Dit boek hoort bij de Coiiectie Van Bucheil Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • nbsp;nbsp;nbsp;de rug van het boek

• • nbsp;nbsp;nbsp;de kopsnede

• • nbsp;nbsp;nbsp;de frontsnede

• • nbsp;nbsp;nbsp;de staartsnede

• • nbsp;nbsp;nbsp;het achterplat

This book is part of the Van Bucheii Coiiection Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • nbsp;nbsp;nbsp;the spine

• • nbsp;nbsp;nbsp;the head edge

• • nbsp;nbsp;nbsp;the fore edge

• • nbsp;nbsp;nbsp;the bottom edge

• • nbsp;nbsp;nbsp;the back board

THEOLOGICI

VIRI CLARISS-'

. D. VICT. STRIGELII.

Quibus Loci communes rcuerendi viri, D.PhilippiMelanthonis illuftranturjamp;velutcorpus doôlrinæ Chriftianx integrum proponitur.

Invfumdoccntiumacdifcentnim dodrinam, quæeftEccIcfiæChrifti propria.

CONTEXT!, ET NVNC P R I-

4 AI q 3 Z 7 Z T 4 J T 7 7 T

GENEROSISSIMAE INDOLIS

PRINCIPI AC DOMINO,

DOMINO MAVRITIO LANDGRA-

VIO HASSIAE, ILLVSTRISSIMI PRINCI-PIS AC DOMINI, D. VVILHELMI L A N D^ GRAvii Hassi AEjComitisin Cattenelnbogen, Ditz,Zigenhainamp;Ni4da amp;c.Filio,Domino fuo cle-mcntilTimo S, D» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ‘

TiLissiMvM eßiftomnigenereßtidiorum^ aßefcn dißefifes ad eer fam aHquam amp;nbsp;tx~ ßieafam doó/rifiaßormam, quaimfia^fro-greßfones ac mcfaSjCy^qaaßinfcgram Cornue ciattßßoidrmxcomßcciafur. Haneemm ^ui mef/fe cfrcumßer((/if,(^cetf Ideam infegri adi. ßc^ßpe!^fuef}furdj/»ä»ß/uw ordinem ac confiexfoKem mem hrorumßd membra etiam ac parfesßffgtt/asfaci/iusagnoßeref ac reó}frfs duudicarepoßunf.

Sedommam maxime in Eccleßa neeeße ß extare ta/em a/i-quarnßmßieem metbodum, AviKoyo^dei, (^ Canoni docirina Prophetica df-dpoßoUca conformem,quano» m/utiiam do6Ïri-namßd^aaß corf ta integra doélrina comfrehendat,(^' h him ^uoque ortumfrogreßiones (^ metof monßret. Nam hæc, vt hißoricoram z’oeahuio TyfarjcrauATOTdiA,ßcongmat vndi^aa-^uecum»ormaßdei,^ßundament^ monßratd a/oce diuina, inßar Ljd^dafidis ß,ad quamßntentia e^ ofiniones omnes in dogma tum controuerßis dirigi ^ examinarifoßunt,

Cum autem ioquendi forma ambigua, turn in omni genere dißutationifm,tum infrimisin Eccleßa, aut errores fariant, aut dfßidia: valdefrodßin illis methodd do^lrina caleßia,cer. tosloquenditnodos retinere, quiconßntaneißnt Scriftura, (^ a

Epistola

veteram acj/robatoramferiptoram/èfttefitiam^ebebiter exprimait. Nam perpiexi,ambigai, no ah é' ^ Caaone Scripture, à* tejUmoiHsortbodoxisCquagraai aatboritate recepta amp;nbsp;com-probatajait)eiijcrepaites moeit io^aeneli, ipß. etiam eiogmata ob^arait eb^i^ftolaaitjC^coißifim inter eiocentes eiirimant atqae eUae/iant.

,^are df Scriptara eie vtra^ repracipit, nimirum, eie corpore eloÜrina inpracipais articaiis reiigionis Cbr^iana intégré cognojceniilo,(^ eieproprietate in genereßrmonis retine^

Cam Äpoßolm iabet, vt verbum Dei abandè inter nos be bi-tet in omnijapientia: vait/inguiisfamiiiartji’imè notamej/eao-éirinamjtcat bi notijitnt,quinobtjcam habitant, ^ vuitaelbi bereeiiiigentiamin cofi'reneiispartibtiseioÜrina,ptneJopbi/ii-itt: ^^pfoeiJjerinonpote/i,ni}imetbodas certa ,ac veiutritaü v-niaer/ii^oi/rinaCbrtyiiana mentibasit^xißnt,qui eiepraci-pais materies nos moneant ,^uas continent iibri Propbetici équot; ./ipo/ioHci.

^^itbUeiem .t4po^oius inquit, Oportere EpeJcopurn verbant Deiof^orop.êiyjieieJijreaèßcare at^ eiiaieiere. PoPiaiat igitarae pracipit, vt Corpus eiocirinee integram inteiiigat,ac compreben ßem animocircumfiratis,qaieiocere^aiiosdebet. leienim nijf j^at,nanqaamrcHéeit^ribtterepartes, autJingaiasaptépropo-nere,aat eiextrèaeieasresaccommoeiarepoterit, eiequibees vox diainaioqaitur.

{^cneqaispatet banc car am aei elocentesjàiùmpertinere, noiamjit omnibees Diai Petri eHÜam, ^ai omnes Cbrißianos iabetparatos ejpeaeireeieieneiamrationem dus,Retain nobése^t Jpei,omnipo/centi nos.^^g.u ver o ^eiei/aa rationes reddet, aut ^aomodo doUrina vera confeiseone contra Diaboios (^ Sopbi-Jias iacer antes doÜrina Eccie/êæ,veiut catalipannicaios dijcer-punt,ßiiciterpagnabitis,^ai docirinam,certo veiat ambita incie^m,(b'Jü^ membres acpartibees deJiinHam ignorât?

Dt

DEDICATOR! A.

Demodis vero iotjuendipf'o/gt;fiis ac mi/iime amigt;iguis,in ex~ fiicadaßtmma doé/rinieÈccie/iæzf^ir/faKdisjexpre^ffmacma f^ifi/ilfmeßPauliPr£CePtU:^-^0TVTratrtv i^i ^•ytcufóvTay Khyav, at »«p’ s/zou mgt;ia-a,f. fubetformam certam refinereno» modbßfise» fiarum,ßdeeiam verborumfinorum, ^'‘exemplumßtum alle-ê^f jvelicenfiamat^audaciam quiduisfiffgendi, (ir fraßigiis Jopbißnatum af^ambiguitafum lude/fdim £ccleßaßuerßh ^e probiberißfifiamus. Namßaa drprobafaßrmoftisforma amißä,paulatim amitti/ur lux doHrina, (^feaePlrapafft er~ foribus acdifidiis, qualibui nunc etiam 'videmus turbari at^ concuti Ecclßas,poßquam Itcentiamfbi qui^ßmpßt defum-»tisßdei Cbrißiana ariiculis inuebendiatque obtrudendi aliis »ouas, (ij‘ Scriptura at^ Ecdefiapuriori incognitas verborum aepbrfumformas.

SingulariautemDeibenefcio,mox inter initia repurgata a tenebris Potifeiis dodrina Euangelfexcitatus eß vir de Eccle fa Cbrißidrßbolis Germania optime méritas D.P h i l i p-Pvs Melanthon, cuius memoria apudomnespiosae bonos fin benedidione.

^^ivteuolueretdifutationes quajdamex magna caligine amp;nbsp;confußone^eifdefngulis ariiculis doUrina, in quibusfada eraf diuinitusemendatiofrma acperficua tfimonia ordine dißributajvelutintabellaßbiipß faills ante oculos proponer ret : Hypotjpofsprimùm,mox epißolaadRomanos,^ua fipß metbodus eßdodrina Euangel^, f verb elauis Scriptura fiera noménaripoteß, Enarrationemfripßt-

Hilibricùm velutmetbodusquadam Tbeologicaefênt,ma~ gno cum applaufiauidifimè initio excepti fuerunt,ab bis qui doclrina Euangelqßudioßerant. Ac bppotypofs illas L ocorum communium etiam doElor L v t h e r v zßribens ad Erafnut inuidum libellum nominauitfo iudicio nonfilum immortali-tatefed Canonequoq^ Ecclefaßico dignum.

* 3

Epistola

?oßea cttrn in Comitiis Augußanisanno Chrißi isjo.iubenff Caroio ImperatorefConfe/iio publica do^lrinafinanfis in Eccle^ ^ä repurgafis,exhiben(la effet nomine Principum Euangelica-rum,necjquot;acile reperiretur adeamjcribendam idoneuc ,nec ni~ hilpeticuli tune effet,aut eligere materiat,aut e/eiias explicate: conffentientibut omniumßi^ragiisD.? h i l i p p o boemunefit iniunUumfuit, vtgrau^^tmo buic laborimanu ipf admoueret.

Congeßtigitur tum capita Cofifionis Avovstanae, gua extat,complexes ordineacperficueßmmam fete doclri-K^ Ecclefiarum nojlrarum,prafrtim z/bt à genere doólrina Po-tßciodifcefferant,(^'vtlmperatorireffgt;onderetur,exigentira-tionem mutationd doélrina ^ceremoniarum, dt' 'vifaßeri-mina depellerentur, qua ad animum Imperaterd exaferandu nofrd obiiciebantur. C^ifa ef autem (ff D. L v t h e r o ta^ taforma Confeffiond,^ui Principibusfripft,f legff/ê banc Co-fßonem,eam^ eximieprobare^.

Cum autem Pontifcff, Conf/sioni buicpublice pralec7a co-ram Imperatoreeff Prineiptbu^ Imperff',/uam quandam confu-tationem oppoßißnt, quam (ff ipfm in confißt Principum pralegicurarunt: iuffdt cfD. Phïlippx s Apologiam Con-fßondparare, in qua cauß exponerentur,quare non reciperet noffriconfutationem,(ff ea qua obiecerantadaerßrff, diluere-tur, ïdcum diligenter (fffdeliterprafitijfit D. Pbilippus, non dePlititabeo tempore,vir ad Ecclefam^' fbolas erudiendas natus,in ffbola PTitembergenf eo/dem articulosdoPlrinaEua-gelicaaßdue inculcateiuuentuti,ac metbodo DialeHica magd ^^^^^ cuolucre_j.

Jtaq^.anno j ó-P o c o s Communes edidit,dedicates regi An glia: quos ex Comitid RatiffonenJibus domu reuerßs, anno 42. denuoretexereccepit(ffillufrarecopiofus,cum non defnerent stduerßrffnoudfucdfpbiß^atumpingere erroresßos, (ff Pbi-Ifppus longo return v/uedoElMmagdperJpiceret, vbi (ff decla-ratione

DEDICATOR.! A.

rafiofte do^rin^ 'Vberiori, ^ refutatiofie ae/ifcrjariorum eu/~ degt;itiamp;ri opu,s ej/et noßris ^cc/eßif,

^^amqutdem ob caußm,(^ Do^ifore Lut hero ßperß/te^^ ^°^ amp;ß^^eamp;approbanteitd^ ante annum Cbrißi 1^40. (ni poßeamhi/qutdi^uam mutât um ejfè_y confiât ) quidam tam i/t Confe/?tone,quam Apologia,nonpriuato ,Jèdpublico nominee mutauit ac declarauttluculentius. Fuit^ poßerior ilia recognita editioConfeßionis, in FFormatienß ^ Fatißonenßbut colloquas exhibita:acreßondit Philippusipß, in colloquia FForma-cienß, Eccio obiicienti noßris dißimilitudinem exemplarium Conßeßtonis Augußana,Kerum eandem eßeßntetiam, etß qua-dam alicubiinpoßerioreeditione ßriptaanno trieeßma oÖlaua explicatifsßntpoßta. ^^uibu^s non modo Eccius tum acquieuitj ßdapudnoßros etiam,ante d/ßidia à Flacio mota, nemo quißua contradixit, vel Theologorum, velPrincipum,adeo vt cumprt-ortsedittontsexemplariadeeffent,poßerior illaatque recognita Con/ßio in omnium manibus ver/aretur. ^

Edida autem Philipptts ante D.Lutheri mortem annisßere tribus,poßremam Locorum Theologicorum recognitionem, in quibuspoßillius obitum nihilprorßcs mutauit, niß quad in Loco De libero ar bitrio vnamßltempagellam inßruit, vtMani-chaas O' Enthußaßieas quorundam imaginationes réfutant, qui hominem velneßientem,velinuitum rapißnguntin con-uerßone,negleElo ordine,quem Deus inßituit.

De hoc Ebro Locorum Theologicorum D. Philippi notum eß DoHoris Lutheripraconium, quo poßcritati vniuerß,pracla-rum illfd depoßtum, ^ magni pretßheßurum commendauitf paulo ante mortem,inprafationeprimi Tomtßorum operum» 'i^ianc,inquit,'Dei gratia extant methodicilibri quamplu rimi:Inter quos Locicommvnes Philippi excel-lunt,exquibns Theologus amp;Epifcopus pulchrè amp;nbsp;abudc forniaripoteft^Vt:ûtpotcnsinfernionedoâ:rinçpietatis

Epistol*

r» eadem ^uoqueprafitione, hoc honor/^co elogio tuchcium Jùufn deD. Phihf^ßiiahorihtf^acfir/pf/s expajidt, qua/i ffr^ud deKsaKifno moddo^es ^P conaftti iKtußfJdmos idoruni, ^ui po-ßea om^^ibu^probris PbHippum tn/eé^iari außjuftt,quorum aid qui^nenufic quidemi» CbriJii ßKU quie/cenfiparcu»t. Nam , diui»itusaicfa^iu»ieffe,'vt Pbiiippusip/iadiufigerefur, viJo. dum bâbordhaberef in Tbeologia. Quid enim per hoc orga-num Dominus operatus fit, non in literistantüm,fedin Theologia,fatis,z»5'«/y,tcftantur eius opera, etiamfiira-fcatur Satan,amp;omnesfquamæcius.

Omitfoidaquæexcodoquiis fimibiaribtfs D. Lutberi refe-runturafdedignis,quibusprtejbantiam do nor urn Dei in Pbd bippo,^buncinprimisbibrum Locorum Tbeobogicorum bono-r^cècommendauif,de quofipedicerejó/ifftseji,l^on eflemû liorêlibrumpoftScripturamfanda, quam Locos communes Philippi,amp; hunclibru retinendü efleinEcclefia, in hoe libro Phi lippu amp;nbsp;doccrc,amp; pugnare, amp;nbsp;triuphare.

2(jc 'verb ob/curum eji,omnium bonorumacjapienfum dodorumin Eedefiis GermanicisJîmibia indicia fuijjedebbro Locorum 7'beobogicorum Philippi anfebac infilicia tempora^ Si quis enimjummam dodrinanoJlrarumEccle/iarum,(^ ver A ^ugujlanlt;e Confe/donisJensentiam cognoßere vellef,is iubeba-tur Locos Philippi legere : in quib/cs omnium articulorumßdei etcConfe/^iond noßradodrina, tantaßdelitate,tam concinno ordine,(^orationis genere adeo proprio atqueper/pieuo expofita aßeiudicabatur, vt in omnium ore h^c vox eßtßix aliudßri-ptumbumanum,quodtumquidem in Germania eruditd notu erat,hocingenereconfirriLoed Theologicis Philippi, aut cum ßudtf maiore d^entibs/fproponipo^ê^.

,^in (^‘ Flacium /llpricum,quiprimtet in bar urn Eccleßar» ßnu.qua/untaddidaConfe/^oniJugußana, arrodere dodri-namLocorum Philippi poßeaaußtseß, antequam ßadionibut rß

DEDICAT o RIA.

Jc/è f^uniijJèt, (^ c ùfn a/i^uidai^huc/àfiæ me^ûs balgt;eref,pr^cl^ re aelmodiifK eie hoc libre adPhilippum/cri^fy'/c corjJia(,citm hü fpßs verbis adeufft vfere^ur: Minime ego odi, qua: tu eru-■ditè, piè amp;nbsp;vtiliter fcripfifti. Locos tuos communes tam nollemperire,quàmmeipfum miferèperirenollem.^Ar-fat e^fißola typis impre^a, c^antio quarto poß Lutheri mortef» ßripta,quo tefnpore etiarn hocßriq^ßt Fiacius in übro de notit ^ntichrtßi : Sciunt ipfi quoque Papiftæ,in omnibusno-ftrisEcclefiisitadoótrinamChrifti trad^ficutca inD,Phi lippiLocis communibus comprehenfa cft.

'F^utum eßetiamßios, quinuncpaßim,non vnoßd multit in lacis memortam nominis eb' meritorum PhiUppiabolere vni cufn^riptisif^us^^oj/ent) vellent : paulb fiperioribns annit in immenfim laudibusextuliße D.Philippi Locos Theologicos, quospralegere aliis, eb“ tniruw in modum cowmendareßlebat. ^^orum teßin/bnia exßriptis ipßrunt pubUcis ab aliis collegia, cbm inplui^morum manibus verßntur, nihil attinetpro-lixius nunc àtneillarepetij ne aut do lori meo iusLßimo ,quent nondubito me habere cowmunemcutnnsultispiispaßint in to-ta Germaniagementibns,indulgere,autnominatim quenquant perßringere volui^è videar.

Jllud vero quodßpe mecum cogitareßlco,eb' qnod omnes in^ tedigenteseodem modo iudicare mecum exißimo, quiainhanc deLocis Lheologicis Philippi commemorationem ingreßusß/m, /sonpoßum non breuiter hoc loco attingere. Sißrio ßi,quinunc inplurimis Germans locisdoUrinam eins libriinßllanturßc ßnßrunt antea, vtdoHrinam noßrar um Eccleßarum ßneert, dextreßdeliter,in Locis Theologicis Philippi recitari atque ex-plicari iudicarent, cur tot anathematis earn nunc ad vulgus perßquuntur? Sin vero,quodprobarunt antea,nunc improbd-dum putant,ips0ßeßatendum eß, an Philippißriptaßnten-tiaminarticuUsquibußdam controuerßs mutß/e ,eb'inuextße

Epistola

^c^ffseioi^riffitKouümfahexüa xaf/ua A»gi{ßaxlt;e Cox/ÏJ^ioxit JèxfeKfia,quam coxßxfaxeufx fciüceft^auïhorii/'iujxoxJi-f^notamfiiJ/ê,aHt^qui£iixeffêt obßuri,falsofcilicet iualicarif if/e,xoxcoxfya,jêiijêcuxülif»ï Scripture Jacrx xormam ixie/ü' ^ex^ium af^ ixterfrefax/sluf» ej^c^.

SemperßripßtD. Pbiiipigt;ui,fihocßnfire, äe omxibtu arfi-culis äol^riXiS Cbn/^/ax^j^uodix übro Locoruxi fioruxt coxtquot; ^xl^x^ux/ coxfixeretur,xecgigxereJêxoHas o/gt;ixioxes,xe^uejc^ iiogixatajè^uia/iexaa verajexfexfia Coxfißox/s ^ugußax^Xt ^uam dextrè ixiedeé/amßafuebaf coxfif^/xï e//e£cck/ilt;e Ca-t//ol^cæ,^deß,o^xx^l(x^ eruditoruw ix Ecc/eßa Chrtßi, ^a^xor-mam retixeret traddam ixJèriftis Prophedcis (^ yipoßoded, (^Sjmbods, (^bud vxi at/^ue ixdubifafæ c^ x/iximè fidextf xorx/a Scripfur^/acrie dp/ymboloruw,oxiX!afiripfa huxtaxa ßibidio/forfere, aff/rxiahaf^

Tuxcef/am,cum Fdc^''rvvA-yayn,^cobors Ga/d,aliquotax-xispoßaccu/atioxes de Adiaphoris,i^f(£xox ad PhiUppufilux/t ßd ad to tas Ecc/eßM ^xudarux^ regioxum pertixelgt;axt,arrode-reprimas do^rixam ix Locis Theoiogids comprebex/ax/,é’ edxareatqueabiicereeixs autboritatext, éf Aagxßaxa Coxfiß ßoxis,präßrtixf ^ua recogxita ßperPiiteD.Lutbero prodierat, ßxtextiaxt varie ixterpretari,^litexf ex fite i^uarere cœpi^ ßxt, df quidqaidcarperepoßext ex Pbdippißripiis, id exagi~ tarextperuertextes aut calufxxiaxtes: Fvxi igitur,vt degexui-xaßxtextia Coxßßioxisy^ugußaxaaßßripta coxßaret oxixd bus : Repetitioxexi eiißiexi Cox/ßioxisßripßt Pbi/ippus, tempore Tridextixa Syxodi, ad ^uam iudicaxdaxf adbibitißxt xiultiaf^, ^uipubiico xoxiixe idam approbaruxt dp eoxixiex-daruxt.

Poßea df dbrum Examixis Tbeodgici edidit ,ix ^uo eadexi deiijdexidicexdo, eruditißixia fxetbodo,dP fi^xixia oratioxis perßicuitate,xgt;agxaxi/ucextattubtpriecipxis xiateriis,quarii

M cogxi-

DEDICATOR! A.

eoffnhionem maKife^um eß omnibM in Ecc/eßif noßra ziece/Jà. riafn eße, Deconfrouer/iis 'vero,^uæmagif magis^ à Flaciaffü aeceß^d^ ^gitaf^ßnf, afqueadeo deipß etiam cofjfrouefßa Cœ^ieDomiaicit, de quainter D, Lutherum ^ Bucerum Con. co}'d/aconßitttfaa»»oj(^ftierat:e/ddef/ter ac perßieue ß»fe»-tiamßtam oßendit^. Phi/ipfm anno fg. id eß^ trien/jio anîe obitumd» Formula Cocordi^/criptaiff Colloquio rp'ormafißf citi mulfi aß dolores noßrarum Ecdeßarum, atq^infer hos e-tiamloHANNES Brentivs,fumßthßripßrunt.Necmul topbßedifumeß/criptum Philippi co titra articules Bauaricæ i»quißtioKis,quodipß i/t tßametito adiungi voluit priori huit ßisßriptis.

ftihisergovniuerßsacßtigulis, cum eademdodritiaßorma extet,quam ante ißpoß D.Lutheri obi turn beat a ilia anima Phi lippifinuit: quid eß, quod Philippißripta ( quatenusfocrarum literarum Canoni,(^ veteriatq^ orthodoxaEccleßa Conßßioni conßntaneaßint) ealumniis multorum ßßedaatq^ inutß iu~ tientuti atq^etiam vulgoredduntur, (^légitima eontrouerßa-rum diiudtcatione nunquamßacia, erroris damnantur, qu^e ex Scripturisßcris erroris nondum conuida ßint ^ßd z’lteritts prouehor,quaminßitueram.

Fiuet enim ac vincet tandem veritas, etiamßealumniarum procellis diu ac ojftriter concutiatur. Nee deerunt adpiam poße-ritatem yvnirioi D.Philippi dtßipuli,qui dodrinam vocediuina traditam, ßperbocfalutareorganummon/lratam apßexpli-catamin Eccleßis noßris, dPtnemoriamnominisac meritorum tanti vtri, ßr miter ac conßanterretinebfi/it.

Fuit autem,ct{mßperßes adhuc eßet yviin®- Philippidißipu lus, virdar/ßimus Victorinvs Strigelivs, quem multimemineruntexcdlentibus donisingenßdodrina ^ elo-quentiadiuinitus ornatumßuiß, dp vltraannos viginti quatuor plunbus in Iods magna cum laudeßa dpßuclu dißenttum trudiißeiuuentutemßholaßicam. b 2

/

Epistola

Audiuerat is makis annii ambos beroas^^aosDettsper Ger-fffafttamEccle/taßfießenfidesliffD.Lusherumc^ D. Pßjikppu, viaa vocedocefesigt;tjica£lemiarrkeberg^:acßgt;'ipfa zitriuj^ peromfsem 'vifamafSeeèamp;accurate kgereßiebat. Sapeaufem boo inge»s Dei benßeiamfradieabat: ^aosl qua D. Laf heros iff skuerßsfufff interprétafioffum, ta?» conc^num 'volaminibM rraelitierat,ea tatiquam iff zgt;ffum corpus reslaiJa,aptißima fne-tbodojcbquot;ßrmoneproprio D.Pbi/ipp/tscompiexos eßet :c^ hafte doiiriftafn cof/ßfftiefftefn Scriptaraßerateßifffoftiis, ^orthf doxa Coffßßioffi veteris acpf(riorisEccießa,ff oft ipßßiumßr^ miter ampie^iebatar, (^iffhaeßde recü Deufff iffaocabat-ßd etiamadpoßerosproptergioriamDei er multorufu homiffufft ßiatemßdekterpropagaffdam eße iudica bat.

Cam^iffßhoiaßico vita geftere Deo (^ Eccießaßruiredecre oißetß^adD. Phi/ippi imitatioftem totuf» compoßiißet :ffoft taff tarn res (ß verba à D. Phi/ippo mutaabat/ir,ßdße/icfßime etiafffßquebatar fffodam docedi, quo D. Phihppos vßtsßuerat.

^^^ vero opos ei erat ex librisßmper coquirere, aut traftß ßribere,quaaPhi/ippo mutuabatur ,ßd cum dUigefttfßimeift eiusßriptisiegeffdisverßtos,^'hisquaßiffffutritos eßet, (ß iffgeffq ac memoria boffitate excederet, ^ kff ^o vß ceu habitu queffdam diceffdiacßribeffdißbicomparaßet:ßoffte,ffoff modo verba eßphrßes Phikppica,ßdifftegraperio^ß ipßoßerebat, quibosiffterdoceffdumacßribeffdum,atque etiam iffomnißr moffe ß codoquio,magffacum dexteritateacßauitate vtißie-bat eßpoteraf.

Iff primis autem amabat ^magnißaciebatUbrum Locorum Theologicorum D.Phi/ippi,quem iff pleriß Academiis, iff qui-bos docuit, rp7tebergeffßiErphurdeffß,lheneffß, Lipßffß, eu» magfta érudit or um approbatioffepubiice pralegit eß idußrauk♦ Dehockbro ßpeidud Statqpoeta vßtrpabat,

-T une diiunamAcncida tenta

L . / . Scd

D E D I C A T 0 R Ï A.

* ' Sed longe fcquerejamp;veftigiafcmperadorai

^t^f i/f Jiudi/s (ifjcefif/u»ißru/ref,af/te cuïti^lociprlt;ik-ii!oKem,ftfmcapüad^i^guere,tuf»fimfKamJ/figulorum ex* plii:are,tum e/um ex aüisD.PhdippiJcripfis ,af{tex'vefert(m ßriptorufn ic^imoKÜs adderenoKKuda Jo/ebaf,qi/a vel ad Ie. HiofiemJacraruf» llteraruf» d/ßentes if/aifare, velde ils ma. terifs,qua ift Locisprofofiebafur^eritdirepleKius,velde dogma turn co»troj(erJlls if/diciam adolejcentum reHius informarepo-terant^

17 autem mels d^ allorum^udUsdft adole/ce/ïfiapra/èrfimt magna vfilifafisfruUam ^rabuerunt, turn igß D. Pbilippi Me lan^bonls Loei Theologid^um lila/lue t'TroiAvliiJ.a.TA,Jlue Corn en, tarioli f^iHorini Strigel^': quospareim in ibenenß Academia ex oreigßus excepi,partim amici ex dus inßbolaLipßnßpralellio nibus mecum cemmunicarunt: Sic in tanta opinionum (^cer^r taminum varietate,^ua,proh dolor, in Lcclßam inundarunt, baud alia ratione iuuentutlsßudia magls iuuari,non egoßlbm, ßdmulti al^'praßantes viri iudicarunt, ^uàmßexpoßremis ßbolls D. V i c T o R i N i, ^uoad v/queprogredi in illls Lipßa ei licuit,L od ipßus Tbeologici, ^uißnt ilt;fó^ilt;»' vtilßimum adli. brum Locorum Fbilippicorum,mediocri labore df diligdia an-te annos complures à me contexti ederentur: cetera vero ex ibe, nenßbusilliusßbolisaßtfmptaßoetiam tempore cumßudioßs pietatiscommunicarentur.

,^odigiturßelixac ßußumßt Ecclßa Cbrßi,(/rßudiii dißetium/alutare/anguamgfßum integri operisprimam Lo-forum DMidoriniTbeologicorum partem edendam nunepu. taui: ^ua quanto cum commodo legipoßit,malo vnumquemque exipßleHione, quam ex meacommendatione cognoßere,pra. ßrtim cum vera amp;nbsp;non fucata artßcum laudatio in ipßs operi-busextetatqueemineat. ,

Sane quiautdocentem audiuerunt D, p’iHorinumßeperßi, b J

Epistola

ttm, auf iloffrifja Fhf/i/gt;/gt;tcaßuilioßßtnf, eä^rafat ac Mees fire haspage/ias,omfiiaßeuerat/ofie confirmareaußm. Ceferis efiam,qt{i fio^ Mani eh'ßß eloäfrinaßipercilio acßaßugt;non ca-iumniarum maleuoientia^necantecepfarttm oßnionumfaßino eiementafi,ßdßriadßefjdicufiilitate incita/i,expetunt ehquot; ^~ Manf/impiicem 'verifafem, (h“ hanc cumßuß» ahquo in Eccie-ßisö'ßhoiispropugnaredoceneloßfident, piurimum 'vtHifafis aZ/aturas haspageffas eße cofßdo, no modo vf ad Corpus doélri^ nainfegram cognoßendum inuifefur ,ßdefiam vt adcamdo-^rina formam aßaeßanf,qua reuera eßu-yicuvivrav riyavÜTnTy--frao-Uiqua^in Ecc/eßis Augußana ConfißioniaddiäUs, tot iam annosantetnßiußacertaminaaFlacianismota, magno cum e-molumentopiorumßnuie,acßne dubitatione conßnßueß du! c/ßim/ts cum Catho/ica Eccleßa doc/rina, expreßa in feriptu Eropheticis,eß ^poßoUcis,^' Sj/mbo/ist

TiBi TJcrojnclyte ac generoßßtme Princeps M a v r i c i, dedicare,d^quaßconßcrare banc primam Lpcorum Pbi/ippo-ri^orinianorumpartem vo/ui :non modo TJt tßendercm,me^ generoßßimaindobetua,adomniaßmma nata, magnopere de-beäbari,tibiyßDeoOpt-Max.ßaußa ac febiciatoto peebore pre-eari,ßdigt;tbacetiam occaßone Liber eße in manus Ibbußrißtmi parentis eui( cui boniomnespburimum tribuunt,propter heroi-cam pietatemfipientiam, ^deEcebeßa iuuandaßbicitudinem} perueniretfaty^ Cebßtudinis ipßus grautßimo iudicioßtbiicere-tur. Decet enim inpraßntibus dogmatu cößußonibus viros Prin eipesbpraßrtim qui ipßeruditione excebbut, (h' indittonibus /uis AcademiaS) eh’ i^ bis 'zdros dobbos abunt acßouentJiudicare, quamonumentaproßtpropagariadpoßeritatem.

* bdeo etiam bibentitts bac Pbibippo Eicboriniana ad T.C. miß, quia ’bbußn/?.ßamibiam Landgraviorvm Hassiab eonßatjemDermagntfeeiße baboresç^firipta Domini Pbibippi Mebon--

« B s I'C A T ORI A.

Jl/ebnfhonif: ^ufw (^memorise I//i/Jl.Princep.f, Ph 11, i p 1» v s Lafi^/^rafdus^auus fuu^,ß/fgu/ariqt(aiiam anifniaj^ffiofie 've~ KeratM eßac t^Hexif 'viue»few,(^ morfui memoriapater tuu^f Princeps iauiiaffp^imtfi Ladgrau/ui VVilhelmvs4 caluKiis maleuolorufn co »/Baxter haffe/ius fufafM eß. j^ccedit huc,qt{0isi fio^ moc/o /» Ecc/efik Hajrußc/ et cam tn ipfà Academia Mar^ ptirge/ßpieri^^virido^igratam memoria retment meritorS D.Phiiippi, ^ do^ritiiS ipßiccßdeies^(Kt cu/iodes aepropagatö-ret : ^ftorif i»dicio ac cafcidis, hæc etiam Pi^foriafta, ^uibtts com mtiffifpr^ceptorii D.Phi/.ßripta i//MßrdtKr,probatu iri c'^do.

^^^emadmodu 'vero honorißeu tibi ad omnem poßeritatem futaru eßnon dubito,quodbicpu doÓ^riti^ thefauruc eximius ßibaußiciotuo vmuerß Ecdß^ comm/micatur ßc iaudabili^ terßeiet C. T. Prmcepsgeneroßßime,ßexemp/o baudatißimipa reiitistui,primis ab afi»isaßueßas monument a doEborum ho-minum admirari, amp;nbsp;pios bonorum conatu^ inpropaganda ^ i/bßranda doebrina peebeßa,benigne compbeefi ,ßouereac inua^» re.p^odb/ßads.non modo Ecebeßa ipßgratiam tibi perpetuum debereßfatebiturßdetiam Mu/ipiorumac docborum bomi-num tevicißim cebebrabunt, ß pro incobumitatetua,^ßebici gubernatione quot;vota acprecesßdebiterad Deumß/ndent.

FibiueDei Dominus naßer be/uj Cbrißus C. T,db ibbußr.Prin cipem VV i L H E L M v M parentem tuum, (^Ecebeßas acßbo-bas Daß/acos cbementißime protegat (^ gubernet^ Scriptum fabirana Saxonum,menßAugubbo.\^nno m» n. l x x x

Celfitudinem tuam

teueren ter colens

ChriftophorusPezelius D.

STVDIOSIS DOCTRINAE CHRISTIANAE IN ACADE-

MIA LIPSICA S, D»

Vemadmodum hi, qui medendi arte amp;nbsp;naturx cognitioneexcellunt, nonfoliim genera mor-borum amp;nbsp;horum caulas atque remedia expli-cant,fèd etiam prudenrer morient, quid natu-ram iuuetaut deftruatz Ita medicus Samarita-nus,quemincampo Samarix viditlacob inni-xum fcalx.prxdicitantcrefurreftionem futuras ingentesxrumnasEccleCx,amp;harumcaufismonftratis proponit falutares confolationes coniünAas cum neceflariis admonitio-nibus,quas nemo(anusafpernari aut poteft, aut debet. Affirmât enimin concione apud Matthxum cap.24,.maiore$ imperiorum amp;Ecclefix dilacerationes anterefurredionem futurasefle. quant fueruntpatrum amp;Prophetarum temporibus.Huiusprxdiétionis exempla funeflifsimaluiftuofifsimaqueinvicinis regnis ante o-culos verlantur, inquxintuentesexpaue(camus,amp; à Deopeta-mus,nefimilesVaftationes amp;dißipationes in his regionibus fieri ïïnat, qux nunc Dei beneficio (unt hofpitia tranquilla literarum amp;nbsp;Ecclefix. Si quis autem requirit,propter quas caulas tanta malainhacmundilenedagrairentur,huicre(pondet Filius Dei, quiacrelcetwo/z/etjqu^eftcontemtus minifterij Euangelici,quod Deusimmenlabomtate inftituit amp;nbsp;con(èruat,amp; contumaciain

atrocibusdelidis.amp;quiaextinftafide frigebit charitas in maxima parte generis humani. Ne autem pij mole periculorum op-prelsiaDeodeficiant,temperat hic Medicus acerbitatem prxdi-ótionum fuauitate conßlationum,quarum prima eft,quód Eccle fia non fit penitus interitura, lèd tuncquoquein illis periculis du ratura,amp; quöd ibi fint futura Ecclefix membra, vbicunque erunt ampleótentespuramEuangelij dodrinam, Vbi, inquit, cadauer erit,ibi congregabunturaquilx.Altera conlolatio eft,quód in his tantis periculis habiturafitEcclefiadefenlbrem Filium Dei,iux-ta diélum: Ego vobilcum (urn omnibus diebus vlque ad confiim-raationem

STVDIOSIS DOCTR. CHRIST» mationem (êculi. Tertia eft dulcißima promißio mitigationi« calaniitatum.Naniproptereleftos hi dies abbreuiabuntur. Po-ftremacofblatio.quam FiliusDei Eecleftxproponit.futnitur à fi-necalamitatum.Cumxrumnxnnnftntfuturx perpetux,haefpe faciliùs casferamus,qubdpiispromittiturglorio(àlibcratioamp;x-ternalxtitia.impiisverödenuntianturxtemicruciatiis. Hascon-Iblationesinprxlentibus periculis amp;nbsp;confufionibus generis humain nobisproponamus,earumque conftderatione nos fuften-temus,necdeficianiusaDeo,fralt;ftimole periculorum, ftd expc-Äemiis aliam vitam, amp;nbsp;(ciamus,illud tempus mêlions vitx non procul abelTe. Cùm autempia mens his veris confolationibus co-tradubitationesdeftabilitateEcclefix, amp;contra metum in periculis prxelarè munira eft, confideret etiam admonitiones à Chri-fto tradiras de curacuftodiédx dodtrinx de pœnitentia amp;nbsp;inuoca-tione.amp; de diligentia vitandi impedimenta-Prima amp;c ftimma ad-monitio eftdeamoreamp;ftudioledlionislibrorum diuinorum,amp; decogitatione verbi(cripti. Hxcadmonitiolxpiftimè aChrifto ante poftremü agoné repentur amp;nbsp;inculcatur, vt lohan. 14. Si quis diligitme,fèrmonem meumfèruabit,amp; Pater meus diligeteum, amp;:veniemusadeum,amp;manfionemapudeum faciemus. Et loh. t^.Si manferitisin me,amp;verbamea maferintin vobis,quidquid volueritis,petetis,amp;fietvobis.Erquoniânontantùm.humanxdi ligentix eft, vitare hallucinationes amp;errores dodrinx.lêd arden-tibus votis aCsiduc petendum eft à Deo, vt luce Spiritus làndi rc-gat mentes noftras,neimplicéturcrroribus,has preces Filius Dei proEcclelîaconcipit,lohan47.Pâter,(ànâ:ificacosin veritate, fer-motuuseftveritas.Alteraadmonitiode pœnitentia amp;nbsp;oratione, plena eftconfolationis. Cùmenimprxcipiaturprecatio,manife-ftumeft.hunccultumnoneffeinanem,vt omnesEpicurei cogi-tant-Non enim fruftrà prxcipinir, Orate,vt poßitis effugere ventura mala,amp; ftare coram Filio hominis. Hac conlolatione confir-mati.fimusardentioresin precando,amp;petamus régi à Deoconfilia amp;euentus. Tertia admonitio de cura vitandi impedimenta fidei amp;nbsp;inuocationisjfêmper in noftris auribus lbnet,Cauete ne cordaveftraonerentur crapula amp;nbsp;ebrietateamp;curavidus. Nam precationem neceffe eft cflefobriam,amp;procul legregatam à prx-

e

IN Academia Lipsica. pofterafolicitudinequxiendieajquxad vi^tum cultumquecor-poris pertinent. His diuinis admomtionibus fiqui mouentur, multosautem mouerinondubito,liifine longiori cohortatione libenceraudientmediocremexplicationem Locorum TheoJogi-corum reuerendi amp;optimè deEcdefia meriti prxceptoris D.Phi-lippi Melanthonis,de quibus darißimusPoëta D. Iohannes Sei-geliushocverißimum præconium fecif

Pin^uK vtaerij de vertice lapfi Sionis

Imgat humentes copia rorü agros, Altus vt egrediensßa^nantia littora Nilut

Fatificat largo rurapropinqua ßnu:

Si hocßar/a libre ver a doctrinafalutù Âeternis impiet pérora /attela bonis.

Fxplicet inuibli quodfie oracula Chrißi, Nullum hoc in terris SANCTlVS EXTATOPVS.

Sit etiarn hicaureus liber ftudiofis eó charior,quódiudicioaC teftimonioinftauratorisEuangelij,Reuerendipatrisamp;prxcepto-risnoftriD.MartiniLutheri comprobatuselEin prxfatione pri-mi Tomioperum Latinorum,N««Ginquit,Dd^rrfrM extant metho dicilibri quant plurinti, inter quos Loci Communes Philippi exeellunt, quibus Theologus eir Epifeopuspulcre amp;nbsp;abundeformari potefi, vt fit potens in fier'‘ monedoblriniepietatis.Hxctsitimonia.de LocisTheoIogicis Philip-pi ideo recito, vtpia iuuentusintelligat, Illuftrifsimum Principe EledoremDucem Saxoniæ Auguftum amp;c.grauibus caußs per-motumftatuiire,vtrepetitiohuiuslibri ,qui velut géma inßgnis in Corpore dodrinx eminet, ad reliquas Theologicaslediones adiungeretur. Etfi autemvalde optarim,hoc munusreipCaam-plilsimurtialtericommédatumefle,quem Deus maiori copia do-drinxinftruxit; tarnen cum Celfitudo ipfius illuftriüima hanc partem laboris fcholaftici mihi attribuerit,non eft meumtanti Principisvoluntatimorosèrepugnare. PrxEaboigiturjDeo ad-iutore,inhac lèu repetitione,feu explicatione diligentiam.non quan tam return dignitas amp;nbsp;amplitudo poftulat.fèd quanta à mea tenuitateexpedaripoteft.Oroetiampios amp;nbsp;dodos, vt candide de meislaboribusiudicent,amp;cogitent,nullam làpientiam parem elTeexplicationiamp;propugnationidogmatumjquxfuntEcclefiae Dei propria.

De

STVDÏOSIS DOCTR. Ch R. I N A C A D, LlP.

Dehora autem amp;:loco,ac deceteris ledionibus, primo quo -que tempore ftudiofbs certiores faciamjcùm harum return diftri-butio ad Academix autoritärem , quam cum obfèruantia colo, pertineat.PrecoretiamFiliumDei,vtnosfaciatva(àmi{èricordix, Morgana fakitaria noftrx animx amp;nbsp;Ecclefix,neefinatvtilesla-bores docentium,calumniis amp;nbsp;aliis malis artibus hypocri-tarumimpediri. Bene acféliciter valete. Lipfix die 12. Februari). AnnoChrifti

M. n. L x i 11.

Viótorinus Strigclius

ORATIO

DE ST VDIIS D OCTRI-

N AE CHRISTIAN AE

Ante inchoationem praeleftionis Loco-rum Theologicorum habita Lipfiæ à Victorino Strigelio.

Von apud Sophoclcm Menelaus for-temfuamdeplorans^dixitiVoluitui-afslquot; duameafortunarota, atquc ftatimper-mutat veluti Luna facicm , quxduabus noftibus niinquam retinct vnam can-dcmque formam, fed primvini nouam

induta figuram ex occulto parumperemergit,deinde pc-detetim crefcit,donee plena atque Integra fa£la,rurfus ad interitumpropcrat, idego deme ipfo vfurparepoiTuni, cùm aliquot annistantam varictatem for tun« expertus fim,vt crebris cum permutationibusLunæ non immeri-tócomparariqueat. Aemihi de hac rerummearum vi-ciffirudine,nonfinefenfu doloris cogitanti,inmentcni venire folet rcuerendi amp;nbsp;optime de Ecclefia meriti præ-ceptoris D. Philippi Melanthonis, qui infpedo themate natiuitatismeæ,expofitu fiderum ratiocinabatur,fore^ Vtartibusinnumeris oppugnarernon aliter, quàm lapis «quorcis vndique pulfus aquis.Neque veró iam difputo, quantum conieduris, ex configuratione ftellarum film-pris, tribuendum fit, eamque difputationem, quæ non cfthuius lociauttêporisjudiciiscruditorum rclinquo. Sed tarnen nimis veram führe hanc fiue coniefturam, fiuc prædidioncm fummi viri, magno cum dolore ex-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;petrus

Oratio d'b

pcrtusfuin. Quarevtdeincepsnonfolùm mihi, fed ctiâ. vniuerfæ Ecclefîæ fenefeenti Deus ærumnas miti^et, id gemitu inenarrabili propter FiliumMediatorem ab ipfo-petoEtfiautcrnhominesmulta iudicare folent exrebus fecundis amp;nbsp;aduerfis,v t fcruus veterator amp;nbsp;fraudulentus in quadam Plautinafabula inquit :

Centiff» do^am homiffum co»J/l/a fi fa hteedeurneùDea Foriuna, at^ hoc veru efij protide 'vf qm^ fiorfuna vtitur J/a priecedet,at^ ex/Jtdeffiere eum omnes dicimus

Befte zgt;lfi quodcofffiüufa d/fiiffffts accidiJfijhofffiftefff cafut» Eufft efie dec/araff2us,fiuleuw auf et» idam, cui verf ft f»alè. Tarnen non opinor in hoc laudatiflimo coctu quen-quamafperitatcea cfleamp; immanitatenaturæ,vt propter nhferiasinquibus verfatusfum,grauiter de me fufpicc-tur,amp; veftra indicia cum Demofthenis fapientiffima ora-tione congruere ftatuo.Ego veró, quifquis homo homi-ni fortunam täquam probrum obiicit, infanire cum exi-ftimo. Cùmcnimamp;is,quiflorentiflimam earn habere arbitrabatur,non fciat antalisad vefperam manfura fit, nequaquam dccet earn al teri vt crimen obiieere. Illud etiam verèd Poëta dicitur : Efi alfqufd magnés crémeft abe/fi males.quot;iéion autcm prauo dogmate, aur fcelcre aliquo hæ-rente in vita amp;nbsp;moribus,mihi calamitatcm'accerfiui, fed partim locorumamp;tcmporumincommodis, partim ca-lumniisacfæuitiafalforumfratrum,inacerbifïimascala-mitatesprecipiratusfum,dequibusnonaddamplura,ne quid habcatacerbitatisautiniucunditatis oratio,

Namvt de viranihilditam,cninullamlabemamp;ma. culamvirulentslinguxafpergerepotucruntjilJud certe confiât inter omnes,quibus curfusmeorum fiudioru amp;nbsp;laborum notus efi,me toto péroré am pledi Corpus do-Q:rins,quod in his Ecclefiis amp;nbsp;Academiis, Dei beneficio,.

STVDIIS DOCTR. ChRÏSTIXNAÏ.

pie inuiolateque retinetur,ncc vnquam difeefliffeà cOn-' fenfuexpreffo in fcriptis Propheticis amp;nbsp;Apoftolicis, in tribusSymbolis, in AuguftanaConfeffione, amp;nbsp;inpurio-ribus monumentis pix vctuftatis,amp; in hac fide Deuni in-uocare.Hxcconftansamp;pcrfpicuaafleueratiOjetfialiqui-busgloriofavideripoteft,tarnende veraeft,amp;mihi hoo tempore ad refutandascalumnias crudcliumhypocrita-rumncceflaria.Quodficxconcurfucalamitatum de gç-neredo(3:rinx,quodquifquefonat,indicandumeflet,n0 poffet Ecclefia omnium ætatum atque temporum crimen hærefeoscftugcre,cùm nihil hoc coetufuerit,fit,aut deincepsfuturumfit ærumnofius. Egoquidem,Deoad-iutore,nec propter publica totiusEeelefiæ ccrtaminaamp; periculajnecproptcrpriuatasmiferiasamp;diffîcultatesjvnÿî! quam hoc dodrinæ genus , quod amplexus fum, quod profiteor,quodetiam propagate cupio,abiiciam.

Vobis vero initio polliceorftudium amp;;diligentiam in omni officio, quod à modefto amp;nbsp;tranquillo hofpite eX-peâ:aripoteft.AcademiæincIytæamp; celeberrimæ autori-tatemveraanimi reuerentia amp;nbsp;fubicä;ione colam,Pro-fefibrumbeneuolctiamhoneftisrationibus, quibufeun' que feiam amp;nbsp;potero,tuebor,pcrficiam etiam, ne amplif-fimus huius vrbis Senatus amp;nbsp;eines in me humanitatem defiderent.Hæedemeipfo breuiter fimpliciterqueprx-fatus fum,quia magis ex fumo lucem,quàm ex lucefumû darecupio. Nunequoniam iuuentutisexcitandæ caufa, hæc oratio habetur,dicam de caufis, propter quas ftudia doôtrinædiuinitustraditæcolenda font,non tantùm ab iis,qui fanefiflunumEuangelij minifterium in Ecclefia pau)öpöftfuftinsbunt, fed etiam ab omnibus, qui cura falutisfuæafficiuntur,amp;in his confufionibus rcrumhu-manarum, necefiariam dodrinam amp;nbsp;falutarem confola-tionem çxpetunt. Cùm

Oratio db

CùmautenlomniaUuxtaPauli prxceptum,in nomî-• neChrifti,idcft,in veraagnitione.FilijDei,fidc amp;nbsp;inuo-cationefacienda,amp;adciufdeniDomini gloriam referë-da (int,ordiaramp; ipfe hanc adhortationem à piagratiaru aftioneamp;precatione,ncc dubito,quin pro vcftrapicrate Hmiliavotafaôturifiris. Primùm igitiir tibiomnipo-tenti,ætci no amp;nbsp;vnico Patri Domini noftri lefu Chritti, v-nà cumFilio tuo coæterno lefuChrifto amp;nbsp;Spiritu tuo fan ftogratiasagototopedore,quödpulfistcncbrisPapifti-cis,quæfuntCimmeriis triftiores,EccIefiæfcncfcëti,mi-randamEuangelijlucemreddidifti.mequeadcius focie-tatemimmcnlabonitatevocafti,amp;variis cafibusamp;pcri-culisiadatum, clemëtcr adaliquam,vtfpero,Ecc]cfiç v-tilitatcmfcruafti. Deinde tefupplexoro,vt propter Fi-liiimtuumDominunoftrum IesvmChristvm, que voluifti pronobiscflc vidimam gt;bij.ijir^y2, ix^jjCcmper tibi in his rc^ionibus Ecclefiam astemam voce Euanse-Jij colligasamp;guberncs.Regeftudia doctrinaru, amp;nbsp;omnes ProfcflbrcsvtriufqueAcademiæLiplîcæamp;VVitebcrgen fis,quas tanquam dulces nutriculas amo, amp;nbsp;cum obferua tia colo, mi tigapoenas publicas amp;nbsp;priuatas propter tuani gloria,vt te intotaæternitate celcbremus,amp;: tibigratias agamus.

Nuncigiturad id,quodinftitubaccedo« Etfi enim a-gnofco,mcfufceptoargumentoimparcmcfle,necdubi. to,exhocipfolocoabaliis,qui docirinam Ecclefix magna cum laude amp;nbsp;fruâu in hac Academia auditoribus propolucrunt,fplcndidèamp; copiosèomnia expofita effe, quæ ad excitanda amp;; acuenda ftudia pietatis pertinent: tarnen officij ratio, quodmihi confentietibus huius in-dytæ Academie fuffragiis ab llluftriflimoamp;optimoPrin cipcEIedore commendatum eft/a me poftulat,vt de eo-

«TVDIIJ DOCTR» CHRISTIANA!»

dem argumento dicam,non quantum dcbco,fed quantum poflum,fie tarnen vt mea oratio cogruat ad vocem, quâÔeusipfeEcclefiætradidit.Sitigiturhociamà principle perfuafumpixiuuentuti, non folis Theologis, vt multi putant, fed totigeneri humano concionari æter-num Pattern damätem de Filio,Hic eft Filius mens diie-0tus,quodele0tor,hune audite. Nam huius mandati de audiendoFilio,tantafeueritaseft,vtDeus ad Moyfcndu ccm chori Prophetic! dicat Deutcronomi j 18. Qui verba eins quæ loquetur in nomine meo, audire noluerit, ego vltor exiftam,fiue vt Petrus Aftorum j.hunclocum citas amp;illuftrans,inquit; Omnisanima,quænôaudiucrit Pro phetam ilium,exterminabitur ex populoDei.Etpfalmo z.dicitur: Ofculamini Filiu,nc quado irafcatur, amp;nbsp;perca-tisinvia» Ex his diftis amp;nbsp;pcrmultis aliis, quæ breuitatis caufaomitto,perfpicuumcft,neceirariódifcendarncirc do£lrinamEuangclij,amp;.folum iliumcoetum cflcEccle-fiam,qui fine corruptelisrctinctfcripta Propheticaamp;A-poftolica. Quare ciimfcftaMahomctireiiciat libros Pro pheticosamp;Apoftolicos,certillïmumcft,hancfcclamnö efle Ecclcfiam Dei. Etfi autem Papa amp;nbsp;hærctici iaftitant, feeffe Ecclefiam Dei,retinentcm monuraenta Prophetarum amp;nbsp;Apoftolorum,tamcn quia affinguntdidis eeleft ibusperegrinas opinioncs, amp;nbsp;defendunt manifefta ido-la,non funt membra Chrifttfed organa Diaboli, lam veto fatis conftat,omnes(aluandosoportere membra amp;nbsp;clues cffeEcclefiæ ampleâentisEuangelium, amp;nbsp;fundamë-taitaretinëtis,nepcnitùs ignorer vllum articulum fidei, aut ne contraria dogmata defendat» Non enira fulgebit fapientia amp;nbsp;iuftitia Dei in illis,qui non inchoant earn in hacmortali vita,iuxtadiaum;Supcrinduemur, fi tamê non nudireperiemur. Non ignoro,à quibufdam odiosc cxagi-

ORATIO DB

cxagitarivocabulumneceffitatis,amp;ànatiiia fentena de-torqueri ad peregrinam, quafi de coaäione loquamur, cùm dicimus, neceflario difcendam ede dodrinam Eua-gelijjamp;neccffarió credendum ede promidioni Euangc-lij.Nos veró deordinationcDeiæternaamp;immutabiliJo quimur,qua fancituni cft,vt volütati Dei creatura ratio-nalis obtemperct,vel non obtemperans deftruatur. Hæc ordinatio ininiutabilis eft mandati amp;nbsp;debiti neceditas, fuut Paulus inquit,Dcbiroreslumus Dei,non carnis.Op-ponamusigitur ignauiæ nodræ mandata de audiedo hoc Filio,amp; de adidua iedione facrorum librorum,amp; cogite-inushorribilemingratitudinemedcp cumDeus tanta bo nitatefepatefecerit/np quidem audire eum veile. Vtc-nim violatio aliorum præceptorû difplicet Deo, i ta nul^ la res magis offendit Deum,quàm c ontemptus aut negle dio verbi ab ipfo traditi per Prophetas,Chriftum amp;nbsp;Apo-dolos.

Neque veró Deus tantùm pracipit hoc ftudium,fcd etiarn promittitamplidima præmia omnibus,qui am-plcdunturveramdodrinamfide amp;bonaconfcienfia, amp;nbsp;cam profiter!acpropagarcvolunt. Primaamp;fummapro-midiorecitatur àChridoI0han.14.Si quisdiligit me,fer monem meum feruabit,amp; Pater meus diliget cum,amp; ve-niemusadeum,amp;manfionemapudeumfaciemus. Hïc cogitet pia mens,quid fi t diligi à Deo, amp;nbsp;quanta res fit,cf-fe templumacdomicilium,nonhominis aut angeli,fed viui amp;nbsp;veriDei,qui totam molem idam cum omni indru mento clcmcntorum,corporum,fpirituum, verbo, quo iud'it,ratione,quadilpofuit,virtutc,quaporuit,de nihi-loexprcditinornamentummaiedatisfua:, vt Tertullia-nivtarverbis. DiligiàDeo,edrecipiabæternoPatre per mifencordiamproptcrFilium,amp; donari Spiritu fando,

STVDIIS D O C T R. C H R I S T I A N AE.

quieftamoramp;lætitiafùbftantialis inter Patremamp; Filiu amp;nbsp;fieri hæredem vitæ æternæ. Hæc bona tanta fun t, vt eo^ rummagnitudoneccogitari, necvlla oratione fatis ex* poni poflit,amp; tarnen adeo neceffaria funt, vt non habeas hæcbona,fîtautmaneathoftisDei,amp; Deum contume-liaafficiat. Etfiautem Deus omnibus creaturis adeft, amp;nbsp;earum fubftantias conferuat.tamen Ecclcfia fuam fic dif-cernitabaliis creaturis, vt propriè faciat earn fibi tern-plum amp;domicilium,amp;habitetinfingulis fanftis.Præcla rè ergo Auguftinus, Deus, inquit,eftvbique per diuinita-tispræfentiam, fed non eft vbique per habitationisgra-tiam, fed in folis tantum modo fidelibus. Tuncautem in nobis fulget,tunc pérora complet. Mens piacùm difcit muneranolTeDei.

Neminem ego tam dilfoluto animo elfe arbitrer, quin vehementer commoueatur legens vel audiës hanc ampliftimampromilfionem, qua nihil melius, nihil o-ptabilius cogitari poteft. Sednon minus deledatur pia mens,cùm audit alteram promiflionem,quæ extat loh. 15, Si manferitisin mc,amp;verba meamanferint in vobis, quicquidvolucritis,petctis,amp;fiet vobis. O inenarrabilS bonitatemamp;mifericordiam Dei ergaEcclefiam fonan-temEuangclijvocem,Non folum præcipit, vt difcamus Euagelium,fed etiam addit ampliftlmas promilTiones, vtinuitetnosad ftudium verbi. Supra affirmauit Filius Dei,membraEcclefîæefîeeos,quivcram doftrinamam-pledunturamp; amant,non doàrinæ hoftes,aut contem-tores.Hïcaflfirmat, fideles dodrinæ auditores amp;nbsp;cufto-desnonmodódomiciliumDeieiTe, fed etiam à Deo ex-audiri amp;nbsp;defendi in periculis,quæ noéles amp;nbsp;dies nos vndi-quecircumftant. Ac fæpemihide hac dulciiTima pro-iniirionecogitanti,vehit in mentem eins nauis,in qua

Paulus

ORATIODE

Paulus vehitur exludæaininfulam vicinam Siciliæ Mc-iiten,quæ peneadhucantiquum nomenretinet, vnde ap pellatos voluut catulosMeliteos. Eamnunc Hierofoly-mitanæ religionis équitésRhodo pulfi ,muniunt, amp;nbsp;federn reliquarumfuarumfortunarum fecerunt. Vtenim ■uauis Paulum vehens ex magna iadatione portum opta-tum vidit : Sic Ecclefia fonans amp;nbsp;retinens incorruptam Pauli doürinam,mirandismodis,quos non poteft huma na ratio profpicere,aDeo conferuatur. Hancimaginem perpetuó nobifcum in mentibus circumferamus, amp;nbsp;fa pc intueamur,nosque eius confideratione in his tumulti. busamp;confufioneReipub.fuftentcmus. Qu^emadmodu autem hæc vnica nauis feruat omnes, qui m ea vehuntur Integra: itadoftrinshoftesaut cötemtóresnon poffunt inuocarcDeum,nec dextera Dei proteguntur,iuxta tri-ftiffimam comminationem prouerbiorum i. vbi fapicn-tiaclamitansin plateis,ideft,verbum Dei fonans in toto genere humano,accufat omnes négligentes amp;nbsp;con-temnentesvocem diuinam,amp;denuntiat eis pœnasjnter quas ha.’C extrema triftiifima eft, Tune inuocabunt, amp;nbsp;tjoN AVDiAM» Hoc fulmine fi quis non mouetur, durior eft fcopulis amp;nbsp;faxis rupis Sinai,quæ tremuerunt cum ederet Deus Decalogum.

Sedredcoadpromi(fiones,quarumaliæ præmia Dodoribus amp;nbsp;difcipülfs Euangelij in hac vita, aliæ præmia poft banc vitam pollicentur,De præmiis in hac vita pfal-mo i. dicitur: Omnia quæcunquefaciet,profperos habe-bunt fuccefTus.Nam Deus in hac vita fine vUa dubi tatio-necompenfat amp;ornatftudiumEuangelij magnis bonis, maioreluceamp;fapientiafpirituali,roborefidei,confilio, confolationc, fucceffu in gubematione publica amp;nbsp;do-meftica, pace, vidu. Hæc bona omnia compleditur

ä 2

STVDllS DOCTR» CHRISTIAN KB.

pfalmus,com parans ftudiofumEuangcl ij palnle flofenti, ac gignenri glandes odoratas, quibus non tantum inter menfasfecundasprimushonoshabetur,fed etiamà me-dicis inter falutaria remedia locus attributus eft. Nititur etiam in pondus palma,amp; confurgit in altumiquóq; ma-gisprcmitur,hocmagctollitonus. Itapius,confirmatus verbo Dei,non cedit contrariis ventis, hoc cft,impiis ii-lecebris amp;nbsp;terriculamcntis, fed quadam excclfa conftan-tia hoftium machinationes Ócirritos conatus defpicit. Depræmiis verôæternis Danieldulciflimèconcionatur in extrema parte fui vaticinij: Dodores fulgebunt, quad fplendor firmamenti,amp; qui ad iuftitiam multos erudiût, licutftellæinperpétuaæternitäte Noncæli puritas,non ftellarum fulgor, non Solis elaritas vincet hanc lucem, quant Deus doâ:oribusamp; difcipulis Euangelij commu-nicabit,cùm crit omniain omnibus. Sed nimis frigent pedoranoftra in rebus tantis cogitandis. Excitati igitur tôt præceprisamp;promftrionibus,corrigamus hanc imbe-cillitatemamp;ftuporcm,amp;àDcopetamus, vt Spiritufuo fanctoardentem verbi amorem in nobis accendat.

Poftquam autem bonæ mentes didicerunt,præcipi manda to diuino,vtfermoChriftihabitct inter nos abû-dè,amp;hoc ftudium non tantum placere Dco,fcd etiam habiturumingentia præmia,feiant præcipuam caufam efle, propter quant dodrinam amp;nbsp;itiinifterium oportet audiri amp;nbsp;conferuari, quia fieDeus colligit Ecclefiam, amp;nbsp;nonaliter,fcilicetvoceamp; cogitatione fcripti Euangelij, cùmauditurautlegitur,vt Roman. 10. dicitur: Qiiomo-do credent fine prædicante.^ Eides ex auditu eft.Et lohan, i7.Chriftusinquit: Pater famftifiea cosin vcritatc,fcrnio tuuseft veritas. Quemadmoduntenim fœtus in aluo ma tenta alligatus cftpanniculo/juiGracütominaturx^e^ss

Eatmis

Oratiode ,

Latinis fecundæ, vulgo fccundina: ita Ecclefia alligata eft ad verbumJn quo Deus voluntatem fuam patefecit.Ac Vtfœtusintempeftiuismofibusrumpës hanc fafciolam, fit êKTflt;»/zist,ideft,rudisamp; informis mafla abortu edita: fic crim illuminationes amp;nbsp;Enthufiafmi relifto verbo quæ-runtur,incidunt homines in hæc tria mala, quorum pri-nmmchamiflloccrræ doûrinæ, alterum amiflio firmæ confolationis,tertium extinâio fidei.

Primùmenimamittiturcertadoâ:rina,quia cùm mes non regiturverbo feripto, homines fanatici fingunt opi-niones amp;nbsp;cultus contraLegemamp;articules fidei, vt often dunt furores Ethnici amp;nbsp;hasretici omnium temporum, quorum tanta turpitudoeft^vtearn fugiat amp;nbsp;reformidet oratio. Deinde cùm corda in veris doloribus non fuften-tanturfcriptapromiirionc,paulatim merguntur inEpi-curcumcontemtum Dci,aut defperatione opprimun-rur, HastempcftatcsEiaias,tanquamgubernator in fpe-culaprofpiciens,cap.8.inquit: Ad Legern amp;nbsp;ad teftimo-nium ; Quód fi non dixerint iuxta hoc verbum,non erit eis lux matutina,fcdvagabuntur in terra duriter pereufti amp;fame laborantes, cumque efuricrint amp;nbsp;irarum ardo-remconceperint, malediccnt tegi fuo , amp;nbsp;Deo fuo,amp; fiue fufpiciantincælum,fiucréférant oculos ad terram, ccceanguftia amp;nbsp;tenebræ.Nam defatigati funt in anguftia, amp;nbsp;errant in tenebris. Poftremó hi quærunt afflat us,ncquc fciunt.nequedifcuntquid firfidcs,quia non luftentant fe cogitarioncfcripti verbi,cùm dielumfit.Fides exaudi-tueft,auditus per verbum Dei. Quid eft autem triftius, quàmvagari inter tela Diabolorum fine certa doillrina, finecohfolationcamp;fineexcrcitiisfidci amp;nbsp;inuocationisr Rurfus, quod præfidium mains eft aduerfus Diabolifo-phiftieam Óctyrannidcm,quammunitumcfteveraagni-

STVDIIS DOCTR. ChRISTIANAE» tione amp;inü.ocatione Dei, firma amp;nbsp;falutari confolationè 'amp; norma vit3e,quæ bonainfoloverbomonftrantur,Etfi enimphilofophia elegans amp;nbsp;vtilis fapientia eft, tarnen non deducit nos ad Deum patefaftum m iflione Fi lij amp;do natione Spiritus fanai,necvulneribusnaturænoftrç effi-caciaremediaadhibet,nec præcipuos cultus Dci mon-ftrat. Lex veto Domini Immaculata eft,recreans animas, teftimonium Dominifidele,fapientiam præftans paruu-lis, Mandata Domini refta funt,lætificantia cor,præcc-ptum Domini lucidum,illuminans oculos.Hæc diligen-tiflimè confideranda funt,vt inuitentur bonæ mentes ad amorem amp;nbsp;ftudium leaionis,dc qua Paulus inquit : Sis afliduus inleaione,doarinaamp; cÖfolatione. Nam Filius Dei, vt dixi,non aliter colligit Ecclefiam, nee aliter vult efleefficax,nificogitatione verbi fcripti. Quid quód hic iple Dominus? Qm^Ï^ vav/^^vt^ nTav ri^a-^iav unpyfïaiivfipaTr®^ 'Qi’emi/vp.ivi^T'^Tnf ipys-icuf ópi.oi'Tïa.^étAiyt ait luftinus Martyr amp;nbsp;Philofophus,inlu£laquadraginta dierum, exemplo fuo nos docuir,quanta fit vis verbi in magna vi tempeftatum amp;nbsp;concurfu calamitatum. Cüm enim vndique acerri-mè abhofte Dei amp;Ecclefiæ oppugnaretur,non armis aut machinisxneisvfuseft,fedvcrboaliquoties citato ex libre quinto Moyfi,quiDeuteronomium infcribitur,infi-diatoremfrcgitacdcbilitauit.

Adhancpræcipuamcaufam illa quoque adiungatur, quódincafuconfeflionis,nonfoli Theologi,fed omnes Chriftianiobligati funtadreddendam fidei fuæ ratione, iuxtaPetripræceptum,Parati cftote ad reddendam ra-tionemveftræfpci cum manfuetudineamp;timoré. Nemo autem fine cognitione verç doâ;rinæ,amp; fine indiens vers Ecclefiæ ad hanc apologiam poteft accedere. Vt igitur fapiensR.efpubli€ainpacede bello cogitât, feque ad id fortiter

ORATIO DE

fortiterac félicitergerendum omni curaamp; cogitationc praparat: ita in tranquillitate, vt verbis Auguftini vtar, comprehendenda eft doélrina fapientiæ, quæ inter tribu lationum turbines diffîcuJtcr agnofeitur.Nonenim facile inueniunturin aduerfîtate præfidia,quæ nonfuerint in paeequæfîta. Moueanturpijhorum temporum pericu-lis,vtdiligentioremcogitationëdehac caufa fufcipiant. Siquisenimaureafeculainhac mundi feneda fperat, is mihi non diflimilisvideturpifcatorijqui apud Theocri-'tum inani imagine aurei pifeis deleftatur. Magna moles certaminum amp;nbsp;periculorum in Ecclefîam fenefeentem impendetmonfolùm quia peccatis crefeentibus pœnæ iuftiifimoordinecrefcuntjfed etiamquiamaior nuncra bieseftinDiabolismetuëtibusterribileiudicium, quod paulo poft cxercebit Filius hominis, qui fub indice fte-tit,vtvideantimpijeiusgloriam,in cuius manluctudinë fremuerunt.Et voxdiuinaprædixit,in haclanguida amp;nbsp;délira mundi feneéta fore maiores confufiones opinionu, cultuumamp;morumquàmantca. Hacigitur prædiCtione amp;nbsp;triftiffimis fpeaaculis vicinorum regnorum velut è fomno excitati, alEduè verfemur in ledione librorum di uinorum propter gloriamDei, amp;vtipfineceflariamcon folationemin tam fæuis tempeftatibus habeamus. Imo vt aliqui explicatione amp;nbsp;propugnationc veî^b'üoftrinæ vtiliter Ecclcfiæ feruire, amp;nbsp;præclarum depofitum videlicet puritatemEuangelij ad pofterostranfmitterepoffmt. Quid,quod non tatùm in hac vita fæpe cum periculo vi^ tæ,fainæ amp;nbsp;fortunarû cofelTio edcnda eft, fed etiam in po-ftrema mundi die fidei amp;nbsp;operum ratio nobis reddenda erit, vt graniflimè amp;nbsp;veriftimè à Tertulliano in libro de præferiptionibus aduerfus hæreticos didumeft-.Averi-tatedinertereneminiexpedit, qui meminerit futuri iu-

STVDIIS DOCTR. CHRISTIAN AE*

dicîj, quo omnes nos ncceffe eft apud Christi tribunal aftare,reddentesrationcm in primis ipfius'piDEi. In hocdifto infigni maximeque memorabili,particulav-niuerfalisjamp;exprcflamentiofidei, præcipuaquadam diligentia obferuentur. Non ait folos Theologiæ Profeftb-res amp;nbsp;paftores Ecclefiarum fubituros efle poft mortem illud terribile iudiciö,fed omnes homines fine exceptio-nc,vt 2. Corinth.Ç.Paulus clamat,Oportet nos omnes ftare coram tribunal! lefu Chrifti, vt vnufquifque reci-piatincorporcgt;quodfccit,fiuebonülïuemalü. Deinde exprefsa mentions facit fidei, vt nos doceat,militiaChri-ftianäcÖ(iftereinfideamp; bona confciëtia,amp;àDeo dana-ri non modó lapfus contra confcientiam,fcd etiam erro-rcscum fundamento, feucum Lege amp;nbsp;articulis fidei pu-gnan tes, fine homo feiens, fiue ignorans cis aflentiatur. Nam inter peccata mortalia feu regnantia , qux Paulus nominat opera carnis,non tantùm adul tcria,cædcs amp;nbsp;furta,fed etiam hxrefes amp;nbsp;idola rccenfentur. Eum igitur curfum in hac vita finguli pij tencant,vt fugiant vtrumq; fcopulum,errorcsdico contrarios Lcgi amp;nbsp;Euangelio, amp;nbsp;peccata contra confcicntiam,amp;adilludiudicium initia fiipienriæamp;iuftitiææternæafférant. Nam prorfus necef-fariumeftinhacmortal!vita inchoari fapientiam amp;nbsp;iu-ft!t!amætcïnam,ficutfcr!ptumeft,Supcr!nduemur,fi tarnen non nudi reperiemur.Et Filius Dei ante poftremum agonemhanedeferiptionemvitæætemæ tradit: Hæceft vita æterna, vt agnofcant te folum elfe verum Deum,amp; quem mififti lefumefTe C h r i s t v m. Ad hanc verb cæle-ftemAcadcm!am,!nqua videbimus Filium Dei, Patres, Prophetasamp;Apoftolos,amp;eorumfruemurdoclrinaamp;fa-m!liaritate,neminipatctaditus,nifi priùsinhacmortali vita dus dodrinæ elemcntadidicerimus, quam ipfe no-bis tradidit. Confe-

Oratio db

r Conferamus etiam,fiplacet, verbi diuinitus traditi pofleflionem cum aliisbonis, quæ humana infirmitai præcipuèexpetit. Quæruntur à maxima multitudinege-nerishumani non conuerfa ad Deum,honorcs, volupta-tes,carumqueinftrumcnta. Sed hæcautdefcruntnosan-te migrations ex hac vita, aut à nobis deferfitur. Nam ho norquidemvanus eft,quia aut fimulatus eft,cùmomnes homines natura fuperbi amp;nbsp;inuidi fint,aut non eft diutur-nus,vtoftendunt exempla Miltiadis, Ariftidis,Themifto clis,Cimonis,Camilli,Bellifarijamp;aIioruminnumerabi-lium,quibus ingrata patria anguinam mercedem rependit. Voluptatesverö quamuis concefîæ,nec locorüfunt omnium,nectcmporum,vtCiceroadAtticumfcribens, inquit,tantismalis vrgeri Rempublicam,amp; tam grauia pcriculaoptimocuiqueimpendere,vt penitus fibi cxa-nimoamp;villæ amp;nbsp;huiufeemodi dcleótationes excidcrint. EtVlyffes Iliad.9.adAchillem inquit:lt;*?gt;A’ »Jko'of^faTVêfj/a F^Wêi'.Necfuntnobisconuiuiacurævllafatis. Nam ho-neftæamp;concefl'ævoluptatcstranquillum tempus requi-Tunt.Quid tam porró incertum eft,quàm opulcntia? vt inverfupcruulgatodicitur.Irusamp; eft fubitó,qui modó Crœfuserat.

AtVERBvMnullolocoauttcmporefuiftudiofosdc-ferit,fedinrcbus fecundis amp;nbsp;aduerfis femper nos docet, €onfolatur,regit confilio,confirmat contra illccebras amp;nbsp;terriculamëta,deniq}amiflis omnibus bonis,ficut tande ea in morte amitti necefte eft,nobispræfto cft , amp;nbsp;aditum ad eam vitam patefacit,quæ eft fola vita nominanda. Na hæcvitafineverbo,quidaliud eftquam career amp;nbsp;magna miferia? Quamobrem cum Maria eligamus optima par-tem,quænullo vnquam tëporeànobisauferetur, amp;nbsp;quæ-tamusbonasmargaritas, easqûnuentas diligenter after*, oremus» e

STVDIIS DOCTR. CHRISTIANAS.

Etquoiliam margarita rum mentiofada eft, repetam carumgenerationem,dequa nos ipfum tempus admo-net,cxTheophrafto,amp;hanc narrationem ad imaginem verbiamp;Ecclefixbreuiter accommoda bo.Initio veris fua quadam natura mirabili fiti conchæ appctunt rorem ce-leftem.Hunc cùm in littus repentes amp;nbsp;hiantes hauferunt, nafciturex eo rore amp;nbsp;concha; came, cuius odor optimus eft,gemmapellucidaaliâsaurei,aliâs argentci colons,amp; mirificamvim habens in pelledisvenenis amp;nbsp;mcdicatio-ne cordis humani.Fit autem gencrofior,cùm crebræ funt magnætempeftates,doneeconchæfuntgrauidæ. In hac narrationedulciffima imago verbi amp;nbsp;Ecclcfiæ proponi-tur.Vt enim concha fitiens appétit rorem, amp;nbsp;hochaufto concipitgemmamcordibuslalutarcm; ficEcclefiactini in verisdoloribusvndiq;quæritconfolationes,amp; re ipfa experitur,fenoniuuarihumanis cogitationibus, tadem decurrens ad vocem Euangel ij, taquam ad rorem cælcftë, incipitacquiefcere, ficurin pfalmo dicitur, Eloquiuni tuumviuificauitme. Deinde vthæc gemma agitata flu-£tibusamp; proccllisfitgencrofior: itaJux fidci inter certa^ mina crefcit: fed hæc allegoria fuo loco vberiùs cxplicari folct.

HaétcnusmÔftrauipræcipuascaufas,propter quasver bumDeiafliduèlegendum,audiendum amp;nbsp;cogitandum eft,nee dubito,bonas mentesearum confideratione pcr-moucri.

Antequamverófïnemdicendi facio, breuiter confu-tandavideturopinio,quæmultosàftudio amp;amorc verbi nonfmciaduragloriæDci,amp;fincpericulo animarum abducit.Multienimnonadmonitihacpcrfuafione fafei natifunt,vtexiftiment,ftudiumverbitantrimadeospcr-tinere,quipaulöpoft adgubemationem Ecclcßxgccef-

furi

ORATIO DE

furifunt,necphilofophiæ,arti.smedicæamp;ciuilisfcicntiç ftudiofis valde neceffariam effe comitionem doârinæ nionumcntisdiuims comprehenfæ.Hic error animiseri-piendus cft,amp; pia iuuencusadmonenda eft, vt cogitet, A-cademiasChriftianasnon efle fcholas ArcefiJæ,fcdreli-quorum ftudiorLimgnbernafricei‘n,amp; vt ita dicä, Archi-teótonicameiïedoclrinam Propheticam amp;nbsp;Apoftolica,

Nam maxime dignum eft homine Philofopho,quæ-rereveramdeDeo doftrinara/vt Plato in fexta cpiftola grauiter dixit: Itare£tèphilofophabimur,fiDeumagno-feemusvniuerfæ nature pattern, caufamamp;gubernatorem cffe,ciquciuftèviuendo obtemperabimus. Hæc vna eft nonauuj-2gt;-dikiplinaamp;vera philofophia. Non igitur fa-ftidiant ftudiofi philofophiæ dodrinam Ecclcfiæ, quam ipfa collatio oftendit perfeftiorem efle, fed ad culturam literarumamp;humanitatisadiungant veramDei reueren-tiam,amp; philofophiam illorum maxime deteftentur, qui puta nt,eó fe plus videre cæteriSjquôd vel religiones con-temnere audent, vel de omnibus fententiis Pyrrhonio more in vtramque partem difputarefolent. Quid dicana dearteMedica?quæbonisingeniishortatrixeft,adagno-feendum Deum, amp;nbsp;ad cogitationem de religione.Nemo enimveftjgiaDciimpreffanaturæautpluraaut iUufttiq- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

ra videt,quàm Medici,

Nam omnia in tabricatione humani corporis plena funtartis,confilijamp;fignificationum. Deindeartificiofa diftributiorcmediorum,teftatur, cöditorem amantem cffehominm-n,quiares tammultçpræcipuçadhumanos vfus fàôtæfunt Étenim alia remedia bilem,alia pituitam trahunt,a lis herbæ opitulan tur cerebro, alis cordi, alis pulmoni,quxdampea:ori,nonnullæepati.Nulladeniq; plantula, quanquam fpreta,temeve nalcitur,nulla non

€ Z

STVDIIS DOCTR. CHRISTIANAS.

ad certes amp;nbsp;magnos vfus diuino confilio ordinata cd. Et quia in tanta varictatemorborü,Medici fpedatorcsfimt multarumærumnarnm,fieri non pptcft,quin caufas quç-rant,vnde tot non folum morbisjed etiam maioribus ca lamitatibusobnoxia fit hæepræflans amp;nbsp;infirma natura.In hacconfiderationede peccati origine, magnitudincamp; poenisadmonentur.

Quidprxtercapoteftefletamapertum tamqueperfpi. euum,quàmpoliticamfapientiam,cùmàDcodeferitur, nccfelicemnecfalutaremefle? Magna vis ingenijfnit in gubernatoribus Atticis, Pericie, Alcibiade , Demo-fthene amp;nbsp;Demade, amp;nbsp;magnos labores hi viri fuftinue-runt. Sed quid funt omnes ipforum resgeftæ à princi-pio vfque ad finem, nifi contentiones exitiales ipfis amp;nbsp;patriæ? Hæcmagnaamp;inefïabilismiferiaeft,frangi amp;con fumi tantum perniciofislaboribus. Talium exempla in-tuentes cxpauefcamus,amp; ardentiiTimis votis Deum oremus, vt fa dat nos vafa mifericordiæ,amp; organa faluraria Ecclefiæ,patriæamp; nobisipfis. At Iofcph,Moyfes,Dauid, Daniel,Efdras,Nehemiasres magnasamp;falutaresgefferur, quia à Deo gubernationem petiuerunt,amp; hanc normam in fuis politiisfecutifunt,de qua in pfalmo dicitur:Luce£ na pedibusmeis verbum tuum,amp;lumenfemitismeis. Ac ne quis eorum,qui olim adRemp. accefluri funt, dubitet de voluntateDei,pofl:ulantis ftudium verbi à viris poli-ticis,is memoria répétât expreifum mandatum, Deutef. I7.quodpræcipit,vtrexdifcat legem, amp;nbsp;earn fequaturirt totagubernatione. HæcenimfuntverbaMoyfi: Poftqua federit in folio regni fui, defcribet fibi Deuteronomium legis huius in volumine,accipiens exemplum à Sacerdo-tibusLeuiticæ tribus,amp; habebitfecum,legetqucillud o-«mibus diebus vitæfuæ,vt difcat timere Dominu Deum fuum

ORATIO DB ruum,amp; cuftodirc verba amp;nbsp;ceremonias cius, quæ in Lege præceptafunt.Huicpræccpto,vtaIia exempla omittam, obtcmperanslaudatiflimusPrinceps Alphonfus rexHU fpanicusamp; Neapolitanus,perlegit Integra Biblia quater amp;dccies.Vtenim luliiis Cæfar media inter prælia femper ftellarumcæliqueplagisfuperifqucvacauitjita hic Prin-cepsinterarma,tubas amp;nbsp;clafTica nunquam demanibus fcnptaPropheticaamp; Apoftolica pofuit, Laudatur à Cicerone Scipio Africanus,quilibrosXcnophontisdeCyri inftitutionc, in quibus nullum officium prætermiflum cftdiligcntisamp;modcratiimperij, etiam in caftris legere folebat.Scdplus veræ laudis habet hæc affidua leftio li-brorumdiuinorum,quinon fine caufa fontes Ifraël fan-diffimi amp;nbsp;auguftiffimi nominantur. Q^d fi quem fa-pientiæ iuris deditum,aut pfeceptum diuinum,quod no eftvnipolitiæ traditum,fed cumfit naturale,ad omnes politiaspertinct,aut exemplum laudatiffimi Principis Alphonfiparummouet,istamen confideretprsfentem formamreligionis amp;Reipublicæ,ad quam nemo fine co gnitione dodrinæ Chriftianæ fatisornatus poteft acce-dere.

Quemadmodum enim tranquillo mariquilibct nau-tarum veftorùmque gubernare poteft, vbi autem fæua ortatempeftaseft,acturbato mari,rapitur vento nauis, turn viroamp;gubernatoreopuseft,vtapudLiuium Fabius ait:itainhoc perturbato ftatu religionis amp;Reipublicæ non tantùm politica prudentia opus eft iis, qui confiliu Regibusamp;Principibusdaturifunt, fed etiam hac cælefti amp;diuinafapientia,quæ non propcratadpeenamante legitimam cognitionem,fedre diu multiïmq; agitata,de-cernit quidfequendum aut fugiendum fit.

Hæc,fretus intelligentia veftra, coniunfta cum pari

»TVDiis DOCTR. Christiana B»

beneuolentia.diffèro breuiùs,quàm caufa defiderat, vóf-quereucrenteramp;amanter oro, vtpro excellenti humanitäre vcftra,orationem multó tcnuiorem,quàm vt argu menti magnitudini refpondeat,boni confulatis.

Vtautem exitus orationis cumprincipio congruat, SEternumDeumPatrem Domini amp;SaIuatoris noftii I e-sv Christi totopcdoreoro^vtneccfîariç dodrinx ftudiaamp;eorumhofpitia perpetuóconferuetac tucatur. EundemetiaminuocoadgratiamMagnifîccntiæ,Excel-lendæ amp;nbsp;humanitati veftrç pro me refercndam,quoniani mihi nequaquamfatis facuiratis eft pro meo animo, arq;

veftro erga me merito,cumque fimilia officia red dere non poffim,acceptorum tarnen à vobis conftantiflimam,Deo adiutore, memoriam conferuabo.

D i x i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prxfa-

PRAEFATIO IN LOCOS THEOLOGICOS PHILIPPI Melanthonis poft habitamorationcm

2.Martjj,Annow.c. lx111.

I G N I T A S omnium doânnarumindua-busrebus confifiit. Primiim incertitudineieu veritatedodlrinx.Deindein necefsitate leu v-ti!itace,quam vnaquxque dodrinavel Ecclc-fixvelfbcietatihumanx affert. De neeeßitate huius doétrinx Chriftianxhefterna prxfatiun eulaaliquiddiximus. Nam rei amplitudefii-

, peratnonmodómeamtenuitatem,quamlibérer agnofeo amp;de-p!oro,fèdetiam omnium angelorumamp;hominumlapientiam amp;nbsp;eloquentiam.Qiixenim oratio huic argumentopar effe poteft.ini quo dicendum elLquantum verbo Dei dandum aur tribuendum fit? Quarehac parte omiflajdealterajhocefl:,de veritate amp;nbsp;certltu-dinedolt;ftr!nxChriftianxpaucalnhacamp; lequentibusaliquot le-ftionibusdicemus,quod(pero futurum non fine frudu amp;nbsp;vtili-tareiuuentutis-Inphilofôphiaduçfiint normx certitudinis,vna eH nocitia principiorum,quorum alia vocantur pradica, aliafpe-culabilia.Hxcprincipiafimtnotlrixnobifcum nafcentes, ex qui-bus Mathemata amp;nbsp;dodrina phyficaextruitur. Alia funt pradica, exquibusphilofophiamoralis extrudaeft. Altera normacertitu-diniseltvniuerlâlisexperientia.dequaomnesfàni eodem modo confentiunt.DehisnormiscertitudinisjquxaStoicisxem'etÄap-peliantur,inDialedicisamp;totaphilofóphia(xpedici folet. In do-drina autem Ecclefix vnica eft norma certitudi nis,qux nomina-tur patefadiodiuina.Ad lianeconfirmandam amp;illuftradamcol-ligunturapiavetuUatcfeptem gradus teftimoniorüm, quorum / primusfinniturabipladodrinx aunquirate.Eft enim dodrina Ecclefix prima amp;nbsp;antiquifsima, Scantecellit omnibus aliisreli-gionibus acfèdislaudeantiquitatis. Secundusgraduscontinet prxdidiones propheticas de maximis rebus, videlicet de regno Chrifti amp;nbsp;quatuor mundi monarchijs. Tertius compleétuur

PRAEFATIO IN LOCO5 TH. PhU. MeI.

mi«cula,vtrefu(citationem mortuonim amp;nbsp;alia, quae flint opera (bfiusnaturxomnipotcntis. Quartuseftipfüm genusdoótrinx, videlicetLex Integra amp;nbsp;promifsio de Mediatore,ignota ration! humanxflne reuelatione diuina,iuxtadidum.Filius qui eftin finu amp;c. (Quintus eft experientiafpiritualis in vera pœnitentia ftu conuerfione ad Deum,id eft,in veris pauoribus ortis ab agnitione irxDeiaduerftispeccatum,amp;infiduciaamp; fpe venix. Dehocgra-kluPaulusRom.8.inquit: Ipfè Spiritus famftus dat reftimonium Ipiritui noftro,quód umus filij Dei. Sextus eft fortitudo marty-rum in fuppliciis amp;in vincendis omnibus impiis illecebris amp;nbsp;ter-riculamentis Sathanx amp;nbsp;omnium tyrannorum. Septimus eft deletioimpiarum fèdtarum amp;nbsp;omnium hoftium Ecclefix,tyran-norumamp;aliorum. Gum autem argumentum per fè fitamplifti-mum,inquonemini poteft deefte oratio:fumma fêquartantum faftigiarerum,amp;iunioribus faltem monftrabo fontes, exquibus lumunturillateftimonia, amp;nbsp;quxdamdidabo. Scio enim,ciim Vcrbatantùm fpargunturinaërem,iuuentutemnon affiiefadam* * facile ea qux diäa (unt.obliuioni tradere.Nequetamen ob-ruam auditoresprolixisdidatis.fèddabooperam, Vt mediam viam inter declamationes

amp; diólata teneam.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O R D 0

ORDO LOCORVM ETCA-

pitum, quorum expucano m hoe

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;libro continctur.

IN T i M A T i o feu fcriptumpublicè propofitumin AcademLi Lipfènfi,quocontineturfignificatio deprxledione Locorum Theologicorum.

Oratio de Rudiis Theologicis.

!• Narratio exponens certamina Ecclefiæ amp;nbsp;hypocritarum dé libero arbitriot

-ir. ExplicatieMethodicaliberiarbitrij. i.Anfit. a.Quidfif. j. Qualefit. 4.Qnarehcinnaturarationali. ç.Quidàpec-• i ’ catooriginis différât. '

•III. Refutatio Pelagianorum.

ïv. RefutatioManichrorum.

•v.t Expofitio verxfententi^,diftributa inpropofitionesnegati-. ’ uas amp;nbsp;afiïnnatiuas. •

V LTefti-

Vî. Teftimoniaantiquitatisdeverafententij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^.^ ^^^3J^^

Vii. Solutio obieftionum.qux aduerfarividen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^_

tix.

V111 .Déimpedimentis libertat'S.

LOCVS DE PECCATO.

t. Quid fit peccatumm genere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u/vaauale. ï K nbsp;^primadiuifionepeccatnnoriginale amp;attu

111. Decaufisamp;effeftibuspeccatiorJginis.

iv. nbsp;De reliquiis bonorum m homme po _ ^ nbsp;nbsp;^,

V. Anpoftbaptifmuminrenatis ”’®”®^ J* i:. vi. nbsp;Dedifcrirainepeccativemahsamp;mor

FINIS INDICISPRÏ^^^^ PARTIS ,OCOKVM THEOtOGlCORVM

Viaorini Strigcli)-

V;îiwîPss«ô^

CERTITVDINE DOCTRI,

N AE C H R I S T I A N AE.

^^nfe jneboatioKemloei ele Deo,hac eluoprolegofneHA expUcaKtur. i.de certitueline doUnn/e ChnJliaKa.

2.ele methoelo Jeu ele rafione eloce/teli ^' ehjecneli elo-^rwam Ecelejiieprofriafn.

A V o A N D A eftluftini Martyns,Tertullia-nijamp;aliorum piorum diligentia, qui college-runt aliquot gradus teftimoniorum de doftri-naEcclefix: non fdlùm ad refutandos Ethni-cos,lèd etiam ad nos ipfos confirmandos.'VC ftatuamus hanc Iblam efle veram de Deo do-órinam,quxeftliteris mandata per Prophetas, Euangeliftas amp;nbsp;Apoftolos, Alias veró fèétas 0-

Ex fcriptoribus Ecclefiafti-cisGrxcis,quiftatimfecuti funt Apoftolos, vetuftifsimi funt lu-ftinus Martyr amp;nbsp;Philofophus:amp; Irciid^usjtjuciu Ldiijen antecefsit Iuftinus,quialrençus dtatdiCta amp;nbsp;teftimonia luftinilib. 4.lt;8c^. contralixrefes. ExLatinis duo funt vetuftifsimi Tertullianus amp;nbsp;Cyprianus. luftini Martyrishiftorias qui Icire vultjegat librum 4.hiftor.Ecclef.Eufebij. cap.1647.18. Inquibuslocis Eulebius mul tahiftoricarepetitex Apologiis duabus luftini, quarum alteram fcriplit ad Senatum Romanum: alteram ad Marcum Antonium pium, qui anno c.amp; x x x i x. aut circiter poft Chriftü natum fuit Imperator Romanus.

Cyprianus famftus Martyr tanti fecit fcripta T ertulliani propter antiquitaté amp;nbsp;acumenautoriSjVtadScribamdomefticüfxpedixe-

DE CERTITVDINE

rit: Da mihi Magiftrum,fie appelons Tert till ian uni: Niifuni etiant diem abirepaffus eft Cyprianiis, in quo non aliquid ex Tertnlhano legerit.Hortor autem ftudiolbsvt Icgantdiias Apologias Iuftiili,amp; Apologeticum Tertnlliani.funt enini ledione dignifsima.

Nulla enim in toto genere humano extant fcripta, qux à rerum initiis cotinuam feriem annorum monftrent, nifi fola hiftoriaMoyfi amp;nbsp;Prophetarum.

riaEcclefix extat in libris Moyfis chiam Perficam, quç annis circi fti in rnrnPTn.

Hancperlpicuam alTeuerationem confirmât Eu/èbius libro tó. prxparat.Euangelicx,teftimonio Aphricani lapientilsimiamp;dih-gentißimi Scriptoris hiftdria-rum,quiinquit:Ante initium Olympiadum nihil certi in hi-ftoriis Grxcis recitatur,lèd 0-

mniafimtplenaconfufionis amp;nbsp;dilTonantix.

Euangelica contra ludxospertinaces, qui negant Chriftum appa-

ruifle, -

Incoantur

Eufebius li.n.prxparat.Eu-angel. difertè fcribit, Platonem effe imitatorem Moyfi in libris de legibus.Qui libri Platonis,ve lut gemmæ infignes inter reli-qua eins Icripta eminent.Monet autem Eufebius amp;nbsp;inlibrisMoyfi amp;:Platonis de legibus: Confide-randam effe ifixi^oMylitv hiftorix antiquitatem,amp; vofy.oQïtrla.rlegum autoritatem.Narrat Mofes in Genefi amp;nbsp;Exodo hiftorias pri-morumpatrum,ócinitiaEccIefixpopuliIudaici.Pofteaexponit 1e-gesnon humana, feddiuinaauthoritatefancitas.Eademmethodo

Vtitur Plato in libris de legibus.

Meminerimus etiam eiuldem autoris verba in Apologetico aduerfusglutes,quxinfigneencomium librorum Moyfi conti-nent-Primaminftrumentis autoritatem fiimma antiquitas ven-dicat.Apudvosquoquereligioniseftinftar,fidem detemporibus afferere-Omnes itaque lubftantias,omncsque materias, origines» ’ At

DE CERTITVDINE.

Huicmemorabilidiftoadiiingantur verbaluftini Philofôphî amp;Martyris,qux exrät in Apologia pro Chriftianis leriptaad An-toniumpium Imperatorem:Moles antiquior eft omnibus Icri-ptdribus Crxcis, amp;quxcunque Philolbphi Sc Poëtx deimmor-talitate animx Sc de pœnispoft hancvitam,5cde confideratio- Fons dodrinç Chriftiane eft

primus liber Moyfi. Nam in tribus capitibus primis lemina to-tins doering Chriftianx Ipar-guntur.

CHRISTIANAS. 5

Haggeus qui gubernauit Ec-clefiam vnà cum Zacharia poft reditu populi ex Baby lone, præ-dixit Mefsiam traditurum efle fuam dodrinam , «Sc editurum miraculaintemploftcundo. Sic eniminquit : Magna erit gloria domus iftius nouiftimx, maior quàm prima: domus.

EFaias propter perlpicuita-tem prophetiæ de Chrifti pafsio-ne à multis didus eft Euange-lifta.

Hisprxdilt;ftionibusnoftrorum vatum euentusrefpondiflcjte-ftanturhiftorixnon folùmEccIefixftdetiamEthnicx.

Venitenim Chriftus Domi- TeftimoniüIofèphideChri-nus amp;nbsp;Saluator nofter co ipfb fto, quod extat lib. 18. «fp^wexo-tempore, de quo Prophetx di- yia_f cap.4. Extitit eo tempore ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'-A 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

DE CERTITVDINE

ludxietiampoft deletumtem plum amp;nbsp;vrbem bis conati funt inftaurarelerofolyma. Primiun fub Hadriano , inftihAu Duels' furioli euiufdam Beneosban, fed illamultitudo reprefla eftab Hadriano, qui poftea interdixit cxterisludxis, vt non auderent

ex magno interuallo alpicere ruinas amp;nbsp;rudera lerolblynix. Secundo fub luliano Apoftata,quo iubente amp;nbsp;adiuiiante eandem rem ten tarunt,fedinfelieiparitereuentu.Dequo his verbis fcribitAmmia-nus Marceliinus: lulianus imperij fui magnitudinem memoria o-* pum geftjens propagate, ambitiofum quondam apiid Hierofoly-mam templum,quod poft multadc interneeiuaeertamina ob fiden-teVelpaiiàno,‘pofteaàTitoxgrè eft expugnatum, inftaurarefum-ptibuscogitabatimraqdicis,ncgotiuinqj maturadum Alipiodede-X’atAntioehcnfi,qui olim Britanniasprocuraueratprxfeftus.Ciim-que is rei eidem forti ter inftaretAlipius,iuuapetcpprouineixreftor, t 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;metuendi

DOCTRINAE CHRISTIANAE. 7 nietuendiglobiflammarum prope fundamenta crebris infultibus erunipentesfecerelocum exuftis aliquoties operantibus.Hoctpmo doelementoobftinatius repellente ceflauitinceptum.

Tres funt forma: Reipublicæ. Prima dicitur monarebiaj altera Ariftocratia,tertia,Democra-tia. Apiid Herodotum poft mortem Cambyfisfilij Cyri,agitata eft dilputatio à principibus re-gni Perfici de optima forma gu-bernationis.Tadem Darius fuc-celför Cambyfis , confentienti-bus reliquo: umprincipum fuf-fragiisobtinuitMonarchiaman tecellere reliquas formas propter has caufas.

i.QuiaDemocratiafacilè degenefat in anarchiam, cuius exemplum vidimus anno J5z';.quo tempore in Germania exarfit tumul-tus Rufticorum.Et Sophocles in Antigone inquit: Maius efle ma-ium,tf)'rt/:;;^/«i',quamtyrannidem.

a.Qiiia Ariftocratia facile dégénérât in 0Az3«tf;:^fai',qux eft pau-cofumgubernati0,magisreruienspriuatx quam publica: vtilitati. Etliautem omnium rerum humanarum magna eft inftabilitas:ta-men cum conferuntur Idea: Rerumpub.verifsimumeftMonarchia efle optimam propter illas fiiperiof es, amp;nbsp;has fequentes duas caufas. 1. Quia proximo accedit admaieftatemamp; fimilitudinem guberna-tionis diuinæ,de qu a Ariftoteles in polit.hb.ii.citat verfum Home-rj:Multosimperitare malum eft,rex vnicus efto. a.Quiainmonar-chia faciliusretineturordolegum,executio pcenarum amp;nbsp;iÙta^io., quam in iunKfAriAamp; Democratia.

IO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.^ ' D E quot;C Egt; R T I T V b t ^ E

Gladiatores in hiftoriis Romanis vocàntur, qui duello vel /xoro/zct;^/^inter lt;econgreßifiint,neque prius deftiterunt,donee velaker, vel vterque extinftiiseffet. Diir.ariint illa fpeftacula tefte Theodoreto lib. 5. vfque ad tempora Honorij, qui promulgauit legemde abrogatione honim fpedaculorum. Prxco iftiiis legis fuit (axis obrutus. Tanta vis eft malx confu e tudinis.

Sic Turci Hint blafphemiaduerffisFiliumDei, amp;nbsp;faciuntd^ uortia fine legitimacognitione,amp;diminasrurrnsducunt amp;nbsp;ab-iiciiintjcum libet,deniquepolluti finit cruore fimdorum.

DOCTRINAE C H R I S T I A N AE.

exemplo medico. Ars medicadu plices habet demonftrationes. j.Aliquæ ex principns extruun-tur,qualesfunt, Contraria con-trariis curantur , Similia accef-fione fimiliüaugenturamp;c.i.Ple-rxque fumuntur ab effeétibus feu experientia, vt laudaturhie-ra,cuiusvfus eft in ardentifebri, id docet experientia. Eodemmo do experientia Ipiritualis, qua: confiftit partim in contritione, partimin viuificatione,eft tefti-monium certitudinis doftrinx. Vnde Auguftinus: Credens feit fecredere.Et Paulus ad Hebr.ii. fidem appellat sÄ5^;^oi/, id eft. notitiam,qua conuincimur,veras effe promifsiones Euangelij.

Stipulas,ideft,omnemperfuafionem noftrx fapientix aut iufti-tiæ,qualis eft Pbanfuca.

Petras,id eft,corda ferrea,(ecuraamp; Epicurea, vt Cain etfi initio in eodolorhebes eft:tamé ipfoDeo accufantepeccatum,in tantam confternationem tandem incidit,vtillamblafphemamvocemedat: iMaior eft iniquitas mea,quàm vt veniam mereatur.

Dehacconfirmationeloquitur Epiphanius, cùm inquit contra Apoftolicos:Diuinusfêrmoindiget Ipeculationeamp;fènfii.-vo-catenimlpeculationem,diligentiamGrammaticam84Diale(fti-cam,videlicetconfiderationéphrafis,collationem locorum Scripture, definitioncs,diuifiones,amp;iuftasconfèquentias in argu-meiitis. Senfumverb nominatagnitionem peccatorum,amp;con-folationem amp;nbsp;viuificationem in corde,vtRom.8.dicitur: Spiritus dat teftimonium fpiritui noftro , qubd fimus filij Dei. Cùm enim corda fentiunt fe à Deo VerbaEpiphanijfunt fol.azj. terreri,amp;rurfiis erigi aeviuifi- 'tavto,TA^eia. fniAAra, va aJ^nyo-cari;fatenturdobtrinam veram iêtTiu, àxxà àrsj^«. ^ia^tAr g ene,amp;eanifirma aflenfioneam to èiitvcu ï-plecluntur. xas-nr 'uTr^^ïfia^Tt^ HvAi^-iv,

Bi

DOCTRINAE CHRISTIAN AE. IJ talesoportetfxpeorarejamp;fingijlismomentis expedare iftum car-nificis.Sedquomodocruxeftgloriofa? Refpondeo.i. C^iaomatglo nam Deiteftimonio verx do^rinXjVtPaulus à Nerone interfeftus fiio fanguine teftatur dodrinam effe veram.Deinde fuo exemplo in auditorum animis earn confirmat.Tertio hocipfo exemplo multos inuitat ad E cclefix focietatem.

» 3

14 BB CBRTITVDINB. DOC T. CHRIST.

DE METHODO DOCTRI-

NAE CHRISTIANAE,

N ceteris artibus,quarum normxfiint princi-piaamp;vniuerfalisexperientia, corpus dodrin« traditur,aut iamp;Ta. e-Cv^ilt;riv [^{tercompoßtianemjuut gt;1^.70, iva-Kutriv [per refolutionem^ aut methodoóex-r/KH;^ S'itufi-nx^^definitiuaamp;diuißua] vt Galenus

culta-

Methodus efiduplex.Vna generalis, quxpertinet ad totum corpus alicuius artisfeu doftri-næ. Alterafpecialis, qua lingula: partes cinu(que artis explican-tur.Generalismethodi inphilo-fpphia amp;nbsp;artibus, qux extruun-tur exprincipiisamp;vniuerlali ex-perientia,tres funt forms:

Prim a efia'v rSîTyjWj altera äret-xv77)CH,tertiaóezr()(.w Ä J'/a/fs??)«'/. De bis tribus formis generalis me-thodiloquitur Galenits inlib.dearte medendi.Prima, inquit,ratio docendi perrefblutionem ex finis notioneamp;intelligentia fumitur: altera componit ea,qux inuenta funt fagacitate refolution is. Tertia eftdefinitionis amp;nbsp;partium eins expofitio. ^rpwTM ƒ* ktamp;ti.lt;yii.a.Kiagt;v à cÄTHf ? ri^Vf iwalctf !i^T^ó.viKvi}-iv yivojj.ivu.S'ivTifn 5« aK a-vv^ifiaf Tay y^TA liuj ivo-Xt iriv i,\,fn^iVTCigt;v.7^nn'‘3'ófgt;i ^tAKuiHaf.

HçcpofTuntexpIicari exemplo artis medics. Galenus in prsci-puislibris,quosfcripfit,vtiturviacompofitionis,vtquando ordi-turadi!'pntationcdee!ementis,qusfunt principia humani corporis iuxta Medicorum fententiam. Deinde progredituradtempera-mentaqusexiftuntexvariamixtione clementorum inter fe. Tertio difputat de ücultatibus naturalibus,qus funt comités tempera-mentorum.Ciim autemfacultates naturales hsreant in aliquapar te corporis,düTerit de vfu partium humani corporis. Et quia tem-peraméta amp;facultates naturales,amp;iplx partes fiepe Ixdûtur à «Tvir-xpeto-kjdifleritde locis affedtis. Tandem tradit methodum medendi,cuius finis eft fanitas.

Eftiglturcompofitio,quandoordimuràptincipiis, amp;nbsp;per media procedimusvfqueadfinem.Inuerfiis ordo eftawAva-K refolutio. Hoc ordine vtitur Galenus de conftitutione artis medics. Cùm e-nim finis artis fit fanitas,orditur ab illo fine, amp;nbsp;regreditur per media vfque ad prima principia (eu elementa.

TertiamethodooemxHvtiturin parua arte, vbiprimùm con-ftituitdehnitionemartis medics. Medicina eft cognitio fanorum, sgrorumamp; neutrorum. Pofteaeùm in magna varietate fint fana, sgra amp;nbsp;neutra,fingulas illorum partes amp;nbsp;Ipecies explicat.

l6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DOCTRINAE CHRISTIAN AB.

Analyfis fèruitartium inuentioni: fynthefismagisprodeft ad artes amp;tradendas amp;nbsp;explicandas. ôfc!ç/x«methodiis,quxcontenta eftnudisdefinitionibus Sc diuifionibus finedemonftrationibus in compendiariis praeceptis artium vfitata eft.

Nullaverö harum formarum propriifsimè loquendo congruit ad doftrinaniEccIefiserelpeftiitotius corporis. Etfi enim in expli-candis rebus facris vtimur definitionibus amp;nbsp;diuifionibus; tarnen quæad corpus doftrinx pertineat, non alia methodus reperitur, quam hiftorica feries, cuius quafi epitome eft Gênefis in quatuor prioribus capitibus.

* Nominatur autem hiftorica feries ordo^ quo res vt ftintgeftx,(ó-lentnarrari. Actota Scriptura nihil aliud eft quàmcommentarius fcriptus in hæc quatuor capita-Sicut Sol eftdu^amp; moderator lumi-num in cxlo, ita Moyfes eftdux chori Prophetarum.

Harum formarum nulla ad doéirinam Ecclefix congruit. Etfi enimadminiculisdefinitionum amp;diuifionum in Ecclefia carere non poffumus; tarnen corpus dodrinxChriftianx hiftorica (êric proponitubcuiusfandißimus amp;auguftißimus fons eft primus JiberMoyfi.

Naminhoclibrodelcribitur creatio mundi amp;nbsp;hominumjn-ftitutioEcclefixamp; coniugij : lapfiis primorumparentum: caufe mortis amp;nbsp;calamitatum.- reftitutioEcclefix amp;nbsp;pœnxmitigatio.pri-mapromulgatio promißionis de Saluatore reddituro iuftitiam amp;vitam xternam.Poftearecitaturgeneratioprimx fobolis, amp;nbsp;o-' ftenditurqualisfueritprimaEcclefia,amp;quxcertamina ftatimin--terfratresexortafint^acibiconcioneslegis recitantur,amp; lancitur lex, quxprohiber amp;nbsp;punit homicidia,amp; expreße traditur articu-Jusdeventuroiudicio. Harum maximarum return dodrina qua tuorcapitibusprimilibriMoyfisinclulaeft, qux in corpore do-ârinx Chriftianxcadem lerie explicatur.Primùm enim dici idler ■tie Deo, tSc de return fabricatione ex nihilo, deinde de hominum creationeamp;lapfij^amp;de peccato originis, pofteadelege,de diftri-minelegis amp;Euangelij, de iuftificatione amp;renouatione Eccle-fix,deSacramentis,decaufis calamitatumamp;remediis, de politico ordine,de coniugio.His locis leu titulis fiimma dodrinx com-prehenditutjquxEccIefiamabaliisgentibusdilcernit.Hxcdege neraUmethodo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poftea

D E M E T

Pofteaveroin fingulorum lo comm methodica explicado-nojVeimuraut notifsymisqux-ftionibuSjautlèrie prxdicamen tomm,autpro arbitrio nouum quedamordinem inftituimus, aut certis hypothefibus conten-ti fumusjVt verbi caulà.-Cùm de peccato diflerimusjvfitatas que ftiones adhibemus, quid fit pec catum,quxfinteiuslpecies,quç caulxjquiefFedtus. merantur partes ftu Ipecies.Adduntur caufe, effeftus, cognata,pii-gnantia.

Secundaformaab aliis nominatur Anatomica, ab aliis prædica-mentalis,quia congruit ad feriem decern prxdicamentorum. Ac medicitradentestttÄTo/xliUjordine eunt perprxdicaméta,vtcùm de corde dilputant.primum de fiibftantia cordis quxrunt,qualis fit caro.Pofteaquxfit figura cordis. Tertio qux fit KfciiJiifamp;C AfMif, feu temperamentum cordis. Quartö,quxfitaaio,quismotus amp;v-fuscordis. Quinto,quxfintpafsiones cordis feu motus violenti, quibus cor extinguitur. Tandern moftraturpofitus amp;nbsp;fitus cordis, amp;quç funthiscognata.

Tertiam formam nominemus fané Geometricam. Nam Geome træfæpe vtuntur hypothefibus,id eft,propofitionibuspofitis amp;nbsp;con cefsis,qux alibi demoftrantur. Sxpeetiamperdeduftionemad irn-pofsihiieconuincuntauditorem.

Poftremam formam nominate folemus Arbitrariam, qux pro cuiulque arbitrio poteft inftitui. Alius ante maiori dexteritate prx-ditus eft alio,ficut in omnibus rebus,certi gradus ftint donorum.

ig nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DOCTRINAE CHRISTIAN AE.

initio fiierît,amp;an perpetuó du- Horatium: Ridetur chorda qui raturait. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;femper oberrat cadem.

1 Sxpeetiam certishypothefibus contenti fiimus, vt in loco de eleétionejd elbprxdcihnatione has hypothclès firmißima affen-fionc

• 20 »OCTRI N AB. CHRISTIAN AB»

blioriim.NamfiipientiaEuangelijeftignotanon tantùm homini-biis,{èdetiam Angelis, fine patefaftione Dei fingulari,iuxtadiftuni Baptiftælohanj.Deumnemovidit vnqnam, Filius, qui eft in finu Patris,iplè enarrauit nobis.

• a. Fine. Finis philoibphiæ aut eftcognitio liberalis,aiiteftafl:io laudedigna.Quemadmodum enim dfipliciafunt principia, fpecu-labilia amp;nbsp;pradica: ita duo fimt fines vniuerfiephilofbphix: difcimus doftrinam de motibus lyderum propter fpeculationes , Ethicani propteraftiones.Namvtinquit Ariftoteles: virtutis lans non con-fiftitincognitionefedalt;ftione.Euangelijautem finis eft neque fola cognitio,nequefblaaftio,fed confolatio viuificans cor in terrori-bus mortis,^ accendens initialætitiæ viftricis peccati amp;nbsp;mortis, vt latroin crucetalem audit confolationem:Hodie mecum erisin pa-radyfb.Mediuniauté commune eft quodam modo in pbilolbphia amp;Euangelio,videlicet doftrina. In medioigituraliquomodo con-gruunt.Sed hoc nó inteUigatur vniuerfaliter dere, fed de modo rei.

  Suilt autem adminicula Ïe-«ftionis cognitio linguarum E-braicx amp;nbsp;Grxcx,Grammatica amp;nbsp;Dialedica, notitia hiftoria-rum Ecclefix amp;nbsp;Ethnicarum, afpeótio locorumterrx fa néts, dodrinaphyfica dep]antis,de animantibusgt; de opificio corpo ris humani,depotétiisanimx, epitome philofophix moralis.

Optima ratiodifcendiTheo-logiam confiftit in tribus iuxta Lutherum,in meditatione, pre-catione amp;nbsp;tentatione. Epiphanius eandemfententiam hisver bis récitât contra Apoftolicos: Scripturadiuinitus tradita indi get duabus rebus, fpeculatione amp;fènfti. Idem Lutherus amp;Epi-phanius dicunt, fed difsimili for maverborumvtuntur.

Meditatio enim eft afsidua amp;■ diligens leftio Prophetarum, Apo-ftolorum amp;Euangeliftarum, amp;nbsp;collatio vtriufque Teftamenti veteris amp;nbsp;noui. Vt enim vetus Teftamentum eft fons noui,ita nouum' eftlux veteris, ideft, Chriftus amp;nbsp;Apoftoli innoiio Teftamento o-mnesfuascócioneshauriuntexMofe amp;nbsp;reliquorum Prophetarum monumentis. Ideo Chriftus inquit lohan.yScrutamini Scripturas, quiaiUaeteftimoniumperhibent de me: Et poft refurredionem in colloquiocumdnobus difcipuhs euntibus in Emaus, deducit Ec-defiam adMoyfi,Dauidis,ócreliquorum Prophetarum fcripta. Et Petrus Ad. lo.in domo Cornelij:Huic (Chrifto) omnes Prophet« teftimonium dant. Et idem Petrus, z. Petri. j. Habemus fir-

DE METHO,DO 21 inumPropheticiimfermonem,cnibenefacitisattendentes. Panliis Vero vbiqiiecitâtamp;ilkiftratMoYfen,pfaImos,amp;in primisEfaiam. InEuangelioamp;epiftolis Apoftolornni nihildicit Chriftusad Apo-ftolos,nihil de Chrifto Apoftoli,fine Prophetarum teftimonns.Co-traveronemopoteftvtiliterverfariinleftione veteris Teftamenti, nifiadeam accedat inftruftus cognitione earum rerum, qiixex-plicantur à Chrifto amp;nbsp;Apoftolis.Ita tradunt mutuas operas Prophets amp;Apoftoli,vt quondam in arcafœderis duo Cherubim iungen-les alas,amp; fefe mutuo a(picientes.Non poteft autem feliciùs legi Seri ptura,quàm mediocriguftu cognitionis linguarum percepto. Nam VetusTeftamentumeftfcriptumHebraicè,nouum Grscè Ex quo intelligiturfafciolasChrifti,quibusinuolutus eft.efte linguamHe-braicam amp;nbsp;Grxcam. Sedquidlentiendum eft de verfionibus ?Re-Ipondeo.Duplex eft nauigatio,prima amp;nbsp;fecunda. Si non prima ali-cui conceditur,fit contentus lecuda, Id eft, Si non potes ipfe cogno-Pcere fontes,acquielce in riuulis. Sedverißimum eft;

Dulcius exipfo fonte bibuntur aqus.

Sspe invno vocabulo plus cftponderis amp;nbsp;moraenti,quam in longis Commentariis.

lam quod ad artes attinet: omnino Grammatica amp;nbsp;Dlaleftica o-puseftTheologo. Namtriafunt officia boni interpretis.i.vt fitbo-nusGrammaticus. a.vtfitbonusDialefticus. 3.vtfitteftisverxfen tentiæ.Grammaticaenarrat vocabulaamp;phrafes. Dialefticaoften-dit ordinem in concionibus Propheticis amp;nbsp;Apoftolicis.

Quamnecefliiriafitnotitia hiftoriarum, declarabo vno exem-plo.Non poteft vnum caput Danielis enarrari fine cognitione hifto riarum.Quid enimini.amp; 7.capitedequatuorMonarchiis?quidin oftauode Dario vltimo,amp; Alexandro Magno? quid in vndecimoamp; duodecimo de bellis, quae gefferunt reges Syriaci amp;nbsp;Aegyptij dieet interpres fine leriione Herodoti,Xenophontis, Thucydidis,Po-lybij?

chorographies defcriptiones terts fan ris profuntadMoyfen inteUigendum. NamMofesduxit populum per defertum à rubro mari vfque ad montem Sinai, poftea cum populo vagatus eft 40. annos in deferto, tandem per lordanemvenit lofuain terram fan-ftam. Dehisrebusparum inteUigitur fine inlpeftione tabularum Geographicarum.

Phy fica opus eft propter plantarum amp;nbsp;animalium hiftorias, v^

c 3

2Z DOCTRINAE CHRISTIANAS.

Chriftus Matth.13. vtiturparabolade margarita, feu vnione.DeilU nihil concinnè dici poterit,nifi nota fit defcriptio, quae apud Theo-phraftumextat. Ethicædifputationes multumlucisaffèrunt expU-cationi Decaiogi, amp;nbsp;epiftolis Paulinis,in quibiis crebrae funt concio-nesde virtutibus.

In nouo Teftamento Euang' liuni Iohannis amp;nbsp;epiftola PauH l adRomanos exceUunt.Nam hçc duofcriptaverèfuntclaues,qui-bus aperiuntur fores Seriptura: Prophetieç.In veteri Teftamento excellunt quinque libn Moy-fi,qui funtfûtes totiusfacrx Seri pturæ. Deinde pfalterium, quia pfalmi funt parua quxdam Biblia , amp;nbsp;vt veteres dixeru nt, tri- 1 bulatorum folatia. Nam effeäus pfalmorum funt, vt defcribuntur inCantico: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

• Inlaborerequies

Inxftu temperies

Infletu folatium.

Hos Duces Mofenóc Dauiden lèquitur Efaias, qui fplendidifsi-mè concionaturde perfbna Óc benefieüs Mefsix,depafsione amp;nbsp;refur reftione,de vniuerfalivocationegentinm. Ilüigitur fcianc feprofe-ciflein Theologia,quibusvaldeplacet MoIès,Dauid,Efaias, Iohannes Apoftolus, amp;nbsp;Paulus.

Tertiaadmonitio.Neautem leétiofitpuerilis,prudcntcr di(-cernanturLexamp;Eiiangelium,amp;fingurxpartes concionumPro pheticarum amp;Apoftolicarum ad hxc duo genera dextrèaccom-niodentur. Teneatetiamftudiofus fummam dodrinxChriftia-nxtraditaminCatechefi,autinaIiis methodicis fcriptis,amp;cogi-tet in leótionCjad quos articulos teftimonia vel exempla referenda fint.

Quartaadmonitio. Poftquam mens ex fontibus Iffaelhaufit nccclfariam doftrinam de omnibus articulisfidei,amp;falutarescó-lolationes, adiungat ledioni amp;nbsp;doefrinx exercitiapœnitentixj fidei,inuocationisamp; tolerantixin xrumnis, in quibus vera lux t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fapien-

Supraetiam recitaui infigne didum Epiphanij contra Apo-ftolico6,quodregulamc5tinet ApoftoIicifueruntfimilesEn gubematricem totius ftudii cratitis,abftinueruntàcertisci-Theologici. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bis.amp;c.

Diuinus ferm o non indiget allegoricainterpretatione,{èdin propriafèntentia intelligatur.Indiget autem fpcculatione amp;nbsp;fen-fu,vtmaterix difcernanturamp;rede accipiantur. Quidau-tem fit fpcculatio amp;nbsp;fènfiis, admonitiones quas pofui, fatii declarant. Hadenus prolegomena re- ... ; i

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;citata funt. Nunc Deo iuuante

ad dodrinam de Deo accedemus.

24-

LOCVS DEDEO.

VIVS Locidecemcapitafiint.Caputprimumeftfnn damentum totius Theologiæ, videlicet patefaftiodi-uina. Nam prim um principium eft; Ita de Deo loquen-diimamp;fentiendum.amp;ficDeusinuocandus amp;nbsp;colen-duseft,ficutfeincerto verbo amp;nbsp;non fallentibus tefti-moniispatefecitinde vfque ab initio poft conditum genus huma-numamp; Ecclefiam.Patefaâ:ioigitureftbafis,quanititurtotumædi-ficium doftrinx Chriftianx.

Secundumcaputeftdedupliciinuocatione,vera amp;nbsp;falfa.None-nimtraditur hxc doftrina propter otiofas fpeculationes, fedpro-pter exercitia pietatis.

• III. nbsp;nbsp;nbsp;Definitio Dçi. In hoc capite collatio fit manex amp;: mutil« definitionis Platomcx amp;nbsp;illius,qux in Ecclefia vfitata eft.

• 111 nbsp;nbsp;nbsp;L Exponit proprietates amp;nbsp;virtutesDei, vt funt fapientii, luftitia,bonitas, amp;c.

• V. nbsp;nbsp;nbsp;Continet teftimoniadevnitateeflentixdiumx.

• V nbsp;nbsp;nbsp;I. Exponit duas régulas Auguftini de operibus Dei internis amp;nbsp;externis.

• VII. nbsp;nbsp;nbsp;Monftratexplicationemvocabulorumeflentixamp;perlb-nX}V^lct,fiyvTrDça,3-iat.

• VIII. nbsp;nbsp;nbsp;Récitât teftimonia veteris Teftamenti de articulo Trini-ta'tis.

• IX. nbsp;nbsp;nbsp;Difcernit tres perlbnas Piuinitatis, amp;nbsp;récitât duo difcrimi na,alterum arcanum à proprietatibus interioribus Dei fumptum. alterum à benefieüs erga Ecclefiam,

• X. nbsp;nbsp;Compleftitur difcrimen inter nafci amp;nbsp;procedere, feu inter generationemFilij amp;procefsionem Spiritus fandi.

C AP VT

CA PVT PRIMVM.

De patefaóhione Dei.

^ Atefactio diuinaeftadioDeiexterna^qux Deus immenQ bonitate amp;nbsp;mÜèricordia, exilla gt;nbsp;fuaarcanafède amp;nbsp;luce ignota omnibus creatu-risprodiens,allocutuseft homines familiariter, ^^ amp;nbsp;(ua voce tradidit legem amp;nbsp;promißionem de Mediatore,amp;addidit teftimonia nonfallentia

lux doci;rinx,^refi.i(citationem mortuorum amp;nbsp;alia, vt teftare-tur,lè cura lalutis nohrx affici, amp;nbsp;communicaret nobis fuam ßpiendam amp;nbsp;bonitatem, amp;nbsp;tra deretEcclehx certam normam iudicij, cultuum amp;nbsp;morum. difcrimen inter aftiones Dei internas amp;;externas:internxfiunt in ipfa effentia Dei extra creaturas,fine principio amp;nbsp;fine,amp; fine vlla té-poriscircurafcriptione, vtquód Pater gignitFiIium,Filiusgigni-tur,Spiritus fandus procedit à Patreamp; Filio.Externx aftiones Dei funt,quibus Deus fe patefecit generi huraano amp;; Ecclefix, pri-mùm per creation era cæU, terrs, angelorum, hominû amp;c. Deinde perruftentationemamp; conferuationem, denique per alias aftiones, quaru ra longa eft enumeratio.

ClauCula, prodiés ex arcanafnaluce, fumpta eft exPaulo qui codera modo loquituri. Timoth. 6. Beatus amp;foluspotens,rexregum, amp;dorainusdominantium,qui folus habet immortalitatem amp;lu-ceniinhabitatinaccefsibilem. Ceterx particulae-definitiohis paulö poft explicabuntur in commeraoratione caufarum.

Etfiautem profani hommes ^ Triaoftenduntmagnitudinë non cogitant, quanta res fit, lt;5c dignitatem huius benefieij, quod Deus data voce amp;nbsp;illu- videlicet patefaftionis diiiinx. ftribusteftimoniis fuam effen- » Difcrimen inter naturales no-tiam amp;nbsp;voluntateminde vfque “w»® '^« ^'“ quot;^ ‘** l®S® * D

IndiditDeus menti humanx aliquam lucem,quxeft agnitio Dei amp;nbsp;Legis,amp;notitia deobediétia Deo débita, amp;nbsp;deiudicio Dei. Impreffitetiam fingulisnaturx parti bus veftigiaffix fàpientix, potentixamp; bon itatis, quorum

conlideratione naturalis notl-tiadeDeo,quxnunc eft oblcu-rior, excitatur. vtRom. t. Paulus inquif InuifibiliaDebvide-licet xterna ipfius potentia amp;nbsp;diuinitasin opificio mündig amp;

quafcintilla monftransamp; regés viaminilla conlideratione. Be-ftixcertèalpicientcscxlum non poffimt colligereefle Deum.

Tota rerum natura eft teftis de Deo , fed præcipiiuni teftimo-tionuni fluélibus amp;nbsp;procellisj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- -quamvndx 6lt;arenx contrariis poris humani. ventis in Syrtibus agitantur.

Magnxenimamp; triftes dubitationes languefaciunt affenfionem de Deo,de prouidentia, de iudicio Dei, de minis amp;nbsp;promißioni-busdiuinis,deprxfentiaDei in xrumnis,vt oftendunt prodi- D. Philippus dicere folebat: giofx dilputationes philolb- Poftleftionem Bibliorum nulla phorum , amp;nbsp;querelx in tragce- leftio vtilior eft, quam Trageer jjjg, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diaruraAEfchyli,Euripidis,SQ-

phoclis amp;nbsp;Senecx: In tragœdiis funtcondones legales de peenis atrocium feelerum, amp;fumma q-nmiiim tragœdiarum haec eft : Difcite îuftitiam moniti, amp;nbsp;non temnerediuos.Hxvero condones legales itaornanturamp; illuftran-turthefibus aL^iîî-H,amp;illoalîeâ:uum genere,quod dicitur'zj-aâ®-.

Vt nihil pofsit adfummam eloquentiam addi. Poft Catechefin amp;nbsp;Biblia proponendæ funt tragœdiç prindpibus,propter exempla pœ Darum immodeftix amp;nbsp;tyrannidis.

QuaJis extat in Hippolyto

Senecx;

Res humanas ordine nullo

Fortuna regit,Ipargit^; manu Munera cxca, peiora foueps.

tiones aduerfusipfumdixït,quarpmexecutorfuitNeptunus. ^

Et Telamon pater Aiads Vr Prxdpuum argumentum E-noverl^ocumtotum confidt, picuri contra prouidentiam eftn f^'^^*nt°^rie^bof^^'r^^^ ^r luftitix amp;prouidentix Deicon-t^ h eurent, Dcne bonis fit, male • r t e , malis,quodnuncabcll. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sru.,benefa«rebon.,,amp;pu-'

„Sed videmus in hac vitx confufione contrarium fieri. Bonienim, ..,: àmalisop.primuntur. 4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,....,.1 nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

,, Ergo nulla eftprouidentiaamp;iuftitifc

.DH PATEFACTIONE DeI»

Re SP ONDE O.

Duplex eftfblutio.vna legalis, altéra Eiiangelica.Legaliter reipo-deoprimùm ad maiorem. Maior loquitur de iis quæ plerunque Hunt, non de raris exemplis,quçvidentur à régula diflentire. Eftau temhoc reguläre, vtatrocia delida puniantur atrocibus pcenis e-tiam in hac vita,ac de Tyrannis adeo vera eft hxc régula,vt luuen a-Itsdicat:

Adgenerum Cereris,fine cxde amp;nbsp;languinepauci

Delcendunt reges, amp;ficca morte tyranni.

Deinde amp;nbsp;hoc ex lege relponderi poteft: Peccata atrocia puniun-tur aut in proprio corpore, feu inipfis perfonis delinquentibus, aut infèmineamp;pofteritate.

Ex Tyrannis tres poffunt nommari, quorum mors fuitplacida. j.DionyHusMaior,fèd poftea filius Diony fins minor débita à Patre cocradaperfoluit.Isenim àDione Principe Syracufano pullus fuit inexilium,amp;adtantaminopiamredaftus, vtinvrbeCorintho lu-dumliterariumaperuerit. a. Sylla,quicùmcrudelifsimèguber-naffet,placidé fuit mortuus. ^.Tyberius ,fubquoChriftuspafrus éft.Hic etiam placidé expirauit. Dignumeft autem memoria didó Ilocratis,qui in oratione %êf/ «pfawr inquit: Turins eft lequi regu-lam,quamlperare impunitatem propterpauca exempla, qux funt contraria.Non enimexemplis,fèdlegibusiudicandum eft. In Euan gelica fblutione refpondeo ad minorem:Ecclefia eftiufta. Ergo illi debet bene effe. Ecclefiaeft iuftain hac vita primùm imputatione propter Mediatoré,ficutplal.a.dicitur: Beatiomnes,quiconfidüt in eo.Deindeeft iufta incoatione,fedquiareliquumeftpeccatum in hacmaffa,neceflè eft corpus mortificari propter peccatum, Ipiritu viuenteprópter iuftitiam. Deinde amp;nbsp;hoc ex Euangelio addendum cft:Prxcipuxpoenxamp;prxcipua premia difFeruntur vfque ad vni-uer fale indicium, in quo difcernetur Ecclefia ab impiis. Piisdabit ChriftH8xternapræmiapropterpromiftionem,impiisæternaspce-naj-Nonenim vult Deus ortiare Ecclelïamprxmiis fugacibus amp;nbsp;er uapefteorihMSjftddnraptihiïsamp;^tHpiterms. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- ƒ «’f’'

Quare cum ^nta roole-dubitarionum Icintilla/de qua d}xi,op-prelfii amp;paiè'extiiuftafïtjperïpicuüm debeteflfe, quantum beneficium fic,quod Deus non tantum fua voce legem amp;nbsp;Euagelium promulgauit, unquam luccrnam lucenteminloco caligino/b, i à nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fed

DEPATEfACTlONEDEI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29

fed etiam perProphetas amp;nbsp;Apoftolos Uteris mandauit tefUmonia defuaeflentiaamp;voluntate. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f f-

De hoc bénéficie prxelarè Tertullianus in Apologetico. Sed quôpleniusamp;imprefsiustamipfiim,quàm difpofitiones eius amp;nbsp;voluntatem adiremus,inftrunientum adiecit literaturx.Si quis ve!itdebeoinquirere/amp; inquifituminuenire, amp;inuentocrede-rejamp; credito deferuire.

Deinde confideremus hiftoriam primorum parentum, qua e-uidentifsimè oftendithuiusbo

ni dignitatem atque amplitu-dinem. Cumenimlapfi effent, nihil aliud cogitate poterant, qu'am fe in xternum perituros effe.Ita enim ex Lege ratiocina-bantur:

luftitiaDeiimmutabilis eft, Vtinobedientes pereant.

Ergo immutabile eft decre-tumdenoftro exitio.

Omnes Lex

Primi parentes non præftiterunt obedientiam quam Deus po-ftulat.

Ergo congruit iuftltix amp;nbsp;veritatiDei, vt homo morte moriatur, amp;nbsp;perpetub abiiciatur inter Diabolos.

Hæefuit triftis aceufatio primorum parentum,quam confirma-uitteftimonium proprix confeientiae ipforum. Ex altera parte pa-trocinatx funt duæ virtutes primis parentibus : mifericordia amp;nbsp;pax feu placabilitas.Summa au tem refponfionis amp;nbsp;apologixhxcfuit:Fa temur verameffeorationemiuftitix deveritatis, fedeùmDeus ena fit mifericors amp;nbsp;placabilis,congruit mifericordix Dei, ne fruftraaut tantiun adxternas miferias fit homo conditus. Quare teFiliDei fupplices oramus vtopem amp;nbsp;falutem feras miferis horainibus accu-fatis àiuftitia amp;nbsp;veritate,amp; lapfis ae impulfis aDiabolo.Filius Dei ad apologiamrefponditiMoriaturiuftuspro peccatore, atque itafatif-fietvtriquevirtiitiin Deo ,iuftitixfcilicet amp;nbsp;mifericordix. Audita

30 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B Ä P A T E F A C T I o N E D E I^ hacrefpofionealiquarnhabebant fpemmclioris ftatus, amp;diïcurre-bantper cælumamp;terramadomnescreatiiras,mifericordia amp;pax, fednecinterAngelos potuerunt reperire talem uiHiim, quipoflet redimeregenushumanum.Rçdeunt igiturfupplices ad Chriftum, amp;iniplorantrurftiseiiisopeni, amp;addiintin finehanc conclufioné: Quideditconfilinm,ferat auxilium.Ibi Filius Dei obtulitfè æterno Patri ad pœnamjamp;promifitfèiolutiirutn effe ÄvTpÄ,aflutnpta carne noftra. Hxceftcaufa,inquitBernhartus,ciirFilius Dei miflus fît adEcclefiam.

SedquorfumhïEC? Vtoftendaturdifferentia Legis amp;nbsp;Euangelij. ItadifFeruntLexamp;Eiiangelium.ficijtiniureftimmum ius.amp;scqui-, tasfèu^ózHA.LexeftfummumiuSjamp;hxcnon admittit difpen-fationem fine probabili ratione,ficut Iiirifperiti dien nt: Difpenfatio non fit difsipatio.Hxc difpenfatio Legis eft vox Euangelij.Probabi-lis ratio eft obedientia Filij Dei, propter quam Deus dilpenfat de fua Lege.

Huicarguraentocumnullacreatura refponderepoflet, Filins peifblutionem mönftrauït,quiideoAÓ;/®^dicitur, quia ex finn jeterniPatris hoe .arcanum decretum protulit,Sic igitur minorem j explicauit.IuftitiaDei eft, vtinobedientes pereant,nifi (acisfiatin ftitixDei,pana deprecantis Filij pro geilere humano, amp;in ftftira inenarrabili milericordiaderiuantis.

In hac hiftoria clarifsimè confpicitur, quantum bomim fit pt-o-mulgatio promißionis de Me di a tore ignora: omnibus creaturis finefingulari reuelatione.

Sed quoniam homines carendo intolligunt quara cara fint bo na,videamus quanti furores in generehumano graflentur,ex-tindta luce doctrinx diuinitus traditx.. Narrat Herodotus lib./t Atheniéfès,cùm Xerxes bellum Grxcia:irituliflet,inftituiirefa- . Boreas yentus feptentriona-crificiaBorex,qu0deiretipfisa- lis,diótusaÊï particulaetu§«77x? micus,quiaolim exOrithyage valde, Scp^Hufluere. vt in ^»A/-* nuiffetfilios. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M'‘^etiam'fifa«get.Stgnificato-'

nimfameminfatiabilem,fi;u ca-ninam appetentiam. Cum mortuos fuos inuocant Papiftæ, etiam facriheant ventis,ficut Athenienft's Roreæ.Omnis idololacria eft la-crificium Borex.Etfi emm Ijpe fit,vt contingant eiufhiodi epentus, ■ quale®

»eïatbsactionbDbï» 31

qualespetuntur à creaturis: tarnen hoc non fit, aut voluntate aut omnipotentia iftarumrernm.quæ inuocantur, vt Athenienfibus refponditeuentiis.NamXerxes in fugam conieftus eft:itacaptiui inuocantes Tangos in Papatu, fiepe fuerût liberati permifsione Dei, quifuit pafliis,vt fic illuderet Diabolus hominibus.

VerbaTertullianiadfcribam,ne qüishxcfingifufpicetur. Infantes penes ApbricamSaturno immolabantur palam vlque ad proconlülatum Tyberij ,qui eofdem Sacerdotes iniifdem arbo-ribusterhpliluiobumbratibusfceleravötiuis crucibus expofuit, telle militia patrix noftrx,quxid ipfum munusilli procófuli fun-daéft.EtEufeblus lib. 5,prxparationis Euangelicx nominatim recenlèt genres,apud quas nullus fuit finis talium furorurn.

Hanc horrendam cxcitatem hominum,qui non reguntur vo-ceEuangelij, deploremus,amp; Deo gratias agamus, quód Ecclefia atalibusfuroribusreuocauit ad veram agnitionemamp;inuocatio-nemFilij Mediatoris, qui cum Patre amp;nbsp;Spiritu ündo eft Deus benediétusin (ècula«

Vtautem medici caufamorbi inuentacurationem elle inuen-tamputant,itahoclococonfideratiseaufisamp; circunftantiis pate-fadionisrestotafitilluftrior. ■•. i

Si quis igitur quxrat quX cauft Deum im pulerit, vt fc Ecclcfix patefaceret,autorevtatNazian ' zeno,qui in concionedenati- InprimocapitedepatefaéÜo-uitateFilij Deiexvirgine,ficin 064. partes funt obferuandx. t. quit: Cùm bonitad non fuffi- ipfa definitio patefaftionis di-

amp; dellméliuum lui amp;nbsp;aliorum.De bis axiomatis fçpe dicitur in Dia-lefticis,vbiquidemrecitanturtres proprietatesboni, quarum maxime illuftreexemplum eft in Deo.Primùm Deus cùm fitoptimus amp;nbsp;fons oranisboniin tota return natura,libenterfua bona, qu« funt in ipfo optima,creaturx rational! communicat. Eft ergo bonu com municatiuum: deinde nontantùmcondiditcreaturas,fèdcon •fernat etiamamp;fuftentat eas,ideo eft bonum conferuatiuum.Tertio condiditgenushumanum adcongregationem, quamconferuatin febolis amp;nbsp;in templis mira ratione. Eft ergo bonum cógregatiuum. Idalum verb no eftcommunicatiiiûfui,nifiquatenus vult nocere. deinde eft difsipatiuum, diftrahitvolun aies hominum amp;omnes

honeftos

DE PATEFACTÎONE DeI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33

honeftoscœtus:Tertiôeftdeftruftiuum,ficutDiabolusIætatur de-ftruftionehumani generis,cùniipfe fit peßimus. Transferamus nunc has boni proprietates ad creaturam. Sol eft optima creatura inter cas,quæ font irrationales.Non igiturtantùmliicefiia mundû illuftrat,fedetiarahacfuæluciscommunicationegaudet, quemad-modumpfalm.ip.diciturSolipofuittabernaculumincælis eins.Et iple tanquamlponfusprocedens dethalamofuo ,exultauit vt Gy-gasadcurrendamviam.Quid eftinterraoptimû?Fons.Nam fon-tis natura eft le le diffundere, amp;nbsp;quanquam fiepe obftruitur inieéto coeno aut lapidura mole: tarnen luftatur contra oppofitas moles,amp;: finonpoteft redo curfu fluere in prata, tarnen vbicunque rimula datur,erùmpit.

Decaufisfinalibus.

t. Deus voluit teftari iplb fado (e affici cura noftrx falutis.Nifi e-nim nos paterno amore complefteretur, non tantum laborem no-ftri caufafufcepi(retincreatione,inmiftioneFilij,indonationeSpi-ritusfandi. ApudClementem Alexandrinum hæc extat lèntentia: Diligiturne homo à Deo? Quomodo jion diligatur, propter quem Filius vnigenitnsamp;carifsimus ex finu æterni Patris ad nos derait-titur. a. QuiaDeus fuamvoluit dodrinam obfignare certistefti-moniis,refi.ifcxtationemortuorum, amp;nbsp;fuiFilij, gloriofo triumpho Chriftiin afcenfione,manifeftae(ïufione Spiritus fandi in,Apotto-los,vult nos acquiefcere in hoc ipfo genere dodrinx, in inuocatio-neamp;omnicultu Dei. HincigiturfequiturvfuS amp;nbsp;applitatio. Sicut infans fedetinmaterna aluo,amp; nutriturnonper os, fedaliturper vmbilicum,quiattrahitnutrimentumex cotyledonibuslèuaceta-bulis.quxfunt in vteromatris,ita Ecclefiaeftinclufaverbo Dei, amp;nbsp;geftaturinaluoDei,donecedaturinluceni vitxxternx. Hæcfimi-litudo fumptaeft ex Elaia 46. Audite me domus Iacob,tfe omne refi-duumdomus Ifrael,qui portamini à mein vtero, quigeftamini à me vfque ad fenedam,ego ipfe, amp;nbsp;vlque ad canos ego portabo ; ego feci,amp;egoferam,ego portabo amp;nbsp;faluabo.

Quxcum ita fint, memineripius Ecclefiam non aliter adyer-bum albgatam efle,quàm foetus in aluo materna lècundinx, qu» Grxcis ^iejioy dicitur, aUigatus çH, amp;nbsp;agnolcendum elTe Deum, ficut lè patefecit,amp;in omni cogitation e amp;nbsp;i nuocatione hunc Deu E

34 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;depatefactioneDei. intuendumefle.qnilêpatefecitjdato Euangelio, amp;nbsp;miflo Filio £cutFilinsipfèdicit:Qin videt me,videt amp;Patrem.

ranti operis amp;nbsp;muneris attinet,

Valde illuftria amp;nbsp;fi^nificantia funt verba, quibus vtitur epiftola ad Hebr. Tro^vijcifiaf inquit, fi-gnificans bac voce duascircun-ftantias , primam loci, altérant temporis, quad dicat, non femel atqueiterum,kd multoties, neC vno in loco,led in variisacdiuer fis locis Deus fele Ecclefixreue-lauit.Deinde addit; TroAvTpÓTrar. Qux vox teftatur,autorem illiiis epiftolx loqui non de vno modo, led de magna varietate mo-dorum.PofthxcaduerbialequiturcoIlatiolplendida,qiixin fequé-tibuscapitibusi.óc 3.magisil^uftratur.Magnum omnino beneficiu eft, quodDeus mifitProphetas, perquos tradidit Legern amp;nbsp;Euan-gelium. Sedquidfuerunt ProphetxfSandi homines agitatia Spi-ritufinfto,lèd homines tantùmamp;ferui in domo Pei fideles. Films autem in nouifsimis diebus nos allocutus eft, per quem condidit Deuslecula,ideft,omnescreaturasvifibiles amp;nbsp;inuifibiles, imb qui eftfiilgorlucispaternx, amp;nbsp;exprelTa ac folida imago fubftantix Partis. Egohaudlcio,anpoftepiftolasPauli ad Romanos amp;nbsp;Galatas extent aliaeruditioramp; dignior leéiione. Sed fi qiiisquxrat,quæ fit furnmaillius? Refpondeo.Statum huius epiftolxelTe pfalmum 110. cuiuseftenarratiohxcepiftola:Dixit Dominus Domino meo. Nam ini.i.amp;j.capitedifterit deperfona Chrifti, quam difcernit ab Angelis amp;nbsp;Prophetis,amp; collocat eum ad dexteram Dei.In reliquis capi-tibiisdocet de lacerdotio Chrifti, amp;nbsp;dilcernithuncSacerdotem de eiusdo(ftrinam,precationem amp;nbsp;facriheium à do(flrina,precatione amp;lacrificiofummiPontificis Leuitici.Hxetraftat vlqueadcaput U. in quoextattraftatiode fide,deindein ceteris capitibus concioha-turde boni^ operibus.Hæcomniadicuntur Iplendidè amp;nbsp;copiosè.I-taque vél proptetexemplum eloquentixfxpe hxc epiftola legen-dadft. lU';

prima

depatefactioneDei* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3$

Pnmaamp;antiquifsima.vtitadicam,officinapatefadionis di-mn« fuit regio vicina Dama- Damafcus Celebris eft inSvria lco, in.quaprimos parentes elle ciuitas ad hune vfquediem,amp;fi-códitos non dubiumeft. Hanc gnificatlaccumfanguinis. Quia. fedem tenuerunt Patres vfque Cain,hypocritacrudelis,inagro ad diluuium. Poft diluuium Damafceno interfeeft fratrem

Abelum.Sack Grxcum eft, Lati-

num,Hebraicü amp;nbsp;Germanicu.

Salem fuit domicilium Sem filij Nohæ, qui nominatur Mel-ebifedeeb, id eft, rex pacis amp;nbsp;iu-ftitix, quia fuit imago amp;nbsp;typiis Chrifti,vt ad Hebr.7.explicatur. Hebron domicilium Abrahx di-citurafocietate ,ficut Smalcaldia non eft vniusDomini, fed partem tenet Landgrauius Hafsiæ,partem Comités Hennebergenfes.

Cùm autem Ecclefialèmper in mundoexulet,non tantùm ini ludxa Deus innotelcere voluit,fed etiam in aliis regnisj in quibus Ecclefiavagataeft.-

Fuerunt igitur propter migrationesEcclefix,officinx patefa-ûionisdiuinxtriaflorentifsimaregna,Aegyptium,Chàldaicuamp; Perficum. Vt enimlofephin Aegypto propagauit veramdoftri-nam de Deo:fic Daniel quatuor reges ad agnitionem veri Dei vo-cauit,NabogdonoforChaldxum,amp;filium eius Euilmerodach, Darium Medum amp;Cyrum Perfam.

Poft exhibitum verb Mefsiam, Euangelium per Apoftolos amp;nbsp;eoram difcipulos propagatum eft in toto genere humano, amp;nbsp;Ecclefia collega non tantum ex lemine Abrahx,led etiam ex aliis gentibus.Hxebreuis commemoratio déclarât,quibustempori-bus amp;nbsp;quibus in locis lè Deus inde vfque ab initio patefecerit.

Reftat igitur,vtmodos diuinx patefaâionis confideremus.Ac primus quidem modus eft darum amp;cxpreirum verbum finein-

Pfopofi^üm vt c5cio Caput Efalx53.ad verbum e-nisEfaixdepalsioneamp;refurre- difcendum eft,quianontameft ftione Domini noftri lefti Chri propbetia de futuris, quàm hj-fti tantaperlpicuitaseftjVtnon ftotia de rebus prxtericis. Pri-

Ei

30 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;depatefactioneDbi.

tam futurosrenirn euentusprç mùm enim in hoc capite extat dicere,quàmresgeftasexpone- hiftoria congruens cum narrare videatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tione quatuor Euangeliharum,

quod fcilicet Chriltus admira-biliamp;peneincredibili patientia fuftinuerit in corpore amp;nbsp;in anima dolores inenarrabiles, neque tarnen manferit in morte, fed tertio die gloriose reu ixerit, agens triumphum dehoftibus ,amp;colligens Eccletiamex ludæis amp;gentibus. Deinde docet decaufispaßionis Domini.Noncafi.ipa(ruseft,authumanoconfilioCaiphx amp;nbsp;luda;, lèdvtPetrusAól. 2.1oquitur: wejj't'wiTH)^ Cvf^^^iv. De hoc Dei confilio inquit ElaiasEtDominus voluit eum conterere in infirmi-tate. Tertio docet de caufisfinalibus. Nonpaffuseft vtfuramp; latro, Ïedvtinnocens amp;inimaculatus agnus.NecpalTus eftvt martyrfan-öus propter doftrinam, fed vt poneret animam fiiam pro peccato. Nam paßioChrifti non eft tjfj-uf la,,nee i/.a^Tveitgt;v,nec iogt;ci[j.ai7let,ièi AvTpor.Quartödocetdeapplicationeamp;vliipaftionis. Sicenim in-quit:Infcientiafuaiuftificabit ipfeiuftusferuusmeus multos.Quin tó proponit concionem vniuerfalem pœnitentiæ amp;nbsp;promifsionis gratiæ.Omnes nos quad oueserrauimus ,vnulquifcpin viam fuam declinauit, amp;pofuit Dominus in eo iniquitatem omniü noftrum. Sextö defacerdotio amp;nbsp;regno Chrifti docet. Obtulit nonfanguinem taurorum,fedfuam vitamamp; fanguinem. Item: Deanguftiaamp;iudi-ciofublatuseft,generationem eins quis enarrabit?

Secundus modus comple(ftitiirmiracula,quxluntteftimonia de Deo,deChriftoamp;dedoótrina.

Tertius modus continet Sacramenta. qux funtfigna gratixj feu verba vifibUia,quibus fides noftratanquam figillis confirma-tur.Rom.^.

Quartus eft vinoPropheticajhoc eft,imago,quxvigilanti Prophetx oftenditur. Tales vifioneshabuit Daniel de bellis Syriacis amp;nbsp;AEgyptiis,quibusEccleiïa Dei duriter quaffata ert, vt dicitur.' aliquidmali proptervicinum malum.

Quinttis modus eft (omnium Propheticum (èu imago, qux dormientidiuinitusolTertur. SicDanielcap. 7. vidit in imagine fomni 4..Monarchias,amp;initiaregni Mahometici.

Sextus modus eft typusfignificans aliquid de regno Chriftuvt agnusmadatusinpalchate, fignificabat agnum Dei tollentem pee-

de PATEFACTIONeDeI. J7 catamundi: Serpeiis xncusindel'ertoeratpiauraChriftipendé-tisincruce. -t

£ 3

38 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE DISCRIMINE

Euangelij. Quam enimfuauis fit, amp;nbsp;quem vfumhabeatinmedici-nis,omnesnorunt.

Dedifcrimine veræ amp;falfæ inuocationis.

CAP. 11.

o C caput monftrat vfumprimi capitis. Naffl doftrina de patefaftione transferenda eft ad v-fum,quotiesde Deo cogitamus,auteuminuo-camus, autei gratiasagimus. Et quiaDeus vult difcernifuamEcclefiamabaliis feâis, necefleeft nosfeiungerenoftraniinuocationem ab Ethni-ca,Turcica amp;nbsp;ludaica recenti,amp; omnium defen dentiummanifellaidola. Dehocdifcrimine concionatur Chriftus Iohan.4.incolloquiomulieris Samaritanx.Vosadoratisquodnefci tis,nosadoramusquodfcimus,quiafalus exIudæis.Sed venit hora,amp;; nunceft,quandoveri adoratoresadorabuntPatrem inSpiri-tu lt;amp;nbsp;veritate.

Ingens difcrimen eft inter veram inuocationem Ecclefix amp;a' liasimpiasinuocationes.NamEthnici,Mahometiftx,Iudxiper-tinaces,amp;omnes idololatrx vagantur, ignorantes quid fit Deus» amp;nbsp;qux fit Dei voluntas,yt Hecu ba apud Euripidem exclamat.

O luppiterquicquid es fiue hoe cxlum,fine mensin cxlo, qUanquam diu iam ignauos o-pitulatores innoco. Aberranti-gitur à vero Deo,cnrnque igno-

feutpromifsiones de Médiato-rè^rtianent in perpétuadubita-tione,in quaclamores irntidiC fipatur in auras, amp;prorfiis ftint.

Vt

VERAE ET FALSAElNVOCATIONIS. 39

Vt Seneca inquit^rumores va- Deiinquit;Iamdiuignauosopi-cui.verbaqueinaniaamp;parfbl- tulatores inuoco,icleft,Sentio iicitofabulafomnio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;meas preces non effe efficaces,

amp; nullum eiseuentum refpon-dere. Ecclefia auteminuocat verum Deum creatorem cæli, qui genuit ab æterno Filium, amp;nbsp;qui vnà cum Filio confubftantiali con-diditamp;conferuatomnes creacuras vffibiles ótinuihbiles, amp;nbsp;mißt Filium admirabilitemperamento iuftitix amp;nbsp;mifericordixpropter nos homines amp;nbsp;propter noftram falutem. Qui in die Pentecoftes ef-fiiditSpiritumfanftummanifeftalucein Apoftolos,amp;ccetum ipfis coniundum.Deinde non tantum deelTentia Deirefte fentit,fed e-tiam de voluntate Dei certa eft.Habet enim promifsionem, quæ affirmât nos propter Mediatorem exaudiri, ac propter hune feitEc-cleGaferecipi, amp;impeirarevelliberationem velmitigationemqux tavoluntatemdcconfilium Dei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*''

Ecclefia verb alloquiturverum Deum, qui fe patefecittradito Verbo perProphetas amp;nbsp;Apoftolos, amp;miflo Filio crucifixo pro nobis, amp;refu{citato,amp;effufo Spiritu(anftoin Apoftolos, amp;nbsp;fiducia Mediatoris Filij ftatuit verb luos gemitus refpici ,amp; fuas preces «xaudiri,amp;ccrtóimpetrarevclliberarionesvelmirigationes. , DilFertigiturdupliciter ver« Ecclefia inuocatio ab aliis impiis inuocationibus; agnitione effenti« amp;nbsp;agnitione voluntatis Dei. i Difcant autem ftudiofi vfitati argumenti folutionem, qua h«c diferimina valde iUuftrat:

Omnisinuocans Deum conditorem,verum Deum inuocat.., TurciinuocantDeum conditorem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1, Hat u

Ergo Turci verum Deum inuocant.

Argumentum Turcorum Ipe ciofum eftamp; populäre: Maiorve ra eft,quia amp;nbsp;nos dicimus;Credo in Deum Pattern, creatorem ex liamp;terrx. Sed Minor eft reiicié-daper inficiationem.Nonenim Turci inuocant conditorem cx-li amp;nbsp;terrx, quia non tenent verä huius conditoris definitionem. Non enimfatis eft credere Deum

40 DE CISCRIMINE VERAE ET FALSAE INVOC.

41

Quid fit Deus.

CAP. III.

O C caput continet duas definitiones, vnamin-tegram,alteram mancam amp;nbsp;mutilam. Prior de-fcripttotraditur in ver3EccIefia,amp; extra Eccle-dam non eft nota naturaliter fine patefadione. Altera Platonis,etfi efterudita, nec fimpliciter abiicienda: tarnen fi conférât ur ad (apientiam Ec clefi£e,eritfimilis Lunx ad Solem collatxjmo vixterrxfimiliseritcoUatxadcxlum. Difcernenda funtigiturge-neradodrinarumamp;confiderandxmetxfapientix philolbphicxamp;; mirandx lucis,quam retinet amp;nbsp;illuftrat Ecclefia. Etfi auté hxc funt quotidiana: tarnen verèpoffiimus exclamare cum D.Hieronymo, quicommendans verbum Dei inprologo fuper Biblia, itainquit: HocdodusPlato nefciuit, hoe Demofthenes eloquens ignotauit. Cicero i denaturaDeorum,récitât narrationem de Simonide. O-mnibus ferè in rebus,inquit,amp;; maxime in Phyficis,quid non fit, citiiis quam quid fit dixerim. Roges me quid aut qualis fit Deus.Au-torevtarSimonide,dequocùmquxfiuiflethocidem tyrânus Hie-ro,deliberandicaufa fibi vnum diem poftuIauit.’Çùmidem ex eo poftridie quxreret,biduum petiuit. Cnm fxpius duplicaret nume-rum dierum.admiransepHiero quxreret,curita faceret, (J^uia qua-to,inquit,diutiusconfidero,t3ntomihiresvideturobfcurior.Idem mihi accidit,citm exiis locis vbi3nteainPap3tu vixeram, videlicet exFriburgo in Brifgoia primumin has Academias veni(rem,amp; D. Philippus quxreret ex paruo puero,quideft Deus,quid fignificat xóyt^apudlohanncm.mirabarmeeaapueris audire,qu« inPa-patu magnisDoftonbusfuntignota. Sed hoe tempore multi funt Papiftxfimilescorniculx AEfopicx, ornantes le plumis Euthera-nor urn.

Deusefteflentialpiritualisdncreata,a:terna,intelligens,verax, bona,iufta,benefica,cafta,mi(èricors,liberrima,immenfe poten-tixamp;üpientix.iralcens peccatis. Paterxternus,quiFi'ium abx-terno imaginem ftiam genuit.amp;FiliusimagoPatriscoxterna, amp;nbsp;Spiritus fandus procedens a Patre 6c Filio,ficut Diuinitas pate-F

hendiab Humanaratione.Namliæcconfideratio metarum cogni-tionis conuincitfanos homines, vtagnofcant amp;nbsp;confiteantur phi-lofopbiarn effe mutilam amp;nbsp;mancam, amp;nbsp;alia perfeftiore doftrinao-puseffe de multis maximis rebus. Nee quifquam cumfruftuleget locos Theologicos fine collatione philolbphix dcEuangelij ,vtiii loco de cruceamp;calamitatibus tenendum eil diferimen iudieij phi-lofophici, amp;nbsp;iudieij Spiritusfanfti, de generibus calamitatum,de caufis impulGuisamp;finalibus,defontibus confolationum amp;nbsp;de dif-ferentiainterphilofophicamamp;Chriftianampatientiam. De his o-mnibus aliter iudicat ratio, aliter verbü Dei. Sic hoc loco conferun-tur dux definitiones Platonis cum Chriftiana. Sed quomodo illa congruit cumde(criptioneEcclefix?A«Tlt;iTialiquo modo.Defini-tio Platonis eftexlegefumpta.feu eftparticulalegis,feu êftdefinitio legalis;alteraEcclefixeftpartimlegaÜs,partimEuangelica,quiapri inapars fumitur ex lege,reliquç tres exSymboloamp;formabapttfmi.

Verba Platonis extant in definitionibus.pag.666. p^tofen^a^r«-ôav(tT0i',rt,ÙTÂPX.4f'î»e)r4vJlt;«;z»i'(a.i'.v«’(«iiîlt;®'', T«r t aj/ei95 çv9‘ïaf«U'

’.G.n.ii'ï

TIO. “

.orrr.nu.l

De proprietatibus Dei. .iüAh

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. . i C AP. IIIL .' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

iV M prima pars definitionïsDei,qux ih Eccle-fiatraditur,recitet proprietates Dei,cplligantur de fingulis teftimonia,vt harum proprietatum mentione verum Deum nonfoliim a.'creaturis/ i led etiam à com menti tüs numinibusdilceme-repofsimus. i .b. lU inmgt;^; nu:

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9^ cru. ' Ï . C

Alix proprietates difcernunt naturam diumam a creatuns o-mnibus, alix monftrant difcrimen interDeum amp;nbsp;Diabolos,amp;eo-

•. on b) .1?'

ad differentiam omnium cor-pôrum,cæli,terr3E amp;nbsp;maris.

ad differentiam angeloru,qui etiam funtSpiritus, fed creatii Deo? ■ ‘'-^ ' - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

F gt;

DS PROPRIETATIBVS D E I.

ad differétiam creatiiraruni« diftinda à brutis naturis, Taxis,lapidibns.

Verax, bona, iiifta, miferi- Hæedicuntur ad difFerëtiani cors. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^’ “^ Diaboloriim. Deus eftiii-ftiis,Diaboli funtiniufti, borni-«IdjEjgaudent dcftruAione operû Dei : Deus eft verax, Diabolus eft mendax,amp; pater mendacij, tefte Chriftolohan.8.

Deus eftcaftus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Diaboli funt Spiritus impii-

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rißimi. Etfi enirn non poffunt ft

polluerelibidinibus: tarnen impellunt homines ad illicitos concu-bitus,amp; voluptatenicapiût ex adukeriis amp;. fcortationibus alioruin.

D B i; 4J

DifFeruntXÄÄHr;^ xi-yav. Kct-i^fiv eft more auium garrire. I«ltctt.x5^e^,, eft dicere certa ra-tioneamp;confilio. Hoediferimen rs, (èdfubftantix inteUigentis. exprimitur in vertu Grsco: xæ-

Xhp a^ç©^ , à.îvt'ôTaT®^ Ktyetv, GarriendovalenSjminimèaddicendumaccommodatuseft.Pfitta-cusetiamfonatfuum;)j^£t7f4,{ednonintelle0tum. Dicere eft fum-mumopusnaturæ intelligentis. Dixit Deusjdeftjuxta decretum fapientifsimum amp;nbsp;optimum condidithas creaturas, lucem, firma-mentu mjlucida corpora csleftia, amp;nbsp;homines per xÔQzor^hoc eft,pi-Uum Dei.

Quod fit omnipotens,confirmatut eadem narrationeinCene-fi.InprincipiocreauitDeuscslumamp;terram. Cùm enim omnia condiderit,amp;quidem non ex priori materia, fed dieendo, deda-rauit ipfacreatione omnipotétiam.EtEfaix 44..dicitur : Ego fum Dominus conditor omnium, extendens exios folus, ftabiliens terram,amp; nemo alius eft,qui mecum id faciat.

De fapientia Paulus inquit Cummercatores Milelîjàpîa bTimotki. Soli iapienti Deo fcatoribus eiufdé loei emiffent lnonos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quendam iaftiim, amp;nbsp;pifcatores

extraxiffent tripodem aureum, resfuitadduftainindicium. Nam pifcatores affirmabant fe pifces vendidiffe.non munus àfortunaoblatum. Contra mercatores có-tendebant,fe fuiffe emptores omnium rerum fine exceptione, qux effentcaptxilloiaftu. Cùm autem indices Milefij non poffent extricate contentionem,delata fuit res adiudiciumApollinis.Isiufsic dari tripodem aureumfapientifsimo. Hums oraculi fententiamad Tbaletenaccommodarunt propterea,quQdeum indicarentfapié-tifsimum.ScdeafuitmodeftiaThaletls,vtbocmunus iufferitcon-fecrariApoliini,cumbacinferiptione:S oti sapienti Deo* Hxcnarratio,quxextatapudLaêrtiumin vitaDiogenis, primùm teftâtur, foUDeotribuendam effe gloriam fapientix, deinde often-dit,quanta fnerit modeftia omnium fapicntum,agnofcentium (ê non effe verè fapientes, fed vix aliquam vnïbram ver» fapienti» pofsidere. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

4.6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»E PROPRIETATIBVS DeI*

Pfalmus I47.coniienitferèca pCilmo gt;4$. In vtroque eadein verba repetuntur.Inprimisauté hoe obferuandum eft, quód fa-ciat Deum duplicem medieuW Dauid,Pharmaceiiticum amp;nbsp;chi-rurgum,iuxta principales Medi cinx partes. Medicienim aut fanant morbos ex difcrafia ortos, vnde ea pars dicitur ifaputtudL-nM, autfanantfolutionescontinuijideft, olsiiimvelcarnis, quxfiiint

autvulnerationeautluxatione, qux pars diciturjj'wpapj./K«. Talern medicûfacit Deum Dauidpfalm.i4S.Aneuat Dominus omnes, qiiicorruunt,amp; erigit omnes elifos.Item pfalm. 147. Quilanat con-tritos corde,amp;alligatc5tritioneseorum. Eftigitur ?stf/z«tzlt;A77xoo quiafanat morbos animi,amp;eftchirurgus,quia alligat contritiones. Duorequirunturetiamin medico: fcientia artis,amp;felicitasinme-dicando.VtrumqiieeftinDeo iuxtapfalmumi47.Summaenim eft fapientia Dei,qua intelligit amp;nbsp;caulas amp;remedia morborum. Deinde eft fummapotentia, qua efficacia reddit remedia adlubita. Non enim tantiim vult Deu8,Ièd etiam poteft fanare morbos. Ne quis au tem dubitet de lapientia Dei,addit Dauid probationem à fignis.Qui numerat multitudinem ftenarum,amp; omnes ftiis nominibus vocat.

48 DE proprietatibvsDei.

Has proprietäres fiepe mulrumque confideremus, quia nee Deum,nec hoftes Dei Diabolos cernimusoculiscorporis/èd mé-tefaciédaeftdiftinótioconfideratisproprietatibus.Vt enimDeus verax eft amp;nbsp;beneficusduftus item amp;nbsp;caftus, amp;nbsp;vult carta mente in* uocari:fichoftesDei Diaboli fimt Spiritus mendacesjmaleficijn-iuftidn)mundi,amp;lxtanturdeftru(ftioneoperumDei,nonvtiplïï melius fit.fèdvtFilius Dei contumelia afficiatur.Dehocdilcrimi-ne quotidie cogitate pios necelTe eft.

Secundavtilitashuius confiderationiseft,vtinanimis fuo or-dineexiftanttimorDehamp;fideslèufiducial Ipesvenix. Fierie-nim non poteft,quintimorin animis excitetur,quotiesdeMa ieftate Dei lèria cogitatio lufi cipitur,quampfiilmus3J.delcri

bens inquit; Verbo Domini cx-lifaäiftmc, amp;Spirituoriseius omnisexercituseorum, congre gans fient in vere aquas maris, amp;nbsp;ponens inthefàuris abyftbs. Timeatergo Dominum omnis terra,ab eoautem metuant o-

mnes inhabitantes orbem, quoniam iplè dixit amp;nbsp;fadla funt. iplè mandauitamp;creatafiint. Ciimautemlegimus atq; audimusDeü efteblandum pattern, tradtantem nos tanquam tenellos filios, vt pfalm.ioj.dicitur; Sicutpater mifireturfiliorum ; ita Dominus milèreturtimentiumlè. concipimusfidemamp;fpem venix, amp;fta-

^ DEPROPRIETATIBVSDei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49

quot;creata imago,non eflentialis,fient Filius Dei: Qu ado igitur vis fcire ‘qualisfiieritantelapfiim Ada,propone tibi definitions Dei, in qua dicitur:Deus eft effentiafapies, iufta, cafla,verax , benefica, liberri-ma.SedhsEcinteIligefinecalumnia.InDeo.n.h3ec ipfafunteffentia-Iiter,inhominibusaccidentaliterÓt mutabilités Priuatioimaginis Deieftpeccatum,id eft, pro luce in mente eft ealigo , proiuftitia amp;nbsp;-fanftitatein corde amp;nbsp;voliintate eft contumacia contra Legem Dei, quæcompleéliturfecuritatemcarnalem , fugam Dei amp;nbsp;fremitum aduerfus Deura in cerumnis, diffidentiam qusrentem inconcefla remedia dolorum,deniqueinfinitamconfufionemerrantium affe-Auum. Libertas etiam valde eftimpedita, imo fere nulla eft fine gratia.

Poftrema vtilitas huius confiderationis eft, vt his proprietati-bu$commonefa6ti,petamus in nobis reftitui coformitarem Cum Dao leu cum Lege Dei,amp; initia renouationis magnacura amp;nbsp;foli-citudine conlèruemus, iuxta di

ftumi.Iohan.j.Quihabethanc Didum lobaniscogmit cum Ipem,lantftificat le,ficutamp;ille diftoPaub: Milita bonammili-lanftuseft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiam , retinens fidem amp;nbsp;bonam

conlciétiam.Deusautemacqui-.eftitinnoftraobedientia, amp;nbsp;ita eamapprobat,ac fi nullus elTet næ-uus,nullalabes aut macula in noftra perfona, aut obedientia, tefte Paulo Roman.S.NiiIlaeftcondemnatio his,quifunt in Chrifto le-,fu. Et Rom-Yper fidemftabilimus Legem,id eft,implemusparnm ’imputationepropterChriftum,partimincoatione,qu3e ettinipef-feftaamp; mutila, amp;nbsp;tarnen Deo placet propter eundenx.Doipinum, queinpropofuitDeus humanogenen propiciatofem^^^ Ï ƒ J quot;- ^

- . . . .» . i ii i J i • ; - .. w »»

CAP. V.

V M de omnibus articulisaliqua perlpicuate-ftimonialempermeminiHeneccfiefisrecitabo vnum arque'alterum rcftimonium de vnira-te elTentiæ diuinx.DóUter.d. AudiHiael,Domi nus Deus nofter,Dominus vnuseft.' Hoodiâû de eflentia loquitur , amp;nbsp;excludit à dmüiirare G

éjiiyetdoy Tigt;MMipa,i/iii._ , _ . nbsp;.

Multos imperitaremaliim eft, rexvnicusefto. nbsp;nbsp;^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Extant palsim in Prophetis multa fimilia teftimoniâjquÇprot deft meminilTe amp;nbsp;fiepe cogitate, vt bene confirmentur meates contra EthnicosfHroresiamp;contra Valentinianosamp; Manichxos, qui horribihter laceraruntveram dodrinamde vnitate eflentix

idiuinsc., 1

Dux

St

Dux regulx Auguftini.

C A P. V I.

AE dux régula profunt ad feruandam diftindio-nem perfonarum,amp; vitandam confufionem, cui ^ f^pe prxtexitur nomen vnitatis.Sic argumentan-tur contra nosludxi:

Scripturadicitvnum tantum efleDeum.

ErgoChriftianijquifaciunttresper(bna8di-uinitatis funt cultores idolorum.

RESPONDEO.

Iftainterfe nonpugnant. Namvpus eft Deusineffentia, amp;nbsp;tre? perfonx,iuxtadiftin6tas uTovt/.a-Hf.Hx autemAuguftini regulx in omnibus fere illius fcriptis inculcantur ,prxcipuè in enarratione Iohannis tradatu no. vbi inquit;Infeparabilia funt opera non tantum Patri8amp;Filij,fedetiamSpiritusfandi.Eafdem régulas repetit intradatu iss-Item tradatu 20.

Lutherus etiam has régulas magnifecit, amp;nbsp;récitât innouifsimis Verbis Dauidis,quern librumfcriphtpauloante obitum.

5i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DVAE REGVLAE A V G V STINT»

internis traditur régula prior, dl ftindiafcilicet ede opera Dei interna, jdeft,qux fiiint extra amp;nbsp;an te creaturas, amp;nbsp;fine creaturis in arcano diuinitatis finu.

Aftiones extern» funt, in qni bus fe Deus patefeCit creaturis, qiix non funt de eflentia Dei,fed liberrimx adiones , quas Deus poteftintermittere, aut fufpen-dere,vtprima externa aftioeff, creatio reriim. Altera eft perpétua prouidentia,poftea fequuntura-lixinnumerabiles, tniracula, mirandxliberationes in Ecclefia. De bis adionibus externis traditur alia regula,fcllicet opera Dei externa,efle indiftinda,feu communia. Nam quando Deus opponitur creaturis,(èuc5ferturcumcreaturis,defcribiturvnica eflentia Dei. Sedquandoillavnicaeflèntiaintralefedelcribitur extra creaturas, necelTeeftDeumtrinumin perfonisconfiderari.ExemplicaufxHo mo habet duplices adiones,Internas in mente amp;nbsp;vokintate, Exter-nas,quxocuÏiscernuntur.Homotacitè aliquid cogitat,meditatur aliquid,quodnondülcrlpfit aut pronuntiauit.Poftea,quando vult, fcribitamp;pronunciatrem,dequaeogitauit. PolTunt ergo etiam in natura rationali corporea elfe intern» adiones fine externis. Sic Deus ab »terno ante conditionem mundinonfuitotiofus, led ha-buitxternasamp;arcanas adiones. Poftquarn vero diuin» bonitati vifumeft,procefsitexarcanaluee, amp;(èlè patefecit per creationem rerum.Intern» adiones Hint naturales, extern» funt liber». DeuS naturalitergignitFilium,Filius nafcitur naturaliter, lèd adiones adextrafuntkber»,iuxtadidum Omnia quxcunque voluit,fecit.

Altera vero reguladiligenter confideranda monet .-opera Tri-nuatis externa elle communia. Hanc regulam multadida con-firmaii.t»Vtpl31tH.J3.VerboDominicxlifa(3:i funt, amp;nbsp;Spirituoris eiys omnisexerçitus eorum. Et lohan.^. Pater meus vfque modo operatutjSiego ©peror. Vera eft autem hxc régula fëruato ordine petlènarum, amp;nbsp;cuiulqueperlbnxproprietäre, vtpatervultcrea-Üonem amp;totuaiordinemrerum, amp;nbsp;exprimit hanc vokintatem perverbum;q^uodicenteresfiuntamp;: dikinguuntur, vtinCenefi fcripuffli

Euripides définit mundum, quod fit ;(gLAoiquot;sroix./Aflt;.ct ritcTov®* e-oçîjideftjvarium amp;nbsp;pulcrum opus fapientis artificis. KetAor autem tefte Ariftotele inlib. de poetic.confiftit in duabus rebus: imvTtt^iif.^ /^i^sSw.Nihilparuu dicitur ^i^Aor, amp;nihilinordina-tum. -aoix,iK[j.tt. dicitur opus va-rium feu magnavarietate diftin-dum.Hxcverovarietas in mun di partibus tanta eft , vt nemo fummas operum diuinorû poC-fitrrcitare,nedu fingula opera.

In Sy mbolo dicitur. Credo in Deym Pattern creatorem exh amp;nbsp;terrx: nonquod folus Pater fit conditor. Pater dicitur creator, quia vult creationem amp;nbsp;totum ordinem rerum. Filius eft creator,quia eft Verbum,quo dicen-te amp;iubente omniafiunt. Spiritus fandus eft creator , fimul creans cum P atre amp;nbsp;Filio, amp;nbsp;fo-uens creaturas cû Patre amp;nbsp;Filio. Grxei TbeolOgi hoc breuius expheant hocmodo: Pater eft caufa creationis -siejoya/zip« .antecedens amp;nbsp;prim aria,feu fons non modo creatarum rerum,fed etiam diuinitatis. Filius eft caufa S’np.tvfym» fabricatrix. Spiritus fandus eft caufaT4At«a77z«,perficiens, ornas, perpoliens condita àPatre amp;Filio: non quod opera Patris amp;nbsp;Filij fintimperfeaa,fedqu0d neceffefitnos in myfteriis tantarum re-rum verbis humanisvti. Sic Pater facit decretum de faluatione generis humani,Filins efthnius decreti executor,quiaaffumpfithu-manam naturam ,amp;fuaobedientia fatisfecit iuftitix Dei.

Qyod autem de coUedioneEcdefix didum eft, hoc codé modo de refufeitatione mortuorum, amp;nbsp;devniuerfali iudicio poteft dici.Etfi enim refufeitatio fimul fit 'aPatre,Filio amp;nbsp;Spiritu fando:

G 3

54 DVAEREGVL Ae’ A V G V S T IN I.

tarnen fitimmediatè perFilium,amp;perFilium exercetur vifibilc indicium. Impij enim non videbunt diuinitatem, fèd Filium hominis videbunt. vr Matthäi 24.

amp;Zachar.i2.dicitur. Etdehoc Matth.i4.FiIiushominisven vifibiliiudiciodicitur; Pater de turns eft in nubibus. Zachar.»gt; dit omne indicium Filio.quia Afpicient,qnempupugeriint. : Filius hominis eit. Quoddidu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» luculeteab Augunino enarratur tradatu tp. in lohannem. amp;lèn-

tétia 337.a Profpero citata. Quaids nunquam à Filio recedat Pa ter,adiudicandos tarnen viuos amp;nbsp;mortnosjioniplèdicitunièd Filius alFuturus.Qinaibi necPa tris.necFilijdeitas, (èdilla forma videbitur Filij, quam fibi per Sacramentum incarnatronis vniuit. Ipfaergo eritindex, qu« fub indice ftetit. Ip{àiudicabit,quxiudicataeft, vtvideantimpij. eins gloriam,in enins manfuetndiuem fremuernnt. Talis ergo ap parebit index, qualis videri pofsit,amp; ab eisjquos coronaturns eft, amp;abeis,qnos dan^naturus. Pater autem non apparebit, quia forma ftrui non eft indutus,{èd Filio, qui etiam homo façons eft, de-dit iudieij poteftatem.

Deelaratio vocabulorumeflen-tiæamp;perfonæ.

CAP. vn.

0 N polTumns explicare myAenum Trinitatis line adrainiculis duorum vocabulorum edentia: amp;nbsp;perfonæ.Clarèenirnconfitemur contra omne? r portas inferorum .i. contra Diabolos amp;nbsp;eorum or-I gana,vnicam effentiamdiuinitatiselle, nô plures, de tarnen in hac vna amp;nbsp;indiuidua eiftntia difcer-nendas effe tresperfonas, qux funtdtftinftæ, non rationc

DBCLARATIO VOCABVLORVM quot;$5 rauone feu cogitationetaiùm,fed realiter fine cofufioneamp;comix-tione.Nam reuera «n-w alia Perlona eft Pater,alia Filius, alia Spiritus fanftus.Hocdifcrimen oftenditur in forma baptifmi,vbi hæc verba concinentur,Ego baptizo te in nomine Patris,amp; Filij, amp;nbsp;Spiritus fanóli.Et in SymboliSjApoftolicOjNiceno, amp;nbsp;Athanafiano di-citur: Credo in patrenitamp;c. Et in eiusFiliumamp;c. amp;: Credo in Spin-turn fanftumamp;c. Hxc cùm vel in Symbolo, vel in formabaptifmi explicarrtus,necefle eftnos vti duobus vocabulis ElTentiæ amp;nbsp;Perfo-hx. Nihilenim profunt verba non intcUefta.G arriunt etiam pfitta-cifuum;)/et7fi,(èdfineintcllectibfineiudicio. Nos veróin Ecclefia debemus verbum Dei explicate fapienter,cumaftu reflexo, id eft, cum iudicio intelligente amp;difcernentefuasalt;ftiones. Dens vult nos effe non bruta,fedhomines, quorum mentes fint illuftratæ Spiritu fanfto.Vnde Paulus CololT.j.ïnquiffHabitet verbum Deiinter vos abundè curhomni fapientia.Sapientiaopponiturignauix,fophifti-éx, amp;nbsp;craffx ignorantix ,qux noninquirit amp;nbsp;cognofcit ea, adqux fumus obligati ipfabaptifmi ftipulatione.

Bafilius GrxcusTheologus inter alias epiftolas plenaseloquen-tiae amp;nbsp;fapiétix,(cripfit bene lógam (qux extat fol. 53 5.) ad fratréGre-goriumdedifcrimine inter i^inv amp;nbsp;vTrorairo'.Summaautemillius epiftolx.quxinterreliquas velut gemma eminet,bçceft: Vtrumqne vocabulumeffentiæamp;perfonxeftinprçdicamentofubftantiXjquia h^îc duo non fignificant accidentiajd eft, res fugaces amp;nbsp;euanefcen-tes,lèdvS(çiMii'Æ,resfubfiftcntes amp;permanentes. Etli autem v-trumquevocabulumeftfubftantia indiuidua: tarnen in hocdiffe-runt: Elfentiaeft communicabilis, id eft, poteft communicari, per-fonaeftincommunicabilis. i.

quot; Qyemadmodum ïmperiti Arithmetices facile in computan-do decipvunturnta ignoratio vocabulorum effentix amp;per(bnx, fiue vt Grxci dicunt, witti ;^ û^oçctiriMs-jaut errotes.aut difsidia pa-rit.VtigitutÀo^ofzap^jax.quasGalenusappellat coruorum contca tiones,vitentur,'vis amp;nbsp;natura horum vocabulorum diligenter ex-plicandaeft» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z. cm ' *}' nbsp;nbsp;nbsp;'

-I Vocabulum Eflentix,vtinhocarticuloÈcclefialoquitur,fignï ficat id quod reueraPtTaf^eftjötiamfi eft communicatum.

Per(bnaeftlnbfiftens,viuum,incommunicabile,non luften-tatumabaUo.Inhacdefcriptione fubfiftés oppomtur cogitationi

50 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E s s E N T I AE ET P E R S O N AE.

velvocivelmotui accidécaU amp;nbsp;Cogitationis amp;vocisfitmen euanelcenti.Incommunicabile üo propter hæreticos, qui impu-difeernit perfbnam ab effentia. gnant perfonam Filij, vt Anus.

Motus accidentallspropter hx-reticos,qui impugnant perfonam Spiritus fanéli.

Effentia etfi eft indiuidua, tarnen eft communicabilis,quia fi talis non effet, tantùm vna effet perfbna diuinitatis. Pater non poffet gignere Filiuni, Spiritus Êmftusnonpoffetprocedere. Er go neceffe eft propter generatio-nem Filij amp;proceßionem Spiri

tus fanéti,liane particulamrecitariindefinitione effentiæ. Perfona autem eft incommunicabilis,quia tales habet proprietates, talia i-diomata.quæ nonpoffunt, nee debent communicari cum aliis per-(bnis.Solus Pater eftingenitus, amp;tamengignit. Solus Filius nafti-

lur,non gignit.SoIus Spiritusfanftus procedit,amp; netp gignitur,ne-que gignit.

Cumautemapud Grxcos varius fitvfus vocabuli VTOrÄ^^Öf» Cramatica admonitio de hac varietate addenda eft.Interdum generaliter fignificatquiddamverè fübfiftenstipvï-afzivor, non eua-nelcens,vt nubes eft vToraa’/r,arcus in nubibuseftj/zçstaifjideft, vt Seneca interpretatur,fallax fiiierefimilitudo.Sicfpeculum lacobus in epiftolacap.t. Vti-eft LfSTQ^AO-Ui fed imago in fpecu tur fimilitudine de fpeculo amp;nbsp;i-loeft^M^taK. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maginibus,quxcer«üturin fpe

culo . Si, inquit, ContemplatUS quisfueritfaciemfuam,intuésinfpeculum, derurfusà fpeculo dif-cefferit,omnis illaimago euanefcit: Itafi quis tâtùm auditor eft ver bi,amp; nihil facit congruens cum verbo,tanquam sfaçeia-K eft in fpe culo euanefcens.Ipfum fpeculum eft v’^ó^Avif, fed imago reprxlcn tatain fpeculoeft quiddam fugax amp;nbsp;euanefeens. Sic nubes eft fubie-ftum Iridis.led iple arcus non eftéTÔçsta-if ledl^z^idc/f. Sicinba-ptifmo Chrifti apparet Spiritus fanftus Ipecie columbx. Hçc fpecies noneftuTorcKT/f, quia Spiritus lanétusnonaffumpfit columbxû-’■»raa-u'^lèdintelligitur dcèf^çô«-«.

‘ Confirmatioarticuli tie tribus perfonis Diuinitatis.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAP. VlU.

V M teftimonia Apoftolorum de hoc arti-culo omnibus piis notafint, colligam dida Prophetarum ad huius articuli confirmatio-nem, ne quis in earn opinionem difeedat, nos ampletfti amp;profiteri dogma ignotum primae dcantiquifsinixEccIefix.

Nullus articulus nouns traditur in Nouo Teftamento, quia vêtus Teftamenium eft fops noni, fient nouumeftlux veteris. Credi-mus nos faluari,ficütamp; patres falu3tirunt.In hoedifeernimurab illis, quod illi expeftarunt venturum Mefsiam, nos credimus in exhibitum amp;nbsp;crucifixum. ,

Genef.

CONFIRM ATIO ARTIC Vt l 59

CeneEj. InprincipiocreauitDeus cxlum amp;nbsp;terram ,amp; dixit Deus.Et SpiricusDomini ferebaturfuper aquas. Hoc diétume-narräs Dauidpfal.^j. Verbo Do mini cxli fadi funt, amp;nbsp;Spiritu Exercitus)de ftellis loquitur, oris eius omnis exercitus eo- quarum imperator eft Sol,cuius rum. fateUitesfunt planet«.

Etfiautemludxiamp;hxreticivariis cauillatîonibus hxediótae-ludunt; tarnen nos conuiéti verborum proprietate amp;nbsp;perfpicui-tate,fateamur aliumeflePatrem,aliumFilium,qui dicitur Koy®^, alium Spiritumlànâ:um,etiamfifuntô/zo»o-/o(. ,, .

Etineodemcapitede creatione hominis feribitur: Dixit Dominus: Faciamus hominem ad imaginem amp;nbsp;fimilitudinem no, firam.Genefiip.Pluit Dominus fiiper Sodomamamp;; Gomorrani

fulphureamp;igneàDomino.Ex- , tant décréta in Socrate fchola- Tripartita hiftoria ex tribus ftico lib. 5. tripartite hiftoria:, feriptoribus colleaaeft,exThe-cap./.qux oftendunt, vetuftaté odoreto, Socrate fcholaftico, amp;nbsp;hxc dicht in Moylè de Filio in- So2omeno.

tellexilTe. Si quis affirmât, hoc; ... ' Faciamus hominem,non Pattern ad Filium dixiffe, fed ipfum ad feléDeumdixifle,anathema fit.Itemfiquishoc: Pluit Dominus à Domino,non dePatreamp;Filioaccipit, fedipfumàlèiplb plu-ilTe dixerit, anathema fit. Pluit

Auguftinus venufte difeemit FiliumaPatre, inquiens: Pater agit à fe,Filius per fe.111« phrafes Auguftini fumpt« funt ex hoc loco GeneC)9.Pluit Dominus,id eft,Fiüus,aDominö,id eft,abæ-terno Pâtre. Pater à fe agit tan-quamfonsdiuinitatis amp;omniû operumdiuinorum. Filius non àfe jfedper fe,id eft,vnàcumPa treamp; SpiritufanAo. Sic deFilio diçitur lohann.i. Omnia per i-pfum fafta funt, amp;nbsp;Paulus in-.

H i

6o DE TRIBVS PERSONIS DIVINITATIS.

quit: Aquo,per quem,amp;in quo funt omnia. Bafilius in lib.de Spi' ritu fanfto, de his amp;nbsp;fimilibus phrafibus copiosè diflerit. Hoc etianl loco ob/èruandum eft, ingens peccatum effe, vagarum libidinum Confufionem.NamFiliusDei alias non eft minifteriræ,fed miftd' cordiæ, vtMatth.p. Venivocarepeccatores adpoenitentiam:fed in hactragœdiaipleeftéxecutorpœnae, quam meriti erant dues Sodo mitæ. Deus duo peccataprxcipuaoditjidololatriam amp;nbsp;libidineffl« Iraftitur omnibus peccatis fine exceptione, fed tarnen fiint gradu* deliftorum.Iniftis duobus Deus fimpliciternondifpenfat.

Cenef^S. Benedicathis pue nbsp;nbsp;nbsp;Loquiturde filiis lofepb, Ma

ns Deus, qui pauit meadhunc naffe amp;nbsp;Ephraim.

vlque diem,amp; angelus, qui me

cripuitex omnibus mails. In hocdiftoFilius Dei nominatur angelus,quia Euangelium immediate profertex finu xterni Pattis, amp;ftmperfuitamp;eftcuftos fux Ecclefix. Suntautem proprietates diuinx naturx,liberare à cundis malis,a peccato amp;nbsp;morte,amp;afu-roribus Diabolorum,amp;reftituereiuftitiam amp;vitam xternam.

CONFIRMATIO ARTICVLI 61

2. Reg. 23. Spiritus Domini locutus eft per me, amp;nbsp;verbum eins Mumeftperlinguam meam.Dèus Iftaëlis dixitadme,defenfor irraëiislocutuseft,quieftiuftusgubernatorinter homines, amp;nbsp;fie dominatur,vtDeus timeatur. Dilertèaffirmât Dauid,lèfuifte or-ganum Spiritusfiindi,quiefttertiaperfona diuinitatis, amp;fem-perlocutus eft per Prophetas:amp; Mediatorem Filium, qui ludit in orbeterrx.amp;cuiusdelicix funtveriari interfilios hominum, di-ftinguit à Deo Iftaëlis,non quidem effentialiter, led relpeélu per-fonx.

02 DE TRIBVS PERSONIS DIVINITATIS.

nemnominat Deum noftnim.quia Verbum caro fadumeft.Si habitauitin nobisgt;amp;c vidimus gloriam eius, quad vnigeniti à Pa-tre^quieft plenus gratiaamp;vericate.Neque veto tantùmeft Immanuel, ideft,Deusnobifcum,propter ibeietatem eiufdem natur«, lèd etiam in cordibus noftris habitat per fidem.vtEpheCj.duldt Cmèdidtur.

Pfàlm.tto.DixitDominus Domino meo, Sede à dextris meis, donee ponam inimicos tuos (cabeUum pedum tuorum. Appellat Meßiam Dominum fuum, refpedtu perlbnæ amp;nbsp;officij. Etfi enim Mefsias natus eft ex (èmine Dauidis (ecundum carnem/tamen eft DominusDauidis,amp;quiafi.ipraomnes creaturasexaltatuseft,amp; quiaDauidamp;omneslanditanquamvalalliab hoe Domino ac-cipiunt feudum vitx stern«.

Daniel ^.Domine Deus exaudi nos propter Dominum, id eft, propter promiffum liberatorem.

Ofex t. Sic dicit lehoua: Ego miferebor domus Iuda,amp; faluabo cam per lehouam Dominu eo-

rum,non faluabo eos per ar- Intelligit præfidia Humana, cum amp;gladium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quxfiintincertaamp;imbecilla.

Hxc verbanecefle eftinteiligi dedifcriminediuinitatismitté-tls amp;perfbnx milTx ad Ecclefiam.qux eft Deus amp;nbsp;homo. Qiiideft igitur,curdubitandumfit,quinEcclefiaindevfqueab initio collega, hoc myfterium Trinita-

tisnonmodo agnouerit,fed e- Vnaamp; eadem eft fides patrii, tiampie amp;nbsp;reuerenter adora- Prophetarum ac Apoftoloriiffl. ueric. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoc declarari poteft ex pfairno

68. qui eft panegyricus,fcriptiiS ornate amp;nbsp;copiosè de gloriofo triupho Chrifti in afcenfione.Solebat enim duxviftor, vtexepli caufit AEmyIiusPaulus,vehicurru,quS alij antecedebant,alij fequebantur: Itacogitenius patres amp;Prophe tas,qui anteChrifti aduentumfuerunt, antecefsifle currum Chrifti triumphalem: Apoftolos amp;nbsp;eorum auditores vfqiie ad finem mn-di fequi eundein currum. Eft igitur eadem fides patrum amp;nbsp;Prophe-' tarumamp; noftra,necquicquamintereft,nifihoctemporis difcrimen.llli credideruntinventurumiiixtadiui-nas promifsiones, nos in exhibitum.

De

6?

De difcrimine perfonarum Diuinitatis.

CAP. IX.

is CRIMEN xtemi PatrisjSi Filij,amp; Spiritus fanétijoftendunt ipamp; definitiones. Defcriba-inus igitur perfonas, amp;nbsp;prxcipua difcrimina confideremus.

Calenuslaudat methodum ôe/çi»lui,quam dicit. anteceUerc o-vväsa-H amp;nbsp;äraxia-« propter duas caillas, i. Quiavera definitio continet fummam totius rd propofitæ. 2. Quiaveradefinitioeftprxcipnumnieniorixadmini-culum. Nam memorianon debêt onerari multis imaginibus,fed quobreuiores 6:paucioresfuntimagines,eóillas retinet fideliùs.

DeCcriptio Patris eft fumpta ex (ymbolo Athanaß j, m quo di citur:Pater aniilloeftfaétus,nec creatus,nec genitus, nee procedens,amp;vcloquitur Epiphanius, eft fons diuinitatis. Pater nó mit titur,fed mittit Filium amp;nbsp;Spi-ritumfanftumadEcclefiam. I-deoin definitioneFilij amp;nbsp;Spiritus fanai duo funtobferuanda. i.Qualislit perfonarefpeftuPatris. 2. Quodliteiusofficium crgaEccleliam.Paulusi.Timoth.2.inquit, Vnus eft Deus,vnus etiamMediator Dei amp;hominum ,homolerus Cliriftus.CollocaergoFilium inter Deum amp;nbsp;Ecclefiam. QuideftFi lius refpeau Patris? Eft imago effentiahs amp;nbsp;integraæterniPatris,vt Ebr.j.amp;adColoff.t.dicituriNominaturautem effentialis amp;nbsp;Integra imago ad differentiam imaginis,quxeftimpreflahomini, quæ eftcreata. Nos fumus monetaDei,cuiimpreflaeft imago Dei per fimilitudinem.

1 ^Àqid eft Filius refpeaunoftri quoad officium? Eftperfonamlffa atotadiuinitate ad Ecclefiam, vt fiat homo amp;nbsp;viaima, dcrefiifcita-Uàmorte, tencatxternumfacerdotiuradcregnum.Dehoc offiçio

6^ DEDISCRIMINB

inquit Paulus: Quieftdonatus nobis,vt fit noftra fapientia,iuftitia, fanftificatioamp;redemptio. Sapientia, quiapate/ecit n^bisEuange-lium,quod eft fummafapientia: luftitia, quia nobis imputatur e-iusmeritum amp;pafsio : Sanftificatio, quia per euni datur Spiritus fanftus.DeniqueChriftus eft noftra redemptio dupliciter. i. Quia fbluitAuTforPatripropeccatisgeneris humani.2. Quiain vniuer-fahiudicio liberabit Ecclefiam ab omnibus malis.

Teneamus igitur definitiones in Ecclefiafobriè traditas, nee de-leftemurnouitate. ApudQuintilianum lib.i.leguntur hxc verba: Filius difcitlinguam à matre, amp;nbsp;follicitè cuftodit amidum, queni mater circumdedit. Qua: eftnoftramater,à qua difcimuslinguam? Ecclefiaorthodoxa. Ergo cùm de Deo loquimur , loquamurcuni Ecclefia,qux vtitur verbis Euangelij.

Filius xtemuseftlecunda perlbnadiuinitatis/quxeftfiibftan-tialisamp;integraimagoxterniPatriSjqua Pater abxterno gignit. qux nobis fiemanifeftata eft,qu0dfitperfonaj per qua Pater dicit decretum amp;totumordinemcreationis amp;nbsp;reparationis hominö» amp;mittitur, vt patefaciatEuangelium, amp;nbsp;fit Mediator, Redem-ptor,Iuftificator amp;Saluator.

Spiritus ûnélus eft tertia perfona diuinitatis, procédons à Pâtre amp;Filio,amp;eft fiabftantialis amor amp;nbsp;Ixtitiacoxtema inter Pattern amp;nbsp;Filium,amp; nobis fie ma-

Quare mittitur Spiritus fandus ad Ecclefiam'? vt fit Spiritus gratiæ amp;nbsp;precura. Gratis, teftificans de gratia d mifèricor-diaDei. Precum ,quia accendit in nobis veram inuocationem,

amp; omnes virtutes primx amp;nbsp;fecundx tabulx.Ita à Paulo i.Timoth.i. dicitur: Spiritus fortitudinis, diledionis amp;nbsp;modeftix.Fortitudinis, quia confirmât nos contra dubitationes nobifcum natas amp;nbsp;contra metum in periculis. .Diledionis,quia Spiritus landus non tantum eftamorfubftantialis inter Pattern amp;nbsp;Filium, fed etiameft vinculü amoriSjinter Deum amp;nbsp;Ecclefiam,amp; inter iplaEcclefiç membra Mo-deftix,quia fledit hommes non ad fuperbiamamp;arrogantiam, fed adhumilitatem. Oportet enim nos conformes fieri Filio Dei, qui inquit: Difcite à me,quia mitis fum, amp;nbsp;humUis corde.

PERSONARVM DIVINITÄT! S. 6ÿ

' ExhisdefcriptionibusinteUigi poteft,dupliciaeffedifcrimin4 per[bnarumdiuinitatis.Aliafuntinteriora,vtgignere,na{ci,pro-cederc. Alia fuut abeneficiisergaEcclehamflimptajYt Filius pro nobis faills eft vidlima.Spiritus fanftus mi trit ur in corda, vt in eis accendac nouam lucem,iuftitiamamp;lxtitiam.

Etfi autë vtraque difcrimina aliquo modo cognofti neceffe eft, tamen hxc qux ab officiis fumuntur , magis conlpicua funt, quorum cogitatio pias meutes confolatur amp;nbsp;confirmât. Quareprodefteaininuo-catione confiderare amp;fxpereci tare.

ptatio ad vitam ætemam.quç fide accipitur.luftitia à Spiritufanfto incoata,qu3e confummabiturpofthancvitam,eftquxdain confor-mitasnoftrarumvirium cum Deo.Ethçciuftitiaeftqualitasaliquo modo congruens cum Lege Dei. Sic igitur hæc concilianda funt. Relatiua mftitia, qua acceptamur à Deo, eft beneficium proprium Filij. Rom.4.Iuftitia,qua: eft qualitas noftris cordibus infufa,eft beneficium amp;nbsp;effeftus Spiritus fanfti.

Quid interfit inter nafci amp;nbsp;procedere.

C A P. X.

Is CRI MEN inter nafci amp;nbsp;procedere à vete-ribus fcriptoribus traditum,piè,reuerenter,amp; fine cauillatione retineatur. Sumitur autem declaratio huius difcriminis ab anima homi-nis.in qua fimt mens, cogitatio, qux eft imago reicogitatx:amp; motus,qui eft impulfio fpiri-tuum.

In anima hominis triafunt pr^cipua. l. Ipfa mcns,yîr.2.Cogita-

66 QVID INTERSIT INTER NASCI ET PROGEDERE4.

tio mentis,quae format imagines return,quamuis euanefeetes.^.Mo tus,qui non fit fine (piritu.Mens eft principiû cogitationis amp;nbsp;omnia motuû in anima.Ita Pater æternus eft quafi mes in diuinitate tSc fos diuinitatiSjTH^n rUf GêÓTMT®quot;,iuxta Epiphanium. Filius eft KÓyamp;f id eft,verbum Patris. Vtautem in nobis formatur verbum cogita^ tione.-itaÄoj,®-FiliusDeigignituràPatrefeie intuente amp;nbsp;perfe-ftifsimè conliderante,quod quoraodo fiat,dilcendum eft in vita s-terna. Tertio eftinanimaSpiritus feu motus, quifequitur cogita tionem. Omnem enimaffeïtum amp;motum antecedit cogitatio:ita Spiritus fanftus non nafcitur,ficutiFilius,fed procedit tanquama-gitatoràPatreamp;Filio. '

ÆternusPatereft velutimens.Hicfèfè intuens,amp;perfedèco-gnofcens,cogitationeillagignitimaginem ftiam.NosformafnnS imagineseuanefcentes.fèdipfègignitimaginem noneuanefcen-tem,fèdfubfiftentê,amp;vtin Symbolodicitur, lumen de lumine, in qua imagine lucent Patris fapientia amp;nbsp;bonitas.Huius declara-tionis teftes finit Tertullianus, Bafilius, Nazianzenus, Augufti-nus amp;nbsp;Lutherus,quorum difta pauló póft in loco de Filio Dei re^ citabo. Atprocedereeftavoluntate, quia Spiritus fandus eft agitator amp;lxtificator.

SCHOLIA OBITER ADDITA IN

explicationetextusLocoruniTheologi-corum Philippi Melanthonisgt;

Propofitio de fine hominis,ideft,de fine crea-^ tionis, redemptionis amp;nbsp;fanflificationis naturæ hu-

Imago Dei in homine tria compleftitur,lapiê-tiam,iuftitiamamp;libertatem voluntatis. Sapientia eftnotitia Legis

amp;totiiis naturæ rerum,quas Deus vult afpici. Obiefta præcipuafa-pientiæfunt: Deus ipfe,natura return,virtuslèu lex.Agnouit igitur Adam ante lapfumperfeâè Deu fine errore de dubitatione. Deinde fuit

'67 fuit optimusphilofophnSjConfiderauittotamrerumnaturam,non foris/edintus.Tertiöintellexit Legem Dei «komnia officia virtu-quot;tiim. Altera pars imaginis eft iuftitiaamp;fanftitas.Iiiftitia eft obedien-tiacongruens cum LegeDei.Sanftitas eft obedientia relata ad cele-brationem Dei. Poteft enim aliquis efleiuftus,etiamfi non fit fan-ftus.Tertiapars imaginis eftlibertas voluntatis, non impedita intus autforis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ro •.:;;••

TemplumDei} nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ^ QusrataUquisiCum Deus fit

vbique,quomodo habitet in Ec-defia? Refpondeo.AIia eft prxfentia generalis,quae diciturprouidS-tia,fuftentatio amp;nbsp;conferuatio omnium rerum:alia eft fpecialis, quae ad folam Ecclefiam pertinet, amp;nbsp;nihil aliud eft nifi fanftificatio^ qua Deus Ecclefiam per Spiritum fanftum régénérât amp;nbsp;renhuat ad vi-tam aEternam,amp; fimul in eavere habitat,amp; eft efficaxiuxta difturn, Veniemus ad eum.Omnis igitur credensih Filium, amp;nbsp;habens Spiritum fanftum,eft templumamp;domicilium Dei. Auguftinusin epl-ftola i57.adDardanum.'Deus eft vbique per diuinitatis prxfentiam, fed non vbique eft per habitationis gratiam, fed in folis tantummo-dofidehbus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;...

Vultenim Deus agnofci] Ratio propofitionis.Vult Deos à nobis agnofci amp;nbsp;celebrari. N on vtipfifitmelius,fed vtpofsit fe nobis communicate. .Non enim fit communicatioDeifinemutuaagnitione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

Non moriar, fed viuam,amp;; Tresfunt caufs, curlongior narrabo opera Domini} • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yita à Deo petenda fit. Prima eft

’ nbsp;nbsp;nbsp;^ agnitioDei.Secundaexercitium hums agnitionis, in magna varietate negotiorum amp;nbsp;periculorum. Tertia caufa eft propagatio doftrinX ad pofteritatem.

sit prima amp;nbsp;prxeipua cura} nbsp;nbsp;nbsp;Duæ funt prçcipuæ cur« ho-

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;minis, vna de ftudiodoftrinæ,al terade adiunftione adveramEcclefiam.De prima curainquit Chri ftus:Ha:ccftvitaxterna,vtagnofcantte folumverumDeum,amp;;qué mififtilefum Chriftum.De altéra in pfalmo 17. dicitur: Vnam petij àDomino,ôchancrequiram,vihabitemin domo Domini.

Sedhumanx mentes} nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aduerfatiua,continens qué-

relam de caligine mentis humans poftlapfum.

11

Occupatio.

Alia occupatio.

Quia vtlohan.j. dicitur, De“ nemo vidit vnquam, id eft,vol“

tatem Dei de noftra falute nemo fciuit.

Deremifsionepeccati] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Neque etiam de caufa tanta-

rum calamitatum , quicqiiaffl fciunt homines, vnde Brutus,cum necem fibi confcifceret ,tefte Plu' tarcho,in vita Bruti,exclamauit:OIuppiter,quç eft caufatantorum malorum?

Peftem Atticam^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Anno a. belli Peloponefiaci, quoddurauitannos 28. tanta p® ftisgraflataeft Atbenis, vtmultis membraputrefaftavimorbi à relique corpore deciderint.Deinde aliqui,qui cóualuerunt,ex eo mof boamileruntfacultatemmemorix, amp;nbsp;proprijnominisfuntobliti' PeftilentiamJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Atticam defcribit‘Tliucylt;h' des Iib.2.lt;S: Lucretius lib.d.

Oedipus] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QuiinterfecitPatrem,amp;igno

ransduxit matremIocaftam,eX quaprocreauitfiliosamp;filias. Tandem re patefaftapulfus eftàfuis ciuibusin exilium,amp; iftus fulmine abfbrptusefthiatuterrae. Filij duo EteocIesamp;Polynicesderegnodimicantesmutuis vulneribii* Conciderunt..

Conclufio.

hoceftj patefaftioin Ecelefia.

Vfuspatefaftionisdiuin.T.

Hinc aliqui infer üt;Ergo nulla eft notitia naturalis de Deo. :ognouit intégré per notitiam na-NonenimhocPaulidiftotollitur notitianaturalis, nee tollitur ratiocinatio de Deo,led difcernitur feuangelica notitia Dei,quxeft integra^àphilofophiqa,quæeft niu-tilaamp;manca.^ ’. '

StultJtmpratdicationcm] ' nonquódtalisfit,fedquiaiin ‘' ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;piisamp; hypocritisitavidetur.

Cùm pttetet Philippus] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.i4.Iohannis;Omnes ho

mines ardent defiderio videndi ipfam diuinitatem, qux eftin haC v,itainuifibilis.Ho«defiderioimpullus Philippus Apoftolus adChn ' ^ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftiijii

’ c H 0 L I A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;69

ftiim dixit: Domine oftende nobis Patrem, id eft, oftende amp;nbsp;ipfam diuinitatemamp; arcana Dei confilia in gubernatione. Adhanc qua-ftioneni intempeftiuam refpondet Chriftus : Tanto tempore vo-bifcum fiim,amp; non cognouiftis me.Philippe, qui videt me, videt amp;nbsp;Patrem.Hoc difturaita dedarat Bafiliiis,enarrans caputprimum Iohannis;Mens illuftrataluce Spiritus fandi ad Filium refpicit, amp;nbsp;•in co veluti in imagine Pattern cernit. Et Auguftinus traftat.i.in lo-han. AChrifto incarnatonemo recedat, donee perueniatad Chri-ftum abxternopatre natum. Hxc congruunt cumPauli difto: NoS omues retefta facie gloriam Domini in fpeculo intiientes, ad eande imaginera transformamur à gloria ingloriam,tanquam à Domini Spiritu,ideft,perverburaEuangelijSpiritus fandus eft effieax, amp;nbsp;nosrenouatadimaginemFilij,inquacernimus Patre. Qusramus autem Chriftum in haevita inuolutum fafciolis maternis,ideftj fcriptis Propheticis amp;nbsp;Apoftolicis.

Verbum amp;nbsp;teftimonium] Cum Deus non pofsit cerni oculis corporis in hac vita,tra-didit duo media,per quæ reftè agnofei, amp;nbsp;ab omnibus aliis naturis, quæ non funt Deus, difeerni poteft. Primum auribus percipitur, quodeft verbum,vt in primo prxeepto dicitur: Ego fum Dominus Deus tuus.Alterumincurrens in oculos,amp;quafivifibile verbum, eft teftimonium feu miraculum,id eft,opus naturae omnipotétis,quod nuUacreatura efficere poteft,vt eduftiopopuli per mare rubrum, ftmirandadefenfioindeferto-Sedde hac fententiainfrà plura di-centur,in enarratione primi prxeepti.

Sic in primo prxeepto j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Exemplum regulac de modo

cognofeendi Deum.

Prxeipueduabusrebus] Secundû caput dediferimme Verx amp;nbsp;falfx inuocationis Dei.

Ruunt vel in contemptum Effeftus dubitationis aut eft DeijVelxternas delperationes. contemptus Dei Epicureus,aut dePperatio. i. Corinth. 10. dicit Paulus. Nonapprehenditvostentationifihiimana. Hinc colligi-mus duplices effe tentationes. Alias humanas,ortas ab humana irn-becillitate,ideft,aftultis opinionibus aut afteftibus. Alias Diaboli-cas,qualesfiint iftx dux extreme, contemptus Dei amp;nbsp;deiperatio. Contrabas tentationes petimus: Et ne nos inducas in tentationé.i. ne finas nos impulfos mere vel in profanitaté,vel in defperationem.

13

Econtra verb Ecclefia Dei af- nbsp;nbsp;nbsp;Altera pars àim^tinaf. Maxi-firmatj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ma pars cócionum Propheticarum eft perpétua àm'045-K, fcili-cet cominationum amp;nbsp;promifsionum ,beneficiorumamp;:pœnaruffl) obedientixamp;contumacix.

- Mirabiliamp;inenarrabilicon- In confilio de noftra redeniquot; filioj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptione tres virtutes Dei lucentgt; quarum prima eftiuftitia,poftu-lans parem compenfationempropeccato,Deindemifericordia,qu* nonvolu it perire totum genus humanum.Tertia eft fapientia, qua: mirabilitertemperauitiuftitiam amp;nbsp;mifericordiam.

Deus eft eflentia fpiritualis] Quatuor funt partes huiuî definitionis, ficut illa initiotra-dita eft à Domino Philippo. t. Prima récitât proprietates Dei. De bis proprietatibus Dei dux res commonefaciunt. Lex Dei amp;nbsp;creatio hominis. Nam Deus talis eft, qualemfè in Lege exprefsit. Deinde brutaresnon eft caufa naturx intelligentis, iuxta regulam Diale-fticam;Impofsibileeftcaiifam effe deteriorem effeftu toto genere. Secunda monftrat difcrimen perfonarum. Tertia loquitur de a-ftione generali, id eft,de creatione amp;nbsp;prouidétia. Poftrema de adio-nelpeciali,id eft,de colleftione EccleÏïx. Iftapaululum mutata funt in recenti editione Examinis Theologici.

Omnipotens] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus ita eft liber amp;omnipo-

tens , vt tarnen non difcedat à fuareftitudine amp;nbsp;àcxteris proprietatibus. Inhancfententiam Au-guftinus prxclarè dixitlib.^.deciuitate Deicap.io. K.eftè omnipo-tens dicitur,quitamen moriamp;fallinon poteft.Diciturenimomni-potens faciendo quod vult, non faciédo quod non vult.Quod d ac-cideret, nequaquameffet omnipotens. Et Tertullianus aduerfus Praxeam:Planè Deo nihil difficile eft,fèd fïtamprxruptè(auda(fter, petulanter)inprxftimtionibusnoftris haclèntentiavtamur, quid-uis de Deo cofingere poterimus,quafi fecerit quod facere potuerit.

Rbetores inftatu conieéluralitradunt duos locos ,voluntateni amp;facultatem.Nam adaftionemnaturxrationalis requiruntur iUa duo.Sicinfacrisliteriscnmaliquid probare volumus, prins de vo-luntate Dei dicendum eft,amp; èaprobanda expreffo verbo,antequaHi difputemusde oranipotentia. Vt derefurreâionemortuoruniex-

SCHOLIA 71 preffa eft voluntas Dei. Ioh.-in.6.amp; alibi. De bac quia confiât, tutb nosconuertimusadomnipotentiam Dei. Contra verö cùm multi ftcargumentantur.

Deus efi omnipotens.

Ergo hoc vel illud potefi facere.

Refpondeo.A poßibilitate amp;nbsp;omnipotentiaDei ad voluntatem .fine reuelatione,non valet confiquétia. valet autem à voluntate re-uelataadpofsibilitatemamp;omnipotentiamDei. A pofte ad veile nihil fequitur.Deusenim itamoderaturfuamomnipotentiam,vt no incurratincæteras proprietäres, feu vt nonturbetur illarumhar-monia.

Specie columbx] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Coruus afpernatur doftrina

Ecclefiç,amp; efi odiofus clamator, lerens xoj.oiU£i^i(tf,quas Galenus coruorum contentiones nomi-nat;Columbanondeferitarcam,ideft, Ecclefiam,nec clamat, led gemit,amp;geftatramum olea:virentis,idefi,purse amp;nbsp;falutaris doftri-nse.DehacallegoriaAuguftinustraólatuö. in Iohannem,«ScD..Lu-therus in cap.8. Genef

F elle columba caret,roftro non la:dit,amp; vngues

Pofsidet innocuos,granacp pura legit.

In hanc patefadionem] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Athanafius: Ito ad lordanem,

amp; videbis , fcilicet patefadioné diuinitatis maximeilluftrem,amp;difcrimenperfonarum. Dicat ali-quis, Quomodopoftiim ire adiordanem?

Et quó non pofliim corpore,mente feror. nbsp;nbsp;gt;

Sic de Deo fentiendum] ^/«/z* Theologicum,princi piü fide dignura fine vlla proba-tione. Breuis efi aphorifmus ,fedfuftinet velutfundamentumto-tiusxdifici),vniuerlamdofirinamEcclefix. ‘

Percurri vtcunquej nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Epilogus tertij capitis.

Has virtutes non effe acci- In Deo non efi accidens ab-dentia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;folutum, vtquantitas amp;nbsp;quali-

tas. Sunt autem in Deo relatio-nes,quïe nondifferuntrealiterabefientia.Hanclententiam confirmât Auguftinus lib.,. deciuitate Deicap. 10. In Deo nonaliud efi qualitas,aliudfubftantia,amp;tarnen relatiuè quxque perfona ad alteram dicitur.Pater habet relationem ad Filium, Filius mutuam re-

72 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBITERADDITA.

Jationeni adPatrem.Pateramp; Filins ad Spiritumfindum , amp;nbsp;vicif-fim Spiritusianftushabet relationem ad Patrem amp;nbsp;Filium. Filins eft Patris Filius, Spiritus fanrius eft Spiritus non tantum Patris, fed etïamFilij.HocteftaturPaulusGalat.4. Qnoniamautemeftis Filij Dei, militDeus Spiritum Filij fuiin corda veftra,clamantem Abba Pater.

Prima amp;nbsp;notißimaceremo- Primam ceremoniam appel-nia] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lat baptifmum , quia eft clauis, qua aperiuntur fores Ecclefix amp;nbsp;regnicxlorum. Vtautemper baptilrnum renafcimur amp;nbsp;inferimut Chrifto amp;:Ecclefia;:itain Cœna Domini accipimus alimenta coh-uenientiahuicfpirituali regeneration!.

Qyem Dpum agnolces] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Baptifmus eft mutua obliga-tiointerDeum amp;nbsp;baptizatuni» vt t.Petri j.fcribitur: BaptHhius[ eftftipulatio bonae confcientiæ erga Deum per refurreélionem Chrifti.Nam Deus obligat fe ad commu-nicationem fuorum bonorum, nos vicilsim obligamur ad redden-da ó.vTii'a^a, id eft, ad veram agnirionem amp;celebrationem Dei. Stipulatio eft verborum obligatio. Omnis obligatio contrahitur autconfenfu,autre, autverbis, autliteris. Ad verbalem obligatio-nern pertinetftipulatio,quæpliishabet moment!,quam nudapro-mifsio.

De gubernatione miranda Pralm.4.dic!tur;Dominusmi lanétoriim] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rificatfanéiumfuum,!d eft, mi-rabiliter régit, defendit,feruata-liter quàmhumana ratio iudicat. Bellanon procedunt iuxtadi-fta,inquit Thucydides: itaEcclefia non regiturhumanis conliliis.

Oues mex vocem meam au- nbsp;nbsp;nbsp;Quinque funt officia paftoris dilint ] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrifti.j.pafcere,id eft, docere amp;

confblar:. 2. Regere Ecclefiani ócfingulamembra, j.defendereaduerfiisvim amp;:fraudemhoftium. 4.Mederivulner!bLis Ecclefix. s.Geftareimbecillas ouiculas.Efaix 4o.Sicutpaftoragnosreces editosincampo, collocatin gremium, donee in ouile Ventura eft.Gremium eft minifterium.O uile,vita x-terna.

Ultra felc]

SCHOLIA 7J

nullus numerus habet.Primtim enim non eft numerus,cum non fit exmultitudinecolleftus.amp;tarnen eft diuerfa collocatione,feudi-uerfo refpeftu amp;nbsp;confideratione,quadratum amp;nbsp;cubus,amp; eft radix v-triufque,tam quadrati,quamcubi:ita Deuseftvnus in effentia,amp; efttrinusinperfonis.Necvnitasmutattrinitatem, nee trinitas tol-litvnitatem,fediftadicunturdiuerforefpeéki. Cùm enim Deus intra feledefcribitur,perfonse difcemuntur. Cùm opponiturcreatu-ris,fitmentio vniusxternxeffentix.

lehoua] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fons omnis effentix.qui fem-

pereft,femperfuit, 6t fempere-rit.InDeonon eft difcrimenpr?teriti,futuri6tprxfentis.

Formans luccmamp;creans te- nbsp;nbsp;nbsp;ideft,corporalucidaamp; opaca.

nebras] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Opacum corpus eft terra. Luci-

daautaftufunttalia, vtcorpora cxleftia amp;nbsp;ignis,autfuntpotentialucida,vtaér 6taqua,quiafuntci pacialucis.velfimpbcitercreans bona amp;nbsp;ordinans pœnas, qux fi-gnificanturappeUationetenebrarum. vtMichex j. Cùm federo in te nebris, D o min us lux m e a eft-

id eft,in morte, morbis, cala-mitatibus. . '

id eft, confolator, viuificator meus.

’ VnuseftDeus] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Exclufiua opponitur com-mentitiis numinibus,non per-fonisdiuinitatis. Non enim excluditur àdiuinitate Filius 6t Spiri-tusfanftus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nol ’3

A quo ,fcilicet Patre ,t anqu am à fonte diuinitatis dediuinor um operum.perquemjfcilicet FiUum,tanquam cauCam ^'nwi«f^jx.Lugt; ■fabncatricem,arcbiteftatncem. lnquo,fcilicetSpiritufanfto,tan-quamincaufaT4AH»77x.'ï,petficienteoperaTrinitatis. u.

De tribus perfonis Diuinitatis»-■ ' -'

Ad differentiam bruts natu-rx. Afinus etfi fit iYidiuiduum;ta-

men non eft per fona,quia non eft fin gulare inielli gens. . K.

Incommunîcabilis] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propter proprietatem perfo-nalem, quæ non poteft cum aliis indiuiduiscommunicari, vt Paterelt perfona incommunicabilis, quiafolus Pater eftperfonagignens,non genitaautprocedens.

Tres verè fubfiftentes,non com nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Statimfubiicit *mSêirn'jquJs mentitiosj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eftoptimadocendiratio. lurifpa riti dicunt : Ferro viarn aperit, qui per contraria currit.

Cefleruntj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Thucydides lib.4. Non turpe

eft cedere amicos amicis,necdu-ci mentes oportet ftultatcontentionisamore. Cediint inter fe corpora cæleliia miris anfradibus, vt hoc veluti oblequio Gnecontu-macia harmonia retiqeatur. Omnes planets: fe accommodant admotum Solis,amp;cedunt primo mobili, quodeft rapidißimum. ^uic rapiditati ceduntplanetæin obliquo circulo, qui dicitur Zo-diacus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Verbis in Ecclefia iam yfita- Quia mutatio phranum,aut er-tisytamur] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: roresautdifsidiaparit.

Seruetus] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui fuit Hifpanus, amp;nbsp;per A-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pbricamvagatusinfehoIisMa-hometicis,tandem venit Venetdas,amp;ibiedidit fcripta hlafpheniain Filiiim Dei. Poftea Geneux in Sabaudia fupplicio affeélns eft.vide Schleidanum hb.25.

Ciceroinquit: Magnum eft Vbiaddüturhxcverba:Quia inRépub.] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ ■ non tantum feruit auribus,fed

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam ocidis.ldem 3.ofhciorunï. Ponit perfbnam amici,cum induitludicis,quia iuftitia debet ante-fern priuatis coniundionibus.

Adfanótificdndas mentes]' Sanaü fignificatipfum Deu

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;res,quibusiêDeuscommuni-■cat,vtbomoconuérfiis ad Deum,verè templum Dei finftum dicitur,quia Deus in eo habitat,amp; ei communicat fua bona, fapiétiam» iuftitiam,lxtitiamk^:r;i[

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Concluditperoccupationem Ettiau tem omnes angelic«] vel prxcilionem, qualis eft illa .;-1 •iijni;.(. i. Roni.J.O altitudodiuitiarum.

luftinuS

SCHOLIA OBITER ADDlTA. 75

Iiiftinus Martyr in lib.deTrinitate,pagina i77.Etfipenitns diui-nitasperfpicinonpoteft,ramen difeendicupiditas non eft abiicien-dajtjuia hac ipfa inquifitione Dei nos cum eo copulamur.

Quanquam hæc arcana] Duæ funt Academia:. Vha in hacvita,amp;alterainfutura,cæle-ftjs,cuius nemo eritciuis,nifi prius fit diligens difcipulus in fchola huiusvitas, vt diciturz.Corinth.5. Superinduemur, fitamen non nudireperiemur.

Foetus inaluoj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Efaiascap.46.vtiturhacfimi-

litudine Anatomica,comparans Ecclefiara foetui,qui geftatur in aluo materna, amp;nbsp;nutritur non per osjfedpervmbilicum.MTVÀw appellatiomenfuræ,acetabulum.Co tyledones funt orificia venarum «Sc arteriarum definentiumin ma-tricem.

Addeclarationem quid fit perfona,folutiones horumargumeR- , forum profunt:

Hxcefientiadiuinaeft Pater.

Hxceftentiadiuinaeft Filius.

Ergo Filius eftPater.

Respomdeo.

Nego conlêqucntiam. Quia infyllogifino expofitorio oportet njedium eße fingulare propriiftimèdiftum,hoc eft,incommunica-bile.Eirentiaautemdiuinactfiindiuidua(ideft,fimplexamp;vna) eft, farijen communicabilis eft.

Aliud argumentum.

Idem non gignitftipfum.

Eflentiaefteadem.

ErgoefTentianon gignit eflentiara.

Relpondeo ad maiorem: Idem, quatenus eft incommunicabile, non gignit fiefe.Sedidem quod eft communicabile, communicatur genito.EftautêelTentia cômunicabilis. Ergo cômunicatiirgenito.

Summa hxc eJEEflentiaquâtumuis eftfubftâtia, inteUigens, in-diuidua: tarnen eft communicabilis Patri, Filio amp;nbsp;Spiritui fanfto. Aliäs paternonpofletgignereFilium,Filiusnonpoffet gigni,Spiritus fanétus nonpolTetprocedere.Sed perfona eft fubftantia,indi-uidw4,inteUigens,ipcommunicabilis. ,'

7«

Studiofis in Academia Lipfica s. D.

AB PE inEthicishæccommonefadiopro ponitur, quæ eötinet dodrinam in omni vita neceffarianijde fine amp;nbsp;de mediis.Qnj finem expetit,non fugiat media ad finem ducentia.Nonenimcæco impctu curre-dum eft fine cogitatione finis, amp;nbsp;fine pm-dentiaeligetemcdiafalutaria,fedamp;mens iuftum finem intucri,amp; voluntas quadam excelfa conftantia eligere amp;nbsp;tueri légitima media débet. lohannesautem Apoftolns amp;nbsp;Euangelifta vnoverfu locum totum conficit de fine amp;mediisftudijTheologicicap.2o.inquiens : Hæc fcri-ptafuntjVtcredatiSjquódlcfus fit Chriftus Filins Dei,5£ vteredentesvitamhabeatis in nomine eius. Nam finis,

ad quern ftudiadoólrina: Chriftianæ referuntur,noneft vanushonor,necvoluptas fugax amp;nbsp;cuanefeens, fed fains animarum, vt Petrus inquit:tor/xi^Tnf'a^iVjafL/zaF fftarasl* 4‘'Z®’’.Media veroadhancmetam ducentiafunt duo ar-ticuli,vnusdcperfona,alter de officio Chrifti. Deper-fonafirmiftimeftatuendumeftiuxtadiuinaspatefadio-ncsrecitatasinPropheticisamp; Apoftolicisfcriptis:InhoC Filio Dei,Dominonoftro lefu Chrifto,nato ex virgine, crucifixo pro nobis amp;nbsp;refufeirato, duas efle naturas, dini-namamp;humanam ficvnitas,vt fit vnaperfona. Nomen officijeftChriftus,ideft,rex amp;nbsp;Saccrdos EcclefiæjVndns abxtemoPatre nonquidem balfamo,fedSpiritu (anfto. Agnofcamusigiturhunc ChriftumDeum amp;nbsp;hominem, amp;gratiasagamusDeopro hocimmefobcneficio,quod FiliumvoluitafTumerehumanam naturam,amp; hunc Fi-Hum^Deum amp;nbsp;hominem voluit eÛe redemptorem amp;nbsp;Sal-

ÎTVDIOSIS IN ACAD. LIPSICA.

Saluatore amp;nbsp;caput Ecclefiægt;quod merito amp;nbsp;efficacia fua omnia perficit« Huius fapientix ad falutcm animarum neceffarixjbona amp;nbsp;magna pars piis auditoribus proponi. turin loco de FilioDei,cuius explicationem Dco adiu-toreinchoabodiea.IuiijjinauditorioCollegij Paulini, horavfitata,amp; iunioribus fum hortator,vteademdiligentia banc partem doftrinx Chriftianx cognofcant, quamhaftenusprxftiterunt in percipiendo primo articule de effentia diuina amp;nbsp;de tribus perfonis diuinitatis. Deum precor, vt rcgatftudiadocentium amp;nbsp;difcentium doftrinamEcclefix propriam, amp;nbsp;alias artes neceffarias huic vitx mortali.Bcne ac féliciter valete. DiePenteco-ftes qua celcbratur memoria admirandx patefaftionis

Spiritus fanai,quemxternusPater amp;Filiuseius,Do-minus noftcr Icfus Chriftus inApoftolos, amp;nbsp;in eoetum ipfis coniunaum,libcralif-fima bonitateeftuderunt.

M. V. S.

78

PRAEFATIO INLOCVM DEFILIO DEI obiter excepta.’

Vemadmodvm ij,quorum nanis in mari verfa-tur,veladparuamcynofuram, vt Phœnices, vel ail darißimos Septentriones,vt Grxci,relpiciunt,vtdi' reftius gubernent nanigationis fus curflim ; itanol verfantes in ftudiis doftrinx Chriftianæ,de duabuS rebus èogitemus. Primiimdefine noftrx diligentia. Deinde de mediis,perqux redo curfu contendere poHumus ad me-tam optatam.De fine ftudiorum concionatur Petrus 1. cap.breid a-phorilmo.Credentes autem exultabitis Ixtitia inenarrabili, repor-tantés finemfidei veftrse, falutem animarum veftrarum. Et nos 19 lyrabolo Apoftolico omnes articulos referimus ad fpem refurre» Cionis amp;vita:xternx.Ideö enimcredimiisEuangeiio ,vtinhacvi-tahabeamusremißionempeccatorum, amp;nbsp;pofthanc vitara refufei-tati ex morte,fruamurpofleßioneamp;bxreditate vitae æternæ.De me düsducentibus adbancmetara optatam amp;nbsp;defiderabilem, femper meminerimus duo infignia difta, quorum alterum ipfius eft Chri-fti,Iohan.i7.aIterumeftEuangeIiftx lohan.ao.Itaenim Chriftusin ardentifsima precatione ante poftremum agonem inquit:Hxceft vitaæterna,vtcognofcantte vçrum Deum , amp;nbsp;quem raififti lefuiH effe Chriftum. Hïc difèrtè coniungit doos articulos neceiTarios ad Eilutem.Prioreft vera agnitio effentiæ Deimittentis hunc Media* torem ad Ecclefiam, alter ertveraagnitioperfonx mi{fe,ideft,ipfiue Mediatorisad Ecclefiam.Iohannes veröcap.ao. ficinquit, monfträJ feopum non modo fui Euangelij, fed totius facrx Scripturx. Hïî autemlcript3funt,vtcredatis,quialefus eft Chriftus Filius Dei,Ä vt credentes vitara habeatis in nomine eins. Cum igitur haften«* depriori articulo necefTario ad falutem animarum, videlicet de ef* fentia Deidiftum fiufequiturloçus dç perfona ad Ecclefiam mifl^i inquo dece-racapitafunt obferuanda:

Pnmum continetpræcipuas^ Ç^l^„^^ -^^ f^atung4Pbtrif»t»

nem (X Paulum. CurvocetiirV’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, r r ■ , ■ j^/i

nigenitus,quareAiy^rcfpcau Paths (xEcclclïx, cur imago nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^»‘fnatf.

Secundußi

ÏRAEFATIO IN lOCVMDEr. D. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79

SeciindumcoijtinetteftimoniadediuinitateMefgiat, dequano-tiscumludæis amp;nbsp;Tiircis,amp; omnibusblafphemis acerrimaeftcon-tentio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Tertium eft biftoricum , repetens prxcipuarum Synodorum iudiciacontrablaCpbemos, qui poft Apoftolosfparferünt venenata dogmata,contumc!iofaadiierrusïiliumDei, óepeftiferaEcclefix.

Quartum continetrefutationera blafpbemiæ Samofateni.

Quintum continet refutationemblarphemix Arij.

Sextum continet foliitionesargumentorum quorundam Arij.

Sepcimumeft doftrina de vnione duarum naturarum in Chri-ftOjid eftjdepropofitione Iohannis. Verbum carófaftumeft.

OftâùHhi continet refutationem Neftorij amp;nbsp;Eutychis , quotum alterfuitEpifcopus,altcrMonachus.EtvtNeftorius diftraxit Aó^ocaccarnem';fic Eutyches contrariant hyperbolen défendit, de confu ft one naturarum in Chrifto.

Nonum compleftitur doftrinam de communicatione Tdio-matum. '

Decimum habet explicationem quæftionis de fuga mortis in Chrifto, an fuerit vitiofa.

. . ■ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;? •

80

LOCVS SECVNDVS

DE FILIO DEL

Depræcipuis Filij Deiappel-, z lationibus.

C AP.L

CE p R AE CI P V I s Pi ti I DeI St

nemincarnemChnfti,amp; propter manfioneminChrifto dicimur participes natiiræ diuinæ.

Idem Filius dicitur AÓ^zSh’jamp;reCpedu Patris, amp;nbsp;refpedu noftri. Re(peduPatris,quiaficutinhominibus verbum cogitatione for matur,quod eft imago rei cogitate, vt cùm homo cogitat de amice,iHa cogitatione moxformatimaginem eius.ItaPater fefeper-feftcintuens amp;intelligens,gi-gnit imaginem fuam (eu elo-quiturverbum, quod cftipfius integra amp;nbsp;fubftantialis imago. Diflerut enim imagines in créa turis ab hac imagine in diui-nitate.Quia imagines in creaturis funt vmbrx euanefcentes, fed Filius x ter ni Patris eftimago fubfiftens,viua, amp;manens ó/xoSlt;nO Patri,id eft,de eflentia Patris.

Huiusdeclarationis.quxreftèfumiturexvocabulo imaginis, locupletesteftesfuntTertullianus,Bafilius,Nazianzenus,Augu-ftinus 8cLutherus.Sicenim Tertullianus in lib. aduerfus Praxei fcribit: Etfi Deus nondum lêrmonem fuum mifèrat, tarnen eum, cum ipfaamp;in ipfaratione intra femetipfum habebat, tacicè cogi-tandoamp;difponendofecum,que perfermonem mox erat didu-rus. Cum ratione enim fua cogitans at^ue difponens fermonem earn efficiebat,quam fermone tradabaC, idque qub facilins intel-ligas,exteipforecognofce,vt ex imagineamp;fimilitudine Dei. Vide cum tacite tecum ipfè congrederis ratione, hoe iplum agi intra te.occurrenteea tibi cum (ertnonead omnem cogitatus tui mo-lum.Hic ferme eft Filius Dei primogenitus, vt ante omnia geni-tus8ivnigenitus,8cfolusexDeo genitus.

BafiliusenarransexordiumEuangelijIohanis:Quarc,inquit, dicitur xJ^ziSH? Vtoftendatur,qubdexmenteprodierit.amp;finepaf-fione mentis genitus fit,imago Patris totum in (e oftendens Pa-trem,8c perfedus exiftens per Iele, ficut amp;nbsp;nofter (ermo totius co-gitationiseft effigies.

Gregorius Nazianzenus im. orat.-srsji xó^«, Dicitur xó^^, quiafehabetadPatrem.ficut verbum ad mentem , non tantum quiamens pariensv«bum,nihil patitur,fedetiam quia perpétué

82 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;APPELLATIONIBVS.

coniundrtim eQ Patri,amp;quia annunciat nobis EuangeHum.

Aiiguftinuslib.p.deTrinitate cap. ta. In homine eft quadaffl imagoTrinitatis.Ipfà mens amp;nbsp;notitia mentis, tanquam proles eius,amp;amor,amp;hxctria vnum,arque vna fubftantia,nec minor proles, dumtantam fe noüit mens, quanta eft, nee minor amor, dumtantuin(èdiligit,quantamnouitamp;quataeft. Idem tradat. 14.111 lohannem prolixe hanc fèntentiam dedarat.

Lutherus enarfanscaputi.CeneCVerbum duplexeft,creatuni amp;increatum. Verbumincreatumeftdiuinacogitatiomanens in Deo,amp; idem cum Deo,amp; tarnen diftindaperfona, fie Deus (è nobis reuelat,quód fit didor,habens apud le verbum increatum,per quod mundum amp;omnia creauit. Huiufinodi cogitationibus boni Patres, Auguftinus SeHilarius fè obledarunt. Sed huius arcani confideratioeritfapientia,quamin vita xterna intégré dilcemus.

Ceterum refpedu noftridi-

citur AÓ^®-, quia eft pcrlbna, quam xternus Pater mittit ad Êcclefiam, qux profertEuange lm exfinu xtemi Patris, amp;nbsp;nos alloquitur,Ieruat minifterium Euangelij , colligit Êcclefiam ïmmediatè,amp;mentibus noftris oftenditvoluntatem xtemi Pa tris,acdicitconfi)lationem,quam Ibnatvox Euangelij, amp;nbsp;aflen-fionem perSpiritumlandum confirmât. Hxc declarationomi-nisAÓ^zt^fimplicior amp;dulcioreft, quam altera de modo genera-tionis.

.Congruunt autem ad hanc declarationem plurima dida,vt quód Elaias cap.p.nominateum confiliarium, videlicetproferen tem hoc mirandum confiliu de redemptione amp;nbsp;faluatione ex finU xtemiPaths,amp; pofteà cap.41. Sinus Patris non intelligatuf nominat eum EuangeJiftam. de parte corporis,’fed de arcana Et Dominus ipferefpondet in- deliberatione dtconfiliodiuini-terroganhbus^qtusnt: 'n^j^p/tyj/'tatis, cuius non funt participes 077 19 AiiAffl v/xir, id eft,prorfiis angeli autalixcreaturx. ' höcfiim gt;nbsp;quod loquor Vobis, YetUs tranflatio habet : prin-

- Sum

DEPKAECIPYIsFilii Dej nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ç^

Sum hic KÓy®^, qui ab initio cipium quod amp;nbsp;loquor vobis. cuni EcclelÏa loquitur, amp;eam Hæcverlioeftobfcura,amp;prx colligit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^‘^ interpretibus occahonem currendi extra viam, vtdicitur.

Nam prouerbium eft;Bene quidem currit,fed extraviam, cum fci-licet de eo fit ferma,qui mukabona dicit, fed non pertinentiaad in-ftitutum.Sic enim amp;nbsp;interprétés UU difputarunt, cur Filius vocetur principium,cùm hxc appellatio Patri magis conueniat,qui eft foni diuinitatisamp;diuinorumoperum.Sed non eft opus hac dilputatio-pe.Nam Ttóapj^Luj apud Grxcos vfurpatur aduerbialiter,vtLatinè dicitur,principió,prorfus,omnino. Exemplumhuius lignification nis apud Sophoclem in Antigone:

A* ^y^ 5 ^»fÄt à ^f ît^T Äp-nytty^.

Oranino venari non decetirapofsibilia.

Congruitboc diftum Sophoclis cumillafçntentia Ariftotelis li. lt;.Etliic.Nullaeftdeliberatiodere impofsibiU,id eft.nonfunt ten-tanda irapofsibilia.

Expfalrn.j^.deFilioDeiinquitDauid.Dic animxm«e, falus tuaegofum. Nam^ó^/SHiUultrat mentem agnitione mif'erlcqr-dix,bonitatis amp;prx(entixDei, fcilicetquiillùminatur.Quafi iuxtahxcdiélalohan.i.lUumi- dicaf.Omnesquotquót accipiut natomnem hominem .Matth, lumen, non aliupde accipiunt namp; cuivoluerit Filius reuelare. niliàfolo Chrifto,

Siclrçnxus lib. 3. cap. 20. duleifsime inquit: Filium propterea dicixó^/OKjquiafitpctfbnaloquens cum Patribus, amp;lèmperadfit fuxEcclefix.lpleenim,vt aitTettullianus aduerfusPraxeam pag. 417,ad human a lern per colloquia defeendit ab Adam yCque ad Pa tnarebas §lt; Prophetas, in vifio-

nejn fomnio.in xniamate.in Suprà diftum eft de fex mo-fpcculo , ordinem fuum pr«- dispaiefaftion.sdnunx Jntera-ftn»SP»|gt;lt;?«’4»,gt;b invtio fern 1%® autem emm ht recenfentur: J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;viGopropheticaamp;fomnm. AE-

quot; ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nigma amp;nbsp;fpeculum funi verba

Pauli,quibus vtituriCorinthtj.vbidifcernitfapientiamhuius vi-txalapientia ateru« Academie,videmus,inquit,in fpeculo,in x-,uigtnate,tu»cauternfacieadfaciem,ideft, pofteafrueraur darifsi-.mocoafpedu DehNontantum effentiam amp;nbsp;voluntatem Detvide^

84- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;APPELLATIONIBVS.

bifrliis,fèdetiamcau(îislt;amp; confilia omnium miraaidorum operum Dei)Vtcreationis,conferuationis amp;nbsp;reparationis hominum,amp; in-camationis Chrifti amp;C.

Infcholisitadicitur: Duplexeftnotitia. Vna abftraftiua, altéra intuitiiia.Abftraftiuaeft,qiiacócipimusimaginem rei abfentis aut inuifibilis,vt qiiando cogitas de Pâtre abfènte , aut de Deo,quinon confpicitiir vifibiliter: hæc notitia multo eft obfciirior,quàm intui-tiua.quæeftprælentisrei amp;in oculosincurrentiscontemplatio,vn-dedicitiirOmnisintuitiuanotitiaeft optimadefînitiorei.Cnmco-ràmvides ablynthium aut mel, no eft opusdefinitione.Cùmigitiir Paulus nas duaslpecies notitia: confert,Ioquiturde abftradiua,in-quiens,InsEnigmate,per fpeculum amp;C. Pcrænigmaintelligitverbii, quodaenigmaappellat,non quôdperfe amp;nbsp;fimpliciter fit obfcunim amp;nbsp;incertum,ficutfuntsEnigmatainuoluta.ledrelatiuè. Cùm enim confertur verbum cum fapientia vitsea:ternx,tunc verè vocaturs-nigma,ideft,quiddam teftiim ^ aliudfignificans. Spéculum eft fpi-ritualisexperientiapauorum amp;nbsp;confolationum fidei eluftantis eX pauoribus,quæexperientia maxime illuftrat doftrinam de iuftifi-catione,vt quod àPaulo dicitur: Credidit Abraham Deo, amp;impu-tatumeftei ad iuftitiam. Hoc longé aliter intellexitPaulus, quant Origenes.

Primùm igitur inparadifo Verba prims promifsioni* promißionemediditde futuro Hint: Semen mulieris conteret lemine amp;nbsp;futura libcratione à caputferpentis.Breuiseftapho-pcccato amp;nbsp;morte. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rifmus: Semen mulieris eft Fi

lins Dei natus ex femine Abraham amp;nbsp;Dauidiuxtacarnem Rom i. Caput (erpetis eft regnumDia-boli,cuius prscipiii neruifunt peccatum amp;nbsp;mors.Hebr.i.Diabolus habet imperium mortis. Eftautemfumptametaphoraà naturafer-pentis. Nam ferpens in dimicatione tanturn défendit caput,quo faluo,facile reliqua membra difleiftapoteftconglutinare,fucco herbs,qua: dicitur ferpentaria. Chriftns igitur Sakiator non tâtùm can damât ventrem (èrpentis Diabolicontriuit,fèdin arceminuafit,id eft,in caput,quod deftruxitamp;comminuit, id eft, peccatum amp;nbsp;mortem fuftulit.

PofteacumNo.'thcollocutus Noah ex mandatoDei sdifi-eft,madan$ ei,vt arcam cxtriie- cauit arcam, amp;nbsp;fingulas rimulas

ret.

s TiiiiDei Ç5

obftriixitbitumine,prçterillarn partem,perquâamp; ipfe ingrefTus fuit,amp;anîmalia.Neigitur per ilt;,-nuam poffer vis aquæ le inlinua-rein arcam ,amp; obruere velani-Dei non dubitauithunclaborem in fefufcipere,amp;cl andere deforis arcam.Dicataliquis,Vndefcis Mo fenloquide Filio Dei? Refpondeo.Probo ex bcap.lohannis: Omnia per ipfiim fada funt.Hoc diétum non tantùm referendum eft ad generalem Dei actionem, creationem fcilicet amp;nbsp;conferuationem re-rum,fedetiamadomnes mirandas liberationes, quibus Deus or-nauit,feruauitac défendit fuamEcclefiam.Eftautem non poftrema Ecclefiæ liberatio,conferuatio Noah amp;nbsp;familiæ eius.

Luditenimin orbe terrx amp;nbsp;Quomodoludit?nontantum deleftatur hominum conuer- increatlone, fed etiam in colley fatione, Vt prouerb. 8. dulcifsi- ftione Ecclefiæ. Quàm miranda mèdicitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpeûacula funt,formatiocorpo-

ris Adæexlimoterræ, amp;infpira-doanimçinboccorpus.Quîim mirandum fpeftaculum eftœdifica-do Eux excofta Adx:fed non minus mirandum rpedaculum, feu lufusFibj Deleft conferuatio Noah in diluuio , eduftio populi ex Aegypto, conferuatiolonæ in ventreCeti, Danielis inter leones, trium viroruminflammis ardentibus.Paulusi.Corintb. 10. apertè docet, Cbriftum fuiffe comitem populi edudi ex Aegypto. Bibebât autemdeSpiritalicomitanteeospetra,petra autem erat Chriftus. Et in eodem cap. N equetentemus Cbriftum, ficut quidam eorum tentauerunt,amp; àferpentibusinteremptifunt.

Reétè etiam de Filio Dei intcUigitur congreffus CeneC 18. Cùm apparuitOeus AbrahxinvalleMamre,vbitresviros hofpitio cx-cipit,amp;vnumadorat,videlicetinter angelos euntemFilium Dei.

GenCj-'bic Dominus lufta- .

tur cum lacob, amp;nbsp;fua promif- nbsp;nbsp;nbsp;EutberuS'.Filius Deifxpetam

fione in eo accendit ingentem «^^ aliqué ampleaitur, vt excu Ixdtiam. Aitenimlacobpoft« tiateilacrymas. Luftalacob eft duam amp;nbsp;difficilem luftam .• Vi- «go® mortis, Deus det vt fimus dl Dominum facie ad faciem, lfraél,ideft,viaores.

^faluafafta eft anima mea.Etpoftcavocatus ad vit« exitum,his

^ 5

86 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;APPELIATIONIBVS.

verbis benedidionem hliis lolèph pronunciat,Genef ^’l.Bena-dicathispueris angelus,qui meeripuitex omnibus malis.Hicno dubium eft,nominari angelum FiJium miflum ad Ecclefia, qui» Ièmperfuit,amp;ellcuftosfuxEc-

Dicat aliquis : Ergo tu exclu* dishumanamnaturam. Relpon deo.Non.Etfi enim hxc funt pro priadiuinxnaturx;tamen fiuut incarne affumpta,ficut dicitiir: Semen mulieris conteret caput (erpentis-Necfunt iamadtiones Chrilh extra çflentiam humans n» tiirx,imô amp;nbsp;ante incarnationem Filius fuit efficax in Ecclelia pro-

Sicamp;eum Moleloquitur in’ rubo,Exodi 3. Ego ero, quiero/d eft,EgoilIepromilTus liberatorvobis adero,qui aliquantó póft, lt;ro frater veller, affumpta Humana natura, amp;nbsp;vos liberabo à pee* cato amp;nbsp;à mortc,amp;inter vos relurgens ex morte,regnum xternuni incoabo.Sed longiores hoe loco fiimus, quam neceffeeft.

Dilcamusigitur confirmatitot teftimoniisjFilium Dei AÓj^er adfuilïèEcclenx indevlque ab

initio, amp;ftatuamus nunc quo-quo cum adefle Ecdefix, opitu-JaripiiSjdepelIereDiabolum.Sç fient in epiftola Iohannis dici-ti,i?,dcftriierc opera Diaboli.

De

De diuinanatura in Chrifto.

CAP. II.

Oi, LiGENDAE funt confirmationes praeci-P“æ maximefpiUuftres de natura diuina in MeC. Ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iîa.nontantùm ad refutandos ludæos recenteg i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^ ^^’°® ’ ‘^^^ Chrifto diuinitatem detrahunt, y^â ^‘■''■^‘^‘^'^'’^'P^'^sconfirmandos, vt inomniinuo-'^kxlt;^^^^^% catione ftatuamus Chriftum non tantum effe wiSi^^^^^.^j^Cö Mediatoren! pro nobis interpeUantem,(fed etiam effe datorembonorum corporis amp;animi. Propterbas duas caufas, propterrefutationem blafphemix amp;nbsp;innocationem noftrain,duo funtargumentatenenda,quibusprobaturdiuinitas Fili) Dei, quorum alterum à proprio cultu diuina: naturx, alterum ab omnipo-

tentiafumitur.

CernCsirna amp;nbsp;maxime illuftris confirmatio de diuina natura iti Chrifto fumi poteft ex duabus proprietatibus diuinis,videlicet exinViocatione,amp;omnipotentia,quasvniuerraScripturaProphc tica'amp; Apoftolica Chrifto tribuit. Naminuocatio,quapeti-

mus liberationem a peccatis, amp;nbsp;à morte,amp;donationem iufticix amp;nbsp;vitx xternx, amp;nbsp;conièruatio-nem naturx amp;nbsp;vitx corporalis foli Deo,quieft omnipotés,tri-buenda eft,quia folus Deus h^c bonadatepoteft,amp; folus videt corda petentium, amp;nbsp;difcernit Veram innocationem a fimu-lata.

fpondeo. Duxfunt caufx-. ,. Quia folus Deus eft dator bonorum corporis amp;nbsp;animi. Sicutenimfolus eftcoditor reruex nihilo,amp; con feruator, itaetiafolusamp; vult amp;poteftdare bonacorporalia amp;fpiri-tualia. a.Qiiia folus Deus eft ng.fF(o^v«f«f,infpelt;Storcordium,ib-lusperfpicitlatebrashumani peftoris,quidquifque in fe admittat,

88 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE DIVINA NATVRA

qua mente,quapietatereligionem colat,piorumtp amp;nbsp;impiorum râ' tionem habet.

Extant autem clara amp;nbsp;perfpicua teftimonia, qux amp;nbsp;prxcipiunt inuocationem Chrifti, amp;nbsp;hoe modo inuocantibus exauditionen* promittunt, vt pfalmo 4.5'. Et cocupifcet rex decorem tuum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Totus pfalmus 45,«ftepitha-quonia ipfè eftDominus tuus, lamiumamp;carménuptialeChri-êcadorabiseum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftifponlî.amp;fponfæEcclefiç.Sunt

autem duæ partes huius pfalnU' Primacontinct encomium fponfi.quilaudaturà formx dignitate, ab€loquentia,afapientia,agloriofis viftoriisamp; triumphis,deniqu® nihil omittitur,quod pertineat ad exaggerationem amp;nbsp;amplificatia-nemlaudumMefsise.InalteraparteSpiritus fandusper apoftrophe alloquitur Ecclefiam,amp; eft conciliator nuptiarum inter Chrifturt amp;nbsp;Ecclefiam. Audi, inquit,filia, amp;nbsp;vide, amp;nbsp;incli na auré tuâ, amp;nbsp;obü-uifcerepopulûtuû,amp; domûpatris,atq} ita cócupifcet rex decorem tuum. Ecclefiain hac vitavaldedeformis eft.Deformaturenim tribusrebus. i.peccato,quodadhuc circumfertin carne. t.cruce amp;nbsp;ingemibusmi(èriis,quianunuscoetushominum tameft xrumno-fus quam Ecclelia. j.Scandalis multiplicibus,quiadolt;ftores excitât dilsidiadogmatumfepe non neceffaria, amp;nbsp;lacérant vnitatemEede-fix.Quanquani autem Ecclefia talis eft,imbecillis,xrumnofa amp;nbsp;ft*' dalis deformata : tarnen Iponfus Meftiaspronuntiat earn eflefor-moEim,quiaaniplediturEuangeIium,vtiturSacramentis,reiftèin-uocatDeum,amp;prxftacreliquoscultus placentes Deo, iuxta ^w-»HÄvEua'ngelij. Nunquam fuit fqualidior Ecclefia, quam nunC eft in hac fenefta, amp;nbsp;tarnen hancetiam nnne amat Chriftus,iuxta dilt;ftum:QuæminimèfuntpuIcra,eavidentur pulcraamanti.

Quanquam omnespfalmiamp; finguli verfus pfalmorumadver bum edifcendifunt;tameninto-

to opereveltit hefperus interne durnos ignes eminent pfalmi Propheticide’Melsia dEccIefia« Ioan.i4.inquitChrirtus: Quid' quidpetieritisiPatrein nomine meo,hocfaciam. lohan.nï.dicit; Quidquid petieritis Pattern in nomine meo, dabit vobis. Hxc did*

ita

itainterfecongrnnnt;lohan.i4.1oquitiir Chriftusde fe, tanquam devero DeoJonte amp;nbsp;datore omnium bonorum cumPatre amp;nbsp;Spi-ritiifanfto.Iohan.iö.dicit de fe,tanquam Mediatore, propter quem Deus nobis eft propitius,amp;.fuabonacommunicat. Eftigitur Chri-ftusinuocandus , non tantum vt Mediator, fed etiam vt perfona, quse natura eft Deus.

' Meminimus etiam Reuerendum pattern D. Lutherum Cape dicere.Inveteri Teftamento illuftreteftimoniumeflediuinitatiï

Mefsix,quodiubeteum inuocari, Sc hac proprietate Mefsiam a ceteris Prophetis difcemi. ld

gtauifsimum teftimoniü que-rebatur ob(curatum Sc labefa-ólatueffetranslataintiocatione ad alios homines, ac propter hancfolamcaufam dicebat, có-fuetudinem aliosinuocadi im-probandamefte.

vos. In hoe difto eft piftura Chrifti Medici, amp;nbsp;Ecclefix grauibus -morbis oppreffx. Secundum eft cap-tS-Vbi fuut duo vel tres con-gtegati in nomme meo, ibim medio eorum fum. Quod eftmteHi— gendum dehoneftis congregationibus publicis amp;nbsp;priuatis Ecclefix ftfcbolarum.Tertiumeftincapitevltimo-.Ecceegovobifcumfum , omnibus diebusvfque ad confummationem feculi. Hoc etiam eft plenum confolationis de perpétuapra:fentiaamp;. auxilio Chrifti, quo

Deomnipotentia manbebifsimabintdicla in Scriptura Pro-pbetica Sc Apoftolica ,qubd Mefsias redditurus fit iuftitiam Sc vitam xtemam. Propria eft auté

• diuinx naturx omnipotentia. Integra fentenm valde eft co lohan.to. Ego vitam xternam folatoria.Ouesmeævocem mea j^o ilüs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;audiunt,amp;fequuntur me,amp; ego vitam xternam do eis , amp;nbsp;nemo

rapieteasex maniVgt;usmeis,quiaegoamp;Patervnum fumus. Inhoc difto eft pulcradefcriptio Rcclefiæ,quæ eft grex ouium fequentium duftum amp;aufpiciapaftorisbonilefuCbrifti, aquo bic grex accipit non modó vitam xternam ,fed etiam defenbonem certam aduerfus inlidiatores amp;nbsp;graffatoreS Diabolos.

po DE DIVINA NATV RA IN C H R I $ T 0.

lohan. 15.additur; Sine me nihil poteftis facere. Nihil,fcilicet Deo platens amp;falutare turn vo-histum aliis.In parabola autem de vite hæc conlideranda funt:

j.Quaefitvitis. z.Qnifintpalrai-tes. 3. Qnis fitvinitorleu eukorvineae. 4. Qua: fint opera huiusvi-nitoris. Quxfintinftrumentafèuorgana,quibusvtitiirincultu-ravineæ. d.Quifintfriiftus. VitiseftChriRns. Nosfumuspalini-tes.Patereft vinitor,quipiirgatomnem palmitem ferétem fruflus. Prxcipiius autem labor eft vinitoris,hixiiriamrefi;indere,nefiiccus défit partibus frugiferis. Inftrumentafunt varix cala mitâtes, qiis diuinitusimmittunturpiis.Friuftus autem Hintæterni,tam doten-tiumquàmdifeentium.^enim fèqiiiturinparabola.In hocglori-ficatus eft Pater meus,vttruftumplurimum afferatis, amp;nbsp;efficiami-nimeidifcipuli.

Talia diäa multa Rnt in conlpeótu.quia non foliim dedo-gmate nos confirmant, lêdetiam duleifsimas promifsiones amp;nbsp;conlolationestradunt, quibus eftverèefficaxiplèFiliusDei,amp; Summafecundicapitis com-nosalloquitur. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prehendi poteft his duobus ar-

gumentis.

Scriptura iubet Chriftum inuocari.

SolusDeuseftinuocandus.

Ergo Chriftus eft Deus.

Argumentum fumitur exproprie,tamp; valetconfèquentîa. Quia cuicunquetribuiturproprietas perpetua eflentiæ,eidem tribuitur ipfa eflentia,Vt cui tribuitur rationale inter creaturas vifibiles, huif neceflario tribuitur humananatura.Ciimigiturfohis Deus fit inuo candus,dc Chriftus fitinuocandus iuxta mandatum «amp; promifsiones Scripturx, Chriftum naturaDeum efle,necefleeft.

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Omnipotentia eft proprietasdiuina; nature.

Chriftus eft omnipotens.

Ergo eft Deus.

Sumitur amp;hocargumëturaexlocopropri/, amp;nbsp;valet confequen-tia ex fuperiore régula.

Hiftorica

' J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;91

Hiftonca commemoratio de hærefibus aduerfus Filium Dei /parfis, amp;de Synodis,quarumiudiciis il-læcondemnatæ funt.

CAP. III.

A L D E prodeftextare veras hiftoriascemmi-numEcclefix,vt{ciamus omnibus temporibus ^ horribiliter Diabolos turbare Ecclefiam,amp;mu-niamus nos ad tier dis Diabolorum infidias, ve-racognitione dodrinac, precatione amp;nbsp;iudiciis ^s verxEcclefix.quxmanifeftos furores hominu fanaticorum refutauit.

TriafuntarmaEccIefia: aduerfus Diabolos amp;nbsp;eorum organa.Pri mum eftcognitio vers doftrinx. Alterum eft precatio. Nonenim tantümdi(piitandovincunturaduerfarij,ledmultomagis precan-do, vtde Ariolegimus,contra quemcum Epifcopiis Alexander to-tara noftem fuiflet precatus,manecolpeftaeftvisprecationis.Nan^ cumArius vellet ire in templum inuito Epi(copo,fretus faftione au lica,intereundiim lecefsit,ibi inftarliidx profuditfiia vilcera. Ita Lutherusetiam fuperpfalmum 120. inquit: Non tantum verbis amp;nbsp;difputationibuscongrediendumeftcum hoftibus amp;nbsp;hxreticis, led multomagisprecatione.j.Perpetuaconfeßio amp;nbsp;confenfusEcclefix, q«'fecundiim verbum Deimaximifaciendus eft, modoconfentiat cumfundamento. ’

Qiiemadmodumigitur medici venena accurate delcribüt,vt à Calutaribus remediis dilcerni, amp;niaiori «tra vitari pofsint: ita Diolcorides duos libros fcri-nosDeoiuuantepauca ex mo- pfitdevenenatis beftiis. 6.0e 7. numentis hiftorix Eedefiaftieç dehxrelibus amp;nbsp;iudiciis Synodorumrepetemus, quófacilius fi-milia certamina iudicari pof- ThucydJi.3.pag.99.Multaac-Imt-Nam eadem fabula Temper ciderunt in ciuitatibus atrocia,

22 HISTORICA CÖM MEMORATIO in mundo agiturmutans dun-, quæamp; fieri folent, amp;nbsp;fientfem-taxat^«^ct(rzjioceft,per{ónisamp; per.doneceademeritliominuffl appeUadonibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;natura feu crudeliora,feu mino

ra , feu fpecie nonnihil mutata, vtcau/aemotuum amp;nbsp;temporaferent.

PrimùmautemdcSamofâteno,amp;deSynodo Antiochena di-cam:

Hsrefis abcicclione nomen habet,ab a/fé« eligo.Eft autem hx-refis,vtdefinit Auguftinusamp; Liitheriis,pertinax error pugnascuni Scripturadiuinitiistradita,id eft,cum fundamento. Différât enim error amp;nbsp;pertinacia.Humaniimeftlabi,errare,halliicinari. Diaboli-cumeftinerroreperfèuerare,necfefubiicereiiidicio Ecclefix vers-lamquærat aliquis,quæ fint caiiamp;tantæpeftis, quia nulla nocen-tior Stygiisfefe extulitvndis :vt 3. Aeneid. Virgiliusde Harpyis in-quit?Refpondeo.Duçfuntcaufæefficienteshxrefeos. 1. OdmOia^ boii aduerfusFiliü Dei amp;nbsp;Ecclefiam. 2. Leuitas humanorum inge-niorumincitatavelambitione,velcuriofitate,velftudio contradi-cendi. Abbisduabuscaufis omnes lixrefes ortx funt, amp;nbsp;orientur deinceps.

Caufae finales,qiias Diabolus profpicit,funt. 1. vtFiliumDeiaf-ficiatcontumeba- 2. vtdißipet Ecclefiam,amp; multi homines errori-busfafcinatiruant in alternas pœnas.Hærefis enimrecenlèturinter opera carnis,propter quæiraDei venit fiiperimpios. Sedaliosfines Deus profpicit,permittens Diabolum fiegraflari, videlicet vt explo-ret fidem credentium, amp;nbsp;hac i’omp.a.irta, dilcernat confiantes amp;nbsp;ßmeeros àleuibusamp;fiicatisdoifioribusamp;auditoribus.Imô àdo-ftrinafitilluftrior,amp;explicaturdexteriusmotis certaminibus. De haccaufaDeuter.ij.Nonaudies verba Prophets illius,autfomnia-toris,quia tentât vos Dominus Deus vefter,vtpalàm fiat,vtrum di-Iigatiseum,annon.Et Paulus i.Cor.jj. Necefreefthsrefèseire,ideft, nece(sitatecon(èquétix,vtmanifefii intervosfiant (Tozz/xo/j ideftj lynceri,amp;probati. Nam ,vtinquitProfper:Sicuttyranni exercent patientiam Ecclefiæ, fie liæreticiacuuntfapientiamEcclefis: Toile, inqiiit Seneca, imperia dura ,quid virtus erit? Altéra caufa, quain Deus prorpicic,eft,vt confufio opinionum amp;nbsp;cultuumfit pcenaim-piornm,qui propter contemptum miniftenj amp;nbsp;veritatis,omniven-lodoftrinaecircunferuntur. Sicpfalm.Sj. querelaminftituitDeus.

P E H AE R E s I B V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i; SJ

Et non audiuitpopulusmeiis vocemmeam,amp;Ifracl no voluit me, Etdimifieos lècundum defideria cordiseorum,lbantinadinuen-tionibus fuis. a.Theffal.a. triftiscocio eftde Antichrißo:eoquöd charitatern veritatis non receperunt, vt failli fièrent,ideo mittet illis Deus operationem erroris, vt credant mendacio, vt iudicentur omnes,quinoncrediJerunt,fedconfenferuntiniquitati.

SAMOSATENVS.

CùmZenobia millier Arabi- nbsp;nbsp;nbsp;Nicephoriislib.d.

ca,quæ Antiochiam amp;Syriam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eufebiuslib.7.inEcclefiaftica

tenebat, dodrinam Iiidaicam biftoria.

didiciflet,amp;huic reginx fami- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

liarisefTet Paulus Samofatenus Antiochenus Epilcopus, vt eam ad Chriftianos inflederet,do-

ärinamdeMeßia transforma- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc iplum eft ro gt;ig,Mv gt;amp;)i,^ lt;2-

uitin ludaicas opiniones,quas ^,malum malofanare.

poftApoftoios Ebion amp;Cerin-

thusfparftrant. Negauitenlm xó^orinnarrationelohannisintel-ligioporceredeper(óna,amp;aftutè corrupit fententiam Iohannis, cumcontenderetÀ07.or intelligi pofle decretum leu Ibnum eua-nefcentempromilsionis.Hxcin illo Cynxceo Zenobix, amp;nbsp;inter alios homines curiolosjmagnos plauftisciebant. Eftquedefenfus SamofatenusàZenobiacirciterdecennium.CùmigiturSamolà-teiiushocincendiumexcitairet,adid extinguendum aliquoties vicinarum prouinciarum Epilcopi conuenerunt. Inter quos prx-cipuusfincGregoriusNeocxfarienftsjCuiusveralaudatioextata-piidBalîliuminlibrodeSpiritulànâ:ocap.29.

Summa autem confefsionis in Synodo Antiochena recitatx hxc fuit,videlicet à Patfe xterno natum elfe Filium coxternum amp;nbsp;conlîibftantialemjamp;huncdiciÀÔj/ot'jamp;aliam elfe Partis, aliamFi lijperlônam.amp;huncFiliumciimPâtre amp;nbsp;Spiritu làndocondi-diirecreaturas,amp; milTumeiTcad Ecclefiam abinitio,amp;allocutum eirePatres,amp;cuftodemfuifleEcclefix, ficut Paulus inquiti.Cor. Jo.adfuifle Chriftiim Patribus in delèrto.

Hanc lèntentiam de Filio

Dei perpetuam elfe in lcriptis Synodi non gignunt noua Propheticis,eademq; ex ipfôrû dogmata, aut noues articule»

M 3

94 HISTORICA COMMEMORATIO

Apoftolorum recenti fèrmone fideijfedtantumfunt telles verx acceptamefleSynodus affirma fententix accepts à Prophétisé uir. Conuidus igitur impieta- Apoftolis.

tis SamolatcnuSj Epilcopi di-

gnitatepriuatusjamp;ab Ecclefia Catholica excluais eft, cumquî Synodi iudicio pertinaciterre-

pugnaret,ediélo Aurelianilm- Aurelianiis Imperatorfuitfi-peratoris, qui Zenobiam vicit, bus hominis obfeuri in Panno-inexiliumpulfuseft. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nia,videlicetxditui,amp; tarnend

uore Dei euedus eft ad faftigium Romaniimperij.Fuitautemcuftosdiligentifsimus amp;nbsp;feuerifsimus veteris difciplinæmilitaris. lulsitaliquando militem ftupratorem fuxholpitx alligaridiiabus arbonbus incuruatis, vt his aflurgenti-biislaceraretur.HicImperator,quanquamEthniciis, tarnen Epi-Icopispetétibus opem tuIit,amp;inexiliumabireiußitSamolatenuni( nolentem cedere de pofleßione Epifcopatus.

A R I V S.

Cùmpax,heroica virtute amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nicephoruslib.7.lt;S; j,

felicitate Conftantini,imperio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Theodoretus libro gt;.

reddita eflet,amp; ab eodem Eccle

fia Chrifti benignè foueretur, presbyter quidam Alexandrinus AriusàDiaboloimpulfus eft, vt lèreret impium dogma cotradi-uinitatem Chrifti,cuiushæcfummaerat:NonefiecoæternumPa tri AÓ^o:?,fèd crèaturam ex nihilo conditam (U rar fz») ot'T®i/)amp; fuif fèaliquandoPatrem,cum nondum cfletFilius. Scribunt auteni ’fvpB/zero)',idcft,dominandicupiditate flagrantem.

amp; dolore repullx motum efle Arium,cnm non faftus eflet Epi-Icopus.vtaduerlarerur AlexadroEpilcopo. Verißimum eftemm luftini Martyris dieftum decau-

fisomnium hxreflum-Ex am- luftinusMartyrqiixftione4. bitione amp;nbsp;hoftilis animi odio, ad orthodoxos, U Stlf^Q^'o^lCLf S omnes hxreles quafi ex equo »vmretiéieif rSf a.tpf^mfi^Si'i'fri’“ Troi.inoprodierunt. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;awnï a.ifilt;!-eifTa.çàifofiJ.i{(^{iy^fi

tuf 9'iiçô,7iaf Avrav. Nicephorus

Jib,i4.cap.ï3. inquirPauorisquidem affeeftioacutum non vidit, hoftilis vero animi odium nihilprorftis cemit ^jü^taS««. »» i^i iî^yMi

AfV-

DEHAERESIBVS. 0

avTJTTääwaa oAas-bJcópS.hoceft.vt Ariftoteles i.de anima inqiiit: Innis exiftens prohibetextraneum. Et Ptolemäus in centiloquio, A-nioramp; odium impediuntvera indicia. Augentenim minima,amp;mi-nuunt maxima.

Cùm igitur Anus traxiflecin fuam fententiam aliqiiotEpilco-pos,amp;iamnoix)bfcuradi{cordia effet, Sy nodus Nicenaa Con-Ihntinolmperatore coaclaeft, qu« durauit triennium,amp; aliqua-todiiitius.Huius SynodifummusgubernatorfuitEuftathius An tiochenusEpifcopus.Nam doÄrinadcFiüo Deietiam anteagra uilsimis teftimoniis Antiochix illuftrata fuerat in refutatione Pauli Samofateni. Neque verdfokis lèntentiam dixit,tanquam Balxna prefidens ouibus,lèd

Apud Ariftopbanem (in tra-gœdia, qux dicitur o-^mr,fta-tim in exordio)Leon turbulen-tus cinis in Repiib. Attica célébrât us, à Thucydide lib. j.com-paratur Balænæ præfidenti oui-bus. Habet autem hæc Balxna præconem coruum. Dehaepi-

fturaloqués Alcibiades, qui fuit Tp!tuAkblxftis,non potuitR pronuntiare, dixit prxconem effe »«Aa^jtxumdeberetdicerexófAK^t. Hxepióturaeft imago concilij Tridentini. Papaeft Balxna armatus fatellitio multorum regum, amp;dicittèeffecollocatum extraaleam iiidiciorum ,1e elle à.va.p.if. rgt;lTlgt;v]^àvtT^^ib^/of. Oues,quibus prxfidet,funt mileri homines, quos vel fraude decipit, vel vicogit.Prxcones Papxfunt Staphylus, Caniliiis,qui habent collacoruorum ,vel iuxta Alcibiadem funt coruiEcclelïxjamp;adulatoresPap^.KÓpazerEcclelïx amp;nbsp;zÓAdxêrPape

Poftea Nouati amp;nbsp;Meierij er- i Nouatus fuit presbyter Eccle rordamnatuseft,quidocuerüt fixRomanx,contra quem feri-laplos redeuntes ad poeniten- pût Cyrillus. Meletius fuit Epi-tiam non recipiendos effe. fcopus Aegyptius, vir magnx au toritatis , quem refutauit Epi-plianius.Fuitautemhxchxrefisarrogantifsima,quia fuperbè ahoi peccatoresinfrafecollocatos ex altodefpexit.

96 HISTORICA COMMEM O'R A TI 0

InSynodisdifcerneiidafunt «pT-^a parergis.vtexemplicaufa. «Pj/din SynodoNiceiiafueruntexplicatioamp;diiudicatiodogma-'tum.NacnfèntétiishiiiiisSvnodinonmodóSamofatenus amp;nbsp;Arius fimtdamnati,(ed etiam Nouatiani,quiaNoiiato Romana: Ecclebs presbyteroficdidi, nonredèfenferunt de pœnicentia eorum,qui lapfifuntpoftbaptifmum. n*jgt;4p^a,autem huius Synodipartim fueriint ceremonialia, partim politica. Ceremonialia fueriint,Vt conftitutiodecelebrationepafchatis. Decretum eft enim,vtintoto orbevno amp;nbsp;eodem die quotannis celebraretur pafcha. Ha;ccere'* monianoneftneceflariaadfalutem amp;vnitatem Ecclelix, fedtatum prodeft ad luTÄ^kr. Politica conftitiitiofuitjVtEpifcopusAlexan-drinus efletinfpeftorEcclefiariim in Oriente,Romanus elTetinfpe-ftorEccleliaruminOccidents. Hæcfiieruntferainapontificiæpo-teftatis.

D E H AB R E s I B V 8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$7

nonpeccet. Indixerat SynodumNicenamConftantinus.amp;fuaaii toritate amp;nbsp;prasfentia perfecerat, vt ïegitimo ordine controuerfia A-rij cognofceretur amp;nbsp;düudicatetur. Sedvt res human» funt muta-biles,ab£ufebioNiconiedienfiEpifcopo,fiuivalebatautoritate amp;nbsp;gratia apudImperatorem,efFeftumeft,vt Anusdamnatus ah exi-lioreuocareturinvrbemregiam Conftantinopolim. Cum’cp cona-returfaftio EufebianapeUere fangum virum Alexandru,amp;Ariuni inlocumeiusfubftituere: Alexander ad preces fe conuertit,amp; peti-uitdefenfionem veritatis,amp;reprefsionem Arianx amp;nbsp;Eufebianç fa-ftionis.Hxpreces non fuerunt irritx. Nam internus Arij opus óc effeftus fuit non morbi,fed precationis » vt loquitur Nazianzenus:

NESTORIVS.

t)§ HISTORICA

Synodi gnbernator Cyrillus E-pilcopus Alexandrinusjquire-äißime docuit,aliter xó^or in Chrifto ede,aliter in Elia Scalds Prophetis.

PofthancSynodum,inqtia patres ducenti congregati veras lèntentias contra Neftorium dixerunt, autorpraui dogmatis in locabarbarica.infraThebasÆ-gyptiasrelegatuseft,vbiinexi- *1“® habuerunt centum por-fio (cribitur mortuus eflcj lin- ‘^*

guacondimpta avermibus. A-lij Icribunt hiatu terræ abfor-ptum effe.

ÉVTYCHÈS.

Quemadmodurti plantatorimpcritus, cupiens incuruuM te-nellae arboris ftatum corrigere, interdum immodica inflexio-

ne peccat .‘itaEutyches Mona-chiiSjdüm acrius impietatiNe-ftorij reftitit nimio contentio-Ais Audio, in contrariummaiti incurritjamp;Moólrina reda ab-erranit.

' Bafilins in epiftola ad Maximum Philofophum vtitur fimilitu-dine de plantatore imperito. In articiilo de Filio Dei funt duo extrema, velutfcopuli in mari. Vnuineft diuulfiofeu diftraftio duariun naturarum,qux funt vnitæ vnione hypoftatica. In hunc Icopulunt incurritNeftornis,quidixit,virginem Mariam non effe Deipar.inl. Alterum eft confufió naturarum amp;nbsp;proptietatum cuiufque.In hunc ftopulüificurrit Eutyches. Anteanhos nonmultosqind.im aufuS eftdefenderehanchyperbolen,quödChriftus fitpalTus {ècundunl Vtranque naturam. Hoe portentum fimile eft blafphemix Euty-«hianat.

Pixitenimnaturamhumanara conuerlàm elle in AÔ^or,^» lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tribuit

tribuitproprietates fuas cuique naturæ.lêd cotendit ^■x4gt;oi' mor-tuumefle.amp;naturam humanameffeipramS’ xó^/anaturam: de-nique vniuerfam dodrinam de communicarione Idiomatum deleuit.

Hoc exemplum docet, qua moderatione fallu dogmata refu-tanda fint, ne ad contrarias hyperbolas deîabamur,amp; main, xsotoriant^ïS^aji. prouerbium vtdicitur.malofanemus. Hercidoti.

AnnoigiturfecundoMartianilmperatoris.non longe anteex-pugnadonem Romx Vanda- e^pugnata.ab licatn, Synodus conuemt m Hunnis,VandaUs. amp;nbsp;Gothis.

vrbe Chalcedon e, qux e re-gioneBizanti) fita eft, in qua lexcenti amp;nbsp;triginra Epifeopi fueruntediftolmperatoris con uocati, qui primùm omneste-ftati funt, fe amplefti Nicenx Synodi lÿmbolum ; deinde cÔ-

muni confenfu damnauerunt

degmataNehorij amp;Eutychis. Neceffe eft autem plis vetera cet-taminaamp;verxEcclefixiudicianotaeffejVtde noftrxxtatis con-trouerfiis reftius indicate pofsimus. Adiuuatur enim Ecclefia pri mxamp;incorruptxantiquitatis Confefsione, qux commonefacip nos de natiua fententia Prophetarum 5c Apoftolorum.

Refutatio Samofateni.

CAP. 1111.

VM SeruetusHîfpanus.qul dlufuitîn Acade-miis Mahometicis jn Numidia, noftra xtate v^^- renouarit blafphemiam Samofateni, quipon-tendit, xô^oy in narrationc Iohannis Apoftoli nonfignificareperfonana ,fubfiftétcm,viuam, intelligentem,incommunicabilem,ac diftin-

iOO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;REFVTATIO

dam à Pâtre amp;nbsp;Spintu fando ^ fed cuancfcentem cogitationem, feu vocem tranfèuntemjantpropofitum non viuum, neque fub-ßftens.-necefle eft Ecclefiam ve

ris amp;nbsp;firmis teftimoniiscontra Quatuor firmifsimateftimo-Serueticumfurorem prémuni- nia funt opponenda Samofate-tam e(re,vt Filio Dei debitus ho «^ amp;nbsp;Michaeli Serueto Hifpano. nos tribuatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PrimumelliplX fenes diótoruni

in i.cap.Iohannis. Secundum eft difcrimeninter Filiumvnigenitum amp;nbsp;Filios adoptionis. Tertiuni abinuocationeFilij. Quartum à perpétuahuius Dominipræfentia inEccIefia,quiaChrittus affuit Ecclelia: etiam ante affumptionem naturæhumanæ.

Acprimum quidem teftimonium opponendum huic furori. rediftimèfümiturexipfafèrie narrationis apud Iohannem,qui deChriftoinquit: Inmundoe-

rat,amp;mundus periphim fadus eft. Hec perfpicua afleueratio de humananatura affumptaexvir gineproprièaccipi non poteft. NecelTeeftigiturin Chriftoefle amp;nbsp;manere naturam diuinam conditricem cum Patre amp;nbsp;Spi-ritufando.Etin eadem narra-tione addit Iohannes; Verbum caro fadum eft. NuIJa autem cogitatio aut vox euandcens a-liam fibi naturam adiungere poteft.

Ibna:HomointeIIigit,numerat,ratiocinatur; ita,qiianquamfolins diuinænaturæopus eftfabricatioexnihilo, d fuftentaciovniuerfi-tatis return: tarnen propter ardilsimam copulationem feu hypofta-ticam vnionë carnis amp;AÓ^»,ea,quxfimt naturxdiuinxpropria, tribuunturtotiper(bnæ,noninabftrado fed in concreto. Miindus fuit fadus diu ante Chriftum ex virgine nat urn, fed non ante ÀÔj.oF,quiacaufàvniuerlàliteranteçediteffedum veltempore vel ordinenaturx. Cùmigiturperhumanam naturam non fit condi-tusmundus,necefleeftin Chrifto alteram effe naturam, fcilicetdi-uinain.

SamoSATENI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOX

uinam.Hxcconfeqiientianon poteft ne quidem àDiaboIis, quan-quarn impudentifsimis fpiritibus negari.

Airerum teftimonium eft, quod tones Scriptura hune vnige-nicum Filium à filiis adoptionis difcernit, vt doceat ipfarn Chrirti vTos-ÄfT/i/efle diuinani.amp;integram ac (ubftantialem imaginem Patris.

SicinuocatioFilij Dei,de qua Prophets amp;Apoftoli expreße concionantur,eftfirmumamp;illuHreteftimonium,quödAÓ3-®quot; fit ' iï/s-a/zsp!^, amp;nbsp;omnipotens, vt

pftlm. 2. dicitur .• O(culamini Omnes pfalmiquoad forma Filium.Beatiomnes, quicon- orationis,autfuntepigramma-fidunt in eo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*3, aut elegiæ. Epigrammata au-

tem Temper ferè concluduntur epiphonemate aut exclamatione, qnxtotum negotium breuiter comprehendit.Taleepiphonemaetiameftin pTalm.z. Beati omnes quiconfiduntineo.Pulcrumeft autemquodineodempfalmo dici-tur.pauló ante hoc epiphonema.Ofculamini Filium.Eft enimoicu-liimnon fimulatum, certifsima nota, lignum, amp;nbsp;indicium veri a-moris,qiiiacumofculocafto amp;ardenti ,lpiritus quidam ex noftris cordihusinrem amatam transfunditur. Venit igiturFilius Dei, vt nos duleifsimo ofculo complefteretur, amp;nbsp;poftulat à nobis, ne defu-giamushunccomplexum.QuiahocolculumChrifti eft certifsimu FiSnnsamoris,quoFiIius Dei Eccleliam compleftitur. Deinde fi-mulefttransfiifioSpiritus fanftiin noftrapedora. Sedmulti impij «Schypocritæ pro olculo Chrifto dant colaphos,aut ofculum ludx.

EtpCilm.^y. Etconcupilcet Ornatus Ecclefiæ triplex eft. rexdecoremtuum,quiaiplèeft Primum ornata eft remifsione Deustuus,Scadorabiseum. peccatorum, àimputatione iu-ftitix propter Filium Dei. Deinde ornata eft donatione Spiritus lanfti, amp;renouatione advitam x-ternam. Tertio ardetvero amore lponlïChrifti,vtin Canticis Sa-!omonis dicitur.Huicenim vni Tponfo addiftaeft, nee eft polluta vl hsidolis.Talem TponTamMefsiasformoTam eflepronutiat, etiamfi inhacvitafitimbecillis.amp;cruceacfcandalisdeformetur.Verumeft enim illud Theocriti, nbsp;nbsp;)^ tflt;»77 Tct [AnJi3^f^A,i(g.Ka.'!rii(AVTtu.

Hucadiiingantur certifsima teftimoniadeperpetua prxßntia N 3

‘iJ^i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HEFVTATIO

Fiü] DeiinEedefij, vt Paulus affirmât cum adfuiffe patribus iß delèrto.t.Corinth. JO. Bibebant exfpirituali comitante eos pe- In deelamationibus Philipp* trametra autem erat Chriftus. ■' nbsp;nbsp;extat oratio de Mofe ferientepetram in delèrto. Eteademdere extatEpigramma 11b.1.epigram.Philip. SummaautemhxceftiMo-fès iuflus erat voce diuina percutere petram , ea virgafeu baciilo, quemmanutenebatingubernationepopuli Dei. EtIiautemMofes admareriibrumfueratprafentiamp;infrado animo, amp;nbsp;mandatispei fine tergiuerfatione iurç^ifAij-lraf obtemperauerat; ramen iullus percutere petram,trépidât,amp;multain animo agitat,necfemel, fed bis impingit baculum petrx. Quid hxcconfternatio amp;nbsp;trepidatio Moyli ferientis petram fignificat? Mofes reprafentat Legern amp;nbsp;pol* tiain populiIiidaici.Namamp; LexDeiinflixitvulneraChrifto,amp;heC politiaaMo(econftituta,aufaeft cruentas manus iniicere Chrifto. Hgefutura Mofes plenusSpiritufanftovelut gubernatorin fpecii-1a profpiciens, toto péroré contremifcit, nee poteft fine fingulari niotuanimiferirepetram.Sedvt petrapereuflaaMofe largumflu; nienefFundit,quoamp;hominesamp;iumentarecreantur,itapetraChri ftus à Lege amp;nbsp;politia Mofaica percu(rus,efFundit Spiritum fanftuni) amp;cumeoomniabonacxleAia. Deboemyfterio loquiturPaulusi-Çor. lo.Bibebant exIpirituali comitante eos petra.Hxc verbainhaC fententiamenarrat Auguftinustraftatiiin lohan. 45. Videte ergo fide manente,fignavariata,ibipetra Chriftus, nobis Chriftus, quod iualtari Dei ponitur,amp;illipromagno Sacramentoeiufdem Chrifti biberuntaquam profluentem depetra: nos quid bibamus,norunt fideles.Si fpeciem vitibilem intendas,aliu d eft ; fi inteJligibilem figni ficationem,eundempotura fpiritalembiberunt.

DifFerunt igitur tantum figna amp;nbsp;ratio temporis, fed eadem eftfi-des,vtPanlus Ephef4.oftendit. Sic Petrus in Aftis cap. is-Pergratia Domininoftri lefii Chrifticredimus faluari,quemadmodum amp;nbsp;illi-lllorum fignafignificabant venturum, noftrareprxfentant exhibitum Dominum.Homo quidam a/zBo-^j qui fibivalde placebat,in fuo theatro,audebat contendere : noftrura Pater nofter efementius audirlaDiuihitate.quampreces Abrahx. Interrogatiis curfiefen-tiret,re(pohdit,(Jii!a Chriftusnobis eftexhibitus, ilh expeftabant venturum.Nihil poteft diciftuItius.Nam excipe diftinftionem tem porjs,amp;fignagt;nihil diffère fides ipforum à noftra.Ideo Chriftus ait, Lazarum

Sam OSA t^E K i. 103

Labarum in Hnnnl Abrah« deportatum fuifle , vt teftetur, Abraham effe patrem omnium credentium.Roman.4.Et omnes falu an-dos Hiluari eodem modo,quo faluatus eft Abraham»

Etkenrus auditor Polycarpi dulcißime inquitlib.j. cap. 20-(èmperadfuilTe Eccleiïx Filium Dei À^ysr, qui deinde affumpEç naturamhumanam.NonigiturAÓ5z(^ fèrmo euancUens inrelli-gatur, (èd viuaamp;inteiligensi-mago Deijficue amp;(ymboJate-flaneur, amp;.Ignatius auditor I0-bannis Apo!ioIi,nominatCliri ftum xi^oi'aj’/oiJ't), fedifuntante excidiumpoftremum Hieroiolymx. Vixitigiturannos ferècentum vique ad tempora Traiani,nec tantum fuit Epifco-pus,fedhabuitfcholam in vrbe Ephefo,ex qnaprodieruntlgnatius martyr,Poh’-carpus Martyr, amp;Papias Epifcopus, quiomnescele-brantiirabEufebioamp;Nicephoro. Duftus autem eft Ignatius Ro-mam exvrbe Antiochia,à obieftus eft beftiis in circo: cumq; beftiæ veUent eiparcere diuinitus repreffædneitauiteas contrafe, amp;nbsp;iufsit. àlidoribus irritari,ac dixit: Cupio fieri panis Deogratus. Non auto, poteft coqiii panis,nifiprins comminute frumento à lapide molari,. DePolycarpovideEufebiuiriIib.4.

Refutatio Arij.

C A P. V.

V V M Arius fateatur À^yorefTe peribnam ,Fa-* cilioreftblafphcmix Arianx,quam SamoCate-niexrefutatio .Quód enim zóy ®- non fit creatu-ra,teftatur.narratioIohannis .-In principioeraC' A»óy©-,ideft,anteomnes res condiras.Irem;O-mniaperipfumfadlafunt. Hxc vniuerfalisfèn* tentiacomprehéditomniajquxab xterno non^ fueruntjfed ortus fui principium habent.

Ia verbis Iohannis eft fedes huius materix: tn principio erat

104- REFVTATIO

A97/lt;^,ideft,tunc,ciimomnescrcaturxinciperenteire,x0^@' erat. ErgoAÓjz©- fuit ab aeterno ante creationem rerum. Nihilenirn fuitante hunc mundum, nifi fblus Deus. Et hic xó^^ï^erat a-pud Deum,id.ert, eratperfonadiftinftaaPatre.Etillexó.^Ot'erat Deus.Nequisautera éludât appellationem Dei, fèquitur confirma-tiofiimptaabefFe6tu.Omniaperipfumfïftafiint,amp; fineeofaduni eftnihil.quodfaftumeft.Hxcvniuerfalis comprehendit omnesreJ pofitiuas,id eft,conditas à Deo, quafi dicat,Qtiidquid conditum eft àPatre,perFiliumeft conditum. Peccatum verb Amors cnmfint priuationes AdeftruftionesordiniSjnonfuntresconditç.fedaliani habentcaufamefficientemamp; autorem,fcilicet Diabolum amp;nbsp;genus humanum.

A R I ï. I0Ç ipfum funt condita, docet Eis verbis,Filiü Dei efle Caufam efficien-tem i'njjnvfymlw Sc caufam finalem mundiamp; Ecclefiz. Per Chri, Hum condita fiint,tanquam per cauftm efficientem ^np.ivf'ynctjM. In ipfum condita funt,quiatota natura rerum amp;nbsp;Eedefia fuftenta-turpropterFilium.

Et Ebrxos i. Per Filium, quem conftïtuit hxredem omnium, perquemamp;ièculafecit,quieftfulgorclaritatïs, amp;nbsp;effigies fubfta-tixeius,ferens omniaverbo po-

tentixfux. SedquoniamEuan luris confulti quando expli-' gelium Iohannis tam eft refer- cant fuis auditoribus materiam

aliquam, moifftrant lèdem ma-terix: fic in explicatione de dux-bus naturis in Filio Dei fundamenta funt tria capita rprimum Iohannis, primum ad Coloff pri mu m ad Hebroos.Lutherus an-

te obitum edidit Icriptum de no uifsimis verbis Dauidis.Ineoamp; copiosèamp; populariter tradatard-culum de Trinitate amp;nbsp;de duabus naturis in Ghrifto.

Solutio obiedcionum contra diuinitatem Chrifti.

C A P V T V I.

IC V T mali mores funt occafiones bonarum legum: ficcauillationes aduerfariorumprxbent occafionem explicandi materias vtiles.

Etfi multa argumentaopponunturdoétrinx de natura diuina in Ghrifto : tarnen prxcipua obieftio fumitur à morte Chrifti :

io6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SOLVTIO OBIECTIONVM

■f' Adh-ariCobicdionem, qnæ tnaximè videtur labefadarearti* Cliliimde diuinitate Filif,Épi- ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, phanius in refutatione Dime- Fuit quidam vir doftus amp;nbsp;® ritarnmpaff.xu-grauißimere- nus poéta Apollinaris, qmnegi fpondet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^”^ Chriftum affumpfifle ani-

ma rationalem , léd Koyi» f“®' ftum erte officio amp;nbsp;munère mentis humanx. Hxc opinio eft ffi-fifsima, quiapugnat cum dido Iohannis : Verbum caro fafturn eft

Caro fignificat totum hominem, qui conftat ex corpore amp;nbsp;anima, habet omnes vires amp;nbsp;potentias natura: proprias fine peccato. Apol-linariftx autem vocantur Dimeritx, quia tribuunt cami Chrifti duaStanttim partes,videlicet corpus amp;nbsp;animam , quæ compledi-turinferiorespotentias fine rational!, amp;nbsp;locotertia: partis,fcilicet animxrationaliscollocant AÓ^zor.

CONTRA DIVINIT. CHRISTI. ÎO.7 nofternöfubreciuseftpafsionj; anima: amp;nbsp;corporis, quia feribi-tamen extra pafsionem falutê tun Et indinato capite tradidit noftram non perfecit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipirkum fuum: fed asj/®^ natq-

ra diuina nee deferuit animam in inférno.nec corpus in fepulchro.pfalm. 16. quem etiarn citât Petrus Aftor.t.Non dcrelinques animam meam in infernOj nee dahis fanftumtuumvidcrecorruptionem. Quanquamigitur verè eft fa-parataanimaacorpore.camenxó^/g^noneft CeparatLis. Etdieter-tiarefurrexititerUm Chriftus diuina potentia, refufeitat-o corpore amp;copulatocumanima.SedquarexÓ7/®quot;nohdiieedit abhumana natura’Vt,inquit Epiphanius,haberemusiuftihGationemnOntan«-tùm in carne Ôhrifti,fed etiara in ipfa diuinitate, id eft, yt Itmus iu-

EtTertullianusinlib.^ieTrinkate, proHigiofumerrorem de

pafsionediüinx naturx bis verbis réfutât. Quis nönfine vHo rn.fr giftro atque interprété ex fe fe facile cogn ofcat, non illud in Chtir ftömortuum effe quod Deus eft.fedilludin eo mortuü eamp; quod honaoeft? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

• Athanafius in libro de incarnat.Verbi.Corpus'affumpfic,(:^uod mori poffer, quia morte pla- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m wt utsj

candaeratiraxterniPatris.Ma Dnnmtasftihffpaffaeft. Carp nere auté in morte fuitimpof-, -Cbrifti paffa eft.'Nitft amp;nbsp;cóyj.us fibile propter vnitam dminam' fenfithornbües lacetationes, ^ naturam.quxmorinopoterat. an.mafuftrauudoloresamp;pauogt; pn .h . nbsp;nbsp;. ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;resmenarrabueSjVtChriftusin-

fedWqmÿmdcpnmaamp;prç Triftis eft animamea vfqj cipuaohieftionerefpondifle fa

v .Violt;.mlloan«on?a.

Ariani nuUurn diftumcontra Ortbodoxos adeo vrferUnt vt loKan. 14. Pater maior me eft. Nos ex doftrina Dialeftica de

PrsdlcamentiSjficrefpondemus.Pater maior meeft,non'mprsdi-camentó fubftantiæ,fed in pvxdicaméto relatioms, ide^,;éadep[veft etfenüaPawisamp;ïili j, fed differ untrelationes.qtüa; Pater, nonmk-óturffedipfe mktitlegatos ad Eedepam,quorum alter efftilmSjVt f« redempior, alter Spiritus faUtlus eft, yt fit fanftlficatór, Qtibd

f

ÎO8 JOtVTlO OBIBCTIONVM

igiturattinet ad hanc mißionem legatorum (eu relationem,non abfurdèdicitChriftus: Patermaiorme eft. Sedhæcrelationone-uertit diuinitatem Chrifti.

Ad hoc diôlum vera amp;nbsp;ne- Régula Cyrilli,qui gubernilt; cefTaria re(ponfio eft: Mifsio amp;nbsp;uitSynodum EpheHnam. obedientiaFilij non tollunt «qualitatem potentiæ.

EtßenimChriftusfadus eft Patri obediensvlque ad mortem crucis, tarnen tertia die exaltatus eft, amp;nbsp;declaratus Filius Dei po-

tens,perre(urrelt;ftionem amp;nbsp;donatione Spiritus fàncfti vt Rom. i.lcribitur. Dilcernamusigitur defcriptiones perfonx à diélis, qux de officiis Ioquuntur,nec imaginemur humilitatem Fi-Hj Dei aliquiddeperfonx maie ftatedecerpere.

virgine,dequaE(àiæ7.dicitur Omnesalij fandifunt propagati ex Adamamp; Eua,ideft,excommixtione(eminumPatrisamp; matris. A1-terum miraculum eft refurredlio Chrifti ex mortuis. Sicut enim Chriftus animam volens amp;nbsp;propria potentia pofuit, ita eandem re-cepit tertiadie poft mortem,vt lohan.io.dicitur. Item Petrus Ador. 1.inquit:Impo(sibileerat Deum à morte teneri.Nonigiturlicut Lazar US, fuit refufci tat us Chriftus, fedpropriapotentiarefurrexit.

Tertia obiedio.

Honoranseft minorhonorato.

Fili us honorât Pattern.

Ergo eft minor Pâtre.

Responde®.

Simpliciter neganda eft ma- nbsp;nbsp;nbsp;Hxc obieftio tantum oriturl

wr, quia honos amp;nbsp;obedi^tia fiiperbia mentis humanæ, qu* non tolhmtxqualitatem eflen- hanchabetperfualîonem.deno-tia5amp;potcntix,(cddiftinguunt ftra dignitate amp;nbsp;exiftimatione ordinçm perlonarum. tantum detrahi, quantum aliis tribuitur»

eOMTRA DIVIN! T* C Ä R I 8 TÎ* ÏO9 tribuitur,fedreftiusfen#nçtetiam philofopHi Ethniei.quidicunf. Honorefthonoranus,non honorati : vt exempli caufa;Yiuenteamp; régnante Carolo Quinto Imperatore, adeo verecundèamp; modeftè fegefsitFerdinandus,vtfratrem Domini locohaberet, amp;nbsp;fe gereret tanquam miniftrum autlegatum Caroli Imperatoris. Hæc obedié-tia amp;nbsp;reuerentianlbil imminuit de alterius fratris potentia. Sed bic bonos quemfraterfratriexbibuit,fuitteftimoniumdeordine per-fonarum.Eadem eft natura vtriufque , idem pater, idem regnum, fed frater fratri tribuit honorem propter diftinftioné perfonarum.

Quarta obieftio.

Hebr^Opi eftfideUs ei.qui fecit eum. Et Aftor. 2. Dominum

amp; Chriftum fecit eum^

Ergo Chriftus non eft Patri xquaVis.

Respondeo.

Loquitur textus nonde cflentia,fedde officio. Nominibus of*

Bona eftdiftincdo amp;retinen-dainEccle(ia;Aliadiftaloquun-turdeeffentia, alia de officio,id eft,aliadeprædicamentofubftâ-tix,amp; alia de relatione. Diftum Pauli i.Cor.5. eft infigne amp;nbsp;me-morabile, in quo appellatio pec-catibis repetitur, fed difsimili fi-gnificatione. In priori membro figniflcat fundamentum feu ma ieriale,id eft, defeftum, inclina-tionem,aftionempugnantem cum Lege Dei. T ale malum non fuit in Chrifto cocepto efficacia Spiritus fanfti,amp; nato ex virgine.N am in eius ore non fuit inuentus dolus ,tefte Efaia syln alter 0 membro

vfurpaturproalteroextremo,ideft,protermino feu reatu. Reatus eft obligatio ad pœnam. Chriftus faftus eft peccatum , quiddam reum pro nobis, fuftinens iram Dei amp;nbsp;peen as, quas noftrapeccata merebantur. Ad quern autemflnem? Vtnos effemus iuftiiiaDei, pereum,ideft,vteffemusiufti, primtim imputatione, deinde effc-ftione noux obedientix feu iUius incoatione. QuiaCbriftus non Uutumimputatin regeneration« fuamiuftitiam, fed fimul donal

IIO SOLVTIO OBIECT. CONT. DI V. CHR.

.Spiritum ftnftuniviuificantem amp;reno^jÿitem nos-Ettamenfem-per verum eft,nos efleiuftos coram De^antiim imputatione.Qiiii etfinunquampofliintfeparariincoatioà effeftio nouarum quah-xatum ab imputatione: tarnen funt diftinguenda.

Quinta obiedio.

Subditus eft minor fupcriorc, cui fubiicitur.

Filius ftibiiciecnr Patri, YtJ.Corinth.iy.dicitur.

Ergo eft minor Patre.

Differunt regnum Dei amp;nbsp;re* gnum Chrifti, non re, fed mode rei.Sedvndeha.’cphraf)s furapti eft? Relpondeo;î.Corinth.ç.Pau lus breui dido dilcernit regnuw Chriftijn hac vita à regno Deiin vita æterna. Nunc ambulamus perfidem , amp;nbsp;non per fpeciem-« ƒ( «J'sf.Lutherus. 2iftV^amp;fw'’’''' esim @(att6cit/baritac^t»ertitnfi)ivcsf)aamp;einmfc^awen. In hac vita régnât Chriftus per verbum amp;nbsp;fidem, qux eft ex auditu,amp; non ex vigt; fu.invitaxternanoncredemusautiperabimus, fed videbimusilh bona,quæin hac vita fide amp;nbsp;fpe amplexifumus.Itaetiamdifcernitb Corinth.13. Nunc per Ipeculum inænigmate , tune autemfaciead Freiem. Eft amp;nbsp;hæc fimilitudo iUuftris: Sicut differunt ins adrem,lt;fe iusin reritadifferuntregnum Chrifti amp;nbsp;regnum Dei. Tu es livres paternorum bonorum patreviuente,amp;habesius ad rem,fed non-dum habes ins in re,quia nondum habes poffelsionem, nonduin cj dominus. Sed mortuo patre adis hxreditatem, amp;: habes ius in re. Nunchabemus vt filij Dei ius ad rem , invita xtern.a habebimus iusinre, quia coram videbimus Deum,qui nonampliusregnabit per verbum, fidem amp;nbsp;Sacramenta. Sedhisfublatis regnabit immediate per vifionem.Et vt breuiter dicam: In hac vita dominatur auditus, quia fides ex auditu : In vita ster

na florebit virus.

Pc

ni

Dcvnlone duarumnaturarum in Chiifto.

CAP. VII.

^ Erifslmè a Nazianzeno diftum eft, de copula--3 none dininx amp;nbsp;human« naturx in Chrifto: Ad-

; mirationehuiusfoederis accédi peftorajetiamfi penitus perfpici opus tam arcanum non poteft. Qnamobrem afsiduè confideremus, quanta res ^^’ quoddmina perfona (èdemittitjamp;allumit J^^^’^^ noftrx naturx, quantus amor fit inFi-

lio Dei.erganos, quanta mife-ricotdiaxterniPatris, quódFi-hummittitab initio, vtEccle-f am colli gat, amp;nbsp;in ea fit efficax. Dehis tantis rebus ; qux fitpe-lant omnium creaturarum fa-pientiam,teneatur aliquot infi jnia dida pix vetuftatis.

Hoc eft,ne duhita.fœdeve parta Glus.

EtPaulusi.Timothq.infineficëxclamat ; Sineomni côtronet-fiamagnumeftra’yfterium pietatis, qubd Deus apparuit incarne, utftiftcatuseftinSpiriiu.apparuitangelis, prxdicatus eft in genti-huSjCredituseftin mundo, affumptus eft ingloria. Et Ecclefia in hymn o canif. O admirabile commercium, creator generis huma-ni, animatumcorpus fumens de virgine nafci dignatus eft ,amp;pro-cedenshomo(inefemine,fuamDeitatemnohisdonauit.

De amotequidem Trinitatis cv ga genus bumanum prxclarè dixrtClemens Mexandrinus. DiligituraDeohomo. Quomodo caim non diligatur,propret quemvnigenitus ex finuParris de* mittitur? Er Tertullianusinlib.de carneCbridi.pag.ey Amanir ytique quem magno redemit.

De humilitare 'veto admiranda in Eilio Dei, Auguftinus rra-darue^ mlobannem exclamât: Quid fuperhishomol Fdvus Del.

113 DE VNIONE DVARVM NATVR. propter te humilisfaéluseft: puderet te fortaneimitarihumileni nominem, fàltem imitare humilem Deum. Venir Filius Denn hominejamp;humilisfaftuseft. .

Idem tractatu -S.inlohannemjdedignitatenatursnoftrï du* ciGimèinquit:Naturxhumanxgratulandumeft,quödficaflum-ptaeftà Verbo vnigenitOjVt immortalis conditueretur in cxlo» atqueitafieretterrafublimisj vtincorruptibilispuluislederet ad dexteram Patris.

Cogitandx lunt amp;nbsp;eau lx. quare Filius milTus fit, amp;nbsp;quarc copU' latx fint in Melsia diuina amp;nbsp;humana natura.

DecaulamilsionisFilijlèmperin conlpedu fint (èntentixA-thanafij amp;nbsp;Auguftini. Sic enim Athanafius in libro de incarnât. Verbi inquit;Congrucbat Filium alTumere humanam naturam, Vt per imaginem Dei eflentialem homo reftitueretur, conditus Vt eflet imago Dei creata, quiaper Verbum, quo diuinitas patefit, reftituitur imago.

Verba Auguftini in libro de Auguftinus enarrans pfalm« Ecclefiaft. dogmatibus cap. 3. 7°- ‘^ de hoc myfterio incarna-hxc lunt: Non Pater carnemafi tionis loquens , ad mon et tres

fumpfit,neqj Spiritus fandus, quxftionespiameditatione con fed Filius tantùm,vtquierat in «derandas effe.i.Qijis fit Mediator Dei amp;nbsp;hominum. 2. Quid Mediator aflumpferit. 3 .Propter quos aflumpferit.

Quid de prima qiixftionc: Quis fit Mediator, relponden-dumfit, manifeftumeft ex primo capite Iohannis.CoIolfi.amp;Ebr.i. Defecundaquxftione,qiiid aflumplerit?relpondetIohannes i.cap.EtVerbum caro faftumeft. Sedcurmauultvtiappellatione carnis, quam hominis?Difertèdi-cit: Verbum caro faftum eft,vt hac appellationedelcribatimbecil-Iitatem,quam propternosvoIensaflumpfitAÓ;/®-.De qua imbe-cillitate multi fu nt loei Paulini. De tertia quxftione relpondet Sym boIumNicenum. Qui propter nos homines amp;nbsp;propter noftramfa-lutemdelcendit de exhs,amp; incarnatuseft de Spiritu fan ft 0 exMaria virgine,amp; homo faftus eft.

Cauls verb copulation« diuinx Schuman2 nature in Media-tore

Hunc quidem vt refurgere faceret,Deus mortalem naturam at fumpfit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P

1.1,4-

Et pugn.ins morte mortis autorem

' Vicit,gtiftiimfeile,amp;maniumerrorem Cia uis,crucelignumjamp;fiiblimitate terrain. Vt in vitam reduceret Adam, amp;nbsp;gloriam reftitueret.

Tertia caulà. Peccatiinfinita Magnitudo peccati poteft â-malitiaeib vtigitureflet pretiû lîquo modo æftimari ex mot« infinit« bonicatis, amp;nbsp;«quiua- miferiarunrhumanarunipebü-lens. hic Mediator^tiant'Deus, carum amp;nbsp;priuatarum. SedmiHû g|^, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- i f i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- efteuidentiusfignum monftrâs,

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quâtares fitpeccatum ÄiraDei

adueriuspéccatum,quàmdignitas amp;nbsp;amplitudo victim«,id elfpre tijlêuremedij, Hippocrateslibu. Aphorifinorumd.inquit: Extremis morbis extremaremedia exquifitè opponenda funt. C^oriifi-dammqrborum tantaéftjörzoM.ÏHdt,vtfitvtendurh vftulatione amp;nbsp;feftione.Non potuit autem placari ira Öei, obedientia vllius angeli aut horiiiriis,fed neceffefuit interuenire Filijobedientiamin noftra carne.ldeQyelexhac-reæftimaripoteft ipfius peccatiamp; iridium« magnitudo.

Huiascaufeconfideratiocommonefacit nos de horribilima-gnitudine peccati,amp; de merito Filij Mediatoris , ,quód longè ait-tccellicomnibus,omnium pec-

caris, iuxta diétum Rom,5,Gra In eo capite Paulustan^u-nn. tia exuberat Ihpra delictum. - orator ca:leltis, amplificat amo-rem Dei amp;nbsp;Chrifti erga nos : de : Hoceffe inuic'iifsimum.fciituin ad-c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perfiis

HerfasignitaDiabolitela , fnggerentisdefperationem proptercon-, ciirfiimamp;mnltitudinenitentationum.DeamoreDeiinquitiGorn-mendat autem eharitatem fuam in nos Deus, quoniam fi cùm ad-Inic peccatores effemuSjChriftus pro nobis mortuus eft; multö igi? turmagisniincinftificatiinfanguineipfius,falui erimus ab. ira per ipfum. Si enim cùm inimicieffemus, rçcqnciliati fnmus Deo per mortemFilij eins, multö. magisreconciliati falui erimus in. vit ai* pfiits.Ajcgumeniatur à fortiori- poftea à contrariis amorem Chrifti exaggerat.Vixenimproiuft.Q.quismoritur,nam pro bono forfitan quis audeat mori , vt qui alteri benefacit inter homines, vel moue-turobligatione,quadebet officium,velmoueturfpe commodi amp;nbsp;v-tUitatis ócgloriolx.Cur pater filiobenefacit ?-quia naturallter obli-gatuseftadhocofficium. Nurn vero Chnftus etiam his caufis mo-jjetur? , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

Refpondeo. Chriftus nihil debuit nobis,amp; nihil potuit à nobis expeftare.Neceffe autem efteum magnaviamoris moueri,qui alte'i ribenefacitcum fuo dolore,cùm nihil ei debeat, neque pofsit vtili-. tatemab eoexpeftare.

' Chriftus pronobis moritur,nihil nobis debens, nee fperans à no bis aliquid commodi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■*

Ergoeftin Chrifto ingens amp;nbsp;inenarrabilis amor erga Ecclefiam., ‘ ^Vix aliquis moritur pro, iufto ,id eft, pro re iufta, cùm videlicet obligamurnaturaliter ad hoc officium præftandum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;? .rï

Qiiartacaufaeft.Creatura non eftviuificatrix,{èd vtlohannis rfcriptum eft •. In ipfo vita erat.

Ideo hicredemptöt Deus eft, W' nbsp;nbsp;nbsp;IrenxÜsli.j.quxrens caufam, vincat mortem,amp; reftituat hu.- quare Mediator non tantum fit maux natura vitam. Sicut e- homo,fedetiamDeus,hâcquar-nim initio in creatione AJgt;(^ *«» caufamrécitât. Fuithomo, fiiitviuificatorjtaamp;nunccre- vtnïoteretur,amp;fuitDeus,vtre-denteseiinferti,rurfus pereum ft'ft«aret amp;nbsp;yimficarettum fuâ, viaificantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;tumnoftramcarttem.Nonenmi

tantùmvicitmorteminftiaper-fbnaamp;corpore,fed etiaminnoftro,tanquam in fuis membris. Sed hxci iftoria nunc non apparet,ficut Paulus Goloff.j.inquif.Vita no lira eft abfeonditain Chrifto.Et AuguftinushoepuicredocetAtbo-tes,lnqu;t,viuunt,non tantum in æftate, quando florent amp;fruéius S'gnuntjfedetiamhyberno tempore. Sed tunc non confpicitur vita ''•' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P a

1X6 DEVNIONBDVARVMNAT. IN CHRISTO.

arborum qux later in radice, fèd verno tempore afcendit fiiccus amp;nbsp;düFiindit folia, ibi cernimus arbores viuere.SjccogitaChnftumra-dicemablconditamefleinDeo,,in quafimulnoftra later vira, quaffl oliminIucemreferet,quiaChriftus noftra corporaglorificabit,ó{ fiio corpori redder conformia.

Has caillas Ispe confideremus, fed ita, vr cum de iiifiitia amp;nbsp;ma-gnitudine milericordix Dei cogitamus, corda fimul inflammen-turgratiarum aftioneerga Deum, amp;nbsp;deploratione noftri ftupo-risamp;ignauix.quod pcetor.i noftra non ardentftudio hat cogi-taudi,n6c gratiarum adione.

Réfutât 1.0 Neftoru^ Eutychis.

CAP. YIU.

Ertifsimiiincftjduas in Chrifio nato-ex virgh lie naturae elle amp;nbsp;mauere: ^äytivSc affiimptarn naturam humanam,amp;vtranqueretinere fuam proprietatem, nee faciehdam ede aut diuulfio* nemaut confufionemnaturarum.

Neßorittj finxit, Asj/oy non Aliter habitafle

»«TVTATIO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tl7 innaturahumanaChrifti,quam habitat inaliis fan Ais, flue ange-lis,liuehominlbus.Haccfuitfummacommenti Neftoriani. Eccle-liaaiitemdifcernitChriftum ab aliis fanftis, non tantum bominu bus,fedetiamangelis,vtfacit epiftolaad Hebroos cap.i.amp; a.amp; 3.Hoé diferimen Chrrfti,amp;aliorum fandorum illuftrat refutatio Nefto-rij. Habitat quidemChriftus infanftis,amp;eftineiseffieax, fedlon-ge aliaratione habitat xo^®quot; in luo téplo, quod affumpfit ex Ma-ria virgine.Eutyebes verb défendit aUamHyperbolen, qua: non mi nuseftperniGiofa,quàmcommentum Neftorij. Sicut enimHefto-riusdiftraxitamp;diuulfitduasnaturasX0'yoi' amp;nbsp;carnem, id eft, ne-gauiivnionem hypoftaticam duarum naturarum in Cbrifto iita Eutyebesmonaebus inciditin contrariam hyperbolen, amp;confu-ditduasnaturas,earum£pproprietates. Suntautembsc duo extrema velis remisepfugienda, diftraftio duarum naturarum, amp;nbsp;confu-fioptoprietatum’.Neftoriusdiuellit,Eutycbes confundit ouas na-turas. Mos vitatis bis extremis,teneamusmediamviam,fateamut vnitas effe naturas infeparabiUter amp;perfonabter,amp; tarnen inconfu-fè ôtimpermixtè.

Ad huius fimpbeis Sc vex feutentix, quam, ampleditur Bi wnfiteturEcdefu, dedarationem, prodeft confideratio quatuor modotum prxlentix Dei. Quotum primus eftprzfentiavniuet-falis,quaDeus8ifiibftantiaQmnibuslocis adeft,Sipotentia vbi-que efficaxeft,vtin verfu dicitur: Enter, przfenter, Deus eft, Si v-bi que potenter. Haeprzfentia

tonferuat Deusresomnes,do- Hze verba (Donee Vunt,« neefunt.Siquaiesfunt, Si tame qualesfuntl adduntur,vtoften-ka adeft rebus omnibus, vta- daturvnde fitpeccatum m natu gensbberriinum,feparabile.Sc rabomtms.Deusemmferuatna aiiud'acteaturis,Simukaincau turamtalem,q«absnun^^eft.yt, fisfecundis modetans. De hoc

’^?^°,P'‘^f^''^'® ^^S'^^^'^^'S ^’^ pfum contaminatus peccato tpiftolaadDaïdanum,epift.57. ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• —•

titans St ibufttansPropbetatu ’'^j^' dvdaECais. 66.1etctnixi^.Via\.

q9.inquiv. Sic eft Deus per cunfta diffuCus, vt non fit quabtas taundi,f«dfubftAnuacteatrix mundi fine labore regens, Scans

Ï Î

119 NestoriietEvtycHis.

enerecontinensmundum. No tarnen per fpatia locorum^qua-fî molediffiîûdravtin dimidio mundi corpore fit dimidius, amp;nbsp;înalio dimidio dimidius, atq; 'îtapertotumtotus.'iêd in (olo cxlo totus,amp;in Cola terra totijs, foins, amp;nullo contentus loco, fedinfèîpfovbique totus. Et in epift.^Nouitvbique totuseffe, amp;nullo contineriloco,nouitve-nirerecedendo, vbierat,nouit abire non deièrendo,quô vene- Vniuerfalîspræfèntiadicitn^ j.jj£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quiafècundum banc Deus adelt

omnibus creatiiris, fine yUaex-C€ptione,amp;adeft non tantum efficacia,ièupotentia, ßd etiamipfa rubftantia.Teftinioniadehocgradn font Efaiæ vltimo. Cxliunfe-des mea,terrafcabellumpedum raeorum. leremiæ 23. Egocxlum amp;nbsp;terram impleo,ftilicet fobftantia amp;nbsp;potentia.Sic Pfalmus tjp.qni pertinet ad locum de creatione, fplendidè philofophatur de bac v-niuerßliprxßntia, fîuede vbiquitate Dei, (^biboàSpiritutuo, autquoàfacietuafugiamï'fiaftenderoîn cælum,tu illices,fi lednni ftraueroin infernum, ecce ades: fifumpßropennas aurora, amp;hà' bitauero in extremis meis,etiam illic manus tuadeducet me.

Totus ille pfalmus eftpbilofophica concio. de praeuifione Dei, quaomniacernit,d,eprouidentia,.quaomniafiiftentat deconferiiat: de vbiquitate Dei, quaomnibusrebusadeft: de miranda fiibrica^ done corporis humani,amp;conßruatione yitxhu.raana:. Atque hoc, loco obiter monendifuntiuniores, de tribus modis, quibus res di-funtureffeinloco. 1, Corpora funt in loco circumfcriptiuè,quii foperficiesconcaua corporis continentis ambit amp;nbsp;circundat con-uexamfoperficiemcorporislocati fine çoncenti ßcundum ompes dimenfiones. Hoc modo vinum eft in vafe aut cantbaro. 2. Spirit tus,vtangeliboniàmali,ïSçanimærationales funtin loco dehniti-uè, id eft, non ita includuntiir fuperficiei, fient corpora. 3. Solns Deuseftinlpçorepletiuè,quia replet cælû amp;nbsp;terram amp;nbsp;omnes créa-turasiniis'Itatameninhiseftrepletiuè, vt nullo loco affixus, aut indufusfitpßd fit totus in toto,amp; inqualibetpartetotijs.

Secundus moduseftprxlentiaDeiin beatisangelis amp;homi-J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«ibus.

Dahac ptxfenüa Auguftinus in epiftola ado Aï4anum-.FAten-

lt;X0 NeSTORII BT EvTYCHIS.

DifFerunt ha: diix propofitio-nes: Deus oft vbique, amp;nbsp;Deuslu bitat in fandis.Prior loquiturd« generaliprxfentia, alteradefpe-ciali. Ex partibus autem lymbo-lihxc etiam difcernuntur. Primus articulus de creatione cont pleditur vniuerfalemprxfentia Dei. At tertiapars Symboli loquitur de tertio modo,ideft,de/pecialiaftioneinEccleiia.Tellimo-nia autem de hoc modo funt Iohan.)4.Si quis diligit me, fèrmoneni meum feruabit,amp; Pater meus diligeteum, amp;adeum veniemus, amp;nbsp;manfionemapudeumfaciemus.PaulusEpherj.Chriftiis habitat in nobis per fidem.i. Corinth.d. aliquoties hseafleuerationes repetun-tunvos eftistempla Dei amp;nbsp;Spiritus fandi. Ex his diftisreftè extrui-tiir tertius modus præfentiæ Dei.

Quartus m odus eft prxfentia lècundx perlons diuinitatis ? 4 ^«inca maflanaturx humanç, quam aflumpfit Filius Dei , ita vtftntvnitxdux nature vnione perlbnali, qux non tantum eft copulatio inlèparabilis, fèd e-tiam talis, vtdus natunx fiant vnaperlôna,amp; natura humana itafuftenteturàdiuinajVtlî ab ca defereretur, prorlus in nihilum rcdigeretur.

De hac prxfentia loquitur Paulus.ciim inquit CololTi. Inipfo habitatomnisplenitudodiuinitatisa-agt;iJ.a,TiKSf,hoceA vnionein-leparabiliamp;perlbnali. Etlufti-

nus Martyrinquit:Credevbiq} Verba luftini funt fol. )8(. elle Verbum per eflentiam, amp;nbsp;irlrJ^i ^ -raf^tfeu ■jra.vTax^ j»f i-cximio quodam modoinluo s'iaïtqv Koy/cy^jy ^g^T k^AipiTo^^ tcmplo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7çii)Ijt«9» vcta.Hxcphrafis fumpta

eft ex fecundo capite Iohannis: Deftruite templumhoc,lt;ScegointratriduumrexdificaboiIlud.Nos fumustemplaDeqquiain nobis habitat Chriftus perfidem, autem

' REFVTATIO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;121

autern habitat in Rio corpore eximio quodam modo,id eft, habitat ineoperfonalitcrjinieparabiliter,

Notafimtetiam verba Athanafijinlib.deincarnatione Verbi: Non i ta eft in corpore AÓ^©-jVt ali bi non fir,nee ira m ouet corpus, vedefit aliis creaturis, fedmirando modo, cum AÓ^®^ fir,anullo comprehenditiir,{èdip{ècom-

prehenditomnia, amp;cùm in o- Quartus modus neque euer-mni creaturafit, taméaliafub- tittrespriores,neq;pugnat cum ftantiaeftàcreaturis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reliquis gradibus, quia AÓjgt;®-

etfiafliimpfit humanam natura: tamennequePatrem,neque gubernationem mundi deftruit, fèd femper manfit in Patre,amp;; in finuPatris,amp;fingu]ascreaturas fufté-taint.Multóetiam minusdifeeßit abeatis angelis,aut à fancis in hacvit3,ftdverèhabitauitperfidemin peftoribus noftris.Nonigi-turAojz^-eft in carne,ficutanimain corpore. Etfienim feriptores hac vtuntur fimilitudine: tarnen verum eft,nullum fimile efleidem autcurrere quatuor pedibus.Animaenim itaeftin corpore, vt non fitextra Corpus,quod agitatamp;viuificat. AÓ3.®-non eft itaaffixus corpori,vt non pofsit fimul effe in cælo, in finu Pattis, amp;nbsp;in fingulis non modo creaturis,fed eciamfandis,

Etfiautemliiftinus qualicunque fimilitudinevnionem hypo-ftaticarnduaruminChriftonaturarumdeclaratrSicutanimage-ftat corpus humanum : fiegeftaturab imagine coxtemaPatris, naturahumanain Chrifto: tarnen iplèfacerur hoc exemplum no prorfuscongiuere,(ed(ecundiimaliquid.Namanimxnoftrx,etfi cogirantres extra corpus,tarnen cas non mouent, non enim agitant Solem,quanquam moueri eum ccrnunt.Non fie eft Koyi^ in aflumptanatura,non enim inciulus eft, fed iple continet corpus, amp;fimuleftinfinuxterniPatris,amp;adeftcreaturis. Hanelenten-tiam confirmât Auguftinus in tertiaepiftola, inquiens : Verbum Dei,perquodomniafa0tafimt,ficafrumpfitcorpusex virgine, amp;nbsp;fenfibusapparuitmortalibus,vt immortalitatem fuam non cor-riiperit.vt xtemitatem fuam non mutaueri t, vt poteftatem fuam iionminuerit,vtadminiftrationem mundi non deleruerit,vta finu Patris,id eft,a lècreto quo cum illo amp;nbsp;in illo eft, no rccefl'erit.

Ettradatu tq-in lohannedntus ergo erat totus ille, amp;nbsp;fie intu?

132 Nest ORII ET Evtychis, in carne , vt apud Patrem ma- Rediftimè amp;nbsp;verißime did-neretjion enirn defèruitPatré, tur: ynionem diiarum natuB-quando venir ad carnem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*” Chrifto elie infepara-

bilern , quia nunquam difceßit,vel à corpore velab anima Chriftii Etfi enimverumeft, ipfamanimammonente Chrifto,fèparatamfiiifle à corpore, non tamé propter hanc afleueracionem imaginandum eft, hanc vnion* perft)nalem,aut hiyov à fè ipfo effe mutatum,quod deHedore Vit giliusinquit:HeimihiquaIiserat,quantuminutatus ab illo. Talem mutationern nó cogitemus de KÓ’y^.kóy®^ verè aflumpfit corpus amp;nbsp;animam,id(:jjin(èparabiIiter.Qiiodenim femel afliimpfit,vt Da-mafcenusinquit,hocniinqiiamdeferuitaut defèret. Sedintereae-tiam veriftimumhoceft, quód zój^®- generali amp;nbsp;vniuerfaliprx-fèntiavnacumPatrefitvbique. In fumma, AÓj,©-fern per fuit, amp;nbsp;ante amp;nbsp;poft afliimptam naturamcum beatis angelis amp;nbsp;hominibus, amp;nbsp;habitauit per fidem in fanftis in hac vita.

Hisfundamentis jadis,qux nulla fophiftica conuelli amp;labe-fadari pofl'unt,facilis eft refutatie Neftorij amp;Eutychis. Sint igi-turteftimoniainconfpedu.qux perlpicuè affirmant, in Chrifto natoexvirgineamp;efre,amp;mânereduasnaturas,diuinamamp;huniï' nam,in lèparabi liter amp;nbsp;perfonali ter vn ! tas.

Liicxi.Vnde mihihoc,quód mater Domini ad mèvenit.Etiu eodem capite; Nalceturex te Fi

lius Altiftimi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Neftorius aufus eft negate

hanc propolitionem, Maria eft Deipata,feumaterFilij Dei. (iuia,inquit,iifacitis Mariam Deima-trera,tunc exDeofacitisblmeftrem aiit trimeftrem. Sedvefifsima eft propofitio: Maria eft Deipar.a,ficut angelus inquit:Nafceturext« FiliusAltißimi.Particulam e x t E,grauiter vrgent Bafiliusamp;A^ thanalius:fidixifret,Nafceturin te,habuifrent hxretici patrociniüi quidixerunt,Chriftumnona(rumpfifre carnemex virgtne,fed at' tuliflecorpus cœleftein aluum virginis.Dicit igitiir E x t E,ideft) cxtuanafceturcarne,amp;extuöfanguine veram amp;nbsp;integram huroa-nam naturam afliimet.

Lucx2.Hodienatus eft Saluator Dominus.

Galat.^-MifitDeus Filium OlimMonachi acerrimèdif fiium natum e»muliere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;putarunt, vtrum Maria in pec-

i.Cor.

1. Cor. 2. Dominum glorix catooriginisc5cep'afuerit,nec crucifixerunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne? Dehacpropontionefuitlon ga amp;vehemensdifputatio inter Francifcanos amp;nbsp;Dominicanos. Sed nihil opus fuiffet hacdlfputa» lione. Quiafolus Filius Deiamp;carnem habuitveram,amp; nonhabuit peccatum.Soluseft«.i'*;zct,p9i(T(^.Seddicunt Monachi.Qiiomodo ergo ex Maria potuit nafci? Aut enim ipfa non eft concepta in pecc a-tooriginis,autfie(limmunda,nihilnatum ex ea fuit nili immun-dum. Refpondeo- lUamaffa.quamfibi copulauitxó^®-,eftfan-ftiheataa Spirltufanfto,vtin Symbolo dicitunConceptusaSpiri-tu fanfto, natusexMariavirgine. Sed cur Paulus Galat.4.inquit;'Mi fitDeusFiliumfuum natum exmuliere ,cumMaria amp;ante amp;nbsp;poft partvim fitvirgo? Refpondeo. Paulus nihildecerph de lande virgi-niiatisMari^jfedintueturin primampromifsionem;Seraenmulic' ris conteretcaputferpentis.

After. 10. Deus Ecclefiam ' Deus in fua natura nee fan-fanguinefiioredemit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;guinem.neccarnemhabet,quia

j eft Spiritus. Seditaloquitur Pan Iu8,quiaillaperfonaquxpaffa eft.eftreuerahomo óeDeus. j

Matth.ii.SiFiliusDauidiseft.quomodovocat eum Dominu?

kremix 25. Germen Daui-dis vocabitur lehoua iuftitia Oftander vfus^eft hoe difto noftra. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;velut Gorgone ,cotraarticuluin

de iuftificatione. Sed qua in re aberrauit,dicat allquis,eum textus dicat lehoua, quod eft nomen effentisdiuinx, annonigituriuftifumus iuftitia Chrifti effentiali? Refpondeo,Diftumleremix de totaperfonaloquiturfExprefsè e-nimcompkftitnr duas naturas. GermenDauidis,inquit,vt(ignifi.-cetinhacperfonaeffe naturamhumanam,eandem perfonara no-minatlehouampropter naturamdiuinam.quot; Cum autem officium redemptionis fit totius perfonx, reftè refertur particula poftrerna, Iuftitianoftra,non ad alteram naturamfeorfim, fed adtotam perfo-nam.Chriftusenim iuftuseftduobusmodis,effentiahter, amp;nbsp;perfe-

, ftaobedientia, quam Patriprxftititin morte amp;nbsp;pafstone. Nam vt Paulus inquit Rom.;;. Sicut per vnius inobedientiam, peccatores touftiiutifunt multi,itaper vnius obedientiam iufti conftituentut

124- NeSTORII ET EvTYCHIS.

multi. Ergocùni loqnimurde iuftitia imputatiua, reftè amplihca-tur amp;celebraturobedientiaClirifti perfedajquia propter hanenos recipimur.Poftea verb cùm dicimus de nouitate Ipirituali, de iufti' tiaamp;Ianftitate,quæiequunturiuftitiamimputatiuam,ideft, cùm dicitur de efFeftione in nobis, reftè fit mentioelTentialis iuHitis Chrifti,quiaxÓ7®quot;fua eflenna in nobis eftefficax,datSpiritum fànftum,amp; régénérât nos ad vitam æternam..

Formafignificat eflèntîam^! proprietates effentiæ, vt Chr^ fins cùm eflet in forma Dei,i(i eft, cùm eflet naturaDeus,orani-potens,fapiés,liberrimus,a(rum plitformamftrui.id eft,natura omnespartes amp;nbsp;vires naturx hu*

De hoc difto legatur epiftob Auguftini ad Dardanum,vbi in-quit iZoj/^fuitcum iatronein paradifb, cum animain inferno) cum carne in fepulcro , id eft) Ao^^-tunc quoque fuit vbiqu5gt; neefuit feparatus à corporevd anima.

blohan.^-Omnis Spiritus,quinon fatetur lefum Chriftumi^ came veniffejex Deo non eft.

His amp;fimilibus teftimoniisconfirmatbexecremur Neftorij impietatem^qui finxit, Ùyiy adefte Chrifto,vt focium, ficutomnibus lanftisadeftramp;Eutychis prodi-giofum crrorem,'qui confufionem natu-rarum excogitauit,

125

De communicatione Idiomatum.

CAP. IX.

r^^ I c v T inarticulodeDeoduo potifsimrimcon--fideranda funt, vnitas effentiæ diuina?, amp;nbsp;difcri-men trium perfonarum. ita in hoe articulo de Fi-lioDeiduo capita prxcipua obferuatione digna funt,quorum alte rum eft devnione hypoftatica perfonaliduarumnaturarum in Chrifto ,qux eft infeparabilis:.alterum de difcrimine amp;proprie-tatibusvtriiifquenaturx.Vtrique verocapitiferuitdoftrinade có-municatione Idiomatum, videlicet,vt retineatur vnitas perfonx Clirifti,amp;difcrimen ac proprietates naturx diuinxlt;Sc humana: in Chrifto.Non quidem eft facienda feparatio aut diuulfio amp;nbsp;diftradio duarumnaturarum inChriftogt;fèd quod femel affumpfit xó^®-, hoc nunquam deferit in omni æternitate. Intereatamen fciendum eft,naturas ipfasinhachypoftaticavnionenoneflecófufas,fedfuas cuique proprietates tribuendas effe, amp;nbsp;tarnen propter vnionemhy-poftaticam fieri communicationem proprietatum, quando loqui-mur de totaperfona.Hanc doftrinam quidam hoe tempore depra-uant.Multienim finguntnefcioquam phyficam communications ldioinatuin,quæ reueraeft Eutychianaconfufio naturarum.

Respokdeo,

NegoMaiorem,quia çftmutilaamp; mancadefinitie. Dceft eniffl hxcparticula(quxnecfuftentatur necconferuatur ab alio.) Habet naturahiimanainChriftofuum intelleftum amp;nbsp;fiiamvoluntatern, habet diiiinaetiamfiiiimintelleftum amp;fuamvoliintatem,fed ideo non (èquitur,inChrifto effe duas peribnaSjquiaxój^^fuftentat carnem,ideft,corpus amp;nbsp;animam. Hxc igitur poftrema particula far cit, vtnonpofsim dicere, inChriftoefle duasperfonas. Inhomine funt anima amp;nbsp;corpus. Anima fuftentat corpus,amp;corpus fuftentatut »b anima. Hxcduoconftituuntvnamperfonam.

Vtautem inteUigi pofsit dodlrina de communicatione Idio-matum,cuius fons eftarticulus devnione hypoftatica, quxdam definitiones dextrè intelligendx funt.

• I. nbsp;nbsp;nbsp;Idioma eft proprietas vni nature conueniens, vt proprieta-tesdiuinxnaturaeftint.eflèomnipotentem, eflevbique. Proprie-tates humanx naturx funt, crucifigi,mori.

  In Dialefticis traditurdifcri-men abftrafti amp;nbsp;concreti: amp;nbsp;bis

• II. nbsp;nbsp;nbsp;Abftradtumfignificatna turam iècundum fè confidera-

  tam, vt diuinitas,vel diuina na tura, humanitas, vel Humana natura.

appellationibus vfi funtveteres, amp;nbsp;noftra xtate Lutherus in lib. de conciliis , amp;nbsp;in enarratione quatuor capitum lohanis i4'’5' lö.i/.Hocideodicitur, nequisputet illa vocabula effe noua. Corpus non numerat,nonintelligit, non ratiocinatur. Anima propriê numerat,iudicat,ratiocinatur. Hxc veriftimè dicuntur in ablira* éto,quandoconfideranturfingulae naturae. Sedcum in concreto,de toto dicitur Jiomine,re(flè dicitur: Homo numerat,intelligit, ratiocinatur; ita fola feu vnica natura diuina ell omnipotés, eft conditrix «Sc confèruatrix rerum,fola feu vnic.a eft vbique. C ontra h umana na tura non habet has proprietäres,fed fuas habet,conuenientes natu-rxfinitæ amp;nbsp;cre.atæ.Et tarnen cùmloquimur de totaperfona, rede dicimus per communicationem Idiomatum: Chriftus eft vbiquei omnipotens,conditoramp;con/eruator. Item, Deuseftpaffiis,cruci' fixus «Sec.

I i Ï. Concretum fignificattotum agens, naturam ftiftentan tem amp;nbsp;naturam fuftenratai«.

IIILEft

IV.Eftigiturcoitlunicatio Idiomatum,förmaloquendi,qui proprietas vni naturx conue-niensgt;tribuiturper(bnxincon- Communicatio Idiomatum creto.vtfignificeturineaperfo- diciturformaloquendi.vtintel-na duas haturas effe vnitas V- bgamus non effe phylkam eon-nionehypoftatica. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuhonem naturarum, vel pro-

pnetatum eunuque naturx,led effepbrafinloquendidialefticam.Aliquifaciuntduplicemcomthu-hicationemldiomatum,vnam phydcanl, alteramdialefticanl, féd hobisfitperruafum exverboDei amp;nbsp;puriore antiquitate ,pbyficam communicationemldiomatumeffeDiabolicum mendacium,quo nihileftcontumebofins aduerfus Cbriftum.Nam fi fingimus pbyfi-* camcommunicationem,fumusEutycbiani,mircemus inter fena-turas. Sedcurhacloquendi formavtimur? Additur in definitione communication is Idioniatum caufa fin alls,vt fignificetur,in ea per fonaduas naturas effe vnitas vnione hypoftatica,idetl;,ne fin gas duosïilio$,duosMediatores,duos Cfirift.os.Verifsimumeft,folam feuvnicam diuinam naturam effe vbique. Sed in concreto verifsi-tnumetiamhoceft,Cbriftuseftvbique communicatione Idioma-tum,nefingamusduósÉiliosautMediatores.

Hac doctrina dé communi- nbsp;nbsp;nbsp;Hic quxritur, an natura bu

rn ana Chrifivfueri tante natum Abrabamu? Nequaquam, Abra-bam vixit bis mille annis ante incarnationem Cbrifti. Ergo im

pofsibileeff ,boc diétum de na-turabumanainteUigi,Ccdm cocreto reftè dicitur; Antequam Abra-bamnatuseft,ego fum.Vnde Paulus Galat. 4.Vbivenit plénitude» temporis, feibeet prxdidtaa Propbetis, mibtDeus Eiliumfuum natum ex mullere.

Mattb.i^.Vbicunquefuut duo aut tres congregate in nomine meo,mmed\oeorum fum. lobann.j. Nemo afcendit inexlum.

nifi qui defcendit de cxlo,Eiiius hominis jqui eft in cxlo.Matth. vltimo. Ecce ego vobifen fum vVqueadconfummationem fe-culi.

Talia dicta plurima obuia finit, qux illuftrantur ex dodrinl de communicatione Idiomatum.

Di(èrtèautemdi6tumeft,communicationem fieri in concreto, non inabliradto.Vtenim necefle eft retineri vnitatem perfo-nx,(èu vnionemhypoftaticam: ita necefle eftagnofti duas natu-ras in Chrifto natoex virgine,necfaciendaeft naturarum confu-lîo.vtAugurtinusinquitinepi-ftolaad Dardanum.-Cauédum ert, ne ita diuiniratem hominis aftruamus,vtventateiTi corporis auferamus. Nequaquam i-gittir dicimus, Natura diuina dormit, vulneratur,morîtur, amp;nbsp;Verx tarnen funt propofitiones in concreto; Chriftus eft mor-tuus,Deuseftmortuus. Ideo e-nim prxdicata communicant tur, quia hx dus naturxj aó^i^ ßcnaturaafliimpta finit vniim û?/5-ât|(Z5i'or,vt dicimusdiichomo numerat, quanquam tantum mente numeret.

vnius obedientiam iufti conftituentur multi. Quoniam quidein per hominem mors, amp;nbsp;per hominem refurredio mortuorum. Et ficutin Adamomnes moriunturita amp;inChrifto omnes viuifica-buntur. Sed hïc rurfus aliqui obftrepunt, cogitantes,fuifte Chrifti | corpus immutatum perrefurreftionemamp;afcentionem.Hisrefpon det Auguftinus inepiftola ad Dardan urn: Chriftus fua refurreftio-ne amp;nbsp;afcenfione dedit fuo corpori immortalitatem, fed non abftulit

Simus autem i n cogitatione amp;nbsp;lèrmonc de Deo, amp;nbsp;de rebus di-uinis memores diéti Syracidx

j. Qiix prxcepit tibi Deus,fan- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ariftoteles citante Seneca in âècogita. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7.naturalium quxftionum prs-clarè dixit ; Nunquam nos vere* cundiores efledebere,quàmcumde Deoagitur. Sienimintramus templa

IDIOMATVlrf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Up

templacompofîtè.fi ad facrificium acceffuri vultumfubmïttimus, togamfubducimus,fi inomne argumentum modedix fingimur, quanto hocmagisfaceredebemus.ciim de Dei naturadifputamus, «equidtemerè, ne quidimprudenter aut ignorantes aftirmemus, aut feien tes mentiamur.

Etfienim omnis tèrmo verecundus effe debettamenin (êrmo-ne de myileriisdiuinis non tantum luceatverecundia, fed etiam reuerentiaduxtaregulam abAuguftino traditam lib. to. de ciuit. Dei,cap.2j, Nobisadcertam regulam loqui faseft, ne verborum. licentia,etiam de rebus, qux his fignificantur, impiarn gignat o-pinionem.

Siquispluradehderatfcire de boe articulo,legat commen-tarium Philippi fuper 3. caput ad Coloff. vbi explicat bxc verba : Afcendit in ccelum,fedet ad dexte-ramPatris.

Explicatio quæftioms de fuga mortis in Chrifto.

C A P. Y L T.

C c A s i 0 buius quxftionis fumitur ex bifto-riapafsionis.inqualegiturhxc precatio Chrifti: Pater mi,fi pofsibile eft,tranfeat à me ifte calix, ve runtamen non ficut ego volo, fed ficut tu vis. Ex bis verbis extitit quxftio,an fuga mortis in Chrifto fueritvera, amp;nbsp;non vitiofa,ideft,hnepeccato? an verb fuerit exemplum noftræ infirmitatis,

quoddoceat, quanta fit imbecillitas human» naturæ in adeunda aorte,amp;qubdfanftidebeant fuam voluntatem fubiicerevolunta-tidiuinxinomnibusxrumnisamp;mediamorte. Hanc quxftionem RÓfobun tra{tatPetrusLongobardus(quéalio nomine appellant

J}O EXPLICAT TO Q_V AE 8 T I O N I S

Magiftrum rententiarum)inIib.3.dillinét.)7:Secleadem quidiol' gitataeft inftxtaSynodoÓecumenica.qnam indixit ConftantiniiS Quintus.Extat autem defcriptiohuius Synodi inlib.j.Chronico' rum Philippi,in fine.Nam à reliquiis Eutychianis hxc difpntatioa-gitataeft:An fitinChrifto tantùmvna voluntas,an veródiliinds voluntates. Synodus autem rediftimè pronuntiauit, diias effedi-ftimSasin Chriftovoluntates,vnam diuinam,alteramhumanani, amp;quihuic ièntentix contradixerunt,appellati funtfzoeoósAiiTifc Habet autéhxc{ententia,ilkiftriateftimonia in facrisli tens. Matth. ti.Chrillusipfèinquit:NemonouitFiIium,nifiPater,neque Patre quisnouit,nifiFilius,amp;cui volueritFilius reuelare. Hoediflu tribuit naturæ diuina: fuam voluntatem,quæ congruit cum volimta-tePatris.Eftlpmagna conlblatiopropolitain bac fèntentia,qiiæaf-firmat,vnam amp;nbsp;eandem ede voluntatem xterni Patris amp;nbsp;Filijdeno ftrafalute,nefingamusaliamDeivolütatem elTepatefaélaminEu-angelio, amp;aliamabditam latereintus in confiliodiuinitatis inclu-üm. Prodeftautemadagnitionem amp;inuocationem Dei.amp;gratia-rumaftionem excitandam,fcire,quódnon tantum voluntas hum» nainChriftovoluitpati, fèdetiam diuina voluntas confenfit cuni voluntate Humana,approbauitinitisobediétiam,amp;vt Irenxiis in-quit;Quieuit vtpoflet caro crucifigiamp; mori.QiiaremeritiiniChri-fti nontantùm adhumanam naturam referendum eft, fed etianiad diuinam voluntatem. Vtraqueenim voluntas amp;nbsp;diuina amp;nbsp;huma-nain Chrifto voluit hancobedientiam inpafsione. Si tantiim Humana voluntas earn voluiflct,meritHm non effet fufriciens, non d' fetæquale. Quiaautemvtraquevoluntas voluitamp;approbaiiithanc obedientiam,ideo meritüm Chrifti eft fufficiens pro omnibus pet' catis totius mundi.

131 ac dolor in neruis ,qui funt in-ftrumentataftus.lSIam naturalis appetitus,auteftin orificio ventriculi, vt fames amp;nbsp;fitis ; aut eft in neruis, quos condidit Deus ad buncvfum,vtfintorganafeuin-ftrümentafenfus amp;nbsp;motus.Con ftatautem exhiftoria Eu angelica, Cbriftum fenfiffe famem amp;nbsp;fitim.ldeo non dubium eft,Cbri ftum fenfiffe etiam in pafsione acerrimos dolores ortos ex lace.-rationeneruorum.Omnis enim lt;lolor oritur vel ex ito-xpeurioi,, id eft, ab intemperie quatuor primarum qualitatum, vel à folu-tione continu!. Quando nerui autnlmis calidifiunt,aut extre-mè frigidi aut ficci, aut bumi-di,extali intemperie fentitur do lor,amp;oriunturmorbi,qualis eft articularis,podagra Sie quando foluuntur nerui per lacerationé, cum fcilicet fit diftraétlo tm? mp ff i«j, etiam grauifsimum dolorem experimur.Hic infimus gra dus idpo non peccat,quia agitna tur aliter fine debberatione.

Secudus gradus eftin corde,amp;vocatur appetitus fenfitiuus,quia fequiturfenfum,ideft, cognitionem feuperceptionem obiefti. An cotdefeniiiurtriftitia,l^titia,amor,ira. Supremus gradus eft vo-lunt^vius.'Nam in veris motibuscongruitcorcum voluntate,amp;vi-dlsimvoluntas tumcorde.Cor naturaUterfugii mortem,quia o-mms natura amat conferuationem fui,amp; odit deftruftlonem. Et in magnis motibus cor fecum aliquo modo r aplt y oluntat.em,ficut flu Tnenrapidura,qualis eft Danubius,fecum rapit naues.^ lamquxri-iur,aniuerit fuga mortis in Cbriftovitiofal .

Kefpondeo,Non. Primus gradus non peccauit, quiaagitnaiurg-

133 EXPLICATIO Q_V AES TI ONI S liter fine deliberatione.In fecundo amp;nbsp;tertio gradu etiam eft natura-lis fuga mortis, quæ etfiiai nobis Ixditur contagione peccati orip-nalis: tarnen in ChrUlo nulla talis eft ^7*$/«- Quod autemfitn»-turalis in omnibus hominibusfuga mortis,idduobus diftisconhr-matur.

I. Auguftinustra0i:atninIohannemJ23.enarrascaput vltimunt Iohannis,vbi Chriflus ad Petrum inqui't : Cum efles iunior, cinge-bas te,amp;ambulabasvbi volebas,cùm autem lenueris,extendesnia-nustuas,amp;aimstecînget,amp;ducet quo tunonvis. Quam hiftoria diligenter delcribit Egefippus, amp;nbsp;in explicatione eins fie inquit Au-guftinus: Afteftus infirmitatis,quonemovultmori,adeo eft natu-rails, vt eum Petro nee feneAus abftulerit.

Z.Euripides in Alceftide:

MätAuÖp 0/ yîçoifrif iv^ov^^a,ySr

T»j!iis 4-^'y°gt;''^^^gt;’y [iitKfBf ^ipov Ct\i

Ifr Zl’ STJ-vrsAS« âavuTi^jiS'èif dht^

amp;veilt;rn'lv.To ytïjia.t J^'vniT èç AUTinf ßa,^v,

Fruftraftnes optant mori

Seneftutem reprehendentes,amp;Iongumfpatiumvitx-

Vbi enim mors aduenerit,nemo vult mori.

Neque lèneélus ipfisgrauis eft.

Prinlquam autem ad contrariaveniamus,etiam hoe monédiiffl eft.PolTuntin Voluntate amp;nbsp;corde contrarij effe affeftus,fedingri-dibus dißimihbus. Nam fortiores affeftus vincunt imbeciUloreSi quod oftenditOnidiusin breui amp;nbsp;erudito verficulo:

Sed minor eftacrilaudis amore dolor.

Vt miles collocatus in prima acie, qui certb feit fibi morienduquot;’ eire,etfi doletpropterpra;fenspcTiculum,tarneneft ineogenerofuï amorpatrix,Imperatoris ,glorix, qui amor vincitomnem metiim Ätrepidationem ltainChfiftoamür Ecdefi« amp;nbsp;Dei vielt omne® trepidationem cordis amp;nbsp;voluntatis. Verèenimde Chriftovfiirp^‘ poteft verficnlus Virgilij 4. Aneid.

Mens immota manet, lacrymxvoluuntur inanes.

Etillein ö. Aenid. Vicititerdurumpietas.

Pietas,id eft, amor Dei amp;.Ecclefix,viciriter durum, mortisiCquot;'' cet deinferorumfttain nobis alios omnesäffeftus vincatamorD“*

'amp;£cdeü«.

■ Ut tVOX JMOB-Tis ÏH ChKISTO.

■' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1- Obicüio.

Magis fortis minus dolet.

In Chrifto eft perfecta virtus.

Ergo Chriftus in aditu mortis minus dolere debebat.

RefpondeoadMaiorem.Excaufis difcriminadiftorum amp;nbsp;fa-

ftorumfumendafunt. Habuit autem Chriftus plures amp;nbsp;majores caulas pauorum amp;nbsp;dolo-rum.quamalij homines. lacuit enim Filius Deiproftratus co-ram Vatte, fentiens iram eins aduerfusnoftrapeccataeffufam inipfum,pennde acfiipfe pol-luiffet fe meis,tuis, amp;nbsp;omnium tetris fceleribus. triumphoadhibebanturtubx canentes clafsicum. Inouatione ca-nebaturubhs. ^.intriumphoimmolahatvtrboSjin ouatione^ouis, Vndeeft appeUatio ouationis. Stephanus igitur ibat ouans, id eft, «iutnphans,namouatio eftparuus triumphus , amp;nbsp;fpe feiheetvit» xiernxleuabatfuadamna. DeLaurentiofcribitur,c^uodiacens m craticulainfultarit tyranno. Sed cur Chriftus magis doluit quam Stephanus aut Laurentius? Refpondeo.Difcrlmina aftionum amp;nbsp;di-ftorum non tantum exobieüis fumenda hint,fed ex fontibus amp;ve ris cauds. De cauhs autem,«pnxfuerunt principales in dolore Chri-fti,integrum caputEfaiaesj.dicif. Omnes ft cut ones erranimus,v-nufquihpucinviam fuam declinaurt ,amp;pofuit Dominus in eo ini-c^uitatem omnium noftrum ,feuvt textus Hebrxus habet,Fecit in eoconcurtete omnium noftrum peccata. Etineodemcapitedici-tunVerèlanguores noftrosipfe tuUt, amp;nbsp;dolores noftros ipfe porta-uit.Concurreruntigitur peccata noftrain Chrifto, heut canes con-currunt adceruam dehciendam,cpaemadmodum etiarn pfalmo at. Chriftus comparatur cerux acanibus agitatx. Canes fuerunt pat-timludxi,partim genres.

11. Obiedio.

Non obtempetate omnibus viribusDeojeh p^camm.

IXPLICATIO Q^V AESTI0NI5

Ill Chrifto eft aliqua fuga mortis.

Ergo obedientia m eo non fuitintegra.

III. Obiedio.

Pugnantia non poflunt efteineodem.

1 Chriftusiemperfuitbcatus.

Non igitur potuit in eo effe talis confternatiojqualem Marrus ca.i4..deicribit : Coepitqua-fi cum ftupore confternarij amp;nbsp;MarcusconfternationéCbri-vehementer angi animo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fti bis verbis^ deftribjt: ^ »f^ttr«

^i^^!t,lJ^^é^äa^l^à,^'^^l/.0V^V. Nullus Euageliftarum tam fignificantibusvfuseft vetbisatque Marcus,ia defcribendaluéta Chrifti morituri.

Respondeo.

Simplicißimahuius argumenti explicatio fumitur à tempo-rum diftindione. quam tradit nbsp;nbsp;nbsp;Diftingue temporalconcot pfalmus oAaiius. Siuifti eum j^^ij s^ipwras.*^ pauhCpermdigereDeo/edglo- nbsp;nbsp;nbsp;pCjmys oftauus, quicitatut na amp;nbsp;honore coronabis eum. jn epiftola ad Hebrxos a. defcri-bit duo tempora Chrifti. Vniun Chriftipatientis amp;nbsp;humiliati, Alterum Chrifti gloriose refufcitati amp;nbsp;regnantis. Hac temporurndiftinftioneconfiderata,faciliseftfo-lutio.Semperfuit beatus Chriftus,iedhxc beatitudononitafullif» nee tam fuit cofpicuain parsione,quàm poftea fullitin r^furredio-ne amp;gloriolbtriumpho chrifti alcendentisin cxlum’ '

Sed hastantas res in tota xternitatexotemplabimur, amp;nbsp;deeis Hlium Pei nos dpeentem audiemus- Incoari tarnen has cogita-

noneS

DE FVGX MOKTIS IN CHRIST O* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;135

tionesinhac vita neceffe eft. vtlimusparsllliusagminisjde quo pfalm.8.fcnptumeft;Exorein-fantium amp;nbsp;ladentium perfeci- Hoc diftum pfatmi 8. quoi ftilaudem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;repetnura CHriftoManh. it.eft

pulcerrima defcriptio Eccleßx, quxeft cœtusinfantium «Sclaftentium. Comparaturautem Eccle-fiaprimummfanti,quiainhacvitanon poffunt fatis enarrarimi-tanda Dei opera, de quitus nos tanquam infantes tantumbalbuti-inus,amp; ex parte propberamus.vtt. Cor.ij. dicitur. Deinde compa-rAturEcdelialaftenti,quiaEcclefiafemper aliquidlaftis, id eft, do-arinx amp;nbsp;conMationis haurit ex matemis vberibus verbi diuini. Atqueficverifsimumeftdiftutn Auguftini.Ecclefia verbo genera-tur,nutritur,augetur ,roboratur;generator enimverbo, quiaba-ptifmuseftaquainverbo ,vtEpbef. 5- dicitur;mundans Ecclefiarti lauacro aquxin verbo. Quibus autem conftamus,iildem etiam nu-trimur.vtbomo conftat ex quatuor elementis ,ergo commodo qua tuorelementorumvfu etiam nutritur. Sic Eccleba verbo genera-tur.Ergoetiam verbo nutritur-Namlacrnaternumeft verbum, de quot.Petnt.didtur:Sicutmodógeniti infantes to xot-imv à^o\ov ^ixttbibite.vt exeo crefcatisin falutcm. Vnde apparet.Ecclefiatn Verbo etiamaugeri amp;nbsp;robotari vfque adexilumvitx.

EXPLTCÀTIO TE^TVS ITSS LOCIS

THEOEOGICIS PHIE.MEEAN-THONIS DE ElLlO ÜEIi

ICautemdefcubiturEU Primum caput de ap. ^ bus“^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pebatvonibusEdnDei.

KÓ-^i^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AppeUatur aÓ7®- re-

fpeftu Patris amp;nbsp;Ecciehx. ^ RefpeftuPattis,qmaeft.'imagok Patregenita. Omne eniraverbum eftquiddam cogitatione natura. Eft autera duplex verbum,abudracteatum,vt folusEibus Dei ; aliud creatum, qualè

«ftnoftrumverbumeuauefteus.Kefpeftu Ectlebx, amp;quia publice iuftituit ac conferuat minifterium Euangelij, amp;nbsp;qulapriuatlm in

EXPtlCATIO TEXTVS noftris cordibus dicit confblationem, monftrat voluntatemæterni Patris de noftra falute, de fimul dat Spiritum fangum.

Lumen deluminej nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In epiftola Canonica Iohan

nis dicitur: Deus eft lux,id eft,iu-cidaeflentia,inquanihilefttenebrarum, nihil caliginis, fed omnia funtplena fulgoris amp;nbsp;radiorum maieftatis diuinx. Hxc fententia Iohanniscongruitcumpfalmoi39.Etdixi,forfitan tenebrx tegent me, amp;noxlucida circumme. Quia tenebrx nonobtenebrantte,amp; nox ficut dies lucebit, amp;tenebræ funt,ficut lux ipfa. Citm igitur Deus fit lumen,reAè dicit Symbolum Nicenum,Filium natum effe exPatre,ficutluntendelumine. De natura au tem lucis illudconli-derationedignumeft:Omnisnatura,quöplus habet lucis,eó eft prj ftantior, amp;nbsp;propiusacceditadfimilitudinemDei, vtangelifiintlu-cidiSpiritus.SicanimxrationalesfuntlucidiSpiritus. Deinde corpora caeleftia ideo præftant inferioribus,quia fu nt a élu lucida.A'qua «S£aérfuntcorporapotentialucida,ideft,funt capacialucis. Terra eftignobileelementum,quia eft corpus opacum,nec naturaluci-dum,nec lucis capax.Gemmæ etiam funt in pretio,aliæ plus,alis mi nus,proutplusautminH9habent lucis. Sicinnoftro corpore fpiri-tus vitales amp;nbsp;animales funtlucidæ fiammulæ,quarum lux Riperai Iplendorem Solis,

A noftra menteexempla ca- Quiaexemplum Dei qiiifqu' piamus] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eftin imagine parua. Mens Hu

mana eft quafi quoddamfpecu-lum amp;liberDei.Sicutenimintuentesinlpecula, faciesnoftrascon-templamur,vtearum imagines videamus,ita non polTumus aliun-defumere melioremdeclarationemrerumdiuinarum,quànià noftra mente amp;nbsp;anima rationali.

Aliqua notari veftigia pof. Auguftinuslib.n.deciuitate fiintj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dei cap.24.In homine non peni-tus extinda eft quadam velut IcintiIIarationis,inquafaéiuseftad imaginem Dei.Eademfenten-tiacopiofius repetitor in Iib.de Spirituamp;Iiteracap.i 8.

Mens Humana cogitando Inhominefunt durpotenti? mox pingit] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;praecipuac.VnaintelIigens, cuius

propriiisimaaélio eft formate i-magines. Omnisenim cogitatioeftforraatio imaginum. Mens eft quali

D E F I L l o D E I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;137 qua*ipiftor,cogitatio eftpiftura.Cogitationesenim funtfimulacra rerum,dequibus cogitamiis. Altera volens,qua: non quidem gignit imagines,fedciet,feu mouet fpiritus ,quifuntflammula:fparfe per arterias in toto corpore. Abhocexéplofumipoteft declaratioqua-lifcunque.Quantumenimdifcrimen eftinter Creatorem amp;nbsp;creatu-ram,interreminfinitam amp;finitam,tantumeft difcrimen inter no-ftrascogitationesamp; Dei.SicutipfeapudPropbetaminquif.Meæco-gitationesnon funtficutveftraecogitationes. Vt igiturmensgignit imagines:ficPaterFibunigignit,amp;licutnoftrumcoreffunditl'piri-tus in arterias,quibusviuificattotumcorpus, vnde vitales fpiritus appeUantur: ita Spiritus fanctosnon gignitur ficut Filius, fed procedit à Pâtre amp;FiUotanquam agitator,motor,lætificator amp;nbsp;viuifi-cator.Semperautemhlcoblèruetur a^ia/xAVtilifsimum. Omnes. comparationes congruuntfecundum quid,noncongruuntfimpli-citer.

Proptietas ergo difcernens ProprietasPatriseft,nonge-Filium^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nitum elfe.nec aliunde procede-

re.veteresTheologi, quibarba-rèlocutlfunt,dlxerunf.ïnnafcibilitatem effe proprietatem Patris: FroprietasFilijeftgenitumeffe,amp;effe imaginem. Proprietas Spiritus fanftieftprocedere à Pâtre amp;.F1I10.

Differunt vni tas amp;nbsp;vnio, la Cbrifto funt dus naturae vnitæ, fedbx dus naturx non funt vnum-Monotbeletaepepereruntingerv, tiacertaminain GræcisEccleùis,præfertimin vrbe regia Conftan-ünopoliiDebachxrefifcribithonorastomo^.fol.yo.jzlav (fvaixbi .^iXiuiv,)^ |a'i(tvè«^'yei«y iov Ao'j/jJ.ttTl^HV Wl ^K«- MoXVero fcqUl-tur;5 O'M'îfOVlS |xb’T015 Îcpàî' CV i»ÇO(roXv{ZOIf àp^UpttTiVOVT®^ jTOTi T«f v? wvToy A'^iipHr ffbva.ôplo'rt.VT®',)^ ixvyoJ'ix.Sf'àniâ'éi^tivT^ T«f fJ.'ia.v K^ •yimlt;t{ ôsXMffiv i^ biîp-jitKtv ê7ri tmv ié“ ^u^t^v ?? ^1 ?«, puav ctvnzpvr i^ ^lu »wimi?vt1«». Non igiturvnumeftvnitasSevnio. OuxinChrilto funtnaturxvnitæ perfonabter amp;nbsp;infeparabiliter. Fixe propobtio veraeft,fedalteraeftfabàfsima'.Duxnaturxin Cbrifto vnitx ,funt

Nuanatura.

liane fecundam perfonarn Dupliciafuntdifcriminaper-Æumpbfc tetto temporel nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fonarum. Abafumûtur ab aUio-

IjS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLICATIO TEXTVS

nibiisinterioribus.vt àgenerationc amp;nbsp;procefsione. Aliaàbcnefituî ergaEccIebam, vt ab incarnatione ac redemptione amp;nbsp;àfmâihcJ-tione.Vtautem primum difcrimen eft arcanum,itaaken!mcft dul ce amp;nbsp;plenum confblationis.

MifitFiliuiTijVCelTetredem- Cbriftus dicitur amp;nbsp;redéptof ptorj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;liberator humanigenefis.Ed autem redemptor refpeftu Du lèuLegis diuiniE,cuius iuftitixfoliiic autçov debitumpronoftris pcccatis.Nam om nis Lex obligat vel adobediëtiam, vel ad panam’ Relpeftu Diabolieft liberator, quia latroni non foluiturpretiiim, led vi amp;nbsp;armis extorquetur ei præda.Homo inciditin latronesDia-bolos,amp;;ab his non tantum fuit fpoliatus, led etiamborribiliter fail ciatus in omnibus potentiisaniniæamp; corporis. Et quanquam mul-tapromherat homini ante lapfum, lient inquit : Eritis lient Dij : tarnen promilTa necprxlHtit,necprxftare potnit. CumigiturDiabo-lus tanquam latrononfolùm deceperit hominem,fed ctianitan-quam mancipiumexparadiforapuerit,non cogriiitnjhitia;,vt Diabolo aliquid(bluaturprohomine captiuo. QuareenmChriftusin cruce IdluilTet AeTfor, tertio die rehifcitatns egit triumphiim d« Diabolo,quern vinculisconftriftiimpalam oftentauit,vtPaul.Co-lolTa.dicit.

Incordarenalcentium] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Regeneratio duos motus co-

pleaitnr,mortilicationem à vi-nilicationem,feu deduftionemadinferos, amp;nbsp;redudionem ab infe-ris,feu, vt vulgo loquim nr, contritionem amp;nbsp;fidem.

TempIumDeieftisJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nulla creaturabrnta efttem-

plum Dei,non Sol,Luna, autele menta,.autpIantx,fedfoliangelilt;5lt;hominesconuerfiadDeiinifiint templabei. Namvt Auguftinusinquit:Deus vbiqne ell prsfentia maieftatis Tux, fed tantum per gratiam habitat in credentibus.

Vocatur adlio Ipecialis DeiJ Articulns de creatione amp;nbsp;con leruatione rem m defcribit gene ralem aftionem Dei,quxgenerafisappellatnr,quia pertinet nonta-tnm ad homines amp;nbsp;angelos, led etiam ad omnes creaturas,lineex-ceptione.Specialis aftio Dei ell ftndlilicatio, qux defcribitur intet-tia parte Symboli,dicitur Ipecialis, quia eft propria folins Ecclelii. Sed vndehx appellationesfumptxfunt? Paulus 1.1 imoth,4.tradit

D K F I L T o D E T. IJ9 hncdifcrimen inquieiis: Dens eft faluator omnium hominum,maxime verôhdelmm.Hæc fententia Panli Cumpta eft ex pfalmo jc.v-biD.itiidinquit:Honiines amp;nbsp;iuraentafaluabis, Domine:qnibus ver bisdefcribitgeneralemaftionem Dei. Poftea addit: Qnam pretiofa mifericordiatiiaDeus,amp;filijhominum,in tegmine alarum tuaru fperabunt.lnebriabnntur ab vbertate domus tii.'e,amp;torrente voki-ptatistuxpotabis eos.Quoniamapudteeftfpns vitx, amp;nbsp;in lumme tiiovidebimuslumen.In bis tribus verfibusvenuftifsimis figuris a-

• ftioDeifpecialisdcfcribitur,

InnominePatrisamp;Filij] Difertè dicit in nomine,non in nominibus , vt vnitas effen-tisfignificeturdeinde articuliin Grxco textu iingnlisperfonis ad-dlti,confirmant dogma de difcrimmetrium perfonarum. Hoc modo vrget pondera verborum Epipbanius contra Sabellianos,pag. ïi4.Eodemmodo Paulus Galat.3.vrget pondera verborum inpro-mifsionetraditaAbrabx: Abrabxdiftxfuntpromifsiones, amp;nbsp;femi-nieiiis.Nondicitinfeminibus,quali in multis,fedqnaüinvno , amp;nbsp;fpnjinetuo,qui eftCbriftus.(iuornum,inqui3t aliquis, pertinetbxc diligentiaGrammatica,quaPaulns vtitur, difcernés numprum fin-gularemà pluralPvt fcias nonefle multas caufas iuftificationis à ia'uationis.feubenediótionis cxleftis,fed vnam , qux eft vnum nomen, vnummeritumCcilicetbenedifti fern inis, id eft, Chrifti. In ver bisigienr Pauli eft prxclararefutatio Synecdoches Papifticx,qua;di citiirhomoiuftificarifide c5lt;dileftione.Panluscontrariumdicit,n5 in Ieminibus,fedin lemine.id eft, non partim fide, partim dikftio-ne. Sicigitur amp;nbsp;Epiphanius vrget fingularem nùmçrum : In nomine, ne quisfingatplures effentiasdiuinas.

In lue prima ceremonia] Sic vocatur baptifmus, quia eft qtiafi clauis aperiens foresEc-defix amp;nbsp;regni cxlorum.Nam perbaptifmum regeneramur amp;nbsp;infe-rimiir Ecclclix. Dilferunt baptifmus amp;nbsp;Cœna Domini ,vt genera-fioamp;nuiritio. Baptifmuseft lauacrumregenerationis amp;nbsp;renoua-tionisadvitani.'eteriiam,vtadTitum3.dicitur: Cœna Domini eft «utrimentum hominis regenerati. Siciit enim non pofiTumus care-reciboamp;potuin corpore naturab :ita non polTuniuscarers ad nu-öitionem Ipiritualtm carne Ä fanguine Chrifti.

14-0 nbsp;nbsp;' EXPLICATIO TEXTVS

Vt mifericordia amp;nbsp;potentia NulU Creata potentia pote-horum] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nos liberare à tyranide Diaboh. amp;nbsp;à morte arterna, fed ille liberal nos,de quo dielt Propheta Oleas cap. tj. De manu mortis liberabo eos,de morte redimam eos,eromors tua, ô raors,morfus tiiusero, inferne.

Tecum in baptifino fœdus i.Petri 3. Baptifmusappelb-facitj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;turftipulatio,quæmagis obligat quàm nuda promifsio.Deusobligat le ad dandaxterna bona, tu vicifsim te obligas ad reddenda lt;yT/J'«f*jadprxftandos cultus, quos iplè popular.

Caufaformalis baptifini. Na mandatum Chriftiamp;: inuocatio nominis diuini,conftituuntba-ptifmi formam.

In agnîtionem]

Cumq; par fit potentia]

Patris lt;amp;Filij par eftpotentia. _

Ergo Pater amp;nbsp;Filius funt ó/zo»ir/ü/,quia potentia non eft a«i-densinDeOjIed eft ipfaelTentia Dei. Non differ tint in Deo eflentw'-^ potentia.

Prxcerea confiât Pattern amp;nbsp;Hoc confiât ex incarnation« FiliumJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Verbi,quia Pater non aflumpW humanam naturam, necpaHn* eft in cruce,fed Filius faftus eft homo.

In hanefèntentiam Bafilius] pag.581.a5- jS :rÆpjÀ«j3o««.i'îr«-• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fÀ^Kvfllv ,VTtâr CA‘^l^lllÀi$'!l)Uf''} fn^l^lüße^ VTafmçivop.iv : à( Triçivo[Âiv, vraoy S'o^ùKoy5iJ.iv,gt;iTi'^«-’'ti^omfTratTfàf)^ ip''’’“ iyi^f’’rywna. in laçfdîvny TretTfoy lî TÇiirâ'-'i^quot; foy^ ?^TàTMv/.ta KÎyiiynf. 111 his verbisBafilij pulcerrimaeH

Hîc incipit caput fècundunii in quo eft confirmatie articub de diuinitate Chrifti.

Sedes materie, vtlurifcSful“

Quern quidem fcribunt eb OccaGo Euangelïj fcripti à. fcripfiffcEuangelium^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iohanne,ortaeft à furoribus E-

bionis «Sc Cerinthi. Sicut enina exmalis moribusfxpebonx leges natxfuntùtaduohçreticiblafphe mi Ebion amp;Cerinthus mouerntlohannem Apoftolum,vt fcriberet luculentamnarrationenade duabus naturisin Chrifto.

Iohannes Apoftolusfuit Epi-fcopus in vrbe Ephefo (vbi amp;nbsp;Pauhisamp;Timotheus coUcgeruntr.ccleham filömnnltcr 10') necta-tiun gubernauit minifterium Eedefix in eeleberrimavrbe lonix E-phefo,fedetianababuit ccetusfcholafticos. Quiaex eiusfchola pro-dieruntfanaifsiraimartyres.Ignatius,Polycarpus«Sc Papias. Cùm autemviuente adhuc «Sc graffante Cermtho vemffet in balnea pu-blica.amp;audiuiffet Cerinthum vn'a cumfuis applauforibus lauare, amp;fimuldicereblarphemiasaduerrusEiliumDei,pedemmox retu-lit,amp; hortatorfu!tfuocomitatui,vtdifcederentexeo loco , foree-nim.vtruinabalneorumblafphemamultitudo obrueretur. Hanc prxdiftionem res «Sc euentus comprobaun. Hxc hiftoria continet exemplumpunitxblafphemix, «Sc congruit ad comminationem fe-enndopra-cepto additam-Eegatur autem de tragico exituCerinthi Irensuslib.j.Epiphaniusin refutatione Cerinthi, Et Eufebnis lib. j-hiftorix Eccleha'Aicxcap.i7,amp; 18.

Nazianzenusin fine fecunds

orauonisde¥iUoDeV.E.tßafifius in condone defide, hoe argumeritnm, quodfumi ur 'adifcrimine vmgeniti amp;filiorum adoptioms,crudité vrgent, non loltim ad re-futados blafphemos,fed etiam ad nos ipfos confirmandos-Sumitur autenahscratio a pondéré verbi {,v nigkniti') Sunt enim opd-

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ina6cfirtni{simaargunaêtainTheologia«Sc lure,abetymologiafeu

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pondéréverbifumpta.Qniaverba Punt notx return.In omnidifpu-

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tationefemper debet effe maior ratio defenfionis, quamrefutation nis aliorum. Sophiftica eh infinit a,«Sc homo ingeniofus poteïb mul-taproponere,quxfuntinextricabilia,ideomagis eh elaborandum ' inconfirmatione,cp.iamin refutatione ,idquod etiam oftendit lex

1 1 militarisapudVlutarchumin vitaVelopidxducisTbebani. Miles j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;anuttens clypeum eratinfamis, fed amittens gladium nulla nota-i baturinfamia Katiobuiusleges etf, quiafemper debet nobis maio-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xtcuixeffe defeni.ionQft,ti corporis,quamlxbobohintn.

Ï4^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLICATIO TEXTVS

Plenicuclo diuinitatisj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoc didum extat Coloft ^

' Eftautemineoilluftre difcrimé Chrifti amp;nbsp;aliorum Cinftorum.In aliis Qnftis habitat Deus feparabi-lirer.docens amp;nbsp;mouenseos,amp; non totamfapientiain amp;nbsp;omniadona cis tribuit.Sed in Chh'ifto habitat ?-flt;)fza77Katr,hoeeft,vtfint vnapet fbna ÀÔ5,®- SiaiTumpta natura,amp; fint hx dus naturxinfèparabili-t-'riunótxinomnixternitate,amp;cüm zó^®- inperfona Chriftift eflentiaheer Deus,eft in hac perfona plenitudopotentix, fapientis, iuftitix, vitx amp;nbsp;omnium bonorum diuinorum.feddeclaremushsc paulöcopiolïus. DuoigiturfuntdifcriminaChriftiamp; aliorum fan-dorum.Prins eft, In Qnftis in hac vita Spiritus Cnftus habitatfepa-rabiliter,necc5ftituitcum anima amp;nbsp;corpore Ginftorum vnamper-fonam.In Chrifto zó;,®- fic habitat,vt nunquam dilcedata naturi affumpta, amp;nbsp;fimul aógt;.i®amp; natura Humana conftiruant vnam perfonam. AlterumeftJnaliisIanftis,vt MoIe,Iofèpho,Daniele,Dä uide,eilparticu!aritas donorumamp; imperfeftio. Sunt certa qiia;lt;la dona,non om nia in omnibus,fed lingula in fingulis, amp;nbsp;alia in aliis, nec eafunt perfeda.Deusenim vninon datomnia,vt«.Corinth.n-dicitur : Hxc omnia operator vniis amp;nbsp;idem Spiritus,diuidés hngu-lis, pront vult. In ehr ftoa'itemeftplenitudoamp;elTentixamp;proprie-tatum diiiinarum,fcilicetpotentix, fapientix, iuftitix, lxtitix,viw dcon^iium bonorum dimnorum.Hxcduodiferimina pulcrèmd-ftrantur in difto Pauli.Nam plenitudo diuinitatis opponitur partit eularibusdonis amp;nbsp;imperfeftiSjquç funtin ranftis,de quibus pred.u re inquit Auguftinus: Non cogitemus, quid adtit noHis,fed quid dsfit.Oeindevocabulum ffai^a-nna^ opponitur illj prxlentij:Spiritus ranfti,qua Deus adeft fanftis patribus, fcilicet feparabiliter amp;nbsp;pffeeftiue, nonvtconftituatcumeis vnionemperfonalem.

Prxeipit chriftum adorarij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I-Ixceft fecûda ratio.quçpro-

poniturin forma Enthymema-tis. Chriftus eft inuocandus.Ergo eft natura Deus. Valet coniequen* tia per regul,im:cui tribuiturproprium quartimodi,quod vnifoli eflentix conuenit,huic etiam elfentiam tribui necelfe eft, vt exempli cauia:l-Iiclapistrahitferrum.Ergoeft magnes, tfuia nullus eft alius lapis prxter magnetem, qui trahat ferrum : Sic inuocationon eft tribuend.« ylli creaturx, fed foliDeo, vt Mofes inquit Deuter 6-Dominum Deum tiium innocabis, amp;illi foil fern les, fcilicet cultu umocatioms amp;nbsp;totaobedientia.Corpora amp;nbsp;opes noftrxdebentftr-uire

Î ■ D E ? 1 L I o D E I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J4ï

uireMagiftratuijfed anima debet Deo feruire.Deeflautemmaior in enthymemate,quaadditamagis dt perlpicuaconfequentia.

Mauh.u.Veniteadme^ fcilicet medicum animaruni veftrarum. Quilaboratis ,id eft, opprefsieftis grauibus amp;nbsp;infanabilibus morbis. Ego rehciam,fcili-cetmerito amp;efhcacia;Merito;dansremifsionem peccatorum. Efh-cacia.drauldonans dceffundésinpeftora veftraSpintum fanftura. lam cogita, quam dulce fit boe diftum Chrifti: Medicus, excellens nonfolumfeientiaeins artis quam profitetur,fed etiam Felix in me-dicatione,vocat ad fe omnes xgrotos fine except!one,opprefibs mor bograui amp;mortifero,nectantiimvniuerfis,fed etiam fingulis libe-ralifsimèpromittitfanationemmorborum amp;nbsp;vulnenfm,quaeDiabolus naturæ nodræinflixit in primolapfu. Confugiamus igitur ad buncMedicum,fretiipfius merito óc efficacia, nee dubitemus,quin paterne amp;benignè fanaturus fit cavulnera,qux opebumana fanari nonpoffunt.

lohan.3. Qui credit,habetvi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quxro quortaodo credentes

tam xternam^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inbac vita babeant vitam xter-

nam? RefpondetPaulus Rom.S. SpefabfifAaifumus,ideft,nosbabemusius adrem ,amp; fpe pofside-musvitam xternam.ltemColoff.5. Vitanoftra abfcondita eft cum. CbriftoinDeo.i.loban.^.TSiuncEilijDeifumuSjamp;nodumapparuit, quoderimus. Scimusauté,quoniamciamapparuerit,fimiles ei eri-mus,quoniamvidebimuseum,ficuteft. Etomnis,quibabetbanc fpem.fandificatfe, Geut amp;nbsp;file fandus eft. Interea tamenillaipfa fides credensinCbriftum.eftguftusvitx amp;lxtitix xternx: quam 0-portetinbacvitaincoari ,vtpofteacófummetur mtota xternkate.

Efaixu.IudieiilaradixIeffe^ leffefuitpaterDauidis. In eo autem capite defcribit regnum Cbtifti,amp;difertèAeeo dicit. Gloriofura eins erit fepulcbrum,vbi gloriam Cbriftivocatnoninanemfamara,autpompam ,quamno bnfitmortuus,fedgloriofas adioneS mtebigitperfoux vinentis amp;nbsp;regnantis. Qnia Cbriftusnonmaufit in morte,fed tertio die refur-ïexit,amp;infi.tbauit fuis boftibus, caucus boe ^vbiov •. Äblorptaeft morsin vidoria dcc.

t-Tbebi.^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ipfe Dominus uofter lefut

14-4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÜXPLICATIO TEXTVS

Chriftusdeditconfblationem æternam. DicitsEternam,addifTeren tiamconfolationisphilofophicx, quæ eft meditatio mortis,feu eft funebrisquerela,deplorans humanam miftriam,necfatis intelli-gens caufas amp;. remedia malorum humanorum peccati amp;nbsp;mortis. Cato Vticenfisfijitoptimiis philofophus.Fiiitamp;Pompeius præcLv rè cruditus, fedquidprofuit eis philofophia in magnis doloribiis? Nihil.Quianon monftratremifsionem peccatorum , necprxlentia amp;nbsp;auxilium Dei in ærumnis, nee oftendit liberationem. Ha:c boni funtpropriaEiiangelij,quxnunquamdeftituunt credentes, nee in vita,nec in morte.

CeneC28. Deus Abraham Si Taliafiintfiibieéta,qiialiapet angelus] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mittunrurefieàprædicatis pro-

priè intelledis. Liberate ab o-mnibiis mails non eft opus ere at uræ, fed proprium beneficium fo-lius Dei.Ergoin citato loco nomen angeli neceffe eft intelligi de Fi-lio Dei.

De externaiïgnificationeho nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Refutatioludaicx cauiHati»-

norisj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nis.

Vbique terrarum ] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertullianus in lib. de Trinit.

pag.óio. Sibomo tantummodo Chriftus,quomodoadeft vbique inuocatus, cùmhæc hominis natura nonfit,led Dei,vtadefle omnilocopolsit?Hocdi(fto refutatur naturae humane in Chrifto Vbiquicas, quæ eft inane commentuni. Sed dicat aliquis. Eft tarnen infeparabilis vnio diuinæ amp;nbsp;human» naturx in Chrifto.Ergo vbicunque eft diuina, etiam eft humana? Refpondeo. Verume(tquoddicitur,eft inleparabilis vnio. AÔ7®' nunquamdelèritnaturamlèmelalTumpramjlèdAójz^-noneftin natura hu mana,fient animainclufa eft in meo corpore. Vbicunque meum eft corpus,ibianimam elfe necefle eft, nee anima fimul eft extra corpus.Nonautem fie eft Aoj/i^in Chriftohomine,feditaeft in naturahumanainfeparabiliter,amp;perfbnaliter, vt fimulfit etiam extra naturam humanam inomnibusmundipartibus repletiuè,in Einftishominibusamp;angelisfpecialipræfentia. Nam vnioperfona-lis duarum naturarum non euertit generalem aftionem prxfentix maieftatisjuecimpedit Ipecialem, quaA0;,(^ efteffieax inhomi-nibusrenatis. Siquis autem fingit vbiquitatemhumanxnaturx,is primo facit çonfuùonem naturarum amp;nbsp;proprietaeû.Deinde euertit

hoc argumentum,quod probat Chrifti diuinitatem, amp;fumitur ab inuocatione.blecpoteftvel ex Scriptura,vel exvlloprobatofcripto-reveteriprobari,quód naturahumanaipft, perindevt XÓ7/®quot; fit 0-mnipotens,autfit vbique. Habet quidem caro Chrifti fuasquafdS amp;pccuharesaftionesamp;efficaciam,quæ maior eft in Ghriftoetiam fecunAumhumanitatem,quàm in omnibus hominibusamp; angehs. Omnipotentiaantem amp;nbsp;vbiquitas funt proprietates propriifsimx natura: dminæ arque infinitæ.

Adlohannem accedo] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bafilius in enarratione primi capitis Iohannis. Hçcconcio eft adamantlnus murus, quern hæretici nee vimanifefta, nee impia fraude euerterepoffunt.Qu are fingulasvoces in bacdiligentirsimè obferuemus,amp; tanquam ligdb imaginem noftris peftoribus impri-mamus.HsciUe. Sciantautem ftudiofi, quatuor effe partes burns concionis prxeipuas,quarum prima eft dëferiptio perfonæ Fihi Dei. SecundacontinetteftimoniumBaptiftxdeMediatore.amp;difcrimen. Chrifti amp;nbsp;aliorum fanftorum. Tertia pars oft doftrina de benefi-CÜsMeftix,amp; de tideappUcante nobis hæc ipfabeneficia. Quart* parsexponitdiferiraendoftrinarumLegis amp;nbsp;Euangelij.

lu ptiucipiod nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Principium hoc loco fignifi-

cat temporis incoationem amp;o-mnium creaturarum primam originem ,quafi diceret Mofes ; Cùm nondumeffetiempusamp;nuUxcreaturx,hocmodo effe cœperunt, videUcetDeodicente,feuiubente. Cum igitur xó-j,®' fuerit ante initium temporis amp;creaturarum : fequitur XÓ7.0V effe sternum 8c proculfegregandum ab omnibus creaturis ,qux babent fui ortus principium.amp; quidemm tempore. Habet quidem Filius principiu. aPatre.fed üne tempore.

NamCrecusarriculus teffa- Articuli adduntur Cubic élis» tut^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non prxdicaris. Semper autem vocabulum anguftius babetra-tionemfubiefti.'Vocabulumautemcommunius tenet locum prx-dicari,vf. Deus eff nomen magiscommune quam z.ô'y^.Ergo na turavocabulorumpoftulat,vtprxdicatiloco ponatur Deus. Nar tari o enim indituta ad nbsp;nbsp;Verba funtinteUigéd adeCub-defcriprionem} nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iefta materia, id eft, de ea ten-

tentia,de qua principaliter loquuntuf, T

146 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPtlCATIO TEXTVS

Egodixtdijeftis] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pfalmus Si. totus concioni''

tuf deofhciis magiftratuiim, amp;nbsp;minaturpœnas Tyrannis. Inter cetera antem bxcetiam verbapo-nuntur : Ego dixi,dij eftis,fcilicet,non natiira. Nam mox fequitur: Vosautemficuthominesmoriemini,amp; ficiit vnus de principibus çadetis.Taliaautemfuntfubiefta^qualiapermittunturefTeàprïdi-çatis.Conftatigitur,appelIationemDei ad homines trasferri in hoc pfalmo,ré(peétu officij,qiiodAriftoteles5. Ethicorum vno verbe. defcribit,inquiens: Magiftratus eft euftos Eegis, fcilicet diuinxamp;ls gum humanarnm,quç funt probabiles,nec pugnant enm Lege Dei. Hxc cuftodiaLegisdiiocompIeftituridefenlionem iuftornm.i.pM nas atrociter delinquentium. Sed nomen Dei apud lohannemlt« gnificatnaturamdiiiinam,qu3econdidit amp;nbsp;conferuat omnia, qua-eft omnipotens,non moritur,ficut magiftratus,qui inetaphoricèdi Citur Deus propter fimilitudinem officij.

, Photinus] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Photinus fuit Epifcopus in

, Sirmiovrbe Pannonix régnante Conftantio Conftantini Magni filio. Hic renouaiiit blaiphemiani Samofateni,amp;habuit multos applauibres,amp;defenforemipfiiinlni. peratorem. Conftantinus pater, fuit bonus amp;nbsp;laudatus Princeps, fedfilius eiusConftantinus fuit degener, nee imitatus eftpietateni amp;virtutem paternam,fèd quadam leuitate ingenij amplexus eft dogma Arianum amp;Photini.

Vtinarchiteóboeft idea] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Samofateniblafphemiaeftcó

fufioEuangelijamp; Platonics pW lofophiae. Nam Plato in Timxo,cuius particula interpretatns eftCi çero,ponittriaprincipia rerum, Deum, ideam,amp; materia.Etvocat ideamimaginem futurixdificij, quam cogitatione format arcKite-ftus,amp;pofteamanuminxdificationeadillutl exemplum mente co ceptum dcinformatumdirigit.Etli autem non dubiumeft,magna artedcdeliberationeDeum vfiim eflein fabricationererum, vtte^ ftaturnarratioMoyfi: Faciamus hominem amp;c: tarnen hçc Platoni-caphiloibphiadeidea,noneft mifcendaconcioni apud lohanneni. Habet fuamlaudemphilofophiamanensintrafuasmetas.Sedcon-fuiio doftrin aru m eft ftimmopere execrada.Sunt enim quatuor genera corruptelaru ra doftrinxChriftianx.Primum genus eft confu-fio philofophix amp;nbsp;Euangelij,cuius plurima exerapla legunturin fcriptisSophiftarum,quinorainantur Theplogi Scnolaftici.Dehoc genere

DE Fltlo Dei. t 147 genere reftè intelligitur diftumPauli CoIofTz. Nemovos deci-piat per philofophiam deinanem impofturam. Secundum genus compleftiturhumanastraditiones, quarum moles immenfain Pa-patiioppreftitliicem verædoftrinx.Tertiumgenus continet hftos Enthuliafmos,id eftdUnminationes amp;nbsp;reuelationes, quas iaftât fa.--naticidolores,vtMahometusfiftisEnthiifialrnis fucum fecit im-peritishominibus,qualicumDeodc angelis colloqueretur. Scribi-tur enimMahometuslaboraffe morbo comitiali. Hanc deformita-temvttegeret,finxitfecumangelisamp; Deo eolloqui. Quartum ge-nusfuntementitamiracul3fèuprxftigixdçmonum,qualibus con-firmata ell inuocatio mortuorum.

Huiiis Gregorij vera laudatio extat apiid Balilium inlib.dç Spi ritu fanftocap.a?.

Verbi viuétis, làpientixfub- Epitheta adduntur ad diffe'-fiftentis] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rentiamverbieuanelcentis,.fiue fitinmente,fiuefitinore. vulgo dicitur: Aliud verbum aft mentis, aliud vocis, amp;vtBafiliüsloqui-tur.-Duplexeft AÓ^(^,aliusrow,lt;zct77zos-verbum cogitatum,alt;ftus quidamintelligendi,alius ®0tp«pó/zêt'®quot; verbum enimtiatum. In creaturisvterque AÓjz©- eft euanefcens amp;fugax, amp;nbsp;fimilis Ibmnio amp;vento.At Filius Dei eftAÓgt;lt;^ lubfiftens ùç/ÇÂ^îr^ amp;nbsp;viuus, ac permanens in fecula. Sicut enim non habet principium temporis, lic non habet finem-

leftimoniumveteris amp;pu- Etfi fides nititurverbo Dei, .lionsEedefix] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nonhumanaautoritäre, tarnen

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pietas Deo grata eft, amp;nbsp;nobis là-hitaris,audire doftrinam Ecclefix amp;nbsp;confelsionem perpetux lehté-px ab Apoftolis acceptç, vt fignificatur dulciftimè in difto S arplbnis ludicump-Nifimeavitula aralTetis,non inueniiretis,lcilicet xni-gmatis folutionem.Samfon eft imago Chriftppervitulam intelligiturEcclefiaquxnongignitnouum genus doftrinx, fed eft Gram-maticafermonis diuini amp;nbsp;eiufdem Dialeftica, monftrans ordinem, amp;nbsp;firnuleftteftisdeperpetuoconfènfudoiftrinx.

Omnia per ipfùm amp;nbsp;jn i- Hisvocabulis caulâ efficiens pfumeondita] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de finalis intelligitur. Nam per

u nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'Ti'

148

Chrifturrijtanquam caulam efficientem hiMnp-yDcluti res funt con-lt;lita:,amp; in ipfum feu propter ipïum ftiht conditæ. Efficiens amp;nbsp;finit fipe coincidunt,telle Arift-otelea.phyiicöfum,materia non coinci-ditcumreliquistribuscauSs,quia proprium eins eftpati,reliquat tresagunt.

Elfe amp;nbsp;manere ïn Chrifto di Hxc non eft otiola tcivtoa«-innamnaturamj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yla.. Nam funt aliqui,qui ima-

ginanturjChriftum poll refur-reftionem amp;nbsp;afcenfonem amififfe proprietates corporis.Sed Aiigu-ftinusinepiftolaadDardanum relpondet;Chriftus pergloriam re-furreélionis amp;alcertfionis deditfuocorpori immortalitatem.amp;alia dona quitus antècellit omnibus creaturis, angelis amp;nbsp;hominibus, fed non abftulit veri corporis modum.

Nuncamp;veterumlcriptorum tiuinque confirmationesop-didla] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ponendæfuntSamofateno. Pri

ma eft ipfa ferics narrationis a-pud lohannem. z. Difcrimen Filij vnigeniti amp;nbsp;filiorum adoptiö-nis. j.InuocatioFilijDei. 4.Perpetua pr^fentiaFilij Deiin Eccle* fia. ç.ConfelsioEcclefiæ.

Mutilatadida] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cicero in s.Tufeubn.Non ex

fingulis verbis, fed ex perpetui-tateamp;conftantiaxftimandifiintpbilofophi.Et lurifcófultidicunt: Inciuile eft,lege non intégré citataiudicareamp;relpondere.Hasrégulas meniinerimus contra falUciam diuifionis, quadifta autoruni truncantur amp;nbsp;mutilantur. Semper videndum eft,que lit perpétua fententia, dt quid in toto leripto lènferit autor , nee lingula verba funt detorquenda contra mentem autoris adperegrinamfententia«

In libro aduerfus PraxeamJ In hoc libro duæ traduntuf âureç régulé,qux formant iudi-«ium de omnibus controüèrlÏis Ecclefiafticis. Prior régula hxcelb Adijerfusvniuerfishxrefesteneamus hancregulamdd ede verum quodcunqueprimum(ideft,ab Apöftolisacceptum)id efteadulte-rinum,quodcunquepofterius. Ex hac régula lequitur, nullum dogma roctpiendum elFejgnotum primx amp;nbsp;puriori Eeeleiîæ. Akerart gula. Oportet fecüdum plurainteUigi pauciora,id eft,nontotaScri-pturaeuertendaeftpropterpaucavefba,quaeduriufculè Ibnarevl* demur, iuxta vo pmi^,

Irensm

Ïrenæus audiuit Polycarpum difcipulum Iohannis Apoftoli, vixit,tempore Imperatoris Se-

AlexanderMagnus anteexpe ditionem Afiaticam vel Perfica, gefsit bellum cum Sirmio rege Pannonix. Ab hoc nomen eft vr-figniadiftalrenxileguntur-.DiCquot; bis Sirmij in Pannonia, fonantiaieinnij nonturbatfidet

confonantiamjd eft, timilitudo cetemoniarum bumanarum non eft nece(Eiri.a advnitatem Ecclefix. Item, Qjtx àpucris difcimus, cnm anima coalefcunt,amp; adhxrent ei.lrenxi diftum pofte rins ex o-rationeadFlorinum,extat apud Eufebiumltb.5. Eccledaft. hiftor. cap.lo. (li’o«.'yeiïi'(»r/Z{i.amp;r,a-Mf3Ö’vvrt.v^airatTÏ4'''5Ö'.’'^''^'''^quot; *^'^^' ^^'^S-rumdiftumineodem libro eft cap. 14. Quidam enirn putant vno tantum die obferuaridebereieiunium,alij duobus, alijvero pluri-bus,nonnullictiamc[uadraginta,ita vtboras diurnas nofturnasrg computanteSjdiem ftatuant. O^x varieras obferuantix,non nunc ptimùm neque noftris témporibus ccEpit,fed muit o ante nos, exil-Us , vt opinor ,«pui non (impheiter ,c^uod ab initio tr aditurn eft,tené-tes,inaliummorem,velpernegbgentiarft,vel perimperitiampoft-modumdecidere. Et tarnen mbilominus omnes ifti etiam cum in obferuantia variaient inter ferner ipfos , amp;pacifici fuerunt femper nobifcumamp;funt,necdiffonantiaieiunij ftdei confonanriam rupit.

OugenesTrrfi içx“0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ongenesfcripfubbrumdelo

ós Tkeologkis gt;nbsp;quem apçeuat srsfi «îx*» ^5 pnndpus feu eiementis doétiinx Chriftianx. .

Caro habet triplicemGgmR-cationem amp;nbsp;vfumin Scriprura.

PrimoGgnificattotumhominem jdeft,corpus amp;nbsp;ammam,vtlo-han.i.Verbum carofaftum eft.Deindeftgmhcatfohim corpus,vti. CorayMiacaroefthominis,a'ia pi Velum. Tertib vfurpaturpro er-tannbus opiwonibus amp;nbsp;affeamp;ibushuius corrupts narurx,vtGalat. 5,M.amfeftafuriroperacarnis,ideftgt;étTe«.^k,quxl.aplumlecutacft. In prima ft^niftcawone 'pars pro toto lumftur. Altera ft^rüRcaüo

150- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;BXPtICATIO TEXTVS

tantiim eft partis. Intertia fignificatione non fubftantia,fed acci-densintelligitur.

iuxtaregulam. NuUavoxaii' cogitatio euanefcens aliara üb' natiiram adiungere poteft.

Hoc verbo vtitiir fiepe Au* guftinus in libro de T rinit.

Similitudines in arciculis ü' dei funt periculofifsimæjquia **’ cefte eft multas addi cautelas amp;nbsp;reftriftionespropter ea,quæ non funt eadem. Articuli autemfideb quofimpliciùs tradun tur,eomeliùs explicantur.

Saüsclarèrefutauimus] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ariotriaopponantur:primu caput Iohannis, difta de omni-potentiaFiIij,amp;diftadeinuocationeFilij.

Non tantùm nuncupatio- Sicut Magiftratus qui habet ne] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ins nominis diuini, fed non eft natura Deus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Eflêamp;manere^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ Perpétuôhæcverbaconiun-git, vt oftendatnuncetiam pro' prietates naturarum effe diftinftas. Tertullianus in lib. de refurre-aione carnis,pag. So.Chriftuseft homo, etfi Deus: Adam nouifsi“ mus,etfi ferma primarius:caroamp;fanguis etfinoftrispuriora. idem tarnen amp;fubftanti3amp;forma,qua afcendit, taliseciam déftenfuru», vt angeli affirmant. Aft.i.agnofcendus fcilicet eis,quiillum conuul-nerauerunt.

Magnaeft eraphafis,telle Lu-Dominus mcU5j amp;nbsp;Deus thero,inpronominibus Scriptu meusj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rarum. Nemo poteft dicere ad Chriftum,Dominusmeus,finefide.

Nomen Dei proprium] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;videlicet lehoua, quod fignifi cat fontem omnis eflentiat.Solu! Deusproprièamp; verçeft,reliqua;resomnes fuumeffe habentàDeO) is enim rebus omnibus effe communicat. _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;particula diftindiiia diligeu-

• Sçcundumwnem] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terobfemanda.

Meta-

D E Î l L l o D E I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15X'

Sicut de magidratu, cui nomen Dei tribuitur propter firni-litudinem officij, quod gerit.

Qux funt propria naturx di- nbsp;nbsp;nbsp;lUuftrc exemplum loei à pro-^ ^^nx] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prio.Proprianaturçdiuinx funt create,fuftentare amp;refufcitare mortuos.HxcoperatribuunturCbrifto. Ergo tribuitur ei natura. diuina,quxfolabasproprietates habet.

Pater meus vCque modo ope Ex hoc dido natum eft pro-ratur,5ce2o^ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerbiumTheologicum-.Deuseft merus aftus ,ideft,nunquamo-tiofuseft,aut quie(cit,amp;tarnen xó')/®^ quieuit in pafsione. Sed no ab omni aftione,vertun quieuitin non depeUenda morte carnis af-fumptse.Neceftquidquammagis mirandumquàmhocipfum Sab-, bathumamp;quiesS’ xó^ainpafsione, fedhanc lapientiam in vita; xtetna difcemus-Sed bic dicat aliquis: In Geneb fcriptum eft;Quie.«. uuDeus ab omm opere fuo.Relpondeo.Sabbathum creationisnon pugnatcumhoe dhlo Iohannis,quod de perpétua fuftentatione re-rumloquitur. Quieuit Deus, quia poftea nullas nouas fpecies créa-. tut,fedtamen^rpctubconferuat amp;fuftentatfpecies return,quas fcmelordinauit.

Sicut Pater refufeitat mor- nbsp;nbsp;nbsp;Sicut duplexed mots, na du-

^osl'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plexrefurreano exmorte. Mors

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corporis eft difceffus animae à corpote.Mors animx eft difceffus Dei ab anima, quia animxvitaeft Deus,iieut corporis vita eft antma.Refurreftio corporis eft noua co-pulaùo animx cum corpore.Refufeitatio animx fpiritualis ,eft copu latioDeicumanima. EftigiturChriftus vtroque modo refufena-tor,amp;quiamhacvitanos reducit ad Deum , tanquam ad caputs quo eramus auuhi,Ephef,t.Et quia rutfus copulat cumcotponbuS

hoftris ammas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

feiheetDeopVacens, amp;nbsp;animx '' tme me mtóQ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noftrx falutare. P offumus peccx

•' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re fme Chrifto, fed non poftu-

‘ nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;mus grata Deo facere fme Chrifto.

t Kfetudcutemvhieratptius^ CyprianusinexpohtioneSym-i

152 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;BXPLICATIOTEXTVS

boli Apoftolici: A(cenditergoadcxlos,non vbi Verbum Deus anti non fiieratjquippequierac Temper in C3:lis,amp; manebatin Patre,fei vbi V erbu m caro faftum antè non fedebat,

Adeffevbique, propria Hint di- nbsp;nbsp;nbsp;Sicutomnipotentia eft naW' uin« nature] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*'æ diuinæ proprietas ,ita etiant vbiquitas Ïèu TarTÄpjym. SitU tribuis naturse humana: vbiquitatem,necefle eft éidem etiam tribui omnipotentiam.Si tribuis omnipotentiamppro fado fateris perhu manam naturam omniaeftecondita,amp; itafacis infinitam confulïo-nein naturarum amp;nbsp;proprietatum. Vbiquitas eft talis proprietas, quam Deus nullicreatiirx tribuit, nee naturae etiam Humana: in Chrifto.Habetquidem naturahumanaChrifti multadona, priui-' legia feu prxrogatiuas,quibus antecellit om nes creaturas. fed tamS humanae naturae ea non funttribuenda,quç nee debent, nee poffunt tribui fine confufione naturarum.AÓjz©' non ita affixus eft amp;in-dufuscarni,ficut anima corpori.QuiafihocitaeOet, Chriftusdefe-ruiffetgubernationem mundi,non fuifièt eumpatre,neecumbea-tisangelis,nechabitafletin iandis. Ira a tiré AÓ5,®-eft vnituscum carne,non vttantum fitinearne,fedvtnunquamdi{cedat àcarne, quam vnitam tibi habet perfonaliter. Intereaautem feeundiini ef-fentiam diuinitatis fuæ nondifeeditàPatre, angelis amp;nbsp;fanftisho« minibus.

Hoceftnomen] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Didum leremiæcompicftitut

vtranque naturam Mefsix,amp;de officio feu benefieio dulciftimècóeionatur.Sufcitabo germenDa-uidi tk regnabit rex. Hxe verba in Chaldaica verlione ita reddita ftint,ExeitaboDauidiMefsiam iuftum. Sedde refutatione liidço-rumlegantStudiofi Galatinuni hb.5.cap.7. Diftum leremixduas naturas defcribit.Dehumanadieit : Sufeitabo Dauidi germen ita loquitur etiamPaulus Rom.t. nominans Chriftum Filium Daui* disfecundumcarnem. De diuinanaturainquit leremias: Vocabi-tur nomen eiusIehoua.Deoffieiodieit: Eritiuftitianoftra ld Paulus ï.Corinth,».ficexprimit;Eiimqui non nouitpeeeatum,prono-bisfeeitpeeeatum,vt nos fieremus iuftitia Deipenllum.Et i.Cor.i« FaftuseftnobislapientiaàDeo,amp;iuftitia,amp; lanftificatio amp;redeni-ptio.Efaiær.Chriftus dieitur Emanuel,non tantùmideo, quodaf-fumpfit naturam humanam,faftus caro de carne noftra,amp; osde oftibul

ofsibus noftrlSjfed etiam quia habitat in Tandis per fidem.EpheCj.

Galatinus lib. 3. cap. 17. citât

Chaldaicam verfionem, quæ réfutât prçftigias Ïudaicas,permanens in feculafeculorüMefsias.Vo-catur auté Mefsias admirabilis, refçeftuperfonæ.dodrinæ amp;gu bemationis. Quideftenimma-gismirandum, quàmcopulatio duarumnaturarum in Chrifto? Quidtam porro mirandum eft, quàm dodrinaEuangelij diffen-tiens à ratione, amp;nbsp;modus, quo Chriftus Ecclefiam colligit, gu- teftimonia prophetica de Chri-bernat,protegitamp;feruat. Dehis fti eludere conantur.

rebus alias fæpe dicitur. Deinde

nominatur conEliarius ,quia profert ex Enu «terniP atris c S Elium feudecretüderedéptione.amp;piosregitinvocatione dm xrumnis. TettióappellaturDeusfortis,quiainnoftra inErmitate efEcax cft, amp;per nos triumphum agit de Diabolo. Quarto dicitur princeps pacis, id eft, tranquiUitatis ortx ahde,fpe amp;. bona confcientia,Rom.5. PoftrembtnbmturMefsias appeUatio stcrni Patris, quia omnibus temporibus colligitEcclefiam,cuidonatiuftitiam amp;nbsp;vit am astern a. QubdautemElGibborfttdefcriptioveriDei,teftaturEfaiascap.m.

Anudies mündig nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Coferaturcumhoedidofen-

tentiaPropbetxHabacuc.cap.t. 'KunquiituDomine,^prmcipio’Htccertumeft,orationemre£erri adveruTODeum,cuitribuiturxternitas,EgmEcatavocabuloprtn-cipij.Sedbxcamp;udioEïinguxH.ebr2ÜC3e,priuata diligentia attentius condderent.

Auguftinus tradat. 4'^,in’lo-bannem •.'Videte igitur Ede ma

nente Egnavariata,ibi petta CWAus ,nobis Cbriftus, quod in alta-ïvüeiponitut,amp;ii\i pro magno Nullum didum Vauh loties bacramenioeiufdem Cbriftibi- citatur , aut explicatur , quàm betunt aquam proftuentem de boe ipfum t.Gorintb. lo.ab Att-petta-Kos quidbibamus.nornt guAino.

Ï54- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPtlCATlO TEXTVS

fideles,fi Ïpeciem vifibilemintendas aliiidfft.fi intelligibilemfigni' ficationem,eiindempotiim (piritiialébiberiint.Eadem fidesEccle-fix eftomnibustemporibus,amp;beneficiaCbrifti ad ömneshomines jn Ecclefia pertinent, fed fignamutantur propter certascaufas.vide epiftolam 5.Aiiguftinidecaufis,ciirmutatalint Sacramenta.

Rexdecorem] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VeraEcdefiaeft omataremif*

fione peccatoriim , Spiritu fan-cto,impntatione iuftitiæ, amp;nbsp;deindextema iuftitia amp;nbsp;vita. Huit vni fponlbaddnSa, amp;nbsp;nonpolluta vllis idolis,ardens diledione hiiius fponfi.

PQlm./z] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hic totus pfalmus de regno

Cbrifticócionatiir ,quod difcef nit ab omnibus aliisregnis.Primùm obieftis.Nam poteftas politica régit Iocomotiiiam,amp;coërcetesterna membra, vt fint in officio. Chriftiregnum non tantumcoéreetexternos mores, fedarguit e-taam ac fmat corda. Deinde beneficiis. Poteftatis politics beneficia funtdilciplinaamp;corporum pax.llegni Chrifti beneficia fpiritualia amp;xternafunt, videlicet iuftitia amp;paxconfcientiarumcoram Deo. III. Forma gubernationis. Nam alij reges amp;nbsp;principes eligunt mh liiftrosidoneosad gerendam Rempub. inftrudos fapientia àclo-quentia. Chriftus veröeligit ftultahuius mundi,vtpudefaciatfa* pientiamiapiétum. Formaeciamexeciitionis in defenfione amp;nbsp;pæ' nis différant. Nam politica poteftas armis défendit fiibditos,lt;xcon tumacesvicorporali punit feu gladio.Sed Chriftus pervocemEua* gelij dat Sterna bona, amp;: punit contumaces non vi corporalpfedvet bo,videlicetlegitimaexcommunicatione. 1111. Gloria. Naniglo-riaimperiorumeftprçftantiaconfilij in togata gubernatione,amp;in armisfortitudóacfelicitas.Propria veroEcclefis gloria in hac vita, eft vera Dei agnitio,inuocatio,profefsio vers do(ftrin.a;,conferuatio perpétua Ecclefix,etiamfiinaliqiiamembra fxuitur,magnitiidoa-nimoraminvincendis omnibus illecebris amp;nbsp;terriculamentisin1-piis,virtutum multarum decus, in quibusprxfentia Deicernitur. V.Prxfidiis.Prxfidiaregni politici funtexercitus amp;nbsp;opes neced’iris ad fumptus domefticxgubernationis,amp;adbella gerenda. Ecclefia verb non eft muniraprxfidiis vifibilibus ,fedtcgitur àFilio Dei,amp; habeteuftodesangeloS'. VI. Stabilitate Äduratione. NamomneS politix habentfatales periodos,quibus circumaftis ruunt.At hiiiuS regninonerit.finis,quiarexeftxternus.VlI.Limitibus.NaümiiibuS regnis

» E Î I L l o D E I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*5$

réunis runtfatalesllniites,vltraquosnonpo{runtprogyedi,vtR.o-maniimperij limes fukEuphrates,vltraquemprogrefsi Iulian us amp;nbsp;Craffusinfeliciter pugnauerunt.Regnum Chrifti compleftitur to-tum terrarum orbem.

NonpoUtiaperituta] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;BeneficiaMefs^pertinent ad

vniuerfamEcclefia. lam hMeV-fias tantum datums effetimperia mundi,vtfomniant ludæi, ’^''^^ prodeffet Abrabx aut Dauidl.vtCamillo aut Scipioni nihil prodeft Auguftus.

Quod ft obüciturl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput quintum, in quo eft To

lutio præcipuarum obieftionat Arij amp;aliorumblafpbemorum aduerfusFiliumDei.

Quxdam propria vni na- Vtexemplicaufa. Multafunt tutjj3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propriacorporis, qux non impe diunt pr^fentlam animç, corpus dormit,habet bias excretiones cóuenientes culinx.Hx quan quant fordidx aCtiones,non obftantquo minus addt animus.Itaimbecil-htashumanx naturx non impedit prxfenciam S' ao'^h.

Petrus dicit Chriftu paffum Hxc eft particula diftinftiua. elle earned heuxuseruditè^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lib.^.cap.ü. ,

Admirandam humhitatem VarixrpeciesSahhathi mon-ïiVq quiefteutis^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftrantur in facrisliteris.Primum.

eft Sabbathum creationis.lta in

Genefi,QuieuitDeus,conditohomine, id eft, nullas nouas fpecies poftbominem conditum creauit,vtipfofafto oftenderet,hominem elle prxftautiftimam creator am, in quaDeusvelit acquiefcere. Secundum eft pxdagoa^ieumfeu ceremoniale,de quo diciturin tertio prxcepto. Hums Sabbathi cerçmonialis frgmheatio prxcïpua eft quies animx apeceatis , amp;intentioin opera pertinentia ad laudem amp;nbsp;eelebrationem Dei.T ertium efthçc miranda quies ,quam egtt Ei-hus Deiin pafsione amp;nbsp;morte. Vt autem a Sabbath o Chriftus incoa-uitfuturam gloriamdtaneceffe eftEcclebamprius pati’ atque itain'/ coare fabbathum Xtemum,quod eft quartum amp;perpetuum,in quo tantum faciemusoperafanfta.ln eo nullus erit vfus culinx, coniu-gq,minifteri),pohtiarum,fedvidebimusDeum€acieAdfaciem,

156 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPIICATIOTEXTVS

Magnitudinem irx] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Magnitudinem ira: Deimulö

quidem figna oftendunt, vtniO' lespœnarumpublicarinn (S:priuatarum,fèd nullum eft eindentius teftimonium irx Dei,quam dignitas viétimx placantis iramDeiNo enimpotuithxç iraplacah vilius creaturæ obedientia, fed plaça» eftinterceßioneamp; obedientiaFilij.

Humanam naturam non 10 Quia meritum, quo funm’ lam elle redemptricemj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;redemptinonefttantiimhuina-

nænaturx.ledetiamdiuinævo; luntatisinChrifto,quiavtraque volütas,diuinaamp;humanain Chn fto voluit hane obedientia. Monotbeletx tribuuntChrifto tantum vnam voluntatern jfèd falsó. Nam amp;nbsp;xó^z^ amp;nbsp;caro propriam habet voluntatem. Chriftus non tantum redemit nos effufionefan* guinis,led redemit nos principaliterfuavoluntaria obedientia,qu? tarnen non fada eft fine effufione fanguinis.Epiftola ad Hebr. jo. citât diftum plalmi 4o.Ecce venio, vt faciam Deus voluntatem tuam-AdditautemPaulus:Inqua voluntate finftificati fiimus per obla-tionem corporis lefuChriftifemel. Item Hebr. $.dicit,Chriftumcf-le exauditum propter fiiam reuerentiam, id eft, propter fpotaneam obedientiam amp;fubieftionem,quampraeftitit xterno Patri. Non 1-gitur mereturprincipaliter nobis remißionem peccatorum laceratio,qiixfafta eft in corpore Chrifti, led obediétia. Quemadmodun' vftulatioinLaurétiononeft principaliter cultus Dei, ßd obedien* tia Laurenti] eft Aojz/x« A^Tfria.Rom.j:. Si ablqueobedientiafud-fet laceratus Chriftus,paßio eins nobis non profuiftet. Hoc ante® non ideo dicimus,vtguttasfangHinis in cruceeffufi,autreliquos Chriftidoloresexcludamus apaßioneamp;meritoredemptionis,fea diftinguimus ordinem caufarum.Principalis enim caufa noftrs re-demptioniseftobedientiaChrifti,amp;vtraque voluntas ,qux voluit amp;approbauitillam obedientiam.Hxcverb obedientiafulgetiniHa laceratione corporis amp;nbsp;effufione ßnguinis, fient Paulus inquit: Fa-ftus eft obediensPatri vfque admortem, mortem autem crucis.Ma-gifterftntentiarum ineafuitopinione, Chriftum efle Mediatoren! tâtùm ßeundum natura human a.Idqj probat hoc dido Pauli,VnU* eft Mediator Dei amp;hominumhomolefus Chriftus. Sed hoc firnin-fimè retinédum eft;Chriftum efle Mediatorem d redemptorem 1®'

tancùm natur».

Philip

Philip.î.QuiCtim effet ill for Formaboc loco fignificat ef-maDeiJ ‘entiam amp;nbsp;proprietates effentiæ.

Habitus, in Grxco eft ^ni^a., quod modo eft in quartafpeciequalitatis, amp;nbsp;fignificat certum pofi-tumlinearumamp;figurarum. 2. ModbapudRbetores fignificat ge-ftumorationis,vtexclamatio. 3. Modo affeftum. 4.Modó fignificat laruamfeubabitum.ApudPaulum fignificat idéquod affedus.

Dodrina de communicatio-neldiomatum.

Difertè dicit prædicatio , ne qui s inteUigat pbyGcamcôfuGo

nem naturarum. Quiamutatio format

quendqaut errores aut parit. Salomon. Non transferas terminos, quos pofuerunt patres tinjd eft,non temerè difcedas à pix vetuftatis confenfu amp;nbsp;autori-

Relations mittentis, non ef-fentia. Idem alibi de effentia in-euit-Ego amp;Patervnumrumus,loban4o. Hoediftum Auguftmus ttaamp;atu 26.inlobannemficenarraf. Quoddmt V n V m , libérât te ab Arionuoddixit s v m v s,liberatte à Sabellio. Sitetiamm con-fpeftudiétumCyriffuMifsio amp;nbsp;obedientiaFibj non tollunt aequa-Utatempotemix. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n i

Tanquam mittentem fon- nbsp;nbsp;Diabolus non poteftdelereEc ^5j^^i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clefiam,quiapatereftfonsdottri

■^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nx Euangebex, approbator amp;nbsp;defenfbr.Eiectantïim doftrinx gt;fed etiamEcclefix ampleftentisb^c doftrinam-SeruatenimDeus Eedefiam propter doannam, vnde pfalm.2.dicitur,EeoffcilicetPaterxternus,conftituiregemmeum, meumffuperSion monté meu. Etïilius inquit;Prxdicabo de de-creto,quodDominusdixit adme,ïilius meus es tn.egobodiege-nuite.ExbisverbisrequiturbxcconcluGo.qnodnecdoarina.nec Ecclefiadoatinxcuftosporsitvnqnamfunditusdeleri.Q^ialt;vuod Deusconftituit,nullacreaturapotefteuertere. Sic apudElaiam 46, inquif.Confiliummeumftabitjamp;omnis voluntas meafiet.

De«»«»»Ctó!tól i.pimoamp;t«^(toagt;riK.

Iphan.5.Quia opera Dei ester nafunt communia.

Paterglorifica me] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput 17.Iohannis eft perpétua precatio Mediatoris omni tempore,nee vllalegitur ardentior precatio quam hæc.recitataà Chriftoantepoftremum agonem.S untautem loci precatioinsChri ftiquatuorprxeipui. Primus eft,cum petitab xternoPatreconfer-uationem vers dodrinx,amp;propagationem vlqueadfinemmundi. Pater,inquit,fanftifica eosin veritate,fermotuus eft veritas. Deinde cum precatur à Patre,vt maneat cocordiainter doftores amp;nbsp;diffl-pulos Euangelij, quia prxeipua Ecclefix ornamenta funt puritas doftrinx amp;nbsp;Concordia.Perfice,inquit,vt fint in nobisvnum. Ter-tius locus eft petitio,vt deturEcclefix vitaxterna,amp; vt fie diligatut Ecefefia, ficut Filius vnigenitus abxterno Patre diligitur. Sit,in-quit,tuadileä:ioineis,quamediligis. Poftremus locus eft applies* tiofacrificij Chrifti ad fingulos credentes. Ego,inquit,£'iniftifico nie proeis,vtamp;ipfifint landificatiin veritate. Item: Oro nonproeis tantùm,{edamp; pro omnibus credituris per verbum eoriim in n«' HaneprecationemFilijDei exauditamelTenon dubium eft,iuxta diftum xterni Patris : Hie eft Filius mens dileftus.d: Hebr. 5.EX3U-ditus eftpropterreuerentiam.

Sxpe locum habet amp;nbsp;fixere- TripIexeftftatusFilijDei.Pf* Iponfio] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mus ab omni xternitate vfq»®

ad incarnationem. i- ab incar-nationevlqueadrefiirreftionemexmorte. 3.arefurre(ftionevfqii2 ad finem mundi,amp; deinceps ad omnem æternitatem. Hoc triplis ftatu confiderato,non difficile eft intelligere amp;nbsp;indicate,quo Imgn-ladifta referenda fint, amp;nbsp;quod non pugnept ipter fe fententiæ di* iierforelpednpronuntiatx. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

o E F i L i 0 D É r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^2 bülicarnisin SCripturis, miiltisexemplis confirmât.

Integr.imJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Difertè dicit integram, ad re«

futandos Dimeritas amp;nbsp;p-ovoii. X«Taf,quosrefutatEpiphanius,in ti tulo contra Dimeritas.Dime-ritçdicebat,Chriftû tâtùm afliimpfilTe corpus,amp;illaspartes anim^, quænobisfuiitcommunes cum beftiis.Locorationisamp; voluntatis conftituebantxó^op.VocanturDimeritæ, quiaduas tantùmpar-tes Chriftotribiiûc,corpus de animaminferiorem,hominibus cum beftiiscoinmiinem.Monotheletæfunt,qui tantùmvnamvolunta« tem tribiiunt Cbrifl:o,fiuehumanam,fiuediuinam.

SinepeccatOjamp;mortalem] Mortalemfcilicetvfque adra furreftionem. Nam Paulus Ro.' C.inquitScientes quod Chriftus reRirgens exmortuis,iam non mo ritiir,mors illi vlcrà non dominabitur.

Ioban.4. vbi à muliere Sama« ritan a petit aquam.

Matth.u.

Mare.j.^ TseiSAc^it/aci'®^ IJ.'^

fHr^f jetf^/itf ÂÙTSr.Etcùm circumlpexiiret eosin iracundia, con-dolefcens fuper cæcitate cordis eorum. Ira autem in Chrifto eft he-rolca,qiiç nonprohibeturindido: Quiirafeiturfratrifuo.Namad« ditaeftinCrxcoparticulaHXjfjftuftra, vbi non exciuditur iravo-' cationisamp;caritatis.

Marci3.amp; 8.vbiinquit;Mile— reor fuper turbam.

Lucæ 19. vbi déplorât excidiû vrbis dctempli.Etlohan. ii.ciim vellet refufeitare Lazarum,

Deus meus,quare me] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Querela Chrifti non eft vox

defperantis,vtinilloverruVer-gUianodicitur: VnafaluSXdéïisnullam-fperarefalutem. Sedluftan-tiscumextremadefperatione, Ahudeft luaari,aliud opprimide-Iperatione.

Signa ingentis mceftitix in

l6o EXPLI C. TEXTVS DeFiLIoDeI» Cirillo runt:primunj,poderaverborumapudMarcumcap34C®' pitquafi cumftuporeconllernari,amp;vehementerangi animo. Se* cundum,afleueratioChrifti,Triftiseft3nimameavfque ad morte. Tertium,precatioterrepetita:Sifieripoteft,tran(èatàmecalixifte. Quartum ,mifsioangeliad eum confirmandum. Quintum,fudof cruétus,ciiius nullum fimilc exemplû legiturin omnibus hillornS'

Galenus: Jfô/zC®^ «n âî/zâ ^*' .a-fiô^Co/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-TH^zos-, id eft, languis coagub'

tus,leuconcretus.

Chrîftumfuiflelapidem] Auguftinus traâatutfo.inlo-hannem: Pereant argumêta phi-Iorophorum,qui negant in fapietem cadere perturbationes aninw-rum,habeant eas iuftis de caufis animi Chriftiani, nec philofopoWi Stoicorum,velquorumcunque ft milium conlèntiaturerrori.

Iram DeiJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VtEfaias inquit cap. $]• Vidi

mus eum perculTum àDeo irato propter noftra peccata. Aliud eft ferro lacerari, aut à beftiis,aliud percuti à Deo irato,quieftignis confumens.

Plalm.po. Domine quis nouit Magnum quiddam] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potentiam iræ tux, amp;nbsp;quis me-

tuitiramtuam?

Quod vero dilputant de fu- Explicatioquçftionisdefug» ga] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mortis in Chrifto.

Qui pœnâ pro nobis lubiit] Quando maAatur ouis, tantum referuntur oculi ad lacera-tionemcorporis amp;nbsp;effufionem nmguinis.quia ouis non intellig'ti quoconliliointerficiatur. InChriftoautem,quieft vidimaproge-Iierehumano,principaliter confiderandaeftobedientia.quamprs-ftitit Patri, ficutPaulusinquit:Faftus eft obediens Patri vfque ad mortem,mortem autem crucis:poftea etiara con-fideremus crudelilsima vulnera Chrifti

inmorteamp;palsione.Seddehac refupràdidumeft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Studiofi»

lór

Studiofisin Academia Lipfica S, D.

A s i L i V s ifiOperette Spirifu fanó^o ca^. lö. hü verbis di^er/iifoj^cia triu^f per/ónarum ^^^^^ diuinifafis.-Pater, w^uH, efi » -^»y»)^ Aivof raf ^ Ä^ÄÖ^öF, id eßjfo/is (^ caufà bonoru sifernoru faiufarwm:Fiiii{s à èimiçnKa,f, id e/i,perfo»A diiiinda(is,qu£ mi ft ie Spirit urn in corda credent turn,ac dißributionem bonorum at er nor um: Spiritusfin.

cius 5 ^ia.dp.av,ideß,tcrtiaperfinadiuinifatis, ^ua credentibus diftribuitbonaaternafiue vt Paulusinquit,ras ^iMfîa-Hr rav ya, eisp.ATav.Etineodem capite,dißerens decreatione, Patrem nommât return créât ar um omnium caufim 'oamp;i»TAfKTnihù, pili it iiip-i^fyi)'.lw:Spiritumfinbium TirnnvAldj. Nam voluntate Pa-friSfVtipfedeclarattomniaextiteruntf^Fifi'e^caciaexnihi-lofacia, (^//rafentia Spiritusfinbli perfidlafint. Cum igitur habienusin repetitione locorum Theologicorum dtblumfit de at emo Patre,(^ Filioeius Domino nofir o Jefu Chrifio .• or do do-clrinapofulat,vt deinceps dtcatur de Spiritufinblo,guisfit, ^ fur Ecclefiadonetur. Nam amp;nbsp;ohmfuerut,^ nunc fint aliqui, negantes SpintumfinCtum efie perfinam à Patre (bquot; Piho di. fiinblam.{Multietiamnon difiernunt virfûtes in renatis, (ß heroicadona non renatorum,atqueita confiufionemfaciunt Ec-clefia 0quot; Pibnicorum.Hos err or es refiufari neceffe efi, ^ reble e. rudiriiuuentutem,vt difiat Spiritum finblum efieperfionam, per ijuam Deus viuificat,renouât,fian^ificat ^ infiaurat corda f^ofira,accenfa noua luce efinouis motibus congruentibus Exgi Dei.att^ueieafieriillatemplaDci, in quibushabitat fofa diui-, nitas Haccfir-iitvaivta., qua fi Deus ptis communicat, amp;nbsp;quam l^aulusCorinthiisprccaturinpofiertoreepifiolafCapitevififno:

X

16z STvDiosTS IN Acad. Lipsica.

Gratia Domi/îi f^q/iri feßt Chrißi, df tHie^io Dei, ly miwm Sfi ritu^ßffiÜißt cum vobis omnibus. Soeiem moeioffos ^ao^i'^ precept ar, zgt;t Deasßmper£ccleßafft ater »am i»ter nos colH^^fi ^eamiaeeßa do^irma (^ Spiritaß»eio gaber^et. Ordfif autem Deo iuua»te, daicißimum loeam de Spirita faa^ioidit proximo Atercurß^aiß iS.{^agußi,(^diei(t. explicdtio-»em C^ethodieam virtutis co»ti»uabo, adquaw cognoßendamßta ^uem^ue virtue incita-bit. Bene acféliciter ‘valete.die lÿ.

t.^ugißi. ^»»o óy.

Viftorinus Strigelius.

LOCVS

i6î

L0CV S DE SPIRIT V

s A N C T O.

_^^~^ ÎQ Loco de Spiritu fan ft o nouem capita funt ob-'” primo dicitur de vocabulo Spiritus.

Nonenim vno modo , fed diuerfis vfurpatur. In feeundo recitatur definitio perfonæ Spiritus fan-ftiAfimuldocetur,quo ordinetrès perfonædiuini-tatis in nobis fint efficaces. Tertium caput eft con-firmatio huius bypotbefis , quod Spiritus fanftus fit perfona, Nam de bac qusftione amp;nbsp;olim motæ funt controuerfix,amp;bodie adbuc àrebqulls Serueti.Campani amp;nbsp;fimilmm agitantur. Quar-tum continet explicationembuius quxftionis , An Spiritus ian-ftusfueritetiam ante incarnationemVerbi. Huiusquæftionis oc-cafiofumitur excapite 7. lobannis: Nondum erat Spiritus fan-ftusquiaCbriftusnondumeratglorificatus. Quintumeft expli-catioquxftionis deprocefsione Spiritus fanfti: an Spiritus fanftus non tantum a P atre, fed etiam aïibo procédât.Puerunt de bac quç-ftioneacerrimacertaminainter Ecclefias Græcas amp;nbsp;Latinas. Sex-tum caput eft vberrimumamp;plenumconfolatlonis,de beneficus feu effeftibus Spiritus fanfti,quid publice ,quid priuatim prxftetEccle-fix amp;nbsp;fingubs membris, qux non funt mortua,fed viua. Septi-mumeftrefpófiodebacquxftioneiQuomododetur ,amp; quibus de-tur Spiritus fanftus.Non enim fatis eft agnofcere perfonam amp;bene-ficiaSpiritus fanfti,nifi teneas doftrinam de applicatione.

Oftauum eft,quomódo rurfus excutiatur Spiritus fanftus. Nonum oftendit,quomodo fit transferendaad vfum totadoftri-

nade Trimtate.

X 1

D E V o C A B V L o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16$

miffet,podund« fibivrbisRo- citum admœnia.baud dubiè toms, modo mentem non dari, tahaliafuifletpotitus. SedDeus modofortunam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliter rexitipflus voluntatem amp;

cor , quia Gartbago non debuit potiri inonarcbia,fed Roraa,iuxtava«cinium Danielis. Anno ofta-uobellifecundiPuniciduxitexercitumin agrum Romanorum, amp;nbsp;locauitcaftratria miUiapaffuum abvrbe * amp;nbsp;cùm acies inftruftx v-trinque amp;nbsp;Romanorum 6c Cartbaginendumftarent, 6c inter fe effent conflifturæ,tempeftasprxliurn diremit. Poft reditumvtriufqj exercitusincaftra,magnafuitferenitasc»li. Alterodie cùm rurfus vellentcongredi,eadem tempeftas diremit praebum.Igitur anlmad uertens duunitus fe impediri,dixit,potiundæ fibi vrbis Romæ modo mentemnondari,modófortunam.LiuiusUb6,decad.3. Hxc pertinét ad locum communem,quód imperia fintfataba, feu quod nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

poteftatesfatodentur,velvt Paulus inquitRomaj.Noneft poteftas nifiaDeo.Qux vero funtpoteftates,àDeo ordinatxfunt. Gartbago longè potentior fuit tempore belli P unici fecundi,quam Roma,fed. Deusprxdixit,Romamfore dominam orbis terrarum. Similis bi-ftotiaextatinlofepbolib. n.iî.çx,‘“'”^’gt;‘‘^^’ ^^® repetitur in Chro-nicis Pbilippi. Alexander Magnus, captaTyro,moxduxitexercitii ■victoremboftUi animo in ludsam, quia ludæi noluerant mittere auxiliäres copias rogati ab Alexandro, 6cbabebantfux recufatio-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nisboneftifsimamcaufam.NamPerfis eranttributarij, 6c non tan-

trimiuramento,fcdetiambeneficüsdeuin6ti.Summusautem Pon-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fifextaddusvefte facet dotali cum eoetu Sacerdotum procefsit ob-

' 1 nbsp;nbsp;nbsp;uiamMexandto.Quo confpefto, Alexander defiliensab equo,prior

pacempetiuit. Interrogatuscur tantum bonorembaberet Sacer-i düU,refpondif.Ego antebanc expeditionem Afiaticarn per qnie-1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;temvidiimaginéproximèaccedétemadbuius facerdotis fimilitu-

' « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dinem.Quarecbmillaimagornibipromiferit'viamp;oriam 6c fuccef-

fum,iuftumeft,vtparcambuicvtbi,inquampofteaingreffus,nibil • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fecitboftiliter.Remifit etiam tributa ab Oebo Tyranno impofita,

• acregus muneribustemplumornauit. Unie Alexandro etiam Spi-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuumabftulitDeus,ócvt\irgil'usinquiv.

—ponunt'qjferociaPcem ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CordavolenteDeo.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In ditto Cb A'diloban. AhRgeùamp;çat eStntiam fpititnalennD eut

i66 s P i R i T v s.

cRSpinttis.ideftjnonmoles corporea, fed eflentia viuaJnteUi-gensjncorporea.efficax. Hxc varieras fignificarionnm obferuan-da eft in Triptis Prophericis amp;nbsp;Apoftolicis j ac prudenter iudican-dum,vbivocabulum Spiritus vftirpetur pro enentia diuina,qua eft commun is Patri amp;aliisperfbnis, amp;vbipropriè ftgnificet pe^ fonam Spiritus fandhi^diftindtam aPatre amp;Filio.

Quid fit Spiritus fandhus.

C A P. II.

Piritusfandhus efttertiaperfbnadiuinitatisjpro cedens à Patre amp;

FiliOj amp;eft ftibfta- Hxedefinitiodefcribit per tialisamoramp;lxti- fonam amp;nbsp;officium Spid-tia coxterna inter rus fanfti.

Pattern amp;nbsp;li Hum,

amp;nobisftcmanifeftataeft,quodmittaturin corda credentiuni) vt tales motus,amoremamp;lxtitiam acquielcentem in Deo in eis accendat,qualis eft ipiè.

Dilcernanturautem per(ónxdiuinitatis,amp; adiones earumin nobis,lbbriè Scpièconliderentur. Nam perverbum vocale, vew Filius Dei dicit conlblationem in corde,amp;ita oftendit Pattern, amp;nbsp;ftmultuneperfunditurcorSpiritulando,qui eftcaulàlxtitixin Deo. Hxc in experientia intelli-

Sicut virtus fumit initiiim î natu ra, amp;perficitHrclodrina,telle Fabio: ita pietasfiimitinitia aleftionevelauditione verbilde perficitur experientia fpiritiiah inpauoribus amp;nbsp;cólblationibus, yt i.Corinth.ia.dicitur.-^i/taf“’

•n-viviJi.ei.Tamp; S'i^o'^ Kiyi^ fl-o^/stf.Quid fignificat £roç/Â?Sapiétiaphrali Scripturx fignificat cognitionem totius dodrinx à Deo tradita: ,amp; experientiamfpiritualem.quçilluftratdoftrinam, vt Paulus aliter intelligitpropofirioneratFideiuftificatipacemhabenius: quimO-

Q_.YID SIT SPIRITVS SANCTVS. 16/ rigenesamp;Pelagius, quiaPaulus non tantum habet fpeculationem amp;044ip)ttV)fèdetiamfen{um. Nam fenfit pauores in contritione, ficutipfeinquitiRefponfum mortis in nobishabuimus,amp;præterea expertuseftefficaciamEuangelijinconfolationibus.

Matth.u.NemonouitPatremjnifiFiliuSjamp;cui Filius voluerit reuelare. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

2.Corinth.5.Nos reuelata facie, gloriam Domini intuentes, in eandemimaginem trasforma-

mur,a gloria in gloriam, tan- Paulus i.epiftolaad Cormth. Quam a Domini Spiritu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap.3. inftituitfplendidam con-

cionem de difcrimme Legts amp;

Euangelij,velnoui amp;nbsp;veteris Teftamenti. Sumit autem difcrimina ab effeftibus.Lexeftminifterium mortis,vel Vtabbidicif.Eexiram operatur.Euangebumeftmmiftenum Spiritus amp;vitae.lnbanc com memorationemingreffus,enarrat allegoriam de facie 140711 j^ux extat i.lib.Moyfi cap.^4.Moyfcs defcendens de monte ex colloc^uio Dei,taniumbabuitfulgoretn,tantumlucisinfacie ,Vt nemo audt-torum potuerit lUum fulgorem ferre. Vt igitur poffet coUoqui cum populo, mandate Deivelauit faciem. Quid fignificatb^c alle go na? KerpódetPaulus.VelumMoyfrnonaufertur.mfihommes adChri hum conuertanturad eft ,Eex non reftè inteUigitur, nib in ver a co-uerfione amp;pAuoribus,ad(yuos acceditfides. ïaciesvelata'Moyb,u-guificat admirationem propriç fapientiae amp;.iuftitix, vel opinioncs Pharifaicas de Lege amp;nbsp;difciphna externa, quia PhariVxiTomniant fe Legi fatisfacere per opera externa,amp;ignorant aceufariaLege inter-nam cordisimmunditiem. Reuelata autem facieshtoyb eftverus inieHeausLegisnonfpeculatiuus,fedprafticus,quißntitur incon tritione amp;nbsp;pauoribus,in quibus ne relinquamur,Filius Dei AÓy ®quot; dicitanimxnoftrx-.Salustua egofum. item .Confide fili,peccata tuatibireraittuntur. lnhaclü£fa,reteftafacie intuemur in lutem DeiaFihomonft.ratam,amp; transformamur ad imaginera ïiïq Dei, quoad notitias amp;nbsp;affeftus , amp;nbsp;crefcith^c lux in nobis, heut dies ab auroraadmeridiem.

ld eft., cum fide cernimus fulgorem Domini , videlicet ipfum Chriftumoftendentem nobis mifericordiam xtemi battis, qua agnita,accedimus adDeum,nonfugtmus vtSaul.Sedverè agno-teimus .Deumefte bonum Seprsfentem, nosrecipi Sc faluati ab

168 Q_ V ID SIT SPIRITVS SANCTVS.

eopropterFilium. InhacFilij lucenosquoque transformamufi idell, accipimus radios perFi-

Iiuminnos{j3ar(bs,dato Spiri- PhyRciim axioma eft de a-tu fanélo, videlicet notitiam öioneamp;pafsione: Omneagens Dei amp;nbsp;nouos motus, quos ac- ^” agendo aßimilat fiinpatiens, cenditamp;cofirmat Spiritus fan- velfubftantia,velqualitate,yti-dus.audita voce Euangelij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S”'^ ''’■««« ftip«Ias. vertit flip«' las in ignem, atque ita afsimiut fibi ftipulasfubftantia. Idem ignis calefaciensfornacem ,afsiniilat fibifomacemqualitate, id eft. calore ; ita Filius Dei xó^zt^invera conuerfione agit nobifcum,amp;in nobis,amp;finis huius aftioniseft.vt in nobis reftituatur imago Dei,vt fiamus conformes Filio Dei, non lubftantia,fcd qualitatedd eft, notitiis in mente, amp;nbsp;affeótibusin VP-luntate. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

2.'Timoth.i,Non dedit nobis Spiritus fanftus vocatur Spi-Spiritumtimiditacis,fèdrobo- ritus roboris, quia confirmât ns.dileólionisamp;modeftix. noscontradubitationes,quïfi' dem oppugnant amp;nbsp;langue»' ciunt.Item corroborât nos contra metum inpericulis, vtinLau-rentio amp;nbsp;Stephano eft Spiritus roboris, quo adiiitore, vincitvtertf impiaterriculamenta tyrannorum, amp;nbsp;fortiter perfert fiipplidu®' Deinde Spiritus fanftus nominatur Spiritus dileftionis,id eft,flani' ma veri amp;nbsp;ardentis amoris inter æternum Pattern amp;nbsp;Filium, inter Deüm amp;nbsp;Ecclefiam,amp;internos ipfos. Pindarus Icribens de Argo' nautis,dicit ipfbrum voluntates àlunone Adamantinoclauo and' citi® copulatas effe. Nos in Ecclefia verè dicere polfumus, Spiri' turn fanftum elTeilIum adamantinum clauum copulationis inter Deum amp;nbsp;Ecclefiam,amp;interipfaEcclefix membra. Tertio, eftSpi-ritus modeftix, non fuperbiæ Diabolicæ.Nam ficut Diabolus eft ft' perbifsimusfpiritus,ita Spiritus fanftus habitansin nobis, nod» peftorafieétit adhumilitatem amp;nbsp;modeftiam.qu^eft agnitiopropnS infirmicatis,amp;obedientiain vocationeacxrumnis.

luftitiaboc loco fignifientim putationé iuftitise propter Chn-ftum Mediatoren!, ftincoatio-nem conformitatis cum I-ege Dei, Vilde Roni.S. dicitur. Ideo niftt

Q^VID SIT SPIRITVS S A N C T V «• nbsp;nbsp;169 miCnDeusFiliumfuum,vtin nobis reftituat iusLegis,ideft,vtnon. xantumfimusiuftiimputatione,feu accepta remifsione peccatorü, fedetiamvtreftituaturinnobisimagoDei ,quæreftitutionunc in-coatur.invitaxternaperficietur. Pax eft tranc^uiUicas cordis,qux comitaturamp;dem,fpein amp;bonam confcientiam. Simeon kuc.2.de Kacpace dicicNuncdimittisferuumtuum Domine, fecundum ver bumtuuminpace,Quia viderunt oculi mei falutare tuum amp;c. G au dium eft effedus iuftitix amp;nbsp;pacis,amp; eft confolatio opponendapecca-to,morti,Legiaccufanti ac damnanti,tyrannidi Satans, amp;nbsp;omnibus miferiis. Tale gaudiumfenfit Laurentius in er aticula, Stepba-nus inter faxa volitantia,bcut dicitur in verfu ;

Ibat Quans animis,ócfpe fua damnaleuabat.

Sic BafiUusinquadamepiftoIainc^uit'.Mens noftra illuftrata

amp; Spiritu fanólo,adFilium refgicit gt;nbsp;Si in co, velut in imagine Pa

Auguftinus in-p.deTrinit.cap.io. QuotidiemittiturPilius in corda fanftotum, aliter autern

mittitur ,vt fitbomo, aliter vt nbsp;nbsp;nbsp;^^^ fitbomo.id eH.^ó^t^, coût cum Komme. Etfi igitur Kt Çnlatftbi carnem nonfociali v-viuiticatio per omnes perfonas: nione ,fed perfonali amp;nbsp;infepara-tamenftteoordine,deque di- '’»^ cumKomineJeilicet xi: Filius voceEuangelq often- Ûociali vnione, amp;nbsp;innabit auone ditPattem,amp;tSpiritumfan£tu Veparabibinnacvita.

effunditin corda noftra gt;nbsp;qui confirmât affeuftonem feufidem de teconciliatione, bc accédit mo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sicut eft ordo perfonarum in

Quod Spiritus landtus fit perfona. CAP. III.

N articuIodeFilioDei fiieriint nobis pricip«’ certaminacum Samofateno amp;nbsp;Serueto , 3« üb quxftione^anAÓjz«^ apud lohannemfignific^ perfonam:Itain°locodeSpiritu fanâo pr^dp«* Ken/hiJLivoy eft, an Spiritus fandus fit vifi^A^'i^^ diftindum à Patre amp;nbsp;Filio.

Macedonius amp;nbsp;quidam alijblaiphemi contenderunt, Spint® fandum non efleperfonam/ed ^rd,(iAtliJMX»i-tatùm fignificare agitadonem

creatam in hominibus, aut certèipfiim Patrem agi£antcm,lïn® alia perfbna. Sed hanc blafphe-

miamrefutauic Synodus, qua Theodofius Magnus in vrbe Conftantinopoli couenire iuC n^annotrecentefîmo oétuage-fimoquinto.amp;veramdoûrinâ deSpiritußndo illullrauit.

batur. Principis eft virtu® maxima nofle Deum.

Eft autem Theodofij exemplum memoria amp;nbsp;imitatione 3i-gnum, qui,cùm hxretici éludè

rent teftimonia Prophetica amp;nbsp;Noneftnouiimnequerepre-Apoftolicajiuisirprofern tefti- hendendum,allcgare diftaPa* monia ex piis feriptoribuSjOui trumpoft recitata Scripturste-antedifsidiailjafuerant,vtcon . «i^onia. IdemfecitBahhus m fenfu

Q_V oD SPIRITVS S. SIT PERSONA, 171

fèiifu purions anticjuitaus con- opere de Spiritn fanfto, capite uiâi hxretici cederent-Idem n Äp.vbicolligitdidtaveterü, Gre-nuiicqiioqiicfiereCjmultx diC gorijNeocxfarien(ïs,EufebijPa fenffonesredètoIlipoflent.Etfi læftini,amp; quorundamaliorum. enim fides nititur ip/b verbo Dei.tamenvocempurioris Ecclefixdocentis amp;commonefacien-tis audire piuni eft, iiixta dicta ludicum i^.Nifi arafiecis vitula Ifraëlitx fnerunt partim agrit niea,noninuenifl'etis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;colæ,partira bellatores, partira

paftores, ficut nunc funt Helue-tij,apudquospaucifuntmercatores. Fortes viri apud Iiidxos gcf-feruntbellaproEcclefia,reliquiadpræliândûm non idonei, aut a-gros cokierunt,aut rem pecuariam exercuerunt. Ideo metaphora: infcriptisPropheticisplerunquefumuncur vel àre militari, vel ab' agricukura.vel are peeu'ariaivt Efaiæp.Lætabuntur corara te, ficut qui Utanturin meffe,ficut exultantvidores, captapræda, quande» diuiduntfpolia.Inhoclocometapborxfumunturabagriçultura'amp;

reniilit.ari.Inaliislocis etiamvfurpanturraetaphoræ à re pecuaria.i Vtludic i4.Nifiaraffetis meavitula, non inuenifletis. Hic Samfon comparâtfu4mfponram vitulxjqnænoneftignauajfèd arat.SiçEc-tlefiaeftvitulacolensagrum Dei. . '

QuodigiturSpiricusfanblusfitperfonadiftinfta aPatre amp;nbsp;Fi' lio,id confirmât illufireteftimonium,fcilicetpatefaâ;iodiuinita-tisinbaptifino ChriftbdequaAthanafiusinquin Iroadlordané, amp;videbis.-quafidicat,quiainprimisilluftris eft patefaiftioin ba-ptilmoChrirti,haucfa:pe interpiecandùm cogites, àcvelutinil-

,a amceniisima ripa lordanis, fpeftator mente confiftas, vbi Iohannes bapozat FiliuniDei, fictotadiiiinitascumperljaicuo difcrimineperlbnarum feoften dit. Nam aternus Pater fonat Vocem de Filio : Hic eftFilius meus dileftus, quo deleftor; deinde confpicitur oculis Filins, qui vndis abluitur. Eft igi-turaliaperfonaPatris.aliaFilij.-

172 Q_VOD SpIRITVS S. SIT PERSONA, oculosliabent,lêd non vident. Aureshabent,fèd non audiunt,'^ eft,idolafunt muta,ca2ca,fiirda.Mutafunr,quia non traduntcerun' doftrinam de noftra falute, amp;nbsp;veris cultibus. Cæca funt, q«'^ nonvidenthominumfaélapiaamp;impia,nec velpuniunt, velreniU' nerantur.Surdafunt,quianonpofluntaudirepreces,nec opemftf' reiniiocantibus. NofterautemDeuseftloquens,id eft,patefecitƒ« Ecclefiæ tradito verbo,non eft furdus,fed exauditor preciim ,vt i^ pfalm.uS dicitur:Intribulationeinuocaui Dominum,amp; exaufl'“’^ meinlatitudine Dominus.S£v^at mirra«mgctti«f^t/tgt;ot)ie(}anße23?rf* mirJ«cii3W«r.Inlatitudlneexaudiuit,patefaftofcilicetexitti. LatP tudoopponituranguftiis,amp;fignificatconrolationem,auxiliiini,nii tigationem amp;liberationem.Eltenim verifsima régula. Tentatusaf denterinuocat,inuocansexauditur,dcfentitfeiuuarivel interior! coniblatione,velexternaliberatione.

veteriPentecofte,ideft,die$o.pofteduftionem populi ex Aegypto, Deus promulgauit Decalogu m in monte Sinai,lpeftante amp;nbsp;audien-temaximahominum multitudine.amp;quidemedidithanc vocem intertonitritade fulgura,trementibusnon tat»»m bominibus,fed etiamiplïs faxis amp;nbsp;rupibus montis Sinai.Hac terribili fpecie fignifi-catiimeft,quisfitvfus Legis proprius amp;principalis,videlicetoften-derepeccatumamp;iramDei, amp;nbsp;incutereinenarrabilespauores con-fcientiis. Quodenim tuncpublicèfadumeft in mtikitudine illaau dientevocemLegiscummagnaconfternatione,idpriuatimfingu-lipijinfuiscordibusexperiuntur,quando Deus non tantùm verbo arguit,fedetiamcircumdat figna reatus ( fic enimpœnæ appellant tur)amp;:feritcordafenruir2Efux,quemadmodum Ezechias inquita-piidEfaiamcap.jS.Qualïleocontriiiitomniaoflamea.Etvt Paulus Roni.7.inquit:Per Legern peccatum fit excellenter peccatum. In nouaPentecofte,non Lexpromulgata eft, non politia noua confti-tuta,fedtnanifeftali»cePateraEteriius amp;nbsp;Filius coxternus effuderüt Spiritum fangum non creatum,fed creantemamp; lanftificantem, id eft, copulantem cum Deo om nes angelos amp;nbsp;homines, quibus com-municattir,lèu in quos efFunditur:Sjciit Chriftus inquit Luc. »1. Quanto magisPaterdabit Spiritum fanftumpetentibus.

. Tertiu teftimoniü eft ipG baptifmi formula à FilioDei tradita, Hibcnsbaptizarihominem,in Latina lingua caret articulis, domine Patris,Filij amp;nbsp;Spiritus Grxcaamp; Germanica habet arti-‘^nétidaniverócóltat, Patré,8c culos.Nóigiturpofliimuspodua.

Ï 5

Ï7-1- Qj^on Spiritvs s. sir persona.

QJ/OD SfIRITYS S. SIT PEKSONA.. 17$

Öor alius.a Patre amp;nbsp;Filio au- catus.Quiaaduocatibxcfiintof* diens Scaccipierts. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ficiainforofemudicio. i.Mone-refuam partem, i. Regere earn con'àlio. 3.Hortari. 4.Confolari. 5. Dicerepro eo cuius eft aduo-catus. Eadem officia Spiritus fan ft us publics amp;nbsp;priuatim EcdeSi» ptxftat.Prluatim raonet nos,régit confibo,bortatur,confolatur cor dainpauoribusamp;xrumnls, amp;dicit pro nobis,id eft, impeUit corda adinuocationem.Publice in minifterio eft efficax,fleftit auditoruni mentes ad affendonem,amp;ipfos Doftores monet, régit condlio,in explicatione amp;nbsp;propugnatione doftrinx ,cui nulla bumana inbr-mitaspareffepoteft,vt Paulus z.Cor.j.Piduciam autembuiufmodi bahemus per Cbriftum erg.a Deum, non quod idonei Emus ex no-bifmetipiiscogitare quicquam, tanquam ex nobis ipEs, fed ft ali-quididoneifumus,id ex Deo eft, qui ôc idoneos fecit nos miniftros nouiTeftamenti,nonbterx, fed Spiritus. Sedobiiciat aliquis. Quo modo Spiritus fanftus dicitur aduocatus,cum Chriftus eodem nomine appeUetur in epiftolaïobanis Canonica cap. i.Eiboli mei,bxc fcribo vobis,ne pecceiis,amp; ft quis peccauerit,aduocatum babemus apudPattern ,lefum Cbriftum. Etipfe eft propitiatio pro peccatis notiris,non pro noftris autem tantum, fed etiampro totius mundi?

Re s P o N D E o.

Cbriftus dicitur aduocatus,itemSptritusfancVus dicitur aduocl tus,fednoneodemrefpeftu. Nam Cbriftus eftaduocatus refpebu intercefsionis,appbcansnobis fuamérita, amp;perferens noftras prêtes adxtemü Patre.Spiritus fanftus eft aduocatus,quiaciamat ad Deum pro nobis, gemitibus inenarrabibbus ,Rom.S .id eft,impelbt noftracorda,amp;.exufcitateaadveraminuocationem.\deonomina-

tura'Z„tcb.«iaSpiritusgratixamp;precum. Videtis igitur quam ne-«flariafttcoilatiolocorum, amp;leftio priuata Bibliorum. luniores debebant diligéterlegereepiftoiasPaub,turn propter resipfas,turn propter eloquentiam, quam non tantum in Cicerone autDemo-ftbenemnemetis, fed muitb magts in fcriptis Vaubnis. Philippus bfeiantbondicerefolebat,Vaulumeffe fummum oratorem, St venus eumpofte dicitonantem amp;nbsp;fulminantem,quam Penclem.Nec putandumeft.,bomines Etbnicos effe eloquentestlpfumDeummu turn autinfantem efte.Hanc opinionem reprebendit pfalm.9 4-0^^ plantauitauremgt;nonauditeti autqulamp;nxitoctdum gt;nbsp;non vadcret.

176 Q^VOD SpIRITVS S. SIT PERSONA.

Quicorripit gentes,non argueret,qui docet hominem Icientiani. Idemdicicpfalmusquodinphylïcisrecitatur. Impofsibile efteffe-étum toto genere prxftantiorem effe Ria caufa.amp;waTtfXii'.’Inipol-fibileeftcaufamtotogeneredeterioremelTe fuo efFeCtu.

Quintum teftimonium.i. Cor.12. clarè difcernit Paulus Spiritum lanélum àdonis creatis, autorem ab efFeólibus, Omnia,in-

quit,hxc efficit vnus amp;nbsp;idem Spiritus, amp;nbsp;diftribuit vnicuiqj ficutvuIt.Eodemmodo loqui-tur Rom.8. Ipfe Spiritus dat te-ftimoniû Spiritui noftro,quód Emus Filij Dei. Difcernit hic quoque mouentem amp;nbsp;conlb-lantem Spiritum landum à confolatione, quacor erigitur amp;viuificatur.Hxcperfpicuate-ftimonia ampleftamur, nee fi-namus ea Sophifticis cauilla-tionibuseludi.

acceperis ? Bona eft confequentia. Omnia accepimus à Deo. Ergo non poffumus gloriari de donis.Hiicpertinet illud,quod communi prouerbio de alino circumfertur. Non es Deus afelle, fed Deuni ve-Ïiis.ln Aegyptoenim quotannisidoliim Ilïdis,qua;fuitconiunxO-firidis,imponebaturalello,amp;itacircumuehebaturreligioniscaufa, ficutapudPapiftasadhuc die corporis Chrifti,móftratur panis amp;c. Afèllus vides homines in genuaprocumbere propteridolum,quod adorabat,acputansfibihunCexhiberi honorem, exultaiiit, actantum præ Ixtitia non exeußit idolum,Ibi accepit plagas ciimhac oh-iurgatione: Non es Deus,tu afelle,fèd Deum vehis,id eft,tibi non ha beturhonos,lèdidolo. Itacùm videmtis propter dona, quihusah) excellunt ahis,nobis exhibenreuerentum ac honorem, dicendum

QVOD SPIRITVS S. SIT PERSONA» 177 eft cumPfalmo: Non nobis Domine, non nobis, fed nomini tno da gleriam.

2. Acaufafinalidonorum. Vnicuiqneveramp;datur(inquitPaulu* i.Corintb.i2.)manifeftatio Spiritus, ad id quodexpedic, id eft , o-mniadantur ad publicam Ecclefix vcilitatem.Ergo per contrarium fenfum,nondantur adoftentationem,adcontemptumaUorum,ad augendamfecuritatem. Nameumabutimur donis,facileillakno-bisauferripoffunt. Quid enim fumus nosmiferi homines,etiam magnisdonisprxditi? Sumus corniculx AEfopiex veftitx alienis plumis, aut fumus afelli,qui Deum circumferimus.

^. Acaufamaterialldonorufeuk fubiefto, de quo Paulus 2. Cor. 4.H.abemns autemthefaurumhuncinteftaceisvafeulis ,vt yirtutis eminentiafitDei, amp;nbsp;non ex nobis gt;nbsp;dum in omnibus premimur,at non anxijreddimur. Qubd autem fimus vafa teftacea, teftatur pri-mumScriptura,vt Efaixqo. Omniscaro fœnuna,amp;fi.cutamp;os agri gloria eius.Etpfalm. 10^.

Eftbomoperfunllisfanoperpratavirenti, Vtbreuis in pingui,qux rofa floret,agro.

Quamftmul attigerintvrentis flamina venti Aret,amp;exiguavifta calo’^®'^^®^' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Deinde idem teftatur experientia. N am homines fam coguntur fatenremita fe habere.

4, AbexemploEiVqDei,quod debet effemaxim^ effieax argumentum humihtaris. Sic inquit Auguftmus;

Puderettefortafsis imitari humiiem hominem,imitate faltemhu-miiem Deum.

178

Quod Spiritusfandcus fuerit ante-quam Filius Dei alTumpfit liumanam naturam.

GAP. IIII.

N quarto capite explicatur h^c liypotliefis,quo^ Spiritus fanótnsgiibernaueritEcclelum inde ïfquot; que ab initio,non tantùnipoftChriftuæglorih' catum. Sumitur autem huius hypothefeos oc-cafioex 7.capite Iohannis, vbi dicitur:Spin“® fanétusnondum erat, quia Chriftus nondnme' ratglorificatus: »^»gt;2 lu)'^i/zvp.a,S,yiof)iti'gt;^'^^'‘^ ift'jraii'ii^ó^n. Et Aólor. 19. Cum Paulus quibuldani difcipuli’ diceretiNuniSpiritumfanélum accepiftis,pofteaquam credidifti-AtiIlidixeruntadeum:Imö neque an Spiritus fanftus fit,audiui' mus.Hincquæftioextitit: An Spiritus fanftiperfonaextiterit,antt'

quamFiliusDeicarneraindueret.

Cum Iohannes cap./.dicat: Nondum erat Spiritus, quia Chn'

Icilicetper refurrechoneni*^ afcenfionem. Difcemendifunt enimtres articuli, quorump^' mus eft de pafsione, ftcundusd* refurreftione, tertius de afoU' fione. Differunt enim ficutp»' gna,viétoriaamp;triuniphus. PJ‘' fio Chrifti eft lufta feu pugna acerrima, in qua rederaptor noft«f congrefTus eft cum noftris hoftibus,Lege,peccato, morte, Diabote inferno. Refurreftio eft viftoria huiusludæ contra hoftes,dequï

ProphetaOlèascap. 13. hoccanit ^r/jwor : Ero mors tuaömoß' morfus tuuseroinferne.EtPaulus 1. Corinth. 15.idem repetit, '“ tuus, mors,aculeus ? vbi tua,linferne, viftoria? Afcenlio eftaagt;' plißimus triumphus,inquo noftri hoftes iam vifti,funt diiftK® pompa, amp;nbsp;demonftrati omnibus angelis amp;nbsp;refufcitatis exino^t-Chriftus enim noa folus afcendit in caelum, fed cum magna mu»'' tudin'

QVOdSpIRITVS s. FVERIT ANTE 179

tuàinefanftorû.Hocdiftûefl Thaddæi Apoftoli,quiapudEufebiü. lib.i.Ecdef.hiftorixinoratione ad regé Abgarûinter ceterainquit cap.i^dnfine.fe diéturum populo j Tar )(ÿ.T4/3« p.ôvlt;^ 5 ;i^K0f 3 à.i'^ê» lîuiTàrîroW.^ô^x» ■snyfTov TTstTipeuLu’«. Ho in capite extat epitlola AbgariadCbriftum.amp;Chriftirefponfio. HuicdittoThaddxi fuf-fragaturnarratioMattb.ay. defepulcrisfanttorumapertis amp;c.

Nondifùdlis cft huius quxftionis explicatio confideratis di-ftis Prophetarum amp;nbsp;Apoftolorum ,qu«tcftantur inde vfque ab 1 initio Ecclefiam gubematam Si fandtificatam efle Spiritu fânâ;oj {. ficut Petrus de Prophetis ait t,

V Pétri i. exquiRuiffe eos de reue- In Sy mbolo Niceno ; Qui lo y nbsp;nbsp;nbsp;landafalutejfcrutantesquod té cutuseft per Propbetas.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pus fignificaret Spiritus Chri-

' nbsp;nbsp;nbsp;fti, qui in çis erat.Ht i.Petri i. dicitur;Spiritu fanfto infpirâtos,lo-

lt; cutoseffefanftos.

SicEfaix59.exprefsèCcriptum eft:Hoc fcedus meum cum eis dicitDominus,Spiritus meus, qui eft in te,amp; verba mea, qux

poRR in ore tuo, non recèdent ab ore tuo, nee ab ore Reminis tui deinceps amp;nbsp;in fempitemû. Hocteftimomumnon tantum conRrmat articulum de perfo-naSpiritus fancti,fed etiam do-cetnos de regno Cbrifti, cuius

Omnes elefti eodem Spiritu. fantto Runtfanttificati.Hoc probat Paulus_duplici propofitione a£firmatiua amp;negatiua. Rom. 8. Qui ducuntur Spiritu Dçi, bi funtEibj Dei. item-. Qui Cbrifti Spiritum non babet , non eft eins.

Z 1

180 NATVRAM HVMANAmFiLIiDeI-perpétua férié dodorum in Ec- Chriftus aliquoties apndl^ clefia,amp;pœnis hoftiumEuan- hannemrepetithancvocem:Sp' sell) teRiHeatus eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ritus fanftus teftificabitur ƒ

me,ideft,demeaperfona cio. Eft autem duplex teftimonium Spiritus fandi. I.Publicum, quod incurrit in oculos omnium hominum, cuius quatuor funt gradus. Primus continet miracula, vt funtrefufcitatio mortuoru, donumlinguarum.donumfanationis. Secundus eft fortitudomaf tyrumin fuppliciis,quinon tantum confefsionefua, fèdetiarn fan-guine obfignarunt doftrinam Euangelij,amp; vt in Apocalypfidici' tur:quiveneruntex afflilt;ftionemagna,amp;.dilatauerunt ftolas fins, «Sc dealbauerunt eas per fanguinem agni. Tertius eft perpétua fériés dodorû in Ecclefia,quales non habet vllareligio,excepta Chn ftiana.NunquamenimdefueruntEcclefiæpijdoélores,etfi alias pin res,aliaspaucioresfuerint.Etiam in Papatu fuerunt,qui taxaruiit errores fedis Romance. Quartus compleditur pcenas tragicas o-niniumhoftiura amp;nbsp;contemptorum Euangelij, vt hcereticorum, ty-rannorumsScmultoriimhypocritarum. II. Priuatum Nampnua-timteftificaturSpiritusfandusde doftrina Euangelij. Primùnnn conuerfioneadDeum,vbi dat teftimonium Spiritui noftro,quoH fimus Filij Dei, Rom.8 .Nam credens feit fe credere,vt inquit Augu-ftinus.Deinde in quotidianainuocatione,iuxtaiIlud:Effundam hiper vos Spiritum graticeamp;precum. Spiritum gratie in conuerfione fcilicet,Spiritumprecum, inquotidiana inuocatione, quanquam hcec duononpolFunt feparari. Tertip in cruce, in magna vi tempe-ftatum,inconciu:fumalorum,in media morte.

Apparet autem v/îtatè Spiritus fandi appellationem initié in Eccleua vfurpatam elle pro ma-

nifefta oftenfione, feu teftimo- patefadione feu renelatione-nio exhibit! Spiritus fandi»

licutfiebat initiéEcclefïsc,vbi primum fpargebatur Euangelium abApoftolis. SicinAdisip.lo-

quunturquidam difcipuli: Ne nbsp;nbsp;nbsp;Paulus cumrelida Corintho

quitiem, quód fît Spiritus fan- venifTet Ephelum, inuenit duo-dus^audiuimus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;decimdifcipulos,qui etfibapti-

zatifuerant baptifino Iohannis, tamenignorabant,quideffet Spiritus fandus. Hsc verbanonfunt intel-

intelligenda, quafi Iohannes non tradiderit integram dodrinam Euangelij fuis auditoribus,fed quod manifeftaelFiifio Spiritus fan-di, fuerit proprium omamentumChriftiglorificati.

De proeeßione Spiritus fanéti.

C A P V T V.

^ RæcxEcclefixrecentioresdicnntur in Synodo g Bafilienfimouifle certamen de proeeßione Spi Æ ritus fanÄijid eft, an fit ex eirencia Patris amp;nbsp;Fili j,amp;contenderunt, Spiritum Gndum à Patre

^ procederend eft,ex Patris effentia eflê,ac per Fi « -vay^vv^tai^ lium tanquam canalem mitti, nec effe ex effen tiaFilij. Dehacquæftionefta-tiiamus,vt Latins Ecclefîs fta-

cimifsiàPaIæologis,qintuncte-nebâtimperiû ante capta Conftantinopolim.Mota elligiturquçftio à Græcis deproeeßione Spiritus fandi, an fit Spiritus fandus de ef-fentiaFilij.ficuteftdeelTentiaPatris : vtrumveró à Patre mittatur

Eu igitur Spiritus ßndus «liquid effentisFilij,(eu etiam Filio

»/«»»■/©^jVt Epiphanius contra

nij(iitToiii^f inquit: Spiritus Epiphanius cotra '7rv‘igt;p-‘gt;-T'gt;-verèeftex Deo,amp; non alienus P^X^^’fol.iSt.s/xói/o)' Jê ó qor, â^x«

^ TO etyioy TTVlZ/oLet ffv/Ä-iaC^'ni»' MV j^ oritT§'i,)y Ta.Tff^it.efyit.^^P-iy°l')^®“ fviÄiröfTi i^^ttet^ip-ivor àf ß^f^t^-

quxrit cauiUationes ad labefa- «f j^ auro orras-Mi ^êSer,^ »^^ ‘^^‘ dandumtextura. Hucrefera- 7-c(0['ÇTÂ7-f5s-^ ûî,cb?.’s««5‘'’'^^' tiiramp;illudjquödChriftusipfê Tf^a^p.

Johan. 20. afflat Spiritum fan

gum ApoftoIis.Hicflatus non à (blo Patre, (cd etiam à Filio pro* cedit. Nolo autem prolixins de

his arcanisditputare, quæ reue- Regula Syracida; 3. Quxtibi rentercogitanda (unt,nec im- prxcepit Deus, hxc reuerentet piorandum eft{peculationi,(ed cogita. niagnitudo amoris diuini in hocip(bteftinionio confideretur. NçcelTe eftenim verumamp;in-genté in Deo erga nos amorem ede, qui hunc ipfum ignem amo-risiui in nostransfundit.cuiusverèeftelTçntia diuinajamp;uoslibi copulat focietate non tantiim creati donijèd mifsi in pedora no-ftra fui Spiritus. Prxclarèergo Auguftinus(èrmone 4?. de verbis Apoftoli.Magna eft mifèricordia Dei,qui donum dathbiaqualci quia donum eius Spiritus l^ndus eft,

De benefidis Spiritus fandif

C A P V T V I.

o n (atis eftno(re quid fit exiftimandum depç^ ronatertiadiuinitatis,qujeappellat;iirSpiritUsran Aus,fedetiam piècogitandumeft,qua! bénéficié ab hoc fonte adnos mi(èros perraatWnt.Suntau-lemduplicia bénéficia. Alia omnibus püs communia amp;nbsp;nece(rariâ,qux non habenteSj ftint ac ^manenthoftesDei. Aliavero funtdona Spiritus iànAi,quæ non ad omnes pertinent, fed tantùm ad allouas perforas amp;certasvpcationes,vtquanquam exçèllentiadona ^untdonu linguarum amp;intçrpretationisScriptureitamen non funt uecdbris omnibus laluandis. At bénéficia Spiritus fan Ai omnibus nefcffiri.i promittunturvniuefüliteromnibuseleftiSjamp;'qri^demgratis.Sicut Chriftus Lucæn.inquit:Siergovoscùm fitis malf,ho(lis bona dale filiisvçftris,tÓóquot;»j^S^Xovó irAriif ,it^iftf^t-^^fn'^iiiZ(J^a,a.')/ioi'-'^'‘tlt;

AllWl

DEBEî^EFICHS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;183

ttiwiv AvTcv.Etfiig'tur nonhabemus donalofephi vel Moyfi ■. tarnen fciamus nos effe in numéro eleftorum, fi habuerimus dona 0-mnibusfanftisneceffaria.cuiufmodifuntverafides amp;inuocatio,ve rapatientiainxrumnisSc morte amp;c. Ex haebreui o-aioTçaçkin-teUigipoteft, c^uàmfit neceffariadoftrinabuius capitis, præfertim intentationibus.

Podquam perfonam Spiritus fanfti vtcunque deferipfimus, bénéficia confideremus, quorum alla communia funt omnibus veris SeviuiiEcciefi^membris

aliafunt certarum perfonarum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SicutinEtbidsdifférant co-

bevocationum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;muneS virtutes ab beroicis (lo-

quor autem de forma diuifionis nonderebusipfisYvtadifferuntinEcclefia communia dona omnibus fanais neceffaria, adonis ,quibus Deus ornauit certas petfonas amp;nbsp;certos ^radusvocationum.Heroicavirtus Aebiliis aut Samfonis non eft mibi aut tibi neceffaria. N am poffumus effe viriboni» etù nonfumus beUatoresberoieb Ita poffumus faluari ,etfi non babe-TOUSdonaDaniebs autlofepbi. Latroin ctuce amp;lofepbffuntsquales amp;.funt inæquales.Aequaies funt, quodattinet ad gratiam,qu^eff VniuerfaUsjuxta diaumCbriftr.Venite admeomnes,quilabora-tis amp;c.ltem Pauli .Gratia exuberat fupra peccatum, quiavterque faluaturgratispropterPiliumMeàiatoré.Sedfuntmxquales^quôd attinetaddona. Ab a donababetlatro,abalofepb, amp;quidem prx-ftantiora,, Sedquia mentio fadaeftiborum membrorumbcclefix, quxdicunturviuamembra,monendi funtdifeentes ,dupbcia effe membraEcc\efix,abaviua,aba mortua.'Viuafunt membra fandi-ficataaSpintufando,iuxtadidum Pauli Rom.8 .Qui ducuntur Spi rituDei,bifuntfibiDei.EtabbismembrisEcclefianominaturfan-â:aiy.TàïüvtK.îoybij,qula femper aprincipaiifit denominatio feu nuncupatio. Alla verb membra dicuntur mortua , vt funt 0-omnesbypocritx, quietfi de dodrina confentiunt cumviuis, neç fiintmanifeftiboftesEuangeliy.tamenincordefuntfineverotimo-te Dei, fine fide, amp;nbsp;plu ris faduntopes acvoluptates,quamDeum. Nideamusigitur,vtviuafimusmembra,ficut Paulus monet.Explo ratevosipfosanbabeatis Spiritum fandum. Papanecviuum,nec mottuumeftÉcclefixmembrum ,viuum non eb, quia nonbabet ïipititum Cbrifti.Nam certè Spiritum Cbribinon babet, qui 0 JS dlEuangebj. Mortuum non eb,quia nonconfentitcum verepus^

184- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SPIRITVS SANCTI-

Deiis,amp; Spiritum firmum innoua in vifceribiis meis.

Neproiiciasmeafacietua,amp;.Spiritumfanftum tuumneaufer.il à me.

Reddemihi Ixtitiam falntaris tui, amp;nbsp;Spiritn Ipontaneo fuften-ta me.

In bis tribus verfibus,primö Riendum eft,quid fit cor miinduffl, deinde quæfint epitheta Spiritus fanfti. Cor mundum diciturcot fidepurificatum,vt Petrus Aftor.i$.inquit:Et qui nouit corda Deus, teftimonium præbuit illis,dans illis Spiritum fanftum, ficut amp;nbsp;nobis, nihil difcreuit inter nos amp;illos,cùm fide purificaueritcordaso-rum. Pofteatriafunt epitheta. Nam Spiritus fanftusdicitum.Fir-musjquiaefficit in nobiserxwpoijiofiitt'.ideftjfirmam alTenfionem viftricem omniumdubitationum amp;pauorum. t.Sandus,quiaex-citat in nobis fandos motus, id eft,Deo placentes amp;nbsp;congruentes ad normam Legis, j. Principalis Ru Ipontaneus, quiafledit corda ad obedientiam,nonfolnrainvocationeamp; priuata vica, fed etiam m

media morte.

« ^ ïiTmZÎV «pAV 0 ■5'40? TViZl^tt S'eiKia.f ,àgt;Kà,^\gt;|ló,[J.^a{]y ti,ya.Tr«t, i^ o-atîipovio-ft«. Proponite vobis Abrahamum, quihabuit Spiritum non timiditatis, fed roboris , quia Paulus Rom. 4. bis verbis prédicat fidem Abrabæ. Ve-rùm ad promifsiorrem IJei non bxïitabatobincredulitatem,fed robuftusfaftus eft exfide,tribuens Deo gloriam, certa perfuafione concepta,quódis,quipromirerat,idempotens effet ei pr«ftare. His verbis defcribitur amp;des amp;nbsp;Spiritus fortitudinis Abrïdunni contra dubitationes. PofteaSpiritus fortitudinis in periculis apparetex biftoriaGenef.14. Ciamenim quinque reges opulentifsiml abdu-xiffent inter alios captiuum Doth, mox iUe cum paruis copiis ter centum amp;nbsp;oftodecim vernis,aufus fuit perfequi quinque reges, amp;nbsp;bacparuamanu profligauiteos. C^ód autem Abrabam fuerit ca-ftus amp;nbsp;modellus,qubd babuerit dileaionem ergaDeum, comugé, blios amp;nbsp;omnes bomines ,tota elus vita teftatur.

Zacbatixn.EffundamfuperdomumDauid Spiritum gratix ^precum.Difert'eSpiritum fonaurn nommât Spiritum gratix, quia dat rebimoniu Spiritui noftrOjquodfimusFilij Dei,Rom.8. amp;nbsp;eb. arrbabxreditatis noftrx: deinde nominat Spiritum pre-cum ,quiafteaitnos adinuoca tionem, Sc ad vniuerfam obe-dientiamDeo piacentem.

obGgnationis,amp;arïbabonis.VocabuluiMvnftionisfuniiturexpfal.

4V Propterea vnxit teDeustuus oleo lxtitix,ideft,Spiritu fanfto prxconfortibustuis. Cbriftus eftvnamp;usnonbalfamo,quodnalci-tur inbortis ,fed Spiritu fanfto .Sic enim appellat Spiritum fauftum lobannes,i.loban.t.Vnftiodocebitvos. bodem Spiritufanftonos quoquevngimur,quifumus membra Cbribi. AlteraappeUatiofi-ÿib,ÇumpiaeffexÈVaiaS,cap.Tuigateftimomum,obfignaL.egemin ddtipulismeis.Sedquodeffillud bgillum’Spiritus fanftus.Tertm vacabuiumartbafeu arrbabo nobabet origmem GretcamjUecl-A-j \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AK

tinam,ßdHebraicam. Nam Araf fignificat propriè mixtionem.^ pofteapermetalepfin fignificatfponlïonem, quiaqiiilpondetp''°.j tero,immifcetfenegotiisalienis. Arrha inemptionibus eßal'Q®!, datum adlîoCjVtfitteftimoniumconfirmatæemptionis, velingt;P‘' falibus, vt fitteftimonium de futuris nuptiis. Itadonatio Spif''^ fanfti eft teftimonium certißimum reconciliationis turn Deo, prxfèntiæDei.amp;venturæhæreditatis vitææternæ. VtitnrhaevoC* Tertullianus de refurreélione carnis pag. So. Quemadmodun) oæ bis arrhabonem Spiritusreliquit,ita amp;nbsp;ànobisarrbaboneni Carn'S accepit amp;nbsp;vexit in cxlum, pignus totius fummxilliicqnandoq“* redigendx. Securæeftotecaroamp;fanguis,vfurpaftislt;S:ca:liim amp;r®' gnum Dei in Chrifto,idell,Chriftus alcendens in cxlumjecunn»' tulitcxloarrham noftrx fpei, ideft,carnemnoftram infuaperio'’’’ «ScinPentecoftemifit arrham Spiritum fangum,nedubitemus“’ refurreftione amp;nbsp;vita sterna.

Galar^.Frudus Spiritus /unt,(iiledio,gaudium,pax, longan'' mitaSjhumanitas.bonitasjfides.manfuetudo.continentia.His'i'’ nis,qu« funtomnibus neceflaria/reftituiturin nobisvitaamp;iu^^ tia xcerna. amp;nbsp;renouatur imago Dei, amp;nbsp;rurius fit miranda copula* tio nature noftrat cum Deo.

Vt autem bonitasDeiimmenlamagisilluftretiiramp;ceIebretu''gt; Collatiocogitandaeft piorum amp;nbsp;impiorum.Tota mundihifton* inde vique à Cainoftendit,malos Spiritus efficaces elfein impiis-qui cùm fint blafphemi,mendaces,crudeles,i.m mfidi, maximal partem generis humani contaminant idolis, blalphemiis,libii-nibus,mendaciis,iniuftiscedibus amp;nbsp;aliislceleribus. Sed ne tales furores in toto genere humanoexiftant, Deusfiibindeexcerpita-liquam partem,videlicet verxEcdefix membra. Hxeguberna» à Spiritu landlojamp; defenla aduerfiis Diabolos, celebrant Deum, eufiodiunt doftrinam Euangelij, inuocanc in fide,gratiasagunt obediunt ei in vita,vocatione obedientiapiorumverfaiur, amp;xrumnis,amp;intotaxternita- in tribus rebus: ». invoc.itione. teeum eelebrabunr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j jn priuata vita. 3. insrurnnis

amp; media morte.

In Vöcatione qualesefledebeanius, defcribit Paulus i.Cor.4.11-lud requiritur in difpenfatoribus, vt fidelis aliquis reperiatiir. Fi-delitas compleftiturveritatem amp;nbsp;benehcentiaoi,Yt Deus eft fidelis,

DBBBNHPICIÏS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;187

ideft,veraxamp;beneficus.veraxinferuandis promifsis,beneficusiti communicatione bonorum. Ita minifter eft fidelis, cum eft verax amp;beneficus. Veraxeffenonpoteft,nifiteneatintegramdoftrinam Chriftianam. Deinde beneficus eft,cùm eft afsiduus amp;nbsp;diligens in communicatione doftrinxamp;earum rerum,quasprofitetur.Siquis docetGrammaticamant Dialefticam, fieri poteft, vt earumrerum fitperitus.Sedmultinonfuntfideles. Non enimcum aliisea,quxi-pficognouerunt,communicant. Fidelitas excluditaffed^tamigno rantiam amp;nbsp;affeftatam omifsionem.

Ïn vita autem priuata,quaies requirat P aulus ,oftendit ad Titum cap.i.Uluxitenim gratia Dei falutifera omnibus homin)bus,eru^ diens nos,vtabnegataimpietate,amp;mundanis concupifcentiis .for brièamp;iuftc amp;piè viuamusinbocfeculo przfcntufobrièerga nos i-^ pfos;iuftè erga alios: piè érgaDeum.

Quales autem in ærumnis amp;nbsp;media morte effe debeamus,Petrus

1 .epift.!^oftenditbis verbis.Humibamini fub potend manu Dei,po« tentifciUcet ad puniendum amp;nbsp;ad über andum.

Akétius generisbeneficia füllt x?''fia'ia«.T£i, Vt donum Unguarn, interpretatio Scripturz,doïiu

medicationis 5 prxdiftiofutu- Donanó omnibus neceffaria totum.^.«oyilt;u,vtfinsularisfe babenttresgradus. Adprimum-

; nbsp;nbsp;nbsp;licitas in re militari, autin gu- pertinent x*p««r(xctTlt;t. 1 Ponit e« bernationetogata.E\«7^(xctTct, nim Paulus nomen generis pro

’ Vt donum faciendi miracula, Specie ya/r’ s^o^Lu Adiecundum

Vdinpropriis.periculi8.vdia pertinent mimftena

; nbsp;nbsp;alienis.Debisgkàibusdonorû %«* àpuluere nomen babent.^

‘ nbsp;nbsp;nbsp;concionaturPaulusi.Cor.ii. Mctxoyt^.cYuafidicas.difcurfans

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per puluerem. Tertius comple-

♦ ditur bq-yiiziTajdeft magna Sc rara miracula, vtrefufcitado

» mortuorurn.ltemqubd Petrus vno 'verbo inter fielt Ananlam.Hzc

1 diuifioextatapudPaulum i.Corii.A.tcu$%o-Hïo^a.eia-[^iT«v H(rl,T»

, 'dftOTWvÜjp-«'’^ bcuçiiyetf i'iAX»»i«» «aj,)y Óavr^ïxvetl^’iy Jieupss-Hf

', nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b^^'yy u,6lTWV ei(r(Vj 0'5 abTOf 451 ^4Qï,o cyifylüVTtl'TretVTctev TretJiv. QuatC

5 autem Deus initib dederit Eedefix donum linguarum, tres fuut cautie. v.\tbocdonum effetadminiculumpropagationis Euagebj

» intetvatiasgentcs,quarumfuntdiuerfxlingux. a.Vtbocdonum . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eSe^teftimoniumprxfenti^ Spiritus fanfti in Eedefia. DeEac Ciufa

' KA t

188 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SpiRITVS SANCTI. dicitur ).Corintli.)4.Verè Deus eft in vobis. 3. Vt hóe donum eft*

DE REGENERATION E

^ Sermone Paulifepißime vfiirpaturvocabulumw* generationis, quod à, multi« non ûtisinteUigitur.M' cefle eft igitur iunior.es doceri, quid fit regeneratiOi quæ fint eius partes, qua; cauße. His enim quæftioni' busexplicatis,faciriùsintelIigipoteritjpra:cipuun)S maximeneceflariubeneficiuSpiritusfanflieflerege-nerationé.Etfî enim multafun^prxclaradona Spiritus ßnftünyn* uerûm Ecclefiam amp;nbsp;in pios fingulos: tarnen omnibus alüs, vel ipu neceßitateantecellitbeneficiumregenerationis.

Cumautemregeneratio fili maximum maximeque necelTariii Spiritus fanéti beneficium,dicendumvid'etur in hoc capite,quw Et regeneratio, amp;nbsp;qux lint eius turn partes,turn caufie.

Eitigiturregeneratio tota conuerfio hominis adDeum,quï compleétiturmortificationem amp;viuificationem,ideft,contritio-nem,fidem amp;nbsp;nouaan obedientiam. Nam in vera pœnitential«'' coinuerfione ad Deum,duo hint

motus, mortificatio amp;vimfica- Ineolocorecitatiirvaldeme-tio,iuxtadi6tum,i. Rcg.i. Do- morabilis hiftoria de parent-minus mortificat amp;nbsp;viuificat, bus Prophet« Samuelis.Habo« deducitadinferos amp;nbsp;reducit. ««^ pater Samuelis in mam-monio atlas vxores, vnam rœ eundani,aIteraiafteriTem. Ne que verb tantum fierilis erat altera, quadam naturae ««rvr^/xi^, led etiam proptér xtatem erat effeetJ« Cumautera virfanéïus Pater Samuelis libenterfufcepifletexAnni fterilifobolem,vterque coniugum coniumftis votis àOeopetunt iöbolèm,amp;quidcmmafculam,qux poßitDeo feruireinmaners docendi. Has preees exaudit Deus, amp;contranaturxordinemb' citfoecundatn Annamfterilem,donateïfiliuniingenioamp; omnibus virtutibus prxftantem.Fuit enim Samuel mus ex firmmisProphe-tis. Quare Anna, vtdoclarecfuam gratitudinem Deo pro accepté tantis beneficits, récitât carmen êv;^«tetsr»o)' .• Dominus mortifient amp;viuificat,deducit ad inferos amp;nbsp;reducit : id eft, vt in lib. lob ^cadi-citur : BeatUS homo, qui corripitur à Deo, increpationé Dei ergo ne - ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;repro-

DB REGENERATION »♦ 189' reprobes. Qniaipkvulnerat,ócmedetur,percutit,amp;manns eius fa-nabunt.Suntenim duo prxcipua opera Dei in iis, quirenafcuntur» vnumquafialienum,alterumproprium. AlienumopusDeieft(vt Efaias appellat) mortificatiofeudeductio ad inferos, feu pereufsio.

inquafentituronuspeccatiamp; i-rx diuinx aduerfus peccatum. Ex quófenfu exiftunt tanti pa-iiores amp;nbsp;confternationes , quas iiullamensfttiscogitare.aut lin guaverbis exponere pocell, fed fumantur quakfcunque defcriptiones amp;nbsp;imagines ex triftißimis querelispfalmorum, vbi kepecomparantur pauores mortificatio-nisfagittis.item ficcitatia:ftiux,quaeomnia torrefacit amp;nbsp;éxhaurit. Eftigitiiralienum opus Dei, mortificatio, amp;nbsp;eft gradus ad alterum opus proprium bonitatis diuinx, qiiod dicitur viuificatio feu redu-üio ab inferis.amp; fanatio vulnerum efficaeißima.

Significatautem mortificatioveros pauoresamp;dolores incorde agnofcenteiram Dei aduerftis peccatum, de quibus doloribus didumell,Sicut leo contriuit

0mnia0ffamea.Efaix38.In bis Sandus rex E2ecbïas,poftglo doloribus verè amp;nbsp;fine fimula- «ofam depulfionem exercitus tionefit mortificatiocarnis feu Aflyriorum ab vrbe Hterofoly-veteris amp;nbsp;incorrupt« natur«. madnciditm morbum grauem.

Vtautemomneshomines voca-ti advitxexitum,ardentiüs cogitant de vita anteada, amp;de prxfenti ludacummorte, qux eftomnium difficilimaamp;acerrima:itafàn-dusrexamp;benemeritusde Ecclefiain maximam animi confterna-tionem ïncidit,in qua bxc verba etiam pronuntiauit, Sicut leo (cuius eftmaximumrobur)contriuitDeusomniaoffamea.

ad/àlutem.Efàiæd«?. Adquem fuam partem proportionalem, relpiciam, nifi ad humiliatuni amp;nbsp;vt Græci dicunt, ts ^Ca^gt;n

amp;contritum Spiritui

fblatione viftrice pauorum amp;nbsp;dolorum Filius Dei viuificat cor, amp;nbsp;fimul dat Spiritum fan-ólum,quiaccenditnouos motus in corde,vt Rom.8.fcribitur: AccepiftisSpiritum adoptionis filiorum clamantem Abba Pater. ciinque iuftus eft coram Deo, viuit gtiam. Et quicunque viuit, in* ftuseft,

Caufaefficiensregenerationis eft Filius Dei, qui per Euangs-lium viuificatcorda,amp;dar Spiritum famftum. Etfienimfitviui-ficatioperomnesperfbnas, tarnen quomodo flmul tresper(biiï , efficaces lïnt.piè confiderandum eft. ki-y!^ dicit confblationemi amp;oftendithanceflevoluntatemPatris,quódfimus recepti.amp;lu-cet in mente vtalfentiamur. EtPaterperFilium dat Spiritumfan lt;ftum,vtfcriptum eftAélor.a,promifsionem Spiritus laodi acci-piensaPatre,elFuditeum. ,c,!.

Inftrumentura regenerationis eft minifterium Euangelij amp;

SacrameHrorum,Yt ait Petrus j. Pétri i. Renati eftisnon fèmine corruptibili, lt;èd per fèrmonem viuentis Dei, amp;; manentem in (ècula.

quatuor elernentis. Ergo nutrimur corporibus,qus amp;]pfifunt mix-

D E R E G E N E R A T I o N B. IÇI ittixtâ ex quatuor elementis. Itainhoc negotio verbum Dei vo-catiirà Petro fernen regenerationis. Et in eadem epiftola capite i.dicitiirlac,ideft, nutnmentum eorum,quifunt regenerati. Inde extruimus hoe axioma iuxta Auguftinum; Verbo regeneramur, nutrimur,augemur amp;nbsp;corroboramur.

Etlohan.j. Niß quis renatus nbsp;nbsp;nbsp;Ex aqua,i.minifterio verbi amp;

fueric ex aqua amp;nbsp;Spiritu, non Sacramentoru.Nam y^^Titö-n/sjt-« poteft ingredi in regn urn Dei. ^'^x^ P^*quot;® P*^® ^oto ponitur. A* ' qua eft inftriimentalis caufa regenerationis. Spiritus eftveracaufaeffieiens.Inftrumento nonpro-priè tribuitur adiOjied impropriè.

Paulus duas definitiones ba-ptifrtli conftituit. vnam collefta ex partibus, quae extat Ephef $. Mundans earn lauacro aqux in verbo. Nam dux funt baptifmi partes integrales,Elementum a-qua: amp;nbsp;verbum,quo hxc ceremo nia eftinftitiita,licutAuguftinus us,tolleverbum,nonerit ba-

amp; fit Sacramentum. Altera definitioeftcaufalis,quç extat cap.j.adTitum. Secundummiferi-cordiamfaluaiiitnos perlauacrumregenerationis amp;nbsp;renouationis Spiritus fandi.Coniungit hic Paulus duas caulas, Efficiétem, vide-licetSpiritumfanftum,quiell efficaxperminifterium verbi. 2.1n-ftruinentalem,lauacrumaquç,quodvocaturlauacrum renouationis,non qubd line Spiritu lanftohabeat vimregenerandi,fedquód Spiritus fanétus hoc organo vtatur ad homines regenerandos óc re-nouandos.

Materia in qua,eft mens,vo1untasamp;cor,quïaluxamp;motuslpi-rituales accenduntur in natura à Deo priiis condita,qux non mü-taturfiibftantia, ftd qualitate. Fuit mihi acerrima conten-Vtmultadiótapixvetuftatisafi- tio cum homine fanatico Matfirmant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tbia Flacio lllyrico de hacquæ-

'?'•■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;llione, Anpeccatum ht accidés.

AniuftitiaveloriginaliSjVel ea,quxnunereftituitur per Chriftum,

192 DE RE GENERATION B.

fit fiibftantia,Anip(a regeneratio fit mutatio fubftantix. De hisiU* fie proniintiabat audaeißime contrafententiam Scripture, amp;nbsp;con' tra totaniantiquitatem,peccatumnon efleaccidens,lèdfiibftanti3' luftitiam nonefleaccidenSjfèdfubftantiam.Etinregenerationefic' ri non tantnm mutationem accidentis feu quabtatis, fedetianH-pfiusfubftantix.

Tertullianus derelurredione carnis,pag.75r.Vetuftatem amp;no-uitatem hominis ad moralem, non ad lubftâcialem differentiain pertinere defendimus.

Chrylbftomus enarrans ca- Verba Chryfoftomi funt: put4.ad EpheCSubiedumve- To^ÜTi)«4/44i'o»'To«ÜTo,iÏ3/zêTit-terisamp;noui hominis idem eft, ßokn 'irifiro a-vp-ßiCuMf. Paulus mutatioautemeftaccidentalis. ad Ephef 4.ciim multa dixiffet dehomine vetere amp;nbsp;nouo, quah feipfumexplicaturiiSjtandem addit declarationem horum voca-buloruin,

bidorum,Quapropter,inquit ,depoGtQ mendacio loquimini veri-tatem quifque proximo fuo Jrafeimini, amp;nbsp;non peccAte,Qu'i furaba-tur,non ampliusfuretur. Hxc declarant quid lit vêtus,quid nouns bomo.Siesmendaxautfur,esvetusbomo Siautem non ampaus furans,autcalumniaris,prælucétetamenfide,tuncesnouus omo.

Bafftiusin quadam epiftolaj pag- 654.. Très funt modi creatio-nis.Primuseftfabricatio return nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~ nbsp;nbsp;1 , exnihilo : Secundus eft muta- Baffijverbaftmf.TpHry«a4f tio fubiefti in meliorem ftatu. suç«w^” avoi/.!t^ai/.ivA{ ^^ t^ ^lt;t-Tertius eft refufeitatioexmor- *¥• (^‘*:^?'^ te. Accommodât autem adfc- WT^ dr^apctgt;«gt;b/gt;.UTt-cundum modum difta pfalmi çaVÔ^^^ « WVL 51. Cor mundum cteain meô TovAW^oiwittv. tji-K^ 4 ^ eçlt;w«y Deus. EtPauliGabs.denoua f*«r«» ^w» wiip«». -^r^ra/r «vj»-Cieatura. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;^ft 3-vvipgt;ov ^ætçi 19 u« to a-yu»

TViüfA*. Primum modum créa-

X«»itontQmdq«ÛmKommeinmelm8 mutatur ,boc toteMuiaturauiemnonfuoftantia,feàqualitate. e oc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ç

mus stAo^vittut: Cor mudum cream me o Deus.Non peut nomm rubftauùamcoràiscreari.quxiamcondvtaeft.îedpeutmKacfub-ttànua,(^uxcooàitaeftgt;accendvnouamVucemamp;nouos moms p a-centesüeo.SicPaulus Ga\at.5 Aoqukur de noua creatura. nbsp;” k» modus,NvàeVketrefufcïtaùo ex morte »noneftprorPus noua u a . nxcreaùo. -Namkxe caro,ciuamnuncctrcum£ers eftredrtura.leu refur^et m die nouifsimo, due fepedatur m terra, nue dusipetuc •inaére,De\totmQàodiciturpVaAmao4.EmktesSpiritumtuum ôc creabuntur,amp;renouaVis faewmterrx. Namkuneyetfom BabUus amp;nbsp;ceten fcriptores mteWig^unt non de primärer um fanneatrone, e de refuCcïtatione mortuorum.

Sed non eft opus teftimonüsin re mîmiiefta, de cpia omnes pi^ omnium xtatumeonfentiunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. -

Sftamemfttïe^eueraûo, amp;C CauCaformaiisresenerationu. ftcfttViomotemp\umîgt;ei,dcut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;'.'

Kàimiupï'iïnaeQnVo\aù.one£euftt.ftfec^ïnoxteiiD^^^'gt;’ft

194 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® ® RFGENERATIONE»

dem modofiuntin omnibusconuerfioamp;confolatio.Cum Adam poftlapfum aDeoarguitur.horribiliterexpaueicit, acverè fentH dolores mortis, amp;penculainferni. His enim verbis pftlmus i^ mortificacionem defcribit-Tandem verb auditvocem promifsW' nis,quxafhrniat:Semen mulieriscontricurum ede caputferpen-tis,id e(l,vt Iohannes interpre-

tatnri. Iohannis ^. deftruéturu OperaDiaboIiduofuntp«c' elfe opera Diabeli, peccatum Si pua:vniim eft peccatü, alterü ell mortem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mors, qua: eft pœna peccati. Sed

quomodo deftruitChriltus biC opera? Diipliciter. i.meritofuo. i. efficacia. Meritoquidem,qui^ Ibluit Deo Patri AuTfo;- pro noftris peccatis amp;nbsp;contumacia,vt Paulus inquit.-Eumqui non nouitpeccatum,pronobisfechpeccJ' tum.vt nosfieremiisiuftitiaDeiper ilium. Efficacia verb, qui.uio» tantùmimputatnobisChriftusfuiim meritum amp;nbsp;obedientiamfeil etiam in nobiseftefficax,amp; re ipfa tolkt ac deler ex noftra n.iturJ peccatum amp;nbsp;mortem,datSpiritum famftum, amp;nbsp;incoatinnobis no* « am obedientiam,lèu iuftitiam amp;nbsp;vitam.

Cumhac vocehmul FiliusDciin mente primi parentis eftef-ficax,dicitconlblationem,oftendit hancefle voluntatem Dei,vt Adam habeat remilsionem peccatorum, viuificateum,amp; confir-marafrenfionem,ac effunditSpiritum fanélum in corAdï.qiquot; cïimfitlxtitia,iam IxtaturAdam in DeoreélèagnitoJeuagnW mi(ericordia,amp;accendunturmotus tales, qualis eft ipfe Spiritus

Ian(ftus,iuxtadi(ftum leremix:

Dabo Legern meam in corda Propheta eo in capitetrjdit eorum. Hxemutario non qui- difcrimen veteris amp;nbsp;nom Teil»' demftibftatix, led qualitatum menti,lêu quod idem eft. Legis eft regeneratio leu Vera conue¥* * *^ Euangehj. Lex deicnbit m-fo ad Deum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DeogUent^,

! prxcipit quales nos eileoeoea-mus,monftrat,quxobedientiaDeoplaceat. Sed nee iuftitiam net vitam exhiber nobis,quia noftra natura non congruit ad normani Legis,velvt Paulus Eom.S.dicit.Lexpercarneniiufirmatur EtGd. 3. SielTetdata Lex, qua; poftet viuificare, verb ex Lege elfer iußi' ria dcc. Filius autem DeipcrEuangeliumreftituit nobis vmimque bonum,iuftitiam amp;nbsp;vitâ. Hac ipfareftitutio fignificatur bis verbis: Dabo

DE REGENEKATIONE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;1915

DaVioLegern meam in corda eorumjd eft .Ânteaeamfcripfilnta-bulis faxèis, nuncfcribam per Spiritum fanftum in corda, amp;nbsp;perfi-ciam,vtiliaGntconformiaLegi. Dat igiturFilius Deiin regenera-tione pro tcnebrislucem.pro dubitatione affenfionem, pro diffid^-tiafiduciam, pro fuga Dei, aditum ad Deum, fed hac mutatio non eft.fubtIanuXjfedtpualitatis.

Finis feu effebius regenerationis eft incoatio nous amp;nbsp;sternx vitx^MHja ƒ n«!«] qux eft noua amp;nbsp;xterna lux, fapientia amp;nbsp;iuliiüa, 8crenouatioitnaginisDei,quxfit,Deo fenobis communicante, turn Filius DeivoceEuangelij confolatur corda, amp;nbsp;effundit in ea Spiritumfanftum,quiomnes vittutesneceflarias iuxta^Decalo-gum in tenatis incoat,vtverbicaufa,timorem Dei,fit^cianijdUc-clionemDei.iufütiam ergaproximos,ventatcm,canitatcm. Sic apudleremiam dicit Deus :■ Dabo Legern meamin corda eorum, id eft, Accendam motus congruentes Legi in cordibus eorum. Et Paulus î.Timoth. 1. triumvirtutum, fortitudinis, dileftioms amp;nbsp;modeftix appe\laüone,complexus efttotiusDecalogivirtutes.Lt Calat.5.Rc«nfentuïfruftus S piritus,qui nihil ahud funt, quam

conformitas cumLegeDei.

Contraria feupugnantia.

Enniuf aftx dicuntur numi-ne afftati, Lv^ao-ii^Hv fignificat babere inftinftum aliquem feu afdatum diuinum. Suntan tem duphees Entbudafmi. r- Abj ^ bonoSpirbuafftantur amp;reguntur,vtPropbetx,de quibusPetrus inquit i.PctiivKouvolnntatebominis abata eft olim propbetta, fed'a Spiritufauftoimpulb locuti funtfanfti Dei bormnes. a- A q ' nbsp;nbsp;nbsp;bratamaloSpirimfcu ^Diabolo,quieftmendax amp;bomicida. His

nomen Entbuftaftarum vütatè tribuitur, vtfxpe vocabulumxom-munefeumediumträsfertnrinmaiampartem. Sed quomodo dif-feruntPropbetxin¥-.cciefia abEntbubaftis ,quibabet afflatus Dia-bolicosl Debacquxftionerefpondet Pauiusr.Corintb.r4'Spbitus Propbetarum Vropbetis fubiicinntur ,ideft,fanfti bomines gt;Pro-pbeexua r egumur a Spiritu fan oio ,\t pofsint Yoqni vel racer e gt;nbsp;dc no EE i

' 196 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE REGENERATION!.

deturbenturdefiianienteamp;fanitate. Fanatici verb Enthul’^ft*” habent fibifubieftos Diabolos,fed Diaboli Gc cos injpcHuntj't fiirentes,amp;non polsinttacere,aiitlefereprimere cum voluut.

eft in 6, Aen.Ethnica millier SybillaEnthuGaftica.

—cuinon vultus.non color vnus,

Noncomptxmanferecomx,fedpeftiisanhelum,

E t rabie fera corda tu m en t,raaiorqj videri, Nee mortale fbnans,afflata eft numine quando lampropioreDei.

Diabolus déformât fuaorgana,inflat ea, amp;nbsp;omnia in eis peniej' tit. Spiritus fanftus in fuis organis Gc eft efflcax,vt eanondeut*^' • gradufapientix,modeftixamp;;verecundix.

Lutherus inquadamF^^ 'J’ con clone bis Verbis kudabat A' fta Apoftolorum. Hicliberti quopoffumusfraugere amp;nbsp;«®' minuere caputPapx.Certel»’“ extaret liber Adoriim Apoftd*‘ corum, non haberemus exei«' pla illuftria,quç déclarant, qu»* genus doftrinç fparferint Apo-ftoli in mundo, amp;nbsp;quàmfuerii efGeax Spiritus fandus perm'' nifterium verbi, fedPapadicert' lt;um fuis a(reclis,nos fingere doftrinam pugnantem cum Apoflofe amp;nbsp;multi Enthufiaftx dicerent,Deum non effe efficaceni perhicnit dia,pcr verbum amp;nbsp;Sacramenta. VtrolqueigiturPapiftas amp;Entlui‘ fiaftas euidenterrefutare polfumus ex biftoria Aftorum Apofto“' corum.

Hxc exempla cogruuntcumdidis.-Euangelium eft potentie Dei ad lalutem omni credenti,idefl, inGrumentum , perquo“ Deus eft efficaxad lalutem in credencibus. Item: Euangeliumd' miniftcrium Spiritus.Ncevero

ita intelligaturhxcefficacia,vc Paulus.a.Cor.j.difcernitLe-ciim Sol Ipargitradios in doliu, gern amp;nbsp;Euangelium, amp;nbsp;esprefs^ fell

Qmbus datur Spiritus fau£tus.

C A P V T V 11.

E hac quxftione ipfe D eus apud loelcm refpö-der. Eftundam,inquit,de Spiritu meo,fuper 0-mnem carnem gt;nbsp;amp;nbsp;omnis, quiinuocauem no-

cipuis animorum noftrorum cutis ,amp; opponit ^ confoiationes maxime congruentes. Keeufat noshotribihsimmundicies no nbsp;nbsp;nbsp;nihilpoteft dulcius .nihilcf-

fttajSimenspollutafugitDeó. ficacius ad nos confolandos di-ti,quktnilludloélis,quoetiam vtitur Petrus Aftor.i. die Venteco-fttsfttaqueleftioloéhs htnohis velobhanccaufamcommeudata,

198 Q^V IBVS DATVR SPIRITVS S. quiafiippeditauit Apoftolismateriam primxconcionishabitïipfo diePentecoftes.

Q^YIBVS DATVR SPIRITVSS. 199 inuocant.lncludamusigituramp; nos ip(bsinhancvniuerfAlem,nec difputemus fine Euangelio de prxdeftinatione.

Te Igitur sterne Deus,Pater Domini noftri Icfu Chrifti jCondi* torcsli Sc terts,Schominum ScEcciefix tux.vnacum Filio tuo8c Spititu Cancio, fupplices ora- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

mus,vt propter Filium tuum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ardens precatio mnlto me-

quemvoluifti pro nobis effevi- Uoreft .quimdifputatiotAn de-aimam,Mediatoren! Scdepre- «« Spiritus fanftus repugnan-catorem, noftri miferearis, ac dibits.

Spiritu fana© tuo nos tibi copules,Scin nobis veram lucem Sciu-ftitiamaceendas.Libcralitas tuaimmenfaindandoboemunere, FiUjdiaocdebrataeft,Lucxi». QuantomagisPater exieftisda-bitSpiritumfanaumpetentibus-Tu vispeti hoe munus,Bcpe-teutibus affirmas te auidèdaturum effe. Speramusigitur nolira. votaexauditaeffe.

tuslanüusgt;

C AP. Vlll.

V C V T confoVatio propofita in loéle fidem in nobis exufdtat, confirmât amp;nbsp;äuget •. itadoann» bums capitis eh duicis nutricula timorisDci.Mul tiehimbabueruntgubernatorem Spiritum fan-k hum ,qui tamevebit egui indomiti fefforem ex-cuffekrnt, vt Saulis initia fuerunt ixtifsima, fed exitustragicus amp;nbsp;trihifsimus. Acmubb faedms eftexcutetehocdonum,guam recipere.Nonenim omnes Vaph re-furgunt fed multi opprimuntur defperatione. f deo fimus modefti, amp;vtPaulusloquitut Philip. 1. Cum timoré Setremore Elutem 0-peremuVjamp;c.Etpfalm.i. dicitur. Seruite Domino cum timore, amp;nbsp;exultate eicumtremore. Debemus Deum dibgere vt Patrem,amp; metuere vtDominnmamp;.vindicem.Militemusigiturbonam mib-ium ,tetinentes fidem debonam conlcicntiam .quod qui 1 acte nt,

too nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_V o MODO EXCVTITV«.

retinebunt Spiritûfinftum quieftarrhabo liæreditatis noß«if

Cùm aflentiturhomoerroriinvnovelpluribusarciculisfldeii fiuefcienslïuedeceptus.amittit

Spiritum fangum, iuxtadiólü: nbsp;nbsp;nbsp;Fons huius refponfionis on-

Qin non credit, iamiudicatus turexhacdiftinftione.Inhomi-cft.Iohann.t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nibus renatis duo pofliint elle

*’* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;graduspeccatiregnatisfeumor-

talis,quorum alter pugnat cum fide,alter cum bonaconfcientia, ii eft,duo funt peccata,propter quç homo renatusexamicoDeifitho-ftis, amp;ex filio cbarißinioht mancipium Satanx,videlicet: ». Errof in doftrinapugnans cum fundamento,id eft,cum Decalogo amp;cuni articulisfidei,quorumfummacomprehenla eftinSymboIis,Apo-ftoIico,Niceno,Athanafiano. a.Lapfus contra confcientiam,vtfur-tum,adulteriiim,homicidium,mendacium, periurium. Sedvnde fumltur hxcdiftinftio? Exceleberrimodido Pauli i.Timoth.iMI' litabonammilitiam,rctinensfidem amp;nbsp;bonam conlcientiam. Item in eodem loco. Su mma mandati eft dileétio ex corde puro, id eß,tide purificato,ex confcientiabona amp;nbsp;fide non fifta. Noliteput.ire,»»* bis tatnm in extremoiudicio reddendam efTe rationem vitx amp;niO' rum,fed hoc fingulisperfuafum fit,nobis reddendara efTe rationem omnium maximam de fide noftra. Hxc cùm ita fint, vnufquifq'i' difcat doftrinam Ecclefixintegram, puram amp;nbsp;incorruptam, amp;nbsp;Videat quos dodores audiat, àquibus acçipiatdoftrinâ,ne velfcienSi velignarus decipiatur. Sedannonignorantiaexcufat?Refpondeo. Quxdamignorantia excufat, fed ignorantia Euangelij neminem excufat,quiadicitur:Hunc audite. Deus Temper coIlocaiiitEccleln in medio generis humani, vt pofsiteius voxvndiquc ab omnibus exaudiri.

SPIRITV S S A N C T V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10t

ignoretur vUus articulus fidei, argentum, lapides preciofos, liant ne contrarium affeueretur. gna, fœnum, ftipulas,cuiufque opus manifeftum net: dies emm dedarabit.Et cuiufque opus ,quale fitdguis probabit. Vtitur inboc locovenuftifsima comparatione fumpta ab arcbiteftis , quorum ptx6puacura eft de fundamento,quod nifi probe tuent lattum, quidquidfuperftruxeris.ruet. lafto fundamento altera deliberatio eftde exxdiamp;candamole, quæ imponendaeftfundamento,ibi anus marmoreamdomum xdificat,aliuslatericiam, alius ligneam, abus ftramineam.vtfuntcuiufq’jfacultates. Qu« eft optimai'ox.ifzAo-i* feuprobatio,difcernens xdificationem firmam ab infirma ?lncen-diuni,inquoftipulx amp;nbsp;ligna facile concipiunt ignem. Marmor amp;nbsp;lapidesdifficibïisabignevincunturltaindoftnnaEcclefix.fu^a-mentum eft promifsio gratis de Cbrifto. Qui boe tenet, fit faluus. SicredisCbriftummortuum effepropterpeccatatua, de refufcita-tumpropieriuftificationemtuam,amp;boc nontantùmfentisin corde,fedetiamoreconfiterisin pericubs vitx,tunc faluus cris,Rom. 10. Huie fundamento,quo nititur noftra falus ,abj doftores addunt gemmas,aurum,argentu amp;c.ideft,illuftratarticulosneceffarios do ftrmxCbriftianx.V tPolvcarpus,lrenxus amp;c. Mij, etfiretinêt fun-damentum,0tfiuntfabii; tarnen addunt ftipulas ,id eft,traditiones bumanas ,fommacarnis, quxpereuntin incendio,id eft ,intenta-tiombusamp; aditu mortis. Sic Bernbardus retinet fundamentum, redadditftipulas,devotismonafticis, amp;cbm peruenit ad vitxexi-tum,inientatiombusCentitfoVa Deimifericordia opus effe ad (abt-

tem conVequendam.

Ptxteteabomo violans mandatum Dei contra confeientiam, atnittitSpintumfanftum, Sc rurfus fit reus irx Dei, Scruit inxtet num exitium.fiuonfiat conuerfio inbac vita. Sic M am lapfu vo-luntario excufsitSpintumfanCtum, Sefibi ac pofteristriftifsimas pœnas accerfiuit,fcd receptaeftbominum natura a Deo propter Tibum Mediatotem., Sc prima copuiatio,ad quam conditi çx^^ mus,eiufdembeneficioinftauratacft..Q^iddicamdeDauide,cpn. SéipVcbunc gubematorem ex* Epbef. 4. Nobte contriftare cuisit,Sein muftis pus, vt Pauft Spuitum fangum. Ïiufta oratio Vetbisvtar,doloreeumaffeeft? triftior extat in toto Paulo, DoVetenim proptetnoftrosia- quamftxcvox'.Kobte cottiftare

CC

Deapplicatione doélrinæ haélenus traditæ ad vfum^

CAPVT POSTREMVM.

Elebraturdidum Ariftotelis,quoait, îllamplU' lofbphiam folam probandam effe, qux habet v-fum in aliqua parte vitx,ideft,quxcondiicit vd ad fapientiam, vel ad eloquentiam. Ita nos póf' fumus dicere, earn dodrinam inEccleliavaldî efleprobandam,qux habet vfum in quotidianis exercitiispietatis. NamregnumDei,vtPaiiIi'S inquit,nonconfiftitinfermonejfedin virtute,ideft,inexercitiispi8 taris.Eft autem doft rinæ haftenus traditxprxcipuus vfiis inculte inuocationis,quxeftmaximaEeelefiç virtusamp; propria,maxirndj neceflaria,amp;præcipuumprx(îdium inpublicis amp;nbsp;priuatismiferiis, denique eft radix omnium aliarumvirtutum. Quia,vt ait Macanus inquadam homilia:Inuocatio non tantùm efteaput oranis boni, fedetiameftiliavirtus,quaà Deo impetrare poflumus, oinniaalia bona amp;nbsp;omnes virtutes.

Cùra

DE APPLICATIONB nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ZO]

Cùm finis fit totiusdoftnnx de Deo amp;nbsp;de tribus perfônlsjvera Dei inuocatioj admonitiones

aliquas recitabo de, vfu huius Multæ funt caufx , propter doftrinx in quotidiana preca- quas afsidue exercendafitinuo-^10^2. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;catio, fed hæc noneftpoftrema,

quod inuocatio fit præcipuum EccleGsdecuSjamp;fitillavirtiiSjquxdifcernitEcclefiam ab omnibus aliisfeftis. Magnaeft virtus Scipionis abftinentis ab aliénafponfa, amp;fortiterpugnantis pro patria, amp;nbsp;parcentis fus patrix, amp;nbsp;cummaxima patientiavincentisædiles,Tribunos amp;nbsp;Catonem incitatoré. Magnaeftiuftitia Ariftidis cuns Attici ,fed nec Scipio ,nec Ariftidçs bac virtute prxditi fuerunt,quæ nominaturvera Deiinuocatio. Ne que enim effentiam Deiautvoluntatemeius de noftrafalutecogni-tambabuenint.Ideo'cß omnisipforumprecatio aberrauit à Deo,amp; fuitconiunftacumdubitatione, an Dens exaudiat preces. Ecclefia autem fiiperat alias feftas vera inuocatione Dei, Qu are vel ob banc ciufamfæperecitanturpiæpreceSjVtfitiUuftrisdiftinftio inter eos, qui funt membra Ecclelix,amp; alios, qui funt extra Ecclefiam.

SicPolycarpusimpofitus rogoardenti,tres perfonas in inuo-cationecomplexuseft:DeusPa

ter dileéliFili) tui lemChrifti, Polycarpiprecatioextatapud per quem agnitionem tui acce- Eufebium li.4.biftor. Ecclefiaft. pimus,conditorvniuerfx créa- pag.jS.vide de PolycarpoCbro-turx,teinuoco, te confiteor effe niton Philippi inparte fecunda, CC i

204. DOCTRINAB HACTENVS TR A DITAÏ.

verum Deum , te glorifico per pontificem diledum Filium tuum,cum Spiritu fanéto, fufei hxc eft : Polycarpus Epifco^

pulus Iohannis Apoftoli, quiin vrbe Ephefo non tantum rexgt;' landifsimum minifterium EuangeliJ.fèd etiam habuit fuam ftbo' lam,ex quaprodieruntpræclàri milites Chrifti, Ignatius ,Polywr' puslt;?cPapias,amp;multialij. Polycarpus autem, cùm vixiflet anno$ 86.admodum fenexraptus eftad fupplicium tempore M.Antonin' philolbphi.quod magnoanimo pertulit, vthæc ipfiusprecatiod^ ‘ clarat,qua;eftcontextaexmukisflorculis Scripturx. Impolitusigi' turrogo, cum vis flammarum eum nonconfumeret,fed ei paree' ret(vt Virgilius in AEthnaloquitur de duobus adolelcentibuSiqquot;' fuos parentes exincendiohumeris impostos extulerunt.

Erubuere pios iuuenes attingereflammx, Et quacunqueferunt illi veftigia, cedunt.

Nam meritopietashominiefttutilsima virtus) iußit tyrannus executor fupplici, eum gladio transfodere : claufitfuamvitam virfandifsimus, dequo verèdiciturillud.qu®? in Apocalypfidemartyribusrecitatur:Hi funt quiveneriintexil' fliétionemagna.amp;dilataueruntftolasfuas, Adealbauerunt easpe' fanguinem agni.

EtBafilius in lib.de Spiritu Undo cap. 2ÿ. hoc didum Eufebij

Paleftini citât. Sanélum Deuin lucis conditorem per Saluato-rem noftrum lefum Chriftum cum Spiritu ßndo inuocan-tes amp;c. Ac tab’s inuocatio illu-ftreteftimonium eftde diuini-tate Filij amp;nbsp;Spiritus länftGquia Deus folus videt corda peten-tium, amp;nbsp;dilcernit veram inuo-cationemàfimulata.

caliginis amp;nbsp;tenebrarum. Si Deus omnia corpora condid.ffet amp;nbsp;no® addtdiiretluçem^quæpoffetpercipiexeis vtilitasvelyolnptas? ^^

Dt ATHIC. DOCTKINAB HACTENVS TKAOlTAÏ. 205

Secundaadmonitio. Simuletiam cogitet pia mensdediftin-ftione pcrfonarum,vt difcema-tur inuocatio vera ab Ethnica Difcrimen perfonarum aViud inuocatione. Supra autem de eft internum ,5uod fumiiur ab dupbcidifcrimineperfonarum arcanis aftionibus,vt à. genera-faasdiaumeft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;««quot;^ amp;nbsp;procefsione.Solus Pater

gignit,folus Films nafdtur Joins Spiritus fanftus procedit aPatre amp;.Filio. Aliud lumitur à. benefiens ergaEcclefia. PatermittitFiliü amp;nbsp;Spiritum S.fedmagnodifcnml» ne.MittitFilium.vt fiatviftima pro noftris peccatis,amp; fit perpetuus Mediator inter Deum acbominesgt;óc fitinterpeUator ac deprecator. Spiritum fanftum effundit,vt fit fanftificator, vt nos regeneret de renouer ad vitamxternam,amp;in nobis reftituatimaginem Dei.

Terdaadmomtio. Quodesincipis precadonem, non tantum cogues, quem Deum bequomodo patefa^um amp;nbsp;diftiné^um a commenddis numudbus veils aUöqid jfed edam quails fit Deus, Steur exaudlat. Eft autem faplens,beneftcus,luftus,verax, index, callus,liber,mlfcrlcors,reciplés nos propter Fillum Medlatotem* Hscomnlaln quallbetlnuocadone cogltari necelfe eft.

EXEL1CA.T1O TEXTVS, quot;DE

SPIKITV SANGT O.

11 M a régula ftudlorum tradltur a Platone In i. eplfto\agt;blsvcrbls 'a’ozxa.x.u ^^x^•yóp.^vlt;J,x^«.6^ a./.'iiojz^vit, jjgvaos’oKK3.Ta.lfl3 (xtT* Tm^Xiif

EdameumeademdoadnaGeperepc-^SB^^dtutAmulds smuts audltur,vlxtarnevtauru perput gatur cummagulsexetcldls.NamvtEpt€l.etuslnqult'. «Jr»»* ^4 «11»fiSiov^07iJia.ira5a-^4a«ji i,^f»ir«,M iMlgt;»5?j4iiiçVw«|*.4fa» ika-L-Tsn^ x4'yi)iif,i^à*ii},^a,(x.*p^a,T(«'»ôî’r®ï^i®r gt;'ft®^gt; doamp;dnanovi potefiraduesageretu autmo,utfi qutseadem abalusStaudlat Sti-pfe dtear, St transférât ad\fum.H^c diSlatde 0 nunc tepeto me quts pwtet,£etuauemlaboremcou£crtelnfi£demrcbustottesaudt.endw, quaturaaebrarepeddo foletmulds patexetafttdrum.

CG

Jlpö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLICATIO TEXTVS

Nomen Spiritus in genere Definitio nominis. Nam îl'* lîgnificatagitationem] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;definitioeft nominis,aüarebïi

lis eft diftinftio ilia: lus aliud «1 nominis,aliud rei.YndequæriturjVtrumPapalmperatoribiiscon' feratiusrei,ideft,ipfumimperium. Relpondeo. Nequaquani.Nan’ jusreiconferturafeptemEleftoribusImperatori. Papafuarenun-tiationefeucoronatione tantum confertiusnominis.

Significat agïtationem,aut Seneca’lib. d.qu^ft. natural' naturam, lèuvim agitanrem] Nobis placet huneSpirituraefe qui tanta poftet conari,quo mW eft in rerum natura potÊtius,nihilacrius, fine quo nee ilia quideni) qua: vehementißimafunt,valent.Ignem Spiritus concitatAquï,quot; ventumdetrabas,inertesfunt,tunc demum impetumfumut,««! illas agit flatus,qui poteft difsipare magna Ipatia terrarum,amp;noii(iï montes fiibieftos extollere,amp; infiilas non ante vifas in medio man ponere.Hxc Seneca in difputatione de caufis terra: motus.

Nosveröhanedeferiptionem Spiritus idea attentiùs confide«' mus,quia ficut lux primo diecondita,teftatur Deumefle lucidai” clTentiamiita natura Spiritus,quæ eftefncacifsima,nonfoliiminrs' liquismiindicorporibus, fedetiain noftrocorpore, figniheat.Oea efteSpiritumagitantem Óemouentem omnia,iuxta didumAd®' rum)7.Iniproviuimusgt;mouemuramp;.furaus.

Viuificat corda] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hxepbrafis fep ein script

vfurpatur de perfona Spiritquot;’ fanai. loban.ó.Caro nóprodeft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caro, ideft,carnalesim.iginä

quiequam, Spiritus eft quiviui- tionesdemandiicationeMefsiï' fi?®t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ante annos fex in colloquia

Wormacienfi quaftio propos batur Theologis : An caro Chriftiftu corpus illius traiiciatur inve-triculum. Ha:c verè eft imaginatio Capernaitica.

Rom..*?. Senfus carnis,mors, nbsp;nbsp;nbsp;1 çperijua,ßeftuurtfnUï.Eftnoire

lènfus Spiritus eft vita amp;nbsp;pax. 2. generale, amp;nbsp;compleaitur aftio' Corinth. 3. Literaoccidit, Spiri- nes mentis amp;nbsp;voluntatis,rdeft tps viuificat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opiniones de affeaus corrupt

naturx.

Hic eft Fiuuï meus dikftus] nbsp;nbsp;Hæc ver ba amp;pe cogitada ftnt,

DlSPlKlTV SANGT O- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;207

amp;vtnosconfirmétdehoc articulo ,videlicet de difcrimine perfo-narumPatrisamp;Filij, amp;vtnos commonefaciant de ingentiamore xterniPatrisergafuuraFiliumócergaEcclefiam,quxeftha:reditas pfaL j. Sc Filij.VerèenimaPaulo diftum eft Ephef.i-Dilexit nos propter dile- 16. ftum,ideft,vt Iohannes inc^uit capa. Explenitudine eiusomnes accepimus,gratiam pro gratia. Etïihus Deilohan. ay.hxevota pro Eedeiia facit •. Sittua dileftio in eis, qua me diligis, id eft, eadem. reç'),« compleétansEcclefiam,quameFiliumvnigenimcomple-fteris.Eademverba,quihus Pater xiernus vtitur inbaptifnaoFihj, extant apud Elaiam cap.4i.Ecceferuus meus,fuftentabo eum,ele-ftus mens,quodeleûatur anima mea. De hoc amorextemiPatri* ergaFilium SiergaEcclcGam admoneantnos rof^^ai noftrx, qux non tantum funtvinculafocietaiishumanx, fedetiam commonc-faftiones de vero amp;nbsp;ardenti am ore P atris erga E llium, amp;nbsp;totius di-uinitatis ergaEccleftam,vtIohannes in epiftolainquit ; Deus eft cha ritas, Etpfilm.io^.dicitur; SicutPaier miferetur tiliorum,ita Dominas miferetur timentiumfe.

Mitmurmcordai nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus tribus modis feoWiga-

l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uitEcclefix: primumverbo feu _

' nbsp;nbsp;nbsp;promifsione; deinde fcripto: tertio pignore, videlicet miffoEilio v-

nigenito amp;nbsp;donatoSpiritu fanfto. Differunt autem caufx finales

' naifsionisïihjócSpiritus fanftitefte Paulo Galat.4. Poftquamve-nitpleniiudotemporis,mifitDeusEiliumfuum natum ek mullere, fadumlub Lege,vteos,quifubEegeerant, redimeret,vtadoptio-

' nem filiorumconfequeremur. Etquoniam fiiq Deifumus, muit

' DcusSpirltumEihl fuiin cordanoftraelamatem rtbba Pater .Cum

, nbsp;nbsp;nbsp;autemfilli fimus,erimus etiamhxredes,hxredesquidemDei,co-

hstedes autemChrifti. Hxevetbateftantur,aliter mittiEilium,a-hter mittiSpititumfanftum. Eilius mittiturin carne, vt fitredem-ptor, Spiritus fandus mittitur non in carne,fed in verbo amp;nbsp;Sacra-

. nbsp;nbsp;nbsp;mentis,vifitfandificator. Dehacttiphei obligatione Dei ergaEc-

tlefiam A.uguft.inuspfal.io9.prxclarédicif.EidelisDeusfenoftrum. debito tem fe cit ,nQn aliquid h nobis accipibdo, fed tanta nobis pro-mittendo.V arum étatpromifsio,etiamferipto fe teneriv oluit,v élut faciens nobifcumcbirograpbumpromifforumfuotum.'Nonfolum. autem fetiptur am cum h.ominibus£ecit,vt credcrent,fed etiam fi-deifuxpofuit'MediatoremvnicurnEiliumfuum.Eixc Auguftinus. Gongruut autemift a addiftiiadionem ,quxtï aditur k Eurifcófultis

ZOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLICATIO TEXTVS

quidicunt quatuor modis obligationem contrahi. 1.verbis,idsf' ftipulatione. 2. Literis,vtfiint chirograpna. 3. Reipfa, vt funtp' gnusamp;depofitum.4.Con(enfu,vtin emptioneamp; venditione. HJi (pecies obligationis accommodât Auguftinus ad Obligationen! Degt;' Initiö Deus fe obligauittradito verbo amp;nbsp;promifsionibus:deinde effet promißionis memoria ad diutiirnitatem ftabilis, iiifsitpte' mißiones per Prophetas tanquam fiios notarios mandari certis me numentis literarum.Tertio vt tolleret ex men tibus noftns omnem dubitandioccafionemdevoluntatefuaamp; noftrafalute:addiditver‘ bis amp;nbsp;literis duo pignora maxima,Filium in carne, amp;nbsp;Spiritumftn' ftum arrhabonemincordibus noftns.

Paradetus] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Solutioobieftionis:

Quiconfundit officia,confunditperlbnas.

Scripturavidetur mifcere officia Chrifti amp;nbsp;Spiritus fanfti,qiigt;* vtrumque appellat paracletum. -'

Ergovidetur confundere perfonas.

Rclpondeo ad Minorem. Filius eft paracletus,).Iohan,3. qine ®' terpellat pro nobis,id eft,quia applicat nobis fuamerita.Spiritusfie nus eft paradetus,quia mouet corda adinuocationem.

Spiritus veritatis] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, often dens veram dodu

nam,flehens corda ad vers do* ftrinx anenfionem,amp;efficiens veraamp;æternabonaincordibusho-niinum,non vmbrasfugaces amp;nbsp;euanefcentes.Veritasproprièfigw-ficatcongruentiamopinionum,ftrmonum,geftuumamp;reriim. lu eft quidam velutbarmonia, adquamrequiruntur hxcquatiior,i)' pinio,ftrmo,geftusamp;resipla. HxcenimomniaquandointerfecoO ueniunt,tuncmeréturlaudévcritatis.Deindefignificat®ütu'5wi’ feu propofitum conftans,dicendi veraamp; feruandipromifla. Tertio per metaleplinvfurpatur veritas pro veris rebus amp;nbsp;bonis, qua non funt vmbrse,vtlohan.i.vbi traditurdifcrimen Legis amp;nbsp;Euangelij' Gratia amp;nbsp;veritas per lefumChriftumfada eft. Hoc loco veritas d* gnificat vera amp;permanentiabona,nonvm bras perituras.Magnum f uit beneficium politia Moßica, templum,lacerdotium. Sed ho* dierno die, qui eft oriauus Septembris,funditus eft deletaHierofth lima àTito.Talia bona non affertChriftus,ftdverabona,fapientia, iuftitiam, lætitiam in Deo, vitam amp;nbsp;Spiritum fan ftum.Veritasigi-turaut proprie fignificat vel notitiajn»vel-»€'’«t'fs«’n';autimpro*

DK SpïKITV SANGT 0.

-priéfignificatpermctalepfinresnoneuanefcentes-.fic Spiritus fan-ftusdicitur Spiritus veritatis, non tantumquód ipfeht verax, fed quodetiam efdciat veraceSjnonhypoentas.

VnuseftSpintUs} nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sequitur in eodem textu: Et

finguUs diuidit,vt vult.Hxc non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x

poffuntdicidemotucreatOjfedperfonçconueniunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

) SpintusChriftid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cur Spiritus fanftus dicitur

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spiritus Ckrifti, vei^vt dicitur

■lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gabt.4.SpiritusEiiij,miHtSpiritum¥ilijfui?Refpondeb QuiaSpi-

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ritusfauftusnontantum aPatre,fedetiam aïiiioprocedit, deinde

qui A per eumamp;propter eumiaic Spiritus Eedefix donatur.

Omnes eleamp;iomnibus tem Wæc congruunt cum articu-poribusd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;io Sy mboii.CredoEcclehana fan

j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aamCatboUcam.Sicautemvo-

tatur Eccledarefpeftu temporis amp;nbsp;ioci. Temporif ,quia omnibus ternporibus amp;nbsp;xtatibus mundi abquafuit, eft, amp;nbsp;entEccieda Dei:

, deinde refpeftu ioci qutaEcciedanon ed aiiigataad vnum aiiquem j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;locum,fed eft ip ar b per omniaimperia.inquibusfonat vox Euan-

geVq.VndeOauid Ecciedam poftremi temporis vocat difperhone, ld eft.cceiura difsip .num , v agantem in mundo, Gne certa fede. De ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nouoTettamento non ed dubium, quiaip^e Cbridus inquit. Ite in

' mundumvniuerVum. Et in pfaimo 19. dicitur;Exiuit fonus eorum ' in onanera tetram. De Eccieda autem veteris Tedamenti videtut ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ede odicurior affeueratio,Vedfciendum ed,nonin folafudxaDeum

* ïu\ffenotura,verum etiam extraiudxam.NamloVepb in Aegypto r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non tanttamfuit politicus gubernator ,fed etiam doftor EccleG^,vt

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tedaturGenef.amp;pVaim.io6.itemDanieiinEabyionequatuorfum-

1 nbsp;nbsp;nbsp;.mosMonarcbasvocauitadagnitionemDei,'NabugAonpVpr CArai-

l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dsura,amp;GbuTO eiusEuiimerodacb,deinde Dan urn Meduna amp;. Gy

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rumPeria.cn.Hi quatuor AAonarebs propofuerunt publicum edi-

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dum ,qmbus probibueruntbiafpbemiarn aduerfus Dennaiiraei, amp;

' dmuipexceperunt, vt bic Deus reieamp;isomnibasidcdis,coleretuc i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dinuecaretur.Deusigetur etiam ante Cbridtim natu«ft,nóuin ibia

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luis À fait notus,fed etiamin abis regniSiVtin Â6gypùoamp;Babylo-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ruco.Potfemusbucetiam exemplum Naaman Syriveferre. Ed igi-

♦ nbsp;nbsp;nbsp;tut Eccieda omnium tempotti amp;nbsp;locorum, in quibus auditur v ox

^ nbsp;nbsp;nbsp;. Euan^elipVlxcedmagnacoutolatio,prxfettimus, qui fuut auub.k

V

E X P LI CA T I O T E X T \ $

publico minifterio contra fuam voluntaté.Memincrintiiinioresi Auguftinidiélum,quiinquit:Non audeo fideleshuiustemporisan-teponereiis,perquos,nobishæcpropbetatafiint. Ratiohuius aft' , uerationis fumiturex Pauli diftoa. Corinth.4. Habenteseundeffl Spiritumfidei. Noneftigitur aflentiendum illis,qui vociferantur, Deiim nobis magis propiciiim e(rejquàm iis,qui vixerüt anteChri' üumnatum, aut aliameffe Mti/aviAv fanétorum in nouoTeto niento.qiiàm in veteri.

Hoc eft fœdus meum cum Omnibus püs notirsima ft eisj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;concio Efaia: cap.s?. quia conti' net dulcißimara doftrinamd* beneficiis Chrifti amp;de Ecclefia. Oftendit quid fit vera Ecclelia,amp; affirmatfèmperaliquamfutiiramefle; Veniet ex Sion redempton amp;nbsp;auertet iniquitates lacob, hoceft fœdus meum,lt;amp;c.ideftjhxcdl veraEcclefia,in quafonat verbum, traditum Elaiæ de redemptor« tollentepeccatiim,amp;inea certö fandificantur credences Spirit'' fanéto. Talem Ecclefiamfèmpermanfuram effeaffirmat. Elaiasa' mandus eft propter exemplum Chrifti amp;nbsp;Pauli, quorum vterqu’ fuitdiligentifsimus leftor Elaix. Deinde amandus eft partim pro' ptercopiambonarum rerum, partim propter Iplédorem elocutiO' nis.NamElaiasomnesProphetaseloquentiafupefat.

Verba quxmific] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Zacharias amp;nbsp;Haggxus fucro'

college eiufdem muneris amp;nbsp;ofh' cij. Nam poftreditumpopuliex Babvlone,ideft,annisferèquin§^' tis ante natum Chriftum,hi Prophetx diuinitus excitati funt,amp; ficut finguli Prophetx habuerunt ftia curricula amp;nbsp;•jroKiTtiputTA,in quibus Deo obedientiam prxftitcrunt ; ita horum ProphetaruiH lt;Tlt;iA('Tlt;ó/z«fuic,hortariamp; incicare popukim adinftaurationé Vr-' bisamp;templiiFuitenim res valdeimpedita,arduaamp;difficilis,inftaii rarecollapfam politiam, intertot genres inimicas ,qux vrebantuf gloriapopuli Dei,amp;inuidebant ei hanc felicitatem diuinitiiscon-cefTam per reges Perficos,Cyriimamp;Artaxerxem Longimanum,qquot;' ' fuerunt valde benefici amp;nbsp;liberales ergaEcclefiam populi ludaici. Ac Verè (cribitur de inftauratoribus vrbis,quód vna manu sdifica--rint,amp; altera gladium tenuerint.Sxpe enim opera architedoriiniamp; fabrorum interruptx funt fubitis incurfionibus vicinorum, in qm-••buscoa^ifueruntdimicarexdificatores.Neigitur languefieretpS'

pE Sri RITV SAN CT o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lit

pulus,neque abiiceretomnem conatum inftaurationis ; Deus exci-tauitZachariamamp;Haggæum.amp;;borumdoannaamp;confolatione i-taconfirmauitpopulum ,vtgnauiter facerent fuas operas,amp;perfi-cerenttotum xdibciumvrbis amp;nbsp;rempli.

Brachio maieftatis fux] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fibus Dei nominatur à Pro'

phetis brachium Domini, c|uiA ficut manus in corpore noftroeftorganumorganorumjic omni^ opera Dei Eunt perPihumincreatione amp;nbsp;fuftentatione return,iquot; Mtn in gubematione amp;nbsp;defenfione Eccletiae,

NartabotibifermonemSyri leronymuseundemlocume-cuiufdam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;narrans,vtitur argumento à pó -dere verbi, Spiritus fanftus eft vindicator,ergo eft conditor, Si conditor, Ergo Deus. Bafthus eru-J ditifsimashomihas ftripdt in primum caput Genefts, c^uas in Latinum fermone tn, amp;c^uafiin fttum fuccum conuertit Ambroftus,e-narrans idem caput. Cum autem dicitur de Spiritu Domini,qui ferebaturfttperaquas’, ineoloco aqux nonGgniheant elementurn aqux, fed totamraaffamcxli,ter rat, maris amp;. omnium creaturarum, quampofteafexdiebusdiftmxitDeus.Spiritusranausigiturtotam molem, totam materiam futuri xdiamp;eij fuo calore viuihcauit,pro^ modoamp;rationetuiufquefpecieideincepsformandx.

Hi ties vnum funt'^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feiheet effentiahter, non per-

■, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fonaliter. Eteodem loco -.Tres’

' funt qui teftimonium dant in terra, Spiritus, aquaamp;fanguis,amp;hi ■ tresadvnumrunt,ideft,adeundemfinem deeffeftum reieruntur. Spiritus, aqua amp;nbsp;fan gms , quia iAemeffeaus eft définis verbi amp;nbsp;Sa-cramentotum ,iuxtadiftum Auguftini traftatuSo. in lobannem; Accédât verbum ad elementum,^ fit Sacramentum, etiamipfum , lanquamviftbilcverbum.

. Cum damat ,Hic eft Bilius nbsp;nbsp;nbsp;Idatth. ^. de ty .Elxc vox pn-meus^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1(1! . mum promulgata eft inbapti-.1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n * T nbsp;nbsp;fmoCbrifti,vt effet quad publica renunciatio hunts Doftoris. Ladern vox deinde reperira eft in' monte Thabor ,vt aliqui purant, vbi très Apoftoli, Petrus,Iohannes ,lacobus ,fuecuut auditores buius vqcis, de fpedtarores glotix Cbrifti.EtbancpatefaSiionemmagnificelaudat Petrus i.capt.Ac-ceperateunuaDeo Vatre glonam de honoré ,voce ad Alum delate

DD a

212 EXPLICAT lO TEXTVS huiijfmodi,àmagnificagloria. Hic eft illeFiliiismeusdileftus,ii’ quo mihi complacitum eft. Ethâcvocemnosaiidiuimusècçlode-latam,cumeflemns vnacumilloinmonte fanfto. loh.m.J.diciti'^ Vidimusgloriameius,gloriamquativnigeniti. VbivideruntApO' ftoligloriamChrifti?Inbaptifmo,in monte Thabor,amp;paulo antf paftionem.Iohan.iz-Cvim banc vocem xternus Pater fonaret deb' lio,Glorificauiamp;gIorificabo. Deinde viderunt gloriam Chriflü'’ omnibus miraculis ipfius. Poftremb fummus gradus fuit gloo* Chriftirefurgentis amp;triumphantis de Diabolo, peccato amp;nbsp;mortel amp;nbsp;in afcenfione ad cxlum ducentis lecum magnum agmen patruni' Sicut Thaddxus inquit,citante Eufebio:Solus defcendit,fednoi) folusafcendit.

Teftificaturpoftea] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dupliciafunt teftimoniaSp*'

ritus Einftide Chrifto,AliapuW' ca,a!iapriuata. Publicafiint, qua: in omnium oculos incurrunt,'' miracula,fortitudomartyrum in fuppliciis,perpétua feries dodo' ruminEcclelia,amp;pcenxhoftiumEuangelij.PriuatafuntfenfiiscO' folationis in conueriione,inuocatio amp;nbsp;conftantiain confefsione.

Noui Teftamenti dieftama- Sicut vetus TeftamentitmeH gis funtperfpicua] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fonsnoui,quia Apoftolicscon-ciones hauriuntur exünßilsi* mis amp;nbsp;auguftißimisfontibiisProphetarum:itanouum Teilainei'-tum eft lux veteris.

Appellationes veteris amp;nbsp;noui Teftamenti dupliciter vfurpan-tur. 1 Proprièpro Lege amp;nbsp;Euangelio. Nam vetus Teftanientuni cft promifsio certx politixin terra Canaan , cum obligationeai feruandam Legern. Nouum Teftamentum eft promifsioxternorU bonorumcumobligationeadcredendu.Hxceft principalis amp;pro' priaftgnificatio. Deinde vfurpatur minus proprièpro ipfislibri’ Propheticisamp; ApoftoIicis.Hacfignificatione niinc vtimurjCÙmdi-cimus, Vetus Teftamentumeft fonsnoui,amp; nouum eft lux veteriS' Reftè enira dicitur: Vetus eftfons noui, qiiiaChriftusip(eamp; Apo* ßoli deducunt nos ad fontes Iamp;aël,id eft, ad fcripta prophetica. SiC Chriftuslohan.s.inquit.Scru tarai ni Scriptiiras,ideft,Prophetiquot; cas.Et Apoftoliin Adis TemperaHegautteftimoniaProplietariini.vt Petrus Ador.i.citatteftirnonium loelis amp;nbsp;aliquot pTilmos. Etin do pao CornelijAdor. to. Petrus de Chrlfto inqiiic;Huic omnes Propbeta: teftiraoniumperhibenc, qubdremifsionempeccatorum ac-cepturiis

» B. Spirit V sangt o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni

ceptiinis fit pernomen eins, quifqiiis crediderit in eum, EtPauIu» Roman.j.NiincverôabfqueLegeiuftitiaDei manifeftata eft.diim comprobatur teftimonio Legis amp;nbsp;Prophetarum. Ecôtrario noimni cltluxveteris.QiiiaconatioEuangeliltarumamp; Epiftolarum Panli, I’ctri,loliannis,valdeilliiftrant Prophetas. Inprimisepiftola Panli ad Romanoseft elauis, qua fores veteris Teftamenti amp;nbsp;Propheta-riira aperiuntur.

EfFundam de Spiritu meo Singnla verba in dido loélis fuper omnem carnern j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funt emphacica.

EfFundam] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In hoe verbo fignificatur libe

ralitas Dei, amp;nbsp;cumulatißima bo nitasindandohocmunere.dcquaeiianl Paulus ait,Quemeffudit Deus in nos Trkuffiaf, opulenter.

Meo] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Haecparticulaprimö teftatur

nonmitticreatam agitationem, fed Spiritum coeflentialem Deo.Deinde fignificat quantus fitamor Dei erga Ecclefiam,cui communicat Deus Spiritum,cuius elTentia vereeftdiuina.Lutherus aliquotieshancregulam repetit ad Gala-tas.Emph.ifes pronominum in Scripturis diligentifsimè obftruan-dxfunt,vtftatim in primo capitead Galatas inquit Paulus. Qui me dilexit,amp; fe ipfum tradidit pro me.Hxc eft fides fpecialis, qua: fingu-hs applicat beneficia Chrifti.

Hac particula vniuerfali refu tatimaginationemdeparticula-ritate.

Carnern] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Appellatione carnis réfutât

tentationem de indignitate no-ftra.etfiigitiirbreueeftdiftuni loélis, tarnen fingula verba lingulas fententias continent.

Quod meminifle veile eft} Patrum fcripta legenda funt propter duas caulas. i. propter Ecclefia: hiftoriam. 2.propter doftrinx antiquitatem amp;nbsp;confenfum.

Saluatorem] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cicero adione4. in Verrem, negato-OTfpstvno verbo Latino poirereddijefrecpeumquilalutem dederit. Sakiatoris nomen recen tiu8eft,fedeo vtuntur Laftantius, Aufonius amp;nbsp;reliqui facri fcri-

DD 3

214 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÏXPLICATIO TEXTVS

ptores, quare amp;nbsp;nos eo vtamur fine metu cauillationis.

Quod reciumusinSymbo- Quinquefuntcaußt,propte' Joj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quas Symboli verba qiiotw''

recitanda funt. L Q^*^ quot;* '’''^ f ecitatione, fi mens eft pia,fit applicatio beneficiorum Filij Dei. Cr' do remiftionem peccatorum,fcilicet mihi quoque dan. 11. Hscre' cicatio commonefaftio eft de omnibus Dei operibus, de creation', de redemptione, amp;nbsp;de perpétua Eedefix colleftione. III. Nihil m fiimmis periculis amp;nbsp;in ipfa morte efficacius eft ad confolationem totius Symboli confideratione. IIII. Eft amp;nbsp;quotidie oftendendi contra Diabolos confeßio. V. Recitatie Symboli affuefacit nos .w cogitanda doftrinx teftimonia, patefaéliones diuinas amp;nbsp;miraeuh omniumtemporum.vt fides confirmetur.

Reuerendusamp;illuftrisPrincepsGeorgiusAnhaltinus^éSiciitp« iiumquédamlibellum,inquofratremgrauimorboopprefiiintco-folatur.Inter ceteras confolationes hanc ferè prxcipuam vrget.qn* fumptaeftexSymbolo, Totum,inqiiit,Symbolumamp;omneseiiiï articulijtanquamadfinem vltimiim,referunturad hos tres artieti' los, Credo remifsionem peccatorum : Credo refurreâioneni car*, nis:Credo vitam xternam. Reliquosomnes articiilos ampledert'i Vt habeasremifsionem peccatorum amp;nbsp;(pem Ixtifsimx refiirredio-nis,non ad iudicium, fed ad vitam.Et verè dicit Auguftinusinlibr® deciuit.DeitarticulumderemiftionepeccatorumeirealyluniChri-ftianorum.AlylumIocuseft,aquonólicetauellerefupplicem. Tertullianus in Iib.de refurredione carnis,appellat articuUim de refut-reftionemortuorum,fiduciam-Chriftianorum.

DB Spirit uiter comprobanit, quia autor fuu fanaucarum opintonumde duobus dus,de celibatu,deite-ratione baptifmi, de abrogano-ne Legis,negau’u praeterea refurreftionem corporum amp;nbsp;naturam bumanain Cbrillo. Hac delirialatè gradatafunt non modd in A-fiajedenamin ipfavrbe Roma, aediubaeferunt in Ecclefia. 'Nam ex boe fonte Manichxi orti funt, amp;nbsp;fuperftitiones Montant amp;nbsp;P epu fianorum,dequibuslegantftudioli pluraapudEufebium.

Hefiodum^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;indicium Domini P bi lippt

deTbeogonia Hefiodi: Hebodi Tbeogoniaeft partim pby(tea, partim Ethica, partim phantaftica.

Nee alias opimones admit- nbsp;nbsp;nbsp;Trachea arteria elf imago veegje-! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rxEcclefix. Vtenimartenatra-

chea omnem cibum refpuit, amp;nbsp;nihilnift aérem recipit '. ita Ecclefia elf mimica Sophifticx, qux falfa dogmata fucofis prxtextibus ornat,6c nihil amat nift puritatem do-ftrinxfDeotraditx.

Vtfœtusmmatred nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Uxe imago anatomica pro-

ponitur ah Efaiacap. 46. Nam Deustresfafciolascondidit-quarumvnafertfitnutrition! rehqux duxdefenfionifatus. Prima vocatur xóetov.td elf .lecundmx hc-tundachf!mihsfarcimini,tertiavocatur agnma.De harum kalcio-htumvtifitatibuslegantftudiofi hbellum de anima. Dilcamusigigt; tut exhoc loco Efaix, tripheem effe vitam homims, primam m \ -tero Vecudam in mundo: terti am in omni xter mtate. V t autem tce -xusptxparatitradhancvitam.ficnosptxparamuradfutura. Dem-devtfcetusnonaliturper os,fed per vmhificum .ita EceVeba inhacvitacernitDeum per verbum ,tanquamper «nigma,amp;. fruetur confpeftu etus xtet-no poft hanc vitam.

ïlNfS -LOCI BE S P 1-

KITV SANCTO.

210

A Studiofis in Academia Lipfica

S. D.

Von Cicero ^e eio^frina^hj/fica^xit-^ fiietofergaDeum, aec quanta huic ^taW beatur Jine exp Heat zone natura intc/‘gt;ÿP' -^ teßjidnos eie creatione eü^unt ej/eßiiuef^n^'

Etßenim conßiia Dei omnia in creations ^_^ rari nonpoffunt.-tamen initia huitu äoHn»^ ‘vuit Deus in hacvita eognoßi/uxta ditJurn: Ex oreirfi^l^''’'^, (^iaEientiumperßecißz iaudem. Conßieiturin opere e c-‘t^^'’”‘‘ fnuifipiex^pientiaDei,(^ immenßes amor erga getuu b^i^' num,cuiusconßderatioexcitatinpiispietatem (^zttaniß“ titudinem.^^antumenim conßiq (^ artis infabricatiofic io^‘ poris humani/äpientißimus conditor adhibuerit, quts efUtß^ poteß? Nam inßngulis corporumpartibus nihiießinanegt;^'^’‘ ßne cauß,nibiißperuacan£um,ßdomnia non fnodoaei'^fi^’ verum etiam ad venußatem apt a fit nt. ^^u^id? quod omnit !f Hominis ßgurapienaß{ntßgnßcationum,qua nos de maxi^i^ rebus admonent? Jr ter ia traebeaimago eßEceießa. Sient (nlt;gt;^ arteria trachea cibum reßuit : ita EeJeßa inimica eßfifbißquot; calquaßaiß dogmataßucoßspratextibus ornât. Deinde im^^d plurimarum rerum, quas Deus vu it conßoeiatas eße,prigt;peßgt; eß in copuiatione venarum (ß arteriarum, vt Eccießa dquot;ß^ iarum, verbi (ß SpiritusfindÜßdei ^' operum, magnatunf è paruarum artium. Oracuiu(ßedixcrunt,Noßeßip/i{m. ^quot;^ etß muitamonet,tamenetiam buc accommodetur, vtiiia,^i‘^ in nobis ipßs admiratione dignaß/ntßudios^ aßieianius-^^ autem non iuremiretur anima noßra naturam,in qua tand’f ceieritas cogitationum,tanta memoria prateritorum tfututO' rumprouidentia^notitia numerorumjdißrimcn hene/iomf»

STVDIOSIS iN ACAD. LlPSICA. 217 rafiociaafio, iuiUduf^^Hte aiimiran^ie a^io»es i» »a iHußna fefiifKo^ia /a/^ief^fi^e c^ prouide^the diuiKiS. ^^‘^^'i^eroi^uicquametddentiiis dedarat, ^ua^/aßf /jo/»igt;ïü ^ê^‘^^^ amp;nbsp;excede/nia,^ quantf^s a/nor Dei ergagenus h»ma~ ^‘^^»^KafKfil/bafhum creafionif. Ideo enimpoßconditafK ^o -^!^em Deus »»ffamßeciem nouam créait, vt feßarefurgex/et ‘^’^‘ffiUfKeJ/ê vkimum opffs, adquodßihricafio aüarufx re-ruwpracipue dir ei/af/ierif, ^ixquo tax^uaw ix dofxiciüo df* temph coxddorhabifare (^ ac^uießere 'vehi. f^fergopietof (^ S^/^^^^ftdoergaDeumprototaefaxtisdoxifix xobês^af ardex-^ (lofiOrdtirDeo iuuaxfe, die Mercar^ßteißif. Septextb.expli-catioxem loeide creatioxe homixis c^aHaruxi rerux/.Nec dubi-fo JuixßKdioßpietatifßxe loxgiori coboxtatioxe libexter buxe l^^CKfxßnratedifuri. Detffx fofo pe^oreoxo,'vffèruetix bis reßoxibxs ceettss re^lè docextium c^dißex-^

tiiffx, (^ eoruxt boßdiaprofegaf. Sexe valeee^.d/e is.Septextbrit,

K^XXO 'J^^J.

Viótorinus Strigdiuj,

££

218

' LOCVS DE CREATIONE.

Va Nlt;\yAM vniiierCiScriptnrafacraamp;omneseiiii partes ad hunc finem referuntiir, vt non modo do-arinam,fedetiam confolationem coniimftamcud patientia amp;nbsp;fpe firmiter teneamus ; tarnen atticiili dt creationemaximus vfuseft in doftrina, in confoh-

tione.ingubernationevitæ amp;nbsp;morum,inquotidianaprecationeamp; 'gratiarum aótione.Primumenim hic articulus docet nos de rebus maxi mis, videlicet de proprietatib® Dei, amp;nbsp;de amore Dei erga genus humanü. Quod .n. Deus fitfapiens, oftendit pnlcerrimus ordo tor* forum cxlelliüamp;inferiorum.qui eft opus naturx intelligentisS fapientis.Quódantem Deus fit omnipotens,teftaturmagnitiidopf mè incredibilis corporum cæleftmm, amp;nbsp;fuftentatio omniiimfpecie* rutp perpétua. Quaenimpotentiaomnescreaturxabinitioconlü-tutæfiint,eademdeincepsconfi;riiantur,gubernanturamp;fiiftentiin-tur.Quodautem Deus fit bonus amp;nbsp;beneficns,amp; bumano genen i' micus,ipfo fado euidenter declarauit,quia omnesres hominis eau-(aeóftitutae amp;nbsp;parate funt.Homoell finis aliarumrerum omniudi vtredè philofophi dixerunt» Hanc dodrinam de creatione vaWs neceflariamEcclefix, tradit Dauidpfalm.33.104.139.145. Eanded dodrinamilluftrat lob in fiiolibroeruditiisimo,(Slt; Salomon in Ec-clefiaft.amp; Philo in libro fapientias. Nam hac fcripta omniafiintpd' ■fpieuxafieuerationes decreationeóc de protiidentia DeicontraE' piciirxos. Deindequodadconfolationemattinet,ipfeFiliusDeia-pudMattheeum 6.amp; 10 fumitpræcipuas conlblationes opponcniii noftræ folicitudini de diffidentise,ex loco de prouidentia amp;nbsp;creatio-ne. Sicenimcap.io.cbnfirmans fuos dilcipulos contra metunid periculis,inqiiit;Nonnediiopafreres veneunt ade , amp;nbsp;vniisexilb* non cadet in terr^m fine Pâtre veftro?veftriveró etiâpili capitis®' mnes numeratifunt. Ne igiturmetuatis,vospluris eltis,quàm «quot; ti paflerculi.Siccap.6. Chriftus deducit nos ad locum de creation* amp;nbsp;prouidentia,prohibés àuaritiâ,amp; impiam ac prerpoftera folidtU' dinem de vidu de iis rebus,quæ ad cultum corporis pertinent-NoU' ne animapluris eft quàmcibus,de corpus pluris quàm indumétunu Et lob cap.io.inquit; Nonne ficut lac mullifti me,de ficutcafeunin’* coa§ulafti?pellede carnibiisveftiftime, ofsibus deneruiscompeg’^'

L o C V s DB nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;219:

me,vitamamp;mifencordiarntribuiftimilii,amp; vititatio tua cuftodi-uitSpiritumraeumAicethaeccelesin corde tuo,tarnen fcio c^nia v-, niuerforummemineris Hæeferèfunt phyfica amp;nbsp;Anatomica, qux cumrecitetvirfanftusin magnavi tempeftatum amp;nbsp;concurfu cala-. mitatum.fans figmftcat,locum de creationeamp; prouidentia pluri-mumferuireconlolationipiorum. Tertio,in gubematione vitx de morumprxcipuumgubernaculü efttimorDei,vt Salomon inquit: Initiumfapieniixtimor Domini. Quis autem non timeat Deum, non modóreturn omnium conditorem,ledetiam cernentem amp;vi-dentem,quidquifqueagat,quamente,qua pietate religionem co-. lat?Præclarèergoinpralmo33. cnmdefcripGflètDauid creationéamp; prouidemiam, inquit: Timeat Dominum omnis terra,ab eo autem metuantomnesinbabitantesorbem. Quoniam ipfe dfxit,amp;fafta funt,ipfe mandauil amp;nbsp;creatafunt.ïta prodeft adtimorem Dei in nobis exufeitandum tonbderatio creationis.Qubdhdem au ge at amp;nbsp;co btraet.nemo (anus dubitare poteft. Qui enim nosc5didit,quomQ-dononddigeretfuumopus? ctimlitnaturalis copulatio inter eau-famefficientem amp;nbsp;effedum. Nee hen poteft ,vt Deus deferat opus., manuumfwarum Quid? quódSalomonprouerb.ó.deducit nos ad ' formicamex\guarabelblolara,amp;iubetnos eius exemplum imitari.. ' Omnes denique creaturx fuut pifturx.commonefacientes nos de '_ 'virtutüofficns,amp;debortantes àdagitiis. Potl.rem.ogt;Proplietx quo-ties Deo agunt gr atlas ,quoties inuocant Deum,femper faciqpt me-' Uonemprimi operisDei,fcilicetcreationis amp;nbsp;fuftentationis. Itale-remias in fnaprecatione orditur ab boe loco cap. 51. Tu Domme Deus,eccemfecitiic^lumdeterraminfortitudinetuamagna,amp; in btacblo tuo extéto ,non erit ttbi difficile omne verbum. V ides cyuo-modoVropbetalnterprecandumfe erigat mentionecreationis. l-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dem nobis f aciendum eft ,quoties recitamus in precationebxc ver-

’ ba:Patetnoftet,quiesincxbs,ideft,quiesconditor amp;nbsp;conferuator ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bbertimus,qm vbique ade8,amp;t exaudis preces inuoeâtium. Neeve-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tb vlla res alla magis exulcitat, amp;nbsp;ardentiorem facit gratiarum a-

'. Rionem,quammemoria amp;nbsp;recordatio mirabibum operumDei in ' corpore amp;nbsp;amm a, Adeo V fa\m.t^9 .exeVamat '. Coubtebor ttbi, qui a nurabibtet fotmatus fum ,mirabibaopera tua, amp;nbsp;anima mea co-gnofcetvalde.Quarc cbmbiclocus de creatione,tot Veriptis noftro-’ tumvatufttlutulenterenarratus ,yidebcet a'ïAofe,Dauide,Salo-mone ,Qbrifto amp;nbsp;omnibus abis pus D o£f onbus, amp;nbsp;tantas r es copie-*

Î2O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CREATION B. ftatiirjqiiantasvixqueodicere rmeriiodifcentibiis cernnjendatu* ededebet.Qiiem nosquidemin (ex capitadiftribuemus.

Primum docet quid fit creatio,amp; qua: fint eins caufe, EfficieW^ finalis.

SecunduadmonetnosdeprxcipuiscircumftantiisbuiusoperiS' Tertium docet de creatione hominis ad imaginem Dei, amp;nbsp;q»*® fit imago Dei in homine.

Quartum compleftitur aneuerationemdeproindentia.amp;coquot;'' firmationem huiusaffeuerationis, qux fiimiturexoperibusDeiof dinariis amp;nbsp;extraordinariiSjamp; verbo Dei.

In quinto noiiem demonftrationes eolliguntur de prouidentia. Idetfividetureflepliilofbphicum,tarnen congruit ad diftumPauh Rom.t.Siquïdem qua: funt inuifibilia eiuS)ex creatione mudi, dufl per opera intelliguntiir.peruidenturfipfaipaeterna eius potentia at diuinitas in hoc,vt fint inexcufabiles. Et de eadem fententiadicitut Ador. »7. vt quaererent Deum, fi fortè palpent eum, quamuis non longè abfit ab vnoquoque noftrum, periplum enim viuimus, mo-uemur amp;fumus.

Sextum explicabitprxcipuam obieftionem Epicuri contra pro* uidentiam:

Si effet prouidentia,bonis béne, malis malè effet.

Sedbonis malè ell,amp; malis bene.

gt;i uUa eff ergo prouidentia.

Quid

221

Quid ßt creatio, amp;nbsp;de caußs creationis.

CAP. I.

321 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q^v ID SIT CREATIO ET minus pénétréebreuis hie veliiti nuncius, repetam exTertuUh-nofplendidam amplificationein^quaveluti claue apériütunqut Vno verboinclufafunt. Regulaexigitveritatis^vtprimoomiiiun) credamusin Deum Pattern,amp;Dominum omnipotentem, id eft) return omnium perfedtifsimum conditorem, qui caelum akafuft' limitatefufpenderit,terram deieda mole Iblidauerit, maria folU' to liquore diffuderit; amp;nbsp;hxc o-

mniapropriis amp;nbsp;condignisin- inftrumentaMundifunt de-ftrumentis amp;nbsp;ornata amp;nbsp;plena menta.

digenent.Naminfolidamento cxli lueiferos Solis ortus excita-uit,Lunæcandentem globum ad folatium nodtis menkruisin-crementisorbis impleuit, aftrorumenam radios variis fulgcri-bus micantis lucis accendit, amp;

Plinius lib. a. Luna eft remedium nodturnarum tenebraru, amp;nbsp;magiftra omnium qiiæ in Clio obferuatafunt.

Deus condidit duo lumin»-riaSoIem amp;nbsp;Lunam. Solem.vt efTetfonslucis, quxmundura vniuerfum iUuftrat. Lunam,vteffet remedium nodturnarum tenebrarum.His lumimbus adJidicquin que ftipatores,videlicet planeras,Saturnum,louem,Martern,Mer-curium, Venetern, qui mirabiliter tempérant Pu os motus à accom-modantad Solem,vtharmoniam cum eiusmotu efHciant.Inlirma-mento accendit innumerabiles ftellas , quarum lux eft difsimibs-Nam alia: Punt prima: magnitudinis,quç fuperant terram magnitu-dinecenties amp;nbsp;plus,vt fignaZodiari,ocuIus Tauri,corLeonis,fpi-ca Virginis,cor Scorpionis; Extra ZQdiacum,vt Lyra, Ardturus Sç Cetetæfte!Iæfiintfecundx,tertiæ,quartx, quints magnitudini$,vf-que adfextam magnitudinem extra Zodiacum.

In terris quoque altifsimos montes in verticem fiikulit, valles in ima deiecit,campos xqualiter.ftrauit,animaliumfruges ad varias horainum (èruitutes vcili-

ter inflituit, fyluarum quoque Sicut Scriptura diuidit hnne robora humanis vfibus profu- mundum in tres partes praci-tpr^lolidauit,fi:uges mcibum . puas,ót maxime conPpicnas.m

na CAVSIS GREATIONXS* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;223

ccelum,terrain amp;nbsp;mare; Ita Ter-

tullianiis in exordio libri de Tri nitate.de his tribus partibus phi loibphatur.Primùm de corpori-bus cxleftibus .Deinde de terra, poftremó de mari. De montium vtilitatibus Plinius inquit lib.j d. cap.i. Montesnaturafibifecitad qiiïfdamcompages,tellnris vifceribus denfandis, fimul ad impetus fliiminümdomandosfluóliiscpfrangendos, ac minimè quietas partes cohercendasdnrifsima fui materia. Hæc Plinius. Nam vtin cor-porehumano font offa,qua: continent corporis compagem:ita mon tesfunttiirres,qiia:continentmurum tonus terra:. Longus murus nonpotefteffefirmus amp;ftabi!is line turribus itaterra iimilis pulue-ri,nondiiimaneretineodem ftatu.li effet abfque montibus:Deinde montesfunt oppohti rapiditati fluminum dkaellibus marinis.

NenonipfisdeliciisJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Theodoretus in oratione fe-

cunda. pag. 3$. de eadem fenten-tia dilTerensJnquit: ;^ to TrorAlf^^v rtis- ^îi-ia; ir^iifH iJ.l)V0V)Àgt;}\a.)y TiP-T«T®rW'J^fflTai'Tiis-o.ij-ifr.^zAHjSTct/zoi'ofJ'w’iTrayeivToynhpov. Varieras in pofitu terrs, non folùm prodeft ad nutritionem ( alia enim fe-liciiisproueniuntin collibus,aliain planicie, alia in vallibus) fede-ti.imdeleft.nfpeftantiumoculos. Nihil enim ad deledationem a-ptius eft quàin varietas.

In ipfoquoque mari,quamuis effet amp;magnitudine amp;nbsp;vtilita-te mirabile,multimoda animalia^nune mediocris nunc vaRi cor-pon5finxit,ingenium artificis de inftimtionis varietateteffantia, qiiibusnoncoiitentus,neforte fremitusamp; curfus aquarum cum difpêdio polTefforis humani a- *- Homo eft poffefformundi,vU lienumocenparet elementurn, licus amp;nbsp;atrienfts Dei. \tdefl,wrani] fines littoribus in-clulît.quôcùmfremensfluftus,amp;exalto finu Ipnmansvnda ve-niflêqrurfum infe rediret,nec terminosconceffos excederet,fer-uansiuraprxlcripta,vtdiuinas

leges tantb magishomo cufto- Deusimpreßitfingulismun-diret.quantoiUasetianielemê- di partibus aliquas imagines vir Ufauaffent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, tutum, vthæpifturæ nosinui-

224- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_v ID SIT CREATIO ET tarent ad virtutum officia,amp; fimul dt hortarentur à vitiis. ItaSalo’ mon deducitnosadformicamca. ö.Ito piger adformicam. Exq“’ dido Auguftinushancallegoriameruitin pfalm. 66. Chriftiani af bent efleformicsB,ideft, debent colligere tranquillo tempore,amp; iquot; pace, grana verbi diiiini.vt in hyeme, id eft, in magna vi temped^' tiimamp;concurfu calamitatiira habeant firmafolatia,quibusfef“' ftentent.Sic Tertullianus proponit exemplum obedientiæin min, vt hoc exemplo admoniti, nos ipfi quoque difeamus, noftras virei effe minores diuinis,amp;reuerenter nos Deo fubiiciamus. Marecofl xftuat amp;nbsp;agitatur ventis,eftquidemiracundum,amp;valdefremitiW tarnen quando primrim allifit fuos fluftus littoribus, refilit,amp;inft reditquadamreuerentiaerga conditorem. Curigitur nos qiioqu« non frangimus amp;nbsp;domamus noftrosftultos impetus propter Dti metumlOmnescreaturxconftancifsimefuo creator! obtempérât, exceptohomine.

De copulatione maris amp;terræ Plinius libroi. capiteöyHocin form affe artifex natura credi debet, vt cùm terra arida amp;nbsp;ficea con-ftare per fe,ac fine humore non pofsit: necrurfus ftare aqua, nil! ft' ftinente terra,mutuo amplexu iungerentur, hac finus pandente,il' laveröpermeante totam amp;c. Qualis eft copulatio inter marem fceminam,talis eft a-ufiTró^eiet. inter mare amp;nbsp;terram. InJibroIo^ cap.jS.iplèDeiïs dicitdemari.Quis conclufitoftiismare,quandoe' rumpebatquafi deveero procedens?Cùm ponerem nubenivedi-mentumeius, amp;caligine illudquafipannis infantixobuohiereW' Circumdedi illud terminis meis,amp;pofui veftem amp;nbsp;oftia,amp;dixi: Vlquehucvenies, amp;nbsp;nonprocedesamplius, amp;nbsp;hïc confringestu-mentesfluftus tuos. Nunquid poft ortumtuum prxcepifti diliiCU' lo, amp;oftendiftiaurorxlocum fuum ?Ecclefia eftfimilisterrx;Vte-nimEcclefiaquiefcitinmediomundi,itaferèpijfuntquieti,nonft' ditiofi,nonturbuIenti,fèdfouentesconcordiamfaluareligione.Vt autem mare fremit amp;nbsp;æftuat, amp;nbsp;conatur diluuio obr.uere terram, amp;nbsp;tarnen diuinitus coéreetur:itaquamuis impia multitudo ignes amp;nbsp;fulmina fpirat : tarnen Ecclefiam loco nonpoteft mouere, quiaDo-minus fundauit eam,vt inquit Pfalmus.

Poft qux hominem quoque Anima eft fubieftum imagh mundo prxpofuic, amp;nbsp;quidem nisDei,noncorpus.Puerilisini» ad imaginem Dei fadum. cui S‘*««o eft,tribuere Deo corpus, menteia

Siquisautem nuxrit,qux caul'aDeumimpulerit,vtcxlü. Cauracreat.on.s.mpulfiua.^ terram,mare,angelos amp;nbsp;homines Conderet, aurore vrar Augulli-no,quiin libroit.deciuitateDeicap-iq-breui dicio totum locum decaulaimpulliuacreationisconficit. Ineoquod dicitur: Vidit Deus.quiabonum eft.-fatisfignificatur, Deum nullanecefsitate, nulla lux vtilitatis indigentia, led fola bonitate feciffe quod fa-ftumeft. Hanc etiam Plato eau

Auguftinus fuit valde erudi-tus in philofopbia Platonica. Pla to fuit profeftus in Aegyptum, cuivicinaeft Palxftina.Quare eft verifimile,Platonem legiffe Gc-nefin,quia Platonis state libri facri fuerunt conuerli in Grsca linguam afeptuaginta interpre-tibus ,ltbcralitate Ptolemxi Phi-ladelphi.

Huc referatur amp;nbsp;iUa Eufebij fententiain 11b. 4. demonftrat.

Euangel. Deuscum fit perfeâè

bonus. amp;nbsp;omnis boni prinei- Simile eftdiftumTbeodore-pium amp;nbsp;fons, voluit pluresha- tiorat.i.deprouid. Deus cùm fit oerefoeios fuorum thefaurotû. bonus, amp;nbsp;excellât bonitate ad-mirabili amp;nbsp;incredibili amp;nbsp;omne menfuram fuperante .voluit ils etiam,qua: nihil funt, iplum effe do-n«e.

FF

DE CAVSÎS CREATION! S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22.7

quidem creaturx propter Hune finem funt conditx, vt fint prx-cones Dei,amp; teftes de fapientia, potentia amp;nbsp;bonitate Dei. vnde pfabnag.dicitiCeHenarrantglo-narnDei amp;c. SedHoc eft diferi-men inter rcliquas creaturas amp;nbsp;Homines arque angelos. Relique treaturx funt tantum (Tl ■ySvTîr x.vpM)tif,ideft,mutiprxcones,quicç lebrantDeum,monftrantesveftigiaDei,vt cælum oftendit generi Humano fuampulcritudlnem amp;nbsp;magnitudinem,amp;HQC fpeftaculo teftatur,qualisfitconditor, amp;nbsp;Gmulinuitat nos ad celebrationern Dei-Non autemvoluit Deus tantum Habere mutos præcones, fçd ttiam intelligences amp;nbsp;loquentes, quare condidit angelos 6' Homines, àquibus mente amp;nbsp;lingua poffetcelebrari. Soi célébrât Deum, fed non agnofeit Deum, amp;nbsp;non célébrât eum mente de lin gua, fed tantum opère ipfo. vnde Theodoretus in oratione q.. de pto-uidentia: Jçavof îcuviququot;^, ^T4Tt|*^7.t6^»TJTtii^®'^v»«î’«*»w, x^ TÏÎ MfvCiif TOU MapÔTOK T«tf4X«gt;»'rf»« ;^Srt.V,«rlgt;5v KVÇMtIh TW ««««-■riùi ) 1^ TM ATTMTrav .yxaTlotf dr CiAVffii'iavluvH.Cxlumincurrcnsin oculos,amp;cùmmagmtudinem,tumpulcbritudinem oftedens.ae te di vtAitatem Hominibus prxbens ,tacitus prxco en condnoris ,amp; o-tnniülinguasadcelcbtationeminuitat.EtlSlazianzenusinconcions d: natiuitateîilqDe,nommât rcliquas creaturas mutos prxçones magniamp;çoïum operurnDev

Ï)(;dïcunftantûs cYcadoms, c À P v T Y Y.

N vulgarlverfu compreHenduntur prxeipux çV ^tümftantix,

Qms,qvùd,v'b\,qutHusauxiHw ,cur, quomo-do.quandot

,T^S Qux’ûYuHtantommxàifta ôtfaÂajVt mqunYYi-«

Q^anquam neecouGHumDet detteattone terum exHautuh

ÏÎ t

nee ipfum opus penitus perfpici poteftjtamen prxcipuas circum* ftantias tanti opens amp;nbsp;muneris.quxin verbo patefads funt,ani* mocompIedamur,vcDeo gratiasagamus, quód fe patefeciem f creationemundijquemRia bonitate veilem,Gpientia pukem* mum,potétiamaximum5Vtait Bafiliusim.concionc de fexdn' rum operibus, fabricauit.

Ac prima quidemcircumftantiacreationiseft, quód creationt commune opus xtemi Parris,Filij amp;nbsp;Spiritus Candi,iuxta régula Hiprótradita.Operadiuinitatis externa fuut communia,kruata cuiufqueperlbnx proprietate.Eftigiturrerumcreatarumomniu caufa-ï®iylt;s^T£tf»77x«,xternus Pater; ƒ«//lt;»ƒ) ;//KM,xternusFiliuSjÄ07®'

amp;imagoPatris; T5AH(»77x« Spiritus fandus,vt hxc copiosè de-claratBaiïlius inlibro deSpiri-tu fandojCap.id.Nam volunta-te feu decreto Patris omnia ex-tirerunt,amp;Filij efhcacia ex ni-hilo fada, amp;nbsp;prxfentia Spiritus fandi perfeda funt.

®11 ^X? ^

Secundacircumftantiae{l,quódrcslïntexnihiloconditx.Te' ftaturenimhiftoriacrcationis,Deumexnulla priori materiam-diamp;informidiftindasoperum fpecies finxiire,fèd materiamV-nacurnipfiscorporibuscondidiireexnihilo.fbloverbo. Baliliu’ quidem infècundaconcionedefèxdierum opetibus,false réfutât Stoicos ponentes duo coxtema principia,meutern amp;nbsp;materiam. Qi.iideft,inquir,abfurdius quamxterniratem. qux eft folius Dei proprieras,cribuererudiamp;iiidigeftx moli,qu3liseftopinioiiepk iofbphorutn,materia prima. Eufebius autem libro 7. prxparat.

Euangelic. citatdida Origénis-amp;Maximi,perrpicuèrefutantia fomnium de xcernitate mate-rix, qux, qui volet, inde afTu-mac.

Deiim fuiffe in materia,autmat

fepar.xta. Si fuit Devis in materia, babuit locum minime conuenié-texnfusmaieftati.Quidenimeftdeformius materiaprima, quxeft expersomnium c^uabtatumiSi materia in Deo fuit,eadem fequx-tur abCurditas. Quid enim eft indigmus maieftate Dei, qu^m in fe tontinere, Stquaii in bnufouere talem maflam rudern amp;nbsp;indige-bam ? Si fu!tleparataamp; locisdiftinfta materia à Deo,fuit aliquod interuallumjamp;perconfequens vacuum.

Tertia circumftantia,qubd Deus liberè amp;nbsp;voletas tune cum VO-btit,coudidetitmundum,amp;qu6Afit agens liberrimurn, nee ne-ceifanb eifuderit hanc machinant. De bac circumftantia concio-natur pfalmus 115 .Deus nofter in cxlo,omnia quxcunquevoluit, fecit. Etpfalm. 155.0mniaquxcunquevoluit,Domxnusicext,m cxlo Sein terra,in marl amp;nbsp;in omnibus abyfsis.

Quarta,quo A non Aifeeffetit a fuo opere,feA aAGt vniuerfx cte-atutx.amp;rerumfubftantiasferuetjCuftentetcxlum 8cmotus ex e-fte5,fœcunàet terrain,ptocreetfrugesin terra ,impertiat vitam a-nimantibus. Huius prxfentixin conferuatione St fuftentatione rerumlocuplesteftis eftPaulus Kftor.xy. Inipfo viuimus, moue-

Z3O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE CIRCVMSTANTIIS

pore ipfiusDeiprouideutiaad- ftratione,réfutât Ïomniarc««' minirtrari, nectâtùmopificem tiiimludxorum,quinegate'*^ efle toiius vniuerfitatis rerum, ftumapparuiffe.

amp;fabricatorem Deum ,ftdetia

Saluatorem amp;nbsp;adminiftratorem, amp;nbsp;regem amp;ducem ,ipfî SoliS Lunx amp;nbsp;aftris/amp; vniuerfo cxlo atque mundo fèmperprsfden-tem,amp;magno oculo amp;nbsp;diuina potentiaomniaafpicientem.o- Bafilius inquit: Oculus D« innibus cxleftibus amp;nbsp;terrenis eftaMiiim®^,nuquam dormH rebus prçlênrem.deniqj omnia neque dormitat. in mundo ordinantem amp;nbsp;gubemantem.

T CKSATIONIS» r, 2JY teRiftuASopbonisèj.Et relinquam in medio tui popuium paupe-rem amp;nbsp;egenum,amp; fperabunt in nomine Domini.

HisSifrmibbusteftimoniis confirmemus nos contraStoicos furores,Si peramus arcane expeftemus auxiVium Dei in vocatione St ucgoïüs neçeffariis,fiue cauf« fecund» nos adiuuent, hue dcftU tuant,

b e creationehommis,^ de imas,bneDei.

CAP. 111.

S T in concioneNazianzenide natirritate Pilij Deidubcifsimapbibofopbriadecreationemüdiamp;i angeborumamp;bominum. Ibbius concionis fum-mafere eft-.Deus,lt;puieftSpiritus,primrrm omnin

7 condidrt agminaangeborum.Qtriangebinô pro.» i pagantutvtViomines-.fedfimulfunt conditi. Et ficut D eus ipfe eft natura fpirituabis, intebbigens, berrehea.iufta,cafta ôcC. ira angebi funt Spiritus incorporei,intebbi-p,4htes,pbemiucisdiùipsfc amp;nbsp;amoris er^aDeum amp;. Ecebefiam. Dein-Ae Deus couAiAit mundurta , id eft, mobem banc vniuerfam corpo-

çyu\àÂamp;mtotoç,enereà'vuerfuma(çïmuaVïnatura. Ne c^utd autem àeeffet ie çerÇeEtvone creaturarum, D eus aààïàkterùum g,cnus ,v v àeVvcetVuraantun.c^uoàeft mixtum ôc comçoamp;tumexVçn'nu amp;nbsp;ex corpore. Et propter \aanc causam homo reftè appeWatur paruus munAus, «\u'\areVpe£tu ammx eft. ümArs anpeVicx naturx , refpefttl \ nbsp;nbsp;corporis eftexempiartotvus machinx torpotex.Cerebrum eft ftmi-

\ecx\o-.amp; freut tsfum noubabet fokt a, rpurbus fuftentatur -.rtaven-tricub cerebrinonbabeutVufteutaeufa. £tcp.ram\uam cerebrum eft maSa vaiAe p,r arris,tarnen non ruit ,nemrne,mfr fobo Q eo fuftentan* te. Corinbomine eftimap,o Soiis-Sicut enim SoiftraVueebune mü-Aaarii\uftrat,óc.eftfonsv\t.r\isca\otis'.rtacoreftfans(pirituumvr-ta'arrra.cp.rifufttvebkubavitx. C,ubna feu intimus ventricubus eft.

3J2 DE CRIAT IONE HOMINIS ET

exemplum teiTxamp; aquæ. Sicutenim hxcduóinferiora elefflef’* funtimpuriora reliquisfuperioribiis:itahxc pars corporis eftfo'' didior,quàm reliquæ,cuius tarnen nullus ent vfus in vitaateriU' VerbaNazianzenifunt:«? ta j/trêflx/*; •S-sor ^niJunfytiTov rtt’Sf»^’^ iyyikov S.»^ov,'WÇ^9-gt;itrm{jii p.lKToy,tTró-^Uu ny cpa,7«f x/riffiafiiivi^''*^ tl»llJt.îvtir,CàLI}’lKiATâv €T( •).tt{)CAa'l\tijÓljl.iV0V iwQiV, iTylyHOf lij ïfïW’’' tocfa'Ueu^Byi^ i6iya.T!iy,ó(iit,Tovi^ yiiiiji.iysy,[ji.ïfoy ij-i-yï^miy ra.renitu'^^' Toy ctiroy Bryiup.ec.^ lt;ró.pi(^.Deus f^bnezuiz hominem quafiangelun' alterum,adoratorem mixtum, contemplatorem vifibilis creaturt Gcerdotem Dei,regem terrç amp;nbsp;eorum,qiiæ funtin terra,quigiibet' natur defuper, terreftrem amp;nbsp;cxleftem.mortalem amp;nbsp;immortalenli vilibilem amp;nbsp;fpiritualtm medium inter excellétiam (Schumilitatun» amp;. inter camera amp;nbsp;Spintum.

naiusfocietatemnoftrxnaturx.Cumigiturtantaftt dignitas noftrç

GG

23 HE CREA T I, Pi N E. H O M I N I S ET

quis Tamis amp;nbsp;pius negate poteft/perandam eßerefurrcctioncmr.?' ftroriimcorporum?

Poftremó confideremus Sabbathum creationis, deque nos Sabba-

• DE IMAGINE D E I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;235 Sabbathum pxdagogicum admonet. Ideoenimpoftconditum hominem,Deüsnullam noua fpcciemelementorum aut ani-

mantium creauir,vt'tcftAretiir, genus humanumelle vltimum opus.adcjuod fabricatio aliarû lerum prxcipuè diredha fuerit, amp;nbsp;in quo yelitatquîelcere, amp;nbsp;cuiinomnixternitate commu mcaturus fît fefè, fuam (âpien-ûam,iuftitiamamp; Utiriam, Ex his teftimoniis intelligi poceft, quanta fit hominis dignitas amp;nbsp;fixcell«ntia,amp;qiiantusamorDeierga genus humanum.

. Deprouidentia diuina.

C A P V T IV.

^^ 0 N fatiseftbunc articulum tenets,,quüd Devis

1^€^ omnibus rebus à fefaftis cohfulere amp;nbsp;prouidere '^ 2 P'^quot;è paternabonitate,amp;deincçps,pmoi V’^PO-conferuare amp;'gubernare opera manuum fua-

Prouidenuadiuina compledhitur «lyj/ratm/ :^ 9tiiovlt;gt;fi.ietvP Ad ®iy^r«)«’n' pertinent inlpeôtio Hanc diftioftionem non efle ^^’æ?®’^l’tunpr«ui- fiftitiam, poteft probari ex pfàl-'°.\;^^°?’^’/’,5^^^^V,™gt;amp;cq mo 159.qui eft confeßio deprae-ë'’.'PAPP*Wæ^ôgitati.onumi .q^utia amp;nbsp;opéré Deiin.finguloru quas format natura cordis, hu- . hominum^formatiojie amp;nbsp;viras ’’’^Pb..:.!. .„tn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conlêruatione. n^yveio-K auté

M iilMnp.la.t referuntur re- nontantùm fignificat præuido-rmnconlçruaüoôc fuftentatiop nem return futurarum,fed amp;nbsp;ou

DB PROVIDENTIA DIVINA. JJJ tioobieftionisEpicuri contra proujdentiam,quific argumentatur: SiDeoreshumanæe(rentcuræ,bene effet bonis,malè malis, quodmincabeff.

De Iiac obieftione fie reipodet Salomon: Deus cunfta, qnx fiant, adducetin iudicium,fiaebonam fine maluni fit. In hacconfufione vits,fortiinavidetardominari in rebus hamanis,amp;caeca manu di-ftribiierefuamanera,fedeùm breuis fit amp;nbsp;fugaxhæevita,relpicia-mus adfuturumiudicium,inquodifi:ernet DeusPaulumà Nero-ne,Ieremiamab Aprye,Baptiftam abHerode, amp;nbsp;vniuerlbspios ab impiis. Deeadem prouidentia concionatur liber fàpientiae, quem a-liquiàPhiloneludxofcriptamefreputant.Necpoteftquidquam di ci graiiius amp;nbsp;venus de prouidétia Dei amp;nbsp;pcenis tyrannorum, quàm qiiodfcriptiimeftinlibrofapientiæ. Inter cetera fie exclamatcap.d. Potentespotentertormentapatientur.Etmox,Fortioribus fortior inftatcruciatio:ideft,tyranni,fiueinhac,fiueinfuturavitagrauiter punientur. Nam perpotentesintelligit tyrannos,quifuapotentia abutuntiiradmiferorunihominumoppreßionem. Sicin libro lob magna pars difputationum confumitur in hoc argumento:

Peccatores à Deo affliguntur.

Tuesaffliftas.

Ergo es atroxpeccator,non habes bonam confeientiam.

DehocargumentoDeus ipfetandemrefpondetinfine librilob. Hsc dico,vt feiant difcentes,doâ:rinamde prouidentia non effe phi îoCophicamtantum,lèdverèTheologicam. Quodfi quis populäre prouidentiæ definitionem requirit, is talem habet in Germanico fymbolo,quodpublicècanitur.