-ocr page 1-
.^'<Lc{T-lr^<2ti- Go^^H                                            y^il'XC.
.zodat 'een talrijk gezin er
goed kan wonen'
Geschiedenis van 'liet Julianawijk' te IJsselstein
door C.H. van Duuren en Th. van der Voorn
INLEIDING
Ruim twintig jaar na de sloop van 'het Julianawijk' is de herinnering aan deze
wijk bij veel IJsselsteiners nog springlevend. 'Het' wijk kende een markante
geschiedenis vanwege ligging, verschijningsvorm en bewonerssamenstelling.
De hechte gemeenschap van enkele generaties na elkaar was kenmerkend voor
aard en karakter van de buurt. Dit uitte zich vooral in de taaie doodstrijd van de
wijk die, begin zeventiger jaren, in IJsselstein veel beroering gaf.
SITUATIE IN NEDERLAND
In de 19e eeuw is het in Nederland slecht gesteld met de woningbouw. De eer-
ste helft van de eeuw geeft een vrij triest beeld te zien. Het verslag dat een com-
missie van het Koninklijk Instituut voor Ingenieurs aan Koning Willem III uit-
brengt, geeft een vernietigend oordeel over de huisvesting anno 1855 'van den
nedrigen werkman'. De erbarmelijke woontoestanden leidden immers tot ziek-
ten zoals cholera e.d. De toestand werd nog erger door de groei van de bevol-
king en de trek naar de stad. In de grote steden begon men allerlei binnen-
plaatsjes vol te bouwen met huizen, omdat er alleen een vergunning vereist was
voor het bouwen aan de openbare weg. De slechte economische toestand leidde
tot massale werkloosheid, verpaupering en overbevolking in arbeiderswijken.
De woningproductie is in 1850 nog niet hoger dan in 1815; de meeste nieuwe
woningen zijn voor de gegoede burgerij bestemd.
Tussen 1870 en 1900 schieten wel nieuwe stadswijken de grond uit. Met de
grondprijzen wordt heftig gespeculeerd, bouwmaterialen zijn schaars en de
ondernemers zijn voornamelijk op winst belust. Men spreekt van zogenaamde
'revolutiebouw'; wijken met lange rechte straten, zonder groenvoorzieningen
en sobere flats van drie of vier woonlagen, waarin elk comfort ontbreekt.
Ondanks talrijke rapporten over de slechte woonomstandigheden en waarschu-
wingen van medici over de gevaren voor de volksgezondheid blijft een goede
-ocr page 2-
.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
wetgeving uit. Het zal nog tot het begin van onze eeuw duren voor het pro-
bleem werkelijk op grote schaal wordt aangepakt.
Toch zijn er velen die zich op puur menselijke gronden met de volkswoning-
bouw bezig houden. Na 1850 worden door particulier initiatief woningbouw-
verenigingen opgericht en ook enkele fabrikanten doen, met de bouw van
woningen voor hun werknemers, een stap in de richting van een betere volks-
huisvesting. Zowel kwalitatief als kwantitatief leveren deze woningen geen
echte bijdrage aan de oplossing van de slechte volkshuisvesting. Pas met de
aanname van de Woningwet en de Gezondheidswet in 1901 komt er enige ver-
betering in de woningbouw.
AiVoningwet: 22 juni 1901
Deze Woningwet was gericht op een verbetering van de sociale, economische
en hygiënische omstandigheden van de toenmalige huisvesting. Zij beoogde
aanvankelijk werkzaam te zijn in het belang der volksgezondheid, door
opheffing en voorkoming van misstanden op het gebied der volkshuisvesting.
Bij latere wijzigingen van de wet is mede het stedebouwkundig belang naar
voren getreden. Hoewel de wetgever ervan uitgaat dat de volkshuisvesting een
rijkszaak is, heeft de gemeente een belangrijke taak in de uitvoering ervan. Zo
moet de gemeenteraad een verordening opstellen. Hierin moet zij regelingen
treffen m.b.t. grootte, indeling en afmeting van de vertrekken, trappen enz., de
aanwezigheid van privaten en drinkwater, voorkoming en beperking van
brandgevaar e.d.
GEZONDHEIDS\VET
Via de Gezondheidswet werd de instelling geregeld van de Centrale
Gezondheidsraad en de Inspectie der Volksgezondheid met als doel het staats-
toezicht op de volksgezondheid te verbeteren. Gezondheidscommissies waren
al ingesteld bij de totstandkoming van de gemeentewet in 1851. In 1901 werden
deze commissies niet meer benoemd door de gemeente maar door het Rijk.
Bovendien schreef de gezondheidswet voor dat besluiten betreffende de drink-
watervoorziening pas mochten worden vastgesteld, gewijzigd of ingetrokken
nadat advies was ingewonnen bij een gezondheidscommissie. In de praktijk
was de invloed van de gezondheidscommissie op het doen en laten van de
gemeenten gering. Niettemin heeft ze door middel van propaganda, adviezen
en onderzoeken een belangrijke rol gespeeld in de oprichting van de drinkwa-
terbedrijven in Nederland.
Zo verrichtte de gezondheidscommissie van Wijk bij Duurstede, waaronder
IJsselstein ressorteerde, in 1905 een onderzoek naar de woontoestanden en
drinkwatervoorziening in IJsselstein. Er werden in totaal 509 woningen onder-
zocht. Uit het rapport blijkt dat in de binnenstad 105 van de 268 onderzochte
woningen niet beschikten over een weiwaterpomp of regenbak. In die gevallen
waren de bewoners aangewezen op het water uit de grachten of de IJssel. Dit
water was zeer vervuild door rioollozingen, varkensmest en huisvuil. Ook het
-ocr page 3-
water uit de pompen was niet wat het zijn moest. In de enige openbare pomp
trof de onderzoekscommissie, ondanks de verbeteringen die het gemeentebe-
stuur in 1901 had trachten aan te brengen, de nodige sporen van verontreini-
ging aan. De conclusie van het rapport was dan ook dat verbeteringen niet lan-
ger op zich konden laten wachten. Pas in december 1910 neemt de gemeente-
raad van IJsselstein het besluit om een gas- en waterleiding bedrijf op te richten.
SITUATIE IN IJSSELSTEIN
Het aantal inwoners der Gemeente IJsselstein bedroeg:
3.211
3.124
3.442
3.617
3.833
op I
an. 1870
op I jan. 1880
an. 1890
an. 1900
op I
op I
op I jan. 1905
Het bevolkingsaantal is betrekkelijk weinig toegenomen. De toename zit voor-
namelijk in de arbeidersbevolking, de 'gegoede' bevolking trekt weg.
Voornaamste redenen zijn de slechte verkeersmiddelen en het minder goede
onderwijs. Fabrikanten en ambtenaren die hun betrekking hier hebben, blijven
over. Het merendeel van de bevolking woont en leeft in wat nu de binnenstad
wordt genoemd. Verschillende percelen worden bewoond door meerdere gezin-
nen. Van directe woningnood is geen sprake, maar er zijn weinig arbeiderswo-
ningen te krijgen.
1.
Woonsituatie
aan 't Wed' in
1910.
Tot de zestiger
jaren stonden
hier l<leine arbei-
dershuisjes waar-
in de woonom-
standigheden
slecht waren.
Het dagelijks
leven speelde
zich meestal op
straat af.
De naam van 't
Wed' is in 1952
veranderd in
'Schuttersgracht'.
-ocr page 4-
AWl '.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
MIDDELElSf VAN BESTAAN EN VERDIENSTEN
In het midden van de vorige eeuw is IJsselstein een typisch plattelandsstadje
met veel stadsboerderijen. In de periode na 1850 vindt er een kleinschalige
industriële ontwikkeling plaats. De arbeiders vinden o.a. hun werk in de meu-
belindustrie en de steenfabrieken. Een ander gedeelte bestaat uit hoepelmakers
en mandenvlechters en nog een ander deel uit losse arbeiders. Door de slechte
sociale omstandigheden en het lage loonpeil zien veel vrouwen en kinderen
zich genoodzaakt losse arbeid te verrichten en zo wat bij te verdienen.
Daarnaast hebben een aantal fabrieksarbeiders een winkeltje, waarin hoofdza-
kelijk kruidenierswaren: spek, worst en sigaren en tabak worden verkocht.
BEROEPEN EN INKOMSTEN
Zoals reeds vermeld waren de meeste bewoners van het Julianawijk werkzaam
in fabrieken (hoofdzakelijk in de meubelindustrie). Hieronder een overzicht uit
1923 van de beroepen van de hoofdbewoners.
beroep
aantal
beroep
aan
bakkersknecht
2
letterzetter
I
brievenbesteller
I
los werkman
7
chauffeur
I
machinist
I
electricien
I
mandenmaker
2
fabrieksarbeider
23
metselaarsknecht
6
grondwerker
I
ploegbaas op een fabriek
2
houtdraaier
I
rijknecht
I
inspecteur raad van arbeid
I
schildersknecht
I
kantoorbediende
I
timmermansknecht
7
klompenmakersknecht
I
vroedvrouw
I
kommies dir. belastingen
I
We kijken ook naar de inkomsten per hoofd van het gezin. Het gemiddeld
inkomen in dat jaar bedroeg f28.10 per week. De fabrieksarbeiders verdienden
tussen de f18.25 ^^ f 37-5° P^^ week, de arbeiders op de steenfabriek tussen de
f 20.- en f 24.- , een los werkman van f 15.- tot f 26.- per week. Het minst ver-
diende de bakkersknecht f 11.- en het hoogste inkomen was voor een ploegbaas
in de fabriek namelijk f65.-
R.K. BOU^WERENIGING IJSSELSTEIN
Op initiatief van de edelachtbare heer Michielsen, later benoemd tot burge-
meester van Halfweg, wordt een voorlopige commissie gevormd om te komen
tot de oprichting van een bouwvereniging. Belangrijkste doelstelling is uiter-
aard het bouwen van goede en betaalbare arbeiderswoningen in IJsselstein. Op
12 augustus 1913 komt deze commissie bijeen in gebouw Concordia. De
belangrijkste zaken welke in deze eerste vergadering aan de orde komen zijn,
het vaststellen van een huishoudelijk reglement en natuurlijk een bestuursver-
-ocr page 5-
r
Aa.
% %i
kiezing. In het eerste bestuur worden de volgende personen gekozen: de heer
A. Peek, voorzitter, de heer C. Moes, secretaris, de heer A. Fortuin, penning-
meester, en de heren G. de Haas, en A. Poot.
De eerste vergaderingen staan in het teken van het verwerven van een stuk
grond om hier woningen te bouwen. Genoemd worden een perceel grond van
de heer C. van Amerongen en een stuk grond van de heer Van der Roest. Ook
heeft men een stuk grond aan de Kamperdijk op het oog. Gedwongen door de
gespannen situatie tijdens de eerste wereldoorlog worden de plannen zeer ver-
traagd. Daarom komt men pas in juli 1916 met het voorstel om 3 akkers van de
heer C. van Amerongen te kopen. Tijdens de vergadering wordt voorgesteld het
gehele stuk grond aan te kopen. De vraagprijs is f20.000.- en voor f19.000.-
komt de grond in het bezit van de woningbouwvereniging. Men wil vooral
grote woningen bouwen, zodat 'een talrijk gezin er goed kan wonen'.
Door de architect de heer Poot worden dan enige plannen ter tafel gelegd. Er is
f i.ooo.- startkapitaal nodig en hiervoor worden 200 aandelen van f5.- uitgege-
ven. Iedereen die minstens i aandeel bezit en van Rooms Katholieke huize is,
is lid van de vereniging. Afhankelijk van het aantal aandelen dat men bezat had
men het recht op een aantal stemmen: 1-5 aandelen was i stem, 6-10 aandelen
was 2 stemmen, 11-15 aandelen 3 stemmen en 16 of meer aandelen 4 stemmen.
De eerste grootaandeelhouders met elk 20 aandelen waren: H.J. Kronenburg
(burgemeester), W. Peel, Firma Schilte, A. Kromwijk (hereboer) en C.W. van
Kippersluis (hereboer). De leden hebben voorrang bij het toewijzen van de huizen.
Voor nieuwbouw kunnen gemeenten en toegelaten verenigingen voorschotten
krijgen van het rijk en in bepaalde gevallen subsidie ontvangen om betaalbare
huren te bereiken.
In verband met de te verwachten werkzaamheden dient het bestuur te worden
uitgebreid en na verkiezingen in januari 1920 bestaat het bestuur uit de volgen-
de personen:
A. Peek, voorzitter (metselaar - aannemer)
C. Moes, secretaris (koster - winkelier)
G. Batenburg, penningmeester
G. Aelbers (bakker)
A. Fortuin
J. Lubbers (timmerman - aannemer)
Th. van Maurik (timmerman - aannemer)
Voorzitter Anton
Peek, in het
dagelijks leven
metselaar, was
een bekend en
graag gezien
man te
IJsselstein.
Hij had veel
ervaring als
bestuurder in
het IJsselsteinse
verenigingsle-
ven, (foto uit
1934).
DE AANBESTEDING
In december 1919 wordt een ledenvergadering uitgeschreven omdat de inspec-
teur der volksgezondheid de plannen voor de bouw van 100 woningen heeft
afgekeurd. De plannen voor de bouw van 65 woningen keurt hij wel goed,
zodat de aanbesteding kan beginnen.
De aanbesteding vindt plaats in gedeelten, het schilderwerk en loodgieterswerk
apart. Het metsel-, timmer- en smidswerk wordt niet gescheiden omdat de
splitsing hiervan erg lastig is uit te voeren. De aanleg van het terrein en de rio-
leringen worden wel gescheiden aanbesteed.
-ocr page 6-
jL^£ '.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
Als op 19 april 1920 de aanbestedingen binnen zijn, blijkt dat zij allen boven de
begroting uitgaan en dat de inschrijvers soms 'onder voorwaarden' hebben
ingeschreven. Daarom wordt besloten op elke woning ongeveer f 550.- te bezui-
nigen, o.a. door het weglaten van kelders onder de woningen. Bovendien wor-
den de muren dunner, de balken lichter, het vloerhout dunner, de stucplafonds
worden vervangen door houten delen, de zolderramen worden vervangen door
gegoten ijzeren ramen en het schilderwerk wordt i laag dunner uitgevoerd.
Ook komen luiken en dakoverstekken te vervallen. Al met al geen gunstige
start voor de nieuw te bouwen woningen.
Uiteindelijk wordt op 17 mei 1920 het werk gegund aan de volgende inschrijvers:
-  aan Th. van Kleef, aannemer te Vleuten, voor de som van f 398.500.- het
grond-, timmer-, metsel-, stucadoor- en smidswerk.
- aan B. van Doorn te IJsselstein, voor de som van f 10.084.- "^^ lood- en zink-
werken.
- aan A. van Vliet te IJsselstein, voor de som van f23.600.- het glas- en schilder-
werk.
- aan G. Vermeulen en Q.J. Lubbers te IJsselstein, voor de som van f2.010.- het
behangerswerk.
Op het terrein aan het Zomerwegje, kadastraal bekend als sectie D. no 547 wor-
den 65 woningen gebouwd, 39 woningen type A, 24 woningen type B. en 2
hummers c/er
UJOncTzyen
Stratenplan met
ingetekende
huisnummers
van 'het wijl<'.
Duidelijic is te
zien hoe groot
de tuinen waren.
(teicening uit
1932)
-ocr page 7-
4 en 5.
Voor- en achter-
aanzicht
woningtype A.
M
Irnl ffil Iffl Iffl ffl ini
woningen type D. De totale bouwkosten bedragen f453.482.78. Voor de aankoop
van de grond, de aanleg van wegen en riolering zijn nog eens f30.000.- nodig. De
jaarlijkse lasten worden begroot op f 29.619.50. Daar staan f13.041.- aan huurop-
brengsten tegenover. Het jaarlijks tekort wordt dan begroot op f 16.577.45.
De gehele bouw komt onder verantwoording van een 'Commissie van Toe-
zicht'. Hierin worden benoemd de heren S. v.d. Anker (wethouder), G.W.
Kampschoër en B.G. Pompe (directeur Fa.Schilte). De architect is de heer A.
Poot en tot opzichter wordt benoemd de heer A. van Noord met een salaris van
f250.- per maand. De heer H.J. van de Voorn is opzichter-tekenaar en verdient
f60.- per maand. De heer N.P. Doesburg aanvaardt zijn benoeming als admini-
strateur.
-ocr page 8-
.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
6 en 7.
Vooraanzicht
woningtype B en
doorsnedeteke-
ning van
woningtype B.
Op 12 juli 1920 om 16.30 uur vindt de eerste steenlegging plaats door burge-
meester Kronenburg. De bouw verloopt voorspoedig en in september zijn
reeds 22 woningen gereed en 16 ervan verhuurd. Het complex gaat Julianawijk
heten en de gemeente geeft goedkeuring aan de straatnamen:
Wilhelminastraat en Prins Hendrikstraat. De straten worden in eigendom
overgedragen aan de gemeente. De woningbouwvereniging verplicht zich wel
de komende 5 jaar f 200.- bij te dragen voor de verbetering van de straten. In
maart en mei van het volgende jaar komen respectievelijk 11 en 32 woningen
gereed.
-ocr page 9-
9\
3
3
2 l^0^r^lA,OOOoOOOl/^lAlr^l^
O O O O
ur\ >s ir\ H
o O
H H
O O "O
M H M
0000000000
H lr^lAl/^^/^l/^l/^ml^l/^
rN
I 44
r'^f'^^or^(^^r\{y^^n^r\
60
C
'S
o
THT;CtTHkHÏHUT:.CT4CCtT<MTHT<THTHTH333d3333rtrt3rtrt3rtrt
a)n!nJrtn)rjrtrtnlrtrtrtnJnja!n!rtninin)rtCnnnCCCC33C33C3;3i:;sCCCfH
^s
r^r^rsfstNN iNts
'^
ü
,Ö_
X
T)
M
rt
<U
1)
>
E
CQ
V
0
4-*
u
2
0
Q
Oh
cd
3
S
2
g
u
X
2
u
1/5
>
J
CQ
c
•o
ni
(Ti
ÖD
C ^
nl >
> O
c
(U
N
X
>
Q
m
N
'3
3 o;
t^ >
W O!
3
^3
I—H
rt
al
CQ
c
o
'S o ^ T)
^ m J >
t/3
X X -:•
o
o
^:z^^P^
^d^ai^üülül
z
0 M ^
^ ^ ^
rsOO 0\ O H o) ef\ -t ir\ ^ fsOO ff\
fNlNINOOOOOOOCOOOOOOOOOOOO
^
3
^J-u-^u^Lr^l/-^l/-llr^l/-^lr^lr^^^^O^^^Va^ rs^^IN^s^srNlN
-ocr page 10-
.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
UJST VAN BEWOONDE HUIZEN DER IJSSELSTEINSE R.K. BOUWVERENIGING OP 14 MEI 192I
huisnr.
bewoner
datum bewoning
weekhuur
25
S.Ewald
2 mei
4.25
26
G.J.Frankhuizen
4 mei
4.25
27
H.Grüter
9 mei
4-35
28
J. Brinkman
2 mei
4-35
29
Thurand
25 april
4-35
30
D.de Jong
25 april
4-35
31
W.Westerhout
18 april
4-35
32
L.Blankenstijn
18 april
4-35
33
P.Winterink
23 mei
4-35
34
J.Lievens
2 mei
4-35
35
L.van Mil
2 mei
4.25
37
A.Veldhhuizen
24 juli
4.25
38
T. Helsloot
30 mei
4.25
39
J.Plug
18 april
4.25
42
Alb. Mulder
18 april
4.10
43
Joh.Hoegee
4 april
4.10
46
Th.Woerden
25 april
350
47
C.Hubert
II april
350
48
W.van Doorn
II april
3.50
49
Goossen van Doorn
II april
3.60
50
A.van Eijk
25 april
3.60
64
Joh.Tersteeg
25 april
4.25
HUURPRIJZEN
De voorgestelde huurprijzen leveren de nodige discussie op. Het voorstel van
het bestuur is een huurprijs van f3.- en f 3.25 per week. Op een opmerking uit
de vergadering dat dit te laag is, deelt de voorzitter mede dat de huren niet
boven de bestaande huren uit mogen gaan. Het bestuur stelt bovengenoemde
huurprijzen vast. De heer Aelbers stelt nog voor om in elke woning een ledi-
kant beschikbaar te stellen, omdat er in de woningen geen bedstede komt. Dit
voorstel wordt door het bestuur in overweging genomen.
Op 5 juli 1920 worden door de woningbouwvereniging de huurprijzen per
week vastgesteld:
I wonmg
at
475
I woning
a -
4.50
2 woningen
a -
4.40
15 woningen
a-
4.25
8 woningen
a -
4.10
24 woningen
a -
4.00
2 woningen
a-
375
10 woningen
a -
3.50
2 woon-winkelhuizen
af
7.50
10
-ocr page 11-
De totale huuropbrengst bedraagt dan f268.10 per week.
De huurprijzen zijn voor veel bewoners erg hoog. Dit mag blijken uit de vele
aanmaningen om achterstallige huur te voldoen. Vaak worden de deurwaarders
A. Brink en J. Vlietstra uit Utrecht ingeschakeld om de huur alsnog te innen.
Meestal werd er dan een betalingsregeling getroffen en indien dat niet lukte
dan werd de huur opgezegd of er werd gedreigd met uitzetting. Hetgeen in een
enkel geval ook daadwerkelijk ten uitvoer werd gebracht.
IJSSELSTEIN, 3 November 1922.
M.
Ondanks onze herhaalde waarschuwingen wilt u zich niet hou-
den aan den regel, om op Maandag van iedere week de huur te
betalen.
Bij dezen waarschuwen wij U voor de laatste maal en verlangen
nu geen enkele terugzending der huurkwitantie meer.
Het Bestuur der 'IJsselsteinsche R.K. Bouwvereniging' te IJsselstein.
IJSSELSTEIN, 3 November 1922.
Mijnheer
Aangezien U de huur Uwer woning op Maandag j.i. niet hebt
betaald, deelen wij U mede, dat wij zulks niet kunnen toestaan.
Wij geven U in overweging deze huur uiterlijk op Maandag 6
November aanstaande aan te zuiveren, daar wij anders genood-
zaakt zijn maatregelen tegen U te nemen.
Het Bestuur der 'IJsselsteinsche R.K. Bouwvereniging' te IJsselstein.
IJSSELSTEIN, 3 November 1922.
M.
Zooals U bekend is, zijt gij een week huur uwer woning achter.
Wij stellen U in de gelegenheid het bedrag op de Maandagen 6 en
13 November aanstaande,telkens voor de helft aan te zuiveren.
Aangezien het niet de eerste maal is, dat U achter is met de huur,
deelen wij U nogmaals uitdrukkelijk mede,dat wij zulks niet lan-
ger kunnen toestaan.
Het Bestuur der 'IJsselsteinsche R.K. Bouwvereniging' te IJsselstein
11
-ocr page 12-
.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
Maar ook de woningbouwvereniging beseft dat de huren wel erg hoog zijn. Dit
mag blijken uit een tweetal brieven aan de gemeente. Op 20 maart 1922 stuurt
zij een brief aan de raad met het verzoek de bewoners in een lager tarief voor
de waterleiding te plaatsen. Omdat de woningen gebouwd zijn in een dure
periode en de watertarieven gekoppeld zijn aan de huur betalen de bewoners
meer dan de mensen in de binnenstad. Het komt dan heel vreemd over als in
oktober de waterprijs met 16,5 et wordt verlaagd maar in verband met de tekor-
ten bij de woningbouwvereniging de huurprijs met hetzelfde bedrag wordt ver-
hoogd.
In februari 1924 sturen de bewoners een request aan de Minister van Arbeid
om de huren met 25% te verlagen. Het bestuur van de woningbouwvereniging
geeft haar goedkeuring aan het request maar stelt een verlaging van 20% voor.
Dit in verband met de daling der arbeidslonen en de heersende werkloosheid.
Het gevolg is wanbetaling en leegstand, zodra de mensen een voordeliger
woning kunnen krijgen.
Op 24 april 1924 neemt de raad het volgende besluit:
'Met ingang van 1 juni 1924 en tot wederopzegging aan de
IJsselstein-sche R.K. Bouwvereeniging aldaar, ten behoeve van de
huurders der van harentwege gebouwde 65 woningen aan de
Julianawijk een toeslag op de woninghuur te geven van 20% der
betaalde huren, zulks onder voorwaarde:
a.  dat de toeslag zal worden uitgekeerd aan hen, die de ver-
schuldigde wekelijksche huur ten volle hebben betaald, met
inachtneming van een maximumtoeslag van f 1.- per woning
en per week en onder bepaling, dat bij de berekening van den
huurtoeslag een gedeelte van vijf cent naar boven wordt afge-
rond;
b. dat bij de berekening van den toeslag het verschuldigde water-
leiding tarief buiten beschouwing blijft.'
Hier is dus sprake van een huursubsidie. De bedragen variëren van f 0.75 tot
f I.- per week. Met ingang van i april 1930 worden de toeslagen teruggebracht
tot 10%. Verzoeken om dit besluit te herzien mogen niet baten.
In 1932 stuurt de buurtvereniging 'Aller Belang' weer een verzoek aan het
bestuur om de huren te verlagen. Het antwoord van het bestuur is duidelijk:
'Van huurverlaging kan geen sprake zijn, daar het Bestuur zich voor eenigen tijd
nog verzet heeft tegen een van regeeringswege gewenschte huurverhooging'.
Twee jaar later loopt het gunstiger af voor de bewoners. Voor 24 woningen gaat
de huur met 10 et omhoog omdat deze een ingebouwde keuken hebben gekre-
gen. Maar daarna worden alle huren met 22,5 % verlaagd omdat de aflossingen
op de bouwvoorschotten omlaag gegaan zijn.
12
-ocr page 13-
IMPRESSIES VAN TWEE STADGENOTEN
Mr J.J. Abbink Spaink, burgemeester van IJsselstein van 1929 -1962, geeft zijn
mening over het Julianawijk. Hij doet dat in zijn boek 'IJsselstein Heden en
Verleden'. Hieronder een gedeelte:
III Het Stadsbeeld omstreeks 1929.
In het belang der volkshuisvesting was in 1920 aan de overkant
van de IJssel een complex van 65 woningen verrezen op initiatief
van de R.K. Woningbouwvereniging. Ongetwijfeld betekende de
bouw van deze Julianawijk een weldaad voor de IJsselsteinse
samenleving. De nieuwe huizen waren berekend op grote gezin-
nen, terwijl bij iedere woning een tuin aanwezig was. Helaas was
de ligging van de nieuwe wijk niet gunstig.
Van de oude stad uit, was de bebouwing aan de overzijde van de
IJssel slechts te bereiken via de smalle IJsselbrug. De Poortdijk
vormde daar de toegangsweg, waarop links het Zomerwegje,
rechts de Utrechtseweg uitkwam. Als het ware weggestopt ach-
ter een fabrieksterrein werd de Julianawijk als een uitwas achter
het Zomerwegje gebouwd. De toegang via het Zomerwegje was
verre van riant. Een drabbig water vormde de scheiding tussen de
weg en het fabrieksterrein, terwijl het wegprofiel te wensen
overliet. De riolering kwam uit in het water langs het Zomerwegje,
8.
Gezicht op de
Wilhelminastraat
vanaf de
Zomerweg (nu
Utrechtseweg).
Op de voorgrond
het Wilhelmina-
pleintje met 1
van de 2 buurt-
winkels.
Foto uit 1924.
13
-ocr page 14-
A,W '.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
dat dikwijls een ondraaglijke stank verspreidde. In het kader van
de nieuwe uitbreidingsplannen Is eerst in 1961 een begin gemaakt
met de verbetering van het Zomerwegje en de Poortdijk.
Hoewel in de Julianawijk de nodige aandacht was geschonken
aan de groenvoorziening, maakte het geheel toch een verwaar-
loosde indruk, voornamelijk door de slechte staat waarin vele
voortuinen verkeerden en door de gebrekkige afscheiding tussen
deze en de publieke weg. Op de ruime achtertuinen was een
rommelige bebouwing van schuurtjes, kippen- en konijnenhok-
ken ontstaan.
De onderhoudstoestand van de woningen gaf dikwijls aanleiding
tot klachten en men hoorde veelal de stelling verkondigen, dat
bij de bouw onvoldoende toezicht was uitgeoefend. Wat hiervan
dan ook waar moge zijn, zeker is het dat het bestuur van de
bouwvereniging in de loop van de jaren de toestand van de
woningen aanzienlijk heeft weten te verbeteren.
Het is altijd gemakkelijk kritiek uit te oefenen op het werk van
een vorige generatie, wanneer men geen rekening houdt met de
omstandigheden waaronder dat werk tot stand is gekomen. Ten
tijde dat het Julianawijk werd gebouwd was het erg moeilijk om
aan bouwterrein te komen en daarenboven beschikte men nog
niet over de ervaring op het gebied van woningwetbouw, zoals
thans gerijpt is.
Het bovenstaande is dan ook niet als kritiek bedoeld, maar het
beoogt slechts de feiten te constateren, die mede kunnen verkla-
ren, waarom de wijk nooit echt populair is geworden bij de
arbeidersbevolking.
De laatste tijd valt hier echter een kentering te constateren en
komt deze buurt weer meer in trek. Hierbij speelt een belangrij-
ke rol het feit, dat de huren in de 'wijk' op een lager peil liggen
dan van de na 1945 gebouwde woningwetwoningen.
Gezicht op 'het
wijk' vanaf de
Noord IJsseldijk
(nu
Alexanderdijk).
Tot halverwege
de zestiger jaren
lag hier de grens
van de stadsbe-
bouwing.
14
-ocr page 15-
Daarenboven ziet men de verbeteringen, welke aan wegen en
rioleringen worden aangebracht en weet men, dat een tweede
brug op komst is, die de verbinding met de andere zijde van de
IJssel aanzienlijk zal verbeteren.
In zijn onlangs verschenen boek 'Stadje aan de IJssel' schrijft Albert de Kuijer
over de nieuwe woonwijk buiten het stadje. Het moest een mooie wijk worden,
speciaal voor grote gezinnen. Door deze bouw buiten het stadje doorbrak men
de beslotenheid die het eeuwenlang binnen poorten en gracht gekend had. En
verderop in het boek laat hij de dokter aan het woord:
'Eindelijk was men de afgelopen zomer begonnen met de bouw
van vijfenzestig woningen buiten het stadje. Deze woningen
werden gebouwd in opdracht van een katholieke woningbouw-
vereniging, aangemoedigd door kerkbestuurders en geestelijk-
heid, tot heil van grote gezinnen. Deze woonverbetering ging
meer om de macht van het getal dan om het heil van de mensen.
De krotwoningen zouden er niet door verdwijnen'.
\
OVERLAST
Brief van een bewoner:
IJsselstein, 27 Oct. 1925
Aan den Heer Peek voorz. RK Bouwver.
Hr,
Na uw onderhoud Zondag j.l. met mijn Vrouw, acht ik het niet
onnoodig u van enige inlichtingen te dienen over enkele uitlatin-
gen door U gebezigd en daar ik U niet te spreken heb kunnen
krijgen gebruik ik dezen weg dan maar.
U heb Zondag gewezen op de voorrechten die wij hier als hoek-
huisbewooners hebben, n.l. dat groote stuk grond maar dat
weegt niet op tegen alle nadeelen die daaraan zijn verbonden ,
wij genieten hier van alle weersgesteldheden, in den Zomer is de
warmte onhoudbaar 's Winters daarentegen is het niet warm te
krijgen, regent het dan spoelen we weg en is er storm dan moe-
ten we ons vastbinden anders rollen we weg, nu spreek ik nog
niet van alle andere lasten daar de tusschenbewooners niets van
zien, dus dat stukje grond verdienen we wel.
Over de kwestie zelf waarom het gaat vraag ik me af, hoe is't
mogelijk dat Bestuur als verhuurder een konflikt uit gaat lokken
met een huurder waarvan zij, nog iemand anders, ooit last van
15
-ocr page 16-
.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
gehad hebben, om een ander ook gewoon huurder te bevoor-
rechten nnet een derde uitgang terwijl alle andere 64 bewooners
er toch ook maar twee hebben, als het Bestuur ten volle besefte
wat dat voor ons beteekend, dat stukje grond afnemen dan
deden ze het niet, het gaat niet om dat strookje dat heeft heel
geen waarde voor ons ook niet om die menschen, maar om die
honderde kinderen die ons dan komen bezoeken met het noodi-
ge en wel in dier mate, dat we niet buiten behoeven te zitten en
wij hebben toch ook het recht op rustig woonen, daarvoor moet
de verhuurder zorgen kijk maar in het Burgelijk Wetboek, heb ik
ook gedaan.
Tenslotte kan ik er U op wijzen dat de wet het ook verbied maar
daarvan kan ik geen gebruik maken daar het Bestuur over
machtmiddelen beschikt en macht gaat boven recht dus moeten
wij er in berusten, om echter een einde aan al die onrust te
maken bied ik U een tusschenweg aan, wanneer die man zoo'n
genot in zoo'n zijpad ziet, geef het hem tegen een kleine ver-
goeding in den vorm van wat oude planken dan kan ik onze ont-
nomen vrijheid weer enigszinds herstellen, ik mag daar echter
zelf niet over handelen, het Bestuur kan dat wel.
Hopende dat door U van een en ander notie zal worden geno-
men teken ik.
Een van de huurders heeft inwoning van dochter en schoonzoon, maar de
onderlinge verstandhouding is niet geweldig. Daarom heeft de schoonzoon een
schot in de woonkamer geplaatst en ook enige veranderingen aangebracht in
de stookgelegenheid. Dit kan in verband met brandgevaar niet getolereerd wor-
den. De bewoner wordt dan ook aangeschreven het schot te doen verwijderen
en de woning in haar oorspronkelijke staat terug te brengen. De heer van Zeist
krijgt opdracht een en ander te controleren.
VOORZIENINGEN IN EN ROND DE "WONINGEN
Elektrische aansluitingen.
Op 26 september 1924 richt de woningbouwvereniging zich tot de gemeente
om toestemming te verlenen tot aansluiting van ongeveer 30 woningen op het
elektriciteitsnet. Op 28 december 1924 deelt de gemeente mede vooralsnog
geen bezwaar te hebben tegen aansluiting van de woningen op het elektrisch
net. Er is dan sprake van een enkel lichtpunt. Als de heer de BCleef in zijn win-
kel er zonder toestemming 3 extra laat aanbrengen moet hij die ten spoedigste
weer laten verwijderen. Het is nu januari 1927 en in december van dat jaar ver-
zoekt de buurtvereniging 'Aller Belang' aan het bestuur van de woningbouw-
vereniging om uitbreiding van de aansluitingen. Door de PUEM worden 3 gra-
16
-ocr page 17-
tis lichtpunten verstrekt. De bewoners krijgen toestemming, onder de voor-
waarde dat alle schade bij de aanleg binnen de woning voor rekening van de
huurder moet worden hersteld ten genoege van het bestuur en dat de gasleidin-
gen ongeschonden moeten blijven liggen. De buitenleidingen komen boven-
gronds te lopen. Ruim 60 bewoners geven zich op voor deze aansluitingen.
Straatverlichting.
De verlichting van de wijk laat zeer te wensen over. Buurtvereniging 'Aller
Belang' richt een brief aan de gemeente met het verzoek om straatlantaarns te
plaatsen in het midden van de Pr. Hendrikstraat en aan het Zomerwegje nabij
de Wed. van Dijk. En tevens om er voor te zorgen dat de elektrische verlichting
langer blijft branden. In de raad stelt de heer Schimmel dan voor om de elektri-
sche lantaarns te vervangen door gaslantaarns van voldoende lichtsterkte.
Waarna de voorzitter van de raad opmerkt dat het beter ware geweest indien
men de vroeger aanwezige gaslantaarns had gehandhaafd.
Ifsselsteinsche Radio Centrale.
In opdracht van de minister van Waterstaat krijgen gemeenten de opdracht een
radiocentrale op te richten. Dat gebeurt ook in IJsselstein. In 1929 krijgt electri-
ciën van Hoeven vergunning voor het aanbrengen van draden voor de IJRC,
zodat ook de bewoners van Julianawijk zich hierbij kunnen aansluiten.
Rioleringen.
De WC's zijn voorzien van droogclosetten die zijn aangesloten op beerputten.
Het huishoudwater en het regenwater komt bij de meeste woningen via een
riolering op een verzamelriool. deze riolen komen uit op de langs de wegen
gelegen sloten. De drie waterschappen in IJsselstein stellen voor om voor geza-
menlijke kostprijs deze sloot schoon te maken. De woningbouwvereniging is in
principe bereid hieraan mee te werken, maar verlangt eerst een opgave van de
kosten.
10.
De directe nabij-
heid van weiland
en polder ver-
sterkte het lan-
delijke karakter
van de wijk.
17
-ocr page 18-
AJ^Ï '.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
11.
De Zomerweg in
de dertiger jaren
(nu
Utrechtseweg),
gezien naar het
noorden.
Rechts de
Julianawijk-
huizen.
Aan de linker-
kant van de weg
de latere toerit
naar meubelfa-
briek Roskam.
AANKLEDING VAN DE WIJK
In 1921 heeft de woningbouwvereniging 94 lindebomen gekocht voor f420.85.
In verband met de overname van de straten biedt de gemeente aan deze bomen
12. tegen kostprijs over te nemen.
In 1946 plant Als de bomen aan de Wilhelminastraat flink gegroeid zijn nemen ze echter veel
burgemeester licht weg zodat de bewoners een verzoek richten aan de gemeente om de bomen
Abbink Spaink van onderen flink op te snoeien en zo mogelijk om de andere te rooien. De bewo-
de Julianaboom. ners zelf moeten aangespoord worden om het aanzien van de wijk te verbeteren:
'Ten einde het aanzien van uw woning
zo goed mogelijk te doen uitkomen,
zouden wij het ten zeerste op prijs stel-
len, indien u, nadat wij thans voor
plaatsing van nieuwe afsluithekjes
gezorgd hebhen, ook aan uw voortuin
de nodige aandacht zou willen schen-
ken, waardoor de verfraaiing heter tot
haar recht zou komen. Wij vertrouwen
op uwe medewerking in deze te mogen
rekenen en danken u bij voorbaat'.
Op initiatief van de buurtvereniging
wordt in 1946 onder grote belangstel-
ling een Julianaboom geplaatst voor
de winkels. Dit gebeurt door de voor-
zitter de heer Schalkwijk en burge-
meester Abbink Spaink.
ipir lïis?-
.%^.'f A^'
18
-ocr page 19-
NIEUWBOU^VPLAN^rEN
Na de bouw van de 65 woningen is het altijd de bedoeling geweest nog meer
woningen te realiseren. Aanvankelijk heeft men plannen om nog 7 woningen
op het open gedeelte te bouwen. Dat aantal wordt geleidelijk teruggebracht
naar 6, naar 3 en tenslotte naar 2 woningen in 1950. Geen van deze woningen
wordt echter gebouwd. Als in 1960 de heer Landman van de RK Woningbouw
Centrale 'Ons Huis' uit Utrecht op bezoek is, adviseert hij om bouwplannen te
gaan maken. De Minister van Volkshuisvesting is namelijk van plan om 'sla-
pende' woningbouwverenigingen op te heffen. Belangrijkste redenen om niet
te bouwen zijn uiteraard de hoge lasten van onderhoud van de bestaande
woningen. Een andere reden is het letterlijk uitsterven van het bestuur. De heer
Hartings is nog het enige bestuurslid en hij is aftredend. Er vinden verkiezin-
gen plaats en een aantal bewoners is bereid zitting te nemen in het bestuur: N.
Hartings, voorzitter, A.J. Both penningmeester, Q.A. van Doorn secretaris en
als leden de heren Bouwman, Peek en van der Voorn.
Belangrijkste aandachtspunt is een goede regeling van het onderhoud. Alle
bewoners krijgen een circulaire waarin het nieuwe bestuur bekend gemaakt
wordt. Bij de bewoners wordt aangedrongen op een goede bewoning van de
huizen, en op het onderhoud van tuinen en paden. Tevens wordt gewezen op
de aansprakelijkheid van de huurders in geval zij schade aanrichten aan het
gehuurde.
Het onderhoud van de woningen is in de afgelopen jaren altijd een probleem
geweest. Door een chronisch geldgebrek is er veel achterstallig onderhoud ont-
staan.
ONDERHOUD VAN DE WONINGEN
Tegenover de zorg van de bewoners hoe zij op tijd hun huur konden betalen,
stond de zorg van de woningbouwvereniging om met de weinige middelen een
juist en verantwoord onderhoud aan de woningen te verrichten. Door de bezui-
nigingen tijdens de bouw is de uitgangspositie erg ongunstig. Al in 1921 werd
besloten tot het aanbrengen van portaaldeuren voor de 39 woningen van het
type A, tevens krijgen alle woningen een huisbel. Het buitenschilderwerk en de
aanleg of verbetering van een riolering zijn steeds terugkerende lasten.
In 1940 worden nog een aantal schoorstenen gerepareerd of verbouwd. Maar
in de periode net na de tweede wereldoorlog is er een tekort aan bouwmateria-
len en financiën. Een aantal bewoners ging zelf aan de slag om de woning te
verbeteren maar dat werd niet toegestaan. In 1952 maakte men plannen om de
privaten te verbouwen tot waterclosetten, voor de buitenprivaten is men bang
voor bevriezing. Maar in verband met de hoge kosten f 6.000.- ging dit plan
voorlopig niet door. Wel mocht men van de gemeente 30 aanrechten plaatsen
in de keuken, mits de inschrijving openstond voor alle timmerlieden, dus niet
alleen van Rooms Katholieke huize! Twee jaar later kregen de andere woningen
ook nieuwe aanrechten en 39 woningen kregen een closet met waterspoeling
en 26 een closet zonder waterspoeling. Deze werkzaamheden werden uitge-
voerd door G.Th. Peek. Dan breken de zestiger jaren aan.
-ocr page 20-
....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
\
1
■
ovEBLobp [-::::::z
^,„.11
• \
r
VOOR KAMER
.v:
\:
t^=_^.^:.^
Af HT F RHAMCÜ
. blgame grond
VE ft OlE PlNil
SCHAAL i;so                   " ■***
-;a^^i^^.
t
t, -„iUPI
VODIL.KAMEJI.
nr            r ovtMoof
t^ ■)
^ m^ ..^im^i.ij-!^-: i^ .imraiJ^^y^r^aagg.: ^
ACHlERKAhtR
fcCG. GKoND.
13.
Indeling van
begane grond en
verdieping van
de twee woning-
types.
20
-ocr page 21-
Tijdens de bestuursvergadering van 12 mei
1960 is aanwezig de heer Gilles van het
Katholiek Instituut voor Volkshuisvesting te
Utrecht. Hij heeft een rapport opgesteld over
het onderhoud van de 65 woningen aan het
Julianawijk. En tevens een begroting opge-
steld welke gesplitst is in onderhoudswerk
en verbeteringswerk. De voornaamste hierin
ac'/i ier<^tvfe n
/fei'jfenatt/A        vooftieiiT'
n
vermelde verbeteringen zijn: het aanbrengen
van dakkapellen en een nieuwe riolering.
Het onderhoudswerk bestaat uit buitenschil-
derwerk, alle deuren en ramen goed sluitend
maken, binnendeuren herstellen en zonodig vernieuwen, zinken goten en plat-
ten nazien, pannen daken nazien, vorsten aansmeren, vernieuwen van schoor-
stenen, gootstenen herstellen, gasbuizen die niet meer worden gebruikt verwij-
deren, elektrische bedrading nazien en herstellen, enz. De heer Gilles heeft
reeds contact opgenomen met de Directie van Volkshuisvesting te Utrecht en
met het Ministerie in Den Haag. Beiden gaan accoord met het plan. Wat betreft
de financiering dient het onderhoudsfonds te worden aangesproken en de
reserve grootboek woningverbetering. Verder dient er een voorschot uit 's Rijks
Kas te worden gevraagd. En ook zal een kleine huurverhoging een deel van de
verbeteringskosten dienen te dekken. De droogclosets zullen nog wel moeten
blijven omdat dat te duur komt. Mits alle instanties goedkeuring verlenen zal
het plan ten uitvoer worden gebracht. De heer Gilles krijgt machtiging om de
zaak verder voor te bereiden.
Op 27 juli 1960 heeft hij de plannen en ontwerp-bestekken gereed. De
gemeente opzichter, de heer van Zeist, zal toezicht houden op het werk in over-
leg met de heer Gilles. In september kan de aanbesteding plaatsvinden en
besloten wordt de daarvoor in aanmerking komende personen van alle gezind-
ten uit te nodigen, nl:
14.
Tekeningen van
de buitendeuren.
Loodgieters:           A.W.v.d. Broek en S.J. Peek
Electriciens:           J.B. Terberg, J.W.v. Hoeven, fa Stigter en
van de Wijngaard, J. Dorrestijn, J.A.M.
Schalkwijk
Timmerlieden: A.H. Vergouw, J. Beijen, A. Versluis, fa Joh.
Lubbersen Zn.                                ,
Metselaars:            G.Th. Peek, C. Klein, P.C.v.d. Krift, A.G.M.
Peek
Het buitenschilderwerk mag wel buiten IJsselstein aanbesteed worden omdat
men van mening is dat de IJsselsteinse bedrijven niet voldoende personeel heb-
ben om dit werk naar behoren uit te voeren. Helaas vinden de plannen geen
doorgang zoals later zal blijken.
21
-ocr page 22-
.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
VERSLAG VA>f EEN BESTUURSVERGADERING
Bestuursvergadering van de IJsselsteinsche R.K. Bouwvereniging
te Usselstein op Donderdag 24 Maart 1949 des avonds 8 uur bij
de administrateur.
Allen aanwezig.
Na de gebruikelijke opening en notulen komt aan de orde: Bouw
van 2 woningen In 1950. Onderzocht zal worden of het mogelijk
Is deze woningen nog te kunnen plaatsen.
No.2 van de agenda: Rekening 1947/48.
Deze wordt met dank aan de administrateur voor zijn nauwgezet
werk, goedgekeurd.
No.3 van de agenda: Onderhoud. Verschillende bezwaren van
huurders kwamen binnen, waarvan sommigen worden onder-
zocht en goedgekeurd en sommigen worden afgewezen.
Ook kwam ter sprake: De hekjes bij de voortuintjes. Wat moet
daarmede gebeuren.
Hierna niets meer aan de orde zijnde, werd de vergadering gesloten.
15.
In de na-oorlog-
se wijk speelde
de
Oranjevereniging
een belangrijke
rol.
Voorzitter Arie
Schalkwijk
('rooie Arie') was
de stuwende
kracht achter de
vereniging.
De voorzitter
Ant. Peek
De secr.
C. Moes
DE BEWONERS
De bewoners van het Julianawijk, in de volksmond 't Wijk', vormden een eigen
gesloten gemeenschap. Daar zijn verschillende oorzaken voor te vinden. De
huizen lagen buiten de oude binnenstad. Het wijk was alleen te bereiken via de
IJsselbrug en dan over de Poortdijk. Een aparte wijk dus buiten de stadspoor-
ten. De woningen waren bestemd voor grote gezinnen. Vaak bestonden de
gezinnen uit 8 personen. Drie of vier kinderen in een slaapkamer was heel
gewoon, de ouders sliepen in de opkamer.
Op een vraag van burgemeester en wethouders aan de woningbouwvereniging
of het waar was dat kleine gezinnen eerder een woning toegewezen kregen,
was het antwoord: Grote gezinnen worden nimmer achtergesteld. Zij krijgen
juist de voorkeur. Op dit moment wordt het Julianawijk bevolkt door 350 tot
400 personen en dus gemiddeld 6 leden per gezin; de grootste gezinnen ( A.N.
Bleyenberg, C. Westerhout en L.A. van Mil) bestaan uit 11 leden en het kleinste
( Mej. J. Bijlsma ) uit i lid.
De meeste mannen waren werkzaam als fabrieksarbeider.
Doordat het Julianawijk een op zichzelfstaande kleine gemeenschap was, ont-
stond er een vrij hechte band tussen de bewoners, los van de overige inwoners
van IJsselstein binnen de gracht en de IJssel. Vooral bij de jeugd, deze was tra-
ditiegetrouw ruim vertegenwoordigd op 't Wijk. Met veel verzet verdedigden zij
de enige toegangsweg vanaf de Poortdijk tegen indringers van buitenaf Dat
22
-ocr page 23-
KOHTEDUK U, POSTBUS SS
mEF. 10B, POSTREK. Ï73S4
IRMA LIEVE &
p
(M. WiKHiU)
LAARDINGEN
ZUIVERAARS VAN
GIBOUWSM
VIAARDIMGI((,19 Juni 1940.
...............E. liaj.........................
Bouwvereen. "ï^saelstein",
Benschopperstraat 13
IJSSELSTEIK.
'SSY^
Welod.Keer,
De buitengewoon ffxmati^e resultaten van ons® cliënten
met het systeem der jaarliókache inboedel-inspectie
nopen ons, IJ met klem op de groote voordeelen er van
attent te .naken, .Vi;j hebben vele bouvA-ereenigingep.,
gemeenten en particuliere huisheeren tot klant voor v;ie
we ^jaarlijks ce woningen controleeren.
In die beechennde huieen komen wanöluiEen niet Meer
voor. Daar wonen de menschen niBtig. Daar blijft men
véél langer wonen, Lee^vstaande woninf^en fcehooren daar
tot het verleden. Het percentage wanbetalers is zeer
belan^ijk lager dan het geïïiiddelde. Se huizen v.'orden
over it algeneen beter bewoond.
Vooral nu, nu er vele menscnen (~eSvccueercen in huis
gekregen hebben of zelf geëvacueerd gev/eest 2i;jn, is
een algemeene inspectie zeker gev/eiischt. Jventucel
besmette woningen blijven tot zelfstandige gevallen
beperkt en kunnen de naaetgelesfn woningen niet aan-
tasten. Door Éhspectie voorkon-T besmetting op groote
Schaal.
Voor f.ö.5ü. per inspectie bij ninstens 5C -woningen
kimt tï alle zorgen op dit gebied volkornen aan ons ever-
loten en E-lle voordeelen er van incasseeren.
Gaarne sullen v/iJ van ïï bericht ontvangen, v/anneer 1
ons ver^vacht voor het inspecteeren van üv/ woningen.
Hoogachtend,
16.
Ongediertebe-
strjjding in de
wijk l<reeg veel
aandacht.
gebeurde met de aanwezige griendtakken, de groten voorop de kleinsten erach-
ter. Jongens van buitenaf die op vrijersvoeten waren maakten dus weinig kans.
Het sociale contact in de wijk was erg duidelijk aanwezig. Ten aanzien van
elkaar waren de bewoners eerlijk en hulpvaardig. Mocht er al eens iemand zijn
die het niet zo nauw nam, dan wist al gauw de hele buurt het en hun houding
loog er dan niet om. De betreffende bewoner kon dan maar beter verhuizen.
Dit hield niet in dat er onderling nooit problemen waren. In een wijk met
zoveel grote gezinnen dicht naast elkaar kwamen vanzelfsprekend ook grote en
kleinere ruzies voor. De sociale controle was erg groot en men wist letterlijk
alles van elkaar.
De levensomstandigheden in de woningen waren verre van ideaal. Al voor de
start van de bouw moest er flink bezuinigd worden. De voorzieningen in de
23
-ocr page 24-
.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
woningen waren zeer sober, i lichtpunt
per kamer en i stopcontact in de woonka-
mer. Voor het koken op stadsgas was i
aansluitpunt aanwezig, en met lo cent in
de muntmeter kon er gekookt worden.
Hoewel velen ook kookten op petroleum-
stellen.
Toen men in 1960 ging inventariseren in
verband met de renovatieplannen, bleek
het volgende:
Om te koken gebruikten:
42 gezinnen stadsgas
7 gezinnen butagas
6 gezinnen petroleum
10 gezinnen electriciteit
In de woonkamer en de keuken waren
schoorsteenkanalen om een kachel te
plaatsen. De afvoer van huishoudelijk en
regenwater ging via de riolering naar een
verzamelriool, dat uitkwam op een sloot.
De droogclosets waren aangesloten op
beerputten.
De gemeente was verplicht om ervoor te
zorgen dat in elke woning een eigen
wateraansluiting kwam, daarom werd op een halve meter achter de voordeur
een stopkraan aangebracht. De leiding werd dan doorgetrokken naar de keuken
zodat men i tappunt had. Om zich te wassen gebruikte men een teil en dit
beperkte zich tot een maal per week. Verder waren de wanden betingeld, dat
wil zeggen op een frame van dunne latten werd behangerslinnen gespannen en
daarop kwam een laag behang. De holle ruimten daarachter vormden een
ideale broedplaats voor ongedierte. De firma Lieve en Co uit Vlaardingen kwam
dan ook op gezette tijden alle woningen controleren en indien nodig ontsmet-
ten.
De bewoners waren erg in hun schik met de grote tuinen achter de woningen.
Door zelf groenten te verbouwen konden de mensen besparen op de kosten
van levensonderhoud. Maar ook het houden van kippen, konijnen, varkens en
postduiven kwam veelvuldig voor. De handigheid van de bewoners kon men
aflezen aan de bouw van de schuurtjes en de afrastering van de tuinen. Er
waren geen twee tuinen hetzelfde. Soms werden materialen gebruikt, die rijke
boeren in de omgeving 's nachts onbeheerd hadden gelaten. In het huurregle-
ment stond beschreven wat er wel en niet mocht in de tuinen, maar daar hield
men zich niet zo nauw aan. Hieronder de huurvoorwaarden zoals die werden
vastgesteld op 5 mei 1930.
17.
Mevrouw Door
van der Voorn-
Tersteeg van de
Zomerweg 84
hanteert de mat-
tenklopper.
Het gezinsleven
in de wijk draai-
de rond de huis-
moeders.
24
-ocr page 25-
-aivIE 1.1930
Uj-'-y^      (H't.^^t-^^OÓi'y^
JiAv, cU/<
-■%/t-tX.T---»-
/^/
IJSSELSTEINSCiHE H.K. BOÜWEEEEKIGINO » te IJSSEISTEIH.
VOOH<ïA,\EDEN, V/AAROP BE WONINGEN VERHUURD '<70RDEN.
a. De huurprijs zal vóóraf wekelijks moeten worden betaald.
b.  De huurder verklaart het gehuurde wel te kennen en behalve het
v'olgeus het Burgerlijk Wetboek ten laste van den huurder ko-
mende onderhoud, voor zijne rekening te nemen elk onderhoud,
schoonhouden, enz., hoe ook genaamd, als: het reinigen van
zinkputten en privaten, dakgoten en leidingen, het onderhouden
van sluitingen van deuren, ramen en vensterglazen, enz.
0. De huurder verbindt zioh het gehuurde zelf te bewonen en als
een goed huisvader te gebruiken, niet een gedeelte daarvan aan
anderen te zullen afstaan en in het gehuurde geene nering te
drijven, f
d. De huurder verbindt zioh om den tuin gelegen vóór het huis,
te gebruiken uitsluitend als bloementuin ten gennege van het
bestuur der vereeniging.
e. De huurder verbindt zich om in of op het gehuurde geen var-
kenshokken te maken of te hebben of varkens te zullen houden,
zoo ook in het huls geen geiten te stallen of konijnen of dui-
ven te houden.
f.  De huurder verbindt zioh om in of op den tuin achter het huis
gelegen, geen schuurtje of iets dergelijks te zullen daarstel-
len zender schriftelijke toestemming van het bestuur der ver-
eeniging.
g. De huurder verbindt zioh om in het gehuurde perceel aloohol-
houde..de dranken niet in voorraad te nemen of te verkoopen.
h. De hu-jrder verbindt zioh om in het huls geen brandhout stuk
te ha?rken, klein te maken of te kloven, aan het huis niets
te veranderen, te beren of te breken zonder voorkennis en
goedkeuring van het bestuur der vereeniging.
i. De verhuurster en/cf hare gemachtigde (n) hebben ten allen
tijde het recht van toegang tot het verhuurde.
j. De verhuurster heeft ten allen tijde het recht de huur onmid-
dellijk op te zeggen indien de huurder of een zijner huisge-
nooten zioh schuldig maakt aan. openbare dronkenschap, openba-
re ontucht, verkondiging van revolutionaire Ideeën op welke
wijze ook.
Indien de huur is opgezegd, zal de huurder gehouden zijn, op
minstens 2 dagon der week en gedurende minstens 2 achtereen-
volgende uren per dag tusschen des voormiddags 9 en des na-
middags 6 uur gelegenheid te geven het gehuurde in zijn ge-
heel te laten bezichtigen.
Het Bestuur van de "IJsselsteinsche E.K.'Bouwvereeniging*
te IJsst' ' in,
De Voorzitter,
De Secretaris,
cV^'
18.
Afdruk van de
huurvoorwaar-
den uit 1930.
^ f^j e.u/. M,^
25
-ocr page 26-
4|jfif '.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
19.
Winter 1963.
Duidelijk is te
zien hoe groot
de tuinen zijn in
vergelijking met
de huizen.
Er was dus volop
plek voor het
houden van
allerlei kleinvee.
20.
De Oranjever-
eniging speelde
een belangrijke
sociale rol in de
wijk.
Er werd veel
aandacht aan de
kinderen
besteedt.
26
-ocr page 27-
Regelmatig stuurt de woningbouwvereniging brieven de deur uit om de bewo-
ners te wijzen op overtredingen van de huurvoorwaarden. Enkele voorbeelden
willen we u niet onthouden;
IJsselstein, 3 november 1932
G.
Hiermede brengen wij u in herinnering, dat het verboden is in
het door u bewoonde huis winl<el te houden.
Wij verzoel<en u derhalve hiermede onmiddellijk te eindigen.
IJsselstein, 18 mei, 1922
M.
Herhaaldelijk bereiken ons klachten over uw optreden tegenover
andere bewoners van de Julianawijk en naar wij vernemen zijn
deze klachten niet ongegrond.
Waar wij het op prijs stellen dat de goede harmonie onder de be-
woners wordt bewaard en wij niet kunnen toestaan, dat de bewo-
ners elkaar overlast aandoen, moeten wij u uitdrukkelijk waarschu-
wen tegen een dergelijk optreden van u of uw huisgenoten.
Een herhaling van handelingen, als waarover bij ons klachten bin-
nenkwamen, zal ons noodzaken strenge maatregelen tegen u te
treffen.
IJsselstein, 27 maart 1928
S.
Het is ons gebleken dat bij u aan huis op gezette tijden bijeen-
komsten worden gehouden van jongelui, welke bijeenkomsten
volgens huurcontract verboden zijn.
Wij verzoeken u hiermede onmiddellijk te eindigen en delen u
mede, dat bij herhaling, het Bestuur van zijn rechten hieromtrent
een streng gebruik zal maken.
IJsselstein,3 december 1927
R.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             ■ '- ''■:-.' --. '' :
ons zijn klachten ter ore gekomen, dat u op zondag werkzaamhe-
den verricht, welke niet met de zondagsrust overeenstemmen en
waardoor andere bewoners aan de Julianawijk worden gestoord.
Wij maken u bij deze opmerkzaam, dat wij een dergelijke manier
van doen niet wensen en geven u zeer dringend in overweging
deze handelwijze in het vervolg na te laten.
27
-ocr page 28-
i^f '.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
( i
En hoewel bijna iedereen wel een paar dieren in de achtertuin hield kon het
volgende tocht niet door de beugel:
IJsselstein, 27 april 1926
V,
hiermede lierinneren we u als huurder, dat het verboden Is bij de
woningen aan de Julianawijl< paarden te stallen, in verband met
deze bepaling verzoeken wij u te willen zorgdragen, dat het bij
uwe woning gestalde paard ten spoedigste van het terrein wordt
verwijderd.
Ook onderverhuur kwam regelmatig voor, bijvoorbeeld kinderen die introkken
in het, toch al overvolle, ouderlijk huis. In het begin werd hier streng tegen
opgetreden. In een latere periode was onderverhuur tegen een geringe huur-
verhoging wel mogelijk. Het was natuurlijk wel begrijpelijk dat de woning-
bouwvereniging probeerde de woningen in een goede staat te houden. Maar
erg soepel was men zeker niet. Alle verzoeken om woningruil werden catego-
risch afgewezen. En verzoeken om de woning te verbeteren werden lang niet
altijd toegestaan. Op 4 november 1921 schrijft mejuffrouw Bijlsma het volgen-
de verzoek:
Weledele Heeren!
Aangezien ik het voorkamertje voor spreekkamer mijner patiën-
ten moet houden zal het in de a.s. wintermaanden verwarmd
moeten worden. Kan alsnog een stookgelegenheid worden
gemaakt?
Tevens verzoek ik u vriendelijk gaten in de trap te mogen laten
maken en een ruit in de deur van de kelderkast. Ik gebruik deze
als provisiekamer maar de frisheid laat nu wel te wensen over.
In afwachting verblijf ik na beleefde groeten,
mejuffrouw Bijlsma, verloskundige.
Op 12 november 1921 antwoordt de woningbouwvereniging:
Mejuffrouw,
Naar aanleiding van uw schrijven dd. 4 nov. j.l. delen wij u mede,
dat u de in uw schrijven gevraagde veranderingen en een stook-
gelegenheid in de voorkamer, voor eigen rekening kunt aan-
brengen , mits u zich houdt aan de voorschriften van de archi-
tect, Alb. Poot, alhier. Alvoorens u met de werkzaamheden doet
28
-ocr page 29-
beginnen, gelieve u zicli met de heer Poot in verbinding te stel-
len. De aan te brengen veranderingen en stookgelegenheld wor-
den gratis eigendom der Bouwvereniging.
Het Bestuur, C.M.Moes, secr.
Door de bewoners werd een acti-
viteitenvereniging opgericht: 'de
Oranje Vereniging'. Deze vereni-
ging organiseerde verschillende
activiteiten. Op koninginnedag
was er een feest voor de jeugd bij
de buurtwinkel van Merkenhof.
De kinderen kregen dan een zak
snoep als traktatie. Een keer per
jaar organiseerde het feestcomité
een feest voor de jeugd onder de
i6 jaar. Bijvoorbeeld een boot-
tocht over de IJssel en de Lek,
naar de Grebbenberg en
B^>
-tr- -^^^^i^
!*■ ^HttT*"^^^^^^^ -i^^mi
i^^^^^^^^^B
^v/W% ''^1
^Mi
i 1
Ouwehands Dierenpark. Voor de
jeugd boven de i6 jaar waren er
spelen, zoals ringsteken en zaklopen en ook een feestavond, welke gehouden
werd in de stal van Jannigje van Dijk. Iedereen werd wel verzocht zijn eigen
stoel mee te nemen. Later werden feestavonden gehouden in de loods van Van
Dommelen. Ook op initiatief van de Oranje Vereniging werd op het terrein van
Jannigje van Dijk een zwembad aangelegd voor de jeugd van het Julianawijk
(zie uitgave 64 van de HKIJ).
21.
Ringsteken voor
de kinderen op
Koninginnedag
in de vijftiger
jaren.
22.
De boot van
Van Dommelen
op de Lek waar-
mee jaarlijks
richting
Ouwehands-
dierenpark werd
gevaren.
29
-ocr page 30-
|L„W"'.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
23.
Luchtfoto uit de
zestiger jaren.
De wijl< lijltt te
wachten op de
dingen die
jcomen gaan. Op
de voorgrond
het dal( van
meubeifabrieic
Roskam.
Hoewel de woonomstandigheden niet ideaal genoemd konden worden, waren
de meeste bewoners erg gehecht aan hun huis en wijk. Dat bleek wel toen men
in verband met de sloop gedwongen werd om te verhuizen. We geven hier
enkele reacties van bewoners:
De heer C. Makkink: 'wij hebben ons maar ingeschre-
ven omdat er niets anders opzit. Maar we zullen er
misschien niet eens op vooruitgaan. In dit huis heb ik
zelf een douche gebouwd, maar als ik naar de
Nieuwpoort moet vertrekken kan het best zijn dat ik
een huis krijg waar weer geen douche in zit'.
De meeste moeilijkheden echter ziet de heer P.
Merkenhof(64) voor zijn Kroon levensmiddelen-
zaak. De gemeente verwijst hem naar de woning-
bouwvereniging, maar deze heeft nog niets laten
horen. Na 35 jaar hard werken kan hij nog niet gaan
rentenieren en hij is bang in de bijstand terecht te
komen.
24.
De winicel van
Piet Merkenhof.
STRIJD EN SLOOP
Op 29 april 1965 werd door de gemeente het bestemmingsplan Noord-West
aangenomen. In dit bestemmingsplan was een doorbraak voorzien van de
Pr. Hendriklaan naar de Poortdijk, namelijk voor de aanleg van een vierbaans-
weg. De woningbouwvereniging verkocht 10 huizen aan de gemeente om de
doorbraak mogelijk te maken. In dit jaar werd ook duidelijk dat, wilde de
Julianawijk een leefbare buurt blijven, de woningen grondig opgeknapt dien-
den te worden. De woningbouwvereniging stelde daartoe een renovatieplan op
30
-ocr page 31-
en vroeg om financiële steun bij de overheid. Deze steun werd geweigerd en er
bleef de woningbouwvereniging weinig anders over dan tot sloop te besluiten.
Hiermede begon een zeer bewogen periode die uiteindelijk tot sloop van alle
woningen zou leiden.
Volgens de toenmalige woningbouwvereniging St. Joseph zou het opknappen
van de woningen zou f15.000.- per woning bedragen, waarvan f5.000,- voor
vernieuwing van het elektriciteitsnet. St. Joseph zag geen kans dit geld bij
elkaar te krijgen. Bovendien besliste de provinciale directeur van 'Volkshuisves-
ting' dat er geen gelden meer beschikbaar zouden worden gesteld voor groot
onderhoud en omdat bovendien de levensduur van het complex slechts met 5
jaar zou worden verlengd. Dit besluit werd door de bewoners aangevochten.
maar met de mondelinge belofte, dat men alvorens te slopen, elders andere
woningen zou bouwen met een aanvaardbare huur van f 18.- tot f25.- per week,
verstomde het protest. Daarnaast werden nog verbeteringen aan de woningen
aangebracht zoals het inbouwen van het toilet, vernieuwing van kozijnen en
schoorstenen, zodat allen dachten dat het wel niet zo'n vaart zou lopen. De
bewoners waren dan ook geschokt toen zij op 3 juni 1971 vernamen dat de
sloop op korte termijn toch door zou gaan. Men raadde de bewoners dringend
aan toch vooral gebruik te maken van de verhuismogelijkheid naar de nieuwe
woningen in IJsselveld: huurprijzen ongeveer f 200.- per maand. Omdat de
gemeente van de 'Inspecteur voor de Volkshuisvesting' een 'krotvergunning'
krijgt komt de gemeente in aanmerking voor een bijdrage van het Rijk.
Dan begint de aftakeling van de wijk. Door de omstandigheden gedwongen
hebben ruim 40 van de 58 gezinnen zich laten inschrijven voor nieuwe huis-
vesting elders in IJsselstein. Het vertrek van reeds een twintigtal gezinnen
25.
Julianawijlcers
worden op 3 juni
1971 Ingelicht
over de sloop-
plannen,
(foto uit het UN
van 4 juni 1971)
31
-ocr page 32-
llijfï"'.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
heeft grote gaten geslagen in de hechte leefgemeenschap. Het is duidelijk dat
'het wijk' als samenleving, een vroegtijdige dood is gestorven. Van de zittenblij-
vers zijn er maar enkelen die om principiële redenen weigeren hun woning te
verlaten. Voor de meesten is de verhuizing en daarna de hogere huur eenvou-
dig niet op te brengen.
OVERZICHT VAN DE, OVER DE PERIODE 3 JUNI I971 T/M 8 JUNI I972 VERHUISDE
'JULIANAWIJK-BEWONERS'
Naam
Oud adres
Nieuw adres
Datum
accept.
I. J.M.v.d.Hoogen-v.d.Voorn
Zomerweg 34
Zenderhof 2
5-7-71
2. J.M. V. Zon-Schreurs
Zomerweg 36
Poortdijk 163
20-12-71
3. C.P.v.d. Voorn-Tersteeg
Zomerweg 38
'huize Marienstein'
16-4-72
4. A. Westland
Zomerweg 40
Hr. Arnoldstraat 7
20-12-71
5. Th.v.Dopperen
Zomerweg 42
Zenderhof 10
7-7-71
6. A.M. van Hoeven
Zomerweg 44
Zenderhof 6
7-7-71
7. L.Rijdes
Zomerweg 46
Ruimtevaartbaan 68
31-8-71
8. G.v.Doorn
Zomer%veg48
Vr.Baertestraat 8
10-1-72
9. G.v.Arkel
Zomerweg 50
Hr.Gijsbrechtstr.35
15-6-71
10. G.v.Heezik
Zomerweg 52
Hr.Fredrikstr.20
13-1-72
II. A.H.v.Zoelen
Zomerweg 54
7-2-72
12. A.Kars-de Haan
Zomerweg 56
Zenderhof 8
7-7-71
13. W.A.v.Zoelen-Jansen
Zomerweg 58
Italiëlaan 6
10-6-71
14. J.M.Temmink
Zomerweg 60
Nypelspl.4 Jutp.
11-2-72
15. B.M.v.Doorn
Zomerweg 62
dan nog bewoond
16. A.J.v.Dopperen
Zomerweg 64
Zenderhof 4
7-7-71
17. A. Stigter-de Waal
Zomerweg 66
Antennehof i
9-8-71
18. W.J.Westerhout
Zomerweg 68
Studioplein 33
10-6-71
19. D.v.Arkel
Zomerweg 70
Aldrinhof 9
11-6-71
ao.J.J.Overbeek
Zomerweg 72
H.de Manlaan 28
8-II-7I
21. P.J.v.d.Bildt-Veenbrink
Zomerweg 74
Vicarielaan 124
19-8-71
22. J.Ariaans
Zomerweg 76
dan nog bewoond
23. W.C.de Lang
Zomerweg 78
' Ewouds-Bej .centrum'
16-7-71
24. G.Kok-Vergeer
Zomerweg 80
'Huize Marienstein'
16-7-71
25. J.Hoegee-v.Doorn
Zomerweg 82
Kameraplein 13
29-9-71
26. C.v.d. Voorn
Zomerweg 84
Zenderhofi
I- 7- 71
27. Mevr.J.de Ridder-Voorendt
Pr.Hendrikl 2
Armstronghof 6
26-8-71
28. J.A.v.Zon
Pr.Hendrikl.4
Guyottestraat 12
16-11-71
29.Mej.M.J.W.Vink
Pr.Hendrikl.6
Jolandeplants.47
14-6-71
3 O.H. E. Wildschut
Pr.Hendrikl.8
Aldrinhof 7
11-6-71
31. W.Wildschut
Pr.Hendrikl.10
'Ewouds-Bej .centrum'
15-2-72
32. J.G.Stekelenburg
Pr.Hendrikl.12
Aldrinhof 8
11-6-71
33. W.de Kuyer
Pr.Hendrikl.14
A.v.Culemb. 19
20-12-71
34. J.W.v.Dopperen
Pr.Hendrikl.16
Armstronghof 7
19-8-71
32
-ocr page 33-
Naam
Oud adres
Nieuw adres
Datum
accept.
35. A.H.v.d.Griend
Pr.Hendrikl.i8
dan nog bewoond
36. J.M.Jansen
Pr.Hendrikl.20
A.v.Burenstr.59
13-8-71
37. G.A.v.Doorn-de Kuyer
Pr.Hendrikl.22
'Marienstein'
16-4-72
38. H.J.v.Doorn
Pr.Hendrikl.24
Poortdijk 103
15-6-71
39. H.Hoogendoorn
Kom. Wilhelm. I
Zenderhof7
1-7-71
40. K.A.Weiermans
Kon.Wilhelm.2
Paardenlaan 30
15-2-72
41. M.Goedhart
Kon.Wilhelm.3
dan nog bewoond
42. P.Merkenhof
Kon.Wilhelm.4
dan nog bewoond
43. H.Westland
Kon.Wilhelm.5
dan nog bewoond
44. B.v.Doorn-v.Zoelen
Kon.Wilhelm.6
Antennehof 12
9-8-71
45. D.B.Belo-Heikoop
Kon.Wilhelm.7
Guyottestraat 10
22-9-71
46.C.Makkink
Kon.Wilhelm.8
Armstronghof 9
18-8-71
47. C.J.A.v.Doorn
Kon.Wilhelm.9
Maximiliaanstr23
2-12-71
48. G.Murk
Kon.Wilhelm.io
dan nog bewoond
49.W.H.Schinkel
Ewouds-Bej.Centr
28-6-71
50. G.v.Zon-v.Schaik
Kon. Wilhelm. 12
Hr.Arnoldstr 42
12-5-72
51. E.Klomp
dan nog bewoond
52. A.Kruijf
Kon. Wilhelm. 14
'huize Marienstein'
19-8-71
53. J.de Kruijf
Kon. Wilhelm. 15
Zenderhof3
7-7-71
54. H.J.Veldhuizen
Kon.Wilhelm.i6
dan nog bewoond
55. M.Hoedeman
Kon. Wilhelm. 17
Hr.Florisstr. 24
20-12-71
56.Th.J.v.Schaik
Studioplein 13
10-6-71
57. A.C.de Kuyer
Kon. Wilhelm.20
Guyottestraat 2
1-7-71
58. Th.v.d.Tier
Kon. Wilhelm.22
Zenderhof 12
7-7-71
Op 9 juni 1972 wordt de 'balans' opgemaakt door het Gemeentelijk Huisves-
tingsbureau. Over de periode 3 juni 1971 t/m 8 juni 1972 zijn in totaal 49
woningen ontruimd, t.w.:
m )uni 1971
10 woningen
in juli 1971
II
,,
in augustus 1971
9
,,
in september 1971
2
„
in oktober 1971
-
in november 1971
2
,,
in december 1971
5
,,
in januari 1972
2
,,
in februari 1972
5
,,
in maart 1972
-
in april 1972
2
„
in mei 1972
I
"
Totaal
49
woningen
33
-ocr page 34-
|K"'.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
Op dat moment zijn er nog 9 woningen bewoond, t.w.:
1.  Zomerweg 62
2.  Zomerweg 76
3.  Pr. Hendriklaan 18
4.  Kon. Wilhelminalaan 3
5.  Kon. Wilhelminalaan 4
6. Kon. Wilhelminalaan 5
7.  Kon. Wilhelminalaan 10 *
8.  Kon. Wilhelminalaan 12 *
9.  Kon. Wilhelminalaan 16
* Later zijn met pen een paar aantekeningen in bovenstaande Hjst gemaakt.
Hierin staat dat de bewoner(s) van Zomerweg 76 naar een bejaarden centrum
gaan, van Kon. Wilhelminalaan 10 naar de Hr. Gijsbrechtstraat en van Kon.
Wilhelminalaan 12 naar het Imminkplein.
Van de 49 vertrokken bewoners:
zijn er 18 verhuisd naar een eensgezinswoning in IJsselveld
zijn er 3 verhuisd naar een etagewoning in IJsselveld
zijn er 12 verhuisd naar een eensgezinswoning op de Nieuwpoort
zijn er 3 verhuisd naar een bejaardenwoning (bij een bej.centrum)
zijn er 7 verhuisd naar een etagewoning
zijn er 5 opgenomen in een bejaardencentrum
is er I verhuisd naar een andere gemeente
Nu probeert men de overgebleven bewoners met financiële argumenten over te
halen om te vertrekken: er zijn nu 'redelijk betaalbare' woningen beschikbaar
en ieder krijgt f 1.500.- in het kader van de krotopruiming.
Met het woord 'krot' wordt ook het grootste bezwaar van de bewoners
genoemd. Zij vinden hun woning zeker geen krot en zij vinden het de moeite
waard om de woningen te renoveren, ook al heeft Den Haag de subsidiekraan
dichtgedraaid. Bovendien bestaat over de hoogte van de renovatie bedragen
grote verwarring. Men zou slechts i woning beoordeeld hebben.
Een ander bezwaar is de nieuwe bestemming van het terrein. Er wordt gespro-
ken over flats, maar ook over woningen die dan drie tot vier keer de huur van
de huidige woningen zouden moeten opbrengen. De huidige bewoners zouden
voorrang hebben bij het toewijzen van deze woningen. Op de bijeenkomsten
welke belegd werden in Ridder Sint Joris krijgen de bewoners geen duidelijk
antwoord op hun vragen. Vooral de vraag over de bestemming van de vrijko-
mende grond wordt niet beantwoord.
De bewoners kiezen een commissie om hun belangen te behartigen bij de
komende verhuizing. De belangstelling hiervoor was matig, maar uiteindelijk
34
-ocr page 35-
zijn de volgende personen
bereid hierin zitting te nemen:
dhr Q. van Doorn, dhr B. van
Doorn, dhr. H. van Doorn,
mevr. Wildschut-Kolfschoten
en mevr. van Arkel.
Pogingen van de kamerleden
Nypels en Schaeffer om de
staatssecretaris te bewegen de
sloop tegen te gaan en de
woningen alsnog te renoveren
lopen op niets uit. Het rijk
vindt de renovatiekosten per
woning te hoog. Het vreemde
is dat er verschillende bedragen
genoemd worden, allemaal
berekend door 'deskundigen' maar niemand kan het verschil in de berekenin-
gen verklaren. Formeel staat niets de sloop nog in de weg. Met de toezegging
dat nog bewoonde blokken niet gesloopt zullen worden, begint op vrijdag 19
mei de afbraak van leegstaande woningen. Ter bescherming van de nog
bewoonde woningen werden wel de aangrenzende woningen nog intact gela-
ten.
26.
Het 'zwartboek';
opgesteld door
de Witte
Krakers.
Spanningen lopen hoog op
tijdens actie van krakers
ijr s w 'tsjé^..^^.
•| V*
g-xr-^;!^
ï.ili:^#"i
27.
Kopregel met
foto behorend
bij een reporta-
ge in het
Utrechts
Nieuwsblad van
25 mei 1972.
^BU ^^ 'm.' ■f»m~. %■
.-'4
.■-"^l
35
-ocr page 36-
ii^|"'.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
I i'lk
Op zondag 21 mei 1972, eerste pinksterdag, worden een aantal woningen
gekraakt door een groep mensen uit Utrecht zich noemende de 'witte krakers'.
Zij kraken de woningen niet om er te gaan wonen, maar om goede woningen
te redden van de sloop. Op maandag ontvangt de burgemeester een delegatie
van de krakers die hem een zwartboek overhandigen, waarin zij een nieuw
onderzoek voorstellen tot behoud van de woningen. De burgemeester wijst de
krakers op het illegale karakter van hun actie. Als op dinsdag de sloop verder
gaat lopen geleidelijk de spanningen hoger op. Er vinden enige schermutseHn-
gen plaats, zelfs boven op de daken. - Later zal een van de sympathisanten van
de krakers veroordeeld worden tot een boete van f 100.- wegens verzet tegen de
politie. - Daarom werd besloten om 30 man extra politie op te roepen ter
bescherming van de slopers. Ook volgde weer telefonisch overleg met de staats-
secretaris. Daarna kwam men tot een bemiddelingsvoorstel. De komende 3
weken zouden alleen leegstaande blokken worden gesloopt en in die periode
zullen de stakers de gelegenheid krijgen langs legale weg het sloopbesluit onge-
daan te maken. Er werden ook een aantal afspraken gemaakt met de krakers.
Zij zouden zich van verdere illegale acties onthouden, een beslissing van de
staatssecretaris als onherroepelijk aanvaarden en alle panden binnen 12 uur na
de beshssing tot voorlopige stopzetting van de sloop ontruimen. Dat gebeurde
dan ook op vrijdag 26 mei. De rust is dan enigszins weergekeerd.
Op 15 juni 1972 spannen zes bewoners een kort geding aan bij de rechtbank in
Utrecht, omdat de president van de Utrechtse rechtbank de zaak te ingewikkeld
vindt, verwijst hij de zaak door naar de gewone rechtbank. Tijdens het verloop
van de nu volgende civiele procedure mag er in de Julianawijk op straffe van
twintigduizend gulden per overtreding niet worden gesloopt.
Op 22 juni loopt de zaak weer uit de hand als een vijftiental witte krakers pro-
beert tijdens een besloten vergadering van de woningbouwvereniging in hotel
Ridder St.Joris binnen te dringen om mee te praten. Door drie reeds aanwezige
rechercheurs worden de krakers hardhandig verwijderd, daarbij raakt een
kraakster lichtgewond. Aan het einde van een rumoerige vergadering wordt
toch besloten om de wijk te slopen en er 40 nieuwe woningwetwoningen te
bouwen.
De zes bewoners die een kort geding hadden aangespannen kregen op 9
augustus 1972 hun gelijk van de rechtbank. Er mocht geen huis worden ges-
loopt tot de laatste bewoners hun huis hadden verlaten. Dat betekende een
lange periode van leegstand, een afbraakwijk met nog slechts enkele bewoners.
In de zomer van 1973 waren er nog 5 huizen bewoond. De famihe B.M. van
Doorn behoorde tot de 'dwarsliggers'. Zij wilden niet vertrekken. ' 'Waar vind
je nou een huis met zo'n grote tuin? Gezellig was het natuurlijk niet en in de
winter was het huis moeilijk te verwarmen, als er naast je niet meer wordt
gestookt en veel aanspraak had je ook niet meer'.
Een ander gezin dat niet weg wilde was de familie Westland. Op 5 november
1973 woonde de familie 25 jaar in het Julianawijk. Het feestje werd gevierd op
10 januari, tegelijk met de 40-jarige trouwdag. Dat was feest voor de 9 kinderen
36
-ocr page 37-
en 26 kleinkinderen, en alle overgebleven buren.
Na rijp beraad besloot men de burgemeester maar
niet uit te nodigen.
Tot slot de familie Veldhuizen. Eerst wonen ze in
de Voorstraat. Er wordt als het ware een woning
gevorderd om het gezin met dertien kinderen
onderdak te bieden in het Julianawijk. Vlak voor
de sloop wonen er nog 6 kinderen thuis. En het
gezin wil niet wijken: 'Ze moeten het huis maar vor-
deren, net als toen'.
De sfeer van de oude volksbuurt willen ze niet
missen. Je zit niet op eikaars lip, maar je kan bij
elkaar aankloppen voor een pak boter of zoiets en
lief en leed worden gedeeld. Als er iemand dood
gaat komt er een krans van de hele buurt. Je hebt
twee soorten: een voor de protestanten en een
voor de katholieken! De heer H.J. Veldhuizen
heeft 19 kippen in zijn tuin lopen en heeft een
deel als groentetuin ingericht. Hij verwacht niet
dat zo'n liefhebberij in andere wijken mogelijk zal zijn. Hij zou daarom het
liefst met zijn gezin in deze buurt blijven zitten.
Vier jaar lang hebben ze gestreden tegen de overheid, maar ze beseffen dat het
einde ook voor hen nadert.
In de wetenschap dat de wijk uiteindelijk toch zou verdwijnen hebben een of
meer onbekenden maar vast een beging gemaakt met de afbraak. Dat blijkt uit
het volgende bericht uit het Utrechts Nieuwsblad van 9 september 1972:
JULIANABOOIVI OIVIGEZAAGD
IJsselstein: In de nacht van donderdag op vrijdag heeft een nog
onbekende dader de sloopwerl<zaamheden in de IJsselsteinse
Julianawijk voortgezet. Doelwit van de 'sloper' was nu niet de
huizen van de wijk, maar een prachtige beukeboom op de hoek
van de Prins Hendriklaan en Zomerweg.
Deze beuk werd de 'JulJanaboom' genoemd omdat de boom
werd geplant door de buurtvereniging als een eerbewijs aan de
koningin. Bij die planting, ruim twintig jaar geleden, was ook de
voormalige burgemeester van IJsselstein de heer Abbink Spaink
aanwezig.
De planters begroeven toen een fles waarin op een officieel
document hun namen staan vermeld. Deze fles is nog niet terug-
gevonden. Waarom de dader de boom heeft omgezaagd is niet
bekend. De IJsselsteinse politie heeft de zaak in onderzoek.
Algemeen wordt in de buurt het vellen van de boom betreurd.
28.
De Julianaboom
was maar een
kort leven
beschoren.
In 1972, tijdens
de woelige tij-
den, is deze door
onbekenden
omgezaagd,
(foto uit het UN)
37
-ocr page 38-
A^l '.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
1966:
19 juni 1972:
22 mei 1972:
Het katholiek Instituut voor de
Volkshuisvesting (tegenwoordig NCIV)
onderzoekt de 58 woningen en komt tot
de conclusie dat vernieuwbouw ongeveer
31.000 gulden per huis gaal kosten. De
minister overlegt met gemeente en
woningbouwvereniging, die eigenaar is,
en besluit dat de huizen tegen de grond
moeten. Wanneer wordt er niet bijgezegd.
Staatssecretaris Buck komt met zijn ant-
woord op hel nieuwe opknapplan: hij
blijft vóór sloop op grond van twee rede-
nen. Hij wil niet terugkomen op een eer-
der genomen besluit en de sloop is te ver
gevorderd om er niet mee d(X)r te gaan.
De IJsselsteinse Woningbouwvereniging
lanceert een plan om in de Julianawijk
40 nieuwe huizen te bouwen. Er wordt
gedacht aan huren van 170 tot 190 gul-
den per maand.
De witte krakers bieden burgemeester
Timmermans van IJsselslein een zwart-
boek aan waarin het verzoek staat de
sloop op te schorten.
23 mei 1972:
De sloop gaat verder terwijl IJsselsteins
gemeentebestuur een excursie maakt
naar België in verband met de deelname
aan het NCRV- tv programma Zeskamp.
De spanning rond de slotip stijgt; 's mid-
dags arriveert een politiemacht om de
slopers te beschermen. Er ontstaan
vechtpartijen, é'n jongeman wordt van
het dak gehaald en gearresteerd.
3 juni 1971:
Op een daartoe belegde bijeenkomst
horen de Julianawijk-bewoners dat aan
de sloop van de huizen niet te ontkomen
valt. dal is een teleurstelling voor ze.
want in de tussentijd is er zoveel aan de
huizen opgeknapt dat de hoop op
behoud levendig is geworden. De
Juliana-wijkers krijgen verder te horen
dat zij voorrang krijgen voor de nieuw-
bouwwijk IJsselveld, al is die dan een
paar keer zo duur.
21 juni 1972:
PvdA-Kamerlid Schaefer kan zich niet
verenigen mat de uitspraak van Buck,
Vlak voor het zomerreces grijpt hij naar
het middel van de interpellatie om 'n uit-
spraak van de Kamer te vragen. De rege-
ringspartijen (KVP. AR, CHU. VVD en
DS70) steunen Buck met z'n allen zodat
Schaefers motie verworpen wordt.
25 mei 1972:
Burgemeester Timmermans besluit de
sloop drie weken stil te leggen als een
soort afkoelingsperiode. De Witte Kra-
kers krijgen drie weken de lijd om 'langs
legale weg' de staatssecretaris tot andere
gedachten te brengen, Buck laat weten
dat hij na een nieuw onderzoek de nood-
zaak van de sloop wil heroverwegen.
De Witte Krakers ondertekenen een ver-
klaring dat zij IJsselstein zullen verlaten.
22 juni 1972:
8 augustus 1971:
De IJsselsteinse Woningbouwvereni-
ging houdt een ledenvergadering, waar-
op alleen de eigen deskundigen de
nieuwbouwplannen moge toelichten:
opknapvoorstanders wordt de toegang
geweigerd. De vergadering wordt door
de Witte Krakers verstoord. Ten twee-
den male verschijnt dan de politie in het
conflict, nu om de actievoerders te ver-
wijderen.
Staatssecretaris Buck (KVP) van
Volkshuisvesting verklaart de huizen in
de Julianawijk tot krot en geeft er een
sloopvergunning voor.
26 mei 1972:
12 november 1971:
29.
De strijd om het
behoud van de
wijk kreeg veel
aandacht.
Landelijke kran-
ten en ook de
televisie stonden
hier uitvoerig bij
stil.
Op 24 mei 1975
komt het
Utrechts
Nieuwsblad met
een overzicht
van de gebeurte-
nissen van de
laatste jaren. Het
doek is dan
inmiddels defini-
tief gevallen.
De Witte Krakers vertrekken.
Buck herhaalt zijn standpunt in ant-
woord op vragen van D '66 kamerlid
Nypels: de Julianawijk moet afgebro-
ken; opknappen zou te duur zijn.
7 juni 1972:
9 augustus 1972:
Het nieuwe onderzoek, verricht door het
PvdA-ombudsteam, wijst uit dat de hui-
zen voor 16 tot 20 mille op te knappen
zijn, wat neerkomt op een huurverho-
ging van 50 tot 70 gulden per maand.
Medio mei 1972:
Voor de Utrechtse rechtbank dient de
civiele procedure die de zes Juliana-wij-
kers tegen de woningbouwvereniging
hebben aangespannen. De bewoners
winnen: er mag geen huis gesloopt wor-
den voordat de laatste bewoner zijn huis
heeft verlaten. De sloop wordt als een
onrechtmatige daad ten opzichte van de
bewoners beschouwd. Het gevolg: de
Julianawijk zal nog vele jaren onaange-
roerd blijven, als nagel aan de doodskist
van IJsselsteins bestuurders.
Geruchten dat de slopers spoedig met
hun werk beginnen (er wonen dan nog 8
gezinnen in de verder dichtgetimmerde
wijk) worden steeds sterker
15 juni 1972:
Voor de president van de Utrechtse
rechtbank dient een kort geding, waarin
zeven bewoners stopzetten van de sloop
eisen omdat hun woongenot te zeer
wordt aangetast. Hun advocaat noemt de
sloop een 'daad van terreur van de
woningbouwvereniging'. De uitspraak
van mr. Van de Werk is verrassend: hij
vindt de zaak te ingewikkeld voor een
kort geding en verwijst de partijen naar
de gewone rechter, waarbij hij bepaalt
dat er tot het moment van de uitspraak
niet meer gesloopt mag worden, 's
Avonds krijgt advocaat Kretzschmar
bloemen van de JuÜanawijk-bewoners.
19 mei 1972:
Van vier huizen worden de daken ge-
sloopt, zonder enig verzet.
20 mei 1972:
15 november 1972:
In de Pinksternacht worden vijftien
woningen gekraakt door 30 jongeren die
zich de 'Witte Krakers' noemen. Zij kra-
ken de huizen niet voor zichzelf maar
als demonstratie tegen de afbraak van de
huizen die volgens hen goedkoop en
gemakkelijk op te knappen zijn.
De sympathisant van de Witte Krakers
die op 24 mei van het dak is gehaald, de
21-jarige IJsselsteiner Hans L., wordt
door de Utrechtse politierechter tot hon-
derd gulden boete veroordeeld. Wegens
weerspannigheid tegen de politie.
38
-ocr page 39-
•» 3EC.IS78
30.
Slechts 3 uitga-
ven kende het
wijkblad Mondig
voor IJsselsteIn -
Noord.
De redactie van
het blad stond in
kritische relatie
met de gemeen-
telijke overheid.
De laatste uitga-
ve was groten-
deels gewijd aan
de geschiedenis
en sloop van 'het
Julianawijk'.
Uiteindelijk kreeg op 19 september 1975 een slopersbedrijf uit De Meern de
opdracht met de sloop te beginnen. Nadat burgemeester Timmermans, de
woningbouwvereniging en de laatste 3 bewoners, de families Van Doorn,
Veldhuizen en Westland, overeenstemming hadden bereikt. Rond de kerst
zouden zij naar een andere woning vertrekken. De doorgaande verbinding tus-
sen de Oranje Nassaulaan en de Utrechtseweg zou worden aangepast en er
kwamen 24 nieuwe woningen. Alle andere plannen om een aantal huizen te
laten staan en op te knappen haalden het niet.
Zo kwam een einde aan een wijk waar vele bewoners lief en leed met elkaar deel-
den. Op de vragen of en waarom er gesloopt moest worden zal wel nooit een dui-
delijk antwoord gevonden worden. Een nieuwe wijk is gekomen op de plek waar
men in 1920 de eerste nieuwbouwwijk aan de overkant van de IJssel bouwde.
39
-ocr page 40-
'V ^
^,|^| '.....zodat een talrijk gezin er goed kan wonen'
31.
De huidige
bebouwing op
de plaats van
'het Wijk' doet in
niets aan de
oude situatie
denl<en.
Het wijl< is
definitief verle-
den.
bronnen:
1.   Gas- en Waterleidingbedrijf IJssel-
stein 1911-1992. Ivy Koopmans.
December 1992 ISBN 90.9005707 2
2.   Blauwdruk : 60 eeuwen Hollands huis.
Uitgave: NV Nederlandse Gasunie .
Januari 1984 Nr 4.
3.   Rapport over het woningonderzoek in
de Gemeente IJsselstein.
Archief IJsselstein. No. 2440
4.   IJsselstein, heden en verleden.
Mr.J.J. Abbink Spaink
Uitgave: Gemeentebestuur van
IJsselstein, november 1963
5.   Volkswoningbouw 1850 -1940.
Uitgave: Afd. Voorlichting van de
Rijksdienst voor de Mon.zorg Zeist.
6.   Archief R.K. Woningbouwvereniging
te IJsselstein
7.  Gemeente Archief IJsselstein, met
dank aan de heer H.W. Luten
8.   Krantenartikelen over de periode
van de sloop.
i®,
Stichting
Historische Kring
IJsselstein
Redaktie:
B. Rietveld, Meerenburgertiorn 10,
3401 CD IJsselstein.
Donateurs ontvangen het periodiek (4 uitga-
ven per jaar) en worden op de hoogte
gehouden van de activiteiten. Nieuwe dona-
teurs kunnen zich aanmelden bij de pen-
ningmeester waar tevens mutaties kunnen
worden doorgegeven. Voor inwoners van
IJsselstein is de bijdrage minimaal f20,- (voor
bedrijven f 30,-). Voor hen die buiten
IJsselstein wonen is de bijdrage resp. f 30,-
en f 40,-. Losse nummers, voor zover voorra-
dig, zijn a f 7,50 verkrijgbaar via het secreta-
riaat. Voor dubbelnummers is de prijs f 10,-.
Druk: Abels bv, Utrecht
ISSN: 1384.704X
i
Dagelijks bestuur:
Voorzitter:
L. Murk,tel:(030) 688 1627
Secretariaat:
C.J.H, van Dijk-Westerhout,
Omloop West 42,
3402 XP IJsselstein,
tel: (030)688 36 99
Penningmeester: W.J. van Vliet,
J.W. Frisolaan 7,
3401 AX IJsselstein,
tel: (030) 688 16 60
Bank:
Postbank, nr.: 4074718
40