-ocr page 1-

			EEN CLUYTE VAN PLAYERWATER
						TAFELSPEL.
		EITGEGEVEN VOLGENS EEN HAiVDSCHRlFT VAPI DE XV6 EEUW UlT DE ARCHIVEN DER ACADEJIIE VAN ANTWERPEN , VOORTKOMENDE VAN DE Sto LUCAS GILDE MET KORTE AENTEEKENINGEN noun F. H. MERTENS,
					STABS BIBLIOTHKKARIS TE ASTWERPEH.
				GEDRIJKT VOOR DEN UITGEVER.
							1838

-ocr page 2-

			VOORREDE.
		Het tooneelspel, dat wy hier in het licht geven, behoorttot die stukjes die menTafelspelen noemde, van dewelke den H. J. F. Willems {Belgisch Mu- seum. D. 2. hlzz. 102 en volgg.) er dry komt uit- tegeven. Alhoewel het onze met deze laetslen, vooral met het tweede , veel overeenkomst schynt te hebben, toont de spelling doch dat het veel ouder is. Voor eenige jaren hebben wyhetzelve afgeschre- ven, naer een HS. te dier tyd ter archiven onzer Academie berustende , hetwelk volgens eene oude aenteekening op deszelfs omslag, nog meer dezer spelen moet ingehouden hebben. ■ Zeer waerschy- nelykis ons eenige dat daerin overig was, afkomstig 1 Zie Fr. J. Mone. Ubersichl tier Wiedeilandischen Volks-Lileralur allerer zeUttbin- gen 1838. in 8» bl. 367 - 368.

-ocr page 3-

			VI —
		van de S.-Lucas glide, en opgesteld na de vereeni- ging dezer gilde met de rederykers van de violieren.* Het onderwerp geeft geen bewys dat ons spel, als den H. Baron van Ertborn geloofde, in het be- ginsel der geestelyke omwentelingen der xvje eeuw zou opgesteld zyn geweest, daer men reeds in de gedichten van Van Maerlant, Reinaert de Vos, en andere vroegere schrften menigvuldige uitvallen tegen de geestelyke persoonen ontmoet. « De sati- rische dichtstukken, zegt Mone (Ubersicht, bl. 14), van Reinaert de Vos af tot het minste schertsliede- ken, waren in de middeleeuwen, wanneer nog alles een geloof had, wel is waer arglistig, doch vreedzaem; de geloofsleer wierd daerdoor niet aen- gegrepen. » Men kan dus uyt het voorwerp niet anders afleiden dan dat er in onze rederykkamers een zeer vrye geest bestond, waeraen alleen tcr gelegenheid van de reformatie een teugel werd gesteld door het censueredikt van Karel V. van 1550. De naem van cluyte die men gemeenlyk aen deze stukjes gaf, is niets anders dan wat menheden eene klucht zou noemen. Plaeyerwater beteekent zoo veel als speelwater, of water dat men uitlauter spel, voor de klucht, zulken naem geeft. De wortel is plaren freq. pladeren, d. i. ludere,jocari, nugari, * 1. C. E. Baron Van Ertborn, Geschiedkundige aenteekeningen aengaende de St«-Lucas Gilde en de Ilederyk-kamcrc .. te Antwerpen. Antwerpen 1822. in-8. bl. 9, en volgeude.

-ocr page 4-

		— VII — verwand met het engelsch to play, en ook met ple- gen.i Zie hier nu den korten inhoud van ons tafelspel. De personagien zyn vier : namelyk Werenbracht, een herbergier, zyn wyf, een man met eenen hoen- derkorf, en eenpape. Werenbrachts wyf gelaet zich ziek te zyn, en zegt dat zy niet dan by het plaeyer- water baet te verwachten heeft; dat men in Oost- Iand moethalen : Werenbracht begeeft zich spoedig op de baen, maer ontmoet eenen man met eenen hoenderkorf geladen, die by hem pleegtte herber- gen, en dus eenigzins weet wat er in huis omgaet: deze vraegt hem de reden van zyn vroegtydig uit- gaen; Werenbracht vertelt zyner vrouwe ziekte, en van het water dat hy in Oostland loopt halen om haer te genezen. Die wachten kan, krygt som- tyds wel wathy verlangt, zegt hem de man, verhaelt hem dat zyn wyf met eenen kapellaen heeft afge- sproken, en dat het plaeyerwater niets anders dan een middel is, door haer bedacht, om haren man van huis te verwyderen; met een woord hy haelt Werenbracht over om in zynen hoenderkorf te gaen zitten, om hem alzoo in huis te brengen, en hem ooggetuigen te maken van al wat hy hem komt te zeggen. Werenbracht nu in zyn huis zynde, ziet, in den hoenderkorf gedoken, al wat er omgaet; en 3 Zie Ten lUle. Afleiding. II. bl. 312.

-ocr page 5-

		— VIII — lioort dc liedckens die onder het drinken, op zyne kap beurtelings door de beide geliefden worden ge- zongen. Eindelyk springt hy uit den korf te voor- schyn , begiet zyn wyf, en den pape deftig met stokslagen, dat hyhier plaeyerwater noemt; en dryft ze beide der deure uit. Men oordeele op het lezen van den eenvoudigen en geraakkelyken samenhang, van styl, en spreekwoorden, en men zal wellicht bekennen dat het stukje verre de dry bovenge- melde overtreft in het komische, en dat het iets recht Plautisch oplevert. Uit de spelling is het moeielyk te cordeelen in welk gewest van ons land de klucht geschreven zy, eenige byzonderheden zyn omtrent dezelve echter op te merken; in staet steeds voor en voegw , en omgekeerd op eenige plaetsen en voor in; my en myt, voor mew en men het; dyte voor datte [dat); omklanken of vokaelverwisselingen en samentrek- kingen zyn er gemeen met de spelling van den tyd; voor dezelve kan men het Glossarium, op het einde geplaetst, nazien. Het IIS. was, zoo het scheen van eene latere hand, mogelyk ook wel van den schryver zelve, op vele plaetsen veranderd, of veel eer de verbeterde klad des schryvers te zyn; de eerste stellen hebben wy zoo veel mogelyk in de aenteekeningen trachten de behouden; zy zyn met de letters P. M. geteekend, de verbeteringen hebben wy in den text gevolgd.

-ocr page 6-

				EEN CLUYTE
			VAN PLAYERWATER.
		EEN MAN EN HEET WERRENBRACHT. Och bedruecht man van hertlen , zere tongemake, Wat salic nv allene op dese alleyndege werelt maken ! Tsal nv gesceyden worden, alleyndich man! Dliefte paer voles, dat noyt binnen der weirelt quam. 5 De vrucht van ons beyen es nv ten eynde. Jc mach wel ropen met alien, icben de gesceynde, Verliesie my wyf. Sy heet siec gewest alien den dach. Lieue dochter, hoe vaerdy ? DWYF. Zere qualic, lieue her Werenbracht, 10 Eest met my gestelt, soe ghy siet, wachermen! WERRENBRACHT. Laet staen v derlic kermen, En wilt my v verdriet voer ogen leggen. DWYF. Och! my gebrech en maghic v niet al seggen, Lieue Werenbracht; ten sou my niet betamen. WERRENBRACHT. 15 Soudy v voer my seamen, V gebrec te seggen : nv horic wonder dan. 6. Ik ben de geschonde. — 7. P. M. Soo eest al quay yracht. — 13. P. M. V al niet seggen. 1

-ocr page 7-

			— 2 —
		DWYF. Och! jaic, lieve man, Jc en mach v myn verdriet niet beseffen. WERRENBRACHT. Ja, waerby? DWYF. 20 Gby cont my qualic verleggen oft verheffen, Tes v te moeylic nacht nae naecht. WERRENBRACHT. Ten es seker, lief. DWYF. Ic behoeft te vele. Tes buyten uwer macht. Sy es v te pynlic, myn moeyte ; hoort myn vermaen ; 25 Want ic behoefts te vele. Ic ben so siech! WERRENBRACHT. Och lieue wyf, ic sal v by staen, Tot in deynde van ouwer noot. DWYF. Lieue Werenbracht, hout my thoot 30 Met beyen handen, in douwet met dallen styft. WERRENBRACHT. Hoe? Alsus? 18. Beseffen stael hier vonr doen begrypen, te kennen geven. — 20. P. M. Verleggen, vercrnyen.— 22. Ten is zeker, geenszins, het is niet soo.— 23. P. M. Allen den dacht. 24. P. IB. Will wel verstaea. — Heeft te veel aen. — 25. P. M. Ben wat moeilych. — 29. Thoot, het hoofd.

-ocr page 8-

			- 3
		DWYF. Ja, maer ghy syt my te zere opt dlyf. Ghy maecht my te heet, beyt, laet my vercolen. Och hoe wel souwic mynen mont willen spolen 35 Met coelen water. Hoort myn bediet. WERRENBRACHT. Beyt, lief, ic saels u halen. DWYF. Ey lieue Werenbracht, ten es van dat water niet, Dat ic meyne; en ic hebts so groten loost. WERRENBRACHT. Ja, wat water eest dan? DWYF. <o Player water, lieue man: Dies moet ic hebben, oft tis al verbost. WERRENBRACHT. Hebdy nae player water so groten doorst? En waer haelt my datte gebracht by gedoghe ? DWYF. Waer myt haelt ? WERRENBRACHT. 45 Maer ja... 35. P. M. Als nu ten tye. — 36. Ic saels, ik lal het.— 37. P. M. Ten es niet van dieii. 38. P. M. Moets bebben wat cost. — 41. P. M. Dies moet ac hebben wat cost. Verbost, verbosien, infeliciter agere. KIL,—42. Doorst P. M. Lost. — 43. P, M. Gedooghe.

-ocr page 9-

			4 -
		DWYF. Tonvreen, in oest lant, in bet vloeyt hoghe, Vten berghe van ontwysle by tal van drofheyen. WERRENBRACHT. Nv, ic wil gaen der waert, sonder beyen : Hout v vromelic, ic sal my gaen spaeyen. DWYF. 50 Lieue Werenbracht, en wilt u niet vermoeyen; Nempt tlvyts genoch, den wech es ongereet: Demeneghe gerachler haestelic al eest hem leet. Lieue vrient, dus moetict seggen. WERRENBRACHT. Waeyelic sal ouer zeregaen. DWYF. 55 Maer woerpty v oec dan tsegen bedde, Met vermoeyheyden; soe est al verdrief. Dus gaet suuerlyck, ghy en verleet niet. Jc sorghe alse zero voer u, als ghy doel voer my. In druct (alien herbergen. WERRENBRACHT. 60 Och wat getrouwer wyf syde ghy. Sy sclieet van my zere noey, dat sieic wel. Al es heur verlangen nocn so groten gequel 46. P. M. Hooghe.— 54, Ouer zere gaen — rascli loopen.— 55. Tseyen bedde, op liel liele bed. — P. M. Bedde nv. — 57. Sucerlyk , suyverlick gaen, lenle, sensini, lenlo grndu incedeie; KIL. rerleet, verletlen, differe, proscratinare.—60. V. M. Wyve sy.

-ocr page 10-

		Na water, sy steell heur te vreden dais claer. Orlof,lief..... DWYF. 65 Ja, wildy myn hertle dan maken swaer. Lieue Werenbracht, wilt v toch sussen! WERRENBRACHT. Och myn troest, ic moet v cens cussen. Ter auoniueren sieic u nemmermer met ogen ane. DWYF. Lieue Werenbracht! begbint toch te gane; 70 Tverlangen, tsal myn natuere doen berueren. Gaet toch!... WERKENBRACHT. Nv, nv, ic ga my duersteken. Wilt niet trueren, In hangen stoppe en flesschen aen mynen hals; En brengen oris water wt oestlant van als. 75 Jc sal v wten dale van droefheyt besoeueu. DWYF. Och ja, ic souts alte gherne prouen. Maer ten duuecht v niet dan wyse vasen. 63. P. itt.Vanden waler.—Tegemoke—te vreden tiswaer.—65. P. M. Nv swaer niaken. •^66. U... sussen , sedare, tranqiiillare.—70. P. M. Natuere, herte. — 72. Duer- steken, zich op de baen begeven. — 72. P. M. Nv, nv, ic sal my gaen steken dueie. — 75. Besoeven, bezorgen, KIL. zie v. 47.—77. Wyse vasen, vasen. Phantasia, delirium, wyse vasen is wel het tegenoverge-slelde van visevase, of vise-vaze. Phantasma, en rnoet door tcyzen raed verklaerd worden. Zie KIL. s. vv. vasen eu vies, Duuecht of dooqt — utile est. Maer gy behoeft niet dan wyzen raed.

-ocr page 11-

		— 6 — WERRENBRACHT. Nv, ic sal gaen lopen dat ic mach rasen ; Orlof, ic steke my duere sonder beyen. DWYF (alleen): *u So doet dat v verdriet moet verleyen ; En nemmermer en thuys comen, Want ic heb tauont en dachuaert van enen pape Die my tsommels es alte goeder tieren ; Sy en willen niet langhe vryen dats de maniere ; 85 Dus willic haesteiic op gaen staen, Want ic en ben met ghender siechten beuaen , Die my tot dien spele mach hinderen, God wet! Hoe my dese mans verseynt gereet. Tes oec niewe hoe sommeghe vrouwen blyven in haer ere. 90 Nv, nv, niet mere : jc wil gaen tot myn here; Jn seggen hem dat hy noch tauont, Tonsent come, alst wordt auont (Verandering van het tooneel.) EEN MAN MET ENEN HONDER CORUE. Hoe ic oec altoes met comescapen ben belayen; En tsomme tsmorgens tylic, in tsauons, spaye; 95 In altoes so benic int lopen tachter ; 79. P. M. Ic steke my deure, lie v. 72. De volgende woorden van het wyf duiden ge- noegzaem aen dat Werenbracht hier uilgaet. — 80. Boet uoo, gaet henen, dat gy verblind blyvet, dat gy bedrogen wordet op het verdriet dat men u aendoet. — 81. P. M. En nemmermeren nioetty wer thuys geraken.— 83. TsommeU, samentrek- king van te somteylen.—84. P. M. Dat syn hen manieren.—85. P. M. Haesteiic derwerts gaen. — 90. P. M. Nv, nv, ic wil gaen tot mynen here.—93 P. iB. Hoe ic my altoes met comescapen laye.—95, P. M. In altoes so loopic lancx den acker.

-ocr page 12-

			_ 7 —
		Int treysen moetic altoes syn ewen wacker. Jc heb te dragen myn voile vracht. WERRENBRACHT. Goeden moerghen. MAN. Goeden dach, her Werenbracht. 100 Wannen comdy sus tylic gesfreken? WERRENBRACHT. Jc loep, siet, dat my den nuese mach leeken ; En wet my ran vresen hoe gehermen. MAN. Ja my scout v yet? WERRENBRACHT. Jaet, wachermen; 'o5 Jc stae beraest, verstaet mynen snater. MAN. Werenbracht, waer wildy syn ? WERRENBRACHT. In oestlant, om player water ; Dat moetic hebben, wats ghesciet. 97. Vracht, P. M.,macht.— 100. TVannen, van waer, eigenlyk bywoord van tyd ~ sus tylick, zoo vroeg.— 102. Gehermen, zoo ols behermen en ghermen, moveren, KIL. __104. Ja my, ja raaer, immo verro. — Scout u yet ? Seheelt u iets — 105. Jaet, ja het, suppl. seheelt my iets , het voor er,— 105. Beraest, furore percilus , furiatus, furiosus, K.IL. — Snater, garrulitas, loquacitas inepta. — P. M. 1c stae so beraest, verstaet mynen snater. — 108. Wats gesciet, wat er geschiede, het »y wat het wil. — P. M. Dat moetic hebben, al souic sweeten gelyck eenen dasse.

-ocr page 13-

		_ 8 - MAN. Waer loe, Werenbracht? WERRENBRACHT. no Lieue vrient, my wyf es altesiecht; Jc duchte sy saelt willen besteruen , Est dat sys langhe moet deruen. Sy heues te grooten loest. MAN. Het v wyf nae plaeyer water doerst: us So en hoerdic myn dage noyt merder wonder. WERRENBRACHT. En haeldics huer niet, sy storue , al waer haerder honder; Dat merckic wel aen haren lost: tsy u verclert. MAN. De meneghe crycht tsoramels wel dat hy beghert, Die beyen mach ; nemet int tgoye. WERRENBRACHT. 120 Och huer es alte we, te moeye; Tsou v verwonderen huer smerttelic gequel. 110.P. M. Es alte qualyck te passe.—111. Zyzal het besterven.iy lal er van sterven. — 113.P.M. Lost, begheerte__114. Het, samentrekking van Aee/lf;bestaethedennogin den antwerpschen tongval. — P. M. Nae player water, dats een vrempt geveerte. — 115. P. M. Dats een sake die my seer verwondert.— 116. En haldics huer niet, haelde ikhet haer niet — al waer haerder honder? — 118 Tsommels, ziev. 83. — 118-119. Spreekword: Die wachten kan, verkrygt somtyds wel wat hy begeert. — Nemet int tgoye, neemt het ten goede , neemt het niet kwalyk. — Hadt gy kunnen vertoeven hadlwet ptaeyer water gevonden.

-ocr page 14-

			— 9 —
		MAN. Werenbracht, ic versta buer meyninghe wel. Sy het v verseynt in wil v tampteren. WERRENBRACHT. Waer om souse my verseynden ? MAN. 125 Datsv wil houen.....inbrasseren; In v tonvreden maken bynenuwen huyse. WERRENBRACHT. Nv boric wonder van dien abuyse. Sout le mynent syn tal van droefheyen! Daer moelty my meer af seggen, eer wy sceyen. 130 Jc ben in ontuyste, racht tonghemake. MAN. Dat salic gherne doen; verstaet de sake : Maer ghy moetet secretelic bedeck en. WERRENBRACHT. Ja, willet my dan vertrecken : In bedien myns wyfs siechte tusschen ons beyen. 123. P.M. Sy heftv verseynt en moet v tampteren.— Sy het— zy heett, sic v. 114. — 124. Souse , zou zy. — 128. P. M. Het tal van droefheyt. — Tal — het dal. Zou het temynent zyn , het dal van droefheden—130. P. M. Want ic ben nv racht tonghemake. — in ontuyste, onwysheid , dementia. 2

-ocr page 15-

			— 10 —
		MAN. 135 Gherne. V wyf plecht den Llyndeman to leyen. In tfoereest van Venis palen. WERRENBRACUT. Den blyndeman! MAN. Ja, Werenbracht. WERRENBRACUT. By Wyds doot! dat sal sy betalcn. 140 Segt mywal guylo daisy lieet onder staen. MAN. Wat guyte? WERRENBUACIIT. Ja..... MAN. En papc oft een capellen laen. WERRENBRACUT. Wat necker, sou sy daer af den offer ontfaen ! 145 Daer af slut myn hcrtte al waert een clater. MAN. Jn bier omrae seynsse v om player water. Woudyt bevroyen, ghy vynes touwent met hopen. 139. By uyds doot! lie de aenteekening op v. 379 — 143. Capellen laen, voor kapellaen, eene dergclyke-verdubbelingTindt men in alleleens voorateens, in deClute door den H. J. F. Willems uilgegeven in het Belgisch Museum. 2. D. bl. 108. — 144. Necker. Daemon aquatieus. Neptunus, ennosigaeus. KIL. — 145. Clater. Ralel. Cro- talum, crepilaculum, sistrum. KIL.— 146. Seynsse —lendl ay —147. Vynes. — gy vindt bet.

-ocr page 16-

			— \\ —
		WERRENBRACHT. Jc hore wel, ic en derf in oest lant niet lopen, Om player water, tfloeyt tonsenttoeten dike. ieo Ey oft ic heymelic thuys ware. MAN. Leeft myns raets, wy selent wel maken. Ic salter v in brengen, geseet goet ront, Alteabelic, syt toch ombesoercht. WERRENBRACHT. Ja, hoe?... MAN. 155 Gby selt bier achter gaen sitten, in mynen corft ; En ic sal v thuys waert dragen, voer enen verhauden cappoen. WERRENBRACHT. Her, set neer uwen corf, dat willic doen. Och mocht ic de losen pape Binnen mynen huyse betrape, ieo Jc sou hem beyen player water geuen te dcge. Maer hoe comdy in huys? MAN. Syt te vreden, ic sal bidden so ic pleghe, Touwent, om herberghe. Syt onveruert; 148. Ic en derf, ik heb niet nodig, ik moot niet.— 149. Toelen dike, tot den dyke. in overvloed.—151.P. H, Leeft myns raets, syt niet tongemake.—153. Alteabelic, arti- iiciose, iugeniose. — 154. P. M. Ja, en hoe?—155. P. M. Ghy selt hier ir. mynen corf criiypen terstont. — 158 P. M. En machic dese pape vinde jn myn huys, Ic salle so wt rechtcn, twort een abuys. — 160. hem beyen, him beide, myn vryf en den papo.

-ocr page 17-

		— 12 — In ic sal v dragon aen uwen heert 165 Met mynen coerfle. Soe moeclidy sien allot bedryf. WERRENBRACHT. Her, her! set my op v lyf. Jc sal uwen arbeyt wel betalen. Ic ben rachts tonvreen. MAN. Daer moet my player water halen. 170 Nv nempt toch in v hertte verstant, Dat ghy niet en doerft gaen in oest lanf. My vynes bier genoech te cleynen bederue, WERRENBRACHT. Jc wet wel, ic sout alte wel deruen. Maer tes u moeylic dat ic sus te bangen aen v lyf. MAN. 175 De meneghe souwer de doet voer steruen, Dien ha ghetrout al selcken wyf. WERRENBRACHT. Jc wet wel, ic sout waltewel deruen. MAN. Player water te halen, tes een arm bedryf. 168. Rachts tonvreen, welhaest ongeduldig.— 169. Daer moet my, daer moet men. — 171. Doerft, zic v. 148.— 172. Men vindt het hier genoeg voor het wynige dat men noodig heeft. Te cleynen bedertte-ioot de kleine nuttigheid. MEL1S ST. 1. 22. — P.M. Want ghy seles hier genoech veiweruen. — 174. sus, P. M.-dus. — 177. waltewel, wel to wel, of veel lo wel.

-ocr page 18-

			- 1Z ~
		WERRENBHACHT. Jc wet we], ic souts alte wel deruen. 180 Maer tes v alte moeylic dat ic sus te hange aen v lyf. MAN. Nv sit al stille en macht geswych , Jc sal v vast wocken in scoecken. Wy selen desen pape alte wel bestoppen ; Jn v wyf, datsy hueren loest mach verslaen 185 Met player water. Nv laet ons vast gaen. (Verandering van tooneel). DWYF. Nv benic properlic racht te ghereke; Ilier om hebic siec gelegen alle de weke, En raet gesocht, hoeic mynen man sou verseynden : Ily es nv ewech, nemmermeer en moet by weynden, 190 Dat biddic hem die ons bee morgen gaf den dach. Ic wil gaen totmyn here, oft hy thuys syn mach : Dat dunchtmy dbeste, dus lopic voer syn duere. Ov, sech, ov... EEN PAPE. Wye es daer voere ?... 180.dns, P. HI. Sua,—181. Macht geswych, maekl gezwyg, voor Mteygt. Myns dichlcns ware een geslille. Reinaerd de vos, v. 26. —183. P. M. Wy selen desen pape een peper berochen. — 186. Te ghereke-Ghereck, ornalus, apparatus. KIL. Nu ben ik reolit in myn schik. — 189. weynden, wenden, le zug keeren. RIL, —190. Ilee mor- (jen,heAen morgen. —191. P. M. En sien oft by tbuys, enz.— 192. P. M. Clopic voer syn duere.

-ocr page 19-

		— 14 — DWYF. 105 Jc here, in comev herttelic groten. PAPE. Keren! wille comen, lieue zoete. Syt neer, ie moet v eens vryndeliken aen u mondeken. DWYF. Dats wel myn willeken, op dit stondeken; Maer en vercroecht niet my verchs wympelken ; 200 Slaet toch gaye my proper lympelken ; Maer doet anders dat v hertte beghert. PAPE. Ja, waer gaey wandelen ? DWYF. Jc come touwert, Om dat ghy tonsent sout comen, sy u bekynt. PAPE. 205 Waer cs v man dan ? DWYF. Dienheb ic alte abelic verseynt; Jn hebben doen lopen gelic enen cater. 195. P. M. In ic bie v een herltelike groelc. — 196. Keren. 7Ae ik aen als kare. Kaerken, cara arnica, by KIL.— 197. P. M. Eens cussen aen v. — Syt neer, jit neer. — 198. P. M. Dais wel mynen wille.— 199. Maer verkrookt niet myn verscli wimpelken; dm\sch, pendant. — 200. Tympelken, tiinp, liinpe. Umbraculum, calyptrae muliebrii : frontale pallae, KIL.— 202. waer gaey, waergaet gy. — 204. Sy e bekynt P. M. want ic uieynt. — 207. Abelic, aie v. 153.

-ocr page 20-

		— 15 — PArE. Waer henc, soete ? DWYF. In oestlant, om player water, 210 Hebbicken verseynt, (synen groten leyen. PAPE. Ja, waer zal by dat water vynden? DWYF. Acndenbercli van ontuyste, by tal van droefheyen, Sal byl balen, alle synleefdaghe lane. PAPE. In waer omme baelt by dyte. DWYF. 215 Jc lach tebedde, in ic sey ic was met dallen crane En clachde hem rayn grote alleynde. PAPE. In heb dien so verseynt! DWYF. Jaic, gelye enen jongen kynde : Hy en sal in drie dagen connen gekeren. PAPE. 220 Willie dan tauont comen? 210. P. M. Hebbicken \erseynt, al sonder beyen.—214. Dyie, dat. —216. P. M. Al- linde.—219. P. M. Hy en sal niel connen gekeren jn vj, dagen.

-ocr page 21-

			— 16 —
		DWYF. Och jaghy, lieue heren! Jchel) wus te doene, ghy plechl my mer te gerieuen. PAPE. \ Seker soete, tot uwen belieuen, Salic dan comen , sonder enich verbeyen ; 225 Maer bereyt ons wel te brasseu. DWYF. Jc sal ons vrylic wel bereyen Lacker vlaykens, gecruyt met canele in fyne, En doen ons hallen van den besten wyne, Tot uwer liefden, racht oft ghy quaemt van buy (en. PAPE. 230 Ja, ia, in laet ons met uwen man nv guyten; Wy willen brassen, houen, in vrolic singen , Tot dat v man player water sal bringen; Also langhe salic v vry by blyuen. DWYF. Dat ghy ommers compt ? PAPE. 235 Jaic, in trouwen. (Hetwyf gaetull.) DWYF. Nu salic mynen man ee screue ontscryuen, 221. P.M. Och jaghy here, wy willent wagen.— 222. IVus, uws. — 223. P. M. Bo- lieuene. — 224. P. M. Verbeyene — cesseren. — 226. P. M. bereyen jn laboreren. — 236. Eene schreef aenschryven, proverbialitcr : te leurstellen.

-ocr page 22-

		— 17 — Want de sake es racht wel verwaerl, Jc wil de taffel gaen decken nae den acrt, Van spysen, van drancke, kyselic in fyno 240 En halen ons vanden besten wyne. Jc moet hem doch doen goet geryef. PAPE (inkomende). God seynt hier al. DWTF. Keren, willecomen, suetelief: Compt sitten, v cussen es gescuut. PAPE. 245 Soete, siet dat ghy de dueresluut, Dat ons niement ouer den hals en come bekyken. BWYF. Syt vry sonder sorghe, hen alien te spyte, Dietleet es. Her, scliencht ons van den coelen wyne, Wy willen emmer ons beyen pynen vrolic te syne. 250 Jc moet v eens bringen : hout daer, siet. PAPE. Datwachtic, en ic en heb een haer niet, Dats v weygeren sal desen nacht. 237. Verwaert—Verwaren en bewaren, bezorgen, oppasscn. Ilnydec. op M. S. iv. 1263. —239. Kyselic.—P. M. Loffelic, kyselic van kies, cuiiosus, waervan kies- achtig, ciiriosus in edendo , by KIL. 239.— 240. P. M. En spysen en dranck om vrolic tsyne ; Lief by lieue dat en es gheen pyne. — 243. keren, zie v. 196. — 244. P. M. Es opgescuut seer net.—245. P. M. Soete siet dat ghy op tsluyten vander dueren wel let.— 247. P. M. En wilt niet pryken, hen alien te spyte— Pryken, holl. i. e. Pronken, KIL. valtum componere. Zoo veel als of ay zeide : Laet u vry nil, weest niet omaichtig. — 249. Pynen vrolic te syne — ons best doen om vrolvk te zyn. 3

-ocr page 23-

			— w ~
		DWYF. Jc setle v vry in myn, daer siet, Jc brincht v, en spaert my niet, en proeft v crachf. PAPE. 255 Dat wachtic, en icen hens een haernief. DWYF. Jc brincht v, en doet vry v machl. PAPE. Dat wachtic , ic en heb een haer niet, Dais v weygeren sal desen nacht. DWYF. Di(s ghenuechte, al sou myn man syn versmacht. 260 Laetten nv lopen, dat hy mach breken syn beene. (Verandering van (ooneel, Zie v. 185.) MAN. Ja, silly wel..... WERRENBRACHT. Wat, iaic, ic silte allene, Al waric een roettaertin een ghyoelken. MAN. Hoe v wyf v verseynt heet! 263. Al waric een roeltaert in een ghyoelken .—Ik zit alleen als en roelaerd in een vogelkooiken. Ik zit hier vernepen dat ik my niet roeien kan.— Ghyoelken, by RIL. Ghioole —doniuncula avium — zie Ducange op hct tvoord Geola, oud fransch, Gayole, heden geole.

-ocr page 24-

			— 19 —
		WERUENBIUCIIT. 265 Sy hout met my huer foelken; Inverseynt my, al sou sy huernach been verstuycken. Ey oft ic by haer ware! MAN. Blyft vast sitten duychten, Jc salder v dragen aen uwen heert wel ler cuere. WERRENBRACHT. 270 Hoe salicse begayen! MAN. Swyt al stille, wy syn aen de duere ; En maechtgeengeruchte, cleynenochgroet; Jc sal cloppen. Ou, sec, ou.... DWYF. Daer es een voere, by der doot! 275 Wie maecht syn dien bier compt so verghe. Wie esser voere ? MAN. Jc, lieue vrouwe; in hae gherne herberghe, Om Gods wille, in mynen penninc me. DWYF. Tes bier al vol vochs. 265. Foelken—foolen, velusfland. Illudere, KID.— 266. Nach been — nekbecn. — 208. Duychten — duycken, caput demiltere. KIL. —Houdt u gedoken. —270, Be- gayen — begaden, decorare. KIL. Spottend, thans in dozen zin nog in gebruik.— 273. Ou, sec, ou, — ioo veel als : open, zeg ik, open. V. 312, is leg ik, samenge- trokken in segc. — 275, P. M. Die ons nv compt vergen. Vergen, pctere, quaerere. — 277. P. M. Ic lieue vrouwe, ic sou liicr geerne herbcrglien.

-ocr page 25-

			— 20 —
		MAN. 280 Och lasen, eest! DWYF. Jaet, gaet voerder in stee, Daer vindy herbergen genoech met liopen. MAN. Och vrouwe, ic en wet nv waer lopen ; Tes auont, en ic plege hier te leggen. DWYF. 285 Wat stan, ic moet v op desen tyt ontseggen; Ic en ben myn selfs niet; nemet int tgoye. MAN. Herbercht onstoch. DWYF. Jc seggu dat ic niet en doeye, En geloefdy my niet, waer me lycdy my en quclt. PAPE. 290 Keren! soete, ghy selt Den man herbergen, tes beter, in hier gebleven. DWYF. Ja, hoe soe ? 280. Eest — is het, supple al vol. — 282. Hopen , V. M. hoopen. —283. Lopen , V. M. Ioopen. — 284. P. M. Tes auont, en ghy plecht my hier wel te leggen. — 285. Waistan — voor : wat is 't dan? uitdrukking van ongeduld. —286. Tgoijc, V. M. goe. — 288. Doeye, P. M. doe.—291. In hier gebleven, V. H. le moot u le kennen geven.

-ocr page 26-

			— 21 -
		PAPE. Hy sout ter auontueren alden lieden te kinnen gcuen ; En seggen int tgemeyne en int clare : 295 Oppen baerlic dattic hier ware. Dus duncht hy my best hier behouwen; So en weter niement af. DWYF. Ghy segt waer, by mynder trouwen! Om dat hy v hier noch meer heet sien vernachten. PAPE. 300 Roeptem inne. DWVF. Compt naer, al soudy versmachten; Jc sal v verleenen dac in stroe. MAN. Gherne, lieue werdinne. PAPE. Tes, segc, dbeste also : 305 Laeltcra gaen sitlen daer besyeu. DWYF. Gaet daer duere. MAN. Bits met orloue, dat ic dus moet lyen, Aen v taffele alsus ruym. 302. Verleenen dac in slroc, —dak en slroo gevcn. Herhergen zoo goedals ik kan, — 307. Dus, P. M. sus. — Lyen, lyden, le vrede zyn. — Is dit geoorloofd dat ik my zoo moet le vrede houden by eerie zoo ruim opgedischte lafel?

-ocr page 27-

			— 22 —
		PAPE. Vrient, wats ia den corf? MAN. 310 Here, kiekenen in enen groten cappuyn, Esser in gesprongen, dese morgen. DWYF. Gaet, segc, sitten in uwen vre, en wilt niet sorgen ; Jc moet desen priester doen goey siere. Segt, wildy yet hebben ? MAN. 315 Jc wou ic hae een pyntken van uwen biere ,• Daer me sou ic der vruchden lieken singen. DWYF. Hout, daer eest een pynte. MAN. Eest, lieue werdinne , soo salict in myn buycsken dringen. Gelofsy God, nv benic te vreden alte male. 320 In beyt, ic hat noch kasen broet in myn male. Daer sal dit bierken alte wel op smaken. DWYF. Nv, laetons gaen sitten houen in craken , En met genuechten eten indrincken. 3U.-312. P. M. Esser in gesprongen, met ghedoghe,lo deser sle.— Gaet, segc, sitten in uwen vre. — Dese morgen, P. M. hedeii in. — 320. In betjt — en waclit. Uitroeping, wanneer ons iets in het geheugen valt.—Kasen broet— kaes en brood. — 322. Houen in craken — hoven en kraken. By KIL. hoven, hoveren, hofhouden, Epulari, agitarc convivia, splendide et laute vivere aulico more, Zio v. 125.— Craken — zwetzcn.

-ocr page 28-

		— 23 — PAPE. Ja in van desen coelen wyne scyncken. 325 Jc moels v emmers een bringen wter scalen. DWYF. Die wachtic selcer alte male, Her gefse my, sy en sal my niet ontspringen. PAPE. Wat, ov, en seley wy niet eens een lieken singen ? 330 Wy sichten racht al liadden wy den moet verloren. Wat, liefken, sincht ons eens. DWYF. Nee, introuwen, heren, sincht ghy voeren; Dan salic oec singen, in heb so soten liet gedacht. PAPE. Nv, dits ter liefden van v. Dlt sincht hy. Her Werenbraclit, Her Werenbracht, 335 Ghy syt wel uwer vrouwen truacht, Den wach es swaer, den buere es claer; Ghy en compt in VII dagen daer : Datest daticwane. DWYF. Ey loerderken, ghy moetter tauont ane ; 340 Jc bringe u een dronckens, sonder verdingen. 325. liter scalen , P. M. wt deser scalen. — 335. Truacht — mogelyk moet men knacht (voorknecht) lezen. — Truacht, kan ook wel voor truicant staen, KIL. va- gabundus, scurra. 336—fVach —weg. Den buere es claer—-wy hebben het huis \ry. Buer, sax. sicamb. casa, tugurium. K.1L. —340. Sonder verdingen — uilgezonderd, behalve (op) voorwaerde. Dalgy my ookeendronJiskenbrengt.

-ocr page 29-

			— 24 _
		PAPE. Dat wachlic; maer ghy moet oec eens singen. Vruecht es in myn hertte gesoncken. DWYF. Jc singhe, haddic v dese scale gesconcken. PAPE. Nv liefken doe belof. DWYF. 345 Swycht, ghy selter vrylic horen of. Dit sincht s.r. Hier syttic by mynder hertten vruecht; Verblyl, ghy sconejonghejuecht, Frychs in wael gedaene, Ghy selt noch tauontmoeten slanen : 350 Dat est dat ic wane. MAN. Een walpuyt biers en heet niet vele ane, Als meynchs met doerste es beringhelt. PAPE. Ov, \rient met ten corue, hoe est met u gestelt ? Ghy en maecht ons geen genuechte: syt vrolic. 343. Haddic v — na dat ik u drao schael zal geschonken hebben. — 349 Moelcn slanenj P. M. in myn armken slapen gaen. — 348-350. P. M. Frisch, geut en reyne, Ghy selt noch tauont hebben alleyne, Ghy weet wel wat meyne, Tis ooch seer cleyne. 351. Walpuyt, — walpot, waelpot, by KIL,, lovan, pinte, halven pot. q. d. Galli- cumpoculum. — 352. Meynchs — men. Beringhelt —gekwollen. Ringelen coercere, esercere. KIL, — 354. P. M. Geen genuechte, met dallen.

-ocr page 30-

		— 28 - MAN. :J5> Da(s waer, vrient. PAPE. Want ghy syt al teelic. Keren, ghy soutons wat genuechten voert brengen. DWYF. Ey goeyer, segt hem dat hy wat singen; Een proper lieken, goet van verstane. PAPE. 360 Vrient, ghy moet eens singen. MAN. Wachermen, so benicker qualic ane. Jc en cans niet, ic bidde om verdracli. DWYF. jyene, ghy moet singen. MAN. Moet ic singen, en wet niet wat ic best singen macli. 365 Verdraghet my, ic bids v touwen. PAPE. Ne, ghy moet singen in dere van alien vrouwen. Ons werdinne, begerys, sy sal v den wyn scyncken. 3S6. P.M. A! waerdy vander lierren gevallen.—357. P. M. Genuechleii in doen suen- ken. — 358 P. M. Singen een duenken. —362 Verdrach. Verschooning. — Verdrach hegeren.—Demander delay, ou d'en estre qnicle. Plant.— 365. P. Id. Verdraghet my by uwer trouwen. Verdraghet my—touwen. verschoopt my, ik bid u vriendelyk __ touwen voor te houwen. Benevolo, Zie K.IL. s. v. bond. — 366. Dere — de cere. __ 367. Begerys — Begeert gy het. 4

-ocr page 31-

			— 26 —
		MAN. Souwic wyn drincken! So salic eens vrolic singen. DWYF. 370 Wat yaghy. MAN. lloert nauwe, ic sal gaen beghinnen; Tsal wat nieussyn. Dltsyncht de man metten come. Her Werenbracht, her Werenbracht, Smyt den pape nv op syn vacbt; 375 Hy doet v soe groten confuyse. V wyf maecht met v huer sceren, Ghy siet wel hoe sy douwe verteren, En vindy nv niet player water bynnen uwen huyse. WERRENBRACHT. By Vids mortelhamer! 369. P. M. singen wl minnen.—374 Vacht—vlies, huid.— 376 Sceren—scheeren den sot met iemanden. KIL. Habere nliquem loco morionis.—377 Douwe — het uwe. — 379. By Fids mortelhamer. De Ileer J. F. Willems leest Morkelhamer. (Zie zyne korte verhandeling over eenige liederlandsche vloeken. Nederd. Letteroefeningen pp. 226-227.) En geeft de volgende opheldering over den oorsprong van het vloek- woord : «VoIgens Grimm, zegt hy, zou men almede hy den steenen hamer van Thor gezekerd hebben ; en wellicht kan bier vandaen komen hetgene ik in eene klucht van omtrent het jaer 1400 getiteld Plaeyericatefj afsehriftelyk oncier my berustende aen- treffe. Immers dit laet zich begrypen , mids men aenneme dat hier door Wodens hreekhamer zy te verstaen gegeven {PVodins verkort zich tot avoids, en hier nit kan vids ontstaen zyn. Morhelen is quassare. Zie het Glossarium van Schertzms Oberlin. bl. 188.) of, met andere woorden, de donderkeil; want Wodin en Thor (de dondergod) werden wel eens met elkander veiwisseld , inzonderheid toen de godenleer van het noorden in vergetenheid geraekle. Bekend is bet ook, zoo ik mcen , dat de laetst ge- nnemde, in het verzakings formuiier yan het jaer 743, Thunder, of de donderaer

-ocr page 32-

		— 27 — 380 Ey vales pape, hier sal v af comen dat meste saus. Longher gaten ! dit seldy bey becopen. PAPE. Wachermen, waer salic lopen. WERRENBRACHT. Wat maechty hier, hier, segc, horen cater! MAN. Beghietem met player water ; 385 En latet op v wyf oec druppen. DWYF. Eey, ey, ey, mynen arm es my in stucken; Jc bidde ghenade, wat salic nv aen gaen. WERRENBRACHT. Ey! valsche lougenen, ghy moet uwen loest nv verslaen : Waerdy hier om siec, dit sal v vergaen te leye. genoemd werd, en dat wy van hem den Donderdag hebben. (gemelde schryver ver- handeling over de nederl. tael- en dichtkunde, 1 d. bl. 90 en 108). Wanneer nu in chrislelyke lyden Thor en fVodin of Odin , duivels geworden waren , verwenschte meniemand mette zeggen « fartha til Odins,* d. i. loopt naer Odin ! loopt naer Thor! en dus 't zelfde als loopt naer den donder! enz. » Men vergelyke hiermede Ducange Gloss, s. v. Malleus. Alwaer hetgene deze schryver over den Malleus Thoronis zegt he1 gevoelen van den HeerWillems schynt te staven, Echter komt het my voor dat men den oorsprong van Fids dat dezelfde is als PVyds (Vs. 140 zweert Werenbracht by Wyds dood) in S. Vitus zou moeten zoeken, die by de Saxers in de vroegere middel- eeuwen zeer vermaerd moet zyn geweest, als blykt uit deverscheidene sleden diezynen naem voeren , en de vcel verschillende wyzen op dewelke men den naem van dezen H. schreef, als S. Fit, Veil, Viet, Welt, zelfs Gui of Guy, Guido of Guidon schynt er mede verbonden te zyn. Ook ziet men in de Acta SS. Junii t. n, pp. 1017 en volgende. dat dezen ook lang met den noordschen Thor en fVodin verwisseld werd. Over S. Vitus zie men verder lo. Iperii Chron. S. Berlini apud Martone et Ditrand. Thes, tiov. anecd. T. m.p. 11. Verburg, Histor. viol. xj. p. 293.

-ocr page 33-

		— 28 — PAPE IN DWYF. 390 Ey! ey! wachermen. MAN. Ghiet vry, Werenbracht, tes alio de meye. Twaer scaye datler yet besyen ghinge. WERRENBRACHT. Jc sal ghielen van bouen neer. MAN. Och ja, Werenbracht, enen geringhe. 395 Twaer scaeye, soudy nv stile staen. WERRENBRACHT. Longeren, dermea, ic sal vbeyen doet slaen. Ghy valschs pape, dat ghy my noyt deet de confuyse. PAPE EN DWVF. Ey, moert, moert, moert. MAN. Schygaeten, loeptbey uten huyse, 400 Eer ghy u lif verliest; ghy siet wel hoet hier sleet. PAPE. Och lieue vrient, gaet int bescheet, Om Gods wille, de slagen maken my so mat. 391 Tes al in de meye. Schynt te zinspelenop de slolverzen van bet danslieilje : Daer ging ecu paterlje langs de kant enz. by Lejeune, volkzangen. 1828. Bl. 113.114. uilgegeveii.Alsmede door II. Hoffmann v. Fallersleben. Ilorw Belgicwp. n.bl. 178. sqq. en dat Ibans nog te Aulwerpen door de klnderen gezongen wordt. — 394 Enen ge- ringhe — scbynt moelen opgelost te worden : en in geringe, en in baest, spoedig. — 397 P. IB. Deet des. conf. — 400 Lif— lyf, leven.

-ocr page 34-

		— '29 — MAN. Gheringhe, loept hier duer dit gat, Alle beye, oft en can v niet gehelpen. WERRENBRACIIT. 405 Beyt, en hout my niet, laetmy hueren commer stelpen, Met player water daer sy my om lieet gesonden. MAN. Sy toch te vreden, ghy hebbes genoch vonden ; Ghy en doerster niet om lopen in oest lant. WERRENBRACHT. Tes waer ic hebts duchtich, my leuen lane 410 Scompte, verdriet, verwit in grote onneren. Wy willen alle eerbaer vroukens eren, Die gherne zyn by heuren eyghen man. Nu gaet Marien alle beuolen dan, En haren sone, Jhesum van Naserenen , 415 Dat hy v alien peys in vre wil verleenen; En uwen houwelic so wilt hanteren, Dat ghy in dewich leuen muecht ringeneren. 401 Gaet int bescheet. — Int bescheed gaen. — Inlercedere, conciliandi gratia in- tervenire. K.IL. — 408 P. M. In oest, God danck. — 415 P. M. Dat u een eerbaer wyf verleene.

-ocr page 35-

			GLOSSARIUM DER VEROUDERDE WOORDEN.
		Abelic — behendig. 206. Bederue — (te cleynen bederue) — voor het weinige dat men noodig heeft. 172. Begayen— begaden, paleren, spoltend. 270. Beringhelt — gekwollen. 552. Bescheet (int bescheet gaen). Intercedere, conciliandi gratia intervenire. KIL. 401. Besoeuen — be&orgen. 75. Besteruen (iets bestreuen) van iets steruen. 111. Bestoppen — betrappen. 183. Buere — huts. 555. Craken (houen in craken). Feesten en swelsen. 322. Dae in stroo — dak en stroo geven, herbergen zoo goed men kan. 302. Dachuaert — byeenkomst. 82. Dats — dat ik. 282. Deruen (ic en derf) ik lieb niet noodig. 148. — Doerft. 170.—Doerst. 408. Duersteken — zichop de baen begeven. 72, 79. Duychten — (duycken) gedoken. 268. Dyte — datte, tfaf.214. Foelken (sy hout heur foelken) — sy houdl den gek met my. 26 5, En voor in 81.

-ocr page 36-

			— 31 —
		Gehermen — bewegen, keeren. 10-2. Geringhe (enen geringhe) spoedig. 594, 405. Gesect goet rond. 182 , hadden ivy in de aanteelceningen moeten ophelderen. Men versta gesect. niet van zeggen niaer van zetten. Goet rond vindt men by KIL. Plane, omnino. — Men vertale dus gansc/i, wel, gezeten. Geswych (macht geswych) — maekt gezwych, zwygt. 181. Ghcreke (te ghereke) — in myn schik. 186. Ghyoelken — vogelkooyken. 263. Hanteren — bystaen. 416. Houen — hofhouden, feesten. 128, 251 , 521. In, voegw. voor en. 46, 146 en doorgaens, omgekeerd en voor in 80. Keren — tusschenwerpsel. 196, 245, 290. Kyselic— kies, lekker. 259. My — Ja my. voor ja macr. 105. My voor men. 45. Myt — voor men het 44. Nach been — nekbeen. 266. Ommers — immers. 254. Ontuystc (ontwyste) —onwysheid. 150, 212. Racht— rec/iM86,257. Rachts — rasch, welhaest, byna. 168. Raet (leeft myns racts) — volgt mynen raed. 181. Rasen. — Furere. KIL. 78. Ringeneren — regeren. 417. Sceren — schertsen. 576. Screue ontscryucn — eene screef aenschyven. 256. Selfs (ik ben myn sells niet) ik ben myn meester niet. 286. Seynsse — sendt zy. 146. Sichten — zitten. 350. Slanen — vechten. 349. Stan (wat Stan) — mat is't dan. 288. Sussen — gerust stellen. 66. Suuerlyck — langzaem. 87. Teelic — teydelyk, telui. 586. Touwen — in te houden? 368. KIL. geeft onder anderepremere. Touwent — te uwent. 147. Truacht?358. Tsomme — te somme. 94, te taste, onder den last geladen. Zie KIL, Tsommels — somtyds. 85. Tympelken — sluier. 200.

-ocr page 37-

		■-. . . -:- . — 32 — Vacht — huid. 574. Vasen — wyse vascn — wyze raed. 77. Verbost (verbossen) mfslukken. 41. Verdingen — voorwaerde. 540. Verdrach — verschooning. 562. Verdraghen (verdraghet my) verschomi my. 363. Vergen — stooren. 278. Verleyen — (verlyden?) overkomen. 80. Verwaert — betvaerd, bezorgd. 257. Vryndeliken — kussen. 197. Vynes — (gy) vindt het. lil. — My vynes, men vindt het. 17-2. Wach — weg. 336. Walpuyt — pint. 581. Wannen — van waer. 100. Weynden — wenden, wederkeeren. 189. Wocken en scoecken — over en weer schokken. 182. Wus — uws, van ww. 222. Wympclken — sluierken. 199.