-ocr page 1-
mT^ A.,, : 'i S Öv(- ^(?S                                                                              " W'S-'^
.ieder huis een
eigen ledikant
Geschiedenis van het lmminl<plein
door Saskia Raue
INLEIDING
IJsselsteins bekendste plein ligt aan het oog onttrokken achter de bebou-
wing van de Poortdijk. Het Imminkplein draagt deze naam vanaf de
stichting in 1911. Maar eigenlijk is het door zijn ligging een aanleg een
hof: een geheel van kleine woningen gelegen rond een binnenplein waar-
toe men door een poort toegang heeft achter de huizen van de straat. Dit
specifieke karakter van een hof]e is in de loop van de twintigste eeuw
nooit veranderd, wel aangepast aan de eisen van de tijd. In deze bijdrage
Wordt het ontstaan van het Imminkplein beschreven als dat van een ide-
aal concept dat door de inzet van de pleinbewoners een unieke plaats in
de IJsselsteinse samenleving is gevonden.
Voorgeschiedenis
^m de aanleg van het Imminkplein een plaats te geven in de architec-
tuurgeschiedenis en de geschiedenis van IJsselstein is het zinvol eerst
een schets te geven van de sociale situatie in Nederland in de tweede helft
van de negentiende eeuw. Vanaf 1860 nam de industrialisatie in ons land
steeds meer bedrijven in haar greep. Deze bedrijven, veelal gelegen in de
grote steden, hadden groeiende behoefte aan arbeiders. Er ontstond een
grote trek naar de steden, waar men deze toeloop van werkvolk niet tot
nauwelijks kon huisvesten. De woonomstandigheden moeten erbarmelijk
i)n geweest. Zo is er een dagboekverslag uit ongeveer 1870 van een
rnsterdamse diamantair die beschrijft hoe kinderrijke, arme gezinnen
-ocr page 2-
..ieder huis een eigen ledikant'
samenhokten in natte, donkere kelderkamers op de Amsterdamse eilan-
den als Wittenburg, Kattenburg, het Realen- en Bikkerseiland. Geen sani-
taire voorzieningen, geen waterleiding, kippen en honden op straat, enfin
het mag duidelijk zijn dat deze leefomstandigheden niet menswaardig
zijn geweest. Amsterdam vormde in dit opzicht geen slechte uitzonde-
ring, in alle steden bracht de industrialisatie vergelijkbare toestanden
teweeg.
De eersten die verontrust aan de bel trokken, waren huisartsen in de
grote steden. Dat ligt voor de hand, zij werden uiteindelijk geconfron-
teerd met ziekten die epidemische vormen dreigden aan te nemen. Zij
pleitten voor arbeiderswoningen waarin gezinnen voldoende ruimte, licht
en bewegingsvrijheid konden hebben. Jammergenoeg vonden de artsen
uit de jaren rond 1870 weinig weerklank in de politiek. En zo moest het
tot 1901 duren voordat er wel voldoende politiek draagvlak was voor de
aanpak van de abominabele omstandigheden in arbeiderswijken.
WONING^VET VAN IC>01
In 1901 nam de Nederlandse regering de Woningwet aan met de bedoe-
ling de woningvoorraad uit te breiden, de overbevolking in stedelijke wij-
ken tegen te gaan en kwaliteitsverbetering van de woningen te bevorde-
ren. Deze Woningwet was eigenlijk een kaderwet. Gemeenten werden in
de gelegenheid gesteld een Bouwverordening op te maken afgestemd op
de plaatselijke situatie. Het werd mogelijk om woningcorporaties op te
richten, welke bij de gemeenten voordelige leningen konden sluiten voor
de bouw van goedkope woningen. Tenslotte werden er globale richtlijnen
gegeven voor de indeling van een huis en de gewenste afmetingen van de
vertrekken. Dit laatste criterium was weliswaar tegenstrijdig, want hoe
meer vierkante meters vloeroppervlakte, hoe hoger de huur en de bedoe-
ling was uiteindelijk goedkope woningen op te leveren. De gemeente
IJsselstein is vanzelfsprekend met deze ontwikkeling meegegaan. In het
stedelijk archief vindt men vanaf 1902 aanvragen van een bouwvergun-
ning vergezeld van bouwtekeningen.
Voor wat betreft de oprichting van een woningbouwcorporatie, was
IJsselstein in 1901 al voorzien. De IJsselsteinse Bouwmaatschappij werd
in de jaren 1850-1860 opgericht met de bedoeling om vanuit protestants
bestuur onroerend goed te verkrijgen, te bouwen en te exploiteren.
Daarnaast speelden de sociale bewogenheid en de betrokkenheid van de
oprichters met de Nederlands Hervormde Kerk een belangrijke rol. De
oprichters van de Maatschappij waren zeven notabele IJsselsteinse heren
onder wie niemand minder dan notaris Hendricus Immink. In de tweede
helft van de negentiende eeuw gaf de welstand van de inwoners van
IJsselstein een verschraling te zien. Dit was het gevolg van het teruglopen
van de kwaliteit van het onderwijs ter stede enerzijds en de trek naar de
grote steden anderzijds. De beide ontwikkelingen beïnvloedden elkaar
eerder dan dat de ene de oorzaak was van de andere. Kortom, op initiatief
-ocr page 3-
van de IJsselsteinse Bouwmaatschappij werden woonhuizen voor minder
draagkrachtigen gebouwd aan het tegenwoordige Kronenburgplantsoen,
de Kloosterstraat en de IJsselstraat.
Toen in 1901 de Woningwet voorschriften uitvaardigde voor de nieuw-
bouw van woonhuizen, waaronder ook woningen in de sociale sector, kon
IJsselstein al op een traditie bogen. Niettemin zou het nog tot 1911 duren
voordat het eerste grote project in het kader van de sociale woningbouw
in IJsselstein werd gerealiseerd: het Imminkplein
NOTARIS IMMINK 1812-1887
Maar wie was nu deze gedreven notabele wiens naam aan de oprichting
van de IJsselsteinse Bouwmaatschappij en aan het Imminkplein is ver-
bonden. In uitgave 69/70 van de publicaties van de Historische Kring
IJsselstein, gewijd aan het notariaat in IJsselstein, is het geslacht van de
IJsselsteinse Imminks uitgebreid beschreven. Daarom past op deze plaats
een korte weergave van de levensloop van Hendricus Immink, die voor
deze bijdrage van belang is.
Van origine kwam Hendricus Didericus Gosewinus Arnoldus Immink
niet uit IJsselstein. Hij werd in 1812 in Muiderberg geboren als telg uit
Notaris Immink
in 1855 en 1875.
een predikantenfamilie. Het domineesambt ging al meer dan een eeuw
over van vader op zoon. Op zijn beurt brak Hendricus met de traditie en
koos voor het notariaat. Nu was in 1842 de Notariswet van 1842 van
kracht geworden waarin werd bepaald dat een notaris uitsluitend door de
koning benoemd kon worden in een door hem aangewezen arrondisse-
"^ent. Zo gebeurde het dat in 1844 Hendricus Immink werd benoemd in
het ambt van notaris voor het arrondissement Utrecht met als standplaats
)sselstein als opvolger van de onlangs overleden notaris Lapidoth. Een
-ocr page 4-
tó-'.,.
ieder huis een eigen ledikant'
paar jaar later trouwde hij met Maggarda Wilhelmina de Graaf uit
Utrecht; uit dit huwelijk werden zes kinderen geboren. Twee van zijn
zoons, Nicolaas (geboren in 1851) en Hendrik (geboren in 1862), volgen
de voetsporen van hun vader. Bij het gezin woonden bovendien de moe-
der, een ongetrouwde zuster en een neef van Hendricus in huis.
Zoals gezegd was de familie sterk godsdien-
stig ingesteld, geen dienst werd gemist, zo
blijkt uit notities waarin precies is bijgehou-
den wat er werd gezongen en gepreekt. Deze
hang aan het Nederlands Hervormd geloof is
in wel aangewezen als drijfveer voor de socia-
le bewogenheid van de notarisfamilie. Zoals
de vader zich inzette voor de sociaal minder-
bedeelden, zo richtte zijn dochter, die zieke-
lijk en ongetrouwd was, in 1890 de vereni-
ging Zoar op. Deze vereniging ten behoeve
van de verpleging van zieken was gevestigd in
een pand aan de Hofstraat en had een diaco-
nes in dienst. De dochter werd nog in datzelf-
de jaar als eerste patiënt opgenomen en zij stierf niet lang daarna. De
laatste vermelding van de vereniging Zoar is gevonden in 1908.
Hendricus Immink nam in 1880 afscheid van het notariaat en beleefde
daarna een rustige oude dag tot in de winter van 1887. Begin januari 1888
werd hij bijgezet in het familiegraf op de Algemene Begraafplaats aan het
Eiteren, dit graf is tot op heden bewaard. Zijn lovenswaardig initiatief de
Ijsselsteinse Bouwmaatschappij werd nagenoeg een eeuw na zijn dood
opgeheven in de eerste jaren van 1980.
HET NIEU\VE BOUWEN
In de jaren vanaf 1910 werd de sociale woningbouw een serieus onder-
werp voor architecten. Er werden prijsvragen uitgeschreven waarop archi-
tecten zich konden inschrijven en waarmee zij werkelijk eer en prestige
konden inleggen. Deze architecten waren idealistisch gedreven en gemo-
tiveerd voor een hoge kwaliteit van de architectuur en de stedenbouw.
Drie principes liggen aan de basis van alle ontwerpen uit deze tijd. Deze
principes waren echter niet nieuw, maar werden geformuleerd in de eer-
ste eeuw voor Christus door de antieke bouwmeester Vitruvius. Hij stelde
aan architectuur de volgende drie eisen: allereerst moet de technische
kwaliteit voldoende zijn. Een gebouw moet dus stevig en duurzaam zijn.
Ten tweede moet de functionele kwaliteit in orde zijn, derhalve moet een
gebouw bruikbaar zijn voor het doel waarvoor het is gebouwd. Tenslotte
stelde hij hoge eisen aan de esthetische kwaliteit, waarmee hij bedoelde
dat een gebouw er aantrekkelijk hoort uit te zien en dat het moet passen
in de stedelijke omgeving waar het gebouwd wordt.
In vele gemeenten in Nederland zijn voorbeelden van buurten of wijken
-ocr page 5-
die gebouwd zijn naar een concept dat in de jaren 1910 -1920 naar aan-
leiding van een prijsvraag werd ontworpen. Hierbij kan men denken aan
de beroemde Spaarndammerbuurt in Amsterdam, het Rode Dorp in
Rotterdam of... het Imminkplein in IJsselstein dat vanwege de rode dak-
pannen ook wel het Rode Dorp werd genoemd.
DE PRIJSVRAAG VAN IC)II
Het moet rond 1910 zijn geweest dat de IJsselsteinse Bouwmaatschappij
zich tot de Utrechtse afdeling van de Maatschappij tot Bevordering van de
Bouwkunst wendde met het verzoek een prijsvraag uit te schrijven voor
het ontwerp van 32 'éénsgezins arbeiderswoningen aan de Poortdijk
IJsselstein'. Winnaar was de Utrechtse architect K. van den Berg. Het
juryrapport was in ronduit lovende bewoordingen gesteld: er is voldoen-
de ruimte voor royale voortuinen aan de huizen gelegen aan de Poortdijk.
Achter deze (acht) huizen is een hof ontworpen waaromheen de 24 overi-
ge huizen zijn gegroepeerd. De manier waarop de ontwerper vorm heeft
gegeven aan de hof een aaneengesloten bebouwing zonder doorsnijdin-
gen van straten of stegen, is in overeenstemming met de definitie van
een hof. Deze beslotenheid wordt nog eens benadrukt door de beide
alleenstaande huizen bij de ingang van het plein, terwijl achterin het
plein verbreed wordt door de enigszins teruggelegen woningen. Deze
achterste huizen zijn bedoeld voor ouden van dagen. Tenslotte is de inde-
ling van de huizen goed doordacht, praktisch en goed van verhoudingen
en zijn de constructies in de tekeningen helder weergegeven. In de wijze
waarop de jury het ontwerp heeft beoordeeld, zijn de drie kwaliteitseisen
van Vitruvius gemakkelijk herkennen. Architect Van den Berg kreeg voor
zijn succesvolle concept een premie van f175,-.
Als men de plattegond van het plein beziet, valt op dat het een T-vorm
heeft. De plattegronden van de woonblokken geven een spiegeling te
Zien. De aard en indeling van de huizen zijn weer terug te brengen op vijf
verschillende typen. De indeling binnen in de huizen komt steeds nage-
noeg overeen, terwijl in de gevels is gevarieerd hetzij door een puntdak
versierd met een houten bekleding, dan wel door een zadeldak met dak-
kapellen. De vrijstaande huizen hebben mooie gevelankers De tuinen
zi)n achterom te bereiken via steegjes die tussen de woonblokken hun
ingang hebben. Deze ingang zijn met houten deuren afgesloten, waar-
door het aanzicht van een gesloten gevelwand ontstaat. In het midden
van het plein is een langwerpig plantsoen bedacht: het plaveisel bestaat
j^it grind precies zoals bij een boerenhofstede gebruikelijk is. Pas veel
iater, in 1936/37 is een schuurtje geplaatst achter iedere woning.
*n de bouwverordening voor de Gemeente IJsselstein die in 1905 werd
opgesteld ingevolge van de Woningwet wordt opgegeven aan welke mini-
lyium afmetingen een woning behoort te voldoen. De oppervlakte tussen
<le muren bedraagt tenminste dertig vierkante meter. Daarbinnen zijn
lïnnimaal twee vertrekken waarvan een tenminste vijftien vierkante
r
-ocr page 6-
&
..ieder huis een eigen lediiant'
u
u
U LI u
15
16
t;i
11 12
13 U
10
9
^ 1 8
1---1
D 4 7
6
17
18
ü
19
—1
L.
20
hl
21
1
z
z
}5
22
23
□ 7
E
24
Do^a
25
□ □ ^
87
93
89
91
95
85
Situatieschets
van liet
lmminl(plein aan
de Poortdijk met
huisnummeraan-
duiding.
POORTDIJK
20 30m.
_l________I
0.
L.
10
meter bedraagt, terwijl de kortste breedte tweeënhalve meter is na aftrek
van kasten en betimmeringen. De andere kamer heeft een oppervlakte
van tenminste zeven vierkante meter en een kortste breedte van één
meter tachtig ook weer na aftrek van kasten en betimmeringen. De hoog-
te van de vertrekken meet tenminste twee meter tachtig, berekend vanaf
de vloer tot aan de onderkant van de balken van de bovenliggende verdie-
ping. Voor slaapvertrekken is een hoogte van twee meter dertig voldoen-
-ocr page 7-
de. Het is in dit verband opmerkelijk dat hoewel de mensen in de afgelo-     Oostzijde gezien
pen eeuw gemiddeld genomen langer zijn geworden, de plafonds daaren-     vanuit het noor-
tegen enige tientallen centimeters zijn gezakt. Met betrekking tot de     den met op de
inrichting van het privaat geeft de Bouwverordening de volgende richtlij-     achtergrond de
nen: allereerst is er een privaat in of bij iedere woning die uitsluitend     Poortdijk.
bedoeld is voor de bewoners. Het privaat moet afsluitbaar zijn, een bril of     Let op: de huizen
deksel hebben en in directe verbinding met de buitenlucht staan door     zijn nog in de
middel van een opening van minimaal een kwart vierkante meter.     afbouwfase
Tenslotte mogen de slaapkamers niet worden ingericht als winkel voor de     maar de inrich-
verkoop van levensmiddelen en mag er geen functie van stal aan worden     ting van het
gegeven. Bovendien moet stalruimte zodanig van de slaapvertrekken     plein is alklaar!
gescheiden zijn dat er geen kwalijke dampen uit de stal in de slaapkamer
kan doordringen.
^^'ONEN AAN HET IMMINKPLEIN
iJe eerste bewoners van het Imminkplein kwamen uit de binnenstad van
ijsselstein, veelal uit onbewoonbaar verklaarde woningen. De overgang
Van naar wat men mag veronderstellen donkere, kleine en bedompte
ruimten naar de weelde van licht, lucht en ruimte in de woningen op het
'mminkplein moet enorm zijn geweest. Het waren met recht ultra
-ocr page 8-
tór
..ieder huis een eigen ledikant'
Het Imminkplein moderne design-woningen. De bestuurders van de Woningcorporatie
gezien vanuit de gingen een kijkje nemen toen de nieuwe bewoners goed en wel hun
Noord-iJsseldijk intrek hadden genomen. Zij vroegen of het iedereen naar de zin was en
in 1911. of ze even binnen mochten kijken. Eenmaal boven in de slaapkamer,
De luiken aan de kwam het bestuur tot de ontdekking dat de families op de grond sliepen,
ramen zijn dui- bij gebrek aan bedden. De verklaring hiervoor was gemakkelijk gevon-
delijk zichtbaar. den: in de vorige woning sliep men in bedsteden en dié waren in de
Op de achter- nieuwbouw niet gepland. Het bestuur gaf vervolgens smid Langerak
grond de bomen opdracht om ijzeren ledikanten te maken. Zo kreeg ieder huis eigen ledi-
van de Poortdijk. kanten en was in dat comfort voorzien. Niettemin waren er toch bewo-
ners die na enige tijd weer vertrokken omdat zij in hun moderne behui-
zing niet konden aarden.
Een systematische beschrijving van het wonen aan het Imminkplein
gedurende de twintigste eeuw is bij gebrek aan informatie niet te geven.
In de drie laatste decennia heeft het Imminkplein bij tijd en wijle aan-
dacht gekregen in de pers in verband met renovatieperikelen, waarover
verderop meer. Daarnaast zijn er soms verhalen van oudere IJsselsteiners
opgetekend waarin een anecdote of wetenswaardigheid over bewoners
van het Imminkplein voorkomt. Veel verder dan de oorlogsjaren '40-'45,
reiken deze echter niet terug. Tenslotte is er natuurlijk het IJsselsteinse
archief waarin een en ander valt terug te vinden uit correspondentie met
de gemeente. Al met al krijgt men een heel fragmentarisch beeld van de
bewonersgeschiedenis. Hieronder volgt een aantal feiten en weetjes dat
in de loop van het onderzoek naar voren kwam.
-ocr page 9-
Foto's van het
plein uit 1912
en
1916.
-ocr page 10-
ɻy '....
ieder huis een eigen lediiant'
ijs5e:l5tdn5chei •
BO U WMA7\TSQHRT=»F=i J
WONINGI:N:TüT=ï::E>. schrhjlj-so:
B-----H------B------a------H-----H-----B-----H ff
ffl
.......
ffl
i
: Uo OTTCHUE 1_"C> •.
vaoft y« ö woMiHct.fJ .
IJb5EL5TE! N5CH e: ".
BO U WM AATSCH/RP'P^i J
WON INTCEIN:TÜT=ïl. C !!
SCH7VM--.3''50;
:V/oo^.cc.u£i. i/osM Z ji/oH/HCc/i:
^CT-CTTCCi/C i. : woon
5:
m
-B---------H---------r
-H---------H---------B---------T"
i             1
-H---------H---------H—
{            t
H
ÜJ
B
ffl
ffl
ffl
ai.ii.Liiu; ■nrntiiniiuim'JK:
■"''''■'■'""■'" -■
mmtmui.-..,
im'
ffl^^
n
"■'....."'"
ffl
ffl
ffl
'A
^
-j
ffl
ffl
n
n
■rj...........Vn
10
11
-ocr page 11-
■«U '....ieder huis een eigen ledikant'
DERTIGER JAREN
Over de ligging van het Imminkplein ten opzichte van de binnenstad van
IJsselstein heeft mevrouw R. ten Berge in 1977 een beschrijving gegeven
in een artikel voor de Zenderstreeknieuws. Deze beschrijving gaat uit van
de situatie rond 1930: het Imminkplein, als deel van de Julianawijk, lag
toen als een nieuwbouwwijk buiten IJsselstein gescheiden door de
Hollandsche IJssel. De smalle brug van de Utrechtsepoort in het verleng-
de van de Poortdijk was de enige toegangsweg. Afgaande op de indruk
van haar woorden moet de Julianawijk met de moderne grote woningen
toch een soort achteraf gebied zijn geweest achter een fabrieksterrein ver-
stopt, moeilijk bereikbaar door slechte wegen. De kwaliteit van de toe-
gangswegen tot de Julianawijk is , namelijk de Poortdijk en het toenmali-
ge Zomerwegje, pas in 1961 aangepakt. De riolering die zoals in die tijd
(dertiger jaren) algemeen gebruikelijk was, rechtstreeks loosde op het
water, moet bij tijd en wijle een ondragelijke stank hebben verspreid. De
wijk bood een verwaarloosde aanblik als gevolg van het feit dat de tuinen
slecht waren onderhouden met een menigte aan veelvormige bouwsels,
terwijl de staat van onderhoud van de huizen als zodanig ook te wensen
overliet. Ten Berge constateert dat de JuHanawijk weinig in trek was bij
arbeiders, ofschoon de wijk voor hen bedoeld was. Later - na de oorlog -
trok dit bij en lag de aantrekkelijkheid vooral in het feit dat de huren over
het algemeen lager waren dan de huren van nieuwbouwhuizen.
TAVEEDE WERELDOORLOG
Uit de periode '40-'45 is bekend dat het plein als een echte hof was afge-
sloten van de Poortdijk door middel van een draaiboom. Het plaveisel
bestond nog steeds uit grind, zoals in de aanleg van het plein was
bedacht. Een van de bewoners, heer Kempes van nummer 162 (13 in de
tegenwoordige nummering) bekleedde de functie van - we zouden nu
zeggen - buurtconcierge. Hij verzorgde de boom in het gemeenschappe-
lijke perk, hij hield de jeugd in de gaten en haalde eens per week de huur
op. Mogelijk hield hij ook het oog op de draaiboom. Hij werd later opge-
volgd door Piet Rison, die dit werk vijfentwintig jaar deed tot de instelling
van de automatische incasso zijn taak als huurincasseerder overbodig
maakte. In die jaren was er ook een winkel op het plein: het kruideniers-
zaakje van mevrouw De Man op nummer 153 (tegenwoordig nummer 4).
Zij had hiervoor geen vergunning nodig. Dit is de eerste en tevens laatste
vermelding van een winkel op het Imminkplein. In de jaren na de bevrij-
ding ontstond de gewoonte dat op bevrijdingsdag alle IJsselsteinse fanfa-
res naar het plein kwamen om daar een concert te spelen.
JAREN 60
Over de jaren van de wederopbouw is voor wat betreft het Imminkplein
weinig informatie te vinden. In de jaren zestig werd IJsselstein evenals
12
-ocr page 12-
een aantal andere Nederlandse gemeenten aangewezen als groeikern. Dat
betekende dat rond Julianawijk, aan de overkant van de HoUandsche
IJssel de een na de andere nieuwbouwwijk werd opgetrokken:
Europakwartier, Oranjekwartier en IJsselveld-Oost. De bebouwing aan de
Poortdijk, het Imminkplein en Julianawijk werden oude gedeelten in een
grote nieuwbouwwijk en dat verschil kwam des te pijnlijker naar voren
door het feit dat er in de genoemde buurten sprake was van achterstallig
onderhoud. De werking van de wet van de remmende voorsprong bleek
van toepassing te zijn op het destijds vooruitstrevende initiatief van de
IJsselsteinse Bouwmaatschappij: het Imminkplein dat ooit een als
moderne buurt was opgezet, liep meer en meer achter op eigentijdse ont-
wikkelingen. De IJsselsteinse Bouwmaatschappij, nog steeds de eigena-
res, wees haar woningen toe aan jonge mensen die bereid waren zelf hun
huis op te knappen. De belangrijkste klacht van de bewoners hield ver-
band met het plaveisel en de afwatering van het plein: de grindvlakte van
weleer was nog altijd gehandhaafd: het perk was inmiddels verdwenen en
op die plaats stond regelmatig een enorme plas water na een regenbui.
Veel bewoners die in het bezit waren van een auto wilden deze graag in
het zicht parkeren, maar juist de auto's verreden het grindplaveisel.
In december 1962 richtten de bewoners onder leiding van de heer Bons
een verzoekschrift voor herstel van de bestrating aan de gemeente. Niet
lang tevoren had de gemeente de riolering van de huizen aan het
Imminkplein aangesloten op het gemeenteriool en men veronderstelde
dat de wateroverlast op het plein met de reconstructie van de Poortdijk
samenhing. De gemeente wees het verzoek af omdat zij geen verantwoor-
delijkheid droeg, maar de IJsselsteinse Bouwmaatschappij daarentegen
wel. Het is mogelijk dat de Bouwmaatschappij toen maatregelen heeft
genomen onder andere in de vorm van het plaatsen van paaltjes op de
inrit van het plein, zo kon immers de grindbestrating beschermd worden
tegen autoverkeer. Dit gebaar gaf aanleiding tot een verontruste brief van
dokter Meijer (februari 1964) waarin hij de gemeente erop attendeert dat
20 geen doktersauto of ambulance het Imminkplein meer kan bereiken.
Tegelijkertijd kwam er ook een protest van de Technische Bedrijven van
de gemeente omdat de vuilniswagen de vuilnis emmers op het plein niet
lïieer kon legen. De gemeente wees vervolgens de Bouwmaatschappij op
de consequenties van deze actie en verzocht de paaltjes weg te halen.
Progressieve kombinatie ijsselstein
In 1977 verschijnen krantenberichten in het Utrechts Nieuwsblad en de
^enderstreeknieuws over de renovatie van het Imminkplein, Poortdijk en
de Zomerweg. Hieruit mag men afleiden dat het water de bewoners tot
<ie lippen was gestegen. In het begin van dat jaar was een comité opge-
richt bestaande uit buurtbewoners, de Progressieve Kombinatie
Ijsselstein (voortaan: PKIJ). Onder de bezielende leiding van architect
vincent Smulders bogen de leden van de PKIJ zich over renovatieplan-
13
-ocr page 13-
(il-
ÈhS '....leder huis een eigen ledikant'
nen zowel voor de woningen als voor de woonom-
geving. In grote trekken kwamen die plannen op
het volgende neer: de grindvlakte zou als geheel
bestraat gaan worden tot op twee meter uit de
voorgevels van de bebouwing. De bewoner kan dan
naar eigen inzicht een tuin aanleggen of zijn
plaats betegelen. Voorlangs die twee meter komt
een voetpad te lopen. Bewoners die dat willen,
kunnen een grotere voortuin krijgen, anderen kun-
nen een zit- of speelhoek voor de kinderen. Er
komt het nodige groen in de vorm van boompjes,
heesters en struiken. Midden op het plein wordt
een parkeerruimte gepland voor 21 auto's. Met
betrekking tot de woningen zelf gaven de meeste
bewoners aan dat zij op de bovenverdieping een
uitbreiding willen, een uitbreiding die in elke
woning aan de voor- of aan de achterkant uitge-
voerd kan worden. Voor de verwezenlijking van de
plannen is een rijkssubsidie ter beschikking geko-
men. Het leeuwendeel van de huurders van hui-
zen aan het Imminkplein stemden in met de voor-
stellen, maar hoe de Bouwmaatschappij erover
dacht bleef in het ongewisse ...
PERIKELE>f
De reactie van de Bouwmaatschappij is een ongeveer vier maanden na
de presentatie van het renovatie voorstel ook weer uit een krantenbericht
te vernemen. Eind maart 1978 berichtte het Utrechts Nieuwsblad dat de
beide directeuren van Bouwmaatschappij positief reageerden op het
plan, maar dat het door de raad van commissarissen was afgekeurd. Tot
boosheid van de bewoners, de architect en de PKIJ die hun inspannin-
gen van een jaar van tafel geveegd zagen. De verhouding tussen de par-
tijen raakte dermate verstoord dat de Bouwmaatschappij niet meer met
de bewoners wenste te praten. De jarenlange klachten over de slechte
rioleringen werden nu eindelijk gehoord en verholpen, en er werden
nieuwe deuren geplaatst, maar daarmee was voor de Bouwmaatschappij
de kous af.
De volgende stap die de bewoners zetten, was de gemeente ook een
afschrift van het plan toe te zenden. Men hoopte dat de gemeenteraad
erin zou slagen de Bouwmaatschappij te overtuigen. Maar ja voor de
gemeente betekende de renovatie van het Imminkplein een van de vele
projecten op de agenda. Er moesten prioriteiten gesteld worden waarbij
de afweging van belangen voor de gemeente van doorslaggevende aard
was. Zonder nu verder te willen ingaan op de gemeente politiek en de
politieke belangenverstrengeling, kwam het er voor de bewoners van het
Krantenfoto uit
1978.
Het plein biedt
een troosteloze
aanblik.
14
-ocr page 14-
fï^v'J
Y^ >. ^J ■- *V *
«**r»
Irnminkplein en de PKIJ op neer dat hun plannen naar de zijlijn werden
geschoven. Daarnaast deed zich het probleem voor dat het plan van de
werkgroep niet voldeed aan de eisen van eigentijds renoveren zoals die
door volkshuisvesting werden gehanteerd. Het betrof onder andere de
eisen met betrekking tot isolatie van de woningen. De gemeente trad in
overleg met de Bouwmaatschappij en wist haar over te halen tot mede-
werking aan een renovatieplan dat duurder uitviel dan het voorstel van
de werkgroep. De bewoners en de werkgroep vonden dit op hun beurt
onrealistisch want een heel aantal van de geplande verbouwingen waren
inmiddels door de bewoners zelf allang uitgevoerd. Een ander punt dat
stak, was het feit dat de PKIJ niet bij de presentatie van het gemeentelij-
ke renovatieplan bij de Bouwmaatschappij was uitgenodigd. De toenma-
hge wethouder, de heer Kolenbrander motiveerde deze stap met het
argument dat de bouwmaatschappij alleen rechtstreeks met de bewoners
van het Imminkplein wilde onderhandelen. Daarna zegden de bewo-
ï^ers in de zomer van 1980 hun vertrouwen in de werkgroep op. De laat-
ste geste van de werkgroep was een bedankbrief te schrijven aan alle par-
tijen met wie zij gedurende de afgelopen jaren had samengewerkt en de
financiën af te sluiten.
Krantenfoto uit
1982.
De huizen heb-
ben nog geen
voortuintjes.
15
-ocr page 15-
iÈ
'....ieder huis een eigen ledikant'
EEN GULDEN VOOR EEN PLEIN
De situatie kon zo niet voortduren was ook de mening van de gemeente
in 1982. Intussen waren onderhandelingen tussen de Bouwmaatschappij
en de gemeente in volle gang om tot een overname van het plein te
komen. Zou hierover overeenstemming komen, dan wilde de gemeente
een flink bedrag uittrekken voor de broodnodige reconstructie. In het
voorjaar van 1983 vond de overname van het plein plaats voor het symbo-
lische bedrag van een gulden. Het college van burgemeester en wethou-
ders diende een voorstel in bij de gemeenteraad met het verzoek een kre-
diet beschikbaar te willen stellen van 152.000 gulden. Daarnaast kon de
gemeente nog in aanmerking komen voor een subsidie van maximaal
80.000 gulden. Na goedkeuring van voorstel en verzoek door
Gedeputeerde Staten kon een aannemer wor-
den aangezocht voor de uitvoering van de
werkzaamheden. Toen deze stappen een-
maal waren gezet, liet de daadwerkelijke uit-
voering niet lang op zich wachten. Het grind
werd afgegraven en toen daar zo'n grote
zandvlakte lag, barste de blijdschap in de
pleinbewoners los en mondde uit in een
spontane voetbalwedstrijd waaraan iedereen
kon deelnemen. Na afloop werd besloten dat
de voltooiing van de reconstructie uitbundig
gevierd zou worden. Er kwam plaveisel met
parkeerhavens, er werden voortuintjes afge-
past en tussen de bestrating en de tuinen
werden trottoirs aangelegd. Toen in augustus
1983 de werkzaamheden klaar waren, wer-
den de stenen feestelijk nat gemaakt.
PLEINFEESTEN
De feestelijke inwijding van de bestrating
van het Imminkplein vormde het begin van
een traditie. Jaarlijks worden sedertdien
pleinfeesten georganiseerd door de bewonersvereniging van het
Imminkplein. Na de bescheiden opzet van het eerste feest, een provisori-
sche muziektent en de biertap onder een parasol, kregen de organisato-
ren de smaak te pakken. Inmiddels is het pleinfeest een jaarlijks hoogte-
punt geworden en zijn er ook al allerlei evenementen op touw gezet. De
pleinjeugd heeft de brandweer en het politiebureau bezocht; men is
wezen varen op een sleepboot en heeft geroeid op de Maarseveense plas-
sen. Er is eens een hele zeskamp in elkaar gezet. Alles wat je samen kunt
doen, wordt aangepakt, van barbecuen tot pannenkoeken bakken, van
vliegeren tot het temmen van een rodeostier. En het geheim van het suc-
ces is dat iedereen die eind augustus thuis is, meedoet...
16
-ocr page 16-
Situatie in 2000.
De tuintjes
geven het plein
een 'liofjesach-
tig' l<aral<ter het-
geen echter
weer groten-
deels wordt
teniet gedaan
door de volle
parkeerplaatsen
op het centrale
plein.
ÖETON VOOR BOMEN
Inde jaren 90 rukte rondom het Imminkplein en de aanpalende laag-
bouw aan de Poortdijk de nieuwbouw op. Dat begon met de hoogbouw
Van drie luxe appartementenblokken bij de Hooghe Waerd tussen de
Poortdijk en de Frankrijkstraat. De intimiteit van het buurtje kwam ver-
der onder vuur te liggen toen bij de kruising van de Poortdijk en de
*Jtrechtseweg eveneens een meer verdiepingen tellend appartementen-
complex verrees op een relatief kleine lap grond die jarenlang had braak-
gelegen. Met de privacy in de voortuinen van de bewoners aan de
Poortdijk was het voorgoed gedaan. Een aantal huizen aan het
imminkplein ondervond eveneens gevolgen van deze nieuwbouw, want
17
-ocr page 17-
É«LÏ '....ieder huis een eigen ledibnt'
Situatie in 2000.
De structuur van
de huisjes en het
plein is bewaard
gebleven even-
als verscheidene
'orginele details'.
door de veranderde grondwaterstand kregen
de bewoners wateroverlast in hun kelder. In
het voorjaar van 1999 werden de bewoners
van de Frankrijkstraat en de Poortdijk
geconfronteerd met een volgend project,
voorgesteld door de gezamenlijke kerken en
een projectontwikkelaar, voor de bouw van
een nieuw kerkgebouw met nevenruimten
en appartementencomplex. Vooral de kolos-
saliteit van het project stuitte op grote
bezwaren bij de omwonenden: op de begane
grond de kerk waarboven drie woonlagen
zijn gebouwd. De oppervlakte van het
gebouw zou alle groen in de omgeving ver-
zwelgen. En tenslotte is er bij voorbaat al te
weinig parkeerruimte voor de auto's van de
kerkgangers en de gebruikers van het multi-
functionele centrum.
Als klap op de vuurpijl presenteerde de
gemeente tezamen met de eigenaar van het
tuincentrum en de projectontwikkelaar in
het voorjaar van 2000 een bouwplan voor
het terrein van het tuincentrum. De bouw
18
-ocr page 18-
Situatie in 2000.
Opruickende
bebouwing van
massale omvang
aan de Poortdijk
bedreigen de
kwaliteit, intimi-
teit en woonple-
zier van de hui-
zen aan de
Poortdijk en het
Imminkplein.
De bewoners
lopen hiertegen
te hoop.
van een appartementencomplex van twintig eenheden werpt zijn scha-
duw vooruit over de loo jaar oude huisjes van de Poortdijk de monumen-
tale villa van de notaris en het huis van de eigenaar van het tuincentrum.
De bezwaren van de bewoners uit de naaste omgeving, alsook het
Imminkplein laten zich raden. Met de bouwplannen van de kerk en pro-
jectontwikkelaar zal alle groen verdwijnen; door de hoogte van de gebou-
wen zal de laagbouw aan de Poortdijk permanent in de schaduw komen
te liggen. De toename van het aantal bewoners gaat onafwendbaar
gepaard met toename van verkeer en zal bijgevolg tot parkeerproblemen
leiden. De privacy in de tuinen aan de Poortdijk en de Frankrijkstraat
behoort voortaan tot het verleden en tenslotte valt te vrezen dat de
bestaande bebouwing schade opnieuw zal ondervinden. Het mag duide-
lijk zijn dat de buurtbewoners aan de vooravond staan van een stevige
discussie met de belanghebbende partijen.
CONCLUSIE
Bij de beschrijving van de ontwikkeling van het Imminkplein is niet
gestreefd naar volledigheid, omdat dit de omvang van deze bijdrage verre
te buiten gaat. Daarnaast staat het feit dat archieven en persoonlijke
getuignissen veel van de geschiedenis prijsgeven, maar dat veel gebeurte-
nissen niettemin versluierd blijven.
Door de jaren heen hebben de pleinbewoners bij tijd en wijle perikelen
19
-ocr page 19-
ik
....ieder huis een eigen ledikant'
en strubbelingen gehad met hun huiseigenaar, de gemeente of andere
instellingen. Dat komt in de beste buurten voor, maar het bijzondere aan
het Imminkplein is dat de bewoners bijna altijd voltallig eenstemmig hun
mening uiten. De betrokkenheid van de bewoners bij elkaar en bij hun
buurt waaronder ook de Poortdij k gerekend moet worden is heel groot.
Het is zinvol in dit verband te vermelden dat een aantal families al gene-
raties lang op het plein wonen en dat deze families in de loop der decen-
nia met elkaar verweven zijn geraakt. Dankzij die saamhorigheid kan de
traditie van de pleinfeesten jaarlijks worden voortgezet, maar klinkt pro-
test ook luid en duidelijk. Dat is onlangs opnieuw gebleken nu de
gemeente een bouwplan heeft ontvouwd voor het terrein dat nu het
bedrijf de Blomhof toebehoort. Zolang het Imminkplein zal bestaan, is
de geschiedenis niet voltooid en schrijft iedere dag historie bij.
NAWOORD
Met veel plezier hebben de onderzoekers gegevens en afbeeldingen verza-
meld over het Imminkplein. Dit is onder andere dankzij de bereidwillige
medewerking van vele personen die wij graag willen noemen en bedan-
ken: familie R.A.M, van Buuren, familie D. de Jong, de heer H.W. Luten,
de heer P. Rison, de heer B. Schimmel, de heer D. Jonker en mevrouw S.
Postma (Bewonersvereniging Europa-/Oranjekwartier.)
De werkgroep 'Imminkplein', Hans Jonkers, Ans van der Linden en
Saskia Raue.
Stichting
Historische Kring
IJsselstein
Redactie:
B. Rietveld
Meerenburgerhorn 10
3401 CD IJsselstein
tel: (030) 688 74 74
email: bariet®knoware.nl
Libertas, Bunnik
1384.704X
i
é
Drulc:
Uitgave:
nr. 91, juni 2000
ISSN:
Voorzitter:            J.C.M. Klomp
tel: (030) 688 28 52
Secretariaat:         C.J.H, van Dijk-Westerhout,
Omloop West 42,
3402 XP IJsselstein,
tel: (030) 688 36 99
Penningmeester: W.J. van Vliet
J.W. Frisolaan 7,
3401 AX IJsselstein,
tel: (030)688 16 60
Donateurs ontvangen het periodiek (4 uitga-
ven per jaar) en worden op de hoogte gehou-
den van de activiteiten. Nieuwe donateurs
kunnen zich aanmelden bij de penningmees-
ter waar tevens mutaties kunnen worden
doorgegeven. Voor inwoners van IJsselstein is
de bijdrage minimaal f 20,- (voor bedrijven
f30,-). Voor hen die buiten IJsselstein wonen
is de bijdrage resp. f 29,50 en f 39,50. Losse
nummers, voor zover voorradig zijn a f 7,50
verkrijgbaar via het secretariaat. Voor dubbel-
nummers is de prijs f 10,-
Banic:
Postbank, nr.: 4074718
20