|
t'U)\ :\r coi i<^ii^ M -^c
|
||||||||||
|
het regionale belang van
het basis-ziekenhuis' |
||||||||||
|
Van Sint Joseph-Gesticht tot Isselwaerde (1940-1970)
door Tonny de Jong-van Vliet en drs. Carla Rentinck
|
||||||||||
|
INLEIDING
In het vorige nummer heeft u kunnen lezen hoe de eerste inspanningen van
pastoor Brom in 1909 om te komen tot een vorm van professionele ziekenver- pleging te IJsselstein hebben geleid tot de bouw van het 'Sint Joseph-Gesticht' in 1927. Het artikel sluit af bij het begin van de Tweede Wereldoorlog. In ver- volg hierop wordt in deze uitgave de periode 1940-1970 belicht en de komende uitgave zal gewijd zijn aan de laatste jaren van het IJsselsteinse ziekenhuis. |
||||||||||
|
DE OORLOGSJAREN
De oorlog ging niet aan het ziekenhuis voorbij. Begin 1940 stegen de prijzen
voor levensonderhoud dus werd de pensionprijs met fl. 5,- per maand ver- hoogd. Eén persoon op twee kamers moest bovendien nog fl. i,- extra betalen. De heer J.G.F. Lamers had 'de Vereeniging' fl. 250,- nagelaten. Men kon hier- mee een deel van de schuld aan het Moederhuis betalen en er een nieuw huis- orgel voor kopen. Om tal van zaken te regelen kwam in augustus het bestuur bijeen. Dat bestond toen uit: pastoor W. de Grijs en de heren: C. Voorendt, A. V. Hienen, J. v.d. Laan, T. Overbeek, W. v.d. Voorn, J. Nieuwenhuys en B. Pompe. Er was één vacature door het overlijden van bestuurslid C. van der Linden. Er werd fl. 550,- betaald aan het 'Moederhuis' in Amersfoort ter voldoe- ning van achterstallige schuld. Eén van de patiënten was nog steeds fl. 57,10 schuldig wegens verpleging in het ziekenhuis. De zaak werd in handen gegeven van een deurwaarder. Het jaarverslag over 1940 vermeldt:
'......Donker zag ieder de toekomst in, toen over ons vaderland de oorlogsfakkel werd
gezwaaid en ons leger aan de Grehbelinie genoodzaakt was achter de Hollandsche
waterlinie terug te trekken. Duizenden Hollandsche soldaten en tallooze vluchtelin- gen trokken door IJsselstein, of bleven er achter. Ook het Pension onzer Vereeniging had eenige honderden militairen te huisvesten. |
||||||||||
|
. het belang van het regionale basis-ziekenhuis'
|
|||||||||
|
Ofschoon dit verblijf voor Pension en ziekenhuis minder aangenaam was en veel last
en hoofdbrekens aan de zusters bracht, werd dit leed met liefde gedragen. Na de capi- tulatie trokken de Duitsche soldaten ons land binnen en ook IJsselstein kreeg eenige honderden Duitschers ingekwartierd. Gelukkig bleef ziekenhuis en Pension gespaard, zoodat èn zieken èn ouden van dagen rustig konden blijven. Meerdere malen beleef- den Moeder-overste en zusters eenige angstige dagen; vreezende, dat ziekenhuis en Pension in beslag zouden worden genomen voor gewonde militairen.' Het verslag werd vervolgd met een opsomming van de feiten. Het pension was goed bezet, maar door de tijdsomstandigheden was de pensionprijs aan de lage kant. Ook het ziekenhuis had geen reden tot klagen. Doordat de rentebetalin- gen voortaan per i november gingen plaatsvinden, was er meer aan rente be- taald dan in 1939. Hierdoor bedroeg het resultaat over 1940 slechts fl. 978,76. |
|||||||||
|
Trappartij naar
de eerste
verdieping.
Foto van eind
jaren '30.
|
|||||||||
|
Het jaarverslag eindigde met de woorden: '.. en met de Eerwaarde Zusters, wie wij
zooveel dank verschuldigd zijn, kunnen wij elkander toeroepen het oude vaderland- sche gezegde: ende desespereert niet.' De bestuursvacature werd eind 1940 ingevuld door de heer N. Hartings zodat er
weer een 'werkman' in het bestuur zat. De boeken werden voortaan gecontro- leerd door het accountantskantoor Boerrigter te Utrecht. Begin 1941 wilde de bejaarde 'juffrouw' Van Schalk zich inkopen. Ze had genoeg
geld en stelde zich tevreden met een klein kamertje. Omdat men niet wist of het gesticht door de Duitsers gevorderd zou worden, durfde men deze nieuwe verant- woordelijkheid niet aan. Juffrouw Van Schalk mocht wel komen tegen het nor- male pensiontarief en als de tijden wat rustiger waren, kon ze zich alsnog inko- |
|||||||||
|
Gang op de eer-
ste verdieping. Foto van eind jaren '30. |
||||||
|
pen. Het bestuur van 'de Vereeniging' hield zich het recht voor te allen tijde de
inkoopsom op te eisen. Voorts moest juffrouw Van Schalk de zusters behulp- zaam zijn met allerlei werkzaamheden. Haar familie vond een bedrag van fl. 500,- te hoog en na enig overleg was iedereen tevreden met fl. 400,-. Mocht het niet tot inkoop komen, dan zou de familie fl. 2,- per week bijbetalen. Hier kwam echter niets van terecht en omdat juffrouw Van Schalk zoveel werk voor de zusters verrichtte, heeft zij nooit hoeven te betalen. Ook de tuinman, Anton van den Engel, vroeg vanwege de tijdsomstandigheden meer loon. Hij kreeg een gratificatie van fl. 25,- en aan het eind van het jaar nog eens dat bedrag. |
||||||
|
ié
|
|||||||||
|
. het belang van het regionale basis-ziekenhuis'
|
|||||||||
|
Op de bestuursvergadering van i6 mei 1941
werd een aantal problemen besproken. Als eer- ste kwam een brief van dokter Leering aan de orde waarin hij verschillende apparaten noem- de die nodig voor het ziekenhuis aangeschaft dienden te worden. Hiermee zou een bedrag van fl. 2.040,- gemoeid zijn. Omdat dit niet uit de gewone inkomsten betaald kon worden, moest in overleg met de dokter een keuze gemaakt worden. De markiezen konden niet hersteld worden omdat er geen linnen meer te krijgen was. Ook werd het moeilijker om aan Tuinman Anton ^^^^^^^^^^t^^^^l voldoende voedsel te komen. Daarom wilde de vanden Engel. ^^HHI^^^Rl^^^BB Overste graag een stuk land van ± 200 roe
huren om 60 hl aardappelen te verbouwen. De
kerk had een stuk land op Eiteren waarvan de pacht in november af zou lopen. Omdat men echter bang was problemen te krij- gen met de vaste huurders, besloot men het bij boer van Jaarsveld te Benschop te proberen. Die vroeg fl. i,- per roede en zou dan ook het land ploegen. Het jaarverslag over 1941 begint met: '........De zon kan worden verduisterd, doch niet alle lichten aan den Hemel worden
gedoofd. De oorlog woedt nog met onverminderde kracht, de toestand in de bezette
gebieden, ook in ons Vaderland, wordt van dag tot dag nijpender en alle menschen zien met bezorgdheid naar de toekomst. Meerdere gebieden worden in den ontzetten- den, vemielenden oorlog betrokken, talloozen menschen vallen te land- te water- en in de lucht. Waar zooveel leed wordt gebracht, zoovele menschen tot de bedelstaf komen, zooveel wordt vernietigd, zou men gaan wanhopen aan het voortbestaan- van alle zaken- van alle vereenigingen. Doch nog niet alle lichten aan den Hemel zijn gedoofd. De R.K. Vereeniging voor Ziekenverpleging te IJsselstein ontvangt nog licht'. |
|||||||||
|
De kosten voor een nieuw röntgen-apparaat, een operatielamp met leidingen
en het opknappen van de operatiekamer bedroegen enige duizenden guldens. Ondanks deze grote uitgaven draaiden zowel het pension als het ziekenhuis financieel positief en waren overbezet. Het aantal verpleegdagen in 1941 bedroeg 3755. Er waren gedurende het jaar 92 patiënten opgenomen, 38 opera- ties verricht, 635 mensen onder de hoogtezon bestraald en 12 overleden. Men verwachtte dat het aantal patiënten kon toenemen zodra dokter Leering een KNO-specialist had gevonden. Ondanks dat alles schaarser en duurder was geworden, bleek de winst fl. 3.245,91 te bedragen. In 1942 vond het bestuur door de bezettingsomstandigheden het wenselijk een
molestverzekering af te sluiten. Door de hoge kosten hiervan, werd besloten voorlopig voor één jaar te verzekeren. Voor het houden van de jaarvergadering moest toestemming gevraagd worden aan de bezetters. Die kon men krijgen, mits er geen onderwerpen van politieke aard ter sprake zouden komen. Een jaar later deelde de voorzitter mee dat er twee meisjes waren afgestudeerd als verpleegster. Zij waren ook bereid de huishouding waar te nemen en vroegen |
|||||||||
|
slechts fl. 2,50 per dag. Deze meis-
jes waren ook geslaagd als kraam- verpleegster zodat de klachten over onvoldoende kraamhulp verholpen konden worden. Verder kon de voorzitter nog melden dat minder- en onvermogenden nu gratis hulp van de vroedvrouw en fl. 55,- ont- vingen. Als deze vrouwen in het ziekenhuis bevielen, hadden ze in ieder geval 10 dagen goede verzor- ging en rust. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
: £ Mjüiiit.1^^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-^ fi^/^taH^^-trn,/cnü'n^af^^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ir^c'^ ^^(^ A
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■ 'i/
|
'^^«MM.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
' ^C^.^ty
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
<P
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
/f^t^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'T
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
' ^j—r,-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Zuster Seraphina Harmelink her-
innert zich de oorlogsjaren nog |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■&*^£- -
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
goed. Zij kwam vanuit Utrecht
naar IJsselstein. Ze vond de over- gang groot en IJsselstein zo rustig vergeleken bij Utrecht, hoewel het |
••M Mnur, aiti ■••n ondanttrm »•» /U/u-.^-'f- ''^<^'^'
polltt»k»M«ard taraprahB worden g«brBOttt. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Jlraot Bpoti Indlraet.
ABatardam. 2 SEP, 1942 "*
|
4/
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Da Procuraur-easeraal,
fgd. Oav.Dlreotaur tbd falltia.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
drukker was dan men in normale
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tijden in IJsselstein gewend was.
|
ng ■ aan het Hoold der
.'A ^■■-'■^ verzoek om |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De doktoren konden rustiger wer-
ken omdat hier minder luchta- larm was. Ze herinnerde zich dat de kamers aan de voorkant in gebruik waren voor de kraamafde- ling. Aan de zijkant was de polikli- niek en een kast van Zuster Paulina. De serre werd gebruikt voor ernstig zie- ken. Op de eerste etage bevonden zich twee kleine ziekenkamers en de opera- tiekamer, die de rest van de ruimte in beslag nam. Aan de zijkant was een grote wasgelegenheid en de röntgenafdeling, die in de oorlogsjaren druk werd gebruikt door mensen die er anders niet vaak kwamen: zij gebruikten de don- kere kamer van de röntgen, waar een radio stond zodat men kon luisteren naar de uitzendingen van radio Oranje! Het was een toevluchtsoord voor velen. Ook doktoren uit Utrecht kwamen er ongestoord binnen. De deur zat altijd op slot 'vanwege het stralingsgevaar'. Maar velen wisten wel beter. In het begin van de oorlog kwamen er wel soldaten om in de lege bedden te slapen. Om dit te voor- komen, kropen er vlug zusters in de lege bedden om ze te bezetten. Het was dan wel erg warm met habijt en al onder de dekens tot de soldaten weer weg waren! Wat eten betrof boften de zusters nog. Er waren veel goede gevers. Zij herinnerde zich van de Achtersloot de familie van Zijl, de familie Kromwijk en de familie van Zuster Gabriël van de Vegt. Zuster Paulina ging regelmatig op de fiets o.a. melk halen. Hoewel de doktoren na hun bezoek aan de donkere kamer keer op keer zeiden dat het einde van de oorlog nabij was, geloofden de zusters dat nog niet zo. Ook boven IJsselstein werd door de bevrijders Zweeds brood gedropt. Een gedeelte hiervan kwam terecht in de vijver van notaris Cool, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Verklaring van
geen bezwaar voor het houden van de jaarver- gadering 1942 door de Procureur- Generaal te Amsterdam. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
. het belang van het regionale basis-ziekenhuis'
|
||||
|
die naast het ziekenhuis aan het Kronenburgplantsoen woonde. De zusters
vonden het brood meer op een koekje van 'Verkade' lijken. Een andere zuster herinnerde zich dat van september tot oktober 1944 de 'Deutsche Wehrmacht' was ingekwartierd. De doktoren, verpleegsters en oppassers hadden 14 kamers in gebruik. Er waren 18 mensen van het 'Rode Kruis'. De pensiongasten moes- ten zich behelpen en 2 mensen gingen naar familie. Verscheidene keren werd er gedreigd dat de zusters het ziekenhuis dienden te verlaten, maar dat is er gelukkig nooit van gekomen. Omdat er gebrek kwam aan brandstoffen, werden er vruchtbomen gerooid. In 1945 waren alle kolen op en werd de kachel alleen aangestoken als er operaties waren. Op 24 april 1945 werden nog eens 8 kamers gevorderd door 10 Duitse officieren die bleven tot 8 mei 1945. Weer terug naar 1942, Van het bestuur van de 'Congregatie van Sint Jozeph' te
Amersfoort was bericht gekomen dat zij nu gaarne het pension met ziekenhuis wilden overnemen. Daarvoor moesten de accountantsverslagen van de laatste drie jaar worden opgestuurd. Na bestudering daarvan zou verder worden beslist. In een brief van 23 februari 1942 schreef Moeder Overste en zuster Maria Bernardo nog aan aartsbisschop Mgr. dr. J. de Jong: '...Volledigheidshalve deelen wij Uwe Hoogwaardige Excellentie nog mede, dat wij voor enkele jaren het aanbod ontvingen het St. Jozef ziekenhuis te IJsselstein over te nemen. Wij zijn daar toen niet direct op ingegaan, omdat deze inrichting toen nogal met onaanzienlijke tekorten werkte, en de Congregatie beschikte toen niet over zoveel onbelegde gelden als thans'. In een volgende brief werd, na overleg met de vicaris, uitvoeriger ingegaan op
de motieven voor de overname: '... Vooreerst wat de geldbelegging betreft, ten twee- de dat wij dan vrijer kunnen werken met de plaatsing en regeling der zusters.' In een brief van 29 november 1943 tenslotte vroeg zuster Maria Bernardo aan de aartsbisschop de definitieve goedkeuring voor de overname van het zieken- huis door de Congregatie van 'Huize St. Jozeph' te IJsselstein, met inbegrip van de gehele inventaris. Als voorwaarden werden vermeld: '.....De Congregatie neemt voor Hare rekening alle schulden ten laste van de Ver.
R.K. Ziekenverpl. pro resto. fl.iogy^o.- (Een honderd negen duizend zeven honderd
en vyftig gulden). Benevens verplicht Zij zich, op een tydstip te bepalen door de Ver.R.K.Ziekenverpl. een bedrag beschikbaar te stellen van ten hoogste fl.1^000— (Vyftien duizend gulden), ten behoeve van het Wit-Gele Kruis te Ysselstein, voor de aankoop van een eigen wykgebouw. De kosten van overdracht zyn voor rekening van de Congregatie.' Ook 'de Vereeniging' had haar redenen om tot verkoop over te gaan:
1. de resultaten van de exploitatie waren verschillende jaren van dien aard, dat
niet meer dan een matige rente over het kapitaal kon worden uitgekeerd. 2. te verwachten viel dat, als de oorlog voorbij was, de behoefte aan het wonen
in een pension zou verminderen, waardoor het gevaar bestond dat de exploitatie een nadelig saldo zou gaan opleveren. Het bestuur zag geen |
||||
|
kans op die exploitatie te bezuinigen. Dit kon wel door een congregatie, die
zelf eigenares was. 3. zoals al bij dergelijke inrichtingen het geval was, moest ook dit huis, zeker
na de oorlog, in veel opzichten gemoderniseerd worden, wilde het als pen- sion in trek blijven. 4. ook in het ziekenhuisgedeelte werden nieuwe eisen gesteld aan de inrichting
van ziekenzalen, operatiekamer enzovoort. In de behoefte aan afzonderlijke kinderkamers was al voorzien; de ruimte voor het daarin gevestigde consulta- tie-bureau vroeg dringend uitbreiding. Dit alles zou alleen mogelijk zijn door aantrekken van nieuw kapitaal, doch daardoor zou de financiële ver- antwoordelijkheid ook veel groter worden. Het bestuur durfde dit niet aan! 5. de moeilijkheden konden opgelost worden, als er een instelling kwam, die
op aannemelijke voorwaarden 'Huize St. Jozeph' wilde overnemen. Op 20 december 1943 volgde een buitengewone vergadering van 'de
Vereeniging' in de uitspanning 'Ridder St. Joris' waarin de leden met algemene stemmen de verkoop goedkeurden. De koop had nogal wat voeten in de aarde omdat de 'Commissaris voor niet-
commerciële Vereenigingen' de zusters wilde dwingen zijn toestemming voor de aankoop te vragen. Dit weigerden ze principieel en daarom hadden zij, in overleg met hun notaris, een huurcontract met recht van koop opgesteld dat niet geregistreerd hoefde te worden. Ze vroegen hiervoor goedkeuring aan de aartsbisschop. Deze antwoordde dat alles wel neerkwam op de wederzijdse goede trouw of goedwillendheid van beide partijen. Maar omdat een en ander was opgemaakt in overleg met een notaris, vertrouwde hij het wel, alhoewel hij zich persoonlijk van een oordeel moest onthouden. 'De Vereeniging' had wel goedkeuring voor de verkoop aan die 'Commissaris' gevraagd en gekregen. Door deze transactie zijn er meer gegevens bekend over het reilen en zeilen van 'Huize St. Jozeph'. De balans per 31 december 1943 liet zien: |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Op I januari 1944 werd de exploitatie van het pension en van het ziekenhuis
door de 'Congregatie' overgenomen, inclusief de daar aanwezige inventaris, in- strumenten, gereedschappen en installaties, met uitzondering van het gedeelte dat door het 'Wit-Gele Kruis' in gebruik was. Als huurprijs zou de 'Congre- gatie' alle renten en kosten van 'De Vereeniging' voldoen. Als de overheids- maatregelen het niet meer zouden beletten, kon de 'Congregatie' het pension, ziekenhuis en de tuin kopen voor de som van fl. 109.750,- zijnde het bedrag |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ié'
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
. het belang van het regionale basis-ziekenhuis'
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
van de schulden van 'de Vereeniging' onder voorwaarde dat ze alle lusten en las-
ten op zich zou nemen. De aflossingen die ze al gedaan had, werden dan op de koopprijs in mindering gebracht.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ook 'de Vereeniging' had nog
wensen. In het contract liet zij de voorwaarde opnemen dat de 'Congregatie' verplicht zou zijn de bestemming van 'Huize St. Joseph' te IJsselstein tot pension en ziekenhuis in stand te hou- den. De 'Congregatie' verplicht- te zich ook op een later tijdstip een bedrag beschikbaar te stel- len van fl. 15.000,- ten behoeve van het 'Wit-Gele Kruis' voor de aankoop van een eigen wijkge- bouw. In maart en april 1944 werd de overeenkomst resp. door de 'Algemene Overste' en 'de Vereeniging' getekend. In dit jaar werd zuster Theophila Meuleman tot overste benoemd in IJsselstein. In haar dagboek lezen we: '... we zijn God dank- baar dat we gespaard bleven van bombardementen.' De 'Congregatie' begon meteen |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
met de aflossing van de schul-
den. In 1944 werd al fl. 44.550,- afgelost en in 1945 nog eens fl. 35.100,-. Er werkten toen 16 zusters op de ziekenkamers op de begane grond.
Op de verdieping waren 16 pensionkamers.
Vlak na de oorlog, op 21 juni 1945, ging de verkoop aan de 'Congregatie' door
onder de eerder overeengekomen voorwaarden.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Lijst van geld-
schieters uit 1944. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
OPHEFFING VAN 'DE VEREENIGING'
Op 10 mei 1946 werd er een 'Buitengewone Algemene Vergadering' belegd
om tot ontbinding van 'de Vereeniging' te komen. Door de overname van zie- kenhuis en pension had zij geen reden meer voor haar bestaan. Helaas waren er slechts 4 bestuursleden en 4 gewone leden aanwezig zodat de ontbinding niet door kon gaan. Er kwam 5 juni 1946 een nieuwe vergadering en nu werd de 'R.K. Vereeniging voor Ziekenverpleging' met algemene stemmen ontbon- den. De voortrekkersrol was geëindigd. De kruisvereniging het 'Wit-Gele Kruis' ging gewoon door met haar werk in de wijk. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
NA DE OORLOG
Hierna is het enige jaren stil rondom ziekenhuis en pension. Er zijn maar
spaarzaam feiten te vinden. Wel zijn exploitatie-rekeningen bewaard gebleven van 1945, 1946 en 1947, die duidelijk laten zien hoe kleinschalig alles nog was. De eerste jaren na de overname sloot 'Huize St Jozeph' te IJsselstein af met een batig saldo van: |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Na de oorlog werd begonnen met het afschilderen van het binnenwerk.
Daardoor kon de boekwaarde van het gebouw op de balans verhoogd worden met fl. 5.000,-. Een beetje komisch doet de post 'inventaris fl. 140,-' aan met als verantwoording; '....nieuwe aanschaffing in ig4^, nadat alle Inventaris voordien door oorlogsgeweld nagenoeg geheel verloren ging.' Wat kon men voor dat bedrag aangeschaft hebben en wat moeten we onder 'oorlogsgeweld' verstaan? Het hogere batig saldo in 1947 was voornamelijk te danken aan een gift ad fl. 1.520,-. Zowel de pension- als ziekenhuisontvangsten stegen dat jaar iets, resp. fl. 1.274,27 en fl. 900,40. Er waren dat jaar 7912 verpleegdagen. Maar ook de kosten waren met ± fl. 2.700,- gestegen, o.a. door de posten 'brandstoffen' en 'onderhoud'. Het bedrag van de leningen was door aflossingen van fl. 22.600,- geslonken tot fl. 7.000,-. Er was, zo kort na de oorlog, nog gebrek aan alles. In een brief van 24 juli 1547
schreef de 'Provinciale Utrechtse Bond van het Wit-Gele Kruis' aan zuster Paulina over het gebrek aan fietsbanden: '......naar aanleiding van de moeilijkheid die U hebt ondervonden bij het aanvragen
van nieuwe banden heb ik mij in verbinding gesteld met zowel de leider van de plaat-
selijke distributie-dienst in IJsselstein als met het Centraal Distributie-kantoor. Medegedeeld werd dat er momenteel een geheel nieuwe regeling voor de banden-distri- butie is tengevolge waarvan individueel geen banden meer mogen worden verstrekt. Geadviseerd aan de Geneeskundig Inspecteur te vragen de beschikking te geven over 'n z.g. fout-band. Alle z.g. voorrangsgroepen zijn komen te vervallen. U moet dus afwachten het tijdstip waarop bandenbonnen worden aangewezen.' Zuster Paulina werkte samen met zuster Sita in de wijk. In 1948 vierde ze haar
40-jarig professiefeest. Ze was toen al 16 jaar in IJsselstein. Op 14 september 1948 vierde het ziekenhuis haar 25-jarig bestaan. De dag werd feestelijk ingezet met een mis in de parochiekerk. Er werd een actie gevoerd onder de bevolking van IJsselstein en de regio om geld in te zamelen voor een passend jubileumgeschenk. De opbrengst werd gebruikt om instru- menten aan te schaffen voor de operatiekamer. In het jaar 1950 was er voor het eerst sinds de overname door de 'Congregatie'
een nadelig saldo van fl. 7.231,30. Hierin weerspiegelde zich de kwetsbaarheid van pensionexploitatie waar voldoende inkomstenvermeerdering ter compensa- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
. het belang van het regionale basis-ziekenhuis'
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tie van prijsstijgingen niet mogelijk was. Het aantal verpleegdagen van het zie-
kenhuis liep achteruit van 8613 naar 7477. Ondanks de verhoging van de ver- pleegprijs met fl. 0,50 per dag daalden de ontvangsten van het ziekenhuis bijna met fl. 4.500,-. De hogere uitgaven voor brandstoffen, lonen, ligging, huishou- delijke kosten enz. deden het batig saldo van voorheen omslaan in een verlies. Toch vond het bestuur van de 'Congregatie' dat een huis dat zo goedkoop werd verkregen (balanswaarde fl. 116.000,-) rendabel te exploiteren moest zijn. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Voorgevel met
tuin gezien vanaf
het Eiteren in het
begin van de
jaren '50.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
overzicht van de jaren '50:
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
In 'Overzicht van de gegevens der Ziekenhuizen in Nederland' over het jaar
1953 blijkt in IJsselstein het aantal inwoners 4816 te zijn en het aantal bedden 26, zijnde 5,4 per 1000 zielen. Het ziekenhuis, dat in 1955 alle schulden had afgelost, wilde wel uitbreiden, maar kampte met zowel ruimte- als personeels- problemen. Daarbij kwam dat het werk voor zuster Thérèse te zwaar werd. Het |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
10
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De 'dienstmeis-
jes' in 1960. Op de foto: Anna Steenbrink, Mien van Hienen, Corry Straver, Clasien Pardoel, Ria Westerhout en Greet te Braal(. Wie de (jubile-
rende?) zuster is weten we niet. |
|||||||
|
bestuur verzocht de Overste van Amersfoort een nieuwe zuster te sturen. De
Overste antwoordde in een brief van 8 september 1956: '.....uw schrijven hier
ontvangen. Helaas kunt u van ons toch niet het onmogelijke vragen! Wat wij niet
hebben, kunnen wij niet geven.' En verderop in de brief: '....zoals U weet, is er in alle Congregaties een gebrek aan
roepingen en de liefdewerken breiden zich uit. Dus de schoen wringt aan 2 kanten'. Het speet de Overste heel erg niet te kunnen helpen. In een toelichting op de exploitatierekening van 1956 blijkt dat de prijsbeheer-
sing niet toe stond de niet-gedekte pensionkosten op de verpleegprijs van het ziekenhuis te verhalen. Daarom ging men in november 1956 over tot een prijs- verhoging van de pensiongelden van 20%. Deze maatregel was al veel eerder nodig doch stuitte af op de financiële onmacht der pensiongasten. Een groot deel van hen ging echter een hoger inkomen genieten als gevolg van de invoe- ring van de 'AOW'. De overste vond echter: '......deze prijsverhoging, die per 1 januari 1957 door zeer veel van dergelijke instellingen werd genomen, lokte nogal eens
geschrijf uit in de pers, doch m.i. zijn deze tarieven nog niet op het peil waarop ze moeten staan en vergeet men dat jaren lang deze instellingen de bewoners welbewust voor een te lage vergoeding hebben gehuisvest.' In 1958 kwam dokter E. Florijn, internist in Utrecht, twee keer per week
spreekuur houden. Hij werkte al eerder in het ziekenhuis.
Er waren nog 16 kamers in gebruik als pension, wat veel werk gaf voor de 6
|
|||||||
|
11
|
|||||||
|
ik.
É"" ^ '........het belang van het regionale basis-ziekenhuis'
|
|||||||
|
dienstmeisjes die hier werkten: 2 in de keuken, 2 in het ziekenhuis en 2 in het
pension. Ze moesten hard werken. Een van hen vertelde ons dat ze ook voor de zieken moesten zorgen zoals eten ronddelen en de operatiekamer schoonma- ken. Het gebeurde wel eens dat ze, omdat de zuster weg moest, bij een patiënt moest zitten die net van de operatiekamer kwam, dat vond ze heel eng. Het is dan ook een hele verantwoording als je pas 15 jaar bent! Ze had leuke herinne- ringen aan o.a. de 'hete bliksem' die ze boven op het kamertje aten. Toen later de opleiding voor ziekenverzorgster begon, werden ook de dienstmeisjes gevraagd daaraan deel te nemen. In oktober 1962 zou het nieuwe bejaardenhuis 'Mariënstein' gereed komen
met 120 kamers, 8 ziekenbedden en een kapel. Dan konden de pensionbewo- ners verhuizen en zou er eindelijk ruimte vrij komen in het ziekenhuis. In het ziekenhuis was geen laboratorium aanwezig. Eenvoudige onderzoeken deed men in de steriHsatieruimte die, evenals de operatiekamer, te klein was. In 1962 was het ziekenhuis echt aan uitbreiding toe. Door de aanvraag voor een bouwvergunning weten we iets meer over de situatie in dat jaar. In een brief aan de minister van 'Sociale Zaken en Volksgezondheid' stond: ... Het St. Joseph ziekenhuis te IJsselstein, gebouwd in 1929 (was 1927-red,) is
eigendom van de Congregatie der Zusters van St. Joseph te Amersfoort. Het bestuur berust bij deze Congregatie, terwijl de dagelijkse leiding is opgedragen aan de Moeder-Overste van het Ziekenhuis. Aan de instelling zijn de volgende specialisten verbonden: 1. Dr. CL. van Kossem, Chirurg
2. Dr. E. Florijn, Internist
3. Dr.J. Bimie, Gynaecoloog
4. Dr. W.F.]. Stöpler, Oor-neus-keelarts
5. Dr. A. Lamberts, Kinderarts
6. Dr. W. Stigter, Huidarts.
Het aantal personeelsleden bedraagt thans 28, waarvan 14 voor verpleging, poli-
kliniek en operatiekamer. Het ziekenhuis heejt van de oprichting tot heden een tweeledige functie gehad, daar het enerzijds een gelegenheid biedt tot verpleging en behandeling van patiënten en anderzijds tot huisvesting van bejaarden. Door het ingebruik nemen van vrijkomende zit-slaapkamers van bejaarden is sinds ig^g het aantal bedden van jo uitgebreid tot 40. Een verdere uitbreiding van het aantal bedden door ingebruikneming van de
enkele, nu nog door bejaarden bewoonde zitslaapkamers is niet mogelijk, daar deze kamers, gezien hun bouw, niet geschikt zijn voor ziekenkamers; bovendien te excentisch zijn gelegen en verstoken zijn van elke dienstruimte (keuken, spoel- keuken enz). Wat de tegenwoordige verpleeg-en behandelruimten betreft kan het volgende
worden opgemerkt: A. Ziekenkamers: het aantal bedden bedraagt 42, verdeeld over 14 kamers. Alle kamers bevatten in verhouding tot de grootte meer bed-
den dan gebruikelijk is. |
|||||||
|
12
|
|||||||
|
De zestien zus-
ters van de Congregatie, werkzaam in het ziekenhuis in de periode 1958-1960. |
|||||||
|
(Na een opsomming van de grootte der afzonderlijke
kamers:)Normaliter zouden op deze kamers ongeveer 2C) patiënten verpleegd worden. B. Dienstruimten: deze ontbreken, op één dienstkeuken en twee speelruimten na, geheel en al. Na een opsomming van de grootte van de polikliniek, de operatieafdeling, de
röntgenafdeling, het laboratorium, de verloskamer, de keukenafdeling, de lin- nenkamer, het magazijn, de technische voorzieningen, het mortuarium, de huisvesting van het personeel, de kapel en de administratie- en directieruimte: .....Het aantal inwoners in het rayon van het ziekenhuis nl. van de gemeenten
IJsselstein, Lopik, Benschop, Jutfaas en Vreeswijk bedroeg in igGi = 22681.
Bij de Provinciaal Planologische Dienst te Utrecht bestaan plannen tot uitbrei- ding van bewoning (tussen igGyigjo) in de driehoek IJsselstein-Jutfaas- Vreeswijk, welke geschat wordt op jo.000 inwoners. Derhalve wordt de grootte van het verzorgingsgebied rond 60.000 zielen om-
streeks 1970. Teneinde zowel de verpleegcapaciteit als de onderzoek/behandelings- ruimten aan te passen aan de reeds gebleken en te verwachten behoejte, is door het bestuur der Congregatie advies ingewonnen bij Dr. J. Ris, medisch adviseur en de Heer P. W. Lerou, architect. Na uitvoerige studie zijn bovengenoemde des- kundigen tot de conclusie gekomen, dat aanbouw van een polikliniek en/of opera- tieafdeling en eventueel andere voor behandeling benodigde ruimten slechts alleen voor deze afdeling(en) een oplossing zal brengen, maar van het geheel - gezien de |
|||||||
|
13
|
|||||||
|
. het belang van het regionale basis-ziekenhuis'
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
onder 1-16 boven omschreven ruimten -, geen bruikbaar ziekenhuis zal maken.
Medisch adviseur en architect zijn daarom tot het besluit gekomen ons Bestuur te adviseren tot de bouw van een geheel nieuw beddenhuis bestaande uit twee verpleegafdelingen van ieder jj bedden, terwijl de derde verdieping voorlopig de bestemming krijgt van huisvesting personeel. De in het oude gebouw dan vrijkomende ruimten zullen bestemd worden voor
polikliniek, uitbreiding operatieafdeling, röntgenafdeling, laboratorium en huis- vesting personeel. Het is de bedoeling deze nieuwbouw zodanig uit te voeren, dat bij een eventuele realisering van de plannen van de Provinciale Planologische Dienst, uitbreiding van het ziekenhuis mogelijk blijft. Ons bestuur heeft zich met de inzichten van medisch adviseur en architect ver-
enigd. Op grond van het bovenstaande wordt in beginsel goedkeuring verzocht voor de
uitbreiding van het ziekenhuis met op voorhand y^ bedden. De bouw van het nieuwe verpleeggebouw en de verbouwingen in het oude gebouw zullen door ons uit eigen middelen worden gefinancieerd. De bouwkosten worden door de architect geraamd op: 8400 mj af 140,- fl. i.iyS.ooo,-
Vermeerderingvoor verbouwing oude gebouw fl. ^0.000,-
Totaal fl. 1.226.000,- Onder verwijzing naar de bijlagen, welke o.i. voorshands geen nadere toelichting
behoeven, verzoeken wij u ons toestemming te verlenen de ontworpen bouwplan- nen te realiseren. Het Bestuur van de Congregatie der Zusters van St. Josefte Amersfoort.
Het geheel was getekend door de Algemeen Overste, de Vicaresse en de
Assistente. Een vergelijking in guldens van de exploitatierekeningen van 'Huize St. Jozeph' te IJsselstein: Kosten 1958 1959 1960 1961
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
14
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Opbrengsten
|
1958
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1959
|
1960
|
1961
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Geslaagden bij
de opleiding 'zie- kenverzorgster' in 1965. We zien zuster Irmgardis Hommenga en zuster Fortunata Kerkhof tesamen met de geslaag- den en kapelaan Bottenberg, meester Vugt en huisarts Bakker. De vrouw met de fles is Truus van Impelen. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Als we deze bedragen bekijken, kunnen we ons niet meer voorstellen hoe zo'n
klein ziekenhuis nog kon overleven. In een rapport aan de aartsbisschop '.... inzake Algemeen Economisch en Organisatorisch Vooronderzoek van het Moederhuis en de Onderhorige Huizen', opgesteld door het 'Economisch Bureau Dr. A.S.P. Stallaert NV' te Bussum wordt dan ook vermeld: '.... ook in IJsselstein komt de eigen vermogenspositie in een steeds verdergaande ongunstige verhouding te staan t.o.v. het voor grond, gebouwen en inventaris benodig- de kapitaal'. De kostenstijgingen werden mede veroorzaakt door een vergroting van de bed-
dencapaciteit. Het rapport vervolgde: '.... het komt ons wenselijk voor dat ook voor Huize St. Jozeph te IJsselstein, waar
blijkbaar een all-in-tarief wordt gehanteerd, een noodzakelijke tariefsverhoging moet worden aangevraagd. Opbrengst van pensiongelden vertoont ach- teruitgang. De vraag is, of het wenselijk is, om voor de toe- komst deze verpleeginstellingen en bejaardentehuizen onder één noemer te blijven handhaven, een en ander te meer omdat de relatief dure pensionruimten in verhouding tot de pensionprij- zen een te geringe bijdrage kun- nen leveren in de hoge vaste las- ten van de exploitatiekosten van de verpleegafdelingen'. Op IJ september 1962 begon
zuster Irmgardis Hommenga
met een eigen opleiding 'zie-
kenverzorgster'. Er hoefde
niet geadverteerd te worden
voor leerlingen want er waren genoeg aanmeldingen van de concurrerende
'Inas-opleiding'. Twee maal per jaar, in maart en september, begon een nieuwe
cursus die 2 jaar duurde en afgesloten werd met een officieel examen. Een
groep bestond gewoonlijk uit 6-8 meisjes. De theorielessen werden op zolder
gegeven, de praktijk op de zalen.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
15
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
It:
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
. het belang van het regionale basis-ziekenhuis'
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
In het archief van het 'College voor Ziekenhuisvoorzieningen' zijn vanaf 1955
enige bezettingsgegevens bewaard gebleven: |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
opnamen verpleegdagen % bezetting
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
In 1964 waren er 55 vaste bedden. Dit aantal werd regelmatig met noodbedden
uitgebreid tot 70! In de polikliniek behandelden de doktoren gemiddeld per werkweek: |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Vanaf 1958 tot mei 1964 weten we hoeveel röntgenfoto's er werden gemaakt en
over 1962, 1963 en 1964 (tot i mei) treffen we ook de gegevens aan over het aantal operaties: |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Dat wachtlijsten in de ziekenzorg niet alleen iets is van deze tijd blijkt uit het
feit dat er in april 1964 een wachtlijst was van 35 patiënten! De regiofunctie van het ziekenhuis bleek duidelijk uit de registratie van de woonplaatsen van de patiënten: IJsselstein, Lopik, Benschop, Vreeswijk, Jutphaas, Linschoten, Schoonhoven en De Meern. ■ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'Opscheples'?
Pan en borden lijken wel erg leeg! |
|||||||
|
De 'Werkcommissie' van de Ziekenhuiscommissie' kwam op 4 mei 1964 bij-
een om een nota te bespreken met daarin de volgende opsomming: De huidige situatie in het St. Joseph-Ziekenhuis is precair te noemen ten gevolge
van verouderde accomodatie en ruimtegebrek. Concreet kunnen hiervoor de vol- gende feiten worden aangevoerd: 1. Op min afmeer verantwoorde wijze is het aantal ziekenbedden momenteel
gebracht op ^^. Door het plaatsen van zogenaamde noodbedden is het aantal tegelijkertijd
opgenomen patiënten diverse malen tot ± yo opgelopen.
Het hijplaatsen van over-bedden is een doorlopende noodzaak.
2. De polikliniekruimte is ten enenmale onvoldoende. De polikliniek is thans
ondergebracht in één kleine ruimte terwijl minstens 2 polikliniekruimten nodig zijn. Daarenboven is er slechts een kleine wachtkamer. j. In de onder 2 genoemde ruimte moeten ook de 8 aan het ziekenhuis verbon-
den specialisten spreekuur houden. Een dokterskamer ontbreekt in het zie- kenhuis. Tijdens de spreekuren van de specialisten moeten er vaak van de 40 d ^o patiënten diverse patiënten op de gang van de ziekenafdeling wachten. 4. Er is slechts één te kleine operatiekamer, waar alle operaties, septische en
niet septische en de tonsillectomieën geschieden. 5. De verloskundige afdeling is veel te klein en is gelegen naast deze niet a-septi-
sche operatiekamer. 6. Het laboratorium kampt met ontstellend ruimte-gebrek. Het uitgebreidere
routine-onderzoek voor de gewone interne patiënten kan hier zelfs niet geschieden. |
|||||||
|
17
|
|||||||
|
Èk'........
|
. het belang van het regionale basis-ziekenhuis'
|
|||||||
|
7. De röntgenkamer is dusdanig klein, dat het nieuwe grotere röntgenapparaat
- dat i.v.m. slijtage van het huidige hoognodig aangeschaft moet worden- aldaar niet geplaatst kan worden. 8. Van de para-medische therapie is alleen ruimte voor de electro-therapie aan-
wezig, die nog veel te klein is. Revalidatie-ruimte is alzo niet aanwezig. 9. De ruimte op de kinderafdeling is te beperkt om aldaar boxen te plaatsen.
10. De keuken dient hoognodig uitgebreid te worden; de broodkamer is momen-
teel in de kelder ondergebracht. 11. Op de afdelingen ontbreken dagverblijven en bedieningskeukens voor de
patiënten. 12. Er zijn op zolder slechts enkele afgetimmerde kamertjes voor het interne
leken-personeel; eveneens ontbreekt voor hen een recreatiekamer, terwijl voor het verplegend personeel geen leslokalen aanwezig zijn. 13. De woon- en leefruimte voor de religieuze zusters is ten enenmale en perti-
nent onvoldoende. Uit het 14. Een mortuarium is in bedroevende staat aanwezig.
'Zenderstreek- 15. De huidige ruimte voor de administratie is veel te beperkt.
nieuws'
van 30 april Aanvankelijk dacht het bestuur dat door uitbreiding en sanering de kwestie wel 1964. kon worden opgelost. Maar de snelle ontwikkeling, waaronder een grotere toe- loop van patiënten uit Zuid-West Utrecht, de sterk verouderde accomoda- PPVRaAPD- ■ ■ tie in het bestaande gebouw en vooral ■ het gebrek aan voldoende bouwterrein
^_^^ ^ • bij het 'St. Joseph-Ziekenhuis', noopten
St* JoSCpn-ZickenhuiS het bestuur de eerder ingediende bouw-
■ jj 1 i • - > ■ aanvraag weer in te trekken. In de
. IC.IJSSClSwClU ■•., \ ..;,.;,■:-' zekerheid dat verbouwing van het zie-
J ■%«+♦#* ivinSoïnct kenhuis een onverantwoorde investe-
,;lWvv IICllw lllCidJwv ■/ '.V\ ring van een groot kapitaal zou beteke-
u' «1. j l""! ■"' èü,i- nen, waarmee het probleem van de zie-
voor nUlSnOUUGlIJK WOrK kenverpleglng in Zuid West Utrecht
, v-,;i , . - ■ ; . ' • , . 'V ' :' slechts zeer ten dele en zeer voorlopig
Zich aan te melden bij de Moeder Overste tot een oplossing ZOU komen, dacht het
>' Kronenburgplantsoen 3 - jj;.., v-x >• '■ ■ ■ bestuur de oplossing te moeten vinden
, in de bouw van een nieuw streekzieken-
huis. B en W van IJsselstein zegden in
principe toe een bouwterrein bij de Paardenlaan van 2 a 5 ha te zullen bestemmen voor ziekenhuisbouw. Dit ter- rein lag vlakbij een knooppunt van wegen, die Zuid-West Utrecht (gingen) doorkruisen en lag in die sector van de gemeente IJsselstein, die grensde aan de gemeenten Jutphaas en Vreeswijk. Het geprojecteerde centrum van het plan 'Doorslag' lag op i a 2 km afstand, zodat de nieuwe bevolkingsaanwas daar opgevangen kon worden. Door het Dr. Veeger-Instituut te Nijmegen was een onderzoek gedaan naar de behoefte van het verzorgingsgebied IJsselstein. De hoofdconclusies uit het rapport waren: |
||||||||
|
I 18
|
||||||||
|
1. Er valt een belangrijke stijging te constateren in de oriëntering op het St.
Joseph- Ziekenhuis te IJsselstein van de gemeenten behorende tot het verzor- gingsgebied. Verwacht moet worden, dat deze oriëntering belangrijk zal gaan toenemen, indien te IJsselstein een betere ziekenhuisvoorziening zou komen. 2. Op grond van de onder i genoemde stijging en de verwachte bevolkingsgroei
in het rayon IJsselstein moet aangenomen worden, dat in igy^ de rayonbe- volking van Het Katholieke Ziekenhuis te IJsselstein ± ly.ooo inwoners zal tellen. Hierbij is nog geen rekening gehouden met de realisering van het plan Doorslag. Onder rayonhevolking wordt hier verstaan, dat gedeelte van de inwoners uil Zuid-West Utrecht, dat zich in geval van ziekte op het IJsselsteinse ziekenhuis zal oriënteren. j. Uitgaande van de landelijke cijfers betreffende opnemingsfrequentie (85
%oj, gemiddelde verpleegduur (16 dagen) en bezettingsgraad (85 %) is voor bovengenoemd aantal rayon-inwoners een ziekenhuis met een capaciteit van ± 12^ bedden noodzakelijk. 4. In het kader van de integrale gezondheidszorg lijkt het zeer gewenst om voor
het rayon IJsselstein te komen tot de oprichting van een verpleegtehuis, dat functioneel aan het te bouwen ziekenhuis gebonden zal zijn. Een aanvraag met deze strekking was op 24 december 1963 al naar de minister
gegaan. De 'Congregatie' wilde het nieuwe regionale ziekenhuis en het ver- pleegtehuis wel weer bedienen. Ze zagen graag dat hun werk van bijna veertig jaar, waaronder vooral in het begin moeilijke jaren van pionierswerk, voortgang zou kunnen vinden in een nieuw ziekenhuis met 125 bedden. Op 19 augustus 1964 schreef de 'Algemeen Overste' aan de aartsbisschop: In juli werd een begin gemaakt met de bouw van een nieuwe kapel, die 12 okto-
ber igGj gereed kwam en door de Zeereerwaarde Heer Pastoor Gerritsen werd ingezegend. Van de oude kapel werden 3 nieuwe ziekenkamers gebouwd, die begin december van dat jaar in gebruik werden genomen. Het St. Jozef-zieken- huis is i.v.m. de groei van de bevolking te klein geworden en ook de accomoda- tie vraagt voor een deel om aanpassing. Na een diepgaand wetenschappelijk onderzoek terzake door het Dr. Veeger Instituut te Nijmegen (verbonden aan de R.K. Universiteit) heeft de Congregatie een officieel gemotiveerd en gedocu- menteerd verzoek om medewerking ingediend bij het Ministerie van Sociale Zaken en Volksgezondheid, teneinde op korte termijn te komen tot de bouw van een nieuw regionaal ziekenhuis voor Zuid-West-Utrecht. Intussen probe- ren ze van Prot. Chr. zijde een spaak in het wiel te steken, waardoor stagnatie bij het Ministerie is ontstaan. Wij hopen echter nog steeds op een gunstig antwoord voor een R.K. regionaal
ziekenhuis, dat, voordat de nieuwbouw begint overgedaan zal worden aan een nieuw in het leven te roepen Stichting. Ja, er waren kapers op de kust! Op 14 november 1963 was voor notaris B.
Stasse te IJsselstein de acte van oprichting verleden van de 'Stichting Interkerkelijk Protestantse Ziekenverpleging IJsselstein e.o.', met als doel te |
|||||
|
19
|
|||||
|
ié'........
|
. het belang van het regionale basis-ziekenhuis'
|
||||||||||||
|
komen tot oprichting van een ziekenhuis met ± 125 bedden. Gezien de situatie
en de toekomstige uitbreiding van IJsselstein en zijn omgeving was het bestuur van deze nieuwe stichting van mening dat het gewenst en noodzake- lijk was, dat er een goed geoutilleerd protestants streekziekenhuis te IJsselstein |
|||||||||||||
|
zou worden gevestigd. Dit bestuur vroeg in beginsel ook goedkeuring voor de
bouw van een ziekenhuis met 125 bedden. EindeHjk ontving de 'Congregatie' begin 1965 een brief van de staatssecreta-
ris met de principiële goedkeuring (nr. 93374) voor de bouw van een zieken- huis met 125 bedden ter vervanging en uitbreiding van het bestaande zieken- huis. In november 1965 werd ook de samenwerking met het St. Antonius- Ziekenhuis te Utrecht vastgelegd. Samenwerking en functionele binding met een groot algemeen ziekenhuis was een van de voorwaarden die de minister gesteld had. Hierna kwam de bevestiging van de beginselverklaring en kon er een architect aangesteld worden. |
|||||||||||||
|
Vooraanzicht van
het ziekenhuis in
1969.
|
|||||||||||||
|
STICHTING ST. JOSEPH ZIEKENHUIS
In 1965 besloot het bestuur van de 'Congregatie' over te gaan tot oprichting
van de stichting 'Stichting St. Joseph Ziekenhuis'. Het 'Centraal Bureau voor het Katholieke Ziekenhuiswezen' te Den Haag had al eerder geadvisserd te komen tot de vorming van een lekenstichting voor het ziekenhuis te IJsselstein. Deze geplande overdracht van het beheer over dit ziekenhuis lag dus geheel in de lijn van de ontwikkeling. Hun advies aan aartsbisschop Alfrink was dan ook kort maar krachtig: doen! |
|||||||||||||
|
20
|
|||||||||||||
|
Gezien de snelle ontwikkeling in de gehele streek ten zuidwesten van Utrecht
was het aanbevelenswaardig om het nieuwe ziekenhuis niet een uitsluitend rooms-katholieke signatuur te geven maar er een interconfessioneel ziekenhuis van te maken. Daartoe werd het bestuur uitgebreid met leden uit hervormde en gereformeerde kring, terwijl ook plaats werd ingeruimd voor niet-confessio- nele vertegenwoordigers. Dit principe werd ook in de medische- en verplegende staf doorgevoerd. In de statuten stond nog wel in artikel 2 als doel genoemd: ..... al of niet specialistische medische behandeling, verpleegkundige verzorging
en/of verloskundige bijstand te verstrekken aan zieken en patiënten in de ruim-
ste zin en het verlenen van daarmede verband houdende diensten, een en ander op de grondslag der Katholieke beginselen. en in artikel 3:
de stichting tracht haar doel te bereiken door:
a. het beheren, exploiteren, instandhouden en zonodig het nieuwbouwen en/of
uitbreiden van een of meer ziekenhuizen en/of verpleeghuizen met bijbeho- rende inrichtingen; b.het samenwerken met andere instelllingen met een gelijk of aanverwant doel,
in het bijzonder met de stichting: "Stichting Sint Antonius Ziekenhuis", gevestigd te Utrecht: c. de bevordering van het medische wetenschappelijk werk;
d. de opleiding van medische specialisten en verplegenden;
e. alle andere middelen, die voor het doel bevorderlijk zijn en daarmede veiband
houden. In de statuten werd ook vastgelegd, dat in het bestuur, bestaande uit tenmin-
ste 5 leden, een of twee leden werden benoemd door de 'Stichting Sint Antonius Ziekenhuis' te Utrecht. De aartsbisschop mocht aan het bestuur nog een 'BisschoppeHjk Commissaris' toevoegen, die katholiek priester moest zijn en belast werd met het toezicht op de geestelijke en godsdienstige belangen van de stichting. De eerste bestuursleden werden, afwijkend van hetgeen over de samenstelling in de statuten was vastgelegd, benoemd: 1. J.Th. J. Bissels, voorzitter
2. B.G.M. Pompe, vice-voorzitter
3. CL. Karremans, secretaris
4. J.A. van Mil, penningmeester
5. A.H. Derks
6. drs. C.H.G.M.Kuitenbrouwer
7. mr. A.H. van der Post
8. S.J. van Rooijen-van Dijk
9. W.G.M, van Schalk
|
|||||
|
21
|
|||||
|
Sk-
|
||||||||||||
|
. het belang van het regionale basis-ziekenhuis'
|
||||||||||||
|
Het eerste
bestuur bij gele- genheid van het aantreden samen met de dagelijkse leiding van het ziekenhuis op de trap van de hoofdingang. Op de foto ont- breekt bij het bestuur de heer W.G.M, van Schaik. |
||||||||||||
|
De 'Stichting St. Joseph Ziekenhuis' (opgericht 9 november 1965) nam per i
januari 1966 de leiding en het beheer van het 'St. Joseph-Gesticht' over. De overnamesom van het ziekenhuis (grond, gebouwen, technische installaties en inventarissen) bedroeg fl. 550.000,-. Dokter Florijn werd aangesteld als geneesheer-directeur. Hij werd in de gele-
genheid gesteld een cursus hiervoor te volgen. Zijn scriptie bij deze opleiding ging over de voor- en nadelen van het kleine ziekenhuis. Dat kon hij ook in de praktijk benutten! De heer W.J.A. van Beek werd economisch-directeur. In de loop van 1966 kwam zuster Nicodema als verpleegkundig adjunct-directrice de gelederen versterken. Dokter Florijn begon met het aanvragen van de officiële status als ziekenhuis. Dat was er voordien nog nooit van gekomen! Om de eerste nood te lenigen werd met een noodbouw begonnen waarvan in december al een gedeelte in gebruik kon worden genomen. Eind 1966 werd het nieuwbouwplan toegezonden aan de minister van 'Sociale Zaken en Volks- gezondheid'. De geraamde kosten waren fl. 14.820.000,-. De inhoud van het gebouw zou bijna 40.000 m' worden. Uit het patiëntenbestand blijkt, dat in het jaar waarin het bestuur het intercon-
fessionele karakter ging voorstaan 47% van de patiënten uit de protestants- christelijke en 46 % uit rooms-katholieke kring afkomstig was. Vanaf I januari 1969 gingen de zusters op lekenbasis werken en 14 dagen later
gingen er 9 zelfstandig wonen in de Maria Louiselaan 5 en 7. De overige 7 ble- ven in het ziekenhuis. Ze kregen nu meer vrije tijd om parochiewerk te doen. Toch was die vrije tijd nog beperkt: ze moesten wel eerder van vakantie terug- komen als de peren rijp waren, want dan moest er geplukt worden! Het aantal bedden nam in de volgende jaren toe: 1969 79 bedden /
1970 III bedden /
1974 119 bedden ' |
||||||||||||
|
Zonnewijzer in
de tuin van het Moederhuis te Amersfoort, aan- geboden door het nieuwe bestuur ter gelegenheid van de verzelfstandi- ging van het IJsselsteinse zie- kenhuis. |
||||||||||||
|
22
|
||||||||||||
|
Ook het aantal personeelsleden nam toe. In 1966 waren het er 60, in 1969 al
98 en in 1970 werkten er 103 mensen op basis van een volledige dagtaak. De bouw van een nieuw ziekenhuis stuitte echter op financiële problemen. Daarom werd voorgesteld 125 ziekenhuisbedden te nemen en 100 verpleeg- bedden op hetzelfde terrein ter vervanging van het bestaande 'St. Joseph Ziekenhuis'. Een brief met die strekking ging op 11 december 1969 naar het ministerie onder verwijzing naar de principiële goedkeuring van 25 februari 1965. Deze aanvraag verving het nieuwbouwplan van 29 december 1966. In een memorandum van 14 oktober 1970, '.....betreffende nieuwbouw en uitbrei-
ding van het Sint Joseph Ziekenhuis te IJsselstein' bracht het bestuur naar voren dat: het nieuwe ziekenhuis ook als een waardevol experiment op het terrein van de extramurale gezondheidszorg in de regio beschouwd zou kunnen worden en wel in de volgende opzichten: a. door de aanwezigheid van het Sint Joseph Ziekenhuis is in de regio reeds een
goede extra-murale zorg ontstaan door het nauwe contact van bestuur, direc- tie, huisartsen, specialisten en kruisverenigingen; b. bijscholingscursussen in verpleegkunde en medische vooruitgang voor alle in de
regio wonende en werkende verpleegkundigen -zoals wijkverpleegsters, verpleeg- sters in de rusthuizen en kraamverzorgsters- worden regelmatig vanuit het zie- kenhuis gegeven, evenals wetenschappelijke samenkomsten voor de huisartsen; c. in opzet is een kraamkliniek bij het ziekenhuis aanwezig, waarin - onder ver-
antwoording van de drie kraamverenigingen - de bevallingen, verzorging van moeders en zuigelingen etc. plaats zullen vinden, waarbij de specialisten in het ziekenhuis overgenomen worden. Het is de bedoeling van het bestuur deze kraamkliniek naast het ziekenhuis te
realiseren, waarbij het ziekenhuis alleen een organiserende taak heeji en de supervisie uitoefent. Tevens zal hiermede een bijdrage geleverd worden aan een verdere goede opleiding van de kraamverzorgsters. Door deze extra-murale zorg, waardoor de huisartsen, wijkverpleegsters, de kraamverzorgsters en de pastorale zorg hij het gebeuren in "hun ziekenhuis" betrokken worden, wordt onzes inziens nog eens het regionale belang van het basis-ziekenhuis onderstreept. Dit belang werd gestaafd door de groeicijfers eind jaren '60 waarmee de verde-
re uitbouw van het ziekenhuis en de langere toekomst gewaarborgd leek: |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
23
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
it'
|
|||||||||||||||||||||||||
|
. het belang van het regionale basis-ziekenhuis'
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Bronnen:
- Gemeentearchief IJsselstein (GAIJ): Raadsverslagen, Notulen der vergadering van B&W der
Gemeente IJsselstein, Archief Kruisverenigingen, Dossier Besmettelijke ziekten menschen, Ziekenbarak, Verslagen van den Toestand der Gemeente IJsselstein. - Rijksarchief Utrecht (RAU), Bisschoppelijk Archief: Congregatie van St, Jozef , Parochie
IJsselstein, Kruisverenigingen, Het Centrum, Utrechts Nieuwsblad. - Archief HKIJ: Provinciaal Blad, Het Centrum, Utrechts Nieuwsblad, De IJsselsteiner,
Zenderstreeknieuws, Notulenboek van de R.K. Vereeniging voor Ziekenverpleging deel 2, Groot Utrecht. - Archief van het Nederlands Ziekenhuis Instituut (NZi) Utrecht, dossier IJsselstein RKZ
Isselwaerde. - Archief van de Congregatie van de Zusters van St. Jozef te Amersfoort.
- Archief Isselwaerde.
- Collectie R.J. Ooyevaar, IJsselstein.
- Privècollectie T. van Vugt-Diegel.
- Archief A. van Doorn, Schoonhoven.
- Privècollectie C. van Rossum - Pardoel.
- Archief L. Murk, IJsselstein.
Veel dank zijn wij verschuldigd aan de heer H. Luten vanwege zijn welwillende medewerking in
het Gemeentearchief te IJsselstein. |
|||||||||||||||||||||||||
|
Stichting
Historische Kring IJsselstein |
|||||||||||||||||||||||||
|
Redactie:
|
S. van Lexmond
Koperwiekweg 5 3403 ZT IJsselstein tel: (030) 656 00 28 e-mail: sandra.van.lexmond ©webbox.com Libertas Grafische
Communicatie, Bunnik 1384.704X
|
||||||||||||||||||||||||
|
Uitgave:
Voorzitter: |
nr. 98, juni 2002
J.C.M. Klomp
|
||||||||||||||||||||||||
|
tel: (030) 688 28 52
Secretariaat: M.E.J. Winkelaar-Wulfert
Herteveld 2, 3401 HL IJsselstein, tel: (030) 688 40 80 Penningmeester: J.G. Klein
Banl<: Postbank, nr.: 4074718
Redactie: B. Rietveld
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Drulc:
|
|||||||||||||||||||||||||
|
ISSN:
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Donateurs ontvangen het periodiek (4 uitgaven
per jaar) en worden op de hoogte gehouden van de activiteiten. Nieuwe donateurs kunnen zich aanmelden bij de penningmeester waar tevens mutaties kunnen worden doorgegeven. Voor inwoners van IJsselstein is de bijdrage minimaal € 9,25 (voor bedrijven € 15,-). Voor hen die bui- ten IJsselstein wonen is de bijdrage resp. € 14,50 en € 20,- Losse nummers, voor zover voorradig zijn a € 3,50 verkrijgbaar via het secretariaat. Voor dubbelnummers is de prijs €5,00 |
|||||||||||||||||||||||||
|
24
|
|||||||||||||||||||||||||