|
793
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Van de voorzitter
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Tijdschrift van de Historische Vereniging
Vleulen-De Meem-Haarzuilens. 10e jaargang nr. l maart 1990 © 1990 Verschijnt 4x per jaar Ingeschreven in het verenigingsregister van
de K.v.K. Utrecht e.o. onder nr. V. 479360 |
|||||||||||||||||||||||||||
|
Indien u belangstelling en wat vrije
tijd heeft om ons met onze activiteiten te helpen, dan bent u - uiteraard - van harte welkom. Neem contact op met een van de bestuursleden, die u er alles van kan vertellen. Wij wachten benieuwd af. Ons Tijdschrift 1982, II, bh. 19.
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Dagelijks bestuur:
Dr D.W. Gravendeel, voorzitter 't Zand 35, 3451 GP Vleuten tel. 03406 - 61793 J.W. Schoonderwoerd, sekretaris
Mecmdijk 62,3454 HT De Meem tel. 03406 - 61462 P.G. de Rooij, penningmeester
't Zand 1. 3451 GP Vleuten tel. 03407 - 1483 A.J. van /x)eren, vice-voorzittcr
Stationsstraat 34, 3451 BZ Vleuten tel. 03407 - 1263 |
|||||||||||||||||||||||||||
|
ik niet dat de toon van de analyse som-
ber en de smaak ervan zuur moeten zijn, maar 't kan waarachtig geen kwaad af en toe de balans op te maken of, zoals sommige mensen zeggen, „de zaken eens op een rijtje te zetten". Wat was destijds de uitgezette koers?
En wordt die nog aangehouden? Wat is er terechtgekomen van alle plannen? Hoe „levend" is de vereniging? Soms spreekt mij iemand, iimig ver-
genoegd en handenwrijvend, aan: 't gaat goed met de vereniging, hè! Ik ben dan altijd geneigd hem gelijk te geven, maar vraag soms, waarop hij zijn enthousiasme baseert. Het ant- woord is dan: nou, actieve vereniging, leuk boekje, veel leden. En dat zet mij dan aan het denken. |
|||||||||||||||||||||||||||
|
Terugblik
Als we de oprichtingsvergadering
van 12 mei 1981 niet meerekenen, zal onze vereniging op 24 april aanstaande haar tiende algemene ledenvergadering houden. U leest deze woorden in het eerste nummer van de tiende jaargang van ons tijdschrift. Onze vereniging beweegt zich nu in het tiende jaar van haar bestaan. Natuurlijk is een rond getal altijd
een mooie aanleiding tot een feestelijk gevoel, compleet met zelfvoldane te- rugblik. Zo'n terugblik op de geschie- denis - en die heeft de vereniging in- middels - kan heel nuttig zijn, mits de zelfvoldaanheid wordt ingeruild voor kritische analyse. Met kritisch bedoel |
|||||||||||||||||||||||||||
|
Erelid:
Mevrouw Prof. Dr C. Isings, Soest
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Ledenadministratie/Informatie:
Opgeven van nieuwe leden, mutaties en (na)-
bestellingen bij:
Mevrouw P.J. de Rcx)ij-Goes,
't Zand 1, 3451 GP Vleuten
tel. 03407 -1483
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Kontributle:
De jaarlijkse kontributie bedraagt voor 1990
minimaal 130,- poslabonnement f40,-- per jaar Donateurs:
Minimaal f 12,50 per jaar
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
In dit nummer
Van de voorzitter
Verenigingsberichten
Uitnodiging voor de algemene ledenvergadering
Een stijlkamer
Een dorp verandert
Een eigen R.K. kerk te Haarzuilens, deel 2
Wie wat bewaart die geeft wat
Luchtfoto van een stukje Vleuten
Het spoon/vegongeluk van 25 januari 1942
Oude perceelsnamen
De Wiel
Zonde
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
De vereniging heeft rekeningen bij de vol-
gende instellingen: ABN - De Meem 55.66.33.040 RABO - Vleuten 36.75.17.574 POSTBANK 2 68 92 (K) |
|||||||||||||||||||||||||||
|
pag.
793 796
797 798 799 804 805 807 810 813 818 |
|||||||||||||||||||||||||||
|
Gehele of gedeeltelijke overname va;i arti-
kelen uil dit tijdschrift is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van de redaktie |
|||||||||||||||||||||||||||
|
Illustratie voorpagina;
Het spoorwegongeluk van zondagmorgen
25 januari 1942. Foto Wim Goudappel. |
|||||||||||||||||||||||||||
|
LOSSK NUMMERS F 74!0
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
794
|
|||||||||
|
ding werd vlijtig voortgegaan op de
ingeslagen weg. In november 1982 organiseerden wij de tentoonstelling „Oude Ambachten" in Vleuten en De Meern. Een maand tevoren was de op- gravingscampagne op de Hoge Woerd van start gegaan. In 't voorjaar van 1983 werd zo ongeveer de hele vere- niging in groepjes rondgeleid in kas- teel de Haar door de toenmalige be- heerder Rudolf van der Sandt en in datzelfde jaar werd in 't kader van ,,Kom in de Kas" een fikse tentoon- stelling verzorgd in het gebouw van de Bloemenveiling. Ter gelegenheid van de inschrijving
van ons 500ste lid organiseerden wij voor onze leden in de zomer van 1983 een rondvlucht boven de gemeente en op 23 september van dat jaar deed on- ze vereniging mee aan de presentatie van de voorlopige monumenteninven- tarisatie in De Schalm. Van 12 mei tot 3 juni 1984 was er
de grote tentoonstelling „150 Jaar gra- ven naar een Romeins castellum in De Meern". Tussen dit alles door werd trouw
„gekraamd" op viUe markten, koningin- nedagen en braderieën, zoals dat trou- wens tot nu toe een goede gewoonte is gebleven. Uitzien naar een huis
Reeds in het eerste jaar werd con-
tact gezocht met het gemeentebestuur en diverse gemeentelijke instanties. Uitgangspunt hierbij was de veronder- stelde wederzijdse wil het historisch erfgoed van onze gemeente te bewa- ren. Als we het over „de gemeente" heb-
ben, is het goed in dat begrip enige nuancering aan te brengen. Ik onder- scheid dan in eerste instantie „het ge- meentehuis" en bedoel daarmee de amb- tenaren. De medewerking die wij van die kant altijd hebben ondervonden verdient alle lof. Iets moeilijker ligt het met „de raad". De mening van het individuele raadslid lijkt tot ijlheid vervlogen als zijn stem, via fractie- en commissievergadering, de raadszitting bereikt. Van het ,,gemeentebestuur in engere zin" (B en W) hebben wij op onze indringende toenaderingspogin- gen nimmer een volmondig: Ja, ik wil, mogen horen. De vereniging intussen, verwierf be-
zittingen en kwam daarmee in een pro- blematiek terecht, die de tweede fase van haar bestaan zou beheersen. Toen de nood heel hoog was, stelde
de gemeente de deel van de toenmalige boerderij van van Dijk, aan de Thema- |
terweg, ter beschikking als tijdelijke
opslagruimte. Wij waren daar natuur- lijk heel blij mee, temeer daar ons in het vooruitzicht werd gesteld dat er ,,op ambtelijk niveau" werd gewerkt aan een betere oplossing. Wij waren toen nog zo naief te veronderstellen dat men ,,niet meer om ons heen kon". Wij gingen zelfs zo ver dat wij op 10 juli 1986 een serieuze cultuur- en mu- seumnota aanboden aan de burgemees- ter, waarop ons de toezegging werd ge- daan dat het stuk „zeer zorgvuldig in de beslissing zou worden meegewo- gen". Welke die beslissing dan ook moge zijn geweest en of zij wel ooit werd genomen, zij heeft in ieder geval niet gevoerd tot een markant gemeen- telijk cultuurbeleid. De betere oplos- sing kwam dus niet, althans niet van ambtelijke zijde. In ons blad van december 1987
schreef ik een uitgebreid artikel over de periode van zwoegen en sjouwen, breken en bouwen, die uiteindelijk leidde tot de ingebruikneming van ons Kabinet. Op 1 augustus 1988 huurden wij bovendien de Broederschapshuis- jes. Andere activiteiten gingen gewoon
door. Voor de jaren 1985 en 1986 werd, in samenwerking met de Lions Club, een historische kalender uitgegeven. Hulp werd verleend bij de inrichting van een tentoonstelling ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de Wil- librordkerk, in juni 1985. Op de ledenvergadering van 26 maart
1985 nam ik het voorzitterschap over van Jan Schutte en ik beloofde mijn taak met een zekere mate van ,,gezon- de bezetenheid" te zullen waarnemen. De tijdelijke opslagruimte aan de
Thematerweg was door ons inmiddels ingericht als museum en dat betekende openstelling op vaste tijden. Op 30 no- vember 1985 mocht ik daar het eerste exemplaar van ,, Van Oude Rijn tot Leidse Rijn" aanbieden aan onze bur- gemeester. Van 8 tot 29 april 1988 was er in de
nieuwe Openbare Bibliotheek te Vleu- ten een, mede door ons georganiseerde tentoonstelling over Kees Valkenstein. In de septemhermaanden van 1987
en 1988 deden wij mee aan de Open Monumentendag. In het kader van het Landelijk Mu-
seumweekend werd door ons in de ka- pel van kasteel de Haar op 15 en 16 april 1989 een fototentoonstelling ge- houden van alle bekende ridderhofste- den in onze gemeente. De Open Monumentendag 1989 werd
door ons „binnenshuis" gevierd door |
||||||||
|
Dat wij veel leden hebben, is buiten
kijf. Het aantal is zelfs buitensporig hoog, in vergelijking met het ledental van verenigingen in veel grotere plaat- sen. De opmerking over het ,,leuke boekje" laat ik voor wat ze is, ik heb daar zelf een te groot aandeel in. Ten- slotte: fs de vereniging werkelijk zo actief en, zo ja, wfe zijn er dan zo ac- tief en wat doen ze dan wel allemaal. De overtuiging van mijn zegsman
en de daardoor bij mij opgeroepen ge- dachten moeten in de bovenbedoelde analyse meetellen. Ik wil in die richting een poging doen.
De geschiedenis van de vereniging
is een beetje te vergelijken met die van een nomadenstam, die zijn zwervend bestaan tenslotte opgeeft en een vaste verblijfplaats kiest. Dat is ook bij zo'n stam geen zaak die in een handomdraai haar beslag krijgt. Daar is soms een in- grijpende verandering in de levensbe- schouwing voor nodig. U kunt zeggen: je gaat wat ver, wat
heeft onze levensbeschouwing met on- ze vereniging te maken? Inderdaad, u heeft gelijk, maar onze vereniging heeft statuten en die zijn toch wel als een soort geloofsbelijdenis te beschouwen. Om kort te gaan, in het bestaan van
de vereniging zijn duidelijk drie fasen te onderscheiden. Ik wil ze kort schet- sen en vervolgens - door toetsing aan de statuten - nagaan of de vereniging zich aan haar doelstellingen heeft ge- houden en in hoeverre zij die heeft verwezenlijkt. Zwerven
De eerste voorzitter, Dr B.J. van
Vliet, kon zijn functie maar heel kort vervullen, omdat zijn werk hem naar elders riep. Toch stammen uit zijn tijd de talloze initiatieven, die het prille bestaan van onze vereniging kenmerk- ten. Er werden introductietentoonstel- llingen gehouden (2 en 3 october 1981 in De Meern en 9 en 10 october in Vleuten) en werkgroepen opgericht. De laatste kregen de meest uiteen- lopende onderwerpen te behandelen: de geschiedenissen van de ridderhof- stad Bottestein, de brouwerij en de Willibrordkerk, genealogie, paleogra- fie, archeologie, dorpsfilms, de opzet van een foto-, film-, verhalen- en ge- luidsarchief. Er moesten lezingen wor- den gehouden en contacten gelegd met alle instanties die maar even voor de vereniging nuttig zouden kunnen zijn. Reeds op de ledenvergadering van
10 november 1981 werd J. Schutte tot voorzitter benoemd en onder zijn lei- |
|||||||||
|
795
|
|||||||||||||||
|
den, moesten zich noodgedwongen
maar al te vaak beperken tot een „proef- boring". Het gevolg is natuurlijk wel, dat de vereniging, vaker dan prettig is, het antwoord schuldig moet blijven als haar als vermeende deskundige instan- tie een vraag wordt gesteld op histo- risch gebied. Conclusie
Misverstanden schijnen in het bij-
zonder in het westelijk weide-gebied heel gemakkelijk te ontstaan. Om die te voorkomen, wil ik, vóór ik verder ga, uitdrukkelijk stellen dat ik in mijn analyse de vereniging-als-zodanig op het oog had en dat ik mij heb onthou- den van een beoordeling van personen en functies. |
|||||||||||||||
|
eniging, 't Kan ook zijn dat zij op een ge-
geven moment wel eens resultaten van him beloofde onderzoeken willen zien. Bovendien is het heel goed mogelijk dat sommigen onder ,,geschiedenis" iets heel anders verstaan dan hun door de vereniging bij voortduring wordt geboden. Een goed voorbeeld hiervan is het geval van de dame die haar lid- maatschap en daarmee het abonnement op ons tijdschrift opzegde, onder het motto: er staat geen historie meer in! |
|||||||||||||||
|
fotomateriaal van gemeentelijke monu-
menten te exposeren in de Broeder- schapshuisjes. Al die jaren werd trouw meegewerkt
aan het Kursusprojekt en er werden talloze dia-lezingen gehouden voor evenzovele verenigingen en instellin- gen. Een enkele maal trad voor onze le-
den „een spreker van buiten" op. Tussen de bedrijven door waren wij
enkele malen genoodzaakt ons hele hebben en houden te verhuizen en zo eenvoudig als het hier in enkele woor- den wordt gezegd, was dat bepaald niet. U moet 't mij niet kwalijk nemen als
ik in dit vluchtig overzicht niet vol- ledig ben. Het gaat er mij slechts om een beeld te schetsen van de haast chaotische toestanden in de afgelopen jaren. |
|||||||||||||||
|
Heeft de vereniging de kennis van
de geschiedenis voldoende bevordert? Deze vraag is heel wat minder eenvou- dig en rechtlijnig te beantwoorden. Zij hangt ook nauw samen met de volgen- de: heeft de vereniging de studie van de geschiedenis voldoende geani- meerd en vervolgens de resultaten van die studie voldoende uitgedragen? Ik ben van mening dat er meer gedaan had kunnen worden, maar ik voeg daar direct aan toe dat de vereniging als zo- danig in deze geen schuld treft. Het is een kwestie van taken verdelen. Een tentoonstelling inrichten en een huis bouwen zijn andere zaken dan in de geschiedenis duiken. Wij hebben vanaf het begin een schrijnend tekort gehad aan medewerkers, die de studie van een of andere facet van de geschiede- nis voor hun rekening wilden nemen. Nu de vereniging „onderdak" is wordt dat gemis nog pijnlijker en destemeer omdat de opgeroepen belangstelling (zie boven) antwoorden op vragen zal gaan verlangen. Heeft de vereniging voldoende ge-
daan aan het instellen van een histo- risch archief? Deze vraag kan met een volmondig ,,ja" worden beantwoord als het erom gaat of de vereniging ge- noeg moeite heeft gedaan om „spul- len" te verzamelen, die kimnen dienen tot illustratie van het historisch ver- haal. Restauratie, registratie en docu- mentatie zijn echter niet uit de verf gekomen. Dat de expositie nog niet tot een bevredigend resultaat heeft geleid, is de vereniging nauwelijks aan te re- kenen. Een en ander heeft alles te ma- ken met het nog altijd aanwezige ruim- teprobleem. Het papieren archief groeit ook
niet snel. Weliswaar hebben wij zo lang- zamerhand een aardige bibliotheek, maar een goed geordende documen- tatie waarin van alles op te zoeken is betreffende de geschiedenis van onze gemeente, is nog verre toekomstmu- ziek. Daar is wel een verklaring voor. De studie van de geschiedenis is nim- mer over een breed front aangepakt. De enkelingen, die zich geroepen voel- |
|||||||||||||||
|
Die analyse is zuiver „academisch"
of, zo u wilt „theoretisch". Daarom heb ik ook de statuten gebruikt als toets. Het is namelijk heel wel denkbaar dat een vereniging zich voorspoedig ont- wikkelt, maar daarbij ver afdwaalt van haar statutaire uitgangspunten. Onze vereniging kan zich zoiets niet veroor- loven, zij zou er haar geloofwaardig- heid door verliezen. De conclusie moet zijn dat onze ver-
eniging zich goed aan haar doelstellin- gen heeft gehouden, ze ten dele heeft verwezenlijkt en ze voor een ander deel nog echt moet waarmaken. Vooral dat laatste brengt een grote verantwoor- delijkheid mee, met het oog op de ge- wekte verwachtingen. De vereniging krijgt van mij een
dikke voldoende. En dan nog het volgende. De Histo-
rische Vereniging Vleuten-De Meem- Haarzuilens is géén gezelligheidsver- eniging in de gangbare betekenis van het woord. Dat wil natuurlijk allerminst zeggen dat zij geen gezellige vereni- ging zou kuimen zijn, maar op de vraag of wij ook wel eens een kaartavond or- ganiseren moet het antwoord toch per- tinent ontkennend luiden. Een veelverbreid misverstand is dat,
zodra iets in de hobby-sfeer ligt, er geen verplichtingen aan vast zitten. Dat moge opgaan voor de individuele hobby, zodra er sprake is van een hob- by in teamverband, vervalt die vrij- blijvendheid. Men moet dan op elkaar kimnen rekenen, afspraken moeten wor- den nagekomen en verantwoordelijk- heden moeten worden aanvaard. Men moet bereid zijn zich aan een zekere discipline te onderwerpen. D.W. Gravendeel
|
|||||||||||||||
|
Onder dak
i Op 30 october 1989 namen wij onze
gebouwen officieel in gebruik: het Ka- binet in De Meem en de Broederschaps- huisjes in Vleuten. En daarmee kwam de vereniging in de derde fase van haar bestaan. Ons tijdschrift
Temidden van alle bovenaangehaal-
de ,.onrust" verscheen, schijnbaar on- beroerd en met een ijzeren regelmaat, elke drie maanden ons tijdschrift en wij speelden het zelfs nog klaar drie- maal een bijzondere uitgave (een spe- cial) tot stand te brengen. IToetsing aan de statuten
Heeft de vereniging er voldoende
' aan gedaan om de belangstelling voor de historie te wekken? Ik geloof dat ik oprecht mag stellen dat de vereniging er werkelijk alles aan heeft gedaan om die opdracht te vervullen. Nog onlangs lieten wij - daartoe in staat gesteld door een royale bijdrage van Engelhard BV - een fraaie brochure drukken, vol in- formatie over de geschiedenis van on- ze gemeente en het werk van onze ver- eniging. De in deze richting door de vereni-
ging ontwikkelde activiteit vindt haar beste bevestiging in het inderdaad zeer grote ledental. Hoewel dat enerzijds natuurlijk bijzonder verheugend is, kan het anderzijds ook zorgen baren, 't Kan zijn dat deze mensen lid zijn geworden op grond van hun algemene belangstel- ling voor geschiedenis of uit sympa- thie voor de doelstellingen van de ver- |
|||||||||||||||
|
796
|
|||||||||||||
|
Koninginnedag in Vleuten
Ter gelegenheid van de viering van koninginnedag in
Vleuten op maandag 30 april zullen de Broederschaps- huisjes die dag van 10.00 - 17.00 uur geopend zijn. Met enkele kleine exposities hopen wij daar weer veel
belangstellenden te kunnen verwelkomen. Ook u! |
|||||||||||||
|
Verenigingsberichten
|
|||||||||||||
|
Openingstijden gebouwen
In het vorige nummer werden de openingstijden van on-
ze gebouwen nogmaals vermeld. Helaas is dit bericht niet juist opgenomen. Voor de Broederschapshuisjes werd ver- meld elke Ie maandag van de maand. Dit moet zijn elke Ie vrijdag van de maand. Nu goed herhaald:
Algemene contactavonden in: De Broederschapshuisjes in Vleuten: elke Ie vrijdag van de maand van 19.30 - 22.00 uur; Het Kabinet in De Meern: elke maandag van 19.30 - 22.00 uur. Bijeenkomst van de genealogische werkgroep in de Broe-
derschapshuisjes: elke 2e donderdag van de maand van 20.00 - 22.00 uur. Medewerkers
In vergelijking met het totale ledental van de vereniging
van ruim 875 is het aantal leden dat regelmatig aktief meewerkt aan de aktiviteiten van de vereniging maar erg klein; amper 15. Om het werk van de vereniging te kunnen voortzetten
zijn er meer nodig. Het grootste knelpunt is het gebrek aan vrijwilligers die zich bezig willen houden met historisch onderzoek en het schrijven van artikelen daarover, want zonder auteurs kan ons tijdschrift niet op peil blijven. Daarnaast dient ons fotoarchief zo snel mogelijk geordend en geïnventariseerd te worden. Mensen met een goede plaatselijke bekendheid zouden zich daarvoor zeer ver- dienstelijk kunnen maken. De genealogische werkgroep is o.a. bezig met het toe-
gankelijk maken van de archieven van de oude gerechten van Vleuten, de Haar en Themaat, waarvan wij microfilms in ons documentatiecentrum hebben. Voorzover daarin alfabetische klappers zijn opgenomen dienen deze „ver- taald" te worden in leesbaar nederlands en voorzover er geen klappers van zijn moeten deze nog gemaakt worden. Voor dit tijdrovende maar noodzakelijke werk zoeken wij medewerkers die oude handschriften uit de 17e en 18e eeuw kunnen lezen of willen leren lezen. Wie biedt zich aan voor de hiervoor genoemde werk-
zaamheden? De secretaris wacht op uw telefoontje. |
|||||||||||||
|
Uitnodiging
voor de algemene ledenvergadering
Bij deze nodigt het bestuur de ledep uit voor de algemene
ledenvergadering van de vereniging, welke gehouden zal worden op dinsdag 24 april 1990 in het gebouw van de vereniging Zandweg 147B te De Meern (achter het Ver- enigingsgebouw). Aanvang 20.00 uur precies. Agenda:
1. Opening
2. Vaststelling notulen van de vergadering van 11 april
1989. 3. Ingekomen stukken en mededelingen.
4. Jaarverslag over 1989.
5. Rekening over 1989:
a. Verslag van de kascontrolecommissie;
b. Vaststelling rekening en balans.
6. Benoeming nieuwe kascontrolecommissie.
7. Vaststelling begroting voor 1991 en contributie voor
1991. 8. Verkiezing bestuursleden.
9. Rondvraag en sluiting.
Het bestuur.
Dr D.W. Gravendeel, voorzitter
J.W. Schoonderwoerd, secretaris
Toelichting:
Agendapunten 4, 5 en 7: De hier bedoelde stukken liggen
tien dagen voor de vergadering ten huize van de secretaris, alsmede een uur voor het begin van de vergadering in de vergaderzaal ter inzage voor de leden. Agendapunt 8: Volgens het bepaalde in het huishoudelijk reglement zijn dit jaar aan de beurt om af te treden me- vrouw P.J. de Rooij-Goes en de heren K.B. Nanning en P.G. de Rooij. Deze bestuursleden zijn herkiesbaar en worden door het bestuur kandidaat gesteld. Daarnaast treedt ook mevrouw L.M.T.J. Broekhuijse-Rood af als bestuurslid, terwijl het tevens gewenst geacht wordt het bestuur met één lid uit te breiden. Voor de vervulling van deze twee vakatures worden door het bestuur als kandidaten voorgesteld de heren T. van den Berg te De Meern en Drs J.A.J. Konings te Vleuten. Door tenminste tien leden kunnen ook kandidaten worden
voorgedragen. Deze voordracht dient uiterlijk drie dagen voor de vergadering bij het bestuur te worden ingediend. Na de vergadering zal door de heer Gravendeel een lezing
met dia's worden gegeven over het onderwerp: „Een gouden vogel".
|
|||||||||||||
|
Documentatie
Onze oproep aan de leden om documentatiemateriaal
ter beschikking te stellen, zoals oude akten, bidprentjes en overlijdensannonces, heeft al enig resultaat gehad. Van een zestal personen ontvingen wij ruim 425 exemplaren van bidprentjes en overlijdensannonces om te copiëren voor ons documentatiecentrum. Laat dit voor u een aansporing zijn om ook nog eens bij
u in de kast te kijken. Wij hebben de indruk dat er nog veel meer te voorschijn kan komen! |
|||||||||||||
|
797
|
||||||
|
£en stijlkamer
|
||||||
|
In ons Kabinet in De Meem - u weet wel, Zandweg 147B (achter het Verenigingsgebouw) - zijn wij bezig met de in-
richting van een „stijlkamer". Dat gebeurt natuurlijk niet helemaal volgens de regels van de kunst, want daar hebben we de ruimte niet voor. Toch blijkt het mogelijk te zijn een gezellige ouderwetse zitkamer te maken met een „open keuken" in oude stijl. Wij maakten dankbaar gebruik van stukken uit de erfenis van de Kockengense Oudheidkamer, maar evenzeer van schenkingen uit eigen kring. Het is niet de bedoeling te kiezen voor een bepaalde stijlperiode omdat wij dan te zeer in onze mogelijkheden zouden worden beperkt. Wèl moet alles minstens 50 jaar oud zijn. We missen natuurlijk nog wel het een en ander, bijvoorbeeld een passende tafel, een klein buffetje, een in de toon val-
lende lamp, maar daar kunt ü ons misschien wel aan helpen? En............kom eens kijken!
|
||||||
|
791
|
||||||||||||
|
mmm
|
||||||||||||
|
Een dorp verandert.
|
||||||||||||
|
i-/M^^é[F:}f^^ *-M'^é
|
||||||||||||
|
^*
|
||||||||||||
|
Sorry, beste lezers van deze rubriek, dat ik in het vorige
nummer van drie maanden geleden, verstek heb laten gaan. Persoonlijke omstandigheden maakten me het niet mogelijk.....nee, ik ,,leg" niet in scheiding maar ik ben
gewoon een paar weken een beetje ziek geweest. Dat is nu
over en ik ben weer terug. Eind september besloot ik m'n verhaal met: „Ditmaal
geen nieuwe raadselfoto want ik wil eerst eens de raadsels opgelost hebben over de vorige foto rond niet meer dan 5 huizen". Daar kwam niets van terecht. Ik hoorde niets meer. Ik
laat dit buurtje even rusten. Ik heb nu een totaal andere raadselfoto. Waar is deze foto gemaakt en wanneer onge- veer? K.B.N.
|
||||||||||||
|
\
|
|||||||||||||||
|
799
|
|||||||||||||||
|
Een eigen R.K. kerkte Haarzuilens
|
|||||||||||||||
|
door
|
|||||||||||||||
|
Dr D. W. Gravendeel
|
|||||||||||||||
|
deel 2
|
|||||||||||||||
|
De afwijziging
Het bleef twee maanden stil, maar toen barstte de bom.
De heer H. de Greef te Haarzuilens ontving een op 5 juli 1934 gedateerde en door de aartsbisschop van Utrecht, J.H.G. Jansen, persoonlijk ondertekende brief: In beleefd antwoord op Uw schrijven van 8 maart j.l, waarin
U uit naam van meerderen Ons verzoekt, een onderzoek te willen doen instellen naar de mogelijkheid in Haarzuilens een kerk te stichten, deelen Wij U mede, dat het gevraagde onder- zoek heeft plaats gehad; dat echter gehoord de verschillende adviezen en na raadpleging van het Hoogwaardig Kapittel Wij geen aanleiding vinden, vooralsnog stappen te doen ten einde te komen tot de stichting van een kerk te Haarzuilens. |
|||||||||||||||
|
Met dit kille, hooghartige briefje maakte de aartsbisschop
een „kardinale" fout. Hij had namelijk de zaak wel degelijk ernstig opgevat, getuige ook zijn verzoek aan pastoor Ohl om zijn pogingen tot het plaatsen van een lening voorlopig te staken. Hij was in overleg getreden met het Kapittel, dat hem had voorgesteld twee kanunniken onderzoek te laten doen en hij was met dat voorstel accoord gegaan. Vervolgens had het Kapittel zélf twee kanunniken gekozen: J.G. van Schalk, die de omstandigheden ter plaatse kende, en J.H. Scholten. De heren hadden verslag uitgebracht en de voor- en nadelen opgesomd. Argumenten tegen waren in het kort:
1. Het is niet erg waarschijnlijk dat het aantal parochianen
in Haarzuilens groter zal worden; 2. Een behoorlijk onderhoud van de benoemde pastoor is
zeer onzeker. 3.Waarschijnlijk zal de kerk, behalve op zon- en
feestdagen misschien, de hele dag leeg staan in een gemeente van 400 tot 500 zielen. 4. Een afstand van 6-7 kilometer tot de kerk in Vleuten is
voor één familie groot. Alle anderen kunnen er te voet binnen een uur zijn. 5. Als in Haarzuilens een gemeente wordt gesticht, zal de
kerk in Vleuten ongeveer 900 zielen behouden. Dan zal één pastoor voldoende zijn, maar de zorg voor de gemeenschap en vooral voor de jeugd zal beter zijn als een kapelaan de pastoor helpt. Er waren ook argumenten vóór:
1. In Haarzuilens staat een katholieke school, waarvan de
kinderen door de weeks nooit naar de kerk kunnen. 2. Als in Haarzuilens een kerk wordt gebouwd en de
gemeente in Vleuten wordt te groot, dan kan die in Haarzuilens er wat bij nemen. De conclusie was dat de vele nadelen niet konden worden
goedgemaakt door de enkele voordelen. Had de aartsbisschop nu maar in een persoonlijk
onderhoud met de leden van het comité — iets waarom herhaaldelijk was verzocht, maar wat nooit werd toegestaan — in alle rust en op voet van menselijke gelijkheid, opening van zaken gegeven, dan had men zich, zij het teleurgesteld, bij de beslissing neergelegd. Men voelde zich echter „genomen" omdat de ware redenen van de weigering (hoe- wel in de wandeling wel degelijk vermoed) niet openlijk |
|||||||||||||||
|
H. de Greef
|
|||||||||||||||
|
800
|
||||||||
|
Ons inziens is daarom het onderzoek te eenzijdig geweest en
zijn de woorden „verschillende adviezen" in Uw voornoemd schrijven niet juist. Te meer daar wij een onderhoud met Uwe Hoogeerwaarde
Excellentie hadden aangevraagd- doch niet verkregen -, spijt het ons dat Uw adviseurs niet een onzer hebben bezocht, van wien zij beter hadden kunnen vernemen hoezeer het geestelijk belang van de katholieken van Haarzuilens hier een kerk eischt. Immers 's zomers, als Baron van Zuylen hier in zijn kapel 's Zondags een H. Mis liet lezen, gingen tientallen personen daar naar de H. Mis in plaats van te Vleuten, hoewel de pastoor zelf eens van de preekstoel heeft afgeroepen dat met het hooren van die H. Mis niet kan worden volstaan. Bij een onderhoud dat twee onzer hadden met den Vicaris-
Generaal, verklaarde deze ons dat vanzelfsprekend het zielenheil voor alles ging. Wij verzochten hem te willen opge- ven wat Uwe Hoogeerwaarde Excellentie van de katholieken van Haarzuilens eischte, doch daarop ging Zijne Hoogeer- waarde niet in en verzocht ons enkel schriftelijk te willen op- geven wat de katholieken konden opbrengen. Naar aanleiding daarvan zonden wij Uwe Hoogeerwaarde
Excellentie ons schrijven van 5 Mei 1934 met de noodige be- scheiden. Onzerzijds was daarmede vrijwel al het mogelijke gedaan en het resultaat leek ons alleszins bevredigend. Naar onze meening zullen wel meer kerken gesticht zijn, waar een zekerheid als door ons gegeven, niet gesteld zal zijn. Het afwijzende antwoord van Uwe Hoogeerwaarde
Excellentie op ons verzoek heeft hier thans een geest van ver- zet gekweekt, zooals wij ons nooit hadden kunnen indenken. Men roept als het ware om een herroeping van Uwe beslissing en wij hopen daarom dat het vorenstaande voor Uwe Hoogeerwaarde Excellentie een reden daartoe zal zijn. Veel hoop op de uitdrukking vooralsnog in Uw schrijven van
5 Juli 1934 hebben wij niet. want ook de Vicaris-Generaal was van meening dat in deze geldt het parool,,nu of nooit", want is eenmaal de kerk te Vleuten verbouwd, dan is daarmede het heilig ideaal van geheel Haarzuilens „EENEIGEN KERK" te niet gedaan. |
||||||||
|
J.S. Kooijman
werden uitgesproken. Dat werd er niet beter op toen aan-
sluitend het Kerkelijk Gezag in het geding werd gebracht, een Gezag dat — althans naar het gevoelen van de leden van het comité — geen boodschap had aan de mening van de parochianen of daar in ieder geval niet rechtstreeks met hen over wilde praten. De commissie was obstinaat, gunde zich een kleine week
bedenktijd en schreef terug: Aan Zijne Hoogeerw. Excellentie
den Aartsbisschop van Utrecht Naar aanleiding van Uwer Hoogeerwaarde Excellentie's
schrijven van 5 Juli 1934, welk schrijven ons de grootst denk- bare teleurstelling bracht door de mededeeling, dat Uwe Hoog- eerwaarde Excellentie, gehoord de verschillende adviezen en na raadpleging van het Hoogwaardig Kapittel, geen termen aanwezig acht vooralsnog stappen te doen ten einde te komen tot de stichting van een kerk te Haarzuilens, nemen wij met diepen eerbied de vrijheid ons nogmaals tot Uwe Hoogeer- waarde Excellentie te wenden. Naar ons van betrouwbare zijde ter oore is gekomen, hebben
Uw adviseurs inlichtingen ingewonnen: 1ste bij den Zeereerwaarden Heer Pastoor te Vleuten, die, hoewel hij ons op een door Uwe Hoogeerwaarde Excellentie gewilde confe- rentie alle medewerking toezegde, onze grootste tegenwerker is geweest en 2de bij den Heer J.H. Teunissen, hoofd der R.K. Lagere School alhier, die vanwege zijn betrekking geen juiste inlichtingen kan verstrekken, daar hij dan tegen den zin van den Pastoor, van wien hij ten zeerste ajhankelijk is, zou spre- ken. Dat de Pastoor ons heeft tegengewerkt, blijkt uit zijn eigen
gezegde (als het aan mij ligt komt de kerk er nooit) en onze meening omtrent den Heer Teunissen moet juist zijn, daar hij, toen hem gevraagd werd in onze commissie zitting te nemen, daarvoor bedankte, omreden hij te veel van den Pastoor afhan- kelijk was. |
||||||||
|
L. Hoogstraten
|
||||||||
|
801
|
|||||||||
|
Wij verzoeken Uwe Hoogeerwaarde Excellentie daarom
alsnog dringend tot de stichting van een kerk alhier te wil- len overgaan en hopen een gunstige beslissing te mogen ontvangen. Verzet
Op 17 juli werd, op verzoek van verschillende
katholieken, een algemene vergadering gehouden, waarop maar liefst 57 personen verschenen, waarvan 51 hoofden van gezinnen. De voorzitter gaf een overzicht van de werk- zaamheden van de commissie en zette uiteen hoe de zaak ervoor stond. Het was vooral de heer H.A. van de Pavert die, als tolk van de vergadering, zijn waardering uitsprak voor het vele door de commissie verrichte werk en de algemene gevoelens van teleurstelling, die de brief van de aartsbisschop gebracht had, verwoordde. Hij signaleerde de tegenwerking van pastoor Ohl en citeerde enkele uit diens mond afkomstige uitspraken: Als het aan mij ligt, komt de kerk er nooit. Nu schoot ik al zoo aardig op om aan het ver- bouwen te komen en nu komen ze van De Haar om mij een spaak in mijn wielen te steken en Waar haalt KLEIN PARIJS nu de vroomheid vandaan om zelf een kerk te willen hebben. Er heerste een opstandige sfeer. De algemene opinie van
de vergadering was dat het onderzoek veel te eenzijdig was geweest en dat de houding van de pastoor niets dan afkeu- ring verdiende. Met algemene stemmen werd vervolgens de volgende motie aangenomen: De vergadering van de katholieken van Haarzuilens, verte-
genwoordigd door ruim 50 hoofden van gezinnen, heden bijeen; Met leedwezen vernomen hebbende de beslissing van Zijne
Hoogeerwaarde Excellentie den Aartsbisschop inzake het stichten van een kerk te Haarzuilens; Overwegende, dat deze beslissing genomen is na
ingewonnen advies o.a. van den Zeereerwaarden Heer Pastoor te Vleuten; |
|||||||||
|
J.G. Versteeg
Spreekt haar afkeuring uit over de houding van den Zeer-
eerwaarden Heer Pastoor in deze; Verzoekt alsnog met klem een nader onderzoek te doen
instellen; Besluit het vorenstaande ter kennis te brengen van Zijne
Hoogeerwaarde Excellentie den Aartsbisschop en gaat over tot de orde van den dag
Haarzuilens, 17 Juli 1934. De secretaris kreeg opdracht de motie toe te zenden aan
de aartsbisschop, vergezeld van afschriften van de presentie- lijst en de notulen. Het terechtwijzende antwoord van de aartsbisschop liet
niet lang op zich wachten; het was gedateerd 23 juli 1934: Noch de motie van 17Julij.l. noch het schrijven van 19 Juli
j. l. hebben Ons aanleiding gegeven op de genomen beslissing in zake kerkbouw te Haarzuilens terug te komen, terwijl Wij het ten zeerste betreuren, dat men gemeend heeft in den vorm van een motie zijn afkeuring te moeten uitspreken over de gedra- gingen van den Zeereerwaarden Heer Pastoor in dezen, die zich vele en groote verdiensten heeft verworven voor de paro- chie Vleuten. Eindelijk wenschen Wij nog op te merken, dat Wij niet
alleen het oordeel van den pastoor (die in dezen belanghebben- de was) hebben gevraagd, maar nog door twee anderen een onderzoek hebben doen instellen, van wie een geacht moet wor- den, ook met den toestand ter plaatse goed op de hoogte te zijn. Op de volgende algemene vergadering, 28 juli, verschenen
67 personen. De commissie was in eerste instantie van oordeel dat de zaak was afgedaan maar de vergadering toon- de zich zeer onbevredigd en wilde de ware reden van de af- wijzing weten. Het algemene gevoelen was dat het „om de centen" ging; men besloot daarom door te werken en een fonds te vormen. Tevens werd nog maar weer eens een brief geschreven aan de aartsbisschop, een brief waarop overigens nimmer antwoord kwam: |
|||||||||
|
A.J. Versteeg
|
|||||||||
|
802
|
|||||||||
|
Aan Zijne Hoogwaardige Excellentie
den Aartsbisschop van Utrecht Zoodra de inhoud van Uw schrijven van 23 Juli j.l. den
katholieken alhier bekend was, bereikte ons een verzoek om zoo spoedig mogelijk weer een bijeenkomst te houden. De stemming op die vergadering was door Uw herhaalde af-
wijzende beschikking eensdeels neerslachtig, anderdeels erg opstandig; immers men sprak zelfs van niet meer naarde kerk gaan, van kinderen van de katholieke school afhalen en andere handelingen, waarmede naar onze meening weinig te bereiken is, doch dat er zulke dingen gaan gebeuren, staat voor ons vast. De inhoud van Uw brieven van 3 en 13 Juli j.l. heeft, ook
buiten Uw afwijzing van ons verzoek, geen bevrediging ge- schonken. Men zou graag willen weten of de door ons genoemde redenen dan in het geheel niet gegrond zijn. En dat schijnen zij wel geacht te worden, want uit den geheelen gang van zaken blijkt duidelijk dat het financieele gedeelte op den voorgrond treedt. Deelde de pastoor van Vleuten namens Ubij het begin onzer actie ons reeds mede dat de katholieken van Haarzuilens maar moesten opgeven wat zij konden opbrengen, de vicaris-generaal sprak bijons meergenoemd onderhoud met hem in denzelfden zin. Welnu we hebben alles gedaan wat we konden, doch daarover wordt in Uw brieven geen woord gezegd. Met de eenvoudige mededeeling dat er vooralsnog geen reden is alhier een kerk te stichten, wordt getracht ons tevreden te stellen. Wij voelen dat wij in deze gewoon voor kwajongen gezet zijn, want zeggen dat er geen reden is om een kerk te stichten had U zeker kunnen doen voordat wij al de moeite, die wij ons nu getroost hebben om zoo goed mogelijk voor den dag te komen, gedaan hadden. Daar is toch niet voor noodig dat afgewacht wordt wat de katholieken kunnen op- brengen. Christus zelfheeft gezegd: ,,Laat de kleinen tot mij komen"
en het grootste verlangen van de geestelijkheid is dat zij dage- lijks naar de H. Mis gaan en zoo mogelijk ook dagelijks com- municeren, doch voor Haarzuilens, waareen katholieke school staat met 75 leerlingen, geldt dat zeker niet? Neen, wij kunnen ons niet indenken dat ons verzoek niet gegrond was. Uwe Hoogwaardige Excellentie moet wel om zeer bijzondere redenen hier een kerk niet noodig achten en deze redenen zou- den wij zoo gaarne van U vernemen. Het is bedroevend dat nu toch in Vleuten zoo veel geld uitgegeven zal worden voor ver- bouwing, dat men daarvoor hier een kerk zou kunnen bouwen. Pessimisten hebben zelfs durven meenen dat, als hier een kerk gesticht zou worden, Vleuten daardoor noodlijdend werd, doch wij weten maar al te goed welke bezittingen en schulden de kerk te Vleuten heeft en hoezeer het aantal katholieken daar gestadig toeneemt, om zulks ten sterkste te betwijfelen. En veronderstel dat zulks zoo was, dan wordt Vleuten dus op de been gehouden ten koste van het zielenheil van de kinderen van Haarzuilens en van vele ouden van dagen, die nu nooit meer in de kerk komen omdat de afstand te groot is. Wij kunnen niet nalaten even terug te komen op de opmer-
king in Uw laatste schrijven, waarbij U verklaart het bedroe- vend te vinden dat men hier zijn afkeuring heeft uitgesproken over de houding van den Zeereerwaarden Heer Pastoor in deze, die zich vele en groote verdiensten verworven heeft voor de parochie Vleuten. Zeker, dat de Zeereerwaarde Heer Pastoor dikwijls groot en verdienstelijk werk heeft verricht, is waar en beaamt zonder uitzondering elk zijner parochianen, zelfs de niet-katholieken weten zulks, doch dat hij nu, om zoo te zeggen in zijn laatste levensdagen, ten koste van Haarzui- lens zijn zin zal doordrijven, heeft de achting voor hem ten zeerste doen dalen. Tenslotte nog een opmerking over het onderzoek dat U door
2 personen hebt doen instellen. Waarom hebben deze personen |
hun licht niet bij onze commissie opgestoken om daar nog eens
uitvoerig te vernemen wat onder de menschen heerscht. Waar- om is wel het oordeel van den Pastoor, die belanghebbende was, gevraagd, doch niet van onze commissie, die zeker even- zeer belanghebbend is als de Pastoor. Voorts kunnen wij ons moeilijk indenken dat Kanunnik van Schaik, met wien Uiiaar onze meening den eenen der onderzoekers bedoeld moet hebben, die ter plaatse goed op de hoogte zou zijn, daarmede wel werkelijk zoo goed op de hoogte is. Hoewel Uwe Hoogwaardige Excellentie reeds in Uw
meergenoemd schrijven van 23 Juli j.l. hebt te kennen gegeven niet op Uw beslissing inzake kerkbouw alhier terug te komen, nemen wij beleefd de vrijheid er nogmaals op aan te dringen een beter onderzoek te doen instellen en toch wel Uw besluit te herroepen, dan wel ons de redenen van Uw afwijzende beschik- king kenbaar te maken. De commissie beraadde zich op andere wegen en besloot
de zaak als „geloofskwestie" voor te leggen aan de Apologe- tische Vereeniging „Petrus Canisius", maar deze haastte zich op 14 september te verklaren dat de aangelegenheid geheel buiten haar competentie lag. Ieder ander zou nu toch het hoofd in de schoot hebben
gelegd. Niet aldus de commissie, die zich op 22 october wendde tot alle katholieken van Haarzuilens: Wij hebben de eer U te berichten, dat wij nog steeds onze
actie om alhier een kerk gesticht te krijgen niet hebben opge- geven. Integendeel, wij hebben goede verwachtingen dat onze bemoeiingen resultaat zullen hebben. In onze laatste vergadering hebben wij besloten een propa-
ganda-afdeeling aan ons comité toe te voegen, van welke af- deeling binnen kort enkele leden U over een en ander zullen komen spreken. Tevens meenden wij dat het aanbeveling verdient om
spaarbusjes ten behoeve van een nieuwe kerk te verspreiden, waarvan in alle katholieke gezinnen er een bezorgd zal wor- den. |
||||||||
|
De spaarbus. Omplakt en verzegeld met de busstrook „Steunt het
fonds voor eigen kerk", werd zij eind 1934 met een begeleidend briefje bij de mensen thuis bezorgd. |
|||||||||
|
803
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Op 1 maart 1935 vond de aanbesteding van de
verbouwing van de kerk te Vleuten plaats, wat voor de com- missie aanleiding was tot het schrijven van de volgende brief: Aan Zijne Hoogwaardige Excellentie
den Aartsbisschop van Utrecht Aangezien gisteren, 1 Maart j.L, de aanbesteding van de ver-
bouwing van de kerk te Vleuten heeft plaats gehad, waardoor de mogelijkheid om hier een eigen kerk te krijgen uitgesloten is te achten en tevens van het stichten van een bijkerk wel niets zal komen, verzoeken wij Uwe Hoogwaardige Excellentie wel ons te willen terugzenden de bij ons schrijven van 5 Mei 1934 toegezonden bescheiden, te weten: a de verklaring van de ingezetenen van Haarzuilens om jaar-
lijks de achter hun namen genoemde bedragen bij te dragen ten behoeve van een hier te stichten kerk; b de lijst van veehouders, betreffende de door hen te weiden
schapen; |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N.v. De Vereenigde Blikfabrieken
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
AMSTERLMM-COVIRAK Z
UTROCMT , 25 november 1954.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
llr. W. Th. RYMTJES,
Haarzuilen Ut 61.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
r VtrltixipvoarwaarJcn «(dcponMFd h| Notant F- (- i* K>ip< AiM»r4an
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-Ord^fNo. 79Y5 u.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
flode van Goes.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i.o/o.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Imballagc
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
100 Collectebusjea BOxlTO inm. Rompen
blank, bodetui -in deksels uitwen- dig ffoud^evernia*:. i:et los over clultend deV.cel, voorzien van gleuf er in'.ven'llE van 2 schuin» geplaatste ctrool^jes blik. Bui- tenkant van het deksel net 2 strookjes blik voor verzegeling Romp voorzien van hnncertje. ƒ 22,50j|| 22 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
V.B.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
YBU 3550 = 1 doo3 emballage
4 1t Omzetbelaating |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
DRUKKERIJ-HOONTE - UTRECHT
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
POSTREKENING 46446 UTRECHT, December 19:54.
TELEFOON 11774
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
250
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
D No.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
r. Bf l'vrrJ
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
NOTA VOOR jjen
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Heer H IJ N T J E S,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i,;:^;r^: r ::tT.-:n'r™r:w'^.^2:n;
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
RBCLAMfS <win I 4>v«i u
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
H A A fl Z U I L E S S 61.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Fragment van de nota van N.V. De Vereenigde Blikfabrieken, van 23
november 1934. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
FOL. 349
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
y^' fH°
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1000 busstrooken
Steunt het fond
voor eigen kerli |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Wij hopen dat daarin zullen terecht komen de giften die U
anders aan de kerk te Vleuten had toegedacht, zooveel eerder zullen wij allen het geluk verkrijgen zelf een kerk te hebben. De spaarbusjes werden besteld bij de N.V. De Vereenigde
Blikfabrieken te Utrecht, die er 100 leverde voor f 23,61; drukkerij Hoonte te Utrecht rekende f 4,68 voor 1000 bus- stroken Steunt het fonds voor eigen kerk. De busjes werden tegen het eind van het jaar bij de metisen bezorgd met een begeleidend briefje: Wij hebben het genoegen U bijgaand te doen toekomen een
spaarbusje ten behoeve van een nieuwe kerk, zooals wij in onze vorige circulaire reeds hebben toegezegd. Het ligt in de bedoeling de busjes eenmaal per 3 maanden te
komen ledigen, waarvoor U dan door de ophaler een kwitantie van het daarin bevonden bedrag zal worden afgegeven, het- geen door het comité daarna nog bevestigd zal worden. Van de gespaarde gelden wordt een fonds gevormd, dat,
degelijk belegd, zal worden benut, zoodra van hoogerhand be- sloten wordt hier een kerk te bouwen. Zoolang de kerk dus niet gesticht wordt, blipen de gelden dan ook eigendom van de spaarders. Op de vergadering van 30 november werd het idee geop-
perd een brief aan de Paus te schrijven. De voorzitter ver- wachtte daar weinig van. De brief zou immers via de nuntius en de bisschop weer bij de pastoor terechtkomen. Tóch be- sloot men tot het schrijven van een brief, waarin alles nog eens uitvoerig werd uiteengezet. Er werd nimmer antwoord op ontvangen. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
68
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
/ 4j68
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De rekening van drukkerij Hoonte te Utrecht voor 1000 busstroken.
Deze stroken dienden niet alleen om aan te geven wat het doel van de spaaractie was, maar ook om de busjes te verzegelen. Ze werden over de aan de buitenkant van het delisel zittende strookjes blik geplakt. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
804
|
||||||||||||||||||||
|
Bedoeld comité werd indertijd opgericht om door samenwer-
king van meerderen des te eerder en des te zekerder het doel te bereiken, wat U en meerderen met U voor oogen stond, nl. een eigen kerk in Haarzuilens. De ijver en volharding, die Ugetoont hebt bij het nastreven
van dit doel, verdiende niet anders dan alle lof. Echter is de beslissing van het kerkelijk gezag anders ge-
weest dan U zich dat had voorgesteld, en Wij kunnen het Ons goed indenken, dat zulks vooral voor Una zoveel moeite en arbeid zeer pijnlijk moet geweest zijn. Zelfs kunnen Wij heel goed begrijpen, dat U nogmaals een poging deed, om te voorkomen, dat alle inspanning te ver geefsch zou geweest zijn. Maar nadat eenmaal de beslissing definitief was geworden,
hadden Wij toch van U ongetwijfeld mogen verwachten, dat U zich zou neerleggen bij deze beslissing, al was het dan ook met eenige moeite, en dat bijgevolg het comité, als geen reden van bestaan meer hebbende, zou zijn opgeheven. Echter is dit blijkens Uw schrijven nog niet het geval; zulks
kunnen Wij niet anders dan ten zeerste betreuren. Het zal U echter thans begrijpelijk voorkomen, dat Wij na
de definitieve beslissing geen comité van actie uit de katho- lieken van Haarzuilens meer kunnen erkennen en dat Wij op die gevoerde actie, en alles wat daarmee verband houdt, niet meer wenschen terug te komen. De standpunten verhardden zich. Op 3 april 1935 was er
weer een algemene vergadering, waar 60 personen versche- nen. De secretaris J.G. Versteeg bracht verslag uit en voor- zitter H. de Greef vertelde dat er nimmer een geldige reden voor de weigering was opgegeven. Hij vroeg de vergadering of deze voor voortzetting van de actie was, maar stelde tevens dat wij niet in opstandkomen tegen de Kerkelijke Over- heid, doch langs eerlijken weg willen komen tot een eigen kerk. Hiervoor is echter aller medewerking, moreel en financieel i noodig. Unaniem besloot de vergadering tot voortzetting der actie. |
||||||||||||||||||||
|
c de verklaring van den Heer W.Th.Rijntjes, alhier, inzake
het kosteloos verrichten van behangers- en stoffeerderswerk; d het afschrift van den brief van Baron van Zuylen.
Wij blijven bij onze meening dat een kerk alhier absoluut
noodzakelijk is en daarom zullen wij dezer dagen een bespre- king hebben met een missiecongregatie om te komen tot de stichting van een missiehuis met een publieke kapel. Wij weten dat de inwoners van Haarzuilens alles voor een
eigen kerk over hebben en dat zij hun toezeggingen zeker ge- stand doen, ook al kunnen zij geen eigen parochie-kerk krij- gen. Bij de te voeren besprekingen hebben wij genoemde beschei-
den noodig met de in ons bezit zijnde verklaring van wijlen Baron van Zuylen, die de benoodigde grond zeer voordelig wil- de afstaan, een toezegging die door zijn erven zeker zal worden nagekomen. Aangenaam zal het ons zijn de stukken dus per omgaande te
mogen terugontvangen. Haarzuilens, 2 Maart 1935.
Het antwoord, gedateerd 8 maart 1935 en ondertekend
door de vicaris-generaal, was zeer hautain: In antwoord op uw schrijven van 2 Maart j.L, waarin U ons
verzoekt om per omgaande diverse Ons bij schrijven van 5 Mei 1935 toegezonden bescheiden te willen terugsturen, deelen wij U mede, dat Wij hiertegen bezwaar hebben, daar Wij de gevraagde stukken wenschen te behouden. Derhalve zal Uw verzoek niet worden ingewilligd. De reacties van de commissieleden waren uiteenlopend.
Er waren er die, gekrenkt en verontwaardigd, de stukken met geweld terug wilden halen, maar de meer bezadigden wonnen het pleit. Men besloot de vicaris om een onderhoud te vragen. Dat onderhoud werd niet toegestaan; inplaats daarvan ontving de heer H. de Greef een brief, gedateerd 22 maart 1935, van de vicaris-generaal D. Huurdeman: Uw schrijven van 18 dezer, hetwelk U onderteekent als
Voorzitter van het comité van actie uit de katholieken van Haarzuilens, geeft Ons aanleiding tot de volgende bemerkingen. |
||||||||||||||||||||
|
(slot volgt) j
|
||||||||||||||||||||
|
Wie wat bewaart die
geeft wat |
||||||||||||||||||||
|
K. van Proosdij, Castellumlaan 10 De Meern
Vijf antieke deursleutels F.H. Kerkhoven-Schmieman, Zandweg 104 De Meern
Boek Jac. de Bruijn ,,De Hervormde Gemeente De
Meern", paar slobkousen, biezen koffertje W.H. Denekamp, Utenhamstraat 5 Vleuten
Cacao-bus van Betke cacao, ca 100 jaar oud |
||||||||||||||||||||
|
Door ons werden in dank, ten behoeve van onze biblio-
theek en onze verzameling, de volgende schenkingen aan- vaard van: |
||||||||||||||||||||
|
N.N. te Vleuten
Varkensschraper, koffiemonstersteker, handworststop-
per, houten deurknoppen, handbrandspuit, schoenma- kersleest, schilmachientje, oude nijptang, kachelpijp-re- gelklep, snackknijper, schijvenpers, raspmolentje, straal- kacheltje, zeis, kaarslantaarn, onbekend apparaat (merk Frauenlob D.R.P.), poetsdoos, koffiemaatje, varkensprik- ker, kleine trekzaag, vruchtensapmolen B. Overkleeft, Touwslagerslaan 5 De Meern
Klomplaarzen |
||||||||||||||||||||
|
Mevrouw van Weerden-de Groot, Verlengde Hoograven-
seweg 248 Utrecht Barometer, koffielood, twee koperen vazen, koperen wa-
terketel, theelicht, keuken-hakmes, rietmes, kluister, Oud- hollands strijkijzer, zakketel, schapenscheerdersschaar, kolenkit, spanzaag, petroleumkan, trekzaag, botervloot, salamanderkachel, timmermanskraspen, nieuwjaarswens- kaartje 1927, diverse kleingoed J. Tukker, van Wanroystraat 16 Vleuten
Het kasteel te Woerden |
||||||||||||||||||||
|
..*,
|
||||||||||||||||||||
|
later, heel anders uitziet. ' ^'^ ^^^ terrein zijn nu nog zestien lu
|
|||||||||
|
On bovenstaande luchtfoto van medio juni 1965 zien we een stukje Vleuten dat er nu, bijna 25 jaar later, heel anders uitziet. ërMt Vr'alUlH' "•" "°^ ""'!" '""* ^'" P*'P«''^"'"«) appartementen in aanbouw. Recht boven de kerk, aan de overzijde van
|
|||||||||
|
et middVn"?, H T Tn^'t^T ""'''J^^^^" ^! Vinkenbuurt - weldra zouden ook zij verdwijnen. Helemaal
et midden is de koepel herkenbaar van de oude hervormde kerk. In het midden van de foto zijn nog de
|
|||||||||
|
k
|
|||||||||
|
oevestiBd is In het midden ligt het in 1952 in gebruik genomen Dejaaruente.u. u... ^u jw.c..». e «»-------s j— •-•-' —-. jjunant en Bronkh^r JfJl**** '■"•*e-P^""e"-buurt te zien. De bewoners van de Schweitzer, Oolders, Koch, Pasteur, Curie, Fleming,
ftap weer werd afgebrnkell en vervangen door het huidige huis Jozefzorg met de twee aanleunflats Bottenstein en Kinderstem. , «n Bronkhorstlaan zullen ontdekken dat voor hun riante woningen een grote boomgaard werd gekapt.
|
|||||||||
|
807
|
|||||||||||||||||
|
Het spoorwegongeluk van 25 januari 1942
|
|||||||||||||||||
|
door
|
|||||||||||||||||
|
Klaas B. Nanning
|
|||||||||||||||||
|
In het weekend van zaterdag 24 tot maandag 26 januari
1942 was het vinnig koud. Er woei een felle noordoosten wind met sneeuw en de temperatuur was ruim tien graden onder nul. Toch vertrok geheel volgens de dienstregeling om vijf
minuten over zes in de vroege ochtend vanuit Den Haag jen electrisch tweewagentreinstel richting Utrecht. In Gouda had het een kwartier vertraging voordat het, zoals gebruikelijk, met een identiek tweewagentreinstel uit Rot- :erdam werd gecombineerd. Omstreeks kwart over zeven aasseerde de trein station Vleuten en enkele minuten later lou hij in Utrecht arriveren. Even voor de boerderij ,,Hof :er Weyde" bevond zich langs de lijn evenwel sein 8, het nrijsein voor blok acht. De lichten waren dichtgesneeuwd sodat de bestuurder zich pas bij het passeren van het sein •ealiseerde dat het op onveilig stond: de arm van het hoofd- iein stond horizontaal. Ogenblikkelijk bracht hij zijn trein tot stilstand. Lang-
haam is hij teruggereden tot vóór het op onveilig staande iein. Maar omdat hij het onveilige sein gepasseerd was, lad station Vleuten via een railcontact het teken gekregen lat het blok tussen station Vleuten en de „Hof ter Weyde" veer vrij was. Het terugrijden van de electrische trein leeft daar geen invloed op gehad. De signalering was al vel electrisch maar het omzetten van het sein moest nog jeschieden door tussenkomst van een spoorman. Geheel 'olgens de voorschriften heeft lijnassistent Jan van Maa- ien daarop het sein voor het blok dat bij het station begon blok zeven?) op veilig gezet. Toen enkele minuten later de internationale D-trein 111,
ifkomstig uit Den Haag en getrokken door een locomotief lit de 3900-serie, met een snelheid van ruim 100 kilome- er station Vleuten passeerde, had Van Maanen geen enke- e notie van de ernstige aanrijding die ruim een minuut la- er zou plaatsvinden. |
|||||||||||||||||
|
Het achterste rijtuig werd door de binnenrijdende locomotief
geheel opgetild. Rechts-onder zien we de loopwielen van de loc. |
|||||||||||||||||
|
De zware sneltreinlocomotief boorde zich in volle vaart
in het achterste rijtuig. We citeren nu het gedetailleerde verslag uit het ,.Algemeen Handelsblad" van maandag 26 januari 1942. De gevolgen waren ruïneus. De locomotief schoof als het ware geheel in den achtersten wagon en verdween grootendeels onder een ravage van staal en ijzer. Doordat de D-trein vrij lang was en uiteraard uit zwaarder materiaal bestaat dan dat van den electrischen reed de locomotief nog eenige tientallen meters door, voordat zij tot stilstand kwam. Ten gevolge van den geweldigen schok derailleerde de op één na achterste wagon van den electrischen, kantelde zijwaarts en gleed van den dijk af. Voor de rest bleven èn de D-trein èn de electrische op de rails staan. Het is uitsluitend aan een gelukkig toeval te danken, dat hier niet een treinramp is geschied, waarbij tientallen dooden te betreuren zouden zijn, want ten eerste zit er in de meeste gevallen in vergelijking met de andere wagons het minst aantal passagiers in het achterste rijtuig en ten tweede betreft het hier den eersten trein uit Den Haag, welke op Zondag rijdt en derhalve nog maar een betrekkelijk klein aantal reizigers vervoert. Thans zijn naar alle waarschijnlijkheid slechts twee dooden bij dit treinongeluk te betreuren. Ten eerste de 37-jarige postbeambte Houthuis uit Rotterdam, terwijl verder nog wordt vermist de Utrechtse conducteur Witcamp. Tien gewonde personen werden naar het Stads- en Academisch Ziekenhuis in Utrecht vervoerd, waarvan vijf, na verbonden te zijn, weer naar huis konden worden overgebracht. Tot zover het verslag uit het ,,Algemeen Handelsblad". De electrische trein die werd aangereden heeft, zoals al
eerder genoemd, waarschijnlijk bestaan uit twee tweewa- gentreinstellen waarbij het achterste het stel uit Rotterdam was. Arie Goudappel vertelde me namelijk het volgende. ,,Ook conducteur Witcamp kwam bij dit ongeluk om
het leven. Hij had dienst op deze trein en was „in functie" |
|||||||||||||||||
|
m-
|
|||||||||||||||||
|
I
|
|||||||||||||||||
|
üj de Hof ter Weyde schoof de stoomlocomotief geheel in het
chterste rijtuig. Het tweede rijtuig van achteren kantelde en leed van de spoordijk af. In het midden van het staande ijtuig zijn de open wielen (met spaken) van de locomotief te erkennen. |
|||||||||||||||||
|
808
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
gJllcuirc Jlmstcröamisc^c @ouranl
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Al;
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
ANDELSBLAD
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
ALGEM
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
UI
N |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Maandag 26 Januari 1942
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
TWEE TREINEN BIJ VLEUTEN
GEBOTST |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Japansche landingen bij
Balik Papan en op
Zuidoost-Celebes
Luchtaanval op vlieg-
veld bij Palembang; verscheidene toestellen vernield. SJANGHAI. 28 Jan. (D.N.B.) Het te Batavia
gepubliceerde legerbericht vermeldt, dat de Japanners by Balik Papan aan de Oostkust van Bomeo en te Kendari in zuldoosteiyk Celebea zijn geland. Het iegeibericht voegt hieraan toe, dat de N e d e r 1 a n d s c h-I n- d 1 s c il e roepen verzet hebben gebodei Er zyn evenwel geen by zonderheden bekend. De laatste dagen ls boven de uiterste rand-
gebieden van den Nederlandsch-Indlschen ar- chipel een aanzleniyke activiteit van de Japan- sche luchtmacht gerapporteerd. Uit Tokio meldt het D.N.B.: Daar de Japan-
sche luchtmacht enkele dagen geleden had vernomen, dat op het vliegveld Palembang verschslden vliegende forten en meer dan 24 Curtlss-Hawks der Nederlandse h-I ndl- scha luchtmacht aanwezig waren, d«ed xy volgens Domei Donderdag een vernietigende aanval. ■ Ofschoon omstreeks 13 vtjaiidelyke jagen ter verdediging war^n opgesicsen.' wierpen-d€ Japansche bommenwerpers een regen van ont- plofbare stoffan op het vliegveld en vernielden verscheidens toestellen op den grond, waar- onder een vlle^rcnd fort. Vyandeiyka Jagers achtervolgden de Japan-
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
: TROEPEN ZIJN
JENGERUKT |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
D-trein uit 's-Gravenhage ramt in volle vaart stilstaanden
electrischen. — Een postbeambte werd gedood, de con- ducteur wordt vermist. — Tien personen gewond, waar- van vijf licht. |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Bangkok aan Engeland
he troepen bij Moulmein 3 Malakka hebben de n de Oostkust bezet. dlgd en heeft it)n fcasü wiarschtjivltj* ntel
meer bereikt. In den sector Birm* en Zuidwe«t-China
Keeft de luchtmacht van bet Japansche legei 37 vrfandelijlce vHesrtnigen neergescboten en 13 op dén grond vernield. Militaire installaties te
Singapore vernield. TOKIO, 25 Jan. (D. N. B.) Vol(eiu
de laatste berichten van het front naderen de vemietiffingagrevechten tegen ongeveer 15.000 Britsch-Indiërs, Australiërs en Engelachen ten Zuiden van Klang op Malakka hun einde. Dee- len van den verslagen vijand trekken, achtervolgd door Japansche gemoto- riseerde eenheden, terug op Jahore- Baroe. De Japansche luchtmacht bom- bardeert de wegen, waarlangs de ▼tjand terugtrekt, en de vesting Sin- |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
RAVAGE VAN STAAL EN
IJZER Gisterochtend omstreeks half acht te
onder de gemeotte Vleuten een ernstig treinongeluk gebeurd, dat, voor zoover de gegevens thans strekken, aan één persoon het leren heeft sekoat, terwijl een trein-* conducteur wm-w Termiat. TJit Den Ha«^ vertrok 'a morgeua de
electrische trein 605 van het Staataspoor om ze« uur vijt richttng Utrecht; deze be- hoorde T^OS uur in Utrecht aan te komen. De trein .had In Gouda ongeveer een k:vvarti<r vertraging. Aldaar werd h^, aooala gebrul- ltel\}k la, met den uit Rotterdam komenden electrischen trein gecombineerd. Het traject Gouda-Utrecht leverde weer ongeveer 10 Tninulen vertraging op, zoodat de trein onge- veer om half acht de gemeente Vleuten pas- seerde. Op rond een kilometer van de spoor- brug over hel Menvedekanaal moeat de machlniat van dezen trejn stoppen voor een onveHi^ signaal. Inmiddels was eveneens uit Den Haag om 6.45 uur vertrokken de tnter- natioale D-trein 111, welke zich via Utrecht naar Duitschland wilde begeven. Deze trein had aanzienlek minder vertraging, reed regelrecht door over Gouda richting Utrecht, en paweerde om half acht eveneens Vleuten. Door nog onopgehelderde oorzaak Ls de machinist van den D-treln in volle vaart op den achtersten wagon van den stilstaanden electrischen trein ingereden. De gevolgen ■waren ruïneus. De locomotief schoof als het ware geheel in den achtersten wagon en verdween grootendeels onder een ravage van staal en Özer. Doordat de D-treln vrU lang was en uiteraard uLt zwaarder materiaal be- staat dan dat van den electrischen. reed de locomotief nog eenige tientallen meters door, voordat zö tot stilstand kwam. Ten gevolge van den geweldigen schok derailleerde de op één na achterste wagon van den electrischen, kantelde zöwaarts tn gleed van d«i dyk af. Voor de re«t Meven èn de D-treln ièn de electrische op de rails staan Het is uitslui- tend aan een gelukkig toeval te danken, dat hier niet een treinramp is geschied, waarby tientallen dooden te betreuren zouden zijn, waa-t ten «érste zi>t er in de meeste gevallen In vergelijking met de andere wagons het minst aantal passagiers in het achterste rütulg en ten tweede betreft het hier den eersten trein uit Den HaaiTi welke op Zondag rUdt en derhalve no^ maar een betrekkelijk M«in aantal reizigers vervoert. Thans z^n naar aJIe waarschljniyichelid slechts twee dooden b\j dit treinongeluk te betreuren. Ten eerste de ST-jarlge postbeambte Houthuls uit Rotterdam, terwyi verder nog wordt vermist de Utrechtsche conducteur Wltcamp. Tien gewonde personen werden naar het |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Stads- en AcadcmJach Ziekenhuis In Utrecht
vervoerd, waarvan vUf, na verbonden te «yn, weer naar huls konden worden overgebracht. De vyf andere gewonden zUn: de nmchlniat Kropema, de rediiger Van Jeveren, de machine- bankwerker Van der Gy-t, allen uJt Rotterdam en de conducteur Van der Heyden uH Den Haag. alsmede do leerlingnmohtaiat IQhlert, die zich op d« locomotief bevond. Stroomnet venüeld.
Daar <I« locomotief tengcToIg* van d«
groot* anelhcld In achain. opwaameht richiing <fp het laatste rfjtulg van den electrischen inreed, werd het stroomnet volkomen ,vernield. De b^cBlciding^agbi flaidcn temidden van Mn Irooêtelooce massa verpllnterd Uzer en verwrongen metaal. Een en ander was oorzaak, dat hulp betrekkelijk laat kwam opdagen. De telefooniyn was gestoord, bet was
op dat tydstip nog plkkedonker en het onge- luk gebeurde op een betrekkelUk afgelegen plek. Zoodoende was het eerst omstreeki negen uur voordat van uit UtreiAt, de auto's van den G.G.D. uitrukten. De directeur van den G.G. en O.D., dr. Wlerenga, vertrok met eenige dokters en verpleegsters naar de plaata des onheus. Inmiddels had men van gemeentewege eenige stadsauto'bussen ter bcachlkklng geeteld, doch het was al ruim negen uur, voordat de medische hulp goed en wel op de plaats van het ongeluk arriveerde. Van het CS. vertrok vrywel tegeiykertyd een locomotief met efnlge materlaalwagenj. Waaronder een ntontagewagen en e«n hyschkrEian. Direct werd een aanvang gemaakt met het
hulpvet^eenen. De op slag gedoóde postbe- ambte, Houthuis, kon spoedig worden gebor- gen, do<^ voor de rest moest de eerste hulp- verleenlng zidi voomameiyk bepalen tot het lUtza^en van eenige gewonden, hetgeen uiter- aard veel tyd kostte. Op het terrein van de nunp merkten wy
o.m. op, den directeur van de fipoorwegen, den heer W. Hupkes, alsmede de beeren Gles- i)erger. Goedhart en Drlessen, allen leidende figuren by de Spoorwegen. In het op de rails gebleven gedeelte van
den electrischen tiein namen de rel:«lgen plaats, die lichte verwondingen hadden opg«- loopen, en zy, die ongedeerd waren gebleven. Met behulp van een uit Utreclit gerequl* reerde locomotief werd de reis naar de Dom- stad voortgezet, waar aan het station ver- scheidene ziekenauto's klaar stonden om de gewonde trelnreUigers onmiddeliy^k naar het ziekenhuis over te brengen. Naar het oordeel van deskundigen is het
uitsluitend te danken aan het uitstekende materieel van de Spoorwegen, dat bier niet een nog grootere ramp ts geet^ied. Dat by een ongeluk van een dergeiyken omvang slechts enkele dooden vaülen te betreuren, mag een wonder heeten- In vier jaar tyds vervoerden de Spoorwegen gemiddeld 90 mlllloen reizi- gers per Jaar. JEn nu was er een record ont- staan van nul dooden onder het reizend publiek, tvat naar alle waarschyniykheld ook thans cmder de trein passagiers geen dooden zyn gevallen, mag dan eenerzyda als een toevalligheid worden aangemerkt, anderzydt la zeker het prima materieel van de spoor- wegen er de ondubbelzinnige factor van, dat Wer niet een catastro[die van ongekenden aard heeft plaats gegrepen. |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
C
d
d z c n i
ti
b V
d
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Dl
ui
nii di ac is ac |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
809
|
|||||||||||||
|
ligt. Dat daar ooit een derde spoor heeft gelegen is nu nog
te zien aan het extra brede portaal waarvan de staander heel ongelukkig midden op de parkeerplaats staat. Pas enkele dagen na de aanrijding begonnen de mensen
van de NS de wrakstukken met snijbranders te lijf te gaan. Het was nog steeds bijzonder streng winterweer waarbij een temperatuur van vijftien graden onder nul werd geme- ten. Toen aan het einde van de werkdag de NS-medewer- kers waren vertrokken, brak onverwacht in de avonduren brand uit in de locomotief en het rijtuig dat er overheen geschoven was. Vermoedelijk was het isolatiemateriaal van de electrische trein na de behandeling door de snijbran- ders blijven smeulen. De Vleutense brandweer rukte uit met haar nieuwe mo-
torspuit, de Opel-Blitz, die bij de firma Van Bergen te Hei- ligerlee was gebouwd en in 1941 in gebruik was genomen. Twaalf brandweermannen onder commandant Mahne pro- beerden de strijd met het vuur aan te binden, maar om wa- ter te krijgen moest eerst een bijt worden gehakt in de be- vroren spoorsloot. |
|||||||||||||
|
Duidelijk is hier de tender te zien. De locomotief staat verder
naar rechts onder de opgetilde carosserie. aat op de avond van zaterdag 24 januari in Rotterdam aan-
;ekomen. Hij moest daar overnachten (op de meeste gro- e stations was een zogenaamde conducteurskamer aanwe- :ig waarin zich ook één of meer rustbanken bevonden) en Ie volgende ochtend per eerste gelegenheid naar zijn woon- •laats Utrecht terugkeren. Hij maakte deze rit als gewoon •assagier mee". Deze vroege thuistreis is hem helaas noodlottig gewor-
len. De trein achter de 3900-loc vervoerde Duitse militairen
ie, hoewel de rijtuigen licht beschadigd werden, alle met e schrik vrijkwamen. De eerste rijtuigen van de aangere- en electrische trein konden nog rijden en de gewonde rei- igers zijn in deze wagons ondergebracht (en misschien ok de Duitse militairen maar dat weten we niet) en zijn iet een locomotief uit Utrecht naar het Centraalstation ebracht, waar ziekenauto's klaarstonden om de gewonde 'einreizigers onmiddellijk naar het ziekenhuis over te rengen (AH). Het vierde rijtuig met de ondergeschoven locomotief
'erd door een locomotief teruggereden naar Vleuten waar e zwaar gehavende combinatie opzij werd gezet op het lad- en losspoor, op de plaats waar nu het parkeerterrein |
|||||||||||||
|
De Opel-Blitz autospuit waar de Vleutense brandweer in
1941 apetrots op was, maar die in 1943 bij de Duitse bezetter moest worden ingeleverd. Kort nadat men begonnen was met het blussen bevroor
de pomp, waarop de brandweer uit De Meern te hulp werd geroepen. Toen deze onder commando van E. Bos arriveer- de bleek ook de pomp van hun spuit bevroren te zijn. De beide brandweercorpsen konden niets meer uitrichten maar gelukkig bleef de brand van beperkte omvang. Eerst werd nog gevreesd voor het in brand vliegen van de hooi- berg van boer Jo Ebskamp, die woonde op de boerderij waarin nu onder andere mevrouw Kroese woont. De felle noordoosten wind joeg de vonken gelukkig de andere kant op. Niet alleen de pompen van de spuiten waren bevroren maar ook de slangen. Deze zijn in de stal van Ebskamp neergelegd om te ontdooien. Arie Goudappel had nachtdienst gehad op het stations-
kantoor In Utrecht. Toen hij hoorde dat de spoorverbin- ding tussen Utrecht en Vleuten gestremd was, stond voor hem geen andere mogelijkheid open dan maar naar Vleu- ten te lopen. ,,Man, man, wat heb ik het met die wind en die sneeuw en die vorst onderweg koud gehad!" zei hij mij 48 jaar later. Piet van 't Clooster heeft van het ongeluk zelf niets ge-
merkt. „Ik had in Vleuten nachtdienst gehad. Ik werd 's mid- dags om half twee wakker en ik hoorde beneden leven. Ik dacht dat mijn vrouw naar familie in Naarden was vertrok- |
|||||||||||||
|
l
r
|
|||||||||||||
|
Hocomotief is op de losplaats in Vleuten onder het rijtuig
tgehaald. De klap blijkt enorm te zijn geweest: de voorbalk Bt de buffers is geheel ontzet, de schoorsteen en de gelei- ngsplaten zijn verdwenen. Of de witte vlekken op de loc htergebleven isolatiemateriaal van het aangereden rijtuig of sneeuw en ijspegels voorstellen, hebben we niet kunnen hterhalen. |
|||||||||||||
|
810
|
|||||||||||
|
sein. Geruime tijd was deze gebeurtenis vaak onderwerp
van een gesprek tussen treinleiders. „Zet nooit je trein te- rug, denk aan Vleuten". Bronnen
Voor het samenstellen van dit verhaal zijn verschillende mensen mij
behulpzaam geweest. Ik heb gebruik gemaakt van de herinneringen van oud-stationschef Piet van 't Clooster (87) en oud-spoorman Arie Goudappel (74). Ad van Zoeren (42) gaf me inzage in de albums van de Vleutense brandweer en het nummer van 26 januari 1942 van hei Algemeen Handelsblad. De ooggetuigen en tieners-van-toen Theo van den Berg en Jan
Schoonderwoerd vertelden me nog wat en op de avond dat ik m'n verhaal uittypte kon en mocht ik Arie viermaal telefonisch lastigvallen voor de oplossing van een klein probleempje waar ik mee zat. Beste mensen, allemaal ontzettend bedankt! |
|||||||||||
|
ken maar ze was weer thuis en vertelde: ,,Er is iets ge-
beurd. Ik kon niet met de trein mee". De plaats waar de aanrijding heeft plaatsgevonden is nu
nog te zien. Twee è drie portalen ten westen van de uitrit van de „Hof ter Weyde" staan de twee staanders van de bovenleiding nèt niet precies verticaal. Een portaal verder richting Vleuten zijn de staanders tot op zo'n twee meter met beton verstevigd. Hier zijn de rijtuigen uit de rails ge- raakt. De bewuste aanrijding heeft bij de machinisten en trein-
bestuurders een tijdje „de ramp van Vleuten" geheten. Wat de treinbestuurder heeft gedaan was volkomen tegen alle regels: het terugrijden van een trein tot vóór een onveilig |
|||||||||||
|
Oude perceelsnamen
|
|||||||||||
|
Nu wij langzamerhand over wat meer archiefgegevens beschikken, wordt het mogelijk af en toe een met
name genoemd stuk land nauwkeurig te localiseren. Eerder beschreef ik reeds het Galgeveld in De Meern, de Nes en de Duivelshoek in Vleuten en de vroegere lanen door de Vleuterweide. Dat benoemen van een stuk grond had een heel praktische reden. Het bespaarde een tijdrovende om-
schrijving. De namen waren in oorsprong natuurlijk vanzelfsprekend, terwijl wij nu naar de betekenis ervan wel eens moeten raden. Maar dat heeft z'n charme. Elke naam vertelt een stukje geschiedenis. In oude abten gebruikte men, ter nadere aanduiding van de ligging van een perceel, de namen van de be-
lendende eigenaars. Dat was voor de mensen in die tijd natuurlijk wel voldoende, maar wij hebben er niet veel aan, omdat die eigenaars daarna steeds wisselden. Het mooiste is het als een perceel zijn oude naam heeft behouden tot op het moment dat het kadaster zijn intrede deed (1832). We kunnen dan exact aanwijzen waar we op de kaart moeten kijken. Ik zal het zeer op prijs stellen als lezers van ons blad mij op de hoogte willen brengen van hun bekende
perceelsnamen, liefst natuurlijk met een zo nauwkeurig mogelijke plaatsaanduiding. Ik zal proberen iets te weten te komen van de geschiedenis ervan en trachten een verklaring van de naam te vinden. |
|||||||||||
|
Over de betekenis van de naam hoeven we niet lang te»
twijfelen. Het land lag recht voor de, nog bestaande poort van de ridderhofstad Den Ham. De naam is al oud, want op 1 januari 1626 gaf Johan Uten-
ham in huurwaarde aan Lambert Jansz., om voor beider pro- fijt te bebouwen, 4 morgen land, zijnde de oostzijde van 'l Poortland, enz. | Dat die 4 morgen van toen overeenkomen met de opper *
vlakte van het Poortland van 1910 en toch slechts de oostzijd( ervan uitmaakten, doet veronderstellen dat het hierbovei genoemde perceel drie van de veiling er oorspronkelijk ooi onder behoorde. Dat lijkt overigens ook niet meer dan lo jj gisch. dj In de acte van overdracht van Den Ham, van 23 juni 182Cn,
worden de grenzen van het Poortland omschreven: alwaatt noordwaarts de Vleutensche Wetering, zuidwaarts het volG gende perceel, oostwaarts de Domeinen en westwaarts d'^ Aagjesboomgaard. Een aagjesappel is een bepaald soor™ lichtzure appel. Die boomgaard lag dus inderdaad op he"' eerder genoemde perceel nummer drie van de veiling, In 171 ' werden door Vrouwe Anna Maria Bor, douariëre van Diederiljj| van der Borgh, openbaar verkocht de boomvruchten van twc'^^ boomgaarden bij het huis den Ham, de eene genaamd dei |
|||||||||||
|
Poortland, Aagjesboomgaard, Donkersteeg
In een veilingcatalogus van 1910 wordt als perceel num-
mer vier genoemd: Een boomgaard genaamd het Poortland, bezet met steenaarde, strekkende langs en vanaf de Vleutense wetering tot aan- en langs den Groeneweg of Achterdijk, tusschen de perceelen nommers drie en vijf, uitmakende het perceel kadastraal bekend gemeente Vleuten, Sectie A nom- mer 41, als bouwland (is boomgaard), groot 3 ha 60 a 60 ca, in huur bij Teunis Davelaar. De percelen nummers drie en vijf waren ook in huur bij Teunis Davelaar. Nummer drie bestond uit een boomgaard (Sectie A nommer 37), groot 1 ha 56 a 30 ca, en een stukje bouwland (Sectie A nommer 38), groot 20 a 70 ca. Nummer vijf was een boomgaard, groot 2 ha 99 a 60 ca (Sectie A nommer 42). Opvallend is dat alle percelen speciaal werden aanbevolen
om hun „steenaarde", wat betekent dat ze toen nog niet afge- vlet waren. Dat de Achterdijk ook Groeneweg werd genoemd, is niet
verwonderlijk. Die naam gold algemeen voor met gras be- groeide wegen. Ook de Schoolstraat droeg die naam weleer. Het Poortland is dus op de kadastrale minuut direct te vin-
den. |
|||||||||||
|
i
|
||||||
|
811
|
||||||
|
; omgeving van Den Ham in 1832. Het noorden is boven. De
kke zwarte lijnen zijn wegen. Van boven naar beneden en in of meer oost-west lopend: Thematerweg, Haarpad, de genwoordige Parkweg en de nu verdwenen Achterdijk, roeneweg of Donkersteeg. Tussen de beide laatste en om sn Ham heen buigend de Vleutense Wetering. De min of ier noord-zuid lopende dikke zwarte lijnen zijn, van links ar rechts, de Eijklaan (tegenwoordig Eikslaan) en de
ostenlaan. Tussen beide in is de iets aangezette lijn het de Kerkpad, dat het Haarpad verbond met de Hamlaan. ! in dit artikel beschreven percelen zijn: het Poortland (1), Aagjesboomgaard (A), de Pottegieter (2) en de Kriek (3).
|
||||||
|
812
|
||||||||||||||||||||
|
boomgaard op het Poortland en de andere achter 't huis
gelegen, enz. ^ Het perceel ten zuiden van het Poortland komt natuurlijk
ook voor in de acte van overdracht. Het lag op Vleuterweide en werd noordwaarts begrensd door de Donkersteeg. En daarmee hebben we nog weer een andere naam voor de Ach- terdijk te pakken. De Pottegieter
De naam komt al in 1630 voor. Op 31 juli van dat jaar
transporteert Elisabeth Nijhoff, samen met deken en rent- meester van het kapittel van St Marie te Utrecht, aan Hillich- gen Adriaensdochter, weduwe van Aert Gerrits de Licht, wo- nende aan de Haar, 2 morgen lants, genaemt de Pottegieter, soo groot ende cleijn die gelegen sijn in desen Gerechte (Vleuten) op Wildervelt. De opgegeven belendingen doen er nu niet zo veel toe, want die geven toch geen enkel houvast. Hoewel de grond daarna waarschijnlijk lange tijd eigen-
dom is geweest van de bezitters van Den Ham, komt de naam in het archief van de ridderhofstad niet meer voor totdat op 14 december 1811 het kasteel en de bijbehorende bezittingen worden geveild. Er is dan sprake van een perceel extra goed bouwland en bosch, groot 3 morgen 471 roeden, alwaar noordwaarts de Heer Zuijlen van Nijveld, zuidwaarts de Vleutensche dijk en westwaarts de zogenaamde Eijklaan naast gelegen zijn. Hiervan zijn 2 morgen 136 roeden in huur bij Pieter Verkerk en de overige 1 morgen 335 roeden zijn het Bosch van ouds genaamd de Pottegieter. De zuidelijke en westelijke begrenzingen zijn maar voor
één uitleg vatbaar. In latere acten wordt het gehele perceel wel met de naam
Pottegieter aangeduid. Verder hebben we de beschikking over een veilingcata-
logus uit 1910, waarin onder andere te koop worden aange- boden eenige perceelen hooiland, bouwland (deels genaamd de Pottegieter), hakhout en weg (Eiklaan), strekkende van den Vleutenschen weg noordwaarts op tot nabij het Haarpad, gelegen onder Vleuten, uitmakende de perceelen, kadastraal bekend gemeente Vleuten Sectie B nummers 15 (bouwland groot 2,6450 ha), 17 (bouwland en hakhout groot 2,0090 ha), 18 (hooiland groot 1,0490 ha), 19 (bouwland groot 1,9050 ha), en 518 (laan groot 0,2185 ha). Hieruit kunnen we met een gerust hart de percelen 17 en
18 kiezen. Ze voldoen aan de eerder opgegeven begrenzingen en de totale oppervlakte (3 ha 5 a 80 ca) komt vrijwel overeen met de oude maat (3 morgen 471 roeden). Hierbinnen moet de oude Pottegieter gelegen hebben.
De naam kan ik niet verklaren.
Kriek, Weijkamp, Hoppecamer
De naam komt al voor in 1595. Op 9 juni van dat jaar
verpachtte Johan van Wanroy Utenham aan Peter Cornelis Gerritsz. een akker bouwland, gelegen in de Kriek op Wielderveld. Idem de Weijkamp, daar ten einde aan ge- legen, groot omtrent 3 morgen. Idem 2 morgen bouwland, alles te zamen groot 5 morgen 3 hond. Op 11 maart 1596 transporteerden Margaretha Gerrits,
weduwe van.jonkheer Johan Utenham, en haar kinderen Johan, Gerrit, Frederik en Elisabeth, aan Jan van Heusden, schout te Vleuten, 1 morgen land, gelegen in de Kriek, genaamd de Hoppecamer. De laatste werd overigens op 23 september 1602 weer teruggekocht. De Hoppecamer komt verder in de archieven niet meer voor en ik kan ook niet met zekerheid een verklaring van de naam geven. |
||||||||||||||||||||
|
Misschien was het een hopakker.
Het huurcontract van 1595 werd op 11 april 1598
verlengd, nu met Geertgen, de weduwe van Peter Cornelis Gerritsz. Op 3 april 1603 werden aan Geertgen verhuurd 10 mor-
gen 2 hond bouw- en weiland, gelegen op Wielderveld, genaamd de Kriek. Die huur werd verlengd op 18 mei 1608. De verhuurder hield aan zich de tins en tienden vallende op of uit den akker gelegen bij den Eikenlaan, mitsgaders de schaapsweide. De huur ging op 26 mei 1613 over op Cornelis Petersz.
en op 20 mei 1619 werd de Kriek, groot 10 morgen, weer verhuurd aan Geertgen en haar zojuist genoemde zoon. De huurders moesten aan den dam van de groote Kriek aan de laan (Eiklaan?) een hek zetten. Cornelis Petersz. - hij blijkt dan op Themaat te wonen ■
krijgt op 23 april 1629 de Kriek, groot 10 morgen, weer in H huur. Hierna vermelden de archieven lange tijd geen ver- pachtingen. Als op 1 mei 1752 het bouwhuis op den Ham wordt T
verhuurd aan Jan Jansz. van der Lauw en Gerrigje Jansd( Peeck, blijkt het land op de Kriek bij die boerderij te ho m ren en dat is in 1786 nog zo. Toen Olivier van Hacfort, Heer van Den Ham, overleed T
werd op 5 januari 1759 een inventaris opgemaakt van zijiizi goederen. Als leengoederen van het kapittel van Oud d< munster stonden daar onder andere op 3 morgen weiland op de Kriek en een akker, ongeveer 1/2 morgen, aan deh\ westzijde van de Eikenlaan. pi is
In het proces verbaal van veiling van den huize denZ(
Ham van 14 december 1811 komen voor een perceel6i bouwland, groot 4 morgen 351 roeden, alwaar noord „^ waarts het volgende perceel en zuidwaarts de zogenaamdt^i Eijkslaan naast gelegen zijn, waarvan den akker aan dt laan is tiendvrij. Dat volgende perceel is een perceel wey «e land, genaamd de Kriek, groot 2 morgen 467 roeden, al^ waar noordwaarts de Heer Zuijlen van Nijveld zuidwaarts de zogenaamde Eijkslaan naast gelegen zijn S^ Deze percelen komen overeen met enkele stukken grondde die genoemd worden in de acte van donatie van 19 julS* 1824, waarbij Joseph Leydel het kasteel Den Ham met bij behorende landerijen schenkt aan zijn dochter, getrouw( met Hijmen Bart van Zijll, te weten een perceel bouwland^ groot 3 bunders 90 roeden 43 ellen, waarvan de akker öüj"'' de laan tiendvrij is en een perceel weiland, genaamd di°P Kriek, groot 2 bunders 36 roeden 59 ellen. ^^^ Ik tekende de bezittingen van Hijmen Bart van Zijll ii_
op de kadastrale minuut en vond zo de gezochte percelei^ terug in de noordelijke hoek tussen de tegenwoordig' Eikslaan en Parkweg. , De boven weergegeven omschrijving suggereert dat al ^*
|
||||||||||||||||||||
|
aai
va |
||||||||||||||||||||
|
leen het genoemde perceel aanspraak zou mogen make
|
||||||||||||||||||||
|
op de naam „de Kriek". We zagen eerder dat er ooit ee'
veel groter stuk land mee werd aangeduid. Dat klopt oo |
||||||||||||||||||||
|
nu
|
||||||||||||||||||||
|
wel, want in een veilingcatalogus van 1886 vond ik di,-
ook het weiland ten westen van ,,ons" perceel de naar |
||||||||||||||||||||
|
droeg.
|
||||||||||||||||||||
|
laj
|
||||||||||||||||||||
|
Krieken zijn een bepaald soort kersen of pruime^.*
(kroosjes) en de meest voor de hand liggende verklaring ^ • dat er daar veel kersen- of pruimenboomgaarden hebbCj |
||||||||||||||||||||
|
gestaan.
|
me
we de noi |
|||||||||||||||||||
|
D.W.(
|
||||||||||||||||||||
|
813
|
|||||||||||||
|
De Wiel
door
Dr D. W. Gravendeel |
|||||||||||||
|
In een vorig artikel schreef ik iets over het wiel aan de Meerndijk. Dat was een wiel in de betekenis zoals wij die
illen kennen, namelijk een waterplas ontstaan door uitspoeling tengevolge van een dijkdoorbraak. Er waren ook andere wielen, waarbij van een dijkdoorbraak nooit sprake is geweest. Dat waren ook geen water-
klassen, maar percelen land die om de een of andere reden zo werden genoemd. Wat was in die gevallen de beteke- lis van de naam "wiel"? |
|||||||||||||
|
De benamingen „goed tot Wiel", „Wielderveld" en ver-
volgens ook „Wielderveldsche dijk" zijn dus tot één stam terug te brengen: Wiel. |
|||||||||||||
|
et Wielderveld
Misschien kent nog een enkele Vleutenaar deze naam?
3t ver in de 18de eeuw was hij algemeen in gebruik om j ligging van een perceel grond nader aan te duiden (10 orgen bouwland, gelegen op Wielderveld). Het Wielderveld wordt in het noorden begrensd door de hematerweg, in het westen door de Eikslaan, in het liden door de Rijn (Vleutense Wetering) en in het oosten >or de Schoolstraat. Van Dale geeft als betekenis van ,,veld", het open land
liten de steden en dorpen en in het bijzonder het land als aats van de akkerbouw, akker. In het Middelnederlands een „velt", „veld" of „veelt" het vlakke veld of akker. ) is „veltachtig" landelijk, een „velthuus" een landhuis, m ,,veltcamp" een in het open veld gelegen akker, 'eltland" akkerland, een ,,veltman" een landbouwer of •er en een „veltpert" een akkerpaard. Het woord is van Germaanse oorsprong en heeft dan n wat algemenere betekenis: vlakte, aarde, bodem, land, iar toch ook afgescheiden stuk land. Het Wielderveld voldoet in alle opzichten aan de boven geven beschrijvingen: het is in zijn uitgestrektheid toch grensd en het was in het verleden als stroomruggrond in bruik als akkerland. Wij weten dat het kapittel van Oudmunster in 1350
ond bezat op Wielrevelt, welke grond in pacht werd :gegeven. In 1366 gaf datzelfde kapittel 44 morgen land Wielderveld in leen aan Frederik Utenham en zijn on Peter. iWiel
De belening van 1366 hield meer in. Frederik en Peter
!gen ook in leen vier hofsteden te Wiel, later preciezer igeduid als leggende onder Den Ham. Men sprak ook Q 't goed tot Wiel of de vier hofsteden tot Wiel. Deze itste formule werd in alle achtereenvolgende bele- igsacten gebruikt, tot en met de laatste van 4 februari 93. In het dagelijks leven sprak men van 't Rijnland. Het
; tussen de Heerenweg of Wielderveldschen dijk (nu de 'ipsstraat - Parkweg) en de Rijn (nu Vleutense Wete- g). Johan Utenham verpachtte in 1618 aan Goyert isz. 4 morgen bouwland op Wielderveld waarvan 2 rgen gelegen zijn aan de noordzijde van den Heeren- 8 of Wielderveldschen dijk, genaamd 't Kortland, en andere 2 morgen aan de zuidzijde (nu het Rijnland ge- imd doch vanouds die hofsteden en 't goed tot Wiel. |
|||||||||||||
|
Er is een pendant.
In ons tijdschrift schreef ik een artikel over het grond-
bezit van de Heren van Voorn. Ik vertelde daarin onder andere hoe deze Heren in het bezit kwamen van het Strij- land, de grond gelegen ten noorden van Voorn. Het zuide- lijkste perceel daarvan grensde aan de Leidse Rijn en werd de Wielboomgaard genoemd. In het archief van het Huis Voorn bevindt zich een copie
van een kaart van 9 juni 1554, destijds gemaakt ten behoeve van een proces tussen de Heren van Voorn en die van 't Strijland (het kapittel van St Marie). Op die kaart staan op bedoeld zuidelijkste perceel twee huisjes gete- kend, waarbij staat geschreven Jan Janz op de Wijck. Die naam moet berusten op een verschrijving of slordigheid van de (laat 19de eeuwse?) copiïst. Op de plattegrond, die Evert van Schayck in 1539 maakte van de stad Utrecht met haar vrijheid, komt de naam voor als Jan Janz op die Wijl. Op de „Caerte van de Vrijheyd der Stadt Utrecht", in
1700 getekend door C. Specht, staat bij het bewuste per- ceel „De Wiel" gedrukt. En dan is er in het huisarchief van Voorn nog een kaart
(eveneens 19de eeuws?), waarop alle verpachte landerijen zijn getekend. De „Wiel-Boomgaard" komt daarop voor, groot 1 bunder 16 roeden 56 ellen, gemeente Caüiarijne Sectie C nummers 326 en 327. Op de eerstgenoemde copie-kaart staat ook een brug
getekend, liggende over de Leidse Rijn en de verbinding vormend tussen de Voomse Steeg en "den ouden Rijn- schen dick". Die brug stond vroeger (in 1546) bekend als de Wielbrug. Zij lag op 375 roeden vanaf de Hoogebrug (bij Oog en Al) en op 680 roeden vanaf de Heul bij de Meent in De Meem. Die heul werd ,,scheele" of „scheef- se" brug en ook wel Cromme brugge genoemd, omdat zij schuin over de Leidse Rijn lag. In 1659 gelastte het stadsbestuur van Utrecht het ka-
pittel van St Marie (als eigenaar van de Wielboomgaard) de houten brug vóór de Wielhofstede met het oog op de verbreding van de Hollandse Rijn (nu Leidse Rijn) te verlengen en de middelste jukken in het midden van de vaart te plaatsen. De Wielhofstede moet wel identiek zijn met het huis van eerder genoemde Jan Janz. en met de door mij, in het artikel betreffende het grondbezit van de Heren van Voorn, beschreven boerderij aan de overzijde van de Leidse Rijn. |
|||||||||||||
|
ir
|
||||
|
814
|
||||
|
Fr
Fragment van het kadastrale minuutplan (1832), Vleuten Sectie A ten zuiden van de Heerenweg of Wielderveldschen dijk, Seclns
B daar ten noorden van. Helemaal boven de Thematerweg. De dubbele lijn links is de Eikslaan, de dubbele lijn rechts daarvan |jr de Joostenlaan. De van linksboven naar rechtsonder lopende lijn is het Haarpad. De brede dubbele lijn onder is de Heerenwftu (nu Dorpsstraat/Parkweg), de smallere dubbele lijn daaronder is de Rijn (nu Vleutense wetering). Het daartussen gelegen, nHhu een raster aangegeven gebied was het "goed tot Wiel". |
||||
|
815
|
|||||||||||||||||||||||
|
':^j:/ca'f^^üM^^aJ^. ^^^ /C^:^^^^^y<^
|
|||||||||||||||||||||||
|
-^
|
|||||||||||||||||||||||
|
5^ ^
|
|||||||||||||||||||||||
|
'^ ^^.
|
|||||||||||||||||||||||
|
y'y-?t^/e^ u^-/f^cn^'2^<: '-^
|
|||||||||||||||||||||||
|
J^^/^?^ ticc>rt>
|
|||||||||||||||||||||||
|
C^^-^^.^
|
|||||||||||||||||||||||
|
s..
|
|||||||||||||||||||||||
|
agment van de copie van de kaart van 9 juni 1554 in het archief van het Huis Voorn. De dubbele lijn boven is de onder vele
men bekend staande weg: Achterwech, Modderdijk, Heerenweg, Groenedijk. Hij leidde rechts naar Utrecht. De schuin van ksboven naar rechtsonder langs het "huijs de Voern" lopende dubbele lijn is de Voornse Steeg, die de verbinding vormde '^" ^^. '^''■csprong en de Leidse Rijn. Via een brug (de Wielbrug) kon men op "den ouden Rijnschen dick" komen. In het isje bij de brug woonde, volgens de copie, Jan Janz. op de Wijck. |
|||||||||||||||||||||||
|
816
|
|||||||||||||||||
|
lijk in de 15de eeuw, afgesneden door een nieuwe grift.
In dit licht bezien lijkt een en ander duidelijk te wor-
den. Waarschijnlijk noemde men de hele landtong tussen de westelijke (neergaande) arm van bovenbedoelde kron- kel en de oostelijk van Voorn in noordwestelijke richting verder lopende Rijn "de Wiel". Het is dan niet zo vreemd dat het door de nieuwe grift afgesneden stuk dezelfde naam bleef dragen. |
|||||||||||||||||
|
Camrre «/^ vt ^, _
|
|||||||||||||||||
|
?=
|
|||||||||||||||||
|
De betekenis
Het Middelnederlands heeft voor "wiel" vier bete-
kenissen: 1) draaikolk, grondeloze diepte, 2) poel, moe- ras, 3) snel stromend water en 4) gat, veroorzaakt dooi een dijkdoorbraak. De eerste en de vierde mogelijkheid lijken het minst in aanmerking te komen, maar de keus uit 2) en 3) is nog moeilijk genoeg. De Rijn zal wel ooit snel gestroomd hebben, maar of hij
dat nog deed toen zijn loop zich kenmerkte door een eindeloze opeenvolging van lussen en kronkels, is zeer de vraag. En dan wordt misschien toch opeens die her- innering van Buijs van belang, namelijk dat de noor delijke 70 tot 100 meter van "zijn" perceel uit zware klei bestond. Dat is namelijk in de Wiel onder Den Ham óóli het geval. Daar vond Berendsen immers een laag van 75 cm zware klei, waaronder achtereenvolgens lichte klei |
|||||||||||||||||
|
i- Srh„l
|
|||||||||||||||||
|
Gedeelte van de "Caerte van de Vrijheyd der Stadt Utrecht"
van 1700, getekend door C. Specht. "De Wiel" staat gedrukt boven 't Huys Voorn. Tot zover deze opsomming van Wiel-namen ten noorden
van de Leidse Rijn. Mijn bijzondere belangstelling werd gewekt toen de
heer J.Th. Buijs, Rijksstraatweg 39 in De Meern, mij vertelde dat hij in z'n jeugd (hij is van 1912) en wel tot 1937 toe, ploegde op de Wiel. Hij doelde daarbij niet op de grond ten noorden van de
Leidse Rijn, maar op een perceel land ten zuiden daarvan, in de hoek van Leidse Rijn en Taatsen dijk, daar waar nu de Aluminium Fabriek staat. Hem was daarbij opgevallen dat de noordelijke 70 tot 100 meter uit zware klei be- stond, zuidelijker was dat lichte zavel. Storm van Leeuwen beschrijft in "Van Oude Rijn tot
Leidse Rijn", in het kader van zijn beschouwingen be- treffende de Hooge en Lage Weide, een kronkel van de Oude Rijn in noordelijke richting tot aan de vroegere Heerenweg (nu gedeeltelijk Everard Meysterlaan in Oog en Al). Hij acht het vrijwel zeker dat die kronkel zuidelijk van de Leidse Rijn begon en ook eindigde. Hij is, moge- |
|||||||||||||||||
|
zav
str( wa; |
|||||||||||||||||
|
Gedeelte van de kaart met verpachte landerijen in het archU (Jqc
van het Huis Voorn. Boven de Groenenweg ( dat is de Moil qiq derdijk). Beneden, tegen de Leijdsche Rhijn aanliggend, d j^^ Wiel-Boomgaard, groot 1 bunder 16 roeden 56 ellen. |
|||||||||||||||||
|
817
|
||||||||||
|
Gedeelte van de Topografische kaart (1879). Met een raster
gaf ik het perceel aan waar de heer J. Th. Buijs in zijn jeugd ploegde en dat bekend stond als de Wiel. |
||||||||||
|
leelte van het kadastrale minuutplan (1832). Het boven de
dse Rijn gelegen gebied is Gemeente Catharijne Sectie C. in de tekst beschreven kronkel van de Oude Rijn is goed len. Ik gaf met een stippellijn aan hoe het verdere verloop lomafwaarts ongeveer moet zijn geweest. |
||||||||||
|
Bronnen
Ir JJi. Stonn van Leeuwen, Van Oude Rijn tot Leidse Rijn, 1985
Dr D.W. Gravendeel, Het grondbezit van de Heren van Voorn, Tijdschrift
van de Historische Vereniging Vleuten-De Meem-Haarzuilens, december
1985
Dr H.J.A. Berendsen, De genese van het landschap in het zuiden van de
provincie Utrecht, 1982
Utrechts Placaatboek, ordonnantie 03-09-1546
Vroedschapsresolutie Utrecht 26-07-1659
Rijksarchief Utrecht, Archief riddeihofstad Den Ham no. 4
Rijksarchief Utrecht, Archief kapittel Oudmunster, inventaris
Rijksarchief Utrecht, Topografische Aüas, minuut-plans kadaster
Archief ridderhofstad Voorn (LAP. van Seumeren)
|
||||||||||
|
el - zand. Zware klei wordt niet afgezet door snel
»mend water zodat de derde betekenis ook al niet zo irschijnlijk is. De grondsoort laat echter slecht water "■ en zo kan betrekkelijk hoog gelegen land toch, onder standigheden (overstroming, zware regenval, slechte atering), langdurig drassig zijn. |
||||||||||
|
818
|
||||||||||||||
|
Zonde
|
||||||||||||||
|
Ik weet het wel, ik ben geen engel.
Trouwens, ik zou dat ook niet willen zijn. Niks voor mij, een beetje met zo'n mooie jurk rondzweven. Wat ik wèl ben, tenminste volgens
mijn voornaam, Theodorus: een ge- schenk van God. M'n vader was het daar niet altijd mee eens en zei: nou, geschenk is een groot woord, zeg maar een weggevertje. Zo zit ik wel eens te mijmeren tij-
dens m'n avondgebed. We hebben en- gelbewaarders, een beschermheilige, en toch moet ik iedere twee weken gaan biechten. We hebben op de Catechismus ge-
leerd: er zijn dagelijkse zonden, dood- zonden en pekelzonden. Zo ga ik dan iedere twee weken met een rijtje zon- den op m'n ziel naar de kerk. Ik heb voor 't gemak vier rijtjes zon-
den uit m'n hoofd geleerd. Ik zit dan in de biechtstoel niet met een mond vol tanden en heb steeds wat anders. Na 't bidden van een oefening van
berouw en een penitentie, zijn m'n zon- den weer vergeven. Voor de vlekken die op m'n ziel achterblijven, drink ik dan een beker melk. Pekelzonden zijn oude of heel klei-
ne zonden. Die mag je dan ook gerust vergeten. Dagelijkse zonden zijn er altijd genoeg, bijvoorbeeld ongehoor- zaam zijn aan je vader en moeder of, vooral 's zomers, appeltjes jatten. Dood- zonden, daar weet ik geen raad mee, maar dat moet wel iets heel ergs zijn. |
||||||||||||||
|
Beurtelings brengen de jongens de
appels naar 't kerkhof en ik blijf met een vroom gezicht bidden. Plotseling paniek! Ik zie de pastoor aankomen, hij loopt achter de kerk te brevieren. Ik kan niet roepen of fluiten, maar ge- lukkig horen de jongens m'n "psssttt" waarschuwing. Snel verlaten we 't kerkhof, zonder de mooie appels mee te nemen. We durfden ze ook later niet meer te
halen en eindelijk weet ik nu alles van zonden. Pekelzonden. Dat was 't appeltjes
jatten, vorig jaar, dat was ik vergeten te biechten. Dagelijkse zonden. Dat is steeds
weer appels pikken, zolang ze er zijn. Maar die prachtige, mooie appels op
't kerkhof achterlaten, kijk, dat is nou echt doodzonde. |
||||||||||||||
|
Na 't biechten gaan we altijd even
naar 't kerkhof, om te bidden voor de overledenen en ......'t kerkhof grenst
aan de boomgaard van mijnheer pas-
toor. Daar hangen zulke prachtige ap- pels, nog uit de tijd van Adam en Eva. We hebben zó afgesproken, twee of
drie jongens gaan de boomgaard in om wat appels te verzamelen. Ik ga dan bij een willekeurig graf staan bidden, op een punt waar ik ook de boomgaard kan overzien en bij onraad kan waar- schuwen. Ik bid dan: Heer, geef de ziel van deze dode de eeuwige rust en zeg alstublieft niks tegen de pastoor van die appels, misschien is hij wel familie van U, maar geef ons ook een beetje rust. |
||||||||||||||
|
De Meem, september 1939
Theo van den Berg |
||||||||||||||
|
Illustratie: Barbara Gravendeel
|
||||||||||||||
|
819
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Van de voorzitter
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Tijdschrift van de Historische Vereniging:;
Vleuten-Do Mcem-Haarzuilens. 10e jaargang ni% 2 juni 1990 © 1990 ;: i Verschijnt 4x per jaar |
|||||||||||||||||||||||||||
|
afschriften van oude acten en zo nu en
dan mag de hoofdredacteur een gewaar- deerd artikel in ontvangst nemen dat nu eens niet van de hand van de voor- zitter is. Het „front" blijft echter te smal. Daar-
door dreigen eenzijdigheid en eento- nigheid, maar bovenal loopt de conti- nuïteit gevaar. Ik begrijp heel goed dat mijn her-
haalde oproepen niet tot een massale stormloop op de archieven leiden: men vindt dat maar griezelig, men denkt geen tijd te hebben of men twijfelt aan eigen kunnen. De strekking van mijn verhaal was
dat men echt niet met het moeilijkste hoeft te beginnen om toch op dit gebied voor de vereniging een gouden vogel te kunnen zijn. Ik noemde ook voorbeel- den. Het verzamelen van oude perceels- namen vereist geen bijzondere kundig- heden, terwijl het ook nauwelijks tijd kost. De vereniging zou graag een vol- ledige verzameling hebben van repro- ducties (de échte oude zullen we wel nooit krijgen!) van alle ooit in Vleuten, De Meern en Haarzuilens uitgegeven prentbriefkaarten. Het opsporen daar- van en ter reproductie aanbieden is toch ook geen dagtaak. Oude eigendomsbe- wijzen of copieön daarvan zijn van har- te welkom en 't scheelt altijd als een goe- de bekende van de bezitter erom vraagt. Uw voorzitter blijft, ondanks zijn (tij-
delijke?) moedeloosheid, bereid samen met u te zoeken naar een karwei(tje) waarin uzelf plezier hebt en waarbij de vereniging gebaat is. |
|||||||||||||||||||||||||||
|
In het vorige nummer vond u een
langer voorwoord dan ik mij gewoon- lijk veroorloof. Daar heb ik een verkla- ring voor. Ik wilde het neergeschreve- ne gebruiken als openingswoord op on- ze jaarvergadering van 24 april j.1.. Om- dat de opkomst op deze vergaderingen meestal maar matig is en ik mijn ana- lyse toch aan alle leden wilde laten we- ten, heb ik er die oplossing op gevon- den. Gouden vogels
Diegenen die de moeite hebben ge-
nomen het stuk te lezen, zal 't niet zijn ontgaan dat ik mij in 't bijzonder zor- gen maak over mate en tempo waarin er binnen de vereniging aan geschied- vorsing wordt gedaan, 't Wordt mis- schien een beetje eentonig en voor som- migen uwer wellicht irritant als ik daar- op maar steeds weer terugkom. He< is echter één van de minder aangename taken van een voorzitter voortdurend tot actie te moeten manen. Hij doet dat niet op grond van zijn onaangename en ontevreden karakter maar uit hoofde van zijn functie. De studie van de geschiedenis van
onze gemeente is misschien wel de be- langrijkste doelstelling van de vereni- ging. Het te bestuderen materiaal is ech- ter zó omvangrijk, het aantal actieve studiosi daarentegen zó gering, dat het de ingewijden nauwelijks hoeft te ver- bazen dat de voorzitter soms de moed in de schoenen zinkt. De leden die onze jaarvergadering niet
bezochten misten dus ook mijn diaver- haal over de gouden vogels. Ik zette uiteen dat er natuurlijk zo
nu en dan wel degelijk waardevol ma- teriaal wordt aangedragen. Er bezoekt mij zelfs wekelijks iemand met stapels |
|||||||||||||||||||||||||||
|
Ingeschreven Ln hot verenigingsregister van
de K.v.K. Utrecht e.o. onder nr. V. 479360 |
|||||||||||||||||||||||||||
|
Dagelijks bestuur:
Dr D.W. Gravendeel, voorzitter •tZand 35, 3451 GP Vleuten M tel. 03406 - 61793 |
|||||||||||||||||||||||||||
|
J.W. Schoonderwoerd, sckretaris is?
Meomdijk 62, 3454 HT De MeemÜ^ tel. 03406 - 61462 P.G. do Rooij, penningmeester
't Zand 1,3451 GP Vleuten tel. 03407 -1483 A.J. van Zocrcn, vice-voorzittcr
Stationsstraat 34, 3451 BZ Vleuten tel. 03407... 1263 • |
|||||||||||||||||||||||||||
|
Erelid:
Mevrouw Prof. IDr C. Isings, Soest
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Ledenadministratie/informatie:
Opgeven van nieuwe leden, mutaties en (na)-
bestellingcn bij:
Mevrouw P.J. de Rooij-Goes,
't Zand 1,3451 GP Vleuten
tel. 03407 - 1483
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Kontributie:
De jaarlijkse kontributie bedraagt voor 1990;
minimaal f30,-- posiabormcmcnt f 40,- per jaar |
|||||||||||||||||||||||||||
|
Donateurs:
Minimaal f 12,50 per jaar
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
De vereniging heeft rekeningen bij de yoli
gende instelUngen;
ABN - De Meem 55.66.33.040
RABO - Vleuten 36.75.17.574
POSTBANK 2 68 92 00
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
D.W. Gravendeel
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
In dit nummer
Van de voorzitter
Verenigingsberichten
Wie wat bewaart die geeft wat
Een eigen R.K. kerk te Haarzuilens (slot)
Een dorp verandert
De herberg Het Fortuyn te De Meern
ANWB-Provincie-ROB; informatiepaneel
bij voormalig Huys te Vleuten
Gouden vogel gezocht
De stad Utrechten de cholera 1832-1910
Belasting in Vleuten in 1632
Nieuwe leden
Potje breken
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
pag.
819 820
821 826 828 836
837
838 843 844 |
|||||||||||||||||||||||||||
|
Gehele of gedeeltelijke overname van arti-;:
kelen uit dit tijdschrift is slechts toegestaan:; na schriftelijke toestemming van de rcdaktie ; Illustratie voorpagina:
De Ooedenburch, Zandweg 225 De Meern.
Door onze vereniging bij de Boerderijen- stichting Utrecht voorgedragen als "Boer- derij van het jaar 1990". Foto K.B. Nanning. LOSSK XUMMKRS F 7,50
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
820
|
||||||||||||||
|
Verenigingsberichten
|
||||||||||||||
|
Algemene ledenvergadering
Op 24 april j.1. werd 's avonds in het
Kabinet de algemene ledenvergadering gehouden. Er waren die avond 23 per- sonen aanwezig, waaronder 7 bestuurs- leden. In deze vergadering werden de jaarstukken over 1989 en de begroting voor 1991 vastgesteld. De contributie voor 1991 blijft ongewijzigd op f 30,- per jaar. Verder werden mevr. P.J. de Rooij-Goes en de heren K.B. Nanning en P.G. de Rooij herkozen als bestuurs- lid en werden de heren J.A.J. Konings en T. van den Berg als nieuwe bestuurs- leden gekozen. Na afloop van de vergadering maak-
te de heer Gravendeel via een diapre- sentatie duidelijk welke "gouden vo- gels" er in de afgelopen jaren waren komen aanvliegen om historische ob- jecten te signaleren en kennis daarover te vergaren en welke "gouden vogels" de vereniging nog nodig heeft om meer over de historie van onze gemeente boven water te brengen. Naar zijn me- ning liggen er nog genoeg onderwer- pen om "op te pikken" en is het wach- ten op leden die zich daarvoor willen inzetten. Naar aanleiding van hetgeen over de-
ze jaarvergadering in de pers werd ge- publiceerd heeft zich intussen al één lid gemeld om zoiets te doen. Wie volgt? Legaat
In de jaarvergadering kon de voor-
zitter mededelen dat door een oud-in- woner van Haarzuilens, de heer G.B. van Dijk, die enige tijd geleden over- leden is, een legaat van f 5.000,- aan de vereniging werd vermaakt. |
||||||||||||||
|
Hij zei zeer erkentelijk te zijn voor
een dergelijk royaal gebaar en te hopen dat dit navolging zal vinden. Open huis op koninginnedag
Op koninginnedag waren de Broe-
derschapshuisjes open voor belangstel- lenden. En dat waren er veel, wel meer dan 300! De kleine exposities van ou- de mechanische muziekapparaten en van lagere-school-handwerk uit de der- tiger jaren en ons documentatiecen- trum waren voor dit grote aantal men- sen aanleiding om eens binnen te ko- men kijken. Mede door het mooie weer was het er een gezellige drukte. Serviceverlening in ons documen-
tatiecentrum Het komt meermalen voor dat be-
zoekers van ons documentatiecentrum behoefte hebben aan copieën van stuk- ken uit boeken of tijdschriften. Sinds kort hebben wij de beschikking over een copiëerapparaat waarmee wij, te- gen betaling van een kleine vergoe- ding, aan die vraag kunnen voldoen. Open monumentendag
Zaterdag 8 september is de jaarlijk-
se open monumentendag. Op die dag organiseert het plaatselijke comité vanuit een drietal punten een monu- mentenroute. Onze vereniging verleent aan deze aktiviteit haar medewerking door beschikbaarstelling van het Ka- binet en de Broederschapshuisjes als startpunt voor de routes in De Meern en in Vleuten. Het derde startpunt is de boerderij De Nieuwe Ham op de Joos- |
||||||||||||||
|
tenlaan, waar de route door Haarzuilens
begint. Het comité hoopt dat weer ve- len van hun interesse voor de monu- menten in onze gemeente blijk zullen geven. Presentatie op braderie in Vleuten
en markt in De Meern Bij gelegenheid van de braderie op
25 augustus in Vleuten en van de markt op 7 september in De Meern zal onze vereniging zich weer presenteren. In Vleuten zal er in de Broederschaps-
huisjes een expositie zijn van oude groepsfoto's, waarbij aan de bezoekers gevraagd zal worden behulpzaam te zijn bij het achterhalen van de namen van degenen die op de foto's voorko- men. In De Meem zal in onze kraam een
aantal vergrote reproducties van oude ansichtkaarten uit onze verzameling tentoongesteld worden. Contactavonden
Wij maken u graag nog eens attent
op de contactavonden die er zijn voor leden (en andere belangstellenden). Ie- dere maandagavond in het Kabinet in De Meern en iedere Ie vrijdagavond van de maand in de Broederschaps- huisjes in Vleuten zijn wij van 19.30 tot 22.00 uur aanwezig om u te ont- vangen. Tot nu toe was de belangstel- ling daarvoor niet overweldigend. On- zerzijds stellen wij een regelmatig con- tact met onze leden zeer op prijs en wij zouden graag zien dat dit een weder- zijds genoegen is. |
||||||||||||||
|
Wie wat bewaart die geeft wat
|
||||||||||||||
|
Door ons werden in dank, ten be-
hoeve van onze bibliotheek en onze ver- zameling, de volgende schenkingen aan- vaard van: K. van Proosdij, Castellumlaan 10 De
Meem Koperen deurknop
S. van Bemmel, Woerdlaan 6 De Meem
Utrechtse almanak 1925, handnaai- machine merk Kayser |
||||||||||||||
|
H.N. van Eek, Zandweg 225 De Meern
Zicht, stierengeleider J.H. van der Poel, Zebraspoor 324
Maarssen Gietijzeren kookpan met hengsel
|
||||||||||||||
|
J.H.P. Heesters, Laan 1954 36 De Meem
Zijn boek: Vier eeuwen behang, uit- gave Delftse Universitaire Pers 1988 N.N. te Vleuten
Kolenschop, kachelpook, zes antie-
ke sleutels |
||||||||||||||
|
821
|
|||||||||||
|
Een eigen R.K. kerkte Haarzuilens
|
|||||||||||
|
door
|
|||||||||||
|
Dr D. W. Gravendeel
|
|||||||||||
|
slot
|
|||||||||||
|
Fondsvorming
Wat de „fundraising" betreft, had men zich tot dat mo-
ment tot het kleinere werk beperkt. Op 15 mei 1935 werd de eerste opbrengst van de spaarbusjes, ten bedrage van f 129,70, solide belegd bij de Coöperatieve Boerenleenbank. Verder waren er eigenlijk alleen maar toezeggingen verza- meld. Nu het ernst werd moest men zich bezinnen op rui- mere bronnen van inkomsten. Men besloot daartoe gebruik te maken van de oude ge-
woonte van het houden van „kerkschapen". Vroeg in het voorjaar werden lammeren gekocht en deze werden het jaar door geweid. In het najaar werden de schapen verkocht en de winst kwam in het fonds. Veehouders, die bereid waren schapen te weiden ten
behoeve van de op te richten parochie, waren: G. van den Bosch, E.W. van den Bosch, A.L. Broekhuijse, L.C. Broek- huijse, E.L. van Dijk, J. de Goeij, P.A.Jansen, J.H. Kemp, W. Knippers, Gebr. Kok, J.S. Kooijman, C.P. van der Meer, Gebr. Oostrom, H.J. van Rooijen, A.J. van Rossum, CA. van Rossum, C. van Schaik, J.W. Spliet, A.S. Verdam, J.A. Verdam, A. Verhoef. G.J. Verhoef, L.H. Verhoef. M.J. Ver- hoef, A.J. Versteeg, M.C. Versteeg, Wed. M.A. Versteeg, Gebr. Vulto, F. van Zijl. De mogelijkheid bestond een bijdrage te leveren in de
onkosten van de aankoop van de lammeren. Daarvan maak- ten gebruik: N.J. van den Berg, J.W. van Dommelen, Th. van Dommelen, C.C. Dijkers, H.G. Dijkers, C. van Eijk, W.A. Geelen, H. de Greef, Th.C. van Leeuwen, H.A. Miltenburg, W.Th. Rijntjes, J.G. Versteeg, L. Hoogstraten. Ook kon men een gedeelte van het weigeld voor zijn reke-
ning nemen. Dat deden: J.A. Broekhuijse, C.J. van Rossum, A. Verhoef, G.J. Verhoef, M.J. Verhoef. De eerste aankoop vond plaats in het voorjaar van 1935.
M.C. Versteeg leverde toen 37 lammeren a f 7,- per stuk. Koren op de molen van de commissie en haar achterban
was een artikel in de Utrechtse Courant van 4 mei 1935, getiteld Godsdienstig Leven. De schrijver, A. van Wijnber- gen, stelde zich de vraag: Zijn alle maatregelen genomen, die het onzen kinderen op onze lagere en middelbare scholen mogelijk maken het H. Misoffer bij te wonen en te commu- niceeren?? Had de commissie niet zelf in haar eerste adres aan de
|
|||||||||||
|
aartsbisschop erop gewezen dat de Haarzuilense schoolkin-
deren niet elke morgen naar de H. Mis konden en had de vicaris-generaal niet in een later gesprek verklaard dat het zielenheil vanzelfsprekend voor alles ging? De kanselbrief
En toen was daar de brief van de aartsbisschop y4a« dege-
loovigen van de parochie Vleuten; gedateerd 19 juli 1935: Met leedwezen hebben wij vernomen, dat ook na de
afwijzende beschikking inzake den bouw eener kerk te Haar- zuilens de gemoederen nog in beroering worden gehouden door het destijds opgerichte comité van actie uit de katholieken van Haarzuilens. Bedoeld comité werd indertijd opgericht, om door samen-
werking van meerderen des te eerder en des te zekerder het doel te bereiken, dai men zich voor oogen had gesteld, nl. een eigen kerk in Haarzuilens. De ijver en volharding, die men getoond heeft bij het nastre-
ven van dit doel, verdiende niets dan lof. Echter is de beslissing van het kerkelijk gezag een andere
geweest dat men zich had voorgesteld en Wij kunnen het Ons goed indenken, dat zulks vooral na zooveel moeite en arbeid zeer pijnlijk moet geweest zijn. Zelfs kunnen Wij het billijken dat men nogmaals een poging deed, om te voorkomen dat alle inspanning te vergeefsch zou zijn. Maar nadat eenmaal de beslissing definitief was geworden,
hadden Wij toch ongetwijfeld mogen verwachten, dat allen zich zouden neerleggen bij deze beslissing, al was het dan ook met eenige moeite, en dat bijgevolg het comité van actie, als geen reden van bestaan meer hebbende, zou zijn opgeheven. Echter is zulks blijkbaar niet het geval, hetgeen Wij ten
zeerste betreuren. Immers in het bewustzijn van Onze verantwoordelijkheid
tegenover God, aan Wien Wij eenmaal rekenschap zullen moe- ten afleggen (wie weet, hoe spoedig reeds!), hebben Wij ge- meend niet te moeten medewerken aan de totstandkoming van een eigen kerk te Haarzuilens, aangezien Wij van oordeel waren, dat zulks niet in het belang was van de parochie Vleu- ten. Welnu, waar de Bischoppen door den H. Geest geroepen zijn
de Kerk Gods te besturen en Wij door den H. Stoel geplaatst zijn onder de Bestuurders van Gods Kerk, daar rust op Ons de |
|||||||||||
|
822
|
||||||||||||||||||||
|
gewetensplicht die beslissingen te nemen, waardoor naar Ons
gevoelen het best de geestelijke belangen van alle aan Onze zorgen toevertrouwde geloovigen worden behartigd. Maar dan rust ook op degenen over wie Wij zijn gesteld, de
plicht van onderwerping en gehoorzaamheid aan de eenmaal gevallen eindbeslissingen. Immers wanneer Christus Zijn Kerk zoo heeft ingericht dat sommigen in overheid zijn gesteld en anderen onderdanen zijn, dan is het tegen den wil van Jezus Christus zelf, indien de onderdanen de bepalingen en besluiten der overheid zouden weerstreven. Wij vertrouwen dan ook dat van nu af allen zonder
uitzondering zich zullen neerleggen bij de genomen beslissing en dat geen uwer in het vervolg nog zijn steun zal geven aan een actie, die, hoe goed misschien bedoeld, in strijd is met de uit- eindelijke beslissing Uwer kerkelijke overheid en dientenge- volge onvereenigbaar met de aan het kerkelijk gezag verschul- digde gehoorzaamheid. En zal dit Ons schriften op den eerstvolgenden Zondag na
dagteekening dezes in de parochiekerk van Vleuten onder alle vastgestelde diensten van den preekstoel worden voorgelezen. De geest van verzet was niet gebroken. Het comité besloot
de actie onverminderd voort te zetten en door middel van een enquête onder alle katholieken boven de 18 jaar na te gaan of zij daar vóór of tegen waren. Op de vergadering van 6 augustus 1935 bestudeerde men de uitslag van het onderzoek. Er waren 271 formulieren uitgegeven en die waren ook alle terugontvangen. Vóór stemden 201 katho- lieken, tegen 29, terwijl 41 zich van stemming hadden ont- houden. |
||||||||||||||||||||
|
r
|
||||||||||||||||||||
|
VERKLARING
|
||||||||||||||||||||
|
wonende te
|
||||||||||||||||||||
|
Haarzuilens, verklaart zich - -», het doorgaan met de
legen') actie, gevoerd door hel comité voor het verkrijgen van
een eigen kerk te Haarzuilens. HAARZUILENS, Augustus 1935.
|
||||||||||||||||||||
|
»,*i,.»».Sf »»•
|
||||||||||||||||||||
|
Aartsbisschop J. de Jong
|
||||||||||||||||||||
|
') Doorhalen wat men niet wenscht.
|
||||||||||||||||||||
|
De stemkaart van augustus 1935
|
||||||||||||||||||||
|
besloot inderdaad tot het schrijven van een brief aan aarts-
bisschop de Jong. Vanzelfsprekend werd daarop nooit antwoord ontvangen. Men ging accoord met een voorstel van H. de Greef om aan H.G. Dijkers te vragen ofhij lid van de commissie wilde worden en men stelde een circulaire aan de katholieken van Haarzuilens op, waarin de stand van zaken werd uiteengezet. De laatste vergadering vóór de oorlog was op 17 mei 1939
in de raadzaal te Haarzuilens en uit de notulen daarvan blijkt eigenlijk nog niets van een op handen zijnde stopzetting van de activiteiten. Vermoedelijk echter hebben de oorlogsjaren de gemoederen gesust en kwam men na die tijd al snel tot de conclusie dat de „Commissie uit de Katho- lieken van Haarzuilens ter verkrijging van een eigen Kerk" geen reden van bestaan meer had. Op 5 februari 1947 vergaderde het,,voormalig" comité in
het café van de weduwe M.A. Versteeg. Van die vergadering zijn geen notulen bewaard, maar men besloot kennelijk het gespaarde geld terug te betalen aan degenen die het in de loop der jaren hadden bijeengebracht. Dat laatste |
||||||||||||||||||||
|
Gesterkt besloot men aan de aartsbisschop en de pastoor
exemplaren te sturen van de uitgegane circulaire en de stem- kaart, alsmede de uitslag van de stemming. Het comité van actie zou voortaan gaan heten „comité uit de katholieken van Haarzuilens ter verkrijging van een eigen kerk". De afloop
Toch verwaterde de zaak snel. In 1936 werd slechts twee-
maal vergaderd, in 1937 éénmaal. Voorzitter de Greef en secretaris Versteeg trachtten hun mede-comitéleden tot wat meer activiteit aan te sporen. Zij meldden dat er inmiddels ca f 1.000,- in kas was en dat hen van verschillende zijden was aangeraden bij den nieuwen bisschop nog eens een kans te wagen om over onze zaak te schrijven of te gaan spreken. Monseigneur De Jong schijnt een geheel ander kerkvorst te zijn dan zijn voorganger Jansen. De vergadering van 28 januari 1938 (de enige in dat jaar)
|
||||||||||||||||||||
|
823
|
|||||||||||||
|
geschiedde in de maand april aan 78 mensen; de bedragen
varieerden van f 0,50 tot f 70,75. Er was inderdaad zeer nauwkeurig boekgehouden. Het boekje van de Boerenleenbank vermeldde een saldo
van f. 1.888,35 en dat was 40 jaar geleden nog een heel be- drag. Omdat echter de maatregelen in het kader van de na- oorlogse geldzuivering van kracht waren, was een gedeelte van het geld, te weten f 364,75, geblokkeerd. Men verdeelde f 1.498,-. Wat er overbleef, zou worden ge-
voegd bij het geblokkeerde bedrag, hetwelk na het eventueel vrijkomen voor een of ander doel bestemd zou worden". |
|||||||||||||
|
Nieuw vuur
|
|||||||||||||
|
L. Broekhuijse
|
|||||||||||||
|
bericht dat hij op een bijeenkomst met de bisschop de kerk te
Haarzuilens ter sprake had gebracht, maar daarop geen re- actie had gehad. In februari kwam er bij de secretaris een brief binnen,
gedateerd 19 februari 1963, van Dr J. C. J. M. Poell, de alge- meen-econoom van het Aartsbisdom Utrecht: |
|||||||||||||
|
Mejuffrouw A. de Greef
|
|||||||||||||
|
Begin februari 1953 vergaderde het schoolbestuur te
Haarzuilens. Het was, om precies te zijn, op de avond van de grote watersnoodramp. Men was zeer onder de indruk van het natuurgeweld en in die gemoedstoestand kwam als het ware vanzelf de vraag weer op of het nu toch echt niet moge- lijk zou zijn zo niet alle, dan toch enkele godsdienstplichten te vervullen binnen de veilige beslotenheid van het eigen dorp. Een gerede aanleiding daartoe was ook dat in de kerken op 3 februari de zogenaamde Blasiuszegen zou worden gegeven. Pastoor Beutener was nu niet direct enthousiast, maar
kapelaan Hesselink voelde er wel wat voor. Echt goed op gang kwam de zaak toch niet en er vormde
zich na enkele jaren een nieuw comité. Dat werd gevormd door J. Versteeg, voorzitter, A. IJlst, secretaris, mejuffrouw A. de Greef, W. A. G. Witmer, C. van Zijl en L. Broekhuijse. Men schreef op 6 maart 1962 weer een brief naar de bisschop. Dat was nu Bernardus Johannes Alfrink. Helaas neb ik deze brief niet kunnen achterhalen. De commissie verzekerde zich van een adviseur van bui-
ten de eigen parochie. Dat was Dr P. de Bruin, pastoor te Kockengen. Van deze adviseur kreeg IJlst in januari 1963 |
|||||||||||||
|
f W.A.G. Witmer
|
|||||||||||||
|
824
|
||||||||||||||||||
|
- ■ . -<■ \ \ \ \ —. ^v., ';\
|
||||||||||||||||||
|
r -n.<>\ ^ ■, X \ \ .<■'-• r ■. \\ ■ .ifjp*^ ■'■'■' . y^'
a\. A V \-"'. \ \ ^.'-V-^ J»ig> '' '. \\ ;■ v>if»>u;.f-<-
|
||||||||||||||||||
|
■n i-M^/^f •J'3^ Jlui» tr Vlciiicn'J^
|
||||||||||||||||||
|
i.
|
||||||||||||||||||
|
In de jaren zestig maakte het comité, op verzoek van Dr J.C.J.M. Poell, een kaart waarop de spreiding van de gelovigen stond aangegeven. In het
totaal ging het om 724 katholieken, die konden worden verdeeld in een aantal groepen: |
||||||||||||||||||
|
1 Dorp 414
2 Thematerweg 92
3 Parkweg 59
|
||||||||||||||||||
|
4 Eikslaan
5 Lage Haar
|
21
94 |
|||||||||||||||||
|
6 Laagnieuwkoop 21
7 Ockhuizen 23
|
||||||||||||||||||
|
825
|
|||||||||||||||
|
Door deze moge ik U, als secretaris ad hoc, namens Zijne
Eminentie de Aartsbisschop antwoorden op het schrijven van 6 maart 1962 over de zielzorgbelangen van de in- en omwoners van Haarzuilens. De minder gunstige situatie voor uw kleine gemeenschap
had en heeft de volle aandacht en belangstelling van Zijne Emi- nentie en wordt ook door anderen met aandacht gevolgd en be- studeerd. De Aartsbisschop acht thans de tijd nog niet rijp om een be-
slissing te nemen, noch ook om enige toezegging te doen. Is er, binnenkort of op den duur, een uitbreiding in of bij
Haarzuilens te verwachten?En kunt Umisschien — deze vraag van mij-persoonlijk moge geen verwachtingen wekken — op een niet al te kleine Schets(kaart)-op-schaal aangeven waar de katholieken wonen en hoeveel zielen dit telkens zijn? Het spijt me U geen beter bericht te kunnen geven.
De bisschop had dus weer ruim de tijd genomen. Nu was
dat niet zo verwonderlijk. Hij had het druk met het Tweede Vaticaans Concilie (1962 - 1965), waarna hem nog meer werk wachtte voor het daaropvolgende Pastoraal Concilie (1966 - 1970). Hij antwoordde ook niet zelf, maar liet het zijn secretaris doen. Het antwoord was in feite net zo negatief als dat van
bisschop Jansen in 1934, maar de toon was aanmerkelijk milder. Zelfs voegde Poell, persoonlijk en geheel vrijblij- vend, nog een soort ,,ontsnappingsclausule" in door te in- formeren naar een in de toekomst te verwachten dorpsuitbereiding |
|||||||||||||||
|
De doop van Margaretha Cecilia Julia van Zuijlen in het Kleuterkas-
teel te Haarzuilens op 24 maart 1968. Zij is een dochter van Adrianus Johannes van Zuijlen en Maria Hendrina Veldkamp en zij wordt ten doop gehouden door haar tante Tnius Veldkamp. Links op de achter- grond de heer en mevrouw Witmer en juffrouw Bouman, de kleuter- leidster. |
|||||||||||||||
|
Een goede zet deed hij door om een kaart te vragen,
waarop aangegeven moest worden waar de katholieken woonden en hoeveel zielen dit telkens waren. Die kaart werd inderdaad gemaakt, maar ik weet niet of zij de bisschop ooit bereikte. Een exemplaar ervan bevindt zich in het door ons ontvangen dossier. |
|||||||||||||||
|
Liquidatie van het fonds
Zoals ik eerder vertelde, was er in 1947, na de
terugbetaling van het gespaarde geld, nog iets op het spaar- bankboekje blijven staan (i.c. f 390,35 voor de goede reke- naars), waarvan het grootste deel was geblokkeerd. Van een deel van het geld liet men later een klok aanbrengen in de ge- vel van 't Wapen van Haarzuilens. Die klok heeft — o ironie — nooit goed willen lopen. Wat er nog overbleef werd in 1972 overhandigd aan het schoolhoofd L. A. Verleun, om er na de verbouwing van zijn school iets voor de kinderen mee te doen. |
|||||||||||||||
|
De eigen kerk bleef een droombeeld. Maar toch was er het
een en ander veranderd. De locale kerkelijke overheid was makkelijker geworden en ook zelfstandiger. Bovendien nam het aandeel van de leek in ,,zijn" kerkelijke organisatie steeds toe. Toen in februari 1965 de nieuwe kleuterschool Het Kleuterparadijs in gebruik werd genomen beschikte Haarzuilens over een ruimte die gemakkelijk geschikt was te maken voor kerkelijke acticiteiten. Overigens moet uitdrukkelijk worden vastgesteld dat de
daar ontwikkelde activiteiten, strikt genomen, uitsluitend voor de schoolkinderen bedoeld waren. De eigen-kerk-ge- dachte had er nauwelijks mee te maken en ook het bovenge- noemde comité had er geen bemoeienis mee. De zogenaamde „schoolmissen" in de kerk te Vleuten
werden door de Baarse kinderen slecht bezocht. Daarom werd besloten die voortaan ook in de school te Haarzuilens op te dragen, de ene week voor de klassen 1 t/m 3 en de andere week voor de klassen 4 t/m 6. Daarbij waren ook andere dorpsgenoten welkom als de kerkgang naar Vleuten voor hen te bezwaarlijk was. Meermalen vierde men het feest van de eerste H. Communie, het zogenaamd klein- aannemen. Zelfs vond er driemaal een doopplechtigheid plaats, de eerste keer op 24 maart 1968. De dopeling heette Margaretha Cecilia Julia van Zuijlen. Deze activiteiten, die een einde namen rond 1975, hadden
geen verdere strekking dan ,,het brengen van de kerk onder de mensen, in casu de schoolkinderen". |
|||||||||||||||
|
Bronnen
Dossier „Commissie Eigen Kerk", in hel bezit van de Historische Vereni-
ging Vleutcn-De Meern-Haarzuilens Archief Aartsbisdom Utrecht
Mededelingen van de heren L.A. Verleun te Vleuten, W.A.G. WitmerteDe
Meern en A.J. van Zuijlen te Haarzuilens. |
|||||||||||||||
|
826
|
||||||||||||||||||
|
Een dorp verandert
|
||||||||||||||||||
|
De raadselfoto uit het maartnummer
van dit jaar heeft niet tot veler verbeel- ding gesproken. Ik kreeg drie reacties waarvan er één helemaal fout zat: ,,lk denk dat het iets met de tuinders te ma- ken heeft, een apart soort kas of zo ...". |
||||||||||||||||||
|
Teun Bruntink uit Vleuten schreef
me: ,,De raadselfoto in het eerste num- mer van 1990 is een luchtfoto van de waterzuiveringsinstallatie aan de Zand- weg. De auto rijdt langs de Oude Rijn". Hij had het goed al had hij misschien beter kunnen zeggen: „de auto rijdt op de Zandweg". |
||||||||||||||||||
|
De volledigste reactie kregen we van
Frans Beusker, wonende in de Prins Bernhardstraat te Vleuten: ,,De raad- selfoto maart 1990 is volgens mij de rioolwaterzuiveringsinstallatie in 1964 gereed gekomen. De bouw heeft onge- veer 4 jaar geduurd". |
||||||||||||||||||
|
Een ander luchtaanzicht van de rioolwaterzuiveringsinstallatie met een beter gezicht
op de beregeningsbassins en de droogbakken. |
||||||||||||||||||
|
Voorzover U het nog niet weet ver-
tel ik het hier nog eens: tussen 1965 en 1972 heb ik als filmer-fotograaf van de Grontmij (mijn werkgever in De Bilt) tientallen luchtfoto's gemaakt van Gront- mij-objecten in onze gemeente: de riool- waterzuiveringsinstallatie aan de Zand- weg en de sportvelden langs de Euro- |
||||||||||||||||||
|
paweg. Telkens kon ik, na overleg met
mijn piloot, een extra bochtje maken boven een wijk of zo van Vleuten. Daar- om heb ik, naast de verplichte Gront- mij-objecten, enkele malen een hoekje van ons dorp vanuit de lucht apart kun- nen fotograferen. Een ander luchtaanzicht van de zui-
|
||||||||||||||||||
|
veringsinstallatie dat ik enkele weken
later maakte, laat wel duidelijk zien dat de raadselfoto de twee beregenings- bassins voorstelde met enkele bezin- kingsbakken. Tot zover de laatste raad- selfoto. |
||||||||||||||||||
|
Den Hamstraat
|
||||||||||||||||||
|
We komen nog even terug op de ver-
dwenen huizen aan het begin van de Den Hamstraat. Van Arie Goudappel, die op de gekste ogenblikken met een interessante foto of een goede herinne- ring komt opdraven, kregen we de twee hierbij gereproduceerde foto's. De eer- ste stelt Giel (Chiel?) de Klein voor die het straatje veegt voor het wat naar achteren gelegen huisje met het rieten dak dat omstreeks 1949 werd bewoond door de familie Teunissen. Maar rond 1936 woonden daar Giel de Klein (de naam kan verkeerd gespeld zijn) en Jan- netje Mastwijk, een zuster van de vader van slager Mastwijk. Op de tweede fo- to poseren ze samen, waarschijnlijk op dezelfde dag in 1936, in de voortuin van hun huis. |
||||||||||||||||||
|
Chiel de Klein veegt in 1936 het straatje voor zijn huis.
|
||||||||||||||||||
|
827
|
|||||||||||
|
Lieve lezers, blader eens terug naar
het septembernummer van 1989, blad- zijde 745 derde kolom, regel 25 en 26. Het echtpaar De Klein-Mastwijk heb ik daar al genoemd, zonder jaartal. Nu weten we dat dat omstreeks 1936 is ge- weest. Waar ze meer dan 50 jaar geleden
gestaan hebben, valt ook in 1990 nog precies aan te wijzen. Op de achter- grond zien we de voorgevel van het lage witte huisje aan de noordzijde van de Den Hamstraat, dat juist dit voor- jaar, na een flinke renovatiebeurt, door een jong stel is betrokken. Chiel en Jan- netje stonden op een plek die nu ligt in de voortuin van dominee J. van der Schans. Van Jannetje Mastwijk wist Arie
nog te vertellen dat ze iedere zondag ter kerke ging met een uit haar huis meegebrachte warme stoof. |
|||||||||||
|
Chiel de Klein en Jannetje Mastwijk poseren in 1936 in de voortuin van hun huis.
|
|||||||||||
|
Hè-hè, eindelijk. Eindelijk hebben
we eens een oudere foto ontvangen uit De Meem. Het betreft hier twee zaken- panden die nogal centraal in het dorp hebben gestaan. Op de voorgevels stond uiteraard opvallend en trots de naam vermeld maar daar hebben we een beet- je vervelend mee gedaan. |
|||||||||||
|
Het moeten vooral de oudere en oor-
spronkelijke Meernenezen zijn die deze panden thuis kunnen brengen. We zijn reuze benieuwd naar uw re-
acties. |
|||||||||||
|
KBN.
|
|||||||||||
|
828
|
||||||||||||||||
|
De herberg Het Fortuyn te De Meern
|
||||||||||||||||
|
door
DrD.W. Gravendeel |
||||||||||||||||
|
De Geheym-schryver van Staat en Kerke der Vereenigde Nederlanden meldt in 1760 van De Meern: Dit
Dorp is zeer lustig en vermal<elyk Westwaarts gelegen, aan den Ouden Rhyn of Leydsche Vaart, een uur gaans van de Stad Utrecht, en bestaat in omtrent 12 Huysen, behalven de Boerderyen. Het heeft voornamelyk de Landbouw en Veehoederye tot een Hooftneering, daar by de Inwoonders een vergenoegt leven genieten. Ik laat de verdere, door hem als vermeldenswaard beschouwde mededelingen betreffende De Meern hier
buiten beschouwing, behalve de laatste: Men heeft te De Meern maar één Herberg, genaamt het Fortuyn, daar men wel te eeten en te drinken kan krygen, dog of men daar ook menschen wel Logeert, bekennen wy niet te we eten. De vraag is of er nog iets van de geschiedenis van die herberg boven water te brengen valt. Curieus is nu
dat Jac. de Bruijn in zijn boek ,,De Hervormde Gemeente De Meern" (1977) ons de eerste bouwstenen voor het verhaal aanreikt. |
||||||||||||||||
|
naar van de vicarie was. Hij had er de inkomsten uit en
moest voor het onderhoud zorgen. Ons interesseert in het bijzonder het wedervaren van
Alexander Cornelissen, of Sander, zoals hij meestentijds werd genoemd. |
||||||||||||||||
|
De kapel „op die Maern"
Verondersteld wordt dat één van de Heren van Nijevelt
op De Meern vóór 1480 een huiskapel heeft gesticht. Ik laat in het midden of dat inderdaad zo is of althans be- wezen kan worden, maar zeker is dat de van Nijevelts in de kapel een vicarie onderhielden, waarvan zij patroon en collateur waren. Zij hadden die vicarie dus gefundeerd of de rechten van de stichter verkregen en zij hadden ook het recht van benoeming van de vicaris of kapelaan, die het altaar van de vicarie moest bedienen. Dat altaar was ge- wijd aan Sint Antonius. Wij komen het een en ander van de vroege geschiedenis
van De Meern te weten dankzij een „burenruzie", door Jac. de Bruijn in ons Tijdschrift van 1981 (het eerste num- mer!) beschreven onder de titel „Een pachtboer met cou- rage te De Meern". Op 25 maart 1594 kan ons verhaal dan beginnen.
Wij Walraven van Brederoede, Heere tot Brederoede,
Vrijheer tot Vijanen ende Ameijde ende als Heer van Nijvelt, patroon ende collatuer van seeckre Vicarie van Ste Anthonis aen den Meern bij Utrecht, doen kondt ende bekennen voor ons ende onsen nacomelingen, bij believen van Mr Willem Quirijns van de Goije, vicaris ende posses- suer der selver vicarie, in eenen euwigen erffpacht ge- geven te hebben ende geven bij desen Alexander Corne- lissen, wonende aen de Meern, voor hem, sijnen erven ende nacomelingen, een huijs ende bogaert, staende ende gelegen aen de Meern bij de Meernbrugge, groot ontrent eenen halven mergen lants gemeen met sestalff (vijf- eneenhalf) mergen lants daer noortwerts achter aenleg- gende, mede aen de voornoemde Vicarie behoorende, daer 't Convent van de Wittevrouwen oostwerts boven ende Mr Jan de Maan ofte sijns actie hebbende westwerts beneden naest gelant sijn, sulcx de voorsz. Alexander Cornelissen ende sijn ouders die van outs altijts tot noch toe ge- bruijckt hebben, enz. Mr Willem Quirijns van de Goije was dus de toen-
malige vicaris/kapelaan. Dat hij ook ,,possessuer" (posses- seur) werd genoemd, betekent niet dat hij tevens de eige- |
||||||||||||||||
|
Sander Cornelissen was een belangrijk man in De Meern.
Toen de landmeter Jan Rutgersz. van den Berch in october 1599 enkele percelen land in de Vleuterweide in kaart moest brengen, schreef hij als oriëntatiepunt linksonder op zijn kaart: Aen de Mere - daer Sander woont. De donkere band links is de tegenwoordige Leidse Rijn, waarover de Meern- brug. De lichtere band rechts daarvan is de Zandweg. Het vrij hoge gebouw is het „capelligjen". Het naar rechts uit- stekende bouwsel moet het „schoolhuis" zijn of anders wel- licht de reeds door Sander tot wagenschuur-bakhuis ver- bouwde resten daarvan. |
||||||||||||||||
|
829
|
|||||||
|
Sander Cornelissen
Vrij snel nadat Sander z'n erfpacht was aangegaan,
moet hij begonnen zijn met het uitbreiden van z'n gebied, wat tenslotte leidde tot een proces. De getuigenverklarin- gen, die daarbij werden afgelegd, leren ons een heleboel. Tussen de kapel en de boerderij van Sander had ooit
een huisje gestaan van twee kamers groot. Dat huisje dien- de tot verblijf van de vicaris. Het werd ook schoolhuis ge- noemd. Tussen de kapel en het huisje was een vrije, be- heinde ruimte voor de passanten en om een lijk om te dra- gen ten tijde van een begrafenis. Tengevolge van de Reformatie stonden kapel en school-
huis leeg en daar maakte Sander handig gebruik van. Hij eigende zich het schoolhuis toe en bouwde z'n eigen wa- genschuur-bakhuis vast aan de kapel. Een getuige verklaarde zeker te weten dat Sanders
ouders vanuit de boomgaard geen wagenweg als uitgang hadden, doch gemeen met de tapperij. En hiermee weten wij dan weer zeker dat er vóór 1600 al een herberg was op die plaats. Sander Cornelissen had uit een eerder huwelijk twee
kinderen, Comelis en Claesgen. Hij hertrouwde met Peter- gen Claesse, uit welk huwelijk drie kinderen bekend zijn, namelijk Claes, Hillichgen en Marrichgen. Sander overleed vóór 1604 en Petergen hertrouwde met
Peter Willemsz. van Bijlevelt. Zij overleed in 1627. Het echtpaar Peter Willemsz. en Petergen Claesse
leende op 14 october 1620 van Jan van Oort, drossaert aen de Vaert, f 600,-. Zij gaven als onderpand haerluijder Huijsinge ende Hoffsteede, bergen ende Schuijren, met alle sijne toebehooren, soe 't selve bij haerluijden jegen- woordich bewoont wort, staende in desen Gerechte aen de Meern, daer Cornelis Jacobszoon westwaerts ende het Capelligjen aen de Meern oostwaerts naest gelegen sijn, mitsgaders noch eenen mergen bouwlants, leggende ontrent het Cruijs op het Sant. Het Cruijs op het Sant herinnerde aan het gevecht op de
Woerd in 1301, tegen de Hollanders, waarbij de Utrechtse bisschop Willem van Mechelen sneuvelde. Ook hierover schreef Jac. de Bruijn in ons Tijdschrift (1981, II): Veld- slag op de Woerd. In het gerechtsboek waarin bovenbedoelde schuldbrief
is genotuleerd, staat in de marge dat Hendrick van Bijle- velt op 1 november 1731 het gekwiteerde origineel toon- de. Tot dan toe had dus de hypotheek op het goed gerust. Het jaar 1638 brengt ons weer een stapje verder. Blijk-
baar was Marrichgen, dochter uit het huwelijk tussen San- der Comeliisen en Petergen Claesse, „in zaken" gebleven. Zij was eerst getrouwd met Cozijn Adriaensz. en daarna met Jan Ghijsbertsz. van Rietvelt. Op 21 mei 1638 regelde zij haar schuld aan Comelis Hendricksz. van Thiel, borger ende mautmaecker te Utrecht. Zij was hem f 1.692.04.08 schuldig ter saecke van gelevert mout, 't welck bij haer 't haerder goeden contentemente was ontfangen. Er was 't een en ander te verrekenen en de vordering werd afge- maakt op f 1.125,-, waarvan zij f 25,- contant betaalde. Een brouwerij in De Meern!
De bovengenoemde leverantie van mout bracht ons na-
tuurlijk al op het spoor, maar de nu volgende ter sprake komende acten maken het vermoeden tot zekerheid. De Meern had ooit een brouwerij en dat is toch wel opmerke- |
|||||||
|
lijk voor een gehucht dat in 1760 nog maar 12 huizen tel-
de. Op 22 mei 1641 kwam het tot een nieuwe regeling.
Marrichgen en Jan verbonden hypothecair seeckere haer- luijder Huijsinge, Brouwerije ende Boomgaerdt, staende ende gelegen aen de noordtsijde van de Meern, bij de Meernbrugge, groot omtrent een halve mergen lants, daer Aelbert Aertsz. de Licht oostwaerts ende de weduwe ende erffgenaemen van Mr Steven Hessels westwaerts naest gelegen sijn. De vordering kwam in handen van Hermina van Tiel
(dochter van Cornelis Hendricksz.?), in 1661 weduwe van Mr Henrick Wilhelmsz. van Nijenrode, in leven advocaet 's Hooffs van Utrecht. Zij stond op 28 februari van dat jaar aan de voogd van haar kinderen af onder andere een plechtbrieff (een plechtbrief of plichtbrief is een ge- rechtsbrief, opgemaakt van de erkenning in rechte van een schuld) van elff hondert guldens op de Huijsinge ende Brouwerije van de weduwe van Jan Gijsbertsz. van Riet- feit aen de Meern. Op 24 februari 1666 transporteerde Marijchje Sanders,
eerst weduwe van Cosijn Adriaensz. Meerlo, laatst wedu- we van Jan Gijsbertsz. van Rietveld, aan Gijsbert van Beeck, borger ende corncooper te Utrecht, seeckere Hui- singe, Berch, schuijr, Brouwhuijs (brouwerij) ende Brouwgetouw (benodigdheden voor het brouwen), mits- gaders seeckere Bomgert achter de voorschreve Huijsinge, groot omtrent een halff mergen, staende ende gelegen aen de Meern bij de Brug, daer oostwaerts den Convente van de Wittevrouwen ende westwaerts Mr Jan de Man, in sulcker voegen als de voorschreve Huijsinge, Berch, schuijr, Brouwhuijs ende Bomgert jegenwoordich bij de comparante bewoont ende gebruijct wort. Er rustten nog wel twee hypotheken op, te weten één
van f 600,— ten behoeve van Johan van Mansfelt, Raet in de Vroetschap ende Schepen der Stadt, en één van f 1.100,— ten behoeve van de ons reeds bekende Cornelis Hendricksz. van Thiel. Van Bijlevelt
Op 29 maart 1765 - dus in dezelfde tijd als waarin de
Geheym-schryver zijn mededelingen doet - maakten de Vleutense brouwer Johannes Comelis van Bijlevelt en zijn vrouw Yda Eycken hun testament. Zij legateerden aan hun zoon Willem Hendrik een Huijsinge en Herberge het For- tuyn, met bergh, schuer en boomgaard, gelegen aan De Meern, bewoont door de weduwe van Jan van Schalkwijk. Hoe was Johannes Comelis eraan gekomen? Dat moet
zijn gebeurd door erfenis van zijn moeder Cornelia van Aelst enwel als volgt. Op 3 februari 1676 vond een openbare verkoop plaats
van een door Gijsbert van Beeck, borger en wijncoper te Utrecht, nagelaten goed. Het betrof sekere Huijsinge, bergh, schuer en Bouwhuijs, van outs geweest sijnde een Brouwerije ende Herberge, met een Boomgaerd daer- achter aengelegen, groot omtrent een halff morgen, ge- legen aen De Meern. Koper was Comelis Wernards van den Bosch, Mr schoenmaker te De Meern. Van den Bosch splitste de zaak. Op 7 november 1691
gaf hij het westelijk deel, seeckere Huijsinge ende erve, aan zijn zoon Jan Corneliszoon van den Bosch ten hu- welijk mee en op 10 september 1700 verkocht hij het oostelijk deel aan Maria Hollaer, weduwe van Johan van Aelst, in leven notaris te Utrecht en schout van Vleuten en De Meem. |
|||||||
|
830
|
|||||||||||
|
Maria Hollaer kocht sekere Huijsinge, bergh, schuijr
ende bouwhuijs, van outs geweest sijnde een Brouwerij ende Herberge, met den Boomgaert daer achter gelegen, groot omtrent een half morgen, staende ende gelegen aan De Meern onder den Gerechte van Vleuten. Uit het huwelijk van Johan van Aelst en Maria Hollaer
was een dochter Cornelia geboren. Deze trouwde op 15 october 1700 te Vleuten met de Vleutense brouwer Hen- drik Willemszoon van Bijlevelt, uit welk huwelijk Jo- hannes Comelis werd geboren. Verhuur
Op 9 november 1715 was Arie Govertszoon van den
IJssel, wonende aan De Meern, aan Hendrik van Bijlevelt, brouwer te Vleuten, eene merckelijcke somme van pen- ningen verschuldigt ter sake van leverantiën van bieren, van tijd tot tijd aan hem gedaan. Arie was niet in staat die schuld te betalen en had daarom een inventaris laten ma- ken van alle sijne meubilaire (roerende) goederen. De waarde ervan was getaxeerd op 634 gulden en 17 stuivers. Hij bood van Bijlevelt een en ander aan, in mindering op diens vordering, en zag tevens af van de verdere hure die hij aan de huijsinge van hem Bijlevelt, staande aan De Meern, hadde, alsoo hij deselve bereijts verlaten en sijn woonplaats genomen heeft in de vogelkoij van Joffrouwe Stalpaart van der Molen op Heycop. Van Bijlevelt nam het aanbod aan en verhuurde een week later het huis aan Arie's zoon Jacobus en wel voor zes jaar. Het was een huijsinge, erve en boomgaart met berg en schuur, staande binnen den dorpe De Meern. Dertien jaar later, op 9 maart 1728 was Frederick van
Oostrum in dezelfde positie. Ook hij was Hendrik van Bij- levelt een merckelijcke somme van penningen verschul- digt ter sake van leverantiën van bieren, huijshueren ende logiesgelt van tijd tot tijd aan hem gedaan en ook hij had een inventaris van zijn roerende goederen laten maken. De waarde was bepaald op 715 gulden. Van Bijlevelt accep- teerde de goederen in mindering op zijn vordering en Fre- derick verliet het aan zijn schuldeiser toebehorende huis, staande aen De Meern. Hij nam zijn intrek bij de weduwe van Jan Corneliszoon van den Bosch. Dat was dus zijn buurvrouw. In 1743 waren de schoenmaker Jan Corneliszoon van
den Bosch en zijn vrouw Catharina Frederiks Voorhout beiden overleden en de erfgenamen veilden enige roerende en onroerende goederen. De veiling vond plaats ten huijse van Johannes van Schalkwijk, hospes aan De Meern. Dat moet dus in de herberg het Fortuyn zijn geweest. Eén van de geveilde onroerende objecten was een huij-
singe, erve en grond, staande en gelegen aan De Meern onder den geregte van Vleuten, aan de noordsijde der Steenstrate tegenover den brug, streckende van dezelve Steenstrate tot aan het erff van de Heer Hendrik van Bijle- velt, daar oostwaarts gemelde strate en de Heer van Bijle- velt naast geland sijn. Koper was Jacob Hollaar. Dit moet het pand zijn geweest dat Comelis Wemards
van den Bosch ten huwelijk had meegegeven aan zijn zoon Jan. |
|||||||||||
|
Kadastrale toestand ten noorden van de Meernbrug in 1832.
1 De oude Hervormde kerk. 2 Het oude schoolmeestershuis. 3 De boerderij van de landbouvfer-tapper Gerardus Albertus van Dorsten. 4 De winkel van de weduwe van Wijnand van den Brink. |
|||||||||||
|
huizinge en erve met bergen en schuur ende daar aan be-
hoorende grond, te samen groot een halve morgen, staande ende gelegen aan De Meern bij de brug, streckende voor uit het water genaamt de Lange Vliet noordwaarts op over de straat tot aan de weduwe van Jacobus van Berkestein, daar ten oosten de kosters- huzinge en ten westen Wijnand van den Brink naast ge- legen zijn. Voor Gerrit en de na hem komende bezitters gold de
bijzondere bepaling dat zij gehouden en verpligt zullen zijn het bier hetwelke zij zoo tot de Tapneering als hun gebruik nodig hebben, uit de Brouwerij te Vleuten te neemen. Er was een relatie tussen de families van Bijlevelt en
van Schalkwijk. Willem Hendrik's zoon Johannes Hendri- kus Josephus zou in 1803 trouwen met Gerrit's dochter Cornelia. Op 29 mei 1807 waren Gerrit van Schalkwijk en zijn
vrouw Maria Peek beiden overleden en de kinderen beslo- ten de boedel te scheiden. Er waren vijf kinderen: Johan- nes, Geertruida, getrouwd met Johannes Hendrikus Jose- phus van Bijlevelt, Jan, Cornelia, getrouwdmet Hermanus Verhoef en de nog minderjarige Coenraad. Alle onroerende goederen gingen naar Jan en deze
kreeg, behalve ruim 17 morgen bouw-, wei- en hooiland, ook een Huizinge en Erve met Bergen en Schuur en de daaraan behorende grond, te zamen groot een halve mor- gen, staande en gelegen aan De Meern, onder den Ge- rechte van Vleuten, bij de Brug. De oude verplichting, het bier zo tot de tapnering als voor eigen gebruik benodigd uit de brouwerij te Vleuten te nemen, bleef bestaan. |
|||||||||||
|
Van Schalkwijk
Op 19 april 1786 verkocht Willem Hendrik van Bijle-
velt, brouwer te Vleuten, aan Gerrit van Schalkwijk een |
|||||||||||
|
Aan de
|
||||||||||||
|
Een foto uit 1960, genomen in de zomer, op een rustige zondagmorgen. Er was heel wat overhoop gehaald om van de Meerndijl»
een doorgaande verbinding te maken. De huizen op de oostelijke (Wapen van Gouda) en westelijke hoek van de Meerndijk ^'^' ren afgebroken en de Meernbrug was gesloopt om plaats te maken voor een nieuwe, beweegbare brug. Bijna waren De MeC"' noord en- zuid van elkaar gescheiden; er was op dat moment alleen een noodbrug voor voetgangers. |
||||||||||||
|
het café
het café |
||||||||||||
|
" ae overkant van de Leidse Rijn werd de Castellumlaan aangelegd. Op de foto staan het Groene Kruis gebouw en
h ^'^l".^'^"^ (csLfé van Straten) nog overeind maar daar tussenin is de boerderij van Wesseling al afgebroken. Links van |
||||||||||||
|
nuis van de familie Bonenkamp. De nieuwe Meernbrug werd eind 1960 in gebruik genomen.
•"■ al deze afbraken en vernieuwingen is 't gezellige centrum rond de Meernbrug voorgoed verdwenen. Foto J.G. Ederzeel. |
||||||||||||
|
833
|
|||||||||||||
|
Verder wedervaren
Gemakshalve ga ik voor de beschrijving van de verdere
geschiedenis uit van de toestand in 1832. Wij beschikken namelijk vanaf dat jaar over kadastrale gegevens. Omdat de in 1691 door Cornelis Wernards van den Bosch ge- scheiden panden naar mijn mening bij elkaar hebben be- hoord, wil ik ze hier ook beide volgen tot hun einde in de jaren zestig van deze eeuw. |
|||||||||||||
|
Het westelijke pand, in 1832 bekend als Sectie A 499,
ligt op de kadastrale kaart recht tegenover de brug. Het springt naar voren ten opzichte van de overige bebouwing. Het was toen in het bezit van de weduwe van Wijnand van den Brink. Zij was winkelierster. De eigendom ging al snel over op de familie Klink. In
september 1905 diende de aannemer H.J. Brinkhof een verzoek in bij B en W van Vleuten om voor de veehouder Theodorus Klink een Woon- en KoffieHuis te mogen bouwen. Daartoe moest het bestaande woonhuis afge- broken worden. Merkwaardig is dat op de bouwtekening de voorgevel
een eenvoudige mansardeafwerking heeft, maar dat hij als trapgevel werd uitgevoerd. Ook het raam op de verdieping werd rijker versierd. Theodorus Klink was getrouwd met Theodora van der
Hans. Het koffiehuis ging bij legaat over op het Arm- bestuur van de R.K. kerk te Oudenrijn en kwam later in handen van Theodora Comelia van Straten. Als „café van Straten" was het in oud De Meem een begrip. |
|||||||||||||
|
Kadastrale toestand ten noorden van de Meernbrug in 1889.
Het oude schoolmeestershuis heeft plaatsgemaakt voor een deel van de nieuwe Christelijke school. Vèr naar voren is een nieuw schoolmeestershuls gebouwd (5). |
|||||||||||||
|
De toestand zoals die in 1887 tot stand kwam. in dat jaar werd het huis met de statige voorgevel gebouwd als nieuwe woning
voor het hoofd van de Christelijke school. Tussen dit huis en het witte huis links was nog een ruimte van 13,75 meter. Daar lag »achteruit gedoken" van oudsher de herberg Het Fortuyn. Rechts, achter de begraafplaats, de oude Hervormde kerk. |
|||||||||||||
|
834
|
|||||||||
|
if.\"''"'
|
|||||||||
|
Het oostelijke pand, in 1832 bekend als Sectie A 491,
ligt op de kadastrale kaart ingeklemd tussen het vorige pand en het schoolhuis van de Hervormde Gemeente (Sec- tie A 489). Het werd toen bewoond door de landbouwer en tapper met de toepasselijke naam Gerardus Albertus van Dorsten, getrouwd met Catharina van Zijtveld. In februari 1905 verzocht hun zoon Jan Koo B en W om
vergunning tot het daarstellen van een nieuw woonhuis in gelijke rigting met het kosterhuis. Dat kosterhuis was het in 1887 nieuwgebouwde woonhuis voor de schoolmeester- koster van de Christelijke school. Het stond veel verder naar voren dan het oude schoolhuis, waardoor het pand van van Dorsten wel erg „weggedoken" lag. De oude herberg werd afgebroken en een nieuwe boer-
derij verrees, inderdaad met dezelfde rooilijn als het ,,kos- terhuis", dat later bekend zou staan als het Groene Kruis gebouw. Jan Koo van Dorsten was al 73 jaar oud toen hij de
nieuwbouw pleegde. Hij was getrouwd met Elisabeth Ha- moen. Hun dochter Jannetje, geboren 31 maart 1871 te Vleuten, trouwde met de landbouwer Hermanus Dirk Wesseling, geboren 1 juni 1870 te Harmeien. Naar dit echtpaar heeft het pand bekend gestaan als de boerderij van Wesseling. |
|||||||||
|
i
|
|||||||||
|
Kadastrale toestand ten noorden van de Meernbrug in 1906. |
De boerderij is naar voren geschoven en ook het koffiehuis 1 van Theodorus Klink is zojuist gereed gekomen. I |
|||||||||
|
Het nieuwe Woon- en Koffiehuis (met trapgevel) van Theodorus Klink, de nieuwe boerderij van Jan Koo van Dorsten en het
schoolmeestershuis in volle glorie. De foto is van circa 1910 (tussen 1905 en 1913). |
|||||||||
|
835
|
|||||||||||
|
Gezicht over de Meernbrug, vanaf de Meerndijli. Achter en naast het naar voren springende witte huis is een gedeelte te zien
van de oude boerderij-herberg. De foto is van vóór 1906. |
|||||||||||
|
Beide panden vielen, met vele andere, ten offer aan de
drang tot „dorpsvernieuwing" in de jaren zestig van deze eeuw. Het is overigens opmerkelijk hoe knus en ,,gebor- gen" de situatie in 1832 daar bij de brug in De Meern was. Uit het oosten komend over de Zandweg, ging men eerst tussen een rij aaneengesloten huizen en de Leidse Rijn door en dan was daar opeens, even voorbij het kerkhof, dat open pleintje met kerk, school, winkel en café. Het vooruitgeschoven pand wees als het ware de weg naar de brug. Zoiets is niet te „ plannen", dat moet groeien. Opmerkelijk is ook dat het pleintje kennelijk al bestraat
was in 1743. Dat was op het platteland - en zeker voor die tijd - heel ongewoon. Vermoedelijk had dat te maken met de draai die men moest nemen om over de hoge Meern- brug te kunnen komen. |
|||||||||||
|
Bronnen
|
|||||||||||
|
Collectie van der Poel (afschriften van allerlei acten uit het Rijks-
archief en Gemeentearchief te Utrecht) Gemeentearchief Vleuten-De Meern Kadaster Jac. de Bruijn „De Hervormde Gemeente De Meern" (1977) |
|||||||||||
|
D
|
|||||||||||
|
836
|
||||||||
|
./>«• miBBKH MOFSTAB "Tï.EUTKM.
|
||||||||
|
ANWB-Provincie-ROB
Informatiepaneel bij voormalig Huys te Vleuten
Op 1 augustus a.s. om 14.00 uur zal aan de Utrechtse-
weg bij de overblijfselen van het voormalig Huys te Vleu- ten het eerste „monumenten-informatiepaneel" in de pro- vincie Utrecht worden geplaatst. Met deze officiële plaat- sing gaat in de provincie Utrecht het bijzondere project op het gebied van informatievoorziening over Historische Monumenten van start, dat ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van het Prins Bemhard Fonds in samenwerking met de ANWB is ontwikkeld. Heel bewust werd door de provincie voor dit Vleutense ar-
cheologische monument gekozen, omdat het een belangrijk archeologisch monument is, als eilandje, waarop de oorspron- kelijke woontoren heeft gestaan en dat heel goed van de weg af te zien is. Vele voorbijgangers worden door dit infor- matiepaneel geïnformeerd over de betekenis van dit eiland- je. Dat voor dit object is gekozen zou ook als reden gehad kunnen hebben, dat deze plek bedreigd wordt door de uit- breidingsdrift van de gemeente en de verdubbeling van de spoorbaan. De Ridderhofstad Vleuten heeft een lange geschiedenis.
In 1223 was ene Hugo van Vleuten getuige van de Graaf van Holland en de Heer van Voorne. Zijn afstammelingen werden beleend met dat Huys te Vleuten. In 1504 wordt |
||||||||
|
Frederik Utenham, Heer van Den Ham, lid van de Ridder-
schap van Utrecht, ermee beleend. Op 27 oktober 1536 wordt het Huys te Vleuten erkend als Ridderhofstad. De Heerlijkheid was leenroerig aan Den Engh. In 1514 wordt Gerrit van Zuylen van Nyevelt er mee beleend. Hij was Schepen en Burgemeester van Utrecht en de zoon van Dirk van Zuylen, Heer van de Haer en Zevender, Byleveld en Haan- wijk. In 1758 wordt het Huys te Vleuten gekocht door Jan
Maximiliaan Baron van Tuyll van Serooskerken, Heer van Vleuten en Westbroek, geboren te Zuilen 25 april 1710, Generaal-Majoor der Cavalerie, Commandeur van Wame- lingen. De laatste Tuyll die Vleuten bezat was Jan Maximiliaan
Baron van Tuyll van Serooskerken, geboren te Amsterdam 20 mei 1838, overleden te Brussel 14 mei 1904, die op 23 november 1871 te Heemstede huwde met Louise Anne Eli- sabeth Barones van Utenhove, geboren te Amsterdam 4 juli 1843. Deze Jan Maximiliaan verkocht de grond - want het huis moet voor 1830 reeds zijn afgebroken - op 1 augustus 1900 aan Gerrit Viveen te Harmeien. J.F.K. Kits Nieuwenkamp
|
||||||||
|
837
|
||||||||||||||
|
Openbare Verkooping
▼an aanxtenlüke -
ONROERENDE BOEDEREN.
•.• Op Zaturdaf. il April
1868, des middags ten 12 ure. xullen in het Loliaal ?aD Verlioopingeu te Utrecbt acb- ter St. Pieter, wordeb geveild en Terkocbt: He BIDDfiRHOFSTAD
DEN ENOH,
met Heerenbuis, Stal èo Koetshuis en Tuin-
manswoning , de aan die Ridderhorstad verboo- den regten en preeminentieo, enz., benevens vier BOERENl 1AATSEN, te lamen groot ruim iMMerd bvaden, waaronder ongeveer éerUn kaadon, beset met «ltaa«Mt«ii«e •leeaaaHie. alsmede de AMBACHTSHËER- LIJKIIIilÜ THEMAAT WTTEN KNGHS, alles gelegen onder de gemeenten Vleuten, Haar- zuilen, Maarasenbroek en Catharyne, In de nabgheid der stad Utrecht In tliverse perceelen eo Massa s volgens
Notitiën en Kaart, te bekomen ten kantoren van den Heer Mr. D. J. H. VAN EEDEN en van den NoUris HONDIUS VAN DEN BROEK, beiden te Utrecbt. |
||||||||||||||
|
Gouden vogel gezocht!
|
||||||||||||||
|
De heer J.H. van der Poel, de man die ons geregeld een
grote hoeveelheid afschriften van acten uit de Utrechtse archieven bezorgt, zou zeer gebaat zijn bij enige assisten- tie. Hij zoekt in het bijzonder naar kopen en verkopen van
onroerend goed in het verleden. Als hij de naam van de notaris weet, die zich destijds met de transactie bemoeide, kan hij in diens protocol de betreffende acte opzoeken en copiëren. Veel goederen werden openbaar verkocht en de aankon-
digingen van dergelijke veilingen verschenen in de krant, met vermelding van de naam van de notaris (zie als voor- beeld de afbeelding hiernaast). Het Utrechtse archief heeft een grote verzameling van zeer oude kranten. Van der Poel vraagt of er iemand bereid is in samen-
werking met hem die krantenverzameling op de bedoelde advertenties door te nemen. Belangstellenden kunnen zich melden bij onze secre-
taris. Hun medewerking zal op hoge prijs gesteld worden! |
||||||||||||||
|
Bel onze secretaris
J.W. Schoonderwoerd
telefoon 03406 - 61462 |
||||||||||||||
|
De stad Utrecht en de cholera 1832-1910
|
||||||||||||||
|
om vanzelf, dat velen de oorzaak van de ziekte zochten in
de ellendige levensomstandigheden in de achterbuurten. Sommigen meenden dat de ziekte verdween door een ver-
andering van de mentaliteit en door het ontwaken van hygië- nisch besef. Bestudering van de ontwikkelingen in Utrecht en vergelijking met wat elders gebeurde, laten in het boek zien, dat het niet makkelijk is de geheimen van de cholera te ontraadselen. De schrijver slaagt er echter in op een vlotte wijze deze rampzalige ziekte voor velen van toen te beschrij- ven. Pas in 1883 ontdekte Robert Koch de verwekker van de
ziekte, de bacterieVibrio cholerae, die met de ontlasting of het braaksel van een cholerapatient wordt uitgescheiden, terwijl de verspreiding voornamelijk geschiedt via water dat wordt gedronken of dat als waswater wordt gebruikt. Zowel in 1866 als in 1892 en 1893 was er ook groot
alarm in Vleuten, zoals uit het artikel van dr Gravendeel blijkt. Het was in de laatste genoemde twee jaren, dat BenW van Vleuten verboden om te drinken uit de Vleutensche we- tering, de Proostwetering, de Alendorpcrwetering, de Leid- schenrijn en de Heicop, maar slechts na bekendmaking dat er gevaar dreigde. Zelfs werden door de gemeente twee slo- ten gedempt en werd ter plaatse riolering aangelegd. Het boek is te bestellen bij de boekhandel. Het kost f 49,50
(ISBN 906011.699.2). J.F.K. Kits Nieuwenkamp
|
||||||||||||||
|
In ons Verenigingsblad jaargang 7, nrs. 3 en 4 van sep-
tember en december 1987 bleek onze voorzitter een voor- uitziende blik te hebben. Hij schreef toen namelijk een ar- tikel over de dorpspompen in Vleuten-De Meem. Om het belang van de dorpspompen aan te geven, of beter gezegd, om het belang van schoon drinkwater aan te geven, wijdde dr D.W. Gravendeel enkele kolommen aan de sinds 1830 ook in Nederland gevreesde vreemde ziekte cholera. Hij vermeldde daar o.a., dat in Vleuten (rond 1866) de uit- werpselen van een lijder aan cholera in de Rijn werden ge- worpen, hetgeen tot gevolg had, dat bewoners van huizen, die stroomafwaarts waren gelegen prompt door de cholera werden aangetast. Onlangs verscheen deel 15 van de Stichtse Historische
Reeks, getiteld De stad Utrecht en de cholera 1832-1910 van de hand van dr P.D. 't Hart, waarin zeer uitvoerig wordt ingegaan op de wijze, waarop in de stad Utrecht gerea- geerd werd op deze ernstige en vreemde ziekte, die als een soort pest door Europa rondwaardde. Omstreeks 1830 maakte Europa voor het eerst kennis met
de cholera, een nieuwe ziekte die tot het einde van de eeuw tienduizenden slachtoffers eiste. De wetenschap stond mach- teloos en de maatregelen van de overheid waren niet vol- doende om de ziekte te weren. Dat bleek ook het geval te zijn in Utrecht, waar de epidemieën tussen 1832 en 1895 meer dan 4.800 inwoners van de stad het leven kostten. Net als elders waren de meesten armlastig. Het spreekt daar- |
||||||||||||||
|
838
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Belasting in Vleuten in 1632
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
In het archief van het kapittel van Oudmunster vond ik een paar stukken die samen interessante gegevens
opleveren. Het eerste is een lijst van inwoners van Vleuten en Harmelerwaard uit 1632. De lijst werd opge- maakt voor de quotisatie en dat betekent dat zij moest dienen om in een bepaalde belasting ieders aandeel te kunnen berekenen. De Harmelerwaard hoorde toen nog onder Vleuten. In 1633 werd zij door het kapittel uitge- geven aan de heer van Harmeien. Het tweede stuk is een omslag van het huisgeld uit 1621. De belasting werd, naar eer en geweten, door sche-
penen en twee ,,toegevoegde" ingezetenen ommegeslaegen ende uitgeseth (omgeslagen en uitgezet). Het was helaas niet mogelijk twee complete lijsten uit hetzelfde jaar op te diepen, maar we kunnen toch wel
een paar conclusies trekken. |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Lijst van inwoners (1632)
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
bcH^TN
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Belastingen
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Van oudsher was het recht van belastingheffing voorbe-
houden aan soeverijnen, die het ten dele weer konden door- geven aan lagere instanties. Die lagere bestuurlijke eenhe- den hadden allemaal zo hun eigen financiële noden, zodat op den duur alle graafschappen, bisdommen enz. een veel- heid van verschillende belastingen kenden. Ze waren ui- teraard bedoeld om de gewestelijke kas te spekken. Zo kende men al vroeg de zogenaamde „verponding",
een grondbelasting en het „consumptiegeld", verterings- belastingen op het verbruik van vele goederen. In 1552 werd in Holland een belasting van 6 stuivers op iedere haard- stede gelegd, het zogenaamde „haardstedegeld" of „schoor- steengeld". Het „hoofdgeld" was een belasting, geheven per hoofd of
van ieder hoofd van een gezin. Het,,Herengeld" of dienst- bode- en paardengeld werd geheven van „knegten, dienst- maagden, paarden van plaisier (rijpaarden) en paarden van labeur (werkpaarden)". In 1569 werd door Philips II de 100ste penning inge-
voerd. Dit was een vermogensbelasting. Van het vermogen moest 1% worden afgedragen. Een dorp moest óók aan geldmiddelen zien te komen.
Men werkte vroeger niet met een begroting. De in een bepaald jaar gedane uitgaven werden het jaar daarop over de dorpelingen omgeslagen en de ,,quotisatie" moest ver- volgens worden „ingegaard". Die ingaring werd gewoon- lijk verpacht. Er waren soms aanmerkelijke onvoorziene uitgaven. Zo
moesten bijvoorbeeld de kosten van herstel van kerken vaak door het dorp zélf worden betaald. Daarnaast waren er steeds weerkerende omslagen tot onderhoud van land- en waterwegen. |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
:/c\ C-t • CL i>j I ^^3-f«t^^tlbi'
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
De vertaling hiervan luidt: ^taet ofte Lijste inhoudende de
noemen ende toenaemen (een toenaam is een naam die aan de doopnaam of familienaam van een persoon wordt toegevoegd om deze te onderscheiden) van alle mannen, vrouwen ende kinderen, wonende ende geseten onder den Gerechte van Vleuten ende Hermelerweerdt, midtsgaders van de geschoren schapen (deze laat ik achterwege omdat ze in de lijst verder niet genoemd worden), bij Schout ende Schepenen van den selven Gerechte gemaeckt, volgens Acte van resolutie van de Edele Mogende Heeren Stalen 's Landts van Utrecht in date den 20sten Julij 1632, geinsinueert (aangezegd) den lOden Augustij daer aenvolgende. |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Eerst op Vleuten
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
persoenen
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
De vrouw van Panhuijsen op Voorn ende haer
zoon Bartholomeus, 1 knecht genaemt Geurt, 3 maechden Geertruijt, Maria, Jannichgen
Willem Cornelisz. van der Wel, Neeltgen zijn huijsfrou,
4 kinderen Heijltgen, Neeltgen, Annichen,
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
839
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Aert,
1 meijt Teuntgen,
3 knechts Jan Cornelisz., Cornelis Dircksz.,
Dirck Jansz.
Willem Willemsz. aen den Dam ende zijn huijsfrou Haesgen Thonis,
Marrichgen Aerts
Bart Jansz. van der Molen ende Neeltgen Hendrix zijn huijsfrou,
1 kint Jannichgen Barten,
1 knecht Melchior
Cosijn Adriaensz. ende Maijchgen Sanders zijn huijsfrou,
1 maecht Grietgen Adriaens
Cornelis Willemsz. Cassenaer ende Marrichge Jans zijn huijsfrou,
1 kint Petertgen Cornelis,
zijn dochterskint Joost Dircksz.
Sander Cornelisz. ende Oijchgen Philips, 3 kinderen Gijsbert, Cornelis, Adriaen
Jan Adriaensz. Schoenmaecker, 1 dochter Neel Jans
Harman Jansz. Schipper ende Hendrickgen Thonis zijn huijsfrou,
1 kint Belichgen
De weduwe van Claes Dircksz.,
2 kinderen Dirck ende Willem Claesz.,
2 maechden Neeltgen Jans, Jannichgen
Philips, 1 knecht Jan Cornelisz.
De weduwe van Huijbert Jansz.,
3 kinderen Claes Huijbertsz., Dirck ende
Elsgen, 2 knechts Dirck Jacobsz., Cornelis Jorisz.
Cornelis Jansz. de Roij ende Theuntgen Cornelis,
2 kinderen Annichgen ende Jan,
3 knechts Jan Stevensz., Herbert Jansz.
ende Cornelis Willemsz., 2 maechden Theuntgen Joris ende
Truijchgen Jan Jansz. van Coten ende Maeijchgen Peters, 4 kinderen, Jannichgen, Adriaen, Aert
ende Geertruijt, 2 knechts Jacob Willemsz. ende Steven
Bastiaensz., 2 maechden Neeltgen ende Jacobgen
Cornelis Steven Baers ende zijn huijsfrou Adriaentgen Hendrix, 5 kinderen Claes, Cornelis, Gerrit Stevensz.,
Jan, Marrichgen, Jannichgen (6?), 2 knechts Cornelis Aertsz. ende Willem
Hendricksz.
Theus van Everdingen op 't Huijs ten Enge ende Maria Christiaens zijn huijsfrou,
2 kinderen Geertruijt ende Lijsbeth
Jonker van Raveswaij ende Emmichgen IJsbrants Lievers zijn huijsfrou,
1 kint IJsbrandt,
2 maechden Beatrix Hendrix ende
Maeijchgen Jans Anthonis Cornelisz. ende Neeltgen
zijn huijsfrou,
1 kint Maeijchgen
Mijn Vrouwe van den Ham met haer 3 kinderen jonker Jasper, Christiaen
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
840
|
|||||||
|
Willem Cornelisz. Appeldoorn ende
Ghillichgen Claes zijn huijsfrou,
1 kint Cornelis Willemsz.
Jelis Tijsz. ende Maritgen Peters zijn huijsfrou,
1 kint Marrichgen Jelis
Cornelis Isbrantsz. ende Adriaentgen Fredrix zijn huijsfrou,
1 kint
Fredrick Ewoutsz. ende Dirckgen Matheus zijn huijsfrou,
1 dochter Metgen
Dirck Jansz. ende Weijntgen Aerts zijn huijsfrou
Thonis Jansz. ende Marrichgen Willems zijn huijsfrou,
1 kint Aeltgen
haer vader
Jan Beerntsz. ende Neeltgen zijn huijsfrou, 3 kinderen Beernt, Aeltgen ende Aertgen
Jan Huijbertsz. van Dijck ende Jannichgen Jans zijn huijsfrou
Hendrick Fransz. ende Huijbertgen, 1 kint Belichgen
Jan Jansz. van Soest ende Annichgen Peters zijn huijsfrou
Claes Claesz. 1 zoon Meerten Claesz.
Dirck Dircksz. ende Gerrichgen Cornelis,
4 kinderen Jan, Elbert, Geertgen ende
Merrichgen Grietgen Cornelis
Maeijchgen Martens haer dochter Merrichgen
Huijbert Jansz. ende Hillichgen Gerrits zijn huijsfrou,
5 kinderen Harman, Claes, Sijmon,
Jannichgen ende Rutger Cornelis Jansz. Mosserpath ende Eechgen
Crijnen
Jan Hendricksz. ende Aeffgen Allerts zijn huijsfrou,
4 kinderen Allert, Jannichgen, Gerbrant
ende Marrichgen
Willeboort Cornelisz. ende Dirckgen Dirx zijn huijsfrou
Willem Dircksz. ende Adriaentgen Wijerts zijn huijsfrou,
2 kinderen Dirck ende Cornelis
Dirck Meijertsz. ende Geertgen Cornelis zijn huijsfrou,
3 kinderen Adriaentgen, Stijntgen
ende Theuntgen, haer suster Maeijchgen Cornelis
Govert Swanicken ende Petertgen Willems zijn huijsfrou, 6 kinderen Geertgen, Jan, Swanick, Claes,
Cornelis ende Michiel Adriaen Jansz. ende Dirckgen Swanicken,
3 kinderen Jan, Willem ende Lijsbeth Laurens Rutten ende Jannichgen Cornelis,
2 kinderen Rutger ende Claesgen Jan Aerden ende Griet Crijnen
zijn huijsfrou |
|||||||
|
1 knecht Willem Beerntsz. 6
Huijbert Egbertsz. ende Fijchgen Jans
zijn huijsfrou, 4 kinderen Cornelis, Dirck, Maeijchgen
ende Heijltgen, 1 knecht Frans Comelisz.,
1 maecht Petertgen Gerrits 8
Gerrit Stevensz. van Rossum ende
Maeijchgen Barten zijn huijsfrou, 1 kint Steven,
2 knechts Hendrick Eersten ende
Hendrick Willemsz., 1 maecht Annichgen Cornelis 6
Jan Gerritsz. op Spijck ende Mechteltgen
Goijerts zijn huijsfrou, 5 kinderen Geertgen, Cornelia, Lijsbet,
Gerrit ende Goijert, noch Sijchgen, voorkint,
3 knechts Cornelis Cornelisz., Aert Jansz.
ende Jan Willemsz., 1 maecht Marrichgen Hendrix 12
Gerrit Thonisz. ende Neeltgen Joosten zijn huijsfrou,
bij hem Marrichgen Baers, sijne moeder,
2 kinderen Thonis ende Goijert,
2 knechts Huijbert Adriaensz., Gerrit
Jansz. de Vos, Cornelis de Weerts van in de Pop in Jutphaes (?). 2 maechden Geert Jans ende Gerrichgen Jans 11
Claes Splintersz. ende Meijntgen Hendrix zijn huijsfrou.
Splinter Cornelisz., zijn vader,
3 knechts Thonis Thonisz., Cornelis,
Herbert, 2 maechden Jacobgen Aerts ende
Maeijchgen Dirx 8
Splinter Claesz. ende Neeltgen Houyens
van Sijl,
2 knechts Bastiaen Jansz., Willem Thonisz.,
1 maecht Neeltgen Frans 5
Cornelis Aertsz. ende Jacobgen Gerrits
zijn huijsfrou,
1 kint Gerrit Cornelisz.,
Jannichgen, haer moeder 4
Daniel Meertensz., weduwnaar 1
Maeijchgen van Telingen,
Elisabet ende Mechtelt, hare dochters 3
Jasper Adriaensz. en zijn zuster Jannichgen
Adriaens 2
Hendrick Petersz. Stoock ende Hillichgen
zijn huijsfrou 2
Ds Slosius, predikant, ende zijn huijsfrou
Mechtelt,
5 kinderen Sweertgen, Antoni, Mechteltgen,
Aert ende Cornelis 7
Peter Jansz. van Driebergen, coster, ende
Neeltgen zijn huijsfrou,
1 kint Jan 3
Dese nabeschreven persoonen geven in consumptie
noch quotisatie daer van de gemeente meest onder- houden worden. Dit wil dus zeggen dat de volgende personen geen con-
sumptiegeld betaalden en ook niet meededen in de quoti- satie. Zij werden meestentijds door de gemeente onder- houden en waren dus min of meer armlastig. |
|||||||
|
841
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Hermelreweert
|
Enkele getallen
Er woonden in 1632 in het gerecht Vleuten (inclusief De
Meern en Harmelerwaard) 410 mensen Vleuten en De Meern hadden samen 341 inwoners, waar-
van er 87 armlastig waren. Zij bewoonden 71 huizen. In 24 daarvan woonden arme mensen. Harmelerwaard had 69 inwoners, waarvan er 7 armlastig
waren. Zij bewoonden 12 huizen. In één daarvan woonde het arme huisgezin. Er waren in totaal 53 knechts en 34 (dienst)maagden. Zij
waren vanzelfsprekend in dienst bij het „gegoede" deel der bevolking. Het aantal kinderen bedroeg 155, waarvan er 45 tot de
armlastige gezinnen behoorden. Het aantal „gegoede" ingezetenen bedroeg (na aftrek van
de knechts en maechden) 229, waarvan 110 kinderen. Dat is 48%. Voor de ,,armlastigen" waren deze getallen respec- tievelijk 94 en 45. Het kindertal was daar dus eveneens 48%, waarmee - althans voor die tijd - het sprookje van „de arme mensen met de grote gezinnen" de wereld uit is. De hoge zuigelingen- en kindersterfte hielden - ongeacht rang of stand - de grootte van de gezinnen aardig in toom. Ge- middeld werden per huis nog geen twee kinderen geteld. |
||||||||||||||||||||||||||||
|
persoonen
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Theus Fredericksz. ende Fijchgen Verweij
zijn huijsfrou
Huijch Goijertsz. ende Jannichgen Cornelis zijn huijsfrou,
4 kinderen Willem, Joosgen, Hendrick
ende Cornelis,
3 knechts Jacob Adriaensz., Jan Claesz.
ende Jan Cornelisz. 1 maecht Merrichgen Adriaens
Claes Willemsz. ende Merrichgen Elberts zijn huijsfrou, 1 kint Willem,
Aelbert Thonisz., haer vader
Jan Jansz. de Roij ende Gijsgen Aelberts zijn huijsfrou, 2 kinderen Merrichgen ende Aert,
1 knecht Dirck Fredricksz., 1 maecht Jannichgen Adriaens
Dirck Jacobsz. ende Merrichgen Cornelis zijn huijsfrou, 1 kint Cornelis, 1 maecht Emmichgen Claes
Dirck Petersz. ende Belichgen Thonis zijn huijsfrou,
2 kinderen Peter ende Emmichgen
Joost Jansz. ende Aeltgen Jans zijn huijsfrou,
4 kinderen. Peter, Merrichgen, Cornelis
ende Jan Aert Aertsz. ende Neeltgen Adriaens
zijn huijsfrou,
4 kinderen Hendrick, Adriaen, Jan
ende Merrichgen
Cornelis Dircksz. ende Jannichgen Hendrix zijn huijsfrou,
4 kinderen Hendrick, Geertgen, Merrichgen
ende Alexander
Willem Aertsz. Molenaer ende Grietgen Claes zijn huijsfrou,
1 kint Jannichgen
Aert Jansz. Bosch ende Maeijchgen Splinters
zijn huijsfrou, 3 kinderen Jan, Thonis ende Meerten,
4 knechts Cornelis Claesz., Gijsbert,
Gijsbert Willemsz., Jan Wernertsz., 2 maechden Nellichgen Huijgen ende
Nellichgen Jans |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
10
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
De omslag van het huisgeld
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
cv<vt
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
De vertaling hiervan luidt: Omslach vant huijsgelt van Vlooien
Oudemunsters Gerecht des Jaers 1621. |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
29-15-00
12-10-00
12-10-00
12-10-00
8-00-00
6-05-00
11-00-00
11-00-00
11-00-00
8-15-00
11-10-00
9-05-00
10-12-08
7-10-00
8-00-00
9-00-00
6-19-00
8-00-00
6-00-00
6-00-00
2-10-00
4-03-00
5-10-00
6-00-12
5-00-00
3-00-00
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
't Hoff ter Weijde
't Huijs ten Ham
't Huijs ten Engh
't Huijs t(e) Voorn
't Huijs te Vlooten
't Huijs ten Eijck
Anthonis Jansz.
Jan Gerritsz. op Spijck
Pieter Cornelisz.
Cornelis Woutersz.
Jan Huijbertsz. Hoet
Dirck Adriaensz.
Steven Baers
Gerrit Meusz.
Huijch Thonisz.
Aert Gijsbertsz Spijcker
Oth Jacobsz.
Sebastiaen van SijU
Jan Jansz. van Coten
Joost Goortsz.
Dirck Wijersz.
Claes Dirckszoons weduwe
Steven van Rossum
Jan Pietersz.
Huijbert Jansz.
Beemt Jansz.
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
11
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Het huijsgen van den Heere van Harmeien opte huijsinge
ende Ridderhoffstede staende is behoorende onder Hermel- reweert, ter memorie |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Dit
nabeschreven huijsgesin leeft van de gemeente
"Jan Goijertsz. ende Adriaentgen Aerts,
5 kinderen Jannichgen (d'outste), Neeltgen, Jannichgen (de jongste), Aeltgen ende Aertgen |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
842
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gerrit Jacobsz. Schoenmaecker
Eewout Thonisz.
Willem Dircksz.
Aert Cornelisz.
Dirck van Hattum
Willem Comelisz. van Goch
Meerten Janszoons weduwe
Hermen Jansz. aen de Meeren
Willem Comelisz. Appeltoorn
Pieter Cornelisz. Dijckman
Gerrit Jansz. bij 't Huijs Vlooten
Hendrick Stoock
Pieter Jacobszoons weduwe
Cornelis Sandersz.
Bart Jansz. Smith
Adriaen Jansz.
Jan Goosensz.
Jan Beemtsz. Schipper
Jan Jansz. op ten Dijck
Eewout Willemsz.
Pieter Jansz. Snijer
d'Erffgenaemen van Aert Jaspersz.
van 't huijs in 't dorp
Jan Aertsz. achter de Well hoffstede
Claes Oemstensz.
Jan Oemstensz.
Hendrick Fransz.
Jacob Hendricksz. Schoenmaecker
Adriaen Cornelisz. Hollander met
de weduwe van Bruijn Hermensz.
Merrichgen van Telingen
d'Erffgenaemen van Jan Willemsz.
Huijbert Jansz. Schipper
Pieter Jansz. Schoolmeester
Hermen Swanicken
Dirck Meijerden
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Somma 301 gulden 7 stuivers 12 penningen
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^OM ^jj
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i^rt-y-y
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Dit waren dus: Willam Adrijaensz. (zelf aangeslagen voor 1 gulden en 16 stuivers), Anthonis Jansz. (11 gulden), Dirck
Adrijaensz. (9 gulden 5 stuivers), Beerent Jansz. (3 gulden). Peter Willemsz. van Bijlevelt (4 gulden). Jan Jansz. van Coeijten (hij kon niet schrijven, tekende met een merk, maar moest wel 6 gulden betalen) en Steven Stevensz. van Rossum (5 gulden 10 stuivers). |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
843
|
|||||||||||||||
|
Nog wat cijfers
De eerder beschreven lijst van inwoners levert een totaal
van 83 huizen op, waarvan er dan nog 25 werden bewoond door ,,persoonen" die geen consumptiegeld betaalden of in de quotisatie meededen. Dat betekent dat er dan maar 58 „belastbare" huizen zouden overblijven. De ,,omslag van het huisgeld" levert 98 namen van hui-
zen en personen en dat zijn er heel wat meer. Het verschil tussen 83 en 98 is nog wel te verklaren door het feit dat er meer dan tien jaren liggen tussen de ene en de andere lijst. We moeten derhalve aannemen dat er in dit geval onder ,,huisgeld" een soort combinatie van ,.hoofdgeld" en ,,dienstbodengeld" werd verstaan. Idereen werd immers aangeslagen. Men kon blijkbaar zo arm niet zijn of er vielen nog wel zes stuivers te halen. Willem Cornelisz. Appel- doorn bijvoorbeeld, meest van de gemeente onderhouden, werd toch in dit kennelijk laagste tarief aangeslagen. Jan Gerritsz. op Spijck daarentegen moest elf gulden betalen. „Knechts en maechden" telden zwaar. |
|||||||||||||||
|
In het laagste tarief (6 stuivers) vielen 38 personen. Zij
brachten samen 11 gulden en 8 stuivers op. De bovenlaag (5 gulden of meer) leverde 26 namen. Zij
stonden voor 238 gulden en 13 stuivers. Een vette kluif was 't Hoff ter Weijde met 29 gulden en 15 stuivers. De lijst werd afgesloten met een verklaring van de ge-
rechte ende twee buijren van Vlooten, door schepenen en buren ondertekend. |
|||||||||||||||
|
Bron
Rijksarchief Utrecht, archief kapittel van Oudmunster, inventarisnummers
582 en 589 |
|||||||||||||||
|
D.W.G.
|
|||||||||||||||
|
Nieuwe leden
Bemmel, C. van
Berg, T.J.F, van den p/a
Bibliotheek Archiefdiaist Gemeente Utrecht
Blekkenhorst, J.J.H.
Bouter, W.J. de
Brandsma, A.M.
Bransen, H.J.
Drost, G.
Esch, P.A. van
Feitsma, J.
Gerritsen, P.W.
Gietelink, F.W.
Griffioen, A.
Groot, L.B. de
Harsveld, F.X.
Hoven-de Kruijf, A.J. van den
Husen, P.C. van
Jacobs, L.A.C.
Kalksma, W,A .
Klein, J.B,
Klever, H.J .
Kromwijk, J.M.
Leusden, C.J. van
Maanen, R. van
Miltenburg-van Kleinwee, J.C.
Mossink, R.
|
|||||||||||||||
|
Thematerweg 11
Glazenierslaan 21
Alexander Numankade 199 Ten Veldestraat 13
Stationsstraat 11
Stationsstraat 39
J.F. Kennedylaan 48
Zonstraat 6
Bazuinhof 43
Zandweg 219
Glazenierslaan 26
Ten Veldestraat 28
Dorpsstraat 199
Ursulinenhof 75
Secr. Versteeglaan 6
Tolakkerweg 92
Schoolstraat 17
Rosweydelaan 40
Rubenslaan 16
Prins Hendrikweg 56
Meerndijk 61
Schrijnwerkerslaan 1
Prins Hendrikweg 42
Julianalaan 10
Dorpsstraat 30
Rembrandtlaan 54
|
|||||||||||||||
|
3455 SM Haarzuilens
3454 GP De Meern
3572 KW Utrecht
3454 EH De Meern
3451 BV Vleuten
3451 BW Vleuten
3451 ZH Vleuten
3454 AG De Meern
3525 GC Utrecht
3454 HE De Meern
3454 GR De Meern
3454 EL De Meern
3481 EE Harmeien
4133 DB Vianen
3451 XJ Vleuten
3739 JR Hollandse Rading
3451 AA Vleuten
3454 BT De Meern
3451 JL Vleuten
3451 CN Vleuten
3454 HP De Meern
3454 DR De Meern
3451 CN Vleuten
3451 CX Vleuten
3451 BL Vleuten
3451 JD Vleuten
Vervolg in het septembernummer.
|
|||||||||||||||
|
844
|
||||||||||||||||
|
Potje breken
|
||||||||||||||||
|
Een slechte leerling schreef eens in
z'n taalschrift: Ik delf 't onderspit
Wij spitten onder Delft Wij hebben Delft ondergespoten Dit schrift is totaal vernietigd. 't Grapje van de meester van "Nijme-
gen legt of ligt aan de Rijn" had ik door. Ik wist toevallig dat Nijmegen aan de Waal ligt. Ik mocht daarvoor een potje breken. Ook met een eigengemaakt rijmpje
had ik succes: Toen de kip gegeten had
Hoorde ik haar zeggen Ik ben 't behoorlijk zat Ik ga maar effe leggen Hier moest de meester even denken,
daarna glimlachte hij en zei: je mag nog een potje breken. Of een woord met alleen een „d" of
met „dt" geschreven moest worden was nog wel eens een probleem. Thuis hoef- de ik 't niet te vragen. M'n moeder was geboren in Utrech(t) en daar gebruikt men geen „t". Trouwens, als ze aan m'n vader vroeg: wil je thee, zei hij altijd: voor mij geen thee, maak maar een lekker bakkie koffie. |
Nu is 't dan zover, we gaan naar de
zesde klas, naar meester Maarseveen. De eerste dag, tijdens het speelkwar-
tier, greep meester Thijhaar me in m'n krullen: zal je goed je best doen jochie? Nou meester, an mijn zalt nie legge, zei ik. Z'n kuif begon al te schudden. Toen zei hij: zakkie in de geut schuppe! Nee meester, niet doen, ik mocht nog
twee potjes breken. En ik zal nooit een kwaad woord over U zeggen of schrij- ven. Dag meester!!! |
|||||||||||||||
|
Deze week hebben we afscheid ge-
nomen van de vijfde klas. Drie jaar hebben we les gehad van
meester Thijhaar. Een strenge meester, die na 't aap-noot-mies van 't leesplank- je bij juffrouw Staal, ons verder heeft leren lezen en schrijven. Dat viel niet mee, meester Thijhaar
was nogal driftig en als de les niet naar z'n zin was, begonnen z'n neusvleugels te trillen, z'n opzijgekamde krullende kuif begon te schudden en z'n gezicht werd vuurrood. Had iemand een taalles erg slecht ge-
maakt, dan scheurde hij 't hele schrift in stukken. Zat je te praten of te verve- len, dan kreeg je een klap met de line- aal of met z'n linkerhand, waar een gro- te ring om z'n vinger zat. Deed je echter goed je best, dan mocht
je een potje breken. Je mocht dan tij- dens de les een keer hoesten of praten, zonder straf te krijgen. Moeilijk hoor, de Nederlandse taal.
In de sterk verouderde schoolboeken stond vlees nog met een ,,sch" en zo met twee „o"s, dat moesten we dus ver- geten. We leerden 't verschil tussen kunnen
en kennen en liggen of leggen, tegen- woordige en verleden tijd en dan ook nog netjes schrijven met een kroontjes- pen. |
||||||||||||||||
|
De Meem, april 1941
Theo van den Berg |
||||||||||||||||
|
Illustratie: Barbara Gravendeel
|
||||||||||||||||
|
845
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Van de voorzitter
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Tijdschrift van de Historische Vereniging
Vleuicn-Dc Mecm-Haar^uilens 10e jaargang tir. 3 september 1990 © 1990 Verscbiy nt 4x per Jaar Êigeschrcven in het vcrenigingsrcgisler van
<Jc K v.K. Utrecht e o onder nr. V. 479360 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
keuring. In het zakenleven echter ver-
hoogt ,,marktverkenning" de kans op overleven en zo zou dat bij ons ook wel eens kunnen zijn. Verenigingsleven
Een vereniging zonder bijbehorend
„leven" heeft de dood in de schoenen. Onze statuten vermelden de doelstel- lingen van de vereniging en het huis- houdelijk reglement zegt dat voor de verwezenlijking daarvan door het be- stuur vaste commissies en commissies ad hoc kunnen worden ingesteld. Alle- maal heel goed en nodig want het werk moet gedaan worden, maar daarmee is er nog geen sprake van verenigingsleven. Ik weet dat ik een teer punt aanroer,
want dit begrip wordt maar al te gemak- kelijk verward met „gezelligheidsleven". Onze vereniging is géén gezelligheids- vereniging in de gangbare betekenis van het woord, wij organiseren geen kaartavonden en wie eens een avond ge- noeglijk vacantiebelevenissen wil uit- wisselen kan met meer effect zijn bu- ren op de borrel noden. Wat dan wèl?
De doelstellingen van de vereniging
zijn duidelijk en met hun lidmaatschap geven onze leden aan dat zij bereid zijn „samen te werken" ter „bevordering" van de verwezenlijking van die doelstellin- gen. Het „bevorderen" kan wel stilzwij-
gend met mentale en financiële steun, maar het „samenwerken" zou wat meer letterlijk opgevat kunnen worden. Ik verlang zeker niet dat alle leden zich in een commissie of werkgroep laten in- lijven, maar iets meer persoonlijk con- tact en wat vaker getoonde warme be- langstelling zouden toch aan de begrip- pen „vereniging" en „verenigingsleven" aanmerkelijk meer inhoud kunnen ge- ven. D.W. Gravendeel
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Vereniging
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Wij zijn met z'n allen lid van de His-
torische Vereniging Vleuten-De Meem- Haarzuilens, ook wel bekend als ,,die vereniging met die lange naam". Maar wat is eigenlijk een ,,vereniging"? De encyclopedie spreekt van: een or-
ganisatievorm die het personen mo- gelijk maakt zich aaneen te sluiten ten- einde samen te werken volgens regels en voor een doel door hen vastgesteld. Van Dale zegt 't iets anders: lichaam ge- vormd door de aaneensluiting van een aantal personen ter bevordering van enig (niet-commercieel) belang, met een be- stuur en gebaseerd op statuten. Onze vereniging is erkend, bezit rechts-
persoonlijkheid en is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel, maar dat zijn aspecten waarop ik nu niet verder inga omdat ze niets te maken hebben met mijn vraagstelling. Ik begrijp dat ik de bedoeling van
mijn vraag duidelijk moet maken. On- ze vereniging heeft een „onwaarschijn- lijk" groot aantal leden. Onwaarschijn- lijk groot in vergelijking met gelijksoor- tige verenigingen in veel grotere plaat- sen of veel grotere rayons. Hoe komt dat en wat beweegt al die mensen jaarlijks trouw f 30,- aan de peimingmeester over te maken? Laat er geen misverstand ontstaan! Het bestuur is dolgelukkig met al die leden en met het geld dat zij samen bijeenbrengen, maar tegelijker- tijd weet het van die leden zo weinig af. Er bestaat bij onze administratie geen goed inzicht in de verdeling van het ledenbestand naar sekse, leeftijd, be- roep, speciale vaardigheid, bijzondere belangstelling of voorkeur. Waarschijnlijk hebben velen er niet de
minste behoefte aan met één van de ge- noemde qualificaties in onze registra- tie bekend te staan en dat is natuurlijk hun goed recht. Aan de andere kant is het bestuur dan wel gedwongen min of meer ,,aanvoelend" zijn eigen weg te gaan, in de hoop op stilzwijgende goed- |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Dagelijks bestuur:
Dr D.W. f n-avcndeel, V(ï0mtfBr
'tZaid35,34510PV1cuim
tej.03406-61793
T.W. Schoonderwoerd, sekretaris
Mecmdijk 62, 3454 HT De Mecm tel. 03406 - 61462 P.G de Rooij, penningmeester
't Zand 1, 3451 GP Vleuten tel. 03407 - 1483 A.J. van Zocren, vice-v(X)r/itter
Siauonssiraat 34, 3451 BZ Vleuten lel. 03407- 1263 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Erelid:
Mevrouw Prof. DrC. Isings, Soest
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ledenadministratie/informatie:
Opgeven van nieuwe leden» mutaties en (na)-
bestellmgen bij:
Mevrouw P.J. de Rtxiij Oocs,
't Zand 1,3451 GP Vleuten
tel 03407 , 1481
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Kontributie:
De jaarlijkse kontributie bedraagt v(x)r 1990
minimaal f 30, - postalx)nnement f 40,-- per jaar |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Dunateurs:
Minimaal f 12,50 jierjastr
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De verem^g tiecft rekemngot M| de yól-
jende «istelUnijent
ABN. Tm Meem 55.66:33.040
RABO - Vl«it«ni36.75,ï7J574
JPOSTB ANK 2689200
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ö^ektdf gedeeltelijke overname van artr-
ketetl XÓi dit lijdsclmft is slechts toegesuan A* 6Chrifii^ijkei toestenunidj; *«tt ée, tedakde |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
In dit nunnmer
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
pag.
845 846 847 848
859 860 870 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Van de voorzitter
Verenigingsberichten, nieuwe leden
Aanslag op de oudste (Romeinse) bewoningsresten in De Meernl
De ridderhofsteden Vleuten en Den Engh en hun wederzijdse
erfdienstbaarheden van weg
Een dorp verandert......
Hinderstein
Hoorndol " ,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Het hufs Alenvelt te Vleuten,
gesloopt In december 197<J, FotoK.B.Nainiiflg. |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tOSSE NUMMERS FT^O
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
846
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Verenigingsberichten
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gouden vogels
Naar aanleiding van hetgeen onder
deze kop door de voorzitter in het vo- rige nummer werd geschreven, heeft zich een aantal leden gemeld om mee te hel- pen aan het werk van de vereniging. En- kelen zijn daarmee al begonnen en an- deren zullen er binnenkort mee begin- nen. Het is verheugend voor het be- stuur zich op deze wijze gesteund te voe- len. Meerdere aanmeldingen zijn wel- kom. Presentatie op braderie in Vieuten
en marl(t in De Meern Bij gelegenheid van de braderie op 25
augustus in Vleuten en van de markt op 7 september in De Meem heeft ook on- ze vereniging zich weer gepresenteerd. De Broederschapshuisjes in Vleuten, waar iedereen kon binnenlopen en waar- in oude groepsfoto's werden geëxpo- seerd, mochten zich verheugen in een groot aantal bezoekers. In De Meem, waar in onze kraam een
aantal oude ansichtkaarten en foto's uit onze verzameling te zien was, toonden ook velen hun belangstelling. Op deze twee dagen meldden zich 7 nieuwe leden aan. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
lijkse landelijke Open Monumentendag.
Samenwerlcing liistorische vereni-
gingen Op 5 september werd door de histo-
rische verenigingen en kringen en aan- verwante organisaties in de provincie Utrecht besloten tot het oprichten van een stichdng, die zich ten doel stelt het ondersteunen van niet-professionele lokale en regionale organisaties in de ' provincie Utrecht die tot doel hebben de geschiedenis van deze provincie te bestuderen en de opgedane kennis te ver- spreiden. Gepland is dat deze stichting in het
begin van 1991 formeel opgericht zal kunnen worden en met haar taken zal kunnen beginnen. Contactavonden
Wij maken u graag nog eens attent
op de contactavonden die er zijn voor leden (en andere belangstellenden). Ie- dere maandagavond in het Kabinet in De Meem en iedere Ie vrijdagavond van de maand in de Broederschapshuisjes in Vleuten zijn wij van 19.30 tot 22.00 uur aanwezig om u te ontvangen. f |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Open monumentendag
Ondanks het tamelijk ongunstige weer
was er op zaterdag 8 september toch nog een honderdtal belangstellenden voor de 3 routes die door het Comité Open Monumentendag waren uitgezet in Haar- zuilens, Vleuten en De Meem waarvan de laatste 2 hun startpunt hadden in de Broederschapshuisjes en Het Kabinet. Door een aantal leden en bestuursleden van onze vereniging werd medewerking verleend aan de bezetting van de start- punten en de verschillende posten langs de routes. Wiimaars van de aan de route verbonden
puzzel waren: de heer en mevrouw ter Beek, Zandweg 190 De Meem, C. Ver- meer, Herman Heyermansstraat 13 Vleu- ten, Teun Mooy, Dammolen 15 Harme- ien, Frank Vellinga, Vechtensteinlaan 42 Maarssen en Jonny Viel, Alendorper- weg 24 Vleuten. Voor wie het nog niet mocht weten:
het plaatselijk Comité Open Monumen- tendag is samengesteld uit vertegenwoor- digers van de gemeentelijke Monumen- tencommissie, van onze vereniging en van de Bond Heemschut en organiseert zijn aktiviteiten in het kader van de jaar- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Nieuwe leden
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
847
|
||||||||||||||
|
Aanslag op de oudste (Romeinse)
bewoningsresten in De Meern! |
||||||||||||||
|
dat ook de Rijksdienst voor het Oudheid-
kundig Bodemonderzoek, de R.O.B., te Amersfoort en de Provincie Utrecht er net zo over denken, zoals uit overleg is gebleken. Voorts blijkt, dat de Bond Heemschut
onze bezwaren deelt. Ook deze organisa- tie heeft inmiddels een bezwaarschrift ingediend. Tenslotte zijn de plannen van de gemeente onderwerp van discussie ge- weest bij de Europa-overkoepelende- heemschut-organisatie Europa Nostra, alwaar een motie is aangenomen, waarin de gemeente wordt verzocht de plan- nen zodanig aan te passen, dat dit stukje - vooral voor onze gemeente, maar ook nationaal - belangrijk cultureel erfgoed voor het nageslacht bewaard blijft. |
||||||||||||||
|
Met zorg volgt het bestuur van onze
Historische Vereniging de ontwikkelin- gen rondom het gemeentelijke bestem- mingsplan 't Weer. Dit bestemmingsplan, dat met ingang van woensdag 12 sep- tember j.1. ter gemeentesecretarie ter in- zage werd gelegd, voorziet in de bebou- wing van het gebied in De Meern, ge- legen ten noorden van de Zandweg en ten westen van 't Zand/Castellumlaan. Dat is ook precies het gebied waar de
restanten liggen van de Romeinse ne- derzetting, die zich daar in het begin van onze jaartelling heeft bevonden en waarvan het Castellum (= legerplaats) en een badhuis zijn teruggevonden. Hoe- wel er reeds vele malen kleine(re) ver- kenningen zijn uitgevoerd, met name in 1940, 1957, 1960, 1973 en 1982/1983, werd geen afgerond onderzoek gedaan en werden de vondsten nog niet veilig ge- steld. Diverse interessante vondsten zijn |
toen gedaan, doch geldgebrek noopte
ertoe de opgravingen te beëindigen. Om- dat het gebied zelve niet bedreigd werd door ontgravingen, gold toen de stelling van elke archeoloog: geen beter archief, dan het grondarchief. Maar nu wordt dit archief ernstig bedreigd door de plarmen van de gemeente. Dat is dan ook de reden, dat het be-
stuur van de Historische Vereniging in- middels bezwaar heeft aangetekend te- gen het ter visie gelegde bestemmings- plan, waarin op het grondgebied waar het castellum oorspronkelijk gelegen heeft een bouwbestemming is gelegd, terwijl direct langs de nog aanwezige fundamenten van het badhuis de rond- weg om De Meern is geprojecteerd: een aantasting van een cultuur-historisch waardevol gebied, die niet noodzake- lijk is en derhalve niet geaccepteerd kan worden. Gelukkigerwijs lijkt het erop. |
|||||||||||||
|
J.F.K. Kits Nieuwenkamp
|
||||||||||||||
|
Een Romeins badgebouw bestond steeds uit meerdere, op rij gelegen ruimten, die men door een ingenieus stelsel van warmtedis-
tributie ieder hun eigen „klimaat" kon geven. Zo kon de „badgast", desgewenst meerdere malen en in volgorde van persoonlijke voorkeur, een cyclus afwerken van sauna tot koudwaterbad, met een warm en een lauw stadium daartussen. Bovenstaande tekening geeft een goede indruk hoe het badhuis op de Hoge Woerd eruit kan hebben gezien; zij toont ook duidelijk het onder- vloerse verwarmingssysteem (hypocaust). |
||||||||||||||
|
848
|
|||||||||||
|
De ridderhofsteden Vleuten en Den Engh
en hun wederzijdse erfdienstbaarheden van weg
door
IrJ.A. Storm van Leeuwen |
|||||||||||
|
In het artikel „Lanen door de Vleuterweide" in de aflevering van december 1989 van dit tijdschrift (jaargang 9,
nummer 4) beschreef Dr D.W. Gravendeel twee voorbeelden van „eigen wegen" in Vleuten, en wel een laan van de ridderhofstad Bottestein in 1779 en een laan van het Huis te Vleuten in 1832. Beide niet meer be- staande „lanen" leidden naar de Zandweg die langs de noordzijde van de Leidse Rijn loopt. Het nu volgende verhaal vertoont hiermee enige samenhang, het heeft zich echter honderd jaar eerder afgespeeld. |
|||||||||||
|
Inleiding
Deze bijdrage gaat over twee met elkaar verband hou-
dende reeksen van gebeurtenissen die gelijktijdig en in dezelfde omgeving plaats vonden. De eerste reeks handelt, evenals het hierboven aan-
gehaalde artikel, over vroegere kasteellanen. Eén daarvan is wederom die van de ridderhofstad of het Huis te Vleu- ten, de andere behoorde bij de ridderhofstad of het Huis den Engh en liep naar de toen zo genoemde Vleutense Dijk of Heerenweg, nu Utrechtseweg geheten. Het bij- zondere evenwel van deze twee lanen is, dat er in de 17de en 18de eeuw wederzijdse rechten van overweg op waren gevestigd. Die toestand duurde tot 1830. In de tweede reeks van gebeurtenissen zullen de ves-
tiging en de beëindiging van een recht van voetpad ten dienste van het Huis te Vleuten over het land van het Huis den Engh worden besproken. Dit dubbele - of zo men wil driedubbele - onderwerp
komt hier tamelijk uitgebreid aan bod. Dat kan ook uit een ander historisch oogpunt van nut zijn, omdat over de uitgestrektheid en de ligging van de landerijen van beide ridderhofsteden nog betrekkelijk weinig bekend is. Een ridderhofstad was oorspronkelijk een versterkt
(verdedigbaar) stenen huis op het Utrechtse en Hollandse platteland. Het was omringd door een gracht met daarover een ophaalbrug. De eigenaar had bepaalde rechten en voorrechten van bestuurlijke en fiscale aard. Het Huis te Vleuten en het Huis den Engh werden beide in 1536 door de Staten van Utrecht erkend als ridderhofstad. In de loop der tijden verdwenen soms de uiterlijke kenmerken van de ridderhofsteden, de benaming bleef echter gehandhaafd en gebonden aan de grond, waarop het versterkte huis stond of eens had gestaan. Het Huis te Vleuten, dat alleen bestond uit een vier-
kante woontoren binnen een tegenwoordig nog aanwezige rondlopende gracht, werd tussen 1772 en 1832 afgebro- ken, het Huis den Engh in 1896. Publieke verkoping van de ridderhofstad Vleuten
(12-8-1699) Een aantal jaren geleden was ik in de gelegenheid aan-
tekeningen te maken uit enige aan mij ter inzage gegeven archivalia die zich in particulier bezit bevonden. Deze waren afkomstig uit het huisarchief van de voormalige |
|||||||||||
|
ridderhofstad Den Engh te Vleuten.
Eén stuk daarvan bestond uit een door notaris Everard
Vlaer te Utrecht op 6 augustus 1729 - in de toenmalige spelling - geschreven copie van een dertig jaren oudere akte. Deze betrof de op 12 augustus 1699 door notaris F. de With te Utrecht opgestelde Conditien en voorwaarden waar naar Johannes Cornelis van Egmond van der Nijenburgh, heer van den Engh en de ridderhofstad Vleuten, Etc. van mening is publijequelijck te verkoopen de nae beschreven riddermatige hofstad, huysen ende landen. Koper van deze ridderhofstad met alle bijbehorende
gebouwen en gronden met een gezamenlijke oppervlakte van 41 morgen (dat is rond 35 hectaren) werd Cornelis van de Minnebeeck voor de som van 12.800 gulden. Op de uitvoerig beschreven algemene veilingvoorwaar-
den van juridische, financiële en administratieve aard zal ik niet ingaan. Belangrijker voor ons zijn de bijzonder- heden. De te veilen onroerende goederen waren de ridder-
hofstad en huysinge Vleuten met zijn voorburgh, hoven, boomgaerden, lanen, boschen, verdere plantagie, huys- manswooninge en verder getimmer (exempt de bergen, staende op 't voorburg, den bruycker competerende en derhalven niet en werden verkoft), visserije ende vordere praeminenten daartoe van outs specterende, mitsgaders ontrend een en veertigh mergen lands daar van behoo- rende, zijnde de voorschreeve ridderhofstad met acht mergen lands, leenroerigh aan den huyse den Engh, te verheergewaden als 't verschijnt met vijff goede franck- rijckse schilden ofte met goed payement dier weerden, ende de resterende drie en dartigh mergen vrij allodiaal. Verheergewaden betekende: het eenmalig voldoen van
een bepaald recht aan de leenheer door de nieuwe leenvol- ger. Frankrijkse schilden waren gouden munten; men kon echter ook betalen met ander gangbaar geld. Allodiaal is niet-leenroerig, dat wil zeggen eigen erfgoed. Deze gronden waren alle gelegen in de provintie van
Utrecht onder den geregte van Vleuten, streckende uijt de Vleutense wateringe off Rijn over den Tiendweg tot in de Heycopper wetering toe, te weten ontrend 231/2 mergen op ten Nesse tusschen de Vleutense weteringe ende den Tiendwegh, ende de andere seventien en halff mergen op Vleuterweyde tusschen den Tiendweg ende de Heycopper weteringe, soo ende sulcx deselve landen jegenswoordig bij Abraham van Zijll in huere gebruykt worden. |
|||||||||||
|
849
|
|||||||||||
|
T Huys te Vleuten.
Uit Utrechtsche Ridderhofsteden, door C. Specht, 1698. Kopergravure van I. van Vianen.
Topografische Atlas Rijksarchief Utrecht, catalogus 1120 p 18.
|
|||||||||||
|
De gronden lagen dus aan weerszijden van de Tiendweg
3f Krochtdijk, nu Europaweg geheten. Het noordelijke ituk ter grootte van 231/2 morgen of ca. 20 hectaren vorm- ie een deel van de Nesse of Nes waaraan Gravendeel een irtikel heeft gewijd in het bovengenoemde nummer van )ns tijdschrift; het zuidelijke stuk ter grootte van 17i/2 norgen of ca. 15 hectaren lag in de Vleuterweide. |
|||||||||||
|
heet de Leidse Rijn de Lijdse Vaart of Heycopper Wete-
ring. Wert expresselijk bedongen en geconditioneerd, dat de
heeren en vrouwen van 't Huys te Vleuten, mitsgaders de besitters des voorschreven landen in der tijt (op dat ogen- blik) sullen moeten laten ende gedoogen, dat de heeren ende vrouwen van den Huyse den Engh en die van haar familie ten aller tijden en ten eeuwigen dagen soo met wagen en paarden als te voet gebruyken ende overwegen door de laanen ende over de landen voorschreven, begin- nende van den Dijck off Heerenweg bij 't Huys te Vleuten, nevens het land van de heeren van Oudmunster, daarvoor desen den uytweg geweest is, tot op het Sandpad offSand- weg aan de Lijdse Vaart of Heycopper Weteringh, ende van 't selve Sandpad tot op den voorschreven Dijck of Heerenweg. De plaats waar deze laan van het Huis te Vleuten ooit
heeft gelopen is nog enigszins te herkennen in de ver- kaveling. In de Nesse was dat het zogenaamde Appel- laantje, in de Vleuterweide geeft een aantal smalle per- celen grasland en boomgaard het tracé aan van deze voor- malige eigen weg. Zie daarvoor de kaartjes bij het artikel van Gravendeel. De toekomstige eigenaren van het Huis te Vleuten zou-
|
|||||||||||
|
:rfdlenstbaarheden van weg van de huizen Vleuten
in Den Engh (12-8-1699) In de lengterichting van de percelen liep door de twee
•ovengenoemde kavels de particuliere weg of laan van het iuis te Vleuten naar de langs de Leidse Rijn gelegen 'andweg. Deze verbinding was niet alleen van belang 'oor de bewoners van het Huis te Vleuten, maar ook voor lie van de ridderhofstad Den Engh. Deze laatsten maakten laar blijkbaar van ouds gebruik van. Dit gebruik werd in de veilingvoorwaarden uitdruk-
elijk vastgelegd in de vorm van een nieuw recht van weg, n de wandeling een overpad genoemd. Men mocht er ook net wagens en paarden over rijden zodat het beter is te preken van een overweg. In het hierna volgende artikel |
|||||||||||
|
850
|
|||||||
|
Erfdienstbaarheid van voetpad ten dienste van het
Huis te Vieuten (12-8-1699) De kopers van het Huis te Vleuten kregen nog een an-
der recht van overgang, en wel van voetpad, zoals uit het volgende blijkt: Nogh (voorts) sullen de heeren en vrou- wen van 't Huys te Vleuten voor haar en die van haar familie, mitsgaders de bruykers des voorschreven Huyse Vleuten, bouwhuys (boerderij) ende landen voor altijt en ten eeuwigen dage hebben ende behouden het recht om te voet te passeeren van 't Sandtpad gaende over het wey- land, gelegen over (tegenover) den Heerenwech of Dijck ten noorden van 't Huys te Vleuten tot op denselven Dijck, ende van den Dijck naar en tot op het voorschreven Sandtpad, en ten dien eynde altijd mogen een boom (een van boven afgeplatte boomstam, dienst doende als voet- bruggetje) over de slooth tusschen den Dijck en het voor- schreven weylant daar en soo die nu is leggende. Deze voorwaarde is om verschillende redenen interes-
sant. In de eerste plaats komt hier duidelijk naar voren hoe-
veel waarde men hechtte aan een bruikbaar looppad naar het publieke voetzandpad (zo werden dergelijke bezande voetpaden toen genoemd) tussen Utrecht en Vleuten, indertijd wel als het Vleutense Zandpad aangeduid. Dit liep onder andere tussen het Hof ter Weyde en de Neder- lands Hervormde kerk te Vleuten benoorden de Heeren- weg of Vleutense Dijk (nu de Utrechtseweg en Hinder- steinlaan). Deze dijk of weg was namelijk, evenals vrijwel alle wegen in de klei- en veengebieden, een kleiweg die in de natte jaargetijden nauwelijks begaanbaar was voor voetgangers. Deze toestanden zijn ons bekend uit eigen- tijdse beschrijvingen van wegen in het westelijke polder- gebied. Wij moeten hierbij in het oog houden, dat verre- weg de meeste mensen zich vroeger te voet - en indien mogelijk per schuit - verplaatsten. Alleen de meer welge- stelde lieden reisden te paard of per koets. Dit was de reden dat in de eerste helft van de 17de eeuw op grote schaal voetzandpaden werden aangelegd, meestal op of langs bestaande kleiwegen. Er bestonden ook vrijliggende voetzandpaden, daar was het Vleutense Zandpad er één van. Ik hoop daar later meer over te kunnen meedelen. In de tweede plaats is van belang, dat nu niet alleen de
eigenaren, maar ook de pachters van het Huis te Vleuten worden genoemd. Deze laatsten hadden dus toestemming om van hetzelfde recht van voetpad gebruik te maken als de „heeren en vrouwen" van dat huis. In de derde plaats wijzen de laatste woorden en soo die
nu is leggende dat dat looppad tussen de ,,Dijck" en het „Sandtpad" al langer in gebruik was. Deze gemakkelijke gelegenheid moest nu notarieel worden vastgelegd in de vorm van een erfdienstbaarheid, omdat de onroerende eigendommen van het Huis den Engh door de verkoping van het Huis te Vleuten met de bijbehorende gronden wer- den gesplitst: er kwamen twee verschillende eigenaren. Deze omstandigheid gold trouwens ook voor de Laan van het Huis te Vleuten en de Laan van het Huis den Engh. De erfdienstbaarheid van voetpad veranderd
(13/23-11-1699) en vastgelegd in het pachtcontract (25-11-1699) Het recht van overpad voor de bewoners en pachters van
het Huis te Vleuten naar het publieke voetzandpad (het Vleutense Zandpad) werd enige maanden later weer ver- anderd. |
|||||||
|
den daarentegen volgens de veilingvoorwaarden het recht
verkrijgen om de laan, die tussen de Thematerdijk (nu Smalle Themaat geheten) bij het Huis den Engh en de Vleutense Dijk of Heerenweg (nu Utrechtseweg) liep, zo- wel te voet als te paard of met wagens te gebruiken. Af- gezien van een later omgeleid kort stukje bij Den Engh is deze laan de tegenwoordige (tijdens de ruilverkaveling openbaar gemaakte) Enghlaan. Het vervolg van de hier- boven geciteerde bepaling luidt namelijk: behoudens dat de heeren en vrouwen van den Huyse den Engh voorschre- ven in der tijt ook altijt ende ten eeuwigen dage sullen moeten laten en gedogen dat de besitters heeren en vrou- wen van den Huyse Vleuten indertijd en die van hare familie soo met waagen ende paarden als te voet gebruy- ken de Laan, behoorende aan den selven Huyse den Engh ende daar over haren overweg hebben, beginnende van den Heerenweg tot voorbij de poort van 't Huys den Engh ende ook van daar tot op die Dijk of Heerenwech voorbij. Erfdienstbaarheden
In het bovenstaande citaat is sprake van de vestiging
van twee erfdienstbaarheden of servituten. Wat verstaat men daaronder? Een erfdienstbaarheid is volgens het hedendaagse Bur-
gerlijk Wetboek een last, waarmee een erf (in de ruimere betekenis van een stuk grond) is bezwaard tot gebruik en ten nutte van een erf dat aan een andere eigenaar toebe- hoort. Deze last rust alleen op de grond, niet op de per- soon. Dat stuk grond is het dienstbare of lijdende erf, het andere het heersende erf. Een erfdienstbaarheid bestaat dus uit de verplichting om iets te dulden of te gedogen (ook wel om iets niet te doen) ten behoeve van een ander erf. De vestiging van een erfdienstbaarheid moet notarieel worden vastgelegd. Er zijn verschillende soorten van erfdienstbaarheid. Wat
de rechten van overgang op een ander erf betreft onder- scheidt men drie categorieën, t.w. die van voetpad, van rijpad of dreef en van weg. Het recht van voetpad is zon- der meer duidelijk. Dat van rijpad of dreef houdt in, dat men over een ander zijn land te paard mag rijden of bees- ten mag drijven. De erfdienstbaarheid van weg is alles- omvattend, men mag dan ook met een wagen, een rijtuig enz. over het lijdende erf rijden. Deze soorten van erfdienstbaarheid bestaan al heel lang.
In ons geval van 1699 ging het in de eerste plaats om erf- dienstbaarheden van weg. Maar ook een recht van voet- pad over een ander stuk land werd in die akte geregeld. Evenals tegenwoordig het geval is, moesten de eige-
naren van de lijdende erven ervoor zorg dragen, dat de overwegen en het overpad ongehinderd konden worden gepasseerd. Daarom werd ten aanzien van het recht om van eikaars lanen gebruik te maken het volgende bepaald in de veilingvoorwaarden van het Huis te Vleuten: Ende soo wanneer de voorschreven lanen, steegen ofte over- wegen met hecken, boomen (afsluitbomen) of dierge- lijcken mogten werden geslooten, soo sal daarvan bij (door) en aan de besitters heeren en vrouwen der voor- schreven huysen in der tijt gelevert worden bequaame sleutels ten kosten van den geenen die de heckens, boo- men of diergelijcken op ofte aan de laanen ofte stegen sal hebben gesteldt of doen stellen. Het is merkwaardig dat de heersende erven niets be-
hoefden bij te dragen in de kosten van het onderhoud van de lanen van de lijdende erven. Men deed dat blijkbaar met gesloten beurzen. |
|||||||
|
851
|
|||||||||||||||||
|
^
|
|||||||||||||||||
|
54%
|
|||||||||||||||||
|
Het Huis den Eng.
Pen en penseel in grijs van J. de Beijer, 1750.
Atlas Coenen van 's Gravesloot 15-85-2, museum Flehite te Amersfoort, in bewaring bij Rijksarchief Utrecht.
|
|||||||||||||||||
|
Op 13/23 november 1699 kwamen de verkoper en koper
/an het Huis te Vleuten overeen, dat de eigenaren en ge- )ruikers van die ridderhofstad voortaan, in plaats van over :en boom over de wegsloot van de Vleutense Dijk naar iet aan de overzijde gelegen weiland te gaan, gebruik nochten maken van den dam leggende neffens het huyssie >an den heere verkooper. Dat huisje stond tegenover het iuis te Vleuten en komt straks weer ter sprake. Wanneer die overweg met boomen ofte heckens wierde
tfgeslooten zouden door de verkoper of diens nakomelin- gen (eigenlijk: diens rechtsopvolgers) bequame sleutels lan de heer cooper, sijne nacomelingen ende voorschre- ven bruykers indertijd worden geleverd. Deze zaak was van de zijde van de grondeigenaar dus
!oed geregeld. Maar ook de pachter van het dienstbare lijdende) erf moest dit recht van overpad respecteren, daarom werd op 25 november 1699 een nieuwe „huur- edulle" (pachtcontract) opgemaakt door notaris F. de Vith te Utrecht, waaruit ik het volgende overneem (Ge- meentelijke Archiefdienst te Utrecht, Notariële archieven, nventarisnummer U 112 a 001): /n manieren naebeschre- en heeft de hoogedelgeboren heer Cornelis van Egmond an der Nijenburgh, heer van den Engh, etc, verhuurt nde in een jaerlijcxe pacht gegeven aan ende ten behoeve |
van Cornelis Janssoon Hovelingh, die oock bij desen
bekent gehuyrt te hebben, ontrent drie mergen weyland mettet boogaertie ende huysinge daer op staende, gelegen onder den gerechte van Vleuten, belent ten oosten de heer advocaet Blom ende ten westen de wateringe genaamt het Leywerck; item noch ontrent vijff hond weylant, gelegen ten westen van een gedeelte van de voorschreven drie mergen lants, over en alsulcx oock ten westen van de wa- teringe voorschreven, voor den tijt van seven aeneen- volgende jaren, waervan het eerste jaer ingaen sal in reguard van de landen met 1- Januarij, ende van de huysinge op de vervaartijt (het tijdstip, waarop de huur eindigt) van Paasschen des jaars seventien hondert, jaar- lijcx om de somme van tnegentich gulden, te weeten, etc. In de bovenstaande tekst is de watergang genaamd het
Leywerck de tegenwoordige Vleutense wetering tussen het voormalige Huis den Engh en de brug in de Hinderstein- laan bij de spoorwegovergang. De drie morgen land lagen aan de oostzijde van het Leiwerk of de Vleutense wete- ring, de vijf hond (500 vierkante roeden; zes hond was een morgen) aan de westzijde daarvan. Het recht van overpad ten dienste van de bewoners van
het Huis te Vleuten werd alsdus vastgelegd: Den huurder sal moeten gedogen den overwegh den besitter van 't Huys |
||||||||||||||||
|
852
|
||||||||
|
te Vleuten in der tijt voor hem, sijn familie ende desselfs
bruykers competerende om te voet te mogen passeren van den Heerewegh over de voorschreven drie mergen lant tot op 't Sandpad. Op deze erfdienstbaarheid van voetpad kom ik later terug.
Openbare verkoping van het Huis den Engh
(14-5-1729) Op 14 mei 1729, het jaar waarin notaris Vlaer de oude
akte van 1699 inclusief de daarin later aangebrachte veranderingen afschreef, vond een openbare verkoping plaats van het Huis den Engh. Wat de opstallen en lan- derijen betrof gebeurde dat in vijf kavels, in die tijd per- celen genoemd. Deze gingen alle naar verschillende ko- pers, zodat de bezitting in delen uiteenviel. De door deze notaris opgestelde Conditien en voor-
waarden waar na de heer Cornelis Jacob Luyk, secretaris van Mijdregt als speciale gemagtigde van de hoogwel- geboren jonkvrouwe Maria van Egmond van de Nijenburg zou opveylen en verkopen de nabeschreven ridderhofstad den Engh met desselfs aanhorige landerijen bevatten veel belangwekkende gegevens over de ligging van de (niet aaneengesloten) landerijen ter grootte van 167 morgen (142 hectaren) van deze ridderhofstad. Ik zal hier echter al- leen ingaan op de voorwaarden ten aanzien van het handhaven van de erfdienstbaarheden van weg en van voetpad, die verbonden waren aan de landerijen vermeld in het eerste en in het vierde perceel van de veiling. Men kan de vele andere beschrijvingen lezen in de minuut van deze akte in de Gemeentelijke Archiefdienst te Utrecht (Notariële archieven. Inventarisnummer U 166 B 001). De koper van het eerste perceel diende rekening te
houden met onder andere de volgende voorwaarde: Wij- ders is conditie dat den coper off die hem representeert, als mede den bruyker off bruykers van de nabeschreve hofstede en landerijen alle de vrijheid zullen hebben ('t geene den cooper van dezen Huyze den Engh ook sal moeten gedogen) dat zij de Laan off Steegh van de The- materdijk tot den Vleutensen Dijk sullen mogen passeren en repasseren, soo na de Themater als Vleutense Dijken en na de landen rontomme de Steeg leggende, te voet, te wagen en te paard, mitsgaders met beesten als anders. Deze conditie sloeg op de grondgebruikers van den
Engh, die misschien verschillende andere landheren zou- den krijgen. De tweede voorwaarde was bedoeld voor de eigenaren van het Huis te Vleuten: Den coper van dit parceel sal ook moet gedoegen den uyt- en overwegh den heere en bruykers van 't Huys te Vleuten, mitsgaders hare familien, over de voorschreven Steegh als anders com- peterende en daar tegens ook weder de Steeg off Laan van den Huyse Vleuten te mogen gebruyken, alles volgens de oude contracten daar van zijnde. Wij zien dus dat de oude wederzijdse erfdienstbaar-
heden gehandhaafd werden, echter met dit verschil, dat nu ook de grondgebruikers of pachters van de huizen Vleuten en Den Engh uitdrukkelijk werden vermeld als recht- hebbenden. Dat laatste is tegenwoordig niet meer nodig, omdat - zoals eerder is gezegd - een erfdienstbaarheid ge- bonden is aan de grond (aangeduid door middel van ka- dastrale perceelnummers) en niet aan de persoon (eigenaar of gebruiker). Koper werd Johannes Cyprianus van Ewijck voor zich-
zelf of voor iemand anders, waarvan hij de naam binnen drie dagen bekend zou maken, voor de som van 7575 gul- den. |
Einde van de erfdienstbaarheid van voetpad
(14-5-1729) De Conditien en voorwaarden van de veiling van de
ridderhofstad Den Engh met bijbehorende gebouwen en gronden in 1729 omvatte als vierde perceel het huyssie aan de Vleutense Dijk, dat werd genoemd in de overeen- komst van 13/23 november 1699 over het recht van voet- pad ten behoeve van het Huis te Vleuten naar het publieke zandvoetpad tussen Utrecht en Vleuten. Wij lezen: Nogh een huyzinge, gelegen over (tegenover) 't Huys te Vleuten, met ontrent vier mergen boomgaerd, weg en hoijlanden, gelegen onder den geregte van Vleuten, belend ten oosten de heer en meester Coenraad Blom, ten zuyden den Vleu- tensen Dijck, ten westen de Vleutense weteringe ende heer Masseyst, en ten noorden de landen van den Engh. Met de Vleutense wetering werd hier weer bedoeld dat
deel van die watergang, dat tussen de huizen Den Engh en Vleuten liep. Een andere naam daarvoor was het Leiwerk (zie voren), die nog in de tweede helft van de vorige eeuw in gebruik was. De ,,huyzinge" stond dus ten oosten van die wetering, mogelijk tussen de brug en de huidige spoor- wegovergang. Onder „weg" werd hier verstaan het stukje Vleutense Dijk vóór het huis. Daarvan hadden de bermen waarde voor de eigenaar vanwege de mogelijkheid er bo- men op te planten, terwijl het grasgewas kon worden ver- pacht aan de gebruiker van het land. Aan de koop van dit huis met bijbehorende grond was
de volgende voorwaarde verbonden: Den coper van dit parceel sal moeten gedogen het overpad, 't geen den heer en vrouwe van Vleuten nevens haar familie, bruykers als anders is hebbende volgens de oude contracten, etc. Wij zien hier dus de erfdienstbaarheid van voetpad naar
het Vleutense Zandpad weer te voorschijn komen. Koper van dit perceel werd Matthijs Hoveling voor
zichzelf of voor degene die hij binnen drie dagen bekend zou maken en wel voor de som van 1645 gulden. Op de- zelfde dag „nomineerde" hij Hendrik Jan van Minnebeeke, de eigenaar van het Huis te Vleuten. Deze aanvaardde de koop en de daaraan verbonden voorwaarden. Omdat Van Minnebeeke toen eigenaar was geworden van zowel het heersende als van het lijdende erf, was het verdere bestaan van de erfdienstbaarheid van voetpad overbodig geworden en kon deze zonder meer vervallen. Het is mogelijk, dat dit looppad later uitgroeide tot een
particulier rijpad naar enige woningen en percelen grond, waarlangs tijdens de ruilverkaveling een parallelweg be- noorden de spoorweg werd aangelegd. Dit is de tegen- woordige Hof ter Weydeweg, gelegen tussen de Utrecht- seweg bij de hofstede De Hoed en de Hindersteinlaan bij het café-restaurant De Tol. Het voormalige rijpad kwam uit op de Hindersteinlaan tussen de brug over de wetering en de spoorwegovergang in de Utrechtseweg. Na de aan- leg van de Hof ter Weydeweg werd het rijpad overbodig en opgeruimd. |
|||||||
|
Transport van een gedeeite van het aan Van Ewijcl(
toegewezen eerste perceel van de veiling (12-7-1729) Wij keren weer terug naar Johannes Cyprianus van
Ewijck, aan wie op de veiling van 14 mei 1729 het eerste p)erceel (waarin het Huis den Engh was begrepen) was toe- gewezen voor hemzelf of voor een eventuele andere gega- digde. |
||||||||
|
853
|
||||||||||
|
Jü ff i. Ife'
|
||||||||||
|
■4 ii
|
||||||||||
|
Luchtfoto van het gebied dat in dit artikel wordt behandeld. Toestand 1953. Het noorden is boven.
De opvallende witte kronkellijn die midden op de foto van links naar rechts loopt is de Utrechtseweg. Deze begon toen by het
dorp Vleuten, dat linksboven is te onderscheiden. De spoorweg Rotterdam-Utrecht ziet men als een rechte lijn dwars over de fo- to gaan en de L'trechtseweg bij het Huis te Vleuten kruisen. Van deze voormalige ridderhofstad is het eilandje, waarop oudtijds de woontoren heeft gestaan, zichtbaar als een wit stipje in een kleine zwarte cirkel (de gracht) in de zuidwestelijke hoek tussen de Utrechtseweg en de spoorweg. Het Huis den Engh staat in de rechterbovenhoek van de foto. Daar eindigt, van links komende, de Thematerdijk, nu Smalle Themaat geheten. Naar boven (richting Zuilen) gaan van hier naast elkaar de Proostwetering (zwart) en de vroegere Kantonnaleweg (wit). Tussen de huizen Den Engh en Vleuten loopt als een licht gebogen zwarte lijn het gedeelte van de Vleutensewetering dat vroeger ook het Leiwerk werd genoemd. In de linkerbenedenhoek komt een kort stuk van de Zandweg (wit) langs de Leidse Rijn (zwart) op de foto voor. De Enghlaan gaat van Den Engh naar de Utrechtseweg en wordt doorsneden door de spoorweg. De voormalige Laan van het Huis te Vleuten is nog te herkennen als een rechte zwarte l^n vanaf deze vroegere ridderhofstad (bij de spoorwegovergang van de Utrechtseweg) tot aan de Krochtdijk (nu Europaweg) die schuin Van linksboven naar rechtsonder loopt; vandaar geven de smalle percelen grasland het oude tracé aan tot aan de Zandweg. Het eveneens In het artikel genoemde Hof ter Weyde bevindt zich rechts benoorden de spoorweg, bij de noordwaarts gerichte kronkel van de Utrechtseweg. Foto Landinrichtingsdienst, Utrecht (fotomozafek K.L.M. Aerocarto). |
||||||||||
|
854
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
Thematerdijk (nu Smalle Themaat)
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
Zuilen
Proostwetering
Voormalige Kantonnaleweg Huis den Engh
Vleutense wetering of Stadswetering
Leiwerk of Vleutense wetering
Laan of Steeg van tiet Huis den Engti
(nu Engfilaan) Vleutense Zandpad
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
Kantonnaleweg
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
Vleuten
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
Vleutense wetering of Rijn --------
Vleutense Dijk, Dijk of Heerenweg
(nu Hlnderstelnlaan) De Tol -----------------------------
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
Huis te Vleuten
Nes of Nesse -------
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
i5.,_jl#^- HofterWeyde
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
Laan of Steeg van het Huis te
Vleuten door de Nesse (nu z.g. Appellaantje) |
||||||||||||||||||||||||||||
|
Hof ter Weydeweg
Spoorweg |
||||||||||||||||||||||||||||
|
Vleutense Dijk, Dijk of Heerenweg
(nu Utrechtseweg) Aiendorperweg
Alendorperwetering |
||||||||||||||||||||||||||||
|
Laan of Steeg van tiet Huis te
Vleuten door de Vleutenvelde Tiendweg of Kroclitdijk (nu
Europaweg) |
||||||||||||||||||||||||||||
|
Meander van de Oude Rijn
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
Zandweg ■-------------------------------
Leidsevaart of Heycopper wetering
(nu Leidse Rijn)
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
Rijksstraatweg
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
Schetskaartje waarop de ligging van de twee ridderhofsteden Vleuten en Den Engh met hun lanen Is aangegeven. Deze ridder-
hofsteden en het Hof ter Weyde (geen ridderhofstad) zijn door middel van vierkantjes en de lanen met dikke lijnen aangeduid. De overige getrokken lijnen stellen de achttiende-eeuwse wegen en waterlopen voor, de gestippelde lijn geeft op schematische wijze de ligging van het Vleutense Zandvoetpad weer. De onderbroken lynen betekenen enige later aangelegde wegen. Ter oriën- tatie is ook de spoorweg Rotterdam-Utrecht met een streeplijn Ingetekend. Op dit schetskaartje zijn alle In het artikel genoemde topografische namen aangegeven. |
||||||||||||||||||||||||||||
|
Twee maanden later, namelijk op 12 juli 1729, vond het
transport plaats voor schout en schepenen van het gerecht Vleuten van het gedeelte van het perceel, dat Van Ewijck wenste te behouden. Daaraan waren de in 1699 vastge- legde wederzijdse rechten van overweg over de lanen van de huizen Vleuten en Den Engh verbonden. De voor ons van belang zijnde passage in de akte luidt
als volgt: Den voornoemden heere Ewijck sal ook moeten gedogen den uyt- en overweg den heere en bruykers van 't Huys te Vleuten, mitsgaders hare familien over de voor- schreven Steegh als anders competerende en daar tegens ook weder de Steegh off Laan van den Huyse Vleuten (dit is de laan door de Nes en door de Vleuterweide naar de Zandweg langs de Leidse Rijn) te mogen gebruyken, alles volgens de oude contracten daar van sijnde en waartoe ook word gerefereert, mitsgaders tot de coopconditien den Men May 1729 voor den notaris Everard Vlaer en getuy- gen tot Utrecht gepasseert. Einde van de wederzijdse rechten van overweg van
de liuizen Vieuten en Den Engli (19/22-6-1830) De overeenkomst betreffende de wederzijdse rechten
van het gebruik van de lanen van de huizen Vleuten en Den Engh werd in 1830 beëindigd. Op de achterzijde van de akte van 12 augustus 1699 is het volgende geschreven: Bij ace oord in dato Haarlem den 19 Junij en te Utrecht |
||||||||||||||||||||||||||||
|
den 22 Junij 1830 tusschen jonkheer Jan Maximiliaan
baron van Tuyll van Serooskerken van Vleuten, als eige- naar van de ridderhofstad Vleuten en daarbij behoorende landen ter eenre, en de weledele heer Hendrik Ravee, eige- naar van de ridderhofstad en huizinge den Engh met de daarbij behoorende landen ter ander zijde, zijn de in deze vermelden overpaden en overwegen, die partijen uit krachte dezes konden uitoefenen, vernietigd. En zo eindigt dan de geschiedenis van de wederzijdse
erfdienstbaarheden van weg, die de eigenaren met hun pachters van de huizen Vleuten en Den Engh meer dan een eeuw lang op eikaars „lanen" bezaten, Chronologische samenvatting
De rechten van overweg en overpad, die in deze bij-
drage zijn beschreven, geven enigszins een indruk van de afdoende wijze, waarop men dergelijke zaken al drie eeuwen geleden regelde. Omdat in ons geval sprake is van twee reeksen van handelingen, raakt men al lezende mis- schien beide draden kwijt, die door het verhaal lopen. Daar- om zal ik de stof hieronder in een chronologisch overzicht samenvatten. De handelingen die te maken hadden met de wederzijd-
se erfdienstbaarheden van weg zijn telkens aangeduid met de letter W, die welke betrekking hadden op de erfdienst- baarheid van voetpad met de letter V. |
||||||||||||||||||||||||||||
|
855
|
||||||||||||
|
12-8-1699 Publieke verkoping van het Huis te Vleuten met bijbehorende gebouwen, boerderij en landerijen.
Verkoper: Johannes Cornelis van Egmond van der Nijenburgh.
Koper: Cornelis van de Minnebeeck (later geschreven van of van de Minnebeek(e)). W Wederzijdse vestiging van erfdienstbaarheden van weg op eikaars lanen. V Vestiging van erfdienstbaarheid van voetpad op grond van het Huis den Engh t.b.v. het Huis te
Vleuten met een boom (voetbrugje) over de wegsloot. 13/23-11-1699 V Overeenkomst tussen koper en verkoper van het Huis te Vleuten dat i.p.v. de boom over de weg-
sloot voortaan gebruik mag worden gemaakt van een dam naast een huisje, dat eigendom is van de verkoper. 25-11-1699 V Pachtcontract tussen Cornelis van Egmond van der Nijenburgh als landheer en Cornelis Janssoon
Hovelingh als pachter van het huisje met grond, waarin bovengenoemd recht van overpad wordt
vastgelegd. 14-5-1729 Openbare verkoping van het huis den Engh.
Verkoopster: Maria van Egmond van de Nijenburgh.
Koper van perceel 1: Johannes Cyprianus van Ewijck.
W Op de Steeg of Laan (nu Enghlaan) blijft de wederzijdse erfdientbaarheid gehandhaafd, maar deze
is nu ook voor de pachters van toepassing.
Koper van perceel 4: Jan van Minnebeeke. V De erfdienstbaarheid van voetpad wordt door deze aankoop beëindigd (dezelfde grondeigenaar).
12-7-1729 Transport van de aankoop door Johannes Cyprianus van Ewijck.
W Alle wederzijdse erfdienstbaarheden van weg worden gehandhaafd, nu ook geldig voor de pachters.
19/22-6-1830 W Beëindiging van de overeenkomst over wederzijdse erfdienstbaarheden van weg over de lanen van de
huizen Vleuten en Den Engh.
|
||||||||||||
|
De Zandweg:
Utrecht |
||||||||||||
|
de beste wegverbinding met de stad
|
||||||||||||
|
In dit opstel zijn, zoals gezegd, twee hoofdlijnen te on-
derscheiden: - de vestiging en beëindiging van de erfdienstbaarheid
van voetpad voor de bewoners van het Huis te Vleuten met hun pachters over het land van het Huis den Engh naar het Vleutense Zandpad; - de vestiging en beëindiging van de erfdienstbaarheid
van weg, die de eigenaren van de twee huizen hadden op eikaars lanen. De betekenis die aan eerstgenoemde erfdienstbaarheid
werd toegekend is duidelijk en reeds uiteengezet. Iets an- ders is, waarom de eigenaren van beide huizen zoveel prijs stelden op een recht van overweg op eikaars lanen, te we- ten de laan van het Huis te Vleuten naar de Zandweg langs de Leidse Rijn en de laan (Enghlaan) van het Huis den Engh vanaf de Vleutense Dijk of Heerenweg (Utrecht- seweg) naar de Thematerdijk (Smalle Themaat). Daarvan is de eerste naar mijn mening de belangrijkste geweest. De laan van het Huis te Vleuten vormde een korte ver-
binding met de heden nog bestaande Zandweg die langs de noordzijde van de Leidse Rijn tussen de Stadsdam en de Heldam was gelegen. Deze Zandweg was oorspronkelijk een smal voetpad van vijf voeten of ca. anderhalve meter breedte, dat de Staten van Utrecht in 1604 hadden doen aanleggen ten behoeve van het voetgangersverkeer tussen de stad Utrecht en Harmeien; van daar af werd het door het grootwaterschap van Woerden doorgetrokken naar Woerden en verder westwaarts. Hoewel dit niet met zoveel woorden werd gezegd lijkt het mij aannemelijk toe, dat het voetzandpad niet langs de waterkant, maar aan de landzijde op de dijk of weg kwam te lopen, althans voor zover dit in de latere gemeente Vleuten-De Meem lag. Het |
||||||||||||
|
Het oostelijke gedeelte van de Thematerdijk of Thematerweg,
nu Smalle Themaat geheten, gezien vanuit het noordwesten in de richting van de hofstede Den Engh. Daar eindigt deze weg. Foto van de schrijver, februari 1962. Deze kaarsrechte polderweg is, evenals een aantal andere we- gen in de omgeving van Vleuten, De Meern en Haarzuilens, van hoge ouderdom. Hij werd in de middeleeuwen als een on- verharde kleiweg aangelegd als uitgangslijn (basis) van de ontginning Themaat (links op de foto te zien). Dit deel van de Thematerdijk vormde lang geleden de verbinding van Den Engh met het dorp Vleuten, althans in de droge jaargetijden. De Kantonnaleweg, waarvan rechts op de foto de wegbeplan- ting nog flauw is te onderscheiden, werd pas in het begin van de vorige eeuw als zandweg aangelegd. |
||||||||||||
|
856
|
|||||||||||
|
was strikt verboden voor paarden, vee en wagens. Daartoe
was het voetpad van de dijk of weg op bepaalde plaatsen gescheiden door een gelind (een houten heining, bestaande uit palen en horizontale rondhouten staken, sparren ge- noemd), op andere plaatsen waarschijnlijk door een grep- pel. Voorts had men volgens voorschrift bij de toegangs- dammen schuttingen van hout of van rijs dwars over het zandpad gemaakt, met overstappen voor de passanten (voorbijgangers) (Groot Placaatboek, Dl. 2, Blz. 256). In 1625 besloten de Staten van Utrecht, in samenwer-
king met die van Holland, het zandpad geschikt te maken voor het gebruik te poste en te peerde, zowel gedurende de zomer als de winter. Dit gebeurde op aandrang van de stad- houder prins Maurits, opdat men het zandpad zou kunnen berijden met een paard om bij een vijandelijke invasie zo spoedig mogelijk berichten te kunnen overbrengen. Het pad werd in 1626 verbreed tot 8 voeten. Dit betekende ech- ter niet, dat iedereen dit pad te paard of met een wagen mocht berijden; ook het drijven van vee daarover was ver- boden (Groot Placaatboek, Dl. 2, Blz. 261). Bijna veertig jaren later, in 1664, legden de steden Utrecht,
Woerden en Leiden ten dienste van een op te richten trek- schuitenveer gezamenlijk een bezand trek- en jaagpad langs de Leidse Rijn en de Oude Rijn aan, namelijk tussen het Leidse Veer in Utrecht en het Utrechtse Veer in Lei- den. Het gedeelte tussen de Stadsdam en de Heldam bleef waarschijnlijk van het oude zandpad tussen Utrecht en Harmeien gescheiden door de resterende strook van de dijk of weg. De ontworpen breedte van het jaagpad be- droeg 1 Rijnlandse roede (ongeveer 3,77 meter). Dit zal de afmeting zijn geweest van het gehele lichaam van het jaagpad, dus met inbegrip van bermen en glooiingen. Van dit jaagpad mochten, behalve voetgangers, uiter-
aard ook de jagers van de schuiten gebruik maken, mits de schippers het verschuldigde tolgeld betaalden al naar ge- lang van het aantal passagiers dat zij vervoerden. Dit „pad- geld", zoals het gewoonlijk werd genoemd, werd aan de Utrechtse kant van het jaagpad geïnd door de sluiswachter aan de Stadsdam. Het was niet toegestaan er met wagens over te rijden. Dat laatste was trouwens ook nog lange tijd het geval
met het in 1626 verbrede voetzandpad, dat (waarschijnlijk) langs de andere zijde van de dijk of weg liep. In 1682 or- donneerden de Staten van Utrecht namelijk, dat niemand wien het ook soude mogen wesen het zandpad mocht be- rijden met wagens, karossen of chesen of met achter- aangestaarte paarden. Hiervan werden uitgezonderd de prins van Oranje met zijn gevolg als mede die gene die daar toe schriftelijk consent (vergunning), met de hand van alle drie de heeren gecommitteerden van 't voor- schreven sandpad onderteekent hadden gekregen. Ook de landbouwers die aan het zandpad woonden mochten dit in de oogsttijd gebruiken. Het is mogelijk, dat de eigenaren van de verschillende
versterkte huizen in Vleuten een dergelijke vergunning konden bemachtigen. In ieder geval was het zandpad in 1777 al geruime tijd voor alle verkeer opengesteld, getui- ge de volgende ordonnantie van de Staten van Utrecht in dat jaar: Alzoo hun edelmogenden voor lange jaaren tot gerief van den passerenden man een voetpad hebben doen maken en zanden, strekkende van Utrecht af tot Harmeien toe, en hetzelve vervolgens tot een bekwamen rijweg ge- approprieert nu reets veele jaren door een iegelijk alzo gebruikt en bereden wordt, etc. (Vervolg Groot Placaat- boek, Dl. 2, Blz. 61). |
|||||||||||
|
De Enghlaan met bloeiende perebomen, gezien in noord-
westelijke richting. Foto van de schrijver, mei 1972. De Enghlaan behoorde tot aan de ruilverkaveling Vleuten (1953 - 1963) in eigendom toe aan de eigenaar van de hof- stede Den Engh en was vanouds een particuliere laan of eigen weg. Ten dienste van de daarop uitwegende percelen grond van andere eigenaren was de kavel, waarop de weg lag, belast met verschillende erfdienstbaarheden van weg. In het raam van de ruilverkaveling werd de Enghlaan openbaar gemaakt en in eigendom, beheer en onderhoud toegewezen aan de ge- meente Vleuten - De Meern. De erfdienstbaarheden konden toen worden opgeheven. De stroken van de bermen waarop de vruchtbomen stonden zijn evenwel om bepaalde redenen aan de oude eigenaar als kavels toegedeeld. Zie daarvoor het Tijdschrift van de Historische Vereniging, jaargang 8, num- mer 2 (juni 1988), bladzijde 621. |
|||||||||||
|
Om deze reden was de laan van het Huis te Vleuten naar
de Zandweg ook van belang voor de bewoners van het Huis den Engh. Zij konden daarover met wagens en koet- sen op een goed berijdbare weg komen, die tot aan de Stadsdam langs de noordzijde van de Leidse Rijn naar de stad Utrecht voerde. De straatweg aan de overzijde van het water was toen nog niet tot stand gebracht; dat was pas in 1827/28 het geval. In hoeverre de laan van het Huis den Engh (de tegen-
woordige Enghlaan) tussen de toeiunalige Thematerdijk en de Vleutense Dijk werd gebruikt door de bewoners van het Huis te Vleuten is mij niet bekend. De behoefte daaraan lijkt mij niet groot te zijn geweest, men kon vanaf de The- materdijk alleen over graskaden langs de Proostwetering in Zuilen komen. De Kantonnale Zandweg, die op dat tra- ject nu voor een groot gedeelte is verdwenen, was toen nog niet aangelegd; dat gebeurde omstreeks 1827. Toen de Vleutense Dijk werd bezand - hij ging toen
Vleutense Zandweg heten - verloor de laan van het Huis te Vleuten haar betekenis voor de ridderhofstad Den Engh als verbinding met de Zandweg langs de Leidse Rijn. Dat gebeurde kort vóór 1830, het jaar waarin de wederzijdse rechten van overweg van de twee ridderhofsteden krach- tens een onderlinge overeenkomst tussen de eigenaren na 131 jaren werd opgeheven. |
|||||||||||
|
.# ^/
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'^^;
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*. «, fc*^.. >^-«»,rji.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'— •
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i^>
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
««
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■^-f
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*i»***'
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
""T^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'#.*"
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ï;»^#
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-^-«1
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
—■^■aa—■—m,...................nyiijiiiiii............,111 .—.—„.
Tijdens de braderie op 25 augustus toonden we in de Broederschapshuisjes een aantal groepsfoto's waarvan we graag zoveel mo-
gelijk namen wilden weten van personen die er op voorkwamen. Wonderlijk was aan het einde van de middag dat vooral de ou- dere foto's een goede respons hadden opgeleverd maar dat van enkele foto's van zo'n dertig jaar geleden de namen maar mondjesmaat binnenkwamen.
Van bovenstaande foto van de Katholieke Jonge Vrouwen, die uit ongeveer 1935 dateert, kregen we élle namen! Helaas waren
niet alle handschriften even goed leesbaar zodat een enkele naam fout gespeld kan zijn. Ook de hardnekkige gewoonte van Vleu- tenezen om namen verkeerd te spellen: Kees de Wens - Kees van der Wens, Jan Lens - Jan Lenssinck kan ons misschien parten spelen. Onze excuses daarvoor! |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Alle namen van links naar rechts. Zittend op de voorgrond: Dora Heyn, Lien Miltenburg, Annie van Koten, SJaan van Rossum.
Staand, de rij zigzagt een beetje: Tonia van Leusden, Joke van Vliet, Marie van der Meer, Anna Ekelschot, Lea Carpay, Corri de
Lange, Mien Jacobs, Lien van Dijk, Janna Verlaan, Dora Goes, Truus van der Bilt, Mien Wibbeke, Annie van Rijnsoever, Riek
van der Gun, Tonia de Groot, Catrien Jacobs, Marie de Jong, Jo van Dijk.
Bovenste rij: Grad van Kleef, Lies Staal, Riek Mandjes, Anna Wieman, Jo Teunissen, Marie van den Berg, Corrie Boeyen, Pietje
van Leusden, Jo van Kleef, Fie de Klein, Anna Geelen, Greet van Kleef, Dora van Dommelen, Alie van Kleef, Annie van Kleef,
Willy Spithoven, Stien van Rijnsoever.
Hartelijk dank aan allen die ons van dienst zijn geweest! KBN
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
j
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
859
|
|||||||||||
|
geloven maar ik heb het zelf op de af-
druk in mijn boekje niet kunnen lezen! KBN.) In het rechterpand was G. Bo- nenkamp gevestigd, de kachelsmid waar alles op kachelgebied te koop was en wat niet op voorraad was, gewoon werd gemaakt. Ook je schaatsen werden er vakkundig geslepen. Tenslotte dan de reactie van de heer A.
Huijden, telefonisch binnengekomen bij onze secretaris: Geheel links smederij van Toon Willemse, later Has Willem- se, nu apotheek. Links (winkel) was vroeger (plm. 1910} woning van school- meester Sluiter, later kruidenierswin- kel H. Bos, weer later Brons. (En dèt was in de tijd dat de foto gemaakt werd, 1960. KBN.) Midden plm. 1910 kolenschuur van smederij Bonenkamp, later verbouwd met woonhuis erop. Fiet- senzaak P. Bonenkamp, van 't Hoog, nu Knijff. Rechts smederij van Arie, later van Geert Bonenkamp. Dat waren de vier binnengekomen re-
acties die elkaar wel aardig aanvullen, op dat genoemde huwelijk na. Mis- schien weten familieleden ons het fijne er van te vertellen. Ter verduidelijking plaatsen we nu
de hele foto waarbij het duidelijk zal zijn dat de beschrijving alleen maar slaat op de 3 è 4 huizen links van het midden. De rechterhelft vonden we in het vorige nummer terug op de mid- denpagina, welke grote foto een mon- tage was met de scheiding rechts langs café Van Straten. De nieuwe raadselfoto zal tenslotte
voor de oude Vleutenaren wel niet zo'n groot probleem opleveren. KBN.
|
|||||||||||
|
Een dorp verandert
|
|||||||||||
|
de benzinepomp en de fietsenzaak van
Piet Bonenkamp. Daarnaast de smede- rij van Geert Bonenkamp. Uiterst rechts is nog iets te zien van een smal poortje tussen smederij en woonhuis van Geert Bonenkamp. Op de foto op het midden- blad is uiterst links nog iets te zien van dat smalle poortje. De derde reactie kwam uit Kocken-
gen van Ko van Oostrum: In het lin- kerpand was kruidenier G. Bos geves- tigd. Deze was getrouwd met ... Haaks- man. Het middelste pand, het hoogste, behoorde toe aan P.H. Bonenkamp, hij had daar zijn fietsenhandel annex huis- houdelijke apparatuur. Het bovenste gedeelte werd door hemzelf bewoond. Zie ook de „KVP lijst 1 "-affiche op het kamerraam. (Ik ben graag bereid dit te |
|||||||||||
|
De heer A. Huijden van de Heycop-
perkade heeft de eer van De Meem ge- red! Ik kreeg achtereenvolgens twee reacties binnen uit Vleuten en één uit Kockengen. „Dat wordt me wat moois" begon ik te denken, .jiiks uit De Meem!", maar het is dus toch nog goed geko- men. De eerste reactie kwam van mijn vas-
te correspondentievriendin mevrouw Griffioen die nu amicaal met „Annet" tekende: De laatste raadselfoto in ons blad
komt uit De Meern; met enige hulp van m'n ouders en graven in m'n ge- heugen - ik heb namelijk in De Meern op de lagere school gezeten - hoop ik U uit de droom te helpen wat betreft de drie panden op de foto. Het eerste pand links is een kruidenierszaak van G. v.d. Bosch, gehuwd met Neeltje van Tuyl. Het tweede pand is de winkel plus bo- venwoning van P. Bonenkamp, o.a. fietsenmaker, maar ik dacht ook iets van een electrotechnisch bedrijf. Het rechtse pand is de smederij van G. Bo- nenkamp, een broer van eerstgenoem- de P. Op een gedeelte van deze twee pan-
den samen staat nu het Expert-bedrijf van de firma Bonenkamp. Een zoon van P., Hans, staat nu nog in die zaak, dacht ik. De zonen van G. hebben een bedrijf op de Castellumlaan 2-4. Het pand van G. v.d. Bosch is nu de fiet- senzaak van de firma Knijff. - Ik fiets deze brief even bij U langs. De tweede reactie kwam van J.B.
Klein uit de Prins Hendrikweg. Hij vertelde ons: Uiterst links het woon- huis en de smederij van Has Willemse. Daarnaast de poort naar het huis van Leen van Bommel. Daarnaast de krui- denierszaak van Henk Bos. Vervolgens |
|||||||||||
|
860
|
||||||||||||
|
Hincjerstein
door
Dr D. W. Gravendeel en J.H. van der Poel |
||||||||||||
|
Als we ons verdiepen in de geschiedenis van het Vleutense landgoed Hinderstein - het latere Alenvelt - komt
meteen de vraag op of er wellicht verband bestaat met de ridderhofstad Hindersteyn onder Neerlangbroek. Dat verband hebben wij niet kunnen vinden. De vroegst bekende persoon, die ca 1315 met genoemde ridderhof- stad beleend was, noemde zich wel naar zijn leen maar zijn eigenlijke naam was Willem van Suermont. Het geslacht (van) Suermont hield de ridderhofstad in leen tot 1463. De familie, waaraan het Vleutense goed zijn naam dankt, heette echter wel degelijk van Hinderstein of mis-
schien moeten we zeggen dat de familie van Hinderstein ter plaatse grond bezat in de tijd dat ons verhaal aan- vangt. |
||||||||||||
|
Knijfgensdorp
Met deze naam werd van oudsher een tiendplichtig stuk
grond aangeduid, begrensd door de Rijn (Vleutense Wete- ring), de tegenwoordige Schoolstraat, de Thematerdijk en het Leywerk. De naam is al heel oud. Het kapittel van Oud- munster bezat er veel land en de bewaard gebleven pacht- overeenkomsten vangen aan in 1351. |
||||||||||||
|
Over de betekenis van de naam durven wij niets zekers te
zeggen. Dorp (doorp, dorpe, derp, darp, durp) kan, behal- ve dorp, ook akker, hoeve of landgoed betekenen. Knijff is een nu nog voorkomende persoonsnaam. Het landgoed Hinderstein besloeg niet het gehele gebied
van Knijfgensdorp, maar wel een groot deel ervan. |
||||||||||||
|
Kijfgensdorps Thienden in 1805.
Het noorden is boven. De begrenzingen waren: in het noorden de Thematerdijk (nu Smalle Themaat), in het zuid-oosten het
Leywerk (ook wel de Vleutense Wetering genoemd), in het zuiden de Vleutense Wetering en in het westen de Kerkweg of
Groeneweg (nu Schoolstraat). Rechtsboven Den Engh. Door het zuidelijke gedeelte van Knijfgensdorp liep van oost naar west
het oude voetzandpad.
Rijksarchief Utrecht, Topografische Atlas, Archief Oudmunster 713 I.
|
||||||||||||
|
861
|
|||||||||||||||||||||||
|
De familie van Hinderstein
De naam van de familie duikt voor 't eerst op in 't Vleu-
tense in 1487. Op 22 februari van dat jaar verscheen voor de Proost van Oudmunster een zekere Dirck Jacobsz. Speijert. Deze droeg zijn leenheer op die leenweer van drie morgen lants, gelegen op Knijfgensdorp, in den Gerechte van Vlueten (dat betekent dus dat Dirck afstand deed van zijn leenrecht). Vervolgens beleenden de Proost en zijn leen- mannen Adriaen van Hijndersteijn met diezelfde drie mor- gen. Op dezelfde datum kreeg Adrijaen van Hijnersteijn van
Deken en Kapittel van Oudmunster in erfpacht negen mer- gen lants, also sij gelegen sijn in den Kerspel van Vloeten ......, item noch seven hont lants, gelegen in den Kerspel
van Vloeten, in den camp geheten Loetmergen,......Ook de-
ze grond was daarvoor in er^acht geweest bij Dirck Jacobsz. Speijert. Wij willen hier niet ingaan op de subtiele verschillen
tussen „leen" en „erfpacht". Dat is wellicht een mooi on- derwerp voor een apart verhaal. Adriaen stierf ca 1509. Hij was, in tweede huwelijk, ge-
trouwd met Marie Adriaens van Wesell, die in december 1514 overleed. Om misverstand te voorkomen is het wellicht goed hier
reeds op te merken dat de eigenaren van Hinderstein nim- mer zelf onder Vleuten geboerd hebben. Zij behoorden al- tijd tot de klasse van de elders wonende grondbezitters en bekleedden veelal hoge posities, die niets met het boeren- bedrijf te maken hadden. |
|||||||||||||||||||||||
|
Adriaen werd opgevolgd door zijn zoon Claes, die evenals
zijn zusters Hadewich en Hülegond was gesproten uit het eerste huwelijk van Adriaen. De naam van hun moeder is ons niet bekend. Claes was getrouwd met een zekere Alit, die in januari
1533 weduwe was. Er berust op het Rijksarchief te Utrecht een ,,Blaffert
van Oudschild gelden" (een register van een bepaalde belas- ting). De weduwe van Hijnderstijn (dit moet de genoemde Alit zijn) met Willem ende Adriaen, haar soonen waren aangeslagen voor 40 morgen land, gebruikt door Adriaen Gerritsz. van Roijen. Bovendien bezat die pastoor tot Vleuten 1 morgen lants, gebruikt door Willem Hijnder- steijn voorschreve. Die 40 morgen slaan zonder enige twij- fel op „ons" Hinderstein, wat trouwens bevestigd wordt door de in de Blaffert genoemde latere eigenaars. Claes en Alit hadden overigens drie kinderen. Er was nog
een dochter Hillegont. Hoe het bezit inmiddels was aangegroeid tot 40 morgen
laten we in het midden. Opvolger was zoon Willem. Deze overleed tussen 1545
en 1556. Hij was getrouwd met Alit Gerrits Knoops, die nd 1562 overleed. Daarmee was de dynastie van Hinder- stein - voorzover die althans het Vleutense aangaat - ei- genlijk uitgepraat. Het echtpaar had wel zes kinderen, maar dat waren allemaal dochters: Hillegont, Comelia, Gerarda, Alit, Wilhelma en Nicolaa. |
|||||||||||||||||||||||
|
Adriaen van Hinderstein + ca 1509
X NN |
|||||||||||||||||||||||
|
Hillegont
|
|||||||||||||||||||||||
|
Hadewich
|
Claes van Hinderstein + ca 1532
X Alit |
||||||||||||||||||||||
|
Willem van Hinderstein + tussen 1545 en 1556
X Alit Gerrits Knoops |
Hillegont
|
||||||||||||||||||||||
|
Adriaen
|
|||||||||||||||||||||||
|
---------------------------------------------^ ^ I
Nicolaa van Hinderstein + ca 1623 Alit Wilhelma Hillegont
X Willem Cornelisse (van Pijlsweert) + vóór 1613 |
|||||||||||||||||||||||
|
Cornelia
|
|||||||||||||||||||||||
|
Gerarda
|
|||||||||||||||||||||||
|
Willem van Pijlsweert + Utrecht 07-08-1626
X Alit van Merenburch + Utrecht 07-02-1651
|
|||||||||||||||||||||||
|
Hendrick Zas van Weldam
|
|||||||||||||||||||||||
|
^ generaties van Hinderstein waaraan het landgoed zijn naam te danken heeft.
|
|||||||||||||||||||||||
|
862
|
||||||||
|
Van Pijlsweert
Eén der dochters, Nicolaa (Claesgen) van Hinderstein
(overleden circa 1623), trouwde met Willem Cornelisse (van Pijlsweert), overleden vóór 1613. Hun zoon Willem van Pijlsweert was de oorzaak van
een zeer ingewikkeld vervolg. Hij overleed kinderloos op 7 augustus 1626 te Utrecht en werd in de Buurkerk begra- ven. Zijn weduwe, Alit van Merenburch, overleefde hem maar liefst 25 jaar. Zij overleed op 7 februari 1651 te Utrecht en werd in de Jacobskerk begraven. Zij had gewoond aen de Oudegraft ontrent Draeckenburchsteech. Toen pas kon de nalatenschap verdeeld worden en ook
toen pas kwam het testament boven water, dat Willem kort voor zijn dood, op 11 juli 1626 gemaakt had en waarin hij zijn neven en nichten in gelijke portiën tot zijn universele erfgenamen benoemde. Bovendien had hij er de bepaling in doen opnemen dat de goederen bij hem nagelaten moes- ten succederen aen den naeste van den bloede van den tes- tateur. Willem was zéér vermogend geweest en er waren 18 ge-
gadigden, die allemaal wel graag aan hun trekken wilden komen. Een onderlinge verkoop was de oplossing en zo werden de goederen verkocht voor de gerechten van de stad Utrecht, Pijlsweert, de Oude en de Nieuwe Poort, West- broek, Lage Weide, Overeind van Jutphaas, Gieltjesdorp, Heijcop, Maarssen, Westraven, Hoograven, Harmeien en Vleuten. De lezer zal 't ons niet kwalijk nemen dat wij ons ver-
der niet hebben verdiept in de familieverhoudingen. Hendrick Zas van Weldam
Op 7 februari 1653 transporteerden de verschillende erf-
genamen aan Hendrick Zas van Weldam, als vader en voogd van zijn kinderen en in die kwaliteit gerechtigd tot vier- achtiende deel van de nalatenschap van Willem van Pijls- weert: Een Huijsinge, Hoffstede met drie bergen, schuijren ende alle vorder getimmer daerop staende. Een cleijne Huijsinge ende Hoffstede daer annex, met Boomgaerden, jlantinge ende bepotinge, met weij- ende Bouwlanden,
Igendefnt Hijndersteijns Hoffstede, gelegen op Knijffgens- \dorp, groot te saemen ontrent 55 mergen, streckende wt den Vleutensen Rijn tot aen den Thematerdijck toe. Het landgoed moest uit de handen van alle gerechtigden
„bij elkaar gepeuterd" worden, maar tenslotte was het dan toch weer één geheel. Het is dèn ook voor het eerst dat de „hofstede" met naam, ligging en oppervlakte zo duidelijk - wordt omschreven. Hofstede
Als wij het tegenwoordig hebben over een hofstede, den-
ken we in de eerste plaats aan een hoeve of boerderij. Toch is dat, historisch gezien, niet helemaal juist. Een ,,stede" (stade, stat) was van oudsher een plaats in de ruimste zin van het woord. Onder een „hof verstond men vroeger, behalve een woning van de aanzienlijken (heren- huis, kasteel, woning van de vorst, hof, paleis), toch meer een min of meer beperkte ruimte in de betekenis van erf of tuin. Men sprak dan ook van „huus ende hof' als men een huis en erf wilde aanduiden. Een hofstede was dus, strikt genomen, niet meer dan een
stuk grond met een erf. Was er ook een huis aanwezig, dan werd dat apart vermeld: een huijsinge, hoffstede, bergen, schueren ende alle vorder getimmerte daerop staende. |
||||||||
|
Ook de erbij behorende landerijen werden apart ver-
meld: boomgaerden, bosch, weij-, hooij- ende bouwlan- den. Jacob van Voorburgh
Hij was de volgende eigenaar van Hinderstein. De man
was Borgemeester tot Rotterdam, maar verder weten wij niet veel van hem. In 1683 was hij overleden, want op 18 april van dat jaar verzocht zijn weduwe, Maria van Vre- denburgh. Vrouwe van den Bosch, het Gerecht de waarde van het onroerend goed te bepalen ten behoeve van de suc- cessie. Huijsinge ende Hoffstede werden getaxeerd op f 600,-- en de 57 (blijkbaar was er iets bijgekocht) morgen land op f7.125,-. De hofstede was in gebruik bij Comelis Dircksz. van Bijlevelt. Hun dochter Margareüia kreeg de hofstede mee ten huwe-
lijk bij huwelijksvoorwaarden van 24 november 1690. Mr Allart van der Duijn
Mr Allart, getrouwd met Margaretha van Voorburgh, was
advocaat te 's-Gravenhage. Op 23 november 1693 verhuurde hij aan Comelis Dircksz. van Bijlevelt zijn Huijsinge ende Hofstede, van outs genaemt Hindersteijns Hofstede, tot noch toe bij den huijrder gebruijckt, voor 6 jaar tegen jaar- lijks f 380,-. In 1694 had Mr Allart geld nodig en op 9 juni van dat
jaar leende hij van Ds Bartholdus van Hattem, bedienaer des Goddelijcken woorts tot Vleuten, f 3.000,— (dominees waren destijds wel eens kapitaalkrachtig!). Hij verbond hypo- thecair de hofstede, nog steeds in gebruik bij Cornelis Dircksz. van Bijlevelt. De kleijne Huijsinge werd bewoond door Hermen Jansz. Smith. De geldelijke problemen waren daarmee voor het echt-
paar blijkbaar niet uit de wereld, want op 17 juni machtig- de Margaretha haar man haer wooninge, genaempt Hin- dersteijn met sijne alinge (alle) landerijen in 't openbaer ofte uijtterhant te verkopen. Cornelis Johannes van Roijen
Op 19 maart 1695 was het zover. Mr Allart transporteerde
aan Anna Eijckels, laatst weduwe van Willem van Velpen, in leven notaris te Utrecht seekere huijsinge, Hoffstede met drie bergen, schueren ende alle vorder getimmerte daer- op staende, mette brouwketel, boom gaarden, bepotingen ende beplantinge, mette weij- ende bouwlanden, met nog een kleine huijsinge ende Hoffstede daer annex gelegen, tot Vleuten, van outs genaamd Hindersteijns Hoffstede, streckende uijt den Vleutenschen Rhijn tot aan de The- mater dijk toe. Sulx de groote Huijsinge ende Hoffstede bij Cornelis Dirkssoon van Bijlevelt ende de cleijne bij Herman Janssoon van Blanckevoort gehuijrt ende gebruijckt worden. Groot te zamen 54 morgen ende 305 roeden, waar- onder 3 morgen leenroerig sijn aen de Proostdije van Oud- munster ende 2 morgen aen den Huijse van de Haer. Anna kocht het goed voor haar nog onmondige zoon
Cornelis Johannes van Roijen, uit haar tweede huwelijk met Johan van Roijen. Zij betaalde er f 8.500,— voor. Anna Eijckels was driemaal getrouwd geweest. De eer-
ste maal met Dirk van Eek, schout te Maarssenbroek. Uit dit huwelijk werd een dochter geboren, Christina, die in 1682 trouwde met Dirk Willemszoon van Bijlevelt, brou- wer te Utrecht in de Boogh. Deze Dirk was een broer van de Vleutense brouwer Hendrik Willemszoon van Bijlevelt. |
||||||||
|
P
V
a
U |
||||||||
|
863
|
|||||||
|
J
I Op 11 juli 1721 maakte Comelis Johannes van Roijen
fzijn testament. Hij had geen kinderen en zijn vrouw Maria
Bakker was overleden. Hij was in volle gezondheid, woonde normaliter in Utrecht, maar had voor de gelegenheid de notaris ontboden op zijn Hoffsteede, gelegen aan den Rijn onder den Gerechte van Vleuten. Hij benoemde zijn broers en zusters tot universeel erfgenaam. Dat leek meer dan het was. Zijn stiefbroer Gijsbertus, geboren uit het huwelijk van zijn moeder met de Utrechtse notaris Willem van Vel- pen, overleed en zo bleef akas zijn stiefzuster Christina over als enige erfgenaam. Comelis Johannes overleed in 1724 en ten behoeve van
de successie werden zijn goederen te Vleuten getaxeerd. Men kwam op een bedrag van f 9.800,—. Zij omvatten se- kere huijsinge, Hofstede met sijne verder getimmer daar opstaande, van outs genaamt Hindersteijn, bestaande soo uijt bouw-, weijlanden als boomgaarden, te samen groot 49 morgen 305 roeden. De 3 morgen land, leenroerig aan het kapittel van Oudmunster, werden getaxeerd op f 450,--, de 2 morgen, leenroerig aan de Haar, op f 300,- en de kleine huijsinge, bewoont wordende door Crijn van Groeningen op f 50,-. Christina's zoon, Henricus van Bijlevelt, die na het over-
lijden van zijn vader brouwer in de Utrechtse brouwerij de Werelt was geworden, verkocht op 19 october 1726 open- baar o.a. seekere nieuwe weldoortimmerde Heeren huij- singe, van ouds genaamt Hinderstijns Hofstede, met een .boerenwoninge en drie bergen en verder getimmer daarop \staande. Met brouwketel en toebehoren. Mitsgaders boom- gaarden, bepotinge en beplantinge daarop staande. Mette bouw- en weijlanden daar aanbehorende ende eene kleijne huijsinge daar annex, groot te samen 54 morgen 305 roe- den. Alle gelegen onder den Geregte van Vleuten, strek- kende uijt den Vleutensen Rijn tot aen de Thematerdijk toe, waaronder drie morgen leenroerig zijn aan de Proos- dij van Oudmunster ende twee morgen aan den Huijse de Haar Cornelis van Maseijs
Het goed werd voor f 12.550,- gekocht door Hendrik
van Bijlevelt, brouwer te Vleuten, voor Comelis van Maseijs, wijnkoper te Utrecht. Deze Comelis van Maseijs was in 1720 getrouwd met
Anna Maria van Bijlevelt, dochter van Dirk Willemszoon van Bijlevelt, brouwer te Utrecht in de brouwerij de Boogh, en Christina van Eek. Hinderstein bleef dus wel in de fa- milie. De overdracht vond plaats op 28 october 1727. Comelis kocht er op 5 juli 1729 van Mr Hendrik Jan
van Minnebeecke, wonende te Utrecht, vijf hond (ca 70 are) hooiland bij. Dat was de punt tussen de Kantonnale weg ïn het Lei werk, bij de Tol. Op 9 december 1730 verhuurde van Maseijs aan Teunis
fansse Blickendael seekere des verhuurders Hoffsteede, ge- laemt Hinderstijn anders den Dicken Boom (een kennelijk loer de dorpelingen gegeven bijnaam), met de betimme- 'inge daerop staende, met omtrent 54 morgen soo bouw-, ^eij- als hoijlandt, gelegen onder den Geregte van Vleuten, 'oor f 870,- per jaar. Het is dit huurcontract dat ons bevestigt dat er iets gaande
vas met de boerderij. Buiten de verhuring bleven het voor- ^lijn daer drie nooteboomen op staen ende de verdere be- potinge ende beplantinge daer op staende. Als ook het nieuwe 'oorhuijs ende twee opkaemers, de halve kelder, sijnde de Werst e helft e die affgeschooten is. Item den geheelen >^ijn, de boomvrugten van de twee nieuwe boomgaerden, |
|||||||
|
ook de nooteboom agter het backhuijs ende de nooteboom
aen de mestvaelt, alle hetwelke den verhuurder aen sigh behouwt. Die dan ook, als hij buijten komt, sal hebben het gebruijk van den hengstenstal en ook de vrijheijdt, als hij buijten komt, om de paerden in den boomgaert te laaten loopen ende sijn rijtuijgh in de schuuren te setten. Cornelis van Maseijs overleed in 1730 en op 20 juli
1731 werden huwelijksvoorwaarden overeengekomen tus- sen zijn weduwe, Anna Maria van Bijlevelt, en Mr Paulus van Alen, advocaat voor den Edele Hove van Utrecht, we- duwnaar van Sibilla Cuijper. Anna Maria van Bijlevelt overleed op 24 augustus 1750.
Zij liet geen kinderen na. Alenvelt
Het ten behoeve van de successie in 1751 opgemaakte
taxatierapport spreekt niet meer over Hinderstein maar over Alenvelt. Die naam moet dus tussen 1730 en 1750 in zwang zijn gekomen. Paulus van Alen overleed op 3 november 1762. Hij woon-
de toen in Utrecht op de Oudegracht bij de Weesbrug. Alenvelt kwam in handen van een neef van Anna Maria,
namelijk Johannes Cornelis van Bijlevelt, brouwer en schepen te Vleuten, getrouwd met Ida Eijcken. Deze ver- huurde op 21 juni 1766 aan Goosen de Rooij en diens vrouw Feijgje van Cuijk een Hoffstede genaamd Alenveld, anders den Dikken Boom, met de betimmeringe daarop staande, nevens omtrent 57 morgen soo bouw- als hooij- land en nog een camp je land, voor 7 jaar voor f 800,— per jaar. Er bleven weer enkele zaken buiten de verhuring: het
voorplijn daar de vier lindeboomen op staan bij het schuijten- huijs en de verdere bepotinge en beplantinge daar op staande als ook de geheele nieuwe Heere Huijzinge en kel- der. Item den geheelen tuijn, de boomvrugten van de twee nieuwe boomgaarden, de nieuwe Stallingen, knegtskamer en Koetshuijs, mitsgaders het daghuurdershuijsje met de nieuwe aangelegen moeshoff en boomgaardje. En het vertrek aan het nieuwe getimmerde Bakhuijs, het welke den Heere verhuerder aan sigh behoud. Soo dikwils als hij buijten is sijn rijtuijgen in de schuur zal mogen setten. Het zal de lezer niet zijn ontgaan dat het oude Hinder-
stijn 54 morgen 305 roeden grond omvatte en dat van Bij- levelt in 1766 meer dan 57 morgen verhuurde. Hij had daar dus ongeveer 2 1/2 morgen aan toegevoegd. Dat hoeft ons niet te verbazen als we weten dat de familie van Bijle- velt grond had verworven, die aan de noord- en westzijde aan Hinderstein/Alenvelt grensde. Toen Goosen de Rooij's tijd om was verhuurde Ida Eijcken,
inmiddels weduwe, op 26 november 1773, weer voor 7 jaar de Hoffstede genaamt Alenveld, onder den Dikken Boom, nevens omtrent 57 morgen soo bouw-, weij- als hooijlan- den aan Dominicus van Niekerken. De inmiddels bekende uit- zonderingen werden gemaakt, waarbij nu gevoegd werd het blijckveld dat nevens den dijck aan het water is. Bij eigenhandig geschreven, besloten testament van 29
maart 1765 legateerden Johannes van Bijlevelt en Ida Eijcken aan hun zoon Paulus de Heere Huijsinge en Hof met Koets- huijs en stallinge, alsmeede alle de meubilen en huijs- ciraed die in de Huijsinge sullen werden bevonden bij het overlijden van den langstlevende van ons beijden, met een Hofsteede, Bouhuijs en Kaashuijs, Bergen en schuer daarop staande, genaamt Alenvelt, met nogh een daghuer- ders Huijsje en Hof, annex landerijen. |
|||||||
|
864
|
|||||||
|
De Utrechtsche Courant adverteerde op 2 maart 1789:
Met primo May aanstaande te Huur Een zeer vermake-
lijke Buitenplaats genaamd Alenvelt, geleegen nabij het Dorp Vleuten, in de Provincie van Utrecht; voorzien van twee behangen Beneden-kamers, een kelder, keuken, een voorhuis, vier boven-kamers, een solder met een meijde- kamer. Voorts een stalling voor vier paarden, een ruim Koetshuis, Een Engelsche Thuin en een moestthuin. Nader te bevraagen bij den Boekverkoper D. Wante- naar in de Choorestraat te Utrecht en bij J. Gasse, Mr Timmerman en Sluiswagter aan den Heldam bij Vleuten. Paulus van Bijlevelt, pastoor te Vleuten, overleed al-
daar op 20 mei 1795. Als erfgenamen liet hij na zijn zuster Comelia van Bijleveld, getrouwd met Theodorus Gerardus Bosch, koopman te Utrecht, en zijn broer Willem Hendrik van Bijleveld, brouwer en schepen te Vleuten. De afwik- keling verliep niet zo vlot en partijen stortten zich een ge- rechtelijke procedure. Men was dus verplicht de zaak voor- lopig in gemeenschappelijk bezit te houden en verhuurde op 13 october 1795 voor 1 jaar aan Dirkje van Dijk, weduwe van Dominicus van Niekerken, een Hoffstede genaamd Alenveld, bestaande in een Boere Huijzinge, Bakhuijs, Staliinge en drie koorn- en hooijbergen met bijbehorende landerijen. Het herenhuis komt ditmaal slechts zijdelings ter sprake: De Huurdersse neemt verders aan ...... de be-
woonders der Heere Huijzinge mitsgaders de Eijgenaars
van voorschreve Hofstede en landerijen en derselver Familie vriendelijk en ordentelijk te behandelen en behoorlijke oppassing te verzorgen, zonder dat de Huur- dersse daarvoor ietwes zal mogen pretenderen en voorts alles meerder te doen 't geen een goed en getrouw Huur- dersse schuldig en verpligt is te doen. Op 20 september 1797, het derde jaar der Bataafsche Vrij-
heid, verschenen er in de Utrechtsche Courant twee adver- tenties: Vrijwillige verkooping van een propre en fraaie inboe-
del, bestaande in Ledikanten en Paviljoenen met der- zelver Behangzels, Bedden en haar Toebehooren, Ma- honyhouten Tafels, Moderne Stoelen, Speigels, etc. etc, te zien den 22 en 25 en Koop den 26 September 1797, bij de Heer en Mevrouw Vivier op de Buytenplaats Alen- veld bij Vleuten. Te Huur om met 1 November eerstkomende te aanvaar-
den het zeer aangenaam Buitenverblijf Alenveld, be- staande in een Heere Huizinge, voorzien van verschelde Kamers, zoo Behangen als Onbehangen, Keuken, Kel- der, enz. Item ruim Koetshuis en Staliinge voor vier Paar- den en een groote Thuin met vruchtbare Boomen, ge- legen nabij Vleuten 1 lU uurs van Utrecht. Nadere infor- matie bij den Notaris en Procureur Kelfkens in de Heere- straat te Utrecht. Willem Hendrik van Bijlevelt overleed in 1799 en zijn
weduwe, Alyda Odilia van Rietveld op 2 november 1801. Hun zoon Paulus Martinus erfde Alenveld nadat Theodo- rus Gerardus Bosch was uitgekocht met f 10.000,-. Men was overeengekomen dat de Hofsteede Aalenveld en Klein Aalenveld met aanhorige landerijen zouden worden toebe- deeld aan Paulus Martinus. Paulus Martinus, Hoogheemraad van den Lekdijk Bo-
|
|||||||
|
vendams, wonende op Alenvelt, verhuurde op 19 april 1823,
zekere Hofstede genoemd Alenvelt met de bijbehorende grond aan de landbouwer Jan van Nes, wonende thans onder de Gemeente van Ouden Rijn, voor zes jaar, voor f 1.375,— per jaar. De verhuurder had niet veel pretenties. Hij behield aan
zich om van het voorhuis te nemen een vertrek of gang ter breedte en lengte, zoo als dezelve zal goed vinden. Voorts reserveert zijn Edele aan zich de vrije jagt en visscherij op dit verhuurde. De huurder had een paar „bijkomende" verplichtingen: hij zal de melk voor het huishouden moe- ten leveren tegen drie en een achtste cents de eene kan en acht maatjes, en de eijeren tegen tien cents de vijf, en des zomers van tijd tot tijd eenige versche boter moeten leve- ren tegen convenable betaling. Daarenboven zal hij ten zijnen kosten jaarlijks moeten voeden vier kalkoenen en een jagthond. Paulus Martinus was in 1812 getrouwd met Petronella
Johanna Antonia Mouton. Petronella overleed op 1 augus- tus 1820 te Utrecht, nalatende twee minderjarige kinderen, Alyda Odilia Wilhelmina en Simon Petrus Wilhelmus Hen- ricus. Op 23 januari 1829 werd de in gemeenschap bezeten boe-
del gescheiden en het is om diverse redenen van belang de bij die gelegenheid gemaakte inventaris nader te bezien. In de eerste plaats omdat enkele jaren later het kadaster
werd ingevoerd. In de kadastrale leggers werd ieders bezit aan onroerend goed opgetekend, compleet met de nummers van de percelen en de grootte. Die nummers waren (en zijn) terug te vinden op de zogenaamde kadastrale minuutplans, oftewel de eerste kadastrale kaart. Tevens ging men over van de oude maten (morgen, roede, voet) op bunder, roede en el, die vervolgens werden tot de ons bekende hectare, are en centiare. De in oude stukken genoemde percelen zijn meestal moei-
lijk te localiseren omdat men vaak alleen de belendende grondeigenaren opsomde. De invoering van het kadaster maakt het mogelijk de
nog in het begin van de 19de eeuw volgens het oude sy- steem beschreven percelen exact op de kaart aan te wij- zen. In de tweede plaats lijkt het van belang de grenzen van
het oude Hinderstein en het latere Alenvelt eens wat pre- ciezer te bekijken opdat deze historische namen niet mis- plaatst worden gebruikt. De dorpsuitbreiding in Vleuten, in de hoek Schoolstraat-Smalle Themaat, gebeurde name- lijk beslist niet op Hindersteinse grond. Knijfgensdorp of Zuijlenvelt zouden voor deze wijk betere namen zijn ge- weest. Tenslotte is er nög een zaak die verwarring zou kunnen
scheppen. De boerderij die tegenover de pastoor Ohllaan ten noorden van de Hindersteinlaan stond en die in het ka- der van de „dorpsvernieuwing" in de jaren zestig werd af- gebroken, heette immers ook Hinderstein. De boedelscheiding van 1829
Wij willen vooropstellen dat wij ons beperken tot het
grondbezit van Paulus Martinus van Bijlevelt tussen de Vleutense Wetering en de Thematerweg, omdat immers van oudsher „Hijndersteijns Hoffstede" hierdoor werd begrensd. Op de oostgrens kwam later (1827) de Kantonnale weg te liggen. Aan de westzijde hadden de van Bijlevelts al grond verworven vóór zij in het bezit van Hinderstein kwamen. Die percelen laten wij hier buiten beschouwing. Ze wor- den in een apart artikel behandeld. |
|||||||
|
865
|
|||||||
|
Paulus Martinus en zijn twee kinderen bezaten in 1829 on-
der andere: De Heeren Huijzinge Alenveld met Koetshuis, Stalling, tui-
nen en boschje, gelegen onder de Gemeente van Vleuten, met eene Hofstede, bestaande in eene Boerenwoning, kaas- huis, bakhuis, bergen en schuur, daghuurderswoning en 't Hof, met annex landerijen, te zamen groot 47 bunders 65 roeden en 5 ellen. Toen Allart van Duijn in 1695 Hinderstein verkocht,
was de totale oppervlakte 54 morgen 305 roeden. Als we in de eerste kadastrale legger, in het artikel waarin de ten name van Paulus Martinus staande percelen zijn opge- somd, de later verworven gronden wegschrappen, komen we op een totale oppervlakte van 46 bunders 33 roeden 46 ellen en dat komt overeen met 54 morgen 306 roeden oude maat. Die overeenkomst is te frappant om toevallig te zijn en we kunnen dus met een gerust hart het oude Hinder- stein op de kaart intekenen. Het huis Hindersteln/Alenvelt
Het is duidelijk dat van de opstallen op de hofstede be-
stemming en uiterlijk in de loop van de tijd veranderden. Laten we eens kijken of in dat proces een bepaalde lijn valt te ontdekken. Het was eertijds de gewoonte dat er op een pachtboer-
derij een zogenaamde „herenkamer" gereserveerd was. Dat was een kamer, waar de landheer vertoeven of logeren kon. De pachter was verplicht die kamer schoon te houden, te luchten, indien nodig te verwarmen, terwijl hij ook zijn pachtheer, bij diens komst, diende te „onthalen" op spijs en drank. In ons geval was dus reeds in het begin van de 18de eeuw die enkele herenkamer uitgegroeid tot een appartement waar min of meer zelfstandig gewoond kon worden. Daar was kennelijk een verbouwing voor nodig geweest. In het begin was er slechts sprake van een Huijsinge ende
Hofstede. Margaretha van Voorburgh machtigde in 1694 haar man haar wooninge te verkopen. In 1695 verkocht Allart van Duijn een huijsinge, Hofstede, met nog een kleine huijsinge ende Hofstede daer annex gelegen. Die „kleine huijsinge" was er overigens in 1653 al. Dat moet de latere Tol zijn geweest. Comelis Johannes van Rooijen verWeef in 1721 op zijn
Hoffsteede, gelegen aan den Rijn, toen hij zijn testament maakte. De grote en de kleine huizinge waren rond 1700 afzonder-
lijk verhuurd. Henricus van Bijlevelt verkocht in 1726 seekere nieuwe
weldoortimmerde Heeren huijsinge met een boerewoninge. Het is waarschijnlijk Comelis Johannes van Rooijen ge- weest, die rond 1700 die verbouwing liet uitvoeren. De volgende eigenaar, Comelis van Maseijs, verhuurde
Hinderstein in 1730. Het werd blijkbaar meer en meer de gewoonte van de stad-
se eigenaars om naar „buijten" te gaan. In het begin namen zij blijkbaar genoegen met het gebruik van de „mooie ka- nier", maar naarmate hun bezoeken veelvuldiger en lang- duriger werden ontstond de behoefte aan een privé afde- ling in de boerderij. In het contract van 1730 bleven dan ook buiten de verhuring het nieuwe voorhuijs, de twee opkae- mers, de halve kelder en den geheelen tuijn. Er wordt zelfs gesproken over het voorplijn daer drie nooteboomen op staen. Toen Johannes Comelis van Bijlevelt in 1766 Alenvelt
|
|||||||
|
verhuurde waren er nog meer uitzonderingen: de geheele
nieuwe Heere Huijzinge en kelder, de nieuwe stallingen, knegtskamer en Koetshuijs, het daghuurdershuijsje en het vertrek aan het nieuwe getimmerde Bakhuijs. Het kan heel goed zijn dat Mr Paulus van Alen met de verbouwingen en verbeteringen is doorgegaan. Hij zal wel trots zijn geweest op z'n bezitting en buitenverblijf. Hij gaf er tenslotte ook z'n naam aan. Ida Eijcken bedong in 1773 nög een uitzondering, name-
lijk het blijckveld (bleekveld) dat nevens den dijck aan het water is. Dat zou op een wat permanenter bewoning kun- nen duiden en dat wordt ook wel bevestigd door het testa- ment van Johannes van Bijlevelt en Ida Eijcken. Toen zij dat testament in 1765 opmaakten was er blijkbaar op de hofstede een volledige scheiding tussen het „herengedeel- te" en het „boerengedeelte". Hun zoon Paulus zou enerzijds krijgen de Heere Huijsinge en Hof met Koetshuijs en stal- linge, alsmeede alle de meubilen en huijsciraad, ander- zijds een Hofsteede met een Bouhuijs en Kaashuijs, Ber- gen en schuer, met nogh een daghuerders Huijsje. Bij de verhuur in 1795, door de erfgenamen van Paulus
van Bijlevelt, komt dat nog duidelijker tot uiting. Verhuurd werd een Hoffstede genaamd Alenveld, bestaande in een Boere Huijzinge, Bakhuijs, Stallinge en drie koorn- en hooijbergen. Daarnaast bestonden er voor de huurder ver- plichtingen ten aanzien van de bewoonders der Heere Huij- zinge. In de advertenties van 1789 en 1797 wordt respectieve-
lijk gesproken over een zeer vermakelijke Buitenplaats ge- naamd Alenvelt, de Buytenplaats Alenveld en het zeer aan- genaam Buitenverblijf Alenveld. Na het overlijden van Paulus Martinus kwam Alenvelt
aan zijn zoon Simon Petrus Wilhelmus Hendrikus, wethou- der van Vleuten, getrouwd met Elisabeth Bemardina Ie Brun. Welkome details lezen wij in een polis, behorende bij de
brandverzekering die Simon Petms Wilhelmus Henricus van Bijlevelt en zijn zuster Aleida Odilia Wilhelmina op 21 october 1862 afsloten bij de Onderlinge Brand Waar- borg Maatschappij, onder de zinspreuk „Zekerheid en Rust". Verzekerd werden: a. De heerenhuizinge Alenvelt, van steen gebouwd, met pan-
nen gedekt, door de geassureerden bewoond, voor f 8.000,-. b. De boerenwoning Alenvelt, van steen, met voor- en ach-
terhuis met veestalling, met het heerenhuis aan elkander verbonden, waarvan het voor- of woonhuis is gedekt met pannen en het achterhuis met riet, voor f 5.500,-. c. Eene kaaskamer met karnhuis, bevattende twee vertrek-
ken, van steen gebouwd, met riet gedekt, nevens het laatst- vermeld perceel op circa eene el afstand, voor f 1.000,—. d. Een koetshuis met stal voor vier paarden, van steen ge-
bouwd, met pannen gedekt, aan het laatst omschreven per- ceel verbonden, voor f 1.350,-. e. Een zomerhuis of bakhuis met mangelkamer, van steen
gebouwd, met pannen gedekt, met een aangebouwde loots, mede met pannen gedekt, staande op een grooten afstand tegenover het laatst omschrevene, voor f2.200,—. f. Eene wagenschuur met veestalling, op een steenen voet,
met planken opgetimmerd doch van achteren met een stee- nen muur opgetrokken, gedekt met riet, voor f800,—. g. Twee vijfroedige hooibergen, ieder op f350,—, en twee
vierroedige dito, ieder op f 250,-, op eene rei naast elkander staande, liggende evenals de wagenschuur meer dan 20 voe- ten (6 ellen) van al de vorenvermelde perceelen verwijderd, zamen f 1.200,-. |
|||||||
|
r
|
||||||||||||
|
866
|
||||||||||||
|
De situatie in 1832. Het noorden is boven. ,,,„!„,„„„ p««,„„r Ohllaan) De zwarte blokjes links stellen de bebou-
irrra^rhirb^^: Lrrra^nrrrt'^St-r^^^^^^ t Jno, een combinatie van
her^nhren boerderij. Het kleine zwarte blokje op eenderde van rechts .s de oude tuinkoepel.
|
||||||||||||
|
De situatie in 1950.
De zwarte blokjes geheel rechts
|
stellen de in 1871 nieuw gebouwde hofstede Alen velt v<.r.L^k^^
|
|||||||||||
|
De Zwaan voortgekomer
|
||||||||||||
|
867
|
||||||||
|
den, maar die gebouwen op eenigen afstand van de hee-
renhuizinge opterigten. Ik heb de eer U in antwoord op dit verzoek te informe-
ren dat, ofschoon de Maatschappij de herstelling op den ouden voet kan vorderen, wij evenwel hiervan in het be- staande geval geen gebruik zullen maken en U de vrijheid laten te bouwen gelijk U zult goedvinden, mits de toege- stane vergoeding van f 8.266,- geheel worde gebruikt tot den herstel. Ik hoop. Mijnheer, dat U thans de overtuiging zult heb-
ben bekomen dat de Maatschappij ten uwen opzigte (gelijk trouwens overal) hare verpligtingen op eene loyale wijze is nagekomen, alsook dat zij door het toestaan van uw verzoek aan U een bewijs wil geven van welwillend- heid, waardoor wij ons dan ook vleijen dat de Maatschap- pij uwe aanbeveling zal blijven ondervinden. |
||||||||
|
h. Eene koepel van hout, met riet gedekt, bij den weg, op groe-
ten afstand der heerenhuizinge ca. verwijderd, voor f 500,--. Het geheel was verzekerd voor een bedrag van f 20.550,--
en dat was maar goed ook, want in de voormiddag van 8 april 1869 brak er brand uit op Alenvelt, waardoor de boe- renwoning en veestalling flinke schade opliepen. De gebeurtenis zette van Bijlevelt aan het denken en hij
vatte het plan op nu het herenhuis en de boerderij ook ruim- telijk te scheiden. Daartoe was natuurlijk wel overleg met de verzekeringsmaatschappij nodig, maar die was van goede wil. Van Bijlevelt ontving van de directie een brief, geda- teerd 3 mei 1869: De heer De Wit heeft mij het verlangen mede gedeeld,
door U uitgedrukt bij brief van 28 April, strekkende om bij den herbouw der boerenwoning en stal op Alenveld te Vleuten niet het tot heden bestaanhebbende plan te behou- |
||||||||
|
De toestand in 1842 -1872. Het noorden is boven.
De licht gerasterde percelen werden gepacht door Jan van Nes. De grof gerasterde percelen behoorden bij het herenhuis
Alenvelt. Samen vormden zij (met uitzondering van het zuidoostelijke driehoekje) het oude landgoed Hinderstein. Op de ooste- lijke grens daarvan werd in het begin van de 19de eeuw de Kantonnale weg aangelegd. De donker gerasterde percelen werden gepacht door Cornelis Vermeulen. Zij werden tussen 1662 en 1681 gekocht door Willem
Dirckszoon van Bijlevelt, die toen nog niet kon bevroeden dat zijn nakomelingen ooit het grote Hinderstein zouden bezitten. |
||||||||
|
868
|
||||||||
|
De hofstede Alenvelt, gebouwd in 1871.
Dwarshuis-boerderij met mooie, symmetrische voorgevel. Ook hier een vooruitspringende middenpartij en gemetselde pilasters
op de hoeken. Witgekalkt met zwarte plint.
Foto K.B. Nanning, 1990.
|
||||||||
|
1
|
||||||||
|
Een drieluik
Op een lijst van goederen van de erven Paulus Martinus
van Bijlevelt (1842-1872) komen tenslotte drie bezittingen voor, die een min of meer zelfstandig bestaan leiden. Daar- van is er één eigenlijk niet uit het oude Hinderstein voort- gekomen. Wij doelen op de oude herberg De Zwaan, waar- over in een vorig artikel iets werd geschreven. De kadas- trale legger vermeldt in 1876 van dat perceel: wijziging van cultuur en daaraan werd de conclusie verbonden dat toen het gehele boerenbedrijf van Alenvelt daarheen werd ver- plaatst. Dat is niet juist. Slechts de door de van Bijlevelts verworven - en niet tot het oude Hinderstein behorende -
gronden werden verpacht aan de bewoner van De Zwaan, in die tijd Comelis Vermeulen. Zijn boerderij stond bekend als de Hofstede Hinderstein, maar dat was dus eigenlijk niet terecht. Overigens had Vermeulen ook nog grond in pacht in de polders Themaat en Vleuterweide. In totaal huurde hij van de van Bijlevelts 15 bunders 57 roeden 80 ellen. |
||||||||
|
De tweede bezitting is de Hofstede Alenveld. Simon
Petrus voerde zijn plan uit en bouwde naast zijn woonhuis een nieuwe boerderij. De kadastrale legger noemt als stich- tingsjaar 1871. Het is het huidige pand Hindersteinlaan 36, De toenmalige bewoner was Jan van Nes. Bij deze boerderij hoorde alle, van oudsher Hindersteinse grond, met enkele kleine toevoegingen, uitgezonderd de percelen die aan het herenhuis bleven. Van Nes pachtte ook grond in de polders Themaat en Rosweide. In totaal huurde hij 50 bunders 67 roeden 20 ellen. Tenslotte de Heeren Huijzinge Alenveld, bestaande in
een woonhuis, stal voor de paarden, koetshuis, koepel bosch, tuin en moestuin, groot 5 bunders 87 roeden 89 el- len. Van Bijlevelt wachtte tot het boerenbedrijf weer op gang was en verbouwde in 1883 het oude huis. Eigenlijk was er helemaal geen sprake van een vebouwing, want het nieuwe grondplan week totaal af van het oude. We kunnen dus rustig zeggen dat hij een nieuw huis bouwde. |
||||||||
|
869
|
||||||||||
|
Huize „Alenvelt", gebouwd in 1883.
Typisch voorbeeld van het klassieke herenhuis. Fraaie, evenwichtig ingevulde voorgevel met schuiframen en luiken. Vooruit-
springende middenpartij met bordes, monumentale voordeur en balkon met openslaande deuren, waarboven een paar zolder- ramen. Gestucte plint. Voorgevel en middenpartij waren op de hoeken afgewerkt met paneelpilasters, waarop de uitgehoekte kroonlijst mooi aansloot. Links de aan de weg staande tuinkoepei. Foto omstreeks 1910 (?). |
||||||||||
|
Een tuinkoepei komt in de oudere stukken niet voor,
maar er staat er wel een getekend op het kadastrale minuut- plan van 1832. Deze koepel werd, volgens de kadastrale legger, in 1841 verplaatst en dat klopt wel, want de brand- verzekeringspolis van 1862 noemt eene koepel van hout, net riet gedekt, bij den weg. Simon Petrus speelde met de gedachte zijn huis en naaste
omgeving nog verder te verfraaien, maar daar is het niet van gekomen. Het huis is maar net ongeveer een eeuw oud geworden. In
1976 werd het afgebroken. |
||||||||||
|
Vraag aan de lezers!
|
||||||||||
|
Jammer genoeg beschikten wij niet over een goede afbeel-
ding van de in 1961 afgebroken boerderij Hinderstein. Die had natuurlijk bij dit artikel afgedrukt moeten worden. Wij zullen zeer gelukkig zijn als één uwer ons zo'n afbeel-
ding zou willen lenen (of schenken). Die kan dan in het vol- gende nummer alsnog een plaats krijgen. |
||||||||||
|
Bronnen
Collectie van der Poel
Gemeentearchief Vleuten-De Meem
l^daster
^Rijksarchief Uuecht, Topografische Atlas
|
||||||||||
|
870
|
||||||||||||||
|
Hoorndol
|
||||||||||||||
|
Vaak had ik het m'n moeder horen
zeggen: "m'n kop loopt om" of "ik word er hoomdol van". Die dag zou ik daar 't een en ander van meemaken. 't Was maandagmorgen en onze klas
had geen school. De meester was ziek. Dat was voor moeder niet plezierig, want maandag is wasdag en dan lopen kin- deren in de weg. Bovendien was 't gaan regenen, zodat de hele was binnen ge- droogd moest worden. In huis werd 't voor ons een mooi
doolhof want op 't wasrek en aan lijnen werden overal lakens en slopen gehan- gen. Zo konden we prachtig verstop- pertje spelen. Moeder vond dat niet zo leuk en al
gauw begon haar hoofd een beetje om te lopen. Haar laatste waarschuwing was dan ook: "ik geef jullie straks een slag om je harses". Deze waarschuwing ging echter gedeeltelijk verloren want de achterdeur was opengegaan. "Volk!!! Mins, ik dach da je me nooit
zou hore, de melkboer!!!" "Oh, doe maar twee kan volle en een kan kerremelk, de pan staat in 't klompenhokje". Vakkundig schepte hij twee kan vol-
le melk schuimend in de pan. En altijd weer, heel demonstratief "en ... een lik- kie voor de poes", "'t Is zonde dakket zeg", zei Moe, "maar je staat me te ver- nachelen met je likkie voor de poes". Onze melkboer had hele grote dui-
men en die hield hij altijd in de pan. Zo bleef er met het likkie voor de poes en het schuim, na aftrek van z'n grote duimen, dan toch maar krap twee liter over. Tegen koffietijd kwam Sien "de kof-
fer" met de bus uit Utrecht. We noem- den haar zo omdat ze met haar omvang plus haar koffers ongeveer twee meter breed was. Ze sjouwde zo heel De Meem over. De koffers gingen open. Dan werd eerst koffie ingeschonken en werden alle nieuwtjes van De Meem bespro- ken. Over "haar" van de Zandweg en over "hem" (mins, ik hoef z'n naam niet te noemen, we weten allebei wie 't is). Sien ging verkopen: '"k heb haarkam-
men, stofkammen, drukkertjes, elestiek, jarretellen". "Nee mins", zei Moe, "ik kan niks prakkezeren". "Och, een kaartje brat* zal je wel nodig hebben". |
||||||||||||||
|
Tegen de middag kocht Moe een kaar-
tje veiligheidsspelden en ging Sien weer door. Tijdens het eten kwam er nög een mannetje met negotie. Die verkocht een kaartje drukkertjes. 't Wasgoed was bijna droog, maar
moest nog even buiten gehangen wor- den. Met een grote mand ging het naar buiten, maar daar hoorden we alwéér een luide stem: Klaas van Ingen staat te springen,
ofu nog wat nodig heb vandaag. Potten en pannen, ketels en kannen, nachtspiegels, want de nachten wor- den langer Zo kwam deze man z'n waren ver-
kopen, alles op een grote bakfiets. Nu was Moe keihard, ze had al 12 1/2 cent uitgegeven. "Nee Klaas, je bin overbo- dig, niks nodig!" 's Middags mochten we nog wel mee
boodschappen doen. Eerst naar de elle- warenwinkel van Anna Blom. Dat duur- de anderhalf uur, want onderweg was er met verschillende mensen wel wat te praten. Zo gingen we weer naar huis met een kaartje directoir-elestiek. Toen bij de kruidenier nog drie kan peterolie gehaald. |
||||||||||||||
|
Intussen was de school uitgegaan en
buiten zochten wij onze vrienden. Wt besloten met zes jongens te gaan hoe pelen naar de Waagkuil**. "Christenezielen", zei Moe, "ik moi
gauw de arepels gaan schillen. Jullie zijn op tijd terug, anders krijg je grommes van Pa". "Ja Moe, we gaan naar de Waag kuil". "O ja, je weet 't. Wat zei je? Naai de Waagkuil?". En toen kwam haar be kende Utrechtse uitdrukking: "dus naai de deur om in de Bilt te gaan schijten" We waren op tijd terug. We aten zoute
bonen uit de Keulse pot en kerremelkst pap. Na 't eten bidden en naar bed. We hoorden Moe nog tegen Pa zeg
gen; "m'n kop liep vandaag weer om, ü: ben zo moei as een koei". Pa bracht ons boven en dekte ons toe
met een glimlach. Beneden gekomea zei hij: "mins, je moet vandaag aan de dag overal een beetje mee marchande MAM II
ren .
|
||||||||||||||
|
* brat (van borat) is een soort sajetgaren, ge-
maakt uit gekamde wol, minder soort stop- sajet. ** de Waagkuil is het Wiel aan de Mecmdijk'
|
||||||||||||||
|
De Meem, september 1941
Theo van den Berg |
||||||||||||||
|
Illustratie Barbara Gravendeel
|
||||||||||||||
|
871
|
||||||||||||||||||||||
|
Van de voorzitter
|
||||||||||||||||||||||
|
Tijdschrift van de Historische Vereniging
Vlcuien-De Mcem-Haar/uilens. lOe Janrgang or. 4 december 1990 © 1990 Vcrschynt 4x per Jaar Ingeschreven In hel vereanigingsregister van
de K.v K Ulrechi e.o. onder nr. V. 479360 |
||||||||||||||||||||||
|
De tiende jaargang van ons tijdschrift
is vol! Wie had dat, bij de start in sep- tember 1981, kunnen denken. Er zijn nu 38 ,.boekjes" verschenen en 932 pa- gina's volgeschreven. De geschiedenis van onze gemeente
komt op papier. Weliswaar niet in een doorlopend verhaal met een ,,kop en een staart" en ingedeeld in herkenbare hoofdstukken, maar toch. Voor een zo- veel mogelijk ..alles omvattend" boek zou een onderzoeker/schrijver zich et- telijke jaren moeten afzonderen en wat zou er dan van ons tijdschrift terecht- komen? Het heeft ook z'n aantrekkelijke kan-
ten, al „plukkend en pluizend" steeds weer andere verrassende facetten naar voren te halen en die in afgeronde ar- tikelen te verwerken. Op den duur wordt toch hetzelfde resultaat bereikt. Er is dan nog wat ordening en aanvulling vereist en Vleuten-De Meem heeft een eigen geschiedenisboek! In mijn „terugblik" in het maartnum-
mer van dit jaar zei ik dat onze vere- niging zich nu „beweegt in het tiende jaar van haar bestaan". Op 12 mei 1981 |
||||||||||||||||||||||
|
zullen dus in het voorjaar van 1991 ons
10-jarig bestaan kunnen vieren. Bij een viering hoort feest en uw be-
stuur is druk doende dingen te beden- ken die bij u in de smaak zouden kun- nen vallen. Suggesties van uw kant zijn overigens van harte welkom. In zijn „verenigingsberichten" ver-
klapt onze secretaris al een onderdeeltje van de plannen, maar niet alles hoeft zo serieus te zijn. Denkt u mee? Het jaar is weer om. Ik hoop dat 't ve-
len uwer heeft gebracht waar zij naar verlangden en wellicht min of meer op rekenden. Onze vereniging is gezond. Aan de
desondanks nog steeds aanwezige „struc- turele" (modewoord!) problemen wordt naarstig gewerkt. Dit is niet het moment daarop diep in te gaan. Ik zal u daar- over op de komende jaarvergadering uitvoerig vertellen. In ieder geval is er zeker geen reden geen vertrouwen in de toekomst te hebben. Stapje voor stapje komen we heus wel verder! Ik wens u en de uwen een goed 1991
toe. D.W. Gravendeel
|
||||||||||||||||||||||
|
Dagelijks bestuur:
Dr D<W, Gravciuleel, voorzUter
tZtotd35.345lGPVleutea
tft|,03406-61793
J.W. Schoonderwoerd, selcrelaris
Mtemdijk 62. 3454 HT De Mcem tel 03406-61462 P.G de R(X)ij, penningmeester
't Zand 1.3451 GP Vleuten tel. 03407 -1483 AJ. vanZoeren, vicc-voorziiter
Staüonsstraat 34, 34il BZ Vleuten tel. 03407-1263 |
||||||||||||||||||||||
|
Erelid:
Meviouw Prof. Dr C Isings, Soest
|
||||||||||||||||||||||
|
Ledenadministrutie/informatie:
Opgeven van meu*e leden, mutaties en (na)-
bcslellmgen bij:
Mevrouw PJ de Rootj-Goc»,
IZand 1,3451 GP Vleiltéh
tel. 03407-1483
|
||||||||||||||||||||||
|
Kontributle:
De jaarlijk.se kontributic heótiigtyóOt 1996
mimmaal f30,"
poslabonnemeiU f 40,— por jaar
Donateurs:
Minimaal f 12,50 fKfjiim
|
||||||||||||||||||||||
|
In dit nummer
|
||||||||||||||||||||||
|
i^deiwUi^Qifigcm:
ABH.DpM«era55,«J;33,040 RABO - Vïeatoi 36.75.17^74 |
||||||||||||||||||||||
|
pag.
871 872 873 874 877 878 879
891 892 896 |
||||||||||||||||||||||
|
Van de voorzitter
Verenigingsberichten
Een dorp verandert
Wat is oud?
Nieuwe leden
Een trouwpartij in Vleuten
De Meerndijk, een reconstructie aan de hand
van een bestek uit 1928 Uit het archief van het gerecht Vleuten en De Meem
Een „steene caemer"
Koek
|
||||||||||||||||||||||
|
Gélwla pf jf^xMleiyite QVentaroo vm KlJ-
Icdm tsüt dit tljdsiMft i» «lechts toegestu» 1» «clmf^Ujke tQe$teiTun»)|i vm «fe re4sk(l« Dbntratie vootpaglBii;
tmcUlt Iti de Me«nidqKi«»iir<i«
RUksstrmtvreg. MtÉÉtÉMtÉÉiÉÉMèèèÉééÉÉèéMèÉÉM4ÉÉéèèÉÉÉÉMéÉ*ÉèÉÉÉi^iÉrpk4|U4|H|kè*UM*ÉÉÉÉÉèÉ*Éfc
|
||||||||||||||||||||||
|
872
|
|||||||||||
|
Verenigingsberichten
|
|||||||||||
|
Gemeentelijke broederschapshuisjes
Reeds geruime tijd heeft het gemeen-
tebestuur zich beraden over opknappen van de gemeentelijke broederschaps- huisjes. Dat zijn de 5 huisjes aan de Dorpsstraat en de Schoolstraat, die ge- legen zijn naast de (vroeger 4) huisjes van de Broederschap, waar onze ver- eniging is gehuisvest. Deze gemeentelijke broederschaps-
huisjes, die tot nu toe nog bewoond zijn, zijn toe aan een grondige onderhouds- beurt en de gemeente heeft daartoe een restauratie/renovatieplan opgesteld, waarbij er vanuitgegaan is dat de hui- dige woonbestemming zal worden ge- handhaafd. Om de huisjes te laten voldoen aan
de eisen die tegenwoordig voor bewo- ning gelden, moet er veel aan gedaan worden. De totale kosten van het plan van de gemeente worden geraamd op ruim ƒ 1,1 miljoen gulden (exclusief kos- ten van tijdelijke voorzieningen voor de bewoners, directie en toezicht en on- voorzien). Aan diverse subsidies denkt de gemeente ongeveer ƒ 300.000,— te kurmen krijgen, zodat het de gemeente netto zo'n ƒ 850.000,- zal kosten. Toen het college van burgemeester
en wethouders dit plan in oktober voor- legde aan de commissie van advies voor volkshuisvesting en welzijn, heeft uw bestuur gemeend een alternatief plan ter tafel te moeten brengen. Hiervoor waren drie redenen. In de eerste plaats het zeer grote kos-
tenbedrag dat ten laste van de gemeen- te zou blijven, waarvan men zich kan afvragen of dat voor vijf kleine huisjes wel verantwoord is, mede gezien het feit dat - ook met kostbare geluidwe- rende voorzieningen - de ligging van deze woningen (pal langs een drukke straat en praktisch zonder tuin of erf) bepaald niet ideaal is. In de tweede plaats omdat door de ge-
plande renovatie er, behoudens de bui- tengevel, weinig meer zou overblijven van het oude interieur van deze histo- risch belangrijke huisjes, waarvan wij vinden dat ze in hun oude toestand de aantrekkelijkheid van het centrum van het dorp Vleuten zouden kunnen ver- hogen. En in de derde plaats omdat deze huis-
jes, als ze aan onze vereniging zouden worden verhuurd, de mogelijkheid zou- den kunnen bieden voor uitbreiding van onze aktiviteiten, zoals we hierna zullen uiteenzetten. |
|||||||||||
|
Wij hebben de raadscommissie ge-
vraagd een visie te ontwikkelen voor de (nabije) toekomst, waarbij afgewogen zou moeten worden het handhaven van de huidige woonbestemming van en- kele woninkjes tegenover het instand- houden van een stuk cultuur-historisch erfgoed, waarvan alle inwoners kunnen meegenieten en dat mede bepalend is voor de waardering voor het centrum van het dorp. Om inwoners en bezoekers kennis te
kunnen laten maken met een stukje cultuur en historie van het dorp, heb- ben wij de suggestie gedaan ter plaatse een complex te realiseren, waarin zijn ondergebracht: a. een woning zoveel mogelijk inge-
richt in de stijl en de vorm van zo'n 100 jaar geleden; b. een ruimte ingericht voor perma-
nente tentoonstelling van oude am- bachtelijke handgereedschappen en werktuigen (zoals thans in opbouw in ons gebouw in De Meem); c. een ruimte ingericht als documen-
tatie- en informatiecentrum, waar men kennis kan nemen van de his- torie van de gemeente en haar in- woners (zoals nu in een deel van de huisjes van de Broederschap door onze vereniging is gerealiseerd); d. een ruimte ingericht voor expositie
van archeologische vondsten uit on- ze gemeente en voor zichtbaar ge- maakte ontwikkelingen van de bo- dem van de gemeente (thans in ons gebouw in De Meem in wording); e. een ruimte te gebruiken als VVV-
kantoor (momenteel misschien niet zo urgent, maar bij grotere uitbrei- ding van de gemeente zeker nodig); f. een ruimte voor (permanente) expo-
sitie van werken van plaatselijke kun- stenaars; g. een ruimte voor wisselende expo-
sities over verschillende thema's; h. werk- en opslagruimte ten dienste
van de vorenomschreven funkties. Realisering hiervan zal in fasen die-
nen te geschieden, ten eerste omdat daar- bij ervan uitgegaan wordt dat de hui- dige bewoners er nog blijven wonen tot- dat zij er zelf uitgaan en ten tweede van- wege het verwerven van de nodige fi- nanciële middelen. Gezien de slechte onderhoudstoe-
stand van de woningen zal dit alterna- tief voor de gemeente ook een flink be- drag vergen, doch dat zal ongetwijfeld |
veel lager zijn dan wat nodig is om de
woningen aan de huidige wooneisen aan te passen, terwijl onze vereniging i er op rekent voor de inrichting voor i het door haar beoogde doel steun van \ particuliere zijde te kunnen verwerven. Helaas hebben onze gedachten, die wij mondeling in de commissie nog ? mochten toelichten, geen weerklank gevonden bij de commissie en ook niet bij de gemeenteraad, die in zijn ver- gadering van 30 oktober j.1., kennis genomen hebbende van een uitvoerige schriftelijke uiteenzetting van uw be- stuur, besloot de huidige woonbestem- ming, met acceptatie van de hoge kos- ten, te handhaven en het restauratie/- renovatieplan verder te vervolgen. Rest ons slechts te constateren dat wij
datgene hebben gedaan, wat wij in het belang van de gemeente en haar his- torie en van onze vereniging hebben ge meend te moeten doen en het te betreu- ren dat geen ander resultaat werd be- reikt. Register op de inhoud van ons tijd-
schrift Al meermalen is de wens uitgespro-
ken om te kunnen beschikken over een register van de inhoud van ons tijd- schrift over de afgelopen jaren. Wij onderkennen de behoefte hier-
aan en vinden het nu voltooid zijn van 10 jaargangen een goede reden om de- ze wens te vervullen. Er wordt momenteel gewerkt aan het
opmaken van zo'n register, dat wij ho- pen u bij het eerste nummer van het volgende jaar te kunnen aanbieden. |
||||||||||
|
Contributiebetaling voor 1991
Bij dit nummer van ons tijdschrift
wordt u de acceptgiro aangeboden om de contributie voor 1991 te betalen. Be- gin het nieuwe jaar goed met het me- teen aan uw bank zenden van de accept- giro! Mocht er aan uw naam of adres iets
niet goed zijn wilt u dat dan zo snel mo- gelijk doorgeven aan onze ledenadmi- nistratie: Mw. de Rooij, 't Zand 1, 3451 GP Vleuten, tel. (03407) 1483. |
|||||||||||
|
873
|
|||||||||||
|
Een dorp verandert
|
|||||||||||
|
Toen ik op bladzijde 859 van het vo-
rige nummer de nieuwe raadselfoto pu- bliceerde schreef ik dat deze „voor Vleu- tenaren wel niet zo'n groot probleem (zou) opleveren". Toch kreeg ik maar twee reacties, één uit Harmeien en één uit Vleuten. Annet was er niet bij. Uit Harmeien kwam het volgende ver-
haal: ,,De raadselfoto van deze keer is gemaakt in de Stationsstraat, tegenover de apotheek. Het hele linkse huis is van de familie Selders. Nu zit Boeve, de fy- siotherapeut, er in. Het winkelpand was van Griffioen, geen familie van de aan- nemer en timmerman van nu. Het was een kruidenierswinkel. Later is de zaak gekocht door Weller, de dierenwinkel. Die zit er nu nog. Daarnaast nog net een klein stukje van het huis van Geelen, de aannemer. Die heeft er tot een paar jaar terug altijd gewoond". De brief was met vriendelijke groeten ondertekend door A. Vaneveld-Van Eijk. Uit Vleuten kwam de volgende brief
|
van de heer H. Selders: ,,Hiermede wil
ik reageren op de raadselfoto in het jong- ste nummer van de historische vereni- ging. De betreffende huizen staan in de Stationsstraat. De woning met winkel was de kruidenierswinkel van Jas Grif- fioen; volgens mij waren ze aan het ver- bouwen. De gehele onderwoning werd toen zelfbediening en de bovenverdie- ping werd toen opgetrokken. Er is nu de dierenwinkel in gevestigd. (Dat klopt. Ik maakte de foto toen de winkel leeg stond en Griffioen een houten nood- winkel had betrokken op het bestrate voorerf van de boerderij Odenvelt aan de Den Hamstraat die bij gemeentewer- ken in gebruik was. Dat was in de zo- mer van 1965). Rechts is nog een heel klein stukje te zien van het woonhuis van Geert Geelen, de aannemer. - En dan het huis links van de winkel. Hier heb ik heel goede herinneringen aan; ik heb er namelijk ongeveer veertig jaar gewoond, de omgeving is mij zeer |
||||||||||
|
bekend. Thans is er gevestigd fysiothe-
rapie Boeve". Ik heb aan deze herinneringen niets
toe te voegen. De winkel van Jas Grif- fioen was voor ons in de jaren zestig, zowel voor als na de verbouwing, een goed adres voor onze dagelijkse inko- pen. In het nummer van maart 1987 van ons periodiek heb ik op bladzijde 499 enkele herinneringen aan die tijd opgeschreven. Nu de nieuwe raadselfoto. Waar heeft
deze boerderij gestaan? (De naam op de voorgevel hebben we op de foto verdoezeld om het wat spannender te maken). Wie hebben op deze boerderij gewoond, wie kan ons wat over de be- woners vertellen en wie kan ons onge- veer zeggen wanneer deze boerderij is gesloopt? We zijn benieuwd! |
|||||||||||
|
KBN.
|
|||||||||||
|
874
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Wat is oud?
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Lexicon
In 1989 verscheen als deel 8 in de serie „Publikaties
van het P.J. Meertens Instituut" te Amsterdam, van de hand van R.E. Künzel, D.P. Blok en J.M. Verhoeff, de tweede druk van het „Lexicon van nederlandse toponiemen tot 1200". Een lexicon is een wetenschappelijk woordenboek en een toponiem is een plaatsnaam. Het boek geeft een over- zicht van alle nederlandse plaatsnamen uit de tijd vóór het jaar 1200, die uit daartoe geëigende bronnen bijeenge- bracht konden worden. De naamsvormen tot en met het jaar 1200 werden ver-
zameld uit maar liefst 302 bronnen. Voorbeelden hiervan zijn de Aimales Egmundenses, Bellum Gallicum van Cae- sar, Excerpta Romana van Byvanck, Itinerarium Antonini, Oorkondenboek Utrecht. Ten behoeve van commentaar en etymologie (woordaf-
leidkunde) werd gebruik gemaakt van literatuur en bron- nen in nog eens 219 titels. Enkele auteurs: van der Aa, Blok, Dekker, Gottschalk, Heeringa, Maris, Muller, Op- permann. De namen zijn gerangschikt onder hun moderne vorm
of onder de laatste vorm waarin ze zijn aangetroffen. Zo werden Thomen en Damen onder Doom geplaatst en staat Dolre als zodanig vermeld. De eerste twee oude vormen waren met Doom te identificeren en dus te localiseren, de derde oude vorm was niet met een nu bestaande plaats te identificeren. De ligging daarvan is onbekend. De aldus opgestelde lijst omvat circa 2000 namen, waar-
van er veel geïdentificeerd en gelocaliseerd konden wor- den. Toch blijven er nog ruim 800 over, waar geen touw aan vast te knopen valt: ligging onbekend! Een deel van de bronnen is in origineel bewaard, een
ander deel werd gelijktijdig of later gecopieerd. Soms moet aan de echtheid van een stuk worden getwij-
feld omdat vorm, inhoud en/of datering niet kloppen. Men spreekt dan van een „falsum", al of niet onder voorbehoud. Ik telde in het boek 1864 betrouwbare eerste vermeldin-
gen waarvan het leeuwedeel een plaats vindt in de 12de eeuw. De verdeling in de tijd is te zien in bijgaand staatje. Ik heb geen directe verklaring voor het relatief „tegen-
vallende" aantal bronnen uit de 11de eeuw. Als we het be- gin van de middeleeuwen situeren tussen de 5de en de 8ste eeuw, dan is het wel duidelijk dat eigenlijk pas na dat be- gin bronnen van enige omvang voor de geschiedvorsing beschikbaar komen. De periode daarvóór is met recht een „zwart gat". Het is natuurlijk niet zo dat er vroeger ook niet het no-
dige werd opgeschreven. Daar waar bezit was en rechten werden uitgeoefend, moest administratie worden bedre- ven. De omvang ervan was echter veel beperkter en ook toen al achtte men niet alles de moeite van het bewaren waard. Daarbij komt dat onophoudelijk al of niet door mensenhanden veroorzaakte catastrofen waardevolle ar- chieven aantastten. Sommige verzamelingen werden ge- spaard, grote gaten werden geslagen in andere en weer an- dere gingen geheel verloren. Het is deze „bronnenleegte" waarop elke historicus stukloopt in zijn streven verder in de geschiedenis door te dringen. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
97,5%
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Plaatsnamen in onze regio
Ik verzamelde de in het lexicon voorkomende plaatsna-
men binnen het gebied, in het zuiden begrensd door de Lek, in het oosten door de Vaartse Rijn en de Vecht tot Breukelen, in het noorden door de lijn Breukelen - Wilnis - Woerdense Verlaat en in het westen door de lijn Woerden - Oudewater - Schoonhoven. Daarbinnen vond ik 25 naar een moderne vorm te her-
leiden namen. Ik zal ze hieronder opsommen, met jaar of periode van eerste vermelding en eventueel iets over de ety- mologie. A Waterloop van Breukelen tot 2 km ten noord-noordoos-
ten van Nieuwer Ter A; heet van daar af Kromme Ang- stel, 1138. Aha, ahe, a(a) - „water". A Plaats 2 km ten westen van Nieuwer Ter A, 1156.
Breukelen, Bmklede, Broclede, 1130 - 1161.
Lada, leda, lede, leede, leide, lida - „watergang, speci-
aal veenwater", met broec, broic, broc, bruc, bruke - „broekland". Demmerik, Denemarc, 1138.
Vemoeming naar Denemarken. Etteren, Aitumon, Aiteron, Eitthera, Eiteron, Eitera, Eite-
ren, Bytere, 10de eeuw. Terrein ten noorden van IJsselstein. Gein, Geyn, Gheyn, 1200.
Gebied en polder op de grens van de gemeenten Jutfaas
en Vreeswijk. Hollandse IJssel, Isla, Hisla, Isle, Isela, eerste helft 9de
eeuw. Oude watemaam. Afleiding van de indo-europese wor-
tel eis - „stromen". Isla et Lake, Lacke et Isla, Lake et Isla, 944.
Gebied tussen en langs de Hollandse IJssel en de Lek.
Zie de watemamen IJssel en Lek. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
875
|
|||||||
|
Jutfaas, ludifax, Judifas, Jutphaes, Judefaes, 1165.
Kamerik, Kamerka, 1131. Vernoemd naar Kamerijk/Cambrai in Frankrijk.
Lek, Lokkia, Legka, Loccha, Laica, Lecca, Lecka, 777. Lac(h)a, lake, leca, leke -,,waterloop".
Linschoten, Lindescote, 1172. Scote - „hoge hoek land, uitspringend in het laag-land",
met linde - ,,linde" of met een watemaam Linde.
Lopik, Lobeke, Lobica, Lopica, Lopeke, 1155. Maarssen, Marsna, Marsnen, Marsne, Marsen, 918 - 948. De Meern, Marre, 1173. Maer, Mara, Mare, Mera, Mere, Marne, Meme met n-
achtervoegsel - ,,waterloop".
Mije, Mi, My, 1119. Gemeenten Bodegraven en Zegveld.
Genoemd naar het water de Mije.
Nirtarlaca, Nifterlaco, Niftarlaca, Nisterlake, Nifterlake,
723.
Gebied aan weerszijden van de Vecht, van Utrecht tot
Muiden.
Lake: zie boven. Niftar, after -,,achter".
Polsbroek, Pulsebroch, 1155. Pols? Broek: zie boven.
Rijn, Rhenum, Renum, Hreni, Rhin, Rin, Rheni, 52
vóór Chr.
Praegermaans reinos, keltisch renos, germaans rinaz -
„stroom".
Swezen, waarschijnlijk oude naam voor Zuilen, Suabsna,
Suahsna, Suegsna, Suecsnon, Suesne, Suesen, Swesen,
Suesen, 840 - 849.
De naam leeft voort in de naam Zwesereng, een terrein
ten zuidwesten van Zuilen.
Vecht, Fetha, Uetha, Feht, Fethu, Vecht, 786. Vleuten, Floeten, Flothen, Flutene, Fletene, 1130 - 1161. Uit de indo-europese wortel pleud - „stromen". Ger-
maans flötina. Vreeswijk, Fresionouuic, 918 - 948. Vic(h), wie, wich, wiic, wijc - ,,nederzetting, vaak met
bepaalde functie", met tweede persoon meervoud van
Fresia - „Fries".
Wilnis, Wildenisse, 1185. Wildernesse, weldernesse, wildernesse - „wildernis,
woeste grond".
Woerden, Wirda, Wyrdam, Worthen, Wordene, Wrthen,
Worthene, Worden, 786.
Uurd(e), uurdh(i), uurdi, uurt(hi), werd, wert, wirde,
wrde, wrt(h), wurd, wurth, wyrd - „bewoonde hoogte,
omheind terrein".
Persoonsnamen
Van namen die met enige zekerheid binnen het gebied
van de huidige provincie Utrecht te plaatsen zijn, kon ik een dertigtal voorbeelden vinden. Een bijzonder groepje wordt gevormd door de plaatsnamen waarin een persoons- naam is verwerkt. Algothesdorpe, 1130- 1161.
De persoonsnaam is Algoth.
Dorp, doorp, dorpe, dorf, thorp(a), thorpe - „dorp,
dochtemederzetting".
Berenwerde, 1179. De persoonsnaam is Bere.
Wa(a)rd, waert, weert, weritha, werth - „land aan het
water".
Fresdore, 918-948. Waarschijnlijk uit Fresodurum, wat zou kunnen wijzen
|
|||||||
|
op de volksnaam der Friezen.
Het keltische durum betekent - „vesting".
Hasehem, 918-948. De persoonsnaam is Haso.
Haim, heim, hem, heym - „woonplaats".
Lanthem,918 -948. De persoonsnaam is Lant.
Hem: zie boven.
Mansus Wereberti, 1145. De persoonsnaam is Werebert.
Mansus is latijn voor - „hoeve". Dus eigenlijk de hoeve
van Werebert.
Rudinhem,918-948. De persoonsnaam is Rudo.
Hem: zie boven.
Terra Bertoldi, 1178. De persoonsnaam is Bertoldus.
Terra is latijn voor - „land". Dus eigenlijk het land van
Bertold.
Waldekewerthe, 1130 - 1161. De persoonsnaam is Waldeke.
Werthe: zie boven.
Alle kanten
En dan is er een groep namen binnen de provincie Utrecht,
waarmee we bijna „alle kanten opkunnen". Elbisge, in het oosten van de provincie Utrecht, 2de helft
9de eeuw.
Galana, waarschijnlijk in de omgeving van Galesloot, 5 km ten zuiden van Oudenrijn, 918 - 948.
Waarschijnlijk een oude waternaam.
Graueningo, in de omgeving van Utrecht, 723. Graven, graft, greft - „sloot, gegraven water", met ach-
tervoegsel „ing". De betekenis zal geweest zijn „door sloten ontwaterd land".
Helspenni, 918-948. Holanuuehg, in de omgeving van Wijk bij Duurstede, 918 -948.
Uuehg, wegh, wech - „weg", met hola - ,,hor'.
Holzhusen, in het oosten van de provincie Utrecht, 2de helft 9de eeuw.
Hus, huus, hues, huys - „huis", met holt (verhoogduitst
tot holz) - „hout, bos".
Coppelwethe, mogelijk in de omgeving van Koppel, 5 km ten noorden van Houten, 1159.
Wethe (eigenlijk wede) - ,,bos" of wethe (naast weithe)
- „weide", met coppel -,,gemene weide".
Levefano, Evitano, in de omgeving van Wijk bij Duur- stede, 365. Lietnen, in lïct Sticht Utrecht, 1143. Lindis, in het Sticht Utrecht, 1131. Nesse, misschien identiek met Nes, polder 1,5 km ten noorden van Vreeland, 918 - 948.
Nesse, nissa, nisse, nes - „in het water uitstekend stuk
land".
Nesseshort, 918 - 948. Pascua, in het Sticht Utrecht, 1156. Pascua is de latijnse vertaling van „weide".
Perke, in het Sticht Utrecht, 1169. Perk, perkei - „omheind terrein".
Ree, in de omgeving van Wijk bij Duurstede, 918 - 948. Misschien is ree een nevenvorm van rak, rac, ree -„recht
gedeelte van een waterloop".
Röthen, Rothe, Rodhe, Rod, Rotha, in het Sticht Utrecht, 1108.
|
|||||||
|
876
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1788 V
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
j„ Nieuw-Loosdfec
iJKT-r |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
\
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(i
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
vNoordcMfde
'... zevéNHovENr
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
PMSSEW
Muy«yeld
.1 _ ,_ Boomtioeli
Breuhtlev««rrtl ' p^^^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
j
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
, 2173 .- ^>-4, «W,
JrtArHArt , n J "'"^ ^ ^ 1'. - ■ il
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■-, ■m-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Hollandse
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Noorden ''.'(^_^^:i_;i^-■' !
/ Mieuwlroop |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
" 'S^--7^i \ ï«0 ■ Ji»nhoven
\ * v'% v'^
' \ f >^ Oud Ma»fii«*«ri .
- ■' ■ « '*'** )^>, /■"-/*. /
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
* u \ * y^ int y^6646 '"^-* vju ., .
\" \,-<. / -Westbroek
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
F#\ \ ^-y * N ■' ■/ / •o* *•'"• 61
.%«4»!.>\m.........^* . Mol,npold„ / _^^^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2.
|
%- r / ■ '* //
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
rNEBAANl
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.1114
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
W^^ ,Il """^-SX "ij* KyCio.» ' Harniel«4/^\
jT Tili^ I " ^1 ..... \ (:>tf« ^
V»...J.r.. ■ jHS^Sa /\ , „^.ViJÏ^'-Linscholefi
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f-' , \ jij^ ȕ T"V
'Driebruggen >^ \ i' ■ l'fr
"° H OLL aHD F""'""
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I \' ' neg«brug I
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Usselsteinl,-, a. ïrtv '^■'ÏÏGEtti'S '
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
„^1 I ^~ "11 * '^ Roi.nji.1 ^ ' 1343
ll Sl.1» .-^*40o..»-Ma..l,..ki
f°7 fC Haasirechl
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|U»iMiüuln|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
9 Ij 7IÏS
' /L^ 4"4 IW'JHfuwg^tn-Zi__, - iê ■■
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■^V ir" OA"' '- V
""Va LckbrBgS
|
.Hag«8teln,.^^^ll
■■/■ //4.,>....'--i,i ') ?"i;
■"/// ■'' '• \'< >/Hagé.t.in--iV^,
l?4,i -^ «" iN
^KnoSftunl \\ Everdirigen
Gnenrf":
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^<' ^Apolsbroekerdarr
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
"\
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
iitvSlolwijlt _> '. "3^^11,1 V jF^Polibroel
S-^: -iB....».ii ^5>-'VS>
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
t^ ^ ,, \ >"
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
/
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ïxmond *'
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
bossen _ƒ
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.7/
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.^_____l-J.e «71 ' ^'^ .^^^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
\k.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
«'t?
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Hei- en Boêicop*,t^,v.. '
/ landen/' I
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Z(jdtf»eld 4
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'X
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
' V.IU...W ^t>.^^8«33
)t-Amnieri .-vi? ,,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Middtlkoop Schoontewoèi
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■Meerkerk
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.^t
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Fragment van de ANWB toeristenkaart Utrecht, het Gooi en Amsterdam, uitgave 1982/83, schaal 1:100.000 tot 70% verkleind.
De 25 „naar een moderne vorm te herleiden" namen binnen het in de tekst bedoelde gebied zijn hierop bijna alle terug te vin- den. De stad Utrecht, reeds genoemd in de 7de eeuw, liet ik buiten beschouwing. Hoewel wetenschappelijk niet geoorloofd, is het verleidelijk alle niet genoemde hedendaagse plaatsnamen eens weg te poetsen
om de „leegte" van het overblijvende kaartbeeld te ervaren! |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
877
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Rothe, rode, rathe - „plaats waar bos gerooid is".
Sluodwethe, 1130-1161. We the: zie boven.
Walde, in het Sticht Utrecht, 1172. Walde, walt, wold - ,,woud".
Onze gemeente
Wat is oud en hoe oud is oud? We moeten goed besef-
fen dat zo'n vroegste vermelding in de bronnen niets zegt omtrent de ouderdom van een plaats op dat tijdstip. Het vóór een bepaald jaar niet in de acten voorkomen van een plaats hoeft niet te betekenen dat zij vóór dat jaar niet be- stond. Zoals eerder opgemerkt, is er veel archiefmateriaal ver-
loren gegeaan. Bovendien geschiedde de administratie met een bepaald doel en het kan heel goed zijn dat plaatsen, die voor die administratie onbelangrijk waren, niet werden vermeld. Het gebied van onze gemeente komt er maar bekaaid af.
De vermelding van de Rijn (52 vóór Chr.) hebben we te
danken aan de Romeinen, die al vroegtijdig in onze stre- ken vertoefden. Hun geschiedschrijvers tekenden veel op. De Meem (1173) wordt in de bronnen niet zodanig ver-
meld dat er ondubbelzinnig het bestaan van een dorp uit afgeleid kan worden: mansum.........cuius situs est prope
Marre versus Rhenum (Oorkondenboek Utrecht I 476).
Dat betekent zoveel als „een hoeve ......... waarvan de
ligging is nabij de Marre in de richting van de Rijn". Mar-
re (maer, mara, mare, mera) betekent „waterloop". Ik ga hierop nu niet verder in want er is, als alles gaat zoals het moet gaan, binnenkort veel wetenswaardigs te vertellen over de legendarische Mare. Met Vleuten (1130 - 1161) ligt de zaak eigenlijk niet
anders. Er wordt in de acten (Liber sancti Adalberti en Fontes Egmundenses) gesproken van: dimidium mansum in villa que vocatur Floeten (Flothen), wat betekent ,,een halve hoeve in het landgoed genaamd Floeten (Hothen)". |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
We moeten bij het woord „hoeve" niet in de eerste plaats
denken aan een boerenwoning, boerderij of wat we tegen- woordig een hofstede noemen. Een hoeve was destijds een stuk grond van bepaalde grootte, veelal 16 morgen (13,6 ha). Ik vertaalde hierboven ,,villa" met ,,landgoed", maar
men kan er evengoed „landerijen" mee bedoeld hebben. De middeleeuwse klerken schreven hun acten in het latijn, maar zij hadden voor de hier gangbare begripppen niet altijd een latijns woord met precies dezelfde betekenis tot hun beschikking. Ook als Vleuten in 1164 (Oorkondenboek Utrecht I 442)
weer ter sprake komt, lezen we slechts: VII jugera que sunt apud Flutene, ofwel „zeven morgen (land), die liggen nabij Flutene". Pas als in 1224 (Oorkondenboek Utrecht I 716) de kerk te Floten wordt genoemd, mogen we aanne- men dat er toen een dorp (en parochie) van die naam be- stond. Maar dat valt buiten het bestek van het hier bespro- ken lexicon. Het is curieus dat van al die kastelen, die ons grondgebied
ooit sierden, er vóór 1200 niet één wordt genoemd, terwijl toch althans De Haar en Den Ham volgens het Kastelenboek van de provincie Utrecht toen al moeten hebben bestaan. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
D.W.G.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Bron
R.E. Künzel, D.P. Blok, J.M. Verhoeff, Lexicon van nederlandse toponie-
men tot 1200, deel 8 in de serie .J^iblikaties van het P.J. Meertens Insti- tuut" te Amsterdam, tweede druk, 1989. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Nieuwe leden
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
26 juni 1990
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
878
|
|||||||||
|
Een trouwpartij in Vleuten
|
|||||||||
|
Over de plaats waar deze foto werd
gemaakt hoeft niemand lang na te den- ken want zowel het huis op de voorgrond als het wat bleek afgebeelde huis op de achtergrond staan in het Vleuten-van- nu nog recht overeind. Het eerste is het vroegere café van Piet Bos (waar dus kennelijk de bruiloft is gevierd) en waar tot voor kort Ad van Breukelen woon- de en het tweede huis is nu de woning van Gerrit en Rina van Doom. De gril- lige boom is allang verdwenen. Nu komt natuurlijk de onvermijde-
lijke vraag: wie herkent nog mensen van deze foto en wie zijn het bruids- paar? Gert Versteeg vertelde me later nog: „Ik denk dat de foto omstreeks 1909 is gemaakt toen m'n vader m'n moeder nog niet kende". Ik waag me nu aan een veronderstel-
|
ling. Het bruidspaar zal niet veel ouder
zijn geweest dan de vader van Gert Ver- steeg. Als het bruidspaar kinderen heeft gekregen zullen die nu ook al de zeven- tig-plus zijn gepasseerd, maar nog ruim in staat zijn om hun ouders te herkennen. Ook kan in het familiearchief van een andere oudere Vleutenees deze foto voor- komen waarop (bijvoorbeeld) een hel- dere geest van toen de namen van de afgebeelde personen heeft geschreven. Je weet maar nooit. We zijn bijzonder belangstellend naar
elke reactie op deze ruim tachtig jaar oude foto. U kunt me opbellen (03407-1505) of
schrijven: Utenhamstraat 15, 3451 BR Vleuten. Klaas B. Nanning
|
||||||||
|
Van Gerardus Comelis Petrus (Gert)
Versteeg die op 8 mei 1912 in Haarzui- lens werd geboren, ter plaatse één van de bekendste inwoners werd omdat hij jarenlang het café „Het wapen van Haar- zuilen" heeft gerund en nu, rustig maar nog allerminst vergeten, 79 jaar oud in het schitterende huis links naast de op- rijlaan van kasteel „De Haar" woont, kre- gen we bijgaande foto. Het betreft hier een grote groep fa-
milieden en vrienden van het in het mid- den gezeten bruidspaar: een bruidegom in imiform rechts naast zijn bruid in het wit, links voor ons. Gert Versteeg ken- de géén van de afgebeelde personen be- halve zijn vader. Dat is de op één na hoogste persoon met donker haar op de scheiding van het meest linkse raam en het bijbehorende luik. |
|||||||||
|
879
|
|||||||||||||||||
|
De Meerndijk
|
|||||||||||||||||
|
Een reconstructie aan de hand van een bestek uit 1928
|
|||||||||||||||||
|
door
Ir J.A. Storm van Leeuwen |
|||||||||||||||||
|
in april 1990 werd de meer dan zeven eeuwen oude Meerndijk doorgegraven voor het leggen van een duiker.
Het was een onderdeel van een plan tot verbetering van de waterhuishouding in de polders ten zuiden van de Leidse Rijn (zie het kaartje van afbeelding 1). Dit door het waterschap Leidse Rijn ondernomen werk is in zekere zin een historische gebeurtenis op water-
staatkundig gebied geweest. De Meerndijk had eeuwenlang tot waterscheiding tussen de stroomgebieden van de Vecht en de Amstel gediend en oorspronkelijk ook het stroomgebied van de Oude Rijn in het oosten afgeslo- ten. Deze dijk had echter al eerder een ingrijpende verandering ondergaan, namelijk in 1928, toen de provincie
Utrecht het eerste wegvak van de provincialeweg tussen De Meern en Oudewater volledig reconstrueerde. Aan de hand van de tekeningen van het bestek voor dat werk kunnen de oude afmetingen van deze voormalige waterkering worden teruggevonden. Het is bij wijze van spreken een momentopname geweest van de toestand, waarin de Meerndijk meer dan 60 jaren geleden verkeerde. Het ondenwerp van dit artikel brengt met zich mee, dat de tekst en de illustraties min of meer een technisch
karakter dragen. Gezien het documentaire doel van deze bijdrage is dat onvermijdelijk. |
|||||||||||||||||
|
Inleiding
De Meerndijk heeft gedurende zijn bestaan niet te kla-
gen gehad over gebrek aan belangstelling. Dat geldt niet zozeer de weg, dan wel de waterkering van die naam. Over het ontstaan van deze dijk, die vele eeuwen ge-
leden tussen de Hollandse IJssel en de Oude Rijn (nu Leid- se Rijn) schuin door de polders werd aangelegd, is niets bekend. Wel heb ik aan de hand van oude waterstaatkun- dige gegevens gemeend te kunnen vaststellen, dat de Meern- dijk of Marendijk kort na 1226 moet zijn aangelegd. Hij deed dienst als slaperdijk die de ten westen daarvan gele- gen landerijen en dorpen tot aan de Gouwe toe moest be- schermen tegen overstromingswater uit het oosten. Dit water kon aflcomstig zijn uit de Nederrijn of de Lek bij doorbraken van de Lekdijk Bovendams (d.i. de Noorder- lekdijk tussen Amerongen en de omstreeks 1285 aange- legde IJsseldam in de bovenmond van de Hollandse IJssel bewesten Vreeswijk) of uit de bovenloop van de Hol- landse IJssel (tussen de IJsseldam en de aansluiting van de Meerndijk aan de Noord-IJsseldijk bij de Meernhoeve). Maar deze als tweede waterkering fungerende dijk is
ook van belang geweest voor vrijwel het gehele gebied van Rijnland, dat wil zeggen het grootste gedeelte van Holland, dat vanouds lager is gelegen dan het oostelijk daaraan grenzende Land van Woerden. En dit laatste ligt weer lager dan de streek ten zuidoosten van Harmeien. De aanleg van de Meerndijk, waarvan het tracé vreemd
genoeg niet de toen al bestaande polderkaden en perceel- richtingen volgt, zou naar mijn mening het gevolg kunnen zijn geweest van een beslissing die de toenmalige bisschop van Utrecht onder politieke druk van de graaf van Holland had moeten nemen. Uitzonderlijk was dat niet, hetzelfde |
|||||||||||||||||
|
Mmim
|
|||||||||||||||||
|
Afbeelding 1
|
|||||||||||||||||
|
J'ragment van de topografische Itaart 1 : 25.000, bladen 31 G
(Woerden) en 31 H (Utrecht). Het noorden is boven. De dilike ^warte lijn stelt de Meerndijk voor tussen de Rijksstraatweg "1 De Meern en de Noord-IJsseldijk bij de Meernhoeve. Op de plaats, die is aangegeven met een kruisje, werd de Meerndijk in april 1990 doorgegraven voor het leggen van een duiker. |
|||||||||||||||||
|
880
|
||||||||||||
|
zou enige tijd later ook gebeuren met de IJsseldam in
1285 1). De functie van een betrouwbare slaperdijk had de Meem-
dijk echter al vroeg verloren, omdat de periodieke verho- gingen van de Lekdijk Bovendams (vanwaar het grootste gevaar dreigde) niet gepaard gingen met overeenkomstige werken aan eerstgenoemde dijk. Zo bedroeg het gemid- delde hoogteverschil tussen die twee waterkeringen in 1858 4,5 meter 2). Weliswaar behoefde de Meerndijk als sla- perdijk niet even hoog te zijn als de rivierdijken, maar aan de andere kant had het geen nut de landen te willen bevei- ligen door middel van een onvoldoend hoge tweede ke- ring. Dit bleek onder andere in 1726, toen het gevaar niet uit het oosten kwam, maar (met een omweg) uit het zuiden. In het begin van dat jaar brak eerst de Lekdijk Beneden-
dams ten oosten van Schoonhoven door, gevolgd door een doorbraak van de Noord-IJsseldijk tussen Jutphaas en IJs- selstein (de Randdijk). Het water liep de polders van Hey- cop, genaamd de Lange Vliet binnen en kwam tegen de Meerndijk te staan. Ondanks het tijdelijk verhogen van de dijkskruin met behulp van palen, planken, horden en grond kon men het overstromingswater niet tegenhouden. Het water liep over den Marendijk, doch werd tegen den Prin- cendijk (Enkele Wiericksedijk) gestuit, d.i. tussen Woerden en Bodegraven 3). Het gehele Nedersticht, dat wil zeggen West-Utrecht, liep onder. De Meerndijk kreeg evenwel later een tweede functie.
In 1413 ging hij namelijk het oostelijke deel van de ring- kade van het thans niet meer bestaande grootwaterschap Bijleveld en de Meerndijk vormen. Het gebied daarvan mocht toen onder bepaalde voorwaarden het overtollige water door een daartoe aangelegd afwateringskanaal (later de Bijleveld genoemd) via de Amstel lozen op het IJ en op de Zuiderzee. De geërfden (eigenaren van de desbetreffen- de gronden) hadden echter de verplichting op zich moeten nemen om de waterkeringen aan de achterzijde en de zij- kanten van hun gebied gesloten en in goede staat te houden. Het was wel geoorloofd om water uit de Hollandse IJssel in te laten voor de drenking van het vee. Afgezien van „noot- vloeden" uit de Zuiderzee, de Lek of de Hollandse IJssel mocht tussen 1 april en 11 november geen ander water op de Amstel worden geloosd dan uit hun eigen polders. Met deze bepaling hadden de verleners van de concessie,
te weten de graaf van Holland en de Heer van Woerden, in het bijzonder het aangrenzende en iets oudere grootwater- schap Heycop, genaamd de Lange Vliet op het oog. Daar- mee ontstonden later vaak geschillen over al dan niet ver- meende illegale lozingen door het grootwaterschap Hey- cop. Eigenlijk was de kans, dat er Heycops water over de
Meerndijk zou lopen veel kleiner dan dat dit op andere plaatsen zou gebeuren. Ik doel hierbij op het traject, waar de Heycop en de Bijleveld naast elkaar in noordwestelijke richting stroomden, namelijk tussen De Wel (ten zuiden van De Haar) en de Joostendam (ten noorden van Kocken- gen). Bij de Joostendam scheidden zich hun wegen. De Bijleveld voerde het water verder in noordwestelijke rich- ting naar de Amstel af, terwijl de Heycop dit oostwaarts leidde naar de Vecht bij Breukelen. Op het traject De Wel - Joostendam kwam het regelmatig voor, dat er Heycops water over de kaden liep, die de Heycop en de Bijleveld van elkaar scheidden. Omgekeerd gebeurde dat niet, om- dat de Bijleveld altijd een iets lagere waterstand had. Sinds 1959 wordt het overtollige water uit de polders
binnen het voormalige grootwaterschap Bijleveld en de Meerndijk niet meer door de Bijleveld naar de Amstel af- gevoerd, maar stroomt het - evenals dat van een deel van |
||||||||||||
|
U-U'
|
||||||||||||
|
die Sl^hicm. \
|
||||||||||||
|
Afbeelding 2
Verbetering van de provincialeweg De Meern - Oudewater, weg-
vak De Meern - Montfoort (Heeswijk). Gedeelte langs de Meern- dijk. Tekening van de oude situatie in 1928 bij de aansluiting van de Meerndijk aan de Rijksstraatweg in De Meern. Het noordoosten is boven. Links de Rijksstraatweg; van links naar rechts de provincialeweg, toen een grindweg met in het midden over een lengte van ca. 80 meter een bestraat paar- denpad (de dikke zwarte band in de tekening). Van de gebou- wen zijn alleen de omtrekken getekend. De kruisjeslijnen stel- len de erfscheidingen voor. De streep-puntlijnen geven de plaatsen aan waar de dwarsprofielen nrs. 1 en 2 haaks op de weg werden opgenomen. Naar een tekening uit het bestek I, dienst 1928 van de Provinciale Waterstaat van Utrecht. |
||||||||||||
|
de vroegere Heycopse polders - oostwaarts door de Leidse
Rijn naar het Amsterdam-Rijnkanaal. De functie van de Meerndijk kwam toen grotendeels te vervallen. Tot dat jaar moest men echter nog volledig rekening houden met de voorwaarden die in het handvest van 1413 waren vast- gelegd. Voor wat de Meerndijk betreft heeft deze omstandig-
heid een grote rol gespeeld bij het ontwerpen van het plan tot verbetering van de provincialeweg De Meern - Oudewa- ter. Daarvan werd het eerste gedeelte tussen De Meern en Montfoort in 1928 uitgevoerd. Toen verbreedde en recon- strueerde de provincie Utrecht de naast de eigenlijke Meern- dijk gelegen grindweg tussen De Meern en de aansluiting daarvan aan de Noord-IJsseldijk over een lengte van 3,5 kilometer. De dijk - toen een grasdijk van kleigrond - werd geheel in het nieuwe weglichaam opgenomen. Op de bestekstekeningen van dat werk zijn de oude af-
metingen van de waterkering terug te vinden. Dit is de laatste en wellicht enige uitgebreide opmeting geweest van de Meerndijk, toen deze nog als zelfstandige waterke- ring bestond. De hoogten van de dijk en van de weg werden aangege-
ven ten opzichte van het Normaal Amsterdams Peil, afge- kort N.A.P. Dit is in ons land het vergelijkingsvlak voor de vaststelling van de hoogten van terreinen, dijken, we- gen, kunstwerken (zoals bruggen en sluizen), waterstan- den, enz. Het is bijvoorbeeld het nulpunt van peilschalen, waarmee waterstanden worden gemeten. Het loont naar mijn mening de moeite die gegevens in
dit tijdschrift vast te leggen en het beschikbare materiaal in het archief van de Historische Vereniging op te slaan. Een exemplaar van de proefdruk met verbeteringen van het bestek bevindt zich in het archief van de provincie Utrecht en werd mij, tezamen met enige andere stukken, door de archivaris welwillend ter inzage gegeven 4). Ver- der is in het Rijksarchief te Utrecht correspondentie over dit onderwerp te vinden s). |
||||||||||||
|
881
|
|||||
|
Afbeelding 3a en 3b.
De provincialeweg De Meern - Oudewater, gedeelte langs de Meerndijk bij de Waaykuil. Toestand vóór en na de verbetering in 1928.
Naar twee foto's, afgebeeld in het Verslag over den toestand der provincie Utrecht in 1929, uitgebracht door Gedeputeerde Staten '" de zomerzitting van de Provinciale Staten van Utrecht in 1930. |
|||||
|
882
|
|||||||||
|
Slechte toestand van de provincialeweg De Meern -
Oudewater In het najaar van 1924 verscheen in het Utrechtsch Pro-
vinciaal en Stedelijk Dagblad een artikel van de hand van enige ingezetenen van de stad Montfoort, waarin uitvoerig werd gewezen op den erbarmelijken toestand, waarin de provinciale weg, hopende van De Meern tot even voorbij Oudewater verkeerde 6). Deze weg, die vanouds de hoofd- verbinding vormde van de stad Utrecht met Gouda, Rotter- dam en Den Haag, was deerlijk in verval. Sedert het midden van de vorige eeuw was dit een grind-
weg, die alleen bij De Meern over een kort stuk (ca. 80 me- ter) in het midden was voorzien van een paardenstraatje van klinkers. Zie de tekening afbeelding 2. De weg was smal, vooral langs de Meemdijk, waar de bestuurders van vrachtauto's elkaar slechts met moeite konden passeren. Door de aanwezigheid van de veel hogere grasdijk (de eigen- lijke Meemdijk) naast de rijweg bleef er weinig ruimte over voor het verkeer. De foto op afbeelding 3a, die is over- genomen uit het „Verslag over den toestand der provincie Utrecht in 1929, uitgebracht door Gedeputeerde Staten in de zomerzitting van de Provinciale Staten van Utrecht van 1930", geeft hiervan een goede indruk. Ter vergelijking met de nieuwe toestand is de foto op afbeelding 3b even- eens opgenomen. De Meemdijk veroorzaakte ook een slechte afwatering
van de emaast lopende weg. Daardoor ontstonden plassen die de grond doorweekten en tot de vorming van sporen en knikken leidden. In 1924 was de weg vol met gaten en kuilen. De schrijvers van het artikel drongen er daarom op aan, dat het Provinciaal Bestuur een algehele reconstruc- tie met gelijktijdige verbreding van deze hoofdweg ter hand zou nemen. De Provinciale Waterstaat, die reeds een jaar tevoren waar-
nemingen had verricht ten behoeve van een mogelijk ver- beteringsplan, onderschreef de klachten. Door de sterke toeneming van het autosnel- en transportverkeer voldeed de verharding niet meer aan de daaraan te stellen eisen. De verhardingsbreedte was te gering en de grindverharding te zwak, terwijl op het gedeelte langs de Meemdijk deze ho- ger gelegen grasdijk de afvoer van het hemelwater belem- merde. Verbetering in de slechte toestand kon volgens de- ze dienst alleen maar plaats vinden, indien de waterkering bij de weg zou worden getrokken. Bovendien zouden in het weggedeelte tussen de Meemhoeve (bij de Noord-IJs- seldijk) en Oudewater verschillende bochten moeten wor- den afgesneden. Slechts een klein gedeelte van de weg, die in 1821 aan
de Provincie in beheer en onderhoud was toegewezen ?), was eigendom van het Rijk; het overgrote deel behoorde toe aan andere eigenaren. De verwerving van de gronden die nodig waren voor een wegverbreding zou daarom grote uitgaven vergen. Alvorens plannen op te stellen voor een kostbare weg-
verbetering had de Provinciale Waterstaat in 1923 en 1924 verkeerstellingen verricht. Het is wel interessant kennis te nemen vaii de resultaten daarvan, men krijgt dan een in- druk van de samenstelling van het verkeer in die jaren. In 1923 passeerden langs de oude Hoogeboomsbrug over
de Hollandse IJssel gedurende één werkdag tussen 7 en 20 uur: Auto's en vrachtauto's, zonder motorbussen 108
Motorrijwielen 64
Rijwielen ' 478
Bespannen voertuigen 37
Voetgangers 32
|
|||||||||
|
Het jaar daarop werd de telling herhaald op een zondag.
De getallen waren toen als volgt: Auto's en vrachtauto's, met motorbussen 412
Motorrijwielen 170
Rijwielen 1558
Bespannen voertuigen 69
Voetgangers 52
In 1924 bestonden er tussen Utrecht, Montfoort en Ou-
dewater drie autobusondememingen, die tezamen 32 maal op een dag de weg via De Meem bereden. Waarom de bus- sen in de telling van 1923 niet waren begrepen is mij niet bekend. Verder vestig ik de aandacht op het grote aantal wielrijders, dat van dezelfde slechte en smalle weg gebmik moest maken; er waren toen nog geen fietspaden langs de rij- weg aangelegd. |
|||||||||
|
Afbeelding 4
Bijgewerkt fragment van het kadastrale minuutplan van de ge-
meente Veldhuizen, Sectie B, uit ca. 1832. Het noorden is bo- ven. Hierop zijn de percelen Nrs. 655 (water) en 655 bis (dijk, d.w.z. waterkering -t- weg) aangeduid. Het ronde perceel is de Waaykuil, toen verdeeld in de kadastrale nummers 654 (links, op dit kaartje weggelaten) en 655 (rechts). Van het rechtse per- ceel 655 moest de Provincie een klein gedeelte van het groot- waterschap Bijleveld en de Meemdijk aankopen ten behoeve van de voorgenomen wegverbreding. Het perceel 655 bis, dat volledig moest worden aangekocht en de toenmalige waterke- ring benevens de ernaast gelegen rijweg omvatte, is met kruis- jes in de lengterichting aangegeven. |
|||||||||
|
884
|
|||||||||||||||||||||
|
Afbeelding 5
Verbetering van de provincialeweg De Meern - Oudewater, wegvak De
Meern - Montfoort (Heeswijk). Globale situatietekening van het bestek van het gedeelte langs de Meerndijk en langs de Noord-Usseldijk tot aan proflel 88. Het stuk langs de Meerndijk loopt tot aan de Meernhoeve (dwarsprofiel 68). De profielnummers zijn terug te vinden in de tekening van het lengteproflel (afbeelding 6). |
|||||||||||||||||||||
|
Afbeelding 6
Verbetering van de provincialeweg De Meern - Oudewater, wegvak De Meern - Montfoort
(Heeswijk). Bestekstekening van het lengteprofiel. Op deze afbeelding is alleen het gedeelte overgenomen tussen De Meern en de Noord-IJsseldijk (tot en met de driesprong). De bete- kenis van de verschillende lijnen is voldoende duidelijk aangegeven en behoeft hier geen nadere toelichting. De nummers van de dwarsprofielen zijn in de onderste horizontale strook van het schema vermeld. Voor ons is vooral van belang de streepjeslijn die de kruin van de oude Meerndijk aangeeft, dus de hoogte van de oude waterkering in 1928. Op de hoger gelegen gronden bij De Meern (tot en met dwarsprofiel 12) en bij de aansluiting aan de Noord-IJsseldijk (dwarsprofielen nrs. 68 en 72) lag de Meerndijk vanouds hoger dan het tussengelegen gedeelte. Dat laatste was verreweg het langste stuk. Het rustte op een door klei bedekte veenlaag boven het dieper gelegen dekzand. Zie de bodemprofielen die zijn getekend aan de hand van de grondboringen. De dikgetrokken lijn stelt de kruin van de nieuwe weg voor. Deze zou overeenkomstig de afspraak met het grootwaterschap Bijle- veld en de Meerndijk op tenminste 0,80 meter boven N.A.P. komen te liggen. |
|||||||||||||||||||||
|
.H ï 11 i 11 V tft-ig èii-yu IV i c-tttociu ^^-^
|
|||||||||||||||||||||
|
/JO*
|
|||||||||||||||||||||
|
-...(jtg*
|
|||||||||||||||||||||
|
—r
|
|||||||||||||||||||||
|
^uexjfl___I.___
|
|||||||||||||||||||||
|
lp, i o 11 ii l> f i l 11 UI V'^^Xi
|
|||||||||||||||||||||
|
1.
|
|||||||||||||||||||||
|
-------?l-----------------^ r ^' TTl
|
|||||||||||||||||||||
|
CXr-.>K\iigl Vol IJl of-I cfcin inb t.<c' -91i-L'fi lu
|
|||||||||||||||||||||
|
885
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Besluit tot verbetering van de weg
In 1925 besloten de Provinciale Staten van Utrecht over
te gaan tot het verbeteren en waar nodig verbreden van de provinciale weg De Meem - Oudewater. Omdat tussen het Rijk (als gedeeltelijke eigenaar van de
weg) en enige aangelande eigenaren een geschil bestond over de eigendom van de bermen was het voor de Provincie niet mogelijk de benodigde gronden aan te kopen. Uitein- delijk werd tussen het Rijk en de Provincie overeenge- komen, dat deze laatste alle rechten die de Staat meende te kunnen doen gelden op de bij de Provincie in beheer en onderhoud zijnde weg zou overnemen tegen de koopsom van tien gulden. Een tweede probleem aangaande de grondaankopen vorm-
de de Meemdijk, zowel de waterkering als de ernaast ge- legen rijweg. Deze grond was het eigendom van het groot- waterschap Bijleveld en de Meemdijk en bestond in 1928 uit de navolgende kadastrale percelen: Gemeente Sectie Nummer Bestemming Oppervlakte
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
sche voorbereiding van het werk aanzienlijk vertraagd,
maar kon eindelijk ter hand worden genomen. Al eerder was besloten dat men eerst het wegvak De Meem - Hees- wijk (aan de oostzijde van Montfoort) zou verbeteren. De in dit vak gelegen Hoogeboomsbrug, toen nog een draai- brug over de Hollandse IJssel, wilde men echter in een la- ter stadium tot een vaste brug vemieuwen en gelijktijdig in stroomopwaartse richting (zuidoostwaarts) verplaatsen. Het te verbeteren wegvak vormde daardoor geen aaneen- gesloten geheel (zie het kaartje van afbeelding 7). |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Pt MEtEM-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
6.28.20 ha
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Totaal
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Als voorbeeld is de situatie bij de Waaykuil afgebeeld
aan de hand van het kadastrale minuutplan van de gemeen- te Veldhuizen, Sectie B. Daarop staan twee van de hierbo- ven genoemde percelen getekend, namelijk Nr. 655 gedeel- telijk (water) en Nr. 655 bis (dijk, dat wil zeggen water- kering + weg). Voor de verbreding van de weg was een klein 1 stukje van de Waaykuil nodig (afbeelding 4). Het Grootwaterschap was slechts bereid van de boven- genoemde vier percelen grond afstand te doen, indien de (Provincie zich verplichtte er voor zorg te dragen, dat door of over de Meemdijk geen vreemd water kon worden ge- bracht op Amstellands boezem. Bovendien wenste het ze- kerheid te krijgen, dat de Meemdijk niet verlaagd zou wor- den. Deze eisen waren gebaseerd op de eerder genoemde rechten en verplichtingen ten opzichte van het hoogheem- raadschap Amstelland. Om aan de door Bijleveld en Meemdijk gestelde voor-
waarden te kunnen voldoen deed de Provincie het voorstel om de kmin van de nieuwe weg langs de Meemdijk op een hoogte van 0,80 meter boven N.A.P. te brengen. De waterkering, die bij de weg zou worden getrokken en daar- ' mee één geheel zou gaan vormen, werd dan zelfs hoger in plaats van lager. De nieuwe weg langs het gedeelte van de Noord-IJsseldijk, dat in het plan was opgenomen en een lengte had van ca. 900 meter, zou echter op een hoogte van 1,60 meter boven N.A.P. worden aangelegd; dat was gelijk aan of iets hoger dan de kruinshoogte van de bestaan- Ide waterkering. Deze laatste vormde namelijk vanouds de
zuidelijke begrenzing van het grootwaterschap Bijleveld en de Meemdijk en was behalve een waterkering langs de Hollandse IJssel tevens een tweede waterkering achter de Lekdijk Benedendams. Met dit voorstel stemde het Grootwaterschap in. Voor-
zover het betrekking had op de Meemdijk tussen De Meem en de Noord-IJsseldijk is een en ander weergegeven op de tekeningen van de afbeeldingen 5 en 6. Deze zullen later nogmaals aan de orde komen. Door deze perikelen en andere oorzaken was de techni- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Afbeelding 7
Schetskaartje van de provincialeweg De Meem - Oudewater,
wegvak De Meern - Montfoort (Heeswijk). Het noorden is bo- ven. Op dit kaartje is de situatie bij de Hoogeboomsbrug over de Hollandse IJssel in 1929 weergegeven. De oude Hoogebooms- brug was een draaibrug en vormde een verbinding tussen de Noord-IJsseldijk en de Hoogeboomslaan. Deze laatste sloot aan op de Zuid-IJsseldijk. De nieuwe brug werd in 1932 als vaste brug zuidoostelijk (stroomopwaarts) van de oude brug gebouwd. De aanleg van het gestippelde gedeelte van de weg, dat indertijd de „IJsselcoupure" werd genoemd, volgde twee jaren later. Dit stuk nieuwe weg verbond de twee gedeelten van de provincialeweg tussen De Meern en Montfoort (Hees- wijk), die in 1928/1929 werden verbeterd volgens het bestek dat in dit artikel wordt besproken. Het kaartje is een frag- ment van een kaartje in bijlage 19 van de Handelingen der Staten van Utrecht 1929, Notulen der tweede buitengewone zitting (Centrale Bibliotheek van de Provinciale Griffie). |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Aanbesteding en uitvoering van de weg verbetering
In het begin van 1928 werd het eerste wegvak van de
provincialeweg No. 5 (nu S 19) aanbesteed en een jaar la- ter opgeleverd. Het bestek omvatte het verbreden, onder profiel brengen en verharden van weggedeelten langs de Meemdijk, de Noord-IJsseldijk en de Zuid-IJsseldijk tot Heeswijk. Zoals gezegd, vormde dit stuk geen aaneenslui- tend geheel, omdat de Hoogeboomsbrug over de Holland- se IJssel op een later tijdstip zou worden verplaatst. Voor zoveel dit bestek het gedeelte tussen De Meem en
de Noord-IJsselsijk betrof werd de waterkerende grasdijk volgens plan geheel in de nieuwe aardenbaan van de weg opgenomen. De kruinshoogte daarvan kwam overeen- komstig de afspraak met het grootwaterschap Bijleveld en |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
886
|
|||||||||||
|
Afbeelding 8
Verbetering van de provincialeweg De Meern - Oudewater, wegvak De Meern - Montfoort (Heeswijk) in 1928. Schema voor de uit-
voering van het grondwerk ter plaatse van profiel nr. 36. Op de bovenste tekening is dit dwarsprofiel in de oude toestand weer- gegeven. Daaronder is de toekomstige toestand geschetst. Op deze tweede tekening is het oude dwarsprofiel met een dubbele arce- ring aangegeven, behalve op de plaats waar de waterkerende dijk of kade moest worden afgegraven om het zandbed van de nieu- we weg door te laten lopen. Daar is een streepjeslijn getekend. Het zandbed is met stippels aangeduid, de aanvulling daaronder en de afdeklaag op de bermen, beide met klei, zijn door middel van een schuine arcering aangegeven. De gekruiste arcering stelt de nieuwe verhardingslaag voor. De glooiingen of taluds links en rechts moesten met stapelzoden of blokzoden worden opgezet. Het rijwielpad op de linkerberm is nog niet ingetekend; de aanleg daarvan werd aanbesteed met een aanvullende overeenkomst. |
|||||||||||
|
Voor de geschiedenis van de Meerndijk zijn al deze ge-
gevens misschien van weinig belang, maar het leek mij aardig om de sierlijke bestrating van het granieten klein- plaveisel, dat hier vroeger heeft gelegen, aan de vergetel- heid te onttrekken. Bovendien weten wij nu hoe de onder- bouw van deze provincialeweg is en waarom die zo'n stuk boven het omringende land uitsteekt. De tekeningen van het bestelt
Wel belangrijk voor de geschiedenis van de Meerndijk
zijn de tekeningen die bij het conceptbestek en het defini- tieve bestek van 1928 hebben behoord. Deze bestonden uit: a) bij het conceptbestek: een gedetailleerde situatieteke-
ning van het uit te voeren werk met aanduiding van de plaatsen van alle opgemeten en ontworpen dwarsprofie- len van de oude en de nieuwe weg; b) bij het definitieve bestek: een globale situatietekening
met de plaatsen van een kwart van de oorspronkelijke getekende dwarsprofielen; daarop waren ook de punten aangegeven van de verrichte grondboringen; c) tekeningen van deze dwarsprofielen;
d) een tekening van de lengteprofielen van de Meerndijk
(de grasdijk), van de oude grindweg ernaast en van de nieuw te maken weg die bovenop de dijk en de oude weg zou worden aangelegd (zie daarvoor de eerder ter spra- ke gekomen afbeelding 6). Onder profiel wordt hier verstaan: de verticale doorsne-
de van een wegenbouwkundig of waterbouwkundig object. Een dwarsprofiel van een weg is dwars daarop gemten en getekend, een lengteprofiel is in de lengterichting van de weg genomen. De dwarsprofielen van de Meerndijk ca. werden op ie-
dere 50 meter weglengte opgenomen. De plaatsen waar dit |
|||||||||||
|
de Meerndijk op tenminste 0,80 meter boven N.A.P. te
liggen. Bij De Meern liep de kruin tot 1,20 meter en bij de Noord-IJsseldijk tot 1,60 meter boven N.A.P. De kruin van deze aardenbaan was buiten de toenmalige zuidelijke be- bouwing van het tegenwoordige dorp De Meern (toen nog gemeente Veldhuizen) 14 meter, daarbinnen minimaal 7,50 meter breed. Langs de Waaykuil kwam een beschoeiing van damplanken van gewapend beton. De aanvullingen en ophogingen vonden voor een klein
gedeelte plaats met klei (onder andere uit de oude dijk) en voor een groot gedeelte met van elders aangevoerd zand. Het schema op de tekening van afbeelding 8 verduidelijkt deze werkwijze. De eerste 120 meter lengte vanaf de Rijksstraatweg in
De Meern kreeg een bestrating van straatklinkers, op de overige 3335 meter kwam op voorstel van de Provinciale Waterstaat een verharding van kleinplaveisel, bestaande uit bekapte keitjes van Zweeds graniet. Deze moesten aan- eensluitend in zogenaamd „segmentverband" worden ge- legd. Eigenlijk zou men moeten spreken van „sectorver- band", de keitjes werden namelijk waaiervormig geplaatst, zie de foto van afbeelding 9. De verhardingsbreedte biimen de bebouwing was over
de eerste 120 meter lengte 7,50 meter, die daarbuiten 5,50 meter. Deze laatste werd in 1942 op 6,20 meter gebracht. In het jaar 1928 werd ook een 2 meter breed rijwielpad
met een asfaltverharding aangelegd op de brede oostelijke berm van de nieuwe weg. De uitwegen kregen een verhar- ding van vlak gelegde klinkers op zand, met daarover ge- klopt klinkerpuin. Het granieten kleinplaveisel heeft tot 1958 dienst ge-
daan; in dat jaar bracht de Provincie er een koudasfaltlaag op aan, die minder onderhoud vergde. In 1981 werd het kleinplaveisel volledig opgebroken en vervangen door as- faltbeton. |
|||||||||||
|
887
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
,t„ .--?;* :'?«r'
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.^ikSfm
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*'^*K.~-,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
IJS *KLm«ui ^,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'i.-^'^m^:^^<- ■
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
. «ap.. ^"^^^^ ■'.sï'-^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Sr»»»»»
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i^*!«-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
«flPif*
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I Afbeelding 9
Verbetering van de provincialeweg De Meern - Oudewater, wegvak De Meern - Montfoort (Heeswijk) in 1928. De waaiervormige
bestrating werd uitgevoerd met keitjes van Zweeds graniet, kleinplaveisel genoemd. Naar een foto in het Verslag over den toestand der provincie Utrecht in 1929, uitgebracht door Gedeputeerde Staten in de zomer-
zitting van de Provinciale Staten van Utrecht in 1930. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
<D-u?f. 2S.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Afbeelding 10
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Verbetering van de provincialeweg De Meern - Oudewater, wegvak De Meern - Montfoort (Heeswijk) in 1928. Bestekstekening
van één van de dwarsprofielen. Als voorbeeld is het dwarsprofiel nr. 28 van de Meerndijk met de daarnaast gelegen rijweg bezuiden de aansluiting van de Reyerscopse Buurtweg afgebeeld. Men kijkt in ongeveer zuidelijke richting, dus de rechterkant van het dwars-profiel is de westzijde van de Meerndijk + rijweg. Op deze tekening is zowel de bestaande (oude) als de nieuwe toestand weergegeven. De verticale punt-streeplijn geeft de as van de toekomstige weg aan, de horizontale punt-streeplijn stelt het N.A.P.- niveau voor. Men kan hierop goed zien, hoe de aardenbaan van de nieuwe weg de gehele breedte van de oude weg + dijk moest gaan innemen. Dit dwarsprofiel werd kort voor 1928 gemeten in de onmiddelijke nabijheid van de plaats, waar de Meerndijk in 1990 zou worden doorgegraven voor het leggen van een duiker. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
888
|
||||||||
|
gebeurde zijn op de tekeningen aangegeven met punt-streep-
lijnen die haaks op de weg staan. Zij waren genummerd, gaande in de richting van De Meern naar Montfoort. In het conceptbestek waren zij alle bijgevoegd, in het definitieve bestek was dat aantal teruggebracht tot één profiel op ie- dere 200 meter weglengte. In het laatste geval bleef de oor- spronkelijke nummering evenwel gehandhaafd. Als voor- beeld van een dwarsprofiel is nr. 28 overgenomen (afbeel- ding 10). Deze tekeningen hebben alleen betrekking op de dijk +
weg + bermen + bermsloten. De stroken zogenaamd „dijks- land" of „ Meemdijksland", die aan beide zijden langs het grootste gedeelte van de Meerndijk ca. waren of nog zijn gelegen, zijn niet in de opmetingen voor de wegverbe- tering begrepen geweest en dus ook niet getekend. Ze zijn wel op de kadastrale plans te zien; vergelijk bijvoorbeeld het kaartje van afbeelding 4. Hieruit werd vroeger de aar- de gehaald voor herstellingen en ophogingen van de dijk. Maar ook bij de aanleg van de Meerndijk in de middeleeuwen hebben deze stroken dijksland gediend voor de levering van de benodigde specie. Deze stroken dijksland treft men ook aan op de kaartjes
uit 1598 van landerijen in Veldhuizen en in Rosweide van het Heilige Geesthuis te Utrecht, afgebeeld in het eerder- genoemde artikel „Het raadselachtige tracé van de Meern- dijk" 8). Omdat het mij hoofdzakelijk ging om de ligging (situa-
tie) en de afmetingen (dwarsprofielen) van de Meerndijk in 1928, heb ik op de copieën van een aantal besteksteke- ningen van de bovengenoemde groepen a en c alle lijnen van de nieuwe toestand (zo goed en zo kwaad als dat ging) weggewerkt. Ook andere aanduidingen, die voor dit artikel overbodig waren, werden zoveel mogelijk „gewit". Deze vereenvoudigde schetsen zijn in dit artikel verkleind afge- beeld. De tekening van het dwarsprofiel nr. 28 heb ik, als voor-
beeld van een oorspronkelijke bestektekening, onveranderd gelaten; zie de reeds genoemde afbeelding 10. Dit is onge- veer het punt waar in 1990 de doorgraving plaats vond voor het leggen van een duiker tussen de polders van het voormalige grootwaterschap Heycop, genaamde de Lange Vliet aan de oostzijde, en die van het grootwaterschap Bij- leveld en de Meerndijk aan de westzijde van de Meerndijk. Alle andere afgebeelde tekeningen van de groepen a en
c geven alleen de toestand van de Meerndijk vóór de ver- beteringswerken in 1928 weer. Zie de afbeeldingen 11 tot en met 15. Daarvoor zijn de volgende vijf plaatsen gekozen: - tussen de Rijksstraatweg (De Meern) en de Reyerscop-
se Buurtweg (tegenwoordig Reyerscop geheten) ter hoog- te van dwarsprofiel 12; - eveneens op dit weggedeelte, maar nu vlak benoorden
de Reyerscopse Buurtweg ter hoogte van dwarsprofiel 26; - tussen de Reyerscopse Buurtweg en de Nedereindseweg
bij de Waaykuil ter hoogte van dwarsprofiel 37; |
||||||||
|
- tussen de Nedereindseweg en de Noord-IJsseldijk, vlak
bezuiden de eerstgenoemde weg, ter hoogte van dwars- profiel 59; - eveneens op dit weggedeelte, maar nu meer naar het zui-
den, ter hoogte van dwarsprofiel 62. Volledigheidshalve vermeld ik hier de afstanden van die dwarsprofielen tot de Rijksstraatweg (zuidelijke rand van
de toerunalige verharding) in De Meern. Het zijn achtereen- volgens 570, 970, 1820, 2920 en 3110 meter. De totale weg- lengte, die gelijkgesteld mag worden met de lengte van de Meerndijk, bedroeg tussen het beginpunt in De Meern tot en met de driesprong met de Noord-IJsseldijk (dwarspro- fiel 71) rond 3500 meter. Op deze schetstekeningen is te zien, dat de Meerndijk
in 1928 het uiterlijk had van een brede, van boven afgeronde kade en niet van een hoge dijk. De ernaast lopende weg gaf echter wel aan de binnenzijde een extra steun aan het dijklichaam en vormde daarmee één geheel. Deze twee on- derdelen waren ook kadastraal niet gescheiden (zie het kaartje van afbeelding 4). Voor het bepalen van de afmetingen moeten wij even-
wel de niet-verkleinde bestekstekeningen in het archief van de Historische Vereniging raadplegen »). Aan de hand daarvan zijn onderstaande conclusies te trekken. 1. De breedte van de strook waarop zich de dijk en de
weg buiten de toenmalige bebouwing bij De Meern be- vonden, schommelde tussen 20 en 24 meter. Deze af- stand is gemeten mssen de middens van de bermsloten. De aansluitingen van de Reyerscopse Buurtweg en van de Nedereindseweg zijn hierbij buiten beschouwing ge- laten. Deze maat behoeft niet de oorspronkelijke breed- te te zijn geweest, er dient rekening te worden gehou- den met het intrappen van de slootkanten aan de zijden van de dijk + weg, die werden beweid. Ook het onder- houd van de sloten gaf vaak aanleiding tot landverlies. 2. De kruinshoogte van de dijk varieerde van 0,40 meter
tot 1,70 meter boven N.A.R De hoogste gedeelten lagen bij De Meem (1,70 meter boven N.A.R) en bij de Noord- IJsseldijk (1,30 meter boven N.A.R). Dit zijn juist die dijkvakken waar weinig of geen veen in de ondergrond zit. Maar verreweg de grootste lengte van de dijk had een kruinshoogte van 0,40 i 0,60 meter boven N.A.R Dit middengedeelte ligt op een bodem van klei-op-veen, waarvan vooral het veen gedurende vele eeuwen van ontwatering voor agrarisch gebruik is ingeklonken en samengeperst. Daardoor is niet alleen het maaiveld, maar ook de onderzijde van het dijklichaam (dat vanouds uit klei heeft bestaan) aanzienlijk gedaald. Waarschijnlijk heeft het lage middengedeelte van de dijk oorspron- kelijk even hoog gelegen als de uiteinden ervan. Men kan de wisselende hoogten van de oude dijkskruin vol- gen op de tekening van het lengteprofiel van de dijk, de oude weg en de nieuwe weg (afbeelding 6). Het oppervlak van de dijk was beschermd door een be-
|
||||||||
|
Afbeelding 11 t/m 15
Verbetering van de provincialeweg De Meern - Oudewater, wegvak De Meern - Montfoort (Heeswijk). Gedeelte langs de Meerndijk
tussen de Rijksstraatweg in De Meern en de Noord-IJsseldijk bij de Meernhoeve. Toestand vóór de verbeteringswerken in 1928.
Afb. 11: situatie (a) en dwarsprofiel nr. 12 (b) tussen de Rijksstraatweg en de Reyerscopse Buurtweg.
Afb. 12: situatie (a) en dwarsprofiel nr. 26 (b) vlak ten noorden van de Reyerscopse Buurtweg.
Afb. 13: situatie (a) en dwarsprofiel nr. 37 (b) bij de Waaykuil tussen de Reyerscopse Buurtweg en de Nedereindseweg.
Afb. 14: situatie (a) en dwarsprofiel nr. 59 (b) tussen de Nedereindseweg en de Noord-IJsseldijk.
Afb. 15: situatie (a) en dwarsprofiel nr. 62 (b) eveneens tussen de Nedereindseweg en de Noord-IJsseldijk, maar nu iets
zuidelijker.
De punt-streeplijn op de situatietekeningen stelt de as van de oude provincialeweg voor. Naar tekeningen van het bestek I, dienst 1928, van de Provinciale Waterstaat van Utrecht. |
||||||||
|
889
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
IC?
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
liL'vof. 1
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(a)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Afbeelding 11
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(b)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Afbeelding 12
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(b)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
jA.of. 57.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
57.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
=dr?—
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
d t: L L'ix i\ 1.1 II 11 i t. ,_ , ,,
(I Afbeelding 13
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
a)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(b)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tAof. 38.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Sli.o\: 39.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Afbeelding 14
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
K'ilof. 61.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ri^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-lui» a^aüiMJil
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
J^Uj c<i t ri di, k.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
imv
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ZD
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Afbeelding 15
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
890
|
||||||||||||
|
S"-^: 023.
|
||||||||||||
|
Afbeelding 16
Verbetering van de provinciale weg De Meern - Oudewater, wegvak De Meern - Montfoort (Heeswijk). Gedeelte tussen de Meern-
dijk en Montfoort (Heeswijk) langs de Zuid-lJsseldijk. Toestand vóór de verbeteringswerken in 1928. Bestekstekening (bijgewerkt) van het dwarsprofiel nr. 128, ca. 300 nieter ten westen van het Hoogeboomslaantje. Men kijkt in westelijke richting. De waterkering met daarnaast de dijksloot ligt links, de rijweg (met inkassing) ligt rechts, dus buitendijks aan de kant van de Hollandse IJssel. Deze rivier is niet getekend. De verticale punt-streeplijn is de as van de ontworpen weg, de horizontale punt-streeplijn is de N.A.P.-lijn. |
||||||||||||
|
groeiing met gras. Men sprak dan ook van de „grasdijk"
naast de weg. Bovendien werd hij behoed tegen bescha- digingen door mens en dier, althans nadat de dijk eigen- dom was geworden van het grootwaterschap Bijleveld en de Meemdijk in 1598. Het was bij polderkeur verboden de dijk te berijden, tot trekpad te gebruiken, met schapen daarover te drijven of met paarden of vee over te steken. Uitgezonderd waren de eigenaren - en met hen de pachters - van de aangrenzende landen, of de huurders van de Meem- dijkslanden, die een recht van overpad of van overscheping hadden. Verder mocht men zonder vergunning van het wa- terschapsbestuur de dijk niet beweiden. De bestekstekeningen laten ons ook nog iets anders
zien. De provincialeweg liep in 1928 van de Rijksstraat- weg bij EJe Meern tot aan de Nedereindseweg aan de wes- telijke zijde van de waterkering (grasdijk). Bij laatstgenoemd punt ging de weg over de dijk heen naar de oostzijde er- van en bleef aan die kant lopen tot aan de driesprong met de Noord-IJsseldijk. Oudere lezers zullen zich die merk- waardige toestand nog wel herinneren. De tegenwoordige aansluiting van de Nedereindseweg aan de provincialeweg is overigens niet meer dezelfde als die in 1928; zij werd bij de volledige reconstructie van de Nedereindseweg be- westen het viaduct in de rijksweg 2 in 1962 ruim 35 meter in noordelijke richting verplaatst. De weg had daar lang geleden ook zo gelopen! Misschien is het goed om er nogmaals op te wijzen, dat
het bovenstaande uitsluitend de toestand in 1928 weer- geeft. Zoals in de aanhef van dit artikel al is gezegd, zijn de tekeningen te beschouwen als een momentopname in dat jaar. De situatie kan in vroegere eeuwen geheel anders zijn geweest. Zo behoeft de excentrische ligging van zowel de dijk
als de weg ten opzichte van het gemeenschappelijke lichaam daarvan niet overeen te stemmen met de oorspronkelijke positie van deze twee onderdelen. Het is heel goed moge- lijk en zelfs waarschijnlijk, dat de Meemdijk werd aange- legd als een brede en lage kade met de kruin in het midden. Bij latere onderhoudswerken en ophogingen kan het nodig zijn geweest de waterkering, of althans de kruin ervan, geleidelijk naar de zijkant te verschuiven , omdat zich een rijverbinding ging vormen van De Meern naar de Noord- |
||||||||||||
|
IJsseldijk. In 1605 werd bovendien naast de rijweg een vrij-
liggend zandvoetpad aangelegd. Deze verschuiving heeft waarschijnlijk ook plaats gevon-
den aan de overkant van de Hollandse IJssel, en wel bij het gedeelte van de Zuid-IJsseldijk dat in het onderhavige be- stek was opgenomen. De weg lag hier echter niet binnen- dijks, maar aan de rivierzijde. Misschien is dat de reden, dat daar de waterkering op de meeste plaatsen even hoog of zelfs lager als de weg is geweest vóór de uitvoering van de verbeteringswerken aan de provincialeweg in 1928 (zie afbeelding 16). Een dergelijke situatie, waarbij een hogere kade naast een
weg lag, bestond enige tientallen jaren geleden nog op de Wagendijk benoorden het dorp Kockengen. De kade keer- de hier het water van de Bijleveld, waarin na de bouw van het stoomgemaal De Adriaan te Harmeien en vooral na de electrificatie daarvan hoge waterstanden voorkwamen. Zo'n combinatie van weg + waterkering kunnen wij tegenwoor- dig nog zien bij de westelijke Vechtdijk tussen Vreeland en Nigtevecht. |
||||||||||||
|
Besluit
De uitvoering van de eerste fase van de verbeteringswer-
ken aan de provincialeweg De Meern - Oudewater betekende het einde van het zelfstandig bestaan van de Meemdijk als waterkering. Deze dijk werd toen volledig opgenomen in het nieuwe weglichaam. Men zou misschien kuimen zeg- gen, dat daarmee de oorspronkelijke toestand van eeuwen her werd terug gekregen. De doorgraving van de dijk in 1990 is uit een waterstaat-
kundig oogpimt bezien wel een historisch feit geweest, maai de Meemdijk had al veel eerder, namelijk in 1959, zijn betekenis als hoofdwaterkering verloren. E>e dijk fungeerde nadien alleen als polderkade. Nu is ook deze taak beëindigd en wel voorgoed.
|
||||||||||||
|
891
|
||||||||||
|
'Noten
l)Voor de eeuwenlang durende kwesties betreffende de afwatering van Stichtse gronden naar Holland (toen nog niet gesplitst in de tegenwoordige
provincies Noord- en Zuid-Holland) verwijs ik naar de speciale uitgave van de Historische Vereniging van mijn hand, getiteld „Van Oude Rijn tot Leidse Rijn" (1985). Voorts naar het artikel „Het raadselachtige tracé van de Meemdijk" in het tijdschrift van de Historische Vereniging, Jaargang 9, Nummer 2 (juni 1989). 2)Brief van Gedeputeerde Staten aan de Provinciale Staten van Utrecht d.d. 8-11-1858, No. 27, opgenomen in Bijlage B van de Notulen van de winter-
vergadering van Provinciale Staten op 11-11-1858. 3)Zie H. van Berkum, Watervloeden, biz. 27, aangehaald door F.A.R.A. van Ittersum, De Lekdijk Benedendams en de IJsseldam, Dl. 2, biz. 163.
4) Het zijn de volgende stukken: brief van Gedeputeerde Staten van Utrecht aan Dijkgraaf en Hoogheemraden van Bijleveld en de Meemdijk, 2de afd., nr.
191/162, d.d. 24-1-1928; besluit van Gedeputeerde Staten van Utrecht, 2de afd., nr. 985/599, d.d. 17-4-1928, handelende over de uitvoering van het bestek van de Provinciale Waterstaat van Utrecht, Dienst 1928, Bestek nr. 1, Weg nr. 5, De Meem - Oudewater, gedeelte De Meem - Montfoort. Een onvolledig exemplaar van het definitieve bestek wordt bewaard bij de Afdeling Wegenbeheer van de Provinciale Waterstaat van Utrecht. Dit bestek bevat echter geen gedetailleerde, doch slechts een globale situatietekening, terwijl het aantal tekeningen van de dwarsprofielen van de Meemdijk ca. tot een vierdedeel is teruggebracht. 5) Archief van de Provinciale Waterstaat van Utrecht. Voor het onderhavige artikel is gebruik gemaakt van de volgende brieven: van Gedeputeerde Staten
van Utrecht aan de Provinciale Waterstaat van Utrecht, 2de afd., nr. 1324, d.d. 11/18-11-1924; van de Opzichter Kleyn aan de Provinciale Waterstaat van Utrecht, nr. 737, d.d. 25-11-1924; van de Provinciale Waterstaat aan Gedeputeerde Staten van Utrecht, nr. 2348, d.d. 28-11-1924; van Gede- puteerde Staten van Utrecht aan de Provinciale Waterstaat, 2de afd., nr. 754/561, d.d. 20-4-1925; van de Provinciale Waterstaat aan Gedeputeerde Staten van Utrecht, nr. 842, d.d. 15-5-1925; van de Provinciale Waterstaat van Utrecht aan de Provinciale Waterstaat van Zuid-Holland, d.d. 17-12- 1925 (minuut). 6)Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad, Donderdag 6-11-1924, Avonduitgave, Tweede blad. Gemeentelijke Archiefdienst Utrecht, Catalogus-
nummer L 64, III D. 7) De weg van De Meem naar Oudewater werd bij Koninklijk Besluit van 13-3-1821, No. 73 bij de indeling van de grote rijkswegen als zogenaamde
Grote weg der 2de klasse in beheer en onderhoud bij de provincie Utrecht gebracht. 8) Tijdschrift van de Historische Vereniging, jaargang 9, nr. 2 (juni 1989), biz. 734 en 735. Hierbij moet ik het volgende opmerken.
a. In het onderschrift van de afbeelding van de topografische kaart van 1854/1855 op biz. 733 van dat nummer is abusievelijk vermeld, dat de Meem-
dijk van het zuidoosten naar het noordwesten liep. Dit moet natuurlijk zijn: van het zuidwesten naar het noordoosten. b. Op biz. 744 leze men in het onderschrift van kaart 2a in plaats van waterschap Woerden: waterschap Bijleveld en de Meemdijk. Uit een nader on-
derzoek is mij namelijk gebleken, dat de Meemdijk, tezamen met de bijbehorende stroken dijksland, in 1598 op een verkoping bij executie door het waterschap (later: grootwaterschap) Bijleveld en de Meemdijk werd aangekocht. 9) De oorspronkelijke schalen van de bestekstekeningen waren als volgt: a) van de globale situatie 1 : 10.000; b) van de gedetailleerde situatie 1 : 500; c)
van de dwarsprofielen 1 : 100; d) van het lengteprofiel: de lengte 1 : 5.000, de hoogte 1 : 100. |
||||||||||
|
Uit het archief van het gerecht Vleuten en de Meern
|
||||||||||
|
In het archief van het gerecht Vleuten en de Meem (1527-
1811), waarvan microfilms in het bezit van onze vereni- ging zijn, bevinden zich vele stukken, die een inzicht ge- iven in de historie van onze gemeente en haar inwoners. Naast akten van overdracht en hypotheek, huwelijksaf- ' kondigingen en boedelscheidingen zijn daarin akten betref- fende andere zaken opgenomen. Interessante en soms ook vermakelijke zaken. Een voorbeeld daarvan vindt u hieron- jder afgedrukt (RAU Inv. nr 2092). 'Compareerde ter secretarije en voor mij
ondergeschreven secretaris van Vleuten en de Meern Cornelis van Nes, woonende als thuislegger '") Goijert Hollaar te Vleuten, dewelke ver- klaarde dat tot houding zijner eige menage ten huize voornoemd zich bevinden de navol- Igende goederen, hem comparant in eigendom
toebehorende, alsse: «en Bed met zijn toebehooren, leen Kist met kleederen, en |
Compareerde meede de voornoemde
Goijert Hollaar, dewelke bekende dat de voormelde goederen aan denzelven Cornelis van Nes behoorende, zich ten zijnen huize bevinden. En opdat hier van ten allen tijde zoude kunnen blijken, verzoekende comparanten hier van deeze acte. Actum den 25 april 1792. w.g. Corneles van Nes Goijert Hollaar (merkteken)
Mij present,
N.J. de Wee, secretaris
Was wantrouwen tussen kostbaas en kostganger de aan-
leiding tot deze akte of was er een andere reden dat de se- cretaris van het gerecht gevraagd werd de pen te hanteren? |
|||||||||
|
J.W.S.
|
||||||||||
|
892
|
|||||||||||||
|
Een "steene caemer"
|
|||||||||||||
|
door
|
|||||||||||||
|
H.E.J. van Essen en Dr D.W. Gravendeel
|
|||||||||||||
|
Geruime tijd geleden vertelde de bewoner van de boerderij Goedenburch (Zandweg 225), de heer H.N. van
Eek, ons dat er stenen zaten in de slootkant van één van zijn percelen weiland. Ze waren van de Zandweg af, aan de overzijde van de bermsloot, af en toe ook goed te zien, vooral bij lage waterstand en in de winter en het voorjaar als het gras nog niet alles had overdekt. Natuurlijk wilden wij de zaak wel graag nader onderzoeken en de heer van Eek had daar ook geen bezwaar
tegen, maar er was nog niet voldoende vóórstudie verricht om zelfs maar in de verte te kunnen bevroeden om welk bouwsel het ging. Inmiddels brachten wij wat in elkaar passende gegevens bijeen en het lijkt nu verantwoord een voorlopige
mededeling te doen. |
|||||||||||||
|
De Heycop
Toen de landen ten westen van de Vaartse Rijn het erg
moeilijk kregen met hun waterlossing, verleende bisschop Floris van Wevelickhoven op 8 december 1385 toestem- ming tot het graven van de Heycop of Lange Vliet: ......consenteeren, oorloven ende macht gheven mit de-
sen brieve onsen goeden luden van der Ecclesiën, Cloos-
teren. Ridderen ende Knapen van der Stat van Utregt, en- de van den lande die gheërvet zyn tot Jutfaes beneden den Ryn (het Nedereind van Jutfaas), in Galencoop, in Heyen- coop, op Raven, in de Rosweyde ende tot Papendorp, ee- nen watergang te maken ende te doen graven, twee roeden wyt oft meer drivens waters (7,5 meter of meer breed op watemiveau) in onsen lande, aangaande in leghe (het laag- ste deel) van Heyencoop ende streckende van daar voort tot aan den Ouden Rhyn, ende soo voort beneven der Hof- stede Ter Meer (wellicht de boerderij bij de kapel of anders de voorloper van de boerderij Mereveld?), ende der Moe- ien die voor Nyenvelt staat (de korenmolen De Korenbloem!), tot beneden (stroomafwaarts van) Roec Aerts huys van Lantscrone, ende van daar voort tot in den Ouden Ryn by den Huse ten Hamme...... Van Ittersum meldt dat in de notulen van geërfden van
de Lange Vliet van 6 januari 1631 de Lanscroonkamer, liggende achter de Straten, wordt genoemd. Kaarten
Op een kaart van de landmeter Dammis Huijgensz. de
Roij (niet afgebeeld), van 16 november 1650, is heel wat te zien. In de hoek tussen de Lange Vliet (nu Leidse Rijn) en de naar het noorden aftakkende Heycop staat een huis- je getekend. Bij dat huisje lag, aan de Utrechtse kant van de Heldam, een brug over de Lange Vliet. Deze maakte deel uit van 't zandpad langs de Leidse Rijn, dat hier van de noordelijke op de zuidelijke oever overging. Alle ob- jecten op de kaart werden door de Roij van een nummer voorzien en in een „legenda" nader omschreven. Zo is num- mer 69: een houte brugge bij Lanscronen camer, wort onderhouden bij (door) de eijgenaer van de camer voorsz. |
Een oudere kaart is van de landmeter Jan Rutgersz. van
den Berch. In october 1599 moest hij voor het kapittel van St Jan enkele percelen land opmeten. Hij tekende, behalve die percelen, ook de Lange Vliet en de Zandweg vanaf De Meem tot voorbij de Heldam, inclusief het eerste stuk van de Heycop. |
||||||||||||
|
Het bewuste perceel weiland naast de boerderij ,,Goeden-
burch". Als u goed kijkt kunt u in de slootkant de stenen zien zitten. |
|||||||||||||
|
893
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Op de kaart is een boerderij te zien, die wij menen te mo-
gen identificeren als de tegenwoordige Goedenburch. Daar woonde toen Ghisbert Cosijnsz. Van een brug over de Lan- ge Vliet is geen sprake, zij werd althans door van den Berch niet getekend. Het meest interesseert ons echter de daar vlakbij gete-
kende ,,steene caemer"! Het gebouw imponeert met zijn aanbouw en trapgevels en de hoogte suggereert meer dan één verdieping. Opmerkelijk - en met het oog op onze verdere bevindin-
gen van groot belang - is het feit dat van den Berch van De Meem tot aan de Goedenburch een bermsloot langs de Zand- weg tekent, maar daar voorbij niet. Het lijkt een bijkom- stigheid, maar we moeten de landmeters van weleer niet onderschatten. Him tekeningen lijken soms wel wat onbe- holpen, maar ze waren goede waarnemers. Het terrein
Van de Zandweg af gezien, ligt links van de Goedenburch
een perceeltje weiland dat opvalt door zijn hoogte. Nu zegt dat niet alles, want dat kan ook een gevolg zijn van het voortdurend opbrengen van baggerspecie uit de sloten. De archeoloog echter heeft de neiging er méér achter te zoeken en zeker als hij in de overtuiging verkeert „dat er daar ergens iets moet zitten". Het perceel is ca 23 meter breed, wordt beiderzijds be-
grensd door een sloot en aan de wegzijde door de berm- sloot. Het is in gebruik als paardewei. Oriënterend onderzoek
Omdat stenen waren gesignaleerd in de kant van de berm-
sloot, lag het voor de hand aan die zijde met het onder- zoek te beginnen. Met een ijzeren prikker werd langs de slootkant de grond afgesondeerd. In een oogwenk kon op die manier het voorkomen van een 6,4 meter lange steen- massa worden vastgesteld. De begrenzingen waren scherp, zowel aan de oostelijke als aan de westelijke kant. Om te weten te komen waarop we eigenlijk hadden staan
prikken, werden ongeveer in het midden enkele zoden los- gestoken. Op een halve spa diepte stuitten wij op bakste- nen die een keurige „steensmuur" vormden, d.w.z. een muur die de lengte van een baksteen tot dikte had. Wij groeven niet verder om de zaak niet te veel te verstoren en we weten dus ook niet tot welke diepte het fundament reikte. Nog steeds in de veronderstelling dat het vroeger bij de
muur behoord hebbende gebouw wel aan de landzijde zou hebben gestaan, sondeerden wij vervolgens de grond aan die kant, zonder evenwel iets te vinden. |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
e-41
«ff |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
,ici-*»<^'c:*^*'"
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
■•♦• f*» Ik-
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
i%»,*!'**V' ^E*.,» .%»
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Vft*»-
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
A.
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Gedeelte van een in october 1599 door de landmeter Jan Rut-
gersz. van den Berch, in opdracht van het kapittel van St Jan gemaakte kaart vaii enige percelen land in Vleuterweide. Het westen is boven. Links de Leidse Rijn (hier „den Hijcoper") met de daaruit soepel afbuigende Heycop. Op de Heldam een overtoom. De lichtere band naast de Leidse Rijn is de Zand- weg, die tegen de Heycop lijkt dood te lopen. Er is daar geen brug getekend. Langs de Zandweg loopt, van beneden naar bo- ven, een (berm)sloot, die ophoudt bij het perceel waarop de grote boerderij is getekend. Iets verderop staat de „steene caemer". Rijksarchief Utrecht, Topograrische Atlas, Archief Kapittel St
Jan. |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
894
|
||||||||||||||||||
|
(71
|
||||||||||||||||||
|
Kadastrale kaart (1990) van de omgeving van de Goeden-
burch (Zandweg 225). De kadastrale perceelsgrenzen zijn met zwarte lijnen aangegeven, de overige structuren in een lichtere tint. De grens tussen de gemeenten Vleuten-De Meern en Harmeien loopt langs het midden van de Leidse Rijn en langs de westelijke oever van de Heycop. Bij de pijl het opgravingsterrein. |
||||||||||||||||||
|
.^fm
|
||||||||||||||||||
|
: vm'Sem'ié^-^tf:^
|
■^■S^'X
|
|||||||||||||||||
|
De stoothamer in gebruik. Langs een meetlint worden op
vaste afstanden (bijvoorbeeld 25 cm) de sonderingen uitge- voerd. |
||||||||||||||||||
|
Het kostte even moeite om aan het idee te wennen, maar
er zat niets anders op dan te sonderen aan de slootzijde en inderdaad vonden wij daar de fundamenten van de dwars- muren. Zij zetten zich zelfs voort aan de overzijde van de sloot in de wegberm. Baksteen
Als „bewijsstuk" lichtten wij een baksteen uit de muur.
De steen meet 30,5 x 15 x 6 cm. Hoewel het baksteenfor- maat alléén geen exacte datering toelaat, kunnen we in 't algemeen wel zeggen: hoe groter de steen, hoe ouder. Et lijkt in ieder geval geen bezwaar te bestaan tegen een da- tering rond 1300. De muur werd met kalkmortel gemetseld.
|
||||||||||||||||||
|
Het sondeergereedschap. Links een zogenaamde „kango", een
electrisch aangedreven stoothamer. De erbij behorende beitel werd door ons vervangen door een stalen staaf van 1 meter lengte (midden). Het geheel trilt zichzelf de grond in. Het „boor"-gat wordt afgetast met het sondeerijzer (rechts), waarmee in de zachtere ondergrond ook nog iets dieper ge- prikt kan worden. |
||||||||||||||||||
|
De uit de muur gelichte steen van 30,5 x 15 x 6 cm
|
||||||||||||||||||
|
895
|
||||||||||||||||||||||||||
|
ca 23 m
|
||||||||||||||||||||||||||
|
10 m
|
||||||||||||||||||||||||||
|
r
|
1
|
|||||||||||||||||||||||||
|
4,75 m
|
||||||||||||||||||||||||||
|
Bermsloot
|
||||||||||||||||||||||||||
|
-u - 1
|
||||||||||||||||||||||||||
|
6, AO m
|
||||||||||||||||||||||||||
|
Berm
|
||||||||||||||||||||||||||
|
Harraelen
|
||||||||||||||||||||||||||
|
Zandweg
|
||||||||||||||||||||||||||
|
De Meern
|
||||||||||||||||||||||||||
|
Schematische weergave van de situatie en de bevindingen. De pijl wijst naar het noorden. De zwarte balk stelt de met zekerheid
teruggevonden muur voor. De streeplijntjes geven de vermoedelijke loop van de dwarsmuren en de muur in de wegberm weer. jLangs de lijnen A en B werd om de 25 cm tot op een diepte van circa 1 meter gesondeerd. Wij stuitten daar echter niet op stenen. |
||||||||||||||||||||||||||
|
Voorlopige conclusie
Zeer waarschijnlijk werden door ons de restanten terug-
gevonden van de in 1385 genoemde „kamer van Lantscrone". Nader onderzoek zal moeten uitwijzen of er ter plaatse meer fn de grond verborgen zit.
De merkwaardige uitbreding van de fundamenten door de bermsloot naar de zijde van de Zandweg zou er op kun- ten wijzen dat die sloot pas is gegraven na afbraak of ver-
al van het huis en dat zou dan ni 1650 moeten zijn gebeurd. Over de betekenis van een stenen kamer ter plaatse kan
atuurlijk uitgebreid gefilosofeerd worden. Een „camere" of „camer" (Latijn camera) is eigenlijk
en gewelf of gewelfde zoldering (wat weer op een verdie- ing daarboven zou kunnen duiden), vervolgens een ver- ek (kamer) met stookgelegenheid en tenslotte een woning, aar die laatste toch meestal van bescheiden omvang
vergelijk de „cameren" in een hofje). Dat er op die plaats zo vroeg reeds een huis stond is op
'chzelf niet zo bijzonder. Het stond op de rand van de Hel- ammer stroomrug en dus tactisch uitermate gunstig voor eelname aan de ontginning van het veengebied dat later ïkend zou staan als de polder Bijleveld. Hetzelfde geldt oor de polder Vleuterweide. Het opmerkelijke eraan is dat het van steen was en dat
" een tijd dat er overal nog in hoofdzaak in hout werd ge- |
||||||||||||||||||||||||||
|
bouwd. Uit die uitzonderlijkheid zal het begrip „stenen ka-
mer" ook wel zijn voortgekomen. Men sprak met enig ont- zag over de man die in een stenen kamer (stenen huis) woon- de en kennelijk over de middelen beschikte om zich dat te kunnen veroorloven. Aan „weerbaarheid" in de zin van verdedigbaarheid in
tijd van onrust moeten we niet in de eerste plaats denken. De door ons gevonden muurdikte wijst daar niet op. Enig aanvullend onderzoek lijkt gewenst. Misschien is
het mogelijk door sondering de localisatie in de wegberm nauwkeuriger te bepalen. Het hoog liggende weiland moet verder „gescreend" worden. Het kan interessant zijn toch te weten hoe diep de fundamenten reiken en we kunnen hopen op het vinden van enig dateerbaar aardewerk. Er moet natuurlijk ook verder archief-onderzoek worden
gedaan. De familie van Lantskroon behoorde eertijds tot de aanzienlijken en dat kan ons wellicht op een spoor brengen. |
||||||||||||||||||||||||||
|
Bronnen
F.A.R.A. Baron van luersum, Het waterschap „Heycop" genaamd „De
Lange Vliet", 1900
Rijksarchief Utrecht, Topografische Atlas
|
||||||||||||||||||||||||||
|
896
|
|||||||||||||||||
|
Koek
|
|||||||||||||||||
|
De tijd van kerstmis en oud en nieuw
is altijd leuk en gezellig. Op de eerste plaats hebben we vrij van school en 't is de tijd van lekker eten en koek en snoep. Nu is 't dan de laatste dag van 't jaar.
Moeder bakt pannekoeken en poffertjes op het 4-pits petroleumstel. Een tijdro- vende bezigheid voor een huishouden met zeven kinderen. Bovendien is het de gewoonte om ook de buren wat te brengen, want moe zegt altijd: „die rui- ken het ook de hele dag". Dan begint de gezellige oudejaars-
avond. We eten oliebollen en poffertjes en drinken daarbij chocolade of anijs- melk. Pa heeft een goede bui en haalt z'n trekharmonica van de zolder, en wij zingen wat leuke liedjes. Daarna doen we spelletjes: ganzenbord en mens er- ger je niet. Dat laatste is een rotspel, ik heb me doodgeërgerd. We leren schut- jassen, en één-en-dertigen met knopen in plaats van centen. Ondertussen luis- teren we naar de radio, de traditionele programma's: Toespraken, overdenkin- gen en natuurlijk de bruiloft van Kloris en Roosje, en Thomasvaer en Pietemei. Zo is de oudejaarsavond snel voorbij,
en is 't Nieuwjaar. Dat is een drukke dag voor ons, we moeten vroeg naar de kerk en vallen tijdens de korte preek toch nog in slaap. Na 't ontbijt gaan we op pad. Het is de gewoonte om bij bu- ren, familie en kennissen nieuwjaar te gaan wensen. Dat levert heel wat snoep en soms nog wat centen op. Je moet er altijd wel rekening mee houden bij wie je komt. Is iemand katholiek dan wens je hem een zalig nieuwjaar, andersden- kenden maar wel gelovige mensen wens je veel heil en zegen. Als je twijfelde aan 't gelovig zijn zei je gewoon: geluk- kig nieuwjaar. Dan zijn er nog mensen die niet spe-
ciaal mijn vrienden zijn, daar ga ik al- leen voor de snoep naar toe, ik zeg dan „alles wat wenselijk is", en ik heb daar m'n eigen gedachten bij. Zo heb ik dan tegen de middag een behoorlijke voor- raad snoep en wat losse centen, 's Mid- dags ga ik naar de Groenendijk naar Ome Janus, tante Martien en opoe de Korte. Daar zit het meestal wel goed met de koekjes. |
|||||||||||||||||
|
\:.oeko(.
|
|||||||||||||||||
|
Ar
|
|||||||||||||||||
|
Voor tante Tien was 't jaar slecht be-
gonnen. Ze heeft een hele mooie koe- koeksklok, maar vaimacht is de koekoek blijven steken, het deurtje gaat niet meer open en hij kan niet meer roepen. M'n vader had al eens tegen tante 'Tien ver- teld dat z'n zoontje Theo zo handig is, „hij haalt alles uit elkaar". Ja, ik heb zelfs m'n moeders fiets een keer gede- monteerd. Hij vertelde er niet bij, dat ik het nooit meer in elkaar kan krijgen. Ik besloot toch om voor tante Tien de
klok te repareren, want de lekkere koek- jes die op tafel stonden lachten me toe. Eigenlijk niet zo moeilijk zo'n klok, 't is gewoon een kwestie van palletjes, stan- getjes en twee blaasbalgen. „Als hij klaar is krijg je een lekker koekje", zei tante |
|||||||||||||||||
|
Tien. Voor dit karwei vond ik één koek
je maar weinig, maar daar wist ik welj wat op. 't Slangetje van 't blaasbalgje' heb ik losgemaakt en 't palletje dat het geroep van 't beest moest stoppen heb ik wat verbogen. Nadat ik de klok had opgehangen en precies op 12 uur gezet, wees ik naar de trommel met koek, en de koekoek zei: koek, koek, koek, koek, koek,............ !, net zo lang tot 't ge- wicht helemaal beneden was. „O ja, tante Tien, ik wens u een heel Zalig, Geluk kig nieuwjaar, met heel veel zegen en alles wat wenselijk is". Gelukkig kwam op dat moment ook
m'n vader binnen. Hij heeft de klok na heel wat tobben toch weer goed gekre- gen en ik kreeg daar toch nog een koek je voor. |
|||||||||||||||||
|
De Meem 1942/194!
Theo van den Berg |
|||||||||||||||||
|
Illustratie: Barbara Gravendeel
|
|||||||||||||||||
|
897
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
A. ONDERWERPENREGISTER
Het onderwerpenregister is in een aantal onderdelen gesplitst
om het opzoeken gemakkelijker te maken. Dezelfde onderwerpen kunnen onder meerdere onderdelen voorkomen. De vaste rubrieken zijn als onderdeel van dit register op-
genomen. Dit register bevat de volgende onderdelen:
1. De gemeente: grondgebied, bestuur, administratie
2. Topografie (plaatsbeschrijving)
3. Archeologie en bodemonderzoek
4. Kastelen en ridderhofsteden
5. Overige gebouwen en monumenten
6. Verkeer en vervoer, wegen en waterwegen
7. Kerkgeschiedenis
8. Genealogie/familiebeschrijvingen
9. Herinneringen aan/van dorpsbewoners
10. Algemene historische onderwerpen
11. Diversen
12. Foto's en tekeningen
13. Vaste rubrieken
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Een opvallend schilderij (Vleuten 1889)
Een Vrouwenhuysgen (Strijland 1554) Caerte van de vrijheid der stad Utrecht 1696 (fragment)
Schetskaart van de polders en water- lopen ten westen van Utrecht 1850 Schetskaart van de bebouwing van De Meern ca 1953
Kaart Veldhuizen 1865 (ged.) Kaart Veldhuizen ca 1900 Kaart gemeente Oudenrijn 1865 Topografische kaart Noord-west Utrecht 1938
Nieuwe Caerte van de Provincie van Utrecht 1696 (ged.)
Idem Idem Het oude dorp (Haarzuilens omstreeks 1880)
Het wiel aan de Meerndijk Kaart gemeente Veldhuizen 1871 Topografische kaart Utrecht-west 1854 Een galgenveld in De Meern? De Nes te Vleuten De Duivelshoek te Vleuten Lanen door Vleuterweide Kadastrale kaart Vleuterweide 1832 Oude perceelsnamen De Wiel Topografische kaart Haarzuilens ca 1963
De herberg Het Fortuyn te De Meern De ridderhofsteden Vleuten en Den Engh en hun wederzijdse erfdienst-
baarheden van weg
Hinderstein Kaart Knijfgensdorp 1805
Toeristenkaart West-Utrecht 1982/3 Een "steene caemer" |
1986-4
1987- 1 |
463
479 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1987- 1-480
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1987- 1-489
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1987-2
1987-4 1988- 1 1988 - 1 |
515
569 584 593 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1988-2-619
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1988-3
1989-2 1989-3 1988-4-
|
657
727 763 699
723
732 733 763 776 778 781 782 810 813 824
828 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1989
1989
1989
1989
1989
1989
1989
1989
1990- 1
1990- 1
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Jrg Nr Blz
1. De gemeente: grondgebied, bestuur, administratie |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Vleuten in 1815
Jutphaas en Harmeien in 1815
Zo verkocht de gemeente zich in
de dertiger jaren De geschiedenis van onze gemeente-
grens sinds 1800 Een grondverkoop op Themaat in
1481 Themaat
De gemeentesecretarie van Vleuten
sinds 1900 Onze burgemeesters
De oude rechterlijke archieven
Het Burgerlijk Register
Veldhuizen in 1906
Collecte voor een huis (armenzorg)
Het oude dorp (Haarzuilens omstreeks
1880) Belasting in Vleuten in 1632
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1982- 1
1982-2 |
14
34 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1990-2
1990-2 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1982-3- 43
1983 - 1 - 84
1983-2- 117
1984-2-212 1985-3-334
1986-3-441 1986-4-459 1986-4-467 1988-1 -583 1988- 1-591 1988-4-669
1990-2-838 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
848
860 860 876 892 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1990-3
1990 - 3 1990 - 3 1990-4 1990-4 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3. Archeologie en bodemonderzoek
- Van de werkgroep archeologie
- Idem
- Opgravingen op de Hoge Woerd in
De Meern, 1830-1973 1
- Idem II
- Idem III
- De archeologische opgraving op
De Hoge Woerd in De Meern in
1982-1983 - Aardewerk in ons museum
- Water, wonen en een weg I
- Idem II
- Aanslag op de oudste (Romeinse)
bewoningsresten in De Meern
- Een "steene caemer"
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4 ^
20 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1981 -2
1982 - 2
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1982-4- 59
1983-1- 101 1983-2- 120 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2. Topografie (piaatsbeschrijving)
- Overzichtskaart monumenten
- Kaart van de stad Utrecht en van
derzelver Vrijheid 1757 (fragment)
- De geschiedenis van onze gemeente
grens sinds ca 1800
- Een pachtcontract uit 1585 (huis Voorn)
- 2 landmeterkaartjes van percelen in
Vleuten in 1624
- Een boekje open over de Strijkviertel
- De Strijkviertel
- De Meentweg
- Het grondbezit van de heren van Voorn
- Kaart gemeente Oudenrijn 1879
- Kaart Oudenrijn 1985
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1984- 1- 180
1986 - 1 - 387 1986 - 1 - 389 1986-2-404 K 1990 - 3 - 847
1990 - 4 - 892 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1981-2- 5
1982-2- 21
1983 - 1 - 84
1983-2- 131 1983-4- 162
1984-2-219 1984-3-239 1984-4-267 1985 - 4 - 365 1985 - 4 - 368 1985-4-368 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4. Kastelen en ridderhofsteden
- Bottestein, een verdwenen ridder-
hofstad
- Kasteel de Haar
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1981-1- 12
1981-2- 12 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
898
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7. Kerkgeschiedenis
- Een pachtboer met courage
(vicarie De Meern) 1981 - 1 - 4
- Veldslag op de Woerd (4 juni 1301) 1981 - 2 - 9
- Een Hage-preker 15661 1982-3- 52
- Idem II 1983-2- 123
- Idem III 1983 - 3 - 146
- Een grondverkoop op Themaat
in 1481 1983-2-117
- De oude kerk te Vleuten 1983-4-153
- Idem (aanvullingen en correcties) 1984 - 1 - 195
- Willibrord-kerk Vleuten 100 jaar! 1984 - 1 - 183
- Wapengekletter in de kerk van Vleuten 1984 - 1 - 196
- Kerkelijk geregistreerde buitenlan-
ders in Harmeien en De Meern 1984 - 3 - 230
- De Katholieke Illustratie 1984 - 4 - 257
- Andries van Batenburg en de Pause-
lijke Zouaven 1985-1-292
- Luchtaanval op de kerk te Oudenrijn 1985 - 2 - 307
- Een dorpsbewoner vertelt: Koster
Rijker 1985-2-310
- De hervormde gemeente De Meern I 1985 - 3 - 341
- Idem II 1986-2-400
- Idem III 1987-2-505
- Een grafkelder te Vleuten 1988 - 2 - 624
- Een eigen R.K. kerk te Haarzuilens I 1989 - 4 - 769
- Idem II 1990 - 1 - 799
- Idem III 1990-2-821
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
5. Overige gebouwen en monumenten
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8. Geneaiogie/familiebeschrijvingen
- Familie Wibbeke te Vleuten 1981-2- 18
- Familie Goes te De Meem 1981-2- 19
- Familie Verkerk te De Meem 1982 - 1 - 9
- Familie Kok te Haarzuilens 1982 - 1 - 10
- Familie Hamoen te De Meem 1982 - 2 - 33
- Familie van Eijk te Vleuten 1982-3- 50
- Familie van Bommel te De Meem 1983-1-100
- Familie van Dijk te Vleuten 1983 - 4 - 170
- Idem (aanvullingen en correcties) 1984 - 1 - 194
- Familie Hamoen-Oskam te De Meem 1984 - 1 - 188
- Familie van den Brink-Glissenaar
te De Meern 1985 - 1 - 285
- Familie van Batenburg te Vleuten 1985 - 1 - 300
- Hof ter Wey (familie Doomenbal-
Oskam 1985 - 2 - 322
- De familie Barchman Wuytiers c.s. 1985 - 4 - 367
- Een deftige trouwpartij in 1913
(familie Nelle-van Erkel) 1986 - 2 - 410
- Familie Hoogstraten te Haarzuilens 1986 - 3 - 437
- Een molenaarsdochter (familie van
Rhijn te De Meern) 1987 - 4 - 566
- Familie Verhoef te Haarzuilens en
Vleuten 1988 - 4 - 683
- Families Oskam in Vleuten-De Meem 1989-4-773
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
6. Verkeer en vervoer, wegen en waterwegen
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
9. Herinneringen aan/van dorpsbewoners
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
899
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Idem (vervolg)
A. Goes, fruitkweker in De Meern
J.P. Verkerk, bakker in De Meern A.J. Th. Kok, veehouder in Haar- zuilens
J.J.Th. Sprong, gemeente-ambtenaar L. van Eijk, koopman en oliehandelaar Th. van Bommel, radio- en tvbedrijf Kees Valkenstein, onderwijzer en auteur
P.C. de Vries te De Meern A.M.A. Schuurs, arts in Vleuten Familie van Zuijlen-Vulto in de Lage Haar
Jac. de Bruijn, oud-leraar en historicus J.A. Tomberg, wachtmeester rijks- politie De hongerwinter (Th. van den Berg) Zr. T. Brouwer, wijkverpleegster Dagboek tijdens de oorlog (Th. van den Berg)
H.W.J. Rijker, koster in De Meern Dr A.W. Ausems, vrouwenarts, ook in Vleuten
A.J. van Zoeren, slager in Vleuten W.J.S. Hoogstraten, schilder in Haarzuilens
Mensen op een klein stukje grond (T. van der Sande-Mandjes)
Nog maar 25 jaar geleden (K.B. Nanning) I
Idem II Idem III B.J. van Rooijen, brandweerman
L. Voortman, chef tuinen en parken van kasteel De Haar
'n Nieuw praatje in 1989 bij een oud plaatje uit 1923 (Gert Kromwijk)
Theo van den Berg. diverse korte verhalen zie
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
1982-1 - 7 11. Diversen
1981-2- 19
1982-1- 8 - PVCV nu halve eeuw oud 1982-2- 31
- Het ontstaan van de Vleutense tuin-
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
1982-1- 11 bouw
1982-2- 25 - Een bladwijzer 1982-3- 48 - Dorpspompen in Vleuten-De Meern I 1983 - 1 - 94 - Idem II - De bokkewagen van de televisie
|
1985-2-317
1985-2-324 |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
1987
1987 1987 |
3
4
3
|
531
557 551 |
||||||||||||||||||||||||||||
|
1983-2-108 - Een lange weg naar een eigen huis
1983 - 3 - 142 - Eigen haard is goud waard (haardste- 1983-4-166 nen) - Een muzijkgezelschap te Oudenrhijn?
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
1987 - 4 - 570
1988- 1-596
1989-2-738 1990 - 4 - 874 |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
1 - 184
3-242 4-253
1 -279 1 -285 2-305
2-310 3-327
4-356 3-429
4-464
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
- Wat is oud? (naamsvormen)
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
1984
1984
1985 1985 1985
1985 1985
1985 1986
1986
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
12. Foto's en tekeningen
- De familie Lubach (foto ca 1910) 1981 - 2 - 3
- Het dorp De Meern (oude gravure) 1981-2- 9
- Huis Vleuten (oude prent) 1982-2- 19
- De Meern anno 1967 (luchtfoto) 1982 - 3 - 45
- Tuinbouwgebied Vleuten (luchtfoto) 1983-1- 91
- Vleuten in 1964 (luchtfoto) 1983-2-115
- Gezicht op kasteel De Haar
(luchtfoto) 1983-3-139 |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
- Park Voorn-Stadsdam (luchtfoto) 1983-4-163
- Oude schoolfoto uit Vleuten 1983-4-176
1986-4-471 - 't Hommeltje (gravure ca 1750) 1984-1-188 1987 - 1 - 497 - Den Ham (tekening ca 1600) 1984-2-197 1987 - 2 - 522 - Gezicht op dorp Vleuten (tekening 1987 - 2 - 509 1756) 1984 - 3 - 228
- Strijkviertel (tekening 1926) 1984 - 3 - 237
1988 - 4 - 664 - Landschap aan den Ouden Rijn
(tekening 1886) 1984 - 4 - 263 1989-2-719 - Gezicht op huis Welgelegen
(foto ca 1925) 1985-3-347
autersregister - Het centrum van Vleuten in de zomer van 1967 (luchtfoto) 1985 - 4 - 362
- Een tweepaards maaimachine (foto
ca 1920) 1986-3-439
- Gravures Huize Voorn 1986 - 4 - 457
- Burgemeester en raadslid
(foto ca 1919) 1986-4-458
1983 - 2 - 120 - De "Bouwkundige Teekencursus 1930-'31 te Vleuten" 1986-4-465
1984-2-210 - Historie gemaakt in enkele dagen 1987-2-527
1984-4-257 - De Hoge Ham te Vleuten (foto 1987) 1987-3-541
1985 - 3 - 346 - De Veldhuizense korenmolen
(tekening 1965) 1987 - 4 - 567
1986-1-379 - Hof ter Wey (gravure ca 1750) 1988-1-597
1987-1-482 - De Hamsluis (tekening 1821) 1988-3-641
1987-3-543 - Meernbrug (foto ca 1920) 1988-3-659
1987 - 4 - 564 - Hervormde Vrouwenvereniging
1988-1-591 (foto 1959) 1989-1-701
1988 - 1 - 596 - Dertig mannen en een paard
1989-1-694 (foto ca 1930) 1989-4-779
1989-2-721 - Vleuten in 1965 (luchtfoto) 1990 - 1 - 805
- Meernbrug (foto ca 1960) 1990-2-831
1989 - 3 - 759 - Ridderhofstad Vleuten (tekening
1990-1-810 1698) 1990-2-836
- Katholieke Jonge Vrouwen Vleuten
1990-4-874 (foto ca 1935) 1990-3-857 - Een trouwpartij in Vleuten (foto
1990 - 4 - 891 ca 1909) 1990 - 4 - 878
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
10. Algemene historische onderwerpen
- Schoolmeester in 1792
- Brief van een liefhebbende vader aan
zijn zoon
- De Katholieke Illustratie
- Een pensioen in 1838
- Ik heb geen rooie duit meer
(oude munten)
- Bier uit de Heycop
- Een gezinsbudget uit de 17de eeuw
- De oudheidkamer van Kockengen
- Collecte voor een huis (armenzorg)
- Eigen haard is goud waard
- Het mobilisatiekruis 1914-1918
- Almanakken (veldwachters)
- Nuttige handwerken (of: de strijd
van meester du Burck)
- Oude perceelsnamen
- Wat is oud? (plaats- en persoons-
namen)
- Uit het archief van het gerecht
Vleuten en de Meern
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
900
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
13. Vaste Rubrieken
|
B. AUTEURSREGISTER
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Boekbesprekingen:
- De oude Nederlandse maten en
gewichten door J.M. Verhoeff
- Fragmenten en notities van Elisabeth
Boerhave-Cramer door Mr Jan
Veenhoven - Het Kromme Rijngebied in de middel-
eeuwen door Prof Dr C. Dekker
- Per ATO en Spoor door J.E. Grunveld
- Houdringe, historie van een Biltse
buitenplaats door K.B. Nanning
- Stichtenaren uit vroeger jaren
- Verhoef, de tak Comelis (1747-1824)
door T.F. Verhoef
- De stad Utrecht en de cholera 1832-
1910 door Dr P.D.'t Hart
|
Bel, Gerrit Jan
- Herinneringen van een dorpsbewoner:
Wijnand van Engelen 1981-2- 7
- Idem, vervolg 1982 - 1 - 7
- Bekende dorpsgenoten:
Jaap Sprong 1982-2- 25
- Bekende dorpsgenoten:
Lood van Eijk 1983-3- 48
- Bekende dorpsgenoten:
Thijs van Bommel 1983 - 1 - 94
- Bekende dorpsgenoten:
Kees Valkenstein, een veelzijdig
kunstenaar 1983-2-108
- Bekende dorpsgenoten:
Herinneringen van Piet de Vries 1983 - 3 - 142
- Bekende dorpsgenoten:
Dokter Schuurs,
33 jaar arts te Vleuten 1983-4-166
- Bekende dorpsgenoten:
Oud-schoolhoofd Jac. de Bruijn 1984 - 3 - 242
- Het Haarse kasteelleven 1984 - 4 - 271
- De gemeentesecretarie van Vleuten
sinds 1900 1985-3-334
- Speciale uitgave over Kees
Valkenstein 1986-3-427
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1983 - 1 - 93
1983-2- 119
1983-4-165
1987-4-563 1987-4-563
1987-4-563 1989-4-768
1990 - 2 - 837
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Een dorp verandert (Klaas B. Nanning):
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1981-1-
-2- 1982-1-
-2- -3- |
1983-2-107
1985-4-362
1986-1-386
-2-423
-3-438
-4-462
|
1987-1-500
-2-524 -3-552 -4-579 1988-1-595
-2-630 -3-636 |
1989-1-691
-2-731 -3-744 1990-1-798
-2-826 -3-859 -4-873 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
16
12
8
32
39
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Berg, Theo van den
- De Hongerwinter
- Dagboek tijdens de oorlog
- Kort verhaal: Strontlopen
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1985
1985 1987 1987 1987 1988 1988 1988 1989 1989 1989 1989 1990 1990 1990 1990 |
1 -279
2-305 1 -502 2-528 3-554 1 -606 2-632 3-662 1 -714 2-740 3-766 4-792 1 -818 2-844 3-870 4-896 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Wie wat bewaart die geeft wat (schenkingen):
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1982-1- 14
-2- 18 -3- 38 1983-2-104
-3-141 -4-165 |
- Kort verhaal
- Kort verhaal
- Kort verhaal
- Kort verhaal
- Kort verhaal
- Kort verhaal
- Kort verhaal
- Kort verhaal
- Kort verhaal
- Kort verhaal
- Kort verhaal
|
Geboorte
Zalig
Een dichte warme broek
Brand
Glimlach
Kee
De bullebak
Eletriek
Kater
Zonde
Potje breken
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1984-1-201
-2-207 -3-240 -4-275 1985-2-304
-3-326 -4-376 |
1986-1-398
-3-426 -4-476 1987-1-501
-2-504 -3-538 -4-580 |
1988-1-590
-2-623 -3-661 1989-1-693
-2-716 -4-775 1990-1-804
-2-820 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Raden maar (foto's van historische voorwerpen)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- Kort verhaal: Hoomdol
- Kort verhaal: Koek
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1985-3-350
|
1986-2-424
-3-428 |
1987-2-508
-3-530 |
1988-2-609
-3-660 1989-2-718 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Boon, J.G.M., e.a.
- De Utrechtse gemeenten in 1815
(boekbespreking) 1982 - 1 - 14
- Vleuten in 1815 1982- 1 - 15
- Jutphaas en Harmeien in 1815 1982-2- 34
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ledenlijst:
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Broekhuijse-Rood, L.M.T.J.
- Lambert Voortman
(chef tuinen en parken)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1988 - 4 - 664
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
901
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Bruntink, T.
- Kees Valkenstein-expositie in de
Openbare Bibliotheek te Vleuten |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Graafstal, E.P.
- Water, wonen en een weg (1)
1988-2-608 - Water, wonen en een weg (2) - Eigen haard is goud waard
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1986-1 -389
1986-2-404 1988 - 1 - 596 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Bruijn, Jac de
- Een pachtboer met courage te De Meern
- Veldslag op de Woerd
- Schoolmeester in 1792
- "Het Oude Raadhuis" te Vleuten
- Kerkelijk geregistreerde buitenlanders
in Harmeien en De Meern
- Herinneringen aan 1940-1945:
wijkverpleegster zuster T. Brouwer
- Het ontstaan van de Vleutense
tuinbouw
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gravendeel, Dr D.W.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- Van de Werkgroep Archeologie 1981
- Hoe autochtoon bent U?
(Familie J.P. Verkerk) 1982
- Hoe autochtoon bent U?
(Familie A.J. Kok) 1982
- Van de Werkgroep Archeologie 1982
- Hoe autochtoon bent U?
(Familie T. Hamoen) 1982
- De geschiedenis van onze gemeente-
grens sinds ca 1800 1983
- Een pachtkontrakt uit 1585
(huis Voorn) 1983
- De oude kerk te Vleuten 1983
- Kaart van Vleuten 1983
- In memoriam Rudolf van der Sandt 1984
|
2- 4
1- 8 1- 10
2- 20
2- 33
1 - 84 3- 131
4- 153
4- 162 1 - 179 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1984 - 3 - 230
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1985- 1 -285
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1985-2-317
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Bruijn, Jac. de / Bel, Gerrit Jan
- De hervormde gemeente De Meern I
- De hervormde gemeente De Meern II
- De hervormde gemeente De Meern III
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1985-3-341
1986 - 2 - 400
1987 - 2 - 505
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- Hoe autochtoon bent U?
(Familie Hamoen-Oskam) 1984-1-188
- De oude kerk te Vleuten
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1- 195
1 - 196 2-210
2-212 4-257 1-285
2-324 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(aanvullingen en correcties) 1984
- Wapengekletter in de kerk van Vleuten 1984
- Brief van een liefhebbende vader
aan zijn zoon 1984
- Themaat 1984
- De Katholieke Illustratie 1984
- Hoe autochtoon bent U?
(Familie van den Brink-Glissenaar) 1985
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Esch, Leen van
- De Brouwerij
- Kasteel De Haar
- Haarzuilens (kasteel)
- PVCV nu halve eeuw oud
- Zo verkocht de gemeente zich in
de dertiger jaren
- Kom in de kas
- Vleutense Meesters (schilderijen)
- Gezicht op kasteel De Haar
- Legende van kasteel "De Haar"
- De legende van den Ham
- Een telefoon voor hofstede "Terweide"
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1981-2- 3
1981-2- 12
1982-1- 12
1982-2- 31
1982-3- 43
1983-1 - 91
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- Een bladwijzer 1985
- 10.000 baby's,
Herinneringen en overpeinzingen
vanDrA.W. Ausems 1985-3-327
- Een pensioen in 1838 1985-3-346
- Het grondbezit van de Heren van
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
137
138 216 233 246 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1983
1983 1984 1984 1984 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Voorn 1985•
- Aardewerk in ons museum 1986
- Onze burgemeesters 1986 ■
- De oude rechterlijke archieven 1986
- Het Burgerlijk Register 1986-
- Een "vrouwenhuysgen" 1987
- Dorpspompen in Vleuten-De Meern I 1987
|
365
387 441 459 467 1 -479 3-531 4-557 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- Dorpspompen in Vleuten-De Meern II 1987
- Een molenaarsdochter of: de oud-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Essen, H.E.J, van / Gravendeel, Dr D.W.
- Een "steene caemer"
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
heidkamer van Kockengen 1987
- Een lange weg naar een eigen huis 1987
- In memoriam Jan Rodenburg 1988
- Veldhuizen in 1906 1988
- Collecte voor een huis 1988
- Een grafkelder te Vleuten - 1988
- DeHamsluis 1988
- Het oude dorp (Haarzuilens omstreeks
1880) 1988
- Het mobilisatiekruis 1914-1918 1989
- Almanakken 1989
- Het Wiel aan de Meemdijk 1989
|
4-564
4-570 1-582 1-583 1-591 2-624 3-637 4-669
1-694 2-721 2-723 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1990 - 4 - 892
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Essen, Monique van
- Oude dorpsbewoners vertellen:
Familie van Zuijlen-Vulto
- Een dorpsbewoner vertelt:
koster H.W.J. Rijker
- Een dorpsbewoner vertelt:
Arend J. van Zoeren
- Een dorpsbewoner vertelt:
Willem J.S. Hoogstraten
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1984-1 -184
1985-2-310 1985-4-356 1986-3-429 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- Een muzijkgezelschap te Ouden-
rhijn? 1989 - 2 - 738
- Nuttige handwerken
(of: de strijd van meester du Burck) 1989 - 3 - 759
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
902
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Een galgeveld in De Meern? 1989
Een eigen R.K. kerk te Haarzuilens I 1989
De Nes te Vleuten 1989
De Duivelshoek te Vleuten 1989
Lanen door de Vleuterweide 1989
De herberg De Zwaan te Vleuten 1989
De Brouwerij te Harmeien 1989
Een eigen R.K. kerk te Haarzuilens II 1990
Oude perceelsnamen 1990
De Wiel 1990
Een eigen R.K. kerk te Haarzuilens III 1990
De herberg Het Fortuyn te De Meern 1990
Belasting in Vleuten in 1632 1990
Wat is oud? 1990
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
763
769 776 778 781 784 789 799 1 -810 1 -813 821 828 838 874 |
Lambers, Gerrit Hans
- Bekende dorpsgenoten: J.A. Tomberg
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1984-4-253
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Lemmens Jr, A.
- Andries van Batenburg en de Pause-
lijke Zouaven |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1985 - 1 - 292
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Migo, A.F.
- Herinneringen van een dorpsbewoner
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1981 - 1
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gravendeel, Dr D.W. / W. de Frankrijker
- Willibrord-kerk Vleuten 100 jaar! 1984 - 1 - 183
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Mourik, G.C.A. van
- Een grondverkoop op Themaat in 1481
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1983-2- 117
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gravendeel, Dr D.W. / Poel, J.H. van der
- Hinderstein 1990-3-860
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Isings, Prof Dr C. / Kalee, CA.
- De archeologische opgraving op De
Hoge Woerd in De Meern in 1982-1983 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Kalee, CA.
- Opgravingen op de Hoge Woerd
in De Meern, 1830-1973 I
- Idem II
- Idem III
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Kits Nieuwenkamp, J.F.K.
- ANWB-Provincie-ROB: Informatiepa-
neel bij voormalig Huys te Vleuten - De stad Utrecht en de cholera
van 1832-1910 (boekbespreking)
- Aanslag op de oudste (Romeinse)
bewoningsresten in De Meern
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Kromwijk, Gert Thzn.
- 'n Nieuw praatje in 1989 bij 'n oud
plaatje uit 1923 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oskam, Jan Gzn
- Verwantschap families Oskam in
Vleuten-De Meern |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1990 - 4 - 773
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1989-2-719
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
903
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Overkleeft, B.
- Hof ter Wey
- Een deftige trouwpartij in 1913
|
Oude en nieuwe wegen in de
ruilverkaveling Vleuten II 1988 - 3 - 649
Oude en nieuwe wegen in de
ruilverkaveling Vleuten III 1989 - 1 - 708
Het raadselachtige tracé van de
Meerndijk 1989-2-732
De ridderhofsteden Vleuten en
Den Engh en hun wederzijdse
erfdienstbaarheden van weg 1990 - 3 - 848
De Meerndijk, een reconstructie aan
de hand van een bestek uit 1928 1990 - 4 - 879
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
1985-2-322
1986-2-410 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Purmer, D.
- Ik heb geen rooie duit meer
- Een gezinsbudget uit de 17de eeuw
en hoe te betalen
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1986- 1 - 379
1987-3-543 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Utrechtse Almanak van 1854, Uit de
- Een Hage-preker I 1982-3- 52
1989-3-746 - Een Hage-preker II 1983-2-123
1989-4-785 - Een Hage-preker III 1983-3-146
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Rombach, F.J.C.
- Vleuten en de Spoorweg I
- Vleuten en de Spoorweg II
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Sande-Mandjes, T. van der
- Mensen op een klein stukje grond
|
Verhoef-Snoek, A.J.
1986 - 4 - 464 - In 1947: 10% van Haarse inwoners
heet Verhoef
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
1988-4-683
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Schoonderwoerd, J.W.
- Een autochtone familie Van Dijk 1983 - 4 - 170
- Nogmaals: een autochtone familie
Van Dijk (correcties en aanvullin-
gen 1984 - 1 - 194 - Uit het archief van het gerecht
Vleuten en de Meern 1990 - 4 - 891
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Weiden-van den Brink, H.J. van der
- Een boekje open over de Strijk-
viertel |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1984-2-219
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Zwartkruis, A.P.
- Waterschapsbestel
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1983-2- 105
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Schutte, Jan
- Jaagpad langs den Ouden Rijn
- Leidsche Rijn bijna 600 jaar
- Oude uitdrukkingen
- Oude uitdrukkingen
- Oude uitdrukkingen
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1982-1- 2
1982-1- 3
1982-2- 32
1982-3- 51
1982-1- 93
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
SPECIALE UITGAVEN:
I. 100 Jaar Willlbrordkerk Vleuten,
door Dr D.W. Gravendeel. W.J.L. Batenburg en
W.J.H, de Frankrijker-van den Berg (uitgave in samenwerking met de Willibrord- parochie), 1985 II. Van Oude Rijn tot Leidse Rijn,
De afwatering van de gronden in en rondom
Vleuten-De Meern in de loop der tijden, door Ir J.A. Storm van Leeuwen (uitgave in samenwerking met het Waterschap Leidse Rijn), 1985 III. Kees Valkenstein en de Vleutense polder,
door Gerrit-Jan Bel, 1986
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Schutte, Jan / van den Berg, Theo
- Gesprek met Bemard van Rooijen
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1987 - 2 - 509
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Storm van Leeuwen, Ir J.A.
- Van Oude Rijn tot Leidse Rijn
- Bier uit de Heycop
- Oude en nieuwe wegen in de
ruilverkaveling Vleuten I
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1985-4-352
1987- 1 -482 1988-2-610
|
||||||||||||||||||||||||||||||||