|
é
|
||||||||
|
Oudheden
Å Í
GESTICHTEN
VAN
ZEELAND.
EERSTE VEEL·
|
||||||||
|
•
|
||||||||
|
OUDHEDEN en GESTICHTEN
VAN
ZEELAND,
Behelzende
De Oudheden , opkomften , en bcnaatningen
van de eylanden onder Zeeland behoorende,
en van de Steden en Dorpen, in die eylanden
gelegen : beneffens de Stichtingen der
geeftelijke Gebouwen, Kerken, Ab-
dyen, Kloofteren, Kapellen; de
Kerk- en Kloofter - overiten ?
geleerde Mannen, enz.
EERSTE DEEL.
Van de Oudheden en Ge/lichten van de eylanden
Walcheren y Noortbeveland , Wolfertsdijk en de daar gelege Steden en Dorpen* Uyt het Latijn vertaald,
In rnet AANTEKENINGEN opgeheldcrd3 Door H. V. R.
,: Met Kopere Platen, |
||||||
|
TE LEIDEN,
fyCHRlSTIAAN V^RMEYmi, |
||||||
|
< Pag. έ
V OORIËÖË
VANDEN
V E RT Α Α LD E Ê> ί Ν L E iÖIN U
O F D E
OUDHEDEN EN GESTICHTËH, ■;. 'VAN ':'"'"':' '
ZEELAND,
Yn voorrieémeri is wecierorri ? tdt beter
ophelderinge van*t gene in die werkje verhandelt of ook met korte woorden te pas gebragt word , eenige zaakén voor ai te onderzoeken j die niet weinig tot de verklaa- ring van de Zeeuwfche Oudhedert korinen hel- pen. Ik zeg eenige zaaken: want alles over hoop te haaien, dateenige gemeenfeharJ mee de gemelde Oudhedert mag hebben , fcdömÉ hier niet zeer gelegen: en, die beluil triogt zijn om dieper in dit onderzoek te treeden4 zjU by dën geleerden Mr. Éwsrius van Boxhurti |
||||
|
VOORREDE.
tnSwdllegange te recht konnen geraaken. Mijn
inzigt is voornamentlijk foramige zaaken, die geen volkome zekerheit hebben, of die door 't vonnis der geleerden noch ni^t uytgeweezen zyn, wat naarder na te vorfchen. Nochtans, hoewel dit mijn voornaamfte oogwit is , acht ik het niet óndienftig, ook het eeneen't ande- re» datgeen<#/^#iVichynttelijden, uyt Boxhorn of andere Schrijvers met geene of geringe veran- deringen uyt te fchrijven: te weeten als het zaaken zijn, die al te nauwe verbintenis met de Zceuwfche Oudheden of Gefchiedeniflen hebben, om voor by gegaan te worden : en als ik oordeelen zal dat ze een nauwkeurig liefhebber niet gaarne zoude miflen. Echter zoek ik doorgaans geen beflechtend vonnis te geeven : dit zoude my altijd, daar de befte Schrijvers dikwils zoo oneens of verlegen zijn, niet paffen: en men mag in 't oordeelen niet vorder gaan, als de bewijsilukkeji ftrefeken. |
||||||||
|
» ■> '
|
||||||||
|
ÏUIEU
», /■ * ·
|
||||||||
|
ι
|
||||||||
|
ί
|
|||||||
|
Ι NLEIDÏNÖ
OP DE
OtTDHÈDËIf VAM
ZEEL Λ Ν D*
üfhetforeefl Wasda, m den hruchtenBritC
van KeizerLodewijk vermeld, met recht\ van fimmigen genomen word voor het tegenwoordige Zeeimd. 10 benfehmbm fykf ban Lodewijk, tf#
nmgban lifemanje/ iw& aan <£%aaf Dide- rijk, op get bevsoeh öer ïioningmne Emma, öefcijoniten ïjtt forrcfï Wasda.,.... #brr isït Wasda isonnë»" onje btfte&tMfcwg metffcan* btv niet berffaan; taant öe i^ecu J..« Douza rn Petrus * Scriverius, bOOJ al fïeUIICnÖÊ 0|J
öe gdtjftfjèit ban ten naam / betoveren bat
{jet forecfï Wasda niet anoet^ 5g a$ ijrt ïanö ban4$>aa& JPat ïjtt naamtooojo förecft of nemus &dan#t/ oaat mtoe 3jjn 3e niet berte* gen: bjant οηϋα: cm fovctft/ $t$t öe ritefe Douza, toiero in oie tijoen αίΐίφ f&tuëtptn/ &at omtrent of ti#Sen een forecfï jjelegetf * AnnaJ, Heil. ïib. |.
έ TnieiJipg pp de tii aayc» 3 ^«ιέ» t !-.· ·>
• , «4 WW
|
|||||||
|
φ Inleiding op de
toag / toeiben ƒ fïroomen / bïaftfte bübm /
en$.
&otïj fïennt j. Douza gier op f bat ome
<0?aaben 300 langen tijö om Bet öe^it ban bat lanbfcBap/ en te aangren3enbe lanben/ geoo^ logtïjebbem 2$atrec8t/ 3^0!?/ 3önbcn 0113e <02aaben anbet^gegab fjeööen/ of mat titel ïjabben 3g bg te brengen/ om bat ïanbfeöap te eigenen * SPi mil toe! beftennen bat ift / ïjoetoeï ift bit Wasda boo?bee3en op ^eeïanb / met mjtfïnitinge ban t ianb ban f&aa$ ïjeb ge* butbt / booj get naerber oberleg ban be gemeï? be rebtnen/ al bjgtotftetgeboeïenbanj. Dou- 2a en Scriverius geb beginnen tt geilen. lÊaacbeveienenboo^eeïanbbienen ooft ge>
jjoo# en opgemogen tooien* Φ003 eerfï in be oube Haomjft/ baar be3e gifite ban Honing Lodewijk aangetogen fiaat/ bjo^b buibeip gesegt: Wasda is Zeeland, <Pie getuigen^/ ift beften't ƒ geïbt meet; a\$ niemenbal: maar mm neemt fomtijb$ be bloeit mei/ ban nocïj beter en bermaarber ^c^ijberp tegen te f$e* ften/ a$ be oube H^onpfc&ijber i& z. Boxhorn, bit ^tcg opentlgft tegen 't eer*
Jïe geboelen en J. Douza berftïaart/ boet ooft geïben bat jjet ïanb ban 3®aa$ op bien tp 0002 Wichmannus, <&jaaf Diderijks ,§cj)00t^
babec/ be^eeten toiecb. Honing Lodewijk,
tuil Bö 3eggen/ 3al't ben ^ejjoonbaber niet ontnomen gebben/ om fict aan ben £φοη* 3oon te geeben. <&m lier op te anttooo^ben/ bient in αφ
genomen / bat be gemeïbe bjtef boojgaan^ toegefcö?eeben mojb aan Lodewijk, Honing ban ^iemanje: maar bat anbemi/ al$ be igee»
|
||||
|
·.
|
||||
|
Oudheden van Zeeland* f
*§Ut Menfo 'k Alting, oen Honing LóthanY Xiitt
3onoei· toaatfegiineïpgeit boo^ oen öegeebec
ban't gemelbe a&aaffcgan gonbeit, ^oo to^'t eerfïe geboden tooien boïgen/ i$ geen ban. ueiöe be Wichmans, bt<&ube te tyttten of be Sfonge/ onbee öen gemelben Lodewijk in 't; öe3it ban bat «E^aaffcgan/ ja 50!$ niet in be toereïb getoeefi ^fnbien ton 't niet ben ^ee? Airing goaben/ 300$ bie gifte gefegiebt in 't iaat 908, of pöp. jifeaat toen toarni Mbt be Wichmans al n$t be toeceib beeguifi: 3gn* be be laatfïe/ om 3gne toebetfpanmggeit te*» gen Cie!3et Occo, in 't imv 967 geboobt b booj eenen Mizacha: bie Ottoos tyienb toa$/ eii ban beC(^cg$bet$boo2 een^fïber^ïaaben opgegeeben too^b. ^00 ftonnen ban be Wich- mans gier in be toeeg niet ïioomen/ of <ö%aaf Diderijk ugt get öe3it bant geraelbe ïanb ban 3®aa§gonben, 3. Ζ Box hoi η meent baat? 00R boo^beeï unt
te tecfenen bat get ïanb ban IPaa$ / in be fyieüm ban bie eentoe/ noit Wasda maar afr tip Wafa toojt genoemt Haat / 5n!ïenbe öetojj£ ban 3fln 3eggen geeben/ toeet gn maat eenen ö^ief ön te brengen. 3« 3eg ban bat be naamen bet plaateen/ in bie oube ö#eben/aï* tijb 300gelpffymig met gefegjeeben tooien: 't toeln booj gonbert en cmjenb boo$eeïben betoee3en iian tooien. !?oo 3a! menBracbamia, en Bratufpantia, Holland en Holtland,d Mera-
phifcum eil Menapifcom, Walchra ett Wala- chria, gefegjeeben binben.
λ Germ, infer. part. 2. V. Holland^
b Meyerus ad ann. 267.
c Meyerus ibid. &c.
d Dat is Vlaanderen, of cen groot gedeelte van ViaajudcretH
λ\ aft
|
||||
|
$ Inleiding op de
gpi fian ban niet anöer^ien/^ of get gebet*
ïen ban J. Douza rn P. Seri verius mag ten min*
jïe booj $m toaarfeggnelp gegouöen tooien:
tn in saï oenene reöenban J. Douza noeg ^oo^
éene aanmerning traegten te berfïeriien/ of
lieber in een ftïaaröer liegt te fMïen $£>at
reegt/ süt gg/ souöen ot^e <$;aaben anöcrg-
jjegaö geöben/ om 3ieg ben eigendom of {jet
ftesit-tian öat ïanöfegap aan te matigen * #f
met toat reben 5ouöen $$ baar om 300 ïang
geoo^ogt gebben* $&aar & 5^0 "W*j meer ν
|oe 3onoen toe <Ö%aaben ban,$!aanöeren gen
500 lang in een geriifï Begtt ban öat ïanö ge*
ïaaten gebben I ^at 0113e <tf%aaben pet Γς?Φ
Dan Wm§ in fie3it gebben gefjaö / binöeii tog'
meer a\§ een$ b|a ben naarfïigen %if!or# fcfl#
bcr«Mey crus ï ei* baar ^ nott betfegiï ober ge*
ioeefi ·> booibat on3e ^aaf Floris öe Maomfdjz
ïtOOpIUSÖfil/ 300 afê Meyerus en Marchan t iu>*
jjet tiertelien/ öoo? te 3toaare toïïen begon te
Maften, ^it geeft öen|Ntaamfφn€i^aaf Phi- lips , een moeöig en öapper wij/ft/ aUeeeerfï cenge3et om getoapenöer gauö in 't ïanö ban W®&$ tt ballen, <Bn a$ öeSelfbe «föraaf Fio- Tis iiaöerganö/ te toeeten in 't jaar n6f, ge* bangen toterö -, geeft gg gét berörag /öat in 't Jaar 1167 tnflegen oe ttoee <$raaben geflo* ten toierö / #p öeesé boogioaaröe aangeno* meiij öat gg/ get berbrag&reeftenöe/ aïtoat ώ in ü^aanöeren be*at 30110e bedienen. &n$ Öeef gg geHanb ban %&aa§ noeg in 't be#t fiouöen: liaar / 01300 gg get berörag / öat |em tegen ^grien toii opgeörongen toa$ / na* |>ergan$ geen; gejjïanö toiïöe boen* $ gemem* ■ ■ · '· ^
|
||||
|
\
|
||||
|
Oudheden man Eeéidid. γ
öeip get gemeiöe ïanö geiadoigei? ganö afgc*
nomen, :rtv .·■■;:;':,! :■■ ·,·'·.?v %et gene M^t-us fcgrgffc bat ött5e €teaa*
beu get mitf ban Maag bm öc $laamfcge i02aaben te leen gieiöen/ jnllstt ttg iiu niet onbet^oefijit i goeöseï get ban öc anöecc itaot ietoeejen ïian itiotöen, en gö get/ $eïf elöerp genoeg te ftennen geeft / bat öe $tei5ei$ De recgte leengeeeen baat? obet ioarem «tëinödp fegioftöex meetgeinefó Meyefüs^
bat get Janö baril^aag/ 'tbjellt ööriae .totfier jaat 1x41 töe onöet beMtqmn en öe <ö%aa* ben ban ^oïïanö gab gefiaan / en geen seftete Itencen of ïanö-wgtew lab gegaö / in 't ge* melbe jaar 3gue neuten ban öt ©ïaamfege «lE^aaben geeft ge&reegen, - ^ hï- Φιη öan aiïe£ in 't nort tè ^eggetti öe φοΚ
tenöer^ geöben te ïanö ban 3®aa#3oo langere tgö ongemoeiö öeseeten: goe bat 3e öaar aart genomen 3gn / tol men met geen sencegeit 5eggen: men binöt een ö^ief ban Koning Lodcwyk, ban't jaar 868/öaatgetïanöfcgap {Wasda aan ben ÓB^aafban^oIianöojigeöja* gentoorö: en Wasda, toatöennaam aangaat/ fltaat 5eee toe! oj» Waas. Zm ftggnt getöan niet gaaïp geraaöen öat Wasda in öen gemeïöen b#ef niet anöerë te 3*ggen i$ aft$ Waas. $Eaar togi poenen niet^ te beröonteew/
maat torïlen öe tegenbeto^en soótoelaï^öe betogen oggeeberr: eene 3hjaat!ggeit3oirtööft1 aHe£ toeï fcggnen. ober goo# te fmgten * en Boxhom in 'tgehjntefielien, 3|ft't faatMoo? Beeft imitt Hendrik Π getetlanölMcgeten/ of gelp anöeren toilJenganfcg ^eelanö / aan ben <0jaaf ban Maanöerengefcgonnm 3Pit / Ad an 1245 jf Ibii.
Λ 4 geeft
|
|||||
|
-■ ■ ·■-'"■..,.■ ■
|
|||||
|
? .' Inleiding op dè^'n',
geeft: be geïegenbïjett gegeeben aan aïïe bfe.
oorlogen/ bie 300 langen tifimmttyxlfahim nigïjeit / oberijet 0031't bant$aïcï)eren en ban ^eclanb geboert;3ün getoeeft Itëant/ gelp niet alleen be > %oHanbfcöe maar ooft öe l^ïaamfcge 1 ^|ifïomfcö^ber| aanmerken/ be I|oïianberg bjilben 3tcö aan trie gifte / booi Hcndrikligeliaaè/geen3in|ftenneii^eliei3CiV 3eiben3g/ {jabbaargeenbergeebenaan: itëefc cueren f of ^eejanb / frasen lang te boren gegeeben booj1tei3er Lbdewyk II en5* %®ag geelanb of tóatèÊjeren aan be $oItanber£ / $00 al$ 3g 't berff onben / gegeeben boo? Lodc- wyk 11: 300 moeten beïgoUattber#3elf / 5Λ iemanb peggen/ ïjet meergemelde w^sda boo^ 3®aicf)eren of boor ^eeïanb genomen p&ben, 3&it fcögnt ooft boo£ te fïaan: toant mental nergens biïibén/aït{)an$!& meenzet niet/ bat Lodewyk f oiteen attbere gifte aan<ü%aaf Di- deryk of aan mn§ ^aberlanb heeft gebaan, Jl&aar al toat ï)ier omtrent eenige üeiemme* ring mag baaren / 3aï in be bpïgenbe 2üf bee* liuge toeggenon^n tuo$en. MenfoA Alt ing bit QOit ^eeïanb bOÖ£ Was-
da berfïaan toi( jjeöben / om eentge geipe* ttijü of obereenftomfie in be naaien tebiubcn/ Betoeert bat Wasda 300 beeï te peggen 55 al$ l^eftdeel; ai$ 3jjnbe fjet foefïer geöeelte tan be ïanben / aan 4&aaf Dideryk opge* t^aagem <Pie benaming i§ 300 qnaïjjft met tigtgebonben 5 en. 5al aanflonb^ ooft breeber, Ï>eb)ee3en topiben^ h B^oro αρύ
i MircÏwor, de Reb. Flardr. Meyeius ad anrt. 1007, .
I Pui. %, verlep i^oJIandu & Wasd*.
4] §. IL
|
||||
|
Oudheden mn Zeeland. f
QfZeeland van Mdsvereemgtisg^esfimel··
Vlaanderen," ■ ? C. ; - ■ · . . ■ ι, -, ι. ..',.■■· ι t f · ·> ■ .» ι ,■'"'■*
dommige £cSwtttt#! S^öett 't öl aati8e^af ^s
merfit/ of uebet? bn giffïngeopgegeeben/ bat door geen SMaanöeren en ^eeïanb / ban οη$$ nanbje* «van ïp£ ban mafóan&er gefefjeibett 0PM0t*J^^ Meyerus, fj^eeftenöe ban ben %. Wfllebror-ε dus 25iffröo|i ban ïttreej)t / en baar bj? boe* Qtrét i)üt bat Biervliet in 3Maanberén/j|iilfï/ Sr el/ fafnon/ en5. onbee get 55$bom batt ïttrecgt beöoorben / 3egt bn bie gelegene ïjeit : Ik geloof dat 'er op deezen tyd nauwe-
lijks èenigé- JLêe tufïchen de Vlartiingen en de Kleine Vriezen ,d&t is de Hollanders en en de Zeeuwen , is-geweeft. ï^at 50tt jjg Op Jet jaar 690: maar ifc 3oubj noeS meer geloo*
ben / en ugt Meyerus bitrben betoeeren/ bat 'er nqcj in be eïfbe eentoe geen gjooteof aan* merïten^toaarbige feïjeibing tuflFejjen $ïaan* beren en iMcijéren $ getoeeft 3}n 't * jaar 105-8 ïjeböen be i&onniïtben banf&gnoï$ber* gen ïjtt Itejjaam ban be ^antmne Lee wint' ïanaj be borjpen en bajieeïen/ aanbeïmfïban ©laanberert gelegen**/ ranb gebraagen. Sf1* bee3erei$en/ 300 aï£ Meyerus fcjjrgft / geeft <0obt bop| ï)k toeboen ban bie '%· jl&aagb beeie bjonbertoerben gebaan ·, bctodhe boo^ Drogo, bie on trien tgb ïeefbe enBiffc^op ban Cereoane toa$ / iönbïoontg befeïjreeben 35η, ilnt bee3en Drógo , bie ^m ommegang bg» * Vid. Mcy.er ad fc'jnc ann,
4 γ bJoonbe/
|
|||
|
i*> Inleiding op de
tooonbe/ geeft Meyerus 't een en 'tanbere «ot*
gefcjjreeben : goe bat 'er te ©urne / ög %tf* fingen/ tetilïbenöurg/ teftutRerReofïtgtfcer* nr/ eenigemenfcjjen in 't aan3ien ban ben p* meïben ^iffegop Drogo geneejen 3gn. ^an bolgt 'M U0t ben Seïben Drogo : Op 'r eyland
Walcheren , daar een overvloed van alle din- gen , een groote menigte »van menfehen , en /kracht; van deftige paerden is, ïsRamboldus^ ti die lam en,doof was, geneezen. Te Brugge zyη de Priefters tjet heilig lichaam , by wyze van een ommegang, te gemoer, gegaan enz. 4|ier $mm® ffit ombraagen ban 't aantel*
öe ïicgaam langg be nuffen ban ©laanberenöe* fcgreeben, $an ©nrne j Meffïngen / en » benöurg / bjteeb {jet naar Ifèibbelöurg gefeagt / ban Hlibbeiönr3gmööetnaat;^ug0e; baar bjD^bban geen qberbaarenof oberfcijeejjen s^ f&a&en: 't tob loaö 500 bafiaanmalnanöcr/ bat be rcisiger^ ober al toeg ftonben* Φοτίι j|ier 30U be tóoet be Lieve in betoegfcögnente hamen: maar baar non men 3enerlp met toa> gen$ en paarben ober. <èn Vaernewy ck bee* 3eïtert onjUn 3*jne ïironpbat 'ee&n3tjttcntnb te <0ent noep^ebenbebjaarttoierben/ rató* be be toagen£ / bie ban Brugge , ober Bier» vlied, opAmwerpereeben* daarom &eoift maar gesegt bar HMcgeren en ©iaanberen ban oub|boo^ 500 een jee ban een niet gefcöei* ben 3p getoet 4 ν Jl&aar toat öeïjoeben ttigt eng met gip
fïngen te negenen 1 baar toe 3ct«rbcr öcfo»$ ter ganböeöbeitó ΟΙ. * Vredius, een $IaantfcT) ^iffonfeirnber / en een naarfijg opener ber b Sigill. Comit. Flanir, fut» witium» J
|
|||||
|
*
|
|||||
|
Oudheden v/m Zeelmi* ι ι
^aöerïanöfcïie *&üU}tbm/ ï$$k eennaertjc
ban 't ouö ©laanten nageïaaten/ 'tfcueiftöe ïfeere SrnaUegange Tf £gtte $ϋοη@& OOftte pa$
geöjagt gs#;: estiaa? Maanöeren met öetlanö
han Maa$ afgeöecïö fïaat / 300 tf$ Set gemeefi t$. UU tgbs ban I£arel den Kaaien, Jfa tkit
fta&tfr siet men l©aïcöeten/ j^oorö- en- ^niö*
bebrianö/ en öe iamïeggenöeplaatsen/ tiuiöei' ïp en $omtv eenige ^aalfcgetbtn^e ge^ecgt aan 't ïanö Ban JSaa^. lEen %m 'er jeJf / tsat ïjet ïanö, ban 3©aa$
onöec lytt tttlyu ^ïaanöeren niet ïjegreepen toa$: 300 öat 011$ 3?ggén/ öat Betegïanö· Ulate tfjeten aan ^laanöeren baft&aj/ betfïaan moetmoiüen ban 't ïanö banaal/ 't toeïit tegenhjoo^öig onön· IMaanöeren gèeeftent toojö* Uien 3?et ftÉcr öat j^ïaanöècen ban öen bïoeö oe^onime öegitmcnöe/ metboröetfpjongaïgl tot ben bïoeö öe Eiebe: en öat öeese bïoeö een fcöeiöpaal toa^ tnfcöen ©iaanöecen en'tïanö ban m&a§/ of ban J^aïcïjerem <^é boröeeeucinetRingen nan bt%et$w $eïf
ïigteïp txiaahca; il\ ijefi'er tnaarb»te boegen
öat öee3eta#aïfïe3toarigï}eit omtrent &et ïanö
Wasda fcjjgnt b?eg te neemen: öe eenë meent/
^eelanö t^pet recgte Wasda: öeanöete/ 0001
öe geïnfteniffe bati ben naam geöteeben/ $eit
'ec neen op/ en meent öatïjetïanöban3fêaa$
boojtonöe en't recgte Wasda geïjouöenmoet
too^etu ®it naattje bjnfï ftet jpjacég ugt;
taant/ 3ooa!$ men mi3onöerfeJaoomfïaaiöe
mag fjonben / Wasda öeg$ptÏjet ïanö ban
paa£, en bat geöeeïte ban éeelanö/ 'tmeift
gier tufcöen öeltiebe en öe^ej)eïöe afgeöe^Iö
1 fïaat. g^e Hee3er öie ött toeeïtje / en eenine
ι $tmn ban be boo^gaanöe ^aöfieöen en <&z*
flikten.
|
|||
|
j χ Inleiding op de
fücljten seïeesew $ai Seööen / 30Ï aanfïonb#
toeï batten batbebetenening ban Wasda, du$ öafïgefïeït 5gnbe / een gjoot ïicQt aan on3e &jf^ tojien geeben 3aï / en menige sfcgarigSeit 3aï poen berbtognen. Wanneer bat J^aïcgerett ban ©ïaanbereit
afgefcöeiben $ / 30uto mtffeöien 300 ligt niet aangetoee5en ïtonrien taorben, ^onimigen c «eggen bat gct aan IMaanberen i$ bajf ge* fceeff tot ftet jaar p8o : toanneer tyegpc Otto be buinen boojgegjaben/ en JSne gjaft met filmen Öe3et 30»be jjeböen. I^n fotllen bit geen5ing tegenfpieften : maar Jet booige> meïbe ombjaagen ban ^· Lewina fioomt ban toeber t' onpafffc : bocj) bie gjaft / We nu 300 toöö getoojben i$ / 3*1 eerfï niet meet: 3511 ge* toeefï > si# een gemeene graft ^italbi^ geïegen5önbe/ 5outb!jet3ijnoe*
benften fieöben/ of on^e albereejfie ^aabrn niet in 't ïanb ban 3©aa| en te <0ent fïjung en ftooren, 3« Benen bat bit geboelen mg turft «ec fmaneïp boojgeftoomen i$ I en in ftel ftet nocö fïegtg aï giflenbe en ttoufeïenöt boo** Ulaac men moet boo? be eene of be an= bere stoawgöett tinten: enöoimentöjerfcjifc feen toili men3aïnergens/ 0111300 te fnjeenen/ fteefêftoofbé untnoomen, Scrivenus, oba« get feonbfcöeï&wBje/ i|gauffc8nietbreembban bit ^ggen. Eindius, in 3ijne ^onntt ban Zzv ianb/ \oeftt ïjet ooft baar oenen tetoenben. Klaas Kolyn öecfï ban Dideryk l nietgetoeeten. Het bewind over dit nieuwe Kafteel, 3egt be &;Ofi
np ban * β Bavo, bat i§ ober €>mt / 't
"e Zie Wakh. Arcadiï. ,
|
|||
|
Oudheden van Zeeland. 15
toeïft ban onbg met antiek toierb gfrtoemt /
is niec door Kafteleinen gevoert maar door
Graaven: en onder deezeGraaven ftondenvier dorpen, met de plaatzen onder die dorpen be* hoorende: teweetenAfnethe, Bocholt, Axel, en Huift : en daar benevens het ganfche land van Waas. ®e <Ê%g!aben ban 't nieutoe Ha*
fïeeï/ bat i$ bah<0ent/ gaoben 'tgeöiebobei* 't lanb ban Mm$ $ en onje <0aaaben gabbert 't gebieb baa$ obéc gftsal'erbitntaat· bg boegen / bat fjetm'etP
toe fóafïeel / of <&ent / onber be «é^aaben ban ©laanbercu niet gekomen ($ booj 't jaat? * II10»
t Mcyerus ad dia, snniim. i, ith
O f de Zeeuwen van ouds bekendzyn geweefl
onder den naam Suevi. Audoënus SBiffcgop ban ftotoarten/ bïe Qer ïe*
ben ban $nm tgogenoot $« Eligius btftftw* ben geeft/ berteft ban gemgoe bat gg getge* loof m ^ïaanberen bertmnbtgt geeft : en boegt 'er ban bgi ook zyn de Suevi en die van
Antwerpen, met meer andere volkeren, door hem tot het geloof gebragt. Λ Mirasus h Ein- dius, < Matth«us gouben 't booj een 3etoe
laalibat gier boo^be Suevi geenanbeeboUtber* traan ftan toorben a\§ be ^eeittoen. jfcaar Boxhorn , baar gg bat geboeien bergaaït { boegt 'et* ba; doch dat word van haar mcerge-
a In faftiï Hclg,
b Lib» %. Cap. r. c De Nob. lib. ^ ttfgt
|
|||||
|
•
|
|||||
|
14 Inleiding op de
zegt als beweezen. $p mmtl cbëttn&! feilt öè
gemelbe J>c{?|gber^ {jier gefp ίί? geö&en ; en
bat inen/ iiibe btóonpïaatjfiiöa' oube boïite^ ren aan te torsen/ ötëb)fl$gc»oot5flfl&t!# op bed toffer beibpgribeneu aan te gaaa Audoenus ffeeelit ban be Mammgea/ bau
bie ban SCnttoerpen / min 6? Suevi, toe pet geïoof omtrent op eésidi ;^i bfto? oen arödt ban^.Eiigius ontbangen ijeöïkni 30$ hsareit Dan öie boiftecen 300 berre ban maï«at;ber niet geïegen: en be Umxmm/ $uq&1§ teber met/ 35η öicfit ön$!aaiibereii m tyHnmwpm ge* ïegen. Cen tbieeae / öe naam banSuevi $tlf tugfï Öe^ceutoen ai^met be bingcren aan : te meer baar öé neberbuitfcöe3$ baoj beHatinifïeti boo^gaan^beranbertioo^D in 0, ^oo^ een ber* be reben ban bienen bat be §m\A en 0>ilmm<> hev$/ bOÏgen^ Suetonius, POO^Auguftus in té
töalftëti $$n óttergeboe^t-, baar $% mnQc Uw
berden naafï öen β|)ρη te Befooonr η m te Be* öoubjen hreégen «*: geen babnber aan benaani ban Suevi in ^eeïanb obergeMeeben i#. ^oeij op bit berbe öebj^ 3onuj ifr niet al te fïerlt biiïïen bringen: nufftfjfen $ b? naam ban ^eetïiuen niet geaoomen ban be Suevi: maar om bat bie naam Zeeuwen 300 brï geleed naar ben ïatbnfeljen naam Suevi, nonnen be @cfegbei$ ber mibbeïfïe eeutoen / bie foni^ tgb$ 3eer aarbig of ïiebeè miffeïp tn §et ber* taaien ber eigene naamen taifïcn te fubüiizee- ren , ben naam ban Suevi dni bie geipemffe aan be ^eentoen toegrpafï öeööem ©o^ber^bjo^ben besuevi jiiltë o$fc jlrtji^
ber$ ioeï meer beneffen^ be Vlamingen ber* melbt: 300 bat 3e bicijt ög^Iaatibercngeïegeri d Suecori. in rite Augttflf*
mm*
|
|||||
|
m
|
|||||
|
Oudheden van Zeeland, 11
moeten geuten. ®u$ ïeefï men figfe Meyerus,
en eiber£/ öat be kooimannen be Menapiers enbe Sucven, fraaie meefï tegen ingenomen ?Tn !' Ë '* ^m 88° ö^ntoelp gefïaagen
Jjeööen, mt Menapiers jgn 3efterip be üïa* mingen/ of een gebeeïte ban oe Mamingen: en Ö002 be Sueven 3nï(en naat aïle fcfjijn be teenteen moeten berfïaan tooien, f^ant Ötee omtrent 3a! qtm anber böm gebonben toojben/ oaair bé naam ban Sucven beter on paffen 30111». * #et i| ebentoeï maat bat f Meyerus aïïe beé*
ψ Süevi, baar toe 300 eben ban gefpjoiten Öeööen / fa üiaanberen fcöjjnt te plaateen: toant op een anbere plaatgS/ baar Jjg ban bar OCrfiaan ber Menapieren en Sueven OOÏf m*
toaagt / fpjeefct ï$ albn$ De naam van Sue-
ven ichijnt over gebleeven te zijn inde naamen van de dorpen Suevezele en Suevegheim: de- welke van hen (be^neben) fchijnen afkomftig te zim. gfft öefcen bat bit 5eggen ban Meye-
rus be ttotjfeïmg ban Boxhom al ^u 3onto nonnen fïijben: maar m 3onto 't ebentoeï met oe geentoen ïjonben. ®e ^eentoen maren een bom/ bat metbe Menapiers tegen be ^o;man* nen aanfpannen fcon/ en magtig genoeg mag om een leger in 't beïb te fyengen. j&aar oat w boïft ban ttoee geringe bojpen 300 een \& gcr te beïb 3onbe geö<?agt öeö&enj en neffemi De Menapiers, a$ of flet ooft 300 een magtiï oom toaar/ bermelbt 3onbe toorben/ bat mm toat te.fïootm Wü iemanb Dat be f naamen ban bie ttoee bo^pen ooh afftomfcur jouben 3tjnban be boo&emeïbe Suevi, of ban iönoeee Suevi bie bee3e lanben niet tot jjnmie e Ad aoa, 8i9> f Ad ana, 6ή9.
|
||||
|
»
|
||||
|
yC , - ïnUiding op de
gebanfteiiiflfc ge&reegen maat metbetoapeneri
in be bttifiobetmonnen Jeubcn/ öaatsoumifc 300 beel niet tegen jjeööen. 3p ïjeb ge3cit bat boo^ be Menapiers be W>1&
mingen/ of een goeb gebeèlte ban be^iannn* gen / berfiaan moeten tooien, f iet* ban ïieö in mgöloopig genoeg geïjanbeït in mijne ffian* tekeningen on be «©ubfjeöen ban Stemtemer* ïanb en aimtïeïlanb: in 5al 'et giet maat ty* boegen bat banaat ganfeflJMaauöeren/ bol* $tn§& Meycrus, ban OU0£ Mempifcum of Mc-
napifcum \mttb genoemt, 3^at 5a! ban fom*
mige tijben betjïaan moeten tooien} of te peggen 3jjn Dat be naam Menapifcum, bat i$ het ïanöban be Menapievs, nu in een öieeoec ban in een nautoet betefcennige genomen \mttb H^ant op anbere plaat5cn maaftt §£ eenbuibelp onbetfcöeiö tuffcgen Menapifcum of Mempifcum, en 'i tegte l^laanöeren: jjoe^ toeï bat 5e beibegaar in ©iaanöeren/ 300 ai$ 3Maanberen t'öan^ genomen too?ö / gelegen tuaren, mi Jet gene baat be 5eebïoeb fomtijb^ obet Ijenen liep/ toierb boïgen^ *» tym ban onb^^ïaanbPtengcnoemt: al't anbere/ Ijoe* mei in ijet tegcnb)Oo$ige®laanberen gelegen/ tua$ begrepen onbet ben naam en fjet ïanb* fehap Mempifcum.
JEaat om toebet tot be ^eenmen te nee*
ren *, Reigersbergen »' meet on$ te berteïlen bat de Van Borfekn af bomffrg 30uben syti ban renen Lippolt, igartog ban ^maben: betoelbe bpo? titn ^ienfefien $*ei3er Nicephorus ge* toelbiget fianö berbjeeben ma£: en^ mt fcÖ?pe« Km Reigerbergen faJOjD bOÖJ Box-
g Méyer. ad ann, €49.
h liiliio libti u » Kreaijk ι Capitï»
|
||||
|
Oudheden van Zeeland* 'ij
Urn met njagt ban rebenen en Bonbig tegetfjj^
fp^oltem Sjft geb 'ec bit maat op te 3eggen/ öacbe3eafftonifïebecVan Borfden, 300 a$5è öao^ ]. /^Eyndius opgegeeben tao^b/benXeesei? 500 fa&eïacfjttg niet boó| en ïioomk % bes* nicïöt eerfï be giffce tiatï gct fote&ft Wasda, fcaat hjg öoben ban gefp^onen jjeööen: ban üectelt §g bat be inmoonbee^ ban geeïanb/te teeeten be Reenen/ be lijstten/ en be ^ïaa* ben/ ömben nientu-aangefïelben ïfeee uit f|et iano te meeren/ gunne magt t'famen geboegt fyeuotn: en bat Leoppldus, be ttaeebe 300η be$ ï>artGg# ban ^neben/ get goofb ban beeje ivygémagt $ gebiee{£, ï§et geen te faödacf^ tig linbe/ $ Öiee tpeï trotgelaaten: maae bwi Öooit meer tot een Herbaal/ om boo^ een 5efte# te töaai'öeit aangenomen te moeten modern Of Hercules en de Grieken uyt het landfchap
TJoris in Zeelandgewoont hebben. üfó men een 3aaït toat bpfcjjmnen toil/ en
öc gforie ban 3ijrt ©abeeïanb tracfjt op te öa^ ïen/ Itan men biubji$ n$cöiet$ί$ brengen/ fcat nocö eenigen glimp aan be 3aan feïjtjnt te gceben. $®en tueet goe gemeen bat jjet onbec öc fóoningen en bg beèle bolneten plagt te töce3e / jjun géfïagt tot be <&rojaanen to# ^ op te tellen. <£en ïtoning / bie He&or tot tóeen J^ramfjeec §ab/ een boln bat niet Cro* jamifcf) ban af nomfïe toaé/ fcmeeb om 300 tt f\)2ceftfii niet gcrenent. SCnbecen in geen mitv bec getal fieööen ö»n abel ban Hercules toik» \ Liii. 7„ Ci lt
|
||||
|
*8 Inleiding op dé.
ÏCtl afljaalcrï. «®e. Gauloizen, Öe Germaanen *
öe kalmanen, eng, 5biet5en alteinaaï tbtn $m
Ög BUi1 bOO^baöec Hercules. Evndius totl Öé
^eenbjen ooft in btt$t tm niet m$geöeeït
ge&öen. Φηο0κ öe onöfte mfooonöeri bmx ^eeïanö moet boïgen^ jjem Hercules, en btp 3dfê nakomelingen/ met öe Φοη$bficn/ ge* telt SöOiÖetn 3M teacgt fe ligt Amm, Mar-
eeUinüs te bebnfêen: toeïhe Marcel Η nus, Oen oo$fp?ong ban fee Gauien onte3öeftenöe/ en
3t een en't ante ög malftante öaaïenöe/etw Öelp 3egt öat boïgen$ jjjet beiljaaï ban fom^ mige ^cï)$ber$ öe ^oriffeïjen / öen onöen Hercules boïgeriöe/ öe plaatsen ban öe Gau- len 6n öen oceaan gelegen met ter tooon be* flaagen gebben* ^ixUm §g jeibe/ alle de plaatzen van de Gauien omtrent den Oceaan
gelegen, ban gaööen't öc Üeentoen blaft %a
öe Hoïïanöerg *eïf/ alfcöan^ 300 beiTe a!^ ijet tgïanö öer ifeatabieren ftrcftt / 3ouöen 00& een öeeï ban öie slotte ftonnen eigenen. jEif* fcïjten 30nb3 met! OOft de plaatzen omtrent Öei1
oceaan gelegen boo? alle öe plaatsen ftonnen
neemeu; ent$bjaar öat3ulfte fp^eeftimjsen fomttjö^ op een onbepaalöe iö&e bertaaït moeten tóeröen* Slaat get ons öan ban aiic öe plaat3en aan öen <&t?mn gelegen beefïaam en beeboIgemjEeelanömet ïjeteglanö öer2$a' tabierén öaar onöer begrijpen j öan ïjebbeii lag tnt nocö toe maar öat fommtge £>φψ ber$ bit gelooft en bg gefcjt$ft nageïaateii ïjebben: maar fïraft^ 311!lm tug naar öec befcoöl opgeeben. Snoeren Rebben in tegenöeel gefcfeee* ben öat öe<0awenban ouö^ban eigene inboor ïingen bebjoont 3Jjn gelwefï. Aborigenes irr
his regionibus quidam primus eflTe vifos firma- runt i |
|||
|
Oudheden van Zeeland. tp
runt, Celtas nomine regis amabilis, & matris
r-jus vocabulo Galatas diclros. <®&t Aborigines Öaar inboorlingen tt 30000Π f$ ölpt UÖt ÖCil 31U/ eil £Ö0$> ooit Dan Hcnricus Valeluis aïbll$ faeg;ec$m ©e Drafidcn, of / 300 a$ anberert
gdecseii bjiiïen öe&öeri/ be Drufiden, bat $ bc Druïden, 3éiben ooft bat be<0alien/ bacsj cru gebcelte/ inboorlingen ioaren,· maar bat 'cc βοϊί anberc bolneeen it$t be Önitenfïe en* lanbcn/ en nat Öe <$beceï)tjnfc8c aó$m/ü& xtn bbgenomen: fcöclfteboïneren/ 0003 be ge* bnunge oorlogen of booi get obecfeoomcii ban bc sec bccb^cbcn 3tjnöe / 3lcg in bc <6aï* lieii nerrgcfïagen jjabocn. SHnbcre 3eibeii ooli bat fonmiige fielten/ na ö^ücebdgen foa*i sfcregc/ 3tc8 gerbjaartp begeeben öabbenj til in 't öc3it ban be3c lanbeti/ toen open flaan* Ibc / geteeeoen bjaren. jjfRU niui ttsat Taci*
tus ban Oiyflës bccöaaïti te maten ïjm bat Ijjji boigeni? fommiger bsegaaï / na fceti (Ci'anaanfcijcn QoLjlo0 obcc ai omsfoeebenbc/; öaft tn <&2ut£Ianb 30iibe aangenomen 3tjn· SDat iaat 3^8 30a ai 3eggen: tn ΐε fcfjoanc naam ban &e<&u&!jeit Kan aan beeïe bciteïïm* gen nocij een glimp getbeit Haar in imï baat geen gtoaavbee bonn$ ober bellen / ai$ Tacitus.: öie 'ei* een ieber ban iaat gefoobett bat ijcm belieft, f <&m ban tot bc naaebcè Itetmfcen ban Her*
cuies obeenomfce te ftoomen: be ingezetenen dezer landen, 3e$t Animianus , geeven dit I voor 'c alderz-'kerfte op, en wy hebben pok ge- I tien dat hec op hunne gedenktekenen gefneeden \ ftond , te toeetcn dat ijfercnïe^ fBmp&itriooS
3?°n henen gereill is otn de wreede tyrannen
I Ciernon en durifcnS aan.kant te helpen. . -. , |
||||
|
α© Inleiding op de
5©at Ifjn bfe twee tyrannen overwonnen heb-
bende , zich verzaamt heeft met hoogedele Vrouwluiden, en met dezelven veele kinderen heeft gewonnen ■: dewelke aan de landen, daar zy 't gebied over hadden, hunne naamen ge- geven hebben, 3£atfcij^nt toat nabet δη te feo- itien: be eenpaatige obedeberiiig bet inge5e; tenen: be getuigen^ tree onbe gebenïifïeenen i en ban noeg be ftolotnmen of 5Ugien ban Her- cules op of omtrent be ®tieffei|e ftufï: Öet οψ fcffóiffc Herculi Macufano , of Magujano , te
Wtft-lm#u\t gebonben/ be Éegetpïaat^ Uan
Hercules, en3* <&at Begint 'et immet$ na te geïpen, gjft fcoiï 'et niet aï te fetagtig tegen inleggen ■:
en in ioiït toeï öenennen bat beese nufïen/ ja bie lian^oogbuit^lanb jeïf / boo$ be Ziehen/ en jftuktetf öe3ogt jij" getoeefi f&aa.r 30115 ben bie <0^ieïifc9e letter^ ban baan gefcomen 39η / bic boïgenf Jul. c Ciefar in be iegerjjlaat5e ban be^toit5ee^/ of Helvetü,gebonben toitv* bm} en baat toe oenebeu nocg ö^eebct ban feeenen stillen? 3£e Sueven of ^bjaben oïag* ten be <0obinne Ifis jjoogfïatelp te bieten t fa>aar 3e bit bieten ban een tyeembe #oöinne ban baan geljaalt öabben/ ioeet *Tacuus niet te 5eggen: maat ïjet öeeïb/ bat be fignet ban een fcöeejne gab/ gaf boIgen£ ï)tm genoeg te ftenneti bat bie gob^bienfiig§eit of bknfïpïee* ging met een fcgt'p obergenoomen toa£ Ta- citus 3egt 3eïf i 3e 3eggen bat Hercules bn be «Btetmaanen $ geiueejt: en jjn f&eeht {jet niet tegen*
SB 3al'cr ban met tegen 3eggen: en 5aï fyt
ooit niet tegenf&enen bat Hercules $\tfy giet' e Lib. f. BcJl, Gail. ά De Mstiib, Gom.
I
j |
|||
|
Oudheden van geeland. ι %
eniti'ciït eenigen tijt» op$ei)osiben 6an ïjeöBem
€ bentod/ f «Dien men a\k$ 300 naumfteurig tD?ïöeonöer3oelien/en a$ boetjeboo$boetjena treeben 1 grip t'ïjan^ in anbere berteUtngen en , Jjiflortsaiicn géfc])tebt/men 3ouio'er aï fciatoji te3eggen binben* ^eobeeleberingen't gemeen peggen bei? ingezetenen/ ai§ 'er geen anbece blijften bg 5tjn/ toojb mei meer untgejoumk Mat meeten fommige Bneffcfje SJaarboenen/ en 30a toeï ^eenfeije aï$ Éfoeebfcïje ^iftov^ fcg^ijber^ / ugt be oube beersen ban fjuitne boo^ouber^ te berteïlen ·, 't toelft t'8an| niet ïjooger geftjjat iooab a!$ be 3oete bertelïingen ban Ovidius, ©0C8500 bie$ iml m nn niet toee$en: en fó
toil fcoel befcennen bat bie onbe getuigeuiffen aïtp $00 ligt niet berfcoojpen moeten moeien, jfeaarmoet menbaarom oo&anneemen get
peggen ban eenen * Panhenius, bg ^. Vaie- ims bermeïb: te meeten bat Hercules, met be boegen ban Geryon te rug nocmenbe / en boo? get ianbfcfjap baar nu be Celten fcooonen redende/ ge&oomen i$ bg eenen Britannus: bat be bOCÏJter ban Britannus , Geltine ge*
tiaemb / op Hercules ticrïtef&e j en niet en
rufïe boo? bat 3e een 300η bg gem geftreegen Jjao: ja bat 3e om gaar oogfcoit te öeremen/ be boenen ban Geryon ergenp jjab toeeten te ber* bergen-, en niet toeber toilbe geeben/boe^ bat 3e 3jjnc omgingen genooten ïjab: bat be 300η/ ugt bee3e omringt gebooren/ Cel- tus bjierb genoemt/ en bat bee3e Celrus Hm naam aan be <£elten gegeeben geeft * begint imt niet b# naar be gtflorte ban eenen Ama- dis be Gauie te gelpen* * fa Eroticiï lib, In nous ad Aia. Mirccliin·
-0 3 'Haar
|
||||
|
%% Inleiding op de
:■ jfl&aat om tim omfianbiggeit moet aïïe$
ttiet\jertuo^|jf ti tooien: 500 beefe^ebeeöuttfeïje jttoojbeit/ bte se^rip ngt be <é$enfcljje taal gefeooten sijn / en noit bn bttóomeinen ui gebluft 5p getoeejï/ geeben bse niet cm jfrragtiget betot}$ bat get berifjaaï ba?! Tima- genes, tocgen$ be .obeifóomfïe ber fielten / 5,00 niet afgetteuit moet tooien ί <$n tog sul* ïcn beneben npeg ^elterbcr en ontoeb^rfeeebe* lifiw getusgeniflTen opleberen/ bat bedienen tyict seberip geïjanbeft m öu»# gejjou&en ïieööen. ? > -.-. ^ocö 't geen 'et boboer ban öiéesen Hercu-
les aan te merben fïaat/ 3tiïïcπ tog beneben/ öaae toe ban be<0oben bee$er ianben ^iillm fl^eeben/. te pa$ béngen. jjEtaar/ om bat in ban ben oo^f&ong bee
ballet? of <0an!oi5en Jjeb beginnen te fpjec* lm / en bat Stëflanti op .betr^Mb'ffeljen bos? öem gelegen toa$/ $aï in nocij met een üjqöjö aanraaben ïjoe bat b£ «üSanïoisen/ naau ïjnn w$m 3Cggen / afboniftig toaren ban Dis of Pluco. <®at $c bit jtiöen/ en op $u!be een af?' ïiomfïe foemben/ Jeböen to# untjui. fCariar, bie Dat getoeeten ban ijebben/ en tod geüoee* ten geeft. 3@oIgen$ J. G. g Voflïus, bie ijet tod feSönt getroffen te jjebben/ toiïbni 5$ èaar boo? te bennen geeben bat 5e ugt be aat> &e gefpioten toaren: toant naar ïjet 3éggen ianh Cicero toa$ al be nracfjt en be natuur örr aarbe ben J^^er pis, erf Bluts.» toegc; "/He Bel). Gall. Jib, é,
I De Wol. lib. 2 cap. £2*
Ι Uc Mater, Deor* Jit> 2, • ' " '· §. γ.
|
||||
|
Oudheden van Zeeland. 23
§ V.
Of de Toxanders in Zeeland gemunt heb-
ben ? en of Zeeland voor het oude Τΰχαψ dria moet gehouden worden. mt mllm ίυρ met fcorte fooojben moeten
nfooen* betogï be öeto^en/ bie booj en tegen ingelast tooien/ toeinig ingetaïsgtt \ t* tt mht oube fcö$be$ toemtg getosg ban be €oranber£ en iCoranb^ta te binöen ψ êat befeeeunien be recijte i^oranbetf 3?» /
en ia&wMWa nergeng **# ?aac SS^l ?*ü
footot / f$ alïereeiff op be öaen geöiagt/ eii met beeïe rebenen öeüoeert/ booj Ph. * ciuve- rius. Ιο behaalt mft ftoe bat Phmus Jet langhairig Gallie in drie foorten van volken
verdeelt , die door vloeden van den anderen gefcheiden zyn. Van de Schelde tot de Zei- ne, 3egtPHnius,is gelegen het BelgiflcheGal- lie... en taat laager: vm de Schelde *£,-in de buitenfte plaatzen, wbonen de Toxanders mee
vèrfcheide benaamingen : daar nae ett3* 9|lt t ïatpil fïaat: a Scaldi ïrtcotunt exterajoxandn piurirais nominibus: 'ttoeln ift meenbataïbi$
abecge3et moet tooiben / geïp 0$ in Set 500 eben oberge$et jjeö. Cluvenus, om er 3911 boojbeéi op te boen neemt bie hwben in be3e öete&eninge op/ bat be€oranber£ aan bete ten «ant ban be §>φΜ / of ober be £cM* be ge3eeten foaren- 1ρ öenent $üf bat bie manier ban f&eenèn foat ïto$t en bmfter 4 : maai jjg öïpft 'er ebentoel δρ. $olgen$ 0115e bettaahng i^ergeenbuifieröeit: Pbnmsigean α Lib* 4. c. ig.
J? 4 ί»δ
|
||||
|
14 Inleiding op dt
be 3ttlb5gbe ban be &tffiüt beesfg / met Η
^eigiftcge ^obtncte te befcgnjben: 9ρ fieeft/ baaj öeejig $$ηοε / en be bolneren albaar $ψ tmmtst/ ober öe^cjjeïbe ttwtg te berric&tenl ïg»3est ban: ban bejlegeïbeaf/ in be buiten fle jjïaatjen/ bat # inbe uitctfie plaatsen ban 't bafie ïanö / tegen be ^c&elbe aan / ίοοο* Men be $o£anber& |taic Hertaling bnnht mg ba$ iigter/berfiaanbaa^ber/ ènnatnurïy* fter t£ / aï$ bie ban Ciuverius: en oetögï öc fCojcauöci-g; aïöu^ on ijie pïaat3en %ben teoo* licii / bse gen öoo^ be ^cgi^ber^ ak^ö of ten nHnf1eöoo^0aanftoegetoee5en3gn» bunbt m# j ^o$er bat 3» / op {jet etilteïö gesag ban Cl α. \erius, niet gehouden sijn nieiiüje&oonpïaab jen in ggr ei an$ te gaan gorden. ©e piaat| μηί Qet 6öe boe& Ju!. CaefarBu-
geb^agt oientganffi)tér #φέniet: en betunfi £cn fjoogfle maar bat ifceïanb al behioontiiiW tenfnije ban Jul. Gefar: baarbjojöen geen <Co# ganb-;r£ genoëmt-, en baar toojb ban geen <€o* jpanüer$ of iCoranöriagefjMoaen. Evenwel 3egt Claveriusj dat de Toxancfrcn
aan de Menapiers.gegrenft hebben, blyktklpar' uyc de voorgemelde plaats van Jul. Caïfar: ba££ Jul. Geiar ttocijtan|i / grïp $e$tgti$/ geeii
rnltciö tóoo^b ban beCojpanöerggffcuaagt. W ie rius ge-
bood met drie Legioenen naar de zeekant te ι rek ken , in die geweften , dewelke aan de Me- napiers grenzen. <gn ujat faager bergaaït Bg ï)Qe bat Ambiorix in 't heimelijk boden door
*£ ganfche la,nd heeft gezonden, met bevel dat ieder een voor zich zelvenzorg hadtedraagen:, waar op ee*i'gedeelte in 't bofch vanArdenne, een gedeelte in de naait gelegene moeraiTgn, is |
||||
|
Oudheden van Zeeland, \$
^cvlugt: die naaft aan den Oceaan, woonden heb-
ben zich in de eylandcn verfcholen, die door den vloed gemaakt worden. Die geweitcn aan de zeekant, die aan de
Menapiers grenzen , jcg( Cluverius , Jgll be geeutofcSc egianben, gfn 3a! Ijet ooit $ψ$ζη;
maat" böigt baar u#t bat öe (€o;eanber£ baar, Vtioonöen^ $>at Iöo^d met geen enneibbiao^b te jennen gegceben. Die eylanden, 3egt βρ iae* berom/ die door den vloed gemaakt worden, zijn
de cylanden van Zeeland, ©at $aï ίίΐ aï ώϋ* öerom ooft seggco: maar bat ï§ be b^ageniet:
be tyagc i$ / of bc Caranber^ Ünntie bjoon* plaats: op öjc e»ianben Ijatobm ·, baar bjo^btoc* berom geèis cnheïb iaoo^b ban gcf&o$en« goa 31e i!i ban geen reben om ban t gemeen
11c geboden/ bat tli aanfionb^ opgeeben 3al/ af te bjnltcn. <éii bat' Plinius aïleenïp ban be baïberen/bie binnen af besuaben bt&c%eb be gelegen φι/ f&eeneii U$/ fetoilt ngt fjet. jyteboig nocij bo#er te bigben* Van de Schel- de af, in de buitenlïe pJaatzen , woonen de Toxandêrs met verfcheide bcnaamingen l daar nae de Menapiers, de Morinen, tl\$. Eerfl:, bat i§ naajï be <g>cj)cïbe/ fcooonben be Coran*
btv§: ban boïgben qe Mmapit$ / be Jlort* mn eii3. Ergo , aïtemaal ban be ^cjjeïbe af tex&qmh €n/ fiabjjn be inbjoonbe^ bee, Eeenbjfcöe enïanbenujilienbernielben/ ögöaö 3efierlp bjd een tuoojb ban bie euïanben ge* feofceit '■- ■ i; <®m nu tot be recjjt* toaonplaat^ ban be
€oranber^ teiiOOmen-, het gemeene gevoelen
π , 3cgt P. b Divans, d;itze dut gedeelte van Brabant heilagen §Mm / 't ÜWlft f Jj«Ul£ feu * Antic,. Bdg, pafi.4i. ^
|
||||
|
%6 Inleiding op de
iiaaiU öjaage van de Kempen : en *t welk de
Mempièrs lang te vooren bezeeten hebben.' Want aldaar zijn tegenwoordig noch fchoone gedenktenen overig van den naam der Toxan- ders: als een dorp, met naame Teflenderloo, paaiende aanBraband. <PaaeenÖOben ÏJttftlitU JjeeOuo, in eenfyiefban'tjaa^^» aanbe
3$fconmft&en ban e <0ent gefejonüen be boe* pm Jtojbtop en SJtegljoni/ in iCeffenbeeïanö geïegen. 0u ï§ öet 300 / bat öeiöe bie bo jjjen gelegen 3tjn in öeüempen/ ög get jïebeftè ^z* rental^/ niet berreban 'tbooanoembeCefen* öerioo, ^00 bat iögi 't *tt boo? gouben mogen öat
ten minfïe eengebeelte ban be Hemden be reeg* te tooonjiïaati tg ban be öube Cojcanber|: 300 noeïjtangbat 3e 3ieö tm en ban bajber ugt* gebreibt / en be |ï|enapie^ 5mbtoaa?t£ en toefi* teaa?t$ op boen beelden Ijeuöen. IBant bat be jfeenapie$ / boo^ bat3e een bafïe toornt $laat§ in ^aanbeten neeegen / bi&tmï$ jjjetM ben moeten beelden / en bob,? een magtigec bollt pïaat3e maaïten of togften / fïaat ög alle Öifïorifciitëbetë bafï. \ . J. VI.
Of de Arborkhen » Aborichif., «w μμ& άι
<*& Zeeuwfche ey landen gewoont hebben: of y op een andere wyze $ of de Zeen* wen van ouds Arborichi genoemt '. ■ ■■'■ zyngeweefi. ΞΡ ïjab in tngne aantekeningen obec bit
e Mcyerus ad 4Mu 974»
|
||||
|
Oudheden van Zeeland. %j
Wftje al bober3ogt / of beoube Arboricfii,
pflSröorijfecit:/ geeïanb betooont wU$mm hebben- $abetöanb öeb tb mnne gebagten ober Die b?age nocö een$ ïaatcn gaan / en be bwben ban fommigefcö$bei$ tyat tiaa^iiei^ obertoogen.: en m begon te tfcönfeïcn of mïjet? itcbacien ban Mez-eïai, öi'e mrmotgïteti en Ar- boricbi baojöen se'fbeo naam en 'tjelfbeboïfs genomen geeft Α niet al tefegielp toegebaiïen ben 3|!i fjeö i>e moeite ban genomen ban dat beefep noeö eeué te cerljanbelen / en on fjet papier te yttm ·, 3onber nin aan mgne aante* ftcuiiigc te binben. ^e llcejer mag get öefïe luejesi : in een ongeilere en buifïere saaft mag men toel tnjeemaai baaben* ■. , ©e Arbnrtchi lubben oïïbct* anberen ber* meiöt ty -Procopius-: baac gn bergaaït ïjoe öat öc Gcrmaanen , bat i$ baae te 5eggen öe fpnhm/ 5ienbe geen ftan^ om^eHrboneöen ü obectoinnen / htv$otljt fythhm in een bonb* genootfcljaj) met gen tet^eeben / enbatbonb* genootfegap boo^ onberfmge pbjeipen tebe* beftigen ^g boegt'ee bg bat be fürborieïjen 5ief) be aangeboüe b^enbfejap mei öebben ïaaaten gebailen j en een beeöbnb met be jannen aan* gegaan gebben. Jkaa^ fcoat boo| een boïn bat; ht$c Hieboricöen 3gn gebjeefï / en toie boot? gun* ne najaaten gerebent moeten tooien ; baaj ober 31)11/ om 300 te fn^eenen / 300 beeïe ge- boelen^ a$ 'er ^cfj?nbee^ sgn. Orteiius 3oeftt Sen een tüoonnlaat^oponbei-be^aHtfeöe^eii gm: liibcren/ aB & Velferas, bje noegtan^ al tbjyfelenbe föicebt / en Mezerai, geïoobeit bat belCrborieöen bleiben 3tjti met be fCrmo^ «5 Lib. 1. Goth. ~; .
Ad Fraerncar, TabuiUe ^emine. lib, ƒ,
rjjjRen:
|
||||
|
α Β Inleiding op de
rpen: en men toeet bat Armorica b% weefïbe
#ranfti)e $cj)&bei$/500 niet önaltemaal/ wt nomen &ο# bao? Itleui S^iranje: goetoel bat boIgen$ Mezerai aïic be genen/ bie aanbe3ee tpoonen/ Sformarnfecn 3ijn/ en fUrmorgften ge* iioemtmierben ©acfjeiiyndius goubtbe^eeu* toen booa be cecfjte ^Irfjoricïjen: en be select treAnr.d Matthaeus iftt meet booj aï$ tegeiu 3|ft moet ook benennen bat be tooo^ben ban Frocopius gemaMielp op be ^ceutoeu genafï ÏSOimen toO^ben: DcRhyn,5egt gn/ valt hier
door zijne uytwateringen in den Oceaan. . , de Grermaanen hebben hier van ouds gewoont, een barbaarfch volk, t'hans Franken genaamd : 't welk de Schryvers in den beginne niet zeer waardig achten, om het (doorhunnefchriften) bekend te maaken. Dicht by hen woonen de Atborichen : en voorby de Arborichen : ooil^ v/aart op, hebben de Barbaaren: Thoringers ge- naamd, door de yergunning van Jugu/ïus hun- ne woonplaats gehad. Niet verre van dit volk , naer 't zuiden toe , hebben de Borgonjers ge- woont. Voor by de Thoringers woonen de Sueven (Zwaben). en Alemannen, zeer φ ydbaat re en magtige volkeren. <Pe jfrannen Spoonben omtrent be monben
'ban ben föjjgn: 't toeitt mernanb ontfcennen 3a! i m oieïjetontïiemïen tooum/3oniongt e Vopif- cus alleen ten boïle obcrtm'gt nonnen tno$em <Paar aan boïgben be Kicboncijen : bat paft booi eerfï toonbn? foei op be ^eeufam Ό&ΰοι c Lib 1· cap. 18.
d De Nobil. lib. i. cap. xx,
e Terrc batavia α d'rverfis Fraticorum f{cgum ger-tibus oCn
citpata. Eri elders Multj Frarcorum mhllia , tjui Batavixfi invaferant. ^tgathias ie In γ ft ooi: in 't zyn eei üe boek dac de Fiafikvn by sqrico tyd aan de Rfirekant woomisit* Η
|
||||
|
Oudheden *υαη Zeelmid. 29
öe (ftfyotinuttg/ öie oofitoaa^ aan öe ffitöo;»
ύφη gremjöen J ïtan titen gernafc&eip Coii* gren berffaan > en Ant. Matthaeus öoet jjet 300 ter gemeföe gpïaatje. <Paaj 3ijn &ε* anöere Coringer^ of <3£uringer$ grioeefï: en 3gn 'ec tegenmoo^öig noeïj. jjèaaj öat Öe Cong^eit/ 't 3g om öat 3e ugt öe C&nringer# gegoten toa^en / 't 3$ om öe gelg&eniffe öer naamen / oofe Cnringe$ 3ijngenoemt/ jjeööen mn booi ee^fï ugt öe getnigeniffe ban r Boiiapdus en Hcnichenius: öaarenoobfiibjo^ööe^taöCon* geren/ ön g Aegidius in 't ieben öer Conger* ftïfi&tffc§ap#m/ ÖeïjoöföfÏaö banöetë&irin* ger$ genoemt. Φ\/ om öit in 't boo? bo gaan ooft aan te roe* ren/ Ëyndius eil Ant. Manhasus fjQlIÖeil'tbOOi
geer hjaajfcijgneïp öat öe toaonpïaat$ en 't
gebieö ban öc5e €urmger$ ofCongren gefi^on* gen öerffc tot ^oröjecgt toe; en öat ©orbjecïjt 300 beel te 3eggen i^ai^Cnringöregt, <ênbit fcan öaaj öooj bebefïigt tooröen ·, öat <&o& ö^egt in öe ouöe ö^ieben beemelö fïaat onöeu ben naam Uan Thuridregt. Φο& tooien öe Congjen bn Gregorius Türoneniïs, meer al$ h eenj / Cnringei4^ genoemt gooöan/ om't nocg cen£ te 3eggen/ alie£
pafï op öe ^eentoen: op öe $rmor£te$ / 300 men öaaj öooc? fiïein a3^i tan je/ 5oum berflaan pajï jjet niet 3£aar fcomen öaar öe jfjatwen/ öc fCuringer^/ öe 23orgonjer$/ te pas* Ifèaajof öe naam Arborichi öe3eIfoe$met
Obotriti , 't mdft Ant. MaLthteus til Üyndius
böo; 3etogonöen/öaar3onmift toataantmip
/"Comment. prsevio ad viwmS. Sieeb. torn. i. fcbr.
f pp. ,i# ftfen:
|
||||
|
50 inleiding óp de
feïen: ©ocö/ betogrget in.bit onbersoeïifoef*
nig te $a§ of te onpa^ aan fcoonien/ jai tö 'ee geen ja of neen op peggen, ν gjnbicn me ban bafï jjfellen bat be &ir&on*
cjjen jjuiine tooonpïaat^ in geelano gcïjab öcö* öeu; 3a! jjet ben Umti&m tot geen geringd glorie - berftienneii / bat ïjunne iïoo^ac.tfii booi bemannen/ baairalïepoo^fe^ en öceft be/ niet obertoonnen ftuiibeutotyben:- bat 3e/ banbe jfran&en *· met guntic ganfege n$#? raagt aengetafï 55«be/ niet alleen öln&en mn hunne bapperfteit/ niaaj ook bangunne ge* getioutoigijeit booj be domeinen / boigeng tjet seggen ban Procopius -gegeeben Jjeböen : en eitiöeïp/ bat bemannen en Sfirboticöcn/ boo? |
|||||||||
|
*
|
|||||||||
|
een üoiibbèetoantfcijap en onberïinge j^itoelift
ften met niaïiianber be^eenigb/ fcoigensLben *eiben ^cï^gber tot een een ,jtiagtig bolhaar getoaffen 3ijn. Procopius boegt 'er nocö ug/ bat be anbere ftonieinfcïje ^oibaaren/ Die op öe grenen ban be <0aïöen ter beioaarmgege? ïegeeb toaeen/ aïsoo 3g nietfcpeb.ee naae hamert honben toeren/ entotbebganben/ bkMvmm tien maren/ niet tóflbenobeegaan* w$$u* hm met Jjunne «$g£benbe$y en met alie be plaa^en / aan be tóprjtijen en töerniaaneii of faunen obecgegeeben fjeöbeu» &w ^e&öeü be 2$rborieï]en ban be Gaiheo 300 biel tyetnag* ltigtal# bemannen: maai/ nabat3éeeuboIit met öe fianften getoojben-.toeren/, lebben 3e mettee tgb Urn naam bee jfranheu ooit aange* nomen. } *)■ Inoeop. ut fiipf*»
|
|||||||||
|
vit
|
|||||||||
|
Oudheden van Zeeland,, 31
§.VI I.
Van het verplaatsen der Zeeuwen, en
eenige naaflgelegen Batavieren,
Vlamingen > enk*
Karel de GróOte, JjeBBenbe bt gfropm/ bit
aan Me bt oeberg ban bt <$Ibe tuoonben/
meeemaalen obertoonnen/ en foei $imbt bat 'erop fjunneonber&eepang en googeBeloften geen fïaat te maaften toa$/ if te raoe gefoo^ Den fjet pnsftje ban gnn bolft/ ten getale ban 1 o önf5eu& mannen / uut gun baberïanö te boert berouwen, ||n jjeeft 4 Jen be Mftm bari ^ïaanoeten/ ^eeïanb/ en Rolland/ booj een bafïe b3öonpïaat$e aangebleven, ©aarente* gen geeft gg een groten Ijoop ban^eentoen/ ^atabieren/ énj. bertoaaet^ gejonöen/ om De germmbe plaatsen te Besttten en te bèoon^ toen. Crantzius*, bte {jet ooft behaalt/ en oofi 3egt bat 3e op ben €Jalïiffcgen öoöem ge* plaatfï toieebén / boegt 'ee bn bat beeje öu$ berpïaatfïe ^apen a$ een niebtoe gneeftergi ban 't 23;abaiitfeije en $iaamfej)e bolft t£ ge# toetfi. ^ρ jjab'er biel mogen bg boegen/ ban De^ecïanöet$ en25atabieren: toant bat 3e 300 Jtael De bufïen ban ^eeïanb en ^oïïanb/ al$ bit ban $Iaanöeren en2*;a&ant/ te betooo* uen geteegen jjeoöen/ blpt ugt Rhegjno, |
||||||
|
λ Vide Rhcgin, a<i ann. 804. Afionym. «pud Pichaeunu
Ainion, V, Mmyl &c. * la Saxon. libt 1. op, 19.
en
|
||||||
|
§t Inleiding op tfè
en anöeee $cffcper$. Pauius c M^fUm $
bee^t beep!aat3mge te pa^fyengenDc/ fpzceM 'Cl* aiÖU^Uai?. De Saflèn, wederom overwon-
nen, hebben zich zelven aan óen, Koning on- derworpen j en hebben zijne zat htmoedigheic' dikwijlder beproeft al& zijne ftfengh'tit. Hy had het ganfche volk konnen u'ftroeyen,op dat ze de vrede niet altijd zouden itooren-, miar hy heeft bet bloed , enden naam der Stflèn, liever willen fpaaren. Doch, om ze onder zijn gozigt te hebben, en om 'er het oog op te boa* den; heeft hy den adel, en die van cem> aan- zien waren^metde vrouwen en kinderen ^over- gevcerc in de d Galiifche Nederlanden. H% f af hen de zeckuJten te bewoonen: en deed
ie zeekuften bewaaren door den Ζ e overirtf* Lydericus. Deze Zee-overlte wierd by hen Al- myralus genoemt: welke naam ik niet en weet of niet uyt het Griekfch in't Laiijnfch is ver- draait <3>it berjpïaar3en ψ üot0iti^ P iÊmyiius tot
bmιτψη toe gefeftieöt: jjoetoel bat .Vimoinus, f il eenige auöere &φ\βαρ/ maat ban tem toerpfcatsiüge getoaagen. <Pat ïjn ten muitte ttueemaai ψ geftjjijiit / blpt ligt beu naam* lüüsm &c§$hw / ug PifhiL-us ugtgegeeiien j toaut hit fp^eent noejj ban een iaatere bcr* plaat^mge of oberboeringe ·, luanuecr [jet oer* öe geDeeïte ban alle pe paffen / obec m onv trentïse^ïbe fcoooncnöe/jjeeft moeten berijm* 3eil* De Sailen, 3egt J)y/ te Sinifelde by een
gekoomen, ztjn döörKarel ten onder gebragt: en daar op is de derde menfeh van dat volk el- ders benen gevoert, r Met Belgicum Gallicurn wïerd zeer dikwHs , en door-
gaans ι tot dcu middelÖen, of Lcfidfcheu Rhiju toe uyt«efttekc« ; ' ml
|
|||
|
Oudheden van /Zeeland. 33
Wtl té foaar bat Aimoinus, ban bie ber*
^aatgmge fpjeenenöe/ban geen Mmnbtttn/ Satabie / Éeeïanb / of 3^ie$anö gehiaagö: en ÖP 3egt ffe0$ tet se naar H^anïsrp 3911 geboert. jj&aatr 't $ftennelp bat öe gemeiöe ïauöen / tot ben lügijn toe / onbec Φο$- a^annep/ of Auftrafia, begrepen toaeeit; öaarenöoben bïpt gct ngt öe tooojöen ban 00 anöere &rjj#jber# öat Bg alön$ berjïaan moet tu£ijö?n. <£n IjiCV Op fïetillt Bet bat Eyndius, Α. Mat-
tha?us} en foinmige anbere fit^fmp/ bm mam Arborichi affótOCU ban öe Obotriren.
®e,paffen/ aan öe dbe tooonenöe/ en öoa;
Karel den Grooten berpiaatfï/ töierben bOÖ?
een gjoot gcöeeïte Obotriren genoemt. %Q
fjouöen t boos yfati / of 3eer toaarfcgpeïp / bat öe teenteen booj öe Arborichen ban Prp- copius moeten gejjouöen tooien: en b\\$f meenen 3?/öat öe naam Arborichen gefmeeöt of beeö^aayt ig? ngt ben naam Obotmen: of/ 500 al^Eyndius tjetöebbeiifcoif/ öat öenaam Obotriri een beröjaagoe naam i$/ en gefmeeöt i$ lipt bm naam Arborichen.
&mbev$ fïaat fjice aan te meeften bat öe
paffen/ of obomten, nocï) niet b^ toareit
met bat beepïaat3en. $g fieeft üeu oab on*
öcqnaam becnlaaet om öe goeoeren ban fyaii*
m ouoec^ en magen te erben: en om tefla*
i inenten te maften. <6n bit fefteen &en noclj
l öiepcraan't Dart te gaan/ a$ |et miffen ba<i
ï)im©aöerlanö: boeötoatsn niaagöen·, Karel
ïuifïeröe naar geen niagten/ en toa§ï in 3511 ïe*
1 bc η niet te beletten d.
3fa bee3e fïeaf ban niet te erben/ en geen
i Zk Aia^i», lil», y.
€ erf;
|
|||
|
34· :^ΰ Inleiding op de
erfgenaamen aan te fleito / raaltte 008 öe
$>tit$m ti&$M$ fjet fcffêijben Dan Aimoi- nnse; en berboïgeri^ öei|olïanöer$ en öe ^eentoen ooE T ji&en fcan biel Oenften / en Crantzius, P.
Mmiiuisrm anöere ^c§|per$ / merften get ooiiaan/bat 0003e ïanöen/ ï|oI!anö/ ^ee* ïanö/ $ïaanöeren/ S^afónc/ öoo^ ïjet ober- ïtoomen ban 300 beeïe paffen $eer bol&rp 3ijn geb)o$en* <^oeö bit Jaatfïe ÖaUingfcgaiJ oer «giaflew/'etn gen 300 te noemen/ en öet öeneemen öer erfeniffen/ Ijeeft niét'langer ge** ömirt aï^ omtrent öen tp ban 10'jaerett. Lodewijk de Goede, tn 3ijH baöer^ plaait^ ge^ fiomen/ en tot goeöaaröigspt mn natuur^ toegen genegen/ fieeft a!ïen oen paffen/ öie naar öun baöerlanb mogteti joonen / bedof gegeeben om toeöer öeribaart$ te Imvm. J©aar bg Ijeeft ï$ Jen/ 3oobjelaI^oe ^ie^ 3en / ban öe getudbe fïraffe omtrent öe erfe* niffen ontfïagen* Aimoinus, baar l)$ f bit Φ lt$ bertelt/ boegt'Cr Ügï 'D.itwicrd van fom-
inigen vooreen, mildadigheit, van anderen voor onvoorzigtigheit aangezien, De laatilen zei- den dat de volkeren, uyt hun aard fors en on- getemd, door zulke breidels beteugelt moes- ten worden,, ... Maar de Keizer meende, jty zouden des te nauwer aan hem verbonden zijn, hoe dat hy ze grooter wéldadigheit be- wees. Ook is hy in zijne hoop 'niet bedrogen: want die volkeren zijn hem naderhand altijd ten uyterften onderdanig en genegen geweeft. J. Douza «·, öefoeHte öit ooft bergaaït/ gfcj
fyuföt öese (Iraffe of onterbinge öep piesen* e ibiiJ. f Lib, 5. cap. 10.
f Annal* HoUJib» z. ,.;-:..<
ie- λ
|
|||
|
Oudheden van Zeeland. 3 f
m etn «jaejjttg öeim$ / om oat btxw^m
boo^regt/ Dat Karci ben &}te$m otti pmr trouiue bimffen en aappere baaiten-jjegeebni 30110e Jjeööen / ban bal$$$tt tt ol*mw$m< feac|j öïM^ in nu notfy booj nmïj-teispto fpptibm-i 5uilenöe/ 300 öe Heer ttmijet kimt fjiaart/ öe geïegeiiöljjeiai nocij een$ twijgen om Daar ΐαφΙοα%ίΰ$κ ban te fymneth mmbcvu fkat gier oen te merBentmt met
öHe öe paffen / en toaarfcgpelp «&& ®ï ^Götfie Ijüug I toeoei* naar 't baderiaiïfr %m fceett 3uï!eii-$ïia, . <$en jgebeelte 5ai-5tc0 gier elgbaft geplant geböen öoo? fjet troufcm fan* Deren jnifen 't gier af$oo tod/ eu bi&b»l£nfe ter/ gefiaö geüben a!$ t'gtfgt^ <<^omtmgr& $al fjet 300 beef niet gefcijceit Deböen/ fciaar 3£ tooonöen: anöereii 3Uïien beter.jin gr-|}a& jjrööcn' in öeese ludjtfireefc/ a$ in öe gumx lueQt ban TOmatfen en ^olftent» Qtofr&ftstK tuaaegeit $./ en bat 're jefterip beden Ijicr cretfebeu 3911 / feöpt Daar ouiueofrfjKcéite* ïp ngt te balgen* Datoee5e fanonruok^sv ht boo^gemeiae getoigem$ ban Crantzius gé P. ^EmyJius oocgöee^e obct&DinfÏeoer JJaffn-2 500 boinrp φι getoo^oen. 5ffe jeg als de lucht van Ditmarfen en H^l·
•flein: ioant öe gemeïfce paffen / gelp η$ε ïn
booten oer meefïe ^e^ijbcr^ bctoe^rn hmi tooien/ en geip Meyems en anöeren buitte* ip getuigen/ ίόοαηοηι ober Wmfyty ümê Öe Ditmarien,. Holiteinders, til eei3!g£(ÖfK tt®f
buurigc boïfteren -tenen,
'tj^taat eoit aan te mecSen bafcM&ityfrp
raaïLydericus, Die»b?e-ooben berfhelfó fjefea / <&mf ban £jaadc&een.eii-tïe eetffe^örefl^f
b«H$faanoeren $getoeefL ^^tmamüni^ |
||||
|
'35 Meidm% op de
ftem aeseeben ·, om bat tyt ïanb en *t fomft
ban ^laanöereil gem bOOJ Karel den Grooten
te leen ge0eeben brierb: en om bat ög / alg
èorefïiee of $Sofeöbetoaarber/ gelijouben toa? eWeemeeneeufï te paffen* be ftcmttroobet^ te berb$ben; öen aanbaï ber bnanben of 3ee* uoobcren af te toeeren/ enj.fr jmaar bat tn ban f>em ffepeBe/ $ flegg
om be aefidteniffe ban ©ïaanberen/ 300 a»? 't omtrent bie tijben toa$/ met een fooojb of ttaee aan te flaaïen. Ik vind gefchreeven , jegt Meyerus , dat
Odoacer^ Zoonszoon van Lidericus, aan ieder zijner onderdaancn zop veel iands gegeevenheefr* als hv bebouwbaar konde maaken. ψΜ Ugt fcntirit tebïpenbat^ïaanöeren/ öoetoeüang
tebooren bebol&t/ en 0003 fietobersenbenban «00 beeïe paffen noejj botërper getoo^ben / ecfiter omtrent beese tt)bennocf)geenbolÉ$ge* nóeefteeftgeSabomaiöetïanbteöeöoubieniof ten msnfte bat be ingesetenen / bie beter ge* *inb toaren om ban ben roof te ïeeben/ en be ftofï ban ben bganb te gaaien/ nocö geen al te moote lufï tot be boutoerg geïjab |)ebben. Bet *eïbe souto men met goebe reben ban be naöunrige boïneeen/ a$ ban be ^eelanber^/ ooi* mogen giffen ? toant be aarb ber £eat» toen/ Vlamingen/ ea ^atabicren/ aï^ al· temaai upt ©ugtfcö bïoeb / en booj een ge* bceïte upt be paffen en f janfcen gefijjoo* ten/fton 300 beeï met berfcijeelen: en be na* ftnurtge tootëeren leefben boojgaan£ on be ** Set be^imfeen fiier oor fiutf geöonbe»
Rebben/ behoef *u nu niet te ietoijsen; ba# ft Meyer, Ub. i.< ,«
|
||||
|
Oudheden van ïeeland, 37
i$ üjijWoopig 0enocg; ban gefrjofteti in 01130
mowte bP öe «pubgeben ban fócmtemw laub. $an be ^ojmannen $'t opft benenb bat 5e
öeese egianöen tmiQtn tjjjblfc&ttm geööcii; fcuant na bat; Egihardus, öte gier ai^<Bmf regeeröe/ in 't jaae 837 booj be jf^mannen berden toa$; b3iccben be ingezetenen 0e* nootsaa&t get ,8°°ffe oni,ec &# fooefïe boïft te buigen* en in een fpojt ban fïabettiö te Ieeii£ii * g&aav geïp ^cïanti biïifcji$ ban ugtlan*
Ut$ öeboïnt {$ geöjeefï j 300 geeft get font** totjien 00» tweernde ïanöen gelpen öcbolnen. $OOJ eerji fCÖ^Öft k Eyndius bat Karel de
Groote, a$gg be paffen obcrbe <£ïbe fooa*
itenöenaae bee$e en be naöuurige nuffen beeb treilen/be iniöoonber^ bee 5eïbe nuffen naar get ïanb öee paffen beigonben geeft. 3Wt jaï in niet bo^bee tegenfi^eenen / a$ bat ift get fep 0?en 3|!fïoegfcö^bee binben ftanι en bat get met get feg$ben ban Crantzius en P. Mmy- lius «iet al te toei fcggnt t'famen te fïaan, %% fcgjgben bat bee3e nufïen (ban J|oManb/ ^ee* lanö / IMaanberen) booi be. obernorafie bet paffen beei bDlRrguee 3gn gefaogbeii": 't bjelft nocgtan^/ bn aïbien be iU0e3eteneu be3er Ianben toeöee in gunne pïaat3en 3onbe 0e3onben 31)11 / on'eefïegt^om 500 tefp;eeneneenrMim0bja$ gefcgteöt/ geen piaa$ 30ube fcggnen te geb* hm: en 30ube Eeeïaub/ 80 boo^bedö/ 300 bce! berlooeen geböen boej beonttoounng/aïgS I)ct bcoi be beboïfttng geronnen gab, jBeïi 50UÖC be aanmeriung ban bie tuaee ^cg$* » Egchard. in rite Caroii M. Artiialci F f ld öcc»
'\ t-ib. 1· cop. iïe C 3 ber£
|
||||
|
5 S Inleiding op de
to^ober'tjjosfb nonnen 3ien/ tnbten uien
i}€t fc^X^tltMm Eyndius OOOJ eetSSg ψ(ίύΐψ
f'dj#)er bebefïigb bonb: snlhe aanmerkingen
0iW® UÏMI§ met meer/ ban 3e ban mt%t*
^8 .nangenoraen· tooien. J&aaV 300 lang ai| ':er-gepn' rebenen $ipt/ om ïjm sKigelp te $re= £>eii b ml 't beiisjjle 3ijn/ 3icö aan |un 3eggen €fc£tib?ei bittb iït itt§ %Meyerus't MEt/
öas3| eenip opneriimgen pioïnen / Jet 5*5?
gen ban Eyndius bos>| een gebeeite jouto non* um bjaarfeöpelp maalien. Ik vind ge-
Ichreeven 3eij|t ί Meyerus , dat eenige men-
fchen door Koning Karel en door Lydericus uyt Vlaanderen .15er.drecv.c1a zijn om hunne .ha'rd- i^kkigheit; 0rn dat ze tot onzen godsdienit ipiet begeerden over te gaan:: zoo nochtans dat hmnnc kieiroe kinderen gehouden wierden; om 'm de Chniklijken godsdienft onderweezen en of^cbragt te worden. Ik meen dat het Hün- inïji en Wandaalen zijn ge weeft.'.- üDeo; eerfï ip jjet 3elier bat Meyems beele
bingen ban 3Maanberen bergaaït/ bit ooit in émlmb en ^oïkno boo^ebaiïen 3|jn: maat; om.öat $@ flegtgi ban Maanberen te fp:eenen ϊ}φ l en aïïeen be ^ifïorie ban ©faanberen urfcijjerf/ ging ïjnfonit$$/ in iet£ te ber^ gaaien / buiten éiaauberen niet. Φ\\\ maar mn boo$reIb bg te D?engen/ baaj fin ban De btrgjaatstnge ber paffen ffeceïtt / 3egt gg flegt'g/ bat 3e be 3eehufieu ban ®laanberen re betooonen genreegen gebuen: en toat imm i ööt 25?abant en ©(aanbeten baar öoo^ l^p boïnrper 3p gemo?ben. 3grt $ noejtan^ unt be ^c&$ber$ jefteu bat "er ooit een
|
|||
|
Oudheden van Zèehnd. 39
ten goeb ^ebeeite naar ^eeïanb m 3§öïïan&
gronden $♦ i€en tbSeeöe too^b tilt boo^ Meye- rus ober gèt 3dfbe haaren op be 3eïfbe plmt$ fcergaalt/ baar gei berp!aat3en of be^enben banbe]|8lfie!nber£/of.han be^affenober be örïbe fóóonenbe /.. boef geni btftfymbtn ίηφ. ^öo 30« ?er ban Ét 't 3eifbe jaar/ te ioeeten I'804, paffen. in IMaanberen (en ooft in ^oïïanb : m geelanb) aangekomen : en anbére men* fcgen lipt SMaanberen (tn berboïgenl foaar* I fcijijneïp mh .tint ffoiianb en ^eelanb) om gnnne garbneftfóggeit-taeggesonbéft*. €ii/ om ooit be ^iaariggeit/ bie tn tegen
gtr 5e00en ban Eyndius fagefyagt g$/ OP te "en i 5001$ 'er jeffedp 300 beeï boïn| niet |
|||||
|
om be refï booj gtinite btisltggeit niet te be*
fmetten, Centbeebej biemenfcgen/ bieuut bee3e gebjeften beigonben iuierben / moefïeii gunne nïeine ftinbeveit achter laaf en. Φι btt^ ïtan beoberiiomfïeberpaffen/ of bitberimjfe fckn ban fomnitge tntuoonber$/ ebeniueï $& bsent gebben om bee3e ïanben boitmjner te maafeen. .··. ,-,v .....
€bcniueï 30111» 9er nocg een gjoot onber*
fcgciij / omtrent een anbere omffanb!0geit / Jtuffcgen get &$ψη ban Eyndius en bat ban Meyerus oberöï^ben. ©e eerfïe 5eit bat Karel be Arborichen , bat t£ bolgeng gem be ^eelan- bcr^ / om gmme gioote bierifïen te öeïoonen/ en i)cn gunfï te betogen / naar ^oïfïein / gun o^fitton&clp Baberianb/ bersonben geeftj ftïbat3e met beter en ioenfegten/ a^naarget w[»b gimner boojbaberen toebérom te fceerem ^ocg bolgeng Meyerus téget een fïegte gunfï C4 0f;
|
|||||
|
40 Inleiding op dt
gcfóeefl. i^aar int 3a! geen gjoofc beranbc*
ring m be sane maa&en
Jlorg \f 'er omtrent gtt jaar 1160 beeï boïF^
ïtgt ©ïaanberen/ a^abant/ Ü|oHanb en ^ee» ïanb/ op get behoeft ban Hem icus Leo, %ar<? tog ban ^aren/ naar 3©anbaïte engageren gctroh&em om bie ïanben / bieboo^ get berb?H* ben bcr 3©anbaaïen open fïonöen / te öebcsl itCll* Meyerus, *» Die bit Ugt Albcrtus Ham-
burgenfis bergaaït / boegt 'er bn bat be M& mingen (en berboïgen^ ooft be ütoiïanber^/ 25?abanber$/ en ^eeutoen) booj een gebeelte toeber naar bie ïanben 5gngeïieert/ baarjpn* m boo^ouberg eertpbl ugtgefcoomen toaren ^ejCÏbe Albertus » Hamburgenfis v bie Öe ge*
melbebergui3ing inbe 2Sefeg?ttbmgeban *&aren
bergaaït / 3egt op een anöere o plaats bat be bOO^noembe Henricus Leo of Hendrik de
Leeuw , na bat gg be H^anbaaïen en Φΰϋ*
triteu oberioonnen en berbreeben gab / get gonfrEje lanb ber^botriten onber 3pe&njggi> oberflen geeft berbeeït: bat Hendrik vanicha- ten, toienjÊenïenburg tebeurtegebaïïcn hjag/ na bat gg Berno baar tot S3ifFegop aangefftft gab / een gjoot getal ban uouorfuiben ιφ£ 2Maaiiberen (en oóïsugtigoïlanb en^eelanö) ontboben geeft 3Daarcnboben geeft Urfon of Urfus ^artog
ban 23ranbcnöu^g / naar get fcg^ben ban ben 3eïben Albertus, omtrent ben selfben φ cen gocb 0etai ban intoaonber^ nut ^oHanD/ jgeelanb/ enSMaanberen ontboben/ om btyU be ïanben nocg meer te bebcmeii. m A«l ann, iifie»
η Apvid Mever, m
|
|||
|
Oudheden van Zeeland. 41
*§tt *,t\bt b.10^0 OOftbebefiigt bOO) Ρ Helmen'
dus; öftod^bcHjaalcöatAdoir, Ü|artogban
jgolfftui/om %*m iaoben aïbaar te öeboliien/ naar alle be grtneftrn ban Blambmn / %ol· \oü% j geclanö ι ΐη&φ I i^iefïanb / en 3&e#falfii/ boben ijfeft afgebaarbtgt» onibe genen / bic geen ruimte ban ianbernen jjab.i beu ' of re bctompen móonben naar 3011 lanb te noobigen. <©aai*3onben 3η/ 300 al| jjg W ioofbf / een 3eet? gorö en bmcfythmv lanö ban ^ciïi brggen ©e#oïfanber^ teegen öetlatib* fcijaij Ütmete beiuoonen /be&iit&n Suile, en5* <èiöer£ 1 bertelt fjn ooit fjoebat Albertus Ur- fus, 300 cbm bermeib / bie I)et ïanb bei? $$vk ζαικη/ ^tabetotanen/ enbeeieanberebolfte* ren bn öe I^abti en be <êibt tcoonenbe/ onber 3ijn g'ebieb ïjab gefaagt/ naar iiit#eöt/ en be piaat3c« aan ben fó^nieggenbe/ ntit$gabfr£ naar hc^echuftm aü)iev/ boben Beeft 005011^ ben . en bat bie boben een getoeïöige menigte b?,n toom/ 50a i|Oiïa!ïöer^eii^eentoen/ ais Vlamingen/ mcbebragten. ©ie ^oilanber^ en Seeuuien / aïbaar aangenoomen / «reegen be fteöen en bfelmen/baarbe^iaabentmtgebree* ben ütaren / te betooonen: en Rebben fjet &ip bom bau^ranbenbii^g en ban l|abeiberg/naflE ï)ct fegmbeu ban Heimoldus, booj 't bermen irigbulbigeii ber iternen/ enbe g^ootebermöec* bering öer tienben / 3eer berbetert. ©e ϊ|οί* lanbfrfp aanltomeimgen / 500 o$ Jjn boibec fefcyft / begonnen ooft omtrent ben 3eïfben tgö be ju^nDc ban be <£ibe ban be fïab Suitveldeie af te betooonen ·, $jnbe aïtemaaï noeraffigentoenacötïg lanb. ©eicïbe^olto P Chror», SlavoJj. J. 1, o 57.
|
|||||||
|
c?
|
|||||||
|
&<%$/
|
|||||||
|
42 Inleiding op de
btv§ f baat* βρ toaarfcögneSp ooit öe ^em*
toen oiijCier &eg2gpt / opaten ooft De 'fïreeft / bit iBaïfemetïanö en jj&eifcimetïanö foojb ge* noemt/ tot .jet tóouö ban Sioijcmrr» tóe, : ^eese aan&oraeïingen jgn' öaat rgn en toeï'
bsai'eiiö getoojöen j 500 aï$ Helmoidus met Ö££5C toOO^Oen getuigt : De Slaavcn zyn aller-
wegen verflagen en verdreeven : en daar op zyn van de zeekulten kloeke en ontelbaareme'nfchen gekoomen , om het land der Slaavente bezit- ten: en orn 'er fteden en kerken te bouwen: die daar ryker geworden zyn als iemand zoude denken. gilt souto \et %m aan tfogfeïen of onoei? be
$>!ammgen/ öie omtrent ijetjaar ij 09:0001 ïjet öoo$ree^en ban öe ögiten engettn&teelten toan öe 3ee gebtoongen to&rbenfiun&aberlanö te berïaaten / en eentooonglaat^intf&ngelanb te gaan soelsen / ook öe ^ecutoen niet ifcgcee* pen moeten tooien* 3(ft 5aï eerfiöe tooö^öen fcan Polydorus Vergilius, ÖaatJ IK ött U«t ge*
jonnen jjeö / oggeeben ·, en Ijet öanbo$ec
aan 't ooiöeel ban oen %te$zt jieïien. Alzoo de Oceaan, jegt öe gemeïöe r Polydo-
rus , omtrent deezen tyd de zeekuften op een Qngewoone wyze overftroomde, zyn 'er veelen van de Vlamingen, aan de zeekuil woonende, uyc hun vaderland verdreeven , en zyn in En- geland aangelande. Daar hebben zy van den Ko- ning Hendrik pen plaatsom tewoonen verzocht, f η hetoofter gedeelte van 't eyland in bezit ge- nomen» Maar viefjaaren daar na zyn ze by wy- ze van een volkplanting naar 't wefter gedeelte van Wallis gevöert. 3m eerfï 3aï öe oceaan / 0J1300 een on*
γ Sub Henrico L
getooone
|
||||
|
Oudhedmvm Zeeland. 4 3
gebtópnt tog#£iw Ée§en öe 'natuur Otefcöö* ,
mttée /: ^cihmD 50a teH frïanft fegëf Scööen a:4 0UiminmiL· @,m itöeiöe /' Uat ^crfaub
inuë h®\ !Pi!t\9 «$jiei$>ea ^agf ban mWajfii
m BoÊÏmm ftmh / mt -ei· haffcjjen w wètfcf hm m Mmimwiï s^-ηβί ik '&8&φ® San een 0?!ΐύ£ 'fl'eteis|Ïcïïr0ei?J' ^ niucraiagéniajaren/'
in faHit^ |?t tóno fean OT»af€ïjcren peeren geööcii/te gcoimt cjrliörn miMbthk bulUet ven (umt^isp o^rt* -Den -naam ban Mmmugcn U bc^ajïji·»'; gci'p aHeuej^fDerlanaer^ naöeiv ïjaaa % oe jpraiifftii en andere ugtiatioerg? on* oer bm naam ban Mamiugm &:§v$e$cn $pn. |
||||||||||||
|
I
|
fbiiCfï· Cü Dtö -ftail Poiyd. Vergijjus öcg £C
|
|||||||||||
|
ii0rcu geoaati §0tfen5 em batttë&octffojiuop
ocfiaatt $aï ïjtdbm n$t Mmn&mm. 3$at Ster büïl $ Of Hier /.Meycrus , iöiC ÖCt 5ClUC
ooft Hpt'Poi; Vergiiius &rr{jaalt/ bcejgt 'eröee*.
3$ bmtvkms Ö?» ^ ™eeil dat hier van daan
komt ^ het geene vvy in de Engelfche jaar- boeken gefchrceven vinden» te wee ten dat het gemelde eyhiKi (featl&COt SfriftUtt» vanachc _ °< negen volkeren bewoont is geweeil,, van IBntten, EngeUchen, Schotten, Pikten, Got-
ten , Saflen, Decnen, Noormannen, en Vla- m mingen gjflÖifil iS#!£ glfftng iöÜÖt? $/ Of Km$ 5cti* toaaifri^ndp aangenomen teo/
;3«ïöelee3er tori tóen toegaan/ ftat&é g£ecu* Nu öfeptocörrom fcijusieuoHöeriïen naam ban j&fotiungtn. . Ή-· _■*■.■.■; Ji^aar δ£ grïè&rn&fjft't: ban oeese Μαχηίιν
[Sttungmtturit/ &e coo^ oen oceaan om 500 |
||||||||||||
|
' «/ lJol. V'i'rgiifus ihar, prater naturan»,
Λ il aiin, ι ioy. |
||||||||||||
|
tt
|
||||||||||||
|
44 inleiding op ie
tt fteee&en fti öaHingfeöap gebreeben foto*
ben / ae&t ift m berpligt eene aanmerfting te Hiaafteil ίερη Henricus Valefius. «SNcjeöOO^
iacijfmg Seb otf iemanö boo? ïjem geböcn
ïtnii/ ïacöt 'et; tueï jjartelp mêe / bat be 3« |
|||||||||||||||
|
\t
|
|||||||||||||||
|
ittagtó 00«oe0 souöe geuten/ om be tngesete*
sim upt bun baöerianb te berb^ben, Amm. 1. Marcéllinus ftreeïit ergen£ ban eglanber$ / |
|||||||||||||||
|
>·
|
|||||||||||||||
|
icn<0berr8pnfcie bol&erenjbie boojbe geöuu*
tint oorlogen en booj 't oberfeoomen ban öe ^tc ιψί ijnnne ïanben beröreeben 3önbe/ inU «èaiïten toaren gaan toqonen. Dat verhaaien ve van de Kimbren ofCimbren en van de Am-
kronen ook* , zegt Henricus w Valefius daar op, %oo als Strabo en Ftf^w Pompejus getuigen : maar die fabelen zijn al overlang wederleit door Poiïdonius. Want gemerkt dat de zee dagelijks gewoon is te ebben en te bloeden , en dat op zekere en vafte uuren , en gemerkt dat zulke vloeden allen die aan dezeekuftenwoonenover- koomen, zonder hen eenigletzel te doen; zoo ftaat het geenszins te gelooven , dat, ik zeg niet een geheel volk, maar een eenig menfeb, zoo bot en dom geweeft zoude zijn; dat hy 't daarom noodig geacht zoude hebben, zijn va- derland te verlaaten. ®ee3Cij!aatg ban Polydorus Vergilius, en
ar bteegeipe plaateen npt anbere &tW iiffé / saï Valefius niet gclee3en jjeböen : of/ Mei bertoown ïjeöben/ gelp m oat ban&e
itim&rcii αϊβ een fabeï bertoerpt, m$ tof ten in igoïïanb en ^celanb booj een tyoM |
|||||||||||||||
|
t
|
» In Notfc ad Am* Mrfi«&
|
||||||||||||||
|
mW1
|
|||||||||||||||
|
Oudheden van Tleelmé 4 f
onberbinbtnö beter: en 500 bedt fcfjroone
!anb$boni»en en egïanben/ bie nocft onber 't ïaater begjaaben leggen / tn baar öe mfooon* Der$ öie 't ontblugten ftonben ooft iiptgcöreebew 3tjn/ $ρη alleen genoeg om H. Vaiefius in 39« ïadjen te fïuitem S. Vlïl.
Dat de Saffen al voor de gemelde verplaat'
zing in deeze eylanden, en in de aan- grenzende landen, ge woont hebhen. W$ jjeböen tint Melis Sroke, bat bc$t ïan*
ben beneben $imfcoegen ban onb$ BenenöfiGn* ben onber ten naam ban $eber ^jcen: Oude bouken hoor ik ghewaghcn
Dat all 't land beneden Nymagcn Wilen Neder-Sailèn hiet. Alfoö als die ftroom verfchiec Vander Mafe van den Rhyne, Die Schelt was dat weil-end zyne ΑΙΓ00 zy vak in de zee. $&$ Gregor. « Turonen Gs fïaat Ütfcfytebm
f)oe bat 'er onber ftontng Chüderinus een oo^
log i§ ontfïaan tnffejjen br paffen en Homei? «en : ïjot bat be paffen bm fï$b berlooren; ïjoe bat finnne enïanben ingenomen / en alle be tti0e5etenen boobgefmeeten tmerben. ®it pafï allerbefï on be geeutofefle en ï|oï>
ianbfcöe egïanbem bie toen naafï be ^anften gelegen toacen i en al meer ban be jftanften aanfïoot geieben fytbbm* * til».· 2, c. 19,
|
||||
|
4ó Inleiding op Μ:
#οβ jiaff gct afietöefï 0$ be ^eeutoen en
3i|3iiailDer£r/ 't pneSidonius ^Apollinunsfcan
öe seerooberpn arr^affea fcfcijft:- gat oat
3e niet ipxmti t'Doffeöeepiï^;. ïrer„ 32e oi&eiiig i^eloen -, m ïjm oat öe iniaific;roigcu 300 goeö lïoci sijti torril toa$f als (iet ij$afïr;ban ja? ^ roobcr~$: fjoe pat 3c dtemad/ en' op tmtn ril öen gcïföen tijö / bebeefctï gaben en gcij w gaamtsen ·» cu 50a tori hm$ meefttv$ alp boo? leerlingen/' ó$x {jet flufo ί&η·τοζ&ετ£ / httjcei! te fpeeleiï- 3§oe, oubrt^eng öaf 3e öe flijeyen aantaffcny ïjo.e. ^eöerêig ,öat 3e $0 't ofttfna^ $je*l fcbaten. Met de gevaaren van de zee, Jigt
§g/ hebben ze niet alicen kennis,, maar eert volkome gemeenfehap. Want, om 0l£ÏU$O& ben lifter naat ben 310 a^iiaar öe letter te
bettaaïenV laar het zoo Hard tioVmén als hec
ftormen wil, clan hebbeo ze niet te vreezen dat men hen aanraden zal: en niemand denkt 'er op dat hy van hen aangeraft zal worden. Als zy al in't midden van de zeegoïvenen van de fteile klippen eenig gevaar zoude loopt η; zy blijven even bly en welgemoed, |§g böCgC 'er ö» ï)oe öat 5e booten. 0;pub)chj£ie manier
ïjaoani oen tsenöen man / üao öe genen öie 5e gebangen gehreegen ïjaööen / öcoa aUerjjanöe tormenten tt öooöen, ©at fjg öooi öe paffen öe f&ttitom cnj|pjj
ïanöer^ berfiaat/ fcijijnt oaar hïaaröer t^t te ölpeiii oatbcSfamorpcny Ut op öe jfinfü fti)c $eeanfïen bjoonöeu/ bao^ ben siibalbaii.Dt ^ariffeïje 5ecfc£umticr£ beöiijjt tsaren; bosj toelue &tfc§\\imtt§ / 30a aïg»'.Sidonius clUvé getuigt/ fictjpegti een föütiaf/ og1fcj$w (φ 3ce met een ïeerê fcl)ce$e te ^bjeeben/ # y Ad Narnniatümu
|
||||
|
Oudheden van Zeeland. j^y
bcn0ceaammteengemaittt hu%$ te Umpffai*
©e Memtotn en 5|oIianbei$ tooonben aan be $&titfcïjt jee/ 3ijn aittjb ugtfïeefeenbe zeelui* ben getoeef!; en pïajjten/ 500 a$ Melis Stoke getuigt/ onber ben naam ba» Jfceöer-^affeii ⪚r epen te too^ben. <$n op toat boo^ ^ap feu Honnen be boïgenbe fooo^ben ban Pau lus Diaconus'anbor^ gebniöt too$en/ aï^opoe 3|öiï&nbet$ CU $%een\wn ï De Saflen aan de
ftranden van den Oceaan en in ongenaakbaar moeraiTen gezeetcn, en die om hunne dapper- heit en gezwindheid te vreezen»zijn, zoo als ze gereed ftondenom een inval op deRomeinfche landen te doen, zijn door Valentinianus aan de grenspaalen der Franken verplettert,, Hal? OCH oceaan/ mongenaaFsbaaremoeraffen/ bgtje
Bven^tn ber Ifeanfeen/ ftan bat op een anöcc fcölft a$ op öe ingezetenen bet* gemelbe lan* oen paffen? Bofieteöeim}3en/ behnjïöejaate öeen gjoote gfoangöeΦ ^11 *Öoi / *n ban nie? manb bat in toeet tegengefpjoiien fo0?b/ sai ι ίδ mi metopjoéRen* ' Sfft. gcj&.-'pr ban maar &)» te boegen bat Fjet
I 0eeiie Abbas Urfpengenfis en Egihardus balt
ue paffen. bergaaïeit/ ooit op be onbeken*
toen en 3jfoïfaïiber$ moet gepafï ioa^ben; Zy j gaan niet ligt uytheemfche of*ongelijke huwe-
I lijken aanj en hebben aldus getragt om een ei- I gen en onvermengde naaczie te maaken, die I zich zelve in alles gelijk zoude weezen. En Idaar van daan koornt het ook dat ze alremaal
m de gedaante en grootte der lichaamen, als I °ok in de kleur van 9c hair, op het groot getal f der menfehen gelet, malkander zeer gelijken,. |
|||||
|
§. IX-
|
|||||
|
4§ Inleiding op dê
Qf de Bunnen en Wandaden in Zeeland,
en de omleggende landen wei-eer huis
;*. gehouden hebben, 2$g ï)e&&en ïjict* öabm ge5eit frat bic ïui&eii/
blC OtlÖeC Karel den Groot ei» Ottl ijUIHiC ^at blieft*
ItigÖeit ugt bec3e lanben berbeeeben tatrrbeti/
JboIgen£ bc gebagte ban Mcvcrus gunnen en a&anbaalen 5#n getoecfl. <2£fbe ^utuiett/ öie tog nu bc boojrang julien gecbeii/ ijiei* fyai3 geijonben fjcöben / of niet/ baai* ban ift gem ^eftee öefcijciö ban gceben. ^oo 5a! iït itij? ban met eenige giffmgm/ m nut iyee seggeti ban Jonge ^c>oerg / moeten behelpen; en Ü\ |ooj) bat beEeesce niet meet- 301 eiffcijen/ a$ ih geeben ban. feoeï) / eer b>e ïcï^ ban be gunnen jeggen/
biertt be 3fe3ee ren uimfïe een rutoe nmni$ ban fat fcuoefïe bolft te ïjcböen, ^iee toe 3a] 't genoeg 3yn/ be biooiöen ban tenen &ύρψ, bee of tbjee bja te Strengen. &olgcn£ ïjet seg^ gen ban Am. Marceiiinus pïagten be gunnen / een onmenfcijeïp bolït / öoben be jf&eotiffcüe moctaffen aan be §§£ 5ee te baoonen ; 300 ra# al^ öe hinbeeen gebooeen bjaeen/ bjierb ïjnn aam ge3igt met lytt mc§ bk# opgefnceöen/ om Ijet u^ttoaflTcöen ban 't ïjmt of be baerb te Belet* ten. Dus worden ze oud, 3egt A. Marceiiinus,
zonder baard te hebben , even als gelubden, en zy xyn evenwel niet minder als fchoon« Door dien ze akemaal in een gedronge envafte liehaamen , en dikke nekken hebben , zyn ze vervaarlijk mismaakt en als krom gebogen» zoo dat
|
|||
|
Oudheden van Zeeland* 49
dat gy ze voor tweevoetige beeften £oud
aanzien; of voor die menfchenbeeiden , die op de kanten van de bruggen ftaan $ en mee den diflel op een lompe wyze van hout zyn ge- maakt. Zyzyn zoo rouw van leven, dat ze geen vuur noch toegemaakte koft van noode heb·? ben: maar zy leeven alleen van wilde kruiden % en van half-raeuw vleefch, van Wat voor heef- ten dat het zy. Dit vleefch periTen zy een kor- ten tyd tuffchen hunne dyen, en de ruggen der paarden; daar zy het zoo war, warm laaten wor- den, ©an berïjaalt gg goe bat 5e onber geen befc en roaonbeiii maar bat3gbe gni3enfcgnb# ben/ afégraffïeben/ bie ban tmenfcgelpge.» brnrjn afge3onberö maren: 50baantg / bat 'ec 3el$ geen gni$e/ met riet opgegaalb/ö» geti te tanden ma& Ég 3b#efbenen3raerfbenmaat! boaj boflfcgèn en bergen ·, baar5η nonbe/ gon* ger/ en bo$/ ban gunne ninbigeitaf leerben I berbrangen. £fc jamben onber geen ban ge* I gaan gebben/ efêmiienimterfiennoob: mant 13g meenben bat 5e baar niet bei lig en maren, ifunne Meten maren ban linben / of ban bjilbe lootte beilen gemaakt %$ troftften een I fïêgt ronje aan * 't meln niet eer untgetioftnew toierb / booj bat get ganfeg berffeeten magi / «η ög tfnmien en bronnen ban malfcanberbief, f 85 gabben fcgoenen aan / bie 3onber ïeefi ett eenig fat3oen gemaaftt mieebm; 300 bat 3e in 't gaan beleinmerben. &ocg 3» $&tm weeft aïtgb tè paarbj 300 toei bg nacgcaïg öag* |&oefien 3e eeten / bannen / «oo* «ti/ bernoopen/ fïaajjen/ of bn malnanbei: faab gonben/ 't gefegiebe altemaaï te gaarb. waar mag niemanb onber gen / bie be ganu 1it aan be gloeg slagen gab: toanc 3e öeeben JX niet
|
||||
|
jo "; tyi&Mng op dt
tóet Μ ban't ttm ojp Set antoe teilen*»
raaöte&eoêei>. 3ieöccpi>|leegt| «peto»-
gcti: öaar öe biomaen og naaiöen/ Ktiuiaeïi toomten/ tanfcea/ en gunne nmösren gioot tneafitcti-. >W§ mittbtlffit §wm / m^m/ iniüm ■« öan#Ö geen miöafcïjeiö tufleS^ öoeö -euanaaö/ tuffcpi eeeto en oneetöaar, KS%^ öntfict snïjon toe* ïien/en toïfïcn ban0een m»ML. «**** wijt toa# B«n boojnaamff e tyifj 5 öaarR» Lr»/ J ööfaïipg /· £n ontemb^ «; ciUM
lafcrtï/ $wm§ Μ setniöt / w* mi ftaritearfr&e Ströfe geöö^"« Φ&*#* fiW»** 8^ βΓ
b möat f tpen en teben öei* uwtigen ban öe wtó öiBoa?iiiC"6inDcren·,- en fig fcijijnt teftcmwit
ie neebesimmUnümii/ t}tmii\tmpmfnw
fceu-en giftetfÉtóojöeitfw/ 0efc6ieitofgeu?fent
wufctn ftdöten/ al| otiec&te of ontaertttM
Ècccn U2noo$B*n tuicKöen / altïjang .& c Rhe-
Aanus--biwjtelt Jet·' m&n ^an Sidonius Apol-
limmaïim^ ifeear öaae saï Sidomus öan &v
fmuHü %mm al$ en gkeët: toant mm loof fcat 5e anöei$ iuemise lünïtceen jouöeii öeöouDen en 35oat 0emaaat öeiï&en* ,/ - tg feoegt 'tv op öe eerfïe plaatg ng t$t& moeöe^ oen nmf tyw jonge ttintytöi met e«» \ é% Panegyr. a& Arnhem·* Caeiar- - ·
':fe-IwtH«Pafteg»,y\,viti; ,,- ^'j^;-' d UuIwavel-JÏ qiys RPigifc, cuilcflè gttfo eft ^tóg
perajjrnffe genas, vuitH^ic iijioac» J«bra cicatiicum yrfbgu |
|||||||
|
*
|
ff. ?'V !i
|
:' öanö
|
|||||
|
Oudheden van Zeeland, f ι
j&anb/ uf3toa0td/ai^piatörufetcn; op ii^t 00
jjemi te beter op (jet aange3igt 3otibe paffen/ of fluiten j en nkt$ in be foeeg 30116? binoeii» έρ ioacen 3eer fto^t öane gefïaite : ï$toavt
ban gebaanrej jjunne oogenioaeen nietg^m- ter ef£ 3tuarte fïipje^; 'r geuiiö/ bat 3e met ben mono uiaanten / * geïeeft iiaae geen (tem uf töooiöen 5 't bja$ maareen naar en berbaar* ïylt gefegaï; of een gearugg / baar men nteijf ban uerfïaan of peggen nom 't 3$ ban niet om aan öc^eeuioen/ nocgooft
aan on3e ^oïïanöer^ of aan be Vlamingen/ geiegenöïjeit tot fïoffen te geeben/ bat mijter een fooonpïaat^ boo^ be gunnen opsoenentoilL 't 3$ eer om 0113e $eöerlanber$ teöenïaagen/ inoieH5e b?3e moefï.en baröaarfeïje menfeijeii / bie 't aïïegï eeefï te buur en te 3toaarö bernieït fjaööen / npeö in jjunne bnuefcjjap / ja in 't jjartje ban Jjun lanfc/ jjeööen moeten, geboq* gen <®m öan tot be 3aa& te itoomen * ïjet $ 8#
fcenö bat begunnen en anöeee boderen/ on*
I per Atcila, bit0anfeg ^aïlie/ tot ben föïjgn
[toe/ afgeïoopen/ gedoopt/ en a$ gebiit
Ijtbhm omtrent Qet jaar 4!f°< #a bat Amia
|fc boo^ Aëcius in *t jaar 45*3 gefïagen en ugt öe
<0aüien beröreeben toaji; geeft {jet oberölgf 3e! ban Attilaas ïeger / onber» Odoacer, eer bat I S& 3ieÖ meefïer ban 3ftalie maaïfte/ <£aïf ien foe- Iöerom afgefïeoopt. Φι bat ïjgtot in Maan* I beren / enbojöer/ ingedrongen $; ölgfttöaac ligt bat boigen^ ijet fcjj'rpben ban Meyerus, * Sidom Α poll, ib, Jokan. Magtn de Rxb, Gothor» üb. 6.
/· Ibid. i f Ibid.
£ Joh. Magn. ibid,
» Vide Meycr/ad an· 471. ', ■
i) * hit
|
|||
|
y» Inleiding op de
bk get ugt onber §eg$ber$ geeft/beeïboï&$/
bat aan oe 35eïmffcge 5ee!tu<ïen moonbe / mtt gem naar Sjtaïte opgetaonnen $♦ ïgiee u%t gebben toe aïtgan$ bat öe gunnen
beege ïanöen beoogt en boo^gefiioojtt gebbeni i®f tm ög bic geiegenbgeit eeriige Jannen/ 't 5g na get berffaan ban Attih, 't sgombat 5e büit§ genoeg bergatseit gabben/ 5?cgalgier en gier omtrent ueergeset geö&en ·, öat benen in/ 3ouöe niet meer a$ booj eengifftogeito hen boo^geflaagen toojben. |&aar / inhim be gunnen gier geguifï en gegoeb 31)11 gemee|l/ geïp fonnmge jlcï$$ber$ te nennen geeben/ 50© $gn 35 'er bg öe eéhe of anbere geïegenö* geit ge&oonien. a£En/ betogl 005ε «§>cgrgber$ ban geen anoere oberfionifie oer gunnen i%t$ bieten te bettellen ·, feuinntriro/ öegouben$ bitit eojbee! / bat raensieg aan be boo^ge^ |e giffinge goub) mogen gouben. ^ Mey.crus, geïp me recbg ge3iej\ Rebben / meent batget limnen en ^anbaaïén maren/ bie Karei de Gfeote h$t beese ïanben om 'ijüiv he garbnebbiggdt öeeb bergni3en* ^n geeft op meer ahbereh pïaat3en te nwnen batlré gunnen ra ^ïaanöeren/ en baar om fïrtfeM/ jui^gegonbcn gebben, *. <én 't fiaat aantcmerften bat Rigotus Cle·?
ricus, of ïseber 3jmberbo#erQuilelrnus Armó·I ficus, fegrgbenöe ober't jaaè i 180, en fj)re# fcenbc ban Elizabet Itonuiftmne ban IDraw ferpft / gaar be bocgtee noemt ban t^m <0raaf oer |>nnellen. Door'de Huneilen , segtMe- ^erus baarojj/ verftaat hy de Henegouwers;
éebaeïfte / £00 als ik gis , aldus génoemt wot' èen naar de Hunfteri.' • sP&t be $umttn pep jfrgeb^ / afê ίη'ί
• i iiieffl
|
|||||
|
^
|
|||||
|
Oudheden vaé %eëland. f 3
biepfie ban Sngtfïanb naae oi$ toe te telte?
nen/ in Jï^efïfaïen eii3. boo^ gedongen 3gn/ en albaae lange jaaren een baffe toöönpïaarg gejjab gebben/ ij boïgei$ 8# 3£39#* ban beu %cr J.od« Herm; ^ Nunningh 3e§et genoeg,
§g öetagfiz fjet onbec anbemt ugt berfajeibe*
nc gc^tiifttéftenen, en oberblgfjelen ber 4$ uit* itcti / Èn^noniffche berften/ οίε nocf) piöeri jn 0)003011 3§m. M$ ug^ï|unne]&tgcuiri3]&ef& falen/ int ée« U9o;!iaamctDaonfieiCkeiier^nn^ nen toajg *, ugt beefcïjetbe fïqten en' itöfïecfen/ Hl 't puieb ban Vreden enHtorftmaar, bieOöff
iiofö in toefen 59η/ en fjunrte öenaammg 3e*
hedp ban beJIiinncn geftreegen geöfién». ïlier 3outü 't tn öebertittog bannen fioameri/
öf be naamen ban berfeijciöe plazt&n/. 3poüf; Maanbeeen a$ m^eeianö/ en baar omtrent yf bie baïgeng be ^cj)rgbet$ ban Hom en baiï Otro 3ouöen tomen/ niet afftomfïig5jjiibaii iieeje Hunni: ^ontenefTe.«irt , ^laanba^ri / betont en§ontiiöo$!nëeeIan& ƒ en meet· an* bcre plaat3en/ Bonnen bie .gjjtinné naamen niet 300 toeï geftreegehöeööenbanbegunnen/ al£ ban %ont 0113, $ ï|et i§ maat' een boojfïag/ baar tft geen banft of onbanft ίώη Jebbeit tofc ,...,-.... ή ii'- μ Mm noeïj eénanbereboo^ftag/ ofgiffing/
bie δρ beeïe Éee3et$ miffcjjien noeï) öetec in* öang 3al binben, <^ie &tfM£btc$ / hit ban bat gebaeleri 3ijn/ bat bedlinnen m 8ee3eïaiii* ben gebiaont 30uben gebben / .begaan baat' booibe bemeste gunnen > biefcoe 300 ebën öe* fcfl?ecberi flebben; tn niemanb ban öen geeft Κ *n Scjmlcreto Weftphalico Miniigardico pagk &4 if"·
m Zk Meycr, ad ann, JÖ $
|
||||
|
54 s Inleiding op de
\m «ttberefumien getoeeten; ^acgilitmöfel
3eer of 5e gïet in ftet fiw niet Bgjïer 3tjn * en aan be gunnen/ Die in Ö^e lanben bebenb 3ijn ge*» itófï/ biéï Bcnni^ gèbben gegab: Haat f et 011$ mrbóoj ten betoe^e 3aaii aanneemen Dat De Ifnnnen' girc gelanb en gegumd 3^11 ge* ö&eflj toat öegoeft men bc gunnen ugt $*an* tfónfen/ öf uit be jpeotijfcge jfeoerafifen en bet* Der/ ban baan te gaaien -, inbien get niet on* jtoaaifcfignelp ja ganfeg iuaatfeggneïp i§ / bat giet een anDer fïag ban Hunnen ugt na* ömtnget ianben / in ïaatere tuben / en tot meermaaïen toe/ emngenöömen ψ/ en ï0p gegottben geeft $ 3[eber ibeet goe bmtoiigi bat beltmannen beeje ïanbeii beoogt/ en'er ent* belp ooft poft gebat gebiién: en goe bat ber> fegcibe naamen/ 300 tii ï|oïïanb en ^eeïanb/ Μ mfflamttttm/ ja in Étè&inrgft 3eif/ bol* gen$ beèïe en beftige βφψί&$ / ban bee3e en geeiie boïteen Der^omianneu 3pafge* öaaUY ^ néam ban %oïïanb en ^eeianb 3cïf 5o#bé boïgen£ bie ^cgi-gbeif ban baat obcrgèbra0t of obergenoomen 3jp. fcn De naamen ban Rugen , Schagen , Denemar-
Jceii■-. én b^n Bteer anbere plaateen / begoef
ifi nier te fpreeïie» : b(e ietgi in on5e gifïo' vit geïee3en geeft / 5a! get senerip toee* ttn. 0ocï) i§ 't een benenöe 3aan bat ow bet be j^mannen / bit giet 300 bintoü^ geroofr/ ge&ïaent/ en gembojötgeoöen/niet afieeh öè rrgtc lidmannen óf Jkwfoeger^/ maar ooit öe Reenen / jutten / ^toeeöen/ m$. begteegen toofim: baai i$ elber^ tio%& ioojjïg genoeg ban gef&w&eu. &&b?t£ biubt men b£ Joh.» Magnus, bat « Joh Ma^ous ut iupia, s „ :'
'et
|
||||
|
OudhtdsnvmZeumd. $\
9ev ook in 't noogfteti Ban ^catibmaBte/ Bt^
ben 't jKlelftngptlattit:/; in $fiiMpatï} / ten We&mi $m üapptz Baift plagt te mmm/ 't bislft ög 5^n ti$m m recgten naam 3giim? ηώι i&'etö gemunt, ^eese 3g$ttinen 'ibajtyeit bm geur ^oat^tóiê^im^iiqfip^ Sithhe flerfe,/ MoekfyêittiQfytit / -^ jfeffc tot B« £t^fg£& ja , 5£gt {)$/ ha^dtïronzie Vorfteii hen mee ongewoone ichactingenjollen queb- len,,, zy zouden cër hun bloest*.',biereen, enkel?* <te penning ·■* gesteven hefaÉben·. hijjflbieiï aïïé bc boföemi ban ^ccmti«'iitfbte./:Ïnri»f iten^^ocM
ren buit üerïofit/ ban tgb tot tgb o# be bctii 31JÏI g&aafö; om ö^cin BênaBuütró» ge ïaaben te 'Be^ooften / en; 'ec-%m -fbjtuiii gtïijEf 3|a gei BetflonBen te joeftea; tëaatoiri 3öuöen tne ^ujeebfeije gunnen /300 e&t fïout een flrnböaat Bolft/ en sefterip 300 öeet op ooüö e« silfciee aï$ alle be j^oimamten / fïii peeren fffifmi . ., t 9($ toaar./. on3e ItronnftBoe&ert fgèeefterc
fan bse ^oojbfcïje %mmen niet/ ift.Beften't: üoeij 3^ noemen ooft be iniooonöer^ Baft, Φ-nUanD / &edatttr / Rugen * Schagen niet
jBaae / om bat bië $0o#fe{je fcölfteten 30a
bt(ünil£-tn on$ ïaiïö gebalieii 3#n/ eiifjetlaii* gen t$b boe;, jjuniie to»oon$jiaat$ gegonbeft Ijtbhen-, t$ §et« 300 gnaïp Ban 0113e &Φ®* bei$ niet gèmft/. Bat 'er fommige» Ban bir ^oofbogeïgi oBerireftootnen 0n ünt Rugen, Schagen »■ en^ bie Ben naatti aan oi?$ Éuigrri/i en aan ^cgagen in j^oo^bjiolfanb ƒ gegeeliets fieööetn ^et 3efoe 3eg ift nu Dan Be 3&unngn; ®an beé3e ^oo^öfeije Of ^oeeBfeiie Jfnit5 «cn/ of ten-mmfïe Ban Be J^mamjpifraai? 3i onbeu ïngmgcn tbarro /GjBW m?a iaafciré z> 4. $$$
|
||||
|
5 6 Inleiding op etè
fcair aan te ttóföeït/ bat 5e gier aangèïanöt étf
get lanö in bmt genomen gebben. Dan oc eerfïe gunnen meet men maar te berteïlen bat %t gier al roobenbe en raoojbenöe booj getrouw ben 50»; 3onber bat 'ér get minfïe betotfë bg be ^ifïoenfegigberg gebonben toojö/ bat 5icg eenigenban btè gunnen gier neergefïagen geb* ben* ®at moet men maar al giflênöe seggen. Φα ban moet men noeg geloobenöatbie^uw nen/ ble gier 500 fegji&bebjb aangegaan ert aïïei te buur en te 3toaarb berbeigt gaööen/ na get berfïaan ber gunnen/ en bicgt bu gun* ne gfootfïe bnanben öe faunen/ gier een ge* rufïe en biiuge moonplaatg gebonöen en be* gouden 3ouben gebben. git beben / men ban baar al ict$ on anttooojben / andei$ 3oubj m öie giffïng ban be regte gunnen niet ongêgce* ben gebben. jj&en ban bg boo$eeIö 3eggen / bat 5e ban be anbere gunnen afgebaïlen en onber öe fianben of domeinen öienfï geno* men gaöben / etty j^aar ieber 3*et bat öe ïaatfïe giffïng / njegen^ öe $oo?öfege ^un* nen / beeï gemabbelper / en om 300 te fpjee* ben/ b$ gteöber i$t en bat öaar in 300 beeï niet te giffen en te onöerflellen balt. Wat öe i^auöaaïen belangt ·, ton gebben
boben ge3ieu bat öte garbbo$oen / öetoelbe öooj Karel den Grooten ugt beese ianöen ber* ö^eeben toierbeu/ boïgeng öe meening ban Meyerus, tm öeeïe befïonöen ugt H^anbaa* ïeu. &oo Öat t?e 3©anöaaïen 00b / tnöien bic op get peggen ban Meyerus fïaat mogen maa* ben / een bafie boet in ote$t iauöen gegaö moeten gebben· <£n bit moet ben 3£ee5er 30° oniuaarfcggHïtjft niet boojbomen: mant boos eer|ï t$ get bebenb bat be ^anbaalen ober al
onr
|
|||
|
Oudheden van Zeeland. jj
umge3too#en fythben / en baarom Wmbt*
ïaat$ genoemt 3tjn gefoeefi <&m ttoeeöe Öefi' Den bc ï^anbaaien/ geïp onber anbercn in be üronp ban Heimoidus gessen ftaii too^ ben/ 5icg tot aan be E'ona toe ugtgefïreïit: en 300 i£ get tod te geloobcn bat ooft eentge f^anbaaïen onbr r be j^marnien btenfï je* nomen/ en 31'φ b$ be eenü of b'anbere gele* genbljeit gier rieèrgeset 5uJïe» gebben. Cen bcrbe i'$ be naam baaSèanbaafen/ge*
lp be geieetbe ρ Pagi aï aangemernt geeft/ fomtpjS ook gegeeben aan be gunnen. Eoö fcaat'er 6g 7 Flodoardus. Onder dezelfde ver^
volginge der Wandaalen, of liever der Hun- nen, en*. %& famnttgegeïeerben/ aïgr Chif- fletus, /^Grotius, * Pagi, gebbén aangeroerd bat meefl aïïe be $>tögtiffcije en untöeemfcöe balneten / ret be botten en ^mannen toe/ b" fommige a§cfepcr£ ban be tmbbeiffe eeu* uien ociienbfïaaii boojj^anbaalett. ^00 fïant 5ee bg ben $&οηηίκ * ülmarus tt ke$en. Gy koft merken dat het ganfche land bloeide j erï
dat ganfch Vrankrijk, na de ovef ftroofning der Wandaalen, huppelde en daniïe. ï&tt JStatti baaien/ jegt gn/ en gn hieent be ^oojmmi*
«en, |&aar goe bat be 3©anbaalen bn Meye- rus genomen tooien/ iaat in onbefïifi, <t£bttt* toeï gelp ih meen bat be gunnen / baar Meye- jus ban f&eeftt/ be jfteojbfege of ^foeebfege gunnen/ of iiébec bè nanömelutgen ban bte gunnen 3p getoeefï; 3o03outo m b?el 300 ge* P Pagi ad ann. 407.
1 Hift. Rhcmcnf, iib. 1. cap. g.
r fn Paulino ilfuftrato , part. ι. cap ift
f Prolog, ad Hift. Cothor. Wandal, &t.
ί ^d ann, 404.
* In TranÜatieni S. Vcdafti.
τ> i negen
|
||||
|
fö > hieiding op iïe
heeèn'3P «A be 3$anbaa!en / % Meyerüs
foeritiëlb / boo;? tee SBanbaaïeh aan be ^onö
toooneiiftê / ΐαϊ $ toeberom boorBrinne na*
neeben /té nëemen. ©au ig^f aïtemaal ebeti
Wè% tU Maat/ P* ên-baraieft Haf 3e,pe
toiogên -nttiséftoottitii ffiti / rti.fip toet-s&t*
genSMtt bat 3e flfer jfefl^tt* |efilRtjP»»fi!V
Grocius, tri* qcmeïoc fffl»t£y ijonbt Jet-ooft
booj bafï bat be fflfctitomUft 5fc& pi' en: pr
emtrciit iw«?se3èt öcö&iit -, mij® ramt bat
bt naam Waaien een berfiojtiiio « ban imm
baaien- f tibien toe bitimö? öe fa^f^'-fffw
ten aaiineemen / baat in -mmmi --aan *&$#'
ïen *ötfbe/5öufo menniifcösrnïionnenipgsen
bat ooft f?tt #ptón& ban HMtticrèn / in r %&
tnn WüUctiria, öie benaming ban fee 3$an*
ödaïëli öeteegen lyttföy eiï baT w^iach fia 300
''tel Wieggeit 'M U§ cid' WVndaalen afcft*i'$·'
fcocOTiet pi' ift inerte fïeef* 0|) béngen.
Meytrus 3eg.t erée«$ bat Öe oojftpnliiP
M\t HöèWi ban Ge nü , of Gant, eigetttïp 4 Want: tU bat bit Want «0« af&Omfïig $
ban öeWanbaafcn,':^ic i§ 8« 3es9er«ban
■ Meycres: balt Of Ö£'«? 0^P «* Ö^ft / en Öfï
*e«e lijften (tarnt/ Mn in niet $ggén;
ι ./·■■-■. ï , ï ' ■» ■ ■ ι % . ■■ ■- >■ - ■-■ ■' l\ . Im -■'■ #■ ■ ■■ * * - 'v -ι ■;■ ■· ■ > ν ΐ * - ■■' -i * ·*.....*
'"'""''.. ■' ( [■ ' „.. .. ï
Van de taaien, die jn deeze eytaïiden van
Ms gérMkeltjkxijngëweefi. ^ceïanb i^ ban mt$ onber be <éaïïie» 0^
rehent: toant be <©aïïien/ 300 a$ eïber| 0^ tet en nebben ffl Rastert tot ben Wm ï ■' ' ν e ^
|
|||
|
Oudheden van Zeeland. f$
Μ gee^ïanb ber 2$atabteren/ #eïp Ctuve-
rius en anberen foeiöefotften/ en tganöban nicmanb neïoocBcnt 30! tooien / op Den <Saï* Itffcgcn öobem gelegen foa$ ί IjotM bat be SSatabieren/ atfttft <0ermanje affcomffm/ booj een <0ermanifeB boïft oefent foferben, let fïaa ban bafï bat ^eelanb / in enbe tijben/ onbee <&ïdlk gere&ent foierb : ff het naber* jjanb onber 2We$anb gereïtent/ geip in bit foerfc beroert en beitsen foojb / bat ii maar te 3eggen bat be piesen fiunne maat tot oj» ben <0aIïiffcgen öobem ngtgeö^eibt to& Ben ·, be &$ΜΦ öobem toa£ ebentoel en öïeef be <0aIïiffcge öobem. ^00 flaat fiet ban ooit te benfcen bat be ïanbsaaten ban ^refanb/ eer bat get <0*rmanifiefle of ©nptfcfte in* fooonberg fcreeg / en 300 lang ai$ htt baoï 2ω1*Μ¥ mi bt ^öfe« gereWfoteeb/
i&e <£aïï#Be taal geömi&t 3uï(en ftcööen. I&aar foat een taal bat be kanteen ge*
feoofcen Beööcn / te toeeten eer be èallién
booj be domeinen t'onber geö^agt foaren /
baar $ neen öefrBeib ban te binben. <$n *3ocr
i| pet ooft met be t*al bet? onbe ^anjaarben
gelegen. Daar zijn 5er evenwel, jent B. Rhe-
nanus, dewelke gelooven dat de oude taal der Gauloizen niet veel verfcheelt van de fpraafc der Britten, dewelke in Engeland Wallen ge- noemt worden, ©ier toe Rail Bet 3eggen ban Ι**»· * te pa£ geö?agt foojben I bat be S S±aatWnm bit tenmzp (BrirTnje)
ÏSÏÏSW*??3 m 3e omtrent eenetó
fton 0ob^bienff fiabben 5 en bat 'ee tn behaal mti gjoot onberfeBdb toa& 4 Π. RJienanus RCr. Germ, lib. i,
* In ""a Agric, $0#
|
||||
|
5ö Inleiding op de
-.$o?berg bat be taal ber<0attïoi3en berpjjete
ben toag ban betaal bnrQngtfcjkttg of €>er* tnaanen/ jjoetoeï bat fpmmigen ban een atti bet berfïanb 5ίμι gehseefl/ frijnt genoeg té bipen ugt fiet jeggeti ban J.c Οφν.ι bat Anoviftus, öie een ©ugtfcïjec ban afhomfle toa^/ in be <0alï#üe taal al b$ erbaren iba^ atfaojöem . ■ «·: . ·
€cötee 5ontó bit aile£ nocö geen bplhomen
Öetoi$ fcögnen tc öecben / bat öe gSeeutoeti U eaïïiffcfie taal gefp:oo^en öeöben: föant Tui d Cicfar 3egt ergen^ bat. be neigen/ öe ttotitaancn / en be Ceïten / 300 toeï in be betten en ïanbggeiwfcen/ a$ in be feaafc/ onbet malftanbet berfcljedöew . , , a&aar gier bient geiöeeten bnt be 3£eï&en/
ttnafc bet peggen ban }. C&fer, en 300 aï$ 3e item wïf be^etat Öaöben / booj 't gjootfïe nebceïte uwt be <0ermaanen gefloten toareiK Sibit^a! men ban be^éeuiwén öoli ïigteïp tóe ton. !&aac «t feeéH nu ban ouoer φ ben/ eeü bat be «fcennaanén nocö eeri boet ïanbé in be <0aiiten Beften/ of'et eeuige boiiïpiantingetii na toe ge3onben gabbcn <m beften bat nien giet foat met ter g$/
en aï£ al tafïenbe / te bjéeft moet gaan > m W f&&$ Μ tóaayfcötjMïpiïe boo;: of/ om betec te fmeeften/en ift3oe& be toaai'öeit 3eïfi én ift beet ben %tt$tt ebensoo beel mebe/ a$ ift gebonben jQiéb. * ©et té ban toaaefeööneïijft bat be <£auïoj*
ktn/ bom bat be <£ermaanen of anbere bok teeen pc pofï 0«^t öaböen/ eene taal ge* t Commcnï. ItbL i.
a uhtu f^oiterf
|
||||
|
Oudtyden van Zeeland. èi
■'. " - ff >
fo^ofien lycMm ·, en bat bee^e taal ooft gefyug;
iieip $ getoerf! ög be ^eeufcoen, <S>at be <0^ieitfci)e taal/ Jjoetoeï ïange jaa*
t*en ibooi Chriitus geboomte/ oon in ^eelanöi e» Daar omtrent geloften i$ geioeefï / 3onbe baar ugt fcïjpen te boigen; bat t»e &jieheti jicr/ pip Sier booj aangjetoeesen $ / foaar* fcgpeip gehjoont Jeöbeit'. Cn Ster 3on£o men 't ban ban baan nonnen jjaaïen/ bat 'er 500 béeïe tooojDeu in 0115e taaie boo^ffooracn/ bit t'eénemaal €$enfclj fcljtjiien t$ $ïjn/ of ten mmfïen ban be <&&ΜΦ taai af té baa* ïen, 3(ft meet iuel bat anbere ^ejjjper^/ a!$ Hadr. Junius, S. van Leeuwen , en beele biS:
gen boo^egaan of op ïjet fpooj nagebolgt
sjp/ gier $en: jjeel anbere njotiegging ber3tn< nen gg befoeeren bat be Ziehen/ 500 toeï aï$ be Eatijnen/ 3tifne fboogtai ban öeJieöS* tiffeljt taai/ bie 3η booj bc moebee ber©ugr* fcje taaie {jouben/ obergenonten geöbem gft toiï foei geïooben bat be dienen/' 300 5e gier te lanbe gebjoont fybhm / eenige <&üvtfcljé fclje booten onber jjnnne taaï gemengt 311& len fjèbben: bat gaat altijb 300. jjèaar ift ben'er ganfeB booj bat be meefïe toooiben/ bie 300 tael m be ©ngtfelje a$ in be 4E#eKi fcöe taaï gefynn&elp 3ön/ tan be ^iehfege taal afbaalen / en oo^onnelp <0jieiifefte tooojbeit $n. ®at ft ban be ^ienfcge tooo^ ben meen/ bat meen in ooft ban be Satijn* £ïje / bie in on3e taal gebjunnt toojben. m Eatpfclje fooo#en/ bie bn boo^beelb Bn be Romeinen gefyunfceip roarea/ jön baar in setynnn gemeefï/ eer bat 3e norB 8eéï nennté aan be ©ngtfcöer£ en ^Bjjten fiabberi: en öelatpfcfle taal mfw allang getoet/ eei* m
: ■> 't ι
|
||||
|
$% Inleiding op de
bat 5e mifiicjjien met tm ^ugtfcöei; aefpjofien
gabben. %tt 3eïbe fiaat ooit ban be fielten te benltett. Mil men betoeeueu bat be g&ugt* fcgee^ in gtaïie / boty bien tflb / ongeshjo^ben / jen gmme taal baae insebqert gebben/ bat bienbe eerfï betoeesen/ eee bat men t boekeen ïjifïoei jfege foaaegeit opgingen tuft. €en ttoeèbe; men foeet bat be 5fenicter$/ enbaau na beseften/ boo^ be öjootfie boo^etter^ en lief gebbet^ bee jjeleerbgeit en bee toetene fcgappen gegonben tooien: 300 i$ get ban «iet te benften bat 3e gunne taai bg be <^cgrj* tm/ een tooefi en ongeletterb bolfe/ begoef^ ben te gaan 3oeto. 23g Adr. junius ett S. Van Leeuwen fïaat
een goeb setaï ban 3obauige fcioojben opge*
teïbi bie be3eïfbe betectóng in be4£$e&fcgeen $eberbugtfcge taaie gebben: αψ phtongc, tonge/ kloos, ^loofïee/ klothein, ftloffetl/
ftlöllÖJen/ graphein, jj&aben/amelchein, mefr hm/ ftomuein, jfroogen/ lapein , ItppmiU aïfïo^enbe $ni$tn/ charafein, fccaffen/ gri-
phoun , 0$Jtén / ilibein, fïpen/ ituphein?
get linbe met ïïijf3el (ïpen/ karabos, feeabbe/
itropbosy fïJOp/olkaSjgtllb/ purgon, buc0/
nephele, lUbtl/ platos, plat / kolpos, bat 3$ booj eeuftoij&neèmcn/treblos, ffcibbebg/ phie-
don, een fielt/ 30a al$ 3$ 't beefïaan/ hak- man , gaftften / phriflein, bjee5en/ koptein, ïtoppen/ aftappen/ naae gunne ngtleggmöi
lampas, Iffltlp / malacos, maï$/ iirophë, ff ree3
pen/ tbrenos, gejammer/gefcewn/ baar get
tuoojb traanen ban itoomen 30UU.1. %$$ S. Van Leeuwen fïaat nacgeen öoebe Ι#(ϊ ban anbere biergelpe fooojben aangegaan; üjefêe ïtjfï tneti noefi inerftelp jouto fconnen %m$0w |
|||
|
Oudheden van Zeeland. <5a
pm&l/i40w men tuint afnomfïen of oo^
fp^onfieïpfjeben ber iooo$en φΜ soenetf/ 300 iaat toegeetsenb toiï 5ijn/ gefp mm öW'. tcent be oo^onlieïpfjeben bec Ikatppé naanien biftttuil fpeé^èh moet. ^q$ ftan $®φ ter / t?ooij}st ugüaatenbanbe letter, .a / afge* ïeM toO^ClJ bailTügather; ψφνη UW zèëir»y
\φ ban ioiftos, Jlaanftoomt 3enerïp ban
*t <&ΟΓ#[ίφ£ mana, papiee ban papyfosj fïefe
ïenban deilein, bat $genden:' gelp mettre ,*
bat ooft in 't e Satijn 5enben öeteefent / bn bekransen te 5eggen $ fïelien ofsetten. ^oa i$ bent öet 3#% met thura5 fïeenen of fïeui «en met ftenem, buee met pur, plat met pla- tos. &ao$ cm 3eajeti öe <$0$m 'ten / ι bop| ttoee duo boo^ tyie tria. fèn toaarom 3out» zee niet nonnen afgeleib 'tooien ban zee 3^ ben/ lachen boo,? be bezetting ban em letter of ttoie ban geiao , nojen ban coro , bat ψ beigabigen / öai ban bal lei η, toerden oiife pen/opgeebcü; fiPtfenüanftichMêin ,bieubJ banneos ,-öjonban bruo , bat get fpcingen of optoellen ban 't toateröeteftent* ^oubj vebm niet mogen afgeleibt toorben ban rfco, ikjfcQè ge/ thf^mhty feaegban oracos, bejagen ban ago, bat ooft becmaa&en&eteïient/ gat ban chao, bat i$ een opening jjeböen/ gefjfeten 3911/ bonbj bafi deuo, öebogtigen/ foeeïtbatt ergon, glagban hualos; fïinnenban ftifö ,ίη fu- turo, ftixp fleeaban fteia fïeentié: fyergaeren ban ageiro,uue;liOQmt3eftedpban hojra, fpoeben ban fpeudein, bier ban ther i leggen ban lego- mai, jjeel ban hoios, gieten ban chéein, rgm ban ry thmp§, 3b$genban figao, figóo, je et ben mhos, ha\XW ban kamerai; aatffê Êf mtö
« Mittcrc, f in Neutro geo,
1)011
|
||||
|
#4 Inleiding op de
Dan era; abcc/ te bjeeten een boren afc/ ban
ather, fcgeel ban skeiios, bat onotr anbeten berbraaib te 3eggen i$. 3&ttm feïjeelt 50a beel nipt ban thermos,
fcjog banScapro, fattenj braebèh ban bra- fo: toaac ïtqomt nlo^pen onberg ban baan eüf ban koiaptem, aaffem alp ban aazein, nit aaflemen/ bremmen afêban bremein ? Heer* «en en kimaan, bat mengen betebent/ nragt en kratos, bef en philos, fjjart en cardi'a, geen* ben of gaanen en chaoo , tieren en threein, ïjagel m chalafa,elïenbig en eleinos,gaeimeen chara bat Wnbfcïjap en meti?Iybfcï)a# betekent/ phrazo ètt praaten / barys, bat fommige varys
ugtfjpreeben en 3b)aar/ ffcgeeïen ganfèj) niet in
be betebeninge / en seer Êoeinig in 't ffcjjppben en in be untfi#aa«. Verlaten en^ieto, moege* ïp en molos, bat arbeib seggeb bjil/ moeite Cnrnothos, gfet en tldcros, fchaphos en fcgtp ι/
gangen en anèio bat fajiirgen betebent/ acfj*
ten en agelri, bonnen en konnein, fo$ en ïüiis bat ïö^maajitttg te seggen i§/ bienen en dia- coneih'(elifis Httcris co) leeg eh lagaros , ïaag
te en lagbon , fijnen en pfifein , bat $ met
bleine beet jeg te eeten geeben / menden en m i- gnüein, beerén en tcirein , blmimeit en kil- max , eert laöber of trap / pyxis en buffcïje/ hoiiosen bugï/boomen00b in be betebeninge/ $n tn't feipgben of tn be ïétter$/ ganfeö obec een, deernen/ ennemein, bat ooft gonben e» fitten beteftent/feïjcden niet beel in ben 31η. <f$mt 3<et bat linnen ban linon, bat i$ bla£/ meflen ban mefthoo, ïp\ ban hoiios, Cngeï ban Angelos af baaien, ^oub) men fajoonett öob niet mogen af leiben banmone, eentooon* l Αφ-ζ* dxQP*
' fiebe/
|
||||
|
Oudheden vanZeeiand.
|
|||||||
|
*i
|
|||||||
|
fïeöè/ ttav bant* naros, rniffcfjenΜgemifcfll
baii roifein en roifos, roeren ban roem of roo-
jTiai, te&eit ban tekmar , MtHtl / Mt ί$ ïittt* belt ban tharrein, boomen b&l komizein, baé oob gaan bete&ent:■ anto ban ■agcura-/ bat
meriancuraimtfpreefteii moet. dommer fïaet op komein, bat sojgeti. öetebenfc y hemaami op ouros, bat ίφ een betoaarber/ fïabop ftidios', bat t£ (^3**1 tofi. i fïO^ilCIl Op horï^e eelt g^OOC
gCfcöeiÖ / ftCtk Op iïereos, öat i§ >ft$f ttl Uafï / abOtlOOJi aphanes, Öilifici: 'fïflJOpafter; poOf ten of boeten op podes: oi^ben op cn'M, ötj
foinmigen trivos.,. bat een ioeg re peggen i$ I® iflTcïjien 30utóbe naam ban bnfiij ooft boiW
nen gegoten jijnnitboske, 3tmeïbe ijet torn bnt ban fcoegen/feöaepen/ tn$.btt$ïmit; om? bat men be boegen in Deboffcöenpiagttéör^ ben/ baarotebioeb ban g;a$ en hktikn biafl Boeg tjier b£ ire naamen bmi 3öobeele bieren / boomen/ftrniöen/ en3 bien£tbe<0#ebfef}e taal obergenomen 3ijn ·, 500 3a] men 't niet lónnert tegenfpreeben bat een goeb gebeeïte ban 0115e taal gaar oojfpeong ugt be <©|ieftfe&e taai ge* nomen tjeeft; ύ %\ νψ& , ^ ,,: % ma ... χ ., ά βκ i$ be braeg mat ommegang Üat fcV ril
ae oube tgaen met be brieften gejjjab fjebben / om 3t>o beeïe iööb^benbnn tjen obecteneemeiii halmen 3eggen bat be ouöe taal ber <éauloi* ?en beeïe moojben ban be <Ö5nehen ^bontïeenti en bat be $eöcrbuptfcï)ei$ / bie ban.t^b tot; tgö in be<0aïiienmö#mgen/ beeïe3nïhemoö^ ben mjt be ΦαΙΙί^φ taai obcrgeiiamen tjeb^ öen, <^at maar een lap en renlieioo^eggenï tn ban aÏ3oo ligt ofgemeert até baojgefïagei* too$en. $&en3aïgeen$aminfïebetofê. tofgee ^ iViire is in VGrièkieh een zottinne te z%gen.:
'*i È |
|||||||
|
4$ :'■'· inkiding op dé
ott&rfieunett ban bat ^egöen üonnetto^eiieu^
fgal tpen 3eggenbatbe€>?ienfcjje taal/ inoube tgbrn/ 3eee gemeen t§ gemeefï·, en 300 mei ög 't fïegfie bolnje / at$ 6ρ peeren én Ituben ban aansien/ gefgjófteti mieeb * ^at en fteefc φ m toaargett toegen$ j)et<$ofïen/ aïtjjan^ tot ben Euphrares toe: maai*bangf meffon 5a!geé niet ÖeraeeSen mo#en , <®e ®ee5et / öoop ift / 3aï jjet ntet $ualp
fteemen / bat ifi op be algemeenst en ngt* gejltefttöett: ban be <0eieft{fc{je en %atgnfcöe *aaltoat langit Öïobe flaatt: bejjaïben bat ïjd m bit onbee3oeh ban be oube taal bec gfeeii* löen en aangrenzende bolfeeren te gaffe [toomt* φ %tt een ftoffè bie om gaar etge nuttigödt töcï tooi omber beiljanbelt mag mojben. ©at bê <©rtelifel)e taal in 't <©bf$en / tot ben €n* jptjrate^ toe / omtrent en na be cgbèn ban Chi iftus5ee*? gemeen toa$ / enboo^aan^g^ f^oïten bjie^b/ öeböen mo boo^ eer jï baarnat bat be preüinaat3ten / bie baar gebaan 30«/ altemaal gebaan 30η inbeOBjieufcïjie taei Jaen $e alle be<®nbbabet$ na* baar 'w0ft geen een gebonben tooien/ bie baar te lanbe ineenan* tiitt taeïgepceomt geeft. 4$eêneen^eï)|per/ fterïtelp of toerelblp/ ψΐ 'er booi bm bag gfcöragt \m$m / baat n#t öïpen $ouio bat H» aïbaai? itt een anbere taal gejprebifct i$ 0^ ioeejï: en 3efeïp 3al men nietgeprebifctöcfr fcen in eert otsbénènbé taal/ <Cen tmeebe ^φ &. Hieronymus 3ecr bttibdp batbe<eftelif£l* taal booj Set ganfclje ^ofien gebeuoftelp ixmf 3|ier nebengi 3pe eigen * muojben Bèhalven de Griekfche taal, die in ganich hetOoileiï'g&f{)rO-
ke.n word,. hebben de Gakten nóch een eige i proios;· fecundö libv* comraent aiiér, in cpift. ad gal.
|
|||||
|
*\:Λ'--.
|
|||||
|
Öudbedm mn Zeeland. éf
taai, die bynae de zelfde is mee de taa£e van
aan fce «aaïatiüi öefcjjeeeto: i* η niemand 3a!
leasen öat j& Je» ie tm mmfwfy taai g^ jf&aaeiiat j&ooj fier0anfi$<aof£j$/ tëaarfes
4E$e«fcÖe twiwtptohm toier& /ner#aan sfieet fcja^e» ftet boften t&t tfêii $&$jmt$$ tm/ tnen .fotetöt / fcflnnt gier unt taödSS te folip
fteii l Of igenes , ttfftöl ^ Cellis f£jp$ftmjb$ /
Indien een Griek de Egiptenaaren er» deSy-
rieren in de gezonde leere wilde oiiderwyZen, louw hy hunne ratiliieD te keren : want hf fcouw liever een taal fpreefcen die de Griek egt Bafbaaf lèhnp.ernen,$l$ dat hy,zyne,eige taal fpree- kende, hen geen ypordeel zouw jonnen doen. Uootnaren öer öah <£^0i#teniiare3i en J>gnei$/
Die öe 40mnfefje taal «iet feerfïoiïöen* S&ajC plfeii tue-*&gr#r£ sjjn geineen/ öje o]t?êc $eti toooiïöert} foant Roeien / geïp fce geleecdm
tieten/ ώο^ο tybt^f^btt$Min.$inf&pe? fee öan in een «anfctó tiete&ttMige genomen $iiüet$ jbnfo fier sêgfieu feaa .Örigenes tegeii fatbm ê· Hieronymus ffenöett. <g*JI?t$aï iïpc&
ttaaeöet'Blpen öat j&e &QW8S$ / tot tmttmt
tfonöeii/ en geloften geuöem <S»ai:.&e<ifeeii#
(φ taai aan fcees? 5g&e tol fié» ^yp&ra.tes/ iiiaac nietaaiï öe otoee 3pöe / feecffaan m w ψφη iaieeö/ nipt uut öe anten öer ^£8$* j»? ban SSerijtlju^/ We rn öe tieniiesittinge^ ■ '* ί ', £ ia !»*&
|
||||
|
•* Inleiding óp dè
|
|||||||
|
totfffipw WW* en*XlUra;
|
|||||||
|
tl as
nius |
|||||||
|
piger$ öat tjet gene
öe tuc^öen / o» öat Uranïus get bevfïaan 301^
öe/ bertolnt mogt ttö^nüi't^ifcftï m
oaac Op jeggenPhotius enEufthatius; Maras ,
die fïiei4 tegenwoordig is, zal al het gene zoo geleezen is aan Uranius in zyne eige taaie uyr- leggen $llgöatgeöaanfeia$/ beesogtenöie
ttoee %tffc|jo|jpen öat get gene Uranius ge/ Segtjaöinöe êgnffci)e taai/ jjen btrto&t mogt toosben tti öe «Srienfcjrjé taaïv <3Mt feöpt een ftlaar betob^ re 3»n öat öe*
<&n£kftïjt taai öe ïatiötaal niet en toa$ / en ow öet 't boUt niet secs gebrugneïp toa$ / ober öen <l£up9rafce$: oaai^ tjvanius, een SMffcijoP ober öen gemelöeti öioeö / öelanötaaïban 3$n 3&$öom berfïaan 3ouöe ïjeböen Φοη fcögnt 'et Maar injt te boigen öat foet <0tiei$ öe ïanötaal of öe gemeenefpraaftban^nrienaan öeeje 3göe ban öen <£n»örate$ toap: toant goe 3ouöen ttoee^iffcöoppen ban öat poriën/om get^rifcï) te berfïaan/ toiftén ban nooöege* <&bentoeï toierö öt ^riffc&e taal ook mü
btt$t ?oöe ban öen <£n$)rate$ / ja tot Untifc tfyt toe / onöet 't bolU gcf&ohtn. 3£it W$& «nt öen benenöcn 'Thcodoretus · öetoelne ban een fttoofïcr öat tufifcöeu Klntiocgten t\x 10 reen
|
|||||||
|
Oudheden van Zeeland. 69
χψ\ gelegen toaj fgteeïienöe / öaat; ban ge*
Clligt öatze den lof des Scheppers aldaar zon-
den } de'eene in 't Griefch de andere in de taa- ie van 't land. ï|et 5al 'er ftiaatrfeïfimelp ge/ gaan sgn / gelp ïjet % boo$eefö te truffel gaat. ^e <©U8tfH)e taal ig 'er öe lanötaal: ©e ieanfejjei^'erooïï gemeen/ en mag opeen $thmn 5ih 008 öe fiaöstaaï genoemt tooien/ <$bcntoeï $ 'et gier en baar/ en in genere 00^ öen ban öe fïaö/ nocïj een gemeen man of öur* gerte binöen/ öie in öejptatifcijetaaïongeoef* fetiöja gatffcJjane*barenX& Joeg fprecitt^ög bar? een Moofïer/ öatög j&e fiaö Zeugma gelegen tua$. Zeugma ΐΰά$
geïegen opöen oebet'banöeniifuftaat; 'tnioo*
fitt fZonö ren ijoogfïe een g^oote nm*e gaan^ aan öee3e 3göe ban Zeugma, gfnöat «ïoofïep toaren tbjee<®berfïen: öe eenefjaö fjet ge$ag ober öe genen öie flegt^ öe€»cieïifc|ietaaïber* jconöen; öe anöere obet öe geenen / öiealïeeii öe ïanötaale nonöen fjpeeeïten. Wit öe «öfciefe' fcije taaie (granen/ stillen toat betre ban öen <6ufraat/ te itteeten aan öeesé joöe/ geöoo^en jtjtt ®e anöeten sullen geooojen of opgeboeö 3ijn feirgt bg / 'tof ober öen «öuftaat. -? *$at<£gipten belangt; te28ïe]eanörgen/ en
in Bet recljte <ggipten/toag öe^nefifcöe taai ooft gemeen 5 en toa$ öaar gemeen geboden feöert öat at<Bxkhm <£gipten oberïjeert i)aö# öen; maae in 't lanöfcjjap Thebais tm$ 5e niet öefcenö / of ten minfïe m geen geöeugtf. " Paiiadius, een <0rien/ öie öe nïoofïet$ ba» €gipten ging öe3oenen/ moefï öen ^.Johan- nes van Egipten, öie seer gjoote en aanmerïfe? m lb. cap. f.
» Vide Visas Patrlim, *
|
||||
|
7© Mèidfpg op M
|^>^^Jöbiftt«^eè^ööeft/ tor* tëtitohli
iaanfpr&bien. '■· ': ■ ;'A ;
M\$ β Paphnutius dénH. Antonins, Ut iil'fc
ïanbfc|)a# €le&a$b«ïóï|beett ongeboeöt ma$/
^0utö gaan i^tten ·, «hiotft pf een r©ï& ge? ferugften/ om met Jem te konden fpeenttt* $&eer biergelijfre betogen sonba ϊύ ugc ftufe finu5,manirere ^eotgber^/ nonnen ög brengen» ^ïey tf^t bolgt tam 't geen ift te bekiys^^ |ab / bert be <É^t^fcfre taal/ jjeööeï &at 3ε ίη $tfie tot ben ^u^ate^ toe y& gemeentoa^/: en fcgier be oberjjanb jjenreegen ?)ab/ eben* toeloberai niet etfièipidptoaf/ of booabe ïanbtaaiegegoubenÊon tooien, $tfttffle& öe/ pe gemeen bat 3e baar töeejenmogt/ bat j$ geen fcemgf booj get 3$ef!en: en men 5a! tiet niet Uctöp^ti bat 3c j)tèr in ganfc&elanben be oberjanb genomen gceff* Sn 3*8 nt gan* fe|e ïanben: hjatft ban &ö5onbere fïeöen/ bic tn Sftalie of in benamen boo^becfeieftenge;? fïicjjÉ en gefrÉsnrot nrogeft gijn/· töii te mi niet ίReenen. .Van-o geeft ban Kèarfaïje ed§ itt$
)g5onber$ aangenternt bat öie flab / otü |et naai; be letter ober te petten/ drie taejig ttm$i bat*ψί baferbe^aUifTcij^/beaatiini feijr/ en ïre <0rieïtfeï)e taai gef^ouen inierb. ^c<èfcfóffHfë«n be Matonfcöe taai toierböooi ianfc| <0aïïie gcfpjofttii: be <&vithfc§t ging- W 'gk&tftii]$ in 3toang / om bat $&arfeiije boo£ be Φηεη'εη geboumt ett bebomt ióa£ gebjeefs; 0ag be <&rieftft|)e taai ooït 30Θ gemeen in be; ^aUien gefcieeft / VWro 3öub3 gren reben ge* |ab l)tb&n;om bit / alf itt$ ög5oiiberg7ban jÉmrfil aan te merften s én om Uit flab al* leen drietaaiig tr noemen: \ ' -\ :·, |i» S. Athanaf, ia vita S« Anfonf*
'' ν,ϋ ν; ν if , \ \ fgoo
|
|||
|
Oudheden van Zeeland. f%
%m söiiiti jjet ban bg fommigert mtftcfyim
$ijn bebenSen fythhm/ of bie ggjfe&fcfp toooj* ben niet aï ren t§U ban be gNriffcijen/ baac toe öoben ban gifeoEien ïjeöben/ in on3e taaf 3!jn ingeflogen. %l\utttp Set flegt^ eemf op: en't $ i»at Uvw gejbgt i iit ijeb'er niet te* gen: en ban fïeeöt'ee bee$e gmiïg&eit tm§ in; bat be ©ngtfcïjet^ aï geel tyoeg in beejé egianöen #oft gebatsou&en Rebben, $&aar $*>& 3toarigfjeit 300 g?oot to'eï/ om j)et gemeïbe boo^fïelbaarom 300 berre teeg te fcierpen? «tfbenfoel 3tjn bk tooojben op be eene of en?
bere toijse ban be €$èhen ge&oomen. Wa- lafsïdus Strabo, bje ten tljbe ban Lodewijk
den Goeden geleeft en gefcjf&eeiien fjeeft/
fcüjijft get tenbeeïe aanbe eeefle (0eloof$-ber* imnbiger^ toe ·, bemelfte niet aïièen Jet ge* ioof/ maar ooft beele üjoo&en en f^eeïtfoij? 3en / onber be ®ngtffei)et$ geb^agt Rebben, ijefcfeöftfiet ooft aan b$ «0otten toe > bebjeï&e / a$ 3e öetClfeifïen geïoof omïje$ben/in<0^ feenlanb bëefceefc&en en tóoonacöttg toaren. ©at ftan 'ei? beeltoegejjoipenfjeoeen/ maai; ih meen bat men be eerffe böfó&aft b^ Ejoogeu moet 3oe&en. ©e^iebfelje fetter$/ bit at ten tflbe ban J.Caefar omtrent ©ngt^ïanb ge* fyngfteftjh toaren/ en meer anbere geben&tee- Kenen/ moeten on$ naar een onber oo^aait boen omzien ©ie beé3e eet aan be <Ροι# fcijen niet 3öi$be gunnen*, of 'mifTtftfen 3oni» benhen bat bie obecïbmfïe ban öe®oriffcï)en/ ónt bat'er Hercules ooit in 't fprüoo^b geö^agfc/ aï te fabeiacötïg fe&pt te ïnibeni ok 3a! n# fcljien 300 beeï tegen be <$#e&en in 't gemeen ftiet gebben. |&en meet ijoe bat ψ tot in be 0auïen toe boU^ianrrngen gebitten jje&ben·, E 4 ; e»
|
||||
|
7? ïifkiding op de
en jjöe bat «J^arfeïje booj {jen gefïiejt en be*
lopïitt i& jfeaar 35 ïjeööen beel berbee ftooj^ ftanbd-geajeiben; en {jeööett jjunne magtools fced berber ugtgefyettit; SBigS. ρ Hieronymus, öie ïjet ugt Varroen anbere#cj)$berg get^ofo feen-geeft/ fïqatte ht$m goe bat be ^^tefteii booa bc ganfcge toereïb boi&glantingen 0^5011^ ben/ op aïïe be seeftufien fcoopganbeï geb^e^ ben/ en jitatfeiïje in be <fèau!en gefïicgt geü* ben* ga öö oebKjjï bat 3e niet alleen be tooe* ftt 'seeltuffeti ban 't oub lüyricum , en ban ^eptie 3eïf / maar ooit ben ^itamuffegüi oceaan oberjeert geböea ^00 3911 3e ban buiten aïte thwjfeï in bee3e ïanbenooligetoeef!; en öeB&ew gier/ naar aïïe fcgp/ get ge&icö ** Sfinbtee ooBaaften begeefi& niet 030 te 3oci
feeii; aati beeje eene 5a! beider genoeg Ijeb* ben. <éa toaarom souto iemanb / tnbieti't jjem ïufle / jïat $eggen ban j& Hieronymus niet feonnen $eb;tiDften / om be oberftomffe ban be ©odffegen/ baai boben ban gefp^ iïtn ψ I en bte men om be g^oote onbgeit mum f tpg burft fietaeeren/ flaanbe te„ gouben ξ 1 I^n geööen ge3egt bat be 4£#£ftfcge icttcr^ ban oub$ bg be ^bHt5ergi in geéiuèS 3Ön 0^ ibeefi: maar aanmerneïp i$ get t gene Jo- öocus α WiUic^ius fcg$ft/ bat be 3^untfcger$ (en tpe ban Karel ;dcn-.-firdotcn Üt<®U]itfd}t
malitn met <©#e&fcge letteren gefegjeeben
gclibcn j betoelne nocgtan^ in t&n, beginne / g$ lp get booigaan^ gaat/ 5eev ronto en onge* fci)aafb bjaeeur*· Altene ajuen, 3egt gp/ en
klle de rekeningen , 'tpt den tijd, van Keizer ρ \n Τ adiiionib* Hcbr. fuper Genefi
- f ^jpminéMv ie C* Tacit. n. 7, , s < *■ \ |
||||
|
OuSbedm van Zeeland. 73
jtudotphus toe, zijn in 't Griekfch gefchree*
ven: onder RuMphus wierden de Öuytfche brieven met Latijniche letteren gefchreeven. Wx blijkt/ naar 5tjn 3εα^η/ onnjeberffeee*
fteip uut bc aSïa'Oiiöfle reheningen/ en3- ii5n bu joh νTnthemiiis fïaat te Ïec5rnba£
Waitaidus, Honing ber jfcanften/ be gefcgit? öfiiifffii ban 31351 ©aberlanb m 5ijne. moeber? lijHc taaie bcfci^eeben geeft: maar bat öe iet* teren /bte ijn geu^itihte/ g^oote geipemé gao^ ben niet De <0f'!'ehfcge letteren; begalben bat ïjp be epfilon, Deypii<!on> eilbe gamma, UI't
fcIjHjbcn 't onberjle baben b^aaibe* ƒ Agrippa
fl1):yft bit aan bic j^aniten toe/ bie be €»al* iicn Ollbcr Marcomirus m PharamonJus beiO?
bert fytffom XBat baar ban 3gu bit i$ eemi#y
en t Aimoinus fcgjgft get untb^uMielp / bat iiannig Childerfcus öeéeert en bebolen geeft bat be Jfrangen be<e;ie&fcge letteren theta, .phi., chi, en omega in 't fcï)nptn 3ouöcn Seb* OCH te geb^UtfliCn. Greg^rius ν Turonenfis
fcgjijft get ooft; maar n^emt bier anbere
letter^ · ,
>' ' > ·
0u fïaat te onbe^oenen of beüeeutoenban
oabis ooft öe Eatijnfcge taal berfïaau en ge? ί#οί«ιι geböen : en bit fcggnt bafï genoeg te gaan. ©at be domeinen gier ooft meefïer gebjojbett
3ί)ΐι/ en bezettingen gegaubcn gebben / bujac ugt bt gebenhfïeenen / bie on 't en lanb Maïcge* ren en eiber$ gebonden 3911, ©ac alïeen $ bz? &M genoeg: toant baar 30 be öeerfegappy r Öe Francer, littcris.
/De vapit. fcieiic.'Kb. i. cap. i.
* Lil), ï# cap# 40φ „ Hift> lib· ;,Cap*44.
|
|||||
|
t
|
|||||
|
γψ Mkiding op d$
jjaötieij / ten: U$tttbtn 5$ oaït uafc gtiime
taal timfttym souto ^tet tibtt toiï ift » Lip- fius mawc tïoo^ mijn 3e0$man ögfyengem De Latijnfcrje taal, ^egt Bg/is omtrent 600 jaa-
ren zeer mauw gehuiit gebleeven : maar na- derhand is ze in korten tijd over al verfpreidt. Dit is ten deele gefchiedt door de volkplantin·» gen j ten cleele, om dat men aan veele van die volkeren , die men zoo lang voor Barbaaren gehouden had, het recht der Roomiche bur- gerye verleende : waar door zy genoodzaakt wierden de Roomiche taal te fpreeken Dus heeft die taal» tot groote huttigheit van't men- fchelijk geflagx» zoo een groote voortgang ge- daan, dat ze ten tijde van Plutarchu$<> zoo als die Schrijver getuigt, over al gefproken wierd. Doch dit is voornamentlijk van 't Weften en; *ΐ Noorden te verbaan £ Want de Grieken, en die van't poften, ftonden zoo gereed niet om een taal aan te neemen, die zoo fraay niet en was als hunne eige taal. Maar wat die van Afri- ca, de tiauloizeh, de Pannoniers» en de Brit- ten belangt» die hebben deLatijnfche taal met blijdfchap aangenomen, en hunne oude taal al» lengskens ïaaten vergaan. Apulejus, in zijne Florida» zegt het van Africa: en de Sermoenen van CyprianüS) Van Augufiinm, en van andere Oudvaders uyt dat gewefte, dienen 'er tot een bewijs van. Wat de Gallen of Gauloizen aan- gaat , Strabo fchreef al ten tijde van Auguflui dat Ze geen Barbaaren genoemt moeiten wor* den j daar ze de zeden en de fpraak der Romei- nen aangenomen hadden. Het zelfde fchrijft hy van de Spanjaarden ·, gelijk Feltejus ook doet van de Pannoniers. Én het blijkt uyt ïaciW ff De Red* prormnc, Liog. Lat, |
||||
|
Oudheden van Zeeland. 7f
dat de Britten, die zich te vooren te groots
kenden om de Latijnfche taal te fprceken, door Jgricoh zoo verre gebragt wierden, dat zy *ér weifpreekend in zoeten te weezen. IfèitV ht* jjocf iit nkti % ieJm$n; en ift beffcrit baöè
ïwt bat U %m$iï(tijé taal ten fcpe Öcr ftö* tnemcn éhli in &iéto&/ en in aïié bè ejalan* tse« ban ÉeetaHb/ geloften toterb. jftaac; Staat* ugt boïgt met bat 'ei- geen anbete ïanb* taal in g^ugla $ gefcoeefï. €a*lh tón bie anbere taaï gaa fp}ttUtn-9
moet ife aanmerken öat bie tooqiben ban Lip- fius. dat ze hunne eige taal allengskens te niet
Heten gaan, 300 foat ttict Öefcfjeibenbpeit moe*
tenaangeiiomcntDó*feeit «fee 2$atabiecen/ ge* ïijli Bjlhenanus niet reben gelooft/ enöé tefï ban ftet tegenfctoo;öige ^eberïanb / geööeii ook be %%ti}nfzijt taal aangenomen ƒ en se* fpjoiien.f . j&aei? baarom jjeööen 3ε jninne $a* bedanbfcïje taai niet laaten bergaah. ^e <S>aiiifTcl)e taaï të oofc 300 pIot3èl!ng niet te niet gegaan: ek|an£ moefï 3e mtï) in tueejen 51)11 geiBecfï ten ti)be ban ben teücjjten Ul- pianus, öat i§ tnffcïjen ïjet iaae 100 en 300;. itmnt bege * Üipianus 3egt ergeng? öat een crf- fems over de hand niet alleen in de Latijnfche
en Griekfcljc , maar ook in de Puniflehe en Galliflche. taaie* gemaakt kan worden, 'W^^M riffc&c taaï/ geip Öoben benden if/ i§ ooft;
tmcï) langen fijb/ niet tegehfïaanbe ïjet hv Uwen ban $$$$$($&^οϊ/ to'toes'en ge5
bieeben. ν «X
"J&aar/ omÊöebeetot be 4&.Μ$φ taal t^
tomen/ 't i^feel geSoobenbat bie taaï na bei aanUomfle Der jftattóen een nieubje fcran ge* t Fiducom. ff. de legatis j. -: ' »5
iv. Λ .. ..;■"■'·'V' Reegen
|
|||
|
1
f
|
|||||
|
ψ 6 Inleiding op de
teegen geeft 5 en mettér Baafï te gronbe ge*
haaren $♦ «gbentoeï jfjeööen öé jannen booj Öet öejjouöert of öe leerfcgappge ban fiunne taai niet jfóo&ts geip öe fóomeinen ge3o?gt Saöüen booi öe öeerfcïja$mg>e ban öe Hattjm fc§e taal, mn tcgenöeeï Bïpt Bet tipt Gre- gorius Turonenfis, en ngt anöere &ty$\)tv§/ öat 3e bïiegen$ op öe fêyaaff öie baar öe ober* jléttö genomen öaö/ in meen op öe 3latijn>< fcije taal/ gebaïïen3p: maar öatöit Eatyn/ 't'toeHt te bor#n al baat geieöén jjjaö/ öooj öie onbefcïjaafoe nrög^boineren 300 eiïenöig mi$ ïjanöeït en geraö^aaht i§/ öat öaar ngtecti aiiöere taal ψ ontdaan* ,Λ %n lüoogöu^iariö i§ jjet met get inboe*
ren bah öe Siatijnfcïje taai / 300 niet toege* gaan; om öat öe ïfïomemen in 't Sartje ban %oogbu|it$anö 300 geen bafïe boet gegaïi ïjebben : en gebben öer aiïm§ jjunne taaie neen loop nonnen geebem «£er in ban öeSatijjnfcïje taal fcBeiöej moet
th gier nocö aanmerken öat öte taal/ öaar 5e benejfen^ öe ïanötaaïgefyiigneïp foag en ge* feohen fcöierö/ noeïj meer onöer öe fatsoene» ïpe en toeïgefïeïöc ïmöen/en miflTcïjien onöee öe burger^ / in 3toang ging en boojtgeset fctferö aï$ onöér öe Boeren, ^it fïaat te» eerfien aansiett/ én 3onöér öetot$ / toeï te geiooben: öe ïïoméinfrlje taaï toa$ 3efterlp öe taaï öer jkajeffraaten/ en öe Jjoftaal ®t ïuiöen/ öie iaat 3P of toat bjiïïen 3p / fep' ften 3icö aïïermeefï naar get ï|of. ^teöeïi»* gen/üie'er onöer fcooonen/ ïeeren öe taaï oolf öcroj öen ommegang :öe boeren/ öie ban't $of niet beei goeö$ of quaaö^ te bermacïjten jjefr ψη I öoen ooi* öe moeite nie^t om 3^0 «*** |
|||||
|
Oudheden van Zeeland. ff
$ Igofê fotj5e te boegen. jBaer ift binb 'ee
ooft een fctog$jmn ög Auguttinus: foant gy» bergaeïMen oen§£at$Grieftinus jjoe bat ïjg te#affale/,5ijniïe geenfïab/ ntaee een naf* teel baer beeïe bo&ett onöee jjoojben/eenS&f* fcJOJX aengejïeït |aÖ- Ik zogt naar een Prief-
ter , 3t0t §g/ die bequaam voor die plaats was; en die ook; ervaren was in de PunilTché taal. ^oo moefï 8p ban naai· kimnü 3oefcen j
bit in beitomffeëe taeï erbaren foa$ : en beiv bolgen^toarenb'eu in bat aebeelte banUfcics/ bie be SatijnfcJie taeï berfïonoen» maet in be JNmffcDe taeï / bat be ïanbtael fcoa$ / onöe? bjeeben toaren. <2£benfoel moefï 'er een 25sp fcljop ioeesen/bie be ptniffcgè taal beufïoitb: 3e6erïtjït baeiOm/ .om bat ïpt 3$i£boin. a'te# maai ügt bo$en fiefïonb / baar be jpwmffcöe taal geloften ioiei4b. «paar in be fïeben b#ef be tëomemfcgè
taai 3obaö«i0 Boben/ bat 3e ban aïie be fle* beitngen. berflaen torierb / en be ^iiniffege taeï fomtoöïett niet. ^it öïpt toeberoiw uut be fooojbei* ban ben ||. Auguttinus : toant / fcöiïïenbe in een ban 3jjne χ p$ttkm een f unifejj f&eefebjoojb ög brengen / 3e0t Ö& tot 3tjne toefjoojbeeg! bat ÖP 8# in be %& tijnfrije taeï brengen 3al; om bat 3e be ψύ* njffeöe «ietaïtemaeï berfïon&en: Latinè vobis dicam, quia Punicè non omnes noftis. CÏDaai'
to<rê '^ niet een/ tot be fïe0tfïe lu^bjc^ toe/
of Öö berfïonb beïïatijnfcöe taeï; baer ma* ren bee bie be pniiiflfe{jr tael niet^1 betv jïonuen, iet fïot $ ban bat be Satynfcïje taeï/ bie
„v Fplft. 109. novar cdit.
^ Scim, 14, fu^cr rcibis Apoft.
|
||||
|
j% 1 Inleiding op de
500 algemeen \m$/ oék istgSerïattb f ten mté
fïe ban een 0oeö 0eöeeïte Oer ingezetenen/ φ fgjonen i$ 0efoee?ï. B, RKeoanu* gelooft gët ooft öat öeCongten/ öe 2Sètêtfl[èr# / .;jeni βφ öere ^ugtfeïjtf boïïteren/ öie j|mi èaöedanö berïaeten en 3ieö üt be4$aU&n/ aeti öe $($& feant/ neergeflagen gaööen/ öe Pujatfeiie êtt öe 3£atijnféj)é taal geb|ngteii |§et §elbe «tas men ban öe $$atabieren en öé Eeeui©eR 5t0gem ^ - -^;;'■■■- Φί getaan öee^en ommegang met öe^oniei*
hen moet töegefeö?eeben fejosöen öat öe^ugr* fcge tael 300 beeïe fooo^öen ugt Ijet 3tetjjft obei'0enomcn geeft / öari of öie gefcrjieöl § ten rpe ban Kat el den Grootca, öie Öe Jjlff
fcerïanöen en éeti gjoöt ge&efte ban J|oo0f
Ou^ïatiöoeBccrfcDte/ öat ïaet in «nanöec ónöersoeften. 2Ρ 5öl gier fïegt^ / ten ötenfïé ban öen ongefïuöeeröen Seesetyeemge<I£i$t* fcfje tóoo^öen opgeebem öie ngt öe $oomfc$t tael afhomfiig mdj en't ïanöfigap öer onöe Satijnen boo# ijunne geboo#e$ïaet$ moeten rebennen,®t9£ee3ee met boo? af maer foeeten öat öe meöenltnbee φ uptgeft^oW foieeö aï$ tenW, en öèC/ 5elf$ bbo$ ce» fcnnte/ a$een $t; 300 a\§ bg« Lipfius na* ge3ien ftan bao^öen ^ ^iflftgiensarerloeïiet^ onöérïoogen öat ba»
tet a&ienfcï) affeoomen nan/ en öat in 3$
m ta&ienfcj) afgeleiöt geö: öat öoe ih öaer* ém/ om öat |ét 38η beöenften ^onto {tonnen Rebben af m$t boojonöet$ suïfie tooojöen tt|* öe <0jienfefle of ngt öe Satgnfefie tael in #*" öeröngtfelje tooojöen beranbeet gebben, » <* De ReitA pronuat, J.ii>gux JUcf _, nW Λ ,
|
|||
|
C'- i *
Oudheden van Zeeland. j$
Abies, übttl. Chorda, Muit
|
|||||||||||||||||||||||
|
Ager, aftftcr*,
Altare, aïtaer* Alter, outic*»
Α nas, «η&·- Anguftus, attjrt
Anguiila, mh
Armus, eim Afellus, t*fi\. |
|||||||||||||||||||||||
|
Creta, ftjgk
Crabbatus, ftt?aÖÖ& Cruftum, fto^ff» Cuprura, ïtëjper, Cupa, fetïgJJ, Carcer, ïterfieri
Crux, fttt!g$.
Calx, ftalif, |
|||||||||||||||||||||||
|
Avena, afeer/,{jafclV Damno, &0èmm
Auguftu$,oü0fïmaeii^ Draco, traaft.
Auris , O0t / {JÖ0> Etfo, ee&tt.
|
|||||||||||||||||||||||
|
Eleëmofyna , $at Ούβ
Ejulo, gttgieifc
Ebur, pbot^f
Evum, tivtintnfykt
I baw eeutoiggegt, Feneftra, benfïer/
Flamma, bïamV Floccus, bfoft. Fiuo, bïoeöw.
Fuiio, balfer, Furca, bO#f.
Fru&us, tyti$L· |
|||||||||||||||||||||||
|
Axella, Ojttï,
Breve, É&ief. Beilia , öccfï.' Boia;, ÖQCgetï. Bos, o$, ,...■ Braccaen, Bj0£& Butyrum, öötfl*. Caivus, fiael .
Capo, capugtl;
Gafeus, ftae<& ., Catena, ftettmtf. Capfr, feafle.
|
|||||||||||||||||||||||
|
Uftanea, fcafïatl)*,' Ficus, btw;
|
|||||||||||||||||||||||
|
fommige.
Colis, JBODl.
Conftare, liof&fl. Gocus, Roft. Corbis, fto^f. War, Ïfcg5flv £°™na, fe^jott: J^rt.na, jo^gn! Wpuia, ftQgpy |
|||||||||||||||||||||||
|
fcem
Grauum j 0liam;f <" *
Gramen? gpaf«; "'-· |
|||||||||||||||||||||||
|
IJ
|
|||||||||||||||||||||||
|
Gula, gtti%
Gabalus , ^gfe^ 0010« 1 Gerrsi, Qmtfi.
Habeo, gfödè«.
|
|||||||||||||||||||||||
|
fora,»
|
|||||||||||||||||||||||
|
t
Inleiding op Je
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
jfo
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oleurn, OÏI>.
pad.
bm Pellisi ßßåÀ jöMietif Par, paer/ paren*' |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Hora, IH
Haulbum
Ïjoo3ett
Hinnus;,
Jocan ,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Par er, bate.
Penna, pen. Pi! urn . l
Pjieis, Ñ'per*
Piurna |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Jiïgum?-;jptii.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
junior, JÖH0.- .
LiLva, iefïec. ijaua.
Leo, jeeiiUj, f Longus,_:;|aiIj$.\
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
. .
Àß
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i.-ego j ui jtiu
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Lingq^ Lictus , ïlhiteil. Pix , ñßßÀ/ pérl
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Magïiier 5 ;niiefim
Mancus,,: IHöiliU
Mamma, Ulam.
Macer, maget'.
Mahteïhmr, mffllËef*
Mare, mm.
Mater, moedei:·,!::- ;?
Mola, mol* ..,
Metallumv;|mtaaï*''
Monera, muitt. ;
Monftro, maufïerea;
Mus, tuug& .ïi.-i.".
Mullum, Sïioflr. tn
IyJ inor > muloer*
|
* ...s«, ploeg, ,
Piedo, bietjtcn.
Planum, piepl.
Plana, plmift.
Porca, poötf.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Puteus,
Pondo,-
Puftula,
|
put
pond. puifL |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Preiïhie, pfcflTcn.
Prjedico , pitteen Of
pi'eöifteti. ; ,^·ô>
Pyrum, ptm 'rh-ø^
Ruclus, taithj.
Rapa^tmep; \ |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Murmuro, ÞÀÏÃÔßÉÉ. Re&iïs, mgt.
JVWo, tUfcUCU/be^ Remus, riem.
mmtrn. Rofa, röo$
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Rota, raov
Rapto, röbetf,, i Sacharum, 5UiftCtT.
Saccus, (au. , |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Medium, mböftL
^ciiïii metend
Murus, muur. þ Morus, moer&en, jfsTebula > liefcel., >
Komen, IMflltit .......* 1
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
¼
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Sa!,Sak,op3miïj003
ÖUUt|^JÏ|l|gOUjJi Salus,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
„14
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■■
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oudheden
Salus, faïtjj. y
Sano, foerfaöen. Satum, fatten. -
Scribo., fcfirgben
Schola, fcgofo
Scamis, fcfjeef. Sigiilum, 3C0d. ' Sicula, fiftticï. I , Sermo, ferraoen,
Scdeo, 3ïttetl. .
Securus, 30^ ÖOOj tjeiï0.
Solea, fooï.
Sparus, fyeCP. ......,,
Spaciari, fpmifmttl,
spuo, fjjtiutoem
Speculum^icgeï.
Strameïijfcoo. ί Spuraa, fcljllgm. Sl»go, fuigem
Stabulum, fïaï,
Stare, #&$*
Strata (via ftrata fapl·
dibus)flïraet.
Tabdia, tafeï. μ iiado, treMtem r^go, Teftum, fce& |
van Zee/and, %l
Tener, tteV;
Turris, toomfc Valius, fteggefeu·
Vallus, foaï·
•Vanruis, foatt Vas, bat '.V*, toe^ '
Vellus, foef, h
Ventus, toitlit* Verum, iuaer^,
Via, banou&^
Vcha4 fcpg-0*
Vidua, fcjeötfftjp. Vietus, fcoeeïf« Viginti, ttomt%* Vmco , foirmen.
Volo , fooïfat fa %
Vulgus, ÖoïÖ. Veele woorden, die voor
geen zuiver duycfch
gehouden · mogen worden, zal ik orer- ilaan. |
|||||||||
|
tien* f*
|
||||||||||
|
■3 η / nS Örc &raa&/ maar öö& «*« 8* te*
|
||||||||||
|
$% Jtöeiding ó$ de
»« en man/ Solen ^on/ ux of luwt w.
ÏUrilt/ tóïtt/ CornuenijOO^/ Neposenjto
ϊ,Τροϊώ «tw*n/ ma,prenmeee ofmee»
ter/ veherctnbacrm/ oc<fc*«g/» tn mm/ fenfus en 31«/ la.doeni€et/Jbeïe^ bfeen/ Scintiilo rn feijgnen/ giaber en ö!ab / en fïeena / dences en tanben/ vaftu* en tooefï/
ma en fiarn/ of af ftotmle / molcftus en
moenelp / Tcelus cti fcöeïm/ geou wmWw buioVtoanbelen/ gdM « ^ *0β' ïtebben/ 5bjeemen ooft al öröjjan.geöaante X maltafcer. €n 't ifIM S« *** i»oo?öen tot een beeemöe ^aiober|aanoe/en tnet een onimnöiae tong utfeefeoften /W traanébecöraeet/ ontefett/ enaï^eraöcaaft mm : ftUjeb'ee 5eif toeï aan settelt of Stl niet eenueeHo^ittg most 5P ban peripi* |
|||||||||||
|
cillum.
|
|||||||||||
|
€n tóaront soiatb roede niet nonnen how
men bari Wn j tóf een foo# Haii een rocöe Sv en b^öomen ban dormio . JHW& &|^i öat of y» ;pat3^ WWWVJ^AR
Moeöen öetenènt/ fcoomt ban aro, .porde, WsÖft öefefïZ fcfiBOt ban ora af *fa»
jéen /'t tóêln ontó aifeeren ook oever be j Ik SMMtó bebeien fcöeeït «* $ooM iisctbahpep, necftRógbancaput. Ten™* «oobreemVnietbaiibun/ nocj do™ijwirtojn en temmen f noeö volueris ban bogel/ 1« barba ban baerbv *. _, ._b$ .3Nt saï aenoea Φ boo* een fc&etse κΑ
ι
|
|||||||||||
|
\
|
|||||||||||
|
\
|
|||||||||||
|
■§fy-:
|
|||||||||||
|
j Oudheden van Zeeland, .%. · 8|
|è*t tot bo^ber oiiöer^öeft fcomieii geebett; 3
<ën om nacfy iet^ ban 't ^leB'fcg te $esM jen j MctftoM, iioomenbe ban meno t^ooft ineenen en béimeir te seggen: phronqin ^ teni goeöe genomen / fcffént at brgxip brienb te 0aan, Phsdro gelpt aï #eer naar Beoerben / en $ get ^eïiie te^egjgen: hu|e enjjoït/ batigS Öottt of bofeö/ cunesenJonöeit/ 3p 00630» breemb niet ban mamanber, jj&entoeet bac öe € mei meer aeïjter gefaaten mo$/ aï$ in Caiti, Hatti of Heifi, Clödewyk én Lode-
wylc, Clotharius ent Lptharius enfc " ν ;.'$#?* * '0m ban einöeïp tot be ©ugtfegtë raéï te Vin is '
Söomen/ en>be onbjïe tgben öaer te ïaeten 5 Duytfc^ Set i$ Refter bat blaffen en jftaftöen/ eiran*tiuJ* bére <Pugtfcöe bólfeeren / be ^ngtfcöë raei in be3e gemefïén/ en ooïrtn^eeianb/ boo;be bgfae eeume ingeboert Jje&öen Kift géén ban bc ©ngtfcSe boiteep / bie öïer pgp gegons ben öeb&en/ fioben iti 't öreebe ber^nbelr fffy bient ooft om bee3emaerïjeit te Beroken ®ier* Snitten 3a!ift/om bï^eggen bafï tefïèïïett/geeif anbere &emg$ rebenen oberïjoogöacleni maet?j 30Ï aïïeen uyt eentgé feget5en teaeïjteir aen të tooncn ïpt berre bat be ou&c <&n$t(ti)e tatl &tn tm$e tegenmöoabige taei geïp of onge* W i§ gefoeefï. %h belten bar m meimgi ι«αι&# ober bie fêoffe 3a! bonnen o$rfeberent Verftcgen, en anberen/ ge&^fü 't attemaei of meefïal ge3eit/ bat i& meen te OTSfn, l^aec Wi berteïtget eenig3n$ öü, een anbece \φ 3*: men mae&t 'el eentge otmer&ngen op/j mU öaeït 'er ebetïmei nocö tcttoe0$ ·, en 300 «an een berljael ban ou&c *3ae&én a\$ tuat $$&>$ /....af at£ een m'euipé berteïimg / fom^ ïïIw noifij mgmig biu&eii. Noq novav^ F % Sei
|
|||
|
&4 V Inleiding op de
Scd novè , 5e0t Vineentius LirineniH:
©at tie βφη/ en anoere ®i\itfcfyet$/tit5t\fi
be taeï aefpjohcn p&öen/ bte mg tegenfooo^
öi0 fjjreeïten/ $0Mtö m niet bnrben te betogen
neemen: taant Of men ren taeï bie 3óoberan*
bert $/ aï^ ban be ouöe^ugtfcSetaeïbetoeeii
5en 3al taojben/ en bie oaerboo^oomerReïpi
ban be 01130 berfegeeït / ebentaet nocö beplp
be taeï met be 0113e mag noemen / bat 50uta
eer jï te onbe^oeïien fïaen / en bienen ugtge*
toeesen te tooien. <ö*n op bten boet 3011UJ men
miffcfiien ook mogen 3eggen batget jfcanfcij/
Set ^paenfcB/ ïjtt SJtaïiaenfcïj / eene en be*
3elföe taeï 3911/ met be &atpnfcïjé taeï. aft
jaï ban ïteber seggen bat 0113e taeï «nt be ou*
be ^iigtfcïje taeï gefj^ooten $·, enbatïjet
m'eihanb taonöer moet geeben bat 30/ 300 tod
d^ bede anbete taeïen/ ja aï| be <H%l£&fcïje
taeï 3df / in 300 een eeeb$ ban teutoen/ tu
booj j&et bermengen ban anoerebolteen/ 30a
eene beraiibéring ttgtgefïaen ïjeeft.
jpöen ftah 'er niet 501100: fcaerfcljgiidp*
ï)tit fegboegen / bat pt. cnb^fcöeib'riiffc&cir öiefïaeïtje$/ bie 300 bggeb,?agt3u1ïeiitooien/ en tuffcgeti on^itegeiimoo^bigê taeï/ geen ψ lm befcgg en geeft / bat 'er 30a een onbet; fcfjeib/ ebenpooty .en eben 001500 tl fipree&en aenfïooteïï#i/ tuffegen 0113e tegentooo^öigf: taeï/ en bie ban 0113eboo^baber^/moet bafï gefïeït tao$en* llïe bie fïaeitje^ ban be ouöe ïl^uytfelje taeï 3p ugt be ouöe ^oogbogt' fcïje taeï genomen. $$ §et tod netter bat m taeï ban 0113e bc.d?oiibe?$ / of om in ^eeianö te bltjbeo / bat Öeraeï bcr oube Eeeutoen/ 300 jjaröïmbenb en 300 öar£ i^getoecfï / ei&jft taeï ban be onoe^ugtfeijerji*, $ft öwrf erbtfl |
||||
|
Oudheden van Zeeland, 85·
«een op mmm en bat op fjet %c$a$ ba» B. h
Rhermnusi beineifce getuigt bat be fpvath ban bc Z&nptftfyevg/ bieaen be 3eefïra«öen en-fit beetjianöen tooonben/ 3aeörerma£ a$ betael ban bea.nb?rc®u£tfc(jer<i/ biebieper infeöoff* toWtanb fommben. * " €n ban öuif in 'ei? ttocfj iueï onboden bat
oiije ianbsarten / bc folianbcr// be ^mi* toen/ be^raöanbcr^/ beïltrecötenaersV en*. Jioco wljuv fpcaeftgeïjabge&üenafêbe^unt* ιφν$/ ble ooit niet tere ban be 3eenuffen / macr bet naer 't noo^ben / ban oufcf plagten te tooonen. ©it fcgnW / niet sonbee toaer* rcöpeïn&öeit/öiee untteboigen> batbeaïïer* ouDfïe öneben / jjanöbefïcn/ neuren/ bietoe m onse gtjonp&oe&it billeen / merneïp 3acfc ter en 5pertoibent»er 3ijtt a$ beonbfteörieben/ pibucften/ en geuren ban UBmm enfow* gre^ngtfcöer^/ aen be 5ceitant toonend J3 bat onberfcöeib junfï opgènoamen / toen menfiier te ïanbe be0on ïmmhm gitmeen ban neen / en bat souta men ai mt jjeööen Wen re paffen, i^acrenboben immm m^MftSmm/ fl$ Klaas Kolyn , Melis
ötoke ens./ op berre nae 300 garb en onber*
ftaenbaer niet/ a$ befïacitje^/ bie uut be oubc ©nptfeöetaeï aengeflaeit foojbem: mm berbe 3outo in gaif bennen bat of be
gP$J|f v&»/ of be ïtntfcfepber^ / of 300-senaembe Kopiiten , om guanfu^ een 3Q3ier aen jjnnne baoo^ben en 3tnnen te gee* nn ' £m w®m een baifcljen brae?/ of een "«aerbige lap aen gegceben fieöben/ 'tiöeiïf ffL^^l^r^M^^ftÖgn Pïaet^ te
wmn. κ. Kolyn , öie e eerji lic booj liet
<L ί-ib. z, de Gcrmanof. iiijfcua, cP, ayf,
^7 3 8a&
|
||||
|
Inleiding op dt-K„:\
itffe geitëït / fdjtpft o» een anbew f, jjïaet^ liet. J^ufcÖrgft Bgunde, fane, vanne, gre-*
va, greeffchepe * battenof ende, van, greve, grave, greeffchap. φρ be eUÜtplBttgftljFgft Μ in borenes ons Héren / Op Utl tiöeeöe pïaet$ Sn Έ f jaer der geborenes, bat Öègint'er iuat &e* #r na te geïpen. <£snbeip s ftjree&t §g / ge*
lp iög bgliae $OUbenfpreelien / alsrnen Fchreèf
Godts geboene jaeren;: fttO#eenattberefo pUtt§ iia ons Heren geboerte ,J ^U ^af Ijtt gewalt fcfettberi/ ban gewek, imHere, ban Heare, t«j lesde, banfefede, nu born£n, baitbartien: UU ni, balt niet;',.. lUldve , ban af/nu pioen, m in 't mealjoubtg getaï pioenen, -tian plagt
m plagten, t #p be eene »|rfaef$ fijreeïtt §g 8$ een itOOgbnötfcger, fi habén , ■■« habe;
das km
haben overgeven , eïber$ fgteeRt ï)ü aï$
ren reegte j®eberlanber/' Naemaejs heeft Fi-
derick $jfc[ <$n bat t^oet gn niet aïtob/ ja 3dben/ om te nonnen romen/ ofqmbetnaet iban be beerden & Jjeööen ; 300 a$ be 3£ec3er bebinben 3aJ, ^ier not fegont 4n nönbetberi teboïgen / of bat be^eberijuitftöë tael toen 0Ï 3eer ^ttaer be tegeMöOorbrge taal begon te gelpen/ maer bat *er noeö toatban %l|oog* bttütfeöe onbér \ttp: of bat Κ Koiyn beloog* jnigtftfjt taeï/ geipfdmmige^c^jobet^nocB tenig$m$ boen of gebaen {jeöbèn / om qm\v fnn£ niet aï^e^ïat te f^eenen / toat jjeeffr kttffen nabootst, ^oeöet^gï getblofttbat &e ^efeober^ öitoilfi be ïjaröfïe notf^aafein i fpülm.boïgben/ al toafbe3acfjter ooïi8} ge^tioït; ρ |
|||||||||
|
•
|
|||||||||
|
» —v,, j ik;" i",V .. «Pag» 259.
α,γ Png. ζ63» £ ϊ'· *77* *7j Ρ/μ8· . ! ί Ρ. ζίΐ..
\ Κ 2 f $♦ / Ρ» l6l..
|
|||||||||
|
4
|
|||||||||
|
JJ»
|
|||||||||
|
Oudheden van Zeeland* $f
ββ jjeb meetmaeïen bemerftt/ bat'tv tnf*
f φα 0ti3e onöfïe öanabefïen / örieben / m nmttn / btiéiïlf&ti g^oot onteifcjjeib 'i$/vé& nente te tilMtijtilbtv tfntorunfttngen / en te juiberöeitbante tael &m ttoee ötieben /. bit eben üuö 3tjn/ $arte eenenaüfcieipl bmü$ onbeteeeben %té$tt bttüam nonnen molens te mbm 5βΙ 300 grmafifteïp btvftam bi$p ftm/ m bt ugtbvnl&inQm sullen 300 gfao ta rffen $ni/ a$ of bt fyttfin ati$è tgten onge* /Mtfoae? ©ie%aenfb$#ït7 jatin't&atgn* ίφ foetn/ én doft booj é^tt géteeite in öit ©ngtfcfje/ al eenige nipen ban mgn 3eggen binten; f gfeï bat g^eh i|eit»n£ iat te glaöfïe ugrfjjeaen / al mag 3e al in fc gefyup / booj te i^ctoberö en opitelbttg ban érielicn / niet aïtgb geboigtenioiettet 3®aerng»t ban bojö^ boïgi: bat bt garMugöènöe en bat# imtömtó ningen ban oute öjieben en gefc8|tftèi$ ƒ 30α a$ 3e in beeïe boenen gebotiten mojben/geeiï bolnömen Bemn$ engeebenbaton^etaaï/ ten tgteban 3nlne ΜΦ$%μ$/ 3oo öar$ en fïoo* teiib in 't fmtfgteenén biel <$η gelp bit pïaetg fcjjpt te gebben omtrent te gefcgrif* ten ban te eïfoe/ tfoaelfte/ entettienteeeu* toei'toaeromsoubjinenmet te gebakte niet biat jjooger oji mogen RÏimmen ·, en tenten bat te^>cffênberg/ öieeenïjonberöjaerofthiee öroegee geieeft {jebben/ oor 50a een brul in't Ijoofb jjaöten / of 300 men 't ahter£ ngtleg* gen toiï/ooft30erontoin*tfpenmwawn/ # te eerfï geraelte &t$$btt§ l ^ '* * Men ïal miücfaien zeggen dat d|e brieven, die zoo ver-
panbaar zyn , vertaalingen zyn van Eatynfebe brieven: dat |s fomwyïen waar , maar niet altyd, gelyk dui4elyk beweezco |
|||||||
|
<@et
|
|||||||
|
*4
|
|||||||
|
88 \ Inleiding op de :>· ,...*λ
®\\\ fïegt$ een öemi$ ban mijn peggen pp
te geeben; Melis s τ o κ e $at ben %e05et7 öte in 't lee3en ban oube ©ligtfcQc tenen notij j niet aï te betyeeben i§ I h$® toat bnifïer en ®w berfïaanbaar boo^ noornen, $&aart btikbt 300 een %tfytt he itoirebe ban ben «etoen Melis Stoke fïegt$ een$ met een 3bjenitbooj te ïoopen $ in geloof niet bat jjg ecgen^ $ai bïpen flaan/ of beeï öefjoeben te bennen of te biitten/om achter ben 3<n te noomen %u gaïben bat ?er je ften boo$ geften of gefc jjiebenif? fcn fïaat/ en bat §n niet fabelen maat? fay.e- len fpelt/ gaat be ganfcj)e&oo2rebe3eêr gïab e il effen/ 3onber etgen^ te gorten ofte ftoo* ten; of sonber ben %ttytt eenige öeïemme- ring tegeebem u . ; ; jfèet Mt aïle£ mtï in niet peggen bat on&
ïanbtaal niet./ of 3eer meim'g/ beranbert φ& be grjtó jpeen/ 300 (iont/ en ooft 30a onbe* b^eeben/ ben tti niet, 26« bil baar maar jje* «en > ι, bat aïïe bit felsen ban be oube 3|gi§tfcïje taal / bie ben lïeeser 300 buifig»en bjcemb· booj&oomen / niet aïtijö eil t» aïïe£ beQoeben te flaan ojp be j^ebedanbfcge taaie: z/ bat men beberanbering/ bieinbej^ber* ïantfeije taal 3encrlp boo&eballen $/ go&f tueï bat 3e naar aïïen fcjgn b$ gjoot en mcr/ fcelp $/ ebentoel 3obanig niet be&oeft te be? groeten/ afêfommige ^e^ber^ fcfujnen te boen /en a$ ngt fommigé oberfaujfseien ban be onbe i^agtfcjje toaï ten terfïén aan3ien 3onto fegijnen te bpïgem i|oe berre bat bit beranbering gaat/ of gegaan ïf/ hm 3aï on$ rt vetljtt Befeöeib baar op geeben* 't %f bao? rerft genoeg bat toe/ in 't oo^beeï baat ober te fïnjiien/ niet ai te boo#a&rfg te toert P) $®m , , ^ : ... .' <®m |
||||
|
Oudheden van Zeeland* 89
φη% oan tot Draaft te temen/ tn eemg*
fïaaïtje$ ban 't ouoe &ug?tfr])'qp te geebem Stillen te met |et teöaaï ban Abbas m Sta*
dcniïs Beginnen : De SariTen weetende Wat de
Thunngers voor hadden, maaken kleine mef- (cn gerei'd, en gaan daar meé naar het gefprek. Zy hadden eerit dit teken onder malkander be- Tproken öat ψΙ als ze deze woorden J^emet jlltoen fa&$ zoudeti gehoort hebben, vliegens op de Thunhgers zouden aanvallen, en hen1· met de gemelde meflen zouden dood fteeken.' 't Is aldus ook gedaan jen daarom zijn zy > naar zoö een foort 'vah een mes/'ook Saxen ge- noemt, ^ai^ i$ een out) ^arifeï) tooo^o ·, ett toaf/ ^oofommigéniortïen/ a$ een^etffen geniaaht, tjfet anïrere/ Nemet' jouw ,·■ lakfi y; f isg»ör omtrent eben een^/ a$ men t'Ijan$ op 3liti pïat ïfoOanofcJ) fpjeeften 30ufo, i|ft V-ader ons, in 't ouoe&&ptftïj) frgijnt
ten eerfïen aansien toat te fïooten: maat/ öie toat neemen en geeben San/ en öte toeet Öat öe fpeïïingen ooft in ow3en tijo 5eer berfeljeioen en öiRtoïïl jeer toanfielïig 3311 / 3a! {jet in öe Uütf^aaïf ai eenljgin^ na öe tegenteoojoigè 0#eöeeïanbfeöe taal toeeteitAtt fyaageh; 5f eaoer ure tfyu φ eart on Seofenum / &i
tiiin nama göeïjaïgoö/ €0 eume tgüt rtëfe/ eehiurtge tftin imlla on eortgan ftoa/ ftea on geofenüm / urne oeaggamlicah gïaf Mc ttó to beau/ an foigijf u$ ure gnïtaf / fhia ftoa toe fo&ifatS urum gnïtenöum/ anöne* ÏÊtBL MMw wfflWfy i III in of ^
"tïVelk aldus op zijn Nederlandfch zouw luiden:
Vader onze, der 'aarden 'en.des hemels, zy *· »» -Ad aii, 917. · ' - : -s — * V
' - F 5 dijn
|
||||
|
$o inleiding op de
dijn name geheiligd, toekomt dijn rijke, ge*
fchiéde dijn wille pp aarden, gelijk als inden hemel , ons dagelijks lavenis geeft ons dees idag, en vergeèFohs onze fchuiden, gelijk als wy vergeven hare fchuiden, en leidet ons niet in bezioekinge j, maar bevrijd ons van aes , Hetzyzq.' .<,.,;■/■·;·;;- A-.--·- ;';'...;'. o··· .: ,.;/ ^et Wees gegroet, fit J># Jans Evangelie,
Bonnen ög Verftege op |ét iö7 30^ naj^eij
fcojoen. r " ·■?·/*;.& -A. ■ ^:-,t ί
". * 1
üet €ba«öeïg öoeft / oooj Qtfridus in §t
onoe ^uöifcgè taal oberö^et/ m ober 900 $aami ομο/ '5aI'an$/:ooit miümgjip ban öe ouöe <®uötfe{)e raa! ten p&öen; tog 3μί^ 1φ-φίφ0$ ##8? beetgen ugt treïtiten. >
JSlu wil ich fcriban unfer heil
Èvangeliono deil ιϋφα
5σ wil nü hiar bigunnon r ι j
In; Frenkisga züngen. (^attgett) .
^cjeeït bat 500 bed/ fê #0 ntet ban Jet te*
gêniooo^feejftooöbtigtfcö/ maar ooft ban on$ <€n toat ïaager;
Hiar hörcs jo (of jg Of gji) zi f^uate
Was gos imb (jOUfó) gébietc Thas wir imo hiar zuneun :,' ,: * 1 .« In ftenkisga zungun. v. l^Tu freuwes π hes alle (bjeusoe 5g aan aïïen)
Zo werfo wola wolle vn . ;> ft\ ; '·
Joh wer fi hold in muate Francono thuatc. |
||||
|
IMHMl·^'—.
|
||||
|
Oudheden njan Zeeland. pi
jHjcJj. toat ïaagec tooien be tfmvfóm/ in
ftoeiigeit of Woeftmoebiggeit/ δρ befïoraeiitèn fcergeleeïien: 't.- ,· Sie (fjj).. fint fo fa me. kuanj (ftoeil)
'■Selpib thio (ötó)Robani '
Nu darf man thas oueh^Üino (tcbtmtl /$t$?
gen) 1 : ".£'■;■■.
Thas Jcriachi (b^ftnjj) nith es widaron.;
<#ti op een anbere jpïaat^ '-'/, ',..,.
' $ wafane fnelje (fiitltet to&$mtilj Γ.ίί'.'.';'
oo fint thil thcgan me, Thegan $ Öp.'öé.|?i?ailfel|/ ^Ο^Ι^Ρββ!
fcatl B. Rkenanrjs, e£il Hïóeft en fïerft m&l ίέ peggen/ Vn baar ngt t$M naam Degambertus
Of Dagobertus Qtf^Qitni
jl&en moet giet loeberom in acgt neemen
bat gei Öeetgen $$&£. en öe beersen φι afc ttjö / ooi 300 te f^eeften/ toat touft^êr of jtuiewger ban taaï/ en öifttoiï^ bat tmif&rbep om berfïaan te tooien* φη tfocebe öient 'ec foeöer op geïetöat {jet jbogöngtfcg pi en % geboig öient get tot geen boiftomen bèimjg. booi of tegen öe taaïJbie gier te ïanbe#φ$& · Heniöierb. 5 ,] ©oei) ifi moet gter een fïnaïtje ban be oube
®uptfcgetaal ngtn Nithardus opgeeben 5 met tit Öeöing ebentoeï/bat beSeeser a! faeöerom onöerfcgeib tnffegen sgoog- en $eöet- öugt$ 5^ϊ gelteben te maa&eii} goetoeï ift ooft tue* öerom öéftenne bat be $eberbngtfcge taal / 3ooaï^3e in m tfijöen gefpjoftmfoierö/ 3e* » Ap, I'ithaeom» '
|
||||
|
pz Inleiding op de
jfeerïp uö& geen nïeine beranbering wltben
moet Ijtblmt 9« saï tooj af een paaltje geeben van be onisr ^ranfege taal: ili meen ban bietaaï/betoei&e in be negenbe eentoe/bat fë omtrent bier Iftonberb jaar na Den inbaï irer iratiften/ in ^jnftep gef^ofeen tóerö. en om bat fjet een Boeren Eattjn iaa$ / be fta* memfeöe taal taierb genoemt. Lodewijk eh Karet» be 300!iei1 batt Lode-
wijk den Goeden , 3ouben be beetje ober en toeer maafien / en met eebe öebefïigen, &aae on titetji Lodewijk tm bolgenben eeb in be töoroeinftjje of #ranfeöe taai; Pro Domino amur , & pro Chriftian po-
blo, te noilro commun Salvament, dift di en avant in quant ds. favir & prodir me dunat ü Salvarai eo cift meon fradre Karlo, 3c in cad- huna cofa Ij cum om p. dreit fon frada Salvar diit irio quid i mi altre fi fazet & abludher nu] plaid nunquam prindrai qui meon vol eyflf meon fradre Karlo ipdamno fit. $G$ Lodewijk bu£ gefajoften en geffoore»
fiabj geeftKarel ben sêlben eeb/ met beseïfbe bjöojben ƒ in bejfranfeöeof 300 genaambe ^omeinfefie taai gebaan: In Godes minna induites Chrahes folches ind
vinier bedhere gealtnifi von tefemo dage fram- mor deflb fram fo mir got gewiz ei indi, madh furgibit fo haldh ith is an minen bruher fcal in- thi uthazermig folo rnadno indunit laherem in nothe in mit hing negê gango theminam wil- lbn imo ce fcadhea \yerhen. '' ■^ . " ■"'.,. fier.
|
||||||
|
Ι '
|
||||||
|
Oudheden van Zeeland. 93
^ïtt «gt fegijnt te boigen bat De jftmftp
taai/ Die tegeniboojDiö; Dejfranfege taaïbfc$* genoemt/ aï b$ fyoeget? al$ fommigen Den* Ben een taal op Jjaar 3eïbe geinojben t$. ®t geïeerDe Amaldus meent ergen^ ° Dat {jet Sa* rijn f» 't |*ranfc8 beginnen te beranDeren t# böO^ Den tijb ban Bcrnardus 5 Detóeihe gefïo^
ijen j£ in 't jaar iifj jj^aae De taai/ Dia
Karei de Kaalc 3OQ tbtlt gelguföte f fefjjijnt
niet mibti$ tt 3911 ai$ een begin ban De jpfatif
fcljetaal/ of een mimttottftï) jpranfcö· 3©ρ {jerj&en α eïDei$ getoont Dat 300 een taai 't Doe* ren Satijn piagt genoemt te tooien: mam De naam geeft geen beranDering in De $aafc Φοη iötl 'er Amaldus niet aan tbujfeïen of
get Satijn toierD in ^ianftpp/ ten ttjDe ban ■g, Bcrnardus, |roo;gaan£ en fejjicr ban tttet een berfïaan : om Dat ^jne feie^eny Die j)g aan aïierlep flag ban lioln/ jelf aan t^oite ïuiDen gefei^eeben Jjeeft / alteniaaï gefeffêee* ben 3tjn in De Éatijnfeöe taaL gft fjeö Daar toeimg tegen: en 3ijne reben fetjijut b$ booj te fïaan. jfèaar b>at ftMÏDan Die $>$mm ban CuUt$ 3eggen/ Die onDee Karel den Grooten
gejjouben i#/ en Den ^ilfcijoppen öebeeït Dat
je De % p^eenreben/ om ban ieber een-gemaft* fieUjfter berfïaan teiwben/ op een Maaré toifrc 3u!ïen fteÖÖen obet te petten in De poer* fege Homeinfeöe/ of in DeiPüptfcöe taali ïtnt fjet bebcï ban Die ^nobe fcöönt ooft
te boigen Dat De ïPngcfcöe taal / ten tijDtf noefl ban Karel den Grooten, en ft] l^anfr
o De li Icfture tfe I'Eirit, S ïïr· i» chap, $, . ■
fr Hift, van 't UtreciKf» Bii% pajj, i6g, , ? Hwüiii'aE.
*P/
|
||||
|
$| fofciding op dé
i*p / ban ieber een beefïaan en öef&oneii
toierb. ψ ? ■■ '■;';'■'■;"■;■- ■- 'J
3« 3aï 'eé nocg een fïaaitie èg boegen ugt be:
Uytbreidinge obee jjet.Hoogliea v^n Salomon ,
öebjeïbe omtrent ofbÜo|ïjct jaar 1070 moe:
oüoé'jprafintffcge taai gefcï^eebcn $ öoo) ben Idbt Wiil'cramus. ,. .
CuiTe her; mich mit 'inferno cuffe Ones muri-
des. i Thieco gehiezzet mit fine cüomft per Prophetas : nu cume; her fclyo , andé cufle öiich hik thefo fuoze fines Evangelii.: Wan- da bezzere fine thine fpune themo wjne, fic ilinchen mit ther bézzeftcn falvon. Tliiu fuoze thinefe gratig is bézzera than thiü skarpe the- fo legisi alfo: his qüïjt: Lex por Moifen^ enz. Thiu félva gjsnatha is gemisket mit variis do-> nis Sancli Spiritus: mit then thu macho ft ex peccatoribus * e»3. Thin namo is uzgegozzen! oley. Thin namo is wide geb&ydet, wand», vaiio thir Chriflo heizze wir CbriflianL Vano thiü minnori thich the jiincfrouwari :that fint the fiélan the ther jügethet fint in thero dou- pha , and gewadet mit vefle ïnnocentU. % 3JR boeg 5er be i^tfegguig bg ban Paute
Meruia j bie bengemeïöen Wilicramus eecjïin %Ιίφ gegeeben geeft: itfi cuffe mittiit oen ênfle fïneg monbe^ /
liehe beïoofbe gi mt fïne eoomft boo? be #10?: jfïjeten / nn eomt Si feibe / enoe enffet mi mtfc §et foete ffneg €bangeïg^: toanb bitje fjjenen |nt beter ban toine / fit mfteiiinit ben befien falbcn/ oe foetijeib bince genabe/ $bereèban tiftfirob beg'INfetf/ aïfoötfett; te'H^èr^: |
||||
|
... Oudheden νάή Zeeland, p f
èöo^ogfen gegeben/ genabe enbe bjaerfjeib
i$ boot Sfefuin Cfcitfunt'<gtfmfl$n : befeibe genabe$gemenget metbfeèfceiöengabenbe$ %, 4$ztfi$/ mit bien maftefï uu liati fonbaeett recïjtbaeübige / ban berboemeitjcfse / liergefc beïtjc&e ; bijn name $ uitgegoten oltj/ bifn name φ fcoibe gefijeibet / toanb ban bi <£fl# ίο/ Bieten iop €Öi!fïenen / banoie$ minnen bi be iuncftoittuen/ bat fint bie ftelen tite baet: htrimtfyliït 3ffn inben booge / enbe gectëebet itiet Jjeteieebber orniofelöeibl· Ü& Ö$ 'ertttaar 6» te boegen bat mgn $eg*
gen / bat Jet oiibeefcfteib tnffcQen be tegen4 löóojbige en bé oube ©n^tfcfje taal 500 gjoot niet en $ aï# 'tiemanb ten eerfïeri in3ien toe* fcgöniiilaouio / niemanb behoeft te fiooten. ^eflaïbe^ be rebenen / ttit mti$ öpefyagt 5jjn / ïpïïM ooft Pauluf Meruia op mijn 3^be· *Pie geleerbe ^Jjjpec/ ift 3ijne ISantefienin^ gen oberr wnieraoius,· maa&t ireese öemer* fting/ bar*é biee buigen 5JJ11 bie {jet gefefe*ffc ban Wilieramus buijïer maa&eni: ttoee ban bie buifïetfjeben ontfiaan; uut ftet gebuueig gei fijugft ban mebe&Imiiet$/ of bwöbêlbe letters* te betten ban th, ph, en z. #001 th, % bOO^beelb in chemo, thu, then, than, thincf■*
thero, en^ geö^ngBen toja bé d; eti bj£ seggen
W ftjj$ben den , du,.Jan , dijn, der, eilj.
$Ü0£ ph, Bg bÓO^beelb tn lauphert, 4eupha, geö^up6ening be ρ, en tó£ fcö?pen loopen,:
doop q^e ζ VI ög on$ in be t bsranbert: eti SjeenutfegijntP. Meruia toeite öefïuiten batb* % be fyaefjt enben fclaiifcniet en Seeffc ban (d9, geuift cienardm roe>nbê: maar beter obereen* |
|||||
|
». _■ ΐΐ; ■y
|
|||||
|
$6 Inleiding op dê
tommö geeft met be letteren df of tl·, 't toeïlt
Antefignanus öetoeetöe. ί-: ^e tfoee anbete bnipefgeben ontffaan ugt
Jjet QtftjügfiMn be mebe&Im(ser$; betoelfre ban Wüleramus (boeg 'er bg / en ban be ait? bere ^η^(φ βφίβ^Φ) aan 't einöe tieê fooo^n gehïanipt/ of in't mibben ineeïafcljt toierben. 3|iiÖieiT toe oeeje manier ban fcjifêij* ben/ ^egt P. Meruia, booi oe u^tft^aaHber* beteren/ of be tooo^ben naar 0115ε tojj5e tmt> fpjecRctt ·, gullen tog buiöeip sfên. bat bie on* tte^ngtféïii taal tent en oejdfoe taal i$ met be 0113e· βοφ btent iuer op oetet bat Wille-. ramus, en öe &nbere .^cl$jber#/ gcbnurig be letter^ ne gefyuglten baar tog en souben ftlj$bm, ,..,/,,. -,,,-sv,i && ·.·· :: <*. #ïiïtrent ben ?eïben ίφι$η be pfaïmen (11
be ©u^tfcöe f aeï ober^etJ ugt toel&e^ugt* ϊφ gfcïmen be berucjjte Lipiïus, toien ï)èt. ijanbfej)#ft ttltt^m eégeebea tóa$/ eentje on* toertoetfeïje en öaif berfletcne ^ngtfcfjc naai men en tooo^ben -.* getro&öen Jjeeft ■·©£ 10 3oube Ster al te g^oote plaats befïaan öaaront 5a! in 'er fïegt§i eenioe toooibeneti* naamen ugt nippen -, baar men 0115e tegen* bjoo^bige taal / itibien ifi 500 fpreeïten mag / al$ in geboobberft |ïêt^ Abaigi , gram* feïjap/ ban belgon, sfcïr&eïgen/ gitaebtao^ bten. Belgiituthi, belgb 11 / after, balgen^ i iifterallo r ober al / ;alendi , enïanben 500 a$ Lip fins Jet berfïaat: iTf 5omn toer 5egge« <%tanber$/ al$ of men seibe/ toaterlnïben/ toaiit bat 20 toater betefcenbe / $ bm geleerd ben befeenb/ en öonbert tnaal gesegt. Anagen, Öegmseli An^gqnm , in 't Öem'li
,?. hm-
|
||||
|
Oudheden van Zeeland* pj
Anngrn * of anagin , bOO^ Begin ; aubardon %
ten bgï / mifle|)ten ren jjelbaerb. Αnluccon, 3η
Ijeböeh open geoaen/ beiucon ,-55 geböen ge* floten/ anciok , opénbaert: |)ier ban gebons itmilDCÏ) ontluiken, 0115. Antomi, toom, mip
fcijien om bat be toom in be jjanb gegonoeis
toojö/ at fog$/ aroda eeten/ afca affcije/ af* gecaii oer bergeetemffe/ arug berneeeo / arg/ ahridon 3η Jjebben berboigt / tstfflfcftfeit ban tyen, optyen. Anaftandunr, 3$ fïaailOö: bal-
do, boiati'co, niet goetbetjonfcoen: beghithe öoo^ öe- öeïööemffe / gier ban bieegt: befwi* cheide, berergern$/ 't geen i'einanD öoetöe^ 5Uipen: bilithires, potteöaititer^/ gebiiithe,
öooj fjet beelö / banbieic ofbeelb/ biwie,
foaarom / bifmer, feijanbe / miffifpm ban bis, quaeÖ /en maer Of mare gerUCgt Spella ett
biipiiia, een parabei/ buokeftaf, ietter/boeb*
fïabe/ burgüii, 0;af/ baar be ïniöengebe> of geborgen ondoen. Barida, boftenbe/ f^aitenbe/mifTeljienge*
uaert too^benöe/ te ioecten ban beaarbe/ be- li' 1idi > 6? 3öwto nrbrriieïien/ feiion fai, gn3a! bellen: bjeko ? behoeft/ bcgegunde, ib geb öegonnen/ befcediwirh , gtï 3ai berDiiï'ffert of öefcgaötibJt tooien; befuich ,Moet grntbafc ïen / jriïffegien $ beffcogben gier een toevit foaa#. Kcilera, fijnjföamer/ fpinne/ cocare, $0?
fcen/ krepinda^ nrwpenöegeöierten/ kunnfa, kunni, gefïagr/ kuofmeer, boter/ a$oftncii 3eiöe kocfmccr. -> ··. ■'.
öfiant, bebntbeï: bat $bebpan?ï/ drugï-
"a» be&^Og/ drum bon, met t?Otli$en/ duin,
fceuaen / duom , gereegt / duomot / göïuiDeii
|
||||
|
$8 ;v: :lnkiéng op<ά&>*0
β^ΜΙ / -dfjomis , ftetft ief tbOttt ■/ due-
tmit, SgOOOien ...■■"■;■' :v* Cii". .V "» \ ;- j ;/-·>
figifiikis , fffelp/ eino * aïïeett/ eiiiodes/
Ciii3aimï)eit/ eintücc be oubeaf be antgta/
ei ter, fcergif / mijfilliftlener, ieldlendfg, tlgt*
lanber / eldi, onberoom / ureldi, gjoote on* beroom; toant ur btïerö^ebiniïtt om tebergjoo* ten: ereeterci öe aiit5eu/ ^«τ^ g blo^t;/ cü£ Of «tfΗ 5«»ίΚ aerbbrg / ?egr kipfius : ereve,
ft'ftttig/ eweclwn, CCiïltHg. .; vi- ,< 3 Fa-kin^, baafr/ ferbrokamiiTi,tiber treebin*
gen ; al£ of men 5cibe beebreenmijen (tan be ïöffclV Furdruncon,,hOÏ geb?On!ien/ fiarwatha-
pa> beebloete/ farweti bieberbïoelttgeeft/
en$. |&en segt nocjj bertoaaten; r! r Farieggem , te onfc&uibigen / faftifa vber*
fierst/bafïer gemaeenti fajthreza, ijeroriet/
ieïreno, berre/Feremcco, ber beberen/ fio, •bet,/ fivi, gclb/ ban bee; gelp ptscunia ban pecus: filohardo, getodöigüjRbanbetï enjjarö ί ^niilr-e btriiternt^/ fiihofbao^af/ omöateen lékt baar brn mogt binnen ftoottjèn"/ frenrm- breemöeïi mm aïgï of men seikebreemb Öeboorenen / f»110, b?oeg. t 4 * Fuylitha, biiüiggcit/ >wiietKón,, oberbloeö/
ban bol: futhon, aan't.Ruftten/ $onto 'erin't Bartbftij^ift niet futhon gedaan gèbben 5 ftiri- mim, boo^teften / faionias, ï$ 3a! fluim?* re», / ton geggen nocï) baan / fardiiigo , beu* belg/ Tèrterron fai, J|n 5ailieröeebéU / fcrwer-
than jaï/ ïjn 3albergaan/ fin $aï berumibcn,
Garo, gara, gereeö/ ganvon, §et;ben:ge- druft, ont^oerb / geberge, fïaanltamerén / ban bergen: gegtavamiflr, gefneeöe bcclben / Uan grabeereu/ gehuorda, bie Roeree»bebrie^ ben jjebben/gier ban Joer. Geiends, bgtooo»" bef
|
||||
|
Otit&eemMtatHjtetand. ^
«efcftaami» janaafit / gefi&e, migt/ eefrl!
torh &rtmm/ miffffii«> tot »^»|faS* gothchtfn, seoagtm: gruova£*£#-, gSfa,
|
|||||||
|
tejrjgiöi. e«(1\%
|
|||||||
|
•Slïff £?"t *mmi'"Μ*»?. geween?
■SÖ* 3^irwoJï' sttt<* ™aW
Set mm sttimmm/ gswyt, ^gm/ gi-
»™fcda, fin ?alt6fnntoöerai/ gigÉföda, fin
SP t)«ft toonön-ign gimaafet/ tan mart/ maö!
ZtriTZÏ0? ™η8<7 h^egon, öooj na «oui|bau fiertcEg/ itere tect toet fftröcro
• S«0 3Wa toil/ hier» 8<rt. ^ freCr?
5«te foto* y? VT'**' fiu^9^to / «té afmat
G » Hu.
|
|||||||
|
10q Α* Melding opiie^
Tbevafld*, bie acpetbogt fteeft:wand»jan
toaaneu: üemefs in oer eeutoigljert/ toer ban «minier/ noittjo, aïtgo/ jobin, mnen. lot- löur, Μ $ctft oaen geöaan / aniucon t %fè rjeo* ben OntflOten-/ ban luyk Of Öeft/ irferrocUaH
m «iltttcd&oeft ^naaten ƒ nriffcSten jal-ftae*
ren/ boó? breeniö en ongetooon genoomen/ mcr ban af komjïig 30**/ ^quicke, toeft op/ qVquickon ω tii ,^3ultkebenmaaftenö/ircuor.c .wmhe, |f twöe beroert | 2^*3
Lap ,ranp ban't bïceb/legende ibebfïeöe/ wreö,lianen: ]ctiiton,ïefie/Hvaïeben^ Jyi?
wa j lebentltoatren / Jokte;, ijajdotiHen / lofen een ioagmeafcö j\ lofonga, loo$)eoen? los, lot/ -iuaieuniin , ittttjel ttirn / luucon etl
luzzUon vjaan be Wenicn: ludon, gewiögee*
ben/ fttóicn* , -»tofc»pf \*^i#iif tiw ■; "^. * • ManfcrCfte vj»je|ïeit / aï^ of i)et toaf /
tnat^ïtragt / mangon , toangen / en Lipiiuü ttonfete of;ec «iet wangen moetfïaan/ meim^ ftof/ mulm / meiftere , be meiftC / muodis(|
ittocö/ jtonocb/ muos, fipp#/ ftofi/ &g on^
toogö &et boo# ntoe£ genomen. |j :t *&£$ Naio , tce nautoer nooö / neoh tmeijte *
nenwihtVbenömet / aï# öie ban geen getoigt jof toaeroe \f/. ÏÏnimb,. neen / Nicwergm at Nicrgin i§ boïgen^ Lipfius ober al te^eggenl ift 3outo öet ^nber^ booj nfetocr£ of nergen^ roemen: ™«möesitiijierbanftoomtgemeten, ovirhoriga, oie niet geïjoo#aam 38η/ o#
ta, banöetooft/ ougontoonen/ ojg», toon/ Dan oe oogen naar t gevoelen ban Lipfius. Ordon, tonjooiibe/ ban or ïjoröen oer ιί» taaren / 300 ton Lipfius toeöerom gelood toillen / en öe afHomfïe ban bat tooo^D 300 bet/ re ae^ogt moet tooien, ii* 4 |
||||
|
Oudheden van Zeeland. m r»
Qüena, jj^)£b;oi!ll)/ qu-iceafc, bitVttt/ al f
nfmm3doe/ qüikv^e, bat $ïeebeiia bee;guat,
Ö£ J?eeft 0e3eit / quethc Η 1$φβ$ρ quir *e&
yb$5ta§m tiacfyquettemi/ segtLipGus^ öat
$/ 300 ifegettöd berfïae/ <jua&fien/ rammen ïen/ ftaeiieii: quczzodos, gg geöt berooft/ |
|||||||||
|
Jjtec ban ïtoomt mietsen.
Radiwagon ma0en / a$ of men pikt rabt*
toagcn; miffc^kn/ baigen^ oen $tlbm L φ ιΐm;■ toii fjet Ritwiigen of rgtoageii3e00c«/ cnoaac 30Ube rheda oofi ban ta&men. Ref be taft / rfevis ban bc huik/ riporoiW
booi öe rgijpgett: ίορ seggcn iicri}'Vp#/ r/barN dosv 0£ jjeöt ontöeftt/ tog 3eeggen itocl) open? uaaren/ refpias, öewfp/ ai^of§fttoaar rif* pias, rueconr 5£ rootolï,
Saca, téttfëalf / faida, faldo, 0£Oeten/ mUOV*
fcögneip ban 't latnnfcfie faluto * laiethu *
iclithon, tabernaheï iWcmatfêpunon^nocj) ober0eöïeeben / maar be öetefteniii0 ietg be& anbect ι fammung, fynasooa / ban betamen / icalc , 6ne0t / fcachon, öoo^ fcfjaamte / fca p- hon, fcl)at0ï}Oh/ fcama, eetftteö/ fcefci,}jgi
ïen/miffciii>nbanfröaftcn/ offcïjagten: fch&
peno, een reefjtec/ iccmi uptfoümmg / Γςατβ, Öc0enïmi0/ fchc(irca i$noei) 3ecr0ebr«£iie!i;&. Scimo (miffcBieilfcirjQJfcgpiU fclot, fïüt/ ïê-
wftc , 3acötm0eöi0/ ferm aan öenbeco#i&
ten: 3$ρ 3eas^n ^ecr ooeiuietd, fïoeï / ban 5itten/ fethdgarig-, oiioergang / alp!men / om 3ootefpreeKen/' 0aat 3ittenof bupen/ ridim? 3feae/ iiwolwardanfebenbOUt/iigirijarivObei^
tomnaae/ ban 300e;/ iïap^ravi 't n^af/ ihh?
<a» 0cfïa0t/ fpcitis» fpieffen/ fpnncafiginff*'· ΡΠ / ι pc j kout ing , parabel / liowingen -♦ W öefira(fni0e / gontoen. 0 fe ci$ boo^ ■f1f £ 3 fcr^ben/; |
|||||||||
|
^^^^^^^
|
|||||||||
|
tofcen/ ftaf fwfrt, een fooitbött eenoegen/
iuKthoi? stltigpt / pefcel / tofi* 5& m snitetf i|/ toeet leöet een, Suero, .$gny-geer/' tule 1 *H»I/'MBÏaaC/fmcrcnnë, ftttcet} fnewe fneeittjö/
feedevvön, üefcBaOUfoen / fchddon, $%^hhtW iSefeeben I Sier ban öefcöujoigen / teutte |n
geeft gcfc|)Ufct·' To-ftoré, gg suit öeroeïgen ftoojftt/ iïiktm » gg 30ft Öoutöen of ffcBttn/ tfmeah, JttrUtWen/ ftukidot, Ög SeCft 0$>p|
Tehegeniiche«.'tnantlf^ft-/fU^^00?ll nocft feegeïp/ bm eerlp en$, thiat faoife/...ihicdcs
fcoltacu/ ihierno, oen jonge oocgteren / ft# g&gen ηοφ öcertie: thio,Mi tothiu , tot 2 toutcres,; tOQtytC$/-triuifttioa t?0tn3tttl/Q0m*
petten: twifdda, een&ietb$fdt «J
;' Thinoda, J« Ötènoe / ihianirt wi., laat W$
jEsiflicn/ tholon, 5f aulieii I^ilv thoündón , jaefoiienpe/ tholodit, d$ i&geïeoen fiaö·/ 'W>
feSttt300 mt naarWoen te gdpen/ thu- tóiitani boe; nfeta/ öoo;ïgöen 3egt £.ιρ&*ι ./ Undirthudig Onperöamg/ unfuoti, tnotfge*
miu nufftgienoiisoet/ Untot öaartoé/on-
les ter tgö toe / utnbwath, töaöCOHl/ urkun?
dun, &c getuigen'/ urfcumfcHap', getuigen^/
wrfa^on, oMfcpïeigen/ feeei3eö$en/uinftü^ Motterflen/ wala, wai, afgronfc/ kom, ^an, hoop, git* ban ftoomt baanm Weroid ? g #ufcj/ wige0ecec&t/ ^irfchapartdjs, feöö Hg
göebe cicre nma&t / waardfchap, boo? gap
tnaaï/ $ nocfliu gefyup/ witherfacco, w Ομ partg/ 300 beeï d# foeoersegger / witut. toer; wiiü* ^oo&igtigöeity.^iolangpff yöf ïang/ woiigWVqeöofrfniffcö^tt/ ieh weid* ijrret bonjongeregtig&eiien^oo beel aï^onrec i)t/ pferdi * iigtj^wji/ jMifiÏfifenfcoonit iifftfcw |
||||
|
Oudheden van Zteknd. ιοί
Vardilgödoi V S? 9^ berbelgt / vorfeweci
jjeöt Ïeettoee3en a$ of men jnöe öcroMH*f t /
uitwallm, unrwellen, iulüöe fonteinen/ . wa-Hf·
d*s, jgrgibagt/gto banhaomt toaanen/ waci
Meeb/öier ban geblate rc- uh ï|ier nebet$ nocï) eenige onbjerbietfeBe tooo^
ben Die ift n^t Wiiieramus en anoere Μ>φψ bn$ gettO&ften gel * ■ " ' > ^Ana thai, 3onber bat / ïjitv ban on, é
onfcönlb/onmagt/ens.
Adelich, niet beeïacöti'0. Ambechtenjfoerften, Α vel, boo§/ onbengenb/ ïjm banenUel Apheldera, appelboom *· Ephik, appelen, Aiierosiaghto, aïiecöanbe/ban aïiedjanbefïaa;. Aliizana, aïttjb. Acizrit, bet/
Arunti, OOObfcIjap* Anarathi, unradt, OUCaab.
Αmiuzzi: aange3igt
Arunti, ems, aarentijb/ oetjffc
,··. — '-:■■ ï! * iyff
|
|||||||||||||||||||
|
w,; ,,,Ί , β. β ' -«;
itherre, MÓeÖ j gier baii Römt berve fin
|
|||||||||||||||||||
|
tranflationefpeculi Saxon)baar ban fcgijnt
bravi, of fyaaf/ affcomfïig te $n.
Bruothere, 6$oebei$.
gituwan, bebnioen/ öebtoingen,
Bewoiian, bebugïen,
Bjiethe, 6eeïten$/ gebaante/ fojm.
Bihthlich* fifllp. Bouwon, ÉDOOnetl»
|
|||||||||||||||||||
|
Buen, tooonen. Brothe, fyOOgJeit.
Beldida, koenkelt, fcaïbaoigÖdt. |
i
|
||||||||||||||||||
|
«Jdoiben, öegaaaben.
|
|||||||||||||||||||
|
I*2#$ï
|
|||||||||||||||||||
|
" Vh ' **** P****
|
|||||||||||||||||||
|
9 Van «pb</ cn iyce . tree j? j,y jc Engeliclic, en Deenc» ,
«n boom te neggen. P.Merula ^ Wiü.pag. zf. . G 4 Bi-
|
|||||||||||||||||||
|
____^_
|
|||||||||||||||||||
|
104 Inleiding op dfcW*5
Bifouffit, erfeuft/ etteenet/betgooiien/tyoni
ftett. Bitun, beiten, Öeften.
Bilidi, bild, Beelb. Brufti, gebretthe, geüjeRKeutfi/ manft.
Buren, zich buren, ^tcg Beucett/ opfïaen, "/'"''' - ; ; - ' c. ' **·>; '<
(^Huani, koani, fcoetl/ (ÏOUt
V>Cheine, gCCH. D.
T>Qyehene> teltenen. Drothin, bjienfc. Drut, drut e, bemfttb, Dualm, öeötoeïmt. Doychne, 'bengb*
Daganmiz. i.robis, Ont&tjt*
Difche, tyCch, tafel/ tufcj»
TT '· *
TtPhila, ö^CÏett·
Μ Er, ntctaaL
Ezzan, eete^n, Erift, eerfi.
Eerhaft, bêefteben,
Egezlrch, gflfelp.
Erskinan, bCtfct)eenett. \>
Enqueten, betalen/ beegeïben/ gia ban qajfy
ten, Ei hot i·>
Erteslicha, ettelpe,
Ebonon, eben, Ewo, toet
Evvarto, ^iefier: ewart, wethouder batt e,
bat $ toet/ en ward, betpaaröer.
Erniti, 0unfi*
pEizzith, bet, Filu, beel / seec,
xMiz, bltjt/ bïijti0ï)eit. Fluoghc, bioeli/ betbïoefting, Fiiugh, \)ÏU3t ι .. .,.,, ,,„·...·,rit
Farawi, ^beetoe / Ww· -·'- .^ *\W^ —c- »
4 ^ Fiarii
|
|||||
|
■
|
|||||
|
Oudheden vm Zeeland. j05-
Fiari, bier. :Ffu.aaa, b^00li|C^3n .. t
Forafagon, taÊtiJfaFKth mnim ^mdi
Forachca, forchc: fe^é, 7,i„, -," ifchliTe.y &(Π) ,, ' ίβ&«3ϊ nW*. '■
Folliehomin, bpïfoltnCtt,
Firchan, verihon, briröaail/ tótföoreil, Frammorc, frummec: b^UCfjt/ BUt/ Fu rd i r» f ui bas, bOO^Öaat / bOÖ;UC& Fronifga, erhzam, eerjaam. Frewida, frouden ·. tóeurifcH.''. ■" |
||||||||||
|
*4jft ^ ""' *w " * ■'■' *W ί *****' '
|
||||||||||
|
Flizun, fleifTen, bff^CJl, *
Fuazin, fuflen, boeteiï^i ; .'■ '-tLL
|
||||||||||
|
GEwidron, qtielfen/ aantafictt: tóctóteij^
.„ Iufc ban weer, 00^. ;f; r' JJ Gizijugen , 300f. Guatemo, QöttX.
Geancfriftot, geamfrifiet , bcttaait'i aj$ of
mmtmt vervrieichc, B*)$$mmMQt bm twptfcjjeii. ^ntwSr
Geftigan, geffrgen/ l^qfcfcg^'1
Gcgat hema, Ra«|Êr; ,-j: η ,.·.. Λ... ':.**·4' Gegarewec» bc^t / n*n 3egt not$/. bïai
gertaen. - · y m Gecighan, l^ö&^l # .„..^ ,_ ^
Gekote, en kpze^^piaat/iitccbaitliioo^ii:
txuodiichanc, 3|jh lo? nftöe beracnócati baii goed en lichen^jbegagciii. . 3„.w .;*; ^ -, Geruite, tomifirn^' ; 1 "1 , j."?™;* Gcfcerct, Bfgwfl/jecrgcbaari. λ'!
Geskmfdan, 0^φ. " <'8" ■' j
Gard brunuo, put ^mMmmfjiU U
Gederan, öeemi/ fecböoen.
Geuvela, 30^ ban τ^£ «Μ
|
||||||||||
|
Gruoeneritf # 38» &Μΐ,® 0^O^ett;
Gebathoth, getoaffén/ featl bathon, ÖaöCtt* Gebare, gefcaar. Gezeldo, £>ρ anöeretl/ gezelt, lege*. Gewafdum,, fce sefïaïtém lengte ban een
menfcfi. · Genuagi, gtmg.
Gearzatant, $ imefïet?eti / genesen.
Gefniheleden, geftnettffc *»'
Giasfaze, gïase tmt/ t>afc# ïantaaw.
Gaeinot, ÖCbagt*
Goidfare, gottöfeertoigv n'ii;'
Geba, gaften* o GualUchi, gefodtl / jpjagt
Gömman, heroën, !)U$$f)e&. Gomon, tttenfcg. 'J « Gm*HH mettfcööei^,... "-
Ginbil·, genoot/betmodt/ warmer. Gfpatï r 'ts^föe niet Gmo:zu: Gaganten, gtfguno, s β λ^^ι?,; >
Girithi, tefeit» WP *·;'·* <J -'"5
Gieman, njemantl. GiftiröèW* ·* .
Giiceftij gefeefte, gefcepf, Öoenfog/ ttgftQ0«
Wftfr :''' '' i3***'"
Gouma*, acht, wart, fttaatÖe/ ÖCijtWlg·
Goumeri, gomen, joeoen/ gonoen/ öeiöaa*
Giwati, waat, gefattfift/' ftfeefc 3;"^
Githisini »
Githingi, anfchlag, ^fóng/#oees.
Gizeino, fceteïtent *fW 'lf
, IJS V.ïïJA
|
||||||||
|
HErdniffc, ijetbe/lÜHi:JB\
|
^u* ïi-i'/fisat-'
|
|||||||
|
Herdan, fcjefoem i2f*
|
||||||||
|
His
|
||||||||
|
Oudhe&mmmZé&knd. y^ _
Bis quiit, \yq $ffi/ thöqüMes, §$&&*< v>ttit*l
Hoid, trouïji/ men jejjt i|«%)§ öö»to c«
troui»· -l^mmi \sltifeif- , -^^4 Huoden , lllijiieil, JlSBfmi' f nüi 'iüT
Hor.echéntj 3f jhRfgprtil. Jfojto .,.. .f
Hfer4end,- ^ Ktyttft/pK&all ttöfftfyiwbm
ren, Hengon, taekfe&^^fjett^^ , ,*....'. . , {
Herdüomes, tytt / §tttfcï$K$C | ? Hevige, bede/ gjoote: ï#ertxemgritl0.
Hcrhavec mich gefreuwet, fcotfjftlgtV : .
Her wardir, gp ftpt. Hciteren ijdïeti/ iieftteïi/ (U^ti.
Heroft , : Here%n, '$0ί&,$$*ζ™ j
Henzogen , Pcrt'OgCtt.<
Heriicaf, Htrfcafc, ^φf%mf/mtH0* f
Hiluh, verheel, betfjokgt.
Hugi', hegr, habêvgatte/'rpt»Q»b>vt.,-. ; l
IChWroda, rtrfestt** vetól' f™ j
Irdrophed, ÖIC ittaafè. I n<.<jLf Λ .
Junena, Vinöen. '' ?J 0|L< ° ^J ]mm bmmxii/ gttom mum.
fielt *ft ö**/*^éiMif
J<* wanda, *& meenöe / ft towifc < * Jch erquikto, i& ft^rte^ Offet tóaf er-
|
|||||
|
j f ;: ,TJiiöïi?r|
|
|||||
|
λ ν,-:
|
||||||
|
ι ο% -^ inleiding op 4e
jaojcr, jammer/ ellenoe. ^
Jagiwedar* iegé!ïjft«
Jammer, iïlimtt/ immtt$.
Jaman, IcmatlD,
Italc, ptieL Innoto, kt$.
Indathi, unchadcn, onoaaoen / oratie ï»aas
oen. Intfiangin, Olltbangen.
Interccha, unchredent, Ott0free&« Irhuggen, 0eÖ|P0ei1. ïrobprot^tilrotoctt. ju, mi: ves ulieden*
Iwo, ewer, utoe/ op 3$jn fcoerfcj) jouüj.
K. —·.; ' - VJ' - :;
TZUphar, KOger,
•^Knuckkcnt, kanoere quikkcnc, 3gïeben.
Kapfctun, fahen, bCQmpm/ ψΜβ&Ι.
Koratha, Korothi, hwfyOQVm*
Kunne, Zibbej geflapt
τ ïnebergoür traliën ban ïinticit/ en öergen/
- om öat 3e fcan linnen semaaftc toteröen / of ban line/ een touto/ én5^ieMeruia. Lineberga, ïeumilöe*
Liumunt, faam/ öerocSt/ bcrmaartöeit :
Lisken, lesken ItfjtgTU. ~ "
Lisno, 3afty Ït0t. ·''■,„ j "*:!
Lichtflz, ïairif: of men seOte ucïjtbafc rf
Lojabon , Ulammen : ötet* öan logtöer / $e LuHhKcïjt. -^I
Luit, Leut, ÏUtöen/ fcoift. " -!ï , non ri
Lachan, WËEtt· «I e*bni.w-H Lidir|1i*to,iebemaarem * i^M** η ι
Locheda, ïfêfóftte, rl·:·
|
||||||
|
Oudheden van Zettaadi ι ο$
Lihcn, terjtipenv ^ \%ii;r: τ
Lantwalton, ïantöerreit. Luzkeloii, Mtüte.
J^[AnGravit, ttieno^aaffr.
zi Marineggemo guatis,tOÉm^ni0Citöotóe.
Micb verchruzet, mg tiei$2&t» ;i, · *w Magathe, maa0Ö. * ""......i&.rMuw'jmO Michelon, &00t/ tttiffc^itn fcatl Τ<®&ΜΦ
Megalos. ·■—"■ «@0 ■ . f J Mahela, fyugb/ jjiertan^aaï^
Maheldaga, troutobög.
Muothonj becmö^en. f r;
Mithewara, tmctoadg/ mee 0aa«öe#
Mennifco, meii^; · ■ \#33| i'Jb'a ,'&_.<ï
Mannagertj, meCiligCtil^ Manodo, maanö· * V ν > ύ
Man, tiermaarö. , "
Maruri, bermeerirerctt. Mannilich, menighiigh, tttCÊttföe.
Mloch, mrïft. - - ^ «
Miffi ir, ubel, ^/l|MHb «
Muafr, mat$ ! ·■!- « .ir Ti-K
|
||||||||||||||
|
Maniiago, manfïag. ntihtotf., α
|
ba5I'
|
|||||||||||||
|
ÏSjAtha, ^uaöe. ,' ... **f? {m
Nuzzi, nut
|
||||||||||||||
|
Ncgebriftent, traarBW&mn nitt*
|
||||||||||||||
|
' ίί t J* i
|
||||||||||||||
|
Wachan. gatafttn., ,
Neheyn, nietten. ' 01 - *?**»οΛ
Ne douch, 't en Deugt niet.
!IaT' *? ö*8QCfa'0: W mofm *n wan-
Ιβ,·?6?6 öete6ent/a# öiijftt in toaiu ÖUnfi/ foaiUjooö/ foanttOU&V ^f* Meruia
Nafa
|
||||||||||||||
|
ς ito ütimmmm$3^mm*mi%.
NafaneU^ Nidereda, \&W0$mi «mnU
Niazcn, nieffcn, tinttttl/ DUtiigCll* AVA' j^stèrt/ *>&&.;,,,," «.υπ,! V ι .'l;/k
Överthruze, tiirö^lét*
|
|||||||||
|
pRuantha , ppfatlt/. $ϋφ$!φ/ jfejÜ#I$mt&
öetafc&mra wmIshfiavNii i*-»i?Wóri?iM
Pedi, fufzrit, ^Og/ fcÖCtfïaj&^s ,ozhunr>M
QÜeman, fcoomen. ' ««tourtl ^WiwM
-Radfragoda , ift bjöanÖe-&&&&
J^Adhis, ra£. .te ,«M
Rhiduam, i|ftfe|l|i; S^tff^Mu · ν rsfc'M
Rcdio, gerteft. RaFfta;&ê(t|aJ^Hi ^ ;M Redenen, bcttfeiïem .g^^iit. ,i>^iisïM
Rinnun, loopetl/ Vtmélt Rinit, ΐέΐηία* - »:-„ r *■■ Rinan, lid·*, IgÖttl/ bttbjSÉp .«sii£<A
Ruzi, ranflc, tra«re (Utmitiföit aifoÖfc m» reuw» fUlt. ^ , . ΓΛ
Rouwes, thurouwes, gffttfefttf ^ ί
|
|||||||||
|
JjChadjï, fcgaöüiu, · *Ώ{Νβ \UfiU *ήψ¥ί
• - Tineke® t:Clis&cnv 5;'Statiflati tittft. nr//i Η JSaoifllkho, taradrjti itiiü i)K<fon 3$ά λπ* Sines unthankes» Jljng onöanctté/ CW0ilÉT&
t Ï«K Suffig
|
|||||||||
|
Oudfoedm van Zeeland. m
Sume, femmig* fciB ^ nf- etiïmj , iwrii«r»<'-'i γ
Sicher, feöert. .Vorjb
SkeihiMnchm. ■:: ■■,r\^ , ^timfi.ari
So ludhcnt mer, 500 üegagen mg / men 5egf notfj omtrent en öen tfltotntfih fcat %βε/ of geïipt mg nfegv·;-■;·.- · .*;-,<{mm */rf'i
Scubbc, fïof ffl& Üeöoen elöerg getoont iat
ttejeöerianöer^ öejp. en öe2$. ban öe goog*
uuntfcljer^&ίκΜ# neranöeren «teenpo 1
Samo crado, met geïpen treit - f-bnir
^meeehe^t» 3|t fmaften/ poenen,-,! ,λ«.μ ï
Seszogh, fefïig,; ff ir ·:ιί η · . ^«3
Sccyga, trap/ foeg/ gier Dan fïenger/ ffee&
Slozhafc, gefloten/ al^ of men seifce/ Siot-
haftig, afé manJjafttg/ eggftgftfe^iT
Smetelichon, 3acljte/ fmgïttge; - nbibrvT
Seeheduom, ^l'eftte* I Γ Scuohe, fcgoen. 'iftüf
Stanewurze , Mgïfen&e fettgÖen tol Stank,
reuk , en wurze, ttJOjteï. ,1-c i h '
o^per^,, brecösaam ban 5oen. . !5
Sumeftund, fomtijb^. /ii4 - g
Saiida, jangöeit. ν
Samanochi, ber5aam& ^fe-nd Ïvw&a \/
Sarphc, fcïjaejÉe* ·,ι FÏ 1ί?! , |0 «^„ν
Scdals, 3Cteï. |i?ririr ; .mmrinoV
ïflld?n> SMfcÉfaltf Ι*:\ S » 31 30 tilmornoV
siuziia, fïénteL
|
|||||||||||||
|
»3 V
|
|||||||||||||
|
f # ■·.<
|
|||||||||||||
|
Suchur, 5ioager#;
|
1«
|
||||||||||||
|
Sueveyc, ^ff/ ffertyffltV ^ f^
^ T. · ■ ; .· rmf] §i?j'
XHionontes, bfenente :"-:■■'? f^m«j?ffiJ
TM»
|
|||||||||||||
|
ti$. \mr:ltdeMing ψ de <Ό
Thurgdam , boïmaaïtt / aï$ boo&ebaan per-
fe&um. · I
ThimfternifTe , bUifïCpnjfe / «letl ^t nöCÏj
: becmfftri& ΚφβίΜ Ofte - ''ϊ:π Jtrasbiii ri2 Thu ruocheit, gg 30|gt i Jicr ban Jet oube
töOO^b rochten, roeféénf baar 01$ roeRCiöO^
Turg? Itèrijg., bito?30t§t. :
Thi%aiïnè>daln» bcfcaèiïte gCHOtCtl. Thradc, ra$/b}Sié.<" 'A~:i]
Thurft, nosib3afteïp/ gier ban on£bu.?ft/ en
ba ba^tting / b^nft in noobfyuft Ïto^eHlWórbereir/ grbgett* - \j ë
THióbSttf^l ftwno spfo \ii
Thion^Ptblenfi; - ··.'ƒ; >.:"".·: «£
Thchein/ gjÊCWWNi \#8
Thcgane, btenaar. *" ^
Thnaftunton, tyietnaaï*
Ttotötrtómariglette , §g bwfbC/ jjab Sc'
öicïsaan.
Thiarniduam». inaagben banThiarna, ttiaagb/
bi'Crnc* *
Thicco, bïftbJïR Truèhenne, wftautoctl
" ' V..
'yEdenen, bcrtdïctt. & Vuatena, of vrafana, btópciicn.
Vortheron, bOO^OUber^ Vernumft. bc rceben / 't berjïanb / öierban
bernuft.
Verwardet , bebojben / ban beriaarren / %& sü$ Meruia gelooft / i\\ souto öalf beuefte» ban berfcoo?ben. Ungeiiiuro, fïoringe. /τ
Uniemfte, Ollfaft. / ·; ί>1πί*«##
Vahs, jjaic/ öiec öanbe$el/ besefte ΜΤ-
■ ;"f UU"
15 if* * ■ ν
|
|||
|
Oudheden van Zeeland.
|
ίΐ3
|
|||||||
|
Ur&orrollené; ouberoo^Deeïb.
ÜnW^hh oq&ugi$eft. Unrar, onber. Undon, toeflen/ optoeflen,
Unwumiai ongemaft/ onbienfL l*aS '■■■.:'.:,:':';:- w. ' :>■■■■-■■- '<·■ ^
^Tiaer, teflen/ giec ban toebedelen.
Wanbon, bugs/ jjiec ban m#8ien toantó, w cynegon i|iéine.
Weg-huis, l^fïeel/ fïerRte/ fc8an&
w<g, toa^ao;ïO0óf 0ebefltte3e0sen. J
wocher, bjngt/ prban tooefter.
Wizen, Besten. '
Wizzon, top, toeeten;
Waren, gaan / toaitbeïen: en gier ban baan
waren, bat $flet toeberfcomenenberfcfitinm bangeefien. Λ/"1 Warniffi, toaaeöeit.
We won, beMfcïjeppi.
wZtlkl· Α öeroeete/ opfeSnbbing.
v* ïfnn, getooonte/" to^e.
Worolt, toereït. ' Wurrtar, faiOttber. Ρ -
Wisduara, b^öonr / toi$öefo
/'"ij 1*1 \, ■ rr
£Tch buren, 5ieg opbeuren opfïaen.
^ fcne, tanbert, ra^tt .. . . nwt*;. > · \ IZuifledi; öP^feïbe.
gg «Am, >»ït ieger/bmuehe, tent/enfchar* * i'^'t^Ö/ Ster ban vercieren, - 'Q · t{jb. " ''''·'' *"·5*- '..';:. . Ölli »ii-. . •'.1*,'":,;:?'·*
|
||||||||
|
j 14 Xx^nlêimg ψΜ; *0
fgooiemanb tod *"W -**f'^β! hen. Waar ngt Α ban lumfaMgM
5outo ·, of bat öet een mobebanbien UMSm een geurenbraep/of^^^Ώ® aan be tmjtotf u pebenl;of m W^¥j bie flemaftneiper en eeiiboubiget m£flW«' tomben/ ^eeie^eiW^*/^
Sf V^^leW W tóöoSien baarj
fomtnbg 300 een SortenbeMm W S^SÏÏè m^wm W Bier tibbéti m Klaas KoWn
aanaeroet'ht* en eenine fiaaïtjej ^atbe^ anteen oer Wteoty^ «1 ψ* 0$f «lifter, en w'ftervjRfe^ .W^· Jff
™\hn ni ennie, bantecfjt tfft -rtitdiJtm
ben. ®angeörtiptïfê«cker?booiooft; bf Houbit tó Ög ötfndus ÖOOfö te 5ψψ":
WiUeramus nabet't me& tot on$/.en fcBrfflt
hoivet. ,fïsaïteo tmwjèaü p&^w&'MX
mtt 3p genoegtoesen^be t%4ïm ouöe^eew toen: toant omijier be IMM. W. $!$S
jjaaïen/ en t«mJW$ttW¥^J^
|
||||||||||
|
ïanbfeöe taal 300 onb met rf a$ **· a»**
|
i
|
|||||||||
|
jelf/ en ban Adam niet g$*jtf« $
|
||||||||||
|
i.i
|
||||||||||
|
Oudheife® v^%eeimd. χ ι f
tuaar gauto öat genen tollen * SSegaïfcen bat
tnein&e See3er^ / 300 aïg tjft bert^qnta/ met 300 een onöe^oeft ge^ien& wüfywbiwsmj m %φ niei ban «oa&e SQjfteti örtito* j - ? |
||||||||||
|
f. XI.
|
||||||||||
|
Mz# de oude meden en gewoonten van de
Zeelanders, ^ier 3j|ï j[| fret w 0j ï fflifiST "?* H$igp§
ber|eq njö^ten. ugjtfcfjrijtien / öcöbenöe gceif
tebeii ört^ jam peggen 0$ int fïüit in th$fef tg feilen i $bp ffoWtmif öat fft 'er giet? eh öaar^ a$ (jet aa| ntkp W$ $&Μψ* 3öl ι .Cufejjjen &maimen en bommen foa$ gee# gjoot oïxöeifeieitr bm nïeeren ·, öe maujg tyac? gen een »IoIt£ie/ of j&ugft/ of mantel / opben of unaer öe fteei met een met een miooa of 0acÖ ba# gemaaftt ·, 't bmg eeji {jnga 3onöcr mpyf toen·, 3üer eng eri haautp om 't Wiffl} öa| men/ 5egtiieïgersbergen, ugnae aïle öe ieöeti ïtotfoe 3ien. *©it fïaat oj) öetpeggen ^anTa^ Cirus-en m.#&ien ï)ee(ti)&&eigersbergen,mtt
Tacitus genotren, ^mmigemanlniöen/ οίε
naar ité3ee toe tnoonöen/ ïjaöiiieri beüen ban Wf öe bieren aan :b$ ïyiet op öien tnö met menigte RcboMisen bjieröeiv #e b^uitöcnöiöeg/n Iai\? 5e nierren/ fïuiténöe om Μ lijf/ wet uaui&e mautaen / en Meine ntoogljtóng: $? pitfïe^ fee ooeiuesi of mut £je£ n$ |et gaafa * oïe 3η öaber fte fce4ele ^aft f&elöen. Ifiaii öe s'ecliaa joegen 3e beeï iaiitte ronöè fiKpttéttcvi ^ab$n op oe Ünbe mutsen/ totcentefien öat^egetjonbic iaarenj öe jonge öngetioiiiBöe jma^gDien ö|a?* |
||||||||||
|
ι χ 6 Inleiding o/t de
gen beeUinbe öanbtje^/ 500 bat men Bet Bate
toel bloot 3ag leggen» t^atbe oube^uijtfcöer^ bellen in beslaat!
ban ftïeberen bjoegen / fïaat öp alle be £cj)rg* 1 bcr£ bafï. <tën bie bellen toaren boïgeng T. * Caefar 300 feo?t/ bat een gjoot gebeeïte ban 't lic&aam naaftt en onöebeftt toa$» Seneca * fej3$ft ooft bat $t booj eengroot gebeeïte bloot en ongeftïeeb gingen» %clf§ moet Odoacer, ïüontng bet ^eruïen/
in be tjpfae eeuine noelj 3u!6e bellen bantoiibe beefïen geb^aagcn Ijeöben: toantbe S5iflcïjoï>c Sevciinusmoeb?gr öem metöeesetooo^benaan/ om be togt op 9[talie te oiiöerneemen. Trek naar Italië, Odoacer, trek 'er na toe: nu hebt
gy flegte vellen van beeilen aan < dan zult gy veel wfg te geeven hebben <©e bellet! / bie 3e booj ftlfberen boorgen / toaren boo^gaang
beeren/ fïieren/ öerten/ toolben/linjcen/en toilbe barta$ bellen ·, en 't gair ban bit bel* ïen / gdp Ciuveriusii betogfï / fïoi.baïttjö Γ ÖU!teb3aari$ Qthetvt. jlEaar 3ouben 3g ot'e bellen ban öeefïen ugt
armoebegebraagen geböen* 3fft meenban neen/ rtt Tacitus jegt jjet niet 31 toeet toel bat fommigen be ioooaben nan Tackus albn$ ber* fïaan brillen ïje&öen/ en 't fcS$ben ban Pro- copius 3outo gen ten eerfïen aaneen feïjgnentt | ïjeïpen i te toeeten bat be ^cljtiltfinnen / een ^cfjanbinabifcf) boïfc / eenbeefïen leben pW tm tt leiben: bat 3e geen ftleberenjjabbenoni 3<cö te bebe&ften / geen feïjoetten em aan to Roeten te boen / Qtm togn om te brin&cn/ α Lib. 4. de bell. gall, t±
b Lib. 1« de ira c· II,
c Apud I'aulum Diacori. lib. 17, ,? fs '.. 4 Germ. Anr» lib» u gei"f
|
|||
|
Oudheden van Zeeland. -117
öeen lanb-bjngten om te eeten jjülaar bool
eerfï/ foat Tacitus btlattQt/ öie 3egt niet Dat 5e öie beïïen ngt armaeöe tyoegen. 3|g^0t 3eï$ bat be rpfïen anbetf 0e6ïeeb gingeriafê 00 anöeren <&t Sehrikfinnen , geïp Joh. e
Magnus öefogfï /gingen 50a öïoot met / a$
Procopius5ic||||ablaatenö!etgfmaa!ten. ®e
Meberen of beïïen öie 3» braagen/ 3egtï$/ 3p nofïeïper a!£ öie ban öe gjootfïe &w fien/ 3gnöc beïïen ban ^aöe$ en ^ermgnen, <£een een onber aiïebe^öpfinnen/ segtgn boboer/ 't 3p man§? of tyoubréperfoon / 't 3» jong of onb/ 't 3g arm of rp/ of ïjn braagt 3obaanige beïïen / befoetöe baar a$ om nitt te öenoomen 59η* mH men een onber^yp ber öeööen/ Jomandus ψ fc&ijfltban öe ^toee* ben/ ofnaar3pe fpefling Suethans, bat 3e be Itofïeïpfïe beïïen naee aïle beïmfïenbanbe toereIbber3onben: en bat 3eaïommeberraaar& toaren booj ptme fcöoone 5bjarte beïïen: ban ooegt gp 'er bp bat 3e 3eer armeip ïeeföen / maar 3eer ïtofieïp geMeeb gingen. '■£®n men ïeefï ög Joh. Magnusban een ^foeeb* mm Honing/ bie fomtgb^ eensmet een ïegec m 't biepfie baii öie ïtonöe getoefïen tjoft ibaac ÖP gjooten rpbom/ en onber anbere5eeriiop teinfte beefïen bellen / ban baan ijaaïbe. ^oo iouto ik ban geïooben : bat bit braagen ban öeeiïen beïïen {mime armoebe niet moet toe* Wteeeben tooien : maar/ 3η gtefóctt booj* SaangS fcemig of niet ban ben arbeib. f aa* W/ enfomtp^biffcöen/ enbo^be^tenooj* *o00aan/tpa^ &uneenigfïeöanbgeaaar# l£ee* w «i fpinnen toag toeinig onber öenöeftenö. ' Hift. Suec. iib. 8, c }*.*
i ücR,cb.asgcftis, . . j Tl |
||||
|
ψγ$ MeiMng op ifc?W>
Φ$\ öeeffenbeSien te ^&öen/öe§oefife«^ttiet
jfetöeeben / eti gingen maar ter lagtj iiat gmi ïcben tfta$. Φι bat 'er aïlerfjanbe belten/ al| Ijan Éöoïben / Meeren / ïjarten / fïieren / onber gen gebraden toierben/ fcÖgttt baar boojge* fflutStt te sijn / bat 'er on&erfcjjeiö tnfifcffen rpen / mibbeïmarigen / en armen tm$* ©.ie % tóft betaaïen itonben / naamen 't uefie: ösè geen raat en toifï Dm 't öieeffe te öêtaalen../ Sroetf 5ïcö met ftegffr Beijeïpehc iCn aï ftoff Jet ftefle ooftban be ometmogenöfte geban* gen tooiötii / öat^üi toen gegaan pböen ge? ïp nu: ©ié öti%erntogenbe *beeöea 't aan bé rpcit ober: t &a$ ieber^ fxmtaitt/ 't feéfïe # fttaagein m-iMn h#l Μ\ιΐΐΒίηί>ν,;\:>*ΐ'ά m\ 300 bie bèïïen bragt 300 arm en gering toaar getoeefï·, ten minfie 3otttoDdoacer ,een honing ba- ^eruïén/nocö geïbgigenoegtyeen &ettreegen ïjeböén / om een begeïpsfctó te ïaaten maanem Jl&aar / 3al men gier tegen ttïürengen / toaarom jegt be ^ifjrcjojp Severi- nus dan, nghebjt gf, flegte; T^fen iFtf» befcites
^fatiH ^ïi?. ©aar op 5a! in 5eggetJ batΜ M\*
ien/ 80efcgooti,tη treffeïptiac.ietoapenyög öe ^ugtfcijert ^ en booj al % bie ^aöjöfeïje ftolftmn/ niet geae§th3ierben/ omiïatjeöie fcpr iir&gen nonben alp 5e fojilben * en algï&g tra'jjjanö gabber ;be bragt beriïomeirtên taag rbeiitoel ^totenger en prachtiger 4 eng $©aar itaöerjjanb/ ai$ men bie belten soo&c*
gon te ttehïteh / 30η 3e toe! ïjaaft to^er ge* tooien ·, 300 tterre aï$ men b$t eeïi tovert «ocmen mag, ©e achting en toaarbp ban bie treüen t$$p beel googer gcfleïgert / a$ 3e tt boren ïaager toag getoeefi. lènjjeööen botten ge3ien hm bat WttftttKt noopnmufeiiap in mè '\ 'ή ' ' tntv |
||||
|
mÊ^Ê^^m^ÊÊÊÊm
|
||||
|
OMt^mmd Zeeland. ^φ
émbótm&t mmm men. m feu mm
fïaa t te ïee^n mt te &r iriènfcpt Mn iïwh
t%$mbegmfyWmênaar 't Bintttanb^ Aibértüé fe Kranft&iüs, öfé oe ttiöo|Öert ban
toe, 0aKplmMt>e{emmmbo}m< m% watmtiM mmvmmt op&fêmt mm?m
't öbne te MêW/ ïtf pfttë betten a^ö teirefc
ïiett, 5ït9an#9M|(tti $ %*ttpi/: «aarΜ tuigen^bsri> fei4fcrénWtii,\ mmê m M% | Bö^öerp öefjoeffctfnlnί öffétf'tifedtotfén fóê
Beefïèn btHè^ ^êo teiö0iiöéttHielt« jttft/ df öro&igtfejjèif öa^em noöj geen Ba^öaéröi üp ïi^itiaaftêni Ij^étt 3ai;% $f$fóè*·;Δ «itè*afê een* pkm$ temen \mm p^ómf **mftt-&$m m% Ά öenM^tèi^t ité
yn ban ïeeuWtt^ "mtl^ï--i^miêir. hm
^m bmtom ptmmn m®f tm! p-^tóen
«uw i^M, !öööt# kmm§$kt$pmimm> benfïe ba» Jftfotöfflitt tómm. <&i%'-.mk
iichfüs r öfê!ii^fefiieïiifeeéito#ïéèft gee#/ getuigt in #|He fSantehetangèfl tfffiSWarfft*», oat togt mmkmcitf 300 ötoot te; gaan on&é w ^uutoïutö^ téi ^iïe^en en Men ifaas »«* löaten te üoreit toap afg^airëfcr f ®0#ei$ fCgigft Cornelius Battus , ^oöafê
*£èS$yer&n WMjJt/ öat nW ö»$ijnen m
rftoIoiï&lraaii geen ftëfïenjtipit/e£t£ baHflntneeï/ ^n'/$oe/ of toiatf en ttiiff; |
||||
|
ϊ 2« ν ^ Inleiding φβ^^
i5at toierb noclfj bg ninnluiben noeïj tyouto*
Iniben / ban bte ban abel toaren/ gebjaagen. ï^et gemeene boUt bjoeg lanen ban 3Ö11 etgen maalsel: fytt eteeaab bee bjoutoen befionb in ren bergnlben riem / om 't mibbel ban ijaar fef/ en in feljoone ringen, ©eme$ften£/ gegt jjg bojber / giiamen onöefraet en oijge* froonben til 't örniiofpebbe. <ên 5oo?eral ^enigen 500 loacöeene geïeeft ftabben/ ofïjej? tnelp tot fcganbegeftoomen toaren/ biefton* tien aan ben man niet ïtoomen 5 aï blaren 30 tioeö300feïjoon/ rp/ enöebaïïig. &e ftinberen toierben niet ngtgeïjgïi&t booi
iftat 5e bolöjaffen biaren. ^a Hugo Bruys, bg Keigersbergcn aangegaaib/ fceet on^ te 3eg* gen bat men ben jongmannen in^eelanbgeen togf of ö#igb $iag te geeben /eer bat 5? tuf# lêijen De 1? en 40 jaaren onb toaren. #e jon* felingen/jpo al§ er bertelt bjp#b/mogten ben
aarb niet iaaten fcljmm/ eer Dat 3e ren bganb $e$ ianb^ berfïageiilof i?ntbaapntÖabbeii.ri | •ι 1 ^nnne, <pg# toa$ eertijbggering en flegt/ Ipnber niet ftruiben of fanfen toeöereibt>te .ioö^ben / en 3onber fmtmdéimm^n^ lecnip befïaaniie in een ftégte: getaabje ban , erten/iboonen/ ftool/ en toarmoe& 3fft 501M be ooft lieffê geïpoben / bat 59 't 300 breeb niet sa flaböeii/, om beel aan ïelifterngen en ftofie? Itjfte fauffen te gangen, ^aar b^ooö im$ ban rogge/ gerff/ of tartoe; jjaare toefp^ i$a§ ftaa^/bater/ egeren/ berfelje toe p/ meïft/bleefcö Φ9 t lanö/ 509 a$ beele geleerben gefcfjree* ben Öeboen / bjpnft men niet ban borne ;pf toefc ïe / Uat i$ feftoon tnater ugt putten of g?ag* te». jHlen jwagt ban oub£/ naar {jet peggen fcan Reigersbergtn, in ^eelajiö toeintg bier te |
||||
|
Oudheden van Zeeland, 121
b^nïten eer bat ftet met ftoggefcïje|ien n$t ^ol^
ïanb qnam. ^00 moet ban fjet ligten ftan Μ fiê§/ baar be ^eentoen bo!gen$ keyinus.Lemr, nius ijulhe meefïf^ rnjöti/ e« batïjgSöoaai'i big en omfïanbig^efefeijfWbanbeiaateretjji* ben berfïaan mojbem ©e -bjottfnen 30110111 bat mutfijc / naar sin peggen/ 500 mei nemien a$ be manmiben. ©ocij / 3egt f$ bo^bee;/ 3g boen f)et niet om 3tcij b^onüen te bluften # maar om ön malhanber tyolp te 3(jn / en be nebeien be$ gemoeb^ te berb<$ben. 3l£ant ^ 500 ais fj$ boo#gaat/ in bit ianb 3ijn been fto#eiè/ b^oefgeefïige / toeeröarfiige/ ^maar? moebige menfcïjen: meïne gefMteniffen 6g be IMatningen eni^aoanbet$ onbeïtenb jijn: a!$ bieniet boo^i get bjoebig gefïernte ban Satur? nus en Ma?s, tnaar boo^ be bIjjbeen*eeiÏ3aai me fteeri ban Jupiter en Vfo-curius, βε[φς? nen tuojben. <èn baarom $ (jet bat be ^een^ toen /■', 3egt |n biè 3eïf een ^eelanöer isV onj hie jnoegelpgeben te$Qmmb§ te berb$ben f ïjun befie boen om fyoip te ïeeben /en bie qiieïöngen ban 't gemoeb boojfyaabe teugen bjeg te fijöcïen. > üwi 1 · .. |èj »ft : nWxg) &oo$$ 3oubi ^etó boïgei$ bem 5eïpen Lern- « us neigen^ 300 een Beijenbigen feij;anber boïn 3ön a$ be ^eeniocn, ®ao} al/ segt fjn/ 3jjn 3e3eerfneebigen loo^ om ailerganbe Beb#e* 0^/,ïifi!gebein3er^/ bootfrajute bieper^eii puigmflrper^/ te ontbefthen en te aeöterSjaa* len. Φίε Beb^eger^ mogen noclj 300 arg en ofcjft 3gn: 3g> mogen noelj 300 aarbig taeeten te naaten/ te fïreelen/ met be tong te fipee* fcf1 > 51? 3HÜen be geeuwen niet figt öebotten. 31? ÖP meet be loo^eit/ be iiitigSeit/be : 'K De occiiUis mir39. iïb. 4. c. z. i Hii ι i ï i \ * j| f!
# f feflafó*
|
||||
|
fcMmffi/ Μ bïpÖ*it:oer ^eeiitoen/ntetge>
itóee on te ftaaïen i en £n «an 'er naubaeipg
tooosben genoeg toe binben/om5e te befcö$be4
HM miUnbat aïle# ten fcöernfïe/ en }u?ifï
naar be letter / niet aanneemen; 9g ban: taeï
meer lüfïtg ttiat ópgeeben. ^ noo^Öeeïbi og
be üoilanber^ Beeft fio't lufltg gelaaben..; -*l
«nnbe#oöanber^en bl^eenbaennaafï xw&*
feanber gelegen 5 be l|oIianber$ ebentoei$p
on betre tia 30a forg/ po fïerlr/ nocö 500
joerftanbig niet $ en moeten on ö*t fluit ban
fcetffanbïöp^ fnebig&eit/ 1oo#|eit /. gau*
toieneit/ en in beöenbigSeit om itöonöanbeï
te briiben en omgelb te toinnen / berre arï}ter
«aan Sta een |oilanbeiv ίί eenbonbig^ oii>
{joortföttö Λ öntÈébagt /: ottaarbig^ tiatönfrf
ton I flaiierW ïomn / en mt minber a$
tooi $>n wilen bat in be befiei boutoen fep^
ftenV en lelböberfbat Μ/ψΜ bit on ^
«ier fielbt / een Rorselige buy tegen be feofe
ïanbcré gefiab 3al öebben, *aae be loo^
tett en fttebïiptber^eeutoen/ 300inben
oonfiatioel alg elber£ / toil m geen^n? tegen fiwelen: bie lof noomt Ben 3etelp toê ίm ittionben 't menig mjtlanber teraaben geeben. ïèerte te ban be bjoefgeefitgijet eii bnorrigf fteit ber ^eeumen fcB$ft/ "«men ton opfc ïnet Befcfieibentöeit aan/ en Bonben on£ ber* «tebbat ftet baar gelp elber£ gaat* te toec* ten bat 'er ïucötöertigen en stoaargeeftigen Dmu waïHanber ïoopen. ©aar 3P tijben/ bat be eene foojt meer in't oog 5a! ioopen, £ö baar m toeer anbere tpen. ,pen $ on bit fïuft böojgaan£ al te boojbaarig in Bet maa* feen ban algeineene rege$- j» ) ^ 3©gïieeren toeber tot Reigersbergen. m |
||||
|
Oudheden <νφ fèeèhnd. % ι $
rpfW bfe in beïanbfïeöen ióoönöeft/ÏMfaen
ijaaren bb:fï met eeri foo# ban fiieg/ bat bati gerfï/ oftjabec;/rttffeponbiatertoa^geftooftt. jltaar be rrjltfïrn/ trrr in be 3eefïeben tooon* ben/ bronnen ooftimjn/ ÖiernetJïefeöepnin^ 0e&^a§Et'it!krö/.^'**' m ^r/, i^itl-m ·.·' i|st jgené Reigersbf!fgéri bibber «öt Tacitus
. fcerffaalt/ en opbe ^eeühjen pafl/suüen ton
flegt^ üïberflaan ι ten beelé otn bat Tacitus m ieöei*^ fjanöen ié ί en ooft om bat §et in 't gé/ meen op aïié be ^ii|?tffcijei$ #*ief· .JSffc jjeö maar tet$ aan te tnerften op ijet gene ijn ban be to#iutohii&èn%t\tt te toeeten bat ür fyotf- imn ö| bèJ|öïïöiiber^ rn Reenteen in £iootfe faaarbe geljonben fcaierbai: en bat 5e ïWraab enöë bö0?3igt!göritbet^öntoetibfêtbtfgiitfÉ: berfmaabt en Jjeöbcni * bat ig / batφ Μbfife toen ooft ioei öoo^ben fp^eeften/ en ifear gaa? renraabtttriiteft&wiufffofti;- ^itfci$«en 3η foebcrom gemeen ^egab te Ijebbetimët Ut ^untfcöerp ; niaariWiliichjus ïuc bit ban be ï^agtfcierp tntöïprmeeh berpaït, en ïjet «öt fatitus getebftün geeft / berrrbmt pil baaC obertep?ij3en/ fïeit öetbooreeitBeïacjje* ' PSJ&«lp dat de öüï^^ets eri Lédtdettiöniers
*de vrëü^ea mdf^pènbawe raadtfergifcteringen ireien ffcoötiïfcn;: urn 'M ha~ar mede rtdhiêii naar tot r&jktr raad^'jöiif^hêrtiirt jft\ ttyifüeféii der voörvailtndé z&a&ei&itf bel pen: en dat zé veelè dekreten naar 't kdë^tfuinkëii van de vroWen maakten. Zoo hebbenook de Celten en Ga]*· kr\i $gc |y'/ aifcrhtfnde krakéelert en birrne- Jandiêhe tweerpalteft bèflegt dóór de foflchen- |
|||||||||||||
|
komfte der vroaweii;
|
m
|
||||||||||||
|
' Commcnt» In Tacit« &ΐΧ$Μ·
|
|||||||||||||
|
*»««*
|
|||||||||||||
|
&m
|
|||||||||||||
|
114 - Inleiding op de
mm&$ ■Reigersbcrgfen *\\t$ Öö öe %tt)\t
toen en tyflanbev? pafl/ 't gene ö» Tadtus
iiVt algemeen ban öe ©ngtfcöer^ gefe&eebeit toojö·, mag men öer on get 5eggen ban. oen seïben Tacitus toel bgboegen öat 5e ganfcft neen ïieffteböeré ban öe toetenfcöajmen 3P octoeefi. <8n öit 3ai toaarfcïjpeïp öe reöen ««η / öat onse eerfïe ^cfepee^ öoo&aamj 300 toeemoeöig ober 't gefyen ban onöee gefcïmften Maagen, K. Kolijn, en meet anöeren/ toeeten öat gebeft niet genoeg te neïtiaagem JEaar ött beraeöten ban öe ge* ïeeröfteit tgfeöert ftet tnboeren ban'tC&ifïen* bom mei Saafl bergaan: en booj al 9 'er Ka- rei de Groore toenaam in getoeeff/ Öat öe ïufï tot öe geïeeröfjeit / öie onöer öe ®ugt* fi§tv$ al aan 't onbonben toa$ / meer en meer aanbjanfteren 50UU). φ maat mat öe tyonto$perfoonen aangaat -,
bfe Wrb ftet nacö een langen tpöaar nae tot feftanöe getebent/ baar öe geieeröfteit te tracfiten. mm al öeööen öer öe fmiffen / öe ïïnflanöerg/ en öe paffen/ naar öetpeggen ban wCJuvcniuskon geflaan/öat ftetöebjou* men leeiP fïonö / eenige toetenfcöanpen te ftennen. <®«öer öe paffen / gelp öe liever toel toeflaan ^ai /■■ Beg$» m ooit öe ^ollan* öer£ en öe ^eeumen. igunne teöen toa£ öat öe geleerbSett/ möetyontoen/ jorgelptoag bool öe mmg&eit: 3η bwben öat öe bjou* toen/ öoo? ai te beellee3eng/ te Ioo£ 30Uöen toojben ί / ' ^
éoo öan/ tyt gene ton ön£ berre ban öe
^uptfcftee^ ugt öe &ί%Φ®$ aangetebent Rebben/ 3a! ooft eenigsmg nlaatg gefiaö öeö* m €crm. M*q. lib» ι· «Ρ» *A -
uen
|
||||
|
Oudheden van Zeeland. ι ζ f
hm in be %ollmbtt$ en gerntoeii. %n foaren
ooft ©uPtfcger^ ban afitomfle: en suilen ben ©ugtfcgen aacö 300 ten eerfïenietuitgefrguöt gebben. Ifèaar th 3onta ebenmei gelooben bat 5e gier in een sacgter Uicgt en biegt % be <0auloisen tooonenbe / tod gaaf! b;n saeg* ter ban ommegang en befcgaafber 51J11 ge* tooien. ®u£ moet men't οοίί met seiicre be* palinge aanneemen/ 't gene fommige» §>φ& htv$ bolmoubig 3eggenj bat get fpstmeu ett tooi bereiben be <&untfege bjoutoïuiben tot een fcganbe gerebent bjterb, ©at mag 3gne tmac* geit eemgsm^ gegab gebben in Söoeeben/ en alle be $oo$fege getoefïen. ^aar buerb'be goöin Frigga, bit al$ be Venus ban be<Dirot* fcgertf toa£/ tnêt een stoaatö in bc eene/ en een boog in be anbere ganö uutgefcgiföert; tot een teben bat.be bjontoïmoen/ 300 loei aï$ be mannen/ aïtijö gereeb ten oo^ïog moef* ten flaan. Haar Joh. Magnu*, bit bit · getuigt / boegt 'er ebenmei bg bat bie boloe? ren aan fommige gefiernten ben naam ban Friggaas Spinrok en Spinnewiel gegeeben gab*
ben <fl*en 3eber bebji$ bat get be fyoutoïui*
ben/ ja Frigg* 3eïf/boigen$ gun bmty/ niet mijSfiaan 3a! gebben/ be ganben aan 't fain* robben te flaan. f&eel min 3a! 't be j^eberi fcugtfcge b^oumen / bit bjo mat befcgaafber toaeen / migfiaan gebben tfti 't bïrjbt uot Ta- cirus bat be bellen ban be totlbe en tamme bte* ren/baar toe 300 eben ban gewonen gebben/ alleenlp be tyagt ber maniuiben ψ gemeefï. $&eer anbere bingen tooien gier en baar/
en 00 fommige ^cgnjberg/ ban be jeben ber « Vide Willichium f N'
• L*. 1. cap.„, |
||||
|
116
|
||||||||||||||
|
ορ
|
||||||||||||||
|
■'■Χ
|
||||||||||||||
|
<Stant§gë&t* gébonDenψ Die men nou? belóij*
φη $ai öat op öe G#eöedanber$ / en m ?t bg* ^onber o|* öe ^eenmen / gspafl bonnen ϊ®Φ $en &b (φφ Bonip ρ Meia Dat De #ugte fcj)er$ Α n#t ömme bwiD|&eit getreeöen eri mannen gebjo?ben / jirö met $km robbert of metbalïenban booraen bebebten. ·3Μ nut* gen fommsge Sniffen/ of &apiaiiöer£/ of 3uïn flag ban^antftï)£i$/ geöaan fjebben: ei| tiocï) 30HU) iH'er 3eer aan ttóftfeien maar öat 6e geèntoen / De %aïïanöet$ / De eelöerfêjjen^ te 0mapm$ / m$ ydk$ geöaan ^öuöett gebben/ öat toenfci) tb beineejen te 3ten. :; ^00 jouto men gonberö gebinnben fKuinett'
optellen / Die bn boo^beeïö bg öe onöe jf><mif* feii / bn De IföanDaaïen / bn atiDere ^nntfejjergf t*n 3taatig gegaan gebben/ m ei?entóei bgonje janösaaten onbebenD 3|angemeeff ^άίφφ Procopius π bat be fyon&en ban be^antfc|er$/ omtrent be <&a%tt tooobenbe Jaare mannen met begeerben te btierïeèbeiii maai* Dat 3e/ 30 ra$a$öe man£ Den géefi gegeeben gaööen/ #e% 3ëlben gingen bergangen / of «1 't buur fp jongen; of öe ponjaard in gaare bo$enfia* «én. Cii?t i$ De bjaarjjeit öat 'er in öegmeeb? ftïytr Itifïonen 3eïf£ ban een lioninginrie ge? fpioben m$ V Die na Deöoaöban: haaren mau Afmundus niet langer miiöe ïeeben -, maar om ftem 3elf^ in'59« graf ge3eïfc§ap te goutien'-y fjaarë toebïugt tot bebaggenant ^irfcfjijnt toeDerom niet 3eer op be^eetitocn te paffe». iS^itmecb tb Öaarom aan; om bat^eigersr
bergen in fbmmige 3aafteh ^eiöitus ftégt$ 2l4im** ïgfffcft ·ν-Γ<*ί;(ί;(ϊί<?: V-i-»- i;Ol qi fff
ρ Lib. ?. «ap. 1* ■ ■ ij Vide Hackenbergi German. Ittedi tlifi. ft
|
||||||||||||||
|
«· ' *
|
||||||||||||||
|
τ ^tejoh. Magnuslib. ι, c, ie, ö t!
|
||||||||||||||
|
U£fc»
|
||||||||||||||
|
Oudheden v$t Zeeland. %%%
; en pat fis» 't gene Tacitus in %
êi#qm?ii ban fee ®u$tft$tt§ $e#t 1 in 't ög* 3onuer öen ^nttoen toepafï ^oe betre iaat bit gaat/ en be ^eentoen ö£ 5eöen ban öè §et récgte öefejjeié baat? ban uetbmï <ên
baavom taii ife iod öeftemien bat flet 00110 iTt n^t Tacitus aaiÏ0eto0en en onje ianö3aaten toe0epafi Jjeö/ infgeïp^ met een setee be* pa{ft!0e/ en sonber eeejjt te foeeten ijoe bert» Dat {jet gaat/ móet aangenomen bmjben. |
|||||||||||||||||||||
|
,i>**j,*<i
|
|||||||||||||||||||||
|
$. XIÏ.
|
|||||||||||||||||||||
|
,J|. 4,
|
|||||||||||||||||||||
|
Of het afgoden beeld * dat S. Willebrordus
* in Η ey land Wakheren aan flukken brak,
het Bkeld van Mercurius is gewèefl-, by
l^elke gelegendheit veele hyzonderheden >
, omtrent de afgoden der Germaanen en
CM^nYmehel^ert worden,
j&at Set fteeïÖ &*« Merqurius bppj &. Wil-
lebrordus <h *t efllanö 3$aïegeren aan ffrift&eii gefeoten fcterb / ig ijet peggen ban Beka, ban Mejis Stoke, en ban meer anöere J>efj$ber|L ftter nebeng be bjoo^en ban Meü$ Scoke: |
|||||||||||||||||||||
|
i ii u
|
|||||||||||||||||||||
|
1
|
|||||||||||||||||||||
|
T<H Weft-Ka^llen , (Jaar» fr^ quana
|
*
|
||||||||||||||||||||
|
■ En ji^nbe^eridie ^rnara,. :(]; |, <·■-,
Merciiripie.,; oyer eenen Go^ ·
UüPbïibeekje éJqqt ons, Heercn gejjptbrakhy... <&? ött tarnt fepiwmentfp bber een met
iFWten ban -Facies, ba* be 3&iBtfc§er|
»ct ajijfe & ^Pömeen^onb?re ?ere beioe^
5en
|
|||||||||||||||||||||
|
ï.iS ^Inleiding op de
5cn aan Mercurius} 309 betre bat 3g f^w 008
tninfcgen offerben. jnaar■■* Bucheims ftan 'er qttalpm ballen Dat'3e Mercurius, ben<0obt öer «oopiuibën / ber toelfprenenbljeit / en ber bieben / 3uine offerïjanüen $ouben oagebraa* gen p^bénd ^00 eenen <$obt/ meent §n / jjafïen juïlte öiöebtofltrl niet. <iln baarom 30M0 Ögwl eer geïoobeil batTaatus, aifin betaaleh oe3ebcn ber<eermaanen niet genoeg etbaren/ 3icft ojp be gemelbe piaat^ bergje* pm leeft. ïfg jjouöt get booj foaarfefjpelij* lier bat be $>ιψ(φν$ pnne <0oben een Iloogbuntfcgen naam gegeeben ïjeb&enj en 300 b^oeg geen Itennfë gcjjab fjebben ban be <0o* ben bet domeinen, gitfti 3eggen itoomt einbe* ïp baai· ojwigt / bat be <0obt / bim be <tf$ermaaii uen boo; 3obaanige ö!oebtoffer$ eeren of ber* 3oenen ioiïben / £>ρ fien ben naam ijeeft ge* bjaagen ban Heerman, bat $ be <0obt ber gdrlegeren. <£n bee3è Heerman toa£ eigent* lp Mars, bie «e&erlp be<0obtban be ïeger$ toa$/ en booi ïjet offeren ban menfeïjen be* tycebigt tóierü* Mercurius, W\ Xyg 3eggen/ ioa^ geen bloebgierige<0obti maar Jjielb meer fcan gelb en gocb. Boxhomiusi bie bit geboe* ien ban Bucheiius ooft bermeïbt / en j)et niet ban be ftanb fegijne te toifóen/ boegt'er noeij ren gi£ftng b? / bie «iet ganfcijelp bertoo^ pen bieut. $an bat tooojb Heerman, 3egt grj/ It&ben be ^ejj$ber£ Hermes gemaant / t toeïn in 't <&;ieftfcfj Mercurius öete&ent. 3^at peggen ban Bucheüus en Böxhorn bil
ifc 300 ji erft met tegenfpreenen; en be^teniiu' Ier noeö / om bat itt 31e bat be IjooggeïeerDe 1. Gi VoOïüs , bte tod op be rol ban be allft* * * In Bck^ Ij?" i De Idoloktf, lib. i,e.j7^ '*'jM
|
|||||
|
^
|
|||||
|
Oudheden van Teeldnd. n$
ftéltevbftc en fe§ranberfïe ^cjfêijbe v$$t$ct raag
tuojben/ ooft baac fyenm fcljgnt te toiürit. De Gerrhaanen, $t$t j)p/ hebben Mercurius Gods*
dienftelijkgevierti of'ten minfte eenGodheit, die zy naar hetZ~ggen van Paulus Diaconus Wo- dan noemden ; en die de Romeinen in hunne taal Mercurius gendemt zouden hebben. Maar of* zy dit met goede reden gedaan hebben, daar twyfel ik aan : want ik zie niets, daar ik uyt beiiuiten kan . dat Wodan by de Germaanera h^t bewind over de geleerdheit , of welfpree* kendheit, ofden koophandel, gehad zoude heb- ben. ï£g toiï ïieber geïooben Dat Wodan, bie δ? öe <®it#tfcï)tv$ gebiert toierb / genomen moetiüo^ben boo^ Mars. jjfèaar/ om nu Ö£ Voifjus te bujben / bat geibt eigentip maar oen afijob Wodan ·, en b/e Wodan 3011*0 naap öe 0ïfjffn0 ban VoiTms fcerfteerbelp 0enomen 3pboo^ Mercurius. i&aaebaarlüit bolgt noeij niet/ öat3eooït mëtMercurius/öeïjalben Wo~ dan en Mars, aangcöeben fytbbeih <ën Vof- fius, 300 jjet fcöpt / Wl bat ooit niet otttftcii* «en: taant ö£ 5t$t njJtbrunnripbat/ 500 a$ Ög be3aa& begrijpt/ fommige J|oogbngtfefjer$ meer toerl$ 5Uilen gemaaut fyebbcn ban Mer- curius, anderen ban Mars. IC! 't gene f)niioc|j boboer jegt / inent maar tot bmijp öat Wo. d^n, öe gemeibe <&obt ber <0ermaanen / een anöere^öbtijtit laa$a$ Mercurius.
<®m ban tot be $ml* te hoornen i al te ftcvïi/
geujit i& jjeö beginnen te seggen / 3a! ift *et* {»ift tegen tnöinben : en ih beften ^at Buche- hus ten eecfien aagten / en 500 menöe getni* snuffen ban be onöe^cfjjnber^ ter 300e mogt ïtcifen/ iuaarfefjgnnjhbe %ictft# opfönfciiüi nötioe firpgeii. j^aar bat Tacitus, 30110** ge* / neeg*
|
||||
|
xjo Inkidtng op de
tio^amwe Benn$ ban begaaften öereermaa*
nen~te jje&ben / 300 loffeïp oenen 3oube 0e fci^eetien jjeooen; en öatfg 'er minöer op ge* Iet 30UÖC jjeÖÜen / aï$ Buchelius en Box hor-
mus öoen/ öatöeoïoet offerzoeter oenb$$$* pftiiien Mars, a\§ ben geIÖ3UCÏJt!gen Mercu-
rius (cifjeenen te boegen / öat ftan nocg in mg «iet èoorne». ;p toiï Taciius niet boojonfeüv baar jjouöein maar ih fïeï gem 300 ligt niet/ öat ift ïjem om eene 3toaar!gï)e!t of troee/ om 300 te fpreenen / t»e 336 30Uöe geeben: en ift geïoof öat in / tot 8ier toe/ öe meefie %w5tt§op mijne sgöe 3a! öeööen. ^00 fcJjöftTacitus ban öat öe<0emtaanen
tene 3onöerlinge achting boo? Mercurius jfjao* öen / en gem ter eere menfeïjen fïagteöen, ®t ΙϋβηΡΓΦΡ^Melis Sroke fcÖ?ijft Öat Mer-
curius in 't eijïanö HMcgertn goö^öienfïeïp » töierö gebiert/J Beka, om beeïe anöere^efeij? terg booj bg *· Saan / f<*#fr Öet 3«ïfiie. /■
^e tegenwerpingen/ötmftt ntg/beijoojöen ai to te Memmen / ja boïftomentlp öoo? te paan; om tegen 300 beeïe en 300 bermaaröc ^eferjber^ tn te ïeggen. #at meer $■/ Klaas Kolyn, öieonïan^booj
öen öag ge&ooraen i$ / en on£ in beeïe 3aa? nen ban on^ ^aöerïanö te rerïjt itan ïjeïpen / fpreent eben eett$ aï# Melis Stokc. <2^e ieeser 3aï ijet toaarfeïjgneïp üeftï ngt 39η eigen mono ) toiïïen gooren/ c* In dat kerftelike gelovc
Als hun Gode van bove Gcpreket van Sint Wilhboert Ti (ww») Pippyn aJfe hi hoert < P. 2 f?.
|
||||||
|
Zant
|
||||||
|
Oudheden vaït Zeeland» ijt
2/ant in borenes ons Héren
Seshondert en negentien viere, Ti Friefen goede te doen kont Tot te Weskaple hy vont Een godfe Wodin ahbedeh Mcrcu'riofe na heydenfe fceden > Den i brac , ünde terilonr. Wort i fwarelike wont Van ti Mercuriofe wachte Efcér preekte i mit krach té. 3Etaar 3«ïïen Buchelius m Boxhörn fftjt ïtè*
fcfjeia op geeben? en 3e00en Dat Klaas Kolyn
De 5aa^ niet fceter gefcoeeten geeft a$ De m- Dere £ê]j$&ei$: en Dat 3£ 't op Dit fïuft met Sem niet en goiiöem &at laat ζίφ ai seggen: maar sft $ie noelj
niet éenen^efoijberöoo^ Den Dag tomen boö£ De andere ftanti Daar ift'er reeD$ een goeDge* taï feooi "r gemeen 3e0genop0e!ebertöe& «£n foat De opiuerpingen Detreft / Die 33 tegen Mercurius inbrengen / Die3uHen mïffc|ien /ψ* Ηβ onDer Qt$ien 3a! tooien / 30a 5&aar niet eer$ ineegen. jEaarbit 3oièen3p/tnDe5e0etui3eniffetiaii
Klaas Koiyn , rot Jjnn baat fionnea neemen / en tegen Kolyn miffcJjten Doen geiDen/ Datöi* Den af0oD Wodin of Wodan bOO| Mercurius
«eemt j Daar J- G, Voffius 500 beel te0en te
3C00en geeft. Jl^aaU Wodin Of Wodan 351
Mercurius, of gg 3£ Mars, öf HÖCpten atiöe^ re 3öögeiiaamDe goötgeit; lytt fegont tt£t K.
Koiyn te öïpen Dat 3e Wodin , onber Den Jjaam ban Mercurius, aangeöeben geöben. 500 $ 'er Mercurius ebentoeïaangeöeöen/ en * jganfcïje eijfanb &a$ toen ban geboeien Dat ï i 'er
|
||||
|
13a Inleiding op de
'er gecnonDeefeöeiD tt#ïjen Wodin en Mer-
curius getnaaht nonDe tooiben. $o$er toeet ilt niet of De öetogsen ban J. Ge Voflïus , Dat Wodan en Mercurius ttóec 011*
berfc&eibe <0obtïjeben 3ijn / bn ieber een toei
booten ingang 3ttïien binben. ΙΡρ $kn Dat De geenbmi Daar geen ouberfcöeiDe φούφ* hm ban maanten : alle m$t boo?ouber$ jjeb* ben 3e oah booi eenc en De 3elfbe <Êiobt5eit gr^uDen/ toantbe3elfbebag/ bieop3tjnia* tyttftfy gCHOcmt toietD dies Mercurü ; tpierbUl
fik 3&ti£tfcf) genoemt Woensdag, Dat \§/ 300
ai^ Voffiusöet3dfberfiaat/ Wodensdag. &at eenoaartg geboelen ban 0113e boojonber^ / 50*^ berbat'er iemaiib ont iet£ op tescggen gebow Den heeft / ftan in toeberom 300 hgteip niet ter 3gbe fidïen. Hl De reDenering ban v'oflius Boomt öier op ugt/Dat Mercurius, ïjoetoeï een fienbenfcije <0obt / fïegt^ De boDe Der <0oDen toag/ en een mmber<0obt toaé Dan De fcinbe* renbanSatumus. Jöaar Wodan, 3egtöp/$ 3oobeeite3eg0enal^<0aöt/ eii3. ©at 3£ j*1/ temaaï 500; Mercurius, om nu op 3ijn ïtcHscnfcö te ftoeefcen/ toa^ ebentoeï een <0oDt. ©aai4 en boben betogfï ög 3e!f bat Wodan of Wode De3eïf De *0obt ίβ met ben ^giptiffelijen Thoyth ofThoat: De^'uutfefjer^3öommitög/ ¥^ hm be € taeggefmeeten / en een ffl in be plaat? öcéeït jSoo-$.Thout bg gen beranbert in Wote, Dat $ Woran, Wodan i en ban Won
iöenïDeïpgeRomenöet^Uiitfcöetooo^b<0oöi·
:® at iaat tb aitemaal Dooreten/ en 30Ï o# aïlc$ ja 3cggen: maar Voflius ppt mn scïfte recht/ en brengt een pïaat^ b£ lwt<i Eufc" biui* dat die zelfde Thoyth, die by deEgipte-
« i*ra:par, Evang. lib I, c. 9, naaren
|
||||
|
Oudheden van Zeeland. 13 3
naaren Thoyth wierd genoemt , by die van
Alexandrie genoemc vvierd Thoth: 3c welk de Grieken vertaalt hebben Hermes t dat is Mer- curius. %nbim Ötin Wodin , of Woden , of Wodan , ö^elföe itf met Thoth Of Thoyth , 't toeln öooj Votfius 3df öemee3en toojö} eis in*
OiCnThoyt öeseïföe met Hermes of Mercurius
të; 30oöe6öeii o^e &ef);ijbet$ geip/ rtiöct
fpreeftt ban 3eïf$ / öat Mercurius en Wodan
υοΐϋ een en oen 3eïföen afeoö jjejjouöen moet
taojotn. ©aar enöobeiu^öet metganfcïjontoaarfeijtj*
neitjft Dat öe Thoyt oer <#gipteiiaaren/ en öe Thout ban öie ban Kiïeranöroen / öe3eïföe i£ met oen Teutates ban öe «tfSanioi^en. Luca- nus e en /".Laéfonrius fc^ijben ban öen öee5en afgoö Teutates, öat §jj met mendijen öioeö öebteeöigt toierö. ©e brage t£ iuat booj een <0oötj)e!t öat |jn ί£ jgetoeefï. Vofïïus g Jjouöt 'ec bo0£ öat Teutates geen anöere ^oötfleit fcöaué al§ Mercurius ·, en öit öewnfi {$ / met gjoote i»aarfeöpneïpjjeit / unt een jrfaat£ banh Livius} öat 'ee ön 't menme Karthago een g^af gebonöen imerö * 't foein get g^af ban Mercunus Teutates tnierö genoemt, .2% 't Uieubae Karthago ttJlÉTÖ Mercurius Teutates ge;
noemt * in €gipten|jaö jjg öen naam ban Thoyt
of Thout i befioeft men öan bjelonöerfeljeiö te maanen tnffeijen Thout en Teutates ? U&aac om noeö anöeeeöemnsenbooi'teeren
ban Mercurius ontesoenen i menleefï in 't ïe* ben ban j$u» Amandus, en b$ ^Meyerus, öat
'n ooit te «ëent/ en öaaeom fireefijs/ ontaa*
|
||||||||
|
« Lib. 1«
I Beldol. % (,Ct3f«
' Ap, Sarina*,
|
||||||||
|
ƒ Lib* l»c. tx·
h Lib. 26. fc Ad ano» 6; j, / $ ren
|
||||||||
|
>34 Inleiding op de
ren ban Mercurius gcfïaan jjeöben / betoeï&e ·,
naöet befeeeren ban beianb3aaten / aïtemaaiafc gentellen foseröen. <êm geb)$ teben bat Mer- curius in ^iaanberen/ bat naafï aan ^eelanb paalbe I gob$öienfïeIp en jjoogfïatelp g*5 biert i$ getoeefi o* 3f| Mercurius jelterip irt jïMaanberen gebiert / en btnbt men 0110e ge* riiigeniffen bat |g ooft in 3$aïcjjeren naaf! aan IMaanöeren gebiert i§ gebseefï/ 300 fcjjpt'er geen reben om Ut ïmtftt in tfcDjafeï te treden, ^ltgan^ menig %tt$et 3oufco j)et albu$ öegrg^ pen» ^oc& Meyerus, be SSefcfeper ban Amandus ieben /ja be<0entenaar#/ *n flite Vlamingen snlien niiffcQien ai 300 foeimg ge^ fajeeten gebbcn Men bat 3e 300 bieeben/ al$ get ban be Bcmtoen bao^gegeeben toojb. jjEasr 't gesag ban Jui. c^far 3aïïni(fc8ien
toat ijooger gelben * en 300 ïigteip niet af* gefoeeseti tooien $eti£ öeSenb bat^eeïatib/ löetDei ten tijöe ban-Jui.Csfai mifft&ieiialban feurjtfe^e boiiteren betaoonb / ebenfcuel in öe <0aiïïen / of ψ bm <0aïliffcgen bobem / geïe* jgen iua$ S$\ Mercurius ban in be «éauïett gebièrt/ 30Ï men bgt begijnen bat ï$ oo& & Eee ïanb gebiert i$gebjeefi. ^00 3egt ρ Caefar. ban bat be ballen onber alle be <0oben nfo niailb 3ΟΟ gob^bienfïig bierbeil aï$Mercurius:
en ïuj boegt er be reben bg/ bie ögüemnage*
5ien nan tao^betii Ullt be;&cg?per$ fïaa» ^ maifianber/ en geeben/ 3000ÏP 't tnptioo? tlöOttlt / een braeötig Öebigg bOO£ Mercurius,
• 'Hier/óp zien oplcdevcerzeo die pp Gent gemaakt zyΡg<"
tyeeft,. en van-Mtycrits op 't |4ar 668 bygebrag: worden, ffanc Clarititeam 'vtfeyts dixere coloni , trordimi, poputiijm truces colutre Sicambri: MeYCuriaCtefor.) Chrifli facrtvit stm&ndut. ρ Cojnna. De& ea& Ji 6, €beti'
|
||||
|
Oudheden van Zeeland. \ 3 f
<#bentoeï/ ttibten be rebenen ban Bucheiiu*
300 ftjaefjtig en b#ngenb3ijn bat 'er be gerni* gemffen ban 300 beeïe &φ$)&$ booj 3toi^ ten moeten} faril ift ooft gaarne 3brigten/ en mg gebangen geeben. 3|ρ boet feoomament* lp gelben öat Die imeebe bïoebtoffer| Mercur curius, irie be <0obt öer toeifp^eftenb&eit en bet* Roopïmöen wa£/ niet bjeï geboegt 3onöeii geööen» 3ft fnjeeft 300 a$ ift get meen/ öie reben boet 31CÖ nkt guaïp on; en 3onbJ/ in/ bien 'er niet^ in be foeeg en qnam/ b$ mat ingang binben. j&aar / inbim me ooft öö anbere <§cS$ber£ binben bat Mercurius booj Jet offeren ban menfegen gebtert i§ ge* meefï; inbien me noej bojber öem&en fton* nen bat ooft be ontaaren ban Jupiter, ban Apollo, ban Diana, ban öet öïoeb bec ge*» fteelbe menfeïjen gerooftt geööen; 300 öunftt mg bat bie onmerning/ goe fcöoonfcBijnenb öat 3e 50/ ebentoel ban 5eïf$ berbaïlen moet. 3L*at Jupiter en Apoilo on 300 een m&e ge,,, btert 5j>tt gemeefï/ geööenbjg unt Dionyfius q Halicarnaflïeus, 't geen r Eufebius OOft bOOJ
3£ne getntgen$ öebefïigt. ifêeii berjjaait'
bat Ariftomenes fyie Ijonöerö menfegen tef* fenp/ en baar onber Theopompus, ben Φψ nergobt Jupiter geoffert geeft* ï|oe bat Dia- na eerfï in 't ^imfcge Cartarge/ en naber* jjanö te ffiricie / booj get offeren ban men* Γφη gebiert t$ getoeefï/ 3a! be 3£ee3er bg * Servius en J. G. » Voffius öefegjeeben bin* ? Antiq. Rom. ïih. ι. h *
ν Praep. Evang* Iib.4. cap. ié»
s Vide Alex, ab Alex lib. 6. cap» 26* ·*
* In Ulud 1, iEneid» fanguioc placaftis ventos 5c ??rginc
Cxr3· '" ., ui , v De Idplt lib. ι, cap» 3 f, .>- . t, .
/4 &«
|
||||
|
ι%6 Inleiding op de
ben. $anSuurnus, bie booj get offêreu ban
ntnberen ge-eert hriïbe I»ee5en/ en a$ te paagen foa^/ 3a! m nu niet fpjeeften :bat ma$ tm oube Knorrige gobjjeit. Bacchus, bie men 3eggen 5011!» bat Beter nart ïeftneren toijn auj met menfcijen Bïoeb gebienb 3oube mee3en / tóierb ebenmd Bn be fielten boo; gct flapten en opofferen t?an menfegeu gebiert. %a in Sircabielöierben jonge teere b$fïer$aan't ou* taarban Dionyfius, of Bachus, ter boob toe gegeeffelt %n be FterfigegeimeniflTcn fcanwA- poiio, mienbe Bïoebgicrigjjeit al 300 teeimg pafïea$ Mercurius, toierbebentoel een menfclj ter boob geB?agt Cu q\§ Diodoms * Sicu- ïus ftÏMft bat be «S^mben be ra$baabigen/ na tat 3^ 5e bijf jaaren lang in betoaringe ge^ goubenpbben/ aan fïaïten bafï Bonben; en/ om 3e ben <0oben op te offeren / met anberc eerfïelingen op gjootc öoubfïape$ berbjan* ben ; ban geeft ijj? te nennen bat be anbere <föobm/ 300 foei &l§ Mars, met 300 een on* menfcörïpijeit gebienb maren, ga bie bnj3e en gofberticre Paiias, bie $atroneffe en «00^ bin bermeteiifciiappen/ begeerbe te Saobieea y boo? ïjet offeren tian een reine maagb gebiert en betaeeöigt te tuo^bcn. daarom tot Mercurius $t\f te noemen*
Tenuitianus CftMJfit ugtbmftueïp bat boï? tonffene uüben % be <i5alien/ Mercurius ter f ere/ pleegen géfïagt te mojben. A^atbe^afr feu of <0auloi5en bee3c getooonte Dabben/ en Mercunus Dooj tyt offerenbanmenfcöenjiïagi' w Vide Alix ab Alty. ibicU
'' s* Ap· 'Vqflïuni ioto citatq, y Al.x· ab Aicx. ut fuj>ra. |
||||
|
Oudheden van Zeeland. 137
ten te bieren / flaat ooit bg Minucms* Felix te
kt$€ïl. Teutathes, bfiwlfa bOÏgJ>n$jjetfcï)#
ben ban 0 Lucanus en c Laétamius 500toe! al$
Hefus en Tarancs , ban E|C <βαηΪ0ί3«1 bOOJ
menfcfjen bïoe$ moefïbefyebigt tooien/ iuas$
boigei$ [. G. Voffius be3elföe <®οφ& niet Merpurius.
ii&eer behoef in niet ober öoop te Jjaaïen /
om te toonen bat Mercurius, en öe sachtmQc* bigfïen oer <©3oen/ a$JuPiter, Αροΐΐο,Ραΐ- las, met meiifr&ni bioeb gebiena φι gemeeff Mat öe anbere opmerping belangt/ te foee*
ten bat be 3Tngtfc6et£ 300 bjoeg geen hennrê 3onben geïjab jjeüben aan be <0aben bcr fög* meincn i en bat 3e bie nemi$ eerfï 3onbrn ge* «reegen ïjebben/ toen 3e be legers bcr mimi* nen bolgben; bie opioerpmg/ 3Γ0 ia/ fcftijtiij ook met genoeg booj te fïaan > en té booj renigen ban be reeb£ ingebjagte betonden al eemgjtn^ foeberïegc. j&aar fam wik m b er noej) foei een tooojfi of ttoee in 't bn* 3onbee ban 3eggen. 0ooj eerfi boomt het nm 3ccr mifFelp en onmaarfefiijnelp boo* bat 300 beftige ^cï)$ber£/ ban be «fcoben oer puptfeö^ of «Sermaanen feeeifenbe / en be3ciben om 300 te fpjeeben met ünnnenaa* men en toenaamen noemenbe/ aitemaaï in be tegte naamen ban ük <&a1mi gebmaaït 301* octi öebben, jieti moet/ tn bet beroo^beelen jan goebe &φφΜ§/ niet af te boojbarig te gg* gaan: men jjeeft mhOf en 3eer bib* w öebonbenbat3e gelp öaaöen; baar 3e/ h?/^ootfieongeiijn ban be mereïb mbeiu w / befeönïbigt en a$ ugtgejouwt toierbett |
||||||||
|
* £ib, i, cap,ir,
|
||||||||
|
f£en
|
||||||||
|
ι $8 Inleiding op de
film ttotcbt Boomt fjct mn torn miffeïp booj
bat 3Ul&e ^>φ$οη§/ οίε op aïie£ eüen op* ïettenb 3ijn / en be tooojben bit 3e 3itlien fcölö^^n êerfi a\§ in tm goubfcjjaaltμ meegen / |ie naamen ban be <Pugtfcöe / OB»allifc&e en anbere <0aöen 500 bïafc ngt sonber eenige ga* peeinge / 3Qiioer ben %tt$tt tm$ te maar* fcjjmitoeii / souben opgegeeben gebben in De aatïinfclje taai ·, inbim bt <&untfcget$ nogt ban juine <0oöen gaöben gooren fp^eeben. Tacitus, b» boo$eeïb / gab ben 3£ee3er ten minfïen móeten foaarfegoutoen bat bt Heer- man ban bt ®ugtfcger£ in aïïe$ ober een $uam ttiet ben Mars ban bt domeinen en^ie* tien·, etiö t gggem/ om bïe reben/ een Sa* tgnfege beitaamitig gaf <©an ma$ alle bub* be^inniggdt tueg : bat ïjab gem maar een j tooo^b te ïiöfïen. Φχη bat Puifan, een <0obt* hm ber ^neefen / een g^oote obereenbomfle geeft tmt öe <i5obïnne Cybele ; baarom 3al Kircherus niet fcg$ben bat Cybele Dg bt fèfo
tieefen ge-eert en aangebeben too^b. %ρ
ftï$0td alieenïp bat bt geleerben/ bit toat tneer aï£9[an ttaeman frggnen te meeten/ 3icg ber3eberb gouben bat bt Puiian ber jik neefen eene en be5elfbe <0obtgeit i$ met bt tnoeber alïer €>oben; foeïbe moeber ber <&oben fig bt €giptenaaren onber ben naam ban Ifis, ö« be fielten onber ben naam ban Cybele toierb gewert- <g£n toaarom souben bt <&ermaanen / eer
bat 3e bienfï onber be domeinen genomen ïjafr ben/ en fcoo^ ben tgb ban Tacitus, geen ben* m§ gegab gebben aan bt #oraeinfege <0oben. fPg geöben ge3ien goe bat bt «Btyetai töt in 'd Chio.illiiftr,pam j» cap, z»
bc
.,
1
|
||||
|
Oudheden van Zeeland. 135}
De <0atiïen/ ja tot in ©ugtglanb/ Iwapmmv
feïjap geö^eeben/ en. ten minfïrn ire 3eeftufïrii beseeten lebben: i§ §tt niet toeï te Denben, bat ^e gun toangeïoof /enjjet bieren ban gun* ne «éeöen/ baar 300 toeï suilen ingeboert ijeb* ben a$ gnnne toaaren l $&m toeet goe Dat. iebee boSït op 3gnt'<0aben pïagt te stoet? sen > en goe bat De nietten/ op Jet. fïuft ban 3tilit stoetjen/ toeï boo^aait mogten fïaatr. 2% gebben boben ugt Tacitus geiten jjoe Dat {jet bttlb m jjet bieren ban 16? in <0ermanje Mn buiten / en Dooi tyeembelmgen/ ingeboert ί$* Dionyfius e Halicarnaiïkus getuigt OOh Dat
hc<&tltm/ Daar.De <0ermaanen onDer beg^ee*
pm toserben / Saturnus boo^ een <0oDt|eit lieiben. <&at De 2$oJjeemer£i/ aï$ 5e nocg in De btïifïerni jfe De£ ^eiDenDom^ saten/ aan Ju- picer, Mars,Beiiona, en Plutoeenene3elp!ag< ten te Offeren/ Dipt Ugt Cofmas f Pragenfis*:
SaxogGrammaticusen Johannes^ Magnus bet?5 ttllm tm§ beel ban De 8amer$ ban Jupicer
(Maiiisjoviaies) Die bg De Reenen en^toee* Den m jjooge aegtinge toaren, i|et i$ ebentoel toaar Dat De ^ugtfcger$
00b <&u$tfcl)t naamen aan De «iBtoben gegee* ben ïjebben. m% Hebben boben getoont Dat Mercurius op 3pn ^ugtfcgi genoemt toierb Wbdan Of Wodin: Jupiter toa| DOO#jaan$ btfi
benD onDer Den naam ban Thor.
Tacitus i bergaalt ergen^ goe Dat Caftor en
Pollux bgbej^ajjartoaïen/ een boln ban φοοα/ b»£t$anb/ gebiert toierben: maar ög 5oegt «KAutiq. Rom. Iib, i.
ƒ lr> Chronico üohem.
g Lib, ij; b Lib*i. cap. iu
». De Gerin.
'er
|
|||||
|
·.
|
|||||
|
140 Inleiding op de
'eraanffonbg bgbat {jet naar be itgtfeggfog &«
domeinen Caitor en Pollux maren, ^ooljab* benbie^obcn ban onberenaamenbnbe3£im> fcftergof#ermaanen: en't ma£ maar &et ge* boelen brn be domeinen/ batljet geenanbere <0obentuarena$ Caftor en Pollux. €>at30Ube/ 300 berre / eenig flut aan 't anber geboelen fcïninenteaeeben: be fcomemen/ 3aimen3eg* gen/ nonnen baar in gemifï Sebben> ja J.G. ^ Voffius tö 'et* ftragtig boo^ bat bit een ber* fteerbe bebatting/ en eenrai^berfianb / ban be domeinen toa$. 3&en 3al nocl) bojber tyiiv gen / en 3eggen ? Rebben 35 baar in m$geraff j 3η nonnen $tcö ooft omtrent be anbere <0oben bergnl htbhm <Pat be ^ugtfeger^ ooft ^ujatfcge naamen
aan fiuntie <6oben gegeeben/ öeb tft reeb£ toe* geffaam ^at oc ttoce <^ooc"/ ÖP De #aÖ^
hjalen aangebeben/ Caitor en Pollux toaren/ burftTacitusiïiet blaft ugt be^efteren: 't ma* ren Caftor en Pollux, bolgen^ be uitlegging en be bebatting ber töomeineiu ü^it $ alle^ maar: maar bie 3elfbe Tacitus, bie gier 30a oimiatig ftaeent/ en niet blaft unt burft fpjee* Hmi bie burft onbefcij?oomb en blaft ugt 3eg* aen bat Mercurius bg be<©ermaanen of i|oog* buptfefter^ boben alle be <0oben gebtert en aangebeben toierb. «Ben teften/ 300 aï£ Jet «er toaarfcfnjnenjft i«l bat S? 't ban Mercu- ïius 3efterlp gemeeten geeft/ ban Caftor en Pollux niet. €n W maarfcïujneinftSeit 1$ &*$ temooterr om batbe ®untfcf)ergi/ gelp be* foecsen \ff ftennig aan be ftoraeinfeïje <Bobtn rtenab lebben om batMercurius tn be<0aUien ooh eben öoogjïateujft gebiert i$ gemeefï; om b N bat
|
|||
|
Oudheden van Zeeland, 141
bat be ®ugtfc§a# ooft gobbeujfte eer betoee* 5en jjebbeil aait Mars, Ju pi ter , Saturnus,
ens.
<£n/ be 3ÖÖ& op φ fcïjcvpfie genomen/
be eerfïe mgtffytv$ öabben ai ban geen Ju- piter, Mars, en Mercunus getoeeteOj en &£
domeinen ijabben be naamen baii Ijtmne <0o*
tm aan be <&oben ban öe ©u#tfel)er$ ög gif; fïnge gegeeben * ja/ om noeö berber te gaan/ 5i? Öaböen baar in gemïfï} be 3aaft / mat bie ban H^aleïjeren aangaat/ 5a! op get 3eïfbe ugtftoomen. 3^e ^ugtfrljerg;/ bte met be &a* meinenonbeeJuliusCxiar, Auguüi», enan* bere fóei5er£ in een gebnurigen bo^ïog maren / jjebben 3efteeïijft öonber* nuborlen gehaö om &enn$ ban be paften/ ten fïaat/ ben <0ab& bienfï/ jjet gemeene befï ber ftomeóitn te ftm* gen. goo jjebben 35 be domeinen ban hoo* ten 3eggen bat be Thor ban be ©itófefidS ieselfbe gobïjeit tóa£ met Jupiter, waan met Mercunus, en^ ®at 3uïïen 3g eenbou* big gelooft en aangenomen öeöben: tuant ftab* ben 3g 't niet gelooft en aangenomen / bar 30^ be ορ Tacitus aangemerftt fïaaii: en fto 3oum t met 3nïne ber5enertmjemet gefefi^eeben ftefc ben bat 3e bie ftamemfejjc <0aben met snifte pïegtigöeit bierbetu <ön btt^ ίβ 't öeel maar* fctmneujii bat 3e bie ftomemfrïje <0aben/ bie 3e met 3nïft een pjacjt en fïaa^ie ober ai m bierb en aangcbcöen 3agen / 5elfg onoer oe ftomtinfrjp benaemingen fjeb&en beginnen acn te roepen «©atfcötjnt baar tmtte bipen/bat bgboo^beeïb/ Mercunus, geujnöemee3eu iat bj? benamingen en in Jfêaïrljeren amqebt* 8»"J J?'' Oötlilsfi^^«0Oöinne0ebicrtajierb
«£ oe 0*rmaanen * bat Hercules a^eengobt* &eft
|
||||
|
ι φ, Inleiding èp êe
geit ge feêétn>ïetiïinTtepïanii^a!cSet?én: iaae
weti 3ijn eigen naam op een gében&fïeeii ge* bonöen geeft \ batennBnefïanö/ tergebat* muffe ban Hercules, ftolominen of $ttilrn^p; gerecht toaeen* I^iffcpn soul» iemanb gsèr een anbereop*
tepmgtoslienmbrengen / Öèfoelhe ten eerden aaiden *t meefï ban allen 0§ïiV0xït$u$ te jlaan > ja menig %msttft^tvai$mmtt}ttk^tf
ip3öubé böö^oomea w$ Sebta on$ batt't ge3ag ban Saxo Gramrnaticus , bUti Jóhannës
Magnus,en bananbete$>t§$gWt§UUmt,ϋηι
te toönen öat Jupiter en anbere ïïömemfcije €>oben bg be %oogbii£tfci)ei$ en Jlöï$>'fc9e bolbèeen bekenb en aangeroepen 39η gebjeefL jj&aar Die jcïföè &il}$Mx§ < getuigen / en fcjjtjnen 'et be maatijéit aan te peggen/ bat bg bOO^Öeeïb Thor en Othyn of Wodin$ΰάβ(φ
menfcöen en garttoe tdberiaae^ sijn gebïe^ï /
öiebooi bnibeïarg en sbjartêïmnfïbeménfeöén begoocljeit en gobbeïpë eer beunreegen %m ben» jfeacen 't geboorêné j^pó^mannen en w becaarg / 300 3a! men benitén / poe Bart men beri eenen büöj Jupiter bert attberertbooj Marsaan' ge5ien Jjebben. J&en tont maat bat 5e gebouw een en gioot gemaaat mam* -, men 3èg 3e bg pnïeben/ en men fpcanje; en 30 maren ban aber tot abeetoe beïtettb. &a& jouto men 300* gen bat be naamen ban Jupiter, Mars, Mer- curius, ben $oo2bfeI)e iEtobtiï/ óf ïiebee tP benaar$ / tm onrecht en ügt onttunbe tütgv pafï 3ijn getoecfï. fier op gefii ift eèefïelp bit te antmoojben ? / Saxo Giamm, Hb, 6. Hift, Dan. & Joh. Maga hift. Suer.
fit*, i. cup. 10. 1: b#
|
||||
|
Oudheden van Zeeland. 14 3.
bat ffeese opiöerjpin0 / 3e 3? |oo Sracötig eit
noeö nraeötiger Of men geböen toiï/ aï 30a beel tegen Bucheliu* gelbta$ tegen lotgemeen geboelen, U^ant bolgeng! gemelbe reöeneerm* öe 3onto Mars gier 300 foeintg te #a$ ftonnen fioomen/ en onbe oube^ugtfcöer^ fcootoei* mg beïtenb 3tjn getoeefï/ a$ Mcrcurius. Jl&aar bat neemt besfoarigöeitebenhjelniet
m$/ öoe batbe^ugtfcQer^Jupiter, Mer- cunus, Mars, en bat ganfelje geö^oe&sel ban afgoben/ ge&ent en gebiertRönnenfteöuenon* bee be naamen ban Thor, Wodan, Othyn en3. jjfèen 3onfo'er bit anttooojb nonnen 00 geeben; bat be oubfïe ^ngtfcgeeg/ bie be ge* meibe afgoben Thor, Wodin, ens eeefïben* Ben beginnen te bieren/ beseïben toeïgeitent/ ja mitn en gef&ofcen ïjebbtn ,· maar bat be nakomelingen ban bie onbfïe ^nptfcfierö Boe ïanger goe minber ban be afnomfïe / en geboorteplaats/ Jjnnner <0oben sefotcten Jjeböen. ^n goojben 't tem en 't andere ban Ömine foonberbaaben berteïïen / en t^at toag Öet aï/ bat 30 'er ban taifïem j&en foeetöafr be dienen enftomeinen 3eïf/ bie 300 beeige* leeeber en gefcjjaafber toaren/ ban beete 3aa* Ren aangaanbe ïjunne goben met geen sener* geit toifïen te fipreenen. Φι ouê öeefc mm me tooefïe en onerbaren bolneren ïigteïtift nonnen ion^ maanen bat beoBtoben/ bie 3e om oer ben naam ban Thor en Wodan bierben/ «loer baab geen anbereeoben toaren afê Tupi- *er en Mercurius. v
jCen ttoeebe/inbien eenige^ngtfcte Mn?
«e <0oben al booj tnïanöfeöe <&a*m matten aangeven öeö&en / of ön oberieberinge bce* fiaan mogten öe&öen/ &at & ön boo^celb in titoe^
|
||||
|
144 Inleiding op dê
^taebert of in <0otlanb grbooren foarett/' bit
nonnen 31c]) ïigtelp ingebeeïbt jjebbeη bat bit <0oben/ baat be domeinen 300 bed opljefp ban maaïiten / in ^canbinanic gebooren en opgeboebt toaren. €11 bit moetboo? geen loffe giffinge of boo^ een toiïö 3eggen aange3ien tooien: öe <0otten/ $oa'al#m Dmn* Abla- vius, en fordancs getuigen/ 3toet$en baar ge* toelbig op / en seinen 't bounonbtg/bat be my ïog^gob Mars, öicii5p on öe &;iebtn in 311!« een aansien bonben/ tu't ianb bei*€>otten ge- booren too& Sfhöeb ai lang genoeg bod^ Mereurtus ge*
pleit: maat/ ut bat in gier ban fcïjeiöe/ ïjeö in noeïj iet$ ban Die tobergoöen te 5eggen·, toaar tint bïijïtcn 3a! ïjoe bat be oube ^iigt* feljft^ / of ten minfftn be Reenen en be^toee; ben/ 3icg ban bk goocfjeïaaré en beb#eger$ lieten berieiben: en fyoe gocUoop en gemald fteïp bat be gobbeïpe eer bg bat toorfïe boïft te bernrijgen toaè, 3^it noomt in be $5ν(φ& bing ban be geeutofeïje eglanben niet tene* tnaai tt onpa^. ®e ^celanber^ /f bdoj 300 bed al 3e <&i^tfcljft$ ban afnömtte 3tjn/ toa* ren ban een en't 3elföe bolft metbe <&u$u fcgerg/ $oo#üeget$/ Reenen en^ioeeöen: 3g fp^afcen ban oub£ eene taal/ m$ 0oq,j eerft biubt men δρ be gemeibe ^>cf)njber$/ öeljalten Thor, Oshyn* Friggn, nocö beeïe <0oben bermribi Die boö? ör^eïfiie ftonfïena* rgen / en fïmune fïreenen / tot bic ïjoogfie trap ban rere opgcnïouimen toaren. jjaaor 't geen get aarötgfi ban allen ψ en
b^ lüugtig fcijijnt te luibcn/ bic <0oöen ftop ten niaïhanöer boo^ een tijb of boo^ altijb af> m Apu*l Job. Magn. lib, ι, cap. s>,
jetten*
|
||||
|
Oudheden van Teeland* t^f
petten t en ban foa$ 'tv biftmifê al beei aait
baft/ osn boeber in't getal Der <Ü5oöen te βοο* men. <Pe <ü5obcn ban be botten / 300 ai$ Die ^cfeper^ beitelfón/ gaöben een ojoafè gemeeiifrfjap met be<0oben Me önByzanrium, baar nu itonfiantinapofen fïaat / gebfert ett booj <öSoben gefjouben iöierben. 2$ant be23g* 3antgnfcöe<0o&en/ a$ 3e tmfïen bat be<2B»3t* ttffcöe €*oben fjunne opperöiaariiiggeit booj eeiüge eubeïbaab be$mbelt gabbeii/ gabben be magt om bit niet alleen af te setten / maar ooit om (jen get ianb te omleggen / en naar ïjun goebbunfeenteflraffen, <£nbit geboetisg/bofc gei$ bit ^cg?per$/biïfb)!i$ en met be ugterfïc firenggeit in 't toern gefïeït Mant 35» tyee^beit bat be onbengb en befcgemtergen ban b?e öap» terb-gobenom 300 te f&ee&en/ gen ooft geeii goeb 3oube boen: en bat gumie gobbeïpgeic oor baar boo^ 30iibe Igbejt. <Pocg bit firaf ma£ aïtgb niet boo$ 't ganfcge ieben; fommigett moefïen een/ tmee/of bde maanben/of anbereit 300 beele jaaren/ of langer/ ban be gemaan* be <0obt6eit berfïeenen bigben jftaar fom* migen ban bie afg^ettea&abenmocflenonberi* ft#gen / bJïïben 3» niet ban gonger m kwtu mee bergaan / be ftofi op een fïegte en oneer* ïijlte mg3e 3oenen: en bat ma$ ban een g^oot öeïetommeber in 't maarbigegeuootfefjapbee <Ö5oben te öoomen. <©oeg bat belet foa$ bik* iöi$ nocg te boben te Zoomen: ban mifïenbse efgesette <$»oben be<$ppergoben bao? gebïeg/ °f öoo^giootegebienfiirröeben/ biï\M$ nacQ te bmmen. €n / al$ bat al niet 0m$m Mbt/ ban gaöben $% bit oppergoben begane «en maar te bullen. 3(a / goe 31? rufliger in tgeeben toareii/ Jjoe 3» toeberom m ïp& Ê w
|
||||
|
*4<S Inleiding op ét
get $taat$ onbee bit gefcoaanbe <0oben bet*
Recegen*
<$n boïsen^ be opmedunge ban Johannes
Magnus moet get niemanb bjonïiec geeben/ bat get$oorbfcge boln 3icg öooe bat gefpug^ban goben 5oöaatiig bg be ooeen ïiet kibm ·, baat be <ii*gij>tenaarcn/ be^iefcen/ en be éomei* tien / bie 300 bed to^et en befegaaf bee toa* ren/ beel onbengenbermenfegen/ aï$ Juniter, Mars, Venus, $A§oBobenaangeöebengebbem §. XIII.
Van eenige andere afgoden, die by de Zeeuwen^
en in 't algemeen by de Duytfchers en
Noordfche volkeren , geviert z,yn
geweeft.
<®at be %on ban be ottbè ^ngtfcget^ $m
feefïeïp gebiect $getoeefï / t$ binten gefegiï; en Jul. « Ciefar fcö^ijft bm'bélp / bat 3e be Zon, Vulcanus, en de Maan, als Goden eer-
den. . jfiaar 't gene gg *ee bg boegt / bat 3e geen anbeee <&oben nenben/ al^ bie 3e met bc oogen 3ien ftonben/ en bat 3e ban geen anbere <0oben/ a\§ ban be ^ott / &ulcanu$ / en öe jj&eatt/ oit gabben gooren (^reenen / baar in fcSönt gg 3efccdp ongelp te gebben ; en gp too^b op bat fïnïs met goebe rebenen tegen geloften. |laar log 3nIIen bm %tt$tt niet üggottben met bat 3eggen te toebedeggen: gel gene ton reeb^ ge3egt gebben / en nocg3eggen Sullen/ 3a! genoeg #jn' om ben&eè3er een atv fcer begrip te boen gebben. ^m ban tot be ^on te fteeren/ be paffen/ * De bello gift,' lib, tf,
baat
|
|||
|
Oudheden van Zeeland* 147
baar bt gemtom boo; ten gotb gebttïtt n$t
gefloten $n / maaftteti ögsonberip ïjim toern ban bc Éon tt bitven. 3C$ 5e in %tU tanjt aangenoomen toaeen / en boot ben üo* mug aföaar obee gunnen 4l5oö$bseniï onbet* fyaagt hjierben / gaben 3e tot antbwb: b Zoo .'ernaar onzen Godsdienftgevraagt word; zoo
weet dat wy, volgens de gewoonte onzer voor- vaderen, de Zon aanbidden. <fl*n/ itlbftnmen CJP ijet peggen ban Trenicus c fïaat mag maa*
firn / $ 'er tt ^aitbeib een öeeib ban öe Eonge* bitvt geioeefï; 't toeïïf baar 0002Jul, Ca (ar op* gereegt &a^ 5 en tot be tnben ban Karei den Groorcn tm geeffc geflaan. ©ft becïb fïiMer* öe in 't ronbe ban branbenbe faniiefé ; en Jet goofb ötó^ronbom met ölmKenbefïraaïen&e* jet Sfn gfoeben / ^ao^bje^en / en bit nou* brgefoefïen/ foierb be^011 !i$gelp$met0200* teofegtiggeit gebleet: en bee$e eeröiebijgeit bwt öie goofb fferre toa^ 300 Diep in 't gemaeöban öie bolnereh ingetyu&t: bat 55/ el^i je nu ban een geedpee liegt / te bieeten ban 't ^.^banjÉ|%i t€&$ifim geloof/ be* fegeenen ioierbenΤ be opgaanbe Éon <* eben* tod norg langen tob aangeöeben geöben, go& efê 5e be gton 3agen opftoomen; bieten 30 op Sunne ftnien / en öeöanftten gaar boo^ get liegt/ be bjarmte/ en be bozere tueïbaaben / öie^öoo^getopSoomenbanbe ^on genooten, ©at be jjBaan ög be <Puntfeget$ ooit booj een <®obinne gegmtöen foierö / geeft geen Be* bigban noobe: en b$ geb&en get eeeb^ tigt Jui. CiEfar oer/ïaan. $an bm naam ban * Wciner. Rolcvins de fitu Weftph. 1, r. c 6»
c Exeaet, Gcrm. apud Machcnbcrg diflètt, 8. i Ökws Mjgn, Rer, Gotfcu )i>. j\ c, 2-, κ ζ mm
|
||||
|
i48 Inleiding op de
maandag / bie ooft tot een betogg ftan (Treft*
nen/ toüsft nu xiktfpmhm·, anberengeöüeii bat ten oberbïoeb gebaan, <®oft ïeejï menbg « BecU batbeCngdfeJjen/ een^arifcö bolft/ a\§ 5e in Sfoitanje aangenomen fcoaren / Jun* tte <0ooinEoftra baar feefïeïp plagten teuten ?en. ï|n borgt 'er bnbat 3c be niaanb fSnnï / . naar be gemeïbe <ö5odin / Eoftarmonath ge* noemt gabben: en bat Eoftarmonath bn 3ijnen tpb 300 bed te 3eggen toa$ aï$ be $aafcïj* inaanb* lier ugt befïuitenbe /^cö$ber$dat Ëofthar, ofanber^EftharofOithar, be5df»
be <0öötpt taa^ met be|&aam 3jft ïjebbaar
niet tegen; en fcoeet 'er ooft niet tegen te 3eg* gen ; maar ban 3aï be maan een bnbbeïöeu naam bjo be paffen geïjad fjebben : toant bat 3e ooft beftenb ina^ onber t^m naam ban De |&aan/ bïpt unt beu naam ban maandag, $oïgen| fommige & &%φη$ 30»*» 'ttWi
®m§ teSunenfmrg een ftofMpe en nracïjtige f£ew»eï ban be J&aan gefïaan ïjebben : ja / 500 al§ 3η boo^geeben / 3onto JUinenbnrg aU bu$ genaamb 5p gcitfeeff^foan Luna , bat i$ be |&aan. Sunenöurg bia^ ooft in 't oubc ïanb berpaffen gelegen/ be^eeutoen 3P on* ber be ^eberfaffén begreepen: <&u£niagmen' uot Öet bieren ban be iHaatt/ bat bn be 2^ ben - faflen 300 geb^unftelp hsa§ / tod niet eem'ge toaarfcgötwipljeic befïuiteu / bat U ^eentoen bie getuaanoe <0oot§eit ooft niet ow gebsecb geïaaten ïjeöben. Φο& foü ift todgp ïooben bat be %znft&m / en be nabuur bolftcren / ooft niet b$ 3p getoeefi ban ca» * De ratione tempor, o i\,
ƒ Zie Hachcnberg Gei man. media dm" 8»
r lf?nicus tfb» ia. David Cbytr« Hachcnbcg.
■-.·-- gn*
|
|||
|
Oudheden van Zeeland. 149
anbere ög geïoobiggeit omtrent be jï|aan/be*
Éueïfte bO02 oeesen onber beeïe geioenen fïerFt in 3foang geeft gegaan. ©e 3aaft btent mat googer opgegaaït/ en 3a! giet? 3eeetoeï tepa# Zoomen. ©e ^eiöenen fo piagteii 3teg tn te beelben bat bc toberaai$ tnagt$ genoeg gab* ben om be Haan / ten t$U ban gnare 311^ mtng/ boo^ gnnne tobeesaiigen tmtgaareogêi meï te boen neberbaaien: ja bat 3e begaan/ 30 mogt 'er ïufl toe gebben of niet / bthimlgï 300 beeben ter aarbe baaien, ©ft beeben 351 Daarom/ op bat be maan gaareftragten/boo; een naartoe en ftracgttger inbïoeb / 300 beeï te beter 3onbè boetten aanbe femben: meifte hmben ban een föonberïpe ftragt gabton/tot Set pleegen ban aOerganbe tooberïwnfïen. 3^e menfegen booj bie tobergen berbaarb/ en ook om be maan te gulp te hoornen/ »maan* ten op bten tgb een gjoot en onaangenaam ge* ïmb/ 300 bat aïïe^ban 't ftloppen enfiampen aï^baberbe, ttl!bu$30ube be maan/ 300 aï$3n Steg inbeeïben / be tober3angen niet gooren κ J-ivius, l Tacitus, en beeïe |£oeeten/ meeten ban bat tieren en Moppen ooft'te' fpeeeaem Livius 3egt bat bte ban Capua 300 een gerin* iteï maabten % gelp a\$ men onber't 3fogmen ban be jj&aan / tn 't mtbben ban bm nacgt/ op bopere faitl$ gïopt. %n 't mtbben ban oen naegt / 3egt gg / tont ban toaaren bie 3toarte mtnfïenaar^ op bebeen/ ombejj&aati a'bu^te belee3enente betooberen. Plutarchus, en Seneca , Die 'er ooft ban fpreeften / 3eg* Um bat get gebaan toierb om be 3fogmenbe |
||||||||||
|
* Zie VoiT. de Idol, lib. x. c, 20.
|
||||||||||
|
^ l. U,
|
Ui.c.n,
|
|||||||||
|
l Lth. r» Anaal.
|
||||||||||
|
Kl
|
||||||||||
|
Ι.5Ό Inleiding ep de
jpaan te guïp te toornen, ^ee^è sottigljeit/
gcïp alle bggelocbsggeit boo?gaan| op öege* nioebcrennïeeft/ foa$ beeïe banbe€ü?if!enen niet te berlcerem prebt&aatjien / bermauingen/ ^poben/ bie tegen bat nit^np in 't toaii gefieït toierben/ fcgeenen in 't eerfï ebentoei* ing te geïpeii. Maximus, 23iffcgop ban To- iin, geeft 'er een ganfege^g^ebiiiaa^seober gebaan/ baar gg gefoeïbig tegen30netoegoo^ oer$ ugtbaart / bie be jiaan «1 gare taa* minge boo^ een naar en getoeïbig gefcgaeeuto gabben toiïïen te gnïpe ïioomcin gfu be ^»# üobe ban Liptines of Leffines, Dan 't ?aar 74;, too?b ooft ban 't b£3toijmen ban be iföaan gefp^ofcen: en betotjïget öaarVince-lunatuütfi natoont» fïaat get te bennen bat mm bie tooo^ben be $toijnienbe jjfèaan pïagt toe te roepen; en gaar aan te inaanen bat 3e be bift* torg in bien groten fögb nioefï 3ien te be* goüben, g>. Eügius, bie gier ön be ^eentoen oou gepjebiftt geeft/ geeft oo£t een o^bonant* I 31e ngtgegeben»bat nienianb/ onber get taa* ïien ban be jBaan/ 3oube geöben te ftïyémv toen/ of 300 een getier te maaton. €ot be bergabering ban Leftines toaren aïïe 2$iffegop* pen ban J&berianb beroepen: en bitn^boi* gcn£ saï m gefeunn / ban be jtaan aïbu£ toe te roepen / gieromfïreei$gefyu£lteip 3ijn getoeefi 3Jn toeet toeï bat bese ^gnobe ban ben gciecrbenPapenbrocbius oboo^eenberbicg^ te i§gnobe gegoaben too^b ; bat'er / naar 3p peggen/ noit 300 een ^gnobe in be toereïb i§ gctoeefi: en bat aïïe be anten booj baïfege en bcröicgte aZtten moeten gegonben too^ben, m Homil. ele defe&u Lutiay
» Apud Aütlcen. incjus vita, β Propyl. n. 50 & ji» |
||||
|
Oudheden van TLeeland* \f\
Ifèaaröe geleerde J. ρ Mabüiongeeft öe reöe-
iicn ban Papenbrochius 300 meï oogelöfï, öat niemand/ öie gem gelden geeft/ öaat* mee? aan ttoyfelm 3aL «§ Eiigius geeft öie o$o> naiit3ie ietelp ooa boo^ öe Cg^ifïenen/ öien jjg r geloof berltonöigöe/ gemaant: en öat geeft toeöerom een g^oot naöenlten öat 3e ooit gemaakt J$ boo^ öe ^eentoen. <€en minfïe geeft men mjt öie ^unoöe/ en ugt öat öeüeï ban Eügius, öat öiegemoonte gier onifireelfê in stöang geeft gegaan: en men meet goe öat 3uliïe oogeloobiggeöen/ baoj ai öie 300 pïeg* tig 3gn en 3oöaanig in 't oog Joonen/ mettec gaafï a$ een buurtje booitioopen/ en tot öe naaöuurige borneren oüerfïaan <ên öit \§ / toat öe ^eentoen öeïangt/ öe$ te bjaarfcgg" neiper/ om öat öie gemoonte tentgöe ban Beda 3eer gemeen \sa§ in <£ngeïanö Zy ge- looven,, 3egt?Bcda, datzedeMaan,alszevei>
duiftert woid , door hun gefchreeuw, door hunne fnooden handel, of door hunne heilig-p fchendige manieren , konnen befchermen. <2>at geïooföen 3e in <0ngelanö: en ieöer meet mat
een ober-eenïtomiïe en bermanöfcgap öat 'er tuflcgen öe^eöerfaffen enöe^ngelfegenma^ lt»t get öobenfïaauöe bolgt ooit öat öe %tz\x* toen / en öe aangrettfenöe bolneren/ öeje egge* ïoobiggeit nocg nepieegt geööen/ en'ermïa* ïïjit ban te fcgeuren fyarcn/ aï^je 't Cgiifïen geloof al ontfangen gaööen, *t%$ met üit öefcgermen ban öejlaan ge*
gaan/ geïpgetinöejoojöfcge ïanöen/ a$ ^enemarïten / ^toeöen / <0otïanö / gegaan i$ met get öefcgermen ban öe <0oöen, ffl$ P De Re Dis!. Ι. ζ. c. if.
1 De fcemed, peccator. ς,χι* Κ 4 ficfr
|
||||
|
151 Inleiding op de
ïjet bonberfre/ quanten Ut tooefïe menfegen
teel gcbjapenb en gegarnafï / mtt wogen ert $3prn/ ugt gumie gugsen loopen; en (φ& ten naar ben Hemel toac 3e fctjieten mogtem I&ant/ 300 a$ gminer^tl^per^berteiiett/ *g maafeten malïranberen tog$ bat gmme <$>q* ben ban anöere <0oben beooiïogfc en beboeg' ten Êöieröen : baarom-toeren 3g bïsegen^ op be öeen/ om gunne <0oben te geïpen. ^aac bleef get niet bg: 3p gabben pjcre gamere/ ban een ongemeene grootte/ gcreeb ilaati; tiie 3W Jupiters gamere noemben, ^oo ra^ ban / ai$s 3$ 't gooden bonberen / begonnen $g met hit gamer$ te ftloppett/ bat gen get gooren rη 3ien berging: en 3e maafiten een geraak ban be anbere baereib, ^an ïtonben 500 bid be bganblijne α\φ gun eigen <$oben gooren bat 30 ooït tn be tóapenen toaren, |Éc«' 3^! tnfffrgien bennen bat bit geimigft / 300 ta§ &!£ 'er 't liegt be$ geloofd gab begonnen te fegtjnen/ ban 3eïfp opgegouben i§: maar bie mttst gebjoonten 3itten boo^gaan^ te bafï ge*» fcooiteïb/ om 300 ra$ injtgeroeit te tooien. g£at gefeugït/ ban 311ÏÏS een geraak met bie ïjamei$ te maanen/ geeft bg be Etoebeu en «forten gebuurt tot get jaar 1130toe; a\§ 't Cgjifïeit geloof baar a! ïangen tgb be ober* ganb gab gegab. Cn/ bat te bertoonberen tg/ be Honing Magnus, bie bc genteïbe ga* luer^ban bant gieïp/ en bat Moppen affegaf* re/ i^baarom ftg bat bolft nocg fangen tgö baar na aangeven ge&eefï booj een roobei' ban gegetïigbe of geimlfege saaïten. «Pit i§ aitgan^ get fcgjpen ban J. Magnus: maac om reegt ugt te fpjeenen/ in 30uto 'er eenig-' > Joh, Magn» lil», i. cap, 13, Saxo Granwiif &c."
. ... .,, ..-.. .. \ 3^
|
||||
|
Ou dheden van TeeUnd, ι $$
3fn£ aan tbrfffeïch of bat fc%ijben booj bc $φ
bere nette amvfytit/ en naar bc letter/ moet upQmtmim tiioïptttl l^tffcgirti 3p 3g baat? ober tOntyebe getöeefl; / bat gn hit oube φ öenutcnenen·/ bk · unt paar jcfbe niet goeö üoci) gnaab en tearcn/ öt'e pberbïijfëeïeii Ijtiité ner bot^babereh/ 303 fcfjielp ugt bc torrdb |
||||||
|
öeelben öeiDaart / sönber ben afeobenbienfï-
èaarom boo? te fïaan. t£ït!jan$ «omicn 55 get 500 begrepen ije&ben: en bat 30 get m ber Oaöb albu$ begrepen fjcbben/ en anber£ nttt, &p bat berfyreben ban bie gamer^ te peggen gabben/ 301101 mbaarom toei gefoobcn/ cm; bat Joh. Mignus tcd meer 3ΓΓΓ oneigentïnft fmttïiu $Β% boo^eclb/ ü\§ jjg'otè jjameif baar na toeberom opfjaait j en 't tocg boeit ban bie Ijamcrg bertdt / geb^nnnt Ijg btne fcöOO^ben: Onder meer andere rooveryen heeft
hy de hamers van Jupiter , die de Zweeden door eert Heidenfche geloovigheit in eere ge- houden hadden, doof een heiligfchcndig beftaait weg genomen en ontheiligt. 3$a$batbatt eert öciligfcljenbijg öefïaan: en imerben bit gaineri
outjjjeiügt/ om bat3eniet ïanger tót&ngeioobia* ijeitbienen moeten,* <Pat$3eïferIp naar titii 3"i ban be eerfïe ngtbinber^ ber gemelbe \\a* meren gcf&öhen : en Joh. Magnus geeft tb ber£ ölpen genoeg / bat §n een goeb 4£%W «ö en een geïeerb 23ηΤΦρ toa& jjfêaar Hioet men 3pe inoo^ben beranberen/ en ató getoeïb aanbocn/ om ïjem te ontfcöulbigen} iaat ffet on£ gcoo^lofö 5Öny5ijne tooo|ben ooft toat re beranberen en te berö^ögen/ om be t&iee* ff Μ oer ttoaaïfbe eentoe ban 300 een ^eiben* |
||||||
|
154 Inleiding op de
fcjje öïmböett b$ te f^eeften, <®f ift 3outo
tod Iteb^r gdooben bat fommige Cïfeifïenen/ maar ban 't fïapfïe en onfoetenbfïe fïag/ en oie be ï§dbenfc|je êgigeïoobtggite nocfji niet bergeeten toaren/ of bergeeten toiïöen/ 300 eene igeibenfcöe taal geboert 3uïïen [jeö&en. <®mbat toe be o$er bet pïaueetenboïgen /
gullen togbe berbe pïaat$ onbee be <0oben ban öe^ugtfc!jei$/ eti berboïgen^ ban be^eber* paffen en ooft ban be^eeufcen/ uergumïen aan ben oo^Iog^gob Mars. $mc 't geboelien ban Verikge $oube Mars be3elfbe 5ijn met TuiitQ, bg Tacitusbetmeïb/ en naar beesen Tuifto 3oube be bing^bag 3t)n genoemt. Φέ bing^öag/ 3^0* 9&/ toiftb in be oube &apif' fcïje taai gefcjfêeeben Tywes-deag} toaar boo? be «tëngelfcijen Tuisday 3ouben fcg$ben. gft fieften't/Ty wes-deag en Tuisday fcöeelen niet beel ban bing^bag: maar ift toenfeijte ebeiv toei noci) 3efterber ölp te öeööen bat Mars en Tuifco booa eene en be3elföe gobtïjeit geboft* ben toierben. fCïtgön^ binbe ift bat be £ef)&' ber£ boojgaan$ gjoot onberfegeib tuffegen i^ars en Tuifto fielïen. Hackenberg, bie OOft
ban be <0oben ber oube ©ugtfeïjeren gefcölee*
ben &eeft/ J. G. Voffius, en Tacitus 3df / f^eeften ban Mars en Tuifto, aï$ ban ttoee onberfcöeibe gobtjjeben, ®oïgen$ Voffius $ Hefus, tilt Ορ f Lucanus en La&antius onber
be<0oben ber Celten gereftenttoo^b/ be Ό&\\φ
(φ naam tan Mars gemeefï: 3obaanig te toee* ten bat j)g/ omreegt op 39η ©mjtfd) ttfptw ï\m/ Hees of Hies toierb genoemt. &m Hies, 300 a$ ïjn 8et Ö»fi / Κ geïtoomen Hiefdag of Hyfdag: baar 3ρ/ gdp in meer anbere tooo^ f Horrenfque feris 2k?ribus Ηφ$, tuf, ί&, ι»
|
||||
|
Oudheden van Zeeland, ι ^
ben gefeïjtebt i$l een t, of tm d* booj &e$tt
Ijeöuen: en 300 $ Hyfdag beranbeet in Thyf- <jag Of Dyfdag.
-j$omtnig$ ©nntfeïjer£/ 300 a$ J)n 'er Bg
boc0t/ noemen bien öag Erich-dag; 'ttoeife tenj^opte obercenftamffe fjeeft niet ben<è$e«' fcfleii naam ban Mars, te Uieeten.. Arcs .· en BQïi afftomfftg iian φι ban£ri$, tfmfï/ of Krakeel Φιη mijn geboefen te 3eggcit j bingö'bag
ban Tyivösdrag feijijnt 300 berre hietgeiogt: maar ban 30:1de be öin#$bag genoesiit 30« naar TuHtrn en Tuiïto 30110e be 3cifoe goot* ï)ut 3ön niet Mars; oaar ift a$ noef) ingna fïem niet aan Qtchm %an. <&fng$ba0 ban Hefus t$ beroer ge3ogt: afc
tljan^ 30! öet meetiig Seejer aiöné booj ftoo* men: maar öeïïee^er/ ore 00 beafleibingen en oo^ffyonïieipge&cn ber naamen en tooo^ mi emiü&ng tytft ntXtt/ 3a! toeï gemer&t Öcb&en batfommtge naamrebenen noelj mifttlfy ïier iuïöen/ enten eerfïen aaneen nocjj meer fegijnen te fïooten. &w£§ too$ Mars ban be Cennter^ / &»
Tacitus, be boö^naamfie ber <0aben genoemt: ,en't i$ 3ener bat aiïe be ïPuntfefjer^ een 30η* paltnge eer aan Mars betoveren. ®ie ban &tanbinabie meenben * bat 3e jjem geen aaitf genaamer en fegoonber cffa*|ianbe nofïen on* blagen/ aï$ ^m eerften bnanb/ bien 3e in ben oorlog gebangen fjabben. ÓBn/ 300 ton aithamems gelooben 3o«ben/ geööen be fïe* ben jfèer&uvg in beffen/ 4jï|ar$önrg in %to& ben/ |&er#urg i$ jHifnie f jjaare naamen ban Mars gci^eegen. <ên Marcelimus, ö» Su-^ t Procop* lib. 2, rcr, Gttic,
|
|||||||
|
τ'ιψ
|
|||||||
|
>
|
|||||||
|
ι ƒ $ Inleiding op de
rius, httttlt jfct a$ een seftere paft bat'er te
^nntfïebe/of 3ΦΡ tetpmirfïebe/ eenCem* peï ban Mars geeft gefïaan ; baar Jet oube toangcioof nocïj ty φ\€η tgb niet t'ecncmaal ecgtergeïaaten toierb. ï|oe bat Öp ooft bn öe * ^ïaaben en goo*
ïen / βρ *' be %unnen en Itëanbaalen/ geoiert i$ getoeefï/ béjjoef ift fier met op te ïjaaim: ieoer 3aï toeï geïooben bat aï foat üesöenfcfj toa$/ Sera 3eec gob^oienfïeïp gebiert 3aï Öebben. Haar 't gene * Wïticfcindus ban begaffelt
fcgiijft/ mag be$ebetfaffen/ enberbo!geo$ ooft begeeutoen/ jeftedp ooft toegejjafïtoo^ ttm : te toeeten bat 3e eene bgsonbere eeröie* bigïjeit betoeejen aan ben afgob Mars, oie bg gen/ eben a$ Hercules, metftolommen n$u gefcfjilbertfoierbV =®att Mercurius, baar tft boben 30θίθ$Μοο*
ï»g ban gefjproften jjeb/ iixft Ijet mg niet meer
op te Saaien: en 't 3oufo ben %tt^tv ooft niaar ïafïig ballen. 4Bbentoe! mag ift ben bermaar;* ben afgob Irmus, of Ermenfeul, bie ö» be paffen in 3Ulft een aeötinge en aaiden foa£/ en ban fommige^efetjberg booj Mercurius geïjouöen foo^/300 niet ongemeïbbooj begaan. 3[n't ïeben ban Karel den Grooceu, en tn be 3faarboe ïienboo^Pitbasus ugtgegeeben / fïaat te Ïee3en oatKarel, gebbenöe bet ftafïeel<$,re$(n^gijero* feert/ een afgobenbeeïb ber^afien/ met naa* tnen irmenfëul, aanfïüftften geloften en ber* broeit geeft Irmenfëul, 3cggeneenige&φ$> fcerjö I i$ niet anber^ te 5cggen el£ be 3U1Ï ban 1 ν vklc Cromer. iib. $.
# Bonfinius I, 9.
* Chron. Sax· Κ ϊ·
} Lirchsneycr over in Tacit, &c»
r·' '■■4 -■" Her-
|
||||
|
Oudheden van Zeeland. j $j
tiermes: en Hermes, gdp itbtt foeet / té 00
<&tithftty naam ban Mercurius. Mnbttm i
nieenen 't beter teraaöen/ en 50000η öat irmen- feul 30e neeï $ a$ ibtt man| gleuL ®at pafï/ naar gun 30000η / alleröefï op Mars .· öte on öe ®untfcöee£ booj 00 Senï / 011 ïaatfïe toe* bliujt/ iii a«0 3aait0n en berle0enööeöen tre* fiouöen imerö. 3£e boojfïanö0r£ ban öit ne* boelen tren&en 00η fttvh BefougnötöeöefcMf* büiQt ban 't gemeiöe afijoöenoeelö / öetoe!ï*e Ba * CrantZius en Seb. « Munfterus 0ebonÖen
totyfc ®olQm$ bit bcfcMbttiB toa£ flet ober
t0anfcö0 ïof 00toapenö; . .. <^p 00 öojfi / öie ebenfoel on00foap0nö foa£/ fïonö 0011 bccr afgeöeelö/ om öe onb03toee«e MoeRfiartMieit ban bm afgob af te beelöen, <% öe fcMlbaau een Xeeufo gefeöilöert / öie op 0een ban aïïe öe <0oöen 300 toel nan paffen / a$ op ben afgoö Mars. ®oc§ anöe&en flouöen 't boo* beel bjaarfcfinneïper öat Jrmenfeui eiaentlni te 30000111# Arminius Suil, of Hermans SuTl,
*t njeïn David ^Chytrasus fïaanöe öeefrgeijoui
?i? V enJ* 9;c Jofl5us t*00* 3ee* bjaarfeftpn^
Inït jjouöt Voffius 3onö0 foeïgelooben öat öe gemeiöe S&ifl/ 00rfï ter eere ban Arminius, «W «« o^pp0r Seïö en booster oer mpu feöebrpöeit/ op0er0e8t$0efoeefï; maar öat ÖC ^UötfCÖCr^ naöerfianö Mar$ Of Hercules,
onöeröen naam ban Arminius, fieöben btaaw
«en te bieren. * ^OCÖ möien Wernerus^Rolevinc Öe Ulaaï*
öeitfcö^ft/geBben öe paffen met.alleen Mars
ea Hercules, maar ooft Mercurius en Anollo <
*. Ap. Hachcnbcig.dtffS, ' '
* Sax, lib. *'. c.fl. α Cofmoer.Iib. j. c. 4iU
* prat de Wcftph.1. c De IdoJ. I, \tCt ü*
en*
|
||||
|
if% Inleiding op de
onön? ben naam bm irmmfuii ge-eert: 500
notï)tan$ öat Mars boo^öenboo^naainfirnban ÖÏieïi gejJQUÖen fcuiettl. In 't gemelde Stand-
beeld van Hermeiuel , 3tgt Ög / Honden vier gefneeden beelden; dat vart Λ/4^ * datvafiA&r·* curius 1 dat van Hercules , en dat van Jpollo :
maar dat van Mars, al& den voornaam den van
allen, had aan de plaats haaren naam gegéevefi*
SSgRheginofoiMöt men ooft HermenffUl ge*
fpeïö* 'tiuéïfc bef! op öen naam ban Herman,
öfHarmen, óf Hartninius fcfaglltttfta&U. <έΐί
in een ouö e fctioo^öen beeft ύφ öe boigenöe
tfgtïeggfuggebonöen: J^imienfeul / een koiof- fusbeeld , of een zeerhooge zuy! van Arminius.
<#n 't gene Oamzius ban 5rte fïanööeeïö
fcS^Öft / ftan öp nicmanö 300 geboegelp ge* pafï tooien aï$ op Arminius. ïjfg beröaaït öat 'ec op een plaats / ïtc^bege gehaamö / een panöbeeïö $gebonöers metöit opfcïfêift: Oux Ego , etc. öat i$. Ik ben de Overite van 't
volk der SaiTen : den genen diemy vieren, be- loof ik een gewiffe vikrori. 3femanö öie beïnfï foa^ om toat meub$ op
te ioerpen ·, 3onöe Itonnen peggen öat aiïe öe boo^noemöe &tlj$bcv$ get qualp gcraaöen jjebbem in öat piet? geen Mars, geen Mercu- rius, geen Arminius te pa^ en hoornen / Öat Irmenfeul naar öe eenbonöfstic omlegging / en 3onÖer öen naam ban tóen a&oöt 300 te ea* braafcen/ irict anöer? te seggen i$ al$ öe $uil ban Irm , of Irmus. Irrnus, goub) fjg fconnen 5eggen/ mageen bg3onöere<éoöttianöe^af> fen / 300 al^bprSaxo Grammadcus te leesen fiaat 3©at ïjoeft men öatt Irm Of Irmen 30Ο
re beröraapen / en 3marigfjeöen te maafcen/
€ Apiiil Hackenberg difl", 8, η 6% ƒ Lil», i.
öaac
|
||||
|
Oudheden van Zeeland, j j 9
daar geen de minfïe 3toariggeit te bittifen$*
goo 5oude iemand nonnen fpreenen $ en fl$ 30ïito mifTcgien niet altemaaï on0eïijft ge&ften* $fèaar 5OUÖ1 Saxo Grammaticus 3elf/ geb&en*
de iet$ bangeraeïdenlrmenfuiigeïeesen/ daae
doo^ niet bedrogen 39η getoeefï / en 5icg be^ fieerdelp ingebeeldt genoen dat de paffen eenen <0odt Irmus aangebeden geöbenί <£ben- foel fegnnt go met nenni^ bananen te fpreenen: en gn telt noeg meet* afgoden op/ die % geen andere ^cg$ber$ gebonden tobden. %k iaat een ander meöerom 31(11 oordeel gier otter bel* f en/ in 3a! mn ïieber gefloten gouden, Jupiter $ ög de ®untfcger$ / en daar on*
der ög on5e j^ederfaffen/ gebiert gttottft tm* der den naam ban Thor. ©ee3e naam ban Jupiter, te toeeten Thor, bjojd ooit öu ι Lu- canus gebonden onder den naam ban f aranes. ©at dooi Taranes aïdaar Thor, en berbufc gen$ Jupiter, berfïaan moet toojben* i§ get peggen ban deh geleerden; en mo^d onder aw deren daar u$t beb^en/ dac de donder ün die ban fflatöi§ in ingeland/ naar getfcggben ban S. * Boehartus eit J. G. Κ Vofllus , noeg
tegenfooojdig Taran mo# genoemt. &tt$z
Thor gad bn de ©uotfeger^ 13ijnen $etel inde ïucgt/ en get gebied ober donder en biiptm/ tomd/en regen/ 3onnefegijn en onbaeer/ ens* Thor, 3egt Ericus m Olaus , als zijnde de
grootfte en de magtigfte der Goden , zat in \ midden » en hooger als de anderen Goden S Et Taranes Scyticar non mitior ara Diana? lib. i,
* Saxo Gramm. J. Voflius Sec.
* Gcogr, Sacr. Jib. I. cap, 4*.
\ Lib. z. cap. 33, i Adam Brem. apud Hoekeob. DÜ£ U
TO#ifl.Succ,ttb,i. ca^u |
||||
|
xóö Inleiding op dé
Hy was afgebeeldt als e«n naakt menfch \hebben;
de in zijne flinker hand leven lierren. Joh η Magnus fcïteftfi:. ooli öat ïjp afgeöeelbt mag
met ren «joon op get fjoofö / en een fcïjepter in De öanb: en bat er ttoaalf ftetrrn in't ron* De afgeoeeïb PauDen. |>oe bat gg in ®cne* marïten gebiert i£ getoeefï/ enöoebat'er om* trent De iÊlbe en De #οίί>3^ berfe&eibe tenv peï^/ fjemtereeee/ opgerec&t maren/ fïaat 6ρ Saxo » Grammaticus iit'.t öreeö Defcj^eeucn, |&aar mat spe J^oön belangt; S.tephanus P Stephanjus, fcljpioenbe Ober Saxo Grammati-
cus, beiert bat Jet geen it^oon/ maar een bïam roagi Detoeöté algs een 50η rondom 3ί>» ftoofD afgebeelö fïoiib ; eben gdp De öoofoen Der heiligen pleegen untgcfcljii&ert te tooien. ■ Sommigen * seggrn Dol bat 1$ 0een frö^ ter/ maar een gloegenbe of fcierigen fjamer/ in 5nne recïjteröanD öaoeg. J.r Schrferus i§ ban geboelen bat Thor met recöt .genomen fibojo/ ia genomen moet .tooien/ boo^ Jupi. ter': maar Dan moet Jupiter, 3egt§n/ü)eöeri: om genomen inojDen boo^ öe^on. De tierren, die in ThorsSljnker hand afgebeeld ftaari,.wac
betekenen die anders, 3egt Jj£/ ais dat hy een zeker gebied over de tierren heefc?.. En het cwaelf getal der fterren ,>wat betekent dat an- ders als de 12, maenden , in dewdken hy zij- nen loop voleindigt: ^at3ouoe ober eenEtoö" men met be oubfïe<0oatgeieerbïje!tban bttfo iminè: tetoeemi rbat be^onbeeenigfïe <0oöt De$ï)emefê.$i en bat De ©ianeeten/ entw η Lib. 1. cap 9.
°p Apud CUriftoph, Hartknoch de difl". Pruff,
J Ibid, η Ipupfalam..cap..é*..
7 ScUknus prologera. de di<; Syt», c, & *.. '
j bere
|
||||
|
ïïlJ
|
||||
|
Oudheden vanZèèïand. i6r
fcrre fretten / öe 3onne ten bienftk fïaan / en
op ïjaare tartten paffen ^%&0pmï#&W 500 a$ ' Seidenus Oebj£fi 'I feaiten ouitrettt eeoe en öe 3eifoë taal met öe jfenicier$. Wm moet oen 3£ee3ér niet bjeemö enfoonöerlpboo^ ftóotnln / öat 3e Ju ρ i ter 3ouöen genomen i)eö* öen U002 öe gon: bg J. G. Voflms jïaat inijfr ïoopig bcü)ee$en §oe öat öe naamen oer €>a> ben / % öe onöen al$ öooj maihanöer öhïaafc oen; en öoe öat eem öitoil$ genomen toierö *boo? öeit anöeteit .: - <^enaam bah τΉογ $ bolgen^ j.g ,v Vof-
fius en PhiJ. » Cluverius affiomfïig ban ööiM oeren: goetoeï *anöeren öetoeeren öat öeöou* bcraiöiif genoetnti$ naar oen afgoö Thor. I$at 'et ban 35/ Dit gaat bafï öat öe öosiöer* öag 3jjne öenaaming ban öee3en ©anöergoöt ■ öeilreegen geeft*■ « "«« ν - : 'Ψ - *■ -1 <Pat Venusban o«3é ïanö^miöen gebiert $ vemib
Öfbeefi onöer öen naam ban .Frea of Friga 5 of/ oin effenöer en 3eneröer tef^eben/'bat Friga ebrn eei$ bg öe ©ngtfcffcr^ gebiert $ gefoeefê aï£ Venus hv öe «ebenen en mmiuinen / tot b£ öe i§dxnjber$ baft <6n geipöeffer "Vtnus bg öe^ie&en en domeinen nu boor een <eaDiime / Dan boo? een <0aöt / maar öoo> ÖQan^boo|een<lB»oöiiiiie0elionöcn tbierö/ 30a isFriga ooft fombj|)ien alleen *©oöt/ öoeij οαφ 9naii^aï^een<00öin/ aaogeöeöcm ^00 i^ec ** l'tpfaï in ^toeöeii / ten üjöe ban Adam, / ^remcnfis, een tempel ban louter gotio opgs? n;ld' v Lib. z.cap. 33.
» Germ. ant. ïib. i. cap. zó. . ;
* Sc heffer, üpfal. ant, e. 6. " ;, ^i ^ am ijrcm·· «pud Hachcüberg. X botiioi
|
||||
|
ι6% Inhifang 0 4f
j&onhjt ftooj be afijoben Fricco en Wodanus:
toeïftè FïïfccS 300 aïg 3? seïoofoen/ ben men* feiten «ietanberg β\$ ΜψΜ' alberöaftbetoel* SiffiftPt öesojgïie, I]f 'er een naör 50Ube troutóen/ fajiecö 3|jn tólb ban beMfWWiJ ten geöjoont/ en met flastoffe# ge-eert 3wö troo^aané hrierb 5e e0 een<0obin gebiert: en \\mt be tfottnne ban be fcöopnpt/ uefoe/ ^jellnjïtööeit/ en't ptoeipgeöouben. Ericus * oiaus #ö$ft baarehooben bat 3«
boo? be b?neötbaaföeit ber aarbe/ en boo?een ttoeb gei»a$ / aangeroepen toterb. ΐ opene Paulus b Warnefridi fcMft/ bat 3e OOK bOO^
be <©obinne ber oorlogen geïjouben bJieeb/
3oubJ fiier eentgfW fcöönen tegen te flrnben: maar tin boeg* er 3elf een goebe ngtlegging bu: te feeeten bat 3* ober be oorlogen te w gcnijab/ ombeselbeaftebjeeren/ of te boert omiouben. ^elfbe&cfeüner jegtnocg W ber bat 3e be pgsbjonto ban Wodan of Mer- curius fciag: en Saxo < Gramniaticus, bie ïjaat?
ooft bifttoilg bermeïbt/ toeet oog te bertelïen
bat *e/ naar't boo$ee!b ban be ^apöwcjf Tenus, fiaar lichaam booj ieber een ten top Jjab: om albng/ öooj fiaare gerieffeuj&öeit / tot be <0obtijeit te nootnen. ι jj&aar bat ooftbe reepte Venus ban tymP fen gebiert enaangebeben $getoeejt/ biW nnt let fc^ben ban Uliusd Gyraldus cï» m . ^ Joh. Magnui Hift. Su«, Kb, ι. esp.. ?,
« Apud Ha\iki»ok. ibid.
έ De Geft Longobard. L i* cap. 8.
c tib, 1. 7 & »·'
4 In H»ft.Dcorua», Syntagtn 3.
-' bc*tü*
|
||||
|
Oudheden van Zeeland. i6j
bertus> Caantfcius. 2$g Beide 010 jScgjtjber^
fïaat te ke$en bat get öeeït» bab Venus/ 500
al§ Qrt gier befegjeebett fïaat/ ineen tempel o? Öe jSaffeii te> ppnh fïonb/ en aangebebetf toierb. ^ fïonb naaftt op een biage»; ïjeti* bcme een É^oón ban mimréont get goofö/ en ecu bjanbenbe tooide op be Öo#, 3fn be richter ganb t^oeg 3e t aföeeibsel ban be toe* relö/ tn öe fïinher ganb biie gonbe appelen. Stcgter fïonben be<0nnfï-göbmnen/ met be Dantien in maïtianber gebiogten) baar 5e ap* pelen tn boegen Wjq $agen ban malnanbei ten af; en booben a(ot$ gaare gefegenbett am. ©aar fïonö een blagen bg* baar ttoee Stoaanen en ttoee butbeit booj gefpatmen iaa^ ten, Cranczius $egt boj&er bat get gemclöe öeeiö te jf&aagoenbnrg geeft gefïaan: en gg meent bat Set. gier gebjagt i§ booj be flfcmiei? «en/ a$ Drufus Nero en 5#η 500» Germani-
cus ijtt beojinb gier gabbeti.
Sarurnus faia$ ooit een <0oi»tgeit 6g t>e oubesafur?^
®irotfcgcr£/ en tn 't b^onöer bp be paffen, daterbag./ gelgn teber een toel batten &l/i$ 4iiet anöer£ te 5eggen a$ Sarurnus bag. Ha- chenberg ƒ geeft er to& tegen bat 3e bee5$ «öobtgeit tn be gaogbugtfege taal 30iibeti ge* noemt gc&ben Saiar of S^ter. Ι0β toaar bat Suer oo^fp^DJibeïglt seen J|oogbugtfcg en toa£2 maac 3$ bonnen ben Statgnfegen naam Satur* nus Itgtejp m jnnne taal aangenonien/eu op 3«5 %Qogbujitfcg met eenige berftoatinge ιφ# 8%often gebben. » ^i*1· .ι ·■■.... *
£ -2, i Giperp
|
||||
|
i<$4 \ Inleiding op de
fo Cicero toifï in 3tjnen tp al te 3eggen bat
Satuinus bop?uamentfp naae-'t Mtftm toe ioiei'ö gebleet! en Herodotus ^ Halicarnaflams
".berseftert oti&bat öe<£elten/en öe anöeeeboï;
feeten naafï aan 't teeften gelegen/ Saturnus pïagten te bteeen; en öooj ïjet offeren ban .nienfcjjen te be^oenen. J.l G. Voflius , öte Alb. Crantzms tot 0X $tQ$tnm %t$l 50110)
toel geloben bat Godus, öie δρ öepaffen ooit
aangebeöen toierö / geen anösce <0oötïje!t bia$ al£ Saturnus, %'et" nebemj öe tooo^öen ban ^Crantzius: DeSafTcn hebben op het ilot Har-
tei>borg een afgodenbeeld aangebeden, 'c welk » genaamd wzsCrodus (by de Latijnen had, hy den naam van Saturnus,) Hy had de gedaante van een oud man; en droeg'in de eene hand eénwiëljV in de andere een emmer. Door 'c wiel wlerd de eendragc. des volks , door deti emmer de overvloed va-η Alles bet.ekenr. Sixo / Grammaticiis getuigt l$$t OOft bat Oodas , beïjaïben anoeee afgobcn/ ban De paffen' aan*
■m- gcöêoeii btóerö. <^e naam Crodus, 300 atë
Voflïus gelooft/ 'i$ maar ectrtteetyaagingban
föhronus :'■ *t tneïft in öe ΦΜ^Φ té&l njd
te peggen i§/ en oón boo^ Satm-nus,' Die een
^eiffen öjoeg /genomen twerö, ©e3eïfbe VoV jfius Joub {jet baar boovl öat öe paffen henn$ aan Saturnus gètoegen Rebben öoo,? öe %£ήί& hm/ Ut aan ben ^onauur tooouöcn. <2>aat· jfjeö ift gatifeïj met tegen: en m Ijtfy ooft mt§ tegen f et 3eggen ban Cramzius, bat toe ow bet; Venus al opgegeeben jjeööetu te toéetei» g De Nat. Deor. 1. j,
h Antiq. Rom. 1. !♦
i Lib. z. cap. }j. /\ Saxon. iib* 2» cp» n. s
/ Lib. u
|
||||
|
Oudheden, van Zeetand. ι β ƒ
bat ïjtt öeeibban Venus, fen%t i$!jÉiÉr
benörirg te p^oti^gëèfi: geftaan/ booibejfto* inetarn aïbaar j| gebast, j^aar iaat ban ooit oat 5tQ$m ten$ opfjonben/ 't foeuTtop toen reea^ aangeroert fjeöben/bat be ©2ΐρ^ fc&er$,500 b?oèg geen neim$ gemaaKtsotibcu fjeiiöen met be <0oöen oer domeinen; ^oeft Wp flegt$ m?t boo#» gaan gesegtV ©et oeda ban Cronbs, 300 aM get ftg G. m F*abn- ctus oefefeeeben too^o/ fcQönt ooit op riremanb te paffen al£ op Satumus. · ||ρ ^egt ban bati Cronus in de Jaarboeken befchreeven word als
een Landgodt, hebbende de gedaante van een Miieyer^ mee een linnen gordel om het lijf: draagende in zijne rechter hand een pot (of tin* mét) met roozen;*ën in de flinker hand hec wiel van een wagen. <I£oö2 bat tbiel totï !K teel lieber met Vofóus fcen fhrilen omloop ban
en tp berfïaan / aï$ met Oantzius en Verfte- ge be eenb^agttgijeit beseffen. . . mt seibe öeelb ban Crodu*, 300 Alb.»Crant-
^getuigt/ i$ naberfjanb booj Karel den ^poten onbee beboet/en aan ffttaöen gefmee* wi <% beese Crodus, pa$ te booren noeïj een öermaarbe en oi^aeöeïpe <&ubt/ $ naber* jano tot 5nifce een nletnacöting/ ja berfoegmg/ ü? ö? haffen gebaïien \ bat 3e aan een burïe wSS0^ 5aa{t/ ora^ °P ** öateïpfïe en ίπSw "^ te iittfiftm / geen erger naam . kiften te geeben / a$ bie ban Crodo. ®o?ber$ fïaat ban bee3e« Satumus te toer*
rc» bat Qg / boigei$ fommige a§cö$ber£/ » Origio. Saxomcarum I. i.
"*H Lib,i.cap n. £ 5 ï*ö?
|
||||
|
!^(5 v Meidingppdc
ïtontns ban 3!taUe i§ getoeeft ^e 0?oote
• Voffius fc^it baae toet tegeii te jjeöberi: maat bop? eerff Eufcbius telt aïbn£be mftz aoni»0en ban Öe Aborigines op : Janus, Sa-
turnus, Picus, Faunus, Latinus. 4cn ttoeebe {jebbrn toe aïtöab£ tipt ρ Vir-,
gilius gn f Macrobius bat JanicuJum til 3ftaÏ!C
fcOOJ Saturnus $ geÖOUtot. 300 bat Jet/ tot bat 'er naarbere tegenoetmjjen ftty'efyagt toop
ben/ ten mftrfle booj seer jtoaafcfcöijuelp 0e* fiouöen maötoo^ben. $m§ fïaat'er ban Sat umus aan temerïten/
't 0«te be öeïeerbe Voifius 3eer tod aange* nterütt geeft/ bat boo^ Saturnus toaerfejöw- Ι»& afgebeeibt $ Adam. Boo^ eetfï/ 't gene beföpeëten ban be aoube eentoe/ tm ttjbeban Saturnus, 500 fme&elp toeeten te beroïïen/ pafï botëomentlp op be tijben ban Adam. ^e||eïbenen/ jjeïp? Tertuliianui en/ Lac- tantius aaiiroerhen/ ïtenben seen oubee <é>abi al^Saturnus: bbIjoien^beJ|.^c|^ifti^eir0eên tnenfcïj getoeeff booj Adamv Adam, alp g^ %qm naahtjeit meriste/ ging 3icJ) boo^'t aan* féöijn bef %eereberfcjui.eni Saturnus, boor Tupiter bïU0tenbe/ gingin'tLatiurh, of Jet *3£anbfe8aö oer &att)nen/ flirten/ Adam toieib uut tjet ψarabijg en ugt 39η rijft geb;e< ben. Saturnus moefi in^geïp^ 3gn rp b?e> ïaaten. iCeen Adam aléiug bertyeeben toa$/ nam bie gein&fógefïaat ber, eerfle ifettuire g?i?n β Lib, ι. «p. iz, 5c 18.
/> JLncid S. . ,
q Saturr. lib* I* e*p. J.
r In Λ pol»
ruibeJ
|
|||
|
OudheènvW(Zeeland. 1%
ein&ertoeitSat urnin 0ktuti onttuimenittoefi/
toag ïjet ooft met fté-gouue etimraetfaW. Adam, ugt fjfiéwMffiffi aibahneh/ moeff
be aarbe ïmwfflm\ en $M bk ftuiifï/ tft 3eg be ianööoutoei$/ 5#ne najaaten bomge* toerei!. Saturnus hJOjb 6^ac||?i0^l^]OAhbd9|
ben antbmöer ban ben a&fterbonbi admtibett*
en oaarom ino$ &g ooft met ren gfrtiffm u&t* gebeêibt· Adam, roojb <0öb| 300η genoentti om bat jjg geen aituemt baaet eruen&e ba» <0oot: öacurnus toa^naar gunseggenbe300» ban Coelus, bat ï$ bm %emeï, Adam i§ ban ïjet flp bei? aarbe gemaaftt: Saturnus 501*00 ooft/ 300 al$ be ]poeëten get bétteïlen / o* aaröe (Tellus) tot 3ijne moebet gejjab grip ben. Het fcgtjnt ooft bat Noë, 300 al£ b^df&e
VoiTurs bemerftt/ eenig3HKS afgebeelöt $boo| Saturnus. Noë ïjab na ben Sohbirioet ï)tt gei bieb ober ben ganfeijen aarabobem: Satuniof geeft bat ge&ieb ooft gegab Noë ïjab tyte 3oonen$ Saturnus ooft. <©e fttnberen of öe na* 3«aten ban Noë ïje&ben §et aacbrp onoee maïftanbecen berbeeït; bat jje&ben öe bjte 300? nhï ban Jupiter, te tneeten Jupiter, Neptu* nus, piuto, eben een$ gebaam Zy hebbende wereld, 3«gt v La&antius, zoodanig verdeelt |
dat het gebied over't Ooften voor Jupiter zou* de zijn: maar datP/0/0, die Jgefihus genaamd was, het gebied zoude hebben over't Wetten;, want het Ooften, van waar het licht voorde menfehen opgaat, fchijnt het bovenfte gedeelte te weezen: gelijk als men het Wetten voor 't * Lib. 1. de FalC Sel·
v L£ nedfir-
|
||||
|
rredergedeelte aanziet. M§ Diodorus "Sicutu?
öan mt Uat Vulpanus, m be tyttft\fim%t ober «ëggpten/ qpgeboigr $ booj Satumqs;
5al 9g w Noë, maar niet Adam, bopj vSatur- nus berffaan Beööen, Jtëant Adam m§ booi Vplcanu^, Of Tubalcain, geer bpn be tofteïij. |
en ban <£Bgg#ten grtuecfi, ; ί
li^aar bieberbeeïing banbe tocreïb tufTcïjen
be tsm ninberen ban Satumus, en 't grbicb obec'tl^efïen batPluto tenbeeïegebaïïen i^/ 3onöe Dat niet jonnen bienen/ om een anbere tigtïegging aan 't seggen ban be <0atiIoi5Ên te geebent3l£g P&öenber boben ban gef&o* ften; en getoont fioe bat 310/ naat ϊμιη .eigen,.ί 5cggen/ ngt baber Djsof Pluto aftanfiigtoa* ren. $&$ öebben ooft te berflaan gegeeben/ ïjoe bat ίμηι seggen berflaan &mbe tooien. fjè.asr 3outo §et niet aï 300 natnndp en ei gen 5tjn bat 3e piuto, aï$ önn eer jieti Utmiw mMtfymMw/ booj 6nn Baber en J^tanisr geje geÖPWbensnïlen Jeöbenl Hercules, fjüaar 11« éetl b)O0Jb ban Hercules nVfó0
Mn: ban Hercules, 5egift/ baar't alle onöe/- fti nientoe &tgiijberj 3oob?mvban öebben -, en on toten ieber InnbfrïjaïJ ioel^onbjtütïfèn roemen. ïlfer^gggeoooren: oaaröreftö^uï' \tf en snifte nionffer^ berfïagen: baar geeft ή© tirannen en onbengeitbe tnenfcgéu ban ftant gégolpen. €>aar Beeft ï)$ bie en biè fteDeti berobert 3!a/ $ §n ergén$ maareen^ m* ÏoojjjS booigetroMien; ïjeéft 8ρ baar bè rbefte rn ebelpe oochtetf boöj 5911e b§fïaa#en gc> «> Vtdc Voff tle Idoi. !ib. i, cap. Z7· "►
7 Zie boven, pag- 2Z. V. .
*',J *jf -'v "* ■"* ** ^ "Λ
|
||||
|
Oudheden VünlLeeland. i6p
bmU; tefr Sg 'tt $ijne onecljte ïHnbtun tot
0ütt$m en fóoniiigen aangefïeït/ altera ü&J nocg: ttoa^ Hercules. €n300menaïïc^geïoo*» ben moei/ bat 'er ban Herculesgtfeï&eeben ft.aat-.i, raoet. 9$ niet gegaan maar grblogen jjcb&cii: cn bm.faécfz §» er ebentoei/ op ber* η ι ψ /;£cm üjbtQt gfljabrmaae bat 3aï aan* ftonöjl ugtgelegt tooien; «^f tg· ι&φ . .·ν*χ* èJoa i^'t geen toonöer ban bat Herpes ooft ö» be gProfta^/ eu 0113e J&fterfdfFm/ ge# bent en gebieit 1$ getoeefï: Tacitu^ jegt Jjet * iiijSijn boen ban be&ermaanen, Jfe zeggen f isp 500,^fi^celit ïjn/ ^fj Hertules ook by hen, #§|
ge^y-e^ftVcn als ze ten ftrijde zullen gaan , roe- men zy hem door. hunne gezangen, als den eer· ften van alle heiden, ©oejj bit 3ÖUiö mm OOÏf nïbu| mogen bertaaïen: Het zeggen is dat?er
pokζε\\Hercules by hen is geweeit: en ban Öe*
ijoeft men 3tjn fifiiijbcii- ban ben reeijten Her-
cules niet ie berfiaan, , && \ . .·.-.- ^ «| 3^oe8 eer bat toe Jet bieren ban ben Her- cules öèr <!5ermaanen naarbec öefcgipeii ï λ öicnt 'er kt$ ban ben berngten Hercules ge** 3£gt te tooien, ©aar omtrent fïaat boo? eee(ï te toeeten bat'er berfefjeibene HercuiefTen 3911 gctoeefi j betoeïbeboo^ be$oeëten/ en op fjnn boo^beeïb boo^ anbere &φϊ$&$/ oooj mak! Ïianöcr3jjngemengtw Diodorus^Siculusfpjeebfc S 'er bah bier: *;Cicero m * Arnobius jjebbeiij fc'er fi$ gebent:' >a Varro febert 'er bjte en-t tetig óp. Jkaar öie bier/ of bie fe#/ 39η Je berniaaröften getoeefï; en men 3a! be an* wen miffcfyen 't gjootjie ongehjft niet boenj 3qa men {jen bojoj Ö£ïoopei# iaat bocgfcftie^ Ζ 8ibL· lïb. 4. « oc HiÉut. Dcor. 4 Lik 4. ad*. Geec
Α 5 &»/'
|
||||
|
ι j& Inleiding op dé
$mtM foat bfe bier/ of oie feg / u$tQ&
boert Rebben; bat gebben begtoeëten/ en an* öere ^egjperg/ op öe igft ban eenen Hercu# les gefleit: en baar oooj i$'t gefcgiebt bat be baaben ban Hercules 5obantg in gefal aange* toafien #1/ bat'er miflTcgien foei biet? Hercu- leflbn toerb# genoeg aan «jrgab 3ouben geb* ben, ® at i$ albu£ ö^gcft otiinen: baar tot e rb 300 beeï tan ben eerflen Hercules gef$oben/ en 3ïjne baaben foieröen 500 geroenit/ bat ie/ bev lano eenen Hercules foüoe gebbm IPa£ 'er ban iemdnb We in ffeeftte én oapperyeit uitgemunt gab / We beeeg foei gaafï ben «aam of toenaam ban Hercules. ®e (€ge* baanftge Hercules jelf/ be bernjaarbfïe ban alle be HerculiriTen, jjieeft bien naam ban 5jj* ne fcinb$}eit af niet getyaagen. Etjn recftc en eerfle naam foa$/ Aiddes·, en gg geeft ben naam ban Hercules allereerfï gebregen *ƒ al$ |ρ ban't orabel raab qnam blagen. %oe bat Hercules in be <0aïiièn gefoeefï
50Ube 3911/ ié booben aangeraabt j|©aar be ftee3ec moet gier getoaarfcgonfot
tooien bat # Livius We re$ boo; be <0a!!iën boó? een fabel goubt/ en bat Voflius get ooit ban ben Cgebaanfcgen Hercules niet en ge* looft* ïPat 'er ebentoel een Hercules be <0al* lün boojgetto&ben $/ frgtint te bïpen ugt Set 3tggen ban«Mela ·, baar gg fcg$ft goe bat Hercules in be<tëaJItèn/ tuffcfjen befcgone en j^arfeiïje/ tegen be 3oonen ban Neptunus ge* ffreeben geeft, ©ooj be3e soónen ban Nep- tunus 3a! men toaarfcijiineïtjü 3£o;fien Wenen teberflaan / We't gebteb obereenige eplanben « e Vide Vofï. lib» 7· cap. j6.
ν gafc
|
||||
|
Oudheden van, Zeeland. 171
gabïjen/ ofmagtig ter 3ee toaren. «Pegemefc be tiaee 30onen/ te ipeeten Bergios en Albios, geebeii Voflius eeni0 nabenlten bat a!le$ in bit bezaai niet eben plu&£t#; maar/ bat baar gelüattn/ ggöefcent ebenfoeïbat benaam ban Hercules, oaar 't ïanb ban 2Crftel naar ge* naamb i§/ en be gebenfcfleen ban Hercules Magufanus op't e$anb i^aïcgeren gebonben / tot een hthsiju bienen bat Hercules gier te ïanbe ten mtnffc gebiert $ geioeefï. Cegen Jet peggen ban Livius 5011*» men get
3eggen en öe beiu^eji ban Amm. Marceiiinus ftonnen boen gelöen: maar in 500 een bnifiere $mli tos! iii iieber een aober gooren fpjeehen/ a$ een ïo^ en onbpo-£igtig boiini^ flrpem 3(6 ïtooaie ban tot be gob^öienfeiggeit/ bie 0113e boo^onber^ aan Hercules öeb^en gebben. Mg geboen be getni0en$ ba» Tacirus ober Bet biereftban Hercules reeb^gegoojt: maar of5e ben recgtcn Hercules, of ten minfïeeen ban be bier of fe$ gemeïbe Hercuieflen, gebiert ge&ben ban of 3e bie eer aan een ^ugtfegee 3eïf / bit ben naam ban Hercules om 3gnebap? pergeit beebient gab/ betren ge&ben* bat $ 300refter niet: Voflïus meent bat get een ®ugtfcger \§ getoeefï; 't foeift anbere &εψψ ber^} q\$ g Hachenberg, Jud. h WiUichius,
ooft boo^'t 3efierfie gonben, 9[ft301103 mijn3e*
gel aan bat geboelen ooft gaarne gangen: en ili $it 'er geen g?oote ongernratgeit in. ©tt al· leen 3outo ift -er tegen geb&en bat get gemeïbe geboeien/ geïp ifr reeb£ te Kennen gegeeben Seb/ baar o# boojnamentïp feggnt te flen* nen / bat be ®egtfejjer£-be ftomeinfefie en g Diflait, 8.
h Note in Tacic.
«0/iert
|
||||
|
ij% .'& Inleiding op de
<&}ίέϊ$φ <0oben 500 itojfög niet geltent %mr
ben gebben; jïlaar öeb$l bebaeesen i§ öat öe <0#eften Bier omtrent / ten itifttfie op öe 3ee* fcitfïen/ lange jaarea booi Tacirus boopman* fcljap geöjeebeii en Jjuo$ gejjouben Ijtbbm: hjaarotn 5ouöe Ijee 300 onbaaarfcfjijneïp 515η/ ö ut ge Jet tuewn ban pnne <$»oöen / en berbol* gen^ ooft ban Hercules, gier ingeboert Jjaböén ? gjnöien ίδ mp boojöeel öntföe treftften ■ugt öet festoen ban) oh. Magnus; öanjonv bé öe Cgebaanfcje of öe bermaaröfïe Her- cules sefcerfp beftenö 59η geioeeft bg öe «potten en ^toeöen: en ban baaar jjet loei te beg^jpen bat öie ftemifë ibgteïp feon meöege* öeelt 3ön aan öe ^mntfej)erff. gltjne betten ïatg toornt gier op ttgt öat öe fÈtna$önen / *t toeïft naar 39η $eggen 4$ottifege gelöinnen } hmm/ 5onber aanse^ginge ban oorlog öoo$ Hercules fcoorfogt en gefïagen fcoieröen: öat - Pénaxagoras ftoning öcr <0otten/ om foraaïr otëer bit ongelp öerKIma^onen te neemen/ en öet op Hercules te bergaaïen / een magtig Ijegtr bergabert gaö: öat Hercules, booj't ge- baar en öe ugtftomfie öe$oo#o#$ Beöugt/ öooj een pïegtig ge3antfcöap boo^fïagen ban bjceöe geeft geöaan; enAugë, Penaxagoras suf* ter/ten ptoeïp itet ber3oeïien:öatPenaxagoras, na een rijpe en ïange beraaöing / gem öe bjec? öe en $n 3Ufïej; bergunöe: öatug»t bit jjnbaeip De beeucgte Telephus geöooren t$ M3· HHaar öe 3£ee3er 30uto aan $uïfte berteHmgen 300 toeinig geïoof fïaan a$ ift: en fob; Magnus, ftab fjg 3fln 3eggen geloofbaar toilïen ntaa* hm / 30nti} aï anöere getuigen moeten opgelet bert gebben/ al§ een beeï naamïoo§e en onf i \Ab, t.cap. ij, zS,0fc'
beftenöe.
|
||||
|
Oudheden Vim Zeeland- 173
öeftenbe «eottiffege #fepei# ®it niöet të
ebentoel in't boo^öngaan aanteftenen bat 8? get eene gebeelte ban 3pebertelung/ te tóee* ten bat öe Hmasonen €>otttffcge lopen of geïbinnen 3p gefcoeefi/ b$ toei ugt P. Oro- JSus.·, jornandes»en Ablavius fcgpt te Ötimfcen.
^at ÖCtoÖ^ öait/ ngt Joh. Magnus, 3a! ift baar ïaaten* en mg alieènlp gouben aan 't
gene in ban öe &&hm öggeö^agt geö. <ü?ü ban taii tft ebmmeï get berfegil/ of get een 4B>«?ieftfege of een <Pü|ttfcge Hercules $ ge# toeefi/ noeg gaarne onöcfïifï ïaaten. 3fï« souto αϊ g^oote en boo^fïaanöe fielöiiseti ter ganb moeten geoöen/ om oen groten Voflïus blaft tegen te feeeften. ^00 i$ 'er ban een Hercules Bp bt^uyi*
fcger^/ en ooft ün 0115e boö^ouöet^/ a!$ eeii gesbgeit aangebeben geiaeeffc %&t$z gobéöien* fftggeit geeft nocg lange jaaren m Tacmis fïanb gegonoen: taant Theodo, ïjfartog ban SSeneren V geeft een bofcg met tmbtm/bitïjt hg öen ©onanXu/ ter eere üan bm UUmmp niffegen Hercules tnge&ujöc/ rii naat öen uu ben Hercules genoemt: en gy geeft ëebötéh oat Hercules aïbaar/ boigen^'t onbt? gebeft/ getüert 3onöe tub)ben;» $aeg f&jeeftt gn bati een ftoperen fïanbbeelb ban Hercules, 't toeïft m ^toaöen/ binnen 3*fter ftïoof&e/ £tegt öe? toaart te tooien; en bg sjjnen tp naar Ciroï *$ geboert. ï^an $egt gg bo$er bat 'er een oo?p/ tn ooft een ftot/ in begeren i$\ 't toelft noeg on 3rjn tp Aimftein tuierö genoemt: en bat een bloeb/ baar omtrent / ooft bm naam ban Alleman bjoeg. 3$aar tmt fcgijnt te blij* «en bat Hercules, in be mibbiiffe tmtom? ^Ayentin, Anna!, Boior, Jib. 3, ■
*;> AI-
|
|||
|
174 kileiding op de
Alleman öf Alman toto genoetttt: Μ Μ
geeft' Altattierus οόκ ergeng te bennen, ©it
fegtjut get geboelen ban Voffius merMp te flpen: taant / sai men peggen/ gab Hercu- les b» be ©ugtfeger^ een iHnjtfcIjen naam/ en bwerb Si? baar geen Hercules gencemt; 500 t$ fyg inaatfeggneujn geen '^{tfij-.mtïj geen reégte Hercules/ maar een ©n^tfc&er ge* toeefï. ©aar op nan tft anttooojbeu bat gn ooft Hercules genoemt $ gebseefl: -toont/300 al£ Voulus 3clf bebent/ 't ianb ban SÖrfeet i$ 300 beel te peggen aï$ 't Ianb ban Hercules: ch baarenboben gebben tog een $ête betotfë ugt ben fïeen bau i&efïHapel* <*£n toat ben naam ban Alfn.m of Alleman belangt-, bet i$ toel meet; gebeuvt bat be ^eibetien noejj een bgnaam aan gtinue <0oöen gegeten gebben, Üfoe beeïe bjanaamen gab Jupiter bu öetöomei* neu >. ©ocg / geïp Ötsegt $ / bit berfegil toil tb toel aanroeren ; maar 3al 'er geen par* tn in niesen. ©it $ nu in 't gemeen ban alïe be ©nnt*
feger$ gejeit: Dat be Éeeutoen/ be ^oüan* ber$/ ε«3· Hercules ooft boo^ een gpbgett ge* gouben gebben/ uegoeft niet bo^ber betoee3en te tooien, <®c fleen ban 3&efHtapéI btent al* ïeen tot een genoegsaam bebn$: en ton geb* ben ge5ten gee bat get ianb ban UtM/ naar get peggen ban VoCfius, alöu^ genaamb $ «aar Hercules: een genoeo^aam betoijé/ 300 a$ gg t altgan^ bcgjgjjt/ en meer anberen jjetbeajgpen gullen/ bat Hercules gier te lan* be gebiert t§ getoeefï, f ter toil tb mgn affegetb ban al bat gefpn^
ber <0uuen neemen: te mm om bat tb bau / Comm. in Tacit. Gcrm,
be
|
||||
|
Oudheden van Zeeland, jy.j
bt blondere <0oben oer paffen / a$ * Ha-
rnas, Irmus, Flinnus, Siba, niet tel Ce bet* tellen fieö,
w Zie Saxo Qramm». lib. U
$. XIV.
Ö/V<? Zeeuwen ook onder HengiftuS *» Hor-
fus »<&*r Britanje zijn gesseilt; *0 ώβ/ f y·* /λ«^ in 't geze/fihap van de Èngelfchen, Saxen, en Jutten, verovert hebben. ^t%tt$tK$/ die in de oube gefcglgten ee*
!i!03in£ erbaren jfln/ sullen ge&erip bifttoiijS geiee3en gebben goe dat Vortigerius of Vitige- nus ttoning ban Sfcttanje/ stende geen fcaiisg om dej§cgotten en pftteri get goofdte Uh tren/ de paffen enofrigeifcgen ugt3£untöian& te gulp geroepen geeft: en goe dat die ^ujo^ fcger^/ na dat 5e onörx fttmne 2&ebeigebber£ Hengiièus en Horfus öe Jicgotten en kiftten geftygen en afgcfcuecrt gadben/ de taapene» tegen de Britten self gelieert gebben/ en bats f}dpr$ baanden sgn getoojden: einbelp ïjoc dat 3e get ganfcge land/ dooj*t geloeid de? toenenen/ en dooi gunne obetmagt/ tttivn? der gefyagt jjebben. ^it flaat ö§ de ^cg^ berg 300 bafl / en toojd in 30a bede grfrgigt* loeien befcfljeeben/ dat üt booj eerfl geene getufgeniffe 5a! begoeben aan te gaaien* jfóaar biat tuil s. Van « Leeuwen dan 3egi
|eii/ af4 ijtj on den gemelben obertogt aUm# fcöönt teffgimpent |
||||
|
%f6 ;, ^f inleiding op dê
r^Elijtondef de Koningen en Veld-overfteil ""der Batavieren voor de rijd van Claudius Ci- vilis verfierde Veld - over/ten by de oude Hol- landfe Chronijk-fchryvers fijn ingedrongen ,ais Bato ende Heflus, hebben defelve ongelukkige Waarfeggers ons·na de tijd van Claudius Civi- lis verfcheide verfierde Vorftcn Toeken op te dringen,"als onder anderen teaenEftgifius^Bröci- ,<3er van Borfos, by fommige der Anglen en Saxen'Koning, andere feggen ^uyt.Konsnglijke Stamme, andie tfoemen hem Koning der Vrie- ien, 'dewelke in 't Jaar 449. naar Chrtftus met .fijn Broeder Horlus,foo andere fchryven 45-7. ,erlandTe omtrent het 'jaar 400. doch het en komt op geen vijftig jaar aan, het Eyland van Groot Britannien vermeefiert en na fijnen naam 'Eno-iftland , W Engeland genoemt foude heb- .bei?, en van daar herwaarts over komende, den 'Burg TorLevden gebout, en het vervallen Kaf- teel Wiltehburg , by den Kaifar Valentinianus ter ne(ieCge\yófpen , wederom foude heibout hebben, als breder te Gen is by den Karmeliter "Monnik van Haarlem , Joannts α Leydis Chro- Mc:BeiycJib.„i,cap. 8, 9, io.cn de oudeHol- Jandle .Chrbnijk ±. divïfl cap.:2.i. 23.. lulx wy hier voor in 't lange hebben tegengefprooken, en daarom met den ouden Schryver in fijn na- der yejklaringe van oud Batavien defenEngitlAJS en Horfa voor onbekeat en de gantie Hiltorie |
|||||||||
|
buyten geloof ilellen. ..
|
m
|
||||||||
|
mme (MM Qötiict aïtem Μ opftmftö'ti ban
kë%ahftW 35i«ÖV* fa 't gevjïeïïen ba» mv tenburg/ maar ooft ten fogt limWmlmv tam/ en al bmt 'cc ban Hengiftus en Horfus 0cfcö?ecbcn loo;ö / obcc öoop te fingten· 3?a %v |
|||||||||
|
Oudheden Van Zeeland. 177
fjóubt Hengiftus en Horfa booj onficF$enb: ert
pelt bie ganfcSe %i|ioné Bnnten geloof. <£ben* Μ Saö ÖPW/ to't öegin> ban $« *»**&/
bat beroberen ban ^itattjc unt P»ocopius en Beda berooft J en .benoemen banHengiftu? en Horfus af Horfa nnt Beda ongegeeben. $6 heö ban maai? te ieönen bat meefïalïe £<$&* fieti/ «gngeifclje/ ^nntfcge/ ataïteanfcöe/ jfrenfcjp/ bie togt ban be engelsen/ ^af* feu/Sfutten/ en |et beroberen ban feritanje/ eben eeni in *t ïang berïjaalen / geïijn ton 500 ebcn met Korte tooojben gebaan üebben. 3N getmgetrigban Beda alleen/ bie't Befï ban ah \m getoeeten nan Seböéti/ en oon getoeeten tjccft/ 3aï genoeg 59η om ben ïeeser gier nnt ben bnt te jjeigen. ©aar in ebentoel booj af nocö bn te boegen ïjeb/ bat aïie be «Êngeïfcij* «gcöiperg eben eeng ftneeften atë Beda. ^teé neben$ Bedaas eigene tooojben / nnt get %q* tjjn öbcrge^et ί In 't jaar na de Menichwor-
ding onzes Heere CCCCXLIX , als Maxi* miaan over't Wcften heerfchte, is het volk der Engelen eii Saflèn> zijnde door Pitigerus Ko* ning der Britten uytgenoodigt, met drie lange fchepen in Britanje geland. Daar op hebben z)r het Oofter gedeelte van 't eyland * op het be- vel van den.zelfden Koning, tot hunne woon- plaats in bezit genomen: even als of %y voor *c Vaderland quamen vechten ,:;X welke zy in tegendeel zouden overweldigen, £)e Saifen hebben denvyanden, dieüyt het Nootden qua? men,(lag gelevert,en de overwinning verkree* gen. %oo ras als deeie tyding in hun land ge- komen was Λ «π als men daar ook zeker be-r richt kreeg van de vruchtbaarheit des ej * |
||||||||||
|
A/ *&
|
||||||||||
|
»
|
||||||||||
|
178 Inleiding op dé
en de vadzigheit der Britten ; is'ervliegenseen
grooter vloot met gewapend volk· toegeruft 5 om'er meer manicHap naar toe té zenden: welke manfchap, met de eerite bende gevoegd, een onverwinnelijk leger heeft uyrgemaakt. Deze aankoomelingen hebben öp de vergunning dec Britten een /woonplaats';onder heri genomen : met dit beding, dat ze voor de ruft en 't wel- varen des Vaderlands tégen den vyand zouden ftrydcnj entiat de Britten heri oehoorlyke be- z'olding zouden geeven. De aankomelingenbe- ftonden uyt driederhande Volkeren, de magtig- fte van ganfeh Duytiland : te weeten uyt Saf- fen, Englèn , ert Jutten. Hunne eerfte Veld- en ver ftcn, zoo als mengefchreeven vindt, zyn geweeil Hingift en fforja. Als 'er dan ganfche benden van de gemelde Volkeren, als om ftryd, naar dit eyland quamen aangelóopen ; zoo be- goften die vreemdelingen geweldig aan te wal- len: zodaanig dat ze den ingezetenen zelf, die hen geroepen en uyrgenoodigt hadden , geen kleine vreeze begoilen aan te jaagen. Daar op hebben zy met de Pikten , die ze al oorlo- gende hooger öp hadden doen wyken , fchie- Ëjk en voor een tyd een verbond aangegaan, en gingen de wapenen tegen hunne boudgenooten keeren. Voor eerft dwongen' zy de ingezete- nen , om hen overvloediger lévens middelen te befcnïkken ·, onder bedreigirtge, ze zouden W· dershet verbpnd breeken, en het ganfche land vcrwbeften. ®an herbaalt B» uo^rr jjae öat 3» ïjtt BJ
ititm bïtï#t\mntm vitten; maar a\\t§/ ban öc eene $tt tot öe auüere/ re buur en te 3toaar& bmitèiöen: öoe ïjtt ganfclfje epiauu een DIpcööalf en een mooaötoneeï toa$ getogen: öoe öat 5« alïer>
|
||||
|
Oudheden van Zeeland, 179
öïïeröan&e geöontoen / 300 ban %Qem$m ïanö
alp ban f^onöere burger^ 1 oni berre ï#met. pttii öe j^iefïêr^ aan öe outaaren Dooö jfeifi öeitj öe^ifTcöonpcn/ 500 b)éM#'t gemeeng toolÉi/ ooo^tbuur of getjowatbomö^agten tn^ f&jl Polydonis i Vcrgëlms, öit^l'nócö Olm
fianötgee Man \ψ\ψ$1 fïaan be iuoo^öen ban
Gildas SapienVöanötÖ^IO/ Öie al Op't 3eifü£
«gtnoomeii 3^0050 Giidas toectgfen tqooiöen;
ie binojfli om öe onboo^igtjgljeit en tiomini^ geit oer fitten oie 3UÏftc ibaiben utitnootitg? ben / en öe onöeugênöfjeia ban öc <ëiiQkn en paffen/ ïeïp genoeg af te maaien. <$n 't fïaat foei te iee^n Bat Öee3e Gild é 3911 toerif*' je / naat öe rè&éuing b*wr ben geleerden e Öft prus, aefcgaeèbenöeeftin 't jaar 5-63 300 oat fin geen jjonöeet jaaren/na öeobernomfteöec paffen/nioëtgeöooeen3ijn j en ban beeïe 3a&? hen ai^ ooggetuige 3aïgefp^orten öebiien. ï|et $al ban 0113e ïanb$uiben / of De^eoer^
faffen/ tot 300eengroten roem niet gere&eiit tooien, inbien350oft onöer die#uutfeöer$ naar^iitflnje obergebaaren slinken in't ober*? hjelbigenüanbat ianös beef geijaö ïjMm. $)n moeten naar öe toaargeit oo^eelen} en/ in't bonn^ bellen/ naar geen &#iegenöi)éit of ïanögcijootfcöap 3ien. fCÏ^ tyienb in i)u$$ te ftoomea/ en baar erger a$ be mreeöjïe b«anb öe beeft te fneelen/ $ geen eer^ genoeg» <&aft i$ Set geen nunfï/ ïigtgelooUigemenfcöen tèbe- öjtegen/ en be 3tualme te ber&inimen. !&aar eer/ of geen eer/ 't fef on3e paft mi
ma,ar be oubüeöen ban on$ ïanö na te fpeuretu en berbdïgeu^ tÊOnöe^oenenöfer onöer Hen- ^iftus en Horfus oon ^eeujoen/ ^oIlanöer£/ 4 Hift, An|i. lïb. 3, e Vide Care Clurtophyl, Eer!.
Μ % βϊίΦ
|
||||
|
ιδο Meidiftg opψ£'
&ticf>tettaar| / ja §iït$üï en itoïïrerfcfiett /
' naar S$2itanje obérgeiïoben $n ·, m tot Jft proberen ban bat ianö geholpen fj Abeu. #ni §ierban te oo^öeden/ moet men maa&önöer* mü\m famt booj bolderen öat iwber ben naanl ban «tènglen/ paffen/ en jutten of'φίϊχη/ begrepen müj en berfiaan moeten bjoitren. ji&aar bat onbe^oen i$ ligtet te noemen aï$ te boen: taant toat booj onöe ^efeper^ bat men opffoat * ft $ aï ï?an «tëngïen/ paffen/ *n jutten afmïw) bat 5e fp^eeïfen 5 3onber titi£ naarber opening te geeben, 2®at be <êm gien en gatten pf $iten beïaugt; bie gebben ^efterïp ijooger op gebjöpnt/enonber bie naa? men bonnen on$t booatabSèr^ niet grfcijofcii tobben. Φοη sal men ncrgen^ ban «tëugtai of ï&iten ïeesen: Dit jjier of ïjier omtrent bioon* flcijtig 3gn getoeeft tioo jaïïjet ban op be paffen aanbaomen; met beibelben onjeboo^ puöerg / geïp meermaal bciaee3eu ίφ / öjoo* te gemeeufejjap geïjab Jjebben, |Eaar om op bjöcr boo# te gaan / en b* 3taarigöeben een booj een 0$ té ruimen / 300 berjetet Ubbo *· Emmius bob| eerfl/ eit be jaaft fpjeeltfc aï$ ban $tlf§ / bat· ft naam ban paffen ban mu bee! ruimer berehening geeft gfcgab öï^ te$eu* bjoo:öig. <^nber ben naanj ban &Φ§/ jegt pg/ tmerbeii be^affen alteen niet begrepen/ boo^uanièiitlp bg bc lli^tianöerg: maar alle be genen / öic aan ben ©ceaan/ omtrent κ ^Eïbe/ bei^eser/ be€em$/ en ben^igjn/ ^eetenüjareh/ toierbeh onöer ben naam ban paffen begrepen/ en&affen genoemt. én φο biu&enten bgsbe ouöe£i1j$bérg/ get 5?jn liacö aïbebtóo^benbartUbbö Emaiius,aUr|ï$ |
||||
|
Oudbedmmn Zeeland. 181
fce re&ètttng bart be paffen ύφΐύ? ψ? gen*
be attbeee üuïteen jjffÏ g^ïfcgap banbe J^af* fen iiöt£eboett ge&öen· €to ölt #tt mm ηοφ biUtoüë bat be stoafefien onber ben naam ban
be magttgfïen fc&Men; en aïïeg aan be iefïen toegefcïpeeben too^ij. jttig men baar &ρ öebennfc bar beejc lanbensoo beeï naatbet aan ^itanje gelegen toaten ; bat onje boo^onber^ tm? met$ 300 goebe ^eeiitiben en 3eefcfjuimer$ 3tjn gefcoeefi / a$ $e recgte paffen : $at m? *>t mw$®$ 7 at? öe gemeene ïijomjtt | Chronicon Magnum Belgii, en meer anbere / 0113e boo#aaten ooïf onber be obcrtoeibigcr^ ba» ^itanje tellen i ban bunfit nip bat be toaau* fcööneïpöeit ban ott3e giffïng ai gjooter en gjoötét m$. jlfëaar om fin geen imavftM^ neïpgeit en gtlpng te bïijben * Beda fcfyföft tjüfb^UKfcelp bat Wilfridds, Wïgbèrtus, W il-
iebrordus Mt geloof aan onse boo^onber^mon*
belmg bcrtmnbiöt Öe&öen. èm* gebben % mak «anberen ban berfïaan ί eengem$ tenen bat 5e ugt eenoeden böïn gef&oten maren, jjfa!ïfë &$ öutb^ult&elp bat be<#ngtèn en^ajfeii/ bittit 3ijrten φ ^itanjebeiooouben/öOK ban αΦζί& 5tq afftomfïigmajeji,$n igjjet een beftehbe3aalt öatt on3e booioüöer^/be^oïianber^/ïiè^etti toett/be^ticötenaat^/en5 öohöeg^eejienmieiri oen onöec ben naam ban l$e3ett ^ier neben$ be tooofben fefcnr Bed» · Hy (W¥ffih nain °°k het doornemen van Gods Woord tedoen vérknn^
<%en aan eénige vöjteen, die hetéöch niet ge»· h-oort nadden. Hy ^viftdat *er veclê zodaanige volgeren inDuytiiland gevonden wierden;*uyt de* vveifcen de Ënglèn en $aflen, die thans in Britanje wooöen, 200 als ieder weet, gêfjproOten en af* ƒ lib, f. cap, 10. Μ 3 komft'w
|
||||
|
18* .W^^^WΦι4*
^amftigzyn. En'tisqrndeeze reden, dat ze van
• ^e na^uürige: Britten verkeerdelijk Duytfchers
,-wordeni. ge noemt;. Deeze volkeren zynde Vne* zen? de Rugianeh , deDèenen , de Hqnnen, de oude SalfehVde BorucYers, enz. ïPaarjjeÜ* ben ton ï>et recgte befcïjei& > en beijoenen naai:
jjeen ahöère betogen om Μ pen. m botsen, ftab öp aïïé be boÉeren öwSéB De aïgemeenë benaatmngc ban €ii0Ïeri / putten / en ^afi "jffeu begteejjen; pr geeft gg te bennen toat al boïberenDat onoee Die aïgemèéne benaammgen begreepen ioaren. ^oofpreehtooft Marcellinus, in ftetïebe^ ban ^ Suidtertue:-Sui4bertus, 3egt§g/ was
ten uyterfte begëerig naar φ zaligheit vanaüe ^enfchen i; Sóeh voornarnentlïjk van de hei-r ^enicheVnezcn en Saflen j om dat de Engëlf fchen (in ^rigeïanb tooonehöe) uyt hen(ge.
iprooten waren., <$h jU 't $elbe ftjecft / tfaafc
f}ö ban % ?!..■%· WiUebrordus , Suidbertus ,
en meer anoete #f ïo$f&i£biB#g fjitecfit j 3^
ftn: om dat die heilige Leeraars, in Engeland
uyt het geflapt ci^r yriezen eqSaflën gefproten warenj ,c|aarom konden zy hen 't Ervangcli be- quaamelijk jn de Duytfche taal verkundigen; fóïaarber betoog 3ai niemanö ei(Fe$ ί toant bat '
be ^eentoeVen 1|oiïanber$ ion boaj fetejeu • ge^ènent toter^en / <'# 3001 belienö / en in Dit
toeén 300 öiftfcdiï^ te paé gebrast/ö$t giet? obei:
geen Ëpg 3toarigijeifc geniaantnan jbg^ ben. %b ΜI om Qanbefö en öonöierti anöeee, getMigeurfFen oöec te fiaah/bfη %ttyx fiegfê tomen tot Den berugtm Menfo & Alting -,\üp toefee ugtörn&tieujtt frönjft bat aïïe öe bome; ren aan ben #ceaan gelegen/Jiw $e <$ïbe af £ Notit. Gcrm.'inf. part» i. vide Fieftv,,
■ ■ν, , ν. tot
|
|||
|
Oitöbeaen van Teeknd, ί %S
tot De ^egelDe toe/ febert Dat een MïipUtt?
ting Det jfranften ober Den ïïjjgn geftomen/ in met De 2£atabierèn in een berbonbfeöapge* treeben mag/ begreepen $ gemeefï oiiDee oen naam ban $riefïanb. gjö toeet 3eer meï bat Marcellinus, Dien. ifc
tot mgn 3e0^man bggebragt jEjeb / De recgte Marcellinus ntet en $;MDat Öie^Cifj^liCC3ICÖ
3elbcn Den naam ban Dien jjeiïigen It#ig$je3ant
ten önrecïjt aangematigt geeft j&aarift meet ooft loei Dat ïjg eoenmeï een oub^cfj$ber $i Dat Ö5 boo&aangï De foaarijeitfcfenft; en tfiaatf nn en Dan/ en aï$ bg ongeïuft/ ban 't recjjte fpoor af b3]oftt |®aar / men ma0 fiem 300 Ïaa0 fïeilen aï^mentoiï/ to£ nonnen Sera ge* maltïtelp miffen: en aima^'er geen anDerbe* fajg$ boor öanDen/ top 3onDen 't met De getut? gemfle ban Den Eerwaardigen Beda genialAe* ïp nonnen fïeiïen, ütoegt gier mi öp De getuigeni$h ban Proco-
pius) te toeeten/ datheteylandBritanje, Bgrjjji UentijD/ door drie talrijke volkeren bewoont' is geweeit-,.. .door Englen, Vriezen ,erï Britten. Wï$ (Iaat op mal&anDeri en ieöeröefco^m't
bg3on0er i$ niaar genoeg om De maarljeit ban m$ seggen buiten aïïe ttoijfd te fieiïcu, ^ft meet meberora $eer loei Dat' Britanje
öf Britia, in De gemeiDe moo^Den ban Procor pius, ban fommtge geieerben een atiDee ïanb* ftfjap beteftent a$ get gjoote en Uermaarbe eglanö baif Sfeitanje: en iït beften Dat; in 'er bid eer ooft niet bjeemb ban beu getoet Dat tvtm IaïiDfcl)afi/2Ê#tten of Bnttia genaamb/ tHflcöen οιψ ianD en ^itanje gelegen 3owD£ :; De bello Goth. JÜ> 4,
b,; AaatsJs. oj» 't ι deci r*n £«avü Sicw, 8eb/
|
||||
|
184 ν, Inleiding of de
ftcbben. I&aftc bg bat geboden bert ifc niet
faftg gebïeeben; en öeb jjjet naterfjanb/ 50a rog bunftt/ itüacïjfcig genoeg tegengefinolten., H|oe get bo$ec met öe Cngïrn en paffen in
3$?Uttnje afgcïoopcn ί$·, goebat 3g I mt bat je Set fc öoeftje te bobcntoaren/be fjanben bol fajeüb$ gefjab fjebben * en jjoe bier bat tjaat bit fceroberen gedaan geeft-, 5a! be^ee-^ in be «tëngcïfcöe ^aacboeiien top en b^eeb befcï$ee* ben binöen. 3[& jal'er maar bgüoegen bat be inboorlingen of Snitten/ na bat 3$'t omtrent * f Q jaaren fïaanöe gcljouben / en ben paffen genoeg te boen gegeeben jjabbcn / embetp gebben moeten $bjtgten ·, tn genoot5aaht gp geweefï &t§ ten beele in 't ïanbfcöa^ %&&' \i§ te gaan betfcpiïen/ten beeïe nieütoetooon* fteben oberbe jee / en op be ftufïen ban a^anb* rp/ te gaart 3oeften, <én toat be taal belangt * bat be <$ngelfcge
taal tegentoooabtg 500 bed ban 0115e taai ber* fcljeeit / 3aï be %u^t toel mfcïpben; aï,é gg toeet bat3e3oobeele bcranbeuingen ugtgefïaaii geeft, $oor eerfï Rebben be «tëngïen en ^af* fen eenigen t$t breeb3aam!g pp$ ge£onDcn met be Snitten ·, en bn bie geïegenböeit 5511 *et 3efter!p ^itfeije tooo^ben tn pnne taal ingeflooen <®aar naa Jebbenbe «Pmienljefc flanblange jaaren Be3eeten: en toenljeeft be
artflTctje taal 3ieï) haeberom moeten Doegen naat be ©eenfe^ <£inbeip 3911 be tffcmp fen/ onber Wiiieml, jfn 'tbesit xmn 'tegïanö geboomen: en toen $ be <6ngeïfcFje of &apip (φ taal q\§ tenemaal binten ïjcm fatsoen geraaftt. , M , k Voorberichten op β«, Sacf.
|
||||
|
V -f Cl 'T-J3 il~0 LL 7
OOR R Ê D E.
Ç 3f.i'i)wiio 'Ë ■j.-.iix xijcv >bod :>Ë -■;-í··^ß
IE çu Zeeuwen, genpemi wori De z«fiic den, zijn eertijds ook bekend wS*!*h? X il ook Vriezer»
geweeit onder-dor? naam van gcn0CinüY'
Vriezen. Want dar de naam van Vriezen zich; w<eftWaart &1 geftrukt, heefr, ,.hebben wy in hxc; befchrij- !, j, ^1;,,,'
ven Vim Vriesland uyt Emmtust^ uiting »*·^^ belezen* . j ,À^ɺï.: 1 1,8 s ^d «fis ç3 jrfil'1.)
Ja Vriesland zelf heeft ook wel den naam Vriesland*!* van Zeeland (ingedragen: en is voothenen Xcdl^Le. in feven landfchappen · leggende tuifèhen noemt ge- feven havens ,pnderfcheiden geweeft: wel- J^JJf ke lanpTchappen■ in de wandeling de Zee- landen genoemt...wierden $ en onder den!s-: naam V2n de/even Landen aan de zee paa- iende vermeldt liaan by den Abt van We- rum. / .(' : ^jb't^o.ric ftci i5;/(j
Ja alle dé eilanden , als aan de Zee paa- öm weikc
lende en rondom in de Zee gelegen, wier- *edenaI,e den volgens aBoxhorn opzijn oud VrieichsQlk zee- Zeelanden genoemt. Sommigen gelooveniantlen gf* dat de naam van Zeeland allereerft na het gebeft!'1' jaar i3cccxxxvni door de Noormannen uyc Denemarken herwaarc is gebragt: doch dar Koning Lotharis d$n zelven iii 't jaar ïpcccGxcviii niet heeft gebruykt, om dat de andere gedeelten van Vriesland toen ook oe Zeelanden genoemc wierden. d 1« de k roDijk rao Zeeland p. 6ti ,:
Á Vsti
|
||||
|
- VOORREDE.
Eyndius yan dit gevoelen is Eyndius in het eer-
loze-1' fte boek van zijne Zeenwfche Kronijk: daar iieti van
de- hy het gevoelen vanjunius \ die de oucle
« ^"fV ingezetenen van Zeeland en voornamentlijk Sji'ge" van Walcheren voor de Matthiaci wil ge- noemt naar hoüdën hebben , wederlegt. Daar tegen aeiinDc- drijft hy V' en tracht het ook aan het 14 «emarken: .^QQfdftjfc.. mec Vele bewijsredenen tépe* tftZ^1CCveftigèn3 dat Walcheren en Beveland tó mamvin Woont zijn geweeft door de (z) Kaiïcheti. £ ηΐ h'et En aan het 18 Hoofdftuk beweert hy ψik ^ahneemen wecc niet op wiens 'ge^ag {leunende> dat ^riftecn dezeKaüchèn, na het aanneemen vaii het |
|||||||||
|
geloof de
naam van
^irbor'tcbi
gouden
gedragen
hebben.
|
Chriftene geloof, den naam van Arbbrmh
of opzijn NederlandfchjVan Hërborigp'of Herbortigen, gekreegen hebben. \$f: De Noormannen, een volk der Zuèven%
|
||||||||
|
en deDeenen, hebben vqdrhenen deze lan-
den bezeren. Van dezehen , zegt gemelde Schrijver aan het 20 hoofdftuk, is dendam van Zeeland, en de landèryender eilanden, zodaanig als ze tegenwoordig zijn y tot ons eekomen. ; '.'; *
i 'Van het zelfde gevoelen 'ή Ant.Matthaeus,
in het 2 Boek de Nabil, aan het vijfde hoofd- ftuk : Naar deze Noormannen, zegt hy} een volk uyt den (4) Zueven (in Ί Latyn Zuevi) worden de inwoonders van Zeeland noch ten huidigen dage Zenen of Zewen genoemt ' Zoo dat deze eilanden volgens hem den naam van Zeeland niet zouden gekregen hebben? om dat ze aan de Zee gelegen zijn> gelij*
door'
|
|||||||||
|
doorgaans gelooft word : maar ftljjp zou-f
dengenoemt zijn gaarde gemelde,Ze^jen.-. Doch dk gevoelen word af^ekeujrt door h Alting: Als of quanfuys de Vriezen ri^t hy, eerfl van de Moormannen φ\ zee hadden keren kennen.;\ unl-m . ,1. ri m'' λ->. .f -** 5; • l^e&è benaamingy .zegt hy ymdeï ,,isveëi laat er ν mna dat ^ider ijks nakomelingen de% tijtel van Graven vanifjullana' aljaangeiïQ» men hadden, i^^^U^i4f^¥^H4^^^^^
ders van Walcheren .> van Beveland;, van Schouwen^ van't- Land van Tertqlen»r$n^j -En dat de naarji, van Zeelanders óf Zeeu- De benaa*
wen.fatè.een éige en.niet als een geitieene £'"·* vai1· benaaming} door Melis Stoke^^^n\%t^Ltx^ andere Schrijvers, aan die van. tvfaldieren wootklerE en de nabuurige ,ey[anders al voor de izjf Janderi eeuwetoegepait is-ge-\weeftj dat is gefehiedc vpeI Jl3t« door een vroegerge.brüyk vanden naam die JJf^Jj*" laater opgekomen is : gelijk de Geleerden weeren dat het forawijlen omtrent Holland isgefchiedt* : s s. ïfi m7 Zoo als Eyndius Ichrijft zoude de Rhijn, De oude
of gelijk anderen willen de Maas , daar ifliflf^ zich met de Schelde verecnigden, met haa-eilanden* re killen en zee gaten, en daar by de Oce- aan , yan ouds de grenspaalen-van deze ei- landen zijn geweeiï·'' Zy hebben van ouds, en eer dat de G ra-De oude
ven van Holland en Zeeland ÖÖcVlêfeko- Jj^j^f men waren, haare Landsheeren gehad, Want &Ξc' *" * Alting,not. Ccrm, ïM part, ι. ρ. ίί'ι*'' :V '
Α ι hes
|
||||
|
4 . V O O R & E £> E-
bet gahichelandichap, 't welke nu bekend
is onder den naam van Zeeland, heeft met altijd gezamentlijk, gelijk het nu gefchiedt, onder eenen Heer geftaan. Het is meron- waarfchijnlijk dat ieder eiland zijnen eigen Heer heeft gehad : gelijk **g"*W Kronijk uyt de Jaarboeken vwJPfhtus wel fchijnt te bewijzen. En het blijkt uyt ge- wiffe gedenk-fchriften dat Walcheren ot Landsheer heeft gehad Egihardus; dewelke door de Noormannen in 't jaar 73*' "* net bemagtigèn van deze eilanden « gedoodr. Een lange reeks van deze Landsneeten ftaat byc Eyndius . en noch wijdloopiger by i Reigersberg en Boxhorn , opgetelt: welke Hiftori-fchrijvers den aard en de ze- den der Ingezetenen befchrijven í en, ge- lijk doeh doorgaans van de Schrijvers ge- daan word, hunne landsluiden hemelhoog verheftèn >->*>ø : JafonaTratis, een Geneesheer van Ter-
veer, heeft in deze veerzen, dewelke voor de Zceuwfchc Kronijk te leezen ftaan, den |
||||||||||||||||||
|
ø
ßÀý-
|
||||||||||||||||||
|
>S 10
|
||||||||||||||||||
|
lof der Zeeuwen uytgedrukt:.:
|
||||||||||||||||||
|
Sicuph ingenium genth' povilje.... ■ .,
'Cens aMSlaVeo,caU,fimplex,moribm
tiTf'aucï ca/i* Talladis arma cehml·
|
||||||||||||||||||
|
irj'ffl
|
||||||||||||||||||
|
c Chron. ZdatiiJ. U\i ' UV"\ '
d In hunne Krooykcn van Zeeland. u .,
|
||||||||||||||||||
|
Waar
|
||||||||||||||||||
|
.,;:
|
||||||||||||||||||
|
I
|
||||||||||||||||||
|
VOOR R Ëti È. 5.
Waar door betekent word dar tfé ZeBuwefi1 , r „
godsdrènftigl loósy opregt óf eenvoudig, en! wièlgemanierc 2ii|n \ en dac veeleri van hén de wapenen ifan.' de küyfïche Pallas volgen* dac is de werenichappen beoeffeneh. " Onder het Heidendom , zege Reigers- Hunne
berg , hebben zy Hercules en MercuriusGüdsdicnft· aangebeden; Den eerden riepen yjf aan voor het aangaan van een veldflag : den laatften eerden zy als den Befchermheer van hunne dijken. Dan Chriften geworden zijn- de, als ze order gaven om ergens eenigland te bedijken $ waren ze volgens Boxhom gewoon een ftuk lands voor Godt ën den armen uyt te zonderen : het welke zy vol- gens oude brieven Fron-akker> dat is Gods of's Heeren-akker, noemden. Voor al wa- ren de Zeeuwen godsdienftig omtrent de eeden : en hadden geen grooter fchrik als voor meineedigheit , of*t gene eenigzins naar meineedigheit fcheen te zweemen. Dedochters wierden zuiveren onbefmetKuysheit,
naar het bruidsbedde geleidt. Dié eens ge- schonden waren , al waren ze nóch zoo choon en rijk, konden noic torhët hüwe- JMk geraaken. Zy wierden noit gepaart, |
|||||||||
|
voor datzevolwaflchen, en ten miniteder-
|
α .-tirir- >,iA
|
||||||||
|
ngjaaren oud waren: op dat ze te iterker
en gezonder kinderen zouden haaren. De moeders waren gewoon haare kinde- Voomg.
en zelt re zoogen : en 't was een fchande, lishcii* /hof? ren buiccn nooclzakelijkheit van Α 3 min-
|
|||||||||
|
6» % Q O % £ $ Ñ Å.
ralnnemoeders te laaten zoogen. ($).ÏS;,/
feTenop De feeuwfç zijn altijd gehoudeB voor
icgtighdt, e^e^voudige, opregte, en openhartige men-
fchen· En daar is het fpteekwoordpokvan
gekomen, ; ^oedrojid, goed Zeeuws,
s!, j Zy,wfren van ouds gewoon alle maan-
/■. é..ë den een landdag te houden, en over dm
Wpljïan^ jScs Vaderlands raad te pleegen..
paar had ieder vryfyeïj:. v.an te fpreeken. en
zijn geyoelente uy tej?; waar uyt dan dqoF
de Q verjjen van den. landdag wetten wiêrr;
dei) gemaakt 'y. qi^qn} over het volk te
h^^ggi \ rm,aar om voor des zelfs wel vaa-
rer} |e zorgen^ pchter \varen zy vry ilreng
in de qnmtigheden, n^ar gerade dermis-
dabden, te kaftijc^en. ; \ , L fr,
hunne -Ìø, jfee zuchi toj de gere^tigheittheb~
tieitre°0r ^ IfeVrffl werk qaderhand oqk gemaakt:
dgheit, dithe^cii zy pok willen betekenen dppr
een penning , dewelke op Þ ìç .hpjiél ge-
ilageiié ^:i^/*Uaar iff.| : en waar op twee
,:;.:.-cí,: :8*Ç}^? .?^eeI ic^ale%;ly^ai)gende asm het
w^pea^ar^ Xela^nd * r%,an-afgebeeld me? 4eze ip^eUjkj,. ^$t ø weeg ff haal geJijkwa- . tt&mm ëriiffifflféé mm&k*g 'püthnwi
enctv, c Paf ze al ,9^erlang Het hebbers van de/
Eppen. kuyffche Xar^ggodinneri ojf Wetenschappen zjjn;gevveeft>.- blijkt uy^ ^peleerdeMan- nen ; waai van \yy ee^, goge}; getal, ieder ,.,, )yirvj^etbefchryven ifa$^ij^,gebo,9^pl#ats> • :: mm opleveren.. ,· , ■ ã,ìïï÷ « Ibx ^ |
|||||||
|
Doch
|
|||||||
|
..,—^
|
|||||||
|
JDöch dat deze landaard, zoo wei als an-
dere volkeren , oók zijne gebreken heeft&*$**& gehad > blijktgenoeg uyt de hiitoricn, ge- zonder ichiedeniiïên en voorvallen van deze eylan- gebrek™ den 3 en uyt de wetten die 'er van tijd totgcv tijd tegen de ongebondendheden zijn uyt- gekomen. ijs ; ^ lïiiHóe dat zy in een blinde en domme af-
goderye geftoken, en Hercules en Menu- rius als hunne Befcherm^goden op een uyt- fpoorige wijzege-eert hebben5 könnèn wy, om nu geen andere Schrijvers re meiden, genoeg befpeuren uyt de volgende woorden van onzen landsman Melis Stoke: dewelke daar met eene verhaalt hoe dat S. Willibrord die afgoden-beelden verbroken en het land van afgoderye gezuivert heeft: So Jende hy in den Landen fchiere
lm Willebrode> die eerfl bekeerde <De Friezen^ en V Gelove leerde
Tot Wefi kapellen, daer hy quam
En aanbedende vernam w V'V*
Mercuriofeover eenenGodt. 'M- '
■Dat beelde door ons Heer en gebodt
■wi Brakhy υ.' ίύο; , ^ f Hei is een bekende zaak hoe ilordigdat zytyn en- het ten tijde van Lodewijk den Goeden in geldig in Zeland, en voornamentlijk in Walcheren, chdftus^ is toegegaan 5 als 'er zoo veele het Ctiriften volgen» geloof verlieten j zich in vuile onkuyshe- den wentelden , en bloedfchendige huwe- lijken aangingen. Α 4 Om
|
|||||
|
/
|
|||||
|
f VOORREDE.
Orri tegen -dieónku'yshèiren bloedfchan*
de te voorzien isde H. Frederik ·> de achtftc Biiichop van Utrecht, naar Zeeland gereiïl; en heeft daar een Vergadering beroepen: daar hy de ftrengheic der kerkelijke tucht te werk heeft geltelt .,. en0de uytfpoörigé geiligheit beteugelt. .najnoitb^ N : β Mr kus Biifchop van Kamerijk verhaak
|
|||||||||||||||
|
achteloos
heit om- trent den |
|||||||||||||||
|
ons f hoe weinig dat de Water^ vriezen, zoo
als hy ifc Zeeuwen noemt ν bezorgd waren |
|||||||||||||||
|
öodsüicuft. qm de Kom^unie, omtrent Pa,aiTchen te ont-
vangen;:; -jeivfey vertelt uyt. den mond van AlbaldttffQÏ AdelbolMsp S. Fredericus na- zaat op den Stoel van Utrecht, dat de Wet* UpvrJèzen, deze gewoonte omtrent hunnecP&' rochikerfö hebben , dat'ex heer weinigen1, of mifjchien niet: ten , het JHk Sakrament op ψ'aafchdag tyillen nuttigemd\A ν.ι.Λ/ |
|||||||||||||||
|
Zyn gene-
gen toe |
Als de fnoode aarts-ketter Tanehelinus
uyt de -ftad Antwerpen;, dewelke hy mee |
||||||||||||||
|
zijne kettery vergiftigde, door dèn Hartog-
Godofridus verdreven, was $ heeft hy zich, zoo als Anjelmus bfiMokmus^imgt ,naar Walcheren en de omleggende eylanden be- geven: en beeft daar. ook eenigen.tijdiiuis- Tvefting gevonden 5 \mz adat hy van: daar is η verjaagt door de gezellen van S.Norbertus* En niiiïchien hebben de Norbertijnen: uyc dezen hoefde verlof gekreegen om zich neer te ilaaniin dehoofdilad van Walcheren % en aldaar eer* deftige Αbdy., daar -we-aan* e j.Clnon. lu .' i|£.£ f!35nli
mO λ λ Km*
|
|||||||||||||||
|
VOORREDE. j
ftöïïds wijdloopigèr van zullen ipreeken,> <t f!,i'l
öjünöii'e^eeiibliwtjji'vy »)ji>bfooji *3Cv.j /,:;·;> ■' wo*,λ.·
ι Daarby zijn'de Zeeuwen van ouds vecht-'^twift"
aehnger, twiftachtiger, wraakgieriger en ftijfclpplgi
|
||||||||
|
Vijfkoppiger ge weeft, als de nabuurige vol-
|
Π ) 't Ut 1
|
|||||||
|
keren/; 5b Jü) li:ii!;j:,bj Y-i ;;:;
paillet, over den i8 July, fchrijft den
moord/ van S^Fredericus aan de inwoon- ders van Wakheren roemee defewoorden: We bloedfchenders , konnende de beflraffing van 31 Fredericus ι »«·/■ verdraagen , hebben üp het eiland Walcheren twee moordenaars naar Utregt gezonden ,· dewelke den heiligen Biffchap met daggen doodgeprtemt hebben* ·:.; Boxhom zelf jd^eefe den vechtachtigen enkoppigen inborft van dien landaard ge- noeg te kennen. Dezelve blijkt uyt de Or^ donantzien,.de welke onder den Roomichen Koning JVillem II , en onder des zelf zoon Flans V> over deze zake zijn uyrgekornen: dochrvoorriamentlijk uyc het Formulier van vrMe ν 't welke aan de krakeeiende partyen en aan hunne bloedverwanten voorgefteit, en door dezel ven meteeden is beveiligt j eafc welKe by Boxhom ter gemelde plaat- ze ftaat aangehaald. In de Latijnfche brie- ven van die éeuwe wierd het aangaan van zodanige vrede genoemt Treugas facere. Doch federt dat de Zeeuwen tot het Ge-
loof bekeert zijn , heeft de beoeffening en de ttieht vari^denChriftelijken Godsdienft - / CHrqhi Zd} pare. 1%MJ$ gr, J 3 i l C C S :
Α s 'dg
|
||||||||
|
£ö W O Q R R E D W.
gebleken <je verouderde gebreken der landzaaten vaoi*
2yn voor een groot gedeelte uy tgewifcht, en hunne ce d ST ^rigebore» gaven tot beter fatzoen gebragt. «te^fcïZodaanig dat de Zeeuwen naderhand grobr doVKet te eerbiedigheit voordeGeeftelijkezaaken* lez"de-n en geen kleine mildaadigheit tot de Kerker tucht van jijj^ Bedienaars getoont hebben Dit blijkt ciuiftus. vojkonlenrüjk Uyt de prachtige Abdy,twaalf nians-' of-vrouwen-kloolters, en twee aan- zienlijke Kapittelen » dewelke in de hoofd- ftad alleen zijn gefticht: en uyt verfcheide anderen» dewelke teZirikzee, Tertolen, Terveer, te Soeburg,in de Kapel > te Nieu- werkerfe\ en miflchien op meer andere plaatzeaman de Zeeuwfche eilanden, als 'er heC'Katolijk Geloof gevolgt wierd, ge- bloeit hebben , en zeer aanzienlijk waren, ei Het Geloof vB& Mvïföllehrord, om nu van S. Eligim is hun eerft en van de andere Geloofs - V erkundigers ? verkuudigt ^ygike (nhet eerfte deel van Batavia Sa- lebToord: era vermeldtftaan niet te ipreeken , is de vaarum zy €erfte oBakhans de voornaamfte geweeftS SSdóm"η dewelke Jiet Chriften Geloof m deze eilan* den uom- ^Jen heeft ingevoert. fcn uyt dezen hoofde u°refttVaU hebben dezelve , nu Chriften geworden ceftafn Z, iinde, ièdert de eerfte oprechtinge van *ε Sebbcn. ütpechtfche, Bisdom onder den Stoel van Utrecht geftaan. j · j ::; ( 4i> -: En gehjk de nazaaten van S» Willebrord, ie weeten de BiiTchoppen van Utregt, de zorg in hefc Geeftelijke over deze Kerken hadden i zoo hebben dezelve Kerken het öb . > , zo° |
||||
|
V,<Q;Q RR B)D)Ev ïi
£qq genoemde Caihcdraticuwi, of het regt !^ftDol£
't, welke den BiiTchoppen om hunnen Stoel lijk ook de te eereri gegeven word s \ aan gemelde Bif- J^™8* j^hoppen opge^ragt Ik hebeen handfehrift aanzienlijke yan het jaar \ %p9 het welke den Heer Lap goederen van WaveremoehehoQTt heefr ·, waar in uyc- g^o? gedrukt iraarwaf dat iedere Kerk dm Bif-ngts- ichop jaarlijks pjagr te betaalem £eblccI* » ! -^Qytj |aft van gemelden ÖifTchoppelijken
Sto4yan JüirechjrhaddeDömprooft van U- treedt j^et biewind over de Zeeuwichè Kei- kegv Re^elvp be^at grooce rabderyen, lee<- nen, tienden en andere regten in deZeeuw- febe eilanden ; welke goederen op een ge- ikjalen dag, verhnurr wierden : en wel zo<- $aanjg dat de pacht op den beftemden dag nootzakelijk rnoeftopgebragt worden. Al he,^ Kerkelijk Regtsgebifid quam den Dom- prqpft alleen f oe.Qver ganfeh Zeel and: de- - wejke dan yFrQvifors of Dekens in zijne plaats aanftelde ί doch zoo dat 'er fomwij- len, ook anderen door deonderhoorigePrie- Oers, verkozen wierden. Öe^eDekensïhadden een groot gezag en
regrsT gebied*. Dus getuigt Boxhom zelf dat de Deken van Middelburg kennis narn Van, de gefcWJenrtuiTcbenjde Stedelingen / !π.« f η tan41ui^en ι ^n dat hy de proceflen uyt> π Z^ïfs; mpgt: hetRoomfche Hof de inge>
zetenen indencetften regtshandel niet dag- vaarden voor haaj& viedehaar. Want be-* halven
|
||||
|
U ^Ö'ÓRRE DE.
halven dat? déüarid - Overfteri en Graven
Van %tt\dnd ddör verfcheide ordonantziem dewelke-tty Rèigersberg in zijn Kronijk te Jeezen ikah > vöör den vrydöm en hec regt hunner ohderdaanen gézorgt hadden j zoo beefc ook Paus Sixtus, volgens de getuige- nis! van gemelde Kronijk, in het jaar 1482 een Dekreet uytgegeven dat geen Middel- éufger j van wat ft α at dat hy waar, 't zy leek of geeftetijk , en om wat reden dat het ook mogt zijn-i in de eerfteregtspleegingebui- ten zijne fiad »%ouw mogen gedagvaart wor- den/ >h βί α >m :'[{ ' ;,*'; Ό Men had dan in deze landen vier Dekens* en vervolgens vier zoo genoemde Deken- jFchappen; Want zoo veele ftaan 'er opgeteld in een ongedrukt Boekje van de Kamer van Utrecht yen in de Ordonantien der Utrechtfche Kerke i dewelke ook met de hand geichre- ven onder ons beruftèn : alwaar dezelve aldus, opgèrelt worden : Het UDekenfchap van Walcheren; het ^Dekenfchap van Schou- wen ·, het T>ekenfchap van Zuytbtveland·, m het T)ekenjchap van Borfilen 'Ι Υ welke t'hans meerendeels door hec Zee-water is ingeilorpt. siocll; m m Doch als het Bisdom^ van Utrecht in 't jaar ïΨ%$$ door ^aulusIV tot de waardigneic van een Aartsbisdom wierd verheven; zoo is'er iniZeelandygelijk by denai>uuren>een Biiïchoppelijke Stoel ftaande onder hee Aartsbisdom van Utrecht opgeregk iiyiii l Zwt* |
||||||||||||||||
|
»}»■ ,ίιΟΟι*.}
|
||||||||||||||||
|
•JUS.:;,!
|
||||||||||||||||
|
il ■·; i;;
·■ '■■■." ;..;' -i |
||||||||||||||||
|
VierDcken-
fcbappen in Zeeland. |
||||||||||||||||
|
Een nieuw
Bisdom , ftaande onder hec Aartsbis- dom van Utrecht, te Middelburg •pgcrcgU |
||||||||||||||||
|
> V Ο Ο R R E DEv Λ ^
Zwederus Boxhorniüs , als in de za'akièd
van onze Kerk niet zeer bedreven zijnde1! heeft dit nieuwe; Bisdom, 'twêlfedüs Va$ het oude afgefcheurt \tfas, in zijne Α arïre^ keningen op de Zeèuwfche Kronijk; VïUï Reigersberg niet al te wel verdeelti Dewijl hy de eilanden van Voorn en Flakké tëfl onregt plaatfl onder het Bisdom van MM^ delburg. c|Lcbli!a';l5Ü iriurji& nüuMiigud. n-^i> Want volgens de Bulle van TauMs^^uwk^.
beflaat dit Bisdom in 't geheelMp tien ft eden, Jfjp vérd«- behahèn honderd dorpen onder die 'fleden leg- Bisdom" gende-, en beflaat in zijne langt e $6duizend'v<%nsde *»'*» zijne breedte 23 duizend fchreedttf. "pauiusTv. Deze fleden zijn Middelburg, Vlijfirigefi\
Teweer , (van ouds Kampveer) Armuide\i Zirixzee > Brouwer shave, Jl Maartensdyk^ Tergoesy en Romerswaal'; 't welke nu doof het Zeewater is overftroomc, ?.s π ν in de Bulle Van ïVtfJ IV , dewelke op
die van SFW/#.r IV gevolgt is, en met groö- tedoch vergeeffche onkoflen in Holland » Zeland, Braband > ja in Italië en te Romen zelf, is opgezogt, ftaan behalven de gek- nielde fleden ook de dorpen en kafteelen van dit Bisdom uytgedrukt. Poch dit verlies zullen wy vergoeden
door handfchriften, dewelke uyt de Dom- kerk van Utrecht zijn gekomen. Waar uyt wy noch dit voordeel zullen trekken ; dat de fleden en dorpen, dewelke in de Bulle van Tim zonder eenige order der Deken- ichap-
|
||||||
|
y* Á Á Í Ô. Å Ê Å Í É Í G ES í Ö Ñ ƒ t) E
fchappen opgetelt word^^l aldaar ftaan
uycgedrijkt volgens den rang van ieder E>e- fcenlcfrapv waaf omtrent wy niec en^mdert dat naderhand; eenige verandering is gei maakt. Ook m\kn wyde voornoernde dor* pen en vlel§feö>4aar gemelde liandiehriften miflchicn mogen gemift hebben, ieder ondef Minne hoofd-eilanden plaatzen., Wy gaan dan beginnen methetDekenichap van Wal? J-'A Á Í Ô EKEKINGEN, . ,
ô Dattis ^OOitist -te verilaan dat, niènVrieflarid öitf
Volgens de gemeensmanier van ipreeken., of by,?enigj Hiftortichrijver, Zeeland heeft génoemt ; want daar iaVmen geen'een Voorbeeld van vinden : maar, ge- liik hier uytgéléit word , dat'men VriefTand in leven -zeelanden , dat is landfchappen aan de zee gelegen, heeft verdeelt» Maar hiervan breéder in de Metdtnge. 1': i Door de Ktfuihcn. Dat de 'Mattiaci geen Zeeu- wen ô\\ç geweeit -heeft Eivdim, Heet van Haemfte- de vry'weL bewezen* ten eerfte qm dat de Matt.iaci volgens Taatus óver den Rhij.n , van de Gaüiiche kant af te rekWiehV gewoont hebben : ten anderen', om dat deRbméineii$volgensP/w?'«x in de velden van de Matthlaci, eenige zllvere mynen on, ook warme baden; ontdekt hebtW \ 't welke geensz.nskan paffen . met ëeii aard der Zéenwfche eilandem En daarom wor- den deiMattiaci door Divaus ,/Cluverius , Cellartus enz naar Hooeduytlland , om,, .daar woonplaatsen op te zoeken .gewezen. Maar of hy het zoo valt heeft met de kleine Kaïichen , want dé gróote heb- ben zekerlpdiep in Hoogduitilandgewoont, in Zee- land te plafitzen, daar zouw men eenigzins# konneti aan twyfelen/ Althans getuigt Ptóhmais , in de be- fchrijvingê varVOudGermanïe, dat na-de Vriezende kleine Kauchen volgen, en tot den Wezer toe woo< nen· en dat de groote Kanenen hunne wooning van denWeier tot dc'Elve toe hebben: dat is al wat ver- |
||||||||
|
"?b ð r.'
|
||||||||
|
ß ß' ■'!
|
||||||||
|
- ■ ■ . ι^^^^^m
|
||||||||||
|
Beschryving' van Zeeland. i^
re van Zeland. En Tacitus oud/Gérriïanie pok be--
fchrijvende, en van Vrieflahd noordwaarts op trelc^ kende ,; plaatft de Kaucheri onmiddélijk iia'de Vrie- zen. ;.. '..'·. . Evenwel is hbt oó'k'waar,'en wy heb- ben 'er in 't 6$0Ώ&ψ$Χ. i^r^Q.aaMW^^^^ib« nius ook van Kaüchèn gewaagt, dewelke in hét ei- land der Batavieren woonden. I/f denRÈJijn , zegt hy , ter Ungte •vatibyna 'hónderdduizend'paffen, legt bet aller edelfle eiland der Batavieren en dat eter Kaninefatenj en noch andere der Friezén\ der Kauchen, der Frifiabe^ nen, der Stürierén,dët Marfaken; Ikgis dat déze Kaucheu van minder vermaard heit waren ajs degróóte Kauchen; en dat dé kleine Kauchen een ibört van Kauchen op haar zelven, afkomftig vah dé eerften, zijn1 |eweeft : want indien men alle de^laatzender'pudeHiftöriTchrij- veren naziet, dewelke eenig gewag van Kauchen maa- kéri, zullen 'er weinige gevonden worden, dewelke pp ótïte Kauchen konrien pailen. Maar of deze Kau- chen juyft in de Zéeüwfche eilanden gewoont zou- den hebben; daar zie' ik geen zeker befcheid van: en ik geloof niet dat 'er iemand ecnige vaitigheit van. zouw konnen geeven* De redenen van Eindius, die deswegen aj veel over hoop haalt, zijn niet meer als zwakke giffirigeh; en zijn althans niet beter gegrond als de gilïïngen van Adrianus jfunius, dié deGoylm- ders gaern voor deKauchen zoude houden. Doch hier van ook breeder in de Inleidinge. 3. Met reden zegt de Auteur , Tkweet niet op waf
gezag flemende. Dat de naam Arborichir Zoo veel té zeggen zouw zijn als Herborigen, zal by geen Schrij- ver , die voor 'Eindius tijd geleeft heeft, gevonden worden. Ik geloof ook niet dat het noodig is zulke yer-gezogte naarnredenen met ernft te wederleggen. Daar zijn 'er, vAiWendelinus in zijne Leges Salica il- l»flratec, dewelke den naam Arborichi afleiden van Arbores, boomen ; en de Brabanders voor de Arbo- richi houden : om dat Braband Vanouds , zoo wel als eehige omleggende landen, vol hout en boiïchaad- jpn is geweeft. Ja hy wil dat Braband een verkor- ting zy van Arborichbant, dat zoo veel te zeggen is als de landpaalen der Arborichen. Dit zoude wat fchijn konnen hebben indien de naam Arborichbant ia eenig oud Schrijver te vinden was, Maar geen |
||||||||||
|
ί 6 Α Α Ν Τ E Κ E Ν ΙΝ GE Ν Ο Ρ Β Ê
èen,,die het mu}fte gewag ooit van - Arbonchfeant jheeft
'jgernaakt.; indienmen hier; jm&y. Voegt dat gejen;oua Schrijver' van de Arbóricheh heeft' gefprofcërj als,j$f$f copius aïlëeh ; ;maar dat 'er verfchefden, als Zozynus^ ïh zijn fesdeBoéli ■ Juli&s Céfar, in■'. zijne" (a^denk-j 1. Tchriften'; tiiriim, iri zij il' achtïte Boek uM^\U *Jk, zijn vierde Boek\ dè Befchrijvingvan't RiRiikCi^aj titïrt Impérii)gewag maakén yan dé Armoryken (4fft morici)\ 't welk te zeggen is*, aan cie, zee geleegen; en dat deze Arrppryken zich tot langs de Gallifche kullen tpt dén Rhijn toe uytgeftrekt hebben; zoo zai men ligtélijk den beru,"chteh Mezeraï toevallen, cjat de Arbörykeri van\Procopius dezelfde zijn met, de ge> rnelde Armbrykerj,. Nu is dan de ν rage of deze Ar* boryken of rArmqfykeh déinwoóhders van, Zeiaq-d zijn geweeft. ,,^ίζε daar. gewoont hebben ich.ijnt genoeg te"vóigeiiöyt de woorden van Proco^s^y Zegt dat,Vr'~êy den Rhijn,daar,' hy zich in den Ojjqatt βοΥί', verfcheide. moeraffen. waren, \ waar omtren.t dé Franken[woonden V t)aar heeft men "de Vriezen e^ de Hollanders enz. Νααβ. deFranken\ zegt hy, woonden flè' Arboruhën; én fionden onder, het, gebied, de? :Rontei- 'Tten'i ten óaffen 'van deze Arbvrtchen wopnden de T.huri'A* gers ; >ƒ, zöo als TVlezerai gelezen wil hebben, de Thngerjeh'en. ' Na de Thuririgers, wpt zuidewaart, vol- gen de Borgonjers , dan de Zwaben·.'., Alepianrten ent. Maar iridietf "dë.Arborichen dezelve zijn rnet de Ar- moryken , gejijk.. my al zeer waarfchijnelijk voor- komt s hebben ze Veel grooter ptaats , althans van iden begmhe af, beflagen. Want f ui. Caifar gétuigÉ dat'ailejde burgeflijke vergaderingen der Gallen, de?· ■Welken 'adn de ^'ee, paalden ,. Armoryken genoernt wierden.; H'irtfHs, ter voornoemde plaatze, geeft dien 'Haam. aah alle.dé plaatzen, dewelke op de uyterite jgfenZën; van de Gallietï aan de zee kuilen gelegen ixzxen/ Piimuiy^rXekeït dat Aqultanie dien naam bok heeft gehadV.' Doch of de naam van Arboriehen of Αrmoryken mettertijd wat nauwer .betekening "heeft gekregen , en binnen de Zeeuwfche eilanden befloten is geweeft, dat zoude miflchien niet zonder 'eenigen fchijh van reden gezegt , doch niet lïgtelijK bewezen komijn gorden. |
||||
|
ËESCH R ΥVING VA Ν Zi-fXA Νί>. ν J f
Van deze Arborichen ftaflt noch te weeten dat ze
den aanval der Franken eenigen tijd wederitaan heb- bende, eindelijk niet hen in een verbondichap zijn getreéden ; en naderhand ganfen Gallie overmeeftert en van 't Roornfcbe Rijk afgeicheurt hebben. Noch dient geweeten dat iömmigen den naam van
Holland , of liever Holtland , van deze Arborichen wiiletï afleiden : zeggende dat de ingezetenen om de de menigte der boomen Arborichi genoemt wierden: gelijk aJs we reeds aangeroert hebben : en dat men naderhand deze Latijnfche of half Latijnfche benaa- ming heeft verandert in den Nederduitfchen naam van Holtland : waar over Divceut in ziine Antiquitates Gal- lis BelgkiE kan hagezien worden. Doch dit fchijnt niet al te wel over een te koomen met de gemelde woorden van Procopius, dewelke de Franken aaii do uytwateringen van den Rhijn 4 dat is daar Holland nu is, en naart hen de Arborichen heeft geplaatft: hoewel dat ze een gedeelte van het tegenwoordig Holland konnen heilagen hebben. Maar dat Dh^usaüat in de plaats van Arborichi gelezen wi! hebben Abodriti: van dewelken men weet dat ze de bondgenooten der Fran- ken zijn ge weeft : en dat ze deSalien en Deenen altijd beooriogt hebben; daar heeft hy mis in getaft. WanC die Abdorin', anders ook Obotriti genaamd, woonden over de EJve ; gelijk uyt Aimoinus , Helmoldui , en meer andere Schrijvers, ligt beweezen kan worden. Doch Procopius fpreeki van Arborichi die naad dti Franken , aan de monden des Rhijnftrooms j woon- den, en gehuisvert waren. 4· Een volk der Zueven : in het Latijn iraat Zuê-
voruva. Door de Zuevi zouden nu de Zwaben ver- ftaaii worden : maar 't is kennelijk dat de Noorman- nen uyt de jSwaben niet zijn gefproten. Het zijn dé Zweeden ook niet: want die worden nergens Zuevi, ^aar altijd Suecii Sueciónés, ofby de oudile Schrijvers Sultanes genoemt. Zoo zal Ant. matthms dan gebro- ken hebben van de Zueven of Zweven \ m 't Latijn; vttevi, dewelke ten tijde der Romeinen aan de Ooit» Zee, by Tacitus bekend onder den naam van Mare Suevicum , tuilchen de Elve et) de WeuTel gewoont hebben. Doch hoe wel dat'er zekerlijk veele van dat volk onder de Noormannen, als-ze deze landen qua- B · mvti
|
||||
|
18 Oudheden en Gestichten
iïien afftroopen, geweeft zijn : zoo is het echter ze-
ker genoeg dat de Noormannen voor het grootfte ge- deelte uyt Noorwegers, Deerien, Zweden, Jutten s enz. bettaan hebben. 5. Al deze lof word door Tacitus in't gemeen aan
alledeGermaanen gegeven : en dewijl de inwöonders van Zeeland naar allen ichijn, en wel zekerlijk, ook uyt deDuitfchers zijn gefproten, mogen zy zich den lof der zelven ook wel toepaifen. |
|||||||||||||
|
D E Ê E Í S C Ç Á Ñ
VAN WALCHEREN. |
|||||||||||||
|
Buttingen,
S< Mariaas kerke,
Melis kerke,
Zoutland,
Werendijk,
S. Jans kerk aldaar,
S, Boudewijns kerk,
Poppoos kerk,
Poppendam,
Domborg,
S. Aachten kerks
Gripskerke,
Gapinghen >
S. Allards kerke * '
Poppenberg,
Bredam,
Veris,
Schelhacht,
|
|||||||||||||
|
Weittnuniler,
S. Pieters Kerk ,
S. Niklaas Kloofter,
Het Begijnhof,
Arremuiden,
Sand-dijk,
Welsfinghem,
Ryethen,
Nyewerve,
Oofter· Solborg,
Wefter-Solborg,
Ooft-Kapel,
Weft-Kapel,
Oud-VliiTingen-,
Nieuw-VIiffingen r
Koudekerke,
Hoogland,
Biggenkerke,
Krommenhoek»
|
|||||||||||||
|
Kkverskerk ,
|
Wfr
|
||||||||||||
|
van Zeeland. i$
•WifTenkerke, Nieuwknd.
Kampen, Kats,
Zoererlingerkerke, Orfiet,
verdronken* Sabbingen .
Geersdijk, Oofterland',
Weliis, Dirkshoek,
Emeliite, Weit kerke,
Kortgeen, Oudersdijk,
Schoenboom, Dekens kapelle,
Eykeningen, anders Nieuwe Polder.
WALCHEREN '
Τίr *gftfa**t firt ugtctfie egïaiiö oerlef*
* fclje^elatïöen : en tyeft tipt öien goofire batt omg ten naam gefjoo ban Wa$ta ®at mcmijbjtm te <&im ^cljelte en te 6ab* ^iAuft^Ö°0?t ölpt upc öe <®mt/ te* **mjWt Ocioden Grooten (i) tUflTcfj*! ft*
om $ gefegöten/ en nu tot een nraote ^ee-
öoesem $ aangetoaffen. mt epïönö ï^öao^ öenüBt ban & Catenacft Walachra, Ö00£ öfll ^Qtinift Sigebert js Wal-
chautö, fcoo; een nameioosen ^cjipijöer öo du
SV^f1fhri^ Ö00^aaarbeften bart
Tuioeii Waichra genoemt getoeefi Ouo U <r Sh 11 noc9 ^Ö^bjoo^ig op 3tjn Satrjnfcö
fiT» Xi0f,,oJfmt: öcn 3db0U nösm Ö^fi 9# ooit |
||||||
|
* Jovita S. Wiilibrordi. Fö ™
^iircnptorib.rcx.Norm.ann^
|
||||||
|
ïo Oudheden en Gestichten
©it 5dbe cgïatib ^onbj bolgen^ fommigetr
giffing aibn^ genoemt 5ijn getoeefï naai $thmn iSfgob/ biealbaattoieto aangebeben. #£ant in tm onbe ongebaufctettronp/befoeïfte in Kobeis S5oete$e onber meer anöere berbobe boeften öetoaatt tooien / fïaat bolgen*S Ejndius te lee* 3en bat Waicher ban onb^een naam $ getoeefï ban Mercurius.
3£n 't $ toaar bat Mercurius ban be ingese*
tenen ge-eert i$ getoeefï aï$ be 2$efejjecm-0obt ban öe gee-Rnfï ■, en bat be^eefïranöen boo^ namentïp onber sjjne betoaaringe gefteït toier^ beti/aI£ofgg Waiien-heer toa^getoeefï: toant bat be oeber^ in 0115e taal wallen genoemt bw ben / i£ aan niemanb / bie jjet jpebetbngtfcï) berfïaat en aan be ^eeïtant tooont / onbebenb. ffiltïjan^ fïaat bg titii reeb^ gemelben %U
ban <£pternacjj te ieesen bat jl. WiHebrord o# Jet eglanb 3®alcïjeren een iSfeoben-öeeïb geeft geloften ·, 't toeifce bolgen^ be getuigen^ ban Melis Stokefjetbeeïö ban Mercurius $ getoeefï. Aking d ïjouöt' jjet booi toaarfcïjijnïpei· bat
bese egïanbet$ Walkrcs of Walkers 3ijn ge* noemt / om bat 5e 3teö bageïp$ met ioallen tegen ben oceaan moeten befcf}utten, mocfy bit $ banban^ee-bngnentc betfïaan/
jmtt ban Wffitw ; betoeibe in gtooter menigte %■$ be 23ebelanbet$ gebonben toojbem (χ) i Notit. Gcrm. inf, part. 2. pag. iptf·
'AANTEKENINGEN. I
1. Te weeten de Hont,of de Wefterfcheld. Deze
graft zoude den naam van de Hond gekreegen hebben van het geraas der baaren , dewelke als een hond fchijnen'te bulderen. Doch de WtttAlüng houdt het voor alzoo waarfcbijnlijk. dat het naamwoord Qttr |
||||
|
van Zeeland. it
niana , op zijn Zeeuwfch Hottoniana , by wijze van
verkortinge verandert is in Hont Dat zonw meerder ichijn van waarheit hebben, indien het woord Otto- niana 'm het ipreeken van de Nederduitfche taal te pas was gekomen : maar op zijn Nederduitfch kan men het anders niet genoemt hebben als Ottoos graft , of de graft van Ot, of van Otto : of niiiïchien op zijn Zeeuwfch, Hottoos-graft , enz. Ik zie niet hoe dat men Ot, of Otto, of Hotto, by verkorting heeft kon- nen veranderen in Hont. 2 De naam van Walcheren word van anderen
noch anders uytgeleit : doch alles fchijnt even ver- re gezogt. Volgens Levinus zouw het naarden eer ften waaghals die dat eiland heeft beginnen tebewoo- nen en te beploegen s of naar de Waaien die daar fcoopmanfchap quamen drijven, of naar het Prinsdom van Walles in Engeland , aldus genoemt zijn ge- weeft. Anderen , gelijk by den Heer Smallegange te leezen is,ziende dat Walcheren een walvifch- in zijn Wapen voert, willen den naam van dezen walvifch af- leiden. Adriaan Hofferus s dewelke fommige van deze giffingen by gemelden Smallegange in een Latijnfch gedicht vermeldt, twijfelt ook of het aldus niet zouw genoemt zijn van wallen en keeren , om dat de in- woonders de zee door wallen moeften af keeren. De giffing van Smallegange fchijnt ook zoo vreemd niet te wezen; te weeten dat het zijnen naam zoudeont- leent hebben van de menigvuldige op-en af-loopende wateren, ftalen 3 moeraiTen» poelen, enz. die aldaar voor de bedijk ing der landen zeer overvloedig zijn geweeft : want zulke poelen en moeraffen zouden van ouds den naam gehad hebben van Walen·, 't wel- ke hy bewijft uyt den ouden vertaaldervan Bekajde- ' v/elke deze woorden, habem lacus & ftagna, aldus vertaalt: hebbende walen en meeren. Dan Adriaan, Schriek (in zijne Origin. Celtobelg.) is van gevoercn dat de naam zoude afkomftig zijn van Waey-laegre'; te weeten van waajen en laegte : om dat de winden 'ö de laage en waterige landen van het noch onbe- Qijkte Walcheren zoogeweldig plagten te ftormenen te bulderen, :- ' '" · ·. ■ .:· V' · ;,
Β 3 MID-
|
||||
|
■%.% Oudheden en Gestichten
MIDDELBURG»
|
|||||
|
Middelburger τAN Erafmns til Opmeer genoetttb MTT-
ianwlt- V TËL-BURG, (l) i$ï>t ttvftt/ U 0*OOfc ,ci: dnar fie en be rpfïe ff ab ban $&altfymn/ ja.
deSMaun ^01ΐ ganfeg^eeïanb', enbe ijoofMïöö ban get
vanzedmd ^oem jj^ eilanocn» 3^e jïab $ albn$ ψ*
ycrgaderen, nocmtom öat ^ mi0een in Bet eilanö ïegt: geip
aï$ $e/na Set omkomen ban BUffingen/ oor nnü*
Den tuffegen ittiffingen en Cer $>eer i£ geïe;
gen. 33^e ^taaten iian get ïanö gouben al*
baar gunne Berga beringen: en bat ψ ai in De
tienbe eentoe rp en toreïofg i$ gebjeefï/ blpt
ugt be ugtfpoonge öarieifieit bèe itatiomitfc
ïien / Die baar 300 bet gemefï bjaren.
Daar is wei- ^t$t üanotminïten / toeinig in getal/ 0η5
ΓΤωΓί]" gebonben ban leeben/ en boo^ jpmne fyoofr
jrcwec/uytbaoiiKenööeit aïïe$ bertutifïeiibe / 5P öoo? Go-
dewdkede debaldus ben XXIV 20if|cöo|? ban ïltreeöt/
Kanonnik-tiie ooft obert;eeïanö te peggen jjab/ngtiM^
icen om hun ^%jpg berjaagt, UNihe tiernboogb / om
ifven zy. p«ne i$aatjg tebulien/ eenige &anonninfteti
veijaagt · (ï) ban bej^emonfïreit^Der in t jaar 112.8
«npremon-.foan ^ntfoerpen geeft ontbcben: betoelne/ na
«TiS hun- ööt kt fotterg ban Tanchehttus (3) bOO^. Νor-
ne plaats bei tm, ben fficgteü ban gemelbe o?ber/ ugtge*
titelt, roeit tof$/ in 't jaar 1114 / ugt bergunninge ban ben ffioofi Hiïdolfus en. ban öe anbete lüanonmltóeti/ in £« Mkhkh foern toaren ψ trollen: sijnbe genieïbetetonniKnen oberg^ gaan tot tt nern ban<@.&%Qiito.« «Sngettotjffeït $aï be eerftegber ban bk$tft
{jeiïige o$er Godebaldüs befcoogen fiebben/ otn α Miiïti Chrop. Belg,
|
|||||
|
va ν Zeeland. aj
tk nienfae ï*anonniïiïfen fit be i>ïaa$ ban be
üeguïiere Hanonniftften te fielten. |Eaar mtf* fcgien geeft 'er be$e reben ooft toe gegoïjjen/ bat/ bermti^ Tanchelius, geip tog Ugt Sande-
rus aangemerittBeööen/ naar^eelanö iaa^ge*
bïugt i 0oeb $ gebonben be j^ellen ban Nor- bertus , bie beseii liiart^etter aïlereerfï ber* toonnen gab/ tegen gem af te ^eiïben. ^lt MOOfïer $bOOJ Willem töOOmfcg 1*0* De Ab<!y
ning/ eno&aafban^oïlanben^eelanb/ om^,oe87^c
trent get jaar 1x5-7 tot een fHöbg op0erecgt / ^t* geerlpopgegaaït/ en rpeïp be0iftigt: 300 a$ ög Gaza^us in $ne ïierMpeï|ifïorienban s.Nikiaas» l^eberïanb/ aan get 493 3gbje/ fïaat aange* tefient 3^e3elbe $öbp $ ter eere ban be φ; jBoeber<£>ob$ en ban j§. Niklaas ingefotjbt* Boxhorn, bie 0een ieftergeit geeft toanneer
be Wbbg aïlereerfï (4 )opgerecgt $/ brengt m 5pe üronp & ban ^eelanb te boojfcgp een Ojief banïtoning Willem (f), ban't jaar 12?©: baar be3elbegetoag maaïtt ban eenenNicolaus Ubt te |fèibbeïbnrgi en be^elfpgerecgtiggeit omtrent be onberbaanen bet jfeibbelöurgfcge Mtyt öebejii0t en beioeert* ^e^elöbbg i$ jeer bermaarb en rp ban tn* Deze Α bten
fcomfïen 0etoeefï: en geeft ban oberïan0 een waren zeer ïterft met een fpitsen en moogen toren 0egab* machtiS' ^etimmeraabje/ beontaaren/ be fcgiïbergen en get maathei ber fterfte/ toaren aïtemaaï on* gemeen p^acgti0 en ftunfii0-, en berrufcten be oogen ber toe&per^ / bie ban aïle kanten quanten aati0eïoopen. ^e^taaten ban^eeïanb geöben aïbaar ban
't be0in af gunne $ergaberin0en 0egouben. ®öH geeft Philips de Schoone, be bierbe Φ * Pag, ij4.
Β 4 berfïe
|
|||
|
24 Oudheden en Gestichten
feerfïe berfóibbedpe o^berban't^uïbe-bïieg/ albaar in t jaar 1505 een bergabering ban ge* melbe o|ber beroepen* ©e^oenerg ban gemclbe illubgbja^ met al*
ïeen be ouöfïe/ maar ooft be rpjïe en gjoot* fie, ban ganfeï) Eeetanb· ^e ^Bbg ma$ 500 ύβ. ban inftomffeti/ bat 3e
nHanberjoenensaatïanben/ toaarm ïjet nleinfte gebeeïte ban jjaare goeberen beflonb/ 3?4' Qf tneeten en 13 roeben/ in ^eeïanb alleen/ ïjeeft bemeten.
Hungcïag, ®t pöjt/ afê be gv?ootfïe mam: en ïjet mee*
fïe ge^ag in ^eeïanb ïjeböenbe / öeeft ooft be ccrfte plaats onber bt ^taaten ban ^eelanö j&efcïeebt. Φ$ beHanbtbagen $at Ijg allernaaft ben <&mf tan ^eelanb / aan be£5elfé »W ter 3ijbe ·, termijle bat be Itositnunöeur can be ^ugtfcöeoaöer be fïumer 3pe ban benO&aaf öebte. fusten öunne toefteuiniinge/enbie ban ben lïlbel / non'er geen fc&attmg m^eelanö ugtgefcï^eeben tooien. 3^e tfibt bjoeit met ben Bbel get berbe beei
in be fcgattingen: be ttaec anbere beelen mier* ben booj be grootefïeben opgeb^agt. ®t<&&* hm/ al§ 3e mgelmlbigt toterben / waren ge* tooon aan be boeten ban ben 3S!öt een eeö te boen op *5ob$ ijeilige €bangeïien. m^ibt en beftbbp öabben buiten be fïab^
beften ttoee ïanböocben leggen/ ieber ai$ ren imtfceeltenD feafteel UNftöobe bienbe tot een tmtrörboo; ben $bt: liunni&Suisen booi ben &&t en boo^ Ur Sfibög-öeiiren· VQprrcch. ^eiterhöberften ïjebbeu beseffiöbgniet m\\¥
Jwjp' bee a"$ ben Pt begunfttgt,
e Boxhorn. Kipnijk, ρ. ι f4*
|
||||
|
Λ
|
||||
|
van Zeeland» %f
<6n tori ögjoitteïp 3ijnJ)aar 3eer &oote
fifïaten tj^rguiit ooo^ de aoomfcfje pausen. #o& # öe »g in 't jaar ifgo aan Ö# dewcIkc
reeijt$g;eöied ban den iiiart-ebiflcjjojj ban Ito haar dooc ïeis en ban oen Itet^öiafcen ban ïlirecgt onfede pauzen troKftrn gefoeeft, 3^e builen/ öetoefne öe3e ontheffing beiden/ tooiden onöer öe atiöere spieren ban ^Miehkls^bön te 2üntb»erpen befoaart. 3f ïöaar $ ooft te 31'en een 2#uïïe ban Tnno-
centius ί V ·, öoo^ öetoeifte öe ICöön ban Φ* %. $< re jEs&öeiburg aan öe magt ban öe 0e3an* ten öep töoonifcfjen^toe$ bio^ö onttvo&nen* Grégorius ix ijeeft in t jaar 1233 aan oen
löt ban Φ. %.&.tt $Bmt\hmu / en ban seïij* ïten be^löteii ban ^Mrchiels tefCntbierpen/ banBoïaertgiöergen üanïtoiitoenöeeg 6) ftren* jgelp öeboïen / bat 5e öe$^enionfïre!t£-o#ier/ 300 toeï in 'tüfoofö aï$ 111 öe Seöematen/ bofc #et$ get boöjfefoift »an ben 3 cpofïoltffeöeti 5§toeï 3ouörn geööen te fjerbojinen. 33^it öe* bel fïaat te tergen in jet öeröe ^oeft^ ban öe S5oeft3aai Der jkemonfïreit^rjeeren* $a bat be3e Ijerbo^ming öoo^ ben SCöt balt
®. %t ®. te jj&iööeiburg / en öoo; be anöere Söten öie ijem toegeboegt foaren / acöterbofr Sen$ Jjet J&auffrip öebei boltroftften taa^i tfgB aan ben £Söt ban pemonfireit tael fegerpelp Öeboïen: Dat hy de Pauilelijkeordonantzien,
dewelke in het algemeen Kapittel door gemel- de vier Abten afgekundigt waren , zoude heb- ben te onderhouden, en van ieder een te doen onderhouden, a^it öeM fïaat in gemeïöe^oefc
$aa! aan get 660 3tjöje, i Bibliot, Prseaiouftr, üb* 5» PrJvil» f7» pag» ί jj.
Β 5* ®Op
|
||||
|
**6 Oudheden en Gestichten
J^OÏgeit^ Reigersberg e geeft tonitlö Willem
Hoiiand en ïanöc^eti en ifetibett: maae fjeeft gaauoofegei:
Zeeland feerbe mannen ÖC3o?$t otnbe Hern te befïierem rijn ver- ^aac ^ gee|£ gg gaac foergUnt/ aJ$ 'CC
-ent' eenige Hernen m 3§oïfanb en ^eeïanöen 3ouöe«
open fiaatt/ bat befïibt a!$ban regeerenbe/
30baanige teben ban J|atbet$ en fftapella**
tien 30uöe (7) bootten, ï|et toeibe/ 3egt g$/
£tVt°cht nocÖ Ö^eniöaag^ gefègiebt <3B>at be Ibten
van voor- tal jfeiöbelöucQ bit regt ban ©oo^ïeHinge o*
fieUxnge* bet ^uWmbm ^eeïanb 5ouben gegab gebben/
toojb oonbebefïigt m be ongeb^ultefieeutofcge
Üconp ban ixm goog- ebeïen ï|eec Vander
Hoeven: goefcoel bat gg öefcn o#shs fyieben tot
feetoi$ ban 35η 3eggen opïebeit·
Die recht is let fcf^jftt bat be Ebten ban üibbeïbutg
naderhand ban bit regt met bedoon ban tgbenafgefïaan/
nauwer be- tn Jet 3e!be alïeenlp obeu eenige httkm W
faalt» gouben gebben,, <$nbee anbeten gebben 35 get
begouben obec be Jtoocgt-tan ban ^. Jacob
tn '$<0rabeiigage ■, obet* be ïtapeïle te Ctëen*
iiumen/ onbecbe ^aagfege ©atnJcgi fïaanbe 5
m üUz J&. Antonis üapeïïe te ^egebeïingen:
300 a!$ bïpt u$t ongeb^ultte b^eben ban &
Michiels 0foü#t te töntbjergen : toaar ban ift
een affcg?ift geb benomen. >$^'ocg geeft geniet
Öe WM bit regt begouben obee itnigt fattkw
Siati ^eelanbv
$oigen$ een ongebnmten 25^fef/ ben toeïlten
ift tee gatibe geb en aigieu ïaat boïgen / geeft
be W)t ban $&tbbevïbncg bit regt noeg geoef-
fent ober een ïiageïïe ban be been te iïijtgem,
©e $jfef iuibt alhng:
« In hes tweede deel van zijne Ktoa 8 f.
|
|||
|
van Zeeland* 27
Vïf Υ Johan van Wcfikapelle, door Gods gena-
de Abc van O, L. Vrouws Abdye in de itad Middelburg onder Walcheren, behoorende toe de Premonitreits Order, en leggende onder hec Bisdom van Utrecht 5 maaken bekend aan allen, en ieder in't byzonder,dewelke den tegenwoor- digen Brief Zullen leezen of hooren leezen j dac wy, zonder de magt der gemagtigden die wy reeds aangeftelt hadden in te trekken, tot onze gemagtigden en zaakverrigters , met magt van wederom anderen te magtigen, aangeftelt en benoemt hebben, gelijk wy mirs dezen aanitel- len en benoemen , de eerwaardige en voorzie- nige mannen en Heeren, Meeiter Helias Noor- den Kanonnikvan S. Mariap kerke ie Utrecht; Meefter Willem Buzet , en Heer Petrus Burey^ ieder met volle magt voor zijn hoofd : om voor ons te arbeiden,en on» te verdedigen, in om regc van begeevinge of vooritellmge , ,en voorna· mentlijk in het regtvan voorftellinge tot deka- pellany behoorende tot O. L. Vrouws outaar In de Parochi-kerk van Riethem.. . . alwaar wy onlangs door eenige afkondigingen , dewelke niet zeer regrmatig over Ueze zake zijn gedaan, ontruft en geftoort zijn geweeit. En wy beloo- ven mits dezen dat wy voor goed en aangenaam zullen houden alles wat de voornoemde gemag- tigden , of iemand van hen , gedaan en befchikc tullen hebben ; en dat wy hen fch ideloos zullen Houden. Gegeeven onder ons gewoonlijk zegel het welke op den tegenwoordigen brief is ge- drukt. In't jaar des Heere een duizend, vier honderd, acht en feftig, den 13 van Oétober. |
||||
|
*8 Oudheden έν Gestichten
. . jtonanö ^ttft tot nocg toe een nette ïöff
wi^faanaese^ötcnopg^eeben. Boxhom toiïong «e Abten, in 3ötie ^eeutofeöe Hrönp/ op &et ι y 5 50W/ 300 een ïöft opbeiïen » öetoeme jjp "^ &* ïf 1* jjforie öerlköeröuntfeïje tenen/ öoa^Gazxus in ftet franfeij befcfceeüen / 30«to getrofcnen gebben, ^ocij in oen Hltrecï)ifcf)en ö?un ban 003e éifïone / öetoelne in 't iaar 1614$ u|t* genomen/ en toaar ban in een afö?üK3eI geb/ fieösn öiergelpe njfi niet nonnen btnöen. ïfet fë toaar öat Valerius Andreas, lil $pe $&>«&
ïaiBbfcge 23oe&3aaï / getoag maant ban een $a*
ïennjnfcöe ti^uh: ööcö óie i§ ooit ban 't jaar Smailegang geeft m $ne iüronp ban %w
ïanö öe ïfjfi ban 003e floten / 300 toei a$ meeft aïïespe anbere^efeö^bingfn/ boo^nament* ïpöie toat ouöer eentoen raaïten/ u$t Box- hom getogen, Zm tjeb inöan30oeennjftinöe ^.Michieis aböge/ öaar 01e ban jj&tööelönrg uitgefloten i§/ öoen o^aenen. %^ \$ öaar ooft gebonaen: en \§ öaoj öe naarfïigöeit ban een treffeïp teer/ en öoo? öe gunfl öee$$a* tionninnen/ boïtalltg gemaaht unt öe ^auflTe* ïpe builen ·, öoojöetoelne öe gemeiöe loten öebefïigt toaren getoeefï: en Öie al öaar ooft ftetoaart tooien. φ$ een 3ener boefje 3onöer naam en3.ftonö
%tt boïgenöe aangetefcenö: De allereerfte Abt van O. L, Vrouws kerke
te Middelburg is geweeft Walterm, zijnde te voren Kanonnik geweeft van S Afieèieh kerke te Antwerpen. Raakende dezen Abt dient na- gezien te worden de Bulle vunEugenitts III, be- ruftende onder de Middelburgfche pampierenj en fpreekende van het overvoeren van een Ab- 1 dy
|
|||
|
.·.- . ■■^^■mippippi
|
|||||
|
van Zeeland. 29
dy uyt Wijk in't land vanAltena: alwaar tevo-
ren, gelijk de hoogwaardigfte Heer onze Pre* laatmy verhaalt heeft, Templieren hadden ge- itaan. Dan deze Abdy is met toeilemminge van den Biflchop van Utrecht en van dezen Eu- gen'im overgëbragt tot de Abdy van Middelburg. De Bulle begint aldus:
Eugenius, Dienaar der Dienaaren Gods, aan
zijne beminde zoonen, Waherus Abt van Wal- cheren , en aan deszelfs Broeders, heil en den ApoftoliiTchen zegen. <&an &C30 2Mïe/ Soefoeïbooj ben gemeïben
$m öefttgen ï|eee met alle mavftigfyeit ge* 3O0t/ i$ necgen£ gebonden. * <g>ocj) öe Sieesee jai öie im binbeii in öe lijft bet; Wttn ban be g$ö$anbiften. ψ€ν ïjebt gn ban Set géboïg ber J&ibbel*
öur0fcöe Kloten: T. ]$m Albad , eerff JM02 in een nioöfïec
ban Auguftijner j&onuielicn / onber ben %\fy fcöop banCeeroane/ en Robregt, <0eaafban Maaiibeeen: bOigeil^Boxhorn en Smallegang.
II. üfeec Madekinus ιιγόι bolgen^ Wich- mans Ui 3011 Brabantia Μ ariana. lil ïfeei'Florentiu.sin'tjaarnpo: boïgen$
&e %\j1l befoeïise gebonben $ in β. Michieis »ge te Intiuerpein IV. Heer Amoldus, n%o.
V, i|eee Pieter van Biggerkerke, 12,39.
VI $%m Niklaas, iifo. buigen^ Boxhorn
et! Smallegang. VII. ^ttt Viglius Doedius, 1166.
VIII. igeee Jacob de Infula, 1288.
IX. üeec Henricus, 131^. boIgen$be$&tï*
* FertA&ldtr,
ïen
|
|||||
|
ge Oudheden en Gestichten
ïen iier&.gau5«i / öetoelfte gebonden i$iti&* Michids Üööne te ünttoerijeïu X. ïüeee Nicolaus, Hugoos 300η/ 1310· Xi. teer Zuedcrus, ij*o. boïgeu^ Boxh.
en Smallcgang.
XII. i|eet Niklaas van Gent, 132.3-
XIII. ï|eer Olivier van Liere, 1318.
XIV. 3|eet Niklaas van Hogcland , lV>*·
XV. ïfeer Johan vander Goes, 1344 buigen?
tie builen öer m. ψ ausen* ;
XVI. l|ee£ \arnout Allertfe, Ι34Γ-
XVII Heep Pieter van Dam, 1357. XVIII. %Wt Pieter Hoek, 13 f8.
XIX. ileer Hugo Boofe ,1386.
XX. ÜeeU Willem vander Does, 1390·
XXI. Heer "Willem Gerardijns, 1405-.
XXlï. %eee Niklaas vander Koulfter, I431· XXIII Heer Pieter van Damme, 145-3. &οίί rtcnjj öe jutten Her &♦ fatsen.
XXIV. HeerFloris, Aarnouts^OOn/ ιφΓ9·
XXV. ïgeer Pieter Dudayη, 1467. bOlgeng
Boxhorn ett Smallegang. „ XXVI. Heer Jan Dankaart, 1484. bOl0e«§i
Öe bullen öer β, ψanm .
] XXVII. Hfeï; ';in van sGravezande, 14°°«
XXVÏII Heer Jan Weftkapel, 149^· W öeirê öe gullen öer ft. 9au3en.
XXIX. Heer(8)PietervanderKapelle,!5^3-
XXX- HWp) Maximil. de Borgonier,i $*>?· xxx 1H^pieier N icolaii' 5*3°- 8ff to£$eert
300nbatl Den HeetfNicolaas Everaartszoon van
Griipskerken: bOÏgeng Goudhoeven en Boxb.
XXXIL ifettV Kornelis van Goes, if37·
fcotoen^ öe gullen öer ^.©au3etn
XXXllI. Heer Fioris van Schoonho^£[$'e
|
||||||
|
, :.i
|
||||||
|
f '
|
||||||
|
van Zeel α ND. $i
|
|||||||
|
XXXIV. y$m (10) MatthiasvanHeeswijk,
|
*».ή "t m i%
|
||||||
|
•ïf4P·
XXXV. ^ttt Niklaas de Caftro, 1571.
Petrus Nicolai, of Pieter Klaafle, naat*5ijne 0n(lcr dce
geboomte fïab bugenaamb van Middelburg, 2£ee*zeiven zijn"
raac in be o^obieit en in be <i5eefïelpe föeg* beroemde teil; en Niklaas Hoogland , fcOO^ben OOR banSch"ira
Boxhornius, op'S^t 4fp 3Ööjetian3fjnc^e^tift]^sewcc_r
fcQe ïtronp/onbee betfibten ban Jfeibbeïbueg en onbee bebermaaebe^cg$bei$ban Eeeïanb geeefient ^eïaatfïe/ te toeeten Niklaas van Hoogland, geeft een Éronp ban be Heguliere üammntö&en ban be J^emonfïrejt^ <&;Der ge* fcjjjeeben. O^e fcerft ban be fflboo/ 5»jnbe be bennaarb* Dekerkd«r
fïe banaïïe be teften bee ganfege fïab/ en in A^ was behjanöeltng beüïoofiee-teft genaemb/ toagfcrkerkT oafe een J^arocgi-ftern : en toieeb booj fónnou* ttiftftcn ban be jp$eraoaffbett$ #jbec/ betodfte tee benoeminge ban ben ^ötfïonben/bebtent, Floris, |tei3ee Willems fyoeber/ $oogb ban Alwaar
ioïïanb/ betoeïïte 3gn ïeben in een tojnoöfpeï FI"1I1/'fCei" geeft geïaaten/ $ boïgen£ Melis Stoke fc^Scr * benbeobee get jaar i2,,f8 te jEiböeïbueg/ eiï en Keizer ongettoijfeïb in beje Ubtyt f begeaaben. %a wjiiem bat Set ïicgaam ban fóontng Willem ^fu^*^^ B^ejïanb/ baae gg beefïagentoa$/ gertoaart '' $ geöjagt getuigt Opmeer/met beboïgenbe tOOO^bcn : Zijn lichaam , het welke de Vriezen
begraven hadden, is door zijnen zoon Floris naar de Abdy van de Premonftreits- Heeren te Mid- delburg overgevoert. Floris van Schoonhove , fCÖt tt jMtöefc
6uc0/ geeft op öebel ban Maria, Sanbboog*
ƒ Opa^ chronogr» p, 657« .
teffe
|
|||||||
|
:
|
||||
|
3^ OUDHEDEN EN CjESTICHTÊN
en «η ΜΓ* *m j^bevfotlb/ OmttCnt gCt jaar 15Τ41 prachtige een p^acgtigc tombe t' 3jjner e'ère opgereeïjt ί
tombe ter ^q a^ fcg gemeftetl Opmeer te Ut$£tt ftaat
Ρβίω'κΐ" ^alt bolgeng Boxhorn 30UI» bit gefcfjiebt $ij«
Ding wit in öet jaar 1i*46* lem is op- Solgeng ïjet fjanbfcffcift ban bm ittcecgp
£εΓε£ε· , fcïje Φοηι $ onöec anderen tti dc3e ^.Niklaas Daar was fcevft ÉCU blten gebeft aail ^Katarinaas QU*
cenvikaty taats detoeïne in 't jaat lyxy beMeebt fcoiecö
aan s. Ka. £,00j Quo Van Poianen, ben nagaat ban ben ouuaT leer Adr»*an Simonfz.
* jgau^ Pius IV , 300 aïg öeneben u$t $m
2$ηίΙε gesten 3a! baojben/ I$ad dese Itecit Aalg 300 j^acötig e-nrp banmnomfeen3ijnbe/eerfl gefelst om be featebjaaïe nern ban get nieu* toe $$i$bom te tooien* jfiaar al^.Pieters tets naderhand tot be*
3e toaarbiggeit berïjeben fcmerb, 1$ Φ. %,
&?outo$ of §♦ Niklaas feerft/ metöasre {uftom*
ftcn/ ben 2&ffcl)op Man be nienbe ïkatebaaafó
ïüerft boo? sjjn ondetljoud taegctaeQcn.
word eerft g[u ïjet iaat »491 $ te' l&tbdeflmrg eeft
door een fcj^Mpe b^and ontfiaan ν toaat dooj meet
braud al$ ioo .gutsen / en baar onöer ï)et ntèu.-gp
öotitöbe hiooflcec ber SSagaatden / 3p afgc*
fyanbt, (€mn i$ ooit ïjet grootfïe gedeelte ban
bese^oö ^acgtige ISböge beneben$ öie fcgoone
^oefterg / aitoaat een obergtoot getal ban
^eeutofeïje 0edenft-fei$ften beujaatt mierden/
onder be affcijen begraven, ^n \§ naberöauö
en daar na toederom ongeuoutot: maar dooj be beeldfto
doot de merg/die ten tijde bei· ^eberianöfcfje beroerten
beeidftor- 500 'fcijpMp gebjoedt Ijttft I ïgibcpaaciittgi
wery lelijk ^^ ^ ^^ Willcm ? met aI|c Qjc fc0j^
IL' °n" ïpe outaaren en 3eer ftunjli&e ^cSiïöergen/
jammerlpbecnteït, .. |
||||
|
van Zeeland: 33
Ülï£ bebïirem in 't jaar 171a tn om toten
gefïagen toa^/en baar ugtb^anbtoa^ontfïaan/ 5ijn be anbere toetsen ban bat befttfl geöouto/ en get oberfegot ber oube gebennfiuWien/ boo^ be5en ttoeeben fyanb ganfcgeïp berteert: 30a bat get geen foonber en $ bat 'et tegenmoo^ big 300 toeimge 3aanen / betoeïiie tot ojageibe* ring ban be gifiorie ber j&ibbeïburgfcgeïlerRe feonnen brenen/ gebonben ioo^beu. * IPg 3UÏ!en gier ïaatenboïgen een ugttren*
$dugt be3£ei?en£ber heiligen ban be beïtenbs SSoIïanbtfïen/ 't iueïfton$toege3onben i$ booi ben Cerhj, ï|eer Jacobus Krijs} baar be ojm fcomfïe ban be Kloon/ met ïjetberbolg berfüte tm/ omfïanbig befeg^eeben &&$♦ §. ι.
Hoe dat de Abdy van Middelburg in de il
en 13 eeuwe een begin genomen heeft. €ot nocg tot Beböen fonbe j£, Michielsfterft
ban Enttoèrpen ge3ien a$ een £illi£ie moeber ban ttoee g bocgter^ : nu moet get toneel ber? anöert foojben/ en 3uïienb3C Rachel 3ienfoee* Jftn ober gaare ïtinberen Han|EïbbeïburgiOm «at 3c uiet meer in 't ïebeii 39α; en bat een tooeöenb bier / be Itaïbinirfanfcge feïtte / gen bei'fïonben geeft ^Megeren/ geteerfte en -,, Nlelpfi ber ^eeutofcge egïanben / in't m^ftt Sm ban be $Iaamfcge gee-hufï gelegen/geeft ι,οοίώ Jj* goofb-fïablfèibbelburg : befcoelfte in bevmwai. «aaalfbe eeutoe/ gelijk aüe be anbere $eber*chcrcB< 5 Dat is van z.Abdyen, uyt de Abdye van S.Michie! voortgc-
j0IT,en: te wecten <le Abdy van Arerbode en die na Tonger- C Ianb>
|
||||
|
34 Oudheden en GESficHïENf
latitifcgé fïeben / ηοφ een feïcine fïab m$/
maat' nn tot een groote fïab aangetoaffen i&
dommige #eB#sa$ / meenenbe bat &et tytv [
lijft $ 300 eene affconiffe tegeööen/ öetoeeuen
^mrcdc. öat 5e §aaren naam gefcreegen Beeft ban eenen
Mctellus, een ïtrijgigenoot ban Julius Cefar.
^ocö tis 3onto 't 'tt booj fyovfom bat 3e Wen
naam getoegen B^ft ban BaaregelegenbBeit:
toant bn aïbien men be poïber^ met be 3anb*
pïaaten booj be poïber| ïeggenbe/ We in be
lèeïreïb-öefcg^pinge ban Blaeuw aangetoe3en
m booi be toanbeïing be j&ibbelöntigfeBe noï*
bei$ genoemt too$en -, by aïbien men We poï>
öer§ / $egm / betoelne fïegt$ booi eene3eer
fmaïïe engte ban 't ïanb gefeBeiben 39η / en
boo|bee3en mificBien niet gefeöeiben maten/
ooïsonberHMcBeren&egvifrt/ geïtjR5*boo?'
gaan^ baat onber öegteenen tooien -, ban $A
men bebinben bat J&iböei&nrg Bet mibbelnunt
i$ ban 't ganfcBe epïatib : en bat gaar naam
boï&omeutïp ober een noomt met Baare gele'
genbBeit. «Poft i$ 3e gelegen tri 't mibbcn
ban ttoee fïranb-fïeeben ; te toeeten tnflfcBtf»
{Cer^eet?aanbenoo|b3ÉJbe/ en %\txp5tthm\
be$uib3Bbe.
jacobüs Meycrus, betoeïfte in be boo?gaat#
eentoe te S^ngge toegen^ 5ijne geleecbBeit i« aaneen toag / en be Saaeboeften ban $Iaatt> beren gefeB^^en geeft : en We tot %tt jaa? iffi toe geïeeft Beöbenbe/ alle belanbre^ fïer^ en pamöteren ban ganfeB JMaanberen/ en toaaLfcBijneiijn ooü öan geeïanb boo?f««r feit geeft/Beeft on^ een oubee naam ban 0f belöni'g ongegeeben* I^ant a!bt$ fcB$ft 9 |
||||||
|
h Dit zal een drukfout zijn: en voor Zirixzee 2*1 m°fte
leezen worden Vliifiniien» Kerttaldtr* |
||||||
|
van Zeeland. %f
öte get jaar 1113. Jlbaldus Abt of Prooft van
Formifelè , Öt't j$ i«W ffiÖögi ban ïiegnïteee Hanonnsanen / bg Speren in pïaanbeccn gele* £csiïIfcre
gen/ na dat hy het bewind vl jaaren loflFelijk k/n^Miï-
had gevoert, en te Teftrep (eene plaats by delburg, Ooftende, tegenwoordig door de Zee verilon- den) veele goederen voor'tldoofter aangewon- iien had , is te Walreghem , dat is te Middel- burg in 't eyland Walcheren , Abt geworden. Het waren eerft Reguliere Kanonnikken: maar naderhand zijn ze Premonftreit - Heeren ge- worden. Johan Beka, hitÜC Ï1t*0np bm UttVtCfyttOtp omtrent ïset iaat? 1400 gefcöieeben ïjwft/ baar <£!? ΐ«
Ög 9et ïeben ban God bokius hm XX! V $&ip reu in hun- fcfjajj ban ïltrecïjt bekijft/ l&eeft be oo^aannc pJaac» ban öi>3e fjtmne beranbering met be baigeiiöe sekonic^ tooien te Kennen:. Ook heeft deeze faflehap de Reguliere Kanonnikken , die te Middelburg '
woonden , om hun ongebonden leven ν e rd ree- ven : en heeft religieuze Monnikken , van de Premonftreit Order , uyt S. Micbiels Abdye te Antwerpen, in hunne plaats ontboden. Willem Heda, bie be Qiftevk ban ïitrecftt
tot Öet jaar ip.4 gefc^eeben geeft/ fpmht tiüèü ten$ a$ Beka , eii gcö^tigiEit öpaai· be* 3^ïf i«e hjao^en: Te Middelburg, $titlpl ee-
ne ftad van Walcheren, heeft hy de Reguliere kanonnikken om hunne ongebondendheit doen Vertrekken 5 en heeft eenige Religieuzen van <|e Premonftreit Order uyt Antwerpen ontbo1 ^eni en in hunne plaats geftelt. .Johan Reigersberg van Kortgene , i\\ ^jjng p&eeïanbfeöe tonp ban^eelanb/ betoeine
2 ^nttaerpen gebjnftt i§ in 't?aae 15"?°/ e« w# fcevmeerbemige en betbeteringe tejïüibbeZ* c % finrg
|
|||||
|
36 Oudheden en Gestichten
burg 8erb?u&t $ in 't jaar 1634/ fi»«# *»** Mm'tom a\$ Beka en Heda. ψ gttι:»
Iioofiifïuli ban besetonp paat te iee5en/bat
4c in 't jaar mi te j^ibbelburg eene ögeen uomlïe të gemeefï ban Reguliere |&onntöKen: en bat ψ omtrent beese tijben berplaatjï 3nn/ rn f lemonfireit-peeren in gunne #aat£ ge* sonben toierben. ■ _ '■> &oe ftet böjber met Alboldus van Formilele
gegaan $ / binbt men ög Meyerus met öej
fcfoeeben > bebjeme 01$ be eer jïe ïtenn$ ban bicti man gegeeben ïjeeft Μ ^gt μ™ ïeenïp 6p' bat in zijne plaats by de Reguliere
Kanon-nikken van Formifele gekomen η ^mki dewelke het bewind 17 jaaren lang loflehjk en met grooren arbeid heeft gevoerf, en veeletij* delijke goederen voor de kerk aangewonnen heeft: zijnde godvruchtig, vernuftig, en nim- mermeer ledig. <Piemjboïsei$/ 300 be tuegt bet me&Aim üanonntten ergen£ gemoett beeft / 300 beefde te f oamifeïegebloert/maar iliet in m$mm** <®n Godcbbidus mm
ban ïtteecïjt/ begeerigom be tucj)t aiïjter u
berbeteren / 3aï Alboldus Hibt ban fo^mifeïe betoogen ftebben/om 3icïj aïbaar te laaten be* plaat5en. Haar öetquaab &&&#*& mïmn getoeefï : en ifc bermoebe bat be » frfjoppen en Wmi 3fen*« öat bie ban $m citeren imt baïbaabigöeit ban geene JjerW ininge toilben öooren f&eeften ·, en naarW mbt I bie gen ban buiten toege3onbeu map/ niet begeerben te lutjteren ·, te raabe 3Ö» & bwbett be onneöoo^aameüanonnilttten %tm b$ben/ en ijier en baar in anbere mmpw ban &egtiiteremanonnm&ente fïeenetn en W" eenige f jeuioniïceit-monniu&en ban Wnrn^ |
|||||
|
EELAND, ' ^7
pen te ontbi'eben* $oo#£ geloof ί& bat Alboi-
dus 3eif in bee^e ojber getreeben $ j en bu$ booi gun eerfïen fH&t of J^oofï op 't eiïanb 2®alcgeren mag gegoubcn tooien : jnïlenbe mtffcgien geïeeft gebben tot get iaat 1140. Miricus»" fcg$ft bat be iïeligieu3cn ban ^C3e nieutoe o$er in be pïaa$ ban be Reguliere HanonnWen gekomen 3911 in 't jaar 1 28: miffcgiett om bat Wakmannus, betoel&ein bat jaar tot Üiöt ober be J^emonfimtmonmMien banffinttoerpen mgetoijbt toa$/ toen cerftboIi ïtomen recgt berïtreegen geeft om eene boïfr* planting naar ^eeïanb te senben, foe bat get qg-, be jaïten hit toe bergaaït
geböen fcgijnen / om ugtgeboert te bonnen tooien/ ïanger tijb tebereiffcgen al£ een jaar ofttoee* i|unne eerfïe tooonplaat^/ eiibeivHunricccr, boïgen^ ooft bie ban be fóanonmftften gunne fte woon- boo^aaten/$ niet getoecfï be fcerfc ban be % PIaats is Jkagb Maria j betoeïfce toen al eene parocgi^/ZT httk toa£/ en al£ get mtbbeïpnnt $ ban beriLkcrk. ganfcge fïab- jj&aar 3$ geööen ergen^ op een anbeeepïaat^ te$&ibbeiburggetooonti toelfce plaat^ nu be3toaarïp 3onto fconnen gebonbeu tooien, Φχα ugt bie eerfie tooonplaat3etebe^ fitsen/ en get öefïier ban beganfcgepaeocgic te aanbaarben / geböen 3^ ailcecerff becïof bccïieeegen ban Eugenuis ill5 betoel&e ψα\\§ Ö^ben $ in 't jaar 1145% <tëen ongeb^u&t KMtt ban gunne gebeuïifcgjiften / ban be* wm tog tm§ öebienen/ toelft regifïec in be3e 3nfbe eeutoe gefcg^eebcn i$/ baar gctonöer anten be 2&iï!e ban $au£ Eugcnius en bm roöottb ber25nilebenne!bt/ geeft aanbeplaat* je/ baatte ugt bertro&fcen toarcn/ ben uaam * la Chronfco Prsemonftrtt.
C 3 ban
|
|||
|
3 3 Oudheden en Gestichten
ban-Wijk in 't landichapje Alrena. <^οφ b&
5e aanteftensng i§ baïfeS j «iet alleen om bat
'$t 't%m§ geen ïanbfcDajjje in ganfej) .tMcije* ten öeiienb i$ onber ben naam ban Altena: maar ooft om batalïe on3e$*roiajftuoelsenbaar in ober een lioomen/ bat beSMffcijopGodebol* dus be J^emonfieeit-monni&fcen te jiüMbbelimrg |eeft gepïaatfi |tó|?| gemeïbe ianbfcljapje i£ meer aï| ï# mijlen ban baar gelegen* en in bat ïanbfcöapje / bg ^eu^ben ober be oube jjlaa^/ legt een ψ$ W0 genaamb: jgnöe be ïaatfïe goeïi ban Sfyafcanb/ δρ be ïjeben^ éaagfcöe jpa^ en3$aaï/ tegen $5ommeïee* ioaert. jf^aar soufco men niet bonnen peggen bat D&alriggèm ('t toeïhe Meyerus meent bat be eerfïe naam i$ gebieefï ban Jïliböeïöurg) ïieber benaami^ gebjeefïbaneenöp ofbo&< jje / bicïjt aan be |ïaö gelegen ; en bat be iip guïiere ftanonniftUen / en naberïjanb be φφ monfïceit-mqmii&freii/ baar getooont ïje&bêni &o?ber$ bat bie pïaat$/ naberfjanb in#e fïaö jbetroltlten sgnbe/ flaaren naamberlourenöeeft: en bat bit be reben i$ bat Bcka en Heda geen petuagbanbe3e #p en maaftetiVen.ffcgt$ftjij# ben bat gun lüoofïerte jtf&iboeluurgfïonö* |
||||||||||
|
Zy ïijn
éerft in O. L. Viouws
kei k. ge- trokken «nder Abc Wal- ïerus, Lijft der
Abten. |
©opberg geeft on^ be gemeïbe SStiïie ban
Eugenius III 3etier öcfcöegö toie bat$cfaMfti§ bie Wakerus, befcoelhe in be üiftaie ber be?' bóeriuge ban J§>. Noibertus genóemt fcpo^b D* eerfïe ÉÖfc ber tpibïielbur$fcöe fcerïse: toa$ get opfejj^ft goubfaati %ïr fficilteruS) Abt van Walcheren en aan des-
Zeis Broederen. Él| mgoub ber S3ulie'/ $0fl ül§ ίορ bie u#t Jet grfc^tft bat fcnnae W} |
|||||||||
|
gaan toa^ getroMieu geö&tu / ioa^ 3o&aaot|
•t Wy hebben zooeven gehad dat Albaldus de hnbt isgewcf'
atë
|
||||||||||
|
van Zeeland» 5P
®ï$ fykt tol0t: Gelijkerwijsde onrechtmaatige
beden geen uytwerking moeten hebben , zoo moet de billijke fmeeking der genen, die iets verzoeken, niet afgeflagen worden. Uyt den brief van onzen eerwaardigen broeder Har. . . (Heribertus die tot het jaar ι ijo gekeft heeft) Biflchop van Utrecht, hebben wy verftaan dat gyl. genegen zijt uw kloofter tot een andere plaats over te brengen} daar gy gerufter zoud konnen leeven , en Godt met grooter vryheit Zoud konnen dienen: aan welk voornemen on- ze voorgemelde Broeder zijne toeftemming ge- geeven heeft; en alfchriftelijk toegeftaan heeft net zelve na deezen in 't werk te ftellen. En wat ons belangt , nadien 't onze pligt is het gene wel gedaan is te bekrachtigen ·, zoo is het dat wy, uwe begeerte in acht neemende , het verlof tot uwe verplaatzing, dat onze Broeder voornoemd ui. om goede redenen gegeeven heeft, door 't gezag van den Apoftoliflchen Stoel be- veiligen: met ditbevél nochtans dat wy of on- ze nazaaten, in de zaaken die ons toekoomen, om die verandering niet benadeelt en werden. Ge geeven te Romen by S. Pieter den 13 Mey. iet jaar toag 'tt niet ögöeteïtenö ·, t toeïft
iiocgtan^ ooo^nln 115-3/ 3ön&e fl# fïerfjaat? fcan Eugenius lil , ugtgebonöen moet nop i»en4 30leenlp ffont» 'er öe i? |©en : en 't toag öefcjfêeeben op parnement / bat nauïp^ een. öanöfyeeö in öe lengte en o^eeöte ïton gaa* *en; tn aan 't foeï&e fcan onöeren een ïooöen $ml gehangen toa§. <®t$t en fceele anöere halten/ unt öe fiaö$pamnieren ban jpööeï* tos getanen/ sijnöe meerenöeelg oo^fipjon* Wjfte of origineeie fyteben / ïjtb jft gewonöeti »% een goeti fofenö/ Öie een iieföeööetr $ fan G 4 , 30/»
." ■. J
|
||||
|
40 Oudheden sn Gestichten
|
||||
|
seftaan: en toag berblgb öat be tnb sefcoomen
Saté/ bat be$elbe in 't «egt fconben geb^t tooabcn/ 3onberbat $önuaam ofperfoon be* fioefben gemeïbtte tooien, ^gnboojneemenig ïJie bjiebenaanbeg^emonfïrdt-monni&bcn toe* bet tebeöanbigen / inbien 't^obemiffcBien be* ïteben most öen ten eenden trjbe toebcrom m 'tteit ban önnne tooonplaatse te jïeïïen. #nber be$e bjteben toag een mftfyift ban be
boojgaanbe^ceutoe·, wnU opgeffelt febert: be berfïroomng bet* abbge / en BegeÏ3enbe een inft ber l&iöbelbnrgfcöe $tötem l^t eerfïe jaar ban ieber tübt ffonb'er bg getebenb : maat/ 't geen te bertoonberen $ / 't toa£ nergen£ ge* biebbelper a$ omtrent get einbej baav men ftet naufteuriger soube bertoacBt jjebben. $an bit «efcft?ift sullen tog on$ bebienen baar toe neen anberc bctoij#ufc&eu bg ber ganb suilen ftebben: en tog $uïten b'er Bet g^ootfïc gebeel' tó ber boo^noembe gebenftfïuft&en tuffcBcn boenen. Sfnbien toe gier toe berfcöeibe afbeet ïingen befïeeben moeten i be 3£iefBeöber$ ber #ubïjeben/ 500 a$in Boog/ 3uïien'ton^ toel ten fiefïe toïïlen Bonben. I Eer dat we het vervolg van Janntngus
opgeeven, zullen wy hiertuflehen beiden zeg- gen dat, zoo veel als bekend is, de tweede plaats op deeze Abten moet gegeeven worden aan cenen Π Madekinus Of Madekin: betoelfce W
mm aï benicebt Beeft in 't jaar ι ι jtf; f&
Bebben tog Uit §tt Brabantia Mariana ban Au"
\ Datjs tüflchen ι fóo en κίοο : want dit ftuk van de A&a
$$,tiüoiym is gedrukt f η 't jaar 1695. Vertaalden ^ Vertaalde^ Λί
|
||||
|
' - ,' Γ '■'·...■'·■.
van Zeeland, 41
guftinus Wichmans , baar t}tt$t ftlOOjben te
\te5tn ffaan : Wegens deeze plaats (Wechte- ren) heeft Heer Johan Maas, Onderprior te Park, het volgende aan ons gefchreeven: Wy hebben verflaan dat de paflory van JVechteren 'm ons kïoofler (van Park) ingelijft is in' tjaar ι1 f6; want de Eerw, Heer Philippus, de tweede Abt van Park, heeft in 't jaar 11 $6 , zijnde het veer* tiende van zijne regeering, en het acht-en-twintigfle jaar na de fiichting des kïooflers, een landhoeve ge- kocht in Veldonk, met meer andere goederen aldaar gelegen. Dit heeft hy gekocht van den Eerw* Heer. Madekinus , Abt van Middelburg , in de tegen* woordigheit van de Eerw. Heeren, Emelyn Abt van Antwerpen, ah zijnde den Vader-Abt van dee- ze η Madekyn .... ψ& boo$ berbaït be stoariggeit foegen$ be
ïange regeering ban ben fCöt Walterus: bie ben geleerben Janningus 300 in öen toege toa£ ίΡρ 3uïïen ecjjter / om geen bertoarring te maanen/ öe eigen bjoo^öen ban Janningus ïjiee laaten boïgem en 'er fïeg$ giet? en baar eenige beröeteemgen bgboegen.* ®e gemeïoe Ujfï begint meteenen Fioren-
tius of Fioris; en fielt flet be0n ban jrjne re* geering op get jaar 119°« 3$g 3«ïïen jjera fcooj oen ttoeeben t ^öt renenen: foant/ 300 ai$ 't fcgpnt / mag B** bW een genere 3aan geïjouöen tooien / bat bie foaarbigïjeit ^öoi |em öeftïeebt$gefoeefï booj eenen Wal- rus j ban bjjen bjg^enee befcöeiö binben in w SStiKe ban Eugenius iir -y ©ocjj fiier aan Soufcu men nonnen ttotjfelen / qf gn onmio* «W UOOJ Florentius tCbt tf gefajecfï. £|
·■ Dus rerre de ferrarf/cfer,
Madekio mede gerekend is hy de derde» , , - |
||||
|
4s Oudheden en Gestichten
Ijg't getoeeti/ » moetij Set öefcami» ten minfte
40. Jaaren ïang gedoere öeoöen i 3tjnbe in t Sjejïier geteeeDen/eerDat De ^emonficeitfieevm/ acöterboïgen^ De^aujfeipë b?rganning/naac ^, Mariaas fterft berijmden, <ën mtflTcö«n i$ j# j}g De eetfïe gebjeefï/ betoeïfte ban SHnttoer* pm/ a\§ fflöt/ naarl&iDöeibiteggesonDen i§ nabeDooDMn Abboldus u ban toten Meyerus toet geene ^etteröeit fcan 3eggen of gy Mt \$ geioeejt of 3P ?oojL <*&* 300 mei a$ De5e Ab- boidus geieeft ftan öeböen tot gefc jjaugDom hm Eugenius lil toe/ 300 ftan f)g ooft beel Ijjoeger gefloten sijn: en onDertuflTcgen ftan bt H&t banfünttoeepen De ^emonfïceit-mot*? «iftften ban jf&sDbelfturg/tot Wakerus toe/ge/ regeert ïjebben Doo? eenen ^oofï / of meec J&joof&n; bneng naam/ of toeite naamen/ te onbeftenD 3o«Den 3#η 3tëant jjet i$ qua* ïp te getooben Dat Walterus 70 jaaren lang geregeett 30uDe lytffim; te toeeten ban Dat De ojDee eetft m^eeianD aangekomen i$/totFió- rentiustoe* (l>ie zwarigheit is nu zoo even op-
geioftj <0nDeetnffc8en fcuenfejjte tft Dat De
S5«ïle ban Den iSegenpag/ Vidor IV, noejj in bsesen bja$ *, mant een fïuftje ban De$e Söstfiey op ïmDen papier gefeï^eeben/ bertoonfc wfet anDèr$ ai# De jaarteftentng 11-fa:/ en een looDett jegeï Dat 'er onbee aan geijangen i& jpjct alleen 5oubj men baar De reDen bin* &en/ om bemelfte De 2$uüe gefef^eeben toa^i inaar ooft soumer miffcï|ien De naam ban titn ISbt ugtgeöiiïftt flaan. (^e reDen 3aï maar* fcöiineip ge5ien Rebben op De fteeftfcöeuemg' |ii Daarom 3ulïen De ^emonjieeitöeecen / ugtë w W3' hebben gezien 4at lyladekiaus Abt is geweeft voor
dc9g,zn Florcmius, * :° , 7 - W
|
|||||
|
/
|
|||||
|
van Zeeland. 45
feerfoeginge ban öie fcjjeuring/ öe ï$n\U&lf§
in ftvmm gefejjeurt jjeböenj Bu/ inöien öe na m ban öen füöt onöerfeï)e*öen foaae bati Wakerus naam / 50110e öaar ngt boïgen bat jjn niet lang in 't leben gebïeeben i§ na öe ge* meïöe berfinöing : inöien jjet öeselföe naam jaa$/ 5011*0 get öniöe!per bipen öat jjet bet #in ban $ijtie regeertnge geb^agt moet tooien tot jet pau$öom ban Eugenms in. jiaar Iaat on$ emaelp een etnöe ban 't
giffen maaften - en laat ohg gaan optellen öe nasaaten ban Wahcrus, öefoelfse metteröaaö; of ten mmfïeboïgen$ 0113e befle ftenn$ öeeer* fle (öe ttoeeoe) Klbt i$ getoeefï- Mg swïfe» öan boo? öen öeröen %bt opgeeben/ Ui: Flotentius; öetoeifte boïgen^ öe gemefe
öe ïjjfï ingebJtjöt i$ in 't jaar 1 ipo ; aig Bal* dtiinus, öe fyoeöer ban öen ïitolianöfejjen en ^eeutofeïjen <i%aaf Fioris, op öen ^iflcïjop*» peïpen ^toeiban ïttrecïjt geseeten baa& Φ# Ut$m tijö ïeeföe Willem van Stripen, öe ft§f
öe UU ban öe <|^Michieis«i!eeren te $dnttae#
pen* en Clemens nr, öie öe töoomfcfjeïteri* regeeröe. i|et toaar te baenfcjjen öat 'er eentge Oliebelt ban gemeiÖen Willem van Stripen, Of
banClemens lll,obergebieeben faiaren: poe toef
bat er eenige (raanenöe öit nïoojïer) 3tjnober* gebïeeben ban ïnnocemius in. <0nöee anöeren $ 'er een bjief (ban öee3cn$au$) öie bgnae^ ban onöeröom onleefbaar i§ getoojöen $ 5ijnh$ Scfcg^eeben op een parhtment ban een tjaibe boet (in öe lengte) en met een ïooöen 3ege$ feegeïö op öen eerfïen haQ ban Wmi in f eïföe jaar ban 3ijn ©an^oom / in 't jaar öeg #eere ixo8, 3|n oeesen ojief toojö aan Nico- laus de Prutris, gangmeefïer en Scholafticus ι öee |
||||
|
'44 Oudheden en Gestichten:
htt titteecptfcöe letfte/ ogöet behoeft banben
Ktbt en bé 2$;oeber$/ öebeï ge3onben om eeni* Sje becongeïpingen/ bic jjen boo? fommigeïtïec* ften en Heeften aangebaan fcoieeöen/te beletten, ^an ië 'et notjj een geootee ojief (ban ben $eïben$au$j oyeengaeftement ban anbetjjal* toen boet gefc^eeben / en in$ge!p$ öesegelb; boeg baat be geïft ban ijetöïab afgefeïjeuct $♦ Het jaae$ 'ee ooftafgefejienetj 3pbe ben ojief geteftent 033 ben t8 gjamiarg. Φρ be rugge paat met een ïaateee jjanb aangeteftenb: Die is eene beveiliging (ban On$ bOOJtecïJt) dat
het ons geoorlofd is ons deel te neemen in aller-
hande erfgoederen, even als of ze ons inde we- reld te beurt vielen : en dat de Abt zal vermo- gen de Broeders, die iemand geflaagen of ge- fmeeten hebben , te ontbinden j ten zy dat 'er verminking of bloedftorting op gevolgt waar. 3[n be geïft/ bie ttocg ongefegonben i|/ fïaat
te Ïee3en bat be ojief #tftl%ztbm\§ aan de eerw. Broeders, den A, (bati|bent!iart$-öiffcï)0|3) deProoften, Dekens, Aartsdiakens, Priors, en
de vordereOverften der Kerken van bet Aarts- bisdom van Keulen. <®t injjoub öefïaat gjec in bat Ijet ooft aan be ïüerfteïpe en liloofïedpe getfoonen geoojlofb$/ 3ic§ seïben op eene re* xjeïmatigeto^e tebeeioeeren: maat iftbinb'ee nitt$ ban 't gemeïbe erfrecht <£n be fyief feöiJnt ben fööt ban J&tbbelöucg niet bojbecte raaften / ban booj 300 beeï {$ ooft een ïüeeft- obetfïe bjajl ©ojbet^mtoataanjienbese ftloo* fïetfterft toa£/ 3flnbe toen be eenrgfïe ftïoofïet- fceeft ban ganfcJj|®!bbeïourg/ öïpt baat öp bat ee na bee3en tp 30a menig <&$aaf öegja* ben $ getoeeff, 3®ant in 't jaac 12.18/300 afê be jicïtójberg getuigen/ ψή begjaaben Alei-
|
|||||
|
1
|
|||||
|
van Zeeland. 4$
Aleidis be CCrfïe Jui^OUiO batt Willem , bfc
tta&erjfjanbaB^aafgefoo^ben $♦ ^adergattitsttti
'er ban t|)b tot tijö noejj meet* begraabens be* fcpeifte 't jjnnner plaat3e sullen opgegeebea toojben, IV. Arnoldus, bebieï&e 8CÖt gefcO^ben $ «f
't jaar 1 Ho. Weitere Mie ban Innocentius«lil,
gegeeben ben 18 3Juïh / in 't ρ jaar ban $11 f au^öom/beSoo^t tot get bierbe jaar banöee^ 3en Arnoldus. gjn 5ijn eerfle jaar/ benöèrbett gamiaro/ $ oberïeben Ada, be toebutae ba« ^aaf Kloris III, betoeïSe bOÖ£ ben üiöt Ar-
noldus begraaben i$ in be Kiöbge ban jl&iboek burg* €bt ben regeeren$-ttjb ban beesen Hlbt öegoo^t eene besegelbe bnïie ban Honorius III, een jjanob^eeb stoot / en ban itm bolgenbett ingoub: Honorius Biflchopetty Als'er iets van
ons verzocht word dat regelmatig en billijk is, dan zi}n wy billijkheits- en redelijkheits- halve gehouden , de zorgvuldigheit onzer bedieningc in't werk te ilellen, op dat hetuytgevoertmag worden. Hierom is het , beminde zoonen in Chriflus, dat wy onze toeftemming aan uwe rechtmaatige beden goed wil lig geeven, endoor den inhoud dezes gebieden dat niemand ui. voor de wijdingc van de Abten uws klooilers, tegen de ordonantzien der algemeene Kerkvergaderin- ge, iets zal hebben af te perflen. ^n jiet 0]? ben 66 regel ber bierbe ïteïibergaberinge bant
lateranen : aan foel&e $ergaberinge aange* öjagt fcoa^ bat fommige BiiTchop^en , by hec
aHierven van de Regenten der kerken, dezelve kerken onder het interdikt (lelden, en niemand, t n Dit za! zekerlijk een drukfout zij», en voor Innofcn- !
,US ^* geleezen moeten worden Honorius III » dewelke t0cn ™ *} 9* jaar van zijn Pausdom getreeden was. Ktttttatder, in
|
|||||
|
<-\
|
|||||
|
46 Oudheden en Gestichten
in *t bezit der kerken Heten ftellen, eer dat men
Iten een fomme geldsopgebragt had. ^00 tjJ0?tS bart in hit fyebet berïflaart bat bit betreet (ber
üÊatéraanfcïje Itertmergaberinge) ooft p!aat$ moet Seöfon omtrent ben $bt ban Hkibbeiburgu 3|et b^ebet i§ gegeeven te Tivoli, den 11 Mey,
in 't jaar nz? , zijnde het 9 jaar van m)ry Pausdom , en ïjet tienbe jaar na get {jouben
Mn U gemeïbe Herfcbergabering. V. Petrus van Biggenkcrke, 3ÜÖt geiöO^bett
m't jaar 1^39. Ulenïeefi bat Innocentiüs iV
bén f jf&eg 1240 / 3#nbe get bttbc jaar ban 5j)n ^amjbom/ eenen fyief tmtgegeeben fjeeft itn boo^beeie ban bee$en Wbt Petrus: beïje^en* be bat beUlfit niet geïjonben i$ ngt ftracgtebari téntge bebeeïen / aï maren bie ban hm föoom* fcgen ^toei gegeében gemeefï / tegen jrjnen briï en banftiemanb aan te neemen. Soo tmm S^iëf 8*0 *& nfet ge3ien: maar mei een anberen b#ef te Mgon$ gegeében in 't jaar 1i?o/ gtjnbe pt febenbe jaar ban jgn J)axi§bom. 3[n bee* 3&t&;fef roojb Un fCbt ban ^Pieter te <0ent Sebéï gegeében om / na beïjoojïp onber3oeft ber safcè/ hm UU ban |&ibbelbnrg teberoe* bigen it^m be berongelpingen ban eenen Hendrik van Koudekerke Refter / Hendrik
van Vorne bibber / ert ban meer anbere per*
foonén. $ocïj öeeft beselbe ψ&η§ hm 9 $& bmarp in 't jaar \^z/ sijnbe Jjet 9 jaar ban Stjn^au^bom/ teföome eene o$ortant3ie ηψ gegeében bat geene J&atiffefpc ^uncmflTenben Wit en be ttfoofïerfyoeber^ (ban $&ibbelburg) 3irilen Rebben te be3toaarert / 3onber natb^ fcelp bebel ban ben % ^toei, g^oeï) bit aïle£ Beeft be W*b% minber gegoï*
petl a$ be gnnjiban <Bmf Willem II: beto^' |
||||
|
van Zeeland. 47
fee in 't jaar;248 / a$ fin pa£ *o jaaren oub wiUenï.
toagi / tot Koning der Romeinen btthdO^tU Koomfch
toierb. »gaïben bat fj» beeïe en groote boo?*Koning»»
recgten aan be fïab wlf $embtn heeft·, *xAft iwcc*'· |eeft gp beefe fenbérpn en tienöen/ onber^t" iloïïanb/ 3^ie|ïanb/ eneibn*^ plegen/ aattAbdy gc* be aibbge gcfcgoniten: en geeft baar bn betia*weeft* len / a$ be f afïornen tit bedelf be ianben open 3onben ballen/ bat ban be tibt/bieget betoinö op 300 een ttjb boeren 3ottb> / be ^afioo^ en üapelïaanen booi bie fteenen ugt 3911e UÜbpe mat fiie3en. <£n bit bjagSnotg in flefynnit teit tube ban Reigersberg , 300 a$ gn i» 't z8 goofbftnn ban 3tjne tonp Qemigt. ^an geeft go nocg een anberegnnfï/ bat*
geen nieine aangeïegenbgeit / ban ben gentel* ben $an£ booi be Höö^ebernreegen; befoeïïte ίκ tipt ben oo^onltelpen öjtef getroB&en m/ en gier ton* ïaaten bolgen: Innocentius en$. aan den Abc enz. Acht gee-
vende op de ftandvaftigheit van uwe trouw (ten tjjbe ban be gemelbe nerfcfcgenrinn;/ be*
Mfte booj ben afge3etten Meijer Frederik en aoo^ 3ijne aanganaer£ fïaanbegegouben i$ tot ψί jaar ii8; toe) dewelke gyl.zoo als wydoor
toedoen van onzen allerliefiten Zoon »W. den doorluchtigen Koning der Romeinen verftaan hebben, tot de Roornfcbe Kerk in haare ftrib- oelingen ongefchonden behoudt 5 zoo verleenen JJ7 ui. uyc krach te van den tegenwoordigen one. dat geen gemagtigde van den Apoftolif- ichen Stoel, en geen ondergemagtigde , als de «ytvoerder van zoo een gemagtigde , ja zelfs °°k geen Confervator door den gemelden Stoel • Dat is Willem , die tegen den afgcïeiten keizer re/Jcoe- |
||||
|
aan-
|
||||
|
48 Oudheden en Gestichten
aangebeld en gelaftigd , magt zal hebben om
een banvonnis, of opfchorfmg , ofinterdikt, tegen ui. af te kundigen ; zonder daar toe te hebben een byzonder bevel van den zelven Stoel; welke vergunning over vijf jaaren van geener waarde meer weezen zal. Gegeeven te Perugio , den f- February , in 't negende jaar van ons Pausdom, in 'c jaar 12^3 na Chriftus geboorte. ^eseïfiie honing/ 50O a$ Reigersberg ttt
gemeibe plaatst bergaalt / geeft berfegeibe $on*
nenïoofïer^ gefïicgt: al$ ^oetenbaal tn 3Pak egeren; 'ttoeïn bjie tMartierennnr^banjUib* beïöurg / noo$biaart op / gelegen foa$ / en booj be bterbe boegter ban & Michieis füöbge gereftent toierb. Φβη geeft g» nocg gefïicgt get ïüfoofïer ban3£oo$bmnen/en meer anbere: want hy had verfcheide dochters 5 die hy dan
van zulke ampten verzorgde 5 te bjeeten na bat 3e 3icg alboren$ <0obe in 500 een ftïoofier to^
gegetïigt gabben. g&Mt bau$ bien Margareta , <0?abitt bail
EDIaanberen / betoeerbe bat Honing Willem
gaar boo^get «B^aaffcgap ban ^eeïanb/ en boo^ namentïgb boo^ J^aïcgeren/ manfegap fcgufe bfeioa^i engg3Wl$ önt&enbe/ en neen man* fcgap toiibe boenï* 300 fcgijnt get bat be fCöt ban jBibbeïöurg ön be$e gelegenbgeit eenige mqene!pgebengegab3al geböen, omtrent fonv mige lanbgoeberen inJMaanberen gelegen, €« baar op 3a! gn toaarfegtjneïp / om ban Die moegelpgeben berloji te biojben / 3ijnöefï &® baan gebben om boo? ben SCöt ban β. Pieter te €>ent gegoïpen te bjo^ben / en 3a! baar toe be boo^aan ban ben $an$ be^ocgt geööc«» Vorders word Koning Willem in 't iaar 115°
|
||||
|
vak Zeeland, 4$
Verflaagen van de Vriezen , die te Medenblik
dicht by Holland woonen. ^tt sfjtï be bJOO^ btn b;iii Albcrtus Stndenfis, bit jn^ie itrunijff
in Dit 5eïbe jaar eindigt: en 'er nocöög boegt: dat ze hem op een onbekende plaaL& begtaaven
hebben ; daar ioe aanfïonb^ bieder ïïan §ul·
4011 f^tüuih ^nsjjn p!aat£ $ <0?aafgebio^ ben φι joon Fioris ν, ηοφ geen boinomen jaar mb 301100/ en fïaande onder be boogöp ban 3peii ^om of JPader^ bloeder Fioris. ©oei) al§ öeese tëoogd ïtoitbaai* op gefïo^ben/ en te Jèiddeïburg in φ. %. BmW torft &** gjaaton toa£/ en doordien bat 'er beeïe na bc ooogbgfeïjap ffonden / geböen be ïanben ba» ben jongen <feaaf beeï te ïijden gegaö / niet ponder fefjade ban be abdge selfc bijter be* jfjpenrtmen ngt eene buüe ban ürbanm IV, gegeebrn ben .30 ^jfatwarn 11.63 / 5i)l*&e get tiueede jaar ban 3ijne regeering/ dat 3e nocg groter feïjade geleden geeft boo^ beal teg^oo^ te toegeebendfjeit ban be ttoee boo&aanbe ébizn: geboende gau^Urbanus nooöig geacht dhoo; be gemelde buïle te bewietigen alle be pecb^eembingen ban be bafïe goederen der aö* >$t/ mit£gaDer$be aï te langdurige berpeg* migeiii die be boo^nocrade Mbtm gebaat? padden, VI. Viglius Doedius in't jaar ii66, JJn'£
eeefle jaar ban dee^en fuut i$ oberleben Ehza-
beth van Bronswijk , toedutoe ban fóouing; I Willem , en te jèiödeibnrg bj? be J^emoii*' fleeitljeeren googfiateïp beg^aaben. w 11 lems- 300η/ <£%aaf Fioris, bit toen nocij jong han jaaren toa$/ en ouber gebjo^öen de boob baiï Sjjnen bader doo^ een merftelpe ueeriage detf ■^iC3en getogen öeeft/ öebbende iigt een ge* 0 fonv
|
|||||
|
■ ' t
|
|||||
|
5o Oudheden en Gestichten
bangen &&§ berfïaan/ toaar bat 3gn babei*
öeg^aaben iag / geeft 3pe gebeente boen op*» g^aaben: en geeft beseibe/ na bat^e begoo^ lp afgemaffcgeniöaren/ bg3pmoebet$g?af fïateïp boen beg?aabem Reigersbergen boegt 'tt bg bat bit 0|af bOO£ ben füÖt Floris van
Schoonhoven in 't jaat* 1445· beeï p^acgtiges
i$ opgegaaït ·; §. I I.
De Abten van de 14 eeuwe, tot het midden
der vijftiende eeuwe toe ; en hunne , . verrichtingen. . Huoparo- VIÏ* Jacobus de Tnfula » ICÖt gefoOjbett ftt
ehireciK 't jaat 1288/ geeft in 't jaat 15 if te $φ$η
gchandhaafrgejjao met Den fte^biafcen ban ïttreegt: be* tegrn den ^jj^ bt$u$tttxfti€v fóanomiiftftcn ban be pa* fanuÏccbt wgreerïten oïibei- gun öetomb fiaanbe ujiiöe "berooben, <S>oeg 3$ gebbensicg/ terganb* gaabinge ban gunne teegten / op ben Üpofio* i#gen fïoei beroepen 5 betoeï&e boo^ be boob ban Clemcns V open bia$ gebaïïen ·, 3pbe get fnieefcfcg?ift getefeenb ben 21 Vanuatu, i£en t$bt ban ben selfben ÜJbt in 't jaar 1312 $ jfeibbeïburg met g?aegten en ioaïien booten boo? Willem de Goede , om berben ban bien «aam ·, bie baar ook een ttoeebe parocgifeerfi geeft gefiicgt· <Pe$e nerït/ betoeïne ben naam ban ^Pieters ftern gab/ toievb ooft om't ge- tiootfegap bei· ïtanomiiRuen bat baat m opg^ reegt ioa$ <Poff munter genoemt Decontrak- %*- NikiaasHügn^s/, öetorffie^tgeW
ten dervfciQ- beni$m tjaat 1210, <PepamJ Johannes xa u «ge Abum jjeeft aan ben ibt ban & Paulus nioofïer te |
|||
|
van Zeeland* ft
titrecgt/ tm bootene ban bee$m Wbt Ni-a/e tot n9i
klaas Hugooszoon, öeti bul$eièenb?kf$efcï)3CÜ<dcd van it
ben: Tot onze kennis is gekomen dat de AbtAbdyge- en het konvent der Abdye van Middelburg, van ™*aktdo*a* de Premonftreit Order, en onder 't Bisdom van denVaus Utrecht gelegen , als ook hunne voorzaaten, Jolunne* de tienden, landeryen, huizen, wijngaarden,^,11 vef* beemden, weiden, boifchen, molens, renten,mctI£ ' gerechtigheden, rechtsbannen, en meer ande- re goederen van 't zelve kloofter , tot groot na- deel van 't zelve kloofter , aan cenige klerken en leeken , te weeten fommigen voor hun le- ven , anderen voor een langen tijd, anderen we- derom voor altoos , in pacht of onder een jaar- lijkfche rente opgedraagen hebben : en dat zo- daanig dat daar brieven over gegeevenenopen- baare akten over gemaakt zijn , die zy met ee- den beveiligt en 'er boeten (regen de overtree* ders) bygevoegt hebben : en het zeggen is dut eenigen (bat! %\t Mltlitn til Utlitn) daarover beveftingbrieven , naar de gemeene form, van den ApoftoliiTchen Stoel verkreegen hebben. Dierhalve, aangezien het onze pligt is aan de ■* benadeelde kloofters hulp te bieden ; zoo bela- tten wy uwe Befcheidendheit door deezen A« poiloliiTchen brief dat gy zult hebben te weeg te brengen dat de goederen des kloofters , die gy bevinden zult dat op eene onbetamelijke wij- 2e vervreemdt of t'zoek gemaakt zijn, niet te- genftaande de voorgemelde brieven, akten, ee- dfn , rechtverzaakingen , boeten, en'beveili- gingen , wedef te recht koomen , en aan *i voorn, kloofter op eene regelmatige wijze irt Clgendomwedergegeeven werden; zodaanigdac gy de tegenftreevers , zonder acht op hooger beroep te geeven . door kerkelijke iWVannif- |
||||
|
$1 OUDHEDEN EN GESTICHTEN
fen beteugelt ·, en de getuigen die u opgegeeven
■wolden , by aldien zy uyt gunil , of haat , of vreeze , niet te voorfchijn koomen , zonder plaats aan hooger beroep cegeeven, door dier- gelijkc ftrafvonniflen dwingt om getuigenis aan de waai heit te geeven* Gtgeeven te Avinjon, den ρ October , in 't tweede jaar vati ons Paus- dom , zijnde het iaar des Heere 1317, ^et P&W ftement ï$ noeïj ïjeei en gaaf/ en baat fjangt
iiocö een guoot Jooben 3egel aan» <©aar too^ö nocg een atibere bmle gebonben / bebieifte be* 5eïbc j^ané öen ι jj^oisember 13 2.0 / in 't jaac ban 3911 jèan^bom/ gefcfeeeben ïjeeft aan ben «Henen ban & Pieters tehe ie Jfeibiielöurg j «1 baar Ï3» 't 3eïfbe/ boejj met netter tooo^ ben/ bclafï. IX. Nicolaus de Gandavo (Niklaas van Gent)
f£Dt getuo^ben in 't jaar 1313.
X, OH vier van Lier, %bt getoojbett ttt 't jaflt
13x8.
Xï. Niklaas van Hoogeland, %ht geiöD^bCH
in 't jaar 13 34. *^ee5c UU geeft een Kronijkje
gefcifêeefóen ban de Zalige Mannen van zijne
Οι der: t töclft in/ 300 ijt ïjet magttg |ab non
nen tooien/ gaarne in't ίίφ 3öittu gegeebcn ïjebben, Sjn fjaö eensge ïjoüü ojjgebat bat ift ïjet in beEbbge ban <£t<etbobe3oub} gebonüen Rebben / ... en hm onöerrecjjt bat Chritto- phorus Butkens, ψ$ίθ$ ban ^. Salvators RÏOiV
fter tt Intfoer^eri / j)et 5cibe in 31J11 ïeben hv
3ceten ïjeeft. È>üc§ bee3e boe^geieerbe en 3cet naarfïtge nian/bie booj 3ijne gefeïjjiftenbenWd ban S^abant 300 beftig opgeïjeibert ïjeeft / Beeft beeie öanbfcpften getjab / betoelne na 39^ boob tocg 3ijn geraakt, 2üïtï)an$ 39η neef e« erfgenaam öeeft bee3eüraüponber 3ijnooni? boenen imt gebonben. IW |
||||
|
i__^___________-—
|
||||
|
J
|
|||||
|
van Zeeland. $$
®*$et geeft $m$ Benedi&üsXII, Mïïtflfce
be löbg ban mibbeiimrg te rergt gelpen/ ben
29 H^ 133f/ 3önbe Set eerflc jaar ban 3tjn pm^bora/ en ooh get eerfle jaar ber regeert ge ban Niklaas Hoogland, aan ben ftöt batt jfc Bartholomaeus ban CengöUt te 25?ü#QeQC*
fcfeeeben / bat gg aïïe mogeipe nübbeïen te
toerif 5oube fïeïïen om be goeberen ber jfêib* bdburgfcge fCbbge/ befcieïne op een onbegoo^ Ipe foij5e beriïjeembt toaren 7 foeberom te ïsrijgen, XFI Aarnout Allertsz. f£üt gefoo^bett ttt 't
jaar 1545.
XIII. Pieter van Dam, UU gefo£$ren ίή 't
iaat? 13 f?·.
XIV. Pieter van Hoek, fC&t geitJO^ben l'tt't
jaar 135-8, %i\ 't beertienbe jaar ban 3pe re*
geertnge / te toeeten in t jaar ban Ghriftus 1374 / geeft Urbanus V in 't 12, jaar ban 3gn f aurora / ben 3 %\x\$ / bebel ge5onben aan ben ΦΛη ban £« Salvators nerite te ïttreegt bat gg be goeberen bei* fCobge ugt be ganben ban be ontoettige &e3ittct$ 3outa 3ien toebe» om te ftrijgen, <êen biergeip bebeï gab g» in be maanb ^januari 1573 /stjnbeget bertien* be jaar ban 3gn pui^bora / afge3onben aan öeiï ^angmeefïer ber fïnttoerpfege «erne. P Xv. HugoBoofe, tüot getoo^ben in 't iaat
*386: Bg toien^ tgb tnen begonnen geeft een öerae parocgi&erft ter eere ban &, Maarten te fcouiöen/betoelfteJ^efïmunïïer toierb genoemt. fltent/ boojbienbat get getal ber geloobigen P Dit' vertaale ik zoo als ik het vinde. Maar daar is zekei lijk
*<·η drukfüUB of twee ui de jaargetaiien, U.banus V is Paus g»- wor<lcn [n November ι ?6i, en gtftorvc'n ia December ι $70; ** bj feeeft niet Jartgcr gezeeten als 8 jaaren. fertatlder, D 3 bage#
|
|||||
|
£4 Oudheden en Gestichten
fcageïpg grooter en groter toterb / 300 gate
Uen 3e met genoeg aan ttoee i§aroc!jiftei:ften* XVÏ Willem van der Does, tftftt geiöö^iett
in t jaav 1598 / geeft in t jaav 1401 eene Mïe
fertóetgen baB Bom facius 1X, om ban 't recï)t^ neineb üe£ 3frflrljQp$! ontfïagentebjöjtfên, ©è iulïe toagi gegeeben oen 16 Mn#a$i 1401 / in 't ttoaaiföe jaav oe$ |)au£Oötn$ ban gemeïoen Bonifiaciiïs.mtoagi ian oen bolgenoen ingoub: Botnlkcrus, enz, ter eeuwige gedagteniife der
zake. Degoedwillige goedgunftigheit vanden , ApoftolifTchen ftoel is gewoon deszelfs onder- danige en nedrige kinderen, die den Heere on- der eene religieuze kleedinge dienen, van alle kanten te verzorgen 5 en hen, op dat ze door geen onbehoorlijke quellingenof beladingen ge- plaagt zouden worden 5 door de hulp van eene byzondere belcherming en bezorging te hand- haven. Hierom is het dat wy, door de gebe- den van onze beminde zoonen, den Abt en het konvent van S. Mariaas kloofter te Middel- burg, van de Pr;emonftrei torder, onder 't Bis- dom van Utrecht, op dit ftuk bewogen zijnde, -en ook om zekere en.rechtmatige oorzaaken die ons gemoed daar toe aanzetten, het gemel- de kloofter , en alle deszelfs leeden , met alle de kerken, kapellen, en plaatzen, onder dat ïdoofter ilaande en van 't zelve afhangende j mitsgaders met deperioonen en huisgenootenin dte plaatzen woonende, of daar toe behoorende, 200 tegenwoordige als toekoomende; mitsga- ders de bezittingen, landeryen, hoffteden, en wat andere goederen dat het zy, roerende of onroerende , waar dat ze gelegen mogen zijn, die den Abt, het konvent, en deszelfs leden, Je hans gerechtiglijk toebehooren , of die zj
na-
|
||||
|
van Zeeland. 5*5
nadeezen op eene rechtmatige wijze door de
goedheit des Heere mogen verkrijgen; en vor» ders ook het voorn, klooiter zelf, den Abt die het dan weezen zal, mitsgaders de perfoonen en huisgenooten voornoemd, van alle rechtsge- bied, fchattingc, heerichappye, overheit, en eigendom des Aartsbiiïchops van Keulen , des BiiTchops, desProofts, en des Aartsdiakens van Utrecht, die het nu zijn of nadeezen zijn zul- len} en vorders (van't rechtsgebied enz,) der andere Overften en Prelaaten van dezelfde or- der , als ook der ordinariiTe en gemagtigde Rechteren, zoo geeftelijke als wereldlijke, die over den Abt en het konvent, en over de ker- ken , kapellen , leden , plaatzen , perfoonen , huisboden, bezittingen, hoffteden, landeryen en goederen des zei ven kloofters eenig rechts- gebied hebben, uyt krachte van 't Apoftoliich gezag, en door den inhoud dezes, voor altoos ontheffen en ontflaan. En den Abt, het kloofter en 't konvent,
de kerken, kapellen, leden, plaatzen, perfoo- nen, huisboden, bezittingen, hoffteden, lan- deryen, en goederen voornoemd, met alle hun- ne gerechtigheden en al hun toebehooren, nee- men wy aan onder het recht en den eigendom van S Pieter en van den voornoemden Sroei; en wy ftellen al het zelve onder de befchermin- ge (van S. Pieter en van den R, Stoel) en onder onze eige befcherminge: begeerende dat hunne perfoonen en goederen onmiddelijk zullen ftaan onder den R. Stoel: zodaanig dat geene Aarts- oifTchoppen , BiiTchoppen , Prooiten , Aarts- diakenen, Rechters, eigene O verften der plaat- een , of wat andere kerkelijke of wereldlijke perfoonen dat het zy, zullen vermogen, tegen D 4 den
|
||||
|
%6 Oudheden eh Gestcihten
den Abt, het konvent, het kloofler , de ker-
ken , kapellen , leden , plaatzen , perfoon,en, bezittingen, hoffteden, landeryen en goederen voornoemd, die den Abt, het kloofter, het kon* vent , en de leden voornoemd eenigzins toebe- hooren, als zijnde van de ordinariiTe magt ont- heven , eenige banvonniilèn, of vonniflen van opfehorflinge of van interdikt uyt te fpreeken , nochte eenige magt of rechtsgebied tegen de- zelven te oeffenen > zelfs niet uyt hoofde van misdaad, noch van een kontrakt, noch van de zaak zelf, over dewelke gerechtelijk oi buiten het gerecht twift zoude vallen: waar ter plaat- ze dat het misdaad bedreeven of her kontrakt aangegaan wag weezen. Daarenboven vcrklaa- ren wy dat alle rechtsvorderingen, en vonniflen van kerkdijken ban , van opfehorflinge , of van van interdikt , dewelke tegen den Abt* het konvent, het kloofter, of de kerken, ka- pellen , leden , plaatzen , perfoonen , en huïs- boden voornoemd aangevangen of ook afgekun- digt mogten worden, nietig en ganfeh krach*· teloos zullen zijn. Het zy dan geenen menfeh geoorlofd enz..... ï^at bit aibt$ gebaan i£; en bat bee$e feief
«öt get J^auffeipe regifïec genomen/ en hooi alïen bic 'et? aan gelegen taa$/ en bit tot ïjtt aanjjooren gebaagt ioaren / te föomeit in 't jaas in'p/.ötti *7 l&ejp/ onbee $ai$ €fe men^ VJïi boocigeïee3en \§l \$ berniaart en &e* liCfiigt bOO,? Hieronymus deGmutiis, 25ïffcIjOn
ban ffl&tcljtfttt l kamerling ban ben J&u$
ms* ^eese beenïaarmg geeft 8ρ gegeeben on 8et behoeft enaamjonben ban Aibertus pius, lianoniuft telltreeïjt: betoeIfte/3ooa$ inbe^ twuita/ i)0o; b?e ban iittecjjt baay toe gewag* |
||||
|
van Zeeland.
|
|||||||||||
|
fl
|
|||||||||||
|
dgt saï $n firiö^efï j om öat 50/ 500 aï$ Μ
fcöönt/ öe aojfpjonftelpeeiite bangirane oiw> jjeffwge bertooren gaööen. Xvii Wiggcrus Gerardijns , öie tOt O!0
iuaaröigüeit bergen i$ in »i jaac i4or. <zg>e*
$e Wiggerus {jeeft ttoee?Hanonniii&enban^ Manaas hcvft/ tt iueetill Winter Janszoon ett
Niklaas Nikiaaszoon, aï$ öe$ ftfoojirr£ gemaa>
ttgöen/ gesonöen totHenricusPoeiwijk, èbt ban ^. Saivators ftïoofler te ïttrecijt. <βη .-jjebben öe genielöe ttoee gemat?tigöeii tenffik ban^.Siivaror,si|itnaame ban benfit enftet «loofïer boo^fcfeeeben/met alle ootmoeöigfieti; gebeöen öat gpïienbJiiüegeeben öe tienöen Die onöee gtoau'tiggem geïegen luareii) mirêgaöerg öe tienden öie Hendrik Bruiflbhe en öetfselfi boo&aaten ban tym en sgneflböpe te ïeengS tjaö jjaööen/ en öie öe boojnoemöe kht en 't fconbent (ban j&iööelbueg) ban ftem en xum boo^aaten/ öe Itbten ban £. Paaius fCbön/ te ïeen plagten te ïjonöen. <®t mt ban Μ Pauius geeft o**" bW tienöen öen t7 jfefouai t% 1406/ na öat 3e manfcljajj en öen eeö ban gettouimgïjeit geöaan gaööen/ toegeffaan en gegeeben : onöer beöing öat 5e mvlffig / oö getfeefï ban öe «.«.Kemigius wBavo. *oi£ oenι betaaïen fe£ ponöen 3toarte tournoi3en en ï8 öem'eren. D ©o^öe^ i$ öe gemeïöe 2Cbfc WWerus m*
«oot3aaHt getecefl öen n jj&eg 14,8 *e6ere gaft/ tegen öen 23iffci)op en öen J&oofï ban «trecfit/ te betreden fcooj öen%oéo!knen Stoet A| ^iflcöop taa£ genaamö Frederik Wankenhcim, Öe fjOOfï/ Ζ weder vanKuiJen-
ourg , Öie naöeeöanö ooft SSiffeöop geioo;öen
2, Pat is Prpmejaftreithcercn. rerualjer,
|
|||||||||||
|
$■* Oudheden en Gestichten
i$. <®tn ι ο Uien 141 ζ fajierb Jent bebeï ge*
geeben om bencben^ tien lubt ban &wn be opbentoirtg ban get Moofier ban $tomng$baal te beginnen, @m 9 %Mty 1418 yeeft Mani- nus V aan ben §Bbt Uan ^Jacobus te 2£nnn/ «n ben beften ban £. Donatianu* te Stugge/ bebeï ge^onben om aiïe mogeïpe bujt aante* toenben öat be gerecötigijeben rti gocberen/ Die bè Hbbge ban jj&iöbe&arg o$» eene onrecöfc» baarbige toijse ontb?eembt maren / aan öe3eibe I meberom gegeeben bnerbfit. <ZM 5ribe bebeï geeft be gemelbe $au$ ben 1 Sfufp 14^8/ 3Jjoö£ jjet ttetibe jaar ban ζβηψιφοηι/ booj be ttoeöe maai gesonbea aan ben 3Men ban feugge. #nber ben^eïben fübt Rebben be jftkiöbefc
Burger^ / en be moetenen ban be anDere | ^eeumfcïje fleben/ jienbe bat bie ban gfcijeee boor ben obe^eefcgen boopffanbei rp en tnagtig ioierben / en jjen boben get b00^ toieflTen / ook fcïjepen beginnen te bontoen / om ober 3ee te noonnianfcïji poen. <$η booj bit miobeï 3p 3e oo« in rpbom 3eer toege* tiomen XVIII. Niklaas van derKoulfter, ffibt g#
tobben in 't jaar 1451/ geeft be saantoegen^
be gemeïbe foebergeebinge in t berbe jaar 39^ tier regeermge boo? be ïternbergaoermge ban S5a3eï geb^agt. <2^e fóeraHerganöering liet baar on be boïgenbe^niie afgaan: oie ton ngt een parftement/ bat notij toe toeï betoaatt i§ getoeefi/ getroftben Rebben : Oe H. Kerkver-
gadering van Bazel, in den H.Geeft wettiglijk vergaderd , en de algemeene Kerk verbeelden- de, wenfcht aan de berninde zoonen der Ker- ke, den Abt vanS. Micbuls kloolter te Antwcr- ' , pen,
|
||||
|
van Zeeland. f φ
pen, en den Deken van S. Donatiams kerk te
Brugge , onder het Bisdom van Kaïnerijk ett Doornik, en aan den Offidaal van Utrecht, de zaligheit en den zegen van den Almagtigen Godt. Wy geeven gaerne onze toeftemming en toonen gaerne alle behoorlijke gunft aan de rechtmatige beden der genen , die iets mee nedrigheit verzoeken : voornamentlijk aan dié beden , dewelke dienen om de zodaanigert te handhaaven en buiten fchade te houden, dié den Heere door een zucht tot het godvruchtig leven onder eene religieuze kleedinge dienen. Van wegens de beminde zoonen der kerke, den. Abt en het konvent der Middelburgfche Ab- dye, . . is ons een verzoek voorgeftelt, behel- zende dat door de boosheit der tijden T door de achteloosheit van (eenige) voorgaande Abten, en van eenige anderen die 't bewind oyer het kloofter gehad hebben, fommige tienden, ren- ten, huizen, landeryen, weyen, gerechtighe- den , rechtsbannen , bezittingen , en andere goederen, die den Abt, het konvent, en het kloofter voornoemd , wettiglijk toekoomen , tot groot nadeel van 't kloofter verkocht en vervreemdt zijn: en wel zodaanig dat 'er foitt- jvijlen borgtogten, verzekerbrieven, en open» °aare akcen over gegeeven , mitsgaders recht- verzakingen gedaan, en'er boeten by gevoegt i\\n geweeft. Vorders datfommige geeftelijké en wereldlijke perfoonen hun werk dikwilsmaa- ken van den Abt en het konvent voornoemd en ieder perfoon van 't kloofter in 't byzonder, over de gemelde en meer andere goederen, dié «en {den Abt, het konvent enz.) in't gemeen en een voor een toebehooren, te quellen, te onc- rmten9 en te beledigen: zelfs niet tegenftaande de
|
||||
|
6o Oudheden en Gestichte»
de ordonamzie van Paus Innocentius^ beginnende
ad reprimendam: en niet tegenftaande de zooge- naamde Carolina , dewelke in de algemeenc 'Keikvergadermge van Konitants, ter befcher- minge van de GeefteWjkheit en geeftelijke per- foonen, aangenomen is geweeft. Hierom hebben de Abten het konvent voor-
noemd ons ootmoediglijk gebeden, wy zouden ons doch gewaardigen hen en 't gemelde kloo- fter tegen 't bovenftaande behoorlijke hulp· te bezorgen. Zoo is het dan dat wy, voor hun verzoek wel genegen zijnde, uwe befcheidend- heit door dit gcichrift beveelen dat gylieden, of anders een of twee van uluiden, door u zel- ven, of wel door iemand anders of meer ande- ren , uw belle zult doen dat alles en ieder in 't byüonder, dat op de voorfchreeve wijze ver- kocht of vervreemdt is, door uw gezag weder in eigendom keere tot het kloofter , en dat de Abt en 't konvent in hun voorigen ftaat her- Helt werden: vorders dat gyl. verklaart dat zo- daanige beledigers, quelders, en verftoorders, vervallen zijn in de kerkelijke ftraffenen vonnif- fen, die in de voorgemelde ordoninrzienuytge- drukt ftaan. Eindelijk datgy, zoo dikwils als gy van den Abt, het konvent, en de perfoonen voornoemd , daar toe verzocht zult worden, en in andere gelegendheden, en na dat gy allen en ieder in 't byzonder daar zult by geroepen hebben, die'er by moeten geroepen worden, over het bovenftaande, en over alles dat hunne foederen, perfoonen, en zaaken aangaat, vol-
omen recht zult hebben te doen; met de te- genftreevers, zonder acht op hooger beroep te geeven , door kerkelijke ftrafvonniflen te be- teugelen ', niet tegenftaande de ordonamzie van |
||||
|
van Zeeland» 6ï
Boftifacius Vlil zaliger gedagtenifle, en alle an-
dere Pauifelijke ordonantzien: niet tegengaan- de ook de borgtogten , verzekerbrieven , en akten voornoemd, en alles wat hier tegen mag ftrijden: en fchoonof aanfommigen, 'tzyin'c gemeen of hoofd voor hoofd , door den Apolio- liflchen Stoel vergunt mogt weezen dat ze on- der geen inrerdikc geftelt, en (in hanne bedie- ningen) niet opgefchort of met den ban geila- gen mogen worden door brieven, dewelke de- ze vergunning niet volkomentlijk, uytdrukke- lijk, en van woord tot woord vermelden. Ge» geeven te Bafel, den 13 Auguiti, in 'c jaar na 's Hcercn geboorte 14.55-. Op de vouw was getekent ;■ JÖ VAN DYK.
Mm 't parfcement foa^ op be J&auffelpe
tmj3e een looDett iegel gepngen -, toant be ge* melbe ï$eriibei*gaöenng matigoe 5icy öe $αφ felpe magt bolftomentlp aan, <$nbeb$i ift öe afbeelding ban 't genielüe $egeï tot nucft toe nergen? gebonoen |eÖ / 300 fcml in ïjet om %tz&v gier toel bertoonen/ met get jégel ban Oioudus löt ban «§♦ Michiels ttóöp / öie tm ban be gemagtigben taa£ Hier fiiiat het zegel der Bazelfche Kerigergade-
r'tnge, benevens 'dat van den Abt Oioudus, by den Ecrw. Schrijver α f ge beeldt. ®tgemèïbe Oioudus, om 't öebeïber&er&
bei'gaoeringe in 't foern te (lellen/ geeft ben 5 Blugufti 1437 jeer bnjMoopige opene b^ieben aföcbaarbigt: maai* of be Slbbp- peeren ban J&suöeïDnrg baat' ög meer opgeöaan gebben tegen öe onrecjjtbaacbige öesitter^ / a\§ met 30a menige bebeien bei; boo|gaanbe $m$m/ öaar Jmitü të 3eer aan ttoöfrien. |
||||
|
6% Oudheden en Gestichten
3|ti 't jaar 1436 tytft be Wit/ boïgen$ gei
fcffêpen ban Reigersbevg , gepot gebaat ge* ïoonen / bpöj Wen jjet boïn tegen gent / tegen ben O^ntbangee ban 25eb5efler -JkÜoubjen/ en tegen be $®ajef!caat oneoeiig getoo?ben toa& K&aae Frank van Borfleien <0jaaf ban φο$φ fianb/ en Hendrik van Bordelen ïgeerbanCet** ©eet* / oit '$ mt§t$ met een beeï getoanenö bom jeimeïp in be fïab genomen bjaren/öebi Ben ïjem nnt ïjtt gebaat* gerebt / en ben ojm flanö gefïilt: jijnöe be fïooner^ ban om οψ fïanb ten beele toeg gebingt / ten bee!e ont* $oe§ geeft J^au^ CaiixtusiXTm'tjaae 145-?
booj ben lööt en be$ 3e!f$ S&oeberg een toijb* ïoonig ujebet afgebaaebigt: bod) be inftt $ 5obaanig beegaan / bat let tytbzt niet Ιζφ baae i$* f. III.
De vordere Abten van de τ γ eeuwe. Hoe dat
het Haagfche Maagdenkloofter onder 'c opzigt van den laatften dezer Ab- ten geftelc is geweeft. |
||||||
|
XIX. Floris Aertszoon, ÜÖt gemogen 111 't
XX Petrus van den Damrne, betoeïïte öbetV ïeben $ in 't jaae 14<4 ®«* fin in bit iaat;
gefïo^ben # fieööen ton nnt ben tof ban Phj- Lslaetog ban^gonje; baae Μ alle öelee Hen/ bie Petrus van den Damme beseeten i)W
ben 8 fUugiifïi obeebjaagt aan $ji\m najaat
Tohannes. ï£et selbe fïaat ooft in ben bebefW fyief banPauius il, betoefóegetefcent toa^öen |
||||||
|
—^—
|
||||||||
|
van Zeeland.
|
||||||||
|
6*
|
||||||||
|
11 iJHaactban't ^eïf&e jaar/ enaanfïonb^oir
gegeeben saiiooaoen. jèaar be toenaam (van den Dam me) öetoeïïie in ben b^tef ban^artog Philips ugtgebiufct fïoat / t£ acïjtergelaateit in oen fyrlef ban Paulus IL· %&tt$z Höt i§ mip> fcljkn naar föntn baöer οοδ gerióemo gcbjeefï Picter Kiaasz. $&Ü&Z Pierer Kla&z. aeijter 00
Kronp ban Reigersberg onber be 4£>eieerbe
gerutoen bermeib fïaat afê ^eeraarinbe^obi3 fcuubs/ en fCbt ban JÉibbeiburg* 3Pg nonnen met 3ien bat'er boo^ bien Picter Klaasz iemanb beret* berfïaan ïtao toojben &l$ bee^e Picter van Da mm e $ en 't Iufi oii^ niet be itjfï aecKuteii/ om 3pent toiUe/ te bergrootem XXL Johanvan s Gravezande 1$ ffi&t gefoQ^
ben in 't jaar 1404 / maar niet 1468 / gelp
aié 'er berfceerbeip tnöe oogebwatenjfïffaat/ uie ton anber$ geuioan$p te boigen: snïïenbe Ut font jtjicr 3efeip in^eiiroogensp öoo^be onojjlettenööeit ban ben ngtfefeper. &at jjg Hibt getebeit 1$ in 't jaar 1464 bipt onbje* öerfeeebeip uut ijet oo^onaeïpe ©efcreet bauPauius 11, bat op parbement gefejEjieeben/ en/ balgen^gebaoonte / met een iooben 5egel fietoapenti^ ^ierneben^fjet^eitreet: Paulus Biflchop, de dienaar van Gods dienaa-
re"» (foenftjjt) de zaligheit en (geeft) den A- poftolifichen zegen aan alle de Leenmannen van S. Mariaas kl'oofter te Middelburg, van dePre- ^onilreic Order. Met den raad onzer Broede· J"cri» en uyt krachte van ons Apoftolifchgezag, nebben wy S Mariaas kloofter te Middelburg, Van de Premonftreit - Order, onder 't Bisdom van Utrecht gelegen, en toen openitaande door Jfcdood van wijle Heer Petrus-, die zijne dagen «uiten 'c Hof van Romen geeindigt heeft, op hui-
|
||||||||
|
#4 Oudheden en Gestichte*.
huiden opgedraagen aan den perfoon van onZeü
beminden zoon, Johan van 's Gravezatide9 die een Kanonnik in't gemelde kloofter is, zijn ge- loften aldaar heeft gedaan , de behoorlijke jaa- ren heeft, en door onze beminde zconen , hes Konvent des gcmelden klooftere, met eenpaa* righeit van ftemmen tot Abt verkooren is. Wy hebben hem dan tot Abt over 't zelve kloofter aangcftelt ·, en hebben hem het bewind, de be- ftiering, en de bediening des klooftere, zoo in Geefteii|ke als tijdelijkezaaken, volkomentlijk aanbevolen en toevertrouwt : zoo als in onzen brief, die daar over gemaakt is , brecder uyt- gedrukt, ftaat. Dierhalven beveelen wy ui. in'c algemeen door deezen Apoftoliftchen brief dat gy den gemelden Abt Johannes, volgens de eer- biedighcit die gy ons en den Apoftolifichen Stoei fchuldig zijt, vriendelijk aanneemt, hem de be- hoorlijke eer betoont, en bezorgd zijt om hera de gewoonlijke getrouwigheit , en de dienften en rechten die gy hem fchuldig zijt, te bewij- zen. Anderszins zullen wy het vonnis of de ftraffe , die de gemelde Abt Johannes tegen de wederfpannigen uytfpreeken of vaft ftellen zal» goedkeuren *, en zullen dezelve, door Gods hul* pe , tot eene behoorlijke voldoening toe , on* verbreekelijk doen onderhouden. Gegeeven te Romen by S. Pieter , in 't jaar van 's Heeren Menfchwordinge 1464 , den ι f Maart, in'E eerfte jaar onzes Pausdoms. En was op de vouwe getekend:
JO. DE BUCCABELLIS.
t&ttSt 3dfoe Joh. de Buccabellis geeft toM
ooft naar HEiöödöurg Qe3ouïien een gar&emew
ten Ö?itf7 met ïjet toooen jegel ban ben 3pat$ ioegefïoten / en oenene* fiet ftynutfiei' fc*n |
||||
|
•_^___^^_
|
|||||
|
ν an'"Zeeland,' 6f
belt eeb/ bit bOO£ Johan van 's Gravezande %t*
baan nioefl tooien aan benffipofïoliffegeii fioeï.
TO formulier / niet gijn eigen naam onverre* nenb /en met fjet 3?gei ber fïiöbge öesegeib/ moejï Ög foeber «aar Komen 3enben, ïfet ïoob/ aan öeiöe be paruemente ö^tetien Qan* genbe/ beröeeïbt op be eene 3tjbe beBpofïelen Petrus en Baulus, neber3ittenbe: opbe anberé; 3ijöe tooab Paulus Π *eif beröeeïbt/ 3ittenbfc op eeneji tyfoon; cii De fnieeïier^ in 't opete baar aaitjoorenöe, <&ee5e gelfjoo^geebing fïaafc ooft op eenige ban 3ijne penningen beroeeïb * openbaaregehoorgeevirg. Jlaar ÜiC bJOO^DCIÏ
fïaan op bit 3egel niet: bocij boben fïaat ge*
fcfj^eeben: Pauius 11; 300 al£ oor ge3ten ban tooien in be^igiflone oer j^an3en/ bie Gaq,- dius du Molinct ngt be mebaiteii opgejjeïbcrt Beeft. 1$n bee3e gelegeoböeit sai itt aantefte* nen bat bee3e ψαιι§ Pau lus, 300 a\§ 't mg boo^oonit/ be fo?tn ber ïooöe bullen/ bja 3ijne boo^aaten .geb^uint / aïieereerfc beran* bert Ιβφ. Mmt ban 18 unïien onbèe be oube pampiecen uan j&tbbeiburg gcbonöen/ bsebjn ge^en en oeganbelt ijtb'mi/ en bie aïtemaaf ouüer loaren ai£ Pauius Π, ioas'er nieteeii öie anber^ gemetïit toag/ algi bat op be eene 5!)öe be naam ban ben §>au£/ en 't gctaï ban oen naam getenent toa$ * en op be anbere 3tjbe oe naamen en jjoofben ber ffcpofïeïen Petrus ψ Paulus op eene 3eer rontoe bnj3£ afgeöeeïb ironben. ®e ingonb ban ben eeb toa$ bmjbaanig: m Johan van 'sGravezande , Abc van S. Ma-r
rmas klooftcr te Middelburg, van de Premon- «reit-order, onder 't Bisdom van Ocrecht, Zal * ivlmn. f. ;: : <Ul $
E van
|
|||||
|
"66 Oudheden en Gestichten
van deezen ftond af getrouw en onderdanig zijtï
.aan den H. Petras en de H. ApoiloliiTche Roorn- fche kerke i mitsgaders aan onzen Heer, Paus Paulus II, endeszelfsnazaaten, die op een wet- tige wijze zullen inkoomen. Ik zal niet hand- daadig zijn aan den raad en de toeftemmhige enz. <£ben eeng/ ge!p in 't tomfcije pontificaal /
'ttoeln op't bebeï ban Pius iv te Genetten ge* twMi§ in't jaar 15-01 / boo^gefegiecben öjo^ii omtrent oen eeb ban alle be tfibteti/ öie op o$er ban ben $au$ getopt moeteifbjo^ben/ en outïjeeben3ijnban be23iffeljo|)ïieïpeniagk ^oobaanig een fllbt toa$ be fCbt ban i&iööeï' burg> en 30daanige 3tjn tegeutooojbig alïe U J^emonfïreiNjeewn/ betoelbe baatom aïtemaaï oen eeö boen nut {jet gemelde ^ontififtaai, jjfèaar nti $'ec bit boboegsel bpgenoomen·, 't toeïft in't jaar iypf baar bngeboegt i$ dao? Clemens Vlil: En by aldienik tot eenige ver-
vreemding C van kloofierUjke goederen) mogt koo- men ·, ben ik gewillig om de ftraffen, die in zeker Dekreet daar over voorgefehreeven zijn» te onderilaan. <&it &\lt$ bOJgeïe^CU 5ijttöe/ ttto^b be eeb dooj ben beruooren (fllbt) gedaan»
3Ncj) onber be bnlïe/ baar ton nu ban ganöc Jett/ fïOitb 0efcï}?eeben: Zoo helpemy Godt,
en deeze heilige Evangeliën : todföe «èbattg^ ïien ben berfcooren Ulbt aangeboben toierben/
en ban jjem met beide De fanden moefïen aan* geraaut tooiden. i©e3e paruemente buïle/ ^ tóelfcc tn\$ bc3egeïd te j^iddeiburg geöjagt/ en aldaar 3pnber de banden ban 't 3egel te fyeeben geojjent toa$·, $niet toebeeonina»tf tornen gesonben/ 500 a$ ïjtt fcfiijnt Dat b^ fmeening ban ben jgai$ toa^getoefï: maar&J buïle $ öö den fCöt gebleeben* ®ocS m 3^ *i... (ut
|
||||
|
éf
|
|||||||||
|
VA N
|
EEUND,
|
||||||||
|
jjcïooben bat gg in öep!aatse ban öe bttïïe 3yit
eigen eeb/ oobopparltcnientgtfc|)2ceben/ ei? met 3ijn eigen jegei e»i ïjtt ψ$ύ ber UWqz W 3egeïb / $aï toeöeroni g?5otibeit fjeööen* Φ$$ mijfei üi er met of toeinig aan/ of be ^>« jHaagb en J&oeber <0ab^ .geeft op bit 3egèi bedjeeiö gefïaan: nocijtan^ijeö iiitot nocjjtoe «iet eene ante geboiiben / baat* sobaanig eeit |egeï aan ging: 't toeïft in anöec^ op ïtö* yec 3011b! geuöen boen fnijben i en ïitn %zt* Stc/ geïijn fó boben get oub jegeï ttan §>. Mi- chieis abbge gebóan jjeb/ 30UI0 ntebegebeeït fleöben. S|h $ouh) giet* ben berïp-en-berïeen-feief baii
ben gemeiben 3|attog Philips feonueii opgee* ben : maar betoiji inTkiieben 300 tenm B^'ef ban Karel V meene op te geeben; geö tft ben feief ban5|artogPhilips acgteegeiaateit ©^ Joha 1 van 's Gravezandïï , niet 3!Jit bOO^aat/
geeft tn't jaar 1467 Karel den Stomen gegtltg* befï en tot <$#eaf ban ^eeïanb gegutbigt.
<^nar op geeft Karel betfegeibe nieutoe boo^ recgten aanbecfj^iböe!baugcr^toege|iaan: ö# foeïneooo^ be3eïbe boo^ecgten/ en boo^bei? öageïpfegen aantoa^ ban 't fïabai toeïbae* ten aangemoebigb / begonnen gebben / eert\ jueuhj en 3eer boo^reffeïp ^$taötgu$ op Η bouioen: 't toelfte 3£ in 't jaac 1474 ttfcl uieuv toe mimuen en meteen boojgaanbegaiaergom* pöïi&en/ en met 3eerfcgoone beuren bercieri: Se&ben, 'm 3!« 't boo>gaanbe jaae/ te toeeten bert \j
wÖSUfii 1466/ gab Andreas de Spirtibusy vaiï
Viterbi0> . . . gamjelpe #unciu# en ïfonv
Wffar# ivi alïe be ianbf egappe» ban a^atttV m/ in 23o$onje en alle be lanaen ΰψ %aita$$ |
|||||||||
|
6S Oudheden en Gestichten
ban -f&moW/ tn in atte be aangjenienbeφ Buik va» &en/fieeripfieben/ fïeben/ bigbommen/ian> ££SEi ïoopiöenWöefcöfeeben aanben ftJrig
niet in c van 's Gravezande. ©eje fyief liep op get in-
licht gege* 3amden ban geib ten befjoebe ban öen mum vc,u fcöen oorlog ·, en beïje^be eentge afïaaten/ bej fcelïte ten öien einbe boo^gefïelt bnerben, f iec nebemj jjet begin ban ben W^ A™J?n m Chriitusbcmindcn7^e»if«, Abt van S. Martm
kloofter te Middelburg, ... de eeuwige za- ligheic in den Heere. Nademaal wy pligtshal- ve gehouden zijn aan alle Chriftene geloovigen, die zich in de gemelde plaatzen bevinden, en naarde ziele zieken onpaiTelijk zijn, bequaame geneesmiddelen èn ter zaligheit dienende te be- zorgen, mm eerfï magtigt Ife fcenaötjo- han van's Gravezande tot §et berden batJ eet
25ïecfttbaber; betoeme bemagtsonbe Jeböeii/
om alle tefceïpe fïraffen m öonmffen /to untboennge tmn U ψauffelpe öuïle / ttW nietsgen : 3pbe öe önlïe gerieöt aan alle m naaten bcr fterfcen } onbee betoeme: fin mi tmn oo?beelbe bat be » ban l&ibbeïönrg/ atë ftét goofb bee ^eeumfcö* ^^Wf£ ooi gereïtent moefï tooien. 3S»ee3e bnïïe m Sixtus, betoeme in benbjief ban Andreas ganfty m&m%t fïaat / begint met N^iW^ Dewijl wy door de fchikking van de Godde
lijke goedertierendheit tot den top des Apoitei" fehaps geroepen zijn . . . · _■"".■■'. m bat Karel becfïaagén foa£; i$ Maxioj-
liaan , Mttt Frederiks zoon , in 't jaar *AV
met m tm eenigfieboeöter Maria ö^u^
en öceft baar bg alle 3011e erfianben ten jon* lijft gefcreegen, ©aa* op Beeft öe &n ^Jgg m
|
||||
|
1
|
||||
|
van Zeeland* <5$
<e#af ban ftoïïanb en ^eeïanb / te Jfeftbel*
ïïPJföSP'-fi Öanben ban oen üttjotum. m&itoemt Jjeeft ooft oen ®ο$ Philips, bie lipt bat öntoelp gebooren ta$ / gegulöigt in £ff .Viozi tonifcn· 9? (Philips) banöalf m$ af tot be fterm$ ban i&ibbelbura toe lil / iS^3^ toe*»»/ bie bg Bentqu»> men/ binnen oeHibbpbanjiliobdbnrgafoeeo. »aar bte fyeugbe s$ jjefïootföetoeefï booj ben tyoebfgen fyanb/ betoelfte be öanfefie Kiöbp ten tm ban beesen seïben ülbt bernielbe, éoeö f t jaar 1494/ SOOal^ReigersbergenfcItnift:/
H^i» öe af9efyanbe ICöbg foeberom met
%«n moeö Mwwt'o» te öonfoen. »JïVk Joh5? Dankaarts, betoeïfte booj ben Wefegber of boïtreftfter ban be Iflfï/ 300 toef Sr itrus' 00°* °^««öe of ac8tefoo$tett o* mfmaMj i$ on£ beftenb sefoojben booj De bofeenbe önïïe ban Innocentius 111·, betoeïïie |
||||||
|
innocentius Biflchop, de dienaar vanGodsdie-
naaren , aan onzen eerw. Broeder den Biflchop van Utrecht (te toeeten David van Borgonie) neil en ApoftoliiTchen zegen. Vermits het fcloö- "er van de H. Maagd Maria ,te Middelburg door ™ dood van wijle Johannes , die daar Abt is geweeft , en buiten 't Roomfche Hof geftor- en is, tegenwoordig geenen Abt tot opzigter vftV ï°is hcc dac wyfaec bewind van 'czcl-
c Kloofter aan onzen beminden zoone Joba*
vcLï"iS Tïdaom een drukfout in 't Lati>; Joliau 's Gra-
al onrfc S ' Uyt dc ]i'ft der "««ftirolgenclc Abten blijkt, was Maria»,,re" ν°0Γτ£ ,iUr ,484' Paare»borcn is Hartog Philip voor't Ι? ? νθΙ^ΠΪ 0n2e Kr°niJk°"ek€n hier niet Wlwldt *e &kSis Z°°, 131ίη een van dc volgende Abten ©ycr
intioldjng gcfUan zal hebben. rertaalder. E 5 Z>*»-
|
||||||
|
yó Oudheden en Gestichten
Dankaart, wiens perfoon ons en onzen broedere*!
pyt hoofde van zijne verdienden aangenaam is, met den raad der zelve broederen, en uyt krach- te van ons Apoftolifch gezag, opgedraagen héb- ben | en hem tot Abt over het zelve kloofter aanilellen: zoodaanig dat wy hem het bewind, de beftiering, en de bediening van h zelve kloo- fter , zoo in ?t geeftehjke als in 't tijdelijkef volk omentl ijk aanbevcelen : zoo als in * onzen brief, die daar over gemaakt is, wijdloopiger pytgedrukt ftaat.' Gemerkt dan dat uwegunft aan den voornoemden Johannes zeer dienftig zal weezen, om het bewind over hzelve kloofter, dat volgens het ordinaris recht onder u ftaat, met een goeden uyrflag te konnen waarneemen, ?oo bidden en vermaanen wy uwe broederlijk^ heit met nadruk, en wy beveelen u door dezen Apoftqliflchen brief, dat gy den hbl .Jobanneï £n het kloofter voornoemd , onder uwe ordi* nariiTe rechtsmagt ftaande , uyt eerbiedigheit voor ons en voor den Apoftoliuchen Stoel, die hen uwer gunfte zeer hartelijk aanbeveelen, in *C uytbreiden en handhaven van hunne rechten fcodaanig begunftigt , dat de gemelde Abt Jo1- kernnet^ door uwe hulp onderfteund , zich rncÉ des te grooter voordeel mag quyten in het be- ilieren van 's voorgemelde kloofter : en dat gf daar door de goddelijke barmhertigheit, en onk £e gunft en genegendheit, als mede de gunften genegendheic van den Apoftoliftchen Stoel, te overvloediger moogt verdienen. ΧΧΙΠ. Jphan van Weftkapel i$ \\\§φ$
in oe ongeöjufcte ujft (Ut Mbten bm JÏtfööd'
J&ur0) obergefïagen: maai· öatïjg omtrent U& %m rijt* mt i§ 0ctoeefï / $ oul imiöelp 0 gfeeften mjt een öeftig parlementen öoen Ug |
||||
|
mαν Zeeland. 71
£, Barbaraas hla&fttt in '£ <i&abengage/ $003
aan (in ott RfaofïecBoen) fïaat een affci$ft/ in$Qtlffi$opp&vfttmmt#tfctyte\)m/ ban m m $ttv jiïeotelpe ante : tnaar ög öe jannen ban 'tgemelDe Barbaraas Rtoofïet: 3icj) begeebetf Jjeööen onoeröe Eecïjfêmagt ban iien fCöfc tiait |&!ööeïöuc0 rjtjnöe {jet gemeï&e affcö2ift <m* Öectéftentl UOOL?UTlI $Otar$ Maarten Huisman,
en ban gent tegen öet origineel bergeïee&en. <®c
ganfcïje ante bedient biel ten öienfïe öet* na* Ètomeliiujett §m ingeïafï te Rebben: ƒ» GWj naamei Amen. Het zy door den in-
houd der tegenwoordige akte aan een ieder ken- nelijk en bewuft dat in 't jaarna 's Heeren ge- boorte 1496", inde 14 indiktiè, den 20 dag van September, te vijf uuren of daar omtrent na den middag , in *c ? jaar des Pausdoms van onzen Allerh. vader Paus Alexander VI, voor den eerwaardigen en religieuzen vader en ïleere in Chrifius , Johan IVeflkapel, Abt van S.Mariaas kloofter te Middelburg, van de Pre- monftreit-order, en voor my Notaris en de on- dergefchréevenegetuigen, die daarby verzocht en ontboden waren, in eigen perfoon verfcheenen zijn de religieuze en godvruchtige vrouwluiden, Gèertruid Niklaas dr. Priorin , Delta Andries dochter , Adriana Hendriks dr, Mary Willems dr. Machteld Niklaas dr. Hillegaerd Jans dr. Bea- trix Jam dr. Mary Niklaas dr. Martyntje Ts- Ifrands dr. kloofternonnen ; daarenboven Mary Willems dr. Hillegaerd Gerrits dr. en Machteld Huigensdr. Leekezufters 5 verbeeldende, zoo afe zy zeiden, het Konvent en 't Kapittel van S. Barbara in den Haag, van de Premonftreic- orderj dewelke kapittels gcwijs, zoo als zyzei- ^ea, en zoo als dat gebruykeiijk is, door de E 4 in*
|
||||
|
ja, Oudheden, en Gestichten
Jngeevingdes H.Geeih byzonderlijk vergadert
warengeweeft overeenige kontiiaktcrt, artyke-,, kn, en uytdrukkingen, die op zeker papiertje in de moederlijke raale gefchreeven ftpnden; en zoo ter bewaaringe en toe meerder luifter van 't kloofterlijk leven, als ter yermeerderin- ge van de godvruchtigheit te gemelde zufle- ren, opgeitelt waren. Als dan- (de gemelde kon- takten , artykclcn, enz*)t door my openbaar No- taris ortderfchreeven aan de voornoemde jon- nen en Zufters opentlijk voorgeleezen warend zoo hebben zy met een vaften en vopr beraam- den wille-, zonder door geweld, lift, bedrog, of ilinkfche ltreeken misleidt té zijn; maar na dat zy, zoo als; ze: verzekerden,, zeer dikwils wijze en zeer rijpe raadflagen ^aar overgeno- men hadden, op de befte mannier, wijze, rephts- gebruyk, en form, als ze zulk? beft en op het krachtigfte konden en moeften doen , gemee- nerhand en ieder van haar ΐη 't byzonder, voor haarzeïven en voor haare navolgiters; dewelke, 2-eg ik, door eede, dien zy in 't jaar, in de maand, op,den, dag als boven, in handen van haaren Overfle, den befcheiden en godsdien- ftigen man Johan Olard', afgelegt hebben, en nu wederom in handen van den Notaris enPrie- iter hier onder gefchreeven vernieuwen, belooft en gezwooren hebben , zoo als ieder van haar, 'c byzonder mits deezen belooft en zweert, dat ze alle het onderftaande en ieder van 't zelve in 't byzonder, zoo als het op het gemelde papieren briefje gefchreeven ftaat, en door haar beée- digt en opentlijk vertoont is , in alles en over iil vaft en onveibreekelijk zullen onderhouden. De inhoud van-t gemelde papieren briefje luydc
aldus
|
|||||
|
** \
|
|||||
|
van Zeeland. 7.5·
aldus van woord toe woord in onze moederlijke
taaie, c • Ik Geertruyd Niklaas dochter (en de anderen
boven vermeld ) verbeeldende althans het Ka-' pittel van S. Barbaraas konvent in den Haag, onder 'c Bisdom van Utrecht, doen kond aan alle luiden, die den tegenwoordigen brief zul- len leezen of hooren leezen, dat wy, na een goed beraad en overleg, Kapittelsgewijsover de volgende punten, zaaken, en artykeïen verga- dert zijnde, om onze religie en levenswijze op te beuren en te verbeeteren, en om Godt in de religie ('tkloofterlijkleven) beqüaamerenvie- riger te dienen* ons en ieder van ons in 't by- Zonder, voor ons zelven en voor onze nazaaten,- begeeven en onderworpen hebben, en nu te- genwoordig begeeven en onderwerpen , onder de onderdaanigheit en gehoorzaamheit van on- zen eerw. vader in Chriflus , Heer Johan van Weflkaphl) Abt van O. L. Vrouws konvent te Middelburg5 onder en met eenige bedingen en voorwaarden, die hieronder volgen, /r Voor eerft zal onze eerw. vader in Cbrifius ,
de Abt van 't gemelde Mariaas konvent te Mid- delburg , binnen ons voornoemde Nonnen-kon- vent hebben en behouden het opzigt en de va* derlijke zorg van alle zoo tijdelijke als geeftelijke zaakenj ook over den Prooft en de Nonnen; zoo wel deLeeken als deZufters: en hy zal gehou- den worden voor den Vader-Abtd van 't zelve kloofterj met zodaanig een voorrecht, als ie- der Vader-Abt van de Premonftrcit-order over '; c Dewijl de Eerw. Schrijver die briefde uyt het Nederduytfch
■jn tie Lati jniche taal overgezet heeft ,. en, wy het Netlcrduyc» Iche briefje niet ter hapde hebben , zijn wy genootzaakt zijne ^ercaaiing wederom te vertaaien. Vtriaaldtr. *· Pater-Abbas, E j zijne
|
||||
|
74 Oudheden en Gestichten
zijne zoonen en dochteren heeft ·, En in 't by-
Zonder wy Nonnen en Leekezufters van 't voorn, kloofter, die'er nu zijn of naderhand zul- len koomen, verzaaken voor ons en onzenazaa- ten aan al het recht, dat wy hebben of rnogten waanen te hebben , omtrent^de verkiezing of den eyfch van onzen Overfte: en wy belooven onder eede , dien wy daar over in handen van den eerw. Heer onzen Overfte voornoemd pleg- telijk gedaan hebben , ( welke Overfte den eed allereer ft gedaan had in handen van onzen eerw. Vader-Abt) wy belooven, zeggen wy , dat wy ten geenen tijde, door ons zelven of door ie- mand anders , in't openbaar noch in 't heime- lijk, of op wat andere wijze dat'er bedagt kan worden , iets tegen deeze onze belofte zullen onderneemen , en dat we geene difpenfaatzie daar over zullen verzoeken j ja ons van zooeene difpenfaatzie niet zullen bedienen ; alwaar het zake dat ze ons van den allerh. Vader den Paus tiyt eene vrywillige vergunninge mogt gegee- ven worden. Maar de voornoemde Vader-Abt alleen, en niemand in 't gemeen met hem, zal niet zijnen vryen wille onzen raad en onze toe- ftemming mbgen eiflehen , zoo dikwils als het noodig: zal weezen. En als de Prooftdy van ons kloofter j by atftand, of fterven, of óp een andere wijze, zal openvallen, zalhy (een nieu» werf Prboil) over ons aanftellen : zoo als onze eerw. Vader in Chriflus voornoemd, te weetea yoban van Weflkapel Abt van 't Middelburgfche kloofter, zich betrouwende op het beproefde leven , de deugdzaamheit, voorzigtigheit en naarftigheit van den godsdienftigenman, Broe- der Joban Jllerts 9 die in't voorfchreevenMid- delburgfche klqofter ? van dp Pretnonftreit-Or- |
||||
|
van Zeeland· jf
der , zijne geloften gedaan heeft , den zei ven
Broeder Johan tegenwoordig in Gods naametof Prooii van ons kloofter aanftelt. / Doch by zoo verre dat de voornoemde Br»
Johan, of iemand van zijne nazaaten, ten tijde van zijne Prooftdye of regeeringe niet wel en leefde, de goederen van ons konventverquiftej of op een andere wijze tegen zijne kloorterge- loften zondigde 5 dan zal de voorgemelde Vader, de Abt van 't kloofter te Middelburg van de Premonftreit-Order, die de Vader-Abt van ón$ konvent is, den zei ven Broeder Johan Allerti, of die dan deszelfs nazaat is, van de Prooftdye, het bewind # en de regeeringe des konvents af* zetten, en een ander in zijne: plaatze aanftellens en hy zal denzelven broeder , als zijnde ziiq onderdaan , volgens de inzettingen der Order en de grootheit van zijne misdaad kaftijden ëri ftraffen. Zoodaanig dat de gemelde Vader-Abt van 'tMiddelburgfche kloofter en van ons kon^ vent van S. Barbara, alleen, ten volle, en vol- gens zijn vryen wil en welbehagen, zoo eenen Prooft mag aanftellen en afzetten , zonder ie- mands raad of toeftemming daar over te vraa- gen. Vorder zal geen periöon in dit ons kon* vent ter beproevinge mogen aangenomen wor* den, ten zy dat ze zulks eerften voor allen ver- Zocht en verkreegen zal hebben van onzen eerw* Vader-Abt, den Abt van Middelburg. En in- gevalle de Prpoft of de Priorinne hier tegen dee* den, zullen zy, byaldien onze Vader-Abt voor* noemd hét dienftig oordeelt, zwaarlijkgeftraft en daarenboven afgezet worden. En wat het bezoeken van ons Barèaraas kon*
vent aangaat \ onze Vader in Chrifim, de Abt Van, Middelburg voornoemd alleen, zal volko? mentT
|
|||||
|
»
|
|||||
|
f6 Oudheden sn Gestichten
fisentUjk en altijd beoeiFenen het ampt vankloo-
fter-fchouwer, met het gedrag van den Prooft, van de Nonnen, en van de Leeke-zulters onzes koiwents teonderzoeken^enhet kloofter,Zoo wel in't hoofd als in de ledemaaten, en zoo wel in't geeftelijke als in 't tijdelijke , naar de inzettin- gen van de Premonilreit - Order op te neemen: èn hier toe zal niemand anders, dan die doorhem gemagiigt zal zijn, bevoegd weezen. Daarenboven zullen wy Nonnen en Leeke-
zufters, die'er nu zijn of naderhand zullen koo- men , ten eeuwigen tijde op het allernauwfte opgefloten zijn en blijven : zodaanig dat geen mans- of vrouws- perfoon, 't zy van den geefte- lijken of wereldlijlcen ftaat, oyt by ons zal mo- gen inkoomen , ten zy in gevalle van nootza- kelijkheit. En in zoo een gevalle zal 'er by de Zufter (diebezogt word) eene of meer van on* fcè'2auiters tegenwoordig zijn. Zodaanig dat de vroiiwlüideni binnen onze opfluiting zullen mo- gen kopmen in de volgende gelegendheden: Als onze Zufters ingekleedt worden, of hun- ne geloften, doen -, op onze kerkwijdinge : of als'er een lijk ter begraafFenifie by ons zal inge- bragt worden: behoudens dat de vrouwluiden, die aldus binnen onze affluiting koomen , niet nullen mogen gaan in de flaapplaats, en binnen de gemelde affluiting niet zullen mogen eeten of drinken. Ook zullen onze Nonnen van de Premonftreit-Order niet mogen koomen by de gemelde affluiting, en met de onze niet mogen fpreeken, ten zy dat ze den nauwen Regel on- derhouden. Doch van de manluiden tal alleen- lijk onze Vader-Abt nu en dan by ons mogen inkoomen met zijne goede bekenden , die hy van Middelburg zal mede gebragt hebben : of
met
|
||||
|
van Zeeland. γψ
nset cenige andere perfoonen , die hy daar toe
verkiezen zal. Alle welke voorfchreeve punten en artijkelen , en ieder der zelven in 't byzon- der, wy Priorin, en de gemeente des gemelde konvents , uyt onzen eigen naam en uyt den naam van onze nazaaten , met eede aan handen van onzen Prooft voornoemd belooft hebben, en belooven , zonder eenig verzuim te zullen onderhouden : zoo als wy ook op deezen dag onzer plegtige profeflie in 't openbaar en uyt- drukkelijk belooft hebben. Tot oirkonde en ter getuigenifle der waar-
heit van al her, bovenftaande hebben wy, Prio- rin en gemeente voornoemd, het zegel van ons gemelde konvent aan dezen brief gehangen. En tot meerder vaftigheit en zekerder onder- houding van de bovenftaande punten en inzet- tingen hebben wy onzen eerw. vader in Chrifius9 Heer Johanvan ÏVefikapél, den tegenwoordigen Abt van Middelburg, gebeden, alle de gemel- de punten door zijn gezag en met zijn zegel té willen beveiligen : het welke ik , Joban va» IVefikapél, ter bede der Priorinne en gemeente voornoemd, irt 't jaar, in de maand, op den dag, als boven, gedaan heb opeeneakte, die ten zelven einde opgeftelt was. Over al het welke, en ieder van't zelve inst
byzonder, de voorn. Nonnen en Leekezufters, in t gemeen en elk afzonderlijk, begeert en verzocht hebben, en heeft ieder in 't byzonder voor haar zelve en voor haare nazaaten begeerc *jQ verzocht, dat ik openbaar Notaris on- derf, zoude maaken eene openbaare akte , of oieet openbaare akten, op de befte form, mee fculke bewoordingen als daar toe bequaam en dien*
|
|||||
|
#
|
|||||
|
%t Oudheden en Gestichte**
dienftig zijn , en naar het voorfchrift van er va-
re luiden. Ook hebben degezeide Religieuze Nonnen en Leekezufters, in't gemeen en hoofd voor hoofd, voor haarzelven en voor haarena- zaaten, begeert dat de voorgemelde akte en ak- ten, ter eeuwige bekrachtinge, beveiligingen en getuigenifle, met de zegels van den . . i . Abt van Middelburg voornoend en van het ge- melde kloofter bezegelt zouden worden. Dit alles is gedaan in 't groote huis, zijnde althans de kerk en de kapittel-plaats des gemelde kon- ventsj in 't jaar, in de indiktie, in de maand^ op den dag,-op de uure j onder het Pausdom , op de plaatze, als boven; ten overftaan van de eerzaame, voortreffelijke, enaanzienlijke Hee- ren, Meefters, en Religieuze mannen, fVilkrn yakobszeon, Prooft van het klooftef of konvent Z.oetendale, gelegen in de oorden van Walche- ren van de Premonftreit-order: van Jakob Hou* Unijfe, Minnebroeder en Voorleezer van de H. Schrift: van Aarnout Boot, Leeraar in beide de Rechtemen van Marcellus Tolini Mendonk^Lxczni- fciaat in beide de Rechten, als geloofwaardige getuigen enz. ë; Ik Niklaas Sttnonfz. van Noortwijk^ Pr ie (Ier
onder 't Bisdom van Utrecht, en door 't gezag van den Apoft. Stoel openbaar Notaris, om dat ik by zekere kontrakteri, ftellingen, en pun- ten, van den voorn Heer in Cbrifius, den Abt van Middelburg, en de voorgemelde Religieuze Nonnen en Leekezufters, mitsgaders by den af- ftand derProoftdye, de belofte van gehoorzaam" heit, de onderwerping, de eed-zweering, ^n al het bovenftaande in 't byzonder, als dat al- les op de voorgemelde wijze gedaan en verricht wieri,
|
||||
|
van Zeeland. 79
wierd , benevens de voorn, getuigen tegenwoor-
dig ben geweeit, en het zelve aldus heb zien en hoorengefcbiedenj daarom heb ik ditegen- woordige akte , die ik met eigen hande ge- fcbreeven heb, daar over opgeftelt, entotdee- ze openbaare form gebragtj en heb dezelve ter beveftiginge en getuigenifle van al het boven* ilaande, benevens de voornoemde getuigen, mee mijn gebruykeiijk zegel en eigen naam onder- tekent en onderfchreeven. V$, IV. *
De vorder e Abten tot het oprechten van'/
Bisdom toe. XXIV. Pietervan deKapelle §£ut$eh)0£betf
m 't jaar 15^03: tmm in 't 3elfbe jaau ben 12.
t0en magt segeebrn $ om aan be nïoofïe^ 5»fïet$ / onbet 39η öeftjtnb fïaanbe/ 300 bin- M§ a$ be jieftte 3Ulï$ bereöffejjen mooj:/ taU rpenfaat3te of bedof te geeuen om ber&obeftóp 3cntege^uiH^ XX V. Maximiliaan vanBorgonje ig Wït$t?
Wucn lil 't jaar ïfio : Reigersberge , obee m gemelbe jaar fcfcijbenbe / f&eeftt aïbu£
Bttll bee3en Wbtt Maximiliaan van Borgonje, de
zoon van Boudewyn Bafierd van Borgonje , van Romen weder gekomen, wierd door het Hof aangeiiclt tot Abt van Middelburg; en is daar- enboven Abr van S.Giflain in Henegouwen ge- morden. ;®e gemelbe Boudewyn foa$ be&atf jTOoon ban ^actoj Philips ·, en g» fê be jMj&eer ban 't abelp gefïagt de Fallais gp JJ5* <^aar $ notö *en ïeen-en - berfo - fyief « m$n ban Karei ν, geteftenb i^m 12. mm |
||||
|
8o Oudheden en Gestichten
ifio ƒ toaap ög öeselbe geiser ïjet ïjn$ 3$efE*
ïjoben/ met be$3eïf$ toeueïjoouen/ aan 3#nen neef Maximihaan, en aan 3?jne iiö3aaten boo^ noemb/ op ben 3eïfben boet te ïeen geeft en Ogtyaagt ·, aï$ Pieter van de Kapt ik, m btp
3eif$ boo&aaten/let 3eïbesöe3eetenfjaöÖen: te
toeten met be jaarltjhfcïje beïafïinge ban een rooben ©aïH en btjf ^oïianbfeöe poiibeit Reigersbergennfc()$tjenbe Ober j)et jaar ι f54/
en Jjebbenbe aïboren^ berljaaït bc ïsoob ban
ψα\χ$ Clemens vin, gaat aïbu$ boo# in ψ Vit lieonp: Op den zelfden tijd is te Bruiiel in
Braband overleden Maximiliaan van Bor^onje^ en is ineen loode kift naar Middelburg op 't eyland Walcheren gevoert; daar hy in de Abdye begra- ven is. De edeldom en geleerdheit van den voor- noemden Prelaat worden door Defiderim Eraf' ψα$ en Adrianus Barlandus gepreezen.Hy heeft de Abdy in zijnleven in veeledeelen verbetert, en -was een zeer voorzigtig man, en daar by van een goed gedrag. Hy heeft door den voortreffelij- ken Schilder, ^an de Maubeuge^, doen fchilde- ren datfchoonefchilderftuk, 't welk in de ker- ke der gemelde Abdye op het hoofdoutaar £laat> en wiens gelijk in 't ganfche Kriftendom niet gevonden word. De bekende Duitfcher silkrt Duur (boo3 öe bjanöeïing Alberduer genaatttè)
is, om dit ftuk te bezien, van Antwerpen naai'
Zeeland geyaaren: en heeft de gemelde fchilde- ry ten hoogfte gepreezen: zeggende dat hy niet diergelijks in deze Nederlanden had gezien. 3(ft bnrf fjet ijnaïp goopen bat be5c feöiïber?
nocï} eegen^ ïti toe5en i$ ; en bat 3e ban öc tooebe ber beeibfKmicren / Utïtt fterften ban j^ibbeibntg ben n ^ngnjli 1 ƒ60300 gcouto^ , . hm . i huA) . - Ψ
|
|||
|
van Zeeland, $t
.ïp.efeetfjoop Öaalben/ jonbe öd^göfc $ijn ge-
faSeefi 3Pe gmieïbc Janvan Maubeuge meilgbe
5pe Meuren nut iuatcr/ 300 a(| $|joe aobere
frjjitegen ugttoifóen : te toeetên öte öeftige fern^gccijiliig tn öe telt ban iCon^rïo j en
fc: aanbidding oer jtyie jfócmingeri / öebjeïfte op 't miraar |Sèr If of-itaplle te ^uffeï fïaafc
XXVI. Kornclis yander Goes , HÖt gebJO^
ben in 't /aar. ι π r / $ iii$gelp$ boo^ oen ugt*
fcgiper ban 0050 itteergeiiitiöe lijft obergefta* gen. J&anr bat |jö gier Wbt φ gèfatêp; fjeööert tdg ttpt dé onb^aatóSare geftugemffe ban Ka- rcl V: i|f Éöil peggen ugr 3i|nciï Ojpenfyfef / be fcoelite beel baijbloopger i$ alleen andere open? Öjfef ban ben $tïben feeijer : ban. ben tuei&en tol» Ötfnag gemaaftt Ijeööen onder ben boo^ gaatsben Üfl&t: en die/ eben al$ de eerfïe / ψ de ^eiferön^fejé taïe op tm paritentent ge* fcljieeben tóa$« .ffan bee$en ooifeonfielijlicn B#ef/ die nocS gaaf en gegerf toa£/ ïjing,|et ISegd be$ Htei3er|/ al$<êraaf Dan Rolland en
Zeeland/stjube Qet'^IVe 5CgeI ged^uRt op rood foafeïj. ^£ B^f / debielfce ten dieiifie ban ben 3&e3ee tod bertaalt mag töo|béh / bm$ ban deo boïgeoden ingoud: KAREL , by Gods genade Koning der Ro- meinen, (gier bolgen 5jjne bozere tijielg/ die doo^gaan^ in jijne öjieben boo;ltoomen) Wy doen een ieder kond dat wy, behoudens ons
C1gen en een anders recht , door onzen regen- Woordigenopen brief aan onzen, lieven en in Cbrifius beminden , Heer Komelis van derGoej, oy Gods genade Abt van .Middelburg, alle de on- uergefclireeve gedeelten van leenen , ambach- tcn, landeryen, huizen , en tienden, die wel- eer onze beminde neef Aiapimiliaan va?i Borgon* ■ F Je 9
|
|||||
|
I
|
|||||
|
Oudheden en Gestichten
|
|||||
|
je, Abt en voorzaat van gemelden Korneïis, ift
zijn leven van ons te leen ontvangen heeft, ge- geeven hebben } op dat hy, Kornclis 'van derGoes voornoemd, en zijne nazaaten de volgende Ab" ten, dezelve van ons, en van onze erfgenaamen en nazaaten, de Graven en Gravinnen van Hol- land en Zeeland , te leen zouden houden, met het zelfde leenrecht, als onze neef, de voorge- melde Maximüiaan^a'xt te leen gehouden heeft, volgens den inhoud van andere brieven," gena- de gunften, en fchikkingen, die in onsregifter deswegen bewaart worden. Voor eerft in 's Heeren Arenskerke 16 am-
bachts gemeeten. In 's Heeren Boidenskerke 19 gemeeten en 3 f ambachts roeden. In Domburch 24 gemeeten en 117 ambachts roeden. In Ooft- kapel over de verwaaide duinen xf47 gemeeten, en 143 ambachts roeden. Op het land van WW· hm aldaar , dat wel· eer de kinderen van Jakè toegekomen heeft, 17 gemeeten , en acht en veertig en een half ambachts roeden. In's Heer- Aertskerke 5*9 en een half ambachts gemeeten. Onder Kruningen in Noordbey^land \%i ge- meeten, en ?$ ambachts roeden. Op Geersdijk 44P gemeeten , en 194 ambachts roeden. 1° Wiflekerke 119 gemeeten. De gemelde parceelen lands, t' zamen geno*
men, bedraagen 35-41 ambachts gemeeten: waas" voor de gemelde Abt, volgens het bede-rechr, ons fchuldig is het volgende : Voor eerft voor j 't verly van 45:4 ambachts gemeeten, de 200 ge* meeten gerekend op ζ 5· pond zwarte Tournoizen» yóponden en f fchellingen zwarte Tournoi^n- l5us zijn'er noch overig 3091 gemeeten,en 237 ambachts roeden *, en daar voor moet by»
tc I
|
|||||
|
^^v-
|
|||||||||
|
..IJI.lJlf . J .. H.IU.1,11.1.1
|
|||||||||
|
van Zeeland;
|
|||||||||
|
8^
|
|||||||||
|
te weeren voor ieder verly, ons betaalen io pond
zwarte Tournoizen : bedraagende t'zamen de ibmrne van 309 ponden , en f -ichellingenzwar- te tournoizen. Noch een tiende op Noordbeveland i onder
Zoeteiingskerke ^ de Caetkens-riende genaamd, voor dewelke hy ons fchuldig is 20 Engelfche fchellingen, bedraagende f ponden , 6 fchellin- gen, en 8 denieren zwarte tournoizen. Noch een huis op Wefthoven , met een (luk lands daar toebehoorende: en daar voor moet hy ons, in de plaatze van een roode valk, betaalen f Holl. ponden. Dit bedraagt met malkander 370 ponden, 16 fchellingen, 8denieren zwarte tour- noizen : ieder ter waardye van 40 grooten on?· Ier Vlaamfche munt} en.dan noch f Holland* fche ponden , ieder pond wederom ter zelve' Waardye. En is de voornoemde Abt gehouden deze
fomme te betaalen in handen van onzen Ontvan- ger van Bewefterfchelde in Zeeland * te weeteu Mriaan van der Heetveïde : dewelke wederom gehouden is om ons eene nauwkeurige reke- ning deswegen te doen 5 ter plaatze , en op die wijze, als 't ons believen Zal. Yorders zal de gemelde Abt, hebbende eene quitancie vanden gemelden Ontvanger beköomen i van ons ont- jagen zijn van het betaalen der fomme, en geea andere quitancie van noode hebben. Vorders heeft Jdriaan Kornelisz. van Poppen-
tamme, van wegen en uyt naame van den ge-, jpelden Abt, ons over het bovenftaande de man- lchap en den eed gedaan, in de tegenw. en ten werftaan van de volgende bewindhebbers des «enhofs van Holland: Piet er Bol, opzigtervarï öe Rekenkamer iö den Haag: Kornelh Bmrthout^ |
|||||||||
|
84 Oudheden en Gestichten
Janszoon , Pieter Wïllemsz, Jntonis ïe Burg, en·
Baerthout Outena. . . . Gegeeven den 2,1 OÖ:o- ber, in 't jaar des Heere 15:36. <% beboubj fïontt gefeg^eïjen:
Door den Keizer; terberichtinge van zij-
nen Sradhouder, en van de Bewindheb- bers der Hollandfche kenen. <^iiöec$öttb gefcj^eclint: Damast
XXVII. Matthxus van Heeswijk , WA 3^
tooien tri 't jaar ι 5-49 : ban iöicn b*g get boï5
genöe bg Reigersbei gen jjefcï^eebeti btnöen: Omtrent den zelfden tijd , tt iuttttW bat Phi-
lips van Ooftenrijk ojiïjet bebd bau gijnen W' berHeisetr Karel begjotiincsen ban ganfefj J^' bcriano ööo^rei^öc om 'cc aï$ ©o?|i s^ïjulöt te toO^öcn / is Mattbaus van Heeswijk tot Abt en
Prelaat van Middelburg gekozen, 't Is een ge- leerd en voorzigtig man , wien Godt in zijn beftier allerhande voorfpoed wille verkenen.. ■ Als de Voril (Philippus) den το September (15*49) in de haven lande , zijn Maximiliaan van Boy » gonje, &h Stadhouder van Holland, en Zeeland, de Prelaat van Middelburg, en Johan van Km- mnge, met de Staaten van Zeeland, hem tege- moet gegaan. . . en hebben hem met een groo- te ftaatzie ter kerke geleidt. Aldaar heeft de Prelaat den kerkdienit verricht : en als dezelve geeindigt was, en de Staaten van Zeeland op het pleyn voor hun Stadthuys verfcheenen ·, z°° heeft de Abt den Vorfl: op eene daar toe berei- de plaats, in 't gezigt van al het volk, den eco afgenomen: en heeft hem daar na gehuldigt t°c Graaf van Zeeland. iet selbe $%\ ooft gefegiebt 3ön ben *60A
|
|||||||
|
h
|
|||||||
|
rdédfËj
|
|||||||
|
van'Zéeu^ 8}
ifoo *; toanneee Karei ^eïf te j&ïbbeïöttrgge*
gtllbigt foieeb: goefcjeï bat Reigersberge , OUCC
't oemelbe jaae feg$benbe / niet en bergaalt
bat be l^o^fi 50a, eenen eeb/ in be ganben ba» ben Sllöt/ 3oube afgeleibt geböen. 3$ant 30a a$ Johan Biaeuw in 3gn <€omel bet βεϊϊΦ lanbfege fïeben ober jBibbeïönrg feg$ft: Het gezag en 't voorrecht van deezen Prelaat was
zoo groot, dat hy alleen in de openbaare by- eenkom'ften der Staaten van Zeeland, uyt naa- mc van de ganfche Geeftelijkheit itemde, " ..... §· ν· :
De Abt van Middelburg tot den IBiOchopvan
Middelburg verkooren. Hoe dat het vor- der met de Abdye afgeloopen is, na dat de Anders-gezinden de ftad ■·"■- f bemagtigt hadden. * XXVIIT. Nicolaus de Caftro, te Hoben &>
öaoren, <®e$e de Caftro, bie Eeeraar in be
<0obtiunbe en ï$anonnï& in &. Jans tefte te ittrecgt toa$/ toa§ aï in *t jaae ι r 5*9 0efegint ombe eerfïe Sfoffcgop ban jjEibbelöurgtesgn: f» ooft om get #ppei*-&efïier bet 'Mbtye / bie toen open fïonb/ te benleeben. ï|g geeft eeg* te 3ijne a^gbina niet ontbangen boo^ get jaac *r<& : foanneee g£ / op £. Stevens baa/ te üecgeïen getogbt $ bopi ben eerffen ISattg- ^iffcgop ban $®eegelen / ben fóarbinaal de Granveiie, q&mi op i$ gg ben 4 gfamiarg 15-0*3 * Dit zal wederom een drukfout zijn , en verandert moeten
worden in ι ρ f. Want Ιζατεί V is eerft gebooren in't jaar ι f oo, e"ptins van deze landen gehuldigt in't jaar ι f ïf * Zie Mar- «Hantius in zijn FJandria, HaraMisenz. yertaatder. f j , go·»
|
||||
|
%6 Oudheden en Gestcihten
ftoosfïatelp te lEiöÖdöurgmgeöaaït·, 300 &\§
bit alïe$ m be feernelpe i§ifïorie ban onsen Henbeitus Rosweidus btftfytthm fïaat Φβ
opgaan ban bit lang tyaalen $ gemeefï öet
betfeöil / bat men met οίε ban ïïtttcïjt jjaö·, om isat ^eeïanb / ban ongeoennöaare ttjbcn af/ onöei* ben tijtel ban een $lait$-^ta&enfci)a$j onber llttec^t gab geflaan. $a bat Nicoiaus ban (boo? S&ffcljojp) aangenomen toa$ / öeeffc OP groote moeite geöaan om ï}tt onutngb bec . . ..., , upt3p S&fibomnnt tevoegen. MÏ300 Jet Moofier ban ^oetenbalc tm tijoe ban öee* 3eii Nicoiaus \m$QtQt moefi mo^ben ban een nieutoen J^oofï -, fjeeft §9 aan 3ijnen ©te$ / in be Bbbge ban jfeiööelburg / ben boïgenben feiefge3onöen: jNicolaus de Cafiro ? door de genade vanGodc
en van den ApoftohiTchen Stoel Biflchop van Middelburg, en daar by Prelaat ofÓverfte van *t kloofter der H. Maagd Maria , van de Pre- monftreic Order , in de gemelde ftad van Mid- delburg, (wenfcht) aan onzen in Chriflm be- twinden Broeder Lawbertm Schyllink, Prooft van || voorn, kloofter, de zaligheit inden Heere, Gemerkt dat de Prelaaten van 't gemelde kloo* fter, onze voorzaaten , gewoon zijn en altijd gewoon zijn geweeft , als de Prooiidy van het kloofter Zoetendale, op't eylaiid Walcheren ι van de Prernonftreit Order, door den afftand of het overlijden van den Prooft des zelven kloo· ilers, of op wat andere wijze dat het zy, open $$at, de verkiezinge , beveftiginge, en inlei' jdinge (van den nieuwen Prooft) beneffens den Abt en Prelaat van S. Michieh klpofter der ftad Antwerpen by te woonen; en tegenwoordig ifi £ijn by sJe plegtighedenen dienftplegingen, de- wel^ |
||||
|
van Zeeland. 87
welke in en omtrent het bovenftaande gebruy-
keiijk zijn: Zoo is het dat wy, begeerende het recht van
ons Prelaatfehap dat in ons Biflchopdom inge* lijft is niet te verwaarloozen , en fteunende op uwe wettigheit, voorzigtigheit , befcheidend- heit, en beproefde voorzienigheit, u hebben willen volkome magt geeven, zoo als wy u door den tegenwoordigen brief magtigen, om in 't ge- melde kloofter van Zoetendale, dat door de dood van den Religieuzen man Joban vanHeusden, den laatften Prooft en Overlte des zelven kloo- fters, open ftaat , de verkiezing en benoeming van een nieuwen Prooft des gemelden kloofters van onzentwege en met ons gezag te mogen en te konnen bywoonen , en onze plaats aldaar te bekleeden, als of wy by de gemelde verkiezing en benoeming in eigen perfoon tegenwoordig waren : en vorders om alles zoo in 't gemeen als in 't byzonder te verrichten en te bezorgen, 'c welk in de voornoemde zake nootzakelijk of eenigzins dienftig mag weezen. Gegeeven te Middelburg , onder ons zegel ter zaaken, dat aan den tegenw. brief gehangen is in 't jaar des Heere 1570, op den 26 dag van de maand No- vember. ®cese fyief geeft otrê ttoee pafte» te ften*
Jfón:. booj eerfï / bat §et gemelbe lEaagben- ïtloofïer/ 'ttoelft eeii af$et5el toa£ ban^.Mi- chieis Ulobge ttUnttJötvpm/ en nocjjm t jaar lW 3Ön ïaatfien ^oofl/ en {lombaar opooR ttntnmt/ ban baar getóegen geeft/ mbee* 3c ecutoe gefïaan geeft ter Befcöiftfonge ban ben $&iböeïöurafcï)en %bt. €en ttoeebe / bat be ^noembe^iflcf)op3ic& $elbenben naam niet aanmatigt ban Mt/ maar enMp ban#;oofi: F 4 ÜVtl
|
||||
|
8$ Oudheden en Gestichten
om bat ï)$ noittot HJfifc i$ ingetopt ^oo bat
|n Ijet pipefïier be$ fdqofïer gelaaten of ober* pgeebên geeft aan ben J^oofl : 't ioelft ooft eemgen tijd gefyugffdp t$ geioeefÏ in be Sb* bne ban Congedo; en oorïj tegenfooo^bsg on*
bet1]ottben faOuib in be Hobge ban KLffii$gem« ©at beseflab (|&ibbeiimrg) niet ligt eige
fiftoegingeban ben Honing afgebaïleni^·, maat enfteïp beo? bbiang / en na een latigbiiiteig
öeïeg/ m 't jóar ι f74 geeft motten Sfoiejjteni bat i$ ψ jeMp beifcptöigt aan be \mafo Saaniijeit ban öeejeo" Hot ©ft bettfeifet geeft fin jelf «iet gejien * jijnbe baat? In gdp aan ben jjciiigen Auguitinus: betoeïfie döfttè^fpjpöne/ a\$ be flab ban be 3BanbaaIen Selegeet imerb/ oberieöen -1$ RoswHdus, obertgentelbe jaar fcïmjbenbe / berfjaaft dat hy (in't ^elfbe jaar) overleden is den f juny : en in het koor der Ab-
dykerke begraaven is gewceft. Eenige jaaren voor zijne'dood, get 5p nmï) be bjooibenban
Rosweidus, had hy, met de toëftemmingevan
zijn Kapittelen van de voornaamfté Monnikken,, Johan van Stryenhy uyterften wille benoemt, orh hem zoowel -in't Biflchopdom als in't beilier der Abdye op te volgen. Welke Johanvan Stryeh ver-- volgenSjZooals aGafiro overleden was, BifTchöp van Middelburg is verklaart. ^OCÏj ïta be Ó\&Vf. gabe ban be fïab fcoierb jjg aanflonb^ gebbion*
gen / om met SlOerdblpe en födtgfeuse &W ffelpgeit te bcxtteliBen, ©ocj ac|terbölgén| be uoo^tuaarben bet obergabe toiei'b ijem tb& gefïaan/ al ben «erftelpen enbjerelblpenim hmM mebe te neemen, ^ocg of gg ooft be ^eee fcgoone öoeftern / be&dfte boïgen^ Ö# {φίβεη ban johan Biaeüw in be 'llbbgi bsa^/ mebe genomen ö^eft/ baar meet ift niet bant* |
||||
|
Ι ι
■ ' !
van Zeeland* 89
peggen, <0f Johsrn Biaeuw moejï ge3iengebben
op öieÖoeteg/Öaar Reigersberge banfj^teltti
cnbetodiic/300aï^iie3dtieReigersbeigefc^gft/
niet be feerne afgeb^anbt $ in't jaar ΐφίχ. XXIX. Johan van Stryen , ®!Cetlt3taat l'tl
be<i$obtgeïeetbgeit/ geeft 3gne bebefïigingbatt
föomen befipmen in 't jaaü 15*77: ^an bén ijl SCuguffi 15-81.ï^ gg tezamen/ in be jftlinne* bjoeber^ η erft / tot ^Iffcgon ingemijbt boo? oen ^iffcgop ban J^amen / Francais de Wallon-
capeiie. <^ocg/ bermft^ be ïffao t'n be magt
bei' itlnber^gesinben bïeef / geeft g|? noit öejit Kannen iieemen. ^tjne obetige jaaren geeft gg teSoben gefleetem baat ggj^eftbent toa£ ban't onïang$gefïiegteïmitng|-.ïioï!egie. üfj» geeft omtteüt tot get eiiibe bet itf, eeutoe toe geleeft: ioant in 't begin bet boïgenbe eeutoe të Karel Philips de Rodoan, HÖt bfltl 'tSSeiie*
biKtnnlu Moofïer <6ngam in $Iaanberen/ tot
^ifegopen J^efibent benoemt geioeefi ^ocg om bat get niet te goonen fïonb bat be $$$ fcgonneïpe ^toeï ban J&ibbeibntg iatott on* bet be gegoo^aamgeit be$ Honing noomen joube; t$ gg omttent be maanb 3fung 1602; aanpfïeït tot ^iffcgop ban ^ugge, f ρ bleef ecfjtet / aï£ befiietbet ban 't $&ibbeïbutgfcge 25$bom/ be 30^0 nocg toaarneemen ober be ïeenen en tecgren/ bie nocg niet gebaïlen ma* ten onbet be magt bet bonbgenooten, ®u| binben fcOg batMatthaeus Irflels, 96fc tot Hint*
toerpen/ en Steven van Wijk, een S^ebaafcg
j^get / boo? gem gemagtigt 3gn om tegftèétiJ bergen en te i^unniitgoben 3ener ïanbgoeb te betgnuten / en eenige tenten te ontbangen : 3Önbe be magthmftt $&ecgelén geteaentben ut gjulg 1607, a^nbettnfftgen betbeterben F r be
|
|||||
|
Ν
|
|||||
|
$o Oudheden en Gestichten
be $iafteti bei* Hatoïpen ganfcö niet in ^ee*
ïanb : maarbe nieutoe gesmbijeit/ nubolto tnen meejïergetoo^ben/ en boïgen^ ïjaare ma* nier geen onberfcïjeib tuffcgen fieilig en onjjci* lig maabenbe/ öeeft be 3$bög in eenföaab&u$ en in anbere pïaatgen/ ten bienfïe ban t ge* meen/ beranbert, %ï\ neer toeber tot be bertooefïing ban be
Ifibbg: om bat ttoee jaaren te boren be |&ar* teïaar^ ban <0o^um booj 't geïoof ter öoob 5ijn gebjagt Ctoee ban bee3e j^arteïaar^ toa* rennmberen fofïïeitgieu5en) ban bee3e 3Üb* ötfiien gebben op 't ugterfïeban ï|oüanb/ tu Set hofö jéonfïer / ï)et ampt ban gielöefïterber$ fieiiieebt: 3ijnbe be eene be J^afïooi/ be anbe* re be «Pnberpafïooj / ban 't gemeïbe bo# *'-*. . K>. b be^afïoojtoa^genaambHadria- nus Becanus ( Adriaan van der Beek , of van
Beek)i be «^nberpafïooj/ of üapeïlaan/ Ja-
kob Lacopius. ^eeerfle toa$ teï|ilberenbee6 in De^?abantfcjje$icmpengeboot$en: bettoee* be te ^übenaarben in $iaanöeren: aïïebeibe ban eenfïidjteïp ïeben/ en ban een untfïeefcenben gber. ^it i§ boo? aï in ïjen aanmerbelp ge* toeefï/ bat/gelpbeSooben/ omonsen^ang' maalter te booöen/ ïjtm boo^ 30 penningen of 5iïberïmgen(denarü) genoegt jjebben ·, beont' banïtbaarc onberbaanenban beesettoeebjoome ψμφν§ gen niet jjebben toilien ïo^noopen hom *W tonnebier^ ban 30 benieren (denarü). 3©ant be$£atergen3en/ oftoeberfpannige^ee* *oobei$ / bie maar gelb ban be gebangenen 30cl)ten te maaben / jjabben aan be gemeïbe onberbaanen aangeboben / bee3e ttoee $^iefïer$ boo^ 500 een tonne bier$ Io$ te laaten. Φ& b Dit verhaal hcUtïen wy hief en 4"r wat ingekort»
Vtrtaaldtr. |
||||
|
van Zeeland. f ι
<0eïp 3» öaa? in f op ffim hs§$t/ geïp
3ijti gewogen aan Chriitus, 300 toa$ get bilip dat3e ooft/ ineen 3efteren graaö/ ge* lp bjteröen aan gunnen geiligen Stiart^baöec JSJ orbertus. l^ant geïp öie öeffcrge mange3e* gep^aaït geeft ote öe ftetterg ban Tancheïi- nu op getfïun ban 't aïiergeiïigfïe Sacrament; a!3O0 geoöen öee3e 3pe ftinöeiren ge3egep^aaït ober öe «etterrj ban £♦ ^g foieröen ban öe Ifinoei$ge3inoe» onöerb^aagt en 3eer gequeït ober öe öaaöeïpe tegentooojötggeit ban öen üfeere Jefus Ghriftus in 't ^aftrament öeg outaar^: enöeimjï 3£ öe foaargeit öee 3afte ugt get€bangeli ban ^. Jan enöe öjielien ban öen ^lüofieïPauius nracgtigip benden* foieröen 30/ booj aïïe beloontnge/ gefcgoïöen/ gefïa* gen/ gegeeffelt/ en in een naare nerïter ge* tiuotpm. ®t <é?aaf de Lumey, 3ienöe öat 'ec met öifputeeren en met garöiggeit niet return* tien tna$/ het öen moeö öaacom niet gïgen/en 3oegt gen met öeïoften en biedingen te min* nen. &ooz aï gaö g£ Jakob Lacopius gaerne omge3et/ 3pöe pa$ 30 jaaren ouö/ en öaac ög 3eec öebaiïig ban reben/ en moon ban ge* öaante, |Eaar öefoften of öjeigemeuten j 't gieïp aïïe^ eben ioeim'g* <ên aï3oo de Lumey öen gemelöen Lacopius te gemoet boeröeöat Sg foel-eer ban 3pgeïoof gemeeften toa$·, 300 anttooojöe gp met een onberfaagögemoeö/ en op ceue Cgjifïeïpe fcnfoe / öat öen genen öie <&M beminnen aïle£/ tot öe 3onöen toe/ Be* &uïp5aam i$ ter 3aïiggeit. ^e <0raaf Lumey, ban gramfcgap a\$ ber<>
fooeö gebiojöen/ öeeöaïleöegebangenen/tiuee aanttoee gebonöen/buiten öe pookten ban öen S^iel brengen: öaar 3g in tm ^oerengntje aan een
|
|||||
|
•\
|
|||||
|
9> Oudheden en Gestichten
tm ïange ftaïft opgehangen mierbem Wit be
|fèartelaat$ $n monbedp beefïerïit getoecfï öooi be bermaningen ban onsen Adrianus Be- canus: bemtjï in ^tjne moo^ben / en in 3p ge* tot en geb^ag / ugtfcïjeeh eene nntfïeenenbe gobb^ucStigjjeit met eene groote neb^göeit ber* snengb >, en baar beneben$ be fiïocftmoeiiiööeit ban een rechten Jüartelaar / in get berbjaa* gen ban aïïeröanbe ödebigingen. gijn jl&e&e- ï^oeber Lacopius, om bat'er geen plaats meer oberig ma$ aan öe bain / wierb aan De ïabbec opgehangen. %oe bat öet met be ^ehgiensen/ bit mjt be
Ibö^e gemeenen maren/afgeïoopen i£; en jjoe t ooft gegaan i$ met ben geeff elpen en me* reïbipen inöoebeï / bemelïie boïgen$ be ber* b^ag-pmjten bet* obergabe boo^ aïïe be <0eefie^ bjftleitmogt taeggeboeitmo^bens fïaat eentg* fmj af te neemen nbt ttoee fyieben / bemek kt gebonben 5ijn onber be pampieren ban ben bOO&jemelben MatrhEeus van ι Ir (Tel : foefc
Êe ban irflei melder ifiehmen^ ma^ gemeefï
in be Klöbge ban Jl&ibbelönrg: maar in 't jaar 1614 Mht i§ gemogen ban &κ Michieis Moo* fïee te ffintmerpen, 3N ttiftt öjtef / bemeïfte gefclfeeeben toa$ aan $$iti$ Mauris, ma£ ban im baïgenben inflaub: Mattbaus van Τφΐ, Prelaat van S. Michieis Abdye te Antwerpen»
geeft met alle eerbiedigheit te kennen, verftaan te hebben dat inde fchatkamer van den Höog- Edelen Heer, Philips c IVillem van Naflbuw, die nu overleden is, bewaart word een outaar- kleed, van zijde, goud, en koftelijke gefteen- ten gemaakt j waar in geborduurt is het Avond- / e Dit was de oudfte broeder van Prins Mauris; dewelke K**
iplijk gebkeven is, en f e iBruflèl was overleden in 't jaar i6i8* maal
|
||||
|
V ΑΝ Ζ Ε Ε L Α Ν D. Cj^
maal des Heere, met de bruiloft van Cana. Het
heeft voordeezen toebehoort de Abdye van Mid- delburg, van dePrefmonftreit-Order: en is van daar genomen, wanneer de Heer Jan van Stryen, BifTchop aldaar, genootzaakt was met de Reli- gieuzen der zelve Abdye uyt de ftad te wijken, en zich naar de ftad Breda begaf. Doch wanneer deze ftad ingenomen wierd,
{ttSxmtm in 't jaar is 90 / öoo^get be&enöe
tUrffc^tp) is 't gemelde outaar-kleed gevonden
in een burgershuis, by't kafteel van Breda, daar het verftoken was ; en heeft de voornoemde Philips Willem van Naffbuw. (OebjdRC ttt Qtltf unMjtit ban get öefïano ban 't jaar 1609 in
3ijne fïaö ban 33»jfeöa aangenomen iua$) het gemelde kleed in zijne kapelie gebruikt. En dus
heeft men op hetzelve niet meer gedagt: want niemand van zijn huisgezin wift wien dat het toebehoorde j en niemand liet "er zich aan gele- gen leggen om het te weeten. Doch nu, de- wijl de voornoemde verzoeker, ten tijded^t de Religieuzen van de Premonitreit Order uyt Mid- delburg moeiten vertrekken , aldaar een Reli- gieus was en zijne geloften gedaan had $ zoo is het dat hy, zijnde nu Abt van S. Mkhielskloo- fter te Antwerpen geworden, dat kleed gaarne zoude gebruiken ten dienfte van zijne kerk. Want van alle de genen die uyt Middelburg geweeken zijn, is 'er niemand meer in 't leven die daar eenig recht zouw konnen op hebben, als hy alleen. Dierhalve bidt hyuwe Hoogheit, die het zelve doch niet en gebruikt en noit ge- bruiken zal , aan den bewaarder van *c zelve kleed bevel te geeven , om het den verzoeker ter hand te ftellen, dewelke met zijne Religieu- zen gehouden zal zijn voor Uwe Hoogheit te bidden. <&z |
||||
|
94 .Oudheden en Gestichten
!®c tfcoeebeï$ef/ bit aan Van Yrflei $eïf fit
be d ^Êöedanöfcge taaïe gefci^eeiien toa$/ raaftt eenigebafïe 0oeöeEen; betöeiïte/ aï^ 3ί|η* be in 2$;a&ant gelegen / noci> niet ggftomett foaeen onöec be mast bec ÉnbeEg^inben, 3te3e £$ef föa$ ban ben bofsenben tttfjotfo Wy Joban Drttfiui) Abt te Park, Vikaris van
den AbtvanePremonftreit (diedeGeneraalder order is) en door 't Hof gemagtigd om 't op- zigt op de goederen van 't Middelburgfche klooiler te hebben, geeven volkome magt aan 'den Heer hïatthms Irfelius, Abt van S< Michiels klooiler te Antwerpen , om te ontvangen, te tekenen, en te fluiten, de rekeningen van den eerzaamen man Steven van Wijk over zijne be- üieriuge j die hy waargenomen heeft uyt laft Van den Hoogen Heer Johan van Stryen, en van den Hoogw. Heer Karel Philips de Rvdoan, Bif- fc hop pen: van Middelburg j mitsgaders uyt laiï van onzen voorzaat, Heer Fran0h van Vlierden^ dewelke, by het openftaan van den Stoel, door zijne Majeileit gemagtigt was om de goederen des gemelden klooilers, zoo veele als 'er onder 't gebied van Steenberge, van Wijk, en van de omleggende plaatzcn geleden zijn , te be- waaren: en dat zonder iemands nadeel, en bui4 ten verbintenis van goed te m aalten of te betaa- len , 't gene na het fluiten van de rekeningen den voornoemden Steven vau Wijk mogt toekoo- men , als hebbende meer uytgegeeven als ont* vangen: behoudens nochtans deszelfs recht, om d Dewijl wy den Nedcrduitfchen Urief niet en hebben» ζ|ϊΛ
we genootzaakt de Latijnfche veriaaling wederom ce verdutf* fchen* Vertaalden β Prernouftreit, in 't Frari&h Ρηηιβηβή , i$ een Abdy in
Via«kri)k ; ca't koofd van de ganfche Order. Ktrtaditr* |
||||
|
van Zeeland, $5
het zelve op zijnen tijd en plaatze wederom te
eiflchen; zoo als hy dat goedvinden zal. Gc- geeven te BruiTel, den 3. Jaly 1618. Tot oir- ,-konde enz.
!©i$ betre öe 2Soïïanöif!cn.
^e anöere f^aroegi-nerfc / öetoeïïte <0obe °c *nfe
ter geöagtemffe ban öen φ. Petrus i$ toege* {^£chJ;v totjbt/ $ al in aagten getoeejt ban get jaar wetendic.; 1184, 3$ant boïget$ een Jköeröuttfcgen fyief/ van S. Pic· öcitseïïie 300 aanfïonö^ 5aï öggeö^agt tooien/ter*heefi geeft Fioris, «feaaf ban ioïïanö en ikelanö/ 3£2£ öe3eïbe ïtern in get gemeïöe jaar gegeebetraan ë öe 0iööer^ ban öe 3£imtfcge o^öer/ öetocifte öe3eïbe beöient geööen tot get jaar 1310. <Poeg berniit^ öe3e föiööer^ anöere goeöerenban öen <0^aaf ontbangen gaööen/ geööen 3g öe ge* nielöe ton toeöer aan gent afgeftaan/omöaae een Hagtttei ban fóanotinfttften te fïtegten. 3Mgen£ een ongeöjnfeten ö^tef / öie onöec
mo bertiji/ fïonö get bergeebenban getpt* jïoo.fcgap en ban öe $ianonniï$öget! aan öe «öS^aben ban i|cïïanö en ^eeïanö* ^i§( Pieters ïterït/ öooj öe toanöeïing
Ooft- tn OOK Noord-munfter geiioemö / gafc
ton naam ban Munfter; om öat 3e tn 't ronö
met een fcollegte of nïoofïer (in get Satijn Mo-
nafterium) ban üanonniönen Betimmert i»a^
3$ant Willem , niet öie ï&e*3er gemeefi ï§
Stijft Miricus II! 5gn toerftje de Collegiis Cano-
"icorum berfteeröèlgR opgeeft/ maar öe öeröt
ban öien naanrenöggenaamö de Goede, geeft
Sier in 't jaar 1311· een Uapittel ban 14. üa*
}!?nniB6en en ban eenen ®efcen gejltcgti ge*
W\ Bariandus fit 3tjne gtfïorfe ban öe üolianö*
'Φ ^aaben/en Mirsus 3elf tn 3gneftronp
ban
|
|||
|
1
|
|||
|
φ6 Oudheden en Gestichten
tian Jeoedantï / uetmgm- irt 0*itto hm
ist$t m& i§ boï0cn# Boxhom bolutpen ψ*
toecfï in ïjtt jaar 13»?♦.. . ^ ν λ. .'ν ,
^030 g^arocöi-ïicrfi / of 0nh-$m$nmn> fïec / geeft 749* gfüfóten / $♦ roeöen en 3, boeten Iant$ .ö^etén. „ Beterde i Pieter de Vos, $WfUc ttl ÖC j^ge l#«
voS,Kanon/cll |$anonnft$ ban .£· Paters ïmU tt ΜΡΨί
nik van de-fi ■ , « ^, >t jaac j^q, ,ban Georgms van
Γοο^Ε8£οηοΓ, m*m «W WWJt / te Ml "choorb,f- boïgenaen fcfcf aanpfïeït tot f|wM*|
fchap e» en gtarté-^nbertriatten ban oe ferïi ban il* Aamdiaken ft * '
fchekerke ;. > i v ι J r ;
geweeft. fZEumtfi enz. wenfcht aan den eerwaardiger!
^3 en 'm Chriftus beminden Meefter, 'Pieter ae Vos. Meefter indeKunften, Kanonnik van de Kollegiaale kerk van 'S. Pieter te Middelburg, onder ons Bifdom behoorende, de eeuwige za- ligheit in den He.erc. Uwe geleerdheit, eer- lijk leven en' ftichtelijke zeden,,en de vorderc verdienden van uwe vïaomigh^it en deugd- zaamheit, dewelke wy in uwenj perfoon zien uytfchijnen , beweegen ons om u onze gunft mildclijk te betonnen. Hierom is het dat w>' goedcrevonden hebben het Koorbisdom van on- ze kê?k van Utrecht, 't welk ook eén Aarts- onderdiakenfehap in dezelfde kerk is, en tegen- woordig door de dood of den vry willigen afftand 'van wille Mijnheer JJfuerus van Kerventhen, Prooft van Deventer die het laatft bekleedt beeft, of op wat andere wijze dat het zy, 0- penilaat } en wiens begeeving, $Μ*1ηΜ fchikking dat het ook zy, ons als BiiTchop van Utrecht , gelijk kenbaar is, toebehoort 5 aan u, uytinzigtvan uwe voorgemelde verdienften. |
|||
|
Van Zeeland: f#
mët aï deszelfs toebehooren en geregrigheden β
tebegêeven, endoor den inhoud dezes beged- ven, en in den naam des Heere opdraagt. Daarom vermaanen vvy de eerwaardige , voor- treffelijke, en van onsinChriitus beminde Hee- ren, den Deken of oen Onderdeken, en hex Kapittel van onze kerke vanUtregc voornoemd, dar ze u , of iemand die door u wettiglijk ge- magrigc zy , uyt kragt van de begeevinge en. benoeminge in dezen brief bevat , in de licha- melijke, dadelijke en werkelijke bezitting van het gemelde Choor-Bisdom, en van al deszelfs toebehooren en geregtigheden , hebben aan te neemen , te (lellen , en in te geleiden met de behoorlijke en gt woonlijke ptegtigheden : na dat ze alvorens van u , of van uwen gemagtig- den voornoemd, den gewooniijken en g^bruy- kelijkèn eed volgens de inzettingen en dè ge- woonre der voornoemde kerk zullen ontvangen hebben. Gegeven enz. ih 't jaar if47> op den twee-
den van December. 300btttealg tttQt 0113e ümm§3ijsi geitouw;
lit6 $&Mt Philips van Leiden»
14.60 y$ttt 'acob Thomafz. HSf =§ eer Caroius Soiiloc, Detoel&e ooft ^t-
fan ban <&mitiitt i$ getoeefï / m Ofotvkbm tësu't jaar i4.p1. 15Ό0 i^uv Kornelis van WhTekerke.
iy?7 Ifeer ürbanus Herding , J^afïOOJ ba»
iföo ï|eer Jan van Kranevelt $ öe eerfïe
wchtn getoeefï/na oatb^e fttth touenütatc*
malt htthi$ opgerekt» mt§ Oöerleoen m't m 15-7^
G %sn
|
||||
|
^
|
||||||||||
|
9$ Oudheden en Gestichten
χ*ηχ leer Adrianus Bonfer ban bet <0OU*
be / baar na f afïoojban ^irmuibe in ®!aan*
beren / en fóanonntn ban gieren; ;baar m oberieben i$ in 't jaar 1*91, ^^WA Naddumd ^ocg öctoöl bat beönrgernban j^töfiurg
is 'er een fa mtal al meer en meer aangroeide ; en Dat derde paro: ,ec om *# öfoeijen ban ben noopflanbeï beel chikerk, huïM um a\\t kanten naar ble flab afsafcte: 'i:Tsa SSn'tiaar ^9onocö eenanbereΜ Maarten, £ei« em toan £· Maaw, beginnen** öqtftoen, bvsek°- betoeïne in 't Jaar 147 ° / o» &en 7 3lun0 / ?00* oTk een"' ^0Ι3«Γ Maximiliaan en $Μ ÖUg^OUi» Mam
Kapiuei is Sett β met een Itaptttd ban ,ι1M*
gcfticht. fictn φί«· fterïi Jjab ben naam ban »fïmmv
fter * om bat be manonnmnen ronbom be t»
in 't gemeen en a$ in een nloofïer (Monafte-
rium) ïeefben. ^ MÏi
De Graven let regt ban boo^emnge tot mm
SnzT qulm o» stiure boortoaatfen ben Agtf
land had- £3η èoHanb en ^eeïanb toe: 300 alg ws»
den het regt ^ ^^^ Ö^gf batt <*&aaf W lllem ,
^^^"betoeïiieboo^ ïjem in be ^eberbuitfege taaie
yoor te ftei- jg ngtgegeeben: icn» u j
Willem"* Grave van Henegouwen, vanHoi·
W land, van Zeeland, ende Heer van Vries- land , maken cont ende kennelik allen luden, want die gifte vander kerke van Wcftmonlter in Middelburgh ons es, ende ons toebehoi» 1 foe hebben wy voer ons ende voer onfe naec melinghen onfer gemeene porter van M# burg gheoerloft , dat wy ende onfe naeconi linghen nimmermeer geeftelijke noch gheo' ne man fetten en fullen, noch geven onic* ke van Weftmoniter in Middelburg vooriei ende foe wanneer dat defe kerke Υ«ΐ«η*0 |
||||||||||
|
■
|
||||||||||
|
s
|
||||||||||
|
VAN ZeèLANÖ. J$
open wacr, eride oniè porten ende goede luden
van Middelburgh ons bidden vder eenen goe- den kerkelijken mart, eride ons dunket dat dié kerke ende oniè confcientie in bewaret zien j ende oec onfe goede luden van orife porten van Middelburgh eerbaerlijc zien , foe willen wy gerne hore beden hoeren § ende haer die kerke omme Gots, eride omme hoire bede wille ge^ ven, (onder allerhande arghelift. In oireonde defen brief bezeghelt mitonfen zeghele. Gege- ven tot Bauvyt in Henegouwen, óp finte Pe- tersdag, ingaende oegft, in't jaer ons Heereri 1328. hmn btief ban öen $clbm <0jaaf Doegcin
^Γγ fViïlem Grave van Henegouwen, Vatt
Holland, van Zeeland, ende Heere vari vrieflant, maken cont allen luden, want dié eene helfte van der kerke van Middelburgh iti Middelburgh open worden wasby Meefter/iP//* kmStuveJands dóot, daer die prelêntatic oftoe- behoirt onfergemeenen poort ende onfer goeder; luyde van Middelburgh als onfen operibrief in* hout, die Zy van ons hebben; eride want wf die vöirfz, kerke gegeeveri hadden Gerrit vatt Rofem eer fy ons gemecne prefenteerden, endé wy ons briefs van der prefentatie voerfz. niet eri gedagt: föe baden wy orifer poertert voirfz. dac fy defe gifte geftade houden willen; ende (f nebben om onfer bade willen, onfer liever ge* fellinne der Graevinne, ende Willem orls zocnS 8egannen ende gegeven Gerrit ν au Rojfem hae* j"e prefentatie Vander voirfz. kerke töt defe tyd 4 behouden alleen hore rechte als haer brief hout* G % éïé
|
||||
|
ίοο Oudheden εν Gestcihten
die fy van der prefentatie vander voirfz. kerke
van ons bezeghelt hebben. Voirt hebben wy onier gemeenre poert voirfz. geoerlft, zoe wan- neer dat die kerke van Weftmonfter open woirt, darmen eene helft deelen zal intween, ende dat wy hem daer toe helpen fullen dat fe gedeelc worde, alfo verre als zy 't aen ons verfoeken. In oirkonde defen brief bezeghelt roet onfe z^ghelenj gegeven tot Valenciene, des Sater- daghes na onfer Vrouwendag in Septembre, in't jaer ons Hceren 1534. Dandnc ^0CÖ na bat be ^ganjaarben boo$ ben
icrk υ nu $Z\n$ ban franje berö^eeben toaren -, t$ öese om verre i^rn in t jaar 157? göitifcö en geijeel afgeb^o' markt "er &et g$ertoeri* / bebloftfcen/ enaïïjetoberfcöot
«idcrr. ί| og get bebeï ber l&afctfrsat boo^ een ge*
ringe #$§ f te toeeten boo? i8io gulben^/
ten beïjoebe bei* armen berbocjjt aan eenen
Pieter Pieterfz.
Thomas «tënöer be HanonniMten ban g>. Maartens
fcerfte b;nbt men gebjag gemaabt ban
Kannnnik . Thomas Mertvorft, $&ee#er in beütunfien/ van S.Maar-nanotttu^m §t $&\\φα?Μ fathkm &, Maar-
Stind; ten telEibbelburg/ en boo? ben beften en ïjrt
SvnodV van kapittel ban §♦ Maarten afgebonden naar öc uuccht ^obmeiaïe ^gnobe / betóelbe boo? ben M&xtp vL' ha Ka &(ΤΦϊ> Schenk te ïltrecöt beroepen t»ti$ in pittei een " fiet jaar ι f 6f. ®aar 3jjnöe fieeft &g ngtnafl' verkiaa- me ban get gcmeïbe kapittel öe bolgenöe btf' »"gge" lüaarmg fe^iftelp gebaan; * Ik antwoorde door dezen tegenwoordig^1
brief dat ik alles , en ieder in 't byzonder , c
welke door de Kerkvergadering van Trente vaftecftelt en befloten is, zoo omtrent het ge-
™ J \o&i
|
||
|
van Zeeland. ioï
loof als omtrent de hervorming der zeden en
de bediening der hoogwaardige Sakramenten, opentlijk aanneeme : en dat ik alle ketteryen, dewelke door de kerkelijke Wetten en door de aigemeene Kerkvergaderingen, en wel byzon- dcrlijk die door deze Kerkvergadering van Tren- ten veroordeelt zijn, in't openbaar verfoeyeen vervloeke; behoudens altijd de voorrechten en vrydommen van mijne Heeren , den Deken, den Onderdeken, en het Kapittel voornoemd, dewelke door gemelde Dekreeten niet uytdruk- kelijk zijn ingetrokken: behoudens ook de gun- ilcn en voorrechten , dewelke nadeezen door onzen Allerheiligilen Heer den Paus en door den Apo(toliiTchpn Stoel aan dezelven verleent, vernieuwt of gematigt zullen worden, 3fn öesej^arociM'-teR im'erb een ann3ienïpiri£ieZekerk
$uï\ ban jet ifeMvugg behjaart/ 3poe in een w.era'sjaar- |
||||||||||
|
toeihe ban ouö$ jaarip^ booj öe iotjfomh*TÏicnlilt
tuj&eitöer geloobigen tm toon toiecö §mit/Tk7Jï?
m m een plegtigen ommegang omjagen. omiatgl
|
||||||||||
|
<S>e ftamn&erg/ gelp fc$ onte Hlemanöed"2e«·
fyceöei· 3nSïen toonen/ maren geöonoen/ fe* öccii öat 5e onber jptODeïöueg gefïaan Beööen/ O» $. $trup$ jaarnji$ booj gunne giloen wop jnnne eigen ïtofïen ten toon te fïellen/ en toeöee op te fluiten; geïp Boxhorn 3elf m 3pe foronp ban ^eelanb getuigt. <paac en boben moeffen er bL*te^cïjuttei$-
poen ban filrmugöen met toagen^ / mape* JU / tromradjs en fïmten / op be5eu jaarip* WM ommegang te i&ibbel&urg berfcimnen. „ JPf* *»» 00& oerfcöeibeoutaaren/geip ^SSST
EJ£J* anto* ff^en ban ^eelanb/ tom? Br««icr- «Derfcljappin ofgilöeuban aïïeröanbt am^»pp<* G 3 öacfjr^
|
||||||||||
|
io% Oudheden en Gestichten
aan ver- fiacï)t$uiben en g§cjjuttei$: taeïfte gilben met
icheideai- Qtoott boo^eeljten en b^bommen bobben ^e^cöntte^ban^. Sebaftiaans öanbboog·?
giïbe 3gn DöojPhilips, 3|aitogban#afïenrp cn23»p?0pnjc/ in ?t jaar 15-01 met g^oote boor recïjten begnnfïigt: op bat 3e be$e ebele oeffe* ning / betöeifce baat al ban oui$ in staang geeft gegaan/ be$ te bïijtigecsouben öetraclj* ten. <B-t openb^ief bien aangaande (laat aaiv gejjaaïb in beSgboegsei^ ban Boxhom op p( jtoeebe beeï ban lieigersbergsHronp/ aan§et 363 en 364 $jbje, iipig 3ulïen |em aigier laten ^olgen; T>hilips by der gratie Godts, Hertoghe van
Ooftenrijck, Hertoghe van Bourgongen, &c. Allen den genen die defe jegenwoordighe ful* len iien, faluyt. Van wegen den Coninck, De- kene, ende alle ghemeyne Schutters van de edele Hantboghe vanS. Sebaftiaens gilde, binnenon- fe Stade yan Middelburch , is, ons ghetoont gheweeft, hoe dat voormaels de edele Hantbo- ghe inde felve Stede grootelicx feere gheeert, gheufeert, ende ghehanteert is gheweeft, ende is daer toe binnen den mueren van de voorfz. Stadt, een feer fchoon HofF, gheftoffeert van diverfebe deelen ende lanehe flaken , maersQ* yermits dat den felvenHoff niet vry en is, vele goede mannen, Γ00 van voorfz. gilde, als ande- ren , hem beduchtende of fy yemant fhende achter den doelen, ofte ftaken by zijden, W* lijdende tuJjTchen den fel ven* by ongevall W\ gefchutquetfende, ofte doodt fchoote, datmen fienlieden, oft ymmers den ghenendie datghe* dae& hsdde ? io^de moghen vanghen» ende te,* '■ν
|
|||
|
van Zeeland* 103 r
ghen dien willen procedeeren crimenelick, oft
anders, latende de Boghe varen. Ende is daer- * om den felven Boghe inde felve Stadt nu als niet gheufeert noch ghehanteert, ende is ghefchae- pen den voorfz.gilde daer byte niette te gaen, het en zy daer op verfien, ons oodtmoedelick daer afbiddende: Doen te weten, dat wy den faecken overgemerckt hebbende op den ad- vys van onfe welgeminde Bail ju, Burghemee- fters, Schepenen , ende Raedt vande voorfz. Stadt van Middelburch, ende om anderen re- denen ons daer toe porrende , wy den felven fupplianren genegen wefende tot heuren voorfz. fupplicatie hebben verleent , gheconfenteert, ende willeceurt, verleenen, confenteeren, en- de willeceuren uyt fonderlinghe gratiën mitsde- fen hen, ende heuren naerkommelngen, ofte gebeurde dat zy, ofte yemandt van henlieden, ofte anderen fchutters in toekommende tijden fchietende in 't HofF voorfeyt , te doele ofte ten langhe ftake, yemandt by ongeval (des Godt verhoede) met ghefchut quetfende , foo dat doodt, ofte andere inconvenient naer volenden, (behoudelick dat fy dat uyt hate* nijt, ende uyt wille niet en fullen gedaen hebben, ende °ock dat altoos als fy fchieten fullen den eerften ende voorgaenden fchutter, van doele te doele, ende van eenftaecke ten anderen, eer hyfehie- Ecn fal gheroepen fal hebben met luyder ftem- mes datmen hem gehoort fal mogen hebben, met buytetty ofte diesgelijex,) dat in die geval- le den genen die dat ghefchut ghefchooten fal nebben, dengenen die met hem fchieten fullen, n°eh den anderen die denfpeelen fullen aanöen, en fullen jegens ons, noch Jufticie misdoen, ^och in, eenighen boeten ofte reparatien, crimi- G 4 neel
|
||||
|
iö|. Oudheden en Gestichten
peel ofte civile, daerom ghevallen zijn, noch toreenigen reparacien jtgens ons, ofte partye, ghehouden werden. Behoudehek oock dat de voorfz. fupplianten , Ons ende onfe Officieren fonderlinge ten byftandicheydt van JuftitieMui- len moeten dienen, altoos als ,fy dies verfoeht fullen wefen» 'foofy daer toe by den eerftcn m- ftitutie vande felven gilden ghehouden ende ver- bonden cheweeft hebben. Ontbieden dae.ro.nj- me onfe voorfz. Bailju van Middelburch , ende allen anderen onfe Richteren, Jufticieren, en, de Officieren jeghenwoorc|igh ende toekomen- de heurlieder Stedehouders, ende elck van hun in'c byfonder , foo hun dat aengaen mo- rhen (uilen, dat fy den voorfz, fupplianten , in de naam als boven , van onfen voorfz. gratie, confcnre ende vryheyt , in de namen vooriz, doen. laten, ende ghedoghen, volkomehjck, vreedclijck, ende eeuwelijck ghenieten, ende ohtbruyeken, fonder hem te doen, ohe ghe- doghen ghedaen re zijne, nu ofte ingekomen- de tijden , eenigh hinder, letfel , ofte onghe- bruyek in lijve, oft in goede, ter contrarie, want het ons alfoo gheliefc. Des t'oirconde, hebben wy onfen zeghel hier aen doen han- ghèrt Ghegheven ter Veere, den ieften dach der Maendt Junio, in'c Jaer ons Heeren ifoi, was eheteeckent by mijnen Heere den Eerts- Henophè , üublloul , vt. ende onder iiythan- g^nde' ten groot zeghel van rooden waifche, in een parquementen fteerte. |
||||||||||||
|
ÖÖ ié úâú fceberperg-siï&e ban ji
|
||||||||||||
|
•«rnm
|
||||||||||||
|
Ãoch iu
|
¥»ë*· «aai· t ë ie°> ß El»
|
|||||||||||
|
van Zeeland. iof
S^rft een 6«$ opbe maritt regt ober bet
&tab§u$$: toerenbe boo^ fcoapen/ Het Bloe- metje van Jefle, m bOOJ 3iüfp^enh: Bloeyende in de minne. ' 'BeMben ty$e Éiarofto-tónen 3ijn 'er te Bchai™
HÜföDeiöura; berfcöeiiic Üioo$ei$ gemeen / biedeze Pjro- odfc ipUM Kerken' Jjabben: maacban Jacoh dech,-kerk™ la-Tdrre , 2iiartHS#öop ban €fefen/ ooft riVS gftuag maant UI 5gn Roomich Verhaal,ètl3fcfi Woofters
öeUïaagt bat {$ beafteneningenber 3eïben niet ™etbu u,c
Ijafc (tonnen benoemen* keken ge- 3$ρ 3iillen bie opgeeben boïgen£ be nenniffe
e\\ be gebenfefc&iften / bie tog bienaangaanöe oeftomen jjebben, mot mft Beböen be èibberg ban be mm*
fcfje Φ$η en öe Cempïieren 3eer onbe Kernen te jpbbeibnrg geïjab, ®>c ^ugtfcïje Φ$η fiab in 't jaar 1249 in^ Duit.
mieftmn bntten be fïab j&ibbeibnrg/ in beichc;?rdcr mmtinmn gentbritrte/ eentoïjfftfem,^^» fflooffer gebonbjt op een erbe/ 't tneföe boojk«kgehaJ,
Niklaas van Putten een burger ban Aibbei* targ/ errbooj be£ &m fiiip#bjoutn / aan ge* meïbe <&iber faja£ bereert* fll# baar op <feaaf won», ïtet3er wiliems 30011/ en meer anbere b^mogenbe taften berfejjeibe goeberen / bat* ^mnien en bjaarbigijeöen aan be «totfefte Jwr berleent ïjabben; en <5|aaf Floris baar* enöoben ui 't jaar ü84 be ©aroeoi-ten ban El!iteiL mn bc3CÏfbe #^ber jjab gegeeben: Dttft be üommanbenr/ be teer Herbem van feSSSh2iJïftto,*er *>***»/ ötfoeme.
««iten lEibbeïbnrg fïonben' boen afÖ2eenen/dewcIkev"a
$ "»9WP# met een napelle binnen be ffrtÏÏÏÏÜT
«w wm&$ boen timmeren, mt jjeö in aai*^ 9 f getei
|
|||
|
ϊθ6 OUBHEDEN EN GESTICHTEN
getefcent sebonben op een oub j^cbcrbuitfcg
blief je/ Jet taeïfte ift Stee ooft Iaat balgen: /^w den Huyze van Middelburch,
a Item in 't jaer ons Heeren/ 1^49 fun-
deerden die Duytfchen Oirden een kereke ende Convente van der Oirden in Walcheren tot Santvoorde buiten Middelburch , op eën erve dat een eerbaer borger van Middelburch , ende iijn wijf der Oirden gegeven hadt. Ende defe was genetten Claes van Putten. Dair na fo gaff Grave Florens van Hollant Coninck Willems foon defen huyfe meer goets. Ende gaf hem groote digniteyt, ende die heergewade van al Zeelant, van allen heerlicken goeden die men van den Graven te leen hout. Als die Grave van Hol- lant of fijn oudfte foon ter hoogervierfchaer fit binnen Middelburgh , fit de Abt van Middel- burgh aen de rechter fijde, ende die Comman- deur van deDuytfche Oirden aen de luchter fij- de. Oock gaf defen Grave Florens defen hufe haer lant vry van fchote , van becje ende van heervaert, Ende Heer Henrick Heer van Voorn gafF oock der Oirden den heergewade van den lande van Voorn· Ende defe felve Grave Florens voorfz. gaff oock der Oirden die Parochie-kerek tot Noortmunfter St. Peeters tot Middelburgh 12,84» Ende in't jaer f ι} ι o fo gaf die Oirde die kerek weder in Grave Florens handen, want hy in de felfve kerk een Collegium ftichte , ende hy verfach den Oirden weder mit anderen goe- den. Ende in't jaer 1517 deden Heer Her kern van Drongben die Lantcommandeur dathuys en 4^1e kerek buten Middelburch afbreken , ende λ Mawh. Fiwdat* Fcclcfiar, pag, {67,
t Dit aal een drukfout zijn · Graaf Floru tótó ia 't iaai ij 10 al vcifchcidc jaeren dppd, gevreqft» étim
|
||||
|
va ν Zeeland. 107
dede dat huys mit een Capelle binnen Middel-
burch fetten. ^itlomttianbetirfegap / fïaanbe onber get
Ï^obinciaale üommanbenifeBap ban ïltreegt /
nft nocg totöe5eIaarfïe eeubaen toe sebïoeit |0ρ 3ui!en gier eenige $$ommanbeur£ ban besen §ui$t ïaaten boïgens bie totonse htuni$ ge&ooraen 3tjn 1317 3|eer Herbernvan Drongen.
145*2 jfeer Wilhelmus. 1463 ^cet Diïck Enghufenj Die fa bit jaae pberïeben t$t 15-96 ï|eer Jakob van Egmond, in bit 3elbe
jaar oberïeben,
m <&tmpitev§ / bm f, Johannes tot ^Kioofteren
troon fjeböenbe / gebben ooft ban oub$ eensik der fooonplaat^ te $&ibbelöurg gefjab / met een dfr Tcm- fterft befoeï&e ter eere ban & Jan foa£ ίφΕί toijbt: toaar ban be & Jans· fïraat paren naam aa"adeeFra". geeft geftregen, 3|et fetjoone MoojieröeriCem^^s^ancn gieren i$ boo^ be peeren van Boriekn geftogtj y*dcn der- en bolgen^ * Boxhorn aan be 23joeber£ ban Γ4*ηΕ<α öen öeröen j^egcï ban ^. Francifcus <^ber 5e*0 seeben ·. bebjelfte te boren op be buinen/ bpfjet ïjo^ Duinen hoek, gebjoont gaböen. 3|un RÏOOfïer i»a^ bOÏ0eil| c Reigersberge Dezelve
boo? Niklaas van Borfelen ||eer ban ^i'gbam zi'n daar na en boo^ be$ $elf^ boo^ouber^ gefiicQt en bt^Hrdc
Stftigt gebieeft %üf§ i$ gemeïbe Niklaas ab?Z 3S. öaac in 't jaar 1357 na 3Öne öooö begraaben. de/houders' %3e ^oeber^ / bte naberjjanb jjerbo^rat envan de I,au- tot öe onberFjouömg ban be fïrenge tueijt ge* webtucht tat 39η/ öebben aïba,ar tot be ïaatfïe tmn s' toe getooont. f Kronijk van Zeeland 2. ded , aa.n 't i6i* sijjdje,
Φ0
|
||||
|
io8 Oudheden en Gestichten
inhctkioo. φ0\% $ 'er ban oub$ een filooffer getoeeff fter der E- ft οε <gmtlpten tJOll &. Auguftinus φ$ψ
guftinusor-iïïci-iictotïe ïïicöaam on3e£ %ee« J. C: Bw
a« wierd toaarti jijnbe beemaacb toegen^ een miranei/ eeitijdiccn ^j^ aan be3elbe in t jaar M7+ toa^ 5*' ™« dt fcfiicöt- $a bat bc nientoe gestnööcit te jS» weikeV béfeurg be oberganb geeft getegen/ i£ bc3* ^eni niira-|woiïicnaoi: ^o^ng^as^aiioaarbcieibe/ of !& £ ten mfnffie bé ïjelft baar ban /met een fïnft ban
net tafcfïanen baar be bjie fcjogpefen Dfoeög
noch ten ïjuibigen bage op ge5ien tooien/ be*
toaart iwb ίή Ö^t feloofter ban be Auguftij-
rier jjEonniRRtn. sPeseibe too?b alle jaaiw
o» ben eerfïen gonbag In be paffen/ ui een
ttieettgrn ommegang omgebogen, mtgmf
mt tóafüe fcan Μ ir*™d nagelen too^bfn,
.., ©e>ocraarbenenbeCeïïe^oer^/bemeïiie
£dSïertot öet oppaffe» ban be 5iehen en |et: örgraa'
ï«B^»t-Snber öoobengebmgnt tobben/ faWm ooft
den, ceiie- <*eöm $e böftteHbe eentoe &unne tooonpiaat^
btoa% ITtc jjEiööeïburg geïjab.
SÏÏf iaarenöoben # W oo* Wooffe* tam; «
enz.V <0eefte!pe J&aagbengemeefï: p0#. Aanren?
■«««ft. ftuué/ ^nbe be woonplaats ber ^toarte Euf;
teren: 't toelne gefïu# $ in 't jaar 15x8* / en Bachrcniteene toieeb genoemt <Pan toa£ ec noeft Bachrsgravenhove, 3t)tibe toci-eer be 3Ctn nerfefentofcge <0jaaben getoeeft ®an fomniif «en ïtOUöen Bachtenileene eil Bachtsgravenho-
ve booj een en 't $cïföe Brn^ «tëmbelp tofl*
'er 00U een 23egij"Dof, d FaihBelg. fcliurg. pag. 325.
e Uitkloofier of S. Α achten luiys was in den jaare *4**Λ
in wezen : want in het zelve jaar vrierd aan de Nown^n uy Teftameat t* guldens gemaakt; c |
||||
|
*<s
|
||||
|
van Zeeland. 109
<Pese Woofïet$ φι na öe beranöering öec
fógeerftige tot anöere gefyng&en beeanöeet; & Jans neen $ öoo^ öe Jliöoelömrger^ afge* fyofienom (jnnne gabe te beegeooten, ^ Aag- ten tyxgfm get 25egijmjof 5ijn gefegmt om'ec een nienme «^tgnttergi-öoele ban te maa* fteu. (ii) SSegaiben öe3e fiernen/ öie 'et; ban cmi^e*
timmert 59η/ $ 'er in 't jaae 15-62. öoo^ ïakob^ Hendrik fz. van Grijpskerkeen 3gne gN|$b#mbj
Jannetje Hendriks , ttgt ïiragt bail gtltl Ugtec* fïê toilie / in öe & Jans fïraat een fcgool ge*
fïi'cgt boo^ öe aeme jomlgeit/ om 'et* te ïeemt kc$m/ fcfepen en egfeeen. $ocg i§ 'er öoo$ öe föegeering ban jitööelöueg een SatijnfeS ^cfjool opgeeegt* $aöerganö/te toeeten m'tjaaeitfi 1 / té'ec
ooh een öoo^ucgtig <§egool booj öe i®mn* fcgappen / en boojnamentip boo^ öe <0oö* jjeleerögeit/ gefïicgt: toaar toe get Hoo^ ban öe $ienbj0 ïterft i$ gefè Jji&t. ©an M'ee neeg een <0afïgug$/ een itt^ee^
8«ί$ / een <®uöttiannetje^öUÊ$ / een ^pm* Ijitn^ en een ^olgug^ ®acg om fcoeöer tot be Hateöiaaïe Heeft
tt fteeeeiii 300 i§ eerfï ban aïlen tot öejeiöe becijeben gebieefï NICOLAUS DE GASTRO,
Biffchop "Mn Middelburg,
« Nicolaus de Caftro, anöer$ Verburgh, tm
S^auanöec/ i$ te 3£oben geboren -t en toa3 öe&> ge-
boüftc
* SufFridus T>etri in Append. ad Hedam. Arn. Hayeuiïus de? M *'
ςκΦ. QQvori Epifcop, VajU Andreas in Faftis Acad. & aiu SOOtl
|
||||||
|
\
|
||||||
|
< ,
|
||||||
|
HO OUDHEDEN EN GESTICHTEN
500η ban een 25ebéï of ^entfnaarber ber 3|ö?
ge ^cijoïe ban 3£oben, ^etojji jjn ban een feïjoone geiegenb&eit ïjab om te flnbeeren / geeft Μ 3P berfïanö gefegernt om aiïe öeftige toe* tenfegaïmen te ïeeren* $a bat gn $icö ban f η ïjet ïeefen betaatpfegetnanbere taaien .treffeïp göö geoueeten/ $ fin einbeïp ooft Eicentgtaat inoe^oöpt te Eoben gemogen: en geeft be oefeningen bee üooge Jlcjjoïe ai M\M§ tot profijt ban 3ijne toeöoojbeif enmet gijnen eigen lof maargenomen, «Paai* na ί§ §g #berfft gemogen ban't Mlegie ban Busiiuiusi 'ttoel* ne gcfïicgt i$ om be jengb in öe b$te geïcetöê taaien booj onenbaate 3£eeraar| te iaaten ow Zijne amp- bemegtem pet ïang baar na $ ggStanonnift tcn* ban $, Manaas , Of geïp Haventius en Vale-
rius Andreas töiïïen ban (n)^Jansftetfte/ tt
fttregt gemogen, ^erboigen^ t$ gg boo^ lw
ntng Philips gemagttgt/ om be nieume ge3jnfr
geben/ bie tnloüanbopgekomen maren/(ig)
Hy word ugt te roeden, €inbeip / aï£ be ï*erls ban
door den ;ptööeïönrg banbe titrecgtfcöe bJierb geftget'
Komng tot yn j m tJ)^ 0cn e^&0Jtt ffoatsöe onber gtf
vinMid- ülart^&ombanlltrecötioierbopgetegti tf
deiburg be-gg Qoo? ben geïben Zonnig tot ^aiffcöop W noemt: jpibbeïburg benoemt $l§ ban be #anfeïjjW toefïemming en öebefïiging op ψ Üoning£ W noeming ma£ geboïgt/ $ go in't jaar ïyfo/ en niet iy6i geïp Suffridusfcgnjft/ beeer$ ^iffcgop ban üibbeïönrg gemogen / 300 m biptuntbe boïgenbe 2$niïe. (14) Hy word ΡIU S, de dienaar der dienaaren Gods, wenfcht
yan den aan zijnen beminden Zoone Nicolaus de GafiW Paus door verkozen BiiTchop van Middelburg , de eeuwi"
Κ$Γ & saliSheit > en ziJn Apoftel-ampt vel «£ |
||
|
van' Zeeland» :" in
ideeden. Het is zoo dat Paulus ÏV onze voor-
zaat zaliger gedagteniiTe de Kerk van O. L. Vrouw , Munfter genaamd , van de Premon- ftreit Order , in de ftad Middelburg , en be- hoorende onder het Bisdom van Utrecht, toe een Katedraale Kerk , die over de Middelburg- fche kerk zoude regeeren, en onder den Aarts- Bifichop van Utrecht, die 'er op zoo een tijd zoude zijn, als onder haaren Metropolitaan zou- de itaan, met aanwijzinge van een BiiTchoppe- lijke en kapitulaire tafel en van de vordere voor- regten van een katedrale kerk, met het overleg van zijne Broederen, van welker getal wy ook waren, en om zekere en van hem gemelde re- denen, door zijnen brief had opgeregt en aan- geftelt: en dat hy aan onzen , en toen zijnen doorluchtigften Zoon in Chrifius, Philips Koning van Spanje , en aan des zelfs nazaaten de tijde- lijke Heeren van dat gedeelte van Nederduits- land, het welke gemelde Koning Philips toen ook door erfenifle bezat, het regtdoor denzel- ven brief had vergunt om tot de zelve kerk, voor die reize en voor iedere reize als zy zoude openvallen , aan den Roomfehen Paus die 'er op zoo een tijd Zoude zijn een bequaam per- foon, die de hoedaanigheden aldaar uytgedrukt Zoude hebben , te benoemen : en dat wy we- melden BiiTchoppelijken Stoel, en de BiiTchóp- pelijke en kapitulaire tafel , met alle en iedere voorregten van een katedraale kerk , met een diergelijk overleg van onze Broederen en vol- gens de volheitder ApoftoliiTche magt, op hui- den door andere brieven van de gemelde kerk ^Juniler tot de kollegiale kerk van S. Pieter te -Middelburg hebben overgebragt, zullende noch- tans het regt van benoeminge aan gemeldenKo- . ning
|
||||
|
in Oudheden en Gestichten
ning Philips en aan des zelfs nazaaten blijven \
en de voornoemde kerk Munfter haar eérften ftaat behouden : en dat wy dezelve S. Fitters kerk tot een katedraale kerk, met dezelfde ka-- tedraale voorregten , en op dezelfde form en wijze gelijk de gemelde kerk Munfler daar toe opgeregt was , voor altijd opgeregt en aange- itelt hebben 5 zoo als in de gemelde brieven breeder Haat uyrgedrukt. Dewijl deze kerk dan voor de eerfte reize open (iaat j zoo is het dat wy, met een vaderlijkezorgvüldigheitbezorgd zijnde om gemelde kerk van Middelburg ten fpoedigfte en met een goede uytkomfte vaneen Biflchop tC voorzien , en niet begeerende dat dezelve de ongemakken die met een lang open- ftaan vermengt zijn zoude afwachten, en na dat wy ons met onze broederen beraaden hadden om een perfoon , die 'er bequaam en dienftig toe zoude zijn , over de kerk van Middelburg aan te ftellen, eindelijk onze oogen hebben laa» ßåç vallen op U, Lieentziaat in deGodheit, en met de Priefterlijke waardigheit bekleedt·, de* welke ons door den voornoemden Koning Phl· Ups , volgens de magt die wy hem toegeftaaft hadden, door zijnen brief daar toe waart voor- geftelt: en van wiens zuiver leven, eerlijk ge- drag, voorzigtigheit in geeftelijkeen oplettend- heit in tijdelijke zaaken, en veele andere deug* den ons geloofwaardige getuigeniflen gegeven worden. Al het welke behoorlijk by ons over- wogen zijnde,wy gemelde kerk met uwen pet1* , foon voorzien, en u tot Biflchop en Zielhardcr over de zelve aanftellen enz. Gegeven te Ro- men by S Pieter, in het jaar na Chriflus Menfeh- wordinge een duizend , vyf hondert en feltig» op den tienden van Maart, in het tweede iaa«* van ons Pausdom. fM* |
|||||
|
t
|
|||||
|
VAN ZeELANÖ, ÏI3
, &oi#en$ be$t S&iïle $öeparoe?ji-toïiban
g>, Picccr te jjEipöeïbnrö tot een nateösaaïe fierïï ojigeregt/ en öcn SBifTcfiop ban Jfciööeiburg toegctoesen * öaar Paui<>$ IV , Pius boo#aat/ Öe Woofier-teit ban <&,%.&.bit t^amen ooft tm $&tuctfi-htvk uaasi/ tot Öie baaaröigfjeifc eetfï bergeben gaö. <ècfytev 5ijn öe intiomfïeit ban öC5e rpe Ubtye öen getneiöen ï$iffttyap* jpeipen ^toeï toegei^en : (15·) en öe 2ÉMp fcjjon 5elf $ naöer|)anö aïtijö ooit geflouöai boo^ öen Klöt ban öen föööne. ©e bertoen S&ffcljop jjeeft aanfïonö^ boo? "e juvuws
eenen gemagtigöen öe3tt ban Jjet 3$i£öom ban i3liItfl°p |
||||||||||||||||||
|
»eemt bezit
|
||||||||||||||||||
|
IHiööriburg en ban öe gemtföe SCbu^e ütn&vauziia
|
||||||||||||||||||
|
en $ te |®ecijeSen in 't jaar \f6i/ ooBüdom
Sjtt feefï ban öen eeefïen jkarteiaar^.S'even,™ «ns, öooj öen ïtoöinaa! Granveiie $5ifrcf)o# gte^Nuk,aas mt. % Jjeeft öe »ÏC0tï3Öeitban3ijnebjnöiiigcAbd>re* 5«f uut jjEtccöeïen aan 3t)nen fyienö Gisknus, te Utrecht tooonenöe m öe3en ojief öefeö^eben 1 NICOLAÜS Α CASTRO, '
Bijjchop van Middelburgs
Weiifcht aan den voortreffelijken en deftieen
HEER, . MYNHEER GISLENUS SCHRYVERS,
Griffier van den Raad van Utrecht zijnen
■ vriend, veel heil en zegen.
IM^eer Griffier en hoogacHikare Vriend. MM*
iretft y Z,jnaI Vl7 ™orfpoedig in Braband aan- ving vin
|| Komen. hoewel dat w Wer volled on^rtfp'eg· KJerwege gefdkkeit hebben eer dat We te Brui^"'
|
||||||||||||||||||
|
1
|
||||||||||||||||||
|
I quamen. De nachten reken ik niet;
|
||||||||||||||||||
|
want
de*
|
||||||||||||||||||
|
Η
|
||||||||||||||||||
|
iï4 Oudheden en Gestichten
dewijl dezelve langer waren als de dagen 5 en
het niet geraadzaam fcheen ons in de duifter- niflen voor de prijkelen der wegen bloot teftel- len; zoo hebben wy onze reis laater voleindigt als wy gehoopt hadden. Zno ras als we te Biuf- fel aangekomen waren, heb ik my flux begeven naar het Paleis van den doorluchtigften Heer den Kardinaal j om hem te ondertaften, ofhy zich zoo verre wel zoude willen vernederen van ons de Wijding te bedienen. Dit heeft hy ons, na dat we hem gegroet en het middagmaal met zijne Uytmuntendheit gehouden hadden, zeer gaarne toegeftaan : en heeft ons den dag van S. Steven, zijnde den fesden dag na zijne intreede, voorgefchreven, om ons te Mechelen te laaten vinden met Mijnheer Curtius Biflchop van Brug- ge : wien hy zijnen dienit ai had toegezeit, eer dat ik .voor hem verfcheenen was. Na dat ik twee of drie dagen te BrmTel had geileeten, al- waar de Biflchops kleederen (dewelke in het Roomfch Ceremoni-boek gemeldt ftaan onder den naam van Paramenta) moeften vervaardigt Worden j heb ik my naar Loven begeven. Daar na ben ik te Mechelen aangekomen twee dagen voor Kersmis. Op de itaatzie zelf is de Hoog- mis met een groote en ongewoonlijke plegtig- heit gezongen door den Hoogwaardigften Μ Doorluchtigften Heer en Kardinaal, den Aarts- BiiTchop van Mechelen* Als de Mis ge-eiridigt was , ben ik benevens den Hoogwaardig^0 Aarts-Bifichop voornoemd genoodigt op een hoogftatelijk maal 5 *t welke de Majeftraat van Mechelen op het Stadhuys had laaten gereed maaken. Op den volgenden dag, dewelke tot onze Wijding beftemt was, zijn de Hoogtf' Heer de Aarts-Biflchop van Brugge en Ik do<jl' |
||||
|
van Zeeland* xrf
de handen van den Doorluchtigften Kardinaal,
dewelke den Wij-biiTchop van Kamerijk , en Mijnheer den Abt van Grimbergen (den luatften als bygevoegdeh Prelaat) gekozen had om de Wijdingby te woonen, gewijdt \r\$,Rombout$ kerke, in het gezigt van het volk en van de voornaamfte Heeren der itad; dewelke in zulke menigte ter kerk waren gekomen, dat het Koor en de naafte plaatzen by het Koor hen alieri nauwelijks konden vatten. Na dat de wijding verrigt was, zijn wy met een groot gevolg ge- leide naar het paleys van den Doorl. Heer Kar- dinaal} alwaar een zeer prachtige maaltijd was klaar gemaakt, 's Anderen daags hebben Mijn- heer de BiiTchop van Brugge en ik de Heeren, welkers goedgunftigheit en mildaadigheit wy beproeft hadden , aan ons huis onthaalt. Op onze wijding zijn ook twee Heeren KommiiTa- riflen van Middelburg tegenwoordig geweeftj namentjijk de Burgemeelter Seraans-kerke, en de Penfionaris : dewelke afgezonden waren om my te verzeilen , en om onze .wijding uyt den naam der ilad met hunne tegenwoordigheit te vereeren: en dewelke bevel hadden om my te geleiden en op weg te vergezelfchappen , tot dat ik te Middelburg zoude zijn aangekomen. Wy hebben met malkander overleit dat we over- morgen famen zullen gaan naar de quartieren van Vlaanderen $ om dat geoordeelt word dac we van daar gemakkelijker en met minder ge- vaar naar Zeeland zullen overvaaren. Wy hoo* pen dat wy , met Gods hulpe, en indien 'er geen belctzel voor en valt, onze intrede te Mid* delburg zullen doen , en de kudde die ons van den Heere toebetrouwt is zullen zien , op den «riten dag van January. Vaar wel Heer Grif* Ç ir fiers
|
||||
|
ii6 Oudheden en Gestichten
fier : en indien gy onzen dienft in eenige zaak
van noode mogt hebben , ontziet u niet een vriend te gebruyken s dewelke yerpligt is alles voor u te doen dat hem mogelijk is. Groet Mijnheer den Prefident, Diernen, Grifperre^en onze andere vrienden en makkers. Te Meche- len op Allerkinderen dag in 'c jaar tyfii. Uw dienftwilligfte vriend en dienaar Nicolaus de Ca- firO) Bedienaar der Middelburgfche Kerke. Hy heeft Ho# na bat go ïjesit gab genomen / en nocfi
een zwaar fa fjet $üfbz jaar en be $e!fbe maanb / $ 'er gefchii ro"tuffcgeti gem / en ben 3Nm#|00fï met get var- ürrecht ΦθΙ»*£ΐρί«<ϊ batt UtVttfy / UU ^mt $tftfy\
ove. het ger^en ober get fierfcelp tegt^eöieb in %w
Geeiteiijk j^ntx« Uitent booj be opreegting ban bit 25i^ rcgtsgebicd öom gail öe omiefte j^oöfï öeneben^ get ©om- ïtapittel aïbaat een geoote magt gegab : tn
hsap getooon ©eheng «i$öne plaatje öeufoaari' tesenben: en3* 't weike m$ bit aefcgtï ban toeee^anten booi Mar- voor de gareta van Parma, SanbbOOgbeflTe ban Jfceo^
Landvoog-janj,/ bja^seö^agti enboo^gemagtigbenfoa^
brlgts ge" obertoogen: i§ get eerfï in be3ee tooege öettriö'
öeït: 300 a$ ngt ben boïgenben fcoettigen B$f/
ben iüeï&en ifc ugt be papieren ban hm <Bo\n
fcefcomen geö/ ge3ien fcan tooien,
"KJ Adien 'er voor de Hartoginne van Parma en
Placenza, de Landvoogdefle van deze land·
fehappen van Nederduitsland , en voor haare
Kornmiflariflen , tuflehen den Hoogw. Heer
den Biflchop van Middelburg van de eene, en
den Prooft en Aartsdiaken benevens het Kapii*
tel der Metropolitaanfche Kerk van Utrecht van
de andere kant , een gefchii was ontftaan over
ö het
|
|||
|
VAN ZE E LA N». 117
Bet kerkelijke regrsgebied in Zeeland : is 'er
door gemelde KommiflarifTeneen zekere middel of wijze ontworpen, volgens dewelke de par- tyen malkander zouden konnen verftaan, en het gemelde regcsgebied behoorlijk en ordentlijk zouw konnen geoeffent worden. Welke wijze aan beide de partyen medegedeelt, en van dezel- vcn met alle naarftigheit onderzogt en overwo- gen zijnde, is ten deele van weerskante goed- gekeurt en aangenomen: doch zoo dat ze over eenige zaaken niet genoeg,hebben konnen over een koomen : als , onder meer andere punten , over het opfehrift: het welke de gemelde Bif- fchop beweerde dat zodaafiig moeft opgeftelt worden, dat het niet vorder ftrekte als tot den perfoon van den tegenwoordigen Aartsdiaken , maar niet van zijnen Medehelper (Coadjutor); en zulks, op dat hy niet zoude fchijnen in ee- nigen deele buiten zijne Bulle te gaan. Doch de Aartsdiaken beweerde dat het aldus behoorde opgeftelt te worden , dat het zoo wel den per- foon van zijnen Medehelper als zijnen eigen per- foon bevatte: meteen byvoegingedat zulks niet roogt ftrekken tot nadeel van zijne nazaaten, noehte van het gemelde Dom-kapittel der Me- tropolitaanfche Kerke van Utrecht. Dan het Kapittel dreef noch vorder dat het op deze wij- ze moeft opgeftelt worden, dat het niet minder zoude {laan op de nazaaten van den Aartsdiaken als op den Aartsdiaken zelf 5 en dat het ten eeu- wigen tijde zoude duuren : te weeten op dat het Aartsdiakenfchap , na de dood van den Aarts- diaken en van zijnen Medehelper , aiet zoude teniet gaan 5 of in een waardigheit, die den bloo,- ten naam van waardigheit zoude hebben, mogt veranderen: gemerkt dat de goederen van zijne Ç 3 Proofti
|
||||
|
ii8 Oudheden en Gestichten
Prooitdye , by een dieren tijd, niet genoeg-
zaam zijn voor de dienften van de Domheeren der Mctropolitaanfche kerke van L'tregt: en dat de inkomften van het Aartsdiakenfchap, om dezelve te helpen, verbonden zijn: zoo als men van dit alles, en van al het andere daar toe be- hoorende, breeder befcheid kan hebben uytde fchrifren en artijkelen, dewelke over deze zaak van weerskanten zijn overgelevert in de handen der gemelde Kommiflariflen. Zoo is het dat haa- re Hoogheit, willende dat ieders recht gehand- haaft, en het kerkelijk regrsgebied behoorlij- ker wijze geoeffent werde , de befchikking Van deze zaak en van dit verfchil heeft gelaaten, en door den tegenwoordigen brief wederom laat, aan de uytlpraak van zijne Katholijke Ma- jefteit: op dat, zoo door zijne gemelde Maje- ileit als door den heiligen Apoftolifchen Stoel, alles zoodanig gefchikt en beitelt werde, als vol- gens een ieders regt billijk zal geoordeelt wor- den. Op dat 'er échter onderturTchen een ze- kere wiize zy, op dewelke het bovengemelde, regtsgebied behoorlijken ordentlijk mag beoef- fenc worden: en om alle gelegendheit van vor- der twift en verfchil tuflehen gemelde partyen, en van verargeniiTe, dewelke daar uyt, voornament- lijk by deze gevaarlijke tijden, onder het volk zoude konnen ontitaan,af te fnijden : zoo heeft gemelde haare Hoogheit, uyt naame van zijne Koninklijke Majefteit als den opperften Be- fchermheer der Kerken,by voorbaat en zónder, het regt of bezitting, 't zy van gemelde Bit- fchop van Middelburg, 't zy van den Artsdia- Jcen of defzelfs Medehelper en nazaaten, 't %1 eindelijk van het Dom kapittel der Metropoli* iaanfehe kerke van Utrecht, te verkorten: geot' i :t. ··* ii· ■■·« v v5 ■-·,.·. doneert? |
||||
|
va í Zeeland. 119
doneert, en ordoneercals noch,dat het gemel-
de kerkelijk regtsgebied in Zeeland zal geoef- fent worden op de volgende manier en wijze. Voor eerfi9 in de kenmsneeminge van gemeene zaaleen , zullen gemelde Biflchop van Middel- burg en Aartsdiaken op de gewoonlijke wijze hunne Provifors en Dekens, ieder de zijne, mag- tigen i den welken de kennisneeming en be- flechting van alle gemeene zaaken in den eer- ften regtshandel zal toebehooren. Dezelven zullen in huwelijks zaaken, en als'er iet anders van grooter belang zal voorvallen, volgens hec oude gebruyk hun vonnis niet eerder ilrijken, voor dat ze kennis van de zaak zullen gegeven hebben aan den Officiaal van den Biflchop van Middelburg en aan den Officiaal van den Aarts- diaken voornoemd , indien ze zich in Zeeland bevinden; of aan hunne Byzitters: hoedaanige een Byzitter dat 'er altijd van wegen den Aarts- diaken of defzelfs Officiaal zijn verblijf te Mid- delburg houden zal : welke Byzitter dan, in gevalle van eenige moeyelijkheit, kennis van de zaak aan hen alle beiden, of aan een van bei- den, zal konnen geeven. En dezeOpzigtersen Dekens zullen niet aangeiteit worden met ze- kere jaargelden , dewelde zy den Biflchop van Middelburg en den Aartsdiaken voor de beoef- feningevan hun ampt zullen moeten opbrengen: maar ten tegendeel zal haar een zekere veree- ring toegelegt worden; en zullen zy dan gehou- den zijn, ieder aan zijnen Heer, gelijk vanouds gebruykelijk is geweefl:, jaarlijks rekenfehap van hunne bedieninge te geeven ; welke bedie- ning zy in't gemeen zullen waarneemen; zoo dat de een buiten kennis van den anderen niets ontfangen zal. Doch wanneer de partyen zich Ç 4 vaa
|
||||
|
ia© Oudheden en Gestichten
van de vonniflen of tuflchenvonniflen der voor?
noemde Provifirs , of Dekens, naar hooger regt- bank zullen beroepen j zal de beroeping volgens de oude manier, en met de oude en tot noch toe gebruykelijke Lillen en voordeden, verval- len aan den voornoemden Bifïchop en Aartsdia- ken of aan* hunne Öfficiaalen:en zal het proces dan door dezelven , of door hunne Byzitters voorn, opgemaakt en uitgewezen worden: waar v.m zy'echter alvorens kennis zullen konnen gee- venals boven. Vorders^ rankende de in (telling of beveiliging der genen, dewelkeeenige kerkelijke bedieningen verkregen hebben, en de proceflen die daaraan vaft zijn: vermits die zaak den Aarts- diaken alleen ren allen tijde heeft toebehoort j Zal daar in ook geen verandering gemaakt wor- den, en zal de inftelling door den Aartsdiaken fcelf of door zijnen Official, indien zy op de plaats tegenwoordig zijn , óf anders door den Voornoemden Byzitter", verrigt'vorden : welke Byzitter echter ook in dit geval zal mogen raad vraagen en kennis geeven , zoo verre als hy. het noodig zal achten. Maar alle de genen de- welke by den Aartsdiaken, of by deszelfs OfH- ciaal, óf by dch, Byzitter, hunne iniielling zul- len willen naaien in kerkelijke ampten, dewelke vervoegd zijn met laft van zielen (teweten in- dien 'er geen verfchil en is over het recht van voorftellinge) zullen zich alvorens moeten ver- toonen aan den gemelden Biflchop: dewelke hun geloof, leeririge en gedrag, onderzogr heb- bende, hun een brief over hunne bequaamheit %ύ mede geeven voor den Aartsdiaken , of voor cleszeTsOfficiaal, of voorden Byzitter. Dezen brief zal hy zonder wettige reden niet mogen iveigeren: en zonder den zelvèn brief zal nie- ^* ; < - · mand 5 |
||||
|
VAM ZEELAND. iaj
mand, wie het zy, in zijn ampt ingeftelt woi>
den. Doch raakende de geenen, dewelke tot enkelde kerkampren benoemt zijn, hunne be- quamigheit zal aan het onderzoek, en aan het gewifle van den Aartsdiaken, van defzelfs Of- ficiaal, of van den Byzitter, gelijk tot noch toegebruykelijk is geweeft , gelaaten worden. wat nu de gerechtigheden der inftellinge be, langt; dezelve zullen volgens de regce waardy der kerkampten , zoo als die tegenwoordig is, gef.hat worden: waarover de genen, dewel- ke in gemelde ampten ingeftclt worden, een getuigenis zullen vertoonen van dep Prbvifor en Deken; of van de M.ijeftraat, onder welkers gebied zulke kerkampten gelegen zijn. En in- dien de Aartsdiaken-, of zijn Officiaal, of de Byzitter, en die zijne inftelfing bekoomt, om- trent de fchatting niet eéns'kónnen worden zal men zich gedraagen aan de fchatting en ma- tiging van den Officiaal des Biflchops en Aarts- diakens, of van defzelfs Byzitter. 'Ook zal de Aartsdiaken gehouden zijn eens ieder jaar door zich zelven (indien hy het eenigzins kan by- orengen) of anders door een bequaam perfoon de Zeeuwfche kerken te bezoeken, en te ver- neemen of ze alteraaal hunne Bedienaars heb- oen : of die Bedienaars op een'wettige wijze J°t hunne ampten zijn gekomen: en ofze'de ^ehoorhjke geleerdheit, dougdzaamheit, en ge- icfiiktheit van zeden hebben: op dat, indien'er mifichien ietwes is dat niet al te ordentlijk toe- pat, daar tegen door behoorlijke middelen mas voorzin worden. Indien hy dit ieder jaar niet ^ gedaan hebben voor den eerften van Sep- tember zal de BiiTchop zijne plaats waarnee- fen op de koften van den Aartsdiaken zelfs: te Η f weeten.
|
||||
|
ji% Oudheden en Gestichten
weeren voor zoo veel als de rechten der laftgee-
vingen, dewelke de kerken uyt dezen hoofde jfchuldig zijn, en de andere regten, niet ver ge- noeg zullen ftrekken. Vorders, dewijl de fpraak gaar dat 'er in Zeeland vcrfcheide Paftoryen open (taan, dewelke of teenemaal zonder Har- ders zijn, of althans geen wettige Harders heb- ben, het welk ten deele toekoomt door de ar- moede der Paftoryen , welker inkomften en vruchten grootelijks vermindert zijn: ten deele door de fchuld van de Harders of van de Patroo- nen der kerke, dewelke een regelmatige en wet- tige inftelling verzuimen of ontwijken : waar tfyt dan verfcheide misbruyken, niet alleen on- trent de geeftelijke perfoonen zelf, maar ook omtrent de Schooien en andere kerkelijke zaa- ken ontftaan : zoo zullen de gemelde BiiTchop en Aartsdiaken , zoo ras als het mogelijk zal zijn, in de plaats van een gewoonlijk bezoek gelijk als ze jaarlijks doen, en op de daar toe geftelde koften , zoo verre als dezelve zullen Krekken, en het andere met hun eigen geld be- taalende, aïle de Kerken en Scholen , en alle kerkelijke ampten , door het ganfche Bisdom van Middelburg gaan bezoeken j om deze din- gen gelijker hand en men gemeen overleg, zoo veel als't mogelijk zal zijn, te verbeteren. En indien'er eenige al te magere kerkampten mo- gen zijn, dewelkegevoeggelijk vereenigc en ge- paart konnen worden; zullen zy, na dar ze de ge- nen,die hetregtvan voorftellinge toekomt ge- hoort hebben, zulks aan zijne Majefteit of aan haare Hoogheit bekend maaken. En by aldien *er eenige zijn, over dewelkende genen die het regt van voorftellinge hebben,geen zwaarigheic en maaken j zal de BiiTchop , na dat hy zulks 00
|
||||
|
van Zeeland: 123
aan zijne Koninklijke Majefleit ,* of aan haare
ffoogheit voor ge fielt , en hunnen wil verfiam zal hebben,daar omtrent fchikken ('tgene hydien- itig oordeelt.) De voornoemde BiiTchop en Aartsdiaken zullen ook overleggen of de regten van aanneeminge, van de eerlïe verrigtinge der kerkelijke dienden, en uytblijvinge, dewelke uyt de bedorvendheit fchijnen gefproten re zijn, in 't geheel of ten deele behooren afgefchaft te worden of niet. En dit alles, gelijk gezegt is, is dus gefchikt by voorbaat,en zonder iemands rechten te benadeelenj ter tijd toe dat het, of by toeftemming van partyen, of door zijne Hei- ligheiten zijne Koninklijke Majefteit, of by wij- ze van vergoedinge voor een zekeren tijd of voor altijd, of op een andere regtmatïge en wettige manier, anders zal gefchikt worden. Gedaan ïe Bruiïel, op den ix January 1561,. Was geteekent,
MARGARETA.
En aan de flinker zijde
Pelatozze.
%$ met bon oDrf&onfceïpen $$vitf/ 500 aï£
öorjeti Qtttehmb en oiioetfcöjeben 3ijnöe / bfrödcïicn % en öebonöen met oen $ubm ober een te öomen/ Door my
Pelatozze.
SM# öe Jj^oofï ban ïltvttïfi bt$t oröonan*
tit niet en gegoorsaamöe: maar in trgenoeef een binni0en örief daar ober aan oen ^iffcijop ban
|
||||
|
124 Oudheden en Gestichten
j^iötreïöurg Ijaö ö^onöen 5 geeft öe SMf-
fcjjop Den nolgenöen i$ef aan seteen btfttiDt. gefrfbeben ·, om 3i)ti opdeel te toeeten toat öat '<c in öese jaafe geöaan öienöe: NICQLAUS DE C Α S Τ R O,
Bljfchop van Middelburg,
Te Middelburg den
14 van Maart in 't jaar ïf8j. QNze Eerw. Aartsdiaken en Prooft vanUtrecht
Van de heeft, ons een brief gezonden zijnde, met zijn JZeeirwen eigen hand gefchrecven, en vol fcheld woorden
niet ie dag-en lafleringen : om de uytfpraak en het vonnis, vaarden ?t wej]c ^oor Mevrouw de Hartoginne onac kerkelijke doorl. Landvoogdefte j of, om beter te zeg- Vierfchaar gen, door zijne Majefteits geheimen Raad over teUtregt; jj'et: gebruyk en de beoeffening van het re'gts- «fdSiovcr ëebied was gegeevcn cn uytgefproken , op'dat
deze dag- het goed veritand tuflehen hem Aartsdiaken, vaardinge en my, ongekrenkt zoude blyven; en op dat tuilcheti myne onderdanen van die ilaverny en laft, dewel-
den Bif- J ι j ι ι il ι fchop van ZY toc nocn toe gedragen hebben , ontheven
Middel- zouden worden: te wéeten, dat ze niet meer burg en gehouden zouden zijn naar Utrecht te reizen jen ianu!0ft voor den Officiaat van Mijn Heer den Prooft irecht. van Utrecht, dewelke aldaar woonachtig is, te 4 verfchynen : maar dat Mijn Heer de Prooft ge- houden zal zijn, zelf zijn verblyf by ons te nee- men 5 of een ondergemagtigden in eenige plaats van ons verblyf te houden ·, om benevens onzen. Ofïiciaal op het ftuk van beroepingen recht te doen aan de partyen, en om gezamentlijk door |
|||
|
van Zeeland· * tif
hunne uytfpraak alle voorvallende moeijelijkhe-
den af te doen: zoo als voor de oprechting der nieuwe Bisdommen de Officiaalen van den Bif- fchop en van den Prooit, dewelke toen hun verblyf te Utrecht hadden, tot noch toegedaan hebben. Want het is billijker geoordeelt dat de Aartsdiaken, die het oog van den BiiTchop genoemt word, zijnen BiiTchop volge, als dat het tegendeel zoude gefchieden. Hy zegt en hy fchryft dat hy deze voorwaarden van een- dragc, en al 't gene daar by gevoegt is, als on- vaardig en door onzen Vikaris valfchelijk op- gegeven» niet begeert aan te nemen of op te volgen. Waar in hy niet alleen de Commifla- riflen van zijne Koninklijke Majefteit beledigt5 'zijnde zeervoorzigtige en onbefproke mannen: te weten Mijnheer den Prefident Viglius , Mijnheer Kantzelier Nigri, en Hopperus: de- welke de gemelde voorwaarden met het groot- fte geduld van de wereld aangehoort hebben , cnverfcheide maanden met de redenen en tegen- redenen te hooren belet zijn ge weeft; maar ook dedoorl. LandvoogdefTe, en zijne Koninklijke Majefteit, door welker gezag alles bekrachtigt is» verongelijkt. Doch ik fta in twyfelwat dac niy te doen ftaat. Want het is niet geraadzaam dat ik van het gemaakte akkoord zoude afftap- pen :en de zaaken, dewelke door beroeping aan de Officiaalen van den BiiTchop en van den Aarts- diaken vervallen zijn, bly ven tot groot nadeel der Partyen, dewelke recht eiilchen, opgefchort: dewyl hy zelf niet wil verfchynen, nochte ie- mand in zijne plaats ftellen. Ook vrees ik dat ^'jn Officiaal alleen de magt niet en heeft om "e zaaken, dewelke ons en den Aartsdiaken in 't ge-
|
||||
|
126 Oudheden en Gestichten
*t gemeen toebebooren, af te doen. Nochtans
geloof ik dat dit zoudekonnen gefchieden, in- dien Mijn Heer de Aartsdiaken, geregielijk en •wettiglijk verzogt zijnde, iemand in zijne plaat- ze weigerde a«n te Hellen: en ik ben van ge- voelen dat ik tot ftraffe van zijne halsfterrig- heit, als hy dus weygerig bleef van zelf te ver- fchynen of een ander in zijne plaats te zenden, iemand anders in zijne plaats zouw konnen (tellen. Maar om dat dit van de rechten afhangt, zou- de ik deezen weg niet durven inflaanzonderden raad en het overleg van Rechtsgeleerden. Ik heb over deze twyfelinge raad gevraagt van een Burgermeefter van Mechelen*,dewelke my den raad gaf van een brief van uytvoeringe te lich- ten. Dan hy ftaat zelf in twyfel, en hy vreeft dat de uytvoering van zoodanigen brief wel door een beroeping zoude konnen opgefchort worden: en dan zoW ik alle die onkoilen te vergeefs gedaan hebben. Het is een verwarde zask; en dewelke grooter nadeel kan doen aan mijne onderdaanen als aan my. Dierhalve ver- ziek ik uw oordeel over deze zake te mogen verftaan. , Een andere ^öcï> aÏ3oo öe $emeïöe J^oojï en Stotgiri^
uytfpraak ften / mit$gafcei$ fjet Hanittel / οίε 'et* 51C& aait
door de ge[Cgen lieten ieggett öat Set mfyt ban Dê«
^ b°v°s" Matt|iiiaï\en ten eeutoisen tijöe ongeftren&t
voorbaat niO0t öltjiien / boo?gaben öat gct al te ïafiia
gegevca. en tian al te fcïjaïie!pen seboïg souöe 39»/
een 2$g$fiter m^eelaniï tn 3gne niaat^ aan te
ftultn ·, en becboïsen^ met öe gemeïöe α$'
fn^aaft niet te b?eöe haaren: i$ 'ec in tyt bol*
genöeiaat te^uffeï/ on UM ban t»%&&
|
||||
|
van Zeeland. 127
Kóo$tf[e/ tm ante ftoimfé op boo^aaöi W,
Qtbmy 3ijnöe torn öeti ftoigenöen infiouö: De Hartogin van Parma en Plazenza , we-
gens zijne Katolijke Majeileit Landvoogdes over deze landen, heeft het verhaal der Kom- mifTariiTen gehoort over her verfchil, 't welk tuifchen den BiiTchop van Middelburg, eiflchen- de dat zekere ordonnantie van haare Hoogheit,. van den 12 January des voorgaande jaars, moge uytgevoert worden, van de eene; en den Prooft en Aartsdiaken der Metropoli taanfche kerke van Utrecht misgaders het Kapittel der zelve kerke, van de andere hant is gerezen. Dit verfchil is hier uyt ontftaan dat de voornoemde Aartsdia- ken, De&en, en Kapittel, beweeren dat,indiener over het kerkelijke rechtsgebied in Zeeland, waar van in gemelde Ordonantie gehandelc word, ietwes tuifchen de partyen zal beiloteni worden ; het zelve , om alle moeyelijkheden voortaan te vermyden, volgens het gene voor dezen al voorgeikjt is, voor altijd moet beften- dig bly ven: zoodaanig dat gemelde Aartsdiaken enalledeszelfs nazaaten het voornoemde kerke- lijke rechtsgebied ten eeuwigen dage ongekrenkc behouden. Op dat het niet mag gebeuren in- dien het anders gefchied , of indien 'er na de dood van gemelden Aartsdiaken en van deszelfs Medehelper wederom een nieuwe moeyehjkheit te verwachten is,of indien het gemelde rechts- gebied aan deszelfs nazaaten omtrokken word, dat het Aartsdiakenfchap der gemelde Metro- politaanfche kerke teencmaal ontbloot worde, en den naam alleen van een Aartsdiakenlchap be- noude: en dat het Kapittel zelf, wien het Aarts- diakenfchap eigenthjk toebehoort, en aan 'c wel- ke |
||||
|
128 Oudheden en Gestichten
lee deszelfs inkomften voor dendienft derDorn«
heeren verbonden zijn, niét alleen in haare ze- kerheit en veitenifle, maar ook in de zaak zelf, benadeelt werde. Hier by voegen zy dat, in- dien de Aartsdiaken geliouden is een zekeren Bvfcittér of een Öfficiaal in Zeeland aan ie (tel- llcn 9 gelijk de gemelde Ördonantie begeert, het Aartsdiakenfehap door al re groote onkofteri Zal uyr.geput worden, en meer ïchade als voor- deel zal hebben : ja dat ook andere Biftchop- pen , te weeten die van Haarlem, van Gent, en van Roerrnonde, naar het voorbeeld van den Biftchop van Middelburg , het zelfde zullen eiffchen j het welke oneindige onkollen zoude Veroorzaaken. En dit alles onder geen ander voorwendzel als van het gemak der onderdaa- nen: daar nochtans voorgeikgen is , hoe dat dezelve op een andere wijze konhen geholpen worden: te weeten aldus, dat, in de plaats dat; ze tot nu toe buiten de provincie naar Utrecht zijn gerei ft öm aldaar te pleiten j het ganfche proces voortaan in Zeeland zal opgemaakt, en opgemaakt zijnde eens naar Utrecht aan den Aartsdiaken of aart deszelfs Öfficiaalom het te onderzoeken, zal gezonden worden. Daaren- boven, dat gemelde Aartsdiaken door de voor- noemde Ordortaritië ook hier in tégens het ou- de gebruy k bezwaart word 5 dat, indien de Aarts- diaken en dé gene die in een kerkelijk ampt tnoet ingeftelt Worden, malkander niet konneri veritaan over de rechten der inllellingej men ge- houden zal zijn, gelijk in de Ördonantie ftaat* naar den Öfficiaal van den Biflchop van Middel- burg en van deszelfs Aartsdiaken te loopen, om die rechten van hen te laaten fchatten: want dat
|
||||
|
Van Zeeland. tl$
dat 'er byna niemand zal wezen, als zulks ken-
baar zal zijn, dewelke daar over geen verfchil zoude tnaaken: waar door het gefchieden zouw dat de Aartsdiaken , toe groote vermindering van zijn gezag , onder de magt van gemelde Öfficiaalen zouw vervallen: dat hy vervolgens, dit aldus zijnde, verzoekt dat die in acht geno- men, én tegens hetgezeide behoorlijk voorzien worde:en zulks volgens een zeker voorfchrift, 'c welk door het voornoemde Kapittel in de maand January Jaaitleden is overgezonden : van hecwelke de gemelde Heer Aartsdiaken , en de Heer Kornelis van Nyenroide, Kannonnik der voornoemde Metropolitaanfche Kerke, en iifgezondene van het Kapittel der zelve kerke, verklaarden dat ze volgens hunnen lail niet af niogten wijken. Daar by verzoekende, indien 'tr aan gemelden Aartsdiaken, Deken en Kapit- tel iets onttrokken moet worden ('t welke zy niet en hoopen) dat het zijne Koninklijke Ma- jefteic beJieve order te ftellen om zulks te ver- goeden, en om hen uyt dien hoofde een zeker altijdduurend en regtmatig jaargeld toe te leg- gen. Waarop door den voornoemden Heer B'fichop van Middelburg geantwoorde is, dac dit alles al voor de voornoemde Ordonantie was wgebragt: en dat 'er nu niets opgeworpen word, daarover toen niet wijdloopig gchandelc is. Ja dat het gene gezegt is van een ecuwigduu- re.nde Ordonantie te maaken, en dat de nazaa- ten van Mijn Heer den Aartsdiaken hun rechts- gebied in Zeeland ten eeuwigen dage ongekrenkc Roeten behouden, regelrecht flrydig is tegen de PuuiTelijke Bulle, van dewelke men geens- zins gezind is af' te wijlcen ; maar dezelve in, alles op te volgen; dat 'er nu niet anders te ver- I han-
|
||||
|
ï^o Oudheden en Gestichten
handelen is, als hoedanig dat het rechtsgebied
in Zeeland , zoo lang als het leven van Mijn Heer den Aartsdiaken zal duuren, door hen al- lebeiden in 't gemeen beft zal beoeffent wor- den. En wat belangt dat de Aartsdiaken een Byzitter in Zeeland dient te houden j dat dit een hoognoodige zaak is: en dat het nieuwe Bisdom onder anderen voornamentlijk om deze reden is opgerecht, op dat de ingezetenen niet zouden gehouden zijn buiten hunne provincie te reizen, voornamentlijk inzaaken van minder belang, en dewelke haaft mogen hebben: dat ook de onkoften van zoo een Byzitter te hou- den niet groot zullen zijn, indien ze vergeleken \ worden met de voordeden, dewelke de Aarts- | diaken tot nu toe uyt het Zeeuwfche rechts- gebied heeft genoten. Eindelijk omtrent de rechten van inftellinge , dat het een volilage \ noodzakelijkheit is , indien de Aartsdiaken en é die hunne inftelling ontfangen omtrent derech- " ten niet eens konnen worden , dat 'er mannen zijn , dewelke over de fchattinge en matinge van die rechten konnen aangefproken worden. Waar by de Biflchop van Middelburg voegde, dat hy in alles dat'er gezegt was het gedunken enden wille van haare Hoogheit zoudeafwagten> I en zich aan dezelven in alles wilde gedraagen· Haare Hoogheit dit alles, en meer andere xaaken daar toe behoorende, verftaan en aandagtelip é overwogen hebbende 5 en begeerende dat ieder j het zijne onvermindert zal behouden: en daar j by dat het kerkelijk rechtsgebied op de behoor- | lijkfte wijze beoeffent -, en alle oorzaaken van misnoegen tuflehen de kerkelijke perfoonen> zoo verre als het doenlijk is , weggenomen en leenemaal vernietigt werden; heeft het volgen
0 * ver* I
|
|||||
|
*û-Ë
|
|||||
|
van Zeeland* j$£
verklaart, 200 als het ook door deezen Brief
verklaart word : vooreerir, , wat de verzogte iiltydduurendheit belangt ; en dat de nazaaten van den voornoemden Aartsdiaken het gemelde kerkelijk rechtsgebied in Zeeland ten eeuwigen tyde onverminderd iouden behouden $ dat die zaak den Pauflelijken ftoel, en de Bullen door geroelden ftoei uyrgegeven, mitsgaders den wille van zyne KoninklijkeMajefteit, op wiens ver- zoek deze oprechting van het nieuwe Bisdom van Middelburg is gefchied, is raakende: dat het vervolgens in haare magtniet en is, zulks te veranderen: maar dat deze Zaak, gelijk door de voorgemelde Ordonantie van de maand January laaftjeden verklaart is, aan den gemelden Apo- ftoliflched ftoel, en aan zyne Koninklijke Ma- jeileic, moet voorgeftelt worden; alwaar haard floogheit gaarne haar beft wil doen, ten einde het gene recht en billijk is gefchiedej en 200 wel voor de fchadeloosheit en de vaiïigheit van het voornoemde Kapittel derMetropolicaaniche Kerke van Utrecht j als voor den luifter, de achtbaarheit en de handhavinge van het voor- noemde Aartsdiakenfchap, zoo veel als mogelijk i\, gezorgt werde. En de meening van haare Hoogheit is dat* vermits geduurende dezen tuf- fchentijd ,en voornamentlijk by deze hachelijke en zorgelijke tyden,het kerkelijk rechtsgebied behoorlijk dient beoerTent te worden, dat de bo- vengemelde Ordonantie by voorraad en zonder eenig nadeel der partyen, gelijk daar breeder uytgedrukt (laat, zal onderhouden worden* Waar by zy verklaart dat het gene daar ftaat s van een Byzitter te Middelburg door den Offi- ciaal aan te ftellen 9 niet moet verftaan worden van den Officiaal die een volkomen rechtsge* É ë bie
|
||||
|
132 Oudheden en Gestichten
bied heeft; maar van zoo een, die kleinder en
dagelijks voorvallende zaaken, die geen uytftel en lyden, en dewelke de moeite niet waard en zijn om daar over naar Utrecht te reizen , uyt naame van den Aartsdiaken met den Biflchop mag afdoen, en van de andere zaaken aan den Aartsdiaken of deszelfs Officiaal kennis kan gee- ven: zoo dat hy ten dien einde door den Aarts- diaken van een zekere en bepaalde magt voor- zien kan worden. En indien'er eenig verfchil over de rechten der inftellinge mogt ontilaan, het welke wy hoopen dat niet zal gebeuren, zal men zich daar over begeeven tot de voornoem- de OfKciaalen van den Biflchop en van den Aartsdiaken, zoo als in de bovengemelde Or- donantie van de maand January vaftgeftelt is. En indien het gebeurt dat gemelde Aartsdia- ken, Dekens en Kapittel, zich beledigt mogten achten,door het gene de H. Apoftoliflche ftoel of zijne Koninklijke Majefteit zullen ordonee- ren , of tegenwoordig door deze of door de voorgaande Ordonantie beledigt mogten zijn; 2al haare Hoogheit gaarne haar befte doen dat zulks door zijne Koninklijke Majeireit, by ge- legendheit en op zijnen tijd, in acht genomen en goedertierendlijk verbetert mag worden. Gegeven te Bruflel den 6 van de maand Sep-
tember , in 't jaar eenduizend , vyfhon- derd, drie-en-feiiig: Was aldus getekent,
MARGARETA.
,;«■ €t\ toCÖerom J. de La Torre.
|
||||
|
va ν Zeeland. ί%ι
®t$t itopp / met hm Bobengemeïöen 00^
fipnMpen Ö^'ef bergelefren stjooe / $ bz* bonden met oe 3eiben ober een te ftoomm/ Door my,
Lamzweerde
Notaris.
0anottbonn$ geeft: be$$iffc§op Nicolaus
seloag gemaaSt ttt een fijfef/ öentoeï&en ö? oen 4 ban jfefvuarg / in 't iaar rf^ / ober öe3eïbe 3aan ngt jiEiöoeïön^g geeft gefcj&eben flöii oen boojnoemtien Gislenus. Mijnheer Griffier, *& aartsdiaken en Proofl van
Utrecht heeft my groote quelling aangedaan, eer dat hy te beweegen was, om alhier een Officiaal aan te feilen; dewelke van zijnent wege met mijne Offi~ malen het kerkelijk rechtsgebied zoude beoeffenen, de Ρ aft oors en Fikarijfen zoude inft ellen, en het be- zoeken der kerken , gelijk hy ambtshalve gehouden is, zoude waameemen, DmL· ik heb twee of drie Ordonantien, en eindelijk ook. een vonnis by wijze van voorraad) verkreegen; zoo als uwe voorzigtig- otit uyt de nevensgaande kopy zal kannen befpeuren: Nu moet dit vonnis aan den Heer Proofl bekend gemaakt worden. Maar om dat het vonnis gefloten « in een toegelakten brief, wiens opfcbrift aan hem "oud, en dat hem de tijd van fes we eken word voor- iWhreven, binnen denwei ken hy gehouden is alhier utnand in zijne plaats te fiellen (teweeteneenBy- ZMer, -want die van Utrecht zullen hem den naam Van Officiaal niet willen geeven) om in de plaati van den Officiaal alles te doen, 7 welke de Qffitu aw van Utrecht voor dezen voor de Zeeuwen heeft lcdaan: zoo nochtans dat de Zeeuwen niet meer ge- I 3 hou*.
|
||||
|
ï$4 Oudheden en Gestichten
houden zullen zijn, om eenige infiellinge, difpenfa*
iie, onderzoekinge , of om het nazien van procefi fen, zich naar Utrecht te begeeven , of buiten om Bisdom te gaan : zoo verzoek ik dat gy den toege- laten brief, met het ingefioten vonnis, door den Deurwaarder van uw hof doet aanbieden aan Mijnheer den Proofi ; en een bewijsfihrift van die aanbiedinge, met de uytdrukMnge van den tijd, laai maaken: welk kwijsfihrift dan aan mijnen broeder kan overgezonden worden , dewelke het zelve aan wy wel zal behandigen* Ook kondgy hem den wijn en de vordere gerechtigheden doen bet aaien. En in- dien uwe voorzigtigbpt mogt oordeelen dat ds Deurwaarder het zelvkniet zouw willen doen; zoo ivenfch ik dat gy Mijnheer den Prefident verzoekt dat hy hem zulks, indien hetnmdig is > wil gebieden: én dat gy my, met de gewoonlijke groeteniffe, in ζψ iie gunjl wilt beveelen. $&aav a$ bt fjoofï of Stet$Ma!ten / «
getüapittel foanttttxcljt/ ooft torfc poe $m rigijcöen tt%m$ ïrit$omi$ opisierpens $ö* fcer&e m ïaatfïe 3οη\ιί§ ίωοι J&argareta &fl« "MA dat aan de Hartoginne van Parma en van
Plazenza , van wegens zijne Koninklij- ke en Katolijke Majefleit, Landvoogden va" deze Nederlanden , verflag was gedaan van # klagten en bezwaarniflen der Eerwaardige en Hoogachtbaare Prelaaten en Kapittelen van üe vijf Kerken van Utrecht tegen den Hoogwaar· digen Vader in Chriftus, den Heer BiflchoP van Middelburg, ter oorzaake van het «&***? en de ordonantie dewelke door haare Hoognc' 'm de zaake van gemelden Biilchop ter ecoe » |
||||||
|
Derde
Vonnis» |
||||||
|
van Zeeland, 135·
en van den Aartsdiaken en het Domkapittel van
Utrecht ter andere zijde, zijn uytgegeeven op den 12 January van het jaar 15-62 ; en ter oor- zaake van de uytlegginge der gemelde ordonan- tie , dewelke daar op gevolgt is op den 6 van September in 't jaar 1565, en ook naderhand, op order van haare Hoogheit, uytgevoert is ge- weefl: en na dat haar daar by verilag was gedaan van de aanbiedingen en voorflaagen doorden ge- melden Aartsdiaken en de Domkerk gedaan om de zaak des te beter tot een akkoord te brengen: en dalrenboven noch van het antwoord, 't wel- ke gemelde BiiTchop van Middelburg, zoo op de gemelde klagten als op de gedaane en inge- leverde aanbiedingen en voorflagen, heeft ge- geven , zoo is het dat haare Hoogheit, de zaak volkomentlijk onderzogt en overwogen heb- bende , hoewel zy noch niet anders kan oor- deelen als dat de gemelde ordonantie, benevens de uytlegging der zelve, regtraatig , billijk en redelijk isj zoo dat alle vordere klagten met re- den behoorden op te houden ·, om dat zy ech- ter bemerkt dat door de gemelde aanbiedingen en voorflagen omtrent het zelfde einde bereikt word $ en van gemelde ordonantie metter daad weinig word afgeweken 5 ja dat door dezelven voor het oude gebruyk, mitsgaders voor de vre- tle en eendragt der partyen, zoo veel als doen- lijk is, word gezorgt: geordoneert en bevolen heeft, zoo als zy door dezen brief ordoneert en beveelt (doch behoudens altijd de fchikkinge van den Apoftolifchen Stoel en van de heilige Kerkvergaderinge venTrenten, mitsgaders de vordere bevelen van zijne Koninklijke Majefteit voornoemd) dat voortaan het volgende, zonder utrechtende bezitting der partyen te bena- I 4 dec-
|
||||
|
?3<S Oudheden en Gestichten
deelen, wederzijds by voorraad zal onderhou-
den worden : Voor eerft wat het gemeene rechtsgebied tuflehen den voornoemden Bif~ ichop en den Aartsdiaken betreft; beveelt zy dat het zelve,in den eerften rechtshandel,door de Provifors van den Biflchop en de Dekens van den Aartsdiaken, op de gebruykelijke wijze, Zal geoeffent worden: dewelke nochtans in de huwelijkfche en in andere moeyelijke zaaken, volgens het oude gebruyk, geen uytfpraak zullen doen, als na dat ze alvorens de OiÉciaalen van den Biflchop en van den Aartsdiaken ontraad zullen aangefproken hebben. En indien de* par- tyen zich van de vonniflen der gemelde Provi- fors en Dekens naar hooger vicrichaar mogten beroepen; zal de beroeping niet aan den Bif- lchop en den Aartsdiaken gezamentlijk» gelijk voor bene gefchiedt is , maar aan den BiiTchop van Middelburg alleen vervallen ·, wien' het on- derzoeken en het afdoen van die zaak, met de aankleevende voordeden en lallen , zal toebe- hooren. Maar wat het byzonder rechtsgebied van den Aartsdiaken, mitsgaders de zaaken van de kerkelijke ampten,ende i η Hellingen der ge- nen dewelke eenige kerkampten bekomen heb* ben, betreft: dewyl de Aartsdiaken alleen in deze zaaken altijd te zeggen heeft gehad ; zul- len deze! ven tot zijn rechtsgebied alleen, of tot dat van zijnen Officiaal, behooren : zoo noch- tans dat in het fehatten van de rechten der in- Hellingen geen acht zal gegeven worden op de oude waardy der kerkampten j maar op den te- genwoordigen tijd en inkomiien : en dat die hunne inftellingen verzoeken , deswegen een getuigenis van den Provifor of Deken, of van <de Majeifraat der plaatze daar de kerkampten V* . , gele" |
||||
|
van Zeeland. 137
gelegen zijn , aan den Aartsdiaken of aan des
zelfs Officiaal zullen moeten vertoonen. En zal de Aartsdiaken, of de Officiaal, wel toezien dat dit fchatten van de rechten billijk en rede- lijk gedaan worde; opdat haare Hoogheit daar over geene klagten mag koomen te hooren ·, en aldus ganootzaakt zy,op een wettige wyze een fchot daar voor te fchietcn. Daarenboven zal hy zorg draagen dat'er geene anderen tot ker- kelijke ampten gevordert werden , dan wel- ker deugdzaamheit en eerlijk gedrag hem be- kend is door de getuigenis van vroome menfchen j en welker geleerdheit en bequaamigheic hy on- - dervonden zal hebben door een nauwkeurige ondervraging: ten zy dat'er rniflchien eenigen zijn, dewelke konnen toonen dat ze goedge- keurt zyn door het oordeel desBifTchqps: naar Jewelken hy dan, indien hy het dus verftaat , geen verder onderzoek zal behoeven te doen. tin wat de vordere zaaken belangt , dewelke door den Aartsdiaken voornoemd en door het üon>Kapittel 1 zoo omtrent de vergoeding als wegens de derde' rechtspleeging en de byge- ^oegde plaatzeq , verzogt zyn 3 die zal baarQ Hoogheit,op her verzoek van geroeldcn Aarts- diaken en Dom-Kapittel , aan zyne Majefteit voordraagen ,· en zal 'er ook over fchryven aan den Aarts- Biflchop van Utrecht, en aan de an- deren dewelken die zaaken aangaan : en zy zal gaarne en goedertierendlijk alle moeiten aan- renden; dat het gene recfic en ^jjjjj^ jsmag gelchieden. Eindelijk beveelt zy dat in die zaa-
*&*? dewelke door de tegenwoordige Ordo- anne niet verandert zijn , de bovengemelde
Mrdonantie van het jaar twee-en-feftig,met de ytleggmge der zelve , in allen deele beilen-
I s digi'
|
||||
|
ijS Oudheden «ν Gestichten
dig, onvcrandert en ongekrenkt zal blyven :
en dat zoowel het eene als het andere, zonder vorder uytftel te neemen, behoorlijk zal uytge- voert worden. Gedaan te Bruiiel, op den vier- en-twintigften van de maand July , in heE jaar des Heere een duizend , vyfhonderd, vier-en- feftig. Was ondertekent,
MARGARETA.
«?nbo$er$bete0enrjööO2bi0e βορ» met ben
oojfp^onfteïpen f$ef/ a$ öoben getenenb en onberfcï^eben/ bergeleftenj en öebonben met ben 3elben obereen te tannen/ Door my,
Lamzweerde,
Notaris.
©c partyen $aar be$e <0$onatttie geb&en be parten
hebben zich ufo iiötifrganb geboet: en ir^elbe i§ Ufflfr olnantie öelöurg/ ^oo ïang e$ 'tv be föatolpe <0oi$ gcvocgt. bienfï fïanb seïjonben geeft / onberijonben 0^ toeefi
Naderhand ffi$ naberjjanb be tfiart$Mffcljop Schenk
heeft hydecen pjobntciaale«gpobe tegen^ Den i% bm
i/Tynodt^tober/ in't jaar v&ff te iltrec&t goö
van υ. beroepen-, i§'et-$$if(t%op Niklaas ooft/ «ft
trecht by- &e anbere onberïjoorige 2&ffcjjoppen / boo$
gewoon öcu iiöo^noemben ffiart^ötffcöo|j ontbobeti P>
toeefL
ign $ 'er ooit op ben gefïeïben ttjb berfi#-
. neii: m ïjttft öe J&nnobe ban be eer|ïe 3ittin0
^ af/ tot bc tffbe of öe ïaatfïe toe/ on0etooö»t;
ooit fjeeft Dg beseïbe/ a$ S&ffcijop ban JP*
|
||||
|
van Zeeland. 139
ori&u£0 / op btn 30 ban <&tttfoet onberte-
tot. Sftt bc ettfte ^ittinge geeft gg aan be^ono*
be een lafïb^ief bertooüt: boo^ bentoelnen be ©ombeïien en get ^omftaotttei ban tffoitibel· bm$ ben «tebjaatben ^eer en jf^eefier Tho- mas Mertvorft/ ütanonnsii ban be ïioïie0iaa* Ie «erft ban £. Maarten te |fèibbe!biir0/ naat? be gemeiöe^onobe afgesonben gabben. ^3e ïaflb|ief / ©efp aï$ ion reeb$ gesien
ge&béö/ $ aan be ©et0abetin0 ooft bertoont Dooi 0emeïben Menvorft, j^a bat be J^moöe 0eeniDi0t toa$ /i$ be ^iffegojp Niklaas fcoebee naat? [jk»$ 0etrob«en, 'tïfu$ genomen/ geeft go in 't boIgenbe^Huis gc-
iaat* ι γ 66/ in be maanb $obemöee/ een &ψΛ°™η, nobe ban 3tjn2S$bom 0egonben. 3n ^5t^^\J nobe geeft go/ 300 a$ Havenfius betrgaalt/ be synode fa üerkbergabering ban Geënte afteftttnbfjgt:: m?in ?is- Öeeft beefcgeibe Üooföffnriften uot bejelbe 0e^c°nm befOC- boWten * en naar bejpafïoo^/ om ban ïjien * af0eïe3en te tooien /0e3onben, ^italïe^ geeft go in 't 3elbe jaar te Soben boen biuftften bg Welleaeus.
€*» ben 3eïfben t0bE geeft Kornelis Mierop, De Prooit ®Wtt en 2te$itaften te ïitrecgt/ be &oï^raench^encI
senoe ftttuften raaftenbe be Eeere en fterfteïpezijne or- fCucgt naar alie be j>laat3en ban 3gn iüenffdoamtkn öiatafcgaj» / en berüol0en$ 00& naae be"aa,;Zec- ^eeutofege eifanben a$ onber get 3eïbe Mavtfrhndt öm&cnfcgap begoorenbe / bec3onben/ oin al· öaac onöergouben te toojben· Cornelis van Myerop , Doelror in beyder*
Rechten, duer Gods ghenaden ende des Scoels' van Romen Domprooil t'Utrccht, alle gee- ftelicke
|
||||
|
i'4o Oudheden en Gestichten
ilelicke plaetfe onder ons ende onic Archidia-
conie reiorterende Saluyt, É. ÁÉÃïï onlanx tot Trenten gehouden is
geweeil: het Generale Concilium , ende by ons Heylige Vader Pius Quartus Paus van Romen geapprobeert ende geconfirmeert, cnde daar me by deHoocheyt van de Hertoghinne van Parma, Placenfe ende Regente in de plaetfe zij- ner KoninglykeMajefteitjonferaller genadich- flen Heere over die-Landen van herwertsover, feecker ordinantie ende accoert is gemaed met die Prelaten , Dekens ende Capitulcn van de vyfFGoidshuyfen van Utrecht, aengaende de ad- miniitratie vande Geeftelycke Jurifdi&ie opt tvoerfcreven Heylich Concilium. z. Soo iit , dat wy ons willende regulieren
nae tvoerfcreven Concilium ende ordinantie of- te accordt daer op als voerfcreven gemaecl:, overmerckende dat onder die decreren vant voerfcreven Generale Concilium enighen wor- den bevonden die grootelyke roeren ende aen- gaen die manieren van leven, foe van geefte- licke als werlicke perfonen en tgemeen wel- vaert cnde ruite vande Catholique Kercken en- de by ons ter caufe van onfe Archidiaconie be· hooren gepubliceert ende neerftelyke doen on: derhouden worden. Soe eft dat wy u luyden by defen ordoneren en bevelen dat een yeec- lycke van u luyden refpe&ivelyk in fyn dii'trftle ende kerke onder tfermoen ofte alft ghemeen volk meeft inde kerke is, ende bifonder den cerften fonnedach na leveringe van defen, opent- lick publicere ende behandige defe navolgende pun&en ende articulen , doen de dfelfde zeer icherpelyck onderhouden. 3. Jn den eerflen aangaende t'Heylige Chri-
fttn
|
||||
|
van Zeeland* 141
ften geloove, Dat ghy luyden ende een yege-
lycke van u luyden refpecTuelycke in zyn qua- liceyt verclaert ende beveelc die gemeente ten tyde ende plaetfe voerfcreveri , dat indien zy haarluyden fielen willen falich maken , dat zy int geloöve ende gebruycken der zelven hey- lige Sacramenten int bidden voer den;levenden ende dooden, ende allen anderen puncten die Kerften religie aengaende, hem fullen voegen ende fchicken nae die leeringe ende maniere over xvc. jaeren gehouden in die oude gemey- ne Héylige Kercke , die daar ftaet onder dit gehoirfaemheyt'vanden Heyligen Stoel van Ro- men , gelyck breeder int Heilige Concilium verhaelt wordt, ende een yegelycfc van uluy- den refpectivelyk, ende byfonderdie Paitoren, den gemeenten ter eerfter bequamer tyt ende ftonde doen voerhouden, leeren, predicken en- de onderhouden. 4. item dat onfe Officiaal, Dekens ende an-
dere geeftelycke Officiers allen Paitoren ende anderen gebeneficeerden wegens benefitien, die de Jure vel ex fundatione refidentU requircrende fyn , zullen doen perfonelycken refideren , ten zy, fy eenige redenen hebben ter contrarie, waer van zy ons voerfcreven Officiaal, Dekens ofte Officiers fullen binnen den tyt van zeife weken adverteren , ende voerts doen alle geeftelicke perfonen in habiten , leven ende anders haer zeer fcerpelycke reguleren na de manieren int heylich Concilium voerfcreven die geeftelyk- heyt geprefcribeert, ende dit op die pene van voerfchreven onfen Officiers by ous arbitralyck gertraft te wordden indien zy in gebreke ofte ncgligentie wordden bevonden. S' item omme t'geen voerfcreven is ende an- dere |
||||
|
142 Oudheden en Gestichten:
dere pun&en vant Concilium te beter t'onder*
houden, foe wordden belaft allen geeftelycken Officieren ende Paftoren dat zy theylich Con- cilium gedruct by hem hebben binnen den tyc van een maent na de publicatie van defen, op de peyne van twee oude Vrankrycfche fchilden. 6. Voerts aengaende die reformatie den ge-
meynen volcke betreffende, want uyt het mis- bruyck vande houwelicke groot quaat, turba- tic, fchandale, byfonder uyt heymelycke trou- we inder confcientie es ryfende, om die voer- taen te beletten, foe is daer off geordineert in- der manieren hier nae befcbreven. 7. In den eerften dat voertaen allen hey-
melycke trouwen nul, crachteloos ende van onweerden fyn , ende in rechte noch nae die confcientie nyet moegen ftaen ofte effect for· teren. 8. Dat heymelycke trouwe, is, ende worde
genoempt , die welckmen doet ofte aengaet fonder bywefenofte tegenwoerdichheid vanden Paftoer ofte enich andere Priefter by deffelfs Paftoers o ft zynen Ordinarius ofteOverfte con- fent daer toe geftek, ende twee ofte drye ge* tuygen daer toe geroepen. p. Ils voerts bevolen dat alle trouwe fal nioé*
ten gefchieden voor ofte inde Heylige Kercke openbaere, ende dat onder den dienft Gods of- te ten tyde als den dienft Gods gewoenlyck is te gefchieden. 10, Dat nyemandt en fal moegen openbaer·
lyk voere ofte inde Heylige Kerke getrout wordden ende die heylige Benedictie ontfangen van yemanden , dan alleenlyk van fynen eygen Paftoer, ten ware dat die felve Paftoer oft if nen Ordinarius ofte Overfte enich ander Pne»'
ter i
|
||||
|
van Zeeland. 143
ter daer toe gcftelc ende confente gegeven
hadde. 11. Die Paftoer worde belaft een boek te
houden ende neerftelyck int Heylich Sacra- ments-huys ofte andere bequame plaetfe inde Kercke te bewaeren 5 daer inne hy moet over- teykenen ende fcryven die namen nyet ailee- neelyk vande gehouden perfonen , mer oeck vande getuygen die int trouwen ofte contra- heren ende vergaderen van man ende wyff in huwelycke ftate , ofte daer die trouwe reci- proce gegeven wordt, tegenwoerdich fyn ge- weeft , met goede ipecificatie vanden tyt ende plaetfe daer tfelve gebeuren fal,ende fuJcx met fyn hant ende naem onderteyekenen \ ende als alfulcken boeck vol wefen fal, fal die Paftoer gehouden fyn tfelyfde met perfecte date, fynen naem ende twee getuygen geteyekent, te leve- ren die Kerckmeefters , diet tfelyfde tot een eeuwige memorie fullen by haer kereken-brie- ven in haer kereken-archiven ofte kiften be- waeren. I 11. Item dat die ghene die inden huwelyken
iftaet fullen begeren te vergaderen , gehouden fullen fyn al eer zy fullen moegen verfomen te doen by haerlieden eygen Paft oor binnen die fcereke onder die Hooch-miiTe op drye heylige dagen aen een volgende by drye huwelycke proclamaticn , brieven , iedi&en oft geboden haer voerfcreven huwelyck vercundigen , ten ware dat om redenen die felve proclamatien en- de by confente vanden Ordiiiaris ofte Overften wordden vercort. '$. Die Ordinaris ofte Overfte wordt ge-
houden fwaerlyck te ftraffen allen Paftoren die daer fullen hebben geftaen over eeoich houwe- lyck
|
||||
|
144 Oudheden en GÉSficftTEti
lyck daer min dan twee of drye wettige getui-
gen fullen prefent geweeft hebben, fullen eens- gelycx gecorrigeert wordden nyet alleenlyck die ghene die fonder de tegenwoerdicheyc van haren eygen Paftoor malcanderen haer trouwe fullen geven , maer oick die gctuygen dié by fulcke trouwe prefent fullen zyn geweeft fon- der by-wefen vanden eygen Paftoor o ft yemandt in fyn plaetfe gecommitteert als boven. 14. Dat het decreet vanden Heiligen Conci-
lie van Tremen roerende die heymelycke trou- we wtgegheven, eerft cufs ende loop fal heb* ben oft effect forteren , nae dat dertich dagen vanden eerften dach vander publicatie fullen fyn overftreken. 1 7. Dat oick voortaen die befloten tyt nyet
langer dueren en fal dan vanden Advent tot drie Koningen dage, ende van aiTchen woensdach tot beloken PaeiTchen incluys. 16. Dat oick in den Heyligen Doopfel om
yemandcn over die vonte te heffen alleenlyck ial toegelaten worden een mans ofte vrouwe perfoon om compater, ende commarer ofte ge- vader ende gemoeder te worden, oft ten alder- hoochften twee perfoonen eeii man ende een vrouwe. 17. Dat alleenlyck gevaerfchap ofte geefte·
lycke maefchap wordt gecontraheert ofte ge- maeér. tuflehen oie gedoopte , des gedooptes vader ende moeder, ende tuftchen de ghene die den gedoopten vander vonte heffen, insgelycx tuflehen den dooper ende den gedoopten ende des gedooptes ouders als vader ende moeder. 18. Die Paftoor als hy yemant fal doopen is
gehouden te leeren die compater ende comrna- ter ofte gevader ende gemoeder ofte gevaders wat
|
||||||
|
i·-
'■
|
||||||
|
VAN ZeÈLANÖ.' Ï4jf
wat g'eeftelycke maefchap ofte gemaeichap in-
den Doopfel worde genaempt, op de peyne vah fwaerlycke gecorrigeert re wordden , indien daer negligencie, ignorantie ende onwetenheyfe fnyet tcgenitaende het geeftelyck maefchap) eenich houwelyck aengegaen worde ^ ende is tot dyen fyne den Pairoor fculdich te houwen ende neeriïelyck te bewaeren een boeck, daer in hy fal moeten teeckenen die namen vanden gedoopren ende vande hefFers ofte gevaren, in allen punóïen als int xi. artickel vant boeck vande trouwe verordineert is. 19. fren dat het gceftelycke maefchap fpru-
tende wt het Heylige Sacrament des Vorm fels* hem nyet vorder en itrec"l dan alleen tot den vormer eiide gevormde, des gevormdes vader ende moeder, ende den ghenendieden gevorm- de prefenteren voer den BiiTchop om gevormt f.c wordenj ende voerts hier mede worden af* gcdaen alle andere beletfelendie tegen den hou- wclykeh iïaet fouden moegen tenderen ofte vallen. iö. leem tuffchen den fchaecker ende ge*
ichaeckcen foe lange die gefchaeckte irt des
'chaeckers macht ende geweltes gheen houwe»
I Jyck en fal rnoegen weien ofte itaen } ten wae-
re die gefchaeckte op haeren vryert voete ende
plaetfe gefteït zynde; inden fchaecker als hae-
I rcn echten man confenteerden. Nyettemin fai
j J>e wel die fchaecker als alle dghenen die raedt^
°act ofte ghonile tot die fchaeckinge gegeven
"ebben metter daet inden ban fyn ^ ende ten
eeuwigen daghen infames j ende in capaces^ of
ie ombequaera omme eenige dignitcyteh of
te overicheit te bedienen} ende fal hier ert bd-
^en die fchaecker j tfy die gefchaeckte in
Κ heW
|
||||
|
1^6 OuBHEDEN EN GeSTICHTEM
hem als haeren man confentere oft niet , ge-
houden fyn die gefchaeckte te doteren ofte mit meile gave te beghiftigen tot feggen van den Rechter. MIW§ ftonti ontefcfee&en
Uyt laft van den Eerw. Heer, den Prooit
en Aartsdiaken van Utrecht j en was on- dertekend , P. VAN DE WYE L,
ÏTT Notaris.
<κ i'rovjior
van Zuit- bcv. lana Cc0cn ht$t 0$iomntk ban bm ^oojï eti
een proreft ^att^|'a||Cll Mierop fyttft U Provifor W
«ytgectt, ^iiitöebdanb ïjtt fcoïgenöe $$otcft tn öe %&
tgnfege taalt ugtgegeben / en aan aïïe 3jjne on&ertjtsorige ^apoocen en ^seffettu gesoiv öen. De Provifor en ordinaris Rechter van he^
rechtsgebied in Zuidbeveland aan alle en iedere Priefteren, Paftooren, Onder-Paftooren, Rs" genten der kerken, NotarifTen, Boden, en al- lerhande kerkelijke perfoonen onder ons rechts- gebied ftaande, dewelke kennis van dezen on- zen Brief zullen krygen, zaligheit in den Hec* re, die de zaligheit van allen is. Aangezien- dat onze Hoogw. Heer, de Biflchop van Mi"* deiburg, verftaan heeft dat de Hoogw. Heer* de Prooit en Aartsdiaken van Utrecht voor- heeft, tot nadeel of liever tot verminderinge0 krenking van hetBifichoppelijk gezag en rechts- gebied , in alle de Parochien en Kerken van zijn Bisdom af te kundigen en door ui. te d°en af kundigen een Ordonantie raakende de aflec* zing en de onderhouding van de Dekreeten dtf |
||||
|
va í Zeeland. 14^
tl. Kerkvergaderinge van Trente : en dat'ei?
zijne Hoogwaarde volgens haaren pligt aange- legen is dat daar uyc, en ook miilchien uyt de veifcheidendheit der Ordonantien, geen verar- gemis of verwarring in de kerke en onder hec volk van zijn Bisdom mag ontiraan ( nadien ge» meide Hoogw. Biffchop zijnen pligt omcrenc die zaak, in de laacile Synode van zijn Bisdom, dewelke in de maand November gehouden is, ten volle heeft gequeeten) hier om is het dat wy, na dat wy ui. de gedagrenis vernieuwt heb- ben van de waare gehoorzaamheit , dewelke gy achcervolgenshet dekreet van gemelde kerk- vergaderinge van Ô renten , aldus beginnende, de rampzaligheit der tijden noot zet akt ons enz., in de voornoemde Synode van ons Bisdom aan den Roomfchen Paus als Chriftus Vikaris plegtelijk hebt belooft: mitsgaders van het aanneemen en het onderhouden van de dekreeten der gemelde Trentiflche Kerkvergaderinge,waar toe gy uk ook heiliglijk verbonden hebtï dat wy, zeg ik, ui. altemaal , en ieder van ui. in 't byzonder, op de deugd der heilige gehoorzaamheit , , en op den ban , mitsgaders op de boete van 100 Philips-guldens dewelke naar het goeddunken van gemelden Hoogwaardigilen Heer tot god- vruchtige werken zullen beftcedt worden, uyt een byzonderen lallen bevel van meermaals ge- noemden Heer verbieden , dat niemand van ui. van wat Haat en aanzien dat hy zy,zic.h hebbe te vermeeten of te verttouten de gemelde Or- oonantie van den Eerw. Heer Prooit, of ceni- ge andere Ordonantien dewelke van wegen den welven Heer Aartsdiaken mogten uytkoomen , v°or dat gy zekerheit hebt dat zulks door on- zen Hoogwaardigften Heer BiiTchop toegeitaan Ê ÷ is,
|
||||
|
ï48 Oudheden en Gestichten
is, ergens binnen of buiten de kerk ^Jf^
zen, of te doen aileezen : ten waar dat gy t lic ver had in de voornoemde boeten en itraKon- niflen te vervallen: zullende de Fiskaal van ons Hof ongetwyflfelt tegens de wederfpannigen, die ons tegenwoordig verbod niet zullen gehoor- zaamen, mee alle ilrengheit te werk gaan en gerechtelijk doen te werk gaan , tot veriuaa ring en bewijzing dat ze in gemelde boeten en ftraffen vervallen zijn, Gegeven te Romers- waal, onder ons zegel op ^V^TJ (fu-
brief gedrukt, Zaterdaags na den Zondag Ucu
11, iA jaar . S66 gemeene ftyl Aldus ond-
tekend , P. E. Pmifir. Uyt laft, J· ^ue
Notaris Achter op den brief ftond het vol
gende; en Zaterdaags na Ocuh heeft de Heer
Provifor , hier achter op gefchreven ftaan ,
uyt bevel zoo als hy verzekerde van den Vikari
des Biflchops van Middelburg , «n Mg
den Deken van het rechtsgebied van Zuubeve
land op dezelve ftraffen geboden dat hy^d a
leezini der Ordonantie van Mijnheer den Aart
diaken nergens zou laaten gefchieoen enz U*
daan in de& tegenwoordige van Frak:J*
Kampen en van Aarnout Hendrikfz. als getui
gen, en van my Notaris, zoo als ik getuig.
3$a$ otiteteitent / \
Lettert,
Notaris-
|
||||||||
|
Hv heeft
|
teimiftm ïjab öeje SSifltfjo» ai te:boren«»
|
|||||||
|
een fchoon
Pallium vereert aan |
||||||||
|
ν αν Zeeland. 149
te Sfö feattn maahen / aan öen mhm ens. MMfiMI
per mpïttci mn &. Manaas üepfi beeeert -, Kerk. te
get teeiae 3^ in get üooj ban gunne teft/ öe*Utrech'·
ιιφηρ ïjti Pallium ban een 3e«eren * mm* naak öeööen opgeven: 300 a$ 3e htm m m boigenöen fyief te ftennen geeben; Hoogwaardigile Heer,
J)Ewy! ons deze gelegendhe'it van Heer Johannes
de Caflro^uwe Eerwaardigheits broeder, voor- gekomen is , hebben wy niet komen nalaaten uwe tioogwaarde te bedanken voor zoo een fchoon Palli- um, het welke uwe Hoogwaarde aan ons, tot een grooten luifler en eer van onze Ker\, heeft gefchon- «tn^en door gemelden haaren broeder op zoo fraajg wijze beeft laat en opmaaken. JVy hebben aan 't zei* vede eer'lij"φ plaats gegeven , die -wy konden beden* ken, en dewelke aan zodanige gifte befiaande. Want y hebben het in het Koor van onze Kerk, boven dePriefiers plaats en beneffens het Pallium van Mijnheer den Kardinaal, doen ophangen. Indien uwe Hoogwaarde geen groot behaagen in deze plaats mogt tobben, zal zy zelf een andere mogen kiezen daar zj het wil opgehangen hebben. Indien wy ook fpaam zijn om uwe Hoogwaarde eenigen dienfi te
l'Mn ztl zy ons altyd bereidwillig tot alles vinden. Undertujfchen zullen wy ook ons uyterfie befle doen °n te bezorgen dat aan uwe Eerwaardigheits Broe- der de penningen ten eerflen door de Schatmeefiers ™» onze Kerke betaalt werden , dewelken hy voor Daar verfchoten heeft, of noch flaat te verfihieten. Mertujfchen bidden wy den zeer goeden en grooten
ïliirchofChicnTTV:lnLMVnhecr WilIem- Eükevoirt . die ook
«Huctiop yan Utrecht is gewceft. Κ $ Godt
|
||||
|
i|o Oudheden en Gestichten
Godt dat het hem believe , uwe Hoogwaarde noch
langen tijd kloek, en gezond voor om te bewaar en. Metter baaft, te Utrecht
onder hec Signet van onzen Deken, den λ f Augufti 15:64. Uwer Vaderlijke Heogwaardigheit allergenegenfie
Dienaars, De Deken en het Kapittel van S.
Miiriaas Kerke te Utrecht. Duncanus Ά/f Aninus Duncanus jjeeft aatl S$iffcijop. Ni-
!*cefc a"nh, " klaas. afê Ö£ nocö ütapittelijeer ban W
noch Kapl? &®% &*$ / een boeltje opge&ragéu van de ma- tclheci van nier om zuiver Latijn te ipreeken. Ik beken
deze Kak^ftgtgg in Jjet Öegitl öec #$0^3*7 dat het u ^aVea1 _ niet te pas zal koomen, dewelke ten top der o-edrac»cn, geleerdWit , cn veel hooger als ik , zijt ge- ftegen. $$φ§#$ Jijniie heeft hy , $00 §1$ Ga-
in ai den zxus jn öe föerneipe Igifïorie ban $eberianö
Biflch" 'is mli Set ^9l $$W fletuigt / met groote zorg-
eèweèftP S yuWighei-E de genen nagevorfcht, dewelke zijn heeft hy Bisdom en zich zei ven met ketteryen ;beftonden met groote te befmetten : en heeft een deftig voorbeeld ezor niiaig-van vrQ - | · en byzonderliikvan goeder- op zijne tierendheit en heieeldheit, gegeven.
kudje ge- WM gp uil öegon out! tt tooien geeft Sy
pail>en een teftament gemaaïtt: en na bat 8$ we£ becicvvan" &ct ^öiiiitaiJittcï / csuiiet öe boo^naamfiei^ een uyefte- ΠΟΠΠίΜ^ΙΙ ÜMl Φ. %. 2^0UU$ %$tyt / «$
kende vroo-pö gepïeegt} ijeeft 8» aïïe$ bao#igtf0Ïp w*
Sten F* / 't W» ^nöe öieiten om een fceguaamr» |
|||
|
Zee
|
||||||||||||||||||||||||
|
VAN
|
||||||||||||||||||||||||
|
LAND.
|
||||||||||||||||||||||||
|
Ϊ5Ί
|
||||||||||||||||||||||||
|
nagaat/ 300 op $nm 3&ffegoppeïpen ^toef
a$in 3goe foaaröiggeit oan ftót/ te Krijgen, Ul$ miöoelünrg naoergana öooi Set ieger Hy ft«ft
ban oen J^w$ ban branie 3eer nanto MegtvtJ^^00 toa^ / en 0113e ^iffcgop naar get raarteiie wofd m fhaftte / $ gg wet De roooe loop öebangen. den Dom
i^elbe 3iente geeft gera ooft toeg gerttftt: enbesraven·
gg 10 te i&iööelonro; gernfïigïp in oen Cfeer ontflapen op oen 16 J&en/ in 't jaar 167$ * na oat §^70 jaaren loa^ouö gefc»o$en; en 3ijn 2£fflegoppe!p ampt oen trjö ban töjaaïf jaaren got$öienfiigïp gaïï öeMeeöt* ïfρ t£ in öcn ^om beg^aben: 3onöer öat getn/ om oen öetyunten toefïanö oer tgüm/ een ^aflegrift i$ gemaanr. Grammajus geeft ttoee bee^en op gsm geoicgtj orfcaeïite tog aïgter/ in öe plaats ban een <5^affcfp'ft / tori tojlïen tee neer fïeïïen: Α Caftro λ ad Burgum properat, Praïfulque
Zelnndise |
||||||||||||||||||||||||
|
Eft
|
per terram iequè ac per mare è Falco
volat. |
|||||||||||||||||||||||
|
c 3|et fcoelfe 500 bee! te seggen i£ aï£ oat Α
Caftro , op 3gü ^eöerönitfeg Vander Burg,
par öe 2&irg/öat # jiiööel^iirg/ genen troa:
oat gg SSt'ffcgop in ëeeïana i£ geöid$en: en oat öe $aïii 300 loei ter 30e aï$ te ïauö Öobeti
Valerius Andrcas getuigt SIS 3fjtten rf Hcaoe*
f A. Caftro, op zijo nedercluitfch Veiburch.
* Zinfpeeling op hec KoUegie van de V.ilk; daar riy Pro»
cilor was gewceft, eer dat hy Biflchop va» Middelburg is
ge worden. α |
||||||||||||||||||||||||
|
Gr
|
||||||||||||||||||||||||
|
'ramaye in Loyanio p» aj.
• Paili Academ. |
||||||||||||||||||||||||
|
Κ 4
|
||||||||||||||||||||||||
|
nu*
|
||||||||||||||||||||||||
|
lf-2 Oudheden en Gestichten
ttlifcïjcn Cijbh)ij3^ bat S&ftcf}Op Niklaas in
|et éoïlegie ban be ©alft een ftmtg geeft gei
fticï)t boor be ^tnbenten in be $i!ofbf£.
Hy is om jlocg b»o$ 'er ban gem bergaaït bat gg / taan*
zyrckiocbiieer gn in 't jaar if66 öoo^ öe j^ajef^raat
^^t'fae' ban jfeibbeiburg beoogt toierb be raserü^ ba»
door de α η &e$i 5 en getöaarfegQiït#t fcpterb bat gg anbet$
fU-isgczin- groot gebaar ban jyn ïeben 30110e loojten ·, mtt tl ocpre"tm o«ÖC5toecft'c en onbersaagoe Moeltmoebi^ yccfu * grit geeft geanttöoo^b. f Ik bid ui, iaat het
my weet en als die moordenaars herwaart aan·»
koomen : op dat ik mijn Biffchoppelijk gewaad aangetrokken hebbende , onder mijne kudde mag gekent , en als een Biflfchop voor mij- ne kudde mag gedoodt worden. $OCgtnn# im$ be gber ban bm ^ifFegog met boogie*
grit 0epaa|t: en gierom bjo^b g$ ban & Box< hom $tlf gep^en al$ een jeer geïeerb ά tojj^ man -, befcoeilte be onberneemingen ü4 igartog^ ban Silöa / 300 beel a$ 't gein m gelp toa<§ / aïtp geeft tegengegonben, Sfn 't jaar 1 tft / ben i7 3feö#?arn/ geeft b^
3e ^sfFtgop ngt j&iöbeïïmrg eenen ö^ief W fcg^feben aan Gislenus Schrijvers ban oen boïgenoen ïngonb:
■ ·■·'■'·· 1
f^)P den voorleden zondag heb ik de eerfte
BiiTchoppelijke MifTe gedaan; daar de Hee- ren van de Stad, en andere kerkelijke perfoo· nen, tegenwoordig zijn geweeft. Giileren επ yan daag heb ik een groot getal burgeren ge- vormt : en morgen zal ik, met Gods hulpe» f Raiflius in Belgio Chri/iiano.
JE Chron. \an Zeeland aa« 't π B'MJe»
- , Γ... ...V. '·;' y?C'
|
||
|
van Zeeland, i^|
wederom vormen. ïk ben verblijd , dat hec
volk met zoo een groote godvruchtigheitkoomc aanloonen, enz. 't ffla$ omteent bee$en tgö bat bie ban öeti
ïierftelpen fiaat/ öe ï^egnliére 300 tori a$ be peteMjjkm / get palihaat ban ben tienben penning uan öe ganöft)ee3en/en opentlpber- lüaavbm bat ψ guiitie goeöeren en innomfïen aan 300 een pialtitaat niet nottöen onöeriöer* |
|||||||||||
|
t
|
m. ^ fteunöen boo^iameiitiijif öaar op öat
et bOO! be pmffelyhe $5lÜU/ de Ccena Do-
|
||||||||||
|
mini, op ben nevMijnen Öan tïcröoitcn ίοο,ίο/
joo&aiuge lafïen te öetaaïen of teontbangen/ 3onaec 00 toeficmininge ban Den föoomfcgeti |
|||||||||||
|
©it antiuoorö geeft öe ïlartog: ban Al va
$ccr eubei genomen: en al$ ïjy berfïaan gaö fcat öe gctnelöe 23ti(fó/ met oo^iof ban öen ge* ijermen töaaö / geö^int toa^j tiaieeb gn 3eet? gtfmmtg tegen ben J^efiöent Vigiius. g[a fomimgenbezaaien öat Vigiius / om bieteben/ öcbaar geeft geloopen ban 3tjn goofö te ber* iiC3cn. mt i$ aïtgangS 3enee öat 31)11 <&egetmfeg#
m de ia Torre, om öat goget beriof tot get tynWm ban be SSnlie geteftent gaö / boo} &Alva een ganfeg jaar in 3911 ampt$ opge- ™t} en öat gb ïangen ttjö boo^ noeg erger Wtgefyèefï. fa Vigiius/ fcg$benöe aan öeiu$aaö$)ter
Hopperus / gettftgt Öat La Torre 0111 bat Qfa
Wefcenen te^nffel gebangen geeft ge3eeten.
4» öe5en B^ef telt go ooft onöst öe tegenfïree* S ban get $!a«naat ben Vikaris ban öen ^pgop Nicoiaus a Caftro. Eenige kerke-
J,j*e perfoonen, ^egt gg / kanten zich tegen & f den
|
|||||||||||
|
154 Oudheden en Gestcihten
den honderften penning j en voor al de * Vika"
ris van den BiiTchop f van Middelburg, u wel bekend. Deeze heeft de zaak zoo behertign dat het, zoo als 'er gezegt word , de oorzaak van zijne dood is geweeir. En onze Geheim· jfchrijver La ïorre is uyt de gevangenifle noch niet ontflaagen: wordende befchuldigt dathy, als hebbende zonder de toeftemminge van den Raad verlof gegeven om de Bulla Coena Domini te drukken , de aanleiding tot deeze beroerten o-eo-cven heeic. Na dezen Nicolaus is gevolgt
JOHAN VAN S Τ R Υ E N,
II B'ijfchop van Middelburg, α TOhan van Scryen ttU ^CCUiU / maat #m
J ^Oïtcnaar ntlÜU Valerius b Andreas W |
|||||||||||||
|
Johan van
Scryen,een Zeeuw , is •erft alge- meen Vi- Icam van BiiTchop Nicolaus geweeft ; en daar na zijn nazaat geworden. |
|||||||||||||
|
©aftOOi te Koüwkerke 10 ^eUMlU ψίΜΐφ
«paar na i$ \%/a\$ ^iffctjop Niklaas m IW
te» oegon af te neeinen / Mm öe loog en pt kapittel I met eenpaarige bcriticsmgc / aaw nefïelt tot be^eïf^ mutnmmn Vikaris. fïtfg oaar op öe ^toel/ öoo? oe oocD öaa
SSiffcBop Nicolaus / een ftojtcn tp fjao open gtfl-aa» j $ ορ öoo? oen &atalpen ïtemng |
|||||||||||||
|
tot oe&elfé nagaat uenoemt.
mmt gemerftt oat ïjg oug behoren $nW'
om oe f aufeïpe öebefïiging te öefcoomen/ |
|||||||||||||
|
* J. van Stryen. t Nicolaus a Caftro.
ώ Suffidus Petri, Havenfius , Valerius Andreas ia
Acad. &c. b Vai. Audreas ia Faftis Acaa* |
|||||||||||||
|
Faflïs
|
|||||||||||||
|
een
|
|||||||||||||
|
van Zeeland. ijf
cm setitigemgbmisijnm Mttoopaïttmn moefï
tybbm: en bat 'te ten Men rinöe öoo^ ben ζφ
tien j^tctvöpüïitaan ten ioettig mtopwoeb/ ioc0en^ 3|jiï geioof en goeö seo^ag/ moefi 0^ Daail fo0J0£ll i S^Cft Lodewijk Requezens ,
lanöboo0ö ban t>e ffi&evlaxfom in öe plaatg Brief van
Dan oen ïfaitog ban Ai va/ om 300 een $ttw £°ί^« gentë te befoumieii/ 00η boïgedoen fcjfef in öe aan den |
||||||||||
|
Jfcoerianofcfje taai aan öen Itet^ftffqjop Aartswr-
Schcnk gefcljjenen: utTchV' |
||||||||||
|
#Hoogweerdigiïe9 en in de Gode zeer geliefde
Friend. |
||||||||||
|
Adien de Koning, onze genadigile en zeer
goedertieren Heer, na rijpe berading, goed gevonden heeft ons toe te zenden een Konink- lijk Plakkaat 5 by hec welke hy tot het Bisdom van Middelburg, t'hans open ftaandc, benoemc den Eerw. Heer Johan van Stryen , algemeen Vikaris van acn zelven Stoel j zoo is het zijn pligt , de beveiliging van den Apoitolifchen Stoel van Romen te verzoeken. Doch deze be- veiliging zal hy geenszins van Romen verkrij- gen} ten zy dat alvorens door U, zijnen wet- tigen Over/Ie en AartsbiiTchop , volgens het Dekreet der Synode van Trente, een behoor- lijk onderzoek gefchiede wegens zijnen per- foon j welk onderzoek dan naer Romen moet gezonden worden. Maar by deze zeer hache- lijke tijden is het voor hem eene zeer laftige en zorgelijke zaak, zich zelven voor u , om 1 gemelde onderzoek, te koomen vertoonen; Zoo als gy zelf ligtelijk zult vatten. Daarom ver- * Dewijl ik het origineel nier konde bekooniei) , heb ik de-
£en Bxief üyt het Latijn moeten vertaelen, fertaalder. zoeken
|
||||||||||
|
^5*6 Oudheden en Gestichten
zoeken wy vriendelijk dat hec U believe, op
het fpoedigfte aan den Prooft en Raadsheer Fênk^ te zenden een volmagt voor den Bifichop van Antwerpen , of voor den algerneenen Vi- caris des AarcsbifTchops van Mechelen $ ten ein- de het gemelde onderzoek v^njohanvan Stryeny om de minite koiten, en om 't meelte gemak, hier op een wettige wijze mag gedaan worden. φιι# baenbe/ $uït ψ imi boen; m U$ fttïïw
lm H aan oen ttimagtigen <0aö. Te Ant- werpen den 6 Auguiti 157$:. U W inelgeneien Vriend
LODEWYK DE REQUEZENS. %\$ [ohan van Stryen baar Op Öill tyUf Ut
hy lor den Pauffcipe Bebefngmge ijab taftomen. i$ tfë
paus bevcf- te jj&amen Hm oen ^ifTcijop ban Jfcainen tïgt. Franciscus de Walonkapeile in ÜCl&snnet^Oer^
en gewijde, beeft/ op oen Dag ban Φ. %. ©^outo^ igrmei-
baart/ in't jaar ι yS 1 , tofc 25iffcgop getmjöi
©e imjbing toa$ Du$ ïaug uitgefïeit, om.
bat bc é§tab eii De fterii ban jj&ibbeiöitrg in
Hykandenbe ïjanbeit ban bc #canje$-ge5inben toa§ if
ÉiiTciioppc ballen, Φη\ be seffue oo^aalt / en om be önac
]'.,kif,iStod opgeboigbe beroerten tegen öetoitbcïiatape
ïiimme'n. geloof / ftCCft i)P ÖCIl 2�*φ£-£Η>?1IK*
ftonnen beltlimmtn. ï|g ijeeft 31cij ban ten W
ïe te ïmiten / ten öceic mh te ïftoermonöc ty hm ï&iffiïpp Lindanus, eenden ttjb ορ$φ& ?y Χ oett: tot oat Öem oe ^Wering ban &et xé'M PrcüTenc 0efïicFjtc lioning^ Stoïïcsic te Soben opget^ van 's Ko- gen toierb: toeïfte öebiening ïjn tot 3pe Doop ningsKoi- m/ m aitp balling fflgj&ó$c/ lofelp S^ |
||||||||
|
toaargenomeu.
|
||||||||
|
Loyeri.
|
||||||||
|
$ltf
|
||||||||
|
Van Zeeland. i $7
tmme jjg 3df «iet ftonöe bcrrfatra / aan m
mbumiw MctMhttften m beften aanöe* wm, en fjen öe nouoige magt oaar toe ge* »itai# fyeft ïj$ in 't jaac ιΓ84 SasboidusHy m35r.
vosmeru,, llgemeenen Vikaris fcsati Itet open^'s' de'nil- faanoe^oom baniitrècflt/ gemaqtigt: om^uTse «mi oan jBiöoefourg te tengteti /en ban aller* fc«keiijke
gan&e m^öaöen te ont&inöen. ®ft iieeft ïm bedienin- se&aan öoq^ oen baigenoeu open fiiif/ öen^l-V'0 2ii° öcö&en gettOïtëen/ en oen ïejei* aigfec meoe
Johannes van Stryen , door de genade Gods
«die vanden Apoftoliiïchen Stoel BiiTchop van Middelburg, wenfchtaanalleen iedereChriitus ploov,gen, dewelke dezen brief zuilen zien, eezen, ofhooren leezen, de eeuwige zaligheic jnden Heere.Nadermal onze Allerheilio-fteHeer, VlUS Gregonus XII r, Ons, benevens onzen Amptgenooc, met hec byvoegzel en aan ieder pnben, enz., tot het onderftaande byzonder- b!eHr^drUkke!Jjk heefC «cmW* ™° ai*
'^aer itaat en begreepen is in den Brief van on/.cnAllerh. Vader voornoemd j dewelke des-
^'egen by wijze van een Brevet onder de ViC~
nci*s ring is afgevaardigt, en wiens inhoud al-
lllCf v°!gt, en dusdanig is :
y , et opichrift hield aan onze beminde zoenm
aaT\7 Verkozen tot Bffihop van Middelburg i
Me r]aximiHams Morilion Algemeen Vikaris van
Welen > en aan ieder van hen. Boven aan ftaat
hec
|
||||
|
i^8 Oudheden en Gestichten
het volgende: Gregorius XIIIPaus: dan volgt'er ■
Beminde zoonen , ik wenfch ui de zaligheit en den Apoftolijjchen zegen: de zorg vant Harders-ampt, V welk ons van Gods wege toebetrouwt is, doet ons eeduurig bezorgd en bekommerd zijn , ten einde dat het erfdeel des Heere , te weeten het geloovig volk, weder gebragt werde op den weg der zaligheit. Na- dien 'er dan in de Nederlanden, gelijk wy verfiaan hebben , verfcheidene Priefers gevonden worden , dewelke, door een yver tot de zielen gedreven zijn- de het voornemen hebben van zich met Gods hulpe fiaar die Steden en Landfehappen der gemelde Ne- derlanden te begeevm, die onder de rnagt der Öiika- tolijken ge fielt zijn; om aldaar de Katolijken van beide de kunnen in het regtzinnig geloof te bev.efligen, hen de Sakramenten te bedienen, de heilige Offer anis der Mijfe in '/ heimelijk op te draagen, en met k grootfie vrucht, die hun mogelijk zal zijn , het awp van een goeden Harder in die plaatzen waar te nee· men , daar de Goddelijke dienfl om de vervolgingen der OnkatoBjkgn in V openbaar niet kan geoepnt worden; zoo is het dat wy, willende de noodwen- digheden van de luiden in die landen woonende door onze zorgvuldige oplettendheit te hulpe koomen\Oiiï' den yop welker vroomigheit^voorzigtigheit, enywf voor den Chrifielijken Godsdienfi, wy grooteüjh t» den Heere betrouwen , door het Jpoftolifch gü% van den tegenwoordigen Brief, en zoo lang als er de hier volgende nootzakelijkheden plaats zullen heb- ben, oorlof en magt geeven en vergunnen om aan de 'voornoemde Priefiers, mits dat ze van een di% * zaam leven en ui. wel bekend zijn, een draagt volgens de toelaating der kerkelijke wetten toe flaan: en om den genen , die gyl. daar toe be$u** zult kennen , de magt te geeven om alle de ^afc menten aan allerhande perfoonen, in alle Bis*° |
||||
|
van Zeeland. ij9
men dewelke geen Harders en hebben , en onder de
ntagt van Onkatolijken gefielt zijn, te mogen bedie- nen } met achterlaat,'mge , voor zoo verre ah het noodig is , van de gewoonlijke maar niet van de noodzakelijke ceremoniën ; te weeten daar die cere- moniën om de dwingelandy en geweldenary der Qn~ kaloiijken niet konnen verrigt worden, en zoo lang als die geweldenary zal duuren : mitsgaders om de Biecht van alle Chrifius geloov'igen zoo mans ah vrouws perfoonen, in wat Bifdom dat het zy, te mo- gen hoor en $ en hen van ketteryc, fcheuringe, en van de Bijfchoppelijke en van alle andere gevallen, dewelke eeniger wijze voor den Apofloliffchen Stoel opgehouden zijn en begrepen flaan in de Bulk de- welke jaarlijks door de Pauzen op Witten donder- dag afgelezen word, te ontbinden: zoo nochtans, op dat het gene ter flichtïnge gegeven word niet ter ontflichtinge kome te firekken, dat gyl. al het ge- zcide voor niet doet en verrigt -, en οοίζ_ maakt dat de genen dewelke gyl. aldus zult magtigen het voor niet doen en verrigten; vorders dat gvl. zelfs van de ge~ mn die het uyt eige beweginge willen geeven, niets en ontvangt; en ook niet toelaat dat zy ietwes ontvangen .* alles op firaffe van den Ban, en van de nietigheit van den tegenvvordigen Brieft waar in de overtreders op heeter daad zullen vervallen: niet tegengaande alle Paujfelijke De kreet en en Ordonantien, en alles wat hier tegen zou konnen flrijden. Gegeven te Romen, by S. Piet er , onder den Viffchers Ring, den ] hbruary ι f81, in het negende jaar onzes Paufi- éms. Was ondertekent,
Ci£S. GLORIERIÜS.
|
|||||
|
Hierom
|
|||||
|
ïêo Oudheden en Gestichten
Hierom is dat wy Johannes van Stryen, Bi(t
fchop van Middelburg, door het gezag en dé magt voornoemd ; dewelke ons, als boven ge- meldt ftaat, verleent en aanbevolen is , en de- •welke wy ook op dit iïuk beoefFcnen j den eer- waardigen en aanzienlijken Man , Heer, en Meefter,Sasboldus Vofmeer, Licentziaat inde Godheit, behoorende onder het Bisdom van Utrecht, even als of hy, hoewel nu afwezig zijnde , alhier tegenwoordig waar , van wiens deugdelijk leven, voórzigtigheit, yver voor den Katolijken Godsdienft , en zuiverheit des ge- loofs, wy zekere blijken hebben, tot al het onderftaande magügen en benoemen: en hem, volgens den inhoud en het begrip des boven ge- melden Briefs, en zoo lang als deze noodzakelijk- heden zullen duuren , de magt geeven en ver- gunnen om een draag·oüter, volgens de toelaa- ting der kerkelijke wetten, te gebruyken, en om alle plaatzen die geen Harders en hebben * en onder de magt derOnkatolïjken geftelt zijn. te bedienen; met achterlaating, zoo verre als het noodig zal zijn, van de gewoonlijke doch niet van de noodzakelijke ceremoniën j ter plaat- fen daar deze ceremoniën, om de dwingeland}' en geweldenary der Onkatolijken, niet konnen verrigt worden j en zoo lang als die geweldena- ry duuren zal: mitsgaders om de Biecht van alle Chriftusgeloovigen, zoo mans- als vroüwsper- foonen, in wat Bisdóni dat het zy i re hoorerr, en hen van ketterye, van kerkfeheuringe, van de Biffchoppelijke en alle andere gevallen de- welke eeniger wijze Voor den Apoftölitfehen Stoel opgehouden zijn, en jaarlijks op Witten donderdag door de Pauzen afgelezen word, Κ ontbinden: zoo nochtans} dat hy al het boven* ftaauöC
|
|||||
|
■Mi
|
|||||
|
van Zeeland. i6i
itaande voor niet zal doen en verrigten; en niets,
zelfs van de genen die het uyt eige beweegin- ge ainbieden, zal ontvangen : op itraffe van dert Ban, en van de dietigl'ieit van den tegenwoor- digen Brief, waar in de overtreeders op heeter daad zullen vervallen. Tot oorkonde van dif alles i en van ieder in 't byzonder, hebben wy den tegénwoordigert Brief, dewelke door on- zen Sekretaris die ook openbaar Notaris is, op- gemaakt en getekeiit is , met onze eige hand ondertekent: en hebben ook goedgevonden ons kleine zegel, het welke wy in diergelijke zaa* ken gebruyken, onder aan den zelven brief te drukken. Gegeven te Loven, onder het Aarts- bisdom van Mechelen , in het groot Kollegié der Godgeleerden, of het (Jueekfchool van zij- ne Koninklijke Majefteir, als zijnde de plaats van ons verblijf, ίη het jaar des Heere eendui- 7-ent, vijf honderd , vier en tachtig, op den tweeden van January. Was geiektntj
j. VAN STRYEN,
Bijfchop van Middelburg*-
En laager, Uyt bevel van mijnen tioogvvmrdigden
Heer 5 den 'Biffbbop voornoemd, Servatius Aliirj,
Het tegenwoordig affchrift, met zijnen oor-'
fpronkelijken en bezegelden Brief verge- leken zijnde, is bevonden met den zelven over een te koomen , door my Goswinuf Qymmenick , Priefter van het Kculicho Aartsbisdom j openbaar Notaris > drtot h fcnrff
|
||||
|
162 Oudheden en Gestichten
Pauflelijk gezag goedgekeurd en aangena<*
men. Daarom heb ik het zelve met mij- nen gewoonlijkeh en gebruykeiijken naam, toenaam, en iignet onderfchreven en on- tekent. <êm biergeïpe magt geeft Johan van Stryen,
&O02 een ogen B#ef ban omtrent ben seïf&cu
ingoub/ berleentaan Michiel, Sasboutsboïlc Sloeber. 3£e JJSjfef betoelne neben$ ben open blief gesonöenmierb/ en ben tienben tüugufïi 15-84 ugt Eoben aan bm boom. Michiel 30 fcjfeeben foa$ / beïjefêbe onbeemeer anïwc 3aa£ren ban minbes belang / get bolgenbe: Om dat ik uwe genegendheit en de begeerte
van uwen Broeder Sasboldus^ die waarlijk een Godvrugtig man is, zeer gaarne wil voldoen, zend ik u het gene gy verzogt hebt. Ik bid de Goddelijke goedertierendheit dat deze bedie- ning met zoo groote vrucht mag beoeffent wor- den, als de bereidwilligheit groot is, roet de- welke ik dezelve aan u toezende: <S>an boegt gg'ec eenige moo^ben bg/ raaftenbe tiocg cc»
feeeber magt ban Difpenfatie te geeben. Raakende de magt , 3egt gg/ van Difpen-
fatie te geevenj dewelke, om dat de Ampte· naars te R.omen de Aropten voor geld huu- ren, bezwaarlijk verkregen kan worden; daar voor zal ik, zoo veel als mogelijk zal zijn» zorg dragen. |
|||||||||||
|
Hy fmaalt
op de gie- righcit der Bedienaa- ren't B. Hof. |
|||||||||||
|
Hy be-
moeit zich met de ?er- fchillen over de |
Van Stryen geeft #cg ook bemoeit; m# Ψ1
betfegiï ober ^e<0obbeïpe<i5enabe-ö«ïi>/ Ψ melïie toen te tornen betfjanbeït toittbl 300 a$ bïpt tnjt be ftfïorie * bet iiigp^ |
||||||||||
|
λ, Hiftox. CoDgrcg. de Aux, Uu c, f, . *
|
|||||||||||
|
obic b$ Φ0$ΰρ Φ$η$%l* itatett ί toont coddeKiw
Daar fïaat gct boigenoe tè \tkm? öndertuf-Ge,iade* fchai is de,BjiTch,pp. van^jdaeibprgoojk op de pc* baan gejpmen: 'dewejj^ zekerlijk weeteade dat er om het yyxfté van de'PauOêJy]^ W- ipraak, flfe al door fyW ^ b.elopft w'ai', 2a- ge^jks nieuwe gtfchüïejj zoudenrijzen, Gre- gorw XlIfaavT eeii neddgen brief heeft ge- bellen 4e tegenwoordige krakelen te eindigen, en de toekopmen^le pe^ttefl.' Pf 3ii öe öcfcfepiiiöc ban S^aBant booi Sande- Hy b fat
™ Wtmthwmm Ö£&tt öe »tteöaii Vlier- <Ie Abd£ vanSiryeqj) to alsP^^Z a^ v^ri Vlier-S cS
beek, van ^róa» w?» Qofiennjk tot den Prins van nadeel van Oranje was overgegaan; Johan van Stryen Bil-(]e S0*^- chop van Middelburg, ^ewelke buiten zijn Bis- S dec^ dom.nballmgrchap reefde, in't jaari^idoor^'eigcT α ^?PT^§ geZag IS ?an8c#Plc tot bewindhebber nwm.
der Atyjye. van Vlierbeekrtot dat hy pok, verdrie- tig over de menigvuldige rampen geworden,' van zelfs affland ya,q zijn bewiqd heeft eedaan ; w dat 4e Abt/dewelke in de maand Novem- ?erJff' weder w^sgekpmen, zijne bediening heeft^hervat, «p teijt 'er%/ ftt gemelde PuP9f genpptzaakt is gewee# de fchade, de- welke hy gemelde Abdye geduurende zijne Be- windhebbiiige had aangedaan, en dewelke niet genng en was, aan de Staaten van Braband te ^goeden: want dat hy de Abdy in fchulden «aogeftoken, den inboedel had vèrkogt, enz. rnh5»ï>öeïöurjÊf 3icp niet al te mm&MÏ^c W-
^veniius»shy ten zeer treffelijk man gewe^ft,g F
L i die
|
||||
|
164 OUDHEDEN EN GESTICHTEN
die een deftig verftand had , en van een uytilec-
kende geleerdheit was. Hy fterfc ^a öat g0 ïan0e famn ^ffiögnt ban '£ üo*
tc ^*0 ηήΐ0 JMIegte mag getoeefi / # jfê te ïïoben obedeben op ben 8 fjuïg in 't jaae 1 f94»
Cn Word 3|n $ oott aïbaar m &. Quimens fttvh /tt$t aldaar be- ^, ^ g0gen 4^^ / &fl$aben. <% U
£UVCIU ïiojjere jjïaat ban 3öne 3atft fïaat '$ ^iffcB^I
afbee!D3eï/ met öe biapenen ban 39η ©aber^ tn j^oebet£ gefïagt/ en baar onbec get bol·* $mU <0aaffcö|ift/ wgtöefneeben, AAN DEN HOOGWAARDIGSTE^
HEER. JOH. VAN STRYEN ,
TWEEDEN BISSCHOP VAN
MIDDELBURG,
EERSTE PRESIDENT VAN
'S KONINGS QJJEEKSCHOOL
TE LOVEN,
OM HET GELOOF IN BALLING- SCHAP GELEEFT HEBBENDE, EN TE LOVEN GESTORVEN DEN 8 JULY 104. IS DIT OPGEREGT DOOR ZIJNE ERFGENAMEN. / 3£e }$nt ban be$en $&ί$φρ i§ nocjj #
3ïcn in be 3aal ban ïjet geraeïbe üoüeme, Κ Α REL DE RODOAN,
Zijne ge- ƒƒƒ Biffchop ΌΛΠ Middelburg.
bootte-
c«. b »di0em / ebei ban seflagt / maae tm
rbeïbec ban bemjb / een man ban be pm
λ Havcnf» ie ereft, novor» Epifc, Bclg«
|
|||
|
va ν Zeeland.
|
||||||||||||
|
i6f
|
||||||||||||
|
0pvttïjti$)eit / eerfï ®omïjeet te Bcrhun/
Daar na homoeer/ ^anjger en <Pehen öcc «Sentfcöe fceene > naöerijanö J^oofï ban J>. Waltrudis «eene te bergen inïjfenegoufcuen/Hy word rn öaae Ö£ foerelölp Ebt ban «êpFJam 5 ί^^/'ί: fto# na Van Stryens οοοίτ tot W$üf$ nasaa* MiJeJ. btvhosm: en t$ te ffiaïfï/ in 't jaau itfoo öoo,* buig, öen lart^öfffcgoiJ ban jfeeeïjeien geiüpt aï| öetöe 23iffcgop ban «piööelönt^ <^ocö bav mft$ j)£ om öe bioeöe oer bei*boï0utge 3$jn beiv ^ÏQf te jpfööcïötirp: niet ifonöe gonöen/ $ g£ tja öe ÖOOÖ ban^lffcgOJI b Matlms Lambercus ™ <^rna
Laurentianus, Ollöet? öenfte$fjattO0 Albertus, ™n J3ruS* teroïaatfï/ enöe bieröe ^iffcjjojp ban$?|n00e ö'
geioo^oen. In het regecren van deze Kerk,
3?0t Sanderus , heeft hy een zonderlingen lof verdient; want hy was vaneen ruftigen en mil- ^'"e Sa? |
||||||||||||
|
ven.
|
||||||||||||
|
daadigen aard: en dikwils al milddadiger als
/ijiie goederen toelieten. Hy is waarlijk , $e0t Jjti/ het oog voor den blinden en de voet voor den kreupelen geweeft. %l$ gg nn Mfftfyop ban 2^n00e i»a£ 0e*
tooien / geeft gg 31'cg fomlmjlen nocg/ 000? öc nabimri0e ^eeutoen ber$O0t 3tjnöe/met öe jaaftcn ban öe jj^iööeïönt^fcöe «erft 0emoett: cu té ioat toe0eebenir gefcieefï in beef of aan öe ^atoïpen ban ^eeïanö te 0eeben/ omboog @n&ato!pe J^eöiftanten te troufoen; get & Α öe ^taaten ban ^eeïanö öoo^ gnnne Praaten fcgerpeïp 0eboöen gaööen. <0bec öe3e toegebenöjieit tn ^ooöam'g een
«crÏDf te berïeeneii geuöen on3e ψϊ\φΐ§/ öe# ^Hc öe teftelpe Öeöiemn0en alöaar beft* «ten/ öintaifê ηρ Sasholdus en önöe^eïf^ VikariiTen 0eMaa0t :
* Ant, Sanicrus de viiis FJandr. illuftr. liU *. Bnig. p- 2*0. L 3 ^org
|
||||||||||||
|
166 OutóibEN %ri OeStïchtek
^OClj Karel ψ $Öt ÖC ïtMb ètl ttën $jji«m
^taf 00fcödöenÏè puften/ w | ja# iöitf,
tn $j§. lionatitótis mm/ ώ tfc Itajjêlféban ^. Carolus BöVomafüS / torMfe ïfê» {jaö fc'
iiraiett tetabtóttóte i^fiipi/ pegialieii:
ïjeööetttie Ö£ z$h leïren üi getfteiöe Hayelie / pfóft ötó te ^erèta / ent ^djtofiitö $e$itï)i DE MIËL, iViAAft DE AARDE
NIET: TER ÈERE VAN DEN GOEDEN EN GROÖTEN GÖDT , KARÈL PHILIPS DE ttODOAN BISSCHOP VAN DEZEN STOEL, DOORLUCHTIG VAN GESLAGT, MAAR DÖÖRLUGTIGER VAN DEUGDEN, IS TEN HOOG- STEN TOP OPGESTEGEN.
ΉΫ IS GEWEEST KANON NIK, BANGER, DEKEN DER GENTSCHE fcERKE}
, ÏJAA& NA PROOST VAN S. WAL- PEtRUÖIS TÉ BERGEN: EN H&EFT DÉN KERKELIJKEN STA4T ON· $ER DE SÏAATÊN VAN. VLAANDEREN INGEVOERD. y HY IS GEWEEST AfcT VAN ΕΥΝ* HAM : BfSSCttÖP VAN MID- DELBURG, ËÜ KORT DAAR OP _ VAN DE&E KERK VAN BRUGGE. NAKOMELINGEN BEWEENT
JiÉT VERLIES VAN EEN MAN
PIE WAARLIJK EEN MAN
IS GEWEEST, p£
|
|||||
|
«k>od.
|
|||||
|
van Zeeland» τ6γ
DE KERK VAN MIDDELBURG
na bet veranderen van den ouden Godsdknfi
en regeeringe. T^rïmjïe be eerfïe $$iffc§op ban $feèbeMfc acBfs.
Öurö/ Nicolaus a Caftro / noeïf ΪΠ 't fcbenfchoPJ?"
tua#/ i| Set 5aaH ber iiieutoe ïeeringen ^ftniJeW "
3jjn £5i£bom gesaait gebieefï. ^e eerfïe/ Me noch o> onöee boo^itrenb3eïban be nieufoe8erbormin4TnenBi(r"
gealöaarop 3#n nienloge^nbg getueéfit / en^f5;., ftërftdpe bebiemngen berrigt jjeeft / i# ge ten , is het totCfltm leeft/ met naame GalenJanfend'Eén- zaad der hoorn. betoelfte boïgen^ get fcjj$ben ban Box nicuw.e hcr*
hom , om be gemeente tot geen ïafï tefön/}™™"®* be ïtofï eenigen tijb in 't begin geeft getoonnen zaait door mecfcgoenen te maaften. Sfnbepïaat^ baneenG*'en Jan- ftern gefyuoftte gg een 6ramei$ iöinfieï fin be£ d£cn" ©ampoojt/ aan beguöbsijbe ban be^tab. 00 $&aar a$ g» genoot3aaftt bwerb naar $oo^ toicg in «gngeïanb te buigten/ geeft gg bao baar tn 't jaar ijtfz aan beS^oeberen en gJuf* teren ban 3$ine gemeenfcgaiJtfn ^aïcöeren ge* fcg#beit. ICi^baar op beS&eelbfïojming foa£ geboïgt/
enget onb Uaroïp geïoof/ boo? be beranbe* t'ing ber regeeringe/ wpt gemeibe ^tab en upt ganfcg geeïanb b>a$ gebannen *, geböen to^iffcgonpen/ betorjl jjet aïbaar toegen^ get setoelb ber berbolgmge niet ïanger booj gen te jjarben toa^/bese föerft/ gaare ^mb/ban ttötgdooWgeJ^iefïeren en Si&bienaaren boo^ 3teu i betoelïte & met f mme magt beêtoaart^ Jföonben geböen. ^ nnm$ geeft Joh an van Stryen / buiten %Qt\ ®f"" n*
*>r$»om om be ^fedf^beroerten πι iaflto J#gi L 4 feStoP
|
|||
|
ï68 Oudheden en Gestichten
fitü ; bui. ^.gop ïebcntiC / Sasboldus Vofmeer, een 3M£fclj
Lïdomin ©1^^/ enligeraeenen Vikaris ban get open*
baiiing- fiaanbe ülart$b$boni ban illtreegt / gemag; fchap ie- tigt om öe te&eipe bebieningen / geip tot» p'klk' s *eei$ ge3ien gebben / aïbaar te berrtgten &zi\ yLnne open-bjief / öenbjeiben |)n gem ten uien cinite piaatzeaan-öen 2 Slamiarn if84 ugt éoben geeft toege* cefteit om *0tiöen/ gebben ton ben %t$tv boben ai meDe* debedie- ÖiuCCTt.
«en» <&en btergeïpe mast/ geïijn b>g oon aïgc*
#en gebben/geeft gg omtrent oen 3glfben tjjö
berïeent aan Sasbouts Uoïïe berber / Michici Vosmeer ·, en geeft jjeni ook ten Mm einöc een open fyitf/ omtrent ban ben $eiben i\v toepaüffc- gonb/ wnt ïlöben gesonben. j^aberganb $
lijke vika- fcjC ïa^ aan jjÊ ^atiflelpe Vikariflen ÖUeC De
Nederïï $etefnigbe t#eberïanben / a$ aan Salboidw
Lbben die bqo^toemb en öe^eïf^ nalaten/ aanöeboïm Gemeenreogebjieefï, «©e^e Vikariflen gebben gemeiben Ia$ |
|||||||||||||
|
Waargeno-
jnen |
ten beeïe boo? 3tcg $dben ten beele boo? On-
der-Vikariflen , betoeïne boo^ gen baar tóe 0# |
||||||||||||
|
magtigt toierben/ toaargenotnen ^ocg boo^
gaan$ gebben 5η temanö aangefMt/ betodite |
|||||||||||||
|
VikjiifTcn
Öanbevoo- icn»
|
gemelbe ïierït/ onber ben naam ban Onder-
Vikarjflcnban^eeïanb/ jonbebebienenj \pp toel bat Van Stryens nasaat/ Karel Rodoati,
|
||||||||||||
|
ban 3ijn ampt niét boïnomentïp af en fïante.
Theodorus de Wit/J^aftpO^ te<©$*
b?egt en nabergant re fltrecgt / en baar &Sf
Üfiïgeraeen Vikaris ban ben ïttreegfen J>tori/ mOnder-Vikaris onöer benfltreegtfegen^i^ fegOÖ en J^aitffeïpen Vikaris Philippus Rove«
ïiius, geeft 5icg seinen ooit Vikaris ν \tmtm
^citeren tp/ bant ^igöcm ban3jBibbelbitf0 genocmt Jacobus de la TbRjiEj bieeer|iRo* *!" yeniui,
|
|||||||||||||
|
van Zeeland, %6g
venius $&ebeïjelpee / en baae na ooft $n na*
jaat/ onbetben naam ban tGaet$&jflrcï)op ban tïSfefed i£ gefcpeefï; heeft het bewind over die
Bisdom mn j^ibödöncö/ aï$ Sg om B^toep
fenen ban 3ijne bebieninge u$t 3|oIianö $& bmmn toa^ / aan zich zelven behouden , Qt?
Itfff jjjg ίη 3pft Roomfch Verhaal getnigt l ten deele , om dat hy aldaar van kindsbeen af was.
opgevoede : ten deele om dat hy, als zyn ver- blyf in Braband houdende , dicht by dat Bis- dom woonde. RüOOLPHüS VAN HeüMEN, %\ttÏ\U
3<aat «i öe ^objfjeit} ©afïooj tpZ&ofivtcbt/
$&Bittet en m.then ban ïjet Mtvecljtfclje i&a |
|||||||||||
|
Vittel/ en Adriaan Outheufden / ten <&ϋβύη\
|
ίο
|
||||||||||
|
mep / licentiaat in be (ÜSoöïjeit / en ttoeeöe
^afïooi te üotteröam / 3gn Öeibe Vikariflen bangeeïanb fletoeefl: en 3gn in bat ampt/ on* öer 00 boïgenbe ipauffelpe Vikariiïen opge* boigr öooi* J^cobüs κ α τ s, een <0ai*öonti mee/ boï&omen ïBactlitt in öe «eobïjeit/ to PitteOfeet te fttrecïjt/ en op Dien tgb ©afïooj te (Sonöa, $$ Kats naat ïütteeöt beroepen foa£/ ί^ίη
$ne pïaat$ Onder ^Vikaris ban ^eelanb ge* Hu go van Η bussen/ t£icent5iaat in be
«Sobgeit / S5g3!ttee / Vikaris en feiten ban Set ïltteegtfe kapittel / en ©afiao^ te Sei* ®nber get op$!0t ban pe5e Hecïtoberffen
|
|||||||||||
|
van
|
|||||||||||
|
Öebben berfcgeibene ψ£φι§ ngt be ^oïlanö^ heSbi" \-«
fóje (öeefieipöeit Den betf aaten aïto ban ^£2* «Seelaim öearöeiöt, vncn,rs lile tefceipe perfoonen/ 300 fcoeï be^e* «y* *>«
wiWpe aJ£ be aeojbenbefjiefïei$/ toaren οίBlsdpi*- l· f ban,
|
|||||||||||
|
■ι./o Oudheden en Gestichten
»*ar ban 't bepti tier beroerten «tfgenootsaafct ge>
fezondcn tot^ **?* ^ttfolüi te toptn-: ioant baa^ toa*
δ "ren binniger JHannaaten tegen |en uptgegci
bm / ö$ in eenig anöcr ïanbfclap ber $im*
nigöe ^ebérlanèen,
^ocöa te $$ibbelburg I Daar 't szbm fangen
^tijo 3eer fctjeitugeHatoïpen / te hieeten omtrent 3 f o/ en bte nocö t#g $a#/ getoeefibjaren: in iie (iaü Cergoe$ / en in alfe be boomaamfte «iv ïatiben ban ^eeïasib/ ijeuöen te fltrecijtfcije J^iefïer^ al in't begin met g^oot booL$cd/ ijöetoeï met geen ttön$cre moeite / gearbeibt. 5Wt 0ÜT0 aibi$ toe/ bat 3e ■* «erft alle tyie marnibm/ en baar na alïe fegtoctlmi/ ml> kaliber bg beurten afïofïen\ en <br$ noobig of ïnenflig jijnbe/ niet jonber $?&ot gebaar rn moeite ban 't eette eiïanbtiaar Jet anber obetboe* ren, $&aav oooj |et ooft gefrfjicb i$ Mt fbw tnigen/ booi aï |et toernen tn boo^ be qmnïï ïtserjt afgemat/ baar oberïffben $$a: *n bat ötföerrn / een $témt ^t^hte ffp8imrien|jai|# ï)aaït febbenbe/ genootsaabt sjjn :ge&jeê|ï toe ber naar lju$ te teren* ffllbK^ feeft Marcinus ffcegius „ bit fcé#^
noben m Maanberen goboren t&tf,/ gawfcfj
3onber rei^aii of buibeï op en neer get&ifï * 3|jnbe bjaarlp mn ^pofloïiprö man gebJèefï' ban turen ftg» in Batavia Sacra,önber befitte#> ftjjc f*jiefïer$ / %eebee gef&onen febbefi. GodefridusvanRueveren, %iC00
5iaatin be<0objveit/ geeft in t mibbentret J7
eentoe j^ibbeïburg/i^èrgoe^/eit beöniieggeiiö!' plaateen bebient, ^n een ^etee^b^ef maant ï)tJ getoag ban Nicolaus van Loon, eeii^öanirfltf α In "t verhaal van <fe Zentjinge v.in *t jaar réi6.
£-In'*t vtihaal yao Fliili^as-Rovcnitjs van'c jaar i'6j|» |
||||
|
van Zeeland. 171
ban geöoojte / bre $%n boo^aat in öie bèöfe»
nüige b)a$ gelueefL $ocötanp geeft jjïliööeïïwrg / 500 foei a$
Cergóégi/ 't 3^**ü«fc|eibejaamieen$rief* m of ttoee onbergonben: get imWit eerfïin t geimelp $ gefcgiebt- ©e 3g>abei# Sfefngten ge&öen steg te m^ 0ridcrtlli-
öd&urg 't$ebert berfcgeibe jaaren neergefïagen> fchen heb. en geööen in öien tijd öe 4$eIoobigen ban be^bcn de Va- 3eïbe^taö / en ban be anbere^teben en Φο^de's ]*fö~ pn ban HMegeren / öebient figter, jegt mm tc Jacobus Üact^ÖlffcÖOjU ban <êfefm / hebben burg beer*
wy ook de armen aldaar formijds geholpen door g^gc».' wereldlijke Priefters , dewelcke zich als reizi- gers gedroegen : op dat de Priefter , dewelke zyn verblijf aldaar gemeenlijk houdt, niet be- kend , en de Katolijke gemeente voor haarè vryheitniet al te veel gekncvelt zoude worden ΦοΚ geeft besmffegojj banüa|iómi/boo^
namentlp gefyeben booj naébeïgben tot be örmen / betoelue gg meenbe bat Öoo? tmm Mept ban öejEaatfcgappge ban^fkï niet ueIjoo$jft öebient en Mètbm/ öbee 28 karen ttoee bmWm&m&$ öerfoaart gesonben. τ*« pfic Cn booj eetfl geeft g£ 'ie in 't jaar ió79 fc« uyt dg
naar toe gefegi&t G«tfciijk- Amandus van Nispen , een ^éeuiO tfoftju? 70r'
scöoo^e/ afnoftifïig ban^ecöen-op-^oom/waarfi-
(onoee tmengS jiar^aafTegap be geerin&geitzo,,t1^ ban $ifpen gelegen jp·). maar moe, Martinus Verryn , èètt Wüft^dSr^
mt 1 en een ^ob^pïeeebe ban Sobea ®an ν^ια»*
becmït^ be onfta&lpé l&ajefïraat tegewS !eS «κ*** **'' toiecö öst fi0it öaai n*
Φοφ f*të be fefUgten int faat J7oS WPt ganfejj
|
|||
|
%j% Oudheden en Gestichten
ganfcö 3jtoiiattb gebannen maren: en be tmee
gfefugttn / betoelfte be ïiatolgften ban $&ib* fceïiweg öebienben/ met gnnne üerftmeefïeren 3eer ober Qoop lagen ■, 3gn beiclben ooft om* trent öeesen työ / booj bien get ftrafteeï ligt geboden en ooft ter oore ban be jfêajef* traat genomen m$/ «gt be gemeïbe <§tab gebannen, wie in ^00 ïfCeffc ban Adam Damen SBiffci)0|3 baiï
huhne ICbrtanofioïen/ met be ftenmffe ban ben $ï\w
Lïomen im^ H Mwlm / in öimne plaatg en oegfi ge* &jn. 5onben PhILIPPUS AUGIERS, CCtt <S>£11Ö£^
ttionber 5 bie fangen tgö be $ug$p?iefïer ban
ben ^jaanfefjen Klmbaffabeiir in '^raben? gage toa$ gefcueéfï ; maar boo^ be ^raaten ban ï|olianb / om be beroerten bie {jg aïbaau gefïoó&t jjab / ü$t om 5|age en ugi ganfei) %olïanb toaé berjaagt. ®e5e Augiers jjab te jBibbelburg/ om 'ei'
öep te beter te fcïjmlen / ben naam ban Ro- mein aangenomen; maar na bat fjg 'er ttnip fejdmge jaaren in 3gne bebienmge ïjab geflee* ten I en 3ieï) niet al te fiieljtelijft öab gebra* gen-, ïjeeftSg/naar een 3teftengaanbe/ feijie* lp cm oberbaï geftregen ·, en i$ atirnf I 6ui> ten3gn eigen en in een anber-mai$ \ρφ ι on? tybig en onboo#ien$ te, üibbeïbucg oberte* ben op ben 14. ban <2£etóber 1713, Emm" ®0 gobbmejjtigfien ber ^tebelingen lijaö'
burtcnvanöen tucï een gob^bienfiiger^iefier toïïïenöc^ Termeer,! ben; en bjenfeöten bat Baber Francifcus de hadden wys, eeiiüajjncgn en booi bemanbelingnaaj f ""ρ ft 3®m 0eÖOOtte-^tab be Pater van Breda ψ
^rs gehad·
lioemb /. $ei#eföe be Hatoïgften ban # W»«
|
|||
|
VAN ÜZêËI/AND*
$ïaanberen op bat pa$ Bebienbe/ ö» Augiers
neboegt toaar getoeefï, m üatolpen ban iCer-$rrr / jjeböenbe ooft
een tegenin geïtreegen in ben btenfï ber gfefun* ten bic gen ugt jjfèiöbelöurg qmmen Seinen/ toenfegten ben boo#ioemben$ater ooft totöe* fiieröer tegeööeiij toaar toe beoberigSeitijmi wb$ berlof ftaö gegeten* J^öeïj be Sfart^ötfTcjjop ban Klonattojjoïen
fyttft ö«n bemoeit / om bat get tegen öe ®tt* bragtwnten fïreeb/ afgefïagem gcip gn seïf in beefegeibe örieben / inaar ban ton be φ fcgriften geööen/ bn ibelp be^enert, ^oo geeft mu™ jjn ban Niklaas Pougec, een geöoo^en gitoeeb Poug=c en een «iBtobtgeleerbe ban Soben / naarCer*"aarTcr* beer gesonbenj betoelne aïbaar be eerfïe <0e^ocncdreng/" ioof$preener 't 3eöert get berb^nben ban ben ïiatolpen<iBtab£Di«ifï \$ getoeeff, jfi&aar betonï be3e jenbing boor be öenmV
ping ban eenige öennber^ geen boortgang eit |aa / i$ S» Phüippus Augier te JliböeIöar0 tot ffimntgenoot öngeboegt <&n afê gn fto^c baar na ban jj&ibbeïönrg
ontöoöen brieeb/ omergen^ inïjfoogbnntfïanö tt gaan aröeiöen; geeft Augiers tot gnf» ge- ftltegen Niklaas vander Steen , een ICmfier^
bammer / en een aftobtgeïeerbe ban Soben:
wi $wft& I 0eïf|ft ooft snn boo^aat / (Ni- klaas Pouget) ban een fïicgtefp gebjag. ®ocg banber Steen, geen 3111 geööcnbe om
te langer te tooonen/ en baeber naar 3gn©a^ btclanbt geneert 3nnbc/ i§ naarï|oraabe e» aafioö^-toonb buiten 3teibenge3onben. paar beionl g£ aïbaar tegen be toiï ban ben fCm? TO^ïjeee/ betoelfte Hatoïp toa£/ be ner^ wtyfte bebieningen berr|gtej 3gn 'er gerecgt^ |
|||||
|
■
|
|||||
|
174 Oudheden bn Gestichten
utmm m m i&m wm$p ι *$$Η
htm gebat engebangengeaet^biw «tënïjoe*
toeï gn hott öaae tfafoggelaaten toiecö/ ï^eft fiü'ereenstoaa^sie&fe Ml!*-«W;/ toaaïba» jte m t jaas 1713 te W *«»«■# *W* 9Ja spe gfeatf $ tot Wü WJ^TO^A«- giers geliomen
Johan van Veen, een, ipgenaa*/
geuten** te tornen/ tn fiet ^oHegie ban Ur- banu?, opfce #oöfe«ni?e getfnöeecf t ï»e aV? t?ee&$ in 30η ©a&edauii 500 $m 300 fcaat; ge* arbei&t &aö; en \mtft asan üe <®uaM in fc Reenen booj f ajiaoa Jaö gefïaan/ en3. Ja &e öftab ban Augiers $ B» Sem ooft ut ^ gofï apgeboigk VERMAAR ï>£ MANNEN
f\&m te eA$Wfl>We* wajw en dïf$
De ^cö^ber^ / öe&eifce JftftM&Ptifr ομ| gelebert Beeft / mPW te bpigenöie / Beflal^ ben be mW gemeïöe H&en en mm *m' »en/ b)eï Jet meefï geroemd «s Jacobus AN.TQNU (nfampïattef^
bertaaïen Jakob Ameynifz,) banjpöaeïiw löoö-lieeraav te geefïelpe ^ecgten * $Ê gec ban Α ^Wönï^-^il te mm /® Vikarii vati Hendrik de Bergis &i$$Qp W
Harnerp ? Bs» Beeft een &α# smeken WJ
6e baoatieffelPBeit te lieiseriPe «W* <*. priEcelkntig poteilatis Imperatonas) $ettpeUW
te $ntb)erï>en in 't jaai? ι;ο^, en te ïliMttf»
|
|||||||||
|
« yalej. $j#r$ü SiblWi Belg* fcc,-.
|
|||||||||
|
ftt
|
|||||||||
|
rfMtai
|
|||||||||
|
VAN Zeeland* 179
in 't&P 15Ό3 in bieren i^imtgeliomett. * Eraf*
mus geeft get 3elbe / 500 toegen# ben ingonb a\§ öen fïgi/ in $w$$$iebm ge$?em ©e^e jacobüs geeft gebloeit in get afgaan brniöfc ïwjfttenbeeenn)(i£). ^Paulus, naat: jijiic geboomte-fïab bofe Paulus van
$mf$ %mb$ gewoonteöggenaanib van Mtó- Middel. dciburg, $ tg Soben «gtewiate gaania in beDUrs* <0enee$- en3©i$uinbe gefoo$en: 300 berre bat g£ «aar getoo$eeI ban ben groten JuHus Caefar Scaliger alle de Wiskonftenaars van zij-
ne eeuwe, volgens hcc (ipj voordeel van zij- nen Landaard, verre heeft overtroffen. ^ö i$ eetfi be <&eme§ljm ge&eefï ban ben
©artog ban Urbino .· baat na ί$ g£ boo: be gwifï ban ben selben I|aetog / en ban ben km 3CC Maximiliaan I,2£i|fegop gemogenban ^of*
femö^one. Jaberganö i$ gn boo^ be ftewsen
Juiius 11, en Leo X, benoemt en ontöoben om £oo#itter te 3gn in be Hernbergabemnge ban ^ateeaiien, «tëtnbeujft/ na bat g» 89 jaaren bpï iuifïer en glorie op ben ïoopöaan φιφ \t* tei\$ geff reben gab/en ben€»obbeïpen bïenfö met be bozere eeremonien te tornen gab ber* betert / geeft gn 5gne bagen geeinbigt op ben ir ban ^eeemöee in get jaar 16*34. ^gne fpni^e $ neeg op gniben te $ien m be i|oog* öüötfcge Rerft ban & Maria dell Anima; be*
Jwifj* r^pec <#ce opgereegt i$gebieefïbooj
Petrus Vander Vorft , ^#gop fcan ICemU-
fö Seeft be bolgenbe foeruen (in be Satim*
fcö*taal)gefcjkeben: Van het onderhouden vaa. hcc Paafch - feeft :
|
||||||
|
< Valer, AnJr. {fibJio:. 5%
|
||||||
|
öefïaanoe
|
||||||
|
tjó Oudheden en Gestichten
öejlaaabe in 14 öaeïten / en opgeöjagcn am $m§ Leo X.
Van den dag van het lijden des Heerc·, δ&>
fïaanöe m ip boetten; opöeögagen aan H^et·
Maximiliaan $ en te Jojfe ^emö^one gefret tti get jatc if 13. 3^e bao?gaanöe toetsen geeft gg 0efcg#o
bm na öat gg S&flcgop i»a$ getoo^öen ι nofjj <5enee$geec sgnöe geeft gn aan öe ^ooge ^egole ban ïïoben een S&jiefgefcj&eben Over het vieren van het Paaich- Fee ft eil over
den dag van hec Lijden» $oeg geeft gg / <$V «ee^geeü 3gnöe/ aan Hei$et* xMaximiiiaan ge*
fcgjeben Een Voorzeg-fchrift (Prognofticon) 't foei'
fóe te 3£oben seöjnfct t$ 60 Johannes Weit-
phalus.
<SBm Verdedigingbatt get Voorzeg-fchrift W
gen Johannes Barbus: tt UtÖmo geÖ^UKt !Ï1 't jaac 1484;
<Ö*en Hekel-fchrift tegen een bygeloovigen
Voorzegger. <Pocg ^iffegop getouwen/ geeft
grj niet öegeeit öat fommigeban öe3efegciftett ^oaöen gerö^ultt tooien, NïCOLAÜS EVERARDI OfOmpïattCii^
ftrceeften Klaas Evertfz., geöoocen in get é
ïanö l^aïegeuen / Seeraac in öeiöe öe ψφ ten j t$ te 23ruflcï öe #fftciaa! ban Hendrik de Bergis, ^ifjegog ban Iftameroft / en öe &e$f <Penen ban öe üoliegiale Iteeh ban & Gmdo tt ICnöeriecgt getaeefk ^aaeopi^ gg tëaaö^ geetf ennaöerganö oon^efiöent banöengo^ öenftaaö banj^eöerianö te jïleegeïen geto^ öen: na öat gg alboren$ 18 jaaren langfg ftöent ban öen googen fóaaö ban^olïan&t»^ getoee|ï, Hem too# Dese ïof «aaejieben > Jg |
||||
|
Van Zeeland; 17?
Imïhe/ goeioeï tevfi ban srjne fyienben m Mu
beren geiiomen / cdjtez in alle beden hnaraeg* tig t$: te meten bat gg «oit om eigen öaat/ of ιψ insigt ban «beie glorie y of ten gebaïle ban goeoe biienben / goe tt!a#ig bat 3e &*a* ren/ cckiö antbwb gegebeii geeft:; bat g# tioir/ om eentg geöitig te bunnen/ be iooo^beit ban cenitp $®et of ban eeni$ uitlegger bes betten / tot fcebseering ban syn geboeien geeft beifyaant 1$$ legt te jföecgeïen / in <$ 2L ®ïmto§ l\tu\e / onber bit <0^φι# öe* $aben. De Hoog beroemde Beer NicoUm E'verard/,
te Middelburg gebooren , Prefident van den hoogen Raad , legt in dit graf begraven > hec welke hem zijne huisvrouw en zijne kinderen, als aan haaren liefïten man en goedertierenfteri Vader, met veele traanen beilelt hebbén. Hy heeft geleeft feventig jaaren , en is geitorven in het jaar na de menfehwording onzes Hecre ifjï. op den 12 AuguiK. |d gab ooit Boeien itgtgegeben -, a$Topi-
ca Legalia of Wetnifche Hoofd itellingcn ; eil
Confilia of Raadgeevingen. t^aat B^ geeft ÏJQ ooft hinberennagelaateii/ Dchielnegeieerbgeitil
fiaibe öeroemb 5ijn gemeen %ie Vaierius An- dreas on get 178 $fi\z ban 3sjnen !S6aben# frgfn €$mmev. (zo) ^VERARDUS NlCOLAI, aHbe^ Evei'd
Kiaaf/.jbe onb#e 300η bm taen jprefibeut Ni-
cohusEverardi, geeft Öeneben$ 3ijne b^oeber^ ufTopica Legalia ban synenUteberna be$5eif£S toob in 't liegt gegeeuen. iu>jj geböen geeis Rijere gefegjifren ban gem gesien. $®zl i§ «aar bat 'er 3eiier öaeRje boo; bc ganben bec wcijt^geïeerben ióanöeït onber ben naambaif |
|||||
|
■
|
|||||
|
17$ Oudheden en Gestichten
Everardus Nicolai ; 't tuMt ben tgteïboert
De order om op het burgerlijk Rechc te Stu- deeren (ordo ftudii juris ei vil is) : bOCÏJ Öït 3ÖÏ tnifjcljièn fjet ioerïi sijn ban een anderen Eve-
rardus Nicolai, öie tniffepn in f oflanb ofooö in ^etjerïanb gebooren t$ : bsant Aubertus * Mineus geeft aangemerkt bat 'ertfoee ban ben welben naam 30« öcfcoeefï. Φιψ Everardus $ te jfteeöelen/baai l&^reftbent ban öenftaaü uttoofcm m$/ gefïöiben tn %tt jaar iytf"/ in tien ouberbom ban 63 jaarot· %>% toa$w\t $Ubboftaat geioeeft tn £'4!frabetüj8ge: nato ganb <# ögfóaabèDeer ban^iefïan'ö/ en baar na ban ben göögen föaab ban $ebeelanö U jmeeöeïen gefcD02ben. ®aaj op toieeb ty&fp Sbent ban bentöaaö ban $#efïanb: niet lang baajna ftceeg feeën pïaat$ in öen groten ülaaö te Jfeee|elen j toaai ban §g einbelp be f w bent ίί geisorbeo. Thfobaldüs van Hogelande)
ooït een l&iobeïöurger / $ een bennaarb Ρ
ïofoof en ^toffefieiöer of Gffluuft I gefopt; m leeft een boei* (in 't top) ttgtgegif! van de moeilijkheden der ftoflchcidingej ψ
mm te fcenïen geömBt <$m 't jaar ipto*
naöeröanb gejjlaatfï tf m öet (deMg ftet Theatrum Chymicum, 't toeï&e in 't JA#
1638. te Straatffoug $ iigtgcliomen.
PBTRüsXiMBRiüstt laiöödöura ρ
toren öeeft eett^panjaarb tot^aöergeW en té omtrent Bet jaar 1^4 een bermaatw ïofoof en <0oDtgdeerbe te geulen gefoeefl♦ 'hLgoFavSlius fno^ ooft een JW»
j&urger Francifcus, 31η $a*er/ ö«Pw,X fa inatalle/ jgne moeber uyt geeianb. ^ |
||||||||
|
Sal
|
||||||||
|
In Elogiis BfJg*
|
||||||||
|
l$$M0&0$
|
||||||||
|
van Zeeland, \y$
jjjaïben bat gg een $a$èt ma$ / en beftige
lefóenöicgten maaitre/ ma$ g£ geneeseer te Éntmerpen; aliöaarg^ ooftoberieben/ en op get berftgof ban <& % 3- öegraben i& ^ geeft eenige fcgnften nagelaten/ bemeliembe Nederlandfche Boekzaal tol Valerïus Andreas
opge telt biorbem
Bmtholomjsusvan Middelburg
J$ albu$/ ge!p gelooft biorb / genoenit naar
be &tab oaar gg SavMami i§ gebjeefl: mant gy i$i€ei*beee m^eclanö geboden ingetjaac > 4§ 5·· l&irotebjoebec gemorden sgnbe i£ gg n&t alleen te jj&iböeïburg/ maar ooit op eenige anbe^ re plaatsen/Gardiaan enVikarii ber Jlinnebsoe* beren gemeefï, % geeft Set <ö5obocip maorb beertig jaaren en langer met eenmonoerlpeii gber gepreebt / goetael bat gn aan beibe be 5goen geuroiien tua^ ©aar bg toa$ gg ban een Mijtfieeftenbe fïrenggeit/ fo&rgeifc en ma* tiggest: en $ te ïïtregjjt/ 80 jaaren onb 5poe / gcfïorben op ben 11. Slpriï rf 64. I|g legt aï* oase begraben in gat paut ban get jjBinne* öt?oeber$-blooiter» almaar οοίί (baar be ber* anöermge) een grafftgrift te ieesen ma$/ 't ÖjeïUe Adriaan vander Burg 't 5t)ltei* rere gab
gemaabt $>$ geeft eenige ïatgnffcge ^ermoe*
«en ober be ^oubagen en jfecffbagen nage* faaten i ecmeibe in brie beeltje^ 3pn mjtgege* ben. %bebobenftaanoe mannen bonnen be boï*
öenoe.ngt be lironp bauSumllegangegeboegr bsorben, TobiasRoels, banifèiobeiüurg/ een
#er erbaren geneeseer / geeft aan Caroius vJufius een brief gefeg^eben over eenige plan- Μ *: ten$
|
||||
|
18ο Oudheden en Gestichten
ten 5 öetoelfce onöer öe ioerften ban ben seïbtu Clufius $ ge&Jiïftt.
ARNOLDüsHELius,ecn |&ibt!eïötii:gfcïj
#oeët / fieeft eenige aarbige geöicfiten in U %αφ(φ taaie gefcfjieben/ befodüe boor mr gepelte OOor Janus Gruierus onbec öe dehciae
Poetarura Belgü $gn Utjtgegebcn. JOHANDE BrüNE, (»0 OOft «U JW
Öelönrger / tó eerfï £eftroerf$ ban spne ba*
tiedpe ^tab / f» bauü na ftaaöpenjiotiarig bet; lieren ^taaten ban ^eelanb getoeefi m geeft eenige ffcaat(e ge&cöten a$ het Bankej- werk , eil aardige spreekwoorden m$* til 't
ïicïjt gegeben*
AANTEKENINGEN.
i. Mittelburg ofliever Metelburg : in het latyn
van fommigen Metelliburgum genaamd. Erafmus en Opmeer zullen zich, indiebenaarntoge, gevoegt heb- ben naar het gevoelen, 't welke eerft van Hugo t lpria- cenfis te boek gezet, naderhand veele aannangers heett gehad: te weeten dat Middelburg gefticht zoude zyn van den Roomfchen Krijgsoverfte , Metellus : ca dat van dezen Metellus.de naam van Middelburg at- gedaalt zoudezyn. Doch dit hebben die Schryvers, die doch wat byzonders en heerlijks moeften teberüe brengen, alleenlijk opgevat uyt de gelijkheit van de naameti Mefellus en Middelburg. Zoo doende zou* men wel duizend en tien duizend naamredenen uyt konnen vinden. Ook is dat gevoelen tegenwoordig buiten alle achting geraakt, en al door LevinusL<em· nius verworpen geweeft. Wy zullen hier met korte woorden uyt ξαναοτ
nius by voegen dat de Voorlieden der Stad Middel- burg tegen den inval der Vlamingen, in 't jaar I3!3i met aarde wallen zyn verfterkt. . Dat haar onder andere voorrechten,die wy nu ni
melden zullen , in 't jaar IJ47 » toegedaan is , o geen ambagtsheer tot Schepen van Middelburg κ |
|||
|
van Zeeland. i8r
baar zoude zyn. Want de Ambachtsheeren , die
hun verblyf in Walcheren hielden , zogten hunne heerlijkhejden maar te verbeteren ; en zoo wel de in- gezetenen, als de neering, uyt de Stad te lokken. Dat, om dat het bereiden en weeven van lakenert
te Middelburg hoe langer hoe meer begon tebloeijen, Graaf Willem in 't jaar 135"?. een zeggen beeft gezeit dat geene plaatzen in Walcheren, behalven Middel- burg', Vliffingen, Terveer, Domburg, en We il ka- pel , weefgetouw of icheerbanken zouden mogen houden. Dat de Koophandel daar op al fterker en fterker
wierd : voornamentlijk na dat aan de vreemde koop- luiden, die daar quamen handelen , door den Graaf verzekering was gegeeven dat zy in gevalle van oor- log voor hun lyf noch goed niets te vreezen had- den. Ook heeft het Stapelrecht, aan de Stad Middel-
burg door meer als eenen * Graaf verleend, zeer veel tot den aanwas van den koophandel geholpen. Vooral is de koophandel hier lullig aan gewakkert,
en heeft een grooten opgang gemaakt , omtrent hei jaar 1495 j want veele zoo Engelfche als Schotfche Koopluiden, die te Brugge gezeeten waren, endaar grooten handel drèeven , hebben Brugge verlaaten , en zich te Middelburg neergellagen. Het grooter getal der menfchen deed het getal der huyzen ook vermenigvuldigen s en 't ftaat wel te denken dat die Engelfche en Schotfche Koopluiden met geen leege beurzen aanquamen. Althans men zag de plaatzen , die zoo lang leeg en onbetimmerd waren geweeft, in t kort vol fchoone huijfen ftaan, en Middelburg da- gelijks een nieuwe en beter gedaante krygen. Het recht door Karel V. aan de Stad gegeeven ,
eat alle wynen uyt het Weften in Walcheren koo- iende , eer datze elders inogten vervoert worden , te Middelburg ter Kraeue moefien koomen , heeft die yan Middelburg ook, tot het vermeerderen van den koophandel, niet weinig geholpen. f Ging evenwel niet altyd even voor den wind:
want voor eerft, in 't jaar 1^4. gingen veele Koop- 'Uiden en Burgers op het platte land woonen ; daar * Willem VI, Harteg Thilipt, en*.
|
|||||
|
Aantekeningen ep de
|
|||||||
|
?Si
|
|||||||
|
%y minder laftente draagen,.en,alles beter hoop had-
den, als in de Stad. Ten tweede, om dat de hui- den en erven zeer belaft waren met onloilèlijke reu- ten , zag men de huizen al meer en meer vervallen; en 'er geene handen aan liaan : dat bouwvallig en ver- vallen was, liet men bouwvallig blyven, en verval- len leggen. Hier en daar zag men leegeerven, daar wel eer prachtige huizen geltaan hadden ;want,quam 'er ergens een huys af te branden , dat nu en dan al gebeurde ; men liet het maar leggen : de luft tot bet bouwen lag 'er toe. Dan was 'er omtrent het jaar 1530, door het ver-
laopen van den ftroom, een groote plaat gekomen voor de haven: en daar by was de haven zelf zeer lang en krom. Dit , 't zamen gevoegd , maakte de op- komiie der Schepen , en 't invoeren der Koopwaren ieer moeijelijk: zoo dat veeleKoopluiden 'tgeraad- ïaamer vonden, hunne koopmanfehappen 't Armui- den te laaden. Maaralle deze ongemakken is de Majeirraat, door
haar wys beleid , te bo«cn gekomen: de Koopluklen en Burgers, op het platte land woonende, wierden door goede en voordeelige aanbiedingen weder in de Stad gelokt. Alle erfrenten vlierden losbaar ver- klaart , tegen den penning 16 , 18 of 20. 't Onge- mak van de haven wierd verholpen, door het fchivten vaneen nieuwe haven. En om dat aïc haven voor alle de in en-uytvaa-
rende fqhepon niet breed genoeg was ; is ze in Λ jaar £f4o. veel breederen langer gemaakt ; en éoot veele Schultershoven en ledige erven tot indeSwa gebragt. Ten dien einde wierd S. $ans Kerk, met uit- drukkelijk verlof van den Utreehtfchen Kerkvoogd» ganfeh en geheel afgebroken. Tot het manken van een nieuwe Schuttershofi
wierd S. Aacbtenhnys , met het Begynhof, met een diergelijk verlof onder de voet gefmeeten. , Middelburg had zoo lang geen andere werken o*
verfterkingen gehad, als de voorgemelde aarde wa»* ]en. Maar Keizer JCörf/, merkende oi'gewaarfchoiitf'0 dat menig· Koopman , om dat hy zyne goederenjn eene 2,00-onfterke Stad niet verzekerd achte> »*!? ging woonen ? deed de Stad 200 veel als doenUi |
|||||||
|
Beschryving van Zeeland. 183
Was, en naar de wyze van die tydcn,verfterken.
Binnen 60. jaaren herwaarts,', zegt M. Boxhvrn, \%
de Stad tweemaal uytgelegt , en wel de "helft ver- groot: ook rondom veiilerkt, en met verfcheidenè bolwerken en icherpten verzien, die wel pp den an-^ deren Flankeeren. De Stad, die zoo wel ten Koophandel gelegen is
als eene Stad gelegen kan zyn, hééft het StapelrechC van alle de wijnen , olijen , fyropen , en andere natte waeren , die uyt Weften , 't zy uyt Italien , Vrankryk, of Spanje , in ons Nederland ter zee overgebragt worden : want alle dis waaren moeten volgens de vergunning der oude Graven \netter kranc en fiapelc hoornen, De Burggraven van Zeeland koomeh al te dikwils
in de Hiftorie dezer Landen te pas, en zyn al te ver- maard , om hier zoo ongemeld overgeilagen te wor- den. Des zal men hier uyt 'sReigersbergen , Box- hom, S. van Leeuwen, en andere Schryvers, de Iyft van die Burggraven laaten volgen. Graaf Dideryk , de fesde van die naam , heefc on-
der andere kinderen eenen zoon gehad ," mét naame Pelgrom ; die in de oude Kronyken vermeld llaat onderden naam van Burggraafvan Zeeland. In eene Κ ronyk *, onder vrouw Maria van Borgmje gefchree- vcn , word gezegt dat hy de eerfte Heer van^W» is geweelt. Daar ftaat ook dat uyt zyne eCnige doch- ter, met den Grave vanSeyn getrouwd, voortgeko- men zyn de Heeren van Voorn. Daar hebben wy dan *t eerfte begin der Heeren van
Voorn, die Erfburggraven van Zeeland zyn geweeft, en ook den titel van Erfburggraven voerden, 'Zy waren de Stedehouders van den Graaf, in alles
daar de Graaf van Zeeland over te zeggen had. Voor al bleek hun gezag in de hooge vierfcharen: 't welk echter merkelijk vermindert is onder Maria van Bor- gonje. Want die Gravin, die 'tmethaare öndèrdaa- «en wel meende, en mogelijk gemerkt zal hebben idat jet gezag der Burggraven de ingezetenen van Zeeland laftig viel, of dat de rechtspleeging door de floffiigheït «er zelve Burggraven verwaarlodfl wiérd , heeft in t jaar 1476. aan de Steden van Zeeland vergunt, over |
|||||||
|
By Boxhorn onder Dïderyk, VI,
ren* * M ^ |
|||||||
|
alle
|
|||||||
|
Aanôåê e ringen ep ï5e
£lle feiten recht te mogen doen; zonder naer't fpan*
ncn van .hooger vierfchaar te wachten. Het gezag der Burggraven, dat daar door zeer gezakt was, eó, ,.*e mets al langer en laager daalde, is 'er eindelijk ganfch onder geraakt. Hier nevens dan de naamen van de Burggraven ;
ïöo veele al$ 'er in onze Jaarboeken gevonden worden. Pelzromoï Velgrim van Holland, de zoon van Di~
derikvi. ' ·;;.
Flvris van Zeyn en Voorn? ; was Burggraaf van 'r
Jaar 1162 tot 1103. Dirk van Voome , met de dochter des Graven van
Kuik getrouwd. S Van Leeuwen noemt hcmHugo: maar volgens Boxhom , dien we hier liever willen, volgen, is //#^ó de broeder vanden Burggraaf geweeft. Evenwel ftaat Hugo,als Burggraaf, ook by Rei-
gcrjbergen vermeld. Miflchien fs JfJugo zijnen broe- der in "'t Burggraaffchap gevolgt. 'jtan øáç Voome; by * Boxhom op't jaar 1275', aan-
getogen: hoewel hy van S. van Leeuwen overgeflageri word; en, zoo Van Leeuwens zeggen vailgaet, in 't gemelde jaar het ampt van Burggraaf niet wel be- kleedt kan hebben. Want, zoo als hy fchrïjft, zou- de Hendrik van Voorne vermeld ilaan in een Haid* veft van Koning Willem , van 't jaar J2p, en ge* leeft hebben tor het jaar 1280. Milfchien is 'tjaar 12$ ƒ een drukfout by Boxhorx^ en moet verandert worde» .in 125-0 of 125-1. Dit veranderen zal men ligt ten goe- de houden, zoo rrien aanmerkt dat'er by S, van Leen- vjen zelfs , in de jaarën van Hendrik , Aalbert, en Cerrit van Voorne, een groote brabbeling is; en 'et nootzakelijk ook iets verandert moet worden. Maat' daar zullen wy nu niet in treeden; en de lijft, zoo goed als we konnen, maar vorder opmaaken. Hendrifi van Voorne; volgens S. van Leeuwen gc"
ftqrven in'tjaar ô á 80. , " Aalbert van Voome , Hendriks-Zoon, Gerrif van Voome, Aalbèrts-Zoon \\\\ jaar 13OJ·
• DirckvanVoorm, 1317. . :t Vrouw Jenne van Voorne3 ponder oir geflorvefl;
ui't jaar 1349. |
||||||||
|
f. ß Deel, pag, 470«
|
||||||||
|
Dirick van Voorne é f»7*
Vrouv?
|
||||||||
|
BïSCHAYVlNG VAN ZEELAND. ï8j
■Vrouw Machteld van Voorne, de nicht van Jenne
voor ichr even, en ook zonder oir geftorvtn in *t jaar 2371·
Heer Jan van Renejfe, van Maelflede 1400. Heer Adriaan van Kmtningen 1433·
Heer Jan wn Kruwingen HS9·
Heer Adriaan van Kruiningen 1473.
Heer Thomas van Abeele I478.
Heer Heflor van Kruininge 1498.
Hier, of hier omtrent, dient geplaatft te worden
* Wolfaert vander Maelflede en Van E veringen , de Zoon van Wolfert van Maelflede ea van Dorothea Mauryns dr, vander Does : aan wien Philips van Borgonje het ampt en den titel van 't voorn. Burggraaffchap geg«even heeft. Wie van de Phitipzett, de goede of de Schoqne, dit ampt aan hem gegeeven heeft, zoude te onderzoeken ftaan j maar ik zje niet dat 'er zoo vee] aan gelegen is. Heer Joofi van Krumingen^ overleden in 't jaar
J.f43·
Η» er Jeronymus van Serooskerke 1^48. Phiiibert van Serooskerke,
T5Y Boxhom, op het jaar »f7i> flaat eenerekening
* van den dienft , dien de Leenmannen van Zee- land den Hartog Karet, in zijne oorlogen tegen Vrankrijk , fchuldig waren. De dienil beiïond ei- gentlijk hier in, dat zy zeker getal van gewapende mannen, te voet ofte paard, of anders een zekere fomme gelds, leveren moeften. Een leen, dat jaar- lijks 16 kroonen waardig was, moeft eenen man te voet ten oorlog leveren. Een Jeen, van 32 kroo- nen jaarlijks , was gehouden twee mannen te voet, of een man te paard, ten zelven einde te leveren: of moeft anders 32 kroonen, het ftuk op 24 duivers prekend » in geld opbrengen. Wy zullen de lijft eer Leenmannen, zoo als ze uyt de gemelde reke- Jinge getrokken zy met dezelfde woorden, en zon- oer verauderinge van taal, hier laaten volgen. * Zk Boxhorn. I Deelj pag. 470,
|
|||||
|
Μ l ■ Mjn
|
|||||
|
1$5 Aantekeningen ïé* de
hA IJn Heers vanliavenfieyn, ter caufe van Mevrou-
■º"-* we fyn gefellinne, fal dienen met twaelf man- nen vaa wapenen, eicken man van wapene met drie paerdcn ; ende met vijf vechtende te paerde, ende eenentwintich vechtende te voet. Myn Heere vander Fere met darthien matinen van
wapene, thien vechtende tepeerde, ende neghenthien vechtende te voet. M, Joncker van Culenborch, ter caufe van fijne Heer-
lijckheyt inBorfelen, met neghen mannen van wape- ne, vier vechtende te peerde, ende twee vechtende te voet. Mijn Heere d'Abt van Middelbttrcb, ter eau f e van fij-
ne Ambachten , tienden , ende van lijnen huyie te WeÜthove met fijne toebehoorten, met een man vaa Wapene, ende met vier vechtende te voet. d'Heer van Cruyninghen, ende Adriaen fyn Oom ,
met thien vechtende te peerde ende neghen te voet. M. Flsris de ÂáâáåÐíáç Borfelen, ter caufe van fij-
ne Ambachten ende thienden in Noordtbevelandr, roet negeen vechtende te peerde, ende í ij ft hien vechtende te voet. Jan van Rsymerfwale, met achte vechtende te voet.
Mer Vlaes ende Willem van Reymerfxuale , PbtfipS
kindere, ghebroeders, met achte vechtende te voet. lieer Janvan RuychrockvandeWerve, met drievech·
tende te peerde, ende achte vechtende te voet. Thomas van den Abeele, met drie vechtende tepeer-
de, endeeen tevoet. Guy deBaenfl, met twee vechtende te peerde, ende
drie te voet. Jan van Renijfe, met twee vechtende tevoet.
Gerritvan Renijfe 3 des voorfz. lans zoon e, met drte
vechtende tevoet. Jan van Renijfe vanjongbe, met twee vecht, te voet.
De vaoTi'eya'e Ja* ,Gerrit, endej?*», ghebroeiers,
fu'llen noch dienen *t famen met twee vechtende fc peerde. Jan van Renijfe vanWulven, met twee vechtendete
peerde, ende drie te voet. 7 Heer Jan van Renijfe van Renouwen, CanoniCK
'jtWtrecht, meteen vechtende te voet. Msrjan urn Cais, Ridder met elf vechtende te vo^
|
||||
|
Beschaving van Zeeland. ' a7
Jacob van Cats, met clve vechtende te voet
Lteven van Cats , metelve vechtende te voet. d.feS**'' ^^vechtendetepeerde, «. HrifT' Ô Cats' des vnorfz- ^«wtf broeder met
dne vechtende te peerde, ende vijf te voet ' y^kerjan, deBafiartvan Bourmimnen met twee
vechtende te peerde, ende drie te voet •■ff*'*'mettwee mefeen ÃÃ'5^/í' des voorfz* A«^nis dochter
met een vechtende te peerde, ende drie te voet ' aiïZi™"™**1*** Ridder' "iet vier vechten-
derf elTZTVa}S?'mdcr> mïfsgadersal fijnbroe-
vcchie^^radneheure thiende» '¹ Borfele, Let een lÉJrMlT feuwZVe > met Rechtende te voet.
vechtende ;1Ã NieUWerVe ' Ridder · met twee 2«»&Âö, met een vechtende te voet. ^%t7aa:KeACapP^e' met.Cen VeChtende te V0«'
^driamvLn à j» met V,er vechte»<*e te voet. '-*££ V™2mhurch V ?et een achtende te voet. 'endere voei■ ™ &^e**ew* » ™* een vech- ?!* ?* * Hogere, met een vechtende te voet
de5Sr"^^W , met âç.
f*£j*m£TrV- meteen vechtende te voet.
voet. "'^^^««^«, mee een vechtende te ^Æ€çá^ ^et twee vechtende te voet.
roet! ^/eWye' te SIu>'s. «net drie vechtende te ^fee^^^^^der,m.e6n
*£. tt vTr 5*** > «- - vechtende te ^ebSl^lifZ)r°Tlaf:teAntwerPen; midts- CfCn Y' r:r!nde ?*" Cornehfz.te WtflcappeL chebroc- wers, t iamen met een vechtende te vobt. gneDroe
|
|||
|
iSS Aantekeningen â é» de
De VQprfz. Gornelis alleene» m<x twee vechtende te
voet. E>e voorfz. JanCornelifz. de Jonge, woonende tot
yiiflingen, meteen vechtende te voet. De voorfz. JaquesCornelifz. te ø'lijfmgeu, met een
vechtende te voet. Jan Comeiifz. ie Weftcajtyel, met een vechtende te
voet. Reinier Willemfz, vaader Buttinge , woonende tot
Middelburch, met vier vechtende te voet. Hendrick Crabel, met vier vechtende te voet.
De Stede van H'tddelbnrch, ter caufe van heuren Am-
bachten in Brqgdamme, met drie vechtende te voet. MeefierThibault Baradot, Secretaris van mijne ghe-
nadighe Hcere , ter caufe van fijne Ambachten in £uydtbeveiant, met drie vechtende te paerde , ende ten te voet. Antbonis Janfz.. foone van IVijfekercke , met twee
vechtende te paerde, ende vijf te voet. fan Olant Kempenfz. woonende tot Middelburch,
met een vechtende te voet. Antonis, Meefler An(onis. Mlichielfz. van Everfdijck,
met vijf vechtende te voet. Meefter Niclaas vander Nijfe, Docloor in de Medi-
cijne , woonende ter Goes , met twee vechtende te voet. Comelis Boudinfz. woonende ter Vere , met een
vechtende te voet. Adriaen vander Weerde , met een vechtende te voet.
Boudin vander IVaerde, met vier vechtende te voet.
CorneJis van Sceingen, met dr te vechtende te voet.
Ì er Joos van Sceingen, Ridder, met drie vechtende
te voet Willlem van Sceingen ^ va» rieinkenfant , mei een
vechtende te voet. Jan van Sceingen, iïjn broeder, met een vechtende
ie voet. Jan van Sceingen Pieterfz. met een man van wapene,
ende een vechtende te voet. JacubWielant, met een vechtende te voet.
Heer Klaas Wittelefz, Priefter, met een vechtende te
voet. |
||||
|
Beschryvjnc van Zeelanjk. ig9
JanWïtielefz, fijn broeder , met een vechtende te
voet. nubrecht Wittele, fijn broeder, met een vechtende
te voet. JanBollaertfz.te Reymerfwale % met een vechtende
te voet. Siegge spaans te Reymcrfwale, met een vechtende te
voet,
HendrickJanfz.vanWjfenkerke, met drie vechtende
te voet. BoudinTbomfz. woonende te Ziericzee . met twee
vechtende te voet, ^Cornetfsrranhfz.te Ziericzee, met een vechtende
AdriaanVranhfz. fijn broeder, met een vechtende
Mjcbhlrrankcfz. oock fijn broüder. met een vech-
tende te voet. Hendrick W'tlïemfz. met een vechtende te voet.
iankrae', Pancraefz, mer een vechtende te voet. jtacoh Bartholomeefz. Cornelis Bartholomeefz. ende Ja* fVtllem Bartholomeefz. 't famen met drie vech- tende te voet. Jan van Treflonge, Mer Lodewijcxfz. met drie vech-
tende te voet. Jorisvan Treflonge, met drie vechtende te voet.
Kaejjevanlrejlonge, met twee vechtende te voet
voet' Van Tr^m^e > met twee vechtende te a!kvteZaTfz ColhJh' woonende «* Veere , metr
ür'e vechtende te voet. J„a P'eterfz' w°onende tot Ziericzee, met een vech»
icnae te voet. AtttomstoanZoeUÜnckerckct met twee vechtende te
F^ae, ende twee te voet. mJZ" Comel'fz- ende Moudin Jaques Florifz. 'tfamen
J"et twee vechtende te voet. te voet nn VanBeite Ίί>οη'ί*» met twee vechtende
^lTrE0r"elïz-met fi'ne broeders:met drie vechtende
t^rde, ende drie te voet. «*"*<* VicterAuntfz.imX een vechtende te voet.
Beoofler
|
||||
|
ij© Aantekeningen op β ε
'. Beoofler Scheldt,
Willem Pier Mannenjz. met een vechtende te voet
Oott Jan Oirtfz. met twee vechtende te voet.
nuge 'Jan Bollaertfz. met een vechtende te voet.
Joojï , Jan, ende Raejfe van jHaemfiede , ghebroc"
ders, 'tfanien met drie vechtende te voet. Willem Bolle, met twee vechtende te peerde, ende
acht te voet, Jan Jaquefz, van Noortgouwe, met twee vechtende
te voet. Loenvan Bloyss ende Adriaen van B/oys, ghebroe-
ders, met drie vechtende te voet. 2. Kanonnikken van de Premonftreit- order: an-
ders Norbertijnen ; en van veelen , doch ten on* recht. Witte Monnikken genoemd. Ten onrecht. %eg ik 5 want zy zijn eigentlijk Kanonnikken, en hebben dikwils den naam van Monnikken afgeflagen: ook zijn ze van hunne eertte oprechtinge af voor Kanonnikken, en geen Monnikken > gehouden. Al- dus fchrijft Petrus Abailardus, die het zeer gelaadea had op S. Norbertus, en S. Bernardus, {Calamit^Saar, c. ii.) dat zijne vyanden twee nieuwerwetfche Apof- telen tegens hem opgemaakt hebben: waar van de eene , te weeten S. Norbertus, zich beroemt dat hy het leven der Kanonnikken , en de andere , te wee· ten Bernardus, dat hy het leeven der Monnikken we- derom heeft doen herleven. En in de Kronijk der BilTchoppen van- Verdun word verhaalt (in Spüiltg* Dacbery t, 12,) hoe dat Bernardus de order der Mon- nikken , doch S. Norbertus de Kerkelijkeorder ,uytden modder der wereldfche ydeiheit hebben opgerecht. Ook hebben wy elders verhaalt hoe vinnig dat ft·* fertus , Abt van Duyts, en PhilÏppus, Abt van dePre- roonftreits-order, de eerfte voor de Monnikken, «· tweede voor de Klerken , tegen malkander gefchre· ven hebben. Doch om dit ook voor de ongeftudeerden te zeg-
gen , fommigen zouden konnen denken dat Prett*0*' flreit anders had behooren vertaalt te worden'. e^ zullen dien naam mogelijk niet verftaan* Prcn-onltr of Premonftreit is dan een plaats , eertijds c j ■wildernis, in Kampanje : daar S. Norbertus allere^rr# cea Vergadering heeft opgerecht; dog over den o |
||||
|
Eeschryving van Zeelanï). ipi
fprong van dien naam, "-ijn de Schrijvers niet eens-
gezind. Sommigen vertellen ons , dat zekere En* guerran, zullende tegens een Leeuw gaan vechten 3 die het platte rond rondom verwoefte, zich onvoor- ziens by den Leeuw bevond 5 en van fchrik ïoude iiytgeroepen hebben : S. 'Jfean tu me Pas de prés mon- firé. S. Jan gy hebt my den Leeuw al dicht by ge- toont. Anderen haaien den naam van pré een wei- de, en mon(lrery toonen, zeggende dat de Benedic- tijner-Monm'kken de gemelde plaats eerft gevonden en aangetoont hebben. De Vader Le Paige {Bibliot. Pncmovfi. /. r. c, x.) dewelke deze naamredenen als een fabel verwerpt, geeft een andere op ; die Vader Hugo, in hst leven van S.Norbcrtus, wederom voor een fabel uytmaakt. De cerfte zegt dan dat de H, Maagd de gemelde plaats te voren heeft getoont, Prsemonihavit, aan S, Nerberftis, als hy 's nachts ia 'zijn gebed zijnde veele perfoonen in 't wit gekleed zag verfchijnen. De laatile zegt daar tegen dat het enkclijkby los geval is toegekomen dat de gemelde plaats dien naam gekreegen heeft. Hier over is ge- melde Vader Hu?o wederom gchekelt geweeft van eenen Vader Gautier, die het voor de verfchijniuge welernftelijk opnam : doch hy heeft de waarheit, voor dewelke hy met grootcn lof had begonnen te kam- pen , niet onbeweerd gelaaten. . 3· Deze Tanchelhus hadgaufch Antwerpen volgens demeelleSchryversbynavergiftigt. Hy wordbefchres- yen als een veriiandig, welfpreekend, prachtig en wei- luftig man:hy leerde dat het Sakrament des Outsars on- nodig was ter zaligheit , en dat de Biffchoppelijke en liederlijke Wijdzel of orders niet meer waren als een fjeiifchelijk verdichtzel. Hy ging altijd gevolgt, zoo de Hiftorien althans verhaalen, van drie duizend men- den, dewelken alle de genen die zijne leeringe te- Ke'i itonden dood fmeeten. Hy ging als een groot «eer, met koitelijke klederen; de hairlokken mee ^!Jde linten gebonden en met goude ftrikjes gevlociV ■en. Hy was lieftallig van woorden , en onthaalde jwt volk op deftige gaitmaalen-om des zelfs guiift te w'iinen. Dan word 'er noch verhaalt dat zijne aan- ^•ngers het water, daar hy zijne handen 'm gewai- ICi>en had , uytdronken; en ook in rdiqui-fleiTen met
|
||||
|
ι$ζ Aantekeninöb op de
Biet zijn pis oewaarden. Ja hy zoude do menfchen »■
zoo als'er gefchreven word, zoo begoocheit hebben, dat hy de vrouwen in 't gezigt van haare mannenr en de dochters voor de oogen van haare moeders, zonder eenige fchaamte van weerskante, kon mis- bruyken. Hoe verre dat dit aiugenomen moet Worden, en of 'er de faam niet wat bygevoegt heert, zal ik nu niec onderzoeken. Dit is althans zeker dat iy.l\[orhr- tus groote moeite gehad heeft , en langen tijd bezig is geweert, om die maalgeeften t'onder te brengen. 4. Smallegange lchrijft van deze Abdye dat dezelve,
zoo als gelooft word, gelticht zoude zijn door Bif- fchop GodebalinSs Dog vermits Godebaldus de Regu- liere tëanonnikken om hqnne otiftiehtelijk leven uyt de Abdye verjaagt heeft, is het niet wel te gelooveti dat hy dezelven daar had ingebragt; dewijl het wel te denken is dat hy, als zeer op de kerkelijke tucht ftaande, in een nieuw geitichte Abdye niet als vroo- me ea deftige Kanonnikken zoude gdïelt hebben: en het noit of teer zelden gebeurt, dat een welge- fchikte en deudgzame vergadering opeen zoo korten tijd, en onder de regeerïnge van eenen en den zelf- den BiiTchop, zodaanig zoude vervallen dat ze fchaa· delijk zoude moeten verjaagt worden. 5. Ik weet niet wat ik oordeelen moet van tiet
zeggen van Reigersberge; te weetendat Koningin"* hm, of Willem ƒƒ, Graaf van Holland, behalven het beveiligen van deze Abdy, noch verlcheideNon* nekloofters in Holland en Zeeland , als Zoetendaale in Walcheren, Loosduinen inHolland, en meeran- deren heeft gefticht: en dat om deze reden, dat hy veele bafterd-dochters hebbende, dezelve met geefte- lijke goederen vilde begiftigen. Althans is b#M waarheit niet dat hy de Abdy te Loosduinen heelt gedicht. Hy mag die begiftigt hebben: maar ze was al geüicht door zijne ouders Ftoris en Macbtilw* zoo als in Batavia Sacra pelezen kan worden- . 6. Deze twee laatüe Abten waren van de ordcf
van Cifiercie. Staat ook te weeten dat deze hervor- ming wel ontworpen en ten deele in 't werk is $% fielt door de gemelde vier Abten : maar de volg*"" | Pauzen hebjben noch groote moeite gehad om ^el^ door te dringen: hoewel dat zy het ook niet νοίκ |
||||
|
BESCHRYVING VAN ZEEtANb» t§$
iïientlijk uitgevoert hebben. In het jaar 1256 heeft
Alexandtr ly de zelfde ordonanuteh raakende die hervorming uytgegeven, dewelke door Gregorius I (f uytgegeven waren geweeft. Lang daar na heeft Eu- gcntus il/ ook verieheide klagten uyt veelerhandë geweften gchoort, over het ontftichteüjk gedrag van verieheide Abten en Religieuzen uyt de Premon- tfreks-ordei : en heeft in jaar 1438 een Brevet aart den Generaal of Opper-Abt, en aan alle de andere Abten, laaten afgaan; en hun wel fcherpelijk gebo- den de hervorming van hunne order ter harte te nee- men. Zie Vader Paige in zijne Üoekzaal der Pre- monlireit-heeren. 7. Zoo als ik de woorden van Reigersberg begrijp,
heeft de gemelde Abt zoodaanige inagt maar gehad over eenige Kerken van Holland en Zeeland: Graaf W'llcm, zegt hy inden tweeden druk dien ik ter han- den heb, heeft ook zeer rykelijken begaeft die Abdij e bin- nen der Steden van j^iddelburch van Erve en Thtende, {daer in fi ellende geleerde mannen, em Kerken te bedie· nen ) die Konink Willem der Abdyegegont endeghegheyen baddc , tn Holland, in Zéelandt, ende in alle zijne lan- den ; op dat , f00 wanneer eenige van die Kerken vace- rende waren, den Abt dan ter tyd wezende, f oude mo- gen daar Pa/iooren ende C apellaenen inflellen naejyn be- liefte ; d*welck noch op den dagh van huyden alfoo gefchitt. Hf zeyt, om Kerken te bedienen (de tuiTcbenwerping Itaat 'er maar verkeerd) dien Konink Willem der Ab- , éft gegont had enz. Ook is 'er geen het minlle be- *ys in de kerkelijke of wereldlijke hiftorie van Hol- land of Zeeland dat de Abten van O, L. Vrouw , te Middelburg, zoo een algemeene mngt zouden gehad nebben, Enomanderebewyzennuoverteflaan, men neeft maar achter in de Voorberichten op Batavia Sa> srade naamen van verfcheidepaüoryen of proeven in- dien, die ter begeevinge, der Graven geftaan hébbeij. o. Reigers bergen , fchrijvende over het jaar Kif ÏÏ-jj" V3n ecnen Heer 9a,tva»KapeUe, Prelaat vafi Middelburg: dewelke deAbdy zeer deed vcr-betcrerl ?» ™ij* betimmerde enz. Of deze Jan van Ka* f*he dezelve is gewecir met Pietcr vmder Kapelle , «welke alhier opgegeven word , als Abt geweefr. •yode ia hec jaar i$o$ ; dat zou ik met geen vatfï£- |
||||
|
~º
|
|||||
|
194 Aantekehihgen op »e
heit konnen leggen. Het is evenwel niet onwaat-
fchijnlijk : en waarfchijnlijker als dat 'er twee Ka- pellen zoo dicht achter malkander zouden geregeert hebben: en dan had men maar te zeggen dat Reigers- bergen in den voornaam heeft gemift. 9. Deze Maximiliaan is volgens de getuigenis van
Reigershergen geweeft , de Zoon van Boudeiuyn den baiterd zoon van Philips den goeden, Hy voegt 'er by dat hy zeer over zijne geleerdheit geprezen is ge- weeft van Erafmus. OÏErajmus elders gewag maakt van eenen Maximiliaan van Borgonje kan ik niet te recht zeggen : maar onder zyne Brieven zyn 'er drie aan Maximiliaan van Borgonje gefchreven; de eerile in 't jaar 1517, de tweede in 't jaar 15*18, de derde in 't jaar 1529. Maar in die drie brieven geeft hy hem niet eens den tytel van Abt : daar hy nochtans den eernaam van Biltchop , van Abt, van Doktor, enz. , als hy aan zodaanige luiden fchrijft , niet ge- woon is achter te laaten. Dat meer is, in den iaat- ften brief noemt hy hem adolejcens, een jongeling :hy wenfcht dat hy zich zoo vroeg niet ten hove bege- ven had, maat noch een jaar of twee inde oeffeninge der wetenfehappen had gefleeten. Hy geeft hemgoe* den raad hoe dat hy zich aan het Hof behoort te ge- draagen. Dat alles fchynt weinig op een Abt te paf- fen. Zoo dat ik geloof dat Erafmus aan een neef van den Abt zal gefchreven hebben. Vorders word hy van Reigershergen geprezen, als een zeer wyse0 deugdzaam Heer : die de timmeraadjen der Ab<tye merkelijk heelt doen verbeteren : en die fchoone Sehildery door eenen Jan van Mauheuge heeft J<ja* ten maaken, dewelke op dehouraer van de Kerk ø Abdye heeft geftaan : om welke fchildery re wj de vermaarde Albert Durer, een Hoogduytfcb Scnil* der, naar Middelburg is gereid : en zich over d« fchoonheit der fchilderye verwondert heeft getoont 10. Deze Matthias van Heefwyk word van f^#'r/'
hergen ook geprezen als een zeer wyzen en geleerd Pre* laat. Hy word ook hooggelijk geroemt door »** fielis Verburg , die hem de uytlegging van Adam S*' bout over de Brieven van Paulus heeft opgedragen Ik weet wel dat men juyft altijt de grootfte tra ©pdeopdragt brieven niet kan maaken: eu datd^D |
|||||
|
jBfSCHRFViNG VAN ZEELAND, 2q|>
hen, wien eenige werken opgedragen worden, door-
gaans in den opdragt te boek ftaan, voor de eerfte mannen van de wereJd : Doch een vroom en acht- baar man, en die voor zynen goeden naam en faam bezorgd is , gelijk Verburg is ge weeft, zal geen by-«' zondere feiten mét verfcheide omiiandigheden ver-, zinnen en uyt zijnen daitri zuygen. Hy getuigt dan dat gemelde Matthtas allerhande zoo Heidenfche als Cüriliene boeken met een ongelooffelijken yver en overgrooteonkoften van alle kanten verzamelt heeft: en 'er een zoo deftige boekery van heeft gemaakt, dat nogie her geleerdeGriekenland, nochte het rijkeDuits- land, nochte het weetgierige Wankrijk , nochte Italië zelf, volgens zij-η oordeel van beter boekeryen voor- vien waren. Hy voegt'er noch by dat dezelve Prelaat; niet eenmaal, niet andermaal, maar al dik wils, zeer geleerde en taalkundige mannen naar de uyrerire ge* wellen der wereld heeft gezonden: om, indien 'è£, ergens noch eenige fdiriften der Ouden, die aan zij- ne boekerye ontbraken , mogten fchuilen , of eenige. nieuwe en deftige ScbHjvers uytquamen 7 dezelve op te koopën , en in zyne boekery te brengen. Dan doet hy noch gelden hoedat hy alle geleerden, er) alle liefhebbers der geleerdheit eh der godvruchtigbeitf heeft begunfrigt en voortgeholpen, enz. Hy is in 't' jaar if+y eerft Abt geworden: want tijn voorzaat Fltris van Schoonhoven is overleden' den 4 Maart 1^4% DezeFioris had veele fchoöne timmeradjen, zoo in de Abdye als de kerk , laten maken: gelyk ook in het huys Wefihoven op Walcheren.. _ ir. Noch is'er in Walcheren een kloofter van K!a- nflèn geweeft, 't welke eerit tcEmelnTen in Noórr- beveland geftiebt was : doch om hét bverikoometi v<an Noortbeveland overgebragr is m Walcheren Pal* *7aar het tot de tijden van Rcigersbèrgc toe, zoo als "Τ in zijne Kronjjk getuigt , in de duinen heeft ge- fiaan. De naam van dit kloofter was Waterloop werve.' «a. riy is wel zekerlijk Karionnik van S. Marians-
«etk gevveed: want voor eerft volgt'er in dè vordere Mchrijvinge van zijn leven, hoe dat hy BiiTchop zijn- 'e een koftettJK Pallium aan den Deken en het Kapitr· |
||||||||
|
?ei van S. Mariaat kerke
|
||||||||
|
π een teken yan^McM
|
||||||||
|
to
|
||||||||
|
Ν
|
||||||||
|
i$6 Aantekeningen op de
eèndragtigheit en vriendichap, heeft vereert. Die oude
eèndragtigheit en vriendfchap fchijnt Biet anders uyt- geleit te kunnen worden, als dat hy Kanonnik in hun- ne Kerk was. Maat ten tweede hebben wy dien aan- gaande een zeker bewijs uyt een ongedrukten Ürief van Philips II, dewelke door hem den i8van Decem- ber ι 556 gefchreven is, aan den Stadhouder, Prelident ik den Raade tan Holland tn Utrecht; en 'vorders aan· den Stadhouder van Üi^ryjfel, aan de Drojfaarden, Bal· juvjen , Schouten, Burgermee fiere λ en Wethouders va» de Steden en l/lekken van Utrecht, ^h-renen , Wyk e» dmersoort: enz,' In dezen Brief, waar van wy een kopymet de hand gefchreven ter hand hebben, ftaat uytdmkkelïjk dat de Heeren FranpisSonmis, Leeraar in de Godtheit en Kanonnik in den Dom te Utrecht, en Niklaas α Caflro Licentiaat in de Godtheit, en Ka· nonnik in S. Mariaas kerke te Utrecht voorfchreven, aangeftelt zijn tot Onder-kettermeeflers; of gelijk de woorden van den.Brief luiden , dat de gencraale /»■ quifiteurs ofte geeflelijke Kechters de voornoemde Hee- ren in haare' plaatfen, ter begeerte dts Konings, gejé- dehgueert hebben* Ik weet niet of de twee gemelde Schrijvers Havenjius^n Val. Andreas , dewelke vol* geris den Heer Auteur'van S. jam kerke fpreeken» zich niet zullen veigfcepen hebben, om dat Johati* Caflro ( waar ichjj nelijk de broeder van den Bïflchop af;afiro)Kzwm\V£ van S. Jans kerke te Utrecht is gèweeii. Dit vind ik in een rekeninge of verklaar'11' ge,'met de hand gefchreve, van de penningen, dcwtl· ke de Vijf kerken en di tweede Geeflelijkheid, mitsg&«(rs de Regeerder j,, ïi orgemeefiers, ingezetenen (zoo edel a» onedel) der Stad, Steden , en des platten lands V»* Utrecht aan de Gouverneurs , dovr exprejfe ordotMfi11^ •Van de zelve], . . V.lerfirekt ende geleent hebben. Daar ftaat dat JdnaCdfiro, Kanonnik van S $'ms
Kerk op .het gernelde vcrtöel; geleent heeft $2gutóen· jfk n'eb ge'z'eitdat aziëjohan waarschijnlijk deUroedci van Nicoiaus is geweeft : 1. om dat zijn broeder, ƒe* lijk uyt hét antwoord des Kapittels blijkt, ook "^1 raam van "Johati hee/t gehad : ten tweede , om öatfjj Bjiiehop den la'ft 'van het gemelde pallium te laatc" cdaaken , en te vereefen, aan zijnen broeder had op" gedragen: dewelke veryoigens te Utrecht ft™J™J£t |
||||
|
Beschrtving van Zeeland. 197
woont te hebben: een Johan á Caftro te Utrecht, die
het Pallium laat maaken : en een johan á Caflro te Utrecht, die aldaar op den zelven tijd Kanonnik van S. Jam kerk is } het zouw al iet wonderlijks zijn dat dit twee verfcbeide perfoonen geweeft waren. De naam á Caflro is zoo gemeen niet als veele ande- re Hollandfche of Utrechtfchè naamen. 13. Wy hebben zoo even gezien hoedaanig dat hy
gemagtigt is geweelt; volgens den gemelden ongedruk- ten Brief was hy met Sommi tot Êettermeeikr, of lie- ver Onder-kettermeeiter, aangeftelt over Holland , Utrecht en Üver-YiTel : en was aan alle de Ampte- naaren, daar de Brief aan gefchreven was, wel fcher- pelijk geboden deze Kettermeefteren, des verzogt zijn- de, in het onderzoeken , gevangen neemen, en in hechtenilTe houden van verdagte perfoonen, de be- hulpzaame hand te bieden: zonder zulke gevangenen met iemand te laaten fpreeken, of brieven aan iemand te laaten ichrij ven, of van anderen te laaten ontvan- gen, ais met kenniflè en laftvan de voornoemde on- dergemagtigde Rechters of Kettermeeilers» Vorders word aan dezelve Amptenaaren geboden geen belet of tegenftand aan de voornoemde Kettermeeilers, nochte aan hunne Prokureurs, NotaruTen, dienaaren, huisge- zin ofte byftanders te doen ofte laaten doen : maar hen met alle magt te befchermen : en alle de genen, die hun eenig belet of ongelijk aandoen , anderen ten voorbeeld te ilrafFen: zullende anders gehouden wor- den voor begunm'gers en voorftanders der Ketteren. Noch word hun bevolen de goederen van verdachte en vluchtige perfoonen, en die van de gevange- nen, op te fchrijven; en 'er een nette lijil van te hou- den : en wel toe te zien dat dezelve niet overdragen en vervreemt en werden, enz. Kuardus Tapperus en Micbael Drut'tus waren de opperde Geloofs- onder- zoekers of Kettermeeilers; dewelke behalven onzen á Caftro enSonmtts noch meer andere gemagtigt heb- ben om hunne plaats te bekleeden, als W.L'mdanui, Petrus Titelmannus, enz. Zie P, Bor in zijn eerfte deel der Nederlandfche Hiilorien. H· Ik moet alhier de vryheit nemen van den Heer
Auteur eenigzins tegen te fpreeken, Hy xal 'er met op gelet hebben dat dePauflelijke Bullen, gelijk Í 3 wy
|
||||
|
ι^β Aantekeningen op ï>e
wy elders beweezén hebben, het nieuwe jaar niet et^
beginnen met de maand January, maarj'met den 13 van Maart: zoo dat het jaar ifio , volgens de rekeiiirig van de Apofloliffche kamer, noch gèduurt heeft tot den 13 Maart voorfchreven,èn als het jaat lyói vol- gens degemeene rekening al had begonnen te loopeh. Ik zeg, de FauiTelijke Bullen : want de ..Brevetten, gelijk wy ter zelve plaatze aangeweezen hebben, be- ginnen het nieuwe jaar met den ι January. 15, Te weeten op voorwaarde dar de Abdy-beereti
, (om.htn geen Monnikken te noemen) genoegzaam onderhoud zouden behouden : en dat de Abdy zelf, en *t gene daar toe behoorde, door den Biflchop be- hoorlijk zoude onderhouden worden. ■ '-< , 16. Wy achten het de moeite niet waard deze kreu- pele veersjes, die in het Nederduitfch geen beter be- val ligheit zouden hebben, te vertaaien Diekoudeziri· fpeelingen op de gelijkenis van eenige naameuy a'J hier op Verburg en Middelburg, en op den naam Van de Valk, daar hy quanfuys de rHofofy had voorgele- gen, worden tegenwoordig by de rechte kenners zoo van de dicht- als redeneerkunde , doorgaans afge- keurt: hoewel dat'er nog plaatfen zijn daar de IVlu· fen, a's noch in haare eerite onnozelheit leevende, zich aan zulke zinfpeelingen of allufiones, naamkee- ringen of anagratnmatay jaarfchriften of Chromca,en diergelijke kaaligheden vergaapen ; endaar iemand een gedicht of een redeneering tot iemands eer zul- lende oplrellen, allercerft gaat zoeken of hy nergens eenfraajezinfpeeiing, of naamkeering,of iet dierge- lijks, kan uytvinden Dit brengt my in de gedagte boe dat zeker Heer teN., zullende een lofrededoeu ter eere van den Heer Hennibel, een voornaam Godt- geleerde,hem vergeleek by Irfcnnibal ;endeganfch^re' dfiivoering op diezinfpeeling draaide. En dat wier" noch als een wonderlijke en zeer geeftigeuytvindjng geprezen. Dit moeit Vreens uyt,tergelegendheitvaH deze twee kreupele veersjes: zonder dat ik evenwe* zoo vies op dit (luk zoude zijn als fommige Frani' fen, dewelke die zinfpeelingen ip geen geval g°ed ψη keuren. 17. Da. rzyn wein?gmenfchen,d!egeenkIagtenovJf
■dsonge^ondheit v^nde Zesuwfche lucht gehoortheD;
|
||||
|
Beschryving van Zeeland, io$>
ben: rnen vindt ook ver fcheide Schry vers, daaronder
ook eeiiigc Zeeuwen, die het zelfde beveiligen. Noch- tans mogen de nieuwe Zeeuwfche Schryvers, ais Box- horn en Smallegange, van die ongezondheit niet hoo- ren fpreeken. Het heugt my dat ik te Middelburg 2ynde, en eenige vrees voor de Zeeuwfche lucht be- iooncnde, danr over al vinnig bekeeven wierd. Even- wel zyn 'er ai deftige Schryvers, gelijk by Boxfornge- zien kan worden, die het betuigen. Nicolauf Everar- dus,een deftig Regtsgdeerde en een gtbooren Middel- burger, fchrijft in zijne %i Raadgeeviuge dat het niet waarfchijnlijk is , dat 'er in Zeeland , daur de lucht het yzer zelf bederft, eenige menfehen den oudtr- dom van m.jaaren zouden bereikt hebben: ja dat'er van duizend, die daar geduurig woonen , nauwelijks een te vinden is, die zyn vyrügitejaarkaii haaien. Maar, zeggenze, die Heer heeft zich beter op de rechten als op de gelegentheit van zyn vaderland verftaan. En de ondervinding doet ons een menigte van Zeeuwen met gryze koppen zien, dewelke door een matig leven tot een boogen ouderdom zyn gekomen. DochJafonPratenfis, ook een Zeeuw, en een ver-
maard Geneesheer, getuigt ook dat de lucht in Zeeland te killigen te vochtig is: en raadt de Zeeuwen s' mor- gens, voor het open zetten van deuren en venileren, Kruidnagelen, Wierook, Benzoin, Mailich, Jene- verbeiTeri en diergelijke kruiderijen in haare kameren te branden. Levïnus Lemmxs, ook een deftig Geneesheer , ge-
tuigt ook dat'er de lucht door de ziltige en moerach- tige dampen, en door gebrek van geboomte,al te fcherp, en zoo gezond niet en is,alsin deonleggendeLanden. Hier op zegt Boxbom dat deze oorzaak, door de me- nigvuldige beplantingen, genoegzaam is weggenomen. Doch voor al heeft zeker Engelsman, met naame Km· btrtm TonftaHus, in een brief aan Erafrnns, over de ongezondheit van de Zeeuwfche lucht geklaagt. Hy fchrijft dat hy genootzaakt zijnde , zich eenigen tyd in Zeeland in het gevolg van Philips II. op te houden, bevonden had dat de lucht aldaar van een ongezon- Qenrenk en vergiftigt was: dat hy daar door met drie van zijne dienaars in een ζwaare koorts was gevallen ; fa dat het zelve aan een groot gedeelte vaa 'sKonings Ν 4 hove-
|
||||
|
2©o Aantekeningen op de
hovelingen wedervaren was, dat niemand uyt dat ei-
land onbezeerd of onbeledigd kan koomen : dat 'er het water zoo zwart is, en 'er by zwaar onweer zoo lelijk uytziet, dat de helfche vloeden , Styx en Achtron^ niet verre van die kuiten moeten leggen. Men sk\ wel dat hy wat op zyn dichters wil fpreeken, en de laak'wat zoekt op tefenikken; doch 't gene hy va® 2ijne ziekte, en van de ziekte zijner dienaaren en der Hovelingen verhaalt , kan evenwel voor geen ver- dichtzel gehouden worden. Boxhor» bekent ook dat *er in de oude graaffelijke brie-
ven, raakende de Steden van Zeeland, dikwils te leezeh is dat haare voorrechten en handvelten vernieuwt worden, om dat de vorige brieven door de zoute enverteerende lucht van Zeeland vergaan waren, Smalkgange zou daar tegen gaarne hetoonen dat de
icherpe zütigheit der Zeeuwfche lucht, geen vuile noch vergiftigde dampen kan lijden; maar het bloed ge* duurig zuivert ; en de gezondheit, gelijk hy fpreefcf, valt en llerk maakt. Wat zal men hier van oordeelen ï de getuigenis van
zoo veele deitige mannen, en daar ouder dne geboore Zeeuwen, en twee voornaame Geneesheereu, fchynt a! wat te, klemmen; en zal by vceie meer gelden als het ichrijven van twee anderen dewelke hun Vaderland daar do;ir verkleint achtende , het gemeer.é geroep zoo ij bed konnen wcderfpreeken. Ten anderen zyn Vr wei- nig in ons Holland, de van de Zeeuwfche kooitzen niet weeten tefpretfccn: en die niet eenige rnsnfchen ge- zien of gekent hebben, dewelke met dien gafl uyrZö- land zyn 't huis gekomen ; en hem d kwils in lan- gen tyd ïüet hebhen konnen affcheepm. De reden dat d. fcherpe ziltighet alle vuile en rotte dampefl en vochten verteert, fchynt ook niet door te flaan'i en de geneesheeren leveren ons een ganfche bende van ziekten op, dewelke uyt fcherpe zilti^hediηont- iiaan. Evenwel is het ook waar, dat men in 2et" land juyrt zoo een grooter gaal van ziekten nMen ziet als Uders : dat \r ook al oude en gryze luide11 gtvonden worden : dat'er duizenden van mcnfcn^n naar toe reizen, en van daan koomen , die ;geen <^ minife vermaaning van eenige koortfe gehad nee· ben. My dunkt dan dat men, om beide dk gevoeg |
||||
|
Beschryvisg van Zeeland. aoi
ie vereenigen, zou mogen zeggen dat de lucht in Zee-
land doorgaans niet merkelijk ongezonder is als elders: maar dat ze een zekere gefteltenis heeft , om in fommige luiden , te weeten inde zodaanige dewelke ligtelijk door een zoute waterachtigheit gekrenkt wor- den, een koorts te ontfteeken, Ten tweede; -mhTchien heeft het Zeeuwfche water grooter deel in die koort- zen als de Zeeuwfche lucht: want men weet dat 'er op veele plaatzen brak en liegt water gevonden word. Ten derde; het is zeker, gelijk wy reeds gezeit hebben, dat die ongezondheit veel te breed uytgemeeten word: en dit is al een gemeene manier, ook van geleerde mannen : en als 'er iemand, die eenig gezag heeft ,æïï eenalgemeenen regel eens heeft geilelt * word die al dik wils, ook van geleerde en verfiandige luiden, doch die niet al te oplettend zyn, voor een zuivere waarheit aangenomen. Dit zouw men ook ten opzigt van ons Holland, indien het de regte plaats hier was gemakke- lijk nonnen waarmaaken. 18. Dit werkje, gelijk de Heer Auteur ook te ken-
nen geeft., word al hoog van Erafmus opgehemelt. Hy kan zich niet genoeg verwonderen over de groote en veelerhande geleerdheit, en over zoo een al- gemeene wetenfehap, die hy in zoo een klein werk- jegevonden had. Hetfchijnt, zegthy, datgynauw- Jijks een eenig boek overgellagen hebt, daar gy niet iets hebt uyt getrokken, enz. Dit heeft hy er echter tegen dat hy fomwijleu in zaaken van minder belang, en daar het ounoodig was, eenal tegrooten hoop van plaatzen en getuigenilTen als op malkander flapelt, Hoe wel hy dit niet zoo zeer voor een gebrek wil aan? Knien hebben, als voor een loffelijke weeldrigheit van het verftand, hetwelke zich zelven den ruimen toom weettegeeven. Hy voegt 'er by dat de order van het werk, 't welke anders zeer netjes verdeelt was, door alledie getuigenilTen en door de plaatzen van zoo me* '"ge fchryvers als verduiftert wierd , zoo dat de Le- zer dikwils niet en wilt waar dat hy was. Wat den *W aangaat; het is waar, Erafmus pryit den zelven ; «och niet over deszelfs cier lijk heit, verhevendheit, oettfgheit enz. maar over zyne eenvoudigheit en ne- «righeit; tot zoo verre dat de fchry ver zelfs geen cie- «ad en oppronkinge in zyneo ftyl had gezogt j daar hy Í j hem
|
||||
|
æü% Aantekeningen op ñå
hem gelijk in geeft; om dat de ftoffedie hy verhandelde,
geen opgetooiden ftyl vereifcht. Wat louw Erafmus gedaan hebben? de Vikaris had zyn oordeel verzogt: de BhTehop van Kameryk was Erafmus patroon ea weldoender: 200 dat Erafmus den Vikaris ook te vriend diende te hebben. Erafmus geeft zyn oordeel dan: maar met zoo een lange voorreden, en na zoo veele omwegen, dat menig lezer zal oordelen dat hy liever gezwegen had. Hy wyft hem al eenige fouten aan; kon hy beleefdheits halve wei minder doen, zoo zal iemand denken , als hem ook wat wierook te gee· Ven? Het is waer, hy wakkert hem ook aan om zyn Werk te doen drukken : maar, zal men noch al denken, Jion hy ook wel anders doen ? Deanderehad hemzyn Oordeel daar over gevraagt: Erafmus was zoo onno* •lelhiet, of hy zag wel wat dat hy hier op antwoorden Jttoeft. 19. Volgens bet voordeel van zyneti landtaard; in het
latyn, pro gent'tsprerogativa. Ik zie niet wat Scaligtr hier mede heeft willen zeggen, als dat de Nederlan- ders in de Wiskunde, of ten minfte in de Wereld be- fchryvinge, al federt langer tyd uytgemuntendekroon boven de andere volkeren gefpannen hebben. Dicif althans de getuigenis van den geleerden Baillet, {ƒ#* gemens desffavam t. t. pag. 339.) daar hy bekent dat de Hollanders ende Vlamingen (onder de Hollanders zal hy de Zeeuwen ook begreepen hebben) al ten* ger als een eeuw herwaarts, op het (luk van de Aard* befchryvinge, gehouden zyn voor de meefters vande andere volkeren. En dat ze dien ty tel met goedredrt verdient hadden - door de deftige werken van Ìø* tor, Ortelius, PaulusMeruia, Petrus Âertius^'^ Janfonius, Willem  laauiv enz. Doch hy voegt'er bf dat de beruchte Sanfonden lot van die vermaarde man* nenverduyftert zoude hebben. Hoe verre dar dit ver* duyfleren aangenomen moet worden, laat ik een ap" der oordeelen. Dielaater koomt, heeft in diergelif- kewetenfchappen maar te bouwen op de uytvindingeQ van de voorgaande Schryvers. 10. Deze Nicolaus Ever ar di is eigentlijk te Gf'JP5*
kerke in Walcheren geboren, en was de Zoon va"eCft flegt fchipper aldaar ,· behalven eenige zoonen »ee by ook een dochter , met nwmIf$*Uu» v*%r |
||||
|
BESCBRYVmG VAN ZEELAND. Γ 2Ο3
jen · dewelke in allerhande wetenfcbappen ervaren
zynde , haare dagen in een klooftcr heeft geileeten. Zie SmaHegange'm zyne Kronijk vanZtland. hrafmus heeft ook goede kennis met deren EveranU gehouden : enheefthein, als hy Preiïdentder Sraaten van Holland was, twee brieven gefchreeven; waar inhy hem wyd- loopig verhaalt, wat al vervolgingen dat by van eenige ongeleerde of belgzucbtige Monnikken te lyden hud. Noch heeft Erafmm in 't jaar 1499 een brief gefchre- i'cii aan zekeren Advokaat Everardi ; dewelke mif- fchieu voor dezen Nicolausgehouden moet worden, want die zal op dien tyd waarfchijnlijk Advokaat zyn geweeiï: en azxiwm Everardi, vooreen toenaam ge- bruikt , is 7.00 gemeen niet, dat'er juyir op den zelfden tyd tweeAdvokaaten, alle beide Everardi, en goede vrienden van Era/mus* geleeft zullen hebben. Indien hetdandeezeEverard*is, zooftaat 'er noch van hein te melden, dathy volgens de getuigenisvan Erafmus eengroot liefhebber vanS. ffleroxymus \~cbv\Ïteï\ is ge- weeil : ja dat Erafittus y de genegehdheii hebbende om de Brieven van S Hierovymus met Aantekeningen nyttegeeven, enopzynekragten alleen niet (leunen- de > van hem als een b'yzonieren kender raad heeft ge- vraagt , wie dat hem beft in zoo een moeielijke zaak te tegt zonw konnen heipen- 11. Ik hebeen Kronijk van Reigcrsbergvm den twee-
den druk : waarin met de pen ne aangetekent ftaat dat éïielfokan de/?r#/#<?deByvoegzels , dewelke byden tweeden druk van gemelden peiger sberge gevonden worden, gemaakt en uyt Gouthove»s Kronijk by een ge- rar.pt zoude hebben. Of die Aantekenaar daar gelijk in heeft kan ik niet te recht zeggen: doch de opdragt fchvnrte luiden alsofdeDrukker.zelfte weetenΖacba- rus Romans, dezen tweeden druk met die By voegzelen vermeerdert had. Dezelfde Aantekenaar toont zich ook verwondert dat Jaco'us Eyndim , anders Jacob ranatn Hinde, Heer van Haemirede, dietenZceuw· jcheKronijk indeLatimfche taaie beeft η yf gegeven, in den gemelden tweeden druk van Htigcrsbcrg niet op- getelt word onder de geleerde mannen van 7eland. J.Iaar hy zal 'er niet op gelet hebben dat 'er voor aieLatyufcheKronijk eenige gedichten (laan; onder anderen een ymAdricwmHoffertts 'wiTumnlum Jaco- èi
|
||||
|
204 Oudheden en Gestichten
kiEyndü: waar in verzekert word dat gemelde Heer
van Haamflede een geboren Hollander was, hoewel dat hy op Schouwen heeft gewoont, en Heer van Haam- flede in Zeland is geweeft Noch konnen by de doorluchtige Mannen van
Middelburg gevoegt worden Johan van Klatingen; dewelke verfcheide Latijnfche Brieven heeft ge- fchreven ; die in 't jaar ij-oS. gedrukt zijn in het Kloofter Hem by Schoonhove. Zie de Kronijk van ómallegange. Petrus Capitaneus , anders Pieter Kapitein , een.
Middelburgfch Edelman en zeer beroemd Genees- heer , is de Lyf Doktor van den Koning van De- nemarken geweeft; en te Koppenhage geilorven in *t jaar 1547. In de Katedraale Kerk aldaar is vol- gens het neggen van den Heer Smallegange , het Graffchrift noch te zien , 't welke 't zyner eere daar was geftelt. Petrus Nicolai de Middelburg, of Pieter Κΐαφ-
van Middelburg, Lceraar in de Godth it en in d·. Roomfche Rechten , is Abt van de Premonllreit· heeren te Middelburg geweeft: Zie wederom■Smd· legange en Keigersberge. Matthias Martinius deWoucquieri inde Latynfchd
Griekfche , Franfche, Italiaanfche, en Spaanfche Taaien zeer ervaren , heeft veele boeken uyt & zelve Taaien overgezet. Hy ftierf in 't Jaaf IÓ4Z. Nicolam Nicolai : Licentiaat in de Rechten 1 en
ook in de andere wetenfehappen zeerervaren, waS ook een goed Poeët en Hiftori-Schrijver : waardoor hy, legt Reigersforge» y Raad wan Koning PbUjP* cn Sekretaris van de order des gulden Vlies is 8e" worden» |
|||||
|
&AM"
|
|||||
|
van Zeeland.'
|
|||||||
|
305-
|
|||||||
|
KAMPEN
V E E R. l^nmpm/ een plaa$ in makïjtmx/ i$ Μ>κ*™?<* ai
$m§ Aiting * in 't jaar 95*4 boo^ ^timbi'^ml rcn Orto ï ι. gefeöonften aan be fCbbne ban 4tont,ó«oT! fit dampen / 3egt gemelbe |eer Alting, fcSönt onDecfcJfiöcn ban Hamoen/ 'tfoeïite bcrmcïöt fïaat in een^anöfeöiift öer ïltrecfit' fcge ©omfteefce: toant fiaetoel bat fjet baat ooft Bccehcttt toojb onber öet^enenfcöaoban jpaïeïpen ; 300 foojb fiet egtec geboeot öp ^oetcrïmser-ïteche / een öojpje ban #00*0- telahb ï met öettoelöe Set ooft naberhanb berbjonften $. » J Kamn-beer beteaent te tooien 5 öet tocfóe met Kamp.
Dcse öcnaaming (banHsamobeer) ontbangenvf?r' etl SÜSStaÜ!^^ ?an dampen inV££ft* niadcoe £taö gefoeetf sgnbe tïianlbooi netpe,n ? 'c
Ki? o^»Cn: °V S KSSËU 2f? Öm ?*am/ ^«toelhen &5wB
cifl oiaagt/ tefomenbanCer ®rr?(!) »*h 1ΓwF,V* D VAN Borseun fteefe heAs«ift
* ««· <"rw. tnfer. f «re. 4, w Ief, 6
ben
|
|||||||
|
joê Oudheden en Gestichten
ben gefcïjonben toa$ / aïïeteerft begonnen té
htbiibm. ®ah ïjeeft {$ 'ei* eenige ï&mzt§ ban be Ouijtfcfye oroer Doen Zoomen > en Vc jjet ^Jot ^anöenbu^g boor {jnnne beiiigijeir gebotmrt, dp p«o- Λ ft$ S^ fóssïBi öfór 3cet bermenigbuïoigfc/ chi-Kcfk jg 'er itï be$e j^olöer aan Den ^p/ tn 'tjaar van o, L.', j48 / <0oac ter eere en ter geoagteniffe ban Lag7oote&e $· *οΛ« 4M# / een f afocijrterïi ge* af iaaten timmert. Kkmens VI, oie^in boo^bigf ti vtnykt, ballon öteïö / geeft be^rlbe met groote Sip» ïaatfη εη geefïelpe gaben begnnfligt (*Λ * Hendrik vanBorselen,b££btt$
En met ecn öe tan dien naam / onber toienfebeer injjtf.
faPittcl jaar 1478 bcmunrt en noclj bolhrper (| ψ
|
|||||||||||
|
veicicrt»
|
|||||||||||
|
tooien/ geeft in 't jaar 1470 m ganelbc^
3L f>ronb$ Sten een kapittel gefticïjt / en rgftdp begiftigt. Φοφ be ïtanonntóen lj# bèn eerft pn berbujf*n Öe* nabnurige ^ory ^attbp/ onber ben feeer ban (Cerbeer begooi reiibe / geijonöen. <w\ Öaarom öeöben be W ttoimiftften 5icïj genoemt Kanonnikken van Terveer/ of OU Zand-Dyk , Of van Zanden-
burg. Éiö# t$ Joh λ ν van Borselen/Ö^ bjeSne cfcbeer geboren 5Önbe/ te^tobeiini t
jaar ifitf ^oogSeeraar $ gebieefi/ Wf gen$ be getuigen^ ban Boxhom c ψ noemt gebeft «De&en in Zandenburg of Ter* Veer*"»" -·
KoRNELIS VAN ROMERSWAAL·, Ö^
binari^é°°Ö-5trtraa«; oer <®obtbttnbe &.%&
0 Boxhoi η Kronyk van Steeland > ι deel, p. *of·
b Dezelve p. 117. \<: ',V e Jacobusdc ia Torre in ssyn Roomfch Verhaal.
|
|||||||||||
|
Dekens
aldaaf. |
|||||||||||
|
208 Oudheden en Gestcihten
moone üerft/ met ttoee googe en tfoee h&
ger toren^ daar op / en tn icitet toren tm beguaame nioft/ aan öe toedoe doen öou* toen. €ot opöoutoing ban de^e üerft / öc? toeihe ög Boxhorn tn 3tjne geentofcöe Uw tip cterlp befcjjreben fïaat / i$ bertoaart ont&Oden getneefï Adriaan Roman, tett g^Oüfc
«onfïenaar j befoelïfe berfcjjetbe jeer nut#
ge toernen / 300 te <0ent / a$ te 3£ntto pen en elder^/ geniaaKtïje&öende/ eengroot ten naam ïjad berteegeti. ®t Jjeiïtge Perpetuus t$ aïbaar ö^otto
lp gebiert getoeefï 3 febett bat 0e <2B>raaf ban Charlois, oe ^tab <&ittent ingenomen geööenbe / get öoofö ban gemeïben ^züi$/ met meer anöere &un>goeberen/nnt beg^ te Itern toeggenomen / en aan Hendrik van Borrelen , ij|cee ban Cerbeer / betoefêe 3$ met $iji!en ^oon Woifett m dit öeïeg 3cec niamteip gedragen ïjad / gefcfionfeen ρ ·' toellte peeren baar op bese goederen tn de Herft ban €erbeee geöragt jjebben (4). ^e ^cBotten ban be ïjiaïbtniaanfcïje 0f-
$md!)ett gebmpen tgan^ be ouo£$icritbooe Quntie bergader-pïaat3e. ©aar 35" aï fcan ond$ berfegetbe $$f
derfefjappen / beïjaïben die ban be mW ïm§/ Bellend getoeefï; te foeeten die bfl« & Joris , ban S. Barbara , en ban S. Sebai*
tiaan. 3|et 2$roeber$e{jap ban be fcederper$ ψ
boor een toapen/ een bjttte&eïn metbiaöf toe Sfiheïegen / met de3e fpreuft : Jviiflende Scholieren ; m god tot zinfpreuk ; In rep
ner jonften groeijendc. .·..
&*Q0fP " **
|
|||||||
|
timmert,
alwaar S.
Perpetuiis ijöogftate- Jijk wierd Reviert» |
|||||||
|
Daar zyn
van ouds
ver fc heidc Broeder- fchappen geweeft· |
|||||||
|
•!f;f|. i*i'..
■'">■} 1".s |
|||||||
|
208 Oudheden en Gestcihten
mooge Heeft/ mtt ttoee jjooge en ttoee ïaa/
ger torend baar op / en in ieber toren een beguaame bïoït / aan be toefïjgbe boen 6ou* toen, i€ot opboutoing ban öese üerft / öe- toeine ορ Boxhom in spe ^eeutofejje fyw nfjfe- cierip befcljreben ftaat / i$ bertoaart: ontöoben getoeejl Adriaan Roman, een gpot fconftenaar ; betoelfte berfeïjeibe $eer Buftffc ge toer&en / 300 te <0ent / al$ te SÜnttocr* pen en elber$/ gemaantöebbenbe/ eengroot ten naam po berteegen, ®t öeiïige Perpetuus i$ aïbaar bootte
lp gebiert getoeejl ? febert öat be 45raaf ban Charlois, be <§tab 3Nnatit ingenomen fjebbenbe / Jet Ijoofa ban gemeïben Heilig / met meer anbere bun>goeberen/uyt öegjoo' te $*erft toeggenomen / en aan Hendrik van Borieien, %er ban <&erbeee / betoeifte #}■ met stjnèn ^0011 Woifert in hit beïeg pt mannelijk gebcagen ïjab / gefcfjoniien §a&' toeUie peeren baat op bese goeberen in Oe lierfe ban tebeer gebragt jjebben (4). ^e bootten ban be üaïbiniaanfege 0C*
jinbfieit gebrupen tjjan$ be oubefoerlitoötf |unne bergaber~plaat3e. ^aae sgn αϊ ban oub$ berfeïjeibe W
berfetjappen / beïjalben Die ban be fótW nec$/ bebenb getoeefï: te toeeten öte W% Joris, ban S. Barbara , en ban S. Scbai-
tiaan* 5|et SBroeber^feljap ban be tëeberperg S*
boot een toapen/ een toitteSeln metfttefl»' toe Hlbelegen / met be3e fpreun : Miift^ Scholieren : en J)ab tot zinfpreuk ; In W ner jonften groeijende. . L. |
||||||||||
|
tfmmcrt,
alwaar S. Pcrpctuus Jiöógfiate- Jijk wierd Reviert» |
||||||||||
|
Daal zyn
van ouds
vetfchcidc
Broeder-
fchappen
gcweeft.
|
||||||||||
|
-:..-*' Vit.'
|
||||||||||
|
VAtf Zeel α ν t>;
|
||||||
|
109
|
||||||
|
φρ €>. % ®. iemelbaar^bag Jiïagt m°*«*éi
fcgilöertj ban be ft. jj&aagb / boot foelhe m*ommem fcfteiöe miranelen gebaan $ouben 3p / Cer*gang» beer in een plegfctgen ommegang ronö gebra* gen te fcoorben if )♦ 31« &3P" ommegang $ 5dfbeltei3erSigifmundus, met Willem <Bmf ban ftoïïanb enfeedanb / bolgen^ ί)β*$φ& ben ban Reigersberge, töd-eer tegentóaoröig getme/ï(6). mtUt§ Ιφ fóetbtti aan be fiin&er ïtané
banbe<èofïer-i§>ci)eiöe/ en geeft ben tbjeebeit rang onöer be ^eeubjfege ^teben. ftet i§ tot een jj&arftgraaffïöap opgerecgt boor Karel V; (7) en $ bg refïament berbaïïen op be (8) <èraben ban SoiTu: ban na be beranöering ban ben <0oo£öienfÏ / i§ ïjtt aan be l&rittééii öan franje genomen. öuftci1 ^ 2$Uitett fóttbett / 5OO &\$ Reigefsbérge ge^Stüc! heeft
tuigt/ geeft aï ban ouï$ een toffer srtaan™^
ban be jgtijfer£ ber orber ban J> Francifcus , ë
genaamb £. Klaraasltïooffer. ftet fcua$ boo|
Hendrik vanBorfelen getmiinert op een erbe/
Setbieïiic ben (Cenipïieren / bit gier ban ouo£
Me ïanöergen bc3etew geöben / gab toebe^
Soort, ®m bee^e ^nfier^ / naar ben berben re?
0tï leebenbe / fïaac get boïgenöe bn Lucas • Waddingus te ïee3en ι De .Weerdlijke Overheden van Serveer.,
Onder t Bisdom van Utrecht behoorende,heb- ben daar een huijs getimmert voor de Zufters van de derde order: onder welke order zy lan- ge jaaren godvrugtiglijk geleeft hebben. Maai m dit loopende jaar * als ze onder malkander • Ad ann» 1478. o r, y
|
||||||
|
IIO OUDHEDEN EN GESTICHTEN
yerdeeU waren, en de eene party ortder den ouden Regel wilde bly ven , de andere tot de order vanS.Ciara begeerde over te gaan·,heeft de Paus toegeitaan dat die Zufters , dewelke naar den Regel der KlaruTen ftonden, zich door gelofte aan dien regel verbinden zouden: maar dat de anderen, die naar den derden Regel wil- den leeven, ongemoeid zouden blyven : zoo nochtans dat men na het uytfterven van dezel· yen y geene anderen Zoude aanneemen als Kla- riflen. tfenöen I of ïtebec fmaUe- tienden/ ngt M*
tiiigetc trefcften. V:
Á ANTE Ê EN É Í GEN.
i. Volgens Reigersberge is dit Kampen, daar Kal-
veer zijnen naam van gekreegen heeft , een pi»8» van Noord Beveland maar niet van Schouwen 8« weeil Ook vertoont de Kaart van Zeeland een w pen in Noort- Beveland,. leggende recht over m veer. Waar omtrent noch aan te merken KM W 'er van ouds van Terveer , tot aan Schouwen e Noord Beveland , groot voorland is geveelt , * als Re^rsberge fpreekt.; zoo dat 'er maar eené kw veertje tuflehen beide was, Als dit veertje nadefh ^ breeder en dieper geworden was, en de ouae.a van Weft-Schouwen op het eiland Schouwen, van de Vliet in Noord-Beveland vergaan war««> is Terveer zeer opgekomen, en een vermaarde ve van allerhande 'koopvaarders geworden. * Vorders fchriift hy dat het gemelde KamP^ere
Noord Beveland leggende, met noch twee «». Dorpen [ te weeten WiiTeukerke en ^wolleRer •ratrent het jaar 1170- bedijkt zijn geweeit aoor ^ |
|||
|
VAN Z^EtANi».; 2^,1
Stedeh onder Het opper-Stift van Utrecht behöQrea-
de; te weeten, Kampen, Pevcnter.ep Zwol: Muk volgens zyn zeggen onder anderen zouden blijken uyfc de wapens, dewelke de gemelde drie dorpen , y,qor de laatile overitrooming van Hoordfyeveland , naar de voornoemde Steden gevoert hebbén. a. Dit word aldus door Reïgersbgrjte verhaalt, dat
binnen de Polders door Wolfert vm Bórfelen bedijkt een dyk, dwers door de Polders heen, wierd ge- maakt , en aan dien dyk een Kerk geilicbt ; welk,e Kerk altyd de Hoofdkerk van Kaüipvcef\ eh van meer andere Polders benoorden Termeer, is geweelfc; enderi naam van Zanddyk gedragen beeft. . 3· Volgens Reigersberge xou w Terveer bemuurt zyé
ïnhet jaar 1471: 't welke zoude gefchiedt zynomdé groote oorlogen die de Nederlanders tegens den Graaf van Warwijk, en voor Eduwaard Koning VanEnge^ land, te voeren hadden. Op den zelfden tyd wierd'er een poort aan Terveer gemaakt ; dewelke noch te- genwoordig , ïegt lieigersberge.ac War wijk febe poort word genoemr. . Die gaiifche (treek daar Terveer gelegen is, met
ce aangelegene zandige fchorren , plagt den Grays: toe te koomeri, onder de benaminge van den Zand- dyk, Maar orrïtrent het jaar 1280. heeft GraafFlorit Υ. alles verkogt aan eenen ivdlfert van Üorfekn, en aan des.zelfs huysvrouwe Sibille : wiejï het eindelijk ook op hun verzoek, en rriet de ndbdïge plegtighe- ücn, tot een goed enonflerfelijk leen opgedragen is Uaar op gingen zy aan 't bedijken , bepdlderèn , ert toebereiden van Hunne heerlijkhek: zy planten lullige boogaerden , rtichten een Kloofter voor de Broede- 'eojfiri 't Dqytfche Huys, en bouwden een Veiling Il MrrenI?uys' endenburg genaamd ,* orii 'er hurt
verblyf te houden. b2u "ΛΜΓ al,en &hyn famlferi vanÉorSeUn, én
naerT,S ero0k νοοΜΜε jonkheit van Graaf&2, Ζ J2^n v^°n"Hiftorifchryvers, zod fcW DelSU,jkt -7*°Ude ïebbcn 5 ■«* die ^aiivan dé
ineiSlSLmtt- ^n?er«eva?rvan den Gravè ieif; Ai 5 fn y,n'ligheit omgebragt wierd.
^izod de zeevaart ea de vifchneermg dagelijks
9a K"' *&$
|
||||
|
%ti AanVekekinge o& to&
iangroeiden, en Terveer al ryker en wéeïtgerwierd,
Hi Hendrik ï, Heer van Terveer , in 't jaar 1368 te raidé geworden , eenen muer rondom de plaats te trekken. Sedert dien tyd is Terveer voor eene der befte grensplamen van Zeeland gehouden; Dit is evenwel-, zoo als althans Boxhomius hetbe-
grypt zoo niet te verftaan als of Terveer toen voor de eer (te reizè zoude bemuurt zyn geweeft. Neen maar de mauren van Terveer , die na de dood van Wolfert defVéèrften neder geworpen waren, zyη wede- rom opgerecht in 't gemelde jaar S36H. De red en. die EexborAïUs van zyn zeggen geeft, ichyntvolkosatotr lijk door te liaan, engeentegenfpraaktelyden. Want Philips van Leiden, by Boxhomius aangehaald , zegt uytdrukkelijk * Zoo zyn dan te berifpen de vernielden van de wallen en muur en van Serveer op yteylandW^· cheren: want het is een.goede grensplaats. £11 't flaat aan te merken dat de voornoemdeP^///?* van Leiden %& leeft heeft omtrent het jaar 13 6 S; t e wceten alsdemuu- ren voor de tweede reueopgehaalt wierden. Waar- fchynelijk zal het grauw van Zeeland , dat zoo wel op Wolfert gebeeten was als dat van Holland, de rrjuu· ren na zynedood , uyt een foort van wraaklufl,ge- iloopt hebben. Indien iemand evenwel 't hajfe%ir ren zogt> en dryvén wilde datderhuuren , in 't jw 1368 opgeworpen , naderhand afgeworpen zyn, ψ zouw miiïèhien noch wat brabbeling konnen nwa* ken. Maar 't is niet waarfchijnelijk dat iemand zulk» betlaan zonde hebben zonder bevel van den Graan en de Graaf zal het niet bevolen hebben : Want dan Zoude Philips van Leid&x daar op zoo niet gefnw8'* hebben. , De Heeren van Terveer iyn altyd van groot aan-
"tien geweeii. Hendrik van Borfelen , de tweede ja» dien naam, was Ridder van 't gulde Vlies; en Ad' miraal ter Zee van den Koning van Vrankryk. *α den oorlog tufichen Hjdzerd Hartog van War^y*' en Eduvjaerd den IV. Koning van Engeland , h?y Jïy1 ich zoo mannelijk gequeeten , enden Koinn!» Edaivard met zulk een yver geholpen 5 dat hyvz° wel als ?vne Stad Terveer , door den Koning *j groote privilegiën en gunden befchonken wierd. Ja Hendriks Zoon% Wolfert de vyfde > en na iyn ** |
||||
|
BeschRyviNq van Zeeland. lig
«Jcri dood ook Heer van Terveer, beftond by 't leven
van zijnen vader een Konings dochter ten huwelijk te verzoeken. *t Was Maria Stttat-t v dochter van Jakob Koning van Schotland $ die hein ook tot een vrouwtoegeftaan wierd., Hy kreeg ten;huwelijk het Graaffchap tiouchane, in Schotland gelegen en won by zyne vrouw eenen zoon , met name, Keri/, die in zyne kindsheititorf. By deze gelegendheit zyn de Schotten . die Brug*
ge verlaten, en zich te Middelburg neergeflagen had- den , van Middelburg vertrokken·, om hun verblyf Terveer te houden.; in 't jaar 15-5-5-, als Maximiliaa» Heer van Terveer was , heeft Karel V. de heerlijk- heit van Terveer tot een Markgraaffchap verheven» Eindelijk, te weetep in 't jaar 1567 , is die deftig? heerlijk heit , toen al een Markgraaffchap , op het fterk aanhouden van de fchuld-eyilchers yerkogt: en dus is Koning Philips II , by koop , Markgraaf van I Terveer geworden.
Hoe dat de koophandel hier gebloeit heeft, kanuyt het(ichryven van * Reenbergen , over *t jaar 1.5.1.0* afgenomen worden. Daarquamen op dat jaar uyt heit pulten zou veele fchepen in de haven van Terveer, dat het een wonder was. Het gebeurde dik wils da? ?er Vochtends geen eenfchip in de haven lag \ en dat er'savonds, als 't uyt den cxoften waeide, vyftigof fcflig 7.00 ooüerfche als oyerliichtfche fchepen getclt Wierden. ., 4 Keigtrsherge zegt dat de Graaf van Cbarhis , de
ioori van Philips den Góéde», hun behalven hethoofd van >.iVr/v<**xgefchorikea heeft veele koftelijke en Jraaje juweelen ; als een grooten koperen Kandelaar, Jraate juweelen van gnlde koppen en diergelijke juweeT Jdl meer, dewe(ke mch op den dag van huiden ( dat i's omtrent het jaar 1550). in de voornoemde Kerke ge- zien worden. 5 lrnn'rt-Hoe dat dit L' Vro«wen beeld , 't welke zeer
een i'gue? Cie/,ijk was- gefchildert zoude zyn door een onbekend perfoon ; dewelke het zelve op eeu ten Κ 2ïder £efchi,der< «a daar ter plaatzegel aa-
Wi hebbende, naderhand niet meer gezjen is ge- d V Dcei ·** 't jaar ifio.
O 2 v/eeft*
|
|||||
|
^^t^jsmm
|
|||||
|
Ït4 AANTEKENINGEN OP BR
Wèéflf, (laat by Xeigefsfarge, fchryvende over hé* jiig
f346, wydlóopig verhaalt. i: ^ V 6. Dit Word aldus van Reigerskerge verhaalt, daê
Keizer Sigifmtinetks, eerilln Vrankrijk geweeir zynde^ ïiyi Holland naar Engeland , in, het gczelfchap van Willem VI Qra.ar van Holland en Zeeland, was over* geftoken jont éénvrede tuiïchén de Konjngen van En- geland en van Vrankrijk te bewerken 5 ten eindedö Kerkvergadering van Konftants zonder eenige belern- meringé mogt voortgezet worden. Doch vermitshy iyn oogwit niet kon bereiken, moeit hy onvérrigtet taaké uytEngeland vertrekken. Maar dewyl deviMna" hem tegert was ,; en langer als hy begeerde ophield} ^iriefd Herri door éen Zéeuwfch Ridder aangediend wat il wdnderefl dat 'er van tyd tot tyd in dén pöj·· der by Tekeer gefchiedden. Daar op hebben de Kei* ier en GtiiÏWtlleüi een belofte gedaan , van geeii *TéefCh of wyivie'proeven ,'éer dat Ze een bedeVai^ in den gemelden polder gedaan zouden hebben. Waar 'hp dé wind zich zodaanig fchikte, dat ze binneti kor- ten tyd in Zeeland aanlanden , en bühne bedevaart TOlbragten.'·,ν''ν';'·ν;^';;λ ■', ■ Η* 7. ,De eerfte Markgraaf van Térveer is gcweeft,
Maximjfiaatt i)/in Borgimjè , zoon Van Adolf van Bof', ïonfe en vin Anna, van Bergen i en ZöóflSzöón vin WhtÜp! *van Börgbnje en Anna van BorfehH. Doth"* Hieu we Markgraaf irelde Zich zoo prachtig en o*er* «laadig aan, dat hy tenemaal uytgeput , en hetMw' ^raffchap mét· angelboffelijkè ïcnTildeö bezwaart wlérdJr·'', ·«.*''·■!■· - '■>■ . ■■?■■..χΛ; '·\ .. ψ%ί MaximiliaanvauBorgonje had hét MarkgraaffcM5
by uyterftén' wille gemaakt aan MaxiniiUaan dè"f' jiin, 200ή vari Johbn Graaf van βόίϊιι, én >an zij"e fculler Anna. Doch op het aanhouden vtfn de fchw' ■fclflchefs is hét Markgraaffcha.p openbaarlijk te W geneit. Zoo heeft dan Koning Philips II. het zei" 'gékögt vöbr de fomme van twee-nondfcrt twée-f" ^wihtfg duizend giildéns. Doch nadé'Veraridf>inS van dé^Sraat-tégeeringe is hét wederom opgeven' hét jaar iyS 1: wanneer Willem I, Prins van Oranje' ψ gemynt heeft γοστ ή%. duizend een hóiiderd Pl ... ,*i" 2A$
|
|||||
|
dfc^.
|
|||||
|
JSeschryving van Zeexanb. iijr
Ζ Α Ν Τ D Υ Κ
%$ eerti)b#een bermaarbe plmi§/ M/gfr
i\ ώη rceb$ gemeïbt ï}cbbm/ een aanjtenip
en groot bo*n getaeefï: en ïjet geeft buiten ai* ie ttonfel booj i&erbeer in bje$en geb*eefï < i)· hefteen ban * ^antbga i$ bolgeng Reigers- De Kcrk
b-t ge fee |®oeber-neriï ber nerfce ban i^erbeer ™ zan- getoeefï: om toeïne reben öe gafïaoj ban bedyk *ccr· ©etbeerfcïje nerit geijonben faa$ een Jaar* [^„1 Iyhfci)e rente/ tot erftenning ban bit 'Φύφ Kerk van terfcjjaay aan tien Regent ber gemeïbe nerne de,Tervctr op re foengen, .Vwcfft ^clbe βεΜ\Μ berrjaaïtbat in 't jaatg *
1 ?6f op beu berben pnrterbag te ^antbnfe een ommegang $ geijouben/ befcoeme be fegoon* ue toa$ ban alle be ommegangen bte in X$&U roeren gefjouben mierben. <Pe begeebmgban be uernete ^antbnu/ te
4M&/m/ en ban meer anbere nerften/ be* bjel&e ban ontyl bm «Pefcen ban ,§. Pieter plagt toe te noomen/ $ booi een itontraitt obergeb^agen aan be 4&aben ban ^eeïanb, $a bat be fierft ban §et gemdbe bojn ber* ^ Kerk te
ballen tuaé / i$ be Inpfïer en be fcoelfïanb ban 7;*r,dyk is Set bci^p bolgen^ ben selben &Mto!c oor te νΧ,7"" niet gegaan, Wüicm , ψ!ίη$ ban Oranje/ en Honing
ban Cngelanb / i# in $n ïeben ï^eee ban ^ant^ Gc!vfc ook m eetaccfï. Ooit foa£ ÖS> ü«e ban get ber* het iu* baüen ^jot Eanbenönrg} toaar ban tfian^Zandci^ Jtet attta$ obcrig i$ a\§ een beeï buin en ou>burs' i>e giouofïeenen* <% Bet £!ot ^anbenburg i$ in Set jaar oP het
• Reigcrsb, i. Dc*l pag. 59. welke Ma*
|
|||
|
%ι6 Oudheden en Gestichten
Sïi l?69 O'iÖOren Maximiliaan de Vriend (l)/ m
boren «. 0cïea*ö man en een gcefiig^oeët/ seip3pe
^eoicljten getM0en, ï|p $ getoeefï ^eïfreta* vi§ ban öe fïaa <0enti m &ftojtetu in 't j'aae ι6 j 4,
, ^INTEKENINGEN,
'. ν . - >* ^" ί'' . i : ■ Γ ,t \
%. Als Heer W'olfert van Borfelen de voorlanden,
daar Terveer naderhand op getimmert is ', had doea ·-'■> $édyken.; deed hy eer» dijk dwers door de Polders heen maake.ii ? eti een Kerk aan den zelven dijk bou- wen , dewelke den naam1 behield van de Kerk te Zant* dijk. ' Hier zullen metter tyd eenige huizen bygeko·» ' inen zyn , dewelke te mets tot een dorp zyn aange- groeit, , . ,- 2. Deze MaximUianus de Vriend \s een groot
vriend van Lipjius geweeft: en heeft verfcheide brie* ven van hem ontvangen en aan hem gefchreeven. | Het dient tot geeneri kleinen lof van onzen <*JVUe Vriend^ dat de gemelde £//>/?#/zyneveerzen zeer heeft geacht eiv geprezen. Ja in een brief aan b Nkol0 Qiidartiyj telt hy hem' onder de befte Poeëten vaa ganfeh Nederland : 'en getuigt dat hy een fchoon> fchrander; en vierfg verfland had ; 't welke waardig <was bemint en geacht te worden. Daniël He'tnfiPi dat puikje van onze Nederlandfche Dichters, heeft f ' ·" hem ook een Latynfch gedicht toegezonden; en, i°°
ik het wel onthouden heb, fpreekt hy ook met lofW - ;- ,,.,·-; jyne Dichtkunde,
; f , Α R Ν E Μ V Ι α E Isf,
#iui e» 3&$ή Qitb£ \$ & tm ouö m tm niettfot^ meuw Ar- mmm ^fo^, φ# faffc g φ £φ f
eH* oiföt genoemt / om öat Set onöer foa§S aU Ψ
ttoetöevüiaar ooft om öat jjet boo$3t& ol,ï gdjoüöen ftjo^ö: a$ sijnöe al öefieüö QfW{" ., * λ Cent. IV. cp. 7f,
|
|||||
|
- ·■---■■
|
|||||
|
van Zeeland, 217
fa bt bertfenöe eeufoe. fflmt inen binbt fiet
ai ncrmdö in £enojun-fytef&an !^han , ïjfar* tog ban Sorteringen/ 2^aÖan& en &imÖUF0; mat in fjn öe3e jStafc/ titmiUc öao? Floris V E&aaf ban Jgollattik en ^eelana sefïtcgt i§/ töibig ber&iaart iSDe opm ■ fykf / beioelite δη * Boxhorn tf
binoen if/. luiöt ra öe3er boe^e, JQhan, door Gods genaade Hartog van Lot*
teringen , van Braband en van Limburg „ wenfcht allen die den tegenwoordigen Brief zullen zien.de zaligheic, en dat ze de waarheit door de getuigenis van den tegenwoordigen Brief mogen verftaan. Vermits de doorlugtige man, Heer Floris, Graaf van Holland , onze beminde bloedverwant , het voorneemen en inzigt heeft van twee nieuwe iteden in ?ijn flandichap van Zeeland te ftichten} de eene ia I Schouwen op een plaats dewelke Brydorp ge- Inoemt word 5 de andere in Walcheren by Ar- I muiden: zoo is het dat wy, om de vriendfchap mn de liefde, dewelke wy byzonderlijk met 1 hem zoeken te onderhouden j en ten einde hy jjzijn oogwit omtrent het voornoemde te beter jmag bereiken ; en de voornoemde fteden de$ I te grooter vryheit mogen genieten ; aan dezel- j-ven, uyt kragte van dezen Brief, deze vryheic ten eeuwigen dage vergunnen ; dat de men- enen en koopluiden in dezelven tegenwoordig I "woonende, of na dezen zullende woonen, door ons ganfche land en gebied, zoo te land als te water, met hunne goederen en koopmanfchap- §>en, hoedanig dezelven ook zijn . mogen en * Oyer <(e Krosyk van Reigersberg, % <Ιςς.Ι, 0 f πκκ^
|
||||
|
awï8 OüDHEÖEN EN GESfïCHTEW
moeten reizen, vry en ontheven van allërfóftf·
de tol , dewelke ons zouw toébehooren Toe een getuigeniiFe en eeuwige gedagrenifiè vaa dien, verleenen wy hen den tegenwoordige* Brief, met ons eigen zegel bekragtigd. Ge? geven in het jaar onzes Heere een duizend, twee honderd, tachtig. Op S«Niklaas dag, Arncmui- SSrnctmttbe / 't iöeï&e tegentooo^ötg öooj Η
den aldus ^an^img $rmuiöe genoemt tootö / $ tm £ΤΓ ftcöefte ban ï)et eiïanö l^alc&eren / ïeggfnUe rcri»ticdc0$| öet nbieetje of öe graeljt Hlrne; öetod'ae Aiw. öaar een iitttbjatering of mono/ op fjec #w ÖlTl5lHlfc(j Μ i) ide (ι) / geeft &$&. <êtl gfeC
fcan örcftöet fïeoene 3ijnen naam geltregen j 500
etëugt Melis stoke/ ftfyipMitot ober get jaar 1^48, τ η nnfc meer anoere plaatsen ban oen Heeft ai 5eïben §>upifitv afgenomen m$. %tt tytft vau o»as ^Ι^αη obïs? iang een 3eer bequaame fyaU P' IZl:'L 8nö i toaat öoo^ oe ^taö aïtija neeringeijW «tkaj. getueeft. #on $ er een ïterït / een gsoot aawicN»
toerli ï betoetóe gefïicljt $ ten tjjtie atf 9$& èc beimiurr toiero* Daa.iwok «jn öf^e $*α*κ/ 300 eattbesr al$ sweflj T'Vvf" ta^ren/ 30« berfcfleiöe 2520eöerfrSapjW a$
Silk" ïjet ^oeöeifcöap van de Timmerluiden , vaft
biocdcr- de Smits , vin de Klcermaakers, van de Schoen-
iihapyeu. maakets, van de Waarden, en van dé- dtie<^r-
handc Schutters. ,._
Sfrgaltati oe gemeïöe ψν% $ te ftotwö^
ook ccn ban oueö getoeefl een &looftcr ban 3W"2 Kiooiter i^anonninhen ·, öettDcUie to 't jaar-i438 007 van RcgU- Wi)lem ^ &0r ^/j^^J
IcLnku Μ «· begiftigt / en 't ^# ban |MN«
<0;4f toierfc genoemt f>oIgen£ een W / WJ |
|||
|
VAN ZeKIAND, $*9
fft ter ganben geb/ bm£ get bereentgt met get
Uanittel ban φίοη buiten ©elft. $oïgen$ ben 3elben fytef t§ Sloeber Xheodo- ricus Theodorici, ofDiderijk Diderijkszoon ,
in 't jaar 1444 #berfïe ban pit Woofler p#
meft. mfy bermi$ Wt fttafta: in be$eï$ eer- Hctvei^
fïe φωφ/ m W aïjl 3£rnm!ben/ m»lfMQ ten oberïafï ban fict 3ee~toater te Igben gabj men van 't
is Jet in ΐ jaar 1461 obergefyagt naat? ïïo* Zce-water,
roermaal t aïipaar h® ban getselbe taeberom mct Jc.f *i trf|^en5nïïenWBems^ j>v .: - 2Ac^t- omtrent ben 3elfben tijb geeft Jillis, ï|eergeD13gtis
ban ^rmuiben/ betoelne be ïaatfie unt beopde«Di,k fïamme oer peeren ban ICrmutben $ g^ooohock. foeefï / <&nb-ttaiuiben oor berpïaatjï: m geeft ben burgeren geboben gnnne gui3en en goeïseeen/ inbien 3e öeseïben tegen Jet toatec fcöiï&en berjelteren/ ober te brengen op ben naafïgelegen op: almaar berboïgen$ nieuba teiuiöen i§ opgenomen. l |iec bom of be pïaat$/ baar niento ftaiui*
oen #cj) bertoonbe / toierb u) «Ufo^ier ge* noemt: boeg be op / baar get oji gegïaatfi buerb/gaö boen ben naam ban OOSTDYK of OOSTHOEK,
Ifótoaar bolgeng Reigersberge ee# fraane &&
m i$ getimmer*. ®e jf iböelburger^ bjee* 3«rtie bat get tu'eutae SSrmuiben/ a!£ een ge* mahneiperêe gebbenbe/ enten fioopganbel «er faaoïrgelegen/ gnnne £tab afbieun 3onbe mti; gebben tx$tü bp / betbelée gen ter W3ettingc aan tan boopganbe( seec bien* ^ ?«uw£cbc Kronyk, deel 3ψ hst, aH gr^c. -
|
||||
|
1
|
|||||||||||
|
22Ö OUBHEDEN EN GESTICHTEN
fiigtoa^/ in 8et jaat: ι4·ρ$ geïtogt: en aïöu#
Süemmben onbee jjnngeöieb gehreegen m tioop&jtéf< fïaat ön Boxhom in jjet eerfïe öeel 5tjiter ^eeutofclje ïijonp/ aan Bet xój 5$* De Kerk g^ar on φ be ten ban tHrmuiben (4) οοδ
Süidtn" onberbjo^pen gèlaeefi aan Die ban iBiböeïöurg.·
ondcrwdr, en toa^ geöonöen jaaritjft^ een blpbanöie
pen aan onberujerpinge te geeben.
M-m r geber burger ban «rmuf&en/ benjelfceit!
JJfer ■ eenig «&i&e opgetenent toa^ / moefï jaatv
\xfi§/ tot onber§oub ban be <®utaaren te j&i&f
öeïönrg/ èen frïjatting opbrengen ban fe£ ftw
ber^ ^aarenöoben foa$ ieber <0iibe ban öe
ttamber# bg bentte ge&ouben/ get φ. fójupf
in &. Maanens herae op eigen tiofïen iebec
jaae ten toon te ff ellen / en bieber on te fluiten.
€>an moefïen nocö be fyte ^cfluttcr^-gsïbcn
ban ftonriben/ met toapenen / trommelen/
fluiten en toagen^ / op ben jaaeïpfeïjen ®w
megang te 'j&tbbeföurg berfe&i}iicn.
(5-) l>Oigehgί jjet fcfepen ban * Reigersber-
ge »1 i§ l}kt een nicume tierït getmunert tua$ San be eer#e fïeen gelegt i§ oen ρ jj®eu 1 sm AANTEKENINGEN.
ï. t)it zyn de woorden van MenfoAIii&g,tevrtttw
<tat Muiden het zelfde betekent als Mond: èn dat Arne* rnuidezoo veel te zeggen is als Arnemond. Of datz^o vaft gaat, dat iouw ik niet durven verzekeren. ue JH*er Ah'mg beroept zich op den oüdënSchryverMe* itsStoke\ uyt wiensfehryven het zelve zoudeblykên· Het is waar dat Mtlis Stoke+'m het leven van Φΐη® Il en van Jan II gewag maakt van Arrtemmde: ma" daar ftaat niet by , hetwelké eenig licht omtrent ΰ| afkomfte van den naam zou w konnen geeven: als °* ky Arnermsde fpelt in pJaats ?ai 4rmüidê, gelyk * .vit' · ■'
|
|||||||||||
|
1 Β
J
|
|||||||||||
|
-__——_______________.______._________. -·-—______
|
___
|
||||||||||
|
__
|
|||||||||||
|
VAN ZeELAWD.
|
||||||||||
|
2.X I
|
||||||||||
|
tegenwoordig fpreeken. Boxhern zegt dat 'er vaa
ouds een fiot op het watertje de Arne heeft geitaan 5 en dat Mudeu op zyn oud Ho Hand*, Zeeuwsen Deens een flot betekent. 1. Mortier is volgens den Heer Ahing een fterk flot
geweeit : waar van niet janders als de naam over- gebleven is. 3. Die van Middelburg hebben aanftonds den koop-
handel van hunne Stad door eenige wetten verzeT kert: en aan de Armuiders het bewind van mindere küopmanfchappen gelaaten : zcodaamg evenwel, dat ze daar op eerlijk konden beüaan. De vloed voof Armuiden tot Rammekens toe was een wondere en fchoone diepre , daar allerhande fchepen af en aan-1 voeren Naderhand, te weeten in het begin der Ne- derlandfche Beroerten is Armuiden , 't welk onder den Hartog van Aiba lelijk was gehavent , voor een Stad gerekent geweéft. Na dat het eenigen tyd ia een flegteu ilant was geweeft, is het door eenige voor- rechten . die de burgerye door den Prins van Oranje en de Wethouders der Stad Middelburg vergunt' wierden , 7.00 welvaarend en dartel geworden , dat 'er allerhande moed willigheden , tot yechtens en moordenstoe, ftrarïeloos bedreeven wierden. Men had er een groot getal van allerhande boots-
volk .: Spanjaards , Franfen , Nederlanders , doch aUerrrveeft Oolterlingen : dewelke blaauwe byltjes droegen,opzetters op]hunne hoeden hadden, en bloo- , re degens achter aan Oeepten: als willende zeggen, die 'er aan wil , kan 'er aan kbomen. Zoo dat de ganfche: Stad dikWils over ende itond,en de burger? winkels en huizen toeklapte, laatende vechten die hechten wilde. OUi '.v*; Doch kortsdaar op ii het water en die diepte, die het
"leedjezoo neeringrijk maakten, in ondiepte en droog- je , en de weeldrigheit in armoede verandert : zoo dar het tegenwoordig Armuiden, van ryk en welvaa- rend , neeringloos en volkeloos is geworden. t Noch ftaat van het oud Armuidén te weeten, dat er tegenwoordig nauwlijks twee gemeeten Jandsvan overig zyn ; daar, het voorheen , gelijk de BceiSmat- jJffW.geiuiftt, te weeten omtrent hef jaar 130e, ψ« bf de 31, gemeeten groot ts geweelt." » +, In
|
||||||||||
|
3T,l' <1
|
||||||||||
|
J22 OUDHEDEN ÉN ÖESTrctiTEN
4. In het begin van 't jaar ij-82 heeft Arrnuideii
het zeer quaad gehad , door een vervaarlyken en ge. weldigen ftorm. Toen is de voorgevel der Kerke door het onweer ingeftört, en het ganfche dak op- gelicht. Daar by wierd de toren dusdaanig verzwakt j dat hy noodzakelijk rnoeft afgenomen én vernieuwt worden. 5. Rcigersberge (preekt noch varteeri nieuwe Kerk
te Armuide ; waar vari de eérfte lleen gelegt is den $. Mey 15-05. NTÜ WEGKERK,
Nyekcrk <βέΐΙ ftO?? tU fyttlQtyiit ίο jjet efl%l& fll
voor hene jet ^enenfcïjag batr JiMcf)éren/i$i>ooi$ttii/
|
|||||
|
de Moeder ^ ^ aj£ f^mdSKH / tyt Wf#Otb
van aÏ öec ^ècreir ban ffirmuiben i ιΐτ &Μ$β jpf
muiden, tuetito HrmntÖen $ opgetimmeit. ©enern ban öet bo$p $iewbjerfierii $ W
jjene be jj&orbei* ban be nerft te fCrtnutöen gc;
toeefï: en ^iie ban $mtttitbeft / &eneuen$ S««
ne mapél / jïanben in get geej&ïpe ottöcrm
^elbe tierfo , ... ....,'■ ,
r>aar i$ ®an te$t dttbc ïtcrft 1$ tjjang nfet oOT
niet over aï£ Bet üerïiöof: Bet foelfce booj be 0eflceni^ i* 'K f ban Hiiunuiöé jaaelpö aan be naöuin:$ Kerkhof. 2anb]Uitien bezuurt toojb um 'tt 9pJ$9 Üeiöen(0· /.,;. . . /1" &
man be ober)pe bah ben ip/,M{
joosland toe/ t^ tegenbioöjbig be fteerip!)*11
ban
f / ; jsr 1 è ü L α ίί rf,
- %t foelfie in 't jaar 1644 èèbpt i
Λ t |feajefïraat ban ifêtöbeluuój mi n£* fcÖJiffc bes Utrecjtre toöe «otft je*** f
|
|||||
|
Vas Zeeland* 2zr|
een an&er bo® en geerlp^tt in Ijst etaib en
^eöenfcfjag ban Itëaltfjeren s te fcaéeten baa Ν l E U W E R V E, )
^ijnbe aï ban onb$ Ijet erfgoeb seioeeft* bati
een IliDeïp sefïagt in ^eelanb: toien^ öesib ter/ bc §eer Maarten de Veth,ooh iuag i^eer baaJ^e|ï-fiapeï!e/en5. Nieuwcr_ #iet berrc ban fCrtnnibe fegt vc , en ile
Heer van
RAM Μ EKENS, Meuwctvc
t$nbe al ban ober ïang een jeer beiiige en
gemahftelpe rêe boot? Oe feöepen: tot toeJher^ beiitgljeit öe üionmoin ban ^ongarnen/ en u$t naame ban Karei ν Sanbboogöe^ ober öe $eöerlanöen/ in 't jaar 15-47 een fcafteel of flerhte geeft geöoutot / met naame Zee- R.imrae. burS(})- ken, ceq;
«i?t be3c ïjabe i$ Karel V, na bat fin be re* £oc(ic rêc *
Wm aan 5önen 300η ïjab obergebaan / in tt(t!?L |
|||||||
|
mwmm om naar Spanje te baaren. <S»e $■£
|
iw:
|
||||||
|
WWm$$witm be$t piaar£ tegentooo^bin;r.
rot een beilige reeöe booj ijunm Φαίί-ύιο*?^ fcije fefjepen. ' AANTEKENINGEN.
b?hon?ldijk ' dfΓ nlcuw Armti?d> op gebouwt is, «jKneit van Nieuwerkerk
ïlkheitinH»f-en Va,3 Midddb<"& hebben deae heet*
tbJnllllJ ,aaf l6™ verkogtaanMev.ouwcC*.
1 £,W?f ·' ,Weduwe van tel Heer £//*^
*' ^-**r£ genaamd. Dit kafleet was in't·
begin
|
|||||||
|
»24 Oudheden en Gestichten
begin der Nederlandfche beroerten van het uyterfteb?·
lang , en het voornaamfte Bpiwerk van het eilanl \!Valcheren. Het Kafteel is benevens den Brielen Vliiïïngen verpandt geweeft aan Koninginne Eli» bet : en 7/00 lang met Engelfehe benden bezet ge- weeft, tot dat deStaatende verilrekte penningen aan Koning Jacóbus weder opgebragt hebben. ZWSmè |
||||||||||||
|
Vlissingen,
|
||||||||||||
|
J^jêti fïab in Waltfytmt/ be bierbe in W
onber be ^eenbjfcije fïeDen/en booj Karel ν
tot een |&ar&g?aaffcf)ap berïjeben/ ί$ φ
|
||||||||||||
|
Vlilïï
van ouds
|
gen aan ben ngtgamj ban be J|onb $tfj
|
|||||||||||
|
vïciW, &an toö°2 be 13 eenfcöe i bod) ïjet Φ #n Ρ
vaar gek- coemrncïjtige plaatg / 300 toegen^ ijaareugt' seö· fïeftenbe {jabe/ a$ ioegen^ flaare fc^ei>|iw nieraabje.
$an otib$ gab grt ben naam ban 0m gen: ban i&tlhe benaantsngen Lemnius, öi
ooïf een Zeelander. tua#/ be$e reben geeft; 0?
geben/ betoelne ooit bermelbt fïaat by &M
Redenen * uiting , bat de inwoonders , zoo wel I
van den vrouwen als de mannen, zeer veel van de flö naamVlif- houden, ' ' ' J
&>&· <Pan AU ing, bjien bese naamreben aïp
te ïo$ en te Bïaauto boo^itomnt / ttul jw naam ban Miffmgm iieber afletben ba»F,ul' fen, 't toelfce ö» be ïlaogbuitfajer^ vloeden w> teiientfiK waar- βηφ&η$ i$ jjet be meenmg ban MoJanü^ /cfej/nii/irer {jt ban meejï alle on§e £>tfaübev$/ &etï fofenaaani
!'f Notit, Gcrm, part, 2* pag. is?*
|
||||||||||||
|
V ΑΝ 2EELAN&. 21f
«aam $Kftfnjpti afftomffia.#■ tan <g5< Wille- %«u
h oords fïeffcn : en bot &ie φ. llaii / fjet Cbanacar albaar fccrftunuigt ijÊööenbe en opfleuren, 5Ρ bertreft ftaanbe/ bien naam aan &cïanö#^wt,kede 3aaten ijccft gciaaten. <£en 5eitere Uht Ho-Jg™^ naus bocflt ijici· bg in öe öefcfirybinGe bauEp- ternachj dat ais de Man Gods hec goddelijkzopetiheb-
Woord aldaar verkundigde; en zijn flesje* hetben· welke hy vol wijn op zij re reis plagt rnede te draagen, ergens aan een kant had gezet $ hec ïelvedooriemr.rtduytgezopen wierd.Dè Η Man zulks na zijne predikantzie vernöriien hebben- de, en zich over die guitety verwonderende! had daar op gezeit: Mer recht zullen deze lui- den in het toekomende Vlefllngers heeten, de- welke rnijhe. fles zoo onbeleefdelijk uitgedron- ken h-bben. . , ©nffJKiör ïtatoïtjlte &tfyijbtv$ öeeben een of wei*
brri)c).ieiiöir rröcn baii b?5e benaammge: tekeiS w,> toectco bar be 1%. <0doof$Meelier/ tertop 6l»ti?k? öaau bertoef&e/ een foeniiaje toijn/ 't toclhe ^ vetL hragt geeft bermeerngbulbigt va,a,&
%ltï)ai\$ 5ou öii^imanig een mtraftél op biettVlctd*
Snïi'0cn €irïoofs5brrhurJöigcr niet gtralp pap fen; brtor lisc bolgen£ öc getuigen^ ban 3önm tijdgenoot λ k-umus *, om Den bo$ ban sjjue te^gejeffên te berflaan/ toeter nut een 5anDi# ianöoeeb boojt hoornen. 3$d ïjcbbm öe foaoj* tol ban Alciunus bnöer ijet o^p ®eiió opqh 0rbcn. Bo:ber£ jjebben be Bliffuwtg 'bc flCffc ban £. W UU broord, ÖiflöC ite fin 00 ^
nerrörn plagt te βφιφηεη/ en a^ïi beni
mttttmt aibaar geaatcn fcab/ 3oóbaamgiii toaarbe geijouben; batsebeseibein &m&&& Apu^MabiJIouScc.3. Dtncdie.
|
||||
|
%%6 Oudheden en Gestichten
tuaprn / ter eentosger jetiagteniffe ban öe»
fjeiiigen J&aw/ ügtsebeelöt gebben. ©e feerft ban l^iiffttigen / betoeïbe αϊ ban
oberlen?* ben «aam ban^.Wtilebroordsfe«S geeft geï^aagen / ίφ bjaarfeöijneïp boojte i^enionfireir^-geeren bedient gefoeefi. 81* tijQïlg Per rus Hieronymus , OUbfïe 300Π ban
ben §>#eftöent Nicolaas Everardi, Eeeraar in
beifce be föccïjten/ en $iüi$im$ ban befjf liicnftreit^ ogber/ ίφ ψ&$ύθ$ bet? fïab ΜΦ gen in ^eeiaiib getoeefi; 300 al§ ValcHusAa· dreas OVf ill 3Jjne Fafti Academici aatl jet »8»
$pje bet*3rtot«
Paar zijn €c &fcfftiïgeti 3gn &an oub$/ 300 Mttlm van ouds ^ η cr &ήη tueet / befjaftjen be jjoofdbeehnoffi twev kjoo. tiDfe nïoofleri getoeefï;te foeeten bat banDi wcdtfe* gefeöoeibe ïtartnelijteii/ en bat ban tof Φ geemi. €ot fiet boutoen ban bit HIooN
geeft Adriaan van Borfelen eettige penuW
fiy ugterflen toiïïe nagelaaten m gêt jaar
1466« s^oeö cp be $ast$ ban bie ï*ïoofïet$ Ρ
(jet jaar ι Γ94 een êtaöjj«g$ naar get WiS ban öet^ntiDerpfclje^tabl)U|$ geboufoti* 3$oIgen# be par&emente-ööeRenberïttw
feïie berbe t§ 'er begalben $ieub> ®ΙφΡ oulï beftcnb grbjeefï een |
||||||||
|
Oud-Vlif-
imr.en ,
daar ook |
Oud-Vlissingen>
|
|||||||
|
cen paro. & W«te bnj?ten gct Jieuto-aWfinaen. jg
chi-kerk ïjaö oob een fcerb / fïaanbe ter benoerains ■*■
w«. ben Ebt ban €gmonö. fi
#nöer be geieerbe mannen ban #Iiff*n»1
teoiben^ercbent Gci,
|
||||||||
|
GoswiNtJS Henius, 11ηfyazmcljjtin
φ baoerïpe fïaö : öie um WW Qtk&fotytö: &iffcfjóp ban 'gittttyolij tn'J&g&iffrfiqp te litrecfjt gebwoen i&en ban toien teg in Jjefi beel onÖfC David van Borgonie 0efj#oftat ïjeÖ&en.
Gaspar Levïnij öf 500 jjfë ϊίφΐν Mt
Jafper Lievenfz., van Hogelarid, tt MfflUUtlt gebpovw/i$$m0vi erbewfibjleit in betel}*
ten Ü002 Karel V in't jaar ·π° gemaakt ctvt
ρψίφακ ban oen fêjobiitcMm ïïaab ban iitvccïjt. Petr lts Cun^us, ooft eei* £Iififïwpfc/
ia in /t jaar 1$$$ ü) Oe ^oogc ^cfjoie baH Heuseu Heeraar in öeioe oe Kïecgrnt geiseefii fïaat ooft bermeftt «1 ïjtt ©a$-re0ifïec beii ■jenidöe ï^ooge ^röoïe Dan %tkm. L ν η ovic ·}> > e I) 1 ευ , te &liffii\gtn
neöoaren * is te j£a$cn een j^ebiliant onbeg ö£30c<geuaanièe ^ercfo^neerüen gefcbeefï ($■). Aeraham μ e l γ, υ ν $ inMpdtje^ ccjt
Oootgrieeror/ en J^eM&ant'imfterb? rjemefbg $trrfojut eerjfcii. §j geeft ren bérmaara jifei# te laarg-boelt ban $i}w ^itMjcitin öe j|^av iauöfcije taal untgcaebeii. , Λ D R Ι Α Ν U S GUIL· IEL Μ ï *, 3110?!*$ Α Ft V
Willem* z. , te £>Itf]fïsigcn gebooren/ ij ίιί
©janhrp flcfiöjbcn; J|n fca£ 5ter erbafen ήι öc MvciUfftïjt taai; én ifaak Cafaubonus geeft ijcmiu snnen^egeben fyieben 3éet0e&?ee5erii , , -f < h
AANTEKENINGEN. i;lI'irHetiswaardatdcH^rx^lting den naam vèiiik
vlciTcn niet wil afgeleide hebben,*, maar of h/heit oeter getreden hèèft met ?.yn /M^ Sar t3ffW If μη twyfelcn. /7«/«; &£{ hyV 'is pp zyn ÖÖö£ «uitich vlieten of vloeden gezetf.'' Maar ik houd'e F J tof
|
||||
|
2i8 Aantekeningen op de
my verzekerd, dat hy geeneHollandfche of Zeeuw*
fche fchnften zal vinden daar Flejfen gebruikt word voor vlieten. My dunkt ook dat niet het wapen van de Stad zelf j het welke een fles is, en ge- noegzaam te kennen geeft dat de naam van Vlif- fingen hier van gekomen is , zoo fmadelijk "ver- dient verworpen te worden, Emmerik , zegt hy, heeft in haar wapen een emmer : en nochtans is het haaren naam fchuldig aan haaren ouden Heef Embrkus: Ik wil dat nu niet tegenfpreeken. Daar uyt zou wel volgen dat het wapen geen'zeker en onfeilbaar teken is van de naamrede : Maar om dat de getuigenis van een groote vergaderinge van menfchen eens onwaar bevonden is; is dat reden genoeg om de getuigenis van een andere zeer groo- te vergaderinge van menfchen , in een zaak daar ie geen winft of fchade uyt te verwachten heeft, aanftonds te verwerpen, My dunkt dan al we- derom, onder verbeteringe gefproken, dat men re- denen moet hebben dewelke krachtiger zyn als ét getuigenis van zoo een ganfche Stad, eer dat men 'die getuigenis zoo afkeuren mag. Het is evenwel waar dat *er al meer geleerden zyn , als onder an- deren Boxhorn \ dewelke met deze fleiTen lachen, en dezelve fchier zoo verre verwerpen alsdennaam Ulyffi-s, waar van fommige maal geeften dennaam van Vliffingen afgeleidt hebben. Vies3 zegt hy, te- tekent by de Deenen de verandering van het w^f· fchende en afgaande Zee-water ; en hy houdt het voor waarfqhynlijk dat de naam van VliiTingendast uyt gefproten is, ;' De geringe beginfelen van deze Stad mag men
hier uyt afneemen, dat alle die van eenige ondae- den wettiglijk beticht en overtuigt waren , tot vol- trekking van de fteene fïraeten , verweezen WJ den om ettelijke roeden van 'sHeeren ftraeten ^ fteen te doen bedekken. Die de magt of middeW niet had , moeft met een fteen om iya ^ langs de voornaamfte ilraaten gaan pronken. ?J leeft men noch in de oude keuren van VliiHng^ dat men een heelen of halven laff fïeenen , wJ.J |
||||||
|
tering van mis'daed , aan de Stad zal geeven ;
eenen öeenzal moeten draagen. Pit ïelveis00* |
||||||
|
Beschryving van Zeeland. 229
andere , zoo Zeeuwfche als Hollandfche Steden ,
o/iderhouden geweeft, Nieuw Vliflingen is allereeril bevolkt geweeft
door de ingezetenen van oud Vliflingen. Want het wierdt 'er door de hooge Ovefheit op toege- legt, alle neering aan oud Vliflingen te onttrek- ken ; en naer nieuw Vliflingen over te brengen : op dat die van oud Vliflingen van zelfs naar nieuw Vliflingen met ter woon zouden trekken. De haringvangft heeft Vliflingen voornamentlijk
op de been geholpen: en op dat die neering tebe- ter aangroeyen en niet verloopen stouw , zyn 'er van tyd tot tyd verfcheide keuren gemaakt. Vliflingen , van ouds onder de Graven geilaan
hebbende, is beneffens de heerlykheden van Weft- Kapelle en Domburg , door Philips van Borgonje, in 't jaar 14S2 verkoogt aan Hendrik van Borfden, Heer van Terveer. Echter behield Philips de vry- heit om de gemelde heerlykheden, na 't verloopen van eenige jaaren, weder te lotfen. Maar onder Maria van Borgonje zyn de voornoemde heerlijkheden, met alle de rechten daar toebehoorende , tot een eeu- wig eirfleen opgedragen aan Wolfert van Borjfiktf. 2. De Stad Vliflingen is haaren eerften we'itand en
ftadsrechten voornamentlijk fchuldigaanGraaf//7/'//*»* ÐÉ, Deze heeft daar een nieuwe haven gemaakt; en om de ingezetenen aantewakkeren, en te vermenig- vuldigen , heeft hen eenige voorrechten gegeven. Vliflïngen iseerftbemuurt in het jaar 1489* waartoe die van Sluysin Vlaanderen de meefte reden gaven , dewelke veele Dorpen en opene plaatzen in Zeeland jan tyd rot tyd quamen uytplunderen en afbranden. Ylifftngmisihant een van de flerkfteSteden , en heeft
*j* van de allerkequaamfle havens van Zeeland, als op «w uyterjhn hord van het land, en in den mond í and» Zie gelegen ; en éçáæ overznlks met goede reden roemen- op het oordeel van den grooten Keizer KarelfA, die haar *eemde de Koninginne en de Sleutel van Nederland.,, Vandeougemeenekloekheit, die de Vliflingers in
«eipaanfcheberoerten getoont hebben, en hoedat de
otad onder den Prins van Oranje gekomen is, willen
w7 niet fpreeken. Alleonze fchryvers vertellen dat
Zie Smallegange enz..
Ñ 3 alles
|
||||
|
t$Q OUÖ&ËDÈN fiN GESflCHTEM
dlifcS tot de rfrinfte omftandighedèn toe.
,j. Ludovkus de Dien was rekerlijk een duurac lééfd man , en volgens Vaïerïüs Akdreas tot vér- woiiderens toe» ervaren in de Oöfkfiche taajeii. U heeft een Hëbreèu'wfché , een Arabiiïche , én eéj feriiaanfche Spraak-kunil gefctirevèri : en noch eert bpraak-kurtlr van de HebreeuwlcM , thaldeéuwiché en SyrifleheTaal, tegen malkandervergeleken, ötó geven. Conilantinüt rËmpërcÜr {Êpifi. fiedïcat'd Mnerar. Benjam.) Jacöbus tiritcfcs {Rb. %, Epifi, Epïfl. i.) Bailfet (in zyh? 'JugMins des 'Ukns\ \\ meer artdei enι hebben niet ieer gooren lof vaH hÈ gefprokeh. Doch Vader RiUardSimon, 'm z0 dor- deeJkundïge hlfjorre des oudfeh" TciiAmëi.is geeft fiejn géén al te grbotëh lot"; als ofhy !h zyne Aantëkenm- |ért op den Bybel meer fpïistfirim'ghéïl: als bondigheit had gefpbnt; en niet altyd binnen ?.vri beltek Μψ bleveri. Hy bekent echter dar ijfii Aantekénihgen , |«èr diehitïg iyjj vobr de geriéh , dewelke hét op een ïpraak-kundige kenrKfc der Jj. Schrift toeleggen: Mannhy, zegi VadeK^w^; 7 eer heeft üytgeniunt; hoewel dat hy fbniwyién wat ai tè veel fpitsvinié I heus wil toönén. W E S T-K Α Ρ E L.
<êm bm Jjwdpgeft in (ι) 'mdtty&l
aan öie ftatit ba» fytteüam/tei&tmemeeliW1 pmt in ffeimjt/ *g bermaaefc 0002 fccn 0οί,ί ÖfeipbjCll ffittift bah Hercules feii Mbrcurius:
peïFt& feeferSI Ö00| Willebrordus > frip Ö$ Teweft- öoben al bergaait ïjmm/ nfatfyobm to^
*?££* ^u}: m foaar ban Melis Stoke op gctjaar^ van S. Wil-
kbtoidus, ïwh gegati/ öeiöüïfie Zmiitaatii ba» Α ^Vl;
broords fsèrfr geeft grtyft&rn: ja öeÉöilfic^1' S*u$ crn ijönöfcï^ft ban Cobeüus lm ΡΰΰΖ Wiii(:broord $t\f inqmmt f π aan üe ff i^e ban Epternach Ottö^löO^eil Μ $&$!, |
||||
|
VAN Zeeland. i$i
|
||||||||
|
e m-
|
||||||||
|
Mé öe intooonöer^ fran b?$c plaat$ froojRo-
brr^! den Vü'es met De baaperaffl aangcra^(^Jors toieröen jjeöbfii bariton boigcn^ Jet bezaai ^ ^π. ban * Biouw-.tus, na bat je 31^ niet be %.g«aft, Itomraum'e gefïerht en be gebeenten ban £.J™n s· Wiiicbrordus raii ijonne fïanöamt fl<öo»Wn^0„^4-π. JabDen/ öe Blannngen berfïagen. €iueegem(T!i;/ baanöe$/ m öejen beïbfïag gebadnnen/ 3nne.jd.ur0p naar tipternach ge^anbett· i€rr geöarrtemff?dc■»-gc be- ton öe5e groore jege ifct te JJMi-üiapefle opvoc Cc,u ï)tt feefi ban ^ Maarrens oberboenoge/ op waarover foetoi bag 5$ ben fïag gebaonnen fjabben /""'.Mr- joarlpg een plegttge ommegang ponten. ££™ 3fn öe3fη ommegang tmerb j)et fwfïje / baar JS §>. Wnicbroords gebeenten in gefloten naaren/ deu. Dooj ganfcFj il^aïe&eren omgeb^aagen. Jfêcfï-fcapel $ boigetl^ Reigersbcrgen #nWeft-Kaptl
aaï-oiiDe fiaö ban ^eelanb i maar i£ a! olter ykerdr,°?'
laag beo,' öe %tt berfïonben. %n teppMnlnvL plaa^e # een mcubaH^cfi-üiape! opgekomen Nieuw baaar ban Wüicm, ψήη§ ban <®tm)t en$lo> w-.ft-Ka- mag ban <£ngeIauD/ bn jijn ïeben be ^er ί$pcl grbcefï JaDerijaiib i^'er Deneer Maarten de Vet h De eigenaar ban gebjo^ben. ^ ©e bjüleltenrenen ijanbbefïen/ boo; <0?aaf Dcszdfs Floris aan De mgejerenen ban inaefï-ïiapeiie oude ω* in't ?aar mj gegeben/ 3#η ban ben boigen>veftcn* ben nijjoub: (t) JN den name des Vaders , des Soens , ende
des HeijJigen Geeft, Amen. Florens Grae- vevaaHoliaridc, endemijn ghetrouwe vriendc Dierick, Heere van Voornc, ende Burchgrae- ve van Zeelandt. Wy maken eont .alle den ghenen , die defe jeghenwoordighe Lettere * Aanal, Trevir, Ub. ij, Ρ 4 fien
|
||||||||
|
%$i Oudheden en Gestcïhten
iien fulkn, dar wy èe(c Wet, of dele Chp·
re orsfen lieven Poeiters van Weft Kapdle, hem , ende die na hem comen zullen , ghe- fwöten hebben eewelicke te houdene. Soe warwart onfe Boeuers van W eft Kapel·
Ie hem felve iof haer goet voeren binnen onfen lande, lï zulk η weten in onfer befcerm, ende in onfe gheleide. Va,ften vrede gebieden wi alle den ghenen , die cornen fuilen in Weit· Kapelle ghelijke den ingheboren. Wie dat in Wfft Kapelle die een den an-
deren enich let of flaet, dat fil hi beieren to te vierendeel van enen manne , ende noch al fe veel iöft buten der Poert gefciet ware, ende hi moet beteren mines Heren genade. Wie dat enen mrniche vvont binnen der
Chore, hi fait beteren der» Heere iij. ponden- de der Poert x. ichellingè. Wie ("o den anderen biden hare grijpt, of
mit-vuyften of mitilochen flaet, iof in gram· mè finne tegens hem ileket, iof warpt, if» grijpt', hi fait den Here beteren x. ichelling2 ende der Poert v. ichellingè. Waer foc t^wie geepene mit enen Poertff
vrede eyfchen, wie dattcm hen omièghel»"' fait beieren den Graeve iij. pond tnde o? Poert x. ichellingè. Es oec yemene, die be- let mit dullen worden den vrede, hi W.% teren den Graeve x. icbeUinge ende der Poet ν fchtllinge. Daeren boven al dat h'J?1* doet, als die Chore wifët. Soe wie die Gn°J re in die voerlegen pointe eet ft* brc^t , f° hi dat r of van drien Scepenen verwonnen ι hi fait beteren alfc vredèbrckcre. Wie foeScepenen, die den vrede eefcl?e.'
kellichede'mit. worden doet, getogen Q$l· |
||||
|
YAN ZEELAND· l%$
Scepene, ende hi cjaer of bedregen wart,el-
Icu Scepene fal hi gelden i, pond. Es dai fake dat in enigen van defen voerfegheden geepenen dicChore wort te brpken, iof dat- rer eemch ghewont worde , die mifdaet die daer gelcict , ialwen bereren vierfcat. Alk d<e ghene , die woenen binnen defer
Chore, zullen behoeren tot eenen gerechte, ende elckrlijc is den andereu fcoudich te dorne Scependoem. Soe wat Ρ eure Scependoem hebben wil-
le van finen poeure , hi falne eyiTchen ter vicrfcirne. Is dar fake dat hi niet tegen- woiden en is, end.1 hi binnen Walgheren es, men laine dagen inden eerften dingedaghe te rechte te ftaene. Coemt hi, ende negeen recht doenne wille , iof cocmt hi niet , foe faimene bannen, ende nemmemeer inbans Ja- ten worden , eer hi den clagere Scependoem heeft gedaen. Soe v/ie hi Scependoeme in WeiV Kapelle
verbannen wort, ende binnen Walcheren van yemene onthouden word , word des die onthou- dere van drien Scepenenvan Weit- Kapelle be- dragen , hi fait beteren den Graevc x. pont ende die Poert. i. pond ende die fcout fal hi gelden, die die fculdich es. Soe wat Pnerter van Wed-Kapelle uter
Poert ga.ee ghewapender hant om flridelicke zaken , ï.onder gemcenen raec van Scepenen ende van Pocrters, wort hi van iij. Scepenen daer of bedragen, hine fal niet wederkeren ia die Poert., eer hi des Graeve genade bejagpt heeft,ende der Poert ghegouden heefteen pond Soe wie Jat buten Weit-Kapelle woent, hir fle mach neghene Éoerter van Weit-KapeUe r > ver-
|
||||
|
434 OUDMÈÖEN EN GESTICHTEN
verwinnen mit Scepenen van buten, noch mir
des Graeve mannen , het wort hen geoorloeit mit defen brieve. Soe wie binnen Wcft· Kapellen wapine dra-
gen bi nachte , hen ii bi gcmceneii rade der Poert ». hi fait beteren noch alfe vele , iofhifc dages hadde gedragen. Drie wittachtige éôê.ççâ mogen orcondedra-
gen van roeve tot enen ponde , es die roei meere, foe zak enden mit Scependoem. Soe wie in Weft-Kapelle hufes noch hof en
beeft, ende zine name niet gefcreven en es in- den Stocbrief, diene fal ghiene orconde feg- gen. Soe wie in Weft-Kapelle yemant ilaer ter
aerden , ende daer of bedraghen wort, hifali beteren den Graeve é. pond ende der Poert t fchellinge. Soe wie den anderen binnen Weft-Kapelle
alfoe quetfet, foe dat die mifdaet min draghen te geldene , danne te vierendcle van enen doe- den man, die fait beteren den Graeve üj· pon" ende der Poert x. fchellinge. Wie foe binnen Walghercn wonnen is» e"*
de riden wille doer die Poert van Weft-Kape'* Ie mit gewapender hant , hi fal hebben enen Poerter te geleedej heeft hys niet, die rechte- re ende die Scepene zullen hant an hem fl^n» ende eyfehen hem van des Gaeve rechte HJ· pond ende i. pond vander Poert. . Negeen Poertre van Weft-Kapelle ne tr>«ch
ghiftegeven van lande fonder voerSeepenevan Weft-Kapelle. Niemant van buten ne machghifcegevenv*n
jande enen poerter van Weft-Kapelle z°ntlfi voer Scepen van buten.' ò . |
||||
|
van Zeeland* 23?
Soe wat Poerter van Weft-Kapelle in fyn
huus ontfanghen enieh mans hernafch van bu- ten , hi fait beteren den Graeve x. fchelhnge ende der poert v. fchellinge. Soe wat Poerter hi hernafch leent yemenö
van buren binnen der Poert mede te vechtene, hi fait beceren den Graeve 1. pond ende der Poert x. fchellinge. Soe war Poerter wefekyns have onder hen
heeft , hi moet hen zeker doen voer Scepencn ran Weft-Kapelle. Soo wie van buten vecht jegens enen Poerter
binnen Wcft-Kapclle, die rechter ende die Sce- pencn zullen daer toe komen , ende eyfchen vrede van dien van buten , ende dat hi fetto enen Poerter te borge alfe fulck recht te doe- ne , als Scepenen wifen. Wil hi des niet doen, foe fal hy rechte mitten Scepenen ter vierfcar- ne gaen, endt doen die kloeke flaenmitgeme- nen racde , dat men den ghenen daer toe be- dwlnge, dat hi gelde des Graeve recht enter Poerr. Soe wie dat die clocke flaetfondergemeeneny
raet, hi fait beteren den Graeve iij. pond ende der Poert 1. pond, Soe wie dat toten clockeflage niet ne comt,
hi fait beteren den Graeve x, fchellinge ende der Poert v. fchellinge. Es dat zake dat die voerfz. mifdadige ontgaet butcr Poert, men falne da- gen ter vier icarne op ten derden dach te recht te ftane, ende te fettene enen fekere borge bin- nen der Poert van ziere mifdaet. Coemt hi met binnen defen dagen , men falne bannen, ende in den banne houden tote des Graven eonv lie, ende die Graeve fal dat eerft berechten. ks dat fake dat liede van buten vechten bin-
nen |
|||||
|
2$6 Oudheden en Gestichten
nen Weft-Kapelle, diercchrer, en die Sccpe·
ne zullen daer toe comen , ende eyfchen hun des Graeve recht , enter Poert; willen fi dat cntfeggen , die Rechter ende die Scepene zul· len gaen ter vierfcarne, ende dagen die voorfz. vechters optenderden dach hen ende dien Poer» ters te rechte te ftanej komen finiet, menfal· fe bannen , ende hare namen zalmen fcrievenin brieven, ende houden tote des Grave comité. Alle mifdaet die gefciet binnen Weft-Kapel-
le, als die Graeve es tufchenBornefle ende Hei· dyns Zee, dat falmen beteren twifcat. Soe wie wonnen es in Weft-Kapelle, ende
enen anderen waerhken here kieft , dan den Graeve , wort hi daer of verwonnen van drie Scepen , hi fait beteren den Graeve y. pond der Poert i, pond ende dat fel die Grave felve wifen. Alje mifdaet die gefchiet binnen Weft K^
pelle , die falmen noch alfe veel beteren als of fe gefciedc buten Weft-Kapelle. Neghiene mifdaet, die gefciet binnen Weft*
Kapelle, falmen hoeger gelde dan vierfcatte. Es dat fake dat enich Pocrter van Weft-k1"
pelle twift hevct omme iland jegens yemenevan Duten, dat fal die Graeve en den mit ziere waer' heide, ende die waerhejde fal hi nemen biSce* penen van Weft-Kapelle. Onfe Poerters van Weft-Kapelle en fal ™c'
mant arrefteren, noch panden binnen dergï# · fcepe, fon,dcr om haers felyers mifdaet. Omme dat defeChore vafte ende geftadeb';"
ven fal, foe hebbenwi defen brief befegejtΦ) onfen fegele. Defe Chore was gegeven iflf' Jarc ons Heren ce. cc. endexxui. [^/^ |
||||
|
VAN ZEEtAtfÖ. 237
in dm Brief, dien wy volghen , verfchreoen , en
op bet eyndê ghebracht te moeten werden. ] Soe waer ftrijdt of vechten in Weit-Kapel-
Ie rifet, die daer toe comt ghewapender hant, fondert gemeenenraet, hifal beteren denGrae* ve x. fchellinge ende der Poert v. fchellinge. Soe wie enen Poerter van Weit Kapelle ghe-
wapender hant te fmen hufe 2oeét , ende daef/ jegens itrijc, hi fait hen beteren x. pond den Graeve vi. pond ende der Poert 1. pond. Soe wie in Weit-Kapelle te eens anders hu-
fe gewapender hant geiocht wert die foekere fa) beteren den beleghene v. pond den waert v. pond den Graeve ν ι. pond ende der Poert 1. pond. Soe wie eoemt gewapender hant in die hul-
pe desfoekers, hi fal gelden denHere iij.pond ende der Poert x. ichelünge ende die feade die van buten int huys gefchiec, die falmen gelden twiefcat» ende van binnen wtwart eenlcatte, aifoe als Scepen cont es. Soe wie van buten enen Poerter van Weft-
Kapelie te banne heeft, van wat fcoude dates, die ban ende die fchout mogen niet merren to- te diere wilen dat die claghere in die vierfcare te Weit-Kapelle mit finen Scouteter ende rok fmen Scepcnen den ban verniewet, danne fal die rechtere vanden Poert ende die Scepenen vanden goede des Ballincs doen gelden ban en- de fcout. Soe wilke tijt die Scoutate in gebanre vier-
fcarne Scepcne bi haren eede inaent , wie foe jegens haren eede fpreeft ende Scepene dat be- toegen , wort hi daer of van iij. Scepenen be- hagen , hi fait beteren den Scepenen x. pond den Graeve iij. pond ende der Poert x. iehel- linB*· Soe |
||||
|
J^S OüDHEDEN EN GESTICHTEN
Soe wie enen Seepen in ghebante vierfcarnè
leelichede doet mit worden buten der manin· ge , betoeghec hi dat den Scepenen ende dié ander van iij. Scepenen verwonnen wort, hi fait beteren den Scepenen iij. pond ende der Gracve i. pond ende der Poert x. fchellinge. Es oec dat fake , dat een Seepen in gebanre
yierfcare enen Poerter leelichede mit woirden doet, ende die Poorter dat betoecht, won die Seepen van iij. Scepenen verwonnen , hi fait beterenden voernoemden Poerter i, pond den Graeve Xi fchellinge ende der Poert V. fcliel- lingen. Soe wie dat in gebanre vierfcarnè jegensenen
Seepen buten ziere fcout dieChore brake,wort hi van iij. Scepenen verwonnen hi fait beteren den Scepenen x. pond den Graeve ι. pond en der Poert x. fchellingen. Es ooc dat fake dat een Seepen in gebanre
vierfcaerne teghens yemene die Chore brake buten fiere fcout, hi fait beteren den ghenen v. pond den Graeve i. pond ende der Poert*· fchellingen. Es oec dat fake dat een poerter den anderen
lelichede doet mit worden * wart hi des ver" Wonnen j hi fait beteren den ghenen x. iertf'" linge den Graeve x. fchellingen ende derPoerS; X. fchellinge. Es dat ikke dat een poerter den anderen 'e*
lichede doet mit worden, wart hi des verwon- nen , hi fait beteren den ghenen x. fchelW «den Graeve x. fchellinge ende der Póert ** fchellinge. '· Es dat fake dat een vechten .tufeben ene
Seepen ende enen anderen gevalt, foOiWatJJ11 dade dat den ghenen gelciet -9 $iie dat v-ecn1* |
||||
|
van Zeeland; 259
beroerr, dat ne Talmen anders niet beteren dan
iof het buter vierfcarne gefciet ware. Soe wie dat enen Scepen doet flaet, hi falne
vierfcat ghelden.
Alle mildaet, die gbefciet binnen gebanre
vierlcarne , die Talmen beteren, vierfcat , al (bc alil befcrcvcn es tufchen den Scepene ende dea andeven. Soe wie binnen WenSKapeUe wijn vercoept,
en dien valfchet , hi Tak beteren den Graeve ij pond ende der Poert 1. pond. Een Poertcr van Weft-Kapelle ne mach den
anderen niet beroepen te campe, nochniemanc van buten en mach enen Poerter van Weft- Kapelle beroepen te campe. Es dat fake dat yemene van buten vecht je-
gens enen Poertcr van Weit - Kapelle buten Poert , men falne daghen ter vierfcarne opters [derden dach te rechte te ilaenej coemt hi, foe moet hi Te t te ç enen Poerter te borge van ziere Imildaet ; coemt hi niet , men Tune bannen 9 ende houden inden ban voer den Graeve. Es dat fake dat yemant van buten enen Poer-
tcr beklaget, die Poerter es hem fcoudich te doenc Scependoem. Es dat fake dat hi hen gienScependoemdoen ne wille, men falne ban- nen ende daer wt ne Tal hi niet comen , eer hi f hun Scepedoem heft gedaen. Es dat fake dat die voerfcreven man van bu-
ten van cnighen Poerter wert beklaecht, hi es hen alre cerifc fchoudich te doenne Scepen- doem. l Alle die faken die gefcien binnen der Chore
van Weft-Kapelle , die die Rechter ende die beepenen niet berechten en mogben , coemter *laShe o* voor den Graeve, foe fait die Grae- ve |
||||
|
5,4ο Aantekeningen θ ρ de
vc en den mit ziere waarheden , endc die
waerheit lal hi nemen mit Sccpcnen van Wtft. Kapel Ie. AANTEKENINGEN.
^én-Kapel is van ouds een neeringryke plaatsgé·
wedt ί zoo dat 7er voor de Nederlandfche Bètuê ten *<S. Haringbuuen van Wed-Kapel afvoeren. Doei ten tyde van die beroerten zyri de inwoonders, zich daar niet veilig genoeg achtende, voor een grootje· deelte verloopen. Doch aUermeelt heeft de plsaii te lyden gehad van de Zee ; dewelke haare duinui te mets zodaanig afgeknabbelt en wegseipoek heeft, dat de inwoonders meermaalen land waart in heb- ben moeten wyken. Wed-Kapel legt tegenwoordig zoo vervallen dat het naar geen Stad meer engelijlt De Kerk van oud Wed Kapel is volgens Reigmèttff al in 't jaar 1470. landwaart in gebragt. Doch de· zelve Kerk, hoewel zooverre naar binnen getrokké ilond ten tyde van Aeigersberge» , vorder als «b myle in de Zeé. Vorders heeft 'er te Wed- Kapel van ouds een Tem-
pel van Hercules, en by Wed-Kapel een fldt der Ro- meinen gedaan $ vnn dewelke noch ten tyde van ψ ropius Becatius : gelijk hy zelf getuigt, overbïyUckö gezien wierden. Te Wed Kapel Ie is geboren Matfaus CalenkhlS
raar in de Godheit en Kantzelier der Hooge Schole van Doüay. Hy is te Dilingen in Zwabcn na W vertrek van Willem Lïndanus beroepen , om wf· het leermeeOerfchap der H.SchrUtuure te bekleed^ Van daar wedergekeerd , en Hoogleeraar in ^V. heit geworden, is hy een van de eerden geweed, f de gronden heeft gelegt van de hooge ^^y| Douay, Behalveneen ongemeene gelcerdheit haa 5 een grooten yver ·, en heeft den katechifmtis *H***J dagenen heilige-dagen , zonder daar iets voor Ψ'ί nieten en uyt eige beweginge , vyf jaaren ϋϊ^€:β^ Ι Hy heeft ook verfcheide werkjes ïndcLatynfchelJ . nagelaaten : als van de Kloofterlvke Oudheden, **»L· Klöoflerlijke Bilofèen ; -van de Offerande der H. Wy |
||||
|
Beschryving van Zeeland. ï^t
het toen ven S.Wlkbnrrdus : Aanmerkingen óver ièw\
Cbrijien e» JHatolijkPriefier : van de. offer ban de derH. Mijfe: Van de danferyen onzer eetiwe. Gebedep enMe*- ■Jilatien onder de Mis \ Vermaningen by lüyze van eenl \ Catecbifmns vpgefield: ertz. \}'')Vj ' Ό,; ή;' ''% ι. Deze keuren van Weft-Kapielle Haan by Smalle*
gawj in 't Latyn: die van \Veit-Kape',le in het oud fnedêrduiifch. En.dewylhy getuigt , ep het ook dé l'waarheiiis, dat de Duitfehe keure van Wel· Kapel Ie Igenoegzaam een vertaaling is van de Latynfche keure yan We (t-Kapel , hebben wy geoördeelt dat het den Lezer aangenaarfter loude zyn den eigen en ouden brief van den Graaf als onze vertaaling.van den La* \ tynfehen Brief te hebèeriu |
||||||
|
O O S Τ - Κ Α Ρ Ε h
[(Ο HDojhcenamftacötöcnocmt ineen fyfeftan'
Wiiietri l, <03aaf ban üplïanö, fet ïjeeft $ijnen onöen naam uocg bcïjoaöcn/ en i$Q& ïrgen in grt ^oo^bcn uanSÜMcfjercn/ aanüe tuiinen. ïf cc ijeeft een groote Sterft / met een ïjoogen en binnen toorén. ï^ct pia#t be fïaö JDibbeiuurg tm te bcfjoorem maat? i§ in 'rjaac Iïi/Q in rigenbom tojjeuen op ben ifcec Wil- lem Ie Sage, tyeet ban 4£Htó-$iapeI I tëgmcr£'Hcerfcrt rn toale/ llooone/ en5- lï^eme Ijkec aibaae eeukoieHjke piartjrig en beftig gufë geeft getimmer* / metsébóuweii pep» tinnen en Jjobctt / en met Infïige φ "an ^βί1 · foomtwi: $00 bat ïjet tod boo? een ^ojjïeip p ||ut^5on mogen gercaent mojben. 3M fjjufê- 1taat ba Smallcginge af gebeelbt 00 het 667 *)öje. OO ST-S O U KÜ-RGj
ml ψ^ ï Set Sanöfcö^ift bet; Htcecötfege^rt va.;
amUcrne jlaetOciter-Soibwch, « mbmtèum? |
||||||
|
$qi Oudhedïn en Gestichten
tiófp in fcct riant» en v^eftenfeïjag ban Mê
eieren, ψί legt Ijalf fcargen Jöiöbèftiutó en &iifftttgen: begttpenee oofc 6e ouoe feempf ïjeiö Sbeele / öetoeifce onber oie ban <$&fUr· ^orburg aï oberii ng $ geraaftk ®it D<$ ftomt tegenfoöö^g toe oen Ijf eer Mexander * tor.unk ν ^itrsetnerfler bau'|Êftbrflhite;j^ benoe f en g?oote Itcrh/ met een öoogen / öihen m fpitjen tóoreii, g|n öe3e feerlt toiero # I tWoÜfcö ban ono$ seer ïjoo$fïatelp gebierti stichtingen en jjai r örefc jtonö in Öcn tooren ugtgejo» ™" A- toen. ^duaan van Borlc'ien , ^ttV ban 2W
Bwfdcn!" bctn/ban©ubeïanb enbatt meeranöereip
Ipfteoen/ geeft i^iefï; ment icj^bri^ jaar* ïijhg iu<gftaaten boe? een ïampc/ opöatDf' 5cine iet eeie ban gemelde ΦΜΉ.αΙφ^ öè fyanöeiv ^ I eeft meet an&ere giften gemaft #"
ee \\ttl\ ban 3®ejï ^oebo&/ öetoelfte $ 0 tnofbec noemt i miffegten om bat jm öaarW ben Φοορ ijerboren toag. ^p $ te 8WW obetieöen in 't jaar 1401*4' ^ W$ 3uHen $tjn teffament / of ten wjP
let c^ootjïe öeaeelte baar ban / en W fbo beel get #fm bozere fïicötingen foP" gicc bg boegen: tosac omtrent te 6m(F fiaat Dat Divid van Borgonve, IMfMMMB
Ét'regt / tot eetfïen ugtboeröer ban Jjet 3fiU
i$ aamjejleit: en bat &t 3eibe f M)W£ baoareoen ban ben $otar$) in De moejWJ taaie befeteben is / om oat ν an Borfcien öe %atgn|c|t taaf oiioeojeben ma$* ■ "^
φ * Μ den riWmë dés Heetert* Amen. «" g
jntr ha deszclfs geboorte ιφί* » den «4
Ant, Matth, Α tul 3. ρ. 40^. ^
|
||||
|
ym
|
||||
|
ΫΑΝ 2EfetAtiÖ, $4
maand fuly, onder de uure der Vëfpéren, of
daar omtrent, in het . - * jaar des Pausdom* vanden heiligden Vader inChriftus onzen Heer den Paus Pauius I ï. in dé tegenwoordiheit varji ?my openbaar Notaris, én van dé oriderftaandë getuigen, heeft de edele Heer Adriaan van Borr /elen, Heer van Brugdamrne eri Diiveland, Rid-- idcr, zijn veriland hebbende, eri wel By zijri [zinnen zijnde, geenzins in zijne krachten ver- zwakt, met volkomen overleg, overweegendé [dat 'er niets zekerder is als de dood , en niets jpnzekerder als de uure des doods, ter eére vari Isden Almagtigen Godt en van de hoogverheve iMaagd Maria^ voor de zaligheit zijner ziele erf [Voor de vergifTenifTe van alle zijne Zonden * zijti jtefliament naar dé gëmeéhe wijze in onze fpraak^ [om dat hy de Latijnfche taal niet en verilaat'% ^efehike en opgeitelt: als volgt. Ik Jdriaan van Borjfilen, Ridder, Heervar!
Irugdamme, van Duiveland&c. machtig rnyn-
it redene, ende wel bedacht mynre vyf finnen,
hebbe gemaëkt ëndë geordönrieert myh tëfta^
inent ende myn uyterfte wille in die eëreGodts*
irynre gebenedyde moeder MarycH , ènde allé
Gods h-yligen,, ili verlatenifle van alle' thyné
fönden, ende hém aller, daar ick 't voor bëgee-
re, ende in kenniitevandèfenbevele ick inden
I «rftcn rnyné fie!c, aïs.fy uytden liëhamë fceys
den fal, Godt Van Hemelryke, fynte geBènë-
cydê moeder, ende alle Gods heyligen* bëgèëi
1 tende myn doodc lichaam begraven te Hebbed
jn mynre moeder der heiliger kerken vari Wc>
uerzoubburch vödr den hodgên fcltaer- Reft
geve ik mynre moeder der heyligèr këflcéri vati
^mtrzoabbuirch vberft mirmynen ddoden lic*
Q, * haürüS
|
||||
|
X44 Oudheden en Gestichten
haem tot haer timmeragie-----ponden grooten
Vlaems payemems eens voor al. Item geve ick
tnynre moeder der heyliger kerken noch x. fchell. grooten s'jaers erfflycke renten om die ftratendaer mede te doen houden van den hufe van PFeflerzoubburg tot Middelburch toe. Ende defe renten van x. fchell. grooten voornoemt bewyfe ick den Kerckmeefters t*onrfangen op myn uytgors by Ooiier Duvelant. Item fette ick eenen dertichften, ende daar toe geve ick den Priefter xvi. fchell. grooten. Item fette ick enen veerrichfte, daar ick den Priefter toe ge- ve een pont grooten. Item ftelle ick myne be· ganckenifleop Anna van Bourgomgen myne huys- vrouwe mit een ilikefilvers wegende xx. mark, Ende fette ick tot mynder uytvaert te deelen den armen in broode twee feven broots. Item tot tnynen fevendaghe ook mede te deelen den armen in broode twe feven. Item fette ik myn jaargetyde euwelyk duerende te JVeflerfoubbürch in der kerken vierwerf des jaars te doene, te wetene myn rechte jaargetyde van mynen fterf- d:ich, ende elck vierendeel jaers dair ane vol- gende oock myn jaergetyde, op een nobel ge* gelyk onderlinge te deylen. Dies begeere Ü dat fy fullen fingen tot elk van oen voorfz jaarge- tyden des avonts vigilie mit negen leflenen ten grafte gacn , ende lefen aldair , Miferere ôçá Deus, cum confuetis, ende des anderen dages een fingende mifle van requiem^ ende na der mine eommendatiowi ammarum leien. Ende defe voer- genoemde nobelen vierwerf des jaars fulien fy ontfangen by den H, Geeftmeefters der voerfz kereke. Item voort geve ick t'elcken mynen voorgenoemden jaergetyden den H. Geeftmée- fters in der voorfz. kereken eenen nobel of íé é ['< fchell
|
|||||
|
: ,
|
|||||
|
van Zeeland. %^f
fchell. groot dair voor , omme den armen in
broode tedeylen over myn fielé* Item noch ge- ve ick den H. Geeftmeefters χ 111. nobelen, en- de acht fchell. grooten voorden nobel s'jaars, om dair mede te cledene xin. arme perfonen, elck mit enen nieuwen tabbert, gevoedert mie niuw laken, ende dat opten dach als men myn eerfte jaargetyde doen fal. Item op dat die voorfz heilige Geeftmeefters geen verlies en fouden hebben ende te naerftelycker defe voerfz punten van myncn jaergetyden vervolgen fouden , Co geve ick den voerfz. Heyligen Geeftmeefters vier nobelen jaarlyks, dies fulien fy tot elcken van mynen voorgenoemden jaergetyden befor- gen alfulken waslicht , als men gemeenlyck beforcht tot den jaargetyde» van Florens van Borjfelen in der kerken voorgenoemt. Ende dat daer over blyft van den voorfz vier nobilen feve ick den Heyl. Geeft in der Kerken voerfz,.
-nde defe voornoemde penningen ter fommevan Xxv. nobelen, ofte vut. fchell. grooten voor den nobel, bewyfe ick den voerfz Heyligen Geeftmeefters te ontfangen op een uyrgors leg- gende by de Oofterfehelde in Zelant genaemc Mallant. Item foo fette ick myn eeuwige jaer- fanck in der yocrfz gereken van Wefterzoub- hurch gedaen te worden by den Parochie Pape van der voerfz kerekea, als coftumelyckis, toe mynen grafftede te gaen ende te lefen Miferere Mei Deus > cum confuetis, Ende daer toe geve ick den voergeneemden Prochi-pape twe gemeten lants liggende binnen der Parochie van tVefler- zoubfareb, diewelcke hem bewyfen fulien myn Teftamentoirs binnen den jare na mynre dope. Item befette ick myn eerfte jaer getydc gedaen fe worden binnen Middelburch in elck van den |
||||
|
%ö Oudheden en Gestichten
VierParochi Kercken, ende voort meer in alle
kerken, die in mynen Ambachten geftaenfyn, te weten finte Laurens, Brugdamme, Ï.ïâæïéö* hureh, Oudvli$nge, PPeftcappele, X>omburch, Cou· (lekereke , Nieuwëkèrckq , Cleevetskercke , Zoute· lande, E^erendich^h'iggmkercke, Scnpkercke, Me· Jijferkcrcke, Sinte. Marienkercke^ Buttinge^ ende in Duvelant, ter Ouderkercke, ter Nywerkenke^ jn ÏïâÉáçÀ, "in St. J,ansLant, ende iQvCapelkn^ ende een ygelick van den voorfz; kerken twe jfchcll. gropten, ende dat bctaelt te worden by rnynéh ^eilamenteurs. Item geve ick totonfer Vrouwen loye in der kercken van fVeflerzmb- %urch , om dat dagelycks te doen ewelick ge- duyrende,twegemeten lams op dicKerckmee- ïters der Kercken voorfz, ende des Tullen s'jaer- lijcxs geven, ende uytrecken enen nobel , ofte acht fcheUingen groten dairvoir. Welcketwee gemeten lants op <je ICerkmeeftcrs der kercken ãïïéÃæ ie bewyfe indejparochievan^^2ö«i* 'burch , ende die te bewyfen by mynen teftaraen- toei's ,, ende dat binnen den jare. Jtem wes lande dat ie in dit myn teftament niet en be- wyfe, waérfy gelegen fyn , di.e fette iele in handen rnyn teitamentóeren , die te bewy^ binnen s'jaers nae rnyn iterfdach. Item geve ick iinte Mariens altaer in der kereke van 'fflefierZouburg xii, gulden. Item finte Ni* clays o.mme den armen daei· mede te ftyven xii. gulden. |tern geve ick elcken altaer ø ger yoorgenoernder kereke iy. gulden. IteD1 geve ick Êcer-BüJJcngicr mynen Baróchy-pape $ W^erzoubur-ch, enen npbel. I$em geve ie* iRèqr Henfhk 'Jansfoèni mynen Capeliane & ■eg| kercken, refiderende xx. gulden. Itemgc,- WicK 'deken Prieiter in der Kercken voo'të |
|||
|
van Zeel á ND. %+f
die mtfle celebreert op?en darh mynre uyc-
vaerc vi. gulden. leem geve ick ekken gil- de in der kercken voornoemt oram? tnya uytvaert te doene elck byfonder, ende te of- Ifcien als coitumelyck is , boven 'fyn recht
enen nobel. Item geve ick Mr. fflilkm myn Vrou moeders Capellaen een pont groot Viacras. Item geve ie o-ifer V'rouwen g'lde in Weftmonper boven fyn recht enen nobel*. Item geve ick alle g lden , daer men bevin- den ial dat ick in bin, boven fyn recht enen nobel. Item geve ick dar Hedich Cruys gilS boven fyn recht enen nobel. Item begere ick dat elck van defen voerfz gilden Cd doen myn uytvaert. Item geve ie den Duytrcheti huyfe in Middelburch een Bourgoenfch fchildt. leem geve ick den minnebroederen in Mid· delburcb tot hare timmeragie een pont groot. Item geve ick Broeder Adriaen van Flake myncn Biechtvader twe pont grootcn. Item geve ick der felver ordene in Zierkkzfe tot hare timmeragie enen nobel. Item geve ick Üåç Auguftynen in Middelburch tot hare tim- meragie enen, nobel,, Irem geve ick onfer Vrouwen broeders in Nieu-FUjfinge tot bare timmeragie een pont groot, hem geve êßæ de Jacopynen in Zierickzee tot hare timme- ragie enen nobel leem geve ick den Sufte- ren int bagyn honTtot Middelburch xi i. gul- den. Item geve ick om bedinge te doen dat bagyn hoffacht pont waflehc. Item geve ick den Sulteren van Si. Aecbten in Middelburch ÷ ir. gulden. Item geve ick elcken Ciuferfihe in Middelburch fes gulden. Item geve ick den gdthuys iu Middelburch xx. gulden. Item ge- We Jck den armen gevangen in Midddimrch xir, (£4, £u>
|
||||
|
^4.8 OlJDHBPEN EN GESTICHTE**
gulden. Itera geve ick den fiecken buyteijt
der NoortpQort van Middelburph xn. gulden, ïtem geve ick den armen huyfluteren in Md* deiburch enen balven nobel. 'Itemgeve ick der kcrcl^en van Sinte Laurens buyfen Middelburg i'ot harer timmeragie drie pont groojt. Item geve ick myn prochi-pacp inder ïelver kereke enen nobel.' Item geve ick elcken Capellaen in der kereken aldaer mit eender miifen vann> quiem aldaer gedaen 2*4. gulden. Item geve ick pieken aliaer in .der kereken voerfz vier gulden. Item geve ick onfer Vrouwen, gilde boven xx. Jjlyns gulden. Item geve ick onfer Vrouwen ïn Qefterzouburch x\vmnch nobeleh eens voor al Ornme te hpu.den bernende een lampe, ten eu* wigen dagen voor onfer Vrouwen beel,t opten tlioren Item geve ick onfer Vrouwen tot ^ierdenburch opek twintich nobelen eens voor al om daer te 'barnen een eüwige lampe. ltep geve ick onfer Vrouwen te Hcilie oocJc xx. no- belen eens voer al omrne daer te barnen een en- wige lampe. Item geve ick tot onfer Vrou- wen leve in Duvelant, te weten ter Ouderkerk fe, terNj-iverkeuke , ende ψ dat Oofllant,c\cK. "tv. fchellingcn grooten s'jaers, ende des fuHen tv lefep an onfer Vrouwen hofFoyer mynfiele, Mifcrcre mei Deus , cum confüetjs. Ende defe voorfz iv. fchellingen grooten s'jaers bewyfc ick elcker kelken beionder op een gemeet lants, dat elck van denKerckmeefterskiefen w finnen haerder parochie binnen den jare. Ijeflt geve ick ter Ca'pe'lleri teFiamn in JDwvelattt tot haerder timmeragie, ende die ornamenten een pont grooten'Vlaem.s, Item geve ick dat Ca* thuyfer Kloofter buytcn Utrecht , geheten of Meuwè-tdchï) ende dacCi#%/«'Kloofter buy- "v * ; ■'·■ teA
|
|||
|
vak Zeeland. 2,49
teti Brugge, item dat Cathuyfer Kloofter buytcn
Zierkkzee genaamt Sion , elck vier pont groo- ten s'jaers Vlaems payements, euwelick ge- duyrcnde tot eender pitantien wyns. Ende des fullen fy alle drie voornoemde cloofteren, en elck byfonder , alle dage lefen Mifirere mei pfius, 5, encie &e prof^/dis, cum confwtts , naer nare maeïtyt, endè elck byfonder doen jaer- lycks vier jaergetyden rnit vigüien ende negen leiTen des avonts, ende des morgens fingende mifle van Requietn, ende deelen als dan den ar- men over myn fiele in brode acht fcell. groo- ten jaerlincx. Ende defevoerfz xn. pont be- wyfe ick den voorfz driexloofteren te ontfan- gen jaerlycks op myn uytgors by Oofter D«- vetanL Item geve ick Vrouwe Anna vanj§ö«r- gongen mynre huysvrouwe, als wy byonfenty- den te famen gebracht ende vercregen hebben, behoudelyck dat hare hylixvoorwaarde ende alle andere giften, daer fy van my feecker be- tooch af fal mogen wyfen , by defenmynentef- tament onvermindert fullen bl.yven ende onge- quetft. &c. Sec, WESTER-SOEBURG, De kerk
van Wc£
#f pp m Set öanofe&ifc te fltrecötfc6e'crfec-
fterïie fïaat / Weüxifoiburch ,f$ een boo^naam & &o$ bah |?t eilano m öet öe&enfcpg baii HMeJemiV en gaait aan öet boo^noemöe foo?p (^ofifoebutffl), ü|et geeft ceii groot en aan* 3tenïpfcafïeeï/ oonH^efieifoeours genoe4mfci/ en met fyeeöe en ötepe grachten omnngtiijcttoel* ψ boo^ qesen Philips Marnix, ^ut ban ^, Al- oegonde, geeft toeöegoojti maar nn in eigen* eojn öesetea tao# ooo? oen lieer ïfak van Pere, CL* 2$n#
|
||||
|
%jo Oudheden en Gestichten
«fiïïÏ&tvmttfttv banBIifflngen-, aan toien be
§ctrfpijest ban gct Hm in 't jaac 1679 oo& j$ opgebjagen. Ö^aar $ ban onb$ een &oiïegiaïe ïterft ge*
löerfi / belneïfte boo: gemel&en Adriaan van BorfleWf.lt feopi be$ 3^?¥ Ölie^OübJ Anna
gejïicïit tnierö in 't iaat 14Γ4 * op bat baar ba* mW4 öe berbefpe getijben jouöen opgeseit tttOïbcil
Met dewel-
ke de Kerk ^ ΏΧΓ m tettft liict Set fcapjtteï ban^efïfoebnrg.
vcretnigt ^ || 't )£££ 14<56* töa$ be $$ίφ BuiTingier pajïOOJ
was- iiibetoiïbiin3©ciiecfocbura. ^aïbrnbeii
partoor, i)gfiöa? üjö^'tr nocjf) «« itapellaan, lint Jjet Kfpdiaan ^^„öcmöc Cefïament 59η 'er oor tfoee ou* iiiii. ° terg ban geindDe Utxli fttfaft» te foeeten $. Mjancip- til £)· N> klaas·OUtCt',
Ah de zei- $;!£ bs üeeft ban ^efïerfoebnrg berballen
Yc verval- jw C|j beröetert tuoefï bjo^örn; geeft Gcor-
icn Tas' kiys ™u* fcgmond , SÊiffcöog ban Utrecht /
1*17$. aan ben beften/ iltt Ml/ nnr#aberg aan
fimaeii 5 ben ^cijbut / ^c&cpenen en f ierumeefterg /
booi ben boïgenbcn fyief berlof gegeben om tot
bicn einb^ Wüf& goederen °^ 3$Μϊ fcerne te
berftoopen.
(georgius enz. Aan de eerwaardige en in Cbrifr
tus beminde den Deken en het Kapittel, mits- gaders den Schout, de Schepenen en de Kerk* meeilers van de Parochie van Wefterfoeburg, onder de gerechtighéit van Walcheren, in ons BitUoni gelegen , de eeuwige zaligheic. Wy Verleenen U L. door den inhoud dezes, een yrye magt en recht om tot vertimmering en ^rbcterinS der xoldcnng? valden Tojens,^ |
||||
|
van Zeeland* 251
de Klokken der Kerke te Wefterfoeburg , en
tot het draagen van andere laften , eenige er- / ven en ftukken lands tot de voornoemde Kerk behoorencje , dewelke wegens het opbrengen van zwaare fchattingen , wegens het verbete- ren dèr dyken , en wegens het betaalen van andere laften, aan groote ongelden onderwor- pen en de gemelde Kerke niet zeer profytig 2yn, volgens den inhoud en de wyze der Kei- zerlyke brieven, dien aangaande verkregen ,by öpenbaare opveiling, aan zulke perfooncn als het beft pas geeft, 't zy kerkelyke 't zy we- reldfche,* en zoo als het tot grooter profyt van gemelde Kerke zal konnen gefchieden, te ver- koopen of te vervreemden , en om den grond én den eigendom der zelven op een ander te mogen overdragen en overfchryven. En zo- daanige verkooping 5 vervreemding en over- draging, als ze op zoo een wyze gedaan zullen zyn, keuren wy goed , beveiligen wy, en be- kragtigen wy , door ons eigen gezag en in Godsnaame, voornu gelyk alsdan, enalsdan gelyk nu. Welverftaande nochtans , dat de gelden daar, uyt voortkomende tot het voor** fehreven en tot geen ander gebruyk zullen, aangeïeit worden : en dat de andere , die 'er overfchieten zullen, befteedt werden tot het koopen van landeryen die aan zoodanige on- gelden niet onderhevig zyn , of van lofle ren- ten ·, naar dat gy het voor de gemelde Kerke pro- fytiger zult oordeelen. Waar van wy begee- ren dat gy ons , o,f onzen Algemeenen Vikartf* binnen het jaar, van de dagtekeninge dezes briefs af te rekenen , van uwent wege wettige rekening en blyk zuk geeven: En wy verklaar |en dat gy-lieden daar toe verpligt zult Zyn , dopjr
|
||||||
|
2f2 Oudheden en Gestichten
door de getuigenis van deezen brief enz. Den
7, September in 't jaar 1547. tlgt 3$efier-fbeburg 1$ gefloten Ñ ç é l é pj
ñ å ÇïÍô: ooo^ imeuy et tóoilegie oer iijUBg- fyoebercn te %tfotvf allemvft öeflicQt ö ge- toseft ©an öe5e flieMmg fë naöerfjano ober» gefyagt op Qct 3£ttgl*fcije «t&ueeïtfcfjoöi- ú|ñ t$ gefioiben tori u J&aart 1493:1 f ç teEoW in ^. Jakobs to&e fcjpaM *♦ W E L Æ É Í G E.
3^ boo$ gene.een bertnaartr tto$p ban get
eiland en ïpt Deftenfcga^ ban iPaicïjeren ge- foeefï. <Poc& ïj^t Öeefe naöerijanb 500 öeel aanfïoot^ ban fjct see-tuatet geleoen/ öat 'er *iaalp$ eenige teltenen ban obecgeWebei* jijn. AA NT E Ê EN É Í G.
Het plagt te leggen op den weg van Armuiden
naar Middelburg. Volgens de getuigenis van Smal· legange , is het zodaanig vergaan dat men zyn oude plaats niet zoude konnen aanwyzen. Dit Ambachi is zeer vermindert door dien de Middelburgers, ge- nootzaakt zynde een nieuwe have ^emaaken, dezelve door de landen van dit ambacht heen gedolven heb- ben. fcRy. R Õ Ô Ç Å Ì,
Kapcllany <$cn g^oot en bequaam iro#j ban ïjtt eilano «1
gewceft, ijtt oeltenfcljap ban^aicljeren/ jjeööenoe Ì ter verge. æö^ fa^ mrt tm $m googen toren, iKhi" a« W SSfc ©arocöi-teft 0 boute»
van Mia- een ïftapelïany gcjticïjt getpeefï aan Set fdltaa? ban
|
||||
|
van Zeeland» 2 ƒ 3
ban bt $. Ifeaagb Maria, g^eje itapeliang
ftonb ter bergebinge ber tCbten ban jn^iööel*» fiurgi 300 aïi blpt nyt een fytef ban Jöhan van Weftkapelle , ffi&t ban UlibbeiÖnrg / be
toelne onbe* jj^ïböeïöurö $ opgegeben,
KOÜDEKERK E.
®aar 3ijnmeerbojpen/ 300 Binnen al£ bui*
ten geeïanb/ Defcoeïhe ben naam banïiouöe- föeün braagen* ®e ^eedpfjeit ban bit Houöeteït / in
i^aïc&eren gelegen/ ïtoomt bolgen$ Boxhorn be l&ajefïraat ban JMifftngën toe, . ïoHAN van STRYEN/ttoeebe^iffcööp
ban i&ibbeitag/ en n^aat ban Nicota a Caftro, m§ te boven gaf*00* ban bit lüonoc- fcera I of ban Honbefiecn in fiet eiïanb &Φ& toen getoeefi IMgeng ïpt ongeönifcte ®om* regifïec (Cathedraticum) gab be 2frflfcÖ0P ban ittcecöt tinee beelen in be innomjïen ban be$e WERÉNDYKE
Si; een bojp en Seerfpöeit ban Jjet eilanb en Öet
bettenfcöa^ ban ^aicBecen: niet tem ban fiet tn® ZOUTELANDE,
let foeïfce in fiet SanbfcSjift ber ïltrecötfcöe
ïtcche gemelbt fïaat onbec ben naam ban Saiia Terra. ®ft i$ een bo& ban .UMcïjeren &ρ get )ïranb$uib-ioetlfcDaaetgcïegen/enbrj Mehs Sto- J ^e becmeïb op Set jaa* 119$. $et $ boïgeng
brn
|
||||
|
a J4 Oudheden en Gestichten
|
|||||||
|
.
|
|||||||
|
ben welben Boxhorn een §&fl$&$tit ban bi
Α Α NT Ë Κ Ê Ν Ι Ν G.
Zouteland is naar het fchryven vanden Heer.?/»»/·
legange van ouds een goede en neeringryke plaats ge- weeit , wanneer het verder van de Zee en dieper in het land was gelegen. Het ftaet volgens den zelven fchryVcr te vreezen dat de zee noch't avond of mor- gen dit ambacht ook zal verzwelgen. Een oud ade- lijkgeflagt, noch tegenwoordig den naam van Zout- Jand voerende, en uyt het bloed der eerften Graveti van Holland gefproten j fchynt zyneh naam van de- ze heerlijkheit ontleent te.hebben ; voerende een Barenlïeei van aïüur op dé bürit Van den Holland- fchen Leeuw. Höfrt LA MD Ë,
*%«]& 31« Set ganofeöjiffc bet Wêi^t&t W$ei W
Kerken ei- nicïb onbèr ben naam ban Al ra Terra, ;.'}| een geaaars. fceri)al!en bo$ fti get eilanb 3®afc!)eeen ; 'itfct $m foeinige J)ui3en: en baae niet a\§ een öeeï berbalie muuren ban De htvb / bie 'er ban wb§ gefïaan geeft/ psien tooien, üet ijab tw tvfif 3ijne peeren/ bie ooft ben naam banl^ öeïanbe boerben : 'tjjan^ i§ ïjet onbec bet? fegetbe eigenaar^ fcèrbeelt. Biggcnker- BIGGEN KERK E,
ke waar
7£j£S ®m *mhiin Μ*flanö m&# öeftenffcMba»
fflaitfymn I m aïbn^ niet benoemt naer bc 6i0'
0en ·, befoeme/ 300 Jet wlfy baar ban 01«$
f η g^oot öètaï aangegneenr toieröen /en nocö Jfe
e ben^öaa#aari0eqiieeKttó0^öéh:maacnaar tfig-
go, ben <$tfrf}tei? ttt$tettteii be$eplaat^ $flf!
0*
|
|||||||
|
VAM ZeelAfciS. 257
be oube leeren ban 55iggen&frite / bie ot?ec
ïang untgefïoibén 30« / të S# °£ öttöitc iec' ren0ehoomen: en to^ö tegenbwö?g ö^etcn ÖOO^ $EebiÖütfJ Anna van BSyenbuig, ifleÖHitfC
ban fop ftèa'$fcet Fahnius.
unHoorde, Te 2,an^
*-" ** x^ * voorde is
k -■ > · # Ja. i» voor heiJCO
€én böaj ehaïouöé ïjeeripfjeitban fj# eittmbeen bui,
mithttm: aïtoaar a! 5^ctö ö^t P^'m^hf' fctóofïer té gefoeefl ban be ftibberen oer ©wt*ordfr ge«.
feta o&rc: en oo» een neen tot öe3eibc björtvreeft· befcooeenbe / en 0efiic&t o» Set *mjam Ni- klaas van Putten, ψoo^ter bart Itiboeïöijrg. ® ee*e Üetn / befoeifee boo? ben geineïben van tutten én 3ijne^outo aan be eémelbè ö^ö^r » fcftbn&en töag/ $ boöj ^SfOffi?^ »«#* Willem* Zoon, wM& dltttoftil Begiftigt $*
toeefi 23g bit bo?n i§ öcïégén Öc geetfppt
BUTTINGEN, IJet toelfte/ 300 bjeï afë tlantboo^ / tfóbeli
beefcöetbe üeewn $ beebeelt. G Α Ρ Ι Ν G E .
& ttiitaw en 8ée>ïppt0êieöehin|eèeiïa1i|
f η Jet beftenfcöap ban Jureren: in tóicnp
garocöi-ïtern ban oubg $ getoeefï een Mhav$
ban be H. Maagd Maria : betoefce in 't jaae
irzg-btseten brierb boo$ Rjchardu^Anfeiroi. _f
k ©e betgeebina ber nernen ban S^otfinge en
<öap!U$c ffcuifcban mb$ amtii «Sjaben ban
SeeiauD,
KROM*
|
||||
|
2*6 Oudheden en Gestichte^
1 Krommen: Κ R O Μ Μ E Ν Η O E K,';; "
hoek, ker-
ken, en <gefi ^p m g^ïpfieit in Set eiïanöèngtó to.rya* öe&enfcöap ban l^aïcjjeeen/ paalt aan öé geerïpö^t ban ^iggentferïfe > en &φ>ο?Μ$ gentooojbtg ;met ^ïggeüfceriie öe5e!föe Jle* baoutö toi 3|n bt$ jelfg® arocöt-ftet*ïi toa^ eettgö^ eelt
&tnarg ban öeH. Maagd Maria*.·■ öetoeïSé/tooï' sen$ get öantifcö^fe öer ïitrcgtfcje nernë / in 't jaae ι 5-29 bemeten toiefti öoo^ öen 3Heet: öuö Van Polaneh*
Μ^L I S Κ ER Κ Ε
3$6οίι een $$j& en gcerïpgeit in get eilaitó
^eiiskcrkcSetöeftenfcöap ban^aïcöeeen. %zt g^ootfïé
igeöeelte ban Qet selbe i£ in 't jaar 1074 bergeben
0$3^0tlfcö Maria Elixabct van Arkel: get tiW
rige i$ in 't \mt 1080 betfjeben op ben Heee
Johan Pieter.yan den Brande,, ï|eee ban feï^
bei$tefte / 3$iirgemeefiee öer fïaö J&!Ö&$
önrg/ en$. S. Μ Α R Υ E Κ È R ït
^a^ata^gehocmö/ om bat öe fcerïs ban fj^
öo#i bo0c? fjenen tjö toegefopt aan öe $ Maagd !Maria#
|
|||||||||
|
•JJ ff Λ
|
|||||||||
|
S, j Α Ν S Κ ER Κ
JJfg oon albn^ genoemt naat ben patroon/
tettoien^ 0eba0teniflTe öe EferEungefmföt ί$ Ψ feHTft $ol0ei$öet öanöfcitèift öer wtrefltfcfo ftéeW
|
|||||||||
|
JÊL
|
|||||||||
|
■ρρρββ^^ββ
|
|||||
|
van Zeeland. ïf?
httftt ί$ be ^ttt Otto van Pölanen, b0 iiajaat
ban ombeer Adriaan Symonfz aiïjiee ψ&Ρ
tooi geioeefi in get jaai* (fipi SERBOUDYNSKERKEè
Sftt een jjanbfcï$ft ban ben l|eep Lap van Wa-
veren ttJOjb be3e plaat$ 0Cnoemt EcclcfiaBaldui-
ni η of^. Boude wijns kerk : Ottl batbe fcerft ter gebagftenfffeban ben üf. Boudewijn getotjb toa£
getoeefï. ©it öo^p en ijeerïp!)eit home (booj een gebeeïte) be i|eeren ban $Iifffngen toe. S. AEGTEN KERK
3$ aïbu£ gerioemt naat; fiê Agatha, Ifèaanb
en «f&arteiareffe / aan betoeine be nerft ban ött bo^p booi be$m toegehnjbt $ öetoeefc POPKENSBÜRG
$ter ftaat een oub en töibberïp fjnn^ of hap
teel/ ooit goöhen^önrg genaamö / 3ijnbe itt 't jaatr 15f 3 gtfilCÏJt boo; ^eee Klaas van Bor-
felen : ©i't bo?p i$ aï ban onb$/ en oor tegen?
toootjb:g notïj / behenb setoeefï onbee öen naam ban β Laurens: 3rjnbealbu$0euoemö/ Oni bat &. Laurens Rerh alÖaar bOO^ Klaas vart
Borfeien gefïicljt fë tn 't jaac ι3π. 28$ be3*
Reen ban ouberböitf berbiel / i$ 'ér bofgeug Smaiiegange in 't jaar ^44 een nieuhie op be imiuren ban be oube getimmert. ®eteit !# tcrfl booj ben ©enen en J»et fóapittel ban §>. nerers hern/ en nabeefianb boo^ be^aben ton ^eeïanb / bergeeben getoeefr R Sn
|
|||||
|
15$ Oudheden en Gestichten
31»'t laar 14:66 i§ be ||eer Klaas Symènfz, ïn il\ 't jaaC tflx? Matthaeus Piererz ÖC ΠΦ
5aat iJ0ii3|eerOtto .... psfïooi ban 005« ner&
getoeeft g» beseïbe tel/ ααηφ.Κ B^outo^ ouraar / ip boorgenen een fooeoerfegap ban Φ. %. J^outo getoeefï, ©0 eigendom ban Jet -ÖÖ^ til ban tjet fïOt l^ban be Van Borfelen oj)
ie Van Tuylen, ban ÜC5en op be Fourmenoi-
fen, rn ban be Fourmenoifen op be Kourten
obergegaan <£n / 500 a$ Smaiiegange ψ
tMgt/ ί$ Johan Boudaan Kourten, &tt}tptl\
bet fïab jfeibbelöurg en Befo&nboeDber oer
Φο)1 - 3inöifci)e l&aatfcöappge / tegenbw big be bezitter ban (jet Ijuygi en beBmnacgtf jeerlpgeit ban Jpopnengburgen^ Laurcns. SSèfaïben bit bö^p fp^eefet Smailegange in 5pefoonp ban een anbec bo^p/ tytmlht iiaatn^lalbe banket eerjie niet beeï berfcgeelti te toeeten POPPENDAMME
|
|||||||||
|
aftf
UU»
|
|||||||||
|
3$aar ban !)et g?ootfïe gedeelte berljeeben g
*ïp 9}0nïter Johan Hieronymus HuiiTen, ψ^
ban oub en nteufco ^ommeer/0110 2Snrgerrae*
fier ban Iföiööeïfnirg: f)et anbere op M®® Perronclla Maria van Kromilryen r
f η jjet 8anbfcö#t be* «trecBtfe W*1
toojb ooft getoaagt ban SERPOPPEKERKE,
met toelney geïp te geïooben (tot7#J*J
naaminggeeft ontbangenban eenenlp«■«"■ Poppo, bie öet bo^p of be nern gefficjjt-5« 9X. ben: toaac ban be eigenbora / öeljaiben ^ |
|||||||||
|
van Zeeland. %^
Urne bé Miffmm^ toeaoomt/ in't jaar 1080
i§ opgtbmgm mtl öen üfest Hendrik VeJrers.
©erfcjjeiöe tenen en jjeerïpgeoentH Eerlek ker-
Imb ïjtbben Jjaare benaaming gtl^tcQm banken e" Mi mflm fïiegtee oer $tlbm. ^1300 té $>i&fQfiïc' p&erft / jjeip ί»ρ reeo^ien öeööen/ i faS.VbeT öu# genormt naat* Biggo: «^eeriioppente&e »«mmS naar Poppo , $fèel$tene «aar Melis, ^v'™dcn laatene naar Α Hart, «15. £$£ ^e g^oot^jjett te Caelniiaen $ öiïiMgi oe oncvan-
ooi5aa8 getoeejï ban get fcouösen ban itfeutoes™» .< mUm. &t pcgt om op oe eerfïe $aa$ jg 3!tten/ en om öe boo^rang tn get offertel oer Btffe of in in öe omoeeïtnge ban ben ψύ$ te Scööen / geeft meenigjtiaaï gefegenogeit tot muften en tot get f&egten ban nieube km «en gcgeben: geïp öreete onöer |&!e$anö ^bcfcoee3em AANTEKENING.
I
J. Deïe naamen P«#e , B/g^ , en diergelijfce
™«r, worden voor Deenfche o?Noorweegfchc naa- ien gehouden : xoo als de Heer Gmr&n in ijn Wal- enerfche Arcadia, op het 20 zydj* , oojcfchynt te ge- helen. Echter is her de waarhek ook d*t Ρί&ο·* w«, enz. ook gemeen zyn ge weeft onder de Vrie- «n, gelijk in de Vrieflche ihiftorie wmUêioEminius Kttien kan worden. En wy hebben ook in onze Aan- cmge Vrieflche Poppoos gewag gemaakt.
S G Η E L L Α C Η te ^\Φ^«/toa^ ban *m em fytvtyt
m te Van Borfdcn. ®et $ ban Ma*imi-
Q van BourgoTije |>g fcoopog «bergmaan
|
||||
|
2 6θ OUDHEÜEN EN GESTICHTEN
op be j^ajejtraat ban jftibbelbueg * bebjeïfcc
get $elbe in 't jaat t68o toeberont geeft ber* bögt aan Hendrik BouJaan Kourten. ^tt te&
gof {$ met ïnfiige bieeben ban boomen be^
plant. KLEVERSKERKE
<©0Ï$ ttgt ben boebeï ban Maximiliaan van
Bourgonje, 'ί§ in$geip£ geftogt booi be (lalt
j&ibtieUmrg. j^abcrganb $ get öoo^ gemeföe ftaö beröogt aan bm φ-Cec Johan Pieteriz.Van
den Brande. ^e tefi ban Jkgeïlacg en ban l*ïebct$
Itecfce terU ccrtijb$ bergeben bac# be ^aben ban Eeeiaob.
ALARDESKINTSKER.KE,
AHardskCr.J&oïgen|*JecJanbfcJi!ft bcrfttrecïftfcöe fierfe
ke is een Alardi Ecdefia, bat ss tfiUaai'té&evïï: een ï>o# |
||||||
|
Je ψ
kapei vin mmrige fogeïle ban33rigDam ban oiïö$ Sjtfft
BngHara beftOO#.
van ouds
beoorde. β R I G D Α Μ Μ Ε
of
BRUG DAM Μ Ε,
Te Brig- Φ% geïp in get gemelbe ganbboeft bcr Utxtfi
aam vas fc^ ftct&e bg ber&oiting gefeïjjeeben fïaat ««Μ· (l} 25nt,ami t^ een bo#> en öeedpöei^»1 van s Tri finale geren; een Mein gaïf unrtje ban 3f' si»*. beiburg gelegen: geeft eerttjög be f eeren V ■» Borteien, naDcrftanö beftabJi^iöbelbur0Wf |
||||||
|
J
|
||||||
|
van Zeeland. 261
Ddjao^t: einbeïp t$ 'et Kornelius Lampiïus
ï^eer ban getoo^ben* J^an onö^ toao gier maar
een bapéï/ 3?jnöe &intt Brigicta toegetopt, &an öc3e jpatroneffe toiiïen fomnngen öat be naam 25rigDamme 3oube afgebaait jrjiu goe* teel Dat anderen Die benaaming ban 23;ugge tn ®am afïeiöen: gettoeïne 3g ugt get ouisc toapen/ te ïütztm eenbatn meteen brugge/ toiiïen betogen. $a bat öe3e napéï langen tgb onber^. Al- ronder- lards fterïte gab gefïaau/ geeft Theodoricus banJ een
^iffegop ban ïlttecgt in 't jaar 1145Ί op get''ar.ochi-
ber3oeïi üer Stanomitftnen ban g>. Pieters te^rS^ H&iöbeiöurg en ban gunnen ©eheu El ias, aan üer geïoobigen ban Söngbam en aan gunnen liertegent berïof gegeben om een nientoe Iterft te boutoen: engeeftaanbese nientoe nerft ten booppïaat^ en get recgt Der begraaffcniflTe bergnnt u)« Otto, Theodoricus na3aat/ geeft be ber^DePaftoor
gunning ban 3jjnen boo^aat in een gignobe en Begce- èebefltgt en goebgetteurt. ver ?a?ile- mt pifïooj of eerfïe Regent ban aemelbeJcDek™
ïierlie toa$ be boomoembe feiten ban §>. Pie yin Mid-1 ters aerhe met get kapittel 3^e 3elfbe gab «feiburg, ooit get recgt ban J^atroonfcgap ober gemeïöe kerft. ®tt atfe^ bïpt unt ben boïgenben open ojief ban Mtst öe geseibe SStflfcgoppen. sQtto by Gods Genade Biflchop van Utrecht
wenfehc aan aUeChriftus geloovigen , zoo die tegenwoordig in het leven zijn als die na dezen zullen koomen, en dewelke den tegen- Woordigen brief zullen zien,de eeuwige zalig- heit in den Heere. Wy bekennen en vcrklaa- R 3 ren
* Matth«An4,t.Yi.
|
||||
|
:f
|
|||||
|
26z Oudheden åê Gestichten
jen door dit tegenwoordig gefchrift dat wy een
brief van onzen Voorzaat, zaliger gedagteniile, fheodoricus Biffchop van Utrecht j en van O «o gelukkiger gedagteniiTe, Domprooft te Utrecht, met hunne wettige zegels, in 't jaar Ii4f. ge- zien hebben: welke brief, niet gefchrapt, noch- te vergaan , nochte in eenigen deele bedorven zijnde, van den volgenden inhoud was: *T*Heodoricus, by Gods Genade Biflchop van
Utrecht * wenfcht aart alle de inwoonders van Walcheren» zoo geeilelijke als wereldfche, de zaligheit in den Heere. WY maak en ui. altemaal door de getuige-
nis van dezen brief bekend, dat wy op het verzoek van onze goede vrienden jEUas den Deken, en de Kanonnikken van S. Pieter, aan Heer Willem, en aan de Parochina- nen van Rrtigdamme, verlof gegeven hebben om een nieuwe kerk binnen de paaien van hun- ne Parochie te bouwen; eensdeels tot vermeer- dering van den goddelijke'n dienft aldaar} an- derdeels om voor de noodzakelijkheit der Parochiaanen op een vaderlijke wijze te zor- gen, Wy begeeren dan» en wy willen bet zorgvuldig onderhouden hebben, dat de voor- noemde Deken en Kanonnikken in deze nieuw- gebouwde kerke een Prieftcr naar haar goed- dunken zullen aanftellen; en dat de Priefter, aldus door· hen aangefteld , de tiende aan de Ooft-zijde zal ontvangen tot de helft van de tiende toe 5 dewelke voor dezen getrokken wierd door de twee Priefters die de Mis in 't genieën in de oude kerk plagten te leezen. Daarenboven zullen de inkomftcn van de lan- deryen
|
|||||
|
VAN Æ E E t, Á ï? D. %$\
deryen der oude kerke, en een zekere tiende
bv Alardes kindtskerke gelegen, 'm gelijke dee? len tuiTchen de Prieiters der voornoemde kerr ken gedeelt worden. Daarenboven in de voor, noemde ftreek , dewelke zich aan deOouVzijde uytilrrkr tor de helft der ganfche tiende toe, en dewelke gelijk gezegt is den nieuwen Piief- ter geheel zal toekoomen, zal de kofter van de nieuwe kerk voor zijn deel genieten een tiende van 140 rnaaten. Ook hebben wy ver- lof aan allede Parochiaanengegeven dat ieder, die in de oude kerk wil blijven, zulks naar zijn welgevallen zal mogen doen j en die naar de nieuwe zal willen overgaan, ook vry zal mogen overgaan. Daar by hebben wy aan de voornoemde kerk een doopplaats met het rech? der begraaffenifle vergunt. Otto by Gods Genade Domprooft te Utrecht,
wenfcht aan allen die zich in Walche- renbevindcn, zoogeeitelijkealswereldfche, de 7/aligheit in den Heere. Wy rnaaken ui. al- len bekend dat de Heer Theodoricus goeder gedagtenifle, BifTchop van Utrecht, op ons verzoek en het verzoek der Kanonnikken van S. Pieters die het recht van Patroonfchap en van een Paftoor aan te ftellen hebben, aan Heer Willem en aan de Parochiaanen te Brugdamme magt heeft gegeven om een nieuwe kerk bin- nen de paaien van hunne Parochie te bouwen, zoo tot vermeerdering van den goddelijken dienft aldaar , als ora voor de nootzakelijkheit der Parochiaanen op een vaderlijke wijze te fcorgen: door welke oorzaak hy bewogen zijn- de voor een vafte wet heeft willen onderhou- den hebben , dac de Deken en Kanonnikken R 4 voor-
|
||||
|
264 OïDHEDEN EN GESTICHTEN
voornoemd in deze nieuwgebouwde kerk een
Priefter naar hun welgevallen zullen aanftel- len : en dat de Priefter door hen aangefteld de tiende aan de Ooft-zijde zal trekken tot de helft; van de tiende toe ν dewelke voor dezen getrok- ken wierd door twee Priefters, die de Mis in de oude kerke in 't gemeen plagten te leezen. Daarenboven dat de inkomften van de lande- ryen der oude kerke, en zekere tiende by AI- larde* kindtskerke gelegen, in gelijke deelen tuf? fchen de Priefters der voornoemde kerken ge- deelt zullen worden. En vorders dat in de voornoemde ftreek, dewelke zich aan deOoft- fcijde uytftrekt tot de helft der ganfche tiende roe, die den Priefter der nieuwe kerke zal toe- komen» de kofter der nieuwe kerke een tiende zai trekken van 5:0 maaten. Ook heeft hy verlof aan alle Parochiaanen gegeven dat ieder, dié in de oude kerk zouw willen blijven > al- daar volgens zijne begeerte zal mogen blijven: en dat die zal willen overgaan tot de nieuwe kerk , vry zal mogen qvergaan. Daar by heeft jhy ook een Doopplaats en het recht van be- graaffenifle aan gemelde kerke verleent. Ook is 'er ten ovérftaan van de partyen der gemelde kerken in een volle Kerkvergaderjnge overwo- gen of deBiiïchop>de nootzakelijkheit in acht genomen zijnde, gerechtigt is om met de toe- itemminge van den Aartsdiaken, van den voor- naam ften Pa ftoor, en van den Paftoor, magt te geeven tot het. opbouwen van een nieuwe kerk·, en daar is uytgewezen dat by'er toe ge- rechtigt is: en is dit vonnis door de Kerkver- gadering goedgekeurd Dit zijn de getuigen van deze zaak : Otto Domprooft te Utrecht: Reimbout Domdeken: Wighe/us Pieken van |
||||
|
van Zeeland, 26f
S. Pieters kerke: Aarnout Kanonnik van S. Pie-
len kerke: fViilem , Wouter, Gerelf^ Simon , Lambrecbt , Priefters in Walcheren. Dit al- les is gefchiedt in het jaar na de menfchwording onze Heere ixof. Tot oorkonde van dit voor- gevallene hebben wy den tegenwoordigen brief, die daar op befchrceven is, door ons zegel be- krachtigt i willende en volkomentlijk gebie- dende dat deszelfs volkomen inhoud van alle menfehen onverbrekelijk zal onderhouden wor- den. Gegeven in het jaar onzes Heere i24$\ op S. Mauritius dag. AANTEKENINGEN,
1. Behalven dat het fomwyl Brigdamme , Brug-
damrae en Bredamme genoemt word , vindt men ook Predamme en Brudgamme gefpeld. Doch 'm de rneeite Schryvers en opdragten , zegt de Heer Gar* gon% vindt men Brigdamme, mogelijk om dat de Kerk tn plaats aan S. Brigitra was toegeivydt. Ofwel licht, Zegt hy'., heeft het dien naam om datBerig, Koning der Gatten, hier uyt Scania over quam. Of van Briga, een burgt een k«fleeL Het is waar dat de Schry- vers der middelde eeuwen , die niet te viesopdezui- verheit der Larynfche taaie waren, het celtifche woord Bruk of Brug doorgaans uyrgedrukt hebben door Brie ë y Briga« Brigia, Briva, Bria. Ootc meent de Heer Á hing , op het 20 zydje van zijn tweede dee!, dat Brica wel genomen is geweeft voor Bruch of Broek , t£ weeten een broekachtig en moeraiïïg land. Deze heerlijkheit heeft van ouds langen tydeen (lam- naam gegeven aan eenen tak der van Borfekn. 2. Daar is noch een vervallen muur of overblyfzel
van een verwoede Kerk ; dewelke of in belegeringe
van Middelburg , of in de beeldftorminge t of door
ouderdom vernielt is: Het zyn de woorden van
Heer Gargon; die 'er by voegt dat het gebouw van by-
zondere groote, konft , enoverharde fteenen geftiche
ij geweeft. R Ô ©OM-
|
||||
|
iS6 Aaktekeningen op de
|
|||||
|
D O Μ Β ü R C Η
Domburch 3W *«$ een öurcöt / baar na een fïab ge*
eerit een toeefï: m ïegt aan be bwnen / toaar fean ϊβί k aftcci: Θ0& 3|jnen naam geeft getegen. ^et ïjeeft/ daarna een ^Q0 toe| $φ 3&tflftapU / 3eer OUbC efi bet*
Jdiikcco' fc&eiöe feilen en boo^reeijten geïjabi betoeï*
rrybeit. Se/ a!$ mmttfocü$ in be ^eberbugtfeïje taa> Je βρ Smallegange * te bUIÖCtt/ bOOJ 011$ aï-
gier niet opgeïebert too^ben: te meer/ £se*
foijï besdbe bpna in aïïe$ obeceenitoomeii met De Beuren ban ï^efï-napeï/ behjelfce boaj 45^aaf Fioris aan Die pla&tp gegebenjijn. tf£e* gettb300L?ö!g $ jjet een b^e pïaat$ / öeböenbe jïab^ rechten ^e ^in^ ban franje it>a$ in 3j)n ïr'uen oon Heer ban a^ombureïj: na bt§ 3eIfjS boob $ be üoogebele Igeer Johan Kau , föaab$jeer te JïiDbeiöurg / eigenaar ban be plaat$ getoe^ben. * Krotiijk van Zoeland, ι deel, f Boek , op Ii^i eji,
tfjj zijdje enz. AA NTEKENING.
Domburg wórd onder de oudfte Steden van Wal-
cheren gerekent; hoewel het noit, voor zooveel be- kend is, bemuurd of bewtk is ge weeft, In de handveften door Graaf Floris aan de Dombur-
gers gegeven in 't jaar iizj word Domburg een poorte , en de inwoonders poorters, genoemt. Nu het is bekend dat Poort volgens de taal van die tydeti een ftad betekende. De hooge ouderdom van deeze plaats blykt uyt de overblvfzelen van zekeren Tem- pel derGodinne2V<?£tf/<?»w/*0, dewelke dicht by Dom- burg aan de voeten der duinen gevonden zyn in 't jaar 1647. ^e pla*ts , daar deze fteenen gevonden ïyn , zoude thans volgens Smalltgangt wel 100 roe- den in de zee leggen. Naderhand zja daar degrond- ftee-
|
|||||
|
Bes^hryving van Zeeland. . '267
fteenen van een geheele ftraat, met twee dwersftraa-
tendoor dezelve loopende, gevonden. Niet lang ge- leden zyn 'er aan ftrand noch gevonden twee oude fteenen, die noch niet aan land zyn gebragt. Van de oudheden, in de duinen van Domburg ge-
vonden, en van u^GoamntNebaleitnia^ i$ zoo veel gefchreeven, en alles wat daar omtrent gezeir en ge- gilt kan worden , is van verfcheide Schryvers zoo wydloopig en bondig verhandelt en uytgepluift , dat ik miiichien beft zoude doen , metmyne aanmerkin- gen hier t* huis te houden. En, had ik'er noch nieu- we aanmerkingen over te geeven, dan mogtifcnoch met eere voor den dag koomen. Maar de ftoffe is genoegzaam afgehandek; en daar is weinig meer in te doen?, als andere Schryvers fchier van woord tot woord na te fchi y ven. Om dat het nochtans zoo wel te paiTekoomt; en het menig Leexer niet luftenzouw, alle die Schryvers op te zoeken ; xal ik de vryheit nee- men, van die oudheden zoo wat op te helderen. Om' evenwel geen enkelduytfchryvertezyn , en den Lee- xer des te meer voldoeninge te geeven , zal ik die kraam hier en daar noch wat trachten op tefchikken ; en als het te pafte koomt, het zeggen van deneenen Schryver tegen dat van den anderen Schryver op te weegen. De zaak is dan aldus gelegen *: Alzoo het op 't einde
van 't jaar 1646 langen tyd uyt den ooften ftarmde, en de zee golven ilag op flag tegen de duinen van Domburg aanklitften, wierden dezelve duinen gewel- dig afgegeeten , en het zand door de gulzige zee ver- ilonden. Dit duurde zoo lang , tot dat men einde- lijk opden 5 January 1647 verfcheide fteenen van den Roomfchen tyd . met opfchriften en beelteniflen van heidenfche goden daar op, aan den voet der<luinen zag leggen. Daar op wierden die fteenen, om in ze- kere bewaringe te blyven, binnen Domburg gebragt; daer ze van verfcheide Liefhebbers bezigtigt iyn, en noch van tyd tot tyd bezigtigt worden. Die fteenen , hoewel onder de voet gevallen , en
federt zoo langen tyd onder het duinzand begraven, * Sponius, Mifcellan. cruditae Anïiq. Sefir, 3, n. 90 Rei-
ncfius in Suppkm. Guiten. Vrcdiui Antiq· FJ'andr. Boxhom , Smaljciango, enz*
lagen
|
||||
|
106 ÁÁÍÔÅÊÉÍÉÍâÅÇ Ï? Ô>Ê
lagen egter zodaanig gefchikt , dat men niet anders
oordeelen kon, of daar had een tempel of heidenich* kapel met verfcheide outaaren geitaan. 't Zal den Leezer,hooptk, niet onaangenaam zyn , dat ik hier een befchryving van die fteenen , en van de beelte- niffendaarop ftaande , uit den Heer ^ Smallegange laat volgen Om de mintte moeite, en om te minder be- haalt te worden , zal ik de eigene woorden van dien Schryver, zonder eenige verandering in den ftylofde fpellinge te maakcn, opgeeven. f Pag. 8x. enz,
D'EerMe fteen heeft Juphers beeltenis , met eenen
Arend op eenen bol flaande aan fijnen rechter voet ; wat hy In fijn rechter hand heeft gehad , kan men niet wel weten: inde flinkker handiseenfpiet. Ter zijden vertoont fich een blixem in een krans van eikenloof, boven een kolom als een altaar geilelc Diergelijken krans met een blixem kan men by Goh- zius fien Dat den Eiken-boom aan Jupiter toege- wijd was, vind men veelfins by de Schrijvers: nelijk by du Cbouly van den Godtsdienft dar Oude Romei- nen , pag. ï8ï. En dat de bolle of kloot ook aan Jupiter word toegefchreven, als des weeields befiier- der , is in 't gemeen bekent. In 't opfehrift meen ik, datvoor F ACTI, gelijk daar noch geiten word, FACTlTiUS geftaan heeft , wjar mede die regel bequamelijk kon vol zijn ', en dus moet dat in 't lang gelefen worden J-ovt Optimo Maxima Texqxifius Fae· tit'tHS , votum folvit lubens mtr'ttoqut: want de 4. on- derde letteren V. S. L Ì in alle defe fteenen , defc vier laafte woorden beteekenen. De tweede Steen vertoont het beeld van Neptu,-
j»*j, eenen dolphijn in fijn rechter hand houdende, en eenen drie-tand of vork in de llïnkker. Even foo- danige geftaltevind men mede by Goltzius. Aan Nep- tunus wierd van de Grieken en Romeinen de heer- fchappy over de zee toegefchreven ·, en hy wierd van alle de volkeren ontrent de zee wonende , en van alle die de zee moeiten bevaren, in hooge eerenge- houden , gelijk allefins, ja felfs d'ongeleerde men- fchen , licht weten, Defe Steen is 4 hout-voeten )ioog , en % en een half voeten breed : het beeld z. h voet |
||||
|
BeSCHJLYVINS VAM 2lELANÖ, a6$f>
voet hoog, en de holte 7 en een halfduïmdiep. Het;
opfehrift daar van is geheel vergaan. De derde , voor ioo veel meii kan afnemen , {f
mede van Neptunm , het roer van een fchip aan de flinker hand hebbende, daar een dolphijnis omgeflin- gert. By de rechter voet ftaat een Zee-vogel, die feer menigvuldig aen defe ftranden zijn. Van het op- fehrift was niets meer te fien, behalven een N.on- der aan de rechter zijde. De Steen is 3. voeten hoog; i.voet, en 8. duim breed, en 8. duim dik : het beeld ïs een voet» en 3. duim lank. De vierde is van de Godin NehaUnniay fittende,
met een mandeken vol vruchten op haarfchoot: aan de rechterhand fit een hond ; en aan de flinker is noch een korf vol Appelen, Peeren, en andere vruch- ten. Het opfehrift daar van is klaar te Iefen. Aen beide zijden fiet men eenig Loofwerk, van bladeren en vruchten : Boven op zijn ook Appelen , Peeren, Keerfen, Pruimen, enz. De vijfde , is een ftaande beeld van Nehalevnia^
hebbende haren flinker voetop het roer van een Schip, waar op fchijnt gefchreven geweeft tezijn, De<cNe- balenm*', voorts weet men uit d*andere letteren wei- nig te giffen. De fefde vertoont Nehaiennia wederom fittende,
met een korf vol vruchten op haar flinkerhand ; aan wedertijden heeft men Wtjngaart-rankken vol bla- deren en druiven fiet opfehrift Is daar van volko- men : De<e Nehalenni<e Cajus ÊxommaniusVerm donat dedicatqtte. De fevende Steen heeft ook een beeld van Neha-
lennia , gelijk de vierde, behalven dat defe geene vruchten op haar fchoot houd. Aan de rechter zijde vertoont fich een Hercules , met een Leeuwenhuid en fijn knods, gelijk men noch fien kanby Goltzim. Aan de flinker zijde vind men mede de figuur van eenigen Godt; doch daar van isnietfekersteoirdee- ken, Defe Steen \s 3. voet en 4. duim hoog; 2. voet breed; 1. voet en 1. duim dik: het beeld heeft inde hoogtei. voet en 2. duim ; en de holte is 7 en een half duim diep. Het opfehrift daar vanisgenoegfaam te Jefen. in de achtfte Steen , fchijnt tot Nehaleema , die
eeneo
|
|||||
|
.'
|
|||||
|
%"JQ AA NT EK E Í INGE Ì OP »E
eenen hond by haar heeft, een Prieiterfche van Gal-
lien te naderen, met een dochterken haar op te dra- gen. Aan beide zijden riet men een Kerkdienaar op een Kolom ftaande, vaar onder eenig loofgewas is: maar men weet geen opfehrift daar aan te vinden. De negende heeft de beekenis van een fittende Nt~
halcnnia , met een hond , appelen in de fchoot, en een korfken met vruchten ter flinker zijde never.s iiaar: een wijngaart met bladeren opklimmende ach- ter haar o;p de fteen uitgehouwen. Op de rechterzij- de een Hercules; op de flinker een Neptunus. Van het opfehrift kan men niet anders lefen, %\sNehalen. Defe Steen is 4. voeten hoog, æ voeten brtjd ; en 11. duimen dik. Het beeld heeft de hoogte van een voet,; en de diepte van deholligheu is 4. duim. De tiende verbeeld een ftaaude Nehalennim , met
een korf vruchten op haar flinker knie, die voet ruf- tende op het voetftal van eeukolom, ofmtfichienop de voortleven van een Schip, gelijk de vijfde figuur, Aan beide zijden is ter rechter een Neptuin , en ter flinker een Hercules. Aan 't opfehrift zijn vele let- teren uitgegaan. De Steen is 3 en een half voeten hoog, 1. voeten 10. duim breed, en lo.duimendik. Het beeld is 1. voet, 9. duimlank; de holte 3. duim diep. In de elfde Steen is, een fittende Nehalennia , met
twee Vióïorieu nevens haar, foodanige als mendik- wils by Goltztus riet. Ter rechter zijde heeft fy een hond,en ter flinker een korfje met vruchten. Aan de buitenftezijde ftaat een Neptunus, met rijnen drie-rand in de rechter hand ,· aan de flinker zijde een Hercu- Jes. Defe Steen is 3. voet en 9. duim hoog; z. voet en g. duim breed; 1. voet en 3. duim dik: het Beeld heeft 2. voeten in de hoogte; en de holte is 6. duim diep. Het opfehrift (laat noch fchier heel ongefchon- 'den, en is gemakkelijk te lefen. In de twaalfde Steen , iiet men Nehalennia flaan-
de» met eenen hond nevens haar. Aan de rechter zijde twee Beelden, hetbovenileNeptuin meteenen dolphijn en fijnen drietand ; onder 't welk wede- rom een Neptuin (iaat, met het roer vaneen fchip en eenen dolphijn daar om geilingert. Aan de flin- leer zijde is een derde figuur van Neptuin , water |
||||
|
BeSCHRYVING VAN ZfcEI.ANB. Ijt
uit een kruik gietende : daar onder vind men de
gedaante van een vrouw , met beide handen haar kleed wat opheffende , met een lankwerpige kruik aan haar rechter voet. Defe Steen is 4 en een half voet hoog , 2. voet en ßï. duim breed ; het beeld is i. voet en 11. duim in de lengte ; en de holligheit is 10. duimen diep. Het opfchrift Is klaar.
De dertiende Steen heeft het beeld van Nehalen-
nia fittende, met een mandeken vol vruchten op haar fchoot; en aan beide zijden van buiten is eenen Hoorn des overvloeds. Defe Steen is z. voeten 9. duim lank ; 1. voeten breed, eu 1. voet dik : het beeld heeit in de hoogte een voet en 3. duim; ca de holte is van 4· duim. De veertiende Steen heeft het beeld van de Go-
din mede fittende als voren; aan beide zijden eenen boom met heel groote bladeren. Het opfchrift is in fijn geheel, en heeft geen verklaring noodig. De vijftiende Steen is als de twee voorgaande ,
maar aan de rechterhand van Nehalennia fiet men een windhond. Aan wederzijden ftaat een Hoorn des overvloeds. De feftiende Steen verbeeld wederom een fitten-
de Nebahnnia, met een korf ken vol vruchten aan haar flinker voet Het opfchrift is meeft uitgege- ten ; maar men kan noch fien dat 'er Nehalenniê gedaan heeft. Aan de flinker zijde ftaat een Nep- tunus op een Kolom , met een kruik in de rech- ter en den drie-tand in de flinker hand. Defe Stee'n is 4. voeten hoog , æ en een half voet breed, 13. duim dik: het beelt heeft x. voet in de hoogte j en de holte is 7 en een half duim diep. De feventiende Steen vertoont ons Nehalennia
noch gefeten zijnde , maar nevens beide haie voe- ten ftaet een korfken met vruchten: van buiten op de zijden (taan Hoornen des overvloeds. Höt op- fchrift is meeft in fijn geheel , en dufdaniR ; De* Nehalenniê N, Mintarinus Primus, ex voto fufcepto L. M. verduitft, Aen de Godin Nehalennia heiligt dit ËÃ. 'Mintarinus de eerfie, volgens gedaane belofte, vrywil- lig, en verfcbuldigt, of uit verdienfle, De achtiende, is een van voren crTene Steen , als
eea
|
||||
|
271 ÁáÍÔ ÅÊÅÍÉÍâÅÍ ÓP É) Å
een Altaar ; aan wederzijden een Hoorn des over··
vloeds. Sy is j. voet hoog , i. voet en 10. duim breet, en 10. duim dik. De negentiende Steen , is een altaar , witter varf
aart als d'andere Steenen, en gelijk krytachtig: Ãïï dat fy lichtelijk kan afbreken. Het o, fchrift is met groore letteren , DEO NEP Ô VNO C. OC- TAVIVS AMMIVS V S. L. Ì Aan de Godt Neptttin, &c Defe Altaar is j. voeten hoog; en in 't vierkant é en een half voet breed. De twintigfte Steen is een Altaar , rhet een op-
fchrift waar van 't onderfle vergaan is. Aan beide zijde heeft meneenen boom met breede bladeren.En de woorden van dit opfehrift geven te kennen , dat azfen Altaar geiïelt is, aan de ^oden en Codinncn, voorâ'anders der Landjehappen , tot eendracht en geluk van dt raadflagen d'Eencntwintigfte Steen fchijnt als een halve Ko-
lom te wefen , die geftelt was , voor dat de Koop- man ichappen ter Zee wel bewaart waren NEGO TOR j dat is , Negotiorum gefior , Uitvoerder vari faken. Gelijk men iiet by Gruterus , in locum ab- bre viatarum interpretatione. De twee-en-twintigire is een Hooft, 't welk men
mag giiïen van Neptunus te wefen. Dufdanige vind men vele by Goltzim : en Hadriantts Jukius getuigt ons , dat 'er ook diergelijken gevonden is aan d'uic- wntenng van den Rhijn. De 13 Steen is noch de beeltenis van een fittende
Nehcilenma, waar aan men fchier niets heeft teiien; daarom is d\t hier van ter zijden geiiclt, waar iïch een Jagers knecht vertoont gaande met een (rok, en een gevangen haas op de fchouder aan een andere ilok dragende Defe geloof ik van de Jagers aan Neha- lennia toege-eigent geweeft te zijn, terwijl de Maan en Diana voor een en de felve gaat, Defe Steen is roodachtig, en twee voeten hoog : het beeld heeft 13, duim in de lengte. 24. Zijn twee bakjes van heel roode ileen , met
een kruik daar in 't midden vanSamifche aard, van buiten fchier afchgraauw van verw , van binnen ge- heel wit als krijt , gelijk men in een breuk daar van koniien. RoLert Stepbanus, fprekende van't Eirand Si-
|
||||
|
Bêschryvingt van Zeelan»:. 273
SaiTlos , feit ; Daar wierden voortreffelijke veten ge>-
maakt , van krijt tot Jieen gebakken , die Jy Samifehe noemden. Dufdanige wierden in den Godrsdientt ge- bruikt , gelijk Cicero met defe woorden betuigt ♦ Daar is een gefprek vanLelius, 't we ik wy alle in han- den hebben , hoe aangenaam de Kelken der Prieflerert Zijn by dOnflerflijke Goden , en de kruiken van Samos, gelijk hy fchrijft. Op defe kruik flaat een hert, dat van de honden vervolgt word , tot vernoegen vanNeha- lénnia, dié de Maan en Diaan is. Ik heb doenmaals daar ook een fchier rond kopje
gefien , bruin , van gebakken fteen , naauwïijks als mijn twee vuiften groot y in wiens gat van boven men maar ontrent drie vingers te gelijk fteken kon: dit vvierd my gefegt, onder een van de voorfchrevcn Altaren flaande, gevonden te zijn; waarin men gé- iooven mogt , dat voormaals den affche van eenig doot lichaam gebrand bewaart was geworden. Het lampje, dat ik daar bekomen had 3 was klein en flecht, van graauw-roodachtigegebakken fteen. Achteraan had het een op een neer flaande oortje : voren een teuitje, als een kleine pink, waar in boven ecnkleiti rond gaatje: te midden wat lankwerpig, cnnaauw- lijks een halve rijksdaalder breed , was boven ook een gaatje, vry wat grooter als voren. Ses filvereMedaillekens heb ik daar gekocht, alle
van eenderley grooté , Ontrent feven (tuivers in fil- ver waardig. Drie van de felvige waren JLJurgemeef- tcrlijke munten ; de twee hadden yder een hooft | het een met dikke krollen; en onder hare halfenwas een blixem : het derde, vertoonde het gebouw van een Huis, met hetbyfehrift; TribünalScribonü. Van de drie andere was, een van de Keifer Vitellius\ eert van Fauflina Augufta ; en een Divo Severo Pio , als hier No, ƒ. afgebeeld is.. , DeMedalien, hier in 't koper gefnedea, geven ons
ftorTe om van yder iets aan te teekeneu. . 1. Is een lïlveien Pennink van de KeiferFirVe/Z/sri,
geflagen op het <sa. Jaar na Chrifti geboorte ; gelijk: Oeco orjs aanwijft , de felve Medalie voortbrengen- de, met het feifde opfehrift. Aan d'andere zijde twee ffaamgevoegde, rechterhanden , eendracht beteefce-% nwide, met defe woorden,/iVfs exercitHum, Getrouaf- fet der Hmlegere». S' >· ï$ |
||||
|
Ι/Ψ A'AriTEKENtïiGÊN OP JDE
2. Is een groote koperen Pennink , met de beelte-
nis van den Keiler Trajanus, van't jaar ioó. naChrii- ύ geboorte, gelijk de felve Occo vertoont, defeMe- dalie (lellende op dat jaar , fol. 136. Aan d'audere zijde is een (bande Vrouw, meteen hoorn des over- vioeds in den flinkker arm , /n de rechterhand drie koren-airen houdende , boven een vat met Koren* airen vervult, achter haar lijnde de voortleven van een Schip met dit omfchrift S. P» Q. R. O Ρ Γ1- MO PRINCIPI ? S. C. Den Raad en bet Volk va» Romm aan den feer goeden Vorft , volgens het be- fluit des Raads. Het kon wel zijn, dat dcf<i de Ha-
ven der Franken gebruikt, en daarom fijnen Pennink ter gedachtenis hier gelaten heeft. De vooifteven van een fchip beteekent het geluk van de Zeevloot; en de Vrouw met Koren-airen en den hoorn des over- vloeds, de vruchtbaarheit des Lands , en den over- vloed van alles onder fijne regering. 3. Is een filver Pennink je van den Keifer Septimtus
Sevcrus, die in defeLanden geweeft is, als blijkt by een Mnrmorlleen ten tijden van Gerardus Noviowa» gus by Lieiden gevonden, met ditopi'chrift; intp.CteJ, Septimtus Severus Aug. ?*? M. Antoninus C<ef. Coh. xv\ Vol. Armarnentaruim vetuflate conlapjum reflituerufit fab Val. Pudente Leg. Aug. Pr. 'pr. curante Ctfcil. Ba' foyite Preefefio, Gens Batavorum amici & fratres Ro- mani fmperii. Dat :s j De Keifer Septimtus Severus Augu/lus : en Marctts Antoninus Ctefar , van de vyfi tiende Krygs-bende der Volfcen , hebben het IVapenkutt door oudheit "vervallen bermaah , onder Valerius P$' dens, Overfle der lyfwachten, CeciünsBatontus, Over- fle , dat bezorgende. Het volk der Batavieren , Vrien- den en Broederen des Roomfcben Rijks. Siet hier van Hadrianus Junius in fijne befchryving van Batavien. Defe munt is van het jaar onfes Heeren 194. of daar ontrent, gelijk Occo heeft aangeteekent. Aan d'an- derefcyde is de gedaante van een (taande Krygsman, hebbende een Victorie op de rechter hand, cn\ fpU'fc In de flinker , met dit opfehrift : Marti Viüori, dat ÏS ; Aan Mars den overwinnaar. 4. Is noch een filver Penninkje van Severus , ge-
Hagen ontrent het jaar onfes heils 2® 1. Het felfde is pok te fien by Occo, met dit eigen opfehrift aan we- * ■ d. A&p
|
||||
|
Beschryving van Zeeland.' ij f
der ïyden , Severus Pius Augufius; en Parthicm Ma-
ximus , Tribumtiapoteflatis tionunt. Het zege-teeken» met de gevangenen, geven fijne overwinning te ken- nen , behaalt, en tegens de Parthers , waarom hy Parthkus Maximus genoemt is ; en tegens Clodius Albinus by Lyons in Gallien , waar Albinus gefla- gen en dootgebleven is, wiens hooft na Romen ge- ionden, op een kruis wierd geilelt. S\ Is een derde van Severus, na fijn^ootgeilagen,"
by fijne Sonen Antonius Caracalla enS^ptimiusGeta^ van welke hy onder de Goden geitelt'wïeyd ; 't welk te kennen gegeven word , door den ÖiarMttapel op d'andere zyde te fien. Welk bedryf valt*#riiand te yergoden wydloopig befcihreven is van Hetodiamis „ in fijn leven. Cufpinianus fchryft, dat h^'geflorven is op het jaar onfes Heeren 214. ··" r' 6. Defe Medalie is van Antonius Caracalla, Soon
van Severus , die Germanicus genoemt was , na dat hy Germanien fich had onderworpen.· Voor de vier- demaal is hy Borgemeefter geweeft op het jaar 216. wanneer lichtelijk defe Pennink geilagen is, gelijk men aan d'andere zyde kan fien. Na fijn vierde I3or- gemeeilerfchap, heeft hy noch tot het jaar onfes Hee* ren 211. geleeft. 7. Is «en ïïlveren Pennink van den Kafer Maximt?
nuf, die medeGermanicus genoemt wierd, en uit de Nederlanden in Hoog-duitfchland getrokken met het Roomfch Leger ,- gelijk Occo feit, Heeft hy de vyanden over de drie of vier hondert mylen hands afgt- wtmnen \ en indien de Duitfchers niet door Rivieren en Moerrajjen in de BoJJcben gevloden waren , hy'.fupt ge- heel Duitjchland onder de heerfchappyvan Romengebragt hebben. Ren Man foo groot van lichaam , dat hy in faaarte, dikte, en greote oogen , alle andere te boven ging, hebbende acht voeten e» half in de lengte. Occo brengt deien felfden Penniak voort , met het felfde opfchrift, op het jaar na de geboorte onfes Heiland* 5t$6. Aan d'ander zyde vertoont fiéh hetbeeld'der Vodrfienighek, met een ftokje in de rechter hand, eenen hoorn des overvloeds in den flinker arm , ea een Globe aan haar voet. 8. Is een filvere Medalie van de Keiier Poftumut■■■*
dien foramige willen uit de, Franken gefproten t-e $ ζ ?yn 5
|
||||
|
τ·η6 Aantekeningen op de
fcynj en-als bykans geheel Gallien vanGallienus was
afgeweken , heeft hy voor de Roomfche Republijk de heerfchappye by de Franken aangevaart, welke Ütco fchryft doenmaalsontrent defeLanden gewoont te hebben , met deie woorden van Poilumus hande- lende : Als Saloninus omgebragt wat , dien Gallienus hem op te voeden bevolen had, heeft hy de heerfchappye by die van Gallien aangevaart. Daar was groote liefde tot hem by bfitïPaJlifche volk: want de Duitfchen &fge~ keert zyn&M &Φ; ty 't Roomfche Rijk in de voorgaan- de geru/ie ^rfekerheit herflelt, Defen heeft de Keifer Valeriusf^g^rften aan d'Overrhijnfe Landpalen , e» Opperhoffavan Gallien gemaakt-, een man, daar hy ba- Vin atttfaS® verhaalt over flont , en die met recht de f laats va^orft waardig <was. De Franken voomtaals Sicambren, naderhaut Menapien genoemt , waren aan die plaats gefeten, daar de Rhyn in de Zee vloeyt, de- fe heeft hy tot Jhh genomen, en 't gebied by haar tien ja- ren behouden; dit deel wierd toen het Belgifch Gallien geheeten, waar de Franken in dien tyt woonden. Om vertoont ons gants de felfde Rennink , op het jaar des Heeren aój , of 164. met het felfde opfehrift, dus in Υ lang: imperator Cafius Pofiumus Pius Foeiix Auguftus^, en aan d'andere xyde ; Pontifex Maximus Tribumtix ptefiath , Conful tertium , Pater Patrite. Het beeld is daar een Krygsmanal gaande, in de rech- ter hand een fpies voerende,, en op de flinker fchou- der eenigen roof dragende, 9. Is een koper Penninkje , mede van Poftumns<
met een Kroon van fpitfe punten , gelijk de voorgaan- de , en het felfde opfchrifr. Aan d'andere zijde Is een beeld van Efculapius , hebbende een bakje in de rechter hand, daar men een flang naliet opfpringeii. Het opfehrift is 5 Salus Exercituum , dar is ; De°«e- fondheit der Heirlegeren, Even eens fuiken Renniltk heeft Occo, met het felfde opfehrift, DatElculapius by de Romeinen gelooft wierd eenen Godt der Ge- fontheit te weien , en voor een teeken daar van ge- houden was, is yder een bekent. 10. Is een Pennink van Vitiorinus gefïagen , dien
Poilumus medehulper in de heerfchappye heeft ge- maakt , ter eeren van Poilumus, die door lalt van Servilius Lollianus, by de Gallen en Fraukcn ook we-
|
||||
|
Beschryving van Zeeland. 277
wederfpannig geworden , gedoot is ; van wien Tre-
bellius Pollio dufdanig fchryft: Door defes wederfpan- nigheit is Poflumus , de dapperfie man van allé, taGal· He»gedood* wanneer fy door de wulpshettVan Gallienus twyfFelachth battende , hy 'i Roomfche Rijk weder t» den ouden ftant had her fielt. J> felfde vervolgt ook dus ter eeren van Poiïumus : verfcheide Steden van Gal- Hen, als mede noch eenige leger-plaetfen, bad Poflumus in [even Jare op den barbaerfchen grond gefouwt, dte, Poflumus omgebragt zynde, door een hoe(ligtnvallen der Duitfchen , uit^eplundert en verbrand wterden , &c. Üpd'andere zyde van defen pennmk is een altaar voor Poitumus opgericht , als die onder de Goden geftelt was
11. Is een pennmk van denKeifer Viiïorinus, van
wien men by Trebellius dufdanig leeft : „ Poitumus „ oud wordende, als hy fag, dat hy door groot ge- „ weid van Gallienus gefocht wierd , en dat de by- „ ftand der krygslieden hem niet alleen , maar ook „ die van eenig ander Vorft noodig was, heelt V10 „ torin , een verftandig krygsman , tot het deelge. „ nootfchap in 't Rijk geroepen , met wien hy me- „ de tegens Gallienus geftagen geeft. Enalsfygroo- , te byftanden der Duitfchen gebruikende, den oor- loog lang hadden doen Hepen , ?.yn fy overwon-
„ nen? Lollianus toen ook verflagen ïynde foo is „ Vi&orin alleenig in de heerfchappye gebleven. Hierverftaa ik niet byd«Duitfchen, die aan gene zy- dedesRhynsinHoog-Duitfland woonden; maar de Francken,hier in Neder-Duitfchland,die aan Poitu- mus en Victorin'groote hulptoegebragthebben, voor den Staat van Romen tegen Gallienus ftrydcnde Defe pennink is van het jaar t67. Het opfchriftaand eer- ile zijde : Imperator C<efar VtBounus PmsFoeltxAu- gufius ; aan d'andere zyde : Salus Auguflt %m^i ftaat de Godin Gefontheit hebbende een fptes in de flinker hand, met de rechter een bakje toereikkende, aan een üang die van den altaar opfprtngt, 12 Is van Tetrhus , na Viétonn, Voorfitter ovee
het Belgifch Gallien , en Nederland , en navolger van Poftumus en van Viaorin in het Ketferrtjk ; van wien dus Trebellius: Vi€knn\ ^JjgfigL·"*- gbragt zynde, foo heeft fyne Moeder Vtfart* &*'*£ |
||||
|
éçÀ Aantekeningen op de .
1ïna , den Raedsheer des Roomfchen Volks Tetricus , bei Voorfitterfchap in Callien bekleedende , tot de bejiierim des Rijks aap te veerden opgebitfi ; om dat hy , gelijk vele [eggen, haar Slager was; deed hem Auguftus noe- men , en heeft aen fijnen foon den naam -van Cefar gege- ven. Defe penninks is van 't jaar 268. met dit op- fchn'ft: Imperator Ccefar Tetricus Pius Fcelix Augufus. .Aan d'anderezyde; Fides militum, De figuur is met een ftatigen rok beklecde vrouw , iiaande tullchen twee veldteekenen. 13. Is van den felfden Tetricus , met het opfehrift
aan d'eerile zyde als voren ^ aan d'andere Pax Au? gufli , waar by het beeld des Viedes , in de flinkker hand een ipies voerende, met de rechter eenen oli'ir- tak aanbiedende, De felfde Medalie fiet men ook by Occo, op het jaar onfes Heeren 268. Van deren Tetricus fchryft Trebellius in defer voegen: Als Tetri- cus veelefake» gelukkig uitgevoert , en hnggeheer[<k had, van Aurelianus overwonnen, als hy d?onbefchaemt- heit en vuile begeer lij kheit fijner krijgsknechten niet lan- ger verdragen kon, heeft hy fich vrywillig aen den fla- tigfteu engeflrengften Vor(l over-gegeven. De begeer- lijkheit fijner krygsknechten , die hy niet kon ver- dragen , meen ik die der Francken geween" te 7,yn , die , of fchoon fy Poftumus en Vi&orin tegen Gal- licnum hadden geholpen, by Tetricus tegens Aurelia- nus na hare vryneit hebben beginnen te trachten ; en in dien tyt is de naam der Francken eerft gehoort' na dat Poftumus met de Francken tegen Gallienus ge- vochten had. Dus verre de Heer smallegange. Dat Hercules hier te lande geviert is geweeft} is
vry zeker , en elders beweezen. Van Neptunus zal het niemand ook ontkennen -, en niemand zal 'er te- gen hebben , dat de Zeeuwen aan de zee woonen- de , geduurig op de zee dobberende en zweevende, van de zee beiiaande, fn 't kort als van beroep en van aard onvert zaagde zeefchuimerV, en rechte Nep- tunus kinderen , Nep-unus voor een van hun voor* naamfte en befte goden zullen gehouden hebben. Mnar waar dat deeze Nehalenpia van daan gehaalt is , of wnt voor eene godtheir datze onder dien naam af- geroepen hebben, dat heeft meer zwarigheits Ju. U? • . , , c mao4 |
||||
|
Beschryving van Zeeland, ■ 279
mand, zoude muTchien denken, nademaal.geen La- tijnfche of Griekfche Schrijvers deeze Nebalennia gekent hebben, en men zoo veel moeite heeft orn haar ergens t'huys te brengen , dat men haar zoo wijd en breed niet behoeft op te zoeken ; en dat het onnood.ig is , om de betekejiiffe van haaren naam uyt te vinden, zijn hoofd aan (lukken te ilu- deeren : dat'er by de Puytfchers, ja by de Neder- landers zelf, meer andere * vrouwluyden om dee- ze of geene begaafdheden als Godinnen ge-eert zijn geweeü; dewelke in 't land gebooren zijnde , ook inlandfche naamen ged/aagen hebben. Neen » dat voldoet de geleerden niet: Nebalennia moet al een andere', en veel hqoger, gödheit zijn. Th. Reine/int, met zoo een Duytfchen of Nedet>
duytfchen naam niet gediend, ftaat'er krachtig op dat de naam Nehellenia afkomilig is van 't He- breeuwfche of Chaldeeuwfche naamwoord Nehar, 't welk een vloed betekent. Maar 01. Vredius ftaat 'er immers zoo krachtig op , en houdt het voor een zekere waarheit , dat Nehalenma oorfpronke- lijk een Griekfche naam is , en afkomilig, is van ucL óßëçíç : 't welk de nieuwe maan betekent. Deeze giiïing:, daar de Heer Smallegange zijn zegel ook aan hangt, ia) volgens den Heerfvi/^hierop fteunen , dat de nieuwe Maan haare kracht zoo oogzienelijk toont in 't ebben en vloeden var» de zee; dat ze zeer ligt kon aangezien worden voor de Koninginne van den Oceaan. En ; of iemand zeg* gen wilde dat men ze dan niet Nehaïennia maar Nefelenma genoemt zoude hebben, daar weeten de voorftanders van dat gevoelen ook uyt te koomen. Het gefchiedt dik wils, zeggen ze, dat de Griekfche S verandert word in een H. Dat de S, en de Ç of de harde uytbïazing, in deGriek-
fche woorden dikwils in malkander verandert wor- den , of malkanders plaats bekleeden , is de waar- heit, en kan door verfcheidene voorbeelden bewec- * Zie Mcnfo Aking part. I. pag. I, item pag. 87. Sc
lot , ioz. \ Vxu 1. Vide Nehaïennia. § 4t %v$x
|
|||||
|
÷
|
|||||
|
aSo Aantekeningen ïã de
zen worden. De Griekfche woorden # e e£, \%é
Tct, ' íéì,éóí , Ëë$, enz. wierden van de Latinifteti verandert in ƒ*·, /e** , /<?/tf<?>», _/*»/, y*/, enz. En de f Grieken zelf zeiden zonder onderfcheid õ; , eri mJ$'. vcL$9 enuucti: bcum^ en óýËßíË. ýíßá , en óõé/ict, enz. Zoo fchijntdeeze gifling dan zich vry wel op te
^oèn: en daar zijn wel naamredenen , dk *er vry wat fchraalder uytzien, en de monftcring echter tuf noch toe uytgeiUan hebben. '. ,'." Doch dé. Heer, Alttng y die fn diergel ij ke zaaken
wel voor een van de eerïle baazen gehouden iriag worden, en by de kenders gehouden word, kan *er evenwel geen ja op zeggen. Dat hier buyteu Domburg een tempel van Nehaleunia heeft geftaan, en dat deeze Nebalettnia geen andere godtheit is als de nieuwe Maan!, daar is hy zoo fterk voor als ie- mand: maar hy wil van geert vreemden of Griekfchen riaam hooren fpreeken. Hel, zegt hy , is opzijn oud Duytfch licht of fchijn te zeggen; en riehel is niet anders te zeggen als 't nieuwe licht, of de nieu- we Maan. Hy voegt 'er by dat de Hoogduytfchers tegen de nieuwe Maan noch tegenwoordig zeggen peu fckein, en tegen de oude Maan, Alt fchein. Ik moét het bekennen; dat is alzoo wel uytge-
vonden als, net creAe^: en als't op een ftemmeii zouw moeten gaan ; zouw ik niet weeten welke iiytlegginge dat ik de befte zouw keuren. Maar, welk gevoelen dat de prijs mag krijgen; de nieuwe Maan kan'er,niet by verliezen, en blijft altijd aan de eere; en 't zal haar waarfchijnelijk ?<pq veel niet fcheelen , of ze'ónder een Duytfchen, of een Griek- fehen naam, ge-eert is geweell. Ik heb dan zoo veel tegen die uytleggi'ngen niet:
Fnaar ik zouw evenwel gerufter of beter voldaan zijn; indien ik in zoo véele'beelteniiTen van tieba* lemïfi, als'er by 01. Vredius en den Heer Smallegan- ge vertoont worden, eenig teken zag, daar men de • Vide Sc.ipul. de Vet. Pronunc, Lingua: Gr, f fide Scapulae Lexicon. j mets-
- : · ß « i!
|
|||||
|
Á
|
|||||
|
Beschkyving van Ze^lan»,' i8t
iiteuwe Maan aan kende, ik ken Jupiter aan den
Arend; Neptunus aan dca Dolphijn en de drietand ; Hercules aan de knodze; maar ik zie het minite ken- teken nier, van een nieuwe Maan. Een Hond; een lchoot vol appelen; een mande of benne vol alder- hande vrugten; wijngaard-ranken, en war'er vor- der by Mchalenma afgebeeld itaat, fchijnen niet zeer op de nieuwe Maan te paffen. Men kan 'er wel Jets op verzinnen; ik bekent: maar indien men de nieuwe Maan , of' ten miniten de Maan, ergens ia de oude üpfehrifcen zoo afgebeeld vond; of indien de uytleggingen , die de gemelde tekenen of byvoeg* zeis aan de Maan toepaiïen , zoo verre niet gezogt moeiten worden : dan zouw men zijne hand onder de uytlegging vfca,Vredius^ of die van den Heer Ah twg, met minder fchroom durven zetten- Ik zal ze echter geenzins afkeuren: en ik wil ze ook yoor zeer waarfchijnGlijk aanneemen : zooda- nig nochtans dat ik noch eem'gzins blijf dutten over het zeggen van Tacitus. Deezc Schrijver *, daar hy van de zeden der Duytfche volkeren handelt, zegt'er van , dat ze zeer genegen waren tot hét eeren van vrouwluyden : zodaanig dat ze fommige maag- den, onder ken gebooren en noch leevende, als Godinnen aangebeden hebben. En dit deeden zy niet uyt vleyerye , of uyt een malle liefde : maar zy meenden 't in der daad dat'er iet goddelijks in Itak, en dat het regte Godinnen waren; Dit dee- den zy voornamentlijk , als ze iet byzonders in zul- ke maagden zagen uytmunten : en de Heer .JltJng zelf telt eenigen van die gewaande. Oodinnen op; dewelke in 't land gebooren zijnde, ook geen an- dere als inlandfche naamen gevoert hebben: als Hludana, Aurinia.^ Veileda, Gauna, Leva of Lewat Baduenha, Tanfana. Baduenha zouwmilïchien moe- ten uytgezondert worden , indien het zeggen van f Cluveruïvalt ging: te weten dat de naam Baduenha afkomftig is van het Arabiffche woord Bedon^t welk 't berin of 't aa .vang betekent. En om dat Yanfa- ναΛ volgens hem , ook 't aanvang te zeggen is ,·' wil hy van Badumba en Tanfiwa maareene godheit ge-» maakt hebben. ; :-,..:, :, : * <&p & t Qerrn. ant. lib. i. cap. e6.
«S 5 Laa*
|
||||
|
2$t Aantekeningen op de
Laat ons hier een weinigje van omen weg afwij-
ken ; de zaak verdient het wel : ik zegge , afwij- ken : indien het afwijken is; 't eene door 't andere op te helderen. Baduenha, in Duytsland voor een Go- dinne ge-eerd, en waarfehijnelijk daar gebooren , zouw geen naam konnen gekregen hebben, of men had de ArabiiTche taal te hulpe moeten neemen? Ea de Dujtfchers, met jaagen, byeenkomften en gaiïe- ryen te houden , of met't oorlogen altijd bezet, aullen in 't.geeven van naamen veel op Arabien, en de ArabifTche Goden , gedagt hebben. Gelijk dan de Heer i Alting aan alle de andere naamen van de voorgemelde Godinnen een Duytfche ooribronke- lijkheit geeft j kan 'er voor den naam Baduenha ge- makkelijk ook een Duytiche oorfpronkelijkheit op- j gezogt worden. Tanfana is volgens hem te zeggen I 't aanfang: Aurinia kan genomen worden voor Al· ruintie, dat een gauw wijfje betekent. Velleda, is 200 veel te zeggen als Veel^weet. Qaiuna, is volgens hem niet anders te zeggen als Gaum. Lewa, anders Liouwe of Lowe, zoo als hy 't verftaat, is te zeggen 1 wijs of vroed. En hier van , zegt hy vorder , is de J •maand fanmrim de Loumaand genoemt geweeft : om datdeVroedfchap in die maand verkoren wierd. Ook heeft het Meyerin zijn keurig Woord en boekje al aangemerkt dat Lauw wet of ihzettinge betekent Zoo Wil ik dan ook veel liever gelooven dat Baduenha niet alleen een Duytfche maagd is geweeft, maar ook een Duytfchen naam gedragen heeft. En, al was 'er geen iiaamrede van te vinden , zouw ik my daarom niet behoeven gevangen te geeven; ik had maar te zeg- gen , dat 'er noch tegenwoordig naamen genoeg zijn, die men niet t huys weet te brengen. Om dat hei evenwel de flender geworden is; de oude naamen ergens t'hu^s te brengen ; waarom mag Baduenha ïoo wel niet afgeleidt worden van baat, ulsLevavw Louw, oiGama vangauwl de rechte naam van Ba- •duenba, gelijk de Heer Alting wel bewyft, is Pada, of' Bada, Gelijk de voorgemelde godinnen haare naamen verkreegen hebben van haare gauwigheit, wysheit , enz. waarom mag men niet zeggen dat Bada, of'Baduenhaa 200 genoemt is; omdat ze zoo '· Vi4ü Nehalcnnk. f |
||||
|
Beschryving van Æååú,áíï. 2|3
veel bnats, of nuttigheits , aan 't genaeene beft heeft
gedaan ? Of' wil iemand liever zeggen dat Bada, of Badmnha, niet anders te zeggen is als Batava, of een Batavifche Maagd ; ik zal *er niets tegen zeggen. Daar zyn meer voorbeelden van, dat de naam van een ganfch volk, of van een kurgery, in een eigen naam verandert is; als Franco, ofFrancns, oi'trancifcus, Romamis , Gallus, enz. Om dan weder tot de zaak te koomen; de uytleg-
gïngen \z\\Vredius en van den HeerAtiwg mogen zoo waarfchynelijk zyn als men wil ; ik moet evenwel bekennen dat ik als een.ioort van een bekooringe ge- voel, om Nehalenma 200 wel onder de ingeboore maag- den en inlaudfche naamen teplaatzen, als Aurinia, VeU leda, Gauna, enz. De plaats van Taeitus, zoo veele an^ dcre godinnen, in 't land gebooren , de oneenigheit van cie andere Schryvers om den naam van Nehalcn* nia uyt te leggen ; de moeyelijkheit om de manden met appelen, en de andere tekenen of verderzels, aan de nieuwe Maan toe te paffen ; dat alles,zeg ik, 'tsamengevoegd, en tegen de waarfchy-nelTjkheit en de redenen van de andere uytleggiogen in de fchale gelegd, zoude muTchien zooveel ligter niet weegen. En wat den naam aangaat, ik had maar te zeggen dat hét de eigen naam van een byzondere Maagd is geweeft; en dat men veelérhande naamen by de oude Hiftorifchryvers zal vinden; welker betekenis, door den tyd en de verandering der taaie , vergceten is. Indien dit doorging · zouw men vervolgens mo- gen zeggen dat deeze Nehalmmn een wakkere- Bazin „i's ge weeft; dewelke den koophandel, door het fchip betekend , in Zeeland opgewakkert heeft'; en die waarfchynelijk door denzelven koophandel, en ook door het voortzetten van den akkerbouw, een over- vloed van alderhande gewas en vrugten bezorgt, en meenig menfeh den mond zal open gehouden hebben. Dit zyn maar giflmgen , zal iemand zeggen. Ik zeg het ook, en ik verkoopze niet hooger: maaf de an- dere nytleggingen , zyn die zekerder? Meer andere naamredenën , die ook niet onwaar-
fchynelijk voorkoomen, kan deLeezer in 'tWalcher-
fche Arcadia opzoeken. En, indien het zeker is dat mptuyus wyf, de zeegodinne Amfitrite, bydeGot- tén
|
||||
|
2?4 Oudheden en Gestichten
onder den naam van Nekhelinm oÏNehnlenne bekend
is geweeft ; zouw ik in geen twyfel ftaan , om de nieuwe Maan , en alles wat 'er noch bygebragt is, van de hand te wyzen. Men heeft 'er den eigen en z-elfften naam geen Godtheit, die den Zeeuwen : zoo eigen kan zyn, als de godin van de groote zee : alles paft'er op, Wy hebben elders getoont dat de Cimbren , al lang voor Severus, en Caracalla hier aan- gekomen zyn , en huisgehouden hebben. En men weet dat volgens Meyerus , een goed Hiftorifchry- ver, de Cimbren ook de Vlaamfche kuilen zoo vroeg in bezit gehad hebben. En zoo men al Severus en Cara· ealla voor de Stichters van den tempel houden wil: daar fteekt zoo veel zwarigheit niet in : de Romei- nen hebben wel meer de Goden aangebeden, die zy in de oyerwonne landfchappen vonden. ^ E S Τ «OVEN
wefthwe '0$ ban oub£ een ïufïgu^ m get bttttth bet?
huys der tegeilbJOO^ig be Boreelen toe* %et $ ïlttt Mj<
Abten vau be en biepe gfaeïjten omtingt/ en geeft Hoef)
Middeib. |φ ötóiten töeen en 3bjaar$ muuren, GRIJP S. Κ E R Κ Ε,
Grypsfer--gt'eti bo#r in jjefc eiïanb en ^et tPcrienfcSa^
iieeïnjk! &eit ban fiet ebel gefïagt öer &^$&im<
heit der ^et t$ in't jaar 1670 uooj een geöeelte berijd Heerenyan ^n 0g jonker Jan van Hui (Ten, Ifett anöee 00*
Grypsker- ^^ ^ ^ L· ^ ,^^ 0jgg.^aagej| aan ^OU&b^UUtö Eli'zabeth Maria van Arkel.
©it bojjp i| be geöoojte-plaat^ batt Nico.-
laus Everardi ban jEiaöelöueg / töegt^geïeee* be/ beften ban be itolïeaiale fierft te fSnöer' ïeeöt / J^effóent ban bm jjoogen tëaab ban ^eelanb/ en «abetfjanb bm |&ec8elen * al* toaaf
|
||||
|
uu,
|
||||
|
ν
VAN ZeELANö. X8f
mat gg ooft gefloten/ en in ΦΜ. $?outo$
nerfce aiöaarueg^aben φ in 't jaar iy^t %\y& 300η Nicolaus geeft gem ter eere een g^af* KÖ?ift opgefïeït / aïfoaar Jjp 3gn Paöer$ Sebeit in 't nojt öefcg$ft* $iet betre ban ^ijn^nerfte ïegt MÜNNIKKENHOF, ;
<£engjoot en geerïp ïnffgwg^/ geböenöe een ^T?"
moogen toren/ en eertp^ get bertren ban „3er° ,X öen UU en öe j^emonftót-geeren ban;jl&&* htus van de öelbnrg/ 'tbjelnboojöesenin eigenöom toeöe*Abten.en goo# geeft aan get gefïagt ban Moucheron. Ren fae*~ ^aöerganö 3gn 'er öe ^eeitn ban Roubergen Mtdiib. eigenaai$bangebio$en. (Cegenüjoojöig ίώ^ο Jet beseten ÖOO^ öen 3|eer Jiliis van'Rykegem
ïïaaö$jeer ban jjföiööelönrg.
. SEROOSKERKE,
€en aanstenlp öojji en ouöe geeripgett itt?croosIicrj geteiïanö enget l>e&enfcgap banl^aicgeren/en Sifu
i$ boo^ öe3«i opeten gefoeefï öoo^ get aöeip dorP ·. de gcfïagt ban öe Tuylèn, öie'er langen tgö öenouHe en naam ban gebogen gebben. ©ocg tn t iaar !SSwn 1684 i£ get Dg ïtoop obergetenentap öen ^eer het zdve. en Jlileefïee Abraham SÖlffcgOJl/ Philips-zocm,
3l2ater-baijnto ban ^eelanö; öetoeïne aïöaar
een Infïig gtip£ geeft fïaan met beeïe ïanöe* rgeuy en met öeftige boomgaaröen encieru> ïxt pïantaaöjen* AANTEKENING.
Wy hebben al meer dorpen gehad die met een
Ser beginnen j a!s Scrpoppekerk , Serboudinskerk enz.
|
||||
|
*
|
||||||||
|
296 Oudheden en Gestichten
enz. In ZuidbeveJand legt ook Seraarskerk. Dit
Ser fs een verkorting van s'Heere , s' Heer Poppe- kerk ; s'Heer Boudewyns kerk , 's Heer-Arends- kerk : enz. Wat Seroos-kerke belangt, dat willen fommigen aldus uyrïeggen als of het was s'Heec- Joos-kerke: maar in de Lyiren van Zeelands De- kenfehappen, gelijk de meergemelde Heer Gargon getuigt , word het Arnouds-kerke genoemt , van s'Heer Arnouds-kerke h Seroos-kerke gemaakt. CttffcBenbe bo^pen <&}ife$fcevhe m&etaop
Reene fïonb feooj öesén ijet beemaarbe φοιυ Z OETENDAL E,
<Bm $onneMooff ee in ίΰ&άφηη ■> Bet foefc
ïie/300 aïgReïgersbergen in 3iftS£Ï^onp*ge;
tnigt/ b00£ Koning W illem., <0jaaf bail &Φ landen^eeianb/$ gefWjt &oigen$ f Miraus
toaren be jonnen ban be $$emm1itcit"0$tv: en get Moofiee toa£ ten iaföetjeïtian be ber> maarte Michieis-abdye te SSnttoerjpen. ï|rt is? üttiientiMjfeï^oetenbaïe genoemt om bc Iufftge en toeeiige ïanb^bontoe baai* jjet in gelegen is, <Pe tooo^ben üan Mirxus iuiben afbi$. Het Nonne-kloofter, Zoetendale genoemd, en van
ouds in Walcheren gelegen hebbende, is een dochter van S. Micbiels-zbdyc, ^fli gemeïbe ^bbge ban &. Michiei foo$ een fjanbfrlpft:
ban bit l^onneMoofïcr öebjaart/ aïtuaar öc ïanbergen en tnuomfïen be$ «looflen* opgc fegieben ffaaiL gn Set seïfbc jjaubfcfeifc fïaan be naamen
ban be <0bee|ïen en ban be j^ïorinnen be^ee r * Tweede deel aan'het 8 f zijdje·
4 Chron. Belg. Λ
|
||||||||
|
Zoetenda-
Jejeen Non- neklooiter van de Pie- nionftrcit- order, ge- fticht door Koning Willem. |
||||||||
|
Ovetften
van deze . Nonnen. |
||||||||
|
^Mi^
|
||||||||
|
vak Zeeland. ^ 287
^otmeti/ rati$0abet$ ban alie oe jonnen bc*
toeïne $kïj in 't jaar 14.76 in jjet Itloofïet* hu bontien. O V E R S Τ ΕΝ
^0 ï|eer Jacob Janfz. 1476
Pieter Klaafz. 15*04
Jan van Heufden. ιΐ7®
Dionyfius Feyte. 15-78
♦ Petrus Malcotius, 1 ypp
PRIORINNEN.
,%ÖUfo Margareta. 1476
Stuurtje Simons van Poppendam. 1571
Catalina Jacobs. if8o Lijsbec Jacobs. 1 ft ι
Regina de Weerde. i<5oo.
ψεν boïrjen be naamen ber jonnen / be^onnc·
toelbe 31CÖ albaar bebonben in ger jaar 1470*,™° het, onber ben c^berfïe Jacob Janfz. a$ 3^iorm,aar l47 toa£" Bjouta Margareca, gaanbe in fiet rf jaar ban ïjaaren oubecbom/ en in jjet 3 5· ban jjaa* se ylegtelpe belofte. Siijïer Maria, otib 4f jaar.
Maria Willebroords, OU& 67 jaar.
Lijsbet Jans, onb 'ft jaar.
Anna Arents, onb 36" jaar.
Katrijn Wouters ban WccifótZ I 010
46 jaar.
Geertruid Mattheufd. OUÖ 3 f jaar.
Neeltje Kornelis ban Jfëtböeï&arg / onb 4* jaar.
Katrijn Adriaanfd. 0U& 39 jaar»
Vu Lijs- |
||||
|
t88 Oudheden en Gesïichten
Lijsbet Klaas, OllÖ 3 6 jaar.
Stuurt je Klaas, oub ii jaar. ]acomijntje Jacobs, pliö 17 jnan , ·.
Mary Jacobs, 0UÖ ιδ ja'ar'. Grietje Pieters, .mib 16 jaari Grietje Floris, oub i-$> jaar. Peternelle Jacobs, ond 17 jaar. Jannetje Simons, OUÖ 14 jaar* „;.; Goeltje Gyoris, ÖÏJÊJ 20, jaar. $olgen£ get 3eïfbe oanbfcljnffc 3ijn in bit
jaar 1476 brie Éöten ban be J^emonfireit^ o^ber in bit Mooffetr genomen om {jet 3clbe te 0C3oelten·, te toceten begeer Hubertus, Mt (Senerïp ban ,§. Michieis te Ktattoerpen) pijnfjeer beHlbt ban fóotibenfcrg; en jjéija* geer be filbt ban iBibbeïöurg. Dc7cNon- Wanneer b?3e j/fiomèn./■ ten tijbe aï$ De «en uyc «^cbgbienft en regeeririg ïjier beraobert tuiert woon iaats ^en/ "£* 9aar H*00ffer teKWteii toaren; 51)11
ilSJJgcis 3e naar gttnttoerjpen beiteökuen : aïtoaar 3? zijn naar
ηοφ ten tijbc ban Miraeus, geïijft !)£ 3eïf gfó
Antwerpen j^jj. y fcjoonaeljtig toaren. Het fiioofter i$
getrokken, y^jjj,^ (n pen 3^er luftige en ucrmaHelpe
ïjofllebe/ met 3^ «wue ftnn«r£ / bertrei^
nen / bnber$ / öoomgaarben en iaannt, l$ct
$aat afgeöedb in be ïfcoup ban Smaüegange
aan {jet 671 3tjbje/ en get beöonbt noeïj bt
oubc benaaming ban goetenbaie. ©jt J)ii$ï
- heeft ben ï|eer Johan Sceengracht, ^ehvcw
ti$ ban ϊβί ïioïlegie ber Hbmiraliteit in ^cc>
ïanb / in 39η ïeben toeöeijoo^t; en i^ nu 00
3ijne erfgenaamen obergegaan.
Jietberreban*bitiufi{ju^/ ηαανΦο(β&
gel toe/ i$ geïegeu fiet beftige InHmtf RYNS*
|
|||
|
van Zeeland» t%$
R Υ Ν S Β U R G,
%nUt§ genaamö ïjet tööoöe-Ööf/ en geensin^
ban öe minfie Inf^u^en ban get eiiauö féal* fleren/ $ eerfï gebootot öoo? Den I|eer lfaac Goud in: en foojö tfgënbjoo^Dig öeseten Dooi Jacob Goudin , Ifaaes zoon , ^llö ^urger^
meefïer en jüaaö ban i^erbeefc ^e3C en nieer
*inDere IjüffttMi ff aan afgeöeelD in De^ceuiy* fclje l^ötlp ban Smallcgange.
WATERL'OOS WERVE,
©ifc j^omieMooiIer / anöef$ $oo#bp ge* weerloos.
noemö/ $ gelegen aan De Duinen/ tufcljen^crve'ee[1 öe Dompen ^.Aachren-iierfce/ en ^ijp^to^^; fce. 3get i<G boïgen$ De ^eeutofcfje fójonp in uyt Nood» 't jaar 1197 boo| Floris V gefïicijt op $oofo txniaud öcbefanD in gét üö&j <2llmeliffe: maar omöeherwuus terDenöe 3ee $ ftet êertuaatt^ obergeömgt. |SC~ <2>e geeutufcge &?0npfef)?tjber? b,mft&en
niet uut ban toat o^öer Dat hese jonnen ge* toeefï jij»! uiaar ift giffe Dat 3e ooi! tot DeJ&e* monfïreit^ o$er Beïjoojt tjebben/ om Dat bit ïïioofier in öe papieren ban β. Michiels SCbö|» te IHnttuerpen bermeïb fïaat onöcc Öen naam ban g. Niklaas »ρ te j&iDöeitag. ^it ftioofïer gaö ban 4B>?aaf Fioris de V berber* gen Dat Jjet 700 gemeten ïanDö in ^eeianö niogt bezitten/$onöer eentge lafftnof beöeu te oetaïen, <®oct} iii't jaar 145-0 p^otcfïeeröe De ®p0^aaf ban De bijflCmbaeöten öier tegen. Cegenbioojöig ψκ nocF) een luflgu^ ban
öesen naam in tn^cri/ geböenDe een gjooteu/ googen/en aeötnantigén toren: met gracfjten «wringt / en met ffcfioon geöoomte beplant. |
||||
|
\
|
|||
|
7.90 Oudheden en Gestichten
SDe ï$eer Johan HuiiTen , ^etv ban ïüabeï$/
«13. i§ 'ei tegentooo^ig öe ï|eer en bezitter
ban.
neoudfte <Pocg onder attittren munt algier tttoufc
va» aiJen g^ uyt öe bceniaaröe ^ibö|i ban ^Benedic-
wisf £ lus <$«* / °ί Ö« $eöcröugtfeg g'ieme$
nediftui $oo#e j öetoeifce aliereerfï gefftcgt en met ber* order j op ftgeiöe böoirecgien en tagöommen beöunfïigt het Neder, ig 000^ %m fómmfc§tn Manms / en «j&aaf iu,i?m,i ban ^olïanö en ^eeïanö/ Willem II. mtb
i'Hemeis fee boo^recgten Willem in <g%aaf ban 3§ene*
poort, gositoeii en ban ^oïïanö en^eelanö / in 't jaat
1517 ai£ gg 3icB te jj&toöelöur0 bebonö/ geeft
goeögelieiltt* %ït * Re igersberge in get tfcOfCi
öe öeeï ban sgne geeubjfege konijn.
<&e$t Reigersberge geeft ot$ geen anbere
^eöennfcgjifiten ban öe3e$toöja opgelebett: ge*
fijn ooit niet geöaan geeft Boxhornius in 55110
Maar de- i$anteïteiutt0eH op ben $tf ben Jjcg^ijber. φι
ztive is ir geloof ooli «set bat'er eenige f&hnen/ oai
kortjijr öc oubgeit ba* Mböge/ m bje3en mi gf>
ïingen /"iaat <®it alken ïjeft tlt.'er ban gebonden bat öe
vervallen benoemde<0,?aaf Willem 053 get betreft btt was, vei- ^ioriuiicen öer jonnenbedof geeft gegebeu r^dyc1 0^1 öese m*$ I a$ ttesdbe tot een fduerf» va» Rhijns-flaat naar get tgöelpe berbalïen foa^/ naat* biKg. 3|oïIaiib te berboeren j om albaar met öe U& bge ban $gyn$bui*g/ öie ban öe jelfde op&
toa$/ bereensgt te tooien.
$&% toiïïen öen b?ief ban <0$aaf Willem, öcbjelfte on$ nnt be onöe papieren ban öe 0*^
meïöe tfibön ban üïijgn^burg öooj öen goog
beroemöen i|eec Komelis van Alkemade UtètW
geöeeït i§/ algier toel ïaateu bolgen;
* Tweede deel aan het 13 8 ziidje.
* mum
|
|||
|
van Zeeland. 25*1
XtTitlem Graaf van Henegouwen Holland en
Zeeland, en Heer van Vnefland, wenfchc aan allen die den tegenwoordigen brief zullen zien , zaligheit en kenniile der waarheit. Het is billijk, endereden vereifcht het, dat
wy het verzoek der genen, die rechtmatige zaa- ken eiiTehen, ligtelijk inwilligen» Gemerkt dan dat de Priorinnen en het kon**
Vent der abdye van 's Hemels poorte ons dik- maals gebeden hebben, devvyl haare abdy ver- armt was , en zy de koil en kleeding niet en hadden , en niet en konden winnen , en ook geen opzigter van tydelijke middelen en had- den j dat wy haar op een bequaame wyzezou* den helpctt. Zoo is het dat wy , door haare regtmatïge
gebeden bewogen, het ernftig verzoek van dö Prionnne en het konvent voornoemd, om zich op ons gezag en onze toeilemminge met alle haare goederen te mogen begeeven naar ds Abdy en het konvent Van Reizenburg , inge- willigt en door ons gezag onderileunt hebben. Willende en toeitaande dat gemelde Abdis
en het konvent van Reizenburg zullen hebben en genieten alle voorrechten, dewelke de Prio- rin en het konvent van de gemelde Abdye» 'sHemels poorte , hebben en genieten j even eens of dezelve aan de AbdiiTe en het konvent van Reizenburg in't byzonder verleent waren geweeft. En is de Abdis en het konvent Voornoemd
gehouden , naar geraade van de vcelheit en de Waardy der goederen » dewelke de gemelde Priorin en het konvent van'sH raels poorte nu hebben, het getal der Nonnen, id de vol* Τ & gsndö
|
||||
|
xcjz Oudheden en Gestichten
gende tyden , in haare kerk te vermeerderen:
dervoege dat 5er in de gemelde kerke van Rei- zenburg akyd zoo veele Nonnen meer boven hcc gewoonlijk getal aangeltelt worden, als'er op de gemelde goederen gemakkelijk konnen be- rtaan; te weeten volgens de waardy der preben- den , dewelke van ouds in dezelfde kerke op- gerecht zyn geweeft. En op dat deze onze vergunning ten eeuwi-
gen dage nvigduuren, hebben wy deezen brief door ons zegel doen bekrachtigen j en aan de gemelde abdye tot bewys van de waarheit doen overleveren. Gcgeeven in het jaar onzes Hee- re 1317., op den 14. dag van Apri!» De vorJcre ^t avfotxt öo^cii/ Buiten öe wzhf aangr*
dorpen , in gaaJ^ / r^hiflfie CHÖCL' l)tt ©eftenfcï|ajj fcail
fchap'van" W&lü)ttïn opgetelt fooien / öeïjoöreh toe
Walcheren'l^aicgrmi met I maat· tot bc naöuunge ei; opge^it > ïsiïhm: te tóeêten/ tot$oo$-bebeIanö óf tot Tcrdi-o'nke! J^öifeit^Öp : ban iuel&e bo&en berfriiciDe of'behoo- 'onöet öe golben b'etti^onfteft leggen i anöerc ren rot de fcuetaom i'ti fïisat 3|j3i getyaigt. |
||||||||||
|
nabuurige
eilanden. |
||||||||||
|
NOOR D-B E V E L Α Ν Ό.
gimfa-btManb ί$ Qet öerbe eiïantr ban %w
knb ^etoeijtee-fcöelöe} en Öefjorföe ban ouDtf/ bennaafceïp?)ëtt| f η b$uel)tOaarjijeit$ flalbe/ qualp boa; eemg öec omleggenöe eüauDen tt lupen. $a Dat Bet fciïunaaï$ öüo^ öc ober* flrocrmenöe öaairen bes jee genïaagt foa$ gc titeefï/ $ get einbelp in 't jaau ij-30 t'eem- maal onöeegeioopen. |
||||||||||
|
AAN-
|
||||||||||
|
■ ■■'
|
||||||||||
|
van Zeeland» 293
AANTEKENING.
Metter tyd heeft het op verfcheide plaatzen weder-
om begianen aan te waiïen. En deze aanwas heeft eenige liefhebbers gaande gemaakt om het zelve we- derom by gedeelten van het zeewater te Ontladen en te bedyken. In 't jaar 1598 is Oud-noord Beveland , in't jaar 1Ó16 Nieuw-noord Beveland, ververfchten bedykt. In 't jaar 1642 heeft men noch de bcdyking van een anderen polder, Frederiks-polder genaamd) voltrokken. Zie Smaïlegange. Vorders heeft Beveland , voor zoo veel het Zuid-
en Noord beveland hegrypt , dien naam ontvangen, van S. Bavo; als of men S. ISavoos-land zouw zeg- gen. En Otto II heeft verfcheide landeryen , in Be- yeland leggende , gefchonken aan S, Bavoos abdye te Gent. Zie Menzo Alting, in zyn tweede deel op het 24 zydje. Κ O R Τ G E Ν E,
%Vi lytï Öailbfc^i'fttltï? litrCf^tfcïjC \\SU\t Cor- Kortgenc
them genoemo/ \§ cerfï bolgcii^ De iuonp
ban Reigersbergc (1) een hafïcd gCtöCffi/ tü Sted™at
in't jaar i+i 3 met tmmren omringt $fn ïjet na Ce» ftc-
jaar 14-78 , op oen 2.8 |&aart/ i$ ïjet ooo? <kiu-. Maria van Borgonje , eil gaartlt echtgenoot
Maximiliaan vanOoftenrijJi ,Oiiöet' ^thttC b00<?* fcöaaröetl bei'ïiOgtaanFloris van Borfelen,' bnp teris 30011e ban öenO&abe ban<$ofïerb#nt/
H|eere ban fóo#gene. ^e ltpopb?if f fiaat Bn Boxhorn te ïesen in ïjet eeefïe heel ban 3jjne ^eeubjfege iUonp / op Set 418 stjöje, Sn't jaat 1495- V &Φ flobteiicjtiglpober^n de kcrk ïeben Margareta van HaefFel, öe Hioeacr ban a.'t! ween
öen gemeloen Floris. %\i geeft möe KerfcebankoJ!csie
fcojtgétie ter eentoiger geöagteniffe inj^ffdff^jf^. Γ_ en genoegsaam begiftigt een fóoïiegie ban aeijt ter" τ 3 JWef'
|
||||
|
294 Aantekeningen pp de
ψ$ί(ftt¥# (z); dewelkcn aldaar ten eeuwigen da· ge de Seven getijden zouden zingen met drie dingende MiiTen. %\tReigersberge lil ïjet ttoei* i»c ore! ban sym ^eeaiöfrïje ü#mp/ op öct
94° 0tjoje, $tc;:gcjte $ naöerïjanö/ te fcorcteii int jaar 158x (3), 0003 fjet obecfïroomen ban De sce
ftïanït g05.et. ©aar naa t$ öe ï|eer ban «Kip IJl&ffatih) / l|eer ban ïio^tgene gtfpojiieii; enoet' hnen toeöerom ren begin 1$ getuaaftt ban fjet fieöelien op te boutpen. 3fn tjet jaat tf 18 b?a^ Floris van Egmond
ïfeer ban {tojtjpne (f).
I^Olgen^ Adriaan HofFerus $ öee3£ plani$
Öaare af liomff e fefjnlöig aan jet gefïagt Der
Van Borfelen (f), johan R'-igersherge, j§rf|$*
ber ban öe ^eentufclje $t;onp / öie {$ boo^ De
rerfïe rei5ete2£ntb)erpen litt tyuftfteutn 't jaar irr«, bia^teïfto^genegeboren SJn een bjief ban Hei3er Otto If, ban Ijct
jaae 974 foo$ geiuag gemaakt ban een plaats Cortagofura, aï| in 23ebcianii gelegen 5ijtiD?« ^e geïpem$ ban Den naam/ $eg£ oe ^m Aking in jjet tioeeöeöeeïban3ïjn^eöci*öii{jt^ ïano/ nooöigt on£ 3eer om fjet jeibc baai ïtPitgene te neemen (6). AANTEKENINGE N.
1. Reigersberge fchynt zoo te fpreefcen, als or'de
Heer Philips v$n Borfelen, eerft het itedeke Kortgene getimmert hebbende, kort daar na ook een kafteel in liet zelve fledeke had gebouwt. Deze Philips had eerft het dorp Emeliife tot een ftad willen maaken; maar dewyl hy zyη oogwit daar in niet konde berei- ken, heeft hy verlof van Graaf Willem VI gekregen om een fledtke te bouwen op een fchoone fchor, mn Noordbeveland aangewaiTen , daar Kortgene m
|
|||
|
Beschrtving van Zeeland. 29?
nu gelegen is. Hy deed aarde uyt die fchorre del-
ven, en die aarde tot tteenen bakken; vand«e ftee. ncn wierden de poorten en veften vanhetftedekeop- c f* ôç il ft ê t *
÷ Dezelfde Philips van Borfelen, na dat hy den in-
woonderen geld gelchoten had om Kortgene , t welke by ongeluk afgebrandt was, weder op te trek- ken , heeft daar kort daar op een katleel en een I aro- chi-kerk doen bouwen, Reigersberge voegt er by dat daar dagelyks de feven getyden gezongen wierden en dat hy de kerk miidelyk begift.gde Doch van jonkvrouw Margareta íáçÇáöÉ zegt hy, dat zede Kerk van Kortgene ter eeuwiger gedagtenilTe begif- tigt had: op dat aldaar ten eeuwigen dage de leven ge- tyden met 8 Priefters zouden gezongen worden \ en dat alle duren met drie zingende Mitfen. Zoo dat die ge- tyden al voor haaren tyd gezongen wierden ; doch zy zal het getal der Priefteren tot acht toe vermeer- dert , en de inkomfte voor drie MilTen daags getticht hebben. Reigersberge voegt 'er noch by dat zy verfcnei- de proeven enaalmïflen voorarme lulden gegeven en gedicht zoude hebben. „. 3 Eerft was 'er een fchrikkeiijke vloed geweeft :n
't jaar 1530. Waardoor, zoo als Reigersbèrgewian- deren getuigen, in Braband , Vlaanderen , Holland en Zeeland wel 404 Parochien onderliepen. Doch Hollanden Zeeland hadden de grootile fehade. Wat land dat'er toen al onder liep, watalmenfchen, bee 1- ten, en hoven dat 'er verdronken , wat al ryke en wel- gettelde luiden dat 'er tot den bedelzak vervielen , is volgens Keigersberge met geen perme te befchryven. Als Korteene echter met meer andere plaatzen we- derom bedykt was , is 'er in 't jaar i«x. wederom een fchrikkeiijke ftorm ontftaan; waar door meeft de landen, en daar onder Kortgene, weder onder de zee begraven wierden. Deze lande» , tt&Keigersberge fpreekende van Kats en Kortgene, zynblyvendryven, gelyk men wel zie» mag. |
|||||||||
|
4. Het is geweeft Willem III, Pnns van,?rTfn]rV
en naderhand Koning van Engeland, dewelkeiKort- gene en de landen onder Kortgene gelegen , die nu |
|||||||||
|
wederom merkelijk aangewauen wareu, ·.".* »
fchonken aan Willem ôá» Í*â}« . Heer van üövk. |
|||||||||
|
T4
|
|||||||||
|
z<)6 Oudheden en Gestichten
De landeryen van Kortgetie beftaan wederom in 4.
polders, en walichen dagelyks noch aan» Zie Smal- iegange. f. Adrlaan Hofferus fpreekt aldus«
Cortgena Borfalica:primordiadebeagent'i,
Part'ulaque e mcdiis urbs me á prodit aquis. enz. 6. Dit zoude al eenigen fchyn hebben : maar hier-
tegen fchynt te ftryden dat Kortgene eerft getimmert of volbouwt is in 't jaar 1413, Dat is omtrent vyfd- halve eeuwe na den gemelden Brief van Otto H. En men kan niet steggen dat 'er eerft een dorp of plaats gewevft is, dewelke den naam aan hettiedeke gege- ven heeft: want voor eerft fpreekt Reigersberge van geen dorp of vlek of gehucht, 't welke daar re vore geftaan zoude hebben. Ten tweede , zegt hy uyt- drukkelii|c dat hetKortgene genoemt wierd, omdat 'er een kleine vergadering in was, en om die korte jegen- heit; Boxhor» meent dat jegenheit een drukfout is, en dat men eïgenbeit moer lezen. Door eigenheit, gelijk hy bewyft , wierden eertyds verftaan eigene heerlijke goederen : zoo dat Kortgene zoo veel ge- fceit is als een korte of kleine heerlykheit. Zoo ichynt dan die. naam eerft opgekomen te zyn by het bouwen vau de (lad. Ê Á Ì Ñ Å
3Dfl$ boo? àøç iftt ftati in $ïï#-Ìâéé& $&
kQcüi boel) tg naöergant»ttoo^ ht $ubtv$am. *&& tovm i$ nwlj op gujDbeti in tnêjcti in ttn pölöcr/ öie «aöm>mö loe$ettiiti btbyht $i)iM Ut\i mwi Beift öröouöcn iian fóamgerianD, AANTEKENING.
Wy hebben elders al te kennen gegeven dat de drie
QpfjtjèttJ Kampe , WiiTekerke, en Zwollekerke, vol- gens het febryven van Reigersberge , omtrent het jaar Ì70 bedykï wierden door de drie fteden Rampen, ' · ' Ë D'e- |
||||
|
Q
|
||||
|
ψ αν Zeeland. ap7
Deventer en Zwol : gelijk onder anderen ook be-
merkt kan worden uyt de wapens, dewelke de drie genoemde dorpen naar deze lieden plagten te voeren. ZOETELÏNGSKERKE
ffla$ eertp^ een moot bojp/ en be oeerip-
Ijeit ban een abelp gcflagt in ^eeïanö. ï§et
i$ tegenb)oo$i0 bo02 een gebeeïte toetser bin* «en gebpt/ en onber berfefleibe peeren ge* beelt. AANTEKENING.
Srnallegange zegt maar dat de fchorren , in groots
menigte aan wallende , hoop geeven dat het metter. tyd weder bcdykt ?.al worden. W I S S E Κ E R Κ Ε
2P een bermaarbe en oube öeerïpüeft in Wiffèk«rke
j^oo^öebelanb : fcoeïnee peeren booj bc3en magtige €öelï«iben in ^eelanb 3p aetoeejt JceSik! ©e flainboom ban bese peeren (iaat bn heit, dci-
Smallegang aati0eïjaaï& op ïjtt 75-4.3pje ban zelfs Hce- 3pe ^eeutofcöe $t?onp, <©«ber beseïbe 313η ren« tst$t tueï be bermaarbfie : jilüs van Wiflen- kerke, 3QÖÏ1 bail Antonis van Wiflcnkerkc ,
^eee ban ïtontuerbe en banOMtfenbe/ 2$aï*
jtibJ ban l^iöbeïburs ^t^tJiibs toa£ Eeeraar tn' be ïflecöten/ en geeft be napel te $o$«eec Simon van Wiflekerke Hendriks 500η j%tV
raar tn Mi)t be fteegten/ en beften ban ^.
Pieters te jj&iböeibnrn;. Ce ^Wetene bja$ ooft geboren Guilelmus
^gidü, of Willem Jiiiifz, bebjeïfte in 't jaar Τ 51 «494
|
||||
|
2pl OüDHEDIW BM GESTICHTEN
1404 een both ïptftliötgegeuen vanden om-
loop des Hemels. / §tt t§ tegenfooo^big een nienfo bo#/ pn&
ïenbe aan <0eer0bp/ met km fraane nerti en een öeutiaame gaben. €en ^nnbtoefïen ban ^iflennetne ftt&
oen ion G E E R S D Υ Κ Ε,
't H^em op itfeut» fiebpt φ in 't jaar i<só8.
23eiöe öie bo#en $n t'fian^ onber berfciieiöe peeren berbeelt/ a$ Johan HuiiTen, Willem van Lier, Johan Reigersberge , en noeft meer
anbetm
Reigersberge fejj$ft in $ijne föjonp bat öe
Wnijpiieren ban oub£ eenige ïanbernen te <0ee$bp oeseten Seööem WELLE of WELLIS
en
KONINXHEM Φοη fCmoaeBt$jeeeïpSeben in Set seïfbe
eilanb gelegen: toaai* ban Honing Willem Set g^ootfïe gebeeite in 30η ïeeben httft bv 3eten. Sfn be paroeöi-nerrte ban»iï$ té boïgen^
Set SanbfeS^ift ber ïltrecStfeSe tenebooj be$en een fiapel gebjeefï ban be f. jj&aagb Maria: öetoeiite in 't |aae ι n9 öeseten foieeb booj ifeec Antonis Hendrikfz. ben na3öat ban Pic- ter Hendrikfz. <®q% geeft Stee mtm eenoub ïfafïeeïgefiaatt. ΛΑΝ-
|
||||
|
van Zeeland. 25*9
AANTEKENING.
\ei%ersberge fchryft in xyne Kronyk , daar hy van
deopkomiic°van Kortgene handelt, dat die van ICort- gene, eer het zelve voHimmert was en een kerk had, de P.trochi-kerk van het dorp Welle voor haare pa- rochi-kerk gebruykten. E Μ E L I S S E,
C'co ϊβζνΐίβίβίί in ben 3eïfbcn 00$ gelegen} Emdiflc
Öceft boo$ Set $ootfïe geöeeite Willem 11 i,desBdft g^lnp ban franje en Ittoning ban «Êngeïanö/ Parochi- «1 $i)u leben toeöegoo^t. kerk oei1 ©aar r# een Jpjarocgi-RerEi / in oetoelite'
bOO^ ÖC3fn]i)a|Ï00? ï| gefcueejï Johan Adriaanfz.
Hille , ligt <0eer£tMj£ ©050 Johan , zijnde * Paiioor «ver een gedeelte van de Parochi- kerke te Emeliile in Noord-beveland , heefc in 't jaar 15-19 twee beurzen gedicht in het Kollegie van het Kaflrum. $)o!gen£ ï)tt gemeïoe ganbfeg^ift i$ in bt$t
J&arorQMftrft ban oub$ een ïkajjelïang of al· tiijööimrenbe ©itag ban Φ. %. Ü^onto ge* toeefï: fconar ban in 't jaar 15-97 bt$itttv fcoa$ ïfeer Johan Jiiiifzoon, ïje na3aat ban Pieter van . . .
€e €ineliffc/ geïp tog reeb£ Qtytgt geö^^v^*
ben / ^eeft ban oub£ een jonnen aböa ge*daaié fiaan/ Noorddij k genoemb/ en gefïicjjtm 't jaar 1297. ^ocjrj öcseïbe $ naberöanö/ om be onfïiiïtmgljeit ban öe see/ obergeboert naat* 3i>arcrïoo^bjerbe / aan bc öuiuen in jjet tU !anö JU^alejjeren. t faili Acad»
Κ Λ Τ %
|
||||
|
joo Oudheden en Gestichten
KATS o
%$ booi bt%m tm %m t&oote en onbe geer*
ïpïjeit getoeefi / en geeft ml\ peeren gejfjaö Öie peeren van Kats genoemt tnieroen. <&t$z peeren binötmen becmeïo ög Melis Stoke op jjet jaar 1300, en inbecfeïjeiöeplaatsen ban be ^eentofcöe Itjomjft· ï&at§/ bat ook toeöeconi öeopt i$/ i$ een
reöeïijttöo^p met een fterlt en fjaben. ©e^ee^ ren KoUler, W atervlict, en Johan Vosberge,
jjeböen tegenhjoo^big eilt een gcbcelte in öe
ïjeerlpöeit ban Itatf. AANTEKENING.
Kats is voor deicn en ftad geweeft , en 7,oude
volgens den Heer Smallegange gebouwt 7>yn door xekeren Heer Kats, die zyne af komlte van de ou- de Katten rekende. Het was van ouds ook een b>aronny , en de oude Heeren wierden vry-Heeren van Kats genoemt, zynde van de magtigftc Heeren van Holland en Zeeland. Η O E Κ Ε
<£m onbe geedpgeit in 't seïf be eiïanb
footb ooojbe toan&eling '^^abenïjoeRe ge- noemt. V L I E Τ E.
Vliet voor-
heen een g|fl gefc gatiDfcöuft bec fltrcc&tfcöc fcetKe fiaat vermaard φώ^* m jg tm 0uöe en bermaaroe fyw p* ïp*
|
|||
|
vak Zeeland. 3σι
ïpgeit: aïtoaat ban onb§/ boïgeng? Reigers-
berge , öegalben een ftafieel ooit een g^oote na* j?éï geeft gefïaan / gelpenbe naat; een φ& röcgi-fterft. i^egentooo^ö!0 lest flet met H^ee* ie onbee get seefajatec sebonen. ï^et boo^naamfie bojjj ban btt etïanb i$ afc
t'gaii^ Κ O L I J'N S-P.X Α Τ Ε
Heböenbe/ öegalbe toeïe en befbge gutsen/
ooft een bequaame gaben/ die reegtoberdega* ben ban Eitijtgeé gelegen i$. iüegtee öese dompen en get 3&>e&enfc§ai> ban
3©alcgeren ίυο$ in flet gandfcfeift der liirecgt^ fcge fterfte / 't toelfte baai; tn geboïgt too^b boo^ * Boxhorn, opgetelt 'WOLFÊRSDIJK
^taande in be oube fet'eben öeftenb onber bm
naam ban Wolfaartsdika. i^etbia^ boo^ bezeil een ban be SSelieïandfege eilanden / m be bterde of be iaatfïe S5ebjefïerfegelde > leggende naafi aan i$>a!cgeren. $)ol0ei$ Mehs Stoke i£ get in üm groten luatccbïoed ban 't jaat* 1131, al$ ganfcg Zeeland onder ïtep / aïleert met 3Ëta!cfjtven d?oog gebieden, <I>aae geeft ban oud£ een fcafieel en een fïe* De piet,
befte gefïaan met naame De Pier. (i): toien$ bccbaïie muuren bolgengi Reigersbei ge noeg ge* ^kn 3gn gefcueefï m 't jaar ι p 7. Boxhorn, boïgende baar in be tonp ban
Reigerberge, geeftbaacomtrentnocg een an* * la zyneZeeuwfcheKron. pag. 92,93,94,
beu
|
||||
|
302 Oudhéoew &n Gesticht e η
oec öo$ met een fïot gejjïaatfï/ Muiden, of
Term uiden genoemö. ©an ijn geoaeien hm Smallegange i$ foaatfcïjijntpeiV betodhe op Ö^t 7T7 3Öö)e ban jtjne fc?8öp pet eu t&tv* muiden fcuo^ Ê^elbe piaatp fjotsot: ^oo öafc
öe jpiet ttoee naamen geöao jaï fleööen (i), AANTEKENINGEN.
^ r. Reigersberge fchryft dat het fchoone dorp Piet ,gc*
lijk hy het noemt, door het zeewater overlrroomt is in \ jaar 13 77. en dat het toen ook buueiigedyktis, ennoit wederom is bedykt. Hy voegt 'er by dat 'er na die over- flrooming een hooge iïaal daar omtrent'is gebleven : v/aar uyt men naderhand moer of darring plagt te delven : welke darring tot ailcben verbrand , 'met zout water gemengt en das opgezoden zyade wit fcoutuytleverde. Van deze zoutmaakinge word by Rei- ger s berge οψ veeleplaatzen van zyiie Kronyk, by Levi- nus Limnuis {de occulih tniraculu) en by meer anderen gewag gemaakt. Doch Heigersberge voegt 'er by dat dit uytdelven van die hooge iraalen , volgens lui- den die 'er kennis van hadden , de oorzaak is ge- weeit dat Zeeland naderhand zoo dikwils is over- ilroomt: om dat de zee dagelyks op het land ftor- mende, niets en vond daar ze op kon breeken, of haare kragt verliezen. · 2. De Heer Smallegany: tracht ook te bewyzen
dat de Piet geen dorp maar enkelyk een fterk huis of kaiteel is geweeft : zeggende dat 'er in de Reken- kamer van Zeeland te Middelburg een kaartje hangt, alwaar recht over het eiland Walcheren een verhe- ven gebouw word gezien, daar bygefchreven ftaar, Muiden, enz. , Hier ftaac ook aan te riiefkeri dat de polder , daar
de Piet geftaan heeft, en ganfeh het weftergedeelte van Wolfertsdyk , met de fchorren die onlangs uyt het ambacht van Weltkerke ingedykt zyn, de Piet word genoemt. |
|||||
|
SAB-
|
|||||
|
4.
f-
van Zeeland. 303
SABBINGE
31 boïgen^ Aldng * een geöeeïte bmffloh
fert£bp* en geeft spe öesonbere peeren ge= jja& / Detoelïte gcmelöt tooien in Den open feief ban m % <&mf ban ^oilantv. t %n Set 3eïföe eilanii $noc!j een anöeuöo^
gefoeefï/ jjcböenöe eennerfemet een toeen* te baeeten" HONGERSDYK'(i)
Mim$ aantoa^ naeö bageïp^ booj ntettbje
fcjjorren g^ootee en groter m$$. Cegeni»ao$ig $ be naam enbegeïjengeni^
ban ïpt eiïanb#Mfet$bp/ tuffegeu Deiöebe 23ebelanben in ïeggenbe / bgna aïieenlp (2) obergebleben in be ttaee Do&>je$/ t'onöe en 't nienbje bo#>. * Part. z.p, in·
r Van 't jaar 1115. AANTEKENINGEN.
*
τ. De polder daar deïe kerk ftond , deHongerfche polder genoemd , is na veel affpoelens eindelijk in- gebroken, en is tot nu toedryvende gebleven. Smal- ligange fpreekt van geen nieuwe aanwaffing. 2. Hier door ial de Heer Alt'ing de dorpen Sab-
binge en üoftkerke verftaan hebben. DitOoftkerke heeft ook een kerk en toren ; 'ZieSmallegwKge op den 7y8 'iydje. Noch is 'er een ambacht van Weftkerke op WoÏ-
fersdyk gewceft; alwaar ook, gelyk de naam te ken- nen |
||||
|
304 Oudheden e& Gestichten &c.
nen geeft,. een dorp met een kerk zal geftann heb-
ben. Het is ook voor een ruimen tyd onder de zee begraven. Doch naderhand is deze polder wederom ten deele bedykt, en word door de aangroiende fchör- ren dagelyks noch grooter. |
||||||
|
BLAD*
|
||||||
|
h»_
|
||||||
|
Blad-wyzer
Op de Inleidinge van de voornaamfte
zaaken, in de Oudhdheden en Ge*·
ftichten van Zeeland begrepen.
|
||||||||
|
B.
BAebus, levende men>.
fchen aan Bacbus op- geofferd, ί 36 Borfelen ( *wi) of de F<3»
Morfeien afkom (lig 2 ij o» van een Hartog vaa Zwabèrj. 16, 17 Briianj* door de Engten t
Saiien, Jutten vero* verd. zie ftfem. c.
Ν"* Romeinen gevierd.
ij9, 14«
Cr<?<&« afgod der Saiïen.
164
., was waarfcbijnclijk i««
furnm. 164
.. beeld van Cronus. 16f
.. dat beeld gebroken,eni.
«'&/.
.. zie Saiwnvi* D.
Γ\/λβλ j levende tnen-
*-^ fchen aan Diana op-
geofferd, xgf, 15Ó Dïngsdag , waar van al-
dus genoemd. ï^4 Poffer, als het donderde,
«jtt^maa de Noordlche
V vol-
|
||||||||
|
A.
Α Dam door Satutum
afgebeeld. Zieóa- turn as. Amazonen, volgens J. /if*-
gnus Noordfchc Hel- dinnen. I7i .. van Hereuks beoor-
logd. ibid, Arltoriken , Arborübi , of
ze. in Zeeland gewoons hebben. z6, 27 enz, .. treeden in een verbond
met de Franken* *7 .. verichcide g»voelon&
wegens huaue vroon- plaats. zj .. bewijs dat ae in Zee*
land gewooüt hebben. ,. of de naam Arhorisbi
dezelfde is met Abotriu. .. waar op dat zeggen
fteunt. }i ,, zy hebben de Gailieo.
zoo wel bemagtigt ais de Franken. jo Apdllo, levende men ichen
aan ^pollo opgeofferd. 4rkel (het land van) vol-
gens Voflim naar Htrt*~ hs genoemd. 174, |
||||||||
|
 LA %-W Y 2 E R.
|
||||||||||||||||||
|
volkeren op de been*
enz. ifi, IJ2 Duytfchers, of ie voor den
tijd van Tacitus geen Romeinfche Goden ge- kent hebben. ô\% 138, Duytfche taal, veele Duyt-
fche woorden afkom- ftig van het Griekfch. 6li 6^t zie Grieks. ;. wierd in Vrankrijk
noch verftaan ten tijde van J^arel den Grooten, ^ , 93» 94
.. veele Duytfche woor-
den afkornltig van 't La- ; tijn. 78 ,y de Duytfche taal in
Zeeland ingevoerd. 83 .. onderfcheid tuflchen
het oude en tegenwoor- dige Duytfch. 83, 84, 855 enz. 'i. de taal van de Duyt-
fchers, die aan de zee woonden, was zachter als die van de andere Duytfchers. 8? .. de taal van de Neder-
landers was zachter als die van de Noordfche %* volkeren. 8$·, 86
;. de harde taal van iom-
mige oude Schrijvers is geen zeker bewijs dat onze taal zoo hard en flootend was. 86, 87 E.
ENgelfthemiOfiAtitfen,
en SaiTen,veroveren Britanje. rntfyfi 176 |
||||||||||||||||||
|
Eofia y Godin der Engel-
fchen. 148 |
||||||||||||||||||
|
is
|
||||||||||||||||||
|
dezelfde met dé
idib.
|
||||||||||||||||||
|
Maa
|
||||||||||||||||||
|
F.
|
||||||||||||||||||
|
Y^RaHfche taal, ftaaltje
x van de oude Frau- fche taal. pj
.. ouder, als fommigen
meenen. 93
friga, of Frea, onder dien
naam is Venus geviert.
161
... Ibmtijds als een Godt, fomtijds als een Godin
verbeeld. 161, 161,
.. tempel van Fricco, of
Friga, ibid.
,. hoe dat ze de Godin
der oorlogen was. 162
.. was de huysvrouw van Wodan. ibid.
G.
CZ-Ë'llifcht'taalwas noch
V* in weien tuiïchen
de jaaren aoo en 3co. 'Þ
,. krijgt* een nieuwe krak
door de aarrkomire der Franken, 75, Ö .. welk de taal der oude
Gauloizen is geweefr- 19
.. was verfcheïden van de
Duytfche taal. 6<> Gaulen , de Gaulen , de
Gallié'n ; of de Dortf- fchen , een Griekfch volk, de zeekuften van de Gaulen bewoont hebben. l* ' .. van
|
||||||||||||||||||
|
a^^B·
|
||||||||||||||||||
|
Β L Α Ό-W ft Ζ Ε R
"α van oüds door inboor- Geloofspreekers ihge*
Jingenbewoond. 18,19 voert zijn. 71
Gaulotzen, volgens hun ..de Gotten , bekeerd
zeggen afkomllig van zijnde,hebben d'er.oolc
Dis j of Pluto. 22 toe geholpen. 71
*. hoe zulks te verilaan is .. of dë Griekfche taal J
12 voor een goed gedeelte,
è. nieuwe reden van dat öorfpronkelijk isuytde
zeggen. ïóS Schytiifche taal. 61
Gent, of onze eerde Graa- ^. was in't Ooften zeer
ven niet te Gent t'huys gemeen-, tot den Eu-
en hooren. 1.2 phrates toe. 66
♦ . Gent, wanneer onder .. wierd niet verdaan over
de Graaven van Vlaan- den Eupbrates. 67, 68
deren gekoomen. 13 .. was gemeen in Egipr. 65»
Gerittaanen,z\eÜHytfcberj. ..maar niet in Η land-
Goden, zie Mercurim, Ju- fchap Thebaïs. #A&
piter, Diana, Apollofier- .. wierd te Marfeilje ge-
cules, enz. fproken. 7°
.. Goden der Noordfche Griekjehe letten, van ouds
menfchen waren toove- by de Zwitzers in ge- naars. .-) 142 bruyk. 72 .. of die volkeren deRo- .. de Duytfche zaken, tor
rneinfche Goden aange- den tijd van Keizer Ge- beden hebbeu, 142*143, dolf bus toe, metGriek- :,j ;enz. föhe letteren gefchree- ♦ . hoe de gemelde tove- ven. 72, 73
naars de Noordfche .. waren by de Franken·,
volkeren begoochelt ofFranifea, ook in go
hebben. H4> Hf bruyk. --·; 73
.. die Goden koften mal- Grieken, ziefier-ettles.
kander afzetten, ibid. . .fommige Grieken na'c
·. gemeenichap tuflchen ■ beleg-Van*'Fioye zou-
de Gottifiche en Byzan- den in de Galliën aan* ^tijnfche Goden. 147 gekomenyzijn. 19
Graaven, onze eerde Graa .. Grieken in Hoogduyts*
ven, zie Gent. *-* tené*,iif i> ' 20
Griekfche taal. ". ·: hebben volkplantingen
.. Griekfche woorden by in de Gaükn gezonden*
de Duytfchers in ge- < 7'i ?λ
bruyk.' 6t, 03 .. hebben den Britannif*
.. konnën voor een ge- fched·; Oceaan" OKer-
ïfeelie doar de ssxile 'heext* *Difr- ;7*
|
||||
|
l.
|
|||||||||||||
|
Bla
|
|||||||||||||
|
y æ E R.
Mars. 154
Holland, de Saxen daar ge-
plaatft, iteSaflen. .. volk uyt Holland, Zee-
land , enz. naar Saxen getrokken, zie Zeeland. . . zte Sajfen.
Hunellen, zoo wierden de
Henegou wers gen. fi Hunnen uyt Vlaanderen
enz. verdreeven. 38 Hunnen, of ze in Zeeland
en de omleggende lan- den, gewoont hebben. 48.50.51 .. befchrijving van dat
woefte volk. 48 .. uyt wat landfchap af-
komftig? 4^» ^9 .. Hunnen inWeftfaleo,
enz. ?x, 53 .. de Hunnen , die hier
gewoont hebben, waren een ander llag van Hun- nen. *é-é'#ß+ .. Hunnen in Schandina·
navie, 54, ƒ5
. I.
Ô Rmenfeul, van fomml·
-*■ ge Schrijvers voor
Mercurins gehouden. I5<>
♦. andere uytlegginge»
van dien naam. 1?6,157 ., befchrijving van dat at-
godenbeeld. i*7 .. nieuwe naamrede. 15%
15?
Irmust een afgod der Sal-
fen. #«»· Jnpiter, levende men-
l'cheji aan jufttif op; gePt* I |
|||||||||||||
|
w
|
|||||||||||||
|
H.
|
|||||||||||||
|
Ç Amen van Jnftttr, ge-
raas daar mede ge- maakt, als het donder- de. 151 .. aan kant geholpen, ij 3, Hengtfius en Horfusy of dat
verdichte naamen zijn.
176, 177
Hercules; of Hercules, en
de Grieken, in Zeeland gewoont hebben. 1.7 ,. hy trekt tegen Geryan
en Tanufcus op. 19, 20 .... is ook by de Germaa-
nen geviertgeweeiï. xi.
16S, 169
, ♦ van de kinderen , die
hy by verfcheid* vrouw- luiden in de Gaulen zoude gewonnen heb· ben. ' at, 12, 2j .. verfcheidene Herculef-
fen. \ <ÏQ .. zijue reis door <3allië,u
is volgens Lhms een verdichtsel. 170 'V, of de Hercules van de
Duytfchers ook een Duytfcher was. 71,72, 73
.. van lijnen Oorlog te-
gen de Amazonen. 172 .. Üandbeeld van Hercu-
les inZwaben. 173 .. deAliemanniiIche//tT-
les. 173 .. 't land van Arkel vol-
gens Voffws naar hem genoemd. 174 Jicjks, is eeu. naam van
|
|||||||||||||
|
Blad·
geofferd.· 135 .. Hamers van Jupiter,
zie Hamers, ,. hy is geviert onder den
naam van Tor of Tara- nes. 1 $ 9 .. hoe dat hy afgebeeld
wierd. 160 .-, Jupiter voor de Zon
genomen, 160, iéi |
||||||||||
|
w r ƒ ζ er,
Lyder'tcut eerfte Foreftier van Vlaanderen. 32,33, 34
M.
XKAan^ de Maan by de
-*-"■ Duytfchers aange- beden. 147, 148 .. prachtige tempel van de Maan te I/unenburg. 148
.. bygeloovigheden om-
trent de zwijmende Maan gepleegd. 14r> 140, 150 ». ook door de Chtifte-
nen. ïyo ,. en waarfchijnelijk ook
door de geeuwen, iyo, 15*1
Mars by d« Duytfchers
enz. gevierd. 154 .. of hy dezelfde is met
Tttifla. 15-4, iSf .. of hy op zijn Duytfch
Hefus, offjees, wierd genoemt. ibid. .. was by deTenkters de
voornaamfte der Go- den. 15-5· ,. fteden naar hem ge-
noemd, j^fj 156 ,. tempel van Mars. 1 y6
Menapiers zijnVlamingen,
of een gedeelte van Vlaanderen. if, 16 Mercurius , of het beeld
van Mercurius door S. Willebrordus aan /luk- ken is gebroken. 127 .. Mercurius, volgens Ta-
citus by de Germaanen V .3 dooit |
||||||||||
|
Κ
|
Leeding der oude
Zeeuwen, nj, 116 klceding der vrouwen. 118
L.
|
|||||||||
|
Τ Atijnfche taal, van ouds
'*nJ in 't Noorden en 't
Weilen gemeen. 73*74 ., ook in Zeeland gebro-
ken. 7T. 775 78 . word door de Franken,
naa't veroveren van de Gaulen , zeer mishan- delt. 76 .. was niet gemeen onder
de boeren, enz. 76, 77 .. veel Duytfche woor-
den van de Latijnfche taal afkom (lig , zie Duytfche taal. .. wièrd doorgaans in
Vrankrijk verftaan ten tijde van S. Bernardus. 93
Lefiincs, Liptines, de Sy-
node van Leilines is geen verdichte Synode, |
||||||||||
|
Bla fc^w
door het offeren van ïtienlchen gevierd, 127, ·« of Tac'ttas daar in ge-
iriift heeft. 118, 119 ,. of Mercurius de Wodan
der Geturnnen of Hoogduytieners is. 129. .«. hy is ip 't eiland Wal-
cheren gevierd. 130 #. 'word vorder beweezen
dat hy in Walcheren is is gevierd. 133, 134 ',, or hem geen menfehen
zijn gcoffert. 135,136 , f37
N. ■ ■ .·
T^0<? door Satumns af-
«f gebeeld, zie ·£#φρ- |
||||||||||||||||
|
Υ Z E Rl
|
||||||||||||||||
|
s.
|
||||||||||||||||
|
CAjfen , de Saxen, i η Hol-
M land, Zeeland, Vlaan-
deren , Brabant , enz. geplaatft. 3l .·. yvor de tweede maal
verplaatft. , %% .. zy mögten niet erven,
noch teftamenteu maa- ken. 35 .. zy worden van die flraf
ontflageo , en mogen naar huys keëren. 34 .. welk het Vaderland
van die Saflen was. 3f ,. de Saflen hebben al
voor die verplaatzinge in Zeeland en de aan- grenzende landen ge- woont. 3 f ,-. waren meefters op het
fluk van zeeroovery- ,, door die Saflen worden
de Zeeuwen en Hol- landers verftaan. 46147 ,4 veroveren Britanje.
175, 176 enz. .. houden daar fchrikke-
lijk huys- 178, 179 .. onder de Saflen zijn
ook de Zeeuwen, Hol- landers , Vriezen 3 be- greepen. 180, 181 .. hoe lang dat de zy om
dat eyland geoorlogt hebben. J§4 Satumui, was ook een
godtheit by de Saifrn. ,,wierd voornamentlijK
in'4Weftengeviert.i64 |
||||||||||||||||
|
*«ƒ.
|
||||||||||||||||
|
o.
|
||||||||||||||||
|
/*>Bo/nte» , zie ^irborij-
^-* ken.
Odoafer, Foreftier van
Vlaanderen , geeft aan ieder van zijne onder- daanen' zoo. veel lands, als zé bebouwen kon- den. 36 Odoacer, een Hun, flroopt
in de Gaulen. 51 R.
TD Otneinen, trachten de
AfVf Latijnfche taal over
al in te voeren. ' 74 |
||||||||||||||||
|
*..■■
|
||||||||||||||||
|
Λ
|
|||||||
|
Blad·
f ♦ was waarfchijnelijk de
Crodus der Saflen. ibld. .. of hy in Italië geregeert
heeft. 166 .. door Saturnus is sfdam
afgebceldt ibid, .. overeenkqmfle tuil
fchen ^dam en Satur- uur. 166, 167 t. Nee' ook door saturnus
, afgebeeldt, iy6 ,. overeenkomfte tuf-
fchen Noë en Saturnus.
167, ióJ
Sfinnen, of hetfpinnen en
wol bereiden de Duyt- fch e vrouwen tot fchan- de gerekent wierd. 12? Staaltjes van de oude Duyt-
fche taal. 89, 90. 94. Suevi, of de Zeeuwen by
fommige Schrijvers 7,00 genoemt worden .11,14 .. zy hebben zekerlijk
omtrent Zeeland ge- woont. 14. Τ
*Ύ*ΛαΙ, zie Griekfihe
"*■ taal, Latijnfche taal, Duytfcbe taal, Franjche
taal.
raranes, zie yupher. Teutates is dezelfde met den Thoyt der Egipte-
naaren. 133
.. en met Mercurius. ibid.
Thoyt oiThout, Godt by de Egiptenaars. 132
.. of hy dezelfde is met
den GodtWodan.132»
: '-.. r:,.-.· '! 133
•. is waarfchij nelijk de-
|
|||||||
|
W I ZE R.
• zelfde met Teutates. ibid.
Thor i Zte Jupiter. .. waar van die naam af-
komftigis. 15-9, irt© Tongren, Tungers, voor een
volk genomen, zijn ook Thuringi genoemt. 29 ♦ ♦ hebben miflchien den
naam gegeeven aan
Dordrecht. ibid. Toxanders, of ze in Zee-
land ge woont hebbeu. .. Cluverius, die zulks be-
weert , weder leid. 13, .. hunne woonplaatzen
aangeweezen. 25s*6 Turingers, zie Tongren, V.
X7 Ellen van beeflen,doó(r
* de Zeeuwen en
Duytfchers gedraagen.
.. die vellen waren zoo
flegt niet. 116, 117 Venus by de Duytfchers
gevierd onder den naam van Friga, zie Friga. ..de rechte Venus by de
SaiTen gevierd. 162,163 .. haar beeld te Maagden-
burg, enz. 163 Vlaanderen, zie Zeeland,
Wasda, Waas. .. van ouds Menapifium
of D/ïempifium genoemd. 16
.. deSaflèn daar geplaatft,
Zie Sajfen. .. eenig volk uyt Vlaan-
deren weggezonden. 38 ., ander volk uyt Vlaan-
V 4 derea |
|||||||
|
■
|
||||||||||||||
|
BiA b\w í æ e &:
fleren en de omleggen- * volkrijk, etill
|
||||||||||||||
|
to
|
||||||||||||||
|
.. volgens een oude Kaart
was het vaft aan Vlaan- |
||||||||||||||
|
de landen naar Saxen
getrokken. 40 Vlamingen, zie MenafIers,
Saffen. ., veele Vlaamingen,door
*t overftroomen van de see verdreeven , trek- ken naar Engeland. 41 Vrouwen by de Zeeuwen
van ouds in gioote waarde gehouden. 123 .. zy mogten de geleerd-
heit niet betragten. 124 w.
TXT stalen, de naam vat
** Waaien is een ver- korting van Wandaa- len. jB Waas, *t land van Waas,
of dat verftaan word door het beruchte Was- J*> 3» +
'.. is langen tijd door on-
ze Graaven bczeeten. 6 .. hoe dat zy het verloren
hebben. 6, 7 ,. was eertijds vaft aan
Walcheren. 10, 11 .. van ouds onder't rech-
te Vlaanderen niet be- greepen, 11 ., of onit eerfteGraaven
niet uyt het land van Waas gehaalt moeten worden. 11 ppaida , of het fooreeft
Wasda , in den brief van Koning Lodewijk, Zeeland betekent. 3, 4 Walcheren al in de Ð eeu-
we ïeer welvarend |
||||||||||||||
|
deren.
|
||||||||||||||
|
to, ïi
|
||||||||||||||
|
.. wanneer van Vlaande-
ren afgefcheiden. é æ Wandaalen 5 uyt Vlaande
ren enz. verdreeven. 38 .. of ze io deze landen
gewootit hebben. 56 .. de naam van Wandaa-
len aan de Hunn^ri en Noormannen gegeven. 57
'. * de naam van Waaien
is een verkorting van Wandaalen. 58 W'tchmannm, Graaf van't
land van Waas. 2 .. wanneerjde oude ende
jonge W'tchmans geleeft hebben. 4» f Wodan , afgod ; of hy de
Mercur'tat der Germaa* nen was, 129.131,133 .. Wodany vol uens *;<#»*,
dezelfde godtheU met den EgiptiiTchen j Thoyt bïTkêut. 132 z.
Ô' Ee> de Zee ïoude vol·
*~* gens N. geen magt,
genoeg hebben om ie- mand uyt zijn land te Verdrijven. 44 Zeeuwen, of ze van ouds
bekend zijngeweeft on- der den naam van Sue- *>f. I2,i4 .. de Zeeuwen en nabuu-
rige volkeren naar 't land der Saflcn verzon den» |
||||||||||||||
|
r p ζ Ε ft.
J^eeland: of Zeeland van
ouds m£t Vlaanderen vereenigt is ge weeft. 9 .. redenen daar voor in- .gebragt. 9, 10 .. in de 11 eeuwe was 'er '
geen groote fcheiding tuiTchen Zeeland en Vlaanderen. 9, 10, 11 .. wanneer van Vlaande- ren afgefcheiden. 1* .. of Hercules, en de Grieken , in Zeeland gewoont hebben , zie Hercules. ,. of'er de Toxanders! ge- woont hebben , xie Toxanders. ., of 'er de ^rborichi ge- woont hebben, zie .>*>- borichen, .. de Saxen in Zeeland, en de aangrenzende landen, geplaatft. ji .. voor de tweedemaal aldus verplaatft. 32 .. volk uyt Zeeland, Hol- land, /Brabant, enz. naar Saxen getrokken. 41*,41 .. tevooren hebben hier al Saiïen gewoont.41), 46 .. of de Hunnen en Wan- daalen hier gewoont hebben , ik Hunnen , Wandaalen. Zon , de Zon voor een Godt by de Duyifchers gehouden. 146 .. ook by de Saflèn. 146,
M7
.. beeld van de Zon te Saltveld. 147
V r êLAD-
|
|||||
|
deö. 37
». zie Zeeland.
». of'er geen Zeeuwen, om woonplaatsen te zoeken, naar Engeland getrokken zijn. 41 ., waren meefters op het
ftuk van zecroovery .45·, 46 enz. .. of re de Griek fche en Latijn fche taal gefpro- fcen hebben : zie Griek- fche taal en Letijvfcbe taal. .. oude zeeden en ge- woonten der Zeeuwen. 11 ƒ enz. .. hunne oude kleeding. 116
.. droegen ook vellen van beeften. /bid. ,. die vellen waren 200
flegt nier. 116, 117 ,.. men wiil ten platte lan- den van geen fluweel, iatijn , enz. 119 .« hunne fpijs en drank.
rzo
.. hielden veel van de fles. ,. over hunne fneedigheit
gepreezen. 121, iiz ,. de Vrouwen by hen in
groote waarde gehou- den, üj .. of het fpinnen en wol
bereiden de vrouwen tot fchande gerekent wierd. lif .. of de Zeeuwen ook ,
onder Htttgifius , Bri- fanje verovert hebben. »75» >;6
|
|||||
|
á
|
||||||||||
|
Bl Á D-tVYZE R
Van hec eerfte Deel.
|
||||||||||
|
A.
., ■■■; ö'
Á Achten, S. Aachten-
kerk. 25-7 sibdy te Middelburg.
22, 2j .. magt van die Abdy. ib'td.
y koftelijke boekery der Abdye. 14 .» voorrechten der Ab-
dye. 24, ô.% .. aan 't rechtsgebied der Biffchop: ontrokken* 25 ,. door Willem II rijke- lijk begiftigt. 23. 26 ,. voorrechten aan de Ab dye gegeeven. 46 > 47 .. de kerk van deAbdy was ook een Parochi-kerk. 31
,. WilkmJI,zn anderen, daar begraven. 31, 32
44, 4f-4i>
.. deze kerk is den nieu- wen Biffchop van Mid- delburg toegeweezen. 32.113 ,\ de Abdy ten deele ver- brand. 32 . # door de beeldftormery lelijk gefchonden. 32 \. tweede brand enz. 33 .♦ fchade van de Abdy, door de groote toegee- vendheit der Abten. 49 .. de Abdy ßç een Raad- huys verandert. 50 |
||||||||||
|
.. of ze gefticht yasdoor
piflchop Godebaldus. 192 Abt van Middelburg had
deeerfte plaats onder de Staaten van Zeeland. 24 .. zijn hoog aanzien, enz.
.. droeg met den Adel
het 3de deel der lallen,
ibid.
.. gematigd om de Pre-
monftreits order te her- vormen. 2"> .. uytflag van die hervor-»
ming. 192, 1391 ., had het recht van be-
noeminge tot fommigq kerken van Holland en, Zeeland. ,26. 47 ., had d(e magt niet over
alle de kerken. 193 *♦ Jijft van de Abten. 28,
39 enz. 40, 41 enz. .. de Nonnen van S. Bar-
bara, in den Haag, be- geeven zich onder den Abt van Middelb. 71 Alardskintskerke, Allaarts-
kerke ,. dorp met een ou- de kerk. 260 *4lbad, \Albaldus, Abt te
Middelburg. 29. 2^,36 .. zijn lof, wanneer ge-
leeft heeft, enz.36, 37 Ëßíá ( Hartog van ) zijn
misnoegen tegen de geeftelijkheit, ô Ð .. tegen Vigtius en de la
Torre,
|
||||||||||
|
i
 L á »-w. y ô e n". " tf&rrv. 15-3 ƒ ,§*<4ugufi'wm te Mid-
Arborichi, of die in Zee- delburg. 108
land gewoont hebben, ..- gewijde hoftie in d^t
enz. 2. Ç kloofter bewaard. *W.
., wat volkeren daar door betekent wierden, if, Â.
u
.. of yirborichi 'dezelfde V^duenba , Godin va?i
lijnmetde^rwer/V/ 13 de Duytfchers. 281
4. of de naam van Holland .. of ze dezelfde Is met
van hen afkomflig is. Tanfana. 281,281
if ..of het een Arabiffche
jtrmuiden^ ^frmmutden, naam is. ibid,
' die van 'Armuiden rrioe- Barbaraas (S,) konvent in
iten het H. Kruys te den Haag begeeft zich
Middelb. ten toon ftel- onder de Abten van
leir, enz. 101 Middelburg. çé
,. moeiten met wagens, Battbolomaus á MiddeL-
wapenen, en tromme- burgo, geleerd Middelr
len ; op de Jaarmarkt burger. 179
van Middelb. verfchij- Becamts, of Vandêr Keek,
nen. 1 o 1 {yfdrïanus) Paftoor van
..Ouden Nieuw Armui- Monfter. 90
den. 216, 217 .. v-ijne kloeke martel-
., naamrede. 218 dood. $1, 92
.. kerk, klooiters', enz. Biggen kerke , dorp van
ibid, Walcheren. 15^.
., Oud Armuiden ver- .. naamrede, 254, 25?
plaat ft. 219 Borfekn (Wolfert van) be-
<. zie Öoftdijk. dijkt de landen rondom
,. de kerk van Armuiden Terveer. au
aan die van Middelburg ., is de beruchte Van Bor-
onderworpen. 220 felen, die door de Del v&-
.. weivaaren en verval naars omgebragt is. 211
van Armuiden. 221 Borfekn (fJevdrik van)
sfmoUas, Abt van Mid- Admiraal van den Ko«
delburg. 19 4? ïiingvan Vrankrijk.2r*
.. ^trnoldus^llertizoon% .. zijne dienften aan Ko-
Abt te Middelburg, ƒ3 - ning Edewaart bewee-
'^trnoldus Helius , ver- zen. ibid.
' maard Middelburger. Buffelen (Wolfertde Vtjfde)
180 trouwt een Konings
-^£#jf?i»«j} Eremiten van dochter. ^13
4 ' '···"" Br/g-
|
||||
|
f
D
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Dla
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- # y x e R.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Brigdamaie, Srugdamme, \\ Komman deur s , erft.
dorp enz. 6oi 105,106,107 ♦ . jiaamrede. 160,261. i6s
.. begeevers der Paftorye. E. *r*»,(Johande)vermaard £&*» *!!$£*£ Abten
Middelburger. 180.103 ** van Middelburg ge- **//,· a /A» , de rd*f." wierd·.... h .6r'ö<5
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
form van die bullen
|
Emelffe, heerlijkheit, enz.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
zoo
Nonnekloofter aldaar.
299 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
door wien veranderd.65*
burggraven van Zeeland |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
opgeteld. 183,184
.. hun gezag verminderd, ^rf-burg-graven van Zee
18? 184 ,and" l65
^^dorpvanWal- Ë^^â^,
C. F'
r·^^ (Nicolausa) FLTfu^' AbtteMfd-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
VV i
|
zie Cafiro,
D. |
. delburg. 29
1$ de tweede, of de der-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
de, Abt ge weeft 41.43
Fhrentiusy ^ar»autsz<iony AbtteMiddelb. 30.61 Fredericus (Sint) arbeidt tegen de ongebondend- beden in Zeeland. 8 ,. door die van Walche- ren om 't leven gebragr. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
T\jE&?;/.rvan Zeeland,hun
"*^ gezag, getal , enz.
11,12
Dieu (Ludovicus de) ge-
leerd Vliffingen* 227 .. oordeel van P. S'tmon
ovctL.de Dieu. 230 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Domburcb, eerft een burgh fraftcifius (Sint) Broeders
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
daar naa een ftad. 166
.. js echter noit bemuurd
geweeft. 166 .. Tempel van Nehaten-
nia by Domburg gevon- den. 266.267 ,. zie Nehalennta
Domprooft , van Utrecht
had het bewind over de Zeeuwfche kerken, ç |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
vande derde order enz.
teMiddelb. 107 ,, worden hervormt. 107
G.
("Zsflcmw, (Mattheus)
^ geleerd man,teWeft- kapellegeboren. 240 Gapinge , dorp van Wal- cheren. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
„_„.,..............,.......
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Duytfche Heeren te Mid-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
delburg, hunne kerk, Geersdyke, dorp enz. *98
Gryps-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Β L Α D-
Grypskerke, een dorp in *
eiland Walcheren. 284 H.
|
||||||||
|
Υ Ζ E R.
.. de eed , dien hy doen
moeft. 65,66' .♦ hy huldigt Karel den
Stouten. 67 .. en den Aarthartog Ma-
ximiliaan. 68,69 Joban■ Dankaarts , Abt te
Middelb. 30. óp y^» vanWeftkapel) Abt
te Middelb. 30.70 Johan vanStryen, tweede
Biflchop van Middelb.
89. 154
.. hy kan fcynen (loei niet
beklimmen. 1 f6 .. word Prcfidetit van 's
Konings kollegie te Lo- ven. 157 .. beftiert de Abdy van
Vlierbeek T tot nadeel van de Goederen der Abdye. 16$ .. zyne dood. 90,164.
Irjfel (MatthoEusvan) Ab-
dy-heer te Middelb. na- derhand Abt van S. Mi~ cbieh te Anrwerpen. 9& . ♦ ichryft aan Prins Man-
ris over een outaark leed.
91.93
K.
j/" Ampen, in Walcheren,
*^"! Terveer in Noord-
beveland, eni. 209.295 ,, Kampe , WiiFekerke ,
Zwollekerke, door wie gefticht. 206. .. heeft niet op 't eyland
Walcheren gedaan. 210 ., Kampen, Wiftekerke,
Ζwollekcf kej door drie fte-
|
||||||||
|
TJEmehpoorie, Abdy op
*■* Walcheren. 290
.. verècnigd metdeAbdy
van Rhynsburg in Hol- land. 190,291 HenricuS) Abt te Middel-
burg. 29 Hercnles, by de Zeeuwen
ge-eert. $.7.278 Hervorming , van de Pre-
monftreit-order , lie Premmfiteii-order. Hoeks, oude Heerlijkheit.
300
Hollanden 3 en Zeeuwen
hebben langen tyd in de Wereld - Befchryvinge uyrgemunt. 202 Hamgerjdyk, dorp enz. 303
/^öGgf/tfw^verYallen dorp
van Walcheren. Zf4. f/*£a Boft, Abt te Middel-
burg. 30. 5 j //flT^o FavoÜHs , geleerd
Middelburger. 178 I.
J/fi-o^j»/^»/(3»«,vcrmaard
Middelburger. 174 ., zyn gefchrift doorJErv*/- mus gepreexea. 175
.. bedenking op dat pry- 2en. iar
Jasubns de \nfoh, Abt te
Middelburg. 29.50
S.J&eskerke. 2f6 ^öéiün ϊ/λ» ''iCravezande,
Abt te Middelb. 50.03
|
||||||||
|
Blad
|
ô
|
Õ Æ E R*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
bedykt , enz.
110,211,
Kamtwikken, te Middel b.
zie Middelburg. Kar el Philips de Rodoan ,
* f-derde BiiFchopvan Mid ·
, ..de) burg, 90^164 ,,.. wordbifichopvanBrug-
ge. 90.16? Kats, dorp enz. 300
,. was voor deezen een
ftad* 300 Kauchen , of *er Kaucben
in Zeeland gewoon t hebben. 1. 14, if Kettermeefiers, Qpper-en
Onder - kettermeelrers.
196, 197
.. hoe dat alle Amptenaa-
ren hen de hand moef- ten l.eenen. 197 Kolijns-plate , deftig dorp.
301
liomtnandeurï |
Kmdekerke., dorp op 't er*
land Walcheren. 2^3 Krommenhoek, dorp op't
eyland Walcheren. 256 ,. ., ,.Xj.
Ô *acofuts{$acQbus)On*
*-* derpaftoor te Mon-
frer. <?o
.. zijn kloeke marteldood
pi, 92
Laurens , S^Laurens, zie
Pofkenbrug. tj"f
Leenmannen van Zeeland:
wat dienden dat zy den
Grave ichuldig waren.
,. lijft van de Leenman-
nen. iS'tf Lucht, Zeeuwfche lucht van veel e misprezen. 199
.. van anderen verdedigd.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
199
|
Ô
|
200
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ì;
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Duytfche order te Mid- \Ji Ragden , fommige
delburg. 107 J maagden by deou-
Kornetis Vander Goes, Abt de Duytfchers voor Go-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
te Middelb. 30. 81
Kortgene, eeril oen kaneel, daar naa een ftedeke. |
dinnen ge'-eerd. 281,182
Madekinus, Abt te Mid- delburg. 19. 40 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
»5> i 29 j 4<öTy, S. Marykerk. ijG
Kollegie van 8 Priei- Matthetts ¼Üç Heeswijk , ters iu de kerk gefticht. Abt te Middelburg. X4 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
293, 294
Kortgene verdronken,
en weder bedijkt. 294»
|
..zijn yver voorde ge-
leerdheit. 194,19?
Matt'taci zij« de Zeeuwen
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
niet. 2. 14
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
. of het in zekeren bnVf Maubeuge{Johan) kouftig
Cartagofiira is genaamd. fchilder, enz. 80, Bi 294· 29Ö Maximiliaan van Borgonje, Abt
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ï
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
|||||||||
|
Abt te Middelb? -j$J ,
., zijne geleerdheit van Erafmus gepreezen. 80 194
Melis kerke,, dorp op Wal-
cheren. 256 Mercurius by de Zeeuwen
ge-eerd. 5". 7 - Mtrtvorfi {Thomas) Ka-
nonnik te Middelburg . word naar de Synode , van Utrecht gezonden. 100
Middelburg (Bisdom van) .
Wat plaatzen daar onder behoorden. 13 .. naamredesenz. 12.34, .
.. was al weivaarende 'm
de 10 eeuwe. %i. 35· .. KanonnikkenuytMid- .
delburg verdreeven. 22 ♦. Kanonnikken van S. .
Norbertttsoïdet in hun- ne plaats geftelt. ibid, , .. zie Abdy van Middel-
burg, enz. .. Middelb. met graften .
en Wallen omringd, jo , * die van Middelburg be- .
geeven zich tot den koophandel. $8 ..krijgen nieuwe voor-
rechten, enz. 67 .. bon wen een deftig öad-
huys. ibid. Midddburg , S. nieters
kerk te Middelb. $f .. eenigen tijd door de
Ridders van de Duyt» fche order bediend, ibid. .·. wierd Ïïâ- , en ook
Noord - Monfter ge- noentf, ibid. |
Õ % E Rj.
. Kapittel aldaar opge*
rKhf· \ 9ú,ö
. Dekens'van datKapit- .o. Maartew kerk , of
Weiimunfter, wanneer alhier gebouwd. 98 . Kapittel in die kerk
ibid.
. word afgebroken, ioö
♦ imk van 't H.Kruys al-
daar van ouds bewaard, . Gilden en Broeder-
fchappen te Middelt . c . '91» >oi
. de Schutters van $.Se~
bafliaam handboog met groote voorrechten be- gunftfgd. kSz . Rederijkers gilde al-
daar· io4r ioj- . kiootters te Middelb.
ßï?» 106, enz. . dat van de Duytfche
Order. , 'l * |0^ .zie Kommandeurs.
, dat van de Templieren,
zie Templieren. datvandeTertiaruTen,
enz. i0 van de Eremftèn vart
s· -**gfifli*«s, zie^«- gnjtmer Momi&foto,' Nonnekloolters te
Middelb. 108, ßóï dat van S. Jfgatba. ioi*
fchool voor de arm»
jonkheit. ,o9 Theologische fchool
Ciaiïhuyi , Weeshuys.
ibid.
|
||||||||
|
. Ê* Nholatfs aCaflro.
|
|||||||||
|
^^pki"*^^PV!
|
|||||||||
|
#'
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Bla d-W õ t e ft.
V
Middelburgfrexk van Mtd- dat ie is geweeft iy$f
|
|||||||||||||||||||||||||
|
delburg naa de veran-
dering· lój ., de nieuwe leering door
|
179, enz.
is volgens fommigen
de Nieuwe Maan. 179»
2S0
of het eenGriekfcheof
JDuytfche naam is. ibid. 't is niet zeker datiST*-
halennia de Nieuwe-., Maan is 280, i8i. 283 is miiTchien een inland-
fche maagd ge weeft.183, 28+
of miiTchien de vrouw van Nept umus. ibid. |
||||||||||||||||||||||||
|
wien ingevoerd, ibid.
.. Katolijke Prierters, die
de kerk van Middelburg geholpen hébben. 167» 168
*, Jefuiten te Middelburg.
171
.. vermaarde mannen van Middelb. 174
Middelburg,de voorlieden
verfterkt. r8o
|
|||||||||||||||||||||||||
|
voorrechten aan de ftad Nevtmus in Zeeland ge
|
|||||||||||||||||||||||||
|
vierd. 278
Nicolaus y Abt te Middel-
burg. %<) Nic$taus Hugoos zoon, Abt
te Middelb. 30. ft Nicolaus van Gent, Abt te
Middelb. $.1. <ì Nicolaus á Cafiro, Abt te
Middelb. * 31 Nicolaus van Hoogled,
Abr te Middelb. ^r. 52 .. heeft gefchreeven,enz.
.......... ,, ,- ,,Ë ,.·';. 5Ë
enz. zijn Deenlehe Nicolaus Fander K^ftlfler,
|
|||||||||||||||||||||||||
|
gege.. 't ft
.. opghand... voofpoe.. nieHünnider
T^l Ë
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Abt te Middelb. 30. 5-8
.. loopt gevaar van ïijn
leven. 61
Nicolaus á Cafiro , 1 Bif-
(chop van Middelb. 8?
.. word BiiTchop gewijd.
8fï8<5
.. hy noemt zich zelven
geen Abt, maar Prooft*
87
.. zijne dood. 88 .. befchrijving van zijn le-
ren, é op. 110, enz* |
|||||||||||||||||||||||||
|
of Noorweegfche naa
men. 259 .. ïijn ook Vrieiïche naa-
rrien. 'W· Nehalennia , tempel van
Nehalennia by Dom- burg gevonden. 26ï , ? 2Ó7 ,. befchrijvingvandeftee-
nen en beelteniflen,die daar opgegraven zijn- 268, 169, enz. |
|||||||||||||||||||||||||
|
e t
|
wat voor een godtheic
|
||||||||||||||||||||||||
|
I
ï Æ 1 R.
J
O,
OLivier van Licre, Abt
te Middelb. 30 Qofldijk, o( Ooft boek , daar
Armuidcn op geplaatft wicrd. 119 .. door de Middelburgers
gekochr. 219,220 Ooft kapel, kerk,eiu. 241
Ooft- Souburg , tuflTchen Middelburg en Vliffin- gen. ibid. .. kerk van Ooft-Souburg.
242
P.
PAulm Z/, Paus, veran-
dert de formder loo- de bullen. 6? Paulus á Middelburgs, ge-
leerd Middelburger. 17 c Petrus van Biggerkerke f Abt te Middelburg. 29. Petrus vam Dam, Abt t«
Middelb. 30. 5$
Petrus van Hoek , Abt te
Middelb. UU.
Petrus van Dammey o(
Pttter Klaafz. Abt te
Middelb. 6z
Petrus van de Kapellc f Abt
te Middelb. 79
Petrus Xsmerius, geleerd
Middelburger. 17$
Piet (de) kafteel en ft ede- ke. 301
'·. ofhetonderfcheiden is
van Termuiden. 301 ,
Soa
;; is volgens N.flegts een
X kafte«I
|
|||||
|
 L á ç-w
,. plegtigheden van zijne
wijdinge. 113 .. lijn verfchil met het
Domkapittel ' van U- trecht over het gebied. 116, 117,enz· .. hy woont de Provin- ciale Synode van U- trecht by. 138 . beroept een Synode van
zijn Bisdom. 139 .. vereert een Pallium aan
Mariaas kerk te Utregt. 149
. flerft ran de roode
loop. ifi
.. zijne kloekmoedigheit.
.. kant zich tegen 't plak-
kaat van den tienden penning. 153, 15-4. ., word beweczen dat hy
Kanonnik van S. Ma· riaas kerk te Utrecht is geweeft. 193 ... was in zijn leven tot
Onder - kcttermeefter aangeftelt. *ß>7 Nicoiaus Everardi, ver-
maard Middelburger. 175. éïß Nieuwerkerk, in 't eyland
Walcheren. 211 .. de kerk van Nieuwer-
kerk is de moederkerk van die van Armuiden geweeft. ibid. N'teuvjerkerk, onderfchei-
den van*t voorgaande. 121, ï2J
Norbertixen, lic Prtme*·
firtitbewt». |
|||||
|
Bi Á B,-W
ka&eelgevreeflL 301
Popkcnsbrug. 257
,. anders S.Lauretts ge-
naamd. ƒ 7 Poppendamme. 2 5" 8
Premonflreit - beeren , of
Norbortinm ,- lijn geen
JMonnikken. 150 ,. oorfprong van hunnen
naam. 190,191 .. fommige Abten gemag-
tïgd , om die order te hervormen. 25* ., uytliag van ale hervor-
ming. IQ2S »pj Ñôàïâ van Utrecht , geeft
cen ordonantzie uyt voor die van Zeel. 139 ., Proteft tegen die ordo-
nantzie. 140 R.
T> ^fmmekcHS, een goe-
-*^* dereedcrenz. 223 Rederijkers gilde te Mid- delb. 104, io?
',. Ter veer. 280
Rhijnsburg, anders 't Roo-
de-hof, een Luilhuys.
189
Rhijtbem, dorp op 't ey- land Walcheren, 252
Roode- bof, zie Rhijnsburg. c.
t
SAWtngt, in 't eyland
Wolfertsdijk. 303 Schellach. dorp,enz. 259 Serboudijnskerke. *57 Serooskerke, dorp, enz. 185
Serpoppekerfo. 258 &r > dorpen die met esü
|
||||||
|
y æ « R.
Ser beginnen, enz, 2%
S. s*echtenkerke. 2fj
S. Laxrens , zie Popken·
burg.
Sirycv {Joban), zie Jokag. ¾.
'T' AncheVinus , Aartsket-
·*■ ter, koomt in Wal-
cheren. 8. 22, i| ,. van zijn gedrag, jleerc,
enz. 191 Tanfand,, zie Baduenh*.
Templieren te Middelburg.
107
.. hun klooftcr aan de
Tertiariiïen van S, Fran- ciftus gegceven. ihid. Terveer, op 't tylaod Wal-
cheren. 205 .. hoe opgekomen. 205,
206. 210 ,. Parochi-kerk , Kapit-
tei. 206 .. Nieuwe kerk. 207
.. Patroon ; Brocder-
fchappen. 208 .. gilde der Rederijkers.
ibid,
.. Nonneklooftcr buytea
Terveer. 209 .. Terveer krijgt rouu-
ren. 211,21* ., beweezen dat het vroe-
ger bemuurt is als in 't jaar 1368. 211 ., de landen rondom
Terveer bedijkt. 21I '., Heeren van Terveer
van groot aanzien. »i* ,. de koophandel bloei*
'er, eax* *»! |
||||||
|
Blad·
;. de heerlijkheit van
Ter veer tot een Mark-
graaffchap verhecven,
213, 214
Tbeobaldus van Hogelande f
geleerd Middelburger. 178
Tobiai Raels , geleerd Mid-
delburger. 179 Torre (Jacob de la) word
gevangen geiet op be- vel van^r/w,enx. 153 XJIglius Doedms, Abt te
V Middelb. 29. 49
Viglius Zuishemus ,de Har-
tog van Al va op hem
misnoegd, enz, 153
Vlamingen en Holland, enz.
hebben langen tijd in
de Wereldbefchrijvinge
uytgemunt. 101
Vliet , oude heerlijkheit.
310
VUjfmgen, waar gelegen. 224
.. rtaamreden. 124, 225. 228
•. νiX\S.Willebroords fkf» Jen, 225. 228 .. de kerk door de Pre-
inonilreit-heeren be- dient. 226 .. twee kloofters teVÜf- fmgen. ibid. . Oud-Vliiïingen. 216, 129
·. geleerde Vliflingers.
226 , 227
,. geringe beginfelen van
de irad. 1x8
.. plagt door de haring-
|
||||||
|
W Τ % E fi.
/ vangft te bloeyen, en?..
229
Foor» : 't eerfte begin der
Heeren van Voorn. 183 ♦ . yvaren Erf-burggraven
van Zeeland. ibid. .. hun hoog getag: 't zel-
ve vermindert , enz. i8j, Ï84 ^e/ (Pieter de) Kanon nik
te Middelb. en Koor- Jji'fichop van Utrecht. .96
Vricntius T Max'-fniliaHHS t een goed Poëet. enz.
2if, 216 Vriesland ook Zeeland ge- noemd, ι Vrouwluiden by de Hoog- duytfchers xeer ge-cerd. 2S1
W.
VjJ^fhbereft, ven oud*
" volgeus fommigen door aeKaucbi bewoond. ,. heeft Egihardus tot
Landsheer gehad 4 , . bloedfchendige huwe-
lijken van ouds aldaar aangegaan. 7 .. hoe van ouds genaamd.
.. nsamrede. 19, to. zi
.. Mercurius aldaar ge-
vierd. 5·. 7.20 IPaterlaoswervc, een Kla-
riftèn-kloofter op*rey- land Walcheren. *9ï- Walterus , Abt van Mid-
delburg , CD7,. ^S X 1 jr*//f,
|
||||||
|
Blad
Wdle, Wtïtisy dorp, Pa-
rochiekerk , enz. 298 Weljingen , wel - eer een
dorp, enz, %%% Wcrendijke: dorp Op 't f y-
land Walcheren, *y; |
|||||||||||
|
Υ Ζ E K.
.. is t'hans een nieuw
dorp. 29S
WoïftTtsai'jk, cylandjcni.
301
Z.
|
|||||||||||
|
Wtfler-Souburg; voornaam
dorp op Walcheren. 249 Hf Jindsnhurg , kafteel.
.. Kollegiale kerk. 150 *^ 206.215
Wefthovcn , een lufthuys Zant dijk, dorp. #*V.
|
|||||||||||
|
daar plagten de Kanon-
nikken van Terveer te woonen. 206 , ♦ de kerk van Zantdijk
de moederkerk van de kerk van Terveer, Hf .. fchoone ommegang te
Zantdijk. ibid. . ♦ verval van de kerk en
het dorp. ibid. Zar/tvüordetdotp van Wal-
cheren, ifj .. kloofter aldaar, van de
Duytfche order. ibid. Zeeland. 200 is Vriesland
ook genoemt geweeft. I .. zoo wierden ook de cy-
landen genoemt. ibid. .. of die naam uyt Dene-
«emarken overgebragt is. 2 .. qf de Kaoehen in Zee-
land gewoont hebben. % T^eland door de Noor-
mannen bewoond, ihd. .. of de naam van Zeeland
afkomftig is van de
Noordfe Zeeuwen. 2,?
.. oude grenspaalen vaa
Zeeland. $ ., ieder eiland van "Zee*
land had Zija «igeft
Heer, #'*·
, ,. De-
|
|||||||||||
|
der Abten vanMiddelb.
284
Wefi-kapél) vryc heerlijk-
heit, enz. ajo .. Hercules en Mercurius
daar gevierd. 230 ,. de ktrk door S. Wille-
brordus ingewijd, f'^/rf. ,. deinwooiidersverflaan
de Vlamingen. 131 ,. Oud Weü-kapél ver-
dronken, Nieuw Weft- kapel opgekomen, idid. „, kerk van Qud-Weit-
je apcl. 240 .. Willekeuren,enz. 131,
252
.« weivaaren en verval
van Welt-kapeh 240 ». Tempel van Hercules %
en ilot van de Romei- nen, te Weit-kapéM. ibid. Wigge f HS Gerardijns, Abt
te Middelb. jo. %η Wtiietn ·ναηder Dees , Abt
te Middelb. 30. f4 Willem 11 zoude veele
Nonnckloofters gefticht hebben, om zijne baf- tard dochters daar in te fielien. 192 Wijfekêrfo$ oude heerlijk-
heit. 197 |
|||||||||||
|
1 % 1 Xl
Zotttlwgskerh > dorp, en*. 197
Zoeteni*Uy Nonnekloof-
ter. ï%6
.. lijft van deOverftene»
Priorinnen. x86, 187
,. de Nonnen gaan te Antwerpen woonen.
288
Zoetendale ,zen Maagden- kloofter , Haat onder
den Abt van Middelb.
»7
Zoutelandty dorp van Wal- cheren, IfJ %ttedcr*s, Abt te Middelb. 30
Znevem 3 daar de Zeeuwen volgens fommigen hun- nen naam van hebben, 2, V U
tmibewlmi, de Provifir
van Zuidheveland geeft
een protcll uyt tegen de ordonantasie, enz. 14*
|
|||||||
|
Â É Á ©*W
,, Dekene van Zeeland»
2ie Dekens» .. de Domprooft had 'er
groote landeryen, n Zeeuwe» ^ eertijds ook on-
der den naam der Vrie- ïen begreepen, é .. of de Zeeuwen hun-
nen naam gekregen heb- ben van de Zeeuwen in't Noorden, á, 3-if .. lof en aard der Zeeu-
wen. 4> 5 .. hunne fouten, 7
.. hadden een fchrik van
valfche eeden. f ., hebben Hercules en
Mercurius ge eert. ƒ. ç .. wanneer, eo door wie,
tot het geloof gebragt. ÉÏ, ÏI
.. ftonden onder den Bif-
iehop van Utrecht, u .. mogten niet gedag-
vaart worden buiten hun land, enz. il, ix Ztetivjfche lucht, zie hebt.
|
|||||||
|
LYST
|
|||||||
|
L Yv s τ
Pan eenige Boeken, die te Leyden hy C\\f&
tiaan Verraey gedrukt en te bekomen zijn j
raakende de Kerkelijke en fVereldhjke
Oudheden dezer Landen,
y
T^jftavia Sacra , feu res & gefta Apoftolico-
rum Virorum, qui fidem Chriftianam in
has Provincias primum intulcrunt. In Folio,
2 parres cum fig.
Hifiort% Epifiopatuum Federati Belgü 5 &c.
2, vol. in Folio cum fig. Befchrijvinge en Oudheden der ftad Gouda, in
Quarto met fig, Batavia Sacra, of Kerkelijke Hifime van Ne-
derland , des zelfs Opkomft en Oudheden , 3 deelen, in O&avo, met fig.
Oudheden en Geflichten van het rechte Zuid-
Bolland en Schielani, met deszelfs Steden en Por pen» in OcTavo, met fig. Oudheden enGefiichten van Rhijnïand, als van
de ftad Leyden en der Dorpen inRhijnland ge- Wen. fn Octavo, met fi<?. Oudheden en Gefit ebten van Delfland , als van
de ftad Delft en's Gravenhage, met de omleg- gende Dorpen. In Oftavo, met fig. J-fifiorie en Oudheden van het Bisdom van
Utrecht, als van de ftad Utrecht, Amersfoort, Vianen , Montfoort , Oudewatcr, Woerden, liet Goiland, Kuilenburg, Gorkum, Heufden, Tiei, Bommel, Afperen, Leerdam, Bomme- lerwaart, Je Veluwc * de Betue , Rhenen , Wageningen, Asrnhem, Huiffen, Emmerik, Schoonhoven, Gouda § en alle de Dorpen daar ondergelegen. Ia Octavo> 3 deelen, met fig. Kerks'
|
|||||
|
·,
|
|||||
|
L YyS Ô.
Kerkelijke Oudheden, of Staat e ft Kerkregeering
íáçº eerfie Chriftendom, In Octavo. Oudheden en Gefiichten van Kennemerland, en
Noort-Hilland: als van de iteden Haarlem» Alkmaar, Amfterdam, Hoorn, Enkhuyzen» Medenblik , Edam, &c. mee alle de omleg- gende Dorpen, zdeelen, in Octavo, mee fig. Oudheden en Gefiichten van Zeeland, In Oc-
tavo, ideelen, mee fig. Oudheden en Gefiichten van frieslandȾ deelen,
mee fig. Onder de Pers, |
|||||
|
F 1 Í I S.
|
|||||