amp;ita co-gnofeendiineadcEcclcfia*Ac vtin circficifionepatreste-ftabantur de his,quæ legib’ amp;nbsp;ccrcmoniis fibi fuerunt tra-dita,quæque peripfos cgit Dcustpatr-es item in baptifma-te de his, quæ cgit, amp;nbsp;locutus eft Dei Films i fimilitcr amp;nbsp;nos de his teftabimur, quæ locutus cft, amp;nbsp;cgit per

/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

UC. BROC^RDI INS ISLI ORr M

Spii'itum fandum Chriftus in ipfius fecundo aduentu in Spiritu. Quo Prophenæ crcdatur, quemadniodum crc-ditumcft legi,amp;Euangelio : credatui amp;nbsp;Chrifto fecundo ad nosvcnicnti in Spiritu, vt creditu cft,quando vcnit in carne. Præterea vt teftati funt patres in circumcifione,amp; in baptifino, ita nos panter hoc tempore apcrtæ Prophe-tiæ teftari debemus omne Dei verbum verum : Deû præ-ftitifre,amp; effeciffe omnia omnibus temporibus, quæ pro-7eflat»r mifitin omni diuinafcriptura populo lùo, amp;fubJegc, amp;nbsp;populm fub Euangelio. Debemus limul amp;nbsp;aiferre, quæ promifit D« omm- nunc, dum aperitur Prophetia, Deus : vt illi poft promifta rX *u^er- oftcnfa, monebant,quænam abcodem denuntia-hum Dei bantur futura. Nam inde dum Deus verusâpparebit,eti-uerum tn ^01 multa deDeo demonftrabuntur. Ac vt quæ dicimus, h/s, (iult;t fimplicioribus patefiant, exemplis videntur exponenda. nuntiauit Promifèrat Deus Abrahæ,vtprætereampromifra Ada-omnthus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qyæ præftita conlpicicntur omnia ætate fepti-

»S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feminidaturum terram Chanaam,amp; aliarum

multarum gentium. Poft ^oo. annos vocat Molem, ait,vt fuit promimo. cap. içquot;. Gen. fc iam præftaturum quæpro-mifit Abrahamo,amp;Ifaaco amp;Iacobo, Promittitqucfæ-peDeusMofi,amp;populolnaèlitico,vtlicet viderc inli-bris legis, cadem; infuper nuntiat amp;nbsp;quæ mirabilia per ipfos Ilraelitas effeôlurus fit,amp;quæ bona cis daturus.Poft-quam autem quæ promifit Deus, Abrahæ, Mofi,populô-que Ifraelitico amp;nbsp;in AEgypto, amp;nbsp;in deferto, fueruntpræ-ftita; recenfet ilia lofue in fine. 2cap. amp;nbsp;? 5-. quomodo omnia fuerintperaóta - amp;nbsp;populus fatetur, ac teftatur. Vn-de diôtum eft cap. 2 3. Deus pugnauit pro uobis , expulit genres a facie veftra,quöd non exciderit verbum vnum ex omnibus optimis,quæ locutus eft Dominus Deus vcfter fupervos: omnia euenerunt vobis : nonexcidit ex cis verbum vnum îHæcdiôta, amp;conclufafuntconftituto fta-tu pub-

JNTERPK. PRÆFÀTII), nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

tu publico populi Dei. Interea aduerre hic, quid nuntic-tur capitc eodcm 23. Si filii Ifrael trangrefli fuCrint paótö Domini, futurum eft,vt expellantur c terra ilia opima data fibi aDeo. quod memoria retine, amp;nbsp;faólum videbis amp;nbsp;in captiuitate Baby lonica,amp; poft Chriftum euerfis Hiero-folimis,amp; nunc in noftra feruitute Antichriftica, vtpræte-rcam alia tempora ludicum, regum, amp;nbsp;ducum IfraelitarQ* Item fiib Papatu fæpe punitum populum Dei, præcepta eius violantcm. Nam hæc nuntiata funt futura in eodcm populo Dei, amp;nbsp;fada vidimus. Veniamus iam ad ftatum return. Salomonpoftquam ædificauittemplum, promit fa a Deo aftumitipfe quoque, amp;nbsp;perfeda oftendit cap. 8. tertij lib. Regum. Primum oftendit verfti. 20. quæ pro-miffafuerantDauidiPatnfuode templo ædiftcando per fefilium,fuiïrepræftita: deinde verfufö. ait Benednftus Dominus, qui dédit requiem populo fuo Ifracl iuxta o-mnia, quæ locutus cft : non excidit verbû vnum ex omni verbo eius bono, quôd locutus cft per manum Mofis fer-ui lui. Et hæc concluduntur de ftatu conftituto,amp; firma-to rcgnilfraclitici: m quibus duni ante promifta oftcndû-tur piæftita, in templo fignificantur futura de Chrifto,ac eius Ecclelîa. Accedamus ad captiuitatcm Babylonicâ, duéto in lèruitutem populo Ilraclitico longe â Patria ilia opima, perfedumcft,quod inMofefæpe denuntia-tum fuerat. amp;nbsp;quod cap. 2 3. lofue dicitur* Et erit ficut venir fuper vos omne verbum bonum, quôd locutus eft Dominus Deus vcfter vobis 5 fie adducct Dominus fuper vos omneverbum malum, donee, difperdat vos è terra optima ifta; quam dcdit vobis Dominus Deus vcfter, cùm tranfgreftifucritis padum Domini Dei veftri. Vn-de poft captiuitatcm peccatum fuum confelTi funt Ilrac-litedicendolib. primo Efd. cap. p. adiebuspatrü noftro-■ rum fuimus in dclido magno vlque ad diem hanc:amp; pro-

c pter

IAC.BROCARTH ITf BlBtlORtTM'

pteriniquitates noftras traditi fum’noSjreges noftrijamp;fa' ccrdotes noftri in manum regum terrarum, in gladium amp;nbsp;incaptiuitatcm, amp;in rapinam amp;in pudorem vultus fc-cundumdiem hanc« Vbihic dicitur, à diebus patriim no-fti'oruin fuimus in dcHfto, verbum Dcioftcnditur vcrum, atquchabüifTe fcmpcr fuum cucntum eorum,quæ denun-ciata fuerant fepe in Mofc, èc in lofuc. Quod lcinper populus punitus fit à Deo perimpias genres, quando à iœ-dere, amp;nbsp;præccptis Dei receflît. Vt videnius in libro ludi-cum, amp;nbsp;in libns Regum fæpc euenilfc, Sc in captiuitate Babylonica, quam nuntiarunt Prophetæ, amp;Ieremias. Cuius va ticinium de ca feruitute oftenditur fuum euentum habuiffe in fine librorum Paralipomenon.Nobis, qui au-diunnus pi'ædicationem Euangelicam, amp;nbsp;non fecundum cam viximus, ait Deus in Ezechiele cap.35. cumfanguine comeditis, amp;nbsp;oculos Icuaris ad immunditias vcftras, amp;nbsp;Ernguincm funditis, nunquid terrain hærcditatc pofiidc-bitis ? item fletiftis cum gladiis veftris,amp; fceiftis abomina-tiones, amp;nbsp;quifque vxorem proximi fui polluit, nunquid terra ni hæi cditatepolfidebitis ? iam per trucidationes, æ-gritudincs,amp; peftem expcllimur è terris, ncc aduertimus» At tandem cum Daniele cap.p.fatebimur peccata noftia, fatebimur vetum Dei vcrbum.Nain dum næc nuntiarunt Prophetæ de populo Ifraclitico fui tempons fimul nuntiarunt eadem,amp; fimilia peccata poftcrorum,amp; Chrifii'a-norum : fimilcm captiuitatcm,amp; fimilcm liberationem in primo, amp;nbsp;fecundo aduentu Domini, atque indicium futurum,amp;Dci regnum.Progrcdiamur ad Chriftum.Vtpræ-teream hiftoriam Machabcorum,prædicat Chriftus Euan-gclium, Ôc ait,lcgem amp;Prophctas vfque ad loannem Ba-ptiftam Prophetaullfe : ftatum circumeifionis, legis, amp;nbsp;vmbrarum ibi finem habuilTe. Iam generatim omnia, quæ feripta funt in Mofc, amp;nbsp;Prophetis de libcratione, ac fa/u-

TNTERFR‘ PRÆFATIO- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;It

te; habere in fe Chrifto fua eucnta,amp; veritatem» hide in-culcabat ludeis, vt legerent Mofem, amp;nbsp;Prophetas, qui de fe locuti cHent : in fuam mortem, amp;nbsp;refurredionem, reuo-cat genera tim quæ denunciata funt in Mofe.amp;in Prophe-tis.Etcum alias id fecit ante fæpe, tum quando duebus difcipulis euntibus in Emmaus interpretaDatur,quæin o-mnibus fcripturis fandis de fe extabant, exorfus à Mofe, amp;nbsp;Prophetis.Quæ interpretatio non fuit expofita ab Euä-gelifta.Quia vt exiftimo, in ipfa debuerunt fuifle aperta amp;nbsp;quæ ad eius fecundum aduentum pertinebant» Quæ quidem ante fuum tempus non debuerutpromulgari vul-go.quemadmodum amp;nbsp;dum prædicat fuum Euangelium ipfe Chriftus,amp; operatur,denuntiat fimul, quæ funt fui fe-cundi aduentus : obfeure tarnen, amp;nbsp;parabolis dum loqui-tur populojaperte autem quando feparatim loquitur cum Apoftolis ’ vt fæpe monemurin Euangeliftis. Miifo autem Spiritu Sando in Apoftolos,atqueillis, amp;nbsp;Paulo pa-tefado myfterio Euangclij, quod continebatur in diuinis fcripturis ; etiam veritas patefit vmbrarum,amp; cercmoni-aium,quæ continebantur in Iege,vt amp;nbsp;Paulus inquit in fine Epiftolæ ad Romanos. Itaque denuntiantur, amp;nbsp;pro mulgantur præftita, quæ promittcbantui- in Mofe de Met fia : quæ in omnibus iacrificiis,amp; ceiemoniis:amp; fimul quæ adhuc denunciabanturin Mofe, amp;nbsp;Prophetis futura in fe-cundo aduentu : amp;nbsp;toto tempore inter primum, amp;nbsp;fecundum hunc aduentum, proponuntur expedanda.NaniiIIa alfumpfcrunt, amp;nbsp;docuerunt Apoftoli, ac pariter monue-runt pofteros omnes de his,quæ debucrûtexpedari.Q^æ ratio obferuata eft in omnibus diuinis fcripturis : vt cum eifent pronnifii præftita,atque oftcnià, amp;nbsp;confirmata præ-ftira;funul dcnuntiarentur,quæ adhuc, amp;nbsp;iterum promit-tebantur, crantq; expedanda. Vt præfhtis per Mofem, amp;nbsp;Iofuc,quæ jpmill'a funt Abrahæ,proponûtur ab iifdéfutu-

c 2 ra:

I AC. BR.OCARDI. Ill BIBLlORfTM

ra. Alata captiuitate Babylonica, quæ fuerat ante denu-tiata futura, pcrfcribuntur quoquc in Prophctis, quæ fa-öurus fuit Chnftus in duplici eius aducntu, vti diximus. Hine Apoftoli præter prædicationem Euangelij denunciant futura,quemadmodum 8c ipfe Chriftus, qui dixerat de fuo Spiritu mittendo, ducet vos in oinncm veritatem, amp;nbsp;quæ futura funt nuntiabit vobis. Atque feparatim tra-didit DeusEcclciîæ Apocalyplin,in qua affumuntur præ-tcrita, 8c exponuntur futura deinceps omnibus fcculis,ta-metfi in Mofe amp;nbsp;in Prophctis hæc quoque contineantur, vt doccmur in ipfa Apocolypfi. lam vero cùm adfit fe-cundus aduentus Domini, in quo agat ipfe, quæ denun-data funt à nouis Prophctis fexta ætate tota, amp;nbsp;tandem à Hicronymo Sauonarola ; quæ dcnunciata funt ante in A-pocalypfi ; quæ ab ApoftoJiss quæ in Euangelio ab ipfo-met Chrifto; quæ in Prophctis ; quæ in Mofe; noftrum eft quoquc hoc tempore hæc animaduertcre in facris vo-luminibus tanto ante prædiôta : atque inipibrum eifeóti-one,amp; euentu recognofccre præftita s futuriimqueftatum mundi intueri in his,quæ nobisin tota Prophitia promit-tuntur : Deo noflro fuam laudem dare, ei gratias agere, quas debemus femper, quemadmodum faciebat Mofes, lofue, Salomon, Eldra, amp;nbsp;populus liberatus ë captiuitate Babylonica, quemadmociumfecit Chriftus lefus, amp;nbsp;fui Apoftoli. Et quOniam ab cxordio nunciauit Deus no-7)^«^ nouiffimum, amp;nbsp;ab initio nondum faóta, vnde copro-r/« betur foluSjamp;'æternus Deus,vt moncinur in Ifaia cap.^ 6» fcit»r e.-c vbi ait ipfe Deus. Rccordamini priorum, quæ funt à fc-otnuibiis culo quia ego Deus. Ergo ab initio ipfiusGenefeos opor-pnßitij, repetere verbum Dei, amp;nbsp;ibi nouiflima tempora, amp;nbsp;fîunt,oftcndere prædiëta, denuntiata, 8c pro-^peramp; ab fuiffc; atque deinceps perfequi totam diuinâ feri-pturam,amp; vbique in ca contemplari omnia promiffa fin-gulis

/NTERPR. PRAEFÂTIO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;It

gulis ætatibus denuntiata, fignificata, amp;repetita. Atqj hcc efFe0ta,amp; præftitita,quæque fuo tempore. Q^æ dum agentur, fimul afTumemus teftimonium Patrum in circu-cifione,qui de Patre,amp; eius lege, amp;nbsp;promiflis teftati funt; aflumemus teftimonium Apoftolorum, amp;nbsp;alio rum,qui in baptifmo teftati funt de Filio,amp; de eius fando Euangeli-o: afliimemus teftimonium turn eorum, qui tota ætate fexta nuntiarunt ea, quæ nunc fiunt, turn eorum qui nunc in repetita prædicatione Euangelij, ac in his, quæ fimul ferro agit Chriftus,teftantur deSpiritu fanlt;fto,amp; de eue-tis fimul omnium, quæ denunciata funtper eundem Spi-ritum, ac Dei verbum in tota Prophetia. Oportet enim quemadmoduminEcclefiatcftatuus eft de le rater,amp; Filius,amp; Spiritus Sandus, qui tres vnum funt5 fimiliter Ecclefia, quæ eft vna in circuncifis, amp;nbsp;baptizatis aqua, amp;nbsp;baptizatisSpirituamp;inftatu Filij, amp;inftatu Spiritus Sandi, teftetur de vno Deo Patrc,Filio,amp; Spiritu Sando per ca quæ in lege, Euangelio, amp;nbsp;Prophetia funt nobis denû-tiara ; deinde hæc in ipfa Ecclefia, effeda, amp;nbsp;præftita. Nam hadenusfada funt in parte, quæ denuntiata funt in tota Prophetia. Nuncautem cùmfint tempora refti-tutionis omnium, quæ locutuseft Deus per os omnium Sandorum fuorum Prophetarum ab initio, etiâ de omnibus pariter dcnunciatis elfedis teftabitur fimul deinceps vniuerfa Ecclefia.Hinc cogit nos Deus cap. 8. Ifaie nun-tiare, quæ ipfe nuntiauit iam ab initio : ac vrget nos, in-quiens. Et vos non annunciabitis? Vnde duo hadenus propofita funt, quæ contemplabimur in hac præfatione, quæq, tradantur in omni diuina fcriptura. Illa, quæ funt Icgis, amp;nbsp;Euangelij, ac ipfius Dei fe oftendentis in fuo ver-bo: item ilia, quæ funt Prophetiæ nuntiantis omnia tempora :quæqucDcus in ftia Ecclefia, amp;nbsp;populo fingulis tê-poribusfecundum verbum à fe denunciatum effeceiit. Et c 5 quoni-

Iäc , Broc jrt)I j n s i b li or quoniamplurima, quæ funt diuinælegis,amp;æterni Euîge-hj miftcrio fût tradita,amp; futurapaiabolis certis amp;expofïta, vt de æterno Euâgelij myfterio tradito fæpc meminit Pau lus:amp; de rebus futuris iâ ac initio per parabolas expofitis monet Matthæus cap. iî.amp; Pfa.78. Si ilia duo erunt demo-ftranda ; viderctur amp;nbsp;fimul in hoc ingreflu in interprætati-oneni, aperienda aliquo modo ratio,quæ fitparabolarû,amp; myfteriorum in facris litcris, vnde duda fit primùm. II-lud quidé coftat,myfteria fuiflc ablcodita apudDeü ab initio, vt ait Paulus :patefîcri autemper reuelationem, per expofîtionem,amp; aliqua demonftrationc,cfFcdu,amp; euentu rerum»VndeveraoftéditurProphctiain euentu rerû præ-didarü,hïc Chiift‘’quæ agebat,moncbat, effe recognofeê-da m Mofe,amp; in Prophetis» Apoftoli it£ monebât, pofte-* ros,vt attéderét,quænâ de ic nûtiaflent Prophctæ,vt amp;nbsp;inde haberctur cognitio,et expofitio prophetiæ. Per euenta ergohabebitur expofitio Prophetiæ,amp; ratio interpretati-onis,quæ quidc habetur amp;nbsp;per rcuelationb. Vti habuit Da-uid, Apoftoli,amp; multi alij: fed nunc loquimur, amp;nbsp;agimus nos de expofitione,quæ habetur in cuentis rerû denuntia-tarum, quæ quidé fi haberi debeat vniuerlà, oporteat nos peruenifle ad poftrema tépora,quando fiunt,quænuntiata funt futula poftremis temporib’: quando cognofeetur cô-filiumDei,vtdiciturinIcrc.ca.2?.amp;3o. fiunt autéiam ilia quæ nüciata funt fiitura poftremis dieb’;ergo poftiim’ per-cipere quXjamp;quomodo denûciata fût futura in totaprophe tiaper poftremapceptarecurrcdo ad prima : atq; inde inter ptationé gencratim habere.Nec iliud impedit, quomi-n’ ahqui habeant,dü magna mültitudo ignorat,fiue potins no attédit.Quomodo veto ego, quæ nüc feribo, habcâ, amp;nbsp;an præter euenta requirâtur adhucaliqua ad intelligédûi nô eft,vt hicnûnc quæratur ; fed vt quæ offerimus Ecclefî-æj in euentis cognofcantur,amp; exannnetur : atq; de ipfis iu-dici-

INTERPR. PRÆ FA TfO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n

dicium fiat.Confiât eni quâdo Hüt aJiqua, fiucmulta nü-tiaca in vcrbo Del, vt fint feper aliqui, qui iJla nöciata ad-uertant.Vt Fabricius amp;nbsp;quidam allj aduerterut.«amp; fcriptis nos monuei Qt.Ergo ita dicaraus.Sihunc eft aduentus ille Domini, de quo loqiiitur ipfe Chriftus cap. 2-j.Mat.amp; fiöt illa.quæ ibi nuciata funt. Si eft tempus iudicij,dies funt vl-tionis,vt copleâturônia,quæ fcriptafunt,Luc.2j.atq; dies hosfentiamusvltionis,n5 folu audiamus : Si funt tepora reftitutionis omniû,quæ Deus locutus eft per os omiü fan-dorö fuorum Prophetarum ab initio,vt ait Pet. Aól.j.atq; hæc iam diu agi eoepta fint: ergo euêta poffunt cognofci rerü prædiôiarû, ac ratio aduerti paraboJarü, amp;nbsp;ænigma-tû,vt vocat Salomo,amp; Ecclefiafticus,amp; qui fci‘ipfitPfal.78» Dum ante in euétis cognofeötur parabole, fine fimilitudi-ncs,fiue ænigmata,p quæ à prophetis nûtiata funt futura ; datur aditus ad penctrandum abdita myfteria,quæ funt in Mofe,amp; alibi,vt vbi duóia fit ratio primiim cofignandi futura,amp; abfcodita,pcrcipiatur. Ait enf Pau. Per feripturas Prophetarûpatcfaôiû effe myfterium Euangclij. Ita ergo oftendctur,quæ funt diuini cultus,amp;ipfius Dei j item quæ funt Prophctiæjfi quæ myfticc fuerint di(fta,amp; per parabolas nütiata,fimul perquifita fuacerta inteipretationc,airu-memus cum bis, quæ fine mifteiio, amp;nbsp;parabolis fuerint iufra,amp; expofita.Qupd vt fiat, oportebit in interpretando quæ funt generatim tradita in verbo Dei notare rationera myfticæ, amp;nbsp;parabolicæ intcrpretationis,fiùe myfticæ tantum dicamus.Quia vtroq; modo poffumus dicere. Nam fæpeinfacris literis vno nomme myfterij omnia, quæte-6lafuerunt,amp; opushabent expofitione,amp;patefadione fi-gnificantur. Et Chriftus diftinguens myfteria à parabolis ait, inducet vos in omnem veritatem, amp;nbsp;quæfutura funt, annunciabit vobis. De hac diftindionc, feu diftinûa interprætatione agemus in argumento in Gc-nefiiijNuncin hac præfatione, in quafummam rerum

TAC. BROC ARTH JNSIBLlOR^ M

complcdimur, retinebimus nomen vnum myfterij. Et cùmita agendum fit, vidcndum eft quoquequanamvia nobis incedendum fit : an ab his, quæ euenei'öt poftremis diebus, quando complentur omnia, quæ feriptafuntj du-cendum fit initium,colligendo fingula, quæ euenerütno-ftristemporibus; notando,amp; recurrendoad antcceden-tia,amp; fuperiora vfque ad prima principia operum Dei in müdo: an à primis,amp; vniuerfalibus amimendo curfum , amp;nbsp;progreftum rerum vfque ad poftremum.InProphetis ' quidem ratio illa, quæ ducit initium à fingulis demon-ftrandis, videtur magis efte quærenda. Quod ibi à quo-uis, animaduerfis euenus,effici poterit. In Mofe autc contra quæ compleditur vniuerfa, præfertim in imtio libro-rum, amp;nbsp;vbi ducuntur initia myfteriorum. Quamobrem’ vt ratio quædâ generatim habeatur in initio myfticæ m-terprætationiSjdum ab initio diuinæ feripturæ ordine nûc ipfaminterpretationemjaflùmemusitcrû illa, quæpro-pofitafunt de Deo, ac eius cultu, deque rebus nunciatis, amp;nbsp;cuentis. In quibus confiderandis, aduertemus vbinam primû ratio illa le apariat myfticæ interpretatioisratq; de-inceps in interpretâdo figillatim ipfas diuinasfcripturas notabimus panter, quæ myfticæ Pater de fe, de Filio, ac deeius æterno Euangelio, amp;nbsp;de rebus futuris confignault abinitio in his, quæcreauit,inpn'mis patribus, in lege, amp;nbsp;circurafione :quæ Filius de fe, de Pâtre, de Spititu Sando, amp;nbsp;de rebus futuris præter apertam rerum demonftrationc, parabolle, amp;nbsp;Piopheticè diferueritinEuangelio, amp;nbsp;baptif-Triaprin- mate aquæ ac fpiritus ; quæ Spiritus Sandus de fe, de Pa-qut- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Je Filio in tota Prophetia locutus eftî amp;nbsp;egit ipfe, amp;

bKf ofle». J, ipfum Pater, ac Films tu omnibus ætatibus ante, turn l'i tempore, hæc prope omnia ordine quemadmodum liM,amp; lt;^ontinentur in facra hiftoria, perfequentes. Nuncigitur SpmtM dum conteraplamur exordiû rerum propofitarum à Mofe inter-

/ffTEX-PK.. PRÆPJÏIO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJ

interpretatie myftica, quam fequimur, videtur maxime ex ea demonftrationepcndere, qua probatur. Pater, Filius,“ amp;nbsp;Spiritus Sanótus vnus Deus .ex tribus principiis, Quód Deus creauerit cœlum, amp;nbsp;terram : eifeccrit omnia in cœlo,amp; in terra toto curfu temporum : nuntiarit ab initio, amp;femper quæ fuit fadurus omnibus feculis, dehis rebus breuidicereoportebit. Pnmùmvt initio ob oculos ftatuamns,quænâ in verbo Dei,in omnibus' diuinis ferip-turiscontineantur,|atque omnibushominibusproponä-turj deinde, vthinc oftendatur,quodamp; ab omnibus con-fpicietur diduci, amp;nbsp;aperiri ratioipfa myftfticæ interpre-tationis, quo tandem vera interpretatio appareat, Îamp; verum teftimonium noftrum dePatre,amp; de Filio, amp;nbsp;de Spi-ritu fando probetur, verùmqne ab omnibus cognolcatur teftimonium,quod Patei'jFilius, amp;nbsp;Spiritus fandus dant in coelo. Non jam ergo folum, vt miniftri legis fecerüt: non foliim vt miniftri Euangelij ad credendum Deo Patri,eius Filio,acSpiritufando, inuirabimusomnes'cx eo quöd Deus dixeiit,amp; quöd verbo Dei credendum fit; fed etiamncccflariis argumentis conuincemus quofeunque rationc præditos quantumuis impios, vt cogantur fateri Dciim elfe, Deum creafte mundum, prædeftinafle omnia verbo fuo æterno ,atque fecilfe omnia in mundo :eflePa-trem, efle Filium, efle Spiritum Sandum, tres efte vnum Deum. Namabinitioconduxit Deusvfque adfeptimü diem, ad feptimam ætatem, ad fabbatifmum omnes homines inter tenebras, amp;nbsp;lucem: vt ex fide, amp;per fidem failli fièrent Cl edentes. voluit.n.vt optimus, amp;nbsp;fapientif-fimus, amp;potentiflimusPaterfamilias, vtfibi amp;verbo fuo crederetur, qui omnes in incredulitateconclufit, vto-mnium mifereretur.Nüc autemin crepufculo feptimidi-ci incipimus videre, amp;nbsp;tenerc multa ex his, quæ promifla Funt : rationemoperum Dei intueri,amp;caufàs anteoccul-d tas fuo-

lAc. Brocardi in B i sti or^m

tas fuorum confiliorum piofpicere. Quamobrcm concla-niandum cft nobis,qui luccm incipimusintueii aduentan-tis dici Chrifti lefui adeflc dicm lucis pcrpctuæ, Sc plcnæ, atque tenebras priores fex ætatum incipi cxpclli : amp;quæ fide credebantur ante, oculis nuncplurima incipi videri, ac manibus teneri. Quare nemo mirari debcbit, fî quæ Hde alij ante de Deo fufceperunt, dicamps nos dein-ceps,futurum, vt ceita ctiam cognitionc teneantur : quod quotidiemagis, ac magisfiet in fidelibus, amp;nbsp;in Ecclefia Chrifti, quatcnus paulatim augebit aurora lucem : atque fol feptima dicfe attollet, vt occuper totum Orizontem, lucidiflîmumque tandem meridiem afferat populo Dci. Cùmigitur quæ dicebamus de Deo, neceflariis conclufio-nibus demonftrabuntur in expofitione Prophetiæ etiam apcrieturhiftoria diuina crearionis mundi, amp;: corum,quæ gefta fucrint in mundo : confilium D EI in ’ admini-ftrationc mundi : ratio tradationis verbi Dei in facris vo-luminibus ; vt hiftoria vniucrfa ab omnibus percipiatur præfertim operumDei in creanda, formanda, amp;nbsp;pcrfici-enda Ecclefia vna Catholica fponfa Chrifti, ac conduccn-da in æternam gloriam.Myfteria multa patefient ; atque aditusdabituiadmaioraquotidieapciienda in facris Bi-blijs. Lcx, dodrina Apoftclica, amp;Prophctica fier plana omnibus in innouata Ecclefia Chrifti : ac tandê in omnibus gcntibns qualis, quantufqucfit lefus Chriftus Dci fi-lius, liberator, fcruator,ac Dominus nofteramp; in côelis,amp; in terris, patefiet. vt cap. primo Epiftolæ primæ Petri nü-tiatur futurum in fecundo aduentu Domini. Cùm autem hæc, amp;nbsp;multa alia tradanda, amp;nbsp;cognofcenda fint in inter-prctatione Prophetiæ, ilia quæ nunc propofiiimus, breui exponamus,quibusvnus Deus,Pater,FiIius,amp;Spiritus fan-lt;ftus,oftendatui' : Chriftus lefus Saluator mundi ab omnibus cognofcatur : verbum Dei verum appareat in omni-

TJfTERPR. PRÆP^TJtf.

bus, quæ dcnuntiata, amp;nbsp;promifTa fùnt. Ac dum hæc in hac præfatione confirmabimus,aliqua petemus,quæ nunc dé-tur nobis, com probanda deinccps in tora diuina fcriptu-ra.Exquibus rariocinabimur,amp;concludeinus initio, quæ futuraluntinanifefta omnibus in fine. Id vcrô agimus imitantes rationcm tradationis Prophcticæ, m qua initio proponuntur poftiema fiitura,tanquam certa, perfeôla, amp;nbsp;conclufa. Et quamuis hîc omnia firma quæ proponuntur crcdenda,amp;fufcipiendafint:quôdneceflè fit verum elTc, quodDeusfatur, veruntamen pofTumus amp;nbsp;nos quædam firma, amp;nbsp;certa proponere, quod eorum probatio, amp;de-monftratio, afferenda fit deinccps. quæ demonftratio ex eo confici debet, vt fingula ex omnibus patefiant, omnia ex fingulis, dum totum verbum Dci,omniaefFedain mundo, amp;nbsp;mundus cum omnibus rebus in ipló creatis ab oculösproponuntur. Vndcoportuit nos peruenifie ad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

pofti'cmam ætatem mundi,quando confpiciuntur omnia cffeóia, quæ nuntiata funt m omnibus diuinis fcripturis fingulis ætatibus, atque adfinem contendimus huius cor-

• porei inundi, mundaniqueflatus. Quamobrem qui patienter leóturus interprctationem Prophetieam in diiiinas fcripturas,fufcipict, quæ fibi promittuntur probanda deinccps vfque dum ad finem intcrprctationis perueniatur; cum exiftimamus conccfliirum, fibi illa, quæ probanda propofuimus,fuiflc demonflrata in hacpræfatione, quæ quidem ctiam per fe non fine firinis rationibus incedet munita Jam verb vt Deus eflc dcmonflrctur,id vt diceba-mus, ex creatione mundi, atque omniuin,quæ funt in mû- _ do : ex Dei verbo, ex adminiflratione mundi, ex efledio-ne,ac opcrationc omnium,quæ peraóla flint in mundo ab eiusinitio ad fipem viq;,cóficictur .no enim créât inûdû, qui non cft;nonfaturoinnia,quæ efledurus cfl, qui non

d 2 cfl:

I AC. SR-OCAtCni iNSISLIBRrM.

eft . non operaturomnibus tcmpoiibus omnia, qui non eft : necefte eft ergo cum efte, qui creauit omnia : prædi- r xerit futura : effeccrit omnia, quæcunquelocutus lit. At oftendendum eft mundum a Deo Crcatum. Oftendetur idquidem, ft prrus verbum Dei, quod datum fuit populo Ifraëlitico,amp; Chriftiano,demonftrabitur ab initio amp;nbsp;fem-perdcnuntiafle,quæ in mundo adurus erat Deus omnibus temporibus : ft illafuiftcftatuta,quando mundus crc-aretur,liuc etiam ante mundum : ft aótiones futuræ in mü-do in iplo mundo oftendentur imprefta?, amp;nbsp;iam turn defti-natæomncs.Quôdiam verbum à Deo datum fuerit populo Ifraëlirico in dcfcrto,quando egrcftiis fuit ex Egy-pto, non videtur neccftccfte,vt dcnionftretur,cùm (vto-ftenditur lofue 2. j ). amp;nbsp;9. 2ludit. f. 2 2. ) amp;nbsp;ipfæ genres rerttm populoilli infeftæ,amp;inimicætcftatæftnt. Quod tarnen verbum verbum datum per Mofcni,amp;pex Prophetas, per Apo-Detfro- /loJosfit verbum Der, infacra hiftoria apcrictur, atque aliquas rationes, nos hîc afferemus. Quod verb denun-Xz/^o.^fiatiifijcrintomniain verbo Dci,quod dixi ; comproban-hæc vere dum cft cx comparationc rerum denuntiatarumjatque e-epera Dei arundcm cuentuum. Quare fi oftendentur, quæ funtfta-ex Dei tus mundi omnium teinporum., ca ftiifte in verbo Dei pro-pofita : amp;nbsp;ordine, vt futura erant, atque cuenerunt, expo-fita : manifeftum erit, fuifteilludDei verbum, amp;re s illas à Deo perfedas. Oftendentur autem hæc in interpreta-tionc Prophetiæ,quæ eft in vniuerfa fcriptura diuina. Vbi patefiet confiJium Dei in æterna eius prædeftinatione.qui vt pater familias, fine Rexaliquis fapicns, fruótum fapi-entiæ, amp;nbsp;confilij fui capit ex laudibus,quæ fibi tribuuntur ab his, qui domumtotam, ftue regnum vident prüden ter adminiftratum : omnia in eo ad optimû fincm perduda : ac vt fucrunt prudenter prouifa, amp;nbsp;deinde fapientcr in o-tnniadione, dcopcratione adminiftrata, fic fuerintad abfolu-

IVITERPK. PRÆP Ar 10. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14.

abfolutioncmjperfeólionémque pc rd nd a, Similiter Deus non inferior hominc, conhlio optimo ollendetur ab i-nitio omnia futura prouidiiTe, quæ adurus crat in omni mundiadminiftrationei atqueimmutabili fato ftatuifle: . quale principium^ amp;progreflunl rerum, amp;ftatuumveJIet effe, iam tu nrmo decrcto panter ftabiliuifTej ac vt omnia prouidit ,amp; ftatuit ; ûc ad exitum perduxifTe. Interea au-tem dum res peraguntur, fecit Deus,vt bonus paterfamilias, quifccum primùm confultar,amp; délibérât j apcrit deinde quædam vni ex filiis, quædam aliis, vt fibi videtur : in opus dcducitamp;leruos varia munera fingulis dilperti-endo. Suo tempore tandem finis quidam confpicitur o-ptimorum confiliorum, atque prudentis admmiftratio-nis. Tunc omnes vulgo vident,amp;laudant confilia,amp; præ-clara opera,ex quibus optimus ftatus fitconftitutus, Ete-nim poftquam fabricauit Deus mundum, amp;nbsp;creauit hominem, mu Ita,amp; magna liuic aperuit. Verum quia in Deum peccauit Adamus, priuata fuit eius pofteritas di-umis muneribns, ac cognitione magnarum, amp;nbsp;diuinarum rerum, beatdque ftatu. Reparaturus autem Deus beatura ftatum hommis,e quo deiedus fuerat; quicquid adurus fuit in co reparando, atque feliciorem rcftituendo,iam ab initio decreuerat,amp;ftatuerat. Interea aperuit confiliuin fuum quibufdampiis : vt Abclo, Setho, Enofo, Enocho, Noe, Abrahamo, Mofi, Prophetis, Apoftolis, nouis Pro-phetiSjfiue interpretibus Prophetarum vfque ad Luthe-rum. Reliquis autem ex toto populo fingula fingulis tc-poribus fuerunt expofita. Omnia autem,ac propC totum Dei confilium vniueifisgencratim patefiet in ftatu con-ftituto regni Ifraëlitici. (^uod tempus eft illud,dc quo di-citur in lercmia cap. ?o. In nouilfimo dierum inteliigetis confilium eius. Antequam autem pcruentum fit ad hoc ^tempus, fummcexpetiuerunthomines pcnctrarcad con-d 3 filiuni

1 AC, Broc ARV) I jn B j bli o'rWm filium Dei, amp;nbsp;fcire piogrelTum reriim futurarum, Sc dne: vt ait Petrus Epif- t.cap.nee quifquam fufoicari potuit, nifi illi,quib® Deus patefecit. Vnde interea fcripfit Enoch de conftitutione rcgni. Sc bcati flatus piorum, vt fignifi-cauit nobis ludas Apoflolus» In feptem promhflonibus fadis Abrahæ continetur fumma omnium, quædeinceps in populo Dei étant futura:continentui omn:a in Gencfl tota, in libris legis, in hiftoriis, mProphctis, in Euange-liflarumamp; Apoftolorum monumentis, in Apocalypfi.Si non nouerunt homines caufas, propter quas con (ilia Dei non fint aflccuti toto tempore fex ætatuin mûdi,illas nofl fè poterunt in Prophetia aperta, Ac vt aperuit Deus confilium fuum feruis fuis fingulis temponbiis, per quos , Sc per populum fuum multa quoqueegitj fimiliter per impies peregit quamplurima, quo omne eius confiliuin pcrfl-ceretur; vtin hiftoria, Prophetica videbimus.Quod lam maxime cxpetiuerut homincs,cognolcere Dei confilium. Sc inftitutum,quod pcrtinct adbeatum flatum piorum :ad fapientiam, potcntiam,bonitatcm, amp;nbsp;iuflitiam eiufdein Dei commendandam in adminiflrationc raundi: id omne cognofcetur, amp;nbsp;aperietur in Prophetia. Sed vt ad perfe-lt;fla confilia Dei veniamus, ad adiones, amp;nbsp;opera,feu ope-rationcs ; vtftatuit,amp; decrcuit,amp; denuntiauit Deus omnia ab initio, fievniuerfa perfeda oflendit, vniuerfa diuina foiptura. Quæ funimatim, amp;bieuitcr hie cotnplcdemur, expofituri ilia quidem in facra hifloria tota. Quod pri-Hium tempus appellatum fuit vulgo legis naturæ, Petrus vocat priieum mundum, amp;nbsp;mundum inipiorum. Qupd tempus dcinccps fuit promiffionis, quod legis, quod Pro-phetarum. quod Ecclefiæ Apoflolicæ, quod mulieris in deferto agentis tempore Antichrifli,quod nouorum Prophetarum, quod nunc prædicationis Euangelij, quod-qne confecutuium efl deinceps, omne ab initio denun-tiatum

/rfTSRPR. H.iUf/i.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iS

tiatum cft futurum. Denuntiauit item Deus omnibus, amp;iïngulishis temporibus fc omnia aéiurum, quæ crant confccutura .-atque quouis hor urn tempomm, Sc ftafbum omnia, vtfatus eft,peregit Deusgt; Quodaffirmamus per-fpicuum futurum in facra hiftoria , quando erit apeita Prophetia: m qua oftendeturcertalege,acmenfura créa-tum à Deo fuiflc mundum: atque fecundum rationem creati vniuerfi conftituta iam tum,dum mundus crcarctur tempora,amp; ætates,fcu fecula futura mundi. Item quæ ab initio mundi liuius aipedabilis debcbantfieii opera,amp; aóiionesfingulis ætatibus, acfeculis fecundum rationem fabricatimundi,illa,vtpoft dicemus,iam dum fabrica-retur, fiue antequam fabricaretur mundus, ftatuta pari-ter fuiflc, amp;nbsp;diftinda, quænam, amp;nbsp;qualia futura cflenr. -Quamobrem fioftendetur,vt deftinatafuerant àb initio^^^ tempora, amp;nbsp;ætates : opera amp;nbsp;adiones omnium, amp;nbsp;fingu- ritate ver-lorum temporum, fie deinde euenifle vniucrfa, Sc fingula; bt De/, fi oflendetur, non ab initio iblùmfùiflTcpropofitum con-filium Dci, atque denuntiata oinnia tempora amp;nbsp;quæ o-mnibus temporibus fadurus erat Deus; vcrû cadem cer-tistcmpûiibus,amp; ætatibus fuiflc repetita, dum certô or-dine fingula fingulis ætatibus nuntiat, amp;nbsp;efficit Deus ; atque noua fua myftcria aperit populo fuo deinde vniuer-io : fi oflendetur Deus hæc fuis certis temponbus cffecifle, Sc apcruifle per feruos fuos populo fuo vniuerfo -, qui fer- . uifuerintdiucrforumfeculorum,amp; temporum; fuerintq;

illi quidem multi amp;diuerlomm locommjamp;linguarumjVt; fucrunt temporum : ü oflendetur dum noua apeiticrunt feruiDei populo à Dco ad fevocato,fingulos cadem,quæ alij aliorum locorum,amp; temporütradauifle atq; omilcs idem æternû Dci confiliü nûntiafle amp;nbsp;comprehédifle o-mnes cadé opera,quæ effeôta fuerât ante fe, amp;nbsp;pofl fe de-quot; ri debebant, tametfi variis rationibus, ac diueiiîs vfi fue-rint in

I AC. BROC A RD I. IN BIBLlORfM

hnt in his, quæ fibi mandabantur, exponendis : fi often-detur poftrema hac ætate feptima, in quam ingrcdimur, omnia, vt ftatina, décréta, èc denuntiata ab initio fuerût; vtfingulis ætatibus,amp; àdiuerfîsfucruntfæpiuspaiirer denuntiata, fie euenifle: fi oftendetur initio hâc poftremam ætatem fuifiepropofitam, atque omnia, quæ in ea nos fa-lt;Sa vidimus ,amp; vifuri fumus; acomnes feruos Dei Pro- ' phetasinhanc reuocafiefinem operumDei in hoc mundo : vtque ab initio, amp;nbsp;omnibus ætatibus quæque fiierunt prædiâ:a,fic vifa fuific à nobis pcrada,amp; perfeda : fi oftc-detur huius ætatis noftræ non radium vnum, aut altcrum, aut quædam aliqua i led feptuaginta amp;nbsp;plus annorum c6-tentioncs propter verbum Euangelij in toto populoChri— ftiano prope innumeræ; bellaq; gratia vbique, tantæ per-turbâtioncs, quantas nullum autc feculum vidit, nee' vllü poft vifurum eft, ordinenarratæ per Prophetas millibus annorum antequamfierent î item ftratagemataj confilia, coniurationes, mores, cogitationes hominum: fi oftendetur ftatus vanj in populo Dei variarum ætatum, ac eorû diftinda opera : fi poftremus regni Hi aëlirici defcriptus, amp;c5ftitutus fuis legibus millibus annorum ante: fihæc o-mnia inquam oftendentur à Deo ftatuta, denuntiata,amp; peifeóia amp;nbsp;ab initio temporis, amp;nbsp;in piogreflii temporis,amp; in fine temporum, quis non fatebitur elfe verbum Dei, quod ita omnia denuntiaritperficienda à Deo ? quis non confirmabitfuilTeomnia opera Dei, quæ itafint prædi-da, amp;deftinata ab initio,amp; feraper ; atque vt fueruntpræ-diéia, fie fuilTe omnia perfeda ? quis erit adeo amens, ac fenfus communis cxpcis, qui non fentiat Deum cife, qui ita omnia dilpoluerit,ftatuerit, iuflerit, effecerit, ciim non nifi à Deo exifterepotuerint? Sua diuinatione barbaræ gentes addudiæ funt, vt diuinitatem eftc crederent. quæ autem clarior, quæ ainplior diuinatio efle poteft,quam v-niueir

no JjfTERPRt PRÆFÂnO.

vniuerforum ? at hanc confpicies in facris voluminibus^ Quod maxime expetendum fuit à diuinitatepræter cæte-ra^vtomnia ita dcnuntiarentur, amp;efficercntur quemad-modum mcmoraui j id eft à Deo præftitutum : nec ab vlla creatura præterquam àDeopotefteffici»VndeDeushinc probat fe elfe Deum, qui nuntiauerit omnia ab initio, amp;nbsp;deinceps quæ fiiit faóiurus : amp;nbsp;vt nuntiauit, ita cffcccnt, Atque næc cùm alibi indiuinis fcripturis,Tum maxime in Ifaia cap. o, j. 2. -fj. 1-6. amp;nbsp;-js. inculcat De-us, quodhinccognofcaturverè Deus, Inculcabatfepeamp; Chriftus Apoftolis,vtattcndercnt, quæ cis nuntiabat fu-tura, quôd inde crederc debuilTcnt, le cflc Filium Dei, vt genres credideruntDeum eflc, vt dixi, ex diuinatione, atque vt nuntiauit Deus ab initio amp;nbsp;deinceps pofticma, ita affirmât in codem Ifaia, amp;nbsp;inculcat pariter, fe quæ nuntiauit, perfeciÖe omnia omnibus fcculis. Qui lam crcdunt facrisbibliis, illis hæc firma funt, nec de Deo dubitant, qui autcm non credidcrunt corrtincri in facris littcris verbum Dei, cùm tempora poftrema oftendent euenta omnium, quæ denûtiata funt ab initio,amp; omnibus fcculis fuifle confccuta ; cogentur ncccifario fateri verum verbum Dei fuiifc : amp;. Dcum effe, qui fccerit, quæ nuntiauit. Nec re-uocabo nunclcdorem adlofue, adpopulum Ifraeliticu, qui confeffi,amp; teftati funt Dcum præftitifTcs quæ Abraha-mo, Ifaaco, amp;nbsp;lacobo, quæ ipfis promiferat : nec ad Salomonern, amp;nbsp;populum qui idem teftati funt ; nec ad popu-lum, qui fuir captiuusin Babilonia,quiquetcftatus eft ilia fibi contigifle, quæ minatus fucrat fibi Deus per fuos Pro-phetas iam à Mofe, amp;nbsp;lofue : nec recenfebo alios præ-rcrca patres , amp;nbsp;Prophetasomnes, qui in librisludicum, amp;nbsp;Regum Icguntur obtinuifle à Deo ©mnia fibi promifta, de oftenfa : ncc memorabo quæ Chriftus promift a præfti-tit ; ncc quæ Prophetæ tempore Apoftolorum nuntiarint, . : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c amp;vt

/AC. SROCARHI IS StSilO R^M

amp; vt nuntiarint, euenerint. Ncc rôpetam ab AbbarcTo-achimo vfque ad Lutherum^omnes, qui hæc, quæ vidimus, amp;nbsp;videmus his tcmporibus, amp;nbsp;vifuii fumus fcripfc-runt futura. Nam hæc omnia, amp;nbsp;alia multa pateficnt in ipfa hiftoria facra. In qua videbuntur omnia fuilTe dcnCi-tiata à princmio, amp;nbsp;deinde fingulis ætatibus, vt denunti-ata fucriint, fic cuenilTe; ôc perfeda fuifle omnia. Si jam hæc ita fe habcnt, duo prodeunt nobis tcftimonia certifli-ma de Deo, eins verbum, atque eius ada, feu operationes in mundo. Nam verbum, quod ita, Vt diximus, nuntta-uit omnia futura, necelfc eft, cflc Dei verbum, cùm omnia ab illo pronutiatata,ea rationc qua nuntiata funt euenerint, amp;pcrfeda fint, quæfunt omnium feculorum. Qua-reomnescredereverbo Dei in facris biblijs expofito de-bebunt: amp;nbsp;quicquidnarraturde Deo inilhs,vt firmum ac ratum fuftipicndum crit ab omnibus. Operationesau-tem, amp;nbsp;fada, quæ ficuti denuntiata funt,extitcriint 5 ope-ia,amp; fada Dei ncccflario erunt.Ergo necefte eft, vt is fit, qui loquitur, quæ adurus eft; atque agit, quæ eft locutus-Quamobrcm cogentur omnes tempore apertæ Prophe-tiæ fateri, Deumelfc, quando hæc omnia patebunt. Re-ftat tertium teftimonium ex tribus, quibus demonftratur Deus cftc: mundus fcilicct,atque omnia,quæ funt in mundo à Deo creata. Quæ fi creata fint à Dco,nccefle fit,De-iimeffe. At ca ratione oftendit Prophctia mundum,amp; omnia quæ funt in mundo fuifte à Deo creata, quc/d operationes, amp;nbsp;adiones omnes, quas perfedas oftendimus à Deo in toto curfu temporum mundi, fimul cum creationc mudi,amp; omniu quæfunt in mudo, fuerint’creatæ,amp; fadæ apud Deû non fecus ac ipfemundus extitit afpedabiliso-mnib’.Nam probat amp;nbsp;aperit ipfa Prophetia per Dei vei-bum fadas fuifte apud Deum fiueperadas omnes adiones,amp; operationes niüdi,quâ4o creauitDeus mûdû.Quod

codera

/liTERPK.. PRXFATIOt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U

codemverbo,quo fada funt omnia in mundo jfadus fit quoquemundus i èc quo verbo extititpcrfedus mundus» codem extitifie omnia,quæ fada videmus in curfu tempo-rummundi. Et fi minus verbo credas,quod pio viroeft firma dcmonftratiojaffert Prophctia certifsimam demon-ftrationem mundi à Deo crcati 5 quod ea lationc üt crea-tus,vtineo omnia futura tempora^adionesamp;opcratio-nes ætatum,ac tcmporum mundi fuerint in eo imprcflæ : atque mutationes, ac varietatcs ftatuura, quæextiterunt in populo Del, fecundum rationem vniuerfi crcati eue-ncrint quod infra exponctur : vt qui operatus eft omni«! omnibus temporibusincccifarió inteiligatur creaflemun’ dum,amp;quicrcauitmundum, cundem, omnia in mundo cifeciire,nccefle fit,vndc fit^vt per mundum,pcr cœlum,amp; teiTara,pcr ea,quæ in ipfis creata exiftunt,exponantur, amp;nbsp;nuntienturfutura,quæquc funt Ecclefiæ omnium tempo-rum,amp;ftatuum. Vbi apcrictur amp;nbsp;ratio interprétationis niyfticæ,ac Prophcticæ. Vt etiam quæ ipfius Dei funt,fi-gnificentur, amp;nbsp;indicentur per illa,in primis,quæDcus cre-auit,egit3amp; locutus eft. De qua rc non pauca indicia da* bimus in curfuhuius præfationis. Et in Mofe, acaliis au-rhoribus facris 'certa babebitur eognitio,amp; patefadio. Nuncinftitutum fermonem prolèquamur. Érgoexhis, quæ aftiimpfimus,mundus cum’omnibus creaturis accedit teftis,quód Deus fit,à quo eft ipfe,amp; omnia, quæ in ipfo funt,creata. itaque eft vnus Deus folus, à quo folo mundus fimul cum omnibus, quæin mundo funt, verbo fiint ci'cata,amp; effeda. Et quoniam verbum fuit ante mundum amp;nbsp;per illud didum, amp;nbsp;effedum fuit,vt exiftcrct mundus cum omnibus,quæ funt in raundo, amp;nbsp;quæ fieri debuerunt ' Vomnibus leculis in mundo; piimum teftimoniumapud nos eft verbum : in quo percipimus amp;nbsp;quæ per ipfum crédita, amp;eft'edafunt, acccdcre quoque tcftimonia. Quæ e 2 qui-

;

lAc. Broc AR.Tgt; I ij^ B i eli or

quidem teftimonia cum fimul teftentur, aenon intclligis verbum diuinam nifi pronuntiatum: cc hoc non intclligis pronuntiatu nifi in effcótione mundi cum omnibus rebus creatis, amp;in adionibus, ac operationibus omnium fccu-lorum mundi j vnum teftimonium ex tribus percipis. Et quia tria cognofeis, tria quoque teftimonia intclligis. Vt manifcftum fit, vnum efle Deum, cuius verbo crcata funt omnia, amp;nbsp;clFcda omnia, ncc alius pofsit efte Deus. Quia nullus alius prætcr Deum noftrum fccitcœlum amp;nbsp;terram: amp;nbsp;qui non fecit cœlum, amp;nbsp;terrain, non eft Deus, ait lere-niias cap. to. nullus alius nuntiat ab initio futura, amp;nbsp;qui non nuntiat ab initio futura, non eft Deus, dilputat Ifaias cap. 48. nullus alius effecit piæterita,pcrfieiet futura* quæ vult, amp;nbsp;nuntiat, dilputat ipfemet Deus cap. 40. Ilàiæ. Ergo qui non effecit prætcrita iâ ab initio, ncc polliccri po-teft de futuris, non eft Deus, vnus autem folus per fuam hiftoriain. Hæc oftendit fe præftitiffe. ergo is vnusfolus eft Deus, folufqueadorandus, qui in vno mundo, in vno verbo, invna operatione perpétua fe vnum Deum decla-rauit*. Hæc omnia confpicientur in fa era hiftoria,quando crit Prophetia aperta : vt conuincantur omnes impij fate-ri vnum Deum, amp;nbsp;folum,qui creauit cœlum, amp;nbsp;terram, amp;nbsp;qui omnia deinde in his feccrit verbo virtutis fuæ. Cùm oftenditur unus cfteDeus, qui omnia crcauit,amp; nuntiauit, quæ erat fadurus in mundo : amp;nbsp;hæc effeda extiterint, vt probabitur in vniuerfa diuinafcriptura,dem5ftratur quo-que in vno Deo, Pater, amp;nbsp;Filius, amp;nbsp;Spiritus Sandus. Et hic primùm videmus illud vnum teftimonium verbi Dei, creaturarum,amp; operationum Dci î amp;nbsp;hæc tria cùm omni-nôconiunda debuerintintelligi ,d’iftinda quoqueappa-rere ■ vt aliud fit verbum, aliud res creata, aliud operatio, amp;nbsp;adio. Vt très res trium fint teftimonia,quemadmodum ûmul vnum teftimonium vnius erat. Nam res creatæ refe-runt

/ N TE R PR- PRÆPÂÏÎO, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lÿ

runt Patrcm,â quo funt crcatæ : verbum in diuina fcriptu-raFilium, quieft vira omnium: operationes SpiritûSan-lt;ftuin,àquo funt cffeélæ. Quatenus cnim diftinóta hæc funt, figna exiftunt trium. Etenim in mundo, amp;nbsp;in omnibus creaturis pofuit fignum fuum Deus, quôd Pater fit amp;nbsp;Creator omnium. Ratio autem omnium formarum in mundo à Filio donata eft : vt vis amp;nbsp;operatio in fingulis à Spiiitu Sanâo^Nam Ci conpiexum cœlorum intuitus fuc-l is, vidcbis ilia tria principia vbique amp;nbsp;fimul, amp;nbsp;femperef-fe (necinuentumilluddepriuatione habere locum inter puma principia) vt mundus ipfe,amp; quæ in cœlo funt lumi-na, conftant fiia materia, amp;nbsp;forma, amp;nbsp;proprio motu, fiuc facultate, fiue operatione. Q£æ funt pariter in terris amp;nbsp;in aquis omnia,amp; fingula fine his tribus principiis nunquâ inueniuntur. Nullaplantaextat,quam non videas con-ftare fua materia,amp; forma diftinda ab aliis,quæquc fimul non fit donata fua quadam vi propria, feu facultate, ac o-peratione. Idem videbis in reliquis creaturis, amp;maximè inhomine.Vtquæque à Deo Pâtre omnium cognofeere debeas creata : omnia à Filio fuam obtinere naturam , amp;nbsp;formam : à Spiritu Sanôlo fuam vim agendi, amp;nbsp;operandi» Et quicquid eft in vniuerfo, efle Dei Patris : amp;nbsp;quicquid eft formarum, efle Filij: quicquid virtutis, ac operationis, efle Spiritus Sandi. Atqj omnia eftè exipfo Deo,in ipfo, amp;nbsp;per ipfum ; efte inquam, amp;nbsp;viuere, amp;nbsp;moueri : exiftere, amp;nbsp;vigerc,ac operari omnia amp;nbsp;fingula. Quemadmodum autem in quauis re creata, formata, amp;nbsp;perfeda fingulari, amp;nbsp;vna cognofcis tiia, fic potes nouifte,Patrem,amp; Filium, amp;nbsp;Spiritum Sandum vnumDeum,nec folum in rebus fingulis, fed amp;nbsp;in vniuerfo : in vniuerfo, amp;nbsp;in quaque re. In coelo, amp;nbsp;terra pcrfeuerantibus cum omnibus in fe creatu-rià omnibus fcculis ; in omni verbo à Deo fado hominib® : inomnibus elfedis in toto curfu temporu mundi. In qua-c 3 uis.

r AC. B tCo C A Ä D I TN B I B Ll 0 RfT M

uis refingulaiitria habes indicia Patris, Filij’,amp; Spiritus SanólivniusDei. Hincquoniamin rebus creatis infigni-tus eft carum creator,formator, amp;cffedor,ipieDeus,ipfe Pater, Filius, amp;nbsp;Spiritus Sandus ûtemquæ agunt,amp; præ-ftant in Ecelefia, iæpe in creaturis iignantur. Vnde quæ dicimus de vno Dco Pâtre Fiho,amp; Spiritu Sando,magis in Ecclefia,amp; in diuina fcriptura, amp;: in opcribus Dei præ-fertim in Ecelefia pera dis, intelligi nunc volumus, quàm in aliis creaturis, quamuis fempiterna Dei virtus, ac diui-nitasinhis, quæ creata funt, debeat quoque intelligi, amp;nbsp;cognofei. Quamobremhæc videanturin Ecelefia, m di-uinaferiptura,in opéré Dei in Ecelefia. Atq; firnul adhuc exponemus fuperiora duni contcmplabimur creationcm, formationem amp;nbsp;perfedionem Ecclefiæ ; quod verbû Dei fueritfingulis ætatib’ mundi ; quæ opera extiterintOmnb bus temporibus.Nam Deus, qui creauit mundû propter cledos, fe ipfum,fuam virtutem,amp; vim magnam luis tantum in fua Lege voluit exponere : atq; per ea, quæ apud ipfos, amp;nbsp;inipfis egit.Vnde intelliguntur deinde eius opera, amp;nbsp;fada,amp; virtus in cæterisgentibus. Arque aliqua de gentibus perada fua voluntate, amp;nbsp;opéré narrantur in filera hifi:oria,vt earum quoque omnium Dominus,amp; Deus, amp;nbsp;operator in ipfis, amp;nbsp;adminiftrator totius inudi, ac index cognofcatur. De qua re dicctur in Daniele.Nunc illud te-neamus dodi in ipfa Prophetia, Dcum per ilia, quæ cgit in ereanda ,amp;perficienda Ecelefia, voluiife oftendere, fc £ccleftA creafle coelum,amp; terram, amp;nbsp;omnia,quæ in ipfis funt : atq; fnhttno- effeciffe oraniain cœlo, amp;nbsp;in terra,dum mundus duiabit. men cali.’^ Quod patebit nobis in aperta Prophetia. amp;nbsp;P aulus monu-it,qui ait, multiplicem fapientiam Dehn creationc, amp;nbsp;ad-miniftratione mundi patefien per Ecclcfiam. Et ob banc rationem Ecelefia fubibit nomen, de locum coeli, fiue-mundi, m qua Pater eius creator cognofeitur. Diuina

INTERPRE PRÆf^ïlO.

na item fcriptura venir in nomen cœli: in qua cognofei-ixir verbum, quo rota informatur Ecclefia, atque hums adminifhatio afTumit operationes, amp;nbsp;ordinem vniuerfi: vt in eadem amp;nbsp;Spiritus Sandi opus cognofcatur. Qua raione autem amp;diuina Icriptura veniat in locum cœli, amp;nbsp;Spiritus Sandus tanquani in motu cœlefti operetur o-mnia, poft dicctur. Eft enim necefte hæc cognofcerc. Quia Prophetia explicat hiftoriam facramnon literis folum 5 fed Sc rebus res fignat, nominibus nomina, ope-rationibus operationes , vt alibi diftindius dicctur,tu ^ainpri' autem aducrtchinc prodire myfticam interpretationem.

NunCiVt inftituimus pcrcurramus, tempora,amp; ftatus mundi, præfertim in Ecclcfia DEI. Vt in hac vidia-mus Dei opera : item rationcm diuini verbi fecudii hæc tcmpora,amp; ftatus Ecclefiæ, Vnde coclufiones iteruaddu-centur de Patrc,amp; Fiho,amp;Spiritu Sando :poft compara-ta Ecclclia cum cœleftibus, ad ea, quæfunt vniuerfi mun-di,reuertcmur.Vtin omnibus. Deus omnipotens, amp;nbsp;ma-gnus Pater cum Filio,amp;Spiritu Sando cognofcatur.fnitio poft peccatum Adæ fiuit Deus homines, fatanam perfi-ftentes audirc,fuo arbitratu,viuerc : ac feruauit fernen fâ-dumin quibufdamfibiparentibus,vtilludcxcitarer, atq; in rempublicam feu regnum,amp; Ecclefiam deduccret. In-terea vtfe Dominum,mundi, amp;nbsp;vindiccm peccatorum o-mnibus omnium leculorum, amp;nbsp;temporum futurum decla-raretsin duxit diluuium aquarumfuper omnes incolentes orbem tcrrarû.hoc tempus omne vocauit Deus tenebras quod defcriptum inuenies in facrahiftoria. Petrus vocauit mundum inpioru.poft quod tempus fufeepit feme fan-dû vtillud magnificarct,in illud milericordiâ amp;nbsp;beneficê-tiâ fuâ declararet,atqi promittcret,quænâ,amp; quanta effet ci pftaturus futuris feculis.poft excofemine coegitrëpub-licâ amp;nbsp;populû fibi propriû elcgit,qui fuis inftitutis Sc Icgib®

V1UC“

J  C, B R o C A RD T IN SlSLlORrM viucretjfibîqucinferuirct vcro, acpiocultu. poft dédit iu-diceSjdcdit reges, dédit Prophetas,qui nuntiaient,amp; nar-rarent aduentum Fihj fui : quæ,amp; quanta is agere deberet in expiandispeccatis noftris : quæ, quanta in reftituen-do regno Ifraëlitico.Atque magnum anteprimum Domini aduentum dédit exemplum in populo fuo iuftitiæ,amp; ira? fuæ contra pcccaturn • vthiftoria Machabæorum docet. Poft venir in carne Dei Films 5 egit,quæ hiftoria Euange-lica narrat.Poft feparauit eos, qui ad fuum regnum perti-nerent à regno Antichnfti,donee rediret idem Dei Filius iudicaturus orbem,amp; conftituturus regnum Ifraèliticum, pôftmittitinterprétés Prophetarum, nuntiatorefq; ma-gni ludicij, Sc innouationis orbis. T andern fccundo venir Dei filius, prædicat in fuis membris ircrum Euangelium æternum,antequam iudicet regnum Antichrifti, amp;nbsp;impies, Vt qui crediderint,falui fiant,ac deducatur in ipfius re-gnum.Non credentes autem, amp;nbsp;impij peidantunconftitu-atqueftatumregnilfraëliticiperpetuó duraturi vfque dû per eundem Dei filium deducamur în cœlum,in quo qui-dem regno Ifraëlitico fecundum legcm Dei folùm, arque inftituta viuatur, abolitis omnibus humanis legibus Pa-pæis amp;nbsp;inuentis. Hæc funt fummarini, quæ egit Deus in mundo, amp;nbsp;in Ecclefia fua quoque amp;nbsp;ab initio propofuit amp;nbsp;nuntiauitfutura» Sed prætermiflb nunc tempore ante Tres fia- Abrahamum, tres ftatus confideremus ,circumcifionis, amp;nbsp;ƒ»ƒ legis : baptifmatis aquæ non fine Spiritu,amp; Euangelij :Ba-élf inpep» tilmatis Item Spiritus, amp;Proplictiæ patefaéiæ. In primo loDet, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;proprium opus confpicitur Patris : in fecüdo Filij : in

tertio Spiritus Sandi. Vnde in primo ftatu cii cuincifionis Deus Pater,amp; Creator omnium prædicatui, amp;nbsp;inuocatur’i promittitbeatumftatum Abrahamo, amp;cius fcmini : edu-cit populum fuum ex Egypto : conftituitrcmpublicam,ac liberum ftatum : dar leges, inftituta, amp;nbsp;cercinonias : dat duces

/NTERPRt fRÆf^ItO, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;]i

duces pluies fuo populo : multa, amp;nbsp;magna per eos, amp;nbsp;per alios agit : dat regnum, amp;nbsp;reges j ac operatur in his pluri-ma : Prophetas mittit complûtes prætcr ordinem facer-dôtum conftitutum. Ex illis certos vocat ad feribendum futura.Reiedisautem recibus,amp; regno datiterum ducesi atque excrcet populuin luum varie, vt retincatur in officio. omnia agit fignis, amp;nbsp;portentis admirabilibus. nbsp;nbsp;In fe-

aindo ftatu venit Chriftus Dei Filius ,prædicat Euangeli-um fuumærernum : apparetverèDei Filius lignis item,amp; portentis admirabilibus • vt etiâ fe ipfum excitarit è mor-tuis mortuus volcns, ac ]ibens,vt per fuum fanguinem ef-fufum lucrentur peccata mundi Oftendit fe eße fernen il-lud, in quo bencdicendæ fint omnes genres j fe elfe vnam illam vióï:imam,per quam cxpianda fint peccata;fe elfe ve-ritatem omnium, quævmbris quibufdam, amp;nbsp;ceremoniis confignata fuilfentin lege.clcgit Apofl:olos,qui prædica-rent nomine fuo Euangelium gentibus quoquc.In quo E-uangelio veritas, quæfuitin ceremoniis adumbrata, ex-ponitur finetegumentis Spirit’d Sando donato.Conftitu-ta deinde Ecclefia Âpoftolica dédit Apocalypfim, vafta-uit Hicrofolymas, fanguine fuorum martyrum parauit tâ-dem populo fuo regnum, amp;nbsp;ftatum liberum. Hinc ablato iugi lacnficio, Ecclefia Chrifti non apparuit in publico ftatu, latuit in defertis, viguit in pauperibus,amp; abnorren-tibus à ftatu Papæo. Ac dum tyrannidem firmauit An-tichriftus fuo dccretali, amp;nbsp;magiftratu Papæo,feu Ecclefi-aftico, mittit Chriftus nuntios fui fecundi aductus in fpi-ritu. qui moneant inftare tempus liii iudicij, innouationis omnium, reftitutionis iugislacrificij, dodrinæ Euangcli-cæ, Ecclcfiæ Apoftolicæ, regnilfiaclitici,amp;omntum,quæ narrantui in Prophetia. In tertio ftaru, qui eft Spiritus Sandi venit fccundôDci Filius in Spiritu: prædicat iterû Euangelium inmerabris fuis : adeftSpiritusSanclus à Pa-f tre

tJC. ÊROCARTfl I'S SJStfOR^M

Cre,amp;Fiho, Poft prædicationem quadraginta annorunï iiocat crcdentcs ad paiandum rcgnum Ifraëliticum ad conftitucndam innouatam Ecclefiam 5 ad confirman-dum ftatum fpiiitualcm in omnibus terris fcmperdu-raturum delcto ftatu Papiftico, amp;nbsp;omnium tyrannorum. Atquc pcraélo iudicio, quod cœpit a domo Dei, perdi-tifque impiis, amp;nbsp;non ciedentibus Euangelio, aperit Pro-phetiam, amp;nbsp;myfteria ablcondita, quælatebant in diuinis îcripturis. Rcliqua fua magna vi peragir, quae narrantur in hiftoria,quam contemplabimur in facris bibliis In his tnbus flatibus videmus diuerftim opus Dei. Nam alia vi-demus operatum Pattern in primo ftatu, aliaFilium in fe-cundo, alia Spiritum Sanólum in tertio. Videmus nomine' Patris fan ci tarn legem, nomine Fili; prædicatum Euange-lium, nomine Spiritus Sandi patefadam Prophetiam.Pa-ter autem vocaturDeus in diuinis fcripturis, item Films, item Spiritus Sandus : ac Deus vnus dicitur. Ergo cum trcsfint,vnum Deum tarnen cognofcimus.Quia in Patre erat Filius cùm dabat Lcgem,atque Euangelium contine-baturinLege, amp;Mefliaspromittcbaturdudor,amp; ferua-tor populi fui. loquebatur Spiritus Sandus in Prophetis-Dum autem prædicauit Filius fuum Euangelium,prædica-ta fuitamp; Legis veritas in co. Atque vrgebat Chriftus, Pattern in le eire,amp; operari omnia : fimulque prædicauit Spi-ritum Sandum : docuit neminem nifi renatum ex aqua amp;nbsp;Spiritu lando pofte ingredi in rcgnum ‘Dei, Ptomifitfe llum m iftiitum: Spirituique Sando tribuit, vt pet ipfum inftitueremur, amp;nbsp;pcrficeremur in omnibus,quæ ad cogni-rionemretum diuinatum, amp;nbsp;ad opus noftræ falutis perti-nerent. Spiritus Sandus in ftatu teitio prædicauit itetum Euangelium, dum aperuit Prophetiam, dum per ipfüm habuerunt fuumeuentum omnia, quæ pctipfum antède-nuntiata fuerant : patefecit myfteria Legis; portât fe-cum nobis Patrem, amp;nbsp;Filmm, à quibusnunquamreccdit

tu TE RPR. PRÆFjtTJO.

nee feparatur : vt vbi ipfe fjt, fit Filius, amp;nbsp;Patèr. Ergo tres quidem opcre ipfo confpiciuntur,vnus tacmn eii Deus. Q^öd nuiquam vnum muenias, in quo non £ucrit (i-mul alius, amp;nbsp;tertius. Hæc adhuc conlpiciuntur in feptem ætatibus mundi, quarum opcrationcs tributæJfuntSpiri-*^'^^quot;’'^? tui Sando : quod is egerit omnia in populo Dei, amp;nbsp;do initum fuit padum cum Abrahamo,amp; cius lemine : amp;nbsp;frima ab quando Lex dabatur : amp;nbsp;quando Prophetæ loquebantur, Abraha. amp;nbsp;fcribebant : amp;quandoEuangeliumpromulgabatur: amp;nbsp;t»e. quando dodoresdiljiutabant, amp;nbsp;fecernebantur à regno Papæo,qui pertincrent ad regnumChrifti:amp; quando nuntiabatur inftarc fecundus aduentns Domini,amp; tertius ftatus mundi : amp;nbsp;quando iterum tandem prædicatnm eft Euangeliura, amp;nbsp;peradura indicium Dei, amp;nbsp;conftiturus ftatus Ecclefiæ innouatæ,amp; re^ni Ifraclitici. Ac cum hæc omnia tributa funt Spiritui Sando in Prophetia, Patri fi-mul tarnen, amp;nbsp;Filio tribuuntur.Quia Spiritus Sandus,qui ab vtroque manat, perficit omnia, vt Pater, amp;nbsp;Filius per Spiritum Sandumperfecerunt omnia.Dequaratione di-cctur diftindius cap. pr. Genefcos.Quæ iam concludenda fint ex his, patct.Propter diuerfum opus Patris in circum-cifione. Lege', amp;nbsp;Synagoga : diuerfumFilij in baptifino 'Cgt;»usDe amp;nbsp;Euangelio , amp;nbsp;Ecclelia Apoftolica ; diuerfum Spiri-tns Sandi in aperta Prophetia, amp;nbsp;in Ecclefia Catholica

vbique obtinente ; | neceifario cognofeendus eft Pa- p^. ter, amp;nbsp;Filius, amp;nbsp;Spiritus Sandus; Dum autem con- ier, Filins iungit Pater in opere fuo opusFilij,amp; Spiritus Sandi- Spiritus filius afiiimit in luumopus Patrem , amp;nbsp;Spiritum San-: Sa »Sius, éi urn: Spiritus Sandus quæ Patris amp;Filij funt opcratur: diim inquam operatur Pater ,operatur Filius,dcSpiritus Sandus : dum Filius, Pater, amp;nbsp;Spiritus Sandus : dum Spiritus Sandus,Patcr,amp; Filius, cogimur fateri vnö D E-V M, Patrem, Filium, amp;nbsp;Spiritum Sandum. Nam

e 2 dum

Ia Ct Brocailth tv SiRLi ORrM

dum opus eft vnius, eft amp;nbsp;duorum, fiue trium : amp;nbsp;vbi eft opus cuiufquctrium,eftibiquifqueè tribus. Cùm iamin vno opere, fit opus trium, in vno erunt tres. Quqd autcm Pater mifcrit Filium, non fit ipfe inifl’us : Films fit iniiFus

amp; cum Patre miferit Spiritum Sandum, qui non mifcrit, * fed tanrum fit miflus, nihil dicam: quia Theologi fans multa difierunt dc hac diftinóiione. Cùm iam illa, quæ cxpofui de Ec défi a, amp;eius adminiftratione oftendät De-um Pattern, Filium, amp;nbsp;Spiritum Sandum, vt dixi ; idem concludendumeft ex ratione verbi Dei in diuinis fcriptu-ris : quod perfonæ in illis omnibus ita fint diftindæ,vt tics in vna, vnam in tribus inuenturus fis : vt amp;nbsp;hinc conclu-das. Pattern, amp;nbsp;Filium, amp;nbsp;Spiritum Sandtum vnum Deu.

amp; vnum amp;nbsp;verum Deum Pattern, Filium, amp;nbsp;Spiritum Sa- . dum. Nam vt in creationc return Pater fine Filio,amp; Spi-ritu Sando nil créât: Spiritus Sandus fine Patte amp;Filio nil cfficit : fie agit Filius vt vidimus in ftatu ièeundo, At-queidcm præfefertin fe diuina fetiptuta fieri, in quaeft Vffbum verbum Dei Iitcris confignatum. Hæc quidem propè vbi-Det vnam fententiam, amp;in cadem très nobis affert. nam T^atretM, nullum cft è facris voluminibus, in quo dum exponitur ïcntcntia, fine argumentum ad vnum tempus, amp;nbsp;ad Sannum ^nam rem pcrtincns, quin amp;nbsp;tria tempora trium Itatuum, fine di- ’ fine tempora feptem, fqitcmætatum, amp;nbsp;quæ funthorum fitngnit ftatuum, amp;ætatumconfignificentur. In interpretationi-trtHw fia bus quod dico confpicictur obferuari ab omnibus autori-ope- bys factotum voluminum. Exemplum fit hîc pfalmus ter-tins : qui dicitut contincrc querîmoniâ Dauidis fugientis confpedû Ablblonis filij fui. Queriturcnim,quôdfilius, amp;nbsp;multi,qui non debuerunt,à fe dcfcccrmt,contra fe arma tulerint. Redè quidem, amp;nbsp;omnia quæin co pfalmo dicQ-tur, ad fadum Dauidis teferuntur. Intcrca tarnen, quia flatus primus continet, quæ funt fccundis illud proprium

Chtifti

JNTERPR. PRÆPAT/O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ji

Chrifti’dicitur.Doimiui,amp; fomnû cepi: excita tus fum,quia Dominus fufccpit me.Item quia flatus primus continet ,amp; quæ funt tertij,additur. Non timebo decern milita,amp; quæ fequuntur. Si répétas totum Pfalmum tempore Chnfli, videbis eadem contigifle Chriflo, quæ Dauidi. Nam amp;nbsp;contra Chnflum dices multiplicatos hofles, amp;nbsp;multos co-flirrexifle. Primùmfilios, Iudæosfcilicet,itcmgentes,amp; ita omnia interpretaberis de Chriflo. Sed illud poflre-mum, non timebo millia, amp;nbsp;quæ fequuntur : quamuis Chriflo,amp; Dauidi tribuas,proprie ramen inuenies dici de fecundo adueutu Chrifli. Quia nunc quidem multitudo populorum,amp; rcgum,nil poflunt obtinerc contra Chriflu. Cœpticnim funt pei cuti in maxilla, qui vocant Euange-licos hærcticos, atque percutientur omnes negantes fecu-dum aduentu Domini. Dabitur autem falus populo Dei, amp;nbsp;omnibus Euangelicis Chriflum fufeipienübus. Quaie fl hoc tempore répétas pfalmum, vna eritinterpretatio, quæ tres continebit, verbi caufa,prædicante nunc Chriflo Euangelium fuum in fuis membris, flatim confurrexit A-bfolon, hoc efl Papa, amp;nbsp;alij principes, qui fuerunt olim chariflimi Chriflo, amp;nbsp;Deo Patri, qui illis cicdidit Ecclefi-am, amp;nbsp;fuum regnum ; rclidurufque eis hæc erat, fi fufee-pilfent fuum Euangelium. Nam prædicante Luthero, amp;nbsp;aliis,plures cum Papa, amp;nbsp;Impcratore faâi funt vexatores, amp;nbsp;carnifices Euangclicorum. Tota Gallia, Hifpania, Italia , amp;nbsp;alij alibi contra Chriflum in membris fuis concio-nantem concitati funt, vocantes omnes prædicationi cre-dentes, hæreticos, vt vocabant ludæi Chriflum,atquc ite-rum Chriflum in membris fuis crucifîgentes. quiChrifl® tarnen in fuis membris cxcitabitur, vincet amp;nbsp;percutiet Papatum : percutiet in maxilla,puniet c6tumchas,amp; ma-ledi(fla,amp;mcndaciaconfióta contraEuangclicos : dabit his fuum regnum, amp;nbsp;crcdcntibus. Sententia ita erit vna, amp;nbsp;f 5 triplex

* I AC, nR9C AKT) I / If B f BIT 0 RTM triplex, vt prætercam myftcria, in quibus quærcndum rit ; quæ ratio fit Dauidis ad Chriftum, ad cius primum aducntum, amp;nbsp;fecundum,vti quæ exponitur pfal, g 9. Quæ Chrifti adDauidem, amp;talia.quæiummè-nece{raria funt in aperienda Prophetia ,amp; in rctinenda vcra Anologia rn intcrprctatione myftica. Quæ maxime fe aperit in hac, quam dixi, tnplici, amp;vna interpréta none ciufdem loci. Vt alij, ita Paulus vfus eft hac ratione ternæ interpretatie onis cap. Ep. ad Heb. atque fimul oftenditeara intclli-gendam efie in Mole, amp;nbsp;Dauide interpretando verba ilia* •Si ingredientur in requiem meamait.primùm fignificari requiem, quam obtinuit populus Ifraeliticus,per lofuem : deinde quam adepti fumus omnes credentes poftrefurre-ftionem Chrifti. quod tempus vocauit cap. j. diem Hodi-ernum •• turn requiem futuram in Sabbatifmo.vtitur amp;: in verbis illis interpretatione triplici. Et requieuit Deus die feptimo ab opcrib’ ^diiis.ac aflumit primam interpretatio-TrifUx nem ex cap. i Num.ibi enim interpretatur Deus ipfe requiem,quam promittit fedaturum populo fuo.reuocat reqHi ,rr verba ilia Paulus ad tempus Chrifti : amp;nbsp;propriè illud in verbe rcquicuit ab operibiis fuis teftimonio Pauli reuocatur à Dtt. Dauide ad tempora noftra. Triplicem interpretatione o-ftendit Paulus intabernaculo,vbi cap. 9, ad Hebiagit de primo,amp; de fecundo tabernaculo : atque ibi quoque co-gnofee rationem triplicis interpretationis dudæ à tribus ftatibus. Itaque tota diuina fcriptura eft conferipta, vt in his, quæ funt ftatus Icgis, coniumfta fint , quæ funt ftatus Euangelij, amp;nbsp;ftatus apertæ Prophctiæ : in his quæ funt EuangelijJ, quæ funt legis, amp;nbsp;terrij ftatus,: in-tertium ftatum condueâtur, quæ funt legis, amp;nbsp;Euangelij : vt nunquam intelligas Patrem fine Filio, amp;nbsp;Spiritu Sando: Filiium finePatre, amp;nbsp;Spiritu Sando.-Spiritum Sandumfine Patre, amp;nbsp;Filio, atque capite pri. Genefeos hæc

/Hf TE R PR. fRÆ PATIO. •' ’ nbsp;nbsp;2^

hæcapertius confpieientur. Similiter interpretatiöiiem myfticam confequcris in pluribus ; fi in verbo Dei attendes qua? funt trium ftatuum confignificari in quolibet «orum. Interdum fecundum rationem feptem æta -turn exponuntur, quæ funt facræ hiftoriæ. Vt quæ funt ftatus promiflionum Abrahæ, legis, Prophetarum,^^^^^Jt^^^, Euangelij, ac Ecclefiæ Apoftolicæ, mulieris dudæ in de- re^uiritttr feitum, nouorum Prophetarum, ætatis, inquamnuncfecufitlum ingredimur, feptimæ ventant in vnum opus Spiritus fan-óti. Atquc quæ fuerunt vnius barum ætatum conducan-AR«* lt;«•gt; tur inreliquas; infingulis quæaliarum funt, inuenian-^'*^*’” tur.Vt in prima fuit fecunda, amp;nbsp;aliæ,dum dtcitur cap. j 7» Gen. Et tu padum meum cuftodies, amp;nbsp;fernen tuum poft te in generationes eorum. Et vt exemplum apertum alïe-ram, fuit quarta in prima, amp;nbsp;prima in quarta. Quia dixit Chriftus. Abraham vidit dicm meum, amp;nbsp;gauifus eft. fu-erunt in prima omnes, dum dtcitur, in generationes eo-rum,amp; prima in omnibus, præterea quæ fuerunt vnius æ-tatis proponuntur, amp;nbsp;exponunturfæpe per ea, quæ funt altcriusiqucmadmodum in his, quæ funt vnius ftatus fiepe proponnntur, narrantur, amp;exponuntuf perilla, quæ funtaltetius.Velutiper liberationem ex Egypto, amp;nbsp;Pha-raone narraturliberatio noftra ab inferno,ôéSatana tempore Chrifti,amp; Apoftoloium. liberatio à tyjannis, quan-do libertas Romæamp; alibi fuit parta Chriftianis: liberatio à Gothis,amp; Attila,quando conditæ fuerunt Venetiæ: li-beratio noftra nunc à Papatu, vt videmus cap. 2 0. Eze-chiclis in Pfalmis multa noftri temporis exponuntur per illa,quæ egit Deus cum populo fuo in Egy^pto, in deferto, in obtinendis regionibus impiorum : vt videbi'mus Pf 7 8, amp;2 9.amp;îogt;. loannesin prima Epiftolaexponit vnum cultum piorum,qui vnquam fuerunt, amp;nbsp;erunt, lecunduin cultum datum in verbo D E I prima, fecunda , ter- v

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tia

I /jte. SROCARTHIJf SJBLlO R^M tia, quarta, quinta, fextaamp;feptima ætatemundi- Arque hîc videmus,qucmadmodum diuina fcnptura, dum flat* Eccicfiæ memoranturin vna vniusftatusfcntcntia, aflu-niattres fententiasftatuslegis,Euangclij,amp; apertæ Pro phetiæ : fiucftatus Patris,Filij amp;nbsp;Spiritus Sandi. Similiter in opéré fepteno Spiritus Sandi fecundum verbum DEI datum in fingulis feptem ætatum Eccicfiæ, aP fumât feptem fententias ad verbum fadum fepti-es toti Ecclefiæ • amp;nbsp;eafdem fæpe ad vnam reuocct, at-que vnam in feptem deducar* Vt dum locutus eft , Deus in tribus flatibus mundi, amp;nbsp;verbum tribuitur Filio, fimul intclligaslocutum Patrem, amp;Spiritum Sandum.Et dum fepties locutus eft Deus per Spiritum Sandum Ec-clcfiæ, intelligas, quælocutus eft Pater locutum Filium, Spiritum Sandums quæ Filius, Patrem,amp; Spiritum Sä-fcriftura dum : quæ Spiritus Sandus ,Patrem3amp; Filium. Hincin-nemt in tclligas quoque diuinam fcripturam venire in formam ƒ cœli, in rationcm luminis folis,amp; aflrorum : atque que-calt.Et admodum hæc, referre eum qui eft lux inaccclTibilis : qui 'teldatum-locutuscftvcibumfuumin diui-nis fcripturis. Namvtvnus mundus, vnum cœlum,quod pwre^rtwrnobisvnum Deumquivbiq; eft,amp; omnia illuminât, ofté-tn omnia dit; cfttotum in omnibus fuis partibus, partes in toto; nec ttmpora, ylla pars fccedit3quin in toto,amp; in omnibus partibus con-fpiciatur; Vcrbi caufa, nulla ftella luect, quin eius lux in totum cœlum inque omnes eius partes fc extendat, fera-tur,amp; circumfpiciatur : fie in diuina fcriptura,quæ amp;nbsp;ipfa dicitur cœlum, amp;domus Dei, quôd in ilia fit expanfum, amp;nbsp;expofitum cœlum,ac omnia quæ funtin mundo ;quie-quidfcripfit, amp;nbsp;ex pofuit Spiritus Sandus per miniftros Del, id fiefe habet,vt ftella in cœlo.Pertingit totum com-plexum cœli Dei, vt nihil vno tempore ,vno in loco, vna in rc feriptum fit, quin rcfpiciat, fiue pertineat ad omnia tempo-

/NTERPR.' mxejiie. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;af

tempora,omnes flatus, omnia omnium attatum. Hinc ïl-ludefl tempons futuri.|Poflremis diebus inflabunt tempora periculofa i erunt homines fui amantes, auafi, amp;nbsp;idé præfentis • tuautem aflccutuscs meam doólrinam. óc i-dcm præteriti. flcut Ianes,amp;Membre.Et û feptemætates intuitusfueris,quæ lux promiflïonis lucebat patribus in toto flatu Icgis , eadem ferebatur in crcdentes Chriflo deinceps : Similiter, quæ funtaliarum|ætatum lucere his videbis, qui ante fuerunt, amp;nbsp;his qui pofl futuii funt. Vt hinc conciudas certa ratione, diuerlam lucem verbi,amp; giatiæ, amp;nbsp;certa ratione eandem. Et quæ faóta, amp;nbsp;dida mnt per Spiritum Sandum in feptem ætatibus mü-di, fada,amp; dida quoquc efle per Patrcm,amp; Filium fecun-. dum earn rationcm, quæ exponetur cap. pri. Gen. vt fi fit verbum, amp;nbsp;opus Patris, amp;nbsp;Filij amp;Spiritus Sandi, fit Pater Filius, amp;nbsp;Spiritus Sandus. Si vnum efl verbum, amp;nbsp;opus, fit Pater, amp;nbsp;Filius, amp;nbsp;Spiritus Sandus vnus DE VS. Hinc tu potes cognofccre,amp; quinam apocryphi, amp;qui non apocryphi habendi fint libri. Spiritus enim fandus facit illos non apocryphos. qui vcniuntin idem cœlum, atquc lucem fuam ferunt in omnia tempora, fignificantes nobis Pattern,amp; Filium,amp; Spiritum Sandum -, atquc alia. Quod non inucnics in apocryphis. Hæc omnia erunt ad-uertenda illis.qui hifloriâ facram cognofcere voluerint,amp; aLcri^ myflicam interpretationem inuenire. Nam in his apen-tur quoquc ordo traólationis hifloriæ myflicæ. Et hæc no afrcqueinurfinc luce Prophetiæ. Impii qui legeruntfacra volumina, amp;nbsp;hæc^ non nouerunt, ac dcflituti fide inuenti funt, contempferunt verbum Dei, amp;nbsp;reicccrunt. Hebræi qui non nouerunt Filium Dei,nihil pcrceperunt de primo aduentu Chiifli : priuati funt cognitione vcritatis, quæ contincbatur in vmbris ccremoniarum : priuatj funt Deo Pâtre, ad quem nemo habet accelfum nifi per Filium : pri-

g uati

1 JC. B ROC Â R-D 1' I a BißLiORrM uati funt his omnibus, quæ putabant fc confecuturos per Melîiam dcfcriprain Piophctis,inagnaillaquidC*, ôc ad-mirabilia: priuantur nuncnoftri, quirefpuunt Prop h cri-am promiflîonibus Abrahæ,quæ in libris Mofis, in E-uangelio, amp;nbsp;in vniucrfa Prophetia continentur ; quæque nunc præftanda proponuntur. Abbrcuiare voluntipfi brach nun Domini : ncgant ilia per quæ voluit Deus probate fe vnum Deumgratiam pro gratia reipuunt,vt ludæi: qui nullum aliud volcbant efle Euangelium prætcr Legern' Nam nunc cùm data fit Icx,datum Euangelium ;no-lunt aliud cfic quod Deus datums fit nobis, cùm tarnen Deus ira femper egerit ab initio, vt accreuerit fingulis tatibusfua dona: fitque illatandiuauâurus, doncc de-duâi crimus cum Chrifto in æternuin fuum regnum in cœlo, Peruertunt iidcm, vt dicitur in leremia capi. 2 Verba Dei viuentis, Domini excrcituum, D EI noftri : Patris fcilicct, amp;nbsp;Filij, amp;nbsp;Spiritus Sanéii,dum aiunt. Prophetia Domini non memoretur vitra. Prophetia Domini fit cuique verbum fuum» Priuantur maximis, amp;præ-ftantifiimis bonis : priuantur, ne obrineant hoc tempore duplicia de manu Domini fignata in bonis conduplicatis lobo : inueniuntur deftituti etiam ea cognitione Eiiange-11), quain fibi propriain vendicant. Non enim fatis eft in-telligere nudam hiftoriam eorum,quæ dixit Chriftus i fed oportet nouiifc, quæ Chriftus, quæ Apoftoli docuerunt eorum,quæinvmbrislcgis fignabantur. Vnde amp;quomo-do, amp;nbsp;qua ratione a lege fumpta fint. Chriftus, amp;nbsp;Apo-ftoli veritatein quidem docueruut corum, quæ in vmbris legis tegebantur ; fed non aperuerunt vnde ex lege fingu-la duxerint, èc qua ratione. Quod id opus fuerit Spiritus Sanótipatefaciendi hoc tempore omnia in innouata Ec-clefia. Non cognouerunt deinde Prophetiam quæ eft in EuangeliOj amp;in monumentis Apoftolicis. fi quæras qua

' ratione

/NTERPR. PRÆPJTïe,

rationefaâu cùm accederet Chriftus ad prædicatio-pc præte r Apoftolos habuerit mulicres,quæ illû fequeren-tur vfq; ad morte,amp; poft mortem,ad eum vngêdû acccfte-nnt.-fîquærasquod nam myfteriü fit vndionis pedum,amp; capitis Chrifti per Magdaicnam : quodnä Simonis lepro-fi : quodiiam fit ilJud Euangelium Magdalenæ,quod præ-dicâdum eflet in mcmoriam eius in toto orbe, hæfitabunt, no intuentes Prophetiam.Si quæras quifnâ or do fit in reb’ narratis ab Euangeliftis,nil dicent præter principium præ-dicationis,amp; finc,quando mortuus refurrexit Chriftus, amp;nbsp;cofcedir cœlos. At fi admittant Prophetiam, poterût co-gnofcereex tor,tantifq5 rcbus,quas egit,amp; locut’ eft Chri-ftus,Euangeliftas illas le legifte, in quibus texeretur quoq; hiftoria fecûdi aduentus,in quib® digereretur ordo rerum futurarü,quas videmus hoc tempore effici.Et fi proportio, amp;nbsp;compaiatio eft inter coelum,amp; tempora,amp;opera in mû-do pcra(fta,amp; inter Dei verbum ; non videntjdum aiunt E-zec.)2. Prolongabuntur dies,penbit omnis vfioj dum aiut, Ier.2?.Prophetia Domini no memoretur vitra jPropheria Domini fit cuiqi verbum fuûjfe perindeagere(vtomittâ peruerti à le verba Dei viuentis,Domini cxercituum,Dei noftri)acfi decurtenttcporamundi,auferendoætatem fe-ptimamîabfcindât earn partem cœli, quæ eft à Capricor-no ad alterum Polum;fiuedicas,àcirculoCapiicorni,fcu ab eo loco, quo magisdefcemdit Sol ad circulum Capricorni : tollant opera Spiritus Sâôti aliquando m Ecclefia; tollant Ecclefiam Catholicâ,fan(ftorû comunioné: perturbent, amp;nbsp;inuoluant totum opus Dei deftinatum ab initio, atque magna fapienria 'in fuas partes diftinä:um. de qua re queritur Chriftus Prouer. primo mquiens. Etceftare feciftisomne confilium meum. Ciim item feptima æ-tas fit finis operum D EI m mundo; cognitio rcrum diui-narum magna, amp;nbsp;multiplex lit danda in Ecclefia ; co-

g 2 pia

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/AC, B ROCAK.DI IN SI S LT OR^M

piafimul magna Spiritus, fanólitas, amp;nbsp;innoccntia, vitaq;

I Ipiritualis tune fiitura ; hæc omnia reiiciuntur ab his, qui tempus apertæ nûc Prophetiæ negant Item cùm Prophe-tæ, amp;nbsp;Apoftoli, in fraóianda dodrina fibà Dco data, arque in defcribendavita filiorum Dei, intuiti fint ætatem Sabbatifmi,amp; fecundumformamEccIefiæcoopeitæ byf-fo, amp;nbsp;fanôiificatæ à Pâtre in Filio per SpiritumSandum, tradiderint dodrinam, amp;nbsp;rationem vitæ omnium filioru Dei : atquc iidem Prophetae,amp; Apoftoli conformarint vi-tam fuam ad eandem formam ;vidcntur tollere quicquid Prophetæ, Sc Apoftoli docucrunt, amp;nbsp;præccperunt ; aut nonintclligere, ac ignorare quo modo,amp; qua rationc fint expofita : autetiam minus feconformarc ad vitamfuturâ in landorum communionc,dum fabbatifmum populi Dei futurum non cognofeunt. Prætcreo commemorate eos non attendcre,quænam fibi loquatur Chriftus hoc tépore: fe negate Chtiftum adefte : vt quentur ipfe Deus in Ifaia cap. 6 in letemia quinto :non videre quænam fibi agenda, amp;nbsp;fugienda fint hoc tempore magnarum pertur-bationum : non prolpiceteom.nes hærefes, quibus rcplen-tutnuncplurimæ Ecclefiæ, inapertaquam negantPro-phetia,tollendæ3 amp;nbsp;euellendæ. Hæc amp;nbsp;multa alia incommoda fcquuntur eos, qui contendunt in primo aduentu Domini completam fuifte omnem Prophetiam. Vt autem ad inftitutum fermonem reuertamut,in facris voluminib’ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paftim in vna fententia très fæpeinueniuntur,amp; tres in v-

nam coalefcunt : fine etiam vna in feptem diducitur,amp; le-ptem in vnam reuocantur.Qupd aduertere potes in Pfal-JnSccUßATx\Q 5 7. vt in verboquoque Dei, quemadmodum inopere ^‘’^'^^/^'^cognofeamusPattern, amp;nbsp;Filium,amp;Spiritum Sandum.

Sed amp;nbsp;in Ecclefia creata à Deo,amp; in qua operatus cft De-yX,, ’ us, amp;nbsp;dédit verbum fuum,cognofcerequoque oportet Pa-trem,amp;Filium,amp;SpirituinSandum. Ac Pater quidem cogno-

INTERPR. RXfyiTI9,' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;7

cognofcitur, qui earn e fc crcauit,Filius, qui earn in fefbr-mauit, Spiritus Sandus, qui earn per fc pcrfccit ip on fam CiiriH amp;nbsp;Dei fiham. Nam Pater inuocatus eft in cir-cumciiione ; fernen filiorum Dei in Filio Dei quærebatur : ratio habita eft in gencrationibus vfqucad Chriftum,ac e-numcratio familiarum diligenter conferuara» Vndeamp;a Luca vt Chrifti gencratio, ita filiorum Dei reuocatur ad Pattern. De qua ratione Dominus dabit in Ecclefia qui-bus volueiit,amp; quando voluerit,^! plura dicantur. Sea in primis videamus nos hie, quomodo formauit earn in fe Chriftus.Chriftus quidem venit in medio tcmporum,Dei Filius,fadus homo.Ex ipfo cnim qui eft imago Dei inui-fibilis, imago fubftantiæ Patil's, homo cxtitit, creatus ad imagincm,amp;fimilitudmemDei. Et cùmhabuerit homo ab ipfó, vt fit filius Dei, vt gerat imagincm,amp;fimilitudinc Dei ; vt hauriat fpiritum, amp;nbsp;vitam, quæ in ipfo eft,æternâ; voluit Filius Dei amp;humaniratis particeps fieri, atq;in fc aftumcrc omncscredcntesab Abrahamovlque ad Apo-ftolos : dcind? ab Apoftolis reliquos futures in fc ipftim contrahit , *ac in omnes difpertit fuam pcrennem vitam : compleditur omnes in fein vnum corpus tanquam membra. Spiritum fuum diducit in omnes ab Abrahamo, fine Adamo vfque ad poftremum hominem.vnde dicitur ma-gnus Gigas, cuius curfus fit ab extremo coeli ad extremum cœli : qui omnes credentes omnium tcmporum,amp;ætatum tanquam fua membra fufcipiat. Et quod dicitur de Spi-ritu Chrifti, de femme fando, in quo formantur, amp;nbsp;bene-dicunturcredentes*, idcmintelligimus defpiritu Patris, quod fideles,amp; Ecclefia Chrifti creata, direda, perfeda, amp;ornatafit per Spiritum Dei, quivocat generationesab initio. Vnde in Ecclefiacognofeimus diuinitatem amp;nbsp;ma-gnitudinem Patris, amp;Filij, amp;nbsp;Spiritus Sandi: quod Chri-ftus fit heri,amp; hodie in omnibus gencrationibus, in omni-

g 5 bus,

I AC. BRO C A RD I J N BIBILORTM bus omnium temporumjamp; ætatum credentibus ; totum fer culumin fe ferat amp;nbsp;porter : in omnibus feculis operetur Spiritus Sandus : in omnia crcata dcducatur eius opcra-tio. Deivirtusin Eccleliafeextendat, diducat, expandat C«»» re in omnia,amp;in omnes omnium fcculorum in omni opere, vtrVo, ^’amp;adionc: in vai'iis donis,amp;muneribus à fe in iinguJis opere. cogn ercdentibus,amp; gcneratimin Ecclefia impreiTis : vt ncccffa-»r/« fit 115 Deus, Pater, Filius, amp;nbsp;Spiritus Sandus cognofcatur.

Quonia lam Pater, Filius,amp; Spiritus Sandus cognofcitur in‘ad ^'^5 verbo, amp;nbsp;opere in Ecclefia,videndum eft quomodo eo-demmodo cognofcâturamp;inadminiftrationcvniuerfi,ac tiontmun in ipfo mundo.Nam pei'Ecclcfiam multiformis fapien-pra- tia Dei patefit hominib’,amp;in rebus reliquis. Quod vt pa-fertfm\Ec tcat,videre oportet, quæcomparatiofit Ecclefiæ,ac diui-næ Icripturæ ad cœlû, atq; adminiftrationis Ecclefiæ ad ^oTcclff' côeentû mûdi.Ecclelia enim,amp; quæ funt Ecclefiæ ex cœlo cœlo,amp;fub coplexucœlifunt,amp;fiût, fiafcriptft cxponuntur,velutivtmouetur totum coelum ab vtroque ra ad cœ-polo,amp;fupcrfuumaxcmabfoluitfuasconuerfionesinco-lum : amp;nbsp;dem axe fignatas à polo ad polûjfic fecula excurrût à fuo c'iefia ad ^ofignatis menfuiistemporum vtfpatium,amp; curfus té-concentü P^tum refpondeat (patio,quod eft à polo ad polum j Sc a.-mundi. xi,circum quem perficit cœlum fuas in codem defignatas certas conuerfioncs. conuerfiones, amp;nbsp;mutationcs ftatuum cofignatæ fint in conuerfionibus,amp; motibus ftellarum:du-odccim tribus Ifraélin duodecimfignis. Dequarum rerû eôparationibusdicetur cap.pr.Genefis, amp;nbsp;alibi deinccps-Nùnc mihi detur,eftecomparationem interEcclcfiam,amp;-cœlum, ac mundum ipfum. Nam illam oftendit Prophe-tia, iliaquefæpe vtitur.Vnde cùm defcribitur in Prophe tia ftatus vniucrfus futurusmundi,defciibitur illein expo-fitione Fabncæ, amp;nbsp;adminiftrationis mundi •• amp;nbsp;Fabrica mundi

TNTERPR. PRÆFÂTIO. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jf

ftîundi defcripta inucnitur in expofitione futuii ftatus' mundi. Vnde fepius inucnies Eccicfiam appellari cœ' îumin diuinis fcripturis: arque rcs, amp;nbsp;operationcs fu-turæ in mundo, amp;inEccIefia exponuntur ex rebus omnibus crcatis in mundo.Item tempora, amp;nbsp;ætates, amp;nbsp;fecula fecundum conuerfionem cœleftium funt demonftrata,vt videbimus capiteprimo Gene in quarto die amp;nbsp;alibi,Dum emmereatus cftmundus,amp;omnia, quæ in eo funt,amp; quæadeum pertinent; creata fîmul fuit Eccicfa, ôco-mnia, quæineaeffici’debuci-unteodem verbo DEP, ea-dem virtute conftabilita ab initio omnia. Vt bine omnes cognofcciedcbeant, eundem D E V M creafle mundû, quem vident creafle Ecclefiam : eundem DeumfecifTe o-mnia in mundo, qui fecit, quæ ad Ecclefiam pertincrent: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

eundem conftituifle conuerfiones, amp;nbsp;motus cœleftes,qui ftarutistemporibus ,amp;ætatibus peregit, amp;nbsp;adminiftrauit omniain Ecclefia. Item qui vocauit, coegit Ecclcfi-am, vocafle cœlos, vt cirent ; qui efiecit quæ ad Ecclcfi-am pertinebant, perfecifle quæ adornatum, amp;: coinple-mentum mundi pertinerentî qui très ftatus', amp;nbsp;feptemæ-tatesconfhtuitin mundo, motus certosamp; conuerfiones ftatuifTe in cœlis. Deinde qua virtute tuetur, amp;nbsp;pcrfîeit Deus Ecclefiam fuam;-cadem fuftinere amp;nbsp;fulcire cœlum, amp;terram intelligitur. Et qua virtute palmo menfiirat cœlos, terram appendit tribus digitis ,'molcm aquarum vola manuscontinet; eademdéfendit, actuetur Ecclefi-am. Item quemadmodum videmus Filium D E I efle vi-tam omnium fidelium omnium feculomm amp;nbsp;locorum; nmtttm, fic intelligimus vitam* mundi Chriftum. Et quemadmodum qui trabens omnia ad fe ipfum DEI Films fufei-pitin fuum corpus omnes fideles omnium locorum , amp;nbsp;tempomm’ in terris; ficinduit cœlos tanquam veftime-tum,amp; fert,amp; fuftinet totu mundû:atq; ipfe eft vita mudi,

amp;omni-

J AC. s ROC A RDI IN BI SLi O RTM

Sc omnium quæ fünt in mundo. Ac non folum res creatæ quæ oculisccrnuntui j fedamp; fpirtuales,amp; fupercœlcftes creaturæ creatæ,formatæ amp;nbsp;perfedæ funt in Dei Filio^in ipfo conftant,amp;perfeucrant. Quoniam autcmomnesres creatæ funt formatæ in Chiifto portantur amp;nbsp;fuftinentur à Chrifto, cftqueipfe caputEcclefiæ,quæ eft corpus cius; rébus omnibus mundi fîgnatur nobis Chriftus in facris lit-teris.Atque hinc quoque.exfurgit nobis ratio myfticæ in-terprctationis,, amp;nbsp;cognitio, quare tot rebus, ceremoniis, terra,aqua, acre, igné, amp;nbsp;huiufmodi rebus creatis fignatus fit nobis Chriftus in di-X duila uinis fcripturis : item Ecclcfia,quæ eft corpus cius. Vt non à rehtu folum intelligercmus in rebus illis Chriftum expiationem trtatis. amp;nbsp;oblationem faólum pro peccatis noftris, fed amp;nbsp;omnia in ipfo elfe. Vt cùm figurarum vcritatcm per Euangelium intellexerimus, atque maxime per apertam Prophetiatui adhuc maiora quædam in vmbris illis perccpturi fimus, quæ oratione explicate difficile videretur. Ac ita apeitis quibusdam myfteriis in alia ingrediamur, vt etiam ad tribunal Dei pcrueniatui ab his,quibus datum fuerit per hæc, quæiam vidimus, amp;nouimus, doneefupcrcœlcftia om-nia à fidelibus confpiciantur. Intelligimus præterea ex OwMMfM multis vmbris Icgisin peccato hominis commaculatasfu-cætcras creaturas,quæ propter hominem, amp;nbsp;in grati-ariff^Ch hominumprocrcatæ fuerunt. Vnde oportuit,vt à quo rißg. prodierunt omnium return genera, amp;nbsp;ipfe ^homo Chrifto propinquior, quâm reliquæ creaturæ, vt corpus cumca-pite maiorem affinitatem habet,quàm veftimenta, ab eo-dem prodiret amp;nbsp;peccatorum expiatio. Et per quem,amp; in quo faóta funt omnia,fieret per eundem amp;nbsp;falus amp;nbsp;libera-tio hominis, ac in Parris gratiam teftitueretur.Itaq; mor-tuus eft Chriftus pro peccatis omnium credentium,ac re-conciliauit Patri amp;nbsp;quæ incœlis,amp;quæ interns funt.Et

ivterfk- PRXFJT io. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jg

amp; de his egit Paulus cap. primo Epiftolæ ad col. Hïc jam nihil habebunt, quod tcrgiuerfentur impij cum conftabîc in Chrifto Patrcm creafTccredentes, amp;nbsp;Ecclefiam j quod verbo Dei operibus Dei Het manifcftum in lacris litcris amp;nbsp;in ipfa Ecclefia, quando Prophctia fuerit aperta. Quæ amp;nbsp;patefacit in ipfo eodem Filiocrcatum clTemundum, amp;nbsp;ipfum elTcprincipium creaturarum omnium. Vt quantum vidcmus complcxum vniucrfi : quæ amp;nbsp;quanta in cœ-lis luftramus oculis : quanta fuprà cœlos mens doóta in-telligit s hæc omnia per Filium, amp;nbsp;in Filio eirc,amp; confi-ftere cognofcâtur.Itaq; Dei Films oftenfus eft vita omniö fideliuinomniûfeculorum; itéinfeferrCjamp;fuftincrevni-uerfum.Spiritus auté Sandus operari in omnibus fidclib’ omnium feculomm.Item fecundum rationemipfiusfepti-formem,intclligcmus difpofitum coeli complexumjamp; coe-lcftes,ac tcrrenas commutationes. Pattern verb per Fi-lium, amp;nbsp;Spiritum Sandum operari omnia : Ergo qui Pater, qui Films,qui Spiritus Sandus facit,vt fint omnia,quæ funt in cœlis, amp;nbsp;fupra coelos, amp;nbsp;in terris : qui eft vita o-mniumviuentmin: quiefficitomnia,complet vniuerfum pertingitomnes eiuspartes, omniacius extrema fuftinet, amp;nbsp;fert omnia, cui tarnen non eft principium,ncc finis, eft-que iplc principium amp;nbsp;finis omniums neceftecft,vt fit Deus, Et quoniam Filius ,amp; Spiritus Sandus cum Patre oftenfi per Ecclefiam fint omnia agete, dilatarc fe in vita omnium viuentium, in opcrationibus omnium, amp;nbsp;fuprà SauéJM, coelos amp;nbsp;in cœlis infra cœlôs omnibus fcculiss necefte vkm De~^ eft vt Films fit Deus, amp;nbsp;Spiritus Sandus fit Deus cum Pa- cûPa. trc. Hæc igitur omnia, quæpropofuide Patre,amp; Filio, amp;nbsp;Spiritu Sando vno Deo tradantur vbique non foluin in nouos fed maxime, amp;nbsp;frequentiifime in veten Tefta-mento, in Mcfe, amp;nbsp;Prophetis: vt ciun aperta fuerit Pro-phetia^planius amp;nbsp;\ berius^vt m:hi quid: m videtur, inueni-

h entur

I AC. BROCAR. DI I N J I BLJ 0 S. f M

cntur expofita in Mofc,amp; in Prophetis,quam hadcnns fu-eritfadum in Ecclefia.Ergo in expofitione Prophctiæ ha-bcbimus ilia firma argumenta, quæ propofui de vno Deo Pâtre, Filio,amp; Spiritu Sando : cognofeemus mundumamp; omnia, quæinco funt,àDeo creata: habebimus confir-mata argumentisea, quæm Euangelio fide pcrcipienda tradebantur:certi crimus Deum admmifirare mundum, ëc parare crcdentibus æternamfalurcm,atquc beatum fta-tum» Quamobrem vt omnia in vnum locum conducan-tur,cùm videamus omnia opera Dei in terns, amp;in Eccle-fia ab initio efFata,deftinata, amp;nbsp;denuntiata : ac ita deinde ab initio mundi ad finem vFque effeda : idquc fecundum lationem fabricati, amp;nbsp;conftituti à Deo mundi, atque reli-quarum rcrum crcatarum ,vt indenouerimus De-umopi-ficem mundi, creatorem omnium, SecfFcdorcm rcrum o-mniuin in mundo.-arque maxime inEcclefia cognitus fit Chriltusformatorillius,quiamp;candcm fufccpit in fuum corpus, fitquc ineadem omnium crcdentiumæterna vita : terat in lé omnes omnium léculorum, Dei filios • in-dequepateat, vtEceIcfia,fic mundum,amp; omnia, quæ funt in mundo,iniplbmet Dei Filio creata;ipfummet portare in fe tanquam veftimentum,omnia ; clTc vitam omnium : ciira inquarnhæc omnia inucnianturitaelFein Prophetia aperta re ipla comprobata, cogentur omnes fateri lefum Chriftum Dominum noftrum antefecula Filium vnigeni-tum, inpnncipio verbum, polled verb amp;nbsp;hominem na-tum ex Maria virgine- Vt verb eft Dei Filins, necelTarib-crit amp;Pater Et quiaprobatum ell ante, Patrcmamp; Filium per SpiritLim Sandum cgilFeomnia omnibus feculis : amp;nbsp;in Spiritu Sando dari rationcm omnium conuerfionum, amp;nbsp;mutationum cœlcllium, amp;nbsp;omnium temporû, amp;nbsp;ætatû amp;nbsp;ftatuum mundi,ac Ecclefiæatq; dari caufa omnium in his operationu,amp; mutationum, amp;nbsp;mnouationis mundi,

amp;.con-

t yrSRPR. P R JE F J T T o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jo

Sc conftitutionis iterum Eccldiæ Dei, «Sc flatus regni Ifra-èlitici in fccundo aducntu Dcmini : quoniamq, oftCdimus Patrem non create quicquam nifi per SpiritQSanâum ; in Filio nihilformatum apparerc,quin virtus adfucritSpni-tus Sanólij cogt'tur pariter omnes fateri Spiniû Dei San-dum.vt fentiât etiam credentes, prædiccnt,lt;Sf teflentur I'c à Patre cieatos,in Filio formatos,pcr SpiritumSanâû per-fcdosin rcfl:auratione,amp;rcgencrationc,in virtutc, amp;nbsp;opéré filios Dei.Hæcvifafunt pioponendain ingrcflu intcr-pretationis hiftoriæ, quam Prophetiâ in diuinis fci ipturis continet :vt viii Euangelici intelligant,à fc non alpcrnan-da, non prohibendam cflc Prophctiam, vt multi faciunt; oportere hanc afliimi, vt poflint rcótè, amp;nbsp;fecundum Dei præceptum ccnftituere Ecclefiam, amp;nbsp;rcgnum Ifratditicû: vtintelligantnulla aha ratione hærefcs, quibus nunc per-turbanturEcclcfiæ,pofle rolli, nifi dum in aperta Prophe-tia Spiritus Sanäus audietur docens, amp;nbsp;inducens nos in . omnem veritatem diuini vcibi.Vt Hebræi fentiant tandé, quanto incriorefuerint rcfpuendo Chiiftum : quàm male intellcxerintfcmpcr fcripturas: amp;quem, amp;qucmodo habituri fintfuum Mcflîam, èi. reftitutum regnum Ilra-cliticum.Vt genres, amp;nbsp;impij, qui male de Chrifto fenfe-runqneccfTariis argumcntis, amp;reipla adducantur tandé, vt per Chriftum vnum Deum creatorem omnium, amp;nbsp;ad-miniftratorem mundi cognofeât ; Patrem Deum fe habere fentiant : Dominum lefum Chriftum Redemptorcm amp;nbsp;Saluatorem fufeipiant : Spiritum Sandum inuocét, amp;nbsp;pétant, per quem perficiantur D E I filij in omni cognitio-nc virtute, amp;nbsp;opère filiorum DEL Vt tandem in ipfo aditu cfl'ct propofita fumma intcrpictationis, quam ex apertionc Prophetiæ affciimus in facram hiftoriam fc-cundum certam menfuram cognitionis nobis donatæ. In quo opère id videtur cife piæftandum ( vt initio di-h 2 ceba-

t J Ct JiR.0 CA RDI ï N B I SLI 0 R r M cebamus) amp;à meamp; ab ahjs, quos Dominus ad idem, aut ïuaiusopusvocabitjamp;maxirnèàtofa Ecclelia, vtomnia ticnuntiata à Dco iam ab initio oftendantur præHita ; vt verbum vnum non videatur extitifre,quod vt fuit diftiun, non ctiam fucritfaâum.quo tandemomnes, amp;finguli in toto orbe terrarum fentiant fuamvitam deinccps perpe-tuo eife ducendamin decantandis laudibusDominijamp;in prædicandacius gloria,amp; inadoranda ciusfolius maie-ftatc. Milita alia potuifTcnt pioponi m aditu opciis : dili-gentius flatus, amp;nbsp;ætates mundi exponi : fubtilius de Dco, de Pâtre,^^Filio,amp; Spiritu Sâôto difputari : recenferi my-ftcriamulta,amp; magna, quæ aperientur nunc in Prophe-tia ; oftendi quantum incrementum accedat Eeelefiæ co-gnitionisdiuini verbi, amp;donoruDei - moneri plura my-ficriaadhucininnouata Ecclefia aperienda, quando lù-feepti fucrint Hcbræi, 8c aliæ nationes in vnum ouilc, ma-iorcmque femper rerum diuinarum cognitioncm futuram in Ecclefia,vfq; dum Deum videbimus in cœlolicuti efl. Potuiflbt deferibi flatus futurus mundi ; conferri diligcn-tius complexus cœlorum,amp; aflrorum cum toto flatu mundi amp;nbsp;Eeelefiæ : curfus, 8c eonuerfiones illorum cum curfu tcmporum,amp; cum flatuum commutationibus : totus item Gomplcxus cœlorum cum toto complexu rerum à Dco gc-ftarum in fuafcparatim Ecclefia; res creatæ item conrcr-ri cum Eeelefia, amp;nbsp;cum his, quæ pcraóla funt in Eeelefîa. Quod honim cognirio neceffaria fit in Prophetia propter varias rerum dcfcriptioncs. Potuiffent rationes va-næ recenferi Prophetarum in exponendis rebus futuris : oftendi ordo rerum tiaórandarum diuerfus ab ordine pro-^ fanorum authorum. Hæc quidem amp;nbsp;multa aliapotuiffent traólari : fed id minime faciendum duximus. Quia hîc fumma eorum, quæ dicenda funt, proponitur, amp;via cer-to modo paratur ad ilia percipienda. Deinde non noftra j fed

fVTÊR'PR. FRÆt ATIO, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft

fed qui lefu Chiifti funt, affcrimusatque il Ia verbis fuis magis quàm noftris dcbemus exhil’erc. Quantum verô attinet ad intcrprctationis myfticæ rationem, cuius certa principia in curfu fermonis poluimus,de ea adhuc dicem’ in curlu interprétationis librorum Mofis, amp;nbsp;in præfationi-bus in Salomonem,amp; in Prophctas, amp;nbsp;vbi occurrerir. Dû autemha’Cjquæ inhac præfationcexpofuimus, amp;nbsp;expo-ßturi famus in facris bibliis, in medium afferimus ; ita vo-lumus ab omnibus accipi, vt dum fiunc, quæ narrata funt inProphctiSjatqueperagituropusfeeundi aduentus Do-mi nij oportuerit omncs animaducrtilTe: mcautem nunc pro mea parte proponcie, quæ Dominus dédit. Dico au-tem nunc, dum fumus in ingrclTu,fiue ctiam in curfu ope-rum fecundi aduentus: atque multa reftant perficienda, è quibüs magis aperientur feripturæ folutis figillis- nce dum peruentum tft ad illud tempus, quando effundetur Spiritus Domini fuperomnem carncmjac erunt omnes dodi a Domino, Quodalia aperienda fint, vt ego, amp;o-mnes non putemus nos perueniffe ad fummam, amp;nbsp;perfe-dam cognitioncm,quæfuturacft communiter in Èccle-fia,n6 in vno fingulari.Dico pro mea partc,vr indicem no me folum elfe audiendum,dum quifquc elt audiendus in Ecclefia : non me præbere caput,amp; authoré corum, quæ confirmanda fint in Ecclefia fuo tempore; fedvti minimus in ciuitatc ciuis, qui dicat fentcntiam fuamexpe-dansconfenfum omnium fimul exagitatis fententiisomr nium dico proponere Ecclefiæfcilicet,vtfit

ipfa ludex cum fuerit coada patc-fado Chrifto»

ARGVMENTVM IN QVINQVE LIBROSMOSIS, IN Q,VOS CONDV-cnntur ownes aliji, diuin^Çcrifturx.

IBRI Mofis cotnpleólunturtres miin* dos, quiamp;fignificantur capi. ?. Epiftolae fccundæ Petri, vbi de primo ait.Cœli o-lim extitcrunt per Dei fermonem : item, is qui tum erat mundus, aquis inundatus periit, de quo amp;capitefuperiore dixit. Et prifco mundo non pepercit, diluuio in mundum impiorü inducto. de fecundo. Qui Vcró nunc funt coeli amp;nbsp;terra, de tertio : fed cœlum nouum, amp;nbsp;terrain nouam expeóla-mus. De primo agit Mofês initio libri Genefeos vfque ad diliiLiium : fecundum amp;nbsp;tcrtium exponit fimul, initio dudo ab his, quos narrat egreffos area, amp;nbsp;perfequitur narrationem duplicis mundi vfque ad dn cm quinti libri. Primum mundum vocatMofestenebras,Petrus mundum impiorum. Secundum vocatMofes tenebras amp;nbsp;Jueem : de quo ait loannes. amp;nbsp;lux in tenebris lucet : tertium vocat Moles diemleptimumbenediótionis, amp;nbsp;fanóbficationis : Ifaias, Petrus, amp;nbsp;loannes nouum cœlum, amp;nbsp;nouam terrain : Paulus fabbatifmum. Verumtamen hos tres mun-dos in vnum reuocat Moles cap- nbsp;nbsp;Deut, vbi ait, interro-

gade dicbusantiquisàdie, quacreauit Deus hominem fuper terram,ab extremo cœli ad extremum cœli. Similiter amp;nbsp;Dauid Pfal. Î 9. à fummo cœlo egrelTio eins, amp;nbsp;oc-curfus eius, vfque ad fummum eins. Vndc retinebimus nos diftmdionem mundi in tribus flatibus, de quibus in præfatione diximus, amp;nbsp;vt fequamur nouos Prophetas,qui fuerunt pofl Chriflum vfque ad noflra tempora. In hoc verb argumento retmentes diuiflonem Petri de tribus mû-dis-

I 'N LJ s. M o s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î2

dis, dicamus primum fuifTc impiorum,quia mortuo Abe-lo regnauit impictas, amp;nbsp;qui pnmi pauci inuenti funt pif, fuerunt obfcuri line vllo ftatu publico amp;nbsp;magiftratu do-minantibus vbique impiis. In fecundo mundo cleâum fuit fernen Abrahæ, quod darum fecit Deus in tribus Pa-triarchis,amp;duodecim tribubus. quibus tandem dédit fta-tum publicum, amp;nbsp;diuinum cultum publicum quoque amp;nbsp;liberum : ita tarnen vt in hoc fecundo mûdo regnarint partim pij, parti impij. In tertiû mundû allato magno iudicio ingrediuntur tantum pij,iudicatisamp; eiedis impiis.Narra-tio verô Molis fecundum rationcmProphcticâ ita habet : vt dum narrat quæ funtprimi mundi tenebrarum, amp;nbsp;im- • piorum,conlignificct fimul tenebras futuras in toto fecundo mundo vfque ad eius finem.Et quoniam turn in primo mundo feinen fandum feruabatur in paucis, illud defcri-plit quoque Mofes, in quo panter conlignifîcauit fernen lanólum futurum nonfolumin fecundo, fedetiam in tertio- amp;nbsp;hæc vfque ad diluuium amp;nbsp;fînem primi mundi narra-uit, amp;nbsp;conlîgnih'cauit. Dumautem narrat feminarium fe-cundi mundi futuri piorumamp;impiorum, fernen fandum conftituit in Hde Abrahami amp;nbsp;poftcrorum, in quibus pro-mittitur tertius mundus, in quo icgnabit pax amp;nbsp;iuftitia : amp;nbsp;intcrea pollicctur rcgnum,quando feinen fandum cre-ucrit,quo valeat inuadcre impiorum régna, amp;nbsp;ex fe ipfo regnum amplum conllituere. Et dum hiftoria crefccntis populinarratur, fimulexponunturpopulifuturicontralij populo Dei,vfque ad finemfecundi mundi, quando delî-ncnt habere locum in tertio : confignificantur amp;nbsp;pij futuri in fecundo mundOjSe tertio,fine dicamus in primo,fe-cundoamp; tertio ftatu mundi,diftindishisftatibusin circr-cilione,amp; in baptifmo,amp;in ftatu Spiritus Sandi,amp; ita tc»--minaturnarratoinlib. Genefcopledentc primû mundû partem fecundijColîgnificantelimul futurain toto lecû-do

A R G r M E N T V M.

do mundo amp;nbsp;tertio ; fine in reJiquo toto ftatu primo, amp;nbsp;in toto {ecundo,amp; in toto tertio.

In quatuor autem libns, qui dicuntur Iegis,dum expo-nitur conftitutio comparati regni Ifraëlitici,amp; in eo ftatus Ecclefiail:icus,amp; politicus ; fimul afliimuntur præterita, amp;nbsp;coniignificantur futura. Et cumhæc fint communia in quatuor libris, Exodus afiumit fibi tempus datæ legis,amp; in lua hiftoria confignificat tempus futurü totius fecûdi mü-di,amp; tertij : fiue tempus totû lcgis,Euaagelij,5d: Prophétie apertæ. Liber Leuiticus dumcxponit facrificia legalia, fertur totus in Chriftiim ; amp;nbsp;quæ funt facrificij Chrifti o-blati pro peccatis noftris multifariam, amp;nbsp;luculentcr tra-élat,amp; exponît fimul compleélens, quæ funt fecundi mun* di amp;nbsp;tertij : fiue præter primum, fecundum, amp;nbsp;tertium fta« turn.Liber Nuinerorum dum bella narrat, amp;nbsp;opera in pa* rando, amp;nbsp;conftituendo regno,ac ftatu populi Ifraèlitici, fimul quoquc fertur ad pugnam verbi, quæ fuit martyrum poft Apoftolos, in paranclo regno Chriftiano: fertur amp;nbsp;ad fecundam aducntum Domini,atque pugnam verbi amp;nbsp;armorum exponit in reftituendo diuino cultu amp;nbsp;rcgno L fraclitico futuro deinceps fcmper iliaque fim.ul afliimit, quæ perpétua futura fintin mundo, fiue inftatu tertio. Liber Dcuteronomij dum rcpetit quæ funt conftituti regni Ifraèlitici,fertur ad tertiuin miindum, fiue ad tertium fta-tum mundi, vt cxponat,quæfunt coelinoui,amp;terræ no-uæ s feu ftatus Spiritus Sandi per ado iudicio in fecundo aduentu Domini,

ARGV*

argvmentvm in librvm

GENESEOS, s I VE ET! AM IN

ali/ti diuinas fcripturas.

R R AT IO N E M mudi dixcrunt dodo-rcsfandi, amp;Minifth vcrbicxpcniinli-« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gcnefcos: item creationcni rerura,

K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mundo continentur, 8c præfertim

3gi, de propa-gationehumani generis, de diluuio, de impiis ædificatonbus turris Babelicæ, de Abiahamo, de propagationefîdelium, ac feminario populiDei, dé vo-catione eiufdem populi in Aegyptura, de Prophetia la-cobi, amp;nbsp;eins obirn. Vefùm quoniam patnbus omnia m figura contingebant :amp; quia Pfal. 7 ?. amp;cap. 1?. Mattbæi dicitur. Erudabo abfcondita à conftitutionc mûdi: aliud argumentum in hoc hbro cognoicere oportet; Quoda-pertum fucrit Mofi, Prophetis, amp;nbsp;Apoftolis pi'æter illud, quod fimplcx hiftoria,amp;litéra vidcatur exhibere : Secundum quod quoque argumentum tradarint Apoftoli Euâ-gcliura,quod quidemin fîguris librorum Mofis contine-batur. Nam dùm dicitur Pater Creator omnium, atquc in Pilio crearit omnia per Spiritum Sandum Pater, vt vi-debimus in interpretationc primi capitis 5 prætcr hiftoriâ creationis , fiue gencrationisrerum, hiftoria quoque eft exponenda eorum, quæcreata,amp;genita funt m Chrifto, quod maxime patebit per Ecclefiam.Itcm hifioria corü, quæeffeda fimtper Spiritum Sandum abfcondita à con-fiituticncmûdi. Quod invna hiftoria triplex hiftoria ex-tet atq; extriplici hiftoria vna.Ex hiftoria Legis, Euâge-lij amp;Prophctiæ duéfa in vnam perpétua hiftoi iam, Pater,

A RG £ N T r M.

Filius, amp;nbsp;Spiritus Sandus cognofciturvnus Deus : 8c ex vnahiftoria très continente vnusDeus, Pater Filius, amp;nbsp;Spiritus Sandus.Nam Deus magnam de fe feientiam tra-dit in his, quæ agit in Ecclefia omnium temporum. Iraq;

' fi intucbimur,quoddodrina Euangclica proponebat, di-cemus præter illa, quæ fimplcx hiftoria narrare folum vi-dctur,agi in hoc libro Genefeos de Chrifl:o,amp; de Ecclefia ac deftatu populi Dci ab initio ad finem vfqj : agi de populo Ifraëlitico amp;nbsp;Chriftiano : aflumi ftatum didum legis naturæ : tempus, amp;ætatem primam promilfionis, amp;nbsp;fimul fignificari alios ftatus muncii, amp;nbsp;feptem ætates mundf, de-feribendo in Chrifto pium cultum verum, vnum amp;nbsp;perpetuum,qui Dao tribui debuerit omnibus fcculis. Sed id ad-huc non fatis eft : oportet amp;nbsp;argumentum in libro Genefeos, amp;nbsp;in aliis feripturis Tandis intueri, quod Prophetia quoque aftert. quod nullus liber à Spiritu Sando diótatus inueniatur fine Prophetia. Nouerunt quidem Apoftoli dodrinamProphcticam,amp; fccundum cam expoiuerunt veritatemeorum, quæ in vmbris confignabantur. At dura id agerent, non femper monucrunt nos : amp;nbsp;fi monuerunt aliquando generatim quid agerctur, monucrunt. amp;nbsp;fi in aliquibus monuerunt, non tarnen in omnibus id fecerunt. deinde non compararunt fingula lingqlis in omnibus j no caufas addiderunt, amp;nbsp;rationes,quomodo omnia,amp; fingula effent comparanda inter le in omnibus, quæ trada-uerunt,quamuis in aliquibus oftenderint. quod hoc effet o- ‘ pus Spiritus Sandi tempore Prophetiæ apertæ agercin fe-cundoaduentu Chrifti. Vnde Apoftoli ea expofucrunt, quæ fuerunt fui temporis, amp;nbsp;fccundi ftatus Filij, configni-ficantes tarnen fuaratione præteritaamp;futura, illa autem rcticcrc volucrunt,quæ quidem nouerunt aperto fermone fore promulgandaomnibus ætateleptima- Vtetiam Mo-res^amp;alii,qui in ftatu primo nouerunt Myftcria Euangclij,

amp;Pro-

I

TN CE'Nc, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34

amp;Prophetiæ; atqueca propofuerunt populo, quæciant pnmi flatus legis, quæque iufli fuerant promulgate. Hoc autem opus apertæ Prophctiæ coeptum efl agi,amp; in publicum confetti per loachimum : amp;nbsp;femper deinceps pcrflitu cfl agi vfq5 ad hæc tempora,quod quidem perficietur tandem in innouataEcclcna, amp;in ætatepoflrema. Ergo amp;nbsp;tertium argumentum ctit addendum, in quo fummatim caufæ afferantur eorum,quæ exponuntur : indicentur,quæ cocludcndaflnt: pi oponantur omnia abfoluta expedanda in innouata Ecclefia.Hinc diccmus,in libro Genefeos pre-poni eundem Deum, qui creauit omnia ab initio,effcciire omnia omnibus ætatibus mundi : amp;nbsp;Deum, vt voluit fe / cognofciincrcationemundi, incrcatione mundi pofuif-fe ea, quæ euentura eflent in mundo. Initio propofuifle o-mnia omnibus temporibus futura, amp;nbsp;diflinxifle tempora, fccula,amp; ætatcs,atq; quæ fingulis ætatib’ fieri vellet. Ac primùm quidé complexum fuifle fecundum mundi, amp;nbsp;rc-rum in mundo creatarum rationes, omnia futura in mun-do.Poliiiifc crcatione return,quæ lîgnarét res futuras : res inde rebus demonftrarentur vique ad poflremamætatem. VCibo autem fuo hæc omnia firma ftabilirentur. Primum -caput huius libri poneretur, in quo omnes futuræ ætates i-nitioproponerentur diflindæ cognofeendæ ab omnibus poflrema ætate mundi. capitc Iccundo poneretur flatus popuîiChriflianiad finemvfv]; mundi. capitc tertio fieret reditus ad primum flatum mundi, amp;nbsp;deinceps vfq; ad Abtahamum ; atque confignaretur fimul flatus impiorum àCainvfq; ad Antichriflum c mundo pulfum. ab Abra-hamo vfquead finem libri confignificaretur flatus omniü fidcliûvfq^adfinemmundi.Etquoddicim’dc triplici ar-gumêto quærcdoinGcnefi,idéintclligcdûcflamp;in omni-b® iibtis lactiSjamp;inEuâgelio, amp;nbsp;in Prophctia triplex ar-

i 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gu men-

A Ä G r M e N T r M.

ai'gunîcntû Sgt;c item triplex interpretatie in omnibus propt* diiiinisfcripturis,quærenda, non folû in Iibro Gencfe-os.Vcibi cauuinlibi'is Mofiseft hiftoria diuina, quæ habet fuum argumcntum3amp; fnam interprttationc: vtiittcra, amp;. quæ narrantur, pcrcipiantur ab his^quiIcgunt, Sed in-tereà qiioniamibi funt vmbræ rerum iuturaium,amp;ibi cft Chriftus quoque confignatus,Euangclium hmul cognol-ccndumcièinlegc: vteriam fecundum rationem Euan-gclicam aliudargumcntum,amp;myfticaintcrpictatiofit e-luciidaJfcm quoniam amp;nbsp;lècundusaduentus Chriftifimul cum primoexponiturin Icgc, tertium argumentumamp;ter-tia intcrpi'ctatio cit quoque in lege cognolccnda noftri tempons, quando Chriftus prædicato iterum Euangelio, iudicatmundum, amp;nbsp;conftituitiegnum Ifracliticum. In E-uangcJiocadcm modo triplex argumentum amp;nbsp;terna in-terpretatio inent : primùm,vt exponatur quid Chriftusc-gcrit, amp;nbsp;locutus fucrit, deinde quomodo ilia cadem fue-rint conftgnata in libris Mofis ; turn Prophetia , quæ eft in Euangelio fccundi aduentusChriftierit cognofeenda. In aperta Prophetia hoc tempore primùra aduertimusin di-uinis feripturis narrationem rerum, quas nunc fieri vidc-mus, amp;incontcntione de vcritateEuangelica, amp;nbsp;inper-turbationibus bcllicis, atquc hæc cadem vidcinus fuifte confignata primùm in hbrisvcterisTcftamenti, deinde in monumentisEuangchftarum, amp;nbsp;Apoftolorum: amp;nbsp;gcnc-ratim vidcmus omnia conduci in vnam interpretationem» Ergo quod fit in Omni diuina feriptura, faciemus quoque in intcrprctatione libri Genefeos. tria ilia argumenta di-cemus omnibus debere efte propofita, vt interpretatio, quæ hoc tempore ofFcrtur Ecclcfiæ à Chrifto fecundô ad nosprædicantCjhabeatur. Apcriturenim iiobis, patres, qui fuerimt miniftri verbi Dei in primo mundi ftatuvfq; ad Chriftum, cognouifTc in his, quæfibi contingebant, fi-gna-

IN nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^

gnari ilia, qua? funtEuangeIij,amp; quæ funt Prophctiæ a-pcrtæ,quamuis alns vulgo eadcm mb \ inbris nutiata fint, nec leuclata gcncratim toti populo, nifi ftatutis tcmpori-busper Chriftum5amp; Apoftolos,amp; Hoc tempore per eos, in quibus ipfe Chrifius agit,pugnat, amp;nbsp;loquitur. Nouite-nim Abraham cliemCIirifti,^ amp;nbsp;gauifus eft. Nouit amp;nbsp;Moles 3 amp;Propheræ ftatum fecunaum Filij : nouerunt amp;nbsp;tcitium Spiritus Sandi: Apoftoli, qui fuerunt medio tempore, quando fol, amp;nbsp;luxmundi Chriftus Dei Films vifus eft in mundo, nouerunt omnem veritatem deChriftoin • eiusipfius luce: amp;fimuladinitiumprimi ftatus conuerte-runt oculos, amp;nbsp;vidcrût lucem, quam vidit Abraham,Mo-fes, amp;Prophctæ, ex qua luce viderunt amp;nbsp;tempora futura, amp;lccundum aduentum Domini: amp;fcripfcruntipfi de rebus futuris,amp; hæc, quæ dicimus, magis apcrientur in primo capitcGenclcos. Cùmiam aduenerit fecundo Chriftus inSpiritu, aperictur nobis Prophctia m euentibus rerti denuntiararu,^^Spiritus Chriftiluccbit iterumin menti-busfiiorum mimftrorum.Perquam lucem fufcipictur lux, quæ fuit in Apoftolis,amp; in Prophetis.vt intemretatio Legis, amp;nbsp;Euangelij Ôc Prophctiæfimul in Ecclefia innouata, amp;in regno conftitutolfraclirico populis, amp;nbsp;gentibus o-mnibusproponatur. quod fier dum triplex quoque inter-pretario, quam dixi, tradetur in lege, triplex in Euange-110, triplex in Prophetia, quia Deus vnus, Pater, Filius,amp; Spiritus Sandus vbique lignificatur : vt in primo capite Genefcos, 8c in omni diuina fcriptura videbimus. Nam amp;in rebus creatis, 8c in cffcdione omnium omnibus tem-poribus, amp;nbsp;in verbo Dei vnus Deus, Pater, Films, amp;nbsp;Spiritus Sandus demonftratur. amp;nbsp;cùm lex exponat creatione amp;nbsp;gcncrationcmrcrum,amp; hominum: quæ tribuitur Patri Î Euangeimm verbum Dei fcrat.- Prophctia res narret geftas Spiritus Sandi j tarnen creationem exponit verbö,

1 5 Dei

J R Gr M e'n t r m.

Del, in quo omnia creatafunr, idq; agit per Spiritum Sä-étum.in verbo Euangelico adcft opus Patris cum cfFcdio-ne Spiritus Sanóli ; atque Spiritus Sanäus efficit in opère PatriSjamp;Filij. vtomninô triplex, vtdixi, interpretatio quærendafitinomnidiuina feriptura. Ergoeùm inGe-neß triplex interpretatio afferendafit, triplex argumentum propofuimus. Primùm hiftoriam creationis mun-di, amp;nbsp;hominis : huius lapfum, amp;nbsp;propagationem : dilu-uium , diuifionem linguamm: Sodomorum interitum, propagationem feminis filiorum D EI vfquc ad laco-bi obitum, amp;nbsp;Prophetiam deinde return futurarum,, A.- * Iiud attulimus argumentum ex doôlnna Euangclica amp;nbsp;Apoftolica, amp;nbsp;tertium ex Prophetia : vt oftendcrctur Ec-clefia dudaabinitio vfquc ad finemmundi vetbo æterni Euangelij :oftédcrentur amp;nbsp;rationes eonflij Dci,amp; cius ad-miniftrationis inEcclcha. Qu^antum lain peitinct ad lîm-plicis hiftoriæ interprétationcm, nihil alïeremus nos præ- . ter ea, quæexpofita funtà dodoribus Eccleliæ, amp;nbsp;miniC-tris Euangelij quemadmodum Euangelij,ac Prophetiæ hiftoria, quæ literis traditur, luculenterab iifdem cft ex-pofita.Verfabimur ergo dum meditabimur huius libri interpretatio nem , quant Dominus nobis pro ratîonc præ-fentis temporis dédit in patefacienda vcritate verbi Euan-gelici, amp;nbsp;Prophetici, quæ fuit in hoc libro confignatadc primo aduentu Chrifti,amp; de fecundo : aç fimul quæram, quantum dabitur, (vt loco exempli proponam mihi quæ (ut primi capitis)quid intcllcxcrint Apoftoliin crcationc coeli amp;nbsp;terræ,in tcnebris abyffum contcgcntibus,in lucc,in firmamcnto,inplantis,infole, luna,amp; Rellis, inanimanti-buSjin crcationc hominis, in die feptimo prætethiftoriam creatimundi. amp;paritcr aft'ercmuscaufas,quæ fe nobis o-ftendcutharum rcrum,acaJiarum in toto hbro detneeps s

atque

I N G E\,, atq; intcrprctationc veiborum,acfententiarû,quanj vide-biturfubminiftrarepiædicatiô huius temporis, amp;nbsp;apcrtio Prophctiæ,amp; Jux quæ mine nobisin aurora aduentantis di-ci Chriftilucct. Nam dum fiunt temporefecûdi aduentus Dommi,quæ denûtiata funtin Prophetis; aperiturPro-phetia eoru,quæ reftant cfficicnda.quod vero reftcntplu-rima,monct Petrus Ad. î. qui ait in fecûdo aduentu refti-tuenda cfTe omnia,quæ Deuslocutuseft per osomniüfuo-rum fandorum Prophetaru ab initio. Si ïam aperitur Pro-phctia ex cuentis ; patcfîüt quoqj quæ fünt myfteria æter-ni Euâgelij,vt aflerit Paulus in fine Epiftolæjad Romanos, qui monct per fcripturas Prophetarum patefadum effe myftcriû à tçporibus æternis taciturn, quod ita fuifle cóSr^ maturcap. 15 Math. amp;pfal. 7 5. Vbi dicuntur nunciari occulta in parabolis à iadis fundamentis mundi. Vnde fi in primo aduentu aperiebantur myfteria abfcondita à fecu-lis per fcripturas Prophetarum ; etiä in fecundo aduentu Domini dum fiunt quæ funt rcliqua Prophetiæ, debebunt aperiri fimul myfteria occulta de æterno Euangclio,quod fignificauit amp;nbsp;Petrus Ad.j.aperiri inquamtoti nuncEc-clcfiæ,vt ohm fuerunt aperta Apoftolis, quemadmodum promiflus eft Spiritus Sandus eftundendus fuper omnera carnem. Vtquod cœptumfuit in Apoftolis, perficiatur nunc in omibus ad Ecclefiâ pertinentibus. de qua re quo-niamProphetæ noui ,fiuc interprètes Prophetarum poft Chriftû monuerût,amp; quidâ ex theologis nofti 1 temporis, ega non plura dicam :ac illud retinebo in euétis eorô,quæ fcripfcrütProphctæ,patcficri quoq; myfteria deEuâge-lio.Et hæc eft caufa,quarc, ego cùm de his agâ,pofuerî in fcriptionc ineorum comentariorum interpreationem iny-fticam,amp; Prophcticam; Vnde ôc hæc quidera mihi viden-tur amp;nbsp;alij potuifie percipcie,aut alia ctiam præter eajquæ-fcripfi ego. Atq; cxiftimo efle alios, qui hæc eadem tene ant, amp;

KT'/M,

anrjamp; finulia fcribant.Vnumomninô noui.Si quis viderit Prophetas,qui fucrunt plurimi ab Apoftohs vfquc ad Lu-thcrutn ; notaucritenenta: contulerit cum Prophctis anti quis, quæ illi fcripferunt, atque vidcrit,quæ nunc eucne-runt, amp;nbsp;cueniunt -, videbitur potuiflc habere ingrelTum in interpretationem Propheticam, myfticam : Et hæc qui-dem aliqui cœperût aduertereiam,dum coepta eßet præ-dicatio Euangelij in Germania,amp; Heliietia. Vt nuncpri-niùm initio anni,5'8% ego noui,dumamici mihi propo-nerentlibros, in quibus aliqua de his, quæ traeto, de ftatu noftrorum temporum,amp; de future,effent perfcripta. Legi ego commentarios Fabritij Capitonis in Ofeani. vbi ih præfatione pagj. ita fcribit. Alius alium in regno Chri-fti doóiurus,aniplius non dieet. Cognofce Dominum : fed à maximo vfque ad minimum eum cognofccnt, replente Spiritu terram vniuerfam, fupèrque omni carnc, fcientia Dei tanquam aqua lärgitcr cffufa. quemadmodum Pro-phetæliquide)prædixerunt. In commentarijs pag.f. ait. ^iritumfuum Dominus fuperomnem carnem effundit. Cuius fpecimen Microfolymis accepto Spiritu Sando in difcipulis apparuit : amp;nbsp;nos videbimus, vti fpes eft, iruhoc rcuelationis Chrifti aduentu. pag. 6 7. cætcrum hoc tempore reuelationis aliquoufque vifum recepimus. bonam partcniabominationisifbus perfpedam, cognitamq; Jia-bemus : adeoque hæc legentes intclligimus, quæ non tan-tiimin oculos incurrüt amp;quæ fcquuntur.Pag. 0 s.Rchquis extremum illud dierum nondum reuclatumeft. At modo totum inftat femel omnibus declarandö, fignis per omnia confbnantibus. Itcmibi.fupraopinionern humanæ fapi-entiæ hoc tempore Dominus abditilsima prodidit,amp; am-plius prodet. pag, ff. Rcuclato Chrifto fœliciflîma crunt omnia:nequevrbesinftaurabuntur.quorumenim monu-mcntiSjamp;propugnaculisopusintantapacc: quæ reucla-

to

ZK» o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Vf

to Chrifto florebit. pag f6. initio eandem fententiam babes. pag. If’^, cerimoniæ^amp;hiftonælegisprædicant futurum officium iudicis Chrifti, quofungitur ille, donee tradat Patri, pag. lol- 28. Superiora pmerita more Prophetarum vim futurihabent. Pag. 2^2/ finis dierum modo inftat, hoc tempore reuelationis. 29. Pag. 2 a 8. Patres ^fub circumcifione expedarunt regnum Chrifti in fine mundijdum ipfi gererent vmbram futurorû.2 6^.210, Ibihabesde regno Chrifti amp;nbsp;Spirituale, amp;nbsp;m terris. Pag. 7 amp;nbsp;2 z.Regnum Chrifti non eft de hoc mundo,quomo-do accipiendû Senpfit idem Capito in quofdam alios Pro-phetas, quos mihi non contigit videre. Martinus Cellari-us in hbro de operibus Dei circa finem planius exponit, auæfuntProphetarum nunc effici, amp;nbsp;quomodo perficien-a deinceps. Liber ille laudatur à Capitonc,qui addit ante præfationem, quam præfationem cuperemab omnibus hoc tempore legi. Et fi fint aliqua,quæ in eo libro no pro-bentur, plurima tarnen, amp;nbsp;maxime quæ funt operis Dei poftremorum remporum cuentu rerum comprobabun-tur. Henricus Efferhen Doótor Theologiæ edidit trede-cim Homilias in cap. 3 f. amp;nbsp;î 9. Ezechiehs. in quibus tra-dat, quæ funt ludicij, amp;nbsp;poftremorum temporum defcri-pta in Prophetis. Argentorati anno L X X I. Ego vero dumfiuntprogrelTus rerum, quosiftividerunt, amp;nbsp;quam plurimi iam incipiunt videre, ne videar diligentior fiiifte quam alij, quiaque video plurimos cupere kire vnde ha-beam quæ tiado, paucis narrabo-Fadumeft Venetiis anno j f 6 5. die Dominico, vt cùm poft meridianum tempus confumpfiflem in deambulatione cum fociis, amp;nbsp;domum me rcccpiirem,ftatim aperuenm Bib lia : ac occurrit mihi Aggæus. Dum legoprimumcaput, eccécormihicon-ftringitur, amp;nbsp;quafi torculari comprimitur cum dolore.* ac joquentem audio, qui mihi memorat, quæ egcrim multa, k amp;

A K Gr M e'n t r m,

amp; varia antè, amp;nbsp;quæ agam,vtperucniam ad pcciilium, amp;nbsp;adcommoda vitæjfruftra ait me laborafle amp;. laborare.ni--hiJ me efFcdurum,omnem operam perditurum, acjac-eum finefundo inucnturum m omnibus, quæ mihi com-parareconatusfuorim hueingenio, fine opère. Op o itéré prins parare, óc efficere, quæ funt Eccleiiæ, amp;nbsp;regni Chrifti: tum tantummodo ad futnra commoda, amp;nbsp;quie-tem Jætam.hæc omnia multismodisrepctebat, amp;nbsp;wge-bat: atque quod mihi lepaiùtim narrabat, idemoftende-bat generatim euenturum aliis. peruentus adfinem capitis furgoj qui hærebam menfæ tutus perterrefadus non tam propter id, quod mihi euenerat, quàm quod venie-bam tunc è ioco, Ôc rifu. vnde veritus fum turn procumbe-re in genua, Statuo noélu rem expendere : manc precari Dominum: quodfacio.maneperadis precibus, peto vt Dominus fignificct,quidàmefîcri velit: turn furgo , amp;nbsp;fto. audio vocem ad liniftram cuiufdam mihi inhæren-tis, mihi qui narret,amp; obiiciat mea peccata,hmulqj ftatu-at me antè iudicem in magno iudicio : vrgeat ilia, illoru vim,amp;pœnam. me veto inuadit horror, amp;nbsp;tremor. amp;nbsp;duminftatvrgerevehementer, vehcmentius fernper, exanimatus decido in menfam, quæ poft me erat : tùm illico ceftat horror : amp;nbsp;audio ad aurem finiftiam hæc verba. Recordare quicquidfacultatisin te fuerit, tibiftiifte datum in ventrem matris, co die paro me ad ledionem Propheticam, quia multa, quænon narro, percepcram dum mihi loquebatur de domo Domini- altero die lego quatuor prima capita Oleæ : quæintelligo. reliqua video efte pcrcipicnda partim ex his, quæ videram, partim in e-uentis. verfor diu in ledione, video in omnibus facris li-brisineffe Prophetiam.taceo,amp;omnia mecum expendo. Anno ) ƒ lt;5 f video in quodam Propheta futuram adionc de re Prophctica per quédâ viruapud Magiftratu Venetu.

tunc

* Z ÄT GE Xj.

tue me inuadit,timor ne fim ego ille.qiiæro exire fines Ve-nctos, nec polTû ob ceita impedimenta.eo in forum luliû: retineo apud me coniîimm meum : fcribo commenrarios, amp;nbsp;pharaphrafes in proœmium Phyfices,vt videar alia tra-ôaie, quam facra, vt oblata occafione inde cuolcm. ante tres dies quàm capiar, fentio circum me elfe milites, quæmemuadant.eodie,quofuicaptus cogitabam manè in leôlo,non effe vitra expedtadum^Ratim cfle arripiendS fugam relidis omnibus bonis,ac nemine falutato. eccè dû hæc agito poftquam furrexi,vocor ad Prætorem: adeft ca-pitaneusmagnusquemvocant decem capitum; me com-præhédit,amp; ducit Venetias.perduétus in aulâ decé Capitû video, amp;nbsp;audio mira.primùm extra me raptus, poft in me reuerftis.altero die ducor in inquilitionem ; ibi mihi ofté-ditur, êi. repetita voce fignificatur quænâ fit abominatio, de qua cgit Chriftus, amp;nbsp;Daniel.amp; cùm multa viderira, amp;nbsp;audierim, quæalij non viderunt nec audierunt,tantum nuncid dicam, inquifitionem elfe ipfam abominationem dcfblationis. id inquam dico, vt Veneti, 8c alij profpici-ant rebus fuis, de hac autem abominationc, amp;nbsp;de rebus a-lijs fuis locisin intcrpretando quernadmodum accept, amp;nbsp;nom, referam. Quicquid ergo fcripfi in facros libros ha-ûenus, amp;c verbo nuntiaui, habui ex his, quæ percepi ante quàm caperer amp;nbsp;ex his,quæ mihi oftéfa funt in aula decem capitum,in inquifitione, incarceribus multis modis. amp;nbsp;cùm ante quàm caperer ftatuiftem nihil loquidcrePro-phctica,poftquara fui captus multis modis mihi fuit ofté-fû racoportereloqugamp;fcriberc. quod amp;nbsp;fccgfcripta pu-tabâ efle lcruanda, vtofferem illa Ecclefiæ poft fedatas pcrturbatiorfes communes. Veiùm quia monitus fum,fiue ctiam rcpræhcnfusiquod ita ftatuerim.amp; contendcrût ali-quiftatim illaeftc communicanda, amp;nbsp;tradenda rcliquis in tempore, ad quos eadem feire pcitjneret; quiàque

k 2 video

A RGf' MEN T F M.' video ego hoc feculum ferre, vt multa piodeant non ca-tholica,fiue vix pofTeprohibcri, acfæpc prohibentur bona, amp;nbsp;promouentur mala : item recordor, cùm legerem caput prinium Aggæi mihifuilfe didum, non efleexpe-dandum annum feptuageßmum : ante oportere laborare in his, quæ funt domus Domini s has ob caufas addudus fum,vt ante tempus aliqua ex his,quæ fcripfi edam : quod quidemita facio, vt iudicium omnium fit futurum EccJe-fiæ fuo tempore coadæ. vt ipfa tandem,amp; Chriftus in ip-fa futurus fit author omnium, quæ fentienda, amp;nbsp;fufcipien-da fint in populo Chriftiano, Et dum digreflus fum abin-ftitutatradationecœptæinterprætationis, illud quoque hie addam : me videre in meis fcriptis cadem fæpèrepeti, quæfaftidiû videantur afferre multis» in qua repeto, vt res, amp;nbsp;caufa cognofcatur. Volui refecare reperita multis inlocis: fed obfeuritasrefidebat, fi non dodis, atfimplici-oribus : deinde cùm agam ego inteipretcm, non autho-rem alicuius argumenti,cogor vbi videtur difficultas,hanc apertis fententijs, ac verbis tollere : quod contingit fæpè in vno verficulo, vt eadem dicas,amp; répétas dum alterum, amp;nbsp;alterum exponis verbum, non Iblum in diuerfis verficu-lis, amp;nbsp;capitibus. prætereà vtitur fæpè diuina fcriptura re-petitionibus, vt tu quoque cogaris eadem repetere. Etfi quando eadem in aliquo authorerepetuntur diuerfis verbis, non ita licet interpretlagere plana cupienti reddere omnia, atqueillud tandem maxime erit attendendum, quod quæ lunt temporis ludicij,amp; Sabbatifmi, non folum repetita elfe in omnibus facris literis : fed amp;nbsp;in eodem li-bro fæpius inculcata. Quamobrem dabit veniam pius le-dor, fl quædam fæpè eadem dicentur. Caufæpatefîuntin verbis Domini repetitionum, amp;quare multifariam, mul-tisqucraodislocutusfitDeusinProphetis. Vt autem ad infiitutum redeamus, dum argumentum fuit ponendum in

GE Xx»

in interpretatione myftica, amp;nbsp;Piophetica, oportuK etiam rationcm rcddcrc de hoe gcnereinteipretationis, amp;nbsp;noui argumenti : atque often der c vndè haberetur. Cùm ergo deargumentohuiuslibri, amp;dc inte:^ietationibus, quas allaturi fumus in omni propè diuina icnptura, hæc cfiäa fint J ïamdeordine videamus aliqua.

De difpofitione,^^ ordine^.

CI in libris profaniseft fuusordo, multôniagis erit in fa-'^cris libris diuinus ordo. diftinxit enim Deus in fabrica mundi omnes fuas partes cœleftes admirabili fapientia ; amp;nbsp;fecundum earum diftindionem difpofuit omnia tempora, amp;nbsp;ætates mundi,amp; quæ fuit fadurus in mûdo : atq: nunc ordinem primùm propofuit nobis Deus in), capite Genefeosin quoafTumpfitcreationem mundi, rerumque omnium, amp;nbsp;omnia quæ erat fadurus in mundo ordinc. Rurfus quoniam non erat patefaciendû generatim omnibus gentibus confilium Dci in omni eius adminiftratione mundi, nifi hoc tempore, et in Ecclefia innouata : mitten-dufqj erat Spiritus Sandus,cuius opus effet aperireomia, amp;nbsp;recludere abfeondita, amp;literis confignata, exhibere nobis apertam fententiam pn'mi capitisGenefêosamp;cæte-rarumferipturarum ; alius extat ordo, du quæ prima dix-imus fecundum communem ordinem hiftoriæ poponi initio,fecundum myfticam interpretationem veniunt po-ftrema. vt quadam ratione prima proponantur, media,amp; poftrema, alia autem ratione affumatur finis,amp; pofbema, in quæ conduda fint puma, amp;nbsp;media, idque fit lecunduni conftitutionem coeleflcm, amp;nbsp;naturam coeleftium: vbi non poifis ftatuere principium, nec finem. quod vbi pofueris finem, poffit elle principium : amp;nbsp;vbi initium, finis quoque. vt Deum intelligas creatorem principio amp;nbsp;fine carentem

k J qui

A x'g r m ev rr X'

qui tarnen propter res creatas-, amp;nbsp;efFedas dicatur, fit principium omnium, amp;nbsp;finis omnium : arque idem finis, qur principium, idemprincipium, qui finis. In primo igi-tur capite fecundum fimplicis hiftoriæ rationem prima proponuntur,media, amp;poftreina- fecundum autem rati-onem,amp; inteipretationem myfticamin eadem hiftoria no poflis percipere ( nifi Deo feparatim demonftrantc ) prima, nifi finem ante pcrceperis,in quo omnia fiant aperta priora.Quamobrem in cap. primo videnturoftendi, quæ funt tertij ftatus Spiritus Sandi,m quern códuda fint quo-queomniaordine tempora ab initio mundi. cap. z. fecu-dum myfticam interpretationem ordinem Eeii reditus ad fecundum ftatum Filij Dei. capite autem tertio fecundum interpretationem,amp;ordinem fimiliter myfticum du-ci initium operum Dei in homineab cius lapfu. Igitur his tribus capitibus confignantur futura in hominibus ab initio mundi ad finem vlquc: amp;diliinguuntur in tribus flatibus,amp; feptem ætatibus.-duplici tarnenratione,vtflatim di-cemus. primus flatus fit confignatus capite tertio, fecun-dus capite fecundo, tertius cjmite primo, in quo quæ nuntiat ab initio futura omnibus feculis Deus, qui folus efl ad-miniflrato mundi j percipienda fint nunc in flatu tertio, nuntiat autem quæ quouis ex tribus flatibus, quæ quauis ex feptem ætatibus funt fada.atq; hæc tria capita fint tan-quam argumentum omnium,quæ in omnibus diuinis fcri-pturis tradabuntur, amp;nbsp;primùm diflindio,amp;ordo corum, quæ tradanda fint. Quæ autem à quarto capite vfque ad finem libri narranturj ilia in duas partesdluido ; infla-tumtenebrarumimpiorum, amp;in flatumlucispiorum.Et hic in vtroque flatu géneratîm fumpto intel lige mundum primum impiorum, amp;nbsp;mundum lecundura partim pio rum, amp;partimimpiorum fecundumdiflindionem Petri in Epiftola fecunda capite tertio, vt in vtroqj finr eonfi-gnatæ

quot; rN G Ef^,, gnatæ feptcm ætates, amp;nbsp;tres flatus difiundi, diuerfa tamé rationc flatus, quod hi ad pios tantum referendi (int, qui Pati'cm amp;nbsp;Filium, amp;nbsp;Spinturn Sandum noueruntamp;colue-runt, non item ad impios. ac dum fep tem ætates familia-rum Cain narrantur, veniunt eædem, quæ ièopponantfc-mini Abrahæ fub circûcifione, amp;baptifmo. à Cainenim vfque ad Abrahamum tempus legis natuiæ, feu mundus impiorum defcribitur, in quo fignificantur quoque ætates impiorum, Si eorum tyrannis ab eodem Cain vique ad fi-nem fextæ ætatis, amp;nbsp;ad mgreflum in feptimam, amp;nbsp;ad inte-ritum Papatus. Et vt pauci pij mcmorantur ilJius tempo- , ris, Abelus, Sethus, Enofus, Enochus,Noé amp;nbsp;horum cer-tæ familiæjinfînita deindeimpiorum multitudo omnia lo-ca occupât, amp;tyrannidem exercer jfic ab Abrahamo de-fcribitur flatus fillorum lucisin femine credentium: quorum numerus ab vno, feu ab vnius fide.ducit initium, amp;nbsp;paulatim quotidiè magis ac magis dilatatur tempore triu ftatuum, amp;nbsp;feptem ætatum mundi. vt tandem filij lucis obtineant orbem, Sgt;c Dei regnum eiedis iudicio Dei im-piis,amp; perditis.

Argumentum in primum Caput.

S; VID A M exiflimauerunt hoc capite fab ricam i. mundi lolum nariari i quidam fub hacnarrati-one confignari prætereà magna myfleria de Deo gloriofo ; magnam rerum à Deo creatarû contegi fcientiam, amp;nbsp;occulta legis, fine earn, quæ in omni diuina fcriptura latet,hifloriâ.De fabrica mundi nihil nos exponemus: quia fuit illadiligéterexpofita àDodoribus Sâdis,amp; à miniflris Euagelicis. de myfleriis auté diuinis, quatenus per ea, quæ videntur in creatione vniuerfi, amp;nbsp;in nis, quæ effccit Deus,amp; Films eius inEcclefîa, côfcédatur

AR G^ME-NT EM, ad ilia quæ non vidcntur,ad ordincs Angelicos, ad tribunal tâdèmdiuinæ maieftatisjnil pioponammcdidurum, minus verb de naruris reru creatarum conabor ex hoc ca-pite aliquid diflerere.nam illud munus nunc tantum mihi eft impertitum,vt compledar in htftoria aperta faciorum voluminumhiftoriam occultam in quapateHt confilium Dei in adminiftratione mundi : opera, quæ elfedurus I erat Deus ab initio mundi ad finem vfque.quæ quidem cÔpræhenduntur hoc capite imo primo verfu,amp; quadam latione etiam primo verbo,fiue etiam, vt fic dicam, prima litera. Quiaaprimo principio omnium,'à Filio vnigenito ante fecula qui eft domus, thefiiurus diuinitatis repetun-tur h ic vniuerfa, à quo emanarunt,fiue in quo cffeóta funt Ac vt quæ confignantur hoc capite anteoculos ponantur atquenon neceflefîtfîmphcioribusfingula I'crerum capita ex longa orationc colligere, in certas partes diuidemus o-mnia,vtfint propofita omnibus facram hiftoriam contem-plantibus.Primo verfu ponitur argumentum quod de Ec-clefia, amp;nbsp;de ftatu politico dicendum fit futuro in mundo à mundiinitio ad finem vfquc, verfu fecundo fignatur fta-tusprimi temporis,qui didus eft legis naturæ, quique to-tus pene fuit tenebris inuolutus. Vnde appellatur à Petro mundusimpiorum,mundusprifcus. In feptemautem dic-bus fignantur feptem ætates mundi :dult;fta prima ab Abra-hamo. fexpriores conftan ttenebris amp;nbsp;luce, feptima luce tantum, vt tempori legis naturæ datæ funt tenebræ. In his feptem diebus funt tres flatus mundi, mundi inquam fecu-didefcripti à Petro, primus flatus compleditur tres ætates priores, fecundus alias tres, tertius feptimam. qui tres flatus fignantur amp;nbsp;tribus diebus,qucmadmodum amp;nbsp;omnia fecula compræhéduntur vno die. vt prior cius pars exi-flat tenebris intempeflæ nodis inuoluta.Id quod fuit tempus legis natntuiæ. pars deinde fuerit mixta,paitim tenebris

ïKi

bris, partim lure vt fex ætates. pars Hici fit tota lux ætate feptima. Omnia iamquæ funt omnium temporum,amp;ætatû compræhcndunturhoc capitc cum creatione mundi, amp;nbsp;o-mnium, quæin mundo extant. Et quoniam aliqui cupicnt^ diftingui libi, amp;nbsp;oftendi has feptem ætates, amp;nbsp;très ftatus,amp; vnum complcxuin rcrum omnium, breui hæc proponam : Vnus complexus tempons cxponitur in Eldralib.-f. cap. 6. fub figura manus Iacob tenentis pedéEfau. Et hic vnus dies cognofcendus eft in hiftoria facra, vt intelligatur il-lud hodiè,de quo fæpè fit mentio,ité alia. Tres ftatus mû-di diftmguntur circûcifione,baptifmatefubEuâgeIio et baptifmate fub prophctia patefada.Septcm ætates mundi diftmguntur amp;nbsp;comutatione in ftatu populi Dei,amp;Dei ver-bo fepties faólo cidé Dei populo, vt lolemnius temporib’ trium ftatuû.Promiflioncs igitur fadæ Abrahamo à Deo afferût nobis primam ætatem,lcx fécundâ,Prophctæ terti-am bas tres ætates circumeifio eonducit inprimum ftatu» Prædicatio ApoftolicaquartamafFert ætate;Apocalypfis comparata contrà ortûPapatus, amp;nbsp;Antichrifti quintam: denuntiatio fecundi aduentus Chrifti per Abbatem loa-chimum amp;nbsp;alios,fextam. atq; his tribus ætatibus ftatus lè-cundus contmetur.prædicâtio nunc rcpetitaEuangclij,amp; apertio Prophctiæ,amp; myfteiiorum legis in feptimam æta-tem, atque fimul in tertium ftatum mundi nos perduxit. omninô ex verbo Dei ièpties certa, aperta, amp;nbsp;vilibili ofté-fione fado feruis Dei per Spiritum Sandum, non folum occulta eiufdcm Spiritus illuftratione mentis ad aliquid fecundum voluntatem Dei pronuntiandum , diftingui vi-dentur feptem ætates.Deprimis quatuor ætatibus,nonvi-' detur eife dubitatio • quintam poflît quis tribuere tempo-

li dodorum, quando orto Papatu, amp;nbsp;oi'tis hærefibus, amp;nbsp;Arrio,amp; Pelagio pugnarunt illi pro Ecclcfia Chrifti. Sed non oftenditui aperta iignificatio muiieris dati : non ofté-

1 ditur

 lier M e'tJ T V M, diturapcrtaßgnificatiomunciisclati, nonoftenditur co-gnitio,amp;opus Prophetiæ. quare exiftimamus Apocaly-pfin datam contrà Papatum,quia in ea loannes illa capite primo tradat, quæ funt propria maieftatis Chiifti. ex c|ui-bus poflîs cognefeere Papam nihil commune habere cum Chrifto i fcdhuicaccedcrc Antichriftum. Et initio libri proponuntur ilJa feruis Chrifti oftendi, quæ oportet fieri cito, hoc eftætarcfequcnti, ac præfertim quinta', quando mulicr amida foie iam in deferta concefTerat. Rabanus Monachus quinta ætatc fcripfit librum PropheticQ, quern vt cxiftimo, non contemnetfutura ætas. Sexta æras non poteft tribui, vtquibufdamvifum eft Dominico, non Bc-nedufto, non Francifeo, non huiufcemodi alijs. quia non oftenditur certum verbum Dei faólum adhosvirosamp; ilia quæ docuerunt amp;nbsp;egerunt, contraria funt amp;nbsp;pugnant eu diuinis fcripturis. amp;quoniamin illis Prophetiaomnino non oftenditur, quæ in omni veibo Dei folenniter faólo apparere debet; Ciryllusille, qui fcripfit Prophctica 8:. loachimus Abbatesvidentur attuliftc initium fextæ æta-tis. QuJa Ciiyllo iJli diciturfuifte oftenfa tabula argen-teaab Angelo : in quacontinebaturdefcripta denuntiatio aduentus Chrifti fecundi, innouatio futura Ecclefiæ, amp;nbsp;certa apertio Prophetiæ. Hæc eadem oftenfa funt Abbati loachimo vt qui poft illos traólarut Prophetica in fuis fcriptis retulerunt. deinde illa eueniflc videntur, quæ his vins oftéfa amp;nbsp;denuntiata funt. Et quäuis in Abbate Ciryl-lo amp;Ioachimo,amp; in his,qui fecuri funt, aliqua à quibuldä defidcrcntur,amp; in tempore falfi aliqui fuerint; tarnen pu-tamus fatisipfos fecifiefuo muncri,ciim nuntiarüt euentö omnisProphetiæinftareinfecundoaduentu Domini; amp;nbsp;quæ genera tim crane nunrianda nobis propofuerût,vt V-bcrtin’Cafalicnfis ait de Abbate loachimo, vti de Ciryllo qui rcuelationé generalem habuerint de rebus futuris,non autê fingulanü, aç in iJlis veri fuerint,non item in his quæ

TN C J'P, T, GP’li,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^3

humana coieólura pptarût fe confequi pofle. deinde quæ e-rât Prophetarûjamp;omnis diumæ feripturæ, crât perfeda omniaexpedanda,amp; cognofcéda,quâdo cognofeeretur fê-cundus aduentus Domini. EtiJIud iuitattédendû, quod tenebræ Antichnftidcbebantomnia inuoluereamp;impedi-dire, ne lux Juceretapud omes verbi denûtiati : vtdiccbat Chriïlus. crédité in lucêdumluct habctis. quia venit nox, amp;nbsp;nemo fcit,quô vadat.itêJuxpaulatimdebebat,ci efcere, vt diôlü eft m Prophctis,viq; dû Chriftus pugnando virga ferreacominuifTctroburjamp;ftatuin Antichriïli. Alla certa ratio eftccgnoiccdihas ætates dudaexcoparatione prio-rum : quia quaita,quinta, fexta debent reiponderepnmæ, fecôdc,amp; teitiæ quarta reipondetprimæ;quia Chriftusfùit fernen illud, in quo bcnedicédæ eîTentomnes genres, amp;nbsp;in quo donandæ eflèntomnes prcmiflîones : quinta fccûda?, quia in vtraq, conftituitur ftatus populi Del ; amp;nbsp;in quinta cxfurgûr quoq, filij Aaron adolcntes incéfum alienû, ex-tollituri dolû Madianitarû,cxfurgit falfus Propheta Papa: fuis locis hæc oilcndetur. Sexta refpôdeic debet tertiæ,vt in illa incipiâTapcrii i,quæinhacfucrûtocclufà. In fignis verô fuit opus Dei in fua Ecclciia,ætate,fcxta,coepto nûtia-ri fecûdo aduétu Domini amp;nbsp;innouationcvitæ,inquapræ-dicatione fuit ingens hominü multitudo côucrfa ad Chri-ftù,qui appcilati fuerunt Albigeri, quib® fuit magna vbiq» Cütentio cumPapatu. no obtinuerunttûilli viôtoriâ, quia adhuc 115erât coplcti anni jiôo.fignati in diebus cap.jz,A-poc. amp;nbsp;fuit in Albigenfib’ fimilis captiuitas,quæ fuit Ifraë-litiscaptiui Nabucodonoforis.'^oo. annifucrût cxpcélâdi vfq; adfecunduaduetum Domini, vttotidem expedarunt Ifraèhtæà captiuitareilla vlq; ad aduentum primum. In ætatisleptimæ initium incidimus nos exeûtes è fine fcxtæ, quando Chriïlus in raembris fuis pracdicauit iterum E-uangelium,apcrit nunc prophctiam : denuntiat verbum

1 Z luuni

ARGUMENT y Mt

fuum, vtfignificauitfefaéturum Pfal. as. vbi dicitur. Tue locutus es in vifione Tandistuis,pofuifti adiutorium fuper potente, amp;exaltafti eledum de plebe mca: fiue etiam in-grefli fumus in feptimam,quando perdito exercitu Phara-onico cœptæ funt obtineri regiones,ac ditiones Papifticæ in BeJgica, amp;nbsp;deinceps in aliis locis. fiue tandem quando concilia cœpta funt haben Euangelicorum,amp; perhæc Ec-clefia A poftolica, amp;nbsp;Catholica innouari. Quod præte-reà polTct quis hic, amp;nbsp;alibi quærerCjquarè flatus tres mun-di, amp;feptemætates mundidicantur, non affumpto tempore ante promiflionem, ilia videtur elTecaufa, quod turn cœptafitlolemni Dei verbo conftitui Ecclefia,amp; flatus populi Dei, amp;nbsp;prior mundus perierit per diluuium, vt me-moratPetruss amp;iam alius effet,qui cœptus fit in Abraha-nio:atq; perEcclefiâ patefit multiformis fapientia Dei in, adminifliatione mundi. vnde in Abrahamo cœptus eft' nouus mundus credentibus, Hæc tanquamargumentum pofitafint primi capitis, atque aliqua ex parte pro fecunda interpretatione petita ex Euangelio. Nam amp;nbsp;hæc eadem tempore flatus fecundi, qui fuitEuangclij, funt memorata ab his, qui Euangclium, amp;nbsp;Prophetiam tradauerunt. Nunc ad interpretationem acccdamus,quam affert nobis ipfa Prophetia, amp;nbsp;ingreffio in flatum tertium mundi, in qua interpretatione Prophetia cognofeetur amp;nbsp;Euâgelium.

CAPVT. L

N princifiio creauitDE^S CœltiW Terrant. Triplicem fententiam diximus quærendatn hoc in capite, vt in omnibus prope diuinis fcripturis.in prima cognofeendus eft mundus,

amp; omnia, quæ hint in mundo à Deo creata. de hac fenté-tia fatis multa expolita, amp;nbsp;dida funt à dodoribus fandis, amp;

I N T E R P R, COMMENT j4Rjrx.

amp; à viris Euangelicis.quam antem videaturaffcrreEuan-geliiim, Se Prophctia, vt Dominus dabit, contemplabi-mur. in qua rcpiætei alia de Deo duo proponuntur futu-ra manifcfta.primùm omnia futura in mundo fuiffe fum-matim confignata in hoc capitefecundnm illud Matthæi )î. amp;nbsp;Pfal.78. Erudabo abfcondita à conftitutione mundi: future deinde futura in mundo fuilTe in ipfo mundo imprefTa cû SceUßa, ipfo mundo, quafi in vno corpore concreata, amp;fccundû^ ordmem mundi diftindajVt necelTariô fecundum motum, ôc curfum afpcdabilis coeliamp; mundi debuerint omma e-uenilTe immutabilitcr fecundum illud. Donee pertranf-catcœlum amp;nbsp;terra, iota vnum, âut vnus apex non præte-ribit à lege,doncc omnia fiant, lêcundum illud Icrem. ? j -;6, Si amoucri pofTunt ftatuta ifta. Dicam ergo narrati-onem Mofis ita cflecontextam. vt in creato mundo con-fignet, amp;nbsp;contineat, quæ funt futura m mundo. Nam hi-ftoria mundi amp;nbsp;rerumereatarum per fepatet ante oculos omnium pofita, quæ non literis, fed rebus ipfîs loco literarum fit confcripta, vt non fuerit necefie illam aliter ex-ponerCjUifi yerbo Der affirmare, Deum Creatoremo-mnium. vt fæpiflimè fit, amp;nbsp;vrgent facræ htcræ. Deumere-afie cœlum, amp;terram, cùm fignificatm amp;nbsp;effeôlor omnium in mundo, amp;inEcclefiafua, amp;nbsp;inftatu politico.Hinc Dodores multi cenfucrunt non diftmdis temporibus Deum creafle omnia,fed fimul omnia perfeciire,vt verfu.'lt;ï.amp; f. fequentis capitis indicari videtur. quod amp;nbsp;ob earn cau-fam nos exiftimamus, quia tune fuerunt fada, amp;nbsp;perfeda vnotemporeapudDeum omnia,quæ efficidebuerunt in mundo toto curfu temporum. [vnde diftindio temporum amp;nbsp;creaturarum videtur propter aliud allata. Nam mul-ta narranturhoccapite, quæ non polTunt cpnncnire cum narratione rerum creatarum. veluti vbi dlcitur,fit lux, quæ vocetur dies, amp;nbsp;quæ diftinguaturà tencbris,vnde extet di-

1 3 es.

JA'c. SRO-CÂRDI I tJ T. CAP. G E es,acnox jponaturq; primus,fccundus, amp;tcrtius dies, amp;nbsp;quarto dicatur crcari fol amp;nbsp;Iuna,amp; ftellæ,amp; ex his dicatur nmilitcr,cffiei dies ac noôles,cîiin tamé antè txriterint dies diftindi à noâibus. Htc nifi interprétationcm attulerisex Euâgelio amp;Prophctia,videntur contl aria,amp; abfurdadici: quod antèfolcm,amp; Iunam,quibus datur cffe(ftioamp; diftin-dio dici,ac nodis-, fuerit lux, quæ effeccrit diem,amp; cum à node diftinxerit,amp; àtenebris. atquchæc vidcamus nos fieri per folem,quôd non lit dies,vbi no fit fol fuper terrâ, tarnen antequam elfet loi, dicitur fuiffe primus dies, fe-.cundus,amp; tertius. Ratio cur fccundus dies nobcnedicatur vtalij,vnde habebitur,nifi a vcritateEuâgclica quomodo (deinde tertio die produxit terra plantas fine foie ? ité fc-xto die dicitur creariBehemoth,amp;inlib. lob, ait Dcusfe creafle Behemorhum, amp;: lobum. quomodo autem tépore lobi intelligcs creatum Behemotum, qui feribitur créa tus ,cum alijs gcneribus animantiuin,cvrn crearctur mundus ? funt milita in hoc capite,amp; in omni diüina feriptura talia : vtin Prophetis multa dicuntur de Chrifto, quæ non polfis intelligere,nifi in fuis mcmbris.Itcm de membris narratur plurima,quæ non polfis perciperç nifi in capite, quarc amp;nbsp;in hoc capitc multa funt,quæncccirariô cogunt nos intcr-pretationé alfcrrc ex Euâgelio amp;nbsp;Piophctia. quod præfer-tim faciemus,quia ad id ctiam nos adducit ratio facræ hi-ftoriæ,quæ differt ab hiftoria coihuni hominum : vt omni-nô myf{icaintcipretafio,amp; Prophctica fit nobis in hoc ca-pire vt in leliquis diuinis fcriptuiis inueftigâda. Nam hb ftoria comunispcrficit quod fuicft muneris, dû expofita tradit quæ fucrût ada. Sacra auténon repetit ita,quænar-rarunr,aut narrare potucrût homines; fine ctiâ nadir, quæ Deus nuntiat,vtfolumprætcritorum mcmoriam alïeratj corumq; quæ gcruntur,amp; gefta funt,folû nuntict, quæ nU' per velit : îcd maxime ex prætcritis, amp;nbsp;piælc'ntibus ( quæ quidcm confirmât)atq; ex his quæ mâdat, dcfcribatipfa,

J N T E R P R. COMMBlTTjIRirf.

narret,amp; nunciet futura longi amp;nbsp;poftremi têporis. Vndc J. cap. Genefeos non foJum narrationéaffert rerum créa-tarum, fed harumhiftoriaiJla tantum affumit, inquibus res fiituræ fignificantur. ac ita confcripta cil hilloria rotins piimi capitis,ita tonus libii,ita librorû Ltgis, Euagelij, Prophetarum,amp; aliorum. Nâ Prophetæexponunt hiftoria fuorumtcmporuin, in qua côtinentur quæ crantprimi, amp;nbsp;fecûdi aduentus Domini,ftatus Filij, amp;nbsp;ftatus Spiritus Sâ-âi. Vndèamp;Euangeliftæ,amp; Apoßolijöcloanncsin Apo-calyplî fcribunt futura in his,quæ fucrût fui temporis, ilJa an’umcntes,in quib® colîgnarcntfutura. m libris Regum ex hiftoriavniuerlà,illa narrantur,in quibus fignificâtur futu-ra.in libris Lcgis,Iofuc, ôc ludicum narrantur qnoq; ilia, quæ lint nuntii rerum dcincepsfuturarû, in prommionib* Abrahæ, Ifaaci,amp; lacobi, quæ pariter crant futura in populo Dei deinceps vfq; ad poftrema tempora, m bis, qui ante Abraham fuerunt, reliqua item deinceps atq; adeo inipfo Adamo vniuerfum genus humanumfuturumcom-præhcnfum fuit cum Chrifto. Et quia ante Adamum non fuerût homines,in ipfis creaturis ,ac in ipfa fabiica mundi cofisnata fuerunt occulta futura omniü fcculorum,vt mo-nuifEuangeliftaMatthæuscap. t î. Ethæc patcbuntcùm in multis locis diuinæ fcripturæ deinceps,tum cxplicatè,amp; diftindè cap. 6. hb. Efdræ. Atq, magis hoc caput c5ti-nebit Propnetiam;quia cum mundo,amp; creaturis creata lî-mul tune fueruntomnia, quæerant,futura in mundo.Quia iam myftica interpretatio necelfario efthabenda,amp; futUra feculorû oftendenda, vt deinceps magis probabimus : ilia quoqi pioponimus dcmôftranda, quæamp; patebûtex Pio-phetis,quandôlibricrunf aperti: cœlum poni pro Eccle-lîa : terram pro ftatu Politico: tenebras proftatu impio-rum^ lucê pro fide Ab ra ha mi ; firmamentö pro lege ; plâ-taspro Prophetis : lolemamp;lunam pro Chrifto,ac pioEc-cleliaApoftolica pro ftatu populr Chriftiani : pifccs,amp;

T A C. B Ä 0 c A R-D T IK, I. CAP, GEKj,.. volucres pro ftatu populi Chriftiani in ortu Papatus : feras protyrannis fextæ ætatis ; hominem pro pijs eiufdem ætatiSjamp;poilfuturis. de quibusfingulis diduri fumus in interpretatione capitis, fi prius oftendemus cœîum poni pro Ecclefiaamp; pro Ecclefia omnium temporum,in qua Deus ei fe patefecerit per verbumfuum omnibus ætatib’* quod fefadurrumdenuntiarit ab initio, vt interprctatio huius capitis oftendet. ’Nam Prophetæ ita intellexerunt locutum Mofem : atque ad eum ita intclligendum nos re-uocant,dumloquentcs ffcatui Ecclefiaftico,amp; politico,no-minecœli, amp;terræeos ftatus appellant. Primùm Mofes cap. 32. Deute, alloquens Ecclefiam noftri temporis,amp; aliorum ante temporum, vocat more Prophetico Ecclefi-afticos, amp;nbsp;populum Chriftianum cœluni,amp; terram : vt in-terpretatio oftendet. quod omnia,quæ dicuntur in eo ca-pitenon polfintpercipi,nifihiftoriæi'crum præteritarum additafuerithiftoria noftri temporis.Capite verb 2 6. Le-uitici. V.J9. ait Deus, contcram fiiperbiam fortitudinis veftræ : ac dabo cœlum veftrumficut ferrum, amp;nbsp;terra vc-ftram fieut æs. ibi omnino per cœlum veftrum, amp;nbsp;terram veftram intelligitur ftatus nofter fuperbus,amp; robur noftru. atque ad odium dicitur cœlum veftrum, quod faciamus nos Deos : noftro arbitratu velimus agere, adminiftrare, præcipere,dare legem, vt Deusdedit Mofi,non autem^vitra yalere legem Dei in populo fuo : non vitra nos efle populum Dei, fed ipforum.In Daniele cap. 8. v. ) o.omni-no in cœlo, amp;nbsp;terra oportet, vt intelligas ftatum Ecclefia-fticum, amp;politicum. Ifaiasquoquefimiliter vt Mofes alloquens ftatum populi Chriftiani huius temporis, ad Ec-clefiafticos amp;nbsp;principes clamat. audite cœli, amp;nbsp;auribus percipe terra, ibi omnino loquitur Propheta hominibus noftri temporis vtriufque ftatus, vt probabitur.Item cap. gt;3.13. ait Deus : turbabo cœlum, amp;nbsp;terra mouebitur de •x loco

TN TE R pg., COMMENTER I ET, loco fuo. cap. 24. memorans vaftitatcm ftatusEccIefîafii-ci,amp; Politici in Papatu, ait, cataraâas de excclfis apci tas eife, amp;nbsp;concuti fundamenta terræ : deinde fcquitur. Et erit in die illo vifitabit Dominus fuper militiam cœli in excelfo, amp;nbsp;fuper reges terræ, qui funt fuper terram. quæ item cap. fl* amp;nbsp;07. idem Ifaias de cœlo ôc terra mcmorat : quæ 2. Pet..?, quæ in Apoc. cap. 2), ad ftatum vtrumque probabuntur pertinere. amp;vbi cap. f j. Ifaiæ ait Deus- po-iuiverbameainoretuo,amp;invmbra manus tuæ prorexi te, vt plantes cœlos, amp;nbsp;fundcs terram i omnino fgnifica-tur vtcrque ftatus innouandus per prædicatores, amp;nbsp;mini-ftros verbi. In lercmia cap. 22. clainat Deus, cùm minatur interitumftatui Papillico, terra, terra, terra audi verbum Domini-cap-2 2. Ezechi itaalloquitur Deus Ecclefiam Romanam.tutcrracsimmunda, amp;noncompluta indie furoris. vndc? 2. dicitur. Et operiam cum extinxcrote, cœlos^ck quæ fcquuntur. In Ofea cap, 2. in loële in ■ Ag-geo 2 cadcm dicuntur. Itaque videmus Mofem Pro-phctas dum loquuntur de ftatu Ecclefiaftico, amp;nbsp;Politico, lignificarc ilium per cœlum, amp;nbsp;terram. Quôd item initio huius priini capitis velit Mofesiub cœlo, amp;nbsp;terra fignatos elfe ftatus futuros in curfumundi Ecclefîafticos, amp;nbsp;Politicos ; probatur ex cap, 4. Deut. verf. 5 2. vbi ait. interro-ga de diebus antiquis, qui fuerunt antè te, à die, qua crea-uit Deus hominem fuper terram, amp;nbsp;ab extremo cœli vfqj ad extremum cœli. quod dixit à primo homine, repetit ab extremo cœli, hoc cft àprincipio mundi,amp;hic inter-pretatur tibi Mofes, quidnam voluerit elfe fignatum, vbi dixit, in principio creauit Deus cœlum amp;nbsp;terram. Pfaljp. fecundumeandcmfententiam dicitur, à fummo cœloe-grclîio eins, amp;nbsp;vfque ad extremum egrelfto cius ; vt Eccle-lia duifta ab Adamo indicctur vfque adfinem mundi.Pfal. , ?î. atq; illud Pfal.vö.amp;capj?. Matthæi. ciuóiaboablcodi-m ta

JAC, B R O C A KD I I I. C A Pt G

ta à conftitutionemundi j myfticam dant nobis in ma-nusinterpretationem,quamaffcnmus huius capitis, vtin cœlo, amp;nbsp;terra vterque ftatus hic, vti diximus, intelligen-dusfit. Oftendituridcm cap. primo Apoc. vt interprcta-tio patcfacict : item cap. j1er, verf. 3$-. 36 37, vt ante di-xi. Prætercà poflümus quoque ex ipfa traélatione, ratio-ne traélationis Prophcticæcognofcere Mofem (ignaife in cœlo,amp; terra Ecclcfiafticuin,amp;Politicuni datum inmûdo, qui gencratim initio ponat,qaæ expolîturus fit in diftin-dione feptem dierum,hoceft ætatum mundi, atquefimul patebit hoc primum çaput Genefeos eife fundamcntuin totius Prophetiæ Mofaicæ. Nam omnes Prophetæ, qui Mofem tanquam pattern Prophetarum imitantur, cùm narrant futura, capiunthiftoriam, aut faôtiim,aut locùm, aut perfonam, aut rem quampiam prælentem,aut præteri-tam, in quibus confignent qiiænam futura velint denunti-arc. quôd Mofes primùmex mnndocreatoexpofuerit futura. Teftantur Prophetæ Mofem initio fuorum volumi-num futura nqntiaffe omnium ætatum. Nam confirmanç^ Deum ab initio nuntiaffe futura omnium feculorum. quæ autem ab initio diólafunt,funtquæ hîcMofes narrat, fi hoc capite non nuntiantur futura, ergo falfa protulerunt Prophetæ. at veri omnibus in rébus fuerunt Prophetæ 3 ergo nuntiat hîc Mofes futura. Si dicant aliqui Deum ante hæc,quæ lcripta funt hîc à Mofe,nuntiafre futuras arguun-tur ex eo, quôd omnis rerum antiquarum comprobatio à Mole iubeatur peti. Si velint per rcs alias, quàm per verbum res futuras elfe nuntiatas, ml firmi afferent.quia ver-bo fiio voluit Deus declarata elfe hominibus confilia fua, amp;nbsp;voluntatem fuam. Si indent perhæc, quæ hic narrat Mofes,iam à mundo condito Deum fignalfe futura, debe-bût feire id verbo Dci quoq; oportuilîe declarari, amp;nbsp;figni-fican populo DeitSi podhanc primi libri, amp;primi capitis

nar-

inter'pr\ coMMEiir^''girj. 40 narrationem^volunt alibi abinitio nvntiataèfcf’utura, no vident id non ab initio fieri, initium’ enim eft creatio mû-di, amp;nbsp;narratio creatio nis mundi. Si dicantui deinde Ada-mo nuntiata futura, amp;nbsp;Euæ-: fi Abelo,Setho, Enofo, Eno-cho, Noe, Abrahamo, Ifaaco, Iacobo,amp; huius filijs,id vitro fatemur. Veiùni hîc agitur de ibienni in ccnftituta Ec-clefia denuntiatione fadta omnibus Ecclefiis omnium tem-porum,amp; vniuerfo oibi perviiumfolennivocationcad tâ-tumopusvocatum. quiEcclefiamiuflu, amp;virtuteDei co-ftituens,rcpeteret principia prima confilijDeijatque pro-greflioncm eius operum, amp;nbsp;finem complcóicretur. quæ quidemoftenduntur faéla in librisMofis teftibus populo Ifraèlitico, amp;populis mimicis. Ergo amp;nbsp;per hanc confir-mationem Prophetarum, quam diximus de Prophetia Mofis,neceflarió cocluditurin hoc capite Genefcos denu-tiatafuiflc futura in ftatu Ecclefiaftico, amp;nbsp;Politico. Et fi quæ dicimus,minus firma alicui videbuntur : aut fi dubita-tio amp;nbsp;admiratio in aninlis refidebit j cognofeetur tandem invniuerfa harum rerum tradatione, omnia neceflario fe habere, vti diximus : atq; confilium,fapientiam, amp;nbsp;pottti-am Dei omnes admirabuntur. Sed vt ad rationem, de qua paulo ante coepimus dicerc, reuertamur ; quæiendum eft, quare Mofes, nue Deus ipfe in fabrica mundi volucrit de-munftrare futura. quern modum amp;nbsp;Prophetæ imitati funt: qui rem, hominem, amp;nbsp;faótum ahquod narrant, in quo de-nutient futura. quo quidc modo Mofes vtitur hoc capite. Acprimiim quidem res afiumunt,amp;peiionas,amp;faóiaali-cuius tempons,inquib“, quæ funt temporum fùturorûo-ftendant.Nam Ifaias nûtiaturus prædicationcm repetitam Euigelij hocnoftro tempore , affumit hiftoriam regni A-chaz; narraturus amp;nbsp;perturbationcm, in qua armis rcfifti-tur coniurationi Papifticæ, alfumit hiftoriam regni Eze-chiæ, vt epiæ vult, fignificet,amp; demonftret, leremi-m 2 as

I A C, H RO C A RD I J. C A P. G

as afiTumit hiftoriam regni Zedechiæ. Ezechiel præter cetera hifioriam regni loacim. Daniel è ftatiitis, arbore, amp;nbsp;beftijsfumit denuntiationemrerum futurarum. Ofeas à Synagoga meretrice amp;nbsp;adultéra. loel à vinca vaftata à belluis. Amos ab hiftoria ciuitatum, amp;nbsp;rcgum,amp; alibc-ratione Acgyptica. Abdias ab Efaü, feu abhis, qui iini-tatifuntEfaü. lonasaBalcna, à quafuitdeglutitus. Mi-chcasij ftatii corrupto IcrofoIymiSjdc Samariæ. Naum à vaftatione Nmiuæ. Abacuch ab excrcitu Chaldæorum. Sophonias à iudicio Domini. Aggeus à domo Domini» Zacharias ab cquis varijs,amp; cornibus. Malachias in Efaü nuntiat rcicciionem Ecclcfiæ Papifticæ, amp;nbsp;in Elia iudici-■ X Um Chrifb. loannesquoquein Apoca. proponit nobis fcptcm candelabra initio, amp;nbsp;feptem Ecclefias cclcbrcs in Alia aflumit, vt magnitudinem Chrifti noftri oftendat in complcdcndo in fuum corpus omnes credentes omnium feculorum, amp;. fuftinendo totum complexum mundi ; atqi vt narret totum tempus ab Ecclcfia Apoftolica vfque ad Eccleliam innouatam. Quia vcioimitantur omnes Pro-phetæMofcinpatrcm Prophetarum i aflumuntilli quædâ priora, aut præfcntia, vt fimilia fimilibus, amp;nbsp;res rebus ex-ponantur, quæ aliqua proportione inter fe conueniant : aut ratione ctiam occultiori, quæ aperictur tempore Ec-clcliæ innouatæ, Mofes autem de rebus futuris adurus, quæ cognolci deberent in toto complexu temporum elfe-da, debuit materiam fumere, in qua eflet oftenfurus, quæ cfïici dcbucrunt. Priora non potuit afliimere nifi ipfum mundum, in quo priores res futuræ in mundo prius ligni-Ecardur. res deindepiiores alTumitquideadalias futuras demeeps oftendendas : fed prima in ipfo mundo oport'.nt oftcndi, vt ipfe mundus debebit oftendi à futuris Theo logis ab iplö Deo folo edudus, quamuis amp;nbsp;nos in mundo i-pfo oftenluri fumus omma ab initio fuifle imprefla futura:

INTER, COMMENTARIES'

amp; inde oftenfuri quoque Deum Creatorem cœli5amp; terræ. Quid ? quod non lolùm varia fuorum tcmporuin fumpfe-I'unt Prophetæ, in quibus fignificarent futura, fed amp;nbsp;quæ hoc capite narrat Mofcs afliiniunt, partim, vt commodi-tate fibi oblata vtantur,vt in rebus ante inuentis, amp;nbsp;à Deo ipfo propofitis nuntient futura : partim vt hoc caput pri-mum Mofis nobis exponant.Nam amp;nbsp;dli vfurpant coelum proEcclefia, terrain pro ftatuPolitico:inanem amp;nbsp;vacua terram pro ftatu politico vaftato : tenebras abyfli pro ho-mine non rcgenerato per fidem: diem pro Ecclefia pioru: nodem, pro conuentu impiorum : arbores, ac plantas pro fidelibus, amp;nbsp;pro magnis vins vtriufqueftatus: bonis, amp;nbsp;mails: frudus pro impiorum cultu: amp;nbsp;impiorumjfole pro Chiifto amp;nbsp;Ecclefia,in qua fit Chriftus’ lunam pro impcrio publico ; ftellas pro dodoribus, item pro ftatibus, amp;nbsp;com-mutationibus va rijs mundi. pifees pro Ecclcfiafticis : Ba-Icnam, pro Papa, amp;nbsp;Antichrifto : aucs fecundum earum varia genera pro vario hominum genere,vt alia animantia terreftria : amp;nbsp;Bccmothum pro fummo tyranno amp;nbsp;pro Papa : crcationem hominis pro fidelium regeneratione in Dei filios : feptimum diem pro ftatu tertio futuro mundi, Ciimveio homines noucrint hanc imitationem in Pro-phetis, videbunt neceftario hoc loco coelum amp;nbsp;terrain po-nictiam pro Ecclefia, amp;nbsp;ftatu publico : atque Mofem hoc toto capite fignalfc futura, amp;omnes ætates mundi. Quod nomine cœlivocata fit Ecclefia, multahadcnus verba fe-cimus : cur autem id fadum fit,amp; quarenouum coelum ap-pcllctur ab Ifaia, Petro, amp;Ioanne,dicetur cap.it. Apoca-lypfis. His pofitis oftendenda eft iam comparatio,amp; pro-portio quæ fit mundi, amp;nbsp;rcrum crcatarum in mundo cum Ecclefia, amp;nbsp;ftatu Politico omnium fcculorum. vt pateat quàmappofitè Ecclefiavocata fitcoelum, amp;nbsp;ftatus Politicus terra, vt deinde fiat manifeftum, qui fccit omnia in

in 3 m

I A c. SRO A RDI IKs I. C A P. G mundo omnibus tcmporibus, fecifTcqiioque mundum; amp;nbsp;qui fccit mundum^fécidc omnia in mundo : atque vtraque hæc verbo. Itaque dicimus res futuras in mundo fuifle de-ftinatas futuras fccundum rationem, Sc conftitutionem crcati mundi : atqiic earum curium, progrcHinn, amp;nbsp;muta-tioncs fecundum motus, amp;nbsp;conucriiones cœleftes fuilTe ftatutas* Ac de rebus creatis in mundo, nihil iam dicc-mus : quiadumfîngulæ partes capitis exponentur, com-parabuntur ilIæcLimhis,quæfuntEcclefiæ. agemus vero îhmmatim, acbreui de toto complexu cœlefti,ac de eius motu, ac conuerfionibus. quo enim complexu extat totu cœlum in omnibus fuis partibus, codem exiftit curfus té-porum perpetuus, vt mouetur totum cœlum lub vtroque polo, fuper fuum axem abfoluitfuas conucriiones j ira omnia fccula ab vno principio ad vnum finem conflu-unt. Spatium temporum rcfpondbt complexui cœlorura. in tempore autem compræhenduntur,quæ fiunt tempore, amp;nbsp;extant, vt Ecclefta, amp;nbsp;ftatus Politicus, vt enim tempora rcfpondcntcœlo,amp;motuicoelcfti; ita refpondet Ecclefta ab initio mundi ad finem vfq; cœlo vniuerfo. principium . Ecclcfiæ polo Arólico, finis polo Antarético. tempus ab Adamo vfqs ad Abrahamum relponditlpatio,quod eft à noftro polo ad circulum cancri, quo peruenit fol altius:té-pus ab Abrahamo vfque ad tcrtiumftatum rcljiondet fpa-tio, quod eft à circulo cancri ad circulum Capricorni : vt ibi fol altius afeendat j hic infra nos defeendat» vt inA-brahamo pane multarum gentium cognofcatur propaga-tio duodccim tribuum filiorum Ifrael, hoc eft filiorii Dei credentium : in Mofe Magiftratus regni Dei, in Prophetis indicium,amp; vindida diuina contra impiosrin Chrifto lux, vita mundi : in Papatu libido, amp;nbsp;feruitus cupiditatum. itc contraria vita delerta incolentium: in noms Prophetis reuocatio hominis ab Antichrifto ad Chi'iftum : in fe-

cun-

I N T E R P R, COMMSNTJRI RS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;48

cunda prædicationeEuangelij innouatio hominis creati adimaginemDei, vtperficiatur homo filius Dci : atque in eo folo regnet Deus, amp;nbsp;agat,vt lola luce Solis lucet Lu-na.amp;hæcfuntlcptcm candelabra primi capitis Apoca. lyphs, feptem Ecclefiæ feptem ætatum, quæ refpondcant ieptem ftellis erraticis, amp;nbsp;earum cifcuitionibus. Continé-tui amp;nbsp;fpatio illo à circulo Cancri ad circulum Capricorni tria loca, in quibus fol ftarc, amp;. metiri tempora diçitur : in circulo Cancri fupra,vbi ftatus primus fignatur: in Aricte autem amp;nbsp;Libra in medio temporum fecundus,quando verbum caro fadum eft, amp;nbsp;in cruce pependitSol, Sc lux mun-di : in circulo Capriorni infra tertius,quando lecûdo ve-nit Chriftus. Hîc pofTumus videre Chriftum compleôii ftatum Patris,fuum,amp; Spiritus Saiióli : cuircre per duode-cim tribus Ifraël complcód fideles feptem ætatum,habitarc in ipfis : elle vitam omnium credentium in ftatuPatris, fuo, ac Euangelij, in ftatu Spiritus SanCti, amp;nbsp;Prophetiæ a-peitæ : ferre tarnen intereà lumen fuiim ad Adamum vfq; vt fol non deftituit omninö fua luceeos, qui vergunt ad polum noftrum. Hoc myllerium exponitur capite primo Matthaquot;!, amp;nbsp;tertio Lucæ. narratio enim Matthæi perfe-quitur fernen filiorum Dei, qui in Chrifto fadi funt filij Dei ab Abrahamo vfque ad Chriftum,qui venit in medio temporum. vbi tempus refpondet mediæ parti cœli, vt tempus Abrahami refpondet circulo Cancri, Lucas autê à Chrifto nato peruenit ad Adamum, amp;nbsp;ad Deum tanquâ à medio cœli ad polum Ardicum, amp;nbsp;ad DEVM: vta Patre cognofcas venifte Chriftum, amp;nbsp;in Chrifto omnes fideles, amp;nbsp;totum mundum creatum confiftere ,amp; peima-nere. In Chrifto ceffat Matthæus,amp; Lucas: nee exponunt reliquummedium cœli: quia cognitamedia partecœli, cognofci debet amp;nbsp;alia medietas î de qua ratione didum cft in Matthæo capite primo. Ties cnim pumæ æta-ces

I A C. BROCARD! IN I. CAP. d'H,, tes continent alias tres, amp;menfurant: vt parscœli parti cœlirefpondet: ergo u. figna refpondebunt duodccira tribubus filiorum I fra cl hoc eft, omnibus credentibus ab Abrahamo vfquead conftitutam innouatam Ecclefiara. ftellæ quæ funt reliquæ extra duodecim figna,hint fideles, de quibus ait Joannes in Apocalypfijpoftquara memora-uit duodecim tribus Ifraël. Poft hæc vidi turbam mag-nam, quam dinumcrarc nemo poterat. amp;nbsp;hæc tarnen turba omnis ad duodecim domos conducatur. Locus autem in circulo Capricorni in fr à fignat fecundum aduetum Chri-fti in Spiritu; qui coniunötioncm attulit Planetarum, hoc cft,quicquidlucisfuitin promiflionibusj in lege, in Pro-phetis, inEuangelio, indoólrina Apoftolica, in Apoca-lypli, in nouis Prophetis ; omne contulit Chriftus in æta-temfeptimam: vtfpatium, quodreftatà Capricorno ad Polum, qui eft infra nos, fit tempus Sabbatifmi, quandiu futurus eft populus Dei in hoc mundo, vt expleto co fpa-tio deduccndi fimuseó,vnde prodiit mundus, ad Patrein fcilicet, vtcumco,amp;eius Filio Chrifto lefu ætcrnamvi-tam agamus. Vt lam comparationem habet Eeelcfia, amp;nbsp;ftatus populi Dei cum toto coelo ; fimilitcr tempus amp;nbsp;com-mutationcs ftatus duodecim filiorum Ifrael, amp;nbsp;credenti-uni comparationem habent cum motu,amp; conuerfionc coe-li. Vt enim vnus eft motus, amp;nbsp;vna conuerfio totius coeli vnodicperaótaj itavnus dies daturEcclcfiæapud Deum à fuo principio vfque ad fuum finem : vt in Efdra nobis fi-gnificaturlib. cap. 6. Ac vt tempus ipfü diftîdione fep-tem dierum pofita tn feptem planetis circumuoluitur; eo-dem modo icptenæ commutationes Ecclcfiæ, amp;nbsp;feptem æ-tares mundi deducunt omnes fideles ad ætcrnitatem. quæ Jeptem commutationes,amp; feptem ætates compræhendun-turtribus ftstibus, quibus Chriftus Dei filius firmat Pane fuper duodecim tribus filiorum Ilfaclj firmat fc ipfum,fir-mat

co M M E X T A RI V ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4$,

mat Spiritum Sanétum. Differentiæ pariter funt inter cœlû mundanum, cœlum Ecclcfiæ confeiêdæ in iJIo feptem. Planctæ curfus conficiunt,vt primus fuum abfoluat je, an-nis. fecundus yz. tertius duobus : Sol anno, quintus amp;nbsp;fex-tus ferè anno : amp;nbsp;Luna menfe, Itaque fuperiores maiorem hommum multitudinem compræhendunt,vt longiori fpa-tio excurruut : inferiores minorcm, quo breuior eft il J is curfus tempoi'um. In Ecclelia autem fadum eft contra, vt eiusinitiuni patefaâum in mundo duâum fueritab A-brahamo ducto ab vno Adamo, vbi vidimus, quando fuit maxima impiorum multitudo, amp;nbsp;aperte pugnantium contra Deum; manifeftam fuifte Ecclefiam in vno homine, atque declaratam in vno feminc. poft cœpiflc illos tantü dirainui, quantum Ecclefia creuit : vt perucnturi fimus tä-dem'ætate feptima adLunam, quæéfe nullum fplendoré habet: quando nullus fplendor futurus fitregni impiorura, txn annorum : quando nullius mundani planctæ lumen, nullumafferet mundanum rcgnum, amp;nbsp;ftatum hominibus. Sol, hoc eft Chriftus, qui illuxitætatequartatotus incumber in Ecclefiam Catholicam: atque folius Dei, ac Chrifti lefu erit rcgnum. Id verb ita fiet, quod mundanum cœlu, mundanumfeculum, mundanaterra, mandana admini-ftratio, amp;vita fuü curfum confcccrit : ingrediatur nouum coelum, amp;nbsp;noua terra, amp;nbsp;Del rcgnum. Nam dum primus planeramundanusfuam ætatem excurrebat, in comorie-Danturcircuncifipijjamp;viucbät primo planctæ fuper cœle-fti, fiue potius dicamus fuperiori virtuti diuinæ. viuebant lumme illo, dc quo diólum eft. Sit lux, amp;nbsp;extitit lux, Iraq; dum cxcurrerunt ætates fcpttm mundanorum planctarfi, in his mundo moriebantur pij, amp;nbsp;hauriebant lumina lepte dicrum, fiuc feptem fpirituum, qui aftant ante thronum Pattis, vt ait loanncsinitio Apoc. ót cap. Curfus autem tcmpotura,quibuslcptcm ilia fuperiora mundum æter-n num

TAC. S RO C A 1 I 7^, r.,C A P, G E num illuftrantia, amp;nbsp;apud qiiæ eft ætcrna vita, illüxcrunt Ecclefiæ, inhiftoria facra poteruntcognofci. Quæ autem ratio fît illorum teinporum in fupernocœlo, exponent Theologiin innouata Ecclefîa. nue tantum cognofcimus nos peruentos ïam efle ad fîncm mundani ftatus, Sc vitæ : ingredi autem in ftatum nouum,vitam nouam, amp;nbsp;regnum nouum. inquononvltràdominabiturimpius: folius Dei erit regnumjamp;vita à feprem ljuritibus Dei in Ecclefîam manans. Hine dixit loannes ievidifîe cœlum nouum, amp;nbsp;terrain nouam: amp;primum cœlum, ac primam terrâ abiiÇ leifaiKaamciuitatemdefccndifî'e ècœlo: tabcrnaeulum Dei cum hominibus:Solem.amp; Lunam efle ipfum Deum ci-uitati fanôlæ, quæ non egeat alio Sole, alia Luna. Vnde quifqueaduerterc poterit, comparationem banc neccfî'a-rio ruine amngendam, nonfoJum quia Mofesin fabriea mundi confîgnet Ecclefîam,amp; eius ftatum futurum in mû-do ; R‘d amp;nbsp;vt hire quoque, quæ dicuntur in Apocalypfî,amp; alibi cognofeantur, vnde fînt duôfa. de qua quidem com-paratione cœli Eeclefîæ ad cœlum mundi amp;nbsp;cœlû fuper-numhæcpauca à medidafînt. qui eruntin magna luce tertij ftatus plura afFercnt,amp; diligentius confèrent, quæ fût fîngulorum planctarum cum fîngulis ætatibus mundi : «5c quarè tertius, amp;nbsp;quintusplaneraexcurrantvltrà viamSolis, «amp; vitra fines Zodiaci:quôd fuiffet futurum, vtantc Chriftum ludæi à Deo Patre,amp; ab cius Lege, Papa poft,amp; Papiftæà Chrifto lefu, atque ab cius Euangelio dcfîeerct: oftendent quæ ratio fît vitæ mundanæ, amp;nbsp;fupcrcœlcftis ; quomodo illa in impios, hæc in pios difftifa, «Sc ab his ap-præhcnfa conueifîoncs miras faciat: vteredentes fuper cœleftium vitam,amp; naturam confequantur.inhærentcs au-temmundani impiorum mundo, fiant penitus mùdaniad ima mundi detuibati.Hfcfe aperitmagnum myfteriû Filij Dei,qui faôius homo homines in fe æterno æternos fecum fccc:^

' I N T t R PR . C a M'Jlt P T R I r S. fo fecerit. exempla extant in mundano mundo, qüibus ape-I natur myfterium. Acfi quæ nunc pcrftrinximus, admira-biliaaliquibusvidcbuntur: amp;fiefflagitabitur ftatim pro-batiocuiulquerei propofitæ, rogamus,vt quifqs patienter expedet, amp;nbsp;fuo loco quanquercm fibiprobari velit« Namcùmcognitafueritinterpretatio petita ex Euange-lio,amp;Prophetia totiusprimi capitis Genefeos, videbitui i-bi deferipta hæc, quam narramus, coparatio cœh, amp;nbsp;Ec-cleliæ: atq; iam dcbuit e/Te perfpeda ex his,quæ memora-uimus de primo capite Mattha’i,amp; de fccûdo Lucæ. in ca-pitc quoque primo Apocalypfis : in omatufummi Sacei-dotis Aaronis,amp; alibi recognofeetureadem comparatio, vniucrfi inquam,amp; Ecclefiæ : fiue vniucrfi mundi, amp;nbsp;eorü quæ effeda funtin mundo. Et dum dicitur fieri coparatio cœliamp; Ecclefiæ, intclligitur quoque Chriftus, qui cft caput Ecclefiæ : qui vt fert infe omnes omnium æratum cre-dentes, vt vidimus capi. primo, Matthæi, amp;nbsp;î, Lucæ; fie porter tanquam vcftimcntum totum cœlorum complexu cum omnibus, quæ in ipfis funt, vt primum caput Apocalypfis docet.vnde fit vtnominibus multarum rerum cica-tarum fignetur Chriftus in Lege, fuperat auttm compara-tionem Chriftus, quæ eft cum cœlo mundano, quôd fît ip-fc Dei Filius,vita æterna, amp;nbsp;lux omnium : at que non lolu fit vita omnium rerum creatarum ; fedamp;fupercœleftium, amp;nbsp;tandem vnum ipfc fit cum Pâtre. Qiiare amp;nbsp;in vniuerfo, amp;nbsp;in rebus eft'edis in vniuci Ib, extat quoq; Pater cum fuo Spiritu Sando,pertingens per omnia creata, amp;nbsp;inuenitur in omnibus rébus effedis. Vndeexfurgit alia comparatio Partis, amp;nbsp;verbi ætcrni, amp;nbsp;Spiritus Sandi, refpondens eomparationi vniucifi,amp;Ecclefiæ, amp;nbsp;rebus in omnibus feeuhs effedis. Sed de hac rcdiccmùs, quando cotempla-blmur verba ilia. In principio crCaiiit Efohim : nunc con-

ludamus, quæ hadenus dida fiint, amp;nbsp;inftitutam inrer-n 2 pre-

r J e. ÄÄO *D / TN T, CAP,

pretatioem profequemur. Cùm iam ca comparatio,qnam dixi, inueniatur in Prophetis, vt capite primo Ezechielis, quarto Zachariæ,amp; alibi in diuinis fcripturis : atq; nominibus cœli amp;nbsp;terra?, amp;nbsp;omnium, quæ creata funt m mundo exponantur ilia, quæ funt Ecclefia?, amp;ipfa Ecclefia , vtin toto hoc capite videbimus ; cùm multa fint in toto capite, quæ fecundiim rationem fabricæ mundi non poffis inter-pretari s fed requirantexpofitionem ex his,quæ ad Eccle-' nam,amp; ad tempora Ecclefiarum trium ftatuum , amp;nbsp;feptem ætatum pertineanti necclTario cogemur hie nomine coeji, amp;nbsp;terræ non folùm fabricam mundi cognofcere:fed fimul omnino fabricam Ecclefîæ omnium fidelium omnium fe-culoium. vbi nocefleefi:, amp;nbsp;interpietationcm hie afferri exEuangelio,amp; Prophetia. quod quidem in omnibusli-bris Mofis oportet facere. nam quemadmodum in Euan-gelio quæ funt Legis, amp;Prophetiæ funt cognofeeda; fimi-literinProphetia,quæ funt Lcgis, amp;nbsp;Euangelij cognofee-mus vt ante dióium eft, amp;nbsp;deinceps dicetur. Poftquam veto oftendimus nomine cœliamp; terræ fignari generatim Ec cefiam omnium temporum, amp;nbsp;ftatum Politicum, non folum cœlum amp;nbsp;terrain, amp;nbsp;quæ in ipfis extant, iam ex hac nominum interpretationc fententiam colligcmus. Quan-do primùm creauitDeus cœlum amp;nbsp;terram cum omnibus, quæ in ipfis continentur,crcauit quoque amp;nbsp;ftatuit omnia, quæ futura erant in toto curfu temporum,ac in omni con-ucrfionecorporum cœleftium. quæ quidem quoniam effi-cienda erant in ftatuEcclcfiaftico amp;nbsp;politico i idcirco co-præhcnfa ilia funt nomine cœli amp;nbsp;terræ, vt per cœlum, amp;nbsp;terram vterque quoqi ftatus intelligatur. itaveró effeda, ftatutaque luntilla futura, vt omnino ac neceflario eflent futura. Et quemadmodum cœlum amp;nbsp;terra dum funt fa-da,non pofliint non elfe fada 5 fie poftquam ilia dixit Deus, penndèfuerunt, acfl iam eflent fada,vt ab initio funt

r N T E R P K. C 0 M At E N T J R I r î. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff

nuntiatacvt à nullavi conüliumDeijànuIIo eucntupoflît impediri ; aut quicquam aliter fieri,quàm à Deo fitdiôtû, amp;prædefl:inatum. VndeProphetæcùm voluntoftende-re Deum adminiftratorem,amp; effcólorem rerum omnium; reuocant nos ad hune locum Mofis : vbi Deus dicitur cre-afte cœlum ôc terram. Et quia in creatione cœli, amp;nbsp;terræ fignificaniur omnia,quæ omnibus temporibus fiunt in Ec-clcfia,amp;inftatu Politico; pro createdicunt facere; vt in-telligamus Deum omnia facere in ftatu Ecclefiaftico, amp;nbsp;Pqjitico. vndèamp;fcptuaginta interprètes verterunt ita: in principio fecit DE VS cœlum amp;nbsp;terram. amp;nbsp;contra Ifaias capite 4- 8. nbsp;nbsp;de rebus futuris efficiendis, pro facere pofuit

create ; vbi ait. Nunc creata funt, amp;nbsp;non tune, vt reuocet nos ad hune locum Mofis : vbi dicitur Deus in principio creafle cœlum amp;nbsp;terram : atque cognofeamus, vbi dicitur Deus creafle cœlum amp;nbsp;terram ; creata amp;nbsp;effeda omnia in Ecclefia, amp;nbsp;in ftatu Politico intoto cutfumundani tépo-ris. præterea eft locus infignis in letemia cap. lo. amp;nbsp;fo.',vbi Deus oftenditur author omniû in tetriSjdum dicitur fecifle cœlum amp;nbsp;terram, vt patcbit ex interpretatione. aperit id amp;nbsp;ipfe Chriftus, qui ait, cœlum amp;nbsp;terra tranfibunt,verba au-tem mea non tranfibunt. Quamobrem in cœlo amp;nbsp;terra intelligimus fimul cœlum hoc afpeâabile, amp;nbsp;terram quâ calcamus, amp;nbsp;ftatum Ecclefiafticum, amp;nbsp;Politicum genera-tim in curfu vniuerfo temporum mundi. vnde quia cœlû ponitur pro Ecclefia, etiâ quæ funt cœli ponunturpro his quæ funt Ecclefiæ : vti ftellæ ponuntur pro fidelibus.Hinc qui docent plurimos veritatem,appellantur ftellæ, amp;hinc didum eft, Papiftas adotare reginam cœli, amp;nbsp;omnem mi-litiameius. Hæc loca amp;nbsp;multa alia non intelliges indi-uinis voluminibus, ninoueris, qua ratione Ecclefia voce-tur cœlum. Ex hac intcrpretationcitetum colligamus quæ-cunque in mundo funt faifta, à Deo fuifte fada, à Deo fu-n 5 ifle

r A C. SRO CA RD I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C A P. GE 7^',

life piædeftinata ; deinde qui fecerit, adminiftrauerit o-niniainmundojeundem crcalTequoq; mundum: quodi-ta creatusfitmunduSjVt ex fuacoftitutionc, amp;motu fieri iulTu Dei deberent, quæ euenerunt omnibus feculis in mu-do,amp; quæ veibo Dei iufia funt fieri in mundo fecundû co-ftitutionem motum ipfius mfidi ; ilia mûdü eodem Dei iuffu dcclararent faótü. Ergo duo funt, quæ de Deo tefti-monium nobisreddunt.- mundus à Deo creams,amp; opera-tiones in mudo peradæ. Sed hæc duo no poflunt fine ver-bo Dei plenum,amp;pcrfeólum teftimonium afferre : erg»Jamp; verbu accedere debet,quo prædeftinata omnia intelligan-Cui',amp; pronuntiata, amp;nbsp;narrata,quæ de mundo,amp; de raundi operationibus diximus. Ob quam rem primo, 2.3.-ï.f. die dicitur Deus iuflifie, vt lux exifteret, firmamentum, plantæ,Sol,amp;Luna,amp;aftra:volatilia,amp;aquatilia,animalia terrefiria, atq; homo. Et idcirco loquererur Deus Ecclefi-æfuæ per Abrahamum,Mofem,Prophetas,Chriftum ipfû; Apoftolos, Prophetas nouos, fine poftremos Prophetas, amp;nbsp;Eliam, per prædicatores tandem Euangelicos in fecun-do aduentu Domini. Ac vt omnibus feptem ætatibus mû-di locutus eft Deus in mundo,amp; Ecclefiæ fuæ ; fimiliter in-telligitur locutus, amp;iuififle fieri totum, qui omnes partes præccpifErgo dum dicitur crcatumcoelum,amp; terrasnecel-fario intelliguntur ilia verbo Dei creata amp;nbsp;effeóla. totum enimpronuntiaturdiimdicitur.Deuscreauitcoelu amp;nbsp;terram: cuius totius partes compiæhendûtur deinceps fepte ætatibus. Hæ dicuntur luiTu, ac Dei verbo creatæ, ergoamp; totum, quod eft idem cum omnibus illis partibus. ob qua rem oportet hinc colligere. myfticam fententiam trium verborum, quæ reftant in primo verlu primi capitis. Scilicet. I/Jprindp 'io creauit Elohim: poftquam de cœîo amp;nbsp;terra diótumeft. vtquæ dióla haólcnus funt, magis pateant, amp;nbsp;Deus nobis magis patefiar.

Sccuti

t N T E R, CO MMENTARTE'S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fS

Secuti autcmfumus In intcrpretando ordinem à po-fleribus adpriora ; vt prins quidpcr coelum,amp; terram nobis intelligendum effet, exponeremus, deinde verba illa. In principio creauit EJohim,contcmplaremur. vt inferui-' remus his,qui fibi per ea,quæ fenfibus percipiuntur,omnia demonftrarrvolunt. Et Deus ipfeita voluit cognofci, qui inundum hune afpedabilem creauit, vt in eo le contépia-remur ; effecit omnia in mundo, vt his perfedis nunc cer-tam de ipfo fcientiam haberemus: mifit Filium fuumad nos è mortuis excitatum, vt in ipfo fuam fapientiam, amp;nbsp;charitatem erga nos in medio temporum,amp; luorum ope-rum in mando cognofceremus» Vndc dicebat Mofi : fa.ciê mcam non vidcbis,vidcbis autempofterioramea. Cogni-tis ergo poftcrioribus per Ecclefiam in tribus flatibus, amp;nbsp;feptem ætatibus mundi perfedam, vidcamus iam priora, principium,m quo creauit Elohim illam,amp; reliqua omnia. Quoniam in myflica interprctatione quando cœlum fi-gnabit Ecclefiam omnium fidelium omnium temporum, amp;nbsp;terra flatum Politicum s principjum fignabit quoque a-liud, quam initium tempons,principiu kilicet omniu cre-aturarum,fiue primogcnitû oninis crcaturæ,per quem cre-ata funt omnia,amp; quæ funt in cœlis, amp;nbsp;quæ in terris,vt ait Paulus, verbumæternum Parris, quod fapientiaappella tur à Salomone in primis nouem capitibus Prouerbiorû : amp;nbsp;inodauo dcclaraturlnc principium fignare fapientia, ilium videlicet, quern cap. ?o. Filium Dei appellat, ergo - hic principiu fignabit verbum Dei, quo fada flint cmnia.

Et quoniam Patri tribuitur creatio, in verbo Hcbræo Bara fignabitur nobis Pater,qui omnia creauit, amp;nbsp;fecitin prr-cipio,hoc efl in Filio.quiaq; Spiritus Sanâusagit omnia miffusà Patre,amp;Filio,amp; per quem Pater, amp;nbsp;Films operâ-tur omnia, inElohim fignabitur nobis SpiritusSiólus,per quern locutus eft mundo in feptem ætatibus mundi Deus,

T AC.-SX-OC JRbj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C AP. G E ’kJ.

itqucâdrainiftrauit omnia :amp; COminutationes attulit in ftaru popiili fui in toto temporam fpatio Ecclefiæ per verbum îùum coaâæ, lam verô vt oitinia, quæ in mundo cre-ataà Deo funt, teftantur de Pâtre creatore omnium : vt omnia, quæ efieda funt toto curfu temporum teftâtur ^de Spiritu-Sanôlo : vt omnis diuina fcriptura teftâtur de Filio Dei j fie Dei Filius le oftendit principium omnium, fiue in quo omnia : Pater Creator omnium : Spiritus Sandus effedor omnium. amp;nbsp;quifque teftâtur de fe ipfo, amp;nbsp;de duo-bus : in vno quoque eft teftimonium vnius,amp; trium vnius DeiPatris amp;nbsp;Filij,amp;SpiritusSandi. Atq^vt diuina virtus et opus vnius Dei Patris,amp; Filij,amp; Spiritus Sandi in fe,amp; in opcrib®,amp;in creaturis amp;nbsp;in verbo cognofeatur; côtcplabf mur hæc tria verba. Berefcith, Bara,Ëlohi: contéplabimur in his amp;literas. non quôdmagnam aliquamfcientiam in bis habcam ; fed quiatanquam exemplum femihi offerüt rerum, quas verbis aftequi nequeo : vt quôd oratione vi-deor explicarc non pofte, figuris quibufdam delineam. Si feientia erit in verbis, amp;nbsp;liteiis,docebunt peiiti,quibus De-us illam dederit. Nunc quia video paulatiin,amp;: ftatuta mc-fura Deum aperuifte fua myfteria publice in Ecclcfia,quâ-uis Prophetis feparatim certis temporibus ilia copiolè co-municaueritjquædam initia, amp;nbsp;quafie lementa videntur comtemplanda myfticè. Capite îecundo Genefeos fons dicitur nobis datus, ex quo deinde deducantur flumina, quæ totam circundent terram. in fonte illo mihi videtur fignari hic liber Genefeos, in fluminibus quatuor libri Legis,quatuor Euangeliftaium, amp;nbsp;quatuor maiorum Prophetarum. Quia veto nunc verfamur in fonte, oporte tmc, qui totam hiftoriam pcrfequor,fi non declarare ,ac faltcm digito indicate etiam featurigines, amp;guttas cadcntcs,cx quibusextat fons, quem deferibo. Scaturigines autem vo-co nomina diuina,guttasliteras,quibus nominibus figni-fica-

I N T E P. PR . COMMENTJRirT. fj ficantur diuina, è quibus fons diuinorum thefaurorum, deinde flumina manât,quævniuerfam terram fidclium copient. in'primisigitur tribus verbis oftenditur effundi in nos diuina virtus,amp;Dei opera manare in creatione vni-uerforum, ôc in perfîcienda falutc noftra. Nam in nomine Berefcith fignatur Filius,m Bara Pater,in Elohim Spiritus Sandus,vt dixi. ôc hinc difcam inFilio Patrem per Spiri-tum Sandum creafleomnia, amp;nbsp;effccifle omnia, quodqui-demin literis magispatefict. Sunt enim tres litcræin Bara, quæeædéfunt in Berefcith eft Beth, qua fignatur Filius, amp;nbsp;domus, vndè fint dudæ omnesformæ omnium,quæ funt in mundo, amp;nbsp;ip(ehomo. Nam in Chiifto inhabitât omnes thefauri diuinitatis, efi:queipfecaputomnium,pri-mogenitus omniscreaturæ, primus ac nouifiimus, amp;re-liqua,quæ memorâtur à Paulo. Kefch fignat Spiritum Sâ-dum; mediû à Pâtre, amp;nbsp;Filio ducentcm omnia in adum, amp;nbsp;opus. inAlcph fignatur Pater, fons, amp;nbsp;thelaurus, vn-de procreantur omnia. lam verb quia htcra Beth eit Filij, Rcfch Spiritus Sandi, Aleph Patris, vidcoin nomine Filij cfic litcras Filij, Spiritus Sandi, ac Pattis : vt co-' gnofcam in Filio eflc Patrem, ôc Spiritum Sandum . vt in Bara nomine Patris dcbeo nouifiein Patrc cfle Filium,amp; Spiritum Sandum. Et quia Resch medium locum obtinct inter Beth, amp;nbsp;Aleph, video Spiritum Sandum manare a Pane, amp;nbsp;Film. lam verb quia diftinguitur nomen Berc-foith: vt Beth intelligatut lcparatim,quæ litera tribuitur Filio, fignificaturin Filio, amp;pcr Filium cfleomnia. Eft c-mm ipfe, in quo amp;nbsp;per quern omnia, principium omniu. hincdidum illud eft. principium, amp;nbsp;qui loquorvobis. amp;nbsp;per Berefcith fignatur quoquc Films caput Ecclefiæ, pri-raogcnitus omnis crcaturæ, atquc in omnibus primas tenens. Sm aliter diftinguas ita Bar Efcith cognofces Filium Dei eflc, in quo lunt omnes fideles 5 fernen quo naf-o cimur

I A C. B O CA RT) I I If I. CAP. GTK^' citnur Dei filij. Sin ita adhuc diftinguas Bare Scith, co-gnofccs Filium DEI, creatorcm 8i: cffedorein, qui fit finis, ac perfedio omnium, primus amp;nbsp;nouiflînius, princi-pium ÔC finis, ä, amp;nbsp;a. qui dam geftat Schm, hoc eft tri-pheem mundum, Angelicum, coeleftem, amp;nbsp;terrenum: arque adhuc in feaftumitclcdostrium ftatuum ; aflfert i-pfum lodipfi Tau. hoc eft propterea quod aftiimpfitcar-ncm humanam, regenerauitper fuum, aePatrisSpiritum credentes, ac films Dei fecit: in quibus habiter DEVS, dumSpiritum Chrifti habent. Ergo cognofcam caput Ecclefiæ Chriftum primogenitum omnis- crearuræ , qui primas tcneatin omnibus. Eft ergo Beth Filius,in quo funtRefch, amp;nbsp;Aleph, Spiritus, Sandus, amp;nbsp;Pater, geftat Sehin hoc eft, quoddicimus, ipfeeft in quo eft Pater, 2c Spiritus Sandus, geftat amp;nbsp;triphcem mudum fadus homo, atq; tripliccm ftatum mudi. vnde medius cft,qui conciliât Pattern nobis,atqj eius Spiritii nobis comunicat : lungitqj nos fibi : facit,vt ingicdiamur in fuQ corpus.participcs f'a-di fui Spiritus.-cópleditur nos in fuum Berefcith.Hoc eft, facit vt vnum cum ipfo fimus,fimus amp;nbsp;vnum cum Patre,vt ipfe ait in loannc. In Bara nulla diftindiovidetur, nifi i-pfa limplicifiima D]uinitasPatris,in quo fit Filius,amp; Spiritus Sandus, quæ literæ Aleph, Refch, Beth, lundæ ita, Bara fignificant create, amp;nbsp;facere, quod Deus crcauerit omnia,amp; feccritomnia, vnde omnia crcata,amp;frda ferut in fe fignum. primùm,quôd à Deo fintcrcataj deindequa-teniis Bara continet literas Patris,amp; Filij,amp; Spiritus Sandi : tribuiturque creatio Patri, forma rei creatæ, Filio, Spiritui Sando vis omnis, ac opcratio rei crcatæ,amp;for-matæi ctiam res omnesfigillum quoddâ funt,quocognof-citur Pater,amp; Filius,amp; Spiritus Sandus, in lingua Hc^ræa maior pars norainum conftat tribus literis, vt videantur o-mncscreatuiæ ferre in fe charaderein fin creatoris, amp;

nia-

COMMENT^ RI , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f4-

magis homo. Nam vnus, amp;nbsp;idem homo, ü erit homo, e-rit mente præditus, amp;nbsp;intclhget: amp;nbsp;û erit homo mente præditus intclligens, etiam m eo mentis , amp;nbsp;cognitionis confpicietur opus, amp;nbsp;virtus. Et ü de mente tantum loqua-re, non dices efTe mentem, ni adht ratio, amp;nbsp;ratiocinatio : nee erit ratio fine mente ac latiocinationcj nee ratioci-nabituf, nifi ratio mentis. Si plantam intuitus fueris, non vnum in ea cognofces, quin tria aduertas. ipfam plâ-tam,amp;ipfiusplantæformam, amp;vim quandam ei fingu-larem datam operandi, vndèqui defcribunt plantas, prv mùmponuntgenus plantæ, deinde dcfcribunt formara, turn vires recenfent. Hæc eadem in omnibus rebus crea-tis cognofces.Hæc tria principia habes, quæ fimul,amp; fem-pcradfint amp;in vniuerfo amp;nbsp;fingulis partibusvniuerfi: vt vniuerfaamp;fingulareferendo fuum ercatorem, eum lau-dent, gratias agant. Quarè eum contcmplor Bara, moneor, vt cognofcam vnumD E V^M Patrem Créa-torem, amp;nbsp;efiFedorem omnium, fine quo non fit Filius, amp;nbsp;Spiritus Sanóius.Etcnim vt Deus crcauit omnia, in omnibusvideo imaginem quandam vnius Dei. dùm quamque rem crcatam conremplor feparatim, aduerto rationes, quibus fua principia im«uear,amp; in illa diftinguam opus Parris, amp;nbsp;Fihj,amp; Spiritus Sandi, vteognofeere debeam vnu Dcum in omnibus rebus, amp;nbsp;Patrem,amp; Filium, amp;nbsp;Spiritum ' Sandum. intelligo deinde locum ilium Ifaiæ. omné, qui inuocat nomen meum, in laudemmeamereaui eum, for-maui cum, perfecieum. item illud Pauli: diftindiones faculr-atum lunt, ■ idem autem Spiritus : diftindiones mu-nerum funt, ic'em autem Dominus : diftindiones operati-onum funr,idéauterfi Deus.amp;quamuisvariehæcdifting-uantur,amp; tribuâtur ab Ifaia,amp; à Paulo propter mutuü opus Parris,amp; Filij,amp;Spirit’ Sâe^i,nôtamcminus redeab vtro-q; diftingui videri debd; led quæ ratio fit vtriufqj, amp;finis, 0 1 eft

J A C‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T T. C A P, G E 7^'.

efl aduei tedum.Hæc autc diftindio in vniuerfo opéré Del in fu a Ecclelia magis fe aperit, dum ftatus circumcifionis exhiber populum à Deo Pâtre crcatuin: ftatus Enangelij in Fiho formatum,amp; qnenque in eo appeüatumDei filiû : ftatus Spiritus Sandi in aperta Prophetia in opus fîliorum Dei perducit quenquecrcatum s 8c iormatum Dei filiuni. Illudhîcprætcreà quærendumeft,quaiè primo loco po-natur nomrn tributum Filio. quod quidem fieri videtur, quia Pater non cognofeitur, fiucad Parrem non habetur acceftus, nUi per Filium. Deinde hic agitur de creatione vniucrforum, per quam cognofcimus Deum : omniaque creata funt in Fiho : 8c âb ipfo,qui eft imago Patris,dudæ omnes formæ,quæ confpiciuntur,amp; quæ oculorum aciem fugiunt : atquc in Fiho Dei etiain,vt homo, funt thefauri omnis diuinitatis. Itaque peripfum Bcrefcith oportet nos afpirare ad ipfum Bara. oportuit ergo ab illo initium du-cere, vt perducamur ad Patiem, ôc in eins æternitatem.

Sequitur poft Berefcith, 8c Bara, Elohim, quod eft Dei nomen, amp;nbsp;nomen plurium. eft nomé Dei fignans Spi-ritumSandum, qui Patris fit, 8c Fihj,amp; agat omnia. Di-citur vero nomine plurium, vt exiftimo, propter feptem opera feptem ætatum,quæ à Patrci, amp;nbsp;à Filio per Spiritum Sandum cfficiuntur : leu quia mittitur à Patre, amp;nbsp;Filio, amp;nbsp;perficit opera feptem ætatum : leu quia vt de vno Patre di-citur qui eft, amp;nbsp;qui crat, amp;nbsp;qui venturus eft, propter opera trium ftatuum, amp;nbsp;propter alia, quæ diccmus paulopoft; ita de Spuitu Sanólo dicitur, à f?ptcm Ipiritibus, qui a-ftant ante thronum Denpropter opera feptem ætatum, amp;nbsp;propter alia. In qua re nunc præter cætcra debemus co-gnolcerc, omnes fideles elfe regeneratos per Spiritum Sä-dum Patris,amp; Fill) in omnibus ætatibus mundi : atq; efle idem oleum in omnibus ftatibus, idem opus Sacramento-rum in omnibus ætatibusnundi, fecundum illud Pauli.

patres

IV TE R, CO M M S V T A RI V ƒ

patres noftrieandem efcam fpiritualcm ederunt, amp;nbsp;eundé potum fpiritualem biberunt. quia de omnibus ætatibus mundi dicitur. amp;nbsp;dixit Elohim .eft enim idem apud Deum dicere, ac facere, vt videbimus'. eftque ipfe cibus quotidi-anus, ôc paniscœleftis, amp;nbsp;Ipintus bonus, quem dat Pater petentibus fe. Ac ex his, quæ eflfecit, locutus eft Deus, acDeiFilius perSpiritum Sandummtribus ftatibus, ac feptem ætatibus mundi,çiim cognofcimus fapientiam,po-tentiam3amp; mifericordiam Dei in adminiftratione mundi, amp;nbsp;in liberatione noftvaà morte; turn creationem,amp; admi-niftrationemrcrumcœlcftium, amp;nbsp;eorum, quæ fupràcœ-los extant ; Deumque ipfum contemplantur illi, quibus a-ditusdatui'ad ipfumetiamtribunal Dei; vt fanóti viri fi-gnificarût. de quibus rebus non eft noftrum diflerere. qua-lereferammeadmeummunus, adhiftoriam exponendâ facramfeptemætatum.actrium ftatuum. cuius tarnenhi-ftoriæ initium prius in litcris,amp; in tribus primis verbis con-tcmplabimur. Dumenim in Berelcith cognofcimus Fi-lium Dei, cui datus eft fecundus ftatus, cognofcimus amp;nbsp;in in Bara Patrem, cui aflignatus fuit primus ftatus, vt Spiritui Sanólo tertius. Et quia Pater non eft (ine Filio, amp;nbsp;Spi-ritu Sanófo : atque Fftius non eft fine Patrc,amp; Spiritu San-fto;in ftatu Patris inuenitur opus Filij,acSpiritus Sanóti : amp;nbsp;in ftatu Filij opus quoque Patris, amp;nbsp;Spiritus Sandi,-Qmaque Pater amp;nbsp;Filius agunt omnia per JSpiritum San dum ; cùm in ftatu ipfius Patris, amp;nbsp;Filij, tùm in toto curfu omnium ætatum extabit opus Spiritus Sancti. Cùm cui m ftatus tertius fuerit Spiritus Sanóli, reuocr.bitur cius o-pus omnium ætaturh in vnam feptimam. Et hæc quidé cmnia vidéiurmihifignatainlitcris, amp;nbsp;nominibus tribus p:imis. Si enim literæ Aleph, Refch, Beth, bisrepetitæ in Be.eftith, Bara, vt très ftent ad dcxtram,aîiæ tres veni-ant ad ßniftiam,acha difponantur. Aleph, Refch, Eeih,

o 5 Beth

T J C. SS^OCJRDT I T, C Â P, G P’Jlt;Q, Beth,Refch, Aleph ; extabunt fcx ætates, ad quas accedct Elohim,qui conflituat feptimâ. qui très i!h hatuSjà fepté ætates conducentur tandem in vnum ftatû tertium,atq5 in vnamætatéfeptimâ. Cùmenimprimættcshrcræ Alcph, Rcfch, Beth, figncntfecundumhatû,eædc repetitæ pri-mû,duôiæ deinde in hûc ordiné. Aleph,Refch,Bcth, Beth, Refch,Alcph,fignâtui in ipiis fexætates. Hîc Alcph repe-titQ fignabit prima ætaté promiiïionis,amp; fextâ nûtian»’étt-pus adelTe vtpromiiTa pi-æftentur,atqj Dci Regnum detur ffidelibus. duplex Rcfch ætatem datæ Legis fccundam,amp; quintam fub Papatu. duplex Beth ætatem tertiâ Prophe-tarô,amp; quartam Euangelij nuntiati, in Icptiraam ætatem ingrediturEloha. cuius nominis litcra Alcph proponit nobis Patrem, Lamed Dei Regnö, feu Deum régnante in nobis. Vau Filium,He Spiritum Sandû. In Elohim nomine pluriumerit Regnum Deiinhominibus cum Angelis, vt reftitutus fit Paradifus per Elohim. Atq; tune cognoE cetur duplex aduentus Chrifti in duplici Beth. quorum primus defcriptus fuit ab EuangcliRis,fccûdus à Prophe-tis,duda Prophetia, amp;nbsp;Euangelio in vnam fententiam, in quam ingredietur amp;Lex,amp;omnis intcrpretatio. item o-mnispromilfio præftabitur, amp;nbsp;promifforum denuntiatio ducetur in cfFeôtionem,amp; euentum. eft cnim cadem litera Beth. quia dùm prædicatChriftus,iîmul prædicatprimam prædicationem,quam prædicarût Apoftoli,amp; fecundam, quæ nue in prædicatoribus fuit repetita. in qua re cogno-feimus eundemDciFilium,quiprædicauittum in carne, amp;nbsp;prædicat nunc in Spiritu : amp;nbsp;turn cùm primùm prædica-uit,afrumpfitamp; prædicationem huiustomporis cum Prophetia 5 vt Prophetia nunc affumit Euangehum. vt inter-pretatioin Euangeliftas docebitæognofcetur idem Spiritus in duplici Reich, qui duxit in defeitum populum Dci per Mofem, amp;nbsp;fcripiît Legem, arque deduxit populum

Chri-

I N T E R PR. C O M M E N T A Ä I f X. fô Chriftianum in nouum ftatum fub Chnfto. cognofcetur idem Pater in duplici Aleph, qui promifit Abrahæ, amp;nbsp;eius femini; amp;nbsp;promifraadcflenuntiaultin nouisProphe-tis. Si ex his tribus literis repentis conftituas prima in duplici Beth rotam, ita. Beth,Bcth videbis hanc rotam c5-pleób in fe Prophctiam amp;nbsp;Éuangclium. quod hæc muo-luantur inter fein vnamfphæram.cuius concurfionis cog-nitio dit neceflaria in amouendis multis dubitationibus in EuâgeliOjamp;inProphetia. ita deinde in dnplici Refch, Reich,Refch, Lex,amp; conftitutio Ratus populi Dei tunc,amp; apud nos poft Chriftum,invnamfphæramvoluuntur. ita item duplex Alcph, Aleph, conuoluunt promilftonem, amp;nbsp;denuntiationc tempons præftâdæ promilTionis. Si conftituas tics orbes ita Alcph,Rclch,Beth,Beth,Refch, Aleph, fïct très rotæ.quarû prima intus inuoluitProphetiâ,amp;Euâ-geliûjecunda in loco medio Legê,amp; cóftitutü ftatum liberum profitcntiu nomen Chriftianû. tertia extimapromil-fior.cm, amp;nbsp;denuntiationcm Regni Dcifuturi. amp;nbsp;tune videbis intcrioié rotam contrahere in fe,quæ funt fecundæ, amp;nbsp;tertiæ: fecundam comifceri cum prima amp;tcrtia':tertiatn CÛ ambabus internis, quibus in rons videbis in Filio Spiri-tum Sanólü,amp; Patremnn Euâgelio Prophetiä amp;Legem:amp; item limiliter in alijs. Si dilatabis has rotas : vt prima Filij compledatur fecundâ,amp; ter tiä, primû,amp; fccundû,amp; tertiu ftatü, tunc fecunda compleótetur ftatum Lcgis naturae, amp;nbsp;ftatum reuocati hominis inParadifum. Si adhuc dilata-bis,vt eadem intima 'c^ræhcndat creationé omniû rerû, amp;nbsp;ftatum Angeheum: lecunda ignem inacccffibilem, vbi habitat Deus: in tcrtia cognofee ipfum Deum j)menfum,amp; jnfinitum. amp;nbsp;hic necefte eft,vt quiefeas. hæc tcrtia deferi-ptaeft à loannc verbis illis. Gratia amp;nbsp;pax ab eo, qui eft, amp;nbsp;qui erat, amp;nbsp;qui venturus eft : mediaillis, amp;nbsp;à feptem fpindbus,qui aftant ante Thronû DEL intima illis: amp;

J JC. s R. o C A RD J IK, r. CAP. GE

a Ch rifto lefu, qui eft teftis fîdelis amp;nbsp;verax.Sed du ni di- . citur, Ego fum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;principium amp;nbsp;finis, amp;nbsp;qui eft, amp;nbsp;qui

crat amp;nbsp;qui venturus cft Omaipotens;FiIius,qui conficicbat • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hîc intimam fpæram, diktat lé in fecundam amp;nbsp;tertiam, vt

j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vifionis primæ Ioannis interpretatio déclarât, vndè alius

3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;modus harum rotarum conftituitur mutatis litcris : vt vbi

fupra Aleph obtmebat extimum locum • Beth, intimum : Beth'ponatur loco Aleph extra, amp;nbsp;Aleph loco Beth intus, itaBeth, Refch, Aleph, Aleph,Refch, Beth,tunc Filins cofidcrabitur vt in prima vifione Apocalypfis defcribi-tur. qui pedibus cognofcitur calcare infcrna,amp; ætcrno ju-diciopremere: compledi fuo podeieomncm cœlorum ainbitum, ambularcque inter aftra,amp; planetas : trahcic in

1: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in fe credentes omnium leculoruin : Angelicum ftatum

j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuo capite compledi : fuiscandidiscrinibuscffunderein-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;telligatur omnes diuinas virtutesad omnia inferiora: fuis

f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oculis proférât diuinam fuam, Patris, ac Spiritus Sanâi

: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cflèntiamquot; Hîc dum Filiusincreationevniucrforumfea- i

périt, in effeóiione omnium, in veibo Sanóio, Patreni in » feoperari,agere,amp;loquioftendit. vndè aitipfc. fimeno- ; uifictis, amp;nbsp;Pattern meum nouiffetis ; qui videt me, videt amp;nbsp;Pattern meum : loquor, quæ à Patte audiui. Ac dum in his rotis Refch tenet mediumlocum, fignatur Spiritus Sandus miffos à Filio quoque,dc in omnem ordinem An-j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gelicum nianare, amp;in feptem ætatibus mundi perfeciffe

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EcclefiamDei. in quibus omnibus rebus datur amp;nbsp;Spiritui

Sando ampliflima fphæra, in qua aperit ipfenobis Patte, ; amp;nbsp;Filium. quæ fpæra fignataeft in feptem lampadibus, quæ lucentptimùm in coelis,deinde, vt dixi, in Ecclefiis omnium ætatum. Atque hic alia rationc collocabis lite-tas, vt Refch obtineat extrema Iphætam, Beth med am, Aleph intimam : amp;nbsp;cognofccs DcumSpiritum fepatatum primùm ab omnibus creaturis in fua natura, amp;nbsp;maieftate, alter-

I Nt E R PR. COA/JffENTJRrrS. ætcmumDeum folum : deinde deducentem fuain virtutc in omncs ordincs Angelicos^in mundum vniucrfum,in o-mnes creaturas : atq; in primis in fuam Ecclefiam : omnia efficientein omnibus fcculis,vbique præfentcm in rebus o-mnibus, ac præpotentcm. Tn cieationemundi, amp;nbsp;in omnibus Operibus feculoram mundioftenditur hic à Mofe Deus, qui eft Spiritus, creafle omnia, effecifle omnia, fuftine-re omnia, amp;nbsp;pcrtingerc omnia : fimulque in creati-onc fe Patrem declarat, exhibetquc nobis : in formatio-ne omnium,Dciq; filiorum,Filium.qui tandem Deus dum pcrficit omnia, conducat Ecclefiam, quæ eft corpus Chri-fti ab æterna prædeftinatione in fuam Dei vnius æterni-tatem, acbcatam vitam.

Magna eft vtilitas in his rotis, minime contemnenda. in quibus multa apcriuntur nobis de vno Deo, de Patre, Filio,amp; SpirituSando : de diuina natura: de potentia, fa-pientia, mifericordia,amp; operationc eius infalutehomini præftanda. Primùm cognofeimus Dcum Spiritum fegre-gatum, ac liberum ab omni natura fcnfibili,mutationi ac alterationiobnoxia, æternum, quod nullum fit eius prin-cipium,amp; finis : omnipotcntem,quód nulla fit vis amp;nbsp;mag-nitudo, quam non fupcret : vnum,quod nullus fingi locus polfit,quem non compleat : Patrem in creatione omnium, Filiumin formatione omnium, Spiritum Sanduminvir-tutc, amp;nbsp;perfcdione omnium, in qua re amp;nbsp;fideles glorian-tur, quod inuocantes vnum Dcum creatiFunt ab illo populus Dci,formati ab illo filij Dei, effedi ab illo hæredes Dei,in quibus cluccbit mifericordia Dei fuper omnia o-peracius. Etquoniamquis poflet has rationes rotarum contcmnerc,oftcndcmus vndc edudec Tint, vt amp;nbsp;rotæ Eze-chielis cognofcantur : atque vtilitas, commoditas quæ-dam magna intucndi diuina opera, percipiatur. Quod Deus crcauerit hue mundu totum,qucm intucmur,vt ipfe p cognof-

T A C. ÉR Ö C A S.tgt; r IK, I. c A P. ÔEXs-cognofceictur :quôd in hanc formain fphæi'icam,no mul-ta verba faciam, quia abalijs hæc funt difputata,amp; Apo-ftolus affiiimatjfempiternam Dei vii'tutem,ac Diuinitateni ex his,quæ creata funt, patere. Itaquehispofitis addimus omnem adminiftrationé mundi, amp;Ecclefiæ : ôc rations Diuini Verbi ad rationé huiuscœleftis globi, quèm intu-emur,fuiireaceomodataiii, vt prætcrmittam altiora eog-qui conteinplor hiftoriam corum,quæ egit, locutus eft Deus in hoc mundo. lam verb quoniam in Verbo fuo amp;nbsp;in operibus fuis feipfum oftendit Deus, vt vnus Deus 5 vt Pater,amp; Filius,amp; Spiritus Sandus cognofcatur ÿ in operibus Dei,amp; in eius Verbo intuebimur nos Deû,Patréamp;Fili-umamp;Spiritum Sandu,conueitentes oculos ad forma mu-di,amp; ad rationem cîus expofitam in his,quæ dixit, amp;nbsp;effe-cit Deus : vt ipfc folus idem fit, fuerit, amp;nbsp;fiiturus fit : idem principium,amp; finis : primus ; amp;nbsp;nouiHimus,ac potctiifimus. Qupaautein omnis adminiftratio mundi, amp;nbsp;Ecclefiæ, o-mniaqjdiuina opera,dcadiones fint accomodatæ ad mu-dum,quem intuemur; docet Mofes in hoc toto capite,qui ætates mundi oilenditin creatione vniuerfi,amp; eas, acope-ra,quæ ineis agenda erant, diftinguit fecundum ordinem cœleftium fphærarum. Noneftvtmulta verba faciam de Planens, quibus diftinguntur dies,amp; opcrationes munda-næ : vtex rcuolutione feptem dierum tempus, amp;nbsp;ætates progrediantur amp;nbsp;compleantur. de his multi fcripferunt, amp;nbsp;patent. At videmus nos fecundum ilium feptemu ne-merum dcftinatos à Deo fuiife dics,amp; ætates : atque ita, amp;nbsp;omnia eins opera, quæ adurus erat in mundo, amp;nbsp;in Eccle-fia ab codem fuiife diftinda fecundum orbem,feu circula feptem dicrum,ac feptem ætatum mundi. Ergo ctiam fecundum rationem circularem debemus opera Dei intueri, atque in ipfis operibus DEI intueri Deum quoque fine principio, define: amp;idem elfe principium, qui finis, amp;nbsp;idem

I N TER PR, etMUlltTJRirt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi

idé qui eft, qui femper fuit ,qui nunquâ fit defituius. vt eu Deum iutuebiinurin vniuerfocirculotemporum, eundem qui nuntiauit ab initio futura, qui vt nuntiauit ilia præfli-terit :qui ab initio reuolutionum temporum omnia vbiq;, amp;nbsp;femper in omni circulo temporum egerit -, etiam eundé cognofeemus Creatorem cœli, ôc terræ : fuftinentem cœ-los creatos, complentem illorum immenfitatem, illos re~ gentem^mouentem : perficientem omnia,vt in cœlis,fic ôc in terris, ac in omni natura rerum. quandoquidem omnes aâionesmundifuntconftitutæamp;peraôiæad rationem v-niuerfi : vt qui allas egerit, amp;nbsp;hune pcrfeccrit i amp;c qui hune perfecent, lilas egerit. ducimur deinde ad Angelicas fe-des, quôd fecundum illarum rationes creatum fit hoc af-peâabile cœlum. ducimur tandem ad Thronum Dei, ante cuius confpeâum aftant feptem Spiritus, de quibus me-minit loannes in initio Apocalypfis. vnde fedes Angeli-cæ, amp;nbsp;hi cœh afpedabiles dicuntur eduôh amp;nbsp;creati. Hæc cnim omnia in rationibus amp;modis fphæricis nobisdemo-ftrantur.Quarc non videtur contemnenda hæc ratio de-monftrandi nobis opera Dei, poftquam hîc.à Mofe, amp;nbsp;ab Ezechiele, amp;nbsp;cap. primo Apocalypfis ipfa gloria Dei amp;nbsp;Ihefu Chrifti nobis ob oculos ponitur» Ac præteriens e-go multa, quævidentur habere magnam doârinam, quæ-quepartimtradatafunt abaliis,partimà Thcologis fu-turis tradabuntur vberius, lèruioque ego fimphcioribus ; hos ducam initijs quibufdain ad Deum,arque ad eins ma-gnitudinem contemplandam in animaduerfione harum rotaium ; deinde vtilitatcsearum perfequar. Acprimùin vt vident mundû forma fphærica creatû,debct amp;nbsp;fingulas in mûdo partes nofie rationé vniuei'fi tcnerc. vt prætercâ de homme diccre,qui appellatur paruus inûdus, amp;nbsp;forma circular! dicitur côditusjcôftat gencratî in rel/ creatis elle

P 2 virtu-

I A C. BROCARDT I !?G I. C A P, G E virtutem quandam circularem, quæoculisnon cernitur, amp;nbsp;tarnen quadain ratione, Sc fenfu percipitur. verbi caufa florum odor oculis non cernitur, at olfaóiu, feu odoratu percipitur circum circa certo quo dam loci ihteruallo, ide intelligatur in animantibus, Sc in aliis rebus plurimis, im-mo verb in omnibus creatis. quæque enim res proiicit fu-os radios circum fe in orbem. Sc quod ita non aduertitur in omnibus, aduertatur in his, quorum infignitè magis vis ilia percipitur,vt in floribus, vt in fcris,quarum odorem canes, qui proculfunt, feritiunt à rebus fingulis in terris du-cimur, vt eandem vim circularem aduertamus in tota terra, aqua, Sc acre, in his enim videbimus dilatari magis hâc vim,amp; ampliorem circulum facere. Nam exhalationcs, quæ exfurgunt c terris,amp; ex aquis longius interuallum oc-cupant,vt loca reddant falubria : aut malum^ôc graue cœ-lum afférant : Sc perducantur exhalationes ad altiorem re-gionem aeris. Sed cum deducimur ad orbes cœleftes, or-bis primus le nobis offert,in quo eft Luna: cuius radius orbicularis fertur pcramplum acrcm,pcr vniuerfas terras, amp;nbsp;mara amphflima eft luxSolis,amp; ftellarum,quæ illuftrant totum ambitum cœlorum, terrarum,ac marium: vimque magnam afferunt rebus à Deo ipfo* Angelorum deinde vis maior intelligenda eft ; vt cùra lint fuprà coelos,ftatim vbiqj efte poflint cum magna vi,ac poteftatc. In his, omnibus funt quidam gradus. Sc menluræ virtutis circularis. at in Deo nulla eft menfura, nullus terminus: nullus eft locus, vbi non fit,ncc vllo iple circumfcribitur loco. Atque vt multa relinquanius contemplanda ambulantibus terras, amp;nbsp;maria; omnino in his cognofeendus eft ab omnibus Deus, qur operatus eft m ætatibus mundi. Sc in fabri-catione vniuerfi. Vt igiturvident coelum line principio, amp;fine ; ita magis in Deo debent cognofcercnee prmeipi-umiplius.exritilTe, nec finem futurum ; fed elfe ipfum Ib-lum

ï N T E R P R. C 0 M E N T J K I T ƒ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fp

kim æternum. Vtvident lucem, ac vîm ftellarüm pertin-gcre cxtremas partes cœlorum, amp;vninerfam terram j ita Deum debent magis cognofeere attingentem oninia, amp;nbsp;complentem omnia, debent cognofeere amp;nbsp;in adminiftra-tione mundi, amp;nbsp;Ecclefiæ, Deum ab initio cgifre,amp; ftatuilTe omnia, omnibustemporibus extitilTcfuum opus: adpo-ftremüm vfque tempus perfeciflc omnia, non fecus ac lux Solis,complentem, amp;nbsp;attingentem omnes partes mundi, illuminantem omnes cœlos,amp; in omnibus luam virtutem imprimentcm. atque vt terra fuftinet homines, accætera animantia, amp;nbsp;plantas, refque alias multiplicium generû vt marc continet pifees : aër ambit hæc omnia : cœ lu verô aërem,amp; quæ aër ambit s fie Deum debemus videre ambientem,fuftinentem, amp;nbsp;ferentem cœlos cum omnibusjquæ in ipfis funt. Et cùm infimta, amp;nbsp;immenfa fit eius virtus, fignificatur tarnen more honünum loquendo, vt palmo menfuret cœlos, vola contincat maria, fummis tribus di-gitisappendattotam terrain, Cùm Deum quis nouerit perlëcifle omnia ab initio ad finem vfque mundi, amp;nbsp;fecundumhanc rationem à Mofeoftenfam ; necelfariô o-mnia quæ dixi, ab eo, qui habet mentem, crunt cognofeë-da. atq; hmc ilia vtilitas,amp; commoditas manabit, vt iam vnus Deus cognofeatur, qui cùm in le iplo fit immenfus amp;nbsp;infinitus, quafi tarnen vidcatur videri in rebus creatis fin-gulis, amp;nbsp;in vniuerfo, ac nihil elfe, vbi ipfe non fit. vnde nullus alius Deus intelligitur poffe adclTe, amp;nbsp;inueniri vl-quam. Cognofeitur Omnipotens inhis,quæ egit amp;nbsp;in coplis, ôc in terris, non folum creando omnia ; fed amp;nbsp;admini-ftrando, Cognofeitur eius fapientia in ordine, quem cô-fpicimus in terris,amp; in cœleftibus. Cognofeitur bonitas in communicationc fuæ virtutis in rebus creatis ; mifericor-diajScdementiaergà nos. cognofeitur Pater omnium,qui creauit omnia : Pater inquam cum Filio, amp;nbsp;cum Spiritu P 3 Sando

JAC. S9'CÀRDI JUT I. CAP. G P lij,, Sanûoin fumma fphæra, quæ duccbatur ab Aleph in A-Icph : fincprincipio Scfine, jmmcnfus jnfînitus, com-pleâens onwia quæ creauit,cœlcftia ôc terreftria : fuperna amp;nbsp;inferna : m omnibus præfens Sc agcns^ad centrum mun-d; pertingens. Cognofcituramp; Spiritus eiusSanôlus in di-ftindione omnium operum mundi,cœleftium3amp; fupcrum, atqueinhominibus omnibus ætatibus cognofcitur Filius Dei eximagine, quam habet àPatre, proferensomnia genera formarum, amp;nbsp;in fe compleóiens omnes eledos, in le ilfos filios Deiprocreans. Si dilatabis fphæram Filij,vt omnes eledos in fe compleéiâtur^ omnia corpora cælefti-a, amp;nbsp;creaturas fpirituales, vt in prima vifione Apocaly-pfisfignificatur; cognofees vnde dicat Paulus, Chriftum lefum Dei Filium elle imagincm Dei inuifibilis, piimoge-nitum omnis creaturæ: quomodo in iplo condita fint o-mnia, amp;nbsp;quæ in cœlis,amp; quæ in terris funt,amp; quæ fequun-tur. Cognofees in Spiritu Sando lucem immenfam Dei fodem,amp; in omnibus cmæ complexus eft Filius perenne lumen, amp;nbsp;opus. Cognofees, in Patre æternitatem : immen-fa, amp;nbsp;infinita apud eum, amp;nbsp;quæ ammo eompledi non potes, fufpiearis quide per illa,quæ tibi oftenla funt in Iphæ-ra Filij,ac Spiritus Sandi,per quæ omnia manat amp;nbsp;pertin-git Pater. Et dum non potes cum attingere,accedis ad in-uerfum ordinem literarum,amp; rotarum, in quo Beth eft ini-tiura et finis fummærotæ,liueefficit Beth fuperiorem ro-tam : Refch autem mediam, Aleph intimam- atque in Chrifto contemplaberis primam vifionem Apocalypfis, inquaChriftus vefttitus ipfis cœlis, amp;nbsp;in'fc contrahens Ecclefias omnium ætatum,calcans inferna,caput inter or-dines Angelicos tollcns,fua Diuinitatcin Pattern migras, oftendit in fe Patrem,ct ad nos intimam rotam defert, vt Patris paterna charitatem, amp;nbsp;opus cognofcamus, Spiritu Sando opérante omnia in omnibus,in quibus ipfe adeft,amp; rege-

I N T E R PR. C 0 M M E N T J R T r S.-regcnerante nos in ipfo Dei fiJios. Cognofcemus item in Diuino Veibo tres ftatus,Partis,Filij,et Spiritus Sââi atqj trium diftinda,amp; mutua opera, cognofcemus amp;nbsp;fcptem æ-tates diftinóias opcribus. item Dci. cognofcemus quæ di-ftindio fit,et quæ communio promilTioniSjLegis, Prophe-tiæ, Euangelij, et reliquarum fcriptutatm Cognofcemus confilium Dei quodnam fucrit eorum,quæ âdurus fuit ab initio mundi ad finem vfq,- Cognofcemus in DeoPâtre, Filiu,etSpiritum Sanclû: et mPâtre,Filio,et SpirituSâdo vnum Deum. Hæc multo vberius poifunt traûari,atq; alia funt,quæ oftendent Theologi m innouata Ecclefia: nunc illaduo,quæpropofuimus, luntderaonftranda. Deum vt ab initio con(htuit,amp; diftinxit omnia futura omnium tem-porumi fie fingulis ætatib* eodem ordine effeciife, omnia : Item fecundum ordincm creati mûdijfuiffc coftitutas aôii-ones,amp; opéra omnia, quæ ada func in mundo in admini-ftrationc Ecclefiæ,amp; oibis. Siemmhæc conftabunt, hinc dcducentur neceffario omnia illa, quæ diximus, ôc multa alia.Qramobrem,vthæc fundamenta patefiant, demon-ftranda funtin hoc capitc p.rimû, deinde in vniuerfahifto-ria Diuina mterpretatio afFerenda : vt in omnib’,quæ ope-ratuseft D eus ab initio ad finem vfq; mundi hæc duo,quæ diximus,ne mini dubia elfe debeât. relinquentes igitur ab tiora ahjs,hiftoriâ vniuetfâ operum Dei in hoc mundoj amp;nbsp;in eius Ecclefia perfequemur. Et quoniam quæ in hoc ca-pite continentur gcncratim ante diximus, eadem nunc af-fumentes partes fingulas contemplabimur.

2. Et terfA trat in anlsEvacua: (^tenebrA fuper faciern Abyßi Spiritui DeiferebaturfuperfAciem aquArü. Oftèi’um eft m cæ-lo,amp; terra fuiife fignatam Ecclefiam, amp;nbsp;ftatum populi DEI: jdque fecundum rationem conftituti vniuerfi mundi, qui præbet fe totumcum omnibus fuis partibus confpiciendum. Nam ita diôlum eft creatum cœlum, amp;nbsp;terra vt de omnibus Ecclefîjs omnium ætatum, amp;

I AC. BRO C A ÄD I J. C AP. GE TiJ'.

deftatupopuli Deiabinitoad finem vfquegeneratim fit locutus Mofes. in tribus quoquc verbis Berefcit, Bara, E-lohim eadem cognouimus-hic verb dum feparatim partes mundi exponuntur, fignantiir diftinóta tempora mundi, flatus varij populiDei,amp;Ecclefiæ, quæde figillatim con-templabimyr.- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Qui literalem tanturamodo fententiam,amp;hiftoricam tantum defcriptionem fabrics mundi hîc recognofcunt, non retinentparticulam illam,( amp;) quæinhiftoria facra ponitur fæpèvt oftcndatur continuatio hitroriæ, vt etiam in initijs librorum ponatur. veluti initio Exodi, Lcuitici, Numcrorûjofuæ, ludieum,Regum, lonæ. pomtiirfeCvt oflendatur diftinâio in his,quæ narrantur. quæ duo mihi videntur recognofcenda hoc loco in hac particula. Euvt non dicendum fit, necvertendo,nec interprctando. initio cùm creauitDeuscoeliim amp;nbsp;terram,tunc terra cratinanis, amp;nbsp;vacua; quia duæres fignificantur, vna poflaliami .in quibus fit amp;nbsp;fignificata diftmólio, vt flatim oflendemus» atque verbum Dei non ita habet fententiam coniundam ; fed diftinâam. ita in principio creauit Deus coelu amp;nbsp;terrain : amp;nbsp;terra,fiue, terra autem erat inanis, amp;nbsp;vacua, vndè in Hcbræo pofita efl magna diflinólio inter primum,amp; fe-cundum verfum, ne coniunóle interpretaremur. Prætereà diim dicu nt,initio qiiando creauit Deus cœlum terram.’

amp; principio creauit Deus cœlum amp;nbsp;terram, rcmouent my-flerium,quod PatrescenfueruntclTcin verbo Berefcith, in quoindicaturin fapientia, in Verbo,amp;per Vcrbu cre-ata fuifle omnia* Et Ci liceret latine dicere, initio amp;nbsp;prin-pio tarnen cùm dicimus in principio, intelligimus fcmper primum principium rei ; quod debet hîc intelligi, vbi Moles loquitur de primo principio, quandôprimùmcœpit mundus elTc, amp;nbsp;fuit primum initium tempons, dùm dicis initio amp;nbsp;principio, indiilindura potcfl intelligi tempus prin-

INTER, COMMENTARIES

principij vt fit illnd difcrimen,quod eft dum dicitur,in hoc tépore, amp;nbsp;hoctempore.ibiintclhgitur tempus,quod dici-tur inftans, hîc autem etiam longum tempus. Sententia autem primi, amp;nbsp;fecundi verfus ita videtur eflc diftmóta, vt cumduftumfit. in principio creauitDeus cœlum amp;nbsp;terra, indicetur vterque ftatus Ecclefiafticus amp;nbsp;Politicus fuifte confignatus, Sc deftinatus fimul cum crcatione cœli,amp; ter-ræ, vt debuit efte confequentibus tempo ribus. Atque in Adamo extitifte primùmantequam peccaret amp;nbsp;veil Ec-clefiam,amp; verum ftatumeius, qui efte debuerit ex populo Dei, feu qui effet caput populi Dei. verùm poftquam pec-cauit, allUS ftatus indicatus fuitfequi, qui fecundo |verfu illo exponitui',amp; terra eratinanis,amp; vacua :amp; tenebræ e-rant fuper faciem abylfi j amp;nbsp;Spiritus Domini ferebatur fu-per faciem aquarum. Hæc tria membra ponuntur verfu fecundo : vbi videtur fignificari ftatus mundi à pcccato Adæ,amp; à Cain vfque ad Abrahamum. vnde non fuit idem cœlum, non eadem terras fed poft peccatum Adæ terra fueritinanis,amp; vacuajloco ftatus populi Dci,fit faólus ftatus impiorum, quern vocat Petrus mundumimpiorum 2. Epift. 2. non fueritidem cœlum ; fed tenebræ fuper facie abylfi,cultus Dei tenebrisinuolutus, amp;nbsp;alius à Satana fuf-'ceptusexabyffo. intcrca pius cultus extiterit in his, qui fub tutela, amp;nbsp;obedietia Dei permanferunt. quod fignaba-tur in membro illo,amp; Spiritus Domini ferebatur fuper faciem aquarum. ita mihi videtur diftinguenda hæc tria mé-bra fecundi verfus, amp;nbsp;ita fccundus verfus à primo:

Term erat in an is, nbsp;nbsp;'vacua, prius poncmus fententiam

myfticam,quæ nobis videturs poft cam comprobabimus. Significatur ergo hîc,vt dicebamus illud tépus,quod vulgo appellatum fuit. Legis naturæ : à Petro prifeus mun-dus: mundus impioiû, cœli, terra, mundus. Et more Pro-phetico fignantur omnes ætates, quibus homines .vixerût q more

t A c. SR. O c ÀÄ D I iKs J. C R. Ks'» more gentium, eorum fcilicct, qui fuerunt fine Lege Dei. vndè inleremiacapi. alloquitur Deus Papiftas noftri temporis, amp;nbsp;Eccleiiam Romanam. quodibi patebit. amp;nbsp;o-ftendens eos Antibaptiftas 8c fine Chrifto, ait. vidi terra, amp;nbsp;erat inanis amp;nbsp;vacua : amp;nbsp;cœlos,amp; no erat lux in eis. quid-na m hîc fibi velletDeuSjexpofuit verfu fuperiori,inquiens. ftultus eft populus meus : me non agnouerut: filij inlipicn-tes funt, amp;nbsp;non intelligentes : hoc eft inanis terra, fapien-tes funt. ad malefacfendum : benefacere autem non noue-runt: hoc eft terra vacua, vndè oftendit DEVS in terra inani, amp;nbsp;vacua vaftationem ftatus Papiftiti3amp; interitum. proptcreà quod apud ipfos cultus Chrifti non viguerit, ac interierit. vndè non vigebitPapatus,non Ecclelia Romana , è terris educentur. Hic locus Icremiæ inter-pretatur Mofcm, amp;nbsp;indicat in terra inani, amp;nbsp;vacua fignari primam a?tatem,amp; omnes fex ætatum homines,qui lucem Fidei in fe non haLuerunt ; nec fruèlus Fidei protulerunt. quia ea eft ratio traólationis Propheticæ. vtpofito initio alicuius generis compleâantur in co Prophetæ quæ funt ciufdem generis confequcntium temporum. amp;nbsp;idoftcdit hie leremias, qui reuocatillud de terra inani, amp;vacua ad. confufionem religionis, quæ.eft in Papatu, amp;nbsp;alibi nunc dum vbiquetot Chnftos vidimus, quenq; fuam religio-nem promouere ftudentem. aflimilatur autem hieftatus, quern vocarunt legis naturæ, amp;nbsp;omnium qui deinceps fuerunt non fecundum Legem,amp; inftituta Dei viuentes tcr-ræ aquis confufæ,amp; vorticibus, ac cauitatibus plenæ. quæ . quidcm,quia eratconfufaaquisnonpoterat proferreo-mne genus plantæ,ncc animalia alerc, nec fuftinere. quod fecit poftca Verbo Dei accedente. amp;nbsp;idcirco dicitur inanis: quiaq, erat vorticibus amp;nbsp;cauitatibus plcna,ncc erat vbi pc-dem firmare poffes ; atque vbiquê patebat inuolutio,amp; de-merfio in abyflum, ob hæç diâa eft vacua, fiuc dicerc pof-fis.

INTERPR, COMMtNTAKI F T.

CiSjterram hancfuifle ipfam inanitatcmamp;vacuitatem. Similiter genres ßncVerbo Dei amp;nbsp;luce Fidei,ac frudib’Fi-dei,fuerunt vt terra aquis confufa homines fine religionc, ac Dei cultu. erant terra inanis,nô erat in ipfis yirtus proferendi fruólus Spiritus erant terra vacua, erant fine fru-óhbus Spiritus.

Et tenebra er AntÇuperfAciem abyßi, per tenebr a s intelli-go obfcuritatem amp;nbsp;cæcitatem impiarum getium, quæfu-erunt fine luce Fid ei. vnde dicebat Deus in leremia cap. vidi cœlos, amp;nbsp;non erat lux in eis : non erat lux Fidei in Ecclefiis PapifticiSjCÙm fecundo prædicaretur Euangeli-um. per abyfliim autem intelligo primum cor hominis im-pij, deinde Spiritum Satanæ opcrantem in cordib® impio-lum.dc corde hominis impij ait Paulus, non ambuletisvt genres in vanitate cordis fui, tenebris obfcuratum haben-tes intelledum, abalienatia via Dei propter ignorantiam, amp;nbsp;cæcitatem cordis eorum. deopere Satanæ operands in cordibus impiorû, amp;nbsp;Papiftarum,præfcrtim Ecclefiæ Ro-manæ agitloanncs cap.p. Apoc- cui Ecclefiæ Rex fit Angelus abylfi. In tenebris vidctur quoq; intelligi cæcitas, amp;nbsp;vanitas eorum,qui putant fe intelligere,amp; non intelligut : fapcre,amp;ftultifunt:poireomnia,amp; deftituuntur præftâti-bus facultatibus cùm fint terra inanis,amp;jVacua s nihil fint, non frugi fintjnofint in ipfis,quæ dcberent amp;nbsp;ramen id no vidcât,nec vbi bonû fit intclligât,nec ergailud affedi fint.

Et Spirititi Deminiferebaturfuper fAciem Aquarunt: Dum fuerunt impij tempore Icgis natuiæ (quod dicunt) non deftituit Dominusfuos,quamuispaucosfideles: fuo Spi-ritu illos fouit, è quibus edudurus crat populum fuum, qui aliquando obtinerct omnes terras ; quæ parerent De-o credentesj quæ replercnturcredentibusfrudificantibus DEO, Aquæ multæ funt populi multi ait Iohannes. amp;nbsp;hîc videntur fignari illi, qui fignati fint in cœlis;in q z vera

I A C. B RO C A RO T I T. CAB» GE vera Ecclefia, cultum Dei rctinentes, eo quod Schamaiim compofitLim fit ex Sehin amp;Maiim. ergo dum regnaiunt impij omnibus feculis hadenus, fuos feinper fouit Deus fuoSpiritu, vt fouet gallma fuos pullos, feu feiebatur fu-pei illos, inipfis agens, dominans, defendens, amp;perdu-cens ad fuum Regnum tandé» vt vidimus faótum in Abel, Seth, Enos, Enoch, Noe, Abraham, amp;nbsp;in toto populo Dei vfque ad hoc tempus,quando eijcientui impij è terra, amp;nbsp;dabitur regnu populo Dei. Dum in eodem verfu fccûdo pofita font tria membra in duobus prim is, vanitas, amp;nbsp;te-nebræ gentium, in tertio Spiritus Domini foper pios -, vi-demur debere aduertereillud foper faciem abyfli; illud foper faciein aquarum. hæc forma loquendi non eft aliéna a Latina, vnde miror, quare aliqui cam rcilt;ciant,amp; velint interpretari foper abyfTu, foper aquas, poteft aliquid cfTe foper abyfrum,fopcr aquas, amp;nbsp;non erit foper faciem eorû. fi erit foper faciem, erit foper abyfrum,amp; foper aquas, vnde fignificatur dum dicitur foper faciem, tenebras fuilTe foper faciem impiorum omnium feculorum .-Spiritu Domini foper pios omnium feculorum. amp;nbsp;hîc mihi videtur effe animaduertendum opusSatanæoccultuinin omnibus filijs diffidentiæ, ôc opus occultum Dei in credentibus :vt ait Paulus, non qui in manifefto, feu in fpccieîudæus eft, critludæus; fed qui in occulto.amp;|. Cor. jo, docctnono-mnes patres fufeeptos fuiffe à Deo in deferto, Quamuis cnim ante Abrahamum vigerent impij, fuerunt tarnen Dcumcolcntes: amp;nbsp;tempore promiffionumfuit lob amicus Dei apudidumæos: contra verb non omnes, qui fe-cundum carnem nati font ex Abrahamo, reputati font in fernen .-non omnes circuncili in carne, non omnes retinetes Legem Mofis j non omnes legentes Prophetas: nono-mnes profitentes nomen Chriftianum, fuerunt edudiè terrainaniamp; vacua lètcnebrisamp;abyffoj fed tantum,qiii ere-

11} T ER. P R, COMMENTARIES, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dj

credideruntpromiffioni, fucrunt circumcifi corde, paiiie-runt Legi, Prophetis, amp;nbsp;Euangelio 5 fuerunt verèpopulus Dei, amp;nbsp;Eccleïia Dei. fuper hos omnes generatim fuit Spiritus Domini, qui fercbatur fùper illos omnium ætatum,amp; temporums quifouebat illos, tanquam gallina, vt dixi, pullos : vt eos multiplicarct ceu augeret omnibus tcmpo-ribus, vt vidimus faótum. vndè exiftimo rede diólumefle à quibufdâ ferebatur,â quibufdâ incubabat* quia ad vara fæpè alluditProphetia. fuper impios autcmomniüætatû, amp;nbsp;fupcreos,qui nomen Ifraéliticû, 8c Chriftianû profeifi funt,amp; fucrunt terra inanis amp;nbsp;vacua; fuerüt tenebræ Sata-næ:habuerunt hi regem Angelum abyflî. Vt ergô in vnum côfpcâumconducerentur hi omnes amp;nbsp;pij, 8c impij omniû téporum, didum cft de his,amp; tenebræ erant fuper faciem abyfTi: de illis, amp;nbsp;Spiritus Domini ferebatur fuper aquas, quia in omnib’ fcx ætatibus, vt in hoc capitc vidcbimus, fuit nox,amp; dies: tenebræ carnis,amp; lux Spiritus. Vidcamus iam loca Prophetarum amp;nbsp;Apoftolorum,in quibushæc,amp; noftra interpretatio vera adhuc rnagis apparcre poflint. Mofes vt fuprà didum cft cap. 20. Lcuit. ait. dabo cœlum vcftrum ficut ferrum,terrà veftrâ ficut æs. Ifaias cap. j. cia-mat, audite coeli, amp;auribus percipe terra : vt fècit Mofes capi. î 1. Deut. hanc terrain deferibit, cum ait : vægenti peccatrici,amp; quæ fequuntur. item,terra noftra deferta. Jeremias cap. 25, Luxit terra,leu deferta cft terra. 8c exponit ibife ipfum, quidnam per hanc terram intelligat,dum Sa-ccrdôtes,amp; Prophetas arguit fcelerum fuorum, Ezechiel cap. 22. tu terra es immunda. Olca, terra fornicans forni-cabitur à Domino. Joël, Luxit terra. Amos. tenebns o-bruam terram m die luminis: Michæas. attende terra, 8c plenitudo eius. Chriftus, qui de terra cft, de terra loqui-tut. Prophetæ nuntiantvaftationem Papatusper terram, quæ hic dicitur inanis 8c vacua : vt antè in leremia cap. 4.

q 3 vidi-

r A B R o c A RD / J T, C A GE

•vidimus, de abyfïbpræterid, qiiod diduni eftin Apoc. ait Dauid. abyïTus abyfliim inuocat in voce cataraôlarum tu-arum: omnia excelfa tua,'amp;fluólustui fupcr me tranfie-runt. Ita queritur lonas, circundederunt me aquæ,abyfRis circundedit me, non propter feipfum queritur hîc lonas, fed nomine Chrifti, amp;nbsp;membrorum eius ; quod eÏÏcnt cir-cunucniendi ab impijs, à filijs tenebrarum. De tenebris quid dicam ? cum tanta mentio in Euangeliftis, amp;nbsp;ab A-poftolis fiat? Intuens Paulus genres duótas ab ilia prima æ-tate,ait Ephefios fiiific aliquando tenebras. Eft verb locus infignis in Epiftola ad eofde fumptus, vt mihi quidé vide-tur ex hocfecudo verfu primi cap. Gen. initioenim fecu-dicap.illiusEpiftolæloquitur ludæis conuerfisad Chri-ftum, quos aitnatura filiosiræcfle, vt cæteri. alloquitur deinde genres, quos ait aliquando fiiiftè in carne, diâos pra;purium,quôd fcilicet fuiftcnt terra inanisamp; vacua ; û-ne Fide,amp; fruftibus Fidei. ait deinde fuifle fine Chrifto fine promiflione,fine Fidc,fincDeo,hoc eft terra vacua.cap. ^■.vt cadem reuocet illis in memoriam,ait.eratis aliquando tenebræ, nunc autem lux in Domino, item nolite commu-nicarepperib’ infruduofis tenebrarum. item vêtus homo corrumpitur fecundum defideria carnis : item, nonambu-letis vt genres in vanitate cordis fui, tencbris oblcuratum habentes intelledum, abalienatiàvia Dei propter igno-rantiamamp; cæcitatem cordis eorum, qui tradiderut fc im-pudicitiæ. item jdeponite vos fecundum priftinam con-uerfationem veterem hominem, qui corrumpitur fccundu defideria errons. Inhis locis reuocatnos Apoftolusad hune locum Mofis, amp;nbsp;interpretatur terram inancin amp;nbsp;va-cuam,amp; tenebras fuper facicm abyftî. Et vbi aitfcEuan-gelizare myfterium abfcôditü à fcculis in Deo, qui omnia ereauit; apertius id nobis fignificat : amp;nbsp;quôd à feculis DEVS créant omnia fcilicet futura. apertiflimè vci ô in fe-

cunda

INTER, C 0 M M e N T A RI V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^

cuda ad 'Corinthios vbi ait : Deum, qui dixit de tencbris lucem fplcndefcere, illuxit in cordibus noftris ad illumi-nationcm fciétiæ charitatisDci in facie Chrifti lefu.quod pcrtinet amp;nbsp;ad verfum, qui fequitur.Colligat jam quifque hæcloca:amp; videbit Paulum,Dauidem,amp;Prophetasreuo-care,qu3E diâa funt à Mofe hadienus ad myfticam fcnten* tiam,quam diximus.item hæc efle referenda ad omnes æ-tates,quæ confècutæ funt impiorum,amp; omnium non fecu-dum Legem Deifenticntium de religionc, amp;viuentium. Vnde Paulus inEpiftola ad Ephefios often dit vanitatem, amp;tencbras illas in omnibus gentibus, qui ante fueiuntSc in præfcntibus fui temporis ludæis amp;nbsp;gentibus ante fufce-ptum Chiiftum. loannes in Apoc. Dauidamp; Piophetæeâ-dem vanitatem,amp; tenebras arguunt in Papatu,amp; Ecclefia , Romana. Ergoinhis,quæhadenusdi(ftafuntde coelo amp;nbsp;terra à Deo creatis : de terra inani amp;nbsp;vacua ; de tenebris, amp;nbsp;abyflbjde Spiritu delato fuper facicm aquarum s oftenfû cft cfte reuocata ab Apoftolis,amp; ProphetiSjadfentcntiam myfticam corum, quæ funt Euangelij abfconditiàfeculo ; amp;nbsp;eorum, quæ étant ftiturorum tcmporum,

Hîc pauca mihi videntur addenda de illo decantato à raultis Chaos. Si Deus, vt multi dodorcs cenfuerunt, ex nihilo vno die creauit mundum, non ergo ex materia illa confufa. ac omittendo difputationes dicam quod mihi videor elicefe ex antjquis.vanosDeos, nouos Deos, fuos ccrtos Deos feparatini habere, amp;nbsp;cultus.eft, id quidcin Chaos, amp;nbsp;confufio rcligionum. et ne id probem per authores profanos, Petrus inEpiftola feeunda exponit nobis ipfum Chaos amp;nbsp;confufionem cœli,amp; tcrræ, aquæ, aëris, amp;nbsp;ignis, in quo cœlo, terra, amp;nbsp;dementis ftatum fignificauit, qui fuit tempore Noe amp;nbsp;ahorum, qui ante fuerunt terra inanis amp;nbsp;vacua : amp;nbsp;generatim appellat mundum tempus illud Noe, amp;nbsp;quod fuit ante ;

qui

I A C, SO CARD I IN I. CAP, G E qui Petrus dum exponit quid fignatum fuerit per Chaos, etiam coinprobat interpretarionem noftratn de terra ina-ni amp;nbsp;vacua,de tenebris circumfufis fuper faciem abyfli. Ite quia infert,Cœli autem qui nunc funt,amp; terra eodem ver-bo repoliti funt,igni referuati in die judicij perditionis impioruinhominum 5 videtur amp;noftrum Chaos nutiare, confu{ionem,quæeft apud nos propter religionem,amp; propter ftatus pubheos. vt quæ confufio coepta eft generatim puniri tempore Noe,eadem nuc generatim puniatur pari-ter per ignem, amp;nbsp;ferrum. Item ü confiât in leremia cap. vbi dicitur, Afpexi terram, amp;nbsp;ecce inanis, amp;nbsp;vacua : amp;nbsp;cœloSjamp;non erat lux in eis; eftefermonem ibi de noftro . tepore ; ergo ecce Chaos inter nos : ecce nos fumus Chaos, qui in confufione fumus religionum,amp;ftatuum : ecce nos terra inanis amp;nbsp;vacua, ecc etenebræ, ecce inquam nos Chaos : amp;nbsp;ccce finis ilhus Prophetiæ de terra inani amp;nbsp;vacua j de tenebris,amp; de abyflb, ac de Chao?. Contritio capitis ferpentis amp;nbsp;ferpens feptem capitum cognofeetur in iuofine:ita confufio elementorûamp;mundi nunc cognof cctur,amp; quid fuerit intelligendum per Chaos, quod indi-caturnobiSjdumillud nobis Tohu,amp; Vohunullibi con-iunótim reperitur in Biblijs repetitum,nifi femel à Icremi-a,vbi oftenditconfufionem religionis noftro tepore An-tichriftireuelati perturbanris cum multis hæreticis prædi-cationem Chrifti, Et hie tandem non videor debcre præ-terire,quin aliquid dicam de varijs intcrpretationibus il-larum vocum, Tohu, amp;nbsp;Vohu. Cùm multi multis modis verterint has voces Tohu et Vohu, quidam àvulgata.ver-fionerecedentes ex quarto capite Icremiæ verterunt ; terra defolata,amp; inanis. quidam fuum Chaos intucntcs ver-terunt inordinata, feu indigefta,amp; vacua : quidam infbr-mis,feu defertum, folitudo,vaftitas, amp;nbsp;inanis : quidam inanis, rudis indigefta moles, amp;nbsp;vacua, de his, qui ad fuuin Chaos

IN TER PR. commentaries. ej* Chaos accomodarunt interpretationem, nihil dicam:quia Chaos mihividetur aliter debuifl'eintclligi. hiautem, qui è capite ^r'Ieremiæ verterunt defolata, mihi videntur non attendifle, Deû fuifle minatum vaftationem Papatus, pro-ptcrea quod eflct Tohu ipfa vanitas,populus ftultus, vt dixit iplc Deus, non cognofcens Deum, populus mhili, ad nullumbonum idoneus,veluti,terra inanis, nihil boni proférons, nihil boni continens. quarè videri elfe difcriraen, dum dicitur populus inanis, amp;Jdcircô cius terra futura defolata, quia nil boni fapit amp;nbsp;agit populus, qui auferetur É terra fua, vt ilia futura ht defertum, euacuata, à Papatu. vnde qui vcrtit inanis, de vacua, videtur mihi magis pro-priè vertiffe : atq^ inane videtur compleôti defolatum, in-forme,jnuifibile, indigeftura,fiue aliud,quod alij dixerint. Et cùm oftendat Moles cap. 2. terræ nô adfuilTe nifi à Deo facultatemproducendi;necquicquam in ca effet j quid de ca magis propriè dici potuit, quam quod crat inanis amp;nbsp;vacua ? Ergo quod terra per fe fine virtute Dci non profe-rebat, diôla cft manis,vacua verb quod effet fine plantis amp;nbsp;animantibus, ita hommes per fe non ederint opus Domini, vacui effent Spiritu Domini, amp;nbsp;fruéiibus fpiritus, vt ex-pofuit Paulus in Epiftola ad Ephef.

J Et d/xjt Deut fit (ux : amp;nbsp;fuit lux. Vidcor hîc reôtè face-rc, fi repetam ordmem coruin, quæ hoc capitc, amp;nbsp;in vni-uerfa feriptura expono. loannes initio Apocalypfis ah eo, qui eft, amp;nbsp;qui crat, amp;nbsp;qui venturus cft ; atque à feptem fpi-ritibus,qui in confpeâu Thronieius funtiamp; àlcfu Chrifto nuntiat gratiam,amp; pacem. in decem enumcrationibus di-ftis Sephiroteadem fignificantur. primum Pater,Filius,amp; Spiritus Sandus : deinde quæ funt fcptifoimis fpiritus. quorum opéra,amp; virtus confpicicndatraditur omnibus ge-neratini hominibus nunc, vt antè extitit in adminiftratio-ne Ecclefiæ,et raûdo,de vt extabit poftrema ætate mundi in r Regno

I A C. S R 0 C A RD I I N I. CAP. GE K:» Regno Dei, acChriftilefufunt,qui exiftimant. hæc eade omnia tradaii à Mofe in hoc capite.Et quoniam in prima vifione Apocalypfis,dum loannesvidctlimilem Filio hominis ambulantem in medio feptem candelabrorum au-reorum: quæ candelabra ciim lint Eccleiiæ, quæ fucrunt in mundo5 lignant quoque quæ funt coeleftium corporum, quæ confpicimus, amp;nbsp;feptem planetarum. amp;nbsp;dum vider, quæ narrat décapite, indicantur fimul, quæ funt cœli An-gelici, amp;nbsp;Throni ipfius Dei. item in decem Sephiroth præ-ter ea,que de Êcclefia omnium temporum conlignâtur,fe-runt ctiam quandam'imagincm corum,quæ fuut hums cœ-li afpeôfabilis, ôc Icptem planetarum : arque infupcr ad ilia, quæ fuprâcœlos in ordinibus Angelicis,amp; apud Diui-nam Maiellatem funt,conducunt mentem. quoniàmque volunt multi hæc eadem tria in hoc capite elfe eonlignata, quæ funtEcclcfiæ omniumtemporuminterris, quæ funt cœlorum cum fuis aftris,quæ funt fuprà hos cœlos in ordi-nibus Angelicis,amp; apudDiuinâ Maiellatem s aliquis poffer à me hæc omnia requirere, dû my/dicam interpretatio-nem dico me contemplari. vndè volo omnes clfeadmoni-tos, me tantum quæ funt hiftoriæ Ecclelîæ in hoc mundo, interpretationem profequi : arque hoc tantum elfe nunc raihi datum vt agam, hoc tantum ergo eft agendum, hoc tantum ameexpeólandum, acfccundura cam menfuram cxpeótandum,qua mihi eft datum, ergo ita repetam ordi-nem eorum,quæhoc capiremihi videntur contincri perti-néria adllatum Ecclelîæ, amp;nbsp;popuh Dei, in curfu temporü nrundi. Primo verfufumma eft propolitanon fólumcrea-ti cœlî,amp; terræ ; fed ftatuum Ecclelîæ,amp; mundi in omnibus fècülis. verfufecundo contraPatrem Creatorem omnium venit Cain cum fua familia terrainani,amp; vacua duda hac Eimilia non folum ad tempus Enofi, in quo cœptum fuit inuocari nomen IH E S V fed vfque ad intcrituin

Anti-

1 N T E R P R. COJifMENTJRiET. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6g

Antichrifti. Quandoin Enofo cœptumeftinuocari nomen IHES V eadem familiaCain ababylTo eduxittc-nebras Antichrifticas, ne’Filius Dei inuocarctur, idquc pei ftititagerehadenus, quando iuraturin rcgein abyflî. Et qiiando in Enocho Spiritus Sanâus fuit cognofccndus foucre colétes^amp; inuocantes Deum Patrcm amp;Fihum, terra inanis,amp; vacua's familia tcnebricofa,amp; Antcchriftica fibi tribuit,amp; vendicat quæ funt Spiritus Sandi.vnde eccè judicia,eccèdiJuuiû,ac niergituraquis mûdus vniueifusfalua-ta faniilu Noe, fuprà quâ infedit Spiritus Domini, obfcu-rèhæc tradita funt,quæ fût Patris,amp; Filij,amp; Spiritus Sädi, nimis verb aperte,quæ funttenebrarû,amp; abyflî. Nam hoc tépus à Cain vfq; ad Abrahamû fuit tempus tenebrarû. A veriuiamtertio vfqs ad fincm capitis fepté ætatcs fignifî-câtur dudo initio ab Abrahamo, quâdo lux cœpit elucere inipfo,acin eiusfemine.quæætatesinpræfationc,amp;in ar-gumentis huius libri,amp; huius capitis primi funt cxpoiitæ.in Fus ergo aperietur magis Pater, amp;nbsp;eius opus in ftatu circû-cifîonis s Filius in ftatu Baptifmatis; Spiritus SanóF in ftatu Prophetiæapcrtæquâdo huius opus cognofcetur amp;nbsp;in tribus ætatibus primisdatis Patri,amp; in alijs tribus datis Filio, atqs in fcptima data fibi de Patri amp;nbsp;Filio limul. Hæ ergo fepié ætates,amp; très ftatus cxçonûtur in feptem dieb® in qui-busapparebit opusDeiin îuaEcclcfia ab initio vfquead fincm. quod cognofcetur ætate fcptima allata luce perpétua, du in fex fuperioribus ætatibus fueruntluxà tenebræ, ftatus impiorumamp;picrum. Ordincm fæpèrepetimuspropter lîinpliciores quôd in eô appareat, amp;nbsp;cxiftat vera in-terpretatio.

t'.t Âixit Deu^,fit lux : Hîc deferibitur prima ætas poft ftatu didû naturæ,quæ prima ætas vocatur promiflîonis : quôd Deus promiferit Abrahæ, in eius fcminc bcncdicé-das omnes genres. atquchîcquæritur, vtid demonftrcm.

r 2 Ego

I A C. BR O CARD I JV I. CAP, GElt;}^.

Egovero dicam me id videre intotaDiuinafcriptura.Pri-mùm ait Petrus,diem apudDcum elTe veluti mille annos, mille annos veluti vnum diem, itaqs dies ponitur pro-feculo, amp;nbsp;ætatevt cognofcere licet etiam in Prophetis, video Paulum dixilTe, Ede intelligi conftitutafecula Verbo Dei. cùm ait Verbo Dei,quo diótum eft fex diebus, amp;nbsp;fepti-mo, fit, fiat, benedixit fignificatur hie qubque diem pofi-tumpro feculo. cùm autem ait. Fide, intelligimus prædi-catum feptem ætatibus Verbum Dei atquende ftifccptûî amp;nbsp;ætates fecundum Verbum prædicatum, amp;nbsp;cicditum fuilîe diftinófas : amp;nbsp;qui priores fueTunt,credidcrunt omnia promifta futura. vnde fequitur Paulus, quo quæ non appa-rebant, fièrent confpicua : hoc eft, feptem ætates, amp;nbsp;quæ Deus erat aóiurus in illis, non apparebant j fed fide confpicua fuerunt,dum Abraham feptem promiffionibus cre-didit, itemifaac, Iacob, amp;nbsp;alij :itcm Mofes, alij : item Prophetæ amp;nbsp;alij : item Äpoftoli, amp;nbsp;alij : quibus notum fuit myftcrium feptem dierum.Hi omnes crediderunt,amp; quæ futura non apparebant,ea fide confpexerunt. itaque Paulus mihi videtur hancjfententiam protulifle intuens hoc primum caput Genefeos. Et quamuis etiam de tempore ante Abeli oblationes intelligatur hoc didü, Fide intelli-gimus conftituta fecula Verbo Dei:tamen hæc Fides ap-paruit in foléni promiffione faófa Abrahæ. quæ promifti-o,quæ Fides appellatur lux. Video quæ funtharum feptem ætatum effe expofita in feptem promiflionibus Abrahæ : fignata in feptem lampadibus apud Zachariam, amp;nbsp;apud loannem in Apocalypfi : amp;nbsp;in candelabro aureo. video in Pfalmis, in Prophetis nos reuocari ad hoc caput, ad Verbum Dei,quo dicuntur effe faófa omnia.vt in Fide Deus o-mnia fua opera fecerit, vt fcilicet, quæ euenerunt omnia omnibus ætatibus credantur,amp;confpiciantur iam conftituta, amp;nbsp;diftincla ab initio, vt in hoc capite fignificatur: quem-

INTER, COMMENTA RI N nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67

quemadmodum Sc qui ante nos fùerunt/unira nuntiata in hoc capite fcculajamp;a’tates crcdidcruntHicuti de Abraha-mo ait Chriftus. Abraham vidit diem meum: hoccft,co-gnouit ætatem, amp;feculum prædicationis Euangelicæ, ftatum Filij Dei jam turn etiam juftificantis, Sc faluantis. Et Paulus abhocprincipio, ab hoc primo capite ducit fu-um Euangclium, dum ait,fe Euangelizare myfterium ab-fconditum â feculis in Deo, qui omnia creauit : fe prædi-care Euangelium, quod fub myfterio dederat Deus ab initio, quando creauit omnia : fiue quod confignauit Deus in omnibus, qnæ creauit ab initio.

Et dixit Deu^sjit lux.,amp; extitit lux. Dum dicitur,fit lux, amp;cxtitit lux,fignificatur nobis,idem efle apud Deum dice-- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re, acfacerCjVt quicquid dicitur,certô fciatur futurum, vn-

i de Dauar quod lignificat Verbum, eft etiam idem, quod 1 fadum. Et cùm hic fiitura nuntianturtemporepræterito, dum dicitur, amp;nbsp;dixit Deus ; lignificatur apud Deum, quæ I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dixit,amp; conftituit futura, eadem cfle, ac quæ funt prætcri-

, ta amp;nbsp;fada. Quod inVerbo Dei intelligatur opus Dei hoc ’ loco, docet Paulus, vbi ait. Deus qui dixit, de tenebris lu-ccm fplendefcere, illuxit in cordibus noftris. dicitur igitur, vt lux fit, hoc eft, vtilluminet corda noftra, quæ crant te-nebræ mentem noftram obfcuram, amp;nbsp;merfam in cogita-jj tionibus carnis, amp;nbsp;errorum. Ac dum dicitur fit lux,amp; extitit lux; fiue etiam fiat lux, amp;nbsp;fada eft lux,ne exiftimestûc primùm tantùm extitilTe lucem. de qua dixit Ioannes,amp; lux in tenebris lucet. quia etiam in Apoc. j 2, dicitur nunc fada eft falus, amp;nbsp;virtus, amp;nbsp;Regnum Dei noftri, amp;nbsp;poteftas lefuChrifti.nam vtfemper faluauit Deus, Sc femperfuit Dei virtus,amp; Regnum Dei, amp;nbsp;poteftas: amp;nbsp;certo tempore magis patuit in Ecclefia,amp; populo Dei,amp; oculis confpeda ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuit in vniuerfo mundo ; ita lux, quæ femper extitit, certo

tempore cgit in Ecclefia, amp;nbsp;finguhs credentibus opus illu-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r 3 ftra-

J JC. SR O C A RD T T K, r. C AP. G S ftrationiscordium, adgigncndam fideni, amp;nbsp;diaritaté Dei tin ipfis, vtquæ aliquando non fueruntin nobis,iamfint,fe-cundum illud, fuiftis aliquando tenebræ, nuncautem lux, in Domino. Si lam quæramus, quidnam Cit hæclux relpó-debit loanncs, Deus eft Iux,quia bic idem eft, qui dixit,fit lüx, amp;nbsp;qui illuminât. amp;nbsp;cùm ait fit lux, potius quàm fiat lux, iubet, vt vbi funt tencbræ,fit ipfius lux j efficit vt ipfi-us lux fit in credentibbs corde,amp; mente. De bac ipfius luce aitloannes. in ipfo vita erat, amp;nbsp;vita erat lux bominum quæ illuminât omnembomincm venicritemmbune mun-dum. bæc lux, quæ illuxit Abiahæ,Ifaaco, amp;: lacobo, amp;nbsp;buius fibjs ; illuxit amp;nbsp;Mofi, amp;nbsp;populo fideb: illu-xitamp; Propbetis, amp;nbsp;bis, qui Verbo DEI per illos nunti- quot;nbsp;ato paruerunt: illuxit multo magis Apoftolis,amp;creden-tibus præfente Cbrifto mundi luce : in quo omnes, qui anteccirerunt,amp; qui confecuti funt, amp;nbsp;confequentur, illu-niinantur : illuxit doâoribus pijs, omnibus Antipapis : illuxit loacbrmo, atque omnibus, qui expedarunt fecundû Aduentum Domini i illuxitamp;nuncrepctita prædicauone , Euangebj : amp;nbsp;lucebit magis, ac magis, in innouata Eccle-fia,quando lux omnium ætatum conducetur in vnara æta-tem feptimam. quæ tota cum toto mundo replebiturlumi-ne buius lucis,de qua loquimur. atque iamnuliæ erunt te-nebræ, fed tantum dies : quando Deus erit nobis pro Sole, amp;nbsp;Luna. Hæcluxeft Spiritus Filij Dei, ac Dei Patris,quo regenerantur omnes credcntes,ac viuificantur in Cbrifto; vt fint corpus eius qui folus eft lemen Dei Patris, cquo le-mine omnes prodieruntcredentes.- amp;in quod reuocamur renati, vt in ipfo æterna vita viuàmus. boc Spiritu ergo viuificantur omnes ab Adamo vfquc ad poftremum hominem, qui eius luce fuerunt illuftrati. Hic Spiritus eft per-fedio, amp;nbsp;opus, amp;nbsp;vita æterna omnium, qui fuerunt ab eo-illuftrati amp;nbsp;viuificati. Acvt lux Sobs illuminât hûcmundû

totum

INT SRPR, COVMSVTJijrit nbsp;nbsp;nbsp;ö$

totö amp;nbsp;omnia, quæ ineo flint pcrtingens onincs extremas partesj yitam dat VerbOjDei jubente, amp;nbsp;virtutem,ac vim rebus fingulis vbicunque in mundoj ita Spiritus DEI Patris, ac IE S V Chrifti omnes omnium ætatum cre-dentes illuminât,viuificat, perficit Dei filios. Eft enim quædam ratio iimiIis,Solis vno die illuftrantis totum orbe terrarum, amp;nbsp;huius Spiritus totum orbem fcculorum o-mnium. Et quamuisfacramenta fuerint varia in diftin-dis ætatibus., fuit tarnen idem Spiritus donatus in ilJis. vndc ait Apoftolus. Patres noftri in Mofe, amp;nbsp;in mari, amp;innubebaptizati funt ; omnes eandcm efcam fpiritua-, lemedcrût,amp;eundé potûfpiiitualem biberunt. Et Dauid reuocans nos ad rationem illam,quam dixi duótam à Sole, ait. à fummo cœlocgreBio eius, amp;nbsp;vfq; ad extremum cœ-lumi!luftrarioeius,vtindicet eodem Spiritu illuminatos, viuiHcatos, atqueæternavitadonatos omnes, qui fuerunt à prima ætatc vfque ad poftremam^ amp;nbsp;idcirco hune Spiri-tum elîcquærcndutn nobis in omnibus Saciamentis,arque in pftnc nobis oblato in Cœna Dominica, quo lungamur Ch!ifto,amp; cfliciamtfr cum eo vnum corpus, Hinc ergo cognofcendum,cftquidproponaturnobis in omnibus fa-cramentJs,amp; fîgnis, hinc ratio habetur, quarè dicat Chri-ftus in Euangelio: ego fum lux mundi, ac toties de luce,ac filijs lucis fiat incntio. amp;nbsp;ab Euangeliftis, amp;nbsp;ab Apoftolis. item de Spiritu amp;nbsp;vira Spiritu ducêda. hinc Verbi Dci vir-tus cognofeitur, cùm diclum fit. Sit lux,atquc extiterit Inx, vt perprædicationem Verbi innouentur, mutentur, renaC' cantur, perficiantur in filios Dci credentes. hinc definiuit Paulus Euai\gclium effe virtutem D EI ad falutem omnî credenti. quæ virtusoftenditur inluce, amp;nbsp;opère Spiritus Domini illummans , luftificans , amp;nbsp;fànôtificans cre-dentes: eos CH RISTO per Fidem coniungens , amp;nbsp;Deo Patri j atquc ad æternam vitam pcrducens. Hinc

Ver-

ƒ Ä c. SR 0 C A Ä D I JK:, T, C AP. G

Verbü Dei cognofcitur,rion redire vacuum, efle malleum conterens petram. Hine Paulus landatminifteriQfui Verbi, quod Dei virtus, amp;nbsp;potentia in eo inlit. Hine amp;nbsp;alia petita funt, quod extiteilt lux, dum dixit Elohim, fit lux, qui Elohim dixit, amp;nbsp;illuxit Abrahæ ; illuxit amp;nbsp;omni eius lemini,amp; lucebit vfqs ad finem mundi,amp; in æternum. Ita autem interpretâda eft hæc lux,vt ducatur à prima die vf que adfcptimam,hoceft à primo credetevlque adpoftre-mum in omnibus ætatibus mundi. Igitur per lucem intel-ligimusFidcm Abrahæ, amp;nbsp;Spiritum Sandum, vtexpofuit nobis Paulus : vt qui dixerit de tenebris lucem fjftcndelcc-I'c, illuxerit in cordibus credentium, non folum ab Abra-hamo vfque ad Mofem, quo tempore compræhcnditur prima ætas; fed vfque adpoftremum credentem futurö.

Quærere hie poftet aliquis,vt rationem reddercm,qua-re Spiritus Sandus didusiit feptiformis ; eius opus in fe-ptenum numerum veniat. quod fi quis vellet facere,opor-terctamp; rationem reddere, quare Deus fit trinus, feu Pater, Filius, amp;nbsp;Spiritus Sandus : amp;nbsp;de numero ternario amp;nbsp;fepte-nario multa quærere, amp;nbsp;diftererc: conferre opera Dei in tribus ftatibus,amp;feptemætatibus Ecclefiæ, non folum cû cœleftibus, amp;nbsp;fuper cœleftibus,amp; his, quæ funt ante Thro-num Dei j fed amp;nbsp;cQ his,quæ verfantur in oculis, amp;nbsp;manib’ noftris; amp;nbsp;mira quærere in his, quæ tria fint, amp;nbsp;vnum ; v-num, amp;nbsp;tria, quæ dcduci poftint ad certam cœleftium vir-tutem per afeenfum fepte graduum, vcluti perfcptem orbes duda quædam vna amp;nbsp;trina natura ad limilem quan-dam naturam eorum,quæ funt ftcllati cœli,. vfq; dum da-tur,vt ea res afeendat ad poftremum gradunj fuæ perfedi-onis. vt in ea apparcat,non folum quomodo vnum fit tria, amp;nbsp;tria vnum amp;næc feptemj fed ctiain quomodo vnum fit tria, amp;nbsp;tria vnum amp;nbsp;hæc feptem i led etiam quomodo fit perduda ad id,vt fit quædam fimihtudo fumma viitutis,amp; potc-

TN T E R FR, COMMFNTJRTrT.

potcftatis, amp;nbsp;æternitatis in Deo. ita in cœleftibus colîa-is cum liipercœleftibus maiora debcbimus contemplari, ac in fupercœleftibusintuen Deumper rationétnü invno^ vnius in tribus, itemfepteminillovno, amp;nbsp;trino: itétres, amp;nbsp;feptem concurrentiain denariuin dudum in vnum. tüc rationes fe aperient veri amp;vniusDei, jrnmenfi,Omnipoté-tiSjætcrni, tranfcendentis quidquid fumini in omni virtu-te,ac potcftate cfle poflît. quæ quidem inueniunt fuam de-monftrationem in Deo trino amp;nbsp;vno, amp;nbsp;in ciufdcm fcpti-formi ipiritu, ôc in denario perduéio in vnum. tune necef-fariô cognofeetur Deus, vt fit Deus, hæc in fe cfTe oporte-re, quæ Diuina feriptura nos docct de Pâtre, Fibo, amp;. Spi-rituSanlt;îio,amp; de Spiritu feptiformi. Fideles cognofeenr, dum Deus feita dedarauit, Patrem, amp;nbsp;Filium, amp;nbsp;Spiritu Sanâum, amp;nbsp;operantem per Spiritum feptiforraem in Ec-clcfia iquomodo homo( quod is creatus fit ad imagincm, amp;nbsp;fim.ilitudinem Dci ) per très ftatus, feptem ætates, per viitutem Partis, Filij, ôc. SpiritusSanài in cpcie Spiritus fcptiformis debuerit perduci ad vnum Deum,cum quo vitam ætcinam haberet. Hæc amp;nbsp;alia oporterettradare, vt paterct ratio trim, amp;fcptcni numeri, dequo quærcretur. quæquidcm effent vltrà munus mihi datum, fuperant vires meas. eruntauteni hæc requirenda ab hisj qui mente compræhenderint omnem rationcm dcccmenuraeratio-num, quædicunturSephiroth : fiuc quæ funt feptem An-gelorum,qui funt ante Thronum Dei,autc Thronum Dci ccnfpiciaiit. Ego vt oilendo opera Dci Partis, amp;nbsp;Fi]ij,amp; Spiritus SanCti in tribus flatibus ira fatis mihi ci it ofiendif feopéra deinde féptena Spiritus Sandi in feptem æratib’. vt fccundum hatte rationcm cap. primo Apoc • d. Spiiitu Sando feptiformi cgimus. amp;illacrunt cura his cenfeten-da, amp;hæccumillis.

2. Et vida Dctti litce»}, qncdejàt bana, diiiißt Dem hi lcr 1 lnccrn

J AS, IB KO c A Kn I J CAP, Ct Kt, lucern c^inter tenebras vocauitque Dem lucem diem, amp;nbsp;tene-, bras'vecAuit noiiem. Narrationi, amp;nbsp;rei efTeétæ additur ex-pofitio, amp;nbsp;commendatio. bonum nuntiatur, quod fecit Deus, amp;nbsp;diftinóium fua præftantia,amp;infignefuo ccrto nomine : atque terna commendatione proponitur nobis co-templandum, amp;nbsp;cxpetendum.Sed de his fuit dodorum, amp;nbsp;prædicatorum munus difrererc,quæ pertinent ad expofiti-oncmhiftoriæreruin,quasconfpicimus creatas- Quæau-tem nobis videtur hoc tempore pertincre ad capita,in qui-bus continetur fumima hiftoriæ rerum fururarum in mundo, in medium afferimus diiudicanda à vins Euangelicis. Quoniam Deus eft Æ'ternus,Pater, Filius, amp;nbsp;Spiritus Sandus j omniaque funt illi præfentia : quiàquc ad rationem creati vniuerli fecit Deus, quæ egit in mundo,vt principia continerent media, amp;nbsp;fin cm ; amp;nbsp;hæc tria mutuo fe conti-neant, amp;nbsp;explicent, ex do drin a Euangelica, amp;. Propheti-ca eft nobis expofitioafferenda,vtamp; Euangclium, amp;nbsp;Pro-phetiamin Mofe recognofcam'us. Quamobrem cum dici-tur. amp;nbsp;dixit Deus fit lux,amp; extitit lux : atque hic dicat Paulus, fuilfe illuftrata corda noftra,vtin Chrifto cognofeere-\ musfeientiam charitatis Dei, ea videtur interpretatio af-fcrenda,vtvnum Deum cognofcamus,quiilluxerit in cor-dibus noftris ; atque hunc Deum,Patrem,amp; Pilium,amp; Spi-ritum Sandum. itaenim nobis Deus eft declaratus amp;nbsp;da-tus in opcre Patris,amp; Filij, amp;nbsp;Spiritus Sandi, quod vt ofte-dat Diuina fcriptura per repetitionem oftendit Pattern, amp;nbsp;Filiuni, amp;nbsp;Spiritual Sajndum,amp; in nomine vno Dei vnum Deum. ergo vnum Deum intelligimuSjqui illuxerit in corde Abrahæ,amp; in corde omnium fidelium. Vcrùm vt Patie, amp;nbsp;Fihum,amp;Spilitü Sandum cognofcamuss repetitur ad-huc ter Deus. amp;nbsp;vidit Deus lucem, quôd eftet bona,amp; diui-fit Deus inter lucem, amp;nbsp;inter tenebras vocauitque Deus Lucem diem, amp;nbsp;tenebras vocauit nodem. In his tribus mem-

IJITIR, COMMENTARIES nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;70

raembris, amp;nbsp;interna repetitione nominis Dei tres flatus exiflimamus fignificari, amp;nbsp;opus Patris, amp;nbsp;Filij, amp;nbsp;Spiritus Sanâi : flatum promiffionis Ôc Legis,flatum Euangelij,flarum apertæ Prophetiæ. hac autem ratione repetendi nominis DEI, vt fignarentur tres flatus Pater, amp;nbsp;Filius, amp;nbsp;Spiritus Sandus, vtitur Mofes in omnibus fuis fcri-ptisjatqueeamfecutifuntProphetæ, amp;alij, qui fcripfe-runttempore LegisopcraDEI infuopopulo. Cognof-citur fæpe inflitutû feriptoris Diuini Verbi in ea repititio-ne, dum in membris fententiarum opera diflinda Patris, amp;nbsp;Filij, amp;nbsp;Spiritus Sandi exponuntur, aut fignificantunvt in trib® membrispropofitis,in quorum primo fignificatur Pater,amp;C1US opus^êc primus flatus :in fecundo Filius,amp; e-ius opus,amp; flatus fecundus : in tertio membro Spiritus Sâ-dus, amp;nbsp;cius opus,amp; flatus tertius, Dum enim vidit Deus lucé,quod eflet bona i Fides amp;nbsp;illuflratio Diuinæ bonita-tis, amp;nbsp;charitatis fit in corde filiorû Abrahæ,vt feiant quæ-nam à Deo fibifint donata, quæ flatuit ante mundum, amp;nbsp;ab initio mundi quæque promifit in mundo Abrahæ,amp; e-ius fcmini. feptem cnim promifliones fadæ funt Abrahæ, amp;nbsp;eins femini : inquibus leptcna bona voluit amp;nbsp;flatuit Deus credentibus exhibere; quæ donaexponenturinpromif-fionibus. Dum diuifit Deus interlucem, amp;nbsp;inter tenebras, fignificatur cùm diuifio circunciforum ab incircuncifis, tùm Chriftus D EI Filius, qui venir, vt fieret Indicium mundi: vt fepararentutfilij lucis à filijs tenebrarum, po-neiet in terra gladiü: EcclefiamDei conflltuerctinfeipfb: Satanæregnum à fuo fecerneret: firmarct in credentib® luce,futhum bonum illis à Deo donatü. quod bonü efl Euä-geliü in müdo promulgatü, amp;nbsp;maximè fignificatur fepara-tio mulieris vèftitæ Sole à Papatu,Dû vocat Deus lücc',di-cmjamp; tenebras vocat node, fignificatur flatus tertius Spi-I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f z ri-

J J C. B R O c A RD 1 I 'Kj, I, C A Tt C E

ritus Sanóli, in quo apcriuntur omncs Diuinæ fcriptara? j præftantur prorniHa Dei in Icptem æratibusinunai ; aperi-unmrinyneria omnia, vnde vocaturftatus ilîe mundi dies. initio 3pent Deus fe ipfiim,amp; fua opera,amp; verba : ape-rituromnis veritas vbiqs acfimul aperiuntur omnia opera Satana; quæ funt nox,quôd dedueant ad inferos Fide de-ftitutes. talia.in tribus flatibus contemplari poterimus co-fignata in illis tribus membris, vt in vno Deo cognofcam’ Patrcin, Filiungamp;Spiritum Sanólum. Et quoniain primus flatus tributus cfl Patri, amp;nbsp;ctiamtrcs pnmæ ætates, qu?; conpinentur fiib iilo flatu,videntur tributæ Patrinmo VC1Ô vt prima ætas, quam nunc exponiraus, often fa efl co-præhendiilc tres flatus,ccniplclt;ftctur amp;nbsp;feptcm atates co-præbenfas tribus flatibus• ca enim cfl ratio Diuini Verbi, qucmadmodumdicebamus, vt eiusluxveluti luminacœ-Icflium attingat,amp; iJIuflrcttotum complexum temporum mundi. Vt autem vidimus luccm Diuinarurapiomifïîo-num in Chriflo donatam Abraha?pcr Fidcni,ctiam vide-inus idem lucis lumen fpIcndoiLifuum funderein omncs credcntesvfquc ad fincm mundi. quam fentcntiam ligni-ficauit Deus cum fuam proiniflioncm produxit in omne fernen Abrahat. ac vtin tres flatus oflendimus produdam illain lucem.ciiam fcparatimoflcr.denda efl in tribus xta-tibus prirai flatus, amp;nbsp;in alijs : Quamobrem triailJa mcn-bra, vtdedufta funtad oflcndendos tres flatus, itaad tres primas attates crunt rcuocanda. vidit ergo Deus luce bo-nam ætatc prima.- quia in Chriflo flatuitbencdiccre,amp; beams faccre omncs credentes. ætatc veto fecundadata cfl LcXjVtdiccmucinexpofitioncdiei, feu ætatis fecundæ, in qua feparauit Deus filioslucis, familiam Abrahæ in duo-cecim tribus deduólam à cætcris gentibus fine Fidc,amp; cul-tu Dei viuentiSus. omnia enim quæ Hint in Lege referunt Chriflum, in quo expiantur pcccata, ô: in quo quæ pro-

INTER» CO M M E If T A Rî I'J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7gt;

mîfTa funt Abrahæ, piæftantur, ætate autem tertîa, in qua Prophctæ nuntiant,amp; exponunt primum amp;nbsp;fecunduin Ad-uentum Chrifti ludicantis oibem, apeiitur,quinam tandé fint veri filij lucis amp;qui filij tenebiarum ; amp;nbsp;Rcgnum Dei conftituitur, et ftatus Rcgni Dei vocatur. Qupd iam dixi-mus de tribus primis ætatibus, idem intclligendum eft de quarta, quinta, amp;nbsp;fexta : de quibus didum cft,^quando di-ôtum eft de ftatu fccundo Filij : in quo hæ reliquæ ætates coinpræhenduntur. de quarta diôlum eft, quando diélum eft de Aduentu Chrifti,amp; de piædicatione Euangelij, in quoeft vis oinnis ipfius boni, quodin luce vidit Deus, quinta fuislocisoftcndeturrcfponderc fecundæ, amp;nbsp;fexta tertiæ. in tertio ftatu videbimus/quæ fimt primæ ætatis, amp;nbsp;omnia diuinadbna,amp;muncraconfiucre in ætatem fepti-mam. atque hanc lucem fplendcrc in omnibus credenti-bus à primo vfq-, ad poftiemum in cmnibus ætatibus mû-di, Exhaciam-doÔtrinaæternam,amp; perpetuam,amp;eandé virtutcmDei cognofeimusinbeandis omnibus omnium temporum,amp; ætatum credêtibus. cognofcimus vnum De-um, Patrem, Filium, amp;nbsp;Spintum Sanôtum : Filiiim amp;nbsp;Spi-ritum Sandum in Pâtre : in coque Filiuin Deum, amp;nbsp;S piri-tum Sanâum Deum, quia in ftatu Patris cognofcis Filiû, amp;nbsp;Spiritum Samftura curn Pâtre datum, bine Thcologi ra-tiocinabuntur de Pâtre, amp;nbsp;Filio,amp; Spii itu Sâôro vno Dco. quia cum quaterrepetitur Deus, fignatur vnus Deus, Pater,Filius, et Spiritus Saniftus : arque Pater, Filius,ct Spiritus Sandhus vnus Deus cognofcimus tandem falfos fuifle olnncs Deos gentium; falfos omnescultus, prætereum, qui Eierit Patris,et Filij, et Spiritus Sandhi, dum talcs non fjcrunt,qualis fuerit is, qui in DiuinoVcrbo defcribitur Euangelij ;ercrni.

Et fuit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;çffuit ;‘ni»è elles vn ’ts. ex tenebris, cl ex

luccjhoc eft, pcrfcueiante ftatu impiorum coepto in Cain f 3 àtt m-

1 AC. SR Û C A Ä D I J. C AS. C S

à tempore Ahrahami, amp;nbsp;à conftitiita familia filiorum Dei in eodem Abrahamo,amp;perfcueranteillavfquead Mole, extitit prima ætas ; tametfieædem tenebræ imptorum per-diiôlæ fint vfque ad flnem fextx ætatis- dies perpétua deinde confccutura fit vfque ad finem mundi. Et hic patet rati-o, quarc prius velper, fine nox fit pofita, poft dies, quia Mofes intuftus eft narrationem rcrum futurarum : amp;nbsp;voluit multa figna alferre fui inftituti, atqucpofuit nodem ante diem. quia fuerunt ante promiflioncm tenebræ, amp;nbsp;femper € tenebris fuimus vocati ad luccm. Abraham c terra fua,ei-vsfcmcn,popuJusIfraëliticusex Aegypto s genres è tenebris mortis, vt memorat Apoftolus^. Eph. amp;nbsp;alibi. Et quod didum eft deprimo diCjfiue de prima ætatc, idem in-telligatur decæteris. quia in feptem ætatibus vocati funt filij lucis è tenebris in Regnum Dei* Eft «Sc ilia caufa, quod tempus fex ætatum riibutum eft alia latione totu tenebris, quod in co impij dominati fint î feptima ætas rota tribua-tur diei, vt expofuit nobis Efd. lib.-î- cap. 6.

ä■ Et dtxit DeM,ßt Eirmamentum in medio aquarum : di^ aidat /liguas ab aquis. Exponit Moles fècundam ætatem. nam prima fuit promilfioniscœpta ab Abrahamo.tempus quod anteceirit,fuit diduin vulgô legis naturæ. de quo ante didum eft. fccunda autem ætas diftinda fuit a prima per nouumDeiVerbum prædicatum populo audo ex fe-mine Abrahami. nam Verbum, quod locutus eft Deus A; brahamo, amp;Ifaaco, amp;nbsp;lacobo, fuit piomiftîonum. quod verô locutus eft Mofi æsate fuccedente lecunda, rcpetiuit, amp;nbsp;confirmauit promiflîones patinm, atquc infupcr addidit LegeSjceremoniaSjamp;ftatutarquibusàDco inftituta Rep. Ifraëlitica,«3c populo Dci diftindo à cæteris nationibus,no-uus ftatus publicus exifteret eorum qui Dco credidiftent,«Sc te ei circuncidiftent, amp;nbsp;ei juraftent, eiulque tantum mftitu-tis viuerent. Propter Legem autem Diuinam, fub qua viue-bant,

in r co MMtV T ARtf s.

b ant,amp; degebant omnes Deo ciicuncifi; amp;nbsp;propter Eccle-fiam,quammagnus populus conficicbat, fivmamenti nomine,atque cœli fignificatus fuit populus ille, amp;ftatus ille, acætas fecunda. Nam Lex extcdebatur fuper omnem po-pulum Ifraëliticumj ex quo cóftituebatur Ecclefia. Hinc fi-gnata eft nomine firmamenti fecunda ætas, quod Lex fir-maret fub fe omnes Deo circuncifos , atque in fe, amp;nbsp;fub (e cotineret illos Dei Verbum,quod amp;nbsp;nomine cœli, vocatur, in fetanquam ftcllas in cœlo fixas, amp;nbsp;immobiles haberct ; atque in Ècclefia, quæamp;ipfacœlûeftappcllata, concor-poratos. propter igitur fideles immobiles in Lege Dei,atqi ineius Ecclefiam deduótos, amp;nbsp;dilatatos, et conftabilitos/ reótèvidentur interpretati,qui nomen illudRachia verte-runt firmamentum, addudi forte verbis illis Pfalmi 1 o-t. quitegitaquiscœnaculaeius, fine conti gnat fuperior a ei- ' us : rede amp;nbsp;qui vertcrut cxpanfionem, extenfionem,amp; dif- , fufionemj ficut illud eiufdem Pfalmi. qui extendit cœlum vejuti cortinam. proptcrea quod fuper magnum amp;nbsp;audum populum fe extenderit, et dilatauerit Lex Dei,amp; ipfe Deus complexurus tandem fub fe, et fua Lege vniuerfum or-bcm. vnde Dauid videtur multiplicem vim vocabuli ex-poluilfe. veruntamen proptereàquôd Rachia vocatur deinde cœlum,verti{ré ego potius firmamentû. quod in hoc mtelligas expanfionem, in qua funt aliqua imprclfa, vt a-ftra, in ilia ipfam tantum dilatationcm. Item quia in Rachia intelligimus aliqua imprelfa ; intelligimus amp;nbsp;quod feparat aquas ab aquis j contrarium quoddam videtur in Rachia afferri, li vocetur liquidum, quia in liquido intelligimus id quod contrarium fit concrerioni, ni Rachia autan cognofeimus in expanfione tale quiddam, quod habcat aliqua etiam in fe imprefla , quoque con-creta feparat. Vnde liquidum videtur contrarium figna-re, Dum autem dicitur hoc firmamentum extitilfe, vt effet

I J C. SR o C J Ji T) T TTij J. c J P. G E'?C;'. effet diulfîo inter aquas, amp;nbsp;aquas j fgnificatur lege data x ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mofi fuiffe diftinôlos Ifraclitas ab omnibusalijs nationib®,

inter quas pnus vixerunt, Se in Aegypto : vt iufïi deinde funt, feparare feab omnibus gentibus. quod quando non feccrunt, punitifueruntà Deo: vthiftoriafacra docet bique, id cnim maxime exigebaturin Dei Lege,vtnihil o-mnino commune haberent,qui effent futiiri populus Del, ' cum illis nationibus, quæ non jifdem Dei inftitutis viuc-rent. Nam nomine aquaiumpopuli funt fignati. quæ ergo aquæ dicuntur efTe fub firmamento, funt impiæ genres viucntes extraLcgcmDei,ac fine illiusinftitutis: vtqui fub Lege naturæ cupiditatibus infcruicrunt. quæ aurem fu-pràjfiue fuper firmamttum,funt Legi Dei adhærcntcs,amp; in quibus Deus habitat, amp;nbsp;agit. vtfignifîcauitDauidin codé Pfalmo lof. de his ait Paulus, noftra conuerfatio in cœlis eft. Quod autem propter aquas illas duas firma mentum, fiiieexpanfio,amp; cœlum fccundum hiftoriamfabricæ munlt; di didum fit effe acrem, fiue locum in media regio ne fitö, vbi funt nubes, amp;nbsp;fit colleâio nubium ; : intelligimus Mo-fem patrem Prophetarum voluiffe inferuire inteipretatio-ni myfticæ,amp; aliud coelumamp; firmamentum pofuifte infrà cœlû lunæ, vt indicaret nomine cœli vocari,quæ infià cœ-los funt. hoc eft illosin quibus habitat Deus, amp;nbsp;qui habitat in loco Dei : quique Deo amp;nbsp;cœleftibus rebus funt addiéti, amp;nbsp;cum his coniundi. vbi ipfi quoque funt cœlum, amp;nbsp;De-us habitator cœli. Hinc autem faulum eft, vt Deus pug-nansamp; agens aliqua magna in Ecclefia fua, fuamque præ-fèntiam volens perfpicuam fieri toti Ecclefiæ,nubcm ad-duxerit fuper arcam: vtin libris Num. amp;nbsp;lof. quifquc vi-dere poteft. arque cap. 19. Ifaiæ amp;nbsp;h. Apocal. dicatur fer-ri amp;nbsp;ledere fùpernubem, hoc eft fuper fuum populum amp;nbsp;fuamEtclefiam pugnarc,amp; prædicare. Hincquoque eft fattum, vt Prophetæ locum hune intuentes Mofis confli-lt;ftus

INTERFR. commentaries, 7? âusprædicationis Verbi ihEcclefia, item confliâusbclJi-cos inter populum Dei, ac impiosfignarint inconcurfu nubium, amp;nbsp;ventorum, : in imbribus, nimbis, tonitruis,ful-guribus, fulminibus,grandinc, amp;nbsp;limilibus : vt Pfal. in-clinauit nubcs, amp;nbsp;defeendit : caligo fub pedtbus eins, quæ fequuntur, amp;nbsp;ço. ignis in conl'pcôtu eius excandefeit, atque in circuitu eius tempeftas valida : amp;nbsp;) o 4. lt;iui ponis nubemeurrum tuum:qui ambulans fuper alas ventorum à facie tonitrui )o7. excitatur fpiritus procellarum.amp; capi-te primo Ezech. Ecccventusturbinis, nubesmagna, ignis in medio eius, Chriftus dixit fe venturum in nubibus cœli, quando pugnabit in exercitibus. Alia quoque quæ dicla lunt de cœlo pofito pro Ecclefia, poilunt hue trans-ferri, quia firmamentum vocaturàDeo cœlum, idque vt oftendatur Deus habitare in nobis, amp;nbsp;agere omnia in po-pulo 1ÙO.amp; hoc debet elfe planum nobis in conllruólo luf-fu Dei tabernaculo, ex eo, quod dicitur cap. 29. ver. f, E-xod; Deus habitaturus in medio filiorum Ifracl. item alibi inMofc.vt prætcream, quæ dicunturcap. 2I. Apoc. de cœlo nouoi amp;nbsp;de habitaculo Dei cumhominibus. de Deo habitaturo cum eis. amp;hîc pateat cœlum poni pro Ecclefia. 7 Et feàt 'Dett'i Eimamentum : nbsp;nbsp;diuifit inter ac^uas quxfitnt

fHbfirmAmento,amp; inter aquas,qua funt fufrafirmamenturn fuit it a. repetitur faftum firniamentû, vt Ecclefia Chri-fti, amp;nbsp;ftatus Euangelicus conftitutusà D E O panter figne-tur,atquc Legern contincrcEuangehum,amp; hoc illiusvcri-tatem.

Ei fuit ita.)vx. denuntiata funt omnia à Deo, ita habue-runt lua cuenta ■ vtfuit prædicatio, amp;Veibum Dei in pro-miirionc,amp; in Lege ; itaextiteruntomnia, vtfuit Verbum Dei.

S. Et vecauit Demfirmamenttsm cœlum. ) Ç^Oni^.m fæpè mentio fieri debuit de Die in Dimnis Iciiptuiis , fignifica-t uit

I A C. SR 0 C A RT) I 1^3 I. C P. G E Ki.

nit ante Deus,quid per diem nobis aliquâdo,amp; fepeintelli-gendum efTet. lux fcilicet Diuini Spiritus lucens in cordib’ ndelium, quos amp;nbsp;filios lucis, hoc eft, Dei facit. Similiter hicvocatDeusfirmainentumcoelum. quia quifirmifunt in Lege Dei tanquam ftellæ in coelo vifibili infixæ, in fede Dei permanferi lunt in æteinum. vocatque Deus omnes credentes, amp;nbsp;Lcgi fua? parentes cœluin. quod vocarit eos, vt à fe iuftificentur,fandificentur, fint in Ecclcfia,amp; ex Ec-clefia fua in qua faluentur. vocarit, amp;nbsp;clegeriteos, non au-tem ipficlegerintDeum, vt ait Chriftus. non vos me ele-giftis, fed ego elegi vos. Et hîc fignifîcatur vocatio Molis, amp;nbsp;totius populi Ilraëlitici ex Egyptiaca feruitute in ftatum alium, vt fit populusbeatus, amp;nbsp;liber, cùmille nil de tanto bono fufpicaretur. idem contigit gentibus vocatis inEc-clefiam Chrifti, Chriftianis vocatis in ftatum liberum, i-dem nunc nobis vocatis à feruitute Antichrifti, amp;nbsp;tyranno-lum in Regnum Dei,amp; Chrifti lefu. In exponenda hac fe-cunda ætate ter Deus repctitur,vt fadum eft in prima, vt fignetur in Lege in qua continetur hiftoria operis Patris ; contincri,amp; Euangelium amp;nbsp;Prophetiam : vt Rio loco vide-bimus 3 confignari amp;nbsp;opus Filij, amp;nbsp;opus Spiritus Sandi cû opéré Patris. amp;nbsp;ita confignaturin Lege Pater,Filius,amp; Spiritus Sandus, vnde fæpè terna fitrepetitio in libris Legis à Mofe nominis magni lehoua. Et dum fignatur opus Patris in primo ftatu,Filij in fecundo,Spiritus Sandus in tertio; etiam fignatur Films, amp;nbsp;Spiritus Sandus in opéré Patris primi ftatus : vt in primo die didum eft. Illudprætereà videtur quærendum, quæ caufa fuerit, vt in alijs diebus Deus pronuntiarit bonum, quod fecerit,: in fecundo auté die non dixerit Mofes. amp;nbsp;vidit Deus, quod effet bonum. Nam firmamentum, amp;nbsp;cœlum, amp;nbsp;diuifio inter aquas, amp;nbsp;aq las videtur fuiffe bona. Si aduerterimus hîc fignifica-tam effe Legem,facile poteiimus cognofeere Legem maledice

IN T £ COMM E N T A y S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘7^

dicere omnibus, c]ui non permanferunt in omnibus, quæ fcriptafunt. vnde affert malediétioncm omnibus, quod benediólio non poflit effc nifi in Chrifto : quia ex operibus Legis non fietfalua omnis caro. Siquæ funt aliæ caufæ,vt de numero binario non faufto,amp; de diuifione, dicant alij.

Et fuit 'vefera amp;nbsp;tMattèdiesficundus. ) Hïc fignificatur fecunda ætas, amp;nbsp;quæ dióta funt de prima in dieprimo,huc erunt aflumenda, atq, in tenebris intclJigendi funt quoqs infîdi Ifraëlitæ.

ff. Et dtxit Dem cengregenturaqux qua fub coelofuntjn locum njnum,cf apareat arida .• fuit it a.) Q^i dcfiniuit ab initio ftatuta tempora, ftatuit amp;nbsp;tertiam ætatcm, vt alias, quam amp;nbsp;qualemnam vellet fururam. atque duplex opus conftitu-it futurum ætate tertia : bclla, quibuspuniretuspopulus fuus à gentibus,amp; ab impijs propter peet ata in fe admilfa: Item reftitutio rempli, amp;nbsp;cultus Dei in eodem fuo populo. Etquoniamfextaætasrefpondit teitiæ, amp;nbsp;hæc illi,iila e-odem modo cft quoque diftinda, vt videbimus. per aquas igitur, quas lubet Deus congregarim locum vnum, vt ap-p arc at arida,intelligim'’ Philiftæos,amp; fimiles, Alfyriû, Na-bucodonoforem, hoftes, amp;nbsp;oppugnatorcs Ifraçlitarû qui çaptiuû duxeiûtpopulû Ifraëliticû. lté in populo Ifraëlitico impios,aducrfarios Prophetarû,veritatis,amp;pioiû. hic dici-turPfal 28. vox Domini fuper aquas, omnesinundatio-nestuæ amp;nbsp;fludus tui fuper me tranficrut.'f f. comouebun-tur,amp; turbabuntui aquæ.ôp» intrauerunt aquæ vfq^ ad ani-mam meam; vcni in piofundum aquarû: eripe me è profü-doaquarü,ne opperiât me fludus aquæ.88. tu dominaberis fluduimarisjtu cópefcis fludus eius, duclcuantur. In his locis omnino per aquas intelligûtur impij bclla gerétes cô trà Del fîlios,liue inimicitia dudos,fiue à Deo copùlfos ad caftigandum fuum populû.propric alludit ad hune locum

t Z lere-

I A C. SROC^RDI JN r. CAP, G E Icrcmias cap. vbi ait:Qui pofuit aicnam tcrminiiin mari pjæccprum fcmpiternum, Sc non præteribit illud : Sc co-mo’.iebunt fc,amp; non præualebunt : amp;intumefcentfliiótus c-ius amp;nbsp;non tranfibunt illud videatur locus Icrcmiæ, amp;nbsp;co-gnolcctur ibi interpretatio veiborum Mofis. Videatur Sc cap. tcrtium Abacuch,amp; idem cognofces. pluia loca non colligam, nec ea fmgula mterpretabor. Satis lit rem in-dicallc. in tota propc fcriptura inuenies loca fimilia, Sc quæ opus non habent interpretatione. quia ab aquis, Sc mari videbis fieri tranfituad perfonas, quæ nomine aqua-ru, marisjfluduu,amp; abylfi fignatæ Hint, acpræter Aflyrios amp;nbsp;Caldæos fignantur impijin populo Hebræo. Sed illud aduertendumeft, aquas ponipro impijsamp;pijs. ob quam rem vt hîc indicetur, de quibus aquis fit lermo, de impijs fcilicct, dicuntur aquæ, quæ fub cœlo funt, congregari in locum vnum; atquc impediri, ne demergant, amp;nbsp;perdant pios, quos Deus caftigatos tantum voluit.

E/ aj/fareat aridii.,)}A.ïc per aridam,quæ eft terfa feparata ab abyflb. Sc quæ fieri deneat fertilis, amp;nbsp;plena rebus in fe enatis; fignantur pij, qui omnino feparati efte debent abimpijs: nihil cumillis habere commune, vt Deus ini-pfis frudus æternæ vitæ producat, pij funt littus, amp;nbsp;arena, quam ob præceptum Dei mare non poteft pertrâsire. funt tenailla quædatfruólum fuum Domino, luntterrailla,de quaaitDcusinEzech. cap. 36. genres, amp;nbsp;Edom pofuilfe terram fuam fibi in hærcditatcm,amp;ciecifleearn m direpti-onem: terram autcm fuam itaalloquitur in eodem capi-te. Ecce venio ad vos : amp;nbsp;colemmi, amp;nbsp;feremini : item, amp;nbsp;terra delblataerit exculta : propterea quod fuit in delblaquot; tionem m oculis Omnis tranfeuntis. Ih eodem capire ad-uertere potes,vt terra ponitur pro omnibus pijs ; fic partes quo que terræ, montes, amp;nbsp;colles, Sc valles,et ciuitates poni pro hominibus pijs amp;impijs, inueniespartes aquæ, et ilia quæ

T N T E R PR. COMMENTARIES.

quæ fu.nt in aquis,amp; eaium profunda poni pro i in pi js. In-ucnies amp;nbsp;quæ in nubibus fiunt, amp;nbsp;tempciiatcs, lignare quæ Deus agit in pijs, amp;inimpijs: vtinPfal. 18. amp;in alijs mul-tis,et in Prophetis, 8c in alijs fcripturis quifque aducrtere poteft. Etftàtita.) Continuit Dcus Afïyrios, Caldæos, ne perderentpopuluinfuum:cxcitauitDarium,amp; Cyrum, vt permitterentpopulo Ifraéliticorcditum in patriam, in fuam ciuitatem, ad fuum templunij 8c altare,amp; cultum : vt compriinit nunc conatus Papiftarurn, ne deleant Euange-JicoSjVt tandem hiliberati ab illis ædificent altare Domino, tcmplum, 8c ciuitatem inuocando Ecclcliam Apofto-licam, amp;nbsp;Catholicam ; cultum, amp;nbsp;vitam Euangclicàm.vt hæc initio dixit,amp; ftatuit Deus, fie funt cfFcôla,amp; tempore Prophetarum amp;nbsp;noftro fient.

10. Et vocAuit Eeus aridam terram, congregattonem aquarum appeUauit mAftA:) Vocauit Deuslucem diem,tenebras no-ëtem; firmamentum cœlum ,aridam terram,congregatio-nts aquarum maria, quia Spiritus Sandus lcriptor hifto-riæ Sacræ voluit his vocibus vti, 8c hancrationem tradidit Prophetis futura narrandi in rebus præfentibus. nec verô vitra dicitur in alijs quatuor diebus, qui fequuntur, vt De-us, quæ fccit, vocarit aliquo aho nomme,ficut fccit in tribus luperioribus. quia tertiam ætatem attulerunt Prophe-tæ, qui maxime rationem tradationis Mofaicæ in enarrâ-dis futuris complexi funt. Et quamuis in Euangeliftis, amp;nbsp;in Apoftolis, amp;nbsp;in Apocalypfilit eadem ratio cxponendi futura,amp;paulô etiamplanior,tarnen amp;Chriftus,amp; Apo-ftoh, ce loannes Euangehfta affumunt Mofem, Legern, amp;nbsp;Prophetas, quafi exponant, quæ in illis fuerunt nuntiata. deinde quarta, quinta, amp;fextaætasrcfpondcnt tribus fu-perioiibus, et m feptinjam confluunt fcx priores. Vocauit item lucem diem Dcus,vt ante diccbam : quia elegit nos, amp;nbsp;vocauit in fuum Euangelium, vteflemus Hlij Lucis : fta-t 3 tuit-

I AC. S R 0 c J n. D I I rr T, cap, g F. •Nij. ftatuit ab initio,prædeftinauit,vt air Paulus,præfiniuitfta-tuta tempora, amp;nbsp;omnia quæfutura erant omnibus tempo-ribus. ac vt prædeftinauit, amp;nbsp;ftatuit ab initio omniajfic fin-gula fuis tcniporibus perfecit, amp;: abfoluit, tarn quæ pertinent ad ftatum Ecclefiafticum, quàm ad Poliricum : tain quæ fuerunt flatus impiorum, quamquæ ad ftatum pioru, amp;nbsp;Euangelicum attincre vidimus.

Et viäiit Deui t^uodejfet bonttm. J Si fpedictur opus Dei in concitando Philiftæos, amp;nbsp;alios; Aflyrium, amp;. Nabucodo-noforcm contra populum Ifraëliticü,vt ducerctur hie cap-tiuus propter eius peccata,quæ memorant Prophctæ, quo corrigiretur, atq; ad Legem,amp; cultum Diuinu reuocarc-tur : li eonfiderabitur vocatio Abrahæ, amp;nbsp;promiiTioncs : ft quæ in Abrahæ femine ada funt à Deo per Mofem:fi quæ deinceps narrabuntur â Deo cffeda in alijs ætatibus,ii cau-fæ,amp; frudus,quos Eccicha amp;nbsp;membra Chrifti perceperut; cognofcemus quanta bona præftiterit nobis Deus, fentie-mufq; quarationepcrduxeritnosinbeatamvitam, Atq; dum vidit Deus, iignificatur chantas amp;nbsp;bonitas Dei ergd nos iam in ædificatione mundi, amp;nbsp;ante raundum, qui lam turn propofuerat, amp;nbsp;ftatuerat beatos facere credentesin Chriftolefu. quareamp;in Euangelio maxime apparuitbonö noftrum,atq; magis adhuc inProphetia aperta hoc tempore oftendetur, hæc quidem funt communia : aliæ caufæ afferentur tempore Sabbatifmi.

ir. Et dixit Detts,germinet tern germe n, herb am facie ternfeme»,^ lignum fruit iferurn facientem fruit urn iuxta genus fu-u : cuius fernen in ipfo ft fper terram. fuit ita.) Secundu o-pusDeiponitur, quodfccitinconftituenda ætate tertia -inftauratiofcilicet Diuini cultus in populo Ifraclitico,ædi-ficato altari, templo, amp;nbsp;ciuitate.de quoy ultu, amp;nbsp;de hoc toto opcredidum eft in libris Efdræ. Quia iam duo opera ftgnificâtur in hoc die tertio,liuc ætate tertia :opus bcllicu.

in

I N T £ RPR. COMMPNT^RirS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7d

in quo capduus duâus fuitpopuf Ifi aèliticus,amp; Ireftitutio ac rcftauratio Diuini cultus; Diftinélio pofita cft l^paratio-nis aquarû à terra,amp; fi udifîcationis terræ» atq; bis, hoc cft in vtroq; opere,pofitû cft: amp;nbsp;dixitDeus atq; in fingulrs o-perib* additur,amp; vidit Deus, quôd eflet bonû;vt omnia co-gnofcâtur effeóta amp;nbsp;denûtiata diftinâè ante ; atq; ante mû-dum prædeftinata ; nec quicquâ fortui tô ac temeré euenif fe,aut ahum Dcü,quam noftrum ciïc,qui nuntict ab initio futura; ac vt nûtiauit,perficiat. nec icreaturam aliquâ praeter Deum noftrû eflicere omnia,amp; adminiftrare mundum. Qui ergo efficit orhia,amp; duo ilia opera pcregit ætatetertia. Sexta die itidem duo opéra fimilia ponuntur, vt antè dixi, quæ amp;nbsp;à noms Prophetis ætate fcxta denûtiata fuerût.atq; in fine fextæ ætatis,amp; in ingreflii in fcptimam perficicntur, vt diccmus quoq; in expofitione fextæ diei,amp;.oftcndemus alibi,vbi agetur de fccundo Aduentu. in quo primùm præ-dicabitur itcrum Euâgclium,vt innouetur Ecclefia; poft lê-quetur iudicium,quod cœptum à domo Dei, conuertetur in Papiftas amp;nbsp;in omncs impios Euangelio non credcntes prædicata Prophetia,amp; patefada. vt in vtraq; prædicatio-ne Euangchj, amp;nbsp;Prophetiæcognofcas quare pofitum fît bis ; amp;nbsp;dixit Deus; amp;nbsp;in vtroque opéré ter, amp;nbsp;non quater pofîtum eft nomen Dei, Gerwinet terr agermen, J terra, quam præparauit fîbi Dominus,iubetur gcrminare germen. quia Verbum Dei facit,vt omnia germinent.amp; vt facit,vt omnu germinent, fie facit vt omnes fideles in Ecclefia fua frudus edant filiorû Dci. amp;nbsp;qui Deus operatur, amp;nbsp;profert omnia initia in fidelibus bonorum operura,amp; præftantium munerum; is facit, amp;vt terra geiminct. amp;nbsp;qui initia operatus eft Deus in fidelib®,!-dem perficit in illis omnia. vnde additur herbamfacienté fernen,amp; hgnum faciens frudum. Vt in herbis fignan-tur credentes in populo D E I, amp;nbsp;in Ecclefia ; ita in ar-

JAC. s R O c RD I I I, C J P» C

arboribus miniflri Ecclefiaftici,amp; Politici^ à'tquc maiora muneia fuftincntcs. in quibus idem Deus opeiaturomni-a : vtinfrüdibus, amp;nbsp;frugibus rerræ agit qui caiitatcm, et vilitatem annonæ cefristempoiibus, vtlibi videtur, addu-cit. Ac quod filij Dci fernen, quod in fc eft fpargant, amp;nbsp;filios Del multiplicent opéré, amp;nbsp;prædicationefua : quôd riiaiora quædam opéra quidam edant in Ecclcfia ; hæc o-peratur Deus in iplis, atqueipfi pro ftatu fuo futuro bca’:o ea pariteroperantur. de quibus ait Dauid Pfal : primo. amp;nbsp;folium cius nondcfluet,amp; omnia, quæcunque facict, pro-fperabuntur.

22. Et protulit terragermen, herbam faàenternfenien tnxta genut Çuum lignum fattens fruElnm} cuius Çemen in ipfo fit fiecundumgenuafiuum dr-vidit Dem, quadejjèt bouum.) Vt Deus ilia locutus cft 5 (ic fada fuerunt. de qua rc ante didu cft. Deumante nuntiaffe omnia, et vt nuntiauit, poftea cffecifTe. Sed hic vrgetur repetitione res, vt ita fadum di-catur,vtdidumeft; atquetertio repetitur tota tes, quod terra protulerit fernen, herbas, amp;nbsp;arbores, vt diximus, quo teftimonio Partis,amp; Filij, amp;nbsp;Spiritus Sandi comprobetur contra Hypocritas ludæos, amp;nbsp;Pelagianos noftros,Patrcm, et Filium,amp; Spiritum Sandum operates omnia in creden-tibus, quæ ad corum falutem,amp; fiudum,ac emolumentura Ecclcfiæpertinent. Item qui ita femper, amp;nbsp;codera modo opei'etur,fit Deus omnia in omnibus, item in operibus hu-ius tertiæ ætatis, vt in alijs, comprobari in opere Partis fu-ifle opus Filij, amp;nbsp;Spiritus Sandi,amp; in operibus feptem æta-tatum Spiritus Sandi femper fuifle Pattern, et Filiuin. Quod autem in herbis, getminibus, amp;nbsp;femina fetentibus : in arbotibus ftudusproducentibus fignentut opera Spiritus Sandi, amp;nbsp;munera ptæftantia in Hdelibus, tota Prophe-tia docet. vtin Pfal. primo, cap. primo. loclis. îj. Zacha-riæ, amp;nbsp;in alijs authoribus facris. quorum non eft vt coJliga-

raus

/

INTER PR. etMMeVTJRirS. . 77 mus plura loca,cvim fatis fit rem fignificafie. Ratio autem ilia vid eturelTe,vt Prophetia fignetur inplantis, arbori-bus,amp; fru0libus,quia Prophetia nuntiat (ccundum Adué-tum Domini, in quo innouabitur Ecclefia. amp;nbsp;vt dicitur in Ezech. cap.?7.inloelc cap. pri. amp;nbsp;z. amp;nbsp;alibi fæpCifru-dus vbcies afferent pij cultus Dci,ac Chriftum caputfuum imitabuntur. Atque illud hîc prætercâ eft addendum in primo opcre, quod diximus,tcrtiæ ætatis in membro fcili-cetillo.amp; vocauitDeus aridam terram, amp;nbsp;in fecundo in membro illo altero. ccprotulit terra germenj quod cadem fententia fit in diuerfis verbis : atq; vnius membri verba,, cxplicent verba, amp;nbsp;fententiam alterius. quiaquæ vocaffe Deus dicitur, intelligantur ftatuta, amp;nbsp;dcnuntiata,amp; pcrfc-da, vt didum eft : amp;nbsp;quod terra dicitur protuliffe gcrincn, fit Ecclefia vocata, amp;nbsp;iuftificata, ct perfeda in corpore Chi'ifti. in quo fandæ effediones producantfrudus perfe-dos feminis Dei in fingulis membris.

Etvidit Detu, quodejjet bonutn. ) Vt bonum fuit cofl'igi populum per feruitutcm Babylonicam, itabonum fuit in-ftaurari ineo ciilrumDci,amp; aha, quæ dida funt paulo ante. vbi didum eft. amp;nbsp;vidit Deus,quod effet bonum.

I Et fuit vefera fuit rminèdies tertim. ) Seruitus , in quam induóti fueruut Ifraclitæ per Nabucodonoforcm, fuit vefpera : mané fuit libcratio : item errata, amp;nbsp;pcccata I-fraelitarum, amp;nbsp;Dei contemptus fuerunt vefpera, mane fuit cultus Dei reftitutus in ipfis,amp; pictas. tenebræ fuerunt in omnibus gentibus fine pio cultu Dei : mane fuit populus Ilraeliticus, qui fidelis fuit intotaætate tertia.

Et dixit Jyetis :fint lufninaria in Eirtn/imento (Ofli,vt dtui-dant inter diem, inter noclem, fint infigna, tem^tora, amp;nbsp;dies, amp;nbsp;Annos. Jquarta ætas defcribitur, quam attulit Filius Dei iadus homo Chriftusicfus. Hæc ætas eft ilia,de qua didum eft. populus,qui ambulabat intenebris, vidit u lu-

I-JC. Sil oc J RD T 1 N r. CJP, GF.’IC,,. luccm magnam ; habitantibus in regione vmbiæ mortis, Jux orta eft eis. de qua luce didum eft in Euangeliftis, qua-docœpit Chriftuspi'ædicare in terra Zabulon, amp;nbsp;in terra Nephtalim.dehacluce aitloânes. amp;lux lucetin tenebris, amp;tenebræcam non compræhcnderunt. hinc cœpti funt paflim vocari credentes HIi j lucis. de qua re non eft vt plu-ra verba faciam,amp; plurima locaefacris Noui Teftamenti voluminib’m mediû profcrâ quæ in promptu fûtomnib’ legétib*. Et cap.??, habes in hoc libro expolitü. quidintel-Iigendûfit per Sole, amp;nbsp;lunam^ amp;nbsp;ftcllas,dö in patre ,amp; ma-tre,amp; fratribus lofeph inteihgis Chriftri,amp; Ecclefiâ, amp;nbsp;cre-dentes. locum autemhicvnum c contrario affera ex cap, 32. Ezech. vbifignificatur Romana Ecclefia,nomine quide Ecclefia, palam autem futurum omnibus, ipfam eflc fine ChriftOjfinc doZtrina Apoftolica,dum dicitur,amp; Operiam, cüm extinxero in te,coelos, amp;nbsp;nigrefcerc faciam ftellas eo-rum,So]em nube tegam,amp; luna non lucefcerefacict lumen luuin. Vt lam Sol illuminât totû complexum cœlorum amp;nbsp;ambitum totiusterræ, ac maris 3 fie Dei Filius eft lux, quæ illuminât omnem hominem venientem in hune mundumj omnes inquam homines ab Adamo vfque ad poftremum hominem in toto curfu temporum, ac feculorum. Luna eftperfeopaca, amp;lucem accipit à Sole. Ecclefia Apo-ftolorum fuit opaca, amp;nbsp;quiequid habuit lucis, id à fo-lo CHRISTO habuit nato ex Maria Virgine, qui cum lucetin Ecclefia Apoftolica,lucet in omnibus Diuinis feri-pturis, etiam illuminât terram, omnes, qui funt ftatus Politici. Stcllæ in cœlo Ecclefiæ funt dodores, amp;nbsp;prædi-catorés,qui plurimis duces funt,vt perdueantur ad intuen-dam,amp;fufcipiendam lucem,amp; veritaté Filij Dei veluti ftel-la ducebat Magos ad præfepc Chrifti. Ac vt Sol tenet medium locum cœlijamp;cxcunit ad circulû Cancri,amp; Capri-cornij

T N T E Kt CO MM ENTjIRIf^X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;78

corni, fie Chriftus fem é Dei, in quo generantur omnes filij Dei,quarta ætatc,quæ tenet mediû locum à prima ad fepti-mâ,apparuitin*terris Deus amp;nbsp;homo, qui quidem publica prædicatione nûtiatur in promiffionib® 2\brahæ,amp; abfolui-tur eius prædicatio ætate feptima. qui Chrift’ lefus adhuc fua luce pertingés Adamum conducit credentes ad fincm vfq; ætatis feptimæ, donee déférât eosin cœlûad Patrem. veluti à polo ad polû eos perduxerit mundani cœli,è quo e-grelfi ingrcdiâtur in Dei altilfimi lucem. In Chrifto igitur, qui apparuit in terris Deus amp;nbsp;homo ætate quarta, quæ eft media,vt drxi,inter prrmamamp;feptimâ,^ertum fuit Verbîj Dei,quod habuitDeus Ecclefiæfuæ infcptc ætatib’ mûdi diftîâis prædicatione ipfius Dei Verbi. aperitur ipfe Deus erdentib“ ,vnus Deus,Pater,Fihus,amp;Spiritus Sâ(àus: atq; Spiritus Sanólus illis datur, aperitur illis falus amp;nbsp;beata vita à Pâtre in Filio per opus Spiritus Sâôli gratis oblataamp; do-nata. Chriftus ipfe fua luce hoc lumen fuper redentes lu-cet,acfpîédet.Ecclefia Apoftolorüfufcipithâclucéin pri-mis ; atqs earn deducit in omnes fufeipierrtes verbû Chri-fti. dodores amp;nbsp;prædicatorcs Euâgelici inter Verbû Chrifti amp;nbsp;Apoftolorum verfantes diftinguüt,amp; exponunt, quæ lo-quitur Chriftus fuo ore, quæ in oie Apoftolorum. hinc a-pertum fîtVerbum Dci fadum à Deo in feptem Eeclefiis fe-ptem ætatum mundi. Hæe funt igitur luminaria, quæ iuflît Deus, vt eftent in firmamento cœlijfignificata per illa,quæ inafpedabih cœlo videmus. per firmamentum intellexi Lcgera, amp;nbsp;Synagogam ante cùm de die fecundo dicebatur, fit firmamentum in medio aquarum. Et quia Euangelium cotincbaturinLege,ctiâ Euâgcliû,amp; tempus prædicatioms Euangelicæ, quando Chriftus, amp;nbsp;Apoftoli prædicarunt, fignihcatur nomme firmamenti. per cœlum exiftimo hic quoque fighificari ipfam Ecclcfiam feptem ætatum co tempore, quo CHRISTI Lux allata eft omnibus u z Diui-

TAC. S RO C J VI 1 I. C A P, G

Diuinis fcripturis, Iegi,amp; Prophetiæ. quod nunc maxime | apparcbit, quaodo ludæi, amp;nbsp;fine fide genres per prædica- ' tionem Chrifti Euangelicam cognofcét apcrtum Mofem, * amp;nbsp;omnes Prophctas, vt fuerunt aperti Ecclefiæ Apoftolo-rum. vnde patres inruentcs hanc quartam ætatem cogno- | uerunt ventarem vmbrarum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

Et diuidant {iiem,acno£{em- J Qui venir Chriftusfcpa-rare hominem aducrfiis Patremfuum, fcparare filios lucis à filijs tenebrarum, filios Dei à filijs Satanæ j ftatum atrulit credentium : vitam, Leges,inftituta,amp; mores diftindos ab / his, quos fccuræ funt genres fine Deo,aut non fub difciph-na,amp; Regno Dei viuentcs. Et qui artulit nouum ftatuin Chriftus in Ecclefia, amp;nbsp;in populo fuo : in quo nouo ftatu Deo feruiretur,amp; parcreturjidem amp;nbsp;abipfis gentib® diftin-xit credentcs in familia Abrahami,vt intcliigas fernen bc-nedidum cfle Chriftum, in quo omnes omnium ætatum, qui Fidei Abrahæ fuerinr participes ,bcnedicuntur. Ergo CiHRISTVS eftealux, quæ appaïuitquarra ætatein raundo, amp;nbsp;quæilluxir prima ætate Abrahamo, ac eius feminin quæ attulit primum diem tune,amp; rempote Apofto-Jorum quar tum. qui dies primus idcircô fuit dies, quia illuxit luce diciquarti, vnde dixit CHRISTVS. A-hraham vidît diem meum, amp;nbsp;gauifus cfi. Debuit antè femper eifcdiftindus dies à tenebris impiorum, vt fuit tempore Apoftolorum : vt fuir, quando mulier veftita Sole fecelfit in defertum Papatu inuoluente tune vbique in populis, amp;nbsp;ciuitatibus tenebras, amp;nbsp;afferente nodem, de qua dixit CH R I S T VS. venir nox, quando neino fcit quo vadat. quæ nox amp;nbsp;tenebræ maxime in lècundaprædi, catione Euangclij diuiduntur à die, amp;nbsp;à luceChnfti: amp;-jftatuuntur ones ad dexteram, amp;nbsp;hœdi adfiniftram. quæ autem dida funt inprimo die de hac diuifione dieià noôic, lucis

I Ti T E R. PR. CtUMtVTÂRin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘Tç

JucisàtenebriSj ad hune locum transfen i poflunt: amp;quae hîc ad primum diem.

Et fint infigna, nbsp;nbsp;tempora,^ dtes, «nnos. ) Quæ di -

da funt deætatequarta, de EuangeJica prædicatione, amp;nbsp;deEcclcfia, dequedodrina Apoftolica fignatainlumina-hbus ; videnturhîcexponiconfignata inmuncrelumina-' hum mundi. nam Sol adducit nobis diem, amp;nbsp;menfurat annum, in Sole, Luna, Stellis dat ligna Deus : in Luna ftata fefta décréta funt : dies,qui vocabatur Solis apud gé-tes, nunc Dominicus appcllatur,amp; alfeit Sol quoque fella folennia. Luminaria igitur funt nobis in ligna,quia Chri-ftus,quiell verus fol,amp; qui infeediditfignum lignorum re-furgendo è moi tuis ; ollendit, amp;nbsp;patefecit nobis, quænam f nt vera ligna, quibus declaretur magna Dei potentia, po-tcllas, amp;nbsp;præfentia,amp; opus lingulisætatibus. nam Chiiltus prællirus nobis Dei Filius patefacitpræfentiam Dci,atquc opus in Abrahamo, in cuius femine bcnedicendæ elîènt omnes getes. ligna quæ fccitMofcs in Aegypto ante Pha-raonem declarantur in Chrillo, dum Iiberauit nos à tene-bris Satanæ, amp;nbsp;gentium, de qua ratione dicetur læpè in Prophetis. ligna,quæ memorâturin Prophetis, funtChri-fti, cuius gella, amp;nbsp;miracula narrat Prophetia. in Chrillo vidimus, quando venitin came, innumera ligna præter fignum lignorum. lignum, quod vidit loannes mulieris ami-dæ Sole præter aha ligna, memorantur in Apocalypli, fuit ChrilticompledentisEccleliamfuam. ligna amp;nbsp;opera a-lia fextæ et leptimæ ætatis inEuangelio, amp;nbsp;in Prophetia dcclarâtur eile panter Chiilli. Quamobrem dum luminaria dicuntur elTein ligna in lîrmamento cœli,cognofcimus Chrillum Dei Filium, vt ell lux in hdelibus, amp;nbsp;in Eccleliis feptem ætatum j fie ell, qui operatus ell in Abrahamo cum Pâtre: fine per quem Pater operatus eft omniainiplius Ecclelia. namaftitit Chnltus Dcusexercituum Abraha-

u 3 mo,

7

JAC, S RO C R-Til I J, C A G tK».

mojfaàco, Se lacobo, amp;: huius fîÜis in eis libci andis ab ad' ueilaiijs, ab oinni nialo. aftitit Mofi, filijs Ifracl ,in Ii-beiatione à feiuitute Acgyptiaca : aftitit populo item Ifra-■clitico aâo in feruitutem per Nabucodonoforcm, aftitit pijsviris Euangelicis in confliôhi diuturno piimum cuin ludæis, poft cum tyrannis, poft contra Antichriftura, vt antctulitde medio decretum Legis; liberauit ^osabira, • àSatana, abæterna morte, quando moituuseft pro nobis, amp;nbsp;rcfurrcxit,amp; afeendit in cœlum. Sunt luminaria m fir-mamentocœli in tempora; quia in Ecclelia, amp;nbsp;populo Dei, cultus Del, amp;: fefta folennia funt inftituta perpétua, inquibus recognofcerenturfignaamp; opéra, quæ cgit Eilius Dei infeptem ætatibusmundi s gratiæ redderentur Deo, amp;nbsp;in eins cultu falus fidelium comparaictur. vndc quâdo ftia ligna amp;nbsp;prodigia edidit Deus j funt fccundum conucr-fionem Lunæ„ amp;nbsp;fccundum 'curfum Solis inftituta fefta folennia fingulis fcilicet annis, amp;nbsp;certis annis, atque certis diebus Lunaî. in C H R I S T O autem veniuht omnia fefta folennia, atque in Ecclelîa perfîciuntur : quôd in Chrifto amp;nbsp;per Chriftum, in quo omnia funt condita, _ fint édita prodigia :amp; beneficium falutis, ac fummi boni fit in ca præftitum, amp;nbsp;conferuatum, nunquam cidefitu* rum ; cuiufque memoria æterna in ca fit permanfura. Sint luminaria in firmamento cœli in dies. Vt vna cft co-uerfio Solis dicm conficiens ; ficcftChriftus Sol Eccleliæ egrediens ab eius initijs, amp;nbsp;rcuoluens fead extrema ciuf-dem: eifiucvnum diem alferens lucis, quo compræhcn-dantur omnia fecula,dum cadem cft reuolutio Solls in cœ-lo, amp;nbsp;Chrifti illuminatio in Ecclefia : fine dies plures,quib‘' plura illucefeant Dei beneficia in Chrifto allara Ecclçfiæ i finecertos dies, quibuscerta infigniaopera Chrifti appîi-reant Ecclefiæpræftita. vtbencdiâio in femme Abrahæ: vt hberatio ex AegyptOjSe donatus ftatus liber populo I-fraè-

î Ti TE R PR. commentaries, glt;5 fraëlitico: vt folcnnis promiflîo per Propheras Aducntus Filij Deis vtipfa rcfurreólio Chriftià mortuis;vt domina-rus Europædatus populo Chiiftiano.-vtrepetita Prophe-tia nûtiansfecundüAduétû Chriftiin Spiritu;vtrcftaurata prædicatio noftro tempore, atqs innouata Ecclefia deleto ftatu Papiftico. Ac vt Sol fingulis diebus lucem fuam in o-mnes terras difFundit,amp;: noâchæ non deftituuntur eiusbe-neficio, ac virtutes fic Chriftus perpétua vitam dat nobis, fingulis diebus adeft nobis,dans nobis'panem quotidianu. amp;nbsp;du minimè oculisapparct,adeft nobis præfétc fuo perpe-tuo ergà nos benefîcio,amp; præfidio.lllud hodiè,quo audiéda eft nobis perpetuô Chrifti vox,adeft omnib''tcporib’his,qui eius Regnum vocantur : atq; lempcr turn in publica magno quide opcre præftita Eccleliæ falute : tum in priuatoi um affluftionibus, amp;nbsp;periculis muenitur Jiberatbr Chriftus præ-lens,amp; Præpotens quouis die,amp; tepoic. Suo autem quodä tépore vocatftngulos ad fe,quos Patri offert fîlios, quos amp;nbsp;corngit,lîngulaie aliquid in ipfis operatur adillorum falu-tem pcrtincns, amp;nbsp;ad fui, ac Pan is gloriam. Hinc fît, vt dies ponaturproanno, vtdoçetProphctia, ponaturpio ætate, ponatur pro omnibus feculis. quia idé eft Deus femper no-bis. quia dies Abrahæ fuit ci dies Chrifti, amp;nbsp;dies Abrahæ, fuit dies omnium credentiü: amp;nbsp;dies noftcr,qui ïam fc ofté- . dit afferre omnes promilfioncs fadas Abrahæ, fuit amp;nbsp;A-brahæ. quia apud Dcû nulla eft diftmdio, nee longinqui-tas temporis, mille anni apud D E V M funt ficut vnusdi-cs,amp; vnus dies ficut mille anni. atq; dies fepte,qui exponö-tur in hoe capite, funt omnes dies Chrifti, Sunt luminaria in fîrmamcnto cœli in annos. vt curfus Solis perfîcitur fin-gulisannis circa Zodiaeum, amp;nbsp;complexum feptem planetarum; fic CHRIST VSinfuaEeclefiafîngulisannis renouât memoriam, amp;nbsp;opus DEI mum ftatuum, amp;nbsp;fc-

pteni

I J C. SR O C A RD J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. C AR. G S

temætatum mundi.opus trinmfbtuum in Lege fîgnatuni fuit in tribus jfeftis folennibus,opus Patris, quod cxtitit in circuncifiouc, opus Fibjin Baptifmate, opus Spiritus Sadi in apertione librorum. quæ funt feptem ætatunifigna-ta in fepteni dicbus,quibus edcbantur infermcntata, panter fingulisannis peragebantur. Et cùmhæc omnia fièrent fingulis annis, fiunt quoque fingulis diebus in filijs I-fraël, hoceftà credentibus,amp;intcr credentes. quia annus pro die ponitur. Et quia annus ponitur pro die,amp; dies numero fepteno diftinguitur^fit vt multiplicato anno fecun-dum diibndioncm feptenam drei, exiftat annus qui dici-tur lubileus. quando expleto curfu hoc dierum,amp; annorû, nouus dies, amp;nbsp;nouus annus cxiftat, nouum feculumfignans nobis cœlefte,quod in ætcrnû pcraduri fimus in cœliSjpn-us tamé illud adhuc fignâs,quod peraduri funius in terris, quodque didum eft Sabbatifmus. quiaque ternus lubileus in pfalmis centum quinquaginta, amp;nbsp;alibi nobis fignifica-turj intelligimus inChrifto nos habere iubileû à Pâtre,ab ipfo Filio, à Spiritu Sâdo. Hoc eft cum Pâtre,Fiho,amp; Spi-ritu Sando per ipfum Fihum nos confecuturos vitamætcr-namdonatam nobis gratis, quam fempcrfpc poftidemus. li. Etfint in InminartA infirmAmento cœli illuminentfiupef terrAnt,(irfuit itA. ) Diftindio temporum, amp;nbsp;ftatuum amp;nbsp;ætatum, èc m his operum Dei in eius Ecclefia, amp;nbsp;populo fc patefacitin prædicatione Chrifti,amp; Apoftolorum. vtpri-mùm ludæiex operibus,amp; dodrina Chriftidebuerint cog-nouifte Aduentum Meffir : atq; fimul in Euangcho,amp; dodrina Apoftolorum ligna perlpicua extttamp; opéra,amp; præ-dicatio ,quibus patere point omnibus fccundus Aduentus Domini. ludæos qui potuerunt aduei tere ex doôtrina, amp;nbsp;operibus Chrifti Aduentum Melfiæ,necadueitcrunt, argu-itChriftus. vbiait, Hypocritæfaciemcœh nouiftis diiu-dicare, ligna autem temporum non potcftis ? arque vt primus

I N T F R P R, COMMPTJT J R rr T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8}

mus Aduentus ætate quarta,amp; fccundus feptima patcfîtper Euangelium s fimihter,quicquid lucis rrium fupcriorum æ-tarum, amp;nbsp;primi ftatus Patris potuit efïe patribus,omne elu-cet in Euangelio: atquc futura tempora poft Chnftum fiint con(îgnatainEuangelio,indoârina Apoftolica, amp;in A-pocalypfi. Prætei'diftindionem autem temporum hïc fi-gnificatur inluce Euangelij contineri vcritatcm omnium lcripturarum: in omnibus requirendumefTe Chriftum : in omnibus contneri Euangelium : ad Chriftem omnia cfe referenda, amp;nbsp;ad Euangelium. ac Chriftus eft lumen omniû fcripturarum, amp;nbsp;finis, ita eft ipfelux in fingulis omnium tc-porum crcdcntibus, amp;nbsp;in vniuerfa Ecclefia, Et vt omnibus tcmporibus fuit ita lux crcdcntibus, fimilitcr ætate feptima illuminabitur ab eodem vniuerfa terra, vt tunc amp;nbsp;ipfa Diui-na fcriptura lurura fit lux omnibus finercgumcntis,amp; mens* omnium fit illuftrata vna luce Chrifti ad ptrcipitda Sacra-menta Dei, amp;nbsp;eins charitatem.

Et feett Dett-i duo lufnirtAria rnagna,lun2j»are ntdim vtprtt ^ejfet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prtiejjet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J x~

rate quarta mifit Deus Film fuum vnigenitum, vt amp;nbsp;homo ficret, amp;i. eflet iplèæterna lux, amp;nbsp;vita omnium credentium, lumen omnium Diuinarum fcripturarum, amp;nbsp;veritas, atq; vt ipfe eft maius lumen, fic fecffudit inEcclefiam Apofto-lorum, atqueetiam ante eos fctrâsfigurauit,vt facies eius icfplcnduerit,vt Sol ; veftiinenta cius alba apparuerint,vt nix. Dum illuxit in Ecclefiam Apoftolicam,extitit amp;nbsp;ilia magnum lumen dealbatafanguine Chrifti. viderunt Apo-ftoli, audicrunt, amp;nbsp;contrcdati fùnt,quæ ahj Patres nuntia-runt,amp;fuerunt ipfi magna lux omnibus in Ecckfiâ ingre-dientibus.

Luminare majut, vt Jfrtxejjèt die ‘t,(fy^ luminare minus,vtprti-eJJetnoEfi. ) Chriftus eft luminare maius: quod illuxit Pro-phetisamp; ApoftoliSj atque omnibus, qui Vcibum Dei tra-

X (fta-

J C. V RO c R D r I T. CAP, G

(flauciunt, amp;nbsp;pium cultum Dei obtinuerunt ; atque mini-ftii exiftentesillius, profueruntin Dci populo. Verbum enim Dei, amp;nbsp;cius veritas, amp;nbsp;plus cultus eft dies,cui omnib’ fcculis præfuit Chriftus, Ecclefia Apoftolica eft luminare minus, in quam illuxit Chiiftus, vt per ipfam fplendof iplius Chrifti luceret inter gentes,quæ fuerunt nox: amp;nbsp;inter Hebræos, quifuerunt tenebræ fine cognitione Chrifti.alia ité ratione luminare maius eft ftatus Ecclefiafticus, minus PoJiticus,qui accepit lumé ab illo,vt facerdotes à Chrifto. Etßeäas.jDedit Deus,amp; doctores 8c præditos munerib“ va-rijs Spiritus Sââi. quifiifcepta doârina Euâgelica,amp; Apoftolica earn exponerêt alijs, amp;nbsp;multismodis Ecclefiæinfer-uirct, qui enim docctplurimos veritatem Chrifti,fût ficut ftcllæ lucentes in cœlo. in leremia cap, -% fanéii omnes certa ratione vocâturftellæ : atq; dû pfalmo dicûturftellæ fingulænumerarià Deo,amp;proprio nomine vocari, etiam çledi omnes fignifîcantur, amp;nbsp;finguli.

ij. EtpaÇutt eas Deus in firmumento coelij'vt illuminent fuper terrant. ) In LegeDiuina,in Euangelio, amp;nbsp;in Prophetia tabit apertus lefus Chriftus ætate feptima. extitit aperta doótrina Apoftolica s atq; ita extitit aperta omnis Diuina fciiptura, ita fuit firmata lux Chrifti fupra eius Ecclefiam, vt peruentis nobis ad ætatem feptimam, nufquam tenebræ priorum aetatum,amp; Papæ Antichrifti fint deinceps permâ-furæfuperterrams fédfolum Chrifti lux, amp;nbsp;eius Ecclefiæ, ac omnium corpus Chrifti, fine Ecclefiam complcntium. Et quia in luminari maiori amp;nbsp;ininori, amp;nbsp;ftellis fignatur Chriftus, amp;nbsp;Ecclefia, amp;nbsp;miniftri,amp; eledtij videtur fignifica-riamp; Regnum Chrifti completum, quod apparebitin ftatu tertio, vnde additur.

ƒ ƒ. Et vt prccejjent âiei, ac nollt : nbsp;nbsp;nbsp;diuiderent inter lucem,

amp; intertenebras : amp;nbsp;vidit Deits, quodejjèt bonum.) non folû fignificatur Chriftus loqui inPauIo, amp;nbsp;in cæterisApofto-lis,

INTERS CO M M E N T A R/V ƒ

Jis, qui funtdies ; atque Apoftolos,amp; alios luccm vciitatis Chnfti cxhibere gennbus in tenebiis vcrfantibus,quæfunt nox i fed quia Euangelium, amp;nbsp;dodrina Apoftoiica com-pleólitur futura tempora, vtfuo loco oftendetur, ßgnißca-turquoque futurum, vtEuangelium, amp;doârma Apofto-bca dommentur in terris, ac non vt fuperioribus tempori-busverfabuntur inter impiospijprædicantes vcritatem in tenebris flatus Papiftici, Turcarum, amp;nbsp;cæterarum gentiû j fed dominatus, amp;: adminiftratio mundi ent penes viros Euangelicos, quipfæcipîant tenebris, amp;nbsp;eas expellant.

Et diuiderent inter lucentinter teneb rtts.) feparabunt ætate feptima, amp;diftinguent in terris viri Euangelici,» quæ erunt lucis ab his, quæ erunt tenebræ : non folum vt ante oftendentes difcriraen lucis à tenebris, fed amp;nbsp;eas amouen-do. nam diflinâio pofita eft in fuperiobus ætatibus, quæ tuncexifteret à lucepiorum, amp;nbsp;à tenebris impioium, dum dicebatur. diuifit Deus luccm à tenebris; diuifit'.aquas ab a-quis.at hîc dû dicitur amp;nbsp;diuiderent luce à tenebris,non folû ftenditur diftinâio, quæ fuitætate quarta, quinta, amp;nbsp;fexta; fed amp;nbsp;expulfio tenebrarum ætate feptima. nam tempore A-poftolorum non habebatur flatus publicus Politicus, tépo-reSylueftri Papæfuit quidem flatus populi Chriftiani publicus, Magiftratus; fed adminiftratio fuit pertenebras Decretalium. at ætate feptima Lege Dei adminiftrabunt miniftri Chrifti in luceVerbi Dei. vnde faóla cft amp;nbsp;hïc ter-na repetitio rei,amp; terna lepetitio nominis Dei; vt hîc quo-quc recognofcenda effent, quæ funt trium ftatuum. Co-gnofceretur vnus Deus Pater, Filius, amp;nbsp;Spiritus Sanâus : Pater, Filius, amp;nbsp;Spiritus Sanótus vnus Deus ; vbi DEVS quater repetitur.

Et vidit Dew, quadejjct bonum. ) Quam bonum fuerit Euangehum, quæ amp;nbsp;quanta bona afferat, ipfa doólrina

X a Euan ge-

T J C. C Riy I I. C Â P. G E

Euâgclica, amp;nbsp;Apoftolica docet: amp;nbsp;inhiSjQuæ de hoc quarto die dixi mus, confpicitur.

jp. Et fuit •vefert, q-fuit munè dies quarttts. jQuarta ætas exntit prædicationis Euangelij, quo tempore amp;tcnebrae ludaicæ, amp;nbsp;tyrannorum, amp;nbsp;impiarum gentium extiterunt. 20. Et dixit Detts,producent aqus, reptile animA viuentis^ tjoIa^ tile TJ o let Çuper terr um antefadem frmament t (oeli. ) Quinta aetas defcfibitur,quæ diixitmitium à Sylueltri adorationc Romæ: et viguit tempore Caroli Magni in primis tyrannis Papæa. Deus enim, vt oftenfum eft in Olea capi.St. z. dedit Eccleliafticis ftatum Romanum poft ftragem marty-rum; quo populo Chiiftiano afflido in perfecutionibus Tyrannorum quies daretur amp;nbsp;liberws fub Euangelio,dum Eccleliafticis perfeucrantibus in minifterio Verbi fubige-rcnturoinnes genres Regno Chrifti. Acrequiesquide hæc quietilfraëlitarum datæ à Deo per lofua. libertas hæc, amp;nbsp;dominatus libertatiamp;dominatuiillorum; ætashæc quinta ætatiilli fecundæ rcfpondet : vt in libris Legis videbim’ hiftoriam Papatusconlignatam. Verùm YtNadabj^c A-biufilij^ Aaron obtulerant ignem alienumj fic fecit Papa cum Eccleliafticis fuis, vt populus ille conuerfus fuit ad mores Cananæorum,amp; aliarum impiarum gentium, limiter fecit populus Chriftianus fub Papatu. Cum Ili aëlitæ clTent poflclfuri quictem 'perpetuam in inftitutis DEI obferuandis,déficientes à Deo impedierunt beatum fuum ftatum. Eccleliafticiquando Regnum Chrifti vita,amp; Do-ólrina firmare, amp;nbsp;augere debuerunt, déficientes pariter à Chrifto, illud cum profitentibus nomen Chrifti Satanæ tradereconatifunt. quo régnaient ipfi cum Satana in po-puloDci, non autem Chriftus: turpiter, acllagitiose,non pic amp;nbsp;fände viucrent. Veruntamen DEVS vt nairatur in leremiacap. z. amp;nbsp;in Olea cap. 2. auxitillos, dedit digni-tates'amp; jmperiura, à copiam omnium rerum, quæ ad vita

fuen-

I N T E R PR. COMMENTyiRTEf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;85

tucndam,amp; ad commoda,amp; adobicdationcmpcitine-rent. quiiara orto Papatu pcrmahfcruntin cuitu Euange-Iico,funt pifccs mundii qui faâifuntPapæi,pifccsfuntiiii-inûdi vt dicetur in Lcuitico. Quod jam per aquas figncn« tur populi, A pocalypfis, amp;nbsp;Piophetæ docent : vt vidimus capitejp, Ifaiæ:amp;29amp; 32. Ezcchielis, amp;nbsp;alibi. Diftinóli-o autcm aquaium, qiixfunt fupra firmamentum,amp; fub firmamcnto,pofita eft ante, amp;nbsp;hic agitur de aquis inpri-niis,quæ funt fub firmainento. quia Ecclefiaftici faóii lunt genres, vtfuerant antequam Chriftu cognofeerent : que-admodum docet Ifaias 6 ?. amp;nbsp;0 4., aquæiftæ inferiores po-nuntur amp;nbsp;pro Ecclefiafticis, amp;nbsp;pro populis in libidinem i-dololatricam tirillantib’,amp; fimul contra Eâugelicos coniu-rai tibus. inter quos fuut tarnen aliqui boni, quâuis obfcu-ri, amp;nbsp;abfconditi ob tyiannidcm Papream inundantem o-mnialoca. Quôd verb fignentur Ecclefiaftici in primis, amp;ætas quinta, docemur in Apocalypfi cap. ,2.amp;ß amp;nbsp;ibi, vbi è mari diciturbcftia afeendere. docemur in lobo cap. 5o.vbi Leuiatan ponitur pro Papa,amp; cap. vbi Papa di-citur Rex fupra omnes cætos magnos, amp;nbsp;fortes, eundé vo-catpariter Leuiatan Ifaiascap, 27. vbi agit de Papa, docemur palfim in Prophetia, marc amp;nbsp;aquasjponi pro Eccle-fiafticis, amp;nbsp;populis. Qui autem dicunt obicui a elfe hæc te-ftimonia,vt tota Prophetia ; vidcantilli cucnta,amp; cognof-cent in his res ante obfcuras, iam fadas planas in Prophetia. Quamobrem cùm euenta patefadura fint omnibus o-mnia,quæ lignificata funt in Prophetis, nihil eft, vt multu immoremur in his,quæ futura funt aperta omnibus fuo té-pore. Sginificanturigiturhîc Ecclefiaftici, amp;populi luxuriantes in idololatria,amp; perfequentes Euangelicos.hinc Plal.öp.clamatEuägehcuscruciatusab inquifitionc» Sal-uum me fac Deus, quoniam intrauerunt aquæ vfque ad a-nimammeam.amp;quæfequuntur. Hinc lonas, Chriftiôc

X 5 Euan-

T A C. BR 0 C A RT) I II. C A F. G

Euangelicoium perfonam gerens, clamat. cicundederunt me aquæ vfq; ad animam : amp;nbsp;quæ fequntur. Verba deinde îlla, producant aquæ reptile, indicant multitudinem Ec-clefiafticomm impiorum, amp;nbsp;populi Idololatrici.nec folum pifces magni,amp; parui ponûtur,qui référant Ecclefiafticos varies; fed in reptiJi intelligûtur fimul alia animantia,quæ repunt : vt eruca, locufta,bruchus» quæ f gnant Ecclefiafticos Papæos infinuâtes fe in miniftros Ecclefiæ, vt eam de-uorent x vt didum eft cap. primo lochs. Quôd iam amp;nbsp;pif-ccs fignent Ecclefiafticos,non eft vt pluribus oftendâ:antè de Leuiatan, amp;nbsp;cetis dictum eft, de pifcibus generatim o-ftenditur Pfal. 8. amp;nbsp;cap.pnrao Sophoniæ; amp;nbsp;itf. Icrcmiæ,amp; alibi in Prophetia. Et quia boni amp;nbsp;mali inucniutur ex Éc-clcfiafticisjamp;ex populiSj cap. î,. Leuitici diftinguuntur,vt malos caucas.

Et 'volatile fuper teryam fuper faciemfirmamenti caeli,)àl\.amp; tur in Efdra.Ex omnibus creatis volucnbus nominafti tibi columbam vnam. ergo amp;nbsp;volatile fignat homines« vt co-lumba, amp;nbsp;turtur pios : bubo,amp; multæ aliæ volucres, impi-os. Et quoiam malæ uolucres fe oftendcrunt in Papatu maxime rapiendo bona pauperum, amp;nbsp;interficiendo, amp;nbsp;e' dendo eorum carnem, amp;nbsp;bibcndo fanguincm ; in Daniele volucres fignant aulicos Ecclefiafticos «3c Politicos, atque horum imitatores, vt ibi oftenfum eft.cap-item îS.amp;îp. lo-bi exponitur hic locus Mofis. item pfal.s. Quod dicitur fii-per terram fub firmamento cœli, exponitur in arbore,quâ viditNabucodonofor pertingentem cœlum, amp;nbsp;eiusafpe-ôlum «Se omné fuperfîcié terræ: Regnum fcilicet Papifticü, quod obtinctur à Papa,amp; à Tyrannis,fub quorum tyranni-de infinitus numerus principü,aulicorum,priuilcgiatorû,ti-tulatorum, vt aiunt, vaftant amp;nbsp;deuorant Dei populû, Chri-ftique perdunt Ecclefiam.cap. eodemn. Leu. in volatilib* pennatis moneris, vt fecernas te ab aulicis raptoribus.

2) Créa-

I N T E R P R. COMMENTjfRirf, 21. CrCAUttg^ Défis, Cetos magnos amp;nbsp;omnem animani viuentem repentent,quant repere fecernnt aquA fècunduge/tt/s futtm : e-rnne 'volatile alatu (ecüeluni,gênas fuü. nbsp;nbsp;nbsp;'vidit Def(s,quodeffet

hontim.'ivtftaruitamp;pronûtiauit Dcus,vt dareturlocus Anti-chrifto antetjuâ Chriftus reftitucret Regnum Ifraëliticû, i-ta euenit,amp; faâû cft,vt icgnarct Papa Antichnftus,amp; Cardinales amp;nbsp;Prælati magni panter Antichrifti, vtita poba-rentur peiliftentes,amp; non perfiftentes m Fidé Éuangelica.hi autem Antichrîfti cùm in alijs locis, tùm cap. ), Abacuch delcribuntur

Et omnent anintam vittenfem.) Et multa généra plesby-terorum, monachorum âc monacharum extiterunt, quæ c-numerarenoneft necelTe, cùm idpiæftiterithiftoria. viuüt illi omnes ex bonis CHRIST I,lafciuientcs intereà cùm populo in fua idololatria quæftuofa. Et omne 'volatile alatu Jecundutngenus fuum. hîc mihi difficile effet recenfere au-licos Papæ, amp;nbsp;miniftros, vt etiam Forbicularios, vt vocât. habeat : memorare Cardinalium,amp; aliorum Cetoium fa-milias : deinde iudicia Ecclefiaftica varia, in quibus funt ipfiindicés, aduocati,doâores,fcribæ: amp;multitudo mini-ftrorum; vtpræteream aulas regias, amp;Magiftratus Politicos, in quibus miniftri pro fe, pro tyrannis diripiunt vn-dique. amp;nbsp;in volucnbus tarnen intelligendi quoque funt pij ablconditi cauentes vngues rapaces.£/ vidit Deus,quodeffet bonum. Quamuis mala multa illata fint Ecclefiæ, amp;. mem-bris Chrifti per impios j tarnen id bonum fuit Eçclefiæ, amp;nbsp;pijs qui in affliôiionibus faéli funt perfeâiores complentes paffiones in corpore Chrifti,qui debuit in membiis fuis pâti vfq; adfecundum Aduentum. Confilium id fuit Dei, vt omnia ita agerétur, vt oftendit ipfe Deus in lob.cap 38.3lt;?» ^0.4,. quod confiliû bonum amp;nbsp;ialutare fuilfe Ecclefiæ co-gnofcetur futuris temporibus, in tertio videlicet ftatu con-ftituto, nam quæ Pater crcauit, amp;nbsp;quæ effeda funt in

Filio

I AC, 9 JI 0 C A RD T AN T. CAP, G'E 'K,* Filio, fentientur bona Spiritu Sando masjiftro fideJiiim. 22. Et henedixit evs, dicendo,Crefcite,ç^ multtpUcamini re-flete aquas in maribus, 'uolatile multiplicet JeJe in terra. ) Papa amp;Ecclefia Romana, amp;nbsp;qui cum his participes funt prædæjinftant jurefc poflidcre,amp; agcre,dLiabutûrur bonis Chnfti,amp; Ecclefiæjac aiut fibi ab Imperatore ilia cfTc don.-ta, amp;nbsp;proferunt quandam donatione Cotiftantini. qua i t m cxpoluit Oleas cap. 2. amp;nbsp;alFcrt verba illa Eccleliæ Roma-næ. Vadam amp;nbsp;reuertarad virum mcum : quia bene mild fuit tunc, magis, quam nunc. amp;nbsp;ibi refpondit Deus. Eti-pfa nefciebat, quodego ei dedilTem frumenrum, dt vinuin, amp;nbsp;oleum i imo argentum quod multiplicaueram ci, amp;nbsp;au: ö feceruntBaah Laurentius Valla fallam omnino oftendit donationemConfiantini:vt intelligamus Verbum DEI hic elTe verum, quod Deus bencdixerit Romanæ Eccleliæ, dederit ci tot bona, vnde fadum fit deinde ab ipfa ibi Regnum Antichnfti.

Hic dicitur, amp;nbsp;fexto amp;nbsp;feptimo die. Benedixit Deus : quod ante non fuit didum nec die quaito, quando in morte Chiifti,amp; rcfurredione extitcrunt fidelibus cœleftes be-nedidiones, fiue omnes. Egoexiltimo hoc clTe fadum, quia prætcritis temporibus ; amp;nbsp;tempore Chrilli,amp; Apofio-lorum,amp; martyrum fuit magna pcrlecutio Chriftianorum, amp;nbsp;illa mala in Ecclefia, quæmcmorant hilloriæ. Tempore Sylueftri, quando datus fuit finis laborum martyribus, voluit Deus præflare,quæ prorailei at Abrahæ ctiam in terns. namfeptem extitcrunt pollicitationcs cxhibitæ lingu-Iisfeptemætatum : deditqueætate quintaEcclcfiafticis,amp; populo Chriftiano terrasimpiarum gentium, vtiplispcr-manentibus in fuo munerc, dcprofelfionc, affcrretiir Regnfi Ifiaeliticum : in quo beate viuerctur, vt promifl'um fuit ipfi Abrahæ patri credentium. Audiigitur funt profitentes nomen Chrifti in vtroq; Itatu, Sc obtinueiunt otium, liber-ta-

IN TERPR. COMJUPNTJRIf'f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8f

tatem, amp;nbsp;commoda, quæ lolcnt in ten is expcti ccnlecutu-ri deinde æterna in ccelisbona» Quodautem contrà cuc-nerit, repudiatifintà Deo,be],iis fæpevexati, acnuncex-pellendi lint è tcnis, amp;nbsp;è cœhs, faóiuniefteorum culpa* Quod autem impedwitPapa amp;Papiftæ Regnum Ifracliti-cum,amp;ftatum bcatutempore Papatus^rcRituit i’lud Chri-ftusfidelibus hoc tempore, vndedie quinto, amp;nbsp;iexto, amp;nbsp;feptimo præftatur benediôio tranfiata ab Elan in Iacob, à PapiRis in Euangelicos. ER amp;nbsp;alia caufa ; quod Deus cR femper vcius in luis promiiris,etfi multi PapiRæ fuerunt im-pij, amp;nbsp;ChriRo aduerlî : qui tarnen refipifcuntnunc, amp;nbsp;re-uertuntur ad ChriRums fufcipiuntur ab co, atque illis pro-milfa præRantur,vt narratur circà finem lècundi capitis Ofeæ, Intercà autem dum AnnehriRus régnât, eR vnus Deus, eR Pater, Filius, amp;nbsp;Spiritus Sandus vnus DEVS, qui cR Ripra omnia, qtii fernen muhens feruat, amp;nbsp;cuRo-dit. datamp; vitam his, qui fui funt interPapiRas,amp;veram ac perpetuam bencdidionem.dicitur enim hîc,dixit Deus, deinde creauit Deus, amp;nbsp;vidit Deus : amp;nbsp;bcncdixit Deus, de qua ratione didum cRante.

2J. Etfuit veferu, amp;nbsp;tNune dies e^uintu-s. J tenebræ PapiRi-cæamp;lux Euangelicorum: quæ extiterunt ab ortu Papæ tempore ÇonRantini vfque ad decretale editum amp;nbsp;vfq; ad Abbatem loachimum, fueruntætasquinta : vt cap., 3. A-pocalypfisjamp;' alibi cognofeere licebit.

24. Et dixît Deus.prodncat terra animaw 'viuentem fecundum genttsfuHm, iumentun},^ reptile, rfhcflias terra fecundum sentis fuum^çp-fuit ita. ) Quodin animantibushgnenturRatus hominum, amp;nbsp;tempora, id pate t in omni Diuina fcriptu-ra cap. 9 Gen. amp;nbsp;præserrim in Lege cap. n. Leu. amp;in lobo cap, So. vt ante dióium tR : amp;nbsp;cap. primo. Sopho-niæ : vbi dicitur : congregans homines amp;nbsp;pccus, amp;nbsp;volatilia cœli, amp;nbsp;pifccs mans: in lercmiacap. inloele in.Pla. f.

y amp;

t A G. SR. O c A A O / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T. C A P. G S ‘Uj,,

, amp;: alibi föpc. Quod aütcmhic fignetur fcxta ætas, patere quoqj poreft ex verbis illis ipfius Dei in lobo'cap. o. cccè nunc Behemoth^quem fecitecü, quando fcilicet Papa in-greffus eft in apertâtyrannidc3amp; latrocinium edito Deere-tali:fadufq; cft ipfc Behemoth beftia magna terreftris,qui fiiit antebeftia magna mans, vnde Leuiatan, amp;nbsp;Behemoth capiuntur fepc pro eodem. nam proprièin Behemotho ib gnatur magna beftia terreftris, in Leuiatan magna beftia maris, vt in illa intelligendus fit tyrannus Politicus, in hac tyrannus Ecclefiafticus, Verùm tyrannus Politicus, amp;alij ftatuentes fuo arbitratu de reb’ Ecclefiafticis ex Behemoth fiunt Leuiatan,amp; Draco : vt vidimus in Apo. cap. I2. Papa ftatuens de rebus forenhbus,amp; de imperijs, atq; in his inftftensjquæ funt MagiftratusPoIitici agere amp;nbsp;adminiftra-re, ex Leuiatan Ht Behemoth. Locus autem ille lobi probat interpretationemnoftram,quôdætas quinta amp;nbsp;fexta Ht ftatus allUS, quàm fuerit initium mundi, quando creatx funt belluæ, amp;nbsp;quàm fuerit natalis lobi : amp;nbsp;quæ in lobo traólantur, inueniunturpertjneread inquifitioncm.

Iumentum,amp; reft 'ile,amp;beflias terr^.) per lumentum intel' ïigo Papam,vt dixi,amp; fui fimiles tyränos ; per reptile Papi' ftasEccleiiafticos : perbeftias magnosjamp;paruos Politicos«' r ƒ. Etfeât Et us beßias terr£,Çecundum genus fuum : amp;nbsp;omne reptile terr afecundum genus (uttm. Et uidtt Deus.ijuodeJJet be-»//zw. j Vt tempore Legis extiterunt mali facerdotesj fic ex-titerunt inprimis mali Ecclefiaftici tempore Euangelij, quemadmodum ab initio nuntiarat Deus futurum, extiterunt mali facerdotes;extiterunt autem multa genera, eorö, qui à munei eE'.'clefiafticorecelferunt jatque gladium vibrate volucrunt ; ludicia conftituerunt,hoc eft Ecclefiafti-ca iudiciaforenlïajforum Ecclefiafticum:fe Reges,amp; tyran-nos

I-NTERt CO M M E N T A RI V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Élt;S

nos pi^buerunt in populo Dei. Papa,Cardinales, Epifco-pi3Archicpifcopi,Patriarchæ,presbyterorurn multa genera,magni amp;nbsp;parui rapinæ ftuduerunt. quidam principes,amp; dominos fevocant,quidâ judices,quidam miniftosin judi-cijs varijs appellationibus. quorum multa fecerunt genera diripientiLi,amp; opprimêtium populu Dei multismcdis,amp;va-riè. accciïerüt Monachi fe infinuantcs in cafdem belbas, priuilcgia obtinentes à Papa : vtincommodis ahorü c6pa-rentfibi fuacomoda, aliorumq; laboribus viuerent. atque noniine deinde inquifitorio fiuntexipfis carnifïces in Magi ftratu Papæo, amp;nbsp;gralTatores.Hïc bcftias viditDaniel,Io-ânes, Zacharias,amp; alij,amp; illas inlürgétes cotrà Euägelicos.

Et vidit Deus, quod effet bonum.) ludicium, quod cœpit à domo Dei,eft peradum per Antichriftum, 8t. per Beftias, . I quas dixi, maritimas,amp; terreftres. vnde extitit probatio amp;nbsp;corona piorum,qiu cum Chrifto patientes, cum Chrifto magnificâtur. Vcnitfecödó Chriftus,vtexpelJat Antichri-ftum,amp;rcftituat Regnûlfraéliticum. erit hie campus ma-' nbsp;nbsp;gnus commemorandi bona aha data his, qui in innouata

Ecclefia concionabuntur, amp;nbsp;fcribcnt. ter repetituseft hie Deus, vt in fecuudo die amp;nbsp;tertio in diuiftone aquarum î 8c alibi plurics,vt poft videbimus.

26. Et dixit Dem,faciatntts hominem adimaginemnsfiram,fè~ cnndtimfimilitudinemnoftriim,ci}‘ dorntnenturpifeihus marisyó“ 'velaiili cœli,amp;in jumentti amp;nbsp;in omn'c terram,^- in emne reptile reftansfrperterram.) Vt in tertio die diximus duplex opus traâari : populum Kebræum caftigari à Deo per Nsbuco-donolbrem,amp; cultöpium reftitutumeifdem poenitentibus; limiliterin hoc fexto die duplex opus oftenditur: bcllü Pa-piftarumamp;inquifitorum contrà Euangclicos,arque Ecde-îiæinnouatio. quæcùrn ætatefexta nuntiantur futura, eti-am incipiunt fieri in Ins, qui Prophetiæ crcdunt,amp; ad Verbum D E I rcdeuiit relido Papa, vitamque innouant y 2 ad

I A C. S R 0 C A RD I IN I. CAP, G E ad formam Euangelicæ, gc tunc fuit ilia magna innouatio in his, qui diâi funt Albigcii. Vt autem omnia conducu-turin ætatcmleptimam, quæ funt promiflionis, amp;quæ itint Legis,amp; quæ funt Prophetiæ,amp; quæ funt Euangelij,amp; quæ funt dodrinæ Apoftolicæ,atquc Apocalypfisi ita qux funt dcnuntiationis Icxtæ ætatis perucniunt ad feptimam 5 amp;■ quæ lucis funt fextæ ætatis,cóftituunt pariter feptimatn. illud quidcm verum cft,modicis initijs progrcdi opus, atq; augeri fcmpcr eins progrefîiis vfque ad conflitutam fcpti-mam ætatcm, amp;nbsp;datum tertium, vt Prophetiadocuit fiitû-. rum. Ergo inbeftijsfuperioribusfignifîcantur varia genera Papillarum ex Ecclelîallicis, amp;nbsp;ex ftatu Politico - qui e-redo jure Decretalium vim intulerunt populo Dei,amp; morte mulótarunt Euangelicos,maximamque ftragem feccrunt Albigerorum. In creatione autem hominis fexto die lî-gnificatur innouatio filiorum Del tertio effeôla lolenni-tei per folennem aduentû Spiritus Sanóli : dcnuntiata qui-dem, amp;nbsp;cœpta in Albigeris per prædicationem nouorum Prophetarum, perfîciendanuncætate feptima in omnibus fîhjs Dei, Spiritui Sanclo, amp;nbsp;Euangclio, amp;nbsp;Prophetiæ cre-dentibus. Ac dum ita loquimur, non dicimus omnia,quæ ad noltram lalutem perfcôiam pertinent, non fuifse data in - prima prædicationeEuangelij perChriftumamp; Apollolos a tatequarra. nam amp;nbsp;Iiidæi ante AduétumFilij Dei in carne falutem conlècuti funt. quia amp;nbsp;Abraham vidit diem Chrilti: amp;ollendimusin fingulis fex diebus opus Patris, amp;nbsp;rdij, amp;nbsp;Spiritus Sanóli. vnde omnibus temporibus falus extitit perfecta omnibus crcdétibiis. Vcrùm ollendimus, quod opus fuit omnium ætatum Patris amp;nbsp;Fiiij amp;nbsp;Spi-ntns Sanóli, illud declaratum publiée, amp;nbsp;vulgo, amp;nbsp;10-lenni prædicatione, amp;nbsp;portentis,acmiraculi5 fingulis æta-tibus magis, acmagis, præftitifque bonis maximis, perfe-ôlis Diuinis operibus in Ecclcfia,amp; in certis Dei lcruis: perdu-

I N T £ R P R, COMMSNT^RiPS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S7

dudaqueeadem Ecclefia in fingulisftatibus auâa fîdeli-bus, amp;nbsp;cognitionc,amp;virtutibus Diiiinis quafi pcrdiuerfas ftationes,amp; gradus ad maiorcm amplitudinem,amp; à gratia ad gratiam, vtloquuntur Apoftoli,donee vniucrfa vniuer-fum terrarum orbem ambiens, amp;nbsp;in fe contrahens, perue-niat in æternam cœlcftcm patriam. atquc hæc dida fint propter illoSj qui nulla cognitionc, nulla virtute le augeri voluntin Prophetiaapertajamp; in fecundo Aduentu Domini« vt ludæi, qui prætcr Legem nullum Euangelium audi-revoluerunt, tametfi in ilia promiflùs eflet Chriltus. Sic quidam noluntaudiieProphetiam, quamuis fe venturum Chriftuslécundôinca promiferit : reeufant fufeipere du-plicia de manu Domini : contenu elfe volunt donis Patris, amp;nbsp;Filij, refpuunt quæ dabuntur nunc per Spiritum Sanôlü. gloîiam Patri tribuunteorum quæegit m primo ftatu,glo-nam Filio tribuunt corû,quæ geflitin fecüdo: SpirituiSâ-âo adimût nûcfüan-ijqui tâ magna,amp; tâ admirabilia nunc operatur. volunt fecontinen inquot;Euangelio,amp; quæ Euâge-luinuntiat,amp; promittit, reijciuntac reîpuunt. Qupdverb foléniter,amp; magno opère fit faâa tepore Abbatis loachimi denûtiâûo de lecûdo Aductu Domini, amp;nbsp;de innouatione, id confiât per feripta Abbatis eiufdem,amp; aliorum3amp; ex hi-ftoua de Albigeris. quæ conuerfio tune faâafuerit popu-lorum ad Euangelium, amp;nbsp;quanta multitudo defecerit à Pa-patu, amp;nbsp;quæ contentiones, amp;nbsp;bella fuerint ; aliqua quam-uisobfcura reftatadhue tarnen memoria. Nam Papa eu principibus fecit tune principum, amp;nbsp;populorum magnam internicioncm : atque in ea re laborarunt, vt omnem me-moriamprædicationisillorum temporum tollerét, amp;nbsp;leri-pta eomburcrent. quod itidem amp;nbsp;hoc tempore moîiuntur. Non obtinuit tune prædrcatio, quia quatuor centum anni erantexpedandi vel circa, vfque ad ipiüm fccundura Ad-uentum Domini, quod tempus leïpond'erct tempon à pro-, y 3 ‘.hetis

I A C. E K 0 C A S-T) I IN I. CAP, G E phctisvfque ad Chriftumj tempus ætatis tertiæ tempori ætatis fextæ.tempore Prophctaruin fuitcaptiiiitas, deinde vfque ad Chriftum bellum cum impijs, amp;nbsp;Antiochis : cade fuerunt à perfccutione Albigerorü vfq, ad fecundum Ad-uentum Domini. amp;nbsp;hinc apparet ratio duplicis opcris tertio,amp; fexto die peraóli. Ac his pofiris,quæ ad hiftoriâ my-fticam pertinent, iam ad Mofem rcdeamus.Dicimusin hac creationc hominis fexto die (quandoquidem hiftoriam häc rerumcreatarumfufcepit Mofes, vt in ea coniîgnarcntur ftatutaà DeotemporaJ fignificari innouationem hominis ad iimilitudincni Dei tertio peraftam in Ecclefia, fine di-cas regenerationem in Dei Hlios. primùm in promiflîone innouati funt credentes ad imagincm amp;c fimilitudiné Dei, ac renati ex femine bcnediélo, innouati funtamp; in prædica-tione Euangelica ex aqua, amp;nbsp;Spiritu Sando rcnati. reno-«antur tandem nuncinprædicationc lepetita Euangelij,a-perta Prophetia per Spiritum Sandum fufcipientes Pâtre, amp;nbsp;Filium, Vtenimin vno hoinine fuimus omîtes mortui, amp;nbsp;terra inanis,amp; vacua j fie in vno hominc Chrifto Icfu re-furreximusomnes credentes omnibus ætatibusin nouum hominem lècundum Deumereatum. At vt hiftoriâ rctinc-amus in verbis Mofis, creatis cæteris creaturis creatus fuit homo ad imaginem,amp;fimilitudincm Dei. amp;nbsp;dum dicitur, faciamus, Patrcmintelligimus,amp; Filium infpiraftc Spiritu vitæ in hominem,quern formauerant. Ante didus eft fem-pcr,Deus dixit,Deus fccit : hîc verb dum creatur homo ad imaginemamp;fimilitudinem Dei,ait Deus,faciamus. dodo-res antiqui catholic! expo fuerunt nobis illud laciamus fecundum rationera Euangclicam.perfequamur verb nos ex-pofitionem reliquam. Et quoniam Filius eft imago expref-fa PatriSjin quo condita funt omnia,in quo funt omnes Di-riini thefauri, cftqueipfc vita omniü ; infpirata eft vita Filij Denn hominem, amp;nbsp;è femine quod eft D E I, Chrifto fa-tus

T If TE RPR, eOjliMENT^RT^T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;88

tus cft Adamus mente,amp; corpore pr5:ditus. vtenim Chri-ftus imago Patris eft. thcfaurus, è quo omnia fpiritualia amp;corporea dcprompra funtj ficlnipfo intelligentia, amp;nbsp;immoitali mente, vt Angeli,eftcreatushomo, amp;nbsp;corpore moitali,vt cætera animantia in terris, mens ergo amp;nbsp;fpiiitus hominis,eft imago Dei manâsin nos à Chrifto,in quo im-preflacft fubftantia Patns. mente ergo amp;nbsp;imagine Diuina cxiftcnte in nobis,c6templamur Deum,amp; omnia, quæ cre-auit Deus î Verbum cius pcrcipimus, amp;nbsp;ratiocinamur quæ funtD EI, vtillius voluntatem amp;fapientiam contemple-mur; efficimur eius imitatores in omni opéré amp;nbsp;aâione, quæ nobis præcipitur. in eo cnim imaginem DEI oftendi-inus in nobis, quando exiftimus contcmplatores eius ma-gnitudinis, voluntas noftra vna fit cum eius voluntate : in eum fblum amor nofter fertur, amp;nbsp;in eos, qui eiufdem tan-tummodo funt amatores : vita noftra, amp;nbsp;adiones noftræ conformantur ad vitam, amp;nbsp;opera Chrifti: vt quàmminus ficiipoteft, fit quid diflîmilein nobis à vita Chrifti, quantîi nobis datur ab ipfo, vt hæc omnia obtineamus, dum pon-dcrc£arniscircumuoluimur contendcntes ad perfeólionc, vt fimus perfcóti ficut Pater nofter perfcôtus eft : vt fimus fi-miles illi,amp; Chrifto lefu. Adamus primus homo ita vide-tur fuifle crcatus ,vt noflet ipfc,itâ fe cffe creatum, ciq^ fue-rit prædicatum,vt credeiet ita fe creàtum à Patte in Filio perSpiritumSandumad imaginem DEI, amp;ad’ea, quæ diâa funt. Et quoniam initio dicebatur coelum creatum, fiuecœli, id eft vna omnium fcculorum Ecclefia diftinóiain feptem Ecclefias, etiam in ilia, amp;in ilhs fuit Adamus, fine etiam ilia tota, amp;nbsp;omnes fuerunt in vno A-damo. quiaque in vnam Ecclefiam vocati funt omnes geniti, amp;nbsp;regenerati â D E O per æternum Euangcli-um j atque circuncifio venit, cum Baptifmate in can-dem

T A C, S S. 0 C A RV I I ’K:, I. CAP, GP eandem expoliatione carnis; videtur amp;nbsp;Adamo fuiffe pr^e-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicatam idemEuangeliumin fiucreatione; vtqucadmo-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;durn nosbaptizati fumus in nomme Patris,amp; Finj,amp; Spiri

tus Sanfti s fie ipfius creatio ter repetita alt;i imaginem Dei rcfpondeat noftro Baptifmati : noftrum Baptifma illius î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;creationi : vtque quod rccognofcimus nos in noftro Baptif-

matc, cognoueî it ipfe in fui creationc, fe in Fiko Dei créa-tum ad Del imaginem, vtfit filius Dei, vt viuat in æternû. ac vt perpétua effet m co memoria fuæ in Filio Dei creati-onis, amp;nbsp;perfeueraret perpetuo eïTe filius Dei particeps fa-étus bonorum Filij Degpofitus fuit inParadifo voluptatis, vt ibi frueretur bonis Chrifti,crcatus in Chrifto, Habens o-mnia in Chrifto. Verùm pcccamt in Patrem, Filiiim, amp;nbsp;it nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Spiritum Sanófum præcepto Dei nonobediens: quæ ha-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;buit à Chrifto fibi aflumens : amp;(. quæ eflent in fe Spiritus Sâ-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ôli, fibi vcndicans. vnde eicifto ipfo è Paradifo, atqucmor-

ti obnoxio f'aôfo,cû eo morti addidi fuere omnes eius po-fteri,in quo coaftituti fuerunt peccatores. IlIiautemPaia-difo Adæ refpondet Chrifti Ecclefia, in qua datur vita æ-terna per Chriftum. in qua quidem Ecclefia peccauit Papa, amp;nbsp;Ecclefia Romana ad fimilitudincmpeccati Adæ, e-dentes de ligno fcicntiæboni amp;nbsp;mali,fibi tribuentes autho-ritatem Dei, præfcribentes decretalia,amp; leges populo Dei 9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feruandas,vt Verbum Dei : edentes ex ligno in medio Pa-

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;radifi pofito : fibi vendicantes locum Chrifti, feu Chriftos

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fefacientes inEcclefiaChrifti: edentesex ligno vitæ, fibi

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;arrogantes Spiritum,quo viuit fi delis, amp;nbsp;habet vitam æter-

nam.eodem modo peccatumeftfub Lege, amp;nbsp;peccatur nûc, dû ferpens infidiatur calcanco corû, qui fùnt feme Chrifti, dumnon adhucligatur Satan, vtdicitur in Apocalypfi 20. cap’pluribus autemdicere de creatione hominis, quæ rc-fpodeat Circuncifioni, amp;nbsp;Baptifmati:de Ecclefia,amp; Cœna Dominica, quæ rclpondeat Paradifo Adæ, amp;nbsp;cibo,quo

INTERPR. COMMENTS RI P' ƒ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89

vefcebatur ;ent eius,qui de Baptifmo,amp; CœnaDomini fcrî-bet, nunc hîc contcmplemur creationem hominis re-generationem. Et quamuis fecundum hiftoriam literæ re-generatio in Chrifto tradeturpoft, tarnen fecundum ordi-nem Propheticum cùm cœptum fit dici de creatione primi hominis, fimul omnium hominum credentïum generatio amp;nbsp;regeneratio affumiturà primo homine vfque ad poftre-mum hominem, quôd hic à nobis fieri debet, creato enim Adamo primo homme ad imaginé, amp;nbsp;fimilitudinem Deij apparet crcatus à Deo in Fiho per infpirationem Spiritus Sanóti, vt in ea creatione fuerit Baptizatus in nomine Partis, amp;nbsp;Fihj, amp;nbsp;Spiritus Sanéli.vtenim patres in MofeBap-tizati fuerunt 5 fie fuperiores veniunt|in idem Baptifma. arque dum dudus eft in Paradifum voluptatis Adam,par-ticeps faélus fuit Chrifti vitam æternam omni credenti af-ferentis - Sedpoftquam peccauit, reftauratus fuit per Fidé, vt feruaretur in FilioDei, in femine muheris conterente caput ferpentis. Et quodfaôium eft vno operein vno primo homine, faótiim eft deinde invniuerfa Ecclefia trium ftatuum mundiopéré Patris.Filij, amp;nbsp;Spiritus Sanâi. nam circuncifione renati funt omnes fideles credétesprorailfio-nibus, quod benedicendi eifent in femine fanôlo, pada, quæ habuerunt eum Deo ferüantes* toto autem tempore circuncifionis plurimi, vt ante Adamus, non fteterunt pa-âis.vtin fineftatus circuncifionis pauci/fimi fuerint inué-ti, qui à Lege Dei non depræhenfi fint receflîlfe.vnde cap. primo Ofcæ terra Ifracl dicitur fornicaria, quôd fornican-do fornicatus fuerit à Domino populus Ifraëliticus,dcfece-ritàDeo adferpentcm. turn venir Fi]lus Del, regenerauit credentes^quos inhortum Ecclefiæ reuocauit, vt in ea ha-berent vitam æternam. dédit Ecclefiara poft cædem mar-gt; tyrumlibcram, dédit amp;nbsp;Regnum Romæ,amp; alibi: dédit fta-tum liberum Chriftianorum. in quo quidcm ftatu initiô

Z modi-

î JU. SR o CARD I IN I. CAP, G E K,, modicum tempus fuit permanfionis in fœdere cum Chi'i-fto amp;.in obedicntia.nam in dimidia hebdomada,vt ait Daniel, defecitfacrificium, dcfecitPapa, amp;nbsp;Ecclefia Romana a Chrifto ad ferpentem, ederunt de ligno,vt paulo ante di-cebamus: nec fuit vitra Ecclelia Romana Ecclefia Chrifti, vt ipfe Deus ait in Ofea cap. 2. fed mulicr veftita Sole, qua? fugitjndefertamfolitudmem, vtdiciturin Apoc. cap. jz. Initio autem fextæ ætatis dura beftiæ magnæ, ôc pamæ Pa-pifticæ occupabant featum Politicum, amp;Ecclefiafticum i voluit Dcos cos, qui à fedefccilfent, elfe eiedosèfua Ecclefia, amp;nbsp;Regno. voluit inftaurare lapfum Chriftianorum per Spiritum Sâôtum,vt ante perFiIium inftauratus fuerat lapfus ludæorum, Segentiuras vtifuperioribus ætatibus lemen Abrahæ benediôlumfuit à Pâtre in Filio per Spiritû Sanâum. Ergo mitfit Deus nouos Prophetas, Abbatem loachimum, ôc alios tota ætate fexta, qui nuntient innoua-tionem vitæ, reftitutionem Ecclefiæ Apoftolicæ, amp;nbsp;Regni Ifraëlitici, fiatum adfuturum Spiritus Sanóti, in quo rege-nerandilintomnes credentes, amp;reuocandi iK Paradifum Chrifti. Ea ergo videtur elfe ratio,quod ter repetitur ad jmagincm Dei creams homo, primiim, quod Adamus in expofitione fuæ creationisvencrit cum omnibus credenti-bus in idem Baptifma, in eandem expoliationem carnis, in idem Regnum Chrifti,acbeatum ftatum, vocatus in vnam omnium credentium Ecclefiam. vti quifuerunt in femme Abrahæ credentes, amp;nbsp;circuncifi, fuerint à Patre in Filio per SpiritumSandum benedidi, fanûificatijamp;regenerati. vti item, qui Baptizati fuerunt in nomine Patris,amp; Filij, amp;nbsp;Spiritus Sanóli : vti item, qui rccedunt ab Antichrifto, amp;nbsp;complcd.mtur Chriftum regenerantur à Patrein Filio pa-riter per Spiritum Sanótum.vttandem eParadifo Chrifti Belial, Papa, Antichriftuseijciatur. ac dcinceps femper perfiftant renati D E O in Paradifo,amp; in Ecclefia C H R f

IN re Rt co M M R N I^A RI V S

STI nunquam inde eijciendi Angelo Domini liante cum gladio in Regno ChriRnne vitra perillud trâfearimpuiüs, amp;immundus. Et quoniam hæc cœptafunt denuntiari parari ætate fextamundi; idcircólïgnificata5amp; denuntia-ta funtfutura fexto die. Quamobrem hæc videntur fuifle cognofcenda in ter repetita crcatione hominis ad jmagi-nem DEI, vt cum crcatione Adami eiufdem regenera-tio in Filium Dei cognofcatur, atque eadem deinceps o-mnium credentium. Prætereàin ea repetitione, amp;nar-fatione cognofeemus D E V M præter præcepta, quæ dat in fuo Verbo, amp;nbsp;hiftoriam rerum à fe geftarum in mundo, amp;nbsp;in homine ; apcrirelîmul fe, qualis, amp;nbsp;quantus fit: darefeientiam defeipfo, temporafutura nuntiare; ftendere in fe vno oportere intelligi Patrem creatorem o-mnium,FiIiura, in quo formata fint omnia, Spiritum San-äuin per quem fafta fintomnia ; ita creatum hominem,ita quem.que credentem regeneratum in Dei Filium. vnde amp;nbsp;tres Ratus mundi dcRinati font, primus, vt dicebam,in quo creator omnium Deus oRenderetur in generationefideliü \ duóta ab Abrahamo, fiueab Adamo vfque ad ChriRum: fecundus,in quo Filius Dei formater omnium declaratur in icgcnerando credentes ex aqua, Spiritu Sando in Del fi'iJios : tertius in quo Spiritus Sandus comprobatur ef-r fedor omnium in perficiendo regeneratos in DEI filios in omniopcrc, amp;nbsp;cRcdione. Itaque fecundum rationem hoi'um Ratuum, cùin dicitur, faciamus hominem, adima-ginem, amp;nbsp;fimilitudinem noRram j fignificatur primùs qui-dem Ratus circuncifionis, amp;nbsp;Legis, quöd per Fidem iuRifi-can fint credentes, amp;nbsp;fadi fill j DEI, qui foerunt fernen Abrahæ, vt amp;nbsp;Adamus in feminemuhens Iperauit fa-lutcm. Icdciim dicitur, vtpræfit pifcibus Maris, amp;nbsp;quæ fequuntur, nunciatur creari homo ad jmaginem amp;nbsp;fimilitudinem DEI, qui füturus fit in CHRISTO

z z Domi-

IA C. SROCAimi in, r. CAP, G E Dominus omnium in terns, atque eadcm promiJlîo vide-tur cfTe^quæfaâa fuit Abrahæ, quod fernen eius eilet pof felfuruni terram Chananæorum, amp;nbsp;omnium gentium in o-mnibus terris. amp;nbsp;ita hoe membrum qüadam rationc vi-detur referre primum fatum , quadam alia tert um : quod innouatjo cœpta ab Abbate loachirao pailim, amp;nbsp;pe-detenttm auóïa fit, donee per repetitam prædicationem E-uangelij, amp;apertamProphetiamin toto populo Chrifiia-no, lila adhuc magis augeatur, deinde in toto orbeperfici-atur. amp;tunc innouati Euangelici ad formam Ecclefiæ A«-poftolicæ, amp;nbsp;fecundum Fidem corum,qui funt fernen A-brahæ,obtineant Dominatum in terns. nbsp;nbsp;dontinetur in pie

ces-. hoc eft omnibus Ecclcfiis Papifticis, feu in omni ftatu Ecclcfiaftico. Et volatilibtu coeli. omnibus aulicis Ecclefiä-fticis, 8c principum,amp; magiftratuum. amp;nbsp;heflijs ; ’ principi-bus,Regibus tyrannis : vninerfic/ue terrlt;x : omnibus amp;nbsp;in ftatu Politico dominabuntur, qui fadicrunt Chrifti.

Et in omne reptile,quod rept atfuper terram.) Omni ftatui Ecclcfiaftico, Monachis, amp;Hypociiris,amp; omni ftatui, vt didum eft, Politico : bis, qui irrumpunt in jmperia, in Régna, in pofTeifioncs aliorum, in bona communia, amp;nbsp;priua-torum. Et hie verfus conducita primo ftatu omnes fideles genitos in Chrifto Dei filios primùm ad finem ipfius primi ftatus, deinde ad finem vfque tertij ftatus : quöd Ifraëlitæ fucrint DominiChananæorumin primoftatu: Chriftiani quarundam 8c plurium gentium in fecundo : Euangelici -omnes omniü fimul gentium,amp; terraru futurifuntperpetui domini,regnatuii tandem cum Chriftoin cœlis in ætcrnü. ƒ/. Et creituit Igt;eu^ hominem ad imaginent Çuam : adimagi-nem Dei creanit ilium : mafculum, amp;nbsp;foeminam creauit eos.)\\QC mihi videturrcpetitum,vtfignificetur ftatus fecundhs Filij, in quo per prædicationem Euangclicam regenerati fint eredentes, vt inFefu Chriftoeftent, 8c appellarcntur fili

Dei..

iTNTERPR. COJUMRNT^RII^S.

Dei. vt Filij Dei imago declaretur iinprefla in fidcli: quæ maximeclaruitin ApoftoJis, Sein martyribus in ftatu fe-cundomundi. amp;nbsp;in quam credentes funt cogniti fuifle co-dudiomnesab initio mûdi ad finemvfque. EtcùmChn-ftus fit ipfa confubftantialis imago Patris, in quo Filio ip-fe Pater confpicitur, quod in Tilio procreatæ fint res o-mnes, amp;nbsp;diiclæ ante ocuJos, in promptu fint omnibus fecu-dumfuumcuiufquegenus. vnde confpicuus fuit Deus Pater omnibus creatuns : ciimque ipfe Chriftus fit folus Filius vnigenitus Patri s, amp;nbsp;per ipfum veniant omnes credentes in tamiliam Dei, amp;nbsp;fint filij Dei; maxime amp;nbsp;inprimis imago Filij eft imprefta in credetibus. Vndè amp;nbsp;in Ifaia jeap-dicitur is,qui inuocat nomen Domini,fuifte formatus ad gloriam Dei in Filio : quod amp;nbsp;illud verbum fuam, pofitum àMofe videtur fignificare,quód Deus Pater ad imaginem fiiam,quæ eft Filius,creaucrit credentes fibi filios.

ginem Deicreauit ilium.') repetitur tertio creatus homo ad i-maginem Dei, vt fignificctur noua regeneratio tempore fextæætatis cœpta innuntijsfecundi Aduentus Domini,, amp;tertij ftatus Spiritus Sandi;quâdo perPapam,amp; Ecclefiâ Romanam Chriftianifaóiiiam ante fuiflcnt ficut fuerant prius genres præputiatæ,quamuis nomine dicerétur Chri-ftiani. quæ regeneratio auâa eft in fccundo Aduentu Domini in Spiritu per prædicatores qui hoc tempore innoua-runtper prædicationem Euangelicam C H R I S T I amp;nbsp;Apoftolojmm, quæ perficienda fint in toto populo Chri-ftiano,amp;tande in omnibus gentibus totius terrarum orbis. Acdiciturin hac regeneraione creatushomo ad imagmem Dei, non folum, quod creati fideles ad imaginem Filij Dei Chrifti lefu intelliguntur fimul ad imaginem Dei Patris creati ; fed etiam quia dum ad ftatum Filij reuocatur fermo, Filius, ad cuius imaginem fumus creati, fignificatur, amp;nbsp;c5-probatur Deus, quæ duo voluit Deus ab initio fuiflc mtel-z 3 Ieda.

Z A C. 0 C A R T) I I J. C Â P. G E lt;?lt; . tcllcßa,quädo primùm creauit Adamum,amp; in Abrahamo, inf^urauit fuam imaginem,amp; fuum fernen in eiuS Fide : at-que patcfecit palàm mundo, dum miïTo Filio vnigenito fîiios vocauit Dei viuentis omnes in Chrifto, renatos ex aquà, amp;nbsp;Spiritu Sanâo. patefecit adhuc magis ætate hac feptima, in quam ingredimur,FiIium fuum Chnftum le-fuin elfe verum Deum, vt docuerant Apoftoh: nos in ipfo filios, arque in vna Ecclefa omnes pertinentes ad c-ius Regnum fore illi delponfatos. vndeiequitur : CMafcu-culHm,amp; foeminam creauit eos. ) Sihîc creatus eft mafeu-lus,amp; foemina,quomodo capite,quod fequiturdicitur non fuilfe homini adiutorium coram eo, amp;nbsp;è latere, feu coda Adæ Deum fecifle mulierem ? fecundum feriem literalis hiftoriæ hæcnon videntur congruere, ergo myfterium co-gnofeendura eft, quod magnum dixit Paulus Chrifti, Sc Ecclefiæ ; quodque apertius patefiet omnibus ætate feptima conftituta. nam videtur elfe confequentia ilia in hifto-riamyftica, amp;inordinePropheticoexponendi futura, vt ab initio vnum ducatur argumentum vfq; ad poftremum finem. regeneratio enim hominis in Chrifto primùm du-lt;fta eft ab Adamo, amp;nbsp;paólo confirmata in Abrahamo, ac eius femine, quod credentespolfelfuri effent terras omnes, quæ fuerint gentium, dum didum eft, faciamus hominem adjmaginemamp;fimilitudinem noftram,qui præftt pifcibus maris, volatilibus cœli, amp;nbsp;beftijsterræ. poft patefaâain prædicatione Euangelica, atque ad eandem vocatis genti-bus cum ludæis credentibus,dum dicebatur. amp;nbsp;creauit De-us hominem ad imaginem fuam. poftpatefada iterum, amp;nbsp;denuntiata tota ætate fexta,pera(ftaque iterum ingredien-tibus nobis feptimam,omnibus gentibus omnium regionu, amp;Iudæiscredentibusin eâdem vocatis per repetitam præ-dicationem Euangelij. tâdem excurrunt è cota ætate feptima,mafculus amp;nbsp;fbemina ajjparet du fponfa veftita byffo da-

tîfteRfK, etMMevrjktrit pi éft fponfo fuo Chrifto,c quo fuit eduda. quod loannes de-nuntiauit futurum ætate poftrema mundi, quam defcribit cap. 2,. amp;nbsp;22. Apoc. nam ante primum Aduentum Chrifti non itavfurpatumcft nomen Ecclcfiæ^nifî quatenus ad fu-tura tempora resdeduccbatur, amp;nbsp;membra Chrifti collige-bantur ventura intotum corpus Chrifti perfedum, quod nonvidcbatur intclhgendum fadum nifî concurrentibus gentibus fimul in idem corpus,quôd Deus non ludæorum folum, fed amp;nbsp;gentium fit Deus. Et quæ Ecclefiæ ante fue-runtjin luce amp;nbsp;teneb ris ambulabant,vt vidimus in fex dic-bus, feu fex ætatibus mundi. Et quôd Ecclefia Apoftolica fueritvcra fponfa Chrifti, ornata byfiô, id confîrmamus, amp;nbsp;Apoftoli ad earn inuitabant,amp; cogebant omnes creden-tc s, quantum à fe fieri poterat, conducentes eos in pu ram, amp;nbsp;veram lucem Chrifti. Sed hanc luccm inuoluebanttene-bræ ludæorum etiam Chriftum fufcipientiumvmbris Mo-faicis. atque gentium Chriftum ampledentium pariter no eadem luce, qua Apoftoh : non codem ornatubyflîno in-cedentium : vt prætcream ibi adhuc non fuiflc colleda o-mnia membra, quæ perficcrent totum corpus Chrifti, Vn-defadumeft,Vt dum in Iuce,amp; tenebris progreflus fiebânt, amp;ciefcebat Ecclefia, fæpèita fuerit inuoluta tenebris, vt non Chrifti dida fuerit, quemadmodum videbimus cap. 2. amp;î.Oicæ, amp;nbsp;alibi, ætate autem feptima in futura fando-rum comraunione apparebit Ecclefia tota lux fine tenebris toto terrarum orbe in cam aftbmpto. 8i in qua tandem co-grcdientur, amp;nbsp;cogcntur oinnes patrcs,quibusprimispro-miftafuntbona. Cùm autem dabitur ilia fponfo fuoChri-fto Regi mundi, qui fit ilhus caput j nouum fcculum affere-tur priori fex ætatum abolito : fubijcictur Ecclefia totius mundi Chrifto : ei, equo cduda cft,vt ex Adamo Eua, pa-rcbit ; ei adhærcbit, vt membra capiti, vt fint vnnm fideles cum capite ; quodque membrum cum cætcris mem-

I AC. SX.0 c A AD I IK, r. € A P. G E K. membris,amp;cum vnoquoquc cætcra lint vnum corpus iii vno capite Chrifto : nec quicquam ilia interfe, amp;nbsp;cum fuo capite diflideant. zcfi credctes in Chrifto funt imago Dei, ergo in Chrifto debebunt rcferre, quæ funt Dei, ac fe prx-ftareDeifilioSjVtdicebamusfuprà déprima creationeA-damiagentes.hincfumpferunt Prophetæ, quæ narrant de innouatione Eccleiiæ, amp;nbsp;orbis. Et hæc diôta iînt, vt ordo Propheticus appareat in expofitione generati amp;nbsp;regenera-ti hominis à Deo, vt deducatur à prima creatione ad æter-nam vitam : atque ipfe Deus qualis amp;nbsp;quantus fit in opéré beandi hominis confpiciatur. quæ quidem, vt adhuc magis pateant, verba amp;nbsp;ordinem verborum iterum expendamus. Ter diôium eft creauit,vt Pater fignifîcctur,amp; Films,amp; Spiritus Sanâus: amp;nbsp;in prima creatione hominis,amp; in fecunda, quando per verbum, promilfionis, Euangelij, amp;nbsp;Prophetiæ creati fumus credentes Dei filij, qnando opus Patris exti-titadpopulum fuum fibi jungendum incircuncifione, o-pus Filij in Baptifmate, opus Spiritus Sandi in Ecclefia in-nouata.Hæc fignificans nobis Deus inlfaia,dicehat, omne qui inuocat nomen meum, in landein meam creauieum, formaui eü efFeci eü: vt opus Patris,amp; Filij, amp;nbsp;Spiritus Sä-di pateatinfideli,dü dicitur,creaui,formaui,effect. In Ifaia tribuitur quodq; verbu vni, creare Patri,formare Filio,efii-cere Spiritui Sando. Hîc ter diciturcrearc,quia opus,quod eft vnius,efi: quoq; trium. vt enim Pater eft in FiIio,amp;Spi-rituSando.-Filiusin Patie,amp;SpirituSando: Spiritus Sâ-dus ab vtroque manat j fie opus, quod eft vnius, tribuitur tribus,vt tics vnum intclligantur,vhus fcilicet Deus. QuO' niam verô eft Pater, Filius, amp;nbsp;Spiritus Sandus, diftinda verba^funtpofita, ab Ifaia amp;nbsp;item à leremia, amp;nbsp;ab Ezechiele eandem fententiam prometibus. Et hic à Mofe vtrunque videtur fadum. vt amp;nbsp;idem,amp; vnum verborum propofitö fit in tribus, vt’cùm dicitur ter, creauitjitcm diftinda fint

I N T E R PR. ceMMSVTÀiirf, 9? pofitaverba, dutndiâum eft, faciamus, creauit, ôc mentio fada fit de imagine, idque ter, ad quam creatus ût homo: vtin verbo create fignetur Pater, in facere Spiritus Sââus, in imagine Films, veluti etiam in illo primo membro, faciamus hominem ad imaginem,amp; fimilitudmem noftrams in imagine fignatur Filius, in fimilitudine Pater, idque ita fit, quia in tertio ftatu opus Patris,amp; Fi]ij, amp;nbsp;Spiritus Sanâi perficitur in innouâdo homine,vt fit Dei Films in Ecclefia perfeéla ex toto terrarum orbe Catholica, amp;nbsp;Sponfa Chri-fti duâa in Regnum, ter autem ad imaginem faâus, amp;nbsp;creatus dicitur homo, quia amp;nbsp;qui fuerunt circuncifi, amp;nbsp;qui Ba-ptizati,amp; quinuncinnouativeniuntinvnum corpus Chri-fti, amp;nbsp;imaginem referunt Chrifti, non folum vt homines mortali corpore conditi j fed vt filij Dei regenerati à Patre in Filio per Spiritum Saniäum, Patri parendo, Chriftum imitando, fapientes, amp;nbsp;affedantes quæ funt Spiritus Sandi. Et præter ternam repetitionem quater quoque repeti-tum nomen Dei inucnies, vt prima die, quaita, 5c quinta, vtvnusDeus cognofcatur Pater, Filius,amp; Spiritus Sâéius: atque Pater, Filius, amp;nbsp;Spiritus Sandus vnus Deus, in crea-tione autem hominis habemus fepties repctitum nomen Dei : vt fignetur opus Dei perfedum in bcäda Ecclefia per Spiritum feptiformem in feptem ætatibus mundi. hincfe-ptem Angeli dicuntur feptem Ecclefiarum in Apocalypfi: vbi hæc cofiderari poterunt. lam verb vt prætermittamus aliaquærere de imagine in homine,amp; hie exiftimo voluif-fe Deum potilfimum declarare, amp;nbsp;aperire feipfum in Ec-clcfia tota omnium fcculorum, atque cfficere,vt in ca opus fuura illucerct : quo Parer,Films, amp;nbsp;Spiritus Sandus co-gnofcerctur, præfertim propter hærefes Arianas hoc tempore renouatas: quæ ctiam temporefextæ ætatis vexarunt credentes. Vnde Abbas loacliimus ad preces, amp;nbsp;ad Deum confugiens, auxit mentem, vt fcfiberct Dccacordum, in a a quo

I J C. tKOCAlDI I y /. CAP, G E quo vnum Dcum Patrera,Filiujrt, Spirituni Sanâum oftcn-óeret. ac vt hoc tempore cædem hærefes vexant cos.qui ab imagine, feu forma ßhorum Dei reccclunt; fie lux onctur ex DciVcibo eandem imagincm rctincntibus,amp; in charita-te Dei perfilentibuSjVt in fe cognofcant opus Pattis, amp;nbsp;Ff lij,amp; Spiritus Sancti, vniUs Dei.

2ÿ. Benedixu^^De'M, ) Quæ nuntiauit, Sc coepir DeUs a?ta-tefexta, ilia ira nuntiauit,amp; coepir, vt pcrduóturus eadem ad finem j atque vt perficerentiir, Sx. abloluercntur tandem ætate fcptima,quando abfoluto numero eledorum, ac in Bapiifimo hl fanâificati petducendi effent in æternam in cœlisDei gloriara. Qu^amuis enim jam oriente Papatu fideles, quiobtinuerant requiem à tyrannis, incidcrint in Antichrifium, qui conatusfitiinpedire promifla, or opera Dei ; vicit tarnen femper Chriftus in membris fuis progref fus maiores fingulis annisfaciensm Regno fuo. vthoc té-pore iam parum abfit, quin illud, amp;nbsp;quæ promifla funt A-orahæ cap. if. Gen. obtineamus.

Et dixit eis crefeite, fnulti^licamini,^ replete tefraw,(^ da-tftin/iminipi[cihus m/tris, in 'volatile coeli,(^ in omnem beßiatn rept ant emß/per terram eßßubiicite earn. ) Deus dixit,quæ beneficia præftaturus erat nobis,ergoomnino futura eranf. prædicatafuntin Euangelio, quæfueruntdefcripta in Lege: prædicaturamp; nunc jdem Euangelium, quo depellun-tur omnes omnium jinpietates. Sc obtinebit in toto mundo jmperium.Chriftus:erefcctvbique numerus fidelium, vt repleatur Ins tota terra : cam hi foil obtineant, amp;nbsp;in ca per Chriftum dominentur. Præftabitur ita, quod promiiit Deus Abrahæ, cùm dixit. Multiplicabo fernen tuum,ficut ftel-lascoeli, amp;ficutarcnam maris, item dabo tibi terram in pofTeflionemperpetuam Chananæorum.quæ terra Chana-næorum, amp;nbsp;alio rum data populo Ifraëlitico non fuit perpétua. ergo amp;nbsp;de alialocutus eft Deus,quæ omnium gentium dabitur in Sabbatflhio nunc ætate fcptima,vt monuit

TNTER4 COMMENT J Rrr^

Paulus. Et dominaminipißthus marls,^ojoUtili-. quæ diiîia fut ante verfu 2ôcadein hîc inteJligantur. rcpetuntur cadcm, vtferuiatur myfterio, vt promifla3amp; denûtiata præftita co-gnofcantur. amp;nbsp;quia poft ftragem martyrum à tyiannis Euâ-gclici obtinuerunt terram gentium; inuafit in eam nomine Euangelij Antichriftus.is cxpclletur nunc,vt jam perpetuó pofteflio tcrræ,amp; dominatus,amp; adminiftratio Ecclefæ fu-tuiafit penes Euangelicos, 2fi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus,Ecce dedi vohia omnc herbam,facienttJn fime»,

cj^uaefiinJitperßcie omnis terra: amp;omne lingnu,tnquo iflfruclut arborisproducentùfemen.'uobùerit in efcam.) repctitur, dixit(^; Deus,pra;ter alia oftenditur promifta,^ nuntiata o-mnino præftanda, amp;nbsp;non vitrà in aliud lèculum differentia fnifi cœlcftis patriapoft Sabbatifmum donanda J fedtota terra cuin omnibus,quæ in ea funt,dabitur Ecclefiæ Chrifti, amp;femini Abrahæ nûc ætatefeptima. Sûtenimbona Chri-fti,qui cft totius orbis Dominus,amp; Rex. amp;nbsp;hîc fignâtur quo-que bona fpiritualia, quib ’aluntur fideles in æternam vitâ.

Et omne lignum amp;.) Omnia munera, amp;nbsp;piæfeôluræ, amp;nbsp;adminiftratiOjamp;dominatusinftatuEcclcfiaftico amp;nbsp;Politi-to dabitur Ecclefiæ, amp;nbsp;femini Abrahæ, In herbis autem amp;nbsp;inarboribus non folnra, vt dixi, intelliguntur tempora-nca; fed amp;bonaætcrnaivt Verbû Dei,amp; fructusVerbi I)ci; vt maiora dona Spiritus San(fti,amp; munera. vt ex capitc primo loëlis pofl'umus aduertcrc.

Et Omni befia terra.amp;omnivolucri coeli, omni repentiptper terram,in quo efi anima viuens: omne dus berba in ejcam.cl,- fuit ita.} Dumdicitur, vtfint uobisinefeam, cxiftimo figni-ficari miniftros DEI, vt Abraham, Mofem, Prophetas, amp;nbsp;Apoftolos: atquc etiam fingulos in fingulis Ecclefiis præfcdos ; qui ex Verbo D El amp;nbsp;minifterio fuo fru-élumfuura percepturi funt. Dum autem dicitur, amp;nbsp;cun-âis ammantibus terræ, cxiftimo fignari cos, qui funt a a 2 fub

I J c, s s. o c A RD I I I, CAP, G r. fub paftore, amp;nbsp;Epifcopo : vt fe régi à Chrifto, ôc a fuis mi-niftrispatiantur atquepaftorespariterpafceredebeât gre-gem, nec ilium delerere: vt fecerunt Ecclefiaftici Papæi. præterea erit cura maiorpauperum, amp;egentium,quàm fu-erit hadenus, charitas cum copia Spiritus vigebit vbique. diuites vitro erunt dilpenfatores bonorum, quibus affluêt.

omnique 'volucri coeli-.} hic per volucres exiftimo intel-Egendos eîTe eos, qui præfides non funt, habent tarnen al? qua munera, valent VerbOjdc inaiori vi Spiritus Diuina co-templantur.

Et Omni repenti ftiperterramPini^uo efl anima vinens. J Gc-neratim compræhenduntur omnes, qui in terris degunt .amp; qui Fide,ac Spiritu viuût,quantûuis fint ex poftremo genere hominü,autfimplices, qui omnes debent parère Chrifto,amp; præfidi, vt fruâus percipiant in Ecclefia Dei,quibus fibi vita pareturæterna. præterea ratio habeatur omnium,etiam infimorum, vtcuique profpiciatur, vt videbitur Ecclefiæ, amp;nbsp;Spiritu Chrifti præditis. Quôd autem per animantia fideles in Ecclefia intelligendi fint, rd cognofcimus in loéle. cap. primo, qui videtur intueri hune locum Mofis. Quôd item pij, amp;nbsp;impij fignati fint in animâtibus 5 id ex tota Pro-phetia patere debet,amp; Lex continet quædam animalia mu-da, amp;nbsp;quædamimmunda. amp;nbsp;in lib. Efd. cap. ç. dicitur, ex omnibus creatis volatilibus nominalti tibi columbam v-nam, amp;nbsp;ex omnibus plafmatis pccoribus prouidifti tibi 0-uem vnam, nec efi, vt diligentius hæc diftinguantur, quæ per fe in Prophetia patent.

In efeam. ) è Regno Chrifti fumitur cibus, quo omnes Giedcntes viuant æternam vitam: amp;nbsp;viéiusintereà corpore-us non décrit. Vndehîccricaduertendum, :de pifcibusdi-dum fuiffe. Dcuni creaffccete grandia, amp;nbsp;omnem anima viucntem : atquc repentem, quam produxerant aquæ m Ipccie,feu genere fuo,amp; omne volatile, item producat terra.

! N T E R P R, COM MeVTJklFS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9$-

ra jumcnta reptilia,amp;bcftiasterræ. dehomineautem diôtü eft- Faciamus hominem ad imaginem, amp;nbsp;fimilitudincm noftram. vbi duo attende, ex aquis edudos pifces, è terra jumcnta, amp;nbsp;aues. a Dco autem eduâum hominem, item fi-mul multitudinem pifcium, fimul multitudinem beftiarum effluxifTcex aquis, amp;nbsp;c terra. Vbi intelligimus Adamum filium Dei, amp;nbsp;eos, qui nati funt ex Adamo efTe fihos Dei. atque nos non feparatim fmgulos 5 fed ab vno Adamo, amp;nbsp;hune ab vno Deo Patre genitum,amp; omnes ab hoc vno ge-nitos, ab vno Deo ducere genus. Et hinc colligimus o-mnes homines effe vnam familiam, cuius Pater lit Deus, quitotiesinEuägeliofignificatur fub nomine patrisfami-liæ. amp;vt omnes nouimusexeadem familia progenitos fe mutuo amaie :amp; quæ funt totius familiæ quemque pro fuo ftatUjac dignitatc,amp; pro fua parte polfe obtinere ; ita dum hocnouerimus non contemnemus populum indigentem* V ndè in Ifaia diäum eft.Frange cxurienti panem tuum,nu-dum operi,amp; carnem tuä ne defpexeris. Et fignificauit pro-ximum noftrum elfe queuis hominem, hinc cocludebat lo-annes eum non diligeie Deü,quinon dihgeiet proximum. non diligere Patrem,qui non diligeret eins filios.

Etfaitumeß ita. ) Hoc ponitur hic in fine, vt omnia cognofeantur ab initio ad finemvfquemundi faäa ficut * fuerunt denuntiata,deftinata, amp;nbsp;efifata ante mundum.Hinc duxerunt Prophetæ, quæ ad nouum ftatum mundi pertinent. loanncscap. 2I. Apoc. poftquam perucnit adfinem rerum denuntiatarum in ipfa Prophetia, atq; adeo eorum, quæ denuntiata funt in hoc capitc, itaconcludit. Et factum eft ; hoceft, quæ cap.pri. Genefeos,amp; deinccps funt denuntiata s ecce euentu, amp;nbsp;re ipfa funt omnia perfedta, amp;nbsp;præftita.

31- Viditt^ue Deut omne,quod fecerat, amp;nbsp;eccè honum erat aide. ). Generatimcumhomineadduótoad perfeótionem fu-

a a 5 am

TAC, S R 0 C A RD I I Ks I. CAF, G F am in Chrifto, amp;nbsp;cum Ecclefia ad fponfiim fuum, pronun-tiantur omnia bona, quæ cgit Dcus in beando homine. vt non folumbona intclligantur, quæfccit Dcus hornini s feu bona ci iinpertiendo, amp;tnbuendoô fed quæ alias mala vifa funt,dum per tyrannos, Qc per Antichriftum vexatus, amp;. affliôfus fuit, quôdpcrhæcexercitatus fit,8t fadus per* fedior in corpore Chrifti,audufque lù bonis Spiritus Sandi. funt aliæ caufæ pertinentes ad ipl'um Dcum., amp;nbsp;ad cius Diuinum opus,quæ contcmplatores aduertent.

Et fuit veferA, fuit manè dies fextus. J A d finem fcxtæ ætatis periienit Regnum Antichrifti,amp;impiorum,3ttyran-noi’um: vt didum eftin lib. 4. Efd. cap, 0. vbi finis Rcgni Efau oftcnditur,hoc eft, ftatus Papiftici. nam hæc ætas du-da eft ad fincm fuum regnantibus tenebiis Papifticis, amp;nbsp;vi-gcntc dcinceps luce Chriftiin membrisfuis,ac ftatu folo piorum cxiftcntein orbe tcrrarum, amp;nbsp;hîc perficietur illud Dan.7,Regnum autem,amp;poteftas,amp; magnitudo Regni da-bitiir populo Dei.

I. IgiturperfeEti funt cæli, terra, omnis ornattts eorum. ) Hiftoriâ creationis mundiitacxpofitâ videmus,vt feruie-rit amp;nbsp;hiftoriærerû futura r um. nam Deus,quafi opifex di-citur ccrto tempore opus fuum abfoluiffe:vtin finefcxti di-‘ ei accedente feptimo ( nam fcquitur, côplcuit Dcus dic fc-ptimo opusfuü) inucniatur,quæ mftitucrat, pcrfeciftc: hoc eftprætergrelfa'ætate fexta pcrfeôiafint à Deo,quæab initio ftatucrat,amp;nûtiarat fe enedurum in fex diebquot;mundi,amp; fe ':ondudurû,quæ ftatuerat,inætatem feptimam.Quæ au-lem effecerit dida funt fupra.Creauit Eccleliam fuâ,ftatuni populaié,quifibi pareier,amp; fuis LcgibA'iucrct. idq; perVer-Dum fuû fecitfolenni prædicationeadditis portends admi-rabilib’. Verbû inquam fuû faciendo ab Abrahâ,amp; ad eins femé:poft ad Mofein ætate fccunda amp;nbsp;ad totura populura I-fraëliticû:poft ad Prophctas ætate tertiajamp;paritcrad Ifraè-Icin

TJf T E R PR. C 0 M M. e N T A R T r

Jem : poft per Chriftum, «amp; ApóftoJos nuntiauit ætei'nuin Euangclium ætarequaita : poftin Apocalypfi per loanne ad populum Chriftianumætatisquintæ locutus eft,vt præ-teream, quæ per alios monuir,vt per Hcrmam: poft per no-uos Prophetas ætatc fexta, atque in fine ætatis fextæ, amp;nbsp;ac-eedcntcinitio feptimæ rcpetitum eftætemum Euâgelwinj quidquid locuti funt noui Prophetæjamp;quæ narrarût quatuor, amp;nbsp;duodecim ante Chriftum, amp;nbsp;quæ Mofesjomnia ve-nerunt, leu concurrerunt nunc in finem fextæ ætatis,'S: quæ pertinent ad cuenta rcrum denuntiatarum,amp; quæ ad vitain euiufqueinnouandam, adinqouandam Ecclefiam, amp;or-bem, ad confhtuendum ftatum Rcgnilfraélitici. vt fadtus fitfinisà Deo nouos flatus afteren di, quod vnus perpetuo futurus fit,quiquc fit defcriptus in Mofe,Lege, amp;nbsp;in Euâge-lio. Cùm ergo hæc fint piædicata,amp; agitata, amp;nbsp;cempro-bata in cffeâioncrcrutn denuntiatarum, in aflerendo fine ætatis fextæ, vt in fine fupci ions fexti diei fummatim expo-fitum eft j reftant pauca,qLiæ dicantur in feptimo die. quan-do quidem hæc quæ diximus in fuperioribus diehus condu-cer.di fint in diem feptimum. icx hydiiæ aquæ conuerfæ in vinumadduccdæ fintinconuiuiû Agnfamp;Sponfæ.Percœ-los jamperfedos intelligoEccIefias,fiue Ecclefiam omniû. ætatum, per terrain ftatum populärem nomen Dei eiulqs Fill/ profitentem, per ornatum miniftros Verbi,amp; miniftros ftatus popularis, qui fuerunt infex ætatibus : quorum do-âi'ina, amp;adminiftratio, quæ fuit ex luce VeibiDei, con-duciturin ætatem feptimam. Siucetiam inornatu intel-ligiraus in Ecclefijs,amp; ftatu publico cœtus populäres in fin-gulisprouincijs,amp;ciuitatibus nemen Chrifti profitentes. Item ipfani adminiftrationem, amp;nbsp;ordinem lecundum fta-tuta Dei in vtroque ftatu. Nam in lingua latina ita etiam accipitur verbum hoc ornatus.

Comjjlcuiti^tte Dem dtefèpibno optuptunij^noel f ecerat, amp;nbsp;re-

I A C. SR. 0 C A RB I I Ks J. C A P. G quieuit diefeptimo ah omni operey quodfecerat.^jAGZ mihi vide-tur efrepofitum,quia noil fokim repetitum eft Verbum Dei ex vniuerfafcriptura. Sc ex ætatibus prioribus miindi ; fed amp;nbsp;fignificatur maxime repetitapiædicatio Euâgelijyamp;: denuntiatio aperræ Prophetiæ. Sc patefdéiio myfteriorum Legis, Euangclij, amp;nbsp;Prophetiæ, quæ myfteria. Eeclelia inno-uata per concilium proponet nobis ætate feptima i Sc vt nullum ftatum alium, non ætatem aliam allaturus fit Deus deinceps. nam Verbum Der erit perfectum,quod ftatuit ab initio, reuocare ad fc eledos luos ex omnibus regionibus, Sc oris orbis terrarum : conftituere vnam Ecclcfiam, amp;nbsp;Regnum in orbe : eritque Verbum Dei expolitum, vt fciamus quomodo fub Lege Dei, amp;nbsp;in eius Regno videndum nobis fit femper. erunt perfeóla eius opera in Ecclefia : vt alra no fit expcólanda, nee quæ renda in Sabbatifmo; fed expedâ-da folum æterna vita in cœlis. ad quam nos intcrca parabi-mus. dicitur veto opus fuum : quia nullius hominis, tyran-ni, Sc Antichrifti fuit opus, quod fecit Deus in feptem ætatibus mundi. nee fuit alicuius Pharizæi, nee Pelagiani parare fibi falutem, quam operatus eft Deus in omnibus ere-dentibus.

Et requieuit die Çeptimo ab omni opéréßto, quod fecerat. ) Hie fignificatur ftatus mundi tertius, fiue ætas fcptima,fiue Sabbatifmus ; quando non eritfeculum Efaii, non opus e-ritnouoopere, vt præteritis temporibus, reuocandi popu-lum Dei, â cultu impiorum ad eum,qui fuit ä Deo præfcri-ptus : non nouos nuntios mittere, amp;nbsp;Prophetas. hæc enim ante fuerunt, vt ætate feptima non opus fiteadem agere, viuet Ecclefîa inftitutis amp;nbsp;Legibus,quæ fancitæ, amp;nbsp;promul-gatæ funt in libris Legis, in Euangelio,in Prophetia. Infidc-bitautem Deus in fuis fidelibus, imperans in illis, agans in illis opus fuæLegis, non dcinceps nouum opus atferens, vt vindicet illos à tyrannideimpiorum,qui erûtexpulfi c mû-

- r N T E Æ P R, C 0 M M. £ N T Â R I V ƒ.

do onînes. Quôd jam in dièfeptimo hîc fignifîcetur Sabba-tifmus, qui relinquetur populo Dei 5 fignatur poftrcma æ-taSjin qua obtinebunt requiem^ amp;nbsp;otium Euangelici,amp; ve-rilfraclitæ : docct Paulus cap. ^-.Epiftolæ ad Heb. Ac fi ft-ptimus dies authore Paulo pofitus eft pro ætate amp;nbsp;quodam feculo ergo amp;nbsp;in fex diebus fex ætates fuerunt intelligen-^ dæ : Sc cum hæ non nifiVerbo Dei videantur diftinguendæ, quodamp; in verbo illo hodie, amp;nbsp;hodierno die cap, 3. amp;nbsp;‘f. iufdem Epiftolæ oftenditur, quando prædicatio clamar. hodiefi vocem eius audieritis : atque illud Hodie à Paulo transferatur ad multas ætates^ad tresomninöjinquibus fo-lennisfueritfaóta denuntiatio Verbi Dei, reólèamp;verè tres ftatus videntur diftindifuiffcab Abbateloachirao. amp;quia fepties faólum eft Verbum Dei folenni illius promulgatio-ne, ergo amp;nbsp;feptem ætates cognitæ funt in feptem dicbus:vt alia argumenta nunc præteream,quibus oftenditur in die-bus ætates intclligi oportcre.

J. Et benedixit Detts dtei feptimo, nbsp;nbsp;fan^ißcüuit lllum. quia

in illo quieuit ab omni opéréJu o,quod creauit Heu-!, •vt faceret. ) AttulitDeusbenedidiones,quaspromiferat Abrahæsquas promiferatamp; femini cius in tota circunciiione : quæque promifit Chriftus de fuo fccundo Adueutu; efTecit ætate feptima vt conftabilita, firmata,amp; poflefla efTcnt â filijs Dei bona, quæpræftaturus fuit in Regno fuolfraclitico re-ftituto.præftititjVt omnia fœliciter amp;profpcrèjcuenire|it vt . beati fe folo imperante viueremus. nam in veibo benedi-xit, omnia cius beneficia,amp; bona, amp;nbsp;fruófus : item juftifîca-tio, falus,amp; æterna vita fignificantur- in verbo autem ( fiin-âificauit) firma ilia,amp; perpétua oftenduntur, Sc præterea fanéiificatio futura Spiritus Sanóli in toto Ecclcfia, amp;nbsp;in o-mnibus fidelibus-qiiod terienus,amp; externus cultus præteri-tarum ætatum abolendus fit 3 arque Spiritu viiiendum, Spi-ritualis cultusloKim Deo præbcndus: Spiritualia omnia e-b b ducen-

I A C. SK.OC^RDT rN J. CAP, G e Ki* ducenda eSacnslitteris: Sc Deus,qui eft Spiritus appræhetl-dendus in Icfu ChriftQ;ac nos Spiriru cumeoconiungendi fimus, vtfimus omnibus modis per eum, qui .ïblus fânâus eft, fanâifîcati.

in Ulo q ni sait ab omni oftrefuo, quad creauit Deus, 'Ut faceret.) Actatcfeptimahæceruntperfeôtaomnia,quæ Deus ab initio ftatuit fe fadiirum. amp;nbsp;caufa aftertur, quare co-pletä,amp; præftita iintætatcfèptimabencficia,quæinfuo Regno Ifraëlitico fuit datums femini Abrahæ Deus: quarè nniftificata Ecclefiatunc fitinChrifto,præparata ad nuptias cum ipfo celebrandjs in Regno Dei populo Ifraëlitico conftituto. quia poftquam creauit illa, in quibus narrabat, quæeratfaéturus inmundo, deftitit plura creareplura non fadurus in mundo.amp; quia quæ creauerat,queftatuerat,quæ jam ab initio decreuerat fquæ crantperinde ac ilia, quæ e-rantjjam creata,amp; fadaj in perfcicnda Ecclefia, vt effet parata, amp;ornata fponfo fuo Chrifto lefujilla jam lèxæ-tatibus amp;nbsp;initio fcptimæ perfecerat,amp; abfoluerat. vtiam no aliter ætatefeptima eftet nobis viuendum, quam efletpræ-dicatum. Sc ftatutum initio ætatis feptimæ : vt fcilicet quic-quid lucis effet fex ætatum condudum in feptimam,quæ eft lolum lucis,amp; in qua nullæ tenebræ fex ætatum futuræ fût, id omne fufeipiendum nobis effet,nee quicquam agendum, quod effet tenebrarum fextæ ætatis ; non tyrannis admitté-da in Regnum Ifraëli ticum: non mores Efaii : non Papifta-rum Ecclefiafticorum, amp;nbsp;Politicorum; non voluntas, amp;nbsp;judicium noftrumquærendum; non auaïitiæ ftudcndumjnoi^ quæcuiufque erunt propria procuranda cupidèinon alia quam plurima,quæ quæfierunt tyrannicè,fcelcftè, Sc impiè genres.amp; qui mores gentium fecuti funt. quæ exponentur diftmdius,vbi ageturdeinceps deSabbato,amp; vbi memora-buntur,quæ funt ftatus tertij, ætatis feptimæ, Regni Ifraëh-ticijamp;Sabbatifmi Nam hi dies feptimus, in quo nulla

INTER» COMMENT^Iirt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5«

fit mentio dc velpcre, defignatftatum tertium Spiritus Sadi : in quo piè, fanótè, amp;nbsp;Deo digne viuetur. non eiit foli-citudo in fideiibus de rebus externis anxiè ; fed Spiritualia quærenturûn his habebirur,amp; ftatuctur beata vita.Vno ver-bo Paulus rem compleditur capi. Epiftolæ adHebræos, inquiens. eum, qui ingreffus fuerit in requiem,amp; Sabbatum Domini j debere requiefcere ab opeiibusfuis,quemadmo-dum à fuis requicuit Deus. In pronomine i]lo,fuis, fignifi-canturmundana, flatus mundanus,qui fuit ante, amp;nbsp;in quo quæ mundana funt Regerunt mundaoi homines, ceifabit Sc Deus pcrado magno judicio temporanea, amp;nbsp;terrena, mundana opera adminiflrare in hominibus,vtdum fuit flatus mixt’ tenebris,amp; luce. Spiritualia, amp;nbsp;æterna operabitur inhis,qui Spirituales, amp;æterni cö ipfo futuii fint in ipfius lumine extra teneb ras omnes. in quib’ labor piæteritarura ætatû nullus futurus fit. C^od jâ amp;nbsp;hïc terrepetitu fit nomé Dei, indicatur Pater,Ftlius, amp;nbsp;Spiritus Sandus,qui in tertio ftatu miindi federn finthabituriin Ecclefia coada ex toto terrarum orbe : cognofeendufque Pater,amp; Filius,amp; Spiritus Sââus vnus Deus,qui aget omnia in omnibus fidclib’. Quod ter dies item feptimus repetatur ; opus oftenditur, amp;nbsp;vita,quædcbuitcflefide]ium in ftatu Patris, in ftatu Fihj, in ftatu Spiritus Sandi,vt in Lcgc,amp; in Euâgelio,amp; in Pro-phetis eft præceptum de Sabbato. vt lcilicet,quemadmodû ait Paulus, quifque debuerit ceflaffe ab operibus fuis, nam perfedum opus fidelium eft intelligendum in his,quæ funt ^abbati Domini. Ergo conquiefeendum erit inDominico die, in quo exfurgit fidelis in nouara vitäm in Chrifto ; q-mnis benedidio, amp;nbsp;fandificatio eft fufcipicnda à Spi-ritu Sando D E I, vt fimus in futura vita beatn Quæ alia myftcria funt, profcrct Ecclefia innouata s amp;nbsp;fin-gula quæ pertinent ad ftatum rcitium exponentur in bb z Pro-

T A c. r.R 0 C A K T) J. TKj T. C A P. G

Pi'oplietis, ôe in aîijs fcnpturisSanôlis,in quibus hicfeptb mus dies in mcmoriàm reuocatur. Cùm multa ante diâa fint in intcrprerando hoc primum caput^vt in eooftédatut confîgnatahiftoria myftiça omnium ætatnm mundi, hîc fc' rccademfuntconcludcnda, Yî fummaquædameorum ha-bcatur. Draina fçnpjtura prôpc vbique triplicem fufcipit intcrprctatiônçmfccundum hiftonam tiiumftatuum mun-di : liuefîgnetaliqua fententiaopera terna tnum ftatuum, quod fæpius fît ; fiuc opéra bina duorum ftatuum, quod fc pc fit: rarô inuenics fententiam limpliccm, quæ rem vnam tantum fignet,fitqtîe vniiis tantum temponshiftoria. Sunt adhuc plures mterpretationes propter feptem ætates, qux inftauratum Verbum Dei ad Eccleliam, amp;nbsp;nouas mutatio-ncs m ftatLi populi Dei afferunt. de qua re exempla quædî haólenus pofita funt : amp;nbsp;oftendentur in omnibus Sacris vo-luminibus,qua? interpretabimur. Ergo quod propè vbique contingit, poteft amp;nbsp;inhoc toto primocapitecontingere.at neceftariö contigit, quia quæ in conarrantur,non congru-unt omnia hiftoriærerum creatarum. ergo interpretations requirunt petendam ex aho ftatu : non congiuit autem.vt dicatur feptem diebus perfeóta fabrica mundi. quia id fc pientes multi negant : amp;nbsp;capite fecundo dicitur perfeólum cœlum, amp;nbsp;terra, quo die creauit Deus cœlum, amp;nbsp;terram, amp;nbsp;omnevirgultum agri, amp;nbsp;quæ fequuntur. cuius Joci fententia videtur cffe,vt codem tempore fit creatum coelum,amp; terra amp;nbsp;quæ funt intrà coelos,amp; quæ in terris, at hiftoria hîc aliter narrat, ergo myftica fententa, amp;quæ congruat eft af-ferenda. Et fi quis inftet, feptem dicbus creatum mundum, vt funt feptem ætates mundij refpondcmus,amp; vno die creatum fuifte mundum, quia amp;nbsp;nomine vnius diei compræhen-ditur omne tempus mundi» Et fi fententia eorum fitretiné-da,qui cenfent intra fex dies omniafuiffe creataj illudtamc dabunt,quantum attinet ad ilia, quæ favturus erat Deus in curfu

inter PR, C 0 M M P N T A R I r S. - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;59

curfu toto tcmporum miindi, apud DcumfuilTe line diftm-. âione rempoi umamp; præuifa,amp;ftatutafimuJ. de qua re nos nunc agimus. Et li ncgCntin his,quæ funt huius capitis, contineri futura tcinpora,amp; quæ efficienda étant in tempo-ribus ; noucrint tarnen Petrum id intellcxiire,vbi cap. ?. epi-ftolæ fecundæ flatus temporum exponit per cœlum, amp;nbsp;terrain; per aquäamp; clcmcnta.QuomododcindecogruQt ilia, vt fit primus dics,fecundus dies,tertius dies,amp; quarto die fit Sol qui illuminer terrain, amp;nbsp;adducat diem, amp;nbsp;eum diflin-guat à node ? quomodo deinde eft prius nox, quam mane, nifiquia prius extitit flatus tenebrarum poft creatum pri-mum hominem: poft verô Abraliæ,amp; eius femini lux fplé-duit Partis, ac lelu Chrifti Filij eius?quomodo congruüt ilia, vt cœlum primo fît creatum,poft lux, poft firraamêtum, quod fit cœlum; vtante, amp;nbsp;poft fit creatum cœlum. veluti lux, amp;nbsp;Sol cum luna, amp;nbsp;ftcllis diueifis dicbus dicantur cre-ari,cùm nosnonhabeamuslucem in hoc mundo afpeóla-bili nifi ex tribus illis luminaribus ? Si in firmamcnto appellate cœlo dicat quis oportere i ntelligi mediam regionem a-ëris, id concedetur : at intereà quæram, quæ caufa fit, vt quædam creata diftinéla fint, quædam non fint diftinóla» no item quæ generantur intrà terram, amp;nbsp;quæ funt fub terra. amp;nbsp;fi terra, aqua,aer diftinóti funt, cur non feptein cœli, cur non alij ? deinde cur à cœlo,amp; terra ducitur initium,de terra agitut, poft de luce, poll de firmamcnto, de aquis, amp;nbsp;ter-ra,poft deplantis, poll de Sole, Luna,amp;flellis. poll de cre-atis in aqua, amp;nbsp;in acre volantibus, poll de creatis,in terris ? annonmixæhîcres videnturponi? Sijam res quædam vi-denturdiftinôlæ,quædam non,ac mixtæ videantur poni, ergo cognofeendum cft,patrem Prophetarum fcriplifie hillo-ftoriam rerumereatarum, quæ feruiret hiftoriæ rerum fu-turarum: atqueeumordinem pofuifïe, in quo ordo rerum futurarum contineretur» quam rauqnçm videbimus fecu-- -- i^b 5 tos

JAC. s R O c A RD I J I, CAP» C £ nbsp;nbsp;nbsp;‘

cutos Euangeliftas, diim in narrandis rebus geftis primî Aduentus Domini defcibunt futura fecundi Aduentus. Quomodo congruunc ilia, vt in Icbo capitc ^o. dican-tur Behemoth, amp;nbsp;lob creatifimul, lîlob extitit poft A-hraham, Behemoth autcm creatiis ftieiit ab initio cum cæ-teris animantibus ? Quæ ratio eft, vt quinto, fcxro, amp;nbsp;l'epti-mo die addatur illud : amp;. bencdixit Deus, non item in fupe-lioribus,nonmquarto? Quæ ratio eft, vt homo dicatur creatus fexto die mafculus,amp;fœmina: poft feptimum, poft creationem,amp; abfolurioncm crearionismundi,crcetur mu-lier? Quomodo congruitcumVeritate,vtcxiftat feptimus dies fine tenebris noâurnis, ciim omnis dies luce, amp;nbsp;tcne-brîsconftet? Sidicaturinfeptimodiefignari patiiam cœ-leftem, aut quiduis aliud, ergo reccdetur ab hiftoria litte-ræ ; vt facit Paulus hoc loco in Epiftola ad Heb. cap. vt dióium fuit ante, at fi dicatur, non idcirco non cftcintelli-gendastenebras,quôd de ipfis non fiatmcntio die feptimo, quæram quarè tarn diligenter in fingulisfcx diebus fuperi-oribus fafta fit raentio de renebris: in feptimo autera nulla. vnde amp;nbsp;hie tandem ad rayfteria defeendetur. Et fi in Sabbatifmofignaturcoeleftis patiia, ergo oportet,vt cxiftat priusSabbatifmus, quam confeendamus adcoelcftem pa-triam. Si quid debet efle fignum figuati, oportet, vt exiftat prius, quod fignum eft’e debet rei lignatæ futuræ. Ita alia colligi poterunt, quæ non congruere videbuntur narrationi creationis mundi, amp;nbsp;rerum in co creatarû. Si prætcrcà vti-nitio capitis dicebamus. Deus nuntiat ab initio futura,ergo in hoc Capite nuntiâtur futura. Etcnim fiin Diuma fcriptu-la eft fons,e quo ducuntur quatuor flumina quatuor fortita nomina,dum in mare magnum confluüt,quod oftenfurifu'-mus,ergo fons erit liber Genefis, amp;nbsp;initium fontis primii caput. ergo in primo capite cognofeendafuntomnia, prima, media, dcpoftremaopcruin Dei in toto curfu temporum-

IN T ER PR, CÖMJieNTARir^i. ‘ foöf

$i ratio nuntiandi futurain Prophctis petitaeft à Mofe pâtre Prophctarum, vtcxpofuerintftatum populi Chriftia-ni induodccim tribubus: quia dixit Mofes,terminos gentium diuidendos fccundum numeium filiorum Ifrael : ex hoc autem capite nomine coeli amp;nbsp;terræ fignarint ftatum Ecclcfiafticum, amp;nbsp;Politicum : in terra inani amp;nbsp;vacua o-mnesfinecperibus,amp;ftudibusFidei^ac Spiritus:in tene-bris,deftitutos Fidcac Spiritu Dci : in abyflb cor prauum hominis Fili j jræ,amp;Satanæj in luce Fidem,Spt èc Charitatem: in die verum Dei cultum Fidei,in node cultum impio-i'um : item in die Verbum Dci ad Eccleham factum j amp;: id-cii'co ætates, inquibusVerbum Dci folenniter fadum eft ad Ecclefiain : in nubibus, pluuia, grandine, fulmine, co-rufcationibiis, Ecclefiam, amp;nbsp;præfentiam Dei inea, bella dilTidia, contentioncs, pugnas Verbi, amp;nbsp;armorum, amp;nbsp;mu-tationes ftatuum dc talia : in aquis, in mari, in flumini-bus,inrerra populos omnis generis, loca, ciuitates,amp; fta-tus varios. in herbis, inarboribus homines varros, amp;nbsp;cultus, amp;nbsp;frudus pietatis, amp;nbsp;progreffusin ea, amp;munera, va-riaque hommum genera ; in Sole Chriftum,amp; Euangeli-umj In Luna Ecclefiam, amp;nbsp;dodrinam Apoftolicam,amp;ali-quandoftatum Politicum: in ftellis, dodorcsamp; pios, amp;nbsp;elcdos CHRISTI: inbelluis maritimis Ecclefiafticos

- malos, amp;nbsp;prælatos : in terreftribus Politicos pariter malos: ' in homine Dei filios : in Sabbato, amp;nbsp;in requie nouum ftatum mundi, amp;nbsp;Ecclcfiæ, atque Regnum Ifraëiiticum j ergo Mofes in hoc capite probatur cadem fignifi^caflc.Quä-obrem futuia omninö cognofeenda funt pioponi nobis in hocpii. cap. Quod autem. omnes ætates hic feptediebus

- figncntui'i moncraur in primo cap- Apo-A’bi Chriftus (du oftenditur ä amp;nbsp;« primus,amp; nouifiimus, principiü,amp; finis o-' mnium ) confpicitur ambularc intra feptem lampades : idem

I A C. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r Ks CAP» G P

idem extat apud Zachariam. in quibus fcptem lampadibus ^nificaturlux feptem aetatuin miindi, quam attulit Eccle- j fiæ Deusfolenui prædicatione fui Verbi, amp;nbsp;declarations ‘ fuæ præfcntiæ editis ßgnis, Sc operibus admirabilibus. Ca- ! pite 58.32.^0 4-t. libri Iob,oftendit Deus opera fuain ætatib* mundi ca rationc, quam præfcripfît Mofi in hoe primo ca-pite Gencfèos, prætcreo alia, quæ pofuiinpræfatione, quæ oftendunt crcationem rerum in mundo, amp;nbsp;conftitutionem fîrmam,amp; certam temporum futurorum, atque aélionutn mundi lîmul apud Deum extitilTe. illud poftrcmum addâ, quod pertineat admyjfticam interprctationcm requirendâ în omnibus Diuinis fcripturis. hiftoria quam narrat Spiritus SanéluSjdiffcrt à narrationc hominum. Hi narrant fa-âa, amp;nbsp;quæ fiunt,nihil prætcrquam quod fadum fit, aut fiat fignando : hiftoria autem omnis Diuina, fi narrat,quæ nar-rarunt, aut narrare poffunt homines, ilia narrando confirmât, amp;nbsp;in illis fütura fimul tanquam præterita narrat. Quâ-obrem ex hiftoria,quam homines texuerunt, aut perfequi potuerunt Spiritus Sâôlus ilia tantum affumit, amp;nbsp;co ordine affumit, per quæ narret futura, vt vidimus fadum hocca-pite. Hinc ea caufa eft, vt multa in libris Mofis, multa in Prophetis vidcantur dilfiderc, proptercà quod in narrando ■ ?^uæ funt vnius temporis, confignentur in his alia, amp;nbsp;fimili^ uturorum temporum’ quod dum fit,ordo in rebus futuris feruatur. amp;hæc magis patebunt in curfu interpretationis fufceptæ Diuinæ hiftoriæ.Cùm jam hæc omnia ita fe habe-ant, interpretatio quam attulimus hadenus primi capitis, videtur vera effe oportere. atq; in hoc capite videmus De-Umpropofuiffefummam fuorumoperum in adminiftrati-one mundi. amp;nbsp;in conducenda Ecclefia à primo homine vf-que ad earn completam in fine mundi. Et quoniam interpretatio hiftoriæ myfticæ in his, quæ ad Ecclefiara, amp;nbsp;admi-niftrationé eius pertinent, dilata eft vfque ad hæc tempora,

IN T£R PR. comment N R Il'S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lO)

vt fcilicet vniuerfis,amp; fingulis in toto mundo proponere-turcognofccnda; amp;nbsp;initio dixi^ hoc caput fujflc propofi-tumtanquam finem eorum, quæ futura erant poftremæ ætatis, actertij flatus inundi. quôdhæc omnia eflcnt tunc cognofccnda,amp;efficiendai diflingucndæ tencbræ à luce, • atquh in luceconfiflendum,quæfuentomnium ætatum. Et hîc quidam Circulus, amp;nbsp;rotatiovideturconlpici,quæ fignet eum, qui fuit principium,effc fîncm : amp;nbsp;qui finis, principi-um in rebus quidcm, quæ principium ôc finera fulcipiunt, cùm iple tarnen Deus in ca rotatione, amp;nbsp;circulo,oflendat fe fine principio, amp;nbsp;fine. Et quando aperiet Deus fecundam huius capitis interpretationem in coplexu afpcâabilis mün-di tonus cum ordinecœlorum cum omnibus flciiis : quando tertiam eorum,quæ funt fupercœlcflium i aliæ extabunt contemplationes, ad quas peruenient, qui præter reliquos fient veri amatores fummi boni. Intcreà nos, qui opus Dei manibus tenemus eorum quæ egitin toto curfu réporis mû-daniinfua Ecclefîa,intuentes eiusMaieflaté, æternitatem, Potétiam,Sapiétiam, amp;nbsp;maxime Charitatem,amp; bonitatcm ergà nos ; comparabimus nos totos ad eum amandum,co-Jcndum,vcnerandum,folum adorandunnac opus noflrura illud cfleflatuemusin vniuerfaviranoftra,vtin cius laudibus cantandis,amp; celebrandis certcmus cû

quot; coeleflibus,cumSpiritibusAnge-licis, ad quod agendum in fine Pfalmorum

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jnuitamur.

CA- ‘

CAPVT SECVNDVM.

^^^Stamp;ÇuntgenerAt'iones, drc. Hiccaputfecun-dumincipio fecutus aliquorum fentcntia.

------------J—jj.--------- exponatj perfcquitur illud vlquead finem» jtaqyç primum caput videtur compræhen-difle,vt totius mundi creationem,fic opera Dei in mundo ab eiusinitio ad eiufdem finem vfque ; amp;nbsp;idcirco quæ funt fe-ptimi diei venire in vnain fentcntiam cum his, quæ funtfeX dicrum. veiuntamcn nolo hic meam fentcntiam valere :

quia poflunt elTe aliæ caufæ quarè fcptimus dcbebat diftin-gui à fex fuperioribus: vcluti,quôdin fcptimo nouus ftatul mundi futurus ft, diftindus amp;diucrfus à fupeiioribus.

Argumentum.

Apite primo flatus tertij mundi,qui erit Spiritus Sandi dcnütiatus efl: in quo ilia funt aflumpta, ______quæ ante fuerunt omnium ftatuû,amp; ætatum mû-di 5 in hoc autemfecundo flatus fecundus exponitur Filij, compledensamp;futura flatus tertij, atque aflumens, quæan-teceflerunt ab initio, quæque funt flatus primi P atris.

4- Jßlt;ifautgenerdtiones cœlt amp;nbsp;tei/r£, qunndo creatißtnt,ts die, qua fecit Dominus Deus terram, amp;nbsp;cœlum. f. omne z/irgut turn agri, anteqiiam eßet in terra, omnemque herbam agri, ante-quam oriretur,germinaret. quia non pluere fecit Daminus Dene ftperterram,cfnon erat, quicaleretearn. Prima interpretatio amp;nbsp;hiftorica videtur effe, vt répétât Mofes crcationem rcru,

INTER, Mrîl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï02

amp; hominis,amp; quid cum hoc poft ipfius creationê fit faóiQ. Et quia dixerat, in principio crcauit Deuscœlum,amp; tcr-ram; id rcpetitur, atqueconcluditur cœlumàDco creaiö, amp;nbsp;item terra, ciuoniamquc deinde addita iuit expofitio de terra,quod eflctinanis amp;nbsp;vacua: de firmamento, hue ^there: de herbis,amp;aiboribusi hæcquoq: concludunturvt fir-mum teneatur, Dcum creaftc cœluin amp;'tcrram, fimulque quæ fub cœli ccmplcxu contmgunt,amp; fiunt, quæque in terns prccrcaniur,à Deo paritcr chc cicata, amp;nbsp;iaóia. vt hæc fit lentcntia, Ita.qutmadmcdum mcmoraui, creati funt cœ-Ji amp;nbsp;terra, qui quando crcati fucrunt, eo die lada funt, qua? procrcantur,in terris, amp;nbsp;quæ in complcxucocli fiunt. fada lunt virgulta,amp; hcibæ, atque pluuiæ è cœlo miftæ, femotis aquis,quibus terra mergtbatur. Vndchîc colliguntmulti vno tempore cicata fuift'c à Dco cmnia, propter myftciia autem feptem ætatum faâam fuifl'e diftinótionem dicruni, quibus omne tempus circumuoluitur. ^Mn'iamnon ^luerat iominu^ : vt crcauit Deus terram, fie amp;nbsp;vt gciminarct,faôiu eftàDco, qui amp;nbsp;fiimamcntum ccelifccir, vndê exifteret pluuia. abhcminc non colcbatur terra,amp; ipfa aquis dice-baturmergi crumpentibus ex abyflb.f; formauit Deu^ komi-f^e: Quomodo creauerit Deminus Deus hominé,hîc expo-nitur. quod Deus fpirauerit in ilium fpiraculum vitæ, fa-lt;âus fucrit in animam viuentem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hortu^n .-Expo-

nitur quid cum homine poft eius creationê fadum fit. De-us,qui creauit terram,dédit pluuiam, dédit incrtmentum : hortum parat homini, qucmcolat: amp;nbsp;quo obleßetur, amp;nbsp;cibum habcat. Hæc, quæ hic dida funt, de hcmine, amp;nbsp;qcæ deinceps dicentur, vt narrantur, fie credendum eft elfe faôa omnia, quæ cùm expofitafint adoêlotibus,

à viris Euangclicis, non eft vt cadem pluribus repe-tantur. eft autem huius temporis , vt myfticam con-teæplemur luftoriam fignatam in Jitcris feriptis à Mo-cc i, fe

I A C. SR OCA RDI I y II. CAF, G E Ki* Mofc.’Ac primuin illud vidctur ad-iertcndurrij non omnia repeti, nec eodemordinc, q jo narrara funtin primo capi-te, Qiiare cxiftimain’ ca hic tfieal]ata,amp; eo ordine,quæ in-fcruircnt narrationi inyfticæ, in qua cognofceretur fecun-dus ftatus Filij : vt etiam in primo capite expofita eft rc-rum crcatio, vt inferuiretur narrationi rerum futurarum in quo ca pite expolitus eft ftatus tertius more Prophetico,quo pofteriora nuntiantur repentis primis principijs, deinde ad media rccurritur, amp;nbsp;ad poftrema. Itaque cùm in primo ^a-pite fit expofitus tertius ftatus,in quem conduólus fuit primus amp;nbsp;fecundus ; hoc capite exponitur fecundus perduâus in tertium. Igitur f gniheatur hoc capite ftatus fecundus Filij, Eccleiia Apoftolica, dcquicquid dcinceps eft confecu-tum vlque ad tertium ftatum conftitutum.

4. iß Aßint generationes exit terr^, quando creettn funt in die drc. Quemadmodum vno die, vno tempore, vt multi dodi cenfucruntcreata fuerût omnia, atq; apud Deu perada ab initio extitcrûr,quæ effeda fût deinde in mûdo; ita propter myfteria hæc deducuntur in tempora, atq; quæ adu apud nosfada funt in mundo fuis exponuntur temponbusj vt myfticæ hiftoriæ hæc vidcatur efle fententia. Ecclefia, amp;nbsp;ftatus populi Deihunc habuitortum,amp;progreftum, quan-do in Chrifto lefu Dei Filio omnes fandi geniti funt,amp; co-alucruntineius corpus, vtmemoratum eft in feptcni die-bus ; dum in feptem ætatibus perdudus eft populus Dei in Regnum Ifraeliticum : atque in Ecclcfiam innouatain, amp;nbsp;præparatam, qur tradatur fponfo fuo Chrifto lefu in Sab-batifrno. Et quia nomen Ecclciîæ Chrifti non fuit apertis verbis vlurpatum primis temponbus s ad natum Chriftum, amp;adEcciefiam Apoftolicam conftitutam fuit reuocata a-' perta amp;nbsp;publica prædicatio de vna Eccicha Chrifti, in qua compræhendantur omnes Eccle/îæ prætcritarum, amp;futu-raiumætatum atq; hincexiftimo fadum, vt generationcs di-

I 'M T E R PR. M J ST. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jol

dicantur cœli, amp;nbsp;tcrræ, vt fignificentiu' gencrationcs, ortus kilicct, amp;nbsp;propagatio eledoruni ab Abiahamo vfque ad Chriftum, ôc a Chriflo vfque ad poftremum hominem futurum. vthægenerationcs dicantur tumfuiflc procreatie^ tune extitifle j quando fecit Dominus Deus terrain, amp;nbsp;cœ-lum : hoc eft, ftatum popuh fui, amp;nbsp;Ecclefiam, vt memojatû cft in feptem diebus,feu feptem ætatibus. Reuocantur au-tcmhægencrationes ad ftatum Filij. amp;nbsp;hîcfignatur ftatus Fihj; quia in ipfaillæmanifeftæfaàæ funt, atque in ipfo cxtiterunt omnes. 1 atresnoftri mortui funt, folus Films cft, quimanetin omnibus gencrationibus, amp;nbsp;qui infe portât omnes generationes. Ergo hîc extant generationes ele-âorum.qui per Fidem Abrahæ, Si cæterorum patrum gene-ranturcxVerbo Dei credetes : fiuntgeneratioDeï inChri-ftolefu,amp;familia:vtfint ipfi Regnum Dei, amp;nbsp;Chrifti Ec-clelia. Hinc tam diligens extat narratio familiarum dein-ceps vbiquem Sacris voluminibus: amp;nbsp;generatio Chrifti in Matthæo, amp;nbsp;Luca, dufta ab Abrahamo, amp;nbsp;ab Adamo.

Quando creatlt;ißnt : tn die qua. Hoc temps fiue referatur ad creationem mundi, amp;nbsp;ad prædeftinationcm, fiue ad tempus C FlRISTI, quod maxime fignificatur hoc loco, fine ad finem operum DEI, fiueadfingulas æta-tespropter id quod fequitur, indie qua fecit Dominus DEVSi oportet, vtgeneratim intelligamus, amp;infingu-lis ftatibus mundi,amp; ætatibus Deum creafte ftatum popu’i fai, amp;nbsp;Ecclefiæ: quemadmodum dum dicitur, in die qua, fignificari exiftimo fingula tempora fingularum ætatum,no folum primumtempus,quandoomnia creata funt. vt oin-nino certi cflc debeamus,quöd Deus ipfe creaucrit Ecclefi-am,amp;ftatum ilhus,amp; genuerit in Chrifto omnes fideles, turn quod ab initio fuerint cum Chrifto, ivm quod omnibus temporibusin Circuncifione,m Baptifmatc, in innoua-ta Ecclefia geniti fint in Chrifto.

Teca

I A e, R 0 c A.R.D I IN IT, c A Pt G P

I'ccit Dominni Detis terrum,^ cœlum. Videamus hîc tria, quarè cùm dictum fir. quando crcati funt, addatur, in die, j qua fecit, quarè nomini Èlohim addatur lehoua. èi quaré . hïc ante cœlum ponatur terra, mihi videtur cfic additum, ; faccre, vt fignificctur ftatus mundanus, amp;nbsp;flatus populi Dei j Ecclefiafticus, amp;nbsp;Politicus : omnis publica adminiflratio î | omnes credentes: omnes adiones, ôe operationes, amp;nbsp;ipfa vita fidelium cxtitißc per Chriflum : qui fuo Spiritu omnia generatim in omnibus,amp;fcparatim in fingulis egerit ab initio tempons ad fincm temporis, quod deinceps in hoc eo-demcapite exponetur. amp;nbsp;hincilia maxima Prophetarum ’ extabit, qua cùm volunt oflendereDeum omniaagerein mundo, à fuo initio vfque ad finem,aiunt. Deum creafle coelum amp;nbsp;terrain * vbi intelligut in coelo amp;nbsp;terra à Deo cre-atis Deum fecifle,amp; operatum efle omnia in coelo amp;nbsp;in terra,dum fuit cœlû amp;nbsp;terra,vt videre licet in Prophetis- Efd. lib. cap.ö. vbi memorat creatum cœlum,amp; terram ; memorat omnia,quæ narrat Mofes tunc creata,cùm crcaretur cœlû,amp; terra, amp;nbsp;fecfidura crcatione, amp;: efledionem otnniû tunc, concludit genres impias no dcouilfe fuo tempore tuc, amp;nbsp;noflro nue dominaripijs,Vide Ifa.cap.î?. jó.amp;cap.^-i. , a^.ibi inuenies dû diciturDeus facere,coelû,5e terrâ, intelli' i gi quæ nûc fiunt ab impijs cotra pios. ite extendi coelum,amp; terrä quädo fiunt quælùnt aliorù,amp;: noflrorû nûc tcporuni-In Icrcinia cap. (o. 1). dum difputat Deus fe facereorania ipmundo.amp;nonidolahominû. aitnocfle Deos, qui non fcceruntcœlû,amp; terrâ.hoc efl præter cœlû, amp;terrâ, omnia quæ funt flatuûfeculorum mundi,amp; præfentisfeculi.hunc modum loquédi paifim inuenies inSacris literis vfurpatum dudum ab hoc loco Mofis,vtin fado cœlo,amp; terra, intelli-gantur fada, amp;nbsp;ada omnium temporum cum omnibus ;creatis. Vidcturverô addi Ichoua,vt fignetur Chrifl’fiue ftaf fecûdusFilij,vtin Elohî fignat’eft tertms flatus Spirit’

Sanâi.

INTERPR, Mrs T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎOf

Sanài.Quôd autem in Elohim nomine Spiritus Sändiin-telligatur quoque Pater,acfimulFilius amp;. Spiritus Sanólus, diótum eft cap. ]. vbi loquebamur de nominibus Berefcith. Bara, Elohim. Quod item inlehoua fignctur Dei Films, atque in eodem quoque nomine cognofcatur Pater, Films, amp;nbsp;Spiritus Samftus, dicetur in initio Exodi. nunc folum di-camus duplex nomen Dei hie pom, vtDeus cognofcatur omnia egiffe per Filium, amp;nbsp;per Spiritum Sandum, qui mittend! fignificati funt paftim in Vctcri Teftamento: atque in Ecclefia Apoftolica, amp;nbsp;prædicati fuerunt,amp; perfpicuifadi funt, elfe mlift à Pâtre j atque operati omnia, quæ ad falute nofti am pertinerent. vnde Eloha ab El eft dedudum, vbi fignatur Spiritus Sandus Deus à Patre manans, amp;nbsp;miffus j in lehoua cognofcimus Filium, per quern fit miftiis Spiritus Sandus, amp;nbsp;donatus Pater credentibus. de quibus alibi dabitur dicendi locus, nunc illudcfthic nobis aduertendu, Eccleliam Apoftolicamfuilfeconftitutamin prædicatione de Filio,amp; de Spiritu Sando milfo à Patre. Vnde dum præ-dicabat Chriftus, affirmabat neminem ingrediad Pattern in CQelum,nift renatum ex aqua, amp;nbsp;Spiritu Sando, peradu-rus opus propter quod vcnerat,prædicat Spiritum Sandu, quern promittitfe milfuruma Patre, amp;hortabatur Apofto-los,vthuncaPatrepcterent.hoc nuntiabat cdocendos A-poftolos in omnibus quæ adfalutera noftrâ, amp;nbsp;ad cogniti-onemDei, ac rerumDiuinarupertinerent. SpiritusSâdus autem quando defeendit fupcr Apoftolos, docuit illos, amp;nbsp;operatus eft in illis, atque in alijs credentibus ea, quæ le-gimus in monumentis Apoftolicis. Quamobrem cùmhîc agatur de fecudo ftatu,in quo opera mutua vidimus Fili),dc Spiiit’Sâdi,vidctur Mofes idcirco hæc duo Diuina nomina pofuiffe,vtfignai'ctur opus,quod perfpicuu fuit Fihj, amp;nbsp;Spirit“ Sadi in prædicatione Euangelica,quod idem nunc iuit

in

I  C. B RO c  RD T r N T T. CJP» G E Ks.

in prædicatione eadem icpctira. Hine cap. primo Oièæ di-citLirde Chrifto. Salurbo eos in Domino Deofuo.audi Hebræe Baiehouah, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cognofle hunc locum Mo-

fis referri ad tempus Chnfti, vt Chriftum Deum quoq^ co-gnofcamus non lolum hominem.f /rr/a«? dr cœluw. ) Ante pofitum eft cœlum prius, proptcrea qnod finis amp;nbsp;fumma creationis omnium, amp;nbsp;generis humani proponebatur, vt perficcretur vna Ecclefia, in qua fedem haberet Deus, quia verb ftatus mundanus anteceflit,amp; prius fuit feculum Cam, Efauamp; ftmilium: atq; ctiam Regnum Ifrachticum definit in Ecclefiam SponfamChriftijpofitahic mihividetur terra prius, quam ccelum : vt capite primo poftquam prepo-luit Mofes creationem cœli, amp;nbsp;terræ, incipit deinde à terra explicationem, non à cœlo, proptercà quod quæ fucrunt tenebrarum in terra, amp;nbsp;ilia quæ fuerunt lex dicrum, ante-cefterunthæCjquæ erunt feptimi amp;nbsp;cœlcftia, item ftatim di-cetur. Formauit Deus hominem è puluere ten æ,amp; fpirauit in faciem eius Spirirum vitæ.

Et omnem herham agri. Terram,tcrrarn, terrain inucnit Chriftus ftatum Ifraèliticum, vtamp; hoc tempore, quetnad-modum nan atur in Icrcmia cap.'^. ij inanis, amp;nbsp;vacua terra inucnitur à Domino, vt in primo, itain fecundo Aduentu: velutiamp; antefuitin ftatu CircQcifionis,amp;magis ante Cir-cuncifionem. dicamus ergo fuit terra, quando non erant heibæ, fuit terra, quando non ciant arbores, ergo qui fecit terram, fecit deinde herbas,amp; arbores,dédit incrementum, amp;nbsp;pluuiam. vnde qui crcauit populuin, amp;nbsp;ex populo Eccle-fiamjcffecit deinde in his omnia, vndevidetur hoc cfTepo-fitum adfignificandam prædicationcmEuangelicamamp;ad confutandas impias genres, amp;nbsp;fuperftitiofos ludæos, amp;nbsp;fu-perbos Pelagianos. Euägelium docet nos non pofte fruótus veræ pietatisederc,nifi in Chrifto manferimus, vtpalmites invite, prédicatdodrina Apoftolica Deumpræparafleo-pera,

'1 N T e R f R, M r f T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10?

pera, in quibus ambulemus ; docet fruôlus qui extant in nobis pietatis, efle frudus Spiritus, impij multi dix-erunt, Deum non curare Humana • alij à viro docuc-runt dici, amp;nbsp;prodire virtutem, qua glorientur. ludæi, Sc Pelagiam confitentur quidem nos effe vocatos à Deo inpopuliim, amp;Ecclefiamfuami fed aiunt deinde fefua fa-cultate, virtute perfîcerc opéra pietatis: atque jaôant fua mérita, amp;nbsp;praftantiffimas facultates, quas à natura habenr* at hiftoria Sacra ait,antequam eifent amp;germinarent in terra herbæ amp;nbsp;arbores, Deum fecüTe eas, hoc eft, antequam opereremur opéra pietatis, Deum præparaiïè ilia,in quibus ambularemus j amp;nbsp;effeciffe, vt ilia perheeremus. quôd opc-rcturipfein credentibus amp;nbsp;velle,amp;perficere. omnes deinde facultates, amp;nbsp;munera, amp;nbsp;dignitates no naturæ, non for ' tunæ j fed ipfi Deo tribuendas, qui fingulis diuidit, vt fibi placuit, fub Lege, fub Euangelio, fub aperta Prophetia-

^14nonflueratBominui fuper terra.Yiwx caufæ afferùtui' quarè frudus pietatis non ediderint per fe homines, primu quod non habertt Legé,amp;VerbumDei,amp;cultû àDeo infti-tutû.Etfi hæchabuerunt,literâhabuerütexternâ noSpiritû qui in literis requiritur.deinde quia nô habuerut prædicato-res,amp;miniftros à Deo, per quos inftituerctur fccundüillud. quomodo credent, nifi mittâtur, piædicatores fcilicet Euâ-gclici. quod faôtü eft perChriftum,no per homines, itaque dû dicitur,non plucrat,exiftimo fîgnificari populû perVer-bûDei nondû inftitutû,amp; VerbûEuangelicû in eo non datum. vt hoc refpondeat firmaméto cœli fccundo die fado, in quo fignificabatur populus Dei fub LegeDei conftitut®, qui ante nô fuit fub illaLege feripta per Mofem. amp;nbsp;in aquis (uperiorib’prædicatio Verbi,amp;fpiritualis gratia populo data. poftquâ auté extititVerbû Dei amp;nbsp;prædicatio Euâgelica apud gétes quoq,tûc cœpti f t apparerc frud’ pietatis in fi-delib’.quod infignitèappatuitinApoftohs,amp;multis alijs.

it homo non ernt, qui coleret ttrram. Mifsis Prophctis,mif-

lt; dd fs

r^C. SK.I)CJS.DI ITf II, C A P. ' G S Kt*

fis Apoftolispræfertira, extiterunt tune fruólus in Ecclefiar amp;. in populo, qui frudus cùm nuntiati fuerint à Prophetis, copiofi prodierunt in Ecclefia Apoftolica, amp;nbsp;perdudi ad fuam maturitatern apparuerunt in Catholica, quando per-uentum eft ad opera Dei in feptem ætatibus perfeóla. Ante Chüftum non erat homo, qui coleret terram, veluti amp;nbsp;ante Fidem Abrahami, fedhic agitur maxime de tempore Aduentus Chrifti, quando vt dicitur cap. primo Ofeæ, for-nicansfornicabitur terra. Synagoga eratfornicaria; reli-quægentes, in quorum Ibcietatcm vénérant ludæi, erant impiæ fine cultu Dei, vt nec ab his nee ab illis extarent fru-dus pietatis, amp;, Fidci. Venit ergo Chriftus quando abun-dauitpcccatumvt fuperabundaret gratia, frudificarem-ufque Deo, amp;nbsp;nobis pararetur vita æterna.

Et fans (vApor) afeendebat è terra, irrigebat emnetnfu' perfidem terra. Hic dum Spiritum cognofcimus, qui fuit in omnib’ filijs Dei ante Chriftum, fimul Baptifmus Ioannis Baptiftæ fignificatur,amp; prædicatio : quam prædicauit amp;nbsp;ip-fe Chriftus, amp;nbsp;Apoftoli. prædicatum eft Euangclium amp;nbsp;inter genres :amp; Chriftus pofituseft fons vitæ, quongaren-tur terræ, vt amp;nbsp;in populo Hebræo,amp; in gentibus prodirent fiudus æternæ vitæ. vt qui terra fuerant, renafeerentur eX aqua amp;Spiritu Sando, vnde fcquitur de rcnatis.

7. Et forma uit Dominus Deus hominem è puluere terrte, fii-rauit in fadem eius fiiraatlum vit ce : (prfuit homo in animarn viucntem. Hiftoria narrat principium creationis hominis, ut in fuperiori capite. quod creatus, formatus, amp;nbsp;perfedus fignificatus fit homo : hic autem, quod è puluere terræ fu-crit primo formatus, amp;nbsp;deinde iu eum Deus Ipirauerit fpi-raculum vitæ, atque extiterit homo in animant viuentem. vcrütamen dum exponitur animalis homo creatus primo,

. figni-

I W T E R P R, Mrs T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttxS

fignificatur,amp; pôft fpiritualis. nam Paulus j.Cor. jf. vide-tur interpietaii hune locum, primùmfecundum hiftoriam literæ ait primum hominem extitifle in animam viuentem. fecundum autem interpietationemmyfticam, fuiffeipfum Dominum è cœlis. vbi per primum hominem intelligit A.-damum animal! vita donatum, fecundum hominem intelligit Chriftum. nam omnes fideles portarunt in fe horum duorum hominû imagincm, vt ait idem Paulus, quemad-modum portauimus jmaginem terreni, poitabimus jma-ginerncœlcftis. Quaraobrem hîc fecundum hiftoriam literæ cognofeimus nos creatos fecundum imaginem terreni hominis : fecundum autem fententiam myfticam nos formates ad imaginem cœleftis Adami, regeneratos per Spritum Sanôtum Dti filios, amp;nbsp;vita Pilij donatos, vt in æ-ternum viuamus: quod ut taies fuimus, qualis fuit primus Adamus, tales futur! lùmus, qualis cft cœleftis. Vnde hîc advertere oportet, hominem fecundum poni amp;nbsp;pro Chri-* fto, qui eft iplà imago fubftantiæ Patns, amp;nbsp;pro fideli in ip-fo regenerato ad fui imagincm, amp;nbsp;inde Dei Parris. Que-madmodum amp;nbsp;in Prophetia fæpe fit: vt inftitutus fermo nunc ad caput Chriftum, nunc ad eius membra, amp;nbsp;ad Ec-clefiam idem referatur. Quod autem à primo homme ter-reno ad fpiritualem traducendus fit fermo huius fententiæ, fignificatui in verbo formauit, quod tribuitur Eilio, vt cre-auit Patri, amp;nbsp;perfccit Spiritui Sanólo, quemadmodum dictum eft in fuperioi! capite, amp;nbsp;4 ?. Ifaiæ. vndc amp;nbsp;Paulus fe-quens fententiamhuius verbi foimauit, ait fideles poitarc imagincm cœleftis Adami,quemadmodum portaucrunt imagincm tcrræni. nam qui fuit in animam viuentem homo inChiifto format“ eft,amp;Spiiitu Sanâo pcrfcdus.quod maxime patet in prædicaticne Euangelica, per quàm le-nati funt credentes ex aqua,amp; Spiritu Sanóto in'^Chriftole-fu: hoc eft in eo, qui fpuit in tciram, amp;nbsp;liniuir oculos cœci dd 2 nati,

TJC. SlOCJRVr JX) CAP, GEJf. nati,amp; jufsit eum ablui aqua,amp; vidit. Verbum caro faduin prædicatum eft Chriftus lefus cruclfixus, Se mortuus pro peccatis mundi. formatuseft ergo credensin Euangelio nouns homo, homo in nouo homme.

Et injpirduit in eum Jptraculum, feu Spirit um vit re. Renatus ex Spiritu Sando» £/ fuit homo tn animttm viuentent-Filius Dei Patris viduiusvitam æternam. Hæc ratione Prophctica fimul intelliguntur in quoq; credente; Sc diftin-guuntui'jVt forma omnium filiorum Dei fit in Chrifto na-to medio tempore, vtfpiritualis vita in omnibus fidelibus fit per Spiritum Sanctum,cuius folennis ftatus foturns fit in fecundo Aduentu Chrifti.vtin cœlis omnium filiorumDei fit futura vita æterna. Hæc fada funt in primo hominc, qui deinde peccauit, in quo quia fueruntomnes homines^ in ipfo fignificata funt, quæ erant futura omnium homi-num. vnde amp;nbsp;in primo capite, amp;nbsp;hie in fecundo eadé funt repetita varia tempora, amp;nbsp;opera fidelium» Ac vt in Adamo hæc fignabantur, quæ erant reliquorum filiorum Dei; fic amp;nbsp;in ipfo fuifle, inrelligenda funt» Quamobrem amp;nbsp;ipfi Adæprimo fuit Chriftus fiuntiatus,amp; æternum Euangeli-um prædicatum. Vapor afeendens, amp;nbsp;irrigans terram fuit illi Baptifmus, amp;fons fallens in vitam æternam: Et quôd didus fit creatus ad imaginem, amp;nbsp;fimilitudiné Dei, quôd creauerit Deus hominem ad imaginé fuam, quôd ad imaginem Dcicreauerit ilium: fiuedicas: formauit Dominus Deus hominem èpuluereterræ, dcinfpirauitinfacicm élus (piraculum vitæ, amp;nbsp;fuit homo in aniraam viuentem; eft idc cum Baptifmo Clvifti.in quo Credentesbaptizantur in nomine Patris, amp;nbsp;Fill), amp;nbsp;Spiritus Sandi vtquod infigniseft diuerfum, re ipfa fit idem vtcircuncilîo amp;nbsp;Baptifmus funt idem ratione Spiritus, Sc Veritatis»

S' EtpUntauit Domintu Deus hortum in hndem ab oriente, amp;nbsp;pgt;ofute

I Jf T ERP R» MnT, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JoT

fofuit ibi hominem, quem fermaueut De horto, êi arbore vi-tæ, amp;, de alijs, quæ pertinent ad hiftoriam litcræ non plura quæram, quam quæ funtexpofita à doâoribus: vt inobedt-cntia primi hominis, in quo mortui fumus, primùm cog-nofcatur. hiftoriam veto myfticam nos contemplantes, di-cimus Chriftum poft prædieationé Euangelicam, per quâ regenerauitin fe crcdentes, quiportarent fui imagincm, Spirituque viuerent; eonftituifle Ecclefiam fuam,vtin ea ftuerentur illi bonis fpirituahbus Patris, amp;nbsp;muneribus Spiritus Sanóli in feipfo cum æterna vita. Per Paradifum eni voluptatis intelligo quidemfccundu hiftoriam literæ hor-tum ad Orientem ^ofitum, in quo obledamenta haberet Adamus non folum loci,5c eorum, quæ erant in horto; fed amp;nbsp;perpetuitatis fine dolore vitæ, maximè autem cognitio-nis amp;nbsp;contemplationis rerum Diuinarô,quæ ei apertæ tunc fuerunt. pofitus veto ad ortum fuit hortus, quia vt ftatuit Deus, fecundum progrelTumtemporum credentibusauxit ditionem, amp;nbsp;pofléflîonem terrarum, donee in poftrema æ-tatcamp; ftatu occupabunt ab ortu ad occafum totum terra-rum orbem. de qua re fæpè memorabimus in Prophetis,5c alibh Sr autem ad myfticam interpretationcm intuebi-mur Paradifus voluptatis, quern plantauerat Dominus Deus à principio, eft Ecclcfia, vt quifque ex cap' 28. amp;nbsp;3 f. Ezechiehs certus efte poteft:quæamp;vinea dióta eft. quam plantauit Deus in Chiifto iam ab Adamo quando Agnus occidebatur ab origine mundi; amp;nbsp;deinde afiumptis in ea a-lijs inuocantibus nomen Domini; aftumpfit AbraHamura, qui vidit diem Chrifti, amp;nbsp;gauifus eft: aftumpfit patres in deferto, quibus piomiflus fuit Mefsias, qui gaudium alla-turus eftet in populo Dei. Films Dei random apparuir in fuaEcclefia fachishomo, qui faceret omnes credetes Dei filios, arque hæredcs æternævitæ: omnes inquain, quiamp; ante credidiffcni, amp;nbsp;qui tunc, amp;nbsp;qui peft credituri cifent.

d d 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de die

JAC» B RO c A RD J ITJ JI. C A G t gt;11^ dedit feipfum nobis Chriftus,dedit amp;:Patiem,amp;Spirituin Sandu, nam cùm in ipfb fucnnt omnes thcfauri Diuinita' tis, per ipfum communicatus eft fidelibus Diuinus Spirit’: atque Apoftolis donatæ funt priniitiæ; vt in Koi to Diuina-rum fcripturarum præterita, præfentia,amp;futura cognofce^ rentur, myfteria fibi recluderentur: ad ordines Angelicos confccndcrentjamp;tandem ab Tribunal fupremæ Majeftatis: tenerent iam beatam amp;nbsp;æternani vitam, in quam deduct dieflent. vndefidelibus proponebaturgatidium, quodfu* it in Abrahamo, qui vidit diem Chrifti: intelligcbant quale eflet illud gaudium, quod nuntiarant Angeli paftorib’, quando conclamabant. Ecce annuntiamus vobis gaudi-um magnum, quod erit omni populo, hoc enim gaudium vidctur eflc voluptas Paradih, de qua fit hicraentio.-certi-tudo fcilicct,amp; fecuritas de beata 8c ætcrna vita in Chrifto: Spiritufque Dei adeptus, qui certos nos reddit, quod FiJij Dei fiimus: cognitio,amp;contemplatio return Diuinarum,amp; patefadio myfteriorum,quæ funtinSacris Jitcris abfcondi-ta: confociatio 8c coniundio quara noftri fentim’ cum omnibus membris Chrifti ineadem Ecclcfia, participatioque corundcm bonorum Chrifti. quæ omnia fi adhuc non len-ferunt in fe omnes fideles, amp;nbsp;qui præteritis temporib’ fue-runtjVt fenferunt Prophetæ, amp;nbsp;Apoftoli, amp;quicunque per-fedij fentient propc omnia fere omncs,qui futuri funt in Ecclefia innouata, amp;nbsp;in Regno Ifraëlitico, quando addu-cetur populus Dei,cui reliduseritSabbatifmus, in Paradi-fum, de quo loquitur loanncsin Apocalypfi cap. z. c-/ ' frincipio. Quod quidam vertant à principio, quidam ab oriente,amp; ad orientem,fit quia Prophetia varie alludit. v-trunquevideturintelligendum,quialocus,amp; tempus fimul conpræhenduntur. atque initio temporum ftatuit Deusfii-ainEccclefiam.-amp;in certa parte orbis pofuit fuum initiu; atque tempore auxit illam, quæ amp;nbsp;cum tempore loca am-

TN Te RPR. Jifrfr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,c8

pliora occupauit, vt diccbamus. vndc Chriftus,qui confti-tuit Ecclefîam, dicebat Apoftolis. Sc vos teftimonium per-hibcbitis, quôd ab initio mecum eftis. I» pofuit homine. Adam ante peccatum potuit in Dei Filio obtincre vitam æternam,amp; ilia Diuina dona,quæ diximusj fed obtinentur àcredentibusinnouo Adamo Chriftolcfu, ac obtinebun-turamp;in terris,amp;in cœlis inætcrnum. quod formatiamp; perfect! fadi erimus in Chrifto lefu Dei Filio. amp;nbsp;hæc omnia in ipfiusEcclcfia.

gernunare feàt DomtKW Tietis è terra emnem arborent concupifcibilern vifu, amp;nbsp;t Suauent aä vtfiendum arborent t 'vita tn medio herti amp;nbsp;arborent fcientta boni amp;nbsp;malt. Dominus Deus Chriftus lefus venir in medio tcmporö, piæ-dicauitEuangeIium,in quo regenerauit credentes,confti-tuit Ecclefiam,datis Apoftolis,dodoribus,amp; alijs miniftris præditis muneribus, amp;nbsp;facultatibus multis impertitis per Spiritum Sandum: atque in Cœna Dominica conftituit ftatumEuangelicum,vtamp; capitcî. Ofcæ docemur. in qua Cœna caputfe conftituit Chriftus,cui parère, cui adhære-re omnesin communi concilio debeant. Quöd in terra, quæ fuit hortus,fignetur Ecclefia,non mir um videri debet, quiaamp;de Chrifto dicetur. aperiatur terra, amp;nbsp;germinet fal-uatorem: amp;nbsp;ante didum cft. Et formauit Dominus Deus hominem è puluerc terræ.è terra ergo hac produxit Dominus Deus omne lignum pulchrumvifu, amp;nbsp;ad vefeendum fuaue: fiue bonum dicas, vt intelligatur virtusEuangclica in falute credentis æterna,ipfaq; beata vita prædicata ab Apoftolis qui fuerunt pulchræ arbores utiles, etiam Prophets ederunt frudus æternæ vitæ. quorum Apoftolorum dodrinafuit irrcpræhcnfibilis, à Spiritu Sando præcepta, amp;nbsp;falutaris: magnaqs fucrunt in iplis munera amp;nbsp;donaSpi' ritus Sandi, nee eft vt repetam in arbonb® fignari Prophe-tas, Apoftolos, amp;nbsp;magnos, quos dedit Deus in Ecclefia vi-;

ros.

T JC» SRO e jJt-O I iKi II. cjp. as Kl.

105, id enim iam ex primo capite patere debeti amp;nbsp;in Pro-phetis fæpè videbimus: nec etiara, quod in arbore in medio Paradifi fita figneturChriftus fecundus Adamus, qui è cœlo defcenjit.quia amp;ipfe dicitur radix Ic{re,amp; vocat fc vitem. Ergo in terra hac inteJligimus Ecclefiam,in qua dati funt Prophetæ, dati funt Apoftoli, dati doôlores,amp; multi plurimis facultatibus,amp; muneribus præditi: dati om-nes ad vtilitatera, ôc commodum Ecclefiæ. amp;nbsp;dum dicun-tur arbores concupifcibiles vifu, amp;nbsp;ad vefeendum fuaues, feu boni fignificatur coitio, amp;nbsp;participatio fidelium inter fe; fignificatur Cœna Dominica, in qua charitas omnium in omnesamp;infingulos fe aperit. Ac communicatio eoru, quæ funt fingulorumin omnes amp;nbsp;fingulostum amoris,tum bonorum, tum officij,tum faculatum animi, amp;nbsp;Spiritus,ex-tatjucunda amp;nbsp;fruôtuolâ omnibus in Ecclefia, amp;inCœna Dominica, amp;nbsp;in concihjs, amp;nbsp;in omni adminiftratione, amp;in communi vita. In arbore autem vitæ intclligim’ Chriflum lefum qui cft arbor vitæ quod ipfius vita viuamus m æter-num fuoSpiritufadi participes, tanquam membra in fuo corpore nunquam moritura,vt ipfe jam non inoritur,mors illivltrànon dominabitur. idque affequimureicredentes, ci foil adhærentcs, in eo folo cognofeentes extare nobis vi-tamæternam. eftveroipfcin medio Paradifi,qui venit in medio temporu,quem folû caput, amp;nbsp;Dominü debem’ omnes habere inEccIefia. Et hîc airumâtur,quæ demagnitudi-lîe ChriftiPaul’ memorat cap.primo Epiftolæ adColoffen-fes. 'AccumfîtChriftuslignumvitænobis inEccIefia,cft quoque lignü feientiæ boni amp;nbsp;mali : ipfé eft Sapientia Pa-tris : in ipio funt thefauri Sapientiæ amp;nbsp;feientiæ Dei. Verbum Patris cftipfe Filius. Quæ ergo Sapientia cft Partis profeiTuramp;nuntiatur in Filio. Omnis ergo Diuina Lex, quæin tota Diuina feriptura jubetbonum,amp; malum ve-tat; alterum ab altero diftinguit, amp;nbsp;verum à falfo, per Fi-lium

JN T E RPR. Mrs t'. lôp hum eft fancita. ipfîus fôlius eft prudentia, fapientia, amp;nbsp;feientia diftinguendi, amp;nbsp;fecernendi bonum a malo; verum à falfo; jubendi, amp;vetandi. Ergo dum conftituit Chriftus Ecclcfiam; dedit in ea Apoftolos, Prophetas, doólores, amp;nbsp;alios muncribus Spiritus Sandi præditosj debebit efte communio,amp; participatie bonorum,amp; munerum omnium cum omnibus: quemque quod bonum in feeiit tn alios conferre: nec recufaie,necconré-nere, quod bonum in quouis alio erit. Id eft cnim ede-re, audire omnes in Eccleha, nec quenquam contemne-re: veluti fem per f mus in concilie, vbi cuiq, fit fuus locus: fimus in Cœna Domini, vbi quifque cognofcatur membrum Chrifti: quod in le loquitur Dominus, proférât; acfimul attendat quid loquatur in quouis alio. Nec in Ecclefia,nec in congrefsionibus familiaribus, nec in concilijs, ncc alibi quifquam audeat conftituere fe lignum vitæ,vt velit, quod ipfe fentit feparatim, fentiant amp;alij; velit alios cflehæreticos, ni fecum fentiant; non mediû locum affedet, non faciat fe caput, cùm fit membrum. non faciat fe Chriftum, non fumumPontificem; nontribuat libi feienriam boni amp;nbsp;mails vt ipfe præfcri-bat alijs legem, amp;nbsp;rationem vitæ, amp;nbsp;omnis aciminiftra- ' tionis, quæ folum inVerbo Dei funt cognofeenda, amp;nbsp;habenda. Et hæc, quæ confignata lunt in arboribus A-damo,confignata funt nobis in Cosna Dominica: in qua profitemur nos elfe membra Chrifti, non caput; participes nos fieri Spiritus Sandi, non elfe nos Spiritö Sandum, non elfe Chriftum. Ergo videmus, quæ duo Sacrainentadata funt nr bis Baptifmatis, amp;nbsp;Cœnæ Dominica-, eadem data efle Adamo, dum fuit ei cxpofi-tum ter, fe ctcatum ad iraaginem Dci, amp;nbsp;quomodo fu-crit creatus: vbi cognofeimus Baptilmum noftium, amp;nbsp;hic in horto Cœnam.

ec Et

I C. SR OCÂRni J TJ IT, C A P. CE ’TC.* ro. Et fluuins egredtehatut è loco voluptatù ex Hceden, ad irrigandum hort um, t^ui deinde dtuidttur in (quatuor capita. JI. ISlpmen uni Pifin. ipß; efl o^ui circuit totam terrarn cha-uilah, ubi eß aurum.

J2, Et Aurum tcrrailbuießbonum.ibi bdelium,(ßlapis onix. J 3. Et nomenßuu^ßecundi Sthon. ipße circuit omnem ter^ ram Athiopix.

14. Et nomen, fluuij tertÿ, Tigris, ipße uadit contra Ajiirb os.ßuuirts au tem quartos eß ipße Euphrates.

Cap. î. Ofeæ dat Chriftus muJieri quindecitn argenquot; teos, amp;nbsp;hordcum. ibi diximus fignatum cHc Verbum E-uangclicum, amp;nbsp;Cœnam Dominicam.- ita hic mihi vide-tur poft hortum datum, amp;nbsp;arbores in eo, hoc eft poft da-tarn, amp;nbsp;conftitutam Ecclcfiam, amp;nbsp;datos miniftros, amp;nbsp;ra-rionem adminiftrationis,amp; quæ funt Cœnæ Dominicæ; dan quoque Verbum æterni Euangelij iignatum in flu-ininibus. dicamus igitur de Verbo Dei ita. Ex Ecclefi-a natus eft ipfe Cliriftus, in quo funt omnes thefauri Di-uinitatis, æterna amp;nbsp;bcata vita: cuius participes fiunt in eodem Chrifto omnes credentes. in quem qui credunr, fit in eis ipfe fons aquæ falientis in vitam æternam. quia Euangelium prædicatum à Chrifto eft flumen, in quo la-uantur credentes ab omnibus fordibus peccati, amp;nbsp;in quo fitis expletur beatæ vitæ. Hoc Humen eft æternum E-uangelium, prædicatum Patribus, Abrahamo, amp;nbsp;Adamo ante, vtdixiinus.in quo Euangelio fuit viua illoium omnium Spes,amp;Fidcs j atque in Ecclefia omnium tem-porum pcrennis. Hoc flumen diuifum fuit in quatuor capita, quia Icriptum fuit quatuor voluminibus à quatuor Euangeliftis, vt deportetur in quatuor mundi partes, ad ortum, ad meridiem, ad occaium, ad Icptentrio-nem: quodperfiei debuit ætate feptima. Et quamuis fit

INTER PR, M r I T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ffo

alia contemplatio in quatuor animalibus quatuor Euâ-geliftarum, de ca agetur in Exodo, amp;nbsp;alibi, nunc tantû dicamus de prædicationeEuangelica dclatain quatuor mundi partes. Hæc igitur prædicatio, quæ ante fuit re-uelata patr'ibus, atque eius gratia in promifsionibus, amp;nbsp;tnyftcrijs exhibita, per Chriftû populo Hcbræo cftnun-tiata, amp;oblata; per Apoftolos deinde, amp;nbsp;horum difcipu-los illius VOXamp; fama pertotum orbem dcportata. ean-demprætercà prædicationcni fcripfit Chriftusin cordi-bus fidelium, quæ amp;nbsp;quatuor voluminib® defcripta, de-lata eft per torum orbem, atque in manibus, amp;nbsp;ante ocu-los omnium pofita. Hoc vnum idem Euangelium fuit vtdiccbam reuelatum patribus, atque eius gratia exhibita toti populo Ifraëlitico in promifsionibus,amp; fignis myfticis: confignata quidcm in libroGenefcos tanquâ in vno fonte, deinde deduóta, amp;nbsp;expofita in quatuor li-bris Legis, quorum myiteria deinde fuerunt exprcifa in quatuor hbris Euangelicis.atquc tandem confenfus Legis, amp;nbsp;Euangelij aperietur omnibus populis ex libris quatuor Prophetarum. de qua redabiturdicendi locus, cum egrefli è fonte, amp;nbsp;flumine Genefeos, deducemur in quatuor fiumina Legis. Et fi in nominibus quatuor quatuor fluminum aliquid quoque intelligcndum fit, cxifti-marem ego cognofeendam Legem, Prophetiam, Euan-

C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kJ J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

geliura, amp;nbsp;reuclationcm, ac apcrtioncm librorum. quæ reuelatio fiet quando in vallclofaphat fier magnum lu-dicium ad flumen. quod fignatum eft cap. 5-6. lcremiæ nomine Euphratis.

is. Tula ergo Dorf^nus TXta hoTKiuem,^^ poßiis enw horto Hadem ut coleret, (ß cußodiret eum.

Elcólilunt, vocati lunt emnes omnium xctatum crc-dentcs,vt in Pcclefia in qua habent p;cmifliones,Legc', Euangelium,amp; Prophetiam: habent rnftituticnem Coe-ee z næ

ï Â C, SROCJRDT T N II. C A P, G E K:. næ Dominicæ, fuam opefentur falutein obferuantes Di-uina præcepta.- fimulq; Deicultum,amp; Ecclefiæ emolu-incntura in omni fuo munerc 2c opcrc quærant, ôc pro-moucant. 2i hæc dida fint de omnibus, amp;nbsp;fingulis de-dudis in hortum, amp;nbsp;vineam, amp;nbsp;Ecclefiam Chrifti. qui autem erunt in munere Ecclefiaftico amp;nbsp;Politico ferui Chrifti, adminiftrabunt in Ecclefia, 2c populo Dei: ac id agent, vt ipfi 2c alij conferuentur in inftitutis Chrifti^ cui reddituri funt dcfuaadminiftratione rationem.

rö. Et piitcepit Dominui Dots homin'}dicendo. Exomni lig-no horti comedes.

17. De ligno autem fcientia boni malt, ne come dof ex eo. o^uocunque enim die comedes ex eo, morte marier is. ^c.-

Didum eft fupra Dominum Deum plantaftc hortum, conftituifle non folum Ecclefiam; fed amp;ftatumpublicu, amp;nbsp;liberù Romæ-nam hic ftatus publicus, amp;nbsp;liber Chri-ftianorû, maxime fuit conlpicuusamp;infignis. vndedan-tur præcepta amp;nbsp;pada feruanda ab his, qui adminiftrant Ecclefiam, amp;Regnum Dei, In leremia cap.i. amp;nbsp;in Ezechiele cap. 28. amp;?,. oftenditurEcclefia perhortumvo-luptatis. cùm autem hi Prophetæ ex hoc loco loquantuf de ftatu Papiftico, ergo, quæ hie præcipiuntur pertine-bunt ad Papam, amp;nbsp;ad Ecclefiam Romanam, amp;nbsp;ad imi-tatores Papiftaium. Dum ergo obtinent Chriftiani fta-tum publicum Romæ amp;nbsp;alibi; pacifcitur Deus cum mi-niftris, amp;nbsp;populo.' vt perlcueraturi lint in Regno Dei,fi obferuarint præcepta. Lege totum vetus, amp;nbsp;nouii Tefta-mentum, vide promiifiones fadas Abrahæ, 2c dcinceps omnibus in populo Dei, perpétua fucceftio datur periê' ucrantib’ feruare pada, amp;nbsp;præcepta: alioquin nulla cen-fetur elfe fucceftio. videamus padum. præcipitur, vt eda-raus de omni ligno Paradifi, vcrùm lignum Icientiæ boni 2c

r ff T e R P r', Mr s t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut

ni amp;nbsp;mail ne attingamus. amp;: quia, vt fupra vidimus, arbor hæc diâa eft quoque lignum vitæ, amp;nbsp;quod fit in medio Paradifi; videamus hæc tria diftinólè. Arbor in medio Paradifi eftChrilhis, qui eft lux mundi, caput Eccle-fiæ. qui appetunt primum locum in Ecclcfia, hiappetüt locum Chrifti, faciunt fe Chriftos. arbor fcientiæ boniamp; mali eft ChriftusSapientia Patris. edunt ex hoc arbore, qui præfcribere vohint Ecclefiæ fua: fuis legibus loco VcibiDci volunt acminiftraii omnia, vt alij Dij. arbor vitæ eft Chiiftus cui acccptam ferimusfalutcm. Qui faciunt alios hæreticos: quifuam feparatim fcquûturPen-tentiam, faciunt hife arborem vitæ. in arbore pofitain medio Paradifi fignificatnr ftatus Euangelij, in quo Chiiftuscft caput. Quando autem Papa amp;nbsp;Ecclefia Romana amp;‘Patriarchæ,amp; Epifeopi alibi fecerunt fetyran-nos aliorum, locum Chrifti fuum fecerunt. in arbore autem fcientiæ boni,amp; mali cognofcimus. primum ftatum, in quo data eft a Deo Lex;amp; tamé dum in Papatu funt, qui locum Chrifti fibi vendicant, eriam Dcos fe ftatuür, faas leges præfcribentes Ecclefijs,amp; populo Dei. in arbore vitæ fignatur tertius ftatus, quando fietludicium, amp;obtinebitur inChrifto perSpiritum Sanâum æterna vita, facit homo fe arborem vitæ, quando Papa, amp;nbsp;Papa-tuslocum Chrifti accipiunt, fe Deos faciunt, vitam volunt vt habeas æternam in fe jurando, fecum in omnibus rebus,quæ ad vitam æternam pertinent fenticndo, vt ha-beatur à Papa remiftio peccatorura. Qui hæc fecerint, morientur, ejeóti ex Ecclefia amp;nbsp;Regno Dei. quod appa-ruitfeu apparebit nunc in ludicio Chrifti. ex omni ligno Paradifi debucruntederc: colcre feu celebrare debu-erunt Cœnam Dominica; cognofccre fc membra Chrifti, amp;nbsp;non capita: cogéré Ecclefias, Icntentias fingulo-“ rum exquirere : Cogere concilia, rn fingulis quærcre, CCS, vbi.

T A C. S R 0 C A RD J ITf II, CAR. G vbi,amp;quid loquatur Dominus. Hæc fiimmatim diôlâ fint: vidcatui' quid dicat Deus cap. 2. Icrcmiæ verfu 7. amp;nbsp;8. in Ezech.cap' 28. verfu 2.3., nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, f. cap, 3 ). verfu.p-

Jö. amp;, 8. atque cognofeite veram,amp; propria interpræ' .tationein. Rcliqua addice vos,.quæ hic drei poflhnt-

7 S. Dixit Dowltitis Dem, non eß honum effè honti-nem Jblum,faciAmm ei adiutorium, quodcoram eoßt. Vide-tur quærendurri, quidnam ad rem faciat commcinoratio illa de animalibus,quödantcquam ædifîcauerit DciisE-uam,fuo nomine vocaffe dicatur Adamus quvTquc anf malia. mihi videtur Mofes inferuire, vt dixi, rebus futu-i'is, amp;nbsp;temporibusi quæ hic fignificantur. Quarè dura diäuin eft, tulit ergo Deus hominem, amp;pofuit eum in Paradifo voluptatis; exiftimo fignaram ibifuiffcquin-tamætatem mundi, fiuepotius certum tempus quartx, quiain dimidio hebdomadæ defccit hoftia, quädo Ec-clefijs,amp;populo ChriftianoàDeodatuscft Dominatus, amp;nbsp;Imperium Romanum- amp;nbsp;ü fit quinta ætas, rcuocatiir ilia ad quartam ftatus fecundi Filij: in quo prima ætas numeratur à Chrifto nato : lecunda fuit Martyrum: tcr-tia pacis Chriftianorum à Tyrannis: quarta Papærcuo-cantis Regnum Chrifti infuam Tyrannidcm. quæ ratio horum ftatuumjamp;ætatum diftinótius habebitur in Apo-calypfi: quarta iain ætas mundi,quæ fuit ChriRi,i^ quarta fecundi ftatus, quæ fuit Antïchrifti, habent earn comparationem inter fe, vt in ipfis de codem horto vo-luptatis, de cadem Ecclcfia agatur. Chriftus eft in ea Lignum vitæ- Papa autem, qui cuftos debuit cfïc poma-rij, amp;inde viuerc^ defiit effe cuRos, amp;nbsp;feruus: fe Dominu facit, occupât hortum, Vineam, amp;nbsp;Eccleliam Chrifti,amp;: omniaquæ in ca funt. .Nullaigitur tune exiftente Ec-clefia Ciirifti, vt docct Ofeas cap. 2. ôe Apocalypfis cap.

rNTgRpR, Mr sr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„x

ft. J ?. videturpronuntiare Dclis, non eïïe bonum, vt Chriftus Gt fine Ecclcfa fua. Quaniobrem retineattir hiftoria, vt Deus ex homme eduxeiitEuam: atque propter narrationisvariam rationem cognofcamus myllcria. Cùm Deus pcrmifcrit Papæ, vt regnarct, nec habuerit Chriftus in fuo ftatu publico fideles, qui publicum ftatu quidebmt efle ipfius Chnfti, adminiftrarent; ftatuitta-raen Deus, fe id cffeóturum nec permilfurum, vt Anti-chriitiregnet, pronunriauir, inquam, Deus non eflebonum, lion conducere fidelibus, vt non fit Ecclefia, vt no adducatur ad Sponfum fuum, quæquenon fit coram eo in Regno fuo. Quod autem eo tempore non fuerit Ecclefia, affirmât Deus cap. 2. quoque Ofeævt dixi atque apparatus earn refiituendi dclcribitur cap. t Apoc. / 9. Et forrnnuit Domtnus Deui è terra omnen kefliam amp;nbsp;ontne 'volatile cœii, amp;adduxit ad Adam, 'vt -videret, quid^ nawvocaret ea. dromne quo vocauit Adam antma 'viuentis ipfum efl nomen Ponitur veibQ forniauit, ôc. de terra dicuntur animalia formata veluti homo: vt homines intelligas fub nominibusbeftiarum fignatosfcilicet æta-tisquintæ, amp;nbsp;fextæ. nam hiememorantur volucres æta-te quinta, beftiæ ætate fexta cum hominc formatæ. dicuntur adduâæ hæ beftiæ ad hominem, vt vidcat, quo nomme vocandæ fint, quia Deus omne ludicium dédit Filio, amp;nbsp;inVerbo Dei declarantur quales beftiæ appellâ-difint homines Papiftici vtriufqueftatus Ecclefiaftici,amp; Politici, qui fucruntætate quintaamp;fexta tota,occupantes Ecclefiam Chrifti, amp;nbsp;medium locum inea. Et hæc expofita fùnt primo capite in quinto, amp;nbsp;fexto die, atque in Daniele, loële, amp;nbsp;inalijs Prophctis nomina tribuun-turferarum Papiftis quintæ amp;nbsp;lëxtæ ætatisjnprimis au-temfignaturhïc Chriftus vocare quamquebeftiam fuo nomme, quôdin Apocalypfi ftatum Papifticum nomi-nibuS'

r J C. BS. o C A R s J JK, T I. C AT. G E 7^, Ribus niultariimbcftiarum nobis dcfcripierit. amp;nbsp;hic at' ’ tendeoi'dincm Propheticum, quoacccditurab ætatead - ætatem.'Ergo ira collige fententiam. Dum tandiu reg' nauit Papa, ne videatur Chriftus dormire, vt vifus eft quamplurimis,fignificatui', dumnon adeft eius Ecclefia, fe tarnen elTe Dominum: amp;nbsp;numerate ornnes beftias Pa-pæas: quas fingulas fit puniturus in fuo ludicio.

2 0, Etvoc^uit Adtim ptii nominibus citn^a Anir»AHtù,à‘ uniuerßi volâttli/icœlt. omnes befl 'tcts agri, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hæc dC'

nuntiauit futura Deus, ita amp;nbsp;fada funt luis temponbus. deinde fignatur in repetitione ætas fexta vitra quinta, amp;initium feptimæ, quando beftiæapparuerunt Papæ^ï cum earum curialib’ beftijs innumeris, item aliæ in fta-tu Politico bcftiæ Papææ omnis generis: vt in Apocalyp* fi,amp;in Prophetis vidimus. Vnde apparebit tandem qui' Iis defcriptus fuit Papa Antichriftus cum fuis omnibus PapiftiSjtalis etiam fuilTe poft ab omnibus cognitusin toto mundo.

/ 2. Et Ado, non tnueniebatar (non erat) adiutorinnt, quod (oram eo ejfet (fiueßnüleßbt) In tota ætatæ quinta, amp;nbsp;fexta in populoChriftiano,non fuit Ecclefia,quæ elTet SpO' fa Chrifti; vt ait Chriftusân Ofea cap. 2. dicite matri ve-ftræ, non ipfavxormea. quiain toto Papatu, in Papa, in Ecclefia Romana, in Ecclefijs cum Romana facienti-bus, in ftatu Politico, qui Papatum fouit, amp;nbsp;cum eo fuit coniundus (quamuis inimicitiæ inter certas perfonas extiterint aliquando) non fuerunt inuenti, qui Chriftû imitarentur, vt ci fimiles eflent, qui eum referrent in vita, amp;nbsp;dodrina: qui fecundum eius præfcriptiim adini-niftrarent Ecclefiam, amp;Rempub Chriftianam, qui cum CO elTent coniundi, eflent ex eius corpore. Qm erant in locis defertis,amp; folitudinibus Chriftiani pic viucntes, ctiam corrumpi cœperunt ætate quinta, vt videbimus cap. J 5»

I N T E R P R, M r s t'. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»J

cap.) ?. Apoc. fionfe gefferunt vticoram Chiîfto effent. Quod amp;nbsp;obijcitur nunc nobis, qui dum a deft præfcns y Chriftus in ipfius fccundo Aduentu, non ftamus coram illo: vt agamus omnia vt Sponfa coram fuo Sponfo; fed contra eum negamus adelfe, nolumus eum videre, quæ agimus, quomodoqj.nos gerimus. vnde in Pfalmis, in Prophetis, in alijs Diuinis fcriptuiis videmus Chriftum repræhédere qùæ bunt ante fe, m luis oculis, in fuo con-fpedu. Eft præterea aducrtendû in ratione ilia loquen-di. Adæ veto non erat adiutorium, indicari in alijs bellijs hoceft gentibus illudfuilfe: vtfcilicet fa’b Dij ha-berent fuos cultores, qui idolis multos filios peperennt, vnde cap. 2. lercmiæ exprobratur populis Chriftianis, quôd à Chrifto dcl'ecillent,cùm genres cæteræ nunquam mutalfent fuum cultura. quod faólum Chriftianorum oftenditur admirabile, idem lignificatur capite 3 In Rechabitis.

2 ƒ. Et cadere fectt Hominus foporem in Adam, dormtutt» • amp;nbsp;accepit unam de coflù eiut, (^claufit carnem fro ea. Chriftus in fine fextæ ætatis, amp;nbsp;imtio feptimæ, quando cœpit prædicaie Lutherus, amp;nbsp;credentes vbrque combureban-tur amp;nbsp;nccabantur, diftus eft iterum crucifigi in membris fuis, in capite enim intelligitur quoque cxtitilfe, quod faótum fuit in membris: præfertim quando adfuit fecun-dus AduentusDomini in Spiritu. vndeamp; in Apoc.dici-tur Chriftus cvucifixus in Aegypto, amp;nbsp;noui Prophetæ, qui fuerunt iam ab Abbate ïoachimo, fcripferunt futurum, vt his noftris temporibus iterum Chriftus crucifi-gcrctur in membris fuis, de quare amp;nbsp;nos habemus magnum teftimonium. de hac autera dormitione Adæ noui fcilicctdiciturPfalrno tertio. Egodormiuiamp; fomnum cepi intelligc primùm mortuo Chrifto cmerfiife ë fe Ecclefiam Apoftolicam ; póft funiliter innouatam amp;nbsp;Catholicain. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff- Et

I J C. s R 0-C A RD I T N 11. CAP. GEV.

Er dormiuit amp;nbsp;accept vnam de coflis pda, df cl au fit car-nem proea. Dutn per quadraginta annos hoc tempore noftro intelempti hint hi, qui prædicaïunt, in quibufque concionabatur Chriftus: dum intericrunt, qui credide-runt quàin plurimi. in quibus his omnibus habitauit Chriftus. ecce Deus feruauit hbi partem Fideliû ex his, qui fuerant corpus Chrifti redempti eins fanguinc, atftj pàflî lùnt in magha vexatione Antichriftica: eàmque îùfFccitin locum demortuorum, vt fint Ecclefia Chrifti corain ipfo, ipfi defponfata,^quæ cum eodem adminb ftret, amp;nbsp;regnet, vtantè in nece martyrum furrexit Regnum Chriftianorum. In latere quidem fignificatum eft tempus Apoftolocum, qui in Chrifto occubucrunt. Ergo Ecclefia Apoftôlica in latere fignatur, vt videbimus in ornatu Aaronis. Et quia in fecundo Aduenturepe-titur eadem prædicatio,iteruin moriuntur prædicato-res, amp;nbsp;Chriftus in ipfis, quafi cdudic latere Chrifti: lèd qui fimul manus funt Chrifti peragcntis nuntiata in Pro-phetis, viuent.

2 2, Et adtficauit Dowtnua Detrs csßant, quat» tulerat de ey^dam in muUerem, d“ adduxit eam ad Adam. Itaque ex his,qui remanébunt fuperftites Antichrifto, atque in magna vexatione orbis credentes Chrifto fecundo ad-uenienti, amp;nbsp;Prophetiæi non interibunt. ædificabitur Ecclefia innouata Sponfa Chrifti, quæ tune præparabitfe jpfam, vt dicitur in Apocalypfi: amp;nbsp;amicietur byffino puro, amp;nbsp;fplendcnti. atq; tu interca in verbo, ædificauit, cognofcc myfteriumSponfie,amp; Sandæ ciuitatis lerufa-1cm Et quando peccabat Ecclefia Romana, feruabatur fernen mulieris, quæfugeratin deferrum, ftetit corain Chrifto, Ergo in mulierehac cognofee muherem,quam vidit Efdra ^.lib. cap., c, cuius Fili“ moriebatur in mem-bri§ fuis, in verbo ædificauit, cognofee ciuitatem quam idem

T N T E R P R, Mr i tquot;, ' idemEfdras vidit:amp; attende veiba Angcli: biee millier, quamvidifti, cft Sion,quamamp; nunc çonfpicisvt ci-uitatemædifîcatam.

2 3. Dixitque Adam^ hoc nunc j os ex oßihuf mets, amp;caroè . carne me». Nunc hoc tempore tandem, ætate fcilicet ^**^^^^* fcptiina inuenit Chriftus ftatum publicû totum efle Ec-clefiam fuam. tempore quidem Apoftolorû extitit Ec-clciia Apoftolica; fed in ca modieus extabat numerus, amp;nbsp;crefcerc debebat, amp;in cam coire debucrunt omnes pertinentes ad corpus Chrifti: atque ftatus publicus om-nis debuitin earn ingredi. verùin xempore Papatus nulla fuit Ecclefia, quæ tune maxime ehe debuits fed ferne eius feruabatur m deferto. at cxpulfo Papatu, dum om- , nés genres credentes auôlo, amp;multiplicato feminemu-lieris ingredientur in corpus Chrifti- conftitutoq; ex ere-dentibus ftatu Eccleliallieo amp;nbsp;Politico; tunc dieet Chri-fius. nunc quidem tandem, hæc eft Ecclefia mca, os ex olsibus racis, caro ex carnemea. propteieà quôd omnes homines credentes renati ex Spiritu Filij Dci, qui amp;nbsp;homo extitit, atque Spiritu illius viucntes, fapientes, amp;nbsp;a-gentcs,vnum corpus ciim eo exiltût. vt enimfaólus homo Dei Filius aecepit carnem, amp;nbsp;ofTa noftra, ita nos ac-cipimus eiusSpiritum, amp;:vitam: vnde fcquitur.

Proiereà hac vi)cabitur'virago,lt;^ueniam de quot;viro fumfta eß. Renatus in Chrifio fidelis vocabitur Chriftianus, voca-bitur membrum Chrifti, vocabitur filius Dei, vocabitur Virgo Chrifto defponlata. quia é fcminc Filij Dei nati funtDeifihj in Chrifto. Vin Euangclicifatis expofu-erunt, quænamhabeamusper Chriftum, amp;nbsp;quidnam fi-mus in ipfo: fed in verbis Prophttæ, in quibus dicitur virago fumpta de viro, amp;nbsp;e-sex ofsibus viri, item caro; to-tus homo fignificaturduâusà Chrifto. qui totus différât ab infideiiamp; fecundum carnem, amp;fccundum Spiri-ff 2 tum.

t A C. S Ä O C A RT» I I U IJ. CAF, CEfij, tum, nam gcncratio Chrifti fecundum carnem defcribi-tur à Luca duóla quidcm ab Abrahamos fed ante ab A-d^mo; fed ante à Deo; vt à Deo fit vnigenitus Films, at-quc inipfoomnes credcntes toti quantique funt, qui amp;nbsp;edere carnem Chrifti, Scbibere eius Sanguinem dicun-tur, fatfti amp;nbsp;vnum corpus in ipfo, qui Filius Dei, amp;nbsp;Deus fufccpta carne noftra cum ea afcenditin coelum, quâ fanólificauit, Sc beatificauit. Et hic Filius Dei, Deus amp;nbsp;homo mittit Spiiitum fuum in credentes, quos reddat fimdes fibi. quod non continget alijs Spiritu Filij Dei non rcgeneratis per Fidem.

2 4. ^^mobrem relinquet hoKio Patrer»,Çnu»i amp;nbsp;Matrer» ßtam cß AdhArebit vxori fuA, amp;nbsp;erunt in carnem unam.

Chriftus rcliquit Synagogam, óc populu, in quo na-tus eft; ac fuit Ecclefîæ Apoftolicæ; itarclinquet Eccle-fiam Romanam, amp;nbsp;crit Ecclefiæ Euangelicoium. Verum Euangeliciattendite, ne inucniamini amp;vosimita-torcs Papiftarum, dum non fimiles cftis Chrifto, euin i-mitando, amp;nbsp;fequendo, dum coram Chrifto non cftis, non agitis omnia vt ipfo præfente, amp;nbsp;loquentc vobis, vt queritur in Ifaia cap. 6 ç. vocaui, amp;nbsp;non refpondiftis, locutus fum, amp;nbsp;non audiuiftts, feciftifque malum in ocu-lis meis, amp;nbsp;quæ nolui clegiftis: relinquatque vos, amp;nbsp;èfe cducat alios crcdétcs per alios prædicatores, qui fimul vni virovirgo cafta exhibeantur Chrifto. fimiliter fideles relinquent Papatum, rclinquent omnes patres, qui non pcftiterunt, vt elfent virgo caftaj relinquent primu hominem cum omnibus affedionibus, ftudijs, amp;nbsp;operi-bus fuis; adhærebuntSponfbfuo Chrifto, in quo vnum fint, vt vnum fint cum Pane, hic fc aperit myfterium, quod magnum dixit Paulus Chrifti amp;nbsp;Eccefiæ. ac fatis eft rem atngifie, miniftri Verbi hic dilatent fe.

Et erunt tn carnem vnam. Adhærebit Chrifto fidc-

Us

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N T e R PR. MTS T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jlf-

lis dcincèps, vt vxor viro, à quo nunquam feparandus fit. erunt duo in vna carne: erit vnus Spirit’ Chrifti, quo viuet, amp;ducetur in omnibus rebusEcclefia: erit vna ca-ro, vt natus eft Chriftus ex carne noftra duâa tarnen ab ipfoprimùm. vndcamp; caro, amp;nbsp;quæ funt carnis in fideli-bus non difîcntient à Chrifto horaine: vt tandem in homme omnia concordent cum fuo capite Chrifto lefu. , hæceadem concordantia intclligatur ftatus Ecclefiafti-ci,amp; Politici: miniftrorum publier ftatus, amp;populi: vi-ri, amp;vxoris,amp;c.

2 s- Et erant ambo îpfi nudi Adam vxor tintnon trubefeebant. Docuerunt dodores, amp;miniftri Euange-licinonerubuifle Adamum, amp;Euam, dum eftentnudi, proptcrcà quod vigebat adhuc in illis lîmplicitas, amp;nbsp;a-nimus abhorrebat à malitia: nec vlla in re adhuc turpi-tudinem meditabantur. quod feceiunt, poftquam Deo non obediuerunt. In ftatu Euangeheo fignificabantur credentes non erubefeere paupcitatem, nuditatem, ver-bera, ignommiam,amp; inopiam rcrum omnium, dume-rant induti Chrifto, mulicr amida Sole Apocalypfi ) 2. dum perfiftebant in præceptisEuangelicis,amp; in Dci dit

* ciplina. erubuerunt tum demum, quando Papa, amp;nbsp;Ec-defiaftici prodiderant Chriftum, ôc vt rem attingam,Pa-^ pa non erat ante, qui abuteretur Ecclefia, non crut Ec« défia, quæ deficiens à Chrifto, exuta Chrifto fornicarc-tur cum Papa, amp;nbsp;Regibus terrae, quod poft fuit, vt dice-mus in alio capite, quod fequitur. in innouata Ecclefia non erit eadem turpitudo. non obijcietur miniftris vtri-ufqi ftatus turpitudo Papæa, amp;nbsp;magnæ meretricis adul-tcianûs à Chrifto. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x

ff5 CAPVT

t A C. S R O C A RD I fv I I J. C A P. G E

c A P V T III.

Voniam fit mcntio de calliditate ferpentis, vn^ de Adami cxtitit peccatuni,reuocandum exifti' mo hoc caput ad tenebraSj quæ diélæ funt fuifle fuperfaciem abyfii. quamobrem repetendus cft fummâ' tiin ordo, qui nobis vifus eft à Mofe feruatus in annunti-andis rebus futuris ab initio ad finem vfque mundi. Di' ximus igitur, more Prophctico, quo fiepe vltima, amp;nbsp;po-ftrema iólcnt primo nuntiari, Mofem initio, atque adeo primo capite compræhendiïTe omnia, quæ erant future tertij flatus, ac feptimæ poflremæque ætatis. Et quia feptima ætas omnes in fe contrahit priores ætates,quia-que ab initio nuntiat Deus nouiffima à fiundamentis mundi, eruólantur occulta ab initios idcirco repetita cfTe abinitio omnia ad finem vfque mundi. capite fecundn fignatus eft flatus fecundus, amp;nbsp;ætas quarta, in quam in-greffæ funt prioresætates, atque dcinceps extitit denuntiatio reruin futurarum, amp;nbsp;ætatum. Capite autem hot tertio fit reditus ad principium peccati Adæ: vt inde te-nebræ exponantur, quæ extiterunt in mundo ante finem ætatis fextæ, quando Antichriflus fuerit cieôlus abEe-clefia Chrifli. vnde videmus hoc tertio capite exponi, quæ funt peccati, malediétionis, amp;nbsp;mortis in primo ho-rnine. Capite fecundo quæ funt fecundi hominis lufti-ficati, amp;faluati in Chriflo.primum caput vtrumq; com-plcditur, flatum tenebrarum, amp;nbsp;lucis ômnium temporu, amp;nbsp;ætatumi vtin tertium flatum, ac poflremam ætatem conducat lucem priorum flatuum,amp; ætatum depulfis te-nebris. Sed quia de his, quæ primo, amp;fecundo capite continetur, diôlum efl, iam viderc oportet ab ipfo Adamo

Z N T E RPR, Mr ƒ T. moftatum tenebiarum,amp; malediclionis. nam tcnebræ prius ïemper pofitæ funt, deinde manè. audîæ deinde il-Jæ per Legem vfque ad Chriflum. Etquoniam Papa re-uocauit nos acLftatum' tenebrarum priorem, in quo fu-erunt omncs non credcntes Chrifto; tempora quæ con-Iccuta funt à Papæ oitu vfque ad eius intcritum,reuocâ-tur fimul ad peccatum Adæ, atque ad maJcdidiones, quas in Lege nobis Deus minatur. repetito ordinc iam intcrpretationcm profequamur.

• I. Strpens autem erat calitdwr ontni beflia 4gri, quAm fece-rat Dominus Deus amp;nbsp;dixit ad mulierem; ettamne efl, quod dtxit Deus, non comcdetü ex omni Ligno horti.

• 2. Et dixit muiter ad ferpentem , de fruElu Ligni horti vefàmur.

• 3- De fruSîti autem Ligni quod efl in medio horti, dixit Deus-ne comedetis ex eo, non contingctis illud,ne fortè moriamini.

Et dixit jirpens admulterem, non moriendo moriemini. S- Seit enim Deus, quod qua die comederitis ex eo, etiam aperient uroculi veßri, nbsp;nbsp;eritisfieut Dij jc tent es honum,amp;malu,

Serpens hie dum dicitur callidior cundis animantib’, quæ fecerat Doramus Deus, inteJligitur poiitus in eoru numeruin, qua? formauit Deus, quibufque dedit nomina Adamus. Ergo in ferpente intelJigirur quoque homo callidior cæteris : fiquidem fub beÄjs illis fignabantur Tyranni, amp;nbsp;qui abhorrent à præceptis Dei homines. Et quia Ioan: in Apoc. cap, 2. ait hunc ferpente, dum vo-cateum antiquum, amp;nbsp;elfe Diabolum amp;Satanam, calu-niatorem, amp;aduerlarium noftrumj tres in hocferpente videntur intelJigcndi, hue eham quatuor, prmnim Diabolus, qui falfi interpretationc Verbi Dei m errores, amp;nbsp;peccata induxit primos parentes: deinde ferpens ve-rus, in quo locutus eft Diabol’ Eua?; deinde hemo Anti- ' chridus

T A C. SR 0 C A ÆD I 1J 11. C A P. G E K:. chriftus fignatus fub ccrta fpcçie ferpentis appellati t Draco in eodcm cap. Apoc; tiiin Satan aduerfarius, amp;nbsp;hoftis nofter, qui opcratus cft per Papam mortem in Ec-clefia Chiifti. Et cùm notum fit, quid fit Diabolus,amp; , Satan, videre quoque opoitet, quarc didus fit fcrpens, didus fit Draco, ac Draco quidem didus eft, propter multa Antichriftica capita,amp; propter fæuitiam,quï maxime apparuit in ftatu Ântichriftico, vt vidcbimus ([ cap. 12. amp;i î. Apoc. ferpens didus eft, amp;Draco propter malitiam quidem, amp;fæuitiam, amp;nbsp;multipliccm virn virtu-lentiæ amp;nbsp;veneni: verùm m longitudine corporis fignatur quoque longitudo temporis: quia pcrfcuerauit lerpens ; tcntare homines, ab Eua fcilicet vlqj ad innouatamEc' clefiam; amp;rurfus ab initio Papatus vfqi ad idem tempus: vt facile quifq; doceri poteft ex ) 2. amp;nbsp;gt;nbsp;?. cap. Apoc. nomen autem proprium Draconis amp;nbsp;ferpentis eft Diabol’, amp;nbsp;Satan, qui operatur in filijs fuis ab Eua vfque ad Sab-batifmum, quando ligabitutj nee vltra4i permittetur, vt tentet homines, magnus autem Draco didus eft, qui-ain Papa Antichrifto fe magnum aduerfarium, amp;nbsp;hofl:é Chrifti declarauit, amp;calumniatorem te'nebras offunden-tem luci Euangelicæ. didus eft antiquus fcrpens, quia idem eft, qui agit in Papatu toto, amp;nbsp;qui feduxit Euam* Hinc colhgim® hoe capite agi de primo ftatu, fiue de toto tempore, quod extitit à peccato Adæ vfque ad Chri' ftum, quando alter ferpens Chrift’ lefus pendens in ligquot; no fanauit vulnera nobis illata per ferpentem callidiimi ac referauit Paradifum, vtin illû daretur ingrcflus cre-dentibus. atque hie didus eft lefus Chriftus ferpens: qui amp;nbsp;ipfe maxime ab Adamo vfque ad poftremum fidelem futurum in mundo operatus eft fempcr, amp;nbsp;opcrabitur corum falutem in omni curfii temporum: vtSatan oin* ni tempore fibi conceflb non deftitit deuorare, quos tuit

IN T f Ä P R. M r ƒ y. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it?

luît fibi parentes. At poftquam vidit Satan hominem iterum ingreHum in Paradifum, iterum dcfcendit in pu-gnam, vt euin denuo inde extruderet: quod cùm optime nouiflct Petrus, monebat omnes, vt fobri) eircnt,amp; inui-gilarcntj quod Diabol’ aducrfarius nofter tanquam Ico rugiens luiharet vndique, quos deuorare poffet. Cùm iam reftitiffent credentcs diu intuentes Chnftum, qui reftiterat; tandem Papa, amp;nbsp;Ecclefîaftici pafli funt fe fe-duci, atque ederunt de ligno vctito: iterumqs cft homo ejedus è Paradifo: iterum extitit malediôho in toto ftatu populi Chriitiani. non ederunt iam homines nomine appellati Chriftiani vulgo de frudu Verbi Dei, amp;do-ôtrinæ Apoftolicæ3amp; Euangelicæ inftatu beato Eccle-fiæ Dei: atque qui fucrunt lemen mulieris vcftitæ Sole priùati amp;nbsp;obfcuri fufpirantes adhortû voluptatis in fo-licitudine, amp;nbsp;angore animi perpetuo duxerunt vitam. Hinc videtur aperta fentcntia myftica hums capitis, amp;nbsp;argumentum: vtftatus primus pnmùmfignetur, in quo ca-fuciut patres noftri fub maledidione, deinde ftatus Pa-a-pifticus: in quo pér eundem Satanam operantem inPa-p^r/n patu,Iterum fuit humanum genus maledidura, amp;nbsp;dum è Paradifo. Et quemadmodum patres noftri pedarunt primum Aduentum Chrifti,vt liberarentur à Satana, frmihter expcdauimus nos fecundum, vt 1 ibe-raremur ab Antichrifto filio Satanse. Qiiantum iam fit callidus ferpens verus, amp;nbsp;naturalis, non eft, vt ego dicä, ncc quantum fit Satans fed in filljs Satanse cft aduerten-da calliditas, in quibus illc operatur. Iam vero incipe-reà Cain, amp;nbsp;pcrfcqui reliquos impios, amp;nbsp;GiganteSs amp;nbsp;asdificatorcs turris Babel, Sodomitas, Aegyptios, Cana-næos amp;nbsp;alios finitimos: lambrc, Datan, amp;nbsp;Abiron, amp;nbsp;a-lios Reges impios, amp;nbsp;alios intcrfcdores Prophetarum: AlTy rioSjôcChaldæos, Antiochum,Scribas amp;nbsp;Pharifeos,

g g tyran-

r A c. B R o c A KD I IN T T I. CAP, G E tyrannos, amp;nbsp;cum his alios interfedorcs martyiumi oni' nés poiîùnt id faccre. Scd in Papatu in Eccleiiafticis Papæis quanta calliditas, dolus, fraus, amp;nbsp;maJitia extite-nt, prædixitChriftus amp;nbsp;Apoftoli : monueruntpoft noui Prophetæ, atque hiftoria Papatus, 5c qui fcripferunt de Antichrifto cxpofucrunt. atque nos tandem vidimus.E^ quia multafcripta funt deperturbationibusbellicis nO’ ftri temporis, in quibus patefît fraus amp;perfidia, dnlus, amp;nbsp;malitia Papiftica in perdendis pijs. nec de his etiam multa nunc verba facicmus, nam effet nunc nimis Ion-guni recenfere fraudes Papifticas dudo initio à Luthe-1'0, quibus vfi funt ad euertendos, amp;nbsp;perdendos EuangC' licos vfque dum funtip/i euerfi: aperire deinde maiitiâ, amp;nbsp;fcelera Inquifitorû, eHct defeendere in puteum abyflgt; amp;nbsp;ferurari intima quæque Satanæ, amp;nbsp;omnium maloruii’ Spintuum.

Et dtxit Admulierem. Dodorcs Euangclici fatis eX‘ pofuerunt verba, amp;nbsp;fententias, quæ continentur in hifto* ria: noftrum eftiam folùm myfticaintueri, quæ alioruni temporum funt, amp;nbsp;ftatuû. Quæ igitur fuggclfentoni-nibus temponbus Satan, amp;nbsp;quid peccarint inde homi-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nés; polfumus cognofeere. cùm varia autem fuggerat Sa

tan, conatur illudinprimiSjVtFidemà VcrboDei auer-tat, fvndeinftabat Petrus, cui reliftite fortes in Fide) vt præceptis Dei non parcatur. Deum item non vult Satan profpicerc nobis, quod bonum fit: vult ipfe indieare nobis, vbi fit beata vita.- vult nos quoque feientiam habere,vbi nam fit ilia, 5c vbi miferia- vult Deum pro bca-tavita proponere nobis miferiam, pro miferia beatam vitauT vult hominem effedehac re judicem,amp;tam bene feire, quam Deum, atque hominem efïè Deum. Et fi hommes videantamp; legant, quæ præcipit Deusj anio-uet à Diuinaferiptura illorum animos, vt contraria fen-tiant,,

Iff T e RPR. Mr s T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1)8

liant,amp; agant. Veruntamen ibi inalitia appaict Satana:, vbi fetransfiguratm Angclumlucis,vbiincultum Dei, in populum Dei, in Ecclebam Dei trudit fuos: vt Eccle-fiam hiobtineant, pijin ca locum non habeanf vendi-cent fibi cultum Dei in Ecclelia, quo eum ex hac propellant. bine Cain fimulat fe pic facta faccre, ac fratrera piè Deura colentem interficit: alienus eft totus à Deo, îequeDeum facit: huais libidinem fecuti funt alij deinde: Dominos amp;nbsp;authores fe confbtuerunt oranis degendac vitæ: ædificarunt etiam fornaces Babeliftæ,vt inhis comburerentur, qui Altiffimo cultum præftitiflcnt. Ae-gyptij nullo modo Deo patere volueiunt; non Cana-næi, non Philiftæi,queniadmodû nec aliæ genres, quas enumetare non eft ncceffe. In populo Dci memoratur Efaü auetfus à præceptis Deijhoftis pietatis: in deferto magna pars noluit patere præceptis Diuinis, ac promiC-fionib’ credere; non Deo ipfi loquenti obedite. Quantum,amp; quàm fæpè peccarint Ifraclitæ; Deum non audi-entes conuerfi ad Satanam, fuas cogitationcs, ac cupi-ditates fequentes, hiftotia memorat. Vndeper lofue vtgctpræceptum fuumDcus,vt non recédant Ifraëlitæ abquot;eo, nec ad dextram, nec ad finiftram fe vertant: non addant,nonminuant,vtintclligant cunâa, quæ agant. Et hoc eft peccatum Adæ, amp;nbsp;filiorum primi Adami, re-cedere ab bis, quæ mandauit Deus, amp;nbsp;fe,aut quemuis , hominem conftitucrc authorem corura, quæ agcnda,amp; fugienda fint: locum Deilubite,judicareamp; dccerucre de bcata vita, amp;nbsp;de bonis amp;nbsp;malis: nec attendcrc de bonis, amp;nbsp;malis, quidnamftatuat Deus donator bcatæ vuæ.Hæc iam fibi ttibuerc, amp;nbsp;Pholofopbis, amp;nbsp;tytannis,cft edere de Ligno, quedeft in medio Patadifi. Hæc pcccaïunt omnes genres, qui audicntes vbi état Verbum Dei, ibi illud non cjuæferunt: quærent tandem,amp; dicent illud g g 2 Ifaiæ,

TAC. S RO e ARHl ITT 111. C Â P. ce TT. îfaiæ, cap. i. Venite afccndatnus ad montem Domini, amp;nbsp;docebit nos vias fuâs,amp; ambul. amp;c. peccaïunt in populo Ifraëlitico, qui fecundum carnem, non fecundô Spiritum fuerunt Ifraclitæ, non atrcndenres quidnara in fe cxquireret Verbu Dei, Poft Apoftolos. autem,amp; tempore Apoftolorum cœptumeft iterum edi de ligno ve-tito ab nis,qui fe magiftros conftitueruntin populo Dei, laudem venantes in fua dodrina, amp;c in fuis operib’ car-nalibus: qui primatum, quem vocant, in Eccle/îjs appe-tiucrunt. Peccarunt tandem Papa,amp; Ecclefia Romana, cum Pi'incipibus Papæis amp;nbsp;cum toto populo Chnfti-ano, qui Papam fecuti funt. Voluerunt illi fuis legibus adminiftrari ftatumpopuli Dei, Papa ercxitfuum De-cretale: jus Canonicum vcnit in comparationem cum jure Ciuili: regulæ quoq; Monachorum inuehuntur.Papa contendit in primo Concilio Tridentino, vt fiat de-cretum, quo credatur Papa eile fuprà Conciliû, vt fta-tuaturamp;illud. Trâditiones patrum pan authoritate,ac reuerentia efl'e fufcipiendas, ac Verbum Dei. Hoc dum nonobîinet,aifequitur illudin fecûdo Concilio,vtpro-betur Antichriftus. Hæc autem intcrpretatio, quam hic attulimus, comprobatur in Ofea cap. 0. vbi dicitur. Si-cut Adam transgrefii funt padum. item in Efdra lib. cap. ? vbi dicitur: In omnibus facientesficut,fccit Ad», amp;omnes generationcs eius. vtcbanturenim amp;ipfi corde maligno. capita lila conferantur cum his quæ dixi-mus, amp;nbsp;attendatur, quid loquatur nunc nobis Deus, vn-de intellige vtferpens tentauit primum hominem, fimi-liter tcntaftèomnes hommes femper, vfque ad ftatum innouationis Ecclefiæ, amp;nbsp;mundi per lècundum Aduen-tum Domini, quod fignificabatur in longo animali.

Et dtxit ferpefJi ad mulierefn. In mulicre fignatur is, qui parct, amp;nbsp;eft dignitate inferior: in viro is, qui jubet, amp;eft

I N r E R P R, MY sr. '

amp;eft dignior, in muliere ergo fignatur hoc in loco flatus Politicusj qui vocatur fæpe Hha Sion in Prophetis. Satan igitur hortatus eft Imperatores, qui praedicationi-busEuangclicis crediderunt, amp;nbsp;in Ecclefiam Chiifti vc-nerunt, vr retinerentfuumftatumpriorem, adorarentur tanquam Dij: fuis legibus fanciretur, quidnam bonum, amp;nbsp;quidnam malum cflet, pcrinde ac eftent ipfi Dij.

(Iquot;. Vidit igitur mulier, t^uodoonum effet lignum àd vefcen-duntamp; defiderabile oculis,amp; concupifcibilis urbor adintelli-gendum: cefftt defrubJu eius^c^ comedit: dedit etiam virofuoj'ecumqui (fecum ernt') amp;comedit. Confiderarut ty-ranni frudus copiofos, grande vedigal,fplendorc Im-penj, ôi Regni: magnum amp;nbsp;pulchrum iplis videbatur,fc Dominos haberi, amp;nbsp;efte tantarüopum: adorari ab omnibus, dare jura ^tanquam Deos omnibus, prxfcribcre, quæ fibi vide'rentur omnibus, iuberc omnibus. Et tulit defrubiu. Aflcnfi multi fùnt Satanæ, perftitcrunt præ-bcrefc Idola; fe veile adorari,ac tyrannos efte,infinita fua liccntia agere omnia, amp;nbsp;vendicare fibi Regnû Chri-fti, amp;nbsp;ius Diuinum. Deditque -virofuo. Conftantinus -lz-lo Religionis dudus, ditauit Eccleflafticos. vndc orta funt mala deinde, amp;nbsp;auda Icmper, vt vidimus, amp;nbsp;vide-mus. amp;nbsp;quod dedit pallium rubeum Papæ pro nigro, amp;nbsp;fecit vtamp; iplefecuni adorareturs id fuit Ecclcfiæ,amp; populo Chriftia no maius malum, dumille putauit fe pie

I facere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cùm hoc Epifcopus Romanus re-

cufare debuiftet, fufcepit tarnen, ac pro pallio nigro ru-bcum induit, fadus eft ipfe quoquc idohim, fupremum idolumin terris: ac voluitipfc quoq; adorari: voluit ipfe quoque præfcriberc jura mundo: locum Dei,Scopus, .■ amp;nbsp;authoritatem Chiifti fibi vendicare. Legatur forma iuramenti Pij quinti. Quid autem oportuilfet tunc, g g 3 Papam

I Â C. B K o c A Rn J IN 11 I C JR, G

Papam amp;nbsp;linperatorem facere dicêtur in Ofea cap. 2. 7. Et aperti funt oculi amborum ippirum: (jr cognouerunt ft ejfe nudos: confuerunt folia fctu, fecerunt ftbi centoria. Interpretanoncmhiftoriæ iclinquain cognofcendamin doóloribus Sacris;quantum ad hiftoriapa myfticam,qua fequimur, a tri net; exiftimo hic mtclligendum Iinpcra-tores, reges Papæos, Papam, amp;Ecclehafticos, poftqua defierunt intueri Verbum Dei, ac in eo verfan, huma-namque prudentiam confuIuerunGexiftimalfe fe nudos, cxiftimafle malum, amp;nbsp;turpe fine Impcrio efle, ac digni-tate. Quamobrem fobjsficus fc cooperucrunt; ornarût fe veftibus regijs, Qc infignibus dignitatis, qua? ornamen-ta amp;infignia funt folia fine fruólu. vnde maledióia fuit à Chriftoarbor ilia,quæferebathuiufinodi foliafinefru-du. fignabant enim hæc folia falfam, amp;nbsp;vanam dignitatem Papifticam : quod non eflet Deus, non eßet vice Chrifti in terns Papa propter fuam tripliccm coronam, pallium auro, gcmmifquconuftum. quod patch it in fic-cata arbore, quando nunc totus Papatus, amp;nbsp;ftatus Papi-ftarum exficcatus, amp;nbsp;exuftus abolebitur. Vt fuit lux Si tenebræ femper, ita dum fuerunt mail Ecclefiaftici, Si principes; ita fuerunt quoq; bom. ac dum de malis agi-mus, non intclligimus omnes fuiife malos. Sylueftrû,amp; Conftantinum video præclara egilfe; veruntamen vt in Salomone poft bona initia, confccuta funt mala.

N- Et audierunt •vocem Domini Dei inambulantii in horti ad auram dtei: abfeondit fe Adam, nbsp;nbsp;uxor e tut à facie Do

mini Dei in medio arbor is horti. Dum à Deo pct IÙOS nii-niftros arguuntur,amp;monentur Ecclefiaftici, amp;nbsp;Principes; muniunt fe dodiina Apoftolica.ait Papa fe efte fuc-ceftbrem Petri: inftat Ecclefia Romanale luccedere A-poftolica?. aitint tyranni fe efle Magiftratum, cui obedi-rcoporteat; atque nomine fucceflionis, dcMagiftratusM Anti-

ÏNTERPR, M y ƒ r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î20

Anticbriftos, amp;nbsp;idoJa piæbcnt in Ecclcfia Dei. verum nulla eft fucceflïo, vbi præcepta, amp;: paóia non fcruantur. quare nee ita fe défendent Papiftæ. déambulât Dew tn hort o ad auram diet. Quamuis fint teneb ræ hæ Pa-pifticæ: Papa,amp; Principes Papæi fuo arbitratu agant omnia in Ecclefia,amp;populo Chriftianoj tarnen adeft Chriftus, qui ainbulat inter feptein candelabra aurca, ambulat amp;nbsp;inter tenebras. vt nil fieri polfit contra eins volantatem, amp;. præfcnptum. qui fuo tempore puniturus fit Papatum, amp;nbsp;hypocritasj amp;nbsp;tyrannos ,amp; contra fe pugnantes.

ƒ. Et vocauit Dominus Dew Adam, dixit ei. ubi es tu. to. c^t ait. votem tuam audtui in horto, timui. ^uod nu-dw cjfem, amp;nbsp;ubjeondi me.

11. Et dixit, quù indicauit tibi, quodnudw ejjes.nonne ex arbore, quampracepi tibi, ne ederes ex ea, edifli? Quia non attenti fucrunt in Verbo Dei, amp;nbsp;locum Chrifti fibi ven-dicarunt Papa, amp;nbsp;Tyrannhbeatum ftatum cxiftimarût tyrannidem: amp;nbsp;contra miferiam, feu fcruile opus infer-uire miniftei'io Chrifti, amp;nbsp;Ecclefiæ more Apoftoheo, amp;nbsp;piorum Regu.ergoamp; Ecclefia, ôi. Regno Dei priuabûtur.

z 2. Et dixit Adam. MuUer, quam dedifii mecum. ipÇa dédit mihi ex arbore, amp;nbsp;comedi.

I i. Et dixit Dominus adMulierem. ^tdhoc feeißi. dixit Mulier. ferpensfeduxit me,amp; comedi.

Et hic loquimur non de fecundo Adamo; fed de' primo,amp; de Papa,in quo maxime extititamp;patuit inobe-dicntia,amp; peccatum eSatana hauftum. qui Papa cum arguitur, ait Ibcium fibidatuma Deo in adminiftratio-nc Regnieius Imperatorem; atq; huncdedifle fibi bona, quæ poftidet, amp;nbsp;Regnum, amp;nbsp;veftem rubeam, amp;nbsp;ado-rationcm, amp;nbsp;alia: vt videbimus cap.z. üfeæ,amp; j 2. ac. gt;nbsp;3.

Apoc..^

I J e. ss 0 C A R Ti I 111^ J I I. € A P. G

Apoe. atquehinc iactatur donatiq Conftantini. Imperator autcm ait fe fuccedere Imperatoribus,amp;dari fibi omnem poteftatem in omnes amp;nbsp;in omnia, quia Impe-ratores fint Principes huius mundi.

J 4. Et dixit Bominui Dem ad ferpentem. t^uia feci fit hoc, malediSlm eris pra otnni animante amp;nbsp;fra. omnihm beflfi ventrem tnum gradierit, amp;nbsp;puluerem^ come des omnibm diebm vitie tua. (fic. In Apocalypfi vt vidcbi-mus cap* ) 2. amp;nbsp;) ?• amp;nbsp;alibi in ferpente fignificatur etiam is, in quo agit ferpens, Principes tyianni fcilicct amp;nbsp;Papa, item omnes fuperbi, amp;nbsp;auari, Vt autcm Diabolus maledicitur præ omnibus creaturis, atque ilium omnes execrabuntur, idem intelligitur futurum de tyrannis, præfcitim de Papa, qui eft vt-dicitur in lobo cap.-î-j.Rcx fuper vniuerfos filios fuperbiæ.

Super ventrem tuum gradierte, amp;nbsp;puluerem, ^c, Vt ferpens fupra terram, amp;nbsp;Diabolus infra tcrram gradium tur; fie fuperbi, amp;nbsp;auari, amp;nbsp;inprimis Papa cum fins in* bærent terrenisj ac tcrrenis repleti pafcentur in radici-bus terræ fulfure, amp;nbsp;igne.

J s. Inimicitiae ponam inter te, amp;nbsp;inter Aiulicrem: nbsp;nbsp;inter

fernen tuum, nbsp;nbsp;inter fernen eim. tpfum conteret caput tuurn

efi tu conteres calcaneu eim. (percuties, mordebu, infidiaberif) In filljs Satanæ apparent inimicitiæ, amp;nbsp;bella Satan® contrà Ecclefiam, amp;nbsp;Chriftum. incipc tu à Cam, vt ante dicebamus,amp; percurre hiftoriam patru, amp;nbsp;Prophetarum, amp;nbsp;Apoc. amp;nbsp;quas vidifti hoc tempore contcntio-nes Antichrifti contra Euangclicoss amp;nbsp;cognofces ini-micitias. amp;nbsp;dum memorantur inimicitiæ, intclligis filios Satanæ, alienos futuros à Regno Dei, amp;nbsp;nihil habi-turos commune cum Ecclefia eorum, quæ funt Chri-fti,amp; beatæ vitæ* additur. Inter fernen tuum, çfifeme» eius. Vtintclligantur filij Satanæ, qui perfcquuntur pi-os

I N T E R PR, MT S T, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fî)

OS viros, amp;nbsp;Euangelicos, ac feruntur contra Verbum Euangelicum. quibus ait Chnftus, vos ex pâtre Diabolo eftis. Hi inimici Chrifti, amp;nbsp;eius Ecclefiæ, omninô cü bac non vcnient, vt dixi, in partem Regni Dei, amp;nbsp;eo-rum quæ funt Chrifti., Ipfum conteret caput tuut», amp;nbsp;infidtaberù calcaneo illius. Finis futurus oftenditur Regni Satanæ,amp; impiorum: item eorum qui cruist fernen Mulieris. amp;nbsp;hîc recordemur âptè diôtum elfe, ferpentcni effe animal longum in cuius longitudinc llgnificatur tempus ab Adamo vfquead lecundum Aduentum Domini: quando fiet Iudicium,ac reddetur cuique fecun-dum Opera fua. tune caput ferpentis eonteretur ab Euä-gelieis currentibus, amp;nbsp;ingrcdientibus in nouum ftatum, qui eritnoui cœliamp; nouæ teiræ,hoc eft nouus flatus , mundi, amp;nbsp;Sabbatifmus, amp;nbsp;flatus Spiritus Sandi, tunc in-fidiabitur ferpens calcaneo feminis mulieris. quia vt vi-demus, Satan per Antichriflum,amp;Papæoscontulit om-nes fuos conatus ne Euangelici obtineant flatum publicum amp;nbsp;conflituant Regnum Chrifli. veruntamen agant quantum vnquam poflint, Scvclint Papiflæ, quantum-uismulti moriant^ur Euangelici,obtinebut vidoriä tandem hi,amp; conftituent Regnum Chrifti,ac conterctur Regnum Satanæ, amp;nbsp;Papæ. Quod veto dicatur caput - nunc centeri, intclligcie dtbemus, c.auda primum hominem fuifle tentatum, item tempore Sylueftri Ecekfi-afticos: atque ab Adamo, amp;nbsp;à Sylutflro ad tccundum Aduentum Chrifli corpus Satanæ pcrduótum à cauda ad caput, fem per tentando,amp; feducendo quos potuit. in qua le intelligimus panter, amp;nbsp;magis, amp;nbsp;apertius fem-perapparuiifc opus Satanæ, vt temporum luit progr'ef-kis amp;nbsp;longitudinis feipentis patch ótio. Quod do cens cap. » 2. Apoc. vbi Icrpens trahit cauda ftclhis é coelo; amp;cap. )7- vbi turget feptem capitibusbeflia contra præ-h'h dicaii-

iJC.'BROCZtRnr I III. c A P. G E dicationem Eiiangelicam mine repetitam. vnde vides Papam Antichrifturn à paueis mitio fuifle animad-uerfum ; magis autem fuccelTu temporum fuifle cogné tum; maxime yerô nunc, quando bellum apertum luf ceperunt Papiftæ contrà Chriftum, amp;nbsp;eius Euangeliu. in quo hello amp;nbsp;pugna patefadus eft Papa Antichiiftus, atquc eius Regnum Satanæ Regnum: vt alibi oftende-mus, amp;nbsp;in Apoc. amp;nbsp;in quæftione de Abominatione. Quôd autem tentatio,amp; peccata auda fuerint, quando ferpens extulit caput, aduei timus primùm id in tempore, quando natus eft Chiiftus, amp;nbsp;liberauit nos ab æterna morte, tune enim lèrpens caput à fc extollendum contrà Chriftum putauit. inde auda fuerunt peccata, amp;nbsp;viti-a hominum. Cùm autem abundauit pcccatum, fupera-bundauit amp;nbsp;gratia. Quantum autem noftro hoc tempore auda fint peccata, quando feptem capita contrà prædicationem fecundi Aduentus Chrifti extulit ferpés, atquc Papa dcclaratus eft Antichriftus in fecundo Con-Gilio Tridentinoà fuis, contemplari quiuis noftrum po-tuit. non puto hiftoriam aliquara conlecuturam narran-do, vt pofteritati diritatem vitiorum, vi eft rei indigni-tas, exponat. Ex hiftorijs quidem aliqua ex parte cog-nofeentur errores, amp;nbsp;peccata, amp;nbsp;malitia auda in Eccle-fiafticis femper ab initio Papatus vfque ad fînem. Ge-neratim autem vitia Prophetæ memorant, vt Ofeas cap.

Micheas 7. feparatim nobis in interpretationibus erit dicendum, vt tes dabunt, Quamobrem meritô ftatus Satanicus conteretur, amp;nbsp;auferetur è terris cum Antichri-ftis. Atqs Euangehci fadi feinen Dei recurrent in Pa-radifum, è quo ejeófl fuerant, dum Satanæ obedicrunt. z d. CMulien dixit, multiplicundo multiplicabo delo-retn tttttm amp;nbsp;concept um tuttm, cum dolore pariesfilios, amp;nbsp;' wumtuumeritdeßdtrttinitftum.^^ipfedominabtturinie.

Si

INISRPR, myst. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nx

Si myftice hæc refcrantur ad pios qui gcftarint jma-ginempiimi hominis; 'intclligcntur in dolore pepenffe credentes in Ecclefia propter afflidiones, quas Prophe-tæ, amp;nbsp;Apoftoli, amp;nbsp;martyres, amp;nbsp;ali j paffi funt: atque pati-mur nos hoc tempore, quando ludicium cœpitàdomo Dei. cuius partus, amp;nbsp;dolorum fuit etiam figura, amp;nbsp;imago Rachel, quæ moriens peperit Beniamin, vnde in magna pcrturoatione memoratur hie partus cap. Mi-' cheæ:Dole, amp;nbsp;ingemifce fiha Sion, veluti parturiens; venicsvfque ad Baoylonem; ibi liberaberis. tunc pariet Ecclefia fuum Regem, tunc reuelabitur Eilius hominis poft tot affliâiones, cruces,amp; interneciones. Peccatum Papæ hæc mala attulit,vt peccatum Adæ mortem. Sin referantur dolores partus ad Principes Politicos, amp;nbsp;ad populum, fui peccati pœnas tulerunt Principes,qui con-tinuisbellis fuerût agitatifemper,amp; inhis inuoluti. pri-uati quoque femper pugnarunt, contenderunt amp;nbsp;labora-runt tuendo amp;conftitucndo fuas farailias,amp;bona. nun-quam fuerunt liberi, femperhabuerüt, fub cuius potefta-teefte debuerunt: contentiones, amp;nbsp;graues curas fuftinue-runt; tandé cogentur elfe, 5«^poteflate viri. Omnes mag-ni amp;nbsp;parut Chrifto fubijcientur poft Papatum euerfum.

J 7. audiuißi vôcem vxorù tux. Et cpmedißi de ay- '■ bore, quampramp;cepi tibi dicendo non comedes ex ea, mAledt^ÎA terïA propter te. in Uberthu^ comedes ex ea cunEiis diebui ntt A tuA. Tu Papa, vos Ecclefiaftici audiuiftis Principes, Setyrannos: cos fecuti eftis; amp;nbsp;comediftis deLigno. hoc obijcitur Papæ maxime qui appetiuit fummum Pontificatum Roraulæum ,Vicariatû Chrifti, amp;Der locum. CÄ'taledi^ta terra propter te. Totus ftaiuspopuli Chnftiani rcdaZ-lus fuit ad ftatum gentium, in quo fuit antequamafe cognol'ceretur Chiift®; maledióti fuimus h h X omnes

TAC. BR OCÂRDI r N T T r. C P. G gt;nbsp;omncs fnb Papa, du'in Papæ in his quæ non fucrût Chri‘ fti, obediuinius, vnde tiiôlüscft ipfëhomo peccati, amp;ni ’ prædicatio nunc rcpctira fuiiret Euangclica, totus popu-lus Chriftianus fuiHct anathema, vt ait Malachias, id- H que opère Papæ,

Ubore corne des ex e^ cunliis dtehns uttA tuA.Ç^-ssRd obrem? qüia attulit Papa, amp;nbsp;Ecclcfiafhci malcdiótioné terræ; nec ipli quicucrunt in ca, femper habucrunt bel-la, amp;nbsp;contentiones, vt tuerentur fuas opes,amp; dignitatem J S- SpinM, amp;nbsp;trtbulos germtnab 'tt ubi, nbsp;nbsp;comedes herhaPt

(tgri Hoc nunc fît, quando.tot lùnt perturbationes, quæ deducent tandem malos, vt comburantur, vt fpinæ ’ comedes herbM teerx. Fiet Papa manifeftus Antichriftus, lt;nbsp;flimma beftia, vt diôlum eft de Nabuchodonofore: cap. i Daniclis.

ƒ p. I» fudore vult us tui vefeeris psne, donee reuertaris in '' terram, quiu ex eafumpti/s es. nampuluis es,e^ in puluerem reuerteris. Atq; fudat nuncPapa, amp;nbsp;Papiftæ in tuendo fuo Regno, amp;nbsp;fuis diuitijs. Donee reuertaris in terrant. Et fudabunt Papiftæ vfque dum reuertantur credentes j ex ipfis. vtdicitur in Ofea cap. 2. ad fuum primum fta- i turn; Ecclefiaftici, amp;nbsp;Politici miniftrentvt oportet Del Regnum. Et qui puluis funtamp;animalis tantum homo, 5 non fient in Chrifto Spiritualis homo, vt cum Chrifto viuant régnent; vnde cijcientui è Paiadifo, ex Ecclc- 1 fta, ex Regno Ifraèlitico. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

2 O. Et vocauit Adam, nomen vxoris psa Euam, eo i^uod ep ! ßt mater omnium viuentium. Hoc mihi videtur addi- ! turn, vtindicetur quæ dida funt de Adamo, amp;nbsp;Hua my-fticé rcuocanda efte ad omne genus huinanum, vt fu- [ mus interpretati. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

2 '1. Feeit (luoppj Detts Adamp; vxori eitts tunicaspelliceas, amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

induit eos.

INTE RPR. MY sr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' -jîÿ

/2. Et dixit Dominfii Dem. ecce Adam facltu eßßcut umis ex nobfi fcicKs honttm, amp;nbsp;malum, tintic autem ne forte mit tat manum fuam, amp;nbsp;fumat etiam de arbore 'vitamp;ßamp; eomedat^çf-’viuat it) feculurm

2 S- Et emißt eum Domina E)ews de horto Edem ad colen-dum îerram, ex qua fumptui efl inde. Chnftus fignifica-tur occïfus ab origine tnundi: amp;nbsp;qui reuocandi funt in hortum Dcifuturi ex Ecclefia, amp;nbsp;Regno Dei, non foli-js ficus cooperiendi funt; fed veftepcllicea. exuet Chri-ftus Ecclefiafticos, amp;c Politicos fuis Papatibus, amp;nbsp;tyian-nicis ornamentis: priuatos quoque viros priuabit his in quibusgloriantur: adducet Iudicium,amp; madationem. quod Indicium cœpità fuo ouiliamp;à domo fua. Inde Abel primus à fratre madatur, ita demeeps vfq, ad hæc tempora fada eft madatio ouium Chrifti, quib” in morte Chrilli expedanda fuit falus. mundus quoque impi-us punitus fuit tempore Noc: item all), amp;nbsp;ludæi poft 40. annos elapfosà morte Chrifti. idem nunc’ludicium cx-eicetur contra Papatum: vt deinceps non edant de Lig-novitæjfaciant feDcos, amp;nbsp;alla quædida funt antè. qui cijcicntur omnes ex Ecclefia Chrifti, amp;nbsp;è terris, quæ orn-nesvbique erunt Paradifus,fcu hortus delitijs affiuens fadus a Chrifto, ex quo deinde dcducemur in cœlos, vbiagemus æternam vitam..

2 4. Eiecitque Adam, collocauit ab oriente ad hortum Edem cherubim, adem gladÿ verfatilem ad cußodien-dum viam arboria quot;vita. Cuftodietur Ecclefia, amp;nbsp;Regnû îfraëliticum, nec vltrà animalis homo, mala beftia Belial Antichriftus in illud ingredietur, quia perfeuerabit ludicium Domini deinceps punive fontes ftatim.- nec fu-ftinebit Deus peccaia priorum temporum, amp;nbsp;ætatum, Vt fæp'e diccraus in Prophetis^ qui ifta narrant.

hh 5 CAPVT

Q yr I I I Î.

Rgumentum hîc fumatur eorum, qiiæ fequun-vfque ad caput vndecimum. Dum incipit ^X^!i»fcpropagatio generis humaniab hominc vno dU' 0ta,amp; familiarumhiftoria narraturj vidcndum eft, quï' nam myfticè fignificentur: amp;nbsp;ordo rerü, quæ ftgnifican' tui', cum fuperioribus coniungendus. ac priipum quidé vtcap. primo fex ætates diâæ funt pci tenebras, amp;nbsp;lU' cem excurrere: atq; ante tenebræ inumbrabant abyftum, Sc Spiritus Domini fcrebatur fuper aquas; fie nunc filij tenebrarum, amp;nbsp;fill) lucis proponuntur, amp;c eorum propa-gatio narratur: atquehoc quarto capite vfque ad vndecimum exponitur tempus, quod diólum fuit legis natu-ræ,prifcus mundus, mundus impiorum.quod tempus in primo capite diximus fignificatum verfu illo, terra autem eratinanis, amp;nbsp;vacua; amp;nbsp;tenebræ erant fuper faci-em abylTijSc Spiritus Doinini ferebatur fuper aquas. Primi igitur hommes poft Adamum Cain filius tenebrarum, amp;nbsp;Abel filius lucis nafcuntur. hic ab illo interfici-tur: perfcuerat familia Cain, amp;nbsp;eins nati, ac nepotes i'C-cenfentur: poft loco Abel ex Adamo exfufcitatur Seth filius lucis, è quo gignitur Enos. Huius tempore inci-pitinuocari nomen Domini, vnde recenfentur familie filiorum lucis, ex quibus prætereà fuit Enoch, quem tu-lit Dominus, amp;nbsp;Noe, qui in diluuio aquarum feruatus eftcum ipfius familia. Iraq; dum narratur hiftoria prifd , mundi, cuius finem attulit diluuium, memorantur fill) tenebrarum, amp;nbsp;filij lucis præcipui, in quibus amp;nbsp;futurus poft diluuium mundus amp;futuia fccula adumbrabanrui, , in

INTERPR, Mr s T.

in pijfque amp;nbsp;opus Dei, amp;nbsp;ipfe Dens, qualis fe oftenfuriis cfTet in futuns ætatibus fignificabatur. Quamuis enim tempus, quod didum eft legis naturæ, fucrit totum tri-butum tenebris, in quo libertate fua vfus eft Cam, amp;nbsp;ei-us femeni tarnen, qui letinere voluerunt timorem Domini, Si præcepta data à Deo Adamo; in his aderat Spiritus Domini, qui diçebatur ferri fuper aquas: foueba-tur in his inquam fernen filiorum lucis, quod poft dilu-uium retentum in Sem maxime, amp;nbsp;in eius familijs de-buitapparcre gciminans in Abrahamo, nam in mundo prifco multitudo impiorum, quæ fequebatur impetum animi ad explendas cupidirates, inundabat vbique amp;nbsp;cir-cunfundebat fuas tencbras per latam terram, vtpiorum Jux non confpicerctur. veruntamen erat ilia retenta in Adamo in eo illucefcentefecundo Adamo, qui illuxit Abrahæ; quifecundus Adamus viâima faólus claruitin Abclo, amp;nbsp;moi tuo, amp;nbsp;exfufcitato in Setho. in his tedta mancnt myfteria. vnde hiftoria nil memorat de Setho; fed de eius filioEnofo. dicitur tum cœptum cifcinuoca-11 nomen Domini, vt lux inter tantas tcnebras in parte illuxerit, atque Deus dederit, vt fui innuocarentnomen fui Seruatoris, qui Abrahæ folenni verbo fuerit pate-faäus, amp;nbsp;proinilfus. deinde in Enocho idem Seruator oftendcbatur rcfurreifturus exmortuis, amp;nbsp;confcenfurus incoelum: amp;nbsp;in Noe ciufdcm Indicium futunun ætate poftremainfecundo AduentuDomini. Ergodicamus dum capite primo Deus in rebus creatis pofuit, quæ erât futura,'quæque ipfe erat adurus omnibus feculis mun-di: dum fecudo amp;nbsp;tertio in homine per quern fccit mun-dum fignificarit quæ adurus erat in filijs lucis, amp;nbsp;quæ confccutura eifent in filijs tenebrarum; hoc quarto capite fit reditus ad primum caput atque veluti in fecundo amp;nbsp;tertio capite fit gcncratim expofirus primus illc vcrfus primi.

■JAC. BS. o C A 11 T) I IK; 11 I I. CAP. G

primi capitis: In principio crcauit Deus cœluin, amp;nbsp;ter-ram: hoc capitc quarto expbnatur alter verfus. terra aii-tem erat inanis amp;nbsp;vacua, amp;tenehræ crantfupei faciem abyfli, amp;nbsp;Spiritus Domini fcrcbatur fuper aquas. Et vt quæ hint Iccundi, amp;nbsp;tertij capitis, nuntiaruntfutura, vt vidimus^ itaque de Cam, amp;nbsp;Abclo narrantur in hoc ca-pite,amp; deinceps de alijs vfque ad fincm diluuij, amp;nbsp;ad Abrahamum; videantur pariter figniEcare ilia futura, quæ diximus. *

ARGVMENTVM SEPA-'

ratim in caput cjuartum.

Vmnarratur ortus Cain,amp; Abel: amp;nbsp;hie inter-^fê^jfeólus abillo: item hiftoria Cain cum luisfami-hjs, fignificatur quoque ftatus impioiurn, amp;nbsp;ai? te Abrahamum, amp;nbsp;poft Abrahamum, amp;nbsp;maxime Papæ tus, vt oftendemus.

7. Fa Aditm cognouit Fuitrn vxorepta, peperit e 't Cain, Gquot; dixit, acquififti 'virum cum Domino (vel à, velper DeminU) 2. Et addidtt, -vt paretet frat rem etm Abel. amp;nbsp;er at Abei

faß or pecudum, nbsp;nbsp;Cain er at co le ns terram. Hiftoria non

opus habet interpretatione, quæ mcmorat Adarauni cognouifle vxorem fuam Euara, amp;nbsp;hanc conccpiire,amp; pî'periflè Cain, amp;nbsp;dixifte, acquihui virum è Domino; amp;nbsp;item pcpcrifte ftatrein huic Abclum. veriim ratio Di-uini fermonis, CUIUS eft iignaie in vno ftatu,amp; rempO' re, quæ flint altenus, amp;nbsp;futuri temporis: item Euange-lica prædicatio, quæ iaâum Cain reuocat ad ftatum fé-cundum, flue ad ætatem quart:im,amp; alias, vt peft often' demusi faciunt vtmyfteria hic quoque contempleranr. prætercain verbis iplishiftonæ funt, quæ diicunt nosin myfteria, vbi dicitur, acquifiui virum è Domino, hue à Doiui'

1 N T E R P K, M r S T,

Domino, cum Domino, per Dominum dicas: quia potes amp;ita vertere, acquifiui virum ipfum lehouas in qua interpretatione fignatur in Eua Ecciefia, præfertim cum in fuperioi'i capite fuerit Eua vocata Mater omnium vi-uentium. Si iarahîc Ecciefia intelligitur, indicabit hîc quoque Adamus Pattern cuius Spiritus venir in Mariam Virginem, fiue dicas inEcclefiam fuain, quod more Prophetico vtrunquc dicatur, ex primo capite Ofcæ potes cognofcere. nam concepit Maria, amp;Ecciefia, ac pc-■perit Chriftum, Dcumamp; hominem. atquehîcEua dici-tureum concepifre amp;nbsp;peperifie: quæ Eua fignatEcclefi-am, quæ amp;nbsp;concepit, amp;nbsp;pepcrit fernen, ex quo eft natus deinde Chriftus. hîc amp;nbsp;in Lucadicitur pnmùm concepit, deinde peperit. vt oftendatur verus homo procrc-atus,amp; faiftus ipfeDominus, quidebuiftet conterere caput ferpentis, Hine colligiraus Euam cognouifte ex fe, exEcciefia,è Maria Virgine nafciturum Chriftum hominem, qui cher ipfe lehoua, quique liberaturus elTct credentes à Satana,amp;à morte. Eft jtcin confidei an-dum,dum deduftus cs in hoc rayfterium,amp; intelligis Ecclefiara, quæ acquifiuit virum fibi, ipfum Dominum noftrum lefuin Chriftum j te quoque debere colligerc è Ichoua, è femine Dei efte natos omnes, qui fuerunt filij promiflionis. Vnde cum putaret Eua in primogenito , efle fernen promi{rionis,vnde nafei debuit vir, qui de-huit elfe ipfe lehoua Dominus nofter; dixit de Cain, acquifiui virum è Ichoua, fiue ipfum lehoua, qui nafei-^turusciat c femme proraiifionis.- Hine amp;nbsp;de Noe di-üum fuit, ipfe conlolabitur nos ab operibus inanuum noftrorum. Verum falfa fuit Eua. quia erat illud in A-belo. amp;nbsp;quia hic Abel fuit occifus, exfufeitatum fuit fernen promilfionis in Seth, codem modo falfus fuit primo Ifaac, qui putauit fernen promiftionis futurum in ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i i Efaü,

JAC. S R O C A RT) I IV J JI I. CAP. GF. IT, Efaii, cum effet m lacobo. ita errabat lofeph in Ephraim amp;Manaffe. non enimfecundum rationem Humana; fed fecundum ftatutum Dei eft promffio : èc myfteriutn rati'is,amp; Fill), amp;. Spiritus Sanóli debuit cognofci publice poftremis temponbus. quod fignatur in fecundis, amp;nbsp;in poftremis filijs aliquando: atque populus, qui erat cogniturus donum Filij Dei, Spiritus Sandi, non ob-tinuit, vt putabat, veram feu poftremam requiem in Syria fibi donatam cxpulfis Cananæis, amp;nbsp;alijs ; fed à Chri-ftoinfecundo ftatu, amp;nbsp;à Spiritu Sando in tertio peife-dam erat adepturus requiem, vt docet Paulus ad Heb. ?. ÔC ‘j-, Quamobrem vt ad verba ilia redeam, quæ de Cain dida funt : non minus myfteria, quæ mcmoraui-mus, funtcognofeenda, quod dida fint de Cain nato. quia putauit Eua in primogenito illo fuiffe fernen pro-miffum» Dum autem occidebatur à Cain Abel, appa-rebat Cain non fuiffe fernen benedidum. Et quia oc-cidcbatur Abel, in alio adhuc expedandum fuit fernen benedidum. loco igitur Abel nafeitur Seth, nec in hoc apparet fernen optatum, nifi dum inEnofo confpicitur inuocatio nominis lehoua, fiue lefus. ita produda fuit expedatio feminis Sandi ab Abrahamo ad Mofem, à Mofcad Prophetas, à Prophetis ad ipfum natum tandem Chriftum: qui tarnen fuit Fide, ac Spe acquifitiis non folum ab Abrahamo, à populo Ifraëlitico, à Pro-pheris; fed ab Enofo, Seth, amp;nbsp;Abel, denuntiatus ab E-nocho, figuratus à Noe, promiffus iam in Adamo amp;nbsp;Eua, Quæritur fimul hic, quæ caufa fit, vt priiis memo-rentur præfcitiamp; aduerfarij, ac eoru propagatio, quam prædcftinatorum Dei cultum tuentium. hoc enim capi-te ponitur Cain caput filiorum tenebrarum, amp;nbsp;cius po-ftcri, deinde recenfetur propagatio filiorum lucis. Ca-pitc primo Genefeos dida funt, quæ ad hanc quæftio-nem-

INTERPR, MEST. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^6

nem pertinent, vbi caufa rcdditur, quod prius ponatur vefper, quam mancj amp;nbsp;prius aäum fit de tencbris. Et cap. 6. lib: Efdræ ratio huius rei redditur, quod Do-minatus mundi fit datus filijs Efaü in fex primis ætati-bus: feptimaætas futura fit Ifraelitarum, amp;feminis ob-tinentis promifla vtriufque Aduentus Domini. Et quia futurum crat,vt Caîniftæ,amp;filij Diaboli infinua-rent fe in cultum Diuinum, in hæreditatem Domini, in adminiftrationem eius Ecclefiæ,amp;inDcifilios; fadum quoque exiftimo, vt de Caino dixerit Eua, acquifiui virum ipfum lehoua.quiafe Meifias,fe Chriftos profcfi fi funt filij Cain tempore Apoftolorum, amp;nbsp;poft Apofto-los; Papa maxime, amp;nbsp;Eccleliaftici. atque nunc inter il-los, qui profitentur Euangelium, inucnias qui fe Chri* ftos faciant, quibufqs ne crederemus, monuit nos Chri-ftusin Mathæo cap. 2 5-. amp;nbsp;alibi. Si iam myfterium con-templemur verborum illorum . acquifiui virum ipfum lehouâi fignificatur nobis Chnftus lefus, Deus,^amp; ho- , mo: Sponfus Eeclefiæ, ex quo ipfa duóta fit ab initio,amp; ante mundum, audaque in mundo, amp;nbsp;fcruata in eodem Chiifto.in quo æternam eft adeptavitam. fingula hæc probari multis modis poft’ent, ex verborum illoium in-terpretationes fed fatis fit attigilfe rem ipfam.

Et fuit Abel pAfloroutum amp;nbsp;Cnin er nt colens terrnnt. ' Quifnam fitvtcrque indicatur in fuisftudijs.inpaftore ouium fignificantur miniftri, qui Vcrbo pafcunt grc-gem Chrifti, quique pro hoc,amp; pro gregc tucndo pro-fundunt vitam. In agricola quamuis figncniur fæpè pra:dicatorcs;amp;qui piæfunt Ecclefijs; tarnen aliquan-dofignantur amp;nbsp;proditores, qui vineamfibilocatam, fu-am faciunt, atque fidcics feruos, amp;nbsp;Dominos vincæ in-tcrficiunt. ifti in Cain, ilk in Abelo fignati funt, quot-quot fuerunt ab his duobus primis fratribus, vfcpic ad ii i poftrc-

1 A C. ß R. O C A RT) I I N I I J J. C A P. G E poftrcraa tempora, quando fratres fratrem intereme-runt Rcbgionis ergo.

Ét fuit in fine diernm nbsp;nbsp;adduxit Cain de frudîu terti^

ehlationcm Domino.

4’ Ét Ahel adduxit etiam ipfe de prim ogen it is peettdurß fuarum, cf de adipe earum. ref^exit Dominui ad Abel, à' ad oblationem eim.

p. '..^dd Cain auiem, ad oblationem eita non rej^exit, d* iratus efl Cain 'ualdc, amp;nbsp;concidit vult us eius. Hlc figni* ficatur flatus temporis legis naturæ, feu prifeus mundus impiorum à Cain vfqiic ad holocauftum, quod obtulit Noë poftqiiam cxiuit ex area, item illi, qui omnibus temporibus in Circuncifîone, amp;nbsp;in Baptifmo Cain imi-tati funt; præfcrtim verb Scribæ, amp;nbsp;Pharißei temporc Chrifti,amp; poft prætcr cæteros Eccleftaftici Papiftæ. om-neshi filij Cain fibi tribuerunt cultum Dei, amp;nbsp;locuin Chrifti, cùm mimici Dei extiterint, Sc euerfores Dîuini cultus: atque verè pios, Verboque Dei parentes hæreti-eos vocarunt, amp;nbsp;interfecerunt. de quibus dixit Chriftus fànguinem juftorum venturum fiipcr ipfos à fanguine Abel vfq, ad fanguinem Zachariæ. amp;nbsp;Apoftoli loquen-tes depoftremis temporibus aiunt homines venturosin viam Cain, quod amp;nbsp;fignifîcauit Mofes, vbi dixit. in fine, feu à fine dierum. vbi fignificauit certura tempus elap-fiim, quando pij amp;nbsp;impij, filij Abel, amp;nbsp;filij Cain veni-unt in Indicium de ipforum cultuj amp;nbsp;Euangelici profv ter ilium interficiuntur à Papiftis, vt quod fadum fuit tempore Abel, amp;nbsp;Cain; fiat hoc tempore, quando de cultu Euangelico, Sc Papiftico fit ludicium.

Et reflexit Dominua ad Abel, ad oblationem eins.

Quæri poteft hîc, quomodo Peus refpexcrit, Sc id Cain aduerterit. raultæ caufæ pofliintadduci, vti quod Sacrificia fuerint conuerfa, amp;nbsp;non conuerfa in cinerernr fucrint

INTERPR, Mr ST. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lî?

fuerint Angelorum monita, patiis Adæ Indicium, fiue aliter, ego quidem exiftimo illam omnino fuiflc, quod cues, amp;nbsp;bona Abeli ciefcerenr, contra res Cain minue-rentur: vtnunc Papiftæ indignantur quöd àfe ad Chri-* ftum deficiantEuangelici, eorumquebona, amp;nbsp;ditiones, amp;authoritas diminuatur. hmc ebullit,amp; fcruet Caini-ca ira Papiftarum eorum, qui à Religione defeccrunt, -6- Et dixit Dominus ad Cain, cur irattts cs, amp;nbsp;quare eonci-dit facies tua^ Ira hæc Cain eft ira ædificatorum tur-- ris Babel, Acgyptiorum contra filioslfrael, intcrfeóto-rumProphetarü, ludæorum contrà Chriftum, amp;nbsp;A'po-ftolos; Papæ, amp;nbsp;Papiftarum contra Euangelicos. qui vt hos perdant, non verentur pcriculis vitæ fe obijcere, in-cettam, ac dubiam tentare viäoriam; amp;bellafufcipere, in quibusde omnibus fuis bonis agatur. adeo furore amp;nbsp;amentia agitantur, vt nolint viucrc, cùm incolumes vident Euangelicos. vtuntur amp;nbsp;perfidia, amp;nbsp;malitia fui pa-tris, qui imparatos,amp; inermes adoriantur fuosfratres: Euangclium oppugnant, quod multi complcótuntur-

- 7- l^nne ƒ egcris, erit acccftatio (hene eris accepttts feres reportah^) fi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bené eger is, ad portam peccatumcu-

bit. ad te defiderium eins tu dominaheris in eum.

Si bené egens, cris acçeptus, ac feres, icportabis jus fcilicet primogCnituræ, vt in tc firmcntur omnes pro-tniffiones. Exiftimo fuilfc eandem fimultatem amp;nbsp;odium in Cain, quod fuit in Efaü; quod cft in Papatu co-tra Euangelicos: vt quemadmodum aduertcrat Efaü la-cobum afpirarcad primogcnituram,amp;a patre nuntia-tam beneduftioricm, quam ipfe expeiftabatj ita aduer-tunt Papiftæ Euangelicos obtincrc Ecclcfias, amp;nbsp;ftatum publicum. Caufa autcm amiftionis primogenituræ re-fertur hicaDeoin peccata, ittdcm refertur à Prophetis, i i 3 ocab.

IÀC. SROCARDI IN till. CAP,GE\^ amp;nbsp;ab Apoftolis cùm agitur de Efaii. Ac quod dixit hic Deus Cain, idem dixit ludæis fæpe, vt perfifteiet in ob-feruatione præccptorum, quo Regnum Dci obtinerent, necexeo expcllerentur, prædicatum fuitludæis, vtcre-derent Chrifto, neque obtinebant ipii à Deo, darentur gentibus. quod amp;nbsp;faólum fuit. Prophet« clamant non eijciendos exEcclefia Ecclefiafticos, non Principes Politicos è fuis Regnis, fi prædicationi Euangclicæ credi-derint. vtler: Si abftulerisoifendicula, non dimouc-beris. totum illud caput afliimatur hue. item f 8. Ifaiæ.

Ä non bené egeris^ ad portam peccatnm cubat. ad tt deßderiam eiu^, amp;nbsp;tn domtnaberis in eum. Quia vcio noluit Cain bcnè agere, frater afliimptus eft in primo-gemturæ dignitatem. amp;nbsp;quia Abelum interfecit, alius aftumptus fuit in demortui locum. In feruitutem fæpè funt dudi ludæi, quia à Dei Lege rcceflerants hello fue-runtfæpè confumpti, ciuitates eorum vaftatæ, amp;nbsp;direp-tæ. poftChriftum expulfi omnino è fuo Regno, ac pro-fugi fadi etiamnunc vagantur in terris, vt nullibi pro-priam habeant federn. Papiftarum peccatii cubat nunc quoquein foribus, nunc judicantur, vt illi fuerunt judi-cati: aepropè adett, vt eijciantur, amp;nbsp;priuentur iure hx-reditatis, quod fibi tribuunt, bonorum Chrifti; atquein illud ingrediantiir Euangelio obedientes, dum fit illud ludicium, quod memorat Paulus Rom. 2, Peccatuni enim didura eft cubat, non folum Caini, fed omnium peccantium.‘

Et ad te defiderium ilitui. Sententia hæc torquet multos, dum quæritur interpretatio, in qua iingulaco-hærcant. ego confugi ad textum Hcbræum, et vt potui, verba, amp;nbsp;fententiam fum contemplatus, quæ tota ita mihi videtur cohærere. Si ad bonum conuerfus fuerit tuus animus, vtcredas, vtfiducia tua fit in femine mu-lieris.

INTERPR, MriT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tzS

Iieris; in viro, eodemque Ichoua, te falutcm confecutu-ruiUj in eoquc Sacrificium, amp;oblationes tuas fufcipien-das, vt facit frater tuus Abels fufeipienturà mc illæ qui-dems atque refidebit apud te ius primogenituræ vt ob-tineas,quæ in illa piomittuntur. Sin autem à bono re-ccfieris, fueritque abeo animus tuus auerfus, vt non in femme promiflo putes te retenturum primogcnituram; fcdvelisillam tibi tribui, propterea quöd fis natus prior: atque ita contemnere,amp; contumelia afficere ipfuin lehoua, quod fuit peccatum tuorum parentum, in fe veile recognofeere, quæ fuerunt ipfius lehouæ: amp;nbsp;propter quod- continget condemnatio omnibus, qui tuum inftitutum fecuti fuerint: cz/i/portam peccaturn cubât. Eris filius Diaboli, fernen malediâum, quod interficiat pios: eris pater Antichrifti, item eft huius peccati amp;nbsp;ali-orum conftitutum Iudicium,quod te, amp;tui fimilesma-net, amp;nbsp;expedat, vt perdamini cxpulfî à iure hæreditari-o,amp;àRegnoîpfius lehouac. Vt enim incubât gallina ouis è quibus fuo tempore prodibunt pulli, ita confer-uantur peccata Cain, amp;nbsp;omnium Cainorum ad Indicium Domini, vt cùm compléta fuerint in Antichrifto, de illis fiimatur fupplicium. cap. îç-.Oen* hoc Indicium fignificatur in Amorræis: vbidicitur,cùm compléta fuerint peccata Amorræorum. atque hoc exponitur âDeo ipfo amp;nbsp;hic, amp;nbsp;cap. illo j 5-. Gen.

Et ad te deßderiutn UUm. Indicium illud, amp;nbsp;pœna illa, qua punientur cætcri, amp;nbsp;Papa, idem malum quod tu, appetentes s te quoque inuadet, amp;nbsp;perdet.

Et tu doruinaberis in eo, lt;ß'c. Tu habeberis prin-ceps in eo peccato, quo cætcri condemnabuntur. Vc-lûmvt magis Euangclica, amp;nbsp;Prophctica intcrpretatio confpiciatur, fine Enangelica verba in verbis Hebræ-ishîc recognofeanturs vidctur aduertendum verbum ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Thetif

»

J JC, SRO C A RD T I Kj TIIT. CAP. G E Thetif in quo fignificarur bonumnuntium Fuangclij; fæpèenim aduerti in verboillo Tiffignan Euangcliü; vellid ibi.quàm l'pecioli funt pcdcs Euangelilantium borium. Ergo ita videtur fuiircintcrprctandum, vt dixiinus illud. fibcnc fcccris, û crcdideris,fcilicct promiflïoni,amp; pi'ædicationi delehoua, amp;nbsp;rcliqua, quædicla funr. amp;in vcrbo altcro Sccefh flgnatur remiffio pcccatorum, con-donatio, pius cultus gratus Deo, pieces lufcipi, àc cxaæ did à DeOjCuehi in numerum eorum, qui hæreditatis Chdfti participes futuri funt, in eius Ecclefia poflideie ciusbona; cum co in cius Regno regnarc. atq; hæc Icn-tentia eadcm eft cum ilia, qui credidcrit Euangclio, fal-uus erit. Si fie» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;egeris, ad fort am feaatnm cnbat'

Hoc eft, qui non crediderit,condemnabitur. ita enini creatus fuit Adam,vt baptizatus in nomine Pattis, amp;nbsp;Filij, amp;nbsp;Spiritus Samfti: ac ita, vt Fide fit faluus fadus» per portam fciinus palfim fignificari ludiciöin Prophe-tia. atquc hic de vno certoludicio, amp;nbsp;communi eft fer-mo:in quo peccatum condemnabitur. amp;id propriein Euangelio eft peccatum, non credere in Icfum Chriftu: vt ipfc ait: fiue illud eft peccatum peccatorum, amp;nbsp;pecca- -turn in quo condemnantur omnia pcccata. vnde con-demnabuntur omnes non credentcs, quorum Fides pa-tefiet in opere, feu operibus ipfius Fidei. Et ad te deft' derium illiitt. Nam Pharifæorum peccatum non crcdcn-di Chiifto, eum odio perfequendi, amp;intcrficicndi; item Patrum horum peccatum, qui Prophetis non credide-runt, ac illos perfecuti funt, amp;nbsp;intercmcrunt, idem fuit cum peccato Cain: qui diuerfum Sacrificium olfercbat ab eo, quod obtulit Abel. non crcdebat promiifioni Dei, amp;nbsp;prædicationi parcntum, vtcre'didit Abel, ac hue odio infecutus eft, amp;nbsp;interfecit. Quare Chriftus cum ex-probrarethoc peccatum ludæis, interpretatur nobis hæc verba,

/ N- T E R P R. MT S r, verba, amp;nbsp;ad te defiderium, fiue inundatio illiiis quod fcilicct peccatuni illud inundauerit in ludæos non crc-dentes cmanatum k Cain, diduótura per interfedores prophetarum, vnde dicebat Chriftus. vt veniat fuper VOS omnis fanguis juftus amp;c. in quibus verbis idem pec-catum oftendit Chriftus Cain, amp;nbsp;interfeäorum Piophe-taruni, amp;nbsp;Pharifæorum tempore Chrifti: item peccatum intcrfeâorum Prophetarum, amp;nbsp;Scribarum, ac Pharifæ-orum referri ad Cain caput, amp;authorcmillius. vnde di-Cltur: Tu dominaberis in eum. Eris tu Cain caput amp;nbsp;author peccati illis, qui Chrifto lefu ntm credent, qui ei fe opponent hoftes,amp;intcrfeótores. Etquoniam dum lo-quitur Chriftus cap. i ?. Matthæi Scribis, amp;nbsp;Pharifeis, loquiturctiam Papæ, amp;Papiftis, vtin Euangcliftis ofte-dimus; peccatum Cain, eft quoque peccatum Antichri-fti,amp; peccatum Antichrifti peccatum Cain, amp;nbsp;peccatum Cain dicetur dilatatum,^^ inundatu in Pap3m,amp; Papatuin; amp;nbsp;horum peccatum referri quoque ad peccatum Cam, qui fiiit fimiliter author, amp;nbsp;caput peccati Pa-piftarum, vt fuit ludæorum, Quôd loquatur Chriftus eo in loco de Papiftis quoqs Abbas loachimus confirmât, qui Zachariam interfici inter teraplum, amp;nbsp;altare, ait (ignare Euangeliccs inteifedos in Papatu à Magiftratu Ecclefiaftico, amp;nbsp;Politico, quæ intcrprætatio çùm alias mihi vifa fuifïet admirabilis, nunc vidctur valdè propria, amp;nbsp;vera, poftquam intcllexi in tcmplo fignari Chti-ftumamp; Eccleliam fuam: amp;proaltari poni Saccrdotes, amp;pro templo populura, amp;nbsp;pro porta ludicium. Veiùin ne noftra, amp;nbsp;loachimi aliéna videatur interpretatio, lu-da Apoftolus vaticinatur de ftatu Papiftico, amp;nbsp;ait Papi-ftas ingrefibs in viam Cain: atque Paulus mihi videtur intuitus hrc verba, ad port am peccatum cubât, amp;nbsp;ad te de-fidcrtum ttui, tu dominabetu in eum, qrando dclcr bit k Anti-

TAC. BRÛCARDI I N I J I I. C J P. GE TJ. Antichlirtum. peccatum cnini quod ad portam cubât, eft defcâio Ecclcfiafticorum â Clirifto, quæ expeótatur piinienda,quando î5f à Papa, amp;nbsp;ab Ecclcfîa Romana de-Eticnt Euangelici, amp;nbsp;populi; atque Papa f’uerit decla-ratus, amp;nbsp;j jdicatus Antichriftus in Concilio.m quo Papa confpicieturpeccatum Cain, Scribarum, Sc Pharifæoiu, amp;aliorum ante; quod peccatum Cam maxime auótum apparebit in Papa, vnde dicituripfc prætcr cætcros homo pcccati: quodprætcr cæteros aduerfarium Chrifto fc præftiteritj vt quemadmodum peccata Cain, amp;nbsp;omnium aducrfàriorum. Chrifti amp;Euangelij æterni inum darunt in Papam,in Ecclefiafticos, amp;nbsp;in Papatums Cicamp; pœna illis parata fit, quæ inuadet in omnes. Papa cniin, in quo 'definet fernen Cainj Principem fe præftitit in commun! illo peccato venicns aduerfus Clirjftum, eife-rens fe fuprà omne, quod dicitur Deus: vt etiam in tem-pIoDei fedcat, lê Deum oftentans. verbum enim lilud Mafchal,in quo fignatur Regnum, amp;Principatus Chri-fti tributum Cain, à Paulo exponiturde Papa: vt hinc vidcamus, quæ docuerunt Apoftoli pctita elfe ex myfti-cis Diuinæ fcriptiuæ fenfibus, quæ latent in fententijs, in verbis, in Eteris, amp;nbsp;in minimis pundis, vt ait Chrift”. aperientur autera in innouata Ecclefia, quando in ean-dem conuenient amp;nbsp;ludæi. quibus nos amp;nbsp;hanc hifioriam paramus corum, quæ in fècûda prædicatione agit Chri-ftus, venions fecundô in Spiritu, amp;nbsp;innouans Ecclefiam, amp;’ afferens Regnum Ifracliticum.

g. Et dixit Cain ad Abelfrat rem fuam, fuit cum ejfent in agro, confurrexit Cain in Abel fratréfuum, occidit eum.

Quæ locutusfit Cam ad Abel non dicitur. ego cx-iftimo Cain ea locutum, quæ folcnt Papiftæ, quando petuntpacem abEuangclicis, promittunt fc earn icrua-curos. promittunt ojnnia falutaria, quando illos prodc-

IN T F RPR. MrST. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«O

le, amp;,,intei'ficcre volunt. duxit ergo Cain fratrem longe à pâtre in agrum,vt ibi latrocinium,amp; cædem faccret, Eodem aperto, amp;nbsp;manifcfto latrocinio interfedi funt anté Prophetæ, nunc à Papiftis Euangelici: vt mémo-rat leremias cap. 7. Of- 6.

(f. Et dixit Domintu ad Cain, ubi Abel frater tutu? dixit. non noui, nunquid cuflos fratris met fum ego?

i 0. Etdtxit,f^d feciflit'vox fanguinii fratris tut clamat ad me è terra. Etfi Prophetæ multi palam interfeéti funt, vt lefus Chriftus: amp;nbsp;Euangelici multi publice com-burentur, tarnen Pharifæorum occulta nouimus conH-lia,amp;nunc maxime Papiftarum: amp;nbsp;clamquoque mfinl-ta multitudo cft necata cûm alibi multis in locis, turn maximè Venetijs. culpam certè omnes voluerunt clîe abfconditâ fccleris, impietatis Cainicæ: aliquando facinus palam admiffum pro præclaro, amp;nbsp;pie fado præ-dicando, amp;nbsp;alfeuerando: aliquando facinus occultando: 'at fanguis interfedorum clamat ad Dominum, qui pœ-nis illâtis faciet,vt appareat culpa peccati. Sanguis autem Abel, qui clamabat ad Dominum, eft quoq; fan-

' guis EuâBgelicorum, qui nunc pariter ad Deum clamât contra Papiftas. vindica fanguinem noftrum.

i 1. Igunc igitur malediSlus es è terra, tjUA af eruit os fuum ad Çuftptendum(angtanem fratris tuide manu tua.

12. ^fvindo tôles terram, non addet, ut det uirtutem fu-.am (fruSlum fuum) tibi: uagus dtquot; profugus eris tn terra.

Maledidio, quæ per Chiiftum depulfa fuit à cicden-tibus, perfeucrauit in non credentes, amp;nbsp;in Ca(in fernen. Inpeccato cnim Adæ fuimus omnes raalcdidi: at cre-‘ dentes m Chriftum fuimus ab illo excmpti. îudæi, amp;nbsp;Papiftæamp;non credentes pcrfiftcnt malcdidi in terra, vt Cam, amp;nbsp;tempore ludicij poftrema pocna punicntur, de bac maledidione dicctur Deut. 2 8.

k k 2 Et

1

JAC. BROC^RDT I N J J J T. C A P. G £ 7(,. / Et dtxtt Cain ad Dominum. Maior eß inijuitM me a, ^uàm vt remittatur.

I 4' ^cce eiectß i me hodie à facie tua terra, cjr à facie tua abfcondar, amp;nbsp;ero vagu-s, profugm in terra, er it (vt) omnii, qui inuenerit me, occidat me.

J J. Et dixit ei Dominus, imo quicum^ue occiderit Cain, fefh tuplum vindicahitur. amp;poÇuit Dominfts in Cainfgnurn, vt non percut ere t eum ullsu qui inuenijfet eum. Vt coçnof-cent tandem Pajjiftæ amp;: impij omnes dum aderit ludici-um confcientia linguloium atteftante, fe meiito ludica-tos, vt exponitur cap. f. Sapientiæi fie cognouit Cain erratum amp;nbsp;pœnam, qua dignus fuit : nouit fe attuIifTe manus in Chriftii, qui erat in Abel, in filium Dei, quod feceruntamp;eiusfilij. non punitus autem tunc fuit extrema poena, fed in eooftendit Deus Indicium fuum futurum deinterfedoribus Prophetarum, amp;nbsp;Chrifti,amp; nunc Euangclicorum: amp;ait, eum qui interfecerit Cain feptu-plo puniendum: quibus verbis exiftimo lignari fernen Cain perfeuerare debuifle vfq; ad ingreffum in ætatem feptimam; atq; pios debuiffc pan, amp;nbsp;liiffcrrc omnia fup-plicia, amp;nbsp;mortem, vt nee fibj Abrahæ debucrint arma capcre contra fratres: nonlacob contra Efaü: non lo-feph contra francs: nec Mofes, amp;nbsp;alij pij, contrà quos multi ex fins in deferto infurrexerût: nec Prophetæ contra corum interfedores: nec quarta ætate Chriftus,amp; Apolloli, amp;nbsp;martyres contra ludæos, amp;nbsp;tyiannos: nec quinta, neefexta Euangelici contrà Papam,amp; Ecclefi-am Romanam: nec nunc ætate feptima ingrediente, quando prædicatum eft itcrum Euangclium, debuerunt Euangelici fuinere arma, nifi poft prædicationcm qua-draginta annorum, quando Chiiftusin Gallia eueâus vt ait Ifaias’ gt;9« cap. fupcr nubem leuem, pofuit arma in manibus fuorum; vt judicctiam pecca a præfentiû,amp; pi aie-

IVTERPR. jUrST.

prxtclitorum impiorom, qui effuderunt fanguincm hominis in homine, Chriftum in membris fuis occiócrüt: ac omncs fab candcm pænam vocet. de qua re alibi pluribus agetur.

I if. Et egrejjits eß Cain à facie Domini, nbsp;nbsp;hahitauit in ter

ra Nóê, ad orten tem Eden. Poftquam Caini inteifedto-res fiatrum defecciunt à Deo, amp;ab cius Filio Chrifto lefu, priuati promilTionibus Diuinis, continuerunt fe in Regno externo Chrifti,oftcntantes fe filios promilTio-nis, Miniftros Dei, amp;nbsp;Chrifti lefu: at cum pciucnti fue-rintad feptimam ætatem, eijeientur omninö ab omni Dei Regno amp;nbsp;cx Eccldia. Afluinamus hic icm totam. Nafeitur Cain,amp; Abel, ille Papa, hic fernen mulieris. improbat Deus cultumPapifticum, probat Euangelico-rum. id pcrducitur ad prædicationcm fçcundo icpeti-tam,inqua appaietDeus magis fufeipere cultumEuan-gelicorum, dum deficiunt populi à Papatu. Concidit tune facies Papæ: inftatChriftus piædicationc arguere Papatum, quam prædicationcm amp;nbsp;reprehenfionc dum audit Papilmus, cam contemnitamp; interficit credentes. lam verb fit Indicium : puniuntur Papæi intcrfeólores frattum. amp;nbsp;qui reftant Papæi non credentes fiunt pro-fugifuper terram,amp;erit illis plaga, quæ dicitur in fine Zachariæ. dùm perfiftent ad orientalem plagamEdcn, refpicient ad orientem vt dicitur in Ezechiele cap.s. perfiftent effe Papiftæ.

j Et cognouit Catn vxorem faam, concefit, peperit Henoch, aeitßcauit ciuitatem, amp;nbsp;vocauit nomen ciuitatis tuxta nomen ßlij faï Henoch.

1 ÿ. Et natiu eH tpß Henoch had, hadgenuit Manielt, tS“ Mantel genuit Mata^ael,^ Matujael ^enuit Lamech.

1 (}■ ^ccepit autem fibi Lamech du04 vxores, nomen untua lt;Mda, nomen ßeundo Sella,

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kk J 2 0. Ef

I A C. SKOCÀILÏ)! JV IIII. C^P. GETli.

2 0. Bt genuit Ada label, igfefnit pater habitantium tenti-ria, (cauloi).

21. Et nomen fratrie etm lnbal, ipfe fait pater omniftPf eontreiiantium citharam organttm.

2 2. Et Sella et tarn ipfa peperit Tubalcain acuentem (expt' Itentem) omnia opera xm ferri. Soror 'uero Tubakatn fait Igocm«. Devxore Cain nihil didumfuir ante, vtmuh ta alia Adami amp;nbsp;Euæ, amp;nbsp;horum filiorum videntur terita; amp;nbsp;ilia in narrationcm alTumpta, in quibus figni' ficarentur futura. Septem autemfatniliæ hie mcmoratv tur duôtæ à Cain; quo vt cxiftimo iignarentur feprem ætates, ad quas peruenturi client, ac non permanfuri dc' inccpsilli, qui viam Cain, vt ait ludas, fuiflent ingrelli, quemadmodum diöumcft defcptupla pœna. Primo-genitus Cain eft Enoch, qui opponitur Abrahamo amp;nbsp;omnibus, qui Fide voluntfe in Chrifto clTe juftificatos. tres qui fequuntur,opponuntur his, qui adhærent Diui-næ Legi, verbo Prophetico èc. Euangelico. Lamech, in quo eft quinta familia, videtur fignare Papam quinta ætate exultantem, quod primum à Conftantino, deinde à Carolo magno fuerit conftitutus Deus in Ecclefia, amp;nbsp;inftatu populi Chriftiani.Vndefe jadat Papa apud du-as vxorcs, hoc eft apud Ecclefiafticos quintæ amp;nbsp;fextæ x-tatis, fe non habere fuperioré in terris: amp;nbsp;minus fe pcife à qiioquam opprimi, quam ante non potuerit opprimi Cain: fe omnium filiorum Cain iuperiorem, amp;nbsp;fortio-rem prædicat Papa: vt non verendum fibiiit, quod fit pœnas daturus interimens Euangelicos,amp; Prophetas: vt Deus non fiuitintcrfici Cain, minus fe interficiendu: vt fuperiores non fucrunt puniti interficiendo Euangc-licos, minus nunc fe punitum iri. Et hæc funt, quæ in-culcant Hypocritæ Papiftis; proponunt exempla Albi-geriorumamp;aliorum. vt illinon obtinuerunt in populo

Chri-

I N T E R F R. M r ST.

Chriftiano, ita nunc non futurum, vtEuangcliciobtme-ant contra Papatum. Itaque in duabus vxoribus La-mech videntur fignariEcclcfiæ, quintæ ôc fextæ ætatis. In labclo filio vnius vxoris pâtre habitantium in tento-njs, amp;corum,qui lludent rei pccuniariæ, feu pecuariæ, fignantur ijdcm Eccleßaftici inbiantes ad Papatum, ad Patriarchatus, Epifeopatus, Archiepifcopatus, Abbati-as,amp;ad reliquas dignitatcs; inquibus dominentur mul-tis, amp;nbsp;magnum fibi adfit pcculium. In lubale labclis fra-tre pâtre canentiumcythara,amp; organa fignantur ijdem Ecclefiaftici, qui ad fuperbiam, amp;nbsp;ad auaritiam adiun-xerunt voluptates omnis generis, m quibus Sardanapa-lo non cefferunt, amp;nbsp;in bis ftudijs, ac vita perfeuerarunt deinceps femper. In filio alterius vxoris Lamech Tu-balchain mallcatore, amp;fabro in cunétis operibus æris, amp;nbsp;ferrifignatur eadem Ecclefia fextæ ætatis, quæ addi-dit ad fuperiora vitia crudelitatcm, amp;nbsp;inbumanitatem: ignem, amp;nbsp;ferrum fulceperunt Ecclclîaftici ad coërcen-dosomnes fub impia tyrannidc; edideruntfuumDecre-tale,vira piæterea,amp;libidinem immanem volucruntef-fe jus in ipforum Ecclefia.

Soror njero Tubalcain Noima. Exiftimoboc elfe ad-ditum; vt crudeli tyrannidi Papiftatum fignaretur ad-iunâa,amp; adauôta voluptuofa vita, quo infexta ætate bæcvitia coniunóta oftenderentur, vtcadem coniunâa oftenfafuntinlabelo,amp;lubalo. Poffent cfeævxorcsfig-nare duas Eeelefias, item Romanam in Italia, amp;nbsp;in Germania-, Venetam, cum reliquis PapiRicis, acfidicere-mus Hierofolymitanâ, amp;nbsp;Samaritanam.- quod ita Regnum apudChriftianos fit diuifum,vt oftendemus cap.?« Ofcæ amp;nbsp;alibi. In labelo autem fignetur Germania inferior Papiftica, in lubalo qui in Gallia oppugnant pios:

, uiTubalcain,qui in Hifpania aduerfantur Euangelicis.in Nocraa

f AC. oe A R.D I IKj 11 T I, CAP. G IE Nocma Inquifitio. Si aliter hæc videbuntur intelligent da, erit cuiufquc afferre, quæ crunt maximè propria fignificata.

2 J. Et dixit

cem meam uxores Lamech: aufcultate Çe/monem me um, ' ’uirum ocetdi in vulnui meum, puerum in liuore meo. HoC eft à quo vulnus accepero ilium inrerficiam. Dum EC' clefiæ Papifticæ incipiunt pati in perturbationibus belli' £1$, addit Papa illis animum,tanquam nunquàm futU' jum fit, vt I plc vincatur à Chrifto nunc in fecundo uentu. amp;nbsp;hoc videtur comprobare etiam poftremam iO' terpretationem de tribus viris, amp;nbsp;mulicre.

2 4. ^i* fepties vindicahitur Cain, LAWech feptut^l' ßes fepttes. Papa fuam fententiam comprobat è Verbo Dei, vt didum eft verfu. 1 f. fed nunc non intelligitiaiH pixtcrijfle fepteniim numerum Cain,hoc eft feptern dieruin, qui dcfcripti funt cap. pro- item amp;nbsp;numerum Lamech feptuagefies fepties- hoc eft iliud idem rempus præterijffe diftributum in varias feptenas vt vidimus in Apocalypfi, in quo numero ita diftributo indicantut fingularum ætatum Cainiftæ, amp;nbsp;Lamechiftæ interft-ólores fratrum. qui fint pcrduófiomnes ad tempus ludi' cij, quando fint judicandi amp;nbsp;puniendi. In teftamcH' to amp;nbsp;Prophetia, quæ circumfertur Beniamin hæc feæ tentia habetur.

Antequam perfequarreliqua exponere huius capitis, quædam videntur aflumenda pertinentia ad caput fecundum, vbi nuntiatur mors AdæcdcntideLignove-titOi amp;nbsp;ad hoc quartum, vbi Deus refpondet Cain in-tos ac ilium monct de ipfius pcccato. idque faciemus, quia in morte nùtiata edenti de Ligno agitata fuitqu:r-ftio de libero arbitrio, quæ nondum eft fopita, amp;nbsp;in in Cain

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tNTERPR. M r S T.

Cain feruet adhuc ira eorum, qui caufam damnationis in Deuni reijciunt. amp;nbsp;inucniuntur, qui peccatum reijci- ' ant pariter in Deum: atqs funt etiam, qui Dcum veren-tes, decrcto tarnen Dei aflcrunt peccafle Adaniums amp;nbsp;quivolunt Deum effe caufam peccati. Sunt contra alij, qui cùm à Deo remouent peccatum, in fe peccatum no recognoicunt. Quamobrem dum Sacram percurnmus hiftoriam, videmur non pofle hæc prærerire, quin a liquid dicamus.amp;quamuis quæftiones videantur in ali-quibus arduæ,nonidcirco minus illas attingemus. nam cogimur lcribere opéra Domini, quæ fc oftendût in lus, quænuncin orbe agitantur, amp;nbsp;Hunt: atquequæ fcribi-mus, ita fcribimus, vt fæpe inoneraus, vt fint ventura in Iudicium,quod inftat. in quoamp;mea, amp;nbsp;alioium judi-cabuntur. In tradandis autem bis quæftionibus propo-fitis,non conabor penetrare adquædam arcana, amp;nbsp;im- ' perfcrutabilia Diuinæ Majeftatisj fed quæ fe oftendunt in Veibo Dei, ac in eius openbus ; ac fimul in bis, quæ fuerunt hominis, ira vtquæ primo tempore, amp;nbsp;medio, amp;nbsp;poftremoj atque alijs in bis intermcdijs perada funt, amp;perfciipta à Domino, contempler, nam ita videtur conblium Dei magis fe aperire, vt monemur in lercmia cap. 13.2 o, amp;nbsp;Î o. 2 4-. InSaciis literis monemur,Deum non folum initio creafle, formalfe, amp;nbsp;perfceiffe cm-nia in cœlis, amp;nbsp;in terrisj fed amp;nbsp;pcrftitilfc in omnibus æ-tatibus, amp;temporibus fua viitute adeffe in omni procre-atione,amp;formatione icrum: atque efficcre, vt fua cuiqj generi vis donataa pnncipio extet perpetuó, non defti-tiffe luccm,quam initio dixit, vt effet, diffundere con-tinenter in omnia creata, tum corporea,tum incorpore-a. 'quód luxilla effet vita omnium, amp;quæ illuminarct omnem hominem venientem inhunc mundum. Qui ftatus bominum fuerunt in boe mundo, per ipfum con-» 11 ftite-

I J c^ß R o C Â Rn I IN I III. CAP. GPN. ftiterunt, pcrfeuerarunt, aut commutanonem habuerut: quae bclla gefta funt, aut fecundum eius voluntatcm gc-ftafunr, aut ipfius permifTu: qui didus eft, diuiderc a-quas ab aquis; fecifte, nc aquæ tranfeant fines fiios. qui didus eft Deus exercituum. Ipfe eft, qui plantis dat ger-men, amp;nbsp;lemen: qui om.mbus dat incrcmentum. ipfe eft, per quern Sol oritur, amp;nbsp;ftellæ; per quern fua munera, amp;nbsp;virtutem diffundunt in nos, amp;nbsp;in hæc tcrreftna. ipfe eft, qui peiftat dare procreationem, amp;nbsp;propagationcm omnibus fenfu, motu, amp;nbsp;vita donatis. Ipfe eft, qui creauir, amp;nbsp;formauit hominem in terris, amp;nbsp;in coelis Angelos: de-dit intellmcntiam, amp;nbsp;mentem : vim amp;nbsp;adum mentis: amp;nbsp;perftat efficerc, vt ifta fint in his, amp;nbsp;in illis, Hæc à me fummatim dida fint. amp;nbsp;ne dida repetam, hue affuman-tur, quæ Sandi viri fcripferunt de Prouidentia Dei.aflh-mantur ilia, quod Deus fit, qui agat omnia in omnibus: ipfe fit, in quo viuimus, mouemur, amp;nbsp;fumus: ex quo, amp;nbsp;per quem, amp;nbsp;in quern fint omnia, vt Solem videmus il-luftrare complexum cceli, amp;nbsp;terræi vt fuam vim virtute Dei infundit in omnia creata, vt etiam agat in his, quæ in intimis funt terræj ita multo magisipfe Deus, qui ait fe complete cœlû, amp;nbsp;terram, fuftinet, amp;nbsp;vegetat omnia. Vtautem in hominibus, amp;nbsp;Angelis confiftamus, quamuis hi donati fint intelligentia, amp;nbsp;mente: atq; homo creatus fit ad imaginem, amp;nbsp;fimilitudinem Dei, præ-ditus magnis facultatibus; tarnen amp;nbsp;ipfi opus habent, vt in his a Deo rctineantur: amp;nbsp;vt illuceat perpetuo eius lux, vt aeant, quæ funt Dei, amp;nbsp;fua: quæqs ipiorum funt æternæ lalutis. Eft enim vnus Deus, qui agit omnia perpetuo in omnibus, amp;nbsp;fingulis in coehs, amp;nbsp;in terris. Angelus verb, amp;nbsp;homo ciim non agant omnia in omnibus, etiam in feipfis per fefinguli non agunt, quæ funt fuæperpetuitatis, æternæ vitæ, ac falutis;. fiuequiequid volu-

I'N T E R P R, M r ST. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I54.

Yolueris, quod pertineat ad fcientiam, amp;nbsp;veritatem: ad opus bonum, amp;nbsp;redum. Et vnus inquam folus eft De-us, qui operatur bonum, verum, amp;nbsp;redum; quæq; funt perpetuitans, ac æternæ vitæ inomnib’,amp; fingulis. Hoc voluit Deus, vt notum eflct amp;nbsp;Angelis, amp;nbsp;hominibus; ne vlla creatura putaret ob facultatcs Diuinas fibi ab ip-fo Deo communicatas fe pofle venire in comparationc cum ipfo Dco æterno, folo Omnipotenti: ne quifquam faceret fe Deum crcatus à Deo. Nam hoc voluit Lucifer. fenfit in fe elfe, quod effet intelligentiæ, magnæ vir-tutis, facultatis, amp;nbsp;poteftatis. voluit ie quoq^ Deum ef fe.deiedus autem ad inferna, didicit fè non elfe Deum. Ne autem etiam homo mente, amp;intelligentia, amp;nbsp;mag-nis facultatibus donatus, idem fibiperfuaderet; dédit ei Deus præceptü, quo pateret fe non polfe venire in com-parationcm cum Deo; nec polfe elfe Deum. Diabolus quidem adfuit homini, ac ci pcrfuafit fe polfe elfe Deum. vtveiô aufcultauit homo Diabolo, patuit,hQminé elfe miferum, amp;nbsp;mortalem. Hæc iam patere dcbcnt in jpfo fado, vbi Diabolus perfuafit homini homme non moriturum cdcndo de ligno vetito; fed futurum vt uti Deus, qui fcirct bonum, amp;nbsp;malum. Vnde amp;nbsp;ipfe Deus Pater ait arguendo hominem. En homo ifte fadus eft quali vnus ex nobis feiens bonum, amp;nbsp;malum- nunc ergo ne folié mittat manum fuam, amp;nbsp;fumât de arbore vitæ, amp;nbsp;comedat, viuatque in feculum. amp;nbsp;fuit ciedus, ac fadus multis mails obnoxius. Quod veto in ipfo curfu temporum fecuti fuerint hommes confilium Diaboli, patuit ante diluuiuminCain, amp;nbsp;in eius fcminc; inGi-gantibus,amp; tilijs Dei: patuit demeeps m ædificatoiibus turrim, quaafcenderent in cœlum, ac Dei locum occupaient: patuit m totDijs, quos fibi propofuqrunt gentess d in his, qui fe tanquam Deos coli voluerunt. Et hæc 11 2 recog-

r A C'. B K o C J I ' I N I r fr. CAP. GP Ksgt; rccognofcantur in Poëtis, in co authore, qui fcripfit Ge-nealügiam Deoruni : in hiftorijs, vbi Diuinitastrjbuta fuit hominibus, Majeftas. quæ quidem amp;nbsp;hodie tri-buitur hominib’.vbi homines, quæ funtDci fibi aflump-ferunt. vtetiam comburcndo homines, amp;nbsp;aliter maôtâ-do execranda admifcrint: populum Dei perfecuti fint, ac perdere fcmper fint conati. inquc populo Dei extitc-rint, qui fe Deos fcccrinr, cultum idolorum induxerinf, amp;nbsp;pic Dcum colcntes occidcrint, vt hiftoria Regum He-bræorum narrat, amp;nbsp;tyrannorum poft Chriftum, amp;nbsp;fta-tus Papiftici, qui fuit haâcnus, Cultum Diuinum, leges, omnem rationem vitæ non à Deo habere voluerunn fed ipfi fibi præfcripfcruntoinnia, amp;nbsp;alijs. Hinc Deus fccreuit fibi fernen corum, qui fc inuocarent, vt vidimus inEnofo,amp;in alijs deinccps . amp;poft diluuium nouum fœdus conftituit cum homme, cum Noë, amp;eius famili-a, cum Abraham, amp;nbsp;eius pofteritati ea lege, amp;nbsp;conditio-ne, quam præfcripferat Adæ.poft m Lege data per Mo-femprimum præceptumfuit,Vt ipfc Deus folus habere-tur Deus: vni ipfius Legi tantùm obcdiretur: apud ipfu non eftet Deus alius, atque id inculcatumfuitfemperà in Müfe,amp;m Piophetis. Quæ autem defeäiones fue-1 int à Deo ad Satan, tota Scriptura facra docet. Venit Chriftus,duxit iterum hominem in Paradifum confti-tuta Ecclefia: Stdefedioncs fuerunt panter, vt memo-rant monumenta Apoftolica. duxitSc iterum hominem in Paradifum tempore Conftantini duëiis Chriftianis ' in régna gentium eadem lege, fbedere, amp;nbsp;conditionc, quam habuit cum Adamo, Abrahamo, Ifraëlitis, amp;nbsp;Chriftianis, vt cicdcrentEuangelio, 8c obferuarent præ-cepta, juflî fuerant prædicarc Apoftoli. Hoc autem noftro tempore, dum faóta fuit dctècfio à Chrifto ad Anachriftum, prædicatur iterum Éuangcliu, per quod ‘ iterum

I

ï Jf T E R P R. MŸ S T.

îterurn vocamur in Paradifum fub codem paóto^ amp;nbsp;fœ-dere, quo A dain, Ifraclitæ, amp;nbsp;Chiiftiani primi- Vt vero fcianius paûumcum Adamo deduci ad pofteros Adami, in capite ferpcntis, amp;nbsp;in fcinine mulieris illud con-tundente iîgnificatum fuit: quôdhoc futurum fit poftie-mis tempoiibus. item defeétio à Deo ad Satan, vt mo-netEid; lib. cap. 3. xô. inquiens. In omnibus faci-entes ficut fccit Adam, amp;omnes gcncrationes cius.vte-bantur amp;nbsp;ipfi corde maligno. De noftris autem tempo-ribas aitOfeas cap. 0. ‘i. Ipfi autem transgrelTi funt pa-âum ficut Adam. Dum enim prædicatur iterum Euan-gelium, quidam credunt, plures non credunt, amp;nbsp;permanent extra Paradifum, amp;nbsp;ex bis, qui credunt, dum perfe- , uerat probatio, vt obedientes, amp;nbsp;pcrfiftentcs inEuange-lio obtineant promiflas ecee multi deficiunt: ecce multi non amant edere ex omni ligno Paradifi: non cogunt Ecclefias, vt fiat ingreffus multis in Pomarium Chrifti, amp;nbsp;ex vnoquoque fideli fumantur frudus colligcndo ex finoulis fententias. plurcs appetunt medium locüm,vt fint primi, amp;nbsp;capita aliorum: fint ipfi Chriftus. vnde ex-titerunt nunc multi Chrifti, amp;nbsp;bærcfes. item vult ferè quisque fc ilium elfe, qui obtineat fcientiâ boni, amp;nbsp;mail: qui præfcribat, amp;nbsp;præcipiat ali)s, Sunt qui volunt quae ipfi credunt, vt tu quoq-, credas. alias fis hæreticus, tanquam fint ipfi lignum vitæ. Volunt prætevea vt in fe^ jures. Papa, ÔtEcclefia Romana cdidcrunt fuas formas iuramenti. alij multibos imitantes aftringunt populum Del,vtin fc quoq-, iuretur dequibus conqueritur De-us in lercmia cap. inquiens. Eilij tui dei cliquerunt meiurantes pereos,qul nonluntDij. Principes panter Politici multi latisoftcndunt fe nunc, vt antefupeiiori-

I bus temponbus alij, venue contra Deum, dum volunt 1 prælcnbere Religionéalijs tanquam Dij- volunt quem-1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11 î admo-

I A C. nROC^RDT IN I I I J. C A R: G madinodum Eccledaftici, vt in fe juretiir. fuam volun-tatcm, amp;nbsp;hbidinem, quemadmodum Papa fuum motu proprium, volunt efle omnem legem. Hine arguuntur hi omnes à Deo cap. 28. Ezechielis, quod fecerint If Deos. Capiteillo. f. leiemiaï, amp;nbsp;4. amp;. j 2, item, f. I’i’quot; chariæ arguuntur cum Eccleiiafticis fimul amp;. Principes qui vbi agitur de Religio ne, volunt, vt^ in fe iuretur, amp;nbsp;qui itaiurant, iurantin hominem tanquam in Deuni-Nec folum Principes multi fe Deos oftentarunt, idolu® fuæ mentis fequendo, amp;nbsp;à Deo deficiendo, quemadmo-dum didum eft de Saul; fed amp;nbsp;reliqui in^populo, vt fupC' rioribus teinpoiibus, turn diuites, turn tenuiores præ' ftantiamquandam adamarunt, vt quifque ftipeiaret à' Iios dignitatc, honore, gradu, opibus, diuitijs, amp;nbsp;quauis re. adhæc intenderunt animum; in his mens occupât^ fuit, vt pro fe quifque contenderct ad arborem fitamin medio Paiadifi. Ifte voluit folus fe earn efle, hie rarauiü aripere, alter folia contmgere, amp;nbsp;fruólus inde carperc-auei'terunt oculos ab alijs aiboribus, à fimplicioribuJ quantumuis præclaris, acDiuinis facultatibus præditis-quidam gloriantur in Potentia, qua fibi fubijcercntui plures: quidam in diuitijs, quibus emcrent fibi tenuiores, amp;nbsp;humiles.- quidam in Sapientia, vt fob audirentur in populo, edenteshi ex arbore fcientiæ boni, ócmali. In fingulisfuit ilia contentio, vt quauis in re quærerent præftare cæteris, hinc dixit Chrifti difcipulus. Quic-quid fit in mundo, efle concupifcentiam carnis, concu-pifcentiam oculorum, amp;nbsp;fuperbiam vitæ. Præter externa, in quibus dcficiunt homines àDeo,amp;iniurio-fi funt in proximum ; quæ funt Spiritualia, amp;nbsp;virtutis mentis, fibi quoque tribuunt homines- vt qui Philofi^-phos fequuntur,amp;Pelagianos. amp;nbsp;dum non nofcuntin le dona Dei, etiam præ fe quifque contemnit alteiui»-

INTERPR. Mrs T.

Et cùm hæc defeâio à Deo, amp;nbsp;iniuria in proximum ante fucritj nuncmagis, quàmvnquamantè alias ïèoHen-dit. de qua re queritur Deus cap. 2. Ezechielis, quod defecerint fui à fe, amp;à fua Lege, quifque fuum idolum, non Dei Verbum fequi velit. rot fint, qui faciantfe De-0S5 faciant fe Chriftos: fint qui hune, amp;nbsp;ilium magis fc-quantur^ quam Chriftum, amp;nbsp;Deum Patrem.

. Cùm iam hæc ita fe habeant, voluit Deus hæc, amp;nbsp;fu-periora per præccptum nota fieri. Quod præceptum » datum Adamo, amp;nbsp;eius pofteris, Patriarchis, Ifraèlitis,amp; Chriftianis, amp;nbsp;nobis hisnouilfimis diebusj fuit omnibus. ætatibus violatumj amp;nbsp;padum, quod habuit Deus nobif-cum per inobcdientiam refeifum. Vnde cùm viderit Deus, qui cunda videt, ante cuius oculos funt omiiia fe-ciila, ab initioprogreffum ætatum futurarum, amp;nbsp;defedi-onem populorum à fe amp;nbsp;hanc maxime, quæ confpicitur nunc.in nouiflimis diebus; fuum îudicium in primo homilie ftatuit, quod futurum eflet omnium hominü omnium ætatum, amp;nbsp;in hac nôftra poftrema feculi Efaü, amp;nbsp;mundani. nam ante dicebamus, nos hoc tempore'jtrans-grelTos elfe, vt Adam, vt monet Ofeas cap. 6. amp;nbsp;omnes generationcs fecilfe vt Adam, vt monemiir in Efdra hb.

cap. î. vnde idem eft Indicium, vt idem eft peccatû, fiucetiam maius mine, quod ludiciû didum eft in eo-dem libro Efd: cap. f. -n. elfe aflimilatum coronæ. quia quod Indicium vifuri nunc fumus in nouiflimis diebus, idem propofuit, amp;nbsp;expofiiit Deus initio* amp;nbsp;quod Indicium tune propofuit Deus, illud nunc excquitur cui ab initio peccata omnium futurornm, amp;nbsp;Eides fuciunt præ-fentia; amp;nbsp;occulta cordium omnium, qui unquam fue-l'unt. Quare quod Iudicium propofitum fuit Adæ, pro-pofitum fuit omnib’ dcinceps: propofitû eft amp;nbsp;nunc no-bisi cnius opus vifura eft hæc poftrema ætas ex his, in

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quibus

I A C. SROC ARD I ƒ Xj J I I r. C A P. G t ■?lt; .. quibus regnarunt tcnebræ, amp;nbsp;lèculum Efaü. erit vcrô finis huius feculi,amp; ætatuni tcnebrarum. qiiia duâi fu-mus à cauda ferpentis tcntatoris adipfius caput, quan-’ do maior crt tentatio. quôd videat ferpens finem inftare fuircgni ; atque ad fummum perduâa efle peccata,vt eius caput iam fit conterendum. Et cùm deducendi cf-femus ab Adamo vfquc ad hoc tempus magni ludidj pei tcnebras, amp;lucem: ac tenebræ regnaturæ cfient, qu:e Deum non cognofcercnt; voluit Deusxvteflctdiftinâia inter tenebras, amp;nbsp;lucem:' inter eos, qui fe Patrem habe-rent; ôcrecognofcerent, quicquid funt, amp;nbsp;erunt (vt bre-ni dicam) à fe,amp; per fe elle. Dédit ergo Deus Adrprx-ceptum, populo Ifi aëlitico Legem, amp;nbsp;Chriftiano Euan-gclium, vt fibi obediretur, Dat cum conditione Adamo, fi fibi paruerit. dat cum conditione Abrahæ, fi pci-ftiteritin fœderc. dat cum conditione Ifiaclitis, fi fe âu-dierint,amp; feruauerint Legern, dat cumconditione Chri-flianiSjfi credidcrint,amp; obedierint. fi fcruaueiitis ait Chriftus’ præcepta mea, eritis mei difcipuli. dat cum co-ditione nunc, dum cadem repetitui prædicatio Euange-lica. liberam optionem dat omnibus: vt crcdant,amp; non credant: obcdi:^nt, amp;nbsp;non obediant; etiam crcdentibus, amp;obcdientibus,vtdefinantobedire: amp;non crcdentib’, amp;nbsp;non obedicntibus, vt crcdant, amp;nbsp;obediant, vt infra vi-debimus in Ezechiele, vtinhis appareat,amp;quinamfint tenebræ, amp;nbsp;qui lux: deinde qui le Patrem recognofeant Creatorem omnium- qui fe ament, qui fe innocent fem-per: quodipfe fit, qui conleruet, ferat, dirigat, amp;nbsp;perdu-cat eos in Omni vita ad ilia, quæ funt falutaria, amp;nbsp;æterna; vitæ. fiant contra manifcfti lui ofôres, amp;nbsp;contumaces, aduerfarij. Si iam hæc, amp;nbsp;fuperiora oportuit palam fieri per præceptum, cur non debuit Deus dare talc ptæ-ceptum hominî, quo piæccpto apparerct,homo, non pofle

1 V T E s. P R, M r s T, poffe venire in comparationem cumDéo, ncc effeLc-um; fed. viuere, amp;nbsp;confiftere, amp;c agere, quæ funt vitæ cor-poreæ, amp;itein æternæ per ipfutn Deum, qui cft omnia in omnibus, per quem omnia, amp;nbsp;in quo omnia^ vt appa-rcat, quinam effent credentcs,amp; non crçdentes, amantes Dei, amp;nbsp;contemptores, amp;nbsp;talia.

Hæc quæ haâcnus expofui, mibi videntur fuiffc pro-ponenda, vt pateat ratio, quare dederit Deus præccptû cum optionc libera. Age iam tu, fine dicas Deum, eo, quôd præuiderit hominem fibi attributurum, quæ funt Dei, voluiffe per præceptü oftendere, ilium id non pot fe; fiue dicas Deum voluiffe oftendere fe folum Deum, qui fit, amp;nbsp;agat omnia in omnibus, an non id relt;ftê faâû eft à Deo? cur, qui non eft Deus, faciat feDeum? cur al-teri gloriam fuam dabit Deus? cur quod verum eft, non ’’oftendet Deus? quod ipfefitfolus Deus, qui agat omnia in omnibus? cur non patefaciet hominem, amp;nbsp;Angelutn non effe Deum: non per fe amp;nbsp;confiftere, amp;nbsp;pcrfcuerare, amp;quodbonum eft agere? cur non oftendet amp;nbsp;ingratitu-dinem, amp;nbsp;luperbiam malorum Angelorum, amp;nbsp;hominû, quifuain ipfos beneficia non recognofcunt? Dato ergo ptæccpto voluit Deus hæc patefieri, amp;nbsp;fe folum verum Deum, amp;nbsp;qui agat omnia in omnibus. Ita accepto præ-cepto Adam, patuit virtus Dei in horaine quod homo non fit Deus: homo per fe nefciat: homo per fe non fît bonus: homo per fenon faciat bonum: per fe non fît ha-biturus vitam æternam. Si iam tu dicas, cur non fecit Deus, ne Adam peccaret? oftende tu prius, an debuerit Deus dare liberum aibitrium homini? amp;nbsp;fi ,dato debuc-rit illud impedire? In eo, quod Deo placuit facere in ip-fîus gloriam, in patefadione Veritatis defe folo Deo, in cognitione hominis de fe ipfo, amp;nbsp;de ipfiusDei opéré, amp;nbsp;gratia, Charitate, amp;nbsp;Mifci icordia erga cundcm homi-mm ncm.

t AC. BROCÂRDI IV Till. C A P. G EK-nein, vtamp;vitam fccuin isobtinerct ætcrnain in cœlisj quis homo eft, qui feintcrponat? Si per liberiim arbi-ti ium datum homiin dcbueiût hæc patefîeri, amp;nbsp;alia,qux diôta funt oinnia, cur Deus non debuit illud dedifle? Et fi dato libero aibitrio, coercuiflèt hominem, ne pecca-ret, quo modo fuifTet liberum arbitrium?amp; fi ad peccâ-dum hominem iInpuli^^e^, aut caufa homini peccandi fuifTet, quomodo amp;nbsp;ita fuifTet liberum arbitrium?amp; ité Deus I ufius? At juftus eft Deus, amp;quod juftum, amp;nbsp;verum eft in apertum ducit. vt ipfe cognofeatur folus Deus verus Omnipotcns,Creator, ôceffeâor omniü in omnibus : atque homo creatus à Deo, amp;nbsp;in quo omne bo-num Deus agat, quod Deo fit tribuendura. In libero enim arbitno patet, virtutem in homme elTc infirm am, amp;quàmfitipfehomo mifer,dum non perpetuo dirigi-tur, amp;nbsp;fuftinctur, amp;fulcitur Spiritu Dei: dum non perpetuo deportatur ab ipfo: dum non fit æternus, nifi per «ternum Dei Spiritum in fe habitantem. Et ni homo, amp;nbsp;Angelus per liberum arbitrium ducantur ÿiexperimé-tum, non patefit opus, amp;virtus Dei æterna in ipfis: ncc tum nouit homofuum bonuin vndehabeat, amp;nbsp;habiturus fit, amp;nbsp;non habiturus. Si iam relinquat Deus hominem in fuis viribus, vt agat quodfibi videtur; feruet Dei Legem , amp;nbsp;viuat: non feruet, amp;nbsp;moriatur j quæ caufa aut {»eccati, aut mortis debebit in Deum referns ü homo in ibertate conftitutus ad fuum malu fe conuertit potius, quam ad bonum? Hic nulla caufa debet in Deum ad-duci, quod fit ipfe caufa peccati, dum fecundum paótu, amp;nbsp;conditioncm res eft ab ipfo homine perafta in luum ipfius malum. Quid fi contra fubuenerit ipfi homini, vt refifteret pcccato, ac vitaret mortem? vt caufa eilet; vt vinceret, amp;nbsp;inclinaretur ad illa, quæ cifent fuæ falu-tis? dc hoc iam agamus: atque alio pnncipio fiimpto rc-

IN T s R P K. MIST. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß»

petamus fuperiora ; ôc oftendamus ad liberum datum arbitiium, poftquam débilitas Humana in illo eft expe- ' nmcnto comprobatas Dcum addidiftc fuum auxilium, vt ad potiorem partem duceretur; amp;bonum obtincret. vt inde pateat, Dcum caufam fuiflc, amp;nbsp;efte boni, amp;nbsp;vitæ inhominemi mali autem, amp;nbsp;mortis ipfum adhuc hominem poft fubfidium fibi datum. Quod verb fuum au-xilium dcderit Deus homini, vt elTet propenfior ad fuä falutcm, prædicat Paulus Rom. 8. inquicns. Com-mcndat autem charitaté fuara Deus in nobis, quod cùm pcccatoies elfemus, Chriftus pro nobis mortuus eft. amp;. r Cor: I o. H. faciet Deus cum tentatione prouentum, vt fudinere poflitis. Et hæc quidem non folum in his, qui fuerunt lemen Abrahæ,amp; in his, qui Chiifto norae -dederunt; fed amp;nbsp;in Adamo funt recognofcenda. quia cùm didus fit crcatus Adam in animam viuentein, di-âus eft etiam creatus ad imaginem, amp;nbsp;fimilitudinem Dei, vt fciamus in Adamo fuiflc Spiritum animalem, amp;nbsp;Spiritum Dei viuificantcra in vitam æternam. Vt verb hxc magis fiant pcrfpicua,ad opus Euangelij rccurie-mus vbieft veritas, amp;nbsp;régula myfterioium Diuinarum fcripturarum. Ibi patet omncs crcdcntes rcgcneiatos fuilTeper SpiiitumDeiSanftura. vndedicunturcicden-tes nati non ex voluntatecainis,nequeex voluntate vi-ri; fed ex Deo. amp;nbsp;Spiritus Dei dititur à Paulo habitarc in crcdentibus. amp;nbsp;is non eftc Chrifti, qui non habet ei-us Spiritum. Et quoniam inter fideles hæc nota funt, non plura hie dicam. Qubd item hie Spiritus fit, fccun-dum quem debemus viucre, at que ipfum fequi in omnibus, id eft quoque notura. Sedinterea eft eyuoque Spiritus hominis, qui fuit antequam ciederemus. de quo dicitur. Quis nouit ea, quæ funt Spiritus hominis, nifi Spiritus hominis, qui eft m eo. hint fit, vt dum in cre-m m i dente

L

t JC. B R 0 C A RD I I Ji I 11 J. CAP. Genf. dente eft Spiritus Dei, amp;nbsp;Spiritus hominis; jubcatur crc-denti, vt fequatur in omnibus Spintum Dei: atque Spiritus hominis, fubijciatur Spiritui Dei; amp;mortifîcetur, vt Spiritui Dei pareat. Et hare multis verbis prope vb? que traâat Paulus, amp;nbsp;difputat de duplici Adamo vete-ri, amp;nbsp;nouo.- de pugna carnis, amp;nbsp;Spiritus, de piudctia calms, amp;nbsp;Spiritus. vbi in carne, amp;nbsp;prudentia carnis cogno-fcimus Spiritum hominis; inSpirituqui contra illöpug-nat, Spiritum Dei. Per illa autem, quæ interpretati fu-mus in Adamo creato ad imaginem, amp;nbsp;fimilitudinem Dei, patetamp;in Adamo, amp;Eua fuilTceundem Spiritum, quem memorat Paulus Dei, amp;nbsp;Chrifti lefu. qui Spiritus fuit illisexpofitusin promiflione de femine conte-rente caput ferpentis. quod fîçnificauit fe intçllexiûe E-ua, quando d/xit, fe aquifiuifïe virum lehoua.

Homo jam donatusSpiritu Dei, amp;nbsp;non priuatusSpi-ritu fuo, jubetur fequi Spiriturn Dei donatum: amp;nbsp;vt huic Spiritui fubijciatur, amp;nbsp;pareat, vt vitam obtincat æternâ^ Et hîc appaiet efle idem padum,quod fuit cum Adamo, amp;nbsp;omnibus Patribus. vt licet cognofeere, fi peicur-ranturomnes Jibri Sacri. in quibusvbique eadem condi-tione, amp;nbsp;pado promittitur falus. Rem veto ipfam pro-ponemushic tantum in his, qui crediderunt Euangelio. quod idem intelligcndum quoquefit in Patribus, amp;in Adamo viuificaro in promiflione de femme Sanâo. Dû pentes deduôtæ funt in Ecclelîam Chrifti per prædicati-onem Euangelicam: dum nos percandem nunc nobis repetitam, debuimus obedire Euangelio, feruare prar-cepta. Hic Iibeium eft nobis fcqui Spiritum Chrifti, ac Ci obedire: item fequi noftrum, dum pugna adeft. Et quidam fequuntur quidcin Spiritum Chrifti,amp; parent ' Huangeho: quidam gaudent fe dudosin Paradifum Ec-tleha; Chrifti, donates Spiritu Chrifti, per quem credi-deruut.

ly'TFRPR, Mrs T.

deiunt. verùm dum agitur fiuc de honore, fine de diuiti-js, amp;nbsp;commodis vitæs fine de voluptatibus, amp;nbsp;alijs hu-manisi funt, quifequuntur magis fuum Spintura, quam Spiiitum Chrifti. Et fi adducenda fit in expeiimentum eorum Fides, paulo negotio deficiunt. Præter hæc au-tem, amp;nbsp;alia mala, illud eft maximum, quod multi abu-tuntui' facultatib’ fibi datis per Spiiitum Chrifti tanquâ fint l'uae, amp;non donatæ. in his gloriantur: per has vo-luntomnia aflequi, orania fibi tribui. amp;nbsp;tunc ingrat! in-ueniuntur in Deum, dum quæ funtDei, fibi tribuunt: ac volunt fuo Marte fe confequi omnia: funtque iniuriofi in proximum varie, amp;nbsp;multis modis. Sunt.qui non at-tendunt,dum Spiritus hominis mfurgit contra Spiritû Chrifti, vt precibus obtmere debeant, ne vincantur. Id cnim oportet fieri,fl nofee debemus auxilio Dei,amp;ope-re fui ^iritus nos perfeueraturos Dei filios, qui eius bo-ha poflideamus. Vt iam, hæc pateant, non nifi Dei opéré nos perfeueraturos in omni bono opere, ôf in via Do-ïïiini; atqne patefiant non veri amatores Dei, qui magis volunt obedire fuis cupiditatibus, quàm Dei voluntatij paâo hoc propomtur dari vita æternajVt feruentur præcepta Euangclica.

Si iam, vt amp;nbsp;fuperiora repetamus, ipfe eft folus De-us, in quo perfiftimus viuere, raoucri,amp; agere: perfeue-ramus in omnibono,opere, amp;nbsp;invita, quodbonitate eius, amp;nbsp;Spiritu eius nunquam deftituamur,ctiam in bis, quæ funt æteinæ vitæ; cur non velit Deus hæc elle aper-ta? cur homo, amp;nbsp;Angelus intelligentia, amp;nbsp;magnis facul-tatibus à Deo præditusi fibi tribuit fcientiamboni, Sc mali, facultates agendi, amp;nbsp;bona obtincndiè cur inquam amp;hæcnonfacietapertaDeus?Si verb ingratus homo adhuc infultct. fibi vcndicct quæ funt Dei: non fe gerat, vt filius Deii fed vt Deus; veniat coirtra Deum, amp;nbsp;cul-ru rn 5 tores

I J c. BROCJR.DT IN I I I I, C A P. G E tores Dei: non fentiat fc cfTe hominem cum hominibus: non filium Dei ex Dei familia cum filijs Dei: non fra-trem fratrum j fed Dominum, amp;nbsp;tyrannum, an non de^ behicDcushæc profpiccre? Viditvero Deus, qui cunâa videt,amp;in æternù futura habetantcfe, vt Angelos malos, ita homines hæc aßuros in curfu temporunr hinc dicebat Chriftus. nouerat enim à principio lefus, qui-nam effent credentcs, amp;nbsp;quinam prodiruius effet euin, viditquae adurus effet Cain, amp;nbsp;Abel: quæ reliquiante diluuium : quæ fernen Abrahæ, quæ Ifraëhtæ parentes Legi Del in Circuncifione,quæab ea déficientes: quï mah Reges, amp;nbsp;populus: quæ ludæi contra Chriflû, quæ ei credentes: quæ deinceps in populo Chriftiano Fidcm Chrifti retinentes, amp;nbsp;quæ ab ea déficientes, vidit, quat hac noftra ætate fiunt, amp;nbsp;quæ futura funt,quando opera omnium ventura funt in ludicium. Vidit inquam De-us cor malignumin primo transgreffore, amp;nbsp;in omnibus, qui exeo nati funt in curfu temporum: quomodo vna-quæque gens vfa fit corde maligno: quantû fernen malum leminatum in corde Adami creuent vfque ad hoc tempus ludicij. quando aitOfeas cap. 6. transgrelfi funt hommes ficut Adam. Si lani vidit Deus hæc futuraj eut (vt dicebam) non debuit profpexifïe? Si voluit ob mag-nam eius chaiitatem reuocare nos a morte ad vitaïui eut nondebuit ea rationeagere, vtciusbeneficium cognof-ceretur, amp;nbsp;mala jufto ludicio punirentur? Ab initio pro-pofuit, expofuit Deus fuum Indicium, quod deinceps lemper vfque ad hæc tempora repetitum fuit, amp;nunc maxime repetitur. vbi nemo conqueri de Deo poîcfli nemo exeufationem peccati afferre debet.

Propofîtis his omibus,agamus iam caufam ipfam contra eos, qui caufam peccati in Deum referunt. Si per liberam optionemdatam homini patuit opus Dei in ho-minc,

INTER PR, MTst.

mine, in Angelis, amp;in omnibus creaturis: pa tuit beneficium Dei in hominem de fa lute, ac de vita donata æter-naj annon dcbuitillam homini proponerc, vt fuaboni-tas patefieret? annon homines volunt, vt fuum beneficium cognofcatur, duma morte aljquem libérant: dum commoda amp;nbsp;i'aJutaria præftant, volunt nc,vt benemc-ntum contra fe vcnia.t^ Pater num vult, vt filius rccog-nofcat à fe vitam, amp;nbsp;omnia bona, quæ ci contingunt? Si amicus amicum, qui fe fublcuauerit à malis, nonrecog-nofcit, quomodo ab amicafublcuabitui? Si filius patre non recognofcit pattern, num crit dignus, vtexhærcdc-tur? Si Deus eft, qui dat Spiritum bonum, cur non pc-tcmusabco, vt det bonum Spiritum, quern fequamur, 8c non noftrum? Dum amicus non recognofcit beneficium amici, dum filius fe pattern facit,amp; Dominum con-tempto patte, annon facit amicus, pater, vt vterque tccognofcat fecgcre fubfidio,amp; bono, quod fibi admi-niftratur? Ergo Deus non fimilitcr debebit adducere hominem in earn mentem, vt certo feiat, fine Deo fe no pofle agere, amp;nbsp;obtinere ilia, quæ funt æternæ vitæ? Si item Deus eft Pater omnium, cur nofti am, 8gt;c non poti- ' usipfius voluntatem fequemur? Sihæreditas abeo cx-pedanda eft, cur earn nos nobis præripiemus? Eft veto illud difcrimen inter Pattern cœleftcm, amp;nbsp;terrenum, quod tertenus poft generationcm nihil agit in filio,non eft in filio. at Pater Coeleftis fuo Spiritu eft in omnibus filijs viuificante ipfos in omnes bonas cogirationcs, amp;nbsp;opera, amp;nbsp;inæternam vitam. Quamobrem Deus Parer Omniporcns,amp; Iuftus,amp; Mifeticors videtut debuifte co* ftiruerc hominem in ea libertate, quam nouimus, non folum vtpatcret veritas eorum, quæ agit Deus in homi-ne, Sc præftat homini; item quid fit homo per fe, ni Deus in fe agatj fed eriam vthomo poffet difccre, vndc pc-

tendura

TAC. BROC ÀRD I IK, Till. C A P. G É IQ, tendum fit bonum, êi inde pcteret femper efflagitando ä Dco Spiiitum bonum. Ç^ôd vcrô in ea Iibeitate peCquot; cant homo, amp;nbsp;pcccet; id non Deo eft tnbuendum; homini. Dédit Deus præceptum, dédit Spiiitum fuum, non abftulit Deus Spiritum hominis, voluit, vt Spintiiî hominis fequeretur Spiritum fuum. Si ïam homo contra voluit, amp;nbsp;vult; voluit fiia facultate, amp;nbsp;virtute fcire bonum, amp;nbsp;malum. Si voluit loco Dei eile, Ôc præfcnberc tanquam Deus ali js: gerere le non vt frater inter fratres; fed primas tenere inter alios; appetere Régna, Imperia, amp;Pnncipatus vi,amp;internitione hominü, vt vidimus ho-mipes fecifle hadenus dudo initio à Cain; ha;c nolui^ Deus, atque pœnas m hos conftituit. Vidimus prætc-rea generatim quomodo omnes conati fimus^præftai'C alijs diuitijs, amp;nbsp;opibus; honore, amp;nbsp;dignitate : qua? con-tentiofuent,vtquifque mgenio, prudentia, óclapientia videretur præirc alijs, vt fratres nos efle inter nos non cognouerimus. quafi unus Pater non eflet omnib® nobis, quifq; fuam familiam extulcrit: amp;nbsp;talia, quibus nec Dc-um, nec fratres cognouerimus. vt dum non cognouim’, nec dileximus fratres, non vifi fimus filij Dei, non dile- ’ xiftc Dcum, non dihgendo eins filios. Hæc noluit, ncc ! vult Deus ; fed contraria. Si autem vult contraria, ergo । noneftipfecaufa peccati. Monuit Adamum, ne ederct de ligno vetito, ne moreretur. Si decreuerat Deus ut pcccaret, quomodo monuit, ne peccaret? Si fuit cauft Deus, cur quod facit Deus, prohiber Deus? Si fuit cau-fa Deus, amp;nbsp;decreto Dei peccauit, quomodo fuit in liber-rate conftitutus? Si Lex, amp;nbsp;Magiftratus jubet, ne occida-tur homo, ne quis furctur; ac horum fceleiû fit vindex; j aget ne deinde ipfe, ut homo occidat hominem, ut ho-1)10 furctur, quæ funt alteiius?obijciamus hoc Magiftra-tui, amp;nbsp;fentiemus tunc reprehenfione acrem', amp;nbsp;poenam-

Dixe-

INTERPR. Mn T.

Dixerat Deus Cain, qui videretur non fuilTe ita Deo acceptus, ut frater, cur indignaris, amp;nbsp;concidit vultus tuns? none fi bene egeris, fufcipieris à me, fin male, in fo-ribus pcccatum tuum cubât. Ecee libertas, in qua con-ftitutus eft homo. Si non eft libertas, quomodo optio datur ad bonum, amp;nbsp;ad malum? Si dicas, quôd ad malum feratur homo, quia Deus non prohibeat: ergo fi dc-builTct prohibere, non fuiflet libertas. Si aliter caufatn in Deum referas, contra ait Deusi fub te erit appetitus tuus, amp;nbsp;tu dominaberis ei. Ecce quôd in cupiditatem hominis refertur peccatum, quam cognofeere debuit homo, ac facere, ut pareret Spiritui, vt monet Paulus inquiens, Spiritu ambulate, amp;nbsp;defideria carnis non per-ficietis. Si iam tu dicas, effe magnam in homine pug-nam Spiritus Dei, amp;nbsp;Spirit’ hominis, fine carnis, de qua re difputat Paulus; id non negatur: fed id conceiTum effe debet, Spiritum hominis Spiritui Dei debere fubijei. Si verb infies, infirmitatem eue in homme, rede id qui-demdicitur: Seid vult Deus vtcognofcas,amp;fatcarc: at-que à fenofcas vidoîiam certaminis: auxilium Temper à fe petas, vt Spiritum bonum, quern dedit, augeat in te, utvincat in te. ab ipfo bonum, quod peraduruses, re-cognofcas; eius gratiam, amp;Mifericordiam implores: fi-das promiffioni de femme conterente caput rerpcntis,amp; vim cupiditatis,amp;peccati,quod eft in tc,quodqj fuxifti à Diabolo, à parentibus, à tuis cupiditatibus. atq; ita vin-ces,amp; fufcipieris à Deo. Inhis apparet,hominem effc fibicaufam pcccati, amp;nbsp;Dcum authorcm,vt ab homine amoueatur peccatum; quiamp; concupifcçntiæ noftræ,quaî fit radix pcccati per præccptum adhibuit frænum.

Si adhuc inftes, Deum omnia piæuidiffe, amp;nbsp;præde-ftinaffe,amp; idcirco decreuifie de pcccato hominis; nos fa-temur etiam decrcuiffe, vt cum ornnja crearit, qua? effent n n habi-

• rJC, BROC^RDI IN 11 11. C A P, G E K,', habitura omncm fuam perfcdioncin fe ipfo folo Deo, etiain ftatuifTe, amp;nbsp;decrcuiflc, vt homo, amp;nbsp;Angelus prædi-ti intcüigcnria, id intelligerent, amp;nbsp;fentirent. quosper liberum aibitrium induólurus eflet in earn cognitioné, vt fentirent, fc non polfequæ ad falutem pertinent, con-fequi, nifi per ipfum. Qui lam Deo aulcultarunr, cre-diderunt, cum inuocarunt. Spiiitum etiam datum fecu-ti fuut, vt Deo crcdcre, amp;nbsp;obedire perlèuerarent, dióU fuut à Sandis prædcftinati. qui autem fuam prudenti-am, amp;nbsp;fenfum, amp;cupiditatem fequi volucrunr, ac Deo non obedire, præfciti. Qjiarc dum memoratur præde-ftinatio, in his, quæ funt Sandorü, memoratur, non autem in his, quæ funt malorum. vt patet cap. 8. Rom: amp;nbsp;cap.amp;. 2. Eph; de præfcitis ait Chiiftus, ab initio fe fciuiife, quinam le proditurus effet. Quantum ad pec-catum attinct, non fuit illud tributum prædeftmationi Dcij fed inobedientiæ hominis, vt ait Paulus, pcrinobe-dientiam pcccarum fuiffe ingreffum in mundum, amp;nbsp;per peccatum mortem, tribuit illud Deus cupiditati in Cain, amp;nbsp;m omnibus hominibus, dum cupifeentiam prohiber. In Ofea., ?. ait Chriftus, perditio tua Ifracl, feu per-didit tc (iniquitas tua) fed in me auxihum tuum. Si iam inde plures damnati funt, id cognofeitur eucnire ex infirmitate hominis fine Dco,amp; quod quæ hominis funt, homo fbi tribuat. fuacupiditateveJit omnia agerc,non fccundum Legem Dei, tanquam non fit films Dei, non fub difciplina Dcii fed fub fua. Et quoniam eft Hypo-crifis multa abfcondita m hominibus, illam confpicit Deus,amp; arguit in his, qui efferunt facrificia Cam, amp;nbsp;Caiphaica. Si infles iterum, Deum non debuifle relin-quere hominem in fua libertatc; aut debuiffc aliter oc-currerc, ne peccarct, iterum dicam, ira non patuiffet o-pusDciinbcaiitudine datahonunibuSjà Angelis- nec eius

INTERPR, Mr ST.

cius gloria in Mifcricordia piæftita opus Dei in fe cog-nofeentibusj nee in condemnatione rccufantium illam cognofccre, ludicium. Si iam in Dci gloriam hæc ada funtjVt difputat Paulus; quis eft homo, qui refpondcat Deo? amp;nbsp;hie audiatur Paulus» Qupd vero urgent aliqui illud. indurabo cor Pharaonis, amp;nbsp;alia fimilia: item illud. Iacob dilexi, Efaü autem odio habui. dePharaone confiât ipfum interfecifie populum Dci, amp;nbsp;habuifle fua pec-cata, ex quibus iam judicatus eflet. vndepeccata inillo fuerunt poena peccati. vt fignificat Paulus de talibus cap, primo. Rom: Et Auguftinus ait. non fuifieibi Dqi peccatum; fedludicium. De Pharaone iam, amp;nbsp;de fimi-libus illud Auguftini fit refponfum. Indurare dicitur Deus quorundum corda, ficut de Pharaone feriptum eft. non quodOmnipotens Deus per potentiam fuam corda eorum induret quod eft impium ita credere ; fed exi-gentibus eorum culpis, cum duritiam cordis, quam fibi

' ipfi mala perpatrando nutriunt, non aufert. quafi ipfe eos induret, quia jufto ludicio indurati fint. De Iacob autem amp;nbsp;Efaü, quod didum fit, antequam nati fint, an-tequam ahquid boni aut mali egiffent, Iacob dilcxi, E-faü autem odio habui, ad idem redimus. voluit Deus in contralijs opus fuum inbeandohomine cognofci. quod ipfc folus fit, qui agat, amp;nbsp;operetur falutem in bis, qui faluantur. vt pateat non ex operibus noftris; fed Dci Mi-fcncordia nos eile filuos: amp;nbsp;quæ fapimus, amp;nbsp;bene ope-lamur, opus eifc Dei in nebis. Deinde hic fignificatur ludicium Dei occultum, quod fuit ab initio: quodq; di citur. ■q-, Eid: 2. aiumilatum coronæ. quia quod ju-dicaturus fuit Deus in nouilTimis temporibus, judicauit ab initio: amp;quod ab initio, id amp;nbsp;poftremo tempore, no-

, Ult enim Icfus ab initio, quinam efient credituri in ip-fura,amp; qui prodituri ipfum. Et cum de genitis in Vcri-

n n 2

täte

/ A C. s R. 0 CÂiDI lif Itll. CAP. GE Kl». täte nemo fuerit, qui non împiè gelTerit; amp;nbsp;de confiteit-tibus, qui nondeliquent: amp;hoc præfciuerit Deus ab initio; in idem ludicium addudi funt omnes, qui ficut A-dgm peccatuii erant. §i iam in Adamo omnes eramus judicati, amp;nbsp;inorti addiâi ob peccata. Si voluit Deus o-ftendcre, amp;nbsp;præftaie Miièricordiam fuam in Iacobo,li-bcrando eum à damnatfone, non autem in Efaü, quis exigat caufam à Deo, aut iniquu judicabit quid in Deo, fl in homme id non reprehenditur, qui agat, vtlubet in his, in quæ habet poteftatem fine iniuria? Verbi caufa ob peccata duos adiudicauit rex moiti, idque fecundum Legem, habet verb antidotum veneni, cuius vultexperi-ri vires: dat veneniim vtrique, deinde dat uni antidotu, alteri non dat, quid habet is, cui non eft exhibitü, quod queratur fi fibi non fit, vt alten, exhibitum? Si autem funt aha in Deo occulta, ad quæ non peitingat homo, quid eiferet fc fuper Altiifimum? confiât quidem eife peccatum in homine,propter quod damnetunconfiat in Deo cÛè Mifericordiam, qua homo à damnationc peccati liberetur. Secundùm hæc, quæ hic expofui,in-uenientur patres fenfifle,amp; fcripfilfede his,quæ dida funt à Paulo de lacobo, amp;nbsp;Efaü. nbsp;Vt verb Euangelium

æternum intueamur, cùm omnes conclufi fimus iub pec-cato, ac morti addidi : velit autem Deus hoc patenen, vt eius Mifericordia pateat in condonatione peccati: amp;nbsp;gratia in liberatione ab æterna morte; promulgat pro-miflionem fuam, amp;nbsp;Euangeliû æternum, vt qui fe audie-rint, Mifericordiam fufeeperint, gratiam nouerint; ob hæc fe dilexennt. Fide fibi adhæferint; liberentur à pec-eato; fiant filij Dci,qui ipfiusbonainætcrnum poifide-ant; fint tales, vtfilius prodigus, qui noto peccato redeat ad Mifericordiam patris: qui autem perfifiunt in malo, ac Spiritura malum perfiam fequi,amp;odiire,quæ vult Deus,

1 ff T E R P R, MY S T.

Deus, perfeuerat in his condemnatio. Indicium aflîmi-latum eftcoronæjVt diximus: nam quod Indicium vifu-ri fumus poftiemo tempore, idem ludicium propofuit, amp;nbsp;expofuit Deus initio: atque initio peccata omnia fu-turorum, amp;nbsp;Fides fuerunt piæfentia Deo, amp;occulta coi-dium omnium- Vbi de occulta Dei eledione, quae eft libera, amp;nbsp;fine iniuria apud ipfura, non poteft efle conquc-ftio; vti infigulo, qui etiam in ignominiam facit vafa: nemo enim moi talium eft, qui non fit transgreflus, vt Adam, amp;nbsp;qui non venerit in candem condemnationem. Hæc ergo relinquentes nos, qui libenter audimus pro-mifliones Dei, ac eas Fide complcótimur,fequamur co-filium Angeli qui i-. Efd: lt;?., ?. jubet ne fimus curiofi, quomodo impij perdantur; fed quomodo jufti falucn-tur: amp;cap. 8.f?. ait. Noli ergo adijcereinquirendo de^ multitudineeorum,qui peieunt: namamp;ipfiaccipientes' libertatem, Ipreuerunt Altiffimum, ac Legem eins con-tempfcrunty vias eius dereliquerunt, amp;nbsp;quae lequuntur. Hæc debemus intueri nos, quæ ibi nairantur, quæque vidimus amp;nbsp;videmus in his, qui pereunt: amp;nbsp;contra intueri cos, qui faluantur, atque in his fimus curiofi, vt fimilitcr, amp;nbsp;pariter cum ipfis falui fimus. Ait Paulus, diligentibus Deum omnia coopérai! in bonum his, qui fecundû pro-pofitum vocati funt. Sciuit lefus ab initio, qui eflent credituri in fe, amp;nbsp;qui fe proditurn Et in Lege ait Deus, fc punire peccata odio feprofequentium; atque Mifericoi-diam fuam declarare in eos, qui fe diligant. Ergo dum damnantur peccata, itavt non fit venia j damnantur in his, qui Deum non audiunt, Mifericordiam contcmnut, clementiam non agnofcunt, Deo non credunt, ei non fidunt: fuumipfoium Spiritum, amp;cupiditatcm malunt fcqui, quam Dei voluntatcm, amp;nbsp;præccpta.

(^od verb caufa pcccati non debeat in Deû trans-nn } ferri^

I AC. 'BROCARD I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAP. GE K:-

ferri, vidimus ante in his, quæ diximus de Adamo, amp;nbsp;de Cain: videamus item tempore ludicij, an in Deum rC' ferri poffit. Prædicatur iterum Euangelium in fecundo Aduentu Domini tempore ludicij. Si Deus dilcxifl^^ mortem peccatoris, an non tempore ludicij, cum ow-nes peccauilFemus, amp;nbsp;ne vnus quidem inuentus fuerif, qui non peccaritj potuit jufte Deus condemnare nos oifl' nes. potuit,amp; non injufte fecifTet, dum padis cum co pC' radis in Baptifmo non perftitiiTemus. Vcrùm Deus Mi' fericors promulgat iterum fuum Euangelium vniuerfo ^eneri humano, dum in populo fuo illudprædicatur,amp; inculcatur. tunc quidam Mifcricordiam eius intuentes, ad eius amorein incenduntur, ei credunt. dum vero ad' ducuntur in experimentum, quidam in Fide perfeuerat: fuftinent incommoda, amp;nbsp;aiflidiones, amp;nbsp;mortem, vt fint Chrifti.quidam mortem, afflidiones, amp;nbsp;incommoda no fuftinentes, dum diu pcrfcruerant, deficiunt. SuntS: plurimijdum Spiritum iibi communicatum non fequû' tur; Sed fuum carnem: aediuitias, honores, amp;nbsp;fuperbi' am vitæ adamantes, imitantur alios Fide deftitutos, aC Dei ofores . Dum autem in hoc ftatu nunc inueniuH' tur homines, vt poft prædicatum Euangelium homines fiant détériorés; fe mutuo oderint, diifidia-pariant; DC' urn non audiant; quifque idolum fuæ mentis fcqui vC' lit obftinate: amp;nbsp;vtremipfam breui dicara; fint Deo rebelles ita, vt queritur Deus ipfe cap. z. Ezcchielis; di-cemus ne Deum cife caufam horum, amp;nbsp;aliorum pcccato-rum? nequaquam id dici poteft. quia vt dePapiftisagä' mus, cap. 4, Icremiæ ita alloquitur eos Deus. Si rcuer-fus fueris Ifrael, dicit Dominus ad me, quiefecs. amp;nbsp;fi ab-ftuleris abominationes tuas à facie mea, non demigra' bis, amp;nbsp;quæ fequuntur. Ibi monct Deus Principes Papi' ftas, amp;nbsp;alios, vt ad fe redeant, antequam adfit poena,

INTERPR, Mrs T.

quæ iam iam aderit ad Dcum fe non conuertcntibus. cap. f $. Ifaiæ funt eadem monita. in ipfo tempore in-ftantis pœnæ adhuc monentur cap. 2. Sophoniæ. amp;nbsp;ib. 1er; Capite aut. ?. amp;nbsp;j 8. amp;nbsp;5 ?. Ezcchielis monct a-peitè Deus, vt monuit Cam, fe non effe caufam pccca-ti. amp;nbsp;loquitur tàm impijs, quàm his, qui pietatem pro-feflifunt.- atqs clamat, dum cœpitpuniieorbem,fe nolle mortem pcccatoris, amp;nbsp;impi j, nedum jufti; fed vt om-nes conuertantur ad fe, amp;nbsp;faluentur. clamat inquâ cap,?, dum cœpit pcrcutere virga ferrea: clamat quando per-euffifunt multi cap: )8. progreditur virga triturare populos, clamat cap.îî. vrgente, feuinftâte magna per-turbatione,amp; ïudicio vallis lofaphat inculcat prædica-tionem Euangelicam, repetit promiffioncs fadas populo fuo prætentis temporibus, quas lit nunc prælliturus: addit promifiioncshis,qui nunc pœnitentes ad fe vcnc-rinufimulvt raitis Pater hortatur omncs,vt defiftantà peccatis ad ipfum fe conuertant. non excipit qucquain: clamat îf. 4 refpicite ad me omnes fines terræ amp;nbsp;falui ciitis. adfe conuerfos hortatur, vt perfiftant infufeepta ride, amp;nbsp;juftitia, nec dicant. hic eft prædellinatus, ille no eft prædcftinatus, quifque exiftimet fe prædeftinatura, dum conuerfus adDeum,non diffifus fuent deeiusMi-fencordia, Spiritum eius bonum petierit ♦ audierit Pc-tium,quiait. Satagite,vt perbonaopéra certam facia-tis vocationem veftram : audierit Paulum, qui ait.Spi-ritu ambulate, defideiia carnis non perficictis.non au-tem in Deum referantur peccata. in Deum inquam non referantur peccata, qui clamat. nolo mortem pcccatoris, feu impijs fed magis,vt conueitatur, amp;nbsp;viuat. fi efiet

' caufa peccati in ahquo,vellet amp;nbsp;eius mortem. Si non 1 vult ems moitem, non vul* quoque cius pcccatum, pio-ç pter p^uedextat rc, \eiv.m qu;a \ult,vt vivat, non au-

te.n

t AC. B R O C A ICn I in I I I I. C A P, G E tern vt moriaturs petit vt redeant impij, amp;nbsp;peccantes ab impietate,amp; à peccatis, ne moriatur. non dicat quis fe prædeftinatum ad mortem. Audiat xAuguftinum, qui ait pracdeftinationcm effe præparationem ad gratiam,amp; a3 bonum: nec juftus dicat fe prædeftinatum ad mortem, dum recelTcrit à juftitia, amp;nbsp;perfeuerauerit iniuftè agcre Si receflit,amp; reuocaucrit ie in viam Domini, inueniet vcniam,vt eft promiftio, quod quotiefcunque peccator ingemucrit, amp;nbsp;conuerfus fiierit, ignofcetur ei. Purgat iam m illis tribus capitibus Ezcchielis fe Deus, quod ip-fe non prædeftinet ad mortem, nec fit caufa peccati, net in hoc, nec in illo, inquiens. Anima quæ peccauerit, ip' fa morietur, juftitia jufti fuper eumerit, amp;nbsp;impietas im-pij fupta eum ent. Impius fi aueifus fucrit ab omnibus peccatis fuis, quæ fecitj amp;nbsp;cuftodierit omnia præceptâ mca; feceritque Indicium, amp;juftitiami viuendo viuet, amp;nbsp;non morietur. Inftar, amp;nbsp;vrget Deus adhuc, fe non ef fe caufam peccati, addens. Nunquid defiderando de-fidero, vt moriatur impius, an non fi auerfus fucrit à vijs fuis, viuet? De jufto autem ait. Si auerfus fucrit ju' ßusa via fua,amp; fecerit iniquitatem fecundiim oinnes abominationes, quas fecit impius, viuet? Omncsiuftiti' 3e,quas fecit,non memorabuntur, propter prxuarica-tioncs fuas, quas piæuaricatus eft; «Sc propter peccatum fuum,quo peccauit, morietur* Qui aliter fentiunt, pro-nuntiantur ibi iniqui, non autem iniquus Deus, qui non vult mortem peccatoris; fed vt conuertatur, «amp; defiftat à peccatis: nam Deus dicitur non deledari morte viuen-tium: ac odiiTecum, qui diligit iniquitatem. munduso-culis dicitur Deus, vt non videat malum, «Sc alpiciat pra-uitatem. non eft Deus, qui velit iniquitatem: dixit ini-quis, ne inique agant, «Sc delinquentibus ne attollant cornu: indignatur his, qui Malach. 3. dicunt bcatos

IN T B KP R. Mr fr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Uf

perbè agêntes, amp;nbsp;cos, qui tentant Deum mala agentes.' Dat fuam Legem DeuSjVt caueatur malum, amp;nbsp;fiat bo-num. Hæc ita agit Deus, vti qui eft juftus, amp;nbsp;bonus; ita etiam appareat, amp;nbsp;vincat cùm judicatur, dum jufte judi-cat fecundum opera cuiufq,. appareat id, quod eft. Mi-fericors inomnes,qui refipifcunt,amp;adfe,ac ad fuam juftitiam redcunt. Et ita difpofuit fuumludicium Deus, vt cognofcatur ipfe verus Deus, qui operatur ipfe falutem in omnibus, amp;nbsp;feruat omnes in perfedo ftatu: item vt fciant, qui feruantur, ac in ftatu falutis perpetuo ictinentur, vnde id confcquantur, non in fe ip (is, ied in co,quife creauit,vt initio didum eft. Idcirco datum eft præceptum , Si conftitutus homo in libcrtate fui arbi-trij,vtpcr præceptum pateret, quinam diligcrent, amp;o-diffent Deum: qui eum Patrem cognofcerent; amp;nbsp;qui Ab-folones locum Dei Patris appetentcsfePatrcs’facerent, amp;nbsp;Deos vt Antichrifti. vt illi obtinerétvti fill/ Dei Æter-num Regnura;hi eo priuarentur; atque ad Satan, quem audierunt, pellcrentur. De his Ecclefiafticus cap., ç. à verfu. ) o. vfque ad finem capitis fcit'e raonuit, qui etiam erit audiendus.

lllud videtur adhuc addendum, quoddam dici, quod Deo non poffit conucnire, dum dicitur caufa peccati. quia qui eft caufa peccati, videtur venire in culpam peccati. inculpa eft iniuftitia,amp; quod puniendum videa-tur. amp;nbsp;hæc non polfunt cadere in Dcum, ergo nec pec-catum, nec caufa peccati. contra dicitur Deus Bon®, lu-ftus, Æquus, Vindex peccaterri, cuius oculi mundi fint, ne videant malum. qui oderit peccata. amp;nbsp;talia, Vnde alienum ent à Deo, vt quidquam fibi tribuatur, quod fit peccati. Si autemdicatur Deus diuidere tencbras,Sc difponcrc cas, quod peccatum fuerit in omnibus homi-nib®,amp; perfeucraucrint peccare homines; Deus aute non o o permit-

I A C. SROC^RDr m, I T I T. C A P. G E Ks-permittat eos voluntatc, èc opere progredi vitra, amp;nbsp;præ-tcrquam ipfe volueiit^ non dicendum crit, Denm cfTe caufam peccati. quia pcccatum iam fuit hominis, non vero erit hominis, vt quantum velit, amp;nbsp;quocunque velit, progi'cdiatur pcccando, fed quemadmodum à Deo per-mittctur, vt fuum Indicium juftum perficiatur, dum pcc-cata hunt pœna pcccatorums dum voluntates inclinan-tur in peccatoribus in pcccatis obduratis. item in pijs viris ad id, quod ipfi Deo videbitur ad Indicium fuum femper juftumpcrficiendiim,quamuis nobis occultum flue ad pœnam impiorura, fine ad falutcm piorum, line ad opus Dei, amp;nbsp;ad gloriam eius declarandam j id femper mancns, quod Deus lit juftus, nec vlla jniuftitia pof litefle apudiplunr Et de his patres multa fcripferunt, quos videmur debere fcqui: atque in his, quæ funt Dei, non dcbeinus inducere voces, amp;nbsp;lermones in populum Dei non vlitatos. quod dum fir, fæpe multi errores, amp;nbsp;c5-tcntioncs inducuntur. vti dum vfurpata eft ilia locutio de corpore Chrifti cdendo. quod ne femel quidem inue-nitur didum in literis Apoftolicis; tot extiterut concer-tationes, quas vidimus, amp;nbsp;videmus- ita dum diduseft Deus diuidere,amp; diftribuerc tenebras : indurate cor Pharaonis elegilTe lacob, non Efaii, amp;nbsp;talia multa, nun-quam taincn didum eft, Deum fuilTe caufam peccati. hoc enim dum non eft didum, etiam dum dicitur, vidc' tur quoddam dici, quod réfugiât audire humanus fen-fus. Vnde multi pij, amp;nbsp;limplices horrent, quando audi-unt proferri ab aliquo. Mala præterea videmus confe-cuta ex ilia dodrina non pauca. vt defperatio, vt licen-tia peccandi,vt dilfipatio Ecclefiæ,amp; difiundio cre-dentium inter fe.

Quod verb aliquis ex his, qui tradant Verbum Dei, dixeiit, hominem non pofte faluari, ni credat,Dcum elfe-

1 N T E R P R. M Y ST. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HÔ

eflè caufam peccati, amp;: prædeftinationem'efle ad bonû, ' amp;nbsp;ad malum ; hoc etiam vidctur quoddam admirabile» quia fub Circuncifione, amp;nbsp;Baptifmo multa ignoiauit po-pulus,quæ tenueruntdodiores, amp;nbsp;tarnen in Fide, amp;ob-' feruatione præccptorum Dei funt faluatt Et femper fuitdifcrimé inter facerdotes pcritos Legis, amp;nbsp;inter po-pulum, quod illi dodrinam Diuini Verbi magistenue-rint, Si. quæ Dei funt nouerint, quàm ifte. Et facerdotes, amp;nbsp;doétores multi fub Lege, non tenuerunt multa, quæ nouerunt ahj fub Baptifmo. atque ita Deus videtur aperuiffe, quæ funt myfteriorum, amp;nbsp;majoris doctrinæ in populo fuo certis quibufUam gradibus. vt in Circunci-îione fuerint homines fub pedagogo, in Baptifmo fub magno dodore.amp;adhuc plura, amp;nbsp;magna expcôtantur, dum dicuntur libri aperiendi. Quamobrem faluati funt homines in FidejSe obferuatione præccptorum, quamu-is alnora non nouerint. In Euangelio paritei falus pro-miffa efl credentibus, amp;obferuantibus præccpta Chriftn Et ita promittitur falus populo non quæ ftint ma joris fa-pientiæ tencnti, amp;nbsp;in quotidiano opéré verfanti manu-um, nec ad altiora peitingenti. Eadcm falus promittitur in morte. Vnde certa propofita funt generatim toto populo credenda,atque Lege vna communi faluandi,’amp; condemnandi funt omnes amp;nbsp;dodi, amp;nbsp;indoâi.vt qui dre-diderint,amp; præcepta feruaiint, faluentur. qui contra egerint, condemnentur . non majori, Seminori fapicn-tiæ, amp;nbsp;doôirinæ funt hæc propofita. Paulus loquebatur fapientiam inter perfedos,qui feiebat plura, quàm multi allj, qui faluabantur. Non omnes funt Apoftoli, non omnes Prophetæ, non omnes Doétoies, amp;nbsp;tarnen credé-tes, amp;nbsp;pic viuentes faluantur omnes. Monct amp;nbsp;vt alia, ita cognitionem aliquando abolcri, vt vidimus ciicnifle fæpe. Si fub Lege, amp;nbsp;fub Euangelio: tarnen charitas fem-

o O Z per

r A C. s KO CA A D I I îi 11 11. CAP. G e Kf per fuit, qua Deo credebatur, amp;nbsp;obediebatur in obfer-uatione præceptorutn. Et hæc charitas exigitur in no-bis tempore ludicij, non major quædâ dodrina, quàm fuam rcquiriint aliqui in nobis, qui volunt, vt in ipforû carne gloriemur. Et hic ego audio, quod loquitur nobis omnibus Deus cap. 9. leremiæ. Non glorieturfapiens in Sapientia fua, nec potens in Potentia fua, nec diues in diuitijs fuis. Sed in hoc glorictur, qui gloriatur; quod feiat, amp;nbsp;nofeat me, qui facio Mifericordiam, amp;nbsp;Indicium, amp;nbsp;juftitiam m terra, hæccnim placent mihi. Quantum vero ad feienriam, amp;nbsp;Sapientiam magnam attinet, Sapientes in veten Lege itadocueiunt. lob. 28. 28. En timor Dei eft Sapientia,amp;rccedere à malo intclligentia. Ecclefiaftes. 12. ,5. Deum time, amp;nbsp;mandata eins eufto-di * quia hoc eft omnis homo. Adijciamus iam conclu-fionem depeccato, de prædeftinatione, quod Deus no fit caufa pcccati, neque prædeftinauerit ad peccan-dum. Sitque Fulgentius in libro primo adMonirnum» qui rem concludat, non autem nos. ait enim. Scimus, quod ille apparuit, vt peccata tollerer. amp;nbsp;peccatum in eo non eft. Sicut ergo peccatum in co non eft, ira peccatum ex co non eft. Q^od autem ex eo non eft, opus ci-us itaq; non eft. Quod autem nufquam eft in opéré eius, nufquam fuit in prædeftinatione clus.

Concludcmusamp;illud. Non idcirco credentes om-ncs in Chriftum non futuros faluos, quodnon nouerint omninomyftcrium prædeftinationis. Anno, f 8 inen-fe Aprilis incidi in librum, in quo jmprobabantur con-tentiones importunæ hominum noftrorum temporum. vtquæ funt de prædeftinatione, de Vbiquitate, de præ-fentia corporis Chriftiin pane, de Snbftantia peccati'ac dealijs indudisad diuifionem Ecclefiæ, ucdifcerptio-nem; diim tarnen inter eos conuenit. nos efte prædcfti-

~ ...... natos .

1 N T £ R P R, Mr S T, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;H?

natos in adoptionem filiorum Dei. juftifîcationem haben gratia, Sc Mifericordia Dei per mortem Chrifti, atque in fanguinc eius efFufb nos efle ablutos à pecca-tis noftris .'dum in Cœna omnes id recognofcimus, pro eo gratias Deo fimul perpetuo agimus: dum in ilia quif , que particeps fadus Chrifti, fcntit fe membrum corporis Chrifti, cum omnibus credentibus fe venire in corpus Chrifti vt diligat omnes fideles, vt le ipfum, amp;nbsp;cum omnibus fidelibus Chriftum caput falutis, amp;nbsp;vitæ omni-^ urn. Iraqi in Chrifto accelTum habeat ad Deum Pattern, à quo fulcipiantur eius pieces, amp;nbsp;apud que aeterna frui-turus fit vita. Hæc neceflaria funt ad falutem, vt æquè fentiantur, amp;nbsp;cognofcantui ab omnibus . quae dum ad-funt in vnoquoque noftriim •. quæq; nobis funt propofi-taà Chrifto,amp; ab Apoftolis; non debet quis dilfidium quærere, vbi eft pax, inducendo ilia, quæ fæpe ille, qui alferit, pa rum intelligit. Quæ autem legi in eo libro, hæc funt. Atque vtinam his temporibus audiatur B* Auguftinus,qni pios quofdam,amp; Religiofos virosde prædeftinationis myfterio non fans inter fe conucnien-tes,his verbis cominonefacit. Nuntiatum eft mihi de vobis fratres ab aliquibus, qui in veftra congregatione funt, amp;nbsp;ad nos inde venerunt, quod de hac re dilfenfio-nes in vobis funt. Itaque dilediflimi, ne vos perturber huius quæftionis obfcuritas, moneo vos primùm, vtde his, quæ intelligitis, agatis Deo gratias.^ Quicquid eft autem, quo peruenirc nondum potcft veftræ mentis in-tentio, pacein inter vos, amp;nbsp;charitatem feiuantcs,à Domino vt intelligatis orate: amp;nbsp;donee res ipfa perducat ad ea, qux nondum intelligitis, ibi ambulate, quo perueni-re potuiftis. Hæc monet Apoftolus, qui cum dixilTct fe nondum efle perfedum, paulo poft ait. ' Quotquotque ergo perfedi furaus, hoc lapianf. id eft. ita nos efle pcr-005 fedos,

J

I A C. B KO C R.DI I N I I I I. C A P. G E fcc^os^vt nondum ad perfedtonem,quæ nobisfuffit'ir, vcncrimus. continuoque fiibiiinxir. Et b quid aliter fa-pitis, hoc quoque Deus reuêlabit. veruntamen in quod pcruenimus, in eo ainbulemus. Hoc monitum Augufti-ni, amp;nbsp;Paull audiamus omncs, dum adcft ludiciü, quan-do requiritur Charitas : adcft Chriftus, qui folus erit au-diendus in fuis concilijs in Fide, in CharitatCj in precibus pei'feueremus, vt poffimus confiftere ante filiuin hominis. amp;nbsp;dicamus omnes. Delida quis intclligit? ab oC' ' cultis munda me Domme. His expofitis dum agitur de Cain, ac de cius pofteris, redeamus ad fernen Sandum.

Adam 'vxorem fuam, peper it filium, 'uocAuit nomen etfes Seth (dicens) quia popdt mihi Deusfernen aliud pro Abel, quem occidtt Cain. Decrcuit, ac ftatii-it Deus rcftauiarc fernen Abel in Seth: vt reftaurauitil-liid alijs ætatibus, amp;nbsp;præfcrtimin Chrifto, quandô omnia aha expedabant Schribæ,amp; PharifEi. Babchftæ co-nati funt extinguere fernen promiftum amp;nbsp;cultorcs Dei, item Pharao, item Philiftæi, amp;nbsp;Cananæi, amp;nbsp;populi alij, amp;nbsp;Reges plurimi, Afsyrij, Babylonij, ille fuperbus Antiochus : ludæi, qui Chriftum negarunt : împeratores Romanis fed nihil efFef:crunt; fed magis audus eftpopulus Dei. Papiftæ hoc tempore quantam ftragem fe-cerintEuangehcorum,amp;quas cædes vniucrfales, hifto-riæ docent, amp;nbsp;nos præfèntes nouimus. verùm fempcr in maiorcm numerum reftituti funt Euangclici.

Et Seth quoipue ipfi natus efl filius, 'vocauit nomen eiusEnos. tunccœptum efl inuocari nomen Domini: Vidc-tur fignariin rçftaurato, amp;nbsp;audo fcminc fidclium inui-tis Tyrannis, amp;nbsp;Cainitis,coli nomen Chiifti, propter ' quern tanta ftrages fuit mai tyrum: idque lignificari omnibus

I N T E R P R. M r S T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^8'

nibus tempoi'ibus, vt diximus in fuperiori verfu. Ethîc fatis fit hæc dixilfe de Seth amp;nbsp;Enos qui opponuntur Ca-initis, quando cultus Dei,amp;V erbum eius prædicabatur» quodvidetur fuifle faftumin familia Seth, quæfuitin Enofû : vt Enos fuerit primus prædicator exoôlo, quos fuiffe ait Petius tempore prifci mundi. In quinto capite aliquid adhuc diccmus. lllud tantum addam, quendâ Chrirtianum, qui fuit Hebræus, mihi dixiffe in verbis illis Befchen lehoua fignificari literam Schin in medio verbi lehouainterponendâ: vt fit Ichofcuha qui fit Met fias: vt Beth ponatur pro in: Schin ferat in fe tria lod, quæ ponuntur pro Ichoua. Mem ponatur pro Mcffia vt MelTias futurus fit lehofchuah. Sed hæc, amp;nbsp;fimilia oftendere, erit peritorum lin^uæ Hebreæ, amp;nbsp;qui fuerint initiati in myftcrijs.ego quod nabui ab alio refero, quod res etiam fine hac animaduerfione illius hominis ita fe habere à veris Catholicis cognofcitur. amp;raagis cognoE cetur, quando præterierint generationes Cain, amp;nbsp;in toto orbe nomen lefus incipiet inuocari. Interea prudens leftor attendat Abraham cap. 12,8.amp;cap. n. amp;nbsp;cap. 2). 3?. item Ifaac cap. 2Ö. 27. eodem modo inuocaue in nomine Domini, Agar autem non in nomine Domini j fed nomen Domini. vt fit diucrfa ratio eorum, qui viderunt diem Chrifti, amp;nbsp;eorum, qui non viderunt. nec in ipfis fuit Fides Abrahæ in Chrifto.

C A P V T V. x

fuperiori capite comprehenfurriEuit genus' ^jfê^impiorum duótum à Cain ; hîc repetitur ge-nus, amp;nbsp;familiæ filiorum Dei in Chrifto lefu ab Adamo vfque ad Noe. at que in his configni-ficatur Ecclefia omnium fidelium in fecundo Adamo regene.-

I JC. s R o C J S.D I IN f. C J P. GS'IC’ Tcgencratorum ab initio miindi ad finem vfque. I- Jfle eft liher generatiotitim Adtm in die, qu» creauit us hominem: adfimilitudinem Dei fecit ilium. EnumeraO' tur familiæ ptorum dudæ ab Adamo, qui credidit pro* miffioni deChrifto. piius recenfuit Mofcs genus impi' orum duólum à Cain, qui non crcdidit. quia vt vidimus in primo capite, prius extitit vcfpera, poft lux: prius iu inundo dominanturimpij, poft Regnum extabit Ifraeli-ticum. Cùm igitur ftatus fit çxpofitus impiorum in fu' periori capite, hîc Ecclefia piorum comprehcnditurno Iblum ab Adamo vlque ad Noe, led amp;nbsp;omnium Fideli' um futurorumin mundo. Nam Ecclefia fuit in vno A' damo poftquam mortuus fuit Abel : poft auda eft in Seth, amp;nbsp;in alijs deinceps. Verum quia fucrunt hæ famf liæ imagines quoq; futurarum, dicebamus in Sethcon-ftgnatum fuifle tempus legis natuiæ. quoniam non ft mentio in eo de cultu ; led tantum de iemme lecundi Adami. Seth ergo opponitur vnus leptem generationi-bus,leu famihjs Cainicis. Et quia dicebamus leptemf' las familias confignafle lex ætates,in quibus tcnebrï fuerunt, ôc initium feptimæ, quando tencbræ fuerunt a-niotæs confignantur quoque hoc capite leptem aliæ fa-miliæ lucis,amp; fidelium, quæ opponantur tenebiis fey tern temporum Cain: amp;nbsp;additur hîc odaua famiha in qua fignantur Fideles permanfuri in mundo, poftquam per Indicium Domini fublati fuerint omnesimpij. qui quidem conducendi fint in cœleftem, beatam, amp;nbsp;æter-nam patriam, vti raptus fuit Enoch, in quo Chrift’ mit' tens nobis Spiritum Sandum fignabatur. Itaque vt in fuperiori capite jmagofuit pofita impiorum futurorum in mundo; ita in hoc ponitur jmago piorum, qui amp;nbsp;poft interitum impiorumperlcuerabunt in Regno Dei. hæu videtur fumma eorum, quæ hoc capite confignantur: w deamus

TN re RPR. Mrs T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U?

dcamiis km in fîngulis, quid cognofcamus. Jfleefl liber ^enerAtienii '^dam. Eadem forma loquendi vfûs etl Mofes, vbi cap. 2. dixit; Iftæ font gcnerationes coeliamp; terræ: quiaibi fignificabantur,quæ hîc exponuntur; 8c idcirco additur hic liber, ibi non ponitur, quia genera-tim lîib cœlo 8c terra intelliguntur pij omnium foculorû conftitutiin ftatu Ecclefiaftico, amp;nbsp;Politico, liber autcni hîcponitur, non folumvt numerus fignetur pioiu apud Deum, qui numerat ftellas amp;nbsp;vocat earum omnium nomina, led amp;nbsp;vt delcriptus, amp;nbsp;confignatus, amp;nbsp;prædeftina-tiisintelligaturapudeundem Deum ad æternam vitam. I» die ^ua creAuit Deffi hewnem. in die, qua creauit De-us hominem, fuit defcriptus, amp;nbsp;exprelTus, amp;nbsp;prædeftina-tiis numerus filiorum Dei in Chrifto. vt iam hîc in Adamo credent! promilfioni, fiue in nouo Adamo hîc confignato extiterunt connumeratæ familiæ piorum; codera modo intelligendum eftin fecundocapiteextitiflc apud Deum iam tum creates omnes pios, amp;nbsp;omnia fu-tura apud Deum, tanquara faëla fuilTe, quando cœlum, amp;nbsp;terra creabantur .atquc hîc vt in vno homine omnes futuri numerati proponuntutj fie ibi in vno cœlo pofito pro Ecclefia comprehendebantur creati omnes fideles futuri in ea. Quod autem hîc nouus Adam intelligen-dus fit, verba Mofis oftendunt. ponit enim Adamum, 8c hominem. Hominem autem defcribit, vtin eo nouus Adamus intelligatur, quod fit Adam inpromilTionere-generatus Dei filius; vt hæc fit fententia. hic eft liber gc-nerationis Adam: hoc cft,enumcratio delcripta in libro vitæ corum,qui ab Adamo propagati font, ah Adamo inquara, qui per promilfioncm de Filio Dei fuit fa-âus nouus homo in Dci Filio. vnde fequitur cxpofitio, vthæc ita intelligenda videri debeant.

2- ^Jd fimilitudtnef» Dei fecit ülam. MAfiulum fœ^

P P rriitJA'in

I AC. B RO C A RD I J K, r. CAP. G E mina!» creauit eas, dr ber/edixit eis voclt;ittitque nomen co-rum Adam,in die, qua ere at ißt nt Hie creatio hominis intclligitur, vt expofita eft cap. -primo: vbi agitur de die fexto. Omnia hæc non poflimt conuenireciim omnibus hominibus duâis ab Adamo: quia maledidio per-feuerauit in Cain, nec vnquam fuit fernen eins bencdi-dutn. Similitudo autera Dei apparuit folum, amp;nbsp;feni-perinhis, qui tulerunt fecundi Adami jniaginem; qui fuerunt infcrti in Chrifto, amp;nbsp;venerunt in ipfius corpus in candem Eccleham. promiHioncs Dci obtinucrunG juftificati, Sc fanStiticati fuerunt. vocati funt ffhj Dei, quandocunque per Fidem fufeeperunt in fe Chriftum, atque in eo fadi fuerunt noua creatura. hæc confignan-tur in verbis Mofis, amp;nbsp;fuerunt nobis expofita ab Apofto-lis, quæ nullo modo polfunt conuemre irapijs, fed folum pijs. Ergo hic agitur de Adamo nouo regenerato in Chriftoper promimonemde ipfo Chrifto: atque in nouo hoc Adamo enumerantur,qui exeadem Fide funt geniti amp;nbsp;ipfi noui homines in Chrifto. Et vt in hoc A-damo numerantur, qui deferipti funt à Luca cap. ?, fie in eundem numerurn veniunt, numerati,defcripti amp;nbsp;prx-deftinati, qui ex eadem Fide fadi funt noua creatura in Chrifto omnibus feculisquandiu pcifçuerabit mundus.

• 3: Et vixit Adam triginta, ßp centum annot, eßgenuit 4ii fimilitudinem ßu/im,ad jmaginem fuam (filium) dnojocAud nomen eiui Seth..

Hoc comprobat, quod dixi; vt rcgencratio intelligatur inhis, qui funt fernen filiorum Dei.

• 4. Euerunt autem dies Adam foße^^uamgenuitSetho^in-genti anni, ^genuit filios, cß fiUoi..

Sf Et fuerunt omne.^ dies Adam, quibtts vixit'-, nongentien-ni,cdp triginta cinni,amp; mortuus eß. Si quæ funtmyfted^ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alia^

TNTERPR, MYST. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IfO

alia in numero annoium : in temponbus, quibus quilq; genitus eftnoua familia: amp;in ahjs prætcrcà rebus, mihi 'non funt comperta. eiit opus hæc contemplandi eorum, qui eiunt in innouata Ecclefia , aut Dominus dabit gt;nbsp;nunc per alios.

• 6. Et 'vixit Seth quinque annos centum unnos, amp;nbsp;genuit Enos.

• 7. Et z’ixit Seth poftquam. Poft Seth (de quo nihil eft diâum, nifi quod Adam gcnuerit eum ad iimihtudine fuam, vt fignaretur quad contenus cultus Chrifti in pi-jsvfque ad Abrahamum) dum in Enofo dicitur coep-turn efle inuocari nomen Domini ^aetas Abrahami, amp;nbsp;pi'omiflionis fignificaii videtur,vt diximus: in Caina tempus datæ Legis-in Malaleel tempus PropJjetarumnn lared tempus Ecclefiæ Apoftolicæ: in Enoch tempus fi-lij rapti in coelum ad Deum: vt non referat ipfe Ecclefi-am vnam ex feptem feptem ætatum, fed Chriftum, qui vifus eft ab Apoftolis afeendiffe in cœlû, amp;nbsp;mififle Spi-I'itum Sanctum à Patre: qui ambulet inter feptem candelabra aurca,conducturus Ecclefiamornatambyflb in fupercœleftem beatam Patriam. In Mathufalem, amp;nbsp;La-mech quinta, amp;nbsp;fexta ætas ; in Noe feptima. In feptem ætatibus fignandis, odo, amp;nbsp;non feptem viri narrantur propter caufam,quam dixihic,amp; ante, quod verb fig-nvntur in his viris ætates,quibus Verburn fuum fecit Deus Ecclcfiæ, videtur nobis aperire Petrus, qui vocat Noe odauum prædicatorem Vcritatis. in Enofo dicitur tantum coeptum efte inuocari nomen Domini, in quo amp;nbsp;in Enocho,amp;in Noe videntur aperiri quæ hint trium fta-tuu, Circuncifionis, Baptifmi,amp; innouati mundi. amp;quo-niam de verbo iado in feptem ætatibus non fit raentio, oportet vt intelligatur in perfonis efte confignatum futurum illud. quia Petrus vocat hos odo viros, prædica-p p X tores

I A e. s 0 C A RD I I-If r. C A P. G E

tores Vcritatis.quæ prædicatio dcbuit audiri illis tempo ribus, quae fignabantur in illis viris.

2 4. Et ambulauit Enoch cum Deo, amp;nbsp;non fuit (appAtuit} qutA tulit eumDem. DcChrifto videtur debuifle fieri infignita aliqua fignificatio. vnde ludas Apoftolus art Enochum varicinatutn elTe de Chrifto : amp;nbsp;ponit verba Enochi, quern feparatim ait ambulalTecum Deo, amp;nbsp;no apparuilTe: vt fignetur in ipfo Chriftus; qui fecit volun-tatem Parris, deinde fublatuseftin coelum, nec poft ap-paruit Chriftns in Eeclefiafua, quando vtdicitur in A-c^fpoc. nocgt; cap. t Films mulieris raptus fuit in coelum. De-buit deinde venire cum centum quadraginta quatuor millibus fuis. Ergo Enochus, dum dicitur ambulalTe cum DeOjfignat Chiiftuin prædicafteEuangelium: dura fublatus fuifle à Deo, Chriftum afeendifte ad dexteram ' Patris:dum non aparuiftc Chriftum, non apparuilfein Eeclefia fua dominante Papa 5 non fuifle tunc Ecclefi-am, amp;nbsp;Regnum Dei. dum reliquit nobis vaticinium de fecundo Aduentu Chrifti,amp; de ciusludicio; lignât id tempus, ad quod pertinct vaticinium, quod ponitur initio 15-. cap. Apoc. amp;nbsp;quo tempore noui Prophetæ Ci-ryllus, amp;nbsp;îoachimus Abba tes cœperunt nuntiare fecun* dum AduentumDomini,amp;monere oranes Chriftianos, vt paiarent le ad excipiendum Dominum, amp;nbsp;ad innoua-tionem vitæ- Ergo in Enocho videtur elfe fignatus fto tus fecundus Filij, compleâens ætatem quartam, quin-tarn, amp;nbsp;Icxtam. ac quemadmodum quæ funt primæ,fc-Gundæ amp;nbsp;tertiæ ætatis comprehcla funt in Enofo, quod tune inuocatumlit nomen Domini,firailiter quæ funt quaitæ, quinnr, amp;nbsp;fcxtæ ætatis coinprehendantur in his quæ gefta funt in Enocho. amp;nbsp;dum lignât Chriftum cura Spii itu Sanóto, comprehendat amp;nbsp;fuperiores , amp;nbsp;fepti-mara. vt tandem vu ipfe rapiamur in coelum,

Iftc

I N T F R P R. M r ƒ T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Uf

2lt;gt;. iße t0nfilabttur nos frcquiem dabit nobis) 4^ opers noßro, amp;nbsp;â labore fdolore) munuum noßrArum de terf4, eut maledixit Bominw. In Noe fignatur opus fccundi Ad-uentus Domini, amp;nbsp;poftremi temporis, ergo in Noë quo-que infignia debuerunt afferri’, quæ magna opera Domini declararent. Quod verb quæ dicuntur de Noë confignent futura, omnibus patere debebit, quia male-diâionon fublatafuit èterra per Noë,quamuis inun-datio aquarum fuftulerit impios. poft labores amp;nbsp;dolores, amp;nbsp;æruinnas, non peruentû adhuc eft ad beatum fta-tum j lêd hadenus femper laborauimus, nec vidimus fi-nemafflidionum. ergodealio tempore hæc intelligen-da funt, efte dida. veluti ait Paulus ad Heb. ■i-. Si lofuc præftitiffet requiem, non de alia fuiftet fermo Diuinus. ergo quia lofue requiem non præftitit perpetuam, amp;nbsp;Verbum Dei necefîario eft verum; alia requies fuit intellr-genda, quæ debuit præftari à Chrifto in Sabbatifmo. ita me, quia hæc non præftita funt à Noë, nifi in parte, fig-natus eft in eo alius Liberator, amp;nbsp;aliud tempus. Non vi-fa funt hæc adhuc præftita, ergo expedanda funt in Sabbatifmo. Ergo totum fadum Noë, amp;nbsp;diluuium, amp;nbsp;li-beratioftiæ familiæfignabit nobis fecundum Aduentum Chrifti,qui nunc præftabit hæc omnia toti eius Eccle-fiæ, vt in capite quod fequitur, patefiet’. atque cognof-cendum eft,hæc verba efle pofita,vt mcneamur opus fecundi Aduentus Domini fuilTe in area adumbratum.

C A P V V !..

^^^.Vod fadum Noë referendum fit ad fecundii

Aduentum Domini, monct Ifaias cap. £5» ^^lt;^Vcr. 9. inquiens.Nam vt aquæ Noë,hoc mi-^^S^hi quia juraui, quod non tranfirent aquæ vl-

IA C. s RO CAR-DI I JJ r 1. CAP. C E tra fupcr terrams fie juraui, quôd non irafear conrra te, ncc increpabo te, amp;nbsp;quæ lequuntur. amp;nbsp;docet Chnftus, Matth. 2^. Luc. ,7. vbi loquens de fuo fccundo Ad-uentu ait. fient faâum cft in diebusNoës ita critamp;in diebus Filij hominis. amp;nbsp;ne dicas certa fimihtudine, amp;nbsp;non etiam propriè dici de fècundo Aduentu, quæ nar-rantur in hiftoria Noë, audi Petrum (2.Pet.?.7-) qui ait. codem fermone repofitum cfic /latum noftri leculi, quo ille temporis Noë fuit, attende illud eodem ferrao-neamp; in cadem Epiftola, non futurum, vt nunc parcat Deus, quemadmodumamp; tune nonpepercit. ait Baptif-mum quoque noftrum refpondere aquis illis: in quibus per arcam faluafuitfamilia Noë, vt in aquis illis figni-ficata fit prædicatio. qui crediderit, amp;nbsp;baptizatus nient, /àluus erit? qui non crediderit, conde-mnabitur. quï prædicatio promulgata in primo Aduentu, repetitur nunc in fecundo. nota amp;nbsp;locum, quem dixi Ifaiæ, qui idem déclarât.

2. Et fuit cùm cœfijfent homines multiplicari in fuperfcit teriAjdpfiliA natm efent illis. Videtur fignificari tempus peruenilfe ad fuara, vtita dicam, maturitatem: natos^ multiplicatos e/Tc hommes, qui erant futur! vfque ad tempus ludicij: præterii/Tc ftatus pariter, qui deferip-ti erant futuri vfque ad Indicium, vnde ad Indicium iam vocantur per nouos Prophetas homines raultiplieati in ftatu Papiftico, amp;nbsp;auôli regnis, amp;nbsp;ditionibus fignatis in filiabus. Perfequamur ergo cxponcre verbum illud, quo ait Petrus, repofitos e/fe eoelos prælêntis ftatus mundi.

2. Et vider un t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E)ei filins hominum, t^tiod fulchre ef-

fent, amp;nbsp;Acceferunt fibi -vxores ex omnibus^ quas elegerant,

Prætereo hiftoriam literæ, m qua fignificantur qui erant fernen Seth, amp;nbsp;aliomm feptem prædicatorû jufti-tiæ,

1 N T E R P R. M Y ƒ T.

Qæ, accepifle vxores è femme Cain,amp;impiorura. in qua re ßgnificatur fecuti horiim mores, amp;nbsp;vitam, vt omnes tuncvifi fint receffifie à cultu Dei. hoc quidem tempore filij Dei, Reges, amp;nbsp;Principes, Cardinales, amp;nbsp;Epifeopi, omnes qui præfunt populis,amp;:Ecclefijs in Papatu, pul-chrum duxerunr,amp; deledabile, fubijci fibi populos, amp;nbsp;Ecclefias: Dominum elfe cæterorum, imperarc alijs,vni feruire omnes, amp;nbsp;parère, vnde certatim pro fcquiique inuentus eftid contendere, id conaii, vt quàm maximas fibi opes compararet, ciuitates, regiones, amp;nbsp;régna inua-deret, ad Monarchnm afpiraret. Ecclefiaftici Papatum intuentes, ad illum intenderent animos: intereà Si bona, amp;dignitatcs Ecclefiafticas confeâarentur. quifque quantum poffer, quæ effent plurîum in fe vnum coinicr-teret. ha?c vellent habere in fùo Papatu, non in Regno Chrifti, non Chrifto feruientes, féd libidini parentes, atq; hæc omnia tunc fieri,quando aduenit RexRegura, amp;Dominus dominantium, ac fummus,amp; Ætei nus Saccr-dos. quafi omnes vidcantur certare, vt in eins locum in-grediantur: quæ ilhus funt,fua faciant, nullius præterca rci patianturEuangelicos effe participes: nullum locum patiantur eos habere in terris nifi coadi. Ifti funt illi fill) Dei, de quibus loquitur Deus Pfal. 8 z. videatur il-le pfalmus, amp;nbsp;eadem fententia cognofeatur. Prætereà aduertendum eft hoc idem peccatum Ecclefiafticorum, Si certorum Principum,fignatumfuiffein Adamo,ôcE-uaedentibus de ligno vetito: amp;nbsp;hîc in his, qui vident pulchras filias hominum ,amp; accipiunt cas fibi vxores, hoc eft, non vocatione; fed fua libidine arripiunt mune-ra Ecclefiaftica, amp;nbsp;Politica- Quæ cnim Ecclcfiæ funt Chnfti, amp;nbsp;debent adminiftrarià miniftiis Chrifti, fua faciunt multi ad id munus non vocati, ad id munus no apti. Suntqui fè lignum vitæ fccerunt,qui fe Chriftos fece-

»

rjc. SRO C A RD J ISJ ri. cap. GElt;Ni^ fecerunt, qui fe Deos fecerunt quodillis obijcitur, dum dicuntur hlij Dei, Et hoc eft edere de ligno in medio Paradifi fito, amp;nbsp;accipeie fibi vxores pulchras elegantes, diuites fadas,filias Apoftolorum, Ecclefias natas do' drina Apoftoloi'um. non funtminiftri in populo Chri-ftiano vocatijfed qui gratia, amp;nbsp;vi valent*

J • Et dixit Homintu. non difceptdbit Sfiritui ntem cum ho-mine in feculum, eè ^uod etium pt cero. erunt dies eiiss centum Tji^inti anni. Quamuis illis pœnam Deus diftu-lerit, tarnen puniuit tandem Papatumamp;Papiftarum imi-tatores. videtur Deus veluti in vagina tenuifle gladiuin Teconditum,amp; continuifTe iram fuamdiu; led tandem haec exarlit, amp;nbsp;gladius cdudus eft. Poftquam unfit Dc' us feruos fuos, qui contenderent cum Papatu, vt narrat Ofeas cap. 2. amp;nbsp;longo tempore certatum eft, tandem finem facit monendi Deus, amp;nbsp;nunc Spiritu oris fui, amp;nbsp;illuftratione Aduentus fui, punit Papatu. Venir Chri-ftus, vt fuo Spiritu eftet in populo fuo, vnde eflent filij Dei Spiritu viuentes. faifti autem funt homines’ carna-Ics, amp;nbsp;impuri, nihil fapientes, nifi quæ funt carnis. Spiritus Chrifti id non fuftinens, erit ab illis tanquam gladius eduduse vagina, percutiet eosjquitemplum fuum eontaminarunt. Hincdiccbat Paulus.vos tcmplum Dei eftis, fi quis templum Dei pollueiit, difperdet ilium Deus. jubet Deus Mofi, ne quis immundus fit in caftris, vbi iple habitat, alioquin interficietur. Et hîc poftùraus aduertere, quarè didi fint filij Dei, illi videlicet; in qui-bus eft Spiritus Dei, amp;nbsp;Chrifti lelu: prælèrtim hoc tempore fecundi Aduentus Domini, cuius Spiritus incubât fuper omnes, amp;nbsp;inuenit tales, amp;nbsp;perfiftunt tales, quales didi funt in verlü luperiori, amp;nbsp;dicctur in fequenti. de omnibus gcneratim conqueritur verfu quinto, vt non folum

I N T E R P R., MT ST.

ïolum Papiftæ, fed amp;nbsp;profîtentcs ChriHum^ amp;: non fecû-diim Chnftum viuentes, intclligcndt lînt. crgoiam non fuftinebit Dominus polluentes tcmpla fua. quod hîc nuntiat, minatur quoquc cap. ^2. Ifaiæ, inquiens. tacui à feculo, filui,continui me, tandem veluti parturiens clamabo: diifipabo, amp;nbsp;abforbebo iîmul.

Eruntq^ue dies eius centum, amp;nbsp;viginti nnni. Qiioni-amvidenturhîcanni dati homini ad refipifeentiam, no autem agi tantum de tempore vitæ; ego in hiftoria anti- ' qua ita intclligerem centum, amp;nbsp;viginti annos, vt Noc, qui fuit oólauus,vt ait Petrus, prædicator juftitiæ, præ-dicauerit juflu Dei viginti annos ludicium perinnunda-tionem aquarum: poft cœperit fabricare arcam,amp; centum annos in eaperfîcienda,amp;adornanda confumpie-ïit. Pofterioribus autem tempoiibus loannesHus, cùra comburcretur, dixit poft centum annos venturumolo-rein,qucm Ecdefiaftici non poffent torrere, qui fuit Lutherus: in cuius prædicatione ludiciü cœpit à domo l)ei. qui loannes Hus cum Hieronymo Pragenii ante centum annos ilîos habuerunt contentionc cum Papa^ tu.Prædicatio Sauonarolæ aduerti quoq; potent, quan-do fit cœpta. vt in fine centum, amp;nbsp;viginti annorum lu-diciû inuadens'^quot; genres, ofteædat fe vniuci fale, vt tempore Noë. tempus dabit interpretationem proprirm.Et hîc crit aduertendum numerum quadragenanum efle numerum pccnitentiæ, amp;Iudici) :amp; propter tres ftatus in fingulis ftatibus poni numerum quadiagtneraiiura pœnirctitiæ,amp;Iudicij. propterludicium autem iîmile v-niueifalc, amp;nbsp;plurium ftatuum, ponitur numerus ter qua-draginta; Q.iiadragintadies,quibus non cdit .Mofes, no editChriftus non edit Elias iignabant pœnitcntiam, ad quam rcuocandi fucrant populi* dies ilii Ebæ mihi vi-dentur refpondcrcquadraginta annis a Sauonarola in-q q cipiente

I A C. S RO C A RD I IN ri. CAP. GE-Ni. cipiente prædicare pœnitentiam vfque ad prædicatio-nem coeptani in Luthero produâam per Germaniam per alia loca. ex quaprædicationcperueniebatur ad mo-tem Dei. Vnde amp;nbsp;totidem anni dantiir ad Indicium exc-qucndum. Poft quadraginta annos ab exiru ex Aegyp' to inucnitiir apparuifle terra Sanda Iftaelitis.amp;Iofue, Si Caleb foli ingrediunturintcrram promilTam. poft quadraginta annos à Prædicatione Chrifti euertuntur Hie-r.ofoJymæ. poft quadraginta annos à prædicatione Lu-theri, incipifChriftus agcre virga ierrca contra Papatö. in ludicio autcm. vniuerfali vti olim inundationis aqua-rum, datur tempus pœnitentiæ centum amp;nbsp;viginti anno-mm. in quem numerum veniunt ter quadraginta. Etin ludicio nunc poftremo gladij, amp;nbsp;ignis datus eft idem numerus centum, amp;nbsp;viginti annorum: quod futurum fit Indicium vniuerfale., Datus eft idem quadraginta annorum, vt diximus propter fingulare Indicium futurum in euerfione Ecdefiæ Romanæ, amp;nbsp;Papatus.

4-^ Gigantes fuerunt in terra in dieoiis tUis. etiam foß-^uam ingreßi funt filij Dei adfilios hominum genuerunt Ulis, ißißunt potentes qui àfeculo fuerunt viri nontinis. Tyrann! cum Papa fadi funt gigantes, qui amp;nbsp;Deum appe-tiuerunt. quod maxime patuit in prædicatione Euange-lica, contrà quam infurrexerunt, amp;in credentes. hos im terfccerunt , æternum Euangelium hærefim appellaue-runtTuas leges pro Dei Lege fufcipi voluerunt ab omnibus, arma contrà Dominum,amp;Chriftum fuam innouan-tem Ecclefiam fufeeperunt. vt nuntiatum fuit Pf, 2. amp;nbsp;in Abdiaamp; alibi.

Et etiampoflquam ingreßißunt,amp;c. Hic oftenditur, quæ dida funt verfu fecundo,eire dida de tempore, quando Papa cœpit edcrc de ligno vetito: rclinquere fiium munus, amp;nbsp;cum tyiannis tyrannicè viuere, «amp; veile adorarii

L

INTERPR. Mrs T, adorari ab omnibus, vndc facïum cft, vt labcntibus an-nis Eccicfiæjamp;ftatus public! Chriftianorü adminillrati àfilijsDeij id cft ab his^qui vtDij coli voluerunt (cti-am) pepcrerint gigantcs,amp;diros tyi annos: hoc cft res itaprogrefla eft.vt tandem ijdcm extiterint tyranni in populo Chriftiano, qui fuerant antequam Roma venif-fetinditionem Chriftianorum. quafi dicatur. Qui Ne-rones^qui Dioclenani5amp; alij fimiles extïterunt tcmpo-le tnartyrum, taies (etiam) procreaiunt Papæ priores, amp;nbsp;Principes qui fuerunt non pijin populo Chriftiano. quo abuli funt, amp;nbsp;in primis nunc in prædicatione Euan-gelica. EtÎAW pofl pofluuam ingreßijufithoc eft cti-am poftquam obtinuerunt hbertatcm, amp;nbsp;ditioncs,amp;rcg» na, amp;nbsp;Eccichas, ingrati hæc fecerunt. hoc obijcitur illis cap. 2. Ofeæ, .2. lei'cmiæ, amp;: alibi.

ffii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potentes à fecttlo. Hîc deinde fignatur, no-

ftros prælatos,quosvocant,amp;Principes Chriftianos fu-iflenon folum alios Diocletianos, amp;nbsp;Neroncsi fed alios Antiochos, Nabucodonofores, Pharaones, amp;nbsp;fimiles. imoverocosdcmGigantcs, quiamp;tcmporeNoe fucrunt, amp;nbsp;ante, amp;nbsp;poft eredaturri coelum,amp;Dcum ipftni) ap-petentcs. ïVöz/?/»«’. Francifcus primus,Francifcus ie-cundus,Carolus quintus împeratoï, Carolus nonus Rex Ga'Iiæ, Philippus.talia nomina cum admiratione,amp;rer“ roieprofcruntur. item certi duces: certi ininiftri fe ma-gnos facientes, ita nominantur nunc.

ƒ. Videtis autem Domintu, quod noulta tnalttia. hominum eßet in terra: omnis jmaginatio cogitationum cordis eorion tantummedo eßet rnalum omni die. Gencratim arguuntur noftra tempora amp;nbsp;in his uiagni, amp;nbsp;parui, amp;nbsp;Papiftæ, amp;nbsp;Chiiftura profitcntcs non panci. non recenfebo ego mores noftræ ætatis détériorés, quàm fucrînt alljs tcmpori-bus. paffimrnemorantur in Prophetis, amp;in hiftoria po-q q 2 terunt

i'âC. S^OCAn.'rgt;T I9G CAP. C E

térunt aliqua ex parte cognofci. Diéli fuht gigantesno folum quôd corpore fucrintprocero;lêd quia volucrunt vcnirc in lociiin Chn{îi,qui didus cft magnus Gigas, vtPfal. rp. dcquoibi agemiis, amp;in ornatu Aaro-nis,amp; primo cap. Apoc. amp;in libro de Cœna Domini^ Vndeamp; Papiftæ noftri temporis funt illi gigantes, qui veniunt contr^Chriftum,facientes fc Chriftos, fignati in antiqißs gfgantibus. Arguûtur autem inprimis mali' tia, ftratagemata,conmrationes: iJlaquæ fibi fîgunt ani' moamp; cogitarione hora/ncs, vt obtrneant turn vi^tum do-lo, quæ appctiuerunt contrà Deum,amp;hominesi contra omnc jusamp;æqiium. Si qui funt îmitatoresPapifbarum, Si gigantum, non accufcnt Papifas.

ƒ. Et pœnituit DoTJiinutn, quôâ fectjjèt hominem in terri-dolnit in corde Çuo. Poftquam ita agitur, nec cred mit Euangelio, amp;nbsp;fecundum Euangelium non viuitur ; ftatu-it Deus euertere, Si perdere hune ftatum mundi; non vitra vult pati m fuo Regno, Siin terris viuere impios, Si huiufinodi pcccatorcs amp;nbsp;præuaricatores, ac eorum mali-tiam. vult immutare, amp;nbsp;innouare omniaj aliumftatuni adducere Ecclcfiafticum amp;nbsp;Politicum: creare nouos cœquot; los, amp;nouamterram. Ifa. amp;nbsp;nbsp;2 Pet. 3.

7. Eixttque Dominus, delebo hominem, quem creAui àfacit terr A, ab homine 'ufque ad jument um: vfque ad reptile, vf^^-ad volatile exit: quia poenituit me, quod fecerim ea. In di-uerfis generibus animantium ßgnantur, dignitates, Ma-giftratus, amp;nbsp;varia munera, amp;nbsp;opera hominum in populo Chriftiano. Ergo Ecclefiaftici amp;nbsp;Politici, magni amp;nbsp;par* ui, ex omnibus ordinibus hommes non credentes,amp; fee-leratc viuentes amouebuntur è Regno Chrifti: Quomo-do autem intelligendum fit Deum pœnitere docucrunt dodorcs*

«p, t-zö Ndè inttenit ^ratiam in oculis Domini.

! jj-

f N T E s. P R, mY S T.

^tfieratiofies Noë.' Noé virjußus (integer) inge~ txrationibu-sj'uis. Vcruntamcn vcrc Euangelici,amp; verè credentcs rctincntes lcnfum, Sc cultum Apoftolicum, Se. Catholiciim, obtinebunt^ vt abeo ludicio eximantur atque faluabuntur.

• 10. Genuit vero Noê tres fiUos, Sem, cham, amp;nbsp;Japbet. E-«angelicijamp; Papifi.æ, ûnguinarij amp;nbsp;impij, duni coniun-giturcum EuangelioProphetia,veniunt in Iudiciuinjamp; falüs promittitur omiiibus credpntibus.

• 11. Corrupt a efi autcm terr^ in conßecht Dei, amp;nbsp;intpletA eß iemtißiquitate, violentia, rapin», calumnia fraude. Non crcdenîes Euangciio appellati Chiiftiani faóÜ funtim-puræ genres, atq, moribus amp;nbsp;ftudijs détériorés, in Ma-giftratu Inquifitorio credentes, Sc qui frugi lünt, inter-ficiuntur: principes Papiftæ fiunt miniftri Antichriftij violato Omni jure, Lege, æquitate; infana libidine amp;nbsp;furore agitur in Papifmo. Ifa. 2 Verf, f.

• 12- Et 'uidit Deus terram, ecce corrupts erat, quia corru-ferai oinnis caro viam ftam Çuper terram. Idem repeti-tur, vt rntelligas tempus Noë amp;nbsp;hoc noftrum. quantum autein corruptum fuerit hoc noftrum, difeatur ex hifto-ria: vt cap. Ofeæ. 9. lere. 5. Mich. amp;nbsp;alibi:

t i' Et dixit Dcm ad Noe. Finis omnis earn is venit coram me: quia replet a eß own is terra iniquitate üßacie eorum : amp;nbsp;eccè ego perdo eos cum terra. Ter dixit Dominus fepuni-turumhos impios,fcpticfque reperiurt eorum impieta-tes^vtintelligamus in Lege, inEuangelio, in Prophetia Deumiudicium lùum pronuntiafle : atque in feptem æ-tatibus expoluilfe peccata, amp;nbsp;monuiffe omnes: vt intelli-gamushoc ludicium Dei produdum ad hune tertium ftatum, ad hanc feptimam ætatem: quando omnino De-us ludicaturus fit Papatum cetotum mundura. perdet Deus impios cum terra» b cum ftatu eorum, nam terra çerruanfit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qq 3 Fac

I A C. BROCARTil J W I. CAP. G E 14. Fac tibi arcamde lignii lettig^tts (abiet 'a) mMfiuficu-lai facies in area, amp;nbsp;bituminabis earn inttti amp;nbsp;extra hittr mine. Paratur à Deo Ecdefia Chrifti, in qua credentes omnisftatus falui fient, dum pcribuntimpij; Deuserit illorum dudtor, in omnibus locis erunttuti, intra amp;nbsp;extra ciuitates, quando ent magna ilia perturbatio.

z f. Etfie (fecundum banc ration ent quant tihi prafiribo) facies earn: trecentorum cubitorum erit longitudo area : quin-quaginta cubitorum latitudo eitts,cftriginia cubitorum al-titudo eius. Confhtuta ciit area Ecclefiæ ex circuncifis corde, fpoliatis carne, exutis vetere homines ex baptiza-tis amp;nbsp;lauatis m fanguine eins, qui pofselsor centum oui-um, ne vnam quidem voluerit amittcre, quin longius ab alijs errantem fuper hunieros fuos infuum gregem non addpxerit. ex renatis inquam conftituetur ilia per Spii'i-tum Sandum in tertio lubileo ac Sabbatiimo. Condu-centur hi omnes in vmam Ecclefiam , in qua inuenient conlblationem liberati aboperibus, amp;nbsp;doloribus manu-um fuarum in terra, cui maledixit Dominus, eraerfa Ec-clefia hac ex aquis, in quibus inuolufitur, amp;nbsp;pereunt im-pij amp;peccatoresj coniundaque Chrifto Sponfo fuo; domina erit in terns. nam dumverbo Legis, Euangcljj,amp; Prophetiæ adminiftrabitur ilia vbique, obtincbit in vno Chrifto Pattern, amp;nbsp;Filium, amp;nbsp;Spiritu Sandum, qui dum folus dominatur in ipfa, dominabitur amp;nbsp;ipfa ; nec ianr SatanasjUec iamimpiusei dominabuntur. Ac dmnal-titudinem fuara obtincbit hæc area, faciet iter ad fu-pernas aquas cœlcftcs, deferetur femper altius, donee perueniatad fedem Dei, vbi æteinam amp;nbsp;bcatam vitain agat,ibi veritatem rcrum obtmeat,quarum jmagincm vidcratin tetris. Hie quid per longitudinemintelliga-mus, quifque poteft vidcre, elcdos fcilicet ttiurn ftatuu mundi,

INjrSRPR. Mr s T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jf-ó

£niindi,excurfos ante per fex ætates, baptizatos, ôc innoH uatos, perfiftcntes in eàdem Fide amp;nbsp;chaiitatc: per latitu-dinem Sabbatifmum, in qucin nunc Ecclcfia per pœni-tcntiamamp;fpem fanôiiHcataingredietur: peraltitudiné Verbum Legis, EiiangeJijamp; Prophetiæ : quo perducen-da eft Eccefia in æternam Patris, FiJij, amp;nbsp;Spiritus Sandi gloriam.

Feneflram facies arcx: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cubitum confufnabis ea/n

ofiittm area, in latere eins pones, inferiora,feeun-da (Ir tertia, facies eam. ld eft tria tabulata facies in ea, infima,media,fuperna. In tribus tabulatis figniftcan-turpij^item trium ftatuum,fiue ipfi tres ftatus mundi co-ftituti per Dei Verbum, quorum omnium fidelium fii-turaeft vna Ecclefia, amp;nbsp;vnum corpus in Chrifto,amp; vna omnium in codem bcata vita» Oftium pofitum ad latus in tabulatu medio eft Chriftus lefus, qui venir in medio temporum, quique folus eft ianua, per quam ha-Letur ingreffus in arcam : feneftra liiper tertium tabula-tum ponitur, quia à Spiritu Sando venir omnis noftra intciligentia, amp;nbsp;cognitio, Sc virtus : atque in tertio ftatu cùmerimus confeenfi omnes in tertium tabulatum, in-tuebimur cœleftia, amp;nbsp;magna myfteria contemplabimur» vnde altitudo folum fcneftræ hîcponitur: quiaomnis profpedus debet efle folum ad fuperna. Vnius cubiri erit altitudo, quia Spiritus Sandus dabitur, quo vno omnia, quæ funtin Diuinis fcripturis, cognofeemus, vnum intuebimur omnes ♦ aut quia certa quædam in cubito fignatur menfura temporis, quo agemus Sabbatifmum in terris, amp;adbuc per fpeculum, cœleftem patriam in-tuebimur.

/ /. Et ego, ecce e^o adaoeo diluuium aquarum fuper terram addijperdendum omnem carnem, in qua fit Spiritus vita fub aelo. (^ omne quod efi in terra wwfw. Dum Euangelici _ in.

T^c. B RO CA S. Dr rn nr. cap. çbKi. ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y

in cuftodia Patns, amp;nbsp;Filij, amp;nbsp;Spiritus Sanßi ciunt: per-dentur in magno ludicio inipij- amp;nbsp;eijcicntur, qui retine-bunt jmaginem fôlùm primi Adami.

I g. Et fl ut U Am pAclum meum tecum, amp;nbsp;i»greeiieris i» àP (Am tu, amp;fll^ tuifdf“ 'uicor tuA,ç^vxoresfiliorum tuont^ tecum. Seruabuntur quidem pij. quia id promifit Deus iam in Noèobtinebuntq; promiifiones Diuinas feriian' tes Dei præccpta,

I ÿ- Etex omni viuente, ex omni curne, bin a exfingulù du' ces in urcam, vt 'uiuant tecum: maflculta, amp;nbsp;fœminA truntgt; Genera viuentium, amp;nbsp;animantium memorantur, m qui-bys, vt dixi, fignantur varij flatus hominum : varij gra-dus Sacerdotum, amp;nbsp;miniflrorum publici flatus, doâo^ rum, artificum, amp;c.

2 0. Ex volucri fecundum geniu fuum, ex iumento fleent^ dufngenui fuum, ex omnt rept Hi terrx fecundum genufgt;i‘ urn. binu ex omnibui ingredtentur id te, vt viuAnt.

21. Et tu Accipe tibi ex omni efca, quA comeditur, amp;nbsp;tibi, vt flt tibi, dp idù in cibum.

2 2. Et fecit Noe juxta omne, quod prtcepit ei fet/t',fl{ fl' cit. Dum erit magnum ludicium pafeentur vtroquepa' ne Euangelici, dum multitudo penbir.

C A P V T VII.

T dixit Dominui ad Noe. ingredere tu, dp ofnnu ^^^domitf tuain arcam.quiate vidt flfl urn in con-generatione fl a. Euangelici lu-^^ZKti^dificati Fide pertinentes ad Ecekfiam inno-uaram cum fuisfamilijs credcntibus,faluabutur in tem-peflate ilia magna, fine ludicio. Attendarur verb quid ante, amp;nbsp;hîc dicatur. Ncë juftus, amp;: integer in conlpcótu Domini

TN TSR. P R, MYsr.

Domini in generationeafta. quia vt tempore Noê, ira ingeneratione ifta, quæeftin fecundo Aducntu Do’mi-nipauci inueniuntur,qui Chrifto præfcnteci crcdanc, ipfum iiifcipiant, fidi fint: quæ ipfius funtagant: lcd cô-tràfaciunt fe Chiiftos: fint tales, quales dcfcribit Chri-ftus cap. 2. Ezcch. èé alibi,

• 2- Ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jument0 mundo captes tibi feptena, 'virum,

•uxorem eitts: nbsp;nbsp;ex jumento, q^uodnon ejl mundum, bina, 'vh

rum,e^'uxerem eius^

• 3- Etiam ex volattli cœli feptena feptena, mafculum, dr fse-nitnam ad 'utuifcandtim fernen fupcr factem totitis terra.

Repetitur, quod didum eft paulo antè; quia vt præ-teream, quæ dixi initio capitis fexti, in repetitione vidc-tur fignari hic nofterftatus, præfertim cura in repetitione jubentur ex mundis feptena capi. in quo numero fignantur futuraium ætatum credcntes æterno Euange-lio. quod myfteiiura videturaperireipfeDcus, dum ad-dit rationem fepteni numen, inquiens. poft adhuc ièp-tcra dies, ego pluo fupcr terram o. dies, poft Icptem adhuc futuias ætarcs,ærate fcilicet egredicnte fcptima, ludicabo mundum , vt tollam impios è terra, queiiiad-modum nunc facio. Quod item fub animalibus inrelli-gantur genera, amp;nbsp;gradushominum, videtur paiiter de-monftrari nobis à Deo, dum tribuit bclluis, quod eft hominis, inquiens. ex omnibus animantium mundis capi-es feptena, feptena, virum amp;nbsp;vxorem eius. quod igitur non conuenit bclluis tribuit Dcusbelluis, vt fint viramp; vxor : quo certo fciarnus in belluis fignari homines, amp;nbsp;certa genera homitipra- Prærereà exiftimo fignari in aniniantibus mundis Sera Selaphct,in immundis Cham, amp;cius vxorem,qui apparuerunt tandem immundi,amp; bini, vt dies Ictundus non bcncdicitur cap, j. Gen; Oportet ergo tu qui maritus cs, fine vxor, ne fis Cain, amp;nbsp;r r eius

A

rJC. SROC^RDT J V r I I. CJP'. GR’N.., eïus vxor, bini tantùm ; fed vt adhibcas tibi tertiö Chrb ftum lefuin: liue Pattern, Filium, amp;nbsp;Spiritum Sanâuiw fine quod idem crit, feptenum Spiritus Sanóti donum, vnde, quæ animantia funt immunda,bina accipiuntur, quæ non immunda,fcptena. Capite fupenoii defepte-nis nulla eft faâa inentioi fed tantùm de binis : ergo in feptenis videbantur intelligi Noe, Sem, amp;nbsp;laphctcum vxoribus. amp;nbsp;ita ctiam patet in a'nimantibus fignari ho-mines. Quia iam hic feptena, amp;nbsp;bina popuntur^ cxifti-mo in binis immundis fignari homines, qui poft diluui-um genus immundtimhominum pepererunt: in feptenis mundispios,equibuspropagati finit cultorcs Dei.Nani in binis intclligûntur, qui erant parituri lecundùmcar-nem,carnalcs: in feptenis, qui fecundùm Spiritum, San-ctos. Exvolatilicœli ieptena feptena dicunturquoquc capi; in quibus exiftimo fignari pariter illos, qui euola-bunt è perturbationc raagna, ne intereant.

4. 'N.aw poß dies adhucßptem egoplu^tmßper teyrum qui-draginta dies, amp;nbsp;quadragintA noHes, delebo omnem fub-ßantiatn, quam feet, è ßuperßete terramp;. In ingrelsu ætatis fcptimæ, adeft ludicium Dei per prædicationem o. an-norum, quando inter Euangelicos filios lucis, amp;nbsp;inter Papiftas filios tenebrarum, prædicatûcft iterumEuan-geliuni'j-o. annos. Poft quod tempuscoepit Indicium Domini inuadere Galliam bello, amp;nbsp;peregit Dominus opusbellicumvaftando Papatum.

Et ornnem fubflantiAm. Statum prætereà totum pri-orem vaftauit Domiiius, vt cœluni nouum, amp;nbsp;terram nouam afferret.

ƒ, Et fecit Noe jaxtÀ omntA, quti prAcefti ei Dominus. Vt dixit Deus, hic amp;nbsp;alibi, fic fada funt omnia^ ff. Erat autem Noe natus (èxcentornm annorum, diluui-urn fuitàanarum Cuber tmum. hi fine feu area finem fex-tæ

• 1 N T E R P R, MYST. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ffS

tæ ætatis coeptum cft ludicium amp;nbsp;bcllum GaIJicaniim. 7. Et ingrejjui efl Noé fihj eius,amp; 'uxor eiui,amp; uxores ji-liorum eiu-s jecum in aramy à facie aquarum diluuÿ. Pij in bcilicaperturbatione continent fe in cuftodia Domini, deprecàntcs femper,vt poflînt effugere Indicium,amp; ftare in conipeâu Domini poft tempeftatem beJJicam» vt monuit Chriftusnos debere facere cap. 21. Lücx,Sc cap. 2 6. Ifaiæ ait Dominus. Vade populc mî, abfcon-dete ipfum paululum: donee pertranfeat indignatio.

Ex iumento mundo, amp;nbsp;ex iumento, quad non efl mun-dum: ex volât ili, amp;nbsp;omni, quod rept at fuper terrant.

Bello, pefte, amp;nbsp;fame interijt multitudo magna, vt nuntiauit Deus: fuperftites autem illi fuerunt, quos De-us decieuit viuere credétes ex quouis genere illi fuerint. lt;nbsp;Quiantè non crediderunt, amp;crcdent, falui erunt. Euan-gelium pro H ten tes, atque præuaiicantes,iniuftcque vi-uentes, peribunt quoque: quia non audierunt Deum fi-bi loquentem cap, Ezechiclis. Quôd immun-di quoque dicantur ingicdi, exiftimo indicari impios, quiinipfo articulo temporis conuerfi fuerint ad Dominum, vtlatro m cruce; vt irapius conuerfus, qui dicitur cap. 5?. Ezechielis, quiq; tune inuocauerit nomen Do-mini. fiue quôd aliqui non Euangelici inter Euangeli-cos non nioricntur fillj Cain, qui fuit in area cum duo- ' bus fratribus: amp;nbsp;hi deferibuntur in fine Zachariæ.

• 9 - Btna, fr btna tngrefafunt in arcam: mafculus, çf fœmi-na, quentadmodurn prieccpit Deta Noe.

• 10 -. Fuit autem vt feptima die aquadilauq inundarent fu-perterram. Vt fuit Verbum Domini, ita cft fadum.

I !■ eAnno fexcentefîmo vita Noe, menÇc fectido, feptima décima die menfs, ipfa die ruptifunt omnes fontes abyßi magna, amp;nbsp;cataralf a ccclt apert a funt. Fit reditus ad hiftoé riam temporis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rr 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12. Et

ï J C. KRO c R T) I I N V T I. CAP. G E

12. Et fun pluuia fuper temt» quadtaginta dies, qut-dtdginta noEles.

J 3- In ipfomet die in^rejpa efi Nèè, Sem, Cam, Japhtt flÿ Noë, 'vxor ipfiw tres vxores filiorum eim tn arcam. Fit repetitio temporis, vt tempus ipfius ludi-cij intclligatur.

r 4- tpih amp;nbsp;omnù beßia Çecundumgentts ptnm, dr omneju' mentum tn genere fuo,cß omne reptile reptans fnper terran in généré [uo, dr omne 'volatile tn genere J'ua-^ omnes ânes, omne alatum.

I ƒ Et tngreßi funt ad Noé in arcam bina, bina ex omni carne, in ^na erat Spiritus 'vita.

Et dum dicitur. ipfomet die, feu articulo diei in-tclligo properationem, amp;nbsp;feftinationein, qua vrgebant Angell Loth, vt exiretc Sodomis.idcm fîet noftm tempore. Liberati plurimi erunt teftes, quomodo in jpfo articulo temporis fuerint Jiberati. atq; ante ipfam mag-nam tribulationem plurimi pariter teftati funt fuam li-berationem faâam à Domino in ipfo tempons articulo, quod amp;nbsp;ego debeo hic, amp;nbsp;alibi fateri de me, amp;nbsp;meo nomme, amp;nbsp;nomine plurium.

J 6. Et tngreßa ßunt mafiiilM, amp;nbsp;fœmina ex emni carnt, quemadmodum prxcepit eû Deus. f’:;quot; claufit Dominus fupet eum. Quôd dicitur. amp;nbsp;clauiit Dominus fuper cum, in-dicat pios, amp;nbsp;inudeantes nomen Domini verc, futures ialuos folo præfdio Domini, non fuo cuiuiquam.

ƒ 7. Fa fuit diluuium epuadraginta dies peper terram,ds* multiphcarunt Je apua, dr eleuauerunt arcam: cj' eleuauit fe depeper lerram. Quadraginta annos prædicatur Euan-gclium. poft quod tempus cœptaeft Ècclefia cleuari, amp;nbsp;acquircre Dominatum Regni Chrifti, paulatim ,paula-tim, amp;nbsp;certis viciifitudinibus,

/ƒ. it

TNTERP K. M Y TT.

^lt;P. 'Et roborauerunt (e a^na, nbsp;nbsp;multiplicata fuut val^efu-

ftr terraw}, ambulauit area ptper faciem aquarum.

Auâ:i,amp; inultiplicata iunt bclla in magna pertur-oatione: amp;nbsp;Ecclefia dcinccps magis fc erexit, amp;nbsp;fint tandem fuperior Papiftis, port raagis auóti fiintEuangelici ’n bellis, quod fuit rtgnificatumamp;in Idolo Dagon, qui ‘J’c crigebatur, noóiu cadebat ante arcam, dicitur area ‘’mbularc, vt homines intelligas.

9lt; Et mualuerunt valâcptper terram: amp;nbsp;operti funt ^^nes montes excelß, qui erant fub toto cœlo.

Régna conciderunt; Reges, amp;nbsp;Principes interierunt P'urimi. ineuruara ert altitiido virorum. Ifaiæ. z. j7. Malach. 4- 1.

°’ ß^ndeeim cubitis fupernè roborauerunt fe aqua, amp;nbsp;o~ f‘rtt funt montes. nbsp;Omnes gradus dignitatum, beata

Rapiftarum, tyrannorum vita inuoluta fuit tempefta-illa bellica, amp;nbsp;magno ludicio.

\_Mortuaß, efl omnii caro, qua reptat Çuper terram tarn 'volaith, quàm de iumento, amp;nbsp;beflta, omni^ reptilt,quod Teptxt ßuper te^ram, omnis homo.

^2. àun^ia in quorum nartbtts erat halitus Spiritus •vita. Omnes, quos dixi, interierunt: amp;nbsp;qui fe Deos feccrunt, amp;quilaruas coluerunt.

2 3- Et deleu'it omnem fubflantiam, qua eratfuper omnem faciem terra ab homine ufque ad iumentum, ufque ad reptile, amp;nbsp;ufque ad volatile cæli: deletafunt de terra, fl“ remanflt tantum Noè,flrqui cum eo erant in area, interierunt inquain omnes cum rtatu Papirtico, 8c, impiorum. Hie cùm mul-ta dici portint, ea in id concludam. Apoc, n. Prima abierunt. ecce noua facio omnia, quiie non innouabit, crit qui innouct.

2 4. Et roborauerunt fe aqua fupet terram quinquafmta, fl centum dies. Quinquaginta, centum dies perflite-

r r 5 runt

T JC. BROC Â Rni IK} ’'I 11, C J P. GEKs. runt aquæ: quia Indicium quodcœpit à domo Dei, amp;nbsp;quod conuerfum fuit in impios, exponitur in tribus flatibus mundi, amp;nbsp;præfcrtim in tribus lubileis datæLcgis, datiEuangelij, amp;nbsp;apertæ Prophetiæ» Vndèfignifîcatur Indicium præteritorum ftatuum fuifle reuocatum ad hoc pofticmum: vt fecundùm hoc omncs vidcantur aut con-dcmnati, aut fàluati. Et quia omne Indicium datum eft Fiho, exponitur hoc Indicium jfo. Pfalmis, in quibus loquitur Chriftus: qui Pfalmi continent vocem Chrifti corum, quæ euenerunt à prædicatione Lutheri, hue Sa-uonarolæ vfque ad innouatamEccIcfiam,amp;ad Regnum Ifraeliticum conftitutum,aflrumpta hiftoria Ratus Cir-cuncihonis Ôc Baptifmi. Videatur proëmium in Pfalmos de numero quinquagenario.

ad NIS magnæ perturbatio nis bellicæ in toto mundo affertur,e qua faluati funt, qui fucrunt Chrifti, perditi aduerfarij-

'gt;1. tiecordtttui efl auttm Deus Noe, (^ofnnühe-fiin, omnif^ue iitmenti, qux erant cum eo in area : dr tranßr( fecit Deut 'uentum f»per terram,(ir quieuerunt aqua. Dici-tur Deus recordatus Noc,quafi in longa perfecutione Papiftica, öcimpiorum, dum prædicatum eft Euan geliö 0. annos ante perturbationesbellicas, amp;nbsp;poft^ vififlut pij deftituti à Domino: vt amp;nbsp;fex priorib* ætatibus mundi leraper afflidi fucrunt pij ab impijs- quali vifus fit Deus fouere raalos, amp;nbsp;deftituere bonos, quemadmodu in Abacuc amp;nbsp;alibi in Piophetis queruntur pij: vifus fit obhtus promiftionurn,quas Abrahamo, quas in Lege, quas in Euangelio, quas in Piophetis tantas populo mo fecit. At recordatus eft tandem amp;pfomiflionum, amp;Iu-

INTERPR, Mr P T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ föO

dicij fui, vt deletis iinpijs fuum Rcgnum traderet fideli-^us, amp;exiplisfolis conftitucret illud. Id quod fignatur in iumenrjs:amp;tibi promittitur planis verbis Dani: 7.2 7.

Et daußßuntfontes abyßicAtaraEisi coeli, prohib’da ß ßuuia de cælo, Fencftræ cœli clauduntur, pluuia pro-hibetui’i vt intcliigamus bellum, peftcm, famcm, rc-ii^ua mala, quæ interitum attulciunt impijs, amp;. emenda-^loneni pijs à Deo folo omnia fuiITe immilfa*

E Et retfcrße ßunt nyax, yuA erant ßuperterrAm, enndoamp; tedeundo er defecerunt atyuA, tnfine quinquagtnta ebquot; centum hierum. Idem dicitur, vtintelbgas præter tempus Noe, hoc quoque nolhum. Dicuntur aqua? reueiTæ eundo amp;nbsp;tedeundo, quöd repctita fæpe fuerint bella öc pertur-hationcs: quæ perturbationes bellicæ finem habebunt, SUando totus terrarum orbis venerit in candem Eccle-fiam, per prædicationem Euangehcam. Quæ enim perturbatio haótenus cxtltit in populo Chrifhano propter prædicationem EuangelijjCadem propter eandem præ-dicationem futura eft in omnibus terris. In centum amp;: quinquaginta diebus,intelligo tempus eiufdem prædi-cationis Euangelicæ, tempus perturbationum bellicarû rn populo Chriftiano, amp;nbsp;tempus eiufdem perturbatio-nis apud reliquas genres impias. vt didum eft in præfa-tione in Pfalmos. Intelligo tune fontes abyfliamp; cata-raftas cœli impiosamp;aduerfarios,atq; corum ftatus clau-dendosamp;amoucndos: ne vitra bella gerant amp;nbsp;adducant piosin perturbationes,amp;vexent omnibus modis.cap. 2 6» Leu; ftatum Papifticum vocat Deus cœlum amp;nbsp;terrain, in quibus perRiifit liadenus, Papiftas mifeere amp;nbsp;innouare omnibus temporibus bella amp;nbsp;perturbationess qui ftatus nunc delcbuntur, vt ibi dicitur: ncc vitra vexa-bunt bonos amp;nbsp;bella gerent.

y; Et.

ÏJC. 'BS.OCJRTi I ItJ r I I T. C J P. GEK-4. Et requietàt area men^e feptimo,fepiima décima die men-ßtfuper montes Ararat Armenia. Dum area dicitur requie-uifeevidetur {Dnificari Ecclefia cœpta confhtui in ali-quibus locis, vbi cefTarunt bella,amp; Euangehci quieue-runt liberati à vi bellica magna, amp;nbsp;multiplie! impiorum. In Icptimo menlc videtur fignari leptima ætas, quando hæc faâa funt. in fcptimavero die fignari 1 mt 1 um fep' tiraæ ætatis, quod coniunéiû fuit cum fine fextæ, vt do* cet Efdras lib. 4- cap. 6. Hoc tempus, quo coeptum eft opus conftitutionis Icptimæ ætatis, fignatum eft quod; numero fepteno, vt vidimus in Apoc. Huie numero fep-teno additur decimus, vt viuentes fecundiim Lege Dei Euangelici,amp;EccIe{ia intelligantur omnino innouata in fine belloiurn Refidet deinde area fuper montera Ar-meniæ: vt intelligamus credo, quando pais ilia erit vi-^laab EuangeliciSjiiue libens fufcepeiit Euangeliuni; non futurum magnum negotium deinde m ftibigendis reliquis nationibus quæreftabunr fiuedicamusEcclefi-am futuram fuper omnia Régna,quantumuisalta amp;, potentiftiraa.

ƒ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autem ihant decrefcehant,'vfque ad menfent

decimum, decimo 'vero prirno menfis, apparuerunt cacumin^ monttum. Exiftimo fignari tempus futurum deincepS dumaquæ decrefeere dicuntur vfque ad menfem deci-ntumi vt Indicium Dei fignetur duraturum totam ætaté feptimam,vt non vitra luftineantur pcccata, amp;impij, led femper puniantur, amp;amoueantur è terns. Dectwo menfi amp;nbsp;prima die menfis. Cùmprimùm vbique oblcr-uabitur Lex Dei,amp; parebitur Euangelio: ceifabit pcP turbatio bellica,ceftabunt amp;rcliqua mala, item cumerit peruentum ad finem ætatis lèptimæ, in qua Iccundùm LegemDei admmiftratus fuerit ftatus populi Chriftiani, turn apparebit vita, quæ in coelis dabitur populo Dei æ-terna:

TvrekPi'. xrsï. M térna: fiué intelligatur illud Ifaiæ cap. 2. Erit’mons, domus Domini, fuper verticem montium,amp; alia régna ap-parebunr, amp;nbsp;ei unt, quàm fucrint antè.

Et fuit iti fine quadr^igintu dierum, amp;nbsp;aperttit Noefene^ ftrtCin arc£, qu«m fecerat.

Et emiftt coruunt^ (fiexiutt egrediendo amp;nbsp;redeundo, danec «referent aquxfuper terram. Vidctur Hen reditus ad fu-periora, vt eademexponantur. Poft prædicationem 4- o. annorum, mifta fuit mala Erynnis in populos, Bella cx-orta Hint: fæpéamp;fæpius repetita, quibhs impij inuaferuC arcamEccleliæ. extra multi ex his ctiam, qui appcllan-turEuangelicijinterierunt: fed qui in perpétua cuftodia Domini fuerunt, cos nulla vis perdcic potuit.non id di-co, vt affirmcm omncs Euangclicos, qui in acie occubu-eiunt fuifTe perditos, hoc eft, ad ætcrnum intcrituni con-demnatos. quia ait Moles, duraficcarentur aquæ fuper terram. quamuisenim hi in perpétua fueiint pugna,amp; occubuerint, tarnen expeôlarût amp;ipfi teriam,in qua terra fignatur, amp;nbsp;fupcrcœleftis patria: mortui Hint prima, non fecunda morte. Veiùm multi inter Euangclicos fu-erunt,qui pariim fuerunt Euangelici; fed ex his, dequi-bus dixit Dominus. Vindicabo inimicos mcos de ini-micis mcis: non pauci ex illis, quibus dixit Dominus, neftio vos. in coruo Hgnantur quoque qui vfquc ad fi-nem noluciunt perfeuerare: Hgnantur Âpoftatæ.

S- Et emtfit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;columbam à fejTjt vtderet, «n alleuiAtx. ef

fent ae^Uii 4 fuperficee terr.t.

9. Et non tnuenit columb4 requiem plantit pedis fui, ef - redi-jt adeum in arcarn. quta aqux erant fuper n^ntuerfam faciem terra, efi mfit man um fuam, introduxtt earn adfe in ar-cam. Cauiionem cxiftimo lignari de qua ait Chriftus cap. 2 J. Î.UC. Vigilarc, ne grauentur corda vcftia amp;nbsp;quae fcquuntur. Qui non crunt coruij fed Hlij columbæ per-

11 Hftentes

TAC. S R. 0 C A ÆD I T Ki I I T, CAP. G T ßftentcs in communione fîdelium; non fe committent pcriculo tcmerèj contincbût fe in obferuatione præcep-torum Dei, amp;nbsp;m precationibus, amp;nbsp;in charitate Chrifti: nec fe libéré poife vagari exiftimabunt, niiî promulgata fuerit paxj atque exploratavidoria Euangelicorum,3^ dcpofîta omninô arma, Columba recipitur in arcam emilTam manu Noë, coruus manet cxtrà. Hîccognofce defenfionem Dei, amp;nbsp;illud Chrifti, duo erunt in agro V' nus aifumetur, amp;nbsp;alter rclinquetur.

10. Et expeSiauit adhitc feptem dies altos, amp;nbsp;addidit emÎE ttre colutnbatn ex area.

JI. Et venit adeum columba ad tempos uej^era, eccèfolium oliua decerptum in ore eins. amp;nbsp;cognoutt Noe, q^ood alle^ uiata effent aqua fuper terram.

12. Et expe^auit adhuc feptem dies alios, (f‘ emißt colam-bam, dp non addidit reuerti adeum -vitra. Sed ne turn quf dem fe prudens amp;nbsp;cautus tutu putabit, ciim palma amp;nbsp;vf dona pronutiabitur Euangelicorum, amp;nbsp;pax promulga-bitur-amp; arma deponentur, propter malitiam amp;nbsp;fraudes infidehum amp;nbsp;impiorum»verùm^ùm demum quifq; erit tutus, cum à nemine quæretur profugium, aut omnino non tiraendum fit. In leptem diebus alijs fignari vide-tur aliud tempus, quo alia bella perficienda fint. Vt nullum bellum fit deinde pertimelcendum. tunc colum-ba,hoc eft pij obtinebunt perpetuam pacemamp;vidorb am: pidmamque dabunt Chrifto, qui vicerit tpfe Anti-chriftum amp;nbsp;tyrannos.

I Et fuit in -vno, dp fixccnteßmo anno, in primo, in vm tnenßs aruerunt aqua fuper terram .• dP remouit Noe operi-mentum area, d“ nidit, dp ecee exßccata erat fuperficies terrs-Verfabuntur tunc Euangelici in innouanda Ecclefia,amp; in conftituendo amp;adminiftrando Regno Ifraelitico, nec opus habebunt tunc cuftodia praefidijs interemptis aduerfar

I N T e R P R. 'm y s T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ids

adueifarijs, omnino dudi extra fextam ætatem,amp;ingreP fi in feptimam, toto pede Efaü cjedo extra Ecclcfiam, exficcato regno Papiftico.

'^moutt Not operimentum arcA. Cognofcetur tune defenfio Domini ab omnibus, qui exficcauerit Papatü: cognofcetur confiJium Dei lere: ;o. aperientur libri amp;nbsp;Sacramenta quæ abfcondita funt inVerbo Dorùini. J 4- Et menfi fecundo, feftima dr iJigefima die fnenßs «mit terra.

J S- Et locutits efl E) EV S ad No'è dicendo.

J 6. Exi de area tu, nbsp;nbsp;vxor tua, filÿ tui, amp;nbsp;vxores filio-

rnm tuoruw tecum.

ïj. OmtJem beßiam qua efl tecum ex omttî carne, tàm de •vtlitili,qudt» de jumentodr omni reptili,ij^uod reptatfluper terram, educ tecum: reptent (propagentur) in terra: cre-ßafit, amp;nbsp;multiplicentur fuper terram.

CS. Et ex fl Noe amp;fllÿeitts, amp;'vxor eiut, ^vxores fili-tmtn eitts cum te.

t g. Omnù heftia, omne reptile, omne 'uolatile, amp;nbsp;omne reptans fluper terram, fecundüm famdias ßum exit runt ex «rca. Tunc Eccicfia Chrifti, quæ non confpicicbatur palàm, vt Papifticas crat in conipedu Dei claufa in cuis finu, confpicietur vndique: Regnum Chrifti quod non confpicicbatur, confpicietur. dicent Nabucodonofores infc œnuerfi Regnû eius in generationeamp; generatione, amp;nbsp;gloiifîcabunt Regem cœli. Tune fideles erunt Domini in Regno Chrifti; illùdqucipfi adminiftrabunt:pax,amp; libcrtas partaerit fubRegno Chrifti perpétua.nota ver-fil. ,9. de animalibus dici, fecundùm familias fuaspro fccundùm fpecicm fuam,vtin animalibus intclligas homines quoque, qui liberabuntur tempore ludicij.

t 0. Et adificauit Nàe a'tate Domino, amp;nbsp;tulit ex omni ju-mento mundo, ex omni volatili mundo, amp;nbsp;fee it afeendere häkcauflum in dtari. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f f 2 Hic

t A C. SROCARDI JTf IT. C A F. G T

Hïc fignificatur cultus Euangelicus conftitui in to-tötciraiuin orbe amotis omnibus fuperftirionibus,amp; crroribus Papifticis, ludaicis, amp;nbsp;gentilitjjs- munda eröt omnia in Ecclefia.vterque ftatus fecundùm Legem Dei adminiftrabitur: amp;nbsp;vita vbique ducctur Euangclica.de hülocauftis dicetur in Leuitico.hïc illud Pf. fintelli-gamus. tune fufcipics Sacrificium juftitiæ.

21. Et odor-ittis eji Damtntts odorem qutetâ: dixit^ Domi' niu tn cordefuo. non add um, vt male dt cam quot;jltra terra f/rt!)' ter hominem- a nia cogitatio cordis hotninis mala a puerittt Jua : neque addam 'vltra^ vt percutiam omne 'viuens, ^ue-madmodtim feci.

Cum crunt omnia conftituta;amp; efficientur, qua? co' fignata funt in deferiptione arcæ; quæ comprehenfa funt in Eccicfia Apoftolica,amp; præcepta; tune'Deus, quia cognouit hominem per fc non pofle operaribonö, operabitur iam iple in credentibus. Qui hoc cognoue-rinr, non vitra fe Deos elfecerint, amp;nbsp;arbor cm vitæ; felt;l Chriflum; non adducet vltta eos Deus in poteftatem Antichrifti,vt inde affligantur, pcrcutiantur, amp;nbsp;pereant: atq; Opus lit fimili ludicio, quo nunc vfus fit. ptï' ftabit illud Ezech. 3 6. 2 ö. Dabo vobis coi nouum,^^ Spiritum nouuin; faciam, vt in præceptis meis ambule-tis. nota verbum illud non addam vitra,vt percutiaiU' vt intclligas gladium, amp;nbsp;diluuium fanguinis tempore In-dicij. aliquotles talia verba intcrponuntur, vt in ani-mahbus intclligas homines, amp;nbsp;opus magni ludicij.vt nioilitus cs à Petro, qui ait eodem fermone 1 epofitos ef-fecoelos,qui nunc funt.

2 2. 'lt;^dhuc omnes dies terrx,fen)entis (ir meßts:ßrig'fs amp;nbsp;aß US-, aß OS hyrns, dies (ß nox non cejßabunt. Polt ludl-cium contrà Papatum amp;nbsp;impios, non erit finis mundi, Vt putuuimus haàenusj fed iclinqueturSabbatifinuspo'

r N T F R P R. M r S T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fôj

pulo Dei; fient ilIa, quælcripfit Ifaias cap. d^’.'quando erunt cœli noui amp;nbsp;terra noua: in fine inundi veniet tertio ad nos Filius Dei in gloria, vt ante venit primo in SpiritUjhoc fcilicet tempore» Verf, p, ca-pite f Ifai. idem, quod hîc, dicitur.

C A P V T II

c capite datur praîceptum in conftituta Ec-S fâclefia in toto orbe, quo pax coli generatim dc-Hfffl febeat in Regno Ifraclitico allato per Chriftum: ^^^î^P’'^’'^i’:tirque Deus fe non allatuium vitra in niundo huiufmodi ludicium, amp;c perturbationem. Fit deinde reditus ad hiftoriam veterem, jn qua adhuc qua: fiinrChiifti amp;nbsp;noui ftatus mundiln prædicatione Euan-gelica adumbrantur.

r. Et benedixît D EV S Noë, filys et ut, dix'tt tis' Ci'ffiite amp;nbsp;multiplictmini replete terram. Benedlôtio piomifl'a Abrahæ dabitu^ credentibus, dabitur Regnû Chrifti . in eo illi perfiftent, non deferetur vnquam îid aliènes.

Et ttmtr ueßer, amp;pauor veßererit fuper orftnew beßi-terra,(^fiiper om/te 'volatile cœli/um ornntbtu lt;jmtgiadi-tinturßuper terram, (jr omKthui pifcibm maris, manui 'veßrtt tradtta pint. Non timcbitur vltrà tyrannus, non Anti-chriftuSjEcclefia ent Domina: dominabunturpiÿybiq;..

3- Omne (juod Pemouet,(^ viuit,'veb(s erit in ePum,ßcut olui terra tradidi'vobù omnia. lubebit ilia amp;nbsp;Magifira-tnsPoliticus per illam conftitutus. admmiftrabit Rcgnfi Ifratliticum: omnes continebuntur in ordine; punientur, amp;fublcuabuntur,vt quifq, erit dignus. agentur omnia, vt flatus totus populi Chriftiani, à Ecclcfiæ vnitas con» Icruetur.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff

JAC. SROCARVI IV I X. c A F. G E^-,

4.. Veruntumen cArnem cant antmA eius,ßingutgt;}e e'tta noit contedetii. Veruntamen in puniendo quifque amp;nbsp;in ftatu Ecclcfiaftico,amp; Ïn ftatu Politico, fine fit is in munere publico, amp;nbsp;Magiftratu,fiucpriuatus,id cauebit, ne fibi afiumat, quod eft Det foil us, quodque Deus fibi ferua-uit foil, ncc cum vlla creatura voluit habere commune. Illud autem eft, ne quîfquam audeat judicare hominem, amp;fimul itapunircj vt tradat cius animam ad interitum ætemum. qui pcccabunt, punientui quidem, vt Det Lex jubebit. etfi occidendi fint, occident quidem qui erunt in Magiftratu corpus: fed non ita, vt animam quoq; oc-cidant: atque per ipfos fiat, vt qui plcciuntur corpore eorum quoque animæ ad infernum,ac ad æternara mortem impellantur. Aequi Magiftratus, qui propter coim munebonum occiderunt,id îêmper cauerunt, ne cum corpore animam interficerent. idcirco denuntiant ei qui peccauit, mortem, qua fit afficiendus: hortantur, amp;nbsp;curant, vtfaluus fiat Spiritus eius in die Domini: con-cedunt fpatium tempons ad poenitentiam: dant mini-ftros Ecclefiæ,qui eos inftituant,amp; cum Deo concilient, quo falua fit anima,dum interit corpus, atque hoc eft comedere quidem carncm, fed non carnem cum anima. fignat enim comedere carncm animantis, vt vide-tur, nos pofte vti opera hominura,vtmutua fint opera noftra, vt alter alterius porter onus, vt ait Paulus, ctiam qui miniftri publici funt, jub'eantahjs, vtantur aliorum opera, vbi nccefte ent in rebus honeftis: excrceant ludi-cia in homines,vt Lex juben dicimur nos comedere carnem Chrifti, amp;nbsp;bibere cius fanguinem, quod corainoda accipiamus ex corpore eius oblatopro pcccatis noftris, atque ex fanguine fufo; vt fcilicet in corpore eius expia-tafintpeccata noftra, amp;nbsp;in fanguine eius fimus fanctifi-cati, amp;nbsp;vita eius fit faóla vita noftra. ita enim ait Paulus.

panis

INTERPR. Mr ST.

panisquem fiangimus, nonne participatie Chrifti eft? item, qui edunt vidimas, participes iünt altaris. Et carnes fandificatæ edebantur fub Lege, vt idem fignaretur, quod diximus de carne Chrjfti edenda, quoniam carnes illæ fignabant carnem Chrifti. At nemo noftrûm debet edeie fanguinetn anitnantis, hoc eft vitam alterius in commodum noftrum vertere; vt fecit Cam, qui interfe-cit fratrem propter fniiidiain, vt quæ erant fratns, ad fe defci'tenturj ita feccrunt deinceps fiJij Gain multi inter-ficientes fratres, amp;nbsp;proximum fuum, vt expièrent iram, amp;nbsp;ex alterius morte bona fibi comparaient, vt fecerunt interfeôlores Ptophetarum, Chrifti, Apoftolorû, mar-tyrum. vt fccerunt Papiftæ, qui interemerunt Euange-licos propter jnuidiam, amp;vt vitaillorum viuerent, illo-rum internetione rctinerent fibi RcgnumChrifti nomine pietatis amp;nbsp;Religionis illos comburentes: vt præterc-atnquodquemadmodum Scribæ, amp;nbsp;Pharizæi comede-rintpeccata horainû, hoc eft ad fua augenda commo-dacomederintpeccatapopuli; comederint animas po-pulorum eos perdendo, vt fibi bene eflcf. Çomedunt câinem cum anima, amp;nbsp;homicidæ qui hominem impara-Him, amp;nbsp;non conciliatum Deo necant. tune enim cum corpore interimitui' anima, edunt carnem cum fangui-nejîue cum anima Papa,amp; Ecclefiaftici, qui fuis exco-municationibus ad inferos, amp;nbsp;ad omnes Dæmones de-mittunt,amp; tradunt, quos vi non poftunt perdere. edunt fanguinem vetitum Magiftratus Ecclefiaftici, amp;nbsp;illi ex populo, qui impétrant à Magiftratu EGclcfiaftico,vt quis excomraunicetur, promulgetur excommunicatus affixis tâbellisad januas rempli,pidis etiara Dæmonibus exco-municatum ad le rapientibus. edunt Papa, ScEcclcfiafti-ci fanguinê,quando diris imprecationibus perfequun-tuï excommuniçatû publicis Iciiptis .edit carnem cum.

fangui-

'r 7c. K Ä o C AR Dl Tlf j X. CAP. GS 9^ fanguine Papa, quando bona etiam,amp; legna excommu-nicati pubJicat, amp;nbsp;donat rapienti. edunt carnem cutn fanguinc,amp;anima Inqiiifitorcs maxime: quietiam in capite,amp; peótore,amp; doifo comburendoruin pingunt dæmones, qnibus tradidcrunr eorum animas- comedût igitur carnem cum fanguine Papiftæ, qui combui'unt,amp; interfîciunt homines nomine hæiefeos,5cquicunqiicin-terficiendo corpus, occidunt animam. Etcnim qui fane vere Hæretici, amp;inrerßciijncur, horum animæ cum cor-poribus perduntur. qui non ïûnt verè Hæretici, amp;nbsp;ran-quam Hæretici internciuntur ab his qui eos interfîciunt, cxiftimanturinterire quoque Spiritu, hoc eft, ad inferos damnari ad æterna fupplicia. vnde aliquiinterfecto-res antequam corpus interheiant, curant, vtinterfîcicn-dos ab hærcfî rcuoccnt. vbi fc ipfos condemnanf, qui interfîciunt animas, quas prohibuit Deus ne coine-derent, dum air, ne comedas carnem cum anima. amp;nbsp;qui interfîciunt hominem imparatum,amp; non concih'atum Deo, fciunt animam illiusperituram-tamen vtexpleant iram, interiraunr.

ƒ. Etenimfa»guinem veßrum animarum veßrarum requi-ram: de manu omnis beßia requiram tllum : de mana he-' mints de manu viri ßatris eius requiram animam homini(gt;

Qu^i interfîcit animam alterius, amp;nbsp;fua interficietur quod fecerunt homines alij,contra Dei Legem, fîet fibi.

De manu omnis beßia requiram ilium. Mirum eft quod requiratfànguinem. animarum noftraruni, animam no-ftram pro anima beftiæ, interitum animæ hominis pro interitu animæ, beftiæ. Sed in beftia intelligendus eft minifter, amp;nbsp;homo. vt in boue ait Paulus miniftrum in Ecclefia fuifte fîgnatum. ex primo cap. Genei, exprimo lochs, amp;nbsp;Prophetis ahjs, ex libris Legis quifque poteft Cognofccre non foliun homines, fed amp;nbsp;Chriftum ipfum inanimâ-

J N T E R P R. M Z ƒ T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jCf

înanimantibus fuiffefignatum: in boue vitulo,agno, leone,amp; aitjs. Hicautemvt tu cognofcasagidehomi-nibus, prius cap. 7. ante didum eft, ex animantib’ mun-dis capi virum, amp;nbsp;vxorem; ex animantibus non mundis virum,amp; vxoré capi: vbi tnbuitur,quod cfthominis, bc-ftiæ, vtin beftia intelligas hominem, hîcitem diciiur de manu cundarum bcftiarum: vt in manu Icias tibi iîgni-fcatum hominem, ôê ne omnino ci tes in tanta rc, additur, ôf de manu hominis, amp;nbsp;de manu viti fiattis nus. amp;nbsp;neadhuc cries,fupcr additur, rcouirani animam hominis, vt ita intclligas, requirrm animam hominis de manu cundarum befharum, quod amp;nbsp;ante infignitè pofirû fft. fangUincm cnim animarum vcftrarum requiram de manu cundarum beftiarum, hoc eft omnium miniftro-rum, amp;nbsp;fidelium in populo, amp;'in Ecclefia Dei. nam dura dicitur hotnOjintelligitur quifqucpriuatus. Efthîc adhuc rayfterium in vcrbo requiram tei pofito,vt intelli-gatur hoc præceptum juflum fuifle Hcbræis fub Lege, Chriftianis fub Euangelio, amp;nbsp;Euangelicts nunc, amp;nbsp;deiiiceps ' prætereà in animantibus cundis ftgnan-tur omnes miniftri omnium ftatuum, fine Prophetæ,amp; item Apoftolnin hominibus intelligunturcredentes,amp; priuati, veluti,qui fucrunt inftatu iccundo martyres, amp;nbsp;qui per Papamôc Ecclcfiafticos fnerunt combufti.amp;dû dicitur de manu viri fratris eius,Ggnantur Euangelici huius temporis, qui Chriftiani à Chriftianis inrerimun-tiir,amp; à Pohticis. vndcin Malach. capite2. dicitur. non-ne Pater vnus eft omnibus nobis? nonne Deus vnus cre-auit nos? cur fpernit quifquc fratrem luum,violando pa-dum patrum noftrorum? Sed videamus, quæ fequunrur, quæque totam fententiain concludunt.

Janguinem homtfiù m lomine, eiru fffundetur^quiaaâjma^inemDtt ftàt hgminem, iiæc eft

11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conclu«

I A C. S ROC A RDI J quot;Kj r X-. CAP. G E conclufio fententiæ præccpti Dci^ in qua non meraoran' turbeftiæ, fed folus homo. amp;nbsp;ita tarnen, vt aperiatur fi-militudo duda abanimali.dum enim dicitur^quicifude-rit fanguincm hominis in homine,fignificatur animaho-minis in corpore animali,vtfimilitudo dußa àbeftijsex-ponatur,amp;in homine intelligas,quæ dicta funt de befti js. fanguis enim hominis ponrtur pro anima hommis,amp; quod didum eft in homme, ponitur pro corpore hominis. quæ duo hgnata funt ante in carne, amp;nbsp;fanguine be-ftiæ. amp;nbsp;quia additur, ad jmaginem Dei fecit hominem, aha adhuc fcntentia fignificatur. Chriftuscft jmagocx-preffa Patris. in Chrifto creatus eft pins filius Dei,m Chrifto eft regencratus, Chrift® in co habitat, eft mem-brum Chrifti. ergo qui intcrficit cüm, in quo eft Chri-ftus, intelhgitur afferre manum Chrifto, crucifigere ite-I'um Chriftum. amp;nbsp;hoc quidem noui Prophetae nuntiarut futurum, vt à Papatu iterum crucifigendus effet Chrift’ in membris fuis, quod amp;nbsp;in Apoc. monuit loannes cap. 1amp; non folum pij non funt intcrficiendi reiftè, ac vere fenticntess fed ne haerctici quide. quia creati amp;nbsp;ipfi funt ad jraaginé Æterni Dei, qu» jmago Æterni Dei, non debet ab homine deleii. non enim deledatur Deus morte viuentium, fed fanabiles fecit, ait Salomon cap. primo SapieHtiæ,omncs nationes terræ. corrigi poffunt viuen-tes, ft tu vitam aufers, ctiam facultatcm fe corrigendi a-dimis. nec dedit medicamentum exterminij. pro medi« camento non dedit interitum. juffit Deus, vt inftituere-tur Hæretici, vt de leprofis præceptum eft in Lege: affer-returillis medicamentum. Papiftæ loco medicamenti afferunt interitum. Prætercapœna hærelèos, quæ eft æ-terna mors, à fblo Deo infligitur,amp; ea feruatur ad Indicium poftreraum, vt ait Chriftus. Sinite vtraq; crefee-re. amp;nbsp;IcquiturSalomon, non adduxit Dominus infernû fupet

TN TE R P R. Mrs T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jtSS

üipcr terram. non dédit Deus poteftatem homini mit-tendi animas in infernum. non debet ergo homo præire Deo in judicando, nec quod ille fibi foil afliimpfit, ad fe reuocare. corrigendi, monendi, inftituendi funt Hat-leticijVt LeXjVt Chriftus^vt ApoftoJi præceperuntj vt boni doâores antiqui docucrunt. ü non corriguntur, il-los vitabimus, ôc ab Ecclefia cxplodcntur, donee in ipfis lepra fanetur. Paulus quando excommunicauit impu-tumhominem non cxcomunicauit eum,vt Papafacitj fedtradidit corpus Satanse, vt Spiritus eins fieret fàluus in die Domini, quafi diceret,fe feparaffe ilJüm ab Eccle-fia,vtübi lelinqueretur tantum locus pœnircntiæ, amp;re-fiitutionis in priorero ftatum, amp;nbsp;cum vfus fit verbis illis. tradidi corpus Satanæ,vt Spirit® fieret làluus in die Domini; mihi vifus eft relpexiffc ad hunc locum, vt corpora intelligeremus fecundiim Legem pofleab hominein-mrfici,non autera animam cuiufquä. Hoc ergo præcep-tuin, quod Deus hic aitulit de non interficienda anima cuiufquam, nec Hæretici quidem ; allatum eft, ne quil-quam le Deum facerer. Ac fi Deus puniuit mundum aquiSjamp;nuncbello, amp;fanguinc mandat ad inferos tot animas, non debet homo idem fibi affumere, fed pacem inirc amp;concoidiam alias Dominus requiret, amp;nbsp;qui effu-deritfanguinem hominis in homine, amp;nbsp;fuus elfundetui'. hinc ait Salomon, nec fcclemini mortem in errore vitæ veftræ, ntq; in operibus manuum veftrarum exitium vo-bis acquiratis. Nec veio ad id folum pertinet hoc præ-ceptum,nequisfe Deum faciat, fed amp;vt caueanturho-micidia'inter homines tumcarnalia,tum Ipriritualia, Quia verb occifio animæ maxime patet in his, qui ob hæicfim intcrficiuntur: idcircö idem prseceptum, qiu3d hic dedit Deus Noe, repetiuit in Lcgefæpè: ter repeti-uit 111 ud- hcedum in ladle matris ne coquito, hoc eft Hæ-11 i reticum

J At. » ÄÖ C A Jt D J ttf J X. CAP. G feticum ne occidito; liue hominem ob doörioam Ecclc' fiæ matris fùæ ne mtcrimito; apertis verbis in Deutei'O-nomio cap. ,s. ait.non inueniaturinte,qui traducatfih' «m fuum,aut filiam fuam per jgnem. in lercmia,Ezechiele, ôcalijs Prophctis idem eft icpetitum fæpè.atq; inLc' uitico ftatiita ert Lcx de hæreticis: vbi agitur delepro-Es. lam vero cum plurima peccata fuerint in fili js Deiamp; alijs, fuit in primis peccatum hærcfeos. quod peccatum per fc tantum voluit Deus morte pun,ire in fuo ludicio. Vndè ante Indicium non potuimus punire Papatum. amp;nbsp;ira hxrcfes feruauit fibi Deus à fepuniendas: hincait Chriftus finite vfq; ad meïTein. Namlt;S: futurum fuit,vt Sc ante Chriftum, amp;: poft Chrîftura, vfque ad fccunduifl' Aduentum Domini, pij ab impijsi Catholici ab hæreti-cis,amp;non contrà, eftent interficiendi. Et dùm hîc agi tuf de hærefi, in qua quis non fecundum fenfuni Cathoücü interpretatur aliquam fcripturam Sandam, non com-prehendo bJafphemos in Deum,amp;: auertentes populum Chriftianû ad Paganifinû, vti ad Maumetû vt quidâ hoC tempore faciunt. de qua re videturefle concilij,ftatuerer Quoniamq; dixit Chrift’ vfq^ad mefrem,erit poft Judicium Ecclelîæ ftafucre dcinceps, Jècundùm Verbû Dci» 1- Vos autet» creßise (ß multipluamini, propagate (gftjiü veß rtsm) tn terra, ßf refile te eam. Poftqu a m apcrtu m fllC-rir,amp; obfêruabitur hocpræccptum, amp;nbsp;alia quæjuftît De-us in Lege, Euangclio, amp;nbsp;Prophétisa florebunt quierunt Chriftg in Regno I)ei, pacem inter fecolcntcs,

S Dixtt Deus adNdé, amp;nbsp;adßltos eiusfècu/n, dicettdo-fi. Et ego. eaè ego flatuo pa^tuf» fneurn vohißum, (ß cutn ßcftitfie veßro poß tjos..

i 0. Lt cutfi Oiftni ani/Tsa viuente, cittsix'ol'ßciiin eß,tam dt •vohtilt sfuàm deßenatto, amp;tgt;2 onit,i beßia terr^, (jits. eß vo-hißu^it ab ornnib/ss egreßit e.K area, u adomne heßia terra. iL. Et ßat Harn paUnm mtüW nübt^enHi, ij^ngd non deUbt'

/N T t R P É. MT S T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l6r

iuroMnk earo vltrà ab aquù ddMÿ, (^non erit ’vltràdiluMU^ vtdtjperdat terram. Et pace ctiain cum DEO,acoria perpetuo frucntur,vt hic à Deo proir.ittitur,amp;paôlutn ci-us cum illis initur. quod padum rcperitü eft fæpè in Pro-phctis. Deumpoft Paparum punitum,amp;)mpios,in mundo non miflurum lîmilem peiturbationcm, vtin liaia. f'i. Verf. p. ncc peimilTurum tyrannos,amp; Antichriftura deinceps icgnare vnquam in mundo, (^ae ira vera crût, Vt verura fuit, Derm poft Noënon mififlëfimile diluui-uin,quo aquis perdercntur cmnia animantia. «Scaducrtc hîc ter promittj ;i Deo,vt intclligas tempora trium ftatu-uin,intelligas promitri a Pâtre,Filio,amp; Spiritu Sââo.- in-telhgas proinitti amp;beftijs,lccundùm liicialem hiftoriam. Et fl jumcntis,amp;omni gencre animantium eft prcmiflio tantum fecundùm literalem hiftoriâ,cur promilïîonesA-brahæ,£cquæ ftintin Lege,amp; quæinProphctis,non rcpe-tuntur indem animantibus, vt repctuntur homini? dica-musergô cum Paulo, num quid Deo cura eft dcbobus? f pertinent hæc, quæ aâa funt per Noe ad Baptifmu, vt ait Petrus,amp; ad Euangelicos,nunquid pcrtinebit Baptift mils ad beftias? nunquid,quæ promittuntur, promittun-tui his qui erunt in Regno Ifraelitico, amp;nbsp;in Sabbatiftno. Confiât ergo ad Ifraël faólas efle omnes premifliones, amp;hic fieri fcimoncm fub typo beftiarum de miniftris fu-turis in Eccicfia, de defingulis præterca fidelibus, Mihi videor viderc in præccpto dato de carne non edenda eu anima,feu fangiunc: amp;nbsp;in proraifTionc Dci de non indu-cendodiluuio vitra: lohanncEuangeliftam vidiffe cha-ritatem præcipi hic aDeo æternara, quæ debet efte inter nos,quicreatiïùmr.s ad candern Dei jmaginê. item amoreni quo debemus ipfum Deum proféqui, qui pries dilexit nos. qua? duplex charitasamp;in creatione piimi hc-minis videtnr fuiffc eonfignataivthæc fitdodtrina^quam' ita vetereng amp;nbsp;datam à pnncipio, 11 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22. Ei

JAC. S S- O C A RTgt; I J N I X, C A F. G E Ks.

J 2. Bt dixit Hem, hoc efl fignum fœderli, quod ego do intet me amp;nbsp;interuos,^inter omnem nnimum vtuentem, quet eft ‘uobificum in generutiones fieculi.

• 13. t^rcum meum de di in nube, erttfltgnum fæderû mei interme amp;nbsp;inter terrant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(arcm in nube.

• 14. Et erit cum obduxero nubem fiuper terram, (ix apjtarebit 13, Et recordaborfœdtrû mei,int er me,amp;tnter vos, intet omnem anim.tm viuentem in omni carne: neque erunt vltta aqua in diluuium,vt diflerdant omnem carnem.

i 6. Et erit arcm in nube,^videbo ilium, recordaborpadi ferpetut: inter Heum, cfi- inter omnem animam viuentem, cum omni carne, qua eflfluper terram.

17. Et dixit Dornin m ad Noe. Hoc efl fignum foederis, quod flatui interme, nbsp;nbsp;interomnem carnem, qua eflfluper terrant.

Hxc non opus habent intcrpretatione. pucn vident rem ità cuenire,vt dixit Dcus.Sed quod dióiu eft ftatuo paâu meum vobifcûjamp;cum ferai ne veftro poft vos^eftpromif fio,quæ etiara ad nos pertînct, ad quos vidim’ pcrtinere totum faâû Noë,quod oftendit If. cap.f ergô paâu, quod erit inter Deu,amp;nos,eft quod fignatur in arcu'cap' primo Ezechielis id exponitur: dribi cognofcitufin arcu trium colorü fignari virtuté,amp; bonitaté Patris, amp;Fi!ij,amp; Spirit’ Sanâi crgà nos: qui aderût in nubibus^hoceft, in Ecclefia fua: quodq; cognofcetur muftis modis.amp;vt præ-teream,quæ gefta funt in prsedicatione Verbi, in pugna armoi û, amp;in cuftodia eorum, qui fuerût Chrifti maxime in concilijs patebit, amp;in conuentibus Dci prælèntia. vbi Verbû Dci copiofumjamp; opéra gloriofa amp;nbsp;cognitio plena rerumDiuinarüjtanquam Pâtre,amp;Filio,amp;SpirituSan!fto præfente, extabit: nec rccedct à nobis Patcr,nec Fili',nec Spirit’ Sandus; fed ad fine vfq; mundi crût in fua Ecclefia, eamquotidiemagisacmagisfanâificantes.fub Lege cognitus fuir Parer,fubEuâgefto cognit* Pater,amp;Filius, dr Spri-

I N T E R P R, // r S T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;]6S

^Spirit* Sanâus promifîiis, qui cû poil Apoftolos vifus lîtretraâus èminiftris publicis, in tertio ftatu vidcbitur ' magna virtute adefTc cum Patte, amp;nbsp;Filio in tota Ecclefia. rƒ. Et futrunt Eil^ Noe^ qut egreßi fuut ex area, Sem, chum, nbsp;nbsp;Japhet:(f cham ipfe efipater Chanaan.

^9' Tres iflt funtEilijNoe^fab jfliidiJperfaefvniuerfa

Ab his dineminatû eft omne genus hominum per vniuerfam terra. Expofita falute,quam Ch ri ft’ allaturus fiiitEcclefiæ in Aduentu fuo fetundo fignata in Noê^fit nuncreditus adenumeratione generationis,duâæ ab A-‘^amoad Noc: ac pericquitur Mofès familias dudasà NoCjamp;quid fadû fit poft diluuium. Ac primùm quidem natis tribus filijs Noe, Chain dicitur pater Cananæorû. ''l^ifignatur,quemadmodûex Adamo natus cft Cain fernen malû, ftmiliter euenit in Noë, in Ifaaco,amp; in alijs:amp; tandem in Ecclefia,in qua natus eft Antichriftus. Quia

6 didus eft Noë,is cHc qui cSfolaretur nos ab opéré noftro,amp; à dolore manuû noftramm de terra cui maledi-lt;^itDomin’j facile cognofeimusin Noë fuifle fignatum Chriftû, qui Iiberauit credentes ab Antichrifto per magnum ludiciû. Vt verb fignifîcetur eundem efle Ghiiftü, «luijudicauit mundô,amp;qui Eût ciucin\us,amp;contemptus in primo Aduentu; fadum aliud Noë narratur, in quo Chriftus fignatur contemptus non folum in primo Âd-uentu, lèd in lêcundo exagitatus ab Arrianis,amp; ab alijs Hæreticis,tanquàmhomo fimplex vt alij, non attendunt quid de Chrifto nûtietur cap. •î 2. amp;nbsp;f î. Ifaiæ. amp;nbsp;9. Dan.. amp;nbsp;primo Ofeæ.

2 0. Et ccepit, Eloê. In Noé qui inc 1 pit colere terrâ, fignatur Chrift’,amp;eius primus Aduëtus.ita enim progreditur ratio Prophetica,vt fæpè prius narrétur poftrema, deinde fiat reditus ad ea,quæ antecedunt. nam expofitis lus, quæpertinebant ad fecudû Aduentu Domini, affumun-lur iam quæ fuerunt primv m Salomone amp;nbsp;alibi fimilix

I JC. -ßROC J RT) I ITT IX. CJP. G videbiraus. atq; ipfe Dei Filius fadus homofignatur in Noe^qui excolat terrain,prædicet in ea Euangeliûjplan-tet vineam,Ecclefiâ Apoftolicâ conlhtuat. bibit calice, quem præter ipl'um nemo potiiit bibere, vt moreretur inebriatus amore Ecclcfiæ,pro peccatis oraniu credenti-um. niortuo ante Chrifto,amp;pendéte in cruce nudo, Cam pater Canaâ,hoc eft Scribæ,amp; Phari zæi, filij Cam,diffa* marunt Chnftû publicè apud rotum populû ludaicunijfi-gnatû in Sein,amp;apud Græcos fignatos in laphet: vt homi né tantum,fiucvtfimplicé,amp;purum hominé,folummodo hominéjamp;hunc impium, amp;nbsp;lèd adore,amp;Dco inuilùm, vt qui mortuus nullâ fàlulté præftare pod’et cæteris.at podoli,Stalij ludæi credétes,item genres in eandé Eccle-fiâ coadæ, fcruntlùperhumerüfuuin veftimcntQ,SccoO' periunt nuditatéChrifti,ipfum faa morte teftâtur Filium Dei,amp;Saluatoré mûdi; Chrift’ excitatus c forano fuo af-cendit in cœlum.cocionatur in fuis Apoftolis côtrà HiC' rofolymaSjin quib’ fueruntfilij Cam. poft-jo, annoscir uitatü euertitjamp;maledixit Cara,amp; filijs eius.impij ludæi, Seperfidi fuperftitcs,fiunr profugi fine proprijs Icdibusin toto orbe: credétes ex Iudæis,amp; ex gcnrib® obtinent aliœ rü redes,amp;regna,amp;impeiiû.fub quorum imperio feruic; xiftunt ludæi, hoc veto tépore, vt prætereâ Papiftas, qui cruciftxerût Chriftô itcruin in rnébris luis, adfunt multi Cam,qui magnificat,SpiritûSandû,amp; Filium DeÜgnO' tninia afficiüt. Væ tibi,qui in terra Canaâ fad’ es Cana' ita, if. Et 'vixit No'è. Qmidnâ fignet anni trecéti,amp;quin-quaginta, quibus vixit Noë poft diluuium, aliorum, aut pofterory crit cognofeere- forfitan Icptcm lubilei fep tem ætarum inundi,feu feptimum tempus lëptimæaia* tis diftinélum feptem lubileis fignificatur.

Leflÿfi-

Tro])teT certa incemTHoda,^»^ ociurrerttKt,Kon fotfdt dafi pi/ftvîu/ft opm m hii nttndiuii; dni/itftt tu ftoxir/tii.

CAPVT X.

tgt; Ha funt generationes Hoe, Sent, Chemi lafhetf amp;nbsp;HitI fuut eii filij fofl diluutunt.

SErfequitur Propheta exponei'c ftatum fccun-dum poft Ecclefiam Apoftohcam. tres filij Noè videntur fignare populum Dei tiium ftatuum : vt Scm fignet populum Dei fub cir-circuncifionc .• laphet populum Chriftianum : Cam Pa-patum tempore Antichriftiieuclati. Vtvcró fèiuiatur narrationi Ïccundi ftatus, Camin fine fuperioris capi» tispofitus fuit primus, deinde laphet, amp;nbsp;Scm. hïc aho oidineinccditur, vt àlaphet ducatur initium narrations, poft naiTcntvrfamiliæ Cam, tum Sem. quiafta-P^puh Chriftiani, amp;nbsp;Ecclefia fuitconftituta ex ludx-isciedentibus amp;gcntibus crcdcntibus fignatis, vtante diximus in laphet: poft ingreftiis eft Antichriftus filius Cam,quo expulfo exiftent,populus Dei,filij Sem.

2- ïïlij liphet. In filijs feptem laphet fignantur qui poft Chiiftum crediderunt.1 vnde cap j. amp;nbsp;?. Apoc. di-ftinguuntur in feptem Ecclefijs. duo capita memoran-tur: fortèpropterdiuifionemregniludæ, amp;nbsp;IfracJ, quæ eft in populo Chriftiano refpondens ei, quæ fuit apud Hebtæos, vtfuo loco videbiraus.

J. Ah ijlis dtuipe funt infula gentium in terris fuif*Jinga-ti tux ta Unguam ßtamfecundum farn'ilias fit as in nationibtfs fuà- à Palcftina vfque ad marc Oceanum pcrucnit Ecclefia Chriftianoium. infiilæ plurimæoctupatæfunt à Chriftianis,vt Anglia,Scoria ; amp;nbsp;loca varia diuerfai urn gentium,amp; hnguarum. Erant homines tempore laphcf, uu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;

ÏJC. BJIOCJRDI IN X CÀf, GENj.

li. poft hnguæ v^iuSjVt dicerur cap. ,t- amp;quiahîc/ft Prophetia uc f’utura nuntianriir de gentibus multaruni linguarum, idcirco dicuntur regiones variarum Hæ guarum.

ƒ. • Etfilÿ C«m. Vt Cananæi, Philiftæi, Sc aliae genres immifcebantur inter ludæos poftquamducelo' iüa obtinuerunt Ifraëlitæ ülorum regiones ; fimilirer cuenit Chriftianis, vtjmpijfeinfinuauerintinregnum Chrifti cum ipfîs, vt in co doramaicntur. Ergo quatuor filij nafeuntur ipfi Cam, amp;nbsp;vnius familia fubricctur foi-tè,qudd in ea fignentur ludæi fine regno^ amp;nbsp;fedibus: foi-te regio amp;nbsp;régna, vbi eft abominatio, quam nominate pudet pnim. aut etiam quia quarta ætate duda prima ,à Chrifto, quæ entfeptima ab Abrahamo, non cruntvl' trà filij Cam. In Chus forte fecundum fentenriam Ab' bâtis loachimi fignatur Italia amp;nbsp;Papa: in CanaamGcr' mania, in qua coeptum eftprædicari Euangelium in fc' cundo aduentu Domini, aut contra, vtrobiqs enim funt Ecclefiaftici Politici,amp; Politici Ecclefiaftici. vndc fit vt fit confufiojfit Babeljdum confuditur ius Ecclefiafticun» amp;Politicum hinc fit vtlæpè locus pro loco,perfona pro perfona ponatur, amp;nbsp;capiatur,vt oftenfiim eft in lobo cap. ^o.In Mifraim fine controuerfia fignatur Gallia.Erit auté cuiufqipij Regis amp;Epifcopi imitari Melchilèdccum,qui cùm elTetpropc Sodomam, agebat quæ erant magni fa-cerdotis amp;nbsp;Regis, non quæ Sodomærum : amp;nbsp;imitari A' brahamum, qui liberauit Loth, amp;nbsp;eius familiam,hoc eft Euangeheos peregrinos abhoftibus amp;nbsp;Tyrannis^

g. Et ChM genuit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tflt coef it nbsp;nbsp;petens in terï^

platensfuit venutfr cor Am Domino.

10 Et fait principium regnt eins Ethjlon, amp;nbsp;Erech amp;nbsp;chAd, chÀlmAcfo in terra Sonaar. In Germania vidimus conftitutum Imperiuaa, in venatore fignantur bellato-' res

I

' I N T E R P R. M r S T.

res 1er :)lt;î.Dicitur autcm Neinbrot fortîs corâiïi Domino,quia in populo Chriftiano prima dignitas Ppliti-cafuit inimpeno, fignaturin Nembrot quoque Papa propter rationem,qnam ante dixi : amp;: quia in lobo dici-tur Papa piindpium viarum Dei ôc Rex^ fuper raa-gnos Reges.

n. E terra tlîaegrejpts eß ^jjttr amp;nbsp;adißcauit Niniueni. Hïcomninö videntur fignari ea,quæ-dixi:quia inPro-phctis AlTur poniturpro imperatore, amp;nbsp;Germania, amp;nbsp;proprincipibus Germaniæ,amp; pro militia Germanica, ponjtur autcm pro eo, qui aduerfatus cft Euangelio. po-nitur item cap. to. Ifaiæ, pro eo qui regnum Euangeli-cum tutatur, amp;nbsp;pcft faciat fe in eo Tyrannum.

Et adificguit l^niuem. Duplex quoque Niniue in-uenitur in Prophetis.de altera loquiturlonas, in qua fi-gnatur Germania, fiuehi, qui crediderunt prædicarioni nuntiatæ in Germa nia: de altera agiturinprophetia Nau ^iinhaefignatur Roma, fine etiamfiraul foror eius amp;nbsp;forores.

infignaturGallia pofito nomine viri pro loco.

^4. in\Petrußn. quoque videtur fignari Germania inferior,amp; alia loca profitentium Chriftum fub Papatu.

Et fuit terminui Cananai à Sidoneßum 'uadii Cerar ^ßuead Ga^m^ donee ingredtaris Sodom a fff nbsp;nbsp;Gomorrham

amp; Sebotm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ziyi.ParsGermaniæfuperis fignata in

CananæiSjinfrà habet Belgicum,fuprà habet Saxoniam amp;nbsp;alia loca, in quibus inundauit prædicatio Luttheri aliorum.

21. Et ipfiSem natui efl : etiam ipfepater fuit omniumfili-drum Heber, frater laphet maior. Sem dicitur maior la-phcto,5c pqniturpoftremo loco propter rationem,quä dixiiniriocapitis: amp;iam fietinnouatioad priraainEc-u u 2 cicfiain

I AC. S RO C A RD I I T!f X. CAP. C E clefiam formatam à Chriftoin Apoftolis. Quatuor ca* pita famiJiarum numerantur, quævt exiftimo, fignant quatuor ætates, quaitam, quintamjfextam amp;nbsp;feptimam, feu initium Icprimæ : in quibus pij obfcuii fucrunt retinentes fimplicitatem Apoftolicam : vt Ecclefiæ populäres coaôlæ ex genribus, amp;judæis credcntibiis, in quibus fuit lux. amp;nbsp;tenebræ fignatæ funtm laphet, Ba-bylonica Romana in Cam, In Sem autemfiet reuocatio ætatefeptima adpuritatem Eccleliæ Apoftolicæ.

2i. Et ipft Heber natifunt duo Jilÿ, »ome» tins Peltig,t'o quodin dtebtu eitts dtuifißt terra. In fine Icxta; ætatis fada eit diuifio credentium à non credentibus. vt iudicantc Chrifto mundum,conftituerenturad dexteram crcden-tes, ad finiftiam non credentes Euangelio iterum pre-dicato,.

2ff.. Et lo^angenuittresdecimfilios:(\\x\3. exiftimo ligna tur innouatio Ecclefiæ tempore prædicationis. in qua fit dodrina Chrifti amp;nbsp;Apoftolorum.

ji. ißifuntfilij Sent, fer familias ßuAs,ßecundum linguas fuasjin ternsßuü, in gentibueßais. Exiftimo fignari Eu-ropam primum,deindetotumorbem, quern obtinebunt credentes. Diftindioponituramp; hic linguarum,amp;iegio-num,amp; gentium, vt fignentur tempora futura diuerlarum gentium, locorum amp;nbsp;regionum, in quibus videmus efle diuifos credentes..

32. iflaßunt fa milia filiorum ISloe, per generationss faas, ingenttbttifuû. (^rabijlit diuißa funtgentes pofl dtluuiagt;n. HÎC Mihi videtur concludi hiftoria temporum Noe, qux5c concludctur in credentibus Euangelicis tantum tempore futuro, quando omnes genres fient

Chrifti, amp;nbsp;cognofeent fe regenerator in: Chrifto..

J V T E R P R, Mr S T.

CAP VT XL

O C capite repetuntur primùm, quæ coepta;

Babel» repctitur deinde genus Sem, vt pcrueniatur ad Abrahamum.

I. Et trat terra omnii lahij’vnita^ej^ 'uerhoru eorun^ lie fermants. Terra dicitur fuifle vnius labij ,amp; ferme verbo rû corundem. prius hîc videtur hiftoria efTe exponenda: deinde myftica cognofcenda.Legi in antiquitatibus He-Bræorum apud Philoncmludæum,fi redè memini, fa-milias Cam,amp; eos, qui fuerunt eiuidem impietatis,legiC-feProphetiam Enoch, in qua indicium Dei nuntiabatur contra impios ; quôd Deus eifet cffecturus, vt hi inter ïc niutuis cædibus fe trucidaient, amp;nbsp;perderent. quod fa-dumtimentes, voJuerunt auertere opusDei, amp;nbsp;contra ilium dccreucrunt bellum fufeipere turrimque parant 2dcœlum ducerc, vt inde poflînt Deum inuadetc, alia caufahîc affertur, nefcilicetdifpergercntur in vniuer-ûm terrain : Sed vtrumq; potuit extitiflein libro Enoch, quia vtrumque extitit in his, qui hgnabantur m illis Canaiftis, amp;nbsp;Babehftis , vt dicemus. ædificant ergo turriinilh,vtDeumappetant. Deus autem cùin loquc-renturlingua vna,fecit.vt varijs loquerentur .• amp;nbsp;quifque cogereturfecernerefe abhis, quidiuerfa lingua loque-bantur, atque ad eos accedere,qui fua vterentur.

2: Et futtcùmprafàfcerenturab ortente, inuenerunt f ia, nitiem tn terra fennaar nbsp;nbsp;hahitauerunt ibï.

3'- Et dixerunt quifque adfrox 'tmumfuum. agite, faciatnue lateres, amp;nbsp;ignj coquamus:fuerut^eis lateres^tce lafidum^^ bitumen (lutum) frocAmento.. Hîc nulla mentio fit ,nec de fill js Semj nec de Cam, nec de laphet: amp;nbsp;tarnen opus: filioruinCam exponitur, amp;nbsp;nominaturhîc Babel : dein-

u U }. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d e

r ÂC. s s 0 C A R Di IN IX. C A P. G e Hj.

de faæi’ijs Sein didum cft in Âncfuperioris Gapitisad orientem habuiflefuas fedes, qiiafi filij Scni finr,qui x-dificauerintturnm. Exiftimo ego hiftoriam myfticam ita eiïe accipiendam: vt dum Jicitur. Ciim proHcifcC' rctur ab orientCjintelhgi Chriftianorum tempora, quan do primo (quicunque fiierint illi recedentcs à fufccpta fidc^ abEccIefia Âpoftolica vcncrunt in Papifticaffl-' venerunt Romam : in Germania deinde conuenerint Ecclefiaftici,amp; pricipes,vt mutuô le munirent. Papa de-fenfiis cflet ab imperio,imperium à Papa, vcrùm Juteum tandem confpicietur illorutn ædificium . qui dum effent in capite aurum, fadi iînt in pedibns lutum. initio eflentChnfti, tandem contra verbum Euangelij vene tint: vtoftenditur in ftatua Nabuchodonoforis. atlu-tcûiùum ædificium firmantipfi comburendo homines-Babcliftæ didi funt fornaces extruxifle,inquibus combu-rebant omnes Deum co lentes. amp;nbsp;Abraham quoque vt memorat Philo inardentem fornacem conieccrunt: qui ab angclisfuit inde edudus incolumis. ta Papatu« lèmpcr fuitmunitus igne comburendo omnes fuos re, prehenfores.

4. Et dixerunt. agitt. Adificemut nohis ciuitAtenj, tur-nm,cAfut cuimfertingat CÆ’ZÂ^ir.ædifîcauerunt fuam Baby loniam Papiftæ. infuper amp;nbsp;inquifîtioncm. concilia mul-ta habuerunr, quibus Euangclicos,amp; Chriftum appete-rent; ac in cœlum extulit caput fuum, amp;nbsp;aurhoritatem fuam Inquifitio Papiftica : erexit alas, vt fit fupra Eccle-fiam. appetunt illi, amp;hæcipfum Chriftum ignominio-/è,vt diceturin Daniele, vbi agcmüs de abominations mentiuntur Spiritui fando, negantes, quæ in Prophetis, amp;nbsp;diuinis fcripturis continentur.

Etfacierntu nobi« nomen^ ne forte difergamur pt^erfà-em 'vniuerfe terrx. Volunt ipfi efte Dij in terris,amp; nulln^

T fl T Ë R P R, MrxT.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|72

ciTerégnum Chrifti in terris-fc folos efle reges« ludici-«mputant Papiftæ diffeicndum in longura tempus, in-terea volunt cÛe ipfi tyranniin mundo, vcrùm ante e-uerteturturris, reges, amp;nbsp;régna impi.i, cijcienturqueilli è fiiisfédibus. Nec præterrcm crithæc cognofcereinli* duodecim Patriarcharum , vbi memoratur Pro-phetia Enoch,

Defcendit »«tef» DominU'Svideret turr 'tm, quam adi^ filq Adim. Hîcfignificatur Chriftus defcendilTc a^iudicandum Papatuni, quirefiftit Euangcho/contra illud munit régna, àinquifitionem.vt Adam volunt fc aiborem in medio paradifi. Ole. b.g. , Eccefopului vnui, nbsp;nbsp;labium vnum omntbua ipfis. Hic

fignificatur coniuratio EccJefiafticorum, amp;nbsp;principum: qui vnum loquantur, amp;nbsp;eodem modo omnes Papiftac contra Chriftum,ÈuangcIium, ôi Euangeheos. hinc di-Citur PfaI.î.Quarefrcmuerunt gentcs,amp; quæfequuntur.

Cœperuntque hecfacer«nec deffient à cogitationibwfai» ^onececu opéré compleant, Quanturauis diu prædicatum fit Euangelium, quantumuis multa dederit Deus fui lu-dicij figna quantumuis norint fc maleagere, amp;nbsp;malitia peccare Papiftæ,qui funt fanguinarij, amp;nbsp;inquifitorcs;at-queapertum iam omnibus elfe fuum feelus videantmun-quam tarnen funt ceffaturi vfquc dum perdidennt omnes Euangeheos ad vnumvfque, fi illis permitturà Chrifto.

7' Agite defeendamtu ? Dicîtur nomine plurium, vt in quifîtio,amp; coniurati plurimi intelligâtur apetere Filium ßei, mentiri Spiritui Sando, amp;nbsp;fibi quod Dei eft,vcndi-care. vt patebit in exponenda abominationc. venit au-temChriftus, amp;nbsp;Spiritus Sandus in fuos Euangeheos: 8c in gentes robuftas. his vincent coniuratos.

^tc9a-

I Â C, s r‘o C a R D I TV TX. C A P. G E %,.

Ef ctnfundAmui ibt labium eorunt. Jbj apud Babel, pep iCUtiet Chriftusexercitiim Papifticuin, amp;impiarum gentium, perfringetillorum vires,amp; opes.-diflblueturconiu-ratio : difpergentur, vt narratur Pfal. 8?.

ƒ. Etdifperßt Dominut eosfuperfactem vniuerfa tem, àquot; eejfauerunt Adificartciuitatem. Adunita loca amp;c arceseuer-tentur, donee vaftitas afFcratur à Babel tyrannorura ad Babel Romæ: à Roma adomnes tyrannosi

Pfoigt;tereà 'vocauit nomen eins Eabel. quia ibi eon fudit Di-minus labium omnis terra: (ß inde dtßerfit tos Domintn lufif fadem omnis terra, Vt confulionem omnium rerum attU' lit Papatus,amp; diuinarum,amp; humanarumUta ent cofufio in fuis regnis, quæ diflipabuntuv, amp;nbsp;delcbuntur. ncc hic plura addamus,quam quædicuntur Pfilmo illo 85. 10. Hafunt generationes Sem. Antequam qua: fequun-tur contemplari profequamur, duo videntur agenda, primùm aduertere, quæ ratio fit, cur familias Cain non perlecutus fitMofesrecenferepoft feptimam : atquehîc quoque finis fadus fit memorandi familias Cam. hinc veniunt amp;nbsp;illæ familiæ confiderandæ, quas deinceps vidimus impiorum,amp; malorum commifcuilfe feinter pi-os: deinde repetemus ordincmduflum àprincipiohu-ius libri, vt confpiciantur quæ fequuntur, quoraodo co-hæreant cum fupcrioribus,amp; cum his,quæ capite primo fuerunt propofita. Finem fêcitMofesperfequendi fami-lias Cain in feptima ; quia in ea narratione fignabantur impij,amp; genus Cainorum duôlum ad ætatem leptiniani, in cuius initio debuit illud delcri è terris, obtincntibus mundumin fabaptifmo filijs Deifolis : cadem ratio cft de familijs Cam, quæ debuerunt panter cxpelli è regno Ifraêlitico iudicatæimpiæ. Infîlijsquidem Cainfigna-.ta cft crudelitas, Sc feelus in pccifione Prophetarum, R-

I N T e R P R. M r s T, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t7i

fu Chriftij Apoftolorum,^ martyrum : item inquifitio Papiftarum, amp;nbsp;Papæ vefaniain comburendisEuangcli-cis;tyrannis,ambitio,auaritia,Iuxus,crapula,vo]uptarcs, fœda amp;nbsp;turpis vita Ecclefiafticoruni.ln fiJijs autem Cam adumbratum cft quoque bellum apertum Ecclcfiaftico-ium,amp;Papiftarumfufceptumcontrà Chriftum, amp;nbsp;con-tràEuangclicos.Scptem familiæ pofitæ Eintj quia in Cain figiiabantur impij primi ftatus mundi, qui debuerunt conduct vfque ad teitium. quod tempus diftinóium eft ætatibus feptcm. Cam autem trts tantum pofitæ fiint fa-miliæ.quiainNoëfignatus cfttcrtiusftatus,amp; itéinNoë amp;filijs 1'uis fignatus eft quoqs fccundus^qui tribus cotinc-tur ætatibus.ltaqiquiajdebueruntfamiliæimpiorum in;fi nefextæastatis, amp;in initio lêptimæ iudicari, ôc deleri’è tetris; nulla fadiaeft mentio de filijs Cain poft fepti-mam; nec defamilijs dudis à Cam poft teitiam, hoc eft, quintam,fextamjamp; feptimam, quæ funt tres, in quas venit Cam poft cœptum lècundum ftatû. In pijs au te rc-tinetur perpétua narratio vfque adChriftum^quiacum Chrifto debuerunt femper permancrc Sc in hoc mundo, ^infuturo- Quam iam rationem vidimus in familijs Cain,amp; CamjCandem cognofeimus in alijs impijs, qui cxfiifcitabuntur etiamexfamihjspiorum. vtex Abraham natuseft Ifmaël, amp;Ifaac: ex IfaacOjEfaUjSc Iacob» duo fernen non benedidum, amp;duo fernen benedidum. Ex duodecimtribubus deinde prodierût in AEgypto, 8c in deferto, amp;nbsp;tempore Iofuæ,amp; ludicium, 8c Regum vfq; ad Chriftum quam plurimi femper, qui fufcepti non funt innumerum [filiorum Dci. Etvt prætcrmittamiudæos, qui non crediderunt Chrifto amp;nbsp;Apoftolis, ex ipfis Apo-ftoliSjamp;cx Ecclefia prodieruntproditores,falfi dodores Antichrifti : vt vidimus ab Apoftolis vfque ad hæc tempora atq; adeo nunc inter eos,qui profitentur nomen E-

XX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uange-

'tac. EROC^RDT in XI AI. üangcHcum^multi nuinerabiintur inter illos, qui noH amarunt Chrifturajquibus dicctur : nefcio vos. Hi om-ncs expcllcnturàrcgno Chrifti,c terra promifla Abra-hamo, amp;nbsp;alijs patribus : peiibit illorum fernen c terris tare feptima. Hîc datur locus, vt cognofeamus fragile noftrum hunianurn genus, perpetuam mifericordiam Deierga credcntes,opufqueillius perpetuum régénéra tionis hominum in filios Abrahæ contcmplemur iU' dicium Dcfdequo agit Paulus cap.io.Epiftolæ ad Rom. liis pofitis aflumamus lam ordinem ab inito traâatio-nis Mofaicæ.Propter multiplicia myftcria varij ordincs pofTunraduertiin narratione Prophttica, qui tarnen in idem vcniunt. Petrusbrcucm,amp;apcrtum,amp; generalem ordinem ponit eorum, quæ egitDeus in mundo,ac in verbo fuo. diuidittotum ftatum mundiin tripheera inû-dum ; tempus ab Adamo vfque ad diluuim vocatmum dum.vndeait. isquitumeratmundus aquis inundatus peri jt. vocat cap.3. eiufdem cpiftolæ amp;nbsp;coelos. Mundum fecundum vocattempus, quod fuit deinceps vfque ad sliudiudicium peraäum infccundo aduentu Domim. de quo tempore ait: qui nünc verb funt coeli,amp; terra co-dem fermone repofiti feruantur igniindiem damnati-onis.de tertio mundo ait. fed coelos nouos, amp;nbsp;terram nouam fecundum promiflionem expedtamus. Ethic di-ftinäio Petri teneda eft propter multas difficulrates, quas ilia cognita tolles: vt vbi ait Chriftus; remumme-um non eft de hoc mundo:àmodo vidcbitis nlium hominis venientem m nubibus cœli. Ac in his tribus mun-dis videntur conftgnari, amp;nbsp;proponi fimul tres alij mun-di: quos contemplemur.in primo, qui dumfuittcnebra-rnm, habuit confignatam tarnen amp;nbsp;lucem feculorum mundis contemplari poterimus hos tres fimul mundos a Peti o pofitos.- in fecûdo eofdem fimul tres mundos cum cœlefti:

I N T E R P R. M r r T.' cceleftibus: in tertio confcendes amp;nbsp;ad tertium ccelum Angclicum,amp;ad diuinammaieftatcm permyfteria ma-gna.quæ habcsin vcibo Domini,amp; eins operibus. amp;nbsp;de his agent,qui crunt in innouata Ecclefia, vt in taberna-culo cognofcant Ecclefiam : in ^cclcfia, amp;nbsp;tabernaculo coeleftes choros, amp;. tabernaculum non manu faólum : amp;nbsp;«aalia.

Perfiftentcs autem nos in intcrpretatione fingularum partium, ita quæ hadenus dióla funt, diftingucmus. Capite primo Gcncfis dicebamus cfTe compræhenfa iUa, quæ effent omnium temporum. diftinda verô ita, vttempusvnum effettributum tenebris, alterum tcne-hris,amp;luci: tertium luci tantum, tempus ab Adamo vf-que adAbrahamum fuiffe tenebrarum. amp;nbsp;quæ lux fuit, ob magnitudinem tenebrarum propc non confpiceretur» tempus ab Abrahamo vfq; ad iudicium in fccundo ad-uentu Domini, fuiffetpartim lucis, tenebrarum partim tempus,quod dcinccps confcqucrcrui, cflet totum lucis. tempus lam tenebrarum luccm contegentium ponebatur duobus primis5vcrficulis,antequam dc die fieret mentio. tempus tenebrarum, amp;nbsp;lucis in fex diebus; tempus folius lucis in die feptimo. amp;nbsp;hinc extiterunt tres mundi.quos diximus diftngui à Petro cap. 5.Ep;lècundæ. Vertun hoc caput primum Genfeos compleótens tempora,duo loca fibi affumebat. initium temporum, vbi oftenderet omnia, amp;nbsp;poftremum tempus, vbi oftenderet perfeda omnia denuntiata ab initio ad fincm vfque temporum. Quia verb quæ funt huius primi capitis, debuerunt patcficri poftremo tcmporc,hoc prirau cap.magis poftre mum tempus fibi vendicat: amp;nbsp;turn in cius primum locum venit tertium caput, quod comprehendit liimmam rerum futuraruin vfque ad tempus lucis diâum Sabbap-tifmi. Caput fecundum, quæ funtmedij tempons com-

XX a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plcóli-

I AC. BS.OCÂRDI I N IX. C A P. G E pleditur vfque ad idem tempus perpetuæ, ac folius Ju-cis. Itaque propofita hæc funt capite primo, amp;nbsp;adhiic diftinóla capite fecundoj amp;nbsp;tertio propter diftindaopC' ra Parris,amp; Spiritus Sanéii in tribus flatibus mun-di. -Capite -‘j.narrantuitenebræpartim quæcxtiterunt à Cain vfque ad Abrahamum,partim à Babeliflis vfque ad finem Antichrifli. Cap. f. capita filicftum lucis pro-ponuntur, quæopponuntur Cai'niflis, amp;nbsp;Babeliflis. Vc-rinn etfi extaret verbum Dei apud pios, quia tarnen non erat cum iblenni promulgatione, cum fignis, amp;nbsp;portends, vt in dads promiflionibus, lege, Prophetia, Euange-lio. idcirco rcputatum fuit vulgo tcmpusillud fblumte-nebrarum dominantibus,amp; vigentibus impijs vbique. hæcvero duo tempora Cainiflarum,amp;filiorum lucis m luis cnumerationibus fèptenis fignificarunt quoque tempora ab Abrahamo vfq; ad fecundum aduentu Domini, tempus deinde confecutum pofl fcptcnas illas familias amp;filiorum tenebrariim, -filiorum lucis, quod fuit, de-fcriptuin eft cap6. amp;nbsp;8. vbi delcibitur indicium perdi-luuium. atqueeodem verbo,vt ait Petrus,defcribitur futurum indicium in lecundo aduentu Domini. -Cap. 9-p.compræhenditur flatus futurus pofl indicium. amp;af fumitur flatusbaptifmi, qui fuit,flliornm lucis,amp;: filiorum Antichrifli:quod hi effent amouendi è terris poft m-lt;licium,illi dcducendi in ftatum folius lucis. Hoc autem capite vndecimo, dumhæceadcm concluduntur, expo-fitafunt poflrema fcelcra impiorum, qui peidcnturin magno iudiciozamp;iamexponitur deinceps in hoc capite flatus filiorum lucis futurus pofl indicium, amp;nbsp;quide-buit fuiffe ante in omnibus futuris fernen Abrahæ,vt poft diccmus. Itaque dum primo capite narratur fabrica mundi, exponuntur tempora rerum futurarumin mundo: amp;dum partes diftinguntur cap. 2* j. amp;nbsp;tempora

I N T E R P R. M ES r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17^

pora fuccedunr, vtcapite primo flintpropofîta; eti-ara in his partibus fimiliter, vt in capite primo confi-gnantur fLitura.amp; ira fèmper prima nuntient futura»quæ prima confequuntur, nuntient paritenfutura,vt femper omnibus temponbus nuntiant Deus hoc ordinefutura, vtveras Deus cognofeatur. Peruenimus ergo nos ad iudicium peradum contra Babeliftas, in quo continere-türindicium conna Papatum: Icquiturhic commemo-ratio iêminisSem^antequamperueniaturad Abraham, amp;decem famihæ recenfentur non commemoratis eo-tum faâis,nifi patris Abrahæ cum ipfo Abraham ,in qua te duo mihi videntur cognofeenda, primùm fignari tempus futur ùmfcminisfandi poft iudicium. amp;dum nil o-perisponitur à Sem vfque ad Abrahamum, fignari fta-tum ilium futurum (vtquidcmexiftimo)fpiritus: atque homines quieturos tune ab operibus fuiSjôc à laborious róanuuni fuarum,vtcap. f. proponebatur in Noë,in quo hgnabaturopus Chriftiin fuo iudicio : nec vllam in eo fiatu futuram commutationemj lcd homines contem-platuros, quæ erunt trium ftatuum, amp;nbsp;feptem ætatum: quæ erunt Patris, amp;nbsp;Fihj, ôc Spiritus Sandi,amp; fepteni o-perisSpiritus Sandi, deinde oftendifernen,in quo c~ tant benedicendæ omnes genres, vnde prodieiit. de qua tepoftdicemus. Aliter adhuc aflumamus ordinem ita. diximus primo verfu primi capitis Mo fern propofuifte liimmam paucilfimis verbis eorum, qua? funt vniuerlæ hiftoriæ Ecclefiæ àprimoprincipio vfque adfincm. de inde fecundo verfu, vbi terra memoratur inanis, amp;nbsp;vacua; tenebræ fuper faciem abylfi ; Spiritus Domini fend fuper aquas s dicebamus'coprehendi tempus, quod.didû cft legis naturæ a Petro mundus,qui aquis perijt, ab Ada mo,vfque ad fernen denuntiatum Abrahæ. hoc iam præftitimus, ôcoftendimusinfamilijs dudis à Cain amp;

XX 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cam;

I

’l^C. SR.0e.1fi.ßI IN X!, CJP. GP-jfCt Canvterram inanem, Scvacuam. intcbris fuper faciénl abyflijtotum genus humanum quale fuerit fineChifto; SpiritumDomini ferri fupera quas,in fouendo fernenfi-liorumDei vfq;ad tempus promilfionis.profequamurU illa quæ fequûtur amp;nbsp;pnmû quæ diximus fignata elfe tertio quarto, amp;nbsp;quinto verfu primi capitis in primo die; attate kilicet primam quando Deus folcnnr vocationc confti-tuit cultum fidei in Abraham, ac in eius feminc.atq; lux cœptacft oriri æternævitæ, amp;nbsp;fummiac veriboniciC' dentibus.hanc ætatem primam,quæ eft promilfioniSjpei' fequemur vfqs ad Mofem,qui dabit initium ætatifècûd«.

funt generationes Sent. Expofiturus Mofes ætatem primam duâam ab Abrahamo, repetit, amp;nbsp;aflumit fatni' lias fuperiores feminis fandi. repetit aiitem à Scm. Hîc quæri poteft, quarè non répétât altius ab alijs,amp; ab A-damo: deinde fi debuit repetere à Sem, cur non perfccu-tusefl: enumerate familias à fine dccimi capitis, vbi iam enumerata erat familia Arphafat, amp;nbsp;Sale, amp;nbsp;Heber, amp;Phaleg5fedhîcnouumprincipium feccrit, amp;nbsp;priera repcterejnoluerit. In Sem primo genito, qui coorepuerit pudenda patris veftimento, fignificati funt prædicatores vtriufque aduentus Domini, vt ante didum eft, amp;nbsp;iple dominus amp;nbsp;dum fufcepit benedidioncm,comprobatu$ eft ipfe femé fandum, amp;nbsp;qui ex cadem fide regencrareiv tur. Vt auté oftenderetur qualc foret fernen Abrahæ, in quo benedicctcturomnes genres,repetirûillud eft ab eo, in quofignabatur Chriftus, Ac eius prædicatio, quique illâoperatus effet,quæ elfcnt ferainis fandi,ac confecii-tus effet benedidionem, vt fernen faneftum. Noua alitera repetitio fada mihi videtur à Sem, quia in familijs polîtis in fine decimi capitis ftatus lècundus totus, amp;nbsp;ter-tius fignabantur.hîc propnè videtur etiam requin lèmen Abrahæ vnde fit dudum, c quo ortus ipfe fit, quod fernen

IÎJTEK.PR, J^rST.

meninquam ante Abraham fucrit. amp;nbsp;poflfuturum effet. fiuectiam repetitur Sem, ciim intcrpolïrifuciinthi, in quibus fignabatur Antichriftus; vt oftendatur ledirio, quæfieri dcbuit adChriftum, amp;ad Ecclcfiam Apofto-licatnpoftcxpulfum Papatum. Si hïc aliter, aut aliud rntelligcndum fit: fi quæ alia in decem cniimeratis fami-JijSjVeluti in ftatu tertio lutura fit ilia cognitio, ilia virons, gratia, amp;nbsp;opus in Ecclcfiainnouata, vt ea tencan-mr,amp; agantur quæfunt Patris, Filij amp;nbsp;Spiritus Sandi, 2c feprcm Spirituum, qui allant ante thionum Dei, Ec-clcfiafiio tempore dabit.

27. Et ißd fu»t generaiiaftes Therach. Therach genuit IgAchor,^ H»ran. Harun que genui t Loth.

2^- Et -mortuu-s efl Haran loram Eherach faire flu 0 in terra »ttiuitatis flux in Hr Caldeeorutn.

2$. Et aaeferunt Abram, dtquot; Hachor flihi vxores. nomen '^xtrii Abram Sara : eir nomen 'vxoris Hachor eMiUha fllU ffatari fat ris Milcha,drfatrit leflche-

io. Et fluit Sarafletilif, necfluit eiproles.

ii- Et accepit-Therach ^bramfliliumfluum^ Lothfilium iîaranpltumfllqfni,eflSaram nurumfluam uxorem Ahram ßtij fut çf exierunt tum eis de terrap'r Caldamp;orum. vt per-^ertnt in terram chanaarn : (ir venerunt vflque ad Haran^ amp;nbsp;habitauerunt ibi.

Ducitur item initium nouæ gencrationis àTherach«. vbi exiflimo fignari initium folennis promilfionis ita du-^lum ab Abrahamo, vt ipfe Abrahamus fignetur ab 2balio habere, quodfibi promittitur, amp;nbsp;datui:atquebe-nedidioncm in lemine eius promifTam aliunde, quam 2bipfo manare. Etquamuis id debuerit cfl'e oflenfum in tcpetitafamiliaSc; tarnen amp;nbsp;idé voluit Deus nobis efTc inculcatû,vtfcianius bcncdidionéàChriflo in feméA-brahæ manare«fiue repetétes ab initio, feptics videbimus

repexV

I AC, S RO C A R D 1 I lA X. CAP. GE petitum.Iftæ flint generationcs. Primùmibi.Iftæfuntge-nerationcs coeli,amp; terrae : poft^ hic eft liber gcnei ationis Adæ. Poft, Iftæ ftint gencrationes Noè ter repctitum capite 6. femel,bis cap. ■jo. in principio amp;nbsp;fine capitis: poft iftæ funt generationcs Sem hoc capitc vndeci-mo: feptimo locohîc dicitur. Êtiftæ funt gencrationes Terach, Hic fi quæ funt myfteria contemplabuntur alij, amp;nbsp;alio tempore. Illud tarnen mihi non videtur præterc-undum, cùmfit perduôlus Abraham fin quo imagines poncndæfunt feptem ætatum mundi, amp;trium ftatuumj adfeptimam generationcm,præter imagincm feptem x-tatum, amp;nbsp;trium ftatuum, ctiam ingreftionem in ætatein feptimam, Ôehuius conftitutionem iphiftoria /ibraha-tni nos contemplari debere; vt tres kntentiæ videantur in hac hiftoria aduerti oporterc : prima, ipfius literæ; quæ per fe patet : fecunda cft myftica feptem ætatum mundi : tertia eft fecundi aduentus Chrifti feparatim. amp;nbsp;in his'duabus pofteriorbus multa videntur recognofei oporterejeorum quæ funt Icptem ætatum mundi,amp;ftp3-ratim quæ funt ingreJlîonis in feptimam. Atq^hæ niihi vi dentur caufæ conftituendæ nouægenerarionis inThc-rach, Deccm autem generationcs, quæ duâæ funt à Sem, illis tantum enumeratis, amp;nbsp;annis ; exiftimo conti-nere illud myftcrium, quod exponitur in Melchifcdech: hoc eft, quæ confpiciuntur in Âbrahamo,atquc in omni eins femine in feptem ætatibus, ôe^tribus ftatibus mundi. quæ feptem,amp; tria veniunt in numerum dcnarium.Itcm quæ in Chrifto tanquam homine funt,fpiritualitci contemplari debcamus, hoc eft,Patrem iplum, Filium amp;nbsp;Spiritum Sanôtum in omnibus fîdclibus ab initio mundi adfinemvfque cognofci oporterc, create nos nouain creaturam, formate, amp;perficere ad fui iniaginem: arque feptiformcm Spiritum Sanâum conducctenosad be a ta m

T N TER P R. Mr'tr'^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l'T^i

beatamvitam, vt genus noftrum non debêatnus rcco-gnofcere in hominc carnali, amp;nbsp;terreno.- lcd in coelcftj:vt exemplum mihi proponam in Schin amp;nbsp;in Mem,in eo fci-licethomine, quiferttria lod. quod ipfc fit Films Dei vnigenitus, æternus, in quo fitPatcr,amp; Spiritus Sandus: amp;nbsp;qui eft Mem, Mclfias. Et hîc attende illud Pauli. Om-ne nomen rcuocari in vnum nomemex quoprodeunt orania nominata, in quo lôlo nomine oportcat nos fal-uos fieri, cuius gencratio cognofeenda eft non in homi-nibus, fed in numero denario, in æterna diuinitate, quæ feexpofuit nobis in numero trino, lepteno,hos numéros proponendo nobis in creatione mundi amp;nbsp;in operationi-bus peradis in mundo, amp;nbsp;maxime in bis, quæ pertinent ad hominem pium, amp;nbsp;ad Ecclefiam. docemur genus noftrum, fernen filiorum Dei ab illo regnofcendum,per quem amp;nbsp;in quo fada funt omnia, quæ fada funt. Mel-thifedech ergo ille, in quo fignatus eft Chriftus Sacer-dosverus altiflîmiin æternum,cùm fuent homo, abho-niine debuit nafei. ex illis decem familijs videtur natus, amp;nbsp;quia fuit feinen piorum, amp;nbsp;quia non memoratur in familijs Thciach Ergoproponuntur in hoc vndecimo capite duæ generatienes: vt in altera Sem contemplemur fernen Dei æternum abfconditura,quod ocülis non con-fpicitur,necfcnfu alio externo pcrcipitur ; in altera patres amp;familias intueamur eorum,vndc fecundumhuma-nitatem natus eft Chriftus, amp;nbsp;in quibus continetur Ec-elefia.nam ita oportet oraninó confiderare Deum ipfum æternum in nobis, amp;nbsp;nos, amp;nbsp;Ecclefiam,in qua Deus fiu fiueoportct omninô recognofcereeum, quiècoelodef-tendit: amp;nbsp;qui-natus eft homo amp;nbsp;crucifixus pro nobis: afeenderit vbi erat prius, amp;nbsp;ad dexteram fedeat Patris. Confiderabimus amp;nbsp;ærate fcptima,funt trium,amp; feptem. vt dicebamus in repetitione ordinis.

UC. SROC J RDI IN XI, c A P. GE N.,.

Et ißtuptfitgenerationes Ehench, Sedvt ad gcneratio-nes ieuertamur,in quibus lîmul proponitur Therach cü Abrahamo, amp;nbsp;Loth, amp;nbsp;Sara in codé operc;amp; de Nachor fit mentio in his,quæ aguntur de Abrahamo, cap.22.vi-dentur hi non fine figura venire in quædam multa,amp; varia opéra, nam dum videmus Therachum, feptiraoloco repeti, vbi dicitur,iftæ funt generationes Therach,re-uocatur mens ad feptiraam ætatem: item ad feptem di-‘ es defcnptos cap. primo Gen: arque dum de vno Therach Patreamp; de tribus filijs,quorum vnus moritur,amp; nepos in fihj locum venit: devxonbqs Abrahæ, amp;Na-chor fît mentio : vidcmus tresftatus, «Sc Ecclefias ho-rumfiatuum contemplarifîmuloportere. Ac primùm qnidcm in Therach exiftimamus lignari fernen deduâû in Abiahamum, amp;nbsp;in credentes omnium temporumivt Abraham qmdicitur pater credentium, amp;nbsp;incuiusfe-mine bcnedicendæ fint omnes,gentes cognofeatur figura; quia amp;eius paterhfc ponitur : aededudum illudfernen dicitur amp;nbsp;in Nachor: qui Nachor non ducitur à pa-trecum Abrahamo,8c cumreliqua familia extra Vr Cal dæorum; nec de eo vlla fit mentio, nifî poft maâatum arietem locolfaaciab Abrahamo. quia in Nachor fi-gnatus eft Chriftus, amp;nbsp;Apoftoli, amp;nbsp;qui Chrifto aduen^ rinr credentes : vt cognofei poterit in fine captis 22, Itaque in hoc Nachor, dum^ vitain abfcondi-tam videtur duxifle, amp;poft apparet iple, apparent du-odecim eius fîlij; fignatur Filius Dei in carne ab-feonditus, qui in fuo Euangelio genuit duodecim A-poftolos. Deduélum dicitur fernen Therach amp;nbsp;in Loth nepotem mortuo Aram eius pâtre fîlioTerach, vt fignentur in Loth credentes fecundæ prædicatio-ni Euangeheae. in mortuo autem Aram pâtre Loth fignatur Spiritus Sanâus, qui retradus fuit ab Ec-clefia,

TN TSR P R. XrtT, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ITT

clefia,amp; in cadcm veluti renatus apparuit ætate fep-tima, quando hæc fada fuit Babylonia, Vr Caldæ-orum : videlicet quando iurabatur in Ecclefiam Ro-manam anno gt;f77. amp;nbsp;ante, amp;nbsp;poft: atqucpijietva-xeruntfe nein Principem Vr Caldæoium iurarent. V’^e-niuntautem Abraham,Nachor,amp; Loth iîmul ineadeni opera, quia opus vnius non eft fine opère alterius; vt Pa-tris opus noneft fine opere Filij, amp;Spiritus Sandi, vt inpromiflionibus Abrahæ, amp;nbsp;in lege eft Euangelium, amp;nbsp;Prophetia : in Prophetia lcx,amp; Euangelium: amp;nbsp;in Euan-gclio lex, amp;nbsp;Prophetia, quemadmodiim videbimus. vt quæ ratio fuerit fidelibusincultu Deiin circuncifionc, oadem exiftatin baptifmo. Et quemadmodum Abrahâ, Nachor,amp; Loth cum familia exeunt ex Vr Caldæorum ita debuerint omnes profitentes Chriftum exiuifle ex fta tuillorum,quicaufa religionis comburunt homines: itê fecernere feab omnibus Euangelium Chrifti non am-pledctibus.è tenebns obdudis fuper faciem abyfli erum-pût, qui funt feinen fandum, ab abyfló Papæocmergunt, recipiunt fe in fiia inter femenfandum, quemadmodum antefemper fadum eft à Deum colentibus./» ferrait Ca^ K4itm. contendendumfuit Abrahamo, amp;eius femini.-co-tendendum fuit in terram Canaamàludæis.nam in terra Canaam prædicatum eft æternum Euangeliû, amp;nbsp;bea-tavita. ibi fuitinitium fignorum loan. 2. peradumà Dci Filio. in terra Canaam prædicatum eft nunc quoqj idem Euangelium, vt videbimus cap. 9. Ifaiæ amp;nbsp;4.. Mat-thæi. vbi ergo erit prædrcatio æterni Euangelij, ibierit terra promifla,illuc ad beatam vitam confugiendum eft relidis Chaldæis,Acgyptijs, Pharifieis,amp;Papæis.

3 2. Et fuerunt dies T'erAch quinque amp;nbsp;ducenti t^nni mortuia e^i in charam. Qui fuerunt lémen Dei, exceflerunt ex hac vira muniti fide eorum, yy 2 quæ

T-AC. B RO C A RD I TN XT T. CAP, G E

quæ fibi promittebantur dcPatrc, de Filio,de Spintu SandOj quæ obtinebunt

C A PVT. XII. IN QJ'O

exponiturprima promipio.

SRimo, ac veteri mundo aquis merfo, amp;nbsp;per-ditOjtanquam non debeat venire in memori-am hrs, qui funt fernen Sanâum5 alius mun-diis nouus à Deo proponitur, qui configna-tusfuit infemine Sem, amp;nbsp;in eius generationibus, de quibus ditlumeft hadenus: in quo nouo mundo fuerit viuendum Abrahæ,accius feraini^dum hoc fernen cref-cerctjoccuparct, amp;nbsp;obtineret totum orbem, verum it» faótum eft, vt cum femine fando orretur limul in magnum numerum fernen Cain amp;nbsp;Cam : vt cum lacobo filiolucisprodieritEfaiifiliustenebrarQ. vnde fit vthic fecundus munJus curfum fuumconficere debeat, vfque dum nouumiudiciumadfit, quo exuratur hie fecunduj mundus igne,vt prior merfus fuit aquis: atque fernen fancium tantum exiftat inmundo aliojnouo'tertio. Ac vt primus mundus videtur conftitutus in ipfa creatione call, amp;nbsp;terræ j ita fecundus panter in femine fando, vt di-dum eft in generatione Sem » atque eJigiturhomo, ceu très homines, in quibus apparent opus Patris, amp;nbsp;Fihj, amp;nbsp;Spiritus Sandi inadminiftrandohoc fecundo mundo,amp; conftituenda Ecclefia;vt inipfa narratione videbimus. Intereà petiraus dum loquemur de prima ætate mundi, de fecunda,tertia,quarta,quinta,fext3,amp; feptima,vt intel ligamur loqui de hoc fecundo mundo, in quo fepties inueniemus verbum Dei folenne fadum ad Ecclenam; Item, de tribus flatibus, quod primus confisnatus fit cir---------------- - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuncilb

1 JT TER PR. Jl/yj-T.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tTS

cuncifione, lecundus baptifnio, tcrtius apertione Pro-phetiæjfeu donatione Spiritus Sandi omnibus in Eccle-fia. Ita ergo de his ætatibus ôi flatibus intelligamur lo-qui,vt in lecundo mundo,ni quid addiderimus,quo indi-€etur primus, auttertius.

Hæcpiimo fcripfcram.poflquàm verb liber fuit éditas anno gt;nbsp;fôo.amp; v$^.imperfeôtus,amp; plcnus mendis fciip torum, amp;nbsp;impreflorum: repræhenfulq; fuit à quibuldam tanquam plenus impietatis, amp;nbsp;profanationis Icriptura-rum,amp; errorum Prophetiæ : atque diuifionemflatum, acætatum,quam nos fecuti nouosprophetas attulimus, drxcrintpofitam finefundamcnto lcripturæ,ac effem ça noua nominajquæ fint fugienda;vifum efl hic pauca efle addenda adconfirmandum tres flatus, poftquam nouis typis fuit excudendus hic liber. In præfatione didum eft ex opéré Patris, amp;FiIij, amp;nbsp;Spiritus diflindofubcir-cumcifione, fub Baptifmo,amp; fub flatu reflaurationis omnium fiituro,patere diftindionem ftatuum. Ibi breuio-t«fuimus,quia ab Abbate loachimo pluribus hæc funt expofita:amp;in præfatione cius longa in Apocalypfin, quomodo in Abrahamo, liaaco, amp;nbsp;lacobo confignati filcrint hi flatus : item Pater, Filius amp;nbsp;Spiritus Sandus. Item cap.i.Gcn.oflenfi funt flatus tres,amp; ætatesfeptem: nec putaui opus elfe alia longiori expofitione, dum ex e-uentu, ac rerum fuccelfu res patre debeat fingulis : amp;nbsp;fit Abbas quoqueillerecognofcendus,vt cognofeatur Deus fingulis ætatibus fecine verbum fuum Ecclefiæ. Vc-riim quia funt,qui hæc renuunt attendere,ac nouos Pro phetas recognofeere s oflendam Paulum in Abrahamo, ifaaco, lacobo indicalfemyfleria triumflatuum. Quod fit diftindio inter ftatum circumcifionis,amp; baptifmatis, noueruntomnes. amp;ita communitcrhadenus appellatus

appellatur flatus cirçumcifionis, amp;nbsp;flatus baptifmi.-yy } Ibi

'jAC. SR.OCAS.DI IN X j. CAP. GE^.

Ibi vero eft difficultas, an in Ifaaco confignatus fir flatus fecundus,amp; in lacobo tertius,quôd in Abrahamojn quo conftituta efteircuncifio , non fitdubitatio de pritno. Hæcperfacienda lain funt cxipfo Paulo, qui captenO' no Roma; dum agit de* reótione ludæoruin, amp;nbsp;de af-fumptione gentium, ait non omncs , qui^funt fernen Abrahæ,ideoefle filijossfedinifaac vocarifernen: hoc cft.non fl Iios carnis vocari filios DeiUed qui fint filij pro miflioniSjhosenumerariin lemine.vtqui prædicationi Chrifti crcdideruntjindicentur effe filij promiflionisin Ifaac confignificati. fequitur deinde in Efau, amp;nbsp;lacob idem fieri iudicium de filijs, qui fint carnis, amp;defilijs, qui fint fpiritus proiniflionis. vbi fignicantur credentes per prædicationem Apoftolorum in Ifaaco ; Et in lacob credentes adduéto tertio ftatu. Et dum non videntur hæc ita plana capite illo nono, planiffima funt cap.^.Ep. ad Gai. ait enimvcr. xf. Nos igitur fratres fecundutn ïfaac promifTionis filij fumus;Sequitur deinde.Ièd qiiem-admodum tune is,qui fecundum carnem genitusfuerat. perfequebatur cum, quinatuseiat fecundûfpiritumfita - amp;nuncvtin Hàac confignificati fuerint credentes Cbri-fto:in Ifraéle ludæi non credentes amp;nbsp;in Rebecca Eccle-fia Apoftolica. lara videndum cft, quomodo in lacobo confignatus fit ftatus tertius. îd autem cap. i,. Rom: o-ftenditur fatis plane, vbiagitur de reieôEoneliidæoriim no credentiura, amp;nbsp;de afliimptione gentiura. credentium. vbi fignificatur ver. xf, futurum, vt itcruin ludæi aflu-mantur,quando introierit plenitudo gentium credentium. hoc eft quando oranes genres in idem ouile venient Chrifti. narrat Ifaias cap. x. futurum in nouifiîmis die-bus: amp;nbsp;item in alijs Prophetis paflîm indicatur. tune to-tus Ifraél feruabitur ait ibi Paulus ver.xd. Oranes,|qui di-^ti funt.IfraçlitæjOmncs Hebræi credent Chrifto, âe venient in

ï N T E R P R. M y ƒ T.

entin idem regnum cum Chriftianis credentibus,amp; cui» gentibustunc qnoque credentibus. idque confirmât te-ftimonio Ifaiæ,qui ait cap. fp. 20. Vcniet ex Sion liberator, amp;nbsp;auertetiniqultatem à Iacob. Capiteillo Ifaiæ, ex-ponitur tempus, quando dcbuit elfe iudicium in populo Dei, amp;nbsp;fuit perucifitas.vnde ver. i?. amp;nbsp;js.iudicium fuum excqui oftcnditur Chriftus redcmptor. amp;nbsp;redimitab ini-quitatc Iacob, hoc ellcredentcs tempore iudicij, qui fi-gnantur in nomine Iacob. Cap.jo. lercmiæ habes id planum verlù. 7- quod tempore iudicij affligentur creden-tcs. ac peraólo ludicio libciantur. amp;nbsp;leruantur.qui figni-ficantui lub nomine lacob. quodinlacob tertius flatus fucrit conlignatus credentium in reflitutione omnium amp;nbsp;in adduólo regno Ifraclitico* Hine faólum efl.vt Pro-phetæ narrantes opera fecundi aduentus Domini, læpè ihb nomine Iacob intelJigantillos,qui erunteo tempore, lt;iuique credidcrint prædicationi Euangelij,de qua loqui turChriftus cap. 2^. Mattheijamp;ij.Marei promulgan-dæin einsfecundæ. aduentu, de qua loquiturPaulus. 2. Thef. ). 8. Percurrat quis pfa]mos,amp; Piophetas, amp;nbsp;inuc-nictfub nomine lacob fignificari manifefto credentes poftremorum tempotum,qui obtinebunt ftatum tertium. Et hoc eft nfyftcrium, quod ait fe apeiire Paulus Rom. n.vcr. zf.'iö. Siquisiam conciderabit, amp;expendctifta; inueniet Paulum cognouifle tres flatus, amp;nbsp;illam diftin-flionem in Abrahamo,Ifaaco, amp;nbsp;lacobo; ac indicafle e-andem confignatâ nobis in Mofejamp; in pfalmis amp;nbsp;itfPro-phctis:ftatum prælèrtim tertium in lac.vtin Mofeca.2^. Num. ver. ,8. amp;nbsp;,9. ilia,quæ deIfraele, amp;Iacobo dicun-tur,non vila funt hadcnus.noflris autem temporibus pau CIS poftannis videbuntur. item quod diciturca.jz.Deut: u.p. Pars enim Domini eft populus eius, amp;nbsp;lacob fors ii^reditatis eius, fijpiliter ad poftrema tempra refertur.

Idemi

1

TAC. S R 0 C A RD I J'N XII. CAP. GPlC-Idem recognofcere Pfalmo h* z. amp;c sz, z. amp;nbsp;rai' ximè H7.U, fp. vbi totuspfalmusintclligitur icferre ad poftrem am liberationcm poftremoruintemporum,fi Annula redè expendantur.In Ifaia cap.2.vet'.?.f»ö.iQ 1er. ca. îj. apertiflîmècap.jo.ver.?. in Ezechielæcap.?lt;?. 2^ neceflario cognofcesin Iacob credcntes futures poft Gogjamp;Magog perditos,Quamobrem ex hac iâ doôlrina Pauli cognofcimus infacris fcripturis très ftatus,amp; maxime tcrtium.Vndéamp; reâèextabit nobis interpretatio my ftica, Si prophetica deinceps inhis, quæexponemusin hoc toto libro* Prætereàn'ita habet, vt Ifàacfignatus fit Chriftus,amp; credentes Chrifto, dum immolandus lia-acducebatur à pâtre; xrgo amp;nbsp;quæ erunt Leiutici, erunt quoque exponenda de Chrifto, amp;nbsp;de ftatu fecundo. His additis iam profequamur narrationem hiftoriæ Abra-quot;harnu

z. Et dixit Dominai ad f^braham. Qjiôd Prophetia fitinhoftoria Abrahami, monet Deus cap. 20. qui ait Abraham eife Prophetam.in hiftoria igitur de Abraha-mo vfquead i-j. caput,quatuorfunt,quæ mihi videntur confîderanda.quæinhoc cap. »2. diftindius complcôtc' mur. quid patres debuerint cognouifie in hiftoria abA-brahamovfq; ad Chriftum,lamp;Ecclefiam Apoftolicam. Qua: com.paratio fit hums hiftoriæ ad primum caput Ge-nefeos : quæ deiude ad omncs adhuc ætates mundi: quæ ad tempus noftrum, quo ingredimur in feptimam. Patres noftri cognouerunt amp;nbsp;cognouifle debuerunt, primu, quidnam fignificabatur in terra promifla. Et hoc expo-fiiit Paulus cap.j. amp;nbsp;Ep. ad Heb. quid intelligendum fueritin femine Abrahæ.quidineius 5ropagatione,quid in bencdiétionc. quæ omnia exponit Paulus in Epiftttu Romanos, alibi cognouilTe debuerunt in rcpetitione promiffionis Deum repetiturum verbum fuum, amp;opu» certis

quot; r'jf TER P Ä. MY ƒ r.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J8O

certis, amp;nbsp;ftatutis ætatibus,multiplicandum fernen Abra-h« fingulis ætatibus : futures impies aduerfarios populo Dei fimiles ijs, qui narrantur .• atque vt fummatim dicâ, omnia, quæin hac hiftoria narrantur, fuiflèvmbrareru futurarum : vt cognouit Abraham,amp; monet ipfc Deus, vt cap. If. videbimus. Non eft autem necefle plura hic dehis verba facere, quia in exponendis tribus rchquis propofitis, hæc quoque erunt expofita.

Videndum veroeft, qua? compa ratio fit huius hifto-tiæ Abrahami ad primum caput Genefeos: amp;pariterad )fecundumamp; tertium. Vtlux expandit circumquaque, amp;quam maxime longe fplcndoremfiiums Gc luxdiuini verbi in infinitum extenditurî Quaiclux ilia,de qua di-ftumeft, fit lux in creato mundo,expandit fc in omnes ætates mundi,amp; in æternitatem prodijt nobis ab æterni-tate, atque in creato raundo attulit nobis quoque imagi-nem increati mundi. Ciim ergo nunquam fuerit, quin Icmper extiterit lux diuini verbi j tamen poft creatura coelumamp; teriam,amp; poft terram inanem, amp;vacuam, amp;nbsp;sbyfluin circumfufum tenebris, amp;nbsp;poft Spiritum Dei ex-expapfimfiiper omnes gentes, non aliter ab hominibus lt;nbsp;lt;pcdum, quàm ventus delatus per magnum aéra fu-gi vifumnoftrum.pofthaec inquam fe audiendum præ-buitdiuinum verbum in mundo folennipromulgationc. quainuiscnim ante locutus fit Adæ, amp;nbsp;Noe, fine ctiam ulijs, hic tamen ita loquitur, vt fundamenta iaciat Ec-clefiæfuæin mundo, quæ ab initioapud feconftituta fuerat .• vt fernen illud filiorum Dci,quod fuerat ante ab-fcondituin, proférât in lucera, publico decreto in illo fir inet Ecclefiam,in qua eius verbum amp;nbsp;opera illucefcant, yt luminaria in cœlis.quod verbum amp;nbsp;opcra,dum lucent in Abrahamo, lucere debeant in omnibus, qui per ean- gt;nbsp;dem fidem in fernen Abrahæ venerint. Lux ergo diuini z z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;verbi

f A C. BROCARPT r N X T. C A P. CEKsgt; veibi firinata in Abrahamo, lucct omnibus omniû ætatû fidelibuSjVt fobs lux attingit quafqiextrcmas partes,mæ di: veJuri lux diei omnibus feculis pcrlèuerat'magnuni ac iucundum fuumbonum præftarehominibus,atq; omnibus animantibus. non memorabohîc ilia. Ego fum lux mundi.-populus qui ambulat in tenebris,vidit 1 uct ni ma-gnam,amp;aliaquæinlucefignantverbû Dci, DciFilium. quæ nota clFcdebcnt omnibus. Quamobremconferen-tcs Iucem,quæ oritur in Abrahamo à Deo cum luce festem dierumprimi capitisGenefeos, luxpnmi diei,erit iux,qnæ hîc promittitur in Abrahamo omnibus fidelibus, vt feparandi fint àftatu impiorum vejlàntiumin tene^ bris, amp;nbsp;in morterregcnerandi nouæ creaturæ in Chrifto, vtfintnlij Dci: confecuturi certis gradibus temporiim poflclfionem terrarum,vt tandem totum terrarum orbé obtincant ; ita eorum genus in Chrifto augcatur amp;nbsp;vin-cat, vt foli pijobtineant orbcmin fabbarifmo, tandem obrincantcoeleftei'CgnumDei Patris in eodem Dei H-liolcfu Chrifto.' in quo fuerintclelt;fti, vocati, iuftificati amp;nbsp;magnificati. amp;nbsp;hi didi fint filij lucis,geniti cx ea luce^ dequadiäum cft, fit lux.

4. Et äbijtVt didum eft,fit lux, amp;nbsp;extitit lux;ficfalt;ftum cft in Abrahamo, amp;nbsp;in omnibus crcdenti-bus,quod in cordibus eorum illuxit Deus. Dicebamiis in exponendis operibus fex dierunTcap. primo. Gen. quæ funtlucis primi diei, perducivfquc ad finemfepti-mi, amp;nbsp;ita quæ funtaliorum; Similiter hi'c prima proinif-fio perducatur ad poftremam ætatcmjra quæ funt fccun dæ, amp;nbsp;tcrtiiæ, 8i deinceps, vt omnia ducantur in fepti-mam.vbi ædifîcabitur altarc,amp;ofFcrctur faciificiumiufti-tiæ. Intcrea cultus fidciin corum cordibus eft ædifica-tus, amp;nbsp;confirmatuSjin quorü cordibus erat fpes certa de feminc.amp;vtmorc Apoftoiicoloquamur.in quibus erat Chriftiis

I N T E R P R. M r ƒ r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l8i

Chriftuscamp;fccundum fîdem Abrahæ, amp;nbsp;Apoftolorum innouanda fuitnunc Ecclefia,amp; conftituendus cultus in-grcdicntibus nobis in feprimam ætatcm.

7. A/iparutt autem Demtntei Abrahtt. Vttcr oftendimus nomen Dci rcpiri in quoq; dicprimi capiris Genefcosj ficquæqucpromiiïîo habet hîc, vt videbimus, fuas repe-tniones, id fieri diccbamus cap. pro Gcn.'vt Pater, Filins, amp;nbsp;Spiritus Sandus fignificaicntur. idem hic quoquè intelligcdum eft. atq; adhuc addimus varia rerum genera hie ponj,vt m ipfis fignenturvaria opera Patris,amp; Fi-lij amp;nbsp;Spiritus Sandi in vnooperc. item vt quædain res diftindæctiam fignentur pertinentes ad feptem ætates; yt vidcbiinus dum feptem ætates mundi percurremus in rcpctitionibus promiflionum Dei. Vt deinde funt feptem dies in primo capite Genefeos ita hie ieptem pro-naifliones ponuntur,quæillisdiebus relpondeant. in qua collatione aduertendu erit dies promifiionibus refpon-dere, amp;nbsp;has illis: quod in vtrifq; cadem fignentur,amp; intel ligantui. nodes refpondent ftatuiimpiorû, amp;nbsp;malis quæ' abillisinferuntur pijs. quæ prætereà in illisdiebusamp; no-dibus memoranturpefpondere his,quæ narranturin hac itiftoria Abrahæ,vt lux bona vocata fitbcnedidio,amp; be-2fa vitadonata in his promiffionibus Abrahæ; lèparatió Incis atenebris fit[feiundio piorum ab impijs, hominis fpiritualis àlc ipfo carnali, qui fuit ante, appella-tio dici, ac nodisfit profeifio publica filiorumlucis, amp;nbsp;fliorutntcnebrarum.Secundo die fada fuit diuifio aqua-rum; amp;nbsp;hic cap. 1?. fit diuifio inter Abraham, amp;Loth; vt fignentur quidam pij verlâri interimpiosjdc quidam feundi abimpijs contineri in fuoftatu extra impios; vt fuit lacob inter impios,tïcfeph inter Aegyptios, Mofes inter Philiftæos,credcntes tempore Apoftoloruin in medio nationisprauæ,amp; Euangelici inter Pspiftit tot anno:

zz z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed

TAC.. B R 0 C ARD I ITA XII. CAP. GF-Ks-Sed Ecclefia non vocabatur nifi vbi fuit flatus piorum, quæfuit conflituta ætate fecundaper Mofem totius po-pulilfraëlitici» idcirco ad Abraham fit fecundôeadcni promiflîo cap. nbsp;nbsp;amp;c in pane, ac vino obi a to fignifîcatur

flatus conflitutus in populo Dei^fic Chrifti lefu : qui ft*quot;!' 'tusjôc Ecclefia legibus Dei conflituta vocatur cap .primo Gen. firmamcntum, fiue cælum. Tertio die terra pro-fert fruâus: amp;nbsp;cap. If. promittitur, amp;. flatus, in quo flo-rebunt crcdentes diuinis bonis allatis per Melfiam» amp;nbsp;hæc longa narratione exhibentur in Prophetis nuWi-antibus quæ funt duplicis aduentus Domini, dum à fer-uituteBabylonica liberaturpopulus Dei.

Quarto die fît fbl,amp;luna, amp;nbsp;flcllæ. Et hic cap. J?» promittitur hæres Abrahamo, qui fuit quarta ætate lux mundi, amp;nbsp;verus fol Chriflus. in quo falui fiunt credentes omnium temporum,amp;in quo datusefletiamdominatus mundi Ecclefîæ, qui obtinebiturin fine temporu. Quinto die procrcantur aquatilia, amp;aërcaanimalia, in quibuî fignabantur Ecclefiaflici ætatis quintæ, Papa, amp;nbsp;Papæi fignati cap, ja, in Sodomæis,qui cum debuiffent confti-tuere regnum Patris,amp; Fihj, amp;nbsp;Spiritus Sanóli,ercxerunt tyrannidem Antichrifli, abominationem pofuerunt, vbi erat Rex Salem, in quem abominabiliter peccarevo luerunt abominabiliter alias peccantes, at promittitur incenfio Sodomæ in aduentu fecundo, Domini fignato in duobus Angelis.

Sexto die creantur befliæ terreflres,amp; homo. Dum adelt férus flatus Papiftarum, paratur regnum Patris, amp;nbsp;Filij, amp;nbsp;Spiritus Sandi conftituendum ætate feptiraa. quod fîgnabatur in hominc creato ad imaginem,amp; fimi-litudinemDei. cap. hîc aj. in Chrillo lenafcuntur credentes, obtinént promifTa rcijciendi flatus Papiflici. Nam perdentur Papiß« illi qui ferarum, amp;nbsp;Sodomita-rum;

I N T E R P R. M Y S T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSt'

rum rctîncnt mores, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non mifcebunturhicum

fetnincfànâo. qui non credunt Euangclio, ncc lecundû illud viuuntjfnbibuntiudicium hypocritarum.

Septimus dies totus eftlux, amp;fàbbatifmus, amp;bene-dj(5tio,in qua daturliîc cap* zz.Chnftuslux æterna natus pro falute noftra, amp;nbsp;mortus pro peccatis noftris, amp;nbsp;qui îecuiido venit crucifixus iterum in membris fuis, amp;re-iurrexit in ijfdem, amp;nbsp;ludicauit mundum : attuJit perpe-tuamlucem populo Dei, bencdiélionem, amp;nbsp;fanôhficati-onem Sabbaptifmi. attulit omnia promifTa ante pa-tribiis..

Conuertamus iam animum, amp;mcntem abhis, quæ fueruntante Abrahamunijad ea,quæpoft confecuta funt rnfeptem ætetibus mundi,ducentcsinitium à prima,quae fignata fuit pi Abrahamo in primis, êc in prima promif-fionc. dicamusigiturin hoejz. cap.fignari primam æta* îcm mundi duôtam ab initio conftitutionis Ecclefiæin ''l’ohomine Abrahamo : vt fccundum veritatem intclli. gatur conftituta in vno Chrifto iam ab inirio mundi, at--4^^ ctiam ante mundum.

arg.vmentvm in

C A P. XII.

8Etas prima fignificatur, eiufquc’ pïogrefTus vfque ad feptimam.

I Et dixit Dominut ad ^bram. Egrederedc ^^^}g:^ terratuA de cegnatione tua, è dome patrie i»i ad^ terrant, quamuiderefaciam te. Primùm iubemur Çxire èpatria,èfamilia,è domo patris noftri, nam quod lubetur Abrahæ, iubetur omni eius femini, amp;nbsp;credentials: vt fpohentur omnes veterihomine, quem circumfc-

’t-T‘ % runt

J JC. s RO c J R D 1 TN XtT. C A P. G £

Tunt genres, amp;nbsp;quicunque funt extra promiffiones. veterem hominem duximus à parentibus noftris, àmaiori-bus, ab Adamo primo homine. iubemiir ire ad terram, quæ nobisoftcndetur , iubcmurrenafci in ]cgeamp; vcibo Dei, in eins fidcli populo, in Eccleiia , in eius tandem regno: vthæcoftenduntiir nobis per Euangclium datum in terra ante promifla, in qua terra lignabatur Euange-lium, quod ibi eflet prædicandura.

2. t'actArnque te ingentem magnam, heneJicam fibi, é“ wagnificibo nomen tuum, erifqae henedi'^ o. Quam magnum faólum fit fernen Abraha?,vidcrunt' Acgyptij,Ca-nanæi,Philiftæ, amp;nbsp;alij : vidimus in populo Chriftiano, videbimus in regno Ifraelitico futuro. quanta donata fint vidimus, videbimus in poftrema ætate. quæ iufti-tiaamp;fanólificatio donata fit in Chrifto, docent Apofto' Ii,vtetiam vocemur,(5e fimus filij Dci,amp; hærcdes Chrifti. Quantum magnificatum fit nomen Chrifti, docuit Paulus; amp;nbsp;vidimus quantum dominatum,amp; nomen obtinu-erint Chrifiirni, 8e. videbimus futuris temporibus omniamagis,amp; obtinebimus, Vt fait benediólus Abra-ha,amp; luftushabitus à Dco,eandem benediótionem iu* ftitiam afl'equentur,quivt Abraham fuerint regencrati. Duo verficuliquifequuntur exponunt, quid inrclligc^''-dumfitin verbis illis.amp;eris bcnediclus, fiuebenediâio.

S^.Benedicam benedicentibtu ttbi maleddentibu^ dicAw. nbsp;nbsp;benedicentur in te omnes fAmtliA terr a. Q^æ ma-

ledidio fecuta fit Aegyptiosamp; alias nationes, amp;Iudæ os,qui amp;nbsp;Chriftû amp;nbsp;Apoftolos interfecerût,hiftoria do-cet.atq; nunc incipimus videreinPapiftis,amp; videbimus judicium Dei. quale futurum fit contra nouos Cauanæ-os, amp;nbsp;Amorræos malediccnrcs Euangelicis.

T^t benedieentftr in te omnes fAmtiiA ter a, tloc quod 'coeprum

TNTERPR. jursT, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f$y

cœptum cft ætate quarraper Euangelicam pra^dicatio-Jiem promulgari propè in toto mundo, amp;nbsp;effici, perficie« fut in innouata Ecclefiaamp; in rcgnolfraëlitieo,quando vniuerfæ gcntes profitebuntur Chriftum in eius Ecclcfia. Hæccognouit,amp; ita intcllexit Abraham,Ifaac,amp; Iacob, amp;nbsp;lofcph, amp;eius fratres:quæ omnibus Chriftianis prædi-fatafuntin Euangelio.viditenim’Abrahamdiem Christ* amp;nbsp;gauifuseft: viditinquam primum, amp;nbsp;fecundum ^tusaduentumquando, patuitipfum efTe benediâioné, fanâificationem omnium credentium.

lt; Et ab^t \^brit»t quemadmodutn ad locuttts efl 4deum :(jrtuitcuf» co Loth,amp; ^^bratnfiUu-s erat anontm amp;fejitua^inta an nor uw, e^uando e^rejpts efl de Un A chayan.

Et accept t A b yaw Sarawvxoyuw fuam, amp;nbsp;Lothfilium ffatyiiflui nbsp;nbsp;ownewflubflanttam, quaw ac quiflueyat, nbsp;nbsp;nbsp;ani-

qtiasflecerant in Chayan. amp;exierunt,utpergeyentinter-chanaan.-öquot; ueneyunt in teyyam chanaaw. Eide rena-tuseft Abraham,amp; qui fuerunteius femen,vt diôtum eft sntè.ex hoc loco, amp;nbsp;cxfimilibus dixerunt Apoftoli. no-life confirmari huic feculo, exuitc veterem hominem taJia. orancs in eadem Ecclefiaeadem debent fecifTe. fatis fit,quæ fignantur digito, vt dicitur,indicafle.

s. Et tranfiuit Abram in teryaw ufque ad locum Sechem vfqiteadquercum tJMambytt: Cananatu tum erat in tera, Hinc illud,tanquam m medio nationis prauæ* fuit Chri-fius, fuit Ecclefia ApoftoJiea, fuimus nos Chnftrani,amp; ante, amp;nbsp;hoc tempore inter Cananæos. vt videbimus in Prophetis fuimus fub tyrannis, quod fignatur in quercu, feuquerquetu vt,videbimusin Zacharia cap. i(.

7. ^^pparuit ‘autem Dowinut t^brahte. amp;nbsp;dixit Semint' tue dabo terraw ha ne. Hinc Paulus: apparuit benignitas,, öchu-

JAC. Samp;.OCART)I IV X i. CAP. GE^s» nitasfaluatoris noftriDei. amp;nbsp;loanncs epiftola. prima, quod vidimus oculis noftris. Qupd Deus vocarit nos adjnos venerit, nihil nobis fufpicantibus, nobisappa-ruit, amp;nbsp;attulerit gratiams debuerunt docuiffe viriE-uangelici. dicamus nos hïc fignari in terra Canaam Euangelium prædicatum à Chrifto in eadem terra in-quamingrelTus eft aliquando populus Hebræusj amp;nbsp;ibidem miracula' magna edidifle . quod vidit Abraham, vt ait Chriftus. Abraham vidit diem meum. In Chrifto autem datur amp;nbsp;falus, óc regnum Ifraëliticum, Si xterna vita. in Chriftomquam Hierofolymis crucifixo. atquehæceft terra,quæ datur femini Abiahæ.non enim ibi requies fuit in terra Cananæorum, fed in terra de qua loquitur Paulus ?. amp;nbsp;Heb. Vbi prædicatur Chriftus in primo, amp;_lecundo aduentu, ibi apparuii terra Canaam.

EJ asdificaiiit ibi ait are T)ofni^o,qtti apparuerat et. Hoc eft cultu Euangelico coluit Deum, fide amp;nbsp;charitate: infuo ^Itari, amp;in viélimis Chriftum cognouit viétimam pro Çeccatis fuis amp;nbsp;omnium credentium. intelhge iamvbi futura fuit prædicatio Chriftii, amp;nbsp;Chriftus prædicans, ibipofuifle Abraham altare eundem Chriftum comple-ôlendo,’amp; eius prædicationi Euangelicæ credendo, amp;nbsp;Deum in Chrifto colendo.

s. Et tranftulit Çeinde ad montent ab oriente ipß Bethtl: amari, tetendittpuetabernaculum fuuni: Bethel, à mari équot; Hat ah oriente, nbsp;nbsp;nbsp;adificauit ibi altare Domino, (ßinttocauit

in nomine Domini. Quocunque ibat,idem erat, amp;nbsp;fide, amp;nbsp;charitate erga Deum amp;proximum; eadem fpe fuften-tabatur, qua Apoftoli : mtabernaculo Ecclefiæ Chrifti viuebat femper. Chriftum inuocabat. amp;in Chrifto De-wm Pattern, idem orancs vbique amp;nbsp;femper debucrunt i agere

’ iV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R, Mr ƒ T, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f8-|

^gore^qui fernen Abrahæ fuerunt.vbicunque fuerunt in-^frimpios, debuerunt habuifTe cultum feparatim ab ’lijs.

Quæ in cultu Abrahæ diximus, amp;promiflîonibus, pofliint reuocari adlccundum aduentum Domini ira* b Vt diuifio oportucrit Hert credentium prædicationi Euangclicæ à non ciedcntibus, quandocœptaïUa fuit inGermania per Luthcmra.

Sequi Chriftumjamp;cxpedare eius promifTa.

î» Qupd malediôlio confecutura effet non credentes, lîcnediôtio ciedcntes, qui feruantespada, obtinent pro-•niffiones Dei.

In^f. anttis Abrahæ, qiios agcbat,quandoegrcfrus fft ex Haram, amp;nbsp;peruemetin Canaam, forte fignatur ïfmpus àprædicatione Lutheri vfq; ad Euangelium, ac cultum perdudum ad fines impcrij Chriftianorum.

Quæ prædicatio obtinuit Galliam, obtinebit ôc to-^um imperium. Cananæus'crat tune interra. Papatus lt;3ui adhuc erat in imperio, inde quoque pellettur.

Nam contra fibi aduerfantes oftendet feChriftus regem reguin, Dominufh dominantium, qui trader re-gnum, quodfub coeloeft, populo fando altiflîmi. tune ædifîcabirurvbiquc altare.- conftituetur cultus Euangeli eus fecundiim prædicationem Apoftolicam à prædica-toribus ante denuntiatam. Hæc fuit fpes omnium credentium.

Et tranflulitfe inde. Signficatur fedes regni Chrifti deducenda ( vt videtur) Venetias: vbi fit locus, quem clegit Dominus vt videbimus in Prophetis, inifaia 28. 29. amp;?o. vtnon Romæ, non vbi fuie ante, fit fédes regni Chrifti. fi fit futuius alius locus concilij publie! tempus aperict.

lt;gt;4edificauit ibi altare i^filehoua. Vbi crit concilium

Aaa confti-

TAC. S H 0 C A XD T I N X 11. C A P. GE 1^:. eonftituitur difciplina Eccclefiaftica confirmato cuitu Euangclico Gonftituto inGallijsJècundum inquam illa quæibi conftituentur per concilium Euangelicomm, coletur Deus, amp;nbsp;eiitvera difciplina.

Perexitque Ahram eundo,^ frojictfcendû admeridiem-Signifîcatur conftitutio ftatus politici : quæ ibiquoquë eut conftituta,amp;confiimat3; quando ex omnibus locis populi Chiiftiani conucncrint omnes credentes in vnam fîdem: ac perfecta fuerit’Iiberatio populi Domini, erit tune conftitutio fecundum Icgcm Dei, amp;nbsp;Euangcli-umftatusEccleiîaftici, amp;nbsp;politici. Spititu Sanôloagen-tur omnia in omnibuSjquæ erunt vtnufque ftatus.

10. Etfuitfames in terra. Quoniamjîlîij Ifra^ debue-rât ingredi in Aegyptü ob famem,amp; ipfe Ifraël ob famé antcingicifus cftin Acgyptum.Deiconfiliumvidctur fu iiïè, vt propter filios LuciSjfilij tcncbrarûfignarentur per dédi:eoi'ûqj bona^ac régna aliquandô occupanda àpijs. ac intereàvirtus piorû exerceretur,amp; probaretur per im-pios.imo verô vt gloriâ fuâ oftenderet Deus in puniédo impios caufa piorum, quemadmodum ait ipfe Deusm Exodo.indè primus dies extat tenebris amp;nbsp;luce,Quod au tem Abraham velit^vt Sara dicat fe eifc fororem, amp;nbsp;non vxorem: omninó videtureflcdilïimulatio. id indicabit futurum, vt pij aliqua certo tempore, amp;nbsp;certa occafione fimularent,amp;diifimularcnt apudimpios, vt Ioièphamp; ludith. Signatur Chriftus vifus diflimulaife Ecclefiam v-xoremfuam apudludæos, amp;nbsp;apud Papiftas,,dum abhis fiuit illam vexari. Verùm perfeuerantibus vtrifqucin impictate, quandövenittempus, vt obtineatChriftus. Ecclefiam totam,dum multa mébra oppreifafuntjVtrof-que punit Chriftus, amp;nbsp;Hebræos amp;nbsp;Papiftas. Fuit vero hoe noftro tempore plurima fimulatio,amp; diftimulatio in nobis..

CAP..

TN TER PR. My T T.

CAP VT XIII.

N promiflione fecunda, fecunda ætas, amp;nbsp;e-progrefliis vfquc ad feptimam circum-

• I. Et afcendit lt;^brAm tx ipfi amp;nbsp;»uxot omnuquAeieratit: 4tque Loth cum to Ad meridiem.

Et \.^brAm diues eeAt vAldi ifffecoribui, in Argento amp;nbsp;Dum egrcditur Abraham ex Acgyptoj videturfi-gnari fecunda ætas : arque ex cadem Aegypto egreHio populi Ifraëlitici cum Mofe perruflb Pharaone amp;nbsp;Ae-gypto.ac vt diues exit Abrahanijiraexeuntonufti fpolijs lîfaclitæ,

• 3- Et perexit perprofeEiionesfuat À meridie vjque Ad locum '^ithel, vfque ad locum, 'vbifuerAt tAbernAculum eita in prin-(gt;pio inter Bethel, amp;nbsp;inter Hai.

• 4- ^dlocum (ßilicetAltArù, quodfecerut ibi inprtnci-fio amp;nbsp;inuocAuerat ibi K^brAm nomen Domini. Dum iubc-muscxire edomo patiis noftn,fpoliare veterem hominem, induere noLiamvitam: ccce inuenimur adhuc eflein Aegypto,verfaii inter tencbraSjintcr flatus homi-num,amp; regna impia.vndc oportet vt | reccdamus:fepe amp;nbsp;fæpius feparemus nos à peccatoribus amp;nbsp;impijs, vfque dum pcrucniamus ad patriâ coeleflem:atq; ante ibi aga-musjamp;cura his fimus,qui liint Ecclefia Chrifli,amp; Dei.re-gnuin. Lex data enim ætateiècundajin qua continebun-turilla3quæfuerantpromiffionum,fideijamp; cultus Abra-hæ.oportcî ergo dum ætate fecunda conflitutuseft flatus pubiicusamp; liber in populo adauóio Ifraèlitico, ita verfa-ri in Lege amp;nbsp;ceremonijs Mqfaicis, vt cultus Fidei, qui fuit in piominionibus retinearur. vnde repetitur verfu Aaa J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quarto

tJC. ßROC^RDI IV XIII. CylP, GSVi.

|quartoideni,vt in Legeintclligatur Fides, quæfuit A-ibrahæin promifïîonibus, quæpromifliones quoniame-j rant deChrifto, ergoamp;inLege,acCeremonijs vbique Ciiriftuscrit cognoîcendus,vt fèmper idem altare, amp;nbsp;ta-Lcinaculutn habeamus: retineamus Temper eundem cul-'^uin Fidei in eadem Ecclefia. quæ quandô agemuSjObti-inebimus copiam bonorum, ac flatus, qui obtinentur à ’gentibus» Et hîc attendamus literam.vbi dicitur inuoca-ucrat ibi Abraham in nomine Domini, de qua inuoca, tionc didum eft cap. in Hne, vt nofeas illud Chriftt Abraham viditdiem meum. quemvidit amp;nbsp;Enos.

f. Et etiam ipÇi Loth ambuUnti cum AbrAm^fuitpeetts, bos amp;nbsp;t^bernaciila.

iL. EtHonferebat eos t^r^vthabitarentfimul. quhtlAt ^uhß ant ia eoru multa.^nequibant dr habitare

niilis diuifio tribuum Gad amp;nbsp;Ruben,amp; dimidiæ tribui Manafles à cæteris tribubus quantum ad regionum, amp;nbsp;fedes attiner, præfertim cùm hi obtinuerint regiones Moab amp;nbsp;Amon, atquclabente tempore fufeeperinthx tribus mores Moabitarum amp;nbsp;Amonitarum. amp;nbsp;ex blijs Ifraëlfaóli funt Moabitæ amp;nbsp;Amonitæ. Idemqueeuenit poft Chriftum (vtiqui habitaruntvt Lothapud Sodo-mitas) faólifunt multi SodomæiiMoabitæ,amp; Amoræi, de quibustanta loquuntur Prophetæ,vtvidcbimus Hæc infra cap. 9. fignantur, quæ idcirco hicmemoro,vt ratio patcatdiuihonisLoth abAbrahamo’vt ligna retur ilia diuilio tribuum, fignaretur amp;nbsp;diuifio’, quæ fuit hoc tempore, dum prædicaturid,quodfignaturin Bethel amp;nbsp;alta ri, amp;nbsp;tabernaculo Abrahæ: hoc eft idem Euaneelium, quod prædicauit Chriftus amp;nbsp;Apoftoli. nam credentes prædicationi Euangehcæ, non pofTunt omnes fimulelTe in ciuitatibus, amp;nbsp;oppidis, vbi lint folumEuangelici : fed plurimi habitant inter Papiftas.

.......... nbsp;nbsp;nbsp;...... I. Et

T N T B R P R, MB S T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;166

7- Ëtfuit contentio interf«florespecofu^^irAm, intef ffl ores pecoris Loth. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cananamp;tts Phereflttts habit ab at

tuncin terra. Nam dum prædicatur Euangelium, vbi-

cft dominatus Papæ,amp; imperij amp;nbsp;aduerfantium præ-aicationi Euangelicæ. funt amp;nbsp;inter profidentes Euange-conrentioncs, amp;nbsp;difsidia. quod magis exiftimo nîc fflèinteJJigendum*

Lt dixit lt;^bramadLoth ,nei^uaflt contentio inter me inter te, amp;nbsp;interpaflores meos, nbsp;nbsp;interpaflores tuOs, quia

quot;frifratres fumus. Faôtum eft igitur, vt Euangelici «abitarint inter Papiftas, vtoliin Ifraclitæ inter Ca-’^anæos, amp;nbsp;Pharcfæos. vt vidimus in Germania fup-pcriori, m Hcluctia amp;nbsp;Rhctia, amp;nbsp;in alijs lods multis, v-fignificantiir multiplicati credentes prædicationi irt

•nagniim numerum, ac diffidiactiam inter hosfuiflè.

A» non tot a terra efl coram te?feparate quflo à mefltu ad ß’'‘gt;firam,e^o ad dexteram-, fi tu ad dexteram,ego adfiniflram

Qui maiorifunt fidcamp; Charitate,vitanf contentio-nes, concedunt alteii multaj vt pax inter profitentes eadem^ feructur.

^0. Lt leuauit Loth eculos fiuos, 'vidit omnemplanitiem lordgnù, quod totaefièt irrigua, antequam Dominus difier-deret Sodomam (fi Comorrham,fiicut hortus Domini ,fiicut ter-

^^quot;jfti ingrediente te in Segor. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?

ir- Et elegitfiibiLoth omnem planitiem Tordants profe-Hus eii Ijith ab oriente, (fi it afieparaueruntfie alter ab altera. S2. Et^.^bramhabitauit in terra chanaam, amp;nbsp;LothhabL tauit in vrbibusplanitiei, fi retendit tabernaculum ajfi^ Sodo-mam. Et dum Loth fumit fibi planitiem lordanis, Abraham terramCanaam, videntur fignificariduoloca, in quibus libera fuit initio prædicatio Euangelij: vt in Germania amp;nbsp;Heluetia, quod verô planitics lordani dicatur

Aaa 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuifTe

JAC. BROCARDI IN Xin.CJP, fuifle vt hortus Domini ante cuerfionem Sodomæ, amp;nbsp;Gomorrhæ, indicatur futurum magnum indicium in lata valle, quæ dióia eft lofaphat, amp;nbsp;de qua cap. jp. ait angelus Loth. ne refpicias. poft tc, nc fles in tota planifie, magna fiquidemeritibi ftrages. QuiEuangelici parie-rint diflidia, amp;nbsp;imitati fuerint Papiftas,videbuntui' in valle non fatis fibi profpcxifle, vt vxor Loth.

13, Et vtrt SoiiomA er ant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peccatores Coram Eornï-

novaldèSCp^ quidemftrages eritob pcccata Sodomæ3amp; Aegypfn peccata autem hïc non memorantur : fed cap» lp. peccatum Sodomæ patefit, vbi federate appetuntur Angeli, amp;;homincs. amp;nbsp;Joannes cap. n- Apoc. intuens hunc locum Mofis, ait. Sodomæ,amp; in Aegypto crucifi: xum efle Dominum noftrum. propter quæ pcccata futu-rus dicitur terræraotus magnus, öc ciuitas rui, amp;nbsp;homi-! nesinterfici. amp;capite )s». exponiturincendium, quod inuadet vrbes, amp;nbsp;magnä vallem. Peccatum iam Aegyp-tijVbididus eft crucifixus Chriftus, funt cædesvniucr-fales fadæ in Gallia,amp; alibi mébrorum Chriftü. peccatu Sodomæ eft peccatum fpirituale non folùm carnale, quo abutivoluntSodomæi mebris Chrifti.ac du Chriftus in fuo fecundo aduentu adeft,volunt vtipfe fibi fiibijciatur, vt'eius Euâgeliû fit hærefis,veritas fit cultus Papæ» amp;lioc patebit in pœna,amp; iudicio futuro.quia vero amp;nbsp;qui cædcs vniuerfales faciunt, amp;qui Euangelicos fubijeiunt libidi-ni Papææ^untijdem.coniunxitfimul Joannes cap.),. A-pocal. Sodomam, amp;nbsp;Aegyptum. Vndc qui hæc duo faciunt, veniunt fimul in nomen Sodomæ, amp;nbsp;Aegypti.raa-xime vero 1111,àquibus incipietiudicium. Cœptumcft quidem aliqiia ex parte in Gallia. Sodomæ erit incen-dium vbi eft fupicmum indicium Chriftianorum# ibi videtur futurum initium ludicij ignis. Quamobrem attendant principes, dum tempus datur, vt corrigantur errata

INTE R PR. MIST.

errata. Ait Deus. Icr.'f. I fra él fi abftuJeris abominatio-ncstuas à facie mea, no n dimoueberis: fin minus^ignis amp;nbsp;gladius aderit-jlllud caput totum Jegant amp;nbsp;perpendant regcSjSe omnes qui adminiftranx ftatum publicunijamp;qui imiranturPapifias. Dicebaturante»

Stent bonus Domini.^ ßcHt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hortus Domini

videtur fignarc Ecclefiam in qua fit copia bonorum,com moda,amp; obledamenta amp;Spiritualia, amp;nbsp;terrænaïquæqî Eccleiia feceiit idé, quod Adamuss ac fecuta fit Aegyp-tios,amp; Aegyptum. Inter Sodomæos ergo, amp;Cananæ-os, amp;nbsp;Phafaones verfati fiint diu credentes pratdicatio-niEuangelicæ. qui illös imitantur,percunt.quiperftant in cuJtu Dei, liberantur,vt Loth, non fubeunt vicem eius vxoris.

ry. Dixit^ue Dominus ad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;am ,poflquant fiparauitfi

Loth ah eo. Leua nuncoculos tuos, 'uide ' à loco in quo tu es ^^^tquilenem, nbsp;nbsp;admeridiem,^ adorienttm, nbsp;nbsp;ad mare.

T!• ^ia omnem terrvm.,quam tu vides, tibi dabo earn, fimini tuo vfque in Çeculum.^

0- Et pan amßemen tu umßcutpuluerem terne, quiaßpote-titiiuijpiiffi enumerare puluerem terra, etiamfernen tuum nu-fnerabitur. Omnibus ætatibus,amp; in quouisftätu mundi, ptomiffiones fuerunt ad eos promulgatæ, apud quos fuitEcclefia: fiuc qui vocati fiint ad Ecclefiam conftitu-nedam : vt Abrahamus, Mofes, Prôphetæ,‘ApoftoIi, amp;nbsp;all). Ergo Abrahamo periequitur Deus promittere, in quo cœpit poft diluuium fiias proraifsiones ante fa-ftas confirmarc,amp; in quo conftituebatur Ecclefia,amp; cultus diuinus. Quæ autempromilsio fada eft Abrahæ: amp;nbsp;quæ oftenfio terrarum; eadem Mofi,amp; toti populo If-raelitico deinceps flint promilfa, amp;oftenfa. a^ eadem promifsio ad omnes credentes vfque ad poftretuam æ-tatem.

JAC. SJLOCÂRDj'jlt X/JT, CAP. GEK:-tatem pertinet. vnde ad nos hanc promißionem Abra-^ hæ reuocat Daniel: vbi ait,Regnum autcm/amp;pote ftas, amp;nbsp;magnitudo regni, quæ eft fub toto cœlo, dabi' tut populo fando Altifsimùregnum eius regnum ster’ num, amp;omnes poteftates ei feruicnt, óc obedient.

IJ. Sujge, ferambula terram in longitudine etustà“ latitttdine eiM,quia dabo ribt earn. Progrefsionem facit po pulus Dei ab ætate ad ætatem, vfque ad fcptimam: pto-grefsionem facit in donis : accipit verbum promifsio-num, legis, Prophetiæ, Euangclij, amp;apertionem libro-rum : augetur populus in curfu tcmporum: qbtinet regiones, amp;nbsp;populos vfque dum occuper,amp;pofsidcatom-nes terras, quanta earumcft latitudo, Sdongitudo. ig Et mouens tabernaculurn \^bram 'ucnit, habitauit in quercubtu MambrA^qua,pint in Hebro», adificanit ihi nltare Domino. In vno bomineponit fernen Deus, vnde nafcuntur fiJij Dei, amp;nbsp;populus ,qui complcxuius lit oni-nesterras, vnde opus fuura facit Abraham, amp;nbsp;eius filij, acnepotes omnibus ætatibus, vteucrtantimpictaterti, amp;nbsp;ido.latriam* erigant cultumDei, ScChrifti lefu. qui Iblusfit rex, amp;nbsp;Dominus in terns pcrditis tyrannis, m querquetu intelligo tyrannos, qui fe Dcos hiciunt, qui omnesminteritu Antichrifti concident.- pcrièuerabunt vero in regho Chrifti reges, qui fufcipient Chriftuin,amp; .eius Euangelium.

CAPVT XIIII.

VIT autem in diebttt \^mraphel. Hifto-K ria perfepatet. quantum autem adfecüdanr ætatem, amp;nbsp;ad tempus Mofis attinet, fignan-turperturbationes,amp; bdla:quæ dekribun-turin

INTER PR. RIS T. '

tui in librîsNumerorum : malediâio Balaam ccnucria in bcnediôlioné:quæ benedióUo figmatur hîc in McJchi-ièdcch, amp;nbsp;fimul in ca adumbratur æternum faccrdotium Chriftij dum apud Mofcm remporancum fuit conftitu^ tum.in quo tarnen item Chriftus fignificaretur vcrusfo-ius fummus facerdos. De his ûcerdoti js agit Panins, vt nobis nonnecefl'e fit multa verba fa ceres nifi aduertere ordincm,amp; diipofitionem myfteriorum Dei,atquc eins verbi. Q^oniambis capite p.locutus eft Dews Abrahæ, femel cap. )?. cxiftimoquoqj cap. n. vbi loquitur De

us Abi ahæ, antequam ab eo ieparatus fuit Loth, dedu-ftam nairationem non iolum primæ ætatis in fccundain; fedamp;feciindæmtertiam, amp;nbsp;deinceps. nam quod Loth habitaucrit inter SodomæoSjfignatumeflèpariter popu-lum Dei habitafte inter impios: non folum dum tribus Ruben,Gad,amp; dimidia Manafles habitarunt inter impi-nsjfed amp;nbsp;poftquam populus Ifraeliticus obtinuit regnum amp;vcrfatuseft inter Cananæos, Philiftæos, amp;nbsp;fimiles: à 9^uorum feruitute,amp; opprefsionefæpè liberauit ilium De USjVt hiftoria ludicum, amp;nbsp;regum docet. Quare hoc ca-pùc mihividetur feparatim fignari etiâm tempus con-f’^quens Prophetarum, amp;nbsp;dcinccps:præfertim cum à Pa-peProphetaruin Mofe continuatio quædamoftendatur in alios Prophetas : vt à Lotho liberato' per Abraha-nium pcrueniatur ad filios Ifiacl libcratos per Mo-

amp; ad libcratos per manum Dei captiuos régis Babylonis, amp;nbsp;Regis Afiyriorum. Et quoniam ton hiftoria actatis^fecundac,amp;tertiæ,amp; vaticinia Prophetarum conferuntur ad fignanda, amp;nbsp;narranda opera inprimis fecundi aduentus Chriftis omneopus Abra-hami, quod agit inlibcrando Loth capriuum -, totum o-pus Melchifedcch, amp;nbsp;benediótio lignant opus Dei etiam m liberando Ecclefiam tempore martyrum à tyrannis,

Bbb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;nunc

J JC. SR.OCJn.TiI IN XIII. CJP, GÉlCr amp;nbsp;nuncin liberando Euangdicos captiiios Papatus: amp;nbsp;opus Chrifti Icfu in innouanda EccJelÏa,rcpetita iterum cius prædicationeEuangeJica. Singulärem interpretati-onem fadi amp;nbsp;paóti Abrahæ cum Sodomæis,quæ conuc-niat poftremistemporibus, attendant i]li,apud quos fit luramumiudicium Cliriftianorum. m primis Epifcopi Eleórores debebunt cQntemplari,,quæ in his capitibus narrantur. Nam fbedus, quod fuit Abrahæ cum Sodo-mæis lignât fœdus quod fuif Prpteftantibus cum Papi-fticis m Germaqia, Significatur quidem Chriftus-de-fen lifl'c fem|)er Papafuciiamp;iijaperium, .contra omnes genres alias, amp;nbsp;fimufferualTciçredentes.qui fucruntin impeno,!amp;'Papatu^à proptef hospugnaîTe pro illis.nam fùos feruari voluit Deus:vnde in Piophctis moniti funt Euangehei, vtpicccntur Deum pro ciuitatibus,in qwas confugerint..Initio Ecclefia Romana,imperator dederüt gloria Chiïfto,du Imperator occurrit obuiâ Chrifto. ve-rütamé fequétibus ætatibusfaâi funt multi peccatores,amp; fubftantiâ regni.vt petütin fine capitis dicemus,à quibus libérât nûcnos Deusamp;reftituit Ecclcfiam Chrifti amp;nbsp;régna Ifraëliticum. Nâ quæ funt promilfionis,quæ funtlu-tis primi dici,perducunturvlq; in ætatem fcptimam.fi-m ihtcr quæ funt ætatis fccûdæ émanât in cæteras ætares vfqi ad Icptimâ.Ergo dû Loth habitat inter Sodomæos, amp;Gomorræos, fignaturamp; quinta ætas,hoc eftquiper-manfeunt in prædicatione Apoftolica inter Papiftas a-gétcs.fignaturamp; finis fextæ,amp; principiufcptimæ ætatis, dû impij bdla gerunt, è quo belle eripiuntur Euangelici per exercitum Deicxercitum,qui pugnat inxhis,qui funt lèmcn Abrahæ,amp;in quibus agit vis Spiritus Dci.Suo tempore patebit proprium faâum Chrifti fignificatum in Abrahamo eripienre Loth à captiuitate, amp;nbsp;pcrcuticn-tceos, qui captiuum façiuntpopulû Dei: patebunt amp;lo-■ nbsp;nbsp;nbsp;...... ca vbi

T n't ER. P R. JI/rfT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïtlt;j

cavbi opus fier. Pugnatautem Abraham, amp;nbsp;non Loth, SuiapugnantiamEuangeici ftatum obtinentes, amp;nbsp;Ec-Çlefiam. no pugnant ahj inter Papiftas agentes,quôd fint -inter eos,qui non poflînt cogéré Ecclcfiamamp;populum. Liberabuntur autem hi à iéruitute per illos, qui minirtri conftituti fint à Deo in parando fhuu Jiberoi Jfraèlitico, amp;inconftituenda Ecclcfiaillis ait Spiritus Sanâus.Niü quisædificaucrit domura,amp; quæ fequuntur, Euangcli-autem qui pugnant pro oppreflîsà feiuitute tyranno tûjChriftus Sacerdos Dei altilTimi, rex qui allaturus cft paeem luis,profert panemjamp;vmum^ ftatum fpirituaJeni fuum,amp; poJiticum : cognitionéacfruétum Euangelij, Sc ProphctiæiSpiritümSandum à pâtre, amp;nbsp;à iè manantê honalùa,amp; virtutem Spiritus Sanâi.quibus fufceptisfit Coena,conuiuiuin ChriftidcEccl^hæiiiip^^i^ legno co-ftituto.Ethicfigni-ficatur vinum,dequo dixir. Non bi-bam de hoc fruôtu vitis vfquein diem ilium quando bi-bam illud vobHcum nouum in regno Patris mei.

tjgt;. ^t benedixit eis In credentcs tantum cônfiuit om-nisbenediôlio promiiTa Abrahæ, acppjs femini. atque tune tandem amp;nbsp;Abraham, amp;nbsp;populus Ifraêliticus ileinceps, amp;nbsp;Prôphefæ,amp; Apoftöli^ 'amp; prædicatores ■Euangelici nunc ,‘'amp;’'c.xercitus Eàâhgelicüs vincit amp;nbsp;obtinet, quando spiritus Dei adéft , operatur, amp;nbsp;datDeus viâorium , amp;nbsp;progrefliim, amp;nbsp;finemin rebus omnibus.’ • ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• . lt;nbsp;J : 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; ,

^cnedild.w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à T)e9lt;^lttJsi»!o,j)eJJcJJoye 'ceeli

amp; térr£. In^Filio Dei datur omnls -bcuédidio cre-{ientibus, in quq cacata funt oraiiia, qui eft pofief-foi,hæres, St 0,'ominus cœli amp;nbsp;terræ, amp;nbsp;ad quem fo-lum pcitinet rcgnuin mnndi. Ha?c fccunda bcnediâio fignat aduentum Çhrifti in carne,qui fua morte credetes

Ébb 2 ‘ faluauit,

A C. B ROC A RD I IN TIT/. CAP. G E faluauitjiSc fuo fanguine reconciliauit Patri curi(aa,qux in cælis, amp;nbsp;quæ in terris effent, de quo dixit Pater, ec-ceFiliusmeus diledus, in quomihi complacui, ipfum audite, plura non eft, vtdicantur hie de tota dodrina Euangeliea, amp;nbsp;Apoftolica', quant fatis luculentur expo-fuerunt prædicatores Euangelici.

JÛ. nbsp;nbsp;Et bene dietfu lyeta altifstmw^ qui tradidit hefies tudS

in munu tm. Et dedit ei deciniAm de omntbw. Hæc benedidio Abrahæ tertia reuocatur ad tertium fta-tum,amp;ad feptimam ætatemjinquam nunc ingredimur, quatido pugnatur verbo amp;nbsp;manu contrà Antichriftum, contra quern fimilia eft adurus Deus per fuos feruos, quæ egit per Abraham pro Lotho. Melchifedecheftille, qui ter bencdixit Abrahæ^ quod in Chrifto habeamus Paticm,Filium amp;Spiritum Sandû: promiftiones,amp;opus Parris: Euangelium,amp;opus Filij: Prophetiam, amp;nbsp;opera Spiritus Sandi. namperFilium datur omnibus benedidio, atp; præftantur omnia promifla femini Abrahæjamp; Ecclefiæîvincctuiqueipfc Antichiiftusabhis,qui erunt populus Dei, in poteftatem quorum veniet omnis An-tichriftiftatus.-quibufque dabitur regnum Ifraehticum cum æterna vita in cælis. Ac vt hæc benedidio comple-xa eft ætatem fccundâ Mofis,amp; quintamEuangelicorum, quifuerunt fubPapatu, fimiliter amp;tertiam, amp;nbsp;fextant compræhendit.tertiam, in qua narrata funt omnia per Prophetas, quæ fieri debuerunt in præftandis omnibus promiais in duplici, feu triplici aduentu Chrifti. fex-t-i,inqua paulatim cœptafuntpræftari,acdenuntiari té-pus propèadeftè,quando omnia præftanda fint. Cotn-plcditur piætereàhæc benedidio Melchifedech xtatent quartam cuin prima, amp;nbsp;fèptima. quod fignatur in triplici benedidioneamp;in oblationepanis,amp; vim, debenedi-dione didum eft.inpane autem amp;nbsp;vino, quod proferrur,

I NT E R P R. MIST. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|p»

fignatur leTus Chriftus ætcrnus Dei Filius. in paneenim Signatur diuiniras, vt ipfe ait: egofum panis, qui decœlo delccndi: inA'ino fïgnatur humanitas,amp; eius,qui fit Filius Dei, àTanguis elfufus pro pecans mundi : omnium fci-Iicetciedentium tempore promiflîonis, amp;l«gis: tempore EuangeJijjôc tempore apertæ Prophetiæ.hunc pancm, (]uidecoelodelcendit. amp;nbsp;de quo.,çliâumctiamefi.-. panis quem ego dabo, caro mea efi pro ■ mundi vita. amp;nbsp;hocvinumexhibuitCh.iifius Abrahæ, atqueomni cius • iemini:exhibait Apoftolis,amp;omnibuscredentibus :cx-hibebitomnibus deinceps,quieruntin regno Il'raëJirico. inciam videmus agnum occifum aborigène mundù Spiritum Chrifii datum omnibus credentibus ab initio mundi ad finem vfque. amp;nbsp;quia erat Dei Filius afiiimptu-rushumanitatcm, qui vno Spiritu Chrifti duci debeant, ^viuercinæternum,fadi funtvnum corpus in Chrifto capitefaâo hominc. Itaquedumfit Chriftus vita omnium ciedentium,cos infe perSpiritumSanôium régénérât, fuofanguinecxpurgat ab omnibus pcccatis,conciliât Deo, facit Dci filios,omncs inquam credentes ab ini-fio mundi ad finem vfque.

Et dédit (t deàwAm de omnihtis. Quæ in tribus ftati-buSjamp;fcptemætatibus donatafunt nobis à Deo, ilia à Deo rccognolceraus,ei gratias agemus, eifoli erimus adiâi, ci loli fci'uiendo,amp; parendo in omnibus, quæ lo-cutuseft, amp;præccpitnobis.In legehæc eadem configna-tafunt: vtin holocauftofpiritualefaciificium,inefucar-nium fâcrificij,corpus Chrifti palTum pro nobis : vt in his duobus cognofcamus Dei Filirim, qui è cœlo defeen-ditjamp;faäuscfthomOjamp;palTuscftpro nobis. Inoblatio-neautem Minha fignaturgratitudo3amp; gratiarumadio fidelium,vtre cognofcant Dei beneficia, amp;nbsp;obferuent ciuspraecepta; Aetate ieptima fietillud. tuncaccepta-

Bbb J bisfi'

UC. SR OC A ÆD T J N XII. CAP. GSKs» bisfacrificiumiuftitia*, oblationes, «Scholocaulla: tune imponent fuper altaie tuum vitiilos de quibus omnibus dicetuiin Leuitico, quæ crunthuc afï'umcnda» 21. Et dixit rex fodama ad ^.^bram. da mihi animM, 'Sttbflantiam talie tibi.

. S 2. Et dixit Abram ad regem So dom a. Leuani manum ad Dominum Beam Alfi'(isimum f/ojfejfarem cælt, dp 23. Si a filo vfiqite ade^rrigiam calciamentiaccepero ex om-Dibits, qua Cunt tibi, nedicas. ego dttaui Abram

24. Prxterea tantum, qua comederuntguéri, dr (grateft ga rt em vir or um,qui iuerunt mecum,\^ner, Efichol, dp Mamri, igfi accigiant gartem fiuam. Ante dicebamus Imperatc-rem iuifiTcobuiam Chrifto. Hic-qua ratione, qui poft fecuti funt reges, idfecerint, aperitur; dum dicitur, da mihi animas, fubftantiam tolle tibi : hoceft, vultprin-ccpsPapæus omnesviuentes viuerefub fua adminiftra-tione, fuis legibusr ac rerincre poneiTionem regniChri-fli* vt aufem hæc retinere fibi per Ecclcüafticos liceat, prpmittiteis principatus, Sc concedit, vtetiamfit Papa luper omnia régna* contra Papa in dignitates Ecclelia' fbeas aflumit principes. amp;vbiagitur deiaäura,conccdi-tur populis, vt déficiantaPrincipibus, modo rctincant EcclefiamRomanam. nam hæc eft bona raagiftrajeuo. candi fe audientes fubiugum tyrantibrüm. VcriiamE-uan^elici refpuent régna,amp; principatus: Dcum ftatuent pofteflbrem coeli,amp; terræ,ncc fc facient Dominos regni pei.amp;Ecclefiæ Der: non fuislegibus adminiftiabunt ytrümcis^ftatumi fèd Dei.inad miniftratioiie Ecclefiæ na ad vnumPàpam deferentur omnia, amp;nbsp;vt vno verbo di-cam, cf it Ecclefia, non mon aichia Pàpæà : ordine, amp;nbsp;modö admiriiftrabitur illa: quifqueerit^pärticeps illius, yterit digniia^ amp;cuiufque mentura.

I N TER PR. JurtT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,pjt

c A P V T XV. P R O M I S S I O

Tfrti/t dr (jffurta.

g^4nia prope, qiiæ narrantur hoc capite fi gnantjEtatcm rertiam3^amp; quartam. Primum dicitur, verbum Domini faólum Abrahæin vifione, vt fignificcntur, quæ videntes erant vilun, Samuel, Dauidjamp;omnes Prophet», qui poft fu-erunt;amp; nuntiaiunt duplicem aduentum Domini, vt nûtiaîurhoc cap.vnde cap.xo.pronuntiat Deus Abraha-mumPropheram.ergo erit Propketia hiftoria Abrahæ. I. ' ; Pofl verba hue chiigeßif) fuit verbum Domini ad brtfnitivißonedicendo.ne timeas Abram, egofroie^or tuue^ merits tua multa valde. Pfalmogp. narratur 'opus Dei in Sanóiis fuis,quibus loquitur in vifione,amp; eft foititudo eorum dum nuntiantur,quæ funtftatus regni Dei,amp; eius cunftiiurio: dum conftituitur amp;nbsp;in primo, amp;nbsp;fecundo' adiicntu Domini: dum ccrtaméeftvfqiad Antichriftuin ^nblati]m,defcnlbr eft Deus l'uorum Prophctarum. qui ait. quitangit Prophetas meos, tangit pupillam oculi ttiei: amp;nbsp;Abimelccho minatus eft moiternjHi redderet Saram Abrahæ. poft Antichnftum fublatum apparebit mcrccs, quæ magna hîcproraittitür Ahrahæ, 2^.Et di rut Abram. Domine Dent,quid dab is mihi, amp;nbsp;ego va do

liberis, amp;nbsp;ßHns curat ord damM me a Damafech Elea.'^r„ 3' Et dixtt Abram: ecce mihi non dedtßt fernen, eccefiitua domus meamp;hxresmeus f/Z.Omnis Prophetia nuntiat mala futuraamp; fîncm maloium:beatum ftatum m regno Chrb fti.Vndeciim petit Abraham fihum,petit lefum Chriftö, in quo om nis Ipes futurafit hberationis à malo,amp;beatæ vitæ.nam in Eleazero lignâtur fimplicitci ho mines,à qui büsnópoteft fperari falus, amp;nbsp;homines, qui no funtex fi-lijs Dei.Et quia Prophchtia attingitomnia tépora,amp; eft fcrmohic de femme fanôto,de ipfo Chriftojïÿnagoga in tclligitur»quiaq;fextaætas refpondethuic tertiæ,amp;fexta.

J JC BROCJS-Dr Iff Xir, CJP.

«tashicintelligitur, amp;in Elazero Damafccno iplado-drrina Papiftica, quæ tota ætate fexta^óc ante maxime vi* guitin Sorbona Parifina, lignficatur. quæ primas obtP net, dum non adeft Cliriftus : fine non eft eins prædica-tio in Ecclefia: non eft eius regnum:fed Antichrifti. hxc in Prophetis aduerti poterunt. Attende hunc Elcazarum efle Sobnam præpofitum rempli,If 22.

Et ecce 'uerbum Dgmini ad eum, dicendg, non hareditt-bit teifle^Çedqutegredïctur de vifceribus tuU ,ipjè hxretiti‘ bit te. Verbum,quod loquitur Dominus in Prophetis, nuntiat Chriftum,qui obtineathæreditatem Dei, Ecclc fiam,amp; regnum.Chriftum inquam nuntiat amp;nbsp;c red entes, qui funt fernen Abrahæper Chriftutn, quique confecu-turi fint in Ecclefia hæreditatem Dei,amp; totum orbem eï pulfis impijs, amp;nbsp;non credentibus.

f. Et duxit eumforas,ac dixit .pifice »ufic ccelos, nu^i' rafiellasjßpoteris numerare eas,^ dixit ei ,fic erit ferne» t»' um. jftellæoccupant cœlum, ita pij occupabunt terras: amp;erunt in terris.quia Deus ledern habebit in pijs.

iT. Et Crtdidtt Domifj», re^ittatum efl ei hoe ad am. Credidit vti'umque aduentum Chiifti Abraham, qui in verbo Domini pro miff funt: vt in Chnfto cxifte-ret per eius mortem expiario peccarorum : amp;nbsp;per Chri-ftum clfcmus confecuturi Sabbaptifmum, amp;nbsp;æterrnam vitam. reliqua, quajpertinent ad cxplicationcm horuni verborum, copiose lunt à Paulo traótata.

j. Et dixit,ad eu. E^o Dominus,eiui eduxite de Vrchaldaorut» •vt darem tibiterram ifiam, vt haredites earn. Hi'c Vltlc-mus quod principium fuit in Abrahamo, elfe »finerain leptima ætate. egrclTuseft ex Vr Chaldæorum initio A-braham, qüando locutuseftei Deus, quæ hiftoriado-cet. Quod autem idem contmgat omnibus pijs vfquead

ætatera

TN T E R P R. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1?^

»tatem feptimam, verba quæhîc fequuntur, indicant, vt darcm tibi terramiftam, amp;nbsp;poïTidercs earn.’quia pof feflîo perpétua obtinebitur tantum ætate feptima;vt o-ftendet infra ipfe Deus, amp;nbsp;Abraham quoque idem in-tellexit de future quodam tempore, vndequæfîuitdeco tempore inquiens.

Et dixit. Domine Deut. unde fcire pofsim quando. (Quando videtur fujfle vertendû, quia videretur Abra-^ainita non credidifTe: amp;nbsp;Deus refpondit ad tempus futurum,quando poflclTurus fit Abraham terram illam. ) ßm earn? vts. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;num in tempore hoc

teftitues rcgnum Ifraëlîita Petrprima primo.in quem,feu qualem'articulum temporis fcrutantes. verùmillud qui-dem eft, quôd Deus dum nuntiat tempus, etiam quale fiiturum'fit, indicat î amp;nbsp;illud, Chi Hebraicè fignat amp;nbsp;^uando,amp;quod, vtamp; quod ponatur pro certahîc ratio-tte-vndePetrus aitï^^vvuv\^l; 'nç[iva„ii■sroiàv.Cùmergo vtrumqueintclhgcndumfuerit, in primis tempus i-plumfuitintelligcndum: amp;nbsp;aduertenda erit hîc diligentia Petri, dum ait nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quodiam quærebat

Abraham, quæfierunt Apoftoli, quæfiuit Petrus, quæfi-ctunt patresm circumcifîone,quænerunr Sanâi tempore Apoftolorum,quæfieruntqui poft Apoftolos vfq; adhæc tempora tradarunt Prophetîca .• quærunt hoc tempore pij viii,quandonam promilfiones præftabuntur, regnum Chrifti, amp;nbsp;liberatio à tyrannis. quibus omnibus, illis lu-perioribus, amp;nbsp;nunc nobis maxime, qui clamamuspf.^f. ligna noftra non vidimusdam non eftPropheta: non'cft nobifcû,qui fciat quoufq; vlq;/quo Deus improperabit inimicus?icfpondit Deusinhis,quæ deinceps léquun-tur in hoc capite.

fi. Et dixit âd eum Sttmemihi voeu Ain triennem. (ßpprAm trien-

I AC. S ROC A RDI IN XI. CAP. G P Xj* tr'te»ne,c^x afietem tfiennefn,(^ turtiire,amp;pttllum coluntb“^*' 10» nbsp;nbsp;Et talit ßbiomnia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuifit caper medium, ét

poßfit quamltbet partem diuifionù fua è regione ficia

auesnon.diuifit. Refpondit Deus de tempore, quod quæfiuit Abraham: amp;nbsp;de quo locuti funtomncs Prophe* tæ. fignificaturautcm hrctotum opusProphcticum» o; pus videlicet totum primi, amp;nbsp;fecundiaduentus Domini à Prophetis denuntiatum. quo quidem tempore fecun-diaducntus Domini, cœptumfuit magnum iudicium Domini peraâum» nam tempore hoc fecundi inqu» aduentus Chrifti, in quo extitit opus prædicationis E-uangelicæ fecundo repetitæ, peragitur indicium quoque contra impios , contrà Papiftas. vt quemadmodum afflixerunt, amp;nbsp;interfccerunt pios viros‘«ScEuangelicos, lie interficientur ipfi amp;perdentur: atque in eorum boni fuccedant omnes, qui fuerint fernen Abrahæ credcates. atque ita poflideant terram promiflam. Si quis autem hoefibi probaricupit videat cap.? leremiae interpre-rationem de vitula trienni, amp;nbsp;de his, quæ in hoc capita deinccps dicuntur; atque cognofeet AbrahamumPrU' phetam, amp;nbsp;fuam hiftoriam Prophetiam. Ibi enim figni-ficantur Papiftæ traniiuiiTe.inter diuifiones vituli,lhoceft combufliiTe credentcs,vt per cineres illorum tranfierint-vnde ipfi propterea puniendi fint.- inquibus auólafint peccata Amorræorum ♦ Sed fatiuserit, vt fingula di-ftinólius interpretemur» Tria animalia ponuntur, vac-ca, capra, amp;aries, vacca maior, capra minor vac-ca, amp;c aries minor capra. tempora ab his animantibus fignari exiftimo. in vacca maiori tempus ab Abrahamq vfque ad ætatemfeptimam :in capra {tempus à Chrifti primo aduentu vfque ab ïècundum: in’ ariete tempus lecundi aduentus. trium annorumeft quodlibet horum animalium, ergo homines trium ftatum in his tribus a-

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niraalibus

I Tf TER PK. Mr ST. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;95

nimalibus intelliguntur» quod fint trium annorum, indi-catur credentes participes efle corum quæ fiint legis,quæ funt Euangelij,quæ funt Prophetîæ:dum3vacca,amp; capra ftint fæminæ,maxime Prophetæ,amp; Apoftoli indicantur: in aricte marc Chriftus fignificaturin membris fuis in fe-cundo eius aduentu. amp;nbsp;hie eft aries percuffus ab hirco noftro tempore: de quo fenpfit Daniel cap.g. diuifa au-temhæc ànimahaponuntur,amp;per diuifionestranfeunt hommes, vt indicium Dei intelligaturtrium ftatuum mundidefcriptum in lege, in Euangclio, in Prophetia» quoiudicio impijaffligunt,amp;internciunt pios: combu-tunf: in cinerem vertunt, amp;nbsp;hunc pedibus calcant: ftdimpij deinde àDeopuniuntur, amp;nbsp;perferunt malaj quæ alijs intulerunt. Per turturem autera amp;nbsp;colum. hamexiftimo fignari pioSjqui tanquam alati fugiuntvim iudicij,amp; liiperftites remanét, vt in ipfis conftituatur Ec-defiavera, fidclis, amp;nbsp;amans Chrifti, vt quoquevidebi-rnusinfineprimi capitis Leuitici» leremiasfub vno vi-tulo Chrifto cûmébris fuis hæcfimul omnia aninlaliavi detur compræhédere, amp;nbsp;oftendere Papiftas itidéinterfî-ciendos, qui Chriftû in membris fuisiteru crucifixerint. Et defeendent nt auesfuper cadauer^tÇ^ abigebat eus hrufn. Quamuis ante fæpèpuniti fint impij, non tarnen fuerunt confumpti. in fine enim capitis videtur le-reniias intelligere exelbsà volucribus impios: vt nuf quam'deincepsfuturijfint in mundo ;vt Aegyptij fubi-erunt indicium Domini ,item alij impij, veiùm non fuerunt confumpti: manebat tarnen indicium, vt in po-fttcmaætatejcfictillispereundum fine etiam abigentur Papiftæ, ne prohibeant, quin refurgant Euangelici, vt diâum eft cap. p.

It-^tfuit aimfoloccumberetfopor irraitfuper Abramü.Pcïîç-âaætateteitia.venit Chriftus aetatc quarta,fubijtipfe lu diciumDcifignatus in vaccatricnni loco credentium

lt;

IJC BROCJKDI IN xr. CAP, GENj,.

amp; Eçclefîaæ: paflus,amp; faóiuspro nobis peccatum,amp; catorum expiatio, quando fbl oblcuratus fuit ineius morte, vt dicitur pfalmo j. dormiui, amp;nbsp;euigilaui.

Et ecce terrormagnus,(^ teneigt;yo[ùs,obfeuritas

ttaßt fuper Tunc iudicium fuit mundo ,terrorfuit in inudo in obfcuration fblis: mortuus eftipie Chriftus:A' poftoli deindeamp; martyres : atque fimulextititiudiciuin grauiflimu’mconti'à ludæos. amp;nbsp;hæc maiora futura nunti* antuilt; in fecundo aducntu Domini.

Et dixit ad Abram,ßciendofcias quod eritperegriMit^ ^fernen tuum tu terra non fua, nbsp;nbsp;feraient illù, (jy affligent

eos quadringentos annoi.

14- Et etiamgente,cui feraient,, iadico, ego flxfofiea egredh enturcumfubflantia ?nalta. Scito futurum^vt fernen tuum opprimendumfitab Aegyptijs, 00, annos; ab amotis regibus vfque ad Meifiam^-i-oo. annos. à Papa, amp;nbsp;Papstquot; is item ^oo.arinos fîue à nouis Prophetis'vfqiad fccundu aduentum Mefliæ. Poft cum magna fubftantia egrefli funt Ifraèlitæ cum maiori Chriftiani poft perlecufio-nem tyrannorum : amp;nbsp;obtiuebunt totum mundum And-chrifto fublato, amp;nbsp;alijs tyrannis vbique»

lÿ- Tuautemibiiad^artestaostnface:fepelierisin canitie bona. Abraham nnmeratus fuit inter turtures,feu colum as, quæ non fuerunt concifæ, necfuitinterfeâus abim-pijs: fimiliter hoc tempore qui curfum vitæ finierunt pUquot; rè,faniftcquei nec à tyrannis, nec à Papa fuerunt inter-feôti : veniuht fignati in illis auibus: amp;nbsp;præfertim fignifi-cantur, qui fuperftites erunt in ’magna perturbatione,

Generalioncautemquarta reaertentur huc.-EIedum enitn compléta efl'^niquitas Amorraoram vf^ adhac. Tempore æ-tatis quartæ circa nnem Icilicet, in Papatu reuerfi funt impij, atque infînuaruntfe in populum Dei. amp;nbsp;Ecclcfi-

âlXt

r N T e R P R. M r x t.

’’n obtinentes Amorræos imitati funt, amp;nbsp;alias genres», 3c tempus deinde, quo maxime cœpit fæuirePapatus, « vocare in feruitutem populum cKriftianum aetate fci-, “Çetfexta inftituto decretali PapæoJ 8c iudicio Ecclefîa-“Jco tyrannico vlque ad vocatum indicium Papatum,vt PUniatur ^00. propè numerantur anni«quod tempus re-^pôciettépori Prophetis amp;nbsp;à captiuitatc Babylonica vfqi pnmum aduentum Chrifti in carne:vt hoc tempus rc 'pondcat 400» annis feruitutis Aegyptiaeæ, vt diccba-

nam amp;nbsp;fexta ætas rcfpondit tertiär : noui Prophe-tæyeteribus Prophetis. interprétés Prophetiæ ætatis fe-Phmæ audoribus primis prophetiæ.

^7' Et fa^um eflvt ocumberet Sûl,amp;caligo fuerit. amp;nbsp;f»tn»s fumant- amp;nbsp;lampas ignts,qua tranfibat perâitiifiones '^ffas. Hic fignificatur finis ætatis fextæ j amp;nbsp;ingrelTus in feptimam, amp;nbsp;ludicium Chrifti in ipfiusfecundo aduen-

Cœpit autem iudicium à domo Dei, amp;nbsp;inuafitim-pios.prius combufti funt credenres præ dicationi Euan-gelicæ, amp;nbsp;omnibus modis alias affliâi. inuadet ignis bel heus deinde non credentes, perdet eos,' amp;nbsp;confumet : vt tnemorat îeremias ctp.?^. ex hoc loco: amp;nbsp;prophetæ paf-fimineorûvaticinijs. Quidautem fit tranfiieper diuifi-ones illas patet ex lereraia. Qjiando compléta fuerint peccata Amorræorum,vt Papiftæ vocarint deumMao-zitn contra Euangelicos, Ivt dicitur in Daniele cap. «-vtrfu 38. Deum Maozim venerati funt, amp;nbsp;Deum, quem ignorauerût patres eorû coluerunt.tunc non vitraprodu-cet Chriftus indicium contra omnes,qui nomme Ireligi-onis comburunthominesj lèdfiet illudlfaiæ, vt igne,amp; gladio ludicet Dominus cum omni carne,ac multi fint interfeéli à Domino : illud Jercmiæ. Erunt eorum ca-dauera expofita volucnbus coeli, amp;nbsp;beftijs terræ.

Ccc j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In jig.

' 'l AC. BROCARDIIW Xi'. CAP.

tg. In die ipfopepigit Domi»M cam Abram fœdn4 dicenda. Semini tuo dedi terram hanc àflumine Aegypti vfque adflu^ men magnum,flumen Euphratem. HÏc ßgnatur quarta æ-taSjamp;brcui^nec infignitè exponitur propter caufàs,quas initio fequentis capitis dicemus videri nobis. In illo die, quandó promifla femini Abrahæ incipient præftari: quando quæ nûtiarunt Prophctæ cœpta funt præftari,vt dicebat Chriftus. Lcx, amp;nbsp;Prophctæ vfqucad jloannem Baptiftam Prophetauerunt: tune prædicatumeft Euan-gelium in terra Canaam, amp;nbsp;Chriftus datus. ibi fuit ini-tium fignorum.vidcaturlocus illeMatth.it. amp;cumhoc conferatur.lbifiquis attendat, aduertet Chriftum pro-mififte fuum fecundum aduentum, in quo reftitueretur regnum Ifraëliticum,amp; obtinerent credentes non loluffl Ipintualia, fed amp;nbsp;totum orbem, in quo dominareturE-uangelium in allatoSabbaptifmo poft indicium,de quo ibi loquitur, amp;nbsp;egit in fuperiori capite.

t.gt;4fluuw 5 Aegypti 'vfque ad fluuium magnum Euphra-tem. Idque in ftatu circuncifionis primo : at in fecundo baptifmatisàmari Oceano vfque ad idem flumen. inftatu autem tertio ab extremo mari ad extremum mare.fC/-■naos) decern populi numerantur venifte fub ditionem populi Ilraèlitici. tempore Chriftianorum venerunt decemprouinciæjfiuè pluies, temporeinnouatæEccle-(iæ, ac rcftituti regni Ifraëlitici omnes populi, qui funt in orbe terrarum,obtmebuntur fub regno Chrifti.præci-pui tarnen hoftes oppugnantes Euangelicos numerantur decent pfal. «3. quicædentur iniudicio ad vallem

lofaphat. Scplures cap. if. Icrcmiæ bibituri ' dicuntur calicemiiæ

Domini.

CAPVT

I N T t R P R. TVrjT,

CAPVT XVI.

N fuperiori capite fignata cft tertia, Ôc quar-ta ætas perduâa in feptimam, hoc autem fignifîcanturiJla, quædeindcfuerûtEcclefiæ Chiifti,amp; Synagogæ in Sara, d: Agar:fîgni-ücaturamp; ætas quinta. Agarnarraturprius concepilTe, quàmSaras at Sara Ipreta ab ancilla,tam reijcit. In filio Âgar lîgnificatur regnum, amp;nbsp;Dominatus. quod re-gnum, èi. adminiftratio publica fuerit poft Chnftum apud ludæos, non apud Apoftolos. tempore autem Syl-üeftriPapæ, quandoChriftianiobtinueruntregnum gê-tium,fuerit illud apud Papiftas, non apud Euangelicos. lt;îuod fignificatumfuitcap.,2. Apoc. in muliere ami-ftafolc, quæpepcrit mafculum fublatum ad Dcum,’(ne deuorarctur àDracone. nam turn Papiftæftatim occu-païunt regnû Chrifti,amp;fidclium dominate Agar, amp;nbsp;crus fiiio.atqueita ludæi fpreueruntEccIefiam Chnfti;item Papiftæ. hincfîtjvt non fit infignitè capite fuperiori pro-pofitusChriftus natus. quia vcnit in humilitate, amp;nbsp;fuit Deusabfconditusinhomine. Significatur autem aper-tènatus Chriftus cap. 21. amp;nbsp;22. quando cum potcftate,amp; virtute magna apparebit Deus, amp;nbsp;homo hoc tempare. hinc dicebat Paulus Col.?.'»» Quando Chriftus vita no-ftiapatefadus fuerit.tunc amp;nbsp;vos cueoapparebitisin glo-lia.amp;i.Pet.ca.bvcr. 7-idemait. IntereàEcclefiaretinet fuumlocum quantumuis defpeda à filijs Agar, à ludæ-is ohm non credentibus, aPapiftis nunc credentes oppu-gnantibus. Quænam ratio præterea fit,vt non hie fed ca. 2,. natus fignetur Chriftus, ibi dicemus. A Paulo deinde locus hic ^de Sara, amp;nbsp;Agar eft tradatus inEpiftoIa ad ,Galatas. quare minus multa verba facienda lunt a nobis : ordinem perfequar hiftoriæ myfticæ vt potero»

i.Sttra

'' T A C. S R OC A RDI X^T.CAP, G E

3. Sara autem vxor'^^ihramnonpeperat ci: fuerat iVi ancïlla ^e^yptîaca, amp;nbsp;nomen eiu^ A^ar. Eccicfiafuit ab initiomundij fcdeius partus non fuit cognitus viilgô, nec lèmen,quodparituraerat,vndeamp;ipfa fuit naiæin-tei'ûà tarnen datur locus Synagogæ, amp;nbsp;cius filijs, hoc'eft fernen carnale apparet vulgô, corum qui promifliones Dei apud fe habebant.qui'Spiritu viuebant in Spirituali Ecclefia,facile patiebantur tum, populum dominari,qui promifliones habebat3amp; eo ex proditurus erat qui fpintu viuificatosîpi'æftaret omncs credentes Dei fernen,amp; Det ïihos.atqui carne viuunt,non admittunt fecum Spirite viuentes: acin carne ipfi ^Ioriantes,amp;Spiritu,amp;Spiriitu viuentes contênunt» Verum Ecclielîa Apoftolica in fut' git contrà Ecclefîam carnalem, amp;nbsp;earn cxpellit à faini' lia filiorum Dei, tametfî m humilitate Chriftus app^' rens non videatur Dei Filius', amp;nbsp;Saluator mundi ; eft tarnen amp;nbsp;Euangelij virtusin fuis, quam Paulus amp;nbsp;præfe-ferebat apud Corinthios.

7. 'Etineniteam ringelns iuxta fontem a/^ua in defirto fuperfontem in lt;via Sur. Tametfi hæc reuocantur ad genus ludæorum carnalium fecundum hiftoriam literæ, propter myfticam tarnenfignant Papiftas filiosDei, ac îefu Chrifti fecundum carncm, non autem fecundum Spiritum. ac quantum fint multiplicat î am vidimus.

12. Et Hicerit ferta homo. Quàm férus fucrit, amp;nbsp;Cit Pa-pa^ amp;nbsp;Papiftæ, cognouimus ex hiftorijs, ex Prophetis, amp;nbsp;nos ipfi vidimus, amp;nbsp;fenfimus.

Mantti eius contràomnes. Vt vidimus, contrà omnes infultauit vi fùa, amp;nbsp;aliéna concitando in arma principes, item fua excummunicatione.

Et manta omnium contra eum. Quomodo Papa fern-perpugnarit contra aliquos, amp;nbsp;aliqui contrà ipfum ex hiftoria

INTERPR, MEXT.

hiftona cognofcatur: amp;nbsp;tandémanus omnium ferentur contra ipfum vt tandem ruat rn intentum.

^tinfacie (coram^contr») vniuerferutn fratrumfuornfn f^^ettahernacula. Hoe eft : non verebitur faciem cuiuf-quam; nee à fuiSjnce ab alijs timebit. Siucponet caftra contra fratres fuos omnes. Qupmodo Papa, amp;nbsp;Ecçlefia-fticifufceperint perpetuum bellum contra EuangeJicos, ^'tftoria quoque docet,amp; nuncmaxiimè in prædicatio-nc fecundo repetitalEuangelij apparuit, vt illud fernen carnalelfrael perlequcbatur quoq; Apoftolos: locus idé cum hoc eft in Malachia cap. 2. nunquid non pater v-ßus eft omnibus nobis? cur fpernit vnufquifque noftrum ftatrem fuumviolando padum patrum noftrorum?Quâ-doprætereà perpetuô bella mouent, amp;nbsp;mifeueritPapa iötcr Chriflianos, hiftoria docct.

Vocauitque (Agar) nomen Domini loquentUadfe.tuDe-^'^des^me^ qutdtxit. nonne etiam htc •vidi paß evidentem

Cognofeent tandem Papiftæ Chrrftum dedilfe fibi omnia, cum à tergo remanferint:videbunt Chriftum,amp; ctedentes feftinantes in regnum Ifraeliticum; feautem cctro manfuros, amp;nbsp;inde expullbs. de putco dicemus cap.

Et Abram Oldoginta annorum fex annorum era/ quando peperit AgarifmaelipfiAbram,

Aegyptiaeâ, ante Ecclefiâ Apoftolicam anteprædicati-onem fecundo repetitam Euangelij, regnauit impietas Aegyptiea contra filios Dei.ftatim enim mortuo lofeph cœperunt vexare populum Ifraeliticum Aegyptij, amp;nbsp;anteChriftum,quandodata fuit lex in monte Srna, ex-titCFunt in populo ’Ilfaëlitiçolfmaclitæ ætate fecunda, amp;nbsp;teitia:cxtiteruntamp; poft primum aduentum Chrifti ætate quinta,amp; fcxta,vt in i^.annis ante centûmihividean tur fignatæj amp;nbsp;hæ duæpofteriores ætateSj amp;nbsp;illæ priores.

Ddd CAPVT

I Agt;C. B R 0 c AB.ni I Jf X r 11. CAP,

CAPVTXVir.

Ideturhirtoriahoccapite aflumere initiuffl ætatis qumræ, atquc eins progrcfliim expo ncrc vfqueadætatcm feptimam. Quando piofcflio publica, amp;nbsp;libera fuit baprilmatis, amp;nomiais Chriftiani: conftirurufquc fuit ftatus Chri-ftianorum publicus,ac regnum Chrifti j ftatim fuitillud occLipaturaab Antichrillo, amp;à Papatu confiitucnte ar-tatem quintam, quamuis Antichriftus, qui velit feelTc Chriftum, fuam ætatem quartam faciat, amp;nbsp;feptimam. de qua re dicenduna eiit in Apocalypfi. verum in fine fextæ ætatis, amp;nbsp;initio ieptimæ expcJlctur Papa, eucitetut Papatus, perdentur Antichrifti : arque alTumetChriftus regnum mundi, amp;nbsp;folum Chriftum omnes in murido profitebuntur.amp;hic eritquinta promifTio.

X. Ef erat Abram filitts mnaginta nonem anngrim,^^ apfaruit Dgmintu Abrani-cr dtxit adeurn. Ego Deus g/nnip' tens-^ amhnla coram me, (^eflo perfect us. Quod po- am norum effet Abraham, videtur fignari tempus ante fe-ciindum aduentum Domini, in centum annis fignaiitut duo Iubilæi,ftatus primus Patris,amp; iecundusFihj.Opo*“ tuit prætcrijfle bo amp;nbsp;igt;- annos : item ad ,oo. perueniire,an-tequam nafccrcturlfaac,hoc eft, afferretur regnum Ifta-eliticum cœptum Spiritualein primo aduentu Chrifti incarne. Excurrente autem ætate quarta ad fuum finem, vt cönftituererur regnum Ifraeliticum etiam in ftatu politico ; eccepax habetur à tyrannisiRomanum imperium venir Tub nomen Chriftranorum. extant tuncvifioncs de hoc tempore Ecclefiæ f'vt habeatur ratio omnium, quæ agenda funt : extat Apocalypfîs,quæ monct eorum, quæ ftatim futura erant : vtpræteream viftones Hermx, amp;nbsp;aJioriim.

E.go D(us o}nnipotens,lt;^\. dcfcribitur cap-primo. Apo.

T N TER PR. ME ƒ T.

K^mbuU coram me, efloperfeÜtis. Pfæcipitur Syl-tcftro Papæjamp;alijs,vtaducrtant potcntiam Dei,qui tra datillis impcnû Romanuin,amp; regnum:amp; fcianteum^qui illudtradidit, vt moncnturcap. 2.Ofeæ,pofre quoque auferre.contcmpicntur cap. primum Apoc. Præcipitur omnibus deinccps, vt viuant vitam Euangelicam, lt;ic. in nullis præceptis Dei claudiccnt, fint fideles miniftri, non ptoditores: non dicant. cccèhæreSjOCcidamus eum:non occupent fibi rcgnum,quod eft Chrifti.

i- EtdAbofa^um meum inter te, (i;-inter me. Si obfer-oalTtt Ecclefiaftici, qui pollitici funt Deo in Baptifino,vt ptofirerentur vnum L)eum,amp; Dominnm noftrum lefuin Chriftum; atque eins præcepta, amp;nbsp;inftituta fcruafientj tonftituilfent ftatum rcgni Cfiiifto amp;nbsp;non Antjchiifti,amp; tyrannorftnunquièregno Chriftiétant expellédi. cùtn veto contra onia egcrît,nil eis proderit iadtarc fuccelfio-nem, quia non perîeucrat fi.;cccfl)o,vbi paâa nô feruâtur.

Et multiflicabo te 'vehentip/me. Quantum audum fitnomen Chriftianum,vidimusomnes: atque occupa-turus eft to tû terrarü orbé, fed non fub dominisPapiftis. 3-Et cecidit Abram in faciem fuam, dr lecuttu eflcum eo Deut dicendt). etee egopaliu meum tecu,amp; eris pater multarttmgen-

Fit per rc petitioncm confirmatio eiufdem padi, propter eosqui pcrfiftcntindodrina,amp;vita Euan gclica quiobtinebunt totum orbem, non autem propter Papi-ftas amp;nbsp;alios, qui padis non fteterunt.

• s. Et non 'uocabiturvltrà nomen tuum Abram, erit rjomen tuum Abraham, quia patrem mnltitudinKgentium dedi te.

• 6. Et multipltcabö te vehementipsimè amp;nbsp;dabo te in gentes, amp;nbsp;reges exteeg^edientur. Nouum nomen conlecuti fùnt crcdrateS jVtappellarentur Chrtßiani a Chrifto, quod nprne'manauitlôgèlatcqi amp;nbsp;infinnus cxtitit numeius Chïiftianoruûn Chrifto pâtre ciuuiu eft vita: ihEccIcfia,

'D d da qua

! A C. SR OCA RD I tN X r J. CAP G E quæ eft corpus Clirifti, habent vitam omncs pofTcffuri æteinitatem Patris. Addióta fuitliteran.Iitera Spiritus Sandi, vt regcneratus m Chrifto per Dei Spiritum intel-ligeretur Abraham, amp;nbsp;eius fernen.

7. nbsp;Et fl at uam paStum me ht» inter rne, amp;nbsp;Inter te, amp;

fimen tuumpofl te in^enerationesfuas,vtfini ttbiin Eeii»i, amp;fieminituo poflte. Hîcnon folumiignificarur padum confirmatum m Chrifti,amp; à Chrifto,fed amp;nbsp;fccundus ad-uentus Chrifti, in quo pada omnia confiimabuntur Ecclefia innouata. vnde dicitur, poft te,quafi dicatur, poft quintam,amp; fextam ætatem padum iterumconfirmâ dum, poft in omnes gcnerationes vfq; in finem mundi* ƒ. Da nbsp;nbsp;nbsp;t ibi^ fiemini tuo^ofl te terr am pere^rinatiû/iur»

tuarum. omnem terram chanaam in pojfiefisionemperpetaafti' ero eis Beum. Imperium orbis dabitur crcdentibus* in terra Canaam fignaturomnis locus, vbi prædicatuni fuerit Euangelium. quod prædicabitur in omnibus in terris: fed prius intelJigitur de Italia, vbi eft Papa, amp;nbsp;de alijsprouincijs, vbi viguit Papifmus.

Dixitque Dem ad Abram, dr tu Pa£tum meucuflodies, tftJ amp;nbsp;fluffs tuum pofl teingenerationes fit as. Intereàtu obfèruabispræceptamea:nonfcqueris Scribas amp;nbsp;Phari-2cos,non Papiftas: quia qui dihgit me, fermones meos fex\X2^\tdrfiemen tuumpofl te, quod nonfeccrunt Papi-ftæ, qui fuerunt fernen Agar, veriEuangelici, amp;Chri-ftiani feruant padum, quod habuerunt cum Chrifto. 10. Hoc eflpalfum meu,lt;puodcuflodiesinter me,dr inter vosyd inter fieme tuum poflte ut circucidatur in vobis omnis malus. I J. nbsp;nbsp;nbsp;Et circunetdetts carnem prxput^ vefiri. d)“ eri tin fit-

gnum foederis interme, dr inter VOS. ' nbsp;nbsp;nbsp;'

12. Etfilius oCi0 dterum circucidetur in vobis, omnis maflulus ingcnerationes veflras : nattts domi (jua) dr eniptta argento ab omni

INTER PR. Mit T.

tb tmnißlio AltentgenA,qui non de fentine tuo eß. In circun-cifionefignaturbaptilmus, quia in vtroque fignatur car-nisexpoliatio, amp;nbsp;innouatio totius hominis,ac vitæâtera profeflio publica,amp; confe/fio nominis Chriftijqui fit fal-uator mundi, Dei films, quæ publica, amp;nbsp;libera profcfi fiofuit à Sylueftro Papavfque ad finem mundi. In-fnso^lodierum.^ Eledio Dciamp; vocationon funtfecü-lt;lum mérita, vt volunt Anabaptiftæ: idcirco infans dum fiiftinere poteft cultrum,circunciditur, amp;nbsp;vocatur in bca-titudinem dandam in oäonario, hoc eft poft feptimam ætatem mundiin cœlis .• vt ait Chriftus de paruulis, tali-umeftcnim regnum coelorum: Angeli eorum lemper vident facicm Patris.

TtmvernAculuiytiuÀm entptititis.Çimi\ç,i circuncidi,oni-nes baptizari dcbent inter Chriftianos. quia eledio amp;nbsp;vocatio eft fecundum Dei propofitum, qui vult ex omni généré hominum faluos facere : nec eft apud ipfum di-fiinftio Humana; fed fua, qui fernen fuum, vbi vult,ferit, ac fruäum ediicit. vnde prædicante Chrifto, amp;nbsp;Apofto-Jisvoeätur omnes genres in Euangeliu,quæcûq; illæ fint, oinnis, qui non credit, condemnabitur, quæ prædicatio deduôta eft ad hoc tempus, vt iam fupplicium fumatur denondecredentibus nobiliflimis etiam Papis, Cardi-nahbus,Scipionibus, Cornehjs, imperatoribus, regibus, amp;fimilibus. alfuraantur contra in regnum Dei ex ma-gnis, amp;nbsp;paruis credentes. hinc ait Paulus non eft feruus, neque fiber. hinc carnem fuam vocat Onafimum fer-uum.

S-Dixit c^uo^ Dem ad Ahram Sarai ’uxorem tuam, rÏó vocahis nomtn eim Sarai: fed Sara erit nomen eim. Quarta ætas vi-detur hie repeti, amp;nbsp;Ecclefia Apoftolica. nä in mutationc nominis Saiæ fignatur nomen Siriagogæ mutatum in Ec defiæ nomen,quodin eamvocej6tur,amp; vocandæ,vnien-

Ddd 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dæquç

T JC SROCJRDI IV XfJI. C J P.

dæquc fintomnes genres jquæ futuræfint Chrifti Jnno-uatæamp;ipfæ ac rcgencratæ pcrSpiritura Sanâum fignatô in ea litera n, miflum à Patre,amp; à Chrifio, qui ent ætcr-na benedidio, de qua fequecur. Et btnedtcam à. Facict ipfe DeuSjVt fit per Spiritum Sanôlum vna Ecclcfia Ca-tholica tandé ex toto oibc.fz etiam d^bsex ea ttbi In Ecclefia Catholica dabiturChrifi:us,qui datus fuitin Apoftohca ; fub cuius regno Ifraëlitico ciit torus mun-dus. regesf ofulorum ex ea erupt. Nt Dauid,vr Salomo ni' tifuntex iemine Abrahæ,amp;Saræ;è fcniincinquamfan-ftojitacritregnum Danidicum^ amp;nbsp;Solomonicumjquan-do Chriftus folus regnabit in toto orbe terrarum. amp;nbsp;qui reges erunr, erunt Euangelici. Sanólificati a Doraino-regem regum Dominum profitentcs. Fucrunt qnidctn ante reges j fed multi fadi funt Efiiu, Ifmael, cc Phara-ones.

Et ceâdît Abraham tp faciemfuam, nbsp;nbsp;nbsp;rißt. dixit

in cordeßuo.nuHqitidßlio centum annorum naß:etttrproles? un Sarafilta nonagenta annorumpariet? Crcdiderunt Ap^* ftolijamp;qûiÀpoftoIos fecuti funt,Chrifto:fed quod dominât’jotius mundifuturus effet crcdcntiumjidaliquando non videbatur credcridum alijs multis, duin intuiti lunt Chriftum crucifixum,potentiam ante tÿrannorumteiæ porc martyrum : poft Papatus. arque propcomneshoc tempore contendunt afflidiones piorum perfeueraturas vfque adfinem mundi, amp;nbsp;Papatum femper duraturuni.

IS. Et dixit Abraham adDeum. Vtinam ifmael'vtuat coraf» te. Duin intuiti funt multi pij genres impias in toto mûdo aduerfas nomini Chriftiano;ex0ptarût,vrremaneret Papatus, quo fernen aliquod effet Ecclefiæ. eadem fenten-tia intelligenda eft cap. Kf.«ver-2.

tfl. Et dixit Dettsitd^AbtahamfVerè vxortnapariet til’iß^^' - ... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utn. Gquot;

. Mr f T, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipj

vn.^vocahu norne eitu ifaacdrß^tmm fœdtti nteu cum eo, in ftedujfempiternumfemini ettu jgt;oß eum. Confirmât Dc-Us paftum. vt Chiiftus regnaturus fit in perpetuum :amp; quifibiparueijntcùmconftitutum fueritregnum Ifrac-hticum,fucccfruri fint in cius adminiftrationem. nomen Ifaac dicitur antcquam fit natus, vt primus aduentus Chiiftiantcceflifle intelligatur in his,quæhîc narran-tur: item cleôtio amp;nbsp;vocatio Dei, de 'qua difputat Paulus cap. 9.adRoma.i6. congnolcatur. nam amp;nbsp;ante annum, quàmconcipiatur Ifaac, vocatur eius nomen amp;fitade-umpromiflio. ex eo, quoddicitur. ftatuam fœdus me-umcumcoin fœdusfcmptternu fcmini eiuspoft eum; videtur Paulus cap. 9, Kom: oftendiftcm paólo faóto dclfààco, fuifte confignatum aduentù Chrifti, Ôe genres Chïifto crcdenteSjVt expofuimus antè initio capitis du-odecimi.

io. Suffer jßnaelefuoque exandiui te. lEccè benedtxi etyamp;creÇ-terefactaeum 'uehemcn/f[sif»èfduodeâm printifes generahtt; à- dÀho eum ingeniem magnat» . Papatum auxit intercà Deus vt vidimus ab eius initio vfque ad’ finem eiufdem. LttoJecimduces generabit. Vidimus in Apo. Anticbri-ftum amp;nbsp;feipentem cognitum ex capitibus, hoc eft in his, qui tueruntpoftremo tempore, prius cauda ingreifus eft, vtvidimus cap.jx. Apoe.i tandem nune feptem capita oftendit, quae funt feptem capita, quævifafunt tempore piædicationis, vfque ad concilium fecundura^Tridenti* num,in quo cognitus amp;nbsp;comprobatus fuit Papa Anti-Cbtiftus.fuerunt illiLeo, Adrianus, Clemens,Paulus terti®,Iulius tcrti*,Paulus quartus,Pius quartus :fi his ad-das tres buffones, tres fpiritus immundos, fpiritus dæn^ i nioium concitantes omnes adbeUum contra Euangeiir I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;€os,quorum primus eft Pius quintus, alter Gregorius

l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tenus

f T JC. BROC Â RDI IN Xni.CAf, G E fi.. tcrtiusfuturusjdecem babes Papas. Sihis Addas AIc-xandrum,qui combuflîtSauonarolamprimum prædica-torem in fecundo aducntu Domini^fiue qui nuntiauit fe-cundumaducntuniD,ftminiadefle: item Iulium fecun-dum, qui extollebat Ce contra prædicatores vrgentes praedicationem Sauonarolæ^ habebis duodecim duces, exiftimo ego numerari hos poftrcmos propter caufas, quas méoraui in Apoc.Dwrfj-. verbum Hebræum, vtexi ftimo, fignat cum,de quo ait Paulus,qui extollitur fuprà omne, quod dicitur Deus, vt in templo Dci fedeat tan-quàmDeus,feDeumoftentan$amp; iaâans. iudiciumfii corum, qui linguam Hebræam tenent.

ßi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;veromeumflatu^m cum iÇaac. Peribiint ilH,

amp; Chrifti folius erit regnum.7'f’/wƒ/?r^ ifio inanno alK^O' Temporeifto, hoc eft,in fine ftatus iccundi,anno altero, hoc eft in ftatu tertio extabit Dux, amp;nbsp;Dominus folus Chriftusexpulib Antichrifto.

22. nbsp;nbsp;Et deßit loqui cum eo tAßeBduque Dem ab

Quando perficientur quæJocutuseft Deus in PîophÇ' tis, amp;nbsp;in omnibus diuinis feripturis, tune Deus habitait in Ecclefia fua. domicilium erîtDei cum hominibi]s,vt dicitur in Apoc. amp;nbsp;tune finictur viüo,amp;prophctia Pâ-lûelp. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

■2TtiliiAUttm Abraham ifmaelfiliumfuum,c^ omnes nàts dommomnem acqui/itum arg^ntoJ'uo: omnes mafcalût» quierantin'uiris domm Abraha-C^^circtimcidit carnemfi'^p' iÿ eorii in eo ipfo die ßcut loc ut us eß cum eoDem, Sub hißotia eorum,quæ hic feciiTe Abraham dicitur , intellieim“^ ctiam Papâjamp;papiftas vocatcs'Chriftianos, fûiffe bapti-2atos,profeflb5 nomen Chriftuinteliigimus Si inPapatu fuifleEuangelicosj'^ui tandem fe oftenderuntEuangeli-cos amp;nbsp;quosnouit.Chriftus: intellîgimus amp;nbsp;in hisgt;, qui iaôtant

■A IN TER PR, MTSrS uâant nomen Euangelici, efle qui fernen fîntlfmaeliti-cum. ergo hemo non poteft, nec debet le iudicem inter-ponere, nec negate baptifmum cuiquam, nec rebus ex-ternis fidere. ac hîc videtur fignificatus ftatus futurus poft Apoftolos tempore Papatus, de quo locuti funt ipfi

AhrA^Antfiliui er At nenAgintAy amp;nbsp;noue annorum ^uah-^'xircuncidit ipfe carnem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuiln co,quod facit Abra

ham circuncidendoquofcunqueapud fe, lîgnificaturlè-cundus aduentus Chrifti, in quo tantum prolitentes oaptifmum, eruntin mundo, quando crit regnum Dei îftaéliticums fiue apparatus oftenditur, amp;nbsp;præcipitur ad hunc aduentum- Qui pertinent ad cledionem, parant fe ’’UnCjdum ingrelfuri funtfilij Dei in regnum Chriftispa-•■antinquamle, vt credant, vtoperentur, quæ funtfilio-rum Dei, amp;nbsp;Chrifti Iefu,liue vocétur Papiftæ, fiue Euan-Solici. Q^i definunt à malo Papiftæ, obtincnt locum in î'egno Chrifti; quidefiftunt Euangelici à vita Chriftia-’’a, expcllcntur: vtmonemur in Ezechiele cap.;. amp;?;. Tettius dccimus annus Ifmaelfignat, vt exiftimo, tempus poft poftremum Papam: nonagefîmus nonus Abia-hæEuangelicos re, amp;nbsp;opéré pergentes in tertium lubi-^oum in fccundo aduentu Domini. 'Et ownes'vifidomuA

Tandem omnes gentes profitebuntur Chriftum3amp; Baptifmum.

ARG.INCAP. XVIII. XIX. XX

Ihi vi detur hoc capitefignan in fexta promifsione Icxta ætas, qiiando Deus nuntiauitper Abbatem loachimum, amp;nbsp;alios aduentum Chrifti fècundum, amp;nbsp;Papatus cuerfionem. capite. autem js. amp;nbsp;20. hæc dcnuntiata elfici.

' Eee nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z.

I AC. BROCAS-DJ TN XTIT.CJP. G E r. nbsp;nbsp;nbsp;Ap^aruit autent et Betts in querquetn A44mbrsi- Appa-

ruit fine vifus efl, dicituijVt intelligas Prophetiam in hi-ftoria: intelligas amp;nbsp;vifiones fadas feruis Dei ætatefex-ta deEeclefia Romana, de Papatu, in quo funt magnæ quercus. Papa, Cardinales, tyranni raagni, amp;nbsp;parui quàm plurimi» Hinc Ifaias dum oftendit fuperbos,amp; elatos principes, ait, Diem Domini futurum fuper om-nes cedros Libani fublimes, amp;nbsp;fuper omnes quercus Ba-fam:amp;Zacharias ,).. vlulate quercus Bafam. Eo ergo tempore, quando fadi funt maxime duræ quercus, amp;nbsp;magni tyranni, Papa eredo fuo Dccretali, ac fe extol-lente in altifsimam, amp;nbsp;durifsimam quercum; milit verbum fuum Deus ad Abbatem loachimum, amp;nbsp;ad alios multos tota ætate lexta : qui fuerunt fub ditione Papæ, fubjedi magiftratui Ecclcfiaftico, amp;nbsp;Decrctali Papæo, vocati in periculum, dum tantillum aufi fuiflent mutire contra Ecclefiam Romanara, amp;nbsp;Papam ignem minitan-tem omnibus, qui fibi quiequam de poteftatc Antichri-ftica detraxiffent.

Et ipfe fedebat ad oflium tabernaculi dum incalefcetet dia-Hi noui Prophetæ omnes nuntiarunt inftare judicium Domini coftrà Papatum amp;nbsp;impios vehementifsimum, vocantes omnes nomen Chrifti profitentes ad innoua-tionem vitæ» ac interea ipfi erant inter cos, qui combu-runt Euangelicosj amp;nbsp;Prophetas.

2. Et eleuaitit oculos fuos, cdx ‘uidit. amp;nbsp;ecce tres viri fiantes jrope eum. Abbas loachimus, amp;nbsp;alij feripferunt de tribus flatibus mundi, de ftatu Patris, de flatu Filij, de flatu Spiritu Sandi, vt Pater in citcunciflone dedit legem, ac operibus admirabilibus oflendit iepræpotentemDeum; vt Fili US fub baptifmo dedit Euangelium, operibus pa-riter admirabilibus fe Dcum declarando : ita fuiflecxpe-dandum, vt Spiritus Sandus patefieret fe Deum m bap-tifmate

gt; ■

’inter P R. jwz/r? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftoo

tifmate ad hue Spirit’ aperiendoProphetiâ, amp;nbsp;myfteria ' cripturaru ediris opèribus pariter admirabihbus. quæ opera nunciarunt ifti, quos dixi, noui Prophetæ, amp;nbsp;pro-barunt futurum tertium ftatum Spiritus'Sandi, vtfuit primus Patris, amp;nbsp;fecundus Filij. quem ftatum etiam eer-ta ratione defciipfcrunt, atque contemplandum in pro-phetis propofucrunnhincfit, vt tres Angch fiue viri ap-pareant juxta Dominum,quód vifo opere Patris amp;nbsp;Filij, nuntientur jam, amp;incipiant fieri, quæ funt flatus tertij. Spiritus Sandi : atque vnus Deus Pater, Filius, amp;

Spiritus Sandus debeant à nobis cognofci, vidit amp;nbsp;eucurrit in occurfunt eorum ab oßio tabernaculi,c^ incuruauit fein terram. A papa coepcrunt deficere, amp;à fuo Deere tali noui Prophetæ, amp;nbsp;viri Euangelici : atque animum eonueiterunt ad promifla. in quibus vnum De-um cognofcerent amandum à fe, amp;nbsp;adorandum»

Dixil^j Domine : f inuenigratiam in oculis tuis,ne qua-fi tranfeans à feruotao-capiatur ebfecro parum «que, amp;nbsp;lauate pedes veflros,amp; requtefcitefub arbore. Quod omnibus tem-ponbus fadum cft à vins Dei,id omnibus temporibus fuit faciendum, amp;nbsp;cùm fuit perfecutio martyrum, amp;nbsp;ma-3lt;imè in fccundo fuo aduentu debere fieri jufsit :Chnflus vt cib’,amp; pot’præberetur efurientib’,fitientibus, amp;nbsp;hofpi-tio fufeiperetur mêbrafua, amp;nbsp;eis neceflaria adminiflrarê tur.quôdquæ pauperibushocefl Euangelicis præflitif fent, perinde fe accipere, ac fi fuiflent fibi præflitamam fuit venturus in membtis fuis, in pauperibus peregri-nus. hîc igitur monemur, quicquid talemembris Chrifli fueritimpertitum; itaaccipi, aefi Filio,amp; Spiritui Sando eilet datum, quôdnunctabernaculum Dei futurum ' fit cura hominibus • in crcdentibus futuius fit Pater,Eili-us, amp;nbsp;Spiritus Sanólus. amp;nbsp;dum Spiritus sandus fuit omnibus temporit us in crcdentibus, fimul fuit Pater amp;Fi-

E e e 2 lius»

I JC. s R oc ARD T Z N X K I T.' C A P OE'^. lius. vnde tanta fuit folicitudo in patribus, -ciuitatû Raient cxpcdantes hofpitcs. quos ciperent, vt videbimus cap. 20, fecifTe Loth, amp;nbsp;virum ilium, qui cap. îp. Indicium dicitur fufcepifle Leuitam-amp; hîc idem Abraham facit fcdcns ad oftium tabernacu-li. hinc loannes ducit argumentum, quod diligamus Deum, cùmdiligimus fratres. In lotione pedum fignS' tur quoque prædicatio regni Chrifti, quod nunc datiir, amp;. ilia quæ dicemus, cap. îj, Ioannis. amp;nbsp;dum tres hæicnt arbori, videtur fignari, quod dixi. Pattern, Filium, Spiritum effein Ecclefia :atquehonorera'diuinumtan-tumodo tribuendura Patri, amp;nbsp;Filio, amp;nbsp;Spiritui Sanäo. quod prædicarunt noui Prophetæ, amp;nbsp;agunt ven Euan-gelici. atquehic effe fcientiam bom amp;nbsp;mali, arborent vitæ. in panefignatur Euangelium,amp; verbum Dei expo-fitum:in tribusfatis farinæ verbum legis, Euangelij, amp;nbsp;Prophétie,in uituIoChriftus oblatus pro pcccatis omnf urn Hdelium : in butyro, amp;nbsp;lade gratia amp;nbsp;mifericordia propofita in Euangelio, Si Prophetiaj cognitio, amp;nbsp;dona data Ecclefiæ. atquein his continetur prædicatio,

I if. nbsp;nbsp;nbsp;Et dixerunt «d eum. vbi efi Sau uxor tu4, dixit. '

eccein tab erna cub.

JO. Et di xit. reuertendo reuertar ad te yfecundnm tewfM •vita. amp;nbsp;eccefiliua erit Sara uxori tua.amp;Sara audiens in oftio tabernaculi,etipfumtrat foß eum, (oftium loquenti crat ad tcrgum.)

J I. Et -Abraham ^ Sara erant fines, vénérant in dies (proveöïaerantatatts)defieratfieri Saraiuxta tnoremntulie-ruw.

^tztfit Sara intra fifi^ dicendo.fofleluant finui, erit mihi voluptAS, nbsp;nbsp;dominus meusfinuit. Hîc lecundus ad-

uentus Crifti promittitur Ecclefiæ. amp;nbsp;regnum Chriftilf-raeliticuro, PoRquam Ecclefia duda fuit in defertum» hocpdu»

I N T £R PR. M r T T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20j

hocpauci crcdidenint, multi irrifeiunt, iudicîo huma-nonon exlege,Euangelio,amp; prophetia deiJlo aduentu wdicantes. vndeait Iohannes. Bcatusqui legir, èc audit verba Prophetiæ huius,

Et dtxtt Dominus ad Abnhtim. 'vt qutdrifit Saradi-(endo. lium etiam verb pariant, nbsp;nbsp;ego fi nui. Hîc aduerte-

rooportebit, tres Angelos poni amp;nbsp;verbum, dixerunt, deinde Dominus,^amp; dixit, nam orto Papatu, ortaeft hærefis Arriana.quæ amp;nbsp;Abbatem loaehimum in dubium teddebat qui prccibus a Deo obtinuit, vt cognofceret Patrom,Filium,amp; Spiritum Sandum vnum Deum : atqj Pcripfit Decacordum, in quo id oftenditur : hoc veto in lococonfutaturhærefisilia Arrij, quam innouatamno-ftto tempore vidimus in multis. Quod verb Sara lilerit, inpromifsione, eft rifusnoftrorum tcmporum, quando homines non crcdunt futurum nunc illud Chrifti quod ‘hcitur lere. sj. 22. Dominus faciet nouum in terra, in Suo lemen Abrahæ obtineat promifsa de hæreditatc ^frrarum.

Etfuyye^erttntinde vin, équot; refiexerunt contra fact-Sodonite. amp;nbsp;Abraham ibat cum eü, vt deduceret eos, dimitteret Vt mos eft. ludiciura contra Papatum inci-piet à loco, vbi eft fupremum judicium, quando in fe-cundo aduentu prædicatum diu fuerit Euangclium, amp;nbsp;belligcratum, judicioDomini in domum Dei vrgente,vt deinde ftatus prior deleatur. amp;hîc cognofeenda eft hi-ftoria omnium rerum geftarumab initio prædicationis Lutheri, vfque ad bellum ortum anno j f ƒ 5 ad Coloni-am, quando Epifeopus Colonicnfis duxit vxorem 5c liifcepitEuangelium. quod ibiamp; alibi puniendus fit Pa-patus tandem. Nam oportuit Epifeopos Eledores, apud quos eft fupremum judicium'^Chrifti, primes fulcepifse Chriftum, amp;nbsp;defendifse eius Euangelium:

E 6 e } contra

J JC BROCÂRDI IN XK IT. CAP. GENji.

contra autem fadum eft. idcirco iudexerit Chiiftus,qui iudicetamp;puniat,amp; agat opus fuum.amp; hic'recognofce Icntentiam PfaJ. 82.

17. nbsp;nbsp;Et Etomintts äixit, Nunt^uidceUho ego Abraham,^ui

anuriapitft? Significatur in Apoca Deuin voluifle ape-hre feruis fuis, quæ fadurus fuit cito : quæ amp;nbsp;cito fccit, vt ibi oftendimus. Eucifurus ergo ftatum Papiftamm Deus nunciat, quæ fadurus eft, vt in Amofo cap. j. citur Deus non facere rem infignem, qui non ante nun-ciauerit confilium fuum fèruis fuis.

Z ƒ. CÙm A braham certofut »rua fit ingentent magnam èquot; robufiam, ac benedicenda fint in eo omnes gentes. Præfet' tim cum Ecclefia fidelium confecututa fit regnum Chri-fti, amp;nbsp;ad ipfam pertineant omniaj quæ funt regni Chri-fti.

ZNoui entm eunt, quodf^raceptuna fitfilim ßtis, amp;nbsp;mttifiua fofifie; (fi cufiodient viam Domini, -vt faciant tiam judicium, vt venire faciat Dominus fuj;er AbrahtP^ c^uodltcutus efifiupereum. Veri miniftri Chrifti, veriE' uangelici hæc præftiterunt.ergo illis nuntiatur ftatus im-piorum delendus, vt in eorum locum ipfi veniant, Dco in Euangelioferuientes.Plusquartusinforma ilia fua juramcnti, vult vt patres doceant filios, amp;nbsp;nepotesfua, non quæ funt Del. at contra oportet fieri, amp;nbsp;fier.

20. nbsp;nbsp;nbsp;Et dixit dominus. Clamorfodomorum, efi Ametramp;o-

rum, q^uia multiplicatus efi, amp;nbsp;peccatum eorum,quia aggraua-turn efi valdè, Interitum Papatus nuntiauit Abbas loa-chimus, qui amp;nbsp;hoc tempore nunciatus fuit, præcipuè ve rè judicium primo videtur futurum apud capita ipfaju-dicum,quæ capita arguit Chriftus Pfalmoillo. 28. quod pcrperàm judicarint. Vt dicebam cûm ibi fit fupiemus Magiftratus, ludicium primum Chriftianorum, ac de-buerit fufeipi Chilftus, amp;nbsp;prædicatio Euangclica : atque ibi in

r N T E R P R. M r ƒ T. jtiin primis dèfendi amp;: retincri, ac contràfadum fuerit ^emperiid circo ibiprimùm infignirer fuum judicium ßjagnumincipiet Chriftus contrà Papatum. Vbi eft judicium vallis lofaphat, indicium inquam fupremum Chriftianorumj eritquoque judicium Chrifti judican* fisinvallc lofaphat»

Beßen^am nunc df' videbo, nn ßecttndum clamorem e-venir ad me^fecerint confumationem. non,fiiam. Videtur fignificateDeus, fe audiuifte clamoics amp;cvo-ceseorum qui fubPapatu tot annos conqucfti funt de Eccleßa Romana fadaSodoma,amp; de his, quæaéla funt 2ntc, amp;nbsp;dùm Epifcopus Colonienfis anno. 1 f 8 j. fufce-pitEuangeliunret nunc tandem ait Deus, fe defcende-rCjVt caufampiorum judicet, vidcat an fint compléta peccata Amoræorum, amp;nbsp;puniatnouam Sodomam,quæ eft, vbi funt primi,amp; fupremi Magiftratus. Tu Sodoma audi,illud audi inquam Sodoma, audite lb tores»

Et converterunt fe indé viri.y^ ferexerunt sadomamt Abraham adhucftahat coram Domino. Cùm peccauetit Papaamp;Ecclefia Romana, vt Adamj rejcâa pronuncia-turà Deo cap.2»Ofeæ» verum dùm per repetitam prædi-cationem Euangelij reuocatur ilia, 5c omnes ad Chri-ftutnsac venitipiâcontrà Chriftum amp;^^eius prædicatio* nem ; non ultra erit locus ei falutis, fed auertet fe Chri-ftus ab ea,vt nunqùam ei parcat,quæ vt hadenus pecca-uitinPatrem, amp;Filium,ita nunc peccet in Spiritum Sandum. peccet autem vt Sodoma amp;nbsp;Spiritua liter quo-que, quod eft fumma abomînatio.

'Abraham autem adhucfl abat cor dm Domin Oi\t depre-caretur Deum pro ciuitate, vtoftendunt illa, que fequn-tur. Euangelici femper precati funt pro Papiftis, vt tef-tanturetiam nunc eorum’precationcs iinprefsæ, quas publicè habuerunt, Dilputatio Abrahæ cum Deo often-dittotum

TAC. SROCJRDT r N X K 11, CJP. GS K:. dit totum Papatum corruptum, amp;c quanta fit Dei patien-tia,qui cap. 5-2. Ifa. ait, tacui à feculo, filui .-quantaque fit eiusMifericordia, qui paratus fitignofcere.verùm vt ante tam diu reftiterunt Chrifto, ita nunc refiftcrc perfeue-rant, amp;nbsp;femper acrius pugoant contra Chriftuin, amp;nbsp;Dc-timPatrem : vtnullomodo ignolccndum illis fit, dum totus mundus judicatur. Eléâores Ecclefiaftici Iinpcri) præcipuè debebuntconfultare de communi falute. Vt prætcreain dictas, amp;nbsp;conuentus plures, anno, ç 5- r tifbonæ,qui conueneiant ob caufam rcligionis, ftatue-rant vtHermannus Archîepifcopus Colonienfis, adhi-bitis fibi pi js vins amp;nbsp;dodis, conftitueret rcformationem Ecclefiæ, quæ fuit defcnpta amp;edita.amp;hanc Papiftæ re-jccerunt : atque ipfc fuit abdicatus ab Epifcopatu-

C A P VT I X.

aErfequiturProphetia cxponerc, quando fi' ant jam ilia, quæcapitefupcrioridcnuntiata funt futura de Eccicfia Babylonica Romana cœptojudicio magno à fupiemo judicio in valle lolàphat.Et quoniam cap. zy-M3tthæiamp; 17. Luc« copiofèexponuntur,quæ hîc fignificanturs breui com-pledar fingulorum fcntentias.

Z. Veneritnti^uedu!) Angdt SodjmzfnveJperi'. Loth /?-debat in porta Sodamx. : nbsp;nbsp;vidit Lath, acptrrexit in occitrptf»

tariiJ»,(dr- incuruauit fi in faciem Juper terrant. Quando prædieatur Euangelium amp;nbsp;Prophetia, fufcipitur vtra-que prædicatio Filij Dei, amp;nbsp;Spiritus Sandi à pijs: ac opus quod iufsit Cbrtftus perficitur, vt fibi lauentur pedes, fufcipiaturinfuofeciindo aduentu, Ecclefiaftici veto Papæi refpuunt vtramque prædicationé,amp;: Chriftuin nolunt recognofccre. cft Chriftus nunc vcluti pauper, qui in

I N T E R P R. M I s T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20?

inplateispernodatur. Sufcipitur quidem abhumi-iibus i fed ipfe vult fufcipi ab Ecclclîafhtis, amp;nbsp;regibus, Suipræfunt fuæEccIefiæ, amp;nbsp;regno, poftquamvero non ûifcipitur ab ipfis, recipit fè ad humilcs crcdcntes : cum ipfis conuiuium habet, apud ipfos cogit Ecclefiam fuam per prædicationem, ac innouat cultum'.

4- Priftt autem qu/im irent atbitum, virf ciuitatu, 'uiri SO' ànxerunt 'vndiqtte domu àpuero vfque adßnem: omnis fopulfts ab extreMO, ab extrema parte ciuitatis. tot a ciuitof. Verum contra Euangelicos, contra Chiiftum, amp;nbsp;Spiri-tumSanâum fignatos in duobus Angelis, confurrexit inquißtio, amp;nbsp;principes Papiftæ ; per hos circumfepfit ilia Chrifti,amp; Spiritus Sanäi miniftros, atqueomnescre-dcntcs. Etquamuis certisin locisfintfupremimagiftra-tus, in quibus non ßt inquifitio, funt tarne coniunäi cura inquifitione, Ipiritualiter codera modo peccant faci-entes fe Chriftos, amp;nbsp;Chriftum tanquam fit vnus è Chri-fiianis, cui jubeant ;vt amp;nbsp;apud ipfos fit aborainabile fa-einus, quod exponetur in Daniele, vbi agetur de abomi-fatione. quodfacinus, amp;nbsp;fcclus cura debuerint judicare, amp;punireomnesmagiftratus, qui magiftratus minusde buit, illud fouit èc tutatus eft cnratoto populo vbique-Papiftico, vndc, amp;nbsp;cxercitus comparant ingentes coniu-rati contra Chriftum, amp;nbsp;Chriftum Suscipientes, ut ex-r ponitur pfalmo 8î.

f- Et 'vocauerutit Loth^ (jr dixerunt et. Tbi funt •virt qui vénérant ad te noEtè, educ eos ad nos, ut cognofcamue eos. To-tus Papatusciiminqüifitioncfertur contra Chriftum, amp;nbsp;cius prædicationem: volunt fallàm elfe prædicationem, voliintvt crcdcntes, illam abjurent, quod dura volunt, voluntetiam vtChriftus, quieftin credentibus, abjurct; falfumamp; hærcticum fatcatur efte fuumEuangcliutn.Non veritifùnt Papiftæ iam cxecrandum feelus patrare:in Fff inqui-

rJC. B KOC A RDI IN Xni.CAP, Gtli:.

inquifitione arguere Filium,amp; Spiiitum Sanctum, ac Veile hos fibi fubijci : ôc quæ ipfi lèntiunt, ac volunt, cadein hosdebercvelle, amp;lcntire. hoc idem cura inquifinonc, amp;nbsp;Papaaguntil]i,àquibus incipiet Chriilus judicium gladio, amp;nbsp;igné, illis gladio ,amp; igné contra fe amp;nbsp;fuos vé-nientibus.

S. Ecce BU nefun t tnihi fiUie, quA non cognouerunt vi-ruBt.edueam nune cm ad vos, cir^fucite eis ficut bonum eß: iB oeulù veflrd •• tant um vir is tflis^ nefaciAtii rem, quia ideifeo venerunt invmbra c ignimei. Fideles credentes Euan-gelio, fideles credentes Prophetiæ,, membra Chrifti,amp; geniti Filij Dei exSpiritu Sando obiiciuntur inquifito-nbuSjVt vxor Leuitæ obijeiebatur Gabaoniris, vt ilia a-butcrentur, non autem attingerent Lcuiram. O fcelera-tiores Sodomitis, amp;nbsp;Gabaonitis inquifitores, amp;nbsp;vos Pa-pci hæc fimul agentes, aut comprobantes. non fatiseft vobis abuti Chriftianis, ni amp;: ipfum Chriftum abomina-biliterappetatis ?fiillisabutimini, fàltemà Chriftoco-gitationcm fceleratam auertitc,quiDeus eft,qui in Spiri-tu nunc advoSjVr'piomifit, redijr.

Et dixerunt ficede hinc. Ct“ dixerunt. vnus venit edfx-vegrinandum,^ judicabit judieandofnunc affligemus te ma-gu, quant ipfos. nbsp;nbsp;vim fecerunt in virum, in Loth valde : équot;

accefferunt,vtfrangèrent ianud. Inquifitoresdum nonpol-funt attingcre Chriftum, cuius nomen apudfc eft nomen fcandalofum, adoriunturminiftros Chrifti : voliint hos efteaduenas, nullius rei efle participes in ftatu populi Chriftiani: noluntaudire deaduentu Chrifti, amp;nbsp;deju-dicio. Indicium Chrifti, amp;c eorum, quibus eft apertutn ccternumEiiangelium, ftbi vendicanu lus Deo,amp; Chri-ftolefu volunt diccrc Sodomæi. hæc omnia, quæ agit Papa cum Inquifitione, amp;nbsp;regibus Papiftis, ac populo Papiftico, duda funt iain à quinta ætate, quando Papa extulit

'in T ER P R. MIXT, cxtulithaftam fuam execrandam Baal Peonticam,vt videbimus in Daniele, vbi agetur de abominatione. Vtm faciebint in Loth 'vehementifsimè. Visinquifitoiia eft nota omnibus, vt nulla fimilis inueniatur apud Latroncs amp;nbsp;graiïatorcs. Vcrùm Chriftus liberabit iam liios, et per* cutiet cœcirate inquifitoies, amp;nbsp;Papiftas, vt nclciant, quo fevertant, dum judicium conuertetur contràeos, amp;nbsp;de-fendentur qui crunt Chrifti.

tt. Et dixernnt viri adLoth.adhue('vltra ne)qttis tibießhk? ^tnerum filios tuos, filias tuas, amp;nbsp;omnia cj,uaÇunt tibi iticiuitate, educ de loco.

t3- ^ia dißerdemus nos locum hune, quia creuit clamoreo-mm coràf» Domino, (ß mißt nos Dominus, ’vt dißerdamus Cum ergo judicium illud futurum fit,debebunt pij yiri efte moniti,vt fecernant fe à Papiftis,audire illud.ex-ite ex illa populc mi. audire fimilitudinem Chrifti, de quinque virginibus.

t4. Et exiuit Loth,amp; locutfss eß ad generös f»os,quiaccept.-rantfiliasfiuas, dixit, fiurgite egredimini de loco ißo. quia fetilet Dorninus ciuitAtemtßam. fuitfiicut ludus in oculü eorum. Nunciatur judicium Domini, amp;nbsp;veritas Prophe-tiæ : nee crcditur.

IS- Et cum ipfia aurora aficendijfiet, amp;nbsp;vtrn faciebant in Loth dicendo. Surge accipe vxorem, duosfilias tuas prafientes (qua adpint)ne fortepereOS in iniquitate(punitione)ciuitatis. Si juftusvix faluabitur.vbi impius amp;nbsp;peccator latebunr? non credentes, amp;nbsp;fibi non profpicientes, peribunt cum impijs.

IS’ F.t dixit Loth adeos. ISle quafio Domini met.

tp. Eccb nunc feruus tuiu gratiam inuenit in ocalis tuis, amp;nbsp;magnijicaßt Mtfiricordiam tuam,quamfecißi meciim,ad 'vL Uficaadum animammeam. (ß cgo non poterome Uber are ad montem, neforte hamp;reat mthi malum, mfriar. Dcbebunt

Fff 3 intern-

lÀC. SJLOCAUni IN XlX, CAP, in tempore precari amp;inuocare Dcû pi; prudentes,vt,fal-ui fiant in articulo tcporis. Propter piosprofugos multa loca non punienturrhinc Propheta, orate pro ciuitatibus in qiiibus eritis,yr pacem det Dominus propter vos. 23. Et Sol erat fitter terram, dr Loth in^rejffn efl Sc^or. Bella fignantur, quibus confumetur Papatus. ƒ. Etflibuertitcinitatestflas, dr omnemplanttiemiamp;om-nes habit at ores vrbium^ amp;germen tern. Qui Euangclici profugi letmuerunt mores Papifticos, aut propter diffi-cultatescxili; meditabunturrcditum ad impios cumil-lispcribunt, fient vxor Loth. Quando euertctur Sodo-mà cum focijs,erit vaftitas in tota vallc,vnde dióluin eft. ver. ,7. non ft es totavallc, eruete ad montein.

• 2S. Et rejpiciens vxor eiu4pofl,fitit faciafiattta falls. Pi j-vidcbunt interitum impiorum ; amp;nbsp;quæ Ecclefiæ perli-ftentincultu Euangelico, procul videbunt aliorumin teritum. retro autcmrelpicientes non videbunt regnum Dei. Luc

• 29. Et fuit cùm euerteret Deus ciuitates illas l/lanitici, etiar» recordattis efl Deus Abraham, dr emifitLoth è medio fubuer-flontSjdum euerteret ciuitates, in quibus habit abat Loth. Sal-ui fient amp;nbsp;qui erunt in adminiftrationcEuangeli;,amp;qui alibi erunt priuati adhærentcs Domino, amp;nbsp;eum inuo-canteSjdumvxorLotli, dum gencrieius, amp;nbsp;filiænon credentes,non adhérentes Domino,pcribunr. voluerint cfTeinter Papiftas, amp;nbsp;pœnas Papiftarum fenlcrint.

• 30. Et afeendit Lothde Segor dr habitauit in monte,amp; duafiliaeius. Dum in fine capitis dicitur, ver. 37. hodte. ipfe Icilicet Moab eft pater Moabitarum, amp;ufque hodie ipfe fcilicet Ammon eft pater Amonitarum, fig nificari videtur, quod de hiftoria antiqua narratur factum ante millia annorum, reuocandum cfsenunc ad hæçnoftratempora: vtfcilicet alij Moab amp;nbsp;Amon in*

■■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;tclligam

I NT ER PR. METT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20f

te]Jigantur nunc nati, qui videanturminime debuifse eP segeniti : quiquequia geniti, fiuc crcati funt Reges, amp;nbsp;regnaruntjdeduccndi fint, fiue potius dedudi intelligan-turincadcmflamma ad interitum. Et vt exiftimo So-lt;loma, hoc eft Papatus, qui fuit apud Moab amp;nbsp;Amonta-pud alios populosRcgcsamp;Papiftas vocabitur in ide judicium ignis, amp;nbsp;gladij poftquam, punitifucrint,quiobti-nent judicium, amp;dominarum ad vallcm lofaphat, ful-cientes abominationcm,amp; contra Chriftum arma fercn-tes.Hæc aduertât finguli FiliæLot vidctur fignaré prædP catqresEuangclicos quofdä, qui volucr ûtretinere régna priora tyrannica: vclinfiJiis duabus Lot fignantur Kiniftri ftatus publici, qui parère dcbent miniftris vcr-biin his, quæ pcninentad cognitioncm diuinæ voluntatis^ amp;nbsp;legis. contra autem fecerunt: noluciunt illis patere; ac pcrfuaferunt tyrannos priores cfle letinendos, vtipfi quoque participes cfi'ent frudus tyrannidis: ex vtraque enim parte amp;nbsp;ex miniftris verbi, amp;nbsp;ex miniftris poliricis fuerùnt, qui tyrannos volucrunr, amp;: quinolue-tunt.Ethîcrcdèdcfeciflc fernen mafculinum dcbuitin Loth : ôc crefcerein Abrahamo, ad quem pertinebant promifsiones de regno future Dei. Verùm qui nolue-funt attendere ad promilsiones, ac priora régna tyrannica, Moabitica, amp;nbsp;Amonitica retinerc maluerunt: ne-gantesetiam adefiTe Dominum fecundô, amp;nbsp;parare reg-numlfràcliticû sfenferunt illud Ofeælp dabo vobis rege in ira mca,amp; auferam vobis regem in furore meo. Aliter poiTumus hune locum interpretari vt dicamus idem hic agi, quod dicitur initio cap. f/. Ilaiæ de filijs auguratri-cis,adulteræ,amp; fornicariæ, quæ genucritaliènes a femi-ne lândo. Item funt illi miniftri filiæLoth, qui volunt Chriftum agcrc, non quæ funt fui veibi, fed quæ con-cupicrunt ipfi: volût fuo arbitratu mutare,amp; conftituerc ftpora,amp;lcgem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fff 3 CAP»

I J C. s R OÇ A R-D I IV XX CAP

J- EtprofeSîui efl inde Ahnhim Ad terrant meridian/tnt amp;nbsp;habtAutt inter Cades, amp;nbsp;inter Sur, amp;nbsp;feregrinattts eß in Cerar.

Vmpci'uenitprædicatioEuangeliçain Itah-inuadirque plurima alia loca 5 ecce ibi quifitorcs,amp;lo-cumChrifti fibi vendicare abutentes Ecclefia Chrifti : Chriftus rapit multos ex illorum manibus, qui amp;nbsp;me ante eripuit. In piis autem fuerunt vari^ fi-mulationes, amp;nbsp;difsimulationes, vt vitarent mortem, amp;nbsp;alia indignifsima: quam mortem poft concilium fecun-dum Tridentinum certo fciuerunt nil profuturam prote-ftimonio, quod omncs nofcent inquilitores contra verb tatem cognitam agerc : vt verfu jo, fignificatur, deinde quia erat quoque infirmitas in multis.

J. Et uenit Deus ad Abimelech in Somnio no^u : amp;nbsp;dixii ei, en mortttus es propter uxorem, quam aecepifli, maritata marito. Multi tarnen amp;nbsp;in alijs prouincijs erro-repeccauerunt retinentes imperium in Ecclefia Chrifti, fuo judicio quique feparatim volentes Ecclefias admi-niftrari, ac fe conftituentcs judices de quæftionibus verbi Deij amp;nbsp;de cultu Deo præftando ; cum hæc fint foli-us Chrifti in fua Ecclefia coadta. hi reftituent Ecclefiam ChriftOjCiitn erratum fuum fibi oftendetur in verboDomini per Prophetiam apertam.

S. Et Surre xit Abimelech ma ne, e^vocauit omnes ferms Juos. cbquot; locutus efl omnia verba ifla in auribus eorum, amp;nbsp;ti‘ muerunt virivalde. Qiiod erratum reuocabitur in mi-niftros verbi : at miniftri afferent fuas caufas, quod fdli-citudoinprincipibusde imperio facit eos minus cog-nofeentes eorunij quæ verè amp;nbsp;fecundum Dei verbum di-cuntur.

tNTERPR. Mrs T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2ctf

12- nbsp;nbsp;Et ettjm verè foror mea efl, fdta p»tris ni et ippt, ne-

runt dm eu nonfilia rnatrts mcA^ amp;nbsp;fuit mihiin vxoreni.

ri- Etfuit ^ofiquàm eduxit me Et tu è domo fatrü mei, tunc dixi ei. Hac efi mifericordia, quam facies mecurn in ont^ nileco,ad qucm ftniemtu, die de me, quod frater tutu fm. lam ab initio prædicationis nolcerunt miniftri verbi fu-um jusoftcndcre in Eedefijs propter timorem princi-pum.-neeomnia,quæfentiebanr aperire, concedendo multatempori. nonenim permififlent multi principes infuisrcgnisprædicationem, fi primi miniftri verbiid prædicaftent, quod prædicabunt poftcriores. quibus concedeturfuum ius, vt apud Eccleliam fit omne judi-tJurn, amp;rnunusinexponendis, amp;nbsp;dccernendis his, quæ pertinent ad adminiftrationem Ecclefiæ: cognol'cetur firorillorum principum, qui fuo arbitratu volunt homines fccum {entire in his, quæ ipfi non noucrunt, nee {iiumcftdcccrncrc. Veiiim tandem^ Principes deferent Ecclefiæ amp;nbsp;Chrifto, quod ante abftulerant, idque vitro fiacient cognito Dei confiho.

Ft dixit Abimelech. Ecce terra rue a coram te. vbi cont’ fnedutn tibi vifum fuerit, habita. Principes per prædica-tores sanabunturab omnibus erroribuSjatque ab omnibus malis liberabuntur,in quibus fuerunt propter Eccle-Eätn, quam fuo jurifubjeótam clfevolucrunt : pcifèue-' rabuntin fuis regnisçompleâendo miniftros verbi E-uangelici, 8c Prophetici. Abraham fuit Propheta, cuius prophctia contineturin fua hiftoria, vt Samuel Prophe-tafuit, cuius Prophetiaeft inliia hiftoria.

Romiftio adcft hïc {êcunda de Papiftis, re-§’'‘‘tttiris vfque ad fccundum aducntumDo’ minii.amp;dehis, qui parebunt amp;nbsp;obedient Chrifto

T AC. BROCARCI I Jf X X . CAP. GSKi' Chrifto, potitu ris in fecundo aducntu ciufdem regno irraelitico,amp; patria cœlefti. binas habentPapiftæp{O' uiifliones. vnde attendant, diem fecundum non ftnflê benediâum, vtalij. cùm obtinucrint regnum Chrifti: SBtate quinta,amp; fexta,cogcntur cedereillud Ifaaco, hoc eft Chiifto : cujus fecundus aduentus hîc fignificatiir in nato Ifaaco, vt in fcquenti capitc primus in code Ifaaco adulto offerente fe patri, vt iramoletur.Et hîc poterit vi-deri mirum, quod pofteriora narrentur ante prima quodin pueritia, feuctiam infantia fignetur fecundus aduentus : amp;nbsp;in adulra,feu etiam virili ætate primus. Sed hoc minime mirum videri debet: quia eft propiium Prophetiæ prius exponere poftrema, deinde redire, affumere pnora, amp;quæantecefferunt : quia Deus tain videt omnia futura fecula, quam præfeotia , amp;nbsp;præteri-ta.nec mirum quoque quod in natali fignetur fecundus aduentusChrifti, amp;inoperevirih primus: quiaitaratio retinctur Prophetiæ : vt in prioribus poftrema often-dantur, amp;mpofterioribus priora : vt præteream alias rationes , quod hæres mundi fit Chriftus dcclaratus in natali fuOjdum dicitur, hodie genui te, dabo tibi genees hæredita tem tuam , amp;nbsp;quæ fequuntur:item quod fuerit Chriftus Deus amp;nbsp;homo, vnde diuinaamp; virilia o-pera narrant Prophetæ Chrifti in eius natah, dumvaftat præfentem mundum, amp;nbsp;nouumcrcat. Quod veröiniu-fantia,amp;pucritiaoftendatur fecundus aduentus Chriftv atque in firma ætate primus, ft minus probatur fenliii humano, probatur tarnen Euangeliftis amp;nbsp;Prophetis. namcummunus fit Euangeliftarum exponere piimum aduentum Chrifti, perfequuntur hiftoriam corum, qux gefsit ætate virili, quando accefsit ad prædicationem. Qui defcribunt fecundum aduentum eiufdem, expo-nunt natiuitatem, amp;nbsp;pueritiam narrando quæ geftafunt infecun-

'ïNTERPR. jar S T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20*7

infecundoaduentu. Acdum Marcus orditurab initio piædicationis, Iohannes ab ærernitate verbi, amp;nbsp;â præ-dicatione Iohannis Baptiftæ, Matthæus amp;nbsp;Lucas na-huitatera proponunt, tanquarn eam aflumentes èPro-phetis, vt Prophetæ narrantes bella, ôc quæ tributa ûintpueritiæ Chrifti, aflumunt ab Euangeliftis, quæ ftintætatis vinhs Chrifti,vt Ifaias cap. quæ funt paL sionis Chrifti. atqueca caufa eft, quod tampauca mc-morent Prophetæ de rebus geftis Chrifti ipfius primo aduentu: amp;quôdEuangeliftæ prætereant exponere vi-tam Chrifti à pueritia vfque ad prædicationis munus Lfeeptum. Ita cnim abfcondere voluit Deus confiliuna ^uum, quodpatefiet tandem in EceJefia innouata. quia apud Deum idemeftprincipium3amp;finis: acætatisnub beftdiftin^io : amp;nbsp;ipfe primos facit poftremos, juucnes facit fenes, amp;nbsp;fenes juucnes. Eft fimiJis ratio in Apoca-^ypfi, vbi Antichriftus fignaturcap.)2. incauda, capite autem ,7. incapitibus, vbi cognofeitur tandem Anti-chriftus. ita Hcbræi in fccundo aduentu Chrifti tantum cognofeent Chriftum, vtetiam Papæi» leAntichriftos laiia eft hæc ratio Prophetiæ, amp;nbsp;fapientiæ Dei. priores viderunt à tergo, qui fequuntur faciem tandem funtvi-fuii.Eftprætereaillamutua, quæ eft mira, tradatioin Prophetis, amp;nbsp;Euangeliftis : vtdumhi narrantprimum aduentym narrent amp;nbsp;fccundumsdum illi narrant fecun-dum, narrent amp;nbsp;primum. de qua re dicetur in Matthæo. Hispofitis fingulajam pcrlèquamur,

A EtDominw 'vtfita.uit Sarant quemadmedum dixit : feeit Dominus ipfiSara;quemadmodum lecutus efi. Chriftus quemadmodura nuntiauit totaætate fexta, extabitrex in toto populo Chriftiano, quemadmodum amp;nbsp;Deus in omni Prophetia ante fuit locutus, vtcius rcgnuirl jam fit ' CgS - etiam

I A C. E ROC AR-DI in X X I, c A P G E

etiam huius nmndi. quod negauit cHe cum vcnit in carne, fine dicas punc fuifTe mundum Ifma^ëliticum, nunc futurum Ifaaci. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*“

2- Come^it^^y amp;nbsp;peper it Sara ipfi Ab rah afiUum in [ent-^ute eiui tempore, e^uo Dixerat ei Dem. In poftrcma state Ecclefiæ, ut Prophetia continet*

s- 'Et uocauit Abraham nomenfilij fai, e^ni natus efißbi, ^uempeperiteiSetr^Jfr^ic. Namin nomine Ifaac figna-tui rdiis Euangelicorum, quando obtinebunt regnuin Ifraëliticuminiccundo aduentu Chrifti vióio Antichn-fto, amp;nbsp;regno Satans. Quamuis Angeli nuntiaiint gau-dium magnum, fuit tarnen luâus, quem dixit ipfe Chri-ftus conucrtendum in gaudium poft moriente ipfo,amp; rcfurgendo è mortuis, patientibus fidcJibus cum Chn-fto, amp;nbsp;in Chrifto refurgentibus.

S.a.i Abraham autem erat centum annorum, quandom-t(M fuit ei ifaacfilius fum. Quando à ftatu primo amp;nbsp;fecun-do ingredientur jnSabbatilmum, admiratio erit apud omnes, qui videbunt regnum Chiifti state feptima, amp;nbsp;ridcbunt tùmpij in interitu irnpiorum, amp;nbsp;Antichrifti :amp; ob fuum beatum ftatum, Repetitur rifus, vt fecundus aduentus fignetur, quifignatur idem, dum Sara, hoccft Ecclefia ait fe peperifse in feneólute Îîia.

'S- Creuiti^iturpuer, ablaihatus fait, fecitAbr«' harn conuivium magnuni die quo ablaSîatm fuit Ifaac. Chri-ftusvilüs eft puer, at nuncamp; Deus videbitur.

hoc eftconuiuium de quo ait Chriftus. dico enim Vobis poft hac non cadem ex hoc Pafcatc, donee compleatur in regno Dci. item non bibam defrudu vitis, vfqi dum bibamillud vobifcumnouumin Regno Patrismei.tunc erunt nuptis Agni. ab hoc conuiuio eijeietur Papiflnus. D-To, Etvidit Sara flium HagarA.gpptia,quempeperit ipßÄbraha ludentem- (irridentet»). Hießt reditus ad fili-oscainis

INTER PR, Mrs T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;268

OS carnis, ad Papiftas, quorum mores pij viri ferre non potuerunt. potius dcferta petierunt. ibi fucrunt vfque dumEcclefia Romana, amp;nbsp;Papa in magno judicio eijee-ientur,quiirriièrant cùm ante turn nuncprædicationern fecundo aduenru Domini, de judicio nuncfuturo, dequibus locutus eft Dauid. Pf. i. u, f. Prou, k u. 22. amp;nbsp;20.2.Pet.;, u. quibufq; cueniet, quod nuntiauit Salo-Rioncapiteillo primo Prouerb. amp;nbsp;cap. u. '

12' Difplicuit autem hocvalde in oculU Abrihæpra^ fterfiliumpium. Nam Deus, quia Papatus ortus eft ex Eccleiîa, certain fccundum fuum judicium voluitrllius babererationem.

^3- Et etiamfiliHW anàlU in gentew ponant eunt, quoni-«»)fernen tuuwefi. Data lunt ilJi bona multa in defcrto Bcrfabeæ: hoc eft in duplici poteftatc, vt obtineant bona Ecclefiaftica amp;nbsp;Politica, ius coniundum haberent Ecclefiaftici amp;nbsp;Politici, in adrniniftranda Repub :Chri-ftiaira. Vcrùm intelligendusefthîc panis, amp;aqua,cibus amp;potus fpiritualis lumptus à dodrina Apoftolica,amp; Euangelica, Et in Berfabea fignatur Ecclefia, èqua bauritur fpiritualis potus, amp;nbsp;quæcxponit magiftratui politico legem Dei in adrniniftranda rep. Chriltiana.

^4, Et Snrrextt Abraham fnmmo mane,^ tulitpanem^^ vtrem ac^us, amp;nbsp;de dit Ha^ar imponens fiper humer urn eiui. Aquæ autem defeceinnt,fpiritusamp; doóirina exaruit in Papatu, amp;nbsp;in Ecclciia Romana,fafla ferua cupiditatum. IS. . cùm confumpta effet aqua ex vtre, proie àt puer um fubterunamarborer». Vnde iîgnificatur alia aqua data Papiftis Ecclefiafticis, terrena Icilrcet bona, quæ amp;nbsp;cap. Jp. îfaiæ figniftcantur in aquis. amp;nbsp;hîc etiamindicatur vcrfu 19. vbi puer dicitur ftiiftc fagittarius, amp;nbsp;in iaculan-do peritus,Papa,qui fuitbcllator,interfcótcr piorum,ex-coiumunicatoi-jhoc eft, interfedor animarum. procul

Ogg » jacicndo

'l AC. SROCÂRVI IN XX. CAP.

jaciendo iiiterficit,amp;vulnerat’pei'cxcommunicanoncm, amp;nbsp;per principes, item coniicit alios in bellajamp;fe extra periculum continet, ante prxdicationemLutheri autho-ritate pertingebat-fines populi Chriftiani. Sagittarius €ftamp; Turca, ambo Antichrifti. Nam Mahumetus, Si Papa leges præfcribuntpopulis. ille apertus Antichri-ilus.'hichypocrita.

20. Et fait Detti cumpuero : amp;nbsp;non creuit, amp;nbsp;fedit in de-ferto^ dr fugitjaculatorfagitinritu arenarius. Quando Papa fadus efi: Venator, amp;nbsp;fagittarius, fuit tunc ejedus è gloria miniftrorum Chrifti, amp;nbsp;fuccefsionis Apoftolicæ. quando inqiiam induit veftem rubeara, amp;nbsp;voluit adora-h : amp;nbsp;Ecclelia Romana maritauit fe quoque cum regno Galliæ, coniunxitfecum Sorbona, Si. tyrannide regia • maritauit fe cum magnis principibus, fe proftituit.ty-rannis : eaque ada funt quæ hiftoria docet. Idemintel-lige de Mahumeto, amp;nbsp;Turcis. Ethæc recognofcanturin Ofea cap. 2.’

23. Et fuit to dem tempore, dr dixit Abimelech, dr Picol princeps exercitm eiue nd Abrahnm dicendo Heus tecum efi in omnibus qun tufncis. Hie duplex videtur effe lententia, prima, imperatores, amp;nbsp;reges tempore Papatus coniun-dos fuiife cum Papa : altera in cuerfione Papatus. Principes conjunxiffe fe cum Euangelicis. nec mirum videri hocdebebit, quod in vna narrationequæ lèntentiæ cer-taratione contraria; inucniantur. taliafunt multa in fcripturis propter mixtos Ifraclitas, amp;nbsp;Chriftianos ve-ros, amp;nbsp;Hypocritas : vtvidebimus in facinore Simeonis amp;nbsp;Leuij qui cæderunt Sichimæos. videbimus amp;in Apoc: cap. 9 reges pugnare pro Papatu, amp;nbsp;vrbem Papæara in. eendere. Vtramque ergo fententiam attingamus Papa-fit rex, amp;nbsp;rex Papa, dum alter alterius partes, amp;nbsp;raunus fibi fumit. Et qui EuangeJici fugerent in deferta cuhura

£ Apoftoli-

INTER P R. MIJT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20gt;

Apoftûlicum retinenrcs fùftinent Ecclefiafticos faâos Abimelech, ôc hi fuftincnt Euangdicoî.

Et dixit AbrthAm^E^ojurabo Enttamcnillud rC'-prehcndendum, vt qui retinenr cultumSpintus, priuen-ïurbonis cxternis occupatis 3. Papiftis. fiue in puteis in-^flligas vultum Spiritualem, qui non impediendus fit? ^7- nbsp;nbsp;Et étccefit Abraham pecudem,amp; bouem, dédit iffi

■^bimelech, fercujjerutit ambo iffifœdtts. Septem 'agnæ ftintfîdeles, quia à Spiriru Sando dueuntur, amp;inba-Pbfmatcfuntfadi Chnftiani, amp;nbsp;Chrifti :quos Chiiftus iniitandos propofuit Papiftjs vfque ad poftremam æta-Iciïi. Intereâ fuit Papiftis pax a Chrifto vfque ad praedi-cationem Lutheri. ac interea Papa non veritus cft tra-^ereomnes oues Chrifti Diabolo, vt poftet ipfe regna-Antichriftus. vnde eft fuum regnum putcus feptem a-Suarum : fadus eft infernus animarura locus Ecclchæ fuerat falus carundem : vbi hauriebatur vita, ibi perPapamhauritui mors. Et hæc cftcaufa, qnaredete-ftentur hune locum Prophetæ,amp; fedem Papæam. Amos sitjin Beifabcâ non tranfibitis hoc eft non ingrediemini infœdus cumPapiftis, nec adhærcatis Papatui.

idàrco njocautt locum iß um Berfabeam, quia ibi jura-itérant ambo 'ifß- Dum tyrannis ponitur in populoChii-ftiano.

Et inieruntfoedtu in Berfabea, amp;nbsp;furrexit Abimelech amp;nbsp;Picolfrincefs, exercitui eitts, amp;nbsp;reuerfi(unt adterram Phi-hflhaorum. Papa eft Antichriftus. hincquia in Philiftæis fignâti funt Longobardi prætcr regiones regnî Philippi in Germania inferior!,' præfertim Flandria, dixerunt noui Prophetæ, Antichriftum futurum Longobardum, ac Pius Ç^artus fuit Mediolanenfis, cujus tempore Papain concilfo fecundoTridentinofuit declararus An-ftehriftus; in Flandria fuit Dux Albanus Hilpanus mi-

Ggg 5 nus An-

T JC. SROCARÜI lîJ X Xr. C AP.

nus Antichrifti, percutiens credentesChrifto.Sin autcm fecundum aliam fententiam intcrpretabiniur, affuine-mus finem fuperioris capitis, amp;nbsp;cognofceraus expulfis Papiftis principes, qui videiint judicium Domini pera-élum, conuenturos cum miniftris verbi Euangclici, at-quemutuis confiliis, amp;nbsp;iifdem legibus adminiftratu-rosin populo Dei. component contiouerfias, quæfue-runtantè propterprædicationem Euangelicam. in fcp-tem agnis probabitur efle tempus judicij, amp;poftrcmæ ætatis, amp;nbsp;quæ prædicatio fuit Euangelicorum, efle illâ, dequa dixitChriftus Mar. cap.,,?, oportet priusprædi-cari Euangelium : amp;nbsp;Mat. 21. prædicabitur hoc Euan-geJium regniin vniverfa terra in teftimonium omnibus gentibus. Secundum ergo prædicationem iecundi ad* uentus Domini debebunt Ecclefiaftici, amp;nbsp;politici admi-niftraic,amp;inter fc conuenirc. Atque antea Papiftæ dum volueruntcfTePapiftæ, (Sefeederâ haberecum Euangeh-cis amp;nbsp;EuangeJia cum Papiftis, earatione mihi viden-tur debere habuifse, vt fuit inter Abraham, amp;nbsp;AbimC' lech.

Dum caput duodecimum huius libri efset fub prælo, rogauit à me quidam, an censcrem, exemplum hoc de Abrahamo fœdus iniente cumi Abimelecho, potuifteab Ifraëlitis vfurpari, vt ferirent fœdus cum gentibus. ref-pondi, mihinon videri. Nam fecundum certam ratio-nem vno tcporcfîebantaliqua,quætépore alio aliter fie* ri debuerunt. vtiDeus voluit populum fuumingrediin Aegyptum : poft voluit eundem exire, ac viuere ornnino fcparatim ab aliis gentibus. Arqs ira ante potuithiifse aliquod fœdus cum gentibus, inter quas fuit viuendum, non item dum fuit ftatuspubhcus, amp;feparatio ab illis. Non ergo quia aliquando voluit Deus populum iuuni else in Aegypto, aliàs afsumet fibi vir Deo dicatus, ut verfetur

t

I N T ER PR. MEST. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2)0

verfetiir inter Aegyptios. In Prophetis jubcntur, qui erantin Acgypto,ircin CaJdæam,amp; relinquereAegy-ptum, poftiufsi funt rehnquere Caldæani,amp; redire in patriam iiiam. Ergo cùm femel iufsi funt ire in Aegy-ptum, amp;nbsp;in Caldæam, non iccirco adducet homo in e-xemplum, vt cant liracJitæ in Aegyptum, amp;in Caldæam, vt habitent ibi. fimiliter fi foedus initum fuit cum gentibus, dum oportuit viuere inter genres, non idem ccnfendumeftfuifse agendum, quando Deus Icparauit populum fuum à reliquis gentibus, dato ei publico ftâ-tu, amp;propriis legibus, amp;nbsp;hac feparatim fepius repetita defœderenon ineundocum gentibus. Præterea fœdus, quod tunc fuit, non erat de aliqua ineunda focietate, amp;nbsp;communicatione ; fed vt alter alten non noceret, quod trat lex naturæ perpetuo feruanda. alias debuerunt elfe difiunóli, quod in lege requirebatur. quæ lex repeteba-tur, ne fieret fœdus cum gentibus. Et ita fuit difcrimen inter fœdus,amp; fœdus. tale erat fœdus Abrahæ,amp;Ifaaci, vt præftaretur, quod requirebatur in fœdere vetito in Mofe, vt non effet confociatio, dum non effet bellum î ne eifer occafio in communi focietatc, amp;nbsp;confuctudine, vt imbibefentur imores gentilitii. Præterca adhuc non ftantadduâ-æ genres, vt fidem fallercnt. vtpoftaddu-lt;^us fiiit-Pharao, Sc aliæ genres, vt violaient fidem, dum fuit contentio de flatu publico :quæ ante non ita fuit, idr circo feruabantfidem genres, neque turn infidiabatur Abimelech vitæ Abrahæ,amp; Ifaaci propter odium divini cultus, vtfecerunt poft genres, probat eniin Abimelech religioncm Abrahæ, amp;nbsp;Ifaaci .•acreucrebatur Deumin ilhs: non crat odium ob ftatum publicum, vt poft, con-cefsit enim Abrahæ quæ fua crant: amp;nbsp;ablata iufsit rcfti-tui. contra egerunt poft genres, omni ftatu, amp;nbsp;vita volu-crunt efse priuatum Del popülum •• non fœdera, amp;pro-mifsa

lÂC. BROC J s T) I IN' XXT^CAP. GEK»'' mifTaferuahant.Etduniclifjunâieranc Abraham, amp;b faacab Abimelech, noncratoccafio, vt filij Abraha-mi, amp;nbsp;Ifaaciirnitarentur mores gentium. His dexaufis tnihi non videntur Ifraëlitæ potuilîe adducereiuexetn' plumfadum Abrahami, amp;Ifaaci vc contra præceptuin Dei fîngulare mirent fœdus cum gentibus.

Idem addidit rogare,quidnam fçntirèm de fœdere nunemito cum principe Papifta. namfuperioribusan-nis Germant, amp;nbsp;Heluetij inierunt fœdus cum Papiftis ïnfuis regionibus. item in Gallia mortuo Francifco ju-niori initum fuit fœdus ibiquoque cum Papiftis. quod foedus diótuin fuit ediélum lanuarij. hinc vidcretur, amp;nbsp;nunc quoque potuiffe fieri fœdus cum principe Papifta» Hic refpondi. miror, quod tu ifta roges. fumequemuis de via lensu humano præditum, fiueetiam Papiftam inter? Papiftas.hîcridebit. Germaninon étant fnfpeâi defideviolanda, nec principes Papiftæibt mibiberant decretum Papæum de fide violanda. item Galli Euan-gelici nunquam turn putalTent ibi principes Papiftas, qui ante fucrant exemplum fidei, vtdum firma promit -teretur fides, diceretur, FIDE R EGIA, recefifleà Icgeinfita in natura i à jure gentium, vr fîdcmfalleren,t. Atpoftquam fefellei'unt femel in Galba, fuitne papiftis deinceps ibi credendum : amp;: vbi principes fufcepifll^nt fibi feruandum impium decretum de fide non letuandaî* non quidein videtut. amp;nbsp;fifæpius fefelletunt multo minus eredam. Nam jam diu ipfe genres, quæ voluerunt ctiam hoftibus fidem elfe feruandam, ita cenfuerunt, amp;nbsp;ftatuerunt, ue crederemus perfidis.Eft verô nunc alia ratio,quod qui inter genres aliquandofuerunt perfidi,non tarnen lèmper in eadem refuerunt; nec ftatuerunt ali-quando non elfe ièruan'dam fidem. verum hoc tempore nonfolumfl:atuerunt5fedamp; decreto confirmaruntin-ftitutum

IUT ER. P R. MY s T, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’agt;j

ftitutum impium de non feruanda fide. Nihil faciunt JUS legis naturæ hominutn : nil jus gentium nil jus diui-num præcipicns fcruandam efle fidem. quod illis obji-'citDeuSjinquicnscap.2^. Ifaiæ. tranfgrefîî funt leges, mutauerunt jus, difsipauerunt fœdus îempiternum. ita nullavis confcientiæ eft in ipfis, quæ fblct ciTc aliqua in animisetiam fceleratifsimorum hominum, nonvcrem tur judicia, amp;reprehcnfiones bonorum,non Papiftarum lt;iuiducunturaliquo timoré Domini,non Turcarum, amp;nbsp;aliarum nationum retinentium aliquid juris naturæ, amp;nbsp;gentiu» non dimouentur à fuo inftituto moniti aliquan-do à Deo poena aliqua allatainfigni. VladiflausPanno-niærexhabuitfoeduscumTurca.fuadetilli Papa, infi-delibus non efle leruandam fidem. vnde earn rex fran-git. et âo.îô.ipfe ôi cû ipfo totus eius exercitus cæditur à Turca. Papæi hoc non attendunt;nccTurcâ ante confli-ßum, conuerfîs oculis in vexillum. In quo erat pnfta imago Chrifti crucifixi, altavocc, lingua iùa exclamafi fe.crucifixc.Si verèes Deus,ulcilcere perfidiam tuægen-tis. quæ contra jus, amp;nbsp;fas, amp;nbsp;contra fidem datam arma cepit. Hîcoftendit Chriftus decrerum Papiftarum pu-niendum : amp;à Turcis habetur pro eo, quod fit contra omne jus. lacobus Scotiæ rex dicitur fidem dedifsc régi Anghæ, fe non venturum contra iplum, fuafuPapæ contra datam fidem venir contra Anglum, à quo cum toto cxercitu cæditur. Diuinam pœnam vidimus in ali-jsquibufdam notis in toto mundo, in uniuerfos perfî-dostandem vifuri fumus. Tu iam his vitam tuam, aut quiequam credes ? Inftant lue aliqui. fi lemel, aut ali-quoties fcceiunt impie non femper forfitam facient, veiùm tuin tua (quicunqueid infers) ego non in mea vitapericulum de hac re faciam. haâenus femper fece-I'unt, amp;nbsp;eorura inftitutum eft femper racere. Die mihi

H h h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;logo.

tJC. SROÇA^T^I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P. GEK;,,

rpgp^.fi tu.donart;^jvpii,(?Xiratiguinarij$ rçgnqm opfiflWtn amp;nbsp;ppJchçpjpiqip, y t deliflicrjet ab jUqfaitaico dçGret»? no n /ej'iia nda dde,; puta'fqc tu,, quod cflet gratus lt;qwo4 raUepba,tç al^ftippetmanu? ^ non orçdo cgo,amp;fQrt^ pOÏÏegi,rpm oÀcndete(ïÿcm.plo.Quatnobrcra fenfus mp*

OOP poteftacçquiffcçre in hacTc ; amp;nbsp;fi acquiefGcrcnij Iqq tjuod ^ifii eflcfn.excjpiendus à turba Papæorunis ' ^rhæc didîja fint ïççundiârafçnfijmhumanuincorainU' nçm..Si aurctn rein cxpendamus iècundurn rationemvb 4,EuangeIià curantisj quæ l'untEcclefiæ, amp;nbsp;regniChd? Ûij cenlcrcra ego eflè diftingucndum^vtanrèdicebanij inter /œdus, ë:. fçcdus» Secundum tondus Abrafiæj amp;nbsp;itaaci cum Abimelcchômihi xidcnturGermani,amp;HeI’, uctij,fiuéalij 4nnis fupcriüiibuâgt;.potuifse haberc fœdus i^udcumPapi(bs,.vt religio efiet libéra: fuumfiatum quisque retincret t alteralteri non noceret : quisquefua ieparatim.ageret.quæ requirebantur quoque in ediôto lanuarij anni j f 6 j. in Gallialèruando inter Euangcli-cos,- amp;nbsp;Papiftas. verùm hoc non fuit feruatuin, quia non fuit faéium çum Abiraeiccho, vt putabatur, fed cura Pharaonc, amp;nbsp;cumElâu.Si jam fit fœdus Pharaonicura lèqucns decretum Efàu, qui perfequatur gladiofratiera fûura, violet mifcricordiam, nonremittatde furoreiùo, aç dignationem fuam leruet perpetuô. Amoscap. p’» talc fœdus non videtur admittendum, ne in te fiant uni-uerfales cardes. Etfiinfœdus venifti,in quo aduertaste venire |n periculum ; tu, qui minifter es ftatus Euange-Jici, mihi videris, præterreliquasdivina^^«ripturas, dc^ bcrc audirc Salomonern in toto lexto capitc Prouerbi-orum. tu qui es imbcllis, et extra Aegyptum, audi lere-niiam,quite monet, dum non auditur Salomon ineo capite, ne ingredere in Aegyptum: fuftineas captiuf tatem,inquam te duxit Deus: fis vhihbertasobtinea-tu’'

, - A.. V ƒgt; ƒ fÆ PR. ' ‘M Y'’S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 2Ji

fubEüangdlïj'î ne graueris trdjicere niaria,gt;i6ilflumiin4i vttHràëlîTâ? îifuftÎHcfe iiiicommôda''petegrinatjonist ext-pe^are’patitnter tewipüs hberatiônis à feruîtate Cônfth-tuturh à DoffiJnó. Gdutio cft’hîe amp;’ 'îlla/vt çognofeatut ^mirius ddelft ïpfe audiatur^ •amp; ftscipi-atdr

qui Ewangellcös 'Gallôs aitïdb jy« Eelgâs annofÿ'7W?ih'libertatém addtócfit.'qui fit lefcogno féendnà3amp; âudictiduSi Atqüedürtï'Tföh'eïlHdesi’non cft ûlus irt priridpibüs.* vbiqne eft 'oppi'cftïO, lînlquitas, pérfidia amp;proditio jclamat Ghi*iftôs'Ifaiâf.’5fgt;'Deüs )»■ ftasj amp;nbsp;faluans non nbsp;nbsp;prætér me. tefpicîtc ad me omnes

fines teh'Æ, amp;nbsp;falüi eritis. non fufcipîtür, non audirur ip-fie: füfeip/untür, 8c audiüntur aduerfarij : pfæccj^ta Del nonfeniantur. Hinc nobis dicitur,îfàiæ. Spleuerunt kgen? Domini cxcrcitum ; amp;cloquium Sanâi Ifraël contenipferunt. vndé fuir môiticinîüm in'medioplarea-îutn. item?!. Væ defeederitibus in Aegyptum pro'auxilïo: nonre/pexcrunt ad Sanâüm Ifiaèl, ôe Dominutni-piutn rtou requifieruntjuraruntin alifi,Deü,quà:'m'inDe-uiîi verum, vt queritur ipfe Deus cap amp;nbsp;f. amp;nbsp;I2. lere-‘i'iæprimo Soph» amp;nbsp;ƒ. ZachaTice. vndë riunc pœna adefl?, ïi’rc aduertirur efrof,'UTicJuam non fit Sandus îfraëlis, lt;iui nunc percutiàt : tanquam non iila orariia nuntiaue-dt in Prophetis j tanquam quæ nunc fiunt, cafu,'amp; for-tuna fiant. Quare irafeitur Deus cap. 2'6, Lcuitici/düià cafuvolumus ha?cfieri,-non autemà fe nunciataolim,amp; nunc profeda; vn'de àit le in cafu quoque ambulatu-rumnobiieum. amp;nbsp;ccce mala, q:iæ nunc inuadunt nos, quæ.i.bi,amp;, alibi minatus eft. Quamobrem ëgo'fèntîo confiigiendum efiè ad Ülum Chrillum, qui auxit pepù-lum fuum in Galba anno, f 0 J, amp;. bberum fccit poft ih îiollar.dia, amp;nbsp;Z«Iandia écedCineeps anno)f7lt;gt;gt; in. toio Bclgico vt abhoc-fewa-tc-re uosxfi«\tcv0sk'iidGjUi9n juj;agt;tx-Hhh 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dum

TAC. S R OC A RD T I AT X X I. CA P. GE

dum in iJlum, à quo interficiaris, amp;nbsp;meritô à Chrifto de-ferariSj quemdeieiueriscum aduerfariorepetensfoede' . ra. Nam fifufcepifti Euangçlium, quomodo potes fufcipere oppugnatorem Euangelij ? Si ftatuifti elfe in EccIeEa Chrifti,amp; cam promouerc,quomodo iJJuinin-duciSj qui earn vaftet? Si mortem fùftinuifti protuendo cultu Euangelico, prædicafti pro co tuendo vitam i-pfamefleprofundendamj quomodo inducis aduerfari' um, qui ilîum euertat s nbsp;nbsp;tu interEciaris, vt euertatur,

qui fpontc intcrficiebaris, vtferuaietur. Si ejecifti cul' turn impium, quomodo vocas iJlum ad te, qui iJIumre-uoccts’Putaihej'tepofTe jurare in Deum, amp;nbsp;Chriftuni le-fum, item in Aduerfarium,MeJchumum ? Videquid tibi minatus fit Deus cap.,?. 1er: amp;p’’. Sophramp;f. Za-chariæ. Vide anillatibi contingant. Plurima hfc diet poiTunt, quæ alibi copiofius veniunt tradanda. Quara-obremamp;ne interficiarab bis? qui nihil dcliberatiusha-bcnt,quam mepcrderclùb promißa ßde .'atquencin' gratus, amp;nbsp;iniuriofus fim in Chriilum in eius locum, fiuc cum ipfo fufeipiendo ejus aduerßriü ; nunquam addu-cerer, vt acciperem mihi dominum Papiftam, cum eo jüngerer. Fugerem in ultimas terras, amp;nbsp;vitra quantum poflem. Hæc volui hîc addere, dum talia agitantur inter nos:amp;vt quid apud meßatutum fit,tcfter apudDeum amp;nbsp;apud homines.

cAP'VT xxir.

Promifsio feptima alFertur, amp;nbsp;fignificatuf ætasfeptimain qua aflumitur amp;nbsp;quarta, aha deinceps.

Etfuitpoß hac Deut tent mutt Abraham^ dfxft ed ettm Abraham amp;nbsp;dixit çcce ege, Fit redi-* tusad-

J NTS RPR. M r S T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïfï

Wsadprinxum aduentuni Chrifti in Ifaaco, quivoca-fur ad facrificium, vt ipfèmetimmoletur. verum dum non ipfe ; fèd arics immolatur, fignatur fecundus quo-flueaduentusnn quo dum eft parata mors omnibus Eu-^ngcJicis, poftquam amp;nbsp;ante multi interfeóii fuerunt, ^fque affilai, amp;nbsp;impij quoque tandem interficiuntur, ^porduntui fuperftitibus omnino remanentibusmem-oris Chrifti, amp;nbsp;Dominis regno Chrifti,ac ineius Eccle-fiaviótnce.

Et vocauit AbrahAtn nomtn loei illiut, Domitnu vide’quot; ^^fgt;idcmodiciturhodièitt monte Domintn videbitur. Per-”Soque judicio Domini, memoria debuit efte perpc-tua, Deum Patrem in Chrifto profpexifte amp;nbsp;præparafte, ‘älutemnoftram, etiam antemundumamp; prolpexifse ju-^rcium, quod peraólurus erat in faluando pios,amp;per« uendo impios.

i6. nbsp;nbsp;Et cUmautt Angelta Domini Ad Abraham ficun-

^oieœlo. Conclufioadducitur fuperiorum promifsio-^ numinhac feptima i confirmataque maxime fuit omnis' promifsio in Chrifto, amp;nbsp;de Chrifto, amp;nbsp;per Chriftum,amp; Chrifto : qui dum promifit in cœna fè îterum venturö, omnia promifit, amp;nbsp;præftabit nunc in rcftitutionc t^gni Ifraèlitici.

Et reuerfut efi AbrahAm adpuerosfuos : amp;nbsp;furrexe-ac iuerunt parit er tn Berjàbeam dr habit auit Abraham f» Berfabea. Poftquam afeendit Chriftus in Cœlum fu' ttmiUusSpiritus SandlusEcclefiæ, in caque fuit.

20- Et fuit pofl hacamp; nuntiat um efl ip fi Abraham dicen-do. Eccepepert Michaletiam ipfafilios Nächorfratrifuo.QQVx■ ^'A\R.2.i^. fundata in duodecim Apoftolis, Nam in Na-chor fignabatur Filius Dei. vtdiximus cap. tl. quipro-creauit duodecim Apoftolos. Etdumoóio rccenlcntur Wij Michal uxoris, amp;nbsp;quatuor Reumæ concubinæ 5. fîgt;

Hhh 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gnatur.

. s R O c JiR: n I.îi '’■■X'-X-F Fï J P, GP K;. natur^ »vtc^iftinlb^iEoilefia) innöaaU^ tcfflUs^^oYb^I^ timlconftitutaipci^ miniiftixDisji'çrbi' Eafôpcfet,i'|)'âWlÉif)'ét mi n iftios gt;nbsp;A6x’,i iamp;. Aff i ea? li: ^quorum'^pfe bki deltsiproptcr pFomifsionçttv venôrinç'irt Çhnfti'i fiae'in MichiUnreMffgataiïsBeçle-fiâtn^biî^iyi^j mJ{GuraaIud3icaîliHfc’u£ôntlà';iTit‘ô!ci«if^]üàmmîf^'n deb ebi t; • fi bîo i B oolefia m i f A p ôftblicâib'^ ’ amp;nbsp;' ih nouât à À hùius bmporis in Ôôlt;fcàî4ôeô}amp; jnjjhlem vèrbis-fetéP Iigimus. Si'item q^uæ de immolando Ifaaco diâà fiintîti hbocapitetîd' V1^m^îïqùlt;^ft3türtï refetimüf/quîa^^^ vids'-biirius in'ihterpretatiôîübüs'•in Euangclià, cti'àra Chrî^ ftus fêpèiifdeni parabotis «ognafcetarcanôcüti3Samp; lu* dæôSjôç Papiftas; cpmplexujamp; quæ fucrurtt iUius^tón-poris, amp;fîmul.qüæ huius -noftrj.''^Antequam pérfequa-mur cap. sp reftatj^ vr pKEter-féptem dies, qui capita primo Gen. memorantur :præter feptem ætates, quas vidimus fignàtas'’'Cfaoqüè à cap.' vlquc ‘ad hune locum; conteraplemut etiam in-his vndecim |capitibus feptem tempora operö Chrifti in eiusfecbndo aducHtu; vfinnouaret'Ecclefiam fiiam, afferretque nobis regnuirt Iftaëliticum. Tempusprimum. Dunî igitur cap. jz. exit Abraham è patriaftia, amp;nbsp;doraoFua, fignantur omnes credcntes prædicationi Euangclicæ rcpetitæ à ChriÔb itï Lutherù, ôc aliis, debuifie CaiAo è Papatu; in quo nati funt, reiccüFe parcntum Paplftarum inftituta, vixilfc autem irvcultu Euangelij vfquc dum non habuimus. Ec* clefîam libcram, amp;nbsp;vcrfati fumus in medio Papiftaruni’. hoc eftjdebuimus óredidifie promiiUoni Euangelic.r, quod inEuangelio falutem confequeremur. In Acgygt; ptuin’dum contcndit Abraham, fignatur prædicatio iri-grediens inPapatum quando aggreditur opus.prædica* noms Chriftus in Luthero,.vt vidimus faótum. item , fignatur prædicatio dcdudae Germania iu Galham Sc T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoctein-

•lZ-so «vrjvrKXPÄ. myst. - . gt;nbsp;iH ^tempus videtûf refpondereprimæ prômifsiohiiîTæ-F P'^s^ccunduni, Et dum diuuJgatur Euangeliumvndi-9^ûinGermania; amp;nbsp;Heluctia, fîtfcparatio inter Eccle-^'ssEuangdicas amp;Papifticas: fitconcurlùs Geneuam ^oltorum Euangehcorum. In Rhetia quoque adfunt ^clefîæ djftiaôtæ àPapiftîcis.peruadir Euangelium præ ^catum in Germania, Sâ HeJuetia mulra loca, amp;nbsp;vi-irt-' S^’cditur irr omnes. regiones populi Chriftiani: vt vbi-^uefint Euangelicî, etiam vbinonfunt EccJefra’.Eü duni exiftit perfecntio, amp;. perturbatio nés vanæ, nihilo-’’dnas vbique apud Papiftas fcaturiunt Euangelici: qui f^lliînt animos, quibus manet certa promilsio de lecun-. doàduentu Domini in Spiritu fignati m Melchifedech. '^nunc patefîat Filius Dei ætefnus fcmperfuifTcin Pa-.

qui nu ne incubât, vt ita dicam, in totum populura ^hnftianum, amp;c omnes genres, non'folum viuificat mé-^’■aEeclcfîæ,quæ eft fuum corpus, vt pricftet ipfe iani' öTDuiuium promifTum illud. non bibam de hoc fruélu vitis, vfque dura ipfum.bibam vobifcum tn regno Dei. vbi-.etiam fignatur cibiis,amp; potus Spiritualis Caenafipo-’tîinicæ fufceptus à pluribus Ecclefirs in Heluetia, Khe-ha,Geneux,amp; alibi. Ethæc refpondent fecundæ pro-’nifsioni Abrahæ. rfz'//»i!w\wRegna peruaditidé Euangehuray dum concilium primum.Tridcntinum ha-bctur^cquæritu r defenfor veritaxis,amp; dux Euangelieis: ^uæiitur judicium de-veritate prÆdieationis,amp; neutrum iiiuenitur; fed maöarionespccfetrerantivbique fieri Eu-angelicorum^ vbi viger vis Papißicatdabituriipic Chri-ftus, qui cùm peitientum fuerirad 40'. annum à prædica-tione Lutheri, bello iauadat Gailiam, amp;nbsp;alia Jóca Pa-piftica, quæ fibi fubjiciet amp;nbsp;cogct concilia, in quibus veritas locumhabeat.Æt Kæç refpondeiô tritia? proinifsi-oni Abrahæ j/w/xrwD *um'“régnat*^adhucPa-

( ; 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pa,poft-

TAC. B R OC A RUT T TT XX II. CAF G E pa, poftquam Euangelium peruafit Gaîliarn, defiit tarnen regnare in hominum annnis tacita confcicntia o-mnibus jam de Papadubitantibus.Et quantumuisPapa amp;nbsp;Imperator^ amp;nbsp;reges intcrfîciant eos, qui à Papa defi-ciunt, vigent tarnen Euangelici, vtamp; Vngana amp;finiti-mæ regiones repleantur credcntibus,amp; deficientibus à Papa* amp;nbsp;quo magis contendit Ferdinandus interfîcere onines,eô magis illorum numerus crefeat, vt regnum Chrifti adfit Spirituale vbique, êc vera profefsiobapti-fmatis in Euangclicis. Et hæc relpondentquartæpro-mifsioni Abrahæ. Temfut quint um. Quintum tempus prædicationis Euangelicævenit in perturbationemGal-Jicanatn,vt obtineant Euangelici ibiviâoriam de An-tichrifto, quifccundum Euangelium fufeeptum, ôc pro-fefsionem nominis vixerint. Et hæc relpondent promif-fioni quintæ promilT: Abrahæ de regibusè fe orituris,fi lèructur paâüjquod habetur cüDeo.7?gt;»/«ffextum.Sct-tum tempus prædicationis Euangelicæ videtur ducerc initium à cœdibus uniuerfalibus, feu à pertuibatione magna amp;nbsp;à judicio magno vfque dum tota Gallia, Hi-fpania, Italia, amp;nbsp;Germania vi bellica pugnante Chrifto fint ipfi fubadæ, amp;nbsp;vidæ. Et hæc rclpondcnt promifsio' ni fextæ Abrahæ. Tempte feptintum. Nafeitur nouusfta-tus mundi, Ecclefia reuîuifcit Apoftolica, rèftituitur regnum Ifraëliticum expulfo Papatu, amp;nbsp;regno tyranno-rum.amp; quia poft magnum pdicium vallis lofe-phat incipient hæc fieri, aliquando feptimum tempus incipi dicitur poft illud judicium.

Et hæc refpondent feptimæpromif fioni Abrahæ.

r - » 1

I dicam in Sara fignari EccJcfîâm honorificc vfquc ad ftatum tertium, Si memori-am præclaram futuram apud pofterosdehis qui bene in ca fegcfïèrunt, amp;nbsp;dcinceps nullam in illafuturam curam nifide cœlefti vita j alia vt vitree defiderabuntur« vt quid in annis Saræ, quid in lotis in quibus eftmortua,quidin diligentia in emptione agri pro fepultura, quid in tam diligcnti ftipulatione, quid in enumciationc locorum, quid in poflcfsionehæ-teditaiia confirmataipfi Abrahæ lignetur. Verum my-fterium, quo hæc exponenda funt, videtur ad id tempus peitinere, quando in vnam Ecclefiam venient oranes nationes, quæ in terris verfabuntur. Inteiea hoc caput vidctureffe expofitum. cap. j2. leremiæ : fumaturergo indeinterpretationis fumma. vt quemadmodum Elan pro efea vendidit primogcriituram, fic vita finurajSe regnum ærernum fit captum à pijs leliâo impiis vfu fiiiâu leculi tyrannic! amp;nbsp;Antichriftici. fit inquamcoëm-ptum morte Chrifti, cum quo pafsi fint amp;nbsp;qui ad eius corpus, amp;nbsp;Ecclefiam pertinent: impijautcra qui vend!-derunt pjs hærcditatis, amp;nbsp;polfielsionis terrarum, in fe-cundo aduentu Chrifti exibunt, vt non lint in terris.

C A P V T XX1111.

Ifsi funt Apoftoli, quando peregit opus fuum pater in filio;eum pro peccatis mundi facrifi-cium in crucc fufeipiendo: vt Ecclefiam le-cundum elcdioncm ex gentibus aflerret Fi-lio fuo fponlam propriam : mandataque dantur illis corum, quæfibi agenda elTent in accerfenda Iponfa. Dum lii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autcin

I AC . E RO C J R D J XXIIIJ, CAP, GE’TL» autem pergunt ad fuam legationem, amp;nbsp;munus ApoftO' licum : dum variæ extant dubitationes propter ludæos; iJIoscenfént Apoftolipertinere ad Ecclefiam, quiSpi-ritum Sandum acceperunt in prædicationCj amp;inqui-bus cernuntur opera certa Spiritus Sanâi,amp; charitatis,vt etiam erga inh'mos fitcadcm ratio chaiitatisjVt vidimus in Paulo erga Oncfimum feruum. illi, in quibuscerni-tuns Spiritus, amp;nbsp;charitatisopus, quod vidimus in Rebecca, (quafiquæduxeruntèdiuino fonte, diffundantin alios) affiimuntur pro fponfa Chrifti vtait Paulus, de-fpondi^ enim vos vni viro virginem caftam exhibere Chrifto. in aures appenduntur illis, amp;manus ornantur armillis, vt habeant Spiritum ad apprehendendamve-ritateru verbi Dei, amp;ßnt parati adomneopusdiuino-rum præceptorum. poftdantur varia dona, amp;nbsp;faculta-tes, amp;nbsp;muneraà Spiritu Sanéto his, qui veniuntin corpus Ecclefiæ, deiponfæ Chrifti. quod fignatur in vafis argenteis, amp;nbsp;aureis, in veftibus. Cùm perducitur ad fponfum fponfa huiufmodi, fit vnum corpus cum ipfo Chrifto, amp;nbsp;Chriftus obliuifeitur Synagogæ,amp; quicquid nobilitatis præ fe fort caro in familiis, amp;nbsp;in geneie. Eft prætereàinhoc capite attendendura ftudium, amp;nbsp;folici-tudo,amp; diligentia ApoftoJorum, amp;nbsp;miniftrorum verbi infuo inunerepræftando.- quomodo Deo fidant,abeo expedent omnem benedidionem fui operis .■ quomodo aduertant, quæfibi eueniunt: quomodo opus fuumo-pusDei vbique rccognofcant: quomodo gratias Deo vbique agant pro omni re à fe, fine in fe bene expedita* Petrus fuit attentus in ea vilione de ferpentibus edendis in linteis demilsis ex alto: vt cognofeeret eos non efi'e rejiciendos abEcclcfias qui Spiritum Sandum cum ali-ispariter accepiftent. Sed vt rem torarn invnumcon-ducaraus, mihi videtur hie feruus Abrahæ ' elfe figura

Pau-

I If T e R f R. MY ƒ T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iftS

Pauli vocantis ad Chriftum Ecclefiam ex gentibus amp;nbsp;cadem in vtroque confpici in fuo munerc optime perficiendo. poterit quifque aduertereeademiniiidcm. « quia nomen ferui non ponitur,quifque minifter cog-nofeere debcbir, fibi quoque feruum hunc effe exemplum, quomodo fuum miniftenum piæftare debeat.in EcclefiaChrifti, quod præftiterunt Apoftoli, amp;præfta-Eitur ininnouata Eeclefia. Si quis attendat, quæ capitc duodecimo dida amp;nbsp;probata funt ex Paulo de Ifaaco, in quo fignatus fit Chriftus, amp;nbsp;vocatio gentium j proprie videbitur Paulus refpondere feruo adducent! vxore Ifa-aco,dum ipfe adducit Ecclefiam è gentibus Chrifto*

C A P VT

Vlta videntur concludiin hoc capitei hi-fioria Abraharai, in qua conjungitur Ifaac, amp;Iacob, vtomnes flatus amp;ætates mundi hîc coniundæ vidcantur per vnum lefum Chnftum medium : atque Patris, amp;nbsp;Filij, Ôc Spiritus Sanâi fit in his tribus Patriarchis typus. Comprehendi-turdeinde tempus Ecclefiam pofl Chriftum, amp;nbsp;oftendi-turtranfitus abætatefexta ad feptimam, fiuea fccundo ftatuad tertium»

I- Et addidit Abraham, aaeftt vxoreni,amp; nomen eittt Cetrach. Kc primum quidem videtur flatus tertius con-cludi in Abrahamo, amp;fignariopus Patris, amp;primi flatus perfeâum. dum autem aliam duxit vxorcm quæ fex peperit, videnturfignarifex priores ætates, amp;in Ifaaco feptima : Chriftus Icilicet obtinens regnum mundi, amp;nbsp;donans illud Euangelicis. qui autem fuerunt tempore lexætatum, amp;illi maxime, qui nati funt nonfccundum

I i i 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cledi-

r A C. 's R oc ARD IN Xxr. CAP G S Xj. eledionem, vt ludæi,^: Papiftæ carnalès fîJij concubina-rutnhabucrunt dona,bona fcihcct, régna terrena, vfquc ad ætatcm fcptimam qui fueruntamp; funt fecund um pro-miflionein nati obtincntamp; bona temporis Sabbatifnii. cum«ternis* nec mirum videridebet, filfaacnatus fit antè: quia priera in Prophetia /æpè often dût poftcriora. 6. Et ißipint d'us annorum 'vitÆ Abraham, quos vixit, centum an n't, amp;feftuagtnta anni,dr qutnque an ni. N ume-l'usannorum Abrahami poteft diftingui(vtin multis a-hjs)vt prunus numerus referatur adprimuin ftatum,fe-cundus ad fecundum, tertius ad tertium : amp;. inde myfe' ria deducere, vt videbitur pends.

7. Obqt,e^ mortuus efl Abraham tranfa^a hene atattr feneXtds“^atur dieru; ^ggitgattts efi adfopulosÇuos.Çy^Ci^ Abraham, in quo fignatur pater, amp;nbsp;primus ftatus iegis,, eoncludattertium ftatum, fît,quia in Filioamp;Spritu Sando eft Pater, vt Filius in Pâtre, amp;nbsp;Spiritu Sanefto.

ÿ. Et Se^elierunt eum ifàac, ifmdélfilÿ eius in Spelanci duplici, in agro Hephronßliq Zoar Hethai, qui è regione Maw-brx. Qupd Ifaac,amp;IfmaëlfepehantAbraham, videtuf opus perfedum Dei, quoddicitur cap. primo. Gen.in die feptimo, præfertim cumhîc verfu ff. numerus anno-ruralfmaëlisfignet ipfum perdudum adinitiumfepd-mæætatis,quando non erit diftindio familiarum,feJ vna tantum Chrifto futura fit in mundo.

10' In agro, quem emerat Abraham àßqs Heth, 'tb'i fe^/ul-tus eß Abraham,^ara 'vxoreius. Myfterium efle vide-tur, vt antè didum cft, in agro hæreditario expofitura cap. ?2. Teremiæ.

11. nbsp;nbsp;nbsp;Et fuitpoß mortem Abraham, nbsp;nbsp;benedixif Deuslfaae

ßlio eitts, amp;nbsp;habitauit ifaac ad futeum v tuent is nbsp;nbsp;nbsp;'uident'ts

me. ^Videtur hiefignari patris perfedumopus pri mi ftatus, dum benedidio Abrahæ poft fuam mortem re-dundat

IN T ES. P R, MŸ S T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2JT

dundat in Ifaac. in quo vidcqimus deinceps cxponi, quæfuntfccundi ftatus, amp;. parari ea, qua: funt tertij* Et habitauit ifaac ad puteum 'uiuentis nbsp;nbsp;vident is me. Hic

exiftimofignaii tempus, quando ortuseftPapatus,vtdi-ôum eft cap.lô. In putco cnim iiJo vidctur fignari Écclc-fia, in qua Papa, amp;nbsp;PapatusmaJè afpiciunt Deum, amp;nbsp;maleaguntopus Dci, qui enam non vidcbunt Dcum in tertioftatu. non aduertuntfc debuifîe curare amp;nbsp;parare rcgnüChrifto,dum le tyrannos prabuerunt.at Chriftus viius tarnen eft illis viuens, amp;videns, qui fit illos judica-turus.Scd cura longé abefte videretur jllud tempus, con-tcmpferunt judjcium, nec cognouerunt hoc niulto ante futurü, quàm opinatifuerint : atquepoft fuum inrcritû, regnaturum Chriftum in fuis Euangclicis. Non ergo moituus eft Chriftus, vt opinatifunt Hebræi, amp;nbsp;viden-turlcntire Papiftæ, non dormiuit non aduerfcns, quæ cgeritPapa, Ecclefia Romana, amp;nbsp;totus Papatus, veriim in æternum viuit, amp;nbsp;vlgilat, amp;nbsp;judicat femper Papatr.m, amp;omnes in Ecclefia. Dum autcm Ifaac diciturhabnare ad puteum viuentis, Si videnns me fignantur in Ecclefia Euangelici, quiintuentur judicium Chrifti, verenrur ilia admittere, quæ papiftæ agunt, expcâant Chriftum venturum : parant fe, vtpolsint confiftere ante eum cùia venerit, amp;nbsp;judicabit mundunr quividet nos, amp;nbsp;omnia noftra.

Et iß A funt generationes Ifmdêl, fl^ Ah rahamqttem fej/erit Agar Ægjptta anàlla SarA, tpß Abraham. Vtvero apparent Prophetam loqui de hoc tempore, after tur genus, amp;nbsp;enumeratio familiarum Ilmacl, m quibuspoft Hebræoscarnalcs fignati funt Papiftæ amp;nbsp;Turcæ. Quatuor fill) numcranturlfmaclistvt fignentur quatuor tempora fecundum rationcm leptenarii pofitiinApoc. amp;nbsp;in feptem ibi EcclefiiSjvbi à Chrifto ducitur prijjius nume-

I JC. SR-OCJR-DI I'N X XK. C^JP.

rus.amp;ita in quatuor filiis Ifmaël fignabitur quartum, quintum, fextum, amp;nbsp;feptimuin tempus, quofuerunt, amp;nbsp;definent ciTe Papiftæ, éc Tuicæ. Et dum duæ familiæ re-ccnlèntur, exiftimo lignait breuitatem tempons, quod dabitur Papiftis, vt non fint habituri ftatumSpiritus San-âi ; fed perituri, aut defiturus Papatus ftatu fecundo ab-foluto.

/P. Haptnt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tones iÇaacfilij Abraham. Abraham pe

nult ifaac. Hic exiftimo fignari Chriftiauos nomine, amp;nbsp;re,non nomine foIü,vtPapiftæ:amp;qui perfeuerarmt m do-(ftrma Apoftolica, amp;nbsp;vita Euangelica, vixerintque in timoré Domini viuentis, amp;nbsp;videntis omnia, quæm ipfis aguntur» dum enimdicitur Abraham genuit Ifaac, fi-gnatur fuccefsio filiorum Dei.

• 20, Et erat ifaacq^ttadragenariusquando accepit Rebeccant filiam Bethuel Aramai de Padam Aramfirorem Labam Ara-mteifibitnvxorem. Exiftimo fignari tempus cuerfionis Hierofolymorum, quando omninodefiit Synagoga,at-quemeius locum luccefsitEcclefia gentium adduâaad Chriftum per prædicationcm Apoftolicam, vt in fupc-nori capite diceb.amus, fine eo numero annorum foleant plerunque vo cari fer ut Del ad aliquod magnum munus vt Mofes.

• 21. Et o'rautt Ifaac ad Dominum pro vxore fua, quiafieri-

lu erat, exoratm efi ab eo Dominas, amp;nbsp;concepit Rebecca v-xor eitts. Erat fterilis Ecclefia, quia non habebat regem, nonhabebant vllum ftatum Euangelici, pcrlêque-bantur illos vndique tyranni, amp;impij, fedemfirmam habere non poterant. Chriftus rogauit pro ea Patrem, vt davet Regem amp;nbsp;Imperium Ecclefiæ fuæ, Pater conce-dit,dat ei Imperium Romanum. quod concipit Ecclefia, amp;nbsp;parit magno ob inartyrum internetionem fuo dolore. amp;hiccoguofce illud Apoc» jz* mulier in vtcro Habens clamat

• 1 V T E R. P R. M I s T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2|3

cJamat parturicns, amp;nbsp;crucîaturvtpaiiat.

• 22. Et colludehintfefe in vtero eiut. dixit ß it a, ut quid t^oihoc eflfißc mihi futurum erat,quid ego viuo ? i»it ad interrogandum. Obtinuic Eccicfia duos filios Efau, amp;nbsp;lacob eodem tempore. Efau fignat Ecclefiafticos, Pa-pam,amp; principes, qui priores regnarevoluerunt, fibi arrogantes primogenituram Chtjfti, conftituehtes fe fum-mosfacerdotcs, amp;. fibi vendicantesregnum, SiC potefta-temChrifti. In lacobofignanturEuangeJici qui interea patiuntur, egent, amp;nbsp;fuftinent tyrannidem Papiftarum» Quantum difcrimcn inter hos fuerit, vidimus; in^iliis fuitluxus, amp;nbsp;ambitio : inhis paupertas, amp;nbsp;humilitas: il-li in altis palatiis affluentes omnibus copiis, hi in folitu-dineegentes, amp;nbsp;obfcuri: magnum deinde bellum inter hos fuir, vt hiftoria docet, quantum ad diuinum cultum attinet. nam in dominatu ceflerunt pij impijs»

• 23. Et dixit Dom in ta eidua genres funt in nstero tuo,

^uo^offiliex'viflceribustuis diuiâentur. zffopulm populofor-iiorerit. Dominus aperit remipfam,duni intelligis agi htede Papatu potifsimum, amp;dc feminemuliefis quæ hugitin defeita loca : vt dicitur in Apoc. cap. illo jz.nec opus vîdetur elfe alia intei pretatione. Efau pilofus fi-gnatlupos, dequibus ait Paulus. Ad. 20* video poft me ogrefluros è vobis lupos, qui inuadent gregem, nec ci parcenr,

2S. nbsp;nbsp;nbsp;Et pofl egrejßts eflfrater eius, nbsp;nbsp;nbsp;manus eius ten eh at

(ülcitneum Efau amp;nbsp;vocauit nomen cita quot;^acoh. Et ißac erat fixagenarius , quando genuit ipfos. Myfterium hoc a-peritur in Efdra cap. 6. lib. quod in Efau fignetur rorapusyfque adfinem fextæ ætatis,in lacob tempus ftptimæ, amp;nbsp;tertius ftatus mundi. Q^ôd manus lacob teneat pedem feu calcanéum Efau s ftgnatur tempus conflidus, quod nunc eft in prædicatione Euangelij, amp;nbsp;in pugna

r A C. B R o c J ^rgt; I T N XX r. CJP. GP K:. inpugna armorum, quando vrriquc obrincnt potefta-tem, amp;nbsp;pugnatur vfque dura Efau cxpellatur èmiindo. Et hîc animaducrtenda eft ratio Prophetica, qnôdin ventre, amp;in cgrelTu è ventre matris fignata fintpoftre-ma tempora in his duobus fîhis,in adulta autem eorun-dem ætate tempus quod antecefsit ab initio Papatus : hæcin Prophetis cognofei pofTunt.

Et ifiitc eratfexagenarius c^uandope^ertl eos. Exiflimo hic fignari ætatem fextam ab Abbate loachimo, amp;nbsp;ab Albigeris vfquc ad prædicationem Lutheri, item tempus fextum à prædicatioue Lutheri^|uandp extitit magna perturbatio fiueetiam totum tempus contentionu verbi, amp;nbsp;armorum.

27 Et creuerunt pueri ; amp;nbsp;fuit Efati vir (flndiofu-fJ venati- ' onis, vir agri. In venatoribus fignificati funt aliquando bellatores vt cap. jö. leremiæ.Ôc hic fignati lunt qui bellum femper habuerunt cuin piis viris: vt Malachiain Efau oftendit Papam, amp;fuos bclla gefsiffe contra Euan-gelicoSi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;quot;

lacohus vir integer (fimplex habit «hat in tabernatulis-Pijviri Euangelicinon fecuti lunt aQcutias auarorum, ambitioforum, amp;nbsp;tytannorum ; fed vixerunt in timoré Domini tanquam hic non elfer futura eorum beata vita icfpueruntpræfentiabona Papiftarum, amp;nbsp;contcnderiint tanquam peregrini in hoc mundo ad ea quæ pertinent ad aliam vitam.

2^. Et dtlexit Ifaac ipfum Efa», q/iia venatio in ore eine erat: F.ebeccaautem ddigebat Iacob. Dtus adhuc dilexit Papiftas,ut ipfc ait m mitio Malachiæ. dücxivos. ye-runtamen amp;nbsp;piorum fuit habenda ratio.

36, nbsp;nbsp;nbsp;Et dixit Efau ad Iacob ciba me quaf de rufo, rufo ißo.

quia lajfui funt. idcirco vocauit nomen eigt;te Edom. Hic lig-nificatur pios concefsilfclibenterPapiftisbonaterrena, frudus

r N T e R P R. !VT!r.

fi'uôus copiofos, dignitares, veftem rubeam, Papatum, Cardinalatus amp;nbsp;imperia, vrobtinerentipfi Chriftum, 33- nbsp;nbsp;nbsp;Et dfxtt Ejàu, En ego 'vado,vt mor 'i^r, dfad^uidmihi

frimaient tara ƒ Hic'autem exponitur animis Papifta-rum, qui comtempferunt judicium Chrifti, contempfe-nintcum, Si eiushæreditarcm vt pericuerai ent in fuis voluptatibus, atquc in rebus omnibus libidincm exple-ïcnt. alias non exiftimarentlebeatos.

33. nbsp;nbsp;nbsp;Et dixit Iacob, jttra mihi hodie amp;jurauit à nbsp;nbsp;'vtndi^

dttfrimogenituramifliIacob. In juramento hoc hgnatuv quoque animusPapiftarum confirmatus in malo, amp;nbsp;elc-fiio mali, ac profefsio vitæ Satanicæ. contempferunt vitam Spiritualem, amp;nbsp;Chriftum fimul cum omnibus, quæ datums eft Chriftus fuis poft judicium. Prætermit-toplura dfcere de tribus flatibus,quia Abbas loachimus alij ex diflinóiioopeiePatris flib circumcifione,exdi-fiindo opère Filij fub baptifmo, ex difliniflo opère Spiritus Samfti fub aperta Prophetia probarunt ftatum Pattis, flatum Filij, amp;nbsp;ftatum Spiritus Sanâi J ÓC non ante fatis multaoflendimus deipfis.».

C A P VT XXVL :

fup'criori capite videtur comprehenfum tempus Papatus ante Luthetum, amp;nbsp;dum fuit contentio verbiôtarmorum; preuentumque cfl ad magnam perturbationem lîgnata in manu Iacobamp;pedc Efau. Hoc autem capite videntur ügniHcariquætonfecutafunt pofl cœptas pcrtuibatio-nes GaHicanasSc Bclgicas ; atque rcliquos progrcf$us raultipliccs amp;nbsp;varies.

I- Et fuit fames in terra praterfamem priorem, qttee fu-rat in diebiis Abraham. amp;nbsp;tvit ifaac ad Abimelech Regem

K k k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rhtltfli.

r^c. sRo'cARDi IN :xiXf'r. cap. gpk,.. xUltflinoritm in Gemra. Fuit fames verbi Dei in Germania inferiori Cub RegePhilippo^qucmadmodutn fuerat in Gallia: in qua perperturbationes excitatifunt Galli j vt palcerent le vcrbo Dei^ cuius in multislocis alibi fuit 'fames turn verbi turn panis.

2. nbsp;nbsp;nbsp;Et appuruit ei Dominr/^, ac dixit, ne defcendas in

pt urn habita in terra yttam dtcam tibi. In Piophetis multa funt de Germania inferior!, vt videbimus, cuius pars clt fignata in Philifthæis item de Gallia jtempore ergo illo, vt dixi, excitati funt populi amp;nbsp;in Gallia amp;nbsp;in Germania inferior!, vt deHcerent à Rege amp;nbsp;petercnt prædicationc, quam vi habere voluerunt, vthiftoriadocct. vcrùmcùin non efset libera, autnon fine proditioncj dcbuerunt procul efse à Papatu : pcrfillere vbi efset libertas Euan-gclij, vt jubetur iniercmia. cap.

J. Peregrin are tn terra hac, era tecum amp;nbsp;be ne dicam tb bi ; quia tibi (jr omni femini tuo dabo terras ifias, flatuam yuramentum quodyuraui ad Abraham pat rem tkum. Pro-mittitur falus his qui paruerint Verbo Domini, quod prædicauit nobis per leremiam Prophetam, vt perfifte-remus apud Euangelicos in culru Euangelico Euange-Iice viuentes, non autem rediremus ad locaimpia Papa-tus..

4.. Et multiplicabo fernen tuum^ftcutflellas Cœb, amp;nbsp;dabo ßmini tuo omnes terras iflas,amp; benedicarn in femine tuo oM~ nesgentes terra. Ibi incipiet defedio à tyrannis,vt folus Chriftus Rcx Regum habeatur. ibidebuimusquielcere vfque ad tempus libcrationis à captiuitatc, parère liberos acaugere numerum credentium, vtiubcmur ineo-dem leremia. cap. 29. ver. 5-. 6.

y. Eo quodobediuerit Abraham voci me£,ç^ cufiodierit cu-flodiammeam, pracepta mea^ftatuta me a, edf Leges me as,. Quia crediderunt Chnllo,amp; eins prædicationi, Chrifto

_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fififuQt

INTER P R. Mrs T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;220

fis funt, amp;nbsp;non tyiannoj obtincbunt libertatcm amp;nbsp;Principem jiiftum amp;nbsp;pium, vt pronaittitur in Ifaia, cap. î9.v,20. Et quainuis fuerintin iplîs mulravitia taraen promittit Dcus fe correâurum ilia ; vt alibi videbimiis.

Et habftauit Ifaacin Gerar. Pcififtentin liberate, amp;: exiftimo illam promifsionem faâam Dauidi.Para. lib. primo, cap. n* pertinere ad hune locum.Et pofui locum populo meo Ifracli. amp;plantauieum, amp;nbsp;habitabit in loco iuo, nec coinmoucbitur vitra, neque audent filijiniqui-tatis attererc eum, quemadmodü fecerunt in principio. E Et inîerrogauerunt Tjiriloci de 'uxore eim amp;nbsp;dtxitSo-Wmeaefi, c^uia timuit dteere. vxoy wea, ne forte occtderent Pie vin loci propter RebeccAm,lt;^uiApulchra aJ^eElH erat. E xi -ftimofignari difsimulationem publicam multis in loeis Euangelicorum, qui noluerunt fateri fc fequi folùm Ec-tlefiam Catholicam, quam profîtebantur multi, quod fiftatim feeißent, res fuæ melius habuiflent. amp;nbsp;cùm pro-fitebuntur illam omnes, parabitur vniuériæ regioni quics.Videturfignificarictiam innouatioftatuum mun-di,quæ fi initio fuilTct prædicata, vt pôft prædicabitur, principes in impcrio non fuftinuiiTent prædicationcm ralfo timoré adduéti, ne dimouerentur, autaliquiddc-terius,ßbi contingcret.veruntamenquando erunt benè Jnftituti in verbo Dei principes, illam admittent, amp;nbsp;11-henter compleâetur. Id autem ii libéré fecifsent omnes antè, totbella amp;nbsp;ftrages hominum non vidiiTemus. amp;nbsp;fe-tunduin hancfcntentiamdifsiraulatiohominum, quam dix! videreiur profuiiTe, vcrùm promîfsio, qua m dixi li-hriParalipomcn5,videturprobafreillos qui non difsimu-larint, vtalij. In Abimelecho autem videntur iîgnificari principes qui voluerunt ftatuere de Eeclcfia Cbrifti, quorum non eft munus ftatucre, amp;nbsp;hoc erratum inci-piet corrigi in Bçlgico vbi Hifpanus ôc Gallus, amp;nbsp;alij

Kkk Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;voluerunt

\ .

I Ac, BROCAS-DI IN nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAP, G E

voluerunt præfcribcrc populo rejigionem, quod raunus Saccrdotumcft,amp; concilij*

Scttii Autcfff 7J44C if} tcyfii illn^ inutnit to 4f)f)o cttt* turn rnenÇurai (modios) benedixii et Domitats. K udien-tibus prædicationem Euangclicam amp;nbsp;vcrè Catholicam res bcnc fuccefserunt, amp;nbsp;auóHfunt viribus, amp;opibus tandem poil pcrturbaiioncs.

11, Et om nes puteos quosfoderunt fer ui putris tui, ia die-btis Ahraham pstns tui obturaucrunt eos Phtl!flhAi,^imple-ueruet eos terra. Ecclefias habueruntamp; in his prædicati-onem Verbi z.quæ prædicatio fuit ante impedita à Papi-ftis, quiexcitaruntmagnamperfecutioné contra Euan-geheos 5 amp;nbsp;per inquifitionem per apertatn vim pcrdide-runt multos, jam eft rcnouàta amp;auói:a.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16. Et di.icit Abtmelech ad ifaac. recede d nobis quia forti’

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• oresnobisvalde. Vndcoportuit ante Euangclicos fu-

gere patriam Papatu illos perfequente ignc amp;fcrro,amp; Emilitcrpoftorta vniuerfali perturbationc.

18. Et reuerÇus efi lfaac,lt;dffoditputeos aqua, quos federst in dtebus Abraham patris fui, (fobturauerant eos Philtftbii pof mortem Abraha, dP 'vocauit cognominibt-is fecundumno-mina, quibus vocauerat eos pater fans. In Zelandia amp;nbsp;Hob landia, amp;nbsp;Galba amp;nbsp;alibi, credæfunt tandem in fine fua-rum perturbationutn Ecclefiæ inuito RcgcPhilippoamp; Gallo amp;nbsp;papatu : atque cadem prcdicatio reftituta.

20’ nbsp;nbsp;nbsp;Et jurgatifunt paft ores Gerar, cumpafiortbus ifaac, di’

eendo. P^ohis aqua (noflra efl aqua) dr vocauit nomen putei E-fech,quodjurgatfeJfentcumeo.^Scd. amp;nbsp;poft etiam ereótis Ecclefiis fucrunt nouæ contcntioncs cum mimftrisre-gijsamp; papatus. Dumvero durât hæc contentio, amp;nbsp;beb lati rtuminGerm inia infcriori, tum deinceps in Gallia, Hilpaniaamp; Germania fupenori, tandem vbiquefi-unt viiftorcsEuangclici, Hane fententiam de rebus Bel-gicisamp;

T N T E R P R. MEST. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21,

gicisamp;GalIicisinprimishabui exprophctis, amp;exhifto' riafàcra, vtfiiis locis oftcndam : quæ amp;nbsp;hîc mihi vifæ ftintconlignatæ.

23- Et afcendit inde (ifiac) in Berfa beam. Exiftimovi-ftona parta in terris locis contra Papatumnouam pro-mtfsioncm fieri Euangelicis de rcliquis gentibus yentu-tisfub Regnum Chrifti.

. nbsp;nbsp;nbsp;Et â-dtficauiî ibi ait are,inuocauit nomen Domini,^^

■ foder un t ibi ferui

futeum. Futurum concilium totius populi Chriftiani in-tlicatur, vbi Euangelica doârina proponetur omnibus, fiue ctiamfignificantur concilia habitajin Belgica,Gallia amp;Hifpania.

fto. Et Abîmelech iuit adeum ex Gerar, amp;nbsp;amicua iuts (f^Eicolfrincepsexerettui f/«:lt;.Tunc principes cum mi-niftris Euangelicis conuenient amp;nbsp;fimul adminiftrabunc ftatum populi Dei.

32, Et fuit in ipfo die, venerunt (erui Ifaac^ dr nuntia^ Mrunt ei deputeo,aiHemfoderunt,dr dixerunt et inuenimta atjuoi. In noua aqua exiftimo fignari apertionem Pro-phetiæjam diudenderatam»

3“}. Et erat Ef 'aa quadra^enaritts, amp;nbsp;accepit 'vxorem Je-Judith, filiam Boeri Het hat, dr Bofntath fham Elon He that, Exiftimo hic fignari ilia quæ cap. ,o. Ifaiæ amp;nbsp;alibi nattant Prophetæ, de Aßur, quod futurus fit Dux Euange-licoium, quiambiat Monarchiam, amp;. coneturretinere priorcm tyrannorum morem in regendis populis.

?ƒ. nbsp;nbsp;nbsp;Et fuerunt amarttudo fpiritus ipfi ifaac dr Bebecca.

Sint amp;nbsp;alij appetentes principatum, tumin Politicise turn in Ecclefiafticis ; fint foucntcsEcclefias aliénas amp;nbsp;ipfiv Ecclefiæ alienæ amaritudine amp;nbsp;an-gorc afficientcs bonos, amp;nbsp;bonus Ecclefias.

Kkk 5 CAPVT

I AC. BR0CAS.nT XX CAP. GS\^.

Q XXni.

aOftquàni deduxitFiIius ftatum fecundura ad calcemvlques vult finem omnino inipone-re,amp;comtnittere tertiumSpintuiSanâo judF* catispijs amp;impijs, Qiiod judicium, amp;nbsp;fuuiu tempus fignihcatur in fcne'dutclfaac,amp; inbenediâio-nedonanda Iacob. Caligarc dicuntut oculilfaac,quia oportet judicium fieri fecundum ftatutum Dei, nonfe-cundum judicium hominum, amp;nbsp;opinioncm amp;nbsp;gratiam amp;ftudium partium. Petit cibum fibilfaac ab co, cui eft benedicendum.Petit Chriftus. fidem, amp;nbsp;charitatern, amp;nbsp;omnino obferuationem præcepîorum Dei fecundura earn rationem qua dicebat cibus meus eft, vt faciara vo-luntatem Patris mei, amp;nbsp;Dei voluntas expletur à nobis, cum quodpræcipitjilli tribuimus. feri homines, Stim-pi) cxfuisftudiis amp;nbsp;operibus non poflunt peruenircad obferuationem præccptorum» Idcirco cpulæ Efim non perueniunt ad patrem. funt filij Efau fimilcs quinque virginibus infipientibus,quæ eunt emptum oleum,quod antèinlampadibus ardentibus habere debuiffent. hæc interpretatio videtur Euangelica, Prophetica ilia : vtin-telligamChriftum in cius aduentu opus habere cibo,ho-fpitio, amp;nbsp;aliis commodis: petat necclTaria vitæ infuo innere ad nos, ab his, qui profefsi fiintfefilios Chrifti primogenitos, amp;nbsp;curare quæ funt Chrifti, ac eius Eccle-îiæ, amp;rcgni. intereà eunt venatum, perfequuntur vo-Juptates, deferentes'amp; fuummunus,amp; doólrinarn,amp;ip-fam .pietatem, Euangelici intereà fufeipiunt ipfiChii-ftum, ei.credunt, amp;nbsp;præcepta feruant ' amp;nbsp;membra Chrifti reficiunt: vt illis dicat Chriftus» venitc benediöfi, pofsidete regnum paratum vobis ab initio mundi. Vt Rebecca fuadet lacobo, fic Ecclefia perpetuo monct pi-os, vt

I N T E R P R. H Y ST, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3ÎX

OS, vtpræucniantimpiosin omni aâione, amp;operatio-nebona , quôprænpiant palmam ignauis Se tardisin curlu contendennum ad regnum Chrifti, amp;. Cœleftem palmaha. Pai at Rebecca duos hœdos caprarum in ci-bum Ilàacea rationc, quanouit eum deleâari.hoedus fignathærcticnm , amp;impiuin. vndein Matthæo ad fi-niftramRatuunturhoedi. ornnis ergo hærefis, amp;nbsp;impie-tas, amp;nbsp;quicquid eft piimi hominis,madanduni eft,amp; ma-^iatuminnobiseftofferendum Patri: finedebemusap-parercantc Chriftum judiccm maâatis, amp;nbsp;mortuis libi-dinibus, ac primo amp;nbsp;veteri homine; ita, vtnouimus placerc Deo, amp;nbsp;Cbrifto lefu. amp;nbsp;quoniam inueniemur omnes in fecundo aduentu Domini multa contra verbü Pci egiffe : atque ctiamin Angelis fuis inuenerit Domi-nusprauiratcm,hoceft,in miniftris fuis : atque in mul-tis lapfi fumus omnes ; idcirco amp;nbsp;à dextris, amp;nbsp;à finiftris inueniemur hœdi. amp;nbsp;fapient illi, qui id intelligent, amp;nbsp;veniam per poenitentiam apud Deum obtinebunt, vt vcniantin locum ouium. Quantum adveftes attinet, amp;nbsp;pelles, quibus induitur Iacob, fignatur omnis dignitas inipiorum peruentura ad credentes Euangelio, item in-dicatur gratia, quæ eft Chrifti ob fuam mortem- Er quamuis hommes, amp;nbsp;humanum judicium contendat, Papiftis, quantumuis hypocritis dignitatem amp;nbsp;honorent tnbuendum ; tarnen quifque id cogetur agcre,quode-rità Deo conftitutum, amp;judicatum debere fieri, ôc gnificatur quoque mifcricordiaDei ergaPapatum incre-dibilis, de qua dicemus in Prophetis, Pfalmis, Illud nunc fatis fitdixiftc, Deum in Prophetis objicere Papi-' ftis, quod verb is fuis interfcccrint Prophetas, dumpro-duxit judicium, quo intercâ conuerterentur ad fePapi-ftæ, amp;nbsp;non perderentur, non dimouerentur è fuo ftatu* qui tandem coëgerunt Deum conferre hæreditatem lù-aiu in credentes, amp;nbsp;pios, illis a fuo regno, amp;nbsp;Ecclcfia depulfis

I A C. SROCARTf/ T N XXriT. CAP G P Ks, HepuUis. In bencdiâione rohs cœli, amp;nbsp;pingucdinc ter-ræ fignatur amp;nbsp;vita æeina in coelefti regno, amp;nbsp;in domina-tupræftito fignatur Sabbatifraus. Quod Efau veniat poftlacobad patrem cum ferculis, eft idem quod dixit Chriftusdeamentibus Virginibus, quæveniunt poftquâ janna claufa fint ad nuptias. C^iód deinde pcratbcnc' didionem Efau, amp;habeat : fibi quoque dcrorecœli, amp;nbsp;de pinguedine terræ nuntietur beriedidio .-item quod futurum fit vt excutiat, Stfoluat è collo fuo juguin, cum feiuient lacobo funt contraria iis ,quæ promifit lacobo. vnde ratio Prophetica eft aduertenda,quod bencdiófio lacobi fitpromifta iam tempore prædicationis Chrifti, amp;nbsp;hoc tempore tertii ftatus præftanda fit, dum eftetiam décréta jüdicio quo judicat nuneChriftus in mundoom-nes.Benedidio^autem Efau lefertur ad antecedens tempus ad Papatuin : in quo dc rore coeli, hoc eft de bonis Ecclefia', amp;nbsp;de pinguedine terræ, hoc eft de regnis terre-nis Ecclefiaftici fuerunt ditati amp;nbsp;auói'. Dum autem di-citur gladio tuo vines, amp;nbsp;fratri tuo fermes, fignanturij-dem Ecclefiaftici, qui reftiterunt Euangelicis, amp;nbsp;piis; quibus tarnen obedire conati funt, dum doiftorcs,dum concilia habuerunt aliquam authoritatem in Eccicfia. atpoftquam edi'ditfuumdecretalcPapa,amp; erexitfumn raagiftratumEccIefiafticuin,tuncexcufsitomntnoiugum Apoftoheumèfuis ceruicibus: atque Jibidine,amp; licentia infinita dominatuseft in lacobum, quamuis amp;nbsp;ante da cretalcinfanieritin lacobæos. quando initium Prophe-tiæMalachiæ intelligetur amp;nbsp;aha Prophetarura fimilia, turn demum hæc interpretatio, vt ego quidem cxiftimo, vera habebitur.

4.), oient ergsEßtn licobumprspter ienedtcîione'n qtn benedixent euntpitereim. df dixit E[a!i ia corde fus appro-pt a pu ib nat IftÜM pittrif m:i,amp; ocadim facohfratrem meur».

SecuU'

1 U T E s. P R, Mr x T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2J?

Secundum rationem, vt dixi,prophcticam datus eft flatus tertius Spiritui Sanéio, Sed intereâ dum Efàu fuit bcncdidus, faâa eft reditio ad tempus, quando antè Spiritui Sando commifla fuerat Ecclefia, vt peripfum adminiftraretur. amp;nbsp;inde fummatim expofitum cft tempus, quod datum fuit Spiritui Sando poftquam petijt Chriftus cœlû vfquc ad repus hoc,quo repetita eft Ice un dôprædicatio Euangelica, amp;Papatusfummo odioper-fteutus efteredentes ; in quos toto tempore Papatus re-f ftens Spiritui Sando odium retinuit perpetuum. Is au-tem fuit animus Papiftarum,dum prædicatum eftEuan-gelium, vr interficerent omnes Euangelicos ad vnura vfquecùmprimùmdata ilJis fuiflet poteftas per tyran-num, aut per fe ipfiillam habuiflent.Quod dum aduer-titEcclefia credentium, ftatuit, vtquifque vitaretim-petum Papiftarum vfque dum dabitDominusEcclcfiam libcram,amp;dominam.Idcm monitum eft cap. tö.Lcuit: ver. 2. Dum autem mittitur lacobad Laban, vtinde fumar fibi Ecclefiam, fignatur locus datus Antichrifto, amp;nbsp;fuga piorum ab Ecclefia Romana in loca delèrta» vt alibi acquiiatur Ecclefia Chrifto, quia refpuit Romanam Chriftus, vt docemur cap* 2.Ofeæ* Rebecca, amp;nbsp;Ecclefia fidelium pari no poteft, vt Ecclefia Papiftica teneat locQ veræ Ecclefiæ.

C A P VT xxnii.

Tvocauit ifaac Iacob,betJedixit ei,amp;fracipit ei, dr dixit ei, non accipies uxorem defiliabra cha-naan. Spiritus Sandus pariter monet Euangelicos, quando ingrefsus eft Antichriftus in Eccleliam Romanam, vtnouam Ecclefiam quærant ctedentium relida Papiftica.

Lit

• 1 Ac^ sxocjs.ni IN xxr HT. c a p.

Et det tib 't benedt^toties AbrahitAibi femint tuo {(• cum, hAredttnte accipies ierrAtnptregrinAtionur» tuirur», ^uam deditDeusipfiAbrahA. Quodin Ecclcfia innouata ad normam Apoftolicæ obtinendæ fint promifsioncs amp;nbsp;Chriftus lefiis, vtobtinuerunt Ifraclitæ terrä Chanaä. s- nbsp;nbsp;nbsp;Et dimißt ißac Iacob, (ß tutt in Padam Aram adLa-

batnßliitrnBethuel Aramat fratrem RebeccA rnatris Iacob, é“ Quod dumfaciuntEuangclici, vt redcant adprb mos patres adEcclefiam Apoftolicam.

ƒ. Et vidit Eßtu, quod benedixit ißaac Iacob, (ß mißt cum in Padam Aram vt accipiat indeßbi vxorem : quodque be»(' dixißset ei, dicendo (addenda) non accipies vxorem de ßbabm Chanaam, Papiftæ innouantóe ipfi aliqua : fed afsumunt tantum cerimonias, fimulansamp; finguntinnouationcfli nectantillum difceduntafuis moribus, retinent Bapti-fmum,vt Turcæ.circumcifionemjprætereà funt Chanaä«

TOi Et e^reßsus efi Iacob è Berßabea, (ß iutt in Haram, Si, Et occurrtt in locum (^uedam) ßpernoSiautt tbi, eccubuerat Sol tuUt de lapidtbtts loci, amp;poßuttßub capiteßu» cß jacuit in loco Ule.

• 12. Et ecceßcala ereHa ptper terram, (ß caput eius. attin-gens cœlum (ß ecce Äugelt Dei aßendentes deßendentei in ea.

tj. Et ecce DeminutflansÇuper earn, ß dixit. Ego Domi-nus Deus Abrahampatrts tui,(ß Detu ißac, terram, ^uant tujacesfuper earn, tibi dabo earn ßßtmini tuo.

J4. , Et entfernen tuum, flcut puluis terra, ß dilataber'vt ad Occidentem ad Orientemßß adAi^uilonem ß adMertdtent cß benedicentur in te omnes familia terra, rß in femine tuo. Euangelici repctentes Temper prædicationem Euan-gelicam,amp; Apoftolicam, in ea perfeuerant : atque dum verfantur inter tenebias Papifticas, Sc diu laborant in . augenda

TJfTERPR. Mm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iïH

augenda prædicationejin fide perfiftunt firma in pro-mifsionibuSjin verbo Chrifti, in lapide primanoZach’: T. Chrifto ipfo, nee recedunt ab Euangclio. futurum autem fuit, vt ferro defenderentur Euangelici, atque inagnam oftenderet Chnftus fe eorum curam gerere. at in feaJa in qua Angeli alcen dunt amp;nbsp;defeendunt figni-ficatur contemplatio Apoftolorum, amp;horum dilcipulo-tum, vt vidimus in Ignatio, in Polycarpo : in Dionyfio Ariopagita : fignificantur vifiones Hermæ, Methodij, amp;nbsp;aliorum : figrîihcantur contemplationes patrum in de-feto fugientium Papatum ? fignificanturvifiones Raba-ni Monachi, Abbatis Cyrilh, amp;nbsp;loachimi, amp;nbsp;plurimo-tuin: quifuerunttotaætate îexta, amp;nbsp;ante:.fignificantur vifiones antiquorum Prophetarum, amp;duodecimfi-liorum lacob de ftatu future poft Papatum : fignificatur apertio Prophetiæ, amp;myftcriorum diuinæ fcrrpturæ, amp;nbsp;confilij Dei,Ä æterni eius decreti in ftatu tertio,quan-doparuuli vifiones videbunt, quas viderunt Apoftoli, amp;nbsp;Prophetæ* percurrent diuinas fenpturas omnium æta-tum,amp; intelligent : vt ad cœleftiaconfcendant: confèrent fuper cceleftia cum cœlcftibus,amp; cumhis, quæ con-tinentur in diuinis feripturis confèrent hæc cumillis: fit aliquibusfocictas cum fpiritibus Angelicis, quando ha-bcbittabcrnaculum fuum Deus cum hommibus : quando mfigniteoftendet Deus fe efte in Ecclcfia fidclium,vt eftin cœlo, exaudiet preces, præfidio erit credentibus, amp;nbsp;prüfens: vndelequitur amp;ero cuftos tuus quocunque periexeris,amp; re'ducam te in terrara hanc. Nam poftquam vagatiante fuerint Euangelici jn locis delcrtis, amp;nbsp;nunc fuerint profugi, amp;nbsp;leriii dcducentur tandem in Ecçlcfi-am innouatam Apoftolicam, amp;in regnum Chrifti vbi fintliberi amp;nbsp;domini, amp;nbsp;obtineant, quæ hicdiximusin fcala» vt non folùm Domini fint rcgionum in quibus

Lli 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peregri-

ÎJC. s Ro CA RT» I IN X X rilT, C A P. G £ Nj,. feregrinatus eft Abraham, Haac amp;nbsp;lacob mon foliim in Imperio quod fuit Romanorum, fed in omnibus terris-vte femme nuncChriftianoium credenrium prædicatt oni repctitæ in fecundo aduentu Domini, nafci dcbe, ant, qui per eandem prædicationem venturi fint in Ec clcfiam,amp; Regnum Chnfti, omnesinquam familiæter' ræ:,omnia Régna mundi. Inrereà fintdefenfi qui vag* amp;profugifuntjdumeftvcxatio Antichiifti,futuri fernen vniusouilisjac occupaturi totum terrarum orbem.vt promittitur verfu fequenti quinto decimo*.

if. nbsp;nbsp;nbsp;Et ecce ego tecumfum,^ cuflodium te, ^uocunqueper-

lexer is : nbsp;nbsp;redtrefact am te ad ter ram hanc. non enim derelia-

quam te doneefecero,qtu locutusfum tibi. Ex his verbis pof-fumus quoque cognofeere Deu hi life fem per in Ecclcfia fidelium, amp;nbsp;per miniftrosfuos, ÔC Angelos adminiftra-re illam, atque perfedurum, quæ promifit : daturum fe-mini Abrahæ Ecclefiam fuam dominam mundiper Chriftum, amp;nbsp;allaturum regnum Ifraeliticum* iS. nbsp;nbsp;nbsp;Et cum expergefactM ejfet Jacob è fomno fuo, dixit.

Vere Domintes efl in loco Uto, amp;nbsp;ego nefiiebam, DumEu-angelici dormiunt fuper lapidem Verbi Dei, amp;nbsp;in eins promifsionibus conquiefeunt : die noóluque in illaruni meditatione verfantur ; vident, amp;nbsp;cognofeunt feciui-dum aduentum Chnfti, amp;FiIium Dei prædicarc fecundo fuum Euangelium. Hadenus hæ-c non cognouerunt pluresminiftri verbi prædicantes Euangelium, fed no-feent tandem dum bella gerentur, atque in exercituin Euangelicorum viderint Chriftum pugnantem Deum exercituum, amp;nbsp;fubjicientem fibi omnia.

77. Pauenfque dixit, quam terribilis esi locus ifle, non eil hic aliud nifldomus Dei, dr ifle eiiporta cxli. Pauebunt Eu-angelici, dum vidcbunt tempeftatem bellicam,amp;inter-netionemquam aiferet Chriftus impiis in magno eius judicio

rtf T SR P R. U r ƒ T, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3L2Ç

judicio.Et tandem cognofcentparari regnulfraëliticum ciTe Ecclefiam Chrifti, efie ipfüm Chriftum judicem inundi in cœloefTefignum Filij hominis .-inde clTe judicium, quo jiidicahituramp; adminiftrabitur mundus: no-uam Hierufalcm dcfcendifTe è cœlo : ciTc hîc domum, teniplum, ciuitatcm Dei fignatam ante in ïcripturis : iamparari nobis aditû in tertio ftatu Spiritus Sanâi,vt in veram, amp;nbsp;perpetuam domum Dei ingrcdiamur, amp;nbsp;in cœlum.

'Etßtrrexitjacob dtlnculo, amp;nbsp;tulit laptdem, quem fa-ftrpgfuerat capitifuo. fofuit cum in titulnm^^ effudit ole-umfuper^ummitntem eins. Hiclapis eft Chriftus, Verbu Dei Sanótum nunc prædicatum : in quo quievimus expe ^iando fecundum eius aduentum,’amp; hberationem no-ftramiqui aperuit Prophetiam,pofuitfcalam, vt afcen-damus ad Patrem, amp;nbsp;obtincamus petitiones, vt promit-titur in finefccundi capitis Ofeæ* dat, amp;nbsp;præftatpro-milTaPatris: pugnat,amp; vincit in nobis: aperit nobis nouum teftamentum in antiquis diuinis fcripturis, yt illudinhis æternum cognofcamus. conferre pofsimus, iam priora cum poftcrioribus, poftcriora cum primis | videre lucem æterni verbi, amp;vitam, aeternumque Dei Patris confilium, amp;nbsp;decrctum ; fcmiauiua iduiillora ef fein nobis, exa-udire, defendcre nos, pugnarc in nobis, vtdixi, amp;nbsp;vincere. plura dicere defcala, amp;nbsp;deafcenfii erit fidelium in innouata Ecclefia, in qua amp;nbsp;ifJa forfitan veniunt nunc intdligenda, quæ diximus in præfatione inProphctas, contcmplanda in tertio ftatu poftcora-pletam Prophetiam.

Etertxit in titulum,fundent eleunt. Duius Chrifti Filij Dei, in quo hæc omnia habemus,erigimus titulum, hoc eft eigimus in nobis fignum Filij hominis, vt ip/um . lölumngern habcaraus,iplumfolumvnlt;ftum Domini,

Lil 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;non

/ JC. S!(OCA!gt;.nj JU XX fill. CJP,

amp;non alium Regem Regum, amp;nbsp;Dominum dominanti-ura jetineamus : ipfum verum facerdotem fummum, in quo folo fanvdficamur. Nomen vrbis appellatur Bethel, quæ erit fedes lacob in ftatu tertio, in prædicatio-ne Prophetiæ.crit enim in terris tantum Chrifti regnum, cui feruient omnes reges, principes, amp;nbsp;refpublicæ • tantum Ecclefia Chrifti, in qua viuemus fub Chrifto : ftatu-ctur locus, vbi fit concilium totius Ecclefiæ amp;nbsp;fedes re-gni'Chrifti, qui locus fuit alicnorü hune autem cogno-fcemusinProphetisamp;Pfalmis. item dum funditur oleum fuper lapidera, intclligiraus verbo Deidari Spiri-tum Sandura, vt fpiritualiter intelligantur, vt oportet, quæfiint verbi Del.

20. Vouit etiam votum dicens. Sifuerit 'Domiiitis mecum,^ cuflodieritmeinviAifia,quamego ambtdo, amp;nbsp;dederit mihi ■^AnemAd comedendum.^vefiemAiinduendum.

2t. nbsp;nbsp;nbsp;Et reuerfuA futro inad domumpAtr 'u mei : nbsp;nbsp;erit

Tiominut mihi in De um.

22. Et lapû ifle, quern po fui in titulu m erit domus Dei. amp;nbsp;omne quoddabd mihidecimAndo decimibo illudtibi. Duni funthæ proraifsiones raagnæ, refpondent, qiiieasfide fulcipiuntj fe credere Verbo Dei Sanâo amp;nbsp;eiqs pto mifsis Î rogare, vt quod promifit, præfiet : fit Chriftas in ipfisjfe tueatur, det ilia per quæ pofsint ad illud tempus peruenire. votofeaftringunr, qui nullum alium Regem, amp;nbsp;Dominum, amp;nbsp;Deuin fint habituti prætcr ipfum. In pane intelligo regiones, in quibus habcatur vióius: in veftimento ftatum Publicum, in quo pofsis te tuen ab lioftibus. In deferto dedit Deus populo Ifraëlitico vi-ólumamp; veftitum, amp;nbsp;perlofuc regiones opimas, amp;nbsp;ftatum publicum, amp;nbsp;vires ad dcpcllendara vim aoftium. Hæc habuerunt, dum habuerunt lehoua Deu fuum. qux amifcjtunt quando à lehoua iccefscrunt ; vt docei hifto-

lialu-

t'nterpx. urtTi' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiâ

rialudicum amp;nbsp;Regum,amp; deinccps vfque dum dixerüt Non habcmus Rcgcm nifi Cæïàrtm, Si priuatifucrunt ftatupubJicoJuiecommuni amp;nbsp;proprijs fedibus. in Galba dum agitur dc rcftitutionc rcgni Ifraèlitici, præter fpem dat Deus regiones, ciuitatesamp; fortcm militiam, vt ipfehabeaturDcus.-quiaverodixerunt. Oïèæ. )ï. Chri-fto. Da nobis Regem ; dédit Deus Regem in ira fua, Sc interijt ingens numerus virorum, mulierum amp;nbsp;paruulo-i'um cum Condco Principe, qui vbi erat Chriftus Deus amp;Rex, feccrunt fibi tyrannum Deum amp;:Regem. Idem faäum eft fub Amiralio« vt vidimus coedcm faäam anno , f 7 2, cœptam Lutetia? 2 Augufti virorum, mulierum, Sc paruulorum amp;nbsp;tune fuimqs fine duce,ac diu ex-optatus fuit aliqufs, nec eft inuentus adhuc Diximus Ra. Î. huic amp;nbsp;illi veftimentum tibi eft : Princeps cris nobis, ruina hæc in^manu tua crit, fed refpondctur. Non eioalligaiis' ^Dominus Princeps caputj Nam in domo nicanon eftpanis, nec veftimentum: non pofsidco regiones, amp;nbsp;emirates, amp;nbsp;populos, amp;nbsp;authoritatem, amp;nbsp;opes amp;nbsp;nccefsaria ad bcllû. Datums eft veto Chriftus Princi-pem, fuKquo obtincbimusviótoriam, vt pollicitus cap. lî’.Ifaiæ.Hicergo Princeps facict votum,amp; illud præfta-bit. vt fl denuo dederit Chriftus panem, amp;nbsp;veftimentum, amp;nbsp;regiones amp;nbsp;dominatum in illis, Scopes ad hunctuen-dum ; non iè habituium vitra alium Deum amp;nbsp;Regem quàm Chriftum. idem agent ahj duces verè Euangelici. Et tandem cùm præftiteritDeuSjquæ diâa funt in priori-bus verficulis.jj.H.K-Et pcruencrint Euangelici aûi hinc indequotidie laborantes amp;nbsp;contendentes ad Regnum Chrifti, amp;ad Eccicfiam innouatam: in concilio publico ftatuent, amp;nbsp;aftringcnt iè omnes Domino fe nullius ty-ranniinfignia, prærcrquam Chrifti creSturos.-fe nullum alium Regem Regum quàra Chriftum habituros, nulli

'l

tjc. BRocAS-Dr T X xxrirr. cjp ge-Ki feruitium præftaturos in diuino cultu. tandem quæ nomina fibifumplèrunt Chriftiani amp;nbsp;Euangclici,icpræ' ftaturos q^uoque vt verèfintChriftiani amp;nbsp;Euangelici.Lo' eus ille Iiaiæ cap. 3. oftendit hanc intcrprctationcm efse propham, amp;nbsp;propriain huius temporis. Vnde amp;nbsp;fuperi-ora multa videri debebunt propriè efse expofita de hoe tempore.

C APVT XXIX

7* leuautt Ï4cobpedes ß/os, amp;nbsp;îuit ad f' liorum orient is. Dum venir Iacob ad federn eorum, qui ad ortum incolunt, fignatur ra-tionem prædicationis peti à primis princi-pijSjVtab Abrahamo, ab Apoftolis vider puteumina-gro, æternum Euangelium m medio propofitumomni-

DUS gentibuSjf quo liberum fit vnicuique credentihau« rire æternam vitam. Tres greges accumbentes juxta eû funt credentes triumftatuum mundi, quiinde hauriunt æternam vitam. clauditur grandi lapide puteus, quia myfterium æterni Euangelij Spiritus Sandi eft aperire.

4. Dixit que ad eos lacob.fratres met vnde vos ? amp;nbsp;dix(‘ runt deCharamnos. amp;nbsp;dixit eis Nunquid noflis Labamfli-umNachor?amp; dixerunt,nouimus. Vt aperiatur myfierê um putei, necefseeft vt Ecclefia Chrifti cogàtur :amp;duin dabhur ex eo potus gregi Chrifti, cognofci ab omnibus poterit myfterium Euangelij abfconditum feculis. Ve-nitergo Ràchel ad Chriftum saccedit Ecclefia gentium amp;nbsp;credit Chrifto, qui ait, fe non inueniffe in Ifraël tantâ fidem, quantam in centurione alienigena. amp;nbsp;cum fecun-dó venir Chriftus, amp;nbsp;repent prædicationcm ; exofcula-tur Chriftus fuamEcclefiam, amp;camfibi jungic abinitio ^antemundum fibi deftmatam Iponfam. amp;nbsp;qui peiri' nent ad

IN T E Ä P R. Mr S T,

lient ad Ecclelîam amp;fponfam,ofculantur Filium,vt dici-turpfal. 2. Vcrùm antèoponuitducere Synagogainj amp;nbsp;ex caprocreari libeios, qui ætcrnum rcgnû confecuturi eflenr. amp;nbsp;dura fccunda cxtitit prædicatio Euangelij,pro-pofitus fuit idem pùrens. gregcs tres cubabantad pute-unijhoc cft, præmium propoEtum in Euangelio cxpe-ftabatur, vt prcnunciarctur dandum crcdentibus primi ftatus, Iccundi flatus, amp;nbsp;tertij flatus : fed rd non Er, nifi noua nunc credentium vocetur Ecclefia. uec hoc item fit, nifi ex Papatu prius cogantur credentes. operarafu-ampofuitSpiritus Sanäus pafeendoperfepté tempora fiecundum rationcra feptenarij pofitamin ApocalypE. vbi flatus vnus diftinguitur in feptem tempora : vr à îa-Cobi tempore vfque ad primum aduentum ChriEi, Eue à primo aduentu Chriftr vfque ad fccundum, feptem æ-tatcsintelligantur, quando omnino ducenda eft Rachel àChriEo, nam dum dicitur Rachel plorare filiosfiros abEuangcIifta, fignaturprimus aduentus Chnfti: dum autem cap. 3i. Icrcmiæ dicitur panter Rachel plorare fi-lios fuos; fignatur lecundus aduentus Chrifli, quando Euangelici fuerunt trucidati à Papiftis, in ipforum coedi-busvniucrfalibus Herodianis. Ergo quoniam produci-tur promifsionis tempus vfque ad fecundum aduentum Domini, Eue ad tertium Eatum ; poftfeptem tempora' X)mnino, quibus grex Chrifli ducirurin fccunda prardi-carione ad innoiiatam Ecclcfiam,dabitur noua fponfa Rachel Chrifto. Decretum Domini fuit, vt Chrifio fponfa daretur Eccicfia ex gentibus î fed prius oportuit Synagogamaffumi, quæ velaminibus, amp;vmbns intuc-remrdiuina myfteria Chrifli. idcirco Rachel non parit: Parit autem Lea, quæminus luce oculoium valet:ac parit quatuor, vtfigneturSynagoga portafTctctragram--inura magn.um nomen Içhoua-ex ludæ quart! filij faini-

Mmm hana--

T J C. IB R o CÂ Rn I IN XX IX, CAP. GE'N,.. Jia natum tandem Meflîam Deiim, amp;nbsp;hominem, parit quatuor, vtfignetur tempusPapatusvfquead fecundû aduentum Domini, de quo tempore, amp;nbsp;de quatuor his filijsplura dicentur in interpretatione Prophetiæ duo-decim Patriarcharum fîliorum Iacob.

C A P V T XXX

Tvidit Rachel, t^uodfjcnpareret}fgt;ß Jacoh, ô't»-uiditßrorißutt, cß dixit ad Jacoh. da mihi filios, fin minui morior. Et quia non eft tempus co-gendi Eccleham vniuerfarum gentium; fed vocandæ tarnen genres, vt aliqua ex parte incipiant il-læ fieri Ecclefia; exancilla Rachel nafeuntur duofilij, amp;nbsp;duo exancillaLeæ, vt déférant nomen lefu Chrifti, qui venir in carne in ftatu primo. Dan. NephtalimGad. Àfer. Etfunt duofihj ancillæ vnius, amp;duofil]janciHæ alrerius, quia Ecclefia coada fuit ex ludæis, amp;gcnti-bus. Tandem accedente ftatu tertio,quando Ecclefia debet deferre tertio famftiftimum nomen tetragrammon lehoua; ex Ecclefia Romana,exfurgitin Saxonia figna-ta in Zabulon prædicator, qui repetit irerum Euangclij prædicationem ; amp;nbsp;magnum nomen lehoua promulgat Saluatorem, vt eius vox deferatur per torum orbem. amp;nbsp;inalijslocis multis firmatfe quoqueprædicatio,in his quidem 3 quæ fignata funt hic in Ifachar : quod per return imperium ilia cxcurrere videatur. vt Elaü ob vilem efeam perdidn pnmogeniturâjita videretur Rachel Ec-clefia innouata , non ftatim habuifle lofephum, hoc eft, Chriftum regem fuum. quia magna ex parte voluit reti-ncre, quæfueruntpræterititemporisPapiftici, vtpatc-bitcum regnum Chrifti eritconftitutum, amp;nbsp;Ecclefia om-ninoinnouata.Sed tandem regnum Chrifti conftituetur, amp;omnes genres venient in vnam Ecclefiam : in qua fuit deftina.-

^eftinatus primus hærcs Iacob Ephraim : hoc eft, Spiri-*quot; tusSanâusconftituitvnum regem iChriftuin, amp;. vnam Eccleham, in qua vnum ouile, amp;vnuspaftor futurus fit, Benjamin patri Iacob diledoapud fe retcnto , hoc eft, Pauli prædicatione' vniuerfo oibe confirmato in Chrifto per Spiritum Sanólum. vt lofcph amp;. Ephraim veniantin tempus conftituti regni Chrifti, in ciuitate Dauidica :in quoftatu fit tribus lofeph, amp;nbsp;Ephraim. Benjamin veniat in regnum Chnfti conftitutum in toto orbe.contcntionesautemquæ funt inter Learn, amp;nbsp;Ra-chelem, fignantcontentiones, quæ fuerunt primo interSynagogam, amp;Ecclefiam Apoftolicam, poft inter Ecclefiam Romanam, ôc Euangelicos, dequibus dice-nius in interprctationibus Prophetiæ duodecim filioru lacob. Ita diftinxi has tribus,quia,vt videbimus in Exo-do,nomen magni tetragrammi ter repetitur propter tres ftatus, amp;nbsp;propter Patrem,Filium,amp; Spiritum Sanólum; 3tquc Jitcræ quatuor terrepetitæ veniunt innumcrum »gt;duodcnarium: quæimprcftæin duodccim tribubus, in Prophetis, m Apoftolis : atque adeo in omnibus perti-nentibus ad has tribus,fignant imprcftum Spiritum Dei, amp;viiturem Deimultipliccmin Ecclefia tota. in hac re nionuit me lofeph, qui vndccimus venitin jus primoge-nituræ, quæ cùm fêmper fucrit C-hrifti, datur amp;nbsp;Ecclefiæ fiiæ reftitutæ in toto populo Chriftiano. funtqs ali3,quæ mein hanc interpretationéinduxerût.aliter tamêadhuc diftingucmus duodecim tribus,amp;alia deipfîs,amp; deMan-dragoris dicemus in interpretationibus paiiter Pro-phetiæ horum duodecim filiorum lacob.

Et fuit cùm peperijfet Rachel ifeph, dix'tt RiCoh ad La-bam. dimitte me, amp;nbsp;ibo ad locum mettm, çf ad terram me am. Eotempore, quando Chriflus virgaferrea oftendet fe curareEcclefiam fuamj præfertim cùm tandem obtine-Mmm 2 buntur

tJC. SROCJRD T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c J P. GE'TQ.

buntur Vcnctiæ tnbns lofeph : jam libellas crit Euange-Jicis, qui perucnerint ad fêdem regni Chrifti. ad paâa ► nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;firma tune libenter venient Papiftæ^qui tones ilia frege-

lunt, in Gallia præfertim. Vnde in grege varij coloris exiftimo fignari Euangelicos mutatos ex nigro colore I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Papiftico, amp;nbsp;alboeorundcm hypocritico in fideles va-

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rijs muneribüs, amp;nbsp;virtutibus Spiritus Sanóli inlignitos.

vteaufa reliëîa HtDeo de controuerfia, quam habent ï^uangclici cum Papiftis : fiuc Euangelici cum Euange-li^isdc dodnna difccptantibus, amp;de regno Chrifti,amp; d^his, quæfuntillius, vtilliobtineant, quibusplurcs [ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dabit Deus pcdibiis ituros in coriim fententiam. Si Pa-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' piftarum numerus major remanfurus fit, dum virgafer-

rea agit Chriftus s fint hi tyranni, domini,amp; Papa : fin I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contra, libcri eruntEuangelici, amp;nbsp;obtinebunt, vt ad

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fontemy hoc eftapud concilium oftendant muncra Spi

ritus Chtifti. Invirgisdccorticatis, amp;nbsp;non decorticatis, exiftimo fignariSpirirum in verbo Dei quæfitum ab Eu-angcliciSjamp;intcrpretationem vcram,amp;cvcnta rcrum de-nuntiatarum. item litcram externam apprehenfam a i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Papiftis,amp;àcertisalijs. Qui jam Spiritum quærunt in

verbo Dei, lege ,Eu3ngclio, amp;nbsp;Prophetia, ipfam fei-f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;licct Prophctiam,pertinentad ftatum lacobeum tertium

SpititusSan(fti,quinegantProphetiaminlcge,Enan-geIio,amp;Prophetis, funtilli,dequibus fcriptumcft cap. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2?. Icremiæ. Prophetia Domini non inemoretur yltrà ?

Prophetia Domini fit cuique verbum fiuum, vnde fèquh tur. amp;nbsp;perucrtiftis verba Dei viuentis, Domini excrci-tuura, Del noftri, hoc eft Spiritus San(fti,amp; Filij.amp;

Parris, quævciba Piophetiæ funtinProphctis, lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in Euangelio, in lege.

C A 1 V 1

T N T e R P R. M r S T,

Vperant crgomultitudinefiue virtufeEuan-gelici Papiftas, cogunt Ecclefias ab illis de-fiçicntcs, vt cogantur Papiftæ ad pacem cunî EuangcJicis dcfccndcrc, amp;nbsp;tandem ijlis ce-dere.

El audtuit'jacob) verbaßliorumLabany dicendo. tulif ^‘ictib on nia a^ua erant patri noflro, de his qua erant patri ^ßrofecit omnemgbriam. Principes audlunt Euangcli-cos Ecclefias fuas auxifire,quæ à Papatu defccerant.

• 2- K^^nimaduertitquo^^facient Laban, amp;nbsp;ipfe non erat f(:un,ßcut erat hodieç^ nudiuitertiits. Cogitant de ilhs oppriincndis.

3' Et dtxit Donius ad Iacob, reuertere ad terram patrum adcoi^nationem tuant, e^ero tecum. Dominus dat illis animos,vt perfiftant confirmare lead forniam Eccicfia? A poftolicæ.

• 4- Et mißt Iacob, vocauit Rachel amp;nbsp;Lt^m in agrunt ad ptcudesßuM. Confilia habent inter fe miniftri veibi amp;nbsp;■ belli, vt virent infidias Papiftarum».

• 7- Paterveßerfeßellitme, (ß mutauit mereedem me am decent victbite, amp;nbsp;non dedit ei Deus, vt malefaceret mihi. Quam læpè mcntiti fin Papiflæ Euangclicis,quanta abs-tiilerint, amp;nbsp;rapuerint, hifioria Gallicana docet, amp;nbsp;alia perfiftantin eo fempcr,hærcticis non eit feiuanda fides, atquevitam amp;nbsp;bona more grafsatorum ditipiunt.

S • Si iia dicebat, qua not is reßerßa. erunt.fit merces tua:^ nafiebantur omnes oues pundiis (notü) reßerßa quod ß ita dtcebat, lineis cinEia, erunt merces tua, pariebunt omnes pecudesltneùcincfa. Ccncefserunt Euangelicis vt Inas haberent Ecclefias, amp;nbsp;cum frequentes coibant,illasad-

Mmm 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oneban-

UC. B R oc ARD I I N nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAP G E

-oliebantur, interficiebant viros amp;nbsp;mulieres. Edida proraulgarunr, vt quifquc viuerct in fua rcligionc, amp;nbsp;contrà edixcrunt, vt quifque Papifta EuangeJicos im-pune trucidarer. pacem promulgant, conueniturvt vtraque pars arma deponar, interca jubent clam fuis Papiftæ, ne arma deponanr.fed cùm primùm fua Euan-gclici depofucrint, cosimparatos amp;inermesadorian-tur,ad vnumvfque trucidentomnes. Non verebantur populum Dei trucidare, auétum religione amp;nbsp;muneri-bus Spiritus Sanóli,ad præftandumcultum Spiritualem Deoviuenti.

p. Et ahßulit Egt;eusgregem(feculiumveflrt, amp;nbsp;de^ ditmihi. Dumhæc fiunt fignificat Dominus, furreâu-ros Principes multos, poftquam Papifmus,finem fccerit perfide agendiamp;fallendi, qui caulam Euangclij defendant: amp;plures adfuturos Euangelicis, quàm Papiftis. tune pcrficietur illud Ifaiæ, ?j. Væ qui prædaris,quia alij teprædabuntur»

II. EgoEeuiBethelyCui'unxißiibi lapidem^ vbi vouifii tniht 'votum. n»ncßttrge,egredere de terra bac, cß reuerteread terram cognâttonis tuce. Qui Euangclici conftituerunt caufam Euangclij defendere,amp; Chriftum Regem habere fupremum Regem,dabit Deus illisvióloriam, vt con-ftituant Ecclcfiam libcrâ,amp;RcgnumChrifti. idqiic primo fietin tribusGallijs, in Belgica,Aquitanica, amp;Cel-tica, vt ex Prophetis maxime licebir cognofccre»

14. Et reßondit Rachel amp;nbsp;Lea, dixeruKt et. LVunor/id adhuceii nobis pars amp;nbsp;hared/tas tn domo patrù noßr't. Hæc dum conferunt inter feprincipes miniRribelli.miniftri quoque Verbi, caufam dicunt propter quam necefsc fit refiftere Papiftis, quodin Gallia, amp;in JE’lgico babue-rint fe tanquamhæreticos, vendiderinr, ôt piodidcrint fe Papæ comburendos, amp;nbsp;trucidandos ac omnia fua bona rapuerint. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;is. Lt

J N T E R P R. MY ƒ T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JJO

ti. nbsp;nbsp;Et ahduxit omnesgregesfuos, amp;nbsp;omnemÇubflant 'unt

fuam^quam acqaijiuerat :J)ecHdes acqaißtioKisÇuce^quas acqui-ftuerat in P a dam Aram,vt reuerteretur ad ifaacpitrem ßuum tnterram chanaam. Inftant contrà Papiftæ : vrgent Eu-angelicosafsumpfifsc fibi omnem audoritatcm Eccle* fiæamp;adminiftrationisin populo Deinomineprimitiuæ Ecclelîæ inftaurandæjdumîùnt hærctici. Quamobrem conueniunt omncs Euangclici, parant fe ad pugnam^ôc addefeâioncni.amp; quamuishîc non fiat mentio de pu-^na in difscnlîone hac, tarnen illaintcllïgitur.Hïc cnim ligniHcantur in raulieribus difsenfioncsEccIcfiarum Eu-angclicai um cuin Papatu, ncc decuir armatas illas face-re. fatisbellum indicatur in hircis,amp;in contentionibus. lllud autcm ftatutum efl apud Euangclicos,vt Euangc-Apoftolicum ftatum rcflaurcnt amp;nbsp;tucanturlem-pcr-

Lahan atitem abierat,adtondendum ouetßuas. fita Rachel Thera^him(idola)qult;ierant^atrifuo. Et dum Principes Papiftæ, aliaadueitunt, ac ftudent rapinæac tyrannidgminiftri verbi non ccfscnt Idololatriam di-rucre amp;nbsp;expcllcre è Regnis : confiliis faluraribus, amp;nbsp;pijs anteuertere confilia mala, conjurationes, amp;nbsp;malas artes Papiftarum.. Et forte in idolis Laban lignibcatur id, Quodin Ifaia. cap.j7. dicitunacceditehuc vosfilijau-guratricis.

20. Et furatui ehi Iacob cor Laban Ararnat, eo quodnon in-dicaueratei,quodfugeret. Duo agunt ignari Principes Papiftæ, faciuntvt Euangelicia fc dcficiants faciunt, vt Papatus euertatur»

Eugit itaque ipfecttmomnibui qua ßbterant, ßar-rexit é' tranßuit flumen, i^ppoßuit fadem fuam ad montent Galaad. Seccrnunt fe Euangclici à Principibus Papiftis, tccipiunt feinlocatuta. paratur enira pugnaöc magna perturba-

‘ ijfc. sRseAKfn Iti xxxr cap.geKs^ •perturbatio, amp;progrcflus bellorum vfque ad internctiO' ncm,vt vidimusfaólü anno. )$■ 8?. menfe lanuarij Co-loniæ.Ibihabito conuentu Principes Euangclici amp;nbsp;Pa-piftæ dùm hi nihil concédèrent de his, quæ lùnt r'cli-gionis, vtraque pars difccfsit, altera alteri bcllum minitans.

renit autem ad Labar» Arar»xum 'm femno noLîu, àquot; dixit ei.Caue t2e loquaru cam lacobc, à bons quot;vfquc ad malum. Deus tutatur fuos, ne Principes Papiftæpoflinteose-uertere, nec promifTafide nos fallendo, ncc vim mi-nitando.

2s. Et aßecutta Labar» ifgt;Çum Iacob,Iacobfixent ti-bernaculumfittumin monte, amp;nbsp;Labam cum firairahna finit i» monte Galaad. Hic duo cxercitus videntur alter contra alterum cafera pofùifle , per montera Galaad ego intcl-ligo hîc Regem ilium Zach. Quid tu mons magne ad Zorobabcl, amp;nbsp;cum quo fit conjunäus totus Papilinns.

2lt;I. Dtxitijue Laban ad Iacob, fi^id fccifli?finratu4 etcot meum,fiAdedifiifiliaa meaa tanoinam captiuas gladio. lila diio quædixivcrfu_2O,funt, quæ valdcpremunt Reges Papiltas*

27. Vt quidabjeondifii te vt fugeret ? efifiuratm es me,à“ non indicaß 't mihi, amp;nbsp;dim/fijfiem ie. Papiftæ appellant Eii-angelicos rebelles, feditiofos,fugitiuos^ qui nolint patere, amp;nbsp;feruire Regi :amp;furti inprimiseos arguunt, qued loca amp;nbsp;ciuitates Regias fua feccrint, amp;intcrçà dum funtfefsibello, dicunt permittimus vobis pacem, amp;li-beram prædicationem Euangelij, ci veftras Ecclelias. quæmillies promifsa amp;nbsp;concefsa, nunquam volucrunt cfsc firma amp;nbsp;præftita.

2 p. Et foriitudo in manu mea ad fiaciendum vobificum malum, nbsp;nbsp;DeuspatrU vefilrt nolle praterita dtxit ad me, di-

(endo. Caue tibi ne loquaris Iacob à bono ad rnalum. Î n fupc-lioribus

r y T E R P Ä. lt;M r x t.

rioribus prælijs fafsi funt Papiftæ, fe fuperiores fuiise viribus, Veruntamen viótoiiam juftam non potuifsc ob-tinerede Euangchcis, amp;nbsp;quod Dcus viderctiir faucre Euangclicis-vndenunc dikes alios fiirrexiße Pharao-nes, amp;nbsp;hîc memoria repetatur bellum Papiftarum contra Valdenfcs.

/lt;’• Et nitnc eundo tuiflt.fidefiderando deßderabas ire ad iomupatristui,quaréfuratfti esDeos meos. In dijs his figna-tur,vt dixi,idolo Jatria Papiftica,' amp;nbsp;ciuitates, amp;nbsp;loca capta, amp;nbsp;redada in poteftatem populi futuri Dci, amp;nbsp;tune l^ellum oritur.

il- nbsp;nbsp;nbsp;Et reßond'it ïacob,amp; dixit i^fi Labatrt, t^uia timui,

dtxinefortèraperesfiUastuaa ame- Vt tucàntur fuas Ec-clcfias Euangelici, pugnant contra Regem, amnt le non tippctereillius ciuitates, retincat casfibi, intcrcà ncin-Jerfîcia/Euangelicos, neremoueatEccIcfias amp;nbsp;cultum Euangelicuin.

34- Porto Rachelacceperat idola, amp;pop/erat ea ßtbßrato (cbtellii)Canicli,çlr‘fidftßuperea. contreïiauit Labam totum t‘iberaaculum amp;nbsp;xoninueKit’ Miniftri Verbi intereàfunc tHi.qui illudiint tyranno Papæ,dum infident in popuh's, ^inhispariunt filios Dci, amp;nbsp;feruos Chrifti. fiucctiam hic intelligas fîliam Sion.

Iraîtis efl ergo lacob, amp;nbsp;jurgatm ePi in Labam. feßondit lacob,^ dixit ipßLabam.^uaprau^ricatio niea,(^uod feccatum meum, quodfeßeutu-s es me. Cùm fiunt vidorcs Euangelici,turacaulàmfuamjuftamoftendunt* iniqui-tatem Regis Papæi, amp;nbsp;ipforum fèruitium erga eum ape-tiunt,quodnam anteà fuerit. Hîc narrare poteruntEu-angcli Cl Gcrmani quæ egennt in gratiam Caroli Quinti. quæ Gai II m gratiam fuorum Regum. quæ Bclgæ in gra-ttam Caiolit^inti, Philippi Regis Hifpaniæ, Alanco-iiij fratris Régis Galliæ.

Nnn

T Â C. B ROC ARDr IN XXXI. CJP G E

• 41. lAm ntihiÇunt 'viginti anni in domo tua : feritiui tibi quatuordecim annos pro duahuifiliabta tuis, fex annos pro pecoribus tuis : amp;nbsp;mutafli mer ce dem meant decern 'vicibus. Pro dcfendcnda aiitem Legeamp; Euangelio, amp;nbsp;Prophe-tialaborarunt, amp;nbsp;contrà dixcrunt Euaiigclici Kcgi:in primis cnim feptem annis fignarur Lex Dei, 8i in Lea omnis icliqua hiftoria veteris Teftamenti. inalterisfc-prcni annis amp;nbsp;in Rachclc, Euangclium Sc Ecclefia Apo« ftolica. in alijs fex annis fignatur Propheria3amp; in pecudi« bus Euangelici huius tempons. Ponunrur hic fex anni : quiahæcintelligunturnarrari fexto tempore ex feptem temporibus quibus diuifiim eftnuncopusDomini infuo fcciindo aduentu. quæ feptena diuifio pofita eft ante, amp;nbsp;deincepsià?pè de ea dicetiir. Vnde Lea, amp;nbsp;eius fîlij de-bebuntetiam reuocari ad tempus Papatus, de quibus dicetur in Prophetis rz. filiorum Iacob.

• 42. diifi Deuspatris mei, Deus Abraham, pauor ifaac

fuiÇsetmihi, ec^uidem nunc vacuum dimißjjes me : affliÜio-nem meant,laborem manuummearum vidit Deus,^argU‘ it(te)nocieprceterita.. Ni Deus juuifsetEuangclicos, fuif-fent perditi à tyrannis. nunc autem eft Dei judicium,qui judicat inter Regnum Chrifti, amp;nbsp;Antichrifti. diôlumcft autem hïc non folum Deus patris meis fed addiâum eft, Deus Abraham,vtintelligendum fit, nunc,ilium Deum qui proraifit Abrahæ, efncerc in femme Abrahæ pro-mifsa. additum eft, amp;nbsp;pauor Ifaac, vt intelligamus tempus Iudicij,quod timendumfit,amp; quodiam agatur.quar fi dicatur, ni efset nunc tempus judicij, amp;nbsp;præftanda-rum promifsionum, nihil obtinuiÉent Euangelici, non Ecclefias conftituifsent; non ciuitates amp;regionesobti-nuilsent, vtantènon potueruntobtinere : amp;nbsp;opprefsiamp; perditi fuerunt in Papatu. Dathoc tempore Deus, vt prædicâtio Euangelicorum obtineatj vt vincant manu amp;nbsp;opéré,.

1 N T E R. P R. MT S T.

• amp; Opéré, qui tucnfur Euangelium, 8c laborant pro Re-gnoIfraclitico.Ethæc dcbercnt cognofceiePapiftæ,duni noélu à Dco arguuntiir,dü in perturbationibus bcJlicis, 'SiinvexationeEuangehcorö percutiûtur,amp;diminuuntur.

ReJj)Ondens autem Labam dtxit ad'^acob.fiUA,firtamp; me-filÿ, filÿ metfunt : amp;nbsp;fecudes^ fecudes mex

^»icquid Tjide^nteum ejl. EtfiltAbta nteis ^aidfactum ißii ho-fiièy velflÿseorumt cj^uos pefererunt.

44‘ ^l^nc ergovenipercutiAmu^ fœdm ego, (ß tu: e-w in teflimonium inter te, amp;nbsp;inter me. Dum contentio perfeucrat, nec obtinent Papiftæ vt perdant Euangeli-cos, quod fit nunc tcmpns reftitutionis iuge facrificij amp;nbsp;Regni IfraëJiticijquamvis nolint hæc ipfi attenderes de-feendunt ad pacem ita. tarnen vt Eccicfiæ amp;nbsp;ciuitates, fibi poft certum tempus tradantur 3 populi ad fe veniantj amp;nbsp;fint Domini jpfiomnis ftatus Ecclefiaftici amp;nbsp;Politici, ita pada amp;nbsp;fœdera inita ftintinpacificationibuscum Papiftis,vtpoftpaucosannos ciuitates Euangelicorum ad fe redirent, vt fièrent Domini totius ftatusEccIefiafti-ciamp; Politici.

• 45 . Et tulit^Acob lapidem,amp;erexfteum in titulnmCßatua.) 4^. Et dixit lAcob fratribut fuh. colligite lapides, tule-rnnt lapides amp;nbsp;fecerunt amiulum, q- comederunt ibi Çuper cumulum, Princeps Condeus,Amiraliusamp; alij, qui fue-runt capita inter Euangelicos, fände pr omiferunt fe fer-naturos promifsa. amp;nbsp;id teftatû reliquerunt apud totiim populum Chriftianura. Idem cgittota focieras, quifque collegitfuum lapidera, fuam fidera dédit curacmnibus alijs.comederunt fuper cumulum lapidura. firaul piomi-ferunt omneSjteftati funt firaul fefidem feruaturos,ac vel-lecfse omnia promilsa.

• 47 - Et vocavit eum Labam Jeghar Sahadutha (accruum teßimon^)Iacob autem vocavit eum, Galced,(tumulum teßifi-

« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îLn n 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4g. Et

1 AC . BKOCARDI IN X X X I' CAP. G £ 9lt;,.

4S. nbsp;nbsp;nbsp;Et dtxit Llt;ibam. cumului ifle ßt t efils inter me,amp; in-

ter te ho die. idcirco vocavit nomen eius G alee d-

4a- Et Miz.pha (Jpecula) quia, dtxit. Speculetur Dominitt inter me amp;nbsp;inter te. quando(pofihac) fieparati erimas alter ab altero. Laban amp;nbsp;fui non dicuntur tulifse Japidem s non fecifsecumuJum. fed tantum çümulum nominant, ipfa capita Papiftica tantum agunt. quod libido fuafit. non plures aduocant in confilium, quia amp;nbsp;in Papatu funt, qui horrent peierare. ftatuunt ilia non ftarepromiisisamp; verbo, quod jurarunt Domino.InftantvtEuangelici ip* fl feruent promifsa, ne mutent quod juratum eft Deo* non Deum verentur, qui fit punitiu us, dum dicunt,lpe-culeturDominus inter me amp;inter tc,quando feparati erf inus alter ab altero. qui fit punituruseosqui deinde fus-ccperint arma contra fidcm datam aducrfus eos, quibus jurarunt pacem.

quot; JO. nbsp;nbsp;nbsp;Siafflixerùfilial meas,lt;fi‘ acceperis vxores fiuperßHäi

me as. nonefi 'virnobifium. vide Deus tefiù eft interme amp;nbsp;enterte. Ira conueniunt Papiftæ cum Euangelicis, ne alias ciuitatcs, ne alias Ecclcfias habeant, prætcr illas quas retincnt vfque ad certum tcvnpus.vrgent palt;ftumamp; Deum teftem, quod fciant Euangclicos timcreDeum, amp;nbsp;abhorrere à periurio, à quo ipfi non funt alieni,qui decretumfuum feruant, de fide non leruanda Euangelicis.

s t. Et dixit Laban ipft lacob. eccè cumulus iftcACceft at us, quam jeci in termeamp;inter te.Nc^cnt Papiftæ iuramcntû,amp; Deum teftem vt Eu3ngcliciftentpromifsis,nonfemo-ucant, viuant fecuri, quæ ipfi non funt faduri.

SS. Et fiurrexit Laban manè,^ oßtdatus eil fiUosfi to sdP filasfiuasfipbenedixit eis,drabÿt,di’reverrus eit Laba ad locum fium- Dant figna pacis amp;nbsp;concoidiæ. tandem ent

pax, non pax.

ÎNTERPÜ. Mrs T.

CAPVT XXJTII.

^nhoccapite, amp;nbsp;n. quoniam agiturcum Elàu,exiftimo indicarx penculum magnQ, quodinftatEuangclicis in magna perturba- , tione,amp;opprcfsioncamp;bellagrauifsima.ita tarnen vt fuerint difsimulata hæc,ac dum non putabatur emerferint. Afflidio amp;nbsp;bella lint lîgnata in node, amp;nbsp;in conflxdu lacobi cum Angelo confilia autem teda, amp;nbsp;omnia difsimulata item paxamp; concordia, quæ fuerunt in Specie, fint in adis Efaucum lacobo adumbrata. Quod verb non fuerit fidenduni, indicatum, fit in tirao-temagno, amp;nbsp;pauorelacobi,

Jacob autemab^ttnvia}nfuar»,(jr occurrerunt ei Angeli Dei. Videtur nuntiari apud Euangclicos inftare magna perturbatio,vtomnes fintparati vbiqucfidquein-primisfiebat anno quando Epifcopus Coloni-ends fufceperat Euangelium.amp; cœperat elTe timor de periculoimminentiaPapatu. deaRcge Nauarræ venetat SeguriusPardelianus inGcrmaniammonens deco-dcni periculo. vt eflct profpiciendum, quo polfimus peruenire ad Regnum Chrifti, partura.

Et dixit lacob, quande vidtt eos, Caßra Deifunt heec,(^ vacauit nomen loci filters Mahanaim. Exiftirao indicari apparere tempus, quando Chriftus venturusfitin nubi-tgt;us, in cxcrcitibus • indican inveiboMahanaim exer-citus Papifticos, amp;nbsp;exercitus Chrifti. per fuos Angelos, amp;nbsp;miniftros Chriftum peradurum fuum judicium^ ?• nbsp;nbsp;Et mißt Iacob nuntios ante fe ad Efau frat rem ptum,ad

Ämtern Seir^agrnmEdom. Dum antèfæpè in Gallia,amp; in Belgien ftudent Euangelicivtpacem habeant à Papi-^5} poftremo in Germania orto bello ob Epifcopum

Nnn } Coloni-

J AC. BROC ARTH IN XXXI I. CAP. GE1{^ Colonienfem, qui fufceperat Euangelium Chrifti, qux-riturPax 6cConcordia, non ilia firma datur. Qu^oinO' do autera in Gallia fe fiibjecerint EuangcJici Rcgi Pa-pæo, vitam fiiam,amp; omnia bona fua, hiftoria docebit pofteros. docebit amp;nbsp;de Germania,.

6. nbsp;nbsp;nbsp;Reuerßßiut nuntÿ ad Iacob, dicenào, 'uenimtis ad fra-

trem tuum, ad F.fan : qui et tampermit in occurfum tni, amp;

». dragintautricumeo. SufcipmntEuangeJicos Papiftæin ea parte, vt fint fub eius imperio.ipfi, amp;nbsp;vita amp;nbsp;bona fiia omnia.-non autem vtinfua viuantrcJigione.obhanc vo-luntipfosperditos.

ïgt;. nbsp;nbsp;nbsp;Et dixit lacob.0 Deiu patrii mei Abraham,amp;Deus pa-

jr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfu mei Ifaac. Domine qui dixißi ad me. reuer tere ad terr am

tiiam,cf adcog»ationemtuam,amp; benefaciam tecum. Ouôd norint Euangelici Papiftas veile fe pci'ditos ob rcligio-nem,nec fibi fintvires ad rcfiftendum confugiunt ad po-ftremum, amp;nbsp;fiimmum auxilium,quo poflint cfTc viótorcs contra coeleftia,terrefiria,amp;mferna. adPatrem, ad Fi-lium,ad Spiritum Sanólum* in Deo Patris fui Abraham, recognofcent Deum Patrem ; in Deo Patris fuf Ifaac, Deum Friium ; in Domino, Spiritum Sanâum. Qui no-‘ uerunt inuocare Deum Patrem,Filium,amp; Spiritum San-dum, lènferunt qualefit Dei præfidiHm,rcuûcatpfære-rcà Euangelicus hîc, Deum ad promilfioncs fias faôtas , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fibi, in Abrahamo, Ifaaco amp;nbsp;lacobo : in Lege, in Euan-

geliOjin Prophetis.-reuocat ad tempus quando præfia-ri dcbeant* Hîc cft.gladius, hîc eft arcus Iacob, quibiis dicitcap, -J8. le tuliftede manu Amorræi quæ rcliquit lofepho amp;nbsp;Ephraim.

12- Et tu dixifli. benefaciendo benefaciam tecum, à'p0‘ nam fernen taum ficut arenam maris, qua non numeratur pra multitudtne. Iampræftandafunt,quæpromiira fiintab initio.hæc vehcmensoratio periculum magnû oftendit.

zy. Et

r N T E R P R. MPST.

^3- E/ pernoUauft ibtno^e ilia, é“ iulif de hù quee oC‘ (iimbant tu ntanumßtam muntts ad Efau fiatrem fuum. \i tîixi videntur pij Euangelid conuenire cum Papiftis.qui terrcnis bonis inhiant: volunr, quæ poflident^illis rcJin-queie,amp; infùper fua pnuata tradcre,modô Jiceat fecun-‘^umÉuangcliumviuere. In animalibus quæ mittuntur fxiftimofignari omne genus hominum,hoc eft jpfos principes relinqui ab Euangelicis in fuis flatibus amp;nbsp;re-gnis, amp;nbsp;quia numerus omnium fimul animalium colle-duscftyfo.in eo videntur fignari, quæfunt quintædici tributæ Ecclefiaflicis quintæ ætatis, amp;nbsp;bis qui cum illis faciunt.

Et tradidit in ntanum ptotum feraoram fingulos gre-feorßm,d!'‘ dixit ad feruos fuos-, tranfite ante me,: amp;

’^^ponetii intergregem,amp; intergregem. Prudentes amp;pau-^atim agent Euangclici, non timciè fe commirent peri-culo, omnibus bonis ratio nibus agent, vt vitentvim, ^iniquitatcmPapiflicam. .

r-f- Et dices, fiervi tut Jacob munus eïi, mifiptm ad domi' nieum Efiau. amp;nbsp;ecce etiam ipfic(eJi) poft nos.

^9' nbsp;nbsp;Etpracepit eiafiecundo,etiam tertio,etiam cunciù eun-

poftgreges,dicendo. Secundum verbum hoc loquimini ad ^pft,cùm inveneritis eum. Nihil intentatum relinquunt Euangelici, quo pofsint perfcuerare in fuo cultu, amp;nbsp;progrcdi ad illajquæ expedant à Dco,ad liberationem, ’’^promifsionesobtinendas. Dum fuimusfub Papatu, QportuitEuangelicosfe dimitterc fuflinere feruitutem I apifticam, conccdercillis omnia temporalia, amp;nbsp;publi-^am adminiflrationem ; ilia, quæ erant proplia Euan-^‘litorum, vique dum appareret Filius hominis fedens iuper nubem candidam. Apoc. if* vfquedum a-‘lt;^enderet Dominus lùper nubem leuem liai, ,9. quod pi'æcipiçbatur cap, aô. Leuitici mulieii ueftitæ foli

manen-

I AC. SKOCARni I?f X X X Î T'. CAP. G P manendum fuit in dcfertis. cùm prodijt,etiam humi-liter fc gererevfquediim reuelarctur Filius hominis fi-cut indicbus Loth. In pcrturbationihus Gallicanis,amp; Belgicis concefleruntEuangehci multa Papiftis. dominum vocaueiunt fuum regem, fe ei fubjecerunt ; orania concefTerunt, modo cultus Euangehcus fib'i relinquerc-tur liber, primo concefserunt Pa pæo omnia,dcfecundo, amp;nbsp;tertio, quarta vice fuit cauendum. idcirco non additur quarto.

20. nbsp;nbsp;■ Et dicetit. Ettameccefervuituftslacobfoßnos. dixit

enim. flacabo fuciem eittt muners-, quod me antecedit, àquot; fl e4 videbofuciem eius : fortefufeipiet faciem me at».

2tr Et tranfivit mttnus ante eum, amp;nbsp;ifgt;fe pernoctAvit node ipfacum turma. Ita putarunt Lepe Euangclici, polTe placari iracundiam Papifticam(quarauis id deberct efle ad tempus) amp;nbsp;fæpe conticnerunt cum Papiftis, dum cis offerebantur munera : dum régna, amp;nbsp;ftatus public!, amp;nbsp;dominatus cis concedebatur. acinrerea quierantcaun feiebant fe verfari in tenebris, 8c in pericuhs vitæ.

22. nbsp;nbsp;nbsp;Etfurrexit node ipfaydf acccepit duos vxores amp;

tinctUas, amp;nbsp;'vndecim liberosfuot, amp;nbsp;tranfivit uAdum hboc. Interca dum eftnox, dum vigetpapifmus, amp;nbsp;eft agendum cum co, cauendum eft Ecclcfiæ Euangclicorum,amp; miniftris, amp;nbsp;populo, quifuturuseft regnum Dei.profpi-cere vt deducerentur extra periculuin, extra crudelcs terras, dum licebat.

• 24 ■ nbsp;nbsp;nbsp;Et remanflt lAcob ipfe folut^pd;- ludatm eîi vir. cum to

donee afeenderet aurora.

• 2S . nbsp;nbsp;nbsp;Et Vidtt,quod nonprAvaleret ei.tetigit acetAbulam fe-

moris eius : amp;nbsp;movit fl acetabulum lacob, aim ludaretur cum illo. Exiftimo ego hie per ilia, quæ cucnerunt lacobo in Imftatione cum viro, apcriri fidelibus, dum cftcontentio 4:um Papiftis, nee futur quousque vtdiciturpf ilia, qu»

2 N T E s. P R. MY S T

fiitura funt poft has perîurbationes, amp;nbsp;pericula, Sc perfecutiones, vt fciat Iacob, ipfî Euangelici lè euafu« ros tandem dum coguntur venire, amp;cfscin conipedu I^apiftarum. efse intereà prudenter agendum amp;nbsp;cavcn-lt;^11111,vfqueduminducatur magna perturbatio fignata innode, quando oportebitefle in magna luâa ; atque precibus, amp;nbsp;fide, amp;conftantiaconfiftere, amp;nbsp;contendere in perturbatione omnium rerum vfque ad auroram, vfq; ad viâum Efau. vtin noâe fignetur iJIud Ainofi cap.f. Dies Domini etittenebræ, amp;nbsp;non Jux : in aurora indi-ceturparta vidoria. in ncruo,fiveos ilJudfueritjfiuea-cctabulumdicas,fiuc vertebram, fine coxendieem, exi-fiimo fignificari firmitatem illam confiftendi, agendi, pugnandicarnalem confringendam dcinceps in Euan-gelicis, qui vivent Spiritu. Sapientia, voluntas, cupidi-tas, libido coërccbitur, claudicabit, ne fuperior fit in homme, fed Dci Spiritus. Hac cnim ratione Vincentes Euangelici confiftent ante Filium hominis, ira viuentes perfiftent in regno Dei. Certamen ergo ïacobicum vi-to videtur fignarc vira magnæ pcrfecutionis, amp;nbsp;afli-*^ianrs in magna perturbatione, in quacum Chrifto palst funt fideles, five in quibus iterum crucifixus eft Chriftusfvtinmcmbris ,fius, vtdum gladius exciratur fuper paftorem, manus quoque Domini coniiertatur ait Zach. jl. Snper paruulos ipllt;os,qui conflentur, amp;nbsp;pro-bentur, ficut aurum. amp;nbsp;hoc fit virum non potuifle lùpe-raïclacobum : ab igncvcxationisnonpotuslTe hunefu-perari : latcrcà tarnen eneruata eft dira libido ad malum miacobo.

Et /iixh dsmittetKe, qr;tlt;t aßet}dit atirora, amp;nbsp;dixit, non dimittam te qutn benedixerümihi. Cogjtur tune De-Us perorationem diôhnn, verfii p. /o- jj. amp;nbsp;vt poft cer-tamcnprxftct promifta omnia.

06 0

i ■

r^c. srocjIrd TIN :x:xxi T, c p. ge-i^^.

2S. Et dixit,Non lAcobvocdhitur deinceps nomen Çed ifidél, qtiiaprinceps fuifii cum Deo, eum heminibtu, pramp;u^luifli. Quia cum Chrjfto pafsi funt, amp;nbsp;füftinue-runt certamen membra Chrifti, cum Chrifto glorifîcâ-buntiir^ obtinebunt portas inimicorum fuorum. Quod vocetur lacob Ifraël, quod prmccps fucrit cum Deo, cxiftimo indicariClmftum in fecundo aduentu fe often-furum, fine oftcnfurumfe pari cum fidelibus lècunduni illud Pfalmi, cum ipfo fum in tribulationc» tune patefiet Cbriftus, ilium videbunt, amp;: cognofcent homines verum Dcum, inde vocabuntur Ifracl.

• 21) . i^^eyyo^ittiit l4cob,(^ di.\'it indiea quaÇo nomen ttt‘ dixit tu quidinteerogas de nagt;'ntne meo,amp; bet^edixit

ei ibi. Nomen filij Dei crit tune celcbrc, cuius benedi-ëho extabit tune erga credentes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s

• 30. Et vocauit lacob nomen loei illiut Penieldfacies Dei) quia vidi De urn facie adfaciem, ef'libérât a efl anima me a. Patefiet tune Chriftus, dum laluabit credente's ne pere- ' ^nt in magno judicio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

• 31, Et exortits efl ei Sol, quando tranfluit PenielfÇlr ipfi claudicabatfuperfemurfttum. Quo judicio peraâo, Sc. Chiifto patefado orietur Sol, nouus ftatus mundi, qui diceturfabbatifmus. tune claudicabit vetus in nobisho-mo, operabitur Spiritus Dei in nobis*

• ^2. idcirco non edunt filij ifrdèl neruum contrail ion is, qui

frper acetabulum ojfls femoris nbsp;nbsp;nbsp;ad die hanc. quia tetigit

ace tab ulumfemoris lacob in neruo contraldionis. V t perpétua memoria extitit Sabbatifmi in populo Dei,ita debuit extare de neruo, in quo fingabatur quoque nos dcbercdefiftereab opcri-bus noftris,

-

CAP vr

INTERPR, M r ƒ T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^6

C A P V T XXXIII.

Nrcquàm perucniatur ad ilia, quæ oRenCa. funtinluâalacobi cum viro tranfit populus Dei pcrPapiftaSjamp;aducrfanospcrccrta tcm-porä, amp;nbsp;ætatcs Nam dum contendit fernen Abrahæ adpatriam promiffam,tria temporafignifican-quæexcurreruntcrcdcntes antcquàm ad illam pcr-bcnerint. in acieancillarum, amp;nbsp;filiorum fignatur Syna-goga,de omnispopulus profitentiumcficumcifionem;in acieLcæamp; filiorum Ecclefia quæ fuit poft Apoftolos delà tain Papatnm,amp;populusmeo profitcntium bapti-fmum : in acie Rachelis, amp;nbsp;lofcph Ecclefia vocata hoc tempore ad fui innouationera, amp;nbsp;ad regnum Ifraèliti-ciim. hoc toto tempore fub iugo tyrannorum fuerunt 'P h c capirc ôftcndirurquomodofcmpcrpij fc geflennt duni regnauit Efau, hoc eft ryranni, amp;nbsp;aducrlarij vent, ns, amp;nbsp;filiorum Deiamp; tempore circuracifionis, amp;nbsp;tempore baptifmi, amp;nunc, dum innouatacftprædica-tioEuangelica, amp;agiturde conftituendo rcgno Ifraëli-tico,ac rcftituendis omnibus ad culrum Dcipcrtinenti' bus ablatis m Papatu. vbi pofl'umus recognofccre in tri-plici aciepugnamEuangehcorum cum Papatu in Gallia, in Belgico, m Germania apud Epilcopos eleélores. fiueviâoriam ob|cntam primùmin Belgico, amp;nbsp;Hifpa-ni3,p6ft m Gallia, poft in Italia.

tollens Iacob ocnlosfaos vii:lit:(jr eae Efau veniebat tb' Cftfneo auadragtnta’virt, ix' diuißtfUospartim cum Lea, fartimcum Rachel,part im cum ambabtts ancillis. • Firmos ex-crçirus tyrannorum videtuntpij contra le fub circumcifi-onc3amp; lub Baptifino, amp;nbsp;quando ftcundo vcnit Chriftus-'E Ipfe'ueiotranfHit ante eos,tbr incuruauitfein terram

Ooo 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feptem

y  C. SROCJRDT in X-XXTTT. CJP GE'ftj feptf/n uicibifi vpjue du'tVi appropinquaret frdtr'tÇuo, In fe-ptcinæratibuy,qnibusfccitDeus verbum nouum populo nbsp;nbsp;nbsp;propc Icmpcr vigucrunt aduerfarij, quos oportu-

itreircrcri,^^ timei c.

4. nbsp;nbsp;nbsp;Et occurrens Eßiu obuiam ei,implex at tu tli eum^amp;

tidit fuper collutn ei tu gßulatiu est eum,^fleuerunt. Dum honorem pij dcrulerunt tyrannis tyrannicum, fubho' rum jmpeiio profefsi funt lèefre,hos dominos iûi,amp; fuo-l'umbonorum âppcJlarunt, hisfein feruitutem tradide-runti turn pafsi funt tyranni illos viucre,tuin illosam-plcxati hint.

J. nbsp;nbsp;nbsp;Et at tollens octtlos Çuos vidit vxores,amp;natos. nbsp;nbsp;dixiE

funt tfii,tuinè. amp;nbsp;dtxtt.nati,quos donautt De tu ferao tuO-Tumgratulantur tyranni piisdeipforumbonis,quando fubfuumjugumamp; tyrannidem ip(î amp;nbsp;omnia fua veni-unt : quando inquam tu te, amp;nbsp;tua bona omnia,amp;omné familiam tuam corum Jibidmi fubjicis. ’ d- J. Et appropinquauerunt ancflU ipft,amp; nati eariimiamp; incuruauerunt fe. Nec fatis ci^vt pater familias id agat, oportet amp;nbsp;vttota fâmilia idem pariter agat, ptofiteatur incuriictfe idolo, jurent in Moîochum»

Et dtKit,quxnaniefi omnùturnia haCjCni obuiam'ueni, adinueniendumgratiam coram otulis domtni met. Nec pax habetur cum tyranno,nifi icpletus fit bonis pnuatorum : dem tu tua illi ofFcrs,rccufaspiimô,deindcaccipit.Et hic notas eft mos aulicus, amp;nbsp;contentio reeufandi amp;nbsp;ac-cipiendi. ni ita des, vi amp;nbsp;violentia auferunr. Hiftoria Gallicanadocebit.quomodo Euangclici obtulcrint fua corpora rcgi,amp; fuabona, modo cultus diuinus fibi per-mitteretur liber.

13. nbsp;nbsp;nbsp;Et dixit adeunt. Dominus meus nouit, ^uod nati te^

nerifunt, dr pecudes, amp;nbsp;bouesfœtxpint mihi Çla£lantes) (df fi tmpulerint cas die vnapnori^titar omnespecudes. Dum ftu-det eua»

deteuadereIacob confpedum Efau,nec familiam fuam permittit apud miniftrosEfauefle/clinquit nobis exemplum virandi confpedum Papæorum.quod cùm non fecerint Galli, amp;alijfuerunt Herodianis cædibuscon-lumpti,

iJcch autem venit i» Sucenth amp;nbsp;eidi^au itßbi domum^ (ua feat tahernacuU idetreo ■voca'vit nomen loci Su~ ((othjdelf tobernaculum. Oportuit Gallos, amp;nbsp;alios in tentoriis agere : procul effc à patria,vbi viguit Efau,hoG eft Papatus: habere domos vbi eflestutusà vi Efau,amp; à fuis.

rf. Tt venit Iacob in Salem ciuitatem Sichimxorum^ quA tii in terra chanaam cum venirct ipf de Padam jiram,ç^ ca-fin rtictatu-s eit ante vrbem. Vertun Euar.gelici putarunt fetutos fore in Galliaf item alij alibi vbi fe oftendebat shqua fpespaies- Sub Palarinatu et alibilocustutus vi-lustft, vndc rnulii ibi firma runt fua domitilia»

J 9- Pt emit partem alt;^ri in quo tetendtt tabernaculum fu-um de manu fltoru Hamorigt;atrii Sichern centum agnK(numis. Emerunt agros. ædificaruntædes, hoc eft conftitucrunt fcibivitam agere vti in loco tuto: idem amp;inmultjs locis faäiimtft.

20. Etconflituitibialtare,amp; vocautt illud.FortisDeuä Jfracl. Ibi verb conftitucrunt efle, quæ fapere vifi funt, vbi fuit cultus Euangelicus liber extra Papiftas. Hoeperpetuo fuit facicndum.quia ibi inuenitur Deus fortis, ibi eft de-fenfio. non opoituit efse inter Papiftas, confuetudinem habere cum illisne ccedes fiercnt.quod exponitur capite quod lequitur.

C AP VT XXT////.

COEdes vniuerfales fcparatim’fignificantur hic fad«e tum Euangelicorum à Papiftis, tum Papi-

O 0 0 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftarum

SAC. B R. O CARD I IN X X X / ITI. C P. ftarumab exercitaEuangchcoium. lacob Lipitc^^. in-terpretatur cœdem fadam Sichimæorum de Indxisira, furore pcrcitis contra Chriftum, fiue ctiam de cqede in-nocentum. item de Papiftis,qui cædesvniucrfaleseflcnt faóturi Euangelicorum. de cœdibu^ faâis in Gallia vni-uevfalibus inteJligit Ecclefiafticuscap. 4.9. infinc. Leui verb infuo teftamento,amp; Prophctia intcrprctatur de cœdibus futurisPapiftarum juftis.vt illisEuangelicorcm iniuftè patratisa Papiftis. qua autcm rationeid fiar,vt cadem res in contrarias fcntentias tiahatur, dixiinnsin Prophetia Leui : quarequx’ibidi01aiu'r,’iuc afTuman-tur, nc necelïèïic, plüribus in iocis lemper cadem rc-pctere.

/. ^gBejJa efl autem Tyinnfllu Let. ^tum pe^tererat ipßU-cob. vt wideret pi has terrt In Dina fignificatur Ecclelia Euangelicorum ob quam fadæ funt cœdes Euangelico-rura,itci'n Papiftarum. fignificaturamp;opprcffio, quain inquifitione opprimuntur, dgniHca'ur Euangdicosde-.buifle fugere focictatcm Papiftarumjcorum congrcfsum amp;afpeduin, non familiaritatem habere cumipfis, pro* cul abcfTe ab ipfis. clTe apud altare vbi ell foitis Deus If-racL vt'lignificabatin in fine fuperioris capitis.

• 2. El •vidii eamSichem flUu^sHtmorHeveiprindflts lerr£-é‘ti‘' lit eam. co»cubutt cuw ea amp;nbsp;afflixttcAr». Rex Galliæ, hue quitus Tyrannus Papilla ilJe fuerit, qui volueritvi Ecdeliam Euangelicorum fuæ fubjicerc hbidini, figni-ficatur cum inquifitoribus inSichem.

• 3. Adbxfltqne anima eine cum Dinafllia lacob : ddexit fuellant, locuttes efl ad corpuelta. Qiubus Icnocinijs V-tanturinquifitores,amp; principes Papiftæ, amp;miniftri corum in trahendis fidclibus ad impicrates PapiRicas om- , nes nouerunt amp;nbsp;hiftoria docebir.

«P- Lociitm eft nutem Llemor cunt eis dicendo.. Sichern flip mei ad-

r N T s R P R, M r S T, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;158

änimt CH flU vefira date qucefi eam ilU in ’vxorc. dirione amp;nbsp;poteftarc.habcant Papiftæ Eccicfi-2s EuangeJicorum, promittunt paccm, jurant percuu-Deura, fe illam fèriiaturos. id dolo faciunt, vt om-’i« intcrfîciant Euangclicos, amp;nbsp;perdant coruin Ecclefî-ss.aiit vrbæ oinnes fiant Papifticæ.amp;ita cœdes vniuerfa-^ôûciunt. vcaim qno dolo oppreircruntPapifiæ Eu-2ngelicos, eodeni perdentur Papiftæ, vndeamp; Euange» contra Papiftas aJicubi dolo egerunt.

Et aßenfißtnt iffiHAmor,amp;Sichern Filto eias omtttt f^tedsentesportas 'vthû eitis,^^^ circHmeideruntfè omnn t»a-omnes egredientesportam. Dolus Papifticus, amp;nbsp;rn-ft'tiitum hïc apparet, in promittenda pace, amp;nbsp;concc-ûendo cuitu Euangelico.

Et fuit in die terti» cùm ejjent in doloreyaceeperiint dus Simeon dr Leuifratres Dinx qui[g^ gladium fmmt dvenerunt ad cinilatem confident er, amp;nbsp;occiderunt onmem ’^fculuw. Status Ecclefiafiicusamp; politicus facit cœdes. ^T' nbsp;nbsp;Etfilij ïicob iieneruntfuper occifos,d''prtedcttifaut vr-

auiapoiluerantfororeni faam. Hæc feceruut Papiftæ E'Jangelicis, quæ amp;nbsp;fibi fient.

20-- Et dixit Iacob ad Simeon, amp;nbsp;Eeui, tiirhaflis me, vt fe-^trefaceïctû' me apud habitàtores terraChananeorum,amp; Phe-tc^^oram. d‘pâiici numerofnt mecum.ef congregabuntfefi-igt;ernte dr percutient me, amp;nbsp;diferdar ego,(f domus mea. Quàm magnum dedccus tulerint Papiftæ ècœdibus v-niuerlàlibus quas fecerunt Euangelicorum-s nos vidi-diftus: amp;hifboria docebit poftetos. verùmeadem pati-entut Papiftæ cùm ad fupremum judicium Chtiftianç-tum, amp;nbsp;alibi cœperit judicium Domini conuerti.inPa-patura.

}i. nbsp;nbsp;Et dixeriint. num^nid tanc^uam fort am facient fera-

.■’Caufaarfertur quatc amp;nbsp;Papiftæ cædcntur, quiavi

UC . B R oc 2'^ DI ITf XXXlim CAP, GEK,.' quia vioppreflerunt Ecclefiam Euangelicorum. Si aflh-raentur, quæ diâa funt in Prophetia Leui, propria, vt exiftimo, apparcbit efTcalIatainterpretatio.

c AP VT xxirv.

Bîxit autem De ut ad laceb-^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aßccBde in Bethel, amp;nbsp;mane thi nbsp;facibi ait are Deo,quijjifm

efl tibi, eumftiger es àfacieEjaufrat ns tut. Hoc capiteniihivideturïignari concilium Vene-tum : quodibipoft viâamitaliarn, amp;nbsp;Papam fcdes rc-gni Chrifti futura fit in ftatu Spiritus Sanóti, quodpro-iîiirtebaturcap*28»

2. Et dixit Iacob ad domumfit am, dr ad omnes, qn'i étant Jècum,remouete Deos alte nos,qui ptnt tn medio veßrijamp;man-datenjos dr mutate ueflimenta uefira. Vbi abolebuntur O' mnia Papiftica, amp;nbsp;ßet innouatio. Quæconftitutaanfc fuerint in concilio Gallicano amp;c Belgico affumentur per-tinentia adcultum Euangelicum, amp;nbsp;adhucconftituecur ftatus Ecclefiafticus,' amp;nbsp;Politicus, quod fignificarui' in mutationeveftium. '

4-__Dederunt ergo ipßjaeob omnes Deos alte nos, qui (tant in manußua,dr inaures, qua erant in attribut iißorumd' abs-condit eos lacob ßibter quercum, qua erat apttdSichsm. Oin-nes Euangelici deponent oinncsopinioncs de tyrannis, de fcruitio illorum, vt vni Chrifto fentiant eifc fcruicn-dum amp;nbsp;regibus piis miniftris Chriflg non autcm adiicr-fariis: amp;hæcnon fuennt diuulgata ante propter certas caufas; fiue indicatur idololatiTam3amp; tyrannidcnifepc-liri, non vitra apparere, juftitiæ regno cxoricntc. id-que fiat qnando fupremus tyrannus percutieturjtum fen-tientpij, quomodo oporteat omnes innouari in regno Chrifti conftituto. Jacob, qui capite fuperiori curauit fe

cum

TN T ER PR. METT.

cum tota fua familia ipfi Efau, deinde auertit feab iJlo, dedarauit nunc effe finem faciendum colendi îyrannos vnusChriftus iam Dominus, amp;nbsp;Rex omnium eft cog-nofcendus, amp;nbsp;colcndus. in cuius nomine fledetur om-ne genu. amp;nbsp;veri miniftri Chrifti,amp; reges pij quibus pare-bimus, hæc quoque præcipientlt;

■r- Et frofe£}iJunt, ac fuit terrar Bet faper vrbes, quA erat fn circuitibui eorum, ér »on perfiquuti funt pofi filios lacob jam non erunt vltrà,quipeifequantur Euangelicosspro-giclTusfacientipfi deinceps feraper maiores* nampoft vnam regionem fubadam, fubjicientur Chnfto amp;nbsp;ahæ: vt vbique amoueatur Papatus, vbi leftabit ; atque inno-uabuntur omnia, amp;nbsp;conducentur in ftatum Spiritus Sandi.

0- nbsp;nbsp;Et venit Iacob in Lax, qua efi in terra Chanaaw, btee

Bethel, ipfe, ér 'vniuerfr-ti populm qui erat fee um. Poft-

9uàmbelloamp; in Germania tota vidifuerintPapiftæ.

7. Et adificauit ibi altera^ érvocauit locum. EL Bethel, quia •hf^ruit ei Detu cum fu^eret à faciefratr'afui, Conftitue-Wribi quoque Ecclefia innouata, amp;nbsp;regnum Chrifti.

S. Et mortua efl Debora nutrix Rachel, ér fepulta efl fabler Bethel fub quercam : ér vocauit nomen eiui Allan Bachoth ideflquercusflettfi. In morte nutricis Rachel exiftimo fignan adeftê tempus, vt Chriftus RexIfracl conclame-tur,amp;ciparendum cenfeantomnesreges: atqueftatus politicus adminiftretur lege Dei, non vitra legibus, amp;nbsp;ftatutishominum. amp;nbsp;hoc deplorabunt tyranni amp;filij ty-tannornm»

9- nbsp;nbsp;nbsp;Apparuit autem Deui ipfi quot;Jacob. iterum,quando redibat

^pfe de PaditmAram,érbenedixit ei. Vnde videtur hic fi-gnan fccun lum conciliu vt exiftimo Itahcum, in quod coibit populus Chriftianus ex omnibus locis : conftitue-tur ftatus politicus fecundum Dei legem, vnde Chriftus Ppp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cogno-

UC.EROCÂR!)! XXxr. C F. CEK-.^ cognofcerur,amp; habebifur ab omnibus Dominus amp;nbsp;Rcx; apcrientur fcripturæ amp;nbsp;Propheria, in qua cognofcent omnes Deum, Deum fuum, amp;nbsp;non aliuin. Ethic cil ter-tiapromiflio, qnærc/pondit primæ: óetrcs proinifsjo-ncs lacobi refpondcnt feptcm Abrahæ, quôd tres ftatus contineant fèptem ætates, amp;nbsp;fcptem ætatcs çontineaiit tres flatus. In Ifaaco duasbenedióhoncs habuimus^quia in feptimam ætatcm, amp;nbsp;in tcrtium flarum vcnitpatefa-cicndus in Secundo aducntu Filius Deus Æternus cum Patrc, amp;nbsp;Spiritu Sando, qui quod vcnit in carne in primo aducntu, amp;nbsp;pafliis efl, dcbuir amp;fecundo crucifigi iu incmbris fuis irerum, quibus moi tiûcatis, amp;nbsp;viuentibus Spritii,promifsioncsSpiritus debcbantin corporeEccle-fîæexhiberijin quo vigeret Dei FiJius,cum Patre,amp;Spi-ntu Sando.

10. Et dixit ei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuutn eß Iacob, non vocabitur

nomentuutn vltràlacob-^ fedifrdélerit nomen tuum amp;nbsp;’voca-uitnomeneim Ifidil. VndcIpiritusfacietinnouarionem omniums in hominibus fiet immutatio, amp;nbsp;mentis, amp;nbsp;fcnfus. Si vitæ. ac noua Hierufalem apparebit defcenaiC-fe e cœlo.

I/. Dixit item eiEeiu, Ego T)tus omnipotent: cyefe,â' multiplicare.genSfCdF caetut gentiu erit ex te, teges è lumbii tuii egredientur. PerCiRet Eccicfia innouata, Si augebi-rur Regnum Chrifli, quod occupabit totum oibcra ; Si in quo omnes genres parebunt Domino, quern viderint omnipotentem.

J 2. nbsp;nbsp;nbsp;Tei ram^ quam de di Abraham, Ifaac, tibi da bo

femini taopofl te dabo terram. Promifsa Abrahæ con-fpicientüi' prxiiita condudura Femen Abrahæin æter-nam fcdcin cœicflem.

^3. Et difcefsit ab eo Deut è loco, in quo locutus fuerat cum eo. Deus intereà rcJinquet dominatum tpü Ec-cle(iæ„ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14- Et

T N T B R. P R. M y ƒ T,

Et erexù laccb t 'itulum in locp, in quo Itcutus fuerat fumeo, tituluni (inqutm) Upideunt : nbsp;nbsp;Ubtuit fuper eum U-

^*^en(^ effuditfuper ilium oleunt. Eccicfia cnget infi-gneChrifti, ftatuct,vt nuJIus Sahiator,RcXjamp; Dominus “t, amp;nbsp;habeatur, mfi Chriftus ; folius Dei, amp;nbsp;ChriÏÏi lelu ’nftitutis viuetur : cius Verbo folius parebunt omnes. S‘ nbsp;nbsp;nbsp;Et vocauit Iacob nemen loci illiMt in quo locutus fuerAt

fectim Detis. Bethel. In ciuitate Dauidica eiit Bethel, fe-lt;les regni Chn'fti, ibi crit concilium orbis terraium, vt lt;lfgt;cemur in finexp amp;nbsp;30, capitis Ilàiæ, Sc alibi.

Ill'- nbsp;nbsp;nbsp;£/ profe^ifunt de Bethel, nbsp;nbsp;nbsp;erat adhuc quafi milia-

ft terra, vt venirent in Ephrata,^' peperit Rachel, diff cub Utempafaeft dumpareret. nbsp;nbsp;Anrequam peiueniatur ad

concilium totius orbis, diâa eft mori in partu Rachel, pepcriffe Beniamin ; quod in Rachel ngnabatdf Ec-cleßa gentium poftremarum. quæ dura veniunt,vtfint Ecclefia Chrifti,magnus fragor fit orbis armis illasquo-queinuolcntibus in magnam perturbationem. vt judicium iterum incipiat à domo Dei, amp;nbsp;mai tyrio coronen-turcrcdentesfignati inRachel in morte fua parientepo-fti'cmos filios Ecclefiæ, corruentibus in æternura inteii-tum impijs, nafcentcBeniamin filiopoftremo charo pa-tentibus : amp;nbsp;in quo illuftris ftet doârina, amp;nbsp;fapientia Paull. 5iuc alter Paulus dabitur poft prædicatores Eu-angelicos, amp;nbsp;interprétés Prophetiæ, qui in tertio ftatu ilia adlerar, quæ ante non hcuit loqui.

rjquot;. nbsp;nbsp;nbsp;Et fuit cum egrederetur anima eitu, vt mcreretur,

vecaz'it non’icneitts Bcnoni,ef patereiiit vecauit ipfum Beniamin. Vtrumque verum crit: quia crit ftlius calamita-tiSjVtfiierunt innocentes, amp;nbsp;baculis ferreis trituratia Papiftis, amp;nbsp;temo ab aliis^impiis gentibus, amp;nbsp;Turcis. vn-(lediâumeftMat. 2.1er. 3}. Voxin Rhama audita eft, ploratus, de vlulatus, quia dum nafeetur Eccicfiæ pofti e-

Ppp 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mus,fill-

T Je. s R 0 CA RDI IN XXXt^. CAP. G P

mus fîlius, amp;nbsp;ftatus, hoc eft, quando venient in Ecclefi-am Chrifti Turcæ, amp;nbsp;reliquæ nationes, maxima ftrages ciit in his, qui credent, dum multi ex his interficientur. Scd deinde crunt fih j dexteræ,qui fuperfuturi funt in Ec-clcfia credentcs, pofsidebunt ipfi hærcditatem paratam à conftitutionemundi : inter hos exiftimo futuros ludæ-os credentcs : amp;nbsp;erunt nouifsimi primi, amp;nbsp;priminouißi-rai.

20. Et erexit Iitcob titulumfuper[èfulchrum eitts. Htc eß titulus feputchri Rachel •vfqrte ad hanc diem. Maena erit ' memoriahorumopcrum Chirfti in Ecclefia fua dein-

ccps.

2T. Et profeet ds efi ifraêl, tetendit tabernaculum fa-um trans turrim Eder. Dilata vfque, ad vltiraos fines terr^.

22. nbsp;nbsp;nbsp;Etfuit cum habit aret ifaèl in terra ipfa^juit Rabem,

toncubuit cuntBala concubinapairisfui,draudinit ifraelàquot; fueruntfl^ Iacob duodecim. Caufa affertur cur Ruben, feuRubenitistributanon fit primogenitura, quodvio-lâritcubile partisamp;fimul afFertur caufa, quarc Roma, amp;nbsp;Romana Ecclefia repudiata fit, in qua tanta fuitpiæ-ftantia amp;nbsp;dignitas, m cuius locum amp;nbsp;Hierulalem vene-rintciuitas Dauidica, amp;nbsp;tribus lofcph. Item quare qui erexerunt inquifitioncm in fuis Regnis ciieiendi fint quia cubile partis afeenderunt,mantos Ecclefiæ le fcce-runt, turpitudine affecerunt Ecclefiam,abominationem pofuetuntin loco Sanóio. de quare dicetur amp;nbsp;cap, ip. Ethîc videtur dari locus finis hiftoriæ Propheticæ Iacob amp;nbsp;fequi hifioria de duodecim filiis : in qua fignificantur, quæ pertinent ad conftituendum ftatum regni Ifraëlitici nato Beniaminopoftremo filio.

23. nbsp;nbsp;nbsp;Eil^ Leui primogenitus lacob RubenSinieon, drLe-

ui,amp; luda^cjlffachar^cj'Zabulon, Fit enumeratio filiorum lacob j

r y T E R P R. MT ƒ T.

^acobjinqua proponuntur, quæ dcinceps futurs erant ’nconftituendo regno Ifraëlitico, aHumpris ramen ad* hue pnoribus remporibus,amp; cul tu pio fuperiorum more ƒ prophetico. amp;nbsp;conduélis item in conftitutioncm regni X Ifraèlitici, vt videbimus. vt enim rejiciuntur tenebræ fù-

Perioruin, ira fufcipientur, quæ fuerunt lux. *

^7- nbsp;nbsp;Et Tjcntt lacûh ad ifaacpatrem fuum i» Matnbre âui^

Arbamjibi habitauit Abraham, Iptac. Vbi habebi-ßiusPatrem, Filium,amp; Spiritum Sanduni:ac DeiVer-hum, amp;nbsp;Spiritus crit in nobis deinceps femper, qui fuit in patnbus perfiftentibus rn fœdere amp;nbsp;in obedientia» 2S. nbsp;nbsp;Euer un t autem dtes ifaac tent um anni, amp;nbsp;oBoginta

^nni. Nam fuit finis tune lecundiftatuscognito Chri-fto Spiritu fuo præfente in fua Ecclefia, illam, ôc re-gnumlfracliticum folo adminiftrante,amp; fuis folius legibus regente. quæ rcfpexerunt patres duâi Spiritu Dei, in omnibus, qnæ fecundum Deum egerunt. in )8o.annis , exiftimo fignari tempusfecundi ftatus, antefinem cuius adfuit Spiritus Sanâus parant tertium,

C A P V T XX'xyi.

gEfuntgenerattonet Efau, hic efl Edom. Xt numeratæ fiintfamiliæ pertinentes ad Eccle-fiam Chrifti, fie numerantur familiæ Efau, vt recenfeatur ftatus Antichrifti à fuo ortu ad fuum vfque occafum, qui flatus fignabaturamp;in pec-cato Ruben.

2. Efau accepit -Vicores funs èfiliabtis chanaam, Hadah fU-«m Helon Hethei, amp;nbsp;Olibamà,f liarn Ana jitiamp; Sibon Henei. î- Et Bofmathfbiam ifmaëlfororem Neboit. Tres vxo-resrecenfentur Efau propter tria tempora, quibus ad-ücrfatifuntlfraëlitisfilij Efau. ætate quinta voluerunt

^Ppp 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jPapiftæ

ijc. stocARßi rN JTXXf'/. CJP, GeKf PapiftsE apud fe cfTe Ecclefiam, item ætatefcxta, item hoe tempore repetitæ prædicationisEuangelicæ; quam-uis ante, amp;nbsp;fub circuncifionc, amp;nbsp;fubbaptifmate uigue-rit Edom in multis.

4. Peperit nutem Adah ififiEpiu Elt^haz : Boßnath ferit Reuel. In quinque filiis Efau videtur fignari ætas quinta, quando connrmatum fuit regnum Antichrifti per Carolum Magnum.

p. II, 12. Tubtque Eßtu vxores fuas,amp;filios Çuos, amp;nbsp;fdi' asßuaj,amp;omnts animas domusßaa, amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßuos, tmnt»

jumentaßaa, (^omnemßubßantiamßuam, qunm acquißvtrat in terra ChanaanttC^intt adaUam terram àfacie Iacobßratrii’ Tune fuit oranino diuifio Papiftarum ab Euangclicis. Sc quia cap. 34. dicebatur Efau recepiHe fe in Seir, amp;nbsp;hîc quoque dicitur, locus videtur dari interpretationimy-fticæ:vthic fignetur tempus confirmati Papatus p« Carolum magnum,ibi tempus fecundi aduentus Domini, quando Euangelici audi opibus conftitueruntfuain Ecclefiam publice feparatim à Papiftis.

ij. Et habitauit Eßau in monte Seir. ifgt;ße efl Edom. Regnum Antichrifti eft conftitutü,quodfignatui'fubmon te, vbi fub nomine Efau intelligitur Papa, amp;nbsp;Antichri-ftus.

Et ifi(eßuntgenerationes Efaupatris Edom in mente Seit-Repeti videtur diftindio vxorum, öcfiliorum Efau,vt quinta Sefexta aetas, amp;nbsp;initium Ifptimæ oftendatur,in quibus fuerunt Ecclefiæ Papifticæ.

to. Ifia funt nomina filiorum Eßau. Eli^ha-r filius Hidtb vxoris Efau : Reuelfilius Bofmach vxorisEjiiuy Numerantur filili) propter tyrannicum regnum Papatus, in quo Papa? dominati funt.

jt. ifiiverofunt Reges, qui regnauerunt in terra Edens antequàm regnaret Rex ßperfilies jfrdel. Numerantur duces,

I N T E R P R. M y f T.

ces quôd antcquàm rcgnaretChriftus in fuo fecundo ad-uentu, Papatus regnauerit : amp;nbsp;cùm debuiffet regnarc Chriftus, datus fit locus Antichrifto.

40. Et h/tcfunt nomina ducum Efiu^erfamiliai fuM,per locafua ficnndum nominafua. Dti)cquot;Timna,Dux Aluah, Dax lotheth. Deccm regeSj qui numerantur, refpondent decern regibus, qui cap, )?, Apoc : dicuntur pugnarecum Agno, fiueetiam feptenibcftiis, quæ defcribuntur eo-dem capite, amp;nbsp;tribus Spiritibus itnmundis, qui ante diëU iiint cap. 1«.

ijlifttnt duces Edom,per habitatîonesfuas in terrapoß fißionü eorum. îpfè est Efaupater Edom. Concluditur Papatus fincm habiturus : ac dum dicitur enumcratio fada lecundum habitatîones tcrræ corum :nec vltrà fiet mcn-tio de familiis Efau, fignan videtur Papæorum fuccefsio finem habitura, quando conftituetur regnum Ifraëliti-cum. Item non fine Dci volunrare tamdiu regnafle An-tichriftus : vtamp; cap. n. Apoc. amp;nbsp;9. Dan. Ofèæos-tendetur. capite vndecimo didum cftdc familijsCain amp;nbsp;Cam i quare de iplîs hiftoria facra deficrit narrare., idem hic de familijs Efau intelligatur.

C AP VT XXXV7A

r, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Abitauit autem Iacob in terra pereprinationunt

S nbsp;nbsp;nbsp;iß patris fui in terra chanaam. H abitat Iacob,vbi

habitauitlfàac,amp; Abraham in terra fcilicet promifla lèmini fando : de in qua terra con» icquebantur, quæ confecuturum nunc fuit fernen eo-rum, in his, quæ pertinent ad fpiritum, bcatamquew Um,expofitain prædicationc prirai, amp;nbsp;fecundiaduen-tus Domini amp;nbsp;in quibusperlcueraruntomncs partes, amp;nbsp;pij dcinceps perfeuerabunt Efau, amp;nbsp;Papiftis eiedis.

2. Hxc

ï A C. S R OC ARO r TN XXX^II. CAP. G E K,* 2. H2 fuRt generationes Iacob. lofcfih ßUus (epteRdecifR iRROrum erat^aßor cum fratribta futs tRpecudtbu^. Et ipfi fuercumfilÿs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Zelpha 'uxorempatrisfui. Et retuUt Io-

fephfamam eorum malamadpatremeorum. Sequitur nunc hiftoria de lofcpho, qui afliiniptus crt in fücceflionem primogenituræ, à qua propter peccatum eieäus fuit Ruben, qui lofephrefert Chriftumin eius fecundoad-uentu adminiftrantem regnum, quod cönftituiturper-petuæ pacis : vt in luda fignatur Chriftus in primo ad-uentu, amp;nbsp;in fecundo bella gerens. Hic autem habes, quare ciuitasvbi eritfedes legni Chriftiin tertio ftatu vocetur nomine lofeph, amp;nbsp;Ephraim, de qua rc agctur in hiftoriis, amp;nbsp;in Prophetis ex illa ciuitate prodibit in fa-mia euagaturaper vniucrfum orbem.

Ifräel autem diligeb at lofeph pra cuR^iis filijs fuis, filius feneSiutis erat ei. (bquot; ftcit ei tuRtcampolymttam. Prx Eliis hominum fuit Chriftus gratus Patri, item in filios poftremos, qui venturi funt in Eccleftam,extabit præ-eipuus Dei amor» nam lofepho data eft tunica, in qua fignabatur authoritas, amp;nbsp;dignitas in adminiftratione regni Dei in ftatu tertio conftituto Spiritus Sanäi atcm varia, amp;nbsp;præclara Spiritus Sandi dona.

4. nbsp;nbsp;nbsp;VideRtes autem fratres eius, quodeum dtligeret pater

ipforumpra curEHs fratribus eius,odio habueruRt eugt;n,é' poterant alloqui eumpacifice. Caufà affertur od'j Papifta-rum in Euangelicos, amp;aliquorum Euangehcorum in Papiftas. itcmparantur illa,pcr quæ lofeph perucnturus fit ad fummam dignitatem : vt nunc perfecutio Papiftica crit eaufa txtollendi Euangelicos in rcgnum Chrifti If raeliticum.

ƒ. ^omRtAuit autem lofep hfomuium,^ Rarrauitfratribus fuis : dr addideruRt amplius odife eum. Di facile ferunt qui non funt perfedi, fiquis paria aut maioia, quàm fe, confc-

T N T E R P R, Mm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24?

confequatur. vnde nuntiârunt quidam Mofî duos éfle «n caftris, qui prophetarent. quorum inuidiareprehen-ditur i Mofe. maior pars hominum nunc non luftinent memoranté prophetica fine paucuJa^quæ in ipfis,non fticrint.

Et dixit adeos. audite quafi fimuium hoc, quodfimniaui. Defomnijs his nihil eft vt dicamus,quia per fc res loqui-tur. Sed duo fomnia funt, vt nonlblùm intelligamusad lofephum accefsifte fratres, amp;nbsp;parentes dominantem in Aegypto; fedamp; Ecclcfiafticum amp;nbsp;PoJiticum ftatum,amp; omnes Euangelicos ad vnum tantum Chriftum fe cur-uaturos in tertio ftatu tempore mcfsis, hoc eft tempore judicij. dehic aducrte in Sole, Luna, amp;nbsp;fteJJis, quid fi-gnetur.Tn fole,luna,amp;ftellis fignari ftatumEccIefiafticum amp;nbsp;politicum, amp;nbsp;tn his miniftros.

ti- inuiderunt ergo eifra tres eius--, at Pater eius obferua-but rem ipfam. Aliter maleuoJi, aliter beneiioli, amp;fapi-entesjudicant. vndeParer,quihabuitSpiritum Prophe-hæ,qui fciebat, vt fciuerunt poft oinnes eius filij omnia fibi contingerc in Hgura, rem expendebat.

S3- Pt dtxit Ijracl ad lofeph. nonne frat res tui pafiunt in Sichern, veni mitt am te ad eos. Et dixit ecce-ego. Hic fi-gnatur Pater, qui mittat Filium charifsimum ad pacem nominum procurandam. errat in hoc mundo Films jin-ucnit fratres, quorum pacem curat ; mortem contra eiimhimachinantiir .-exuunt civcftcm .-priuatumvolunt omnidignitate, amp;nbsp;auroriratej ad mortem mittunt in profundum, in fcpulchium; vcndunt infiipcr impiis. Hiclofcph hgnat Chriftum in primo, amp;nbsp;lecundo ad-ucntu. amp;nbsp;quod admiferunt ludæi in Chrifto capitc: idem Papa,amp;Papiftæ admittuntin Euangchcis,qui iunt inembraChrifti. arque nuncfuitillud tempus,quaildo iurrcxit frater in fratrem,amicus in amicum,Amortieö tradiditjôe vendidir. * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0^9 CAP*

I AC . S R 0 C A RD I IN XXXl^I II, CAPquot;,

Q KWi: XliXVIIL

aRguinentum capitis habcbitur in conclufio-ne, vbi judicium Chnftircâum in Papiftas, . amp;nbsp;alios apparebit. Intereà duo occurruntin hoccapitedifficilia ; altcrum, quomodo ex familia, è qua nafci debuit Chriftus, incurrant hxc,vt ex nuru pater fufcipiat filium, atqueis,amp; non alij cenle-antureieminefando: alterum;quæ nam fignenturno' bis in his, quænarranturin hoc capite. hoc primum vi-dcamus, alterum forfitan deinde patebit. Quoniamhoc fadumiudæ dicitur cxtitifle antequam vendcrcturlo-fephus, narratur tamcn poft, vt feruiatur Prophetix; videndumeft,quidnara pofsit /ignare poftquam Chii-ftus mortuus eft, amp;nbsp;antequam lolèphus euehereturin al-tifsimum gradum in Aegypto,tioc eft, antequam regnum mundi foli daretur Chrifto adminiftrandum re-uocatumin regnum Ifraehcicum. EtquoniaminMar-theo multa dicentur deThamar, Rab, Ruth, amp;nbsp;Berfa-bca, hie tantum ilia afturaentur, quæ adhiftoriampro-pheticam inftitutæ hie narrationis pertinerc videbuntur Videmus poft Chriftum afluraptum à nobis tresxtates fecundum diftindioneniMofaicamcxtitifle, amp;nbsp;in tertia poftChriftum,fiue quarta à Chrifto cxtitifle nouam præ-dicationem. dicam ergo mihi videri mludadiueitente à fratribus ad Chananæum, amp;inde accepifle vxorem ; fignari Chnftum ad genres diuertifle, atque ex his ha-buifle Ecclcfiam, in qua trium ætatum nati funt Chrifti-ani, amp;numeiando ab ætate prima Ecclefiæ, quæfuitin familia Abrahæ, ætate quinta poft quartam ludæ, hoc eftChrifti, natus eft Papa Chananæus,quifignatiisin Her voluit efle magifter omnium, caput omnium, ilie idem Papa, ôc fui, qui fuerunt ætate fexta fignati funt in Onarn:

4

IKTERPR. MYST.

Onain : qui ærare incipiente feptima, in Helach. Tha-mardaturmaritusHcr. hoc cft, Papa,amp; Ecclefiaftici vc-niunt in Ecc’efiara Apoftolicara.amp;qula mail funt, re-fpuuntur à Deo. ætate lèxta idem fit, amp;exEccIcfia,quæ fuccefsit Apoftolicæ, iam non funt fidèles Ecclefiaftici. adeft autem finis ætatis fextæ, nec paiit Ecclefia, quæ fucceflerit Apoftolicæ, fideles : quôd ad fc non accédant prædicatorcs ex fando lèmine : ducifvitam vidua» lem,amp; infruduofam Ecclefia : Quid agit tune Thamar, qnæ æftuat more panendi fernen fandum ?videt fibi nondari prædicatores : amp;nbsp;fi dantur, videt ilJos eftePa-piftas filios Helach ex Chananæa natos : atque Ecclefi-am Papifticam fignatam inChananæa vxoreludæ raor-tua, ad finem fuæ ætatis peruenifle» vir autem non adeft inPapatUjin quo eflèt fernenfandum. Quidigitur tibt agendum eft Thamar ?aitilla. Dum venir luda, vt mui-fat grebes iuos, dum venir Chriftus, vt judicet mundum, ilium fufeipiam, poftquamalij omnes emoriuntur, amp;nbsp;non perfiftit Dci fernen, nam fecundum hiftoriam Mef-fias debuitnafei exfemine fando, non ex Chananæo: ideo Thamar fubiicit fe ludæ. Itaque Ecclefia maritata àChrifto Papiftis, qui mortui funtiam in fuis peccatis, PatremPapiftaium, in quo fôlo eft fernen fandum,ex-pedatin via, dum venir fecundô, vt fecum cengredia-rui, ex eo fôlo fufcipiat fernen : fimulque Chriftus ex fo-la, germana, vera, amp;nbsp;propria vxore, non autem ex Chananæa Papiftica pariat amp;nbsp;habcat fideles, qni fuum régna obtineant. Ergo cùm debuiflet habere Ecclefia mi-niftfosfândos, nec eftent, dum venir fecundô Chriftus ad judicandum mundum, fufcipit ipfa Chriftum qui dc-bebatui fibimaritus,non autem Chananææ Papifticæ:ac concipit duo in prædicatione Euangelij^rcpetita ante-quam inuifat Chriftus gregem •• fine iam hi duofignenc

Q_qq 2, eos.

t A C. 13 o C A RDI 1 N X X r JI J. C A P, GE'JÏ^. COS, qui crediderunt ilh prædicationi, Se eos, qui non crediderunt ; fiue eos,qui martyrio coronati non ingreP fifuntinregnum Del, ô^eos, qui viuentes in illud in-grefsi funt:fiue eos, qui crediderunt Euangelio tantùm, amp;nbsp;eos, qui crediderunt Euangelio, amp;nbsp;Prophedæ, fine aliter viderint contêplatores. Hæc generatim dida fint de tota re : in qua amp;nbsp;vidéri poteft, quare falt;3um fit, vt Thamarvolucrit habere fernen è luda; id non libidini Videtur debere afsignari. quiaita agendo debuitdein-ceps elfe fine viro. Singula pofiTunt aduerti multa: inter quæ eft faëtum Onam : in quo fignatur Papa, amp;nbsp;Eccle-fiaftici Ecclefiæ Romanæ, abhorrentes ab vxoribus,amp;: abEcclcfiis Euangelicis :reiiciunt verbum Dei, Chrifti, amp;nbsp;Apoftoloi'um, ne pariant fideles Chrifto ; cmittunt fuum decretalc, vt omnes Chriftiani fiant Papiftæ-vi-deaturcap. 2f. Deut. vt interpretatio huius loci habea-cur, amp;nbsp;de Papiftis,amp; de irnitatoribus Papifi:arum,Pigno-ra, quæaccepitThamarc luda fiint figna reimagnæ:^ annulus, quod fit vera vxor fecundum diuinum inftitu-tuin, amp;nbsp;nonhumanum : armilla, quod dtgnitas adfe pertineat matrisfamiliæ in familia Chrifti:virga,quod ad fcpertineat adminiftratio in Regno Chrifti. Cùm aii-tem Ecclefia Euàngelicorum nunc aceufatur à Papiftis, amp;nbsp;maleuolis, vt adultéra, amp;nbsp;hærctica : minîftrique Verbi comburantur, vt hærctici ante Chriftum ludicem, amp;nbsp;itavideatür vulgo : profertThamar figna luæ dodrinæ, fuæ vitæ : profert annuluin Chrifti, verbum prædicatio-nis, amp;nbsp;fideni,amp; padumjquodhabet cum Chrifto,amp;Dco Pâtre, in cuius nomine jurauit : profert armillam, cha-ritatem, amp;nbsp;vitæ innoceptiam î profert virgam, minifte-rium Verbi reâè,amp;bcnè peraôlum.quæ funt ilia, qui-bufeum Chriftus fe maritauit Ecclefiæ Apoftolicæ.hinc cxtabir nunc tandem judicium, Chrifti, vt non vitra combu-

ÏVTÉIPR, Mrs^T.

comburantui' Euangelicij led vt fernen Chanaampc« feat cum vxore Chananæa.Dum manum retrahit cpcci-no Hgatam Zaram, fignantur qin diâi funt antè^aut pnrai nouifsimi, amp;nbsp;nouifsimi primi •• aut clcdioncm, vt (]uæéxtitit in lacobo. Hine ergo cognofeent omnes vc-tutn judicium Chrifti : cognofeentur; amp;nbsp;Euangelici, amp;nbsp;ingrati, ôc qui primi habucrunt gratiam Euangelij,atque fam non magnifecerunt. Sciantauteme luda amp;nbsp;Th-mar natos effe verè credentes permanfuros in regno Chrifti» Quæ hîc iâmmatim attigimus rerum futura« tum, pluribus exponentur in teftamento, feu Prophe-tia ludæ,

C AP VT XXJT/X

Equitur hiftoria de lofcpho, in quavidebi-mus, quid poft judicium Chrifti, amp;nbsp;interi-turn Papatus, Sc Euangelicorum Jiberatio-ncm fiat in regno Chriffi. intcreà tarnen etram quæad judicium pertinent exponenrur. oftenditur inadmmiftratione lofephi omnia profperé cuenirein Kegno Chrifti : hoc eft omnia rclt;fte fieri, amp;nbsp;bené fucce-^ete, quae fecundum verbum Prophcticum oftenduntur, amp;fiunt. In pulchritudinc lofephi fignatur fpetiofa forma præ nli IS hominum fpiritu fuo efle in nobis. Et dum îûfeph fit fei'uus,amp; minifter præfedi caufarum capitals urn, fignatur judicium, quod fequi dcbcat in tota ætate feptimain qualofephotribuendaeft omnisadminiftra-tio. Vndcab hoc præfcdo datur domus fuæ omnis ad-miniftratio lofepho : in carcere idem fit, idem fit in regno jPharaonis- Sed antequam perducatur lofeph ad adrainiftrationem regni Pharaonis;ducitur amp;ipfe per judicia, in carcerem conjicitur» quia Euangelici etiam poft prædicationem io, annorum, quando debuerunt

5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, venire

I A C. S R OC AS. DI I fl XXXIX. CAP, G R venire ad adminiftrationcm regni Chrifti jduraqueim-pij judicantur, amp;nbsp;puniuntui; ipli quôc|ue iniuftèabim-’ piispatiuntur : tamctfi vbique in omnibus quæ agunt, benèfe gerant î præfertimvciô, quia noliint aduhcrari cum magna meretrice in tenebris Acgyptiacis. nam in lofephoTignantur Euangelici, qui poft prædicationem annörum, quando bclliim cœpit ardere in Galiia, fe-cuti funt tarnen Çhriftum, amp;nbsp;eins Verbum, ac opus.amp; quia Euangelici tune veniunt in nouum opus Chriftij m quo perficiuntur, quæ Spiritus Sandus præfcripfit in Prophetis: atquein Euangelicisiam agit Spiritus Sandus proprium opus diftindum à priori proprio Chrifti, tametfi, vt alibi oftendimus, non fit Verbum fandum line Spiritu Sando, amp;nbsp;Spiritus Sandus vcniatciim Verbo fando. In his ergo, in quibus agit noiium opus Spiritus Sandus, voluntquoquedominariPapiftæ: volunt vtfideles negent, quæ funt Spiritus Sandi, amp;nbsp;pro Spiritu Sando accipiant feipfbs, amp;nbsp;fua mendacia; volunt fe elfe Spiritum Sandum,vt volunt feefle Chrifturn. ac vteon-tumelia afliciunt Chrifturnin abominatione defolatio-nisi fic volunt contumelia afficere Spiritum(Sandum. Signantur autem inquifitores, amp;nbsp;Ecclefia Romana in v-xore præfedi caufarum criminalium,amp; in præfeduty-ranni. qui inquifitores habent in fiais amp;nbsp;principum eiui-tatibus amp;nbsp;magiftratum inquifitorium. principes ml inali inueniuntin virisEuangelicis, amp;nbsp;tarnen, quia nolunthi adultcrari cum magna meretrice matte abominationum terræ, carcere cbercent ipfos in regno Acgypti,vbi eft judicium tenebricofum : ad quod judicium cum ego ad-dudus fui Venetiis, ingreffus fiim in aulam dccem capi-tum tenebris, amp;nbsp;caligine cjrcumfufam totam. Ibi vtin 2-liis locis, vbi eft inquifitio, durifsimo carcerc crucian-tur pij viri, vt cuftodes carceris, amp;nbsp;immanes homines ad mifericordiam commoucantur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C A P-

t I N T E R P R, M''!' X T,

1^6

C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XL.

N duobus, qui peccant, exiftimo fignari pi' os, quos pœnitenn Euangelio errati, amp;im' pios, qui peifeucrant in fceleic: fomniant feu vident ilh de Chrifto viteverain tertio

flatUjin qua faluandi fint, fomniant ifti,amp; vident panes ; amp;nbsp;carnes Aegyptiacasiquod Papiftæ Aegyptiaci volunt panetn effe corpus Chrifti: volunt carnaliter ederecar-nctnChrifti: amp;: volant fuper panem, fupra Euangeli-cos, amp;nbsp;votant corum carnes î vT cap- îi. leremiæ, amp;nbsp;ali-I^ifæperepetitur. Idem ergo nunc patientur Papiftæ,amp; ali) hos imitantes ingredientibus nobis in tertium fta-tempus judicij. Qui ram liberantur è carcerc Pa-piftarum Euangelici, atque ab eorum inquifîtione, qui-cpe effugient pœnam amp;nbsp;rnala,, quæ afferet nime judicium Dei narrabunt de lofepho^ hoc eft, de Chrifto, in quo fit apertiototius diuinæ feripturæ. Et quamuis ante vififint deftituti, amp;nbsp;perditi,quifuerunt membra Chrifti, amp;nbsp;veluti quorum nulla videreturfutura memoria, vtetiam Papiftæ putannt abolcndara memoriam præ-dicationis Euangelicæ ; tarnen amp;illi fuo tempore con-fpicientur clarr in Regno Chrifti, atque videbunt om-ues, ptædicationem Chrifti folum florere, amp;nbsp;obtinere locum in mundo. Illud hîc videtur addendum s vtdixi ante, vidi nigram caliginem in aula deeem capitum Ve-nctiis,amp;Iofephum,hüceft, Chriftum noftrum ligatuin poft tergum trium capitum : qui mihi pollicitus eft libe-rationera ; amp;nbsp;co die fuit ipfe inde amotus. Reli-qua dicam, vbi agam de inquifîtione abomi-nabili Chriftum ipfumappetenti.

CAPVT

JAC. SS.OCAS.T)I IN XLl. CAP. G P tC, c hwi: xLi.

Tfuit in fine duoYttm annoram di£tumcùm^er-M aentuntejfietadfinefnduorutn Annorumitem O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pharaofiomniauit : amp;nbsp;ecce ft ah at juxta ftamcn^

Abbas loachimus in commentaries in Ifai’ am cap. 19. ait Ægyptum poni generatim pro toto mundo. quod videturitaaccipiendum hoc capite. Ethic in rege Ægypti fignabitur Deus» Tempore autcm Mofisfi-gnabit Pharao Papatum, qui fibi locum Deivendica-bit, Item regem Galium vtait idem loachimus inlere-mia fepe. Vidit Pharaofomnium, quod non explicatin' niii à lofepho» In feptem vaccis pinguibns fignantur fe* ptem ætatesmundi, in quibus verbum Dei, fernen filio-rum Dei, amp;nbsp;cultus Dei viguit, amp;nbsp;floruit amp;nbsp;in magna fuit copia in Ecclefiis» in vaccis confcßis macie iignantiir feptem illæeædem ætates quatenus impijin cifdemæ' tatibus fuerunt tenebræ, quæ fuffocaueruntlucem Ec-clefiælandæ Dei,vt in toto mundo, amp;nbsp;omnibus in co,^ non apparuerit eadem lux» Et cum ante fuffocdrint tenebræ impiorum lucem Ecclefiæ Chnfti, turn maxime hoc tempore feptimæ ætatis accedentis vaccæ Papifticæ toto tempore prædicationis diuifoin Icptem tempora deuorant vaccas pingucs feptem temporum,quibus Eu-angeliciprædicant Verbum Dei. Vtræque feptenæ hæ vaccarum dicuntur egredi è flumine, quiavt vidimus cap. p. Gc-n. Deus creauit lucem, amp;nbsp;tenebras, amp;nbsp;duplex fegiper extitit genus hominum .-filij lucis,amp; fîlii tenebra-rum vt vidimus in duobus filiis Abraliæ, in duobus Ifa-aci, vtpræteream Abel, amp;nbsp;Cain : In hîs confignati fuerunt poften pij, amp;nbsp;impij, vt fuerunt. Vaccæ item pingues pafeuntur inpaluftribus locisiraacræ in ripa amnis. m îoeis virentibusjiddicitur, quia impij obtinuerunt hx-redita-

T N TER P R. MEîT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^7

rediwtem piorum,amp; pij fuerunt fpohaü fuis bonis, propter ipfos cnini creauit Dcusmundum. Vcruutaraen vbertas vera amp;nbsp;vira fuit in pijs.Moncmur item dum no-vamus adeffe fecundum aduentum Domini,amp; raagnam rerum omnium pcrturbationcm, vtnon darctur locus ptædicationijamp;ftudioDiuini Verbijdebuiflènos, dura prædicatum cft Euangehum, alTumpfiflècx promifïio-nibus fadis Abraha?, Ifaaco, ôc lacobo, ex Lege, ex Prophetis, ex Euangelio, ex dodrina Apoftolica, ex Apocalypfi, ex prædicatione noftri temporis, Verbum , quo fuftentaremur , dum prædicatio impe-ditùr, vt perduceremur ad Regnum Chrifti, vbicrunt omnia copiofà3amp; falutaria. Et fi fingularc tempus ali-quod erit cognofeendum in feptem, amp;nbsp;leptem annis, exiftiinarein ego, nos debuifle fuifle monitos poft cœ-dem EuangelicoFum in Galba, annojf 7-• aduentum Domini fuilfe nuntiatum adeffe, tune onincs nos debu-ilfeinfiftcrcin Verbo Domini, vt parati, amp;nbsp;munifief fcniusco, quarido poft feptem annos, non dareturper feptem annos, locus prædicationi, amp;nbsp;bcllicis perturba-tiorwbnsinuoluercntiir omnia: aedebuifte nos tune fu-ftentari Verbo Prophetiæ, quæ in perturbationibus illis Gallicanis,amp; perfecutionibus, amp;nbsp;cœdibus aperiebatur: filicquia non îoliim feptem vaccæ, fi?d amp;nbsp;feptem fpicæ in repetito amp;nbsp;duplki fomnio vîdetur : feptem,amp; lèptem daotur anni, hoc eft quatuordccim prædicationi ante magnam peiturbationem,quando impedictur prædicatio cuentus rem aperiet.

s- Eurfm dormuàt fomniauit- fecundo, amp;nbsp;ecce Jepiem ß^jciafiendentes tNCHlmoviio. Inlécundo fomnio idem fignificatur, ytv^fccundus ftatusSc tertius intelligatur. nam in vaccisfignantur prædicatores primi, amp;nbsp;lêcundi ftatus,amp; repenta, amp;nbsp;perlèuÂatnra prædicatio in toto

Rrr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tertio

BROC JR or r n xLr. cjr.

tertio, in /picis opus verbi eorundem, amp;nbsp;mefsis colIigeO' da in tertio ftatu.namhæcomniain poftrcma tempora concurruntamp; tunc apparebithas feptein fpicas refpon-dere fepteni calamis candelabri Ex. cap. 2^.

ÿ. Et locutdi eßprincept pincernitram ad pharaonem di-cendo.peccatummeuniegomemoro ho die. Hi'c conjicimus ex haccoqfefsioneetiam ilium, quern dixi fomniafi'ede vite,fignareEuangelicos credentes faluari mifericordia Dei,quiprædicaturifuntgratiam Euangelii, amp;nbsp;deinde omuem diuinam fcnptiiram futuram apertain per Chriftum. Hi ergo cxpolitionem diuinarum Icriptura-rum feptem ætatum niundi acceptam feiunt Chrifto. Vnde prodit Ipfeph c carcere, amp;nbsp;cxponit lomniura: pro-ditChriftus cum inembrisfnis è manibusPapiftaruinju-dicatis ad mortem, amp;nbsp;interitum : aperit Diuinam fcri-pturam totani, amp;nbsp;Verbum prædicatiftn in feptem ætati-bus mundi, vtlpcalanturEuangelici, dumfurit tempc' ftas magna peiturbatronis.

a ƒ. Et dtxit lofeph ad Pharao ne m Somnium Pharaonù v-num eß quod Dem faSiurtu efi, nunciauit Pharaoni. Apcrit loleph futuros leptem annos, quibus magna erit copia, amp;nbsp;vilitas frugum, deindefuccelTuios alios feptem, quibus raagna fiitura fit fames : amp;nbsp;ait idem fignari in vac-cis, amp;nbsp;in ariftis.repetitum auteinita fomniumaitlofeph, quodvere, amp;nbsp;omnino futurum fit à Deo, quodfignifi-catur : amp;nbsp;feftinaturum Deuin, vt id perfi'ciat. vtiturlo-lepheadcmrepetitione, vtindicet omnino futurum fu-um vaticinium,.amp;vtafFcrat Piophctiam futurarumæta-tum. diciturafttè Pharao poft^lómnium expergefadus, amp;nbsp;rurfus dormiuiire,amp; vidilTe alterum fomnium :vt præ-ter fa (Slum fuoruin temporum fignetur Chriftus, ac cius primus, amp;nbsp;fecundus aduentus. fignantur forfitanamp; cœ-des vniucrfales faâa? in Gallia anno gt;nbsp;j- 7 j. amp;nbsp;eædem

J N TE R P R. JurST, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S^8

vbiqiie póft repetitæ. intra quod tempus ftierit aliqua foitiofideliumamp;piædicatio,pôftfuerit impedita fxpè^ ’naximè vero dum fitmagnum judicium fignatum in fpicis. tune debuimus ali promiflionibus in Prophetia. Vndclofeph repetit vercum Elohim bis, amp;nbsp;verbum Da-Uar femel : quod omninó adducet Deus Verbum fuum, vtfiat caro, lit panis, cibus, Si. vita noftra, prædicetur Eüangeliura etiampoft cœdem Gallicanam amp;nbsp;iterum ftüinabit, vt fiaf meftis, fa ci at Chriftus citius. quàm pu-tarïnt homines, magnum judicium, amp;quæ decreujtfe fafturum in fècundo aduentu patefaöo omnibus. Vt jam firmum habemus hanc veritatem futuram,fic omni-nofiet : vt feptem annilint vbcrtatis, Sc feptem carita-fis, qui veritatem illam fignent, amp;nbsp;firment: atque vthi anni fuerunt, fic oraninó, quæ in his ftgnantur futu-tafint.

JJ- Nunc ergo protàdeat Pharao •uirum intelligentem, eè* fipientem, amp;nbsp;fonat ilium frf er ter ram Aegypti. Monet Chriftus, vt fiat, quod in tota Diuina fcriptura nuntia-tür*vtipfe vnus Chriftus eligatur, alTumatur Rexin vniuerla terra, qui in ea habcat fiios Euangelicos mini-firos, amp;nbsp;paftores in omnibus regionibus, qui lui Verbi vbertate Si copia pafeant omnes credentes, piæfertim cum libère poterit fieri.

J-jt. nbsp;nbsp;nbsp;Faciat Pharao, nbsp;nbsp;conflituatf rafellos fufer terram:^

lt;iuintam partem actif tant de terra Aegfftiin feftem annis tbundantia. Difficile quidcm eftpronuntiarCjquidnam in qninta parte fignetur, dicam quodfe offert. Viderc-tur in quinta parte perfoluenda fignari furtum, quod in eo Lex vein quinque partes pro vna reftitui. ira mihi vi-detur gcncratim fignificari in aduentu fecundo Domini omnia effe reftituenda Chrifto, amp;nbsp;Deo Patri, ac Spiritui Sanâo, obedicntiam,honorem,gloiiam, cultum Eu-R r r 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;angeli-

IJC . BROC^S-D^J INXLI, C Â Pgt; angeltcum, pietatein, régna, adminiftiationcm, amp;nbsp;quic-quid ab ætate quinta, quand© Papa inuafit tyrannidem vfquead fecundum aducntum Domini; amp;nbsp;quicquid quinto tempore à prædicatione Lutheri ablatum eft Chriilo in perturbationibus Gallicanis, amp;nbsp;deinceps, o-mne rcftituendum cfleChrifto,regnumamp;fummum pon-tifîcatum, amp;nbsp;alia iia finguli agaraus, reftituamus Chri' fto omnia, quæ fibi debentur,amp;quæ ei cripuimus, amp;no-ftra fecimus. ôc hæc funt, quæoftcndentur in apeitione Prophctiæ, Sc quæ erunt agenda vt liberemur in magno judicio, ^7' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bonum fecit 'verbum in eculù Phlt;traonû, amp;

lii omnium fer uerum eins. Et hoc præftabitur maxime in Regno Chrifti, qvando çognofcetur adciïé Chriftus : ic iili omnes, amp;nbsp;fua tradcnt : et parebunr, amp;nbsp;iulTa fua facit ent omnia ; quæ omifèrunt, reftituent, amp;nbsp;pei ficient majori ftudio, amp;nbsp;cura deinceps.

Jtf. Et dixit Pharao ad feruosfuos, Numinuenirepoteri-ficut iß um virum,in quoßt Spiritui Dei. Nemo ent, quipütetfèfapientioiéChrifto. Chrifto dabitur Regnu Chriftus dabitadminiftratiönem in concilio vniuerfali miniftris Patri ieruabitur folium, idcirco vocat Chriftus Regnum Dei fuum. ft Pater obtinet folium, Chii- ■ ftus adminiftrationem, quifnam erit, quiaudeatin Re*-gno Dei, vbi Chriftus ent Rex,præberefe niftminiftrû?

Et de trabens Pharao an ntdum fuum de man»fua po^ fuit ilium in mtnum quot;^ofeph ; induere fecit eumveflibus byfi,amp;pofuit terquem aurifuper collum eita^ In annulo, ftolabyfsina, amp;nbsp;torque aurea, facileeft viderequid fi-gnetur* Ita in reliquis, in quibus intelligitnr Chriftus tantum obtincre locum Patris. referantui iainhuequæ narrat Paulus de magnitudine Chiifti,amp; quæ Prophetæ, ne neceffe fitpluribuseadempepetcre.

4P

I N T e R. P n. M y s T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;248

¥ƒ. E/ vocauit Pharao nomen lofiph. Saphenach Paneah:ö* tJdit eifltam Poiipherahprincipn(Sac£r^otis'} On in uxorem. é'egreJp/jioJephptferferramjpgypti. Appellaturn vide-nius lofephum, vtinco fólum lefum Chriftum cogno-^canius. Si dicas rcuclatorem abfconditorum, eftfoJus ChriHus, qui lóluit R'ptem fignacula libri claufi.

. Ptltam Sacerdatis. Fiunt nuptiæ ex gen te fanda,amp; en RegaliSaccrdorio.

E^ePi lofeph. Quod didum eft, fiet : idque iüconciJio publicojaperietur Apoca]ypfis,amp; Prophetia rchqua in omnibus Diuinis fcripturis. vna xtasfeptima nofcer,quæ oinncs patres ante omnibus temporibus no-uerunr,

so, E( ipß lofeph natifunt duofilij anteqaam veniret an^ nus famù, c^uos peperit et Aß at h ßlia Potiphera prfnctpü(Sa.-cerdotiîpn. Fideles,qui cruntætatefeptima, expertes «unt omnium laborum, ôc afflidionum, quas fuftinue« runtpijprioribus ætatibus : deinde crefccntin magnum flumdum; vt in mundo nullipennanfun fint tandem, nifi Chriftum profitentes.

SS. nbsp;nbsp;Et ftiitifunt feptem anniabundantiA,quamp;futt in ter-

sig’^pti. Quandoveniettempus penuria?,quandonon crit locus prædicationi, ac tempeftas bellica in jadatio-nemducet omnes; pafeemur promiflîonibus copiolîsin Verbo Domini delibcrationenoftra, vt pciducamur in regnum Chrifti in quo lit vita æterna. ■lt;

S 9. nbsp;nbsp;Et fames crat ßpervuitJeypim faciem terr a: équot; opé

rait lofeph omnia Çhorreafm qttihus crat(tritieum)rß 'vendtdit invaluerat enim fames in terra Æg^ti. Dum eft magna tempeftas,amp; perturbatio omnium rcrurn ■ atquc vulgus non videt rationem tantorum maîomm; cccc ftudiofi Verbi Dei, recognofeunt ftncm fextæ tubæ,amp; xnitmrnfcptimæcap» )ƒ• Apoc; recognofeunt magnum

Rrr 3 terræ

TAC. S S. O CA RVI m XLI, CAP. G f terræmotum, vident ingrelTum in Regnum Chrifti,vident arcam apertam,'?^ horrea Verbi Dei,quibusexple-antfamera paniscxpedatitandiu Chrifti lefu, quo in hac vita, amp;nbsp;in alia æterna pafcantur» Ettuni quifqucin his, quæ abundabit,quæ habebitjdebebitcommunicare cumindigcntibus tanquam, Chrifto, cuidebetur, quod ante ablatum fuit,ac reftituenda Charitas prima.