|
'
|
||||||||||||||||||||||
|
Ç od 6\
|
||||||||||||||||||||||
|
OUDHEDEN e ê GESTICHTEN
|
||||||||||||||||||||||
|
ý
|
||||||||||||||||||||||
|
Õ Á ri
|
||||||||||||||||||||||
|
VRIESLAND*
ftg^föi ^ VLIÈ en de LAWÈRSÏ
Behelzende de Oudheden , Opkomften , pa
benaamingenderStedeo, Qorpcn, en andere plaatzcn in Vriesland : voorts de Stichtin* gen der kerken,Abdyen, Kloofteren* Kapellen, en andere Gebouwen ; mits- gaders hare Ovcrftcn, geleerde en beroemde Mannen, de Volkplan* tingen derVrieicn, hunne Ko- ningen , Póteftaten, krijgs·* daden en Oorlogen, en vor- dere zaken tot deze Pro» vincie bclioorendc TWEEDE DEEL.
Uyt het Latijn vertaald, ■[,,.. ■
kil met Á Á Í Ô E Ê E Ç iii G E Í dpgehehSe* ï j
JDoorH. V.R. . |
||||||||||||||||||||||
|
7* £ LEIDEN,
ByCHRlèTIAAJbi^#RMEy, f |
||||||||||||||||||||||
|
43'
|
||||||||||||||||||||||
|
I V
|
||||||||||||||||||||||
|
^Elè-
|
||||||||||||||||||||||
|
1^» <?£#/£* ifoflto, <&, |> Leyden by phris^.
tiaan Vermcy gedrukt en te bekomen ztjm raakende de Kerkelijke en Wereldlijke 'M ß Oudheden dezer Landen. ri*i Tljftavia Sacra , feu res & geft* Apoftolico-
rum Virorum, qui fidem Chriftianam in feas Provincias primum intulerunt. In Folio f % pari es, cum fig. ÇßâïÞá Epifiopatuum Federati Belgii'fj ÖV,
4 vol. in Folio, cum fig. Befehrijvinge en\ Oudheden der ftad Gouda, in
Quarto, met fig. Batavia $acra, of Kerkelijke Hiflorie van Ne-
derland , des zelfs Opkomft en Oudheden, 3 deelen, ïn Octavo, met fig* Oudheden en Geflicbten^n het rechte Zuid'
Holland en Scbieland» met dcszelfs Steden en Dorpen, In O&avo, met fig. Oudheden en Geflichten van Rbijnland, als van
de ftad Leiden en der Dorpen in Rhijnland ge- legen. In Oftavo, met fig. Oudheden en Gefiichten van Delfland, als van
de ftad Delft en 's Gravenhage,' met de omleg- gende Dorpen. InO&avo, met fig, Hiflorie en Oudheden van het Bisdem van,
Utrecht, als van de ftad Utrecht, Amersfoort, -Viaaen, Montfoort, Oudewater ë Woerden, het Goilandt, Kuilenburg, Gprkum, Heufden, Tiel, Bommel, Afpcren, Leerdam, Bomme- Ierwaart, de Veluwe , de Betue , Rhcnen, Wageningen, Aarnhem·, HuiiFcn, Emmerik t Schoonhoven, Gouda % en alle de Dorpen daar ondergelegea. In Octavo. æ deelen, met fig. *'': " ■ ' Kerke* é .■■*,''■'■■' '':'■' ■<;,'
|
||||
|
L Υ S Τ.
Kerkelijke Oudheden^ of Staat en Kerkregeering
van *t eerfie Chriflendom. In Ö&afo, Oudheden en Gedichten van KennemerUnè, en
ïQoQtt-ïïuttand: als van de fteden Haarlem ·> Alkmaar, AmUerdam,. Hoorn , Enkhuyzen , Medenblik , Edam , &£· met alle de omleg- gende JQorpen, ζ dcelen, in OÖavo 9 met fig. Oudheden en Gefiichten van Zeeland* ïn Oe^»
tavó, ζ deelen. met fig. iv Oudheden en Gefiuhten van Friesland, ζ dee-
len j in Ö&avo* Oudheden en Geflicbten van Groningen m de Om^
mtlandm. Op de Pers. |
|||||||
|
ir i 8 i ί
|
|||||||
|
*
|
|||||||
|
Fag. *
Dekenscüap
V Λ Ν
BOLSWAA
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Onder die Öekenfchap behoorden de volgende
plaatzen.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
l-|€r SMienfcijaï) ban 2J$o$iti&ft& \f tad-
*■ -* eer bermaarb gcioecfi 5 en tomü h ïjtt jaar is60* öeftlreöt booj jüeefïer Wathias Heremans, ^a|Ï00| bail jffcaeiailSl·
W. Lindanus, in 't jaar 15-60 Ög 't Öpeii^
liaan ban ben ^roeï ban ütmfyt tozmhmg
ober $;ie$Iaiib oeftoren/ fyteft ben bao;naem^ ben Wachias Heremans tot 3&fón ban SJolfS*
toaarb en bé plaatsen bgar öftöec ööören^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2, Oudheden en Gestichten
mmftOt. §kt mbcn$ öe ö^ief öec aanjïd* Wilhelmus Lindanm^ Leeraar in de Gödkun*
de, Deken in/t Hof van 's Gravenhage, 'sKo- nings Raadsheer, en door... Jacobus Uiten-eng, die door de .. . Kapittelen der vijf kerken van Utrecht gemagtigt was, tot Vikaris in't gees- telijke over .Vriesland by 't openftaan van't IJtrechtfche Bisdom aangefteld, wenfcht allen den genen, enz. Nademaal wy wegens de deugdzaamheit en
geleerdheit van den Eerwaardigen Heer Wa~ thias Heremansi door de openbaare getuigenis van'tDekenfchap Van Bolswaard, overtuigt en verzekert zijnj zoo is het dat wy, betrouwen- de dat hy zijn beroep indagtig zal zijn, en dat hy het ampt dat hem van Gods wege opgeleit word vlijtiglijk bedienen zal, hem voor den tijd van dit fchrïkkeijaar tot Deken aanftellen over de plaatzen van 't gemelde Dekenfchap van Bolswaard. Wy geeven hem een volle, algemeene, en vrye magt,en byzonderen lafty om zoo wel tuifchen de leeken als keiketijf e per- foonen , over de misdaaden, en over alle ande- re kerkelijke zaken, die volgens ouder gebruyk en gewoonte tot het rechtsgebied en de vier- fchaar van den Deken behooren , kennis te nee- men, uytfpraak te doen, en het zelve ter uyt- voeringe te brengen; vorders, om de kerken, Parochien,en de perfoonen daaronder woonen- de, met de plaatzen daar onder gelegen, xcvifi- teeren; aldaar te preeken: mitsgaders over de mis- daden, fouten, en verzuimeniiTen vanalderhandc perfoonen of gemeenten, die onder 'c gerecht van den voorn. Deken ftaan, Synoden te hou- den s |
|||
|
! 1
VAN Vr É I S L A'ND. 3
deh; voorts om aldaar pligtshalve, op het ver-
zoek van party of partyen, te beftraffen, on- derzoek te doeii, en uytfpraak te geeven ; als 'mede om tegen de perfoonen, kerken, en plaat- zen voornoemd, het banvonriis, of de opfehors- fing en 't interdikt , te vellen en üyt te blik- zemen: en dezelve van zoodanige vonniflen j door hem geveld en uytgeblikzemei, te ont^ Haan en te ontheffen: noch vorder, om de ge- hen, die in't heimelijke trouwen, of zoodanige huwelijken bywooiien, met een kerkelijk von- nis te itraifen j en om dezelven wederom van den ban, daar zy om die reden in gevallen zijn $ te ontbinden : en* in't algemeen, om alle an- dere dingen té doen, en in *t werk te itellen* oic in de voornoemde zaken, en daar omtrent* noodig of dienitig mogen zijn j alwaar'c dat daar omtrent een by- zondere lall vereifcht moge worden. Daarom is het dat wy enz. Gegeeven te Bolswaart in 't jaar des Heere
15-60. den 2.3 July Wilhelmus L é í ö á ê ti s.
BOLSWAARD.
öit &tl\mfc$ap ! if een ouöehoc uu4 ?
fïao Mn $&eftetgmmi maar Öoc ouD bal ø $n/ \$ ïçïå&åçßð tcfytet geeft 3e ai begonnen u Sloegen omtrent ïjtt jaar (i) 1300, ^n i$ hü im htein fie&e&e/ maar mt in riioogj en 4 >■· Stëaé
|
||||
|
4 Oudheden in Gestichten
baarög bermaarb booj ben$5oteeganöeL ^it
i§ ooft met berf cgeibe ganbbefïen en boo^recg* ten begiftigt: boeg boo$ al geeft get ban Ka-, rel V , oen 3 jpeö^uarg im, aansieneïpe boojrecgten geftreegen. <®aav 3gn thitt jaar* marnten: öe eerfie tegen oen n 3|nng/ of & Odulphus öag / öe tmeeöe tegen öen ij &tpttmbtt/ of oen oag ban &, Lam bert m. 3|et i$ aÏ30o niet genoemt naar eene (z)
Boiswina, öe öoegtee ban ben a^ieffcgen l*o* Hing Radbodus , öefcpelne tmm Harialdus te
man gegaö 3ouöe geöben: 300 aW Comeiius
Andreas, en eenige anbere ^cg$ber^/ 3ieg tngebeeïbt geöben, maar get geeft bien naam gefireegen ban eenen (3) Bodelo, of Bolo, een Cöeïman ban bien tijöj en ban Werth -, 3911* öe een googte om get frater af te foeeren j baat? get fïebeae op geöonfot $. <2>e goofbnern/een geeeïpioerFi/geeft een
bermafecïp nerhgof / en ioa$ op öen naam ban^. Martinus >Biffcgop ban <Com$ mge; topt. W$ öe eerfïe fiern berbalïen fcoa| / geeft men een anbere begonnen te timmeren in 't jaar 1446; öetoeme ttointig jaareti öaar na boitronhen i$t 3|n öeje tolt fcua£ eene ^inariffcgap ge*
fïiegt: en nocg bijf l^eöenöen / öte men Vry- leen plagt tt noemen. <®t fïeöeïingen toaren boïgen^ % Ha mconius
gegonöen gnnne #afïoo$ te galen iiit^. jans nïoofïer buiten <g>heen* omtrent get miööen ber böftienöe eeutoe
geeft Jacobus Theodorus Of Theodorus Sarto-
rius, ban trien Ι»ρ beneben feeeften 3tillen/
öe5e $aftorn beïüeebt (4). i Hamcoiii Frïfia, pag, 67 verfa.
0\XW
|
|||
|
van Vriesland. $
<&mftént öen $elfbett tgö ö^ft fiict? a$
J^afiOO^ Sifïaan Gellius Ilftanus·, öie U0m
•ganb te koningen beroepen toieeö, $olgen$
öe aanteefceningen banïjfeeeThiara i§ öe^cec Wolga öe laatfïeHatoïpe^atïooi ban^oi^ inaatb getoeefï. $5egalben öe gooföïierft gebben ö'er ö#e
feïoofïerg/ eïfc met een tefc/ gefïaan, «©at ban öe(r)jfcane$&aanen/ get onöfïe ban ah ïen / gebben öie ban UNfïergouto bo!gen£ P. c V/infemius oggeboumt omtrent get jaar 1170. <^e ïterïi t$ nocg in toeien; en i$ bok gen$ geheten fyief / öien men in get ïtoo? ge# bonöen geeft / opgebonfcot in 't jaar 118 r. %n 't jaar 1620 en t0i geeft men't gebouto/ öat Man onöeröom berbid/ beegoïpen. Cerfï $ get befcooont geiaeeftöooj öe j$on*
tiifóten/ öie men Gaudemen noemöe/ en öie in 't jaar 1473· öen töegeï öer (6) <®bforban* tm aangenomen gebben. ifèaae in 't jaar ifS f 3tjn öe monniken öaar mjt ber jaagt/ en get Moofïer afgeb^oben* ^et ttoeebe bïoofïer / let Johanniter Moo^
ter genaamö/ wa$ in 't jaar 15-09. ngt ψίιν gnm / om 't getoeïö ban 't sertoatet öat öe ge* meïöe J^aeocgie gjooten afb^enft öeeö/ ober- grijjagt in öe fïaö (7). $olgenp een fyief ban 't jaar τ f 29, fïaan*
öebg Aat. Matthacus int 3c£öe öeeï ban 3jjne Anaiefta · brierö get genoemt get Moofïee öer J^emonfïueit - monnmben op get^iït. <βη balgénf m% ganöfcg?tft / onöer mg bernfien* öe/ i$ alöaar booj get jaar 1347. 500 ttnt P^oofiög gefïicge / onöer öen naam ban öm (8) Wijngaard des Heere ($>)♦ $&aae a\§ get
ί Chron« pag. 173,
Aa ι inW
|
|||||
|
,„ .. ' ■:..'■.. "... ■ -■ *- ' . ■■■.'"■■ ■*'' ·■ ' ■'■'·-,'
|
|||||
|
& Oudheden en Gestichte*?
inïmmn ban bit Moofïet? bm$$ifft§op#u$bm
a§toeï ban Seentoaatöen toe0efcfltftt h)&§/ m öe monniftnen in 't jaae irjo. eïbee$ be^ pïaatfi inaten / i§ f)et Mooflei? allen0^6en$ berbaïïen, <ên / in 't jaae 1<s1 χ, aÏ3oa be ïtecft 0eöojfïen fcoa^/ $ get ftïoofïer ganfcij afge<? ffcoïten; en ïjet -metsel- en timmer-toêtft ge* ö;ugftt om m be ïaften geboert te fasojDeit· iget bttbe ftioofïer/ 't % <0eefï ftioofïer $e^
naamb / ioa$ booi geiujjoe ji^aagöen. get» ï)aö/ buigen^ Ubbo Emmius, foöcre ftiitom* fïen/ en men fajeet niet toic be j§ttcgter£ *$a gefcoeefL É%étó liet föoomfcö berjjaai ban facob de la Torre tooonoen baar öefteerbe hiaagben/ of&onberfen/ ban jp. Auguftinus iS^Der: 't W\\\ ooit &ebefft0t tuo$ öoo^ bm boojgemeïben fykf ban 't jaar ifip, fïaanDe |)|a A, Matthxus.
iCen tjjoe ban P. Winfcmius, 500 al£ |g*
ter iemeiöe pïaatse fcï$jft/bia$be ï$jk wtlj Hjiuty i$ 'er UI be flaa/3e0t Ubbo Emmius,
een trcffrfijft Qaftï)iiy§\ jjeböenbe boo|be3en
gefïamiter plaatje/baar ijet Johanniter&ïoo^ ter naberSaiib ijeeft gefïaan. ^ocij a$ bit fcïnofïet' in bc jpfij ober^eö|agt foierb/ $ get ann bat fcioofter oberpgeeben. ï|et toa| m -t jaar 1474. *■ op bebéi ban bengau^ Pau- lus ï I, beneben^ een fiieiue ftapelie iitgeimjbt ÖO02 eenen |iarbtinaaï / öte fcaia* toe afgesoii* ben foa$ φοίί \m$'t$ een ftfeine fcapéi ban Φ. %
P$qi\\% i öie in be Jjebentoolben / boo? Bet boen ban miraFteïen/bermaarb b?a^ getoeefij f« beseibe ïsapéifïaat uoeg omtrent be marnt Ψ0, iftt «ocö tet\ ανηφν$/ ban t&aft*.
|
|||||
|
•
|
|||||
|
VAN VHHSLAND, J
jjug$ onberfcgeiben t in 't hjeïfce fcejaarbe
man$- en fyoubHierfoonen / 300 ingeöoorene aï$ bjeembelingen /tooien aangenomen j en/ mit$ een geringe fomme gelb^ betaaïenbe/ be ftofï ït?ijgen. i|iermoet öggeboegt tooien öet b)ee$ju££i gettoem Nanne Reins en 3{jn gltg^OUbJ
Hidda Herenia, tot berïicgting en totonber*
fïanb ban be arme tuee3en/ in 't jaar 15-41. gejïicgt en rpelp Begiftigt geöben. φοη geeft get3$oïgroaarb aan geen geïeer*
be mannen ontö^o&en / Ut in be^e fïab geooo* ren 3ijn. ^nberbe3eïben moeten gefïeïtmo^ben Jacobus Theodardus Sarcorius , eerfï jf>a$*
too$ in 3ijne geboomte #ab; en baar na te®u*
ren in be ü*?erjt$ ban i^efïfaïen, J|g geeft een tóo^t $&mi# -öec ^ebi&aatsien ban Jo- hannes üforius, u]öt be Jfiaatfegappge ba» Jezus, in acgten ugtgegeeben. Petrus van Bolswaard, al&U$ naat' 3pC ge*
öoo#e-}3Ïaat$ genaamb / en beloon ban Jo-
han Naiiperus, toa$ een Eeïtefyoeber te Cga* boj ·, een Moöfïer ber Reguliere Hanonnmuen bn ü»neeït: gg toa$ in be b>$imnfïige toeten* fcgajjgen enbooiaï inbe ïaitbmeetitunjï/ er* baren ; en gab ooit eenige ftennt$ ban be %a* tpfcge taal 3a Suffridus d Petri getuigt bat Karei V 3pen bienfï mei- eer gefyuuïit 30ube ge&ben. %ρ geeft geïeeft omtrent get jaar 155Γ0; en geeft be |>ifïorie ber Btifytuf ban 't jaar 711 tot get jaar 15-5-0, Öefcfeeeben. Francifcus Scatius Advortentius Triompho;
een man/ Ut e «aar 3jjn eigen oo^beel gelees
bec
d üecad. xi, Scriptor, Frif.
e De Latijnfche woorden , zoo wel hier als by Valerius
Andreas daar 't onze Schrijver uyt getrokken, keeft Kouden; Α 4. - mi".
|
||||
|
8 Oudheden en Gestichten
frer ioa£/ a$ inöee&aafc,. tg fieeft aan Vi- glius Zuichemus en Joachim Hopperus , Éteioe
piesen en '$ Honing^ &aaöen / $t$ öoeïten
gefejfêeeben ban Mecenas: in foelie boenen 0» g^oote beloften ooet/ bat ïfê beeie en fron* öere oingen feMJben $aïi bolget$ Qet beften* bebm$t Sint Maccenaies, non deerunt Flacce Marones.
lücgtei? b?a$ een Xprefc* geboet/ oie j)£ πι
Φηρ{$ίαηΐι jjao geöaan, ©it alïf$ Beeft Ge* rardus Horibus te Seioen in acfjtea getytifc in ?t jaar 15^. ïfn geeft 3ijne bagen te fflm* fleröam gefTeete η: 3131100 een J^efïer ban een groeo ïeben ; maar öie 3jjne öerffenen oooj te tieeï fïuoeeren^ jjaö genrennk Dominicus Reincri , Xeeraar in Öe 4$flÖt;>
Bun&e / ö^eft een g^affïeoe in jjet βοπ^ ban
£♦ Qiiintcas IterU te Soben/ ban frezen im fcoufc. Hier is begraaven de uytmuntende Meer
Dominicus Reineri, te Bolswaard ge- booren : Priefter , en Leeraar in de Godkunde:
De tweede Prefident van 's Konings Kolle- g,ie, dewelke denxp Mey 15*98, in't 37 jaar van sjijn leven , ontijdig is gertorven : en van de Zijnen zeer beklaagt is ge weeft. &oi$$n$ tie &ertyagpuntm mag 'er fce
J^ol^aarö een J^iefter ugt Oe |&aatfeöa#/ miSchicn ccm'oz'ns , an.-fers fchijnen te /uiden. Vir fuo judi-'
^io qnam ingcuio doffr'or; maar aJIe de omftandigheden van tier» 2.(11, 200 als ik ze ixgri/'p, geeven te keuflci) dat ze al- 4^1* v.eiftaAD en vertaalt moeten werdem ff-ertaaidtn m
|
||||
|
van Vriesland, ß ^
p$t ban Jezus ffaan; toien ooft een meoegfc»
3ei mag toegeboest fooien. <Z^e Itatolpen ban 2£o$toaarö 391» ban
* obedang ooft èeöient gctwcefï 000; een $&ßç* neö^oeöe^ Á Á NT E Ê Å Í É Í G.
1. Het is 'er evenwel voor 't jaar 1300. geweefï:
en P. Winfemius zegt, dat het byzonderlijk begon te bloeyen na het jaar 1300.' Althans zegt de Schrij- ver zelf dat het Minnebroeders klooiler te Bolswaardi al gefticht is in 't jaar 1170: En de kerk is volgens Schotanus, een geloofwaardig Schrijver, al getim- rncrt in 't jaar \\%\. Ja volgens een ouden brief,, 'm á het koor tot de laatfte tyden toe bewaard, en van den Schrijver ook vermeld , heeft 'er Bols- waard al geftaan voor 't jaar 1280. 2. Niet alleen zoude Bolswaard, volgens fommi·*
ge b Schrijvers, aldus genoemt zyn naar Bolswwa Radbodm dochter, en gemalin van Harialdm of Ha* ïaldus: maar zy zoude zelf de ftad , na de dood van haaren man, gefticht hebben. Deze Haraldus, gelijk by dat flag van Schrijvers
geleezen word, was een tweede Horat'iuï Codes. In eenen oorlog tegen de Batavieren , omtrent het jaar 718, had hy het bewind over 't leger vari Radboduss en raakte dicht by Medenblik met de vyanden, ik meen de Batavieren, in een fcherp gevecht. Als de Vriezen eindelijk moeiten wijken, glng&araldusop een brugge ftaan, en hield de overwinnaars daar al rechtende op, tot dat de Koning, met het heyr , be- houden binnen Medenblik gekomen was. Zoo ras. als de poort gefloten was, fprong hy, zoo gewapend als hy was, in degraft, om in de ftad te zwemmen. Maar door de zwaarte der wapenen gedrukt, en door de menigte van zyne wonden afgemat , kon hy 't hoofd niet boven houden ; en verdronk in 't midden van de graft, daar het zyn fchoonvader zag. Zy be- voordeel de. gelykenis volmaakter , en 't einde der ë Ñ. Winfcrnius in BolswaarJ.
* Coreelius Andreas, Hamconiis, &c,
Á 5 ve^
|
||||
|
ι© Aanxekennigen of de
|
|||||
|
vertellinge aangenaamer s en 200 treurig niet} ge-
maakt te hebben. Maardiedood, zoo als ie vorder vertellen, heeft
den Batavieren duur genoeg gedaan : want Gordia- ans , fiaraldus zoon, een dapper oorlogsman, is ee- uige jaaren daar na, om de dood van zynen vader te wreeken, met een talrijk leger in Bataviè'n geval- len. Daar ging het op eenrooven, plunderen, bran- den, doodfmijten, en vernielen. Λ1 wat 'er was, jong of oud, tot de teerde juffers, en kinderen in de wieg toe , wierd door de kling gejaagt. Daar was geen genade, voorgebouwen, paleizen, deden, menichen , of beeften. 't Cjanfche land was een bloed- bak, en itond in een klaare vlam. Niet lang daar 11a /oude Biohwina, zoo als ze noch verder vertel- len, de ft ad Bolswaard gebouwt hebben. 3. Dat Bolswaard aldus genoemd is naar eenen
BodekjOÏ' Β oh, is ook het zeggen van Ubbo c Em- mïus, en Menfo d sthing; en tot beveiliging.van dit gevoelen , fchijnt te dienen dat men een oud zegel van de flad met dit omfchrift gevonden heeft: Sigil- Inm enz. zegel van de burgers van BodeUvert: en dat op het groote fekreet-zegel, gelijk e Winfem'ius het zelve noemt, dee/.e woorden te leezen (laan: Sigil- lum, of zegel, van de burgert van Bodelesivart An- deren zeggen dat Βodel den grond of den bodem van de zee , of van een vloed , betekende; en dat dit iïodel den naam aan de ftad gegeeven heeft; 't welk evenwel van Emm'im aTgekeurt word. 4. in 't jaar 1490, # heeft Juvj Jnwinga, een trots
en wreed karel ·, en een rechte on-ruft, de banier der inlandfche beroerten weder opgeftoken ; en Goytie Hagendoorn, Vikaris te Bolswaart , door zyne tra- wanten dood gedoken. Vikaris is hier, gelijk door« gaans in deze Befchrijvinge, Onderpaftoor te zeg- gen : het woord Onderpaftoor in een ruimen zin ge- Domen voor den genen , die de Paftory in de plaats, /an den rechten Palloor bediende. Zoo is dan Gooy- iten hagendoorn zoo een Onderpaftoor ge weeft in't jaar 14^0. c la Bohwadh. d P.irt, z. in Bolsw,
e In de ftedcii van Vriesland.
* Schot, over h jaar 1490. In.
|
|||||
|
Beschryving van Vriesland. ij
In ,t jaar 1498. was hier 200 een Onderpaftoor s
pf Vikaris, Bette Jonghema .· zynde een van de Ge- magtigden die in dat jaar door de Vriezen getonden • wierden, om met de Gemagtigden van Hartog Phi- lips te handelen, <>. In 't jaar 1464 ƒ is Broeder Petrus Gardiaan
van dit kloofter geweeft; en heeft over een zoenge- ftaan tuffchen Goslik Jungma van de eene zyde, en de gemeene borgers van Bolswaard van de ander© ayde. 6. Twee Edelluiden, Dwwe Sjardema en de voor-
noemde Goslik Jonghema^ deeden de Gaudenten den 4. April 1473. uvt Bolswaard vertrekken; en de Obfervanten'm hun kloofter koomen. Want de Paus en de Edelluiden van het land, zoo als g Schotanus fchrijft, hadden een reformaatzi der klo.ofteren be- gonnen. Die deeze reformaatzi niet aannecmen wil- den , zegt Schotanus, wierden Gaudenten genoemt s om dat ze zich in't bezit van hunne voorgaande le- venswyze hielden $ en daar van Gauieerden. Die zich naar de reformaatzi voegden, en den ouden en oprechten r^gel wilden volgen, wierden Observanten· genoemt. Wy hebben elders ook getoontdat deeer-ï ften Gaudenten genoemt wierden, om dat ze luftig en vrolijk leefden, en zich aan de ftren^heit vanden regel niet of weinig kreunden: laatende boete en verfterviïtge pleegen, die'er luft toe hadden. 7. Het h had te Pingum op het zand geftaan, en
wierd de Prooftdy op het Zand genoemt: dat ik hier by voeg, om dat'er by de Schrijvers fomtijds van het kloofter op het Zand geiproken word; 't welk menig Leezer niet weeten zouw, waar dat hy zoe- ken moeft. 8. Deze Prooftdy , flaandeop hetZand te Pingum9
word al vermeldt op het jaar 1187. In dat jaar was ganfeh Vriesland door een geweldig onweer, en 't inbreeken der 7.ee dijken , ondergeloopen ; en een gruwzaam getal van menfchen verdronken. Het was "er zoodaanig geftelt, dat het gerucht over alle f Blieven en Doewmenten van Schotan. 81,
£ Schotanus over 't jaar 147}. * P. Winfem. in Bolswaard. Apud Ant. Matth. aftaU
iom. 6; lan-
|
||||
|
,12 ÁÁÍÔÅÊÅÍÉÍâÅÍ ö Ñ Ú5 Å
landen vloog, als of 'er geen levende ziel in Vries-
land overgebleven was. De Abt van Premonftreit, het Opperhoofd der Premonftreit-heeren of Norber- tynen , willende weeten hoe dat 'er de kloofters van 2yne order, «oo in Ooft- als Weft-Vriesland afge- komen waren , zond Gemagtigden naar Vriesland, om het getal der overgebleevene Norbertynen op te reemen. En dewijl we hier uyt leeren, wat voor Norbertyner kloofters dat 'er op dien tyd in Vries- land ftonden ; zullen wy den uytflag van dat onder- zoek , hoewel reeds by Sibrandus Leo , en de Hee- ren Gutberkth en Oudhof, vermeld, als byzonder- Hjk tot dit werk behoorende , hier Jaaten volgen. Het onderzoek wierd gedaan door den Abc van Bloemkamp, en den Prooft vanSchiltwoIda: zy be- goften met de Abdye. van Marien-gaarde , en vonden daar 400. Monnikken. Te Lidlum voeden ze fes- honderd } in 't kloofter Vinea Domini, of de Wijn- gaard des Heere, dat is deProoftdy van 't Zand daar we nu van fpreeken, waren ze altemaal by gebrek van lyftogt verloopen , of in andere kloofters ge- trokken. Te Dokkdim waren d'er 400. Te Marna 240. in 't kloofter Bloemkamp, te Wittewerum , duizend. In de Berta, fn Ooit-Vriesland , veertig. Tc Lange, Langermonnikken, honderd. Te Silt- wolde telden zy 160. Religieuzen ; te Kuismaar feftig: in 't kloofter van den Olijf-berg (h Feenkloofter ) twintig; in Sconamora twintig; in S. Mariaas graf (Buwenkloofter) 170; te Heiliger-lee 180; in 't Appelfche, of ter Appel, waren ze feventig koppen frerk · In de * waare Liefde f't-Nye kloofter) fes eri vijftig; In f Ripa S. Marie, of Aland , negen- tig : Te Pal lamaren honderd en negentig : welk kloofter naderhand door den Dollaert verilonden is. Daar heeft men by de 4000. kloofterluiden , e· dat
alleen Norbertynen of Norbertin effen , die op dezen tijd de onbezorgde koft in Vriesland hadden, ochal- ven die nu door het water verdronken waren. Ik zal 'er maar by voegen dat het Stedeke Grijn,
leggende aan den uytgang van het Flie, zoodaanig * In vera ehariute*
t Zoo word het van Gabbema en Qudhof gefioemt, by
Suffrid, Leo (kat in Ripa Marusc, doos
|
||||
|
Beschryvjng van Vriesland. 13
door het woedend zeewater verwocft wierd, dat'er
geen tien huizen bleeven ftaan. De Farochikerk, liet koor alleen uytgeaondert, de wallen , de Stads- poorten, alles wierd om verre gerukt, ea 't zee* * waart ingefpoelt. 9. Voor het jaar Ï347 is IVibrandus Vobbinga of
Wobbinga Prooft van Vinea Dom'm't 4 of 's Heeren WiJBgaard, op het Zand geweeft; en is in 't gemel- de jaar i tot Abt van Lidlum gekioren. Ik zeg Wi- brandus , fchoon Stbranius Leo V'érandus fpeldt j want ik merk dat de V by fommige Vrieflche Schrij- vers , voor al in de Latijniche naamen, gebruykt, word voor de W. Onder deezen \ Wtbrandus hebben de Monnikken
van 't Oldekloofter of Bloemkamp, van weelde dartel geworden, en op den regel der Monnikken weinig paf- fende, hunne Konverfen uytgezonden, om deProoft. - dy op het Zand te bevechten. Wibrandus , hoewel daar tegen niet gewapend , heeft egter geweld met ge- weld gekeert; en de Konverfen van 't Oldekloofter afgeweezen. Daar op heeft hy, om tegen diergelijke ltormen gewapend te zijn, het Stins Wymci., dat de Prooftdye toebehoorde , weder opgemaakt en ver- ftrekt. Eenige jaaren daar na is hy van de peil ge- ftorven. in 't jaar Hó8 wierd de Prooftdy bekleedt door
eenen / Wcjfelus. Voor het jaar 1492 was Pieter Falk, een Haar-
lemfch Edelmand , Prooft van 's Hetren Wijngaard op het Zand ; en is in't gemelde jaar m Abt van Lid- lum geworden. Omtrent het jaar ιf^ö, als de Prooftdy al lang te
voren in de ftad was gebragt, was IFiardfisvzn'ZiH- feen Prooft van 's HeerenIVyngaard: «door wiens ach- * teloosheit, overdaad, en laffigheid, de Prooftdy in groote fchnlden was vervallen Dies word de Abt van Lidlum , Tsbrand van Harderwijk , door het Hof ge- magtigt om daar voor te zorgen: 't welk beneden breeder, 'm 't leven van gemekkn Tsbrand^ vertelt i Sibr Leo, Anakü' Ant. Matrhxi, torru 6 , pag. £94.
Κ f*. Wüifcmius, Schotïnus , e«*
L Sib. Leo, pag. arj. m IbiJ. pig. 218«
|
||||
|
ιφ Aantekeningen ©ρ »è
zal worden. Ik heb hier maar te zeggen dat Ysbra'n-
■dus in 't jaar isj8 alle de rekeningen en rekenboe- ken (rationes) met verlof van't Hof onder zijne be- waringe nam. Sibr. Leo voegt 'er by , cum ipfis ma- naflicis: hebbende alleen den Prior,Johan Rortgene% ' daar gelaaten. Of door die monaflicis de Monnik - ken zelf, of den inboedel van 't kloofter, verftaart moeten worden , zal ik hier niet onderzoeken. Zoo is dan op deezen tijd Prior van dit kloofter
geweeft, Johan Kortgene. 10. Ik mag hier niet verzwijgen, 't geeti byoSeèe-
tanus wegens de ontuchtigheit van dit en van meer andere kloofters geleezen word. De Staaten van Wefter Lawert, zegt hy, fchik-
ten Ade Harkema naar Bols waard , om onderzoek te doen naar 't leven der Nonnen van 't H. Geefts kloofter; en naar dat van de andere kloofters, daar omtrent. Haar fchandelijk levcn',zoo als hy vorder verhaalt , en haar onkuifch gedrag , quamen aan den dag. De Begynen van den H. Geeft hadden eene van haare medezufters Cornelia Cypriana, die een der voornaamften was, verdreeveu · om dat ze de predikaatzien der Nieuwgezinden dikwils hoor- de, en de ontucht van haare medezufters beftrafte. Veele Begynen zouden bekent hebben dat ze van de Abten en Priors, en ook van de andere Monnikken, dikwils misbruykt, en haare geiligheït te wille wa- ren geweeft. Harkema verhaalde dat zeker Begijn , Magdalenagenaamd, zijnde aldus misbruykt, en ook ■zwanger, als ze biechten zouw, v.erbod kreeg om van éc ontugtigheden, die ze gezien en Vernomdfi had i niets te melden. Waar op zy berouw hebben- de van haaren val, volmondig zeide dat het een ver- vloekte en duyvelfche plaats was, en zich van daar maakte. Hy voegt 'er noch by dat de drie Prelaaten, die van Aanfum, Van't witte kloofter, en van 't kloofter te Bolswaard, niet deeden als t'zamen drin- ken; en dat ze hunnen roem droegen over hun hoe- reeren en zwelgen. Ik zal dit nu niet tegehfpreken : ik weet het zeer wel
dat het omtrent en voor die tijden ftordig genoeg in vele
klooüers ging: en dat'erop reien van de kerkelijke • ViielFc'ec Hifi. 23 btek*
Cieefte*
|
||||
|
Beschryving van Vriesland. i?
GeefteÜjkheit ook niet veel te roemen valt. Maar
om dit alles aan 't gemelde kloofter toe re paiFen,of zulke Nonnen , die uyt het kloofter verdreeven, of'er zelf uytgeloopen waren, by onpartijdige Rech- ters voor bequaame en geloofwaardige getuigen zou- den doorgaan, en of men al het zeggen van Harke- ma zoo bundeling voor de zuivere waarheit aan nee» men moet» dat zouw miflehien zijn bedenken heb-* ben. Ik heb van Bolswaard noch te zeggen dat het ook
een Ρ Hanfe-itad was, dat ze recht heeft gehad om munt te ilaan, en ook munt q geflagen heeft: maar dat ze in 't jaar 1471. r groote fchade geleden heeft van't vuur; daar door wel 200 haizen verbrandden 5 en de ftad als in een puynhoop veranderde.' De brand was gefticht door eenen Wbetk, een Ley^
dekker, die het uyt haaren nijd tegen eenige burgers had gedaan. Hy vlugte naar Enkhuizen : daar hy van eenige Bolswaarders gezien en aangefprokeri wierd. Zy zeiden hem, hy wierd voor den man ge- houden ; kende hy zich zelven vry ; hy behoorde met hen naar Bolswaard te gaan, en zich, te zui- veren > als een man van eere betaamde. Hy liet zich gezeggen; voer met hen naar Bolswaard; en wierd daar zoo gepijnigt, dat hy fchuld bekende: en daar op wierd hy',* volgens zijn vonnis, aan een ftaak gebonden, en levendig yerbrandt. . ρ Winfein. In Bofswaard,
q Ibid. r Winierm en Schotanus» DORPEN ONDER HET DEKEN-
SCHAP VAN BOLSWAARD. SCHETTENS,
3M Ö0JP tua$ seïegen onhet öe <&tittm$
ban H^onfec-tel; öaar ï)£t fyn$$ o (ing* fconö. Φε Pacocijt&crft moéfï oen pjoofï ban & lans nerfce/ te Uttccïjt / αφ * ftïjübm Setaaleti. ♦ Te weeren Borgondiiïche fcliiljt-a: doen Je veigcas S. van
Leeuwen , m jure aOyifïïïne, α giilden vijfftnivers. HYCA-
|
||||
|
ié Oudheden en Gestichten
HICHTUM, of HIECHTÜM. ψφηηι l een bojp ban beself be <$#etengi
m 't selfbe v^e&enfcjjap/ i$ gelegen aan oen ορίί / en aan be baartban SMgbaarb op f&* tiefter. %iee fïonb ïjet 8ηρ£ Aysma. <©e $arqejperb plagt 130 gonbgnïaen^/
jjet &Mtifft§&p jjonberb/ op te brengen: be f^opfï ban^. Jans ïterïte/ te ïttreeljt/troïree iaaujfi$ aeflt fcöiïben ban, BURG W lERt
^arocin'- S&ïrgfrnert / ooït 300 geïegen / geeft eeii
kerk ta ^atocïjiïmh met een fpitsen toren. <®nber KwzZkn olt 00^ <***« 0£: JW3*" Donia «1 Okkinga;
Ë 'm t$ be bunct ^iringa bgft gelegen,
^e Jpaflörp geeft banonï$ no, getuite
riffcijap 110 gonognïben^/ opgeb^agt. 3^aaé toa^een^ebenöe/ bie Ijonbert en eifi en een anöere / bie f o gonbgttlben^ tuaarbig foa£ %&c boojgemeïbe jj^oofi genoot gier jfoaaif fcijisöen, omtrent ïjet Uitgaan ber 3efïienbe eentoe
toierö be galïot^ beïtïeeöt booj eenen %m Jan, en {jet Mtariffcijap boo^ $eer Joehim. W O Μ Μ E L S.
€e 3$emnje$/ een b^aaf bojp/ bat onber
be <0;ietinpe ban Ijfennaaröer - beei en öet 3Mtenfc!jap ban 3£o$biaarö befioo^t/ fïonb Set ϊ)ϊΐρ$ Hoainga,
gil 't jaar 1 ffcS. foa£ Ziricus Francifci (Zi~
rik Franfzoon) gafïoo^ ban be ^arocöitefc
©f
|
|||
|
van Vriesland. Jf
<&.€ $afïorp gab een mbotnen ban 100,
gct ©iharifftöap ban 70 gouöguibeuë. <2Mi
hja$ 'ee een j^ebenbe ban 100 goubgulbeng*
•<©e pooft ban £.Jans ftecft/ te tóecgt/
trob ix fcgilben. ,..·■.,.,
$|ier i$ gebOOtftl Gyprianus Stapért« öooj
be toanbehng Vomciius genaamö/ om bat g$
te Wommeis gebooren tua^ 3fn't jaar 15· 15--» aï$ gg be laage fcgoten in 51)11^aberïanb ge* goo# gah/ i§ gg .naar Cer goute en Ifaarïem gegaan/ om'ec boboer te fïubeeren, ^e crrfïë begin3elen ban öe itegten geeft g£ te Itëit* renberg geleertj cü geefr hk $ttmfc§ap/ ten öeele teïienïen ten öeele te ïïoben/ tot baU bonie rgpgeit gebjagt. §91$ gp baar op te J&etitg? fleeraar in betbc bettecgten/ en baar- bij gaSatgnfcge <0^aaf en 23u5ttter bati hè ïietserïpe banier / toa§ gebeden j geeft ï$ bat ampt tot 31311e ϋοοα toe/ .bat. i$ ben ttjö ban bgftien jaaren / bebient Érjne gefcgjifteit (raeefï beftaanbe 111 ïïatgnfcge gebtcgten) bon* «en bg Val. Ahdrcas nagesien tooien» ï|g $ te f$jpieia gefïojben ben y |&aart 1Γ73 :· gcöf Öenbe 3911 eigen gaaf f"dpft ι in Hatgnfcge fer^ $en)gemaabt. O O S Τ E R É Ν il
<^ofictenb/ ooi! otéer gct boa;iiocm&e<&C'
ïtenfcgap en be <£%ietenge ban Hennaarber- beeï geïegen/ geeft een bedt met een fjpi^cw toren / boei) ban gout opgcmaabt; öie ηψ fcgea get liao? en ben Öugb het Eutfó fïaat/ en bunfïig befneben f$ S^e $arocJnherb/ of Jpöfïorg/ ftjagfc. ban
éub.é 130 gouöguiöenj op/ ges 3Dsbasiffcga$ Η Deel, Β gan^
|
||||
|
18 Oudheden en Gestichten
gonöero. ©an toa£ 'er eenj^ebenoe ban jjon*
berö / en een ban taegtig gou&guIbeti$« $0e9 &ja$ 'ei* een ban tacötia gonögu!ben$ boo^ öen ltofiei\ 3£e ^oofi ban £>. jans neen te fttrecgt tron gier 16 fegiïöen, <0nöer öit Do«?p fïonöen öe gug3en Donya, t\\ Bonga.
ïfèitt i$ gebooretl Theodorus Euroteles ,
3jjnbe albn^ t genaamö naat; 3911e geboorte-
plaats ϊ|ρ geeft te Haarlem/ te 2$o$fcoaarö/ en elöerg/ fcijool gegonöetti en geeft bg toifee ban een trenrfpel uptgegeeben/ Het oordeel van Paris over de drie Godinnen, die om den
appel krakeelden ·, $gnöe tigt Lucianus getto* men. $loeg geeft gu een Treurzang in öe %&
tijttfcïje tale Ugtgegeeben over den fchrikkelij-
Jken watervloed , öie $^iegïanö öen eerfïen
^Obembei* 15-73. verwoede,
©e ^eer A. Thiara geeft öe ^ebienaar^
ban öit ho$p in 5i)ne fSianteefteningen alöu$ befcg^eeben, Oe poft, die Heer Jakob te bedienen had,
tot zijn eigen voordeel en tot het voordeel der kerke , dus kleitider geworden , heeft in de plaatzen van Oofter-end geen medehelpers meer, maar nazaaten, gekreegen* De eerfte van allen was de Ecrw. Vader Niklaas Staas, te Leeuwaarden gebooren, zijnde een Minne- broeder, Hy was by geval in Vriesland gekomen om
zijne vrienden te bezoeken en te trooilen. En wanneer hy de dood van Heer Jakob verftaan had; heeft hy , brandende van yver voor de zaligheit der zielen, de beurt van den ovcrlc- t Euroteles is in de Grickiche taal Ooftcr-end te zeggen.
Ytrt&Aldsr,
den
|
|||
|
VAN ViHEHAND.' ïp
den Heer Jakob waargenomen : doch of hf
daar toe verzocht is geweeft, dan of hy het zelf-verzocht had, daar weet ik niets van. Dit •deed hy zoo lang, tor dat hy door deOverftert van zijne Order, en den doorldchtigilen Heer (Vikaris) beveiligt wierd, en dus een wettige zending kreeg. Hywas een vredelievend man j en hy handhaafde devreede in't Huys des Hee- rc: zoo dat het geloof alhier, zoo lang als hf Paitoor was, bloeide. 3Jnöiên ift mg tttct tesiflTc/ if B£ tt %tm
toaaröen géfio^en omtrent §tt raat* 1640, Het geloof, zegt Tbiara vorder , bloeide
zoo niet onder zijne drie eerfte Opvolgers, als 't onder hem gebloeit had. Want zoo ze-er als het onder deezeh Niklaas nangegroeit was 5 zoó zeer fcheen het onder die drie nazaatfen achter uyt te gaah; De eerfte (van die Opvolgers) was genaamd
Jlbertus, de tweede fknrictts, de derde Petrus Mefirum. De twee eerften waren van de KIe- rezy, de derde een Minnebroeder. Deeze Petrus Mefirum, die naar deeze plaat-
zen wettig gezonden was , had aan den Heer Silvius Paitoor te Sneek , die ziek geworden was , en volgens -den raad der Geneesheereri van lucht veranderen moll , zijnen dienlt aan- geboden , om zijne plaats in zijn afweezert waar te neemen. Daar op is hy aangenomen: en heeft de harderlijke bedienibgen , in de plaatze van den Paftoor, te Sneek verricht. Daarop is Sylvius , nu wel te pas zijnde,
wederom gekomen : maar Petrus weigert te vertrekken. Zelfs ftookt hy een oproer ié Sneek; en tracht zich zelven , in weerwil van «en Faitoor, in de iPaftory in te dringen. |
||||
|
10 Oudheden en Gestichten
Hy word van de Overften vermaant: maar,
ah.oo hy naar geen vermaningen vraagde, word hy inden ban gedaan. Hy volhardt in den ban, valt van 't oude Geloof af, en word de Bedie- naar van een andere Gezüidheit: doch is ellen- dig, en al baffende» geftorven. De Overften hebben in zijne plaats te Oos*
ter-end gezonden den Eerw. Vader Goemans; onder wiens aanleidingc het Geloof weder aaf- fem begon te fcheppeii; doch dat duurde niet lang. Want in 't jaar i66y. heeft hy onder- vonden dat de waarheit haat verwekt, en dat het kloofterleven een verdriet is voor de gul» zigaarts, Zoo is hy dan door den nijd der broe- deren, en op het verzoek der Overiten, naar zijn kloofter ontboden: daar hy, met de men- fchen die ziek aan de peil lagen op te pafl'en, zich zelven den Heere Chrifius tot een zoeten geur opgedragen heeft, in zijne plaats is in de maand Mey 1665*. door dm BiiTchop van Kaftorië gezonden. Johan Schuyring, een Groninger: en als de-
zelve elders beroepen was; is Simon de Graaf\ in 't jaar \6yi , derwaarts gezonden. Maar deze De Graaft meer zijn eigen be-
lang als dat van Jezus Chriflus zoekende, heeft zich in't naaitvolgende jaar, als Groningen be- legert was, tot den BiiTchop van MuniTer be- geevcn. Van daar trok hy naar den Koning van Vrankrijk,die hem eenKanonniksdy ir de Domkerk van Utrecht vereerde: maar hy heeft de inkomllen van zijne Kanonniksdy nooit -re- noten ; en is federt hier te lande nooit gezTen geweeil. Op dat dan de kudde niet zonder Harder zou-
de zijn ; is door Gods wille derwaarts gezon- den de Heer Jndreas Tbiara, φ£ |
|||||
|
<
|
|||||
|
van Vriesland» 21
^it $ öieThiara, ugt ixsimg Mmtttftmin*
gen tog 't een en 't anber reeb$ getrofeften , geböen ·, en noeïj meer 3afeen aanjjaïen sniien, ©03c Andreas, een Seeutoaarber ban ge* Bootte/§ao te&oben op be|*ilofofg en<0obt* geit gcfïubeert / en in 't Üoüegie ban Viglius geltjoont W$ flg iti't jaar i66o bieber in 3ijn Baberïanb aarigeRomen fcoaé; $ fjg in be plaatje ban Wilhelmus Foppens, bién men tb ■ ber$ beroepen jjafc/ pïfïooj ban i|emeUmi en be omieggenbe plaateen gebjo^ben. $a bat jjri baar ober be tien jaaren gefïaan |ab i i$ ïjem bc ^afïorgi ban<éofïer-enb/ geïp reeb$ gesegt i§/ opgeb^agen. ïINese f^aparg öeeft Igbertig jaaren/ en langer/ met een groten yber en ^gbnïbiglijeit bebient: toanneer f)g/ ban onberbom en aï ijet arbeiben öïinb getoo^ ben 5ijnbe / &et i|arber$-ampt afgefïaan ijeeft aan Ignatius Kramers, te <$lttmeriif gCÖOOeen;
3ijnbe in^geïpgï een ?£obenfci) tfüofoof m
iéobtgeïeerbe; bic tot opuolger gehregen fjeefitv Adriaan Hamfink , ligt jjetlatlb ban Ctoeilt.
ïPe3ei|eer Hamfink fjab eerft ög ben ^berfie
ban bs $&aagben op be <0ïaan/ op be gjen? 3enbanCbjent/ boa? uoobïjuip gedaan: en/ na bat be &$\tffc§z peeren be ^anci^iraner Senbeïingen berjaagt jjabben/ i$ fjo jjbfcooj ban '^ï|eerenbeen getoo^ben: 3Jjube be eerfïe uiit be <0eefïeipöeit bit baar al§ gaflooi Öeeft gefïaan. Η Υ D Α Α R Τ.
%baart/ ooft onber 't boo^noembe Φ&**™ψ
ftcnfcljap en <0«enge gelegen/ moet pn^JT* ;„·■ Β 3 öer*
|
||||
|
i% Oudheden en Gestichten
fterfegeiben tooien ban paart/ een bo$ tm* ber $öaarber-beel in <&ofrecgonta. m ^afioro gaf jaaenjï$ gonberb gonb*
gnlben£ i getBiftaeiffégan taegtig. <Pe ©joofï ban ^ Jans ftern te ïltreegt tron acgt fcgtte * <Nnι «Mpe.meb^uto nut get gefïagt
Ubnya, be toeereïb beelatenbe/ en sieft in een Mooier öegeebenbe/ geeft te inbaart/ aan be jpoot?b3nbe ban t otiöe ftloofler/ öeneffené get ^tin£ ban Sloeber Dodo Tybbinga, tn 't jaar 1303 be eerfte fterft getimmerd Éan be*e mentöefterft geeft be gemelöe Dodo een fenoon ftmeifir bereert: Geriacus en Benediftus, Do- doos ö^oefce^/ geöben b'er ieber ooft een moope fcgtïbern aan gegeeben. m anbere Henriet 3en / 000^ gun üoo^öeeïb oagefcüeftt/ geboet* ban geltjften ter eerc ban <0oïrê Bttiimn net een en st anöerè gefcöonften. y t <pe neen/ öie in.'t jaap ifo8 ban onber*
bom berbaïlen toa£/ $ m 't selfbe jaar m be- ter fïaat gefyagt; geijjh ooft tut torrn/ 01e 't jaar te boore ingefïo# b)a$, L Υ Τ Τ Ι Κ Κ Ε WERÜ Μ.
Bgtti&ftefapriim/ boo^ be teanbeïing £nt*
ftehMernm / ίφ een bo^ onoec be «foietenti ban tennaarber-öeel/ en get ^eftenfefiap ban ^ol^bjaarb, (@nber bit bo^jj goo^t be buurt mm, baar be baart ban Sneeft on #mmliet io ^u0u ti een fcïioone
jaarmar&r gegonben foojb' ®c f acocgiaerft geeft 100 , get Biftan^
• Vet. FnT. C!koh. Jib. ï , pag. 3 f.
t Mem Ghrojq. üb. n, jpag. .iqi» |
||||
|
van Vriesland. 23
fc&ap 8o goubgulben^ opgefyagt. 3fn 't φ
gaanbee ^efïienbe eenfcie toa^ £feer Hugoga$> tooj ban öttba^p/ en i|ecr Wybrand &ihavi§, • ψη fïonb een $ttn$/ Ricntïra genaamb. Ι Τ E Ν S.
3ïten£/ een bo&> in *t ^elföe <^euenfeï}ap
en öeseifiic <0jietenge gelegen/ gab een pa* roeflifteeft; öie 100 gonbgn!ben$ opfyagt: be J^ebenbe bie'er i»a$ ieberbe So goubgnlöen^ 23uiten ben ban ban 25ol£toaart/ onöce be
^ietenge ban Wtmftt- beel/ naat: öet bojp gertoert toe/ fïonb een ^anneWoofïet: ban ;$. Francifcus^öcr j 't^ege- ofOoge-ftloo^ ter (1) genaamb AANTEKENING.
τ. Ρ. α IVinfemius noemt het een Graauwe Begij-
nen kloofter: maar Begijn word wel meer by fom- mige Schrijvers voor een Nonnt genomen. Hy ver- haalt ook hoe dat dit kloofter in 't jaar i<ï7i door eenen Johnn Β onga Λ die de flad Bolswaard voorden Frins te vergeefs opge-eifcht had, aan brand gedo- ken is. HAARWAART, of HERWERT.
3fn bit bo^p / onber be<Ö#ctenge bmMaiv
fet - Öeel en get <2>eftenfcf)ap ban 23oI$ttaar& gelegen/ plagt öe lanbbag ban 3®efïeegoutu geFjouben te tooien. <&c f&aftorg bjagt 115 goubgnïbeti^ op; ïjet Bihanffegap f5·. Man isen meergemeïben J&oofï tuieeben aejjt fep* ben betaalt. * Op't gemelde jaar»
β 4 (®Hbee
|
|||||
|
-
|
|||||
|
34 Oudheden en Gestichten
v mbto bit öo$ ö^cft gefïaan get bermaat^ |
|||||
|
Β L O: E Μ Κ Α Μ Ρ.
ftjnbe een Ubty ban bê CifïereK$iee/ ets
awu$ genaainb naar eenen bioemfjof / bic ten Mtftt ban be Hlööj? plegen toaC Jaberöanb fieeft ïjtt ooi* 't aibebloofïer éeïjeeten * tuei> ben naam Bet tot ben Jjuibigen öag befjouben Ijeeft. Iget $ omtrent get jaar Γ191 boajtge* plant tipt be löbjoe ban Maarbamp; en <$ 3011 begin fefjolöig aan b?re gcfooebeif ban ai dus, Herdra-
dus, β|ΐ Siboidus:3tjnöe be tfajee eerffen ^ie^?
ttv$/ be bcrbe een leeft. ©e3e geb^oeberj/ &eöbfnbe jjunne ioffe en bafle goeberen aan 't ttloof&r QtfeïjQïihm/ geböen $kl) in 't 3elbe onöer be Woofïerïpe tucgt begeebett ©aar op geeft Balduinus 1 i, op bat pat!
SNTWjop ban ïttreeljt/ $ijm toefinnmiiig tot pet fïicjten ban ijet blaffer gegeeben: en in 't jtii?r 1191. een i^ief ugt ^oiienijo aan 3pe anbergoorige J^oofïen/ -©ebeng/ J^tefrergS/ en bozere <0eefMpijeit gefcïpeben: toaartif fig öc gpebe en gobö^ucijtige ieben£i»ij3e ber Oioebeuen bcetoont en pjijfï; jfjet ïitoafter/sab foei atë be b^oebergï/ onöer 31)110 ^iffcfjoppe* Ojbe befeijenniog neemt; en alle be onoer^ brranen ban 3ijncii ^toeï foei (ïrengelp met örb^fijing· ba 11 ben ban / en ban 't opfeïio^ teji tjumier bebtemngen berbieöt/ get bïoo^ Uvof be ^ciiöifu^nï eenmee fo&e te bena* preien · ·'■··■ Tethardus jjSin't jaar 119a, op^Chris-
ff £y anderen CytfoanJus genaamd,
' ;f" tinaas
|
|||||
|
vAN Friesland. 2$
s „*. h<wt / DOO* Gerbrandus, Öcn 5tftt batt
JSaÜSK/«W« »t je»:SeioemfiamB
SW* Gerbrandus ScefC Herdra-
■fflSSfWt tot Priori en Siboldus met
eënirje nVe&eeen of JSeIiBifU3^«5t3nn Woo^ STeeonW om 9« Un&t Jan «tam*
twtnn te öetetten. Tethardus Jeeft ojoote naarteeitaanottoenM .emjftWoegr/ 304 ,n aeBoutóen afij in getal ban «aonmljBen/'te Ln toeneemen; en om 'ee een eobbjuefitige m fit in «boeren. tfaMP « 85/J»,tat fin net fietainb aefit jaaren sjetoert fiab/ m be ïïïaanb ©eetrafiec-noo. oberleoen i en T&eef| t0Sf Tfierlt ban pi»*»
tnm/ te boren J^cöarnnm gendamo/ öao tot S„% toe öeierHboosben ban tttrec&t ^öeKuliien : maar Theodoricus van Are, Op
eemelöe fterft öooj oen bolpniien ojief aan
w.chardus rnfefrW w*wt« sefcöonfien: THeodoriW , by Gods genade BiiTchop van
1 Utrecht, werifchtenz. Wy willen dat het ieder kenbaar zy dat wy de kerk te Scharnum, wiens begecving ons toebehoorde, en die lan- den tijd om de overftroomingen der zee on- vruchtbaar is geweeil,enwoeft en onbebouwd heeft gelegen, maar nu door het te rug wijken van de zeegolven , zoo als wy hopen, in ttaat h om weder tot het draagen van vruchten be- quaam gemaakt te worden ·, dat wy, zeggen, wy, uyt inzigt der eeuwige vergeldinge, die kerk, met al het vruchtgebruyk daar van ko- mende, tot een eeuwige gifte aan onzen be- minden zoon fFkharJus, Abt van Bloemkamp, Β 5- tn
|
||||
|
.26 Oudheden en Gestichten
en aan deszelfs kloofter , gegeeven hebben.
Welverftaande nochtans > dat wy en onze na- zaaten daar van het oude jaargeld , te weeten 8 oneen Ezekcrmunt, vanden gemelden Abten , deszelfs nazaaten jaarlijks zullen ontvangen. Op. dat deeze gifte dan,,enz* Gedaan in 't derde jaar der ge«ade ι zoo, en in't derde jaar van ons BiiFchopdom. De getuigen waren Gerardus van Zanten; Remboldus Prooit van S. Marizas kerk; en de volgende (i) dienftluiden; IVal- terus Radink , Hendrik van Srnithuizen , Han- zing, en vecle anderen meer (x). <^aar ojp geeft Wichardus öe5e ïanfoergen/
tn nocö eenige anoeren Daar aan jpaalenDe/ 500 α\φ go Dte ban Den $&iffc§op geitreegen gab/ ten begoebe en tot &ofet ban 3|jn Moo$* ter/ beaamt en öeopt. Ludolphus, 3üöt ban ïüïaaritaniö / geeft
geïeeft omtrent {jet jaar 17,iz. 3^e$e Ludol- phus betuigt in oen boïgenöen h$kf Dat ï|ar* ïingen op Dien ttja onber #raneher fïonö. JK broeder Ludolphus, by Gods genade Abt
yan het kloofter te Blocmkamp,. wenfche, enz. Uluiden zy bekend dat alle de Grietman- nen , op den dag van den Η. Belijder Odulphus te Hartwert byeeagekomen, met (gemeenen) raad en overleg geordoneert hebben dat de ftcdelin- gen van Harlingen voortaan moeten ftaan on- der het rechtsgebied van Franeker. Ter ge- tuigeniiTe van welke zaak ons Zegel aan den. tegenwoordigen brief gehangen is. Gedaan in 't jaar des Heer e ι ?za, op het feeft van den Heiligen Belijder Odulphus (3). <©it HÏoofiec geeft onDer De opboïger^ ban
Ludolphus, tengetaïïe ban Üyertig/ 3ooDantg |
|||
|
van Vriesland. 27
gebïoeit/ en i§ 500 foelbaarenö pbieeff ·, bat
|et met tecjjt onüec te beemoacöe feloo(ïet$ # ban $jie$Ianfc tjereïtent mag tooien (4)« Henricus van Steenwijk, een ban 6e ïefïfc
fH&ten / öeftleeoe ïric toaaröigöeit in 't jaac
15·6^ Remise jaaren baar na toiecb Jet Moofiec ban Joris Schenk belegert / en ban
Dirk Bronkhorft ingenomen} bie g^t tlCH 19.
^ctoöer if7i. liet ugtglunoeren en onbec b$
boet fmijten. AANTEKENINGEN.
ï. Dienftluiden, in 't Latijn Minifieriates , waren,
geen knegten, of gemeene dienaars: 't waren goe- de en braave Edelluiden, die een Leenheer hadden; en hem, uyt hoofde van 't een of 't ander leengoed „ zekere dienften fchuldig waren. Zoo zal men veele brieven vinden, daar zulke dienftluiden, of dienft- mannen ," van den beften adel, als getuigen onder ftaan, By <* Heda ftaat een brief, daar Gysberi van, Amflel , jfillis van Amflel , ^albert van Wulven y Ernfi van Wulven , Herman van Woerden , enz. als getuigen ftaan, en Minifteriales genoemt worden. In een anderen b brief worden Gysbert van amflel% Aalbèrt van Wulven, Λ melis van Worthe of van Woer~ den, Hendrik van Amersfoort, Steven van Bofingbem > wederom als getuigen vermeldt ; en M'wifteriales genoemt. Zoo zegt Winhof c, over 't oude Over- Yflfelfche Recht : under den namen der dienfl luiden werden in dejfen valle begrepen den gantüen adel und Ktdderfchap. Hier over kan Goldaftus, fchrijvende over «i Burchardus de cafibus monaflcrii S, Galli, ook nagezien worden. 't Is waar ; fomtijds fchijnen de Minifteriales of
dienftluiden van de Edelluiden onderfeheiden, en in tegenftellinge van de Edelluiden vermeldt te worden : want men zal fomtijds deeze uytdrukkingen vinden · α Pag. 104.
b Charta incdita, Ap. Ant. Matth, de rob» 1.4, cap« ar»
t Part» ι,ς- π. d Cap, 8.
V?an$
|
||||
|
iS 'Aantekeningen o γ de
tam e mbiles quam Minifteriales : nobites f vel· Minifle·',
riales. En iömti]ds worden eerit de Edelluiden , daar na de Mittifierialesy of dienftmannen, uytgedrukt,, Maar g dan worden de dienitmannen tegen de Edel- » Fuiden geftelt , om dat ze noch geen Ridders geila- gen zijn. 2, In jaar 1347· beeft Johan van ^rkel, Öiilchop*
van Utrecht, de gifte van den BiiTchop Theodoricus beveiligt. De brief kan achter de Hiltorie van Scbo- Ïanas , in zijne Brieven en Documenten , nagezien woiden. 3. Ik zal hier noch eenige Abten uyt de Hifto-
rien van Vriesland laaten volgen ; en 'er iets van hunne daaden , 700 verre als die bekend zijn, by voegen. Voor LuioIphttS) in 't jaar 1233, heefr Dudo hier
Klooftervoogd of Abt geweelt j zijnde de vierde , die deeze waardigheit heeft bekleedt h. Op zijn ver- zoek is het Nonnekloofter van de Cifterei order , 't welk dicht onder Sneek gelegen was, Slula Deis of Gods Hofjgenoeint geweelï: doch door de wan- deling , en in de Nederd.uytfche taal, wierd het al- tijd Nye kloofter genoemt. In, 't jaar «3-M·. wierd Üldekloofler geregeert door
den twaalfden Abt , met naame »' Meilulfus. Deze 'MeiluIfus, ziende dat de panyfchappen van de Vetkoo» pers en Schieringers 't ganfche land onveilig maakte; en dat men zijn goed noch bloed geen uur verzekerd was; heeft met de Edelluiden en Overiten der knechten een verbond getroffen: onder belofte dat zy weder- zijds eenige gewapende manfchap in dienft zouden houden. Had dat maar op de verweering van eigen goed en lijf gezien ; 't waar in te fchikken. Maar 't zag ook op het verdrukken van andere kloofters, en van de Edelluiden ; die de andere partye volgden. Daar by wierd 'er een goed getal van Konterfen aan- genomen , meer als dienflig was, en als men anders $edaan zouw hebben: 't welk enkelijk gefchiede 3*m. e Afiiiï Buchcl. ad HcdJ fub Ep. GoJefHiïo,
ƒ Buchcl. ad Hed. pag. 20J·
% Vide Anc. M-itth. ibid.
h Suffr. i'ctr. tle Script. Frif. Dccad» »» cap» 2*
i,t ?. WinCimias orcr 't jaar I341.
|
||||
|
BKStHRYTING VAK VlUKSLANW. 2$
de kloofters, als 't op een oorlogen ging, en als ze
fchielijk befprongen wierden, te verdedigen. Zulk flag van Konverfen , die men wel foldaaten met kappen mag noemen, heeft in 't Olde kloofter ftand •gehouden tot den tijd toe van den twintigften Abt * Dodo genaamd. Want ten tijde van deezen Dodo is 'er een groot getal van die Konverfen geftorven » zonder dat hy hunne plaatzen, door het aanneemen van nieuwe Konverfen , wilde vullen» 't Is dan geen wonder en wel te begrijpen, dat
die Konverfen, als halve Monnikken en halve krijgs- luiden , half op zijn Monniks half op zijn kriigs- mans, ja dik wils als rechtfshapene krijgs luiden, ge- ieeft hebben. In 't jaar 13^0. was Renicus \ Kamga Abt van Ol·-
dekloofter : een man , die de Schieringers zeer toe- gedaan was; en zijne Konverfen meerin den krijgs- handel, als in 't kloofterlijke leven en in den ak- kerbouw, onderwees. Hy heeft tegen Adam , Abt van Luinkerke , verfcheide veldflagen gedaan. Ja in eenen flag , die in 't dorp Arum tuiichen beide die kloofters gefchiede, zijn meer als anderhalf hon- derd Konverfen dood gebleeven. De Kronijk vuti Oldekloofter , naar het zeggen van Winfemius, be~ fehrijft hem als een man zonder geleerdheit, maar welfpreekend : en ze fpreekt van zijnen oorlogsluft, gelijk Winfemius doet. Omtrent deezen tijd heeft het Konvent veele landeryen en inkomften onder Rït- zum, Wierum, Haska, Hega, te Jorwert, Jorum, Herum , als ook in Gelderland en Holland , ve-r- looren. De reden , die fPinfewiius van dat verlies geeft, wi! ik wel gelooven ; te weet en dat de men- fehen, ziende de Abten meer op het oorlogen ais* de godvruchtigheit gezet , in hunne genegendheit t'henwaarts meer en meer verkoelden. Na de dood van Renicus Kamga is Meinardus
Abt van Bloemkamp of Oldekloofter geworden : de- welke 7 jjaaren Abt geweeft zijnde, en om zekere zaken naar Zirixzee reizende, uyt de weereld is ge- haalt. In't jaar ôöé^. was het bewind in handen van
Dodo Feitama; die naar het fchrijven van Vbbo é Em~ Ê Ñ. Winfcait en Schounüs, / Sub fincm libri 17·
miu:
|
||||
|
§o Aantekeningen óp de
rnim onder de Prelaaten van die.geweften vermaard
was voor een man van geleerdheit en goede zeden; Die van Bols waard hadden een van zijne Konver- fen, die van adel was en diep in zijne gunlie fïond» om 't leven gebragr. Lang had de Abt daar over ge- 9) j klaagt,en voürioeningge-eifchtimaar de Bolswaarders lieten hem klaagen, en voldoening eiiichen, zonder zich veel aan zijn geroep te kreunen. Hy , willende het kofte wat het koite voldoening hebben, flux zij- ne vrienden, magen , en Konverfen gewapent: en 's morgens vroege voor dag en douw, op de Üad aan- gevallen. Niemand was 'er op verdagt :en dus wierd 'er weinig of geen tegenitand gedaan. Daar wier- den dertien perfoonen gedoodt, die handdadig aan den doodflag gehouden wierden. Sommigen wier- den gevankelijk weggevoert, en op rantzoen gezet. Hoe loffelijk dat het leven van Dodo Feitama was; de voldoening voor den doodilag moft 'er evenwel weezen ; en , om dat ze niet vrywillig gegeeven wierd, met den zwaarde gehaalt worden. De men - fchen zullen doorgaans in de byzondere oorlogen zoo veel quaads niet gezien hebben; en van vertëand zijn geweeit dat het kleine genootfehappen zoo vry Hond, krijg te voeren, als groote. Picrws Winfe- mius zegt dat de Konverfen , met toelaatinge vanden Abt, dus tegen Bolswert opgetrokken zijn. En dit is ruim zoo gelooffelijk als dat hy zelf, en in eigen perfoon, de bende zoude aangevoert nebben. Die van Bolswaard, die het zich tot een fchande reken- den dat ze zoo door een bende van Monnikken ver- overt waren, hebben het tot twee reizen toe op de Abdy willen vernaaien: maar hebben hun hoofd bei- de de reizen voor't kloolter geftooten. Jn 't jaar 1444 is m Ulbodus Tiënflra , in de plaatze
van Dodo voornoemd, Abt van Oldeklooiter gewor- den. Een man, om de vromigheït van zijn leveu en zijne godvruchtigheit zeer geroemd. Ook heeft hy , met meer andere vrienden, zeker verfchil tuf· fchen zijne Monnikken en die van Ludinga- kerk t 't welk in een openbaaren oorlog irond uyt te ber- ften, door zijne tniïchenfprake befiilt. |
||||||
|
m Zit Ρ- Winfem. Schotasms.
|
||||||
|
Pttras
|
||||||
|
Beschryving van Vaiesland. 31
Petrus η Popplngawier , die in 't jaar 1499· KI oos-
tervoogd van Wmkamp was , is ook een hd van den RÏad geneert, die door Aalhert -van Saxe» aan- geftelt wierd.
5 De laatfte Abt is geweeft
7T&MMJ Gronïngmfis , of ^» Gre*/»jj#» ; die het
Veroekfchrift tegen de Vereeniging van Utrecht, in 't i'aar 1579, met meer anderen onderteekent heeft: zoo als by P.Wtnfimins , Schotanus, en elders, té leezen ftaat. ,.·«·- * u .. · ι··ι.η.
4 Volgens tönfemius is dit Konvent het cierlijkfte
en voortreffelijk Ite van Vriesland geweeft · zoo van
inkomfien, zegt hy, als anderszins. In t jaar 1537, zeet hy vorder, als de Makkummerzyl vermaakt en vafter gemaakt wierd , zijn zoo veele menfehen bin- nen 't kloofter, of ten minfte door het kloofter ge- fpiift, dat men van f4 koeyen, die in't kloofter wa- ren geen boters genoeg tot hun onderhoud kreeg. En 'heeft de Kellenaar, Joban van Leeuwaarden, ge- duurende het opmaaken van de Zyl, twaalf tonnen boter tot lafte van 't Konvent moeten koopen: 't welk alles binnen korten tijd voldaan is geweeft. Ν Υ E L Α Ν D.
3Dit té een treffenjn bm I fiöorenbe onbn*
be <&mten$z ban ièimBrit3er-trtd / en ïjtt SDerieaftöap ban 2So$taerö. ^ec geeft een fcaape ueeh/ met een fpitsen toren, 9fn een ïjanbfcpft *tc fteefitfege nerne
ίχιφ öcc Doda- kerk genoemt: mrffcöien om trnt be nern o$> ben naam ban &. Dodo inge* toiiöt toas : toeUte £. Dodo gebiert fcoojb op ben 28 a^ctobce. ©e ^afïor» en 't TOarfê* fcfiap ïjeeft cecttjb^ 100 goiiDgu!bei$ opge* öjagt: en ban toa^'er noeft een fjebenbe ban 70 goiibgulben^ <8>e J^oofï ban^Jans «eelt trol* 'ee i6fcijiibenbam 3Jn 't jaat if yo toierb be #afïorn Benieebt
η Ubbo Emmius, P. Wiufcmiw , enz.
|
||||
|
3* Oudheden en Gestichten «>
Ö00J Valerius Herema , tm föecï}t$$tlmtie ß
ttl tn't j&ÜVi$6o 000^ Wathias Heremanni (i), Die ooft ©etó ban ^oigSi&aarö $ geleed
»
AANTEKENING.
i. Iri 't jaar 1470 heeft hier als Pailoor geilaan de
Heer Hert: wordende voor een van de treffelijklte en Verilandigilemannen van het iandgerekent. Want als de Staaten van Vriesland in 't gemelde jaar in een on» derhandeling zouden treeden met KarelvanBorgonje^ én over die zaak eemge gemagtigden naar Enkhui- 2en zouden zenden; hebben zy, zoo als Ñ. ïßÑÀö. btius zegt, de treffelijk Men en verilandigften van den lande, en daar onder /Zero, Paftoor vanNieuwland* daar toe gemagtigt. Ubbo ñ Etnmius, die alle de naa- ilien der gemagtigden niet uyt en drukt, zegt even- wel dok dat de aanzienlijkften van de Geeftel ijk heit en van de wereldlijke luiden (Speólatijfimum qnemque ■utriufque oriims) tot die onderhandeling verkoren wierden. W ß L S Ç U M,
©0O| öe iuan&elmg
W O L S ü M.
^it top / etjcn im$ %t\t%m / âá5 tm
J^arocjjtfterft/ die uoguïbmg opfyagt: ijee mitaviffcïjap toa£ 70 gn!öei$ ftaar&ig. %\\>t)mt 1 f7p« foa$ alfjier^afïoot; q Horfe
Hendriks Aeksma , bie úâß UUeVQCmdbe &C&
3oe&fcfeift te$ett öe BmemgittQ ban Utvecfyt
ooft omttteftmt jjeefh Á Â Â Á G Á R,
$ûçß»á$ ooit füGïtega m Ubm$a Qemamti/
o Over 't jaar f470. , ñ Ubbo £mm« id ann,' 1470,
£ P. Wittiüsiui over 't /nar 1 $7 j. |
|||||
|
V
|
|||||
|
ê
|
|||||
|
VAN VRIESLAND. J3
ï$ ooit onöee öat^eRenfcïjaö en bt^übt <&iiv
tenge gelegen, ^t parocÖinet'R ö^agt po gouö* .guïöen^ op/ öet ^tëariffcBaji f8. Hati bén tneergemel&en J^ooff tóieröea 8 fcSiïttcn öe^ taaïr.
I f È R W Ë R T.
, ^mtemt 1 gemeeneïp fflitvhtont jje*
iiaanib/ en onïüei'&^elföe^iéïenpe en 't self öe ^enenfcgan ïjoorenöe/t^ een öo&J onöee 3#on* fecöeei/ tuffcïjcn migmwU m i^o^lium. 25eöaïüén&epafï0L*P/ jaadp£ ïjonöeeö öonö: Biilöeng fcaaröig/ mp 'ee een SiKatiffcfjap ban 80 gouügnï&e»^ fefcj^&fï ban ^. Jam We/ te ïitrecjjt/ troft 'ei4 «7 fefnfóea. #nöer öst Öo^ jfQiiïi^ct iju|$ Waltia. b E D ί G U rldtl
^ebigimt / öoo? öe toantteïing ©eögmtt /
ooiionöec get ^enenfeöan ban 25ol£b)aaro en öe^ietenpebaniïINnfeHseeï gelegen/gad een gtoeocpiern ban 100 goubguiöen^ '$ jaar^/ rn eèn&fttórjffcfjap ban 80 gauogulben& 3Pe ^oofïban^. [ans tehe teoU'ei* 7 fcjjtlöen, $an Griantoix, bat ooü op öe iiifi ban bit
©enenfcöan ftaac / bao$ necgen^ tmi# ge^ baag gebonben. W A- X E n's;' h
feit bo$ / on^ee öe ^i'etenne ban ^nnaar-
fin? - öeelen jjet ïPefcenfcfjao ban ^e$fciaar& geiegetty ijaU een ©afcocijtfeerft'/ tnet een φί* ftantjc&aj·. ^e Jtoocptirn / ef fafforn/ 11 Deeu <S "fyajj*
|
|||||
|
i
|
|||||
|
|4 Oudheden en Gestichten
feagt gonöerö gouagnlöen^ op/ ïjet &iï\avifi
fcfjap tacïjrig, ®t $joofï ban #. Jans fceriie genoot 8 fcïjütftih GROVENDORP. /
I
®tt i$ miffcïjien ^ontojp/ of }<&}ipütit
tozp/ tm öo?p ban 3$onfee*oed: jjet ö«ü een jteocjjt-hcrn/ i»iejaarip$ n® goudgul* oen£ gaf: öe pinart^ftaii f8 gouöguï&en& agemtlpep/ ^armalöarcö / ^oïfcgem/ fit
tConga/ oie op be ïijfï ban bit aMtenfcjjap fïaatt l fooien nocö ban Pierius Winfemius ttl $ne ttjonp/ n0CÖ ban Chr. Schotanus in
$ m $$tfcïj$mgt ban ^^lanö/ nocö &Éi
Ubbo Emmius in sijtie l&ieffeije ^ifïorie/ er- geng bermeïot 3£aar 3tjn*cc ote iarmalDnrg boo} ^maïieö^ugge ·, ipolfdjcni boo^ mep Jjern/ SCönga boo^ ftiöömga / brillen genomen gcböen, kanoet ïaatficöo^p öeöben to$mb$ gefp^onen ·, ban öe anoeren 3a! öeiieöen ge* poften too^öcm Dekensch aP
, VAN
GRANDWERÜM,
Tuflchcn Harlingen en Workum aan'
de Zee. fVtldtnghem,..-.. Langerhoi/e·
Fiharijfchap aldaar Exmora.
Scadaarty Seadawaart. Exangw , rf^ri Pagoef.
|
||||
|
#. \' ■
|
||||||||||||
|
ir
|
||||||||||||
|
RIESLA UU.
Pyangum, ,
Makkum<
Tornweeri.
|
||||||||||||
|
VAN
|
||||||||||||
|
Luttegafl.
\yilmywer.' ■ïtifwghuizïn.
|
||||||||||||
|
w i L ύ μ γ η ε Ni, ,
'.'■*"' ■■.■'■■■■'■■■. ''.','/■
||eit bo# JMö*injcm,/ andet$^pg| eri^iumy-
|Mben£ genaamd/ $ &1φη ondes 0é^ltnx»^9l- feRoeel / en P|ft ooft öen naam aan ièjf^uterk, •^ictcnge gégeebem cn7j. <Paar fïond een pai'oeQmecR i baar be fiooft
ban ^. Jans Müfte fttvecgt ·<5 feilden ban genoot ®e Reeft jjad eehWiattppJ; ®ici)t ορ bit bojp/ oofïtoaart£ op/ $mocïj
tegenhjooibig een éönb pïegn te 5iert / fflmi* fertueerfïal genaamd ; om bat men baat' be mïjtbngen ondee bm biooten flemd piagt te (jouden. SCADAAÜfi SÖADAWAARf.
<£Nt Ööjp/ t'ptté öji bernoatiiigè ^cijaarb
genaamd'/ m ÈÖSff öc ^ieteiige ban fcon= fec-béel én ïjétboomoemöé ^ehenfcijap Üe* ijoorcnöe/ i£ geïegen aan bé baaptban ir^- r.ete op ll^o^um. ^e ^aftorg pïagt i oo goudgulden^ / tó ©iftttiflc&ap .?'ó , op te béngen» San bén l^oofï ban β. Jans hrrH te lltteeiji· toietbén ι i fcffiiben betaalt #ubeé öëeabaait fïonö ïjzt j>tin$ Aylva,
L Α ϊί G E ft H Ö Ü '*'. ■
^angerïjonhi/ onber beefde Smtenyé m
%U boojuoemde ©eBejifcjjag geiegen / jsaö C % " ■ ffrt
|
||||||||||||
|
3.κί Oudheden εν Gestichten
tm fatforg ban iiö öonb^uïöené'ém^/ tn ηιιψΜψφρ ban 80 souii0nïben^ l>e mooft ban £. Jan troït 'w 8 fcfjiiöem |
|||||||||||||
|
È Χ Μ O R
|
|||||||||||||
|
R A.
|
|||||||||||||
|
®it bo#/ bat ^eer bifcörp ft/ en ooft on*
^toffBajp begoot/ £ab een ψarocfiifterfi /
öie iiö pmmt0 o$bmt. ®an &a£ 'er tm JHfeaafe J^ebenöe/ ban 40 aoubaulbeirê/ toe booj ben «offer toa& vpe meergemeld i^oofïgenooi gier 8 fcMben. E Χ α Ν G ι Α.
^IEnbe^f a^oetv en miffcfiien f anberga of
paimpiö genaamb / b*$ ooft alsoo seiegen. wt \\ttl% Ijtcftecn bihfienen fïompen toren/ tfaanbe am ben tatQ ban 25o$toaarö naar momm ^inHom get W$&$lW&% baa^ «ocö teantöwöia öe buurt ben naam ban bo^rt. pegajtorg tyagtioo ||MhenJ op/bet
ME 8°· ■* 9W non ^. m Φ
trob'er 8 fcjnï&en.
|
|||||||||||||
|
Ρ L E R W ö L
|
|||||||||||||
|
D É.
|
|||||||||||||
|
fbmMi önber't 3elfbe ©eRenfcöaiJ ^
Icflcit/ fgöet iaatfie bo&j ban ^onfcr-öeeï / naar t bigben #ere&enö. ©e fterocfïi&erft #Λ?η Μ '^ '#* ^ fi^ *» ^00* 3έ'
fïaan Marcinus Tuflonis. LUT- |
|||||||||||||
|
VAN VRÏESLANBi
|
||||||||||
|
37
|
||||||||||
|
Τ EG AS T,
|
||||||||||
|
L U Τ
|
||||||||||
|
• ^ifrcöictt een en't 3elfbe bo$ met <£aafï/
oiAtftmmm odm, $ oofc edeeen a$ ïmmmm mm90 mmm§- mm
aa§ 'er tiocö een fcö^aaïe-f|ebenbe.
AANTEKENING.
Omtrent het jaar 14S1 heeft op de Gaaft als Pas-
toor gellaan Heer Skeri.. die ook PjMu teKollum was : en een ioen heeft helpen treffen tuflfchcn de pad Leeuwaarden, en Boito toe Haarwey, enz. Α L Μ Υ WE R.
mt hm I ööOi be foanbdtno; %W\\%&
toierb senaamb / en onber be «jfoieteiige m ïm^eUnfcïjap aï£ Öoben fïaanbe / η ook bifcficp/ en aan't &&&&#&* gelegen, iet in&oraen ban ben f afïooj beliep po qqü& Mimet bat ban ben $$ar$ bijf en byftig- |>e boo&emdbe f joofï troft'ec t* fcfiilöem IDZIN G-H U Ι Ζ E N.
3b*ie-fiui5«»/''bw öe toanbeïinflabsega-
Ijufeen/ « gelegen a\$ boben/ Jeötteuöe een fearocpwrft gdjab / bteben gafïooj 31 o goufe quibené opbjagt: maai· 't ^iteiffeïja» bjagt So goubgulben^ ojj mt ψm%l WW S*' melb/ trolt 8 fcjflöen* Ρ Υ Α Ν G 'U Μ.
f gaugum / ooft een bo&> ban ^ψψ
J I
|
||||||||||
|
' ■ · < f
38 Oudheden én Gestichten
beel/ onheet <&thtnftlj&$ ban ^opoaarëf
gelegen/ ïjab; eengaroé^ifcerïf met be Mtóml fïe ban 90 goubgnlben^; boeg fcé &i&ai$ I $roK jaaripg ?r goubgnïben£. <®en jMofi/ ? meermaaïg gemetyjt/ toterben tffepben öe*i taalt* - ; >" W Α £ -Κ U η Ι
Makkum !©jt $ eerfï een bo&jfe ban 3$onfec-bee|;j
var, een onber 't böOjnöimbe :©elei!fc{ja# getoeefï;
l7lk*L· mmt *$ nabeeïjanb boo;'t gelnn ban ben
worden Γ ïtoopöanbeï tit getal ban M|èh merïteïp toe?
genomen/ jao bat 'etciöïi be bnor Straten iu
betro&nen $♦ 't 9^ te^enbooibig een nnap
(iebeïie i bjej booten ban intoooiibeegi/ gjoo*
teirhoopj)an$elb#benbe/en ijc&öenbe't gerief
ban een goebe fjaben'. <^e |paroef)i / Ut ben ή.
A^artinus pffcfjop ban i&our£ toetoijbt toa$/
fyceft onïarig^ ren nienbiè hetn met een nitw
ben toren ge&reegen.
*; «De Jpafforn/ jaarïpg 100 goubgnïben$
fcoaardig/ fyab een^ftariffeijaü/ bat 80 goub? gnïbené opö>. ^e $^00$ ban ^. Jans [ feerft / h Utvecïjt/ tiröïs 'er 1 % $fy\bt\x ban. ifii 't jaar xsffl toierb, be gafiorn uenieebt .. $$o; eenen fee? Ui pms. ( Andr Thura , I» 5i>ne lantenemngeti /
fp^eeht albji^ ban be &atdjpe $)afïoo$ ban J^aftfcUtti: Wie dat 'er iedere het veranderen
van dè lahdregeering in de plaatze van Heer Jakob naar Makkum gezonden is," weet ik nieti Maar dit weet ik dat de fchapen van Mafckum de Kerk-overfïen om een doorgeleerd Heer ge- kken hebben. On^die reden hebben ζy der- waarts gezonden tien Heer Jb Alma^ die in |e pro mootzie der Filofofen te Loven de eerde ' · '· pjaats
|
|||
|
van Vriesland. 39
plaats had gehad. Dceze was wel een geleerd
Prediker; maar, om dat hy de uytfpraak niet en had,' hebben zy hem wederom gezonden, *en zeiden tegens de Ovcrften : Indien zijne ge* Uerdheit inwendig was^ zy konde uytwendig niet te pas komen. Toen ie hun toegeïonden Joban Spangms, een
Vries , onder Leeuwaarden reeds vermeld. Maar dezen Spsngtus kebben zy ook , om wat reden weet ik niet, niet willen hebben: zijn- de anders een man, die zijn woord wel konde doen j vaneen gezonde leering, en een {lichtelijk leven \ en die daar by zeer yverig was: zoo al$ te Leeuwaarden, daar hy naderhand gezonden wterd, genoeg gebleektn is. ïn de plaats van Spangius is te Makkurn ge-,
komen Wilhelmus Petri, van Zuchtelen j die naderhand ook Paftoor en Deken te Leeuwaar- den geworden is. Hy wierd opgevolgt door ^ohan Rofa: de-
welke , om zeker krakeel met de gemeente, zijne Paftory met de toeftemrainge der Overften heeft overgedaan aan Michiel Burgers, een Amfterdammer j de-
welke, Paftoor van Makkurn zijridc, uyt het leven gefcheiden is den 8 Maart 1678. In zijne plaats is gekomen Niklaas Vincent,
een Vries. Doch alzoo hy in den kerker ge- worpen, en daar op gebannen wierd; wierd hy opgevolgt door 'xerardus Ubius^ naderhand Paftoor van Hoorn. Toen is'er gekomen Ano Willebrordus Etb~
wa\ die van een beroerte geftorven is den 2.1 Jtnuary ,1713. Μ Bcyer, een It&tlanöec.
C4 TORN-
|
|||||
|
* '■■■ ·'■·... ".■■/ ' :■':■.■ '·-..:
|
|||||
|
4q PfJAHiDEN en Gestichten
Ô O R í W Á E R T, mmmim m mt m mm! w* ö&
JÊ0$ *$&&$ W-te teuMlmm&
WW ; toa^f fcan Theodorus Telkonis bm
7 mmt 15-57. öe$it genomen geeft. <Pe
Pekenschap
Ñ Ñ Å R^
GEN BURG,
Hier onder behoorden
|
||||||||||||||||
|
F&ilega,
Zommiga* $. Niklaajga*
Mars,* mts. [
Larige'weêr. ■
Zivaag,
HauliSi, of Mimre.
|
||||||||||||||||
|
Nye Huw.
Ölde Huw. Jbhummers. |
||||||||||||||||
|
Bolpranga, anders Oj^
' wollinga. Acht slum, Evertweert. \ |
||||||||||||||||
|
f 'm
fcf·
|
cife^en äéççðé be^üentooïöenrenfirefi
|
|||||||||||||||
|
3«Â ta^iiamentip oto Stamleden*
|
||||||||||||||||
|
ι
|
|||||
|
' -
VAN VrIIII. AHD.' 4}
pm ban ilttecfit. ®aar Sab men
DE L E Μ M.E R,
<êm aamienïp öo# / onber bc <#&&*
tipe ban liemfiedanb jgeleern / '* toeul ben naam 'aan'te Φ^ηρε seseeben jjeeft ^tt Wuft eai aemaïmelijRe fiaben / en een u$b baart in ie 8ϋ«ί&«3«« $W bee^en / tet ψ kambMt ban be oö^öaen/ $ ftto? fomtftW/ om ifafcs^ripWb^ plMW/ tmm? fïaat 'er een nieutoê ïterït , ,
ftiet'toaë aeöooren Andrcas Mynca, een
Acueefteer/ tn be «atgnfefie/ ffi&mt U|é/ en «MMEiïfgJgH ren i betóelfce be «ods* iWWtoj ban |taïte ƒ ©mnürftn/ cn^n^ianb/ öe^tigt fieööen^ be■/ te ieenbjaauben ban ben fïeen gefio^eti i$ ben 8 ^eeem&er ifH^ Λ Α Ν Τ Ε Κ Ε Ν Ι Ν Q,
Volgens het fchrijven van den Heer MunfoAhiHg.
Woré de Lemmers \ in een parkernenten brief van 't iaar 1228, en in een anderen brief van t jaar 1231, henna eenocmt. Óf dit * op dien lijf], de naam van, de Lemmer was, dan of het een fout van den uyt- frhrïiver is, weet hy niet te zeggen. Ik wil geloo- ven dat die Heer dat henna wel geleezen heeft: an- tkrs ïottw 'ik 'er fterk aan twijfelen , of er niet Limma heeft geftaan. Want hebben oud Ge. bedenkboekje gezien, in gebroken Hollandfch , of xeo jii 't ray yoorquam in 't Vnefch gefenrecven ; |
|||||
|
1
|
|||||
|
4* Aantekeningen op »e
Onder een korte voorrede ftond de volgende naao*
op zijn Ladjnfch uytgedrukt. Suffridm Herema. Paftor in Limma. De taal van 't boekje, en de voornaam en toenaam van den Schrijver, fchijnen ie bewijzen dat dit Limma 'm Vriesland gelegen» "was. ö E E S Τ E R G Λ.
mt ff {jet ttoeeöe 0o$» ban Eemfïedanir,
F Q L L E G E.
, J FoUega tr&aiïg Vollega', een 0O#> OtlÖe* Set ^enenfegaρ ban <®#ner l^agenBnra/ en
vtpmfittgm ban tóifïerlanb/ fêWffeV &00#e#laat$ Mn Wffl£0Johan Vollega; «i
btin Martinus (i) Hamconius, Öfft Ooft Ober be ^rfcp&eniflèn bart l^e^ana gefefljeeben
geeft. m mp m m ΕφφάΕ / baar öe
J^öOfï ban m. ]aas hern/ meermaatë ber* melö/ ttóaaïf fcöiföen ban genoot. , Balgen^ een Banöfcfeift ban Georsius van Egmoiid tyeft gier in;S jaar ïf#. afó ®a& tOO^ gefiaan Dominicus Zijdrjes
Mfentf Vt Kif*? Öanöfcöuft fcaf? 'er ooft
«n &iaarg ban ^.Petrus, en een anöeee ban fa. Anna (i).
^ H&aar bernu$ öe iittiomfïen ban be mfle
mfawm mSnfi toaren/ oat 'er öe $fóarf4. met fatsoenïp en eerip fcaii ïeeben «ofb ^STS^-w""^0^' #«Φ» ban
fttreejt / öeseïbe &ifcarp bereeiifet met Μ ton &. Anna j öefoelfte toen bekerren tmtvix
öooj eenen teer Sibrandi.
|
|||||
|
^^^^__
|
|||||
|
IJbschryving van Vriesland. 43
AANTEKENINGEN.
ï. Joachm Hamcomus, die eerft Onder-grietman
yan Lemfterland, daar na Dijkgraaf van de Seven- wolden , en eindelijk Grietman van Danycwerftal is ge weeft, heeft , behaiven andere gefchriften, dé Princen , Koningen , Po.teftaaten en Hetren van Vriesland, met hvmne beelteniiTen, en een beknopte kefchrijvinge van hunne daaderi, uytgegeeven. ; Daar heeft hy de doorluchtige Mannen, Geloofs- preekers , en S.chutheiïigen van. Vriesland, enz. in Latijnfche veerzen, achter aan by gevoegt. 't Werkje zoude niet onbillijk zijn: maar in de Oudheden of de eeriteopkomftVvan zijn Vaderland na te fpeuren, heeft hy Cappidus Stavrienfis, Occo Scarlenfis, Corne- lius Andreas , en dat flagvan Schrijvers tot zijne gid- ien gebruykt. Hy heeft zijn befte gedaan: wy zul- len 't hem nu toegeeven dat hy , qualijk voorgelicht en door zijne gidzen misleid, het zelfde omtrent die Oudheden vertelt, dat hy Van anderen Had hoorea Vertellen, 't Was toen de gemeene flender, de Oud* heden van Vriesland zoo wat op te fchikken: en ie- der-eens gezigt is zoo fcherp en doordringend niet, dat hy door die dikke duyfterniiïen der oude vertel- lingen kan hénen, zien. Daarenboven, heeft hj eenige andere gedichten in
de Latijnfche tkê\ uytgegeeven, éïc byiuffridut Pc- tri konnen nageziea worden. 2. S, Peirw en S. Ληηα worden van «. Hamcon\us:
onder de VoornaameSchutheiligen of Patroonen yan; Vriesland gerekent. Van, den, eerCten, te weegen S,.l Peir»j, ^egt hy > Petrus , ApofioliaPr'tnceps & gloria cvtusr
Praciptto Fr'ifisfemper veneratm honore efl* · En van S. sfnna%
Edita Jejfseo, Joachimi germine % conjux Chrifti avia,& Matris^ ntaterpia, Vitginis Anna. Cathoïtco Frifia populo venerabt lis ufque $xftitk, & fupsrum vix ttfli egente. fecuada. λ De Viris illuft. Frifiae, pag. 67 rstfa , &; pag. ij,
|
||||
|
'44 OUDHEDEN EN GESTICHTEN
Zy plagt* zoo als hy vorder zegt, bykans in alle
kerken en kapellen met bare dochter, de Alderhci- J|igfte Maagd, op.de outaaren te ftaan. Doch voor- al wïerd op het p,latte land veel werks van haar ge- « maakt. Dat de H. Pèirps hier zoodanig geviert en in ach-
tinge is geweeftj zoude hiervan daan gekomen zijn, dat hy te Romen twee AmbarTadeurs , die door de Vriezen derwaart gezonden waren, gedoopt zoude hebben. Zelfs zoude hy Mgyftus naar Vriesland ge- bonden hebben, om het licht des Geloofs aldaar aan té fteeken : maar 't is jammer dat het gezag van Cap~ ptéiSi zijn eenfgfien zegman, naderhand zoo laag is gezakt: wat ware dat anders een parel aan de kroon der Vriezen ! Maar omtrent de gefchiedeniilèn en gewoonten van laatere tijden is 'er beter ftaat op het zeggen van Hatnconlus te maaltèn. Daarom m*g men, op zijn b zeggen , wel voor de waarheit ver- tellen dat de nieuwgetro.uwde vrouwluiden , op het feeft van S.Pteters Stoel , tot een teken dat ze haaf affcheid ran de vryers en ongetrouwde dochters namen, uyt haare huyzen met kaatsballen wierpen; en dan op d§n bruids-itoel gingen zitten, O O S Τ E R Ζ E E,
(Boftev^ee i$ mt$t4 een ftafltel gttoeift %
'ttodn Willem I^aaf baii<^ufiecïaiiö/n^ öeröanö oo& «iB^aaf ban ^oïianö/ in 't jaar iMf ogge&ojjjcn ïjttftte$eηiue bmp&ifrum her-, Drffl'ri&n/ gdp ték miö fyanbfcïfëift ber Wtrecfytfcfye lievfte/ en baar ög rêeka m Hcda in't ïefren ban Balduinus Π hertellen/ 31CÖ bevftout ïjabben be gmqen ban be ^chentool· · her$ aan te tafïen. Sn bit ^elfoe ftafïcd fyeeft gg 0DÏI Theodoricus JI $5iffcfyop hall Wtvetfyt/
iïs't jaac np8, gebangen ge&t -, bkn lyg/nm
fjet inbüzbérenhaii genere bebe/ugt {jet hioop ter te ^taberen gebanMp fyab tot$$ehoeetf h Pjg. *;, y,er& -j , jjhfft
|
||||
|
' '-■ ... ,- , '
vAis Vriesland. 4-1
®it Öojtt/ t'&an^ onbee be <s$?ietenüe ban
tenjïedanb gelegen / geeft een graten eecot^oan > boel) baas fïaat tegentoooibig geen ^affeeL ^
®e teïï ban (i) 0ofttv$tt ftonii cmbec öl
$bten ban 3&ibïnm* ®u$ geeft Kempo, te $>gdum geboorenen $ajïaoj ban ^ofïeigee/ 3ic| 3clben ten tijbe ban Hoko, ben 3ebenden fO&t ban Hiöïutii / aan be fflöbn ban Hiöïnm onöectooapen. it^eïne Kempo naberganb/ te toeeten in 't jaae 1533 > 6? deetienbe löt ban Etdïum i§ geüjoiöen, ^e gafïoi'P ban #o|iei*5ee en banbe om>
leggende bo&en.ig ög onsen tijb bedient ge* töerfl 0003 de boïgenbe Hecfegarbet^: Theodorus Pellenrok ; " tiadeeïjanb te
gtoaag buiten ï|po?n beeaegen. Evcrhardi*
Staipaert, een |§agenaae / en.een ^obenfeft ^abtgeleecbe. Joiunnes Chriftophorus Sour-
huys, te 4&mmèrffi gebOoten. Willem Schut- te , een 33^efïfaÏ!tl0. Matthias Laurentius MoTsknd, te ^ïoten in &jfc$tanb geBooieu.
Johan Klinkenberg, een Rotterdammer. AANTEKENING.
I. Sibranduy Le& noemt dexe plaats Aitef-tè: fft
hy leert ons met eerie, waar ttï dat die onderwerping gelegen was, S. Niklas kerk, legt hy, op Η■ eylaüd Schellingen , word door haar e eigen. JHerknuefters met volkomen recht aan die van Lidlum begeeven, Zoo h het ook gelegen met Sï Qeertruids kerk te Luthaverum; en ■met de kerk te sifierze. Op een andere plaats fcegt hy dat Kenipo, die volgens onzen Schrijver Paftooc van öofter-iee is geweeft, tot Paftcor van After-i.ee aang^ftek is. f·. ,: ., |
|||||||
|
% O M-
|
|||||||
|
4<> ÖüDHÉÖÈN EN ÖESTICHTEK4
Ζ O Μ1 Μ 1 G Α
pojb baii fommigen bod* 't ^mt fan
öejonbenmet ' .■■'* »* CNN EG A,
't mm müm $ttmn0mf WëMk φ
Τ Z E k G E S T.
*l ®f$ '£ ****tóe €5eégaafï/ té reit
bo^ban ^ongetoerftal/ onöer &et boojnoem* be Wenfcïjapi öeööénbe tm nmopt ten/ met een ftïjoómn toren, gpie ban floten/ 300 a$ onbec ^ioten aloeseit■ #/ fïonberi booj een gebeelte onöer be $arocöit ban öit bo$ : betoelfte aan be Itanomiia&en ban lltrecgt ix * $ofïnlaat^Mlbèi$ betaalbe. S. NIK L Α Α S-G Α.
Pirbehi* ftt ■ an^iten ban Öit Öö$/ 't ibem on.
ïais'ν!"^ **<®&*™&m m^eftènfcöapa\$ öa> ISiSt J«f»*?? ft/J"» *W9tt <* ben naam
ë ban ben ft 3S#öoji en ^eïijbec NicohL bte ooft ben naam aan ïjet bo#i gegeeben ïxttft .$an m$t ten tcoft be niea'0emeïbe ρώοίϊ ban # Jans nern 3e£ fcïjïlben. ©e iêammi balt 'et op ben eerfïen gonbag na mwtvm, AA NTEKÈfiING.
I. Bavncomus , die in tuilcé zaken wel ervaren
tvas, verzekert ons dat S. Nicotaus ook *en der voor- Dippbold, Biilchop *an Uttecht, ter waarde »*o twee gul-
dens het ftiik, Zie van Leeuwen de Jur« j pjer, j98. haamfte
|
|||
|
yAN Vriesland. 47
dttSSfiiB3 voor haaren Patroon gehon-
? Plu?* Hv voeet 'er deze reden by dat S. Λ&- S« t PatroLVTÏ. d: Zeevaarders W ^. zegt hy,fpreekende van Staverenj c tf^ ^i «ί placïddfruereiur prxfide Tbeth. ^
Wil iemand de reden Weeten , waarom dat men den
Heuieen Niklaas die miiTchicn noit de zee bcvaaren of t« iee Kehtndelt heeft, zoo veel magts over cc Le Dlit toge te fchrijven; die zal by Jo. Molanustc "chfSken In den lofzang van S Ncolaus, zegt hy rtaat te leezen dat zeker man een vaartuig , dat op de xee vergaan was; met zijnen zoon, die ook Verdronken was, (door de verdienften van S. Nu: ■ tlus) wederom gekreegen heeft. Hier op zul en ze hniten alle twijfel gezien hebben, zegt Moianm , Wc bv "den Heiligen Man drie kinderen plagten uyt te fchilderen : te weeten, om daar door tekenen te leven dat S. Nicolaus ie Patroon va» de [ehppers en fibiptreukigeni*: die hem, al· hy nocbJeefde en verre val hen L·, om hulp aangeroepen hebben. Maar ZOO vervolgt hl, waarom toch drte kinderen w een va-t lefchilderdfdaar Ier maar van tenen zoen gewag word Jmaaktï Ik houde dan veel meer van een andere je lil- den van S. Nicolaus, enz. . Éier ziet men de gemeene fchiliery van S. Nteo-.
W door Mtlsnut zelf, die op dit (tuk al vry rekke- Hik wa<\ en veel infehikte, afgekeurd. S Nicolaus is niet beter gevaaren als veele andere
Heiiieen· omdat men niet veel van zijn leven wift\ en het evenwel op zijn heerlijkft opfehikkeriwoaw, heeft men d'er alderhande vertellingen mgeflaiiit. Μ Λ R I S.
e In Fd4a , pag- *?#
mm i
|
||||
|
4$ Oudheden en Gestichten I
mm; bat onöer 't $elföe ^enenfcjjatt to &é
ö00#ioemöe <&tietmgt gelegen $ t o ü is "^ ^p
£Cnöer£ Cer-<éele/ en *
L Α TSr G E W É Ê Κ;
^ijn thjee öo$>en /■ öie ooit enöer §tt φ
ntelöe ^eaenfcgau en öe <0^tetenpe ban Φοΐ «getoarfïal gelegen 3jjn. 3jn get ïaatfïe/ toe* gen^ sijne ouöljeiö bermaarö/fïonö öec^tw$ ban Douma·, öie Bg 5ijnen φ §et fjoofö ban öe mtftooptvg m$. Wt iaarmarRc balt % op öen eerfïen piijttferöag, . Ζ W Α Α G. ■"■ -.
tCnöer$ ^oogiaaag/ $ een be^i/öat ebeit
ttn$ gelegen $/ alj öe ïefïgemelöe öoipen. HlAULIS* anders HIAUWRE., j
3$aar öooi miffcSien öe goMtöet* bei*flaa«
taiiTchici jiioet hjo^öen ·, if loei - eer een buurt ge*
|e J0"- beeft onöér ïffaperianö; naar öe nant ba»
Cl?è ^efiergmii» $# ?$ gelegen onöer öe $a*
röèijie ban ll^efiermeer; öaar öie ban öe 3fou*
itier nocD öeg^aben toojöeni ^egeutooojöig
.i§ get een aansieneïp öo&j/ geböenöe öe ge#
Muïitt ban een ftaü. <®aat fïaat een nteutaé
nern/ wiet èên fcgódiidi. toren ί njeï&è fcerjï
öooi öèh ψβά&ϊ ban $ejj$éV en anöere «b
lanöfcp «^Dcl-Uüöen/. ruim eber ioo jaaren
opgeööuiöt i& fèt jjaö ooit één b^e jaar*
tharttt / mee ttii öjééfcelpfegê macht/ en tfteer |
anöere fcoojró&ftti berWegén i 't toelft ajle^
ÈO0I
|
|||
|
'V'ft/N V R I É S L Α Ν t>. 49
hm bert $aati be£ ïèmiitigj/ n)t»t itaatm bart
*t ïjurrê ban €*3fïf nrijh / bebrfiigi i$ in't iaat vfrï "©e tienc iüavtnarïtt balt op ben 14 &Φ irtnbrr/be feJSAe op J&njcter bingsföag* l#sce ïjat» tnén tttjsc^tatcn geip # Maif ftsjahcn) of bofte i)iip<;en: 't eene / Heer ma genaamb / fïonö oiibcr be góubjrt: 't ariöeé/ bat Lyc» lama genaamft tim$ I. fionïï te U^efïetmem |fèen ïjeeft 'er aofe gi&en / om naar be $a* pegaag/ en naar ae Φαιφ te fcijteten /C113. ©e Sftöufoer en oe omfeggenbe pïaatsen /
3eat] de La Torre, 5jjn toeleer bebient ge^ iue efï Öoo| Hieronymüs Aftedum: bie beeïe jaaren taaïb
fecr inj^iegïanb gear&etbt geeft;; en baai- obers» itUn φ in ;tjaar 1663. , Deeze Hzcrdiledum 4 zegt ^Wr. f lolara t
is tot eeti noodhulp sof gelijk anderen mterten* tot een tegenftreever toegevoegt een Pater uyc de Maatfchappye van Jezus. Ik zeg *er die evenwél van dat de oude man , in zijne oude dagen tot armoede gèkörnë, tot nazaat heefc gekreègen Den Eerw. Heer Ketelaar ; doch die daar
flegtè e'enige dagen gebleeven is: want,, omdat ny daar niet konde beftaan, is hy t'Almelo in 't land variTwënt gezonden; daar een Nonne- klooflcr w^is. Zoo is deeze ftaatzt aan deGees- telijkheit onttrokken 5 totdat de Heer Pelhu* rek.te Föllega gezonden wierd, enz. %n bè natmurigc plaatsen / hit öofe iuoo|
Hier. Aftedum bebient fcoaren getoeefi / te toe* ten in Se Öuutft bc ^eiöe / oWUt & Niklaas- ga boojnoema / sjjn ho^t baar na toeer mUti paüum$ gefleït; ^>e eerfle ïqM ©e ï^cer Antonius Kokkaarts, tt j&ifóo*?*
|
||||
|
?o Oudheden en Gestichïen !
tien in S^aöanb geöoot'enuesentooojbiö^a^
too^ te muilenüuug, gn 3öne jrfaa$ 30» 8^ totien/TheodorusWitzenburg, ceil^OUfaoe^
naar» Leorwdus Breugel, een Mmftetbam* 4
mtt/ bie toornen gefïubeert ö^ft/ ens. - AANTEKENING. j
—,
i. De ]ouwcf zoude zoo genoemt lijn * om dat wekere koopluiden aldaar * Jouwcr, gelijk de Vrie- zen fpraken, of haver en andere waren, in zekere buurt van drie of vier huizen, te koop hadden* " .' Ν Υ E-H U W,
O L D E-H Ü W,
ÜHiftpn 3|auïe en fCufïetjjauïe/ 3t(n ttoee
bornm i faiaai ban 't eene in ^tgotedanb / Jjetanbeee in <PongefoeEfïaI/ onber öet meet* gemeïöe ^efcenfegag/ gelegen i§. THUMMERS.
parochi- (Cöutimm* / anberg $otmttrt$ / $ on kerk al- bO^P tjöU ^ΙΠίΒ^ΟΚ - htti / OUOtt fyfytlftW
daar, ei». ^ΟΐΓφφ. $Ct $ 9^3*» flalï '* toat^ Öe ^ehnen -, en boöj bee3en geeft 'er 't ^tin$
Hottinga gejïaan, <®t ψφν$ fyagt ïjonberb goubguïben^ op ·,
ïjet^&anffcSap tacljtig; be g^eöenbe Ueetttg, ^e^oofï Mn & Jans fterti te UtrecQt ttoft "et acgt fcöüben. R γ Ρ Ρ E of R Υ Ρ E,
©e «pp/ onbec 't 3elf be ^efcenfcöap geïe> ■ * Wie fem» onder Haikcriaml.
g#l/
|
|||
|
van Vriesland.
|
|||||||||
|
$ι
|
|||||||||
|
Kjc'h / jat» een jparocötton / bie jaarïp$ itoee*
ijoiiberö aöu&guföcng opöjagt: öet Mftmp fcöap o,ja0t'ee Ijonberb op, Φ&αν boaren ttore }&ebenöen/ ίώά ban gonberö goiibgnlbeml f>an tóa$ 'ér nocïj een öecbc / hit tacijtig goubstilöeng jjaf./ en böoj ben nofier toa^ 3T>e poofï ban §♦ Jans herlt te ïltfcccgt cc* nootac&t fcPöcn(D. Α Α k Τ Ë Κ E U Ι Ν G.
i. In 't jaar izyi. Is geirorvèn Menco, Priciter ts
Ryp ; waar door de Paftoor verftaan zal worden. Ubh Rmmïtts, over 't gemelde jaar, geeft hem deeze getuigenis , dat hy de laatfle niet was onder de geleerden van iïjnen tijd. F O L Ρ R Α Ν G Α.
Ipoi^anga/ auiicr^ %tiööïï!nga en boo^èr ,
bjauöeiinu liigttDolïinger-ga genaatnb / iö een bo^p ouber \jit ®efienfe[)ap en be (fify'etenge alö boben ·, aan 't tóater be Smelten, <éi JDaflorn &a$ jaarlpg fjdnberb en tbrntig gonbgnlöen^ bjaarbig ^ !jct ©ifoariJTcöap 5e* bcnttg. ^egeriicïöe^ooft trots acgt fc&iibeiu Α C Η f È L U M;
SEftjtrtimi/ igemceneïp «ëcfjrëten en ^EcjJ^
tm genaamb / toa$ een öo$) ban SCemfïeé* !anb / ni flonö fcon onber 't bitoioembe '®el· ftenfefjap. ®e J^öofï ban g>. Jans farïWöft bmt be gafïorn ttoaaif fcöiïörti. |
|||||||||
|
D ζ
|
|||||||||
|
i_jm
|
|||||||||
|
ƒ2 OtfDHEDEN EN GESTICHTEN
Dekenschap
VAN
NEDER-
WAGENBURG,
af anders van
Sn e e k.
Hier onder behoorden
Ds Paflory van. Sneek, Ternsle.
Ishoechten. Broech.
Hf*. Goynryp,
Vikariffchap te ΙΙβ, Gbawee.
Öêjfchem. Goltum.
Ffolsgare. Derdenge.
ïyallehuzen, of Tylabtt- deftehey.
zum. Tlike.
Gonigum. Ffollehoge, anders Folze*
Loyngum. gar. Offmyweer. Tyons.
Opnabuzum.
SNEEK, of (OS Ν Ι Τ S.
Sf!Cek\ Sneeft/ oe $oofoplaat£ ban bit <Peïta<
gen,ëciζ* ΪΦΡ I *M t itogtfcfie ηφϊ ban S3oI?toaarö «^oftbjaart on gelegen/ fcjjoonöat Ijetop een ïaageu/ t^öttTaeijtigcn/ en natten g^onö iegt/ i§ tan gcritige beginffeïen tot 5ooönnige een fUö aangctoaffen / öat get tegentooojoig nau* t AJtingpart-, i, {»ag, ui.
|
|||
|
van Vriesland. 53
tajeftjï$ booj eene fïab ban l>ne$attb htfymft
te topen Z&mv if ooft een ^cljooïe / bic niét onbennaarb -i$f en naaf! aan W ban Heen* toaarben fcoorht; ugt oeiaeiite ook betoembe mannen boo?tgeftomen 3p ^nbtrbcje man# nen fnant bc ft?oon Joachim Hopperu* bie on jet fiuft ban De &eeii)t$geïeerb][)cit fcötct acJj> ter memano Sim fflnm rp bepeft gefleit te tooien: en öooj ben Honing ban Spanje tot f>jefibent ban ben Honsnhïpeai $aa8 aange* fielt $♦ 2$P Valerkis Andrras/ in 3pe Ki-
bliotheca Belgica, i§ fyeebec befcjjesb ban bee*
3?n geleerden j^mt te binben; en bjo geblett ooft/ onïKc i^emeïnm/ fyeeöer ban $jem ge? feoiten. 25eïjaïben een gaftT|n#/ ben 3$. Amphius wcMimyi,
toc0erjoijb/en een toee^u^/met een aerip/ ^^'V' · bat be hanél ban 't (χ) Η^η^ορ&α-Μοο^^13"** ter ië getoeeft/ $ 'er een jjoofbherlt / bie ter kiooffcr, gebagtentfjTe batt<&. Manmus, .2$iffcI}Ojp ban Hoofdkerk, lltreep/ iiigefcöpt toag, %n bw$t toh/ aanenz· be $oo$b$nbe / ïegt bie beemaarbe Rjijgjijelb/ de Lange Pier , oitfcfr ttll 3£ütpfeÖ gjaf*
fcïjnft öegjaben.
©e g*aroc!perlfc plagt tïjoce pnberb goub^ RüUcrs
gnlbetüéi op te hengen / ïjet BtaiflTepp b#νΛΠ ^3'; tig ïl^aac toaren bijf Jpjebenbeii: tbjre ban ct a L^jT pnberb goubgnïben^ m't jaar;een berbe ban e" taepig / en ttoce anberrn ban srbentig aoub* guloeiig. <®t J^ooft ban lltrccp ger.oot ιβ fepben, ©e * fcibber^ ban (?) IMtp gatten een
nloofter by Sneeft fïaan/ öooj be toanbeling SCnaamb 't Hofpiraal van S jans berg. ttyC
bit nloofter plagt be ^aroeptern pare ψ φ
" Suflr, petr, de Sctiptöiib. Frif.
D. 3 ^ tcorg
|
|||
|
j4 Oudheden e^i Gestichte^
ioo$ te nijgen; aegterboigen^ ftet recfitbati fatroonfeöap / bat Μ &, %m$4jwm ober berfefjcibe tenen/ a$bié ban ^penftu^en/ ban ^o^toaarb/ enban^neef/ trtagtente
Seöbeiu " m fefmjren. ïjabben in 't jaar 1£74. ban
Philips 11. berlof genreegen/ om ijter een hol* legie te bontoen* baar % be jengb »1 be %a> tnnfeïje (4) taai 3ou&en önbertaijsen, f^aar 91300 3g ben £aao en be ancgern ban Sneeft tegen ftaMen / 31)11 3e naat Sfifl geiroftuen, Pl#3P baat omtrent fyiè jaaren ïjuu^ gci)on* ben öobben; fjeuben 3e %te$anb om be be* roerten tegen öen ïfroom^hatöfóften <0ob& feienft beriaaten. ï^üeörf. : $oigen£ jjet fcö?i)brn ban Suffridus Pctri fö. Gellius ïlitanus, omtrent get muiren bee fe^; tienbe eeutoe/ tot f afloop ban ^neen ge> fifcgt gebjeèfï. *-■■ Boïgen^ ben welben Suffridus 1$ Dominicus
Benedixius, oie te Sneeft geöoorentoa^/ga^
too^ ban Sneeft getoeefï ·, eer bat §» tot pa^ mot ban Srentoaarben aangefïeit toierb. φη* oer be gafïooren ban ^eentoaarbén Ijthbm • tpp toijbioojiiger/toui gem gef&oiien, *w- ** %n ^r*Ötipn ft« ö«i onbén <®ob^
bienfï 3ij[n be &óriro£6afblpcg ban &neth$& fjofpen gebieefl boo? * Pater Pol, een ïiapn* «jn > öi* 3i)ric 3tcï / ten tijbe ban φ$ belening/ in 3i)ne ïjonöeu gelagen fjeeft ^ocjf) πΪ3οα Sp/ beneben£ be nnbere ^cnbeiingen ban 5^ «eo^ber/ een j&mffcujR bebel nreeg om toe* ber naar 3^1 nioofler te peeren 5 geeft $% $* ne fefjaapcn ren boo^beeïti ban «èobttwö* tiggeit nagefaaten, f η jijne $>iaa$i§ gltita* * Ex Anootat, Aaé> Xbförss.
|
|||||
|
"■»
|
|||||
|
van Vriejland. .. 55
Andrcas Sylvius. <Poeg om sun nra&ce! met
be mMnneöjoebeeen / ban 't toeïfte öoben ge* fpjoften $/ toierb gn «* 't iaa!? **#?% geban* „É^nen. $aberganb ί$ gn naar Ceflfel ge$onöem en $te ffimfïerbam/ in ben onberöom ban 80 iaarrn / oberïebcn* ϋρ geeft tot opbolgee^ ge? fcreegen Eduardus Softra, te ^neeïi gebooren/ eit
aïbaae oberïeben in't jaar 1673/ ouöe fïijï Bavo Gaitsma, bte aïbaat gafïoo^ gefïö|>
ben $ ben %z. $obembee itfpx. Lambertus Kramer, te«émmetiftgebooren/
bie get ^afïoo^amut nocg beftïeebt» |
||||||||||
|
<©nber be bermaarbe en geleerbe ntaitnen /
in bese ^tab gebooren / mojben geteït |
Geltcrcle
mannen. |
|||||||||
|
Albertus Hero, een ber eerjïe qneeftelmgen
ban Viglius fcoHegie teHoben; betoelue fijnen leertijb t'n be <$tobt&unbe te floben boleinbigt gebbenbe/ te&euïen Mtcent^iaat-i$ gemogen/ en be iiïofofy aibaar in &. Laurcns ftoïïegie boo^geleesen geeft. <£»aar na i§ gn ^afloo^ ban «ëereitggeiro &ρ ©uffelbo&j getoeefïi baar Öy bjoegttjbig/ en niet onber al$ 40. jaaren/ gejïo^ben $ in't jaar 15-89« % geeft berfegei* be toer&ie| gefeg^eeben; bie bg yaferius An- drcas in 5ijne Bibliotheca Belgica, en bg Suf- fridus Pccri .Decade 14/ opgetelb ftaan. Alvinus Frifius, ^cgeoïboogb te J>neeft/
en nabeegattb'gHattbj? J>eïu*ctae$/ grefteen &o?t OBmip ber J^ieffege ^ifiorie/ ban'tbe* gin beë bom$ af tot be tijben. bah ft.areï ben booten toe/ inJ^iefeïje beerden gefegjeeben» ^P geeft geïceft omtrent get jaar 1400. Cornelrus de Snekis , te ffitfffi &g 4$t1£eft.
gebooren / een dominicaner |ionnm / %tt*
raar in be <0obfcUBbe te intofloU / Jf^bmciaai 0 4 ban
|
||||||||||
|
S$ Α ΑΚΓΕΚΕΝΙΝ6ΕΝ Q I>, DE
Ban 3giue <%oer ober ^ajeen/ %anbrp/ rt|
Ipoïen/ en IMgemeen ®Mvi§ öer ^oïïanö* fei|$ J^er^&ermflfe / geeft een? Deren fionenx Ecclcfiaiticoruni, of Vetd< diging der Geeito,,
lijken, tegen Scb. Pol, een ^uiterfeg $fütf)fiév/
in bieren nntgegeeben. "; $èe9 geeft f)n j^rgieebetf Sermones.xxr,
£113* öat té Eenden-twinng Sermoenen over her.
Broederfchap van oèRozékrhns. onzer L. Vrou- we: bebieme re J$arr$ in 'iiaat■'» ^4 en iiocg*
thaal te ïSofion 35η geD^nnt in Yiaar 15-17, s, ijfn té re Mreuüjaaröcn gtila.ïbm öti? 14. ^ejptember rfjl / cirnn öe j^eeltgefren be^ j^aben. :· 'Po }k erυs S i mo,nrs s errfï JfcJDoblboegft in $u
ne 0C&öo?tepïaar$/ eti'naDeÏf^itö pforgemecp*
Wfe/ 'fteeft et'il Kronijk bmV Vriesland i!ï 00
Matgnfrgi* taal géfejfecebeη/'detoei&e ίηψμφ
ïanö gier en^öaar gebonöco töö$s; in geeft ge·' bioeit omtrent fjet jaar 1498: blpban |&eegeïf η en een man ban een r&oot
berfïano/ geeft in bieren imt^égceben Votum Jatn'cum ; Gelóftte eïïj.
h j^oeg gee ft gn nprigerjeebf n Schol* Salerni-
rana , novo-antiqui , ei?3. of öe ^cgole ban ^aferno/ benttibiiieutogeniaabt': geboende bat toernje in een nettet o;öer geojagt/ en'er meer a$ 400 breien Öggeboegt. &it toeraje ^tej^ergeïen gesnift in't jaar 1633/ cntt, HoDen in 't jaar 16^. Λ 4 fc-T EKENINGEN.
ï. $neiv, dat volgens α Hemconius op lynVrïefth
de Zun betekent i plagt te S*e*k ge viert te worden 5 λ f rr&i fs%* *>J* & 9& verf*.
|
|||
|
SeSCHRTVING VAN VlUESfcAMD. f7
en daarom zotde die Stad de» naam van Smts ge-
kreegen hebben. Waar omtrent aangemerkt dient, dat, volgens b Schotanus, Snlts op zyn boerfch ge- fproken is: maar dat de Steeluiden gewoon zyn Sneek ^jP^rie zeggen. ■ 't ■ Sneek, te vooren een dorp, Is een Stad gewor-
den omtrent het jaar 1192: maar c een jaar daar na is ze door haar eigen vuur ganfch afgebrandt; zoo dat'er maar twee huizen bleeven (taan. , / ■*-> l„ In 't jaar 1579- is Wtbrandus Snmichanius\%
£neek Prior der Kruysbroederen geweeft; en heeft, als zoodaanig, het voorgemelde Smeekfcbrift tegen de Unie van Utrecht ondertekent. 3. Dat dit Hofpitaal onder de Ridders van Malta
gefiaan heeft, en van hen bewoont is geweeft , febijnt hier uyt te blyken ; 1. dat het een Hofpitaal Was ;;/en 't is bekend dat de kon venten ,■ zoo wel van -dé Mal* teeflche als Duytfcbe Ridders , eigentlijk Hofpitalen waren, en Hofpitalen genoemt wierden..*, dat het een Kommandeur had , en de konven ten van beide die foorten van Ridders (landen onder Kommandeurs. 3. Dat het konvent den naam had van S. 7«.»jberg; ?n die 'er wponde.n Á Joann'tters genoemt wierden: en ieder vreet dat de Ridders van Malta Johanni- te., ofS.Jam Heeren., genoemt worden ; om datzt S Jan voor den Patroon van hunne order houden. Daar zyn evenwel eenige bedenkingen , a\e d© zaak wat duider fchijnen te maaken ; en daar men zoo Ugtelijk niet uyt zoude koomen. Voor eerft wat den naam van fohamtita c>£ Johanniters belangt; de e Monnikken op het Zant, of van 's Heeren Wijn- gaard , wierden ook Johanniters genoemt ·, en waren evenwel geen Ridders van MaUa, maar niet anders als Norbertynen. Ten tweede , het febijnt dat dit Hofpitaal , buiten Sneek, zoo wel van Non- nen als Monnikken bewoont is geweeft: want als Sneek in 't jaar U9? of 1294. ganfch afbrande, Is het tiofpitaal kloofler van de Johanniter order, om de ei- ge woorden van P, IVinfemu* te gebrnyken, pok 1> Pag. 99.
c P. Winfcm. over 't jaar H^t
rf Zie Suffe Perri ik Scriptorib Fr, Decade i<. cif, ÷ o»
t Zie Beltwaarii m»t de Aanrek.
Ñ 5 af-
|
|||||
|
»
|
|||||
|
5? AaNTEK£HIN6EN Op »i
afgebrandt. En, zoo als hy 'er vorder byvoegt, zyn
er ook vier Nonnen in 't zelve klootter omgekomen. Nü weet ik niet of men ergens wel vinden zal, dat het by de .MalteeiTche Ridders oyt gebriiykelijk is geweeft, dubbelde konventen te hebben. Dubbelde konventen noem ik, die zoo wel van vrouws- als mans-perfoonen bewoont wierden. Ten derde is Gellius Ifiaxus, die eerft Kommandeur of Kommen- datorvm 't ^ofpitaal was ge weeft, naderband Kom- mandeur van Witwert geworden : doch dat de S. Jam Heeren, ik meen de MalteeiFche Ridders, teWit- wert een konvent gehad, en gewoont zouden hebben, zal men wederom niet béwyzen. In tegendeel heeft men uyt onzen f Schrijver dat daar een Nonne- kloofter ftond : van een konvent der MalteeiTche Ridderen weet hy, noch eenig Hiftoryfchrijver,ge»en enkeld woord te fpreeken. Ten vierde: datzoovee- le Schrijvers, als i«^,:|>^V'P, Winfemiu^ Chr. hebotanas, daar ze .van dit Hofpitaa! te fchriiven hebben , geduucig van Johanniters fpreeken , zonder bet minfte gewag van de MalteeiTche Ridders te maaken, dat zouw ook eenig nadenkenkonnen geven, of het wel MalteeiTche Ridders zyn geweeft. Men ss doorgaans gewoon de oudheden van zyn Vader- land^ t heerlijkite op; te fchikken; en de naam van R.dders, van Malta luidt vry zwieriger, en is veel hoogdravender dan die van Johanhiten. s*f. frtdusPrtrt voor a doet alles,ι dat eenigiïns tot luis- ter van Vriesland kan dienen, zoo hocVg gelden ais hy kan; en zouw zoo een roemruchtige Ridder-or- der, zoo, het fchijnt,zoo flegt en recht onder Jen Daam vanι Johanniten niet altijd vermeldt hebben. Doch, dat zyn ten hoogfte maar zwarigheden : de-
welke, noe zwaar dat ze voorkoomen , evenwel voor. gewrgiger bewijsredenen zouden dienen te wijken. Een Hofpitaa]., een Kommandeur van 't Hofpïtaal, Johanniten, dat fchijnt bet door re flaan Wy zullen 't dan voor een Hofpitaal, 'of vooreen
konvent van Ridders die de zieken en arme pelle-
grimmcn ten d.enite ftonden, laaren doorgaan; en
er flegts, by voegen dat het dan een konvent van Mal-
f In Wftwcrt onder 't Bis4om rm Gromege».
'·* teef-
|
||||
|
Besghryvinc van Vriesland. 5>
tetiTohe, en niet van Duytfche Ridders, zal ïyn ge-
weeft De Schrijver zegt het ook: en behalven dat j. naam van 'Johanmten zulks ook te kennen fchijnt L eeeven- 200 heeft'er dit Hofpitaal al geftaan^er fat de Duytfche Ridders , in 't Latijn üqmtes^TeH- tor/tti hier Konventen konden hebben. Het Hofpi- taal, gelijk we reeds gezegi hebben, is «mtrent het iaar I2Q4. afgebrandt: en had toen volgens het fqhnj- ven van P. Wmfemlus al 88 jaar in de S.neeker buurt geftaan. £oo is het daar dan opgcrecht om- trent het jaar 1206: daar de Order van de-Duytfche Ridders niet g of weinig ouder, ja miflchien noch jonger is , als 't jaar 1190 : en eerft eenige jaaren daarna/, en dat allcngskens , in rijkdommen en Konventen heeft begoanen aan te groeyen. De S. Vans Ridders , naderhand de Ridders van Rhodus, en eindelijk de Malteeflche Ridders genaamd, wa- ren al opgekomen omtrent het jaar 1104: en konden, ia den tijd van honderd jaaren hier, en daar, ^onven- ien gefticht of gekreegen hebben. Het geen ik van de Outheit en eerfte opkomlte
der gemelde Orders zeg, koorat met het zeggen van, alle Hiftorifchrijvers over een: en ik dagt dat ik -zulke zégsmanneii hebbende , geen opfpraak over mijn zeggen had te vreezen. Maar nu, mijne uyt- trekzels nagezien hebbende , bevind ik dat ik fom- mige laatere Schrijvers van de gemelde Ridder-or- ders ligtelijk aan den hals zoude krijgen. Want die laatere Schrijvers, die'er immers betet kennis van moeden hebben, als de Schrijvers die het beleeft en met eigen oogen gefien hebben, h weeten ons te vertel- len dat de gemelde Ridders al ten tijde vznCbriftus. ür^eftelt zijn door deH.Marta. Zoo iemand naarde reden van hun feggen vraagt, die hebben zy gereed: en weeten zoo een onbezonnen yraager den mond wel haait te ftoppen. Ah Chriiius , zeggen zy, de twee Zufiers bezegt , was Marta met het huysvterk en de, iyteriijk? aienflen bezig,: dat dom de gemtlde Ridders g Vide Dmburgi Chroti. Pruiïl item An«otatio»ss IJ*rt-
knoêlii , Öcc, Sec· h Zie de Voorrede van Hift.d·* Qrdies Rclj'g, oaJings ift.
cjuarto aytgekomtu i daar &\i xcggen gcl»*ktlt wmi» «oh
|
||||
|
Go Aantekeningen op de
ovk. Slaat die bewijsreden niet door; en heeft'er ie·
|
|||||||||
|
mand wel een enfceld' woord regen te zeggen ?
Maar hoe zeer dat zulke Schrijvers Zich voor de
|
.·
|
||||||||
|
Oudheit van hunne Orders uytg'éflooft hebben ; noch ƒ
hebben ze dezelfde Orders op dat (luk vee! te kort gedaan, Broeder Paulus α S Sebafiiano , Religieus van de Hofpïtaal order van S.Joannes aDeo, )-xÜe- fiwtor en Groot i Ziekemeeiter van dezelfde Order, ah miiTohien noch in 't leven is, en zijn werk in 't jaar 1696. «ytgegeeven heeft, heeft de Oudheit van de Hoipkaal - orders wel anders J^ uyrgecyfert, Hy ïag dat de Karmelyten hanne afkomfte van Elidï rekenden: en vervolgens dat een üudiieit, die niet hooger zoude gaan als Martha , verre achter zoude leggen. Dat was niet te lijden voor een man , die een oprechte zugt voor den glans "en glorie van zijne Or- der had ; en die het, op't ftuk van de Oudheit, geen eene Order gewonnen wilde geeven. „Wat recht i5 hebben de Karmelyten toch , zegt f hy, om hunne ,, Order ouder te maaken als de onze? Konnen zy a, tot Elias toe opklimmen , die 900 jaaren ouder is ,, als Chriflus\ wy rekenen onze opkomite noch 900 „ jaaren ouder als Elias. Onze Order, zegt hy al ,, vorder, heeft haar begin van den Patriarch Abra- f, ham > die zijne woondcde had in eene aldcredeHte „ landsdouwe, te weeten het dal van Mambre. i'yt s? dit dal is onze Order door onzen Heiligen Vader, ^Johmncs α Deo, overgebragt in de (rad Grjanate.., Dan bewijil hy uyt eenige Vaders dat Abraham de herbergzaamheit, hofpitalitatem-, geoenVnt heefr: en daar uyt beiluythy dat zijne Hofpitnal-order, om dit woord weder te gebru'yken, door Akraham ingeflelt is. En, op dat Abraham toch tot zijne order behoo- ren zouw , en een Religieus zy geweeft , (lelt hy vaft dat Abraham ook de armoede, gehoorzaamheir, en kuysheit beoefFent heeft. „ Van deezen (lam , ,, Zegt hy, zijn wy, zijne wettige,kinderen , voort- „ gekomen ; en zonder eenige afbreekinge afge- daalt.,, i InfirmatiMï Major.
4 Papenbr. Ktfy. ad Sel». a S. Paulo Ait. 16. num ιί, 7,
8 , 9 1 tl, &o item Hift, des Ordres Rel all boven. ( Je Epift. ail gcneralcm fuum > Script, anno 16 $s. Da*r
|
|||||||||
|
Beschryving van Vrieslanb. 6t
Daar is lijne Order dan zoo veel ouder als die de*
Karmelyten·, en de laatften, hoe zeer dat ze op.hun- ne Oudheit roemen, koomen 900 jaaren te laat. Maar dit was noch niet genoeg, en raakte de Oud- ek maar. De Karmelyten, die de ProfeetenElias r Etifoeu.t, Jonas, AbdiasTeni. ja Pytbagoras, Bafili- des, onder hunne voorzaaten en Religieuzen reke- nen , moeden ook op dat üuk den voorrang niet hebben. „ Hebben de Karmelyten, het zijn wöder- ,, om zijne woorden, Elias en EHzceus tot Generaals „ (of üpperkommandturs) gehad: wy konnen Abm- „ kam , Loth, haban, 7Obia<, voor onzfc Generaals „ opgeeven. „ En eenige regels hooger: n)ij[i>fepb, „ die't Opperbevel in Egïptjen had, is die niet een ,, drijdend Religieus van onze Order geweeft?,, Vraagt men naar de Konventen van die Opper-
kammandeurs , en vervolgens van de Religieuze» ook ·, daar heeft hy zoo wel een nette lijfft van, als van de Opperkommandeurs. De huizen der Patriarchen, dat van de weduwe xznSareptc, en van de Sunamit- tinne , ja de Schaaps-poel by Jobannes aan *t vijfde vermeld , zijn altemaai Konventen van zijne Order geweeft. Dat meer is, zy hadden een Konvent in den voorburg der helle ftaan : daar heeft Abr&ham een Konvent gedicht, om de kinderen,die zonder doop- zei derven, te herbergen. Na dat hy dan alles op zijne manier beweezen
heeft, laat hy de triomf klok gaan : ,, Wat zal Bsoc- ,, der SibajlïanHs α m S. Paula hier op konnen zeg- j, gen ; wat zal Vader Daniël Papenbrochius hier te- „ gen inbrengen? Zullen zy, in een zoo lange reeks „ van eeuwen, wel cenen Schrijver vinden, die ons * ,, gevoelen, hoewel tot nu ongehoord, tegenfpro- ,, ken heeft? Zekerlijk geen een. Maar wy zulle^ „ hun getuigen voor duizenden van jaaren, en hon- ^, derden van eeuwen , opgeeven En wie zoude „ daar aan twijfelen; daar wy reeds Chryfüftontuffen, ,, ChryfotoguJJen, Bafiliutfen, 7ei-tutti'anuffen, Ambro- „ fiu/jen , opgegeeven hebben?,, Maar het zeggen tan die Vaders koomt cnkelijk hier op uytdat Abta- ham de gadvryheit geoeffent heeft. Dan telt hy eeni- ge Schrijvers van de laatere tijden op , die hetzelfde m Een KaimcJyr»
zo*.
|
||||
|
$ι Aantekeningen er μ |
kouden beveiligen» Maar, als zy 't al beveiligden f
fcoude het zeggen van zulke Schrijvers, als Jvha» (VEfirado, Alphonfus Bafiin, J.B. S ie ar dus, Mettcim d'Ulioa , Marwei de Leon , Jofefb ab incarnationej Petrus Α s. Tberefia, Thomas de Salas , by de meclti ν Leezers miiTchien niet veel hooger gelden, als het zeggen van een dozijn Paragayers ^ of Toupinam- bouzen. Het aardigfte van allen is dat de Iefte, te wetten
Thtrmas de salas, met die heerlijkeKommandeurs en Medc-ridders die wy opgegeeven hebben noch niet vergenoegd, zelfs den Engel Rapha'él op de lijft vari die Hofpitaliften of geeftelijke Ridders ftelt. De En- gel Raphaël , met S.Joannes α Beo koutende, zeidè tot hem ; Wy zijn altemaal van e ene en dezelfde Or- der. Dat is, volgens gemeldenóW^, zeer wel tever- iraan: want Raphaël, fegt hy, was een van de drie En- gelen , die den Aartsvader Abraham in het dal Mambre verichenen zijn. Raphacl was de waard of onthaal- der nier, maar de galt: doch het fchijnt dat men 'm 't aanneemen van de Hofpitaal-broeders zoo nauw niet behoort te keuren. Ik moeft niet vergeeten dat dé gemelde Schrijver T
Paulns α S, seba/liano, een fchoon en krachtig bewijr uyt den Apoft^l Paulus trekt, dat'er by deflelfs tijd al een Order van Gaithuys-ridders was. DieH. apos- tel, fchrijvende aan de Romeinen , vermaant hen onder anderen tothetbeoerFenen vande herbergzaam- heit: 't welk aldus in de Palgataoï gemeene Latijn- fche Overzettinge uytgedrukt ilaat : Hojpitalitatem fedantes. Daar op maakt de Schrijver dee?e uytge- Jeë*e en keurlijke aanmerking, a't Is aanmerken*- „ Waardig dat hy de herbergzaamheit een Sekte H noemt {Seclantes) * want óp dien tijd wierden alle j, Religieuze Orders, als die van de Rechabiten, van „ de Nazareërs, van de Karmelyten , Sekten ge- noemt. „ Zoo een fchrander Schrijver behoorde üytleggingen ovet den Bybel te maaketi. Wat zouw hy verhole zinnen en diepzinnige waarheden, die tot noch toe onbekend zijn geWeefx, voor den dag kon-* aen brengen! Maar zullen wy ioö vari de Ridder - orders fchei-
den, zofljder een woord van de Vneflche Middcr- . , ördef
|
||||
|
Beschryving van Vrïeslakd. jgj
order te reppen? Dat zouw over mijn gemoed niet
mogen. Zoo leggen dan verfcheide » Schrijvers dat Kar'el
de Qnote in 't jaar 8oa zoo een Order opgerecHt e^iceft; en dat hy aan de Ridders, voor een wapen of | tceken van hunne Order, gegcevcn heeft een kroon. Deeie kroon moeit afgebeeld ftaan op een wit kleed; en zoo een wit kleed, met een kroon daar op, was de dragt van de Ridders, Voorts moeit *er onder die kroon deezc zinfpreuk ftaan ; Coronabitur Ugtti· me certans: dat is, die wtttig öfhboertijk firijdt, zal gckroont viorden. Sommigen zeggen dat hy zelks ge- daan heeft ten gevalle van de Vriezen, die hemgroo- ten dienft hadden gedaan tegen de SaiTen: anderen, meenen te weeten dat hy het gedaan heeft; na dat hy Defideriusy Koning van Lombardye, t'onder ge- bragt had. De Abt Jüflixiam , die 't beruchte PHvilegl der
Vriezen uyt Hamconitts opgeeft , en daar alleen op fteunt, voegt 'er by dat Karel ds Groots hun den Re- gel van S. Bafd'tHS voorgefchreeven heeft. Zy deeden een gelofte, zeggen de zelfde Sdhrij*
vers, van hun Vorlï houw en getrouw te zijn ; en den Chriftelijken Godsdienft te befchermen. schone- beek voegt'er by dat de Koningtn van Vrankrijk zich altijd het Grootmeeftcrfchap over deeze Order toe- gefehreeven hebben ; hoewel dat de magt om zoo* daanige Ridders te maaken, naar Zijn zeggen, deü Keizer toebehoorde. Nierijand wierd tot Ridder aan- genomen , zoo als ze vorder zeggen , of hy moed deö Keiier eerrt vijf jaareti lang gedient hebben. Dat zijn al merkelijke omftandigheden : en men
kon d'er i'chief geen netter befchri|ving van geeven· Voeg hier nu zdo veele Hiftorifchrijvers by die het aUemaal even omftandig^ en als een gewiffe zaak, verhaalen. Dat meer is ; de Abt o Jufiimemi, zoö even aangehaald , faeeft ons de Grootmeefters van de Vrielfche Ridder-order, ieder op zijnen tijd, opge- n Schentbcek Ruide rl. Order: Herman. Hift. des Ordrci
Muit, Menrtens &licix Equcftr. Ordinis. Merido de Ordirt. MiHtar. Abbas Juftwiani Hift. di tutiOrd. milic Sec. Jofeph Miefeicli Tcofu tziilit.tr. Sec. o Zie Hift, der Ordtes, onlangs in 4 uytgckomcn.
levert.
|
||||
|
#φ AANTEKENINGEN · F DE
levert. Naarder befcheid, zoo het fchijnt , ïoiiw I
riien niet konnen eiifchen, Evenwel koomt 'er onlangs eêii ρ Schrijvet op- ;
daagen , die de ganfche Vrieffehe Ridder-órder, irt weerwil van alle haare voörftanders , o?er hoop«y fmijtjen zich nierontzier een fchrap door alle de zoo I even gemelde Opper-kommandeurs of Grootmeefters te haaien Een Üdhrijver , zeg ik, die een grondige kennis
van de Religieuze en Ridderlijke Ouders heeft; die alles, wat'er van gedrukt of gefrhreeven is , fchijnt 2 geleezen te hebben; die doorgaans meteen goed oordeel en tiset kenniife van zaken fpreckr. Voor eerit ontkent hy dat 'er ergens een Ridder: \
lijke Order zoude ingeftelt zijn voor dé twaalfde eeuwe. De Inftelder van ieder Ridder-Order word doorgaans van de Schrijvers met naam en toenaam genoemt ; het jaar, daar of daar omtrent , aange- weezénj de eerde Grootmecllers opgetelt, enz. dat alles gaat niet hooger als de twaalfde eeuw. Is 'er ergens een Ridder-order die, om het hoofd bovetï de andere uyt te (teeken, of door eenige Schrijvers gaande gemaakt, op een hooger oudheit zöuw wil- len roemen; die zal naar zijn zeggen , als 't op eert bewijzen zoude aankoomen, verre re kort fchieten. De zoogenaamde Ridders van Conflantinus, en- die van Lazams, zouden mi/Pchien het meeite gerucht wel maaken; en haare afkomfte van den grooteri Konllantyn, af van S.Ba/ïlius, willen rekeneii:doch daar fchijnt hy vry wel op te antwoorden. Ten tweede heeft hy 'er dit tegen , dar Kat el dé
Grtote hun den Regel van S. Bafilius zoude voorge- fchreeven hebben. Hoe, zegt hy, zoude Karel heii den Regel van S. Bafilms voorgefchreeven hebben; daar hy zoo een ongemeene zucht had voor den Regel van S. BeaeUiéius\ en geeu anderen Regel irt zijn Rijk gedoogde? Tm derde; dat de Koningen van Vranknjk zich
als Grootmeeiters van deze Order gedragen zouden Rebben; er» d:*t de Keizers de magt hadden om ie- mand in dat Ridderfchap intélijvcn; behoorde naar ρ De Scfin>ci viiti gemelde H»ft, «iet Qrdres,
\ Zie de ii/it van iijfïe Autcuis, iija
|
||||
|
BESCHRYVÏN· VAK tlUEÊLANb. ^
tólB WMCrt beter beweezen te worden. Althans heeft
b^Smlnen dat de Keizers , of de Koning van Vrankriik, oit zulke Ridders gemaakt hebben. ik laat den Lcezer zulk een beüuyt hier maaken*
'als 't hem belieft: en zal 'er fkgts eefte Aanmerking 'of twee by voegen* die het zeggen van den öchnjvcf noch eenigïins konnen ftijveni , ; ■ . ■ -· Voor eerft -iijn. alle de Schrijvers* die.de mlte,-
ling van de gemelde Ridder-order zoö omftandig ver- tellen , van jonger datum ; en hebben even voor on- zen tijd gekeft. Martwus Hameomus, de oudfte vati allen, leefde noch in't begin der zeventiende eeuWt, Zulke Schrijvers koomee wat te laat, om over tm zaak vai de negende eeuwe op hun woord geloolf te worden. Vau d« bul Ie, van Karet den Grootea· diczy voor haar bewijs konnen bybrangen, tal aa»» ftonds geiproftef» worden. ;. Teo tweede jzal bet mteuig beeter miffelijk ïoötf
komen dat 'er.zoo een Vrieflche Order gebloeit zoude hebben.;, en vpor de,Vriezen zoude ingeftelt zijn ; zonder 'er by de VricircheHiltorifchrijvers eert fecnig Edelman , of Poteftaat, of Landtnoyerfte, ver- meldt of öpgegeeven word, die zoo,een Riddet" zouw> zijl geweeft; en zoo een wit kleed, met eeir kroorf daar op j gedragen zoude hebben. Lees sétffridus Pe* tri,, Ubho, Emmius , Ch'r. schotanus, Ρ, Wmfemmi^ Martinus Hmmcoriius ; Lees daar by CotneünsAndteav\ C. kempius, enz. Geen een, die zoo een Vrieich Rid- der weet te noemen- . Ten derde » ik durf zeggen dat deeze ganfehe
Ridder- order voornamentlijk en eeniglijk fteunt op <je beruchte bulle van Karel den Grooten ,of het zooge- naamde Privilegie der Vriezen. En de Abt $ufiinik»ir om rcderi van zijn zeggen te geeven, geeft die gan-, fche Bttllexyt Hamconim op. Doch vari wat allöy dat deeze Bulle. is t daar over .word iti de Aiiktekenixg>n> va» dit werk gehandelt. Maar, die Bulle iti haarK#e- heel gelaaten» ik zie noch niet dat ze tot eert vo> komen .bewijs voor zoo een Ridder-ordet kin die- nen. Alle de Vriezen j, die Ridder geflageti wier·. 4en, _moerten volgens die Bulle een fëbild van é/km Poteftaat krijgen; daar een Keizers kroon ? tot eed tekêo van vryheit; op gefchiJcleK ftöndifan het "M~ |
||||
|
fji Aaniekiningen op de
gen'vin een wit kleed, of van een Regel, word ié
de Balie niet gefproken. Zoo een kroon was geen teken van een blondere Ridder-order: anders zou- den alle de Vrieiïche Ridders tot dip order, behoort,, en altemaal in't wit gegaan hebben. Ook zouden 2e altcmaal naar den Regel van S.BaJilms geleeft heb- ben , en als halve Religieuzen zijn geweeft. Zijn dan alle de Vrieffcbe Ridders ongetrouwd geweeft, en hun leven lang ongetrouwd gebleeven ? Dat is, heeft Vriesland geen andere Ridders gehad, als ön- getrouwden, en halve Religieuzen? Dit heb ik; meer om de zaak te onderzoeken,' als
om ze uyt te wijzen of te beflechten, voorgeitelt: en tkzouw'er zelf bly over zijn, en het de Vriezen va» harte gunnen;indien deeze zwarigheden ttdeeg opgeloft wierden. 5* Het is bekend dat de Vaders jefnyten in* de
meefte (ledenderKatolijke landen kollegien en fc-ho- len hebben , daar zy de jeugd in de Latijnfché èn Grjekfche taJeonderwijzen. Ook mag men fceggen dat yy den flegtftén naam op dit ftuk niet èn hebben; en doorgaans bekend ftaan voor goede Latiniften. En noch onlang, beeft zeker ■»·· Re.ólor' der Latijnfché fcholen in Holland, hoewel een Proteftant,de leer- wijze der Jefuyten geroemt. Ik zal· hunnen lof óp dit (luk niet verkleinen : en 't Zouw my ook weinig palTen , die by hen-t'fchool gegaan heb; en geen re- den heb , pm over hunne onderwijzingen te klaagên. Evenwel moet ik Hiftorifcherwijze verhaalcn dat zy op,dit (tuk niét altijd zijn gepreezen geweeft; én dat jf.Marwtia zelf', hoewel een jefuyt en een man van groote geleerdheit , tegen hunne bequaamheit om Latijnfché fcholen te houden veel te zeggen heeft! « Doorgaans, zegt hy, hebben wy gebrek aan goe- „ de Meefters; en zoo gefchiedt het dat zulke ■per*. ti. foonen twee of drie jaaren lang de jeugd in de „ taaie onderwijzen , die de taal zelf niet geleert ,, hebben, en niet begeeren te leeren; En daar door „gefchiedt het vorder dat de .toehoorders van hen „niet anders leeren als wantaal en oneige lpreek- j, wijzen y dewelke zy naderhand nok ontleeren > De'Heer Schfödcruï, Re&w der Latijnfché fcholen te
Delft. · ·· -· -■ * ~': "■ '
m „ ton-
|
||||
|
B§SCHR.VVINC! VAN ViUESLANtf. &}
^ konnen. 't Is buiten twijfel dat men tegenwoi>r~
„ dig in Spanje mindfr ktnnis heeft van de Latiirtn „ fche taal, ai* oyer vijftig jaar. Ik geloof, ia ijc~ , houde het voorzeker en gewis, dat de voomaanaft* „ oorzaak van deze fchade is, dat onze Maatfchappf ,, het onderwijlen (van de jeugd) op zich genomen „ heeft, En by aldicn de menfchen de grootheit der „ fchade, die uyt deeze leerwijze ontiïaat, te re.cfit „ begreepen; ik flae *er geen twijfe! aan, of zy ióu- „ den ons de fcholen door een openbaar Dekreet „ ontneemen; waar over men al begonnen heeft te „ handelen. „ Het is zekerlijk éen pnverdraaggelijke laft; ons,
n dat 'er zoo groot een getal van Kollegien is; wel- ,, ker StoeUrt niet allemaal door bequaameMcefters „ gevult konnen worden. Onder de weereldfche „ perfoouen, die voor deezen de jeugd in 4e fpraak- i, konft OHder;w'èe?en, waren d'er fommigen die in „ het geeveiï ν ah goede regels uytmu'utten; anderen \, die in de Poëiy, en Wederom anderen die in ve?· „ fcheide foorten van geleerdheit uytfchcenen i en. „ dat, om dat ze hun geheel leeven ki eene en de· „zelfde ftudie verileetrn. T'hans is'er nauwelijks „ "iemand in öhze Maatfchappye te vinden i die iets ,, van dat alles te deeg verllaat. En waf de weereld- ,, fche luiden belangt · dewijl zy zien dat onze (Pa- „ ters) hun alle plaatzcn afhandig gemaakt hebben; „ zoo laaten ze zich aan die wetenfehappen, en aan j, het leeraaren der zelven , niet gelegen leggen. „ Hier door gefchiedt het dateer in Spanje, of het „ noodig^ mogt zijn , niet een perfoon zoude zijn, „ten minfte bezwaarlijk gevonden zouw worden, ,, die vier Latijnfche woorden aan malkander zoüv? „ konnen hechten.,, Ik zouw hier konnen by voegen de getuigenis vari
Andreai Trevifius, Kamer of HuY.s-doktor der in- fante van Spanje; dewelke in een brief aan deUni- verjiteit van Salmantica verzekert dat de gefcHaWfde /Wetenfehappen, zoo z\$ $. Mariana voorfpeldt had, door de leerwijze der Jefnyien al febipbreufe fcegoften te lijden. Maar die mogt aangezien woe- den voor party ; als hebbende veele andere dingen t«ï> gen de Jefuytert in te brengen. ƒ £ona ütterae. £ i jjjfo
|
||||
|
Aantekeningen op dë
|
|||||||||||||
|
%
|
|||||||||||||
|
Dit zy tot geen verwijting gezegt: ea ik wil wei-
bekennen dat het zeggen van J^ariami'hzm 'm Vrank* rijk, Duytsland, en Nederland, hier zeer te pas zou* de koomen. Alleenlijk waar het te wenfchen, dat% ze in Poortegaal en Spanje de zaak wat beter behar- tigden. ONDER HÉT DEKËNSCHAP
VAN tfEDER-WAGENBÜRG,
OF VAN SNEEK,
beboorcn
ί SÈROECH TE N. 3pjoeeïjien / &doi be fóanirêling %β$φ
ten/ i$ een oöjp ban $®imb$it$et öeel/ onbet gct SMienfdjap ban ^eoer-^agenonjg of ban &mch> <&e gafïorg ö^agt jaadp^ fyow bevb uouiigulöen^ oj>: {jet <®ttoer-pafïao^ fcljap tachtig: baat öe J&om-pioofï ban mvtt^t ι χ feïjiioen ban genoot* γ "l s τ of i L s T. ;
%n ben t fyitf ban ben ffiatt^biffcBop bmi
Jadena, of ïieJOCf (ι) ]adera, bit 300 aanfïonö^
gefjeel 3«'l opgegeeben mfim/ fapo^D Deese
pfaat^ {ί. ifeli genoernt: 3|ifï/ 't fcodh οοίί onotr |et ©efcenfcljap ban $eoei:-3©agen* borg geiegen'$/ i^boo^ oesen/sootogöe in# gietenen' gelooben / een bfoêgenoe (3) fïao gefoeefï. '®ie ban %ft/ segt Ubbo v Em- mius; Detoéei'en öat jjnnne fiao toelbarenbér i$ getoeefï al^neeit-, en öatfifi /a$^neen nocl) oe geöaante ban een oo$? Ijao/ reeö$ * Vitic Alting. Parté i. aiTyocem Ylften*
« in ttefcrift, Fn'f. inrer Fkyum Se Latfc, 3 f .*i.^tó*j. onpetf
|
|||||||||||||
|
Parochi'
keik van
ïsbroech- |
|||||||||||||
|
ren»
|
|||||||||||||
|
Vf rfchtiêe
bc nam in- gen van Ylft. |
|||||||||||||
|
Ι VΑ Ν Vit IBS LAND. &$*
óöber be fïeöen gerebent fcoierb■·, boój ben
boopganbel öioeiöe; en be 3ee fterb bebaaröe: maar bat Bet / a$ Sneeft al taeifcarenber pn toelüarenber mierb/ mettet tp betarmt/ en tot 300 een flesten jïaat/ al$ men t'pn$ 3iet/ Herballen $ (φ), '·: * ©ar. %i$ allang ban onbg geen geringen
naam en magt fteeft Qtfyab I blpt ngt Set boojtreffelp recgt ·, 't toeln be J&alt^aaf Johan in 't jaar 1379 , nnt naame ban Ka- «* rei IV, aan be mgesetenen gegeeben fteeft/ ban eene taeebeJpfcöe marbt en een jaar* ntarbt te mogen (5-) ï)onben:bieme jaarmarut na ï)et feefï ban §>> Mauritius, ben patroon ber berbe / ttoee bagen achter malbanber ge# ïjoubcn fcoierb %n ben tttH gemelben t$ef ban ben 3Qart$*
btftcöoö ban Jjjabera tooojb be bern ban gleKe f§>. Mauris berb genoemt 5 maar niet ^* Maar-; tens Kern: 300 alg Menfo Alnng, bg berg$* ftns/ qualp te boeb gefielt fieeft: maar uyfc ban blpt bat beselbe been al ban litn beginne op ben naam ban &. Mauritius ingetypt i§ getoeeflL Het blpt oor nntben gemelben ^en-b^ief
(ban ben JMtggjaaf Johan) bat Ι** Mauritius
be patroon of Jkptïjemg ber berbe bta$v
tbarit bit 5p be eigen fajoo$en ban ben h2\tf; De fmeekingen, die ons van wegen onze ge-
meente en onze ftad gedaan z.ijnY hebben wys ingewilligt j en wy hebben toegeftaan; en ftaan" het uytnaarae als boven door den tegenwoordig/ gen brief toe, dat gyl. op die twee dagen alleeny1 dewelke alle jaaren onmiddeliik na het feeft van. S. Mauritius volgen> een kermis of" jaarmarkt? zult houden $ en mogen houden, ■ ''■"■'.· ;■..-.·■ * E 3 Φ*
|
|||||
|
!
|
|||||
|
jo Oudheden ën Gistichten f
ι pe pafïorgi / 300 a$ ugt een jjanbfclfeift
tiec ïtteecötfcfje ftee&e bln&t/ $agt ban $ηί£ ij-o gouögnlöen^ aa te brengen. ï&e gemeiöe Johan, bte begeer te pïaats&J
im$ I 3aï on$ett»tifeIt¥ b* begeebee ba» öe ! pafïorg 31)11 getoeefï: toant öit bergeebm plagt boo^gaan^/ boo^aimJ^ie$anö/ tiooi 6e ïfêeren bee plaateen gebaan te fooien. #e3eïbe fteocpteeh $ ooit öoo^ Nicolaus
Hart^biffcöop ban gaöera / m iroo? meet' mit bere 25iflc§ojjpen / niet beifeöeiöe ^fïaaten begiftigt getoeefï·, betoeifteö^ ^. Mauritius, feefi/ en ojj meer anöeieöagen möen fyief tigtgeö^niit/ te beebienen tyatm S^e Kebeng gaat be ganfcöe b#ef ; j2Roeder jfrficotws 5 door,Gods barinherrigheit
AartsbilTehop van jadera ,Lepnardus Bii* fchop van Aquino > Broeder Petrus Biflchop vmCitta nova, 4?n<>ldm Bi-flchop yanCoferans, ftaymundus Biiïchop van Marfeilje , en ijerony- mus BiiTchop van het gebied der Tartaaren, wenfehen aan alle Ch.rirtene Geloovigen, die den eegenwoordigen brief zullen zien, de eeu- wige $aligheit in den Heere,. Dz glans der, Vaderlijke glorie , die de weereld door xijne oriuytfpreekelijke klaarheit verlicht, betoont φ dan vooriiainentlijk zijne goedertiere gunil aan de godvruchtige begeerten der geloovi- gen , die op zjjne aUergcnadigfte harmhertig- heit betrouwen, wanneer hunne godvruchtige, ootmoedigheit geholpen word door de . gehe·* den en de verdienften der Heiligen, Dewijl Vy dan begeeren dat de kerk van S, Mauritius, te^YJeke* onder het Bisdom van Utrecht, me% bchooriijke eerbewijzinge bezqgi en van de ge- |
||||||
|
Vee Ie Af-
laaceii aan
de kerk
verleend.
|
||||||
|
■§■ '("t0
|
lop-
|
|||||
|
VAN V RIE S h Α ND. J.I
loovige Chriftenen in eere gehouden worde,zoo
is het dat wy allen den genen, die met een opregt
berouw, en hunne zonden gebiecht hebbende»
de gemelde kerk op het feeft vm$. Mauritius,
en op de volgende feeftdagen> te wecten op
Kerstijd, op de Befnijdenifte der Heere, en de
veropenbaaring der Heere, of op drie (6) Ko-
ningendag, op de V erryzenifle en de Hemelvaart
des Heere > op het Pinxterfeeft ·, op de feeft-
dagen van S. S. Petrus en Paulus, en van de
andere Apoftelen, voorts op de feeftdagen van
de H. Maria altijd Maagd, van de H. H, Jo~
hannes den Dooper, Stephanm , Fincentius, Lau·
rentius , Nkolaus, MartinuSy Menediftus ^ Au-
guflinusj Maria Magdalena , Catbarwa , Mar-
gareta, Agatha, Cecilia^ Jgnes^ Lucia^Gertru-r
dis, Barbara , Clara; op het feeft van de elf
• duizend Maagden} op dat van den Aarts-engel
Micbaelj en vanS. Remigius ·, mitsgaders op den
dag der Kerksvijdinge; dat wy, zeggen wy*
betrouwende op de barmhertigheit van den A'l-
mogehden Godt, en op die van zijne H« H.
Apoftelen Petrus en Paulus^ den zoodanigen,
die de gemelde kerk op de voornoemde dagen
uyt Gödvruchtigheit bezogt zullen hebben $■ of
die het Lichaam van Chrïftus\ als het naar de
Zieken gebragt word, zullen volgen j of die
het kerkhof derzelve kerke rond gaan met een
Vader-Ons voor de overledenen te bidden ν of
die hunne behulpzaame handen voor het tim4
mcrwerk, de kaarflen, cieraden, en vordere
nootwendigheden der zelve kerke zullen uyt-
gereikt hebben , veertig dagen afflag van de
boetwerken,die feun opgekitzijn, genadiglijk
verkenen. Welverftaandc nochtans, indiende
wil en toeftemming van den Biffchop der pHat-
E 4 ze
|
||||
|
73 Oudheden en Gestichte»
ze daar by koomt. Tot oirkonëe van dcezc
laak, hebben wy onze zegels aan den tegen*. woordigen brief doen hangen. Gegceven te Karpentras, in 't jaar des Beere 1315, in dcvj maand November y iri't negende jaar van Mi jn- heer den Paus, Kiemem F, ®t jpafïööj w hm gifï ioa$ ecu |&omit1t;
smfTcfiien ngt ΜΦβ& Der liarmeïntew ; feie baat ten nloofttt gaööen. 3fn 't jaat? 1457. fïouö §kv al$ l&sfloai
Hendrik van Dyl (de Dy fa.)
<&ff$e Hendrik Dan Dyl, C41 ÖC ïiapiteiii.
I>e Harinxma j mit£gai>cr£ öe 8aiifci)e gemeeld'
te öee J&troeïjite&e ban glefte/ 500 a$ öe tooo^öerr öee fftcfjtfngc lutben / ijeöüen Ijier eet? altrjii öuueenö Mhaviffcljap qeftocfyt. ^ie $&* ftm:i$/ ojjeen toettige toij^e géHo^en/ 30110e, ten èoïftome raagt öeöBerv/ {jet 5ijn loeöecom; fce tooo^n öee ffrcQtinge/ om öe ΛιίΓειι en kerkelijke dienften aan't höoge outaar te doenj
Gods Woord aan de Chriftene geloovigen te' preeken j aan de zieken 'van de gemeente, zoo die riu ziek zijn, als die het worden, zullen, bet Sakrament des Oojtaars e@ de andere Sa- cramenten dèr kerke te bedienen»'de kinde- ren te doopen* de, dooden ter, aarde te beftet- hii') voorts orri alle en iedere heilzaame en re- gelmatige bedieningen in de gemelde kerke en. Parochie te verrichten en uyt' te voeren 5 de- welke den waarachtigen Paftoor van Yleke van rechts wege , of uyt krachte van zeker pri- vilegie, of Q/donantzie, of van de gewoonte* rockoomen. Eindelijk d$t deze Vikaris , Zoo binnen als buiten de kerk, zijnen Paftoor ν Codex Eccfcfi Tra/cft.
|
||||
|
van Vriesland. 73
gelijk zal zijn in alle voorgemelde en boven
uytgedruktc bedieningen; en in altes wat den Paftoor, gelijk gezegt is, toefcoomen mag. , ®t& fyief tg getefcent tien zx |t|aact 1437.
Wt gemelte fltcgtins en begiftiging ί§ goeb* geïteutt tn bebefttgtÖOOjRudolphvis van Diep-
hout»
3[n 't jaar 1432» öaag£ na|&« >ns φη&
gOOfbing/ \$ Bartholomaeus van Hem Jpt bit
ïtftsarificöap aangenomen.
tdan $eüoofbtefc ïjeeft toekeer een Honbent
ban&atmelnterigefïaatii bateenfcerft met een. tomi {jab- Pfljï be boojvtcQten./ bie $m§ Bonifacius ΥΙΠ aan be J^eefifjeere» en $&nt* ncfyoeb«$tocgc|ïaan gab/ 3jjn boot een&ulfc ban Johannes XXII, in 't elfbe jaar ban 30» fangbom/ b°ft a|n be ïftarineïnien tqe* grfÏaan, Theodorus van Sneek, ψ$ίθ} ban 't? MOO^
ter ban 3M$einbe / ïjeeft öe ganfcjje 25utte/
300 a$ 6ρ 5^ te ïfcenfen untgefeöjeeben ïjab m autentijk ïjab laateii maanen / in 't ftIoo$? Ut ban 3$o$einbe gebjagt. jjfèaar / afeoa bat bloofier bpo* Jet $eetaarec seer gepïaagt toierb/ en arm gemaaftt mag; i| be 2$uIIe/ met aiïe be boojrecjjten en brogebwi / oberge* fyagt 111 't Wbofïer ban %\ft. ■! mt ftïeofïes # ten tgbe ban ben. ^paatv
ftïjen oojïog onber be boet gefmeeten, <€egentooo$big i£ 3|Ifï een ftebefce $onbee
«enige beftingen of fïerftten; en $ fïegtó met ?en gjaft omringt*; tint bit tfebebé 5^1 bopjtge&omen Aufo-'
nms, Sixtus, en Titus a Popma; bjte rtebjOC*
tev$ / ugt Jet geflagt ban be Popmaas, ote
wie tyfe ύι geleerböeit nptgeraunt/ en boeften |
||||
|
„74 4 Α Ν TEK JE N| N,G Ι Ν 01» BE
ngtgegeeben Jjeööen: föeiïte hoeken Bg Vale-1
rius Ahdreas opgegeeben tooien. Martinus ïlilaniis, (van lift) banoe '4EM>ttl
oer Itarrtielnten / 3000e gefcöieeben fleböq I
ïüogta , 6cc. of Lofreden van de Edeliüiden I
van ν riesland: en de Hiftorie der partyfehap-1 pen; dïe ten tijde, dat Vriesland zonder Op- perhoofd was. in sfoang gegaan gezoem Cor- nelius Andreas,fc|)$benoe Obec ï)tt jaac 14P9,
niaaftt geh>ag ban öese i^ifione,
Α ANTE Κ E Ν INGEN.
1. Jadera word tegenwoordig Ζλγλ genoemt; en
is de Hoofdftad van dat gedeelte van Dalmaatzie, dat onder de Veneetzianen hoort. 2. Volgens Ubbo Emmtus is de rechte naam Ylekc
of Ylk: m^ar de boeren van Vriesland, die de let- ter k doorgaans in tz veranderen , hebben Ylk Ver- andert in Tlu\ en mettertijd in Tifl; even eens,ge- lijk zy Sneek verandert hebben in Snits, enz. Maar Andreas Cornelius, gelijk we ftraks zien zullen, ver- itaat het anders als Ubbo Emmtus. 3. Volgens Cornelius χ Andreas en PUrms y Win-
femius is lift een ftad geworden in't jaar u6i. Vol- gens den zelven andreas Cornelius was heteerft naar een fterk huys, of Stins, Ilefhns genaamd : maar federt dat het muuren en veilen gekreegen had, wierd die naam van Ilcilins (metier tijd) verandert ïn Uil. Wat my belangt , ik zouw het met Ubbo Emmius houden, Hoe dat Ilium, volgens fommige Schrijvers, de oorfprónkelijke naam van lift zoude $ijn; en hoe dat ze hier uyt een bewijs willen trek- ken dat de Vriexen gefproten zouden zijn uyt de ou- de Trojaarterj; is boven wijdloopig genoeg aangete* Rent: daar is ook getoont hoe dat fommige Schrij- vers , door een gelijkluidendheit der naamèn be- koord, den naam van Fr^* van YOoftindiiTche Pr*- βα\ en den naam van Prujfi* van den Bithyniiïcheti
Koning Prufias afgeleidt hebben. Ik zal hier HrtaM ■■.·■·* Eo y over het jaar n$i. .,.·.-' |
|||
|
RseCHRYVING VAN VRIESLAND, 7?
bf voegen dat men op ioo een wijle den naam en
de opkomftc van veele andere plaatien uyt vreemde landen louw konnen haaien, iemand, die ftout ge- noeg in 't verdichten was , had maar te leggen dat é\e van Tarnhout in de Kempen , en van Doornik of Taurmy in Walfch Vlaanderen, afkomftig /ijn, en hunne benaaming gekreegen hebben, vanden be- kenden held Turnus: dat de vertelling van zijne dood, ky fommige Schrijvers befchreeven, een loutere leu- gen is, enx. Insgelijks louw zoo een Grolfchrij- ver konnen zeggen dat die van Delft de nakomelin- gen lijn der oude burgeren van de Griekfche ftad Delphi; dat die van't Peeland gefproten zijn uytPe- leus, Aekillet Vader' en die van Achelen , een dorp in Vriesland , van dcbilies zelf. Op d^n zelfden voet zoaw men kbcefus, by Virgilius vermeld , konnen opgeeven voor den Stichter en Aartsvader van Rees: Hefus;, anders Mars* voor den Stichter van Heet; Paris voor den Stamheer van die van Parys. Die van Mercoeur in Vrankrijk zouden op Mercutius , als hunnen Stichter, konnen «roemen . die van't Veen, in Holland op Venus 5 die van Loenen op de Godin- se Lttna, Zoude Cactts de handen van Hercules niet konnen ontkomen zijn, en den naam gegeeven aan de Gaag buiten Delft? Want dat de e dik wils uytgefpro- ken wierd als eeng; en ook in een g verandert word, kan zonder moeite beweren werden. ?n zoude Hec«- ba na rt verwoeden vanTroyen, niet ai vlugtende ia deeze landen aangekomen 7ijn, en den naam gegee*· ven hebben aan het dorp Heek \ Of zoude Dido, na hit (lichten van Kairthago., deeie landen ook bezogt hebben, en de Stichter lijn van Didenhove? Zouw ^ftreu*, ziende dat de zon , als vanfehaamte, over zijne grou weldaad onder ging, of haar licht verloor;; ook van fchaamte devlugt niet genomen hebben; en,» in Ierland aangekomen, daar gedicht hebben het wel- bekende dorp Athren ? En mogelijk is Remut de moordadige handen van zijne.n broeder ontkomen ; en heeft Reims, in 't Latyn Rbemi , in Duytsland allereerft bevolkt of gedicht. Mogelijk ook of PaHa , Evanders zoon ·> verre van
ket leven onder Turml· gelaaten te hebben, een'tgen tyd huys gehouden heeft in Spanje *, «n daar den naam.
|
||||
|
/
|
||||||
|
JS Α" ΑΝ Τ Ε Κ Ε ΝΙΙΪ © Ε Ν ; · Ρ 'Β Ε '
saam gegeèvén heeft aan dé öad< Palanze of Pak#4
tia. TciTel zoude op;dezelfde wyze den naam rnif; ichien gekreegén hebben van eenige Waaghalzen uyc Thefialië,· ofnoch liever vanlk/s/ii Cinces.ioonr énNeiFe, h zy in Vlaanderen of 'm Vriesland, van deri ouden Nejfw. Zy konnén ons ook even gemak- kelylï vertellen dat \ Pandarus eenigen tyd huys ge-i houden heeft te Panderen: dat deDedeis, een bekend geflagt in Holland, de nazaaten zifn van den beroem* den Dadalm: dat Β'achus, na't veroveretj vau Golt- Indiè'n ,den wynftok ook geplant heeft in Vriesland % én den naam gegeeven heeft aan Bakkeveen. Weg met zulke grollen: en de Leëzer moet niet denken dat deze aanmerking onnoodig of ontydig is; of dat die buy, van zulke naamredenen en opkom/ten vaa landen en fleden te verzinnen, t'e&nemael over Js. Jk beken dat men op "dit ituk vry wyzer is gewor-. den: maar die fommjgen, zelfs van de befte Sehry- vers, geleezen heeft; zal wel gemerkt hebben dat ze die oude liefhebbery noch niet uyr het hoofd konnen Zitten. Die hoogdravende naamredenen ,die afkom? ile van vreemde en vermaarde volkereu,, of van ou-, de krijgshelden, zyn al te mooy en te bekoorlijk* om ze zoo glad en al, en voor altoos., de fpbup te geeven. 4. De Auteur had 'er de vordere woorden van
Vbbo Emmius wel mogen byvoegen; dewelke aldusj Juiden : Zy mogen 't gelooven , die't gelpoveii willen j de Schrijver , die het vertelt , ftaatmy niet aan. De Leezer zal wel gezien hebben dat ik het doorgaans met Vbbo Emmius hpude, en. dat mijn, zegel doorgaans aan zyn zeggen bange. , Maar -ilc·' weet niet of hy op dit (tuk niet al te vies en hardge- loovig valt. Om dat Corneüus^ndreas , Suffrtkits. Peirij en dïergelyke Schryvers, daar ze de opkom- fte en d« oudfte gefchiedeniiTen van Vriesland ver- handelen I veel; te ligtgeloovfg, zyn; ja alles voor goede munt anneemen, wat, ze by fommïge beuze^ laars of in eenige ouwerwetfcheliedtjes daar omtrent aangetekend vinden; zyn ze daarom al hun geloof guyt, en moet alles wat zy zeggen afgekeutt wor- 3,Vide JEücié. Vuplüf'i »«K e>4m:mti% imti l?¥i
|
||||||
|
/
|
||||||
|
denyiii zaaken van laatcre tyden? Indien men zoo
itreng te werk zouw gaan'·., en alle die Schrijvers «yt de handen werpen en nergens in gelooven wouw, die ia 't vertellen der alleroudfte gefchiedeniiTen op valfche gedenkftukkèn aangegaan hebben \ dan zouden d'er veele Schfyvers j dieotis in de Hiftörien dikwils te recht helpen , uytgémönfterd en afgekeurd dienen.' Daarenboven fteekt'er ganfch geeh onmogelijkheit of onhebbelijkheit in * dat lift van ouds welvarender zoude zijn geweéft , als SneeR: en my dunkt dat men in zulke zaken, als *er geen andefe omftandig- heden tegen ftrijdenj eenigzins mag aangaan op hec gemeéne ïeggen. r ' s· Bi IVitifemms getuigt dat die vahllft èene wee-
kelijkfche markt, en twee jaarmarkten*, van Karel den /Fverkreegen hebben: en hy voegt'er by dat de eene jaarmarkt gehouden wierd op Pirixter maandag > de tweede op den derden dag van September, 6. Op Drie Koningen dag. #$$ < i-
rVande drie Koningen, of Wyten > heb ik niet
Veel nieuws té vertellen: en van het bekende vcri- fchil, over het getal van drie, ^n of het Koningtjes zyfr geweeft, wil ik nu niet fpreeken : die zaak is oVerèn weer meet als genoeg bepleit. Ik zal echter iets zeggen van de kleur: want ieder
^tvcct dat de éené doorgaans zwart Uytgefchildert word, Motanus "i , dife anders de viefte niet is, bekent evenwel dat het gebruyk i Van den- eenen aiS een Moriaan af te beelden, vry laat opgekomen is» Ja hy getuigt dat ie alle drie, in de oudfte"fchilde- ryen, met een blanke tröni afgebeeldt Worden. Hf voegt 'er by dat Lindantis het zelve; zoö te Roer' monde als elders, meermaals bevonden heeft* Noch telt hy dat'er te Gemblours een KatuirTel
is, 't welk S.Btrfsardm aan de kerk aldaar gefchon-· ken heeft. Op dit KatutfFel, daar verfcheide af beeld- zeis zeer kondig op geitikt ftaan, ftaan ook de drie Koningen met hunne gefchenken afgebeeld. Die Ko- ningen zijn daar alle drie blank van gedaante ; en hebben ieder een kroon op het hoofd. 'Evenwel is hy van 't gemeende gevoelen , om 'er dit tuiïchen beiden by te voegen, dat hst geen rechte Koningen lijn geweeft. sl * Do ftmg, Kb. j, cap. j* f4l*f |
||||
|
7& Á.ÁÉßÔÉÊÚÇß»â£Ì ép I>E
Maar ik h^b hier iet anders van de drie Koningen
te vertellen} daar veele Leezers , waarCchijnelijk, weinig of niet van gehoort zullen hebben. Qï M0f lanm, en veele Schrijvers , al zeggen dat de drie; Koningen flegtshet gebied, over de eene of andere ftadgevpert zullen hebben; en om die reden &jm Dingrjes genoemt mogen worden; men heeft in In- die' beter befcheid, en een netter- overlevering, vari die Koningen, Dit befcheid of deeze overlevering, die van fommjge } Schrijvers ftaande gehouden wordj beftaat hier in;» dat Meicbkr, een van de drie Ko ningen, d# Koning van Kranganor en uyt het ge- flagt der Brachmannen is geweeit. Van deeze Bract* mannen fchrijft c Ettfebius dat ze achtervelgcns de overlevering hunner wetten,geen beelden aanbaden, iniets, dat van een dier gekomen was,.aten; geea bier of wijn dronken; zich van alle boosheit onr- hielden , en-al leen op Godt palten. En om dat Straèo noch vorder zeit dat ze den loop der fterren ook na- fpeurdën *i ei) zich 'in diè wetenfehap oeffenden , meent 4 Cromhaxh'ms reden genoeg te hebben , om dat zeggen der Indiaanen te bezegelen. Zy weeten d*cr zelf zoo yeele en mooye omitandigheden van te verteilen; dat iemand ligt bekooring lydeii zouw, om, zonder zig aan waarfchjjnelijkheït of onwaar» fchijnelijkheit veel te kreunen, alles voor de vuyft en zonder onderzoek aan te neemen. Deeze Koning JMelchior r zeggen zy* -jnam eer ft in *t derde, jaar van zijne Betlehemiche-reize;!t'httys: en wilde toen den naam voeren van Cheriper Male; fat is, Een van de drie.-.Voorts heeft hy,æïï als de overlevering luidt, eene kerk geftiebt, en op den naam van de H.Md- tia ingewijdt: en 'm die kerk wierd de fchildery van de AUerheiligfle Maagd, imt haar kindtje in de ar- men, geplaatlt. Daar op liet hy een bevel uytgaan dat i zoo; dik wils als de kotters den naam vm Maria overluid noemen zouden, ieder die 'er tegenwoordig
was zich plat ter aarde had te werpen.
Een vin zijne voornaamfte reisgezellen Zoude de ftad Kalikut gefticht hebben; en daar ook eene kerk
b Cronebachde ?, Kegib. Sebaftianue aS. Paulo &c.
it Llb. 6.' Prftp. Evang.'cap. g- d Apud Papchbr» in Reip. ad Exbjbit. Error. Arr. tfi i;i.I
ge*
|
||||
|
BiisctfRtviMö Yak νκι£&Α·ιά>. 79
■ , . . „'. ... .. ";. - - Α ' ■■ ι V-- '"Ί ' ■' '
geboiwt hebbén ter eert van de AilcfheiligSe Maagd.
Deeie reisgezel, zoo als ie noch weeten te vertel* len , gaf insgelijks een bevel uyt dat ieder een* op " et hooien van Mariaas naam, zich £!# ter aarde* had neder te werpen. Öf iemand dit verhaal in twij- fel mógt trekken ; die zal alles be weezen vinden bjr c Oforius; dewelke verzekert dat de Portégys Gama% als hy in dat kerkje gegaan was , alles gevonden heeft .gelijk het zoo even befchreeven is. Maar de fchildery heeft Garva^ om dat de plaats te duider was, niet gezien. Indien Orofius zeggen wil datGd- m& iet diergelijks Opeen bord, of in de oude boe^ ken der kerke, aangetekend heeft gevonden ; dat zouw men noch infchikken: maar het zoude weinig tot bewijs van die vertellingen dienen. Wil Oforius Zeggen dat Gama gewiiTe blijken van dat verhaal ge- zien of gevonden heeft; moet hy andere oögen gehad hebben als andere menfehen. *t is waar dat Gamat als hy met zijne vloot daar lande , is dat gewette een goed getal Chriftenen gevonden heeft; en ik be- vinde dat f. Ρ. ƒ Maffejus, een goed Hiftonfehnj- ver , ook van een 'k'apelle gewaagt, die in de ftad Kcanganor ter eere van de H. Maagd Maria ingewijdr was. Maar men móet weeten g dat die geweiten, als het geloof daar begon te flaauwen, van tïjd tor tijd, als in dejaaren djö, 74«;, en waarfchijnelijk ook laater, bezogt zijn geweeft door yvrigé Geloofs- preekers uyt Syrië"; die den yver Voor 't Chriiten geloof, die fchier uyt^gedooft was, door huhne pre- dikaat'xieri weder öntitokèn hebben. Die Geloofs- preekers hebben daar, zekerlijk zoo een kerkje ge- bouwt; 't welk.de Ghriikne ingezetenen, uyt ort^ kunde , aan hunnen Apoftel eh eeHlen Gëloofs- preeker, S. Thomasy zullen toegefchreëven hebbend Behalven den Koning van Krangapör, zoude de
Koning van Ceylau , met naame Pirimal, een van de drie Koningen zijn geweeft ; die den nieuw ge- booren Meffias te Betlehem bezogt en aangeboden hebben: en die Koningen zouden die reis aangeno- men hebben op de vermaning van dé Indiaanfche e In Vit. Regum Lufit,
ƒ Hiftor, InJte lib'z.
ζ Zie Kicksfi Cbia*. cap. 1.
Sibille.
■ι . ■ -,.'■.
|
||||
|
§Q ΑΑΜΓΕΚΕΝΪΝβϊΗ βΡ ÏS
Sibille. J,P. b Maffejus, die dit gevoelen vermeldt,
wagt 'er zig wèl voor , van 'er zijn zegel aan te hangeü, {ïk v/eet niet of het dé moeite waard is,.dat we noch hier iets by voegen van de naamen der drie Ko- ningen, leder weet dat ze doorgaans dus iiytgèdrukt worden: Ga/par, MelcKtor» fêattbqfar: maar men u\ die naamen hy geen ouder SchriJYer vinden , als Be- da. Volgens een ahdér Schrijver, by * ■Ckjauh'onm Vermeld, zoude ieder van hen eenHebréeuwjfchen en 'éen Grïekfchén ijaam gehad hebben. Vóór Hcbrceuw; fche naamen worden de drie volgende ópgegeeveii; ■sfpettius f^merus^Ctamafcus; de volgende drie zou- den hunne Griekfche naamen zijn: Magdalaib, Sat- galath, Sarak'm. .Dezelfde rtaameri ftaan ook te lee- zen in de Kerkelijke Hiftorie van Petrus C ome flor: dïe de drie laatftén ook voor Griekféhe naamen öji- jieeft. iSÜaar/gelijk Cafaubonüsal bemerkt heeft, dié Schrijvers moeten in de Hebreeuwfche en in dé ISriekfche taai everi ervaren zïj|i geweért: daar zy Griekfche voor Hebreeuwfche en Hebreeuwfche voor fcïriekfche naamen ópgeeven. In eert Griekfch harid- ïchrift vah een redelijken ouderdom, tot de böeke· r'yvanden Reurvorft vah de Palts behoorende, Worr den dVhaameh der drie Koningen aldus uytgedrukt; Mïor, Satbr, Peratöras. Waar die Schrijver dat vari daan gehaait héefj, zouw ik niet kdnnen giiteri: gé: lijk ofl'k niet, wie dat hem de naatliert van de Har- ders vefopenbaart heeft. De Harders, die Chrifl«s_ bezogten j zouden vier in getal zijh geweca : en dat weet hy zóo wel, dat hy' zé rHet hürihe haarrien weeè te hoenien :, te weef en.; Mijfcél, Jtchêel^ Cynac»i" StébhanKs. Maar daar zijn tijdéii ^eweeft, dat riién jTchier alles mogt zeggen, zöridér vreezé van acHië'r: naait te zullen, worden. , t ,, \ ,,..', jf\ Ep'ó Barirtxma s dé Lëézbr zal al dikwils gé-
iherkt hebbeij dat de voornaamen der Vriezen door- gaans véél vérrcrieéleri vart bnze vbbrnHameh ΐ én 2at Bühne töenaarhéh, <|öor de vWhdéiirig jannen \ meëti altijd" mét éeh d eindigen;; ;Qrr)_vah 't laatfte sèrft tè fpreejcen; Hier Vari héènUéh'omfóf»si vbdr' 'h Ot fupra. «„,,... V-, ^ i
I fciercit. inBirdö. Ekiercit, t. »,"!$'.,"'
^ Apud Caiaüiï. iBi . t { -
■--, v\ ' " t pe-
|
||||
|
BE^cicRrviKfl van Vrieslakü- %k
't begin van zijne Hiftorie, den I^cezer :eeii omfUn>
dig bericht gegeven.. DU beticht zouw ik nietVetbe* teren \ en zal het daarom op eert. v(rye wyze vetT taaien. De Vrieieti, zelfs de grootftc Heéren, ed die van dfen èertten Adel, hsbbtti VMi.ouds de Griet ken op het ftuk van hunne rtaamen.nageyolBt; 109 als de andere Duytfche. volkeren» Baar het gloorden toe woonende^ eh voor al de Zweeden, ook gedaan hebben. Dit bettond hier in „dat men *$Ιψ&ΙΒ $ά pen naam, gelijk noch bytde. boeren .gebruykelijfe is, den naam van zij-nèn jader.vpor, een toenaam, of van% gebruykte. Maar dit was de manier ook on- der de andere Duytfcheri , dat^è dan zon (of zoop) aehter den naam van huhne.rt vader ftelde \ 't we]k de Vriezen ook al dikwils deëden. JVIaar b? de VneT zen was 't noch, veel gebruikelijker; dat ze dat ζοψ achter lieten ^ en hun vaders naam in't tee'ende A,gér val uytdrukten, Dit gebruyk , om'.er. dit tujïchen beiden by te voegen, duurt ook tegenwoordig notó by de Hollanders, ten opzigte.vjMi de vrouwluïdMu Dus «eggen wy.·,:%annwe Pkterï ,:,Mary l^eetidertf^ Aeibtje Getritst enz* Maar ,de naamen der manlrn* den worden by ons anders üytgedrukt: als 'JanPie* terfe of Pieürfen, -Maas. Leendertft, Jtkob Gnritfez daar/ff, of/*», èen verkorting ,of. liever een wantaU- ge verdraaying is van zoon. Maar; om io| de Vrie- zen tê kbqmen , dit teelende,geval pindj;gde meeft altijd in a: als, in éépmm^m dd % Μ ■> ^ 1& Dit blijkt in de naamen Qc$o Kenejna , of Keenfena , Folc- marui Alltna , WiatinvWiardifea: , tiiddo Ewdfiidfi Hayo· ffybeina, Hayo Omptcdu , Qifi Αηςάίηά \ .BacfQ Dodin£A, Heddé Ahama ,Ripperi Ripper da; kitdd<> 7'p.di»l ga, WHïQ Rnuurda , Jtnyo jfkw.hga ,ϋηζ. Aljc ζ (sik e en diergel ijke by naamen Λ zeit Ubbo Emiyius , zijn anders niet als de teelehdc gevallen van, <Je yader.lij* ke naamen: welke naamen, of ydotnaameh, altijd by ut Vriezen , ioo edele als, iinedele ,, gebreke* ïijk zijn geweeft · éd rtoèh tegenwoordig gebruykéi ïtjkzljn. .b η , „, ν . .·„-. ,,, ,, ,,. , „ ..„ Nu die teèlehdë gevallen vaii die,eigen naarpen zijn by de luiden van ma^t ëri.aanzien met^ef tijd verandert in ade-lijke getlagtnaattieh s ön op" dé iklu » Dttfc ΐ Ü
|
||||
|
Si AANÏEKRfctHSEï* OP ί»Ρ 5
3e wijze zijn 3é andere geflagtnaamen , van burger-
lijke luiden , ook opgekomen. Dus, ï-eit,hy, is [&w~ ga gemaakt van wfc- Maminga van Manna , Benin* ga van Beno, ^fddixga van -^dd& ■, Benzinga van Benko, enz. welke voornaamen noch heden by de Vriezen zeer gemeen lijn. : Maar dewijl die tèelende gevallen door de oude
Vriezen Fomtijds op verfcheide manieren van het noemende geval afgeleid wierden; zoo is het ook fom- wijlen gebeurt dat de7elfde voornaam verfcheidene gcflagtnaamen voortgebragt heeft. Van Juwo zijn voortgekomen de gefiagthaamen Juwinga en Jmucs- ma\ van Wynko Wymama en Wynkena; van Edfard of' Idfard , Edfardsna en iJfarda ; va» Uko > Vcama en Ukema: van Gatca, Gaicama en Gjfikinga; van &V- λ> , Sïkkama ëri Sikkinga ; van Orco, Occama en 0£- tinga; van i&ro , Htrema en Heringa j van Botte* Bottmga twBotma, enz. > fó? Maar of iemand de Hiilorie van C/^έο Emtniftf'eem
zbuw willen lezen,die moet hierop gewapend zijn dat hy, gelijk hy den Leezer zelf waarfchouwt, aan die Vrieflfche naamen doorgaans eenuytgang geeft in ui: om dat zoo een uytgang,in de naamen der manluidenj by de Latiniften gemeener is als in a. Voor Dekamas Zegt hy Decamaus: vqqx Jongama Jongamatus% enz* Urn nu tot het eerde, te weeten de voornaamen
der Vriezen, te koornen; 't is zeker dat veele van die voornaamen by de andere Hoog- enNederduyt- fchers niet gebruykelijk zijn · of indien men ergensj by voorbeeld in Holland, zoo een voornaam vindt; dat die daar van den eenen of anderen Vries ovtrge- bragt is. Suffridns Pctri\ die over al mét de Indiaan- fche afkomile op de been is; en, om dezelve te be- weeren , van alle hout pylen maakt, zoekt zijn voor- deel ook uyt decze vreemde naamen te trekken- Hy ïwzeit dat'er vierderhande naamen zijn; dewelke op onderfcheide tijden by de Vriezen in gebmyfc zijn gekomen. Het oudfte flag van die naamen, zeii hy, beftaat in uytiandfclie naamen: en daarom mag men beiluiten t zoo als hy de zaak begrijpt , dat de eerfte Vriezen , by dewelkcn die naamen als Vader* m De OrisftniW. l-iiiiör- Wh il\a>, ifv^lcin Praèfat. 'L·
. l&nd-
|
||||
|
tandfche na*men gebruykt lijn ge weeft, /Uy'tïahders
waren | en üyt vreemde geWefïen aangekomen ÜjnV De drie andere föotten hebben de Vriezen niet Μ andere Duytfchcrs -gemeen. ' Tot het ee'rfte foort behoorên Adel> Güiio, Msjtö\
Ücboltè ·. Wïtik-y,/Wft'y Teco ; Höno ? Tied, tsêpki Edel) Vida-, Bytla, eriz. van 'de welk én , im hy her- ders, geen iekère oör%9iig , geeri naaówederl, ge*- geevc'n kart Avorden. Orider hetiweede foort rekent hy tulkc naamen V
die de Vriezen, alsze nü een ν aften voet ih Duyts» land hadden^ beüeffens de taal V vin dei Düytfchers ontleent en overgenomen hebben. 'Zulke naapi zïjti Folktrdt, 'Frèerk, Sièrd, Suob,:-&róc£; But, Willetb x &oeHrand\ m dief gelijkezonder getal: die naamen; zeit hy, fehoön dit re dóór de Vriezen naar* hur(n^ wijze verkort: en nytgefprokeh'worden, geeven dboir hunrie betekenis te ftenneïi4 dat ie een Duytfcljeri ooriprong hebben*., > ! {' Voor het derde ïootrgeeft hy die naameia öpi$e*
Welke de frieten, door htm η en ommegang niet de Romeinen, vall 4e zelfde Romeinen öVergenomert hebbenk welke öoimegang niet laiig na den' 'veld- tocht derGitriÊreri zodw begonnen xïjtj. 'Toen zijn hy de Vriezen, naat zij ri zeggen , opgekomen deLa- tijnfehfe naanlenι $üliüs,GcIUhs\Titu$, Gabimm, vty- dius, Μ*$ϊ»ί·, Letlius, Chfnentia) Geilia , Enteren- ijana, e»t; fchóori dat 'diefgehrké naamen door de Vriezen rrtet vërkoirtinge wytgefproken en als in mat» kander gedrongen worden .$ zdo blijkt het 'echter Uyt hét gatJïche maaksel dat het dorfprohkelijk La- tijnfche naamen rijn. ; Ten vierde hebben zy , fcóo wel alè de andefiï
Chriftetieh, iuike naamen : die iy van Heilige lui* dan ontleent hebberi: als Petras y Pa&lm y Andrzds, Maria ι ehi% ' Over de i laatfte foóftert behoevéiï Wy hu öiets
te zeg^eft: ën zulleri Suffridus amx 'm niet tegen- fpireeken. Wat het eerde foort aangaat · waatrjm behoeft men die J naamen voor rjVtheemfch aart té •tienf En waarom konncn de Vriezen ; die tedi'ibö te fpreeken van oud§ zoo zeWi zviï geweeft, eïi ti'iltt- talljltt aaö Jtert tJj'tlatidet eene nacht &üisvfem'giti|é |
||||
|
zonden gegeeveu hebben, ook niet een byzondef ge-
rJruyk gehad hebben omtrent de naamen? ïndien ze daarom uyt vreemde landen in deeze geweften moe- tón aangekomen zijn, om dat ze naamen veeren die hier omlrreeks niet gebruykelijk zyn ; behport hy ëe- nigc landen aan te wyzen , daar die naamen ook itr gebtuyfc zyn. Hy pryli de redeneering van tiunfrt- dm Lbuyd; dewelke nyt de naamen der GimbriiTche Koningen , Chdis , Lbés, Bel\ Lbud,T'bnpfaeb , Be- ricby een gevolg trekt dat deCimbren afkomftig zyrt uyt het Britanniifche Cambrid, of het land van Wal- lis: maar Lbayd fteunt hier op* dat die naamen, tm tynen tyd toe * hoen gemeen waren in 't gemelde Camfaia. Dit gevoelen van Huufredus Lböyd wil ik nu «iet onderzoeken : een ander zouw 'er miiTchien «yt befluyten dat de Camkri , of die van *t land van Wallis, af komftig zyn van de Gimbren, Maar dat «vergefiagen; konde $uffrid#t> een landfchap in de Indien aanwijzen , daar dJe naamen ook in gebruyk zyn geweeft ; dan zouw men miiTchien beginnen te Juiileren. Evenwel had hy 't noch niei gewonnen: dewyl hy zoo « dryft dat johan \ die om zyne god· vruchtigheit bygenaamd Was Prieftcrjan, en de zoon was van Abdgtïlus ƒƒ, na dat hy Karil den Groote» in-'t inneemen van jerufa'em groote dienften gedaan had, met een deel Dechen en Vriezen naar Indie getrokken is ; en daar het vermaarde en groote rijk vap Priefler-Jan of Paap- Jaft gefticht Zjoude hebben, indien men zyn zeggen voor de waarheit zoude aan- neemen; koüen die Vriezen, dewelke tot het ge volg van dien Prieflcr-Japt behoorden, die Vrielfche naamen in die landen overgebragt hebben: want dat het Keyzerrijk van den beruchten Paap* Jan.. irj de Indien, en niet in Ethiopië" , gezogt moet worden ? zal aanflonds blijken. . ■.:■,,, Laat ons' op deezen Paap-$atj% dewijl het zoo
ilaags koomt, en tot de Hiflorie van Vriesland be- hoort, wat blyven liaan: te meer, om <iM Suffridm anders zyn antwoord op de laatfte .tegenwerping ge* reed zoude-hebben. In onze Aantekeningen op 't eeril.e deel van Batavia sacra is getoont.dat verfchw* de Schryvers, maar altemaal wat te laat in de wee- &§eld gekomen , omtrent pp .dezelfde wyzc:..?*» $%\kj£fë§ïü, de Script. Frifi Dfecad, 6. nurt. it ékti |
|||||
|
___
|
|||||
|
BftSCWRYVlNe VAK VkÏESÊA>rö. w'i
dien V taf-Jan fpreekcn, als snffr\aus Petri. Wy;
hebben dW by gevoegt- hoe dat de gemelde Schry- vers die ganfche zaak doorgaans met een zekere be- decftheit en twyfelinge verhaaleii, en van denVrief- fehen Paap-Jan niet helder uyt de borlt durven fpreeken. Hier wil ik maar fpreeken van het land , daar hy volgens die Schrijver» naar toe getrokken is, en zoo een magtig Keizerrijk zoude opgerechc hebben. Suffridps Petri, gelijk we gezien hebben, fpreekt 'er zoo van, dat de gemelde Joban, Koning Adgillm zoon, als hy Kare{ έξη Qrooten de ftad Je- ruialem had helpen inneemen , met Otgems naar d'Indiën getrokken is, en daar een Ryk opgeréchr, heeft; 't welk naar hem Priefler-Jms-t^k genoemt is gcweeit : maar hy voegt 'er by dat het gemelde Rijk naderhand den naam heeft gekreegen van het Rijk der Abyflïnen. Hier uyt blijkt dat hy, zoo wel als meer andere Schrijvers op de gemelde plaatze aangehaald, het Keizerrijk van Priefier-Jan by de Abyffinen cf in Hoog Ethiopiéji phatit. %ύ\ om hem zoo verre gelijk te geevèn als mogelijk h; de naam van India , dien fommïge Schrijvers gebruy- ken, en daar Priefler-Jén volgens hun zeggen een Keizerrijk zoude gedicht' hebben, floot zijn zeggen tot noch toe niet om vtrre*. want by A. o Pagi, er) L. ρ Holftenitts , ftaat wijdloopig en wel beweezen dat de naam van lndiè'n , al van ouds, fomtijds aan Ethiopiên gegeeven wierd. Evenwel is het genoegzaam zeker dat "de Vermaar-
de Koningen of Keizers, die den, naam vmPriefier- Jan gevoert hebben en by alle Hiftorifchrijvers on- der die benaming* vermeldt worcfen, nergens anders geheerft hebben ah in Groot Afië. Om de laateré Reisbefchrijvers, als den Jefuyt Avril\ daar tf laa- ien , Ptulvs Marcuf q Venctu.) , dewelke die landen bereift heeft , en met kenniite van zaaken fchrijjft^ doet'er een wijdluftig verhaal van : en vertelt óns zeer omftandig hoe dat de iaatfte Keizer,'dewjelke· den naam van Priefter-Jan gevoert heeft, in een. fjrooten teldflag door zijnen oom Cubïai ovefwoa* «^Truic. ia Anaal, Baron, ad ann.^a?· . s*:.
f ^a noüt.ad Geograf ti. Sac- Caróli a S. Paulo, f Af ud KircHcr. in China llluftr, part. χ, ϊβηι/ί,Γ F 5 nen
|
||||
|
$.6 Aantekeningen «ρ ρε
ψμ wierd: en hoedeglori van dat Keizerrijk, tact
den naam van Prïèfter-Ja», tqen een einde geno- men heeft. _ * ' / l^rjft*, WM alles «yt J5*»/»/ £$μ*** ge»
trokken heeft, onderrecht ops ook by wat gélegend- heit dat «Je naanr van P/ttficr- Jan aan den Keizer van Abyfïïnen of Hoog Ethiopië gegeeven 'is. Om- t;ent die jijden .afs de Portegyzen een nieuwen weg jW Ooft-Indig over de ife begofteri te zoeken wasde naam.van P/itfler-Jan in Europa zeer ver Μ? e« l*m Wvwfl $ vertellen van een Chrji- tfnVqrit ; die jn AfiC een fcroot Keizerrijk be- |efrfchte, ea.den naam van Prieficr-Jan voesdé Men wift dat 'er weleer zoo een Vorlt en een Kei- zerrijk was geween; maar**einde van dat Keizerrijk was m .Europa zpo niet bekend. Als nu d,e weg naar fc Indien, over zee, geppent was meende men dat de gelegtndheit nu gebooren waï, om dien Vort! te be- zoeken; en eea Verbond,dat de Ppjtegyzen wonder wel te pas zoude kpomen, met hem aan te gaan. Petrtv Cav*!Unusnti% van Koning ïobanll bevel gekreegen had om Pritfler, Jan/ψ ΑΚξ op te zoeken, f» ,,n J?anVch A»ê Reen *t m.Hifte befcheid van hem föfSS *P^ » hoorde daar veel vertellen van een Chrriten Keizer in Africa; die zeer magtig was, en peïM over Hoog Ethiopië voerd*. Hy voort naat ^i^Kcizer toegemft; daar hy veele onhandigheden vond die pp den rechten P^fe- 7a» paften. En, om dat hj in Afiënoeh taal noch teken van zoo eehen *riej?e%?f» vepnomen had ; hield hy zkh verzekerd «fat 4e Keizer van £thiopi£ de rechte en vermaarde mmmWm w£s· Dus >s hY & eetfe geweeft; dil
éen naam van Pritfler-Ja* aan de· Keizer van Hpog- jttbiopië gegeeveij heeft : 't welk de volgende Pdt- tegvflche Zee oyerften insgelijks gedaan hebben. Dus w *4 Sev0el*n ■ om.,«be de Hiftorie van den rech- ten, Prtffier.J*» φ Europa onbekend was , door ganfeh Eurppa verfpreidt.. Pit heeft Kinberus gfi: ixtb\$*$VP*W*t*r7jt\hz. , die een fraaye Hiflorië tan EtniORi«. jn 4e< portegyiTche taai, uytgegeevcii |
||||||||
|
heeft : tj het word ook beveiligt door den jifuytvrf£
mtt.' ; g lêrnind;
|
||||||||
|
temand %q$w mUfah^ei» d«ea>en dat 4jc rechte
Priefler-fan%*t%fji9. &at hjt, dus verwonnen wa^ *t zy by etïi tó^etie gelegen tft ei t, naai* Ethiopië ge- trokkeg ww 4 *ii lat Ke*zefr4j4t geftiebt had; en ver- volgens dat d« gemelde naam den Keiz er van Ethio- pië evcnwflvan rechtswegen en als by erfeniflè zou- de toekoomen: maar deeze gifllng, behalven dat ze op geen getuigenifle of Hiftorie fteut*t, word!pok door kraeht van 'redenen wederleit. Een Latijnfebe f'tCronijk der Koningen van Ethiopië, in de Vat i- kaanfche Boekery bewaard, maakt 'er geen het riiin- fte gewag van dat 'er. een PrUfter-Ja» in Ethiopië zoude aangekomen lijn. D$,mtAnfitk q Goes ontkent het uytdrukkelijk dat de Keizers of Koningen van Ethiopië den naam va» Pritfier-Jan oit gevoert zou- den hebben. Meer andere redenen, tegen dit gevoe- len» konnen by Kirtberus nagezien worden- O ES C Η E M.
0tftïfiiti} booj bt toantelfng <&uft$tm7
em 00$ fca« H£rjmörit$er>öeeï / mföptjm ^efcenfefjag ban $.tbzt-$®z&tvfoi\vQ / ί§ Un* nmp*f$4 gelegen. ®e ^afïorg geeft toeï- ttt iio gouögtilfceng opgefyagt: hk ®ifia* , .« .- .ν - k* .-. .«,** * v-· ■'"* ;■¥■
W ES Τ Η E Μ:
Wt t&ip/ onfeer fcejeïfte <&zktm#t geïe^
gen/ïjaö mi J^arocïpevir/ öte 100 jgouï^ $ufom$ toaating i»a$: &au Set J&tetffeïjap ouamcn 70 gouöguifceng, ■> F O L S -G' Α *R A,
• , . , - . · f
5©it fcö$r/«önöe* bedelf te ^feteage en fjec
|
|||||||||||
|
ƒ Apud Kirchcr. ibii.
t Üt Λφίορωη motibw. |
|||||||||||
|
F 4 seïfbe
|
|||||||||||
|
■
|
|||||||||||
|
S8 ®UDHBDEN EN C-rESTICHTEÏi
Ztifbt SNBenfejjap gelegen/ pb f en |&ar# I
cftmern bie gpti^criï goubgulben$ gaf! Jtó f Jet $tëöriffcflag euameni 90 gmibguïbenf TTULENHUZEN, ''j
•«Mi CfftoSufumy $ cti?n een£ a$ be ■
boo^gaanbe Öo^jpen gelegen. <Pe $a#org fyagt 110 goubguïben^ op j gct
PiMïiWc^m 8o« "·Φε J&ooil ban β. hm ftedi ff l^trrcöt trofc ban be f afiorg 6 fcïjiïben. c . G 'O Jlï\ G fêA ' '■*■ 1
&oiiigimt / gtmejneïp <®oinge genaamb ƒ
tπ eben o$ Ö0 boo&cmeïfce bofoien gelegen / gab een $aroefj!Kerff ban no, en een ©ito rrffcö^ ban 80 gouisgulöcn^. ^c J&;oofFfon ^. lans fterne trow 'er 1 <5 fcljiïben ban. Φηρ& ^oiiigum hjojö get berbaïien puin*
toerfc nocf) gc#?n fyanw a&eïpe fïotenV Jon- gema^ Sjkkinga, en Albada. 'it '■""" " '
* 0ithtv be fëavótfyit ban 4&di!tgum- ijeeffc
boo? beien een Jltift ban abelpe jonnen ge* gpau/ban bc €rfieert-ö^etJ: bit ^tlp: ioap af* fcaar/ bo!gen$ -f Mineus, omtrent get jaar Wl· gefftcgt öoo,? ernen übaldus, een man &feg;oofem!bjbeien:fjab. 3&e Xatpfcije naaiii ban irit gjtöft of Hlcwjier. taa$ Aufe Dei: boeg In Jet migtfcj) fcoierö {jet uiet Gods-hof, maar jpgefifoofïér genoemt: 3pbe eerfï boo;tgeHo* men tigc be Sföbge ban SMoem& baar, Jet 00h onber ÖegOOjbe, Vorpcrus Thaborita,
t$.$W ongeste fójonp ban $jte0aufcata
* SoUrii}. PetfiDtcad. lx, pag, *fj·
't MfratiChrCB«'Btfy - ·:·-■··"■' ··■■*-'■ |
||||
|
m' ë ti.,«. in) . onder Oitt III
I„ït jaar deaHeeve »»|' fe iaÏ
Biflchop ****** vdaenBloemkamp, heeft
4ija«t n» de ftichtmg Bloemkamp, Heel,?f; ^cnfvan decTfterci-order. Dit
een kloofter g™»0^;", atiin) M» Dei , m kloofter , 't wek Ml £*ffi ^ ■ , ft ï Wi^&ehCS Hei is ge,
hy bevolkt ««SSrgj bïocder DfcMw. ffichtopd* landgoederen va„ < ft ^ een Lekebroeder , óie æø«= >. , di ail(.
^teV leafgaf op "at op dezlv* landgoede,
ren e»n kloffter zoude gebouwt worde* voor
ren een Klooit" ·. s ^ onophouder klooftermaagden, die Oodt a ^ ijk zouden dienen. lJe ge™\ „ . '
S ichtervan 't Nyektoofter, » geflPB" £
z8 Augufti 114*4 «f W 't "lve kloofter bC graven.
L O Õ Í G U Ì,
õáç het «ot Harinxma oberse^eben é£. ^J
ftttft te Utrecht «WW?·
O F Ì Õ W E Â V
Ö002 öe toatiöeling
PFFI Í G A-W IER·
|
||||
|
£ó Oiïoheobn en Gestichten
gelegen &a$ / m een mitomett ban 80 goufc
gftiïben$ iab/rooejï ben gemelbeii J^oofï βφ fcjjiïben fcetaaïcn, 3"!t 't afgaan ban de pp ti'cnbe mitw im'erb öccse ©afïorgi fee&lee&t $9$ eeneii $eer Juft-ue." t OP Ν Α Η V %■ U Μ.
(©e <&tmagU5um / bat $efeerïp C^P;
genden $al toee^en / «η 't toeïn injsgelpg onber be <ë|ie*eiige ban J&nti&ritseNtéei en get ®ebmfcïjap ban j&ebec 3®agenöurg gtk* gtn i$J fietft %tt #at Of flillfï Sjaerda ge*
jïaan. -3, id ·
^t pp^sgi / öje 100 gonögulben^ aan in-'
fjotnen jjab/ &»e*b&0O2 öe-Jans· ge-eren/ bui* tm J&eeft / bergeeb#i4 ^et MhmgftiM feagt 70 gowÖguïDeni op, 1 Τ Κ Ι Ν S Ε, TIRN &Γ,?>
3get bo#> Tirns, ooft 300 gelegen/ gab Φ
ne $aroe§felt / tii^ 100 jjoitögnlöen^ aan inuomen ftab ; en beu J&Qpfï -tan ^* Jans ferrft/tefttejt/ iif#tow'öttaaib&- *', IPnM4 betóoéöibait ®ιΐη#/ Mire tögfe*
tenne lm fÊNniföft^e* - beeï / buiten «^ffern / tfetfc Wl-ttt tm 'berniaaeö Bloofier isan iftfc |tme& ïtanonwifiiten g^fitran / 'Tbabor ge* naatnb. ©it feïoöjitr / "t ïöèlfc g. SaUator fcat i^ben^aJigmaner.toegeö^ïigt^^l /ftonïL rinbec 't Hopittéï ban a^inbegöem -, en foierb öoojgaang %®mm #. Saknators nfcofïerog (Sfjaöoj. ^et $ in be bijftienbe eenfoe gejflicjt booj
inien Renicus Bokkema. &eeje (1,) .JfakJse-
|
|||||
|
■
|
|||||
|
Υ AH VR IΒ 8 1 Α* ΌίΜ 9%
ma, aansteweïp OW 3Öne f^Üfe toaaw
Waftelt en booj een öefan; fc$8gman fceneno/ toaó onöet Aalbert van Beyeren ^teeb008&
ban^neeftsetoeefh en laag naarom/ ineen
naftauo ter ®aiejen/ V 39" ^erlaao bec* bjeeben: maat? / Dooi Öien dat 'et tuffeïjen öeit ^atfcog en be piesen een nefïana sefïotett fejfti» i B?ÉW ttisfl^ngMtöfcftaanse* «omen. _ <£inoelp tgBokkema, We cpït een Sjero*,
salemfefj bibber taai/ in't jaae h<5o. naas 't algemeen ftagtttel ban J&inoe$)em umten ^ebentet séttoaïten:, öaat: ög *®μ* ianö* goeöeren / We ï}g ön &neengao leggen/ be* ticffengi 3eeï beeïe siften en anöere ïanöergen/ tot get {Ïtcöten ban een ^eguliei^ nïqpjiec. aan 't tonittel fjeeft oögetyagjeïv Daar op heeft het Kapittel bciloten., 200
als de Kronijk van* Windeshern verhaalt, dat men » eer dat men daar eenige Vaders bene ^ond , eene bequaarae plaats uytzien zoude , ©m *er een kloofeer te bouwen. Als dan de Qemagtigden in t volgende jaar hun bericht wegens de goede gelegendheit der pkatze ge- geeven hadden ·, heeft het Kapittel noch ande* re Geraagtigden derwaarts gezonden j met be». vel om de gemelde pkats, die (1) ïhafor ge,? naamd was, niet aan te neeraen , ten zy dat'ze alvorens zekere yaftigheit hadden van (3) hoa- derd oude Pranfche fchilden» die het kloofter ten aflerjt tijde jaarlijks zoude genieten : til dan noch van. vijftig oude fchiiden Hoot *t op* gouwen van de woonplaatzen. De Gemagtigden, ziende dat alles op φ ge-
melde wijze voïbragt wasj hebben de voor- * Life. 1 , pp 17«, noemde
|
||||
|
yi Oudheden bh Gestichten
noemde plaats % te weeren S, Sahator op Tha-r
bor, met alle haare renten, landeiyen, en in- komften i om 'er een nieuw kloofter te tim·? meren, Hyt riaame van"'t algemeen Kapittel aangenomen en in 't ièlve Kapittel ingelijft. Daar op heeft de voornoemde Heer en Ridder Mevertmst door een ware godvrirchtigheit ge- troffen en van yver blaafcende, de begeerte ge- kreegen om in onze Order te treeden, en de kleeding viiri onze Order te draagen......
Eindelijk is' hy na veel aanhoudens door den
Prior van Windeshem",Johan van Hett/den* te Windeshem ingekleedt. Als hy aldus in ons kloofter gekomen was, is hy naar zijn eigen kloofter verzonden; daar hy naderhand ook fee? graven is. ' 3Jn &e5elbe Fferö ban Cïjaöor Uit öe&abeit
Bocco, imetig? öjootbaöer foa$ öetoeefï Ha- ringa van Sneek ; m tóe gtfiofim $ Itl 't jaar
1468. 2&eneffen# Boeco Uit öe0jabeti Kcm-
po Jongema, Edoos $00tf5 tóe aan Bocco ÜCV*
temMagftfyapt bia£/ en omtrent öen 3elbe«
*#ö u»t öe foeereïb fefjeiöe* 3®n geööen gesien/ 3«t BuiTchius m$ne
Hjoiip # ban 3$m&e$}em / öat becfcöeiDe· miöe Woofcei^/ tóe on$e <2^öer in 2^ie$an& gaö/ gaace ijerbojminj ngt tót KÏoofïee ge* ftreegenfjeBüenty), |iet 3elbe njfoofïec geeft berfcfteiöene MUf
se mannen en &tMücv$ / bopj si Ipé frj)$bei$/ boojtgefyagt: ótibfö tottiteMftOf rtfe^p^ &e ttoee bolgenöen öe fyoon fimn* tien * 'f■r' f Vorperut Thaborit* (0at if Öépjiier
f Valfr. Αβ«Μβ BiblotMeijj, 1*1 *^ |
|||||
|
i-
|
|||||
|
ttanónnra ban €öaöo|) te fcrjngmasefï 7 eert
bójjpbantWe^anb/ géoaoren. ^gJ&eeft eerfï öe J&afloi'g ban $ue scöoottepïaatg beïtleebt: maar f naberijanb erguiiet ftanonmlt in fiet' ftioojrec €gabo; getoojben j öaac .g» ooit <£>m bec-]tff0?/ Huisbezorger φ , en £|}iOJι φ $t*
toeefL % geeft rabeiatjjnfcije taal&®$k&*
Hp ban&;ie£ïanb sefcöjeeben* betaelae gaac ócgin neemt met be upnomfïe beg bomg·, en met get jaar KWj «inb'igt. ^ee3e gtjbnp/ öie bootenen m bén Klbbottaat Korneiis van Duin, in ^<0^abenöa0e/ te fee'$etitoa$/ $ !tlö bOÖ? betl %eee Kornelis Alkemade met
g^ootèbeïeef bgeit geïeeent: ooïs jjcb in 'er bet*
fcjeibe 3aaften/ tot be jgeejïelpe <®ubf)ebe« bau 3^ie$ahb begootenbe/ uDtgetronïien, 3&oo.*t£/. ober lytx ïeben/ be öefej^iften en be iïOOb ban Worpcrus, Thaborita flan Suffridus
I Petri nagesien fóetben. j
Hcnricus Thaborita.'-," ftt 0jie$Ön& j$eta'
een/ en een ïtcguïter &anönnin te <®8a&©st
iuiten ^neefc / öeeft een gemengelbt/ bat ψ sen fcernelpe en toeereïblpe l^ifïode / ge fclfoeebert. ©anbee3e ^ijion/ bie foiat onbe* fcfjaafb ban ftfilif/ en met gec jaar i^cn einbigt./ Beeft Suffridus Petri 3ic|j bebient in ï)et oyjteïïen ban sgrië ïMefiTcöe Saaröoeftett <0o!i öeeft be bermaarbe A. Mattheus beselbe $i,ïone be3eeten-, en in 3pe Analeófca bnv imi$ te gag gefyagt. èegalben bit Mpofftc Thabor gfeeft in Öe^
jeïföe «feietenge/ bolgetig fiet gijpen ito * Schotanus, een jjionfiiisloofïes grfiaan / i Procurator,
Α De Scriptor» Fdf, Decait toj ISit* t.
* Hjft, ♦aeVricÖ. jwg· |ft. gj
|
||||
|
94 , Aaktekem iiü'QCfr öf re
tram? be brrö? &esel t»ao & Francifcus ónö^*
iötó OTa^rtiö / geeft naöétfiaab beü $$pi
Uit! 0#Kft$$0fl 0e&rff|cit, jgtyjjk jjfj E IC « Ν 11* f $lHtf$'
è. Van deeieh Rietük Rokkema, aeo 4|$ f S*k&&i$k
hem neemt, itaat 4>ί Boen « fcetichten dar èy |fL trpuwd ff af loet teüe Bot, de dochter van j?<r$e ύ)'^. ^/»rg<e ie Öoenium. De iipning van fujgelfnd had hem Ridder "geilden , toen hjf r$ét hem tegen de Turken trok. int jaar .i Jjio: ïs hy niet Wiliem, Har- tog van Gelderen > naar liittöawen gereift om bet Slot Gaarde te belegeren: Want ffitolrf, Pnm va» Littouwen , dien het Slot eigen wai, Ρμ volgens het fchrïjveii Van Schotanus |ea 4poft*« gfc worden. Ik zëgv volgens het fchrijyert yan Schoidnur^ want
dat hy van het Chriften geloof zoude afgevallen zijn vind ik ky geert andere Schrijver* aartgetekifnd. ïï 't ittfteemen van dar Slot,, zeir Sebotaxus, vofdlMr foma een Marien· beeld ;»-*·$ ytelk Vholdus,voer zij- Hén afval, ge - eert en |ri waarde gehouden had: cü dat beeld pjaatfte hy i« 1^»« kerk te Sneek. Jrt 't jaar 130.8, wierd % dóór Hartog ^falhrt tot Baljuw van-Wagenbruggér-deel , Geefteriand , en Dörtia-werftai, aartgefteït. Maar de Vriezen, hier over tegen hem verbjtter<| > na dat ze dfe HöHanderi Vërdreevert hadden) deeden Bókiema óók 'm bxlluig- fchap gaart. Hy was, naar de getdigehilïè vari Scfaïanüs > eeri
VrOörh l deugdzaam, eri gödsdienrtig man ; en beert het kioófter met <ïe hulpVifcan goede eri vroomeluii dert geftiebt. Ηy trok de ge.ellelijke kleeding aari in t jaar 14iö; dtlch, örri aat hyjod veel bloeds tri dert oör&g tf*rgÖten Jtyd, !$ hy geen Priefter gewor- den. i?a da,t hy 2$ jMarett in 't klöofter rivergebr%;t had ; is hy in c£a hoögeri öüdórdomVin 't jasir 1436$ haar 't andere ieyeh vefhuHI. i. De plaats was itmb&Wi gehiiiihd; begrjr-
ά l-Jiit. van Virict* jiigi ffaèfs -,! -1
fr ScHdtaö. »Wi ■*** „ ■ - .^1
jiëhde'
|
|||
|
2 ; rtins of flat; en mtct andere Hm-
veranderde den P^ftXftSjB á!«««»Ö»*«
XediiidC of voor alSwgggWSMS ES» ö ben't doorgaans A^Sffii tcftiotMün.*oq4« voov't nood,? onderhoud &*W ^ ^ w
Want, *oo ÖÖffiJfigS^ ff&Mflfe jg
eeten heeft, *frfSSSta3KS5 bekommerd:
is men al te ^sS^EBgffStSK als Ì knc,i> daar heeft men met «gfi^ijg d^ ^Ì«| ren en morren ^^^dheien ■Sp****! achten $fc »n. .^ïf-fiSindoplw, en«te fcpft om buiten het klpoftf r tj loopjn ^^„„, op te ichooyen. En f?M*& 3ffi jore fQor't W
vin andere g*|f ££«!■£«» nl«V derhoud der Mannen. ee^Q fchrecven .VQrd> kloolkr gezonnen ^fKiooftervoogdea 3j*H9* M*ar goede en ^J^^Vte grpati» xij^ zoo bezorgd p^eeft/!^nd«cn voor dea onder-
doihhannctAbdvenj aU andere^ _ totfd der *|«S iRfti ff ß
men dat de heiUgeAowi '*T ftjchttea , tow»
de Abdy van f* ââß ïy'S·
Monnikken geftadïgv0°raog » wee„ «eti't op geen £^^|^ alle weelden en
welluften , als vergif aanZHjn > ge„ ten met geen eere, BWffi'fi het welwceien en
diend ^^n\^LTfLndl ^nt zoo doende
den luider van 't Woofter dwnde . ™n .ouden xy Hfitelijk f"*gS^JS· cIndelijk
ten ; en alle hunne P»J»«nCB ft vo0r onM go- op niet uytkoomen. ^jjg^ hün leren, dat gen genen, Mtt de ^icnr > gefticht en Ir veelc kerken «"/wnküj^ 4« -Wei *
beglftigtiyn geweeft,, op XDQ een WJW*.»» p« . te niet gegaan ?-Õç. „ . hi p?jor *«*«&
4, Omtrent het jaar i.fto. ts .«ff *w *
c Zie E4*q. Martene ad *,<# * ^1*4' l^
|
||||
|
ψ6 OüDMEDJBiï EK Gestichten
Juka* i Étyfojtitkf; een Van dé genen, die het VeV-
zoekfehrift tegen 't Utrechtfcbe verbond getekW hebben. Scbm»h t, die dat döfc verftaaUr, noemt hem 'Jëbannes Bhbemim, " ' Η Tien jaaren te vooreh, te wéètèh ih 't jaar 1/70;
was het aiript van Prior Bekleedt geweeft door Pau- lus Kofterius; welke Prhr den BhTchop Cuaerss Pe: tri, die volgens de Pauflêiijïce Btflle het kloofter Thabór eh rheer andere kiodfters, tot zijn onder- houd ivilde eigen eri, eeri wijle tijds gróoteü te^eu- ftarid geboden/heeft. Jvïaar geen tegenftand, df'te- genfpraak, konde dëPHors óf de Monniken helpen j die den Paus, den K.énirig, eh, dat miflohien 't hard- ile van allen was.dtn Hartog vah Alba, tegen had: den. De BiiTchÖp, op het vértoog vah K'ofi'eritts niet paffende, ging 'er mëe door ; eigeride het kloofter, met alles wat tot het kloofter hoorde:deed by.open: baaren f omroep kdeyeri , paarden en al wat Hlbaar was, vcrkoopèri. dè Prior, ziende dat hy 't niet weeren koft , liet zich paayeri niet honderd guldens *s jaarsj en noch honderd'guldens eens, met de be- taalinge van zijne fchulden. Hy bedbng noch eèq kamer in'S. Annaas kloofter, te Leeuwaarden, met twee bedden, en 't geert'er toebehoorde, ieder Ka·, flonik verkreeg dok honderd guldens' 's jWs, met fcen bedde j vdor zijri leveri. Onder dezelfde Grietenye van Wimhritzer<<
deel, en onder de Prooildye ?an S. 'Jcènï
kerke te Utrecht, behoorden noch
de volgende dorpen, die buitens-
dijks gelegen zijn.
ÜYTWILLINGER.GA, '
%tWi\\bt étë 3paf?ót$bah nö, eh tmjfev
te#9a# bön 70 gaubpllifeh^ |
||||||||||
|
\
|
||||||||||
|
d P.%irieftrh. Öp het Jaar ï\id,
e Övw *c jaar ι f 80. j „·, . „ ·
/ «Abbcrfia ieiHiiil fïH tècu#iai<icif, j>ag $1*.
|
||||||||||
|
JOR"
|
||||||||||
|
*
|
||||||||||
|
, μ V ΑΝ V R Ι Ε S L Α Ν 'ύ'Ο Β 97
r) O Xt Τ R Υ Ρ.
®aae öe gafïoi·» ιοοj §et ©iïteriffciag 40
jjouftgulftengnjaaêö!0 ίοφ ;V , ; έινί'Α.ηι,ΕΒ'ή.,υο\ΟΕ.. ;;-
^maileomsjae ƒ öaai reeö^ ban sef&oneii
tè/ en öat oriöer Öe5dföe «Wetenye fceöoojt/ $ getëgeii aan gêt iriatec Jfe i$gma*$/ w bflu $ncen liaar «glotéit löögt/; ψ* f ajlorg jjaö aan nifiömfïe 150 soübgulöenl i fiet M* ftariffcöap gonöeck ©e fjoofï ban $. Jan* fcet-n te Ittcecöi ttttö ban Öe pafïorg %m ffljiïöen. I p E R Ö L S-G Ai
©aai* öe #aflo^ 100, get $fóanffcï)a|) W
gouöguiöen^ fcöaartng iua$, v' _■·; ή E E <1
i teeg/ m 'rkattjn Haga* biu# tot ante. &
|
||||||||
|
P§ftoff
|
||||||||
|
Vin
|
||||||||
|
fcgefb uan'gafeabcnljage/ Öe^aag f&$pp
iauö genoemt Φε $afïor£ Bjagt ιοο gouo* ÖUtoen£ upj gcc $iïtanffc!)aj? jjónöêc&. ©a« üja^ 'er een ^ebenör ba»i ijonöecü / én een ttoeeoe/ban jcflig gouögnliién^ Haringus SiffVjdi (Siffridiis-zodn) Sy.nnartü;
in tiojp geboomi/ eerfï ïgaogteaac sn Mtë
beffecgtetf $n naöetfjaniï 25g$ittéc ban't Uw Sedpe ^amergericijt te &#itt§ / &ecffc bcei ober öettftel?ban Be&eoeftecgtctt ümfSèm hmi toe.l&e gefcSiiften bgTmhemiüsopge* tclö fïaanï . α λ «ί- |
||||||||
|
?8 Oudheden en Gestichten
AANTEKENING.
, iv DeGraaven van Holland,xeit SnffrtdmλPetri,
als 'zt 't gebied óver Vriesland hadden,.. hebben Zoo wel een Hage in Vriesland ais in Holland gehad; 't welk de vriezen , volgens den aard en de cigen- fchap van hunne uytfriraak , Heég pleegen te noe- men. In dit dorp, HageofHeeg, hebben zyook, om de vermakelijkheit en welgelegendheit der plaat- Ze, hun Hof gehouden, en een Raadhuys getinv tnert. Zelfs is 7er.noch het vervallen muurwerk van datHof té zien; daar-hunnè Broeders, ofLandvoog- den, plagten te w'ooncn» om de Vrieien onder be- dwang te houden J G AS MA R»
®oojbe toantoftng <&a$n\m/ jjab tm$#
wpcrïf / bie gonbert Philips gaïbeng οψ htm ι ban toa§ 'tt tm ®tëarif(c8ap W 6o PhiIips-0liïöen^
Ν Υ E Η Ü S EN.
®e ψafïorg ban bit bo$ öjagt n° 0o«^
ÖUlbeit^ op i ö«t »ariffcfja£ ^btntmt «Pan toafa mie J^ebenbe beu 30 snïöen$. SA Ν X F I R DE.
mtbatp/ anbfl^antfei'ö genamnb/ ï)ab
tm pafïorg ban fjonbecb/ én eene f^eöenöe ban 70 goiibguttttn£« O L D E G A.
4 i|ia*ftab öe^afïorg een mftomen ban iïo
Boubsnlben£: BrtBiftariffcïjap ban wgcntis- U De Sciipt. Fiif. Dcaa<J, 8. nmn ?.
|
|||
|
9$
|
||||||||||||||
|
■r;-:Ö ζ Brö α.
|
||||||||||||||
|
Ml ψafïo^ ban Sfbsega feaoj; fjönberö Νοηκ.
nóubguibeng op j ïjét MiariflfcBa# 3*ïïis Φη*ΐώ>οίΐ« te öet beese giirócïjie geeft foeï-eet een 0QvuikldK&' ftÏQOfïec bau £>. Augüitinüs Sg^ber gsfiaiulü iRasatetö gehaamb. |
||||||||||||||
|
a,,t-;l. -»fc ι*. -o-E.
|
||||||||||||||
|
$itbo&V/ 4üjeïlt'4püάϋΰάίie#jfet*tt$ Parochï-
banl^Mti^et^beelbeooog/ ί|pMÉkeTkvan Bet bijben ba» ben fcoögöanbei «degen* #e wou«w, jaamtiar&t balt'α' 4$£κη x^egteutbeCiSijn* ' be|>,tóichiels*öag: en Jet feöijnt bat be #*v totpei'K bieii; %Mavt$m$l Mi..totiuiftt ©è' JÖarbcïjiten ö^0t ipg gpub0«ïben^
bgVen baar tóa$ eèn j^eöèi$e ban '66 ük%* gelpe gitïöenfe . ':,., ,;- ;, $oïgen£ een Öanbfc&ift fret ftttecötfclje
feer&é toietbüë J^afïorg booten<j|&omiift be* bleebt: 'ttoelli ongetbjgfelb een $aeuteïi)t 5a! jtjngebjeejït ,,, ., ν.- aai i,* ï && . S^aittteiU^oït^eitibc B^eftboójöeeséneen
ïlarmelgteu ftioofieroé^aani 't t»elh be f, 3[&aagö Mana toegc ei$mt Ua§: en $oa bM boïgen$ Schotanus,aï^eenisete 8attbfcl)jifiy jjëfïicïjt' 9 in 'έ jaae 13S. , , Ί .. , ^.tMg {jet Mööfïec^oït^tirtiie bóo^ 'jtgetóetë bec wateren uecnieït en tosggefjiQelt tba3 ·,. fieeft Florenuus S$tjfci)op ban ïttcetjt/ met be töefïemmtnge ban östi pjpofï en Aart*· bianen ban j$i J.ans teft te attecgt / oriJsec tóien^ 3Mtenfc£a]|) ^ps^-einb gelegen ric$/ |
||||||||||||||
|
röb Oudheden en GESTiekTÈü
be taftomfien lieg ïiïopfïet$ / met alïe recöteit
iétt b^bommen / ben ψ$%% en ben ^oeberen ban j$. Mariaas fcloofïetr gefcjjonnen* 4*n.al$ öie jfö omiil^ert rtttöoenbe fcoaren om bloofterg ban .Qunitë.^bty.'jti !feie$ïanb in te boecenj $be öurgètgeftanSPfï/ bg een #pen-b$icf ban ben r % ttfugnfït 1387, toeslaan öat bte fïab tot Ijet uvftc nïooflet' 3önbe gececïjtigt 3ί)η· L:
^it tio^p / öéïp boben gesèit φ / ptest
öooj be nabuucige ^afioo^ bebtent te tooj*
ben: be eetffïe eigen paflooj/ na be beMiöe beranbetnügX i^ öetoeefi. Uiricui 5#ag4 j ban gèboo#e eett mam
en een Mobénfcïj <ö5obgeïeerbe. 't 3&a$:«ën $eer «föabt&eé^enb {fefefftt riwi jeec gbengïn 't berbebigen f η iigtfyeiben ban 't oube g& loof: betoel&e/ na baüïjp lange jaaven geav beibt en beel tournee en benauiöbïjeit ngtgc paan fjab/ einbelp J^afiooj i$ gefiöjben beu ió 3ung 1709., B-K O Ë € ΊΛ.
^oecjj/ boo|be toatibeling Sjoelt/ foo$
ban Menfö Aiting Slofte genojemt; 300 a$ get OOli genoemt too/b bail Menco Weruroeh-
j fis, 't g$' een boo^naam bo# m be ^eben-
looïben; en toojb tn ttoee 3«e gjoote#a?o' tïjim berbeeït. Cd ί Ν ÖL Ϋ Ρ.
ütoinegp/ booj be toanbeïing <$oinga-ri#/
r|| een bo?p ban ^onge-toecfïaï; en toa$ on* ter't seïfbe aNfienféjjap gelegen. |
|||
|
÷áé
|
||||||||
|
G Ç Á W E,
|
||||||||
|
■ '.
|
||||||||
|
G o L Ô U >ß·
öå ftwjr»wgt ta» "Tf te Jojoën: maat SwII^?^fcörtöen *mi (I)*
AANTEKENING.
*ï In de Katolijke tijden heeft, te Ë Goutum een
Nonneklooüer geftaan. Ô ã O Í S.
«vfl« / ** miffcBicn Ityoun^ of ^oi^
« Zie P* Winfenw in Sneck. , ^
|
||||||||
|
ßá* ©õñ-ÇÅöÅÍ m Gestichten
5aï mt$m/ en tm bo^ban 2&aaeb0rbeeï if/.
(iofib ooft onbéc À boo^gemelbe ^nenfcgag, pan $$mm Quamen 100 tëïjgnfrBe gul* béng; ban't ^ifiatifftgajÏ 3ebenti0. Zfrtmtif genteï&e ^oofl woefi '0c acgt fcgjRien ban |
|||||||||
|
fc > ■«· >\
|
|||||||||
|
Õ × ß Ê Ê E.
f ç önöccWWffllen§€ ban ^on^è-bjetfïaien
À gemelbe ©fHcnfcöai» gelegen / raoejï ben éioojl ban m jans «erft 16 fcfltïben öetaaïen,' PeJvENSCH Á E
LTARUM,
|
|||||||||
|
Q F
Á E DE & V Ì,
' * ''
j$,hrum. ItOllingitm; adders Loh
fiikarïjfckap aldaar? ' lurk,
Witmerffum. Kemesweerd^ , anders Penningumi of Phgium* Kymsweerd.
fcikmjfihap aldaar.' $onygage9mdcrsDottga. Ë ^ U E R U? M,
vcrfcheKfc i&crum/ fcooj be tyanbeitng fütarum/ ett
rfNmen*an&g ter&ojtnig mritm ƒ $008 boip bnbei: be Aiacrum, ö^ßÐñå &âç ^onferbeeb en Ì ftoofb^ Ë* * ' *Ì>&
|
|||||||||
|
I. /·
|
|||||||||
|
VAN Vriesland. i°3
*¢*âáé» â bjel-eet öcWcebt gctoef |
|||||||||||||||
|
w é ô
|
MER S U Ì
|
||||||||||||||
|
t'hans
! ô MARS U M. |
|||||||||||||||
|
■
|
|||||||||||||||
|
w
|
|||||||||||||||
|
en een antiere ban P»?iS; ^"h"JX^
nocïj een öeröe/ bfe ^lög^l âÀ en ten liofln «^f^^S^a éß f joojÏ ban £♦ Ja™ ftern te tiltrecfit ttm ø. Ñ E Í Í É Í G U Ì.
€e$ennin0nmV ©insium/ of JpftePg/·
|
|||||||||||||||
|
{Μ Oudheden %>ϊ Gestichteïï
bat' een befttg hm/ 'tn fo 2&ónfer-beel onbee
% gemelbe #e!tenfcgajp gelegen $ / fïonbett be j^tinfen/ Óf ^ÏOtetl/ Hiddema en Adelen.
<®t jèarocöi&ettë / ije&Benbf een f#it$m to*
ren/ gab aaninftemfïe 12.0 göiibgulben^: get Biriariffcöajpgaf 1 bo biergelpe gnïben£ &m tóa^'ec ^jébeiiöe ban'ioo, en een tijoeebe/ öan 80 goubgiilben^; ^ l ?1 ' * L, O L L Ι Ν G ü M.
Soïïingnm/ anbet$ Siolinm/ en booj be
foanbeltng ftn^ge - Eoïïum /i$ een b02g in 3®onfer-beeï/ en öegoojt oofc oijbec 't gemek öe ®e!tenfe!ja& % ifi&omjïert ber $arocöi* fierfce öebjoegen ban oub$ 12.0 gonögnïben^: ijeöbenbe eene: ^eBenbe ban 40 btergeïpe; gulben^l <&e meergemeïbe ^ooji trofc bair Ie jgafiorg bier fepben, KE Μ ES-W E E K-TJ
$t«ne£-toeert/ pfljtiiiil-bieerb/ ooft aï£
boben gelegen / tó' be ge&eo2ce-$aai$ ban om bermaarben Grobten (1) Pier; bie 300 een Moe* ïte böo2bccïjter ban te'bmtyit ber piesen $, ^e#a$qrg pïajat 100 goubguïbei^ op te
hengen/ Set Mtariffcijap §b. 3£an ben #200$ ban ^.]ahs telt te ïitrecfit hjiecben iófepbeti^etaaït, ιλν' \ ■·■·'"'*■ /\ "" Α Λ Η T Ε Κ Ε Ν, Ι Μ G,
\. ^lledeVfi^ircheHiftorifchrïjvets hst>ben'(e^ezj
d|ek van deezen 'kroaieHpier: eh ik vertrouw datik1 mi 'è ·ν ·\ ■-».·..»··-»■»? den
|
|||||
|
. as:
|
|||||
|
van Vriesia^.d, ïoj.
den Leeier geen ondienft zal doen , 'niet het we-
dervaaren en de vobrnaamfte daaden van deezen/held, of waaghals, of zoo iemand hem anders noemen wil, in kort te vernaaien. Hywiérd de hroote Pierge- noemt om dat hy zoo groot en kloek van geftalte was £ en'tot de fcfeoudereh toe boven de niehfchen van een gemeene lengte üytftak, * Zoö kloek van geftalteals hy was, zoo fterk was hy ook:.daar by fors, bnvérfaagd , ftóqt , zeer óplöopendj en",1 als zijne gramfchap op 't hoogfte was, wrèedachtig. Hy was van geboorte en hanteenrige een boer ; en had het Zeer wel gehad.' Maar ten tijde 'als dè S.aflen en de Gelderfcheri , over't bezit van Vriesland, malkan- der zoo vinnig beoorlogden; en ganfch Vriesland ge- brandt', gevilt, afgeftroopt, en u,ytgezoopen wierd ; zijn veelè wëlgeftefde landluiden, dié het toch altijd ontgelden moeten , en daar onder ook Groote Pier , tot den bedèlzak gebragt. Dit ftond een man , al$ hy was, niette lijden.'. Hy iag èèn deel knappe gas- ten, die even eens'gevaren of anderszins berooid waren, tot zes honderd toe, by malkander te krij- gen ; daar hy 't Vjewind'over had. ' Hy had een neef of zuiters zoon, mét η aame Wyerd oïWyardy eeri man naar zijne hand \ en die het hem in klóekte des ïichaams % in ftërkte , in ftoutmoedighett, roekkeloos- heit, nauwelijks"of niet behoefde gewonnen te gee- Ven. Deeze IVyqrd Was de QhderbeVelhebber van dat opgeraapte leger *. *t welk onder zulke twee hoofden geen me*nf$h of duivel ontzag \ en een roof van voor de hel gehaalt zoude hebben. Én om dat het dorp Kims- weerd, met veele andere dorpen en vlekken , door de Safferi afgebrandt was; en de Hartog van Gelde- ren de wapenen, quanüiys voor dé vryhejt der Vrie- zen, aangefchoten had; gingen ze over al,op de Saf- ien en Saxensgéiinden los: en verklaarden zich opent- lijk voor den Hartog van Gelderen. ( Groate, P/e^ziendedat het geluk ben ten eerde dien^r de, dagt dat'er niet op geilapen moeft worden. * De Geldéffchen om de Zuider-'zee voor hunne party vry, te maken,en hunneregenpartjje alle. toevoer uy ιΉοΙ» ^uidaf tefnyden^ hadden een goed getal enjtelde^en * Zie UbboEmm. lib. 47. ad ann. xf 14.
• P. Wüfcöv, OT«r de jaaien'i f 14, isif, Cfias,
.* tSi/:i * G 5.··- "·· -yi *■*dub*
|
||||
|
40Ö Aantekeningen ,ep ixe
dubbelde feynfchepen toegerufl, Qverdeeze feinfche> pen wierd Groot e Pier ,* onder den hoogdraavendeii tijtel van Admiraal, tot Ovérfte aangeilelt. Hy voer- de zijnen laft zoo wel uyt, en roofde met zulk een geluk en gezwindheif op de kuiten van Holland, da* hy de fchnk van Holland wïerd. De Saffen hadden in Holland, onder den £ee-overfteHieronymus Snees een vloot van 36fchepen uytgeruit; om hunne krijgs- knechten , die in Vriesland om wanbetaaling en ge- brek van mondkoft aan 't muyten floegen, geld en kvensmiddelen toe te voeren. Geen beter mare kon GrootePier in deopren klinken: hy trektdiejó fche- pen niet zeiiten wei-bemande en wel toegeruire feiiï- fchepen tegen : en heeft ze altemaal,op acht na, die t ontvlqgten, na een hardnekkig en bloedig gevecht bemagtigt. 't Geluk , dat die gallen als ten diende iiond, heeft ze zoo verrneeren gemaakt, dat ze nie- tnand als hunne eigene bondgenooten fpaarden. Alle fchepen van vreemde koopluiden, zoo veele als'er in hunne handen vielen, die van hunne bondgenoo- ten alleen uyigezonderd , wierden prijs verklaart. Vn maakte zulk een fchrik onder de nabuurrge vol- keren, dat Grom Pier, zulks ziende, en daar door opgebJazen, genoenar wilde zijn , de Verwoefter der Dienen , de wreeker der Breemeren , de aanhouder van de Hamburgers , het kruys van de Hollanders. til, om zich noch óntzachelijker te maaken, voerde hy op zijn wapen of livrey galg en rad. Hoe dat hy <Je Hollanders m een vinnig zeegevecht by Hoorn overwonnen, en veele Hollanders over boort heeft geworpen ; en hoe dat hy veele andere zeer ftoute draden uytgevoert heeft, zpUW onze vertelling al te langwijlig maaken. ik zal 'er maar by voegen dat hy die t geweldig pp de Hollanders gelaaden had, hen in zekeregelegendheit met deeze ouwerwetichevcers-
jes al boerteqde begroette. Ik Qroote Pier ConincJe van Vriesjanf, Hartog
;; van Sneek, Graef van Sloren, Vry heer van
Hindelopen , Capiteyn Generad van (ter
Zuyder-zee. * .■ - % ".·,;.
Een fluyrmtn ter dtodt
* Aeht de t^olUnders blm; j} |
|||||
|
\
|
|||||
|
J3f$CWV»N« VAM V$lMW^ m
41 fy*f*£roót va* ra*e
Sy fy* flkb*** '*-r*
Sterk va» partyen , Cranek inflrytn.
Hoeg van glorie, -
Cranek va» vi&örtf
Maar die Gelderfehefitrk vanteeryge
Slap va» neeringe,
Cloek in den velde
Maarderre va» gelde,
Vroom va» moede
Maer ehy» van goede
Doch onverfacgt in 'i pryte»*
Dus wilt u verBlyde» Ende de» Hollanders met aehten^ Want fy motten vtrfinacbten, Want fy foudent beeopen Waer *t beflant uitgelopen. Tegens mij» da»ck Ιβ fes maende» beflant. Als hy eindelijk Mg dat de-fehopne wourdea v»«
den GeUersraan , dat hy de vryheit der Vriezen ver- dedigen xouw, niet anders waren ah ydele wind- breekery; en dat hy 200 wel den voet op de nekken der Vriezen zogt te krijgen, als de Borgpnjer en d· Sax · en als hy daar by bcdagt hoe wuft dat de gunft 2er Vorften is, en wat dank dat hy miilchien voor liine trouwe dienften te verwagten had ; heeft hf lijn affcheid van den krijj genomen:en is te Sntek geruft optijn bedde, en ;η een goeden ouderdom9f ©verleden· DON YG Α G E,
fSntier^ ©onggaöa / een oo$ oiidee tm
<£$etenge ban ©oenne -toecfïal / geeft oeti naam aan öe <0?ietenne geneenen. m ^ ®e ftetft/ oie ooft een ©inanffcgap po/
ttioefï beu meergemelöen ï^oojï i% fcpoett öetaaïen. D E
|
||||
|
i'ï8 Oudheden en Gestichten
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Mirbadmynm^ αϊ Her* Wottdens,
bayum. Achtelum. FRANEKER.
Ï'ÏT*"1 Ffcancïtep/ be töofbpïaatg ban télmtt£
S* frÖaP/ εη «»' ft^ öan^e|ïet?aouto/ taag |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ttiZ,
|
'aï öéftenb (o in 't jaa» n?o, ten tjjbe ban
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
<0^aaf Fioris I v. <®te$c fïaö geeft ëkffig
een 0joot recg^seöieb gefjab: $aar &arim* gen/ gelp onber Ludoiphus Éutban^Ioem* ftam# öetoeejen $./ ooft onbee ijoojbe. s$e naam ban j&anetó eoomt ban jfeoeni-
aftfter£; bat $00 bcelte 3easen4$ a$aftfter£/ hitten bienfï be£ï|eere toege^ei0ent3tjn, ^00* baantje afttag / öeïfift in Batavia Sacra ge* toont m 5jjn 'er ooft tri 3|óïïanö gefoeeft m gegeeie (ïaö fiaat onter eenegaeocgie: * be
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
VAN VR.IESLANB. ft|
be fatoeperft / een Jteacïjtig th.eioot ge*
bouïo / fieeft een ftoogert en fijitsén toren * dien men ban berée inbe ïucfit 5tet tfeen* ®ê Ü# Martinus, &if(fcööp ban €onrg / S 'et ban öuö£ aïé be patroon bet feecfee gebtert 3jn *t jaar $ffl öceft gier m gaffooj o>
jïaan l|eer Niklaas;1; bebaettte ίύ 't jaar 1484. öe 3ebeiMn-ttomt!ö(ïe3fi&tban3t!bïum gebio^ ben 1$ 3(n 't Jaar 1499. toierb be gaflorp Beftleebtboo^ efcnen Jfèeefïer Benedi&us, Hc- 100530011» %n bé5elf bi ïierïi toarén berfeïjeibé i>tëa*
rgen enJj^eöenbe,: a\§ eene ©iftarg ban$>· Catharina, eene ©ifearg ban £. Niklaas. <fe
nc&jcöcnöcn ban j§, Jan» een anbere ban be
3|, ©ί Crifpinus ett Crifpiniarius : eene betÜe
ban be ï|. jQ&aagb tet noob: eéti een bierbe/
be j^efcenbe ban Jaerdema 0enaambi Hiie bce3e Bmargêu en ^eöenben bMerben boo? |))iefier^ öebient: 500 bat 'er 3$ J^iefier^/ fïaanbe ben&atoïijften <0ob$bienfï/ ten bieft* |ïe ban ben ψ&$ού} fïonbeti. ®c$afïot*g öjagt 300 gdnbgnibenjS o£/ be
eene ^iftarj? 200. <Ctoee j^cbenben öjagtèti cbenbeel op é\$biè &ifcaïg : be ttoee anbece ^ébenben ïjabben een intomen ban ïjondeeö gouögulben|. &e J^ooft ban £>* Jans teft / te lltcecgt/ troït ban be Jèajïorge 31 $öfiu* ïaat-gaïöcn^, |rt jaar i?4>~ ^ijn be baten/ tot ben fter*
ftelpen bienfi fagoïsrenbe / ugt be gooföftccft gefïplen* 3£an be H^efl^be ban be fïab / δρ be be$*
ten / fïonb een Heiige - fyoebsrg - ftïoofter: 'ttoelftin 't jaar 1468, of 300 Μ anberen foiUen / in 't jaar 1474 > $ΦΦ ί$ öoo? Siar- dui
|
||||
|
ίϊό ÖUDHEDEM Μ GESTICHTEN
dus Watkem, fafïooi ban %mm. ém bit
Hoolierte Bebolften foierben b'eefeis mmte SU5|. öaac omttent 40 fimberen/ «o te
Ben0 sdf ÖotSterl/eerip opeeboebt &ίη «i|W fiunne jaaren SeliS «η; eeme oelb/ 't js om te tromnen of tets ube, «innen/to bejanb te fieifóèn. ©e boomaam* Jïef ttegteet^eetoeeft Gerardus AgS?I K*1S5L1,aa,,li?mp· ^lerSana B
«e 006 eenouö-mannenöun^eeDouiBt «aat in 't jaae tfgfc ff \ onbee 't Beleib
ai bo^be aaneabma Ban <&}aaf Lodewyk van Naflbuw , bie omtrent Wen tiib ^tab- aeJïicDt. ©aar toe fceeft men een «laató in
't »;nw^oebeef Woofïet niet jonbecTeot" SSJL j»! om be boöjnaamfie S£
m#|eoeffeumeen te neetieSten: enSfi tot 8et jojeefien ban 't «g>öo/o eereeö Scn Mraanen/ ^ouben baat ooft Junnt bepitfn^u m Bttievbm marweit / öie u?t oee*e É"ii-
tm^mfmm^ mi fïaan &| schou.
nus opgeteïö. w · · €e ftanêftèr tf gooren Reinerus Freïjri-
geeft De Gedenkboeken, of DagrefftgS VI„
de gedenkwaardige zaaken , dewelken foim't ianr if76 tot het jaar ι SSó in Vriesland, Over* Vflel,^n denabuurige landen voorgevallen ®t #t*mte*5W tfoes ja^ma^teit: öe
rerfïe
|
|||
|
V Α Ν V R IE S h Α Ν D. I II
mftébaït o$bm ι?'■%ιΑ$/.φΗί&.Jacobs
oag, ®e ttoeeöe op öem ι 4m<&t&/ of fcen oagban^ Vi&or.· ®e ftatolpen öa« Öe flaii 9fftö£tèpJ «*
ban't omlèggenöe jriatte ïanb / tooien be* tiient dooj ten ψμφκ ban £.Francïfcus Φρ te. Φε J&jiefler/jtóe 'er tegentooo^iig (iaat / fé teüampen gebooven / m $atw fafcob Steen- bikker genaamb: öacö boïgm^ be $erb#ig* pnten 30upebaas gsen 'J&oiiniü mogen jïaam η A'A'H't.-E I E NI Ν ;^'E, N.;':.';
i. Wy hebben boven reeds verhaalt hoe dat zeker
Schrijver , by XJbbo Emmius vermeld , de opkotnfte Van-Fraudeer aldus befchrijft; dat de Landzaaten, ziende dat de ftad Uytgonge door de Normannert verwoeften vernielt was, en 't gantfehc land voor die roovers bloot en open lag , Leeuwaarden eti Franeker omtrent het jaar 11.80 of 1190 itadsgewijS begoften te bemuarèi en té bewaUe-n. , tmi ν ! P. tW'tnfem'tm verhaalt het zelfde uyt de; oude Kro-t
nijk : maar hy houdt voor't naafte dat dit verfter- ken en bewallen van die plaatten gefchïedt zoude 7jjn uyt vreeze voor de Graaven van Holland; dm 'r oog altijd öp Vriesland hadden. :* :·.·■ tsk Het geen fommigen vertellen dat de Franiïèn.,. te-
gen den Koning Beroaldus optrekkende, hun heyr hier zouden nedergeilagen hebben ; dat de landen, daar zy gelegerd waren , by die gelegendheit den naai$ zoudca geHreegen van de Franjfcbe Akkers.ι en dat die naam, by verloop van tijden, verandert ïoude lijn in Franeker; zoude niet verdienen opgehaalt %c worden. Maar by deeze gelegendheit moet ik noch eens zeggen dat Andress Comtlius, S.uffrid#s Petri, Hamsomus, P. Winfemius ,en miilehien meer andere Schrijvers, een wijdloopig en omliartdig verhaal doeri van een vinnigen oorlog; dien D^obertHs, de 2,00η van Khtaris 11, en Klotarh 11 zelf, tegen Btroaldn < Ophttjitr iïj>a-
Koning 3
|
|||||
|
:.
|
|||||
|
ii* Aantekeningen op de
Koning der Vriezen gevoert zouden hebben. De
traniTen, zoo als zy vernaaien, her wei vaaren' èh / fde magtder Vriezen met geen goede oögeh aanzien- de , zogten dat Rijk ook onder hunne ixiagt té bren- gen. Qrri het kort te maaken; Dagobertus zouw ia een gevecht dbör den Veld-pverne van Beroaldus^^s weeteii ïglóGaletha, overwonnen en gevangen zijn genomen : en Beroaldus , trots öp deez'e overwiri- hing, ZóuW hem het hair afgefneeden eri dus naar zij η land gezonden. hebben. Klotaris, zeggen zy vor- der, om het leed dat zijnen zoon aangedaan was te wreeken, trekt alle zijn rhagt. by malkander,, en vajt onvoorziens ih Vriesland. BeroalMi, zijn volk tob goed als mogelijk was geyrapent hebbende, trekt den vyand tégen ; eri ontmoet hem by een dorp van Wes- tergouw, Engelum genaamd: Daar zoude Beroal- dus zijnen vyand Klotaris aldus niet een noriTe item- me toegeihauwt hebbent ^b du Α de schiere Bulh Biftu dirSahm7. Klotaris, zijne gramfchrap biet lan- ger machtig,zoude fluks, én mét een ren , op Beroal- dus aangevallen zijn \ en hein niet een pijl ter aarde geve.lt hebben. Voorts zoude iQoth'am, nidathy ac Vriezen öp dé vlugt gedreévsn had , en als allee voor hem zwïgte, drie dagen Ilng met moorden eri Wrake te pleegen fehrikkelijk hu^s gehouden , en niemand dié langer als zijn degen was,in't levêri gelaateri hebfcen, / Maar dit ganfche verhaal, voor zoo verre als her
de Vriezen zouw raakeri , wórd by Ubbo dEmmius glad en al afgekeurt: en zoo als by fchijnt te ibree- ken, is het niet té vatten hoe dat iemand , die iii zijn verftand niét geflagen is \ en de Hiftorien ge- leezen heeft, het Zeggen van Üuffridus Petri (en vaii diergelijke Schrijvers) in dit ftuk voor goedejmunfc kan aannèemen. En, om recht uyt te. fpreekeh, hy. fchijnt zijn zeggen wederom door.vafte en bondige bewijsredenen,goed te maaken. Alle dude Schrij- vers, die de* H.iftorie der FraniTèn en Saiïen befchrij- ven, en niet lang na die tijden gelëéft hebben, koor men daar in over een; dat decze Beroaldusi of Be'é. tholdus, de Hartog derSaflen i& geweeft: geen een t die mtt éen ènkéld woord te kenncD geeft dat Κ1ό<> d Ai>ologet, KefutatièC ,- ,
|
||||
|
Ν
'BWcHRVviNG VAN 'VRlESLAkÖ. **3
iknris iets met de Vriezen «ytöaande heeft gehadL
Alle de onhandigheden van d.en oor log, zoo al ze foo even vertelt φ\ worden op cene en dejgWQP Xm ^n die Hiüorifchrïjvers vertelt; mec dit on- Ie fcheid »* Η Z<ÖVeral^SairCtinvr4P mΙ
ze van de Vriezen noemen. Nu.is de vraag, m *ïen dat hien't beft houden zal; met een <droivan oude en Welbekende Hiitorïfcbnivers ; «*W£<$ by ieder-een ter goeder n.aartrjn ftam gedaan heb ben: oFmct Suffridm Petri, Hamcomm, e«z-. "I kan niet gdóovcn dat iemand ,die gezonde M»*» inïijn hoofd heeft fiaan \ die braay e manner -om de belachelijke redenen van Suffridm f.W ι ldl;niB ■ * Daïenbóven 'doet hy gelden S*^»feft
deze fabel de ti]den 'zoo door malkander verwart hebben, en zoo onbezuifd buiten de réchte tijdrUC ning verdwaald geioopen zijn, dat men hunne on- kunde en roekelobshcit in't fchrijvèn joelen en ut- ten kan. Dat de Schrijvers,, daar hy 't tegen heeft, hunne tijdrekening op dit (tuk niet goed zoude ι,ma ken , heeft hy, ïoo veel, als ik ψ ^i-^gg kan, zeer wel beweéten \ maar dewijl deeze ftofto in zich zelve wat droog en mager is, en de i^«v: miffchien geen zin.in het tellen en; cyferen jouw hebben ; zal ik het hier vóór deeze rcizc by ^en; . . 2. Uyt hei kloorter van Fan Huy ontboden, in Latyn ftaat, to MM Hoyenfiaccitis.-dat hier door h^ KruysbroederskJoqftèrvan Huy, in Jf»J*WW'WJ ftaan moet worden, fchijnt daar uyt te blijken dat Huy of liever het· gemelde klooftcr buiten huy,d« hoofdplaats der Nederlandfchc Kruisbroederen *. Hoe dat de éerfte Kruysbroeders , ten mmtte die iö deze landen bekefad zijn geweeft ,. hun kloolter by Huyopgerecht, en daar huys gehouden hebben, is in onze Aantekeningen op t Afperert wijdloopigge·, noeg verklaart. Daar is ook gctoönt hoe dat ö$ Kruysbroeders , denkende dat zulks rot: lujftcr van hunne Order zoude dienen, en om op het Hus vsn Oudheit niet achter aan te koomen, den 1 aus h4*; tus voor hunnen Aartsvader of eerften öttehter ge- houden willen hebben. Maar hun zeggen, hoewei e Oudheden van UtrecVï j jjrie <leeK., « f £ |
||||
|
ii4 Aantekeningen op de
door de Bullen van verfcheide Pauzen geftaafd, vindt
geen ingang by luiden van kennis.
En , om die gewaande Oudheit , daar zoo veele
Orders op ftoffen, als met eenen flag om verre té fiooten, zal ik hier ilegts aanmerken dat 'er langen tijd in de kerk geen onderfcheid van geeftelijke Or- ders is geweeft* De uyterlijke tucht mogt op zekere plaatzen of tijden eenigzins verfcheelenvan detucht* die op andere plaatzen of tijden onderhouden wierd : maar dat ƒ gaf geen verandering in de zaak ; en ieder Overfte had de vryheit,of achte zich gerechtigd, om opdat iiuk, naar den eifch der zaaken, iets te gee- ven ofte neemen. Zy hadden den Biflchop maar te kennen. Dit was de reden dat die zijne klooiterlij- ke geloften in zeker klooiter gedaan hadden , lig- telijk tot een ander klooiter met het verlof der Óver- ften overgingen, zonder het doen van nieuwe ge- loften. Dit beWijfl de geleerde Mabilhn ook ; en hy zeit ook dat men zeer ligt van 't eene klooiter in 't ander gaan woonen mogt: ^ De eerfte regel 3, van 't kloofterlijke leven, zeit hy , was de ver- j, zaking van alle weereldlijke goederen, en van zijn ,, eigen wille ; zoo als dat 'm 't Evangeli voorge- 5, fchreeven word, Daar toe behoorden ook het ver- „ laaten van's weerelds gewoel; de kerkelijke dien·· j, iten, die op zekere uuren verricht moeiten wor- „ den; vorders een uyterfte gehoorzaamheit j een ,, geduurige ftilzwijgendheit; met de handen te wer- „ ken ; de fchaarsheit en keure der fpijzeu* kafty- ,1 ding des lichaams , zwaare üraffen, zelfs voor ge- jf ringe fouien : in 't kort ; de grootfte en bynsan „ eenigfte zorg voor de zaligheit; geduurige en ern- „ ftïge gebeden voor de zaligheid van andere men·* ,, fchen. . ... . De Regels van allede Wetgce- „ geevers zagen daar op; en de Regel, die daar toe
„ beft feheen te dienen, mogt in 't Weften door li de Monnikken van ieder kloofter, met het.goed- j, vinden en't verlof van hunne Overfteh , aange- ,j nomen worden. De geleerde g Lucas Bolflemw heeft ook aange-
e Vide Domin. Van Efpen in Canon , part. %, xiu 24. c. 2*
' f Mabillon 'm Prcrfat, asj prim, partcm feculi JJcfledi&ir». jj In Frii'fjr, ad Cüilkcm Regulaium. merkt
|
||||
|
II?
|
||||||||||
|
BEStlïRYVING VAK VïttEStAftD.
ifcttAtt deezegeHik^migheit der^onnïkken tot
de elfde eeuw'e toe, ftand gehouden heeft . en hr verzekert dat 'er over <?op jaaren geen lpeur noch ;tSS,n m <*" "Verfcheïdendhelt gevonden wierd, gdijk men,tW °»der f^l^^fe?^1
-foeurt , Waar henen dat ik mijne oogen keere, VIhy, ik zie niet anders als dat het Monnikkendom ;; over al geiijkformig is; dat ze zeer ligt, en zon- der onderfcneid , van 't eene klootter in 't «der overgaan. Als 'er Monnikken uyt het Ooften m 't Wehen aangekomen,waren j wierden zy onder de Monnikken van 't Wetten gerekent, (en voor 't zelfde (lag van Monnikken gehouden.) D.t kan door ontelbaar? voorbeelden beweezen wer- den. .. M; Cbrijiianus h Lupus, getuigt het ook- dtt 'er tot de tijden van #***#** ^WeOrd«è
het einde viD-de elfde ecu we, geen verfcheide Orders van Monnikken. zijn geween,: Ja > MaMlon verze- kert ons dat Reen een Schrijver, vopr hereinde van de vijftiendeBeeüwe , de Benediktyneτ Monmkk 4 van de andere Monnikken onderfcheiden neert. en dat Trhhemius |e eertte is geweeft , die zoo een on- derfcheid, in 't einde van de 15 ceüwe, te pas heet. B<Vlf waar dat men ten tijde van $..0ii«, Abt van
Kluny, dat is omtrent de elfde eeuwe , iommige Monniken mti o.ude Order;begoftte noemen: maar die Verandering was zoo gering^, dat ze ichier gecq mam mag hebben.. S. Odo had de Meonikkeo van Kluny tot een nauwer onderhouding van den Kegel verpligt, en deze hervorming wierd van veele k oos- ters nagevolgt. Die zich aan den ouden trant hielden i wierden de oude Monnikken , of Monnikken van een ouder. Order gepoemf. maar, gelijk geztit is, dat gaf geen verandering in de zaak. .,;·_/ ■, Maar .in de elfde eeuwe, zeït de Heer venhfpeu,
als de Orders van CitterciE , vaneKamalduh , van Val-ombrbfe , van Grammortt , en meer anderen , opgekomen waren; is het onderfebeid der Monnik- ken grooter geworden ; toen quam er groote ver- andering in de kleur eu't maakzél der kleedden j en |
||||||||||
|
>»
|
||||||||||
|
b £chol. in Coacib, torn. f , pag· i?i*
i Ui fiifrrsL . · |
||||||||||
|
dé
|
||||||||||
|
ii6 Aantekeningen op ρε
de byzondere tuchtregels en klooftergcbruikeri ; ift
den Regel zelf. Toen kreegen de oudeBenediktynen den naam van zwarte Monnikken: de Cifterci-mon- nikken wierden de Grauwe, en naderhand de Witte IVlonnikken genoemt, enz. Na dat die verandering eri verfdheidendheit eens
doorgegaan was; zag men niet anders als de eene ver- andering voor, de andere na: daar was geen houden langer aan. Het ging zoo verre, dat men voor qua- de gevolgen begon te vreezen ; en te denken of'er fomtïjds onder den fchijn van Godvruchtigheid, en ftrenger leven , geen bygeloovigheir, ja kettery en godloosheit, fchuilen mogt. Om 'er een fchot voor te fchieten, heeft een Kerkvergadering van Latera- nen, onder tnnocentius III, na dat ze de Orders der Freekheeren en Minnebroederen goedgekeurt had, een Dekreet uytgegeeven „dat niemand een nieuwe :ai Order te verzinnen of in te voeren had: die in j, een kiooftcr wilde gaan, had zijne keur onder de „ Orders, die reeds goedgekeurt waren.,, Maar' volgens Maithaus k Paris'Ü die dat ook verhaalt, heeft dat Dekreet weinig geholpen. Die dat invoeren van nieuwe kioofter-orders in 't hoofd hadderi", fchetnen door dat verbod vuur te vatten : en gin- gen , boven Paus, boven Kerkvergadering , boven al, met het vermeenigvuldigen van Religieuze Or- ders voort „■ Wijze en befcheide luiden, zegt Mat- 3, thmii Paris, waren verwonderd, ja iiondeh vér- „ baafd, over alle de nieuwe Orders, di£ men da- v gelijks voor den dag zag koomen $ eii dat zoó ,j veelè geleerde mannen . . . tegen 't Dekreet der ,, Lateraanfche Kerkvergadcringe , fchïelijk en on- „ verwacht naar nieuwe klooiïer- orders liepen; van „ dewelken men noit had hooren fpreeken,', Voor al had dit al plaats omtrent de bedelende kloos-
ters. De Order der Preekheeren en Minnebroederen, ■gelijk gezeit is, ewas in de Lateraanfche Kérkverga- deringe onder Imoecntimlil doorgegaan : die op wat nieuws gezet waren, of door het invoeren van nieuwe kloofters een naam wilden maaken , zijnde van datflag van menfehen, die noit met een anders \ Ad ano, 1246.
1 V uyt·
|
|||||
|
ι
|
|||||
|
Beschryving van vriesland. 117
uytvindinge gedient of vergenoegd zijn, en het altijd
beter befchikkcn zullen, meenden de kans nu fchoon te hebben, om weer" nieuwe Orders uyt'te vinden. Toen ging het voor goed : van daag een nieuwe Order ; morgen noch een , overmorgen weer een andere: en dat geduurig aan, en zonder ophouden. Dat her zoo , of omtrent zoo, gegaan is, blijkt uyt de klagte van de LyonfcheKerkvergadering, die onder Gregorius X gehouden is. Die ί Kerk vergade · ring beklaagt het voor de ganfche weerdd dat de laatdunkende roekeloosheit van fominige, menfchen een uytfpoorige menigte van aiderhande, doch voor al van de Bedelende Orders, uytgevonden had.. En daarom wil ze niet alleen geen nieuwe Orders, geen nieuw kloofterlijk teven, geen nieuwe klpofterlijke klecding, uytgevonden of ingevoert hebben Λ maar ty vernietigt ook alle klooilerlijke Orders , die na de gemelde Kerkvergadering van Lateranen opgeko- men" waren , en zonder de bevcitiginge van den ApoftoliiTchen Stoel ftand gegreepen hadden. Fagna- mus, ™ van dat verbod fpreekencie , verzekert dat deze Kerkvergadering Van* Lyons door dat verbod een zwydig g'et^ï van bedelende Orders vernietigt heeft: maar hy voegt 'er by; Evenwel zijn die Orders, na dut Dekreet, zoodanig in getal aangewajfen ; dat vee Ie Godvruchtige mannen van harte wenfchen dat de dpoftolijfcbe Stoel daar order tegen /lelie. Om weder tot de Zaak te kobmen; uyt deze ver-
fcheideadheit der klooilerlijke Orders is voor eerft dit quaad gekomen , dat de Monnikken van verfchei- de Orders fomwijlen met zulke een heftigheit en verargerniiTe over en weer twiften, ja tot kyvens en raazens toe krakeelcn, van wat Order dat zoo of zoo een Heilig is gcweeit. Ten tweede ^ terwijle dat ie- der Monnik zijne Order by de Leeken om 't hoog- fte prijft, en boyen de andere verheft , volgt daar niet anders uyt als jaloérsheit enverbittering tuïïehen de Monnikken zelf, en verdeeldheit tuiTcheri de lee- ken. Ten derde , door dien dat ieder Monnik den groótflen toeloopzoekt, en de keuken forhtijds vap / Apu<l Dom. Efpco. ibid,
m Adcaput, cum fit *rs, cxtr. <fe state Sc.qualit ordinart-
4or. öum. ie. Η 5 Ut,
|
||||
|
si8 'Aantekeningen op pe
hegeeven der leekeh rookenmoet, ftelt merj alles
te wérk om de voórtrefTelijkheit van zijne Order té doen gelden. Geen' grobter Heilig, als Sint . . . of Sint . . . geen geleerder of vërjichtcr Schrijver, als N. A. of N. B. Ên om die grobte heiligheit eri; geieerdheit te bewijzen, neemt men zijne toevlugt; dikwils tbt ongWyrnde en belachelijke fabels. Hier door gefehiedt het dat de levens van fommige Mon: nikken, of Nonnena die op de lyft der Heiligen ge- bragt zijn, meer naar Romans als naar ernltige Ie- vensbefchrijvingen gelijken; én meef fehijnen ge- fchreeven re zijn, om eens hartelijk te laéhen; als ?er deü^deléiïen te vinden. Ten vierde, Hier uyt i's ook gëvolgt dat'men, om de menfchen te trek- ken, alaaten op afiaaten ziet té krijgen, en fom- tijds ook yerdicht ;' en dat men hetvérgeeven van de gtouwëlijk'fte zondenvoor een geringe moeite, of weinig gelds, als te koop heeft. Ik heb het tegen de afiaaten niet : öiaar-men weet hoe breed , en verre boven dé waarde, dat men die byfommige Monnik-- keft eh andere Geeftelijken uytméet. Ten vijfde, ïioch Iran't als een ongemak, uyt dié verfcheidend- heit volgende', aangemerkt worden, dat ieder foort van Monnikken gewoon is zich al te vaft. aan een /voornaam Schrijver, of kopftuk, van hunne Order re houden. 'Gelijk dit voordeel daar in: fteekt, dat j.eukerige en öngensue ,geéften,: die door nieuwig- heden éen fiaam willen maalten| hier door groote- lijksin den band. gehouden eri beteugelt wórden ; zoo belet het ook/de waarheit in veel e zaken na te fpeu- rten. 1?ouw mën 'zoo een Schrijver, die va'n zijne «Order \%, tegen een ScHrij ver van een andere Order '( in st eene of yt andere, cmkelijk geeven? Daar over zouden dip andereMormikken zich immers al te zeer kittelcnj daar zouoea;if hunnen roem op draagen^ Zouw dat bnStt lijden ftaan? Zoo denkt men, en, ïbo fpreekt men fomtijds: en ondertuiïchen' moet; ?er de waarheit om lijden.1 ''" ; ':"5 M ' 3. Hier , en;-op;: meer plaatzen/, word van het
flichten van klopiïers gesproken · zonder dat 'ervan'
.\ verlof, dat de Bfflchop tot dat, ftichten gegeeveh
^êeft;,'gefproken word, i Maar dat verlof moet 'er
•onder vérftaan worden: want daar kit een valïe wet,
|
||||
|
Beschryving van Vriesland. H9
den word , da er >eη den ^
ictimmert worden « ch en hoe d ,„
JfTorHotS-nt -ggen heeft, is Μ
noee «fprokeo in de Aantekeningen » op Tid. Daar t aalfeïtoont hoe dat de goedkeuring desBifïchops ieSfchfw°erd, en genoeg plagt te weezen, om een» SïwVkYoott^order op te rechten: maar hoe dat d Pluxen? fm Innocmüus Z//, neeftet van d«« g nfcheewerk gebleeven zijn D«wfl «k nudan niet van fDreeken : maar om dat onze Schrijver net flïhten v» de Akademi te Franeker ook te pas b éngt en dat de Pauzen daar in doorgaans ook ge- & den; kan ik dat ftichten, zonder eene aan- merking te maaken, zoo niet voor by ^ppen Ik 7al 'er eerft van zeggen dat Karel de broote ai
d*J$£3* geftichtgKof ten MM heeft: want in een Synode van Parijs, van X jaar W word Lodeuyk de Goede aangezogt om de, dr e openbaare Scholen, die zijn Vader begonnen had te voltrekken: en zulke fcholen, ten minüe in de drie welgclegenile plaatzen van zijn Rijk, op te rechten. Dat daar van Hooge Soholen , ?f../^T ' π Unherfiteiten, gefproken word; blijkt uyt den gan- fchen inhoud van't verzoek: en word pok door o bu ïceus klaar genoeg beweezen. Het oprechten van Akademien word. onder de
rechten van de Oppermagt - gerekent : „ t is ΐτβζ „ ampt van den Koning , ze.t ρ Qhofp**s> Hooge „ Scholen of Univerlïteïten op te rechte»: en de Rijksvorften van Vrankrijk hebben dat recht niet. „ Öok hebben Raphaêl, Barbatias , Baldus, daar zy „ de Koninklijke rechten optellen , dit recht niet „ overgeflagen.,, En hy meent dat iemand, die een groote ftad te leen fan den Koning hield, al was er het desKonings broeder, indien hy daar beiiond de Hooge Schole te hervormen ofte herftellen, s Ko- nings recht te na zoude koomen. .,. Wat nu de Pauselijke toeftemming of bevenjgmg
η Utrecbtfche Oudheden , 2de deel»
o Hift. Univeif. Parif. ad an. 8^9.
p Apui Domin» Van Efpe» fa Jus Can, part, z* tit, 11. e. 7,
|
||||
|
S*o Λα ν te *: ε ν ι ν β ε κ ο ρ υ %
belangt y dit is een zaak daar ik geen vonnis in gee-
ven1 zal: ook zouw hét my wéinig païïen. 'Ik zal dan ikgts vernaaien , wat dat ik er van aangetekend vind. Voor eerfl zal men niet vinden, itn Mickaél Roptjfel, dat Karel 'de Groote , om dé Hooge Schole van Parijs te lliehten, eénig verlof van den Paus ver- zogt of verkreegen heeft. Hy getuigt vorder dat 'er ver- ofcheide Akademien in de Hiftorien vermeldt worden, uïe de weereldlijke Voriieri alleen opgerecht hébben. Maar 't is ook waar dat vcrfcheidene Vorflen, als zy een Hooge Schole oprechten zouden, de PauiTe- Hjke toefremming of beveftigirig alvoorens vérzogt feebben. Of zy die toeftémming noodig achtten ; 'dan of bet maar diende om een luifter aan de nieuwe Akademie te geren , en verfcheide tegenfporrelingeri, die ze anders? te· ver wachten had , uyr de weeg te ruiJ men , dat is een andere vraag. Dat overgeflagen | de Kardinaal Framifcus q Xïmenesy Primaat van Spanje^ zoude een Akademiete/i/iW#i&Hrrratidesóprechten :· maar hy zag eerfl de toeftémming van'den Paus te verkn'igen. Daar zal iemand miifehien óp zeggen;' dat dit geen wonder is , en niet ter zaa'ke dient,1 om dat X'tmtnez, een Kardinaal ew een Minnebroe- der was. Maar Cafimïr'm t //./willende'een Hoo- ge Schole oprechten te Krakouw, deed het niet zon- der't verlof van Utbanus V. En Keizer Karèl flP, die te Praag een Hooge Schole ftichtte, maakte dar »e door den Paus beveiligt wierd. Zoo is de Aka- demi te Roflok ook gefiicht met kennifTe van Mar'-' tirms Κ 't Is bekend dat Jan IV ^ Hartogivah Bra- bant , en de gemaal van ©lïzé ongelukkige Jacoèa, de Haog« Schole van'Loven Qpgerecht heeft. Maar· in dei) 'v brief, daar hy van Zijn rechtsgebied óver de Leden der Akademie afftaat, zeit hy zelf hoe dat hy ó}e eerfl met eene vuurige begeerte venogt had ; tot dat zijn Heiligheït zoo een Akademie, opzijn lang' en menigvuldig aanhouden, aarigéflelt heeft. \ - .'t Is. geen wonder dat de Pauzen3 ziende dat ae , q «omcf. in ?(ita Fr, Xinieiiii lib. z. & 4. "
r Cromerui Hift. ï'oliin "m cjns vïta* * ƒ CufpiniaH. ip Carolo ï, V% '! -
t Crants m in Sax, lï». 11. cap. u
y Λριά S« ^J^lai}·ψ Miliwa. Secra. |
||||
|
B^SCöRX nageloopen wierdens
van de Vo^cn «ftf MSn, eV hunne toe
tfch fomwijten .wat teten ^ é ^ ^ ftemming koftclijk Melden ^ ^
miiïchien tooneré-. dat_zy «. waren< ì^^
hadden } en Heer eo M« ' CInatigt van Hooge Pauzen hebben 2ich emagt r j^^ of Scholen , zonder de Vorltca ^ ^ ^ te fpreeken, op te reenten. ÓVW»^ ftond »
die andets ^o wel by ^^ aan de Schol<?
den naam en het ^Jm^ Pbiiipt , daar over,
van Orlèans Ø^^Â^%%^ËÀ zy hadden de gebelgd, Het die van Q^fjf of g m0gten zien Balie niet in 't werk te teWç,ê g ^ ^ jaar wat'ervan koomen zouw. JLW ^ toe(km. geleden was , gat ny ^
'ming toe. ' , p. rj eell Akamedi ver-
Men leeft echter aatP'jM ' - daty^„-
icent zoude hebben aan de« B« hebben aan,
- «„ ƒ// dezelrde ^A«= 'J |0«Á die dit uyt
die van Namest W^ & gelooven dat >./^7 Sfrfc* verhaalt ;^ ^t verzoek van
de Pauzen zulks gedaan hebben OR ^ de weereldlijke Opperrnagt r,n ^
Hiftorifchrijvers niet altijü ev- - fchiedeniffe.»
alle de omiUndigheden van. ø&â % |
||||||||||
|
de,
Zegnen' duf. dom Êeh van
|
||||||||||
|
te vermelden. „„!„. ■ om te toonen
> En, zoofpreekt h^MgJ« ^
Pauzen alleen over de WBgJ»·^ lethebben; gfe heeften^f^&s, dhet Parlement de ^cm*C*fvan den Konden AartsbiOchop (met «rlot van eft f^
|
||||||||||
|
nicht was, wetten voor^fchreeven^ ^g^rfO
die wetten beuond hier ç aar 0w|kh had,
diedeAartsbiflchopvoordeAkadem! JP|»
voor 't Parlement had g#$£^ ^en vief, de,
dien 'er iets op die ordemantzien te é R * ^ * Hiftor.lW.fici* Jwifd.hU. i.cap..4i;
ƒ De Rtpubt."'Hetv# lib. ø\ . ^;
|
||||||||||
|
X
|
||||||||||
|
%1% Ou^HKDéN IN GESTICHTEN
van Parijs s 't zy voor de Faculteit der Qodgeleei^
de» zy voor de andere Faculteiten gemaakt wor- den, geen volkome kracht zouden hebben , ten.zy dat ze voor 't Parlement gebragt en daar goedge- keurd wierden. D OM Ι Ν ' G ü M.
,. Utoniingtmt / anöet$ ^obinga^tm/ öooj
kclk'rZ öc foanöeïtna ^rjenflum / i$ een öojp onöer Docngum; öe <&}ktm$t en get ^eifenfc#a|> ban $m& fietvöeeï/ griJöenöe een pavacfyiktth met eene l^eBenüe, ^e ^arocïjifeïi bja0t gonöerfc goiiöguïöen^ op ; 00 Jf^eöenöe tacgti0 : aan $en gSjoofï ban J»Jan$ fierfc te fltrecöt kpv örn ttoaaïf fcQtïöen betaalt. 3fn bfti>o;$i/ öaar jjet fïot Feitsma flnnö/
geeft in 't jaar ι j-.., Kg fëafïwf 0ej$aani|eer Cinanjs, anön$ Klerk.
BÜERQ, of Β ü Ü R.
;.■■ ;■■■:■.' ' ■■·''■■.■■[ V
ïDit Öo$/ bat ooi* onöer is£ aB#eten$ ε».
Jet <Menfcjjaj? ban 3&ane&er-ireel jjoo#/ ïeit tiiflcjjen ©oeiHjum en iüeöt; aan öenrg» loea / die ban jjftanefccr naar 3ieeutoaaröe« en ^eïfumi ïoopt* ) &e$aflorg fiaMen inïtomfïe ban gonöerö,
soubgulttéig?: en öe raêirgemelbe J^ooji trofi 'er 3e$ fejjiïöen ban, 3fn 't jaar if *. bwerii $e #afforg beWeeöt fcooj eenen Heet» Niklaas Janfz.
R Η E DE, a
^oo^ öe bjanbebng
R Η I E D T.
Wit feo$/ ooö onöer öeself öe gieten? en
'tsefr
|
|||||
|
I
|
|||||
|
va» Vriesland. iz$
^«ïbe^eiienfeBajp gelegen/ fieeft bettitèani
aelceegen ban een toatee/ bat booi SSetfmttt loont/ en 3!c9 bojber tn be 3ee gaat fiolen. Mtt fïaat ftet fïot Andia. ®e ©afïorn gaf jaarlpg {jonbetb goubgufc
bene: be fcofïet fiab een l^eBenbe ban 40 biet* geïpe gulbeng- ©e f joofï ban <§♦ Jans necft te titreegt genoot 16 fcgiiben. Godefridus of Goert Aruïa, bie tn bjt b0^r
neöooten taa$/ en 'er be gafïor» beïtleebbe / tji
tiaberganb ro 't fcïoofïer ban 2£tbïnm gegaan; baarijg W beertienbe mp getoo^ben i& SLEPPE RB O R P,
5'LAP.PETERP» &U#pttwp / onb*e Set ^enenfeflag ban,
jfoanener-beel en be <B}ittm^t ban l&enaïbn* ma-beeï geïegen / fjab een ^atocginecït/ en ten ©inatiffcïjatt. @t J&arocïjiteii / baai? Heer Simon in 't jaar 15% ♦ $afïoo$ ban ioa^/ ïijagt gonberb / jjet ©i&atiffcgap 3ebenttg / goübguïbeug op. 3£e ^oofï ban ^Jans fterff tnoefl 'er 6 fcgiïben treftften. * Λ ZWEI Ν S.
^it bo$p/ onber be <B}ittm$t tn gefc ®&
feenfegaö ban ^anenec-beeï geïegen / baar be naaten Of ^tinfen Herama en Kingerna
fïaan/ geeft toeï-ee» get recgt geïjab ban galg
(O en rab te boeren. <&t ©afïorg toierb in 't jaar $&λ M\tem
mi eenen $m fan j en fyagt gonbetb gul* |
||||
|
124 Oudheden en Gestichten
öet$ op: bebo0$:emeïbe^oofi; troïi 'er αφ
ftïjmenl AANTEKENIN G,
'1. Phr'ws Wiftfemius» daar de Schrijver hetwaa^
ichijnelijk uyt getrokken heeft , fpreekt aldus van diit galg en rad voeren. „ In welke ( Grietcny ) ook „ reële heerlijke Staten en Stinfen gelegen zijn :... „ te Zweins Herama\ en een eige,n-erfde State Kin~ ygema, welke, naar het fch.rijven , galg en radtin „ voortijden gcvoert heeft. „ Ditfchijnt ruimzoo wei op het Stins Kwgema, als het dorp Zweins,, te paiTen. , " ;' Ρ E Υ Ν S. Η * '
9ή^9/ eben tm$ a\$ 't boojgaanbe bojp
jreiegen / ïjab eene $awtljilitth ban ïjonberb/ eneeng^ebrnbe ban racgtis goub0iilben£, We l^ooft ban &i Tans fammoh 'ec acjjt fep* hen ban. φ ï jaar ι ?. ♦ foa£ Qiec gafïooj 3|rer Simon," >} / ' f |
S C Η Α L S E M.
^cgaïfem of ^cïjaïfiira/ een bo^jp onber be
<&}ieten$e en %et ^enenfeïjap ban jftanrlter- öeel/ fjab een ^arocïjiïterft bie fjonberb goub* gnïben^ opö^agfc. Φοϊί i»a$ 'et een Mnmp fepp/ bat ^aejjti0goub0iiïben^0af:be «teer* gemefbe jjpapfg f lor"'er acjjtfcöiïöen. ^e toren bmibe herh plagt aïtjjö ban oub#
met Mim of egïoof betoaffen tt $tjn; foeln nïim i!e boeren ban ttjb tot tijb 0enoot3aaRt toareri af tt fmjben: op bat be moffen en anöere bo* geU/ bie baar in ntffelben / ïjet noren niet 3ftuö|n befejabjöf n. |
||||
|
VAN Vk iESi AftD. Ï2'£'
gjn bit bo# $ geöooren Uipius Ciflkus, eert
goebe ftenn$ ban Erafmus: bjcïfte CiiHeus 39* «en toenaam ban bat * nïirn genomen ficeft. ïfg mageer erbaren in be<ö%iefcfcge taal: en i| baaroni loogïeecaar bee <g$enfcge taaïê te <$φ$ gemogen. Hiaat; algoo get 3£ute* raanbom ganb boe? ganb aangjoeibe ·, i$ gg / om ben gaat te "ontlopen'/ naac 5511 ©aber* ïanö getert: baar gg get amptban J^iefïer en$^ebmeeöebienbe/m gefloten i§ omtrent get jaar ij-lfe; ^ geeft iet$ tegen Lutherus ge* fc§?eben en eenige anbere merRje^/nttgegebcm Suffridus Pctri, ban =ftoben ontboben / ψ Ciflarus in 't gemelbe amgt opgebolgt* Η Υ Τ Ζ U Μ, Η Ι Τ S U Μ.
ïfgtfum/ anber^ ^iecgtmn/ eben a\§ ht
boojgaanbe bo||ên gelegen/ ί$ een berman*? ïp bo&j/ om be lufïgoben en menigte ban b^eeben/ bie'eè fïaan. beleer geeft *ee een ^iot of J^timJ geffaan / Roorda genaamö, ®e ©afïorg gab aan tnftomén gonberb goub* gnibeng/ get ©itoiffcgap tacgttg, iHan ben gjoojï ban φί Jans neeft nioejïen $t$ fcgüben oygeb^agt tooien. %n 't afijaaii ban be &§* ticiibè eeuto geeft gier ató J^afïooj gefïaan Johan Milpelfz.
HERBADMYÜM.
€e lêeroaötmjum/ of ^eröagünf/ $ ge* ÖOOreil Thomas Herbajus, ttï\ beftig titttyp
geleecbe / en bie albn$ naae 3911e geöoo^
. * CiffuS is ία 'ε GrlekfcH klim οι vail t% teegen. Fit-
|
||||
|
iïé OUDHEDEN EN Ge&TICHTEN
plaa$ i§ genoemt ©e JNïorn ban öit bo$/
tiaar be floten Sikkema en Hecmftra ffonben/ gao een infiomflc ban uo goubguIbei$; jjsfc UNftatifiTcgap ï^agt 70 ^ulhe gulbeug on S^e meeegemeïbe J&;oo$ ban & Jm WS Sab 'et acijt ftpiiöen te treden. Sln't jaar 1 y * * fïoiiö giet aï$ j&afi00£ Φ*«? Benccli&us,
*T Ζ Ü M. )|Suth/ ba» oub$ 't üumguni /$ een φά
tn top -uptgeffrèRt bo$$ onber be <$;ietenge' m flet ^enenfcöaji ban jfranener beet jffei geeft een fcQoone|NiroeBiffer& / met een fpitè gen toren; baar men Iang£eeti öcffraaten fcoeg «aar toe gaat: foeïue «et« geboutot i|j in 't |aar ι Γ46. ©aar $ een bermaarbe jgaarbe^ marut 5 betoeïne gegouben too?b ben btjfbeu !3fung; en bebajl get ban be bag ban ^. 80- nifacius i$-, meent men bat be ton/ ïjem ter feere / sai mgetoijbt 3gn> <$>e #afïorg imi jaarïp$ χ 00 goubguiben^ toaarDig-, mi ffl* fcariffegap negentig. ©e Wmft ban g>. Uns Hern feeg aegt fefjüben, %n 't jaar 1 L f fïonït gier al$ gafïoo^ %er Maarten} en a$ ^ifea* ri^ ^eet* juftus. $[ti get bo^p C3W11 of &3umgum geeft bjel-
eer/ boïgen^ Sibrandus Leo, een (1) $0ti& feïoofïertje geftaan j 't toeïft o&ben naam ban be $. Maria Magdalena iugetotjbt toa£. ©ocg aï30o be nïooffer-3Ufïer$ bcoj ben toaternooa ganfeg tferarmt toaren ·, 3gn 3e genoot3aant getoeefï be Itofï met be ganben te tóinnen ·, en 3ieg in meereïbïpe be3iggebien te fïeefcen: toaar öooj be nïooflertuègt bn gaar berbalïen ψ daarom geeft be mernboogb banlittcecgt/ in 't jaar
|
||||
|
van Vriesland, ïif
*t jaaé 12.89, beetoaaet o^onben eenen ï|eec
Frederik ; öcfcödfic / na bat ög Ö*t Sanfcj)* nenootfcSag öec maagben / ten getale ban bjie en bitftfg/ in be^bet: bei* J^emonftreit- Öeeeen ingelijft ïjab s Sjaae/ met af toat 3e gab* ben/ ten beeïe naae SMum/ ten beeïe naac Stibïum/ óÖèi|pï| öeeft* . Α Α Η Τ Ê Κ Ε Ν Ι Ν (3.
Χ. Dit klooftere hoewel dat het de Η. Maria Mag-
dalena toegeheiligt was, was beter bekend onder den naam van * Medum. Stephanm Sylvius, van wïen elders gefprokeniS;
is ook b Paftoor van 't Zum geweeft. En omtrent dé bekende verandering van Godsdienfl: en Staatsregec- ring heeft hier geftaan Marünm Elidcus ; dewelke in 't jaar i$66. van 't oude geloof afgeweeken is , en na den kerken-orde van Kaivyn^ zoo als Gabbemk ipreektj gepredikt heeft. S Ρ ΑΝ Ν U Μ.
€t ^pammm/ anbee^ ^panfjeim / of
^pang&em / een bo?p onbet' be ^ietenn ban ï^eunaacöer beel en ijet ^eftenfcFjap hm $}a* ncita'«beeï selegen/ flonö öet flot Donia. ®e garod)iten / bie öonbitrb goubgulben^ ou* tyagt/ fcoietb boo? ben U%t 11) ban &iblum begcetien. $erfcïjeibe #&onmnfcen ban 't gemeïbe
ïtajïeeHibtom fieböen be $ajïorg ban^pan* tmm öenïeeb. <&nüw anbecen geeft giet?/ om; temt get jaau iffo t gefïaan Isbrandus van. Harderwijk-, beiaeiftr nabesljanb tot $iöt teui Slibium genoten j;« * Zie Sibrandus Leo, t. 6> Analeft. IVnt. Matth.p, iS*.
& Zie Suffr. Petr· de SïiptOr, ütcasL 11, n. 7. <$aa$
|
||||
|
■ ■ ·' "'■■ j :' ■■:'. ,':■■>":-■
ΐ , * r, ■
12,8 Oudheden en Gestichten
fcooj 30Π oeel acfit frpfren; ö Α Α Ν Τ Ε Κ ΕΜ ING.
τ ,-η'. £b Paftory.van Spannum is met de Abdye vart
twaalfden Abt van Lidlum, « Ook is dé PaftoryA-an Spannum gegeev'en geweeii
aan fo,»,*r i,. den drie-en-twintigifc£ Abt van Lid- lum; die om zijne ombequaamheit en acbtelobshéit van dat ampt afgezet was. do™™ ^ei^Jl8'/ierld^ail0ry bek1«fedt
É DE ν S.
jm mm?oat ooft öiiöèr jtfc ttdojnoatftf
W*tcm enι Set &eteiifc$aii ban éatMÊ fceel flde^i b$0/ fïöiiiï [jet fïot CK m iW^i'tee W« meer op al£ |o gbll
Κ W'is^ ^°0fi baiï * ^anS fo W
er o pgtlDeit,
fe ö £ β Α · Α it SB;
. Korbaard j oat nien ocojgaan^oeBtiatö Ê
Wffimt* noemt/ f| ceii boftj onoet öe «te teupe en 8it%tóto aio öobcn. ^?#αΦ torp./ Me 'er.tea£/ §ao een inftomen batf! L· nmiftgutoeti^: öe inftomfïen ban't ÖÉa#tRaif Mietfen 70 of So goitöguiöeitC ©e Μ indoe ^oofï §ao too^ 59η öeei 1 £ fcljil&en* |
|||||||
|
c Zie Analcaa Mmhid torn, 6, pas-. i2j>
d Jbid, pagéi©7. c }kid· jug, 423« |
|||||||
|
W Y«
|
|||||||
|
ΪΛ9
|
|||||||||||||||
|
Van Vrieslanö.
W Υ Ν "Ά "'t' {&'■ ü
|
|||||||||||||||
|
M.
|
|||||||||||||||
|
ν i^nnaïbüniix' enbcc be <0#etenne ban S5afcj
Vabeei en m WMtmUïï *>*» tf ?aneïier-&ee f gelegen/ hab een ^arocijineclt/ een 3Ê»itai^ fcöan / en een fjeöenbe* <^e g)ac€sc&iheris b/agt Sonberö gonb0nl&enf 004 tjet &®ψ$* frijap por,-begie6iiii|èöov >3Pe ï^oof! ban & Jan 0ab booi st)» öeeï 12, feftilben/ Sn 't jaar j r.. ♦ Dcefc öiee a$ ©afioo^ g^
ftaan ïfeer Andries; en $m0êm$ j|Nc jacob, ■ >■.-': ":■ -.* j lij} ;> :.:..;■.'
«T s ; ; ■· ί . v-i », ■■■- ■■;'"-■' 1 » . ' .*■
|
|||||||||||||||
|
ED ER Ι Ν GE, en WO U Ut® t
|
|||||||||||||||
|
U^eecni'be Men ban bes* ttoee öo$en g«?
nan in/ tioci) in bë ^ieffc&c gaaröoe&rn /JcMI nocö in be <0c&cn&iiuliRen öe$ 29abcriantrs/ken, nocij in be oü6e^an$fc^rftèn/ öet rtitnjle bi- fegriö niet bniben. ..... ; ■, · j .'■*,> ,. ,. « ..;Λ.' ίίΐΐί ijtt
WE S R Υ Ρ:
f®e$frijn of HMdfêfcijp/ to bo$ ban f cnf
nsacber-öeel / i$ gtügm aan be baact baii Sneeft on .jf^ancScr.·" ffip löeflen ban bit 03$ $ 5<%eu : Α ή .Τ & U -Μ,-
ι .««beril W tSnjum./ of'Inmgöem/ .#ibe '
toel-eee een bo^p phiceft oubee Öe «H^icteage bau j&etialbtmia.öed / ^11 öct ©efeeiifcljap ban ftanenec-tieel/ iliét bcrce ba«25ëriilwmj « ©it ίιο#ι b)a$ be öcboojte -. plaai#. ban Lin^uip.iius, toel-eer j^ioj (*) bas* &föftu»ï»( Il Deel, ί ^
|
|||||||||||||||
|
lic er-
|
|||||||||||||||
|
I30 OÜDHEDEK EN 'GESTICHTE*!
m ban Wibrandus j tlie %tt J^afïOOj (3) $ %fy
toet fi in 't jaai? ixj-tf.
©e öïoe&tyienöen ban öeti booinoemku
Linduiphus jjeöben gicc til 't jaar i2?6, met öetfof ban öen welben Wibrandus, tmMoQp in 30 öooi Sibaldus Epinga en 3iJne Bjoeöer$
Nanno en Sibrandus, aï£ meöe öoo| jjnnnè nicht Èbei Scheidnga, ge^ip** tow&en, 3San bit Moojïcc $ öe naam gegeeben ban ^ Mariaas-berg : öOCÏ) ÖOO| get OgïlOOttiert
ban ben nientaen <$oti$ttenf$ 3911 de Hanon*
nin&en genootsaaftt Qttouft gèt «toofïer té öerïaaten. ,,\v ,, Α Α NT E KÈNIN GEN.
1. schotanus f getuigt dtfc het door de Latïjnfche
Schrijvers van dien tijd Avmghem wierd genoeirif; 1. Ik vind geen Priors van Aanjum vermeld, alt
deezen Linduiphus of Lüdulphus , zoo ais Λ. Mat- ihaus hem noemt; en Ishrandus Slótms,die het meer- gemelde Smeekfchrift tegen de Utrechtfche Veree- DJging in 't jaar 15-79 ondertekent heeft. 3, Ik vind noch een Paftoor van Aanjum of Aan»
ghum vermeld op het jaar 148Ó5 te weeren, eentn % Heer Botto; dewelke, benevens den Paflöor vari LuiTens, door den Biiïchop David van Borgonje ge* magtigt wierd om zeker verfchil tuiTchen fcekerè klooftere en eenige weereldlijke Heercn af te doen. Μ I D D E L L ίί Mj
2Gnöet$ -A MI D L U M. I&ibumt/ bgi igadinaen gelegen/ fïaat ofó
öer öeOWetenge en Bet^enenfcÖQÖ ban JfiP . 't f Fricfche Hiftorien , pag* ?SB.
£ Zie de Brieyen eo Documenten, achter Schotanus,p. 7*.
«ener-
|
|||
|
van Vriesland. 13X
teöe-béeï, 23ρ 6#..*«*8of $ Λ ogen
jilaat^ / be Wttvmal genaamb / hem men nnöer ben ölooten Hemel $agt mïft te Öoèin φο& fiaat in bit Öo$i jjet (lat Reemerana. 3N ^a^c&iRcrn / Óïê ι jo guubjjnibei^ opi
bmgt/ betéïlbe ben meerièmrïben J^oofï ta* 3$. jans Ïierft8 fcPöen. ACH Τ É L; U Μ
^g i}etftö#uuj Α C Η L U M.
; feit boip/ öat ooit onSer Jftanefcee-béél ett
beljeïfë ÉtenenjfHjap gdegeti $/ ei* ötó öefe fïöt oifinga-huiaen ftaat ƒ: ftab èeh parociji? ten met een inïèmfle ban gonberfc gpnbaul' béng. <®t J^oofï ban £. Jans ten genoot 'èt4 ixfcijilben ^mtretit Jet einbe öcc jefiknöe kutoe toktb be Jpèfïorg boo* éenèii Iteec ^e Kleguliebe ^anónniRnën timtXugnfter*.
fce öeuöetiï}nn mpofïeey bat in 't jaai: 1.1 fe pnöec. ijuri; eei$en HHöt Wigholdus gefÈicjjc toa^/iii bit bo$ obergcB^ök &an bit ltfoo$> tec 9*5 * öit bölgmbe befejeia ngt é&m φ faenftfclfciftim te geebein LU NDIG A-K Ë & Κ I]
SSg bernöjting y LUY N-K E R Κ E. <®itbo$/ onbee J^rieffcrr-&ttt geïegcsi/i$
ttócö tegcnbjooibig onbei: bien naam beKenfc. 3f» ï)et$elbe tep / zooo fdjjeöen ban jf)$ nefttt/ ten beffen/ geefttoèï·^ eew feiop#t ί i ili
|
||||
|
f ρ Oudheden en GESficüTEtf
£ee ban $it$u\im ïtartonntftften geffaan ·'
5t fodit eenige <êhtÜnMn uut get gefïagt baii be LucUgmans ten tgbe ban Hen ïttrecgtfcgeii S$iffH)OJ3 Godefridus van Rhencn , OKliXCllt
get jaae 1157, of toat Iaatet/ baac gefïrcgt
en opgeöoufot geööen. ©olget$ Ubbo * Em- mius jouöe Jet geöontot 59« in 't jaatf titfjr (1).
«Pmttent ben 3'elten tp geeft Eilwerdui
ban Eugntefte/ met De eöele Ludigmanncn, öen ^iffcgop Godefridus ge&eben/ bat gg eert ^berfïe ober be 2^oeöei$ aanfïellen jouto. <©aas op geeft gg in 't jaac u68, booi ben bolgenöen Φρεη Ojief / öien log ngt be ge* fcg;eebe ïf^Oilp ban Worperus Thaborita
getrofifien geööen/ ienen Wigboidus tot eec>
pen *t ttan bit &ïoefïeivaangefïeIt f* JN den rtaame der Heiligenen onverdeelde
Drievuldighéit· {Godefridus) door Gods barm- fiertigheit geringe Bedienaar der kerke van Utrecht. Wy begeeren dat het allen Chrifte- rie Geloovigen , zoo tegenwoordige als toe- jkoörnende, kennelijk zy Hoe Broeder Eiltvar· dm vm Lundingkerke , met eenigen van 't ge- ilagt der Ln-digmannen, van öris verzogt heeft dat wy hem · en zijne Reguliere Medebroede: ren, een Mecfter zouden geeven die hen met woorden en ftichtelijke werken mogt voor- gaan i en bequa'arri ware om hen naar den Re- gel van de'n H. Auguflinui te beftierén. Daar op hebben wy hunne rechtmatige en redelijke bede ingewilligt; en zijn naar de gemelde k$rk ' * Hift. F,if. lib.7* ,
τ Ujt 4t gcfchrccYc Kremjfc ?aa Vorpcrui TbaW«ka ;
3 · - to'e
|
|||||
|
'van Vriesland. 133
$oe gegaan. En als wy daar de begeerte van
alle de Broeders gehoort hadden, die hetzelfde eenparig verzogtcn, hebben wy hun de wy- bcit gegeeven , om een Geeftelijken Vader, dien zy begeerden, te kiezen. Zoo hebben zy dan volgens den "raad van Matthéus Abt van S. Paulus te Utrecht, en vmnHildekandus Abt van Vcrfla, en vorders van de Religieuze man- nen die by ons waren, hunne (temmen eenpa- riglijk gegeeven aan den perfoon van broeder WigbolduS) enz. . .";" .", , ^/ Dus hebben zy ten overftaan, van de zooge-
naamde Advokaaten der kerke, en van fommï- geri uyt het geilagt der Ludigmannw die daat tegenwoo*dig waren, φ gemelde kerk , dat wy het zagen'\ van hun eigendom ontilagen ^ en hebben diè^ciöoreen vrye gifte, Gode toe- gc-eigent. Dit hebben wy door ons Dekreet beveftïgt: met,verbod van de broedéren, 't zy den Abt zelf of zijne ondea-zaaten, of ook zijne bedicnaaren en nazaatcn , of' hunne goederen, dje zy reeds hadden of noch ftonden te- krijgen, eeaig leed of moeyelijkhcit dopr een roekeloos, beftaan aan te doen. Ook hebben wy hun de kerk, v*y van. alle-
fchattingèn en fchulden, overgelevcrc: daar by hebben wy hun en hunne nazaatende helft van de inkomiien der kerke van Mimertsga gegce-f, ven: behoudens nochtans ons recht, enz; <®t ^tét Wigboldus, ffiBt te %i\iitmWb
\\t/ $t&t Vorpems ttt gemelrje plaatse/ toa£ een man bah een g^oote öetttgljeit/ en $ bec* rnaarb geto^bén 0003 get boen ban mirane* ïeji(i). ;.: wM*< * - *Ph
Gerbrandus/ Öe^töeebe &toOfïetfiQ0,0b j)a«
|
||||
|
2 34· ΑαΝΤΕΚΕΝΓΜ6ΕΝ OP Β Ε '
%upnhtthe/ geeft sibo en be&eïfê mebege*
3eïïen / bie ten bien tit$e ög gehi gefcomeïr tnacen/ m 't jaar u8o. Bnbee 3$n ojj^gtge* nomen: en geeft gun / booj eefjïenjMbfï/ . gegeeben eenén Lambenus. <®ee3e ifibbj» $ ban out$ $m * rp en ber*
maarb getoeefï·, en geeft beeïe ïaubergen op (CefTcïetti^ïieteli öejeeteni toant onberan* beren geeft Willem 11, ^oomfcg fóoning/ ganfeg $ïielnï|baanbe ^öb^e gefcfjon&cn. mt MteM$W&$o$ in'en rijis aan 't eglimö (Cer- a&egeïlingebafï: trraav be3eHïeguIïcteiianöü*' ntithen geböen b'er een g;aft tuffegen öeiöe gefcgoteiif φ bat *ψ.Μ jMjepen éen öoo^ hmtt 30tiisen gebben. f ■ f. Buiïchiüs jegt get ooft tm be^e 3ίδορ 3eer
beeoemb'M geixieefl: eri iviii-a:us getuigt öat 3e jebe^tïv tbnntig <©berfien geeft gëgaö; bié altemföï öewi tnteï ban %bt geboert geööen» φ&&Jgn'er (3) eerfeijeibe felbofïer^ ttgtboo^ ge^oteiitjbnöerarii«rreh/ bat ban SSanjumj; baar m 300 eben ban gef^óBen gebben, j®aar afeobvk^anomttóen ban benfoor
tirighe tógt (4) rffgefceefien löüi-en i 3Qii 3e; booj be^egnlteeen ban $&inï#ï}nn en bah '£jfc Agnes^b'eVgb»&ei'0^iieittecgten toeg gefyagt;; hieifóetöegntótenf öé ïi^iönnil^Vn ban Mugm fterfirihgunnej^egabebing aangenomen geb* öenbe/ ïnm eernaam ban mi alöaar beriiietigt/: ?η ben neiggen Tfltei ban $$02 aan be toe* ^omenbe öïoofierbooóben gegf ebe*i gebbein *' AA ΝΤΕ KEN Ι Ν G*É'"N."
3.(1 I * '^ V ψ <<ï 'S :fi;- :'5: V;.1 #>:',.' :*j[ ,*' ir Γ 1* 0te van liUdiDga-lterlc, zoo v?el ifföi meer"an· ■■'·'-
deré Klüoiiers» hebben veele Ianderyen gekrèeger»' 1 * Zi> Schot»,'' Fiielfcta Hiil. pag. ι at,
;ψ?ί .-.. . - .'·\·', V-f-'-'J' ,'■ ·. <M. «té
|
|||
|
BEêCHRYVING VAN VjUÏSLANI), IJ5
dewelke de eigenaars,om dat ie de laften der dijken
niet koften draagen, genootzaakt waren te verlaa- ten , en. den Mpnnikken op zekere voorwaarden over te doen. Die * kloofterluiden, die dikwils ten getale van drie, of vier, ja vijf e,η zes honderd, de Leekebroeders daar onder gerekend, in een kloofter woonden, fteide.n dreLeekebroeders, die den groot- ften hoop maakten/, te i^erk om op het onderhouden der dijken te paffen, en de landeryen te bebouwen. Vorders haid Êiardus $>««**, de vierde Abt van
Lundiga- kerke, de gapfche bumt, dat is het kloos- ter met verfcheide huizen die daar omtrent b getim- mert waren, omtrent het jaar izzo met gragten en wallen omcingelt; zoo dat men het zelve voor een ffedeke zpuw aangezien hebben. Maar door deri ver- vaarlijken watervloed yan Η jaar 11,87, die 't begin aan den Dollaart gegceveri heeft, is niet alleen de kerk en het üot van 't kloofter ingeftort en wegge- dreeven *. maar de ganiehe buurt, met gragten, met wallen, met poorten, met al, is/geheel en ganfeh over hoop geworpen, en, fchjer in eer» baare zee ver-, andert. χ 1. Ik heb geen reder* , pn? dit doen van veele
mirakelen tegen te fpreeken : maar om dat het hier eenigzings té pas koomt, zal ik nu ïeggen dat 'er volgens eemgeRpomskatolijkecGpdtgeleerden twee wijzen of manieren zijn van mirakelen te,dpen. De eerfte wijze, zeggen zy, beftaat hier in dat een hei- lig menfeh, willende een,mirakel ter^gevalle van zij- nen evennaaften doen , én op Ciods belofte betrou- wende, Godts gunft verzoekt om zeker noodzake- lijk of diehftig werk , dat de kragt der .natuurc te boven gaat, uyt te voeren. En dit is mirakelen doen door de kragt des %tb?a$\exPoflftlationet Ten twee- de , zeggen zy vorder, kan een heilig menfch mira- kelen doen > als raagt hebbende: ex foieflate. Dat gefchiédt als-dan , wanneer Gods almogendheit al- tijd gereed ftaat om zoo een heilig menfeh, in het doen van mirakelen, te helpen: zoo dat die menfeh zulke wonderdaden als in zijne magt heeft, j en zon- « Zi* Schotaaui Vrioffcbe Hift pag. lof * tofi»
b Sehwan. over 't gemeJde Jaar. .' : fS. "£iio»ai ü« q» 178. *..%.:
*/i 14, ^er |
||||
|
■■.■■■■·.-...>
' ''' '■;
ßö $£>иÊÉÍÉÇâÅÍ OP ■'!>*
der voorgaande gebed uytvoert. Hoe datforjimige
Heiligen na hunne dpod, volgens.de getuigenis var*' verfcheidene Hiftorifchrijvers , als al te veil metj hunne mirakelen lijn geweeft, en gebeden wierden,! of bevel kreegen, om- met, het doen van mirakelen uyt te icheiden , heb ik in de Aantekenihgen op de' Abdy van d Bern aange^oont. ik zeg, volgens de getuigenis van verfcheidene Schrijvers,: omdat ifc t'oox 't verhaal van zoo een zeldzaams «÷é wonderv lijkezaak niet aanfpreekelijk wil We^en; V Om dat die zaak evenwel zoo wonderlijk fchif^t ; zal ik hier,noch een diergelijk geval byvoegen; ieder mag 'fit 't zijne van neemen. Anfelmus , Kanonnik te X*u,yk, die voor 't jaar 1300 in aanzien was* en een Kro- n-jjk van de-Liuykfehe kerk gefphreeven heeft ,· ver- haalt daar e hoe datS./fV^w'of ^/<Wo, BiiTchop van Luyk, na zijne dood* in 't klpofter van S. Lau- re»s begraven wierd:; maar., rtoeji. niéi lang begta-' ven zijnde, .bego.lj hy.zoo vcele tntrakeleii te doen, dat; het volk met ganfche benden quam*tpe.lp.open,· e u «n iet t e hpude ñ vv; a 5.; De, Ì on ç i k k e n , in hu n n e godvruchtigheit geitoord, en al dat loopen en woe-v ten.· moe,- wiir.en 't klppller niet langer te houden, Zoo is dzp deKlppn.ervpogd,by't lijk gekomen; en» heeft het bevolen, eert eindevan alle dje mirakelen) (e. maaken. J|n,, &00, «ls de gemelde Sehrijver ge- tuigt,, hei. Hjk Jieeft zichifedett;(lil genpbden.^ - 13y deze gelegendjieitmpèt ik-ook iefis van de valfche
mirakelen zeggen : de valfche mirakelen veri de.Hei> denen , als,van Apollmins Tky*n<*ui^ van de Keizers fefpafiAmi «.n 4drwnnt\ en van meer anderen die* b,y oude Schrijvers vertelt wordeq, wil ik ni§r aan- roe.ren.i bedrpg, Tigtgeloovigheit» duyvelery, suilen hunne peffonaadje daar liuftig gefpeelt hebben. > Het; zelfde, zy gexeit van de wonderwerken der oude ket- teren. De. f\Mbioniten\ df-jf Mawcbeêw., de $ Don** iïften^ de » Á÷Àâá^ç* tperrjdeneven fterk op hunne- .■Þ Ju 't é deeiya^'t yirecktfclie ^ntlpp^ í . ,
fik Epiphan K-éöt. jo,
g Wem Ç 5e re f, $6.. & 't. ?;
% S. Á uguft, He ïinit. EccL
i'Vide Suipit. Screr. in Hiih E«Jk .
. \ -Cv. - ß - v , ' , niira- ■
|
||||
|
BESOHRÏVING VAN VRIESLAHD. Ify
mirakelen: en S. Κ Ckrifofiomut J^htjnt ook toe te
ftaan dat de valfche Profeeten fomtijds werken dee^ den, of koften doen, die de kragten den natuure te beven gaan. Maar dit zouw te verre loopen , en al te Theobgifeb worden: ik tal maar zeggen dat hy die werken den duivel toefchrijft: en dat ze, vol- gens hem, van Godt toegelaten worden om de ge- loovtgente beproeven, iaiai ' . Maar hoe dat het eerdichten en vertellen van val»
fche mirakelen, zelfs onder fommige Katolijke Schrij- vers, in zwang gaat"j dat zal den Leezer niet onbe* wuft zijn: en daar is elders al van gefproken. Ik wil hier *flegts een aanmerkelijk voorbeeld verhaalen van diergelijke rriirakele* · daar heele dorpen en fte* den van waagden: en daar menig tnenfch , hoewel anders de ligtgeloovigfte niét, zich liet vërftrikken. ν Twee perfoonèn, zeggende dat ze Monnikken wa-
ren, quamen te Dyon % dat toen een kafteel wasi met een deel beenderen aantrappen ; a\e zy van Ro-, men, of ergens uyt een hoek van Kaliê;, zouden medegebragt hebben', -'t Waren, naar hun zeggen, de beenderen van zeker Heilig: maar de naam van dien Heilig was hun , óm dié lange en moeyelijke tfeis, uyt het hoofd gegaan. Al even eens, zegt dei / Schrijver daar dit uyt getrokken is, als of zoo een Heilig, dre hun zoo hoog aangeprezen was ,, en wiens ι gebeenten z,y naar hun eigen zeggen zoo een langen weg gedragen hadden , een uur uyt hunne ge-»' dagtehad konnen gaan of dé moeite, zegt hy vorder, moeft hen niet geluft hebben om den· naam van zoo* een heilig en eerwaardig pèrfoon op. te fchrijven. Maar, om tot de zaak te koomen; de BiiTchop van Langres^diedaar'tzeggenin'tgeeftelijke had, durfde: de gebeenten op zoo een flegte getuigenis voor geen rechte reliquiên aanneemen : maar om dat 'er geen vol·* flagen bewijs van bedrogen valsheit was-,durfde hy't ©ok niet waageh dat hy ze wegfmyten zouw. Hy liet se vaftjn de kerk brengeny en by het gtaf van S. Be* ntgnus plaatzen; ter tijd toedat die gewaande Monnik* ken,diezulks beloofden, vaft befcheid en zekere ge. toigeniiTen uyt l|allegehaalt zouden hebben, Ter wijle Α Hornü,r\L ad 'jiop.'A'nt.' 5c Hó». <?. adv, Jmiaeos»
f Amuie'Arckiep.' Lug4, a ftalüzió' cdicbs epifti u ; |
||||
|
|
||||||||||
|
Ïj8 A;AH^EKEN:IKGEK;v;%P DE
men daar na wachte v begafteh die beenderen, een,
fbort van mirakelen te doen : geen mirakelen van geneezing of lichamelijke hetftelling, zegt dcSchrij- , ver, die tot -een bewijs zouden geftrekt hebben van Gods ontferming en barmhertigheit: maar mirake- len van een ganfeh anderen aard. Daar waren el- lendige vrouwtjes, die fchielijk in de kerk ter, aarde Vielen; eb fcheenen gefmeeten en gepijnigt te wor den: zoo, nochtans, dat 'er pp.haare liohaa.men geen de minfte wonde, of eenige kneuzing, of 't minfte letzel, gezien koude wprderi. Dit gaf een roep door de ganfche plaats; zoo dat het volk van alle kanten ter kerke quamaangeloepen; en dit alles ziend^, van verwondeiiiige opgetogen iïorid. Het blief daar niet fc»y: het. getal, van die vrouwtjes was wel haait tot over. de drie-of-vier-honderd aangewaflèn: die even eens, onvoorziens en als op een fprong, daar he- nen tuimeldenj en al ze eenigen tijd geflingert en als gewrongen waren geweeft, weder tot haar zelven quamen. Dat het mooyfte van allen was; die vrouw- luiden, dus als van een overval bekomen., mogten uyt de kerk niet gaan: warit, zoo ras als ze dje voe- ten over den drempel van haar huys gezet hadden, Üreegen.ze,haar eerden overvai, weder op%t lijf. Dus lïioeften zy, om verloft te warden , weder naar de kerk keeren: eri waren genoötzaakt Aar te blijven ; weetende dat ze t'huys de oude plaag aanftonds te. verwachten, hadden. Dit mirakel bleef niet bèfloten binnen de kerk van
S. Bettignos: maar in een andere kerk, op hetzelfv de kafteël, ging het wel haaft-even eens toe. En 't -waren niet alleen een deel jonge deernen; die fora- tjjds vreemde kuuren konnen hebben ,·' noch geen tiytgeleefde besjes,, die dikwils van ouderdom füffen: jnaar men zag aWerhande flag van vrouwluiden, jonge en oude, getrouwde en ongetrouwde, arme en welgeftelde, op de gezeïde wijze fchielijk neder- ploffen, gefchokt en gewrongen worden^ eqjiacht, «sn dag in de kerjeen blijven. Het gerucht van dit ichadelijk mirakel , of van
deezé plaag, was in 't kort door 't ganfche Bisdom verfpreid; en wierd ook , op veele plaatzen, door de plaag gevolgt. Waar. au men in dat Bisdommer lil ' Τ Τ'/'* kejke |
||||||||||
|
ι
|
||||||||||
|
ϊ
|
||||||||||
|
U :
|
||||||||||
|
BeSCHRXVINQ VAN TriESLAHD. 139
kerke quam ι men zag *er de vrouwluiden, als 'er
ininft op gedagt wiêrd, ter aarde tallen; en op de gézeide wijle geflingert worden. Maar de Aartsbïflchop Amuh:, «ver die zaak aan
den Biftthop van l^angres fehrijvertde, toont wijd- loopig en bondig dat alles niet anders was als lou- tere parten en fratzen. Wje beeft ooit van zulke mirakelen gehoort, zegt hy, of wat voor mirakelen zouden dat zijn , die den menfchen quaad doen, in èe plaats van goed..· die geen ziekten gëhéezen, maar de gezondheid quétzen ; de ziunen verby(teren; de trouwen van haar huyswetf* eri van haar'e mannen aihoudep, en haar tot het quijten van haare platen onbequaam maaken ? Hy houdt het dan vod* een Vafte waarheit,dat eenige flégte en ondeugende men- fchen , door den honger gepraamd, of door dè hoop van gewin aangezet, de gelegendheit van die been- deren waargenomen hebben om in de Paafchdagen, als dë kerk; vol menfchen was , zulke overvallen te veinzen: dat de otriftanders , door die grimmatzen be-" goocheld, en door medelijden aangedaari\ hunne beurzen voor die menfchen openden; zoo dat ieder even mild in 't geeven was: dat de menfchen, die de gewaande «verval ten kreegen, ziende dat'erwinft op ïat, weer overval op overval kreegen; en, quan- Suys, de kerk niet verlaaten mogten. De duivels!, zoo hy meent, konrien d'erook on-
der gefpeelt hebberi: én CJpdt kan het wel toegela- ten hebben dat, eenige menfchen, klein van geloof, maar vol van riieuwsgïétigheit, dus van den duivel; aingétaft wierden. Dus zal dat, güïchelfpel, óf die' bygelpovïgheit, volgens zijne méening,' zich door de " andere plaatzcn Van dat Bisdom verfpreidt hebben. Bit gelooft hy des te meer 't zoo als hy zelf betuigt ,EÏ om dat*er in de kerken der martelaren menfchen ge- vonden wierden;dewelke, op vuyl,gewin doelende j' zulke menfchen niet alleen geen tegenftiind/deéden· of beftrafren; maar Hen als heilige' iuiden; preèzen, e^ tot het plegen vaa hunne fratzen aanilouwdeh. Dit deedeh iy daarom; Om dat ze van de giften", die het;' volk aan dié misfchen vereerde,ook hun deel.kree-^ gen: en dus hunne beurzen luftig vulden. ·- . ' Hy durft in deze zaak des tevryborftigerfpreeken» : ■''" ;' - - ; en |
||||
|
/ *
|
||||
|
140 Á Á «Ã Å.Ê Å Í É Ê éVtti OP Â Å '
alles voor louter bedrog Houden ; om dat'er iet dier-,
gel ij ks onder zijnen Vader en Voorzaat voorgeval- len was : daar zulke, menfchen, die quanfuys langen. %\}d geplaagt waren ge weeft , hun bedrog eindelijk vooral de.weereld bejcenden. En byS.Firminus graf„ te Uzez, had men even het zelfde leven gehad ; daar men nu te Dy on , en daar omftrecks, zop een op- t?ef van maakte. Daar had men odk een •m.eenigte Van menfchen , mans- en vrouws-perfoonen ; op verfcheide tijden i'chielijk ter aarde zien vallen en van pijn als in malkander krimpen : ja de lichaamen van die menfchen waren op.fommige plaatzen als niet zwavel uytgebrandt 5 en daar op quam .het volk ook , dat door die WAndertekenen verichrikt was, van tijd tpt tijd met giften en gefchenken aangeloo- pen» Maar de BilTcbop der plaatze merkte wel haail, dat net geen helder fpel was ; en gaf een verbod uyt, dat men die plaats niet meer zouw hebben te bezoe- ken; en had, iemand wat. te geeven; dje mogt hetj aan 4e armen dpen. Zoo rai als die plaats onbezogtr bleef, was het met alle die mirakelen gedaan. 3. Onder anderen zijn de klopftcrs van Aanjum*
van ^chlum , van Schikwert , en 't Oogeklooftec, uyt de Abdye van Ludingaketke voortgefproten*». Ar Ho,e dar. de Reguliere KanonnikkenL, of ten
minile de Leekebrocders van Lundingakerke» alzoo, gaar.ne,, ofmiflehieu liever, ten oorlog als ter kerke gingen; en hoe dat ïe die van 0]dekloofterH meer als eens in *tppenveld flag gelevett, Rebben,; 4at is bo- ven meer.ajs eens aangemerkt: ook is de hervorrnjng daar hiervan gefproke^n.word, zoo ajs het fchijnt",de eerfre niet :gewöe(lA die deze Kanonnikken uytgeftaan, hebben. Want>«, Schotanus;, fchrijvende oyer het jaar 1,44-ï „verhaalt hoe dat ^M omleggende Paftoors de ongebondendheit der JVfonnikken niet langer kon- den, harden: en. daarom den ,Adel geraaden bobben, dei é handen.,aan de zuivering, van 't; kloofter té ïiian, Dus hebben ■ de Edel 1 uiden » SiUe Sjarda, Ïïð÷õò Ayk va,, Epje pe Kee,·, Dottwe Homm'ipga\ Qwvje Qedzinva, te^imswerd, Rietiik Ukkefen te Birdinga terp ,ÇáçÀ\, i& Qifinga bufceA, $n Tjwrd Tjaarda, het werjc bj^J é» P, Wiofenl. Hift· van Vrieil, opJier ftar Mf4» ·<> : r> ^
»: Hifi. veb Vtiesl. tiende geefe. |
||||
|
ÖeSchrVving van Vriesland. i4t
λ u-^^nomen Enzyheb,ben met't behulp van vele
feSfepeXnen ίώο verre gebragt, dat alle »i- ESmisbruyken weggenomen veerden,; en h.t floXr Λ 't gecttelijke , een ganfeh andere ge- daante kreeg. < . ( ; Dekenscη af
" V Α:. Ν...'
SEXB ERUM.
Onder dit Dekcnfchap, % welk voörnrinicnt-
lijk uyt de Grietenyen van Barra- deel erv
Menalduma-deet'beitond, hebbende-
ze navolgende plaatzen geftaan.
Suricb. Bovingum.
Mednorcb. . Englum.
Herlyngum {Hirlïngen). Marjfum.
Weer, anders fForne. Blefum..- ν *
Petersvcrum $ê kafei te Mednanb:
fVynaldum. ft'l^T, π
JéftMWum. {mifebien te Hoornj.
Tyarmarum. Tytmarengu* , anders ,
FfyrJigum. ■ Tummorunu
Mynerdsgap. Zwertnghcn,
5 U R I C U:
mi bom/ on&et mmfet-bttl feeSootenöe/
ig gelegen aan öen Eeeögft/ tuffcfrn ï£arim> gen en f^afefcum- j*j *■* j <©e êafïarg plagt gonberö / öet PJwflW
feïjap tacMg / gou&guïöeng ©&) te hengen, ^e fjoofï ban^Jans ïtérft te fitvccfit tg» 'sc 3?flien fcgitöen. 3ίη |
||||
|
l+% OuDHEBEW EN GESTIClèfEN
gé 't jaac 15-.. fiötta gfer nooi ©affoni
%ee NikUu Hendrikfz, en in't M™f
totoi. flet «int J»an «RarijS BdUMt o'wj
Adolf Feikoosfz. . £?™
Ban mtono^Jm β $een heftheè in Ü
loube^ieöen öan ®;k$lam btnèttl Η fc RL Ι Ν Ö Ü M,
|
|||||||||||
|
HARLINGËN,
Harïmsen ina£ tèt$tt$ ten ftó öo^ie·
aanbe[flMWke/ feneffen£öcn&άφ£/ tó
fegetitoaj. feetlaa. m't miööenttttón èiaee ten; ttmmen Harliga en Harns. ^tt té öe
reben gctoeefl/ bat trten eeniaen tifo «iet eeiré
fconbe foojben obe* bén naam.ban fiet bom: SfJSLÊtU^l&to*t &* monmmen b$i
anbinofcetfie berbelat iaa£; en te bo;n/ zich "iPtTÏ* Êtó^EÏ* te" * C533
£ïot Befïaöen gab; geeft ίχ? naam ban Ha.- liga be oberganb mmQenibotlM mam Hari
Hga boo; Ι ümm ö«cii0# btrauta* tè in
Harlinga of ^avUUQm:Jfx); 3£>it té ftet «ffnrri
#an Emmms: ban botend beri *ϊώΐ« ai
|
|||||||||||
|
tf«antf ctitftfeffóe naam; öeioel aan öe
glaatg geaeeben foierb/om bat 3e on een ntó goeji/aan t^oerb^ en öe #atten/seieneii foafc ^ανϊηψη ftaat onber be iïeberi ba« ^le^ïanb fléteib/ op &n parhementen Mtf ban'tjaae 1117, 7:7 J * 9* te0entooo#ia. / naafï XtototoOtn/
|
|||||||||||
|
* Gernu infer, p*it. i.
|
|||||||||||
|
Sc
|
|||||||||||
|
va κ Vrïesl aKb.- 143
be gjöotfiéen rpfïe flabban't ganfcge ïanb /
en Diiau De meefïe ftoojtfuiöen tooonen: jjoetoeï bat 3e / in be ojbét: bee ffcben / De jegbe gïaatg mmt öenteebt €er $rtaat3ey baas mt$b$§€tbo$p Wm*
numftono/ foag ooft een neen ten bienfïe bah 't 3elbe bo#> geboiltob; en geeft eu al gefïaan / m bat gadingen een fïab gebio^ben toa& l^aac a$ gadingen m 't jaar 15*80. ngtge* ïeit toierb/en bjeeöectóaHen en giften nreég -, t$3Mmemmt met be gemelde fe«7 bolgeng Schotanus, in be fïab gewottnen. Se genleïbe itcrCt / bie boïgeto$ ben 3eïbeit
Schotanus omtrent ïjet jaar 800 opgeöouiut ijl/ toaf öj) ben naatü ban ben §.t£att£-engel Michiei tngcimjbt. <®m bit te öebefïigen bte* ncn oor be bolgenbe beerden ban Hamconius: 3infj#eïenbe op Jet baanbél/ bat Magnus For- lemannus, 300 aïf* Alvinus Ögt Suffridüs Petri
wnt get seggen bet onben bedjaauV ban &o*
menge&iagt/ en in be3e teH beröo^geu Öceft (4). Quin etiam Angelica dux hjcdevotus in it'de,
Condidic Almeni, quse nunc Harlingia, Sig- num v Signum FriGacae quondain venerabile genti. 3^eï6e töooiben örteïicnen bat be3ü?fjgg ober*
fïe (Magnus Fortemannus) ben Jeiïigen ^>tan* bert te SMtnenttm/ in be Reen ban ben31t.<a£n* gel / bec&o;gen geeft. Het geen berber tot bee3e 3aa& beïjoojt/ itan Ορ Suffridus $ Pctri nag^iea tooien. <Cot bo$er öetot$ bient bè getuigend baa ? De fcriptonb. F;if. in Aivlüo»
Sibran-
|
||||
|
■,i.44 Oudheden en «Gestichten §
3ibrandus Leo·, öetoeïfre ön£f&eeBfcm belfifr
%n ban HtbltMT Men zegr. dat Thiebodus,
de vier-en-twintigfte Abt Van Lidlütn, eer dat hy in't kloofter quam, een Prebende in S. Michiels kerk te Harlmgen heeft gehad, ^aac ban baan noomt get bat 'ec/ be&aïben tte
anbette jaacmariften/ ooft een gegouöen too$ op ben $o J»egtemuer; 5jinöe öe« eerftcn öag tia «$. Michiei.: f ί Ι llï$lfei φ\ ■ ÏUi
^t ψafïorgi ban ladingen / en ban bc
Ï>ïaat3en onber ben ïiioii|ïa0 ban^atïmgcn gelegen/ plagt ban oubfi boïgen^ een $aufe fepft bet lltuecötfcSe fcerhe pp te béngen ttoee^öonöetö .goubgnibeii$; be $^oofï ban jg>} jans ten te iltvttfyt gabbooj #t gebeeltè 32 pofïnïaat gnïbeng ., ν 3|n 't öcöin ber sefitenbc eentöe ficööen pr
afê gafï ootf gedaan ||eec Bernaard,van,Beneem. . ......
, $>m Niklaas,totfi,$0$m gefcDOJÖeiï ί§ bOQ£
ben afpnö ban fijnen bqo&aat/Bcmaaid van
Bcnthem. &t ^ecc Niklaas i§ bOO^ ö«l J^OOft
ban ^ Jans feeril/ met naame Johan Ingcji
winkel, Ui't iaat ijrxr.-ftebefïfot: .-jooalguSt ben boïgenöeri fetef gesien ban tto^eü. JÖban lngetnoïflkel,. by de genade van God£
en van den ApoftoliiTchen Stoel Prooft en Aartsdiaken van S. Jans kerk te Utrecht \ vrenfcht aan alle Priefters, Klerken, Nötarif- fen.·, BearrtpcfcHrijvers , én aan ieder van hen in 't byzónder; de eeuwigduuretld.é 2aligheit in den Hecre. Aangezien ons tei* odreri geko- men is dat de Parochikerk van Almcnum, iri de oorden van Vriesland , onder den Rechts - ban van ons Aattsdiakenich'ap > door dcö v-ry- wil'
|
|||
|
VAK VilÊSLASD.' 14-i
tvifecn afftand van den letten Paftoor , den
Heer Bewaard van Bcntbm, of op wat andere wijze dat het zy } over lang oMtt ^aUeh4Si en zoo een langen tijd heetc opengeftaan, ge* lijk als ze noch tegenwoordig., open ttaat, dat de beleving of ae befchikking omtrent de* zelve W , volgens het gemeene recht, o volgens het Dekrat der gerkvergadennge van Laterancni aan ons vervallen is, en vervallen bliifti zoo is het dat wy, op dat Wy niet zou- den fchiinen ons recht te verwaarloozenι, en begecrende ook in zooeen fcha<iehjk bpehftaan te voorzien, de gebelde Parochikerk, op dte gemelde wijze of op wat andere wijzedat hetzy opengevallen, en tot onze bcfchikkmgc ftaan* de,tan den in Cbriflus beminden Heer Niklaas, Priefter te 't fccrkgpeft, in Gods naame begee- ven, en hem tot Paftoor over dezelve aanbel- len. Gegeevcn onder ons Zegel ter zaken,, in 't jaar des Hecrc ipai den z4 July* . an't iaatm%- ta iff8- hiicrö be Φ*1ίψ
fcanöe^c htmtmmt ödoi $<#<¥ Doynga. 3»aer toaren ttoce ^ifiarptti ·, &aar öan 3t eene*.. Niklaw ©ihacg &*£ otnaamb* ^ lootffe toierb In :t jaai' if>«. Settleebt feoo} Petrus Donya. . f v'·· > * / \;
, =Dan Mc feéehSm / WJt^^&M
ren Vee. tfoee/ öic tacfttig geiü>0U]fowM? intomen ftafr&tifc ©c öer£e / fe* ötn üo|tw toegelegt ffia$/ &**#' 7° flonöauüwngi op. mw& tó'ec op't Ttóftcil/èrit fcoo? (jNWg
timgerö atóaar te 't jaar i4<s<s. aou.öe 5** »v fcou&t toa£ / en ndbcrfjonD. öooj wtegto? Saflcn berfterht t#/ «a &e ί§»βαη|φ ftwoa* tt DüL. ^ W
|
||||
|
146 Aantekeningen op de
te» een ttoecoe ftet'ft geöontots ine oen naam
tsiaagt ban öe 3®efïecfcerfo <&e Igarlitigett geeft noit eentg fttoofïe? ge*
fïaan; ooiiig'ee ban oni^geen gafiöng^/ of
. toee^Bug^/ getoeetë. |&aac naoerlfjanö $'ec
500 toei een gafïj[ing$ aïg een töeeiöuy^ g^
öontot; en ooit een fcgoïe gerimmeet.
€e %at?Iingen fïaat tegentooo^oig een %z*
fugt: öie öe omïeggenoe öojpen ooft öeoient. ^ie 'tv in 't jaae 165-8 fïonö / toagi genaamfc Johan Arundeus: en in 't jaae 16*91 ïjeeft 'ec P. Ovcrbeck gefïaalt Jacob de la Torre , in
.A Roomfch Verhaal , 3eit uat'tt QOfc een J&ftmefyoeDerflonD: maaubolgen^ öè öeïtew
öe ©ei^agjpwiten mogen öe J&onnsftlten giec geen fïaatji ge&beh* Bmx ïjet bo^HImenum/ tóöecMtóë-oeej
gekgen/geböen log reeö$ gefiuofcen. &ob gm$ Schotanus öegonöt Itlmenum 3jjne fïem nocöopoe fterft imn^ariingenj oieöen inge3e? tenen ban tUlmenum ban ouö$ toeöeöoo$e, AANTEKENINGEN.
-.'■-." ■' · ι ■
■ ■■ ' ■ .. i 11 .·■'■■■ ·' .3
f ii" .-' ■
I. P. Wiftfemius., om anderen daar te laaten *
fchnjft het ook dat de grond van 't verdelgde ilot Harliga allengskens weer met nieuwe huizen betim- mert wierd: en dat de huizen , het flot Harns daar onder gerekend, eerft tot een dorp , en naderhand tot eenr ftVd ξ aangewaflen ziin. Maar 't ftaat te weeten dat de bodem, daar Harns en Harliga, ge- itaan hadden , met de huyzen die daar op getim- mert waren , al over lang door de onftuimige zee ingeflokt is. Want de ftad Harlingen , zoo als P. Wt»femius getuigt, is aan de Weftzijde, daar Harns en Harliga gefticht waren geweeft, door de zeebaaren van tijd tot tijd afgeknabbelt. Maar ooftwaart, daar itlmenum geftaan had of noch ftond, wierd ze we- 4f 4~ ■ der |
||||
|
_____
|
||||
|
BkSCKRïVING VAN VRIESLAND. Ï4^
icr aangetimmert. Ook zegt hy dat'er een oude
profecy lag; luidende aldus in de VrieiTche 'taal: Bar fis en Har liga fchlHe vergaan\
En Almenum fchil blyuwe jlaam welke 'profccy op de vóorgeïehreeve wijze, zoö'als
in het duidt ? over lang vervult is geweeit. ι. Volgens het neggen van P.WinfémÏHSi, fchrij-
vetide over 't 1154, heeft de itad beide de naamend Harns en.Harlingen, behouden., Dat zegt Schotanus. nok in een zekeren zin ; maar hy lacht met de twee Staaten , 'Hartiga eïi Hartis. Harlingen, zegt hy, wierd ook metter tijd een fiad: ναι? dewelke dé gemeene lm- gendicbters perbaalep dat het zijnen haam zoude dr da- gen van de Staaten Harliga vn Harns ,* welke twee hü't- Zen ofgefl-agten altijd partijdig waren tot datt ze beide in den grond geraakten.. Deeze klogt, zoo als hy vor- der fpreekt, zoude ;haaren oorfprong (laar uyt heb? ben, dat d,e ftad in.'t gcmeeheNederdüjtfch , naar ïeker adelijk huys., Harlingen wierd genoemt'; tiiaar dat'er de fciaqdsluiden ; op( ziju Vrieicb, Harns te* jien zeiden. Deze verfcheidendheit, gelijk elders5 a! geiegt is , is 'er ook tu(|chen Groningen en Grinsj, Sneek en ënits, enz. Daar niemand nochtans, zoo als hy zegt,, om dt dubbelhcit der naamenj twee üeene huyzeft of kaiteelen verzonnen heeft. > Jn de zaak ζelif kan hy gelijk hebben: e,n ik wit
het, (zoo verre, gaaimemet hem houden.: maar dat fchieten(,op de voorftatiders van 't iihder-gevoelen koomt my wat.raauw en ontijdig vpor.; Zoo doen- de zouw Ubbo Èmmius;, die dood-vyand en uytióyer der fabelen , die de Vrietïchè Hiftorien eer ft voor jioed gezuivert heeft ^ ook op,de lijft van de fabel- dichters moeten koomen: dewijl hy. van die tvVee fleene buizen^ èh Van de naamrede van HarUhgërr> eveneens als die gewaande fabeldichters, fpreekt, Alle onwaarheden .en dooiingen ii.m aanftpndl
feeën verdichtiels: en iemand kan wél eens door ecti fchijnreden misleidt worden ; zonder ;daarom top fcen lak te verdienen , tii'tüt het gilde vaii dé fabel- dichters te behooren. |
|||||||
|
ViïfeiTcïic Hift pag, 9?,
|
|||||||
|
ί Ifc
|
|||||||
|
ï45 Aa ê ô å ê åí é » g å í ¼ñ â å
3· Ik heb hier maar te zeggen datfommiget Schrijd
vers een onderfcheid ftdlen tüfïchen S. Micbkl, die tegenLucifer in't begin der weereld gevochten heeft: S. Michiel, die tegen hem , volgens de· Openbaring van $j0R, in h einde der weereld vechten zaL· Zy honden 't voor waarfchijnelijker dat de eerfte van't hoogfte koof der Serafynen was ; maar dat de lefte van't laagje koor der Aartsengelen of Prinsdom- men zal weezen. Zy voegen d'er by_ dat Nliehaïl geen eigen naam isj maareen naams die aan veelen gegeeven kan worden : want M'tcha'él is eigentlij k te zeggen, Wie als Godt7. Zoo zoude dan de laatfte een Aarts.engel zijn, de
eerfte een Serafytt: en dus zoude de kerk van Har- lingen, die op den naam van den Aarts-engel inge- ■wijdt was, geen recht hebben om den eeriten voor haaren Patroon of fchutheiiig te vieren* Maar in zulke verfchlllcn treed ik niet; en ik beken dat ø ïn de kenniiie en in 't onderfcheid der Engelen wei- nig ervaren ben; 't Is bekend genoeg wat dat'er fommigen van weeten re zeggen ; maar hoe verre dat hun zeggen gaat~j% daar kan ik geen befcheid van geeven ij^fï ". . 4. Wy hebben boven al iets van dien vermaar-
den Standert, en van de (laak kroon, begonnen re zeggen. Maar de meergemelde Vrieflche Schrijvers, als Occo Scarlenfis, $1 Alvimts by Suffridm Petri ver* meld, en Suffridus ze\f 3 hebben zoo veele wonde- ren van die kroon en van den itandert tel vertellen; dat 'er wat omftandiger van gefproken dient- ie- mand zal milTchien denken , dit zal wederom op een fabel uy.tkoomen ; waarom den JLeezer dan met valfche vertellingen opgehouden.? Daar op zal, ik wederom antwoorden, 't geen ik boven op zoo een vrage geantwoordt heb ; te weeten dat een goed Liefhebber niet alleen de Waare gefchiedeniifen, en oudheden van lijn Vaderland moet weeten ; ..maat ook niet t'eenemaal onkundig dient te zijn in de verdichte, oudheden en gefchiedeniiFem Anders zal hy, als hem fommige Schrijvers inde handen val- len, fraan kijken als of hy een ilag voor zijn íïïæ- höofd kreeg. Hy zal niet weeten wat hy 'er van b Vide Fiornend, ad Ajnjcai. eajj. é fe í, ii
|
||||
|
BeS9hryving van Vrieslahb. 74.9
denken moet : of waar die Schrijvers hene /wil- len. . : ·. ,V'.;* fa Zy zeggen dan dat Ragan van Sem , voor zich
zelven en voor zijne nakomelingen , een Konink- rijk in Oöü-indiè' bekqornen heeft; 't welk den naam zoude gedragen hebben van e 'Bcnediita Frefia. Noch zoude sem aan Ragau en zijne nakomelingen , tot een blijk van hunne Koninklijke Majefteit, gegee- vers hebben een ftaale kroon en een rooden üandaart van een wonderbaare kracht, Frifo, uyt zijn Vader- land vertrekkende , en 't icheep gaande , heelt dh. dierbaare panden , zoo als 7<e vorder vertellen, me- degenomen : en die hebben hemen zijne nazaateh zoo veel goeds gedaan, dat niemand hun deeren kon. Hoe dat hunne vyanden in de weer war.ei\; hoe hache- lijk dat het dikwüs ftond :, zy hebben 't hoofd altijd boven gehouden. 0it duurde zoo lang, als zy op het bewaaren van, die heü-tekenen paften. Eindelijk, omtrent 500 jaar voor de aankomfte van S. Wiïk- hrardtts, was de Koning van Denemarken de kroon met lift of behendigheit magtig geworden. T©en zag men wel haaft wat dat men verlooren had ; toen begqft de welftand van 't land te waggelen, en alles achter uyt te loopen. Men heeft naderhand beter op het be- waaren van den ftahdert gepaft: en op dat hy niet m de handen van den gemeldenKoningxvallenzouw, was hy ergens onder de aarde begraaven en verbor- gen. Maar hy was zoo wel .verborgen , dat de plaats,en miflehien de (landert zelf, metter tijd ver-% geeten wierd. Dit verlies ware niet over te koomen geweefl: maar de Engelen in den Hemel lieten d'er zich aan gelegen zijn.' Want als $,Willebrordus 'm Vriesland aangekomen was j quam 'er expres een Engel uyt den hoogen Hemel daaien, om hem de plaats, daar de ftanderd noch gaaf en on^efchondea lag, aan te w^zen. 2^oo is hy dan door S. Willebror- dus zelf ontgraven: en ftraks begoft Vrieslands. geluk weer op te tuikem Magnns Fortemannus , de eerfte Graaf van Benthem , heeft onder *t geleide van dee- zen ftanderr®de Sarazynen in Italië verflagen ; Ro- men van dat gefpuys verloft ;den Paus uyt het.groot- ite gevaar geredt, en Karel den Grooten in 't bezit vau f Het geïegtnde Frefia,
Κ 3 , tfs
|
||||
|
Ï5Q ΛΑ KT f KEN ING E Ν OP &|
de ftad geftelt. Men zal miflchïen denken: zoo vee*
té Schrijvers , die het leven en de dabden van S. WÏl~ kbrordm'm gefchrift nagelaaten hebben,weeten geen wóord: vari die openbaringe des Engelshof van hei* vinden des ftanderts, te zeggen: -verdiende zoo een! wonderdaad met geen enkeld woord aangeroert te worden l. Maar dat denken of zeggen zouw by Suf- frtdus p€tri niet gelden : M. Alvinus fpreekt'er van; en hy weet'er alle dè omftandighedén van te vertel-' len: daar Alvinus (preekt , moeten allé Schrijvers zwijgen, en allé tegeiiftrevers't hoofd in dénfchooi leggen.' %»aat ons de zaak rtiet ernil verhandelen: b Suffridui, die iindèrs zekerlijk een man van ken- nis en gëléerdheit was!, had dat ganfche verhaal zelf eerft voor een Irlinkklaarè fabel aangezien : en hy treeft dat het van anderen op dezelfde wijze zal aan- gezien worden'. Maar t\yee redenen Hebben hèm van, gevoelen en van taal doéiiι vèrafldereri: de eerde re-' den was , dat Ahinus , die zijn bpëk in rijm g§- fchreeven heeft, zijne rijmen, uyt veele oude Vrief- £che rijmen getrokken heeft:' zijne tweede re- den beftond hier in dat Alvinus , tot Frifoós vertrek iiyr Indië toey zulke deftige Schrijvers, als Moi[es\ Joftphus ,* Patrocles., Megeflhenes , in zijne veerzen bybrengt. Maar hoe zwaar dat die rederïen by rechte kenners weegen , en wat 'er van die getuigeniiTeii teoordeelen zy,daar van is b^véï wjjdloopig genoeg' gefproken'. Ik zal "er dit maar byvoègen dat de Lee- ^er zelf, indien hem de moeite luft, 'by Moifes en Jpfephus zien kan, wat bewijs dat 'er voor die ganfche' vertellinge tiytt* trekken is. 'Men* zal 'er vinder^ dat Vréeh Sem , en een Ragaé, in'de weéreld is ge- wéefl: van de ïlaale kroon , van den róoden ftan- dért,' vm'Befiediéia Frefi'a, geen rnkeld woord. In- dien men al toeflaan zouw dat Alvinus, of die oude Vrieilche Rijmers, JPatrocles en MeëaftbenesgcUpLeR hadden ; wat behoef ik te'geloóven dat die duidelijk k'er bli'JKen opgeevcn als M.Qtfes én Jofiphusl, Sttffridus doet dit /ook fceïdpn dat 'de geheugenis
van die zaken, den'tjjd van zoo ^éèl« eeuwen , by; 4p Vriezen ftnud gehouden heeft.' Om ons aan geen? T^oo'rden'je vergaap0ri5 hjr ziet óp de Schrijvers zelf,' * De Scriptor. Frif Decad. 8, f, 3» '" / " *i ' » ■■- *% * .*« of·.
|
||||
|
Beschryving van Vriesland.
of op 't gemeene volk , die de geheugenis van die ïaaken zouden behouden hebben. Wat de geloof- waardigheit van de Schrijvers belangt , dat is hier -voor genoeg ondcrzogt. Die de ouditen zouden 7ijn, lijn een deel onbekende, ongeachte, en mif- fchien opgeraapte en verdichte Schrijvers: de laat- ften hebben de ecrftcn ter goeder trouwe , om het befte te denken, uytgefchreeven. Wat het volk be- langt; dat zal het zeggen van hunne Schrijvers een- voudig aangenomen, en malkander voor de zuivere waarheit vertelt en wijs gemaakt hebben. Wat be- wijs wil men daar uyt haaien? Maar, zegt hy, 't is niemand in ganfeh Vriesland
onbekend dat de ftandert by ome voorouders altijd 'm eene zeer hóoge achtinge is geweeft. Dat ftae ik toe; maar ik voeg'er by ^ by de andere volke- ren ook» Wat is het by meeft alle volkeren een fchande geweeft, hun vaandels 'm 't gevecht te ver- liezen; en hoe menig vendrig heeft zich liever iaa- ten doodfteeken , als dat hy het vaandel , of den ftanderd, goeds moeds overgeeven zouw? Wat be- wijs kan dat voor den rooden ftandert van Rag*u of Frifo geeven ?
Maar, zegt Suffridus, wy hebben uyt Tacitus zelf
dat'er by deMariten een zeer vermaarde Tempel van fAnfane heeft geftaan : welke Tempel door de Ro- meinen , naar het fchrijvcn van den zelvéh Tacitus, onder de voet gefmeeten is. Veele Leezers zullen Tacitus, e daar hy van den Tempel van Tanfana fpreekt, zekerlijk geleezen hebben: maar zy zullen d'er weinig naar* gedagt hebben , dat hier zoo een roode en vermaarde ftandert , die-al van Sem geko- men was, in bewaringe gehouden wierd. Ook heb- ben d'er de Uytleggers van Tacitus weinig naar gedagt/ en hebben daar geen ftandert van Scrn, of van Ra gau, of Frijo gevonden. Dit bekent Suffridus ook*, maar hy verzekert ons dat alle de Uytleggers van Tacitus, tot zijnen tijd toe, behalven eenen Huberttts Sebotus van 't rechte fpoor affgedwaalt zijn. Huber- tusSchotus, is de man, die een nieuwen weg ingefla- gen is, en den rechten zin getroffen heeft. ÏAnfma, ïegthy, is een verkorting van Tohalden Fane: en < Lil», i. Annal, cap. ci«
Κ 4 Tem-
|
||||
|
ïfa Aantekeningen op il*
Tvtnfhm Tanfanaxs de Tempel in de oude vaan,of
In 't oude vaandel; op w'jn Vriefch The Aldtn Fane} Maar indien de overkomfte van Frifo, en al wat ver- der tot die kraam behoort, een louter verdichtsel is; zoo ka» de Leezer haail begrijpen waf dat hy van, alle deeze fpitsvirinïghedcn en üytleggingen oordee- Jen moet. Al 't geen tegen Frijb dient,' dient ook tegen de ftaal* kroon, en den rooden ftandert. Maar met de bewijzen voor't rbbdé vaandel te
wederleggen , zouw ik haaft vergeeten'de yordere' wonderheden en krachten van dat vaandel op te tellen. v * ■ 't Is geen wonder, zegt Suffridm f Petri, dat de
TempeJ van 'ïanfana door Tacitus\ als zoo een ver- maarde Tempel, befchreêven wórd : die vermaard» ht'it quam van vier vooraaame krachten , die de Aartsvader sem, volgens het fchrijvèn van Ahïnusl aan den rooden ftandert gegeeven' bad. ■·· De eerfte kracht beftond hier in ", dat de ftandert «en befcherm-middel w$s tegen donder, en blixem^ én alderfiand* tempeeftenv Ten' tweede diende hy tot een tegenmkklel tegen eunjerhoeren, nachtfpOoken 3' nachtmerrien, en alderhande dag- en- nacht-duivels; Ten derde koften de onzuivere geefien uyt de licha- men der bezetene menfchen door dezen zegenrijken ftandert verdreeven worden.' Eindelijk,'de Vriezen ,1 die onder deezen ftandert te vHde'trokken $ waren' van de overwinninge genoegzaam verzekerd, Daar; door, zoo vertelt hy vorder, is de Tempel vnnTau- fana^ of zoo als hy gefpeldt wil hebben', \*ï%vnfane± wo vermaard geworden. Die Tempel was als 't' openbaare'wapenhtjys van 't ganfche land: en als de' nood het'vereifchte, of de zaken hachelijk ftónden; wierd de ftandert door zekere Priefters uyt den Tem-' pel gehaalt, ν · ·' ' ■ ■ ' *· l'-i * '"< ' • Maar waar is die ftandert eindelijk vervaaren; of, is'er geen hoop; om hem noch eens magtig re wor? den ? Daar zal Suffridm ons Wederom'hét réchte be- fcbefd vamgeeven·.1 Als de Tempel iöni Tanfanaaoot de Romeinen omgeworpen wierd ; hebben de Pries-V ters den ftandert , op dat hy niet in de .handen der lyanden zouw valle», met een groote omzigtig- ' f Utfupra. ■'"'" 4- -· - '· :;.u) \ naylt^ 'j *M »
i Μ Γ ί ; hCÏt
|
||||
|
^ESCHltYVlKG VAN VRIESLAND. IfJ
heit verborgen j en 't gemeene volk wij * gemaakt
Mthv ereens onder de aarde begraven lag. Toen Vriesland de Romeinen gelooft had ; hield men den. ftandert evenwel verborgen , uyt vreeïe zoo mem Mide voor de Deenen; die 't oog altijd op Vries- land hadden, Fmemannus,&z den ftandert nader- hand door de openbaring van een Engel in nandeïi kreeg, zouw hem eindelijk , op dat hy tot geen f godiiïche dienden gebruykt zoude "wordenι , in de kerk vart Almenum verborgen hebben. Niemand heeft hem , na dien tijd , gevonden of vernomen: en daarom word 'er van fommigen aan getwijfelt, of hy niet elders, op een veiliger plaats, begraven egZiin dit geen fchoone vertellingen ; en kan men
Vbbo g Emmiurt jjrtoötfte ongelijk wel geevcn dat hy den Léezer noodigt, om ze voor een klugtje te reezen ; en 'er eens hartelijk om te lachen? m iemand zal miflchien denken hoe het mogelijk is
dat Suffridus Petri, die zekerlijk een geleerd Schrij- ver was , en daar by, Bern. Furmntus, 7. Hamco- mus, Joachim en Gregörim , h Hopperus, Η. ι Kant- zovius, David KCbrytrxus\ Gregortus l.Ttngnagel% P. WinfemtHs, e-η meer andere luiden van kennis en verftand , zulke vertellingen vaiï Frtfo, Saxo, Urn- m, van de ftaale kroon , 'den rooden Itandert, en wat vorder tot die kraam behoort , voor de waar- heit aangenomen hebben i vertellingen , die door de befte Romeinfche Schrijvers over hoop geworpen worden ; 'enhaare erge valsheit, indien men recht liyt fpreeken mag; als ten toon draagen» Maar , die wat belezen is, zal dat ook in andere Hiöorren meerr maals opgemerkt hebben. Ik wil flegts een voor- Beeld , dat aanmerkenswaardig en dé geleerden aiet onbekend is , tot een bewijs bybrengen. Joannes ήη- nius Viterhienfu, die in de vijftiende eeuwe gefchrcer ven heeft , gaf τs boeken van de Oudheden uyt. In die boeken waren onder anderen vtxvzttabimPtttor van de eoude eeuwe ; Myrfilus Lesbnts van de fae. fahiedéïiiireh der Toskaancn \ de Oorfpronkclijk* Jt Veritaiis Affert. circa fiucni.
Η Vide ad calcïm Apologiae SuiFf* Pctiï.
f I-btd. k Ibid. / Ïbid.
L v" κ j heden
|
||||
|
ij4 Aantik å í é í ge í op de
heden van Cato , Semprmim van Italië ; Archilochm
van de oude tijden: het Kort Begrip der tijden van Pbilo ; en vorder Methejibenes , Berofus 3 Mme- th, enz. De tijdrekening j en de oude gefchiede- niflen , wierden d'er op eeu korte,beknopte, en aan- genaame wijze voorgeftelt; en alles was net en or- dentlijk aan malkander gefehakelt. Bier door, zoa *)%Melcbi<ir mGanus^Henediftus ç Pererius, en meer andere Schrijvers getuigen, hebben verfcheide zeer geleerde luiden zich het net over't hopfd laaten haa- ien. Joh. Drie do , Namjerus , Joh. Lucidus , M. Med'ma, Stxtus Senenfis, Leander ^lbertus^ 0. Funcciusy en rfieer andere Schrijvers , by Bened, Pererius en J*oppe0 Blound vermeld, zijn aldua veriïrikt geweeih Nochtans was hy doornaaid van fabelen en leugens, die men als met de hancl grijpen kon. Ik wil maar een ftaaltje vernaaien. Üm dat hyzag dat hy de oude en befte Schrijvers in veele dingen tegen had; deed hy even eens als Suffridus Petri naderhand heeft ge- daan. Suffridus Petri, ziende dat alle zijne vertel- lingen met de Hiftorien van Ji Cafar, Plinius, Ta- ciius , niet 't zamenftaan, wil die Schrijvers in de zaken van Vriesland achter de bank geworpen heb- ben. Uytheemfche Schrijvers , zegt hy , moeten achter inlandfche Schrijvers (taan: de leften hebben de befte kennis van hunne eige laken en Oudheden, daar in had sfnnius hem voorgegaan ; .die /j wil in, de Befchrijvinge en Gefchiedeniiïen van de Perfiaan- fche Monarchy niemand hooren of gelooven als zij- nen Metaftkenes en Ctefias Gnidius: hoewel! dat hy, gelijk beweezera kan worden, zoo weinig jnaar het zeggen van Ctefias als van de andere Schrijvers vraagt. Maar Herodotus, Thucydides ,Juflinus , moeten voor al voor Metafthenes zwijgen en æ wigten. En wat Jofepbus, Eufebius , Clemem sHexandrinus, Julius vsffricanus, Hieronymus, Oforius, belangt; die wor- den noch met grooter forsheit van de hand gewee- ten, Op dien voet fmïjt hy de opvolging der Per- Saanfche Koningen, zoo als ze altijd opgegeven was geweeft, ganfeh en al over hoop. De naamen, de |
||||||||
|
m De Locis Tfieol. Jib, ij,
9 In Annio Viterb.
f ßá Methafthent, fub itiït.
|
||||||||
|
» In Daniël. lib, ir»
"■,.'', "■'- . V'.,.. "".:.". f'f
jaaren
|
||||||||
|
BEsenaxviNG yan Vriesland. »55
iairen der regeeringe, de gefchiedeniiTen aelf, wor-
den voor een groot gedeelte verandert. C*mhfis, Darlus Hyfiafpés , Xerxes de fchrik der Grieken ■» worden op de lijft van de zelve Koningen doorge- fchrapt. lil 't kort gezegt: het ganfehe werk, van vooren tot achteren , krielt van verdicbtzels. ftn nochtans, gelijk gezegt is, had het in leer korten tijd een grooteh opgang gemaakt, en veel aanhang ge- fcreegen : ïoo dat zijn wer,k ten minfte vier maal door den druk gemeen is gemaakt. Dit kan men zooverre de gemcene Kronïjkboeken.
van Vriesland toepaflen : evenwel is 'er noch een voornaam onderfcheid tuiTchen. Zoo· ras als de oogen van fomrhïge geleerden, omtrent Annius V'tterbienfis, open gegaan waren ; en zijne verdichtzels als met. den vinger aangeweezen wierden; wierd hy plotze- ling van ieder eeii verlaaten; en ik weet niet dat ie- mand een woord t'zynei verdediginge gefchreeven, neeft. Ook zouw een deftig Schrijver zich tegen- woordig fchaamen, de aldergeringfte zaak op het ge- lag van Annius ftaande te houden: al was het maar dat het op een zekeren dag gefneeuwt of geregent beeft. Maar al heeft XJbbo Emmius de verdichtzelen der VrieiTche Kronijken zoo krachtig wederleit, als menHfftorifcheonwaarheden wederleggen kan;daar zijn evenwel noch verfcheide Schrijvers, Suffridus, Uamconius, en meer anderen , die den Leezer het oude gerecht van Frifo en van die vordere kraam we- der ©pdiflehen. Het oude en gemeene gevoelen was al te diep gewortelt, om zoo op een fprong uytgeroeit te worden. Suffridus Petri , die de oude kraam met een bevallige welfpreekendheit opgefchikt had; en daar over van alle kanten, zelfs van geleer- deluiden, bewierookt.was, kon het niet harden dat, riem zijne zegekranflèn door een jonger Schrijver als uyt de ha»d gewrongen wierden. Dies moeft hy, op dat'erzijneachtbaarheitnietdoor lijden zouw, op zijn ftuk blijven ftaan. Zijn antwoord tegen Emmius , hoewel in den grond der zake zeer zwak enkreupel, is evenwel met een zekere cierlijkheit en vloeyende bevalligheit opgeftelt, die den Leezer een zeker ge- noegen geeft. Hier door zal hy noch eenige geleer- den bekoort en aan lijn fnoer gehouden hebbep. En, gelijk
|
|||||
|
'*· «
|
|||||
|
Ί ƒ6 Oudheden en Gestichten
gelijk boven al gezeit is, een VrieiTcheHiftor(,?,on*
aer de vermaarde naamen van Frijb, Saxo\ Èmm^ zonder de itaale kroon en den ronden ftandert.', zbn- der den Tempel en de Boekerye Van stavo, zonder die roemruchtige daaden der oude Vorften en Ko- ningen, zonder den vermaarden Paap· Jan, en zon- der de vordere, cieraaden die de Yn'eïïche Hiftorie zoo aangenaam maaken, zouw naar hun zin al te üegt en eenvoudig'voor den dag gekomen hebben. Ρ 'ET'ERSYERÜM.
Cc jMer^toerum / öooj öe 'toanbelfttg ψίν
ttv§bmum/ tm tm$ o«t>er öe €$eten$e ban ^>arra öeeï en Set gNïtenfcjjajjban βφκ rum / fïonïi ijtt ftot H^oonenöurg. ^t ψ& totï}i öjagt Souöerö goai&gniöen^ op', ïjtt m* fiariffcjjajp iiepn% %&mx m§ 'er een ψί& benüe v»a« fjonöerö/ en een ban 80 gouögufc tm\§. ^e#^o0fiban#,Jans teft teïttrecjjt ïjaöee ixfcpöente ttcUMt fn't' jaar-i ?..«.· ipterö öe ©afÏa&të öeMeebi: &oo$ eenen ^cet; Andrip. l
W Υ Ν Α L D U M.
$anbit &0#>/&at oniier oe^eïffce^ietenp
tn 8<>t3dföe ^eftenfcïja£> ög fjec öo^^icb ge*; legen f|/ ïjeööen tog boben aï gcf&oftcn. San bt $afïorn quanten Ijonoeca goutsguïaen^ / ban (jet ^fearifleïjag negentig, Φοκ im$ 'et een Jpjebentie / oie jefïïg goubgtttt>en£ gaf/ <&z boo^gémeïöe J^oofï ti-oFt ttóaaïf fcïjtïöeit %n 't jaar 15-.. fïono gier boo^ gafioo^ leer Andriesi m h00t®Mti§ ïgeer Jak,obt
|
||||||||
|
ö L· Λ"
|
||||||||
|
ι,
|
||||||||
|
VAN VRIESLAÜft. ï $?
S Ε Χ Β Ε R U Μ.
(τ) Sixbierum , 500 α\§ Jet b002Saan$ ψ* noemt iwb/ bat eben a$ boben gelegen i$/
m ten naam aan bit ^eftenfeïjap gegeebe» geeft / if banbe genngfïe tmmn n*et, 31« öit 00$ i§ ^Frederik/ b» aCÏJtfÏC S&lffcïjop batl
iUwcïjt/ ugt ftèt abelp gefïagt bes Adelen
^e ^ajiorg / bie booi öe Ibten ban ïiiu»
ïumbegeeben toierö / b^agt 140 goabgulbeng op > öet SiteïP&ap tachtig, ^aar toaren ttoee^ebenben-, iébecban ïjonberb gonbgnL· ümè* <©e boïgenbe |£afiao?i ban i$0$iqw 3tjn tot 0113e Rennfë gefcomsn* l|eet Syardus, in |et boip ^ognum tx$t
abelpen 01113e geöooten: befcoeïfee in 't jaar 1404., na be öoob ban Meinfo, be bisrbeSWJt ban EibUnn gebjoaben jg« * ^ec Henncus^ omtmit Set saai* 142.0.
Reinerus, omtrent get jaar i^q; bie be
bjfe en-ttmnttgfïe 3febt ban %Mnm i§ gstoeefL IsbrandUs, tïl't iaat ifif»
Egbertus VoU'erihove, ttl 't jaar i |y4i (3).
«®aai· toa$ ooft eenj^ebcnöc boo^ ben feogl·;
tergcffteïjt. 3Pe J^ootibaiiJMans taligab booi 3yn aanbeel tbaaaif feïjiiben. AAN Τ EKEN ING E N.
1. Ik vinde dit, dorp, in 't Latijn, ook Sextlsbe-
rum genoemd. De kerk van Sexbirum, en die van Dykshorne, worden by de VrielFche Schrijvers al Verine^dit op het jaar 806, Zoo fchrijft P. q Winfe- tnim dat de Deenen in 't gemelde jaar onvoorziens ? <3p't gemelde jtór.
|
||||
|
*?8 Aantekeningen op de
t Vlie ïngezeilt zijn ,· en de twee dorpen, DvkS.
norne en Sexbirum, afgebrandt hebben : zoodaanig jegt hy, dat de kerk alleen, met twee huizen , deri brand ontkomen te. s 2. Te Sexbirum, ïn 't.huysvandev^/^i 200 als
dezelve r Schrijver verhaalt, is in laatere tijden een goude penning gevonden vmGondhbaldus, denzoon van ffrttusl/ Op de eene zijde ftond Gondobal- ausi, ^UgiUi Films: op de andere zijde: Moneu aurea avttdtts Doccumenfis, anno Dom. 739. Maar wat zal ik van dien penning zeggen ? Voor ee'rft het jaar 739, in cyfcrletters uyrgedrukf, fchijnt alles te· verbrodden. Elders is getoönt hoe dat die cyferletters «n Europa niet bekend zijn geweeft voor't jaar 1240 En gelijk de fchriften, volgens de verzekering/der geleerden, zekerlijk vals en verdicht zijn, in dewel- ken het jaar met zulke eyferletteren uytgedruktword*1 zoo mag men 't zelve , om dat dezelfde reden daar plaats heeft, ook van't gcflagen geld verzekeren. Iemand zouw het miiTchien zoo zoeken te ver-
fchoonen datP. f^/'«/èi«/*/,opdatonderrcheid van dé telletteren niet lettende, 735; voor DtCixivliliee- fchrecveh zal hebben. Maar voor eerft h dat een ènkelde giffing: ten tweede is het reeds van ande- re t Lief hebbers aangemerkt dat het in die tijden niet gebruikelijk was, het jaar der niuntlnge op het geld te vermelden. Wat zal ik 'er dan van zeggen * Ρ Mnfemius houde ik voor een rechtzinnig Schrijver die't niet uyt zijnen duim zal gezogen hebben 'maar miuehien heeft hy 't zich zoo laaien diets maaien · mif fchien heef t'er een kunftje ondergefpeelr. Althans durf ik geen grooten ftaat op dien penning maaken Het ipijt my zelf dat ik aan de waarheït van dien goudeii penning, of't goude ftuk gelds, twijfelen moet· wat zouden wy daar eeh koftelijk overblijfzel van de oudheit aan hebben! Men zouw'er uyt bewijzen dat de Koningen van Vriesland goude munt gcÜaeeri hebben. En stldgillm II, Koning Radbodul zoon, r Op't jaar 74 S.
ƒ Papeninoch. Rèfp. contr, Sebaft Α S. Paulo art, 16 nur«»
160. Mabillon de Re Diplom. lib. 2. cap. a8. t Zit den Heer Alkcmade in aijiie Munten der Graaven ; met
|
|||
|
BESCHRYVïNG VAM VRIESLAND. I?$
met Gottdebaldfts, Radbodus toom zoon , zoude dan
Suft en ongemoeid op de lijft der Vrieffch· Vorto blijven ftaan, Dit zeg ik daarom; om dat de fchran- dere 7 ν Douza, daar hy van Radbodus en deszelfs neerlage fpreekt, den gemelden Aldgillus Il3 benef- fens Gondebaldus, op de gemelde Itjlt zonder eenige eenade wil uytgefchrapt hebben. AI wat hy van die Vorften gefchreeven vindt; dat houdt hy Voor ydele droomen van luiden, die de koorts op't lijf heb- ben ' en niet doen als maaien. Ja hy kan t niet eelooven dat ze oit in de weereld gekomen of uyt de weereld gefcheiden zijn: en hy velt 'er dit von- nis over, dat ze met Oceo Scarlenfisew met,diergehj- ke knaapeh naar Foikland, of liever naar het re-N dichte eylandWö^w. in ballingfchap hebben te gaan. Ik heb gioote achting νόογ Janus Douza: maar
Üèh Emmius , die omtrent de Vrieflohe Oud- heden zekerlijk niet al te toegeevend of ligtgeioo- vig is maar geeven en neemen kan , is evenwel hier zo'o ttraf in 't vonniiTen niet; hoewel dat bet- de die Schrijvers ten deele op malkander flaan. Want daar hy van S. Frederkus BiiTchop van Utrecht * fpreekt 5 verzekert hydat hy den VotbAldigtllus tot Grootvader, en den Koning Radbodus tot Overgroot- vader had. il ■ -<·■ . ... ... Door dien Vorft AldgiBus moet met Aldgülm <3e
eerfte maar de tweede, veritaan worden : want Aid- yillus) was Koning Radbodus Vader: en koft véi> volgens Freieriks Grootvader niet zijn ; indien Rad- bodus deszelfs Overgrootvader was. Op een ande- re * plaats, daar hy van Radbodus kinderen fpreekr, uyt hy zijn gevoelen met deze woorden: Of zijw tweede zoon, Aldegillus, door ivien het geflagt voortgezet is , na zijn Vaders dood gekeft heeft; dan ofby, tgem ik eer geloof, voor zijnen Vader gejhrven ts ; daar kan ik uyt «een geloofwaardig Schrijver befchcid vangeeVen. Zoo is Adgillus dan, volgens dien Schrijver , ten mihfle in de weereld geweeftj en heeft wijf en ktn« deren gehad. Wat Gondebaldus en deszelfs broeder Radbodus II belangt; die worden van den zelven Schrijver ten minfte op de lijft der menfehen gela- v Annal. Holt. '!ib. t, pag. «co.
9 AHainimneji, * Adann,7i.l* > tèm
|
||||
|
j6o Aantekeningen op de
ten. Hy weet met geen zekerheit te zeggen, zó®
als hy zelf./ betuigt 3 of Karel Martel, die de Vrie- zen t'ondergebragt had , dat ganfche land door Fran- fche Landvoogden liet regeeren 'J en of by aan de zoons zoonen van Radbodus (den eerden) te vJeetm Gonde- baldus en Radbodus den tweeden, die nóch te jong tot de regeering waren, nieuwe voogden gegeeven heeft, Zelfs weet hy niet, wat.eerampt of waardigbeit dat hy hün gelaten heeft. Hier twijfelt hy maar aan, of ze wel nieuwe voogden gekreegen hebben , en in wat waardigheid dat zy gelaten zijn; maar niet of ze wel oit van de Zon befeheenen zijn geweei't. Maar orn ook een woord van hun Vorftehdom
of Koningdom te zeggen; Hy heeft het uyt de ou- de Hiitorien gemerkt ,νζοο als hy %. verzekert, dat de nakomelingen νan Radbodus I, eenigen tijd daar iia, als onder liet Keiierdom van Karel den Grooten\ den naam van Koningen gevoert hebben : maar hy voegt 'er by ,dat die benaming hun meer eershalvè om het groot aanzien hunner voorouderen gegeeveti wierd } als om hunne grobte magt door dien eer- naam te betekenen. Wat groöter of kleinder magt · daar op zal het hier niet aankoomen> evenwel heb- ben zy den naam van Koning gevoert; en die naam zal zekerlijk met eenige magt vervoegd zijn ge·' weeft. Doch hier van elders. Ik durf my op het zeggen van Ubbo Emmius vtr-
faaten ;, en voor goede en gangbare munt aannee- men,,'t,geen by hem de toets uytgcftaan heeft. Niet dat ik Emmius daarom boven Douza ftel'le : maar Douza heeft die opvolging nergens gevonden; Em-, mius heeft ze gevonden : en dient derhalven op dit ftuk voor te gaan. α ., 3. Voor 't jaar 1400 heeft hier als Paftoor,gedaan
Heer aTheodoricus; die naderhand ook tot Abt vari JLidlum gekoren wierd. in 't jaar 1413. Heer b Willem. * |
i In 't jaar 14.. Heer Jacob t de Zeeuw [Jacobtis Zelandus). anmira 7 $4. %> Ibid.
d Zit Anr, Matth. Ansl. toni» 6, pag. X96·
b Zie Brieven en Documenten yao Schoun» f 3g. Ii8i « ^ac Mattb.ibiil.pag.ï 17· .... **♦ Voorts
|
||||
|
BesChryvinö vAn ViuésLakd. ièi
Voorts is de Paftory van Sexbierum met de Atr
dye van Udlarn vereenigt door Eelh Liaukama * den twaalfden Abt van Lidlum. Α Α S t E R Β È k Ü Μ
óf OOSTERBIERÜM.
«ïn bit W#/ bat in&elpg onöec be $jfc
teiipe Mn Sfcarra Deel en ïjet böojnocfflöe ©i? ftenfcjjag beijoost/ en aan öen^eeögii geie- oenié/ geeft ïjet flat Haerdema gefiaan. Ve jaarmarftt balt 'eii on $. Joris öag ■
toelnc &. Joris, öf Georgius, berbolgen^ öe patroon bee nerlte hjap : 't ftiïlft óah ulpfc u«t liet bttföUM&l Sibrandü" *Leo. Aesöo, te ^ejcöimim geöoaren/ en biir
Moqj ban «Paftcrfttoim öeguttcc .Kanon* uift te kiMum getoojben / i$ m 't jaar 1417.1;*; tot löt ban lütrtum Sieren . 3jn 't jaar 15·.. flonö Sier -a$ f afloop $tcr
<£>aar tóaé een $iftartfrcïjafl bari tacgtlg/
en een%iebêöbe ban negentso.goubgnlbené. %\\ 'ιΓ jaar iy.. W«* Ö^ 3Wte»fTcSap öe>
Bleebt öoo: eenen ^cer fohan. ©e j^odf* ban $ Jans X\tm troit gier 13
fc()ilbeU
. AANTEKENING. ..
ï. In/t jaar r^i.<ïs Heer i Sypimnïh P»(tó<Jc
vahOoikrbyrurri geweeit.
* In vïth kWit. Liaium. pag. ϊο^. : 1 ZicSchown. Vriïffchc Hut. Fa§. >*f· |
|||||||
|
fc Τ Τ Aft-
|
|||||||
|
Η BeêL
|
|||||||
|
ï6i Oudheden en (je'SÜchten
Τ Υ Α R Μ Α R U M.
Het 00$ Cgarótarttm / anberg Cpemarum /
of t ^vtmmavnm/ i# ooft onber oe <£%ietinge ban 23arra-beei en 't ^eftenftjjaj» ban ^er? bietum gelegen. 3^e jaarmarftt balt 'er og ben thjeeben j&nrterbag; #aar foja$ een J^aroegifcern wet eenBiita*
riffcgaj» / tn biie. ^eöenben. <$e $arocï)ii fcerft/ of jpafïorg/ ijab 140 §oubguïben$ aan iiiïtomen: get Mhaviffc^ap Ijonberb. 3£aai* tuaren tbjee Jj^eöenben / Jrie leber gonberb gonbgtilben^ opfyagttn* mm toa$ 'er nocfj ten beröe boa,* ben itofïer. <@nbei* be ^arocjjie ban T^Hmmarum fïonö
Set ^ecreirgugg? Roordema. Φοη geeft'er een berniaarbe Üübg ban be J^emonfïeeit - o^bee gefïaan. ïPe $avotfyfótm b»a$ aan be $öö£ gegee ben. ©oef) be <ü*beMmben ban 't geflagt Roordema gaben boo,? bat $g ïjet recgt tot be öegeebing ïjaböen; en 3$ btcttm §un öefïe om fee ©atoeöifterft aan bè fCD&gi te ontneemen. ^n$ geöBen 35 in 't jaar 1449* Ö^t J^afloo^- gttgg? ingenomen :en eenen^eer üpo, een &?e; reïbfcöl^ieffer/bte anbcr£ een b^ooin en gabj tyitc gttg man lm$/ tot J&affoo; aangefïeit; ijÊen hiiM be boïgenbe gafïoo^ ban bit
öo^p benndb: i|eer Cornelis , bie baar fionb in 't jaar
15:18. Godefridusi bie iiabérjjanb/ te bjeeteii int
jaar 1?4X » &ε ttoee-en-timntigfie Mbt ban Sibhiro gei»d?ben $. Francifcus van Leeuwaarden, lil't jaat ifSh
ïfcer Thomas ttl 't ja^r ij",» Janka
|
||||
|
van Vriesland. t£'$
1 l ·- ', l"r "-
janka Hariinga*, een bermaatö Coftmatt/
ni öaar hn $eit gerng ban iebefi j ώ$ ^ijsi \ψφ bw} een groten öonöerfïag afgeÖ^anöt ïmS/ nam een opset om geljeei ba» Öe bsee* rctó af te ff poen / tü 5jjni, leben m öe loog hm ^etöanie te gaan fïgtèn. Ml§ ijtm $m# tocgefïaan foa^ ·, öeeft f)n öe fïeenen ban 't afgefyanöe Jjuj^ aan öearntèn gegeejjsén: ocrët §ttftïyp eenige ïanaerpen teiiögt;en {jet geïö in£gtlp$ ónöer öe aniïen ugtgeöeeït ®aar* eiifeoben gaf ï$ aan 't nïoofier 25ei(janie 9Φ pondcmaatcn lanö£ i öat onöee ©gF$f)02ne ge*; ïerjen toa$ ·, en noc| 8 5 pondemaatcn Ianö$/ teg^ tjcuöe tüjfcöen ^e^&ïruiu en ifêefïecöiecimi l$m heben§S öe eetfïe ophomjïe ban öat
Moofter/bolgéng öeiSefeftèping ban Sibran- üus Leo f ,x ..
Sibo t%ttliöïnm/ een feöatrp man/ en
baar 6g ongeti'pntoö / ttiieeö öoo^ een gioate bfmgïjcït geö^eebèii cm öe üjeeeelöfcöe .hjiv bommen te bedaaten·, en 3?cfj 3e!ben/ met ai toat fjo Öé3at/ <03öt öen %ere toe te gefit* gen. ©at öoo^neemen. gemaa&t öêoöenöe / fjeefc fyn ban 5911 eigen fMg$ een teit ge* maaitt. ©acö. aijoö sgne magt / 50a Qet fcfjccn/ met beree genoeg 3dttöe ffcefeenom cen iüoo^et* té boutoen ·, ijtcfi Öoeen nian ge* hteegen / öie eensgesma met Ijein ina^; te foceten Tziaiüng Donya bari ^onneteep/ upt 3&mfum. ^ce.^e tfoée mannen / ban een ψ/ ψκ bierigïjdt uiaheiiöé/ na rfat 5η een ϊύοφ tcitje opgeüontnt' Baaocn; socijten fjetjdbe * Dewijl de 2!0, by Hen Schrijver, hier redelijk diriffier is; en
W op de kai« aaogetekent heeft dat hy het uyt de oudeKToni.k van Vriesland getrokken heeft, heb ik den Jjranfcbcn zin tjh ^inschrijver uyc dez-Jfdc OudeKroai/k hier en daar vcran- *<ut en vcrlïctcit, Yertxddtr. L % bttfott
|
||||
|
!Ó4 Oudheden en Gestichten
ontitt öe <$|bec bei* fóegiriiete üianonnsMieri
te ö^ttgen; öie toen öe bei'tnaarafïe onber öe <I^bei$boa$/ en baai* omtrent een Moofïee gaö. 3Ne5e Reguliere ïsanonntbEten/ öteln 't 3üjact geWeeb gingen / ieefaen naai* oen föegel ban een f geniatigöe fïrengQeit; 30η* Öes öe öecböjnimg (ban öe nloofiérïpe tuefjt) oit aangenomen te fjeööem goo t$ Sibo ban Bg Heet* Gerbrand te Snöinga-fccfcK gegaan > én geeft betteegèn bat φι Moofttt onöeé' 6e$3eïfS boogbns 3önbe flaati. ^e ^eee Ger- brand |ï:eft fun eenen tfcttt Lambenus, een &v?oeÖet ttgt jtjit genootfcïjajj / tot eerpcit ρ?οοβ gegeeben: en öu£ lebben 3g een aan frang ban 't nioójtóipe ïeöeii gemaafct |&aac Sibo, öiè aiie$ met oen raati ban
3ijnen maMiet Tzaiiing Oeeö / en Öemerftte Dat j^et ïeben ber Reguliere Hanoiinm&en niet ftvwq genoeg toa$/ gatr gaerne een nautues én ffremjer 0egeï geljaö. 4?u öeioijï be jHcegel ban be (O ^etiionfirdt-o^ber/ öemeifc.e pa$ ingefïeït bja$/ Öem fioeï öefjaag&ej ging fit. ^eec Enco , ben löt ban Ifèariên-gaaröe/ fy^eefien. 3j§# gaf ijera te Rennen' lnat bat ijnn op 't Öette iag: öeeö affïanö ban öro töcgel mbt boogöge öejiïianotmififten banSnbtnga- teB j en beoogt ben töegel ban be JH^crncn- fïreit-o^oer* £nto, 3oèftenbe 3ifne <ê)öec op aïïe manieten booste jctten/'fïaat ,1)cni 3yn" behoeft 3onöet beeï moeite toe j en neemt ïjetn / en 3ijne nial?fter£ / onbee be gemeen* fcgap öer J^emonffreit-jjeeren aan, '<éaat o$ boet l)# ïjm be slöatte Irteeömg afleggen / eri geeft ö*^ Ö^t toitte (z) nleeb: en / na bat f)g t In 't Latijn ft.iat mocferatje au&orit&tis : maar dat ial'zc-
kerü'jk moeten djn , motlcrerae *uft«riatis, ^trtaalder, 3icfj
|
||||
|
"«» tóaten tf» be «en/ 9» «W J* »*£*,£■
ktnsHM Sibrindus Leo fiaan / o» Ijunuelum ojöet bolsen.
|
||||||||||||||||
|
Jetmarus, de I Abt te Lidlum.
|
||||||||||||||||
|
»
|
||||||||||||||||
|
giO {$ Jelmarus balt tttCt Sibo, op get Öei
béiban benfdbt EntO, metter gaafi naar 30b*
lum geteift; en öceft tsaar be noobige §i\i$w 0fn fce$ Moolier$ met een g^oote blutiggeit en moeite getimmert, ^aar na i$ §& te raabe getoojbe-n een nteufo fttoojler / to$ betre ban 't 3tjne/ boo? be jonnen te boutoen: toaar in Uibodus, een gobtyuc&ttg man/ en Siraka* een rpe en ebeïe tyouto/ ï)em öeönïpsaam 3)jn getoeefï. ^oo &eeft ï)n ban teSSajum m't jam; n86. een tolt getimmer t>, bie ïnj/ em tien ffeflen geubelbie baar fionb/ <g>, Michicls neeg genoemt iMüise öebben, Wi$ ög bmj met goöbauc&tige toerneu be3ig toa$/ en $gne n?aci)teu aïïeng^en^ &e3foeenen ■, begofl ijem bie g^oote moeite af te 3octen: 300 bat ï}g n^ beu buiten al bat getooel toiiöe leeben / aï$ $tjn öetoinb langer beöouben. ^00 i§ öö öan int tttntie jaar ban 3pe bebiening/ ut't jaar 1192., aï$ §£ nocö niet tot löt ingetoijbt toa£/ toeber naar sijn oube tosouplaat^ ge* |
||||||||||||||||
|
9,
|
'*l"**r*
|
|||||||||||||||
|
\
|
||||||||||||||||
|
T'zal"
|
||||||||||||||||
|
h 3
|
||||||||||||||||
|
l66 JOUDHEDEN EN GeSTICHTEM
Tzallingus, de II Abt.
5fn be plmt$t ban Jelnwus too^b bc lees
Tzallingus, een man ban eengroot oo^beel/cn ngtben abelpen flammeber Ju wingaas gefi^o* ten/ met eenparige fïemmen tot Ébt aange* $eit ï|g foierbbooj ben *©aber«pbt al$ tttiee* be Ubt BSebefïigt: maar i§ noit gebïijbt -, t ipip fcfnen/ om bat tjg U g^oote onhofïen ontzag, ffl$ gg ben boo^tgang ban 't ftloofier naar 59η bermogen bebotert ïjab / ets öoo> ouDeiv bom en $iente afgemat ioap/ ïjfeeft ïfë üm Dabcr-liibt/ ï|eer'Sprdus, ontboben: en ai$ 5e nu aïtemaai in 't &apittei-f)ii|J$ bergaöeit icaren 5 geeft ïj® be ontfTagmg ümi sjjn ampt berÊreegen. j^iet ïaiijj baar na i$ tfê geflo^. ben; en in fiet baï/ m 't jaar örgi feete 11 99, öegjaben. Meinfo, de II ί Abt.
$a bat Tzallingus bu$ outfïagen fcoa£/ en.
be $aber»$fiöt öebéï tot een meutoe berging gegeeben öaö j geöben 5e met eenpadgijetÉ: ban fiemmen berljooten ïfeci? Meinfo ?&zz$t $jtw Mcinf®, té boren een fóanounift b*u j&ataën. gaarbe / foa£ een fcfjiat%r man»ek Öequaam om {jet betöüiö te boet-έη t#aar in 't je^be jaar ban 590e regeering geeft ijy/ ti^art boo^beelb ban jëlm^rus, en soiiber bat Ö£ eetog&t t«a# gebjcefl / afflan^ ban 31)11 ampt gebaan/ ©aar op $ -gp /m 't jaar U04, baeber naar jjiarjën gaarbe geltcert/ * Pater Xbbas.
Τ Die woorden , ïniiïchien , oh dat enz. lieb ik hier uyt
«jïbrandus Leo, bygevocfji: en \^0 tjiergclyk^ vryheie noch ikr en thrfi genomes, fgnartldtr. Syar-
|
||||||
|
y1"
---------------------**^"te- ■ - ■ ■■ ■ ______________________________JëM
|
||||||
|
van Vriesland. i6j
Syardus, de IV Abt.
Syardus, te booten een $eïigteu$ te %ib*
ïttm/ en öooj 3gne Jlebeb^oeöei^ met tmpa* rtge fïemmen tot Ubt genoten / \p boo? svar- dus UU ban |&attén gaaebe bebefïigt lg. i$ tt eetfïe bet fflbten ban Sibium gebieefï, bie naat ïlttecgt ttoft ·, en met ben garbctïpen |!af naat guggi neetbe. ï§g \m$ ban αΜψ foen lyxfyz ·, en te ^einum ugt get gefïagt Sici sma, gcbooten, fïbt 3jjnbe geeft ïjg bl^ tui$ g?oote fegabe boo$ 't ober|ïeoomen ban 't jeebiatet geleben, $onbec bat 'et taab w gen toa$, éaatom bja$ §y ooft gesinb, get ulooftee/bat bicgt bg get fïcanb fïonb/ efbet^ te beenïaat3en: maat om bat spe googe jaa* un gem be3toaatben / geeft gn bat bjetft ge* ffaaftt M\§ gg ban te raabe gebjo^ben toa|/ in fïrtte te gaan leeben/ en ben éabettflöt Sibrandus ten Um tinbe ontboben gabi $ δ£ °P 3Ü« ntacgtig berjoen/ in't acgt-en- ttointigfte jaat ban sijne regeering/ ban 5jjn, amjjt ontgeben. <©ni i£. gg ngt get fcloo^ tce tetroRften ·, gebbenbe Caüem / in get °ö3» ^jjannum/ booj stjn onbetgonb gefttee- Öén. 3£aat ieefbe gg in fïiïtc/ tenbienfïe ban «0obt -, en i$ 'et ooft embeajft gcfiogben. ggn lp / bat om get omfïuimige bjeet* nitt naat %Mnm geboekt ftonbe tooien/ ip te SÊajnrn beg^aben in 't jaat 1132. (3). Sibodus, de. V Abt.
%\§ Syardus $gn am#t aïbug neetgeïeit gab *
ig Sibodus Deimta met eenb^agttge jïemmen L 4 bOO£
|
||||
|
?|58 Oudheden bn Gestichten
boo^fftbt aangenomen/ m booj öen ©abee- mt bebefttgt W Sö te fttrecgt booj beu ^iffcöop irïgéwijbt toa£; ttt be jaan met 3gne itloufiei'fyoe&eren obertoogen ftaö; liet 6»39' nc' gebajgten aanfïonbg gaan ober get ber^ jilaat^en ban 't nloojïer. I|p boet boojraab ban italfi/ {jont/ en flrenen op* en tfë be* gint Bet lang- ge&enfcöte toerli ban 3i)iien bosraat 1^8,gaat ban/ op ben Dag ban &. Maarteos berboering / ter befïenibe pïaat^e; en ög maagt ï)tt rgpe Ivoren / bat noeïj te beJ&e fïonb. tCnberen leggen metter fjaaft Jet gjonbtoerft ban 't uïoofïer; en trenuen i)et ge* boubj met $00 een gesUtfnbïjeft: 0$ ·, bat ijet boo^ Φ* %, 3^onix$-geboomte 'ojiöe» een ^et- Dan fïonb; en ten top toe opgeöauiöt toag. <pocjj be bolaome berhn^ing bet· 2^oebcren fMt |ρ tot ben naafïbeïgenben gaafeDtp ngt, ÉToeri lebben ?^op 3ateröag in be goebe foeelt/ '§ocï)teiib$ met |et nrieliéii ban ben bag/ na bat 5ε <0obt gebankt gabben/ met Bet nntn$/ be mafcPaatffen / en be fteliqmèn booi wnt /be- re$ aangekomen: en 300 3ijn3e in 't nieubje liiooflet· aangenomen in ijet tfoee · en-btjftigfïe jaar na be fïiepting ban 't eerfte ^aï; in 't jaar 1.134. ïia;Chii(tus geboomte'; m &U Gregorius IX in 't ac^t^e jaar ban 3911 pan^bom ma£. gfn't acfitjïe jaar na Deé5e be^mi3tng/op {jet f?'e(|banji, Auguftïnus', tiet fjg §et gjoiibtoerff ban een beril ïeggen: maar al3oo 3pe Ι^αφ feil ban bsr&eroom bè3fajeeFieni; geeft Ö£ öat, bicrft boo^ $ijnen na3aat gelasten, «èinöeïp i$ S? 3te& gebjo^ben j en in 't negentienbe jaar ban 3ijne toaarbigBeit/ in 't jaar ufi. na^Ch^iitus geboomte/ ugt flet ïeben g#flei* 2}eii/ '" "■ ν "'' ' -' · k > - * |
||||
|
VAN Vriesland.
Ulbodus, de V I Abt.
|
|||||||||
|
i$9
|
|||||||||
|
Ulpius Ulbodus, Ut met eeiqjaeiggett ba»
fïeromen $e¥iotett en booj ben $aber lot be> befïtgttoa$/ en uabeeöanb oon 30«* togbing toeeg / geeft ty gaubmet een gjooten gberaan 't begonnen toeeb gegonben. 3HÏ$ get ftlpo$* tci* öe noobige gejöontoen eenigerbnjse fiab*» ö^tigt 6g te toeeg bat öeSSiflcgon ban Uteecgit iet quam inbi|?ben;enbatij» {jet bïoofïerooii öe eet-e beeb/ ban 'er be eerfle |&iffe te boem U\§ gg einbeïp ben arbeib moe gehaoaben m$/ en een anbere btaoftetvpaber in 't oog ïjaöf / ïjeeft ge 3icï&ban3gn Betoinb ontbaan. ^oo i§^ bm in 't bierbe jaar ban 3jjne be* oiening/ in't jaar be$ 3§eere 1x5:6, ugt ïjet bioojiee beetrobnen om ben C&cenbönfcge« Hegel aan te neemer*: en i$ 3£omtnmaaner (\) litonnin gemogen. Cen ttjbe ban bee5e» Ulbodus $ öet j^onnebïoofïee te $5ajnm bofc trollen. · * Hoito , of Boitetus, de V11 Abt.
Hoito van Winfum, bie ba« jongg af tot
§et btoofterip leben genegen toag gemeeft/ toa$ recgt en lang ban geftaïte; en fcfioon ban troni: gebbenbe een ro$acj)tigen baarb: en baar bg eenfneebig en recgt5umig betftanb, ^ï^gEbt gefajojben ίαφ nam §ρ niet$3oa Seee ter garte/ afê get toern/ bat "35)11 $00^ 3aat gab ïaatea fteeben/ meber bg ber ganb teneemeh: 't toeïn 05 ooft met een npterfte 3o?gbttlbigöeit / en met be jjnip ber Eeefte*, ^octecenV imtgeboert Beeft» ®on geeft ï)g |
|||||||||
|
'S-
|
|||||||||
|
170 Oudheden en Gestichten
be ïierft ban 't <$uöe-baï / hte boo$ ïan%it
ban ben ttjb beebalïen toa^/loeber ban nieuto| opgegaaït. gjn'tjaar i*68. geeft Edmundus, beMkk
mg ban ben ïttreegtfegen S&ffcgop/ be nie& faie fterft op get behoeft ban Hojco ter mt ban <0obtfWmagtig/ ban be ^,$®aagb Ma- ria, ban jg. Jan den Dooper , en ban be §, Maria Magdalena ingeÜttJÖt ©en bolgetlbttl feag tuijbbe gu be ttoee aïtaaren / ftaanbe tuebeiv
3tjb$ ορ get Hoop en op ben öerben bag/ aïic Öe outaaren « bre in 't acgtetfte gebeeïte ban be «erft ftonben, $oojt$ * geeft fiu t <Bubc° bal / bat boo? 't j^ietifoe-baï fcoeber opge* i Èoutttt toa£/ be φ. Urfuia m gaar ge3elfegap toegetogbt. ICÏ300 gg 31'cij geen moeite of ar* beit liet beroerten; en al $nn berfïanb te toerft fieïbe/ om be gtti^ngen tsan öeipe be Iiioo^ ter^ (bat ban ïïibïum en bat ban 2£a juni · tot een goeben fïanb te brengen: $00 geeft gg get rieten ban teSSajum afgebeten/ en be $011* tien een fïeenen Daft gegeeben. Wanneer be S^oeber^ op jeBeren tgb onber een boom te rufïe jaten/en met maiftanber tn gefp^eii tua* ren j guam gg op 't fïag / en 3eibe tot gen: gaat nullaapen: ik zal uw haan weezen, en
uluidcn weder wekken, ^Ofg bat gduftte ai'et; toant g» fcreeg bm 3elffïen nacgt een
felle κο0#$; bk gem bm negenben bag toeg* ruitte· %p toierb na jtjn booste ftibïmn ge- b^agt op &. Larnbertus bag j baar gn in 't jaar ^75-, 3i}nbe get aegtienbe jaar ban 39110 tegeering/ bu be beur ber ^a&rnfïp begja; • Her cerfte klotkJUr , da» ze verlatten h-addeB , hiette
't 0*le<dal; Uct sweede had den naam yan 't Nieuwe dal. fTtruultkf, ··■.·*■ beu
|
||||
|
VAN VrIBILAND. Jfl
ben brtetb* 'tJBafóefittip een man getoeefï;
bte allentgaïbe berbienöe gep^èn te too^ èen: boo^ fcmen^ atbeib en totj^ beïeiö ijet itloojiec Siblum 300banigen opgang geeft ge* maabt; bat g» alleen/ enniet 5onbetceben/ be ^tiegtec en fnfïeï&ei: ban 't ftlooflec te SüDiiim 50UU) mogen genaemt tooien· Suffridus, de VIII Abc.
Suffridus, booj eenl&agtige berging tCöt
getoo;ben / en boo| oen fdöfc ban $&ariën- gaarbe Öebefïigb / geeft 3pe foping te litrecgt ontbangen, l|g toa| te iïautoert ugt ïjet gefïagt Kuenze gebooren*, en gab ban 3^ ne uinbfcge jaatcn af een oncecgte 5ncgt tot 5)et Moofïedpe leben gegab, %n een g?oote bierte geeft ggbïpen ban3tjne milbabtggett gcgeeüen; en alle be aemèn 000? epelpe aal* miflfen bggefïaan, Φοη geeft gn be^oebec^/ bic ban 3teltten en boobelpe guaalen te oeb lagen / öi&bjiï^ met 3pe eigen ganben aïg ren<0enee$geee gegolden <2^moee3e en meee anbere bèugöen geeft gg ban be ngöiggeit bee onbengenbe menfcgen / ja 5elfé ban 3pe ïtfoofïec&joebei^/biegn in beugb3aamgeit ban ïeben bette te boben ging/ beel te lijben ge* ïjab. Φοη i§ be betn ban ^anbtop / ote on* beet ge&ieb ban !|ollanb gelegen toag/ onbec ï)sm aan be betb ban lablum gegeeben, M$ be %U Suffridus, boo? eenlangbuntige
Sieftte afgemat/ bemerbte bat 59η etnbe. ge> naakte; begeetbe gg in be fïaaunïaatg bec ftanonmnnen geojagt te taojben* ©aat t^öe binnen feoatentp/ na bat gn 5gne jfel hm $eere met gebotttoe gattben aanbebolen gab/ngt get fteïf
|
||||
|
172 Oudheden en Gestichten
fïerfeïp ïeben gefdjeiöen. I£n $a$f on β.
Geercruidsabonö/ in't jaar 12.83; Spbeïjet ficjjtjie jaar ban 3pe bebiening: en βη bjierfc ter 3pe ban öen ï|eer Siboidus öeg^aben, Ulpius, de IX Abt.
%\§ ï}tt boïgen$ be gduoante op een flem*
men ging; toierb be ï|eee Ulpius van Winfum, be feoeber ban ben oberïeben fSötHoito, niet g^oote eeno^gttgjjeit Slibt berMaart ,- 3pöe ban ge#a!te sijnèn öjoeoer in aifc£ geïp. $£ faja$ 3eer gberig in 't nïpofteë met nienfcue ge* boütoen op te eieren/ en ïiet tfoee ïiofteipe neïhen maa&en; beneenen boo^'t Moofteeban Êibïum/ ben anberen boo^ bat ban S5ajtim. jiaar in 't jaar be$ Heere ij**f?'$oaag$ na' .g>, Barbara. omtrent mibbérnac&t/ gebenröe bat geöenabjaarbig en bioebig ongeil/ öoo^ 't oberftroomen ban be (5-) $ee / bte toen tinter; \ mateonftnimig toa& <Poo^ t$2$m itiaternoo^ i^'er een ouerg^oot getal bnn öeeften en men* fcïym begonnen. $an be 3Übïnmfcifje nloo^ terö^oeber^ 3fjn 'w tfoee-en-bfertig ohtgenö* men: bie ten beeie in 't «Sube-baï / ten öeeïe te Mbeijoït / jjtm ïeben geïaaten geööen, Ulpius beeb 3p nnterfïe beft om be fcgaöe/ bie ban<0ob$ fjanb genomen toag/ boo^ 3pe boo^igtigfieit 300 öeeï aï$ mogeïp bm$ te gerfteïïen, φα bat 'er negen jaaren na bkn fcuater*
bïoeb beeiooaen toaren / ontöoob gn benj&i* ber-tBbt Waiio ■, bie Jem/ on 5P ernftig beu* 3oen/ ban 59η annat ontfïagcn geeft. Φη& fïagen 3pbe /ging jjg te €aüum bioonen: baar ö» fö«n*n '****'** f***/ 39«öe {jet Jaar ■-"'· 12961
|
||||
|
-
|
||||
|
VAN VkUSLAND. I75
17,96, en get bertienöe $aae ban 5pe hiaat:*
biaijeit/ in ben Heet ontfïagen ig. Ep lp toiccö te 3£iblnm/ bn bat ban 3pen bjoebéè Hoito, ter aaebe befïeït* Idzo Hermana, de X Abt.
<&aat Op 1$ ïdzo Hermana b00£ ten eet!* ftemmige Öecniesïng|6Ót geboden: bse ooit
aanfïonög b'obj oen ièabee Sbt bebefügt/ en öoo? ben ^iflcljop ban fifceee|)t inöcbipt iuiefb, ^oft geeft fjg eentgen ban 3pe bïoeb* Öertoanten betoogen / out na be 000a ban Öiume oubet$ öet ntaofierfpe ïeben mtt ïjtm aan te neenien <Binbdp i$ gn na een ïang* buurigè 3tebte in 't iaat* . . · , ben ai §>φ tembec / naai* een beter ïeben berpijl ·, en boo? 't qntaar ban $. Auguftinüs öeneffhi| Hoitetus begjaben. Pibo Sibranda, de XI Abt.
M\$ ïdzo obedeisen toa$\ teieaft Pibo de
Sibranda iso,?tbaar na boo? KMJt uitgeroepen / ^n te Utmljt aï$ ^oobanig getopt, ©au baactgu^^ genomen/ fteeft f}gbe'öengb ten i)oogjïc betracht en beêefent j öefoelne ïjg/ 500 fcoelaï^ 't Möoffci'lpe ïeben/ ban jbngg af 3cec toegeoaan toa£ geiueefë. Hg toa$ een man bart een gjoote acijtbaavöest: en baatrom Öteft ïj|j tn ύ jbaaatrtoigtigfïè saaiten oer 3£anb<*bagen / th 't opfeilen ban be BD^icffcge SSccijten / en in 't raaanen ban aandojbeh'/ 3p oo^aeeï / be£ beoogt $pbe / meënigmaai Scseeben. <*Bn aïsoo ©wcgïlanb bg 3pen tp öooj be fïroojwgcu ban fommige ngtïatiberg eUen?
|
|||||
|
ν
|
|||||
|
ï74 Oudheden en Gestichten
eiïenbig genïaagt tn gefcnebeït foieiéi fieeffc
gg be onïufïen rti ïiraneelen / booj $tjne Be* tnibaeling/ meenigniaaiJ&effeeBt. ©aft geeft Sg be gani! aan be Kfoofïerlpe tncöt/ rif aati 't onberBouben ban oen ftegel / m Beibe u Moofittg met een gjoote $ojgbuIbigBeit ge* jjottben; en fyoeg ooft geen Meine 30^ bocu 't ber&eteren ban be ge&outuen. j^a bat lm 39" teben geïu&niglp ten einbe ge&jagt ftab} i§ Ijn in 't bijftienbe iaat* ban sflne foaarbig* Bett/ 3tjnbe B*t j*28fïe jaar na Chriftus ge* öooite./ tot een obetg^oote bjóefBett ban ie* : öer een ugt be bxmtltj berBuifï. Eelko, of Ethelocus, de XII Abt. I
Eclko, «nt Bet abeïp gefïagt bet* Liaukai
maas gef&oten/ geeft oc ïeffen ber öengb batf mnbgöeen af ter flerte genomen: en/ tscixiljï Βρ goeöen boo^tgang in 't goebe leben beeo/ W ÖP giieffw getopt. üo# baar na të Μ tot f afloop ban €üitgtim en S&erfóom gefco* ren: in toeifte beöieninge Bp be sytfen/ Door 3t tmtfïee&enb boo^&eelö ban $n Sotöaftg fr* Hen / ter bengbe bo^gelicfjt Beeft. fHöt %v fooien / ïjeeft ö|i be if erftelpe bfenfien Βρ bag en &gnat&t/5elf$ in ben fointee/aitp &!oot$ boet^ Bngetooont, f» tenibe φ Ifcftaairf mm 't baflen; en a$ be ^uibel Bern met een gfoenenb 53» tegen gnam ·, Beeft βη fiem boo* eeü fïanöbafïig en onBestoeefièn geioof tegen* fïanb geöoöeri. $g geeft be ner&en ban €uit' gum/ ^cr&inini/ en^pammm/ onber'tBe* tolnb ban 3Ö" ötoefiec geB^agt. gd 't bet* tnaanen toa£ ög $eer iieftaïlig: maar in 't Be* #ca|fen gingen fiem befooo$en fom&ujien/en naae
|
||||
|
VAN VmSSLAND, I75
naat: be$ tip§ geïegenb&eit / toat (φϊ$ en
ïjarb-acïjtig af: toaac booj ïjg een groten ijaat o# $am gafê ïjeeft geljaalt benige ji&oimfófeen (Heeneo?oebei$) op tm ugtgof vian 't Kfoofiéc tooonenbe / gaben baat ben b$en toont aan fyimm butïe ïnpen. &e föot Eclko ging j)en eei$/ bolgeng getooonte/ Be* 5ocften/ om öen booc* geiisame betmanmgen/ toaue ijet mogeïp / tot infeeer te jengelt* ©e l&onm&ften/ oie ai ober ïang op 5ijn ïe* ben ugt inavm / ontijaaïen ïjem foei: maat? -βύχΐά jjem δοο^ binnen en stoaamt b^anli ponten te maaien, jj&aat ορ / ban geeii top ojinfteit goubenbe/ en een gionfcoelbati öe bjonnenfcjau gebbenbe / gaat naat 3jjnc fïaapjleöe: baat Ög / na °at Ö£ 50» Se&eb wtojobt gewonen jjab/ te tufte gaat ïeg* gen. l^aai' be eeeïoose i^onninnen fjonben t famen raab pe bat 5e |em ombrengen 511^ leu: en gaan niet bat o#3et recgt naae 3yne Xmut toe ©aac genomen/en banbaïng§eit m ra5eena öjanbenbe / neemen 30 een g*oote ftoööc: bie 3ρ met alle ntacï)t on* 51311 jjoof α Minimi/ bat'et; be j^ctjenen untfnatten i|et iicijaaui fmijten $g ten benfton tint in eert g?aft. ©aar óp 31)11 be mqo?beneax£ met hfï gebangen genreegen / aan flaanen geöanben / tn ïebenbig beröL:anbt ï|et pot toieeb om bei*5 te gefmeeten / en be lanbergen bee J^eemüt. Eclko, bit in't jaau i^t beemao^t bjiecay /•
té tyibenanomeimgèn becmaaeb getoeef! uoo^ nn heilig menfeö en men 3egt ooft bat ijn mirauelen gebaan 5onbe fjebben. ©e Igeec Keppei, M&t ban ftioïunt / ïjttft ijem in 't jaar »72.8 ugt be tonilje geijeben: en ög rn$ «u in 't «cötcrfïe ban bc ftcrït, Kern po
|
||||
|
ϊγ& Oudheden en Gestichten
|
|||||
|
Kempo Weidum, X111 Abt.
Kempo , tot fCöt gelden en baar op l&
öefïigb/ if naar fttreegt gegaan / om 'eeöe fonöing te gaaien- ïf^ocg afooo be 2£iflcrjo# Ban tttreegt öe moo^öenaarg ontoaarbig arfite om een Hot te gebben / en ben naam ban Hanonninnen te blagen / 300 geeft Kempo g^oote moeite gegaö/ om 3gne hjgöing te öe# noemen. %ρ toa£ geoooeen in get öojp ffiw tmnii en gaö bej^afïarg ban Uftü*$tt benïeeat. KiDt gemogen / goetoel oat gp met een $m goeö berfïanb öegaafö toa$/ 300 geeft ty tegterbeele en ,0$oqtetarnden ngtgéffaan i 30^ öanig bat öe ganfcge tijü ban 31311e twaalf geit niet anbèr$ tóa$/ a!$ arbeib en fmtvt feattt onöer anöeren/ aï3 gn De Reth en ben toren 3onöe ber&eteren / en get toern 300 gocö aï$ afgebaan ma$i i^'erbe ö^anö Ö£ öiige- 3nn tn gefïagen: 300 bat {jet ganfcge geöouiB/ öe flaapnamee Der ItanonniMièn aïïecn w§t> öB3onberb/ met aï toat 'er in toa$ beeöjanöe. lig gaf ben moeö baarom nietberiooren; meti ging toeberom nan 't nietjeïen en timmeren/ jonöer onfcofïen te fjfearen; *^ocg sx\§ be ïtap op be uern jlónö/ maar Doo? De timmerluiden niet toeïBe3o^gt/ tn ïh malöanbei* geMonften ioa$/ i$ 'er'^nacgt^ een ffo^nibrinu o^gcree* $en; öté aï 't gouttoerft na biel fcgtibben$ ter iiarbe fmeet 5 30a bat aïïe^ aan fïuMten fyan/ tn berpiettert bjierbi <&e üöt eegter fegepte toeber mofeö 5 en ging bjeöerom aan 't timme* ren. W\$ gn tm§ Doo? alöerganbe fïejmen ban 't ongenm gefïingert toa$/ en 39η leben^- cinöe 30α a$ get ban <Sobt öepaaït &a§ öe* reifct
|
|||||
|
V Α Ν V RI Ε S L Α Ν φ'. * 17.7
air ban δ9ιι« Öeöiening. «9n ïp twerD op
f Andnes aboiUi in De tolt *Λ|β#■ ι «ι te & tie ure Dei· daEttfft* on&er een ;Arii öe&o* Godefridus Andla, de XIV Abc.
Godefridus, Ugt 8« geffógt Andla öefeó? tm/toai te «liet in ®£e$attÖ &mtm : Daac
tot oor ©afïom ii j^ibeeff* j»&ac- % bmiet #ie toeereiöfcöe (f) uïeeöing/ om tajfttol' ree ban ftOriUA te gaan-, baat? ft? ooft aangj nomen totóö. lenigen lp oaac na / öetajJ hp öe anbereu (in öe öeugb «J ofte*9«* > fit* boo?-unt iicp / <* 9? « «artefc ober öe feerft ban SBerlfeum aaiigefreït fU£ B? to£ 3Sbt ingefopt fiia$; fièeft Ö£ &« terB / 500 berre al$ 5e na ben b?anb notö niet berfjo^ toa£ / 500 ηίοοη o^gepaït él§ 5« boo? nm foanb toag getoeefl, , ■ ^ - ' ' * gtó beu jn&ttinftftlm béii Eubinga-nern en
ban MotMém I tn öe üönbgenoöten ban Scerp Adelen, be töagenen tegen 5du,tuoo?# ter ongebat fiaWn ·, geeft fiöoöft/ met^otv öcr gjoote onhoffeu/ balfc getoojben : boe!) ïp Öeeft bfiiï oojïog öoo) sönfe boo^OTffleii flfgelueert·, en be jaan toierb Öoo? ïjet Wegen* toornen ban goeöe foitien / ch öod£ fcneio^; mannen / bngeïeit. €inöelp ί$βη W uur genomen: en ijn ijeeft 5Öne δ«Λ*« * J*f, M47, ^iiïtöe het elfbe }éav ban 59η öetomD/ in be gatteen 5tjn£ £cï)eflp*c$ oberjegeeben. |
|||||||||
|
Yibran-
|
|||||||||
|
fit
|
|||||||||
|
Π DeiL,
|
|||||||||
|
178 OUDHEDBN EN GESTICHTEN
Viforandus of * Wybrandus Vobbinga ,
de X V Abc. Mf§ be i|eer Godefridus oberïeben toa^j i$
iiè 3§eer Wybrand, j^oofï ban 'φ peeren ^ngaarb op get ^anb/ 5|jnbe op g# ffot Vobbinga te 3®egbum gebooren / in sjjne pïaat5e berfcoren en bebefïigt· %l$ gg Moop teeboogb gebüojben toa£ ; geeft gn $gn toerft gemaaftt ban be fterft bojbec te gerfïeïïen. ï|g leeft ben j&onniftften ban S&oemftamp/ goe* foei bat|g minber boïfi gab/get goofö ftioeft* ntoebig geboben; en geeft gen be öïugt boen neemen. $ermitg be B^oeber^ aïtemaaï ban De pefï aangetafï bjierben/ en boobftranft bja* ren / geeft gg op get $oo$er fterftgof een 3tefcg*tg£ boo^ be3leefteb?oeber$ ban ben gjonÈi boen opgaalèn; en neffen^ get (?*) ytfc gug$ een ftapeïïetje ban Φ %. Bjonto getto meet: op goop bat be 3ieften aïbaar/ aï$ bo^ öer ban 't ftloofïer 3gnbe/ ïtgter 5o«öen gene* gen. ^g farieeb 3eïf ooft ban be pefl aangetafï i en berïtet be toeereïb «Tt jaar 135*1 .· 5pöe get bievoe jaar ban spe Öebtemng. SyardusII^ de XVI Abt.
^aar op iwb Syardus, f^afïaoj ban $tefe
hom/ tot Sfibt berftooren. Jgn iua^hjd-eer ^afïooi en beften ban ll^infum gebjeefï: bjanneer gg een fomme gelb$ / eie gg boo? $gn bermtfttggeit bergaöert gab/in een goog* b^ngenbe geïegenbgeit aan be $!bten Kcmpo • In 'c Latija ftaat Vibrdndui: ma.ir ie V word by de Vue-
ïea dik wils gebruikt voor de W, ei) de W 70or de V. en
|
||||
|
vAtf Vriesland. 179
m Godefridus, aï$ ten troubjfjaftig en ge*
fyaotfaam onbetbaan/ ter jjanb fjeeft gefleir* % i£ öoo? ben $aber SCÖt bebefïtgt: ifiaac om bat lm altoo^ ^leneïp toa$/ en jicö bet;* $rfterb fyitïb bat ijn mei jjaafl fierbén 30111»./ fjccft jjn öe mijöing boöj eerfï ugtgefteït. £aar op i$ j& / G$ '* «erfle jaar ban 3jjné toaarbigpt neeg nautDeïp^betfïi'eelten fcoa^/ in ben l|ecre óntflaapen baagg bóoj jj5. Jans geboomte 13τι: en ijo i^boo^ Se trappen ban 't ftiinenftoo; / naaf! befcl Hibt Wibrandus, be* g;abem, Theodoricus, de XVI ï Abt.
3Jn öe plaatje ban Syarduslao$i Thcodorir
rus, ^afïooj tei^tnrgum/ tot beibaarbigöeit bauStbt benoemt* jifèaar bernooren 3{)nbe/ toag ορ quaïp te bemeegeji ont ben ïafï aan te neemen* 't TO£ een nian ban een gjaot oo$eeï/ en ban eep. ugtfïeefteobe geïeerbjjctt % 5J)ube teCsummanfóti n^teerlpe 'ti\ptetm\n 3ienelpe oiiber^ gebooren. 炙 tóa$ toel eer ïternjjarber te &tjfomm gebieeff % baat ï)u <0ob$ 3Poo$ niet een toan&erïpen gber p^eehte. ^aat 1$ fcèerb !)p tot öe gaffon? ban SMitoin of S5edii0m beroepen * Detaei&e Μ ben tijb ban by|&e?t i^dosm 5eer ioffeip ■^/■zhö*1* fieeft bebient. „ ,Φί onbe ftte te Cuitgutti/ &ie boo^ oübet^
bom DoutobaUig btferö/ ö^ff S? niet bc ö^$ ban beingejetenetl ónber be boet gcfmeetni; erê iyeberom ban bm gviöiib opgegaan. SB&t ge* tooien/ fpanbe ijp alfe 5$ne Kragen in/t om bc bloofferlpe rtttfjt te ifèrbormrn: eniuter* Μ been gn jijn beft/ dm ban aïte hanteri ge* ^♦töc en göbbiögtige fong«tón|/ of W tart μ % $&
|
||||
|
iSo Oudheden en Gestichten
goeben ί)ΐιψ toaren/ in 5ijn mOoffet: te δφ
gen iéant/ 0003 bien get g^ootfïe gcöeeite ban 't MöDjïÊC / 300 ban $titfttt$ a$ ban Eee&efyoeöer^/boo^bepefï ugtgefïojben mag» trac jjte i)g be plaatsen ber ugtgeruïite of bm fto^be boomen / om 300 te fp^eeften / toeber? ent booj jonge planten aan te bullen ïfg geeft ooft beei ia be gebouioen be$ fttoofiec^ berbetert / en 'ec ooö beei aan getimmert. Jiéaa'c De Rietmannen ban $&aberbera-beeï en ban f ièsrnmaDeel öebben ïjem beei geft$ afgêhmbeït/ en jeer gjoote fetjattingen Doen öetaaien ®qï\ f)euben be fcevftmeefïergg baii 50infum ïjem op gmott itófïen gejaagt ®t$t enbiergelpe moegeipijeben/ bic ïjem aange* öaan tnieröen/ fjebben ebentoei jijne jac&tjuti iiigfjeit/ 3i|ne goebaarbigpeit/ en 3pe bojöc* re beugben in 't itiinfïe niet gefcmifit of beiv mmbeit t en βρ toierö ban ieöec een / tot fiet ïefie toe / ebrn 3eer bemint/ en in maarbe ge* jjouben II fcoierb j)i? boo^ een ïangbuudge fcoo#$
ugtgemergeit·, lip nam ebentpei 0m jafteii en be3ig{|cöen biaar. j]0aac betoiji be ftoojfë Danb bmt Ijanb gebiget toicrb / en ïjg booj be sicftte ugtgeput t»a#/ i£ ijjo in 't gejptabe jaai* ban 3öne regeering / '$baag$ naj^. Eme- renriana, ban ïjitv gefcijeiben. ^00 i$ gg ban op ben Dag ban β. Paulus befteenng / in 't jaac 136P, in 't bg3tju ban üm Ifibt Frcdcnk, in t &O03/ 't e!nbcaan*tgefïoeite ban bsüta* iionnihiten begjaben. f Sckpunus «it vai>Barr4'-tIcclen Baardera-ietl.'
lift ..·;';' ■ · , ■
fi^ Wi&raïi*
|
||||
|
van Vriesland. i8i
Wibrandus II, de X V ί 11 Abt,
iCoen i$ Wibrandus, bte ^afïuO,? bati %th ftumtoa^/ tot lot ban SSLibtum gefeoren φ»
toa$ te èpmgum nut, èèripe oubeegi geboü> ren ; en pa be geeftelpe RÏeebing in be 566* Diae ban SMoemnamp aangeteounen, jflföaac j)P bcdiet bte mionmliaen/ en tronbe toee* rdöïpe nieeberen toebec aan 1©aar na fionb ij naat een plaat$ in be tUbne ban %Mmu * üav ön ooit aangenomen foieèb töï# βη tot be J^iefieelpe toaarbigöeit bedjeben 'tau$: toKraBogajIoo^ban^opim gemaant. |&aar htm 5ift iir*t nioofiedeben Jjebbenbe/ geeft Ö£ Ö?t J£afïoo3$ ampt neergeieit; en i$ toeber naat $i|o hlooftet geteoh&en. ^aberftanb \p ijg tot gafïoo; ban ^ednnm aangefielt Sfibt neteojben/ ïjeeft gn be goeberen bant Moo|/ bernteerfcrt Φοη Ijeeft Jjn/ om 31)11 mï}% öebieb tegen ben ^iffcgop tian ïttreefjt boovi te (laan/ een re$ naai* ^emonftreit/ en ban baat naai* föomcii gebaan : toeiae re$ Jent' 3?a* EtofteïyH gebaiïen i§. 't <f5ebeuebe bn $ijnen tifb bat Araoldus,
^iffcjjop ban lltreeijt/ tenen Baiduinus naar üMegianö 300b/ om ftet 3ürui$ albaar te p.?cehcii: roaae a!3oo De~2$bt Wibrandus fjrrn m öat pleiten tegenflonb ·, Ijeeft Baiduinus baar ober bn ben 25iffe!)op genlaagt. &e$&f* fr&op fcö^eef baar op aan ben Sfi&t bat jjg ύ £>3ÜeoJ)obe moeft hoornen: baac jjab fjn bbcc 3aHeh ban getoet met ï)em te fp^eehen. <&e 2tbt / geen argbenhenbe/ reifï naar &oIleit' t)ovoe; oaae fjg bliegen^/ tegen aïle recjjtcn ^öen/ m ïjegten^ genamen fcjo^b. ï&aat Μ 3 ceefjt
|
||||
|
2 81 OUDHEBEW EN GESTICHTEN
m%t/ of geen reeïjt/ fjg &ofTer niet unt/
fooojoat öi tbjee öuisenö gouöe Bjooiïen ορ> gefeïjoten jjab: tnellie fejjaöe jjet nioojïèc 5eee 3tnear gebailen # éocö öe 3Wit/ tegen 3ulne rampen opge*
maflfen/ en altijo eben nloeBïjartig/ liet oaa»* cm niet na/ De fcern 3'eer gcedp op tecte* ren* $81$ Sn emöeïp 3pen ïehenpioop boï* einöigt jjaö: $ flg/ in't 3ejïienöe jaar ban 3Ön öetetnb/ op j@, Lliciaas oag / ugc 3pè iicgamelpe gebanaemp beilofï/ en in öeu ^tut gefïojben, §g toiërö ög öe öeiü*e te J|aln'ff|ie / $003 ||. Laurens outaar / tkg^a* beiun't jaap 13 8f. Aesgo, de XIX Abt.
$üï# men ban toebet-om m bc berm'e&iuö ge*
treöen &ja|; toierö * α esgo l te f&infum $cboo> «U/ öaau % ooit ^afloo^ en feiten toa$/ ?Jöt bernïaarf. 't 3$a£ een man ban een ngt* lïeemenöe jeegöaarBeit/ goöb^tcjjtigöeit/ en ootmoeöigïjeik jj&aar jirt ttoeefce jaar bal?,, ^iine regeerjng i$ to/opOTersielcn-bag 1$8<5, iii ben %mt gijlo^ben; en booi &■ Jans oue taarbegjaben, } Xetardus, of Tziaard , de XX Abt.
βα be bopb ban Aesgo i$ tse berging ge^
ballen tm Tetardus, (flg 3jjn ^iefcj Tzjaard)'
"* By den Èerw Schrijver word deze Ab»,£oa wel als Aesgo
de tweede', doofgaaisi Alsgo of Asglogenoemt: ruaar by Sibr. JLVo , daar deze Levens tiyt getrokken zij» , en die \ beft van al- 2ca kan gewecten hebben , ftaat altijd Aesgo, P. Winfemius , taS.-29Z, noemt hem iEsgo ; en Schonmis, in,ïijne Brieven
es DocumcnfGH s Aesgo, Ktrtaal4er.
s' ■ -, * bie
|
|||
|
van Vriesland. 183
Sm fiSWL ^00 ufa* »5 ban boo? W
X ban jf&atië-gaaröc bebeffigt i en geeft fcftoo UUmm. ®\§ gn ** *M1WW W«'
Sw m t «MN* ban miölum aangenomen ftaö/ të É? naar4%fo#in<tSngeïanöigetro^ £S £ mt itmpm/ geeft ft bao?-
fll 't beoeffenen ban be ibengö begarttgt ·, en mootebjucgten met $μ geieeWjett gebaarn igtibe een ntan ban een $eer rnp en gepn* °'%&etoffl g? 5«n Üaröerg-ampt begatfigbe;
eins se'm mmm ι«» w*«w/««
öe 6 uptfioberiöeraeenefeoebetert/ boïgen^
be3NHreeten öec fcaberen/ jaarip^ fe£* ben: en gn be*maanöe öe 3£eenefyoeöeï$ J*t het toaatiieemen ban gunne tffo1*?· <?£ fiet recfttsgebieb öeg! feiooffe^ tep't getob en öe maat ban troutoloose menfegen te ber* öeoigen* begofi ft een fcafieel ban een rnigfj meene fierte te I&etmro op te cecgten. ^e «aeiluiben trot get geflest ban Sjairdctna mm witöe/ en bntgtenbe bat bit fïot gim·. ne otoingeïanb» t'eenigct: φ beïemmemi of fruiten megt / pafïen op ben »t 500■ «# |P banlEebum naar 59η Woofïer neem. <? ncemen gem met getodö gebangen/ en ögn* gen gemt op 't fcafïeeï; baat & Sint m ftc* re Boepen petten, ©aar op 3<en 39 n0Cs3 #8 groter ïegec / aïtemaaï ban oe partpe beu Schieringers, bn tnalftanöer te ftnjgeni gen* benöe tot fioofö en aanboerber/ eenen Sikko Sjaarda, Albcrtszoon. ^ρ ballen met eetUif
U 4 ***£*
|
||||
|
%M Ötr&HfcDEN e*ï Gestichten
terfïe gefoelb en boïïi0Öctt op ïjet fcïoofïer j
't toefó 3η untplnnberen en aan ö^anb ftm ïten, Sikko, booj nteutoe matifcïjaö/baar toeï, 2.8 fiapiteinen onber faaren/ berfïernt/ ging be anbere lanbïjoeben eir nntijoben ban be Höbn öemagtigen en onber be boet franten: aï$ üolbeijoit / Itëaïïnuja / Wuhbrngz te Mei* önnt / SCmftara te 20eïftom / en meer anbere te föanjum en te 2$ajum. φοο^ be tuffcöenfj^afce ban Uftigc m aan*
5ienïpe ftribcn toierb 'ei* een 3oen tuffc&en Sikko en Tetardus getroffen : betuellte / oy &ge boeten sefïeïb/ en tn ■ 590. Moofttv amr genomen/ baar eenigen tip untrufie. f€om 5βΒ Μ m$* ftf guaawe· tnibbeltii ooi / oni &e geïebe feïjabe te loeten: en bm$ baar bg geer gberis cm be titntneraabje ber 3i&bne te bas öeteren. <Ö*inbeïljR / af$ gg een 3eiierc rc$ te ijaarbe beeb/ ij£ gp onber&ege / boo^ 't ge* toeïbifr fegonRen ban't naarb / in ecu boobeft> fte ^e&te gebaïfen <êu$ t# ijp te Jkanen- gaarbe / baar 6? &*& ^0 / op get feefï öcé ^berboennge ban J> Auguftinus, in't jaar' <42i, na bat 8536 aao't roer gereten fjab/ # »t be^e öebo^be hieerelb naar be eenioige rufï
bertroaften. 1$% ïeit booj £, Laurens ontaas tfegaabeit. -.'■·'-; * · " '■
Hcflelus, de XX f Abr,
■ o
HcfTelus, in §tt bojn 2Carfïer!et*i$ geboot
uen/ b)a^eerf!^afïoo^ ban^eriitnm;igreiüeefï; <Hter na terö Jrn jMfïooj ban. iCuirgimi: toelfteppfï fin öeMeebbe/ a!£ g$ tot Mbt ber; ftooren ftuerb. ^a bat fjn berheocen taöjl/ $ I» naar Seentoaarben grmfï :£aa£j)tt boo; bett |
||||
|
VAN VRÏESLANÏ?. l8f
j#n BiffcQop Matthseus, bie be ®iftar$ ban titn
Utrecitfcgen SSificgop t»a^/ in be^eebgee* ren ïtern / op ^. Atidrics bag/ ingetogbt toierb. §tt ftïoojïer/ bat beeïe l&onnibben boo? be pcfl berlooren gab/ en booj ben oorlog 3eec toertooeft en gefegonben toag/ 3ag 'er nut alg ren tooefïnn, &t gistingen toaren booj ben öjanb gefegonben; be mnnren lagen onber be boet·, alïeji toag υοϊ fïanb en buüiööeit :*t fcoelö atonaal booj benaangang banSjaardema ngt* φ boert toa^ Hefleius geeft 't een en 't anber \n\) Verbetert / en geeft'er 't eerfïe nnrbieiïi iaaten fïelien. «Binbelp \$ HciTelus, eettoaar* big en aatïssenenjfe boo? 3gne g$5e gairen / öaar bn een boo^tgtig gngggoubec / en een naarfïig berbeteraai* ber geboutoen / og btn bng ban Of 3§ i|. Primus ett Felicianus, in 't
jaar 1430, in ten ^geere ontfïapem en booi
3t ouraat ban be $t $f. Petrus en Paulus be# gjaben.
Folieerus, de XXII Abt.
©e berging ban Folkerus, bie op *t eg*
ïano fe fcgellittg/ in be buurt 3lee£/ onber §ajn gebooren toa$ / geeft een aïgemeene brnigoe onber be ïüïoofterfyoebetg beroof 3aaht. W4 gg ^afïoo? en beften ban 3§om °P 't gcmelöe enianb ma# ·, getft gg 3icg in bcibcbie poffen met eenseer g^ooteboo&igtigi» Seit gegueeten.^g mag tenger ban liegaamj maar baar tegen maé gn. btoeftgartig m 9?Qotuauig ban gemoeb. % toa§ naumeïp^ Ibt gemojben; of gn
>Jono 3icg genoot5aabt get gtU>'/ bat stjn ^o?3aat Hefleius ber3ameït gab / booj ben ^ te gaaien; om ben moo$b ban eenen Laas " Μ 5 te
|
||||
|
%$6 OUDHBDEM EN GESTICHTEN
ie boeten/ bte boot be Hïoofïet'^öe&erg booto
gefnieeten toa£ €oen fcoa$ 'et4 nocij een atv bete moojb te boeten; te toeeten ban TzalHn· gius, bofïer ban,g>. Georgius beeb ttMfitv bimm·, bie booj benJCeefteö^oet* Sibodus om *t ieben toag gebjagt jjfcaar Folkerus, bk get betaaien ban al bat bïoeogelb moe gebjo^ tm toa$/ en ge3inbtoa$öe Maofïertetijfjt te gerbojmen/ tütb een g^oote en fjecïjte feite maaften; om be qnaabtoiïligen / ten minfïe boojbebjeese/ banaïle öefoelb af te fcöjibuen. <Pe koeberg / bie ban 't getoo^mte gegetx ten iuserb / en seee bebojben bja$ / öeeb ï$ met be befïe boeben floffeeren. #o!i Ikt gp be muuren en fïerbten ban ?t bioofier / bie booj be bwebeban Sjardemaen banaten atm gangomgefoo&jentoaiTtt/ toebee opgaaien* «iinbeïp/ el£ be ïafïen en moegeïpljebflt
ban 300 een 3toare bebienisig ben goeben en geleeröen man begoten te begieten > Ijttfi §g tien 3^aber-HIbt Tzaliingius ontboben; en 3ijne ontfïaging ban {jem berbreegen* ^00 $ Jg ban/ na bat gem een jaarlpfcf) mftomcn taegeiett toa$/ in 't jaau 1439» 3pbe Jet nt* genöe jaar ban 3pe regeering/ naar 't eglanb ^erfrjfjelunge bertrobbett. Reinerus, de XXIII Abt*
Reinerus, met eenpariggeit ban ffentmon
tot Hlbt geboren/ en boa} bm &aber-tflbt be* befitgb / toierb booj bm $föari£ ban titn mtrecgtfcJjen 23ifféÖOP/ Martinus de Blonda,
ingetmjbt. ü» toagi toel-eee g^oofï getoeeft
ban be föegunere &anonniïulen te jprenjuni: maar toen fig in be ffibbp ban %fflum aange* nomen
|
||||
|
van Vriesland
|
|||||||||
|
187
|
|||||||||
|
nomen m§-, toterb jjem fiet bebjinb ober $,
jans ftfcft aanbeboïen : eenigen tp baat na i§ gen be föajïorn ban &e?birum oggebjagen. m§ öi? löt geisojben toagj geeft jjn getoont bat ijg ganfeg onbeejuaam laag? / om 500 een bcrijeben ampt te beMeeben. ï£g gab geen be iwiifte sojgbuïbiggeit/engeenobèrieg of boo;* $igtiggeit / in get Seganbeïen bezanen, ©ooi 5jjne quaabe befïieringberbaït get Woofïer tot iy:t ngtei*(ïe gebeen : be iteiberg en be boo|<* raa&framer£ raaften leeg : be tytiefttvf/ ban gonger rammelenbe/ eeten gerfien bjoob aï$ lefthernn : booj bm bo;ft moeten 35 ftaren* meln b^inlien ·, en berïangen naar een teug ftierg. f&ïg gent einbeip 391« aegtelooggeit; tn quabc bejïiering booj oogen geleit en be* toeesenfnajs i$ gg in *t jaar 14475 fa 't acgt* tte jaar ban 39η öefcomb/ afgeset. $g «reeg ïjet bctoinb ober be lierlt ban j&pannum ; en m met lang baar na/te fcoeeten mt jaar 144.9, ugt get ïeben gefcgeiben* gp lp toterb te »ïum gebjagt: en in Φ.&.&$οηη$ ftaytlie. beg^aben. Tjebbo, of Tjebbodus de XXIV Abt.
l&enbinbtbatTjebbo, eer bat gg in 't Woog*
ter quam/ een ^eöenbe te fèarimgen.tn φ. Michicis nera geeft gegab. ^n toag b$ n> big/ en ïang ban perfoon: en gab onber Fol- kerus, bie gem aangenomen gab/ be fïreng- gcit beg Rtoofterlpen leberig met een gjoote aebriggcit en ootmoebiggeit onbergonben. M\§ m get ampt ban |&ior beWeebe: geeft gn/ om be onrecgtmatige pogingen ban Folkerus ϊψιη te gaan / ben turner/ bte booi Folke- rus |
|||||||||
|
ï88 Oudheden εκ Gestichte μ
rus opgeeeeïjt toa$ / met be ïjuïp bec anieee
goederen opgefyoRe'n ; be arme ïïeetó^ üee£/bïe tot fjunneonfcfjulb $than$m$atm/ Öaartmt bedofï, en'er einbeïp öen ö^anii 7) •tl gefïoben. j^aberïjanb ftreeg fjn 't bemind ober be nedt ban &ei*-fcQeHing: en geeft 31311 ^abeeïanb beeï ψώφ gebaan. Ül&t getopt 3pbe- / liet 8? 3pe ouöe gabbmefjdgljeit tn §ee*ifdeg tejjse berflappen : en Ijn öeeö een lebee goeö / 3onbee i'emanb mtaab te boem l^car be Roordamaas, een 3ener oÊs^ïijfi g^
Page/ öeöbett Ijem 0?eot ïeeb en bede fiofïen aangebaan. <$f bie €beïut?ben/ bie be fterli ban C3ummarum aan be lïiööne %Q$ten tt om* trenben / gelp of ongelp baar tn Ijabben / 5a! in nu baar ïaaten. Ittltijan^ neemen 3η Ijrt J&affoo^-gu&^ 0etoeIbigerf)anb in: m 5$ flel^ ïen baar tot |&afiooi eeiien èeer Epo :3ynbe een meereïbfeïi fyieftet/ en anoer^ecn b?oom en 0Obtyitej)t!0 man. «j&m Rebben 3« be ^üög»e ^eerUede ïaobergenen ïattööoeben ontnomen;,
t melis 5η met een 3eer gL?oate lift unrgeboert pebörtn fen toonen ben Éöt / öir oprecgt ban ünbo^fï ma$/ untedp 0^oote.b.?ienb;cijap: en noobigen gem op 't abonbmaaï. <&ütï) 50 Robben albooren^ tioee b^ieben opgcfïeït/» bi'e ganfeö berfeïjfiben ban inijoub maten. 3jn ben eerfïen fyièf jfono mi.ahhéb^b ober 3eher pmé$: t melft be ftöt 5onbe onbeitehenen. 3fn ben fmeeben bjief ftotiö' een gjoote rui- iinct ban berfeftetbe ïanbernen ban 't bioofiec Sliblunn ^|p !eefï beo eerflcn b^ief: en t£ ban 5in]S öeii 3elben te onöertehenen : maar/"ter* mpbat ^ toefïdtot gtt*'frfj?ijbett maant/ neemen 3η ben ge!ee3eu b^tef nm boa;bagt toeg: 5$$0ettfc / fjn sonde ben tyitf mei 0*1* der*
|
||||
|
VAN VklEHANÖ. ï 8p
ötrteftenen aïg S? &«« 3onbe gaan. · Φ*
goeöc man ïaat $\üy geseggen: en aï$ men toeï geronnen gabi fïeïlen 3η gem toebee een öHcf ter ganbe/ maat ben 3elfben niet. ϋρ/ niet anberg bennenbe of't toa$ bedelfde öaief öieit 05 geulen gab/ set'crsijnen naam seer onboo^igtig onbee. · #e Roordamaas, met öesen fyitf getoapenb / geouen be ïanbergen naöerganb aangetaft/ en in èejit genomen. étf toa$ &ct begin bee fmerten : maar in
aï ïjct anbere t$ T-jebbo boo^igtig gebjeefï: fcocl) bit beb^og geeft gem/ tot 3jjnen laatftcra aaffem toe/ 3cer aangehangen/ en op be ïtrop gcseetcii. 3|n i$ gefïoaben iWt berbe jaar ban 5ijn ftetmnb > in 't jaat be$ l^eere 1470 : en toietö in &et $mbct· nooi ber tHöten beg^aben. Foikerus, andermaal Abt.
«Daar op tao^b Foikerus anberntaaï/ boeg
tegen ben taab en in toeertoii ban hm $a* bsrttöt Tjaiiingius, niet eenparige flemmett tot %ht gefeorem <ên aÏ5oo Tjaiiingius gem geen bebefïiging toübe gecben ·, geeft gn öte ban ban ben Wit ban «sEberêobe in SMöant ber&reegcn ; tiim be fdöt ban ^emonfireit tor 3tjnen Hegaat of gemagtigbe aange* fielt ijaö. l&t 5önbe/ geeft gn 3Ö11 ampt ge* troutaelp baaargenomen : maar geeft fceeï ■fpelg mtt be $Uoo$cr&2oeberert gegab / ober 't bjeber inboeten ban bc (8) getbojmuig» i^ant öooa bien bat be pber bep ftioofïerujaeri lebend ten meefïen tuut ugtgebooffc toa$ / en be g?ao£|*e goop hm ruimen toeg bja$ ingefïa* δ?ην 500 mogten 3e niet 3eer ban 't gerbo^ men gooren f&eeften ^ocg Foikerus, 3ynbc emfyoom en öeugbjaam man/ ïjieïb bc ganb/ 500
|
||||
|
Ï90 Oudheden en Gésticutek
500 beel al§ g& «0Ii / aan de ondergonbingi
ban oen &egel: en fïelde (tegétt de obertrec* derg) öioote Boettoerneii/ja den ïier&er jelfê/ in't toerfc. |&aar daardooj geeft: ga den gaat ban de lttoofïerO>eöa$. on jijncn .galgi gp paaït; defejelöe onder malïtander raad «ïfe gen/ goe dat 3g gem aan de Roordamaas, 3i)ne doodbgatiden / beft oberïcbecen tutten, fep fiellen de Roordamaas dag en uure; de* foeïne on gutmè tijd paffende/ get Ijofobm tompelett, 3£aae on neemen 5η den ISöt gei bangen: dien 3$ met ftoo^eu binden/ met de srmeiï ter föbbne nnrleideni en ön$ 3eer (urn deïp en fcgaudelp toegjaagen. ©it Hlïe£ ' gefegiede in 't ge3igt ban 't Janfcge Genoot fegan der Hanonntnïien ; m get jaar 1468, Sijnde get acgtiende jaar ban srjn* regeering, ty& i§ fto# baar op gjefïo^ben l en in een gjaf / dat gg boo; 3icg 3elben in Φ. 3t..^ounJ§ fea> péi gab ïaaten ntaanén/ beg^aben* Rofridus Roorda, de X X V Abt.
©eeje Rofridus, onjijn &jéfcij Rioerr, bjal
bjeF-eer getronfcot geibeefï met de dqdjter ban SchekoaLiaukama -, die gn Wonderkinderen Dn fjaar gefoonnen te genden/ dooi de dood beito* aren jjeaft, %\$ gn daar na ongetrouwd tóiïoe bhjben j i| gn/ goefcoel óngefïudeerd/ tri 8£ ^oofïbb der Reguliere ÜanonmMen te %w gum getreedem $a dat fin daar fen naarfïig gefïndeert gad/ geeft gguer 3gne nloofier-φ ïoftén gedaan <andertuffèben getft mn b$t* der johan dintoi^ en fïeft bn den Übt ban jlfèari'ëngaarde aangebonden / ööt gn Rofri- dus onder ΐ &ΜΙ bati Jgné &ïobfïeröjoeöer£ |
|||||
|
f_J
|
|||||
|
VAN VRIESLAND Ι$η
mm aanneeraen: tnaac toat fte tmto/ ö£
\\vm Qtm geljooj. Johan treftt er tnet mi ml gêtoagenbe gaflen na toe* m ffe öjengt snnen bioebee gefoelbiger-öanö / en niet 30η* & öioebfetinge/m 't Moofïer banl&ariën- aaarbe. 1? 3iet baar ooft een Mt „fj&onnift^ Ifeeö te&rijgën * «« 60 maaRt ftat 59» feofc? ter baai> in gé(ïoften tao$* tMg Folkerus na- berfianö getoeïbigïp berbjeeben toa£; Boogt ftpeenigelianomiiftftenmet giften en sefcöen* töttom: en bejieit ïjtt 300 bat Rofndus boof I&t aangenomen fcooab. UW 8@ bn$ mt ge* mptn fcaa^ ·, geeft 8$ aïtp een öenbe ban öotte en bomrae menfelen onberïjouben: jjooa oetocl&en bej^iefïeïg/ boöj aï Die boo^Ro- fridus niet geffemt fjabben / 5&t geplaagt en 'misjonbeït iöietben. „ „r ,
©öjjabsene Weger£/ öïnnmfirptt$ / en
tdjoojiiftftei^: met betoelfte gg be infiomfien Her Ml\t fcien&elp boo^geö^agt geeft ©et ugtöeelen bee aamriffen ging ooft 300 ongere* gdö toe / bat be booaeaab opraaftte * en öe ftanontiiftften gebreft moefêen igben. m tcouhjfïe HfëofïerBeeren/ bie be fter&eieraaben in öetoaringegabben/ sien&e bat alïe£op3oa ttn toijse becfitinït en berm# 3ö"öe mo^ben / Ijében nocjfj eenige ban be ftojleïpffe eieraa* ben ba tifaê fcoeg gelagen / en ter goebec plaatse gefoagt «©nbertuffen ging Set fïem* yen en beffen / 8g ben l&t en bg bie ban be> jeïfbe benbs maren/ 3$mn gang: menber* bgt en bérmiati3eïbe fepr aïïe^ / tot be feocyen ban be (lal toe; 300 bat 'er ban gec 9?oot getaï ber ftoegen nantoelp^ tm ober* eebteben maren* ,.,*,·„ €inbeïp begint W op 3pe Bebeffiging te
bert*
|
||||
|
%$ι Oudheden en (jESTicrfTEN
fenfcen: foieetenbe bat gg anöet$ met 0etóij5t
ttónöe too;ben. %ρ 3enbt öen j^afïooj ban ^ojntpig naat* J^emonfïreit toe/ omöe k* buiging boo^ Ifjem te jjaaïen: maat; bie ftomt . önberocSter 3a&e t'guy^· ©g 3oeftt be btbc$> tijginfl booj een aanjienelp <ée3antfcgap m öooj ftofïeïpe gefegenïf en te be&oomen: maai' öie <&t$a\\ttη boen 500 toeinig met aïie jjuiuie gefeïjenïien op / al$ be eecffe gebaan gaö, Üoo gaat S& ö^n b$ ben $töar$ ban den Ittteeljtfcüen iBtffcïjup ; öien ïjg öe öanöeri lauït; en bn$.sgfit.oogttrft einbeip fieeeiftt. jj&aae öe Süöt. ban J^emonfïreit / ban alle£ onbeereeïjt/ 3ét gerit ban 3gne hiaaröigïjeit af; öteggmetgetoelö öeiiomenjjaö; en ggi outflnac öe öjoeber^ ban öe öeöaojsaamgeit / öre 35 jjem feönïöï0 mogten 3tjn, Rofndus, 3^11^ öat beeleïtïoofiergö^oföec^ booL? ben ojief ban öen gemeiöen<2^oper-?ïötban ïjembttb^mnU toaren / en onöer 3tjne gefjoo#aami)eit niet: Öegeet'öen te fïaan, ouet 'ee fommigen gebaar gen 3etten / en fommigen ïjtc ftloafter rui- men: öe anöeren boet ÖP 3^£ pijneipe öoet^ toetsen, onbergaan. «êinöelp / op re$ §& gaan 3pöe/ toajö JJg 3ieft 5 en meet ïjet bca* öe öötiben. ^e 3ieiite foaMiert aan? en ijn töo^b bermaant / 3ieij tet öooö te öcreiöen. φβάν I in öe plaatse ban öooj be gaöb|ucö' mt fcrmanfngettgefietöt teiooaben/ fteït gg iitly noeg öolber aan. Ü£ toojö gönfeö ιϊ£^ Stntifg/ en beeïaat get ïeben in t jaar 1471 ·· 3pbe get bierbe jaar ban 3p bebiinö. tótjit ïsegaam fcjj'erö te liöïum geö^agt/ w aïbaae öe0^aben9 |
|||||
|
/ïcsgö
|
|||||
|
VRUiLANÖ. *9$
|
|||||||
|
VAN
|
|||||||
|
AesgoII, de XXVI Abt.
. %\$ be icèe ftoorda beg^ató im$ I b»h
& ifect' * Acsgo., 5ijnöe eentoèèïeïblp^ie^ ut en patïoo^ ban lEeileebii'um/ öte te^eje* 'fifcum gebooren ..toag/ met eene $eet g^oote teuD?agtigïjeit tm gemoeten tótffiöt gene* w n. n\$ öe be$wpfcen bja£ / ijeeft öö be ^jejïcdpe. b3p5t$ óntbangen <, en 5$ iie bcbefttöing scnibee moeite ÖcKOomen. iSoa Ben be Roorderaaas, sgnbe eeft bcel «göige
menfeïjeh. / bic in 't becljten én 't oorlogen leeföen/ {jent bjcbcrom lagen geïegt %% foik ben get ïeèb torenen / bat gunnen, btotüw Rofridus boïgen^ jnm peggen aangeb*aü toa3. %% tomen bejjetibiglp / en onbee fcgijti ban goebe bjienticti / niet een gjootèn fïeen ba» bienaaten in 't fetóo'fïéc: baat 3η ban bentübt op een öeftig maai ontïjaaït bjo^öen* |föaae be Roordemaas, &ie ijet te booten ön$ ober* lett ïjabben/ beginnen ïjebig tegen öen %UM toaneelen ober ^etee ianbfcöeibmgem #n* ötrtnffcjjen ftoomen be Hn&Qten / met bén be* Ben in ben bugfl/ in bt ftamec getoonën: en maaben éen getoeïb ban Öé ahbeee toeecelb. Eilbcceftanucri/ ftofielijnc tóbeiéeaaben/ en alle? bjat ijitnné gabing bjo$ / biierb geeoofc; twbc %U 5elf mèg^eboect/ én gebangen ge* ÏJOUben. Ma® Wil3o,(9) Grousftins » uil
öauper tn tiouttnóebig man /boojbie ban&ib*
Uttii om ϊ)ύί£ aangcf^hen / $\tt een öooj* Sibraiidui Leo , Λάλγ deze LeVc'tis uf ι getrokken ï'iju, fléémè
|
|||||||
|
!94 OubHEDENxJEN GESÜCHTEN
«gtgeïee3e %?Μ$&φη % maiftanbei· te δί&
gen, Hfeet bat bolfc tte&t gg tegen be Rooft demaasoj»} öemagtigtfiun flat/ fïeefct 'ecben tyanb in/ fcrijgtaUebe geroofbe toipioeeïeti toeberom ; en berfófl oen 2üöt ugt be gebaa* ftentffe· Aesgo, bu^ in 3öne toaaebiggeit Serfielir/
paft a$ eert getrouto l|arbetï op 3ijne fcftaa* pen? en bewgt jjetMoofïetrbanaHe^/ taat tot Set ïeben noobig foa£ Ü$ fjn einbeïp tot Set einbe ban 3tjn lebèn geïtomen tea^ tf m «J Maar 1484, in jjet beertienbe jaar ban 5pn fioogbjaarbig ampt / gelu^aïig in beft f eeeeontfïapen: en trufï onber een roobè3ar& Nicolaus, de XXVII Abc. *
■#
2h be pïaat£ tian Aesgo foo$ feec Nico»
Mus met eèn algemeene obereenfiètfiminge oer lianomnlftengeïiorembocl) onbeebit öeöinaj inbien ïj^ tem m 3ijne betfcie^ng be ftioo^ ncQffie ftïeeoing aantreftt: 'toant ft!1 tuaö een weereïöfcö f^fï^r/ en pafïooj ban jfraneta ^nbienjgbat metsoube boen/ beeMaavben 3gboo; af bat be bertiie$ing nietig en ban gee* m nmcïjt 3oube 3yn. Nicolaus, m$ ge&oren 3.ï)nbe/ fielt öet beranberen iian 3pe Meebe* ren ttoee bolïe jaaren ugt: bocjj ijouöt eben* mt be öefïiermg ban 't fcfoofïer onbettuffciieti aan, «slijter ïtofï ïjg be öebetfiging niet ber< mm/ 3onbec get toitte Meeb aïboren^ aan tetrefchen; 'rtoeifc ögoan/ boo,? foniinigm baai;toe aangepot 3Ö«be/ gebaau ijeeft in't jaar 1485. jBen geeft Jjem na bat ïm x\ü\ tlïïnJ^$\ { m &etoÖl öe öeiÏTgliCit lm
.thtouffaclnh ïeben Sonb ober fiano beroa^ umi
|
||||
|
VAN V k i E S BA Ν Ö. 4? 5
tevhè/ eenise goeberenban-t Umfitv $tmbt
"loeft geitlaaftt grifen. «U* % ewbelp «cft getoojben toag s öegeerbe fo? naar Jet Mooftee 'gieeren f&ijngaarb geboot te hw öen-baar 8g ooft in 't jaar hW. ψ^ ί<* tecöe uan 3öne öebienmö/ oberJeben j& gijn ïïcöaam toierb m 8et öooj ber Poten öe* gjaben, Jakob de Zeeuw , de X % V 111 Abc.
©aar «a i§ I&tt* bie be ioofö P^J
m teentoaarberfterfte entenonnifc ban» ium foa£/ tot löt aangenomen, $$ toierb Μ na 5öne toyöiug öebefiigti "J ö0^i! ««ta> ban jBunjïer/o$>f aafcfjbag / tnge* Wie, ®ee*ie |eer/ een ^eenbj ban geboot te / toa£ 500 tyoom ban ïeben ƒ< bat \w/w fcat gg. söne boïïe jaaren %ώ I tot be f mm* !pe töaacöi^öeit jber^ben tmeeb. W|S jw ücrfianb Prior aebjo^bfii toa$; geeft ö? oat ampfe 3eer ïoffelp öetnent,. ^aar ψ toiet| Sg<i>ber|ïe ban Jöe J&aagbWie S&ajipi: m geeft be regreeing ban bat ftïooffer ooft met eengrooten roem toaargenomen. paöra^ia tó ÖP faftooj ban ^etöirnm / m mWm ban keeuüjaaröeη / getuo^en, Mt$ p bee-je fatforu teleeöbe; en^öatbeobcilmab/be tuedöe/. beg?oot$jeit/öc toeerdbïpe 3bnei7 enöe binfergen/ j&oe langer joe meer oftbjj be tegeif ia stejcmg .Dcgofcen te gaan:Jjeeft fc baar otófc meer ai| ceug ;Utt Jet bie^fïe 3!H$ Mi*te bcr3«eï)t / m ftcsöft >o^ gft (*©> róleaten tan jïjtir f afterg to beunen, »ig Sï? met beeje gedagtcir^ee tjja£ toierb gen* 3!jue fceefciepig/ W$frfM SWMura/ san? |
||||
|
i$6 Oudheden en Gestichten
gebient. jfèaar ög gecfe ntó langer a$ teti
jaaren/ ban 3jjne öebeffiginge af te renenen/ aan 't roer ge3eeten. Jtfeutoe geöouluen geeft Sg niet gemaaut:' maar baar tegen binöt men tot ^gnen lof bermeib bat gg gjöote fcïpl· ben (ban'$ nloofier) aföetaalt jjeefi ffl$ §g 't ibater oitöee be ïeöen jjab / en sijne tacfy ten baar aao<jaUei!g$Ken| bermsnberben/ ?ieeö {j£ ben fflöt öan jï&arién-gaarbeontöieben/ ban tuien §gt ggttc ontflaging be^ocfjt en beenree* gen Jjeefr. <^n| toierb §em een jaarlpfcïje inuomfïe toegeflaan ; en baar óp $ {jy naar Jüebum beetronnen/ om een afgesonberb ïe> ben te ïesöew· Jlaar ïjg $ baar na een fco# berbïijf gefïojben: en geeft be 3üöbne 300 gotibgnïbei?^ nageleaten. ^gn lp toitrb ré Stsbium gefrjagt/ en in 't ftoo^ ber $oten be* gjabcn/ m 't jaar 1431. Petrus Valk, de XXIX Abt.
Üïg men ban tot een iiieutoe berging ge*
trerben tuasi : 1$ Petrus Valk j l^oofi ban 'φ Hecrcn Wijngaard, met een boiftome eW biagtigpit tot ffiot genoren. ^g uja$ een |)oi!aitt!er; en te^aarfem ngt J)ct ebeï gefïagt ber Valken geöooim |)jo toierb onber Acsgo in be ^emonflreit-o^ber aangenomen/ en ïjeeft 3ic| geijeeï en aï tot fjet beoefenen ba» be Dctigb/ en tot be (ïubië/begeeben. a^ 3tjn -fnecbig berfïanö/ enbooi3pe goeDe gfbeit/ fcuté öP ö& ieber een öêminb en toeïge3ien. ©aar bg toa$ Jjg feïjoon ban güaat: b^öo^ fttg/ en on&ebein^öi öab eert giabbe tong> en ίπα^ί öorrtatötig banaarb. ffl$ gg int Mooftecioa^/ «reeg ö& berïofatn telleuïen |
||||
|
van Ybliu&l α μ©. 197
te gaan flubceren: baae fiy 5icö 300 ind ge- tmtttm èceft/ Dat pg nteefïeilp in öeibc bc pècÉe» tubaten fotecb, Cj>un|l geStomen / too^b ïjg tot Jéafïoo? ban 3$infum ber&ooren ι itelpe paften mei geö^agen öatr j tooib jjn tot
fm εη l§un£Ïjouber ban 't $ontte«1oofier te hef^OOfï ban ?$ Heeren Wijngaard , tt£t be
foeewlb gefcjjeiben: wannen Petrus Valk bc
öenuaamfle ban allen geoö$eéït toterö / on\ bc pïaat^ ban 500 een beugbsaam en boo&ig* tig man te bulten.
M\§ gj}g nabetöanb tot fSöt berfcooren tóa$;
té §n Ui 't eerfïe eben nebjig en goüb^ucltjtig gcöieeben. ^n fyztft be berbaiïe gebontucn met een ongeïooffeipen »bee/eu op 3pe cige ftoften/ betbeteit; en't ganfc§e RÏoöfïer/met aüe^toat tot fiet nloojiec öoo#/ in een goe* öcn ftanb geb^agt* 3jn't jaac 1500« geeft Aalbert van Saxen een
loogen fóaab opgereed / bfc 't öefitec obes ganfeij B|ie$anb 30Ube ïjeböen ·, en alle 3aa* feen ■ ;ban getoigt soube af boen. %h bee^en fóaab i$ Petrus, om 3p«: öooge· eebacenbjjetfc in betbe be föecfjten / en om bat {$ om 3pé öeïeef boeit 6« bjoömtjeit &w biej» in be goebe gunji ban ^actog Georgius fïonb / ook booj ren lib aangenomen. $Eaat al500 ï)g ben Sax forahnjlen op3eer p?acï)tige en iipfïeipe gafi* maaien ontfjaalbe * ϊβφ 9@i baa* 009? een Quaaben naam bn be Mioöftcefyoebeïsi ge&ree* gen: alg óf m &e gtfbfea^ be$ ^ofiec^ / 't toelft geen genoeg3aame mibbeto tot Bet b&fêtt banbïe onnöjlen öab / booj bat teecen en fmcesen. ber&iafïe* ^aavoro $eiben 38 soft N, 1 bib*
|
||||
|
Ï9S OUPHEDEN EN €e§TICHTE*ï
(fötofl$ mijt ugt/ bat ïjn én opfïonfcttiban
^ nïoofïer| goeberen toa^ ©aaren&otó b^aagt jjo 3<cö selben 3eei; onboo^gtig in 3jj* «en laiiöeï m toasiöeb en gn gaat w§ in *t fcqjjno^nfienen möe bïeefcjelpe ïufïen te hui* tm. j^en Begint get óog $m nautoftetiMg op gem te gouden > en men öefrgulbigt gerii op 't flun ban onfum$}eit. ^oo too^a ban öe lfctban;|larien-0aarDeontboi|en; en algje/ aitemaaiin 't 1iiamtte!ïjtm$ beriaöera gaten';' fDO£b öe Klbt Péuus om re&enfcfjap ban ψ ntóofter^ goeöeren aangefpioüien %i / a$ 3|jn0e een nïoeïigattig mart / bien juift een eifeg en opfpaaan niet te lytyen fïonb/ neemt een ojfóet/ ban 3rjne toaai'öigöeit neer te ïeg* gen. $(($ jjg ban een jaatïpfcge rente ber^ lireegen gad; ïiceft gg in 't jaar i#of > bat $ in 't gebentiendé jaar ban 3gne regeering/ afc fïarib ban 3tjn ampt geDaan, $% öegieïp 31CÖ niet een bobetiitönter op 't gof/ en ntet eeimi ïinecgt; en geeft jjét alsoo tot get einde ban 3tjn ieben toe/ öat $ tot get jaar rp8 lügt* gegardt. Μ 3ijne dood toiei'b ij» aan de boe* ten ban 3|eer Kcmpp begjabeii pijnde, ?|η man ban een gjoote geïeerdgeit/ ïee^ngty en toe* tenfcgapgetoeefï; ;f\ nu-. ,*;.;■■ \'^..-: ",J Johan jDpivcUnd, de X X X Abt,
$0I£ be ^oe&er^ ober 't berfcie^eu ban een
anderen tfeöf 3eer bedeeld en oncenfe toaren; ί$/x>ha*i van-Duiveland'. die öOOgGeórgius der*
Sax u^esondeiifajierb/ ober flfag geftomen:
en ktoiïï Jjnïö.oo^ ben^a^geö^agen önerd; i§ gg/ijoé dat 'er fommtgeri tegen fcfeeentoöen/ üf gefpojdttn. · |$aar/ om dat.J^die toaar* |
|||
|
van Vriesland» 15)9
biggett op 300 een to&e gebteegen 8aö; jjeb*
ten be lÊonnibbeh ban SUbïum/ 300 toel aï$ be feïoofictmaaötien ban 2$ajnm / ïjem foei* ni0 onbetbanigfjieit betoeejen: bat§ öie geeft j)n nabetgaiiö/ öoo? fiet seö^ugïi ban jjarbet rjéneegmiööeïen / tot betetfcïjap en gegoo^ saamgeit gebtoongen* ^ominij^n/ öie be tong tegen gem geroeet gaöbén/beeft .fiöbooa ffrenge tncgtmibbeïen beteugelt tfilnberen/bie eten bjeerbarjiig bïeeben/ en gem üeei fteï| öetotónben/brierben 00b iaben banb gegou* öen. 3|g i^oeg nocg tebeïpe 30& boo^'tbee; toeetenbe bat get boó£ 't onbergonb ban 't fetooffet noobig toa^ Φοβ maabte gg 3ijn toetb ban be geboutoen te betbeteteij: 't toelft §g ecötec 3onbec obetïeg enbetjïanb ugtgeboert |eeft. $&mt gg gab get 300 befcgibt bat be ganfcge betft in 't wgtecfïc gebaar ban in te ftojten m$; en^ebedp ingefïo^t 3onbe 31311* 500 men niet bg tijb$ 09 be been baare ge- toeefï/ en alïe£ bergopen gab. '$.]$begaat ennp toeberin 't ftelbego^?
ten te boomen ·, geeft be 3lbt Johannes twoz lijnt tojebeïiggeit/ ontoj^gett/ enqnaöe be* fliering/ bjebet nieutoe onm|ïen bertoebt. <^e UU ban |&arien-gaaröe bioab booj beüanon-1 ïionniMien ontboben/ om be rebening ban α! get betteeriie na te 3*en. $&en gaat aan 't tebenen; wen boet beu Ebt johannes een fcger* pe rebening ban alie$ geében: maat gg geeft niet$/ bat ter labebient/ tot sgnebeeöebi* ging in te béngen; en 3oebt 'er 3icg 3eïben met beeïe tooo^ben en omfcoegen imt te rebben. <©nber be genen/ bie betekening afbogberben en baat obet 3aten / bjaten 3eet b^oome en ge* leecbe mannen: onbetbetoelben nocgtan^ be '■' Ν 4 boï*
|
||||
|
%0Ö OUDHEfcEN E« GeSTIGHTBN
boïgenfcetn aaiden m öeftisgeit uetfcgeenen/
Johan Keppei, ©#fo| te 2ft}irm / Henricus Ab*
folutus, Diderijk Hallem, Hermanus van Zwol, Wybrand gafïOO#0 SMttUttt/ Gerlacus $a$a tOOJ tej&enalöum/ Niklaas Vecnd recht, Lu« dolphuj, ftapeïiaan/Tjepko ^afioo^ te^jja«:
tUtltt/ Johan van Groningen, paflOO^te M>ilV
fimi/ Kornelis, pajioo? tt iC^ummarmn J■ Ys-
brand , ^afïOOJ te ^rjCÖIttini / Evei t, ga$
tOO^ ti§00^n/Jakob van Utrecht, iJohamOiii dewater; aïtemaaï StatiottnlfÜten en uptftee^
Jsenoe mannen, tM$ fin ban 3iine re&enins / boe,? bk Statuut*
«ionen/ niet fconoe goeö maahcin'ijö jig in t jaae 15-18; ban 5Qti ampt afg^et; at$ get tienbe jaar ban 5t)iie öefiienng nocij ioopeiiö^ &a& iff #«fet ïanij öaac na geftojben : en t» 't ac&terfïe ban bé nerl* Bcgjabfli. Johan Keppei ? de XXX Abc.
|5a bat Johan Duivehnd afg^et fc>a£ »· 3^1 *er mèt een algemeen obcrïeg bietn benoemt;
aanbeiseïften men be berging ban een niwt iuen fübt 3onÖe befbïijken, vpe$e bier ge^öin Johan κ eppeJ iügt §nn eigen grnoo&fcfjjagty tó>£ SCöt benoemt* fy.g tya$&tfi$Qmt mt $#$$& Beroemb en ebel gefïagt ban Keppei, en fe Öeeft ben gselöom ban. 3911 gemoeb boot 53η boo^tisbeïeiökatenbipet?; 3P>etotjï3^t^ ïanb in jijnen ttja. bjaï Beroerte en oorlog toa^i $ 6g boo^bee! onwfï eir gjootc fcotfÏiïbaliïg' geben gefïingert en geoefent gsbaeefi. ©e <0eïö?rfc{jen tn $o;gqnjer£ Meptn 't ganfrge ïanaaf/ m tlli $οφ *et? ^m en j^eefïer tt laojben, tyt «M&erfrïjen / om öie ban f μ* ffihtt tt Befiooften / berfejauften stefi in be |
|||
|
VAN Vriesland. 101
,. .. i,M, «aim/ SibMffl / «ç ֻ«çç
UW»^ban «g»/ «J«{ fSlbaaten o»= #«Si2£L hSSSw etfwg»/ om naat
een s«mge "»|*" Ì aït,fl£„. m berfcfici» 3e wn ^anbten °cpe. <^& ^
ballïS.tSti «SnbiiM» «ç in.
Onna 'tcCRt;^rt^?Êtlijfteit aan 't tootoen·, öafc úëë^aft iicihhpa / en Pitcëlano tot miw p*«u
oaiiftfie «loofter / met Bprlt met al / SObarne
SKtt l bat ïn> b<!tmm<
noemt mag topjöen.
..Ë Si i * SS' f·
|
||||
|
^^
|
||||
|
202, Oudheden en Gestichten
fo i»a£ mn $m beugbeïp/ gf&fofflttyfc/
tn wM0 ïtbtti: fflwH ban gefïaïte; $ttk in 3&$et öan ïicpam/ μ &|um ban Mcuiv WO* W toat ^oefëeefïtr ugfc:. m jjg taj matig in 't tetmtn b^tnlfèn/ geöjttinenbe aï* éjfö l^aartfeg öieiy ΐ lödfi ta te jaat:^ houteen iua^. % jjab wiet anoet$ aan a$ iöolïe: go ^iiiftte «óïfc geen ïijn^aaf: en !$ tnoonöe aïie&e ffee&bteuffetr/ ïjg bagenög sjacgt / naaufltg fi^ ^gn^ gdeeröpt fcja$ iitiböeïntattg/ en boo^ 3giné Betdeninge g^oot genoeg. $g gedutte Mi ïaa|e fïem tn 't ffeeeitcn/ maai? tn 't öefcifpu fepen §p font* Aja^meteenigeöaiibtgpttoe tegjauiwn} 't ioelii Bern % be 301168 fomtijö^ oi^acfjeip Öeeft gemaakt: 300 bat 3^/000? ött Baröi^ & tofcS$ft/ jjem in a!ie$ onberbamg toa* foii ■·■ J&cti' segt 00% bat öi* oen tete / toat reben bat 'et? uök foaatv' te öetettpïing bei' anoeugö/ nott nt 't ίο» ïfteft gefïeik ^ Φρ be ïanb^agctf ftaoü| aïtija eengrot
P5ag: ja be ^óotfïe1 peeren ban 3^te$anö fcljaaniöen 3tcö niet/ jjem babei* te noemen. mi ijais bttt3eÉbKsit)Ii]s-guïbeti^ '&oö? 30η 3tti* tiigïjeit en goébMefb^bétJgepart/ bieijgiben Rotting gejeetit ién toegè&ït geeft f« gab alk 3P^ fcÖ«ïbe« boor3|tie ö00b boïfiomett afbetaalt/ eh liet 0MW$mnacg '300 gufc &eii'-m£ $$ fip bit aiie^ geiuïtftiglp u$tg& ham/ en 3pn 3ufïe^ 500ή Godefridus be ψρ ge bet; ^oebcren aanöebolenïjab: $öl? <# ben bag ban IS Jan Evangeiift, tn'tjaat; * tm- Sflnbe §tt bti^tfcöinttgje ban sjfne * By Sibrandus Leo #aatzyse dood eerftop 't jaar ι?4?,
en eenige regels laager op het jaar r f 42,, aangetekend, Ee« • van J9cit!«i is zekei lijk een drukfout; Vert&kldtr. ; |
||||
|
van Vriesland. 203
Sen ban f uw onbee mwfifm ö* ' - " Godefridus, de XXXII. Abt, ,«
Godefvidus, eenütooïïenaai:/''MfUÊ^é
m m öe Doeyz η, en öooi sgne lf| S beFKeppelsy MJ Μ pEgg*
iocn ban oen geraden f öt Johan Keppci,
Μ mi b?eeö5amis / 3a#3tnni0 / en 50* !fii aarb: maat 't alöet&oofïeber* Ment/ eri-taaS naöeröanö tot fafïoo; ban
lurhmaeum aanzit, p ta f» *f ^ jokn genaamö/ bie ψ ¥m tgpm.mm. ban fjtoi te 3£ioïum beMeeöbe*.JÊmJ& hannS, tóe #wn.öjodw gaarne fl&i^ab ge* 3ien/ öefeïunte öe saafcen soöantg/, barGo- ciefridus boo; be fe^ bpojnaamfïe mgOÊt toien öe berging opgeöjagen en möanben Mam m r'm nu &utm m^h ™
laar o» ï\M^ öe $5joeta# öem ooft öunne
ftemmen gegeeben. |&en öaö ten igbe ban S ceaeering geen oneutf of utng^&etoeete: 500 bat §s aitijb een boluome b^ebe genoten heeft ^002 öien bafcgg geen aï te g^oote jeleerb*
geit ftaö; toa£ te *»*»W öe"OÖÖ3aftt/ selfë in 5ahen ban getuigt/ o» 't oajöeeï bananbe^ te Unöenaan te gaan: toelfte ïuiöen ί»|ί»ιϊ|/ niet Seufcö ban ganbeï stjube / in Jet jraaogee* ben 09 eigen boo$eeï oogben, ^ ^^ - ®t$ niet tegcnfïaanöe geeft m w-.viftm
f$mm$m öegunjïisït ;en bermawb^ne |
||||||
|
\
|
||||||
|
104 ÖÜBH«©BN EN GESTICHTEN
liïoufïecö^oeirer^ geinig tot fee Bo^itoêffening,
ïtS1 330 oè &m Wffeir/ ohi goeoe boeöeii te ftoopemen Jjeeft eenbeftige öoeisecg geöautot: öie jjp met de oefïe boenen fïoffeeröe. <$o& fpeet fjet fiem ten öoogfïe bat Si?in öe toeten* fegappen niet Beter geoeffentioa^ ty bia$al te Ï0$ in 't Mooben; 300 oat *er op spe grage lo$#gï)eit iin t Mooben ƒ en 0$ sijoc öerjtf; öerïpjjeit / steftjofeii taièrö* ^g toa$ niet ai te fïraf om ben éégeï op' Ëeir fcfarpfie te boen onoeeööuben» aï| of go be Moofïeripc tucjjt wat bot miïoe geeben j en ijg É!| eemgtrmate toe-geebenb omtrent get gemaM&ïp ïebcntiaii öe |^iefier$: 500 bat 3pe beob jeer öefcïaajji i§ gemeeft έοο ifjeeft fjg tien jaateti laas/ met gjoóten ïof en goeb öeïab / Set öetouiti geboert: en/ fcöofen bat Sg bed aan 't &mp ter getimmerten berbetett jjab/Seeft ög geen fegulöen gemaant, ^ee^elof mp& ïjem ooft nagegeeben* bat g» niemanb iri 3gh ieben u ïtojt gebaanofberongeïpt Seeft; en oat 'fè uot 3ijne boobgeen onrwff of moep^ïiejt ge* ree3en$· 50 in?t jaar 15-5*5· OP j^afcööag na een tien;
jarige regeering oberieben i en öw srjiic 'moe*, öer/ achter in öe ftern/ öeg^abeiu Ysbrand van Harderwjfc» de X X X111 Abc.
$a bat br ïppïtgten booi Godefndus bei'*
sigt maren;*ig Ysbrand", pafioojban^part* turnt/ tot §Cöt geboren en bcbejtïgt. ^aar op i$ jjg naar fttreeöt gereifï l baar De£ fmp ftgop &fëftrtë Niklaas van Ν ieuwland, 0ïé na*
öerganb ^#Bo» ban Haarlem fcierfe/ gent
ff ■ ftlf
|
||||
|
van Vrieslano. a©5
insetoijbt 8«ft. %P toag een <0eïöet$tttaa/
en te marüertop ugt eeelpe ouberg! geboo* een. $lfê ?të W,fc fetoojlee genomen en booi ItftófïerbjóeSer aangenomen ïm$ -, geeft fe het eert ban beeie S^oeöei^ öooj jftne ii# taUtgljeitgebjonnem fëjiefler gebroken/ bneto hu/ om 3jjne bjeif$ceaenöi)eit/boö2 ben^ag* ton? ban t#enaïönm boo; $*ape!laan aange* nomen, jpaöeröanb $ 8sf a<ïoo? banaan* mim/ enooïtban^edHum/ getoeefL J&aat al50o öem Bet pof o naat öe nienfoe gesinb* geit pg: bernogt öe 5pen mboebeï/ en te$* bê naat greenberg: baat Ij» eenigen tgö bp bc ïutöeraanen 't fcljole ging. $&aav/ öoo$ ïjet nteftuaat ban fcèiseê Karcl becbrob ge?. toojben/ omfsè jfe niet ïanget ugtbïtjbens en $ toebet in 31J11 nioojlec aangenomen, ©aat toictD ίψ ban ben K6t / obet 30« fïo»t*« we* Itctooi begaan / öappet obetgejjaaït; maat: toicvïiebentoeï/ na een geringe boetpïeegtngV iBcbce in genabê aangenomen. Cot ffi&t ge* Ttoven / en öe gctegenööeit nu fcjjoon fythbm* öe/ ijceft Jju 3ijnc {joogljnttigiijeit/ öie Ö£ 300 ïawg bcvbo?gcn f}ab geijonben / allenggnengsi geojfenbaatt. Mant/ nu 30a berfieben 3ijm be/ begutt ïjg bc b?teabfcijap bet gaoate %ee* ren te bejaagen: en gjoote en $agtige gafï* maaien aan te rechten-, 3onbet 3tc& aan't öe* 5twn bec toebeten te btennen. Strtjaaeif66, Rebben be^eu^eti/ bie'ee
be magttgfïe getooiöen fcoaren / &e» ouben <£ob|tuenfi unt 3£ecutoaaröen ber&annen: öe*" tocito noeficang be^t baat na/ bob? een totjïe *PP/ toeber öe oberljanö ftteeg %n 't jaac W, in öe^aafcijöagen/ ïjab leec Ysbrand to l&ten ban .paviëngaacbe en 3?of$um ont* ' boöen;
|
||||
|
ίο6 Oudheden en Gestichten .
Soben; en èl$ bïe / met be ïilobfieröjoeöeri
t?att Eiöïuffl / ber0aöerö 3aten I bebost §g ernfMp../ en in een lange aanf^aafe/ ban ■30« ötttjpt ontfïagen te hjoiöen* ®t $$mbtï$ toiïïen ban geen ontfïacnnge gooren f^eeöen: en fmeènen gem bat gn spampt begouöe. jj&a beeïe tooq^beh en bjeberbjoo$en Iaat Jjg 3icg 300 betre mtQBM/ bat gg 't 3elbe tiocjj een jaar öegouöeü 3aï, 2E$ get jaar bttfüw Ken iua$ / boet gg toeberom stjn eeefïe bet* 3oe&/ en goriöt &&φί& om 5gne ontflaging aan. ^00 foo$ gg öao na beel fmeeïien^ out* fïagen: en men öebigfï gem bgf gonberb pi* ben$ '# jaar^: baat nog 't eene en 't ante git^raaö öggt&oegt bjojb. <ί£ρ get 3eïfö2 jaat*/ bat Ysbrand 0Mfïa0itt
Saierb/ # be boo^ïcoper ban öen toenotuen*
Öen 2&if|cgO|>/ Cunerus Petri van Brouwers-
haven, te fieëübjaaröen aaii0enomen:befoeïee Den ö^ef ban ben 3eïben S&fTcgop aanffonirê in be üoof btolie ban Seeuioaaröen boo^e* ïee^en geeft» -$ ®aei8§ na i^oiten Sicg^ tiii^ noomt be fèiffcipp jeïf opöaaijen; en bet>' toont ben ©auffeipen ö^'ef tot bttegf ba» jijne -raagt / en 25iffcgoppeïpe toaaröiggett. 3&aai:. op bernïaart gg» bat be J^oofiön ba» 25o$toaart / en alie Öe ianöernen en renten ban öeselföe Rooftop / $$i\e töfel booj üni 2fipof!oïiffcgen §>mtï toegebdegt 5tjïn È0 frooint noeg bo#ei\* en eifcgteen nette fïa^ ban aiïé öe renten/ ianöergen/ fcgiilöen/ en bosberg ban al ben intaöel/ ber boo^fcgieebe ^oofïbue. tyl$ m ben feer Ysbrand aan* gmmt ί&οβ / binbt ÏJU 3*Φ ganfcg beriep ί gen. CerbHjIé bat gn sieg öeöenftt/ góe bat Ög5^9 ugtUt&ti maaificooin öefï rèbbin.saï/ |
||||
|
van Vriesland, 207
faWfcgpbaQi'tiea ^iffcflop gebagbaafct. ®aar
op Bjeetit'Bff met pis en 3*& «»/ «» öe@eeft *icft naar <£mbben; be toi^Iaat^ ban aïïe bluateïïnpn. m$ $$ $c§ baar eem'gen φ oygeSouben jjab/ geeft 8g 'er een fyoüto ge* troutot/ bie ban 't geïaobe afgebaïïen toa& $>an €moben $ Jjp met 3ijtie bjoufcö naar # janfcfojt bertro&ften ·, baat ö& Öaar booj te pefï berïoojj ènsdf boo| bie piaagaan* gttaff ftrierb. $Baar a\§ bie paal/ 300 a$ Jet fcljeen / tut ober 't üoogfie toag en ce2» nissfti^ öeöaacöe :ijs M/ omUan ïueöt te ber* snoeren/ naar Heulen geeeifi. <&oeD baar i$ bepefl fcoeberom onifleefcenrtn Beeft onsen Ysbrand, in 't jaar 't f71.3pbe jjet 3ebentien* öc na 3ijne bermt^ng/ en jjet 3e|-en bijftigite ban 39η ïebèn/ ugt be toeerelb gerttfet. Johan Geelmuiden, de XXXIV" Abt.
Johan Geelmuiden, ïianonnift ban §et Moo^
mtz%fflimi/ mei-eer $$$ teS&fijtmi/ en op bat pa^l&t bankaren /ΐ$οβ in be pïaat* 3e ban f eer Ysbrand tot %ht gehomi. $£a bat ορ bc rekening met fijnen boo^aat gc-ef* fent Jjab ·, ïjeeft f$5$nt piigten met een g?oo* te blijtigijeit bjaargenomen. ^ntoa^ een g^oot Iteffjeljber ban be geïterbïjeït / en boeftoeffc* utngi en {jji f)ieiböeSanööanbetoetenfcï)ajM p?n en geïeeröe ïuiben. gn 't jaar tfyjjs; IjeeTt !)5 gjoot beife&iï iitetben^iffcj)opban Steens fcuaarden geöaïmber jjet' 2C art|biahcnfci)a# ban 3$tnfmn. <ê\rfmv$ï)n recjjt boo# te fïaan/ 3Π9 δρ ban ben feaöer-^bc ftieben te öeïtcw men-, toaar injjemboïïemagt gegeeben mierb öm bêh fïaat bah a,iïe be m"oofÏer$/ j^arotjji* Wen / en bo$en / bie boïgen^ onber ge* tóoonte
|
||||
|
2θ8 OUDHSbkM EN ÖËsttCHTlbi
fooontebat recftt onberi»0|pen toaren/ te gaan
opneemen. jjliaar ai300 aïïe öe Itéten en bj* ïaaten ban 2^ie$anö/f tetueeten ban lie g^ monfïreit-oiber,/ boo* oen 3|artog ban α ι va tegen ben 10 $fcb$x8x%n Soben befeï^eebeti toterben ; $ baar ten neranbertag geraaaftt/ en be ICöt ban FioVef tot «Pberjïe $öt ober ganfeö #eberianb aangefïelt. &n 3ijnen ri|&/ in 't jaar 157* » fiegoflen
bie ban öe $ieni»e <&e$m%tit/ bie men k !
<0eu3en noemöe/ be goo^nen inffee$anb fop
ber op te fleenen: en met pitmberen / rooben/
ö^anben/ aïle$ te öebeebenena$ tot eeuw I
ni^fioop te maafcen. mo$ a! Jjaöben 35 't ο#
be Rerlfen/ &ioofïer$/ en j&iiejïerg bersten i
toeïnee goebereii 3$ |et böiie «$g£boiR ten
roobeobergaben: De Èbt/ öetroufcoénbe op&c
fianöbafïïgijeit ber burgerde ban J^aiieher)
gabbe Defïe goeöeren Uan't fiïoofïer male flaö
geb>gt. j&aar a$ öp mcrate bat be bmv
ger^ baai* ooit üegofïea té tunfden; geeft Jjg
al 3ijn goebje/ 3onber tijb te bedienen/ naai;
2£eentoaaroeb boen ö^eiigea: gebuettoe «autoe*
lijft tiaee bagen nutffél ber areegen Φο& r|
ï)& 5eïf/ roet 3ij«e ïiioofïeröjoebct^ / naai
Heenbjaaeben getro&nen· ®$ <0ea3cri / niee^
tet ban be ff ab gebjöv?Den / ballen b$ben^ jit
't ïjn^ ban mi Mtt maar/boo> be tfijfcljeif
ftomfle ban Docko Manena, tooien fóriimige
goebeeen/ mét een gêbeeïte ban ben inöoebel/
noej) ongefci;onben en ongeroofö gelaten.
^aae op ttehhen 3^ tet* fïebe ntst; en rooben
te ïibluni aï toat 'er te roouen ff 25eefïen/
ftorén/ benren/ benfïérg/ttaïién/ontaaren/
en aï bjat ïo$ en üiöaar foa$/ b)o;ben teeg/
ge^eeben/ ioeg geffeept/ en mn fMt&en ge*
0#wen
|
||||
|
van Vriesland. 2.0$
ft)Κ ïjïbeffeöen met'£ftonfntf SmnΡί&V/ **** tef/aneto ge,
Κ en ïjeefr al ïjet berlorene toeöcm» π η en ftSI WTtoWpn en be planden
öicnjïe &eeft geftaam AANTEKENINGEN.
i De Lecter is elders al gewaarfchouwr, en wl
Üook uy^et - ieeze, van dit wer^·IfM hebben, dat'er twee foorten "**™™™*£ ll%' iie weèreldlijke en ReKuliere K«onuikkfn; Ue weereldlijke Kanonniklccn leèven o|«*M ven ,rn hebben huil eigen geld en goed : de Rjo » re Ka innnikken, hoewel .e^ntl.jk geen MonmUie», leeven omtrent op *ijo Mortmk. : en Jebbg^; kleederen, Inkamften ,*n alles gemeen Wy h-0 KenVr ook eetoont * dat de Premonftreit heer ui, nikten gërekeht worden j en met op de 1,ft. *r
Monnïklen W|l.en fta;,, To ^ »^« t^^M^u* en7JΓ« S·?^-
hebben j en, duidelijk bei ut gaan υ Γ niks lev'.a orthrM. -hriöen J> »«*>p£ «P£
Ven ni^r anders als ae ra'-UUi * «·» «■ ·>
Sc^-s panders als f^l^^I^Z
fen, die den Leeier te>rdr,e^ ^1^.1^! konnh by de < Schrijvers van de voQrnofemae ür * Zi. het Duytfciic Baifvh S wa wie* ^\ , Pr 4«·
è Γ> vrr 't iiisdom van Üuecht, ι dtd , p.*g·' 67· enz- ilDEit. . ° 4"
|
||||
|
2ºÏ AAN X e KEN É Í GE Í OP DE 'É
•
der nagezien worden! Dat ze fömtijds voor Monnik,
ken aangezien wierden; of dat fommige kioofterluiden hen onder de Kanonnikken geen plaats begeerden te geeven ; fohijnt voornamentlijk uyt twee oorzaken gefproten te zijn Eerltelijk dat S. Norbertm , in 't opfteHen van zijnen Regel, eenige kloofterltjke oef- feningen en ftrengigheden van de Regels der Mon- 'nikken ontleent en overgenomen had. Maar hy Wachte zrch wel, zoo als in zijne Levensbefchrij* vinge ftaat, van zoodanige oerTeningen in zijne Or- der in te voeren; die met den geefi en de pligteii van een klerk of kerkelijk perfoon niet t'zamen flaan. Ten tweede begoften deeze Norbertynen, of Premonflreit heeren , fommige kioofterluiden door hun ftreng en ftichtelijk leven, door hunnen yver in 't vermaaneri en preeken, en door den grooteu opgang dien ze in korten tijd maakten, in 't licht te ftaan. Sommige Monnikken en Reguliere Ka- nonnikken., die de zorg der zielen hadden, en door hun ongeregeld leven in 't oog liepen, wierden doar hooger magt gedwongen , om voor deeze nieuwe Kanonnikken op te itaan; en hunne kloofrers aan hun in te mimen. Dit moeit hun zekerlijk fpijten jen deed hen zeggen; de Norbertynen waren geen Kler- ken of Kanonnikken : 't pafte hen niet, Harderlijke bedieningen aan te neemen. Dit deed weinig ter zake; h is zoo: want fommige kloofrers, die zos> ingeruimt wierden , hadden ook geen Harderlijke bediening;maar het diende evenwel om de Premon- ftreit-heereh fpijt aan te doen. Wy willen eenige kloofters optellen, die aan deze
nieuwe Kanonnikken of Norbertynen gegeeven .wierden, of genootzaakt wierden naar hunnen Re- gel teleeven. Voor eerft Wierden zy vereeriigt met de Reguliere Kanonnikken van Beau-iieu; zijnde een vermaarde Abdy in Kampanje, 't Is waar : de oude Kanonnikken moeiten nier öpftaah ; * of het kloofter ruimen : maar de Regel d van S, Norber. tus wierd 'er ingevoert. Dus fcheen de Order der Reguliere Kanonnikken daar by te verliezen :. en men kan ligt denken hóe dit by de andere Reguliere Ü Zie GaJJia Chrift. torn 4, iterti Maüilfon in Epiir. S. Bern.
tam. 5, rp. 15 j. Kanoiï-
|
||||
|
f
|
||||
|
BeSCHRYVING VAN .VRIES.tAfiIJ,,.:: ί\$
Kanonnikken opgenomen wicrd. S; Norbertus% diö
naderhand Aartsbiilchop van Maagdenburg wierd, had daar de weereldfcheKanonnikken, die als Baan- derhetren leefden en van geen verbeteringe van le- ven wilden höoren , met goedkeuringe van den Paus uyt O.L. Vrouws kerk gezet; en Premonftreic- hee- ren in' hunne plaats doen koomen. Men .kan weder- om wel denken hoe dit de andere weereldfche Ka- nonnikken in de ooren klonk. Bartlolomaus^ Bif- ichop van Laon, die met hart en ziele voor de Or- der van S. Nnrbertm was, ziende e dat de Regulier-e Kanonnikken van S Martin van 'c Reguliere leven afgeweeken waren ,· deed hen .naar de intteliing van $. Norbertus leven. Dat wafc wederorü zoo veel vcflias voor de oude Kanonnikken. Hildolphus f 7 Proolt der Kanonnikken van S. Michiels kerk te Antwerpen, Wierd in 't jaar 1114. pok te rade die kerk aan de Premonfireit-order in eigendom qver te geeven : en deed het ook met der daad. Dit deede» die Kanonnikken gewillig : dat is wederom zoo. Maar 't was evenwel al wederom een kerk verloo- ren; en of alle de Reguliere Kanonnikken , op an- dere, plaatzen , d^ar mede gedient zijn geweeft: dat zouw zijn bedenken hebben. . DeMoanikken g van S. Paülh, te Verdun , leef-
den niet zeer op zijn Monniks : en zy teerden en fmeerden , dat 'er de itad van waagde. Dit ttond den BiiTchop /iltero, dib een degelijk man Was, niet langer te lijden. Hy deed de Monnikken vertrek- ken; en zette Norbertynen in hunne plaats. Of'er de Monrtikken al tegen fchreeuwden , eri hunne, klagten bv den Paus ijibragten, dat mogt niet hel- pen. De'Paus frdde den Btikhop in 't gelijk : de Monnikken waren d'er uyt , en moeften d'er uy.c blijven. ■ , . ■· '^ De weereldlijke » Kanonnikken,die O. L Vrouw,
kexk, op Cbatean-Thhrry , zoo lang? bezeeten had den,en waarfehijneliik van de grootfte Heiligen rjiei waren , wierden in't jaar 1140. door Thibwt, Graaf van Champinje , ook gedwongen om voor de Pre- «'!'. Hugo Cn'iique de l'Hil. des Cianoincs , pig^aso.
f.Vit» $ Norbmi. g nc Hertog vitaS, Moiberri. . f* 'e. Hugoibiiï. i W . h, .
6 O 1 tton-
|
||||
|
2tι Aantekeningen óp bfc
monftreit-heeren op te ftaan ; en een goed heeh
koomen te zoeken. De Abdy van k, Grimbergen | eerft van Reguliere Kanonnikken eu naderhand vaa JVlonnikken bewoond} wierd ook door de Norberty* nen bevolkt: de ζ aak was aldus gelegen. De Abdy was eerft door Reguliere Kanonnikken gefticht: die de kloofterlijke tucht wel haaft de fchop gegeeven hadden. De Graaf van Grimbergen, Wakerus , deed ze uyt de Abdye gaan, om plaats te maaken voor Benediktyner Monnikken : die zouden 't anders klaaren. Jöoch die Monnikken vonden de Abdy zoo irra, dat zy'er zich nauwelijks behelpen koiten: eii daarenboven hadden zy veel aanftoots van de buu- ren te lijden. Toen wierd S. Norbertus aangefpro- ken om dat kloofter onder zijne beftiering te nee- men; en met zijne Broeders te bevolken. S. AV- bertus, voor geen armoede vervaard , en tegen de vervolgingen opgewaffen, nam de Abdy onder zijn opzigt: en zondt 'er eentge Broeders na toe. Dit zy genoeg voox een ftaaltje ; om te toonen
waarom dat deze Order, in haare opkomfte en ee- ïiigen tijd daar na , veel opfpraak geleden heeft. Hugo iMetellus, een geleerd Regulier Kanonnik,
viel ook over hunne kleeding. Zy willen onder ds Reguliere Kanonnikken gerekeat worden, zegt hy, en zy willen niet gekleed gaan als andere Reguliere Kanonnikken. Ja hy nam die zaak zoo hooi;, op, dat hy over die veranderinge der kleedingc, als over een groot misbruyk, openili'ik klaagde. Hy fchre-er 'er een brief over aan eenige Kardinalen , die de Befchermers der Order waren : en fprak hen rnet deeze woorden aan: Ik k«H wel vervjonderd dar gyl. die verfcheidendbeit der Kloofler-orders in de klecdercn, of liever die verfibeidendheit der kleederen in de Kloos- ter-orders , zoo toelaat. De eenen draagen een wit kleed, de anderen draagen maar een rok. De laatften zijn van S. Norbertus afgekomen ,· de eerften van S, Anguftinus. De vermaarde Petrus Abaillardus had het ook ge-
weldig op S. S, Norbertus en Bernardus, en op hun- ne Religieuzen , geladen. Maar, behaiven dat hy \ Chronic. Pracmoniitet, A- M'uxk
l F.pifi, 41» een
|
|||||
|
ι
|
|||||
|
, BeSCHRYVING VAN VRIE SI.AM). HJ
wn Btnediktyner Monnik geworden was , en uyt
dien hoofde eene lyn njet de andere Monnikken te- gen S.. Norbertus Ijrekken moeft; 200 had hy iet an- ders, dat Trij 11 eigen perfoon raakte, tegen hen. uyt- ftaan. Ieder, weet dat 'er op zijn verig gedrag, vry wat te zeggen viel: maar, na dat by de Monniks- kap aangetrokken had , was hy van een andere kant, te weeten op het (tuk van de kerkelijke Leere, aan 't hollen geflagen. Onder meer andere itegen- ilrijders, daar hy meede te kampen had , ftaken de H. H. Norbertus en BerKardus byzonder uyt. Die Heilige Mannen , weetende dat Abailardus door xijti rïugveriianden gladde tong veel quaads kondedoen, hadden 't harnas voor de rechtzinnige Leere aange- trokken; en Abailardus, hoe moedig dat hy was, in lijn hol doen kruipen. Dit moeden hunne Orders ontgelden ν die van abailardus , waar dat het gele- gen quarn , en al quam het niet gelegen, altijd be-> fchimpt or' van. 't eene en 't andere beicfeuldigt wier- den. t* Maar,, om nu by de Premonitreit-order te blij-
ven ; die he^ft in alle de tegenfportelingen 't hoofd altijd boven gehouden ; en was 'm korten tijd tot zolk een aaniien gekomen, dat te als een queekhof van ontelbare Biifchoppen en mindere Kerkhardcrs wierd. Men zag Eyer.modus den BjiTchoppelijkea Stoel van Razeburg beklimmen; Walterus wierd tot het Biffchopdom van Laon beroepen; Mifo tot dat van Terwanen : Navarms wierd Biflchop van Kos- ferans; Qervafius^ van Séez ·, codefchalkus , van Ar- ras. Het Bisdom van Olmus wietd aan eenen Petrus gegeeven, en dat van Chalons op de Sone aan eenen lValterus,<mi. Zy queeten zich zoo wel in,die hoo- )je Bedieningen ï dat de kcr,k, over hunnen yver vol- daan, aehtien 7.00 Bisdommen als Aartsbisdommea aan de Premoriftreit-order hechte; dewelke vervol- gens niet als door Norberrynen mogten bekleedt worden,; en ook , verfcheide eeuwen achter mal- kander , door Norbertynen bekleedt zijn geweeft. fraag alleen heeft negen AartsbilTchoppen uyt deze Order gehad; en Olmuts tien BiiTchoppen, Om dezelfde reden zijn 'er ook verfcheide Paflp- » P'. Huge ibid.
0.5 ryen»
|
||||
|
ai4 Aantekeningen op de
fyen, 7.00 door de Pauzen als door de Biiïqrioppe»,
niet de Pretnonflreit-brder vereenigt: dewelke aan de? pequaarriften der Broederen te bedienen gegeeven Wórden. Zy hebben geen eeqé Abdy, en geen eene Prooftdy; die niet verfcheide Paftoryen te bedienen heeft. Ja by Aub. η Miraus ftaan Abdyen vermeld , die twintig, eft dertig, en meer Pailoryen , onder bun opzigt hebben ftaan, en door die van hunnt Or- der laaten bedienen. 2. Ais'er een, of twee/of meer Abdyen,uyt een
ouder Abdy-voortgefproten zijn, dan word die Ou- der Abdy voor de moeder der 'andere Abdten aangec tien: en die dan Abt is van deOuder Abdy , wi>r<$ de Vader-Abt van die jonger Abdyen genoemt. DeLeezer zal ook bevinden dat alle dê Abten van
Iridium, gelijk doorgaans iïi deze landen gefchiede; voor hun leven aangeilelt wierden: en dit was ook het eerfte en oudfte gebiuyk van alle de kloolterS: Maar 'm laatere tijden'jbegoften fomniige klooiiers beier zin te' krijgen in driejarige pf vierjarige Klooftervoogden. Ja de rijke Abdy van Kaffiriö ineende wel een byzonder voorrecht, van Eu- genius If^èn sflcxander VI verkreegen te hebben, als naar door die Pauzen de magt toegedaan wierd Om alle haarq Rloofters onder eene Vergaderinge te Tereenigen ; en over ieder klooiter ten driejarigen Abt aan te ftellen. Die Abdy had een goed inzigt in' dat verzoek ;, wani, ipo als Afcan'èis *Tanibnr'tmis ge- tnigï , meeft alle d#'Abdyen en Reguliere Prooi!» dyen, die boven de 20,0" guldens aan inkomen had- den, , wierden aan weereldlijkeKle/ken in kommenie gegeeven: vyelke klerken of KommendatariiTen, ge- lijk elders is gezeit^die fchoone inkomften in hunne zak ftaken, zonder naar kloofter, bf tucht, of re- geering, om te 7,ien. Die Abdyen , «m daar een fchot vopr te fchieten, zagen een Panilelijk Indult ie verkrijgen; waar doof de waardïgheit van Abt, die eer'rt voor 't leven gegeeven wierd en'altijddiiu- rpnd was,vaq.altijdutirend driejarig wierd. Dan koft zoo,èeh waardïgheit nï*t gevoeglijk door den Paus fot een Kommeitie vergeeven werden : want de be- ; ή 'Hub. Mimet ChroP, Prernonftr.
$\ Üe Abbac, tom, 1» difp. 1, qu. 3. gee~
|
||||
|
Beschjiyv.ng van Vriesland. 215
geevingen van den Paps zijn, uyt hunnen aard altijd- duurend. Nu, dewijl de waardigst van Abt, 'm loodanigekloofters, niet langer ajs drie jaaren duurt; zoo zoude de gemelde begeeving van den Paus, als die drie jaaren ten einde waren, ook een einde nee- nien. En dewijl de Monnikken de handen weder- om vry en los hadden ; zouden zy tot een nieuwe verkiezing mogeYi treeden: en dus , in een zekeren ï,in, de zak geeven aan een Abt, ah door den Paus aangeftelt was. Dit zoude tot verkleining van de PauiTelijke aehtbaarheit fchijnen te (trekken : en zoo hebben die Monnikken een aardig konftje uytgevon- den , om van die op-eeters, ik tneen Kommendata- riilen, bevrijd te blijven. De Opperhoofden ρ van de Bedelende Orders, en
var» de Religieuzen die onder de liedelende Orders begreepen worden, hebben om deielve en diergeltj- ke redenen begeert dat hunne kloofters niet door al- tijdduurende, maar door driejarige Overften, gere- geert zoudeu worden. 7,. Deze Syardus, zqo als de Vrieiïche ej Krpnijk-
fehrijvers getuigen, heeft de buurte Gryn met muu- ren en wallen omtrokken, en tot eene ftad gemaakt. Dat Gryns eertijds eene ftad is geweeft, en aan 't Vlie geftaan heeft, kan voor eerft, volgens P. Win- femiuS) uyt een goed getal van oude brieven bewee- zen werden. Daarenboven ftaat 'er in de Levens der Abten van Marien-gaarde te leezen dat in 't zel- ve kloofter, ten tijde van den zevenden Abt Tsbtan- kanduS) een fchole opgerecht is: en dat veele jong- mans, in de ftad Gryn gebooren , in dat kloofter 't fchole gingen ; en in de taalkunde en deH. Schrift onderweezen wierden. 4. Een Abt in een rijk en aanzienelïjk kloofter te
zijn, en een gemeen Monnik in een andere Order te worden, dat fehijnt wat zeldzaams ; en van d\c dingen , die men niet dagelijks ziet gebeuren. En om dat 'êr Vbbodus , naar de weereld gefproken, niets by gewonnen maar veel verloren heeft; zoo mag men oordeelen dat hv alles uyt een klinklaareü Ρ Zie den Hccï van Nefpen in Jus Can. part· r, rit. xx. cap, 1, * 7 Zie P, Winftoalus óp het jaar 1225 , enz.
Θ 4 yver
|
||||
|
%ι6 Aantekeningen op ρ ε
i
yyer heeft gedaan * en gedagt heeft dat die verande?
ring hem zalig was. Evenwel moet fk hier aan* merken dat zoodanige verandering, en dat overloa- 'pcn tot andere kloofters of Orders , behalven dat fcet dikwÜs enkelde ligtvaardigheit en wifpeltuurig- heit was , de Orders 'fomWijlen tegen malkander gaande gemaakt heeft; Die van Kluny waren al zeer gereed en geriefFelijk om de, Monnfkken, die nyt hun eigen kloolter verhuizen wilden , als 'eranders op hun gedrag niet tè zeggen viel , onder 't getal van hunne Kloofterbroeders aan te neemen. Daar ftieten ?Jch de Giftere! fnonnikken aan; om dat fom» migen van hunne Monnik ken, als zy 't alles in hun eigert kloofter niet even na*r hun zin koften hebben, «f als ?.ede buyen maar in-'t hoofd kreegen ,naar Clu. ny toe ïiepen ; daar ze de deur altijd open vonden. Hier had men dan de klagien van de Ciiierci-nion· nikken. Die van Kluny hadden over wat anders te klangen. Twee deftige mannen, Petrus Venerabt'lis Abt van Khiny , en de H. Bcmardm Abt' van Giiler- cie., namen de pen op, ieder voorz*ijne Order: en durfden malkander de waarheit wel zeggen.' 't Wa-. ren juift zeer deftige en vtoome mannen 5 zonder dat; wie weet hoe1 het zotide afgeloopen hebben? Dit r mag ik'er evenwel van zeggen , dat die wonde, hoe dat ze gemeciïm wierd , tuut te recht geneezeq τ·>: men had altijd t'eene of t'andere op malkander te: zeg.en: hier wierd dit, en daar wierd dat, qualijk gedaan. " ' <v ·'·«'' *-.><. ; ί. <.- ^ ■'- ., . · De Premonfireit- order cmarn ook in 't fpel: en
had over béide de gemelde" Orders te'klaagen. Ver- ichetde Norbertyner rvanonnikken, of Prernonirfeit- heeren, onder fchijn van een (irenger leven te zoe- ken·, lieten het Kanonniks-leven vaaren , om de Monnik s-kap te Kluny ofte Cilièrdë aan te trek1» ken; Men kaapte op' malkander wat maar te kaapen was: maar de Preworiftreit-heeren, zoo het fchijnt,, hebben'€r itegtfl by gèftaan: want Sfflugo, de na- gaat van S: Norbettus\ ziende Zijne Kanonnikken met hoopen ver"loopeh, en geen raad weetende ora dat verloopen te fluiten, nam zijne toevlugt tot In- iïocentius I/.' De PatisOmdegiftendegemoederen aaij ' r Viclc Epiftüliïs £. li.crniiicii, 6ς Petri VcncF.
> .'* < ., / ., , ; 't be-
. ; ι
|
||||
|
Beschrïving van Vriesland,. i\j
't bedaaren te helpen , en de wederzijdfche vriend-
ichap die een groote krak gekreegen had te herftel- ien j gaf een verbod uyt £dat geen Bijfckoff, geen Abt% teen Prior , e enig Kanonnik of Lèekebroeder vaut de Premonflreit - order zouitt hebben aan te neemen; zon- der voorgaande verlof van hunnen Prelaat. Maar de vlam; op de.eene plaats -voor een wijle gedempt» brak op een andere plaats des te geweldiger uyt. De Norbertynen van Park, buiten Loven, kreegen ook ïin in 't hollen; en 't wegloopen was daar als da- gelijkfch werk. De eene wift hier . de andere daar', ineen kloofter te koomeu: in 't kort ; veranderen ivas het woord. Philippus, t de tweede Abt van Hark, om een einde van dat looppen te raaaken, zag van InnocéHtitis 11 omtrent 't o o een Bulle te verkrij- gen , als S. Hugo van den zelven Paus verkreegen iiad. Toen hield' dat verloopen op; en 't hollen was gedaan. " '" Maar iemand zoude miiïchien vragen , of het dan al-
tijd mispreezen word dat een Monnik van Order ver- andert ;e» hy zouw miiïchien vroome Monnikken op- leveren , die tot een andere Order overgegaan zijn. Die dit nauwkeurigft onderzoeken, ν befchouwen de zaak op een driederhandè wijze. Iemand kan zich ia. een kloofter bevinden, daar'alle tucht vervallen is, en de Regel als vertreeden word :daar de Monnikken niet alsvati optrekken en ltgtmiiTen weeten; endaar men van geen verbeteringe mag hooren fpreeken. In dat geval word het verhuiien niet alleen goed, maar ëenïg- ?ins nootzakelijk, gekeurt. S. w Bernardus en Petrut *' Venerahilii zijn daar met alle kracht voor ; om dat men zijne geloften daar nietquijten kan; en in't uyr- terfte gevaar is van den grooten hoop der Monriikkeft £e volgen, en dus eeuwig verlooren te gaan. De H. 'J Lanfrancus fpreekt noch op een hooger toon , en ïegt: Indien ik; Lanfrancus , met eigen bande gezvjQ" rtn had dat ik ze&er kloofter nimmer zoude verlaaten \ f BibliothecaÏ'rxmonftr. lib ζ pag. 411,
* Clironolog. Parcenf pag. 34.
■^ Zie Maitcneöd Regul. S i5enedi£ti, adcaputól. Η&Φ
*o. in Regul. lib. 4. hm.' Difq. 6. ' w De Pracccpi & Bifp. op. t6 lrem Epift. 7, * Jüb. i.EjJ.'iS* ./; Epift. $p.
O j" en
|
||||
|
ait Aantekeningen op de
en merkte dat ik daar niet zalig konde worden, ik zouvj 'er bove» eed boven al uytgaan : zonder dat ik daarom ■meineedig zonde zijn Op de zelfde wijze ipreskt ook S.. k. «tffrfgiwus, enz. Maar tot een ander kloos- ter over te gaan, of' tot een andere Order over. te gaan , zijn twee onderfcheide raken : 't eeriie kan jfbmwijlen geoorlofden noodzakelijk zijn, en't laat· ile niet. Die by voorbeeld een α lknediktynerMon- nik is,en de tucht in zijn kloofter glad en al verval- len zier, maar andere klooileis van de Benêdiktyner, Order, kent daar 't met het onderhouden van de tucht veel beter gaat , "die mag van kloofier verande- ren, maar niet van1 Order, Anders zouw 't, gelegen lijn $ indien alle de klöoikrs van zoo een Order op ■geen onderhouden van den Regel pallen ; en de on- deugd en ongebondendheit den ν o] len toorn vierden. Dan zouden alle.de klooftere voor de ziele als 700 veele moordfpelonken zijn ; dan üond het ieder Monnik vry, elders een goed heen komen te ïoeken. Ten tweede kan iemand in een kloofter zijn, daar
aTles ordentlijk gaat;dè tucht vry we! onderhouden word; en de Monnikken buiten alle opfpraak keven, Eeu Monnik, in zoo een kloofter vvooneiide, rouw uyt zucht tot grooter volmaaktheit gaarne tot een ftrenger kloofter overgaan; en onder' een feherper tucht willen leeven. Met dat.inzigt verlaat hy zijn kloofter ; en ziet een plaats in zoo een ftrenger .kloofter te krijgen. Dat inzigt fchijnt immers prijs- baar: en 't is altijd loffelijk , naar 't volmaakfte ie trachten. Evenwel word het doorgaans niet goed- gekeurt; en moet, volgens de Jeering van de befte lyïeefters, niet ligt te werk geftelt worden. De Geeftelijke b Meefters en KIooftervoOgden , als 7.e deze zaak verhandelen , ftellen hunne ganfche wel- fpreekendheit te werk, om de gevaarlijk "heit van die verandering aan te toonen. 't Is doorgaans, volgens ^ Lil>, t. Ep. 19.
« Joannes Andres , Sc Fagnanns, aptitl· ClaiiiH Eipenium
in Cain parr, i* cir» 37. cap. j. ib S. Euthymiuï apud Bolland ad 20 januar, Caflianus Col-
lat. 14, eap* f, S. Anfelm. ad LaRZonesn Manach. S. Bf rnard. it jPraecspc» 6c DiQ>. «ap. t«* Item Ep, j* , 8<i, ij JL, &c. hen
|
||||
|
I3£SCHR.yV*NG VAN VRIESLAND. H9
hen , een loutere bekooring van den Duivel; een
boom, zeggen ze vorder,die'dikwils verpoot word, kan niet gedyen. Het dient maar tot verargeniffe der Broederen , die zoo een Monnik verlaat: het ver- tro'awen, dat men dien ftrenger Regel zal konnen beleeven, kan q«alijk uytvallen, 't Is dikwils niet als een cnkelde ligtvaardigheiren veranderlijkheid Sommige menfchen zijn zoodanig van maakzel; dan hadden iy 't gaarne zus, en dan wederom zoo: dan iouden zy gaarne wat harder, en 't oogenblik daar na, wat zachter: zitten. Dit heeft de H. c Bernardus,, die voor al tegen dat veranderen uytvaart, meeni$- maal ondervonden. Zulke menfchen heeft men, zegt by, Me dikwils geen uurtje by een veorneemen konnen blijven; by alle winden waayen; en, als dronke men- fcheu, het hoofd nu herwaarts dan derwaarts zwenken. En dewijl zy zonder íáâ befluit te neemen dobberen, ?». gcdmrig woelen en draayen, neemen zy zoo veele be~ jfaiten, als ze plaatzen bezoeken. Het gene zy niet hebben, dat bigeeren ze te hebben ;en't gene zy hebben, 'dat willen ze niet langer hebben. Ik weet en ik beken 't, zegt hy elders, dat fommi-
l«n uyt andere Orders, en van een anderen Regel, by ons gekomen en een plaats gekreegen hebben, maar die mnfchen, bebahen dat ze hunne eerfle Broeders ver- ergerden, hebben ds verargernis ook in ons kloofier ge- bragt: en zoo zeer als ze de eirfiè (Broeders) ontfielt hebben door hun vertrek; zoo zeer hebben ze ons ontftejt door hu» ellendig gedrag: de reden van dit alles was \ ddt ze uyt hoovadrdy verfinaadt hebben 'i gene zy had- den ; en uyt laatdunkendbeit zaken, ondernemen , die boven hunne krachten waren. Maar daar is geen Regel, zonder uytzonderjnge:
en daar zijn Monnikken geweeft» die dat verande- ren wel gelukt is; en die, onder een fcherper toe- *'gt> deftige mannen geworden zijn. By deze gelegendheit riioet ik hïer hy voegen dat
iommige Reguliere Kanonnikken en Monnikken, ge- #tyk ook-de Qafthuys-ridders en Templieren ,■' dit ^oorrecht vanden Pauffelijken Stoelverkreegen.had- den dat iemand, die eens by hen zijne klooftergelof- ten na4 gedaan, voor eeuwig en altijd aas 100 een c De ï'rsecept. 6ò Difp, cap. 1$, - ! kloefter
|
||||
|
öï Aantekeningen o? âå
kloofter gebonden was ; en tot geen ander kloofter mogt overgaan } al ware bet, om dat de klooft» tucht in dat ander kloofter beter onderhouden wierd Maar de d Pauzen hebben verklaart dat zoo een Mon- nik, of Regulier K-anonnik , of Qafthuis ridder, die waarlijk door een goeden geeft gedreeven word om tot een beter en nauwer leven over te gaan, zich aan de gemelde voorrechten niet hoeft te kreunen· en niet ma# tegengehouden worden , øáêß, zegt zc' Ijler Paus , daar Gods Geefi is, daar is vryheit: en dh door Gods Geeft gedreeven worden t zijn 'niet onder de IVet: devjijl de Wet niet op^èftelê is 'voor den recht' vaardige*, Dit zpude by gevolg veel meer gelden; indien zoo een kloofter in de ongebondendheit ets wel luiten gedompeld lag; en niets minder behartigde als 't onderhouden van den Regel. Maar dan zouw , 'czijn bedenken konaen hebben of zulk' een Mon- nik, van kloofter of van Order veranderende, ge- houden is , of gedwongen moer worden , om een nieuw proefjaar in het tweede kloofter of de twee- de Order uyt te ftaan. Eagnams e en de Kardfnaal f de Luca^ twee defti-
ge Kanoiiiften, zeggen ja. Want, zeggen ze, de- wijl hy in'fc tweede kloofter ftaat ingeli;ft te wor- den , en naar. den Re^el van dat klootter leeve'n moet , dient hy eer.ft beproeft te worden of hy de nóodige bequaamheit beeft. En hoewel de H. Ver- gadering, zoo als de Kardinaal de Luca getuigt, dik- wils verlof geeft om dat proefjaar merkelijk te ver- korten, voor al ais het tweede 'Kloofter niet veel Ürenger is dan t}et eerfte, zoo heeft de bekende Abt van La Trappe de zaak met een ander oog ingezien. Die vermaarde Hervormer en Herltelder van dé kloofterlijke tucht houdt het voor gewis,en ftaat'er krachtig op, dat een Monnik dje uyt een ander kloos- ter koomt meer en met grooter oplettendheit be- proeft moet worden als iemand die uyt het midden van de weereld koomt. „ 't Is door de ervarend. „ heit,bekend, ztjtf.'by., dat het veel moeyelijker £ dj$v dei) Heer van Efpen . sU boven.
f' Ad capur AD AP'OSTOLICAM extra ds Reeu-
Jaribus. ■ · : & f Difc. 3 8. de Reguiar.
1 eenen
|
||||
|
t BKSCtiRYVING VAK VlUE.StAND. i'll
eenen Monnik te hervormen en als te verfchep-
pen , die in een ander klooiler heeft gewoont t als iemand te fatzoeneeren,en de eerfte.vorm te gee- ven, die verfch uyt het midden van de weereld j koöüit. En daarom, zegt hy vorder,. is het bui- „ ten alle twijfel dat zoo een Monnik'een ander proefjaar behoort uyt te harden j niet alleen (ut „ ï.ïjn eigen welwezen: maar ook voor de veüig- u heit van 't kloofter dat hem aangenomen heeft. „ Die verfch uyt de weereld koomt, het zijn noch al Sf zijne woorden , is als een> geschaafde tafel ; daar „ men alles, Wat men wil , op graveeren of drukken ^ kan. En 't zouw iet zeldzaams en wonders wee· „ zen dat iemand, uyt waanwijsheit of laat'dunkend- „ heit, de.onderrechtingen en vermaningen van-zij- j, tien Overfte niet zoude achten of aaiineemen 'm „ een zaak, daar hy tot noch toe geen kennis van „ heeft gehad. Maar vnet de MonHikhn is 7t anders >j l^(&en' die koomen van hunne klooflerlijke on- „ derhoedingen '·, zijnde vol van valfche beginfeleu» „ vooroordcelen , en inbeeldingen : meelt altijd ge~ „ negen tot de gewoonten, die zy daar aangenomen „ hebben ;en altijd vaardig en gereed omalies tegen te ,, fprekenenteberifpen , dat met hun oordeel,en met „ de denkbeelden die zy van't kloolterlijk leven niet „ opgevat hebben, niet gelijkfor.mïg is. „ Daar valt zoo veel aan die Monnikken te fchaaven , zoo als h? vorder fchrijft , dat êt proeftijd eer behoorde ver- lengt* als verkort te worden. In 't kort, hy heeft dat overgaan der Monnikken
Zelden zien gedyen of opneemen ·. en hy meent, in- dien de H. Benediiïus eens opzag, en wilt hoe rel· den dat 'er war goeds van die veranderingen koomt ,· dat hy, in de plaatze van het proefjaar ten gevalle van die overloopers eenen dag korter te maaken, hen liever twee .jaaren lang zouw willen beproeven. Ten derde zouw iemand uyt eeri gefchikt en wel
geregeld klooiler tot een ander klooüer konnen over- gaan ; daar de Monriikken zöo niet in den band ge- houden worden; daar men wat ruimer leeft ; en dsar hy 't vervolgens gemakkelijker zoude hebben. Zelf, om buiten opfpraak te zijn, en zijn gerjioed geruft te nellen» zouw by vin den Paus verlof tot zulke
|
||||
|
%é% Aantekeningen op jde
zulke eee verandering konhen gekreegen hebben Maar hierop word rond uit, en-zonder ved draalen$' van de befte Schrijvers geantwoordt, dat dit ganfeh engeoorlofd is; en dat een PauiTeJijk verlof, fn een zaak die zoo quaad is , niet geiden of heipen kan Zulke Monnikken worden vanS. g Âernaram Apos' taaten genoemt. Zijn eigen neef had het klootte! van Cifterci'fc, met zoo een PauiTeJijk verlof, verlaa ten}en had by'de Monnikken van Kluny,die de toom aan.de menfchelijke zwakhcit wat meer vierden,-en het wat beter naar de weereld hadden , maar and'eri vry geregeld leefden, eene plaats gekreegen. Maat S. b Berpardus heeft hem daar over, in een flraffeij en wijdloppigen brief, luftig gekapittelt, en heeft hem zonder bewimpdinge verklaart dat het Paullè- lijk verlof, in dit geval, hem by den Heere niet ie llade zouw koomen, 5. Dat is te zeggen dat hy van weereldfch Prits.
ter, en van Paftoor ,een Norbertyncr Kanonnik ge! worden is. Maar hier omtrent Maat te weeten dat de Paftoors en andere Priefters van ouds de vryheit zoo niet hadden, en ook zoo ligt niet van hunne Biflchoppen verkreegen, óm in een kloofïer re gaap, Ik zeg,en de wecrcldfche Priellers, want van ouds'; inogt niemand tot Prieiter ingewijdt worden; of hy wierd aan den dïenil van zekere kerk gehecht'en ge- bonden·. En die kerk mogten ze ncïit verlaaten; ten minite zonder verlof van den BifTchop. Ardsgartm en Baldrkur, twee Priefters te Sens , kreegen de be- geerte om hunne kerken te verlaaten, en,hunne-da- gen in het üenediktyner klooiier van Ferrieres te gaan eindigen. Maar IVemlo of Guenila , Bi/Tchop van Sens , zeide hun vlak uyt: hy zouw ze niet ontflaan , en geen verlof geeven ; ten ware dat Lupus, Abt van Ferrieres, hem wettige bewijzen gaf dat zulks zonder de kerkelijke regels te overtree- den gefchiede.n mogt. Volgens Stephanus \ ÂáÉáøé was dit beletzel ook in de weeg , dat de kerkelijke Order , zoo als de Paus ^occKtius é É verklaart, g Epift. r. ad R.t>bertum ucpot. . ƒ, jfjjj,
ß .Zie den Heer Yran Ncipen in Caa. fom,
VNota; in Serrat. Lupum, E>jg. 570, / £pift. aJ Viaric» r 6 beter
|
||||
|
BESCHRYVIïi'ö VAN VriES'lANIX 1%%
w,r en verhevener is dan het klooiterlijke léven.
MLhs m Lupus, de 'zaak voor die Prielters opnèè- mpnde fchrijft daar over een wijdloopigeh brief aart £„ BiiIchopV*A Daar haalt hy alles, wat los en valt is, by malkander; om te bewijzen dat de Priefters hunne Paftoryen mogen verlaaten , om ttch nnder de klooiterlijke tu,cht te begeeven. Doch , ge- m Baiuziüs ook bemerkt, W^ilo wilde het zeggen van Lupus uyt de kerkelijke wetten of de DekrÏe- t»n der Pauzen beweezen hebben : maar zulke be- wijzen, daar't echter op aan quam, weet Lupus niet op te geeven. By' den zelven Baluzins ftaan verfcheide kerkelij-
ke wetten aangehaald; waar iii een Paftoor aan zij- m kerk. tot zijne dood toe, gebonden Word. En 'de" ordonantzien, die de Aartsbiüchop η Hmcmarus ann zijne Prielkrs voorgefchreeven heeft , geeven duidelijk te verdaan dat de PrieÖers hunne kerken niet anders verlieten als door de dood. # Als deeze wet metter tijd vergeeten en buiten ge-
bruyk geraakt was: is ze wederom in een Synode van Nemours vernieuwt door Urbanus IL Het De- kreet van die Synode zegt duidelijk dat de Prieliers, die een kerk te beitieren krijgen , die kerk hun 4e- ven lang moeten bedienen; ten vf dat ze op een Kamnyke w ijze afgezet worden, 't Was om die re- den dat Gerohaldus, Priefter te Sens, als hy wegens zeere oo^en zijn ampt niet langer bedienen kon , zijne Paltory niet durfde verlaaten zondtr verlof van den BifTchop. S * By gelegeadhfiit van deze ziekenkamer heb ik
tt zeggen dat"" men zulke ziekenkamers, zelfs van öuds. ook in de befte ktooitejs had; en dat 'er de 7-ieken wel opgepaii wierden : daar over valt niet te twijfelen of te twillen Maar of het de Monnikken geoorlofd was, of ten minlje wel pafte, geneesmid- delen in te neemen , daar over is meer te zeggen gc- weeft. Althans S o Pachomitts,die vermaarde A;yts- tader van zoo veele Monuikken , was'er niet voor, dat de Monnikken zich van geneesmiddelen zouden bedienen. En p Diodochus begeert dat de Kluizenaars, m Epiftola 19. . » Capiculu? Hiijcnjar. X V Ι Ι,
0 Ια Vicii t'atrura. ■ /» Öe Terf» $pïrim$cap. j}· '
vi*at
|
|||||
|
'1
Γ
|
|||||
|
,2H AANTJEkENiNGSK OP D£
wat dat hun fcho'rten mag, en wat quaal dat ze hefi
£K3£ *|eJW. «Ñ dit (luk grooter vTyheit tol
eeSii het önberAïicrlijIc voor een Monnik is,
fien d f f" te ^bruZke"· Hy werpt zich zelve* Km e» L À &eneesm,dde!e" van Godt gefchapeu den vïoJ hJ "? ^enewe"de kracht aaide krui- oen gegeeren heeft: maar daar antwoordt hy op dat S bot door ^ nekten zoude te niet gaan , dï
ïüSïf ™ ïç^Éïïíß^· n'elen , die aan de w«reld Ê™ ÏÏn' e» £ee» deel aan zijne wet of iïjn ver- bond ^^ç, het gebruyk van artzenyeu toegeilaan flW y ïeef] le ook aan die "Chriftenen tocgè-
,5. '«ßÔ /Ó'ßß^·" niet kloek £«poeg zijn om AW P f/ GoddeiiJkc Voorzieniggeit' te verlaaten. •vendiger geloof hebben: uw leven moet feeftlijkr, en
V*n t hebatm en de zinnen meer afgezonden zij». In Egipteh was een kloolter va» S.Eupkrafia: r deNon- ncn, die daar kramt wierden , hoe fel dat de ziekte was kreegen geen Artzen of Artzenyén: ja de zie- ke Nonnen dankten Godt voor haare ziekte, als of zypnu^0Pte weldaad ontvangen hadden. t-chter is het ook waar dat de Monnikken genees-
middelen gebruyk ten ; en het wierd doorgaans voor een geoorlofde zaak aangezien; indien ze hun hert daar met op fielden: Diadacbus, gelijk we even ge- zien hebben, ftond ze den Mqnnikken toe. En S. De. nedtktus wil hun zelfs het baaden, en 't eete/i van vleefch, niet onthouden hebben. In laatere tijden ,, te weeren omtrent de twaalfde
eeuween laarer , zijn fornmige Monnikken op dit Uuk ook wat vies of achterdogiig gcwecii. De eer- lte Karthuizers bedienden zich zeer zelden van *rt- ïcnyen en geneesmiddelen : f al wac zy' ter genee- zmge deeden.i beftond in 't aderlaaten , en het zet. ten van foatanellen. De Monnikken van S. Ma. q Ho.mil. 48, de Ferf. file.
r Anonym. io eins Vita apud Boltóltl. ad l*j. Ma;t.
ƒ Giiigu Carthuf. eap. § 9,
|
||||
|
Beschryving van Vriesland. . zif
f van de drie Fonteinen,.„ buiten Romen·, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
lus o
|
ónde lucht: zoo dat
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
oivgez
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
W
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
φ
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
leefden onder een
|
zeer
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Maar S. * Bemardus vond
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ken
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
hadden
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
veele :iie
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
5te
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ed , dat ze Apteekers middelen
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ik heb medelijden met de
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
het evenwel niet goed ,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
uden.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
gchruyken
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i-nnkheit uwer Hchwnaen ,, zegt by;.,. maar de
- ïiSkheit der zielen is veel meer te vreeien,-eii " daar moet veel grooter,zorg voorgedragen worden. " Lrom is 't uluiden niet dienllig, naar lichame- " liike geneesmiddelen om te zien ;. en't 11 met oor- " h ar voor uwe wligheit, 't h noch ι η te fch.lck-ea "d't men fontfijas wat flegte kruiden, die arme " menfchen vot-gen ,,tergeneezinge gebruykt ;,en * 2 word lomwijlcn ook, gedaan. Maar dro- " «ryen te knopen , Geneesheer*» te ontbieden , " aken in te neemen, dat voegt het klooikrlijke * iev.Ni niet: dat betaamt de zuiverhe.t niet, voor- " nuïSilïjk.dïe van onze Order ,. dat inrijdt iegeo.de Ι', «XïïbeÜ: zulke dingen worden van de volke- " nS wafiet gevoelen ook van FaftreJus ,dtn der-
den Abt van KUarvai.: „ Gy * iegt tot uwe ver- fchoonin^ xtgt -h, dat gy gedowJg pija in .'t
" hcÏÏd èSnin de«?na4 Mm etl dat gcmceiire fp.jzen " α ali bekoonHn? «y loopt het fpoor ganfeh IXr indien £* meent dat het, een Monnik.
" Jeooriowtr^ ί neesmiddelen der weereldfche " SÏÏaoto.· Wy zi].v in't kloofter ge- Γ, Zet niet om gtmik en weelde, maar om er maakte mwarmen „nauwel^s een p.pf. durfde
„ xe voonaaten , χ,φ dezelve Λ ■ ■*> ' ·
,, ÏC ergens een kloofter'/.ouden t.mu, en, ogt«
„ luge en vochtige valkyen: op Atde ^onmk- „ ken , dikwtls ziek wordende, en daar door aw s«>o<1 „ altijd Voor oogen hebbende, nou gerufte!ijk x^ „ denleeven.., ·,, -ii' ',. ; * j-i :-·ι, i«<
Maar, de Monnikken verÜonden 't dikwils an-
» S. Bernarn. Epift ?H· f
* Inter Epfftolas S. üeruaidi, Ep #7· .,
Il Deel, p dé"}
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
22,6 Aantekeningen op bfe
"ders; en waren altijd met die ziekelijkheden tsiet gè«
dient. Dat is wel in te fchikken · maar men had 'er ook die altijd wel Apteekers dranken en Konfer- ven gebruykt zouden hébben; ea die op 't mitifte on- gemak niet deeden als klagen en fteenen. Petrus χ Β/ί- jenfis geefr ons een aardige befchrijving van dat flajj van Monnikken; dewelke wel verdient geheel uytge- fchrceven te worden. „Zoo ras als zoo een Monnik „ gewaar word , zegt by, dat zijn pols wat raflë'r flaat; „ dat zijn water wat brandig ziet; dat zijn eetens* „ 'luit wat vermindert is: zoo gaat hy den Genees- ,. heer aanfpreeken. Hy onderzoekt de Artzenyen: 3, hy maakt konferven toe: hy zal zijnen mond ner» „ gens aan ileeken , of het moet met kaneel, nagé- „ len , en notemofchaat toebereidt zijn. Ach' hoe „ misprijlTelijk is het dat ectt menfcn, die altijd van „ de hemelfcheHierarèby behoorde te fpreekcn ,van ,, Hierapicra y en Hier λ gladii leert redeutwiften. ,, Zoo een Religieus is eer een leerling van Epitu· ,, rus als van Chrifius, Daar van krijg ik pijn ift „ mijn hoofd, zegt zoo een Monnik: dit is quaad „ voor mijne oogen : dat is mijne rr,aag hinderlijk, „ en dat mijne lever. De boter is, bederfelijk van „ aard: het bier is windrïg : de kool maakt zwaar ,, bloed : de porey oijcfteekt deg^ï : de erweten ver- „ oorzaaken de jigt; de boonon maak en hardlijvig: „ de linzen lijn fchadelijk voor 't gezigt: de kaas „ deugt voor de £ezondhe;,t niet. Lang Over end „ iïaan om te bidden, do,et de zenuwen quaad: het >, vafien on t fielt de herf>neri: het waaken doet den ,, menfch öytdroogep,, Js al dat onderfchèid (va» „ gezoete en ongezonde fpijs) in 't Evangeli of by de ι* Profeeten te vfoden? Althans de Regel van S.Be- ,i nediéius wee;'er niet van. Maar't \s hervleefch en ,, 't bloed , die zulks aan die ellendige Monnikken „ ingegeven hebben.,, IVjiiar voor al koften de yverigfte Zedemeeirers
'."/'et lijden dat Monnikken, die gceri letzel aan de gezondheit hadden, behoedmiddelen ter bewaringe van de gezondheit gebruykten. Wy willen S. Be'r- x Libro ίο T°k αΡ ,1*
y Hiera pïcra en Hiwa gladii waren een foort van A-nze-
|
||||
|
I
|
||||
|
BÈSCHRYviNe var.Vriesland. &fy
«„rim maar eens hooren fpreeken: „ Zull^e fïlfeii- fciien zijn'al teer' *^v' die zich laateti ver- " L-(1den eer dat ze gequetü zijn: die óver een. fife " "ar fteenen , dat niet geikgen is; die'ër de hand " aan brengen, eer dat hetden.ftag gekreegen heeft: " die zalf fmeeren , daar ie geen pijn gevoelen: en " die een pldiler leggen, daaï ze geen wonde heb- ' k · · -.'t'·' ■'' ·.·,"
" ΓύΙ Uythoven der Abdyen zijn-dezeiven die.we-
dders Cellen, Monnikhni/en, en Landhoeven ge- noemt hebben : en die de klooHerluke Schrijv-ers, in baikrd-latijn G™»^ noemen. Ik ziedat de γrieflehe Schrijvers aï$ P.Winfemim en Schouwt, het Woord Uvthven dikwils en doorgaans in die betekeniïTe ge- bruiken: en dewijl het de eigenfc.hap van die plaat- ten vry wel fchijnt uyt te drukken: acht ik my ge- rechtigt om hen daar in na te volgen.. Tk hAjJ dcrs ïetoont-hóe dat de klooders , dit. verfeheide landgoederen op yerfcheide plaatzen hadden leggen, eentee Monnikkeh der waart fernkten om p? de vruchten van die landeryente paffen : het gewas m te oegften: zelfs de Ianderyen te bebouwen, enz. In Vriesland , zoo als men,uyt & Hiitorten bemerken kan i wierden 'er doorgaans maar LekebroederS ge- zonden* dewelke daar buiten 't oog van den Abt leevende, en genoeg.hun eigen voogd zijnde dik- wils een weereldich hart ouder een geettelijke.klee- dinge droegen: het op. een teeren en fmeereu (tel- den: en.'t vaantje lieten waayen. . .. . . 7. Dat is meer op zijn ruiterfch als op zijn JVlon>
nikfeh aedaan : de Abt, ander» geen kans ziende om de Kloofterbroeders in toom te houden, recht een kerker op: de Prior, hebbende de andere Klooiter* broeders op zijne hand, breekt den kerker op; naakt de gevangene Lcekebroeders ; en fteekt den, brand in den kerker. Of de yver van Folkerus wat te dnr- tig en onbezonnen is geweeit; dan or de Prior en de Broeders zoo niet geringetoort wilden zijn, tri niet lijden mogten dat de Abt den baas zoo fcheert te fpeelen, wie zal 'er ons het rechte befcheid van geeven? tkiaJ'er dan geen vonnis over vellen: maar, londer het op Folkerus te duiden, ik#s aantekenen ^Aastek pp het «icnlc Je©l van 'c Ucrechtfchc BiQoui, ? 1* |
||||
|
*l8 ÁáÍÔÅÊÅÍÉÍ€ÅÍ OP Ï>È
dat een al te groote itrengheit, of forsheit, in eeti
klooftervoogd doorgaans niet gepree/èn word. S.0- dih, Abt van Kluny , mogt die forsheit, of ai te groote hardigheit , in een Overlre nier verdraagen; en wierd zelfs berifptvanai te groote verdraagzaam- heit: daar f antwoordt hy op dat hy , indien hy zmuw moeten verlooren gaan , veel liever om al te groote zachtmoedigheid, dan om al te groote itrengheit, zoude verlooren gaan. Hy heeft her bevonden, zegt hy, dat de Overtlen dik wils meer qüaads doen door cene al te groote Itraffigheit ; dan of ze het quaad on^eftraft gelaaten hadden. Die een zwak menfcb een æ waren laft te dragen geeft, zegt hy , die dwingt hem om het pak te laten vallen, of onder de zwaar- te te bezwijken. 't Is waar; de al te groote zachtheit ert toegeevend-
heit der Abten is een van de oorzaaken die de kloos- terlijke tueht ontzenuwt: maar de al te groote har- digheit ook. Ja de geleerde á Mabillón , daar hy de oorzaken van die ontzenuwing optelt, geeft de ecr- fle plaats aan de al te groote ilrengheit van fommige Abten. Monnik ken , voor een geruimen tijd, in een gat op te fluiten; daar ze noch Zou noch Maan koften zien, dat wil ik niet eens rekenen: wy heb- ben ergens b getoont dat dit van ouds vry gebruike- lijk was. Maar de itraffigheit i of liever de grimmig- heit van fommige Abten., ging buiten de fchreef, Men heeft 'er gehad die de Monnikken , die 't ver- beurt hadden, van 'tgezigt beroofden: men heeft'er gehad, die zulke Monnikken verminkten; en 't ec- ne of'f andere lidt, en i'omtijds meg- als een, dee- den affnijden. Hoe dat ze met de Moqnikken, en met hun leven ,gezondheit, en lichaam leefden; daar was, zoo als zy 't b&greepen, geen verbeuren aan. iemand zal mifïchien denken , laat 'er eens zoo een
onverftand, zoo een hardkop, in de wcereld zijn ge- weeft : dat is een eenig en byzonder geval; 't welk niet gtrekcnt moet worden. Maar uat blind maken en verminken moet al vry in «wang gegaan hebben : t Pctr. Damianus in ejus Vita»
á Prsefat. in fxailum quant, Benediétiö. patt. r,
* Op de Rliyiïl, Oudhe«i«n, pag, 302·
r dewrjl
|
||||
|
r BE6CHRYVING VAN VRIE$LAND. 2l£
dewijl cerft K«rel« de. Grootte en daar na de Synode
i van Frankfort , genootzaakt zijn geweeft zulke wreedheden op 't fcherpfte te verbieden. Petrus Venerabilis, Abt van Klutiy , was ganfeh
niet voor die overmatige ftraffigheit, noch ook voor die forife en norflfe (tuursheit. U ben gewoon^ zegt (hy, te lijden; en ik ben gewoon wat toe te geeven. En hy verhaalt hoe dat hy zich in een zeer zwaarca ftorm, of kloofterfcheuringe, gedragen heeft. Het kloofter had , in die icheuringe ,als overend gedaan *. een overgroot getal der Monnikken, had byfter ge- hok* en zich in veele zaken, fchandelijk vergreepen. Maar, zeit hy, ik heb m'it degen of zwaard, dat is fcherpe tuchtmiddelen., tegen hen in't werk ge- ftelt. Nauwelijks heb ik ze otit met een bits vjoord btjegtnt; gelijk ik my in die gelegendheit gedragen heb , zoo heb ik my naderhand doorgaans gedragen. En hy geeft te kennen dat hyzich , met die wijze vaa re- gceren, wel bevonden heeft. Maar hy moet de harde kaftydingen , ja den ker-
ker zelf, als het noodig fcheen, en als 'er geen zalf aan fommige hardkoppige Monnikken te ftrijken was, niet altemaal afgekeurt hebben. Want op een andere ƒ plaats ptijft hy eenen S. Martinus de Cara' pis; de zijne onderhoorige Monnikken, als, zy 't er naar gemaakt hadden, op die wijze dewelke teKluny gebruikelijk was , tot bloedens toe deed (laan en geefTelen. Hy voegt 'er. by dat hy dikwils de wreve- lige en weerbarftige Monnikken,aan handen en voe- ten gekluifterd, in een dnifteren naaren kerker, deed ïetten ; om dus hunne koppigheit do&r, grooten honger en dorft te breeken. Dan vertelt hy. noch. hoe dat hy een zekeren Monnik, die ganfeh naar de ziele dood was, en alle vermaningen in de wind floeg, voor zijn leven lang in een grar'deed fluiten. Ten dien einde deed hy een hol, onder de aarde, even eens als een. grafftede, gereed maaken:. waar in die Monnik , met de gewooneltjke lijkftaatzien, ©pgefloten en begraaven bleef: zoo nochtans dat hem Ë In Capiculari anni 789. cap. l6.
« Synot'.us Fiancf. anni 794, cap. 18,
' Lilj.j6. Ep. 46*' » T/
'■Lib.a. Miraciil cap. 9. ., \ , 4^■·
Ñ 3„ *P
|
||||
|
XJO ËÁÍÔÅÊÅÍÉÍâÅÍ OP 15 E
op zekere tijd een weinig brood en water , om te
leeven, tsegedient wierd. Dit alles is maar hiftorifcherwijze, en zonder op.
ïigtbp Folkerus, gezeit. Ook zal ik in zoo een teere zaak, raakende die groote Ttrengigheden , geen oor- deel ftrijken. Maar dit zal ieder een wel toèftaan dat het een groote kunft voor een Klooftervoogd is; den toom der regeeringe op zijn pas te vieren of aan te haaien. Dit zal een ieder ook buiten twijfel toèftaan; in,-
dien de kerker, in een kloofeer , óit noodig was; dat hy noodig was ten tijde vanFotkems, Leekebroe- dersr, heter naar dragonders als naarMonöikken ge· lijkende ß die geduurig op de been zijn om te kijven. en te krakeelen; het fcaa! aanftónds in den vuift heb- ben'} en het. iemand v'liegens in 't harte fceeken; /.al men die door de zwaarfte dwangmiddelen niet mo* gen beteugelen? Zoo de kerker in zoo eert gelegerid- heid afgekeurt word; mag róen de koften wel fpaa- ren, van 'er een te boawen, 8. Dat de Kloofterbroeders van geen hervormen
wilden hooren , is zoo wonder of zeldzaam niet; en men heeft het meer gezien dat de Monnikken» tls'er van hervormen gefproken wierd, aan dat oor- doof waren." Dit is de reden dat de Votften zelf, als ze het noodig achten , zich daar mede bemoeit en de handen aan 't werk geflagen hebben. Van Lo· dexvijk gdin'ti Goeden is 't, een bekende zaak : en van de andere rterzèrs kan het ook beweezen 'worden. Die/j hadden hunne Afgezondenen of Grémagtigden, in't Latijn'Mtjfi'i dewelJïen de kloolters moeiten bezoe- ken ; het gedrag:der Monnikken en den Ü^t der kloos- teren Opneemeti 5 en''t geen gebrekkelijk was, om Keizer aandienen : d1| 'er dan order in fielde. En, om van laatere tijden te fpreeken; de /Parlemen- ten varj Vrankrijk, YooVnameritlijk 'm de zeiiiende éeuwe," hebben zich aan·1 die zaak dik wils gelegen laarerj zijn; erf't hervormen doorgedrongen : *i welk men door verfcheide voorbeelden beveiligd zal vin* den by den Heer van Efpè't. Ik zal hier, by deze gelegendheit, by. voegen de
æ Vide Dom V*aa hfpen in Cao pari. 2. tiu \%. C3J>. 2*
b Ihii, > ' * ïbid, » y ■ \t ;. vi - ■ * voof"
|
||||
|
r Beschryving van Vriesland. 231
voornaamfte oorzaken; dewelke de tucht in de kloos-
ters, volgens het opmerken der verliehtfte mannen, voornamentlijk doet vervallen; en dikwils zoo fchie- lijk en ellendig doen vervallen : dat de Monnikken by voorbeeld onder zoo eenen Abt, en de Monnik- ken onder den volgenden Abt, in zeden en gedrag van malkander verfcheelen als dag en nacht. Van de al te groote flrengheit is boven reeds geibroken. Dat de flappigheitof larfigheit 'van een Overfte dik- wils voet tot de ongebondheit geeft, is noch beter te vatten als het eerde. Dat een Monnik, iets,als eigen bezit, al was het
noch zoo gering, word voor een voornaame peil van 't kloofterlijke leven gehouden. Een Monnik doet gelofte van armoede; en mag vervolgens geen eigendom hebben. Heeft hy iets door zijn vernuft of fpaarwamheit overgegaan : is hem de eene of ande- re vereering gedaan ; hebben zijne ouders hem iets inde hand geftoken: dat moet altemaal ten dienfle van 't kloofler zijn : de Qyerfte heeft 'er het volle bewind over. Dat is wel te begrijpen: de Monnik-·* ken moeten als broeders onder malkander keven : en de eene geen voorreoht hebben boven den ande- ren. Zoo de eene dan iets van goede vrienden , of van zijne ouders, of anderzins krijgt : daar moeten de anderen op zien. Dat maakt den eerften moedig en opgeblazen:de anderen vallen d'er dikwils over: 7-y gunnen 't hem niet: 't is hen leed dat een ander het beter heeft als zy. Daar door moet de eendragt gekrenkt worden ·, de liefde verkoelen, het morren en knorren aangroeyen. Daarom is het dat alle de kloofterlijke Ê Regels, alle deDekreeten der Pauzen die daar van"handelen , alle de Synoden , dat gebrek op 't alderftrengfte verbieden ; en de overtreeders op het zwaarfte geftraft willen hebben. By de Mpnnikken l van Egipten zouw niemand
hethart gehad hebben van iets het zijne te noemen: dat wierd vooreen zwaare misdaad gere"kent. Was het woord mijn iemand uyt den mond gevallen; en. had by uyt onvoorzigtigheit gezeit, mijn boek, mijn k Zie Haeftcni Difquifition. Monaft* Edn». Martcne in
B^eg S Beried. O. Van Efpen in jus Can. ' Caffian» lib, 4. af, iy· Ñ 4 t*ni
|
||||
|
131 Aantekeningen op de
pen, mijn fchrijftafel, mijn kleed, mijne koujfen · die
moeft 'er wel ftrenge boete voor doen. Ook word het woord mijn in veele andere Regels zeer fcherpe· lijk verboden. Op fomrnige m plaatzen wierd een l^onnik, di.e iets in 't heimelijk! be^at, ten mjnfte na eenige vermaningen, in den ban gedaan; jf,zqo 't al te grof was, uyt het kloofter gejaagt. Maar in- w dien 'er by een Monnik, na zijne dood, iet eigens gevonden wierd; die mogt volgens verfcheide Re- gels op het kerkhof niet begraven worden; 't was hem eers genoeg, dat by op een mifthoop begraven Wierd, ■·-·<' ','■''"■ .i .' '.'■*·: .De pracht in de gebouwen en hoven , de overdaad
in fptjs en drank, de gemakkelijkheit en z-achjigheit in de kieedingen , de weereldfche zwier in den in- boedel , en in de cieraaden, worden ook als voor- boden, ja als een begin , van 't vervallen der tucht aangemerkt. £)e Geefteh'jke η Meeiters hebben 't' al, over lang beklaagt dat die pracht, zwier, en over- daad, den geeft der verftervinge, en dè liefde tot de armoede, in de Monnikken allengskens uytdooven. Hier Roomt dan by dat èk pracht der gebouwen , de lekkere tafel, en wat vorder opgetelt is, de jonge gaften dikwiis hckooren om, het. kleed in zoo een kloofter ,aan te neemen; daar zy 'c beter dan in hun ouders huis zullen hebben. Die dan met zulk een geeft, en niet uyt liefde tot verfterving, in 't kloos- ter gaan ; daar heeft men dikwiis en doorgaans wei- nig goeds, van te verwagten. Hier uyt volgt fom- tijds ook, en men liet het door de dagelijkfche o on- dervinding , dat zulke k!ooikrs,.'die 't zoo vol op van alles hebben, en door de koftejijkhek van hun- ne gebouwen ,'< door de lekkerny der tafel, en door de zwier van hun huisraad, het hoofd boven andere klóofters uytftceken, her voor een groote eer, zelfs naar de weereld, rekenen -dat Ze zoet veéle en aan- zienlijke aanzoekers krijgen; en dat die aanzoekers jaaren en dagen moeten loopen ; en de vöorfpraai^ van groote en magtige perfoonen in't werk moeten 'flelieu , pm aangenomen te worden. Daar volgt m Edm. Mariene, ibid.
» S. Bern.ir3. in Apol. ad Guüeln?· Abb» ρ Vide Dom. Van Eipenet fupj-a» ."'.',, ., ι . v ijoch |
||||
|
BlSeHRYVING VAN VRIESLAND. 13I
noch Vorder uyt dat ze zoo veele aanzoeker* heb-
&!"„ de keus te doen,dikwils meeft op de aan- lienliikheit van de aanzoekers ei> de voorfpraak van mie fee perfoonaadjen zien i en die de befte tekenen ran een goeden roep hebben, achter aan laaien loo- ien En zulke klooftere, daar 't alles zoo weits en xwierie is, alles om het mooylte blinkt en praalt, en daar overvloed van alles is, wat hebben die aan- loop van weereldfche menfchen ?, Het eene bezoek is niet weg, of het andere ftaat aan de deur. Daar heeft men geduurig en geftadig met weereldfche menfchen, over weereldfche zaken, te praaten:.de weereld behoeft 'er niet ter fluyps en fteelsgewijs in te kruypen : zy word 'er als met geweld mgevoert. Al dat weereldfch gewoel en gefnap blijft altijd min of meer in 't gemoed zitten: en de geeft., hoe net en yuiver dat hy zy , word 'er van beftoveu. Voeg hier ren laatfte by dat de meenigte yan goederen en bezittingen zorg en beflommernifle baarton dikwils onderworpen is aan proceiTen. Daar heeft men da» het loopen en draaven, het nalo.opeo van Adyojtaa- ten en Gerichtshoven en Vorften ; het klaagen en morren over de wreveligheit, de ongerechtigheit, de baldadigheit, van zulke en zulke perfoonen. Wat kan daar anders üyt volgen, als duizend en duizend veritrooytheden ; en eea verflapping in, de Kloofter- tucht? . ' ' ' . . .
Om die reden hebben veele luiden yan kennis al
over lang aangemerkt dat de kloofterlijke tucht zeer dikwils door den overvloed der rijkdommen verftikt is geweeft: 't welk hier, als zijnde een zaak die van zelfs fpreekt, en ieder een bekend is, met hoeft be- weezen te worden. Evenwel is het geen algemeene regel, of een vafte wet: en men heeft meer als een kloofter gezien ; daar de groote rijkdom de kloofter- lijke tucht geen letzel of afbreuk deed ; en haar, om zoo te fpreeken f ongemoeid liet. D* Bemdthty- tter Order , zegt J. ρ Mabïllon, beeft, in verfchttde kloofters srootc rijkdommen bezette»: maar onze voor- zaaien hebben die rijkdommen wel en Behoorlijk. Re- bruut In de Abdye. -van Kluns, zoo ah by UdaJriCUS » leezenftaat, hebben ^duizend armen op eene» da^ 5 ρ Pr*fat. ad prim* partem fecuïi qiiarti Èenediiiiaonmu
Ρ 5 *en
|
||||
|
2J4 Aantekeningen op be
ttn redelijke aalm'tsgekreegen Zulke exempels fcouw
men uyt dit werk ook kotinen op£eeven: en de Heer Wan ç Efpen getuigt dat 'er tegenwoordig noch klooÜers lijn; dewelke, hoewel dat ze overgroote rijkdommen bezitten, de armoede evenwel en de Jkloofterlfjke verftervingen op het ilrengfte beoefte- rjen; zeer groote aalmiifen geeven , zeer vlijtig op de hërbergzaatrjheit paffen ; en een goeden geur der kJoofterlijlce ^olmaaktheit door ganfeh Europa ver- spreiden. Om dat het echter zoo een moeyelijke zaak is, in
't.midden van. zoo groore rijkdommen niet ter zijde af te wijken,'en de rêe recht te houden; hebben de eerfteStiehters van de Karthuizerj-Order begeert dat ieder klooirer een zeker en bepaald getal van Ì õ ç nikken, landbouwers, landeryen , en beeiten zoude hebben, en noit boven dat getal zouw mogen gaar», Dit was ook de reden , dat de Inftelders van de Bede- lende Orders, ziende dat de rijkdom en de onderhou- ding van het kloofterlijk leven zoo qualijk te paaren fcijn, geen eigendom altoos aan hunne kloofters toe- gedaan hebben. Hier had men dan een volkomen ar- moede: en vervolgens, zoo za! iemand denken , hier was de kloofrerlijke tucht in behouden haven; daar te van geen feorm of gevaar te vreezen had: maar neen : de tucht hield 'er niet langer, ftand als elders. Ja, dat aanmerkelijk is, de armoede zelf, die dezel- ve tucht als tot een fchoor zoude dienen, heeft de gelegendheit tot het verval van de tucht gegeeven; 't welk aldus bygekomen is. Die Orders kreegen gre>oten toeloop : en waren in korten tijd zeer ver- meenigvuldigt. Men nam alles maar aan , wat aan- genomen wilde weezen ; als ze door een goeden geeft fcheenen te koomen; zpnder te denken, waar dat zooeene meenigte van Monnikken de koft haa- ien louw. Daar zaten de klooftens met een groot getal Mpnnikken beladen: inkomften , om van te leeven, hadden ze niet: het werken kon zoo veel niet opbrengen; en zal veele, die daar toe niet op- ? In Jus Canen. enz.
í Sic rcfert Roberr. Montentfs t «, Snpplem. Sigebern .ui
ann. 11 ?» Item Jacobus a Vitn'aco in Hift. Oceidcntis lib. i. caj>. it gebragt.
|
||||
|
Beschryvwg van Vriesland. aj*
L π, waren niet zeer uyt de handen gevlogen
tiSS Μ" hadf aan alles £èbrek; en men moeit
heb ï;i ieeven en alles nebbe». Men begoft te
e-enÏo Sgda"het geld was, en men begoft
Γ\πη hart öp te xetten. Toen begoft men het
leid J«S£ SPB0««^«^ "lf zoo weemoedig ƒ
geld , gei^ reetigneit te begeeren: met onvoor-
ïtoSieitïS Helmen: Λ norfi groter on»
voorli gheitte behandelen. Toen begoft het de ««Λ
e worden, gelijk hy vorder klaagt, dat de Francis-
Mnnnikkin om hunne tichaamen wat goeds
ktner Monnikken, om ,t land ,.
mVo^X Λ U*'& ™enfchen, daar ze by
Hy voegt er dj aw fticht nge ,maac qUame^^ nle dï^ekn 7vemokken. toen be-
S mende'JKflvan grooie en rijkeHêeren tezoe- Κί ei i S gemeenzaam met hen om te gaan De ivinnébróéders en Preek betren , zoo als Aft* Ee^ Paris getuigt, «*«» ïwf* nauwelijks %o jaa- Zn deweereld gïweefi V ·ƒ «tf*"™ ?<* * "J*" "Jen en Je Men Jer groote lleeren: ja Je Gfb,m- fchrtenvan Mijnheer Je»Paus: waar m zy Je gunfi Dan verhaalt hy hoe dat de Paus hun deze woor-
den met eeW baïs wezen toegedouwt heeft: W** TtTzevhn, Broeders; maar wt dat henen* Hebt Ζ Ve^Teüpe gedaan van een gcwüUge armoede; fhTtJen/efJeid en zonder aanzien naar de d^ Zriïfif VSiffi'Z lerUdigenïEn beflaa*
tnu in weerwil L· de Leenheeren hunne woon- Ji,l inberit te neemen ? Uw kloofierhjk leven de en nooddruftigheit te hulpe te ko»men, hebbeo
ae eri nooeuii»5 Rroote ontrufhnge deze ve BedelraonmKKen , m«i b.i/i,wi!n».wA
vandeweereldlhkePriefters, alle middelen in twerk leftelt om mèefter van de teftamenten en^egraarTe- n£te°woTden. Daar klaagt SJ-^Jg ·?00 krachtig over, als over 't voorgaande raisbruyk ♦ en ƒ Eptft. 2.ad Proyinciales, fcc.
> AdannufflWj^ ,|ging
|
||||
|
ï?<5 Aantekeningen op »e
't ging hem aan't hart, dat zijne Order daar door b
de^anfche Geqitel ijk heit hatelijk geworden was. Om dezelfde reden, te weeten om de armoede des
kloofters te verligten, wierd ieder aangeflagen, die maar gelds genoeg in te brengen had. Of hy van Godt geroepen wierd ; en of hy de kloofterlijke ftrengheit zouw konnen draagen , dat wierd zoo nauw niet onderzocht, 't Is wederom het zeggen van S. ν Bottaventara: en hy zegt wel duidelijk dit het een vuile fiunony is, iemand om zijn geld aan te neemen ; dien men anders, indien hy zonder geld quam, afwijzen zöuw. Dit zal zekerlijk ook de reden zijn geweeft dat de
Minnebroeders en Preekheeren, vreezende dat zoo een vette vogel hun weder ontvliegen mogt, hemde kiöoltergelofte of profefy lieten doen, zonder't ein- de van zijn proefjaar uyt te wachten. De Preekhee- ren en Minnebroeders, zegt Chr. w Lupus, die pas opgekomen -waren , lieten de jonge awkomelingcn de kloofterlijke gelofte doen, zonder, een voorgaande proef- jaar. Ook namen ze onbec^uaame perfoonen aan ,* u/aar door zy hunne Orders , die de kerke anders zeer dien- fiig waren , bezwaarden en bedierven. S. Bonaven* tura bekeef de Minnebroeders over dat verhaaften van de geloften. De pauzen toonden hun ongenoe- gen daar over , en maakten d'er zeer veele * De- ^reete* tegen : doch de Minnebroeders lieten S. Bonavemura kyven: en de Preekheeren, 7,00 wel ais de Minnebroeders, lieten de Pauzen hun onge- noegen toonen , en Dekreeten op Dekreeten maa- ken : het verhaaften van de klooilerlijke geloften ging zijn ouden gang: zoo verre, dat de Kerkver- gadering van y Tremen genootzaakt wierd ailezoo- damge geloften , die voor 't einde van 't proefjaar gedaan wierden , nietig en van geener waarde te verklaaren. - Die jonge gatfen, dus Moruiik geworden eer zy ν In Α pol Qua-ft. 18.
v> InCanones, toni. 3. pag. 6%j.
rtjiïïïÏ !?·*£!£ Inn?centiir v & Bonif,cii V 111; in Sex-
to DekiwflI.· Vide etian Domirmm Van Èfpèn in jus Cari. jf Scff. af. cap. i6, de ReguIaF.
'iiui *' wifteD |
||||
|
BeSCHRYVING VAN VRIESLAND. *J?
•α η wat een Monniks leven was, en verdronken
W L 7v water kenden, waren niet zeer bequaam
eer ·■die harde tuchtlefien te leeven- 'Zy waren
°Ϊ,ρΓ tTeheep; en mcieften een gröote zee over %
eCn dan eedaan? Men ging al zjin ^vernuft infpan*
om den Regel door fpitsvinnige uytlegg.ngen
ζverzaehtea: men zag deezeh en geenen op zijne
Lli krijgen, orp die uytleggmgen aan de Pau-
ï ï op 't tokelijkite voor te Hellen ; en verfche.de
rihrin^en van de Pauzen te verwerven. Dus
wS m Kn'den ouden Regel af; en als het hek
Γοογ de ruimigheden eens open gezet was} was er
XK^TwhiSÏ koomen : dat de Monnik.
Un de « biecht van weereldfche menfehen zoo mans-
aU vrouwi perfóönen hooren ; moet zekerlijk ook
onde de voorname oorzaken van de bezw'jken^e
ïfooftertutht gerekent worden. Het gefehiedt fom-
Sfiiï dafdegMonnikken, die tot het biecht hoo-
en Kfchikt worden , in de deugd en't kloofterlijke
ven oh niet behoorlijk geoeffend en geveftigt
η Waar uyt dan dikwils volgen moet dat zy,
π de Plaats van.de zondaars te ;iuivertn, zelf be-
fmecea bezoedelt worden; en eindelijk ginfeh en
«heel inden modder vallen. Daarom word er in
de O donantziën van de kloofterlijke Orders zoö
fcheroen ernftelijk aanbevolen; dat men dat ampt
Jndere Monnikken, als van een langbeproefde
deugd en van een rijpen ouderdom , zat hebben op
ïl en. Maar die les word niet altijd macht
cenomen : de Üverfte zelf word fomwijlen in de
keu? bedrogen: men heeft fomtijds wemig keur en
geen vrrfchot van bequaame Prieiiers, enz
1 Maar het word tijd, dezeAantekenmg te fluiten:
en een einde vaneene onaangename ftorTe te maaken,
o Het eeflaet van Groufiins had van b oads den
naam van SirtLa gevoert: doch Grouftins ? zoo het
fchijnt, was cene verkorting van Gravefiem : want
acciejfcfe, van wien alhier gefproken word, ftur
, Dominus Vaa Efpen ut fupra.
aldcmpart.J,w. st*cap%ï.
h P. winfctuiiu VricUclie Hift, pag, ι jf.
Op
|
|||
|
%ι% Aantekening κ ν e ρ χ>κ
op een andere c plaats by P. Winfemmt vermeld on.
der den naam van Wybo irave/lein.· die anders ooic Scherne Wibe wierd genoemt. Dit veranderen van Stem in Stins dient ook tot bewijs dat het Woord Stins, 't welk by de Vrieflche Hiftonfchrijvers 7,00 gebruikelijk ts, en een Slot betekent, het zelfde is met Steen of Stein. Dit Steen pf Sfeift, gelijk l, Meyer in zijn d Woardenfchnt ook aantekent , was een Heeren huys, ilot, of toren; en vervolgens niet onderfcheiden van een Stins. Van dit Steen óf Stein hebben verfcheide (leden, dorpen, en floten, hunne benaming gekreegen en tot noch tóe behouden : als Raveftein, Yilelftein, Loveftein, Falkenftein, Steen- wijk, Steenbergen, enz. .10. Ik heb boven reeds aangetekent dat het varj
ouds ieder een niet vry ftond zijn Bisdom , of zijne Paftory , te verlaaten Daar konnen evenwel ge- noegzaame redenen zijn, pm zijne ontilaging te ver- ioeken; en iemand zouw konnen vraagen ofdeon- geregeldheit der kudde zoo een genoegzaanse reden is : en oÏJakoh de Zeeuw, gemoedihalve , zijne Pas- tory in zoo een geïegendheit wel m'ogt verlaaten. Hier op zal ik maar antwoorden dat tnnocemhis III, in zijnen brief aan den Biflchop van Kagliari, zes gevallen optelt; in dewelken een Biflchop zijne ont- flaging verzoeken mag; 't welk eenen Paftoör,naar gerade, kan töepaft worden. Een Biifchop mag zijn affcheid verzoeken , 1. Indien hy fchuldig is aan een grofte en zwaare misdaad: ï. Indien hy al te zwak van lichaam is: 3., Indien hy geen genoegzaame kennis en geleerdheit heeft: 4. Indien zijne gemeen- te al te quaad van leven is ; %, Indien hy de oor,- zaak is van een.groote verargerriis* 6. Indien hy Ir- regulier geworden: of, als hy BiiTchHp wierd , Ir- regulier was: datis, een Kanonijk bejetzet had; om zoo eeh.amp.t aan te neemen , of te .bedienen. Daar ziet men dat iemand van hooger hand toegedaan word . zijn, affcheid van de gemeente ; om haare boosheit, je rieèmen. Maar de Paus verilaat het alzoo; Indien zoo een gemeente in ''tquaid verhard, en zoodanig verbafterd is ," dat 'er de Bijfrchop . mep Sle zijne vermaningen en zorgvuldigbeden, niet goeds s Ojj Int jaar 1410, d Derd» dèèU |
|||||
|
/
|
|||||
|
BESCHkYVING VAN VRIESLAND^ 23$
Wthti* kan : indien de fchaapen in vjofoen veran'
tZTen in plaats van onder den Bijfchop te βααη : ^Tn^oo^een gekg^ndheit heeft S. e Martyrius, Bif-
fchop'vfin Antiöchie, zijn affcheid van zijn volk ge- nome» Ganfch Antiöchie ftond óver end van twee- Sraet en vyandfehap. Kyven, öprqkkenen , quaad ftooken, vechten, doodfmyten, was 'er dagelijkich werk De GeeiUlijkheit was alzoo rnoetwillig en nvtseiaten y en reed zoo wel op ftelten, als de ge- meente Wat de Biiïbhóp preekte en vermaande : of liy ze met goedaeit of quaadheit onderging: en veele dingen noch infehikte , 't was verlóoren trepreckt. vermaand en ingefchiku Zoo klom Μ dan op den preek «oei , en zeide overlmd voor de Mofche vergadering : Ziet, ik verlaat een ongehoor- zame Geeft eüjkheit , een wederfpannig volk e* ee* hdorve kerk : zoo nochtans dat ik de BtJftboppeUjke wnardivheit aan my boude. En daar mede liet hy hert ionder0Harder zitten. Evenwel , zoo lang als er noch eenige goede en deugdzaame luiden in de ge- meente zijn · wil S. f Auguftinus de kudde niet ver- laaten hebben. Dan paft bet niet , zegt hy , dat Men de ?oe Jen zouxv verlaaten om de quaaden : maar men moet de quaaden ve'rdraagen om de goeden. ii. Het gemakkelijk leven, enz. In t Latijn, bf
Sihrandus Ëeo, ftaat luxum Sacerdotusn: dat wat har- der luid als 't gemakkelijk leven. Maar om dat Sibrdn- Λί/hem over'zijrie regeeringe prijft, wil ik denkeü dat de toegevendheit van den Abt niet al te verre eine Evenwel touw ik 'er geen borg voor blijven: want een Abt; die kleine geleerdheit had; die iich Van ongeregelde ménfeheri liet opligten; en zoo los in't&elooven was; kan zeer ligt in't mennen van de wa^en al te verre buiten 't fpoor gereeden 'hebben. Ik heb boven al van de al te groote toegeevendheit en de al te gröote ftraffigheit gefproken. Ik zal hier noch aanmerken dat de Meefters van 't kloolterhjke leven, gelijk zy de al te groote flappigheit en toe- geevendheit ten, hoogde misprijzen: van de andere kant de ftraffe 'grimmigheit, ftuuïsheic, en hardig- « In ejus viï3.
ƒ Dans la yis de S, Barth, des Msrtyrr, pag. 66, .
hett
|
||||
|
14° Aantekeningen op dés *
heit der geeftelijke Overften op het ieiijkfte affchil*
deren» Bernardus, Abt van Kaflïno, heeft g het ge- weldig op die Abten gemunt, die altijd grimmig en gramftoorig zien; die altijd in, hun gemoed als ont- ftelt zijn. Smaragdus h mag niet lijcje,n dat een Abt Qnverzettelijk en ftyf koppig zy 5, altijd pp zijn Huk blijveftaan ; geen vertoog piaats geeve : altijd naden- Ken.d zy; .en als hy geen quaad ziet doen; evenwel denkt dat'er quaad gedaan word. $,i Dvrotheus heeft het tegen die Overften die altijd knorren, en kyven, en hailèbaiTen; of die zich ftooren over de geringde .fouten; en alles, in zaken, van minder belang, tot den leften draad uytpluizen. « S. \ Benediéias geeft voor al deftige leflen tegen, de, onmatige en oiibe- fcheide ftraffigheit. Als men^t reefi vap een ketel al Η hard effibrappen wil, zeit hy, zohw de ketel ligteliji Wreeken. Daarom was het dat de Eerwaardige ί Eigil, Abt van Fulden, de beuzelachtige aanbrengers en de parblazers niet te fprrtke wilde ftaan; weeteude dat Zulk aanbrengen maar diende, om zijn gemoed te omruilen. , . , . ,t Men had fomtijds Abten , u'\e geen ■ befchei:
dendheit in 't regeeren en beveelen gebruykten: als ze de Monnikken maar lieten werken dat ze zwoeg- den, en 'er fchier by neder vielen ; dan. meenden Z«, daar waren geen grooter meefters in 't regeeren als zy. Üm maar een voorbeeld by te brengqn : Rat· gar'ius, Abt van Fulden, fcheen van dat verftand fe zijn dat het ganfche geheim der regeeringe, beftond ) m de Monnikken door zwaaren, arbeid uyt te mer- gelen en af te matten. Hy m ging zoo grof en on- bezonnen te werk dat de Monnikken, fahier aan 't muiten floegen , en met ganfche hoopen verliepen, 't Werk, dat zedeeden, v/as zeer pijnelijken laflig: en 't was niet als van werken dat hy fprak : werken e» ar- beiden lag in zijnen mondbeftorven. Zelfs gunde hy hun de vryheit niet, om den goddelijk^n fdien ft op werkdagen te doen: als of'er meer aan't werken $, f η keg. S; Benei. a4 op. 04. ,
h In Regul. * Doftrio. 17. t\ Cap. H· i In cjus vita apud Mabrllon Secul. 4. Bened. part. J.
. m Sibillus Supplex Fuldenfium ad CaroJc M, apüd JEtJm» Maitcncia Rc£. S, liened» adcap» 64» w; |
|||||
|
>
|
|||||
|
Besch-ryving van Vriesland. 141
φ
ils*t bidden gelegen was. Ten rninllezouw men den-
ken dac /y de feelidagenvry hadden, en dan zullen uyt- jjcrusi hebben. Neen: werkdag, of' geen werkdag » daar wierd niet op gezien : of, om eigentlijker te ipree- \tïi, hy ichafte verfcheide feeitdagen op eigen gezsag af; om de Monnikken aan't werken te houden. Wierd !>et leezen van den .Goddelijken dienit op werkdagen verboden , en wierden de feeitdagen afgefchaft ; zoo kan men wel denken dat de boeken , en de boekoeffis- n!n£, niet veel beter zullen gevaren hebben : en ze voeren ook niet beter, 't Studeeren wierd hun vert boeien; de boeken wierden weggenomen : daar was liiet te doen , als geduürig en zonder ophouden te werken. Ten rninfte , zoo zouw iemand ligt den- ken, zal hy dan voor den nooddruft gezorgt hebben. Maar neen :· niemand kreeg kleederèn genoeg, ótn yich behoorlijk te dekken en te warmen·: zy mog- tert 't lichaam warm houden met werken, Wierd iemand ziek , die mogt zien hoe dat, hy 't ftclde; en weder op de been quain: maar geneesmiddelen wier- den hem niet gegeeven. Doch van de geneesmidde- len der Monnrkken is elders gefproken; en getoont <iat meer andere K.!oQiïervo,ögden, zelfs van 't befte (lag , op dit ftuk< vry itreng of vies zijn geweeft. Daarwaren noch verfcheide Monnikken in 't kloos- ter Rebleeverj ; die 't zoo. lang üythafddeh als hu.ti mogelijk was. Maar als ze zagen dat. het niet 'lan- ger te harden waf, begolt hun het hoofd ook erft te loopen. Zy. weeten geen beter raad, als dat,ze den Keizer (Karel dejnGroeten) kennis van zaken geeven: en (lellen een Smeekfchrift op, daar zy hem den fcanfehen handel van den Abt, gelijk die zoo even befctireeven is, voor oogeri (lellen. -f . . .' * 1 . ,
$u bat hit fa ïijft bet: föötcit boitvaftftei!
ï)ébm ·, 5iiiïeti top ftiebet tot be büLjpcu èati «it ©etofcfjap (bah Se*berum) tiececn. FEYRDIGUM.
γ ι. ι. ι ( ; ' .'. _ :-',V'
ι Sn bit bo|y / boaj bc ftitsiÏbcïi&ig #prbgiiitt K«*k v*a
m ffjitgum genaamd / eu,onbec δε <&### ^δαπ>' U D&vtn CL «ge ' |
||||
|
i42 Oudheden Etf Gestichte»
nee ban 2Sarra-beel en get ®eftenfel)ap baii
^erbiermn gelegen ƒ fïonben be ^tinsen Por. nia, Kamltra, en félgersma. ée fterh/ öje
jjonöetfi gonbgulben$ aan inhomfïen tjati/
tnoefï öèn ^oofi ban^jans berb ttUmc$ 7 J&afiiitaatgmbengi opbiengeu MYNDERSGA,
Myndergi, jfafottf $&ίη$&$$& j étt batt OUb$ $&itl*
sroot* cdÏ öèr^ïterhe / een teeffelp bo# / $ onöec ö*
3eïföe<0L?ieten)ae en ïjet ^ebenfcöap ban $ep Birntli gelegen: en geeft ban ouö| met &e ^ttnsen Hermena, Treflinga, tW Folopta,of
Folta, gepjonftt
3£e jaarmarbt baït 'et oj) ben eeefïen Sou*
öag na $. Barthoiom^us: betoeïbe / 500 al$ gier ugtte giffen fïaat/ be patroon ber fteefte 5al jtjn getoeefï. ©030 (1) berb pab ban oub$ een mogen fpit^en toren -, bie ruim ober ïjonöerö jaaren omgebjaaut/ en noit iaebee opgeöoutot $. <®c gafloro fyagt 140 goubgu!ben£ op/ jfjet Idiftavt^fcgap öonberb. Φλιι taaren b er tbjeej^ebenoen ban fjonöeeb goubguiben^ :en een oerbe/ bie booj ben ftofier toa§/ ban bijf- en-3ebentig biergeïpe gulben& *§e ïfeer en jjföeejïer Robcrtus of Robyn
van Staveren foa$ ben ï|eer Bernard van Ben-
tum m jjet ^atfoo^ ampt ban Jiiinber^ga
opgeboïgtj en bjiero in t jaar 15-22, boo? J°- han Ineen winkel tot be&elfê Hommiffarii
ober *t fliart^bia&enfcöaj) ban Ji^ejlergo aan*
gefïeït. lier nebeng be fyief öeraanfiellmge: JÖhan ihgenwinkel, Protonataris tan den Apos-
toliflchen Stoel, Prooft en Aartsdiaken van S. Jam kerk te Utrechc, wcpfcht allen en ic-
- def
|
|||
|
L Van \7RiESUiï'i H|
der een , . . . Uluiden zy kundig dat (%) yry
grootelijks betrouwende op de wettigheit, Hei: goed beleid , Het geloof, én de yroorrtigheit van Hobertus van Staveren , Paftoor te My.- naartsga, hem voor dit tegenwoordig jaar 4 te .rekenen van Kersdag 15x1 tot ÏCersdag 15*13^ door den inhoud deez.es aanftellen tot onzen al« «emeenen Kornmiflaris over het garifche Aarts» diakenfehap van Weftcrgouwi en van *t Nieu- we Land het Bilt. Zoo dat wy hem eeti volley al^emecne, cnvrye magt en een byzonder be° vél geeven om , ter behoorlijke uytvperinge van zoodanig Rechtsgebied ^ Jüanddekeris on- der ons Zegel en op onzen naam aan te ftèlleri en te magtigen·, en vorder om dezelven, des noodig zijn, te herroepen, af te zetten, eiide beoeffening van dat ampt te verbieden ï mits*' gaders orn eeii anderen Landdeken, of andere Landdekens, in hunne plaatze te verkiezen. Voorts geeyep wy den gemelden Mcefter Ro* btrtus,onzen KLornniiflans , volle magtom door zich zelven, of, als hy de zaak niet bywoonen kan, d'oor een ander pf meer anderen, van alle ïaaken tutTchen kerkelijke èn wperekHijk*? perfooncn , óf tuilchen genootfehappen , éii kotlcgien . 't zy dat het t'eenemaal gcefte- lijke of gemengde, buwelijkiche ,| ftraftchuk dige , burgerlijke , of geldzaken zijn , eih-, ddijk van wat ilag of hoedanigheit dat ze mogen zijn , 't zy dap ze door zijne voprzaa- ten begonnen of niet begonnen zijn , op alk plantzen, mits dat het een bequaame en ge- voeggelijke t plaats van ons Aartsdiakenrcnari. fcy:om> zeg ik, van zulke zaake η kennis, m deernen: en dezelve te beflèchten en te emdi« gen; ν orders om de kelken, parochien,* :p^- |
||||
|
544 Oudheden en Gestichten »
foonen, en plaatzen, onder't zelve Aartsdia* kenfchap behoorendc, te bezoeken: om 'er te preeken: Synoden te houden: en om'er, 't2y amptshalvev't zy op het verzoek der partye of van onzdn Fiskaal, onderzoek te doen naar de booze feiten> üytfpoórigheden, vergrypingen tnisdaaden, en verzuimeniiTen, zoo van enkel' de perfoonen als van genootfchappen, zelfs ook van Dekens: en om'er ftrafFeover te pleegen: wijders, om (5) den ban, de öpfchorflïng van de bedieningen, het ïnterdikt, en andere Ifraf· fen en ftrafvonniflen, zoo tegen enkelde per- foonen , als tegen genoot fchappen , kerken parochien, en andere plaatzen , uyt te fpree- ken en af te kundigen: ook om zulke ftrafvon- niflen te lichten : en die Vr in vervallen zijn, te ontdaan en te ontheffen: voorts om de ver- zuimeniiTen, de uytfpattingen , en de gebre- ken der Dekens, goed te maaken, te beftraffen, en te bekeuren : om aiderhande perfoonen, geeftelijke en weereldlijke , uyc wat plaatze vanonsAartsdiakenfchap dat het zy , naar zijne woonplaats, of elders naar een veilige, eerlij- ke, en beramelijke plaats j te ontbieden en te dagvaarden: zelfs om den weereldlijken erm, indien het noodig is, te hulp te roepen. Noch al vorder, om de genen die heimelijke-huwe- lijken aangaan, of dezelven by woonen , te rtraf- fen , en weder te ontflaan : om zulke perfoo- nen die in kerkelijke ampten , 5t zy met of zonder zielzorg, zonder een wettige inflellin- ge getreedeh zijn, of zich dezelven aangema- tigt hebben, te bekeuren, te beitrafFen: en, 200 het noodig is, af te zetten. Eindelijk, om vorders alles in 't algemeen en byzonder te doen: 't welk in of omtrent, het bovenftaande nood-
|
||||
|
VAN VRIESLAND. 245
noodzakelijk of eenigerwijze dienftig mag zijn;
al wierd daar roe een naarder magt vereifcht als in den tegcnwoordigen brief uytgedrukc ftaat. Laatftehjk, en in 't algemeen, om alles te doen, 't welk tot het gemelde ampt behoor:, of daar de Landdekens of KommiflTariiTen aldaar toe gerechtigt zijn; of tot noch toe, 't zy vol- gens het recht of eenige ordonantzie, 't zyuyt kracht van eenig voorrecht of van de gewoon- te, gerechtigt zijn geweeit,. .... En, op dat 'er geen voet toe gegeeven werde dat de kerken of kerkelijke ampten langen tijd open ilaan : zoo begeeren wy dat onze Kommiflaris :|. voornoemd de wettelijke afkundigingen van zulke kerkelijke ampten zal mogen doé%, en de wettelijke beveiliging zal mogen verkenen: zelfs als ze met de zorg der zielen beladen zijn: en daar toe geeven wy hem de vereifehtc magt. Weshalven wy uluiden alteraaal, en ieder.
van ui. in \ byzonder, op de deugdder heili- ge gehoorzaamheit, en op den ban en de op- fchorffing van uwe bedieningen, wel fcherpe- lijkbeveelen en gebieden dat gy den voornoem- den Meefter Robertus onzen ICommiflaris, en de Landdekens door nen aan te ftellen, in alle en iedere zaken zult hebben te gehoorza- men, en op hunne beveelen met eerbiedigheit acht te geeven. Anders zullen wy, de vonnif- fen, die door hem of door zijne ondergemag·, tigden behoorlijk gevelt zullen worden» met Godt onverbreekelijk doen onderhouden: zoo nochtans dat de tegenwoordige Magtbrief, als 't gemelde jaar Zal verftreeken zijn, geen kracht toeer zal hebben. Toe oirkonde, enz. Ι CLj AAN-
|
||||
|
%φ Aamtekemihgek op i>£ *
AANTEKENINGEN.
% Naar't fchrijven van de VrieiTche α Gefohichi-
boeken heeft de kerk, mitsgaders het flot Bmniwf, jbier at geftaan in 't jaar So6. In dit jaar, zoo als it fchrijven, is de z-ee in een grooten ftorm over Vries- land geloopen. Een groot getal van beefien liet 'er hét leven en dreef ieewaart in: de graanen,'en al' ff wmtergewas, fpoelde 'weg. Doch om dat het by dag gebeurde <r zijn'er niet meer als vier of vijf hon- derd menfehen verdronken, 't Water bleef'er den ganfehen winter tot diep in den zomer ftaan : en daar door h het gefchiedt dat de kerk van Mirtnertsga, als ook hét Heerenhuys Hermèna , door't geduurig aan- zwaljten van 'f water, ingeftoit zijn. Toen zijn'er •wederom veèle menfehen, die daar op gevlugt wa- ren , tth deéle door 't i»itort*i van de iteenen ver- plettert, ten deele in 't Water gevallen en verdron- ken.' ;'' ri\ Het is zeer gemeen, en men ziet het honderd,
ên duizend, en hondend duizend-maal , dat de Per-' föon, die in de üpene brieven, Brevetten, Bullen jfpreè'kt, als hy van zich zclven fpreekt, het meer- voudig getal gebruykt. Wy we»[chen de Zaïightit : Wy hebban ver (laan : If^y vet-gunnen en ge even de map „ Wybeveelen%tx\r. Iemand zoude ligt zeggen of den- leen: dat is in Keizers en Koningen noch in tefchik- Jtën; maaVvóorGèeitelijke perfoonen , voomament- lïjk voor een Aartsdiaken of een Prooft, Maat het ai te gróotfeh. ]# 't fchijnt niet veel beter te ïtaan, zal Hy vorder denken , als óf iemand zich zelven voor al de weereld prees. Doeh't gébruyk kan miiTchien, ïh zulke iakêpv eenige verfchöoning geeveïi: maar Kier m wil ik nu niet treeden. Ik wil nu maar de 0udheit van dat gebruyk onderzoeken; en zal too rien dat niet alleen Koningen én Voriten, maar ook Abten énGeeftelijkeOveriteH, al voor de tijden van Kaiei dtn Grootèn yarrtich zelven in 't meervoudig' getal geifproken hebbeh. De geleerde Papenbrochius ftihrijft ^ érgehs dat deöu'de Franfche Koningen, tot 'a Zie Aiidr* Cornelius en P. Winfeai. op hei jaar 806.
b In PiPpylaee, Sic. : '··■ na
|
|||
|
van Vriesland. 2,47
na den tijd van Dagtbertus toe, in het opftellen van
hun* Opene brieven, zich noit bedient ztuden heb- ben van 't meervoudig getal: dat is, dat ie noit al- dus gefproken gouden hebben : Wy doen een ieder hnd : Wy beblen verflaa»: Wy gebieden , enz. In- dien 'er eenige brieven gevonden worden, daar de ouder Koningen aldus fpreeken s die houdt hy vooc onechte en verdichte brieven. Zelfs zouw hy wel laatere brieven, als die van Dagobertm neeven, in twijfel trekken. Doch f. c Mabiilon fpreekt hem op dit ftuk tegen i als hebbend* een goed getal Opene brieven der oude Franfche Koningen gevonden, daar niets op te zeggen valt; en die men van geen vals- heit verdagt kan houden; ten zy dat iemand alles, of hy'er reden toe had of niet, in twijfel wilde trek- ken. In die brieven gebruyken de Koningen leer dikwils het, meervoudig getal. Klodovaus in den brief dien hy naden Gottiiïchen oorlog aan de Bif- fchoppen fchreef, zegt altijd: Wy zouden gaan: Wy hevrelen: in Onze vrede: Ons volk. Hetzelve 2al men in de brieven van Theodoricus, Cbildebertus, Sigeber* tHs, en meer andere Koningen vinden. Maar dit was piet eigen aan de Koningen van
Vrankrijk \ andere Koningen , en de Keiiers zelf, Vadden die gewoonte ook. Om nu maar van de Got- tiflche Koningen te fpreeken : Athalaricus, fchrijvende aan den Raad van Remen , fpreekt van zich zei ven in 't meervoudig getal : Necejfarium duximus ; Wy hebben 'i noodig getordeclt: Minimè dubitamut ; Wy fwi'ifelengeenzim. Zoo doet hy ook in zijne andere brieven die by d Caffiodorus te leezen (taan. Zoo doen de andere GottifTcheKoningen of Koninginnen ook ; als e Amalesvjenta , Theodahadus, Gudelina , Viti^es: hoewel dat Gudelina, als ie aan de Keize- tinne fchrijft, van zich zelve dikwils in*t eenvoudig getal fpreekt. Dat de Keilers en veele andere Ko- ningen , van zfch zelven fpreekende ,het meervoudig Retal plagten te gebruyken, behoef ik nu niet te be- wijzen; als zijnde een zaak , die.geduurig in de His- toriën vermeldt word. Hetzelve kan ook van Abten, en andere perfoo- « De Re Diplomai. Hb. ». cap. f.
<* Caflioior, Variarum, Hb. %· « Ibid* λφ. y.
Q 4 öen
|
||||
|
»4>& Aantekeningen op jde
pen van laager rang , fe.eweezen worden. Artditq
Abt van Attane of 5. Hyrier, die onder Koning St·. gebertus / leefde, begint zijnen f brief met het een» youdig getal ego: maar dan fpreekt hy altijd in't s^eervoudig getal J behalyen dat hy den brief aldus ondertekent, Ego Ared'tm; Ik Aredius. Een ander Abt* met naame Epbibius ,begint zijn g
teitament met deeze woorden , Ega Ephfbius . . „ tefiamentHW ntettm trado: ik, EphibtHs, enz» IVLar dan fpreekt; hy altijd in 'i meervoudig getal. , Kerel b Martel,, die geen Vorft of Koning maar des JJonings Opper hof meeiter was , fpreekt van zich ^elven ook in 't meervoudig getal. Her zelve doet Qe$adiirus ook in veele » brieven, die hy op zijn «tigen naam aan luiden van groot aanzien fchrijft. Voor de genen, die met zu.ike opmerkingen ge«
diend, zijn, zal ik hier byvoegen dat de Vorlten zoo. wel als de groore Heeren , fchoon dat ze van zich zei ven, in 't meervoudig getal fpraken * echter dik- wils gewoon waren te beginnen met EgooVlk. 'Zoo fpreekt, Ktirel Mar iel: Ego . . :é ê Carolus Alajor de? vntts^ . .·'. cogitans cafum kumanafragilitatis, . . . .' {dcirco donamus. EiocfW Cajjïodorus Iaat Ego achter, en begint zij^ negenden brief met deeze woorden·: Sfiens abeis öçßôá÷Ìßãé pojfe crediy propafiti nojlri vc* turn ediiïali tenor e m permifimusí , Op dit gebruyk, van zich zei ven 'm 't meervoudig getal te melden , wil ik niet fmaalen : men kan het ten goede d.usden ; en ik wij 't by 't verkeerde efride niet grijpen, , j^aar,-die fchijnt; mi^elrjker te (laan, dat men. zich zelven in brieven ©f in openbaare ak- ten prijft; of met lof eo hoogdravende eertijtels ver- meldt. Echter zijn 'er tijden geweeii , dat grootc Heeren op dal Huk niet zeer vies fcheenen te wee- zen ; en dat de menfehen zich aan zulk prijzen nie^ zullen geftoort hebben. Willem ç van Partemi, in «en voorrecht, dat hy de Abdye van S. Jean 4¢*? ƒ Apiid MabiUen ibi'd.
g IbitL h Zje W» Hcda, . ♦ . pag. aS.cn j®.
* Caiïied. Var iartim , Jib é r4
Ê Apud W. Hcdam,, pag. i8»v / Variar. lib. ü>
m Al. provifimui.
ç (Ji$jiui <je Ct^mitib. pi#av* pag. 35^
|
||||
|
Beschrïvikg van Vriesland. 24^
etHt vergunt, meldt zich zelven met deze woorden i
£>o Wilhelmus , gènèrojhate maxima dotdtus i dat is, UWiliem\ met zeer groote edelmoedighe'it begaafd. Een ander fchijnt geen nedriger taal te voeren, als hydus van 7ich zelven fpreékt: Ik o Pontius, voortreffelijk* Graaf van 't Landfchap Givaudan; van een deftig le- ven en gedrag, Zoo vindt men de Kejzerlijke en Ko- ninklijke brieven zeer dik wils opdeezé of diergelijke wijze ondertekend. Het teken van den Α Ider door luch- tige» Koning Karel, Het teken van den Onyerwinne- Ivkftin Kdzer Qtto. Rogerins, Koning van Sicilië t geert i> zich een tijtel die ruim zoo grootfeh en hoog- dravend is: Rügirius^Gode in Chrijius zeer getrouw^ ten magtig Koning , en de helper der Cbriftenen. Hugo, Graaf van Kampanje, onziet zich niet, zich
zelven den tijtel van Maj.efteit te eigenen. Deezen η hief heb ik door het Xfgel onzer, Majefleit doen bc- zegelen ' Ja de Biiïchoppen 2elf moeten geen onhetamelijk-
heitof misftant,in zulke een wijze van zich zelven te.
prijzen , gezien hebben: Audoënus,in 't leven S.rEli-'
pus, geeft Eligius en zich zelven den eemaam van.
Heilige mannen. S. (Willehadns noemt zich zelven,
enS La//»/, mannen van * kennis en verftand. Αηαβα*
fius, beter bekend onder den naajm van den Bibliothe-
krisvy vermeldt ztch zelven met deze woorden: Ana-
ftafius, de Bibliothekarts, Goede lief of aangenaam. De
AbiGerardus,d\c het léven van den H. BiiTchop Ro·
manus t» befchreeven heeft, noemt zich zelven in de
Voorrede een eerwaardtgen Vader der Monmkhen.
't Is dan geen wonder dat de Biiïchoppen zich.
fomwijlen den tijtel van Strenitas aangematigt heb- ben: een tijtel, dien de Keizers en Koningen met beneden hunne waardigheit achten: en die ten min- fte zoo hoog, of noeh hooger luidt, als doorluclvs iigheit, ^idjerunt Screnhatem noflram, zegt χ Ada· c Mabiltonde R.e Dipl.
f Sicilfa Sacra , lib. 4, pag. 14,. <7 Ap. Mabillon , &c, r Lib. 2. fub initfumV f In Vita S. Bonif,
t Boase Induftriac. ν Ιο Sctooliisad-S. Syiodum,
» Zie Analefta Mabülonis tem, 11 pag. 107 -110.
* Vide MabiJl, de Re Diplom. i Q 5 Urdui |
|||||
|
f
|
|||||
|
a$o Aantekeningen op de
lêtidH* Biflchop van Givaudan. Serenitatis tsofir*
2egt y Gauflinm Biiïchop van Tool. Ja Brmo, Bif' fchop van l»angrcs , geeft zich zei ven den Konink- lijken tijtel van Majtfteit. In ^ de ondertekening noemt hy zich /elven geringe» Bijfcbop: maar in den brief zelf fpreekt hy aldus : Hy is iy onze MajtjUit gekomen. Iematsd zoude die weitfche fpreekwijzen miiTchiea
op de vleyery der Notariflen gefchoven willen heb- een: en, ipdïen ze alleen in openbaare akten of dier- gtlijke brieven gevonden wierden, zouw men die «ytlegging ligt laaten doorfchieten. Maar in de Woorden vündntfafius de Bibliothekaris, en van S. S. Wtllehadus en Audoênus , koomen geen Nottriflèa te pas. De geleerde Mahillo», van deze -zaak ook fpreekende, meent dat men omtrent de middelde eeuwen , als ieder met alle zijne tijtels als uytgedoft moeit worden, en op hetdeftigfte voor den dag koo- men, geen trotsheit in die fpreek wijzen gezien zal hebben. Om dat we nu van Majefteit en weitfche tijtel*
geiproken hebben; zal ik de vryheit neemen van hier ky deze gelegendheit aan te tekenen dat de tijtel van Majefteit fomwijlen ook door byzondere Schrijvers fan de Pauzen gegeeven is. Zoo^chrijft,a Petrus, Abt *&n S. Remy, aan Paus ^lexander lil Wy heb- hen hst bevel uwer Majefleit met behoorlijke eerbiedig- heit ontvangen, stephanus b Tornacenfis , of Biiïchop van Doornik ,fchrijvende aan Lucius lil, laat deze woorden in den brief vloeyen : uwe Majefteit. En AmulpbuS) BiiTchop va» Li'fieux, heeft dien zei ven tijtel c meermaals aan den Paus Alexander ///gegee- ven» Maar deze Biflcbop, zoo als het fchijnt, was vry veil met den tijtel van 'Majefteit; dien hy ook san //«£0, BiiTchop vanRouane, medegedeelt heeft. 3. Zoo als de woorden luiden , valt 'er op deze
magtgeeving, tot noch toe, niet veel te zeggen, Maar dewijl in dit ganfche werk , zoo dik wils en zo© veel yan bannen, opfehorfTingen, en interdikten gefpro- ken word; en dewijl zulke ftrafvonnuTen dikwil* y Ibid. ^ Perardi MoMumenta Bargund, pag. 67.
c U Eptft, afAlt*..}. B ·
h Epift. 90. c £#♦**, yr. ff, &s,
%&tï
|
||||
|
Beschryving van vrieslanb. aj,t
.,« loffelijk , en met al te grootc voorbarïgheit,
lffc om "iVerlies van tijdelijke goederen, uytgc- V l wierdek ■ wil ik hier maar aantekenen dat ^itS 'difchiettjliheUi i»;t veile» van invonnTiTen, dikwils afgekfurt en tmspreezen heb- \ ç Die Êerk-overtteo, zegt Johan fGerJon d,e om tlmefihadt te verhoeden , tfvjeereldfcte goederen Æ ui ç ii<fl**I inden ban dnn en vervolgens het *Sd<*LJg<» doods uytfpreeken; doen even ah Zni\ die een vlieg van zVn huurman; voorhoofd Zund iaagen, de vlieg met een btjl dood/mijt, en al- dusline» buurman de herjfenen inflaat. Of ,Ual «g- % dat hl doet als umand , die een UgU jonde tn dm Zt van een paard zullende geneezen, den voet «fe- voer var, ' r. , , h t p arj om fa\s brengt. Cl 5^S/ ook da? de /elfde Overiten met
hc GcSelSk zwaard ter bewaringe van wcereldfche cederen zoo loffelijk te gebruiken, al in zijnen w* $pn proote verwarring en ontroering in de kerk ge^ &rh^enJ«Vdié'Evani5eli(reht flraffe daar Soor to? een Surfte klelnachting gekomen was En fomr,gen zouden wel van die gedagtc zijn, zegt hy, fohet ««ìå ware de aantafter* der kerkcljikc goe- endoor tamelijke Hraffen , als door een geld- boete. of door een lichamelijke gevankenis , of do* 'tuDflainV.. hunne ei*e F^j* Jg^Sl
Die maar de Hïftorien van onze Nederlanden gelee- zen heeft; zal genoeg gemakt hebben .hoe dat men met de banvonniflen en interd.kten plagteipee en. Daar waren honderden noch eens honderd manie. ren, om fchier onvoorziens in den ban te vallen. Dat'waT een baantje voor de Propften en Wij- kenen , om aan geld te koomen.Mg daRvearde. 200 een pertoon ; men fpande de Vierfchair, men deed getuigen koomen ; men had Advokaaten en Fiskaal Talles voor rekeningen zoo een banne- l?n#r. Dan itond 'er geld toe ; 't welk voor de on - lefing?van den ban'moeft opgebragt worden: ^ niet by den gelde was ; moeftjiet haaien daar het was: geld was de boodfehap. Had iemand het hart, van zich aan geen ban te kreunen; wee zoo een ha?d- kop: het larïd, ja bynae de £anfche weereld, wicrd kern te naauw gemaakt. d €>e Potcft. Ecclcf. cap. 4» Â O ü- |
||||
|
%Si Oudheden en Gestichten *
Β O ü Ν I G ü M. afctgüm. ^ounfeum/ bm be foanbeïing ^eetgttm/
onbee be <et«èten#e ban jftehaïöum, «beei en get boo#ioembe ^efeenfegap gelegen/ iua$ eertijb^ ^abegnra genaamb: om bat öê fcetïi ban een iw)& toatee Öefjtoelt toierö / baai· w manb in baaben hon. (^noee S&eetgum,$ge* Tegen be bermanelpe buurt ^gjerraguèett: baat* be erfefpe floten of fïinffen Buwma m Aysma flaart.
^nber^eetgum fïaat öet^eerenijii^Ter-
hornè; 't töfUï bOO^ bee3ett f leflcls Manna töe*
gekomen geeft: en naöerganö' ban be ^oorg-
rbeïe Zwarrzenbürgen be^eeten i$ gebjeefi
Kerk, vi- '&$ garocgifcerft pïagt goiiöerö/ öet ©ifca?. w^· riffegap 3ebent!g goubguïDen^ / op te ö^en* gen. <Pe ^oofi ban £. Jans ten trott 'ee
itoaaïffcgiïben,
. E- Ν G E L ü ■ M;
parociii- <£ugeïum/ δρ bernojtwg <$ngïum / baas
iT'Vm1 öet ffiÓ^Grouilins Of Sirtema fïonb/ töa£ 011=
W""· betv öeseïf^e 4?»aietenpe en 't 3elfbe feiten?
fcgap gelegen. <ëe gafïorg gab aan inïtomen gonbetb goubguibené / get l^inariffcgap ne* gentig. ^an toa£ 'et* een J^ebenbe ban gon* betb en tbjtntig gonbguïben$. ^e meetge* tneïbe J^oofï gab booj 5fttiöeel ttonaïf fcgtf* ben* Μι Α R S S ü M,
€>nber get bojp jfèarfFum / bat ebeneen^
gelegen i§ / begoot be öwnrt WwxmtföVI baat?
|
|||
|
VAN VrïESLANÖ. 2f%
ijöae οοίι f en tomomoïen fïaafc Φοη fïaan 'tt
te Ummlpfym Ootingaen Heringa.
®e gaeoeJpetK ι gelp ooi* get ΜΜΐφ
fcljap/ μ w* ^ebenoe ïiie 'ec toa^ / hm* ten ionöero goi$guïtien$ op. omtrent fytt jaar ι if6. geeft fytt al§ ψφ
tooi gefïaan l^tei: Juwó: én in 't jaac i'j;. §eet' Didervk. 9|n ïjetÖO^Ö Marium, tyQt Sibrandus Leo,
op öe aauD|oebe tfjanjiim / $ toel-eer een
mnmUoofltt batl β. Benedi&us <®$tt $V
toer ft ^eese jonnen / geöoenöe jjaaren ψ ap
tao^ öen l^eer |uwo beriöomi/ Öegoflen afc leng^teontaaröen: 30a bat ïjet ntoofïedpé \t\sm en maomfïen berlooren jonöen gegaan hc&ben: Sao men trer&n tijbggeen50^ toooj öctyagm. ©u$ 58" öe Jonnen/ ten getale ban 40. in 't jaar 1170» ten oeele te Stöïutta ten öeeïe te S5ajnm/ ingenomen : Öoeïj uien fjeeft te jfranjum eenig boln gelaaten/ omöe jaagïonöen en öc J^eplanoen te öe&ontnen, ^ail Dit ftïOOfiee/ 5^ Öl? bO^et/ is tegen-
woordig nauwelijks ecnig overblijrzel in we* zen, In 'e jaar ι Γ75* hebben wy de blooce grondwerken der kapelle met cenige doods- hoofden gezien;, AANTEKENING.
1. Ik heb boven van den vermaarden tempel gc-
fproken, dewelke in't land der Marffèn, Tanfané ter eere, opgebouwt was; en door de Romeinen on- der de voet geworpen is. Die Mariïen , ιοο als Suf- fridns.a Pttri beweert, hadden hunne woonplaats in Vriesland: en hy voegt 'er by dat dit gevoelen door verfcheide overblijfselen der Oudheit beveiligt word» Door die overblijfzeien zal hy lekerlijk de iiaarnen α U* Scriptor, Frif, Dec ^j>
|
||||
|
%$4 Aantekehincem öp t»e
van die plaatzen veritaan, die van de MariTen fchij.
nen at* te daalen, als Marfdiep, Marfen enz. Ik wil zijn zeggen op dit ftuk voor noch tegenfpreekenj en 't kan zijn , ja Tacitus fchijnt het re kennen te gceven , dat ook hier omtrent eenige Marfi huys gehouden hebben. Maar by deze gelegëndbeit, en om dat de naam vah Marjfen fchier onveranderd tot ons gekomen is , moet ik hier eene aanmer- king uyt P. b Divans uytfchrijven ; dewelke ter verdediginge vari de oude Romeinfche Schrijvers', op het ftuk van het veranderen der naamen , dienen zal. De aanmerking is redelijk lang: maar indien ze goed genoeg is, zal ze kort genoeg zijn. „ Som- „ migen, zégt hy, klaagen over de floffigbeit vande ,, Romeinfche Hiitorifchrijvers, omtrent degefchie- fJ deniflen der uytlandfche volkeren; voomaniem- „ lijken der Gallen en Germaanen. Cafar, zeggen „ die luideb , Strabo, Pltnitts, Tacitus, en meer an- 31 deren, als ze eens een BetgiiTchen naam noofza- „ keiijk te meiden hadden , hebben dien naam zoda»· „ nig op zijn Romeinfch verdraait $ dat zy 'er nau- , welijks een tuttel der BelgiiTche taaie in gelaten ,, hebben. En daar door, zoo als zy vorder zeggen, „ zouw het bykdomen dat men geen oorfpronkelijk- „ heden vande naamen der volkeren weet uyt te vin- ,, den. Maar ik beii altijd van een ander gevoelen a, geweefh want wie zouw van Cafar een grooter „ naajftigheït konnen vereiiTcheri,, als hy. gebruikt in j, de naamen der Geiten uyt te drukken; daar fchier 3, alle de volkeren, door hem befehreeven , de eige ,, en Zelffle naamen tot noch toe behouden? Parifii , is noch Ie Pariiïs, SenonesSens, EburovitesEvreui, Turones Tourains , Piétones Poitou , saniïimes Santoigne, Ltmovices Limofin , Petro^arii Pierre- a, gort, Toïofates Toloufains Zoo is riet ook gele- „ gen met de BelgiiTche naamen, Atmbates Artois, f Ambiani Amiens , Sueffmnes Soiifons ,( BeUovaci 3 Beauvais, ^r$>»aW»/Vermaridois. De reden hier „ van is, dat de gemelde volkeren noit of zelderi „ eenige veranderingen geleden hebben : maar de j, Belgen, aaarder aan den Rhijri gelegen, en altijd b Aniiqmuu Belg. c. 3'e,
ioöé
|
||||
|
Beschryvinq van Vriesland. ij$
door verfcheide wiflelvalligheden geflingerd, heb-
ben dikwils van naam en tale verandert. .·.,.. "' „ VVyders, indien wy de hittorien der Rorheïheri* , tót het verval des Roomfchen Rijks toe, aan een " gefchakeld hadden ·, dan zouw het blijken met wafe '„ een zorge en vlytighek dat ieder Rometnfch His- ',| törifchrijver de gefchiedenitfèn van zijnen tijd be- „ fchreeven heeft; zonder iets, dat de üytheemfche „ volkeren belangt , achter te laat'en. Maar nu, „ welk een gedeelte van Livius, van Tacitus, van „ Ammianus Marcelïtnus, is'er niet verloren gegaan? „ Overzulks ftaat het ook te gelooven dat Cafar de „ naamen van de Menapü, Morim, Eburoties, Cott* „ drufones , Psmanni, Ccsrefi , Nervii, GruAït, Gor- „ duni, Segiii, Levaci, Pleumofii, Advatici w Ambt- „ variti, niet loffelijk henen aldus in 't Latijn ver- „ andert heeft; maar dathy , even gelijk inde eerit- „ genoemde naamen , de eigenfchap der moederlijke „ tale , zoo veel als doenlijk was , in acht heeft „ genomen : tot zoo verre , dat hy zelfs hit meer- „ vöudig getal in't meervoudig ^etal zal uytgedrukt „hebben. MiiTchien hebben die naamen aldus, θ£ ;1 omtrent aldus, in de moederlijke tale geluidt: „ Men'apifchen, Moeren , Heiburen, oïEburen, Koeu- i, droezen , Pitmannen , Cerezen , Nerven , Grudi· » gurs, Gorinnen enz. „ Anderen vallendaar over dat de naamen der Bel»
η gen by Cafar, Tacitus, Ρ Umus, Ptolomceus, Am- n mtarius, altijd ohderfcheiden zijn Wint daar de ,, eene de Menapiers geplaatft had ; daar ftelt een an- ,, derdeTatanders, eneenderdedeSikambers. Daar ,, de eerÜe de Eburones een woonftede geeft , daar zal „ de tweede de Ubii, de Gugerni, de 'unici, hunne » plaats aanwyzen. Ja men vindt'er alles zoo veran- i, derd en onderfcheiden ; als of ze de hiitorien vari 3- otiderfcheidene volkeren befchreeven. Maar dat >i alles moet de veranderinge der tijden » en de ge- n duurige överkomfte der Ovcrrhijnfche volkeren, », geweeteu worden ; gelijk ook den ni)d der genen, η die Liviws, Diot Plinitls van de daaden der Ger-» » maanen,Tacitus, Amm'tanus, en meer andere Schrij» t> vers, (voor een gedeelte) voor ons verdonkert heb- H ben. En de Romeinfche Schrijvers hebben de ge* 'woónt-
|
|||||||
|
·■
|
|||||||
|
%{ί Aantekeningen op de ^
>, woonte, alsiede gefchiedeuitfen hunner tyderibc-
», fchrijven , dat ze dezelfde naamen aan de voike-
», ren geeven, die zeop zulke tijden hadden: 't welk
j, geen moeyelijkheit zoude haaren, indien we hun?
,, ne fchriftea hadden. Maar onze nieuwe Schrij-
\t vers, domme riabootzers der oudheit, willen't op
„ een anderen voet doen Hebben ze van de Gelder-
\t fchen te fpreeken i daar zult gy den naam van de
„ Menapiers en van de Sikambcrs hooreu. 1 e^en
3, de. Luikenaars zeggen zeEburones,, tegen.de Lo-
„ venaars Grudii, tegen de Gentenaars CordHni, te-
„ gen de Hollanders Batavi, tegende Keulenaars i/a»,
3, tegen de Zwitfers Helvetü, regen de Borgonjcra
„ Seqkkïii: 't gene zy , zoo ik geloof, uyt dezen waan
*,, doen, dat die oude naamen beter Latijn zijn.
j» Jovius noemt den Hartog van Kleef den Hartog
„ der Sikambren: maar indien iemand eens belult „ wierd om den gemeiden Hartog te zien; en over- '}, al nair den Hartog der Sikambren vroeg, zouw hy „ niet ganfch Vrankrijk en Duytsland op en neer loör „ pen, zonder te recht te koomen ? Wa«t hy zouw „ niemand vinden, die den naam der Sikambren, zelfs ,j al droomende, oyt had hooren melden. „ Ziet eens wat een duifterheit dat die nabootzers
5, der Oudheit over de hiltorien fpreiden „ De BelgiiTche Provincie heeft noit grooter ver-
„ anderinguytgeihan, als indeoverkomfteder Fran- „ ken : want toen is nier alleen .iedere byzondere 3, Naatzle van naam verandert : maar de BelgilTche „ Provincie zelf, en Neder - Duytsland, heeft den „ naam van Auftrafiê gekreegen. Toen begoff men „ de nieuwe naamen van ieder landfehap te hooren; ,, als Brabant, Hasbant, Teifrerbaiit, Oolrerbant, ,, Vlaanderen, Henegouwen, Ribuaria, Kleef, Wal- „ cheren , énz. welke naamen den Romeinen onbe- „ kend zijn geweeif. 4, 't Geen hy van de Batavi, Helvetü, en Ubii zegt,
daar wil ik myn zegel voor deze reize niet aan han- gen: als de oude Latijnfche naamen van een beken- de betekenis zijn, waarom zouw men die, ten min- ite in fommige gevallen . zoo wel niet mogen gebruy- ken, als hy zelf de Latijnfche naamen Galliatn<^er- faanïn gebruykt? Maar wat de reft aangaat, en voor |
|||||
|
*
|
|||||
|
1
Bis^hAyvwc van Vriesland, 257
Μ in de verdediginge van de oude Schrijvers, daar
cUirf ik hem gelijk in geeven. Men zouw de lijft der plaatzen of volkeren, dié
fteeneof kleine verandering ïïi hunrie naameng'elederi hebben , en ■vervolgens door degemélde Schrijvers óp 't nauwkeurigfte uytgedrukt zyn, noch konnen vtr* grooten.,; \\tx,.Boitmum van Tacitus λ% t\\ix onder - fcheiden van het tegenwoordige fiohet-nen : en hoekoft hy Bohemen nauwkeuriger en getrouwer in de La- tijnfche tale noemen als Boiemum: 't.well^.zoo veel ie leggéii is als 't heim, of't land, Van de Öoojen of Bpitf DeSuevi van Jul. Ctèfar eri Tacitus hieten noclt Zwaben : en zullen toen omtrent even eens geheeten hebben: waar omtrent maat te lette» ftatt dat de b en de ν dikwils malkanders plaats plagtente bekleeden. ofte bekruipen. Hoe korten ze Bon anders iii*t La- rijn vertaaien als Bonna\ de Τongren als Tuhgri, de Vriezen als frifii> rJntanje noemden zy , op zijn Latijnfch, Brïtannia ; de Katten Katit; dé. Finnen Fenni, De Saxen worden van ^mmianus Marcelli- *«/,en andere Schrijvers, Saxones gerjoemt, de Fran- ken Franci: khenus voor den Rhyh, Vahalis of l/alis of Walis voor de Waal, «n Mofa voor de Maas, kan- nen ook geen opfpraak lijden. En wat de Maas be- langt; waarom dat ¥. C<efar \\\tX.Mafa maar Mpfcrgz- fchreeven heeft, daar van geeft P. Divans deze reden , dat de Laridzaateh , aau de Maas wooncode, de λ omtrent zullen uytgeiproken hebben als eeti oü\ eri voor Maas gezeit tullen hebben Moos pf Moej. Die rnet Brabanders omgegaan hebben, wéeten wel hoe dat ze een dubbelde η α of een α e· gewoon zijn uyt tefpceeken ; en hy bekent dat alle de £cnen, die tuf- fchen Loven en de Maas wbonên, de da of α e op ^ooeen hoogen toon uyifpreeken. ik heb gezeir,, Vp* Mis, ofValis, offValis; want deLeezer moet wee- ten dat men den naam van dezen vloed3 ui de oude? hsndfchrifteri, d doorgaans niet anders '-gefchreeveri vindt als Walis of Valis. Nu of nlén Walïs fchrijft | rtV&lis , dat is het zelfde: want de Vplagt by de ou- de Latijnen niet anders uytgefproken te worderi als een W, En hier van daan is het gekomen dat on- ie Voorouders , als ze de Latijn fehi woorden dfe d Zk Mrofd Λ hing pars. i, Vafcirtër.
U Deel, R iftet
|
|||||
|
I
|
|||||
|
2 f8 Oudheden en Gestichten *
met ^begoften verdu>tfchten,den klank van de ö^bc.
houden hebben. Daarom neggen wy vóór vêllum wal; voor ventas wint; voor, Dtnum wijn; voor vada watten j voor Fifurgis Wefer; voor ve wee· voor veile willen; voor vefpa wefpe , enz. β L E S S Ι Ν G U M.
OT^fïngnm / ög beuftojting ^ïeffum/ i§
een öo$ Dat onöec o^elfoe 4$}imn$t ent 3eïföe; a^eftenfeïjaj) goojöe. ©e nern fyagt Jjonbet$-en tien gonöguïöen^ op ■■> Ijtt M\& iroït 3e^ fcörïöem
Sin 't jaap if.'♦. flönir giec a$ gafioo^ecc
Adrianus i ^n 't amjjt ban mkkvi$ toierö 6e* Rïee&t öoo^ eenen 1$m Krifpijn. De Kapellen te Mednorch.
H^egeri^^.Niklaas fatfttt Herma, tt\ M> gen$ oé htthtn ban öe oberiflc pïaat3en / in
Öe ïtjfï ba» Hit ^enenfegan ugtgeö^uftt / J)e& tlt nocjj in be ^ieffcge^ifioiifcljpe^/nocj tn öe «ec&eïpe fyfeben / eenig öefcijeiD %P bonöem Dekenschap
VAN
JOURWAART.
''■■■■■■■■"■*■■■■■■ '* .,-y- ■ ' ,j 1·"" ■ η, * " ;* ■" - '" "
Jourwaarf. recht van bevefti-
Bozigum : daar de Abt gen aanmatigt.
vanLidlum zich het j$afierwtrum. |
||||
|
^m
|
||||
|
,υα'ν Vriesland, %S9
ïiantigum,^^1 , '; Jhefptzer _
ScbeUart. ': Lyomu Ltoiim.
IVeidum, oÏJTcJum. Helmum.
Beers, of Bereis. ', Wiljfem.
Maart. . I Kerfi.
Jhdum\ anders Helium, Jhmyweer. Boxum, Elawérch.
'Ljtgrtvcïunii y Haula.
tlujns. ) O RW -β R T.
. fo|tóeüt/.(i)bariöub^€b^toïVb genaamtt/ |eb^;rf
gijuöe een ΰο& öitöer 25aatröec-feeei/ W^ucn0zkzu. m &e latolpe ttjöen Öe ^etel te 59η tian öcn en». ©ehen ba» 3fo^bcct* halben öe $afïorp Êag 'er een «tarifcöa» / en mtt ψρΜν\*%"is ben. . ■ , <$e ψafioö? troft fiaii&erii-en-tawttg joufc
gutëcné/ öe jfeito<# ïjonöerö, ^t tmipjp BcriÜc gaf jadrijjftf öonöetrïi gou&guttteng/ fcs htiöere tarflitig. ι - > ; €t Sfojtóetrt / tiaacget ^eerengugi Hefens
pfHeuinga fïaat/ $frcgtefïQi*gin't jaai4if ♦ ♦ Btöjent 0ctoeefi üooj eeaea ï|eer Lotharius. AANTEKENING*
i. In 't jaar i6i9ïijn te jofwert op.het λ kerk-
hof, njet verre van zekeren boom,,grpore en veele menfehen beenderen, en daar.by tien (tukken vreerrH de mant, eevonden Die, (tukken.hadd.η op de ee- ne?.ydeccn Leeuw flaan: op de andere iy<keen Kruys, met eenige ouwerwetfche letteren. Hier uyt wierd ge'giil; zegt P. Winfemias, dat alhier, ten tyde vapL de ongelukkige beroerten, groote veldflagen gehou- den xijn. * BdcKr.van VrJesl. cfidci U&vbfoiïfiii *i t
R ζ U
|
||||
|
a6o Oudheden en Gestichten
ïn'tjaar 1570 b heeft hier als Paftoor geftaan Heer
Annt) Officïaal van Bifichap Cunerm hof. Β O 'Z I Ö Ό Mt
Kerk, p*- $03ftiim / mbtt$ ^oc3«m of $05um/
troon ,vi-i$ een fcïjöppeïp öb$>; 't toelïi onöet öe
kariiTchap 4$jfel*tipe öan SSaaroer- öeeï en get ©e;
"1;°"" fcenfeïjap ban aojtoeet selegen ifi en öaac/
onöee anöcren / get flfot Walta fïaat. ^tt
öeaieben ban öe J^afïoep/ 500 foei a$ fjet
öebe|iigen / oeljoo^öe öcn WA Man Eiöïum
toe. 3£e j^öfierg öaö een uiïtomen baiijjon*
öerö en beertig gtttiöjjulöeng / ïjet &Mt\p
fe|)ap ban flonöeröi ©an ttoee J^ebenöen/
Die 'ee toaeen / fyagt öe eene gonöeeö / öe
isnöeee bgfttg gouöguïöen^ op/ 3£e $L#ofï
ban ^. Jans ueeit troft boo^ 35η öeeï fefïieii
fcpöeh.
3n 't jaae if, . , tmeeö öet ^afïoo^ampt
öeïtieeöt öoo^ eenen 3|eee Jena. AESTERWERUM.
(Ce Éefïerhjermii / of ^ofïerloimm / &a£f
mm, Kerk* eben al£ öobcu geienen i$ / fïaan rreffelpe paiiory, gof-fietscii. ©e J&ifïorja pïagt flouöerö btjfj en fbjtntig/ gft fiNïiariflcgap negentig gouö- guïöei$ op te brengen: en öan toa£ 'ec tmcïj een 0L;cöeniïe ban aeljt-en-feffrg öiergeïpe 9ttiöen£.< #e j^oojl ban &. J»a« toft/ te ïltrecljt/ moefï boo^ 3^11 öeei tbaaïf fcöilöcit ïjeböen, <£*p een MR hm\ öe nern fïaat een jmfl
onöee öe geöaante ban een $&onni& gefcp* öet'ö/ Die boo£ öe gai^en p^eent, i Zie Grtbbema verhaal ya» Leeuw, of> het jaar 1570 -
|
|||||
|
o
|
|||||
|
van Vriesland, 261
W E Υ D U M.
U&etöum of 3®eöttm/ onbct? fee <&}kttimc Kark van
m\ ^anra-öceï en 't fcoojfcjEjjeben feiten* weidum. fcijap seïesen/ ίβ een öeftiö en. 'ïuflig öo#j: ïjcö&enöe beel fraage jJHusen en ïanögoeben. <00ft fïaan'ec be ^eecen-Buijen (O Dekama, Hanyama, en Papinga.
<®t ψawfyhttft £0 toa$ öegouben fefïien
fcïjiïöen aan feen f joojï ban jg» Jan* fter^t te taaien. I AANTEKENINGEN. Λ' ''
1. Volgens P. * Winfemius heeft het Srins Df^r
«e te Jellutn geftaan: dewelke o och, deze omftan- digheit op b het jaar 1104. verhaalt: dat de Hanya- maas, die hy voorde Hanyaas houdt, endiedevoor- naamfte Edelluiden van Wcidum waren, 2t"ch met geen weereldfche taken bemoeiden: en ook geen deel ! namen in de partyfehappen der Edelluiden, die toen
al in. iwang begoften te gaan. Maar het ging toen, gelijk het doorgaans gaat: ik wilweggen dat de deugd voor 't geweld zwigtén moeft. De Dekamaas, zoo vee! te wreveliger, randden de HanyamAas aan ; en maakten *ich meefter van al hunne heerfchappy. Daar hadden xe niet genoeg aan: hetkloofterLudmga-ktxk \ had daar eenige landeryen leggen, die doordeLeke- § broeders des klooften bebouwten waargenomen wier- en. Dii landeryen waren de gading van de DeL·* mas ook: en ty hebben ze ook geweldiger hand be- : magtigt. *· Uytxeker Kontrakt, by « Schotanus te leezen,
| fchijnt te blijken dat Grato, Siziaga in 't jaar 14.29. I Pr/eller ii geweeft te Wedum; en dat de Paftorj be- I Meedt wierd door eenen Fulculfus. Ό , a Befckr. v,an V* iesl. ak boven,
6 ïn ?yne Hiftorï&. *
• brieven ca Docuni» p, 7j. en 74.
R 3 Voorts
|
|||
|
%6ι Oudheden en Gestichten
Voorts hadden de Monnikken van Ludwga-kea
een groote fterkte, of Stins , teWeidum ftaan ; 't welk iy den naam van Monnikhuizen gegeeven heb- ben, d ' -', By dit Stins, of uythof, heeft omtrent het jaar
noveen zeer geleerd en vreedzamig man gewoont, met name ViglhisHanyama: dewelke, door den Abt van Ludinga-kerk en andere godvruchtige en vermo- gende luiden geholpen, de grond - werken van de eerfte kerk te Weidum heeft geleitl ^•ihl'ru BEERS of Β ER E Τ 3/
mt bmp/ Öat ooit 500 Qutgtti 'ifl pj$$k k*rrkCvan nut %tt φΖΐ€ΐφ$$ Unia, tteM Keriipo Unii
Β cis,enz. JU 't jaaU 1443 0$ hJOOHÖC ©e J^afïorp geeft ban öu&£ gonöeeb souö*
guïimijg opgcfyagt / ïjet ©ihaiiflTcöai) negen* tis: be ^oofi ban ^, Jans telt fjaö ttoaalf 3» 't jaar 1 f;, fïonb öicr aU f afloop $ca.
Dominicus, ilï öté 3^ïiiai4i'# ï|cec Krifpijn.
'.,<&n&ee bt$e Mktmgt tf ooft'gelegen öet
^Vdz ÖO* SBaatt/ bah οιώ$ ^aiacrt genaantD;
't toeln -hen naam aan be &;ieférijjé gegeetien fyccft i en baar Qct pi$ Dokcma fïaat. <Dc §>afïooj ban 25aart / tiie boq^ ben lilöt bau iiDlum inoe|ï öebefïigt tooien/, tjab aan ύι^ liowtfttn fjooberb gonbsnlben^. εη beBifiat#, bijf en sebentig, <P.e J^eöentre öaagt taciJU0 5fn st jaar if\. jfonfc gier aï£ gaffooat^.
Niklaas. >.·*,..,V:' '';! :t"; ;Λ;^·--ϊ·."!':·"ί·: 's ■'■* u"! "■' '
-;ï; e υ l α ar d, - ; ·]
<$glaarb/ bm$bt toanbeïing fr) ^lïaact/ |
kerkΐή m Cüfn a$ öc fcoojgaanOê bojpen gelden./ ïylaari. d win&m, Jbid,
84 f
|
|||
|
ViM Vrieslanp. iC>i
|iSÖ aln inftomen öat,. ¢ Ë Ç Ô Å Ê È Í É Í G.
;;: -ú * .. .· \.....■'" ' -;; é ■ . ■> * ■■■ · .-.(,.
■ r ·„, nnpmt het niet anders als Hyl&irr.
'· F'^fZiiïSSt er voor PaQoor Heen*»,*"
Ln't jaar é J4>"™a n kcr foorLVan verbond met deWelo^amn EfeHuTden ingelaten heeft De
een groot Sc.tael ™" en Aïs Keiier Kwel V. Heer Xüak X'vin V S "nd geworden Was,. begoftende
en meefter van vnju * den Sax te gaa„ . dat is, Borgonjers de gangen í Ede]luiden den Cen- en- VI wilden dat de genieene twintigften ^g K^ van den Adel,
ften zouden °Pbre"S™*ed f|Ïzer's waren, 200 hoog telft. van die â»J"e fg^ffiudrt befloten, iTcfi te-
genomen; dat zehJJ* Want Ïeiden RCn dr\Sir^ fchidt" Edelluiden, -fcmmfeeo.om
ie, fchoon vfejlclMWc en hun fortuinte den hüiKn·*dgT^S^^'^V^^^
maaken, anderen u^tvree^ » de ^
den Sax ingewi 1ghaddeu ü fa een ^ .
Mr noch geen recht toe. ^ ls een
ling traktaat: belooft dat h^go^» ^
Vader, en hen van alle nieuw d dje daar
den yry ^^'J^ifc^P traaden, waren ruim
over in een b?ndverww«coap ken ^ ^ yrouw_ twee honderd fterk. M«r ^^ nt
S^trSde v—^ tanden
öiT^S!^^^onwillig wai-
qntflagen heeft. k ;,
|
|||||||||
|
N Ô I G U Ì,
|
|||||||||
|
Ì Á
|
|||||||||
|
öct ©ehcnfcöap ban SM«J tó^S
tWe affloten sefïaan ftififoo/ toMgm |
|||||||||
|
&64 Ol/DHEDEN EN GeSTSCHTEN
iTiuurtoefft ηοΐξι bertoanen, (fttambaaoéïs
fïaat'e* nocg ftet flot Hoxwier. f ^eparacptern/ tiie op ben naam ban öe
$. jlBaagb en Jkoeber <®oÏ$fa£tfö|jöfc foa£/ $>fes£ 139 öoubanïben^ op te hengen, jjn 't jaat-1 j-., fïonb ïjma$$afïoo^ 3|eec }Ό'<£?(ι); ^aat? toa$ een BiKariffcgap ban 90, e»
een f^öenöe ban 64 nonböuï&en$. ©ej&$ too^ tnoefï aan ben meérn^ató gemeiücn ^o# opö^engen 12 r^iïöen, <$nbei· be jêaeoeïjie ban jjBantgnm ijeeft
een napel gefïaan/ bie beü |Öaagb abluo** getorjbt hm$; en ben $elben ψ$οοβ 12 fep ben betaalbe (χ), V ' 4 ' 1 '■ » . f -. * .' 1
I .<■■■'. J. .... ,.v- . , ,-.■'., '
AANTEKENINGEN.
;i. In 'e jaar-131.9. wierd de Paitory bekleedt doof
e.enen Heer Tbitardus. ■ %. Vorders hebben die van Mantgurn > ziende dat
bunne landen door yeeje inbreuken der dyken be- dorven waren, en de magt niet hebbende ojn dedy- %en op te maaken j hunne toevlugt omtrent bet jaar; 2204. genomen tot de Monniken van Bloemkamp.. Zoo hadden die van Weidunj:, pa? te vooren, hun- Be toevlugt genomen tot het klooiïer ^udingakerk; dat is, %y hadden hunne landeryen , onder zekere voorwaarden, aan dat kloofter opgedragen en över-s gedaan ;mlts de M.on nikken voordedyken zouden zor- gen, enz. Die van Upxutn hebben hunne lande- ryen, omtrent op dezelfde wijze, overgegeeven aan de Abdye van Lidluiu. · - " j Ή % % u m
Mk% $*t how aeriumy *nta# üelltmt en öpoj
jjeiium, be tóanbelingSfcüura/ baar t)et fïot Mamme-
* ma fïaat/ φ onber be ^elfbe^ietenge en get
jeïfDe ^eneafcfiap gelegen, " r
|
||||
|
van Vries & αν ϋ. 265.
mmftmttcfoioQ öoubguiben^ «rtw
toaT tm fteöwbe ban 80 of 90 btecaelnft*
SK- m ®W$ ban ^- Jans ï*ecB genoot r- Β O X U M.
fflotnm/.te» bo$ onbes $&ttiaïbutnec~bee]
tó&ö bod; be neerïage / Me öe Μηφ
baat fcreegen ben 17 faiina^ if86. 3(n btt flcbecFit öïeef onbec anberen00R boob Heffe- lus Mekkama: öiêti 3tjne oubeef/ in be^eefc ten ton te Seeötoaaeben /een gjaffïebe opgeweftt Öiööen : toeifce gcaffïebe in onbec ïccutoaarben opseöeebenjeö. ^efafiorp öjagt lottberb en-bettfis/ ©et
^iftanffcftaP Sonberb sonbgulbeng on : ban teen b'er tfibee j^ebenben: be eene ban (jon* berb/ be anbere ban gefitg öonbguïben^ 3£e feoófi ban $· Jans neen jjab 'er sefïien fcöiï^ Den te ontbangen. . ' ■ Pecrus Poëtinus Bentz-na , # ^tabeuen Ugt
tm abeïp oefïast gebooren /ffin'tlefïe be$
Mrftienbe eeutoe faliooj ban 2&ojpum ge* toecfï (O* AANTEKENING.
ï. Ifl de veertiende eeuwe had hier voor Paftoor
fceftaan Wibrandus, de achtiende Abt van Lidlum : roo dat de Paftory van Hoxum ter vergeevinge van die Abten geftaan Ml hebben. En dit was geen won- ier: want de Abdy van Lidlum had « daar ïoo veele landeryen en renten, dat fchier het ganfche dorp de Abdye in eigendom toebehoorde. Ook hadden die Kanonnikken daar twee Uythoven (laan,, Monnik- Kuys en Ter-poorte, In het eene, te lyeeten Ter- * Schotanus VrieiTche Hi& pag· 7{·
R f poorte,
|
||||
|
266 Oudheden en Gestichten
poorte, wierd de vroorae Abt telks Liaukama, ïqo
als in ïijn leven verhaalt is, op een fchelmfche en verraderlijke wijze d,Qor de ongebondene Leekebroe- ders veimoordt. LYTGEWERU M,
fünbeif Eutteïteimerum/Μ een bobben
ümneva-beel / 'onber Μ ^chmfcfiaj'ban Sfo^toert; ban 't tuei&e bobcii al gcf&öüen i$, #e J&afioo; troit jaartp^ öcmöerö 0ouöi
giïlöen^: be Biftar$ tacgtig: en brieften hm toegaat boa^ ben Sflöt' ban Ktbïitm aatig^ pelt (il '.; ■ ^c j^afEooj/ bic ?et* in 't jaar iy.,/fïonb/
&ia$ Hugo ijenaainb ί iitψΜΜί§ WibranUus. |
||||||
|
il^rA Α NT EK'ENIN G.
* \χ; SikrVndus Leo, ia Hoito den V I ï Abt van Lid-
Jum, geeft te kennen dat de Kerkmeeiltrs, van dit dorp, dat hy Luthawerum noemt, gewoon waren de Paftory aan een Kanonik uyrde Abdye van Lid- lüm te begeeven. Γ yt den té\vtnSibrandus blijktdat de kerk op den
naam van S. Qeertrttid ingewijd* was. * - Η U Υ ;N SJy t ,
3|et bo&j φφϊ$/ boo? de toanbeïing ïfm$
genaatfib / foa$ ontier bc ^ietenoc ban 23aar* tïrr-bee! en get tegmtooo^tge v^elienfcöap gelegen ·, en ïjab cm gai-pcptern / bic öooj tirn 2tÖfc ban Sttblum bergeeben bjieft. g&. fiorib op een jjenbel; en gab Jjonbeft gonb* gnlbcn£aftnm1totiifïe. ï^et aDinariffcöap fyagt jebentig goi%ulben$ op.
LYOENS*
|
||||||
|
VAN YaUSLAND. 267
LYOENS, gcmeenelijk (ij LYONS.
mt mftorn ban öit Φο#/ bat onber W
xmtmteW ™ Ö^eïföe ^eftenfcflap w ffitë/ ï)aö een faroeperïs / baar jaar* S100 gotiöSuïtien# ban quamen, Jget *»> 1 kW^agt 'er tacpig o»: en be »mg iïSiA/ teïUteefit/ genoot acïjt AANTEKENING.
, Dit zal het zelfde dorp zijn ; 't welk in een b O-
pen'brief van Biffchop David, ^\m^&{gfë tns en Lufens word genoemt; in welken brief de & en Meefter Johan Paftoor van LuiTens , bene-, fens den Heer en Meefter Bom Paftoor van Aeng- Turn, gemagtigt word om over zeker verfchil uyt- fpraak te doen. W" I L SE M.
mt timp I bat onber ^aarber-btel en't
Aemelfte m^iëété aan öe <0;aft tuffcöen tartaaté ii ban m ^leffcïjen Μ^ψΜ'
htt pienus winfemius, fcierb banouö|J^m^ btéteim «noemt: maar giet ttsentaoojbie bob; öe toanbeïtns »ifum- ^aar $ eett Pioote öeubel of öoo0te/ be HMtonnw terp ocnaamb; bie onberbe googfie tevpen ban ISfeglatib sereftent toojb ^et bojp Seeft een iaarthaeht; Die Djie teeenen na^Jacob se^ tomben toojb/ : ' * - . ®e ©arocperfi/ bie ter Herseebmse bet
fübten ban Eiblnm plast te fïaan/ b^t 8<m* *i Schotanus Brieven en Oecumentcn , pag* 7*.
öerö
|
||||
|
ί
|
|||||
|
2 68 Oudheden en Gestichten
to&00U&0iita$og}ijet ®iümffcïja# j&. ®t
J^eöenöe/öfe'tvtóa#/ gaf jaaeïp^ po gotik öttföen& ffian ben meeegeroelöen j&joófï fifo δέη i6 fcfjilben öetaaït. 3|iee neben^ eenige ^affoo^/ öie gto in
öe boo^gaanbe tifiên geftaan fythben. > Hoito Van (t) Winfem , tt ^infnilt QthOte
xm/ öieöe sebenöe 3Cbt ban HCidliim i$$tt
Syardus; $afÏ0ö| en ®tMï bet htvlie Ml
Winfum-, öe wfttetibc Ibt ban %Mnm,
Aesgo, te iêinfum geboren/ eerfijPafioo^ enïPeïfe» ban ^mfnm: naiiet'öanö öe liegen
tienbe mt ban liölnm.
Tétardüs, ομ 't r^ïaitti Cet' ^eïjelïtng ge* fioown/ en eerfi^afïoo,? en^efcen ban lèftp
fum/ $ naöerfianö öe χ χ 3i'öt ban ïïtöiutn
0eb>D|öen.
AANTEKENINGEN.
i. Ik wil den Auteur gelooven dat de Abt Hoiu
eerft Paftoor van Winfum was geweeft : doch Si- hrandtis heo\ dien hy doorgaans volgt, zegt het niet. Maar by Sibrandus ftaat, op dezen tijd, een andere Paftoor van Winfum vermeld; te weeten Tetardus; Welke Tetardus omtrent honderd jaaren geleeft heeft vpor Tetardus , die door den Schrijver opgegeeven word f en die ook Paftoor van Winfum is geweeft. Petrus Valk, de XX ί X Abt van Lidlum, had te
vooren ook de Pairory van Winfum bekleedt c. Omtrent het jaar tffó , als Tsbrandvan Harder-
wijk, tot Abt van Lidlum gekoren wierd, wierd de Paftqry van Winfum bekleedt door Petrus Gou- turn &. Β Α Υ U AL
25apnm/ een bojp ban 3|emiaaroet?- öeeï/
fiair een ^arocflitoft; öie onöe? ben ^oofï c Sibrandus Lee, d idesa.
ban
|
|||||
|
Van VrIesl an&.
hiitt ύΜφ ïjoofct; en toren^ ψafïorg tioo^ ren »βηοηηί& ban öe fjemonfïreit-ojöec öe* hlcebt toierö, ®>W ψafforg bjast 100 souö* gulöeng op / ban öe f jebenöe guamen 60 nouösuioen^; f 11 öeself öe ^ietehpe / onöer Set öo^p
jMifum / fïonö een jj&anneMoofïer ban öe ^cmonfleeit-ofter/ te toeeten öegjtorg ban |aiimi:toeme^iorg/omöat3e op een poj^ te fïonö/ Michieis berg toierö genoemt: en in't jaar u86. öoo^ Jelmerus, öen eerffenfCöt uatt liölum/ opseree&t toa£, omtrent get jaar 1 $*»S. toagJohan Kcppei,
öie tiaöcrfjanö Hot ban Siölum toierö/ φ&% return. - 3n't jaat 15Ή· ijecft Joachim Doesburg
öatanipt öeifeöt
omtrent Qet jaar 1 5-67. ofiytf8. $ öat ampt
MltM oetoerfl öooj eenen 2|eer Vi£tor. Victor toierö opgébolgt ÖOOJ Johan Geel-
muideo, öie naöerganöttotmt tom%Mmxi
bciftooren toierö, Α Β Μ Υ W Ε Ε R.
tfibhïgtoeèr/ anöer^ ITOngatoiee oftMto
Satuicr gcnaamö/öatonöer öeO^ietenge ban 3i£onfee^ örei en öet ©efcenfcijap ban 3fo^ tet ijooyöe/ toa^een bifcljrp öojpaan get meer $en#mefc Sfn öit öo$ fïonö ban ouö£ l)ft fl»né Aylvft.
®c J^arocijiiscrft gaf jaarïps? negentig
oouögulöcng: en öaar töa^ ren fdfeaalejte ficnöe/ öie Ïnaar<rf gouögufëen^ öpö02agt. ©e $mft ban £. Jans nerf* troft 'er 6 fc&ilöen. HAULA.
|
||||
|
270 OUDHEDEN EN ÖeSTICHTEI*
Η Α U L Α.
. Z$e fterft ban bit öo$ / bar onber $tëpi$
hittfg <$ojïeinbe geïegen ig/moeft toen ψ$ο$ ban jgt. fim heth ι* fcïjübm bmalm. W Υ W E R T.
1®$ώώ of 3&ieitftett / eettijö^ een $ώ
aatt3tenïp froflj/ lp tégéitfboo$ig b;g: itkin/ en onber öe <0|iecenge ba» ^aaröër-éeeï ge legen. ®e httU/ bie fcotytijb^ ter begeefon? ge en öebefïtgi'nge oer Wtm ban Sioiuni fïono/ toa^ oj> oen naam ban ^.-Niklaas in? gefoïjbt. &aar ge&öen foeïeer b#eof bier afcïpe
^ioten gefïaan; 300 a$ men ngt {jet berbr.l< ïen munrinerft öefeffen San: regeniiia^önj ffaac er noeïj ger «§tin$ Thetinga. ■. 'britswert;
SW$ of men 2$rft5etitoaai& $eife/ oni bat
Jjet ban ^gfoert afgetrokken i$/ t$ een bo$ bnber öe <0^etenge banSiSaaroer-oeel. «De 3#arucjjtëerft/ bie ben ^.Georgius rocgftejüt bja$/ en öooj be bijten ban Éifera begecben tmerö/ fyagt gonbero goüöguloen^ op > ban gee &töariffcj)ap qnamen o er sebenttg. OOSTERLXTTENS.
<$afïerb'tten£/ aan be g^afe tnffegen f.w,
iufrtt en Sneeft onber öe <0jietenge ban 2Saaröer-oeeï geïegen/ foierb ooft booj ben Wét ban Sïöium ban een jpaflooj berden. |
||||||
|
ι
!. ' * ν
|
||||||
|
VAN VRIESLAND. *7*
gen i irt #M€## «»* $m *të tasfr
tig (O·. $^ .itf^W.-ï^ti Ilt^> ''
Α Α NT E KÈNINa
ι Dit dorp plagt op ïijn Vriefch ook 'è Aflrehtze
«noemt te worden. Daar de Paftory , In Λ jaar
ιλ64 bekleedt wierd door eenen Heer Niklaas.
|
||||||||||||||||
|
va»
|
||||||||||||||||
|
V't jaar .1.578- was * ƒ<//* ?*//« Paftoor
Oolterlitténs.
λ Schocan. Brieven en Documenten , pag. iiS»
b idem Vrieflche Hift. pag. 81 j.
|
||||||||||||||||
|
EKENSCHAP
VAN
MEINALDUM.
|
||||||||||||||||
|
De kerk van Meinal·
dum,
Doenryp, Schengi Berkkttm.
IVeer, óf Meer*
Bet hum. α , , « ;
Engelum,
Marjfum.,
|
||||||||||||||||
|
Blejfum , of Èïejpih
gum.
tfuttïngum, anders Fer> Vmgum.
Op de nieuwe Ordhe. Op de ottde, Qrarq:. |
||||||||||||||||
|
MEINALDU
bat tot get ftetftïjof bö« ^etöum WjSjdc
j&tató/y seie0C!i onöev ïjet©efccnfcïjep Dan 18"
|
||||||||||||||||
|
2^2, Oudheden en (jEsticrfTEN
»hmw Jl&enaïöum/ en te <&itomp ban jÉeft&L
Menaidu- itta-öeel i öaau get ooft oen naam aan gegee wadeci, ben geeft, ^iet fïonoen oe fïtnffen Jukkcma ca%' Donia, Gralda , en Galcma. ^e ftertf met
oen tot?en/ &ie ojp een goógén genbei flebouiot
i$I # 3eer öefti0 en fcaag, , , ^efafiatp nlagt tmijb$ μ ο gm%#
imi$ op te ffeeiigen: get $mar#ga|i tacta ^aii öt J^eöenoe quamen sefïig oiecgdpe sulöemj. ®e J^oofï ban ^, jans ft^lt t* ïtttecgt gaö 'et4 3efïien fcgiliiert te tvehlmt <Pe necft / oie met De 2flööge ban jitofum
beteenigt en in öeseine ingeeft toa$/ faeea gaase #afïtio$ ngt getsélfaê Moofiet. gn 't jaar 13 60/geeft ijier a$ g>aftooj w
ftaanï|fecJohan; öte naoergana j^ooft ban '$ Heeren-Wijngaard gebu^öetl ί§ (ι)#
' jjn 'tjaac if u ftona 'et al^ Bina£$ $c;c
Dideryk (£)♦
AANTE&E MINGEN.
(1) in 't jaar 1542. wierd de Paftory van Menal-
düm bekleedt door eenen Heer Johm\ die om c zij- ne geleerdheit en goed oordeel in groot aanziert was: eu_tot.de verkiezing van den Abt Godefridus veel geholpen heeft. Omtrent het jaar 15'«, wierd dezelve Paftory be-
kleedt door Sibrandüs d Leo; die de Levens der Ab- ten van Lidlum in 't licht heeft gegeeven,. 2. Uyt den zelven Sibrandüs Leo, daar hy faet le-
ven van den zevenden. Abt Hoito of Hoitetus be» fchrijft, fehijnt,te blijken dat/er tè Ménaldum een ftloofter van de Premonitreii-örder, ónder den naam' van Priory, heeft geilaan. My telt de deftige man- nen van dié Order op · dewelke;} ten tijde van Hoitetus te Lid In m , en daar omtrent, 'm aanzien waren. Onder anderen noemt hy Wtbrahdus , of « & d A|riid Sihi. ieon. in yitis Abb, LUI,
. naaf
|
||||
|
■■'s
|
||||
|
Van Vrïeslanö. *T$
VI. xijne fpeliing Vibrandsts .· die het atnpt vaa
prior te Menaldum 'bekleedt. Menddumettji -Pr f tutu i^gfiis. b o fe k R V Ψ.
|
||||||
|
«Doenrgp / anberjp $;ömw / ê« δρ be$
b?tmg 0ρρ / $ een g^oot en berinaueïijit dojjï; 't toeift önöei· öe <0^etenpe Vtan ffee* nalöunm öeel en tjet ^elicnfcgap baiijj&enak DïJiu öcijoo^t > en aan den fjèfrtoegjeii öe baatt/ tuffcijen ïïceutoaaröen en ^smelter/ i&eicgcu i$. ψΜ 3?itoe öow?jj / baat jaaelpf een paar* iicnmrÉit og ben öag ban J§>, Jan 4ch üooper gfïjouöeh ώριο/ ijeeft eertiji$ 5eer gèj&onut cii p?o.nut tegeiinjoojbig hoeft met een ojoot gerai ban. abe!?pe ftinjfen/ Foppinga, Hom- mciia, VJ.init.ia, Fetia5 Brootdotinga , Hofj-
beraa, Ofingar èüjj . , , , %tt H}$ öceft een ÖYaabB htth / met een
fei)O0iiêu tam? j öeioelue tet? geöagtensffe bah $.Salvius ingebjijöttea^: en/ geïp ttgtge?
toiffe: öebsit^flufitieii bujat/ in t jaar ι 5Γ44· Φ geDoutöt s^...... ,,, , j. v. ■ ®e $arocïjtófc fiab aan tóomeii ttóee-
poiiöcrö gooögniöen^v j)et ®teiflfcj)aii Öo»* Êecö. ©aar toare-n ttoee ^ebenöen ·, leöet baii Öotioerö gonöguiöeuö: en een öeeoe/ öieboo^ oen «öfïer jsa^ / ban tacfjttg 3ullte guïöen$ 3N ||eer Petrus, 3pajfêoo; ban * ofyotm*
gj$/ toierb in'tjaar 1468. öooj Rioa-d Roor- fia,. biejieg re 3£iölum boo? $n6t opgetoo^en ftaïiA naat' ^emonfiteit gejonöen/ om öe Oe^ befliging bqoj öei^eïben Roorda ban ben <0# - tW-Ül&t te Öeftbomen. Sibrandus Leo, öje Öat
* Zo» woid de uaam van iit dorp doer Sibr, L%h gtfpeU. j, Il Deel. S be^
|
||||||
|
2.74 Oudheden en Gestichten
bergaaït/ geeft Jjem ben naam ban een Vir
magnificus: een g^ootbabig ttian, ®onr$u/en be naöutirige bo^pen/ pïagtm
feberb te ttjben bet iiefo^maat$te booj befjat» cipanet jj&omtifóteti ban Jfoanenec öeoiem en geïjoïpen te bjojben: maai; naberganb ïjrö- Ben Φ/ om öetec opgepafï te mo^ben/ een # gen #afïooi geftreegen» S*e eetfïe $ getoeefï Timotheus van Oof-
ten, een gebooren ®$\c§ / en een Eobenfcij <0obtgeïeetbe: sijnbe een geïeecö en <&diif- bienfïig f^iefïei'* en een man ban gjoote ber* tóacïjtmg, $®aar a$ jj£ 'er niet ïanget a$ Seben jaaren gefïaan §ab; ψ iju in 't öefïe ban Sgn ïeben / tot gjoot btvUè§ ban be fefïe* ïpgeit en ban be gettonfoe gemeente/ m 't jaar 1705·; «gt &et ïeben gefc^eiben. %g iOl'erb OpgebOÏgt bOO^ Anronius van Lin,
een Xei&eneav / en ooft eén Sobenfcj) <0oöt*
geiecrbe. ©e Sce$er moet geioaarfcDotttot 5tjn bat
feje be <^pboïger£ / Ijitt m op meer andere plaatgen/ b&im$oberfïaan: om bat ijct ber? anbercn ban gaftorgen / in ö^e omffanbig* gett'fcer tijben/ fcïjfer bageipfcfj toeth $. ■ S C Η E Ν G,
Mnbet^ Schingen , a$ Of met! Scheiding
twïbê 3eggen/ t$ een bo#p ban be 3elfbe ψ}\ν
ten» / en i$ ooft onbec ijet ©efcenfcöap ban jfóeuiaUmni gelegen, TO bo$ plagt 00& onber be Jparocljie ban ï^onrop te Jjooren : maar om bat'et* gebmitig ober bm boo^rang in 't of eten te (1) nra&eelen biel; i$ Set bol* geng Set fc^pen ban Schotanus ban. be ίίρ per «er« afgefcöeiben, ®* |
|||
|
VAN V&JESLAND. · 27f
©e $ai'oc()t&erlt ö?agt jjonöeri) gQtiögui*
\$4 op: ï)tt BiMmf[c§a# negentig. éiMt öit öQ^p flaat Set^ccmiöug^ Wob- bcma. }" '') ' T~ \ ï
AANTËKENI Ν G. u
|
||||||
|
i, Wy hebben in de Oudheden van Holland ook
ecnige (taaltjes van diergelijke krakeekn ί over den voorrang in 't.Offeren :J gehad. Waar omtrent de Lcezer weeten moet dat hét eeH fcud gebruyk in de kerk is dat ieder, -die de Offerhande der Mifle byi woonde, zijn aandeel tot de Mis offerde. Zoo ftaat }er in een oüda Kerkenboek,dat ten tijde van Gregü' rius I gefchreeven ïs 5 β De Priefler gaat de Offer- hande ontvangen : de Zangers zingen ι . . . het volk geeft zijne Offerhanden , dat is brood en vjijn; die zy ·» uiitte doeken opdraagen: e erft de m/inluiden^ dan de ■vrouivluiden. Zoo beftohd het offeren dan inbrood en wijn. Te vooren had men ook nieuwe tarwe, druiven, oly voor de lampen, en wierook geoffert; 't welk ifl de zoo genaamde Canones Apo/lolici, in den vierden Kerkregelv toegeilaan word. Maar het offe- ren van honing ,melk ,vogelen, dieren, peulvrueh- · ten, word even tt· vooren in dezelfde Apoftoliflche KerkregelS'verboden. ; Doch ,het gebruyk; van brood ,en wijn te offeren T
kan uyt veele Synoden en oude Schrijvers beweezen worden : 't ïal ons genoeg zijn , de c plaatzen hier onder aan te wijzen. ','■? ,, ? .- 'Daar zijn tijden geweeft d dat ieder op zjjne plaats
bleef zitten ; en dat hem , 't geen hy te offeren had, door de Onderdiakencn afgehaalt wierd: Maar't ge* meenfte gebruyk was, dat ieder zijne offerhanden ter plaatze, daar 't hem palte , ging offeren. De kerke- lijke perfoonen offerden hunne e giften aan't altaar; β Ordp Remanus. ■ '' ? '
f> Ap; Mabill. Muf. ftal. toni. a. ν .
c Concil. Caitii. ; Cft". 14 fonc*!. Matifcou 2. ©an_4t,
^oncili Mooc. cap. 6. apudBürchard· 1. 19. cap. 40. Rht gino ™· I, 4e Eed. Difpl. Cabafiks in Exptff. Liturg, «j», uk. ** Zie Ordo Romanus, &.c
« Zie Marine de Euc^. cap-ris»; ·,Υ}}
S % i%
|
||||||
|
27<5 Aantekeningen op de
de leeken buiten het hek of't affchutzel van *t al- taar : de Princen in zekere ptaatze, Senator'mm ge- naamd, iiaande binnen't koor. De Keizer f had het voorrecht, om zijne ofFergiften aan't autaarte draa- gen. Dat voorrecht hebben de Monnikken en ge- wijde Maagden fomttjds g ook gehad. Maar naderhand hebben de leeken , om hunne
giften te offeren, ook toegang gehad tot het outaar: en men heeft zelfs h wetten gemaakt; waar by aan de manluiden geboden wierd , hunne giften aan't outaar op te draagen. Wat de vrouwluiden belangt, wy hebben reeds gezien , hoe dat haar zulks, ten minfte fomwi|len , verboden is geweeil : maar de KeheimCuaegundis,gelijk in haar leven by Gretftrus haat, bragt haare ofrergiften aan 't outaar. En in zekere Synode » word allen geloovigen , zelfs de vrouwluiden, fcherpelijk "geboden , dat ze hunne giften alle zondagen op 't autaar hebben te leggen. Dat de manluiden te Breinen j onder Innocentimlll,
hunne. ofFergiften aan't outaar bragten . blijkt uyt ze- ker verhaal van -sirnoldm \ Lubecenfis. Van öads plagt / ieder in de Miffe iets te offeren:
Voriten, Heeren, burgers, manluiden en vrouwlui- den, kerkelijke perfoonen en leeken: te weeten, als ze het recht hadden , om ter heilige tafel te gaan : die ter tafel niet gaan rhogt , als die onder den ban zaten $■ de Katechumeenen , die openbanre boetvaardigheit pleegden, wierden ten. offer niet toe- gelaten. Ook mogten de vrouwen , die haare m Hon- den hadden , niet ten offer gaan. En op fommige plaatzen is het de η Nonnen ook niet toegelaten, ja wel duidelijk verboden geweeit. Eerft plagt men brood en wijn te offeren, gelijk
gezegt is: dat brood en die wijn wierden dan door f Synoil. Ti uil
g Vitte Epift. ?. S. A'ug. novas EeJic*
h Hiocmar. Rhem. Theöiulph, Aurel. apud Ckt* Lup.
torn- ?<■
i Concil. .Matifcon. z. ^ In Chson. SJav.qr Jib. 8* / Secundus Ordo Kom. apud Mabill. m Concil. Mog cap, 6. ap. Burchard lib. 9. η Ibicl, Vide CajHtul. Reg, Fianc* lib. 5. n. 57U @ |
||||
|
Beschryving van Vriesland. 177
λρη PrieÜer . gekonfakreert , om van de Offeraars SSnttiet te worden. Maar om dat het zijn ongemak ÏS brood te konfakreeren dat door leeken gebak- ïen was, en dat zulks zorgelijk fchecn ; daarom werd'er naderhand bevolen ,p dat ieder , in plaat z,e van brood , tarwebloem te offeren, had; die oftergif- ren teweeten brood , wijn, blpern, wierden zoo fchi'ars niet geoffert ; dat 'er even zop veel was , als de Offeraar, om te kommuniceeren,, van nou- den had' maar men offerde dik wils f verfcheide broo- den en een volle kruyk met wijn ; ieder naar zijn vermogen: dat'er overfchoot, was ten deele voor den Priefter en de vordere Geeitelijkheit,- ten deele voor de armen. Maar men had. dikwils r inhaalende Priefters; die den armen geen, deel gunden; en al wat *er geoffert wierd eigenden. Doch de tarwe- bloem had haare ongemakken ook ; en veranderde wel haait in penningen. Dat is, de leeken begoflen een (tuk gelds, dat zy een penning noemden , te of- feren · welke penning ten deele betteedt moeit wor- den om bloem te koopén: ten deele, in hun gezïgt, onder de armen moeit uytgedeelt worden. Wanneer dat het offeren van penningen opgeko-
men zy, daar van kan men.'t rechte befcheid niet geeven Maar dit weet men, dat. het al in gebruyk was voor 't ingaan van de elfde eeuwe ; dewijl men het vermeld vindt by HonorUfs f Augufiodunenfis. Dezelve Honorius zegt het ook, 't geen wy boven begoflen te zeggen, dat die penningen ten deele tot de Mis behoorden : ten deele aan de armen moeiten uytgereikt worden, Maar toen hetofferen van dien penning genoegzaam
in gebruyk was; en,dewijl men toch offeren.moeit, niet wel kort achtergelaten worden : begoit de gierig- heït t haar perfoonaadje weer te fpeelen. Eenige Prieiters dagten; zy waren zoo wel en beker gerech- tigt om de offerpenningen te houden, als de armen : ïy moeiten de dienden doen, enz. Zoo fiaken zy dao, alles op: en lieten d'er de armen op zien. Maar* β Vide Sakramentarium S. Grcgorii ap. Pamel. pag. 179.
ρ Zie Chr. Lupus in Can. torn. V pag ι§4· &c· η Chr. Lup ibid. *" Ibid. „, ■ ■ ": .,., f Gcmm. Anim'se, cap, f8. * Vide Chr. I*up. ibuL
S 3 het
|
||||
|
ijt AANTEKENINGEN Of BE
het volk, dat al meer over de inhalendhëït en des
rijkdom der Geeftelijkheit gepreutelt en geroepen had, was niet |anger te houden. De Geeftelijkheit begoft hoe langer hoe meer op de tong van ieder een te rijden: die de heethoofdigften waren, lieten Mis en alles vaaren: anderen, hoewel ter MjiTe4verfchij- nende , 7.agen nauar geen offer om. Zoo ging het offeren allengs t& niet: behalven dat het in de ziel- mi/fen noch (tand gehouden heeft. Tot dit te niet gaan van het offeren heëff ook zeer Veel geholpen dat de kerken, en de altaaren in de kerken , mits- gaders de Priefters zelf, zoodanig in getal vermee- liigvuldigden..'; ■ -y ; '\ V ;■ ; f. Toen is het gebruyk opgekomen, of liever alge-
meen geworden, cjat iemand, die eene Mis wilde gelezen ν hebben , den Priefter een iluk gelds, of aenar'wi) inde handen; tlak: om daar een Mis voor te doen. Eni dit is die Mispenning, zegt Chr. Lupus, 4aar de Wikleffiiten, de Lutheranen, de Kalvinis- ten , zoo /geweldig op ichrpllen. Ik heb gezeit , of gemeen' geworden : want by
7- 'tv Mah'illon ftaat bewezen dat de Priefters, voor het leezeu van een MiiTe, al over vcrfcheide eeu- wen een Huk gelds tot een aalmis plagten te; krijgen.. Ja hy meent..dat zulks, óp fommige plaatzen , al ge: bruikelijk is geweeft in de achtfte eeuwé: hoewel dat het overal niet doorgegaan, of als een vaftewet5 geworden is, voor de twaalde eeuwe. Chrodogan-^ gus, χ dié in 't begin der 9 eeuwe geleeft heeft, en P. y Damiantii, \ fpreeken :van die gewoonte ook., Maar Chr. Lupïfs maakt 'er deze bemerkïtig op dat zulk geld', 't zy 4at éein kerkelijk perfóon of een- Monnik was die'het zich in de handen liet douwen, altijd qualijk geroken heeft: Hy wil zeggen dat 'er altijd op gefproken is: en dit kan uyt Pauzen zelf,, ais uyt aÈngenius II en Leo b IJ? bewezen worden. Om nu tot de zaak, dat is de krakeelen over den
voorrang, te koomen; d^ ieder 3 naar zjjnen rang,, d[e voorfte in *t offeren wilde zijn, kan uyt meer an- •v Ibfd. ' ;' ; «■ ^ ';ί;· '<-■ ,: '
ν) In Pruilt zd primam part. fcculi f, BeneA
x en ^, B^den Heer Van Efpen in Caiupart. 1, t, f. c. ƒ. λ en h Ibicl» ' ν- s '*;'·* ■
ty ■■ l' ·''''■■ <iere
|
||||||
|
β
|
||||||
|
·■
|
||||||
|
Bëschryving van Vriesland.* ïyp
dcre gefchiedeniiTen aangetoont worden: en 't is niet alleen te Scheng dat daar over zulke krakeelen ge- teeien zijn. Om nu buiten ons werk niet te gaan ; de Leeier zal onder c Rhynland vinden hoe dat de Edel- luiden, onder Leiderdorp woonende, daar over ge- twift hebben; en hoe dat Graaf Willem lil meer als eens zijn gezag te werk heeft geftelt, om dat vuur te dempen. Zoodanig een verfchil vindt men ook vermeld in de Oudheden van d Dejfland ; dat de. Graaf ook , des verzocht zijnde , door zijne uyt- fpraak bemiddelt heeft. Uyt die uytfpraak heeft men dit ook dat de wijven ook ten offer gingen; en dat het ten offer gaan, in deze landen , noch gebruyke- lijk was in de veertiende eeuwe. Β E R L E Κ U M,
ffiubesg %ttWexxox en SSeïltfmm/ i$ cm
$# sjoot bo$ onber be 4$?tetcnge ban |&e? nalimma-beeï/ en öet t^eftenfcgaj» ban$&é* tmttmm·, 't geen ooft geen fajonbee $ * betotjl be oube flat» (0 ïtitgonge/boïgen^ sefcee bèr* tyag/ aan bit bo$ gepelt toa^ %et Beeft bwmaMg&e en g?oote bnurten :oofc iftt een paatiicmarftt / bit in Βρμ\ gegouben m$ / en be bermaartnle ban ^tmmM ®aai' fïaat een mooge been ·, öte booj Eel-
ko Liaukama, ben tfoaalf ben §Hbt ban %& ïum/geïp *»& aï U$t Sibrandus Leo beeïjaaït gefiben/ opgeboutot $ €n baaeom fionb Set bergeeben ban be J^afïorg / en ï)et bebefligen/ aan be UUtn ban &tbwm. üoïgen^ be onbe $?ieflfcïje ïtjonp toieeb 'et faarip^ een jjïeg* tige ommegang geïjonbenj toaav in een ge* tafatoetbe ïtoftte / boot nueabelen bew maarb/ omgebogen toietb, «©c^ajtorg öab een mbomen ban ïjonberb-
t Onder leiderdorp, d Onder Scliipluy."
|
|||||
|
»
|
|||||
|
2g0 OUDHEDüN EN GESTICHTEN
tn-öertig öptiööul&eng: gei Biftacïffegap bm
Jjonöerfc Ö^aac foaren tyie J^eöetioen: u ierfïe fyaat gon&wö 0pn£0uiöen£ βκρ:§ itoeeoe gon&erö «ι &ή'*\ te öeröe bgftig, - ^ieu geööenbanoni$ a$gafioo$ aejïaan; * Eelko Liaukama, de X11 Abc van Lid 1 urn.
(xodefridm AndU,' dcX I. V Abj van Lidlumi
Siardus de II, de % V1 Abt.'
mbrandusyue&VÏU A$.
##/«/, de XXI Abc.
Tsbrandas van Harderivijk, de ΧΧΧΤ,Ιί Abi.
^n&er öe ©aroegje ban föeHttim geeft eet*
tjjÊ$ eén ftfcoftee of j^oofia» ban ïteguliW &anonntl&en gedaan* ïiieoe J|. ji^aagö Ma- ria toegegeihgt itia^« w." (Ce SSeïfinm $ Den 6 0fanavg j5*53· ugt
een^uröermeefïeripBeflagt geöooren sixius ab Hemrhihga; 5gnöe 5$n Baöèr geuaainö Hedor j en ^tjtte Jiloeöec Barbara a GrarrngaJ
Ce <^om%en fjeeft gg oe Satgnfege fegoien
«otgefjoolt: öoeg te Iteüien op öc 3$punfi en ^enee^ftunoe gejflubeért. ^aae op ging gn l^ian&rp Jarigen} èn geeft 3jcg/ ngt J^an&rp loomenoé/ eentgen rtjö te ?oUen opgegouoen/öaae go gjoote tyienöfegap gielö met Gemfaa - 3|n geeft een üoeft tegen Cypr, Leovinus, Fïierbn. Cardanus, ett LiucaS Gau- ,
rieus fn oe liatgnfege taaji geftgjeeben; tt ;
toeeteiiy De ikerrekijkkunVïe door'de'rédèn eh
de ondervinding wederlegd: tUCÏfl ÖOCU telfort' toerpen 6n Plantyn in bicmt i$ geöjuftt in 't
* Sil»r. Leo·
|
|||
|
YAN Vriesland. 28.x
$ol0tt$ 9ctfc5?Jjben fcanSuffridus f Petri, lic togiiioopis^ ban Sera f&eeftt / $ Sgj^.
jiojuen in 't jaac i?86. AANTEKENINGEN.
1. Dat Berlicum eertijds een fledeke is geweeft,,
'f welk in't Vriefch Uitgang en in flégt Latijn Civi- té Ex'tenfis genoemt wierd, is elders al geieit. ïk wil hier de getuigenis van t/hbo λ Emmius byvoegen, óp wiens zeggen doorgaans mag fta^t gemaakt wor- den. Ter plaatje daar nuBerlikom is, zegt hy, beeft wei-eer een fledeke (of Itad) gcfladn; *t welk, om zij- ne gemakkelijke haven , zeer vermaard is geweeft door den grooten toevloed der koopluiden. Het bad den naam vanUitgong: welke naam noch tegenwoordig in eenge~ deelt e van het dorp overgebleven is. Ook ztjn de merk- tekenen van eene ftad noch niet txeenemaal te niet ge- gaan, P. b ΐ/ξ/tnfemm fchijnt ergens te twijfelen of het
wallen, grachten» en muurén heeft gehad : maar dat Het ftads rechten gehad heeft; ftaat by hem vaft; dat by ook uyt oude brieven'bewijii. z, Ik vind by Sib. Leo niet dat Tsbrandus van Har- f
derwijk te Berlikum oit voor Paftoor heeft geftaan: maar wel dat een Heer Henricus, een Leeuvs aarder., die Paffory ten tijde van gemelden Tsbrandus beklee- de. Op den zelven tijd (kmd'*er voor Kapellaan Heer Willem, een Nimweger.' Onder de Paftoors van Berlekum moet ook geftelt,
worden Theodoticus, de XVII.Abt van Lidlum,die dat ampt 15-jaar en lang zeer loffelijk bekleedt en waargenomen heeft. NochMs Paftoor van Berlekum geweeft een zeker Heer Sibrandus miiïchien Sibran* dus Leo zelf; die door den Abt van Lidlnm Johan Geelmuiden , over zeker verfchll met den nieuwen Biffchop, naar $|einfelde gezonden wierd. (Sib. Leo)\ t Decad 15. cap. 9«
« Rcr. Frif. lib t. pig. 16«
*. Viieflëhe Hift. pag. μ V
S f Weer,
.1
*
|
||||
|
.■■■■., ΐ 'Ι
2%ζ Oudheden εν Gestichten
Weer, Of Meer, &00£ tjt toanb#itt0 W I ER,
<$e $ajïornj t>an bit bo$ / bat onber k
4$tktm$t ban $ïlenaïbuma-beel 0eïe0en i$/ fea0t 'JÉ ?aat$ gonberb goutyguïben^ op. $fn be 3efïienbe eentoe geeft Qicr a$ jpafïooj & fïaani|eee Andries. 3fn bit bp$ flaat ooft jet oube fttojf Laura: 'ttueïn te0enhw>0?bi0/ 3ejt P.Winfernius, lieten iöO^bÖg Andries Hid·
dama. BEETIGUM, ofBEETGÜM,
<Be «Seefïeïpe fïanb ban $&tetgum/ Φι*
0ïum / |&arffum/ en SMcffum / i§ mb$ φ geganbeib onber get <©enenfega$c ban $fte Sirum·' D E Υ Ν U Μ.
r SDeimmt/ een $m bermaMp NipV bat
onber bc <0,?ietengc ban jEcnalbtima - bed en, liet SPefienfcgaji ban ifèenalbum begoot / $ gelegen aan tf baait tnffcflen Keeufcuaatben sn^anener, 3ö bit tro#*/ baai' get fftn£ Fdtsma fïaat/
i$ ugt een ebden fïamme geöooren Syardus, be bierbe SMJt ban Siblnm, ^c jParocgiKern/ bte seer fraag $ en een
fcgoonen toren geeft / pïa0t jaarlp^ gon* &erb en beitt0 0oub0nïben$ te geebemget^ fcrtffcgap 0af gonberb 0oub0iilben$, be ^e^ beiibe/ bie 'erfoa^/ tacgtig. 3£e gjoofïban $, Jans fterft troit 'er ttoaalf fe|j!lben (i). AAN-
*
• i
|
|||
|
VAN VRIESLAND, 283
■ί i ;· ' l \
Α ANTE Κ E Ν ING.
1. In't c jaar 1482. is ïeker Heet ^tndreas Paftoor
van Deinum geweeft ; dewelke, benevens twee an- dere Priefters% gekoren was om een ïoen tuflchen (je'ftad Leeuwaarden en eenige Edelluiden te treffen TUTINGUM,
23n beeftoiting Tuitgum en Tutgum.
tyt ψarocfircefcft baniCuttgnm i§ boo? Ecl-
ko Liaukama bereenigt gemeefï met be iïööge tan Sttïilnm: bjeïfte Eelkooiepajtag ooft be* öientgeefti en ttaöetfjanb totffot ban Wto* \m geftoren toierö* Theodoricus, be sebentienbe $pbt ban £ta*
ïum/ toa# ooftj&afïoo^ baniCtiftgtimgebjeeflU ®gelbe 4.ijeèft öe ouöe fteeïf ban Cuitgum/ bie toan oubecbbm becbiel / met öe guïpe bet; ingezetenen om betre geboden/ en een nteu* toe ftetft getimmeit. Heflelus, in öet bo$ <$ofierittteng geboo*
ren/ eerfï psjïoo^ ban Cuitgum / en naöe^ Banö ban ^etmum/ $ ooft ffiöt ban 3£iölnm tooien, r: ι ^e5e Henelus, ajoo öï| Sib. Leo fc|)$ft/ fieeft
Set boo^fïe gedeelte ban be ftecft mjtt een nteuto
βeenen oaft berctert· \ V * ι · ι 6abbema LeeHwaard, pag, uy» 4 Sibr. Leo,
|
|||||
|
DEKEN-
|
|||||
|
'384 Oudheden en Gestichten
Dekenschap
V ΑΝ.
SCELGIS,
ΑΝ DERS VAN
Ter Schelling,
|
|||||||||||||||||
|
Sihellingum S. Jans &&. Hoorn.
MiJslands. ^ ^ £M/)Mr/i |
|||||||||||||||||
|
Zuydkerk.
|
|||||||||||||||||
|
"· rijfbaven.
|
|||||||||||||||||
|
%
|
|||||||||||||||||
|
•tJffi1**?* of ®<* «cljdltna $ ren'ban öc
Wt (O enïanben bfe$jfe£ton& tegen't mtó tten ban öej^oo^-jec öeiiïteti; en fó/ bati afle öjie/ naafl (2) aan atóciano gelegen. f et toa#/ ten tpe ban öe Utvechtfcht SMË
@oflpai/ban.3ulte een Λ(1 bat {et een ^eftenfcoap o» 31CÖ 3##ι Jaö. Srf$# ee« ottseö^ftt boen/ öat ijetïiapittei &an£. lans ofbnf f aroeö^eenen /en eene fcapéi of ttoee'
SCHELLINGÜM.
pe JteocöiKerif ban ü>ee ^φηϊηα foaé
mwn$ pet semriöe nernenBoeitojU ben naam »an ξ. jan ingebnjöt; en moefï öen fjoofï ban £ jans ten te .«twefit aefit fcjjiiaen bc; * HOORN
|
|||||||||||||||||
|
VA K-V-MSSLAïiÓ. } iZi
HOORN.
®t ïterft ban i|oo#t taa$ be böo^naamfïe
ban alicn./ en öe s^tel ban öen beften; baat ρ ïio$ &ee$ ooft onbee ïjooabe. Tctardus, in bit bo$ geboöven / en ttvft ,
gafcoo? en beften bee Merite baniï&nfum/ té Den fübt As*.go ίη τ jaar 1386 oggeboïgt* en De tfcumtigfïe Slibt ban Hiauim gebjojben. il Folkerus, te %ttp onbec be f)atocljie ban
$oo|ti gebooren / fë gafïóö^ en <2lenen bet; lïetfte ban $|aüum gebieejï: en geeft 31CÖ irt beiÖÊöJebeöieningeu/ naaeget fc|j$benbén Sibrandus Leo, $eerboo^icStigïp en ïoffeïp gequeeten» <éu na be boob ban Heflelus, ben XX Π mt banSttblum/ i§ ï$ in't jaar 1430. tot ibt ban Sibmm bertoen. Sjll 't jaar if 18. 1$ $ti\tt Everhardus $ap.$\; f** j «.*»
(tooj ban ^00,211 getoeefL
©e Ibbg ban-Xiblum Jjab ïjet reeïjt om ben ^ $afïoojban $. Niklaas telt/ oj> ïjet eglanb Mjcïimg/ te üebefiigen: 300 bat Die ten/ naar allen fcinjn/ op ben naam ban fö Ni- klaas ingetoijbt $ getoeefï. . Tjebbo i ooit op bit eglanb gebooren/ ïjeib bcnac cerft" een pjobe ίη *&. Michiels nerue te larlingen geijaü/ en uabeeïjanb ^aftooj ber Mie ban Jleijclïmge geboden/ jjeeft ^n baberlanö/ boïgen$ be getuigenis ban Sibr, Leo, becl goeagi gebaan. <B»aar nae f$ ggooïï Htfaofterboogo banStftrtum/ be bier en tbjin* tiafte in getal/ gefcöojbéti.. ®ese ftcen plagt ben ^ooft ban |& Jans • lieclt te iltreeijt acijt fcïnlbeu te öetaalen, ®ie ban JiEibïanb^ ?e$ fcpbeii * .
|
||||
|
206 Oudheden en Οε^τιοοτεν
©ie ban ^uttftctK $eben fcgtlöen. me ban öe ftajiéï €etijpoojt ;e$ fcfttfóea ü>ie ban ^jjfflaben acgt fcgflöen 9. Bram!*. Sn een ban öe gemeiöe telten fötetö h m kak. ©..* Branda»ius, boïgen£ get ftoomfege $cr* gaal ban Jakob de La TPorre, a$ patroon ae* fcieit. ingiet banöaannoomtget/öatmen iiocg tegentooojöig o$ öe naarten ban öit et»* lanö een plaats bermelö bittfi onöee Öen naam ban Brandaris.
|
|||||||||||
|
AM E L Α Ν D.
|
|||||||||||
|
U * '.,:
|
|||||||||||
|
j $oïgen$ $efce bergnnnmg ban Steger Fa·-
dinandus geeft Hmeianö eengroen €tffteet· pteegen/ öie tigt öen i|oog-eöeIen ftamme ban öe (3) Kammmgaas afftomftig toa& tJWt eglanö /300 toeï al$ ®φϊ&Μψ/>
ψ feöett een langen tgö öoo^ een f¥efupt öe*
öient geïueeft. · . .-.
Anebodf $oïgenf get feg^jben ^ub. Mincus geeft
pndeHio (4) Hugo,. $*# ban Hmelanö/ m'tiaar 866,
|
|||||||||||
|
rei
|
|||||||||||
|
een»neötanet« (5-) Mooffet* op Bmeiaaö
jgefïicgt: getioeïfte Odibaldus, öeXïiS»
fcgop ban Utmïjt/ in 't boïgenöe jaar 867.
met Jlonniftften geeft öebofêt. Mï$ get öaas
3jen φ ban 143 jaaten gaö gefïaan/ maat
Ban öe 3eefcijuimee§s beéï aanfïoot# te ïnöeii
gaö geeft Conradus, öeX X11 mïfchW bflrt
littrecgt/ getseïbe omtrent get jaar 1090. op
tfo^bett onöee jferfcberöec - öeeï berpïaatfï,
• Dit is RjiiTchien S. Brapcfaniis, Abc van éionfort io Ier-
land ; die den ιό Mey geviert word ; van wièa de JJoliandis- «en, in de Leveesdaaden der Heiligen , konrien nagezica WO/den., , *;.,...->
κ» Andr. Comelius Kronijk, ΑμΙ>, Missi orifco G;enobior.
Ileaca. |
|||||||||||
|
vA*r Vribsla»'d. 2.87
*» ft^rfi ban bit nfeufa* ftïoofïec totoü t»oo|
Doopcr ÉAP« ;ï
AANTEKENINGEN. .
<ty Schelling?'en Ameland.
(l)Diedrieeylanden^a der Schelling, Ame- land,enSchiermonk-oogo ^ . yah
SchJermonk-üOB is , voig Sciiermonks ey-
land: ToJ e#e # *5W V 8ggCI1
altemaat oog te zegge" 'eJ vland te betekenen; w de oudeif gebruik^yjm S$§^^c Van een
om dat de eylanden veelnjfl β ns ^
°°* «fi^fStö op noch verfcheidc
verre waat, dat ' ™ benaaming van Oog of ey!andtJl 1?"eW h heTen: ah Schamonk^og,
van een Ê)'gekrecgen Langer-oog , Wem- ger-oog, Nordern c/. zijn t$ 00gidall
heit, van dezelfde beteli^uiK voor ^ of
°f h,et niStoXduy?fch water t« neggen 'S; dat
"' ' We^h en xUn bedenken noch hebben. Althans
ïouwmiflxh'.enxijli Pe de uuwerwct. L. Meyer d.e in,f,J^| (krnmen mag, w&
fche doytfche woorden ookj « lekêrt iris dat ee-land , daar menin
of βΛ niet anjers i»j* om'ér veel pampiers
voor zoo gewl»* »>«^»» & of ^ ώ ik
vuil over te maaken , maaroaiva, 4 voor bewezen houden. Schrii«er Van de zevende eeuwe.by den tteer λ | wederzijds
ergens van **S?#*£^S® verhaak hoe dat
aan Burdinegelegen waren.jn J be00rl me |
||||
|
2$8 AAMTÊKENikGEk OF BE
Hier meent de gemelde Heer twee fouten te befpi
ren: want Burdwe, meent hy, moet Èurdipei\^ en voor Λ'nifirachia moet Auftracbia, gelezen worden! En dan befluit hy vorder dat door ^uflracbia, 't welk 't Ooftef-oogpf't üoiter-eyland betekent, niet au. 'ders verftaan kan worden als Ameland: als zijnde een eyland ; dat ten noorde van Boerdiep gelegen was. Weftrachia, zoo'als'er dan van zelfs uyt vol- gen zouw, en zoo als hy 't ook begrijpt, kaa dan niet anders betekenen, als't eyland der Schelling, Wat Buréne belangt,; of de naam van Boerdiep im oud wel is, en ten tyde vaii 'Fredegarïus al bekend was; daar zouw ik vry aan twyfelen. Aiïfians $in<i Abt van Werurh, die ïndedertiende eeuwegeichree- ven heeft, en by den Heer uiting aangetogen (laat. geeft aan 't zelfde water den naam van Bordena. En een parkementen brief, ook van de dertiende eeuwe, en by den zeiven Heer insgelijks aangehaald, noemt dat,water Bomeda. Doch die zwarjgheit is gering· het blijkt evenwel zeker, en alle de VrieiTche Schrij- vers ftemmen daar in t* zameh, dat Karel Martelen. anderen ftroorn als den gemelden zeeboezem ingezeilt is. Of men dan Borne, of Burdine, oïBormde^ of Burdiepe Fchreef, meri fprak altijd va«n den boezem, die ten minile in laatere tijdêtt Boerdiep heeft geheé- Dat men Aufirachia In de plaatze van, ytniflraala
ieezen moet; dat ftaa ik den voornoemden Heere volmondig toe; en ik geloof niet dat iemand d?ever: andering afkeuren zal. Maar of het dan een valt en zeker gevolg is dat men siujlrachta- voor'Ameland en Weflrachia voor Der Schelling neemen moet. daarop ïouw ik noch met geen volkome gerufligbeit ja dui- ven zeggen. Ik beken *r, de redenen van den Heer yi/*/>£doen0zïch ten eerflen aanzien^eer wel op; en zouden een Leezer, die wat fchielijkd.oori1apt, ligt, overhaaleh. . Devloed, of de boezem, dien Karel inzeilde, was tuiïchen slufirach'ta en ÏVefiracbiqfti- jegen ; Jlchïa of jfge fcbèelt niet veel vari Oge; en 't is reeds getöont dat de naam van Oog dik wilé aan de ey- Janden gegeven word Nu, dewijl Boerdiep zijneuyt- watering tuiTchen Ameland en Der Schelling had; en dat Ameland ten oöften, en Der Schelling ten wellen, van
|
|||
|
Bëschryving vAf- Vriesland.' 2
Van (iie uytwatering gelegen was; wat is 'er natuur-
lijker, zal iemand zeggen , als dat Fredegarius het Üofler-eyland of het polier-oog Au/iracbia en het Wefter-oog IVefirachianoemde ? Dat gaat alles wel; maar't zouw noch bYtèr gaan, .jndien rnen Ameland 'of Der Schelling by eenig Schrijver onder de,ri naam van Auftractia of iVeflrachia aangeteekend vond. Wat Schrijver dat ik van de Vrielï'chex gefchiede- niiTen en landen jgelezen en nagezien heb , Vrie- zen, i-lollanders, Franifen, ntsët een Λ die de ge- melde naamen aan Der Schelling of Ameland^ geeft. Fredegarius had geen gezags genoeg om. nieuwe naa- men aan de plaatzen te.geeyen [\ ma$r moeit ieder plaat* by haar ouden, naam noemen. Maar dat zouw men noch over't.bbótd kónnenzien, indien men d'er niet anders wiïVuyt te koomen: en ik beken dat men ïich'wel een enkelde reize , in het nafpeuren der oude naamen, met een eenig Schrijver behelpenrhöet. Maar aangezien dat sluflrachia en WeflrAchia even. waarfchijnelijk en gemakkelijk ineen andere bete- keniffe genomen konden, worden: waarom zouw men juyft gehouden zijn, op het zeggen van eenen getuige , vonnis te (kijken? Boerdiep , gelijk de Vrieflche Schrijvers getuigen , had zijnen koezern, tuifchen Ooitergouw en Weitergouw; en was als de fcheidpaal van beide die.Gouvfen. . . . \ , . Waarom ^tpaachta dan niet genomen voor Wes- tergo, en's*'u/irachia voor Öoftergo ? Dan is alles kant en klaar;,en dan behoeft men d'er niet over te fatten hoe. dat Fredegarius at naamen van die eylanr^ fic.n beter gewieeten heeft, als de Vriezen zelf. Denkt iemand dat Fredegarius dan sfufiragoa en WsftragOA had moeten zeggen; daar,zal ik op antwoorden dat hy dan ook , om gemelde eylandeji te betekenen j; Weflroch'm en^ufirochia had moeten fchrijven. Mert val Oog ofö^e wel voor een cyland gebruyktvinden* maar niet Age. \ .. , * , i t,;/ ,;,, .Ook; vind ik dat ik Ρ· ΪΜφψΜ ν in dit verfchil,
nP'myn zyde hebbe: want die Schrijver , die zekerlijk , iti de befchHjvinge van Vriesland zeer ervaren was, .* verhaalt hoe dat Kwel Martel de landen van Oos- tergou w en Weftergouw afgsllröop't he*ft: en hy voegt |
|||||||||
|
V, O ver het jaar 718.
|
*it
|
||||||||
|
»1 DêèL Τ
|
|||||||||
|
/f
|
|||||||||
|
2pö 'Aantekeningen οι» βε
'er by dat die landen van ouds Auflracbja en Weflrii*
chia genoemt wierden. Maar 't geen de zaak fchijnt tlyt 'te wijzen; is dat
der Schelling en Ameland, zoo als in de volgende Aantekeninge blijken zaf, van ouds en ten tyde van Fredegar'ms aan 't vatte land , dat is aan Weltergouw en OoftergouvVj genoegzaam vaft zijn geweeit. Zijn ze aan die landen genoegzaam vail geweeit; zoo kan ze ïïredsgar'iHs vöör geen eylanden ofQogen aangezien he.bben: en vervolgens zal Weflraehia, by den zelven Schrijver, niet 'te zeggen zijn Wefter-oog ; noch Aajirachla Oofter-oog. !v 2. Niet alleen is der Schelling aan Vlieland ge-
hecht geweeit: maar Ubbo d Emmius getuigt dat de landeryen van Vriesland buiten het itrand, dat'et tegenwoordig is \ naar de eylanden der Schelling, Ameland, en Schiermonk-oog, plagten te (trekken; ja dat het zeggen is dat ze aan de gemelde eylanden vaft zijn geweeit: hoewel , zegt hy, dat het laage landeryen waren , diedoor vericheide vlieten en mee- ren, of kreeken en killen , van een gefcheiden wier- den. P. e Witifemius zegt het ook dat 'er eertijds vaarten of graften, omhet water te loözen, gemaakt wierden : maar dat de Noordzee haaren loop alleng- kens 'door die vaarten landwaart genomen heeft 5 en dat dus de gemelde drie plaatzen, door het verwy- atn van die graften, en het geduürig aandringen vari de zee, van het vaitè land gefcheurt en eylanden ge- worden ζ ij ti. Wat au de eylanden der Schellingen Vlieland aan-
gaat; die zijn , volgens de Vrieiïche f Schrijvers, aan malkander vait geweell tot het begin der dertien- de eeawe toe. Zoo als zy fchrijven, was'er maar een zeegat tulTchen Teljfel en Vlieland : TeiTel was, by laag water, aari Vlieland valt; én Vlieland aari der Schelling: dieskoiide zee, hoe onftuimigen ver- woed dat ze WaS, daar weinig quaads en fchadedoen; Maar des te meer had het Boerdiep of de Borne te tijden: die de verbolge zeegolven, zoo veele als ze kon, en veel meer als ze kon, verzwelgen moeft. d Hift. Frif, lib. ju pag- ?t.
e Befchrijving van Vriesland» ƒ Zie Scliotaii. &e. ·. |
||||||
|
f
|
||||||
|
v\
|
||||||
|
Bêschrxving van Vrieslanp. ,%$i
beBorne, dus overladen, endikwils doorde ftonn- winden aangezet en noch meer opgezwollen , deed een geweld op de dijken, dat niet uyue itaati was. Wy hebben elders gezien hoe dat de tandluiden,
onmachtig om de;doorgebrok,ene dij.ken weder op te maaken en.de vórdere dijkgelden tebctaalen, hun- ne landen op zekere 'voorwaarden aan deze, en gene kloofters overgegeeven hebben, pe Monnikken van Lundingakerk , die op die wijze ook een deel lande- rven fickreegen hadden, willende; de zee wat fchut eeeven , fchooten een gracht tuflerien.Vlieland en L Schelling. Dan groeven w noch hinneilooten, die haareuytwateringin de eer.fte gracht hadden; om de landen dus van't zeewater te ontlalten. L\ had- den noch een andere reden, om van Harhngen op Vlieland, en.vor.der op TeOel, een diepeé vaart te «naven : te weeten, om dat ze, op beide^dte plaat; zeU een deel landeryen hadden leggen. Ja, om er dit in 't Voorb'ygaan by te voegen, mllemll heek kort daar na^nich, % Vlieland aan't gemelde kloobr ter gefchonkeu : gelijk zijn Grootvader W.enngen wS.QdèlphMS konvent, of Blóemkamp, geichon- 0'" Was of de zee eh de Jpïmijay^i naar het fchie-
ten van die vaarten en dooien gewachthadden ; met zoo een geweld begoften ze kort daar na op V4io land, 'Teffel, en de naaitgelege plaatzen te ftormen. Ëe vaarten veranderden wel naait m grooteen w.jde plaiïen: der Schelling &À£ß®$*/ö*Ö$&" van malkander; : ja, 't ganiche land veranderde ^n gedaante. . Dezelve itornxwmdetH en de zee doqrde normwinden aangezet, fcheenen't geduung opTcs; fel, Vlieland .Marsdiep enz. gemunt te hebben, å Land wierd 'er door de aanlditzendc golven afge- fpoelt, en in. het ijoerdiep ingevoert;, daar het wel Kaalt wederzijds tegen de oevers van dien zeeboezein Ring vad zitten. fie Zee , al.meer en. meer-éofecn Koordholland en Vriesland indringende, W&M aarde met zulke een ^^øø^Ö^ØÌ^ in de Borne ging W&p ! dat er *# ^™! SI ^vijdc ftreikfalt de Zuiderzee nu is* onder water ■ jSdiotan, pp vat V. Wüifcm. op 't jur wai. Ubba
tmm ^ f i * Mi
|
||||
|
t
|
|||||
|
291 Á Á Á Ã Å Ê fe Í É Í G te Í , Ö ß' ; ft E
ftond. De Borne , door het aanfpoelen vanzbovèei
aarde toegeftopt, veranderde wel haaft in weelig land; en daar trien pas te vooren de golven had zien vlie- ten en zwalpen ; daar zag men haaft koeyen èri paar- den graazen . 0f tarwe en rogge in de airen fltaan. En , om dit tuflTchenbeiden te zeggen, dat 'er noch
geen Zuider-zee was voor't jaar 1203, om nu geen andere bewijzen pp te zoeken ? fchijnt onweder- fpreekelijk te volgen uyt het verhaal van Melis hStoke, re weeten dat öhze Graaf Willem /, hebbende zijn broeders dood verftaan, uyt Vriesland te paard in het dorp Zijp aangekomen is. Dewijl de zaak het vet· dient, wil ik de eigen woorden van den Rijmfchrij. ver opgeeven:. Willem", die ïnOeftvrieslandt was ^
; Hevet » mare vernomen das, Dat fyn l\ broeder is' bleven doet.
Met l fericheden harde groet, " ' Ês hy ter Zipe cómen ghereden, : Ende hi bat ö m ghelede enz* ì Indien hy met een pont of fchouw op de Zyp waar
overgezet geweéii, gelijk forrimigen miilchien dat nytleggert zouden , dan zouw het niet waar zijn dat hy ter Zipe Was kor/ten gereden. Ik zal op deze zaak nu niet langer blijven (laan ·, en alleenetijk zeggen dat ook de \Acet Alting uyt de gemelde plaats vatiM, Sto'ke beileit dat 'er toen noch geen Zuider-Zee was. Het is evenwel waar dat het land, dat nu onder de Zui- der-zee Haat, al lang te vooren op fommige plaatzert meirachtig en 'moeraflig was. Plinins, daar hy den ioop van den Rhijn beichrijt't ,zegt uytdrukkeli'jk dat die flroom zich ten Noorden, dat is naar 't Flie toe i in meiren vajpreidi. En Pomponius Mela, ook vah den Rhijn fpreekende, zegt ook dat hy eerft eng en zich zelven gelijk zijnde, daar na in ean groot ntetr verandert; en de velden bedekt hebbende % '2 Flie word venoemi: dat hy daar na een eyland van den zelfden naam omvat heibende, en wederom nauwer geworden, h Onder Á da. i De tijding.
k, Di.liiiyk Vil» l Drocfteic,
m Geleid-. " · .
.. . zttb
|
|||||
|
BÉS.CHRYVING VAN VfUESLAND. Ι?!
1 in den Oceaan uytftort. Zoo dan, om alles zoo
\ moeelijk is overeen te brengen, tal·-ter plaatze 2lr L deZuider-zee is,een rïieir, of eenige meiren Sn malkander liepen, gelegen hebben: maar dat Ïpirzal niet te vergelijken zijn geweelt by de tegen- woordige Zuider-zeel Of, 't geen ik voor waar* Siinelïjker houde, diegroote meiren zullen metier. ;id vrv ingekrompen zijn; en den akkerman, tot ïïfWven van koren of weiden van, beeiten,, plaats 3 hebben. Dit is geen lofle güTtng: maar ik heb Ubbo » Emmius tot mijn zegsman... een man 5 op tféns zeggen ik ffaat durf maaken: en dien ik, en ,L rechte kender, zonder hoogdringende reden niet wow durven wreeken. Na dat hy van de verapds- ringen omtrent de Laawers en deMiddel-zee, of het Boerdiep, gefprokên heeft ; gaat hy dus met zijne ver ellinVvoort, „ Ganfch anders was het naar 't Wetten gelegen : want daar had men■ veele lan- ; derven leggen: daar na eetl· wijde zee over golfr. " Want deYflfel·., diede wateren van den Rhijη door " de erachft van Drufus ontvangt, plagt zich met- " ttnftonds by de ftad Kampen, gelijk-hy nu doet, m " d en grooten boezem,dat is de Zuider-zee uyt te " ftorten, en aldus zijnen naam en oevers te-verJiezen.: maar hy behield een wijle tijds zijne kil, en liep midden door de bouwlanden. Als hy. dan vorder i de wateren van de Vecht overgenomen had, en de Kuinder voor by geloopen was, verfpre.de hy 7ich zelven in verfcheide deelen; zoodanig dat het " erootfte gedeelte ter flinker hand in deZuider-zee ' Hep de anderen zich door Vriesland verdeelden. ·· Het Vlie, 't welk eertijds wijder was; was Ι,' op dezen tijd {rmtrent ja*r «MtJ tuiTche» Enk-
, huizen en Staveren niet, veel breeder als een beek ., of een vlietje. Al de red was met bouwlanden il ofboffchaadjen bezet.,, f „-tri irtóV 5; Volgens het fehrijven der Vneflche . KJgnlf- kenzijnde Kammingaas al voor het jaar 878. mt be- zit van Ameland geweeft. De Stichter van t Bene- diktfne kloofter, van 't welke «nftonde gefproken zal worden , was een Kammtnga. hn Scktaftni, Μ ι. ι
« Hiitbrise Ife. 3. ad am. I22t. *■>-
β Zie.Ρ. Winfcmius, Hamcomus, &.c. ^ ^
|
||||
|
ig4 Aantekeningen g? ©e
fchrijvende over 't jaar 1180 , getuigt ook dat de
. N Kammingaas toen al de bezitters van Ameland wak- ren yen dat ze dat eyland, volgeus de oudëKronijki \ al lang te voren bezeetén hadden/ » I Doch volgens Mjp Hamcwius is Ridsko Jelmcra
wei-eer Vryheer (Dynafta) van Ameland geweeft: wel- ke Jelmera die heerlijkheit langer als 80 jaaren zou. de bezeeten hébben. 1. ■■' Μ ■-. ·>0'< : Jelmera, zegt hy, is opgevolgt door het geflügt
Herenga: welk geflagt een Leli in zijn wapen voer- de. De Herengaas·, zoo als hy vorder vertelt, aan de Kammingaai die hy doorgaans Kammen^aas noemt gehylikt, hebben den naam van Kamm-inga aangeno- men: en hun wapen met een kamy dje'r wapen- fchild van de Kammingaas was, vermeerdert/ Dit had hy verihan van den Sekretaris van Ameland;die' het inde' Staatsbrieven Van Ameland gevonden had. Ubpk'o Burmania , die de Geflagtregifters van den Vridichen Adel opgemaakt heeft, en by'denzelveny Hamcomus aangehaald ftaat , fpreekt ook Van den ". gemelden Jjelmera y met dit önderfcheid alleen ,; dat hy zijne regeering wat korter maakt· Maar
de Kammingaas zijn langen: tijd voor jelmera Hee- ren -van Ameland geweeft i dewijj zy, zoo als bo- ven nyt Scbotanui en- &ï Winfernjus. reeds· aange- wezen is , en- uyt de volgende Aaatekeniiige naar- der tlijkën zal, die heerlijkheit al in 't jaar ii2z,ja 'm 't jaar 866 of Bye,-bezeeten hebben. Dan Ritske Jelmera, zoo als hem * Schotanus noemt, was Heer van Ameland omtrent het jaar 1470; eenige jaaren, min of meers, onbegreepen: dat is,t*mtrent dien tijd, als het oppergebied van de Hollanders over't ge- melde eyland ten einde liep. ? \ uk v'\ < ; Ik zeg, het oppergebied van d,e Hollanders: want
't ftaat te weeten'dat Willem vak Beyeren^ ;zoo als1 /''Schotanus fchrijft, I>er Schelling en Ameland't on* dergebriïgt'had: en dat die eylanden, tot het einde der !ƒ eeti'we toe 3 onder de Ciraaveii gebleeven zijn; J^er Schelling moeit den Grave jaarlijks opbrengen 24 Wilèelmus. <£chi\dcn» Ameland dertig. ' f · '^ '"' ρ Friiïac fuae pag. SS vcrfii.
η Ibid, ad margiiaeae. ■ ,'■■·-.' - ' ' I i>
f ■ - '~- ,
|
||||||
|
·.
|
||||||
|
^
|
||||||
|
——
|
|||||
|
Beschryving van Vriesland. ~2oy
't h waarfehijnelijk » en Schotanus houdt het ook voor't zekerfte, dat Ameland de dood vanKörtr/ik* #w#«» waargenomen heeft, orn zich der Holland- fche heerfchappye te onttrekken. De Borgondiflche macht had toen een kneep gekreegen; daar ze lang gevoelen van had. Holland,, zoo wel als de andere landen , onder den J3orgonjer behoorende, waren, genoegzaam uytgeput, zoo wel van volk als. van geld. Maximiliaan;,, met Kareh dochter getrouwd, had de handen vol werk in Vlaanderen : 't feheen alles hol over bol te loopen, No.it koften ze de kans fchopndej; hebben, om''t "juk af te ichudden. In 't iaar 14.94. was Pietér Kamminga t Heer van
Ameland.: en dewijl de Keizer Maximiliaan^ en zij- ne huysvr,ouw Maria van Borgonje, zich evenwel als Heeren van Ameland gedroegen; heeft hy van hen de beveiliging van een oud vonnis verz,ogt. Dit von- nis, 't welk door den landdag van Opflergouw en Weftergouw gegeeven was; quam hier op uyt, dat die van Ameland vry en ontflagen zouden zijn, van alle rechtsgebied van [friesland; en voor. al van '# reebtge-' bied der Grietenye.van Ferwer-deel: zulks dat ze zou- dm vermogen op hun eigen cyl'and. recht te, dos ç, en al~ Ie oeffeningen van rechtsgebied te pleegen.. Dié beves., tiging is hem den 5 November 14.04. doop den ge- melden Keizer by opene brieven gegeeven; met de- ïe byvoeginge , dut'Pi eter Kamminga, en deszelfs nakomelingen., ten allen tijde en zonder eenige ver- binderinge, alle rechtsgebied pyer Ameland zouden.: mogen beoeffenen , even als, zijn Vader Hayo dat rechtsgebied.beoeffent had. Dit vonnis des Keizers, gelijk de VrieiTche 'v Schrijvers dat noemen v is ee- nige jaaren daar na wederom beveiligt door Albert den Sax; wien de heerlijkheit van Vriesland doqt den Keizer opgedragen was. Zoo was dan de Vader van deezen Heer Pieter
ook Hayo genaamd: van welken Hayo^ Pieters Var der, de meergemelde Schotanus aantekent dat hy een geleerd man was, en ook bekend is door de brieven van Erasmus. Maar Schotanus zal hier op de tijdre- kening geen acht gegeeven hebben. Pieter Kamminga t Schotan» Vrieflche Hift. 13 Boek.
í Schotan, ibid, ■■ Ëú
Ô 4 ver-
|
|||||
|
,f$Jf Aantekeningen o? 51
verkreeg de gemelde beveiliging in 't jaar 1494:, de brief, dien w Erasmus aan Hayo Kammwga geÏchrt^ ven heeft, is getekentden twaalfden November 1598 En deeze Hayo, zoo als Erasmus in den gemeldcn brief te kennen geeft, ftudeerde noch te Dolen ·, en wasten hoogfte twintig jaaren oud: zoo dat'er'van zijne geleerdheit noch weinig te zeggen viel. 't Zouw dan eer te denken liaan dat Hayo, door dé brieven v%n EraJmus bekend, Pieters zoon, en mis- fcfhien Opvolger in de heerlijk-heit vaiï Ameland is weeft. ' ï£'I ■.':..■ :Vi -.·; >. - .. fr.?ft ''■■: d In 't jaar 1571. vindt men. nach eeneiv Bitter, x
Kammwga vermeld, die Vryhëer van Ameland was; en van Billy ten Hove ontboden zijnde, door eenen' Barentvan Sirixma gevangen wierd genomen. • Ik moet hier byvoegen dat de voorgemelde Ritsh Jelmera, Heer van Ameland, te Ballum , op't ey- ïand Ameland, een üot γ getimraert heeft; 'c welk, de Heeren van 't/eyland akijd, voor huna.e. woon- plaats gehouden hebben. * 4. Die hier van onzen Schrijver HugoAgenoemt
word, hiet by de VriélTche Schrijvers Hayo. vVaar- fchijnelijk' zal hy , of Miraus dznrhy 't uyt getrob ken heeft, den naam van Hayo, als al te Heidenfch, verandert hebben in een Chrilkn naam; die beft naar den naam van ψψο geleek. Dat men dat in het dbopzel doet, daar de naamen by de Rpomskatolij- ken altijd in de Latijnfche taal#<genoemt worden, daar heb ik nu niet tegen. Maar eige naamen, die in de Hiftorien dikwils gemeldt worden ;, aldus te verandere» , dat moet'verwarring'haaren. Ja, op die wijze ; zoude een en dezelfde, perfoon dikwils dfie-of-vferderhande naamen krijgen. W*ye Heer van Ameland, daar' we nu van fpreeken, 'hiet by alle Schrijvers Hayo. Miraus, 200, als anzeSchrijver ge- tuigt, en onze Schrijver zelf , noemen hem Ff ugo. ïn een κ Priefters boekje, dat ^dagelijks gebruykt word, en daar aangewezen word hoe dat de Hol- ïandfche erjrVrieflehe naamen op zijn Lat ij η fch |
||||||||
|
n> Epiftpiar. Ji®. \J% |etf ej^r.
* Gabbèmain zijn Leeuwarden , ν Schot. 11 Boek, · 9 Rkuale R-omaoum ceiiya&U!». |
||||||||
|
op'ejaar ir7£.
|
||||||||
|
jffloe»
|
||||||||
|
Besch&yyinC van Vriesland. *97
«neten genocmt worden, word Myacinthus voor
?n Latiinfehen naam van tfayeopgegeeven. Ik-wil
den ^a"Jn; ait de Vrieffche naamen, by de
SS 2'an^e Schrijvers, «*b in de Latijii-
SSe fchrijvende , doorgaans onveranderd en
?.oo te fpreeken Vriefch gelaten worden; behai-
Ãç dat zy '« een Latijnfchen uytgang aan geeyen.
{«J^e «eggen ie in 't Latijn 4M|.voor ®tïh
\;Zo -ioot fiamtke &anco , voor Jartch fan-
S enz Doch ia 't kleine Ritueel of- Pnefters
|
||||||
|
Se, zoo even gerne;ld, worden die naamen door-
£ in de naamen van bekende Heilige* verandert, £, by de Vrieffche Schrijvers zelfs in de Latijn- frhetale'e ·***·, wórd daar verandert in Egefippus: tl^^do^gericus; EelhboÏEelkotnEk- L·* Saco een c voornaam van de oude Rodmans, izacbtrias of Zach*m-DM fc^te. ? £«f £ ïfitfft, onder anderen een voornaam vaii de Kam-
miwaas, in Valeritu , B«*# in Boeïhius , Buche of 3inV^,dieop den7Oaoberfviertword; fifar of &fc»a* i» SiwwiM, fEdzardus m Edmunr duf, Ergo in Mgidius, Æ Enno mEnmdms, Douwt, een voofnaam van a^ortemans,m Domtmcm^Feth oihic» b in Fi/i* en Eehcttas, Gatlom Gallus,'Bamco m^mbrofius, mrtgerusmConcordtm, Kfarmgusm Arpmirm , Hafia in &&&* , daar de Vrieffche Schriivers altijd H#/^ voor zeggen j, Hfy^« in H*M»i, farikmGorgowus, f Me m Jultus%amt de Vrieffche Schrijvers GeUius voor zeggen -,Namo, de naam van, een groot Filoioof in Anno <gMm» dat, 1ordaan,Gordianm, Om m Onefimm l Ptba in PhLpus, Stunt of in Sinna in Ztmbms, snert en ti*H, of jtttMApen SuffrUusmsemnnus, ™?™- Tttus in Dorothtus, «?#/» m Wenceflam 5 War/) of * Zie de Abten van Lidlum. 6 lW«k
i, t ^e P. Wkfem. over't.-iwr 7ïö # , „ '
Á Tabho is £ aaam van eer, Vurfchetf Prim by Hameon*
• De naaBp van een Vrieffchen Koning «f «en voornaam yin iyloqttuma en Aite. 'M iLij
ƒ Een Graaf van Qoft-Viieslaed. ^ ÷ IWf,
b Vide Suffrid. de Scriptor, * I»1**
Ô 5 W
|
||||||
|
aoS Aa ar ô ÅêñéÊ éÈU © ñ ñå
Forpemi in Vetnlus of Projeélüt, WiïL· wJ$M
faf , enz» Ik zeg het noch eens; ik heb'er niet tegen dat men
lieve/ den naam van wel bekende J-Heiligen ,* als van Heidenenyaan de kinderen geeft;Chryfofloniwmmegt het al in zijnen tijd piet lijden dat men de kinderen doorgaans naar hunne grootvaders of overgrootva- ders noemde :en hyzag veel liever dat ze naar heilige menfehen genoemt wierden. Maar voor eerft koomt dat niet pas in de naamen van overledene menfehen: êie moeten, zoo men alles niet verwarren en door, malkander brabbelen wil , na hunne dood met de- zelfde naamen genoemt worden; die zy 'm hun le- ven gedragen hebben. Ten tweede dunkt my dat de Vrieifche Schrijvers, die in zulke zaken ervaren zijn, en den naam van geleerdheit hebben,> op dat ftuk de eerfte item behooren te hebben. Dit zeg ik hierom:de Lat'jj niche naam by voorbeeld van Feike, volgens het gemelde Ritueeltje, isfieiix en Felichas: maar Suf- frïdus ç.Petrii die in zulke zaken t'huys is, zegt dat Feiko dezelfde naam is met Frederhuu Volgens het Zelfde boekje zoude Gordistfut de Latijnfche naam zijn van Goert: xmaxsibrAndu*Leo% dieeen Monnik in de Abdye van Lidlum is geweeft, daar hy het le- ven van den Abt Godefridm befchrijft, noemt den zelven Abt fomwijlen Goert, fomwijlen Godefridus, Ik weet dat ik, indien ik'er aantekening van gehou- den had , meer diergeliike voorbeelden had konnen opleveren. Maar ik ilae het nu toe, en zeg het ook , dat het beter voegt Chriftene als Heidenfche naamen aan zijrié kinderen te geeven: maar dit raakt het ver- fchil niet. Laat, by voorbeeld, de naamen Philip' f uk en Optatu* honderdmaal beter zijn als de naamen Pifo ewUbbo ; dat zal ik niet tegenfpreeken : en dat is goed als de ouders het ook zoo verftaan. Maar iemand wil zijnen vader of grootvader vernoe- men, die Pibo ot' ß/bbo geheeren heeft: en hy wil de oude voornaamen van zijn geilagt behouden: dan is de vraagt of men zoo een kind den naam van PM- lippu* of Qptatut gecven fcan: of, 't geen hetzelfde is, of het genoegzaam zeker is 't geen het meerge- melde Priefters boekje onderftelt; te weeten dat Pik m Homü, 2. in Sencf. « De Script, PecatL éß* $♦ %f
eigent-
|
||||
|
BEfiCHRYViNCï· VAN Vriesland, 199
»i-;ti te zeseen is Philippus , en t/^o Qptatus.
®?t Ei I " oo moeten de Vrieffche Schrij- Z°° d?e lü de Latijnfche taaie gefchreeve» hebben, !er Vnnhe eisen naamen zeer dom en onbedreeven Inweeft? übbo Emmus , de geleerd^ van de V ieiTcheHiftorifchrijvefS i zouw zich dan geen Ubbo telt Optatus Ernmiw moeten gehoemt hebben. En TuluL· Petri zouw zijn Latijnfchen naam dan ook ff «weeten hebben; en behoorde gefehreevené te hebben severimsPetri. WorperwTkabtrtta heeft dan S voornaam dok niet geweeten ; ja zouw zich zel- ven, onder de benaminge van Projeélu' oïFerulu* tfJoritba , niet gekent hebben. Bucho Montztma ^ChoabAyta\ byde VrieïTche Hiftoofchrijvers oo geroemd zijn , volgens dat zeggen even on- weetend omtrent hunne vooorrtaamen geweeft: en moeQen Bachus á Montzima, Bachus Ayta, gefchree- ven hebben. ' Ë -,..
Zoo men neen zegt; zoo geeft men waarfchijne-
li,lc jn het doopcn, verkeerde naamen : ja zuIkö k nderen hebbenen twee verfcheide voornaamen : even of iemand, in het Duytfch Maarte» hiete, iti, 't Latiin Marcellus. c Ñ vVJinlemiiis , daar hy van dit kloofter fpreekt,
voegt 'er by dat 'er in de oude tijden op" Ameland, volgens fommigen Schrijvers, een tempel heeft ge- daan van Vefia of Ãüâá: welke Vefta zoo als forn- uizen wederom geloofden , dezelfde was met de Romeinfche Pefla, Doeh anderen hielden t joor waarfchiinelijker dat het een Tempel was van Mars; dewelke door' een vuift , op zijn Vnefch een Vefi, plagt afeebeeldt te worden. ' De gemelde 1 empel , iegt hy vorder, heeft zijnen naam, zelfs na de aan'- komfte dcrBenediktyner Monnikken, behouden: en word noch ten huidigen dage ft/wri genoemt. Daar hebben we dan de naamréden van het kloofter l· os- werf maar hoe verre dat dit aan te neemen zy,- dat laa: ik een ander onderzoeken; en heb 'er, tot nocli toe, weinig voor of tegen. Maar deze Tempel van Vcfta, indien dat zeggen ø doorgaat, zoude mit- fchien tot een beveiliging dienen van een ander ge- voelen j te weeten dat de vermaarde Kaakodm zijn o Op kct jaar 8o6. -, -
|
|||||||
|
»
|
|||||||
|
3«o Aaktekeningen op Â]ú
Uof gehouden heeft op 't eyland Ameland ."«f
bet met andere woorden, te zeggen Æë \°m van ouds den naam heeft gedraeenvan iS-i nIkni ;t leven van $. ñ Wtllebrordul^^ mE L ,fc
iemand iiyt het gezelfchap van S. &S Ü* ff land daar Koning Ra Jodus ^òÃüñçßå d ?n K°ft " van 4en zelven Koning ter dood^isgSragV SA» tiland , zeggen f. fommjgen, s mScWS?fÜ « een lancjftreek in Vriesland, niet mre van &E2} df bekfnde JKt H* ****** ~if D
qe oeitenae i-'ö//, r beranus ^egt dar /æ,Ëë, ë
Mi voor Ameland genomeniord- £fc?S
'ïr ƒ meer, die Ameland voor 't oude FortilsnH J den «te van Koning RadMu. aZZIZ t ,'„ fcjerno bvvoegen zouw dat'er Soo een verm? Hooghejhge Tempel van refia of r„fia op A™ „ heeft geflaan ; dan zonw het wel een h.un' ■„· fchijnen d,en „aam van Foenïïd" eï iÏÏ"t? or te misgunnen. Dan ? zijn 'er, die'tHeiltorland
Of 200 als zy het noemen HillegerlandI' welk in de Noord-zee over de Elve »h J,V · ' , K ,li Foftiland neemen. DaaoKITJfJ^ Ô** even eens durf ibreekena fS* **ffX$M 'k
*$*0Mm!&dj dat gevoelen aI over 1»·
zeer krachtig tegengefproken heeft fSg ^x, Radbodus zeg ik, zoo PPn «« é lj · 't. vecKten en oorlogen leefde ïÃçÔ^ã^'' '" èene plaats, ik meen ffi d?„ ^***! *" verloor hebben . dat hfS? í " m°«cd ÏOOda ■'g "Riilr nn P>n/inp «ij y ■ p c uyterfte van zijn «ijk, opeen dor eyland, midden in. de Noord-zee, ñ Zkiz Dnytfi*. Batavia s.cra eer fe dee7
ß Ponran. lib, 5. Rer, Danit.
í Lib. %t pag, 3>. * D'Uttibi dc* Füf Aj>,*, DiiTcrt, ,ff.
|
||||||
|
een
|
||||||
|
•
|
||||||
|
BEscüiiYViNG van Vriesland. 3Φ1
ten fchuilplaats ging zoeken ; om zich aldaar, als ineen veilig.prüylhoekje, over zijn geleden leed te verknyzeri ? Zouw Radhdns^ voer zoo eeri Krijgs- held bekend, om dat hy eeiis voor Karel Martel had moeten wyken, als of hy hem geduurig op de hie- len had, zonder voor Vaderland, vrienden, afgoden te zorgen, zonder te denken dat hy Radbodm was, al geduurig en zonder ophouden Vlugtende, niet eer geruft hebben; voordat hy, als't einde adem geloö- peii, op't Heiliger laüd aangekomen was ? Neen : daar ftak een ander hart in Radbbdüs; en de Vriezen", een volk in den krijg opgevoed, waren zooflaphar- tig niet, Ganfch Vriesland , en daar onder veele veilingen en fterke plaatzen , Waren noch onder Radbodns magt: en koften 't noch langen tijd uyu houden, 't Leed ook niet lang, of hy toonde wie dat hy was j en hy durfde Karel Martel zoo onver- faagd onder de oogetv zien, als of hy noit eentg hïri- der geleden had. Maar wat behoeven wy zooveel overeen zaake te redeneeren,die met eene plaats uyt Akuinui kan uytgeweezen worden? Die Schrijver, die kort na die tijden geleeft heeft, zegt y ergens dat S. WilleèrordHs, naar de De.etten reizende, door het ilegte weer genootzaakt wierd, ih Foftiland fta! te houden. Zoo was Foftiland dan op' zijn weg; eii vervolgens geen eyland: en ik vind het van geen ee- nen Schrijver in twijfel getrokken, of tegengefpro- ken ι dat het Heiligerland toen al een eyland was. Dan xijn ^'er die Foftiland voor het land der Ftfen
tieemen , die van α Tacitus vermeldt worden Onder den naam van Fofi.' Van dit gevoelen ben ik voos> dezen niet al te vreemd geweeft: en de naam ichijnt daar hene te willen. Maar, de Zaak wel ingezie* zijnde, kan dit gevoelen Zoo weinig ftand houden als't voorgaande: en de rcdefleh, dié tegeti 't Hei- l^Iand dienen ί dienen even fterk tegen·de Fofeo. Met gemeende b gevoelen is dat dé Fqfi vitn Tacïtus vermeld, en daar we' tegenwoordig van fpreeken, deielfde zijn met de oude Saxen \ dewelke volgens y I» VitaS. Willebr. ;
%.. MoUn. in Indic. SS. Belgii. α D. in Gfcrra.
b Van Ctuvciïus in Gerin» Ast, van Or, Cellaitus Qsogr,
Aar, lib. 2. cap. <. 8cc. it
|
||||
|
302 Aantekeningen op i>e
de getuigenis van c Ptolomeus die landen beflagen
hebbenj daar tegenwoordig Holftein , en mïffchien eeuige aangrenzende landen, gelegen zijn. Andeien d willen hen by Zwarte wald geplaatft hebben \ om dat ze naar het zeggen van Tacttus dicht by de Cne- rusken en Katten woonden. Maar dat verfchil nu daar gelaaten ; 't is ganfch onwaarrchijnelijk, gelijk 200 even gezegt is, dat Radbodus, om het verliezen van eenen flag, zoo fchielijk van een. man eert kind zouw geworden zijn; en van fchrik als uyt de wee- reld zouw geloopen nebben. Zoo zijn wy dan genootzaakt om van over deÉl-
ve, en van 't Zwarte-wald , weder naar Ameland of naar Foswert in Vriesland te keerert; en aldaar naar 't oude Foftiland te zoeken. Ik zouw Ame- land de eer , van Radbodus woonplaats geweeil te Zijn, wel gunnen : de redenen, die ik boven ver- meldt heb, zijn zoo onhebbelijk niet. Maar übh e Entmius, tegen wien ik niet gaarne inleggen zouw, Jtöomt ons in de weeg. Waar dat Foftiland gelegen heeft; daar weet hy geen zeker befcheid van te gee- ven : maar dat de genen, die Ameland voor 't oude Foftiland neemen, het fpoor byfterzijn ,en zichlee- lijk vergiften; dat houdt hy ichier voor een zekere eb gewiftê zaak.. :.', :«■,.;.;; f*y,v, . :A\ .'.,η-Λ ypillebr, f Bojffchaert^éie, het voorgaande gevoelen,
wegens Ameland, niet onwaarfchijnelijk houdt, zouw echter voor 't naafte gelooven dat het oude Fofteland rondom Foswert > een dorp in Ooiierr gouws gezogt moet worden.. Zelfs meent hy dat Fos weert zoo veel te zeggen is als Foft-eyiand; en 't is waar dat Weert of Wa^rd dikwils iri zoo een be- tekenifte genomen word. En op dat Fes waart, dat in Ooftergquw gelegen is, voor een eyland zoude doorgaan*,onder/relt hy dat het van alle kanten mét vlieten en, ftroomen omcingelt was. Ik wii 't, weibe- ken nen dat ik , indien 't op een wedden ging, of indien men raaderi moeftt Foftiland hier of hier omtrent, of op Ameiilnd, plaatzen zouw. Hier was nadbo- c Öp den hals van 't Cimberiche halfeyknd, zcgtptoJo-
niïeus, woonei» de Saxen. „ ..
d Vide Wil!..BoiTchaerti.Diatribe&c . , :.
β Ιλ\>· 4* pa«iö P»ft iaiilüai* f Ut fupra» Lu
dtii
|
|||
|
Beschryving van Vriesland- 305
"ius in 't hartje van 2ijn land; en by der hand, orri
een wakend oog op den vyand te houden: hier vindt men een gelijkenis van den naam; die men nergens vindt, of op Foftiland niet paffen "kan. CurneÏMsksmP*HSi ^ie in't jaar 1 ƒ87. geftorven is,
't getuigt dat 'er op deZe eylanden , Der Schelling en Ameland, geen fchadelijk dier gevonden word ; maar de Konynen, anders onder de fchadelijke die- ren niet gerekend, waren d'er zoodanig vermeenïg- vuldigt; dat 'er beide dé eylanden van krielden. Ja 't getal wierd zoo gróót, dat ze dé huizen en akkers zeer groote fchade deeden · en de ingezetenen nau- welijks wiiren waar dat ze zich wenden of draayen loud'en, of hoe dat ze zich bell van dat fchadelijk gedierte zouden ontladen. Na veel denkens en her- denken* wierddit voor't befte gekeurt. Zy zagen een goed getal Wilde katten te krijgen, die zy veld- waarts injoegen:die katten ,in de konijnèhoien krui- pende , trokken d'er de konijnen met haare klaau- wen üyt: of, zoo 'er de konijnen van een andere kant willen uyt te kodthen; dan wierden ze van de katten zoodanig gejaagt en nageloopen, dat hun ge- 'tal in korten tijd zeer Vermindert was. 't Is waar dat Comelius Kempjus van rechte kenners
voor een grolfcHrijver gehouden word · doch dat is hy niet, om dat hy liegen öf fabelen verrellcn wil: maar om dat liet hem, gelijk elders gezeit zal wor- den, van alle kanten aan 't oordeel hapert; en dat hv de fabel van de waarheit niet onderfcheideu kan. En daarom mag men zijn zeggen wel aanneemen in zaken van zijnen tijd , die hy beleeft en gezien kan hebben. Zoo zouden die eylanders dan bynaar gevaren hebben als de iiiwoonders van Maprea en Mi· weit; de wel ken eertijds , naar het fchn'jven van h StrabO) zoodanig van de konijnen geplaagt wier- den; dat ie het land voor die dieren moefteri ruimen; eri genoótzaakt waren andere woonplaatzen te zoe- ken. PUnim, die het uyt Varro heeft, ί fchrijft ook van cene ftad in Spanje; die ganfeh en al van de ko- nijnen ondergraven was; zoodanig dat de inwoonders het daar niet langer kouen houden; en voorde ki>. £ De origine, Sicu, Sec. Frif. Üb, a, cap, z,
b Strabo ïé |. * l'Ha- üb» h uijncri
Λ
|
||||
|
L
|
||||
|
304 OWheden en Gestichten
nijnen moeften ppftaan. En, om dit in 't vooxby
gaan aan te tekenen 3 het moet den Leezer zoo vreenid niet voor koomen , dat zoo een groote meenigte via inenfehen voor konijnen moeiten wijken: men%$\ by A. Plinius vinden hoe dat een ganfche burgery, jn deGaulen, genootzaakt was devjugt te neeinenyoor kikvorfTehen: en hoe dat een andere ftad, in. Tk{. falie, verlaaten ,wierd om de mollen. Die van ίMe- gara moeften hunne ftad ten befte geeven aan de vliegen; en dievan ï^hafelis oiFionda. aan de Weipen. De muizen hebben zich wel-eer, in weerwil van de inwoonders j meefter gemaakt van 't eylandmGyaros>, t'hans Jonra genaamd: en » Mlianïis ipreekt van vol- keren in Italië , die de vlugt moeften neemeu voor de veldmuizen. Zeker volk, in o Medië woenende| moeft voor de muizen verhuizen; en de Autherigar ten, een Indiaanfch., volk moed, voor. een gruwzame meenigte van kikkers, die uyt de lucht gevallen wa- ren, gaan loopen. >:, t Lil>. 8, cap, Ï9. ; l Mian.Hift. Anim. liö. ri."
iflPlin.iö; è Lfö.ifl β ibitïi Dekenschap
~ ι»' 'mi V Α·".Ν 'T
NIEÜWLAND^
„ ; OP HET
Β I L T.
T\<ê& ïanöffretfi hm IPefïetrgoufo/ öie
■ ■ t'f)an$ oberbïoeb hm fcomi in eafotrt
ImbtymtyMüuotmmut/ ftia$ otjee tyitlJ011'
fcecö jaaren een üaarè $cc 3 öte t»oo^ gjoote
fae$m ftzhmn fetferö : ïröcjj urn &OT &
aan*
|
|||
|
ianftom|ïeöeï(ι)· paffen $ sebooj &mixm§
mn 't bafie ïanbéMt>f en/ (z) om bat :«e ugttie seè opgenomen titegƒteeg 5c 61« iiaam ban Λ ftjg£ ,^ W ttit^ïit tit flfc ian Jp'ris Saitpg Jjan■&mïij oiütmit &et jaac ï5too,s (3) öebaniten fceapfcfoa^; ίφ'-et 't#ieufcoe ^ilt in 't jaai*i6©o.Öp genomen j en m ecne en be^eïfbe öcbping ueteonnem ! l§et eeiffïe |Eï foeie aanfïonöé Éï nti
Éfcftóftlft ojigerecjjtWeröi/ ,èii onbê^ Üm f^oofi ban; ^ jan% fterfe ite fiteeeöt 3oube |aan / öefïono ugt A?ie {tarotfjfen': öeijalben öat'er noeö een treffeipe öntot / oe #noe gijl genaamb ƒ otibee 't 3Μξ jrajptó ^ ; * ®e feertiJfeï iei'lte $ai*oêï)ie toa$ 09 öen Parocbiw
«aam ban qe.h:^/;i(9bfteï.Jaqob(«$.oigebi9&t:^(1;eii* öe ttoeebe op. ben naam ban &« Anna 3 be ePnacr^r l&ogbee ber f&IIerpeiïigfie .flaagb Maria ί be öecöe hja^ H&üftï$\tj$t.j^^ tö ^tfe* ber $ob$ Mana ^oegcAetfi^ ". κ .;,.; , , ®e ^afïoi-ρ ban §v(akobs iern MstJEjoh*
b^b-en»tb3tnti0 souö0Eiïben^op; en fcöterb in ?t&egin bei? sefftenbe ecntóe öeMeeöt boo^ ee* mn %er Jp€hiniV * *- '■* !Γ·η - 3Ne ban # Anna feagtljon&erijhcn-ttofotig
* Philippus guibfCll£ 0#, ,. . f:,
®ie ban be Ulku)cüi0t lèaagb gonberb
goubgulöen^. Α Α Ν Τ ΕΚ Ε ΝΙ Ν G Ε Ν,
·'··* ν.-,.-. ; .... ,1:.' ν ·."...■ iti,]. ■-' -*'.. fi'J -.''ja f;'; ·. ί.,,.,;. '■■:.·;,,
r i. Voor de genen,, die ijj de VrièiTch^ ^iilorien
önkuhdig zijn,, zal ik btsr met écri woord aanteke- nen dar Keizer Mdxhktliaan\'oxh dpgröótë diehfteu van Aalbèrt dek Sax té Vergelden ,v ert uu'andere lik. j - * .Volgens Van Leeuwen ,. fie Jure uovifC vss een Philip-
|
||||||||||||||||
|
Pus-gujtlen. twee
|
Ttlcns e ή" Va jf öuiyers waaid.
|
|||||||||||||||
|
% U Deel,
|
||||||||||||||||
|
» '
|
tig
|
|||||||||||||||
|
-y
|
||||||||||||||||
|
$66 OuÖHÉDEtï 15« tjES-ÏICHTEN
iigten^ den zei ven Hartog Aalhert, door een Kcj.
zerlijke Bulle,tqt Erf-Stadhouder, of Poteftaat γ3η Vriesland, aangeftelt heeft. Maar, örii hem in'tbc zit van de Waardigheit te (lellen, was 'ér meer van noodei als een Keizers Bulle: en de Vriezen fton^ den zoo gereed Wk\ om hunne vryheit op het tien van een Bulle te laaien vaaren. Zoo is de Sax dan met een grööten hoop krijgsvolk ia 't land gekomen- om de genen, die hy door goede woorden en grootc beloften niet winnen kort, door kragt van wapenen te dwingen: en dit is die aankotnfté der SalTeOjdaar onze Schrijver gewag van maakt; tïoe datjganfch Vriesland een tooneel des oörlogs wierd; de Saflèn d"er huys ;hlelden i als öf zé tér plonderinge uytge- fluurt waren; delieldersman, quanfuys met Vries· lands ellende %gaanj de wapenen tegen de Safleti aanfehoot, en het weinig beter maakte als de Saflcri zelf; eindelijk hoe dat Hartog Joris öf Georgius, 'Aalberis zoon , geert kans ziende om de Vriezen te bedwingen, zijn recht aart dfe Borgonjers verkogt; ,dat zullen de Liefhebbers irt de Biftorien van Vries.' land wijdloopig befchreeven vinden. 2. Ik beken dat ik deze haamrede niet t'huys weet
te brengen: die in de VriefTche tale beter geoeffend is, zal 'er waarfchijnelijk beter raad toe weeten* 3. De gemelde Hartog had het Bilt, volgenè het
fchrijven vnpUèfo Emm'tus >P'. en Winfamim·, laaten bedijken in 't jaar 1504, Maar dewijl de dijken te zwak waren , om de aandringende zeewateren te Wederftaan , en verfcheide reizen doorbraken : zoo hebben eenige Höllandfche & Heeren , te; weeten Thomas Beukelaar , Heer jfakóh^ Ridder Floris en Dirk van Wijngaarden, 't volgende akkoord met den Hartog aangegaan : zy zouden 't Bilt bedijken, en van zyjen of fluyzen en bequaame weterloozingen ver- zorgen, des zouden zy 't gebruyk van die landen den tijd van tiefl jaaren hebben. Doch, zoo als Obbi Emmius fchrijft, hebben die Heeren geen kleine fch*· de by dat traktaat geleden: ja, naar het zeggen val» schotanus, zijn zy 'er arm door geworden. * UbboEmraiuj ad ann, ifo*. P» ViSilièflb '·■ ^.Beftbt>
Van Vriesland,
Tf -Btricht
|
||||||
|
...#■'
|
||||||
|
van Vriesland $of
|
|||||||
|
Bericht op hei Landfcbap dtr Sevenwoldea.
De derde land (treek van Vriesland., tuflchefi'Sev'«*êl.
'c VUe en de Lauwers ,. de Se venwolden ge-fc'^ naamd , is ten Zuid-ooften v.an'*e Landfchap Drent en, op de grenzen van 't Utrechtfche Sticht gelegen: daar Stellingwerf en Schoter- jind, als een aanhangsel of als een gedeelte, ook onder begreeperi worden.; :iM; v.< "[ . . DitLandfchap beitaat tegenwoordig uyt ne-Ge^5l<^r
gen Grietenyen ; maar bad'er van ouds niet€r,ete" meer als zeven: Want, gelijk boven algezegt is % nya het wierd teri tijde der SaiTen en der Utrecht- fche BiiTchoppen onder Weltérgouw gerekent. Volgens het zéggen vmJfamconiuS) die hef
uyt't verhaal van oude luiden had , plagt S. Michiel op de vaanen van de Sevehwolders ge- fchilderd te ilaan,. -.., ',· ., >,/,<,>,.:,.:,; Door dien, een gedeelte van Ógl<z Landitreek,
in'tGeeftelijkc^niet onder den Aartsdiaken of Prooi! van Utrecht ftond $ zoo hebben wyom«* trentdeszelfs kerkelijke zaken minder kondfchap bekomen. Eïaarpm zullen wy Ucgts \ dewijl dat toch onze hoofdzaak en voofnaamfte doel· wit is, die dorpen en plaatzen optellen* wel- ker Geeftelijke zaken tot onze kennis geko- men zijn. ïn dit optellen, zullen wy de order der Griétetiyen volg;en : welker naamen wy voor af laaten gaan: Uttingerdeel, uAangwirden | Maskerland) Schoterland t Stellingwerf-Oofleindt 9 Stellingwerf^fVefleinde, Opflerhnd of Upjierland* Wat nu de Grietenye van Gaafterland belangt $ daaryat)shebben wy onder het Dekenfchap.vari gaveren gehandtlt: dan.'t gene van de Grïe,t^· flycn van JLeaaiterland eq van Dorijrewérftid ψ il i ifff*
|
|||||||
|
3'θ8. OUDHEDEN EN GESTICHTE^
neggen was, dat is onder het Dekenfchap van Opper-Wagenburg afgedaan. ONDER UTTINGERDEEL ZIïN
GELEGEN DE VOLGENDE PLAATZEN. O L D EB Ö R N.
«Wbeöojn/ een moot in Öeftraat bo^ji / geeft
een ftaage fcerft; betoel&e/ boigen^ een wiöe
obedeberiiiö/ ober een bo^n i$ geöoutot ©e iaarmarbt toojir'er gefjouöen op ben acötfïeii bag na P'ttjrtetren 5 toanneec baar ooft een #tnme0ans gefiouben ioierb* Λ Α KT E Κ È Ν IN G.
Bern. α Türmerius heeft in de pampieren of verïa·
melingen van zeker Schrijver, die by lijnen tijd ge- Jeeft had, het volgende aangetekend gevonden. Ten tijde van dit Geuzendom is de klok uyt Oude bom VW Leeuwaarden geuoert ; óp welke klok haar ouderdom met deeze letteren uytgedrukt ftotid,A. D. CCCCCCC (dat is, in 't jaar des Heere feven-hondert ) W&ar u\t dan bliiki dat het Chriflen geloof op dien tijd bier al verkondigt wasi ■■" Ν E St. · .-
^itbo^p/ in bedelf be ^i'etenge o^en/
Ijeeft eene 3eer oube te& r betoeïfte eenige ^eerfeöappen / en meer anbere geioobigen/ in 't jaar 1208, met bede ecben en lanDnoe* |
||||||
|
!# ;
|
||||||
|
beren Qt$e$bm fyzbbm aan be &u$tfcï)t ®v
ber. ^aar op geeft be gemelbe ofeber baar m pïaat3e een üonbent ban ψιίφνρ m - λ In p«ora|ioiie «4 Apol. Saffr. f>etr. : ,
., . SPienfï*
|
||||||
|
$ieii|ïöjoeber$ opserecjjtv 500 M§ 0$Μqw
nWmi ö^toe^en tooab. : In't jaar uhs{ Beerm ei3. CjCJ *«i<? χ c-v t ιί#;
fp hadden veel goeder Heerfchappen ende andere lu- ien uit P"rieflant der Oir den gegeven vecle ervenen- k andere goeden·, ende die kerk tot Neffe , ende i&ar flichte die Oirde een Convent van Priefieren van der O ir den, ende ook waren fommige Sfirganfr broeders mtde uyt f(riefland , maar {y tn hadden, uit> Ridderbroedprs. ... C. Schotanus maeikt #m\ * onberfcïjeib tuf*
fcjjen beje $UMc§zMUèv$ƒtnh$ Johanni- ters, bie te Sneeft* een flonbent of tooonpïaat$ plagten te öcööen J&aar baar in tyeeft ly$- \\ü} becgifl: toant bie (ohanmters toaren ei* 0cntitjft Klibberl' ban Rhodus; φ$$ batë j&aïta. 113 ïSL} ®tWnx%tftQz ïlibberg banj^eg fïonben on*
bcr Den 3tan0ftonimanbeiir ban ïltrecjt » en |un ftIoo|ïec toa£ ben jk.i; Georgius toegeïjpfc itgt: en bit ijl be reben bat jjiiri föonberit/ in cm ö^'ef ban "t jaat? if ip\genoemt toojb het Mansklooitér van dè Order van S. Georgius.
|
|||||||||||
|
--'■■
|
|||||||||||
|
Α Α Ν Τ Ε Κ Ε Ν 1 Ν G.!
|
|||||||||||
|
In *t jaar 1^79· 'S Kommandeur van Nes geweeft
Hubertus Hoef. Zie Stbotanus en P. Wmfemius over 't gemelde jaar. Α Κ Κ R U Μ/
Stëtörutn/ ban oub$ ooft mfcorum senaamb/ Par0cU-
i&m toel betimnterb bo#h, baar ooft (jet fïot kerk veo
Df Bet flin&Douma jjlagt te fïaam Akkrum.
* Hift. fc«f. ntg. 219. t Anal. Mattbci. tom. C,
V 3 "ft
|
|||||||||||
|
ΒΙΟ OüDHEDBW EN GïSTïCH*EN I
let 9ai> een ^ocgiitoftv inbebjefe g£g
ten ^ebenbe toa^ gefltcgt; &l$ iieje $?eöttë be ojpen fïonb /■■ $ 3e öoo? Georgius ^φ^η Ban fttrecgt/ ben16 Sfannat·» tj$$\ ög Jg BafcecÖÉ bergeebeil aan Reinier GoYertiz. van
Akkrutri. ■■»'·;■ ' ?Vv'' ' ÏT ■i4V'-rt,v '^A j ^ie? geeft ooit een ï&aiibent ban <*fyaufoe 1
guflto# gefïaan/ ^alfum of 't ffiaïfüitmie*« kloofeer genaamb ï ^t foeïfi ten tpbe ber oc$ (
ïogen ïiooi een fleste geeft gebtent; en $p !
Hcröanb in ^óngtf-tietlobei^efyagt ψϊ l
Λ E Κ Μ Α R Υ Ρ,
0iiöe«ibttöo^/!ttüe3eïföe^ietenge/ tm$
be Jéaftorg ban ^.Jans"ga geienen ONDER DE GRÏETENYE VAN
AUGWIRDEN ZIJN GELEGEN, $ E R S L O f E.
^i't $een nirbbeïmatig bleft/ 9t torift 3911
ouben naam nocg ttgentoóojtóg fteSbiiöt; eh tiugenb fcj^eben bad;$$ Heecenbeén/ noo^ öjaa«$op/ gelegen $. <0en naamloose j&tï$i$tt ban Dodoos ïe^
ben bjeet önjS te berteiïen bat een j^ieftet$ boc|)tetJ/ bie geraafct toa#/ te <0eerfl0te baoj Jetgeöeb ban een Iiïni3enaai? genesen 1^ TJALLEBÏRT, LUNIEÊURT1, EN
" TER-BANT OF ïUTRY^E-BANT.^
Sfit ïjet ttoeebe ban öe3e b$te bo^jen pïagfc
iie reeïjebag onbei ben ftïawtoen Oemel geSou* &en te bjojben. h- ~^:v» '?** */Λ *■ |
|||
|
fÊM^MVf^ÊMk',
|
|||||||||||||
|
Μ 8 Τ
|
|||||||||||||
|
^oïgengeetr jjfanbfcBjift/ mibermg ömt^Kieodef ce
flUfe/ Beeft fi# #onnenloofïet; ^teenfeerfte/Luiicbi"· 't toeïft öööj fe iöanbefing; Marie - bofch ge^ noemt bMetó&/ ftt't seïbeb0$rgeffaan. ©au/ naar t)et 3*08^ toan Schotaoan souto ï$t ge* ftaan Rebben in ljetbo$) $ferb*n&. $oïgen$ een anbec ganofc&ift Slabben bese üloofïet* maagben oen &egei ban öe Ctfïerct-ojbet? on* &et ben Hint ban ^loeuifeartuj aangenomen; én baéwm aagten oe l&tcti ban Sïocm* &mtjp/5oo aï| Schotanus getuigt /bit njoojiee ijooi een ïufï&of te tjoube*i; i? P. Witifentiuï. zégt ook dat'dit HonrafclooiVer te
Lunicbirt heeft géftaani^ u^ u> i~* ' * > <.....f *i -i« #i ■·,-,./ ,*- i; ■·-- ■ ·■ * * --·■.-* .. é·· * < ι ■-*· : h* ■
ONDER DE GRIET EN YÉ ΦΑ*!
HASKERLAND ZIJN GELEGEN |
|||||||||||||
|
W ES Τ ER ME ER·,
^aat ban boben ai gef^olien $,
. NYÊKASHE, OLDEHASKE,
HA.SSCHERDYK, |
|||||||||||||
|
Dorp ε α
van Has* kerland. |
|||||||||||||
|
ei
|
|||||||||||||
|
Haskc of Haffcha flaat bewneïb Bg (O eert
öitb ^ctj$ber; öie 't ïèben ban ben föhnde* naar Dodo befcl^eeben ijeeft: toelfce befctj?t> btng be 25oUanbtiien ugt een ijanbfcljjift ban ^ubmunflec gettoMen en mijunne %ztim$? &efctj$bmgen bet heiligen ingelafï tje&öen. <®e$e Dodo jjab ter $aat3e / baar nu jga^ fcïjetbgft gelegen $/be §Φ¥ν Wugg gefïittjt; bie nabertjanb 't ^affeger ïtonbent genoemt V 4 toierb/
|
|||||||||||||
|
5Ϊ2 OUDHÈD&tï" %& OESTFGHTIN
i$erö/ wten-BlotyfertantfèjgitffebHanon,
$OÏ0en$ JakoB de La <Forre en fefeiöttfift
ban 3tëinöe$>em toa£ aan't $eïbe ïfconbetit &
toerfï benaam gegeeben ban Λ-MariwwRo·.·· zendaal te Haske.: $r. q^cti fó{3 fii>?i ■■*...-.,., (;r
Als Bodo overleden was,i,(zoo ftaat 'ei· ία\
gemelde leven te leez'en) 'ti&ft'd&hlbcf fflèran* dus vin HdfcbaxwtQ kerkèli jke;perfoonen met hunne baisgehoaten, te weeüèri den Heer &- , riks^ en étn Heer Stfridml ëhldaar by benige weinige Leeken, in zijn gezelfchap genomen. peze luiden %L de ^wéëréld- röèt· een eendragtig éft^Èl^mW^*Éi zi<^ welven aan, Gpdt
ton eerftelingen opgedragen.hèbbènde, hebben die plaats, te weecen Haska5 gefticht> om al- 4aar God* i/met tde H: Maagd Maria , en alkj Heijig^n^yjldsr eeuwigbeit t&Mètë®, Μ π :·χ ,:. ,.,.: ν V, >. ,. . Sn'tAp&#$/ omtontijet begin ban te
^p>fehdmaanö / geeft Agge Donya, naat
jtjet fcSjpen baiiübbo * Èmmius■; ten ffegfeü
■ fielpe enbelöaaö begaan aan ben l^ioa ban
't 0emelö0nïodfïeW Qtiy$M$è» gefchamee
hem uytftaah* <en quam hem, dSè een Leken-
broeder in zijn gezelfchap had , by geval op 'sMter^ti wegen ie gemoet. Fluks gebood hy zjjne Trawanten· 'zoo wel·«den Pj-'ipr, als den Lekebtfoeden,· beide, de aogen ufx :te ftceken. Doch alzpö de trawanten-.zoo een'godlpozc daad niet begeefden mt té:voêreft*i is. hy ^zèlf ,èp denPri.br aangevallen^ 'm heeft zich niet gefchaamt, zijne banden nieif zoo een barbaar- iche en óniberifcheiijkè grpuweldaad te bezoe* t ■» ReivFrif Iïbiaf. pag. $95-.'"<ψ *' Μ*& V V'· * r »' , - deleg;
|
||||||
|
* 1 η* tj fTij
, ' At 3< |
||||||
|
VAN VRIESLAND, * tl*
delen. Deze daad, die van ieder-een voor een;
nrouwel aangezien wierd, heeft hem zoo ha- telijk by al het volk gemaakt j dat hy nergens, . zelfs niet by de zijnen,' ftal kofl honden; en door een kerkelijk iriterdikt van 't "gezel(char> der geloovigen aFgefcheiden wierd. Als hy zich eindelijk door groot geld met de kerk verzoent had i is hy in een üyterfte armoede en ellende, eeftorven.■ '■ !ïüort?>.3b.-:i iwM' ®it lafcöer-Woofïer / 't ifijÉj ben $$$*:
frijoj) ban ieentöaaroen / Cuneri Petri, ooft. toeaetósen foa$; i$ boa? tien <&}aaf ban &en*! Kcnöerg in fte?it genomen/ en naberjjanb aan bc ^taaten ban 3P?ie^ïanb genomen; let BIpt fèf be oiibe 3ftanbnaarten bat be gemefc.' tie/ en meet anbere bö^eft / §et Ianbfc|ja$; ^i'^cbentooïbcn pïagtèn 'ugt te niaanen. Α Α Ν Τ Ε Κ Ε Ν Ι Ν G E Ni
..'·..■.!..■.', .'-·■/ /'Λ**'* M"4ül»-J'i* ϊ , ■:;,"!")' j \i/ '··'(.' · tl/J
ι. Kluizenaar ; in *ε Latijn Eremtta.Dit vertaay
ik aldus'; om dat hy * gelijk" inΎ vervolg vertelt; word, een kluys heeft gebouwt; en Vervolgens ; naar' alle fchijn, een Kluizenaar zal zijn geweeft. Voeg: nier by dat Eremttavolgens fommigevermaarde* rhannen, 'die over de kloofter'lijké'zaken gefdhree* Veni hebben s eigentlijk een Kluizenaar te zeggen is t e^ mt,$é$cfanijï?l Η'"'^raV'Y^KffiVBrA! .voor een Kluitenaar genomen word; als men pp Zijn effènlte en fcherpfte zoude f^reeken', een Wóudbroedér or) Wpeftenier" betekent- Dart zijn 'er, en^daar onder S.Bekediktus zelf, die een Anachoretaen ëén Eremits voor't zelfde foort van Monnikken houden. £>ewijl dit eenigzinsde taalkunde raakt; en in\ leezen vjan Geeftelijke Schrijvers fomtijds te pas Iconien kan, Zullen eenige Leezers mijn zeggen lïiiiTchien, gaarne beweezen zien; die met zulke kleinigheden niet of weinig gedient is ,/feeeft maar een blaadje of drie om te ilaan. V y '§4 |
||||
|
φ 4 AAHtEKENï^&Eif β?. BE
S. λ Benedittm■, die in aulke zaaken deeerfte ftett
wei hebben itiig,/(preekt aldus van de Anachoreeten eii/fireM^eftjr* ^ftéf^vfrëéktyijt van Monnlkke* is dat van de Anachoreten, dat is f Eremyten Λ J)i'e óver den Regel van S. Benediétus b gefchreeVèn Hebben, koomen zoo verre over een dat hier van Kluizenaars en van Wpudbroeders gefproken word. Dus zijn dV Kluizenaars, volgens, S. Benediéim , zoo wel An?. choreeten als Eremyten ; en de Woudbroeders of Woefteniers zijn het ook. Maar S. c Ifidorm , 4ie eenig onderfcheid tufïchen de Kluizenaars en Êremj. ten (lelt, houdt die Monnikken voor Eremyten, die in de wilderniffen en woeftynèn , verre van 't gezigt der menichen, ornzwerven, en de böflehaadjen voor hunne woonftede houden. Maar volgens hem zijn het Anachoreeten; die in't gémeene leven der Mon. nikken tot eenige völmaaktheït gekomen zijnde,zich ielven, verre buiten de oogen der menfchen, in cel- len of kluizen opfluiten. Doch hier, tegen dient dat Sttlpitw 4 Sèverus zulke menfchen Anachoreeten noemt, ,, dje zondereenige hutten, of kluizen woo· „ nen; van de wortelen der kruiden leeven;noit op „ een vaite plaats blijven; en ter plaatze, daar ze *, van den nacht overvallen worden, vernachten.,, Ën zulke Woefteniers worden ook van S. « Hiero- mmus etj f oh, f Cajfianus Anachoreeten genoemt, jpeirut g 'Dgmt/im fpreekt noch duidelijker , als hy zeirl „ Daar zijn .tweederharide Eremyten": förtifni- s,, gen wóohen in kluizen of qellen; andere zwerven fpi^è^K^fWli^f^^K*, eri laaien d'èr zich niet aan „gelegen zij ft, om een vafte woonplaats te hebben. 3y'Die doqr^e/v^p^ftijné omzwervert, worden Ana- ^choreeten gehóemt: doeh die wel in kluizen wil- ,, lenwoonèni* hebben den naam van Eremyten ger j, kreegen : zoo dat de algemeene benaming (van s, Eremyten) hun eigen is geworden.,, Doeh de Keizir h Jufiwanui fpreekt even eens als S. Ifiiortts\ * Fn Regulkjiip. *.
'b %it Echnv Rtarfcehe in Regv llcned. esp I* *
e Lib. z.'dè Difiü. ÖflËc. cap. t\J-~ ud hib t* Dt*l. cap* 3». l •€ Ep. 2t. fC&lhx. 2 f. cap, 4» : £ Qpufc, ff. cap. jz„ Ν b N^fella fü
,::■' '■...:..· .„ e» |
||||
|
' teode, OP «$ l5'J'° Tfc «n^en-veettiufte
" AMChoreeteff wptden. „ Ue. ^ , fetkregel van;dtÀÌÂÑ*K* me„fcl,en het
%4mï<ma<; en «ftMffilS? ZooTchijnt het dart 7eker genoeg dat Smsuorefâ C1 , . en voor ZOo
f dezelve betekenifle gehadRebben en enen Monnik ge"^" ^ «kerea.h*d. Maat
voer lijn vertrek of ?»$M]fe een kluys Ë nadien fommigen van fï^PA^^p ^ven daar "de woeftyné opgeüagen hadden onv* Uj wöon, | «ver te brengen; ^×?ä^«ßÇ^ tó*
zworven, zoo heeft fflgJLW d bok een onder-
derfcheiden: en,om zulks te doen^, veaonnen.
fcheid tuffchen^ÖS^OT Eremyten.be;
Maar wat die Kluizenaars en an(J wd langt; daar «^JM buiten «Ue gezel-
te raaden f, zich «JjSMgJffi *om daar alleen,en zender hulpe ^ beftter van wijzer R ^ ..
vel te nrijden , en fl^^^Z Hikri***., «t ven. Men zal Vfennfn opteUen ; die in dat meer andere Wfepife **£ eenzaame leven ø^Á¥§^^^%í\ô ge- fteegenzijn; do^id|gebeS ï : fflfcS wat dat
beuren kan, en fomt,jd^Er wvzé gebéuren moet. 'er doorgaans, en natuurlijker wyj^g ? ^ &W . 't Staat dan te weeten dat S. »«£ 1W;ftelijke leven
dere Klooftervoogden die æK^h op.r^ . aarS le_ terUcden, zoo ,*fc^^g£fc: maar dat zy,
ven niet glad en al *|||S ■houden hebben , zoo eer ze het iemandtoegettaan æ . t0eftaan' veel voor af bedong ^atzood^ig^orden ^
voor geen aanradinge mae s Kluiïenaars leven
Willendat iemand, «J ™£rlyk'e leven beproett ftaat , langen tijd in t kl°°"e;'yme]angen tyd, in 't en lakend zy: dat tylW%B^$t geftreeden
gezelfchapder Broederen tegen den dm gtf U; dit «V Hg-gïiïJW^(
voorganger, of hulpe, tcge" u* ** te
|
||||
|
jï<; Aa ntekenïn β e ν .< © ι* j>>e
trekken: dat byin. 't beoefFenen van allerhandedeug. <Jen afgerecht zy; ?n de hertstQgten,,,alsde hoovaar- digheit,; de gramjchap vdf, geveinfibeu;, onder de knie hebhe, enz,, ,',, - • Zy zeggen dat ieirand , die zooalleen en op zich
zei ven wppnt, 't hoofd altijd, vol moet hebben van zijne nop<lwén$gbeden, Hoe dat iemand zijn herte naajf den Hemel ftuur'r, en van de,weereld aftrekt; daar moet evenwel gegeëten én gedronken, zijn : men ïnoet zijn lichaam dekken'; men moet ruften enflaa» pen. Daar moet een..menfeb, die alleen woont en zich zelven helpen moet, geduürig aan te werk koo- men; in «ie plaatze dat men by malkander woonen- de, van malkaqder geholpen woed- ^y zeggen dat zou een menfeb\orider geen hop/d.ftaande, geen ge* legendheit; heeft om zijn eigen hoofd te breeken : maar fteecli, en in alle? zijn eigen zin en wijledoet: dat in eeti, kloofter, daar men naar den Regel leven, moet, alles op zijnen tijd en met order gedaan, word: maar dar iemand, die zijn eigen voogd en meeiler is, het bidden , vaften, wakken , en wat 'er vorders te doen is, beoeffetit zoo als he^.v^lt, en naar dat'er. zijn hoofd naar. ftaat. %y zéggen noch dat een Mon- nik", dje alleen in, "een kluyi ópgeiloten leeft, of in de wildcrniöe zwerft , veel ligter tot een val kan, K^men;j en dai de beïfche geeften beter vat op hem hébbehV vOrdecs diit een Sremyt of. kluizenaar, als hy gevallen is , veel bezwaarlijker opftaat , dewijl hy geen gezéïfchap heeft, 't welk hém de hand toeftee- ken kan., ^yzeggeh al yorder;dat men dus afgezonderd leevehd^VflJk wils Opeen korten ftond ver Heft, 't geen men door een JangdüHrigen; en moèyelijken arbeid, vergadert had; én berpepeq zjeb, om zulks te be- wijzen, op ie .dagjelijkfche ondervinding. S. \ fier' nardus en JóbaHnes \ Cïtrnac.us weeten d'er, van te ipréeken hoe dat meenig en meén/g Monnik , die in \kJoo(ter een voorbeeld van alle deugden was ge- weêft, en met een groote vjerigheit in de woeftyne gekomen was,, daar alle zijhe godvruchtigheit", als 'qy een bot, quyt geraakt is. Daarenboven zeggen l zy dat,een. Kluizenaar of Erémyr, die op zich zei· i Serm. 64. in Cant. ^ Gradu qutite^
|
||||
|
Beschryving van Vriesland. %if
V-n woont ,zeer ligtelijk van den geeft der hoovaar- j'gbeit bekropen word. Hy word In gene zaake be- rifpt of tegengefpröken;: hy heeft geeïie gelegendhcit omzien zei ven'op het ftuk van oötmoedigheit, zacht- moedigheit, meedöogendheit, en zöö!vorder, tebë*. proeven : hy meeHt dat hy al verre gekomen is: en isdikwils noch over den eerften drempel niet . Om deze cri meer andere redenea zijn dè Meefters
van 't Geeftelijke leven doorgaans voor die volkome eeniaamheu niet; en zullen zeer bezwaarlijk iemand verlof zeeven om In de woertyneöf op zich zelvente wan w^onenj ten zy dat hy, om zoo te fpreeken, ten top der volmaaktheit gefteigert zy : en dat ze voor jijnen val niet te duchten hebben. Maar doorgaans l'chuilt 'er een arider inzicht onder, zot» 'als S.m Ιβ- dorus met deze woorden te kennen geeft. ,, Nï«- \ mand trachte een celle op zich zelven buiten de "vergadering te hebben 5 daar hy, willende in dé " cenzaamheit leeven , een heimelijke of bedekte " zonde zoude involgetii en voor al de ydeleglorie, eti " de achting der menfchen, zoude oejaagen, Want " de meeften willen maar opgefloten leeven , om iri '5 't Oog te loopen; op dtt zy , die té vooren oti- ' geacht of onbekend waren , buiten het kloofter '' opgefloten zijnde, bekend en geacht zouden wor- „ den: want inderdaad, die om een geruft leven te " hebben uyt de Vergaderinge gaat; zal des te min- ,; der onbekend blijven, hoe dat hy zich van de gé- \i meente rneèr afzondert. S C Η Ό Τ E R L Α Ν t>.
STELLINGWE R F.
^djoterfanö en ^tcIUngtoerf fyhbm «i^schot*.
Sdpé/ in 't SÊCjïdpe / onöec fjet f®i§mn ■·«][.« , ban ïltrecöt sefïaan : ja ^tdïingtoerf oaft / ™f%^ ten minjïe noo? een ge&celte/ in t t»m*lö* .t WlS(lonl fcfje. ,4s' vaH ü.
. „, T. o , ■·. ' ,■:-·. ■-,.';.;.,. gerecht·
w Iti Rcgul4 cap» f» «·■'-■■ t
|
|||
|
•f
318 Oudheden *n Gestichten
, m% öeöBen een <®$m %tef èan Satffcgojii
Öuido , öan't'jaae 1310; hjaa* in jjg gi| ttiagt tegen be toeöeifjKmnigea^fesen ban tw ïanDfcgap te tueeh fielt; en een boo#eeï&/ 0f een ölp/ ban sooöanig een rccgt^ge&teb geeft. 5©e ^ief ber&ient Wt een gïaa$ te geööem £Jüido, verkoren (Biflchop) van Utrecht,
wenfcht aan alle Abten, Prooiten, Priors^ Dekens, Regenten der kerken,, FViefters of Paftoors van dit Bisdom, de zaligheit inden Zaligmaker aller menfchen. , Wy hebben on- langs , te weeteri op het laatrtgeleden feeft van S. Bartholomam , na dat wy de Geeftelijkheit onzer ftad daar toe ontboden hadden, tegen de Vriezen der Vergaderingen van Stelling» werf en Schoterwerf in onze kerk van Utrecht eene gerechtelijke verklaring met de volgende bewoordingen plegtelijk afgekundigt: ■■ Men heeft de Vriezen uj7t de Grietenyeri van
Stellingwerf en Schoterwerf ter dezer etagen een groote roekeloosheit en heiligfchendige baldadigheit zien pleegen tegen onze kerk van Utrecht; diezy, gelijk bekend is, in \ Gees- telijke onderworpen zijn : ja onder dewelke ook eenigeStellingwervers, van rechtswegen\ in 't tijdelijke zullen moeten (1) ftaan: en van dewelke zy de kerkelijke Sakramenten ontvan* gen. Die roekeloosheit en baldadigheit, om andere uytfporigheden daar te laatend hebben zy getoont met vyandlijker wijze (2,) in, hei Jand onzer kerke van Vollenho te vallen 5 het kafteel van onze kerk aldaar te belegeren 5 en met mang;eelen ètt ftormtuig te beftormen: de, boomenom te hakken s het land door't vuur te ver-
|
||||
|
t ι
van Triesland. 319
yerwoeften, de mannen onzer kerkert gevan-
gen te neemen en te dooden: een groote mee* nigte van roof weg te draagén 5 het blok in de kerk van Vollenho, in *t welke de aalmis- fen tot onderftand van 't Heilig Land opgefló* ten waren, heiligfchehdig op te breekens de kerk zelf van de kerkcieraaden te berooven; waardoor zy op heeterdaad in den kerkdijken ban gevallen zijn 5 en voorts met andere booze en origeréchtige werken, zonder getal, te be- drijven : al het welke, zoo wel j.h orïze ftaderi in ons Bisdom als in de nabuurige plaatzen, door de ópeobaare ftem en faam, en door de weereldkundigheit der zake i genoegzaam in 't openbaar verkundigt is. Hierom is het dat \vy, onze toevlugt allerecrft tot het kerkelijk zwaard en de geeftelijke wapenen, die de kerke eigen zijn, genomen hebbendei en willende dezen onzen rechtshandel door deze plegtigc afkundiging tot hunne kennis doen köorncn,, wukc rechtshandel om hunne wrevelmoedig- heit, ongehoorzaamheit, en wcderfpannigheit in hun land niet kan afgekundigt worden : hierom is het, zeggen wy, dat wy alle de (3) Stellingen, Meyens, Rechters en Burgermees- ters der gemelde Vergaderingen, wat naam dat ze voeren $ mitsgaders hunne Gemeenten in \ algemeen, op deze plegtige byeenkomfte in 't openbaar en beilègtender wijze vermaanén dat ze binnen zes Weeken na 't uytgeeven en afkundigen van deze gerechtelijke aanzegging 5 dat is na S.Sarthölomaus dag 1309, aanGodc, aan onze voornoemde kerk, en aan onZe man- nen door hen aldus beledigd , wegens hunne gelede fchade,beledigingen, en verongelijkin- gen > behoorlijk hebben te voldoen, en weder tot
|
||||
|
ι
jjjo Oudheden en Gestichten
tot de gehoorzaamheit der kerke hebben te
Jkeeren. Anderzins zult * gyluiden de Stellin- gen, Meyers,, Rechters* Burgemeeiters, en allen in 't byzonder die dp gemelde, epveldaa- den en uytfporigheden in eigen perfoon byge. woont of die quaaddoenders geftijft en gehol- pen hebben.j die wy door dit gefchrift in den ban doen, alle Zondagen en Heiligdagen opent- lijk afleezen * en verklaaren dat ze onder den ban leggen : van gelijken zult gy de gemeen^ ten, zelf* die wy dqor dit gefchrift onder het jnterdikt ftellen * op de gemelde dagen af- leezen , met verklaringe dat „ze onder het inter- dikt ftaan. En dit zult gy zoo lang doen, tot dat ze wegens de gemelde uytfpoorighedcn volr 4aan hebben;, en verdienen zullep, ontflagea te worden, (jegeeven in 't jaar en op den dag als böveni ,, En nademaal eenige Vriezen in hunne hals-
fterrigheit volharden, en niet bezorgd zijn om zich met Godt en de H. Kerke te verzoenen, niet de gemelde baldadighcden re boeten, en de ontbinding te verzoeken; zoo is hqt dat wy, om hunne hardnekkigheit noch meer,te be> zwaaren, uluiden op de deugd der H. Gehoor: zaamheit, en op de ftraffc van in uwe bedie? iiingen opgefchort te worden, t. . . Jfchcrpe- Jijk en gebiedender wijze belaften dat gylui* den, zoo dikwils als gy de Miilè op een pleg: tige wijze doet, op Zondagen en Heiligdagen, de voorgemelde Stellingen, ïyleyers, Rechters, Burgermeefters, en alle byzpndere perfoonen der voornoemde Vergaderingen , die dezelve euveldaaden en uytfporigheden in eigen per- foon bygewoont of de quaaddoenders geftijft^ |
||||
|
van Vriesland, jsx
?n geholpen hebben, met het luiden der klok*
kenen het u'ytbluffen der kaartten, in uWe ker- ken zult hebben af te kundigen als onder den 'ban leggende : dat gy de gemeenten,,, op de zelfde 'wijze , zult af kundigen als onder hec jnterdikt ftaandc : eindelijk dat gy ,af kundigen z.,lidat de Pricftrrs, die't gemelde interdikt niet zullen onderhouden hebben; maar de god^ deltjke dienften vgéiiJk z? eerft gedaan hebben,, verrichten-, irregulier zij η geworden s en onbe- quaarn zijn om de goddelijke dienften ie doen. Daar by zult gy alle Ghriftene geloovigen , op degehoorzaamheit en onder de bedreigingc van de eeuwige, verrnaledyding , van onzentwegeft verbieden, <W,niemand zich zal hebben te ver? fouten den gemelden Vriezen, tegen ons ï on- ze kerk , en onze mannen, raad of hulp te gee- ven-, en aldus niet de quaaddoenders, irt het quaad, genieenrehap te houden. En indien zé hier tegen doen » in welken gevalle wy doof dit gefchnft verklaaren dat ze in den grooten ban vervallen zijn, dan zult gyluiden opentlijk af kundigen dat zê onderden ban leggen, eri van ieder eeri wel fcherpelijk gemijdt moeten worden. V orders gebieden wy, op de voorge- melde ftraiFcn , alle Landdekens van Qofter- gouw en Weftergouw dat ze deze onze gerech- telijke verklaring, eer. dat ze vertrekken, van onzen Zegeldrager zullen hebben te neemen; en in alle de. kerken van hun Dekenfchap op een plegtigé wijze doen af kundigen. Gegec* ven in 't jaar des Heeren t Jio * 's maandags na den Zondag, op denwelken gezongen waf Mïfmïordia Domini, |
||||||||||
|
AAK,
|
||||||||||
|
il Dftt.
|
||||||||||
|
λ
|
||||||||||
|
^^^B
|
||||||||||
|
3n Aantekeningen ïé» de
AANTEKENINGEN.
r. Zullen moeten fiaan, enz. Hy A liet op de gifte
van fommige Keizers ; door dewelken een gedeelte van Vriesland aan de Biiïchoppen van Utrecht ge- fchonken was. Maar de vrage was , of de Keizers het minde recht wel hadden om Vriesland zoo weg te geeven. Althans de Vriezen veriionden 't zoo niet; en wilden liever alles byzetten , als zich van een vreemde magt te laaten overvoogden. 2. Uyt het leezeti van deezen briefzouw men ligt
oordeelen dat de Vriezen, als of ze van Godc noch zijn Gebod niet wiften, of uyt een dolhuys gebroken waren, het enkelijk oprooven, moorden, branden s en land verwoeften , toegeleit hadden. Maar om niet al te voorbarig in't veroordeelen te werk te gaan; dient men de eene party , zoo wel als de andere, te hooren. Wy zullen hier flegts melden hoe dat deze ganfche zaak in de VrieiTche Jaarboeken befchrecven word DeBiflchop Guido, zoo als l> Emmius deezen oorlog vertelt, was nauwelijks in 't bezit van zijn Bifdom heriielt ; of hy begofl heimelijke aanflagen tegen de vryheit der Vriezen, die over't Vlie woon- den , te fmeeden, Behalven dat hy, gelijk de Vor- ften doorgaans, zijne grenspaalen zocht uyt te zetten; had hy een wrok tegen de Vriezen ; om dat ze tegen zijn broeders zoon , den Graaf van Holland, vyand- fchap pleegden. Maar voor al lag daar de gemelde gifte der Keizeren;die moell hy, nu hy de gelegend- heit fchoon had, doen gelden. Zoo heeft hy dan een flerk kafteel op het land der Stellingwervers laaten bouwen; om de Vriezen, als't hem maar luiken beft gelegen quam, te beilooken en op 't lijf te val- len. Ter wij Ie dat het kafleel noch onder handenwas; wïerd hynaar de Kerkvergadering van Vienne beroe- pen; en, gelijk een ander c Schrijver verhaalt, be- igoft'er een gerugt door't land te loopen dat hy daar overleden was. De Vriezen doordat gerugt als wak- ker geworden, en moed grijpende, rukken met alle magt voor het kafteel; breeken het tot den gtond toe ë Ubb* Emm lib. i;. b lbüi»
t e De Oude ÏCronijk ãø Holland. · .
|
||||
|
Beschrvving van Vkieslan». 3*3
Sim over hoop. Van daar rukken ty
^ CnHKV" cnio» 't welk wel op's BiiTchops voor hCe.hhuwtwas% naar hunnevryheit inde weeg bodem ^bo"Wi7Biffchop , van, alles, verwittigd , ftond· fSik en ό 5 rwacht η Holland aan:daar toornt 9W||J#éep volken fchepen geeft. zijn broederiffiff ^^ in»t preeken geftylecrd , 6U,beterin ^ v^h.c^s y ^ onder d€ 00gen ^•7'elfKarTeVrie -, de vyandlijke vloot in't
te zien. Maar ae γ w ,1 v door Cen ander gezicht krijgende, ^J £j£Hjï eu fchier hals
onheil Re«oft,evn;e £ g legendheit hun door de be- 0VerKef diel de achterhoede vielen, een goed Indien men, «'g "^„er oordeelen dat de
de taak inziet ·, *»\*SSrWa3er·> v.erre van over dit Stellingwervers«Sch°t«U«o - verdedigefÏ bedrijf gelaakt e m0,tenwor,e ^ ft
van hunne vryheit, net α ^ en vcrltrCèi.
begreepen *^ï^"dUcdcn belanRt ·, daarin M\
Maar wat de omttgaignw ^ tn]]m hebben», >.. ,.: f „ori Ju ρ U'infemius ae.
5> Die van &feï$fc$S ^SW *«?
tui8t,plagtendoord e^ , >ƒ _
*,, negeen te ^^'A^SlfH* ftrcM
ren veranderden, eniy w j gMtUiA warem
M«i, 2 P^'efen heeft ftafd gchoriden lo?
Deie Wl«t»l|gL.fc Hartogen toe;, die dea de aankomfte dg W] jJV- vej.a£dert,.en den eer- Rechterftoel in een S^f^^ligéè» bibbert. Α Qri5tT^^^de^Sever^cSdea eerft tpe, [
Voorts is §tel ïngwerj aen.o, toen.ook gtvoegt ten tijdeen, de[Μβ^Κ, en ^ - .
«iindè vèrdeèu»
|
||||
|
314 Oudheden en Gestichten
Θ L D E S C Η O O T, tfM&efcïjüOt/ 't toeïfc 5ijne ontvelt öooj gjni
Benaming te Rennen geeft/ en onöer Deé#> tenge ban <g>ej30terïanïi gelegen i^/öeeftbooj ■ &e$en een J^aroejnlerii en een $inariflcfj8jj ge|aö, ^aar jjeeft eertp$ een ïsïoofïer ban be
^ugtfc§e <®$ee gedaan* 't toelït gejïicfjt \§ in 't jaar i*po; en in't begin fcetooont ï|g* meefï tian 3fuffroutoeii öer gemeloe ^öer: maar naöerljanö 5ijn 'er ^itftttf en mmfy ï^oeöer$ / ban 5e3eif tie ^öer / in jjaare jrtaa$ gekomen, :©it ïeeren toe tipt een onöen Ö^ief San öen boïgenöeu ingonö: In 't jaar ons Heeren bio. cc, endexcix.
fo hadden veelc Heerfchappen uit Vrieflandr, ende andere goede luyden uy t Vrieilanr^ der Oir- den gegeven veel landen ende erven in de Pa- rochie van Schoten* ende van den Kuinfe, ende anders waar» Ende doe ftichte die Oirde een hüys ende Convent tot Schoten , ende daar woonden lange jaeren Juffrouwen .van dei'Oir- den, ende nae Prieilers-broederS van der Oir- den, ende Sargant-broeders , maar geen Rid- der-broeders* ,, 3|et Ul&eïp gefïagt öer Soerringaas, in be
ireraen en feöoïen ban $et>erlanö brg bet' maarö / $ af homfïig ngt fict öo$ (Blüefdfl' ten, ÏUgt tne Sterringaas j$ gefloten Petrus
Pierius a Smenga j i»e te&Oben/ in't ftolïeöfe ban Busiidius, jjet Meermeefïetfcöap öer ^
ö;eeujtofeöetaaïe^n ttjöban aegt iaaren Deeft |
|||
|
van Vriesland. ρ$
fieftleebt: en tn't jaar if98.^omnMpeEee^
maffer in be <0enee$Kunbe gebio^ben t$. ^g pft bërfdjeibe toerbje^ gefcfeeeben * bie bg SufFridus * Petri oggetelb fïaan,* ι Ν Υ E Η O RN
en ïtpi.ij :;:">r
S. J Α Ν S-G Α,./; ®ese ttoee bo$en sfjn oab in be ^teteit^e
ban jkgoterlanb gelegen. ï|et tixxetot fjab eenfarocljmerb/ öie ben %. /ohanncs toege* toiftóbMjL KA Τ L Υ . Κ,.
©it bojn/ bat fn$gelp$ onber be <0#ete*
ö&e ton^cjjoterlanb gelegen $/ geeft bie be* naamlng niet gebreegen ban be ïiatteiij jdijfc fommigen 5tcö berbeerbeïp ingebeeïbt lebben; maar / geïp t Schotanus getuigt / ban jjet naammoo^b Katolijk. ^itbo^ïjab een |acöc£jwerb/ en baar bgtm Bteiffcïjap. S'tï E ER E N-V E, E N.
f peeren-been / onber be «ifeietenne ban
&tijotedanb gelegen/ i$ eerjï een moera^fsge en beenacgtige plaat^ gétoeejïΊ en naberïjanb tot tm bieb aangetoaffen j|et geeft Dien naam al in ben beginne gebreegen ban een g?oot $een/ bat in be buutte gelegen toa$: en i$ ϋ met^boo^gebuurigen toebloebbau mtoömi* ta#/ booi Bet büjttg beboutoen ban 't lanb / m booj fjet timmeren ban fpxfyw f 300banig * De Swiptor. Frif. Decad. 17· €.!·2. t Pag, 2tj,
X 3 aan*?
|
||||
|
116 Oudheden en Gestichtem
aangegjoeit/bat get naae een jfebefte geïpt
^tif§ geeft \}tt een toeneïpfeïje meefctöas·, öefodite Ö002 be meenigte ban alberjjanöe itaojiiDaren öie 'o? te marftt geö^agt tooien/ en boo^ ben groten todoop ban menfcöen/ onber öe öeffe en beemaarbfïe metfttïmgen mag geeefient tooien. #aae t$ ooft een fteeft getimmett; 3j(nbc
tm Renn^toei'ititoeïfte htth aan een^öiHant ban ben o^enbaa^en <0ob$bienfï te beïii« gegeebeo fcoojb* ; ^ese pïaatien pïagten oooieen J&imirö^
htv I uot De j^o&itiei'e ban Éeuïen / beöient te b30$en. ^Docp aïsoo be laatfïe ji^nineö?O^ öee Doo> oen <0jietsnaiiban^ciiotecïanii/ ötc geen jjèonmWien toiibe Dnïöen / berb^cben foierb } -geeft ïjo öe yiaat^ pruimt booj cm freereïbfc§ J^ieffer: bi$ ï§ ptt be eerfief (ψ tooj/ febect be sSefa^maai^i/ gebaarben 1 Adriasn Hampfingh, in get Sanö ban <Ciaent geoooren(o, ■ ■■ ·■ *Y: 4 \ && <■'* ' ' 4f'".;; £·<: »·"''·*;'"f;f' '" >~ / ·" μ
Α Α Ν. Τ EK E H;IN.G,
ï. Als men d in 't jaar 1594 bezig was tnet de mei-
ren en Traande wateren , hierom henen, te droogen en tot land te maaken ; heeft men in zeker meir, dat al tot land gemaakt was,; twee witte" kannekens met penningen van'oude munt gevonden.' Diergelijke penningen, of geiditukken', heeft men daar omtrent ook gevonden in 't jaar 1618. Opden rugge van ib'm- mige penningen ftond een klimmende Leeuw met een fOruy? ; op de andere zijde (rond dit omfchrift> Ludovicm': De andere geldttukken hadden doorgaans de grootte van een fchelHrig; en waren geilagen by Arnoldus, den tweeden van dien naam, BiiTcbop van Utrecht; die in 't jaar 1371. tot die hoog£ Waardig- d P. Winfemias BeichriJY. van Vties'l» .
|
|||
|
van Vriesland. 317
™,>rd Op de eene zijde ftond te lee-
ien. JwmjY/tii veihaaft, voegt'er by dat
p. iVwfemtm, dieé « . '. ijd otc de BiiTchoppen van "2&e5S en Schoterlan-
oorlogen tep« ^16 fvlnd evenwel nergens dat dfS /ET/ of rijn eerfte opvolger ^f^f* ?*
^íâ/þ» i /, or ôç» hebben om de Vrie- WeVelinchoven , een envoet iet mumm.
ïen te beoorlogen. Maar us f$ aange.
^* tochÃç Vriesland heeft gedaan: en by
ï0gt een toch éí í^ . ders ook . ka„ 'er ts Wïïtó^"-* gcflagen'in Vrlc"
land itj ç gebragt.
^n ôëú7 HRIETENYE VAN
ONDER DEWM RFHOO- REN DR VOLGENDE PLAAT-
ZEN Ãßû;3·.:;.,»;.ïü>ß::.
O L DE R Ê OOP.
«toto»/·» fSfftÖ
•tjemeewj(OfBW««*^L,j bet/ en «e»
Pïrus T& a ISlnnae te #neeft/
neejöeei: / 6«ff *e ®S* «tow plaats*»
scocffent. 19 ^a|f,f-v»aa «ce maetï eetoetfi
tojöen aan toe ongggf '„"SU gaan /
jen/ öie o# De onaecmnum» 6w |
|||||
|
«
|
|||||
|
SïH Oudheden en Gestichten
fcoojgaangï boen j maar aan be reben daarom jjeeft öö ooh een *Bmh of't ^amenfp^aaïi ^ fcfeeeben/ onber Uw tijtel ban e Empiricus of Indodus f Medictis jpcg (jeeft gg een feo^t öocg fïeMtg fcöimpöicöt gefc&eebeh-,'t toetë ftg Exilium's Empyricorum noembe* Ü|£ ktfi
Ie in tjaar if9iv
Α Ρ Ρ È L S C Η Ε.
<$nber ^dppelfcge / bat ooft in ^teJlingr
iuerfê <0ofï-eitibè gelegen $/■ ffcgoóren ö? BuurtenTerwisga, Akinga, en loog-ltaei' ff Se.
φΜρρ?\(φ §ecft torl-trjr een ïtloaftee
£an be J^emonfïrett b^ber gefïaan/ $ Ww relb^ Ercljt genaamd/ ban 't mel&e nocï) ee^ Srigeoberönjf5eïen getoont fcuo^ben jjlaarboi* 0fn^ Sihrandus Leo i§ jjjet U ^Γ^ΓΠίΙΓΓ Ög Ïtë
<®mmeianber^ berplaaifï/ en ben ^^i^bjocf
Heren ingermmt. Onder Stellings -Weft* einde zijn gelegen
TRYNWOLDE, OLOE-TRYNE,
NYE-TRYNE SPANGE, ! OLDE-HOLDTPADE, ι NYf-HOLTPADE. ψε$arocfjmcrftrn ban metft aïfebe gemeï*
ist bo&jeu toarru be j|, Maag* en jfèartcïa* ïirffe Cvhariiv toegftöjjbt ·, 300 aï$ Hamco-
niusinde3e beerdenbctusgt:
JHuic (StCatbari»#) Stdlinkwarvia v*icos,
nomina ni fallunt, confecraveré vetuitos(i). β QwksiifycT*, f pngekeitle Arïs.
£ Ballingichap da Q^ukzaivas. '.·*. / ; ■ ", ': ' Mar-
't ,: -
|
||||
|
■
|
||||
|
VAN V*I«sVAi<9' *2-9·
K? "I, heeft Dejeiwn te tfcanfHcr a$
S°KK SS ban Staat m <SM«man SS38rse.s«r.s
leceenigöc /eterlatrtwti öehleeöDe,
Á Á NT E Ê E Í I NG EN.
,. 't Is wW dat deete veerzen *™J^<^%
en dar die woorden ,— - f<"£ . ZÏTZL de, OUttryn, Nye-tryn flaan. maar é dat hy liever Bcloo»tn zouw , gelijk hy in de Kam tekeninee lest , dat de naamrede van de gcmeiae
teKenmge iegr, moet w0rden drie dorpen ergens anaers * s „.., deRid-
" ï 11- heb el eenige reizen van de Ridders , ae tua
ë ,· 5Ë. -in het Ridder-flaan, gefproken: k «i ê 0rSï\etfceïl drt het Ridder flaan, 't welk
zal hiermaar'J5f^n ° en, mettertijd en allengs- too gemeen plagt te weeien » j ^ ^ dat de Ridderlijke Otders^ of
ften onder den naam í " d- eN/]ies ein. op.
van den Koufleba nd ..van ^ ^ ^
gerecht waren, hoe lajlge ð Ridderlijke
tinge gorten te nj -enw Al wie^ g
Order opgefchreev en w* , Q(.d erd £a *, hy een H< «n '«j, «"dw gtkreet,e„ had;
Je dan een pla« g «0 beirrtp geen Ridder ge- « Zie M. fcoufciHiftor. ïeoijt Ju#U*· 7. c. K
|
|||||
|
Ë
|
|||||
|
330 Ááíôåêéíéí·åí ep de
den, begoften om die reden hoe langer hoe minder
werk te maaken van Ridders te flaan. Zy ftonden hunne Orders voor, en als 2e iemand de ridderlijke waardigheit vergunnen wilden , dan gaven zy hem het wapen of pronkreken van hunne Order. Doch, gelijk gezeir is, dit Ridderflaan, is allengskens, en niet eensflags, buiten 't gebruyk geraakt. Datblykt daar uyt, dat de eerfte Ridderlijke Orders, op zijn Jaatfte, al ingeitelt zijn inde twaalfde eeuwe: daar men nochtans verfcheide voorbeelden van het Ridder- flaan in de volgende eeuwen opleveren kan. Zoors Conradus , de zoon b van Fredi°rik //, in 't midden der dertiende eeuwe Ridder gemaakt. Ja in de veertien- de eeuwe wierd het voor groote Heeren en Vorfien, ten minite op fommigeplaatzen, voor een foort van fchande gerekent, indien ze geen Ridders geflagen waren. Raymundus , Graaf van Provence , di· zijne eene dochter aan den Koning van Vranknjk, en de andere aan den Koning van Engeland, ten hu- welijk gegeeven had ; en reeds vijftig jaaren oud was, had de Ridderlijke waardigheit noch niet ontvangen. Hy had ze e zelfs, uyt een foort van bygelooyigheit, van de hand geweezen ; want de Heeren van dat ge- flagt hadden zich , op een los .zeggen , laaten wijs* maaken, dat niemand van hun geflagt lang kondc léeven, die tot de Ridderlijke waardigheit was ge- vordert. De gemelde Koningen hielden 't voor een ichande, of Verkleiningen dat ze een Schoonvader zouden hebben , die geen Ridder was: en zy hadden geen ruft voor dat hy zich door frederik II liet Rid- der flaan Als Ferdinandus, d Koning van Arrago- niêv in de vijftiende eeuwe gekroont zoude worden; deed hy zich door zijnen zoon, die Kolonel der Rui- terye van S. Jacob was, den Ridderlijken degen al- \o^rens om het lijf gorden : want men had dien waar· opgevat dat iemand , die noch geen Ridder wu. met bevoogd of bequaam was om gekroont te worden,: Lmirentius Vaïla, die dat verhaalt, lacht ?er mee; en zegt dat het een louter misverftand, en een
h fJeu* ds? Vineis , lib. i. c. 20.
c G?J;ff Monach.adana, 11 ?f, Tritfieffi. in Chron, Hi-
faiir. a.'lan 12-jr,* d C, Laur. Valla de Gefts Ferdinandi, lih, t. |
|||||
|
\
|
|||||
|
BeSCHRYVïNG VAN VRIESLAND, jj,
een fchraale en loflè opvatting wa«. Evenwel is e
KarelVll, Koning van Vrankrijk, ook niet getal ft en gekroont, voor dat de trïartog van Λ enfon hem Ridder had gemaakt. Poch ik fpreek hier van het einde, of de nootzakelijkheit van *t Ridderilaan niet: én wil maar toönendat dieceremonï3 of plegtigheit, niet op eenen bot door 't ïhitelleh van de Ridderlij- ke Orders vervallen of te niet gegaan is. En om tor de feftiende eeuwe toe te koomen ; Francifcus /, Koning van Vrankrijk , liet zich ook voor 't aan- gaan van zekeren veldtiag door den beruchten Beyert Ridder f flaan. Het zelfde gebruyk heeft ook, na'topkoomender
gemelde Orders, noch langen tijd plaats gehad om- trent de Edel-luiden van minder rang. Die de hiftorien met oplettendheit gelexen hebhen,
sullen daar geen bewijs van eiflehen: echter la) ik' het, ten gevalle van den nieuwfgierigen beev.er, door eëne gefchiedenis beveiligen. De legers van ς Philips de Valoisi Koning van Vrankrijk , en dat van Eduwaard lil Koning van Engeland, ftonden in flag- order ·, en van v/eerkanten gereed om den aanval te doen, of af te wachten. Als 'er ondertuflehen een Haas voorby de legers quam geloopen , ontftond 'er een geroep, dat'er het ganfehe veld van waagde.'De achterflen van 't leger, van den Haas niet weetende, dagten dat het teken tot den aanval gegeeven wierd: 't welk eenige Edelluiden aanzette om de Ridder-r lijke waardigheit te verzoeken: die hen, volgens het krijgsgebruyk van die tijden, ook gegeeven wierd. Maar dewijl 'er een beftand getroffen wierd, en de legers zonder te vechten fcheidden ; hadden die nieu- we Ridders geene gelegendheit om blijken van hun- ne dapperheit te geeven, en wierden daarom Haaze- Ridders genoemt. Om weder tot de Ridderlijke Orders te keeren;
iaus Piw 11 had'er weinig achtinge voor: en zéfde' & dat ze beter naar vloekverwantfchappen als naar geefteltjke genootfehappen geleeken ï maar de ge- fcha-
. ..., \ \."..
* BeHefor* over 't jaar i^i?.
f. Mezerai, enz.
g Zie Troifart, item J♦ Til. Recueil de* Hots de Ffaoct, enz*
h Pdixan, de bello Neap, lib* 2» ' · l
|
|||||
|
'■■.,
|
|||||
|
3:3* Aantekeningen oi» Be
fchapendheït der zaakenzal hem aldus doen fpreeken
hebben, De zaak was aldus gelegen.: Johannes de Lotterwger, die naar 't Rijk van Napels ftond , en Joegen Koning, Berdmmduκ in de wapenen was ; hadt XobcrtHsdeSfwfeveriHo , een uytfteekend krijgsoveriïe, en die een grooten aanhang had , op zijne zyde ge- Kreegen. Om hem noch vafter aan zyne partye te hechten , had hy hem in de Ridder-order van de waiiende Maan aangenomen. Doch Λβ*«**/kreeg wel haaft andere zinnen,· en zogt den Lotteringer met eere te verlaaten. Maar hy was Ridder van de wanende Maan: die verbintenis lag 'er; en hy zogi: met geen flank of fchandete fcheiden. De Paus Pw, voor devryheit van Italië bezorgd, en om die reden ganfeh nietFransgezind , ontfioeghem van die verbin- ieniue ; zeggende dat zulke Ridder-ordersmaar eed- gelpannen waren. f Staat, noch aan te merken dat de lefte manisr
van iemand Ridder te maaken , te weeren met hem Φ zekere Ridder-order aan te neemen,, by » fommi- gen niet zoo zeer voor eene belooninge der dapper- heit, als voor een gunft , aangezien word. Dat is zoo te verftaan, dat. niemand plagt Ridder geflagen Ie worden; voor dat hy die waardigheit door vroo- me'krjjgsdaden verdient had, en vervolgens waardig was , den naam van Ridder te voeren. Behalven nochtans dat de Vorilen of Veldoverften fomtijds, even voor 't aangaan van een yeldflag. eenige Edel- luiden, die zulks verzogten, Ridders floegen. Maar zulke Edelluiden , met dat verzoek op zoo eenen tijd te doen, toonden genoeg dat ze gereed waren om blijken van hunne dapperheit te geeven : en dat Kfdderflaan. Zelf, 't v*elk in zoo eene gelegendheït gefchiedde, diende hen tot een prikkel om zich in 't. gevecht ridderlijk te draagen Om dezelfde reden is het ook menigmaal gebeurt dat.de Vorften, als ze een veldflag gewonnen hadden, verfcheide Edellui? den met de Ridderlijke waardigheit beloonden. Maar om iemand in een byzondere Ridder-order aan te, neemen, wierd zoo nauw niet gekeurt: en ieder weet 'at 'er fomtijd.s aangenomen worden, die den vyand η oir. onder de oogen gezien hebben j en miiïchien '-.' '" Di'et
* V. MtRouflel, utfuprau |
||||
|
BeSCHSTVING VAK V&IEStANU, 333
nïtl gezind zijn den degen oit te trekken. Dit zal
de Ridders van 't oude flag'fomtijds gefpeeteri hebbenj voor al y als ie meer werks van dat nieuwe flag van Ridders, als van 't oude ,. zagen maaken. En hierom was het dat Cldttdiit* KT'iercelHn de Rochèmatne, een Ridder van *t oude flag, ziende dat het Ridderlijke pronkteken forritijds uyt enkele gunft gegeevea wierd, wel durfde zeggen; dat het purpere halscie- raad, federt dat het aan menfchendie den naam van Ridders niet verdienden gegeeveh wierd , geen eer- teken meer was van vroome en dappere luiden ï maar een halsband van beelicn geworden was. Maar fpijt, en nijd, en jaloersheit, zullen zijn gal al té zeer ontftoken hebben.,. STEGGARDEN en WOLWEGA
gijn oo& mbtt be 4Metctige ban ^telling*
foerf «©ofieüiöe seksen·, en tooien/ met bé naajlöeïfsc plaateen/ ban een i&inneo^oebee Ö Ρ ST ER LAND,
%&t <&$ktm# ban <®$ïerianb of Ittpflei^
ïanb / öie eectp^ onöer èafieegonbj {jerenenfc toicrö/ m t' j)an$ onöec öe ^ietoentoolben öe* ï)od# / bejïaat ugt t»ertten bQ$#m: toaat on*» öcc be boïgenbe tien gefïeït ujojöeit Β E E ΐ S,
^t fcetn ban $$tet§ iaa$op ben naam ban Beer»,
&* %. Üfcaagb Gcnrudis «igetöpt / en öaö eec* ParocM- tpjg een fijit$en toten-, öiebanonaetnomom*kcrk' CM' sebalïen t$. |(ri be ftatgolpe ttjben pïagt be beften jjiee 3tjne tooonfiebe te Rebben. > Ö L Τ E R TE R P;
<$ïtertefc|i/ ten oofïen ban ^eet^iaaae Kctfc>jriUI. gele*
|
||||
|
334 Oudheden m Gestichten
m*Q oen f, H.ppoiytus toegebujöt l&u
VRETER %
κβ*ν« *■ ^itoo^/ öecnf3iiï^ban9tminlieftaa/cii
vrcrerp. oeoofren «iMteeterp gekgcil / heeft een S / öie ter eere ban $ Pi«Cr ingefcnöt ff. Φη öe fijfljft fïaat een mooue toeein ' S Υ G E R S W O L D E.
Dievansv-, *fft &W/ oat oofituaart$ aan «e^omngi^
gersvoide, iaoo paalt/ ftt niet ban öe gjootfie öojpentö/ Beeft een ten jotiöei- toeen > öie op oen naaat
ban m Jakob ingeimjöt #.
! Β Α Κ Κ E V E É rtr
.-■..--, .- .. - .■'■ ■ ,_.,,■,...-^ , „ , .
Bafekevcen, $$aWïebeen / ten 3Möen ban ^ögeeö'bjoïöé
gelegen/ en oofïiuaart^aan'tïanö banWnt paaieiioeV tó geen öojp/ maae toa£ ttóojhcne een tigt|of ban fietMoofïee ^arie-gaaeöe. iet flreft een ïfapeïïe gefiaöi öie öoo? Syar- dus, öen Ööföenllötban,»arien-0aaèe/ m fcicijt hmg. Sibranclus Ëeo , j)et lenen ban Syardus öefejjnjbenöe/bergaalt öat öeieibe Syardus öicjjt op O^ent / op öe geiöe / mt ergeit ujtljof fieeft geöanfot; en ?t 3elbe genóemt Öeefr M>> Mariaas-hof., of 'tHofte Bakkevecn.
$g beitelt noeö fcojDetöatöe^efc)ennjoiüer£/
öieöen gcineiöenfUbt ticoj een öeiïig manljie^ öeü /en ö^m Daarom 3eee genegen toaren/ gnn nut cige öetoeeginge gjoore ïanöeiwn in 2&iftfefóeii opgefyagen fjeöben: öat Syardus baar op örrüiaart^ geeerfï if; en 'ee een xmv irientoe uajielie/ op öen naam ban Maricn-
,:5i.*;choF, getimmer* geeft,
Pari
|
|||
|
van Vriksland, B^
©art &c3e napelle/ tite Dan ouöeröora ber* ballen $/ $ «oe& eemg muurtoetfi te 3ίειι / en öaae fïaan tegentooojöig nset mm a$ thm nuften. Dodo, een 3^iefc& €remtjt/ geeft gier a$ een itlui3enaar jgeïeeft omtrent e remijt. jtt jaar 1*31· DUYRSWOLDE,
^uprétooïöe/ eentameïpöo&>/ fetoefikn *«&*»>
#altóeen gelegen / öeeft een nern 3o«öer£u7rswo1- topen/ öie ^. Jan toegeöeiligt toa£. WINJETERP.
®it g^oote öo$ / bat öetoefïen Φιΐ|ρ$»οϊ* Ρί« van
be gelegen $ / ijeeft ooft een f arocöïftecRWlMcterP* niet een toeen. %n 't begin öee fefïienöe eentoe i£ 6<rt· ge*
Boren Stcphanus Sylvius, toel-eec #ajïoo^ te leentoaaröen en te koningen; ban toten onber öe genteïöe plaatsen gefpcoïien i§, Η E Μ R I K.
iémiili / een reöeïp öogji en öetoefïen róm* fa«k van
jrtwjj gelegen/ ijeeft een fccrnsonöertoeeni Hcmilk· öie teu geöagteniffe ban öen §, Andnes mge^ toijöt toa$. LANGEZWAGE,
mt öo?n ip fiet gjootfïe ban ganfrlj Φ& pfe ««
fïcrianbj be j&arocBi&etft toa$ op öen «aam ^"£ezwa™ ban öen $. Matthseus ingetojjöt. g ' RORTEZWAGE,
iet öojn üto^toage $ niet al te gjoor/ van K<m«-
en geeft een j^arocü^ft 3on&er toren. ^ag=* W IS-
|
||||
|
33<* Oudheden en Gestichten
W I S Ρ E L. be Kerk 'MMfiwI I een $eet g^oot en aansieneïp Dou/
ranwifpcuen naajï $5eet§ net bmeijtbaarfle ban Φμ%
lanö/ öerft een jtocöiten met een toren,
LUXWOLDE.
Die van Sturtoolbe/ een aïetn en fiegt öo^pje/ fieeft
LuxwoJde, 5pïf getm furoeïjmerii / maar fïaat onöer öie ban <0erfïote. De pau, ^00?^ 011ÖPr ι* &*Ρ&Φ regeermge / en
vordert dC boo? öe ti)Den öer ongeiuMiige 25eeiöfio^nit/
Kierezve rgc / öie öe hfr^cti en nlaofïeif ban Bmp
umT ïöiiöganfcijn|>t3epiitöebbeii/ teerööetojni*
kw«re ΓΦ $a*$ '« rdiaöe / öe genieiöé nerheu en
fchauing ïiïoofïeren een 3toaare en ongebioone fcfjat tiiio
& oj? te leggen Cen Dien einöe Qceft ö» $ijneh
Stegaat/ met naame b.dzardus, tti öémaanö
ftugufïu^ i.rU in $jtè£lain6 gesonöeuï om
Oen fidaaten/ Hbtóii/ $rfoj£y eri bozere
Üioofïrrboogöen/ öl gémtfóei jfcöattiriö af te
boderen.
vDoci) öe<0eefleïpen/ o.ieröien etfeft t'on*
fyeöe / Rebben eenö^agttg befïoten öe|je-eito te fcijatting met op te béngen Cert Dien eiïfc öe Rebben 5$ Ludgems, Ukt ban Qct SSew uihtgoer hloofïer ^malfinger te/ naar ϋϋίΦ me 0f3öKöen / om den iartog ban £orcn ftenn$ ban öe &he te geeben} met behoeft bat {$ 3^0 getoaaröigen 3oum boo^ Ijimnt topftnt wmmns/ enijen een^boo^aittföbao öie iafïige en ongebjoone feijattitigcii te öe< bgf&ni me ^art00 ban .gapen ontbimj oen 2£bt met aifc b;ienöclpi)eit s gaf ïjem be^e* feering ban 3t?ne Örfeijermmge? en liet ijem üu§ met eeïi eerïp affcljeiö naar p$s hetmi. % Ν Α-
|
||
|
ßú7
ft Á 6 Å R É C Â Ô VAN DEN
ERTAALDE
|
||||||||
|
í
|
||||||||
|
¼ï. heb ik dan de reis door en om die
Wert-Vriesland ten 'einde gebragtj en meende nu wat uyt te ruilen, om Gro* ningerland met een verfchen moed te gaan bezigiigen. Maar alzoo ik merkte dac fommige zaken, om dat ik ze niet zeer te pa$ had konneh brengen, noch onvermeld waren; zonder dewelke nochtans het werkje zijn volle bcilag niet zoude hebben ; zoo heb ik my naar" der bedagt j en goedgevonden het vcornaamfte den nieuwsgierigen Leezer in een Nareede, als tot een nagerecht, op te difTchen« Eenige zaa- ken korten ook naarder opgehcldert, of beves- tigt of beweezen worden: die ik ook ilegts met een woord of twee meen aan te raaken. L ■■ ■ . · ■'"'''!~"" ÃÉ; j,í
Van de Volkplantingen, Princen , Hartogen, Êý-
magen, en Poteflnaten <õáç Friesland. jPOe hoog dat de eërfte Princen en Harto»
gen van Vriesland by ons te boek ftaan $ en Hoe dat wy 't, op dit ftuk, doorgaans mee Ubbo Emmiüs houden> zal de Leezer iri onte Aantekeningen al gezien hebben. Evenwel *cht ik het niet bndienflig, een kórtè lijft van de Vorften, Hartbgen, Koningen en Potêftaa- ten van Vriesland, met een kort begrip of lie- ver een fchets van huniie daaden , zbd als die doorgaans door de Vriciïche Hiftoriichrijvcrs oefchreeven worden $ hier op te geevén; Het il Deer,, Õ geed |
||||||||
|
338 NABERICHT
geen van zoo vede Hiftorifch rij vers zoo vol
mondig vertelt en voor de zuivere waarheit oT houden word ; 't geen tegenwoordig noch* zoo als ik meer en meer begin te merken bv fommige luiden van kennis inging vindt ·' j/ *t geen als de pit en de kern der Vrieflche His tone plagt te weezen ; zal of mag dat de ken nifTe en de nieuwsgierigheid des Leezers om- trokken worden ?· Ik zeg'er neen op: en ik meen dat het ook de pligt vaneen Hiftorifchrij- veris, de oude overleveringen en algemeene vertellingen te melden * als'er zoo veel opheft van gemaakt is5 en als ze noch grooten aan* hang en voornaame voorftanders hebben. Want vooreerftj laat iemand deHiftorie van C Scho- tanus maar geleezen hebben ; hoe zal die iiaan kijken·, als hy, by voorbeeld , Sttffridus Pctri en diergelijke Schrijvers in handen krijgt· die de Vrieflche Hartogen, en Koningen, geduu- ng in den mond hebben? Zal hy niet verlegen Haan ; en eenig befcheid van die Vorften en Koningen wenfehen te hebben. Ten tweede} zouden die voorftanders niet konnen of mogen zeggenß GyUbboEmmhs, Gy Aantekenaarop de Vrieflche Oudheden, meent uwe z?.ak te* gen Frifo en de vordere Vrieflche Voriren zoo wel bepleit te hebben: maar is'er al een recht- matig vonnis , door wettige Rechters, over dat geding uytgefprokcn : of hebt gyluiden het proces, door de eenparige toeftemming der ge- leerden , al gewonnen? Moeten die Vorften en Koningen, zonder zoo een wettige uytfpraak, en op uw zeggen, van hunnen troon'ftijgen; ja, op uw bevel alleen , uyt het getal der fchep- zelen verbannen of uytgemonitcrt worden ? Ten derdes wie dat'er gelijk of ongelijk heb- ben |
||||||
|
OP V R IE S L Α ND, ^
ben mag i ik wil de voorftanders van.die Vor- flen zoo verre wel yerpiigten; dat ik, hen ten gevalle, die VriefFche VorÜen, Koningen, eii Poteilaaten, hier optelle. Öan hebben zy alles beknoptelijk by malkander: en 't,mag een ie- der niet gebeuren , .fóinfemius of diergelijk'e wijdloopige Schrijvers, eyt te leezen. Ik moe: evenwel alvoorems verklaarën dat ik
noch even vaii op rhijn gevoelen itiej en die oude vertellingen van Frifoos overkomde , en wat daar verder aan hecht» noch niet hooger fchat als ik ze in de Aantekeningen gefchac heb, Maar,ora voorde opfpraak en't verwijt van fommigey veraars niet al te bloot te ftaan , en om te toonen dat ik niet alleen Ubbo Emmius^ maar ook andere deftige mannen, op mijn zij- de hebbe; zal ik hier eenige Schrijvers opgeef ven; welker gezag tegen dat van Suffridus Pe- iri, B. Furmerius , P. Winfemius , Joachimus Hamconius , en Hendrik Zeetehoom·, wel in de i'chale geleit mag worden., OttUbbo Emmiüs ten minfte zoo krachtig en
noch krachtiger fp reek t .als ik, Heeft geen be- wijs van noode : die onze ...Aantekeningen ge* ^ezen heeft, zal hem aan de (taaltjes, die ik bygebragt heb , meer als genoeg kennen. Van J. JÖouzA behoef ik ook niet verder te
fprceken: hebbende in dezelfde Aantekeningen reeds getoont dat de oude Vrieflche Vorden, daar het gefchil over is, geen beter heul \>y hem zullen vinden als by übbo Emmiüs. Cbr. Schotanus, geen onbillijk .Hiiiorifchrij-
^er, die ria Übbo Emmius eri Suffridus Petri iri de weercld gekdrrien is j en hunne verfchil- 'chrifteri geleezen en overwogen heeft j keurt alle die oude vertellingen insgelijks af: ja ge- |
||||
|
■
|
||||||||
|
$4» Í Á Â Ë R ï C Ç Ô
waardige zich niet van de ïndiaanfche afkom·
fte, of van de oude VrieiTche Vorften, een en· keld woord te fpreeken. Am. Buchelius, van ieder een voor een ge-
leerd en Tchrander man gehouden, toont ook met duidelijke woorden wat achtinge dat hy voor die oude vertellingen en de Indiaanfchc Vorften heeft* Hy brengt deeze woorden van Ubbo Emmius by. Groningen heeft mijfebien die benaming gekreegen van eenen Grunus of Grym$\ den Heer of Stichter der plaatze : niet van een Trojaanfchen of Indiaanfchen Grunus; maar van eenen Fries: waar op á Buchelius deeze Aanreke- ninge maakt: '/ Geene Kempius, Suffridus,ffam· coniusy FurmeriuS) hier van Grunus Galoos zoon^ en zoons <zoon van Frifo vertellen , is niet anders als beuzelpraat. Wat oordeel dat Daniël Huètius over de fchrif-
ten van Occo Scarlwfis, Manco Fortemannus, en diergeiijke Schrijvers velt, kan ook in onze Aantekeningen nagezien worden» Dit zijn ech- ter die mannen, op welker verhaal dat ganfche gebouw der Vriefche Hiftorie lteunt; en daar yiieierp'iüs , Andreas Cornelius , en de vordtre katere Schrijvers, hunne opgepronkte vertel- lingen uytgetrokken hebben. Zoo koom ik dan tot den beroemden Heer
Menfo Alting , wiens zeggen en gezag ik ook doen gelden heb. Maar vermits ik zijne eigea woorden niet opgegeeven heb j zal 't niet on- dienftig zijn den man zelf te hooren fpreeken * en ik hoop dat ik ten minile onderzoo eenen fcliild veilig zal fchuilcn. Op het woord Frifii^ in zijn eerfte b deel,
|
||||||||
|
ë In nots ad Fretier. Blankenk»
b Not'n, Seira» Jrifar, pari* f. pag. 7$,
|
||||||||
|
fprceki
|
||||||||
|
O P...V.R..I E S Lt Á H,D. 34.1
fpreekt hy aldus van de af komfte der Vriezen:
„ De Vriezen zijn van eend en dezelfde afkom- „ fte met alle deOverrhynfehevolkeren: want „ die voorgeeven dat ze van 't Phrygiffche „ Troje, of ook uyt Indië, hier zouden aan· „ gekomen zijn; lappen gekke praat uyt; en „ verzicren een lange reeks van leugen tijden,,, En in het tweede deel, van Groningen fpree- kende, uyt hy zijn gevoelen even krachtig : Het geen de Fabeldichters van eenen Grunus opgee* Vèn\ die deeze â ad geflicht zoude hebben', dat is êltemaal al te ongerijmd ( of te beuzel ach tig) om hier wederleit te worden. En noch'«" eons: Ik denk niet dat iemand, die herffenen in' zijn hoofd keft, onze af komfte zal af haaien van, eenen Øôï* kanfehen , #ƒ Griekfchen , of Indiaanfchen Frifo: 3t geen niet anders is ah een fiinkend verdichtzeh En't geen ik elders al gezeit heb , dat hy
Vbbo Emmius den Vader der Vrieflche Hiftorie noemt, geeft genoeg te kennen wiens Hiftorie dat hooger by hem te boek ftaat j die van Em- m\m ; of die van Andreas Cornelius en dierge- lijke Schrijvers. Ja P\ Winfem'ms zelf, dien ik onder de voorftanders van die vertellingen ge- tekent hebt , zouw miflehien over mijne toe- gcevendheit konnen klaagen. Want hoewel dat hy die oude vertellingen , de overkomfte van Frifi) Sax o, en Bruno , en die verdere kraam omftandig befchrijft ; hy-fchijnt evenwel niet helder uyt de borft te fpreeken: en hy durft zijne vertellingen, zoo als't my voorkoomt, boorde zuivere en bekende waarheit niet op- gaven, 't Is al,wy d vinden in onze Lands*hifl§rie befchreeven: of e gelijk Suffridus en andere Schrij- vers vertellen; of ƒ: V Is altijds gelooffelijk dat, enz. « Part, i. Frift, d Vzg. 7 « Ibid. f ïbii. y 3 of
|
||||
|
·, ■■ '< i 'Wt- ff é é m À ·■■ 1 % ^,! * ''■ ■ %
U% Í Á â ERIC'HT
of £/ zoo.zy fchrijven ; RMi\ W^JK Suffrldm en
Jwrmerius fchrijven$ en wederom (.* £*/$# als zy fchrijven y en war laager f: zpo als Furmerius fchrijft. Wederom / zoo Furmerius fchrijft · zoi m als zy fchrijven ; of» ons zal genoeg zijn^ al- leen aan te roeren , V g*?» wj #7 'onze Schrijvers vinden. En noch duidelijker ot Dit mogende ge- nen overleggen y die zoo hardnekkig haar e meiningc van zulke oude en yerfetene Gefchiedeniffen willen fiaande houden: Wederom j|; Zy fchrijven dat. Frifo de jonge den naam zoude gegeeven hebben aan Weftvriefland\ En wat laager %;,. Frifo , wien zy fchrijven gemaakt en nagelaaten te hekben zijn Reisboek. . £oo zal mep in 't gevolg al meer vinden: Zoo als zy fchrijven j zy fchrijven dat enz* Zouw men .nier mogen beiluiten dat iemand die zoo omzigfig .fpreekt, en zoo ©p zijne hoede ,|s;i, ren min%n geer? party in't bekende ver·? icbil kiezen wj).jjs..._ „ i Maar om de reeds gerneldeï redenen, en om dat
het ook een gedeelte van de werenfehap of ge- kerdheit is' de fabelen te weeten $ zal ik de gemeld,e lijft hier evenwel laaten volgen. D E VOL KP.LAN TI NGEN
';no:D.ER VRIEZEN.,'/ 't %f_ QUaïp te gdoobfii toat a! <&uro#
(ö hollittcn öat gunnen naametï oo;fjt;an& 30UÖCH fc&uloig 3iin aan öe^i^en; of/ toat al ©aï&nfaMmgeii öat oe öìå&ç'úéïï} m f^oot geöeeïte pan «étieona souöeç ge^nben fjeööen, 3öñ toülen ben Steesee niet langer ûø g Pag. 8. j' ■' fe IbiU » Pag. 3». k Ibiei·
l Pag i'o. &$ tbiii, »fëtf.' -* Ibïd.
'P fag. il. « LbieL V ? u' !
|
|||||
|
__________
|
|||||
|
OP VRÏESLAN D/ ^t
ftouben; en 3Uïïen fïegtg met fee onb(ïe$ouV
gtanttage beginnen. De Jutten.
]utho r of Vito, een 300η ban ben ^tam^ 5«s jaar™
geer bet piesen Frifo , 3oube getroumt 3ftn™or met eeneCuncra} bk boojbe bocijter banBo ^ZL chusüoning ber Cimbren opgegecben toojb, |g 5oube een goeb gebeelte ban'tCnnbrififcge |alf-egïanb tm ijufcoelp gefcreeaen gebben: tneitt gebeeite naar tjem 3(utlanb i$ genoenit; m bien naam / tot ben Ijtribigen bag toe / be* gouben geeft ©aar 03? geeft gn 3ie§i / niet een $ooten jjoop 3^ie3en / ïn bat ianbfcgan mm ffltt. De Heffen.
Hetto, ooft een 300η ban Frifo, gcböenbe
Um\\§ met be CÖnringer^ en fóatten gemaaftt/ troutoöe een aattyenlpe JMnce$ npt ben bi§? tmfööei ban be ütatten ten ugt bit (mhieïp/ 500 a$ bie <§clj?ijberg on$ \xittttn te beitel* \m / 59η be %effen boo^t geftomen* <&t$z teffen toierben albug genoemt naar gunnen ètamïjeer en Sfiartgbaber Hen o ·, taant be ^untfeïjeeg / bie be letter Τ meï meer in tm S beranberen / noemben gem geen Heuo , maar Hefu- of Heflus. «Sn bit 30ube bk He- m 3tjn/bie baar na onber be^ngtfcöerg alp een / <goöt aangeroepen mierb. De Schotten.
^00 fcgnjben 3η oor bat Schottusè een110 »aarer*
Söon^ 300η ban Frifo, t\k bn lotinge get ïanb cEUw.-, * P. Winfeuaius, Hamcorüus, Suffr. Petri, ena. geboorte»
f IJlorfenfque fcris ahaiibus Hefas ^Lucan. \'
Υ 4. tttoejl ^ "-***»*
|
||||
|
144 MABERICHI
mot ft rwmeii/ met ten g?oot gttaj B^en
naar ®tmmarton tröii-, en baar met be$fco<
niW§ iufter; troutobe, ^aar on ftecfi Bg. $ic[j «enigen φ/ in't ge3elfc|an ban sflne^ $en en een ήοοη Reenen/ met seetooberge örBoïpen: toanr Jet 3eerooben toierö op Dien Égü/ boIgen$ getfeBöben baos ticus en Jobannes Magnus, boo^ een eedpe m ^fieipe Banteeringe geBonDen, ga Dat §n be#eberianben/3eben jaaren laiig/gjoot quaab gaö gebaan; en ooft eenigen rp op öe mtfïcn ban üantaörie of ^ipage gc5too?bm gab» geeft Bg> Albania, bat öe naam ban ^cgotlanö toa£/ tymfim. #n/ om batfe. %hortus giette / Beeft gg Bet ben naam ban ^cgotlatiti gegeeben: BöetóTframcohius oaac doft niet fyeemb ban i$/ bat Bet bi$ genoemtf 3onbe 39η naat 3jjne ouöe tooonalaa$/ stjptterïatiöj, ' C*; - ··· -:* ·■■■' - -:- *. ■ ui'.,;,:.!. ,·.. .) ;. ;,.,,»j ■■■;
DeUbiers, of de Keulenaars.
|
|||||||||
|
öoe jpiaren
voor
Clniftus
|
Ubbo /Adels zoon, met be bocgter ban ben
&ohmg bet ^toeeben of ^toaben getroiitoö/ |
||||||||
|
«reeg boo^ 3ijn ^milöf&frBat eenige ïanöei
rnert/ biè aan ben 'ftBgtr gelegen toarén Hp/ met een bed jonge &;:t;en bertoaart^ getroft* «en / fïteBtè baar een bom * 't toeln/ a$ ban Ubbo of übboos ge^ifcBap af fconifiig 3fltiöe/ be Ubiérs j! of Ubli, toierö genoemt, Φοΐί Übbo 3elf 30Ube naberBanb toeöer naar^ie^ ïanb geneert 3p 5 en 5911 Babei^ M$m$tt getoojben. ι ;.. ^ V De Nieuwe Vriezen of Frifo-ibonen,
'.***"». φε gcmeïbe Ubbo. 300 a$ 3e berber (φ&
qïïiïm tyn/ ik ^oniinj fcan ^ieglanb p$/: gaf |
|||||||||
|
s
|
||||||||||
|
OP VRIESLAND. $4f
ïrtüe botftter Frouwa aan ben iongen Rrifej Ern Frifo boo? 5Ö^n ^döcc « ^Μ$ |
||||||||||
|
gen naam/ *ieu% Ö^ïanb. tioembe. Wt
intooonberg/ dtïjan^een gebeelte baar ban / it toeeten ae I©^terïanbeif / toicrben ooft Frifiabont;n geitoemt: töant bonen Of buncn ,
loo aï& «. taeeten te tortellen / $ op 39η ouo.
WcÖ <"en boer te peggen: en öpbe Peenen/ 1Q0 aÜ i Hamconius getuigt / &>0?b bOO? bone
of bu?e een J^aber be^ lju#gt$in$ berftaan.
|icr spuben toy ban een anbere naamrebe ban Frifiabonfn ïjebbem tl\ Vlenfo *>./Uring, j bïe
't «O blaK Wiet 5ftn Awooners Of Eewnnniw toeft /50Ube fner 50» 3«ïtje/ bat ïjg 300 ïjoog
Wroftfefli Öab/ tuei mogen fïrpen. |&aar 't të jammer bat Hamconius, en biergelnHe ^cft?gbcr^ / febert eenigen tgb aan laageu fyai leggen. De Helveeiers, t'bans Zwirrers 9en de Gfifons$
&f Graubunders* \ '■4- /
(f oen be Ctmbren naar ^taiie troli&en / tjfv 1 < 1 i**c°
tseu 3p 7 naar t 3^» ban nïeergemelbe jj;;ftuf gefmiberp/ ooh jutten/piesen/ en φιιρί* bpwte, fthevi in IjiHi ge3eifcf>ap 9$, $M aau öe;
ttpen genomen toaren / en ijnnne tenten on* ber be belomtfieringe nan öïe bergen opgef!a; ; gen ftaoben % begoflen be $;fe5*n **pn mafc ftanber te 3eggen bat 30 / *jan!Me|!ano af te renenen/ fhakex-wége gc&omen toaren ι ei? I *■*■-..
|
||||||||||
|
t in Friiïopag, 70 verft.· ad roarg.
ν tferï. 1. in *oce Frifiabpocs. |
||||||||||
|
ftaif
|
||||||||||
|
345 NABERÏCHT
bat! Ét Halver-wege, of Op 3i)tl Ollb B^ifch
Hielewey, 3onbe be naam ban Hdverü afge*
baalt 3ijn, <^e ®mtx\J bic ben fïagmgfta* ïie ontnomen maren / 3onben bn bat %alftm* gen tioo^ 't gjootfie gebeeite gebïeeben $η* en bie ganfcöe ianbfïree& beboïnt fjebben. 3Paae bleef tjet niet on: be B?te3eu /in &o#en rrjbe tot een gjoot boltf aangegjoeib/ 3onöen een beboltnng naat; be #nber-aïpiffc|e bel* ben : bic foaarfeïjijneïp noe§ onbcmoonb en onbcbonipb 3iiüen gelegen ïjebben. Wilt gg öemi$ ban sane fjebben j bat (^nbf r alpifeij boifi tób febert eenigen tj)b in be liatijnfcje taïe Grifones genoemt: Grifones en Frifónes
fcïjeelen maar eene letter; ergo enz.
De Hollanders.
^e 3|oïïanber$ 3onben bten naam genree*
gen ftebben ban Oienmus, ön Tadrus bermef&j toeïfee Olennius, naar r fc|$ben ban Suffri- dus Pcrri en Hamconius, ecil B"fK§ 3OUÜ? 3tjn
gcbjeefi ; >n op 55η l^icfcö Holle gebeten
geböen. De Utrechtenaars,
<&t Wiken, een afRfimfïe ber nïeine ®$*
^en/ 3onben sier) met be ^ïaaben bcrcenigt/ get fïot Anronia op be föometnen berobert/ en be burgt iMtenburg geflieijt ïjeböen <ên ψ§ 3ouben be oube IMtenbu^ger^ / bat $ naar jjuh 3eggen be Utrechtenaar^/ oofe ngt 8?en ^iejjcficn fïam gegoten 3t)n« Dp Tekelenburgers.
<£e Hartog Ubbo 3oube in Itëefïpgaïen/
omtrent fier jaar 183, een fïot geöonmt cm |
||||
|
OP VRIESLAND. ?47
mt öeftbetii 't toelR ö© €»tenuurg noemt» :
toelfte naam/ bn berlooj? ban tijben/ m m* htaburgberanbert $. €ti bn$ bjo?ben De ife* ïteknburger^ oor onber be af Romeïmgen bec piesen gerenent |
|||||||||
|
■
|
|||||||||
|
De Franken.
|
|||||||||
|
©e jannen 3onben ooit een af Bomfïe be&
|j^n 5ijn*, en aan bel©^/ ben $flH/bc €em$/ en Set SBoerbiep getooont ijebben: ja öe naam bet oube jfoanften 3oube noct) in jfjanenei obergebïeeben 3gn> De Weftvriezcn*
Dideryk, be 300tt$ 30OII ban Afconius, tnt fcoo? ï|attog ban $>jie$anb geïjouben toojb /
5oube omtrent Jet jaar 300 met een menigte batt ®nt$m ober {jet ®iie getroblien 39η/ en een Utbtutt ban get tegentopc$ïige ï^fityie^lanö in be5it genomen ïjebben. ï|n bouiabe be fïaöi H&cöenblm·, en/ öooj bier anbere CöeUmbett Stolpen/ begotï ffë bat ganfcïje ïanb te be* ög&en en te beöoubjen/ en 'er i)U03en en 2>o$? pen tefïic&ten ^tBiit^m/ bit al booj gent oüer 't &iie getrohucn toaren / en be ïanbe* ψη omtrent ©ronen beboutoben / fcptten 3ic& onber 3jjne regeering > en tm$ begofc öet Φ ban il^fityie$ianb op te nomen ^n liet 5icg oor/ naar Ijet peggen ban be meergemeld bt ^eö?nber^/honing noemen; maar Η af on Ubbo, ^artog bah Bjie^larib/ beeflonb niet W 39» getoec5cri onberbaan jjem boben 't Joofb 3onbe b)aflen,r fen btoong Jem ben φ tel banüomng te laaten baareu ren 3tcïj met ben
|
|||||||||
|
34-8 Ν Α Β E R I C Η Τ Ι
ben fytél bm i|at;tog te bergenoegen, §%>
bert biet» tijb 3oube bat ïanb ben naam m 0ifib3it0itib begouben geböen. #p hm «tëbeïmiben/ bie Difleryk in aiu$ pijpen en ttn bienfïe ftonbm/ fnaren genaamu/ Gee- rard , Roeland , Adelboldus, en Keno, Ge-
raerd, 300 al$ 3e bo^betr bettelkn/ bleef §eer
ïjan ^jpbljft i Roeland ban 3$£bene£ Adel-
boldus nam be^ ianbergen wmbom I^infteï m #e3it: Keno gjeeft ^ewtefyoeft boo^ 0$kl genceegen Oud Engeland, by Jutland.
$;ie£Ianb toa^ omtrent get jaar 360, bol*
gen£ be 3eïfbe ^cgtfjber^ / 300 boïftrp ge* iuo^ben/ bar men genoot3aa&t ma$ get oude geö^infi (ft'i bjeeft tê fïelïen/ban eenbeel man* fcgag boo? lotinge toeg te 3enben, ^te 500 iöeggejonben toteröen/moefien een goeb gmt Öoomen 3oenen i 3onöer te toeeten teaar 3g öe> ïanben 3ouben, ^et ïot/ 3eggen 3^/ biel on* bet; anberen op, Hengiitus en Hörifus; ^artog Udolfs 3oon?n » bebjeiöen hoo^bmaart$ op treBnenbe bg ben βα$ Vergift us, Hengiftus frgoonbaber7 aangenomen 31)11. Vergiihw, met Öuh ongeil begaan / gaf gen <2^tb <£nge' ïanb by 5fatïanb.te betooonen, Engeland in Groot Britanje,
lenigen tr(b baat; na3ffn Hengiftus en Hor·
fus, 300 eben bermeïö /naar ^ttanje ge* trofinen / om ben honing Vonigerius teQtn be^egottenen pftten te giripen. ï|oe bat 3e/ m buk torffelballtggeben / tneefïer ban bat |
|||
|
OP V R ï È S L Α Ν t>. 343»
fcp seiöo^öenjijn/ en öoe be naam 2$jitattfé' wtttt ttjb tn ben naam oBngeïanb toeranbcrt/ \§l (iaat ober: al befc&eeben. Vriesland in 't Noorden,
Ctoeeanbece ö^oeberg/ Hengiftus enHorfusomtrcne
Kpaamb/ enbe3Ufïerg 3oonen banbeneerfï* het ja»
gemelOen Hengiftus en Horfus, souben ook**0·
met f en g^oote bloot en een magtig ïegec naat? litanie gebaren gebben *, maai: in ben fïag gcfncubeït 3ön. <üen gébeelte ban be bloot $ouöe in 't ouerbaaten booj een g^oote flo^rn* Luïy obcrbaïïen en beïftrooit $ijn > en na beel fuhnelen^/ onbes be feeeboogben Tako Her- mana eii Douwo Hiddema , tm OnBefoOOnb
enlatiti in't ^oojben aangebaan gebben. 3B>e?
χί $}\e$m / .ai$ lang genoeg op be 3ee gegob* öelt ïjebbenbe/bleebenop bat eulanb toooneni 't toelfc ben naam ban $$e$anb begielb* De Abiflynén.
$u noomen ixm tot bien toifbberoemben
Paap-jan , of Prielter«jan , ben 30011 ban Ho#
njng Aidgiiius l Ij bie om 3ijne untfïeenenbe
sobtyucgtigïjeit/ en abecboo^'t beloof/ ben naam ban Priefter-jan genreegen 3onta gebben. 5^ee3c Priefter-jan, 300 a\§ be meeegemelbe ^iefTcge &c&jpfl# m*fc bollen monbe bec* tellen/ j£ met ben ©een Otgerus of Augerus, en met een groten goop Reenen en piesen/ 't fcgeep gegaan/ en in«tëtgiopië aangelanbt* ®aar 50111» gg 't Cgjiffen geloof geplant/ en bat berncgte Ïiei3errp ban Priefter-jan ge* fïicQt gebben. <®f Ubbo Emmius giet bat te* gen
|
||||
|
$fó Ν Α Ö Ε R Ι C ti T
gen ftafteït l Suffridus χ Pctri, ftCUtlt Op Alvi-
niK ètt Occó : gg Iaat 3e ftaftelen/bie ftafieïni
brillenΗ en i$ be man niet om ftoop te #eeöm; De Helvetfcrs of Zwitsers voor de tweede f
reixe,' j
ίη *t Jair Magnus Fortema, tiött ttil'ett elberj Oöfc φ
,oa* ft?0^n $ / ^n öié Öen ftrijg onÖCC Kare! den Groot' η boïgbe; gaö bealoraeinen/ naat? Jet
peggen ban be gemeïbe JfefeflTcïje ^e|j$bei$/ j bebiaongen; en ben &ti$tt gjoote öienfïen %v \ baan, ipteat fmg£ fteeeenbe/ briefb βρ belufï om 3ijne ouöe lano^Iuiben / öie #cfj in ^dbc^ I tïè en baae om fïréeftg neerzet öaööen/ te %v f 3oeften ïfg 30Ube baar ooft/ op bat 3e be$ te j. tnagtiget jonben 3tjn / ^en g^oot getal ban f 5911 aolft gelaatén ïjeööen ·, bie be belben %& \ ctcij/ ert be omïeggenbe ïanbecgen/ in B$tó j genomen ïjeböem ®it ganfcïje lanbfcïjaj) / ooorbe^^en btrê öeboïftt/ 50UW ÖP öen naam ban ^iigbrp gegeeben öeööen ; om bat Jet ten ^uiben ban $$e$anb gelegen inag* $&aat bérmitg be ^toeeben ooft/ te toeeten : omtrent ijet jatte 400, eenige jonge manfcïjap 1 tot öebolftmg ban'tïanb gesonben fiaböen; 300 fjeböen be ^?an(fen bit ganfcfte boïft/ afé ten beele ugt ^beeben befïaanbe/ gfaritserg jgenoemt, <$at be ëb)it3ee$/om bit in 't boojbg gaart
aan te raaften/ ban öc ^toeeben af ftomjïtg 30"/ en ïmnne benaaming ban be ^toeeben gefcree* gen gebben/ if &ct 3eggen ooft ban Saxoj | Grammacicus én Johannes ζ Magnus, JjEaat
a De Scriptoribi Frif,
> tib. if κ. ï-ib. f. ca f 2. ^.
|
|||
|
OP VRIESLA Ν D. %&
öe ïefie boegt 'er npt bef aaröoefcenöerjgtottj Sn öp öat SKtoit3€tlan& met eene ro$ alleen/ 2 op berfcijeibe fc#i? A.« MM» mfflm mm Η scheep, éotf» ito'er een ftracijtban^toeeben naar toe ψ SM 59« «WWW Set jaar 7^ ®an 5onöe KerMót ban't^ottiffcöe ftfc/ W ** L ban i*eWr Juftimaan en na be booö ban llSwMay «erianö booj gdn» ioonpïaatl gefeoren Rebben. #oh 5outo 'er/ SnW4 tp/ b0O3 tt ttortbe rei5e een ttaei» aetaï ^toeeöen aangekomen 59»· f Ρ SSt notö bo?öer/ en Sg 3e* Ijet ngt rfghgfi. 6otten om öie, reben g^oote beleef ööett en
fyimöfcöan bebjijsen* De Strandvriezen en de Eiderfteders.
®m ïanöen tooien ban Hamconius oöB
onbec öe t»i>ïantmgen oer MHjijjMj km- en fep bertelt ïjoe öat 'er ten tijöe baïi Srik de Leeuw, b:e öe 0laaben berftp» ben fiaö / bede mfym naar toe getro|hen wn/cii m öaar neergefïagen Seböem »ocg mttl tó «toont öat niet alleen Ü^iep /maar 00!rloWöerl / geeutoen / ^aöanberg / SUB w^^
ben ««ni en οίε ïanöen öaar om MmteW
Bouten en fctooonen ge&reegen Ijf &&en, 4bei* Μ $ ban ïjet seggen W*gNg«2jSJgg toaar ï ban 't geen fin'er ö^boegt öat MMg jen bte lanofiree&en oor beel bjoeger mm Souben ijebben/ öat 30«öe m#J>«ö 500 W*' ρ niet bei»ee3en mojöen. Hoe berrebat ift öen gjootfïen fioop ban te |
||||
|
3yi NABÊRICHT
berrèïïmgen aènneeme/ beïjoef ift niet iaeoer te berhiaaren: geööenbe mijn geboeïen / ttim aan- gaatiDe/ reeD^ meer al§ een$ geopenbaart, chili in America
door de Vriezen al bevolkt, in't jaar kojó,
3£e3e beboïfitng Wrbiènt ooft bael fb ttü hp
$diiüere Uföeelitlge berïjanDeït te rooien: en I ψ bjat anber^ te seggeti / a$ eehig boïii naar I fóénlenöarg / of iqllanb / of ^bi^erlano ge* $onben te geböen. <@ni be saan op o^öèr ts I berganoelen i 500 ftlj$ft Α. Λ Hamconius, öie | Cranrzi.ivA no0^ 3tjii 5cg$man bnö/éngt/ öat fcenige Btiefftfyé '«goelfuibett / omtrent öe tij- ben ban on3«i 4$jaaf Dideryk πι, aan Dé i©e3er 't 3είί gegaan 3tjn/ om meubje %mte I fcfjajipen tri 't Jidojtón op te 3öeben: bat 3e ï$lai!ö berre boo^bg gebaren jgnbe / en een f Deel fcfjepen tn een gfTdpen Djaanfcoln ber^ ( loren Ije Döenöe / aan 3ener goog enïand / tuaar* | fcüijneïp in 't lam jjlejcicó / aangeianot 30111 l bar 3e baar g^oote 3ibarioJeDen ugtgefiaaH t Jebbein én Jóo biel met Doggen él§ nfcnfcïjeri te becgten pbbeti: einoelijn bat 3J1/ alle$ te boben qthoimn/ be eerfïe 51)11 getoerjï/ Dié ugt öat getorfle met gona en 3ilber in 't ©a* berlanb aangenomen 3pj ^ρ beroept 31CÖ o*? be getnigeni^ fcan Cranrzius, Die $m$ in öè i^oo^reöe c op 3911 Norwagia neggen' $oui& Cranrzius \ \% De fïegtfie ï|tfïorifcij$ber men ja in sorttb 5911 seggen / 3onDer goebe re* ttm t niet brillen of Dnrben uerioerpen: maar jijnNorwagia jjeb \\\ tegentooojbig niet > tn μ Pag. 4u b InNorwagia,
* ZieHamcoo. fag yi yerfa.
|
|||
|
Ο Ρ V R Ι Ε S L Ά Ν D. ^
lm $t&M$m$ niet bjeeten met fcat \stt5&*;
Iicrbljcit bat ï|g to$m togt behaalt, jlfeaav é toifnu met ai te fïogge of jjai'bgeiooutg jijtii m $al bat bergaal niet;tegenf^eebeji* ®acï) öat.'ig eüeutoeï nocij geen $>aïbj}ïan?
tiüg; baant baar baajti ïiicc &ρ geboegt bat 3η 'ft.eenige manfcija$/ om eentge ïanben öaac uintrentte.beboï&en/ geïaten IjeBben. J^aac top 0aan toonen ïjoe bat fjet gjoote en toaefte ïanöfcjjjap Chili, m't^n^m ban Slmertca %ÜÏ$m/ boïgemj eentge gejtetjbecg aliereeefï boo; &3xmn beboïat # getóeefl : en bat bie ganfclje laubtaarb/óq^otig^aïbe/ booj &$m gen mag gegonben tooien; 4 Hamconius, bte jjet tóeberom berijaaifc/ brengt eenige 4 ^c|j$? berg ban aaneen bgi bjeluee peggen /300 atï ïjttfefjijnt/ niet aï te JNgt ge5ct mag fcoojbem
<^iC j^CÏ)$ker$ / 300 aï$ Hamconius ge*
tuigt/ berderen boo? eerfï bat be ^>pan*
jaorög /.aïg 3e bat ianbfeïjajj eerfï ontbebten/ baareen bmgé gebonben %t%tmitmm boo$ (Kt boen ban töonbertebenen bermaarb ge# toojöen baa$.. 4^fmen aï ban geen toonbeete* tan of nlieabclen ïjonbt/ sakeen boo^an* bet ban be$e berteiling scggèti / bat boet tec 3ahe niet: 't bïpt ebeniuel bat men baae.Oöi$ ban be mtrabtlenbe^l|.ï^n^ toifï te ffeee&en. €eii tbieebe / lireegen öe^anjaarb^ ütbQtïy teu ban een ©a^fï ber yiaat^e gebangem t^ig boeïjter berblaarbe batCöibaÜereerfï bebolht foaggc&eefï boo| een öeel piesen; ert bat 5$ ν Α Ibid, e De Vaders Jefuiccn vin 't koUcgic der Vrede
(Cullegit pacis) in eeuen bticf aan hunnen Getieraak van '|
jïar 1^89. Alphonfus de Ercilla , Ridd?r van S-jakol> / e'ri Kamerling van Kaïei V, in, cene ISefchrijringe faii America* ufegp Forn?* , ïn eene Befchr, van Ariicnca, . 11 DtEt.. z |tï|
|
||||
|
3T4 Η Ά Β ERICHT
5elf imt ®ήφϊβη öïoeöe gefloten toa$. φρ j
Hamconius fïaat e fanguine Frifonis ortam : I
't tneïft te 3ecj0cn 30utn 31)11 Dat 3e ban Früb \
3cif af^0tiifï!0 toa^: maar in bena bat jjgi 300 fp^eeiit om 3p beer$ göeb te maaften: of/ f fcöïl nien 't naar be ïettet* bertaaïen j baar fleemt { ooft geensmaariggeit in : en baar bolgt maas · ugt bat men gaar 3uïï$ toi$ gemaakt gaifc Cen berbe toaren be gu^en en be toapenen ah baar Doo^aan^ met ffirenben befegiiberti st toeïn/ naar Jet 3e£gen ban Hamconius, Ö9 be 3^|ie3cn oon 3eer gebmgnelp \m§. ^ neemt noeg een bierbe reben tot 3gn baat / en boet 5e b$ geïben: bit in eefiter niiffcgren j ïiofï ban atten feïjatren 3onto; te fcoeetenöat Chile of Cile, 500 toeï ui bat ïanbfcgap a$ j in eenige oo^ben ban &;ie£tanb/ koud zijn of \ killen betehtnt ' \ < jlHaar / Die reben obergefïaöen ; temanb/
bieaïïe$ op'r naanfieitptpltitsrti!tooufo/30111» j gier tuei wt§ in te brengen bsnben / boef) i& hui toeberom 300 fïtjf niet Loee3en -,t m 3al bk beboibina; ooit boo^ een 3aalt goubel) / bit met toaarfcgijuelpe rebenen betoeert ïsan tooien» 't gafi een Ulantencoaar mei / bat gg li0ten en 3toaaren nan. Dat de Vriezen het Buskruid zouderi uyc-
ί gevonden hebbeni , ■ ι
\0β $8$ü0i 't fcuetfi 00 be ö^ootfle fabel
(leunt bie in.een^cg&ber^ gerffenen Hoornen ftan / 5outo niet brröieneii aangeroert te.totf^ ben : te meer om bat Comeiius ƒ Kcmpius, bie get aïïereerfï boo^ be 3Uiberc tuaargeifc f De Orig Frif, lib- i. ca», ïo.
090*
|
|||||
|
I
:
|
|||||
|
OP V RI E S L Α Ν D* $??
esacaücbeit 8eeffc/éeen£cö#b» « ent μ&& mi aanhang β «naaftcri. jaaar Α w nat S"mconius,birti ft 300 iaag niet 3rttenι tanf/ hoe bid m m$ KM ccnigjinS in 3Stne toaara f aaö hah Ueoitieti ^önöet bccï utm 6g mal* IS oiaft&clt/ ïjct ti&tfnnften ban 't ftig' hrupd doU aan Den ^ie^ Chimoicus * toe? lift |pÉ! öan Jet behaal ban Kemp.us* IS mmkm ban bat öu&octa; / mSm ««tóe ttccftoitioefn tertaH?trcSl«ii m bc» ««jer IqW» oojöeelen toat fïaat öat S o»'t berpaï ban julfte l|tjlorifcfenberi tfntaatit nan Uui fjf bcrjt&ect εαφ öai cu mam fefeccenttóojtacbiastfteefitj bjetèec
mcl^Sn I ft öe ItyM Kleandcr,, te teil
tiiöe ban Sfttóker Commodus tn $oot aan*
» SfttfS ÏU tornt fo tot *n «ft imni Chimoicus. Ik heb, zegt by , by zeker
Italiaan , met.naame, Francifcus.Onofl^ ufd* volgende Hi'ftoric wegens cenen Cbimftus* Ro- nine der Vriezen, beicbreeven^vonden, Dg- 7jC Koninp Ctoö^J had den Graaf van HoW hnd, en'zijne twee zoenen, met een ntócc dood gcfchooien j welke Graaf een ^n.gedoch- tervan een wonderbaare fchoonbeit Jiad; Μ 0/i»/,r« genaamd was, en.alle: fcijne Staate* er- ven moeft. Be Koning zond Gezantfchap op Gczantfchap-, om deeze dochter voor zt)nen [ i Nitram htnc tornientis Êrtfbwaï tonkjl Chjmofcuni
Aibiuor J hoc primus qui pulvrre fcubuur ulus , WUamdws globum ferro rtcilffiffi «*««* Barthüldo atcsibuit umeo id Gitixwriw Nigro. ...., , .. % % zoon
|
||||
|
#* ΝΑ BERICHT
zoon ^irbdndus ten huwelijk te verzoeken.
Maar OHmpia,, hoewel door de Groöten van't Land aan Arbandm verloofd, wilde van geen 'Jrbandtis hooren fpreeken : ÖI^ (t»af Jat ttlO^tetl 3Önhjien$$aber) gaaien$aber en ttoeefyot*
beren öooj een bunbelfcgen bonb/ bat ψ booj een mupet/ boob gefegooten flab, ©afmeer W 39 gab een pnMp gumeïp aangegaan niet öen ifoog-ebeïen Biremus, $0$ ba» ^eeïantl. Arbandus, ^ieilbe bat Olimpia ttOCJ
booj blegernen / notg boo? fmeeftingen/ nocij
booj gefegeniien / te beletten ma$; en bic gaar ebeiiiueï 't nofie mat get ftoffe geööeit tubïitD/ geeft gaar éinbeïp gefegaaat. JEaae OHmpia, nocg eben garb tn onber3etteIp / pafïe gem öeit eerfïen naegt / eer bat gu gaat: te na geiiomen toa#/ om gafê te ö/engein ®aar op $ $?/ in 't geseïfegip ban twt fyienben/ met aïlen gaafï 't fcgeep gegaan/ tn oegouben ini$aanberenaangefiomem ®iv öerinffegen i^ Cliimofcus, ban g^amfegap ert b^oefgeit bmïïenbe/ en ban 't geimeujR git* toelp bertóitttgö/ in ^eeïanb gebaïïen; eii fjeeft ben «6L?aaf Biremus in een gebeegt ge* bangen genreegên / en naar ©o«?b#cgt ge* boert ji^aar OHmpia, öo Roeland <0;aaf ban
$Iaanbercn aangekomen / gaf geni opening ban öe ganfege 3aait / en be^ocgt syne gulp tn öefegernung. <0jaaf Roeland bao<? beliegt tot glorie genoopt /en niet Beter^oeftenöe/ geöiebt be ji&aagb goebe ïnbeb te gouben; en treftt op flaanbe boet naar ©o^ecgk ©aar bon ï)p Chimofcus tot een tineegebergt ιψν baagen/ met btt öebing: inbien gnChimofcus obermen/ 30«be Biremus op b$e* boeten ge* 'm . fielt |
||||
|
ί
OP VRIESLAND, ^Γ7 .
fielt fooien: imttb fj» ban Chimofcus ober*
toonnen *>ban 5oubeOiimpia Chimofcus oberge* ïeueit tooien, Ghimofcus, bic ooft niet Betere Socjjc/. en op5gn fcïjietgebjeec betroutobe/ nam be boojtaaacbe en get ttoeegebecijt aan. gjg beefegeenen bati beibegaar in 't ftampbeïb op ben öefiembett tijb: Ghimofcus meenbe Un émf wet eenen nogel te fcöieten : maat be <&mf/ baar op getoapenb/ toifï ben nogeï aooj ftet buigen ban 3ijn ïitjaam te ontbn> tó^ ^aae op fefliet Jjp met Ijet tapiec in be jjano toej en geeft Chimofcus get jftoofb met eenen fïag genlooft* tflufcgi nam gg be ganb* ïntffe 5 entoieep 5e 3eec beere inbe5ce * op bat öitnioo^bgemeee ugtbe toeeeelö joube 3gnen$, $ie be^ollanbfcge / of a^iejftge/ of ©laarn* fcge 3Jaarboenen raaac een$ tet ioop$ gelee* #n geeft / 5al aanfïonb^ toel begrijpen goe ïjoog bat bit behaal te fcgatten 30. ^n 5a! 'er maae ön boegen bat Kempius 1 300 a$ gn N $elf getuigt / be5e ïompe fabeï getto&ïietï beeft ηρί ben gftaïiaanfcïjen ^aëet en tfaöel* fcljjijbce/ FrancifcusL. Arioftus, bien gg bec* neerbelp L. Orioftus noemt, ^mxto men get / mm ban 5Mlte <^cg$bet$ in ttojjfei mo* 0cn treltnen* , /t VAN DE VORSTEN VAN
VRIESAND, Frifo, een ïioning^ 300η u$t ^nbie/ geö*
cenbe ben nrijg eenigen tjjb oubec bm Groo- r«ï Alexander geboïgt·/ 3oube met 3jjne ttoee 6i0ebec^ Saxo en Bruno, Ua*Alexanders boob/
innabeeïom3toeeben^/ te fcgeep tn'tBlie
aangekomen 39» '■> w *n IWeiknb po(i
ζ 3 jje*
|
||||
|
4*8 Ν Α Β E R l C Η Τ
gebat £ gebften. Saxo en Bruno, 300 a\$U
meergenielbe^c)f)$ber£ berteïien/ lieten 'Frifo meefïer ban I^ie#lanb; en gingen bena&mi* n'ge lanben öebaï&en/ bie3g^aren eh'2$?on$> top nocmoeii FVi fb * fïteijjeeJ|tabeeeH/aitm$ naar ben Éfgob Stavo genaamö/en mUv jjanb tot öe foofbfïab be$ fópjl en een om magtige |*oop#ab aangetoaffen. i|n timmer* be boor ben 5eïfben Hfgóö een jjr^acötigen iCempel: fieibe ^nïöen of #fferpaapen mm tnaante toetten tegen be ^eereober^ en u^buii ter& %$m fyonto/ HiHa genaamb/ en Öe bocïjter of ten nmifïesMfiei' ban λ gat hoc les iif iting ban föfyyatic/ Maakte gem JMte ban atljt ïnnbercn; te toeeten 3eb.cn' 50onen en etne boegtee. Hüe bèe5e iooneh/ en Frifo 3eif/ toty' oen ban Suffridus k Petri onber be ^cjajbeii ban Bjie$aiib gerenenti oie Immie gefcW=> tenwU/ 3o«bee ïjet inmfïe ober te fïaan/ foeet bp te teïien. " ; Frifo, bje naar ötra 5eggen 3ebe« biaDett
ban roobr pompen op een bïautoe fcjjiïb bo«' be/ 3onbe $Jj jaaren gerereert %tmin; en in 't 25-4 jaar uno? Chnftus geboo^teobcrieörri 3fln." '■ Es $ ; I s3|S :'■' # Adel, Frifbos onbfïe 300Π/ të bofc]en$ be*
|eïbe '£φ|| er^ 3pen $aöer in 't ©oifïcw bom opgeboigti en toa$ getroutot met emz Zwobbina; bie bóv öé bocijter ban hm Ho* ntng ber gujaöen opgegeeben tot^o. % 30110e bier-en negentig / of naar een5 anbere reli# :*% In 'ï jaif voot Chriftus gf booiré, ? i?. *
-..'■ i;.AJ 'f f) reik 'ik grdrnj i^ «p ten verzekerende wijze; ty fiichte, fiy inrukte , Hf fttUlc Druyden aan ; daar moer altijd ©ïidej vetfraan werden., zoo als de Schrijvers verïelle»; 't welk Riet geiiuu!io Inn üytgcdrukt woraiJi :\\ Ue Scriptor, &,ί£ Desati, *#· '
lv<" Η ■■ ">■ nimj
|
|||||
|
π
AM
|
|||||
|
X
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
OF VRIESLAN D. 3fo
mngae|)t-ett febentigjaaren/ geeegeertljeö&en.
$ em toojb be5e ïof nagegeeben bat βρ 5tjii
uoln booj goebe toetten gefejjaaft / en mee
Denabnurige 3^o#en in goeb berftanb ijeeft
gekeft, 9a ι fomtmgen bergeiken jjetit met
tien temfeïjen Muma, of met ben ^par*
taanfefjen Lycurgus, lg mag in 3um een
aanstelt bo be ^ngtfcïje S|o|lety bat 3e be
genen/ bie een goebe toBebatiregeermgFuefc
Den / Ibeïingen noemden. <6n be ^öciïüii
ben/ a!$ menfcfiien ban een Süaiger aarb en
möoitï/ 3ouaen albn$ naar jjem genoemt3gn
setoeeji ^gne boob tooaö omtrent op 't i?o
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
jaar booi Chrïftus geboomte gefïeït.
Ubbo, be 300η en nagaat ban Adel, 50η*
|
III.
TJbba*
|
||||||||||||||||||||||||||
|
beben naam aan be ftoier$/ Ubii, ronbom
talen/ gegeeben ïjebben; en ha een tatjj* |
|||||||||||||||||||||||||||
|
t!0jaattge regeertng/ in 't jaar 71 booj Chris-
tus geboonc, uyt be meereïb gefcjjeiben jijn. |
|||||||||||||||||||||||||||
|
Frouwa , be b?onto ban ben jongen Ft i> o ,
naar bemel&e ^oonen in $oa#i)olïanb ge* noemt 3pnbe 3jjn/ b>q$ boo^ be boc^ter ban |
|||||||||||||||||||||||||||
|
be3en Ubbo gef?oubett,
Azinga Askon, Ubboos 300η / eetl eergi'e*
|
IV.
Azinga
|
||||||||||||||||||||||||||
|
«g en Hnjg$)aftig φο$/ onbee mien ons? :-. -
ïfeüanb Chnitus gebooren i§/ geeft toeinig Askon* Ut\\xh$ in 't oo^ogen geïjab/ $% bttb eerfï een togt tegen be $£atabieren *, maar miet-b 3toaarlp getoonbt/ en moefïugtöet gebeept gelagen tooien* <6benbjei 3onben 3qne $$ie* 5en bm bganb bijföonberb man afgeflagen Seoben. 3n een anberen togt/ tegen be %&m «en/ toa^ggniet geiunnigeri enmoeft/ 3011* ts ber itt§ uvtgerecïjt te jjebben/ naar fya$§lim * ren. Coen moeden be Cong^en aanijoüben 1 |
|||||||||||||||||||||||||||
|
ί Zie P· Winfcmius, enz
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
waar
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
X 4
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
:-1Ê f
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
"?<· NABE R I C Η τ -
tuaar baar biel 't nocg fïegtee ttgt: tt)ant Μ
toierb ba» öen bganb gebangen; goetoel bot Ö£ / OP oe boo^aaït ban oen J^in^ DioCa: rus, ontfïagen toierb. <0uber ijem 3onbe &m beren een ^tab gcb^ben 3t|n, en baaeom tno^b gg boo^ ben i§tiegtèr ban ^tabemige* gouben, &ommi$èn nieenen ook/ ^eit p. Winfemius, öat be B^en en ^ajcen eerfl onber bee3én Azjnga gunnen o^fpjoüft / of ojjftomfie/ gefcreegen 3onben geööen, Ïgctvbutró> ^aaften ban 't ïioobe Üïif/ en be beetoonitig ban ben <2^aa&/ baar tóe in be ftateKcnw gen Hti gefpipiteii géB&eii/ 3onbe ook onbee Azinga boojgebalien 3ijii. 1M «gtgjpcrÏ ieggm fjetn ooft een lange eegeeeiiig tot: bjawt g£ 30ube niet rninbèr a$ ttuee-rii é$W tig jaaren aart 't roer gebeten geöben. k Diocarus Segon 3oube 300 bed te 3eggen |
|||||||||||||||||
|
Kéocarus
Stgo.a» |
3ÖM aï^ Diocarusde zeeghaftige : fcoant Sègon,
|
||||||||||||||||
|
■$eit HaWiconius, fë 3ege te 3eggen. <Pee3e
©o$/ tikbe jjtof ban' Azinga; tba^/ geeft
$cg in be oorlogent tuffegen be'fttmteineit en
©ngtfcgergfisi geljonöen ; en lieegt- of fegemi-
fcgolen boo; be jonge jengb opgerecgt, 'tWa$
èii&er berden ©ojfl: bat be piesen/ boo^ beii
ntbetioirber ^omehiên gefarb/ be Romeinen
gebjapenberganbaantafïe'n/ öiennWs beïegerf
ben/ 3£. φιοηίυκ met 3tjne guïji&eitbeiï öer>
gtoeaeii/ èiij* Biocarus sonbe tijot be bjeereib
gefföetben 3jjn/ en 3tjn tio^fièlijn gcöieö aan
3|jnen 500η óibbaidus 'Sëgoii nageïaaten geb?
beri / m 't jaar be$ peeren 4^
|
|||||||||||||||||
|
-*t.
|
|||||||||||||||||
|
VI
|
|||||||||||||||||
|
1 Dibbaldu^ $o?fi geboden/ geeft al in ben
WA * ty$wne be 'genegeubgeitban 3ijn boiit getaon*
:■ "ξ; ν iien / rrirf een goeb getal ^rgepen tn eert
g/boten gongerpMob «aar alte ge&efïeu upt
|
|||||||||||||||||
|
/
|
|||||||||||||||||
|
0P VRIESLAND. ;ίι
κ «nhen s toaat Doo? bea^en/fti-t nfe ten ban oen bieren tijD/ oberbloeb banaΜ SI #p toaé een rec&te oojloggman, en ff* mt m « mm m ψ %
Sn ©nbertHffefien 3ouDen De Öomemen
Slanb/ bat cenanjletijb^Dn«sen boogb ta-i netoeeft / toeee oberballcn en t' onberjp ♦ tlTum Dibbaidus ut btenfl ban beft* Scn/ en φ toabeeUmu en noift boos ae no Sén aangetait en oberballen /^tfrjjnnt tost te ftooten/ maar men moet in Datflag tau&cmgbersi <w\ anbere Diugeu ober't Doofü ibcnonrujïig ban aaeb/ «ent m onaerfeijej.
be toaten tegenöe<fcermaanen/ ©eeneu/ en ««r mójen on ^egen De (©ermaanen reeg* S 5Kit» %: 3» ©enemarbe,, b>ierb jjj» bloot Doo? &et ontoeer ί«™« ^* riért ea berfïrooit/ en quant «Dteloo0 en om BtiMttnbolh n/get heli»; «»fcfjin»»"»o»
Inmte roebeiooéfteit Dibbaldus, ober ai 5&«
te na een acgtjaeige jtfkc Α J**ef «**«■
Deewn ©osff ;ouDenDe .©ejanten Vermus en SS?T*t.citu. bermelDy iprQ! " 8t5onDen3Öni;baar;5B/ naar&et MpM tante ©cMberg/ «et Cüjifien geloof Dooj DebernSen ban te η | F«rji. aangeno. " D.btt }o«De m 't jaar 8j <φ**#& '£&■
Doe?jjjnen©tiDobeefïe/ Tabbo. Tabbo.ooi ,, «en oneuiiige geeft/ en Daar bn fel mftmte bochtig / ging Oen iteijer nominaan negen iaacen lang tegen De featten Dienen. #fcj |
||||
|
;6ι Ν Α Β ER Ι C Η Τ
tuffcöen foatren be $oojmanben in mtfm
geballeii s en Jjabben 't ganfcïje ïanb afge, II ffrOOpt. Tabbo, Op Wt ti)bmg naat fiu^ gfr
Kmt/stttt öeroobe!$ te Ïanb en te fajaterna;
maar ffe öab Öet É$ö« 300 foei pi* a$ étoti§ l
tegen. Φρ be 3ee Jjab be bloot met be ffojnt- I
toinöen te buffelen; op fjet ïanb quam nu bit !
ban bat in be toeeg, gfn 't fto# öe j^oojmannen f
'qtiamen niet ben buit in öeïjouben fjaben . ©c f
i&oïft I 3teube geen §eil met oojïogen tt be^ |
jaagen/ maaftte ban ben noob een öeugb *, en I
fïeet 3ijn' oberige bagen in tufi en b^ebe. $^ I
3e 3eïbeTabbo ?»3oube be baaben 3guer $oo?; j
babeeen én #oo#aaten op ötu&e bojbetje^of [
pïannje$ befefj^eeben gebbcn: foant be <®np I
fcöer^ / of ten mtnfïe be ^ie^en /pïagten boï* \
gen$ get seggen ban hit j$pfy$$iï$ op 3UÏne 1
Ijlannje^ te fcfepen: en banbtebenne planfo je$ 3onbe be naam ban boenen 'afftomfftggfii. $j£a be boob ban Tabbo, öetoelHe gefidt foojö op yet jaac 130, 3oube J^ie^ianb bou^fari tao^n geregeett 3p getoeefL Hartogeïj. van. Vriesland.
1 Afconius Tabbops zoon, bie böOJ btll m* '■"*· fïen^artog ban ^ie^Ianb; gegcuben mfil
te$ een Hief öebbee ban be fyebè en jjabmeec
bermaaft in't jaagen en bogeien fcfyietm/ a$
?r ménfeijett te booben. % ranbe ntemaiiö
m;!en aï# B» ban oorlog ftoo^be/ gab U
ïi*«i>wfï/Jióoj bat ïjn be pattgen tot bjeöc
tiagen ïjab, <$nber 300 eene régeetmge ör
γ ί ^|ie|ïanb aï meer en meer op te Inifteni
i 'mxttfttntn'/ 000$ bm $ojfï bennaanb/
/. ^ a ■ te ■■ ! ' -. ' ,.·. .(je;
_!■ »« Zie Μ» Hamcotit pag. i<j. » Idcmpag, s$,
|
||||
|
;
|
||||
|
OP VRIESLAN D. , ^3
&$attigben ben aftKerbouto: Afconius süf
ïjeeft tot gerief ban be lanbsaatent eene ba$p booi/ 't anbere na/ getimmeet. |&aac be meugb toierb fomtijbg boo^ bwnberen en boa** fpoften gefïoojt: (jet iSoobe Mif/ bat felif #g ih / bat gffclgtic en bèebaarlpe ttlif / baar be l^ieffc&e gjaarboebeu 300 een haare be* fcfeijbing banmaaben/ begon raeber buuren blara/ en rooit en fmoofc/en bamp"en #anb/ op te inerpen; ia bat bïamnien /en fmoonen/ en dampen/ ömirbe acljt boife. öagen acljter inalbanber ligt een put / Die omtrent een Üalbe mijl ban ^ta^eren geg?aben toierb / quam 500 een gemelb ban 30ut mater opbo?* Helen .·, bat alle be omlegjgenbe beioen ouber Kepen/ en i$e jaaren lang ontyucjjtbaar bïee* ben. Ctaee Critong of leemannen quanten be
labjer$ in g^toommett s fïapten ba*r aan ïanb; 5b30jben eènigen tijb boo<? ^ie^iaub/ SOiiber ienianb quaab te boen ·» en h03en yet $eepad toeer / omtrent 3®efterbirum. Aiconius 3oube baar op geftojben 3jjn in 't
jaar r 7}; en bier 3óbnen nagelaaten geböen. ®e ttoee oitbjl π/ AcHboidüs m Tiius, 3ijn ftem in be regëeringe gebolgt -, boel) 3onDec' Minderen gefloten ^ berbe/ RicbówiusV liet renen 300η na/ met naame Ubbo·, bk/ na be boob ban 3gnen oom ritus, ^artog feoierö. Radbidüs, bebterbe 300η/ 3Ctte $itl) m 3%jïbne$anb neer/ en 3ouae j)et ItouimV É6 t an aBetibiie^ianb opgeretïjt Ijebben jüaae bc 3ttee3er bient önbertuffcijèn norlj
eeng gebjaarfeijoumt te toortren öat Ba liius en ρ Winfemius; bte ÖC5C 3^0/fien en Hiar* togen opseeben/ geen oubee ^cjfeijbergi tot ■■Λ".. ■'■.■■" ' " I'ÏI \
|
||||
|
3H Ν Α Β Ε R Ι C Η Τ >
puntie ^g^itiannen ögB^ngen a# Antas
^oi-nelius, Occo Scarlénfis, Vlieterpius, Suf.
tfidus Petri , B, Fürmerius ,ett bfetWiiie ^nbe^. ïPebjie eeefien/ geip beïc*
m m on$t Kianteiieningeu reeb£ geiten ^a! Deööen/ φ oj» uerre na ban 'tpootte L· i*Q U\CV j? ® 9mt Öp Ubbo Enimius, e»
giergelnfce ^cfeP^/ boo^ f a&daicötetf te
poett. bufl-ndus^erri en Bernardus Fürmerius
SetijH m be3eïfoe Iganteifeningen ooft aanac
meent #/ φ 500 becee geicerbe mannen bat 3e3eer beeiöelee3en geboein moe $riiorfeafcn sanfei) niet onbeb^eeben 39η / 't geen 30 te w gen fjeööm met een bebartigenen netten fM tneeten bisoj te fïelien. jiaae be lieföe bow Sig ©abedanb/ en booc? öe ouöe gefefti^ mffen/ fleeft finn beefïanö en oojbeel 300 mt S11'^?* Öfl? to'* ïee5en m öefcö^öben öec
^iiejfcfje <anD8eöen aïie oojöeemünöe fcfifo «en tee 3$ie $eftelt te Qeö&em «leöter 31111011 m t met 5ooöanige getuigen in be lebend iw ifattogen/ en tot ben tmeeben of beeben lw muQtot/ moeten afjten. ©e ïïeeser ftoeftiiun 3^ «te floo^er. aan te neemen/ *f$ 't fiem aanfïaat yir-Sjfr' - sJ^eiboLdus' "I * *aat2 '7^-iartog getuo^
beu / aaeöe ganfefi niet naae 5»nen Baotv i
tqm oo^ogen en becijten mag aï 3ίίη ber*
ïiiaaö. 1 ^ebeeljtfcöoïen/ bie ganfeljberbafc
mymven/ mieröen öoo^ ïjem toeöeein fïanïr
)ff^agt: en J$ Jjab be toapenen geöuurig ge*
^ea/ om ban ben eenen ban ben anbeeen og
Κ m te uallea Sa baar % maar ban oorlog
mmm ma^ gn aanfïonb^ geeeeb om öe eene*
w anbere paetn te Jjeipeii, <®u$ Jieïp gn be
mvm tegen be domeinen/ en be tëomei-
mn
|
|||||||||
|
• '■
|
|||||||||
|
• II,
Adclbol-
4m* ■
|
|||||||||
|
*
|
|||||||||
|
Of Ρ V R Γ Ε *S' L Α Ν D. % 6?
Μ tenen be ^aecomannen *, of/ 300 anbe*
Tm töiUen / tegen be 3Banbaaïen. tg smbt mtii faoebetTitus **8"ΠΙ De Ifcatitaaldi /m In be ^ec niet beeoen al£ rooben en ö^n* U i maar 000? Titus verflagen of met be* öloebe hoppen te nis njcbjeeben toieröen. <Pn* öcr sihne eeaeèringe / in t jaar 185, 3onben be ®$m be ffab iMtentas/ t'fiaii^ iUreeSt/ 3e Adeibaiedusel!# 0003 3ieMppt onbeanaani
aetoöjöen/enbe fïiitesoenéribe/öéeft S^tfa^ to£jöotn in't feae 187- aan 3Ü»en öafïerb-tyoe* tier Titus oberg^eeben, Titus Boiocalus, een bajmei· en nioebiö ΠΙ
mé I toa^ ook te ftórnen ui be öefcïjaafbe tüus boïó- toftenfcflappen seoeffent/ en baar Βρ tuelfeee* <aIlls· M\b en lieftallig ϊ|£ Dab tornen/ om een manfïarj / moeten berïaaten ·, en fcotèrb ban φ ncn bjoeber Adeiboldus met alle fyienbfcïjai» ontbansen, €et fjg norïj ^aitog toa£ / ïjab Si? #ne bapperSeit en ftrtjg^nnbe in 't berfïaan ban be S^anbaalcn sétöont: maac / i^artos $tjnöe/ Jeefbe ï$ in goeb berfïanb met be na* öimrige $ojfZtn '> *« 3örf# to aüeg 'J toelba* ren ban 31311 bolït: bat öem unt bannöaaröeit f η ïteföe op be ïjanben 3onbe gelagen geööen. Én geeft/ naar't 3esgën ban Andreas Comc- li'us, Cttentag óf (Cehêïenönrö gefïieBt: en 3Miut ooft 3jjn berbebigfrfeift / ober ben 3e* r tnelben boobfïaö / sefcfeeeben Jje&Öen. % ft f)ab fcljiêr bergècten bat get töoobe Mif onbec 3tjne i-egeenngc hjieber in bolle buile en bïam öefïaan Ijeeft: en ba<- inc öjanben enbïammen niet minbec aï£ elf bagen buutbe. Titus toierb in 't m° opgebolgt boö| 3i|n 1 v
ö^aeöer^ 300η Ubboj bebjeifec/ goetoeï een ui>bo. 0oef>
|
||||
|
$66 Ν Α Β Ε R t C ή Τ
goeb n$g$man/en in be bjapenett öpgeboeb/ lebenbjel 0?óöter3iicöt booj beb^eöe gegab 5011* m ïjeöben, <£n om te toonen bat gn be fyre&e tipt geen ölongcrnggeit 30gt; en bat gg/ a$ S]p 'er boo^beèl in 339 / be baanenen bael btn| t öe panfcjneren ·, beeb g» eenen tögt tegen i»r ftëefïfaïingen 3&iar 3onba gp / na 't &*οεφ ten ban be 3ege/<®iten&urg ofCeftelertöarg gefïicijt ge&ben ·,. 't baelfi ban anberen φηη Ι öjoebee Titus toegefcg?eeben tóo^b. ^aare^ | &Oben geeft βρ/ boigen| Andreas Cornelius f
en be meergemeïbr &φί$εν$/ ^oRften&urg ί
gefïiegt * enj^taberen merïieïp bergrot en | jberbetert* <Pnbertuf|cpen bieten in $5atab& ί ren in Biie^ianb', en gietben baar gnggï / met rooben en ö^anben / bat 'er 't ganfcge ïanö ban toaagbe* Ubbo fiuhp be baajjenen aange^ fc|)oten> en beiibpnb met een goeb ïegerow brr be oogen getron&eu; baar niet 3üIHe eej binniggeit en nlochfjeit gebocgten foierb; bat geen ber beibe partyen ober ben tiptflag brd te roemen gaö $f$ ging ben ^atatmm/ hit 300 een tégenfiaiib niet berhaagt jjafc ben/ m;t gunne gi^fing; 300 bat 3ε geraak ^aarafï bonbeu/ eer jet 'er nocij erger mogt gaan / naar gng$ te neerem ^nper bee^n Ubbo, bietn 't jaar219 oberïeöen i§/ begofl men eerfï uan be^aniien te Ijopeen fp}chm> V Haron Ubbo, &\§ g$ pa§ Ctti\ ÖÓ$jt 03«
Uuon ub. ttoaaïf jaaren foa$ / tosero öoo^ 3jjnen KaM
ho' Ubbo naar ©enemarheh gesonbeti} Jöm baat aan '$ïtontng^ lof in be nrijg^muibe onbe^ tóee3cn te baarben ïPaar tronbabe |ö mei 'g$to»ing$ bocgteb·, en $ baar op naar %n 3£aberlanb gefteert/ en in $« $aöer$ pïaafc 3e ïgartog gebaarben, o^nber stjne regeertnge, fiat*
|
|||
|
OP VRIESLAND. 367
10 Dideryk , $00Π!3 3Q0n ban Afconius I , meöcnbïilt pfficöt * en / geïijfc eïberg ber*
telt toojö / ben tijtel ban Honing aangeno* men-, Dieit j}g tod fiaajï / *W Harons mast 5iaigtenbe/ beeïaaten moefL Haron gab een lüoeöer/ Odiibaidus genaambj bebseï&e/geen gelegenbïjeit Jebbenbe om 5pen fttjjgpïufi t'jjugg te boeten/, öeimelp naatJlome troft-, en öaat biec jaaeen ïang onbes i&e^er Vak- r riaan bienbe. % ioittn ban benfóei3ec/ om $jjtie bapnerljeit / in gjoote maarbe geijonben y , en jïonb nocï) öiepet; in be gunfi ban fyttyt Diokiciiaan ; hit ijem boo? IXanbboogb naae €gipten ge3onben §eefc, $Eaar baar i$ Jjg/ totobergjoote bjoef geit ban ben &ei5er/ mit§* gaijei^ ban 3fjnen b^oebee Haron, en ban alle ta#ifegóf-/ in't iaac.302 oberïeben, 1$ Haron Ubbo in't jaar 335· öen gïigt bei ν r-
natunee boïösan gab/t$ Odiibaidus, pÉMiSgê^f,bal" fïc 300η / boo? be ^ieffege ^tanben boo^ ^ar* ηε tos aangenomen, gjjjn oubflcujoebcc/ al te tóen eenraam ban wtto/ en met geen avbeib en regeeringe gebienb / fcoierb op 3fjn üg$i be^oüii boosög gegaan Odiibaidus, 300 αί§ 3e berber fcfepen / liet ïjooger en uieebet muureii / en Dieper gjagten / om ^tabecen trehhen ·, en fïicïjte be fïab 3$arbena aan be ïïalucr^/ bie naberTjanb ben naam breeg ban €foufrab. ^ρ fïoeg be H^efïfaaïtngen en €ip geren/ bte in 3^ie$laub tnfreöenbe<0emb$en ï>e 3lab3£L'^ aan 't fïroopèn ttaaeen ; en beeb ïjen bcel rafier toeberom weeren/ eig 5e gebo* men toaren. ^eifé ging §ρ jjun eigen ianb BefÏooften ·, b?agt een gebeeite ban H^efifaateii onber 3öue magt / t\nh 'er b^ie bafïeeien of bedingen bonroen; en fieïbe ben ebelew ïglo τ ~Λ ' Las-;
|
||||
|
§68 Ν Α & Ε R Ι C Η Τ
Laslcon tot 3ianbboogb ober 2®efïfaalen aai
©£ 23atabieren / ore ook in 3^ie$anb gebak kn toaren/ ta#e fig 360 binnig en «nberfaagii aan/bat 3e buit en alie^ berlieten; en genoeg te boen jjabben met. juin eigen hjf te beegen. 3|p fïoif in t jaar ?t9 ; 1« ikt Jjet^artog* bom aan fijnen 300η Udöiphus Haro: vu - Udoiphusν in ben ferrjg^ganbeï onber ben üjoi^ius öapperen Hanbboogb Iglo -Laskon onbertorei h»qn. *cn en opge&Mgt / ί»3$ 500 iüèï 00;ÏOg<L%Ci
3111b algstjw ^aber, #ρ troft fijnen ianö/
boogb Iguv i^icon te Imïpe/ bte ban öc ^iuamuren en jH^ejïfaaïmgen aangeboeïjten toierb / en |ej niet ïanger geïjonben $m\è ïjeb&en, ^eïfé beroberbe ïj» 't g^ootfïe geöeel· te ban fingeren en Ifëeftfaakn a, en trosüsoe met Suana of Ζwar.a, be bocijter ban btn fèüjtïfjthm Sanbfjeer VergHbs; $g bee^e Zwana ijD0ii i)g be ttoee bermaarbe bjoebei^/ Hen^iitus en Horïus, ban betoeifcen onöcc Öe ^oÏHpïanttngen ber piesen toijbléoinger gefp^ohen too$/ en. φ ejnbeïp gefio;bcn in 'tfaar $91. 2% be3e gekgenbïjeit moet ifi beii Ïïec3cc
gier toaarfeijoutoen bat 'er m m ban cm peaaïtje ban be toaarijeit/ 'tuffttjrn be m toaare of onsehere berteïïingen■/ 3aï beginnen boo£ tefeïnjoen Wat Hengübsjen Horius, Die ^ S0aitanje obertoeïbigt ïjeBöen / niet ïang na bee3en tga gebooren 5Jjn / nan geen tegen* fp^aan ïjjbcn: toont/ 300 a$ toe in be Inlei- ding op de Oudheden van Zeeland -UOt Beda betogen geöoen / 3tfn 30 baar met eeni0e
fcljepen aangeïanbt omtrent f)et jaar m8· (èoen toaren 3e öeibegaar aï man$ genoeg / om be toapenen te Dragen; ja om't g^ |
|||
|
OP V RI£ SLA.ND, tf9
SS öe <gngelfc&e ^ijiorifroitfb^·*> .
Κι... al een bocöter ban ttm m^m örfelftoonöeit/ bie troutobaat toaj; en-W met ben Zonnig mmm* wnitoto > toe* toel bat 3e./. -taplgeni Andreas Gornehus, 39«
xtiheté boefttet* toa$.·. ■."<'. li, £■£
Wbofcere betijaal ban Hamcomus en bafl
alle be MMHmrf ^n H****f 3°° rto^5|
kt ^aöedaoö ban tfcngiftus en Horkis, ai§ ftegenf ijunne boot» enbemcötineen /j# 50?
|S en m»m en om op 39" 8»«£
teffeeenen in /fommfee beelen. berbagt/ bat
men/omnntm^^
naai W ban noobe30Uto öeööen* PW?
fflonen 3ijn gettKefï ban ben ffe^fff« g»$
Udoiphus : boigeu^...Bedt 39» 5* öe 300uen jptoeeji. ban ben ««MM «ie ban ug Lub onfcc .De. Sjieffefte ©ojffen Bjcefte* tab. Hengiitus eil Hortus, ^egt b Reda, *»&-
ten be zöonen van Vetgiftus | mm Vader wa? ' Vsttaï de zoon van Veda* die,de, zoon was van Voden. Jllen 3aï niemanb ban m mp
ften on be Uffi peje ©ifeffcDe Bo#en of tyn:* togen binnen <@mbaat ugt te hoornen »^ oen se bat Vcrgiitus tbjee.joonen Jab geQabƒ ooft Henaiitus en Horius genaamd; .bit Jeni in öutme eerfïe jeugb afgefloten iaaren; bat Udoiphus, tuet Jjumutfufler Zw*m gttxww&t ttoee 3oó:ien tootii bieijg/ öm59» W«*tf 4 Zte Polyd. Vwgihcnz. · fr tilfc i.«p- ïf. ;
f DeLeezcr m<Kt S««aard-houwt ζψ,Αη: veclc Vmflcnc
en andere Scbrijrc.s , de V dk dibvils voor de W R*W' Dar, Ubbo Ëmmiuf, hoewei ook een Viitfch , ick^hWa. giftus , enz ( E« zo* zouw wen ook Witta , Wv«a, Wo*e f mogen Icbuiven, ') i #■ ' -j·? II Deel. Α a feo#
|
||||
|
370 Ν Α BERICHT
bjoef geit ober't bedien ban ïjaare ttoee ö^ot*
ber^ te troofïen/ Hcngiftus en Horfus ïiet uoe* men: bat Vctgiftus, bit 5ijne ttoee 3ooneti nocg niet bergeeten gab/ om 3tjne tyoefjjeft ooïs eemgertoij3e te matigen / bit ttoee geöjoe* öer^ booj 3tjrie 3oonen aangenomen geeft: öat Beda gun natuurïpen of eigen $aber boo$g gaat; en Vetgiftus fïegtj? bermelbt; bit gun ©aber op be gemelbe tojjse gemogen toa& |Eaac of men Bedaas tooojben / op get gesag ban een beeï ongeaegte en berbagte &φψ htt§/ aï^ Occo Scarlenfis, Alvinus, Vlierer-
pius, 300 berfyaauen niag; baar 30ube W
ober te 3eggen ballen* 3GItganj3 Ubbo u Em- mius, een <§cg$ber ban ben eerfïen tong/ mag 'er niet ban gooren bat fommige &$Ψ fcge ^cg$ber$/ om gunne faöeïen booj te fïaan/ en Bedaas 3eggen te ont3enutoen/ 300 tem aanneeming of be^ooning begonnen !jeÖ# fien; en met 300 een gbeï brrbicgt3el fcgermeu. Sfnbien 3e nocg 3eiben bat be gemeïöe öjöe? ber£/ geboorene^aren/ boo^ ben &$itf\tym EDo^fï booi 30onen aangenomen maren / Dat toare boigemj Emmius nocg in te fcgift&en: baar 3oube gn niet b^eemb ban toee3en: ban 3outo men Bednas tooo^ben niet berliracgten-, oan bïeef aücg in 30η gegeeï/ en aan een ge* fcgauetb/ en3- J&aar toaar toiï bat gene bat Hengiftus en
Horfus, in^itanje geianb/booj gun $aber£ öoob in 3efter gebeegt 3ötiben gefnenbeit 3tjnl ^t$30Uben 35 gefloten 3gn toooj't jaar yji ■ toant ïangee joube Udolphus, boïgen^ gun eigen feg^jben / niet geïeeft geböen βοφ tang noomen aïïe ^ifïorifcg^gber^ baar iu |
||||
|
OP V" R ί E $ L Α Ν D» %fi
mt een/ m ton tytWm 't Beda mb$ fiöoreti
«noen/ bat Hengiftus en Horfus ben ïtoniH0 Wortigcriüs te ftulp 3Ön geftoomen omtrent Μ jaar 449* ^ IpSP ® ?an / om IICÖ
te rebben/ fcoeber een gaar gebjoeberen ber* xoiuien; bje ooft Hengütus rn Horlus geïjee* ten «en·, en bil 59 bod; ö* 0%$%}*!* bau be ttóee tjoojgaanöe öjoeber^ oggeebem ©ee3e Hengiftue en Horfus 3onbén ooft een nuttigebloot/ tot berqberingban Sftitatnt/ we aerufï ijebben : inaar jutten baar/ m t eerjïe óebecöt /, boob gebïeeben ©tl. 9» BS hfer maar op te iragen batUbbo Emmius 3p «nel aah aïie bie bertelïingen niet pangen tanU en bat Beda, en be bojbere €ngdfcï)e of ^ritfehe &c&pci#/ öfe ooft IMf ban Ijimm èabfrianöifcöe <6efc&iebeniflett fceeten/ bart alleöie HengiiluiTen en Horiuflen met ge&ee* tmöebben. ?'. ö^XijJ** · **, jf^aar P. Winfemius èd Suffridus Pem,bie
Öeöoob bari Hengiftus en Horfus j qdolphus soonen/beel ïater jïcïlen· baïïen in Μ mm
mmm niet > en beijoeben be «ggJlSSii en HorfuiTen 300 seer niet te bermèemgbul* |
||||||||
|
■ < / 3
|
||||||||
|
f ft moet ftier nee]} b^qegen bat Udoiphus
Haron, eer bat ftpfftirf / ffiit ianbjjaalen/m naar'tgimben al#naar t Joojb-jofïen/ boo/ ptoéïö ban bjapénrn 3^ ngtgefyeibt 3o»be 5 fjebben, . m ®m Φ sniwirbe e&auftcn of Haueijeri |tcö ticrniengt fte&Öf» onber be f ranftemen ftunecrftrn enoübfïen naam ber* loren fjeöben.Λ ^beifcijót bcr Kaucfien/ bat in önb ©aberiani? gcbïeeben foa^/ toierööoo? Udoiphus ronder gebjagt; en 300 &#W* *« |
||||||||
|
Λ /
|
||||||||
|
L
|
||||||||
|
37* Ν Α Β E R I C Η Τ
ganfcije lanöfeöag 0u$b$k§lm\b genoemt tt
too$en. Koningen van Vriesland.
ι RichoidusUflFo, ban bm mften&mfitym
Ri^ioidus Ufoel/ foaé getrouh3t. met Ödiib*ldak, Udoif
Vaar' " Harons 3nfler j CR iüierb lil 3ijn 3foa0eci
J l92' jjïaat^ tot mtft ge&oren. |&aac. 3ienöe öat
tneefï alïe be $o$en in 't ronb 3ictj honing toen noemen, enoat ©^laiio ïjoog genoeg in magt geffeigert toag/ onröm naam ban 1 Üonm&rp te boeren j foifóe op geen faagec I , tijtel boeren a$ 3ijne foiureit -, en öegofï 00Ï1 ! lioning te fcl)$ben. 3£e Reenen en Joo^ I mannen/ oie.in $;ie£Ianb gebaïien toaren/ f en 'er a$ roober$ en baröaaren fjug^ gieiöen / f foierbeh öooi jjem in een $eer öloeöigen M& f fïag berflaagen. j^aberïjanö ging fjn een tien* I jarig berbonö met bit boftteren aan; en geeft ! Haddinga, öe boeïjter ban ben honing itt j ^oo^mannen/ boo; 3tjnen 3oone Odiibaidus ί tengutoeïijïiöeöoiigeii; Dibbaidus Honing ban I afêefïbjiegÉïanö / Richoidus leenman / toierö | ban be ^arabieren beoojïogt/ m 30uto Jet j «iet gegottöen jjeöben. jjèaar Richoidus troit \ grm te ïjiüpt. |ïuire ben 23atabier} m joeg | jjem ligt berfcljeiüe bedingen. ^ 5ouöe te ^taberen een üaïejt$ ban cene unrffcheiioe en toonberöaare frfloonïjeit getimmert fybüm» baar alle öe ©o^fien en ^avtogm 3011e bow jaaten/ op 't ftunfiigfle naar 't ïeben iigtgè^ fcfiilörcö/ ten toon gingen, ^it fcia£ 300 een Jjeerip toern/ bat 'er aï De foeereïö ban toiff te f&eefeen} en öat be menfefjen ban aïïe W< ten qitamen aaugeloopen/ om get te be3igti* gen, peïf^ Kard de Schoone, ^artog ban |
||||
|
i
|
||||
|
Ο Ρ--VRIESLAND. 373
^jabanb/ acïjte get bee moeite maarb/ m\ m§ naar ^taberen te doen · om bat n^acl)* tig geboot»/ en be ftunfïrpe fcgiïbergen / met eigen oogen te Befcljoutoen. $oc8 3011*0 ö& rnffeïjen <§taberen en $&e;
öciiöïiK/ int ïireiler hofeïy/ een feöooueh tempel/ bie tot een b$nïaat$ soube bienen/ genmmett Ijebben» %&m boumde {jp noeïj een met5ijne<£dellutdenugt jaagen ging/ 3ijn bet*
maait ^mbt nonnen neemm/ en ugtrujïen. lil 't éo^t; 't roa$ niet al£ ban timmeren en Boutoen/ bat men (joolde: en Beland fiond toeï fjaafl ober aïïe 3jjnepaleren ƒ tempelg/ IulïïjuiseH/ ïfófteeleri/ to#mt / beemonbert» 't#a| een ïuff / om alle öie fcfjoone gebou* toen te jien \ en 't i$ höcIj een ïujï / em 'er ban te 1κ$α;' maajr't if jammer bat men aile$ noclj opijetseggenbaneenenOcco, of AWinus, of Vhetfrpiu*, aanneemen moet: toant jonger MMbtvf/ Ut be eerfïen maar untfcg$ben/ toiï ife nu niet eenenen. Φι 't i$ nocg 3W ter jammer dat 3e gif* eenen Kard den Schoo- nen, ^artog ban S^aband/ in 't fpeï boen tanen: baar meebe berb^obben ψ aUejé* en Souben iien 3lee3er ïigt doen bermoeden dat aïïe öie fegoone geboutoen en «afieclen niet anbtrjS 51311 geweefï/ a$ ïtafïeeïen in de ïucgt. %\t aUe^anfïge/ ©ïaamfcfne/§&?a&aiibfcge/ en ^oUanbfcge ï§jjïortfcg$ber£ naj ί§ί|ΐοπ= f%ï}berg/ 3eg in/ die boo? reegte ïüiffort* f%ijber£ en booj geen fabe!biegter$ te beeft tfaau: 306» baar een$ naar eenen Karel den Schoonen, ^artog ban 2$?abant/ bit op be^e *§ben geleeft 3oube gebben: boeg meeg ber* 3$erb bat Set te bergeefg ge3ogt jaï 3ijn. |
|||||
|
'■.»'
|
|||||
|
5^4 ^ABER I C Η Τ
jj&oeten alk bie$cg$bet$ boo^ eeneu Oeo, Of Alvinus, of V lieterpius 3ittggeit/ öatl 30%
tft ook : maar 't 3al nooit aan recgtstiimge
mannen ontb^eeben/ bie 300 3fcotjgen§- geptö niet 3nïïen 3JJ11 ·, en bie get boo? tte Def!e Jcifpii* ber$ / en booj be toaargeit seïf / opneemêii 3uUem 11. Od ilbaldns, bl'e 3fjlien nabel* Riehoidus Hl 't
ywbi- 't iaai? 43 ? opgebofgt $/ toa£ tn 3tjn ba*
f?*; irei^ leben be eerfïe ^aaf ban Cebefenburg
getoeefi. ï|n 3oabe ön 3gne bjouba Haddinga,
be bocgterbe^ Itontng^ ban $oo#öegen/ ötïie
*oonen en acljt bocgtei$ gebreegen ïjtbhm'.
Wt onbjie/ Riehoidus, een bapperéojfï/ $3jj»
nagaat getoojben. ©e tbiee anbere joonen/
Hengiftus en Horfus, t'eenee bjagt gebaaob/
Souben een togt op 38>?itanje gebaan gebben; en
öaar/ geïp boben at ge3eit i$/ in ben eerfïen
$a$ omgehometi 3gn, <®t booö ban 3gtie b^outn
Haddingi / trie in be braam gefïojben toa$/
ging gent 300 aan; bat gg tot3tjne boob toe in·
Jiilte en ban be menfegen afgesonberb ïeefbe.
ui RiehoidusII, iii3gn^aber^piaat^lioning(
Eiciioiduj. gejjjo^öen /too^b aïp een beftig èojfï en een 3f^0^
fjafttg Rrijgjinan befcgïeeoen. èoo fcgitbhelp
ai$ ffè booj '3ijtie bnanben hja$S 300 goefc en
fyieiibeïp bja£ gn feooj 3pe onbersaaten ·, en
geeft 5j)ii baberïanb beel öoeb$ gebaatn <f e
Reenen gaböen onber 't Oeietö ban gunnen tó*
iiingHarafdus'aï get laub rpnbota iCitcnbnrg/
of Cebeïenburg/ berraoefï en afgefiroopti en
toarén bn ttjb^ met ben bugt naar gun baber*
ïanb gebeert. Riehoidus, mïlienbe gunne
roofgieriggeit niet ongeto^oben iaaten / fcgib'
te fijnen l&dbgeer Hercon mtt een gjoote
nam; <Penemarben toe 5 bie met goeéen
|
||
|
OP VRIESLAND. 375-
bvfët t'$u$f genomen i$. <©e^taambren met
&c#ejïfaaïen/ 300 alg bie j§cj)$ber$ berteï* fen/ 5o0ten3tcö ook beJ&eerfcöapnge berrie* icn te onttreiifieit 5 en ïjabben be&auenen met mi fcoutn östft aangegrepen* $&aar Richoi- dus ging {jen met 300 een magtig ïjeir bejïoo? lp; bat 3e/ geen anbere ugtbomfte 3<cnöe/ fjtume béïofte bemienbjben ban ben piesen Mi allen tijbe jjonbj en tconto te 3Uilen Big* beiu &e SSSatabieren / bie Dibbaldus $to« ning ban H^ejïbjie^Ianb ban aïïe Santen be* jongen/ en bgnaac tonbergefyagt ïjabben/ toiecben mggelijfcg booj Richoidus met bedieg terug gebieeben, üojtom·, 'tmoefï atte$booj 5911e magt buigen: oorlogen/ en bertoinneny toa$ bg §em eëne en bejelfbe 3aa& hnhtt bee3en Richoidus 3ÖnÖe Ebifla, öe
500η ban OricKius, en be 30png 300$ ban ben
beumaarben Hengiftus, pm 39η fojtugn te soeften / uyt «tëngeïanb in $#e$Ianb aaugebo? men 5p; en bg 3öneb êeef/ ben honing Ri- choidus, iniggbéftmg gebseegen fythbm %qa oubfïe bjoebec Ofta 30Ube bg 3ijnen $aber Orichius gebïeebensijn; en {jet ütoninnrp ban tot geficgt ÖebbetU Itomng f Richoidus,
om 5jjnen neef boo# te ïjetyen/ gafgemCn?
aecen/ met een goebgebeelte bana^efifaaïen/ 't toelfc {jgaïg eenïeen be^tten 5oub), 1|ρ titth {jem/teegebagtemfife ban 3ijnen<0jootbaoei7 een3fcoarten gengji in 39η fcï)iïb boeren rfcoant Hengiftus, 't toeln be naam ban 39η <e^oot* baoer toag/ té eigentltjn {jengfl te 3eggen4 lEaar bie ftengfi moefï 3toart h)ee3en; ter ge* fcagtentffe ban Set 5bjarte of ongelnnbige tot; . f Zie Hamcon. pag. ¥%k Suflridus Betri 4e Otigi Fiif,
'ib, I*. cap.^. Andröas Cernelius. Aa 4 'tfoelU
|
||||
|
$ft ' Ν Α Β Ε R Ι C Η ΐ
'i toeln Hengiftus genoot3aant fjao / ^n ^ | Öerianb te bedaateit 3N3e Ebifla, m njej^ faaïen Genomen/ milbe gtjne reijéf^ellen/ om örrfcgeïbr rebenen / be onbe jSaffrn genormt. Jeb&en, <6n bit 30ube be reben 39η bat É$e|r; faalen naberïjanb onbèr ben naani ban &&jm ; begreepen toserö. ^an be^rn Bbifla 3otibm f . Sigardds, Witekindu* 'de Groote, en meet an* !
bere ^ojfien ban Cngeren en ^ajmi / af< 1
ftomfurr 3tjn. ' Witikindtis-30118« ben föav f £en ftcti0fï/ booj bat gp geboopt ma^ / ooft lli 3ί|η toapenfcf)ilb geboert ijèööen l maat·/ èeboopt 3D«be/ nam ö? ««' bitten gengfï booi 5p toalpén aan. ^boegen beebg batbenaRomeïmgenbati
EbiiTa be gemeïbe lanbfcïjappeh/ alleen km Wan be B^iefil'Se fcroon/ 3oiiben öejeeten \ya* %m totbé tijöeri ban Sigardus toe: bat Sigar- dus, booi Klorariüs; in thjee bdbfïagen obee< tuonnen/ genoot5aaïyt Mttfttym ianben ban. f*en ^berminnaar te leen te ontban&eit; ett jberip$ eene ffjjattmg/ in 3ener getaï ban padrben- be^aanbe/ op te brengen. £(& 3a! op bat alfe^mt maar 3eggen bat übbo g Em· mius aiïe biebertdungeri/ al£ boo; geen ö# ïbofmaarbige getuigen öebèfïigb/ booj 3ecc on^eftèrljdubt. > ·· l 'm ©pojtg tyeft %fe$anb in 't jaar f 70 * 3P
be fler fFerfjaar bah &omhg Richoidus, gjoo* tefdjabè ban een getodöigen roaterbïoeb %v leeben. ■ i? 5 »''\ · fi * ·*' - ï ν * Beroaldus Richoldus zoon geeft beü töötitöcti
ActoiUus. reaeeringe/ 300 aï£ 3e bojber berteïïen / na
1 v ^nllabe^bobbin öahbengenoinen, %3ow: be geehwnat 3tjn g^toeefïmet be eenigfie bodj' \ l£ Ι? Apologct. Rcfav <'' ■■■■·■<'■.· #v
|
|||
|
Ο Ρ VR I E SLA Ν Ε). $77
tec ban Rkfert, Honing ban a&efïb$ie$anb* in 50a toel 3pen .^cöoonbaber/ a\$ 3ijn Φ jen©aber/ in be regeeringe opgeboïgt 3tjn. #irê toa$ öe tonmg ban #ofï-en Jtèefï- öjie£ianbi ban; <$ofcb|ie$lanb / $eg in / bat toen ben naam Dan #.0flii?se$ianü boeröe;, en gtabecen tot öoofbfïab öab. #ρ 3onbe ün^obertus, fóien j$ in een gebeeïjt onbec Iglo Gakma ^ebangen fjab genteegen / ha oat fe 3#n jjair tot fcïnmp afgeknipt f)ab/3ft* uen ©abet· t'fnig^ gesonben öe&ben, ^aar, op 5tmbeHoning Kiotaris, om bie fmaab te tojfchen/ met een magtig $efe> tegen-. Beroal- dus afgenomen 39η. Beroaldus troii f)em,bUef' gen^ met al 3#ne manfeïjap te gemoet: maat. toierb ban Klot *ns y\f/ kim jfjg fcljamperlp toecrefpjoften öab/ met een fiitg bao?fcl)Otent ®aar op geeft ijet # janfeïje leger tyit bagen lang aUejs toat Ijun boo? guam gemoojbt / en neecgegoumen : en 30Ube niemanb ïjet Ie* ben gegnnt IjtbNn/ bie langer njaj.afê Kiotaris b*gen jtf&aarelbet^ i§ getoont bat Beroaldus;bie bn$ booj ütoning Kiotaris ober* toonnen en boobgefc&oten toterb / «oit op bm ^iefTcöent^oon ge3eten jjeefh jia geen©jie$ $ gtfcoccft. 't Soube onnoobig 39η alle be tv benen en trgenré&en$n toeecobet &opp-te ïjaa* ten; en tog 3UÏltn 't bieröalbe bop| betalen ï)on* ben Beroaldus, bit ban be ©jiefflcöe ^crjjtM bet# aïg een bjeeb3aamen recgtbaaröig©ojfï befcljjeeben toojb/son&e &u&£ gefnenbeït 39η, w 't jaar 630: ïjoebjei tyat anberen / al$ b η am- conius, 300 toel gier alêin be boojgaanbe iia* wingen/ Jet jaargetal anberg nntcenenen. ^te3elbe Beroaldus, 500 al$ bie §cj)$bei$ S P*Wftifea>ftwt h Pag. af. 'M
|
||||
|
37» Ν Α Β E R. I G Η Τ
nocjj bo^ber becteïïen/ gab tfoee 3oonen/ Aid-
gillus en Hercon, «2^0 ferfïe / bit unt ttll tiott',
ti% gutoeïp gebooeen toa£/ en meee ban oe
öoeiioeffenittgr tn een pilt regeeriug a$ ban Den oo^ïog gieïb / ψ in 3gn ©aber^i plaatse iionm^efriQjbeti. Wt ttoeebe/ buiten't ïjut toeïp getoonuen / hof! 30η bec oorlogen en becgten niet kebm. % 5oube eer# onoee Karlomannus Landefius ||ait0g batl 2$?a&ant/
en baat? na ante Stontng Klotaris, bsënfï ge^
nomen/ en g^oote baaoen nntgeboert gebocn. jEaar 3ienbe öat be jfcanfege peeren / obee 3i|ite gïori jaioet$ / gent niet geeue Qatttc m gen öegofêen aan te jien / en bat gg ober öe Jjanb ί&φβ ttok gg naar ^cgqtïanb. ïDaar toierb gg ban ben ftoning Eugenius met aïie b^enbfcgaa ontbangen; en nreeg 'er/ om φ Μ bapiieeijeit en jjoffeïpgeit / *£ Uoning$ nicgt ten gutoeïp. jfeaar be jftanften / obee 3pe bergefpuge beoucgt/ en lÉiffegien b#e* 3ehöe bat get qm&b ontgaaï gun t'abonb of morgen toeï t'gun£ hoornen mogt/wiffen niet Ijoq^ bat 3e gem boo^ beefnieber^ berraberiip hm Sant gegoïpen gabben. jèaar bie bee* &Htlig binbt men toeberom niet aï$ bn. Occo s^rknfis en biergeïpe &tfy#btv$. ^e^an^ fWpe/ be «gegotfege/ be S&abartbfege i|ijio# :i*i|?||ber^/ toeeten geen tobogb ban ben gefó ! o te berteïïen. *f 9$ toaarbat be in* tanbfefje &tfy$bev#- fomtp$ eenige bingen ftcftftiëlt bfcttm en beeteïïen/ bie ban be ngt* •fcgen ber3,toeegen tooien: maae toie 3a! η Oceo , eenen Alvinus, eenen ν Heter-, op gun moojb geïoobeii. 3@ïtgan$ Ubbo mius toiï 3fcg3nïfte berteiïtngen niet bitt§ |
|||||||||
|
rnaaften.
|
|||||||||
|
PUB»,-}, pag»4^«
|
|||||||||
|
OP VRHSLAND, 379
gift mag neeg 500 ban Beroaldus ntet fcijef* ben/ 3onbec't eene en 't anbete eerfïop te pb faecen. Uien moet 300 beeï oefcöeiö^ ban \id- oiiius babee 5ien te Wfr$m alg mogelp $: om batAidgiiius be eetfte mffiM? ban toien men met bomome seftecgeit feeeben ban. $taat ban t£ toeeten bat 3ijne af Itomfle in be ouoe- üoïlanbfclje %?οηρ anbec^ opgegeeben toojb, ^oïgen| bie m?onp sonbe Ö£ honing 3Ün getoeeft ban ^aren / en ban Bjie^lanö Behiefïen'tlMiè: en soutobe 300η niet 3911 ge* toeejï ban Richoldus ï I, maat ban eenett Valk. Lem SSurggraag ban %cibeti/ 300 aïg öie!!^onpfc$tjbec bertelt/ ηήη Dihbaii&o* ning ban i$eftb?ie$anb \ Dibbald toon Lem of Willem 11, een ftloeft en onberfaagb Wfa» 00c, Lem toonRidicrc Arundülius ïioiliUgbatl
IBüjïb^lanb; Ridfrrt Arundülius toon Valk, &tic§tec ban ψΐ ftttkt (lot Valkenburg: Valk toOH Bertoaldus , Bertoaldus toon Aldgillus. Baat tebec toeet jjoe Soogbat bie becteïling
ban 3Jonfcec Lem, ban Ariundulius met 3ijne e$e$oaren / en bantonner Valk, bgbe rec&* te Iteföeöbeeg t'&ang! te öoeft fïaan : en 't 3outo éiec te lang ballen/ alle bie bestellingen met beele rebenen te toeberleggen. «fBaar i& nioet giec een anbere gfëftng/ toegeng Aid*, gilius baber / ngtUbboEmmius opgeebenïeti iet Qojbeel baae obee aan ben Hee3cc laaten. Ubbo Emmiue geeft een ®ήζ$φ k ffytö$%
gelfjab ·, baau ï)n geen guaab oojöeel ober ffept / en bit ten tijbe ban 0113e boo^onbe^ ge* fcljjeebeni^ Wt&tl)$btv/ 5i)nbe een <£befc «tatmanecn behenbe bengbt en opeecfjtigljcit/ fioetoel in be befeöaaf öe toetenfeijagpn niet |
||||
|
$8ö NA Β E R IOHT I
$eer öeb^eben/ geeft afle$/ bat gg totm$ j
öe ^^ieflicöe ^uögeben ö» betfópbéné $tMf bev$ of ia be ^föenafcgjiften. Der ftloofteit f . bróbe,n fton/ meteen unterflébernuftigfjeit ög maï&anöer bergaöert. <£n/ ioat óojbeel bat uien ober öe toaargett ban 5jjn fftjnjjben ftr$j< iien mag; ttieti nan öniöefp meritfnöat ft» ben 2iee3er niet boükng en toeeten£ geeft toifc I ïen bebüegen. 3fn Die ütrcnp iao?ö ban eea teling of ©o?fï ber piesen gefipjoiie»/ Rit- zere! geitaamïu Die eben boo? Aidgiilus $ektft moet geböen; en/300 a$ beseïbeïftronpber* gaalt/ met Ö.e$%anfcge koningen/ Κ ι otaris en Dagobercys\ geoojlojjt geeft tg^hraau bat ïjp eemg3in$ in öe tijbrefceninge mifï/ en- ben eenen Pippyn boo? ben «nöeren genomen geeft: maar bat tori Emmius ben &φίρ&/ l Die opberre na be geïeeröfle niet ma$/ gnej* | He toegeeben. Emmius, ajïe$ booten tegen obeiloogen geööenöe/ 5Ptibe öe éjièflTcge §n?' tQrie / q&bit fïiift / bjcl op öee3c b)ij5e aan een faliïten fegakien: Richoidus I r, geïp öe aw [ öere <§cgjper$ ορκ getuigen / gab een 300η gefjaö/ met naame Odilbaidus: toel&g Odil- j baldus, 300 a$ öe3eïbe ,§cg?per^ ooit bm^ Seren/ boo? 3pen ©aber gefïo&en i$. ^00 3ouöe Emmius bat] giffen bat Odübakius een; 3,oontje nageiaaten Beeft/ Ritzerd g^naamb; Die öe erfgenaam ban l^efï en4^ofi-&ie$touö gebJPi&en, tó: bat §e «l&ootba&er en. ©abee banden holdus Of Beroaldus, en Beroaldus 3eïf/
geöuurenbebe ftinblöeiteniongeïingfc^agban
Ritzerd, ge| gebieb ober be paffen boeeben/ en met be É^en in bonbberbjimtfegajj ittfi Den; bat be laatfïe in ben oojïog tegen èo*. «ing Kiötaris omgekomen i$/ m$. a^at öf wn' · ■* Λ on> |
|||
|
OP VRIESL· Α. Ν D* $t
f^ »n boo^ öe paffen genomen / en
mé alles onber malnanber geöjoöt Rebben: öat Ridzerd grif/ tot 3Öne mannelpr jaareti ItUinm/ m eenen oorlog tegen be f gnfte» of f ?ai#n ingetoinnelt i§> en 'er mtffcöien *nn ieben gelaaten fjeefc -' " . . . i>c*e g$fmg ban Emmius tfeunt Sier og
bat Beroaldus, baat be &ΜΦ ΜΐΦ^Ϊ?
«do beeï ban bertelïen / seftttlp.. mix m*
m ban Aldgillus of Honing ban $;ie$Iatifc t$ actöeeft: bjant eïber£ t$ beiden bat fig bs lolft oer paffen toa^·, en niét aan t ftoofa betijen/ maar oer paffen/ tegen Kiota- mgttufogt öeeft: 300 moet'er öaneen anbere boo&aat en ^abee ban Aldgillus ongesogt mr öen. én bonb Emmius m\ <$ube ^iteffclje ^Q\mi ter goeber troubje gefcö?eeben / en tipt be oubfle gebetili&iieben getröftften / baar Rtdzcrd boo? Honing ban ^ie^lanb ojjj Segceben ίοφ: toelfte Ridzerd ooit/ 300 al£ 8e3dt $ / eben boo^ Aldgillus geleeft moet htbden
Emmius geeft &et maar booj een giftig on;
en ft neem fjet ooft niet jjooger aan. Semanö gouto noimen 3eggen bat ht gemeibe tt0Wjf fc&njbcr/.op toicti^ gc3ag Emmius 3ijne $φ fiag boutot/ balgen^ Emmius eigen seggen/ tociiiig plecrb&cit öab ; en bat βη Rkzcrd, Honing ban i^efïb^lanb of ban $;iegilanii bctoeften (jet $lfe/ ftan genomen Ijebben boo? ben Honing ban <®op?ie$anb; bat ff/ bok gen$ öe taal ban öse tyben/ ban 3&jie#anö beoofien het $iie* «£bentocl meen ift bat öte Btëfmg banUbbo Emmius niet ganfcF} te bet* toeren té: en bctojjl 3e beele 3toarig§eben tueg
|
||||
|
382, Ν Α Β Ε R Ι C ύ Τ
ioeg neemt / m ban een reegtsïnntg &tM<, I
bet/ met een hgterfïe bernuftiggeit/ ugtöc onofïe eeöenitfcifêiften getrofeben $; ^al u get seggen ban eenenCappidus, of Alvinus,
of Occo Scarienfis, toel feonnen óptoeegetn v ^00 t§ fraft Adgillus, Of Aldgillus of Adalgi-
Aidgiüus rus» be fcijfbehoning ban^ie^iano getooj* I*
*>f Aidtgii ben: maar of gg oen troon in t jaar ?po, of !
ius u 6;o , beklommen geeft / inaar omtrent öe 1
βφφη'$ meteenlse^nö 'φι-, baar ober tol ih nu geen papier bugï ma&em ^g3fggenoaii f
bat ütoning Kiotaris, 3^ie$anb genoeg3öam :'
önoer beötoang gebbenbe/ be toon uyt loii* f
rere gnnft en goebertientgeitaan Adgüiusgc* |
ïaaten geeft: en bat gg gem bier momber^ of f
op5igter^/ mannen banftenn$en berfïauö/ f
en geboore piesen/ toegeboegt geeft5 öie {
gsm met raaö en baab souben geïpeu. 3!fe j
momber^ / en be Honing 3df / toaren niet j
b^eemfc ban getCg^ifïenêeioof: en^oofïotiö l
be gelegenogeit fcgoon/ om 't<0eioof öaarugt j
te frieiaen. #noertufTcgen m get fcgip ban \
g>, w ilfridus, bie om eenige jaa&èn naar Λ J
men rei^be/ boo^ een geiueloigen flojm' op U \
feufïen ban ^ie^ïanb getyeebert j baar Wil-, f
fri ius boet aan ianb $tttt / en ban Hoirino j
Aldgillus met alïe bjienbfegap ontbangen en f
feejegent toierö ^elf$ breeggp beriof/ om 5er t <£bangeb te p^eelien} en geeft 'er 01113011* ben ban menfegen betert / en geboopt. ® it aïle$ i§ getrobben uyt ι Beda, een $eer geloof* ieaarbig ,§cg$ber / bie omtrent jait tijöen Utfut : Beda boegt 'er bg bat ^. Wilfri- |
dus get foerfc/ ban 't geloof gier te berbunDi* geti/ 'tbjeïft nabergaub boo^. Wlllebrordus i BetkÜb, i<c3p.Zo. , v ■
|
||||
|
.'·.-?/
|
||||
|
Ο Ρ V R I E S L Α m D. j%
boïtroftften toierb / aïïeerft begonnen ï)eeft $oojt$ öeeffe Aidgillus, bte aï$ een bjeeösaam $o$ %tft§mbm \Άφ / 3icg maar bemoeit tnet3ijue oiioerbaanenitoeï te regeren·, ötlrtj* fen te berïjoogen en te berbeteren 5 ïjooge ter* gen of ïjeubeïen / om bg toaternoob booj top* plaatsen te btenen / op te toerpen / «13. $&aar/ iutrien ^#pa»%3 mast boo^ Kiotaris 3ooba> mg gewonen toa$ / al$ be ^lgptti berteï» kt; ban nan Ijct Aidgillus 300 toel aan magt/ om te oojïogen/ afë aan ïnjt / ontMftcii öeb* bén.
^it i£ bie bermaarbe Radbodus, ban imen Jfi '
't alïe 0113e ^eïjjtjberg eben .bjonöebben; baat;Radbedus· aïïebe^anfcöe/ ^oüanbfctje/ ^teffc&c/ en meer anbereSfaarboenen ban toaagen/ en bie be jftanfcïjen koningen be fianben boï toerbp gcgccben geeft, ^Bit i$ bie g?oote bganö ban 5tCIj?iftenbom 5 bie boosbeeïjter ban't^etat* bom/ en't onbe<0odenbom: bte ooL2Ïog^eïb ·, bic altijd tegen de ί janflfen in be toapenen toa$.i ötc aïtijb oorlog fyab / of oojiog 3ogt; öte mee* tiigen flag/ maat* nott ben moed/ bedooren ijceft; ja bte dooj be neerlagen moediger en fcijter magtiger toierb: aïtijb fcecöten^gesind» altijd in't belb en bol moed i aïtijb Radbodus, daarom acï)t tn &et wijnen pïigt / toat om tobigerban ftem tèfpjeebem en stjne daa* M\ berdienen 't toeL $&aar / om op o$er boojt te jjaan > Occö
Scaricnfis berteït bart ï)cm bat f$ fopban in* Boift toa^i en ben aard niet ïjab ban 5tjnen bader Aidgillus. 3jn 't eerfle jaar ban ssjnc tcgeermg/ 30a aïg Occo bojber berteït/ bee* öen be doormannen en Reenen een inbaï iit ^iegland/ en ö^agtenfeiner Qct ganfeïje iana |
||||
|
m Ν Α Β E R I C Η Τ %
onber gun gefoelb. Radbodus, bie gen met
beel boï£$ tegen tróft/ fcijoot in % gebeegt te ïtojt ν foierD 5toaarJjpi getaonbt / en é biel in *| b$anb£ fjanöen ®aar op moefï Set gan< fege ïanö 3b)!0tett; en bjierb genootjaaht w nen Oriumux of Onunt, Die 0002 oen fóoning Dan $öo$öegen tot Dat attipt beröeeben toiwö/ noo?iianoboogö aan te neeinen. 3&t$t pnunt} een recöte^e^n/eneen^oo^fcge fto^/buih» f te en pïaagDe De ©^en Dat get Den ^rmci i te Waagen toa£ %% hwerben erger a$ fïabcn geöanbeit en moefïen/ uft fïimfie en fleofc fle fïag ban flaben/fjoute j)a$banben om Urn jja$ Dragen. <i>at meer i# ■> j)g beeb alie Jjun* «e beuten 3eer laag maafcen/en naar't $mf. öe toe $tttmy op bat 3e / 300 mm\i ai£ 3e Öe beur unt gingen / of ïieber tmt téoopen/ genoot3aaiit 30tiben 31)11 booj ben Utonnig ban ^oo^toegen nebee te buïi&en/ of te Imielm. Ritdbodus, Die onberruffcijen gebangen naaü $oo^toegen foa£ geboert/ 3oube Daar$γ£ jaa# ren lang opgeijouben 3911; en/ na Dut lj$ öooj 5Öne bapperijeit De gtmfï ban bm Honing ge> toonuen ijab/ op beboeten5911 geffeïe. Ub- bo » Ernmius, Die bese gebaitgen$ ter ïoop$ aanroert / fielt ö?e Hertellingen onber be atë öere fabelen ban Occo <&n jjp geeft 300 Sm re gelp bat Occo, Die in 't begin fcöier-met anber£ al$ fabelen berteit/ en ïuat beroer ge* nomen fomrgb^ haaren ontuaar/ of tm min* fïe 3eher en oi^efter/ Dooj malhaiiber mengt/ booj geen 3efier gétnige beilireiiften ftan. o.Radbodus, ïjet rpgbefïier iri ganöen tyh m Oude VrieilchcKronijk', mg. u.
η Iiiitio Ubii 4. , '-'-
β übbo E«im, ibid, aJtiquè, ., ·
éenoe/ vj
|
|||
|
O.P,;V..R l:E HAND. 3%
Me/ nam nittp $00 3cec ttv &atte/ aï$ ϊιε
£ij?ificnrn met een öo!ïeman$ b^ift te Ijecbq^ $α{ ®e ttat QMticsjp ban 't Cfeifïen ge* loof/ öte gag ■toejtel gebat jjabben/ ofeberi begoften op te fcgieten/ toieebeu bertrapt/ bevtrecipen / ia -met gebaeïö ngtgecoeit ^aaii raeeiie ntct Μ brebe/ en sienbe bat be iianf* jenbooj iuiucnbigettoeeöragt gefcjjieneb ,t'Sn$ .toerfcg genoeg öabbeii/peefrgy i^iltenbntg . fcjjiöp céertompeits ·,§.. Τ homas liedje / bat Duo,? 13ago.ber% uι baat'. getimmeit b>a$ / afge* ijoften * ben .Cijaifieij ^ob^bienfï/ 300 bet* tt ai$ βρ ft on/ beebeïgt en ligtgeeoeit . <0ofe Öccft ï)g / 300 alp be ©neffc|e||i|ïonfeöapei^ bfitdïeu / ^imbiegen getöeïöigeeïianb bemag' tigt·,,.en leeft..baar.'/ aan be #ab|poo#/ op cen^entöémincc fteen/'bee5e tooo^ben laape.it Hgtgoutuen: Huc uique Rcgnum Sta^ria^bat
m toi§ berre ffreitt §et 0rjït ban ^tabeten:
als of baai* Ijet .einöe / of be ugterfle paal/ ban 3jjn Jaijli 3onöe tijeejen ©an Öbbo Emmiüs, bie baac óoli ban getoaagt/fegtjnt bseberom geen Srootm (tgat. op bét berobeeen ban Mv$&& am/ en op be getuigenis ban ben S&aitQeitt* mee fttm/ te buiafien. Anderen voegen d'er
ky» 5Cgt ijja/ dat hy vorder, "getrokken is M^ ,.|>?aar dat zijn Rijk ,ζοο Verre ibektey geloof jk nietjdat men tip die woorden met zekerheit .trekker* kan.· rBernajclus ρ Eurnierius &att bat "iet ïjjbeii *,en jeit bat ÖS 't met eigen pogen
Öab fcomten sien en ke$w. % baegt 'er ög» Öoe bat jjg/ Furménus, om ban be toaatï)eit tetsefcert te 51311/ naat j^mituegen $ gereijc * fea bat ορ baae op een iangen fïeen / boben 't betbaulfëel ban 3enere flab$poo# / te fcw ?-In pstoratione ad Apolpg, SyffivPtpü;; \ ? ι ^^ -
il DèèlI Β b |
||||
|
3§6 Ν Α Β E R ί C Η Τ
ten aan be buitm$bt ban be pttotf I bmt
fcooo^en sa0 fïaan/ en 0eïee3en geeft: Huc ufque jus Stauria.·: bat l$/ Tot hier toe flxekt
het gebied van Staveren JftHaar OJJ be btUtiefii i j 3Öbe ban be jjoo^t/ tefoeetennaar befïaotoe/ I
paan be3e b)oo?öen opeenanbeeen fïeeti te le^ 3en. Hïc eit pes Imperü: bat men bertaaïcii IT190: Hier is't begin van't Keizerrijk, ®ocJj
ÜbboEinmiusfïoe0 0eenettoijfeïm0bo03/obcE
behjoojben: maar ober benzin ban be ujoo^ ben, i£n Furmerius jeïf maaftt 0een ^fcöarigi geit/ om tn be ngtlegjjtnge ban bie fooojöen/ ban be 0emeene ^efejjbei^ af te tnpen, üie tooo^ben/ 3ett Ijg/ sten op Radbodus nietje hjjjï 'er ban Radbodus niet 0ere#t too^ 3fa bte tooo^öen bienen/ bolgen^ Jjeni/ tot een bok fiomen betoi$ bat bé 0emeene ilifïorifcö?^ btt$/ bie bat beroberen ban j^initoegen 50a ïoffeïp berteüen en Radbodus toefcfeijben / Ijet fiw ögfïer looien, i%%\ m baar ï)tm bat ^taberen^ oube magt 0002 bien fïeen $ tüeejen foojb; bat gier 0een Radbodus te paffe iioottit: bat be gemeene untie00tng/ a$ of Radbodus bienfïeen baar 0ejet 3onbe geoben/ tot nabeel en berhieinin0 ban ^taberen fïceftt: iaant bat eene fcöieïtug beeobering banbefïaö j^mitoegen/bie toeg niet Ïan0 onber be rooft ban Radbodus ban gebïeeben φχ / een bïein Betöp boo^ be 0roote en bnjbgefïreitte magt ban j^taberen 3oube beefïre&ften/ C113. %w toil gy öan 3e00en bat <§taberen$ 0ebieb/ aï lang booj Radbodus, 300 berre 30Ub> gel&on* gen geoben* Pippyn de Dücke , aïïe te0enftreeber£ en
3taariggeben in ®?anfirp te boben 0eftomen/ aegte Dat get goo0 tflb toa^ / om Radbodus 3gne
|
|||
|
Ó ί* VRI E S L Α Ν D; ^f
'φ\ζ tooebe te bedceten. ®u$ ijuam Jjn wet
een magtig ïeger tegen be piesen afi natri iMtenburg toöecin \ fiaeg Radbodus lint |et be&·, 500 bat Radbodus, boo? erger b?ee5en> bc/ öeïooföe bat ö» beCö#eneïeeraar^iit 't bee&möigen ban 't «fébangdi niet ftamti 3onto* , . . ^nbertuffcpn föa$ §, ί Wigbenus Ui
$?ie$anb aangefcötnen / t*m 'er t <$bangeii te.^eeneni maac bonb'ec be^ie3en/ en ben ftoning 3eif / ebeu fïgfhöpi^ig eti onbezette;* lp: 300 bat Jjg 0nbetttci|tet 3afce te rngge ImH, ïto?t baai* na i$ &. Wiliebrordus; met be ahtiere «feeïoo^berimnbtgeeg/ og Pip- pyns bemoeit in be$e gefojefien aangenomen. ®öci) ban be5e Ütng$ge3antcn/ en ban flnn^ «en gber en martéïboob / behjijl bat alïe$ in Batavia Sacra 300 bnjblOOpig berjjaUbelt \i§ /
M\ ift n« met f&eefteii;
■ %\i.5aï '«t bit maar ban $t$$m bat ïjet <%ifïen geïoof / bdojben mbzi^ ban bie fttaty nen? gaaft öegofï op te lutëen : bat 5er but^ 5en&In bati nienfeijen tot öet geloof Öeneer? öctti bat men nethen en Wctofïerg begon te fïicötcn i én mét btn naam ban een Cöaifïeri ï»$te p^onitcn; Theodefinda jdf / honing Rad- hodus bocfjtee/ feftaambe 5tcïj niet / baar 't Öaar3Üabet!3ag/ be «ëbangelMeer aan te nee* toen. Φύ\\ ψ %ψ/ niet lang baat na/ iriec Gnmpaidus Pippyns zoonc getroïitot. jftaar
bétöjjl GrimoaMus^ in 't beertienbe jaar na bit
Öubjeltjii/ jteÈuglt booj |,Lambms outaat/ ïiöoi tizü pft& ïlangarius öaöajïeélten' tóüerb*, biti'et tin groot bermöeben on Radbodus; ai$ öf jfê bit tóerÏ be$ö$ten fjeft SPÉ bermoeberi |
||||||||
|
f. Zie 't eérftc <kcl tan het ÖuyifcKe fat. Sa<r*, f ig, è6
|
sf
|
|||||||
|
Βb %
|
||||||||
|
Ν Α BERICHT
of gciHicgt geb iït eibers tegenfp^oïfemeti ftan
Radbodus aï^ iiocg 300 een baröaaifcjje öaao niét te lafïe le00en Radbodus bja$ un gefi^ gen bganb Uati be effenen : al reben ge> noeg/ bg be meefïe^cjjjiibee^/ om l)em toto? ren tgran/ boo^ een Öloebflonb / booj m monfïer Dan bjreeböeit tipt te maaften, 'tJll^ntoe! itiaac bat' Radbodus, Otet
^teeneof tatiberegebelgb/of 31C8 geöelgb jou*
benbe/ beCifêtfïeneiibjeer begon te teifierai; be 3ïeeraar$ te begrimmen / en 3eïf$ te |r bannen. #nbeetnffc||en ftreeg {jg be gelegene geit om met ben jftan^man- Ramanfredus, '|lionni0^0j)pee-ljofnieefïee/ tegen Karel Martel in een berbonb te treeben: en ben 3$ be Karel Marcel in een gebecpt op be bïugt te fïaan. lïüaae Karel, boo^ 3jjn berlie$ moeöt^ ger en bimiiger getoo^ben/ 330 Die fcïjabetoei gaafï op 3tjtie bpnbetj te bezaaien, gei je- gèr ban Ramanfredus bjj'erb onbao?3ienjg ban |em oberbaïlen·, en/ eer bat jjet op bec#e» bagt/ of ba» beesten ioifi / op be ISujifie' o^eebem Ml$ fyct 3elbe leger nocg eei$/ in 't open beïb/ obertoonnen bja$; bjierb fjetöe öenrt ban Radbodus. ^tt^t pöp;%§& 3ijn boo«?ïeger/ onber 3tjnen neef Poppo, in Der gl boq^Ugt ge30ntie» Om Ramanfredus ty t\fi§
te onberfïeunen. jBaar Poppo fcm'erb eben 500
onboo^ien^ oberbaiïen / en eben 300 beerip gefïagen / a\§ Ramanfredus. Radbodus ÖarÖC
fjet beïb niet öouben; giiig 31$ èrgeH$ m®$p
ïanb berfcijuiïem liet Karel aanbsebeiii toauoi men jjem bo^ber ongemoeib iaaten/ £>g 30Ηίυ be C&^ifïciien niet meer berboigen * ja ïjtt Cf^iflenbom 3elf aann&raen. Karel Mand r,Ubbo£iHEp.-a4aiin. 713 , 714, enz,
troft
|
|||||
|
HÜHÉMJÉi
|
|||||
|
Ο Ρ V R I E S L Α Ν D. 38$
twft baar op te wigge I énbeimiaanbe be
<0eefïelp{)ett om ftet tocrft öec <0eioof$p(?ee* hinge toeber met ïnfï aan te bangen. |iae bat Radbqdus ooit geuceb geeft gefïaan/
om 31CÖ ban^« Wolframnus te ïaatenöoopeuï en ïpt bat ϊ)ρ/ gootenbe bat rneefl aüe jrjne boo?oubet$ Buiten ben Hemel gefloten bjaeen^ Ueber in 't geseïfeöap ban $ijne boojouber$ toiïoe «oomen/ en 3tjnen boet ngt be boop? bout te rogge tton;baac i$ ook in Batavia Sa* er» töiibïooptgeï ban geganbélt. 1 j j^ocö toosb 'ee beetelt bat Radbodus een
fcïjoon3oon 5outo geïjab geBBen/ metnaame Harialdus: tueÏKe Harialdus 0$ ïjet Itaflecl tt
®ohïutra iöoonbe; en be ^atabiecen / taan*
imtbit in 3®e$b#e$ïanbbieten,/. ai§'l^ ning^©eïbtoberfïe/ tegenioetttoft. 3^e3e Harialdus 3oube alteen /alg be piesen geblngt tecn/aï$ een anbete Horatiusrbe poo# ban öe Söïinnenbtug 300 ïang ingeïjQUben pe&Ben/ tot bat be Honing met alle bé blugtelingen m öe fïab taa^.getaant. 3^aae op 50iibe ïjg/ op bat be gelpenig met Hor ..itius boiftomen 50η;5 öe toee3en/ in be geagt 59η gedongen;; maat onöee tytt ^toemmen een flaautöte boo^'t jjact geftveegett ge&beii/ en albug beebjonuen 59η. ^anhjp^b'ec b^el betteït ban eenen Gerkcus, met Radbodus nicjjt getroutot / 3gnbe ook een ©cïbt-oberfïe be^ïtoningg; bie in een gebecjjt tegen Pippyn met beete taonben 30Ube boob? geftoïien 3911. <®oit 3oube Radbodus een &afïetb30on ge*
yab ïjeBBen / Hornus of Hornius genaamb / öie booj hm ^ttcïjter baivbe ftab ï|oo?n op* 3fgeeben toojb. 3i& mag niet oberfïaan bat Gordianus, Harialdus 300η/ be bOüb ban 3jj*
Β b 3 nen
|
||||
|
?j5o NABER IC Η Τ
«en $abero# be$$atabieren ïufïtg geb&ote/
in gun lattti te buur en te $toaav& bertooejï 3onbe jjeb&en. #§> bit a1ïe$ ^al ift maar 3e# gen/ 't geen 'er Übbö Emmius op 3eit: Dat bie bertellmgen Beter naai* fabéleny a$ naat' toaare gefcïjteöemfen/ geïpens en öatOcco Scarlenfis geen :£m$$ genoeg Seeft / OJtl 3e
pooj 3tjn terjjöajl geloof baar te raaaften.
«iinbdijft É Radbodu·?; 't 'jg ban teermge
«n {jartster öberbèn boojfiiöeb fean3tjnèbgan* Hen/ 't 30 boo^ be natuuriniie &e5iupmgtoan £|jne Itragteii/ in 't jaar 718 obedeben. ^jj* ttë ingebjanben bnerben te jilebenuïiK/ baar j$3Ön tón einbièbe/ beg^aaben: 't neBaani örterb met gioqte #aat3te na ^taberen ge* fcoert'? en baar ter aarbe befïelr. $&eï)ata Aidgilius 3qnbj gn ttoeé of bjie 3ooneh en bijf boegteren gegab geböén, Theode-fmda, gelp ge3eit $/toa^metGrimoaidus Bippyns $oone getroubtf. Heila, 300a$be/^cg$ber|eeni parÏg getuigen / m$ tm jjufoeïp gegeeben aan Edelhart Itom'rtg bét ^aflen. >φύ berbe' , ttpUfobe met Befthold, Edélharts fyotbtt/ til
m bierbe/'te bieten OtHida of Odbüda, met!
Gornrto liomng ban 3P!eneniarBett, ^omnw gen fpjeeïèn notïj ban Boswim, bit $$oifr ioaart gefïiegt 30tibe gcöben} en be gemalin 5pube 3|n getoeefï ^an bert bo0$remelben Ha- iialdusV t '' (, ·: :*; r' "-'
vit ^a beböpb banRadbodus geeft Karel Mar- AMgijji-, te] < „^ pet 3éggen iian Ubbd Emmius en am
clwecT bere ^cg$bei$ / nörg Ö^ote inoejtc gegab
om get Cifêifïen geloof tn ^fte^fnnb te ganö/
gaben. Φη be, 3aait toeber op ojber te be#
|anbeien/ meefï aKe be $cj)$bei# getuigen
-f Apud Vbb, Èmnit ad aai?. 718." ■* '·*"'' "' "
• ί τ * · "** » ° lat
|
||||
|
OP VRIESLAND, 391
hot AdsiUus II 3önen boerin't jaar 718, of
oo afê anbeeen teltenen 7*3 1»'« ** weermse oMoeboïst & Uhbo Emtnius 3outo eet* neïooben S%L· ïanger gelee* fleeft W W ·* Dat ?mte 30onen/ booj be bergunmng ban Kar el Martei,naöeboob UanRadbodi»eenfoojtban oyperae3ag/3onber bentuteï ban fconuig/hu mm pben. mt% in 3&Ï mp nu aan't !p Dan Übbo Emmiustoo? eenige boojbnngenbe
«benen bebefïtgb $te. m be gelbftunuen/ baar tfe aanfïonb^ ban f&eften 3ai /30uben eerjï ban M#m moeten obertuigt tooien, I&aar m $ 'erfoeer een gefcbu* of 30« fconingbon* onaföanneïÜR foa£ i ban of ïjn bie toaarbtg* geit te leen ontbangen ftab. ρ Wmemms, om bat 3£eenmanfcBa^ tebjeberïegg^n/b^enöt ttoee geïbjïuliïfen bn / bie toe onber^erbirum fcefcfaeeben fteöoen ι toaac ugt bïnften 30uu* Öat Aldgilius de tweede, ett 59« P«» ^onde*
baldus, ödb geffagen S*»n. 3I& fieb geen
ïcben/ om be b&eonnermegt ban taettamn' oen tenen tefiwenen: οο&3*ϊ tn bie gelbiïuMten ftice boo* goeb en onberbaïfc|t iaaten mp nmmmm of bat BgP£M***
tenen betoon ban bie onjjermagt *£?*&"
fiati; baar 30Uto tn eenige aan ttonfeleu. ftan batreeit boo; bef^anfeöe ^omnnen met 300 toe! aan eenen Aldgillus of Gondebaldus, fcnoon 't nunne ^leenmannen toaren/ toege* tïaan #tiial$ &et booj be5elbe tellingen aan Siffchoppen en ^öten / onber ϊμιη geöieb mm- toegejiaaU ψ ? Karel ^? Eenvoudige
öeeft bat recöt/ ban geïb te munten/aan be
Wiï$ ban #. Medardus gegeeben ν Odo aan * Zie Mabillon de Re Diplpm lib, ?» cap, 1,
B>4 »t
|
||||
|
392. NABERÏCH T
U mb$ bm ^ournüs. f^eberöin geeft Kml
πτΨ"νοΖό& 9et **» r«St toeg^aan aan
Walo , ^tffejjon ban Umim: mlmmm de Goede aan Aidricus $Βί^φ$ ban Mm§> gfa/ Karel de Grooté, en Pippyn Rareis Va-
der , jjabbèn ben %>ί$φρ %an m&n$ booi aïtjtjb magt gegeebeii onigeib te nmnren. Sfribientóe bicgelbfftiïto banboo^be reeïjte
munt ban Adgiiius en Gohdobaidus aannw men ; boïgt 'er ten mmfïe bitugt bat 5e ijet rp^öefïier/'t f® ban afé<%perb02fien of afcs Seenmannen/ in {janben geijab/ en ben tgtd ban J|ontng geboert moeten Ijzhhm. €n/om bit nocff naarbei? tegen übbo κ-mmius te bv lmj$m/ &&ti mm ooft boen gdbrn bat bok gei$ Frcdegarius y Scholafti'cus alle be fóoilill'
gen ban ^le^ïanb in 't jaar 747* en beriiol»
gen^ ïang na be boob fcau Radboldus I, Pip- pyn tegen be paffen gejjolpen öeööen; ^00 geeft ^le^ianb ban / onber ben Baber ban Kardden.Groof;en, nietalieen eenen fóonina/ maar berfegerbe Honingen/ gejjaö. Wam Iröonrïtjit 3a! a^iegianb. ober be €emb^ / ^ie^lanb tufegen be «Hemb^ en Set Blk/m 3^ie$anb betoefïen ïjtt Mte/ ieber onber een bp5onberen Honing gefïaan §cbbm JlS^aar/ om toeöer tot Adgiiius en Karet
Martel te beeren; men binbt bn fomnnge ^eö#jbet$ bat be ïaatfïe tm tijbe ban bcjrti Adgiiius ttoee ^ togcen / om be Pilden obec Bunneongeloobigöeit te, barben/ en bunw moebiöiiltgiieit tegen be Cpftenen te betcw gelen/ geboan 50110e ficböea ^atfcftnnt ten cerfïen aansien bjat te fïooten: beionl Adgil· ;■{ u/ 1h Ghronieo .tpud Chr Schotan. >. . ,
» Ubboieiuius, Chr, Schotanus % en*.
'Λ - ' l i ■ ·■ lus 3
|
||||
|
OP VRIES L Α Ν D. joj,
ι,. naat fiutt ïeggtn / 'l «β?·^" β*0* aan* i?L5Sn Scn/en onbn-raprab^ (iaa»öe/
βΕ jeggen fial. * en bat be SM* 5 een ©elöfleec tegen of buiten φ toeeten tSSw Bon Ü M^mei
iwluptboeeen; mpetenbe teeen be^ara® sSSm oie *·aant0Bt **£? °?s
Zuiï Steöfi met een ontelBanr gen· atf
mSS Karel, nm gulg tegen 500 een Öl«e «nagt betlege„J, 3ag«* g» g Wie5en in ÖienfUeJteggen 1 £»*£"■** tmen be nemelbe j^arasgnen aï£ gelben ge< Sen heuBen. Poppo be ©berfïe bet ©Se Benbe/ tf bplgeng Ubbo Emm.u. na Kan toeteabeeip bPPbgeflofien, en tf Tmxé; Beejaaben: baat t)9 / "aar 't jeggen tSÜXSUtN·™ atf een heilig ge. tób gebaiU 1 geeft ^tef^a""f tS
nrttWne ©Jieien toebetpmgefïagen,; gunnen Idffee Poppo met eigen feite geboobt, be bluQtelingentotin gunne eulanben en togft P aat"?n nagejet; en alle* toat Ijem Wtyiam/ jonbn pnbetfeDeib ban jaarenof agnne mm neftoufoen : en 3pp 5'jn be l&iicjen eiiibelglt nraaottM&t/ Ü* oubet't jUft ban 't«üai* g teSn. §to Wt ganfcgel.erljaal baetj 3ietj beifcgeibf pairn»/ bieden^r m| kien bPP? 't Ijpofö jultai ftoteii. 4Ber£ bJwben beWejen ban Karel Martel Beopjiogt tnaangetaft: «¥«/ aj* Karel ban een roa^ |
||||
|
294 NAB-ERICHT
tiger bganb bedongen foojb / ff aan 5e fivaU
gereeb om alk leeb te bemeten/ en geni te geïpeii. <©e ougeïöobtge^iesen/ jaï iemmib $eggen / bjierben beoogt / be Cg^euen niet: m 6p Cfp'fïene piesen gingen Karel gelpen5 be ongeloobige uiet, |iaar be ongeioobige piesen / bie öerre m getal be ffernfïe tooten} fïonben bie be anbere ©^3^ 300 'gulhartig' toe/ bat 3e gunnen gjootfien bnaub te gulpc i tronnen * $a be 3ege gaat K'afei be ©jwsei»/ bie gent 300 trouméiijn gegoten gabbeu / m ber beoorlogen j gg rooft 'er/ öranbt 'er/· en fïaat alïe^ baat gein boatfiowit öoab / tot oe bjonincimi ninberen toe. ©at geeft g^/30! to tnanb bjeberom^eggen/ tegen be ongeloobige ^ie3en gebaad |Eaae bie alie^ iaat gem ftoojboomt booöfmgt / en noeg b^outoen nocjj ïünberen fipaart/ maant bit onberfcgeib tuf fegen getoobtg of ongeioobig* of fïaat 'ei· bat gn lebere b^outa en ieber hinb eetfl naat gun geiöof gebraagt joude geboend<êen anbeejal peggen bat get gro$ bee^eibenën in een aiiöe*5 re $reeiimops?beiial$ get gro$ber€gL?tfieneii: m Ubbo Emmius,, aïg of ftg be$e stoariggeit in 't oog gab/ 3ouba foei bennen bat öe garö* öebmgfïe ©2ie3en / met gun #berf|e ober be <0emb$gefcoont suilen gebbeh jgkéA baar tegen boet get 3èggen ban w Regino bat Karel Martel, in 't 3ebentiehbe jaar 3gner w geeringe / H^efiergouto. aangetafï geeft, gier U$tn boe£ OOft 't geetl Pau lus * iEmylius
ftfy$fti bat Karel Martel be^t^en/ bie ban
geen Cg^ifien tobben bailoen gooren /tmt be ζψ Umftt ban ben tögifn berb^eeben geeft, ïgier i^^enbpet baebeeom getfeg$be« ban^ Naucie- » In Chren* χ In Vita Thcodor. z, y In Genene 2 f»
|
||||
|
OP VRIESLAND. 39?
„hfltKarel Martel omaeafeobnTefteil>?te3en LOTte ©?anftrü&/ Dat omtrent
Emanüen ban Den «Wj»nfiroo«, eelenen \$l ÏJS fleeft: en Dat fto baar o» ftunne SanDenA baar 5« »**ioe B*·*"1 ?£#
Sfflteenano berobert en untaenlunbert S o&%at beele aftoWfeu Mg»
E Werben. VinDelp Doet ftiee reeen ftet
Kbenban Den tfjanftöen ^ItorifeftHJbee
ffcagS, bat bewiesen/ te8en Detoefc
ten Karet Martel in't jaar 73Γ «" "«*W
Ut/ aan ben «ftfln Bieten toaren
Hoeft «d ftet fommieen tniffcftien toat mp
fellboXomen bat üeSelöoberfie bee©?ie> ira/Die ban Karet Martel in Den eerto toSt bertnonnen toierb/ boletn^ Emmius 5elf ban fommieen RaBbodus ban anbeeen Poppo tooib ΒΓ/ en inben flao. sefnenbelt 9: αι Dat DeSoberpe/bie in ben ttoeeben «ogt ftet Be. blXbe^en δΛ/boft banfomraieenber. mtlbt toojb bnbee Den naam ban Radbodus ban
XreTinDerbennaam^ iteaelnMin Den te boob seBIeeben #. 4« SnaneerneioobenbatKarel^^ De D00D ban,fcoranfl Radb°^. ^t "leer af£ tmS tenen Se ©jejen onettroftlten 4 ■, en Dat R ft&anfteeft na ftet berflaan ban De larSen: maar Dat Ubbo Emmms, booj De. leiD/ troée toeftten eemaafct fteeft oan een.
fcenberDe 3al »«* mifffftien iemartD rauin
bomftoomén/bat Emmius 01,^300 bfelePop- poofoobèflt i 't toelft Bern Furmenus Jem al
bertoeetenïeeft: ©e ©eIboberfle,ban»onmB
<.Aiann.7H. Rad.
|
||||
|
^C Ν Α Β E R I C Η Τ
Rddbodus, Ö0O£ K-arel Marcel berfïagett/Üfós Poppp genaaniö- <Pe BtMjm ber &$0smj
in ben eetflen togt ban Karei Marre], &&§ Poppo: be <$berffe berBjie^en / bie bengel* ben Karei'tegen. be^a£a<$nétt bicnoe ƒ foa$ Poppo* ^e Üelbheer ber Bitsen ƒ ut öea Ιφ ten togt/ al toebcroni Poppo. Hiaat! in 't berfjaal bet· ottoe gefrtjitóeii!^
fen/ enfomtijö^öee mritbje..$tlf/ mmtm tyfe ϊοίϊφ ai anoere 3te>arigf)eben "ober. 't Ijoof ö {$ $rn bjo^ben: en tb geef 3e maar on o$j öat een anber/bie boo* 3ttifteauiffrrnifreii een to§ 3oehen toiï en pochen ban / tat 300 een onöcr* ^oe& mag ojigebiefet bjo^ben. «SÜtnbelp 1 $ Adgi 1 lus: 'gcf&^ben in, 't. iaar
73ρ of 7*7.:toant jjet uut nip niet mijn Ijoofö ober bat berfeijiï te b^eeiien. ^ 501100- rinee gooiiÉii en tbsee öocljtereii/ aïie bier baneeij' ten ö^bDe / nageïaaten tfeööciL JB,e $mntn 3ijn Ijem in be regerringe geboigfr He eene 'iadjttt/. Conoweila genaamo ./ baad gerróniut met eenen Adeiïwïcus'-ï feair tuien %tt geflagc ber Adelen ^onae boo$gef$?Gten 5$n. ©e aiu bere boröter/Sandacina, 501102 $k§ met Wig- bert ben 300η ban ben g^ooten Wirikindus en 3|artog ban ^ngeren/ öop^ 't fjubjeïp bctv jeeiiigr ijebben, ©an ben beroeniben Pricften-Jan, oen bmt
ber ban Aidgiiius II, i$ eiöo$ omffcifbig ge*
ttoeg geloften,
viii Gondobaldus, beacQtfle Honing ban ©<?!£$
GondobiiJ- ifliiii/ 3oubei KarelVden Grooten met cm ie
dus* geitje ban bier bn^enb piesen / aitemaaï uit*
geief3C niaiifcjjap'/ tÊgen öe &ava$ijnen tt
# BwiJP getrobben 3yn. &aar 30110ε {jg ooft,
met ifim imjbberoeniben Roeland Λ en andere
|
||||
|
OP VRIES LAN IX ^97
ftrgg^oberften / sijn ïcben aibecljtenöe geïaa* ten Rebben: en önbec aaöeren bjojb Ut ugt ötn bcbenben 3|ifforifc{)?i)ber λ Sabellicus \xz$ W$i$* <$P Turpinus, 0Ï£ 't 3$ïbe Oöb batt
een ©jieffcjen honing bertefr/ en &em Gal-
dibvodus noemt / mag men enen 30a beeï aan* gaan/ aï£ op beboetten ban Alvinus enücco ScarlenGsI jüaat ten gebaiïe ban Sabellicus,
Ut 't foei tmüöeïö beeaient / miï in op besera
togt ban Gondobaidus nöcij toat bigben |taan» %\k te ©aieffclje ,$cjj?t)ber$ / öte Gondobal- dus boo? Itoning ban ©aie^lanö opgeeben / fïcUeu 't begttibansijne regeersnge op f)et jaar 757; een jaar of anberf$aif onbegt repen: en 50 peggen aïtemaa! bat ïjn «iet langer / of toeinig langer/ geregeert leeft alf ι^ jaaren; t\\ beebolgeti£..<gefiO£beu t$ / en ben troon hoQ?! gijnen b;oebét opengelaten ïyttft/ in't jaar 749. #ber een jaar/of tioee/ of ten Ijoogtïe ö|ie/ fcmï m niet rebenttotfien. Karet de Groote ï)efft ben togt op ,§»pan]e ê begon^ ncn m 't jaar 778ï en betboïgenp bg ae bertsg jaaren na öe booö ban Gondobaldus. 3&tet? Ijaïbe bonnen Ut J>cjj3gber$ gimne tpre* taing büter gocö maaben ·, betoemc bemeeren bat iiontug Godobaidus renen 500η of b^oe* htv§ 500η geljab sai ïjebben/ Ut ooit oen Haam ban Gondobaldus bOCrbe/ et» Karel den
Graoten op gijn. ^paanfcjien togt ban berge*
Seïfcjjapj; Jjebben» ^et i$ ebeutoei toaar bat Ubboff EmmiuV, bien ift niet al te bracgtig te? genfpjeeben bJii / q\U§ op onjen ©ojjl Gon- dobaldus ontbt: ban 301103 men 33η \t\itn/ en * By M· Hamcöuius , pag. ag.
b Annal. Caroii Μ. ά IMchaei, Petaviut in Ratienar. sem-
por. Sec· c A<J ann. 778. y' regee*
|
|||||
|
■
|
|||||
|
3u8 Ν Α Β E R I C Η Τ
regeering^tgb/ 300 beel lange? nbeten maai
fien J&aar/ Jjegaïben bat men ban be mttp te &c§njbev$ foeberom tegen geeft} t$ jjét mt fcoel te begeert jjoe bat M, Bonifadiis met 3ön ge3eife|jap omtrent get jaar 7 ir 5· 6g *®ahlnnn op mie 500 moo^babige M3Z omgc; Ö^agt $ i 3onÜer bat Gondobaidus, bie toen bolgen^ Emmius noeg gecegeett30ube geööett/ 3tcg aan get fïraffen ban be mooibenaat^ $1 ïegen liet ïeggen; 'tfftfi ibaar bat 3e ten beeie booj be €%Mem ®tie$en $elf boobgeftrieetm bjierben i boeg een goeb getai toa$ nocg in 't ït^ ben geöleeben: bie ontgieiben 5icg in J^te$la«&; en toareti boo^ be moorberg? roftentt. ©it fcg#nt aïtgan^ baai* ugt te öiprη bat Pippyns ^tabgouber/ gelpelber^ getoont ig / tmt ten fïerfcen goog krgg^boin in $#e$Ianb &< Komen .$; en fcijtée be ganfege öwbe uaii Die moo^berl booi get fïaaï omgeöjagt geeft., Φ$ Radbodus II, tfie 3eif een bganb ber CWfïtf' nen fcoa^/ iian aïïeg beel gema&fielpei' toe- gepafï toostten. gteifiS 3egt Ubbd Emmius op een ariberé pïaat^ bat Radbodus II, op Dien tijb αίφ β. Bonifacius met 3#n ire^fegag ψ martelt imerb/ bat gebeeite ban fê;ie$fénö/ 't ioein öeioefien be Statoerr^ gelegen i§ / &$ geerfegte <$nber öee3en Gondobaldus, 300 al§ be ^cg$ber# getuigen / en 500 a$ itfeï te ben* fcen i$/. öegofï be €ïjtïfiem «Btob^bienfl ïufïig op te ïuiften/ en fcoeeiig lot te fcgiereti i χ l^ail Radbodus 11 Gondeboucs tyorber halt
Radbodus bjeinig met 3e&ergeit te berteïïen ai§ bat g$/
de hva<fe, oje üoïggn^ be gemeene tekening omtrent Iflt
jaar749 op ben troon ge&ïommen im$J afyoo
fïerft booj ben ^eibenfegen <2B>ob$>ienfï gegbert
geeft/ öl^gn^ootbaber: en beC&ifïene»
3ief*
|
||||
|
OP V R I E S L Α Ν D. $99
m nocïj Incijten mogt ®e &ϊ§φ**$ bet*
ïtaaïen eenparig bat ïjn / 't 3S boo$ Karel den èrooten berb?eeben/ 't 3g ugt Etnagntge 3P$ gemoeb^/ en 3ienbe bat Karel in aantogt toa# om |em ober 3pe toaeebüeben te nafipen/ naai· SNnemaruen gehjeenen ψ: toiUentftc We* betftroon/ baberianb/ en aï toat fin Öaö beiv baten röj ben öaï£ onber't )un ban 't€ban* grit buigen. Ceetoijle bat Jjg baar a\$ met be cmten ober maïnanbee 5at/ en 31CÖ ober öen booitgang ber Cfeifteïpe ïcere bernntj^be -, i§ bic ^paanfcge tOCJJt ban Karel den Grooten
booigcbaUen, 't <0mici)t ban Karels neerlat
ge/ en ban't omnoomen ban Gondobaidus, en ban 300 beele nrijg$ielben / bïoop metter ïjaaji boo? paffen/ .lijiegïatio / en be aan* öitii5enbe lanben #e igeibenen ojeepen nien* tuen moeb ; en bettelben 't maïnanber / $00 dfë 35't gaarne öabben. 't <0anfcöe ieger ber Jfeanfcftcn/ 5eiben3g/ fcoa$ berfïagen: Karel 5tif oy ijctfïagbeib gebleeben: nooit feïjoonber gclegcnbfjett om 't rp Öer <Ö5oben tóeber m tob te öjengen. <©e paffen / öoetoeï &et ^w öenboni meer aï$ een$ afgestooren öeböenbe/ maar nocl) ebeulteibenfci) m't garte/fcijieteti bc tüapeuen aan: ballen onberljunncn Wici- kindus m&;ie$lanb/ en ieeben baar alg ineen btianbelp ïénb, 3£e Cfeitfelpe leer / bie febert eenigen tijb gegjoeit en geoloett Jjaö bat ïjet een Uifï taa£ / ibierb ganfeï) en al ber? treeben : 't %eibenbom fïaft öct fjoofb toebec öobcn ·, en p^aaïbe 300 0t aï$ ooit te boore. ^e ^cï)$ber$ meenen / en niet gonber reben / bat Radbodus fjter onber gefüeeit 3aï öeböen. ftlmoeft'ec 3pDaberlanb 0003 lijbeu/ bat «* Op het ja.tr 7)?, e Op het jaar 778,
|
||||
|
Ν Α Β È R I *C Η Τ
|
||||||
|
40 o
|
||||||
|
·%$ Set miiifïe / al$ be afgobeen flegfó hjC>
berom op ten tgroon noomen mogt. jï&aar Karel de Groote , ban ben ^paarii
fegen togt te rug genomen / geeft alku h fiolen tp bergolpen > en 't ^eibenoom / met óï matteiöen^inb toa^/bebmgt boen nee* men. Radbodm jeïf/ sooal^goeöer^ctó ber£ meenen/ geeft 3t]ne Dagen.m émem# ïien ge-einbigt. ©aai· 3gnser ebeniaei bit 5^ gen bat gg met 3jjne gemaïmne Amarra, öe boegtet ban ben Honing bet ^imnen/ &thtt in be3e gemefïen aangekomen i$: bat gg te Cjpiflen <0eioof boo^ be bermamngen ban Jj, Adalber t us aangenomen geeft ί en te «ÊgmoiiU/ a$ een goeö Cgjtfïen / 3ouöe gefloten φ, &DlQtn$-g Hamconiui geeft l]$ tüiet 30011«)
nageiaaten^ Gondobaldus en Gerbrandus. -$t mtbfïe / Gondobaidus,. 3oub? eemgeianberpen
in get tegenbjoo^bige foïïaiib ban be jfeans* fen te ïeen genreegen en öeseeten geööen; ia i»e ^ootbabee 3ijn gebieefl ban Geroiphus, ben b^oeoer ban Waigems, ^&aaf bani€e& terbanb. ©e iongfïe 300η /Gerbrandus% 5011111 be gecilpgeit ban CginoiiD öepeten geööcn; en be^tanigeer oer feeren ban ^Bmmmm\ gemeefï, λ - ί Μ get seïf be fïaat ooit δρ f Bokkenberg tt
Ïee3en·, bit 'er noeg ögboegt bat Radbodus, met 3önen b^oeOer Gondebaldus; boo^ be bc- fcgifchtng banene moeber tefaïlem^ of€g; monb m &. Adaibercus 't fcgooï gegaan geeft, en booj ben 3elben^eing in be metenfegappm engoeor 3eöen onderbeen φ bat gg Amaj- ia, be öoegter ban ben honing ber l$immn/ . ƒ Emmius Schotanus , &c. g i„ RadbwJo Z. - ·'"?
o ίη Hilt. Dyuaftar«m Egmoad,
Ö0OJ
|
||||||
|
OP VRIES LA Ν D. 4ot
|0D? be böGlfeaaft ban Karel Martel tM fytè ftelp gefcrecsén geeft: bat fjg be ïg^eetr ban
m 0öeis geöcdte'.ban ftlein BLne£ianb iba^i bat |g tn*t jaar 791 sefloabeü entt fónneguni öegjaben $· : öat ïjet fefefjof / Daar Jjn ett Amana begjabeo leggen / tiöci) b£ 3'ijncn tijè Raedtboutft ncrnf)of fcoietb genèentt. 1 Cot bö/^ bet bebnjë brengt ï)g bit siaffcB^ifr &ρ: Hac jacet in terra Raetbouï cum cónjuge Amerrè\
Stirps ruit haec Regis,, de quibus ifta legis,
Natus ab Jtdnllo 'Raetbout firicerius illo Vixic; nee rniró pejor Amerra viro,
Saiidus Jdalkrtkïy multa pietate refemïs], Qüos docuit lucis, quasrere regna dueis.
Hos mors delevir, tales Haccmundaque flevii^ Dignus ucerque cpXi ferrTper ih arce poli!,
€n bat tïi |i$ eenige bemerkingen o# ntaa*
hei fcwl tl\ ben %n$tv be tooojben ban Ubbo Emmius, raahéttbe be nanomrfmgen ban Rad- bodus 1,1, bp<S| oögen leggen, èaae ugt 5aï bïpeii öat Öie «giiiifêpeu / bie anber| 33a iiie| in't aanneemen uan Qiiüt gefcfjieDeiufftt) 'balt/ oesctiKteftamfïebaiï Radbodus II, of ten mfafte ban siuie na5aaten/ en st geen bart bc aftwrafle bec ijveren ban Φαίηόηί beetelt tot$i/ niet t'eehemaai bueft betujerpen. ψα pt mft bat Radbodus $άύ leben.üi #ene# mariienge-einbtg^öeefti en iaat batt&ojt&aac Ha balgeït Ik 6ςη niet onbe\yuit dat'er geeii
Schrijvers ontBreékën, dewelke vernaaien dat de nakomelingen van Radbodus 5 in het land over 't Vlie , langen tijd het gebied gevoert «ebben; en dat de Graven: van Egmond van «en,aFkóm;itig iijrï, Indiër] dit geeri fabel jil α* Deel, C é zofe |
||||
|
4oi Ν Α Β E R II C Μ t Ι
zoo meen ik dat ze met de Noormannen we-
der in hun Vaderland gekeert zijn ; en, na 't aan- neemen van den Chriften Godsdie.nft, hunne vaderlijke bezittingen weder gekreegen heb- ben. Dat kan althans met waarfchijnelijkhcit van hem gezeic worden; die onder Karel dm Êmvoudigen tegen den Noorman Kolk voor de vryheit tles Vaderlands geftreeden heeft. Qfe fcoiï noeïj 8g imtft öe tüeöerïiomfïe ban
Rad bod us nakomelingen met bïaft tegenf$eei nen: 't toeïn tft betbolgen^ ooft niet öeöoef te öoen. H^aarenboben geeft Bokkenberg 3$ii ï|tfïone ngt öe pampièten öee Sdöboe ban €g* mono getroMten: öat jaï öo bede %tt<>®$ googer geiöen a$ niet met alïen. jiüaar ïft öwrf ooit niet bo^öee gaan a$ Era- |
mius; en ü\ toii ast bjeöeriieeren ïiebee Uw \ Rad bod us nalaten geïootien / aï$ ban Rad- bodus 3eïfv a» geioof öat Bokkenberg ,'fcf
3|jne 3egjmanne« öe j^onninnen ban €φ f
mono / inöien men gnn 3eggen niet ganfci) '
berbjerpèn M/ aan een mbtn selben Rad- bodus toegefcfeeeben öeböen j 't toelït 30 ban t
tbjee onöeifcjjeiöe Radboduilen geïee3eti° §a& r
öen. '. |
3ffi geïOOf/ 3Cg IK / Öat Radbodus Die tt
€gmonö gefïojben i$ en öegjaben Uit/ een |;
300n Of een 300n^ 3OOII batl Radbodus I J $ $P
tueefï; en beeboïgen^ öat öe ttjoceneninguan
8e eerfïe peeren ban <ügmonö / 300 aï$ 3e δρ Bokkenberg fïaat/not geen eefttefïnftnen 0^ gemaant $♦ #f een 3oon# 30011/ 3eg ifc/oni öat ön/ boïgen^ get g^affefetft / öe 30011 i$ getoeefï ban eenen Aidgiiius, Dien in öan hom ben 300η ban Radbodus 11301101 gouDrif. ®at $ ec|tec niet ttooDseltelp: en öat 0|öffe|j#/ ! in
|
|||
|
OP VRIESLAND. 403
Ifjt&ie ttoecRadboduflcn berömaalb/ïtan 'töeil
'50011e tóegefcö?eeben Seööen/öafban ttm&& oer moeft s^eit mojöen, 3fk beken bat öe ge? uteene f ϊ^ύίβ bait ïfoUatib omtrent ebeti cen$ ffeeeftt ö$ Bokkcnberg; m tod 30003? ing a!$ óf Ridbodus I f noit öeeï aanbe ttQW iiiigc öaö eeftab> öe <£j#t{ienen noit öembeifc of quaaö geoaan öati i m noit in öallingfcöagj «aar ©enemar&ért; getro&ften ioa^. jÉaar iti ftr$#eftó aaafteti miï ίκ Qet *êlfp met 3^effi fcijc ^cfeijber^ püHen ; en til jonm öen&ert I oatöte $t?onpft5?p£r/ 50b toel aï$ Bokken* berg, geen W\ni$ Öeeft gejjab aan Radbo* dus II. ipeeje Radbodus Π, aï$ 3gn lebeit booj 't gioot^e gebeeïte 6niten$ lantt$ en t» biümgfcéap gifïeeten geb&en&e / $al &g be $cg?gber^ itt bergeeting 3p a>ra£mu of/ oni Dat Ijg een 50011$ |oëu öaa/ öie oen sélbeti naam bert Radbodus boerbe/ 3a! men aïle$ op &e rekening bén eenen en öen 3elben Rad- bodus pfteït ge&Ötiï, : ι *é\t öuif fö be£ te bjpioèöirjee $eojert of
giffen ·, om oat Radbodus, oe eeefie ^eei* ban égmoiiö/ boisen^ l Gourhoevc. geïeeft öeeft omtrent get jaar 800 \ 't teem tttiffcfjteti beter op ben 300η ban Radbodus II gaf!; ά\§ o$ Radbodus 11 3elf9 ,
<®it &i\t§ 3$ g£5eit/boo>5oo berre ά\§ mert
fcegetnclae afttomfie oer peeren ban <$amontB tól flaanöè ï)Oubfii:en öaarom &e& itt ooit ®ε> $titi indien men hun zeggen niet ganfch ver-
werpen wiU 3j| meet 3eer bjei bat 'tt 0$ niv taümïpe af nömtie oer gemelle peeren beel te 3fööen balt* en fïtmeet óoh mei mat oat w |
|||||||
|
» T)ivii'. 3. . · .
Κ U 'c Gcikgtrtgiftcr der Hecreft va» EgHi&niJ*
|
|||||||
|
'Al· .■ ν»
|
|||||||
|
4ο+ 'NABERICHt
Pontus / Heüterus ban feö$ft; te tueetett öat de herkomfte van dir Huys door de Schrijvers
verfchcidentlijk opgegeeven Word; zijnde de adel ij ke huizen gewoon, hunne eerfte begins- felcn door fabelen te verd uitteren &$$$& fommigen/ $tit lj$ bojöec/ 3onöen bit$itm
afnonifïig $jn ban btB^tïjmmimQm^w beren ömiöen Öat gebolg öer ^fefcfje ftonin? gen boo^ beröicöt; om dat Set op geen geloof* bjaaröig liflonfcö^iilier fïeiiiit $olgen$an; beren/ jeit j$ iiocfj aï boboer/ gjn 5e af ton» fïig ban öe ffcoogöen of ^oogenoemöe lote* ïieatenöer fSööge ban 4?gmonb,„ aimon van Leeuwen, öie met öie affiomffe latïjtf Μίίι .mi niet teilen; öie ftan mei meer goog ojjjcfc ben/ 3onöer beeï te oeneen, ~dBn/ om 'er ten fïaaït|e in öee3e erge fïoffe ban te gete öie afiiomfle mjt öe ®iieflfrf|e koningen/ segt jjg/ word by de rechrzinnige Schrijvers zeer
verdagt gehouden , en bynae buiren^ geloof gefteir. Wat ïa-at ift nu öaar ? maar 811
iüijfi Omj naar Adr.· Junius : Vide Adrianum
Junium, pag« 29. én jiiifï \$'er ïtiemaiiö/
öemeïne öie laage af itomfle öer gemelöe €ö# len / t^ toeten ugt öe boo^gemciöc $08g' öen / 500 kracöiig tegehtóeltt aifï Jumus. i|p berfjaaït eerjü önt fonimige fc]j$bir£/ fc» öe öooiïucpgüeit ban bit o«öe φιιρ£ 50fftf« te beroemen / öie peeren af ftomfög maaW» ban ïjet ampt en öen naam ban D0030 ÖfWb* boftaat: en öat öe naam ^m Cgmonö/ tooi* gen$ öe 3eïbe a£cö$btt#/ geen toenaam W4 ban gun gefïagt$ maar gtm ampc te ïtenne» gaf» a$ of men 3eiöe füöbonaaten öer ü&öge van Egmond. j^aae/ 3egt Ö£i bojöer/ inöicn j i In GeneaJ, igroondauprum. · I
-■ jiiert 1
|
|||
|
OP VRIESLA ND, 40?
me« be u^tle^ing ban &et bjoo$ Advo* knar, bie banbe^eö3pergbH^a0tb)o$/ boo: goeö aanueemen moet / te bieeten bat ffobonaatDen }&3!H$..<of get. goöfb^ ber bur? gei^e öetenent; ban moet be uitlegging ban Se atibeeeu / bie ben roem ban btt geflagt jpeftent* berbuifieren/ öhjaa$ en onbeugenn §tfn } en geipt toel naar eene lafiering* ©e «* ge3onbfie partg / $eit 8£ bo^ber % Jaalt jjet öegin gunnet af ftomfte ban ben φο*|ί Radbodus;. 't 39 ben taling ban$Me$* ïanb/ · ; ♦ 't 39 ben b^oeber ban Gondobai- dus, en3x <^an beitelt fjg bo$ee goe bat an*> bete J§>tfeper$ be opöoubjjng ban fjet flat €gmQnbbéd iaater (tellen ·, tebjeeten ojj Jet jaar πφο·, mannest' {jet geboumt 5onbe 3p iioo^ eenen Berwout; enbatbe nqnonieltngeit ban bten Bei wout febert ^m naam en tijtel van E gmond3onbe aangenomen Rebben J^aar iaat og|beel fïrpt Junius baar ober* %ρ 5eit öat bie ^cïj?:iber$ /300 $\§ be 3aa& jjeni boo^ tomt/een beeï grollenopfjaalen / en aan een laffej)en / bie ganfej) niet aan malftanbee fjan* gen. daarom bjïl in ebenmel be npninnipc; afbomfle ber «êgmóuben niet boo? 5e«er gou*? ben; maar in bril 3e oor op geen lojfen boet / en 033 $ztn berheerbe getuigcuiffe/ bertoo$ea Sb 3al gier bgboegen bat be ^ar WttiiaV
dus, b00? Karel den Grooten meet al$ cen$
oberfcoonnen / etnbeïp op be ugtnoobiging
ban \xm 5eiben Karel met een goeb ge3eifei}ap bg gem. genomen $: bat 09 / bisenbeïp en al^ een g^oote$o$ geïp S? Wè $W$m m Melior Prs* ^ i»3c!
C c 3 5p*
|
|||||
|
;
|
|||||
|
4ö# Ν Α Β E R ï C Η Τ
$nbe/ 3i'cg in be Cgnjïelpe Jeere geeft h& ten onberiolen en boopen: bat gn get gjöot* fie gebeeïte ban 3gne ^taaten toeberom m ïireegen/ en febert aïrijb een goebe fyienö* fegap met Karci onbergoubsn geeft; sonbec bit m tteti 4Ëjfctffen ^obpiejifl te tuasgeien pf te flappen, jj&aar be paffen 'feoflen guti? «e oube nerKbienfÏen 300 niiet bergéeten; en gnn gart ging aitgb nocg ober guntie goben, uitging 30a berre bat30 sebcn jaaren naU be&eermg ban Witikihdus, §e toapetifii töeöer aangreepenl en tegen be €f#ifïenen mw gingen/bat get een gjoutoeï ina#: tot bat % teberom boo^ Karei den Qrootcn oberhiomieii én gefyetbelt tmerben/ k Jlfèaar be * l^ie^tt 3tfn na get berbmbm
ban Radbodus ir ftattbbafïig ög get '€βψ ten gdoof gebïeeben :en gonbenaitijb gereeb/ om Karei mW 3&3#ar$e oorlogen te bicnen, jteogfigp be paffen bseer Éebimiigen; Sbaren ben 3W3en enH^inben te beoorlogen i en tik gnnne iiefien 7 tot ober be €ibe / op te 50e* nen en té fïoorenï gab ggr met be gunnen te oorlogen* en moejl g£ ten bien einbe 3eer ttioegeïpe en gacgelpe togten boen; gg iiufï aïtgb fïaat maa&en ϋ^ be &<?te3e!i.;3&e&?ie$'; fege^cg$ber$/ en Schotanus 3df / tueeten oor te bertclïeii bat 3e hm jeïben Karei ütber^ fegeibè anbere togten / a$ te$m Deildeiius ïtontrig ban Üombarbge / tegen Taffiio &o> ning bah begeren/ tirtegen' be $&}itttn/ ge* goïpen gebben «maar Ubbo Emmiüs, om oat g» |et ön geen oube ^eg^i|ber| binbt/' fïaat bat ongemelb ober ψ%%4 get ban ooft oberfl^an: maar niet beej* beinerfcinge öie **' Ubfe© Èmau fub fine» librü 4«
|
|||||
|
<
|
|||||
|
SÉ
|
|||||
|
OP VRIES I4A Ν D, 407
Ubbo Emmius $t\f pa$ te boot*Jtott öeïöen/ In alléén alle öe mt 3out»en fiefiften/ öe öaa*
L ban anöete boifteren toei raeec qgj nnöi^ heit onaemelö ïaaten; en öatöe pge$*i 3^w !iftorifcö$»er# Wfc« / om oe iflflten ö<*
é^en te bereeutoigen. $fr?J:± » 3®at öen €pfïelpen <0öö£Öienfi öeïangt 5
Öi0 toa£ nu m f^lanö senoes^am «rwWf Si; en fcBoot öaeeïp nocfi toeeïïgeiMiet » toieaW^nö al$ W^WJW Cb ffteïpe JCeeraa^ en «MW Wiko, een &**/ W«b öe eerfie ^ifTcïW ban <^naocW0OA Ludgcrus, weetoWeen SU/en naöerïjanö öe eeife&tfchoo ban lumW/ B^fc met een onöeioofPpen on SS/ en tri* mm pMrttf * »#fc lattö oeweöiltt 'Hildcgrim Ludgcrs fyoeöer ƒ ooft ttnVf0 ^eïoof^eclinnöigec / fagerfc tot ^iffcöop ban ^elegunfïaö aaneefïett. BeröenaatiTöe J&ejw/ jb Men ooft aan bcUtoW/en ebeu foei booa öe^aye|ten,mm xm neieaen / ftwaen ooit nieutoe pifrap ρ mö|oÖo ötn0 |et ooft met A/»; toon nu7 até ομ öen boïlen miööag / m. en
ronbom mti&wé Μ*® ö0oj te fcötjiieti: öe mm emiffen öe£ %eiöenöompe»öi^ienJanö tooi ftanö: öe #p fc&een booj öe «enen qüiöonnen. |Eaat onuoo^ten^ iftt cm fom* Sun unt ftet $oo?öeu opgereesetn Godefn- dus o ofGomcus, ïtonina ban ^enemacften/ en boujeng fommisen een öocö^ 300η ban o De Duytfchcrs en l^liaanen noemen b«n Gvkïiidüs : it
Deeien en Noormannen Gotricus. Cc 4 Ra<*-
|
||||
|
4ο3 Ν Α Β E R ί C Η %
ïiadbodu?, tjf ίη 't jaat* φ Sop, na Μ Μ be
i&Uttitm/ jlïaaben eriJ&eiïoen/ ΐοη^νφ
fyagt ïjao/ met een talvt$Ue tn bicfjt bmmu
bloot on Bnegtfanb afgenomen, ^nffoegiie
piesen tot t&ee m$tn toe: barneet; a!ie$
boo^ gent buiken en buigen nioeft: go?ö/^V
geit/ ^bg'bienfï/ met mi tooo^b'aitef/ ta$
beröeurt j|g beeb een gefroiitomaahen/ 140
boeten lang bat op ttoaaif plaatsen afge-
fepten bja& Ml$ de pftkêU pnne '-jaarip*
fvtjt fcöatting bet alen 5oii6eii;öerb fe39,m*
ontbanger booj bat gcbauta neöer^iïën t m
'in't atïjmftt ban't getauto een góile öeuftc*
faav ban noper jettë^ / baai* ftörr A?tó$ jijnf
fcöattïiig in foeqjen mocfï. tói öe oftfcüilu
ger ban'ben Manit ban'tjet-fl-οβ adtafban hm
, re ïjoöreu I ban jjab bit $fyit$ bolbaan. Ml
D$ btn Mank niet fjooeen; ban W#§ bat flufe
geib^ boo^ ttm Honing: miafc öi#?fe| maefï
een anbei* fjmjffiXfóm3t belilieiï toerden/öac
Öeter Monn/ en berbölüèns jpoötet" en Diite
faagt en bat 300 ïarig'/ tot bat be oottuimjei;
Jjet geïb ïjao fjaorrn ftlintórti ©e ïïMieffcjje
^fffêperj fajeeten geen bjaöjben te butöen
om bc elienbe ban ^itplmo/ mMt oetm
Gonicus, itjjt tébuniiifön: 'êg berbielrnal'
teniaaï tot eeïi ugferfie anuoebe j mogten /
boïgcn^Öét berbob baiiGrotricus, goub nocj
$iïbee blagen: buerben genöot5aaftt / tot tm
teiten ban fjnnne fiaiieen^ / niet reene ïjaï^
banben te p^onhen s#e Wttix/ om % oeluft
opgebïa5en/ nieenbe ganfeïjr ^nnt^ïanb in te
fïöfiften : en na bat ^ie^ianb boo; Ijem 0«
ïiieiibi berbooeff en u^tgepïunöett ioa£/ en bat
ρ Zie V. Winfem. Übba Emnaiüs, Mj Hameofiijas,,, Sas[0
ftraif mat, Stc. se
|
||||
|
OP VRIESLAND. 409
ftti tenen öcé Wi$M§ 300η met een ttotjfeïacö*
LffiaglÖ^ Baö/1Ïon&B& 500 0* Somtn*W*.teballen. *«tap be hem meer afê eeug al pocöenöe 3*00^ iSg Lto recjt naar. f» Μ «Jg» *f S/inbicn fig in 't open beïö niet önrföe ber* maar fifr toierö öoo^ 59» ^Üf« *<?& fcooöge*
mm: öe Reenen / in ttoee paitnfcöappen ge* Uü/ trofthen naar .911$. Ste hijgen/ öooj He ijanffen. geöoïpen/ biden^e i««# jet % " mm *» öooö fmeeten/ of öe hiüai öeeöen iieenien, , ** , fSSSmu. tuil -top taMW* *►'·&
«n / Me in 't jaar .869 en 81 o geöaanjonöe 39η/ om hm en Wm reenen niet aanneemen : maar üie reöenen souöen ten Ijoogjie öeb^en dat 3Pver niet immfê^i^pfmi»
oat Ibe^anö ban Die gafïen gaafï ontfïagen toierb; »0 behent ebeomel öat &;ie$Ianb 100 maft tfftecg op^engen moejï; en berbolgeng moet'er Gpiricus eentsen φ ben Öaa# ge* fueelt hebben *
l>ae öat naöerfianö Öe Reenen/ onöerjto*
nina Rpgnerus, en meer anöere JooMcïje boderen/ ban tijö tot tp in^ie|lanöen öe omïegaenöe ïanöen gerooft / mmm W nuwt en ganfcöe fleöen berfcoeff en tot een puinhoop gemaaftt fteft&ea/ SriM § "«* bjeeoer op te palen : öat ifoojun Batavia Sacra, en tti öe WWm ^uö&eöen/ meer Μ tm§ te pa£ ge&^agt ®öh 3al ifc öe gouöe, 23ulie banKarei den Prooien, en t marmere tafereel/ met aïle^ mat baar aan „Beet/ boei üp ftappen fteböenöem mijne ^anteftenmgen op öit tegetttooojöige foerU ö^P bsijöjoopig ba^i bfe ffoffe 9 efpjo&en, C c r VA^ |
||||
|
41® Ν Α Β E R IC Η Τ
VA^ DE POTESTATEN VAK
VRIESLAND. ftlagnus Fortema of Forteman,
wagnus 55? 5nli" * «JiN&e*/ *Wb ban be $;M
jenea» M? gwStosf &οο&*βιι$ booj beo εφ» potefïaat ban0|ie$anb opgegeeben, φραιΐ; be met een ö^i $#gen./ in bienfi ban Karei den Grooten, naar Statie, getroftïien 3tjii; *n mat te$m bei§ara3ijnen/ 3ooinei bicfit* mtm^m in f^nfce en Italafcre ƒ mtfreeiM f)tmnu <£inbeïp bjierb %/ Mgetg bc qt* mttm ütmmiQ / in mm beïbfïag gequetfi- en tó ooft te f nnbi banene bionbe gefï&ba aft 3aPer maar ban jegpn bat übbo Em- ipius, baar Sn ban Dien fotcffaat -fteet&ca gioefï/ geen gefcoag ban eeneri fóagft» of * ortema maaftt. I|n 5^ ebenhM bat Karcl' ■deOrootc, onbeivanöeeeboo^ecfjten/ aanöf Pli^en get eecfjt gegeeben fjeeft ban ïjmmt m^mmmi/ en baar oite een 0mtut^ ttutiMjebfer / te berftie^en -f bcbjdfte 3011*01 öeöonben 39η/ pt KecFjt boigen^ '* bnbj toetten te öebienen / boo^ 't gemeen*, öefï te' 3ojgen / be b$§eit te berbebigen / èUL mt int <%üeröeimnbï)eö&er ben naam ban #0* tefiaat getyaagen gebös/ han Hat toegcfraan aaojoen: en $ (jet ooft 300 ongdooffeïp bat Sn ben naam ban Mag'nus Forrema of Forte*
mmtg*WStto SeefH mm/'m 'er Schotanus
<Φ t^töaarbat'ecban bienFortema 300 bete gjolien en fabelen berteit toojben/bat lemanb/ ψ &wm banoojbeeï^/aïie öie hmtllinam nitt
|
||||
|
1
|
|||||||
|
Ο ρ V, R. I E 9 L Α Ν D. 4«»
μ hntmee afê booj een berbieijte Mugt aan*
Sn Ban ©ieptien fiebitt |M ?e «nnTteneneefPjanen i tnaaV menftan SSÖfiPH neetenen bW eèn jaa» ban etó *rfU / bie toaaeujö I toe» § Si/ of noefl in toesen <#. ©oeöbjt i& SS Si ttogfeienbe boojgeflagen/ en ift ben te IknrfMfiÜft ban f Schotanus , bat b? 00}«
t£L ban be fotefiaaten niet noffi tbege*
ftSentoojben aanKarcl denCootcn maac SS ?elf ι en bat trjfetaf*/·**; eSnfcö"«nast geïmabt/ en bat fjet ^ SSif öbogee «naat met te e* ohm tó/-srff·<*»*. bee(ue5en ban een ttat eebagt ïoubeii ljebben;bie SWn8/ &ae»»UW^#SK
ne 5aab/bie ganfeftgeeu 3torigöeit InW/ban pito ©ocö baat in geef tb 9em bolftomen
S / hT^nn lana atë fiet©oteffaatfcöay in |
|||||||
|
lSIS (laat en ^aa«nb to^: maae
bat W beeballen ban 't»oteflaatfeöa»ι be bal banj^laubggeUrtsen wUmmi* 8«, ï»ote|ïaatgejouben: m^ttotbeeombanub-ρ^,.^
ίο Fmmiür, bie be bettellingen toegeng: be,,i£n,an, milt ©oteflaaten booj onsetter floubt/ obee* gefïagea jpaae nabewaal be ©JW booj be teflUnning ban Karel den Grooten, $00
al^ bje upt Emmii 3elf öetoeejen öeWen/«?
f In zijn i'lioek»
|
|||||||
|
4^ Ν Α Β E-R I C Ή Τ
tien Sanbobe rff e (of ψ otefiaat): hetMemt mat- ton / mm mmtt vftt$m$& HnmS ^vMfflfin fjeöben. y>mM*$èm fitiS
öerom op öeii imam aaniioonien mü tem Occo Scarlenfis m Vlieterpius', fctfCVt Μ tl
tieil bat! Karel Martel , Karel- den Grootcn Lodewijk den Goeden , til ζύύ. bo^Öer / k mmf$M& beter öegnmoen tijgen-, ^iiiB
fiet 300 beei niet ge&aago jgn mbjenafcliako Ludigmanbooj Den meffim Jfe ë'fïaat te&ort
PJIön of aan ben ttoeeöeiïpécffekitöa-iiaaïti
WOI Taco Ludigmannus gaf; 'f igffó fcaiÜM
op Fortema ^onbe paffen. ; ■:■'.'■
1 <®mtvmtbee5tn φ/ 'fa'tfaar 8 xr of 826, $nn öe tbjee ge&joeoerg Haraidm en kneus of Horicus, Die bDO£ Siwardus m Re^nerus irat
gun- baöerlanö Utfymtti toamn/ met m
meenigte ban ^eentn πι m$wteM mntim met! 5 Om Öe filtlp bal! Lodewijk'den Goeden
te JttMftfój m lieren $klj met fjiin m
ftoopeti-s, en fcokroen &oo^ öe paffen/ op fet behoeft of öeöëi ban Lodewijk,iö^öa' op feu troon ban oe ^eneüiarnen gefïelt j^aaran* bermaal öooj Regnerus betonnen / en Μ niet ftonnenire öoudeu/ tyn ψ totbmmn &;an&rp geïfomen } en- ftreegeii / bölgeitf übbor Emmius, een gedeelte ban meëlM te betooonen. mofy anoeren/ afó ƒ Schota- nus, befoeeren bat Haraidus, en na titur dooft Lncus, tot ^ta&tgouDet^ ober een gemitt ban ^ie^ïanö aangefïeit $ψι. j$iMen mm bat boo^ öe toaaröett aanneemt} 301110 't 3911 öröennen feonnen ïjeböen of iue ttoee acbw öer| jjetgeboïg öer f otefïaaten niet ge&oto gebbert j of anöer^ op öe, Iijfi öer^oteffaateii τ Aamn.tt.f. ƒ Over'ε zelve jaar,
niet
|
|||
|
Of V ft. IE'S L Α Ν D. 4W*
nfet Beftooceti ~fé''ftöan- j^aa* önben 0W&
mx rVDoufa, bit bét alUtf ooft omftanbig be* Κ'«ft / «Λ be lleeseü bjpioopg ftefoéesen bin*
fiföat !Heraidus μi fee» W be «Bibe te - Sten teeg? enbat ÈtieüS,obecbat gebeeïte Kie&b aangeftelt tofertr/ 't mem Ruftri cf ftufttln0irtenb fcoierb genoemt / en ober of aan u Kétyc gelegen ma& ©ettonftieRegnerus en 5Ö«e soonen/' obee hat Bebiaaban Lodewyk den Goeden AWW/
cu Buiten bapgetffttó* bganbenban re»
tttibom/ tuffen bïoot op bloot toe/ om oji öe nuften ban SPa^lanb / -^iepanb / ett mamtm te gaan rooben. *fe quanten öe «loiWbanbe^cöelöe/.be frtófj en ben «n/ «mbecbeeiteeenfianömsedenj olnm öcröen en bei^anöenliitbjeepen; mitfo ögbe «pttoateting ban be j»aa|*,;.»ps te ^nu^ ftlbe r en cmamen toen op^ie^Ianb aangeffo* Wn #oe bat 3e baar te toerït gingen en be rocnfcöei! Α toaf $ öabben / www afê 5e fcabben/ beeben opbrengen/ 5aï beleer m omeHaiit€-«efc9iebcmffen befc&?eeben bmben. . ïtëWr Lodewyk quam spe önberbaanen fteian/tocn 3e affe^ berïoocen fiabben,en m qüam be φοοηηαιιπβίη berbipen / toen 3e met bai biïit^ertroUfceïi toeten, Ifn 3o?gbe eben* tod boot 't toettoomenbe; en gaf ben boo^ge* melben £ricus bolft en fcöepeu: om be too* berg/ of 5e toeöerueeten mogten/ af te toee* ten "':-*' <$*^ ·'■'
omtrent beese tijben f üambnrg 00B een
^jffcgopyeipe ^tab getoo^ben/ en ïjeeft * Γ *l Anaal, JJb ,2··
ν lu vita 5« Anicliarii ί criÈ» .
|
||||
|
4ï4 NABERICHT
S. Atifcharius ÖOOJ Wftm ^ïffcgOp gete
0en >
ftL · <®nfe öen fotefïaat Adaibricus *óuöe U
AdaibricUS ban ^taberen öe gfrnö/ bod* öe eerffc WfS Adelen. KtbMtm ΜΑΜΗ» M» |njÉÉ«j28
öeeben 5onöe öeööen/ om ööoj get afftaalen
en oerboeren ban Joo^öfcöe marren/S Seïö te toinnett 't <0een Hamconius beitelt/ bat 1$ Guftavus Lappo , öen ©elötiteer öci potten of ^toeeöen/ in 't jaar 820 m m ftim 5pnöe sefïagen fieöben/ binöe in öuöi ^ioeeöfcöe üifforife^be^ niet aotietttttenb» en 5al öat bezaai op 3|jne tmnin$ Imtm |taan« , 0 , * IV. ^nöer Heflelus kermana xM 6e ïHnoiniAtu
ermana* ö^öaïïeii; maar bjieröen 500 ontöaaït/ öat'ie
öeötfionöerö op Set fla0beiö fnenbelöen > öe lirna^-oberfïe öooö öieef: en öeanöeren/ om Set ieben te Begönden / aï öen önit / öien » in öe naönweige lanöfcöappeii geeooft fi# Den /moeffen oberïeberen. «^ jaören Daar tia 3911 3e foeöerom op 3I£eftbjiè$anö oebaï* ten: maarmieröen 111 een&ooteh oiBfoeöiaen fïrtjö oberbjomien j en moefïen iöeöcrom een onseiooffeuj&en önit ten öefïe aeeben, WM öembalienöer #oojmannen sjm niet on te tellen :öe eene ma$ nantoeip^ boo^im/ of wen Saö meer anöere te bermaefjten: öe aau \φ W ma£ fcgter ban aiie öie flooberé ^ 5et: en Albertus ^ Stadeniis telt Uif l&ilIceH
of tirannen op; öie niet een öeeï touftthtmn
öp öen oceaan 3foojben. « 't jaar S80. fcöeenen 35 ftet ööiifcSe€fl#enöom/ in €«< ropa/ te willen beröeigem g& trofeto mrt *p A'pud Sehecen»
|
|||
|
0 ρ VRïESL AND. 4·*?
^tiiiÊefrêmftïeöecin^a^n; roofben/ ber* SnTm berbmnöen m§: m floegeit alle be
Toetenen öoi^/ bte t niet ontbïngten no^ yf Tuno,i|art03tolden/ toieebmet #i leger berfïagen. Ctoaalf 4&aben/ «tt McnoWn j en eert gioot getal «Seefïelpen/ Wmm inben flag. €oen leefben mm ïtet ïanti / en be Ïanö3aaten/ naar turn mft ra hjdgebalien ; bat i§ on 39» fa3«tfe9 e» mmfcL· $1$ öaar n*et m^ m ^ooben of te moojDtn &Φ moejï^ie$anbaan!)onbenj> ©neslanö/ $C0 tft/ niet alleen obcrbe<£em£/ en tuffcöen De <êtm§ en &ct ©ïie: maar a! iaat toen onber oen naam ban I^ie^Ianb be* openen tta$ ·, a¥ ïgolïanö/ Bet ^tift/ en3; ï h&ft öe iee3er een$ boo$ al in acïjt moet rreemem ^aar gingen 35 niet menfcöeïpec te iaerh aU 3e in ^aren geöaan Saböen. H! iaat ïjumte gatritfö toa^/ öat namen 3gmebe: 't aiiüeiT taierö aan fluïtken gewonen of ber* ftjanot: ioant moo^öen en^anbenbja^aïfjurt beraiaaft. $War" in 't 3eïf be jaar / al§ 3e toe* Der een firoojj in ©janftrijft geöaan/ en ober al a$ fóilöe en öoile beefïen öng£ ge&oiiben Ijaööen; 39η 3C toeöreom in ©^lanb gebal* ien: baar 3e öe bee^toeberom al 300 ergfneeï* öcn a$ te boore* Jj^aar a$ 3e bn $0£ben tm beeï lanöboUt meenben te oberrompelen; fjeeft &% Rembertus bat boifc 300 een ïjart in 't lijf gefpjohen/ bat 5ε ben bganö me* eert Pöenmoeb afgetoacijt/ en/ na een ^atbnen* Ufggebecöt/ gefTagen Jjebben. ®oïgen£ Ba- vo χ Córbcicnfis 31)11 'er toeï tien bmsenÖ rit bier-jjonberö „^mannen öooi ïjet fïaal/ m χ ApudUbbon. Emm;
mmi
|
||||
|
β 4i6 Η Λ Β Ε R Γ C Η Τ
tuint 500 beeï ίη be moeeaffen en w'bten/
omgeïfomeii v< omtrent 6e tijbm ban btem jpotefïaat
Iglo 6aIe-3Ö« & $Ο0$(φ telingen Godefridus en Si-
ma. gefndus, om be ÖO0O ban bt berpagenegoop
mannen te to^eenen / met een fcl)nlïhtïi)ht
mm te$m &$ie$ianb afgekomen, 't Melh/
a$ t#$mfr om 300 eene niagt te toeoerfïaan/
gemtliigonber {jet ju« önhte. ^oojör^en buit
niet bet$abiQb/ maat $$aagtv geteufitm 39»
3e naarben Kant'banB^aniirp getroftöen/ en
geböen lugn/ iConajen/ en jf&aafiricljt/
tigt0epïini&ert en berö^aoot, ^on/ peulen/
,Htëen/ boeeen niet beter. Karei de Dikke,
hte onöettnfTcöen Heijee ioterb/ $rt gën tmi
anbev$nonoe fluiten/ 335 00 b^eoe met gen/
300 a$jjg öefl noiiöe/ te fluiten Godefri-
dus 30llbe Giicla Of Gysje, '?f ^t\$tl§ ttttïjt/
ten jjutueip firijgrn: mit§ 3öötö ö£ C8,?fflen
tooien: eii^ie^teno boo^ijoö^i^fcIjatS* 8en. »$at 0iU0 000^: Godefridus, aIboorci$ geooojjt/ teoniuoemetGifela, en.ftieroniee^ ter ban $^ie$ano. jüaar wtö$l gg toeec tiieubje onïnfïen 3O0t j toierö gg^ in sefe uionD* gef^en 0002 Henricus 3gartog ban 28jabati&/ 0p'|Hei3er^ bebeï/ met aï 3fjn geboig ows^ B^agt. ©e anoere ^oo^nannen/ baar boot getergd en ban fpijt en ^amfcljap raasenbe/ fjebbeu {junne b^aaR3uc|i£ op &;an!trp g^ Soet en niet gerufï booi oat ganfejj ^euffrté/ t'öan^ ^jutnanone/ gun te fruitten gegeebëit iuierö. lenigen tijo baar na t$ Sigefridus, men foeet niet foaarom en 00 bMt i8Be / iU j&;ie£Ian& ooft geöooot* $>g oe3e geiegenööeit/ en om bat be$W
mannen fiet oiiperbeioinomi inMie$im%bow |
|||
|
OP V,RlESL AND» 4*7
ken/ 30ütö öctf oteffoatfe&ap eenigen tp fïif ttkaan ijeöben. J&aac betonl be magt bec ■^oownonnen"/ &öoj be Öooö tban Godcfndu* in siefridus of Srgisfndus, een Étnaïi geteegen m ?n be #oojraannen 3«f betfcöeibe «iseti in 4aiWp/ wiöff-Kobcii/ gefïagenjnaren/ jr fefloften De ©<?ie$en mebeii luaeb te fcjjeönen/ fnlcben-ift-.ftttnSertteeêöóden·. ©e$oojb* § fefte öe$ertiti0en imetben geiïöóöti beb?eembe* lamen fterbjeeben/ be regeering toeöer on be» auoen boet geöjagt* ïtojt §w na/ en mee* titae jaaren acöteK jnafisanbec/ 50» &? W» *ert iueöerom ban be Reenen en kooimannen lm gewaagt getoeefi. 't mmffim mm jaar te boen: bie rooföoge$ maren nantoelnïrê bcrtra&H'en/ èfmïi öab fcoeer anoemttebee? machten. J^taae 't lufï mg niet aüe öie tog> ten/ bie tocij aitijb óp 't jdföe ugtftoomen/ imt naufreurig op te teïltnl : goo sai Dit ban be teeïjte plaat^ $nn boo* vju .
Goflb Ludigmanniis, öje OOO? Öen fe^öetl $0- α·ίί"ο Lu-
ttfïaat geöcubeit fcao?b. Jkaar 3oube Radbo- aigmai.
dus, Οίε frail z Emmjus, Schotanus* m mtttmSt
attecn / be Poifl of be ψήη§ ber niesen
Benoemt'tooib/ ooft Wet op öe ujfï bee f o* tefïaatttt bienen te flaanl g& feeeft nanbien Radbodus, beiueine bie ban £Mcï)erenV om ben ^oo?man Rolio nptbat ej?ïanö te berb$* ben/tefiulpgetroiifteö $·, iet$elbet$uee* Saaït te bat Radbodus, met Reinier f artog
ban 95atfbacJ)/ en metbe gemelöe e&lanoerf/
Den fïag* beelooren öeefn en 80e bat Rolioj ^ten bïugtenbe Radbodus becboïgenöe/ ytm anbermaal.fcoo! tm nrijg^tiï obermonnen 7 Zie Ubb. EmBt^ ai aor ï^3.
11 OWL *> d geeft.
|
||||
|
4i8 NAiERICHT
fjeeft ϋρ mo?b * oooigaamj^iml Öati ®ut&
ïattö genoemt: ορ foa£fjet8oofbbee%ieMe fecöö^magt: 8g troft aan t öoofb bet %mm tegen benbganbop; bat aïï^pafi op eenê0, tefïaat pimj $ meer a\$ een ©elbtobsrfie· bie fitatg/ ten tijbe ban ooilog/ ftet aeöieb ober 't ïegee fjab. mü iemanb ïjem nocft ftoo* ger fïeïlen; a$ of gp maarJp bc maarblöfteit en ben tgtel ban ©o?fï öeftfeebt en getoaaiU gab : baar 3outa Ut bit maar team ïjeö&cu/ Dat men ban / 3onber b^ingenbe reben / be fom ber mmcfyt regeeeinge beranbert. %p \φ ben öet reeftt ontbangen om een $otefiaatte berden: bat reeïjt 3a! onber be öeerfcfjap* pgt ban Godefridus en Sigisfridus geflapen ïieö&en: maar toen be bree£ booj be koor* mannen ober ma£/ en be Briesen mat aöetn begofïen te fcöeppen/ #9etgetooffetöïi/ of/ ap sjjn 3öcötiie/ niet öeel ongelooffelp/ öat 3e be. oube regeeret^m^e foebee in stoaim o> bragt Ijtbbtn. S[& moet gier Bgboegen bat Ubbo h Em-
mlus toeberom be&ent / of getuigt/ bat oe m^mm ban oub£ getooon maren eenéotefïaat te bermesen / hit be plaat^ ban 'é mimi ^taböouöer öe&Ieebbe: bat 3e bat bee&i^en ban 3obaanigen ^tabgonber meï eengl atfytev Keten i maar bat 3e ban meer noob rjaööen hm inlanbfcjje b^anbfcfjajmen en beroerten; Docö Mt bie üj?an&fcöatmen aanftonb^ ophief hen l of itgtatfttlt miereen / 300 t&§ a$ 30 booj ugtïattbfcöe bganben te b^cesen fla&öen* ©at 3e bmx fommgien meber tot fiet oube p> λ Janus Doufa Annal, libt 7. C/ir. Schotanus 3 Ubb. Enw
«mis, 5cc. v * loitio tibri tf.
|
||||
|
Ο ψ VRIESLAND. 4,4
Mnn beerben/ ban een gotefïaat te bttni&
mi öan jcft tj# bo^bei: bat men ban be&titfe fdje gefcötebeniffen/ öie op be gemelbe tijben tjoojgebalïeti sin/ geene of 5eec fobeie ben* m$ Wff* om öat öe ©#*3«ι tóen geene of torinigé bo^Iogen ban belang met utjtijeenifcïie ie$en njeöoett jjebben 5 en oe ngtlanbfcfjé £cfj$bet^beeboïgen£ geen geïegenbjjeit jjab* &en/"omba?i be %ieffcïje 3aaben tè fegjijben. €ntoatÖe%ie3en 3elf belangt ; bie toaren ui öe toetenfcfjapgen niet of toetnig geoéffent* Zoé tjebben öe Éw$m ban aï ban oub$/
boïgenf emmius 3eïf/ J^otéttaaten geïjaö > m jg ijebben fomttjö$ ook sonbergtotefïaatengei' iaft. 3$at aUe£ ban ümmius neegen^ ge? bonöen Rebben/ a$ in be gemeenè ^ieffcïje taronp; toant be iaateée ^cfepei^ / Diept Daét ooft ttgit getcob&en gebben/ moeten {jiee niet geteït buitten, ^oó i$ ban tóeberom be bjage/ öf men ban 500 beel toaagen jotito / met be naamen bét oube jpotefïaaten ooft/ b$> get 3eggen ban be {tronpfcjtfperg/ aan té nremem 4!&en segge niet bat tFs be gemeeni teonpfcij?pec£ / a$ Occo, viieterp, ensi &e eene re$ boö? al töat ïelp fë ugtmaatte ί j en be anbece rag/ a$ 't mg 300 ïttfï of gelee*
gen boomt/ üjeber berbcbige. $een / ntntt jeggen i§ maat bat 3e in be oiibfte géfctjieöe* niffen/ al$ ban Friib, en Frifoos nasaaten/ en in be oube gcfc&ieöeniflien ban i^te^Iand/ niet tjoogec te acj)ten $ijn aï£ beii5eiaai$/ btcbieijterg/ én fabet-fcfepéeg. <$at meert ift bat in / ïfoetoél boo? Emmius boo^gdiefjC en geholpen / 3eer toel betogen jjeb. jfiaaty ö$ 5e tot be tijben ban be üoningen en ψ& trftaaten boomen/ &m feijifnen 3$ &l§ m.mt |
|||||
|
•
|
|||||
|
4ΐο ΐί Α Β Ε R Ι C Η Τ
fcgemerliêgt te txiènMm. ^ammtge $è(fom
3ien 5e -foei/ fonimige twaïp/ of ten gaïbe; tn du£ bioot mm tree ioaar en-ontoaar booj tnaïtoiiijer öefeg^ebèm ©at 3e bede 3aa&eit naar oe foaargeit bergaaïen / ölpt baar ugt/ bat 3e bse ebenéen$ bergaaïen/ a$ 3e ban οέ ftefle^rg^jber^ bergaalt fooien. Éltoatfoe ban Aidgiilus i, Radbodus I, ban De menige bulöige inbaïlen W% jpoo^üiannén / ban Go- defridus, Sigjsfridus, Rollo, m^imtlttyb
ben/ bat bertelien 3e oo& $u ï$ b^toaa?
riggett ober be J^oteftaaten: 30 3eggen bat öe ^iC3eu federt get beroepen ban ben \φη Üütmig-/ aftgan^ iroo?gaan£/ boo^oteftaa* ten geregeért sfjn getoeèff: Ubbo Emmiussegt Jet 00a £fo 5%$m bat get ïanb fomfojjïen 3onbee fëottftaat $ getaeefï : Emmius jegt get 3fïlie. ^» geeben De naatnen berj^otefïaa* ten op; Daar in Durft Emmius gen aitt bo!> gen: maar !& 31e iitettiat gnboo^'t eer^es* gen beele andere getuigen geeft a$ gen: Di$ 3onbj men/ naar mijn begrip/ 300 roehrioo^ niet te fcoeWgaan met gui^eggeu/ oor op bat fftift/boo; 3eer bjaarfegpeïp aan teiieemcn. ©e |Ntef!aaten ban $m$lanb beröienöen getfoeï/ bunltt nip/ Datinbeese liletnc ujgt^ tóeiömg ïjm ten gebaile maaKte. |&aar om toeberotn tot Gofto Ludigmannus te nomen» hit j&otefïaat 30U&C 3pe bocgter Tetburga, Of Terta, aan Sigisfridus,of SufFridus-, öfSi-
vard, of Sicco, Mi ttoeeben 300η ban on3en
<6jaaf Aamout, ten gufoelp gegeeben gcfr Km. jBaar tegen bit gntoeïp gebben eenig* «gjcgjper^ b^jo toat te 3eggen; en \l\ geb in Ö* e 36antekeningen op fóentiemerlenb «gt Klaas « Op 'n ded, pag, ^S j' f 4S4. enz,
Ko·
|
||||
|
OP V R I E S L Α Ν D. 4xï
Kolyn en Melis Stoke %φ%$$$$ bat Sivaerd,
«iet ober 't Mte / maat; te üaffriftont / i§ ge*
tcoutöt; en öat i)n be bocgtetban ;,eenen$£te$/ met naame Goswyn, ten önfcoeïp ftreeg. Goswyn, of Gooflen, i^ ^εκε^ϊρ be seïfbe
naam met Goiïb : en oese pmfÏanbigïiest ban ben naam ftanbie^B#iey$mtéiIeibt geDöem öeüjeïïte Tetta boojbe öpejterbanöeng(ote^ taatoggeeben ©e oo^ïogen / bie <Bmf Dideryk τ Ι en Di-
dcryks 3oon€^aaf Aamout, tegeirbe piesen geboert öe&ben/ 3aï in giet ongemeïb laatens ïjoetoeï bat 3e ban be ^ieffelje «^c^obei^ in 'Êöjeeö öefc6?eeben moaben: toant bie oo^Io* gen raaftten eigentlp be a^efïb^en; en be gemeibe ^aaben 59η noit / boo? 300 beeee mg öeftenb i§/ obee 't JMieigeteoftaen. 't <©een be 3eïbe ^egaijbe^/ en U bbo d Em-
mius 5eïf/ 300 öjeeb beetelïen ban be 3ege bie öeWe3en op;Dideryk 111 en;on GovertHar? tog ban Hotteringen / beboetten 3onben geu* ben \ bat öeb in * eïbeeg boo$ ftt*aci)tige eebe? nen / en ugt be onbfïe en befïe ^eEfópei^/ genoeg5aam toebeeïeit. 3£aae fjeb in ooft ge* toont bat Govert, bette ban €*iaaf Dideryk treinen/ïjem met ailemagtbeoo^ïogt fyttft: en bat booj be ^ie$en/ bebielften Urn ^ar* tog gefïagen ïjeb&en/geen an&ereB^etniec* tïaan moeten toppen/ al§ &e3&aUanber£j bie noeö ben naam ban &?ie3en joegen, ©0|bec moet be 3fe3ec getoaarfeïjontob 39η
bas toe be tpreftemng/ altban^ ddo^ 300 beeï be J^ctefïaaten aangaat / niet nantofteurig ftonnen boïgen: Ubbo Emmius ftïaagt'er ooft obee/ bat |n be ^ieffc&e 3aaften / bie om* A.A«L awiw ie 17». e Zie het Duytfche Batav. Sacra, 1 deel.
D d 3 tcent
|
||||
|
4-a* Ν Α Β E R ï C Η Τ
trent Dee3e tijfcen boojgebaïfen 3Ö«/ niet o&
bentïp en ojujaar recgtén tijD/ berljanöeten &an; en bat De tijDrenèning öier bertoariï$/ f 11 afë bm maïnanber loopt; <@ob 3buto tö geloob# Dat' fiet $ote(^atfeöan tnffejjen Goflb, eii gijnen na3aat / einigen tgö open gefïaan geeft: toant iit 3ie aiiber^ gesii %εμι§/ om 'er tipt te ftöomenV omtrent Dee3e tijben/ in 't afgaan bet #
Ie eentoe/ $ Didéryk V met ψη hiagtig h
$er ober 't Piie g£tro|ta ί en Ijjeeft «^abe*
ren na een ufleg ban tbjmtig Dageii itigetw
men. ^e ^bïïanöfcge ën ^iefee ψρχφ
fcfeijber^ boegen Der. Doojgaan^ %Dlt ïjp U
mit%tn atyoren^ in ttoee beJöfïagen aberbjou^
nenïjab; Dat 'er in Den eèrffen flag beeitig/
oui3enD/!nDen ttoeeöen ober Öe fefïig ö«i3enö
&$t$èn/ j^efneub^ït sQn:. Datpidéryk na&i$
jege/ en eer èat gp J^taüerfti fieïegerbe/ op
een 3eer io;eeöéiö|j3e tégen De piesen te toecK
gegaan geeftV flfaanöe ajtfe^ booö/ ioat in 3$*
ae jf)anbenbiei/eu ö#b£ii De ttoaa'ïf jaaren au$
ioa$ Jj^aarUbbo Êmmiu^ bie oor öe tbjee
obertoinningen ban <0^aaf Ótóêffk e« 't iw
neemen ban Jitabereii berinjtfbt / fn^eent banf
Dat iöpebjen en moojben niet: goetöel Dat'efc
Schotanus, Die E^ mi u's fcfjter alttjöj bobj 31J'
tten ïeio#mari gouDt/ 3Qp beeï t^ fyeeDer bflrë<
fp^eelft Yjjf ibeï it bennen Dai De obertoiti*
naar# in De^eerfië fajoebe aïle^/ toat tyitt ra&
genoeg in 't ïoonên toa^/ !ieergeöonioëul)e&/
3>en ι en <0|aaf Didéryk Jjaij mifFtöïen een
garDboefitige bnp* J^aar De faam nan 't ooit
irger gèmaant4ïjeBben m$ 't bia$ t en tpie 3a!:
|at getal baa beertig inii^enö / en fefïig ttui*
3diD/o0ii 300 eei^owWg Aawieemenf booj al/
|
||||
|
OP VRIESLAND. 4*3
tö men in 't Imm ban on$e %αα&ο&$Μ?
SfSt/ W Mt 5e wwwn* o» * fuift «ie Teel met bie^ttoee obettoinntngen/'enfjet
Semen ben ^§tabe*en/ opgebaan: be »;»< KS tod «ήί Slagen/ en t'onbet* BSSm ÖEÖeminfle Sdesenböeit 5agen « het toït baeer af te fcöubt^n. s VII 3 Sako Reinaida, bie aï£ een b?oom en bjebeüe* gakö ^
benb man befcfaeeben toojb/ sonbe goube gelö* Mu·. Ïwm gefïagen öeftöen:'t toep men ooft .ban SSmming-i en Smrdaas geftjpeben bmbt telt sonbe ÖP «B* £feet *00* H h^tlt mn mS&m toe ban m ffpf P*
ben * «enenW *at 9C* fotefïaatfeïiaji ban m Swtw» een iaat gegeeben toietb, SK* fommigen fci)?öben bat Egbcrt be Jiar / ten ttibe ban beesen Sako , ganfcg fiteëlanb tuffcflen be Statoerg en 't Mt $ou= *SSf Ptoi W « eentgen tgb b;oe< eet ƒ gefcpbt ^3e Egbcrtw mgfg&t ban Jaren/ een jong en moebig ®οφϊ f» t& f een regte tooeïgeefï / m***» aenbfteit toaargenomen bat be ®«5tfc8et# / öoo? intoenbige ttoeebjagt sefcöeurb/ en met hunne eige fttaüeelen genoeg te boen Sebbenbe / ai genootsaa&t toareniiem tt ïaaten begaan. ύ Aouto toaarfcijönelp ooft njeefïet ban bat iiieëïanb geölecben 3#tf> Sao Ffê "«t Soogec fcüïen bisegen; en niet naat totemj* t toj ben ban Hendrik IV gefïaan. ^ toietb Se eenmaal/ en anbetraaaï/ en nocö een£ boo? be berbemaaï / in oen tp^ban gebaan ·, en, . * Hamcon. f Wc übbo Emm «cc. ad ann. »?&
D d 4 «W
|
|||
|
4*4 Ν Α E E R I C Η Τ
embeïfj&om'r ïeben geöjagt. ®t<&mmm gen ιjgofïergonm en l&efïergoubj/ mibm fegonhem ®e neerïaag ban een, anberen 3&v j
tt meetel? Hendrik dvn Dikken-*OUi»noCfi
nantoip£ o# be tijbett ban bit mttftmu
mm Wffm i inbien Safco / 500 ^ fo^1mmett ffögjben/ omtrent Setjaai? 1167 ofi 170 ito ïeöen f& me& Hendrik de Dikke, Egbcrts
ftnetettg erfgenaam/ meenbe bat #MM
$00 fooi onbei? sjjtie erfgoeberen gerenem moeft tpojotyi a$ be anbere gaeberen ban töneit oberleben 3&ager } en §g tinijfeïbe niet of ganfeö mm§bnk3oim booj 3ijne n^at mm ren$mmih Mmt-JM Ijato φκ mfwUna m fcer&eerb gemaant / bat Bet pnmje ban m mtv (n 't jaar uo<s. &>ο; be^^en bwfla* &en Λ en {?£ $tifm Bet b&gren böobgefcöotm öfgefMienforerb. - .-·"·- : , ;'.; <£ben boo^ be tijben ban b&PoteffaatfcBajp/
ie toeeten omtrent Bet jaar lo^is, aï^aïïeöe ftebm/vbownj en gegngten ban europa feöier iebig iiepn om tegen be€urïien teaaaiv betitelt; f η φ & i^en/ met ben "jeifötti ö;tft aangebaan/ niet goqpen naar mixt \\u #en/ en b?ottm en iunberen lieten tftttn» toa* ren b'er 00η berfeïjeibe ^ieffcBe «Bbelimben/ fye 300 tm fieeripen togt «oen immoonen* Tiepko Forteman > Jajich Ludigman, Epo of"
Ego Hartman, Igo Galama, Feiko Bomia,: Eilko en ^kko^Liaukama, Ubbo Harmana, lieten 3ic8 op *e ftrn^roï renenen/ en Jjtfi&eii'
|ieö aïgSelben m't f.lalib geb^agen" S.kV *o, £Po, enTjebko, in bjien Bet gefïagt ber ^ortemannen Mgtge^beii ifi/ lieten fiun fo
^%bp0|;Niceai Eilko enBp^nia tycjej^Ji #ί
\ '300':
|
|||
|
0 F VRIESLAND. 44.?.
200 matmeïp bat 5e/ met öe goebneuringe
Itï anbereÜ$g$oberfïen/tot üoloneïïenobec imeuuftenb^Mteig aangroeit foierben Ubbo Hcrmana en Igo Galama 3tjö in't beegten bOft»
oeP gemjetfi getoeefi: be tfoetbe/ bte tia&ec?
lanö noct) nn$ met beeie ttnotiben booi$ee&etM iiecb / i| in't $. 2£anb gefloten. Eilko Liaukama en Fckke Botnia tmeröeu OOfe ge*
öaarlpboo;S|ecu3aïcmgetoonbt,' enbjel 3»Q*
Öanig fcat be ïejïe eentgen tijb onberbe booben, gelegen Qair / én boen boob gerefcent tmerb. ffcm ecgter/bboi be goebe öeöanbeïmg bee, irtjen / toeber opgekomen» en om Bunnc &apperj)eit boo? .ben üonin^God^fïidus &tb? öei$ gejïagen. lenigen tijb baac «a / onbee Itoning Balduinus, 30O aï$ Ubbo Ernmius 6g
3ehet üifïorifcöijbec gebonben tytft/ 39η 'e^
iiocj) anbere iWeffcöe· <£belui!ben naacjlem' Salem gettonften; te toeeten Hommo g Hora- minga, Godtfroy Roorda, Sixtus Kammisga,
Zjailingus Qkk-inga: glllt^bot Sebetl fogg bijf jaaren lang onbn; Balduinus geboïgtJjabben *
m 3e / m 'tge3eIfrÖa# ban Botnia tn Liau-
kama, istber riaac't bajierianb geneert. Zbocïi Liaukamaftab geen bunr/ booi bat öktoebee naac 3|ero3aïem fteerbe ·, Bebfcenbe ben gemefr, ben Botnia, met Epo Liaukama, Watto fcïe-
rtma, Godefridus Roorda, aïboceng ÖeiöOgen/ am öem te be*ge3elfcï)appen/ en öeeï aan bie
jpjlone te neemem »aac.Eilko t$ te3foppe/; op ben eecfïen bag5gnee aatrïtomfïe/ obetle* ben, Roorda toa$ al bootrè te &eneet3ie 3tek ige&)ö$ea·, baacHerema, tof38nge5eIfcöap/ oor gelaaten tóerb* Botnia en Epo Liaufc^ |
||||
|
+i6 -NABÉR'ICHT
ma 5ifn 8o# baar na toebe* naar gw£$ $$,
fteert. %n 't iaat ιι rp. 3ijn 'er ibeer eem'ge €ï»ek
Iniben/ naar jjjet $eggen ban toe^fejfe&tltp* ^npfcMJber^/ naar't l£ iianö getroft&en; te i^ueeten HeiFelus Hcrmana ·, Gofïb Roorda,
Watzo Okkinga * Sikko Kamminga, Watzo Herema, Hommo Homrainga ^£ tfoée Iddfe pen 3#n boo;ai te g^oote poutmoebiggeiVof
roefteïoo^gett / tn een gebecgt omgeftomen. fcoorda en, Hermana , bte OOK Jtoaadp 'φ>
$netp ioaren/ 39η opat Ut biflt ber geelmee$
teren genden. Watzo Okkinga et! Sikko
Kamminga 3öi!iJen me{ ben Itomng ban %mt
3aïem/ Boudewijn Ii, booj be Jpartgemge* bangen 3ü# genomen:,· en e«#elp bobj ejoo$ gelb op b^ge boeten 3gn gepeuV Übbo Em- mius, bie bit ook bergaalt/ en in beBjkffcfye 4B»efcBigtöoeKett gebonoen geeft/ Iaatbe 30/g ban bit alfe^ te bebJifeen op be %tporifc|# ber$ paan öie get ben See^er 300 ompanöig ioeeten te berteilen/ 3fft p$$ 5gne boo#!# jtigöett: maar ίκ 5ie niet bat bit seggen 30a onfoaarfcggneïp i$i/ of tegen ben aorb ber j^ie3en ffeibjti bit 01300 gberig boo; 't ge^ frtmim en öègouben ban 't Ijf.&anfc foaren/ jen be gelegenbgeit om gunnè bappergeit te toonen 300 3eer 3ogten/ ai$ eentg boïn tet joeereïb Ülen moet jugfl; geen toi^mnpige fobieën ban ^iporiifiöe toaargeben eiffcjen:; ban mogt men biel een fc&ap boo^ aïïe b* #iponöoeRen gaaien. 0tt lang baar na / te toeeten in 't jaar
ι r zf, geeft be &et5er Lotarius be <0;aaffcgap* pen ban<&oPergonb) enl^epergoubi aan 39η 3tip0r^5oon/ Diderjk VI, jgefcgonïien: Dk dcryk,
|
||||
|
OP V R I E S L Α Ν Ρ, 42,7,
deryk.'We nocö fang en onbebjeeben foag/
mr enbe ö|f ÖP tnaar öcift jjabte neemen; en bat öe$jie3enaïgereebfïonbett/0m ïjembooj jjtm tori g^afï bat Sp/omi^ieglanti onöep^ijn öe*
Dtoang terggen/ meer bannooUen jjab atè een pampiere bulïe ban 3ijnen oom Lmans, |g teolt er ban n|et een goeb leger na toet* floeg be $$e5en op gei g| / niet betre ban Wfaxim ; üertoo^e get naafïgeïcgtu ïanb·, en fyaiibe taat ϊ)Φ3*» af. ^at ft>a$ ïjet al/ bat 'et ban bie gjoote toerjufïinge quant: be ^iejen öieeben meejïee b#n <^oftergoubj t% JDejïergoubj,
$to#baar na Beeft WW* Koenraad. oe na*
$aat ban Lotaris, be gemelbe <@3aaffcï)appeit tym aan hm ^iffeïjoppripen Stoel ban ïUrecjjt gefcljoniten. jfeaar bat fcgenften Be* jïonb toeberoni in een pampteven b^tef-, baar oe piesen geen groter acjjting booa jjabben/ al$ booj ben blief ban liever Lotharis. 3©uV ben be SSiffeöoppen bie «è^aaffcöappen fteö* kul 5η ttofïen 3e met ben begen in btn bugfi aantajïen: maar 31? moefïen bet3enerb 3gn bat 5e met ïn$g$Iufflen te boen jouben jjebben. OMierbe regeeringebanReinaljéa, iitbien
S& 300 lang geletft tyzft a\$ be ©jieflcöe 9aaröoenen bezaaien / ijeoben be $}it$en Jiclj toebe? te baeec moeten flclïen tegen be paffen. Hendrik de Leeuw , igaitog ban,
Bieren en gapen/ een moebig/ ftrijg$9af=
tfg/ en gelufcnig^ft/ ftofï get nkt bet$èt* ten baj 3ón^becg?ootbaber/ Hendrik de Dikke,met Bet puinje ban 3ijn leger/tn%ie^ lanbbetflagen toa£: enbatöe^ajriffeö^baani' W/ toteeneeutefge gebagtenig ban {pine neer:*
|
||||
|
φι§ m lé Β Ε R JGHT
needage / baar nocfl ten toon ftmoen &„
troït bM meteen, ^ooteniagt mmbAE' om alk f te boen bnigen/ of te KtvMatn *aae be niesen jjabben ïjct wobmia'S fcöint / én $p $oobam'g geïegett / bat fto in nergen^ ffanbe aantaffeö m m hlam^m· m be£boïgen£ 3jjne rngjteröenbe/ Μ mm öan gjsi mm/ niet in fïagoibe üonbe'Mm' <&m Set ro# te maanen· m toaagbe 11 i)ecöt/$ooa^8?öeftfio|!i berïoo^eenö» ten Sooft boHi$y en ïteet-be sönöer roem en ïaufcoeitaïtReo te mg ; e- ψ · £ ' v üoe bat Willem i, noeg geen «gfeaaf Wé
be/ en mét 3ijnen feoew Didëryk ν 11 gfö goop leggenbe/ een topgïaat^ % beften $a$t', ban Jen/ om 3Öne trontoe «rtiffeii/ fcooj Sanblöeei' geiniftygtigh.. «j een rfifoÉe %ienbf#ai?- met fjen onbetljotibcn fjeeft · bat fïaat 300 me! In be ioïïanbfilje afó èlieffcfie gfaar&oenen hJtjbloopig öefcöjeeben. ' mn f janete en Seenmaaröeny bie om*
trent be5eïbe tgben aagten en tuaïien'tf/Btoii gen fjeBben; w %m Μ $ίφ$ι\ ban 'wSffi» be Moofiet$/$ ooft in bit me^bmflanbia op lioeg gef&onen. ■ · omtrent bee3e * Ηβηι ί| &amiate boo;
.bc Cfeifïenen ingenomen $ ftf meïft öcïeg ^ piesen feoo^e bienfïen gebaan fteööenr *ii <^aaf ( flaris IV ban be piesen ober i ©iie met aïïe |enejet|bBeit gejjuibigt Ubbo Lmmius noeöt'er &ρ bat jm/ om bat hp nreu* iiii0Öeben jogt m te boeren/ in beonmiitflbee ^engebaïlen i§-, en noit foeöer in mm iftib öeeft burben berfcöijnen. ;.i l»"*c jaar 1219.
* In'e/aariijo.aian. uïo,
Sjcco
|
||||
|
0P V R I È S L Α ND. 4*9
qicco Ót Sixtus. Siardema, bah ^Hamconïus VI11.
£?Stiften ©oteftaatbpgegeeben. 't ïfcelft
Ü sïnrn alöui becftaaii moét tbojöen / öat S'Üfant 't të refter genoeg öat Saco öte
Sn tan Willem II. €en dB ban öee3en
Kl&Wfett^itlem I. Ö.e tegen I f. Saan m 't belegeren en betoberen ban
SSVbjaven / öooj een piefen Bjief
Sft at. *« tat É «nige jaarenöaae na/ ïncentÓgt tegen Öe |feft«a/ gebeeben tó> Moef ft Wes ««et totjüloojJigtebeeteuen: alle 2«SttöbérS fpjetften öaat eben omffanösg ban iSI™ «*»« aanmc>*cn ïff m
Si»t ban We J©efib?!e3en öooögeflagen ffw t'&an^ ^«öHolIanöeefnoemt:
niit / wo atö 60 alle onje gc&nberé ban SaStotletöó3P|oogtoonöe; öaar te tan
in»! ficfMionflén en brrflagen toiero. ■■ 8Ρ Winfemius ftW fe «*««*« tC Ito
trilen boe Dat Koning Willem, joebenoe al£
tMr ban ©ae^lanö geöulöigt te uo*m / moote moeite faö gebaan om öen ©oteftaat sCda Df Siaerdema 0» JÖne ta* tê tagm»
bat ft»» ftem/ benamen gjoote fommen gelö£/
te liSeftaatfcIjav ober 3©eftb?«e^anb of ^oojöplanö §aö laaten aamwöen: öat |
||||
|
43 © ΝΑΒ ERICH t
Siaerda, öaar obet: öeöeÏ0iï/ qen &mm tó
eenen ojief geantfooojbt 3èube fieööembat &» onj 3fln örfïagt te ber^ffcn/ geen bS fodto 3ί)η? en Je b^öett ban 3gne ïqi^qC nooten uott3ouöe toerÉfoojpett/ enV ^/£ 3?jne onbetsettelpöeit op öit ffufc te too„en/ en oen ïtoning te trot3eeeen/ 30110 ftn Watt fleJbfiu&&en/ öie o# öie aanöieöing flaenén/ gemunt geööen. * ' ^?zbereene 3ö&e öan b,e i^fïu^en/ 300
»*# Winfemius getuigt/ fïonöen öeese hjaai* ÜeiliSïXTUS SIAERDEMA, POTESTAS
ïRlSl^i ^ ** antef 3flte fïonö een man
ballen; t foel& te seggen ma£ bat fit* be rQm,
men geïö£ / öooj ben üonüig aangeöoben/ ban öe öanö geb^en Sab. fconötom fionb toeöerom te lee3en: LIBERtas PtöÉVA- LLT ££RCV Öat · / VtYhck * beter als
goud. JBtt ttl Ρ Winfemius ngt ïohan Vlïe- terp Of Andreas Cornelius, Öie Jet 3eïbe bfc Saaien/ ugtgetro&nen pööen: en 't ttrfiaal
fcömit 300 ongecijitiö niet/ oni bet w berrt foeg te toefen. €bentoeï fcftjjnt Ubbo k Em- mius Mt§ booj een beröicïjtsel te hoiiöen: faant ift 31e met braae bat beese toooiben an* ber£ op fïaan30uben: 't Geen fomm&ëti van Sicco Siarda op dit rtuk op een ongerijmde wij-
ze vertellen; dat acht ik niet eens waardie oni hier vermeldt te worden. i χ fetjal miffeöteh godg tijb tobben/ Rcr
Poteftaat, nerus Karma inga op be fgf ber ψ otefïaaten te ga. Set 3Wn ban Hamcomus 3ouben aangaan;
3onben be sefeSiebemffen/bie toe onöe e?tW k Hiil. FnT, lib, io. yeiiïis finem.
^aanöe
|
||||
|
I
|
||||
|
OP VRIESLAND. 43»
„aanne ©oteftaatfcöaiJ betfiaalt δ*/» JL iSSifia ban öcesen Kammmga. 3©aaK
ffiBlit jeggen ban Winfemius βββ of ganftD niet Ban opgemaa&t
iS^mmmmtt m ban toebeeoni Kefte neemeri / mirten ift geen ifBet.fe* « Sihlian"ene 3aaB geèben Kan; tan betoel» Κ out ίΆ4 or3«*·*» «een je, te Beftfteib nagelaaten öeBBen. eS te toeten/ Öie be ©jiejen anbeft ge>
dtóhan Lodew jk IX naat 't f. »anb ge*
KnfieBueni ban be feBPfteipe matetbloe-
tol en een «rumelpen Songetgnoob/ maai
sim ©lieölanb ató Bebaiben en ugtgeput
toTetb embS ban te «MN*» pattsfeftap*
? η bèt letfcVt^ in ^t&ietinge^ We m,
tcent beeTe tijben opgeBootnen 39η [ W\ Λ |'«
£et btel jeggen·, «eflegtlbooaenomenöeB
η S> fört* ban be tacfc&tngta toe
mifeffcheBojfttn en ^atefïaattn op te geeben.
wn fteeftgeboert / en baatbe ÖjieflTt|ei|i(io5
tttfifcm} 500 tagbloopig ban fpjeeften itaa. ™oenflpbefcleroe *#jai/ tlamjï©ef!* dj e«n of ioojbijoHanbe^ génaamb} öie ben Stoen%3ifbe/r jet bat * ftate vtogt mieeben/ mctBg genoeg gegeeben SeBaen; S fiab m iégec 69 SMBmaat/ met een merfeUiB betKeg/ moeten mpen. Jftaae m een Se en brtbe gebttöt brtetbenje gefïa* gen / en op be blugt gebjeeben. <ffin notS Wen 5e ?ieij niet tonbet g.egeeben, fieBBen: maat «©laaf Floris nam be gelegenbgeit maat / bat gaufcö ©jie^lanb en $oajbi|o«anb/ booj |
|||
|
'43* Ν Α β E R ϊ G Η χ
ϊ» en feöuto £ereeb tt ffig* §
JpoAjoïïanD te bgten, 3£>e toeirt *«ΰ[
*onoom «rt toater/ en «offen ffiaBSS*m te ÖUï|? Boftlftn: 300 bat Brederode te S
* f" !* to* 5B*to£ Mï &&*« j en 500 W
bofö£ g^eioe a$ 't flem öeiieföe, fjet $he getro&nen $* De ffaö J>taberen &e>
toajtmtjéeffci enöaarai^eei mge8ulötrê> Ρ / Winfem «us, Die öat oor begaaft / geeft ooft De nettren en öanöbefien op /Die ï)$ UMtattpe ban^taberen gegeeben geeft. $15« ml öat Ubbo Emmms öït inneemen ban ^tabeten/ m t mm% ban <^aaf Fioris, met een m neiö tooo^o aanroert: maar Ut §>tM\\w/ baar ψ miDer$ een ö^onDere aeöting boo^ fteö/ $ met gefooonöe böojöeeien én obté toinnmgeii bart öe folianoer^ on het ïheeöfie unt te meetein f $ m öeÈft öet 0^ ■* ] ïam op <toaf Fioris ν \ a$ èföfe gfa| %ith 3elben tot öe ooren toe in öe onöengö en aïöcr* \ fjanoe btmigfleijt geöompelt gao; en of oe baat Der €öeïïuiöen 3pUMI geö^ag te ibnten toa^
w. ae ouiaerbietfcöe berteïhngen / menend jjjn bberfpel met Vun Veizens fyouöj/loor men Jner öon te paffe, jfear öte 3aafi ioa^ toen booj P. Senvenus, en anöere^cfaijte^/ nocö met opgejjelöeré; tn Daarom milift nét ' Öen3eïben^cfi^bertengöebe8cinben. War Dat Schotanus, öie 300 beeï jonger té / net jeïbe Deuntje 3tngt/ Daar 31e in geen öerfeöoo* * Orcrfc jaar 1291· m Ad aan. i8f|
fiefi
|
|||
|
OP..VRJ'E SLA Ν
urn aam omtrent ben jeïben φ/ fti| jaai? |
||||||||||||||
|
| Reinout <éjaaf ban <0eIberlanb ban
leijec Rudolf gettiagttgt onj $#e$Ianii |
||||||||||||||
|
öen
|
||||||||||||||
|
aan üe oofïjpe ban 't $)he tipt gj IfeffóÉj ttaani
te foeteren ·, tns 'ee ïlecijtee$ en <$>betfïi?rt aan te jftflen-; beden in te bojbemi; en aïïe^ met UU magt te befïetien. Joegen jaaren na ïm$ bergUllÜins Jjeeft Aalbert van Ooilenrijk, ont
bat te piesen fijnen bganb Adolphus geïjofc
ρ fjaboen / jijn 0aba$ gifte bébefiigt* l^aacöe<0^aaf Reinout gabsoo bieinigaati knebefïigingeMl§ aan be gifte; bewiesen fionöen nkt gereeö om 300 geregeert te ioo^ Den; en Reinout 3ag geen ftan^ om 5e met bé toapenen te btoingeh. : u : |abeböob banFlorisV, $$Μφύψ$
hé bertoaebffonb/en be fietsen obee beboogf böfcgöp ban ben mnibecjaarigen <g%aaf niet tm$ tioflen biozbcn ·> öegofiên öe $$ef!b|ie3ett 't fjoofb baebec op te ftsehm: en naae ^mim tanjjeit te gaanem ^e * fSif(\cjjojj ban fttteeöt/ Willem, de Mechelaar, fgeeït 'ee OÖ&. Öllbeu 5
en beemaant be $#e3en bat bé ttjö mi geboot
ten i$./ om't ^oUanbfc&e jnn af te fcöuböen. I? fcöiet 3eïf be toajjenen aan/ en boet bert ftolianöee 500 beeï afblaft &1§J)$ Ban. <©é" I3tiic3cn/ bat j£ j^aaiböollanbet^ / neemen be odegenböeit toaai* ·, en taflen be ï|oïianbfcï)c, bezettingen aan/ betoberen en flegten Bet flat B^eneffe 3 neemen be fïab jjlèebenbnït lm en gouben get ftafïceï belegerd . léaae Johan van Henegouwen, öie 3tCg aï$ bpOgb ban %tÜ
iongen tö^aaf genoeg / baït flen onboo^ien^
o? tjei ïyf? en lïaat be belegering oji ©e fep^en/ljoebjel gefïagen/ gabett'£ §aat> |
||||||||||||||
|
I
|
||||||||||||||
|
«, 2ie Wl Hda f Ubbo EiHjaiius ί &<;♦
|
ÜH
|
|||||||||||||
|
434 Ν Α Β E R. I C Η Τ
om ntet beriooren, en bjtlben Dan geen onöeci tóerninge ïjooren Reenen, <®t jonge <$? mf/ öie onoeetnfTcIjen unt <£ngeïanb obetge&oméii m§/ gaat je toeöerom met een magtig ieaer öesoelten} en geeft'er bier bui3enö in een tcefi fen berfïagim, » raaftt be recïjte mwmf of öe ^ie3en ober get Mie / noefj niet Mm öee5c piesen y D003 ben gemeiben &iffc>m ojjgerunö/ en meetenöe bat 3η na't onber* béngen ban be &ïeine piesen ooi! tm$ een beurt jouöen «rijgen / trennen be laatjïe '$&* 3?n niet een goeö iegee te guïae. i®toeemaai gebbensn een «an£ tegen<0^aaf fangetoaagt; maar 5911 oon ttoe emaaï gefïagen; en baar op / tot gaoote fpijt ban be Itïeirie iMe3en/ naar j}un$ getronnen, ^ee^e Uieine J^en / öi$ öeriaatcn/ foeerben 31'cjjnocg 300 lang a$ 3ε fcofïen» maar moefïen einbelp buigen, j&v bert bee3en tijb \$ be naam ban mtWt$m en IPcft^ie^Iaub/ Ut te booren aan't tegen * Saoo^öig ^oojbgoiianb gegeeben fciierb/ ban lanfóeamerganb te niet gegaan ; en be naam tmn Joo$goIïanö aïïengjnen^ opgeftomen» Übbo Emmius boegt 'er &n bat bee3e nieutüc ^oïïanbet^ 3tc§febert be5ent$öopeenbnanfr ïper en binniger tm^e tegen be recgte feie* 5en gelagen fleböen / aï| öe anöere ^oliaii; ber& <3»e kooimannen/ gunne roofgieriggeit noeg
niet bergeeten / en foeetenbe bat be^^en ge* bunrig tegen maïitanber in be ioanenen fictie ben/gebben omtrent get jaar* $05-. toeber eenen inbal in i^te$anö geöaan jèaar/ na bat 3e een ruimen tijb gefyanötengepiimbertgaööen/ 3ijll 3e bOO^ UXi jpOtefïaat R. Kamminga Ön
be Satöer^ ten öeele berfïagen/ ten öeelé on
bc
|
|||
|
OP VRIESLAND.
öc bïttöt geojceben. gfammer inag get öat tnè
Deftige man ffifUft gebecgteen 3ïöaareöjon* te ftrèegï öie gem binnen no#en tgö #fc get iebcnrnlté. , _ .<
J.HefTelus Martena, in Karjimidgaas plaat* Si
$e'óttitóetit |èt jaar 1306. gfcitefïaat gefco^J h^ius
ÉT/ Beeft #cg ook in spf beöteninge 3^Merteüa* ïojfdp iÉppft $an 3gnen aarö m§ gg meet' op öe bjéöe aï# 0$ oen óojïog ge3&: tor ete ttótfï of oo^ög tegen gent of't ba* öcrïanö 3O0ti ga8 'er 3gnen nlan aan gebott* oen. *®e φ$φψ ββ0$έ$ bergaaïen öat Willem ï II, ban een <$elöetfege togt naar ϊβηφ fceerenöe/ in 't jaar 1309. met 1 f 00 mart tn f^efïergonbj gebaïïcn toa$ ** öat He/Telm Martena ttietter gaafl een goeö getal fluf\$t fiareï$ Bg malifanöet 303 te nijgen; en ge* fceeö fïone' om op öe ï|oïïanöergi ïo$ te gaan s maar öat öe «ü^aaf / op 3gne niagt niet öe* iroutoenöe/. met groter gaafï ngt W$$fonü tron / alp gj? 'er genomen toa& . $a Öe ÖOOÖ ban HeiTelus Martena, Öié in
't {aar 131i. ugt get feiieii fcgeibe / fcgeenen
aïle pïaagen a$ 't 3amen gebannen te gcööen/ pus feie^Ianö te oberfïolpén. ïjfooge fcoater* bloeöen / Uitten tgö / gonger^noöö / en öe 3ittariggêit / fcgeenen óni fïrtjö te tóoeöen $ m gingen niet een ontelbare pttnigte ban meilfcgén 800?* $Êfste öat mare nocg te ober* tomen getoeefï 5 gaööen öe partnfcgappën öer i§cgtermger$ enidetaooperg niet nocg Öolöec aangegaan a!$ alïe öe rampen 't 3amen. ^003 §e3e beröeeïtgcöen / en öooi be b^ebeliggeit Öer öeiöè partnen / fcoierö get berden baii een nienfoen ^otefiaat belet; enöoo^ öit bef ictten / öétoyi 5e naar geen $otejïaat$ oa*: ïci geit
|
||||||
|
43ö Ν Α Β Ε R Ι G Η Τ ;
Μ§ οηι te5iai ïjabden/ ïiepen de bganöïpjjei
«oei) ïjoögee en ï)ooger. eeïners , ,.$|η$ jj| jjjÉt ianb een togle tijö$öefïiert ge* nlVna*fo££? &o02 Hècitet^, Die eejjter 500 bee! ge* $&$$■ niet padden &\§ öe gotefïaaten / en döoji •:i":; ,$aan£ aïïe jaaren beranöert tuierden, ©e . f^iesen/ die 't tóeï met gun baderïand meen* Seii/ en niet, reden Öeducljt murendat de ge* melde partnfefjappen ganfel) ®tfe$latfo intm bloedbad beranderen 3ouöen/ ijthbe-n ten φε ban öe5etöecï)ter$ te toeeg gebjagt dat 'ei* tm algerneetie landdag te Upftalitpbaom / om* imnt Umiïi/ ugtgefeï^eebeo toierö. #p dien Stanööag 3ijn berfcjjeiöe feijoöoe toetten ter gatiö gabiuge ban öe inlanofcge b^eöe en bati de toggeit getnaaftt Φι op dat öese toetten te'&eter ff and gouden gouden/ en istintytw hm getoeert of berbetert 3ouöeo tooien/ toierb er eenïge jaaren acfjter inalftander een dierge* Itj&e Manöö ag op bejdbe pïaat$ gegouöem #at dnüröe 300 lang/ aï$ tse reben Öe ober* Ijanö fjielö; en de toelmeenenöen toatteseg* gen ijaoben. jflüaar daar toaren alttfö oafïuii mine geefïeit / Die in 'e nraneelen en beesten leefden; en aïtijö toel eene geïegenöijeit hup ten binden./ oni öe partgen toeöer tegen mal· JtanDer aan te ljit$tn. Mkïjané leed get niet langer a$ -ruim beertig jaaren *> of öe βφν ringer^ en ©étnooperp gingen met moo;öeri en ö^pDflaan 300 öoi te feoep/ dat *er ganfeij ^ieglauöban toaagde, 0it ïang te boore/ te toeeteil in't jaar
132.7 en 1328, gad Willem 111 toederom cett bïoot mjtgerufï om ^ie^iaiio ober 't Olie te obertoeiöigen, <&aav toierö nu en dan met berfcöeiöeu ugtfïag geboeflten 3 daar miaroeri |
||||
|
OP VRIESLAND. 437
mftftdaar$ in 't fgeï: baar tóierb een ög*
éenftomfïe gegonben, <De JMefFc&e <0emag> tigbeu/ 3ienbe bat 3η 'er nitt anber$ ftofïen: ugtïioomen/ gabben ben Ofeaaf ai toegcftaan! bat bc piesen gnnne goeberen ban ben «fixatie te ïeen 3onben gouben-, en bat be i^aaf Wfê- etge fóecgter^ ober 3^ie$farib 30110e aaoffeï* im/ hit t öeïDinb ber 3anen in ganben 30^ ben geööen. <Pe. B^en / bit befegeib bait !)unn£<6etnagtigben geïsreegen geubenbe/fonV ku b'èe ïiebee goeb/ en öïoeb/ en a!!e$ aan üjaagem aï$ gnnne b^ngeit/ ,en jjnn réegf? 3onber fïag of floot unt bê ganben geeben, pen maaftt ebenbjei een befianb; om naar* kt ober een becb^ag te ganbeïen* ©e <0u?aaf 3ienbe bat gn 3ijn oogmern met tè ganbeietï niet öereiiten jonio/ rufï een matiger bloot- st : eiï 't 3onto 'et fcijerp toegegaan geböen ·,' |ab be boob ben 4E»£aaf niet in 't inibben ban 3tjne toerufïingen ioeggernfit.' Haat 3tjn 300η Willem Γ V, geen mntber
oo?Iag£man'al$3t)n $aber/ ja bie 3ijn ïebeii fcöiei: gebmitig in ben oorlog gefïeeten gab/ nteetibe bat get gem geen eerf genoeg 3pnbe intern 139η &abér$ onöenieemt'ng 500 te iaa? im ftcelten, ïfj* tvtU°ban"nitt een magtig ie* gernaar iM^fönb toe: maar int oberbaaren kmhm be fegepen boo^ een getoeiöigen fïo^rit oberbaïïen: en fconöén berboigen^ ter btftéxóg be plaat3e nitt lanben. ($>m getiio^t te maa* ften:<©^aaf Willem ïanbe imt pijn fcQip ö$ êtalieren : baat? ai een ban 3ijne fcgepen / binten 3p toeeten/ geïanbt ma§ gebjeeff. ï&aat gn boet er niet "beter/ a!$?ee get boïft ban bat eerfïe fcgig gebaren toa^, &e &$# fl ïn 't jaar 154'f.'
E e 3 3en/
|
||||
|
438 ïf Α Β I R I G Η Τ
m f bie umtpom5oiiöeti gÊgajöi MSm ons
y&mïme ψ$£ ban be JtoHanbe# tegenfïauö te mbm/ mmn fttvft genow om be maiu fcgajp ban öetbe bie fcgepri/ eh bat noch öp beueten / beeötenberjjanb te oberbMinen, W *San£<%aaf Willem, bie3iejj a$ mi gein bi^ ineerbe/ öïeef 'ee met 240 ÉMédf ban tó googfïen tCbef berfïagen; en 't gajpfie "tiértttj- ban be Üoïïanber^ biierö on 18 bmsenb man Aefept. * $a bie gepote 3ege geöben be ^iejen ectw
gen tijb geenen aanfïoöt banbe foiiaitó| geleben. ®?oub> Margarëta, en öaare 3ooucn Willem V en Aalberc de Eerfte,gabben ψ&$.
ümmg t'gn^i sanberbatsn 't m©jie$ïanbv·
^efioefben te 3oenën. jaaae eüiöeïp 'i# *|at; iog Aalbert, bte be ganöen nu iaatjpttf^ ï)ab / te i^abe gebiojöen / be ®$$m ee'ng' booj gqeb aan te tafïeii. 3Jg ftèetit met ten ïeger ban 180 bai^enb noppen ober't ©luu cii/ na bat jjem {jet ianöen boo^ 'bewiesen} cenige bagen belet tea| / boei: lj$ be bloot Öoogee óp3eiïen; en bnitfcQeejpt' baar" al' 58« fcoïn. Jiiwo Juwinga, een -man tn ben ψ$Φ ganbeï geoeffenb/ ma£ ban be fe^en'booi ©eïbgeec en JDotefïaat aangenomen : en Ifê 3oube bw 3|öiianbet! genoeg te boen gegeefaen ïje&ben/öab go sijn eigen oberleg èpf^' gen. m bganb b;a£ te fïern ban bout·< en be ®w$m in geen fiaat om 300 eene ineenigte ia 't bianne belb tegen te gaan. '3&tje£ βο$Φ be fin bat get öefTtoare b* befïitujén ban ge* floeg3aatne tnanfegap te boo&ien/ en be toe> gen {nee en baar met een beef fe$g£bojK te totten, <©it b?3etten ban bé inegen/ seiöe W/ $oube ben bganb/ in eert ïanb bat ober |
||||||||
|
Potcftaat
juwoju- wjnga,' <
|
||||||||
|
*: '
|
||||||||
|
OP VRIESLAND. 43S
getal ban ■ÈaJÜSHSEyS^USW bolft af te iran&en* . ^ ünnrenhe öat
pn/Mcfemoj>'towntwttW ȟ"^
tengssss
»„«.,.... ^Mg,«H β; ?», κ*
|
|||||||||
|
£ Ubbó^mmiuffpreckt maar «o 600 doeden.
?.'Zie Ubbo Emmius, P* WHifcmii».,. cbz. |
|||||||||
|
en
|
|||||||||
|
E e 4
|
|||||||||
|
44© Ν Α Β Ε R Ι C Μ Τ
tn beïooben öat 3e ïjm/ om öe tegenfireebe^
Ê'onöer te brengen / ten öienf! juïïen fïaatt, <^e iartöö tre&t met #1 leger öoo^ «aofteti iouto en Mtfitvgöütn ; om öe $gfó$ti / hit gtmite b^ïjeit tiocjjnft* bergeeten homm/m iioeg geen béjluit ftonöén metnm/tntt gefoefö tot o!i&èrfber£rin$ te öimngeü; gjjgïg neemt «©oïiïHim in; taat ïjet iiafïeei Imncn/ om öe piesen in beötwaiig te fjouöeii / "'ugtttmtt öetfflerften* en öoetaïf#/ toat tüifcjjen't» en be Satoer^ ioa$/ gehJiOig of oxïtuiïïïg öup gen, ^oejj lè j5cgierfti$er£ teil öeele Doojfte Weföe tot Jiwi éaöerlanö en ïjunm onöe'i^ geit aangedaan / ten öeefe ober 't geö^ag ban öe a^effeooiéi·^ mi^noegöy bïngten ιψ jjet ïanö i' en 5oeïten eene "b$pïaat$ te. koningen. <2^aae op boet ^attojj Aajbert'be'^omngergi aan; en begeert öat 50 be'blticjjtefirigett té fïaö ugtö$ben / en öein boo^ fitm % eet en ttteefttv tt^ennuh jj&aat öe. <feotiinget$ / öooj öe ernffige 'bermaaningen ban eenen jar- ges Koppens aangemoeöigö/ en ooft ban ^üf§ ganfeö niet1|oïIaiiö$-ge3inö/ fïaan öe tyei$v meuten en beloften "ban Aaibm 'inöe hifofr. ©e ^cQiennger^ heggen groter en grootte sangang: be piesen/ öie öoo^ een fciiöipe bL?ee$e öe3tDeeiten toaren/gijpen ibeöer maeöi én beginnen be fjooföen ö|» iiiaiïianöer te fïee^ ften. <©e ïlartog ƒ 3i'etiöe teat 'et gaanöe toa^/ en aan beeie öingen geö^eif fjebbenöe:/■ gaat met 3pe fcri|g$öenöen t'fcfieep; en laat ƒ öe lèetnoopet^ in öe ig. <Pe ^cjjieringer^ en pnne tnefïanöer$/ öe fjanöen ban öien fiant im b$ ö^öenöe / maanen 3tejj meefïet ban - ,."'■ v * *;· ■ - ge|.
|
||||
|
/
|
||||
|
O F VRIES LAN D. 44*
mïiii't feSii reeggen; belaetog/ bte't bo^ genöe jaae toebee quam/ en be berïore plaats 5cn toebet* beeobeebe/ ®iwf 300 ïang 3|eee en lano bleef: maarzoo ea$ aï$ Bgi m«t ?ijn bolïi
teaee naaeï|Qlïanb fteeebe; oeeben be %>t\t$m ïjimouben^taat^eegeltoebee gelben/ bat eert getoeïbige en onrec§tbaartiige obergeeefeïjing jeeti teeïjt tot be §mftfya#p$z geeft* ^tabe- ten/ 't toeïnben laetog geteonto bleef/ of ïieber boo^ btoang getsouta moejl bbjben/ i£ eensgie jaaren baae na 7 onbee 3ijneti 300η Willem vi, 0003 be $#e3en ön becra^ftng ingenomen» i&t mthQQ#tt§ beginnen be 5aaïs ooft met een anöee oog aan te 3ien / en teee* ben in een béebonb met oe jg*e]f)iennges$. %aetog Aaibert, bie onbeetuficgen eïber|
te oojïogen nreeg/ bonb geeaabpam een ψ? jianb met bewiesen aan te gaan; 't fcoeïnbooi $pen300ηenoptioïgec/ WiDem VI, eentge reveil bernieubat en beneacgtigt i$. <&z &?fesen7 ban Urn ftant nn niet, te bjee*
3#i geböenbe/ eaoo?beelenbe bat 'ee geen be* tec mibbeï toa$ om öe onbe gaet&feöappen in toom te öonben/en jjet ïanb tegen be 5|oïïan^ §&$ te bersefiecen / &l§ ïjet beenden ban een J&otejïaat; gebben bat amgt met eenparig^ .'/: Remmen opgeb?agen aan Sixcus of Sikke De- \^CmS kama. Jjj&aat Dekama, metMt \}ÖOQC foaae* ;ï. ik
biggeit niet booten / geeft be gemeente bao^ - '(
Öaare goebe genegenbïjeit beban&t/ en jjmv^ ^ |
||||||||||
|
ESS p Γ*» Sünae/ en öe Beeeifete
sabennwl öu66eU> Seööeniie/Bequaamer toag |
||||||||||
|
om
|
||||||||||
|
E>T;
|
||||||||||
|
»,
|
||||||||||
|
Ν Α Β. E R F C Η Τ
pm 500 een tf&WMto ïa$ op $w fcQoubrteit
te torffen. m( gemeente/ 501.1 boo^eï goeir fienren&e / fikren Hannia ïjet j&otejfoarfcfjap mn. "0tmt Hannia f»a$ niet ëe^ugtiger al£ jjjn bjienb IDekama, en foee# gen naar ■ ^rjneii feganb Odo Botriia. gtaat sijiien bganb/ 5^3 ft: toantHanniaÊog^öet iioofö.ban ύ$&φ* ringer|(/ en Botnia ban be &et&ooper£': en 't iwap niet ïang geïeoen bat 3e maï&anber op't toinnigffe öeoorfogt gaooen,. -Jlaar ij% mtm iie bat men in snïït een geinrigt ban saïirn op geen b^enbfegap of bganofegap moefï 5?«n in ftenbe niemanb bequaamer al$ Bom ia 0111 ean 't roei; te sitten / en alie bpnïift|ap ;te fcergeeteii. ^oeg Botnia üja$ 300 luciiiig öopi be aatigeöobe toaarbïggeit te fteftooren / ai§ Dekama en Hannia : et! §ρ Ötfagt bt $€Ïfm W
tenen ban toeigenng in/ b|e jg jngefeagt Baö#
ben, te ioeeten bat gg $yne oi&quaamijnl:
Éefï ïtennen moefï ï en niet man$ genoeg $m/
om 500 een jjooge po$ te fte&ïeeben, 30 öit
ïjedjaaï ïtoomen be ^teffcge ^c^Jber^ ober
een: 300 bat ifc geen reben 31e om öe gemelDe
tyk <?bellutben/ gelp Η srpconius bOft/ Op
be iiifï ber $ate$aateh te flelïen.
u ^e Piesen / ober al ba t Ïöeigeren berfjeïb/
anxiii en öegeerenbe ebenfajel een $otcftmi te geö*
^eteftaat, firn / bonben einbeiijft goeD get J£atefïaatfei)Qp
sufFfidus #berbeelen/ en ttoee potefiaaren boo^ ten
2h251e W te jielïen, s#a bed oUerleg^ geööeii $.
Jiarinxnw. Siver.t of SufFridus Wiarda ujj£ ^ofiecgOltfö/
j en Haring Hafinxma ngt H^efiergonto/ met
eenbsagtige fiemmen behoren: bien 5g/ naar
onber geiooonte / recgter^ en onberreegteif toegeboegt fybhm; bie be £a&en ban groter gebjjcjjt gesamentïp 3onbe af boette en ben |
||
|
6 F VR.IE.SL AND. .44.3
$otefïaaten ten tijbe ban 00#og / m t« saïten
öie'g ianb$ geteci)tigi)eben taakten/met taab en öaab 3ouben Reigen. ^00 besojgb ma# uien \?ob? be bm|eit i en 300 noobig acïjte men/ ben gote$aat niet ai te ijerl M§ te gceben* Φο& mietö. 'et een bafle met gemaa&t bat
'cc jaatlp$ tot §et afboen ban be jgemigtigi jïe paften/ 300 in <0o#etgoum alg in UNffet* piito/ een&anbbag sonm gegonben tooien i öaat be ^otefïaaten / iebet iti 3#nén tecjjtg* fin/ 3oubeb boo$itten: en 300 mie be bon* «ifien/ bemèïftebaat gemee3en mietben/ niet 5«möe geifjoo^aamen; bat bie gegouben soube tooien boo| een bganbM$ ©abetlanbgt <©it Suutbe 300 ïang / aig bc eenb^agt onbet be' feiejen buurbè. #fö|aat 'l ou&e- #er njógt 300 iiiat belponben en geiagsaïft mojben, 'ttoietb noit in ben gtonb genee§en: en baat maten altijb matfjoof ben/ Ut Μ gelegenbÖeit maat 3oci)ten om get oj> te ftta&öen. jjfi 3oube ömten nnjn belieft gaan/ en'et hierboo^ioo* men/ inbien iftalïe be g^oltmeïbaaben/ ban toeet^ftante óejiïcegb / miibe optellen. gjft 30! ban maat 3cggw bat iemanb/ in toten alle mcnfcöcïpieit niet ugtgeböoft i$/ be jètitf* fcfjc ^ijloHcn niet kt$m liaii; 3onbetbat|em be öaiten / onbet Jet lee3en ban 300 beele bijeeböeben / te httQt tijsen; 1>οο#$ ge&oetfbe piesen ten tijbe banben
€>^aaf Willem ν 1, alg get fieftanb met be %oüanbetg ten einbe ma$/ ^tabeten / fce φ nigfïe fiaö t}it nodj onbet be i|olIanöce^ fïonb / en baatfïegte macj)t geïjouben mjetb/ öybet* WW&ingenomen* <0$aafWillem, goe5eet Sent bit betlieg tet latte ging/ fto|ï get bpoe |
||||
|
444 NABERI CH Τ -
$tti met beegaaïem geêöenöe eiöei^ pe ftan-
ben bolfo&bg. Φ0 WJ$i$Z. Sigismundus, 51'etibe· be &$k#n
300 beeöeeïö/ 303 bit boo^ een $oeb miöbeï
aan om 'tltegedp segag feg öc Xty'eseu toat Ö0030: op te|p5^t |fg *onb ? aan tiaee Λ lanten naai' ©liegïötiö / om be geraoeberen |t$ tetópri op bit finït te ροφη. gg jouörii aïïeenïp in 't- Hp bieba* ftigcltjft föerörn: boeg aöe gtnitte "r^cgteti en mvk'tytifytit öe- ijouben; ban 5onbe be $!£$$ öegnaastse miö* beien beraamen / om be ftiföitbfege bertteelfc geben te ïjeelen. ©e #jife$$ piben geen on* fiiiip antb)oo$: 3η toiïbeii 0§ toe! blagen .a$ goebe icbrn en hpmtim bc$ ^ooiiifcljcn föptgb maaÏ'fjuntiefygfjett en reeden moc^ ten onberminberb bftjbetu ^e liever/ om gen oernfi te fielten/ 3otib gun een φ0ίψύ Itiijbioojöige fyjbefïiging ban'alte fjmine tjetfy ten en öanbbefïeiï t- aiteenlp' $uüütn 5$ Un WfytK/.toteen.'bi\&ij$ ban'-gegoojfsaamgeft:/ jaar!p$ een matige fc|atnng opbrengen;$o\v öer tofcanbére fegattiogenj of öeöeny of om fyubm I geöouben te '50$ j|fèaar</. na be^ï tooeten£"eti ttoifien^ 3ijnbe Spiesen öcseïfbc gebïeben /bte 3e tóaren. ^n tóoubén.een gjoot ontgag boó2 ■§ Hètser^ Jfêajeftetf/ en üaaebïeeffjetbn. Jan Van Beyereri , ftegeité'batt loïfanb /
boo? be ^|e{jteringet$ w ingero^en / en 30e*
ïienöe in <b?abbig toater teijjÉJen; beeb 5311 befï oolr om een bafïen boet fti'&?je$Ianb te ftnjgen. ^ boob 3icö 5eïben tot mibbrfaar en befeïjermer bes; broeit aan. ïf ρ 3ouüj boo^ ι; In 't jaar 141?« « '
af In '£ |aar:ï4i 8 ,' en 4e folgeade jiarén; j
|
||||
|
Ο Ρ V R Τ E SLAN.a 44$-
goteflaat/ anbetm peggen booi Crfgccc/
aangenomen tpo&eti ; alïe jjaetgfcjjapaen m. öèroerteïi Dempen*, en niet anbet$ $oenen οίφ ben toeif|$n§ öer Stegen : öe$ sonöe ieöec fiuglacjtn iaarfp^ tmee ©ïaamfeïje njooten tot tent fcöat-tsng opbrengen* ï|n 3onöe 3tjn bed sn öe bannen §e&ben ·, en öe nntgaanöë toaren 3onöen een setoe toï betaaïen/ enj; €ettige ^ejjieringei^ / öie liebee onöee een bjeeinbe magt milöen fïaan/ aï$ ter genaöè W\ ijnnne bnanben öe ^etnooper^ ïeeben/ jaiibèn öit 300 met öen Regent befïeit / en ïjiiii baöedanö opjetee mtfëe beenoejjt; maat be stoatigöeit toa$/ öoe 5$ jjet ïeberen 30^ ben. Φαί 'er öe ^ethooperji geen lufl toe £$1% ben Seööen/ tfonö genoeg te öennen; al toaa* re öüe om geen anbece reben getoeefi/aï$ bat öit aïle$ ïjet öeb^ijf ban be J^cïjteringer^ i»a& ,j$aar beefeöeiöè g»cö?ermger$ 3eïf$ ffreten 5?ei] aan 't gemelöe berö^ag/ en oeeöen aüe$ oiitifrbe öaoö fcoat jjun mogelp ma$/ om ben nanpag ban oen jgaltanber om te fïooten; ©aar Op fjaöJamVan Beyeren t'f)llp$ 300 beel
te Doen/ bat §a 3pe partn in B^e^lanö niet
genoeg fïpen non. 51 a / aï$ ö£? eenige plaats
5en in l^iesiauö met bom jpö be3et/ fpan*
öcn öe ^ctjiennger^ met öe &ecltooper£ fjjty
men / om öe ^oUanbcr^ gebjeïöigee ganö te
bertyijben* U^ant / öoe 5eee bat 3e gearöeiöt
Ijaoöen 0111 ben Regent tot Jftotefïaat en öe
i?oUanber£ sn 't ianb te nrygen ·, 300 ta$ al§
$ε ^oïïanbfe&e bezetting in öe beflingen 5ageh
teggen/ quant be 3ucijt tot öe bloeit toeer
oasen. jiaatöel|oUanöer$ maren nautoeljp£
nocjj tóeg; of be ouöe pactpfegappen begojïen
toeer te ieebenj en ganfeï} ^(eglani ober enö
£e 5etten» $ieÉ
|
|||
|
44<ί Ν Α Ë Ε R ϊ C Η Τ Ι
$iet lang Öaar na * begofï Philips deGoc»
de, bie 11« meejïerbani|oliattb getóo$enfoag/ ooft op be^eédpgeit ban^tegïanö te ölam< snen. 4£m tot sgn oogtoit te ïtoomen / 30110 gn öobe ojp oobe naar &;fe$fonb ; eerfï met Beleef boeit/ en fcgïjn ban b^enöfepn oaac tfa met fejjerpé tale / en met aanseggnige öat bè &*ι*5*η ïjem boo^ firn. erf fjeer {jaötien te èrfcenuen $ of öat 3e siert magten Eöat 'er baii feoomen 50Ubj ^e &}it$tn / goeiöel booj %uh Mem gerueïjt berbaarö/ bL?eegöen ebèniueï öat Philips, een magtig en googüartig Boffi/ jjet Βρ geen enftelbe Dreigementen ïaten 3otitc. %^ legjgen ban alle nraiteeïen itteberom 8g; eti S gaan een y an&öorb aan / ém fjunne fygfycé ten nofïe ban gun ieben te 8efc|jerme& €tt 't geïun iöiïbe jugfï bat Philips, bie {jen 3eto lp met een goeb ïegee Be3ögt 3óube géböen/ na bat jj£ 3pen 300η Davjd met getoelD op ben^toel banïltrecit gegèïpen §aö/ oman* bete Be^igöeben naar jjugp moefï teren, jri 't boïgenbe jaar 1$ 'er ooft een <$e3ani ban ben Üei3er/ Frcderik IIJ, in 3^ie|ïanb ge* tanen; om be fcgatting/ hit meenige jaaren niet Betaalt koa§/ in te bodeeen. *t&alft f)ati &Iïe$ Beïjoorlp opge&mgt il maar be ontban* ger|/ 3pbe magtige Cbeluiiöen / öaööen 't In jpimie saft gefïoïïen. t %^ miften 't Ö£ bc gemeinte noeö joeb te maaften; 3eggenbe öat men bie g^oote fómmen benHe^er 300 niet be* ïjoo^öe ober te geebem 3onber 't eene en'tam bere te Beöingen :bat Bg altijb Öegoeftigbja^/ en met be fjanben open fïonb? en/om geiö te Stijgen/ aiïe$/ bat niet te onBiilp toa$/toe* * Zie Ubb. Eiïim. Wiefera. eui. ^ lii 't jaar 14? 6.
ij, Vf# fttsinn a«i aiin, 14 87,
|
|||
|
Ο Ρ VRIESLAND, 44?
liaan 5onbe, Wem op foietb ftefïoten bmliïffi
mant met Ijct boigenbe befcjjeib af te baat* bigru: 55 toeren beresb / 3icg |eïben al$ $& xmmt lebeniaten be$ tftet5etrp$ te geb^aa' gen ·, ielfi oor bè acöterfïaiïige fc&atttngeit op té biengent be$ moefï be le^et gen / 30a atë 3p pgt bjag/ tegen ugtetip getoeïböe* fcpmien. 3Netï)albe ber^ogten $b : ten eet* jïe/ bat bén 2&o?genjer ban '£' tteijer^ fajegè obolen toierb I öe ^ie^en üngemoeib te ïaa* ten: 2. ^atalle^ie3en/ oor ban 5$ï&ei3et$ toege / aa^egging gebaan \Amh f ban geen anbèten l>eet te erltentten ban ben ïfteiset: 3, ©at ijet jp'eïieiserfpe c#ajefieit Öeliebeti tnogt/aiïe be boomteelten bet ©jiesen te bebeg* tigen en te bermenbjen; en alle be Ronttaft* ten/ metöet^unë ban Reneten aangegaan/ nietig te berniaaten: 4· ©at #ojietgoubj/ J^etïergoub)/ en be geüen&oiben/auijb bet* ecnigt mogten Mpen; en alle^ töat tot feïjei* ötngban bie 1anbfcj)appeii bienbe/jg^gelpp magt berntetigt tooien: y. ^atjppB?ie£/ 't 3ρ til tpeïpe of geefleïpe saieW/ buiten be lahb&aalen ban ©^ie^Ianb 301U0 mogen ge* bagbaatt tooMn 5 5eïf$ nietög toijse ban apél, of beroep bóo| ïjooget ï*ec|)t&anfc, 2$übe be tojet bit aüe$ toeflaan j ban rojï ög 3*$ ban be %uegenbï)ett bet ïMe3en bet^enctti tabenun 5pe penningen iagengeteeb. ©e e^ant/ baat meD? afgebaatbigb / quant in 't to?t met een gunfïig auttooo$b te tngge: be boomteelten bjiétoen bebefïigt: be &?tewi bet*. maant/ geen anöet fytït aan te neenten ban ben fie&5er« ^eS$o?gonjet Rteeg bebéi bat ög bn\ @2te$en I $$ onbet 't Hjjft befjoorenbe / geen obetiafï ïjaii aan te boen: en febett bieti
|
||||
|
44& Μ Λ 'Β.Ε' R ϊ C Η ψ . .
htm φ geeft Philips de Goede 3tef| 0 ^ΰ gouben,
3P 3aï giec bnboegen bat iseseïbe Heilet/
omtrent bee3en tijb/ eenen Ulricus sirxe- na tot ^aaf ban #0fïb|ie$anb aaiï0cfïeït geeft; foeule bsaatbigfjeit ooft op Ulricus tó teen en najaaten obergegaan i|. jj&aav be* toijï fcog on$ in be3e no^te öefcg$binge binnen '$©Ife en be latoer^ befïoien gouden/ $uüm Ion bie^aaben/en toat^ofïb^ïanbbDjöeE aangaat/ nu boo$n fianpn. Ε6$βΓα: fïegtg ÖPboegen bat gem ganfeg $n'e$anb/ ban öe <l£em$ tot be Wt$ft toe/ te leen gegeeben fciierb: boeg ntet bit bebing bat be fyngeitbeK &2ί*5?η gaaf en ongenreunt 3oube binben. Jlilaau'ti^öeöenb goe bat gefc biÉtioi^ en Doop gaan$ niet 3uïue bebingen gaat i 't öelooben feofï be So^flen geen geïbi en al£ $n gun oog* töit fieböen j ban meenen 3e binbiii^ bat get mn gunne fieuefïaat / of3e gun bioo^b moeten goubeii pj^ntet ©it 3eg ik op Ulricus niet; bit tn jjjft- nimiut tuaarbtggeft; / geïp öe boo^igtiHett beteifcgt / tot geene ongeböc^ ïpgebenuntgef|jat$. P«tf Wmfemius ebentoel 3tet bit aanfïeïfen ban eenen jfoaaf booj een boobeïpe fcoonbe bet* &$itfm? ö^geit aati MUhit boo^toaat'ben/ ban beiden Ön Qmv m b^ogeit te iaaten/ en get lanb nufcauber£ aï$ te leen re bezitten/ fcoaren naac 3gnemce* «ing niet anber£ a$ öïauioe boojbjenb3eï^: *t recgte i^icgt ban gqnöec Ulricus &ia$/ bê aboï!e regeeriug uiettec tp/ en aï$ be gele* genbgeit rijp 30Ube 31311 /in ganben te ί\φ mn i en ^ofti^ie^ïanb ban 't anbeit aMef - lanb af te fcgeureu, €n £oai be Heiser^ be* ïanft?
|
||||
|
I OP VRIESLAND. 44*
tangt ·, 9ρ meent bat 5g 't öaae op toegeleiè
[jcbben / om %ie$lanb/ 't toeift beceentgat bïybcnbe. niet ober§eert ftonbe bao^öen/ öoö| t afneeineu ban oe^e en geriej^obmcte/ alge nu ban 0ρ$ΰ$ίφω&1 'én in tyoegev tnben ban ^oo?bJoUanii / té berstoaiifceri* ^att $ouöen 3y/ 500 aïf, ö§ jtmhe meening öeg$#t/ metter.tijö 6etergeïegenb|eit jjebbenom^ie^ ianö/ bu$ liersfcuaftt/ aan Óen eenèn anbeteti &jjl$bp3fl o$ te blagen» <®f ïïe Üeijer^ 300* htm boo^ ttyt gc3ien jjeööen / baa? 3onto ift 5eec aan tfcöijfeïen ·, i& 3onöé ut gelooben bat genomen Jeeft/ ban een goebe fomtne ge!b|
tt tteftften. 0% V^1) Üan Ulricüs Itan οοίί ingang bg l^em gebonéen |e^öen > fcè üjéeteri bat jjet boo? be ^ofïb^eri beei nutte? toa$/ onöec.eene eenjjoofbige tegeetmge te (laan.: ïtöt fyit ïanö/ 't toelft nu eenling tnnijïc toagï I ööoj be 3töeebeuÖe pattgfcïjagjjêu / Jjaaft; tocbec in boïïe biatti ert bnus 3öubc fföan: én bat men 6e Êïoebblagge toel pafï bati a!fé .hanten 50uöe «jten toaagen:batbe al te g^ootè ty$$nt maat öienöe/ om atojjanbè inoettotk Itg&cbcn en moo|tjeroen fïtaffetoö^ te pleegen. 3èat5ei* ban 55 * Wiofemjus 5egt aï Magenöe bat be b^ljeit ban ^offt^ie^ïanb / Btfft't aan* fïcïlen ban cfenen «èfeaaf / gehoeg3aam bedn* ren ioa$ : en bat ïjet ge^en flonb bat ®μφ ïaub tuffcöen 't ©ïie en be 1£abjet$ ooft eeb lang boo^ Den magtigfleri ban 't lanö tökp Öeett 5onbe tooien. .. ,. 'n , ., * Philips de Goede jjab ©?iegIanÖ/ na be bete
matting ban ïieiset Frcderik, mêt.rufi gelaat ten: maac ïtarei de Stoute, een magtig cii firijböaat ©oifl/ en 300 eec3ueïjttga1$ iemauti, |
||||
|
JJjo Ν Α Β E R I C Η Τ
ban 30nè bo^saaten/ ibüae 3ijnrecgt ^ooniet
ïaateu fefjjeten. %ψ\ reep / 3eg ir s toant men meet bat be minfïe fcjjgn ban reeïjt bg be meefte Bo^fïen reeï)t$ genoeg $♦ ϊ|ρ 3cuöt ban ö:iebenenbobenaan bewiesen/ metbet:; 5oe& bat 3e eenige <$emagtigben naat '^Etaf benijage joüfen settben: \y§ jjab ijun obec 5a? ïien ban 't ugterfïe gemigt te f^tckm ©e f&3te5en goefben niet ïang te raaben/ tuatöat garei in 5jjn fegiit boerbe: maar 3$ sonöen gun; tié «ü^anten ebenmel naai* ben 3|aag. ®aat d toierb gun ban '§ ï|artog$ mege boojge^a* gen: ganfeg 3&ae|iano gab ben <0?aben ban Igoiianb/ febeet een reeb$ ban tmhitn/ toe- geftomeiï/ Philips, Kareis Vader, ί&α§ in 't
reegt ban öte 4$;abcn getreben : en Karel in
bat ban 3gnen &aber» Pte^ 3oegt fin te gcfr ben 't geen gem tbecwam i en gn eifegte niet anöer$ a$ get ijjne* ^ergalbe gaböen öe Plegen gein boo; gunï|éer en meefïer te fcew 'tien/ en trootoe te 3b»eeren: baar bg/SanDt- oberfïen ugt 3pne flanben te ontiiangen» en ober be fcgattinge/ öie 3η jaailp^ betaaïen 3Mïben/ m onbergaisbelsng te treeben; tudlic fcgatting / in een naarber jpfnjen / ban 'g ifat^ tog$ jgbe begroot taierö 0^ bier fïuiber^ booj ieber gti|$ :batöoenbe/ 3üièeii3tJ een goebfeec aan gem geöben 5 in 't be3tt ban gunne bóo^ recgten bigben >, een j^oteff aat u^t gun eigfli ïanötaarbbantien^artögonbangên, jfjilaaröe É^icffcge <0entagtigben meenten toeï gaafï Dafc men ban '$3gartQg| 3jjbe baar opugt ma£/om Jen te betreffen, 't <0een ben eenen bag toe* jjefïaan ma£/tm'erb '$anberen baag^berfoaaat of beranbert i ban miarn men met 3nïae eii d Zie UbboEmra. Winfcnu&c, ad ann. 1469.'
• ban
|
||||
|
Ö Ρ VRIESLAND, §ft
ton ttiet $\Me gloflcn booj ben öag, feait
j$onbe ieder jju&# jaarip^ bier ffttibet£ op* tageii; ban nioefï get een 3iïbereii penning 3jjjii f 5óo g;oot eü 500 0óeö a$ 't ben i|aitog beïieben $o«tD 3[n 't fto# geseit t öoben be i^iejen hm bmger s öe f oïlanofcge peeren/ bic öoo^ öen laetog gemagtigt bjaren/ eifeg* ten be ganfege ganö. ïpe piesen / sienöe ioaae be^aitóg gene
toiïDe/ öefioten Iteber aï ojj te setten * al£ get Qeofö 300 ïafgartig onber 't in» te Ötugen, 't (éeïüft biel gnh 300 betre toe j bat Karel, öie aï een bloot ogtgeeufi gaö om gen booi jrefteïb te Öimngen/ öie 5eïfbe bïoot geb^n^ ften moefï om 3ijnen 3b)ager/ Eduward l V* tocbee óp ben troon te gelpeü jyöeeganö jeep; ϊ]£ 3ICÖ Jèïben eïber$ 300 beei te boen oeoeeben -, Dat get gein niet bnmti mogt/ Süe^iant! met getóeïö aan te fófïem: ü>ti*aï$ biieröen 35 ban eeti anbecen Mrit
Befio^nit: Wtt%t Frederik, 3tenöejpug^ öooi Karel den Stouten Seïegerö/ en bat get gan* fcje ftp na be beroering ban bie flaö booi ben Éo^gonjer 3öube open fïaan / téacgte tot ontvet ban Öe fïaö 500 beel boiit injt get gan* fcFje üci5erri)li ög een te ftrggen aï| mogeip toa$. $ie$ öegeeeöe gg bat öe bieröt man % ganfeg^ne^ïanö/ tóel getoapenb eii ban aüe$ bootten/ te Heulen 30uöe berfegpen* Eoo 3$ontoiJng biaren/ én tett öefiemöen tp niet bètfegeenen ·, 30UDJ g$ niet alleen ttpw* £en ban tftïe gnnnetecgtenett b$geöen öeroo* ben:maae gy 5onttü 3èöaarenboben in tm ban been/ en bganben be$ap^ berKlaaretv '0f 3n al béetoogen öeeöeri/ en beï^erlpë bnï* len öeeöen geiben* en of je ben ïtmee tiooü |
||||
|
4f* Ν Α Β E R I C H f
fïeï&en bat 3c genoeg boo^ ïjum eigen ïanb te* gen Den ^gonjer te 30^11 jjabben; öp toag niet te beletten, Cer gqeber uure toierö 'er onberroagt een b^ebe tuffcfjen ben Hei^er en ben 25o;gonjer getroffen-, en be öeftommec* ni£ bet É^en bu$ in bïijdfcïjaö beranbew. jéaar ïjoe 3e meet rufï ban buiten gaöaen; |oe 3e groter lufï feijeenen te krijgen/ om §et buur der inlanbfcje pattnfeijappen ban binnen aan te üïaa3en, 't Mag feijtee of 3e buiten^ !anb$ om geen anbere rebe bjede MU ben Ijebben / αί§ om raaïftanber binnen^ lanös» de$ te gemaMielper te beöecgten en te Up ntoo?ben 25^anben/ rooben/ do?peu en fhn* fen berhjoefïen/ beeöten/ booofïaan/ ioa^ ba* gelpfcïj fcuerit We^itfftfyt £>t$$bw$ boegen gier bg bat
men omtrent öee3en tp beeïé ioonberen in be Sucöt geeft gesien ; bie be menfejjen booj ψ $etee teftenen en boo^Öoben bannafeenderam* ψη j)t elben, JlHen 3ag gehjapende benben te^ gen mamandee in 't §arna$ fïaan/ en fjanbgc meen tooien $Een 3ag nrijggiuiben/ bie bc bïugt namen; en andere/ bie be blugtenben berboïgben. |&en 3ag ganfeïje rnen ban ïjiii^ $en in boïie bisin fïaan. ®e faam/ geïp 3^ getooon i£ / maahte aïïe^ nocij g^ootee até 't toa^i 300 bat get boln ban (φ& en be* nanloisöeit niet toifi bjaar get bujben 3outo; Ubbor Eramius, bie bat (φίβω ban be paar* boelten ooft bermcïdt/ en ganfej) niet ïigtgc; ïoobig if/ 3egtbaarojp bat betpen/ bie baar op gebolgt φι/ Qctoont jjebben bat Set geen goeie boojtelienen 3tjn gemeefï. ©e «s^oningerg njiameu 00& Ut 't fpeï; en
* Aa annum I492.
|
|||
|
OP VRIESLAND. 4f 3
traöen in een berbonb met Öie ban <&oftm
gouto ^e ^etnooper^/ öooi 30a eene magt gejïijf b / fpeeien obes al ben baa$; en berboï* gen fjunne tegenpartg te buur en te 5inaarb. ©e <l^ontnger$ fcötjnen ganfef} $®φζ?κφ lanb te 3UÜen opfïo&nen / en boen fïeben en bejftngen 3b)igten. $&t 3aan ηκ$> ben Ütci3er Frederik aangebient; bie een feïjerpen f ojief aan be4&ömnger£ fe&tjft; en fjeu op 3jjue fjjooge ongenabe en op be beröeurte ban aüe
jpttme boo^cgten gebiebt/ aïle$ op ben ouben boet te gerjïeïïen ^naeetuffen 30UÖCII tmee (0cmagtigben /■■ be 25iffcï)op ban beulen en Die ban IHunfïer / ïienn$ ban 3auen neeroen; en ai!e$ naar reben en öilujujjeit af boen. (&t& fcötjïe be <Ê5?oninger$ gier tegen tooeïen / en ober ben jjanbelban be^öieringee^ Maagern ja 31'cQ op ben Ïüet3er 3eïf / maar beter onber* reept / fcoülen beroepen ; geeft be boob ban M$tt Frederik alïe$ boo$ eene toijje ttjb^ ge* fïremt I^aar Otto de Lange J^oofi ban 0mt$/
bie boo£ Ïiei3er Frederik m bie 3aau gefyugut b?a$ getoeefï/ geeft ben nieuioen $tei3er/ Maximiiiaan, een omfïanbig berjjaal ban be ganfcjje 3aan gebaan* Ubbo Emmius, bit be ^joninger^ te5eer toegebaan ftïjijnt / befcfeijft Lsingius of de Lange aï$ een fjaafiig en oploo? penb menfeg > bte fejjier in aüe£ meer naar 3ijne grammoebigöeit en naar't ingeeben ber ^cljie* ringer^ al$ naar be reben ïuiflerbe. jlBaar 500 eene eeu3ijbigöeit en rebeloo^jjeit fcan is in 30» 8*&?ag niet befpeuren: en in nan niet anber^ $ten of al 5jjn boen en ïaaten fïeente öoojgaanj boo$ 't gemeene öefï ber &}ic$m* ƒ in'c jaar 1495. . ,
F f 3 Ifeaar/
|
||||
|
4-5-4 Ν Α. Β E R I C/Η Τ
*aat? / öat ubmtftm i £>» öet% mm g Sanööag te ^neen; öaar aïle öe Stanben / tuffcgen 't m® m oe »afoei#/ tem* öeE fïemöen tgti te tietfcööneii öaööen, <©» £ lanööag fc$ fig gun öe feie&en öeg mm$ fcooj; toaac in öe %tw aïïe gunne boordt {*SSLW*W«**Wi**; en gen banöe tó, ïnnfege fcöattituj/öie 3e 300 ïaiuj öetaaft lm* öen/ ontfjefte/ $<>oj$ bermaanöe fin ώι· 4y zouden toch eindelijk een einde van hunne
ellenden maaken, en medelijden met hun va- derland hebben. % zagen't immers, enYfprak van zelfs, dat eene al te groote vryhéit hun ichadehjk en doodelijk was;' \ Waar hun be- ier, wat minder vryheit te hebben. en weder- om, naar ouder gewoonte , onder een Potefi taat te ftaan. Dit was rdes Keizers wenfeh en begeerte: hier toe quam hy heri van 's Keizers wege vermaanen. Maar zy moeiÏen gewaar* iehouwd zijn, indien ze geencn Poteftaat wil- den kiezen , dat ze dan Aalbert van Saxen of Philips van Raveftew , of Uco Graar' Ed'erts broeder , tot hunnen Voriï zouden krikren Nu ftond het aan hun eigen keur, of zeeSW Foteitaat wilden kiezen,die hen zoo nietover- rieerfchen en minder koften zouw; dan of ze een vreemden Heer verwagten wilden die weinig naar hunne vorrechten en vryheden zoude vraagen- en zijn eigen hoofd in 't re- geerenzoude volgen. aeöer öen?nöe öat öe ^ant mifeïm m
f&onen/ en gun ten öefïe óeraöeti gaö: maar önöer een inlanöet' te fiaan / öie niet betet &#a$ $g:/ datflemtte; en öaar njaren xt m m beginne te 0100$ toe, <£n 't m§ ooft !g in 't jaar 1494, '-· ?V ;"; -'-.. Λ :. , ;',..
|
|||||
|
^
|
|||||
|
Ο Ρ V R Ι ESL AND, 4^
tt twen bat bit bt eene pavtgt fieijaagen
3οηώ» ban be anbeix om bie reben alleen \xm loonjen 50UU) tooien, : , , <$>ocö be ^cjjieringet^/ bté berre be fïeru*
(ïc op De ©eegabecmge fajaten / en anber$ öoo?be obermagt gunnet bgaubeu itibt ïg ge* raafct 30*tben gebben / lieten 3icg 3onöei' beej moeite geseggen om tot getberuiesen ban een gotefïaat te tteeben: en -55 gaaïben ook be éöeliuiben ober / öie 5icg met geene gaitg? fcJappen beraoeiben fee neut biel op JuwoDekama, of Julius Dekama, eCU maft Xrri
ban ben eerfïenSbel; enbaat bnb)g$/ recgtiiJ°teftaa*
baarbig/ Sacgtslmug/ crnflijaftig; en/ bat^*°D< meefl ban aüen ter 3abe bienbe/ buiten alle pttgfcgap* gn't feoiti ög fcoa^aïïe^ toat m\ ^oteffaat toee3en moefi / gab gg oe& m$ jïeni ban be anbere pattn gegab. Otto de Lange , om be ©etftooper^ nocg
meer te gemoet te boamen / htzb een anberen
ïïanbbag te 35ol$toaatb beroepen / om ober
öie 5aaïi bo$ee te ganbelen: maat be ^etnoo*
pet$/ öie Doo$ gun berbonb met be <$rontu*
ger$ opgeblasen toaren / en 't goof b in be
bjolnen fïaben/ gabben 't een en't anber te*
gen ïjet gemetöe berl^en te 3eggen. &e
ïmeep lag eigentïp baat*/ bat ge niet gene*
gen toaten/ gunne berfcgtïïen ter befcgeibenb*
ί geit ban eenen goteflaat te flellen. Wq toa*
ren't goe&je genoeg5aam te boben* en meen*
ben bat be ^>cgieringer$ genoot3aant 3ouben
3?jn / naat gunne pgpen te banfleu. Φ& een
Otimp aan gunne Weigering te $mm ·, $tfom
5e booj eetjl ·, Otto de Lange toa£ 3gnen lafï
te buiten gegaan; sü$ gebbenbe / febeet 3911
bertren ban %mt§ / ban ben geiser bebel ge?
F f 4. uree?
|
||||
|
4?« Ν Α Β E R I C Η Τ
Reegen ban be'jafcen/ baar §n toe aemea* riöt toa£/ boo* eerfi te fèkmm m*& of- ^o toonbe bat bit öebel be <^oninget$ maar raafite ; oïe M!/ tot naarbet: onbei*3oe& ber Sane / niet tnoenen of öeb^igen mogt <^u Welben ten anbere ; Juwo ttefcama ftab ec» touf» upt Set gefïagt ban be BoiungaaV; Wit ottber be noo^uaanttfè boo>becSteb$ tw ^cgieringet^ gerenene toiecben. 'jiet ee* fnoo$ mtit; 3» foaren met geen goteftaa] öebient: en faflMrir ïiebei? ben b^en toom Jjeooen- ■■ , (Coett fcgeen ijet iuoeben ber pavtptn I en
fiet pleegen ban be fcpteïpfïe bpandfrjjap gen/ mübm goeö aan te gaan *ίι ö^anbe en blaante / baar men maar öp te menfcojï: men fcljmf ίΜ*ήφ$ ftBatttagen ligt. ü\§ of p#e#ïanb boo^ be mmn xüf motfl nntgejmt tooien: eh/ bat get èrgfïe tea?/ nten negóft fyeembe oenberi / afêM piesen/ ^eibètfepn // ^bernffeïaaré / * ^apen/ tot get nrenfei ban be bjebèrprtP in get ïanb te gaaien, ^e ^oningerë/ bic t nóeö met be ©etnoopet^ gïeïben / craanien toeberom in % fpcl; en gieïben in mkëam ï}i\®é/ aï^in een obergeerb ïanb, &e paften fïonben 500/ bat a!ïs$ ben m
booj Aaibert den Sax tot be leerfcftaüjto ban 3^ie$anb fcöeen te Baanen. $0 333 bat be gaat befc mebet^bfcöe jiartnen onbersoenelp toa£·, bat be 3tuaïifle naat? b^embé ftnïn be* gon om te tfeu; bat gn bm m&t op mm fjanb ïjahy en baar ön bat'm/até^tabftou* Her Dan ««**»/a«*fc ί«ι Fufïe InlSSK/ |
||||
|
ÖT VRIESLAND. 4^7
^ie^lanb intteïmen nofï. geïfé naaten b'ee
ttoee |M)tetinger$ ban'tïjoogfïe aaiden/ te toeeten Gosliüs Jongama en Hero Hottinga·,
te'/' ïjunue patin in gebaat 3ienbe / ornaat-
tog aanpoten om eenig toom naar J^ie^mnb tésenben/ ^ρ 30uben tael taab baeeten/ om gcm m 'tbesit ban t^ieglanb te fïeilen %&* tog Aalbert, in be èeög^&anbel iang geóef fenb / en tóeetenbe bat gebaeïb met getoeib gefïuit ftan too?ben / bonb getaab3aam / 300 toei iifï a\§ gebaeïb in 't toetft te fieiien φ» 5onb ttniQ bolfc naat ^ie^ïanb: maat met ugtetlp bebei om fïegt$ eénigë ballingen in 't be3it ban gun babetïanb te jjetfïeïïen ·, of/ 3onbet be anbete^iejente moegen/ tegen öe ^oninget^ op te ttefeen; of om be bganbe* ïpïjébeu bet pattnen te beteugelen. 3^e ®}it*. $cn / boo? ben onbeelingen |aat bet patrg* flappen gcbïinbgioitt / lieten 3tef| boa? hit moone moojben in fïaap bjiegen/ ®ie beter ttenn$ jjaöben/ en toel meenten baat 'et act)* tet 3at/ Babben 't mmfïe te peggen/ eii baiet* ben ban ben g^ootfïeu §ύο#_ obetfiemt ïfaat en nijb/ en bettoumen op eige magt/ en on* betfïanb / öièeben boben. $&en ïjab baeï t een önbetling betbonb tot baeeting ban untetlpe magt gemaant: maat al$ ïjet op'tmjtbocren aanquam ■> ban qtiam gaat en b^anbfegap toeet boben. <© je in be ïg toa$ / baietb ban be tegenpatt» in be In gelaten. <Pe &tfymiv get$ öaböen ben boo^togt aan eenige afge* banftte benben gebaeigett/ bie onbet be jjanb öefoibtng ban hm Sax ttonnenj en onbet ben fcöijn ban Tjarcho Waka, een betb^eeben ®etnoopet/ op bebel ban hm <tf5eïber$-mau 't Óp'c jaar 1497»'
Ff* W
|
||||
|
4?» Ν. Α Β Ε RICHT,
in 3ijtt baöerïanö te:Béngen/ in 't öartjebÉtn
&#e$Ietilt geö^ongen toaren. Mm öe é>tï}w
ringer^ ioïcrö 'boel berse&ering geöaan bat ïjet
op gen,niet gemunt bja$i m&êt öe fjerjMi
ïiug ban Wilra fïegt^ tot een Dekmantel tyen*
öe om öe 4B»;onüiger£ ƒ ijiinne gemeene bgan*
ben / tot reben te brengen. jEaartie &φ&
ringei^/ öie ban ttm fytmttlijïxm toeleg 300
bjeinig bJtfien a$öe ^etnoaper^/ annöoü^
ben/ bat 3e ban 't gemaakte ber&onö niet φ
flappen inogten: en öat get ijotiöen ban jjuu
tooo?& öuu naaröer aan 'tljeite ïag/ allljft
«afïijöen ban be <^onmgec$ ï^aar op IjetM
öen 3η öe Eeeubiaaröet$ en<ü%oningee$/ mt
ijoof öe ban 't gemaante fterfioitb / om ftulu
aangefpaolten: en getoont öati)et öoag tjjb
toa^ öe beemöe bennen iigt ijet lanö te -ö$*
hm. Wocï) bit jagen öe 3&aiï nu met een mi*
oer oog aan; en nieenöenöat get ϊβη met gel*
ben 30iïb> &ie benöen/ öagten3e/ quaraen
maar om Wal ca te Jjerfïeïlen: öaar souben öe j
^cjneringer# alleen önnjDen. Mik ïjuïp.btferö
aan öe #cjier!nger^ont5eit; öie öaar op ban
be b?cemöe benöen te buur en te jtnaarö bei*<
bolgt en gepïunöert inieröen. .;©e $£tnooper$
en é?onmger| /betre ban ben bnanb boïgen^
't berbonö ijeiperïjauö tè toeeren/ gunöen 't
be ^c&ieeinger^ bat 5e 300 m$Sanöeït loier*
tm I en iacgten \\\ fjiinne buyfï. ^ao öoog
fioa^ öejaat gefieigertl J&en 3ag ïieber 3jjne
naöuuren beröelgen/ αψ bat men bpo; 3Ïjne
eige bloeit en beiïiggeit 30110e 30?gen 5a
öe * ^>eï)?$öer$ getuigen öat öe a&omnger^
Öeb?eemöe nneeflten onöer be ïjanö booj ue*
ioften en öe3oïöiugen opfïoonten / om öe
'*. Vide Ubb. Euun. ad'anri. 1458,
|
||||
|
OP VRIESLAND. 45-531
$cf)ieriti0ro$ op 't ugterfïe te m$öanbelen.
%% öagten öat Hé gegieringetj^ ofa&efïergou* Wt§ / bu§ gefoïtetb en getcapt too?benbe / ge* ttoot3aaftt 5öuben3jjn gun te boet te ballen/ ctt 51CÖ ottöec tpinne befcöemiing te öegeeben. |oe öat öie .Benben / ban eigen aatb tot aïïe balöabigüeben genegen / en baar ög 5obamg op0e9itfl / met öie ban 3©efïet?goutó geleeft i)Mm/ nan be ïee3ec 3elf genoeg bebenfcen. 3& 3aï maat seggen bat niemanb $ijn garö of lijf seftec im$y en bat moojben/ ö^anöen/ jjlunöeren/eenfiieï i»a$ gefoojben: maat; ïjet toot/ bat be^oninget^ en^ofïergoutoet^ Ijumie tegenpa*tge 300 toeï gegnnt en öetofc ïtent gabben/ en*t becöreeiten ban't getnaafc* tebei*oonb/ $ jjunbjeï bubbeïb / eet bat 3g'e& op ba$ten / t'ïni^ gefcomen. Erf-Poteftaatcn van Vriesland.
*$e S®e$ei?gouioet$/ geen öetet? untfcomfïe
Sicnöe / en booj be tetoogen ban Gosücus jongama en Héro Hott'inga' betoogen / neemeii Öunne toebïugt tot Aalbek den Sax 3 bien 3ρ öe Seerfcüapng obet ®|ie$ïanb opb^aagen. 3£e §>α$ / bie niet anberg 3ogt / en in 39η buifï lacjjte/ moefi ebentoei nocö gebeben 3911. %η ioijï toe! bat 3e in geeuen fïaat bjaren omaefe fec unt te toghen 5 en bat fin'/' met 3ίφ taan te ïjouöen/ aïïe$ goube bebingen toatfyg maat öegeerbe. 3£u| toiecb 'et beöottgen bat ïjd m ganfeh Vriesland allerhande blo'khuizen en ves-
tingen Zouw mogen bouwen; zoo vcele en zoo fterk aU't hem beliefde: dar hy den honderd-' ften penning van alle renten zoude trekken: dat hy van ieder huys drie Brabantfche Huivers zoude
|
||||
|
4$ο «NABERICH T
zoude hebben: dat alle hoornbeeiten en paar 0en, twee jaaren oud, en daar boven , een m Vlaamfchc zouden geeven : van de Leidiche lakens, en alle lakens van gelijker waarde, zouw hy twee ftuivers trekken; van minder laken ee- ncn iluiver: dat men ëetn, voor iedere tonne vreemd bier, drie ftuiverszoude geeven : dat hv Recht zoude doen volgens de keuren des Kei zernjks, of naarde oude wijze; dat al de magt by hem zoude zijn : ais om viérfchaaren Te ipannen ; wetten te naaaken , misdadigers te itraffen, goude en zilvere munt te ilaan, té ge- bieden en te verbieden; en'alle, kei-kampten'te vergeeven. .. Indien eenige van deze punten te- gen de rechte en vryheden der Vriezen rapg- ten ftrijden, van zulke rechten en vryhedcii Zouden zy afftand doen. Maar in andere'zaken zoude de Vorft de gemelde rechten onvermin-' derd houden: hy zoude altijd en in alles de Be- fchermer des Vaderlands Vlijn : niemand tegen delzelfs wi] en, dank buiten Vriesland dagvaar- den .^naar de gerechtigheit vonnis fpreïken: vopr t welvaren van Vriesland zorgen, de ge- rechtigheden en de eerc van.den Gecftelijkcn Sraat handhaven. Eindelijk il at zijne nakome- lingen hem in zijn recht en heerfchappy zou- den opvolgen». . '" *, ν "ftë öft alie£ afteïtunöiöt en 300 tokt*
mmli a$ te jfeaneto in bt «^taaesberaaöe* nngeaangmomen taa^ ijefeu .üe 3ai«n in 3^,egtaö fcïjieip tm auöerai bm& atn& mm ®t Jjffljfo/ bit bit ahhootb ugt name Dan fartqg Aaibert met bit ban 40efïergouto aangegaan jjaööeii / ïjtbbm booj eeefï öe &remDe btnbtn / bit bm moetenen ban tn, 39ylwmrcfacnbeeira3geaccue gomd* uiden.
|
||||
|
OP VRIESLAND. 4X1
^éfïeegoubj notj$ op oen gal^ 3aten/ gonbeti
moeite op fturitts 3jjbe ge&teegen. jlttal^ toietöen öie benben tn <$ofïetgQubi gesonben 5 Die baar eben een$ jju|$ gieifcn/ gelijft 3e in f®efïergouio gebaan §abben ·, om bat ianb* fdjap aïbn$ met gemeïb ban to4$2oninger$ af te tteftftem énónbet be mast ban ben^aje te Doen buigen, fSiom gingen be oogen ban be ®et* &oopet$ en ^oningeté open: toen 3agen 5c ïjoê ontöijffelp öat 3e gebaan gabben met ïjet berbonb / met be ^cptetingei^ boot? gene aan* gegaan/ 300 plotseling te betbjeenen. 3ja 5@ jagen aï aanbomen öat be bjeembe benben / Die 3g 300 ïang onber be ïjanb öe30Ïbigt üab* Den/ en bie ïjen 300 35 bertroubjben in 't be*1 3it ban 3$efïergontö 3ouöen ge&oïpen jjeuben / nu 50Uben Dienen om f)un <$öfïergoufco seïf afljaiibig te maanen* ^eEeenmaarbet^/met De anbece 2Det«ooper$ / sagen ook toat ïjun genaakte; en öoe bat ïjet nn ïmnne beurt ftonb te tooien. <Paar 3at men met be ïyan* öentn't öait; t'einbe tmb/ en 5onöet Snip of teoofti #f men al tegen be ^becffen ban bie bjeembe bmhm tierbe en fep?eeubjöe / en op fpiriné trouuietoosiijcit en ligtbaarbiggett fcQïoïbe; bat bon be 3aafe niet betbeteren: ijet !ag 'et toe. <©nbectuffegen hoornen be «ejjg^ nnecftten bafï aan ; tiit ganfeïj <©ofieegouttt plat ïQopen / en 'et rooben / bjanben / en moojben/ bat get een g^onbsel toa£. Éelfê 59» 5P/ onbec ben <®ber|Ïe Fox, <0jonmgec* ïanb iugettobben ·, baat 30 ooït op 513η rug* ttv§ leef ben ·, bjanbfcjjattingen ugtfefj|eeben; en 't ganfclje lanb booj tooben en fyanben be* bobben, ^e^oningec^/ toilben 3* &a« öie roof* bogelg
|
||||
|
4.61 Ν Α Ë E R ï C Η Τ
bo$tl$ ontffagen toofien / tnoeftm tot een itt?
b$ag Zoomen* 't biein gier in öefïonö; aatje ba ι aï öt«ï iecfyt op #ofïergoubi én S&efittf gonto/ 500 goeö of guaaö a$ {jet toa£/ af* fïapten ·, öat 3e get Rrijg^boïft / binnen den ï#ö ban 14 bogen/ 3ouöen opbrengen 22 &ut< £enö $f)rjnfeöe gonöguïöeJ$ i 't toelfe öan be^ örr^ met oei! ötttt/ öi^tt Jét md# gemaafit gaö/ te b^eöe 3000031?« ; en 30tiöer üofatv öberiafï te boen 3ouöen berrrennen, ^hm trobhm ban met öe gujelaar^i en eenongc* fooffWpen guit: en ïjabbeit onöer anöer a\v t beren 2000 goo^ioeeflen; öie ban öe eige; mav§/ 't fïuft tegen eenén agijiifeflen gouö^
gnïöen/ bofien gelo/ï tooien. i$tt öeiooföe gelö moe# op pijnen tp opgefyagt ίησ^ίη: inaar toa£ niet boo^ ganöen. j$en ö<?agr al* le£ug nialaanöer/ toat me» bofï; men fpjaft jjet 3iïberbjern öer beraeh aan: maar öat feofï niet genoeg geïpem ©ie£ foa^ men genoot* paaM een g^oote fomme bp Edzarc ,<R?aaf bau' i^ofïb^egffanö/ op te neemen: bit bsa$ maat ten begin/ en een geringe fcïjetg/ ϋ&Ά'βήΦ ianb$ eiïenöen. Fojr, bjeöer tn ^ofïergbniö aangeftomen /
öhjingt öe ingezetenen om öe acffterfiaïifee b^nöicfjatringen te betaalen: en öe j$eb€w fooiöer^ «rijgen ooft aan/cfepenaï om 5:0 bui? 3enö gnföei$ op te bmgeii/ of 't nnterfïe ge* tóeïö af te aagten spe Jiebentuaiöer^ gee* ben tot anttuoo^ö: 5|t tmlöen Jieber bergten/ a$ fïatien ioo^öen, a^nöertuffegen moet Fox ftet meëfïe bom naar ifoIianö3enöen* Schom- burg, ||artog Aalberrs ^taööouöer/ toilïéw be öe ^ebenfooïöer^ gaan beöimngen/ binöt Ere bjegen ober ai 300 öe3et öat gn te rugge |
|||||
|
■-
|
|||||
|
Ο Ρ V R f Κ S LA Ν D. 4.63
trent: en mét sp bom tt l^tabeeen gaat leg*
gen, 3Pe ^ebentooiber^ ƒ bie geen ruft of öuue ftonben ïjebben 300 lang a\§ 3e 300 een gebuuröaböén/ frezen met irbu^enö man tegen ïjem op. ^ie ban lleeutaaarben fcoarett ooft in aatitogt om gen te ïjeïpen: maar öc ^ebenfooïberp öagten ·, 't fcoa^ fcjjanbe tegen een boanb / bie beeï 3hjaïi&ee toa$/ met geen iy biü3enb man te burben optrefcaen* W$ tteMtenflegt^ooo^ fcomen ben bganb 5011- öer beeï o?ber te |ouben te gemoet / en tooi- ben bg geöreh ban nrijg^umbe en bdn goebe o$ee gefïagen. $iet lang baar na mojb Eeeumaarben booi
Schümburg ooft beïegeyt; 't meïn ïjaaft ge* ötoongen fcoierb / tot een berb^ag te noomen- 't^erb^ng ernam eigentïp gier op ugt bat ïjet ïeger booi be ftab 3oube opö^eeiten; bat Schom- burg geen baftigïjeit m be ftab fytbbm 3oum/ boo? en al eer bat §$'$ üei$er$ bolmagt-ojief tQonbe / booj bemeïne i|artog Aaibei t tot «ërf* poteftaat ober ©jie$anb aangefteït mierb ;bat be 3leenmaarber$ be genen/bie ben^ajt reeb$ toegebaïlen maren/ geruft en ongemoeib 3ou* ben ïaatèin bat Scb ta be ftab geiegen/ met bijftien manV en niet
tuut/ $oube bt^tttm : en hit miereten 30U* öen niet anber$ jjebben al$ gun 3gbgemeee: geène buflfe-n/ geen g^of gefeïjut/ en3, *^»$ bleef Setumaarbcn nocö eenigcutp b|g; boc| bie b^Qeit 30ube niet ïauger buuren; aï| tot bat Schomburg be gerneibe boimagt 301100 bectoont ijebbem Wmt op 3tjuer ban aïie fcanten <0emagtigben mjt ^oftergoum getó faen/ om ben ^ar troume tc3toeeren. «Sent* ge meitugen/ w gunne oube b#?öeit «ocg 300 «iet
|
||||
|
4$4 Ν Α Β E R ï C Η Τ
niet nonden bergeeten/ a$ Auko Taria, Bottó
Ja»la, en eem$el)u$$luiüeii/ mébennktü leen Doojbe paffen/ maar óóïrdoo^ be^m 5en/ al$ üecfïoo^er^ ban de rnfï en boanöeir ban 't genieene öefi/ met de «gterfïe bintti^ f)eit üfoo2iogt. ^nöertuffcgen ïjad tè«5et Maxiroiliaan té
mm &p#ag te iftiönrg in ^$gonto beroe;
jieti; om 'tv ober de 3aaen ban ®irot$anb te ijanoflrm Aaiben de Sax pafte daar óqö te toefen, en/ fcoeetenöe {joe't in%ie$anö ge fc^anen fïond / deed 3P itoterfïe beft om em einde ban 3|jne 3aa& te Etrggem en doo^ den fóei3er boo^if-potefïaat ban &}ie$lanb bee* nïaatt te tooien, ©e &ei3er fïond een^sné bebiemd / en ijaö 'er beel booj en tegem ée ^a^ fjab ijesn 3eer groette dienfïen gedaan; dieljn niet andet^ bergeïöen bofï. gcl$ ïjad ïju φ fooo^d aan Den #ar ober de3e saan gegeebem <^aar ön toas ^ &ei3er| 300η / Philips de Schoone, ötii J^ar g^oot geïö fcgnïdig: bit baar boo^ beeie fteöen en bafïeelrn / tot on* berjjanö / bejet fjteld. ^at geld ncfi niet öe* ter afgeïoft / en die fïeden en nafïeeïen niet jgema&eeiper ban de^ariffeïje be$ettinge out* fïagen toerden/ d§ met ben ^ar ojj bit fïüft genoegen te geebeo», ji&aac öaar tegen fïonö fcöeec te öebenften: 3onbJ 't {jem eer£ genoeg $gn öe oude boo^recfjten en bieden öer &&* 3en/ die 300 meenige Heijeri/ ja 3ifn eigen $adër / en 1$ niet iang geleden jeïf/ 300 pïeg^ teïtjfe bebeffigt gaoben/ 300 op renen fp,?oug te betnietigen * <6n/ indien Dn toeïj tegen öe öeeecïjtiggeit of bilnjftjjeit soubigen toouto; toaar 't ban niet beter ten gebaiie ban 3i}neii ς Η Vide Ubb. Imas, ad ami, 149*« "
530Π
|
||||
|
Ö Ρ. VÈIESLAND. ^
mn te jontógen / afê ten gebalkan beit
|
|||||||
|
W
|
Keï seltöea fao-otf tooauo Λ«#/ toto
vVooft liet oog febert langen tnö op geFjaöï mbeeb onöer öe .gattb 3p Befte om jynen W/ ben ïteisec/ op mm 5P* te ftnjgen. Xnr 't befluit itf emöelp ten boojbeele ban tanSar uetgebaïlen : öocö fc maatregel^ toietben soooaniö genomen/ en aft* met 3^ S een looft* ocfcpt/ oat Philip, metter ttib al öe biticljt ban öe$e oberbjagt genieten lotto. a&ant öie ganfe&e jaaft # pooj jee* toriniae peeren/ oife't .geQeint alleen berfïon* om/ Oeftanoeït en urJtgeboeBt^ λ _ SU* allé nu met oe ^tmtfcïie mm en ftg&?* ftanben Beraamt en baflaeflelt toa^; jouto ec cmöeïnlt een aftte / om Set €rf potefïaatfc|ap aan iartoö Aaibert op u öjaagert/ opgefMt tooien. Φιη ^n glimp aan öe $aafte te fte* beu s tooien öe ^i^en in bie ahteJooggelmH öefchulbiat/ en ftun geb^ag met be #uartfïe bei'tocn UPtgefcfjÜÖert, Zy waren- fchuldig aan
hardnekkigheit tegen het Keizerrijk? aan dproe- riehcden-, muiteryeri, en oneerbiedjgheden te* genden Rcizcr. Zy hadden hei recht verzuimt, en hunne vryheit tot het pleegen van allerhan- de baldadigheden ehdytlpoiighcden misbruykt. Ja 't was door hunne inlandfchc -oorlogen en vyandfehappen zoo verre gekomen , dat'er niet anders als \ uvterfte bederf va» ganfeh Vries- land, en groot onheil voor het ganfcheRijk* te verwagten ftond. Om deze reden is het, ~e?t de Keizer , dat wy Aaibert dtn Jax . . , tot Landvoogd , of Poteftaat, over Vriesland aanftellen. Onder Vriesland, zegt hy vorder. liesriipen wy alle de, Standen van Vriesland^ |
||||||
|
466 NABERICHT
boven uycgedruktj en met naame de volgende
plaatzen : Ooftergouw, Weftergouw, de Ze- venwolden, 't Groninger gebied, de Dirtnar- fcbefs, de Strantvriezen,de Worftvriezen, de Stellingwervers: en dit ganfche recht gceven wy ook aan de erfgenaamen en nakomelingen van gemelden Hartog Aübert, ^e tyitfif te ïang /om in hit §to# i&twiptut
&titfTc$ei&iftfmt Uiqelaft removen, j&aa^e* fiere boo^toaarbe/ bie ben J*a£ boo gefei^eetien en ban gem aangenomen fcmerb / bien t niet ob.ee» geftagen te tooien: re Stoeten/ bat go of 3pe na* jaten/300 ta$ al$ fin of 5η be 100000 iïgjjnfcijc gulben^/bie gg te goeöe gab/ban ben δείξει? / of '0 $*ei3«$ nasaaten/ of ook ban'# fyztyx§ 300η/ 30t!öen toebergearcegen geöben/ en algï be onnoflen / aan 't manen tëan floten of bejltu* gen gebaan/ gem óf gun $oiïöen goeb gebaau Sijiii öat gg/ 3eg my of sijne nakomelingen / in snift een gebaiie $onben gegonöen 3tjn / jet ganfege ïanb/ met aïïe$ baar toe oegoorenöe/ aanffrmb£ en 5onöér tegen te fïreeben/ aan ben opfegietee ban be gemeïbe fomme ober te geeben. Joeg toierb 'er een ugboegseï aan't einöe aangenïatnat; bat beltei^er boo^ Dit ab lt§ get recgt/ 't meïn be <0<?aabe*n ban $ol* tob op ^le^ïanb meenen te Rebben/ in %w «en beeïe beeldt mjibe geöoen. <Pn^ toterë get Philips 0$ met Den fcinger aangefcuesen goe bat ijn/ a$ 'er be tijben en 3aanen naar flaan 3ouben / altijb meefter nan %ie$anö fiisnbe teo^Den. W&t ben £$a% öeïangt ·, Die stioefï get neemen/ 300 a$ gg 't fcrggen iiofï: en ïjn nreeg Bet gegt ai baff in be ganb; bat gem / geïjjft at^ gn bagt/ 500 ligt niet out* b^ongen 3onbe biojben* |
||||||||
|
^m
|
||||||||
|
α
|
||||||||
|
OP VRIESLAND. 4^7
mm oagen/ 1W Dat be geraelbe ojief %& ttZ m umimt m$ / m »*** Maximi-
ïiaan tmm B#f aan aïle De «^tanben Μ
hun ban '$ tóser^ &ege Behenb gemaant bat hv om zeer ftewigtige redenen* én mee het
oicrlcÉ der Rijksvorften , de regeertng van Vriesland aan Jalbert den Sax en zijne nazaaten opgedragen had:.dat de gemelde Hartog den Rijksdag {die te Fryburg gehouden merd) noch zoo fchielijk niet verlaaten koft: dat hy, Kei- zer op'dat des Bartogs zaken daar doof niet ïiiden of verachteren zouden, ieder eert ver- maand wilde hebben, en hun wel ftrengehjk gebood, da: ze des Hartogs Stadthouders en Bedienaars , tegen dat hj zelf pverkoomen zouw', in alles hadden te gehoorzaamen , en trouwe te bewijzen, enz, , ... . mt $&§ öe MméQt-bïitf/ baat? De %ttw
iüaarbèrë m Schomburg naar tüacötfetij in bie't ütiCü3iJ5ên ^onfco/ ofÉteutoaaröèii aart Schomburg ittoefi iiiflisöitóit tooien of niet, Schomburg boet be Seeutoaarbcc^ aanfïonb^ önttóeti / om ijün ht§ %\φν§ mfw **» occite Mm te aogen te le^n, m, <3t&w fen ban öe ïeeütoaarberg berff/Qijnen op bei* Öefïemben φ λ Sooren beii &#*Π«5««;.ί?* èffieneii b'cr een Sffe&rtft ban, tüf Éne B|ief öe bueö^né te %eeutóaaröen boojgéleejerë ibieeöΓ; té 'er ffcafeg berfcfjiï onber jjet bölit ontfiaan; |&en raaftteaan5d^ben^nfc^eei!^ tóen i tuaiit fommigen seiöett j t toarè ontoooj* Stétofteit / be jïaö oji 311«« feteben obee tó nceben : anöeren s^iöen baat; tegen /. bat ψ |
|||||||||
|
'.>
|
|||||||||
|
inftouD ban ben ötfef njaar en bmöelp bflgi
«m Dat men mi toüte be$ &ei3ee# niet Wtot G g> **$«
|
|||||||||
|
468 NABERICHT
tegenfpjeeïten. Schomburg, nergen^ üart
mtetmot/ en geen antmod$ nrijgenbe/ oagt bat geene tijding goede tijöing toa^ 3|g boet eenig gefcïjttt/ met öuptrmd/ op een magen ïaaben* 't méin ï)»/ boigemj't berd^ag/ booj 't fïot ban ü η ia naat; teutoaaroen fïtert. gou aï$ öee3e magen fïabmaart in 3oude rijden/ mo^ö 5e ban eentge burger^ aangegouben en doo^fnuffelt 9Hp men daar nri)g$gefcöeer/ ÖitéBrnyö/ en jjanbbuffen bond; Öegofïen fee gemor beren / bie ober ot§ üeijer^ ö^ief 300 aan 't gifien geraakt maren/ nocï) bet ober te ïoopen. $&en tien/ mat men roepen mogt/ bat be fïab berraden ma$; raert D'ad blpen/ $00 men seioe/ bn be ganb, 3pM$ ïiep fee ! ganfefjefïad te jjoop/ nu ma^ 'er langer geen j puden aan. ^ ïoopen aï$ boïïe en ugtgelaa* ! tene menféfjen naar ï)tt fïot Unh: bat öe ^iofr I boogö/ ban aïïé^onboo^ien/ op bekering ban ïjjf en ïeben obergeeft. jjBaar be tooetië ma£ te g^oot om op 't gegeeben tooo^ö een$ te beimens be ^lotboogd/ en b^eof bier ge* meene foïbaaten / mierben bïiegené bdabgeflaf gen. ïfet gub# of fïot/ bat be lartog ban 'jèaren gebocöt en gefïeent fjad/ tof eed in de I 3eïf öe boiligöcit afgefyonen. I ©aar nofï ïjet niet bg bigben: dé b#ft toa$
aï te g^oot <0een bag gaat'er fcïjitv boo^ Βρ/ of 3η ballen op be ïanben ban be ^areu^-g^ 3inben* ^g plunderen en bertooefïen be floten ban berfcSetdene <$deliutden ί en rooben op ftunne gebtmren / en op be fluimden / bat 'ec |et ganfcjje ïand ban maagt. 3&te ^^niitger^ gadden gun d#e fjonderd man te ïjuip ge3on* ben; en/ indien 'toe noob bereiffcfjen mogt/ wee» gulpDcn^cn toereik ^n mifïen bat öe ^eben?
|
|||
|
OP VRIESLAND, 465
^ebenmoïber^ ooft onber 't ^ajCifTefle juk
nocï) niet foiïben bnigen: geen «gap géén ©ugtfcöeiV meenben^g/ 3oube fyn nonnen temmen* ^n goopten 00« bat be SSifTcjjop ttan ïltrecöt/ inbien 5g 't al te mtaab magtert tongen/mtfijel tarnen söutfc Φοκ Ijab* Den 3^ t oog op bm ^gonier^ ί ban mien $p m^geïpi Suïp te bertoaejjten üabben. ^eif^ 3onben 5η Ijeimeïp een bobe naar 't jjof ban Philips·, om gem/ inbim jjnjenban be ^aren betïofiTen fton/ be flab ober te gee* ben #ee5e aanbiebing quant juufï ban paffe 5 Itoen be $eberïanber£/ en böoj al be ^oüan*
Ut$ / 51CÖ beïemmerb bonben ïjoè bat 3« 3iclj in bec3e ganfeïje 5aan beöoo^ben te bjaagen. ©e i|oIïanbetJ unlben ïmn reeflt op ï^feS* ïanb 300 niet ïaaten gïpen : 3g 3agen bat be ^ar bafï meefiet ban J^ieplanb toierb : en fcgoon bat Maxirailiaan, m bm boojgemelben ölïef/ teoo? %t recïjt ber %olïanbfel)e ^aaben 5ojg gebogen ftab ·, 3$ meenben bat be j&p/ aï$ |ρ een baflen boet tn &;te$Idtib Oab/ 300 ge* reeb niet 3onbe 39η om boo^ bm i|oïïaubée 3onber bmang op te fïaan. Wfc raaben ban bert <5|abe een <©e3ant naat ^ie^ïanb te ^enbein om be gemoebeten bet 0|ie5én te toet3en; tii booa al be ^onmgei^ te minnen. |&afr ter? toijl bat bie <0e3ant / Hendrik de Zwaab, bg
be <ö%oninger| met ïjet boo^fïeüen ban sijneii
ïaft be3ig igj ftomt 'er gemifie tping bat be 3£eeufcoaarber^ / boo? be Öemiööelmg ban <l&aaf Egberc, Jmme ,|ïab aan Schomburg onerge* geeben ïjebÖ«n, 3£aar tnebe ma$ be onberjjan* beïing ban Philips ten einbe: en be ^eben^ tuolber^/ 300 mei aïg be <£%oninger$ / 5ienbe bat ïjet Bunne beurt nu toojben 3oum / ma* ren.tembe raab* Gg 3 iCoen |
||||
|
00 U Α Β i R ï C Η Τ
<&om %$entombtn ober ma^/ moefl alfe; §bD10tetl. Schombürg, jjeÓÓenïïÊ UM gegee*
toen / trelt in rigen perfoon iiaar oe ^thm
Jbo!oet$: iue öoo^'t obergaan bari Sceutöaat^ fien ma& getoo^en / en 3tenöe Dat öct geïuft ban oen #ap niet te fïremmtn iwa^ / 3tcfj 3011^ ijjerflagoffï0Otpöergeefeen/ enöM^Etroui ibe 3öjeeten <2^aar meiie toa# ganfeg BLwglmib / tuf*
fegeu 't Mie én hè %iïam$) 0enoeg5aam on* öer 't gemeïoban lartog Aaibm: öie ooft m j; jaar 1429 - in H^iepaiiö ^wam / en ban De Janosaaten gejjuioigt ibiet&J 5f>aar op bonö Ipöoe&öeföeiset'ïpeiïecjjteii in min té ö;en* geiu en jjeeft ten öien einöie een ^oönieiaïeii llaaö op£erecfjt: om fjem in ijet ianoóeffe Eg te fïaan/ en aïie boo^bailenöe paften en ge** ieöiiien op 0nm naam tebefïeeljten ^efe* Öen ban Φί*η ^3^ toeren aitftnaai geöoore ^A Mi mónnen ban itemn^ en ge3ag, jéaar Übbo * Emmiujr maa&t 'er öe3e öemeiv Sm0op: ütöien 't 0,?ootf!e jgre^eite ban öeese $aaö#hJiöen 't seiiieene ioeibareii bsat meer ©eflartt0t gaöoen/ entoat mmfyet be3ö^0ööja* ren 0ei»eeff ƒ on) in oe gnttfï ban 't Éiof te Bigbent öae 3e fltm $aöeriano bjaarfcöijneiijft ban beéïe èfi gjoote on&eilen beb^öt $uuben geööen. 3B»at öaar geïaaten: ïjtt aanflellm.' ban 300 een Eanbraab toa^ in öe^erl^agpnn* ten niet öeöongein en bertoeftte om dfe reben noeïf groter iweinjöe onöer ïjet boJït, ^eöer fceg^Mï Jejbe; onöee een©0^?/ Mt 3ijne re* ^erimji met 500 eene rrifijgfleit begint/ en 3^ |
||||
|
0 ρ V R I E S L Α' Ν D. 47«
««hmaal ftetet baaren / a\$ onbe* eene tome* tSStSkS Ifeaar toeinig toert be menfeft S bat be teoentooojbiee boo?f}>oeb m een
Smmeaèn beranbeeen Ban. 0 Shal-mattoa halben ben <0jaaf Mzaarc,
5?iMw3» njienbfefia» onberftteib en
üan wSWSW· Ph ten Oooölie ee»e; Κώ ora «Cf) naar ben ojief ban ftop
SSan te eebsaagen/ en be<*olBen0 onoer S™ mant te fïaan, en Ijoe bat w»»rt, «nuher foieien fieunenüe/ben £ajc met Boe* SÏÏÏSmflaafiWi en tot seene onbeetoer* iSaaSoe. bat 5al ft / dfitatenm* tóSSSSto metbojte* o^aalen <©m SSPmUj* ttfWM*een tooojö af ttoèe 5eggen bat ft» ftP be^mn«er| / taae Κ «IfOe iotljt / eben beel opbeeb; en t %ii$φ**» Wöe / met ben tegen moe(t 5taiÜ.ftfe£ be ©3ie5e« ban tot nocft toe
sSSaweSÊS
sf««Μ*» hinift booj / be anbete na / ober©jieg*
i0"^n« ?, «aan en een 3toaarbei· ontoeer te
SSfiS hS bo%noe5mb/ ftoetoelMtt
?1-ÜLs f^n inïiiiïft / toaé ebcntoel jong en
S4SSenmm fef^^g.
|
|||
|
472- Ν Α Β ' E R I C Η Τ
fptaltm 30 / moefï get bolïi migemennen/soa
él$ ö£ 't gonben moubj. #it ttia^ ber Φ^αι aarbi 300 3e niet oberjjeert en ïaag gefjoii&eu foierben > ban fiaïien 35 't goofb ui be iucljt ƒ en 3oegten 3eïf ben baa# tefpefen. JiHaar 3a moeden 't geboeten bat 3e een jon op oen galg gaöben; 3e moefïen met ben ö^eibei in öea mond gaan; en eenig3in^ in b^ce^e0e|)oitben ioo^ben: dan 3onden 3e tammer 5911 a$ fcf)^ pm-> en 30a gedienfltg 3U11 é§ be.&o$fo* geerde. * , J©e jonge %er/ bit 't 300 toeï Qeööen mouhi/
en geen onbeifeüeib tiiffeSen goeden en qttao) oen raab nofï maafien/öegofÏ bïiegené opeen fjeerfefienber huj3e te ganbeieii; öe B^tn/ fcïjiev of getfïaben maren/ trot3elp toe t$ fpfiehm ; a!£ boifïagen l|eer en meefïer te gebieden; 't een en't ander, ƒ &)$ o/'t gen? cif gen bja.re/ te eiffirjjen. % gab toen eenfeoot Safïeeï % i|arïmgen onber ganöen ; 't toeift gn tot een breidel boo* 't ganfcge ïanb/ bol* §en$ öebei ban 3ijnen habit/ 300 fïern moefi maaneii/ en 300 fcgieip moefï ojpöoubjen/ &ί$ immer# boeoip foa^ #ni naar geen Öoomfïoffen te fcsacÖtenV deed g|i be peeren' Uiteen/ die daar om fïreefyg fïpndeh / onder beboet gaaien/ en mat geinoienfïig b;a£ ber* boeren, ©e peeren jeïf mierden niet mi§ %e* feent/ en met ben flag gemaarfcöoumt j&jp Cbeiïmden/ die gnmie gu^en im$ qnijt ge*= raant maren/ nio^öen 'ober gun berliej: en de anderen ober de geerfrgaegtiggeit ban den Jongen &o;f£> daar 3η t'abonb of morgen / gelp ioel te benhen flpnd/ ooft j^oeben ban Stijgen 3ouben. 'f, 2&oeg dat ma| maar een begin/ en een
V:.-·- v. '; ■ .. : λ' ;--< ■ hitik
■ t ■ . . '■ 1
|
|||
|
OP VRIESLAND, 473
fcfeitt fiaaïtje ban groter getoelb. ®aar toier? hen fcnattingen op fcïjattingen untgefcïj?ee* ücn· «mberbe tqefïemming ber ^taaten een£ teaaefttf»· ünberefeöattingen/ boo^ Hen- driks ®ab^ tegen ben toWe be£ boI&$ mgtge* frfaeeben en om bie reben noeïj ón&etaaib / Μ be tfmntigffe én be tbiaalf be penning / Metten met be nnterfïe fïrafpgöeit tngebo^ bert Cn afé of men booj J>ab be berbulbig* fieit'beé boïn£ op be p^oef te 5«ten; eer bie fciiattiiigen nod) opgeb^agt foaren/ of be rrjö ban « op te fyengen nocö berfcfjeenen toa£/ ijjierb'et? toee^c een fjoofbgeïbV 5onbee iemanb bjp te ïaaten/ opö^t. 3^e jonge φο$/ bie De ftahben noit aan ben toom ber regeeringe nefïagen fiab / en baar ηρ bu£ opgefïoofit; ioierb / bagt bat 6ρ η& anW Öab te boen Blieft ?eïben te jegeuen/ en 3tjne fttfïen te builen Coen öegöfï be bec&olgen&öeit ber MwmJ bie reeb$ aan 't toellen toa£/ obec tetoopem Φ$ ïanbluibeti booj aloegofïen be tof ben fameii te fïeenen/ opentïp te mo^ ren / en ban qpfïanb te fpjee&en, j»aar be£ te aetoelbiget ging beloofpaitn aan 5 3eggen* öe/ sp 3oube toel raab toeeten om be koppig* Reit ban tit oproermafte^ te b^ee&en, ga men ging ban bie nant 300 onbefejjoft en bafc öabig te toerR/ bat jjet boïn opeijtSp aan 't bollen floeg ί en een berbonb aanging om 't ngterfïete toagen, 3flnn£ eene, Ögeennomfie m 't <0ïbe üloojïer gefjouben %, miöbeïen be* taamb om ben oojïog te boegen; nwj0£Öoof* ben benoemb; aan be <^efiergontoer^ t\\ g>u 6tntooïbër$ om pïp gefcfoeeben} Ut in ben gemeenen noob ftil 30nben jtetén/ booj Ianb* üerrabergi btrïtfaarb/ ja te bnnr en te &WJ Ggy bé
|
||||
|
474 NABERICHT
öe uttfytib: uhtt al fcijerpe feiebcn omgeeft öen} öat ieöet? een 5 Die öe bjapeneii aangaf fiofï / op 300 eenen tgo ϊ)ββ$ $$ati($m |aö ie beife|)fjnen/ omöiefiaö re belegeren. <Paar op $ 'er een gjoot geta! ^oeiatiben
cnljtt$\ui$tn/ bofgen^ foitimtger fr^bentot ifSoootoe/ booj^anefter genomen»' eo geeft öie fïaö/ öaar öe ®o|fï en Jet ï|of tea^/ ban öiie 'totten tngefïorem «gfenige <β*efïrïpên/ 6ie in 't leger ban bL*eöe gnamen fp^eeften/ ja Philips öanS^o^onje^eïf/ öie $ijne oe mi&&# ïing ooft met g^ooten fcljijn ban b^ieiiöfrïjap ajangeöoöen ïjaö/ tmeröen afgefoeesen, ^aac ineï ban geen beri&ag re fp^eenen/ jciöeu öe tè$w$m; öe paffen moefïen eec|i fjet ïanD ruimen; öan 3onbj men 3ten iaat'er bmöet* té ©berieggen $$ti& ballen. jÈen ïjaö geen ge* fcjjnt* öat iöierö ban öe «gfeomiiger^ geïeent: en met öe3elbe€konmger$ ïrsieröoon een ber* ionö/ met öeiofte ban onörrlingen öjöftanö/ aangegaan* *t Mtep 300 [joog/ öat3e ïjunne ^amfcïjap en io^aahlnfi geen paaien fcfseenea ψ fïelïen. Refter Hapten/ Adriaan van Wijk, om öat Sg ** onboo^rgtig ftlaït/ et? op ht t jfc5ofitf!t£ roemöe öie ijem ban öe paffen aaw geöoöen; toierö / toierö bliegen^ berö^otiften. 3Ne m jjinme jjanöen bieïen / en beröagt faja* m\ ban tttjdanöer$ te ip/ nioefïen seto W$fflw Ρ fcjoo^öen na3eggen ·> öie öaar toe üjötgenipt toaeen/ en ban öe ngtrlanöergs" wi tójoorïtjRnofïenn^tge;fp^often tooien. Éitoie öie tooo^öen niet taei genoeg tijötfp^eeaën ftofï / teierö aanffooöl oriöer st toater #ebompeIt/en jj> Die waren de eigene weordenu
§Mïmtt ïottce ümt %te$atpm m m f inue Ijtm
|
|||
|
0 ρ VRIESLAND, 47f
tttbmften. ft «*» «* foïbaaten ban
Stoa Aaïberts boift geuaiig^ti gedegen :bie feröeit i« 't ÏW* *W f ÏWW fΡ$ en ?£Γβ Aalbert 8ab be Μβ* «*
htSm o» een boïïen ifïpgfoag Η ben
S aangcftïaasti en 00« fian benzee fereeaen. &n 3*0 een goeb leger in W bg
ﻫ&B&rti; meteetfijejfteög/m alle fiaafl/ w $##*«& troft. <£*n anoere Benbe / in ^on£biperïanb W?lf / W be» iartog ban ^on|toP aan ftwjoöftjr 8* Softe/ tfloh fo&eöW "aar &jte$anb? ©e teen/ bie toeinig of niet boö?3feaneberbo^ Herben? en 't «gterfïe öebaar bafï sagen na* Deren / fteöBen be 4fcontogec#. ngt ïsraeBte ban 't nieutoe iberfionb om önlpe gemaant. pe «tomngeré antb«bbem fre©#e$eti jjabbeni 3ic8 maacmanne#työW^3o^Jd« ijumie ftant tjrt «een !TW^SP»PJ&ig*
feu naberöenal bafï ;*en pe^on£bjper£ boo* af met bnèebaar 4000 man. 3Wt leger, pooi Be öenben toatr4fcaaf Edzërt geftgffe/30Ube booj fc imarne treden, 3Ne ban;be|&arne/ booi ^onmger^en pg$ni&en geholpen/ jMben
wh tetoeer* W*t öonbgenootentoierben gefla* gen: wit ganfeije ïanb booi be öbertoinnaarg afseïoopen. ^e piesen / toebjr moet mw penoe/ en omtrent 7000 man fferj/ gingen met een gjootér magt aan be ^oi^er-5gHeg* gen ·, fieDoenbe bê 0 aïbpteng afgefyoRen/ en een langen toal tegen 't toater o^efcw pen. £te- öabben boï^ en uwb/ genoeg * maaegebrefcaan ftrijggtucSten beïeib, Wa| |
||||
|
!l
|
||||
|
47*5 NABE1ÏCH Τ,
in öen Soogtflö} en ieöee toa^ booj *mt hm
hemub mktoa$ sijn mmbooubiip SS pen met sanfege teoepen ban 't baanöel af' en qnamen foeöeroth ai£ 't gun öiïïefbe sa* IMtimöen ftoojal foaren niet op JpinnetMtó' ten te gonöea ©aar Bjo foaren öe ©ito armeljp boo&ien ban geftöiit / öaar öe &£ feu oberbloeö ba» Öaööen, anVfcojtoeWj Aalberts bolit öoomt einöeïp obee 'r biater tafien öe &$é$tn in ïjmmt teftöan^jtige aan \ en öaet 5e met g^oot berïie^ öe bfngt nmmn <®it berhe^ too^ö ban fommige &$$&*} d§ P. Winfemius, öie ban koningen geitjetén öieroetgepafi ijaööen/ 300 aï<? öimpïtgtto/ qen bpa,nöban achteren aan te taffen, fc toereil/ aï| Ubbo'E'mmius ét! Schotanus, ber^
fcgoonen öe4^oningei$; 5eggeiiöe öat öc fc
Settiiigen/ öie öe «^a? te fïöetoert / te j$in* fnm/ en op öen ®am'gelaten ïjaö/ gen u«v |inöett^aaaeri, i|aööen $$ eemge öetoeeginac geöaan/ en tenmmfie öenöegen eei# getrofc feen; öansonbj men ïiïaaröer toen ban ftun> ne onfeönïö geööen: öie l^ette fclmnfftn 1 en öe öe3ettin^en $e?f 7 foaren niet onW fcaar. m työing ban bit ItèÈm quant toeï iiaafi
in %mW öat nocö boo? ifoanete fcg: mt öegofï öe moeö öen g^ootfïen {joop fcgieto u otif3inïfen: en/ öat niet arte eerlp hmè/ öe ^ppeeöoofö Öe£ Ιφψ; Sïvèn Ailvi, W öe eerfïe in % ïoopen, Joeg taa^ get fefian' wwm öat Sg/ 3onöee öe anöeren te maar; fröónfcoen/ in 't niiööen ban öen nacfit' met mm benöen aïïceii / in alïe fïiite 31113 hm mmM} eii 3ijne maftne^/ M3flnonöerT)O0; Π0 bptö/ in öen nooö ïiet sitten, fet naafïe |
|||
|
OP VRIESLAND. 47?
rtiartótt/ öat te ©ongium gelegerttóag/aef>' S alles beelboren/ gmg mggelgnj boon bet öet g?of gefe&ut ban be <&ouinger£ut seiplaatje fiaart. ©e anbete »5«*«^/ ÏL hunne «oft te ©jontnp en te j|©ebum 1 Mttcn/ fïonben ooft gereeb om *«"*·* lemen; en iouben be* Wél aan gebaau ψ> «ι maaaeeene 3eetelaarfïee/ bjeejenbe bat 1 i met fiaare Watert $ouba BUjben jitten/beeb hun beroering/ en jeibe biel te toeeten/ bat svert Aylva niet taeggeloopen toag om toeg te bigben s maar bat θ!ί <" 't fcojt met alle be magtöen ganfeft. J@eftergoute ftonb toebee te ^SbeetufTeöen Wrat ie b^nb «aHnefïo*
ben; ett balt oj> be BelegeraarJ aan. m Be» Icneében/ onbtr bert jongen ©o?fï Hendrik» Sun ooit tee ftebe «gt: 300 öat be Iwn,/ to alle Etartten bebocöten/ enbeel mmbee m ne tal / na een bappeeen tegenfïanb moeten buutten. SSeljalben bat je 5iet) 3«e mannelnlt Seeten hebben, raag men tot fiunne eece Sen bat'ec bier of bijfberöanbe ©ojfïen en Sferen ban noobe 30« getoeetï/ omJjen t'o* bSbigen. jedjatoen iaetog Aalbert met lütie & ffert/lartog EricUS met 3nne5©jon^ beel *aflen en ©jiejnt; fieeft «jaaf Edzert
met een go* 9«al <0ofib?te5en/en Fredenk " η Eommdmeteengjootenöoo»ï|oIIanber^ hrt nebeefit ooit Bngetooont. <Bn noefi wnten be &n / tjoetoel ban een gjoot getal Su"< nee e oen lanbgenooten teelaatenen Befeeee. ben /allee te boben genomen 39«; Sabben bie San aeeubaaatben be ftanben geroett. jTOaw öe HeeuwaavbersS/ booj beuptBom- |
||||
|
4.78 Ν A.B k R Γ C.H T
fïe öebjeefö/ ijaööen in al 0/0 onro/ï 0 #
jeeten} en Junnebefï geöaan om öeiöe öe par; tyen te b^ienö te gouöem ©an toieröensebaü öe^affen/öan ban öe piesen/ om fjisip aam gefp;onen söetoeilie beiöegaar met goeöe Ibóo^ oen en 0?oote beloften giegaagt toieröein 't i^d sröter 3eftee genoeg / af tgan| ieder een fjielö 'er booj/ öat 3g't 0eliïK ban betöeöe partpen ge? noegjaam itt jjanöen fiaööen, Sfnfiteii 3e imt ai 't hvyggQtixxm/ öat 3e op jjun fïot ijaööen leggen/ op öe belegeraars ban jfcanener φ baiien toaren ; Die 500601'* 3eiierip te paafc genregen ïjebben. üfaööen 35 om öe belegeraar** of 0w$en te jjeipen / en ^anefter te üp fejjieten / al fjet 0efcjut nnt fjet fïot .géngti ^aneïtee 3011*0 Jjet beleg/ tot öe aattnómfïe ban Tontjet/ niet ngtgejjaröt öeb&en: taant bat öe ötïegeraargi niet meer ugtgeboert jjefc Ben/ «# aïtëenip bg gebeft ban g^of gefcjjut/ en ban nrngö en loot/ opgenomen. <£n öe toeinige paffen / öie$et fïot ban Eeentoaar* ben in be3ittinge jjaööen/ toaren op berre na niet fïern genoeg om öe burgene/ i'nöien öc 3aaft gaar érnfï toare Qttioctfè/ tegenfïanö tt öieöen. jjSaaröe Heeutoaaröer^ toiïöen &hk gaani en eerfï 31'en toat neer öe 3aa« 3000e neemen; en öat tf fjnn beöerf getocefï. ^00 ra$ al§ 3e ban öe neerïage öer &;ie5en benfit? tint toaren: 0in0en 3e öen <&btvjleii Pflug, Die booj öen βα$ op get fïot in öe3e£tmge lag/ önnnen öienfï aanöieöem jéaar Pflug, öie öen menigmaal te bergeef*J tot |jet ontset* ten ban jfoanefter aangepoot jjaö/toaémet3oö eerfe onttjöige geöienflïgDeit niet bootten, m tneenöe / 't toa^ 'er mee gelachen; gulp te imiumn αίφ mm Snip ban naoöe geeft i |
|||
|
Ο Ρ VRIESLAND, 479
m finïp aan te biebeni a$ öe noot ober $·
pt Heeuiöaaröer$ Dooj Die toeigcring ber*
ÜMU/ en jjoorenoe Dat fjet ^atifcf) Ιφΐ/
om hen ojj 3ïjn i§arifcïj te be3oenen/ in aan*
tost tóa#/ 39» öö0? «n ^00t **«·* Wöe
ftaö gebïugt ^nöertnffcöen boomt get jjefc aauf en treilt/ 3ünDereenig tegentoeerte bin* öeu / in De |ïab. S^aar mag afïcs booj Dé fiaüoiöe^oïtiatenbuiti gccnepiaat^/ gemijD ofongefcoijD/ toa^n. iui5en/ mioofïctg/ ïtcrften / bjierDen ïeeg gemaant; De burgcr$ gebangcn genomen/ gefternert/ mt$janbeïtt te b^ontoluiöen / sonöct: onDetfcïjeiD ban ge* mwfoö of ongetroutoö/ ja De jongeng yflf / fcijetiöig gefcïjoffeert ΦΜ bat Jet jjarDfïe ban aïien mag/ & mierDen ban gunnc cigc lanbgmiöen niet eeng beMaagt. ^at ïjaöben ψ er booj/ mierö 'er oberal gejeit/ Dat 3c/ 5cmöcrontronm/ ofpiigt/ of belofte te ηφ fcn / ïjun baocrïanb in Den nooD berlaaten ©e maareban lieenmaaröeng öngeïunfno^
öc metter jjaafï baoj 't ganfeije lanDj en joeg Den menfc&en öe D00D on't lijf ^eöer Dagt/ ï)uft öe bganö öe Seenmaaröerg/ Die fïil ge* Secten jjebbën / 300 gjoutaeïp mtgfjanbelt j m noclj iunöeren/ nocij tyoumïutDen/ noeö jonge maagöen/ noc!) becben / nocï) JfMefie* mi/ nocï) i&annihben gefnaart ,· mat fytbbtu De anfceren te bertoacjjten I <$la mag eberï bang: en De een maabte Den anberen / Dooi 3Ön bermen en ijuiïen/ nocïj banger, ^onto men 3iilbe bganöen/ 3Uïft een mbef! en bar* baarfcö gefnnyg/ afwachten * Dat toare bol* flagë gebljeit. Slieber ïanD / en $anö / e» l$x®§/ en aileg berlaaten* a$ ter genabebatt |
||||
|
4So Ν Α É Ë k I C Η Τ
3uï6e feïjoften geöieefcen. SPaar φ ging al·
iep bïugten / baat bmgren iiofï «èbelluiöen / ^teöeïingcn/ boeren/ $#éffe£/ $mM< feen/ jonnen / |Eanuuben/ ^ouiuluiöen/ liepen ieöer 5tjt$ meeg^ Sommigen 6003^ oen foeg naar Jet^tift fommigen naar <$&> Hingen of «0eiberIanb: anberennaar^onanö ■Φί boeren / bie niet beel re$geïb po&en/ öleeben meejfï in be ^ebentoolöen. #nöer* tnffcïjen noomt be b^anb aan / en biiiöt jjct lanö berlaaten: baar fjg ebénbjel op 3pem& nier jjun^fjoubt ^rtee6 / baar Schomberg boo$ fp^an/ foierb nocj) op 3enere boo#öaarben g# fpaart, ^it foa£ een luchtje boo^ be öoewn/ öie 3icg in be ^euentooïben neergé3et Qaoben: en 300 üèel öefcjjeibenbgeit^ ban ben βα$ niet bertoagteben. ^ρ 3onben ooft gerrtagtig; ben naar ben &o$ft/ om 31)11 gemoeb te toet» 5en. ^artog Aalbert t»a| ban jicö jelben be fjarbbocjjtigfle niet: maar Hendrik, Aaibem 300η/ Joris Aalberts %oèber/en baar ÖnEryk van Bronswyk , met ïjet g^ootfïe getaï öer peeren/ fp^aften buur en biamtegeiï be$$? 3en ^outó men juïfce foeberfpamiige genaöe en bergiffem'^ gunnen/ hit be oöob boo^ Ipw m ongejjoo^aamijeit tdel buböelb berbient ïjabben* tOeber öunne goeberen en lanber^rt ten boo^Deeïe ban bm tiogfi aange$agein en fyeembe fpu'^Iuibeii ontboben/ om Die ian; bergen boo^ ben ®o$ft te beöoubien, jpeti inoefï Jen/ anberen tenboo^öéelb/ itafïgöem f η tooiientüatfjetin geeft/ ttgèti\$mn&o$ op te fïaan. ^traffefoo$)eit 3duÖe tiiaar bie* tien om Jen tot meutoe mugternen op tebjeft' feen $&aar <0^aaf Edzerc, oaar nocjj een ^efeg gart in fïalt / beeb afleg ma* öP «off |
||||
|
OP VRIESLAND. '4.8t,
ι «m ben É>at tot ^acötec gebac^ten ulier te Zmv, eT|p wm mM mém
£ e$#P«! Β00 / f"?03^, °°Ü bï Éi$
Sö&li öetn tot ttieïïact ete Berfïre&beti 5&é èiiéseri inieeben ban in genabi: aange?
hemen: Die%»ebenujel norf) .Wet genoeg 6e* te e opöjengen: be H» 0°«ör« tf ttoee &on*
bert mWm^t & öWetebjie/.ofbietof Mf honöcrt: l*oec naat bat ïiegcsonDigt mj WWi «en toaren./. een. obergjoote fora.
nnrff Dhemeefeii ί en geen getoeee be jouben, {fes K#I P|0#J
blootë-boètó/ eenen boetbal been s en alle
S wektenen onlang? grotene ι» taaten afttóeten., S©at staten « gebaan ebben*Ifeeeeb moet Igben. W ωα# Si béter/ <etS te öeljouben en onber. eigen Ktmimi ^ ^ Ni ?eEl.ie3en/ en met Site e* Mnbéreii atijtet 't lanb te .fobgttr, - ©usS 3S11 Öe mm taebee in t be5it ban ©SnD géfiomen: geUmbig toaren ?e φ Ξ neeerb/ Den rooiti bét. régecringe 50a
BraBnietgeftóubenÖaOaen tartog Aalben ν bi 't nocöM# maakt . enöeti <®mf HuepTan Senach tot Μ»Μ
©Iflanb aangeeft ïjati / toierö m 't leger
»a"«n9enban een too|e|tatttf tf** getafi} öie ï)em binnen bojten tgb W t jaar E ff ft»? H h mm
|
|||||
|
* ι
4Sz Ν Α fe Ε R t C Η t
meeff ter garre ging / bejïonb gier in 5 Μ mm soonen f ocg 50uben paffen goebe hmtm fegap met <ö$^aaf Êtzaard te onbergowben■, beel toerfcg ban pm te maanen 1 Énen raat» en φ oberïeg/ in be jafien ban a^ieéianti/ te geömgnenv en gem ook/ be£ noobig i| be/ gulp te Biében. 't lag ben oubenèn & Stenigen ©ojfï aï op 't garte/ fnat bat 'er noé geöettren 3o«to, J E.F-por«- fH^*J^iiCha,rik; Aa^eItS ÏÖSN 30Ön/
«at, H.r.J» ,5*tti $aber£ plaatje <£rf-potefïaat Dan
togHcn- ^iegianb gemogen: maar gg geeft Meine
driici bjengb Ö£ bt'e googe maarbiggeit genoten. Μ
bonb a!ie£ eben bertoarb: be lanb^aaten upt-
jjepnt; beeïe€be!wiben/ öte in öaWingfcijatf
ïeefbeiJi en alle geïegenbgeit 3ocgten omöè
paffen te berb?gben. ©e <é^aaf van LeiiTe-
nach, bie in be minfï bet* regeeringe iaeim's
't fcgóol gegaaii gab/ meenbe bat aï!e£ ttiet
for^fïggeit te boen uja£ Douwa Galema, een
ban be bïngtige^beïïnibèn/ ma$ met een '$*
Wfltèf te ^aneïter geftomcn > om met ben
. gtabtgonber .^η DCn $om tt ganö^n « ög
onberganbeïing liep b^ucijteïoo^ af 5 en be tjjö
ban ben geleibrief ten einae; jftaarg]»/ 't® 'er niet op beimenöe bat be ïefïe bag. berfïreo ■Ben fc)a£; 't 3g bertroutoen&e bat er op eencit bag of ttbee niet gesien 50110e mo^ben/ blijft een toeinig ober 3gnén tgb ög 3gne bjienöcn- ^anr op too^b gg ban 39η btbbc geiigt; te Sftanenee in't gebangengu^ gefyagt; en/ om bat beele <£öeimiben boo^ gem meenben te fpjeelén/ 9j ocgtenb^ bjoeg booj 3onnen op< pang ontgoofb. Leiflenach bagt/ geïp be jonge Sèoifï Hendrik bootene gebagt gab/ bat men be $#e3en met fegjifi en firenggeit in
|
|||
|
ν
|
|||||
|
Ο $\ V k Ι Ε S L Α Ν D, 4Sj
in ben fiano ïjmiben moefi Gerrit Mokkema, een ban be öaïïingeji / [jab ttoaalf ftputïjatïtige im\$ naat? ©ongerbeel gefcjjtnt: otti $p b;oeöer^ ^rin^/ bat baar 0m én $eet geeftc en fïerït toa$/ te oesetten. 3^at ibterö aan> fïónb^ o|i LpiiTenachs bebeï ftelegert: en öe rouuren onöec öe boet gefejjoten. ^Sef ban b> ttóaaïf/ jtenöe öat Jet met fóngefc te Jjöubeti toa$/ Rebben #zl} bg nacp op öe bïtigt öe- mbm> ©e anteen/ Me $tcjjtee Oefcgeioena^ jjeit ban ben,baanö obergfcebén mofïen/ toieiv Den eüetrèig om 't ïeben geb^agt, 3&ec ban öë 3$ töieröen oj? een rab gejet; aan öe obeeige ttoee J öie geöiiurenöe öe beiegednge ban jjfoa* ïiehec ïjitnnetong tegen0ή iongen Ifjjjp^t Hen- drik ïuftig gei-oert öaööen / bjierö een paaif boo? 't ïjjf gejaagt* Jellc van Bern, een bart Ut tbtee/ïeeföe ·ηοφ $t$ tutten baat na. 3§et jrteegen ban $\Mt barbaacfeïje paffen baa$ 5chedp een öuibMtitt tenen ban ëen hm baarfcö gemoéö: en öeeö bt&#t$en öe$ te mm naae fyeetnbe ©éjfïen oni3ten, 3&z fjaÉÏ teüm juïïse gebklöenaat$ bsa^ ugt ï$m\ aaifa 8e5igt te ieejen ; té moèfï bjoeg of laat in mugtèrn untbarflten, #o£ö 8** plasje» ban gemeïöe flcaffen i$ een tocinig laateü bpo?ge* batten, en fuer maar bermetöt/ om öeri aarö ban ben nientüén ^raftpiitsee öoojeenefcjjct^ of tbaee af te beelbcn, , <&m tot ben <êtf poteffaat / 3&o$ Hendrik*
te naomett: öie toierö al tenjeerfïe g^bsaar fioe bat be $#2301 / öte gg genoegzaam bellet* terö aeïjtte / Ιβηι neef? fpeï^ gèhóèg sotioen getben. * J$g-toa$ met eenig gebolg naat &jabanö gegaan / om Uu Bo^fï Philips tè * ï*'t jaar m<x>. . i. .■■<-: ·)*.,
|
|||||
|
■ft Α Β Ε R Ι ΟΉ'Τ
hm. ^aar bonb Β| een goeb getaï l^ieffrjjè öaïlmgen/ lïte ttiaïtfter in öetoeer baren /om be Öeerfeljappn ban ^ïe^ïanö aan Philip^ op te fyaagens en {$ merhte toeï bat 3e met geen öoobe ooren aangepoot toterben, gelf# gatt^ i»en je.ttiet Pflug* een ban Hendriks booj? naamfïe bébienbèn/ in t top en b^eeb ofaec öie sane gewonen; en ïjem getoont bat Jet bien Bo^fl üeel mieter toa^ boo^ een goeöc fomme geib$ ban 't <$rf potefïaatfeïjap af te flappen. Het land » zeiden ze, was niet al te
groot: en daar by uytgeput erl uytgemergeld: de gemoederen der Vriezen v/aren ganfeh niet op de Sail'en en de Saxiflche regeering gezet: 'i Erf-poteftaatfehep was zorgelijk , vol moei* te* en kofl zeer weinig opbrengen: want hy moeit de Vriezen met bezettingen in den band houdenj en die bezettingen k-p ft e h: hem zoo yeelj dat hy weinig of niet overhouden kolt. Nu kofl: hy 'er j met het gebied over te doen, een rijkdom uyt haaien. Pflog ÖegOfï aï tt ïnifieren:bie 3elfbe/ en meer anbere rebenen/ faueröen in een plegtige ~ bne-? nftomfie ban mëm^w m W>wévM^P%f êeeren noclj om?* flanöigei* hmt 0e ^ailiwgrn boo^geö;ageiJ ^aar töicrö bngeboegt dat' öe &m§m g^am genegenöfiett boo^oeu ^ojgoiner fjaböen a$ jboo^ Den ^ar. Wc ^ar mogt be iieöaamen tier mjttfh oberjjeeren ; maar |mne ijerten 3oube B|» nu noci) nimmermeer krijgen. JO&at |ab 9ρ aan een ianö ƒ baar jjn ongeaeïjt en onöeminö toa$ fc ^ie£ toierb fjn gebeöen/ ban eene S^fröappne / bic gem ganfefj on/ oienfïfg ma^/ öie 300 beeg fïonb/ bie jjg toeij niet öeöouben «o#/ getoiüigaf te flappen> en ïieber een goebe fomme geib^ aan te neemen. |
||||
|
ι
|
||||
|
OP VRIESMAN D. 0f
®e saafe b)ierb3oo berre gefyagt bat'e^ep
$&eïUriben naat $?ie$anb soubeu gesonben too?ben: om be fiemmen beu ingejeteuenop te gaaien. Φι ingébaüe be meefïe ingezetenen met tot ben ^o^gonjer al$ tot tim J§>ar mog* tm gcUcn: ban moefien 3g eene bolmagt ban Be inge^cènen eiffcljen i om öetlawb aan ben 25o?gonjer op te blagen, ' èocï) <©^aaf Hugo:van Leiifénacfo , tïl be -
anbeee paffen of ^arge3inben/ be tijbing ban
be5en ïjanbél bekomen öebbenbe/ meenben een gat in titn Öemeï te fïaan: 300 een ïanbfcöap/ baai? men 300 ontgearbetbt en geboeïjten f}ab/ bat 500 beeï Qt\b$ en bloebf Jab geftofï *» bat een parel aan Hendriks toone -toa^/ 50rtbec flag of -floot/ op 't behoeft ban eenige balKn* gen en ïanbreöeilen / 300 gnlöarttgia lafijar* tig ober te geeben! %^ fïelben ban alieg te toert* / toat bebenftelijft en feïjier onbebenfte* f ft toag/ om bten flag af te toeeren : tittUn
m öefi om be genioeberen bcr piesen/ met ieöee get 3ijne toeberom te geeben / te brin* rten; beeben alle be ®$ie3cn/ tnffcijen 't Mit m be ?£abier$ / ben eeb ban getroufcoigüeit beenienfcoen» <ën op bat Φο$ Hendrik bat* ten5outo toat ï)gbooj't obergeebenban &#tp ïanb qntjt 30ube raaften; fjeeft be gemelbe Hugo van Leiflenach be feïjatttngen / bte te* bei* mergen ïanb$ en teber fjugg jaarlp^ op* Béngen mofl/ een$ boo) altjjb bepaalt; en be öelaflmg^n op be bieren/ tojjnen/ en be tooïle/ m£geït}ft$ op een baficr boet gebjagt* ^e ïftjï ban alle be3e ft&attmgen en belaftm* gen liet ï)g bén ©o^fï boo? eenige peeren toe* Zoomen; bie fjtm befï ooit moefïen boen om Paug, 300 toel alg ben φο$ / anbere gebagten Η h 3 %%
1 " ' ,
. /'"' ■'....
|
||||
|
in te Doemen, ©aarenuoben bm$ Leiffr.
tech ooft jo^g bat te 0 Cöeïïuiiïen of $&& ïingen/ öie te fiemmeti oer ®zie$en qmmm opnamen/ op alöerïianoe ftuise tefeur gefïelt iöieraeii/ pr en Öaar jjun öopfir fikten/ m 500 fttëï *I# Leiflenachs ffifgeSaHtén/ fa jflft
öano itóngeliomen iuaren: geeft men ober öie
5a6e foeoer eben ernfïig geöanöelt. <$btn ern-1
$0/ 3*0'i'&V' W «riuffe iaat öe ^aiiingeti/
rti Leiifenachs g|Ifgé5anten öeiangt :teant/to#
Ijeiöeoe offert belangt/ öfsepesaaiftefceeg
gemeen* fieööen; ban of aiïe| maar gemaaïit
Jpei/en een Wnrjjt of apenfpei !$ge!»eejï/ oaar
|öo# seer aan getfoflfeit Ubbo ρ Emmius/
foetoeï öat feer niet 000^ gene San sten/
30üto peteben&ei eer bobj een gtraaaBtfiiel
af apeé»e ïjouöen. 3®ant Iet een# opöen gan>
fe#en ganöeï Pküips öoet oen Séaütngen/ ten
oberffaan ban te ΜεΜΦ peeren/ beeseft
ÈQO^fïag öoen; Hy 2^^ de Vriezen Voor xij-'
ne onderdaanen aanneémen : des moeiten zy hem, de vijf naaftvolgende jaaren, jaarlijks 5Ό duizend, goudguldens opbrengen : maar, in die jaaren, van -alle andere Jaftén vry blijven. : Als die vijf jaaren'ten einde war^jn, zouden %j niet anders te' betaalen; hebben als de gewoonlijke lafton, 'Maar dit moeiten zy hem voor eerifc en voor al mèt een ruftig harte bélooven dat ae hem eenen cifch zouden inwilligen s die in lich welven billijk was3 ën met zijne rechten over' «en quam: maar dien hy eerft voordellen zouw, als't hém beit gelegen zoude koomen. Wfjfè. öoo^ioaaraen iöaren Jara: maar booi alJiet$
U moeten öeiooben/ 3otöer#e ifceeten ioat oat i'■■§ Ad ana. i^oi.
|
||||
|
ï*V*;A'1
|
||||
|
— Monfbe/ bat toag jjun niet tojfê te ma?
S? IS toe batv SPI *«*·# «W
X/iStoa om ben eifcD te toeeten: bie KeHS anttooo?b/ % **■ U *«■ £ ™ enttooajben souto. Ifcaae be©?iesen/ n 1L fojbeeV moefïen toeeten bat be 3aan vi, Lee en weeftee ban ©jiesSlanb 3°"««"
& mm Ì seoeen: 39 moefien ?ien toat Eu SnDabbent 3*mogten m. 500 toei, SfS te ©ojft joubc jgnen eifeft na* SBaSe"önseb1aaBbWtn· .*w*M«g.
S» met¥^lanb 300 bert toa£ SS Á ö«maanbe &eW «uanfuitf >« *
rS^Ï bepA». û bun
P. ' v&f morsen wel voor de fcheenen mogt Sen wTdfnzy ten befte geraden zijn ,zy Sn zich ho. eer hoe liever met den Sax yeXe©iieflene letten./ ban Philips gennep
®fiS»? fimrfb eefiooten/ en toelbenftw
nffi $luTeene »#|fi
man WgK&J&£%?SK |#
lnSf. ÃôÑë·' TjaVyokama,
•^ - Warman Galema , en ivecopo juu |
|||
|
488 Ν Α Β 11 Ι C Η Τ
bat boïft in öienfï genomen; én 3tjn baar mefce
naar 't ianö ban 3^en(: bertrofc&en. <Pe φ;* tfjnger^/ ö!> met öen ^ap fort geen ötïïpe fyeöe iioffen noornen/ pööen bpöegemeiöe miësm berjogt öat 3η gun Die ttoee öutseuö finrcgren toe3enöen3ouöen om ^amme te öe* ïegereri: öan 3onöen 3g/ na 't inneemeu ban ^amntë/ gen ii$geiif£$ jjeipén om ben §&% «bt ganfejj mmflam h%t8Bm0. <^e aait* bieöing fcfleetr goeö te 3ijn ·: eii öe ïüiegtew imet%eh óp oiè boo^fcöaarOe iiaai? «È^oninpt en booit^ iiaar ^amirie gejjonöen. |&aar?r óngèihïi frljeen öe&^en ober afop öe jjieïen té boïgen: öe <g£^óninger$/ 300 foei aï# guti* fie ijnipöenben/ taieröen boo^ammeöoof «0;aaf Edzaart öeerip gelagen; en öaar me# 8e bieï öift g^nfeije oberfeg ioeberöm m ö# Étti·^, it5 L"'f* ' :! ? ; u ' ■■'■'■'·''-,!ί: v ^nöertuffeöen f ijaö I|artog Hendrik, &ie
3tjnè Mtbmfïe ban j Cif-potejfïaatfej)ap φ* feegen gaö/ Jjet geöieö ober pffigmkf ö# ibrije ban mangel rug/ aaii fijnen fyoeöer Geor- ^ius obergeöaaii. Georgius,1 oie*t jjart norjj fjooger ö^oega$
,# 3ijn ö^oeöer/ en öe oören bóo£ öe piumifïnjk $er$ open jfji'eïö/ Öegofï 3i|ne regeering met öe W$tMn0t$ te' ontrnffettV m&: Uet §m aan*' |eg$«i i 3? moefïen gein al§ ψίη ^ppergeer W / en trmitoe peeren: 3^ moefïen öe $aö boo<? jem open |etten/ en 3tjne ketting taeemêu 5 of W jjaööên 't tigterfïe getueib tt bertaagten 3p allég fïemröeloeöerom öaar óp/ öat koningen ooft in öe gifrè hatt Maxi- wjüaan üegreeperi toa$ Mat aanbieötngen fttipM ^onniger^ öeeöen: |oat lupm öat'er " y Omtrent het jaar ijoj· '"J ■''' v < ;; ' ?i' ' :
|
|||||
|
Ά
|
|||||
|
OP VRIES LAND, ^
0$n betöen liepen.: goe men 5e ^aafi $οφ
in te fcgiftitcn ; Georgius fïonb 'er op / - en Heef -et op ffaan / bat Ijgt meefïer ban bè fïab ntoe|ï taee$en. gft mtï ben ugtfïag/ Fjbehiei bit öuiten on§ befïeii .$/ met hojte tóoöjöeit bcmieïöen: en 't geen bnbertuflcöen ίπ Μφ tyie^anbboo&ebalien $yboo; een top ttjö£ aaarlaaten ■' ■*':■" ^ ■&-* eionmgén roierb boo^ bm <§ar Öeïegert/
f β oe #ar boo^ ^aaf Ed zaar c in 't belegeren gejoipen <$>e ^aaf Vifus van Drakëndorp,
Iöie'topperöefïier ober be öelegermge ïjab/boe*
öé; een leimeïpen pat tegen <H%aaf Edzaart. |y 335/ en mogt get metTpen / bat Edzaart ι ban 't imjgsbüiit bemint eii al$ op öe ïjanben seöjaageti toierb: ïfë b^egfce/ inbten öe fïaö berobeet mierb / bat Edzaart be eer ber obèc* foitmmge met fjem breien soubs3 en mtffbfyiefi met öe gjootfïe, jjelft $óuiie boo^gaan. %t\f$ |ab ïjgt Edsaart meer al# een$ ongeufcjjelp fiejegent; en gab fjem m öe fyonftenfcljap ber* toeeten bat 1$ een «S^aaf bja^ $onöer eigeit ianb of 3anb te Rebben: bat alle^ / mat ögr 1 «oei) bejat / een leen ban ^artog Georgius taag. Edzaart een öoogïjartig man / en 50a een fïecj)ten banït boo£ gpe teoutae Pienter* niet berbracjjt gebbenbe/ ging aanfïonöp ugt Set leger. 't€»eluft/ b^t ben paffen 300 lang nageloopen fjab / fejeeti met Edzaart te ber* &eftfcen: altï)an$ $p öunne saften febert Um tijö oog3ienïp aeljter ugtgeïoopen. ,1$aar onbeetuffeïjen fïonö §et mtt be fïab
fïegt gefcj)apen:5e belegering Jaö nu een jaac gebuurt: be ïebensmibbeïen maren op: fcenib en ïootberfegoten: geen ont3et boo? fjanöe» SNe£ jjab. mm al in tem bolle bergaberinge Η h 5 Ö8>
|
||||
|
ρ® ΝΑ Β Ε R Ι <p Β Τ
floten/ ö& f aö ober te geeben: boeg öe tojeeb* j
geit ber paffen geeft a\lt$- foeer bttfym Draakendorp jjaö eemge <ü%omnger$/ öte om eetbjaaren te 3oenen ugt fce fïaö gegaan taa^ I ren / gebangen gefcreegen; eü/bie't Öetaalen faiöen/ siodt gelö afgeperfr <&nöer öe ge* j tangenen toa$ een man/ met φα b?tjf; üte! tiietp te öetaalen gait, <Paar on toieeö öe r \ bianto op getoebeiban .Draajc^ndorp metieen ? gloegenö D5ei? in gaaeetoangen geö^tnöméeftt: iienman toieröen beiöe öe eoeen afgefneeöen: \ eii/ b\§ te ρ^οηκ/ aan jijnen jjoeöbafi ge* naait, ^an iojeröen 'et: nocjj ttoee garmaen/ met een fïuft fyooö$ en eenige no^ïen 3ou$/ j aan sgne öo?fï gegangem ©u$ toegeta» fpierö gg/ met öe flaneren op öe. rngge geto 1 pen/ öoo^ Drakendorp naai?öefta^ge3onöeiii j niet ne^beï ban öee3e giften/ unt name ban p.atendorp, aan öe ^urgemeefïeeg te bvm gm. ^es^ ïntöen gnamfn jngfïinöe fiaö/^ op fjetïlaaötöu^/tec^»ple men Möecaaö jat imi, öe $aö ober te geeüeii j en a$ get öefïuit $ψ($3$Μΐη genomentoa^ J&aaeoe burgerg/ op !>et $ιφ ban 300 een öeerlpe en foeee&é &erto,onïn$ / toierö bah fpijt en geamfeïjflji; m§. rakseitö / en toilöe ban geen obergate meer haaren. %$ ymtuw öat 3e 31'eg eer 30W ir öjjoö beesten; eh jjunne fïaö / met afleg tot er f$ toap / aan öjanö (ïeeften / aï$ önnne p^tjen boof 300 eenonöefpfioftenbnanö open 3Mf$ e.ïiai» öwn B# m$noegen ban<©$aaf
ILüz 5 t ter ooren; öaar/300 a$ 3η fïra&g ö# git epen/ toat giseö£ ban nomen ftofï: en öaac oaft niet op gefïapen öienöe* jHen öegofï tt r Oab» tuuü. ad atin. i f o6# P. V/iafcm. Schotan, en*.
-,- ΐΛ .·.- ■ ' r ob^
|
|||
|
iberïeggen offiet niet öefï mare / met ben gfe
öen Edxaart een beröonb aan te gaan i en öem Hm ftnn^efeöeiunöeer aan teneemen- 'tüaö, sttiie jtoatiööeit j eri mag een jaan bol öeöen^ hctóeit: Edzaart Éöa£8«« onbe bganb/ en óf fto 't ftfiöon foei met {jen 3onbe meenen/ ffliMien in geen fiaat om öen te Öefeijermen. Baar men mag in öien fiaat/bat men böo? hf eene of be anbere $ΰαήφ& ögten mocff:, en bit m «aae ugteripen Icjpi be mrnfie öan allen ®an foa| men altïjatig booj eerfï Wiïiht φ 3oum naarber onenmg geeben, ita Wib ban öoben aan <0?aaf Edzaan>: men trab in onberöanbeltng.: men toierfr be 5aaft in nokten tg* *^fary^S'
met *ίίη böïa omtrent be fïab lag/ txéfsx njet bïikenbe baanbeïen en fïaanbe trommelen in 't gestat bei? paffen haar koningen toe: Jaat Wbu&nbι man binnen trennen: en 6» lm», #f oor booj br önrgern met een nM: öjeuöbe/ enoiber't iuiben ban a«e be rïor^ ften/ftet gefcljal ber trompetten /Set S^ïanii Öer «uiten en feljalmegen/ter fïab; iwejaalt. $u meenben be burgergbat je be 5onto» ön« geuin toeber 5ag^ <«a«n »M föïf broeit / ja ftun leben 5elf / m liMMQ; ¥e giffen boo* be fïab leggenbeJtotow aïg bebtoelmb/ en boo* Sun SoofbjgM; 2» beeben ö^m afbogen WWf fcitlblioerbe, en foaaraïbie M*» % ionbe geantmoojüt öcöben bat 09 öe fïab telöanböabinge ban be b^ebe / ban megen| Womfcie*ip/in öe5it ffff^^g fetfputo öouoen/ ter tnMoe Μ: ÖJt tetj feöiï oWben eigenbom tuffcöen ben ^ar en tfcn »«^taiilHv«St 5P«öe aftebMu- |
|||||
|
\
|
|||||
|
49 £ Ν Α Β Ε R Ι C Η >Γ ?
tet,f| serail foa^ om stjn boen ö« &m r^,^
fr/Mtomgtoiïm/"ia &ρ belt SS «au ^a*en seïf / te beröebigen 3^ MJES |oetoei ban fjuft berfïenbe/ moefïen wS een goeb gdaat toonen: mant 30 toeeJSto inöten 3e ijem ba?ber tergden/ bat niet alfcc m$bmm/ maar ^efïbtólanb «elf / bet: teen 50ube gaan. " .$&en 301100 öM* |NStt&f Gcorgïu*, Me in
^a?en tim "ober 't uoo&tbalfeue fcMben; ■'5™!*"*«ΑΦιι öeene bganbïpöeoen ifc ÏES Geol£ius> °* 3öan beif aan ijeb&rnöe/ tojfi natito*p# mat %$Mn mamfchmbm of WN) 3ö«bJ. 'tl$a$ met ober te tornen/ bat aïie bie &oote bermacötsngen 30a feftieïijit én aï£ oji eenfïeï en f&ong in öaigesi biefcïi; en bat W / om 300 te f^eenen / 3™ ftm in öe ijaben berioör/ jj^aar bat «B^aaf Edzaart, 3ijirgjootfïe b^ien ö/ baat· ög Heeften op geöoutot $onde fjeböen / jjem 300 een jmgefpeeltfiaö/ bat 5onm feïjict aan 3tjne 3uinent gegaan m ■'Ben. :V,:i;; ciii^ri — " f
s €bentoeï löa^ benden beft: ï^itog Geor.
ll!8^^^C5dl^i öooj ge3anten hum
bat ïj% iöeï en mntfeïp gebaan öab: en/ iw £imJhma£ ®lX 5mm °^/ bat U m
^lenbfeöap ban Georgius tebermaeftten fiaii. f5lö?^ö^onletl 9«« Μ toe
Dat ö? f öefïier ban koningen en <&oiito gerïaifb/ imt name ban ben fartog en 00*» ttere boojioaaröen/ tot be fiegtma ban ': S melöe berfeijti toe/ 301.br öouben 0 't Jfca| Edzaart genoeg/ bat jjp booj eerji
gcn.fi geïaaten roierb; en baar ffi# oor mi aianb bie fiem 3^ onwifïeji Hom jpaar l» |
||||
|
ι- .
|
||||
|
OP VII E SLA Ν D. 49$
itÉgltöN &an be <i^oninger£ fc>f$ niet te Be*' l'/rJben: Edzaarttoag Bun $erIofiei7Öun»* Sn Ö«" $efcj)ecm8«r. ^iejerameefï mfcm &on / to£$ bc 0<^βί be ganfcóe fïab Sn in önjbfeöa** te 3^^^«· A*a* ÖI? onmatige en ugtgeiate öpfcijap/ bie men in 'teetfïe Begin toonbe/ toierb ban be tonfte lm* oen boo? een boo^tefcen ban een óngeiufcmg einöe genomen, #irt ïang baat- na kom 'es «If tuffcïjen be gemelbe kanten en €>jaaf Edzaan een bcrbiag aangegaan en getehent/ faiEdzaart het ganfche land tuflchen de Eembs
en de Lawers regceren zouw | als Stadthouder van den Sax. De gerechtigheden van den Sax in alles zoude voorftaan, en5. 1 |^aac 300 va$ Μ ftv cp ben naam ban ben ^ar Deltelen bc*
80fl te geeben/ en f|jt|3### beitic|ten; auto Ifiet boift fcfjier aan 't mugteti gefïagen ficööeii! ^iemanb toübe ban ben^a^ flooren; «1 iebeu ijab Set èben Djoït tegen bit gebjag ban Edzaart. ^eïfë toierb pm ban eenigett tocatbonbjt: toilbe Ög iiebereen anberpienaac als inn eigen booga 39« ï baai' öaö j)g φζ four ban: maar belden begeerben oiiber neene taeembe of ugtlanöfclje regeecinge te fïaaii. <£n/ 5eibcn *>z bojbec / mbien ïjg m Bceebebat 3e ben &α$ trouto 3o«ben 3bjeeren * ft» mooMuft bei^efcerb öouben bat niemanb $matötoodrö 3onbe geben. m$ liet Edzaarc bie 3aafc fïeeUen« en Jjg Heefe nocö in t jclbe foar eenig getö met bit omfeifttft flaan: ƒ Ed- zardus Comes* Confervator Groning. ΦΖ&ψ
fen/ftier obergeBcIgö/ beebenbat ψψΜΜΦ
toieglanb beeötebcn: en be bjienbfeja j* / Die aiiDc^ ebentoel op 3^ ïoffe boeten ftonö/öe? /GraaFÈdzari, Befchemicrjin Gtomngen.
|
||||
|
4P4 Ν Α Β Ε R Jr c Η Τ
Wfl ellmQ$m$ mm en meer fotit*a»
&Wt' mnmmt/ en ögtóoι ban ΨΜ
berjorijt om fien met ö^rïö teötóS £3 fce^omnneré öeböen 5,cö 300 ^lIS? ïPaar o«i£ Georgius., m totïj immtt
3it ban ^cmmgen geen ötiue fik yl öooj 3pe oranten meer al£ eenV m& Ed- zaart 5eif in ν onöeröanöenng getreeöat * maar öe onöer§anöeIing foiïöe 300 meimaW> nermen/ ai* openöaate öefeöMiönjnïfiΓ Edzaart een fiaat3ucBti9man/en öie&aai:
ï^eene untfJeenenöe ijanögaö banöe genS f ?£> ^3göe te Rcflgeti/ maaïitè jhet 300 m fe te d&omngen «teer en meer te ieseeii fym ν m öe jlaiefïraat genoeg5aam öoueti 't öooft» mie^ 3a öe neföe boo/EdzliïSa? 500 g^ot en algemeen; öat ö* fmM meaei ten mn finnne .0erecöti08eit / öem ten gèbaüe/ ^^Ψ ^fSW frP^nen af te fïaj* S f Ci? 3°° ÖöO0i öat eenigen ban £ bmfle en meïmeenenöfïe önrg>r#arg öegrifien £ST; Μ** öum,e liöeit te 50^
lz>i^ l EdzTl Ψ*Φ &*m en mm ttiegaiig toa£ 300 bolöoenenöy en fcfjoon üoo; WmEQ m!u^ É?Ü ê« mt* mm
Jpsar öaar maren ebentoeï Iniöen; öie bw
ftant$ genofö pööen om öoo> öie ö'eföefê ne> ëenf3ICn: m Uit I '* ^ ^ö 5* H S5
^nöertnflcflen Wtö öe JSaf nief oji /- fom |
|||
|
O P VRIËSLAN IX 0f
ïimn bg ben&ei3er op bolle ftpgbagen aan
teftlaagen; en een befïecjjtenb bonn$ tegen Rem te boderen: 3onber bat f$ $jn oogmit in langen njb beteibeh non. «©eesejaab/baat: ω anbec^ ebenbjel 300 5eer om begaan toa£/ ging ftem beg té meer ter garte: om bat oe be* fitting ban ilNfïbjie^ïanb jelf/ alg <0;onuV* gen onbee een anbet$ magt bleef/ |em ligte* Ρ ontglijden bon. <£mbelp boomt w 'ei een èaabbefïuit ban ben Stei3er bat Edzaart 3icg ijab te onöertberpen; of'timterfïe/ aï$ den ïïij&$ban en fcjat baar aan bafï toa|/ af* toacöten nioefi. Edzaart bleef fïanbbafïig; U Ban toierb tegen pem afgeftunbigt: 't oorlogen ging met alle bmmgjjett aan. .Edzaart ijab fepe mét aïle be ^ngtfeger^ te beesten: be paffen / be 232on£biijber£ / be <&Ibentager£ / * be Enneburger^y be |Bebelenbnrgei$/ öie ban Vomeren / be ^arenloufoenburger^/ be ^oïfïembergi/ be^eemer^/ b0l®erbcnaar^/ be ^nabjngget^/ bie ban J&inben en ^tol# berge / be Cebeïenöurger^ / be ^entïjemmetf / ia be litrecï)renaar$ jelf / en baar onber ten hrinfïe bier ên-tmmtfg 500 faiecrelbfcïje Bot* fien al$ 53i(fcöoppen / fyefthm bè magenen te*» gen Edzaart en be <®#minger$ aangefegoten. €emge ^aaben en peeren ban minbermagt en aan3ien / maar bie om \jmmt nabmvfcljaii Quaab bofïen boen / al$ Hcro van Efens en Chriftofifel van Jeveren, boegben $\ί% bg beil
&ootfïen ïjöop. 3£e3bjarte|ooï?/ 3jjnbe een
beeï afgebanbte en eoofsucljtijje folbaaten/en niet minbér ύψ 4000 tn getal/ traben ooft fa öterifï ban bm $ar. ©at toa# ttocg geen . » In *c jaar if it:
x Zje ÜM>.j6irim. ann. ifi|.
boïbg!
|
||||
|
+9f NABERilCHT
nootsaaht tegen Edzaan on te Si
toant te ©nberfïaböonber öab ten S, »ian ubtganfeö *ΜΜ£Μί£»ΊΜ% to«*ènjet»/ 6» ontboten g|oba£ E g η Mtetó}oninoer| iiautotlijft^ toiten ι» «©oiib^Ianb hnerb geplunbetti <&oiS
bno bjtópjf teele floten met jSg S2M 6! ÏÈW*' ««genomen, fid2™
foelb öet ebenmel met $jne é>oft\}}kketi m ^omn3er| nucö gamibe; enöuefte Jfm» bBmi>/ W m «naat te pas guam/ onbee H5& I^MSf ^nöewufféöen mierben al
mibtelen / al£ B^gementeny feljoohe üw ten/ beloften/ balfeto ugt(itoPjel#/mom» b.ge meeooogenoteit obee be aanfïaanbf ram< gen bie be fïab te betmagten öab/ Öö 2* ntM gefielt/ om te amfati ober te fjaleit/ en ban Ed£,*rf té feSan «Bftw !'dzarn fiab 're3gne banben ai te Hart ?i5 kl! "i*^ 5«a«> «npaeig, 300
lang φ be beeuen ten b?agen üofïen/ «ouM ?e booj M^art, in booj ijünne bmfieit μ ten fn 30a φ een# etn jükfiteSï£m ien hengen / of tabcioa^ feteenen te fïaan/ MM M,gm &«> *&&η gebje.gt tote bolft "β Λ M' Öa& **» «» ©at fio|i ebentoeï aïöjb geenffanb gouben:
te parten maren al te ongeipï en biaS Ed- waf. o»teft3aegb / e« ,n bfn üojlog btöice* ben: be bpanten maten 'f, ooft. gkie lanben *£#en mteu Wonb beoogen, en ^nefireö" ten entefïmgen een booj éen ingenomen W aelbmfi taaftte leegs en bp 't ente raao. f ρ >' jbelie
|
|||
|
Of VRIES LAND. &7
mht $n |etl Ö» Karpi JHartbg lian €&eïberen & in gaat een berbjag met gent aait. £[y zou- de den. Geldersman 4:0 .duizend, goudguldens opbrengen': dekeen? helft aanftonds ,, de we»» tkrhelft binnen een hefteenden tijd. Daar voor zoude de Geldersman een genoegzaam ge- tal van krijgsvolk werven , en den Sax uyc Vriesland verdrijven. Edzaart zoude Gronin-r gen , öiOhingerlan.d [ en ,'$ verder Vriesland tot het Vlie toe, van den Geldersman te ken houden: en de Geldersman., indien hy s.t zoo yerftond.,^ zoude den Koning.van Vrankrijk voor zijnen Leenheer erkennen.: J|&aar Ed- elp naberïjanb öjeefc/fcenöe bw<&üï
öet$man nocg niet s Die noit üecgenoegb toa$j in altrjb 300 beel sas te Krijgen a\§ Jn fcoff» 3itt öeïöfren te boen en goebe iöooiben te uw ben m§ Μ $wfc& ηί# hai<3: öie %°9φ Öem
geen grio: maar^ toen ?t on een pothoeren aan? quant} MM Jjem poojeerfï genqeg3aani3it? ten. ^e<02onmger$/ en Edzaart, .toierbeii ban aüe fcanten, öenautöt .·,, ^amhie / baat >$ lanÓg toelbaren ftaïf aan öttiö / fïbintenber- Fjanö ingenomen,; koningen 3e!f niet cene &*> ïeegeeinge gebjetgt ^oa fcjontrj ïjet iarto® Karel 00& Jeööen 5 toattt fjn tiDcgt} 3η moetera ttocö meer gefenat fcpojben j ban 3nllen 3e, mgi iiocS naarber aan be jjanb noomem j^ocg mofï fin guanfung be fcïuiïb met öe&öen : 't geïb/ booi Edzaart Belooft/ toag jupff op ben fcefïemben bag niet gèreeb 5. étt fcoierb ben «Mber^ntan eenigen trjbjaater nejielt. fCÏ re* ben genoeg / nooj temanb hit reben om te toteïen 3oent 't^a£ Edzaartsfc&ufó/ 300 £ïg go ronb lipt seibej; Edzaart mogt on bj |
||||
|
49S KA BE R IC Η t
Betaling gepafï jjeöuem öan gaö ï)n B# φ§
0eïö gegaö / om boïn te merben. 't<®nam3oo betre öat Edzaarc get belö niet
tenger3ag te Botteen, en öat Öe<j§ar ïjem Bet ïanö te naumbegofite maften. Edzaarc,jirnöe öat Ijn'er niet ï)eeï$)oofö£ afftoomen 3ouid / en mernenöe maar öat öe<0elöer£man op Doel» öe/ fïeït 3ïjne geöagten aan öe ^taö$-oto fïen bOO£. De Geldersman, zeit hy■■, wii het
daar henedraayen, dat hy voor Opperheervan de ftad aangenomen word : en om hem· tot krachtiger hulp aan te zetten; zullen wy zijne begeerte, zoo billijk of onbillijk als ze is,die- nen in te volgen. De wijsheit vereifcht dat men het zijne niet krijgen konnende, zooveel neemt als men krijgen kan. f Is beter een ge- deelte te laaten vaaren, als alles te verliezen. ^eönrgerg/ öie tod) niet anöer$ Bofï/ gaf
'er gaare toefïemming ten eerfïen toe * en Dit befïutt öjieeö Den <iMöer^man ten eerfïe aaw geöient. 3Nt b?a£ J)et geen/ Daar fin in al Dien ganod op geöoeït öaö ; nn tuft ö& 5«! met ernfï ten oorlog toe-, nn maant jjo oen jfjait£man om geïö en boltf· Cit öe $MΜ jfc|eenen 3ici) ^ooöaanig te fcjjmnen/ öat niet alleen <H%onmgerïanö onörr sym magt fïonö te ballen; maar öat ganfej) 2^?te$anö tnffcBen *t &lit en öe Eatoer^ metter tijö mei «offe» bolgen. 3^aar op öoet jjg fijnen 2Mömaarfcöaïii/
Willem van Oyen, met een goeö leger en gei' meïpe öebeïen naar <0^omngerlanö treïmetn Van Oyen , 3tjn leger onöermege gelaaten fjebbenöe/ Roomt alleen in De fïaö; om örn eeö öer getronftugöeit ban öe bnrgerg af tt ntmwih €en smaaö boo^eften ioag 't booj |
||||
|
Ö Ρ V R I E S L Α ή D, 4Pu
i&eèf Edzaart bat fig/ i>ie ben $eïbmaar*
fcjjaln ugtgenöobigt j)ab/ en in toten be <5el* beekman 300 3eer gejjouöen i»a$ / be eer niet geböen ntógt ban ben JüaarfcSalft pg$be^ ting te geebeit Van Ovens boojfleï ijuam öter 00 ngt/ bat Edzaart. en be önrgero 't geöieb ober be ffab aan 3$jnenHeee/ ben ïfaitog ban «0eïberen/ aangeboöén gabben: bat ■ gn geito* men toa$/ om be burgerde ben eeb ban ge? trotiioigieit ugt naame ban 5tjnen ï|eer eii mtftaf te neemen; en fcoat tn juïue eene 3a* JU geö$ghelp &a$ te öereicïjten; bat be fïab
ïjaaee fcoo?retJ)ten en fcrnjjeben begonöert 3oufcol 3^aar ög beeö §g gelöen ih wat een hachelijke zaak dat Hartog Karel, om hen te
redden, zich fteekèn ging: Wat al geld dat hy ten dien einde verfpillen zouw moeten: hoe I hoog dat de Keizer, en 't huys van Borgonje, deze zaak opneemen zouden: hoe dat hy alle zijne vrienden, rieden, veilingen, laridfchap- pen, ja al zijn welvaren, in een waagfchaal ftel- jen moeit, Dat dit door eenen Vorit, als Kar el * niet uyt te voeren was: dat hy magtiger Vor- ften om hulp en manfehap aanfpreéken moeft. Dit was dierhalve zijn eiich en verzoek: £/* %aart moeft aanftonds van al zijn gebied over Groningen,en al het land tuflehen den Ëeinbs en de Lawers,. afftappen $ en de ingezetenen van allen eed oritilaan. De ingezetenen, dus ontflagen, souden ótn Hartog van Gelderlnnd en deszelfs erfgenaamen , mitsgaders den Ko- ning van Vrankrijk , getrouwighcit zweereo, De Harcog, om zijne .goedgunftigbeit vorder, te toonen, en tot een klaar bewijs dat hy hen niet flaaffelijk oyerheerfchen wouw, ftorid toe dat ze het kaiteel afbreeken zouden I en hj I\ % zoude
|
||||
|
γσο Η Α Β Ε R Ι C Η Τ
Zoude zich vergenoegd houden met een vorflè-
lijk Paleys. Hy zouw niet anders hebben als een jaarlijkfch inkomen , dat door gemagtigde perfoonen bepaalt zoude worden. ' Zoo%d* zWrl en de ftad daar toe verftonden, dan ftond de Hartog gereed om de SaiTen uyt ganfeh Vriesland te verdrijven: zoo heen, dan moet ik, zeide de Feldmaarfchalk , met het ganfclic leger zonder iets te verrichten, te rugge trek- ken, mat Edzaart öelangbe; bieri öaö tooit ban'^artog^ toege te seaaen/ Mbt Mmh Selben booj ben Honing ban WtmMftm* ftfoaren / en ben %artog booj %tm\\m φ Rennen i ban öaa f$ ooft alle Ijulp te beetoaefc tm: niet alleen om t geen ορ gab te öefiou* ben: maar ook om öe becioce pïaat^en toebei? om te hrtjgen m burger»/ bit't niet fattjer Jjarben Boft
en genoegsaam nntgeoo^Iogt foa£ / *ouöe in 't algemeen 300 beeï tegen 't bochel niet m jfjab öebben: en be boojfoaarben foaren *oo onöilip niet. J^aae Edzaart, bit 'et fïeefttfi ban allen ön fïoiiö/ lie# fiet öoofb ban gjaw fcpüom: en öu jag/ nu fiet te feattoa*/ bat Ι)ρ ben f aetog 300 een fomme gelbé ee> geebe 11 öaö / om Jjet geöieb obee ΦχύΜΜ en ^ontngerlaub te berlie^en. Moch buvfbt Ρ ψ tfst-jm oen Jlaaefeöaift niet L· f^eefieii / of aï te btnnig ober ben fèartoe felaagett, 5® at sonöe gg gebaan geböenf mit pi umm*J bit be magt in ganben W* ben/ ijun ieeb peggen J $&en bieiit 3e boo? 't ongdp bat 3e boen noejj te beöanïten: en 't bja£ Kdzaai t ebentoel nuttet / ben «èeïbet^ man tot bjienb a$ tot bnanb te fieöben ®c burgern/bte $$bjm ^artog 3eer gaarv
|
||||
|
/
|
||||||
|
OP VRIESL Α Ν D, foi
m onberwo^en Ijab/ maar om Ed^aam foilie
iioeö emi$m tijb o^aalDe/ teeg einbelp ban Èdzaart boï&oi»en tyrlof om 31CÏ) onber bm <0elber$man te begeeben, $iet lang baar m tuiecb ï)n naar 39Π eigen ianb ontbobetn om ben bganb / bie Daar ober al ben baap be* go».te fpeeïen/ tegenfïanb te bjeben, 3$£ 3ulïen ïjem baar booj eerfi Iaateii oojïogen / en ben 4Mber$man ooït &e3tt bau koningen ïaaten neeme» 5 om toeber naar ^iie^ïanb te Meeren. ; IJartog Gcorgius, nu in 't be3it bm®$it$*
ianb 3tjnbe/ 3oe|t eene meuftiiggeit in te boe? ren / oie ben MM, gebjelbig tegen ee bojfl piet. * 5|ρ begeerbe bat be Sbeiïuiben / fom* migen t 3êggc» bej^elaaten en gemeene man ooft / alie ftunne bafie goeberen in ïeen# goeberen beranberben/ en banben^artog te km 30»ben gouben, 2^at 3onbe bienen om be abeïpe ïjug3en *n fïano te 8°»ben / bie, fombwjïen booj guabe ï|ug$f)oubmg te g$on* ae gingen: mit^gaber^ om ie eenbjagt ttï 't goeb berflanb tuflTcïjen be bnberbaanen en ben ®q$ bafïer en bepenbiger te maatten : bit toajs ïjet geb^R ban ganfcï) 3£ugt$anb: 3g feofïen b'er niet£ ορ berden; jet fixtktt om groter ftlem aan be regeering; te geeben/ ®e Cbelïutben Jjabben baar. beeï tegen te
peggen: gimtté euber$ en boo&aten ijabben 't b$e geb^ugft ban Die goeberen gejjab : -'£&o?ffen booafïeï toa^ een nieübjigj|ëtt / bie altrjb gateïp \§: en 3toeembe naar eigenbjik lige en onbepaaïbe magt: 't toa$ in bee3e ian* bea/ baar be menfcïjen anber^ ban aarb3tjn/ «iet ugt te boeren, %® toiïben ben m$ m * übfco En», ad anrw 1504, t P. Wiinfem, enz.
ii 3 aUc#
|
||||||
|
1
|
||||||
|
f02, NABERÏCHT
* . ι. * - - -
aïle φ 500 beeï te gemoet fioomtii a$ mogeïp
foagh maar dit ging gunrie brggeit te na. 3^ocg aï gun rebeneeren fcoa^ maar oïi in'$ buur; be $o# gielo Mn eind ene» bafï. Edo Jongama, ern Dan bejp3tibe$ gemagtigben/ 3iende bat gnt biiigen of berfïen mom} oo^ deelbe bat get heft ioare/ b$ ligt be bojfï te flfteêftrn: en gg geeft be <0emagtigben be$ J§artog£ roiib ugr berMaaitf: bat be ibei ^fartog^tioo^fieiiioitmWïiöenjoüto, Wit beed ben $o# om't aegrerfïe bennen/ en ty€e$m of'er be fSbeï eji 't boift get unterfir hjef aan $aag£« mogten. J^p liet getbanfiee/ ïten; boeg bit bernreegggi ebéninel bat bedoel gem jaarlp^ ben een-en-ttoïntigfïen peniïing ban be inKoraffen gunuer ïanben jöuben gee* ben; be ^eéfMpgeit moeftdeu tmiutigfien penning opbrengen, ' - i #m nu een rergt begjip ban 5gne innom* fënrtfeRebben/ beebgpêenïöfibanben^ie^ fegenmbeïopfielïen .en die iijfï 3dodanig ber* éeeïen bat ieder onder be ^ieténpe/ baar gg moonde/ met naam $n toenaam untged^uftt fïonb ^ieombe landberoettèn/ of andere rebenen / geen bafïe fooon|rtaat# gabben / intern öenopeenb^onberenjfigebiagt) 3n toiibie ïm/ met be eigen fooo^den a$ 3e opgefïefë ik I gier mjt P. Winfemius faaien bolgen* '"* Eiddingtn in Oofiergoo Leeuwaardtradeéh
Pïeter Kammingae Frans Minneroa,
Rienik Kamingabuyr.■■■' *!\ Tyaerdt Bourmanya, Bennert Abingls. Hommé Kamftra* Doecke Maricna. SLienck Kamftra; " Feyko Kaïnftra. |
||||
|
Ï Ñ V R É Å S L Á Í D, f05
Rienick Kamftra. Tzalingh Sicghema. Siuerdt Wybes. . HcOcl Jelgerfma. Aucko Kempis Vnya Kinderen, luw Alena. Kempo Abbis. Siidtè Eminga. Rienick Juckeraa. I Douwejoufm*. Gofle Douwes Abmga. Rytsko Juekema^ Schelto Abinga Kinderen, Siuck Eminga.- Kerapo Janfc Donya. De Edelingben van Ferwerdtradeel.
Tzalingh Bottinga toe Jepperna.
$ijts Sitgema. Tiepko Goflinga, Sipke Onema. Janko Onema. Juw Bottinga, Gerbrant Mockema^ ïmhet Ioufma. Wybra»t Roorda, D* Edelingben "in dat Dongerade el, of und
weder %ijden ter ÑáöÞ.
o '* :■·■■.:■ "j
Gerric Tieffcns, * Vlbe Tieflens.
Tak© Jarichfma. Ipo Popta,
Sijtge Seppefz Kindere*.
Gerric Tanic Kinderen.
Bennert Hany. Hans,van Grumbach.
Heer Wylcke Ropta Purham.
Gerleff tho Herwey. Gerck thoe 'Herwcy.
Sijpt Hanye, Sipeko Hanye, .
Pybo tho Braitgüin. Lieuwe tho Brantgum..
Tyaerd Mockema. Gerrit Mockema.
Tako Mockema. . Sybe Sehcltema.
Sïjdts Hemftra Kinderen,
Lieuwe Sapma Kinderen.
Gabbo Ropta,
Rienick Hemftra Erfghenamen.
Taecko Hemftra,. OfTe Branda,
Siidts Tanie Kinderen. , ·
J Ii 4 Pybo
|
||||
|
£04 Ν Α Β E R l C Η Τ
Fybo Hadefz Kinderen.
Wylckó Holdinga.
Sybrandt Ropta Kinderen.
jeppe Fondem Kinderen. -
Heflbl Remmérfma. jeppe Clinga Kindere»»
Syvérdt Taniee ; Offe thoe Dockuin, ·!
Foéko Ropta. · ■·'■■'' — '; *
Edelinghen m CalmerhndL
Sicke Rerckema Kinderen.
Foeko Abbemae Sype Meckama.
Tako Broersmat Gayko Broersma.
i?* Edilinghm van fantumadeel
Schelto Tzaerda opter Geeft.
Borto- Tzaerd» tfoo Sterkcnburg. Werp Tzaerda tho Scerkenburg Kinderen Lolke Heflinga. TzallinghEntis. '■ Warp Donyfcv ! Douwe Boïiye. Tako Buvinga. Tzalingh Jarichifma. Sijdts WobbesJ · > '■■ \. '.*■ ';■■·' | Z?* MdeUngen van Tdwderadeeh
juw Joufma, >. ■; * ■ v ■- Α vip.
£>e ILaeYmgbên van TtetzerkUrdef.L·
Entc Hemftra Kinderen. Tako Sijtgema*
Botte Jaerla. GofFe Apinga. · » · v ■** Tako Kynema. ' ' ; °V '
JD* Rdelinghen wn WjhtitgeradeeL
Bopke Jarichs Kinderen.
Kempo Tyepkefz, Vücke Tycpk.efs^
|
|||||
|
Ο Ρ VR I E 3 L Α ND. f.of
las Sickes Kinderea,
JoMgtiQ Jancke Douma* De Edelinghen in Mt-Kerfeekttt
Botco $randa. , I*i$uwe Hoy tfma, ;., Jpi Edeftngen. m S.evenwtlden,
Botto Hotzifz. Selcke Ebcs.
ibe Manms. Ids Tziebbefz, Marck Sickefz, fampt anderen fijnen Broje?
deren ea Sufteren. ' '"\. De Edelinghen in jQgnicwerfial*
Idsert Janckes Kinderen,
Óbbe in de Dijken, Benedix Ëpiik. Ids Ter Öele, Auck Sippes. ' '' D$ Edelingen van PFeJhrgoo JPbnfiradeeL
tïper Godfchalck Jongataa Ridder,
Hera Lo'Jlif^ Oekiriga. ' Juw jongama Kinderen*
Tzierck Walt*. Syverdt Aylvs, Epo Af 1 va. Syverdt Abbifa· ♦ Sybrandt AJïbifz, Douwe Hiddama^
|
|||||||||||||
|
Ut. r
|
|||||||||||||
|
Syverdt Syorandes Kinderen*
Wybe Sybrandtfz. Epo Bonnefz. Sybrandt DoytieTz Doytie Bunga. Bönne Haeytzema Kinderen, Syverdt Lieuwefz Beyém. Ede Vpkefz. Wytié Abbens, Si Aleff op de Kampen Kinderen. ' i.t.>\ · tl ' * 5-;'""i '"< ■·» ? '' ►„,. -,,-f!
""*■ ·' i >.«-,i,i-.....t »1.·»! ,»* ,'.»·* ■■!.**-.!
|
|||||||||||||
|
rliA.;OU
|
|||||||||||||
|
I.i ί
|
|||||||||||||
|
z>
|
|||||||||||||
|
ƒ06 Í Á tf Å RICHT
|
||||||||||||||||||
|
.ff:
|
||||||||||||||||||
|
Be Edtlingben in Wimbnitfiraieeh
Lolke Hannx ma. Kinderen. ^-\jr\ ,r
Jarich Hottinga Kinderen. Haringh Douwefz. Horame Deuwefz/ Bocko Epis Broeders, Epo Sijrgcfz.'-'■* Deckèift 3?€tt#fo. ß u . IdzaerdcEpifz. HummeEpifx. 1""^ Douwe Harincxrriat,; Haringh Wybefz, ïohan Ricuwèrts Roórda. Qitó Ipefz. Douwe Gales Effgeriatriéri. \ /Ã Hartman Galefz, TGalama» Haring Hanfz. : - . yRoorda.
Teta Hanfz J Wacge Harincxraa. . im^hrM} :-'.;b:\i; ir.;
Minne op Harieh Erfgenamen, tHülama PSeter Foppes Erven,;»1^! i>" sfifA'·^ Schelto Lyaukaraa Kinderen. ; >«÷.Á
Lou Donye. Werp Liewes Erfghenamen,
HelTei Jongam^ Erfg^e^amen. - ■: ;;· Sijrck Kcmpifz Donya. De Edeltngen in Menaidamadeeh
Doucko l^emrrierna Kinderen»
|
||||||||||||||||||
|
Riemde l-fcmmerna Kinderen^ !
|
se :ut
|
|||||||||||||||||
|
AlefT Hemmcma, Goffe. Roorda*.
Tette Hemmema» : i ì {.■«·' tv Douwe Rieniekfz,/in de Poelen» .
Hercko Rienickfz Kinderen, Heflel Foppinga. :ityfcke Foppinga. Rienic'k Roorda. *> Sjuck Janfz Donya, |
||||||||||||||||||
|
Aleff G.roeftra,
Jan Goflens Kinderen.
Wytie
|
||||||||||||||||||
|
Ç ifeker Haringg.'
j'eJde Doytinga. Harincfc Doekifx |
||||||||||||||||||
|
Ï Ñ V R É Å S t ANP, fo^
Wytie Laeflz Gline Kinderen; *}£* Hercko Heüinga. Fredfyck Gofféfz. W'arp Juekema. Rienick vandc? Schelling· De Edelinghen in Fr weker adeel.
Douwe Sybrand*. Gcrolt Herema,
Douwe Burmahye.
$ocko Aggifz Kinderen,
Rienick Aggifz Herema; *, ?
Sybrandc Aggifz Herema. Rienick Andclae
Df Edelingke* in Hennaerderadeeh
Hera Hottinga Kinderen. Aggc Donya.
Wybe Hanckema Kinderen.
Hans Hanilz, Sybrandc Roorda,
De EJtlinghen in Baerderadeeh
Juw Dekama, Hetta Dekama.
Aefge Mantgum te Hoxwier,»
Agge Epis t,oe Bpfum.
Pycr Epis toe Bofüm.
Douwe Pieters Walta toe Wynerdt.
Agge Johgama. Hayo Doeekefz,
Wygle Herema Kinderen.
Abbe Heringa. Epc Epifz toe Bofum,
Sijdts Epis Weduwe* :
De Eielinghen in BarradeeU
Hobbe Hermana.c .r. Juw Roorda. -
Pybe Menftra Kinderen. ; ! Johan EdiflV, Gerbranda. Douwe EdiiTz Gerbranda, Rienick EdiflTz Gerbranda·. |
||||||
|
Ν Α Β E R Ι C Η Τ
Wyghcr Eiixma»: lOmic^HeGllngii^
Ερο Lyauckama toe Oldebuys. ;: Tiete Lyauckama» 'iti Louwe Lauta opter Schcllingh.
Secrp Setfie Kinderen* - Sycke Gartnia, Hayo Doytiefz,
Atco Haytfroa Kindeseru : ,^;i,; De Edelinghen in diverfeke Grietenyen*
Vpko Bpurmanie, Feycje Aelez.
Abbë Remeriin*.' Sippe Wybalda,
Hera Herckes, Syverdt He/Tels.
Bocke Burmanïc." Claus Burmanie*
GofFe Pieterfz» α Katharijn Goffe Pieters.
Frans Jaringa,' Abbe Siuwfz,
Vlbet Vliva, ,:;t,k Wabbe Snypma.
Rienick Sijtiz. Fedde Pybcfz.
Fnppo Heflelfz. Rynnerc Schekafz.
Douwe fïayefz, Herckó HeiÏÏinga.
Sijpt Feckefz, HiddeFeckefz.
Douck Feddenv Jarich Wybefz,
Jelto Ebinga, Gerlof Minnema*--2
Rytsko Schienkefz. Sijts Buneïnga.?· 0-é\
Tako Camininga#; Romcke ïges^ W
S&e&aföett ben fCbeï/ en be <0eeffcïpöeii/
gabbenrbe fïèben ênbo^pen gun aaubeeiooft 9P te fyengen: en betotjl 't ioeöerom ty V/m femius aangeteftenb fïaat foat bat elfte fïaö ψ leber bo$p opt^engen moefë/ en be Seeser J&* tjerom om berfcjjeibe rebenen met 300 eene fijfi gebient ftan $jn j jai ift bie ooft / 300 a\f 5$ Ög Winfemius fïaat/ Jjier ïaaten bolgen; ,"-'- '■ . ! Μί'λ ■·/: :-»r.i ' ■ ί ι
, / ' Steden
|
|||||
|
1
|
|||||
|
Ö ΐ> 'V R i É sii Α Ni), fög
|
||||||||||||||||||||||||
|
j
|
||||||||||||||||||||||||
|
,r Steden ende Grietenyen in
RIESLA ND Ti
£» voor eer/i de Steden en Grietenyen. in
|
||||||||||||||||||||||||
|
ν
|
||||||||||||||||||||||||
|
OOSTERGO O;
|
||||||||||||||||||||||||
|
f 'Eeuwearden geeft nu hiet niet alle, de: rer
Li den Waarom , ftaat iri des ReriYmeetters boeken aangetekend., >*.
|
||||||||||||||||||||||||
|
.rriOvi loo Flor·
|
||||||||||||||||||||||||
|
Dockum.
|
||||||||||||||||||||||||
|
Leeuwerderadeei.
|
||||||||||||||||||||||||
|
145· Flor,
ai Flor. ƒ8 Flor. 1 46 Flor.
zo Flor.
37 Flor,
χι Flor.
27 Flor.
i4Flor.
f 8 Flor.
40 Flor.
38 Flor.
140 Flor.
óyfrlor.
47 Flor.
|
||||||||||||||||||||||||
|
Wyrdüm.
Sw.ychutm
Goutum.
Hem pens.
Huyfurti ende Ternü.
Nyeulandt.
Bilgaerdt.
Kammingabuer*
Leckum.
Medum.
Hieifum.
Cörniumu
Britfum.
Sticns.
Finckiitn,
Hicm.
|
||||||||||||||||||||||||
|
ïyetzerckfieraatêh
|
||||||||||||||||||||||||
|
$ i Flor:
»4 Flor.
Oen-
|
||||||||||||||||||||||||
|
Wijns.
Ottekerck. |
||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
V R ï E S L A'N D. fi*
,s»»i £6 Flor.
70 Flor. 45" Flor. \'i ■·Κ^ί*:"Γ..',',ΐ 170 Flor.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
o #
Wanfwcrt.
Metrum. Myckerck. Hallum. |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
Dongher deel Wtjt-Ztjde ter P$fens.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
_ T" Ct U
|
ï 00 Flor.
ïeoFlor. 5-0 Flor.
37 Flor;
%$Flor.
26" Flor.
25 Flor.
ι }o Flor. j 6 Flor.
17 Flor.
ii Flor.
5 5· Flor.
35· Flor.
25*Flor· |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Tonawert.
Nefz.
Brantegaoi.
Hantcmahufurrï
Hyaura.
W'erum.
Foudgurm
Holwert.
Waxens.
Rauwere.
Bornwcrti
Hantum.
Biitcrwirt. "^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
Bornhiiyfuffi,
|
\
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Rauwert.
Mede.
Nuychuyfen
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
j
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
itFlor,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
Dongher deel Oofi-zïjds tér Pétefem.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
2.5-Flor.
46 Flor.
ixo Flor. x 6 Flor.
6ó Flor.
%f Flor*
180 Flor. 26 Flor.
f 6 Flor.
<r8 Flor.
Eng- |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
Wctzcn*
Oeitrum*
Ee4
Paeflens.
LyoefleriSi
Joufwier.
Aengum,
Nyewicr.
Nyckerok,
Aelfum,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
...........Tl Μ.......I......Illlll.llll.l.....Illllllll
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
•
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Grieitnyen mettmDorpen in WESTERGOO.
ffignfetêdeeh , .
Wycmaerfureu UoFlor,
Burchwirtc oOFlorj
II $ëél, Κ k Hert*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f '4 NABERIGHT
Hert wen. _.
Hechtum. *f™r·
Schettens. . , *°£0÷
Altarum. Tf^or·
Kimfwert. 'ß°Å0Ã'
Pinghum. 7°For.
Peanghum. «Flor.
Hiefelum. ^For"
W°ns ff Welden,. 45 Fl.
tl'™· 5j«-
AKu· - 40 F lor.
Abbmgawiet. *oF|
?™fU? .5-Flor!
iSoaWi hr
Gaeft. P fF'ar-
hollam' „ 38 Flor.'
Fraiulftédiit.
Franeker uytbüyren. 4öFlor,
S'"""1· 14 Flor.
Herbayum. »4 Flor.
£ch,UI?· 4oFlor.
Doengium. a4Flor.
o"eü' '4 Flor.
£,edt· tiFlor.
?e5""- 26 Flor.
Sweyns, , r Flor.
Schilfum. ^ñÀ0Ã.
Mid-
|
|||
|
OP VRIESLAND, 4*f
|
|||||||||||
|
20 Flor*
iC 46* Flor*
-,
po Flor.
19 Flor. 8 3 Flor, 58 por.
46 plof. , :,.., f O ñßèã
. f6 Flop.
34.Florè f
ioFlon
æ 2. por. 43 F]or·
17 jrlor.
15· Flor.
iC 10 Flor.
xc8 £lor.
16 plor.
40plor.
ipplor·
5-0 Flor. 5-0 Flor. *
- j*o Flor. öò> Ã lor.
80 Flor* %4Fior. £1 Flor# 40 Flor, jQ Flor* ipFlor.
£|Fjox.
Lyons |
|||||||||||
|
Midlum.
Tzum. |
|||||||||||
|
Barradeele
|
|||||||||||
|
^Jinnertsgac.
Firdgum.
Tiecnarum,
Sexbierum.
Oolterbierumo
Pietersbierum.
Winaldum.
Harlinger uytbuyren.
Menaldumadeett,
Beetgum.
Wier.
Berlecurru
Slappetcrp.
Schingen. RiJP·
Menaldum. Englum.
Marffum.
Bleffum.
Deynum»
Boxum.
BaerderadceL
Weydum.
Mantgum.
Oeftcrwierum.
Boofum.
Britfwert,
WynwercL
Oflerlktens»
Winfum.
Baerdt.
Huyns. i, ;
Kk *
|
|||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
OP VRIESL ÁÍ D. W
«r «L * »8 HOF.
JfefthcnV sxJüdri
Wfcgae. Lflor,
Stfallebrugge. ■ «7*«
Hpmmcrts. ^^
Jfff 38 Flor,
Ypkolsgac. 3
Wolscynt. 1 1 ©o Flor.
Hccch. Ã"
Gasmer. é ƒ Flor.
GhseflerhndU
Smoel. ' 771««
Oldemardum. gö*'
Mirlemfcbackhuyfcin, .floï."
Scharlc. í ™\¢ïú'
Var ns. ** §or>
Molcquerum. 4Ãò}ïé>
CoWum. I0^or'
Coidewoldc. alÏ.or·
Oldegae. 4*™»·
Nyefac, 3*£0÷
KSf" ' · SS»
Rügahüyfcn. ,iilor'
iGrUttnyenin de S EVENWOLDEN·
DonyewerfiitL
Broek. 40 Hor.
Boonfrwaghe. ip'Flor,
Laogwcer. 4* Flor.
ïn de Dy eken, ö Flor.
• Ê k 5 Aer
|
||||
|
SiS Í Á Â E R I C Ç Ô
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Schooierlandi.
Horniterfwagc. 12 Flor.
Jobbema. o 8 Flor.
Schuringergac. 10 Flor.
Oldehorn,? „
Nyehorn. £ zo Fior'
Katlijk. zoFïor.
Brongergae. 8 Flor.
Oldeïchorcn. ao Flor.
Nyefchoten. öFlor.
Rottura^ 17 Flor.
Delfterhuyfen.l „,
Qldegac, ß ¥Flor'
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Vu
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gae/h
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Á Í D. $tp
tj Flor.
14 Flor. 14 Flor» -'t" · *-■
ft Flor.
48 Flor, 14 Flor, á÷ Flor. z% Flor. ±0 Flor. -54Flor.ij'ir.
10 Flor. 6 ft.
%f Flor, zo ft» 1 f Flor. 6 ft,
*8Fior.ioft.
28 Flor.
|
|||||||||||||||||||||||
|
OP VRIESL
Gaeft. "'
Nyegae oft de rode Helle»
|
|||||||||||||||||||||||
|
Haule.
|
tftingerdeel,.
|
||||||||||||||||||||||
|
Oldeboorn.
Ackrum.
Nefz.
Ter Horne.
Ter Capple.
Ackmarijp.
|
|||||||||||||||||||||||
|
Hafcber-vijfgae.
|
|||||||||||||||||||||||
|
Weftermeer.
Swyckfwage. Haflcherdijken. Nyehaska. Oldehaska, *HaiTcherhorne. |
|||||||||||||||||||||||
|
De Steden brengen op Duyfent 4e 70 Florynen,
Summa, Summarum, Steden endeGrietenyeti
t'famen, brengen op des Jaars 13 Ì------pG
ende $1 Florcynen é buyten de Stad L·eu*
warden, Stellimk-werf Ïïâ-eyndt.
Oldebercop,
Nyebercop.
Mackinge.
Dombroeck*
Oefterhaudc.
Lange-Dijk.
Oeilerwolde.
Fochtinge.
|
|||||||||||||||||||||||
|
Appelfchc,
Eelüoc.
|
ge 4 Flor.
Sul- |
||||||||||||||||||||||
|
KM
|
|||||||||||||||||||||||
|
ίΆο ΝΑ Br Ε R IC Η Τ,
Steilinck-iutrf Wefl-eynde*
Wolvegie. Sonnegae. ' ?]
Nyetrijn. OJdctrijn.
Spangem. ScherppenfeeL
Monikeburum, Oldelemmei>
Nyelemmer. Nyeholcwolde, Oldeholtwolde. Optcr Idfert. / Oldeholtpadc. Nyehokpaede,
Beul. Noordtwol. Finckegaed SteggeVden.
Pepcrgae* ·" Blefdijk.
*M yc/jiFJor.
-. In Vriesland ε zijn?
Abdycn. η
Beflote Steden. f
Önbcvéitichde Steden. 4
£)orpen.\ ■ ' ■' ■ 3C <poC
Cloofteren. , #p
Grietenyen. %%
<Pe 3|artO0.Georgïui jjaö Btmcvttt irntöe
^taöjjouae^ ban 3rjnen ö^oeoer tn'Batik/ in 't afaren bafl öiell^fïen/genoegzaamböoj ^ppergeererigefpeeiti en metgetrecfjt liegen «aar öat ïjet jEjun geïegeii qmm om gefóum; gen {jaböen. daarom geeft ïjg je$ Regenten/ i$e ^untfcljerf enoitei^t^en/ * aangeffeït: öaar fjy noc§ eenen éaaö / upt zeben man b& fiaanoe/ öggeboegt öeeft / om aiie reefde* ften af te öoen, <&e ^ugtfefje Regenten toa* ren genaamd/ Willem Truchfes, Siven hut- 2:ïng Sigismund PEug ; Ugt öe &;ie£eq ta*
ren 6e tyie boïgenüe geiioren / Bucho Ayta,
'? iji*ijaariio4, "
HeiTel
|
||||
|
1 Ο Ρ V R Ι Ε S h Α Ν D. ρ,ι Ι
Heflel Martena , Frans Minnema. Jjüet 30a
eene fo^m ban regeering toaren öe piesen niet
guaïp geöienö: maar 't ïeeö niet lang / of öe ïgartog «reeg anöere 3innen j en meenenöe öat Ö0 3Öne renening beter bg een ^taötïjoaöer binöen 30UÊ0, en öaar op geeft go Den «të^aaf Hendrik van Stolberge , tOt 3jjnen J^taÖtijOU*
öer ober ai^jegknö aangefïeit. Scoeibrrgen,öie
in't jaat; ifoS, te Heuïen fiojf/ «reeg tot op; bolgee Everwyn <0jaafban $5ent{jem: onöer ïoien öe Regenten f ebentoel nocï) eemgoeej aan be regeeringe Jjteïöen. <Cen tljbe banbeesen Everwyn van Benrhem
1t$ 'e?; eene bj?3onöerè 3aaïi boojgebaïlen/ baat;
Bgnaar ganfêï) &}ie§lanb gjoot misbaar ober, maatei en öie ben gaat tegen öe paffen/ oebaelne eeniggtn^ aan 't mmöeren baa$/ toe* beeom Bg beeïen öeeb boben noomen Kempo Roeper, een fïegt en ongeacgt perfoon/ en op mien$ peggen ganfcg geen flaat te maaneti taa$/ ma| getooon ober en toeer naar ffltfa bjte^ïanö en 4&ottjngeii Η rei$en. &t$t Roe. per, 300 6&$ Winferniüs en Schotanus jjem %
noemen/ baa£ bg öe paffen aangeftïaagt aïg
of gg ban fommige ©iieffefje <£oeiinjoen ge* b^unht tuierö/ om b^eben aan <tf^aaf Edza:ut te &fïeïten / en Edzaarts antmpojö toeöerom te brengen $5$ öe: ftop gebat / en geptjmgö / 3outo gg eentge Cöelïuiöen behïapt (jebbeni Die met ^aafEd zaan fyieben toiffeföen/ en niet goeö^ in %$ίή jjaööen. ^aar op baierö Gerbrand Mokkama f 3J)nÖe bail Öen bOO^
na&nifïen fööel ugt Ü^efïergoni»/ 300 a$ §#
tm pïegtigen ommegang te Steeubaaaröen t Zie P. Winfem. op 't jaar if 14.
r Ubbo Emmiu» uoomt hem Koper. Κ k £ iJQÏgör
|
||||
|
■s&to Ν Α Β E R I CHT
fcoïgöe/ ban öe fït'aat geït'gt en m 't geban*
geniju$ geb^agt. gtjn b^oeöer Tjaard Mok-
kama, öaar t ooft op gemunt fcoa^/ en öie'er
fin al!e geluft öe ïucljt ban nreeg/ bïugte in't
jfeiimeSjoc&ec^ b!oofiee:en ψ öegouöenin een
jEonnift^bieeö te fleeutoaaröen aangeftoo*
men 0&ati Gemma [uwsma,bau?geenonraöii
tijöeïp genoeg gejjoojt ïjebbenöe / fcoierö U
jferioerbê ban 't altaar geruftt/ en ti%tm
tuaaröen gebangeu ge5et. Cmöenjft mierden
$e op 't fireiigfïe gepjjmgt \ en / öoo^ 't oe>
toeiö öer pijnen geabiongen/ gebben 3e/ 300
alë öe fpmah aïtjjan^ gtng / maar en oniuaac
$oo? ntaikanöer beïèöen. ^n 3ouöen toaar*
fcïjïjneip 00b/ inöien 't öe pijniger^ 30a be*
geert jjaöben/ biel beleben fjebben bat 3e Abel
liermoo^bt of Si lomons tempel 300 beie ijonöer*
öe ban joaren boo^ {mnne geboomte aan b?anö
gefïonen Dabben. fjfaeQ moefï men op 't 3eg*
gen ban öe paffen gelooben bat öe gebange*
tien 't een of t anöer beïeöen ïjaööen : mant
geen W$i0/ mie bat gn maar/ mogt met öe
grbangenen fpjeehen. φι t gtcn 3η beleöen
30iiöen gebbeti/ namen tip. bat gun oberieg
tba$ ben gap unt 3BefibL?re^ianb te beröjö'
fcen; bat be gehangenen / termijïe öe ïiafïe'
iciii ban koningen met eemge öui3enöeu in
I@efïb#eglanö'biel/ jjet ganfcije lanö tegen
Dcn^ap op öe been 3ouöen geholpen gebben;
bat E-.izaart, ül§ of rjn öe magtigiie ftomng
ban europa ioare gemeefï/ ban ö^ie banteii
in 't ïauö gebaïien en öaar bn alk toegangen
met raagt ban boïb beset 3ouöe fjebueni öat
Jet oberfeg ma$ gebjeefi jftauener met ge*
itoelt» te beffo^men /en ïïeeumaaröen upt te
jongeren* öataïle#/ seg in/ gelee» 30a mi*
iiiS
|
|||||
|
.
|
|||||
|
OP VRIESLAND. ?M
nig mat toaacgrft/ w ging 500 <3"οίΡ aan
malftanber/bat Jet ty't.bolft bpo&aanS geen ingang bonb, Φηι 'er een fcijijn uan m&W fteit aan te geeben / bttb nten toffe genicijteii öooi 't ïanb berfeeiben bat Edzaart $itl) liet bedUiben; hy wifthoedat hy by den Adel en de
Gceftcli'jkheitvanWeftvriesiand ftond :.*t hoef- de hem weinig moeite te koften om de Siflen te verdrijven, en zich meefter van 't land te maakèn: hy had maar werk te -beginnen. φ$ öie geruchten / bie men 3^ onber be fjanb
nutgefiroit tab/ beeö men ben ganfefpn ^bei en be ëjeiaaten/ mit^gaberé ttoee ψηφχ$ en tmee Fiupsïuiben tint ieöete <0?ieteuue / ten |obe berfcfjijnen. Wf V berfeöeencn toaren/ öeebmen 't aanfïaanbe gebaar i)oog geiöen^ Edzaart, 300 aï£ be <i&aaf ban ^entijem 3^f becsenerbe/ ïjab Set oog op HNflb?ie?Iant> » je/ boïgené't loopenbe gerucijt/ fïonb lm al gereeb om bm togt te beginnen. €n /joo iju bojöer seibe/ 't toaren geen toilbe gf fïngeju men (iab be Öeftenten$ bet* gebangenen. mt rjcfïuit foaé/ bat 'et tot af meeting ban η He onfjeiï gelb moefï opgebjagt mo?ben me m* be in bk omfïanbigöeben Μ tact geijab fiieöj Ben/ ban ben eifel) tegen tefpaeetten: noit ijab men be 0ne5cn 500 gereeb ge5icn om pet op* Béngen ban een goebe fotmne U^P m te hnlligen. ftw bat gelb imecb bri&jj ge noeg gemogen; enbe plaateen/ bic boy ee* nigen aanfïoot mogten bloot fttt£ met ba bolfe öexet ©00; bee3en treft toserb be ntagt fete in't lm mogten fjebuen/ genoeg5aam gr,
bjeibelt €oen mterö be ^geermg: oofi1 flo« ter om'ttoerft ban be gebangenen boo4; ι? |
||||
|
f*4 Ν Α BE R I C Η Τ
setten: mant öat bcfïutt ïag 'er aï % bege<
nidöe JSegeering/ öat öe gebangene Cöeïïmv oen/ rot een fcgjfft ban anöeren/ gun ieben êp get fcgabot 50tilsen ïaaren, j©eo öerö öe Jkaaten toebci? bergaöeren/
om öe öetateiiiffen aan te gooren: öie öefeefo tem'ffen. i»irriirn öoo^ een Jitaö^ roepee oto Ititö geïee3en ; en feg^ifteipe beïgÖen$ bau dit in 't b^onöer aan öe jêtaaten tieetoont üanffooö^ ree^ 'et' een fego^ gemompel in öe INrgaöeringe / f η onöer öen gemeeneu man/ bat men öat aiïe$/ en noeg beeï meer/ in 't afbee3en ban öe ggbangenen geraan&elp feg^gben ïton. <$n/ tooien.'t gutine eige öe^ IgöenifFenai foaren/öat geraanfionö^ boo^öe ujaargeit niet begeeft aangenomen te h)o«töejt 't geen ietuanö öoo^'t geioeiö oer pijnen ö# fteiiti ja 3elf$/ tigt fyeese ban noeg een$ ge* pijiitgt te tooien / niet gerroepen öurfk #n öan noeg meer genoegen aan öe &$fe
5«i te geeben ;, 3nn 'er bier u|»t oen B^ieffegen Éoei gemagtigt om met öe gebangeneii ten \ oberffaan ban bier ^ajnffcfje peeren / te j ft^eenen, Mat öat öe gebangenen booj öie «èemagtigöen geantfcooo$t geböen / öat if Φ ; 500 onhete a\$ gumie fcgulö of onfegWö. ί èoo a$ fommigen f fef?,$ben ƒ 3ouöen 3e aï* ϊΐφ öeieöen gebbeju / en öaar bu gebleeben 3Ön ; maar öan blijft öe gemeiöe 3toariggeit üoeö / Dat öe b^ee^ / ban noeg een$ op get öeerlpfte gepijmgt te 5niien ioo^ben / iemanö tegen 31)11 beter toeeten öoen fp^ee&en nan, Hoorren feg#jben öat 3e in gunne beftetiteniffe gebjannelt gebben :anöeren ioeöerom / en öaar miöW get Sanöboeft öaar 3U|fte 3aagen te* | t By übbo Emroii», enz. [ !v ,
ttvtinv
|
||||
|
O P"V:R:Il SLA ND, fi'f
rntoim gebagteniffe aangeteftent foo?be|i/ batsealïe^öeriroepen Rebben» itftbaHMarfii* w bat be ppbanft Ijun baïfc&e beftentenifTett afaebtoongen Bab. ©ooi alsoube Mokkama ώ bieberftïaring gebleeben 39η ί Juswma 50η/ be bolsen^ fontmigen/ en boïgen^ Edo jon* eama scïf / bie een ban be bier gemagtigben taal/ 3iine beften tenf$ lïaanbe geBouöen/ en nocft giootee openingen ban 3afcen gegeeben ftebbeir. «ginbelp / na bat eenige piesen te beraeefë ÏW ben Watt 3^f öooi be gebange* nen geftoöften öabben/ 3P Mokkama en Tuwsma op een ^cljabot booj 2&eu$ femben ontftooft/ en βρ be Hftinnefiioefteri beg^aa* ben Kcmpo Roeper töierb '^anberbaagé ont' bootten gebieretibeelt; en 39η ïicSaam ojj bier' fioeften ban be *§tab ten toon geöangeiu <®b4 be paffen ijebben fiunne rekening Bg bat tseftten niet gebonben* ^ . Bet recbten ban bie <$beUwben Beeft ben
kim/ bie be ^ejen twïgeni B»« obecïeg beeï maftftee en tammer moefï maaften / ber* anbert in een ijeimelpen Baat; betuelfteboo? miï in'ttote é§ onbcr be aftcöefmeiile;ibe/ Wftier φ fti een ïicBtebiam upt0ebo?fïeni£ m-mü booi al toioftte baar getoeïbig ober/ bat men 300 booitbarenb toa^ in 't bergieteu ban $bdp Bloeb- Udo Koidenberg, ψφ* Urn ban leningen / toierb hom ben recötbag ooft gebagbaart/ om φ% booi be fcegeerm* ae ban ^ieélanb te ftoomen 3wberen. m 3011b ttoee gemagtigben s bctoelfte mrt een* ter geftoo? toegeïaaten toierben, Tjaard Mok- kama, bie m » koningen opSteïb/ toierb ooft onge- eifeöt: toaiit/ 3eiben be &;ieffc&e «e* genten / bat Bg builtoa^/Bleeft wei alleen nyt |
||||||
|
3l)ne
|
||||||
|
fit NABERIC'HT
5Öne bïngt/ maar ooft ngt öe benen tem'fle 5a; umnmm %t\U qnam 'er bebel ban hen Ü«3er om ïjem ober te leberen. me <Bmmu j&erg.arniooojöcn:. öaööcn öe ftecijterg ban Eeeumaaröen ietg op Tjaard te 3eggen/ m nofïen f)em te koningen booj 't gevecht mnfem&pw Ö«« 3óuae geen reeftt aemeiaea too$e»i * janke Douwema, een man ban oen boo#
naamflcn ISöel tigt l^eflb^ïanö/ öie m 't öeflanöelen Dan 't gemeene befï beel gebjntët i# getoeefi/ en ban g^oot aanfón toa#/ breft berfcijdöe salmi ban 5911*11 tijö bn iorne ban Hantefeenmgen befcö^eben. ©ie * fefonft Uptö^llfefielgh Öat Gcrbi and Mokkama en Gcra-
ma Jouwsma tot fjumie onfcïmlö op 't ^cfta*
bot geflopt en 5tjn ι en ön bérjeneet öat Heflel Martena en 3ijn Hanïjang / om öe raagt öcr ^ajcen in top te gaaien/ en öaar öoo^ frame öuiïfï racer en meer te minnen/ Dit ganfcfó fpei ïm§ gcroiwent öcD&en. Mi mie niet m* recö ffoitö 0111 öie raagt öer paffen 300 hoog op te feelen a$ mogdp ma£; öiert ftieïö mm boo^ getcuent. mu$ ma^ 'er Martena aïtijö op n^t gemcefï om 3tjnen Ümp^genoot Frans Mennema, mi g^OÖt bOÖ^fïailÖer bail
5ijn $aöerlanö en ban öe gereeïjtigöeit/ niet
alleen öen fcoet teïicfjten/ maar ooft ban fomt te gcïpen: gfcïfé al# Mcnnema 3jjne motyöa* öige Jjanöen öooj öe öooö ontnomen ina£} moefïen 't 3tjnc bnenöen/en 3911 gocöe naam en faam / ontgelöcn. fn feijaamöe 3icft niet 3pen öberïeöen 3imtgenoot boo^ een berra* öer/ en boo^ aï mat lenjn ma£/ ugt te maa* iten: en fyagt tyt 300 berre öat öe Bofi Gc- * By Ubb. Emmiii*.
orgius
|
||||
|
OP VRIESLAND, fiy
brgtus aïinberaab fïonb ban Menncma teont'
acaabeiii en eerloon te bernïaaren s eubojbee sgne goebereu / baar 't foaarfcïjpelp nieefï om te boen toa$/ aan te fïaan. <£n toat Gerbrand / Tjaard Mokkama, ttt
Gemroa Juwfma belangt; 't fcoa$geen toonber/
«egt öe$eïbe <§c{$)ber/ bat ■Martena en Dat fïacr ban boïn 5oobaiiig tegen gen ingenomen toaren <&e gemeïbe <£belunïien pböen met groter nlier/a$ iemanö anber^/ rehenfcljap tónbeopgeïbenen anbere ongeïben ge-eifc|t, ©aar bg biaren 3e benï|artog boo^nanientïp in öe fcoeeg getoeefï: aï^ bie ober be gesette paaien 50ci)tgene te flappen; en / 111 't inbop ' beren ban fcgatttngen en tollen/ aan geen berb^ag of toefïemmmge ber ingesetenen \m\* öe gebonben 3p. 3^en So^fl aan 3p bjoo^ö en belofte gebonben te foüïen {puften / \$ i\n* nter$ aan öe ïjoben een onbergeeffeïpe 301^ be-
joeg jjoe berre bat bit 3eggen ban Dou- wema, pemei ϊβί $ity 3eïbe fcfjoon genoeg boo? boet/ bientaangenomen te toa^beii; toie 3al baar t recjjte befcöeib ban geebenï §ot toaarfcjjpeïp bat be onfcïjuïbber^&eïlmbeii 3P/ toaarfcöpeïpïjett i$ uocf) geen maar- fjeit
<ên/ baar b^önber op geïet moetbjoiben/
Douwenia i§ ban be eerfïen getoeefï/ bie bén 4&eïber£man toegebaïfen 3ijti: geeft tot fjet unterfïe toe / en met een onöefcönjffeïpen gber/ boo^ ben <0eïber^man geliampt; en 't ganfcge ïanb/ 300 bee! ïjn ïtofi of bermagt/ tegen ben^aj: gaanbe gemaant. Wit 3aïon£ be^enering geeften bat gn m 5p fefepen naar geen eigen belang/ of b|ift banpaitp* fcgap /
|
||||
|
5^δ) ν α β é k Ί "c Ή V
ΓΦΦ/ WMfttVt geeft! €η Ubbo Emmiul
jeif/ bie gem ergen^ groten ïof geeft/ bnrfi:
ebenmeï geen öo^g boo^ 3tjii 3eggen ölijben Boeg ijier ön bat Jankenergen^ 3jjiigenoe'
gen bonb / en * emöelp ooft een iaee^n? tiaii oen <&elbtvpman ftreeg. j®enfcgen/ ötë ïiegtmi^noegajfjn/ nonnen ooft ïtcgteïgft ïeï; wnr misnoegen fcfeijbett. 3$at baar ban $y -, bat # 3efter bat be gaai
tegen be paffen/ om be gemelbe en meet m bere foieebgeöen/ en om get gebmirig intto^ Deren ban fcgaf ringen/ goe ïanger goe gjoo* ter toierö. W>e genen 3elff / bie te boore aïieg * Uoo^ öeiï^ar 3onöen opge3et geöoen/ öego^ ten alfengpen^ in gunne $enegenbgeit te flautoem 't f©a$ niet a$ ban gelb bat Geor^ kim te fifeeeften gab: geïb lag in 3tjnen mono Sefioiben Φ,ί 'ttoaé geen toonber: g$ gab/ om be onftoff en ue$ oo^og^ te fyaagen / ti$t 3|jne eigen faiiD 300 beei gegaaït a$ 'er te gaaien toa^ ^ie^ianb gab om 300 te fpjee* hen meer gegeeben a\§ get gaö: en 't ig ben 3|artog op ten bollen Manööag aangeiür^èn Dat oe eigenaar^ m 't jaar ij 14. meer fcgat* tingen boo^ gunne fanbernen opge&^agt geö* Den/ al# 3η ban De gunr getiOftften gaboen. <$benioeI tnoefï 'er ge!b1toee3en/men «reeg
get baar men 't ftreeg* 't $aaftr en gereed fte miööel fcgeen / ten goeöe fomme te ïêetf * op te neemen. $iiaofreri*/&onbettten/<£oeiun> Den / en be gemeene man $é\f/ foierben be^ocgt Den l&o^fï eenig geib/ ieber naar 3911 bermo* gen /te leen op tefegieten: 3^ 30ubeiiaiie$ tot eenen fïiriber toe toeberom ftrggen} baar be jgartog 3gne rronio te $mü Dooi jetre. 3Wt ,· In't/aar «s i«. 4 .
im'öDef
|
||||
|
OP VRIESLAND, fiy
tfïtbbel/ a$ naar geen btaang fmaftenöe/beeil
fomttrigen noojf) in fjumte beur$ tafïen: maat aï toat 'er giegeeben mjerö gieip eben 500 beel/ &I$ of men eenen afgrönöMim ftoppm: $&e ïtrijs / fesen men tegen oc 4&*'onuiger££H <0^aaf Edzaar't te boeren gaa / berfïonö alie^ s£3aar Bg maten b'er/ ttie beroer boonmt sagen:en nkt mijlen maar bat meöergeeben ban baan temen jöu-ba♦. bie èc§ten 't beiiigff / gun gelb itt eige öetoannge tè puoen* <Pe gene* 'genbgeit boo^ De paffen / geip reeöfi aange* toesen i$j ma$ ön béeïe &$ie$m genoegt saam boob: bit gaböen ooft niet^ te geeben. ^an maren o'er piteflerë enj^eïaaten/ ole tien oo|Iog tegen be <&?oninger£ booj onrecht» baarbig {jielöe.n; en om bie reben gèenefcijat* tingen betaalen loiiben / eri geen gelb om tè. kmm ftabOett: €n $nU\t <0eefielpen ïjaö^ oen meer anbere ID^en tot ïpn geboden obergeijaait / bkban 0003 ^ehen| / ïtcc!jter$ / en $$!raalen / tot oe betaahng gebmongen moeften tooien: maar bat ömingen ging 300 pcmaïmeip niet ·, en ïjab tijb ban nooöe* fee föeefieipen gabben gouberb- en gembeeb U£t* bingten t ban fiabben 5e geen gereeö gelb : ban breegen 3ε ^elf geene betalrap 1 en ouber*» tuffcijen moefï be Hil naar 3911 gelb baften* #e eenigffe troofl ma$ / bat be fcf)aar$U
ïjeit ban geïb ébcn g^oot ma^ b» be <0^anm<» ger$: 3t bja^'cr al§ om gemebt/ bae:t iangft jjarben 3©um. $&aar toen 'er senete tijbing $uam mat bat 'er tuffcijen <0:aaf Edia,*rc en ben «eeïöer^man gaanbe ma$ / en bat be 3p^an^man §eif mtjfc&ten in 't fjjel 30«be βοο* men ·, toen fc^eenen b'cr feöieïp bergen ban Smariggeben booj t $ν$ίφ ber paffen op te il Deeï-. L 1 rijsen*
|
||||
|
Πο ΝΑ Β Ë R ϊ C Η 1Τ
vffitn, ^ouöe gg toeöeroni fegattingen ittbo^
oereni 31>aar öurföe g» niet naar öenöeni 't toa| een^ g^of genoeg, gouto gn ban öe magtigften nocg een$ gelö te ïeeu behoeften! 't i^agï 'er öe eerfïe reise 300 öenrompeu ugt genomen / öat gn 'er nu noeg foetmgee / of niet met alle / ban te bertoaegten gaö. <êm tniööeï balt gem nocg in-, 't ioeiu/ inöieu get ftoo&egaen gaö / gem boo^ 't eerfï aï jfeg ge> ffgft 3ouöe geööen* % öoet öen fÈöel / öe «^eefïelpgeit/ en alle öe ingesetenen/ o# een bollen ianööag een ouberfoaegt boo$eb 't ittefó gun 5eer fyeemö in öe ooren nïoiifo 'tgoiito gem 5eee toel geïegen fcoomen/ liet gg seggen / inöten 3e öen eenen-ttointigfïeH penning / öien 3e gem jaarip^ opbrengen . nioefïen / ttq§ boo^ a! ioiiöeu af noopeu. Boot eenen guföen ö|? boo$eeïö / of eencn fïiftbrr/ 3ouöeii3g öertien guïöen^oföeetien fluibe^ gceben: öati ioare öie fegatting öooö en ugt öeteeerelö:öaar ban iöiïöe Jjb/ inöien 5^'töegeeröen/ ren ganöfcgjift gêebem 3£e mt&0 gaööen 't eiffeïjm ban eenig geiö foei berbiacgt ί öat toa£ tocg öeouöe30iig; Jfcaac' 5UÏFte fommen in eene re$ te boderen / en gen gmoeg3aam op öen öp té 3etten \ öat öagten 3e/ iiep'erober geen. ji&aar öen^nr* tog piat af te fïaan / en in 3ulne een milt* genögeit te Uatm/ öaar sagen 3e ook 3toa^ riggeit in: fóant öaar toaren noeg berfcgeiöentf peeren/ boo^ al onöer öen fföei/ öie 't iorï niet öe paffen méenöetn i€er&rjie öat men gier ober Beraaöfïaagt;
itooint 'er igömg öat öe <Öelöerfcgen ίηΜΦ f#ie£Ianö gebaïien 3p* €>eefïerïauö/ ör^e* beu&olöen/ ^tabereny Stoten/ ^neen/ |
|||||
|
OP.VRIESLAND. $>j.t
j^ofêtoett/ enanbere plaatsen berabert §ώ?
ben $; bageïp^ g?ooteü en gjootet? toeloop fcnjgen: eii/ 300 tjet300ojanbil/bat beaM* perftge baanöeï$ jjaaff ban aüe tocemj 3uïleij& bjaagen. 3N3e mare toierb ban be paffen in 't eerfte niet geacïjt: maai* men Itreeg i^el gaafï 3eberber befcfjëib öat 5e booa een gebeeï* te maaracïjtig töó$i en öat be «êeïöerfcïjen/ Jjjlfï ingenomen pbbenöe/ in aantogt blaren om jheèfi te belegeren. -Coen biel 'er ober geen af&oojie« langer te beraaberi 1 en öe piesen burfben mi b$er ugt be 60$ fp$té* hm. k χ ■■■ ■£ ^ .<,. . " . .„'t 3$ierb föeï pafï riicöt&aar mat bat bm
<ëeïöer$üan aangemöeöigt jjab/ om 300 een gacöeïsjbeii tmtyt te bjaagen.. Jenke Douwe* ma öobeiï bèimcib, öaö öe juffen/ 300 lang $§ in 't regeéeöen éemgjingj oc be rechtmatige |eit en öiïlöittjeit paften/ met fiart en %i$\ ge* bient ·, en souöe ööo^ een baür booj tjen φ ïoojÊett tjebben. Ifèaar * toeli §ρ 3ag/ 3egt Übbp ILmmius, bat §et gen te boen toa$ om be piesen naai te feöeeren en te billen: bat: je Öe eene fcjjatting «aubjeïpp ontbangen jpffientie/ aanflonö| gereeb ffonben oni meer een snbere ugt tef fcfeijben i bat Ötööen en fmeefcen ten imaabe gebuiat tbierb, en bat be mjJÜ geen tjoogee recfit fcenae aï£ 3jjn eigen iioj>;iegofï 3tjn tjoofö ober be eïlenben ban 3tjn t^aöerlanb om te ioopen. M$ ij# 't niet langer ïjarben non; ί$ βρ/ qnber ben fcfjtjn ban èen jÊeïlegrimaabje naar ïtoraen te mille» |ioeii/ ugt gêt ïanö getrobben. 3Jp gats to* iei^gejèl Sikko Galama 5 mien^ $aöer/ Dou- woGalama, ÖttÖer Hugo LciiTcnach Ορ'ί fdjai
e Zit Übbo ÉBinaiui ad ann. ι f 14* * |
||||
|
ï$t NABfiRTCH'T
bot gefïo^ben bia^i en bie baarem be gefo
gettiïgfeit maar 3oefjt / om 3Jn H^aber# boolï
te toreeiten, 3(n S^a&anö aangenomen goo;<
ben 5e bat be i|artog ban <0eIöerianb gereed ftanö om tegen öe paffen / bie koningen tiutïj ingefïaten gielben/ op te trenïien go bltegen^ naar ben #elber#mari roe; tim 3e met firacijt ban rebenen öebjeegen om eeu ïe> ger in ^fittjiMattb te 3enben, 't Sant» J $€ihm 5e/ UwSöè^ajeiffcije regeeringe moe; jg 30nben 3eïf mebe gaan / m §tt ganfef?e lanb booj gutttie tyienben op be been fjelpeit. igoo ge$eit/ 300 gebaan: 't ïeaer boer ober be ^iiiber-see/ en toaf in i^ie^aiib / eer bat uien ban 't aanaomen ber eelöetfcgen jjab ïjooreis fpjeetien. (€t |fcarber|joeft aan ianö geflapt/ m binnen floten bat jonber ue3ettiitge toa^ genomen ^|nbe / riepen 3e aanfïoiib^ I Vry- heit, vryheit; geen tol of fchatting langer ie
betaalen: wy zijn'door den Hartog van Gelder- land en den Koning van Vrankrijk gezondca om de Vriezen vin de flavernye te verloflen. ^eigartog ban <0elbittottb/ 3eiben 5e/ öe*
geerbe geen fcfjatting: f$ ^me nut een ge/ nnge fmmm/ tot betaling ban φι bom/ te r^ebe^n: en bat 5oobe niét langer buuren/ aig* mt be &a? met si gfu balu berö^eeben im§. hoofeer tolde geen iiooget· naam \φ hm/ a\§ ban J&oteffaat of Éefcfjermer. $u fiaböeii be&$ie$m/ mbten 3e ïieber h$$t\w< bén alg flaaben bjifóen 31111 / gunnen pligt te fcoen/ en boo^ Ö»« ®abè'rianb op te* paffen* Douwema en Galemt pafïeii Jet jelbe aan flutine biienöeti te feffepen; met boiïe berje- tóuge bat be 4B»eIber<$maii geen anöec oog/ tott öab: en bn$ öegoffeu be l^en ijoe lal· ge?
|
|||
|
>' ί
OP VRIESLAND, π?
ger fjoe meer tot ben <§>eïber$man ober re fytl* \m «De Öoop ban b&tjeit/ be fe&aone Be· ïoften ban Den «t&eïber^niaii / be begeerïp* geit of Beljoefrigöeit ban benj^ajc bie met gee* ne fcgattingen te fyelpm toa£/ en baar % ut g^oote naam en acötbaaröett ban Douwcm», Èeeben breie menfrfjen naar Heranbermg öaa* ften. jj&en bagt 'er niet een$ op bat be ®op fïen boo^gaan^ 5eer miïb $ijn in get geeben ban fcijoone tooo^en ί en «aberijanb gaime eige ngtïeggergi toiilen 5jjn. Wat Bo?g ïjab* ben 3g'bat be «födber^rnan Beter op 't onber* jjouben ban 3§n;iBOu;ö 50110e paffen/ aï§ot j>&£ i %®& xtxmpfo aï toat boboer 5ag / bie fragt bat ïjet op 3tjn eegfïe niet fïitntner nonbe gaan a.I$'nu- 0f ïjn oo^beelbe bat be §>a$ ïjtt beïb niet 3onbe jjonben; en bat Set ber> boïgen^ 't geraabjaamfie toa$/ be gnnfï ban bfti nietitoen ij|eer boo^ een tijbige geöienfïig* ftett te minnen: of j)p ijoopte batjjg/ ban partg beranberenbe / boo? be boo?fpiaaa ban Douwema tot eerampten en jjooge öebienin* gen gebo^bert 5onbe toojbeti·' èaar Bg be fteengiggeben/boo^ be paffen gepkegb / maai* tim beeïen ban ben tübel en ban be gemeente nocft in 't Qoofb, I^erfcïjeibe^beHmben Ijieïben't eeïjtee noefj
met ben ^>a£; en beeben gun Be$ om ^iicelf en S?oi$fcoaart/ baar be ^>eïberfrjjen 't oog op öabben/ bpoj ben^ap te beijouben. J&aae be Ü»nee6er^ / 0002 be gemeïbe Beloften ber> M\t/ en baar Bg ban gefcjjut onboo^ien/ ga* ben fjimne ^tab $onber fïag of fcoot ober. ^pbe3eifbe bjj^egmg {jet met S&oïgtoaart: om bat be Be5ettciingen / Befïaanbe imt ges» S^efie fesere»/ tejen be <0eïberfcfjenniet Jte LI 1 geer/
|
||||
|
|
||||||
|
ϊψ Ν Α Β E R I C Η Τ
geerben te beesten, mié op mn tod* mm
Sienelpe fïeben m jjeele <$$ètenpen/ afó WtofrftofJ^nbiföp/ ^taberen/ <&ζφν* ïanb I be ^ebentooïben 'J 3£imörit5er-öeeï / l^onferbeel/ iSaarberbeel / ^ennerberbeel f $$arbfrbeel/ flttingerbeei / en "meer anbere plaatsen/ben <$eiber$nan ooft toegebaïien/ φχχ/ öatfeöieronseïobffeipfcöijnt/ 't bero* beren ban aïïe bfe plaatsen geeft beii4p»eïber^ man fegier geen fyoppel bloeb^ ge&bfr ©e <&eU feerfrgen riepen vryheit, vryhek: betren/ el£ in ben ugterfien noobspbe/ riepen fchat- ?ingcn, fchattingen: be menfejjen ïi$pm op't geroep aan/ öat gunneet?! inbe oorén «Ion& ^«| ma£ i^efib^e^ïanö/ i& meeir i^ie^anb iuffegen't fflii en be 3£amer£/ op een hokten tt|ö tnfleSen tmee peeren gebeeltr mUM toa$ niet minber bèrbeeït; mant beeïe <$be& ïtiiben maren in 't jjert nocg £M^ii öf letronmbenben <0eiber^man nietsieöer gab 5|jn Ai3igt: 3g maren öe '£ê$fj[\'tjje regeeringe nn ge* foenb :be meenigbnib 13ε fcgartingcti/ bagr en 3$/ maren imtg^ootetinoob tmtgefcjjjeebèn: enbe <föelbergman/a$!i)g be magtin |anben 30tibe tebben / 3onto ïjtt taaaf fcflflneïp niet beter ma*
en: jaö^onfomi^enban booren af begin* rien i baat be ^ajr in tegenbeeï / aï^hiet meer W Jjaaïen 3ienbe/een einöe br η al bat eifrijen soube mafeen :bemreebfiebrn offfraffiftgeben / boo^bè1 paffen gepïeegt/ 'en baar men *oo een bpfjef ban niaafcteΊ maren meimge ^bellmben té fienrtgeVaïien, enbie maren m.ffcljieh 500 on/ fcguïbig niet até men maiïkHber<3ocf)tb!et£ tt liumenV gjjÉ aïien gebaae/bocijten w/bï'&ap feof0 3t)ii gart op„ $pe tong r en men 3ag fiet m minp $ü§ fin eeiüg ongenoegen in 3jjn i:: r · '"■'■" !i v5-· gart |
||||||
|
Ν :'
|
||||||
|
OP V R I E S L Α Ν D. fm
pït gelaben gab: be <0eIbet$man im§ een
{003e bo$·, geïnoon een fcjjojon gelaat te tna= ncn 5 jjoo£ op te geeben; en / al£'t 'erop aan* <mam/ 3ijne woo^ben te berb^aeeeu^ %frz fcjjieïpHnbal ber «Mberfcjjen/ en 't
overgaan ban 500 beele plaateen / toa& een t>onbe*fïag in be ooeen ban %artog Georgius, öie nocö bop$ koningen lag, $u gaf jjg 't op: be bganb ban boore/ ban ter 3^/ mife ben in 't lanb: be besqïbjing feberb: langen ttjb onöetaalb: geen boojraab uan gelb :be mecfïc piesen onmillig om get op te fcjjteten. 1|ρ ïjab 3^1) genoeg3aam arm geoo^ïogt: be <fisciöe^ man ba£ een bafcg man} en qnam met <ö5eï- becfcöe en ^anfef)e munt gei'fg ber jiojib gg ban goeber ganb bat be <£eibei$man nieuwe manfcgag toojf ·, en nocï) meer boll$ afsen* §en 3oura, &;ee5enbe ban bat Qet fiem in, ] ^ie^Ianb te ïjeet mogt toojbeui i§ ög ta Φ geseifcïjap ban 3ijnen 30011 en ban tyie gon* becb rugtecg/ met ïjangenbe mieftenen't fjact bol fpgt/ naar * ^irot|lanb bectcoft&en · 30η* bei· bat ï)\} 3^nen boet oir tpcbec op ben Sty'ef* fcgen bobem geeft ge3et jj&aar 't oorlogen ïjab baarom noeg geen
etnbe: 3ίμι meefle mujg^bom b>a$ in ®ήφ; ïanb: be 3b>arte öenbe/ een becbaadp ö# fprn^/ bleef'er ooft, <£en goeb getal ^ie^ fcfje Cbelluiben/ op beg ï|actog$ belofte bat Ö£ Sun u^t ^ö^en gelb en manfegap 3oube toe3enben/ en miffegien meetenbe ofgiffenbe toaac bat get einbeip op ugtb^aagen 3outa/ flonben nocï) eben pal bo'03 ben &a$. Seeu* baarben/ ^o&&um / ^anehec/ maren noclj met^arifcfj bolft be3et; 't melis/ booa be fïe= • ie *e jaar 1514.
L 1 4 belin*
|
||||
|
f $6 NA.BERICHT
telingen geholpen/ menigen ugtbal op be na* Suitnge bomen en «il^ieteimen beeö r en be foeigefielbe ïuiben toe be ÖebeÏ5ah öiagt. ^e <0eiberfcï)enen ^dber^^inbenoieebfn't gun niet fcgnibjg; en ruoföen ebenfiecn öpbeboy pen/ öie onöer Den b^anb tf onöen. ©e guo^ bitton / be nloofïer^/ öe ^eecengu^en / moe$> ten 't ontgelbeiu en bat be eene party om tu tien bag gefpaatt of ober't goafö ge3ien öaö/ iöierb fomtijb^ b&n bc mbete paitn 'g anöe* ren &aag$ meg gegaan @e stoavtt öenèe &οο>* al feïjeen be ftebm / bo$$en / en Woo£< mf/ tot een pninljoop te toiïien maaften, g£o$fcaart/ «Po&ïunn/ baar be paffen eerfê ton fymb in gefio&en Ijabbm/ en 3ee£toele bo^pen/ fcoierben ganfei) afgeb^anbt • ^nbertuffcöen i$ Groore Fier, een geboo* gen boer / oo& in 't fpeï ge&omen: be&jeïfte / jfean nïaare fpijtbat bt paffen $ijne ïanberpen öeto^ben en jjem aïie^ afgenomen jjabben/ Sfe topenen aangetroffen geeft 3$t» jjpo&cn/ in onse tfanteiiemngen op 3^ie$iaiib7 itttjjbioopig genoeg ban ijemge^oiten % en sullen giermaat: jeggen bat |n/ inetter tijb oberfïe ban een bed fcjjepen getoo^ben / bm paffen groten afö^eim ïjeeft ge-baan. - ·. ■ , ï§jö fyab fjet ooft 5ee> op be §bïianber$ geïa*
ben i 'bk ben &a(ftn aiierganben 'fr&gjsfcfjoef' ten m leüm§miobden ofceriaater neten toe* isoomen; geeft berfegeibe ban gunne fcgepen genomen of in öen g^onb ge/cgoten* gunne oo^ag^bioot grfïageni en be J^uibet 3ee öooi be tödtotfcgen opengegoubetu :· ■ . , \ 3Wt non ebenfcöeï niet genoeg geïpen/ om. ben <&elbet$man ÖQlhomen meejïer banH^ie^. &i?b te inaa&eu: be obeegebiebeue^ajceu/ en Ι-. Ή ......' J-
|
||||
|
OP V R I E S LA ν d. n7
Die't met ben ^aren nocö Bteïteti/ fyarensoci
ligt niet t'onöeu te öjengetn 3£e 4&eïbet$man mifï geen ö#w raa^ / aï$
Edzaarc, bien fjg anber$ niet beel goèb$ 51111- be/ een goéö gelaat te toonen, *| ^at ben $>eïbet$man gemefbig opbe nron bat Edzaart,1 tig §ρ jjem 't öetoinb obee be fïab koningen obetbeeb/ ^oningedanb boo^ 3icg jelben be> jjoujöen gab« ϊ|ρ meenbe/ bie't eene ïjab/ snoeft get anbere oph ϊβöbcn: en be φ;οηίη> geté/ bie 'ee ooi* aan geïegen taa#/ berfioni" beil't eben eeng a\§ be ï|artog. èeïf fjaböea 3p met ben ^aetog öniten tueeten ban Edzaarc een aftnopab aangegaan bat be3|aetog/ aï£ be gaften 00 een öetee boet souben (laan-/ alg igeee ban <feoningerianb soube geïjulbigt moj* btn. jfl&aae't toern ma$ nocö ** ö^oen/ en men ïjab Edzaart tiocg ban. noobe, Èdzaarc bsieröban/ onbee fcöoone beloften/ omljuïp eangeffeoRen·, en qmm aanffpnbl met een goeb getal boïï$ ben <Ö*eïbet$man te ïjuïue. %n bteb ïjem 008 gjooten bienfï/ met bee* fc|eibe begingenen blonden/ bi'ebepaffen mtïj ober be&atoer£ öabben/ te bemagtigen: maar in Ö£ ecftter boo^gn eigeji bop^eeï ooft 3o;gbe: met be <&mmelanöen/ baar F>|a 't ge* |ieb noeïjobee ïjtelb/ ban bie roqfnefïen tebe> b;i)ben, 9fë 5t gjootfïe gebaar ober ma$/ en. be <0eiberfcöen toat ruimer baan «reegen / begofï ïjunne fyienbfcïjan boo^ Edzaarr fïraftg te noeïen. Êdzaan en be <tf^omnger$ ïjabben, 5©amme/ eene p\mt§ ban be ugterfle aange* legenbïjeit / tot obergabe gebbiangen ι en 30U* bm b'eraïieueiben/ om bat 5e maÏKanöerober 't be5it niet berftaan ïtoften/ eben beel öc^et? $ttge in leggen. 3Pe aeïjterïjoe&e ban b? |
|||||
|
■
|
|||||
|
Π8 Ν Α Β Ε RICHT
&&ϊί$φ Besetting toierd in 't ugttrenaen
top; eenige burgere ban ^amme 3eee mip fjarïden; I gephmdert / gefmeeten, benige fbidaa,ten ban Edzaart, en fomnnge afeonin* ψϋ£1 maar booj aï een g^oot tj$ta! Boeten/ fcjjietenop Qet geraak ooft roei en raaafcen 't nocö erger al$ öe burger^ gedaan jjadden. ^elf$ tafien■ jêftt gefctjnt en öe paarden'ban den ^aju$$ën 2&ebelï)e&!&er aan-, en gaan'er mee öocfc <®oft bwlöfen öe <$£Ottingé?£ de toallen ban &amme / boïgen^ t boö&aanöe berdjag/ omgefmeeten gebben * 't toeln Ed- xaart, öooj öje bnrgerg ban «Pamme berber den./ c» ';thiffcgten ooft op eigen boo^deeï sietis» öe/ ban tijd tot tijd ugtjïeïöe, iCoen {jad öet Edzaart ber bobben: 't toag 3ijne fcjjniö öat öe ^arififcöe besetting 300 m$fjanöelt b?a$: Μ fjaö #amme trouir#Iqp|ïp met 3ijn üoïft öe* jet; en jocjjt§tt in 3tjné tnagt te öouöen. Willem van Oyen', die Edzaart een JjMÖ ftttt
toe djoeg / en dit afie^ op sijn ergfte den S|ar*
tog obeefcïfóeef / bleef bg geen öloote b0t$U ingingen, $&m fjad Edzaart de fegattingen öelooft ÖJ& men m 't land ban ©$ent ugtge* fjcl^eeben 8ad: maar V^n Oyèn jEjaalt die3elf lip/ én Iaat 'er Edzaart op 3ten. ! 't ^outo noeg googee gcloopen jjebben: maar fcöieïp boomt'er een bjeeffeïpe tijding Dat de 3toarte bende/ doo^ den toeïodp ban al* $erf)ande geboefte tot een önt3ac5eip ïeget aangegroeid/ en fejjier ban aïïe liften ge* i^ee^d/ tóeder in aantogt i&a$/ 0111 öeii^aje ini^ieglarid te dienen, ©èe£Ïöerfcöé<^ber* ften/ dooj dit glrucftt ingeflagen/ beginnen ijïiegen^opeen anderen toon telingen { en Ed- a&arx tocderom met de öefïe tóoo^öendie *fè ge*
Y. ■ > ·> · -■■ α · -· .- / (eert
|
|||
|
\ ■ *. Ι
I OP V II Ι ES L Α Ν D. S39
leert fjabben aan te Saaien. Edzaart, miet$
I geil ban Dien'ftaiit tocjj noomen moefl/ uet
'#c& meberom gezeggen : en ïjïelb be 3aafiert ^an bett <@elber£man genoegzaam op De oren, gelfé Baö'ögi be gelegenbö«t * èeii£ fctjoon· om ben 3toarten Soop unt fjet belb te fïaan/ en ngt gahfcj) /$jie$Ianff te beroepen &| jjab een fcljoon leger/ bat metgetóelb baiy ten tponin s alle be fblbaaten toaren ebrn moe* èig: be ttjb / be plaat$/ en afteomfïanbigfje* oen/ beloof ben een gemiffe $ege. i|y liet Ar- kelens, bie *t geöieb obee3&efïbjte$lanb Ijab/ 000? een öobe.bjeeten; inbtói βρ 3icïj ooh Be* Reegen foilbe/ bat be krijg geeinbigt fcpa^; en! bt bermirining gun niet nuffen hon. ^aac, Arkelens bonb. jjet niet goebj bjaar ober beel te 3eggen én te giffen biel #abertuffci)rn. berïiepbe geïegenbjjeit: Arkelens fcflopf 39110! tóeigering op jjet g?baair/ en op be opener* geit ber oberiainnmge. J&aae baat fcijóoi mat anber$ acïjter ibat Edzaarc ban ^ojiingerlariö niet afgefiapt taa£/ en Βρ allé ééleg^ntiijebin liet beringen bat ffê t 3efoé i» be oberfyagt: iiietBegreejen ïjabV ftöfï be <i&eïbergman niet opeeten» $£ tyeegoe bat Edzaart, booa 't 6e* beesten ban 300 eene 3ege/ al te gjoot 3ouie tóoiben; en bat gn ïjem ban 300 gemantteïijft «iet naar 3tjne ijanb 30UUJ nonnen 3ettett jlen moefï fjem ebenfcoel niet opentujji booj ?t öoofb fïooteri V maarenen bitnft 300 uerre , geb^Rèn/ bat'er be 4&elberfcïjen allé be bjuc jjt ban genooten. ®,e €&elberfclje macjjt 3oube oiibertnffcöén 300banig aantoaffen / bat men; Édzaarty alg't op een fcïjeiben ging/ be mèt* tin 3oubi nonnen 3etteti« ^00 ma| 't aïtijb j |
||||
|
540 NABERÏCHT
mt Edzaart gegaan: Μ fjab in alle sgne ber< oonöfeöappen op eigen boojbeel geoogt:niaae $ ober ai ttiftmmb m fiab ben i§ar in *t beroberen ban $;iie£ian& nraeïjtig gegol* pen/ en 't fptt^booj fjem genoegsaam afge* beeren j op |qo£ bat fjg ooit ief| boo^ 5!« beel fcrijgen |öititt: maar toen be saata öer iSaffen op. een goeöen boet fcj?eenetrfe ffaan/ tea$ Edsaart $raï$ ober be §anb. m öaa öe ^oningerg/ ont 'enjee opperbebisnb te δφ gen/ uyt öe fg gefjolpen: maar mm tut 3a* feen 3ieij met ten goebe Mben fefpnen/ m 'et met tsen^eïöee^mangeöanöeithjieeö/gm* gen 3e bniten Edzaartstaeeteneen aftoö|bmet Den <ü*ei&er#tian aan/ bat Edzaw ooft ban itteii?ngerianb 300*0 moeten afitaau. Êm meènöe fjg't bg bas *0eIbersman gebonben u %mm; öïe üb£ ijem / meenbe Jjp/ dl te 3eie Ijerpljgti bie 301% fjem ten minfïe m'''e besit ban be #iimieianaen iaateni jjilaae' baar *#%.ÏÖ öi 300 ïeeip beogen ai£ ergené; eigenbaat feee'f 'er ooft öobëii 3 en ging bobttt Ijeeplïgtijig/ bobenaï. geinig öagrcii 5e bat een anber met ben
tuit/ baar 3e ober itrafteelbeii/ gaan ffeMen 5onm. Cerbrijl bat tranen ban Unm&p man b^ toeï fcötjnen te fïaan/ en fjg groten toefïeï maaitt om ganfefj $fójp$ tó Sönv gen; Kooiiit 'er feöielp getoiffe töömg bat be ^ar 3ijn reegt ψ &|it$ïaijb aan Ëartl van Ooitennjk bp'-ïiöoping^ obergebaan lyeeft. Mam Gcorg.us fartog ban Miïjtm} ai 3ij« geib genoegsaam beroo^ïogt Jjeböenbe f en geen han£ 3ienbe om Βμφαηϋ te öonben / en baar mMpjft gemo^ ban 3tjne onoerea*' tuftgqprft / soeflt 'er mt 300 beei barbeel |
||||
|
^^^^^^^^^mimmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmimiim
|
|||||
|
ί'
Ij Ö Ρ V & Ι Ε 'S L Α Ν D. 4ii
en sop -fu clitiigr - fcganöfe al§ mögeïp toa$ af u
ffOOmeïl. 3|p Öagt Sbel dat Ka rel van Oolten-
rijk, naberïjaud Uti$tt gebio^ben/ mÖef! öe*
itenö onöer den naam ban Kartf V, iüönöefc: toeï met--300 een baojfïeï gebienjt sbuae 5$η. #m |ei niet ïang te maanen/ de 3aaa tooit» Karei boQ&efielti de <0emagten trretien töe<» öersp^ in onderhandeling ·, öe roojj gaat itoo| ïjonöeet durend flöpfrlje gulden| doo^ 3£ie fomme joude Karel eerft oetaalen aï$ de fèap alle de fjteïeri/ befïingen/ en bionïm^en / Die onder Sïjne magt tóarcn / sonde obcrgeïebert geöben, jEaae niet dat geld moefï öe ^>ar 'jtfti fit"i$géboï&/ dat megen^ ftanbrtamig niet langer uuucgt te gouden toaS/ af öetaaïen; 300 bat Ι$ρ 'er toeinig ban opfïeehen non. h ^merte fjeni in 't binnenfie ban 3jjne 3iei öat 9ρ ban 300 een fcfjoon iaiiöfc^a^/ 't toeöt gein oneindigen arbeid/ gebaar/ en geiö ge* feo$ S&& / °P 300 mle toÖ3e affïappen moeft ^at toa^ noci) ijet niinflê: maar öe fcjjande/ bat SP300 fcaai bande ret^oube noöinen/pfj* nsgbe fem ailermeefï i en deed ,gem fouitijd$ aarjelen. Éfcaar Daar biel .niet te aarzelen of acijter ugt te flappen Wt 5tuarte Soop Ijieiö aïïe 3ijne fïeöen en plaatsen in $ne£lana ban 5911 ent bjcge be3et ·, en fr&eeunibe om bèta* ïrog: >a fionö gereed om aïie bafftgijèben/ Sp ïangerugtfM/aanöeneerfïiïoomenöe boo^ ge* reeb geïö ober te geeben. «Pan toare öe fcganbt nocj) gjooter gehjeeg: nu gefcïjiede aïle£ natfy eeni03tn^ met 3pen fcoii/ en onöer ben naam ban een berd?ag <&n 't $o»& ?Κ«ι nocB beeï
meer géfpeeten Ijebben ï inöien öe <H5eider^ man / 5ijn s^ootfle bnaud/ met den bwnt dooi* gegaan toaar. Cefiter
■v
|
|||||
|
&* NABERÏCHÏ
écfytt roogt Bet ïjem ηοφ ban 't jjart niet/
ρ Sant* onö^e 't berbjag te fïeïlen ; en 5tjn sigen berb^iet te teenenen, |i$t fcöiïbe 't nocg eerff Öcsoeiten of jjg bc töjontnger^ / Ö003 't Saanöieöen ban jeer gunfïige bdojioaartien/ Itafloüergaaleti: 't geen öeni/ boigen^ boo^ gaaiiöe berfyag / geoo^Iof b foa$. f η öeeö ttte boo^oaarben bout li» aan3tenip <ife3antfcöag boojfïeüen j 3a 3o«ben Jjeni fïegt^ booa €rf- $>otefïaat aanneemen/ en banEdzaarrjooiaeï al^ban bcn<0eïbe^ttianaf|iaj>peni 30301100« alleijunne boo^ecütenen b^fjeben öefiditbeiij in (junne ^tab op ben onbert boet tegeereu, Edzaarr 3oube f)em ooft boo? 3ijfien ieengeer ecBennen / en baar boo^ aïle 3*|ne berlootè plaat3en fcoeberom iitggen, ^eönnöfïen/boo) ben <0eiber^man gebaan / 3ouben gent boo| Georgius, naai* be ntttf&aaft bart unpartijoi* ge$ö|fien/goeögebaan too^ben, Beter voor- , waarden, $tipt9$$ÏavtQQ# <0miagtfgbe/ kont
gy immers niét hebben, of eiflehen: dkn'hebc* gy ruft en vrede, en een einde van uwc onhei- len, Maar xoo gy nu halsfterrig blijft, en iieeze kans verziet ·, dan hebt gy oorlog op oor- log en 't uyterfte bederf te wachten : want geen Groningen, geen Hanög van Gelderland i korinen het veld houden tegen den Vbrft, dien gy dan op 't lijf zult krijgen- Voorzigtige luiden neemen 't zekere voor't onzekere: die geen vre- de begeerden, zijn in alje tijden door den oorlog vernielt en vergaan; ï$e ^OliittgétgS of Jjtlime <0emagtjgben antitioo^bben1 Die voorflagen
quamen al te laat: had de Vbrft, toen het tijd
was , aiulke voorflagen gedaan , hy had zich ïelven en de Stad van vccle en groote ellenden fcönöen bevrydeni Maar't was te laa!t, iyhad- <!eft
|
|||
|
/
|
|||||
|
ÓP VRIESLAND, f43
den zich nu met den Geldersman ingefcheept,
zy moeften'er mee over ; en mogten de ge- irouwigheit, die zy hem belooft hadden, niet brecken; Maar koil hy 't met den Geldersman ftellen, dat ftond hem vry, en zy Hadden 'er niet tei?en, ©e gaffelt/ MiUttöt geen tttlÖ* beien onöe30cj)t iaaten/ beeben ben <£eïbet$*
man ooft to^eit: maar bie öjilbe nocö min* oer aan be jjanb Hoornen,- en tba^ganfeöniet ge3inö/ $jie$lanb3oo te ïaaten gïgen* 2oo ioajf et banboo^ oenβα$niet anber^te boen/ als get gemaakte berbjag / gelp gn öeeö/ met een goeü gelaat te onöertenenen i en 3108 te öenlaagen öat Jfê of 3911 mmt ooit o# $?ic£Ianb jjaö gebacfit* Itëant al öat öe paffen / oen ttjö ban febentien jaaten / in ©jie^Ianö ngtgerecljt öcöben -, geeft necgen^ toe gebtent/ afê om ben fcoeg/ met gun geïb/ atöfifr/ en lëben^gebaat / boo£ be ^ofïencn* fcer^ te baanen; 3onber bat 3ρ 'etiet£ bange? goubtn öeöbeii a$ een leegfc toufó/ en gjoot iiaberoutb, <£n 3e giffen 300 gnalp niet/ be> toeïlten meenen bat Itci3et Maximihaan, a$ Ijb 2&ie£ianb aan ïj^tog Aaibert bereerbe/ bit aiïe£ boo^n 3onbe geböen. . . ^00 iöag J&ie$anb bon berhocljt; WwMij^V
aoh ban ben ^ar/ 300 betre afê 't aan fieffl fïonb f gelebert. J&aar om 't oberige te κφ gen/ baar Söb Karel self booj te 3ötgen; en bat ijab noeg bèeïe boeten in be aarbe. wt <®elder£man / on eige en tfranfcïje magtfïeii* nenbe/ en baac&ubeeïei^ie5enoH5ijneöan& Beööenbe/ meenöe 't öacïjtje 300 niet op te Öeeben. Φηι te 3ten of be 3aatt in ber minne δ# te leggen toa£ / toierb 'et tuflTcIjen be par* teen een beflanb boo? bier ntaanben gemaa&tt maat
|
|||||
|
-■ — ι ......ltl,^mm^m^Ê^m^m^m^K^mmmm\MMmmmÊÊÊmmmKmmÊmmmem
|
|||||
|
fï% NABERÏCHT
ïtiaar baat taa$ geen ögïeggen aan? geen ban
Beiben milbe ban $;te£Ianb afkappen m ^icgengagen ooft met bertoonberinge toe/ en nw?ben niet toeinig onber maiftartbee/ bat je in bit beetyag niet eenf geïtent toaren, ^ρ tneenben; 't toa$ boo^namentïp gtinne gaaïu en goo ehi ïjanbei/ baar men gen ganfeö &uu ten gegouben ï)ab/ en maar in jjurme perfao- iienayopp^gefieït/ jaöer&oefjt en gek feertbjieröen/ mageen openöaare en onber* %J biaaggeïpc ber&racötirtg ban ïjnnne rechten, jl&aar/ 'tmareönn lief ofïeeb/ begaaJttoa^ geftïonltrn; <£Bn öab&en gg be macïjt/goo ber* beeïb al$ ge toen/ om ben macötigfien ^f! ban <ênvo$a/ en ben Peiger geïf/ tegenfïanb teöiebenl €>nbeetnffcFjen i$ Floris van Egmond, ^tabi
fioubee ban ^oiianb en ^eeïanb/ ban Kards
töcege in I^ie^ianb aangekomen: fjeeft be Uaff eelen ban tariingen en Meenbiaaröen met böï& beget :en be begettetogen/tljotnaam ten ggnen j|eer en Μ*φκ / km m Mi getrontoigfjdt afgenomen, ^aar op geeft ftó ben loei en be «©eefïelpljeit/ mit^gaber^be fjoof ben be^ boïfi^ ban Steemoaarben / $Mè tieftee/ en ï&arimgen/ op een boïien Ismmag te Eeentoaarbcn beroepen, 't mmfiü imp bat ge Karel, jp^ ban Spanje/ ngt Jtrar&f fcan'tmeergemeïbe bct%ag/ ben eeoban m* troutoigfjett öaöben te boen, <&e ïtantgeïier Pflug ber&ïaarbe ttpt na*
tne ban öen £aje / bat gijn 3|eec en $©ee$> ter öenban be geteontoigfjeit / bie ge fjem gé- $njoren gabben / en ban alle berbinteniffe t' tjemfcoaart / getoiilig en bolftomentïp ont* (Toen;, φζ ®&$η/ bp ben ianbbag bergaf berb /
|
|||||
|
1 ο,ρ vJt.ïEs LA jsr. ιχ rif
Iberb/ Ijabben baar bee! tegen te 5*88**1: men
gab 3e/ int oberbjagen ban |tm eigen lanfc/ niet een# geltent: ,30 Rofïen mt§ 5$ burfben geen nieutoen eeb boen/ booj bat be4&e!bee^ man met ai 39η boln npt f^ieglanb bertcoïi* Jien/ en'tg&nfc&e land sonbee oorlog toa& S5|? fïentben Dan dat ze zich » indien het toch
tot zweeren moeit koomen, aan.den,eëd hiel?· der{, dien ze in't huldigen van Hnrtog Aaibsrt gezviforen hadden : 's geen te.in de inhuldïnge ,van Hartog Gtorgms gedaan had,den, was uyE ,vrceze, en door dw^ng gedaan. «ö^aafFloris, om gun get buur fcuat naarber te leggen/ en
gunne rebeneeringen on 39η fit§q$nmi$ 0$ te foffen/beebbè^bjarje öenbenaar^erühom tee&hen: ^net geitneltj» öebeï tbal; 3e baar tg boen ftabb'en.. ^aae beginnenjt. ©ni betaling ban mw ecötor(^lkn.it^.fciÈeeutóen; ban puinberén en rooien te JTjpi&neti; ty» tngese* tenen óberïafi te boen: leber een e,en b©obeu> Jten fcfeift on, 't jnjf te. jaagen. Van, Egmond é baar ober aan amigef&onen ƒ {jieïb 3icQ nptet* ujg obèe fitiri gèbjag geoelgb., 'tfflug jjem ïeeb/ SfweJ^iiniaarftauoff Jjèi* niet toeeeen. feonfig öêt &v!Jg£boi{t öitaalen/ enjönjjc^i une3tjne ganben geeben / eer bat Jjg met be ^taaten ober°ben eeb een£ gebjojbm toa£·, en eer Jy? toifï j)oei;t aftyogen 3011L01 #u| gabben be piesen, niet anb,er£ te boen/ afê een fgoebig tintit ban be 3aaft te maaneu, en j&e befïe boojtoaaeben te bebjngen bie 5e fiebin^ gen ïiojïeri, $&en ;té ban op De#n boet een^ geiOpjben i K*rel ^ouuc, Vriesland , uyt den
naam der Staa(tcn van Duytsland, als Stadhou- ^e (of Potefiaat) regeereri; en Zijn recht "zoude,. op zijne erfgenaarnen overgaan: daar over zou^; ίί 0REL. Μ m dc |
||||
|
U6 Ν Α Β É R Ι C H't
de hy eenen brief opftc'Hcn ♦, dien hy den Kei-
zer, zijnen Grootvader, en het volk vertoo- n^n spuw: hy zoude het recht handhaven, en Vriesland met de Wapenen befchermen · hy zoude de regeerenswijze der Saflen volgen · maar de laften , ioo verre als het gevonden kon worden, verminderen. DekontraJaen,dic de adehjke huizen met den Sax aangegaan had- den, zouw hy hciliglijk achtervolgen j en gec- ne Vriezen om rechtzaken buyten hun Ld dagvaarden: indien 'er tuffene'n hem, en het volk, eenig vcrfchil ontftaan mogt* zouw mert van weerskante twee Gemagtigden kiezen, die 't verfchil door hunne uyfpraak beflechtcn zou- den, maat op ψ oe eeo in & Vitus tefc tó ftMtffö nut mwte f»|ré m pkqtmMt ge* mm mm be my< mm *ΐφ Méwm
|/ mm 500 Μ ban y méhm tom Φ bmnj'alphan ijet bain. ΜΜ of onitmit
mm ^oeïutioeii/öie pc pfömge fotooonten/ Berjben öcii eeo doft geöaan/ eift mmaaUc bero;ag niet eigen ïjmibt onbèvttehmt <®m VWttt fuiffer aan teftaaty'te tieebtn/ïmfi Plons van Egmond blCl' bflll W^bdÏHïDeil/
te fötttn HefTels Marcena , Rempo Marrcna, Zialhng Bottwga,- e» Tj'aard Burmania. fufc btr$ gefïagen. Hl ί .-.:β r>· ? . , · gil geloof öat tn bc hwfte Mte.x*v$ mtmn
0tt5ifn(i-5aï bom/ met oe natonen feu alle infemius f e ïatCt!
bojgen. SSrljaiben bat fjêt toefen inct onaan*
Sreiïaaiii5aï3ijii/ aat5eoe naaiuniban [jniwe Iioo^aiïöcr^ m bit imdije $p te p^iift 3?en fZflan; ml mffl ugt bez_e Ujfi ooU zim fodfte «Söefluiörii Μ {jetnorijsoo kim metöen^at 0e|)ouDeiï fjoölrem |
||||
|
OP VRIE? L Α Ν β.
lieer Godfchalk. Jpngama.
HcflHMartena. TTjaUingh Botnii. Tjaerdt Burmania. Kempo Martena Doéfcor. Ricnick Camftra. Jujius Botnia. Douwe Burmania, Tako Glim. , Epo Aylua.. Heflel Aebingha. Sicko Lyauckama.
Ricnick Cammin'feha. Η Cammingha-Buyrl; |
|||||||||||
|
54-7
|
|||||||||||
|
Lou ponya#
Rfejiick enÉe
Gcrolt Herama.
Tako Gtemftra. jLolcke Heilinga., Lolcke, Okkingha* 'l'jaerdt Popkama* |
|||||||||||
|
Het.to Dekama
pene Sytjema. jScheko Roorda. perrir. Tieflens, Sybrandc Roorda. Hobbo Hermana. Η do Marcema. |
|||||||||||
|
Folk.erc Aggama. Siuck Lmingha.
Witée Camminga* Sippp Meckama, Syverdc t\Ut Lyuwe Abbingha." Sybe Meckama, Aedger.Aebingha. Sjcrck Bockama. , Seerp Ofingha,
Wilhelm Hecmilra. Hecrke Heilingha» ICempct Donya. Fcddo Dotingha., jeppe StanylC. larich Houingha.
&jdts, Emingha. Picter Cammingai
WilckoHoldinga. AleffHemmema. Hetto Hcmmcma* Jliw Dekama. §icko Paringha. , Docko Heilingha. Syeurdt iïét Lyeuwe Beyem, Sippo Heemftra,. Theuois Fernya, .^aps Douwefz... Bucho Aytaf jfóffec te Heéütxjaatlé, Heifcl
Manena, Goucfchalk of Goflik, fongema,
"Ricnik Kamrninga, ψ Gerok Herema, \mt» Un öoc? m 5cïïf η ψ&ΜΜ, öji* oasen na't
|
|||||||||||
|
'548 NABERICHT
fcerricgten ban bc gemeïbefiaatji /tot èegeii*
tenen tot%Wm ban t^of ban^ie^Ianb aam gefïelt ©e jtoarte Benoc ï^eèg gaarc betaling ooft»
en fë aanfionbf in öienfï ban Komng PVanqow getreeben; bien 310/ in bien bérmaarben fïag ban jf&arigim/ tegen be^mir3er£/ groten bt'crip geeft gebaan. 5fa / 300 ai| fommigett feg$ben I geeft bie öcnbe be 3aaben ber 0anf# fen/ bie opeen fïeegten boet in ^taïie jïon* ben/ t'eenemèal Öjptófegt jlaae booj 't bêrtceft ban bie fiertbè gab>
ben be<£5dberfcgen bè ganben meer ruim/ oni ïjunne tegenpartij ban alfe bmiten te benau* fen. ©e^wgonjee^ of öeJ|oUanber$/bjant 300 fotèeb be parrg ber 2$ojgortjet# oolv φ noemt / gaöben geen anoere bafïiögeöèn alp ï^arlingen/ jfoaiie&er/ Sleeumaaraen. ©aar 3öten 3efcgier o\§ ballingen opgefïoten: mant be <0ei6eifcgen / bie goebe betaling breegen en ooit goebe tucgt gieiben / maren meefïee ban 't beiö. me goebe betaling miam gier ban baan Mt öè <$dfber£ge3tn8e jiartg,/ fïeil·' ticiibe op be gebote beloften ban ben <§èlbet$> man/ en goopenbe bat be guïöe b$f)eit gaaff onöer 3jjne regeeringe gerieèben 3ontd/ 3ÜÖ geen opbrengen ban fcgattingen bet bero^c* ten. Grootc Pier, tik niet rufïen ï\on; en een ïebeu 3onöer oorlog boo^ geeft leben tt* ïtenoc/ rtfaac boo^ al op öe ^oUanber^ ge* beeten tua£/ geeft be 3ce booj ben $oItonb' fcijen hoopman ganfeg onb^ gegoubcn. 1$$ geeft meenig fcgip genomen / meenig fcoop man bebo^ben / meenig marroo^ / ja cemj bïjfï}onberb geip / ober boo^ö boen banffeit; ΌΜ meer $> fflttm bat Fioris van Egmorid |
||||
|
OP VRIES LA Ν D. 5-49
iöebeeom met aegtien gonberb man ui ®;itp
lanb geltonien ma$·, en Karel van Borgonje, of be i^iiré ban ^Spanje/ 3eer fegerpe fyieben in ^ic^ïaïib. ge3owben Ijab / jjebbea bc <5el* ber£ge3inben 3icï| ebentoel berjiout gmi leger baat £eeumaarben te fïaan/ en bic fïab ban alle banten in te fluiten. jj&aar be5e baa^fpoeb bet* <0eïbecfeïjen bon*
be geen buur gebben: be partyen toaren al te OngeïïJK K*re! van Borgonje, CUtt Ctü eillb*
ban oen oorlog te maften/ semö eeni'gc bt^ea*
tim folbaaten naat* =B^ie$anb onöec 't bebel ban ben i|eee ban «tëgmonb / en Felix ban <$ofïenrjjft. i&oen i? be itaas alleng£ften$ ge* beert·, en minber magt genoot3aaftt boojg^oo* ter tefïrpen |&aar Felix » 3dn&c een^oog* bngtfeger/ en3*er gaafiig ban goofb/ 3öuöe alle^ booj 3gne noppiggeit ligtelijU beebjobt fytbhm. ^ fjab* Êpo Don we maas gu]0^ tf
9}rnfumbelegert; en bebe3etteïingen gebioon*
gen om 3fefj op genabe of ongenabe ober te geefeen Φνα bat 3e te ïang naar 3jjn 31« met Set obergeeben gemacgt gabben/ en bat 'et een ban 3gne Dienaar^ in 't befegieten ge* fnenbelt mag ·, ioa£ er geen plaats booj ge* nabe. &an bertig be3ettelingen mieröen b'er tien gegangen / 3ebentien met ben 3braarbe gereegt Epo Douwema geïf / en 3tjn-3mngec Abe Saskers Heringa, 3onbenmet beter gebaren geböen. tf&aar betyoutoen ban Heflei Martena enjuw 'Bottinga gaten bg be «^elbesfcgen ge* bangen :· toelbe «gbeliuroen / b?ee3enbe bat men 'top gnnnefyouraen berijaaien/^onbj/ ugt* fiel boo^ be gebangene «Êbeïluiben berftreegen. jj&aer 't ma$ niet meer a$ een untfïel: Janke Douwema, bte ben <®eiöer$man bien* Mm 3 Dey
|
||||
|
tp> Ν Α Β E R I C Η Τ
%t/ ïtetMartena en Bottinga bjeeten ; 3Jt gab^
tien toei toe te $m bat be gebangene €beliufr
ben niet m$ganbelt mietben; of gunnè b^oti^ &en 5ouöen 't ontgeïben. <$en man/ aïg Fe- m, 30ube Die 3teg öoo^ bjeigemmten ïaaten ^etDïnffen* 't $uur fïeeg gem aanfïonb$ n? 6en nop: gg öeeö öen gebangenen bïiegen^be Isooi» aa^eggen; en/ eet bat 'et tmee timen betfïreeïten maten/ ïagen 5e aï 3onber goofb. SWt bienbe maai; om Öen gaat öerciNtëerfcge %te3en tegen be l|ölïanbet$ en ^gonjergi fr fïpen; en Die te boort nocg eeni03in$ φ ioa0geït 3ouben geööen/ paften nu buur en üïam* <©it geü tE» baarom u pa$ grö^agt/ om bat E Winfcmius, οίε ög beeien geacp en geïeejen b?o$/ en geen otiöiiïp %tftorw ftg$bet $/ bee$e b^eeöfjeit mj be reitemng fcm Flöris van Egmortd fïdr. i?a gg> niaant je beel groter en onberfcgoondper afê 3e tnberbaab $gemeeft: toaut naai^jjn* fcïjnp ben 3onbe be Öe5ettmg {jet $un£ met fcerot?ag obergegeeben geööen f en Epo met 3^11 3hja* $ct/ en be ganfcge bezetting/ 3onben boben ierb^ag/öoben belofte/ Ööben ai/ööo^beufé pnben gefïojben 3tjn. $&aae in goube get met tybbo Emnfiius, bie boo^gaan^ niet öetrr fienmffe ban saften fcgjijft; en αϊΐέφ op be ge* nieïbe to&e beegaait, %p ^eit ooit biuaeujn bat Epo met 3|jn 5fcöage* gcreegt i$\ eer bat Floris van'Egmorid, óf iemanö anoer^/ booj gun feben j&onbe feee&en. $oeg giet ög bat Schotanus, bie jijne ïfeiftoii lange jaaren na Übbo Em'mius en P. Winfemius gefeg^eeben ficeft/ eben een£ fpwht al£ Emmfüs. ïBtibe trte $φ$*εν$ getuigen ooit bat be öesetteiin* W Of kt jaar iS ι<ί. . f - » I *Λ ·· *V
:#3 -V:';'' -: *·-' gen/
|
||||
|
ΙΟ Ρ VRIESLAND, ffi
gen / tiooj 't ff S?oomdp gebdnöei· ban 't φ ftiyxt bcrfcp&t en berbgfrerb/ Ijet pg£ 50η-' beeberojag obergegeeüen geböen g&geb ge3eit öat beftan$alïengpe!i<g \\m* be: toant be <0dberfe![)en / taaarfcf}peïp booj jftanfclf) geïb geijoïpen / fiebben 3tclj nocfj eenigen Φ Dapper gebjeert; en ben bganb tin en Dan et η ttaitf afgetofcen, gg ïjebben $»inbdopen onber Groore Pier bedjtenbedjanb ingenomen \ ^ohbmn onber't ödeib ban.Ër- kelens, mit^gaber^ ban Janke eil Sikke Dou-
wema, met berbjag berobert fa 3e 3p met
een bloot naar $oojblijoIïanb gebaaren / Daar se j&cbenblifc uptgepumbcrt en berfyanöt / tamaar n$gelp£ ugtgepïnnbcrt en in 't rottö rpen bngt opgepalt/ obe^ootefcijat* tiimm nntgefeltfeeben / «* Qi «Pffc öiseren boo? g?3daar£ opgehcöt öe&ben. ^e frÖP j öooj ganfcö i^oüanö toa£ 300 g^oot bat men al ben fijoel öeeo oj35ttten ; ben bierben man upt be fieben en ban 't platte ïanb ouber Flo- ris van Kgmond tegen ben bgatib 5011b: en bat ganfefie ïeger nocï) boo? eritige riipter&en* ben berfïer&te, O^at alleg betb ben fcljjin niet &eöaaren:*aï f>et brjjg^boiïi teerb ιψ^ίψ ilano ontboöen / en mt$ een geringe besct^ .
ting te tfjane&er geiaaten: &g iaellie qüc* nenööeit S5oipbjaarb foebcrom oaöer öe magt ban ïsm <0dber#man gebaiïen i§. ©c <&tb Utftfytn en<^elbeefei)eBriesen/ bte 3eben oa* oen iang te SJH&maar gelegen ijaööen/ 3p op ben acfttfïen Dag/ a$ of 3e ben ftgatib bja* beeren toilben / op 25eberb>p en Sparen* ibam getro&fcen; toel&e pïaat3en 5»/ in 't ge* 3jgt pnner bganben/ in^geïpg aan ïtoolen Γ* .Vide Ubb, Emm. ad apn. ι f 17. Μ m 4 ge> |
||||
|
ffi NABKRICHT
ktf Qe^en, &oa$i$ twMm 3^ booj δρ 3f m*
fïerbam ν berbjanben toat bjanben· bon/ roof ben toat gunne gabing toag 5 s en Ite*· ten 't ben bganb aan3ienf $an baas» booj 't ^tift in <0elberïanb aangekomen/ gingen-3e ttfiperen belegeren; 't toelft 35 m ben fcerbeu ftopn getoelbjgeröanb ingenomen/ en 'ee (af toilbe Beefïenen tooelifröarBaarengu^gegoit* ben ïjebbein Sfil toat giitt boograam/ ouoe lui* ben/ mang- enfyouto^-perfbonen/ jongelin- gen en jonge boeflterl boben b$ b%t jaarert qub/ ψήφν$ / jEonntimen / en een beel frjjooljongengs bie 5icQ in be Iterft berfieefcen jabben f toierbeu aan ben begen gereegen. Sfnbten eenige 4unbepi of bjoutoluiben be uagttng onthomen toaren/ b|e toterben met be upterfïe fmaab ter flab ugtgebie^en. ©e fiab 3elf ïjielben 3e met gun boftt Be3et/ om lf tot een roofneft tegen be^olianberfi tege* biupften, ·: h »..; ;« Kjfe κ·# i-tV?* * -i - jftoar Hendrik van Naiipuw, met een mag* tig ïegcr onboo#ien$ aangjtfcomen/ oteo bat gefpug$ toeï ïjwfi berfïuiben, 3£ï toie/ in 3fjne öanben biel/ moefï öet met tetipob öc* ïmptth Coca fcreegen be <0elberfcge4t ook . eene beurt; en be Beiutoe / een iufïige Ianb£> ïjotïtoe/ toierbruim 300 beerïp gefyanbt/ge? fïroopt/ f η frrtooefï/ a$ $oo#öoüanb ber* toöefï en afgefïroopt toa& I m\$ moefï {jet ïanbboïfc be btoaa^fjeit ban titii ©o?fï en be fegeïmerpen ban 't Brjjg^boïft boeten: en bafe giet ban nocg/ be toapenen tee öefegerrainge ban Qet $abedaui) opneemeu. 3^aar op ging ïjiaflbuw 5-ijti ieger booj $8arn8em fïaan $ en' JCarel -vaji Gelderen, tlfp met jjet pupïtje ban
3Öii leger baae ömwe^ ïag/ ban alle kanten
m ·Γ*'* -ί;"Λ f ν· · * *' in?
|
||||
|
\
|
||||
|
OP, VRIÊSLANÓ, f53
infïuiten. H&aatr be Honing ban a^anfttp/
boo; 3ijnen bjienb en fconugenoot bcöucgt / öjagt 300 beel te toeeg bat 'ee toebceom eert ffcifïanb ban toapenen gefloten foierb: gebiw* renbe bien tïttfïanb 3011b) men't becfcFjil m0 ten te fiefïecijten/ en obec een befïenbige b?e* be ïjanbeïen. ©aar op ψ ijet Uqw boo^arW Ijem opgedoken* en 5Ö" be <0ema0tigöen te Utrecht *rt onberijanbeïing getreeben. ©e 45e3anten ban Utoning Karei, toant bie fïontf tro in Spanje getoont te too^ben/en bic ban ben óB»eIber^man/ berfcgeenen b'ec booj fjim* ne peeren m ttieefïee^ ©ie ban $;atiftrp/ en be SSiflejjop ban ïttteep 3eif / 3ouben ïjet empt ban j|&ibbelaat$ beftleeben. $a beet ïiraiteeleng /. f η na bat riien bitttoiïf op Jet tipje gefiaan jjab ban omjerricfjter 3afce te fcöeiben/ 3tjn be |&ibbel&aï$ booj 3cg£tnan* nen aangenomen/ Die be boïgenbe iiytfp^aait gegeben jjieïtöptt;Karel,Hartog van Gelderland,'
zoede van Vriesland,met al het recht dar hyop Vriesland had, ten behoeve van KatelKomng va« Spanje, en y*n deszelfs erfgenaamen, voor/ nu en altijd afftappen: ten dien einde zoude hy a^lle de brieven,, daar toe dienende, overgeven j de Vriezen vari den ee4 ontflaan; en zijne be- zettingen uyt alle dè fteden en'veftigen van Vriesland ligttO : maar '? gefehut behouden. Daar tegen zoude Zartl, Koning van Spanje, hem betaalen *0£ duizend kroonen: 25- dui-· ^end in gereed geld: *r, andere , mee gelijke deelen, op zekere beftemde tij4en, Daaf voor zoude hy bequaame borgen tnoecen ftellén, te weeten de ftceden Amfterdam, Dordrecht, Gorkum , en *s Hmpgenboich/ Wegens de ftad Gronip^ep zoude de Kóninjg,?an Vranfci' ί Μ m f ,' rijk |
||||
|
5-J4 Ν Α BERJ C Η ΤΟ
rij Je binnen zes- maanden tijds uytfpraak ^ocn,. Alle vyandlijkheden j over en,weer gepleegt, Zouw men wederzijds vergecten. <®e <©elöei$man/ aï$ fjetn &^e n^tfeaaft
boo^eijonben toierb/ fïoof ban $?amf£§mj pp, 'tS5eieg toa$ opgeb^oifen/ en't gebaat booj Bg; bnj berWaaröe &p bfóft tt#t bat SoicJ aan 50a eene ugrffeaaö niet fjouöen foiibe/ en niet öonben souto ©e ©jicffcfje· «Bbetfuiberi/ bie't met ben 4^elöer^mait -gielben/ tierbeit iiocö getaelbigrr ai£ be <0eIöer$i!ian jelf: en toilöenban 't beröjag ntet gooren f$?eeiien. §^aar Op 'f$ Floris van Egmond met Willem
Roggendorp te Sciutaaarbeii aaiigeftcmtn *
om gemeiöen RoggendbVp, bfcfpmm 4$$&&* gouberfeïjap ban ÉjiejSïanö opboïgeii 30011?/ 'm 't Öe$it ban φί ampt te fielten. ï®t atibe en nientoe ^tabgouber Rebben renen Sanboag te Seeuhjaaeben nptgefci^eeben \ en naai* alle #eben biieben afgebaa^öjgt/ om ttoeeoffyie mannen njot fjnn lichaam naar ben Manööig te 3enöen: öie Daaebe irotfpjaaft oer gegjftnau' «en aanjjooren göoben tffèm bliek lyti fjoe biep bat De gaat tegen öeÉ5o^0onier^ en ^Φ léVÊmf nocï) in ?t ffart ber <&elber£3c<5fflben 3at: en ipat bat men ban 't berb;ag te be> toasten Ϊ)Φ <Bthn}l$tï fjimnen mocö aanbe S3oL2fonjei$ 5elf niet boeien itofïen·/ tnoefïeit 9t be boben/ öie be &;ïebeti óbrrb;agten/ en öe iigtfp^aaFt betgfeg^mamten ober ai bertyei* ben/ op eene ongemeene to|j5e ^iwren. Φε etm toierb te floten in een 3ah biro^onta ί· een anbee toierö te 3Mrëitm oeötoongen ben Ifeief/ bie toei 30 beïïen gjoot tea£/ op te ee* ten, fCnberen/ bre et? gcnabföfi afnamen/ toierb een goog feöelötooo^ben én b^eigemei^ '<. .' '·*■ "■' ï & ro s" ten |
|||||
|
1
|
|||||
|
OP VRIESLAND, ??ƒ
m naar 't Jjoof ίι gefmeeten. gjn "t fto?t / get
bertyag fcpieeb ugtgejoutot / en be Ittanbbag tiiet gegoubem ©ocg 't öo^ogai giijer ebeu^ nocg niet aan: ftcQaUien öat get beffonb nocg bnurbe/ gieïben betfcgeibe insigte-n ben oegen nocg in be fcgee, |itaae be €»eïbei^man i\m pmibe onbettuffcgen niet / stjne baiiöen ones. aï bafï te leggen; en $00 metben jfcan^man/ aï$ met be <Ü^oningec$/ en anbere Bjiejen/ nieutoe berbintentflTen te inaïtem «S^oft: leeft. jg ben beemaarben Maarten van RoflW< bie 5P$ geip tn be ïittjg^ïumbe en 't gehih bec ioapenen nanmeïp£ gab / booj sijnen^tab* {jfoubee naar l^ie^ïanb gesonben, ^ocg in't jaae 15*19. bcgofi gent be moeb/
boo^beboob banHei3ce Maximiliaan ,beel goo* gce te rij3en:im tóaé'ee een g?oote fjiiiöetpiiaï itnt be toeeg: en gg mifï goe bat be3p^an|man/ goemel bat gg be ^cgoottbaöec ban Honing Karel fïonb te too^beii/ gem ecgtee niet aï tè #?oot ί»ίϊώ. geböen; ja 3elf naat 't &ei5etboro |onb te bUgen, ^oo $ be <0eIbet$man ban/ ijoetueï Ö^in't feöjt met Elizabet van Lunc-
burg teonbien moefï/ en be bjuiloft^bag i-eeb$
beflemt en aanftaanbe taa$/ naat* * $art$ bateoiiïten; baat be noobige maateege$ ge* nomen $yn/ en be mioop ban 't onbeelinge becbonb nocg fiijbee toegegaaït i$. ^ebett bïcn trjb begofï {jet ooft goe ïangee
goe ftïaat'bee te blpcn ƒ toaae bat bci0el&n$* man ojj mtëte; en bjat be ®}ie$m ban be fegoorte beïoften/ bie 85 tn 't eerfï gcgeebert gab / te feettoacgten gaöben* t®z 4$z\ï}ttp ge5inbe &%k$tn gabben in 't boo^gaanbe iam eenige.
|
|||||
|
■ι
|
|||||
|
ff<S Ν Α Β E R I C Η Τ
eem'ge punten/ tot ganbgabtng ban ftnnne
fe^geit in ouöe reegten fïren&enöe/ aan ben <®berfïen Ai kelenster ganb gefïeltj en $üar> ÊO0g öebeffiging op öte punten beraocgt Ar- kelens gaf gun goebe tyoojben/ en öeeö ften «ïïe£ ban '$ üartog£ goeöe genegenbgett ber* poopen: maar baar bleef get nietb». %»&*t jaar toierb'er toeer,booj&e4&eiöerfege thesen een Stanööag gegouiren $ op fodbeo %ambm 3Ptaeberom bgtöe<iBteItofeöe peeren oinöe ge* melöe&ebefïiging aangegotiöen öeböen.3^<0efc öerfege peeren / namentip Hendrik van óenc, Willem Lang bt fóant3e!ier/ en jEeefïerGc- raard '$ fartog^ öaaö$)eer/ gaben gun tot Defcgei'Ör.De Hartog had hun ook een verzoek
voor re ciraagen; wilden zy dar inwilligen] hun verzoekzoudehunook in allcdeelen ingewilligt worden. <£n ag $$ öe£ %avtQQ$ bmoth he*
geeröen tetoeeten/ nreegen, & tot öefcheib: Züjji verzoek bedaar bier in; gy z,ulr hem voor
uwen ErOicenanneemenen inhuldifc; de fehat- tingen, die gy den Sax opgebragt%bt, zult gy hem opbrengen:en hier over zult gy eenen behoorlijken brief tot oirkonde der zake man- ken , en hem dien brief ter hande irellen «bfc mcefïe Bmcu / op 300 eenen eifcg geen3ii$
feeröagt/ flonöen ban beröaajïgeit ingeflagen en beröpfierb. Was dat die fchoope belofte,
Öagten 3e/ dat hy geen hoogcr. tijrei begeer- de, ofóit begeeren zoqw, als van Befcherm- heec. of Poteitaat? Was dir de vryheit van fchattingen, met zoo plegteli^ke en eierbaare woorden toegezeid ? Jjfèaarjanke Douwema, Sikko Douwema, ril Juwo fuwsma, öte beo <£eiöer£man fcgier aïïereefï ingeroepen gaö*
bm/ nofïen't boo$ al niet gariiea %g fpje&en |
|||||
|
··
|
|||||
|
OP VRIESLAND, ff7
öï>& Mm nnt be &o?fï} toonben be, onreeSt*
matiöfieit ban ben tiftyi m seiben ronö ugt bat net een ouen&are berBreefting foag ban De öeeeebe belofte- Was de Hartog gekomen om
hen van de Saxiflchc en Borgondifche daver* riye te verjoflen, en onder zijne eige tiaveny te brengen? Dat had immers gecnen fchijn van billijkheit. Met wat glimp koft hy die on- dragelijke fchattingen eiflehen · die de S« hun afgeperft had ? De Sax had het land ge- Weldigcrhand overvallen, en geen hoogcr re- den eekent als zijn eigen hoofd. Al wat hy m 't invorderen van zoo onmatige fchattingep ge- daan had, had hy als een geweldenaar gedaan. De Geldersman was gekomen om de Vriezen van die gcWcldenarye en flavernye teverloflcn: dit had hy opentüjk verklaart; daar voor ftond ziine belofte te pand. Zoo de Vriezen den Gel- dersman nu zoo veel moeden geevcn, ah ze den Sax gegeven hadden-, dan waren ze van geen 11a- vernve verloft, maar van de eene in de andere ge- fmetcn. -&wltflct$fe& «fe» dntfïa&en be
wnuwoewn noc& meer en meerj enbe $a& Stof bo<» bie ret5e fïeekn. Jttaai: be acmelbe jSmm baar niet beiiig *9«»*4«^ '
5t hetaciwit naat ^onftisen: Μ|Μ echttt/ 09't mimmm ban to Ata* man/ naaft verlaaten moefïem $an baat imvollm m naat· »MM gtool / ïïtrecijtι maat ober alJuierb Jun htm ου t toecjoift ban ben .«tataan SpoV: 300 bat 5e genoot5aa«t. Μ Jg* ne beiïigïjeit &ë öc fcojoonitr* enJgoUanberg uSl, en Waart ter aenabe ban eene SSS Μ sooW &**» / te leben^ |
|||||
|
«
|
|||||
|
ïti Ν Α Β ÈRICH Τ
<€um 5«0 men met 'et öaaö/ 't geen &i
ïntöen ban nenn$/ en öie öe tbereïö baat be* tei* .-al£ gemeïöe Douwema ingezien gaböen/ al ban ben beginne booten tóa£ getoeeft Jflt tuft 3e0gen/ bat öte fegoone beloften ban ben <0eiöei^ma«/ en aï öie opgef ban be ÉMeffcije tQgQMt te ^nUen ïjanööaben/ ennelp ban ïjeir» geb^ngiit baaren om eenen boet in &;&£* ianb te Imjgen <Coen fjg 'etr eenen boet w htxegen {jaö; öejjoff ïfê fïraï$ opeen anöeren toon te gingen, ^e f <0eïöerfe{je ^ebeïfje^ Berg / een beel ge^ucgtige menfcfjen / oeeoen oon niet al£ raapen en fcfeaapeih en $oo toe! ben fSöeï al$ be Stogern uit* 3Uipen: Éelflbeele ban tien ©lieffcgen SCbei/ om ooft een beel ban ben bust te ïjebben/ fcgaaniöen 3tcg niet be «s&eïöerfcgen ui gnn quaab boen te bïegen Sfeber 533 op eigeii boo^öeeï; en 3oef)t maar 3fjne3aniien en hip tentebmleii; sonöerbeeionöerfegeiö tnftcgen goeoe of giiaaöe miöüeïen te maanen. w$ 'eb maar geib te tninnen foag/ niocfi ï)tï<&eiwt* tiehcft riïfflö acljtee ffaa'ii: en öe ^ejfcïje gclj$ber$ getuigen bat be beruchte Maarten van RoiTum jgeni anbere reben geeft geijaö/ ■"om ban 313« J^taögouöerfcgap ober ^ie^ïaiib af tt f aan/ en φι affcgeiö ban ^attog Ka= rel te bei^oefien; aï^ bat gg öie uitbefcgoft? jjjeftenitfet langen breien mogt, 3a Lange Pier 3cïf/ öie be fynjïe bpoeöee anöet$ mtt tm$/ l\oft flüe bie ongebbeipgeöen 300 Uieniig bezaai gen a$( van Roffum. % $q bat gn/ boöj be b^geit ban sijn baberianö befcgtenoe/ fcatï ben eeiiettfcant niim 300 beel bcrioor/a$ggi ban titn anberen nant fegeen tê ibmnen; ui t Ubbo Ëmmiüs, ad annof f 19.
m
|
||||
|
OP V'R I E S L Α Ν D* ffc
'ffii$ 'èr toeinig ïmw in toog/ of 5p babctv ïanb ban een Hgtoïf of ban een Xmitójgoube opgegeeten tooien, ^ρ het ban ben ftrijg^ ganbei m$gelp£ baaren/ en ging 3pe oube öageti Bintien Igêtifa in flütt oberö^engen, H^aarfegpelp Jjebben beibe bie MjQ^übm ooft gemerkt Dat (jet met ben <0eïber^man / al§ §g 500 fïeegt pg$rjduben toilbr/ niet op* tieemen 5onhj: te'meer Daar Karel V. Dage* Ipg ntacgtiger toierb; en/ a$ gg be Banben ïeeg 3öuöe fjebben / fto,?t fpei met bert <£5elber$= man 30'uae inaanen. f&antbat be<0elber$man getnoeö 300 ta5
fee η tp fïaaribe ijseïb; quant boo^ 't g^ootfie igebeeite baar ban baan/ bat Karel V. elbet$ 300 beel te fïeïien flaö ; en «autoeïp^ raaö löifi / om 'er booi te -Roontea. Jjn φοβεη* rp fïonben De $&Mn 3eer ijacljeïp/ booj ben opflanb ban jèer machtige peeren; <ében "fïec^t/ -afnoeö flecjjter·/ ffot!ö"f)et!n^pauj?i» baar bc itige3ecéneitbanfta|ïilie/ SCrragonie/ en Sfiiiöflïu3!e / upt ïjaat tegen be Jlebtrïan* $er$ / bè toaperirn opgenomen jjabben; en öa> gc2p$ &ooter aaugang nreegeit Francois ï, bic 00Ï1 naar 't H^erboni gehangen jjab/ maaruod; Karel v. pb moeten tópett/ ftofi ban fpijt imt itafBen; en toa$ niet een maclj> tig leger itï $a$arre gebaiiên. ést φ§ Μ reben bat KareiW\ We $tev ïjtt ban be èfcio 3en tiagelotipeft tóiero om mvgcm einbe ban be onrnfi te maa&en/ f ή be €5eïberfrgeii imt &;ie$lanb te fe^rnefïeleü/ bc 3aa& ttnige iaa? ren fepeuoe fjiclö· m<$dD£rfcije23ebeï§ebDer£ gingen onber;
tuffcijen boóit niet 51CÖ 3élben/ bm pu on* rebeïp getyag/ Ijmchjh te maaien, m boe> ren
|
||||
|
5*6ο Ν Α Β E R I fe Η ΐ
ren pbbenöunneöeffegoeberen/ tneeijeniit* bal ban't^ticfitfcgeïUrös^boÏR/ gier en baar in fteben en floten geborgen, Coen be bganS toegang/ en be boeren gun goebtje 3ouben toeberijaien/ foterb $ bt Öanb bpoj be <0eU pttfcïjm opgeleit 3£e eigenaar^ moefïen on> getrpofï/ en met ïeege ïjanben/ naar §ü$$ feeerén <^oft mogten 5$ geenen jjanbel met lm Φ& 3Pranener / Heeubiaarben / Ïftrlftit gen/ én be bofieve 23o&onbiffc8e plaatsen typen: «oopen/ ber&oopen/bemitlen/uia^ fcfjier op ÖQi^ en fteel beröoben. ©aar op öegofïen be &uj#Iuiben gefoeft ban aïle£ te nrrj* gen/ én be M#en ban bafcoriggeit om te loopen. «Pit moefténjiiet alleen be «éeïber* fcïjeri 3eïf/ maar ooft befieelnibsn/ontgelben tfiltoie iet£ ten platten lanbe te berocfiten fjab/ en 3gne boeten maar cben buiten be #tab^ pooien buifpetten/ ïtep gebaar banboo^ begefarbe boeren omgebjagt te toojbem ^u^ jaten be burgen a$ gebangen of opgefïottm en bie'tnietΜ te &|eeb, Jjaböen / berbieien 300 biel tot öHetflanÖe gebieit afê be lanbïuiöen, ma$ temahb 300 noen / bat ïjg baar ober nlaagbe $ bie tóa£ 3ijn ïebrn nautocïp^ 3e? fcer; en be beloerfcljen b?eigben gem aaufïonö^ in een gat te fnnjteny of naar <0elberlanb te 3u!ïeii becboeim ^ieebdoj,ruftten be ge* moe&errn μμφ nieee aan 't3ieberi/ en be <0Φ berfcöénm't gebaar ban booj be iooebenbe gemeente obcrballeii te bjo^ben. dommige ffeöen 3élfé/ Μ 300 ïatig goeb <$elber£ toa* ren gebteêft/ öegofïen om te 3aft&en; en toü* ben niet langer 300 geringeloojt toee3en. ®e ^tabïjouber ban ji&eut^/ om floten beter onbee 3ίί" bebtoaug tefleböen/ socfit 'ér b)eenv 5S»
|
||||
|
Ο ί> Vfeï Ê S L Α ÏST ίλ fèi
té teelten in te öjengen: maar bat èietó
jjem booj be |Haje|li?aat öelet. Jra joeïjt *ee fjet gcfcljnt / onoee Refter tioo^Êenbjel / m te ïigtÊti: maai· Óat föiejrfi Jent in^gèfijit^ af* ipflagen. €e Sneeft gutg fyét nöe& érger. Φε sefee ^tabijouber öab'er ben trommel haten roeren/ om bom te kierben "t bat mierb ge* öuiöt a\f óf fjp 't fïceötfle bolfeje ufet De fta& 3ocl)t te lotórt/ of op ^ijne ganïr te Krijgen i fcan jija^benbe anöeren naab spe gijpen moe* tenbaliflen Seheri§e|)!ppeé&ei« D«eskes> hmt eentgéu ban bej&ajeftraat ohber be IjanÖ opgcma&ht/ ïtet ben trommel ooft roeren / om" op be ftaap te baare.it. ©at uiilben bé «öleiber* fci)tn Metten nnaae Hein Dricskcs, een fo^ eti onberfaagb Barèi /en jijneaanljangerg/ïiepert fcnet een opgetogen $eil naar 't $tebtl)iig$ \ fpjafteli tegen be peeren a$<&jagonberg·, ert erohfteii ban leer / a\$ of iy in 'è {jöit&ert flaan 5onbcn. J&e tëegeéring / ober gal j óbec hop/ ban't ^taö§ng$: ^n be burger^ op bé been. tf Iü&$ tóierö be <©elberfrj)e regeeeiiitf afge3ët ï eri een ttnetraie aanjjeffeit <&t$t maaUte $icg meeffcr toan be fleiiteïeri·, ètibeeö aïïe (0eiijerégé3inben be fïab rnimeit. Φέ ^taötijonber / ban a\\t$ bertóittigb / jjaö ebentöei be fïontniócbig&cït bèi naar Sneeft te gaan/ en500 toe! ben oitttcn a$ bennieu* toen $aab te beroepen. $Haar/ baar föa$ niet op bc uürgerg te toirtnen/ én Öê beitoér* ring bnerb nöcö g;oöter J&en maanbè gem om ifie en Dertig „bni§enii gonbgulbeng/ tiiê be flab ban ben. ècïberjSman té e#0en pbt gatr jjn Dat gelö niet gereeb ïéggen/ go ftofi booi eerfï begaaft met gnn ïjtt J&afreel ban ^ioten tot eén panb ober te geebetu $# ■ -' ' 'i
|
||||
|
5té* Ν Α Β È R t C Η Τ
^tabtjioiiber / Sienbe ïjoè 't *er gefcïjtfpen
jionb/en teao^tjjn eigen peifoon bediiei)t/3ag |et gebaat b^» tgO£ m eenfïecöt en tyeemd ge* toaab te ontboomen* ®n «§iiee&er£ öïeeoen &it£eemgentijd luw eigen ooogb ·. 5onï>ee naar &eg45eibergmangbebeelen te infleren/ en 30H* ber jjcm opentitjii af te ballen, jÉaar be <0dberfejjen / 000$ bie baeöermaardigöeben titet geïeerb / en a$ of be gaat ber mmfcfym gun niet beeren hou / beeöeii fe&iee niet aw üerg/aigi rooben/piunderen/ naaien, luiend af ontyiend/ ^ie^ of fcyéembeïing / a$ er maar tet$ te gaaien toa£/ ioaren eben na. ^e ^orgonbiffeïje ^tadöonber Toutcnburg 8ab*$taberenotiboo;5ieng bemagtigt/ enbeeb be plaat£ met alle ïjmft öefcoallen en berfïer&en. Van Mcurs,- geen tnagt genoeg Jjeöoende om be 2Sojgonjer$ te bernefïelen/gaö eenige ben* ben ιψ Jjet lanb ban ^;ent en ^omnger* ïanö ontboden Küe be oojden/ döar bk bm* ben booj troRHen/ taterben genoegzaam ugf^ gepumoert/ berteoefï/ en berbjanöt. <&f *>t öoeb4S»dberfej) maren / en geen tegeniöecr boo* ben / bat gold ;er niet. I&m Μ eu rs, 000^ bie ben* ben gefïerfct/m be pïaat3e ban beéo&onjer^ of ifolianöerg op te soeben/ tre&t met 3ijn legetf naar £&o;lsuni ·, baar 1$ alle öe boojbg seiien* be &oopt>aarder$ ban bm toren kon befym ben jfM$ een deel fïniten en facfjten ngt* gernfï/ en met bit roof benden beset: bttoeb l\$ aiie^/ foat deEmder$ce guam in3eiien/ gonöer onberfrljeib ban naat3ie aan boa$ fciampte en be magtigde, ^et g^ootfte gedeelte ban die genome fejjepen ljoo?aen te^amonrg/ of te Sternen / ofte j&taden tynyf ι sijnde aM fyie ^anffe-fieben / bit met be Φριύιψνφ |
||||
|
Ό Ρ ?R Ι Ε S L Α Ν D* m
m &<A$m&ué$ in én ónöerïing teöönof fcftap leefb?n mm be <0eÏ0eifcf e ftaapcif lieten öe «feomfcgevg èii ^olpjaar&er^ baat feooj jo^eiit m 0in.öeubafl imt öeir bugè ffyn&en. <©p Jet $attfc ïattö maaMen ft 't eben fcont: eti floten/ Ktetan/ w mm$fc£ ïateröen öoojgaang be 4Moerfc|e teöfneïmt genoemd ν { ·„ . - «ïn ^oaittgeiianö jjielben 3* 8*en ÖÈte?
tó: roofbeniHe^toat 8$ U §utftotim.tt tóen tóap: ΙφηΜ öenseu op i en gingen te toerh/aï# een beel be3eteite, inenfcpt ®e ^onmger^eiöe» $e/ïjaööeh fiun öe3olom8 feeïoofti en / en oefa)$>c geen selb quam/ htofien 3ü 't Ιίάη öe Öaeten sten te nrrjgen. IenkcDoti>vejBa,eii3iihe mafc&er£bobenge>
kièlö/ Ut iunne bergifentp bah oen S*ei3ec btüwmm Mfcm I &aréh thï mm op be feeën om '$ Uti&v$ §aalt bóöjt te 3étten. » fiaöben eéne openbare beplating ban öenmn# *ee berftreègen / op titót boet tsnt a|ïe U;W& ien/ Dé 't töt ndcö tbc met ben <0eïber$maü oenonben pbben/ 5^0 mft b«i ftetset «o^ ten benoeneju 3C1 {jet boo^gaanöe 5011*0 bes* neeberi tooien en bergeéten blpen: Al het land uiflchcn het Vlie en de Lawers, de Bilt
dat den Keizer elgtri wai dtar buiten gere- kend, zoude den Keizer jaarlijks 14000 goud- guldens opbrengen; envordere van alle laftcn fn ongeiden vry blijven. Het. land tuflehen.de LawersendeEems zoude bèm jaariij&s8ÖÓ0 goudguldens betaalen:. zijnde even zoo veel als het den Gravc Edzaart jaai;!» j^s gegeeven. had ; en noch tegenwoordig den Geldcr^manöpbfagt. Alle de Vriezen, die zich5 den Keizer vr,ywil- lig phclerwierpêii j zouden dezelfde vr^heden Wh I éfi
|
||||
|
Y&4 Ν A^ ê E H I C Ή f
en voorrechten genieten, die ië Keiterfchc ^Vriezen thins genooren. ©e bOOmJaarben maren ganfcf) niet onbtllp; böeö bonden eben* * 1
Uu! Dn ben gjootflen ipou ban oen Klaab geen
ingang: niet om be boa maarden 3eif; maai;
om b« perfoonen/ bie baar in gearbeidt {jab*
ben / te toeeten jcnke Douwcma met 3gne
ttianfter<l Jenkc , 3ciöen 3e/ be boojnaam*
fte aanïeibet* ban ben ganfeïjert Jjanbel/ ma<3
een ongefïabig en beranderlp narel ^nmaj!
eerfï ban be kaffert afgebalien / en |ab bé
<0eiderfej)enitt 't lanb gebjagt ι oie 3pe brr*
anbcrlpöeit niet bolgen milben / maat öen
&a$ getroubi öïeebcn/ gaö go alle leeb ge*
baanbie Ijem mogeïp mag! l Ijnnm innomfïen
baat te uofï getoofti fjnnne lanbgoeberen ge>
b^anDfcöat of grfyanbt, $u fiab 9» een fat§*
noegcn tegen ben <ö5elber$man opgebat/ en
3ic£) seïben ben Iiei3er onbermojpen: en 3oc|jt
■nu meöer get jjoogfie rooo$te boeten. %\y
ne maaner^/ 3eidtn 3e al bo;ber/ maren
niet beter a$ï)g; en 3önben\$nlï\t menfcöen
öe eer noeï) öebbrn/ ban 300 een g^oote 3aan
ten einbe te bjengen* ^at/meenben 3η/ toa^
ήηπ met te gunnen, ^u b^ee^benoen/ of ge*
lieren 3!flj te tyee3en/ bat ö?3e nieutoe ber«<
b?agyunten miffcijten in eentge beelen fïrtjden
mogten tegen Ijet berbjag/ bat ober ^eoen
jaaren met titn ^abe ban S&uren aangegaan
tba#i ^el$ ging be fpjaab bat be i§radï)ou*
bei* Toutenburg, boo$ een öeimeipe afgutt'
fftgijeit tegen Jcnke Douwcnaa, een fpaah in
't miei 50uDé gêfionen fleöDeii, Ιδϊφιη£ ïjecft
ïjet jcnke, naar jjet fcljpt/albu$ begrepen:
en ïjeeft jjet jjemoon met lang baar na bxöee
te pag gefyagt. %$ bleef ebeu fïern moeien/
|
|||||||
|
i
|
|||||||
|
OP V R I E S L Α Ν D. ,f6f
om be jaafr tot ern goeb ejnbr te fyeiujteiii
• tei-èoe ober eu toeer ■· tèeeg meet «gbeHuiben OB 5Öne Sana; i raaafcte bat 'et een nieume Éanbbag te Jteeutapaatben beroepen mierb/ baar oe &imliev$ ooft berfrijeenen i en bat 'cv een «ipesanrfcijap naat be 3£anöboogbe$ / ftiargaretavan Ootienrijk, afgebaatbigtfcötetQ
om ober be boo^gemelbe boojtoaatben en be
f$ra bet regeetjnge te ïjanbeien, ^elf$ nafc men op be npeennorafte eene fcgetgS o| ónt* foetp opgefieit / op toat mö3e be.:l^ie$en ge* regeert 30iiben toojbeu j toeïfte fcgctj oor/ wet getuigeberanb£rmgen / booj be Eanb* fcpögbe# en, gaareti,$aab in een fcgiiftelijn ant* ίραφ goebge»eutt fcjierb· <&e $aah fegeen op goebe boeten te ffaan: maat lenkeDouwema 30cf>t get toeciVnofg bojber te b;ijbet* ·, Xou- rériburg tipt be 3abel te hgten: en <0|aaf Edzaart, niet toien gp bmv obet rneg hm/ in 5tjne pïaat£ te boen fcoomeiu $g tu:fc gefc 300, te nifcöjlfeeii bat 'et 13 Öe3b)aarniffen te* geti Schenk yan Toutenburg, en ben Oltbeil
$aaby' opge^elt toietben } en bat be SlanbV
èoogbeg boo^ tËfgesanten gebeben bietby een anbêrèn &tabgonber ober &;ie£lanb aan te fiellèri. i|p ttoijfeibe niet of get ^tabtgou* berfcgap 3oubeben <ifoaaf Edzaart, trien men om anbere rebenen 3eer ban nqobe Ö4b / te teutte ballen. jSaat anbete <#bellmben / tiie iet^met Edzaart ugtfiaanbe gabben/ beebcn "uien aanleg berbaïïen. ©e öefcgulbigingen ban Toutcnbiirg en ban bemSaötb tei^benon* bettuflTcgeq naar 't i|of: maat/ betotjl gg 'er ö£ uicgt ban geïtteegen gab/ fó gp 'er ooft naai- toe gereifï y en geeft 31'cg jeïben 500 mei oe3Utbert öat gg/ 300 toe! aij be $aaö/ ban Ν η 3 olie
|
|||||
|
·' \
|
|||||
|
flS* 9 Α Β Ë tICH
allem$beb$.f b&geffofAtt» tpser&. ^jutKro^
m gecBteniffe genomen i en tjeefe stjn lebé-ti op
fjet flbt ban jPitooojbé/ na eebe acötjaaeigë gebomjen^/ ge-emöim> Eetfm*n, |e0t * £#** Emmiui $ van een to'fig verft^nfd, %n grooti
kloeknioédigheit 'j'een' byzöndèr lief Hebber vah de vryheit zijns Vaderland*| daar %y van fcetï goed beleid i in yoorfpöed éh tége'nfpoèd gfc- marigden wijs: éïndélijk êïc'ttfm levfen<>p zaa ëene Avijze niét verdiende te tindrgen ' j§Jïf fbff bit Jl^riJ bölri 0|öu\^en»i, ' tëit%mfte boö; ten gebeefte / me! MM$Ï ï maar of Em-
riiius ben lof basufti niet aï te fïérfc blaafï / baat leubeftlt eenfem^ aa* ttagffeien/' ^e 3£ee> imi bie reebg een rutoe1ej)ef$ ban Jmkes gsnbelgesieh peft/ mag '^Jeïf Énooibieï H'er geebjetK "" *P ' '" *" p» ?8f; i- ' '*·' (^£Vb0t bat Sfcbehk van1 Töoteftbürg Ui
S^abant met iiefi té berawmbd$w b*#g $;
iiomt 'er tybingbai ChriftófFefvaji MeaW een b!&&cn toren/ fy M^m/ mt #fi$tm Μ toalïetï berfïeriit. v^itbeeb fjet b^f$eelett ban fouteiiburg ïiepöaafien, en gem / joiiber tijbV bkrïieg/ naar 20S|ié$aiiö btrtreiteii g(ii ^oi ïanb aangekomen bmbt βρ Jan van Waïïenaar met een ieger ban ne#rn fjonberb man/ en eeit gof% getal ^beïimben/ gèeéeö ffa^ii om' ttaar <&;ϋ$*βη& ober te ftee&eiv WaiTemar f een öajmcr öeïb/ en in ben feriig öngetoiegb/ gaat aanfïont$ mei:,al get bölft en met Tou- tenburg*tfc8eep: ïfeemt ben gemelben toren ilo^nitnöanb iii; en flet ïtaffeel met tmtoag. j^iet lang baar na mierben be a^nnWlanbènf1 gebtamöeu/ ttm boete te betajfen/ en ben |
|||||
|
t
|
|||||
|
ü"
|
|||||
|
Ο Ρ V R l E S L A NO. ^7
Üeiser jebereneebte wmtWahhvrn $ηΐ$βφ
toaart bdegert en ingenomen : m etnbeüjft floten ooit/ fjoetüeï jïerlt ban tonnen/ tn ban alïe$ rijMp booten/ tot be obergabe gebbjongen. «kaej) bit beleg bofïe Wuflenaar |et (e m\: bnnt ng toiera in tóneti *rcffl ö* fc^oten;v» f bebJiji oe toimiie niet tod ber* lonbpn toierb/entaeöec onbian/ geeft fjj. tefc ieb?r$ gjoote ö?oef öett ben nmg en be bjee* relö bedaten in 't jaar «r *^v jfj$ fc^eiae met ofen lof / bje ïjem ban teaer een gegeeben toserb, bat ή» niet bopj 5tjcte bitfonbece baat/ of eige gïoei/ maar ennelp booj 't toelbaren ban ©iieglanb geoojlogt |ab·, en bat fjn een fpocösgec einbt b η ben 00$% Jab gemaakt/ al$ iemanb jjaa bnrben benhen, ®e <edberfcf)en ^aten onbcrtn$Ê|en *e$f&
niet PU en tertogle bat be23o?gQttier$ jïeben topnnen/ beeoen 5η Jnn befl ombert ttMn* nen. ^)o obecrompelben en berfeanboen J^teei** blij!*·, jongen met eenbeel laaagöalseri W in 't fjactje ban %oUanb/ en beerben met ten rijnen bngt naat fjjajgfi <&at toa£ &un beeee* fïe eei5e 500 toe! gehint/ bat 35 [jet noc!) een| fajaagben ï en met ben $elf oen n^tfïag tot Φο# Ituni toe doopten, ®aar mogten be folbaa? ten toel ban baaeen ·, maar be J|artog ban <$dbetïanb toaó ^aeglanb qrnjt: en De ellen? be ban ee ige boeren en öo$uiiben hia.3 een fïeeljte bjengb/ om öem obet 300 een becheg te teoofïen %i$ be 45elbecft8en bn§ ngt il£efïbjie$anb/
bat \§ ©jicjSïanb tuffc^en 't Mit en be %a> Èer$/ berbjeeben toaren 5 toierb fjet tijb om een ballen boet ban regeering te beraamen. %nUien einbe toierben b'er ban # Hei3er$l Ν η 4. bege
|
||||
|
toege tenteen gemagriöt om met öe Staaren
lfanÜMie^anb ober 500 een gemigtige 3afte in ^rfcerfjanöeïing te treeüen, j^a bed raaople* gensNf men oer jabe einöelpeen$i getoojoen: sn 30110e öeHei3ei? öje lanöen omtrent ou ben pïbenbqet metten/ aïfmen bootene met fcen^aj^ ober-een geftomeii ma£ ^nitr^it öe fdjatttngen/ tolien/ eri arrps'êii/ baierö ooft Seeiie of peringe beranbering gemaaftt: eh Μ §ert bten φ fteeft De3efojm ban regeering/ $ot be ^jpaanfcöe beroerten toe famiédlom panb geftouaen , %ier*jneen tft Jet Bg te laaten ·, h?an£?tgeen
%nöer öe r£geering> ban Kard ν en f^Uips η Inl #7 too$ omfïanöig genoeg in öe Ifouaribfcöe en aribere 3aarbbeften Befefaeei' tynj g^aar 0» $oum m mg iri 'fouijaaleri t>an be^45etoofgb"eroêrten nioeten ffeeften % { mrjft een merft b^naï te laftgèri abeïn 3onöe
φν, en baar m mp boft fiêfp binten öotiöcit fam 2 begalben bat 'er meöecom gegeeïe D03& Hen ban ^ijïorien ober bie fïoffe gefe&èèbetf ÜB·.,; 1 -1 b'3a · ■ " ffrtï -'T' · v' ' |
|||||||
|
:.
|
|||||||
|
Λ :■ ':'- ■ ■■■■ ' " ■
|
|||||||
|
φΛ L 4 D»
|
|||||||
|
Blad- wyzer
|
|||||||||||||||||||
|
;-..•■
|
|||||||||||||||||||
|
Jfan de voornaam ff e ssaaken , in de Qudk*-
4 den en Geftichtenvan Vriesland Verhandeld. |
|||||||||||||||||||
|
A.'■''
AJkmarypydprv, sV c 5^
Jalbert (Ç ar tog) Graaf van Holland beoor-
logt de Vriezen. ' 43* » · - krijgt een goed gedeelte van Vriesland
in. < . 439, 44® - - - kan het niet inhouden, 440, 441
'Aalhert de Sax : alles baant hem Ijgfl weg tot .:, de heerfchappy van Vriesland/ Ë 4?$ - jit - zendt volk naar Vriesland. 4S7
- ->■ eerfte Erfpoteftaat van Vriesland, 4?9
« - - akte daar toe opgelielr,,<j \ ;; ·,}., 46Y * ^ " g''mP *an.cle fcaak gegceven: ei? deVrie- ¾ zen van veeïezaaken befchuldigd, 46"jT, 456 |
|||||||||||||||||||
|
.·■■
|
|||||||||||||||||||
|
* - ganfch Vriesland onder zijn geweld, 47Ö
- - ftelt een Landraad aan, enzv rj iW,
- - befchuldigt.de Vriezen pp een. yoIIch
Rijksdag. ,>.·/*- 47 f - - zendt een leger tegen de Vriezen. 47f:,
ififc jV iirfq^tj -¼' '■ $b '·. ■'. fel - < 47^
ë - ontzet Praneker. 476, 477
;- - fterft. 4&1
|
|||||||||||||||||||
|
■*WK<
|
- zijn laatje beve\, wegem praaf^zaard,,
|
||||||||||||||||||
|
;■·'.„/, 48i> 481
Jalfum^ klgofter ti Akkrum, · , , 510
Abaïllardus fchrijft zeer vinnig tegen de Pre-
monftreit-èecren. xii
e? - - waarpjrn dat hj? tegen de Norb.ertynerj en
• Bernardyhen zoo ingenomen was, 2.13
|
|||||||||||||||||||
|
*?
|
|||||||||||||||||||
|
■■ψ Lr 4 D-W Υ g e Rt
4M*ngam<ertX ofAhmywecr. \«m l0$ |
|||||||||||||
|
WWi·.· fclC
|
|||||||||||||
|
lan.
|
|||||||||||||
|
"'- ■, ïi
|
|||||||||||||
|
^/f» en ,.Ήοαήα*Μ£ά-η wierden *a« ouds
voor hun leven aan^efte^ 114 - - - waarom dat fommige klooftere, ip de
Jaarere tijden, meer hielden van een drieiai» ngea of vierjarigen Overfte 214 -'**.<- op die wijze hebben se ^ich van de Kom-
«swndatsiÏ«Ten txevrikfr. ±i* , f <■ #**/««, dorp. isriiiV 4' ίΓ
->>■ h-et kloofter van Luinfccrke in dit tiorp
«** - wctÊ&t>(èmgj· i . — fe '.·/,.,;>; .■■Λ*.-.
JStewJ ^l§ derde, PöteïfcaaE van Vries,
wnd, „.··;· ·...;'·■·■;.,.. VX> jftW, %\tmïï$hè Adel'' —c v'': ■ *
JW, voor den zoon van Fiifn ti tïn den twee*
-viVorft v*n Vriesland gehouden; ~ * eg f^«to. iweed^ Martog van Vriesland. IZ
*■ - - recht.fctenmfcholen 0p4 - m mm <m*mmm> Abt van Htöafc! μ
<w· word gepreezen. *. ^/V
mtrwermm,. of Oofierwzrum, dorJi ^6ö
«9*.«^**η& 2es agenten van Vrrei-*
Jkmd onder Georgius de». Sax. r 10 , «1 ^Wm/r* , drie-Afcadeimèn door I&rd dtn
-Mfomë* gefticirt. : . ,7p -'iT 5et 0Prcchtcn van Afcademicn word on-
; % dc achten vari ψ (%ertnagt géreként. Wh - of <te ^auflèlijke todkraöiing tfaar το*!
|
|||||||||||||
|
• -■
|
|||||||||||||
|
Β L £Öi-i*r f Z E R!
tan noodeis. ïAu H*
f - * verfcheide Academiën zonder de PauïTc-
|
|||||||||||||||||||
|
? ' rijke toeftemmihge opgèrtchf.J " ilft
* -: - fin het oprechten van veelt anderenis de
PAus gekend ; 'IK * . - of de Pauzen wel Akaderriifcfn b^gèrechc
nethen , ionder den Vorft der plaat ze te kennen. 12? 4kkr$my dorp, enz,; Pj
* - -daar ftpnd hrt*Aairumrner%ibo*ftèï. 310
Aldgillm L dè vijfde ïyonirjg van Vriesland,
., \'b ■ ï /■■ q<5 Wb aifiiW Sire! n»3 ·· λ.
- - - - gifling, van Uhfo Emmius oaifreritzïjneri
Vader. ; l V!9» $9 > ^njp.
£ - «geeft yerlöf om *tEvangeli të preeken*
JldgiUus II, zoude volgens 7, Douxa tiöit ge·
'■■'"''ri' r- 1 f i ' ' '·Ί!Τν,' f» j liiT'QQjiS " _ · B
IC
|
|||||||||||||||||||
|
- - -. of hy Koning gewëcft is · $$0^ $p\
* * t de VliezeninZijnen tijdaao^ÊarMM^r· n. ·* W- ■*>. *P ■ **i ~ ■> ' ' Λ,< > ■ J .;, Γ ** i . V/il*;- Ï\ :# 1*ï V 1i. ·■
- - - zijne döót. \$6
Almtnum eertijds een dof ρ 5 binnen Har lingcn getrokken. 14$
•nf ■· hier zoude VbtMnxn den hc/ïïij£efiv Sran-
iaart verborgen hebben. [j »43^
Alt ar urn, of Λ Ld er urn(Dekehichap ,vah)£/·- ,103.
Altarum, Alitrum% ^Arum, dorp: f ά/Λ JW«& &Μ*Φ}(yn* o·* hy van^de fndiaanfché Vkomfte der VrierTche Vorken oordeelt·
|
|||||||||||||||||||
|
35?·
|
|||||||||||||||||||
|
Ameland quam de Kammingeas 'toe.
- * - zie Kammmgaas. , |
|||||||||||||||||||
|
! ; ·
|
|||||||||||||||||||
|
Mid.
I* Md,
|
|||||||||||||||||||
|
kloofter op Arriélanü gcfHcht.
^l fc&foiWCftVér^liutft. |
|||||||||||||||||||
|
-% ·, ... ;- -,
|
|||||||||||||||||||
|
•ft
|
|||||||||||||||||||
|
jj| - Aqieland van ouds geen eyland»,, $90
^- - door de Hollanders t'ondergebragt. :2P4 4"-, - volgens fomjnige Schrijvers heeft'er een
' ; tempel van Fefta, or*£<?/?* , óp Ameland ge- 11 ë - dan* zoude Radbodus zijn hof gehouden
'hebben op Ameland. , 300 * - - en Ameland zoude her oude Foft iland zijn,
'S ! V .*- "i t V. 'ê H-S 1 ' !· üS* (IA-A.* ■ ■'*' -''; '..'*> Éëë.É,é
V*■'*»'geen fchadelijk dier op Ameland. "$b$
•1 - - de Konynen deeden 'er. eroote fehadc. Jtwtrw zoudeeerft door de Vriezen gevonden
zijn/ Jfi
JfegL ^«, dorp, en%i;{^. ;.:ËÔ^
- - - feljpolter daar gcltichE. ·, (' ; ß,3°
-#ta f Siöte) onder,,de.,yj?Qrnaam(Ö:e,S^huthei-,
' ligeni^fan, Vricslarifj ge^relfent, .45? é'k
jfnnius; Wiièrbienfis:'Hoé dat hy, met verdichte
Schrijvers uit te geeven, propten, g^nhang
j heefr gemaakt,' vg| .-, if4» enz.
!' Juflrkchia zijn."" ' ™ 287», f.8 8*
J* * ** of door dat jfufir.achfc*Amckna vér ff aan
+ moet worden, zoo, >öp
#ô -" ei|i qlpor fFeflra(%jq 'ttï $cheil?jng. i^{4,
-J/« **.lcloofterafvaar., Ã,,'/× ...,.«, ,:,'.· ,. %mmi
■Mtm6fde''van de Uovfiw Üïâ$ <je klooierIiji<ev tucht fomtijds vervallen. 234Y i;j ƒ jgftumm, voor den eerften Harrog van Vries-
land opgegee ven. 3 6 í A[mga Jskon ^ vierde Vorft van Vriesland. 3^9 : 3, <· #tgelüfckig iq'j oorlogen. kpj 3S°. |
||||
|
Ë L Α Ö-WYZ ER£
• - *% ' ^; .■*■■■ ■■»--■'■ '■ - .Τ ■; "■■■ *,< ,1" ■·*■ 'V .' .W
f n .η ' .. ..": ; ■- .i^J ns -.;·;■:· ■'■■ '<'■" ο { ? "
"ViAart, of Sawert, dorp* .. i£l
Bajum^ het kloofterS. Michiefs-èèrgauzT ge-
fticht. w , i6jneb
JE - - befchrijving van het dorp, :£' zö8
•i-- wanneer voltrokken. 169
1?λ», tegen de al te gr'odte haaïlighcit, ibdol
ban uyt te fpreeken. %$t
- w- voor al word datmispreezen, als het om
tijdelijke goederen gedaan w^rtf. ibid. - - * hoedat demenfehen doof fculke Bahvoó*
niiTen geplaagt wierden. ibieti' Bedelmonnikken zogten mcelter van de teftamen-
ten en begraaflfcniflen te worden. %$t - - - waarom dat zy 't einde van 'ε proefjaar
niet niet uitwnchteden. i|l - -' - zie Proefjaar: zie Minnfbroeders*
Beetgum, of Bounigum, dorp, enz. %jï Beetgum y dorp. z8x Beets, dorp; ω 33$ Beers, dorp. · ±6x Bentkem (Evervyn van) Landvoogd vah Vries- land onder Georgius den Sax. fit *x J byzondere zaak onder herri voorgevallen.
5"ii, fit
Beflektifh, £*/£«*», dorp. £7$ U* - de ilad Uitgonge was aart dit dorp ge-
hecht, j ibid. - — 'f vermaarde ommegang vah' 'Berïettom. ib,
- - - oudcPalloors, kloofter, enz. 180, 181
i -j,-'.·„. word bewezen dat het een ftad is ge- s I weeft, en Uitgong wierd genoemt. i$t Bcrnardus (Sint) mogt niet lijdeti dat Monnik ken op Aptekers dranken dagtefa, ëm. %z}
|
||||
|
lt Á fr-W¥Z feil.
Mero&Idus, de Vierde Koning der Vriezen ï zijrl
oorlog tegen Koning Kktam 1I> en Dago- Bertus, onderzogt, en tegengefproken. 111, ºû,é , '·.■ .iM'lt ui
*.?. t van Zijnen bafterdzoon Htrcon^ zie J&firr-
« - - wat de HolUndfche Kronijk vin hem
verhaalt; yj_$ * * * g'ifing van p& jE/«w/,enz. 375), j8o
Biechthooren: fat dcMonnikkfn de biecht van weerqldfchfi menfchen hooren, dectdekloo*-
tertucht Ugteljjk vervallen. 137
Bilt eertijds een baare zee» enz. $04 , joy
* * · parochikerken aldaar, enz; 30jr
r-ggjtfi wanneer bedijkt. 306" º ·>. · dat word door Hbllandfche Weeren ge- daan, tot hunne groöre fchad^^^^^^ , ibid. Bisdom, redenen om Zijn Bisdom te Verlaaten.
\mh % '-:m Z3S
Bkjfftttgum, Eltjpim^ dorp. %^%
Blind maaken : zie oogen uytficeken.
Bloemkamp (de Monnikken van) bevechtende Prooildy op 't Zand. 13 * 4- *. ii een Abdy van de Cifterci· order* 14
- * - drie broeders zijn 'er de §cicÜters vaa. ibid. «j. - -Abten Van öloemkamp. ^14, 3,5·, 18,15» |U - onderde trcfFelijkfte klooftere van Vriei-
. land gerekend. i6, zj-$t %Ö<» verheftveelc Ianderyen,en waarom. 11$
j * · de konverlen van Blociiifcarañ oorlogsge- bied. ^ i8, ßï, jo 1 ·," *,hct kloofter (pijft zeer vcelc menfchen. |! "s ,.,,.„,..--, v-,. ,/ gnojpil I rtv, fh« . £* .·.*■·■* afgebroken. , .i(l'. .■,■■.■'·.?■. ij Bêtkf» zouden den aaani gek reegen hebben van |
||||
|
* % Q>.
|
||||
|
Β L AD-WVZEK
beuken, of beüke plankjes. i h , 36* Boerdiep , of 't eerft Burdinc geheekrï heeft/
187, 28?
- - - hoe vtrandert, enz. 190, 1.91
Bokkema (J^fe9#) ftichc het któéftcr Thabor. mdl ij 'fis ..-. /ipO
- - - zijn vorder levénshandel. b f P4
Bolswaard (Petrus van) onder de geleerde man- nen van Bols waard gerekend. f B$tswaard (Dekenfchad van) t, i, 3 , enz*
Éolswaard, wanneer gebouwd. pt 10
- - - naamrede. 4
- - - Hoofdkerk * Vikariilchap^ chz. ibid.
- - - Paftoors. ibid,
- - - Onderpaftobrs. io» 11
- · - drie kloofters in de ftad. f
* - - Franciskaner Monnikken te Bols waard;
ibid,
- - - hun kloofter door Gaudsnttn bewoond,
enz. ibid,
- - - zie Gaudenfen.
s. * - Johanniter kloofter.* f> 6
-:--'v - zie yohamüer kloofler*
-— Maagden kloofter. ö
* - - Gafthuis, aan 't Johanrtiter kloofter ge-
geevën. ibid, ·*> - * kapel, door mirakelen vermaard. f£/W.
- * -armhuis, weeshuis. n$j 6f ^
*· - - geleerde mannen van Bolswaard, f - - - Bolswaard was een Hanfle*ftad% if
-'■*.■- had recht dra munt te ilaan. sbidi * - - aan brand geiioken. ibid»
Bolswinay dochter van Koning Radbtdus. 4 - - · heefc den naam niet gegecven aan Bols-
waard, ibid, Mm
|
||||
|
r
|
||||||||||
|
ILA D-W Õ Æ E W
Battwgm, ofBeetgum, dorp, enz, 'tf%
Soxum% die van Boxum draagen hunne ïande^
ryen aan de Monnikken op , en waarom.
* * - meelt alle de landeryen quamen de Ab-
dye van Lidlum toe. a6<r Britswert, dorp. r 270
Broek, dorp, enz. éïó
Brunoy die voor den broeder iran Fri/* opge-
, geevèn word. 35-7, 3 f 8 Bozignum, of Bozum, dorp £ enz. a<5è
Buchelius (jfrnoldus) wat dat hy van delndiaan-
fche afkomite der VrieiTche Vorftch oor» deelt. ·*;■'./■· 540 Burgwert) dorp, Parochikerk, enz*. 16
i?»/*/?, ïé Buur, dorj?. , lil
Bmkruyd: het buskruyd Zoude door ,dé Vrie-
zen uytgevonden zijn* ■ '■",; 5f 4 # 3f i, enz, C. W
■ '■''■'''■ ' ! ƒ
■f ■-.''■ .#' ■'--■·. .'■'■ I ; Ô
C\MJctr ijulius) en andere Romeinfche Schrij-
vers op het ilük der Duytfchc en a::derè i naamen verdedigd. 2 ƒ4, enz, Ghauken, of K»u'tben\ wanneer,zich onder de
.Franken vermengt zouden hebben, enz. $71. Chili (in America) zoude alteretrft van de Vrie„- zeh gevonden zijn. 3ft, $f£ Ghimofcui \ verdichte vertelling wegens ecnen
Chimdfiuï,, die Koning van Vriesland zoude • gêweeit zijn. . 55-4, $r£
Cijfeus (Ulpitis) geleerd man^ té Scbalfcm g<~ ^booren^ iif
|
||||||||||
|
**;.-
|
||||||||||
|
ú)ö-
|
||||||||||
|
BID A-Ö-W'Ϋ Ζ'B'fty
. , -»;
D.
^FJjfgoherfus, in oorlog tegen de Vriezen, zie
BèroaldusS J
Didigum> dorp, erizT ;ii? 5? Deinum^ -dorp, 'enk * (·ν> ^'·Η' α8^
'Dibbaldus. V ï Vorft van Vriesland. |6o
*■'.»■> ongelukkig, 361
"DideryA ,. zoonszoon van dff&hitiï-l zoude eerl
gedeelte van Weftvrieslaud drncrent het jaar
■ ' 500 bevolkc.hebben. ' 347 Dideryk III is van de Vriezen niet geikgèri^i
'Dideryk F trekt over't Vlie, flaat de Vriezen, ·■ enz, «.Vi-* iiv' _ ■# ;\" ::.:v-::V: 41·2» Dideryk /^ ƒ krijgt Weftergouw en Ooftérgouw van den Keizer: maar kan ze niet in bezie
' krijgen. 416, 417
Dienfi luiden (Mini fier taks) waren geen knegten,
of genieene dienaars, maar Ëdellüiden, 27
» » - in wsjt zin van deEdelluiden onderfchei- den. »%7, 18
Doenryp Dronryp, of ify/>» dorp· 5fó« Z^P
Diocarus Segon , de V Voril van Vriesland. ^6*o
Domingum^ of Doengum, dorp, enz. im. i)ö»^ (Tzjalling) helpi een klooiler ftichten,
enz. 163, enz*
Donya (Jfgge) zijne wreedheit tegen den* Prior
van HaiTekerkloofter. jn, 3»3
Donygage, dorp, enz: '■,*'' 107
Douwema (Janke) heeft verfchëide Aantekenin-
gen over de zaken van zijnen tijd gefebree- yeni ;| . ^
- - - wat hy fchrijft wegeris het rechten van
eenige Vrieflche Edclluiden* jiö, f%?
k * — zijne veranderlijkheid , r ?i8
II DÊ6L. O ö -»· Hoc
|
||||
|
BLAD.^YZÈR,
* Vèj0e daE by> raet SW° Gobtóa, tot den
Geldersmarl overging. -^ " «* l7 beweegcn den Geldertman om in
Weftvrieshtnd te vallen. f>%
* - - zy verlaaten den Geldenraan. *r<5
* - - moeten vlugten, enz. fyy
- ^ - doet zijn beft om de Vriezen tot KarelV
over te brengen. y$t - r - doch zoekt Srouhnbtirg van de Landvoög-
dy te verfteeken. fó*4, <*6y - - * word te Vilvorde gevangen gezet.' >$&$
V ", h?edanig va" Entmim gepreezeri. ibid. Drakendorp ( Vim van) Veidtoverfte van Geor- gtus den.Sav, 4gp
•A* beledigt Graaf Mdzaari, enz. #/i.
- · - verbrodt alles door zijne W'reedheit. 489,
!>«<&, Abt van Blaemkamp. ig, fcp
Duitfche Ridder-oir der y wanneer ingefteld. 59
-*. - - is 'er volgens N. N, al geweeft ten tiide
van Chriflus. J~g
- - - zie Gaflbuis order.
üuiveland {Joban) zie Johan DtiwUnd.
£*ί il
zoonszoon van den vermaarden tien*
i'Jhu, komt in Vriesland by Koning Mi- choldas. , ö s
' " " *r8g* van ifytoft Engéren r en een ge-
deelte van Wcftfalerv Jy>, - - * voert een zwarten hengft in zijn fchild *
en waarom, ,7y ?7<i Mfeto, of Echten, tic Achtelum.
£dtns, dorp, enz. rig>
Mderinga, dorp, enz, f 2^
, Edzaart
|
||||
|
BLAD-WYZIR.
Èdzaart, Graaf van Ooftvriesland, wil ondcf
den Aalbert den Sax niet ftaan. ,47* - - * helptden Sax tegen d« Vriezen^?.,47?
- - - fpreekt voor de gevlugte Vriezen, enz.
480*481
- * - Hartog Aalhert beveelt zijne zoonen *
goede vriendfchap met Edzaart te onderhou- den. . λ -:.·'.: 4*i i 84» *> - Èdzaart fltat de Groningers, enz. $%%
i.-- verlaat den Sax. 4&P . - - word van de Groningers voor hun Be<*
fchermheer aangenomen. 4*9°? 491
... grootc vreugd daar over by de Gronin-
ningers* 49l> 495
- - L flaat geld. ...-..., 7 t f ..'■ 4^3
- - - hoe zeer hy te Groningen geacht en bc*
mint was. \ ί \ 494
- - - door 'Georgius deriSax op een vollen Rijks-
dag bcfehuldigd. 4P4» 4Pf - - - heeft raet een ongeioorïelijk getal van
vyanden te oorlogen. ■.. 49f, 49^ l . i raakt in verlëgendheit. , r 4p6"
* - - gaat een verdrag met den Gèldersmari
aan* 4P7
- i - die hem voor eerfb in den nood laat zit*
ten. 4P7> 4P8 . - ί hy word in zijne meeninge bedrogen»
foó
- - - moet evenwel een góéd gelaat toonen,
ibid.
- - - wórd weer van den Geldersman aange-
zogt-, dien hy ook te.hulpe koomr. ƒ37 • - - verfchil tuflehen hemen de Groningers.
; 4 - de Gclderfchen zijn hem nijdig. ; f 3$
Ooi , * k - hoc
|
||||
|
 LAD-W Õ Æ Å R;
* Ç- hoe dat hy over al tjualijk beloont wierdj
*\i f39> 5-4®
Welke > of Etbelocus, twaalfde Abt vanJLidlum.
* - - zijne deugden, enzé 174, 175*
- - > word van zijne Lekebroeders vermoordt.
- - « voor een Heilig vermaard. ibid.
Eeflega^ dorp in Lemfterland. 45 Egbert, Markgraaf van Saxen , overmeefterc Vriesland * Itaat op tegen Hendrik IF, enz»
* 4*3
Egmond (Heeren van) van hunne koninklijke af- kom fte. 403, 404 Egmont {Fioris van) Stadhouder van Holland en Zeeland, enz, ? ; « 5-44 ;*,;*■- trekt voor KavelVnaar Vriesland, enz, ' '" ■" \ É T44? f4i
- m - neemt daar den eed af, enz, ^f
·**;■* - Word in zeker geval verdedigd. 570
Eiderfleders (de) zouden afkomilig zijn van de
Vriezen. ,il 3 51
Eigen; iets als eigen bezitten » hoe quaad in
de klooiters. 23*
Eilaardy dorp, zie Hylaart,
Engelum, dorp, enz, zfz Eremyten: onderfcheid ruiTchen eenEremyt, en
een Anachoreet. 314, 514, enz.
-ir - of zcio een leven aan te raaden is. $\f
*- - wat zulke röenfchen fomtijds beoogen. 3*7
Erfpote0aaten van Vriesland. ; s; 45·^, enz.
Ethiopië , zie Paap-Jan*
Exangia, anders Pangoer of Panderga , dorp,
Eam&rra^ dorp» eaz; Q ibid,
Feir~
|
||||
|
BLA D-W Õ Æ Å R.
* *; ■■''■"' ... , ,-(
F.
TlEirdigtifn, of Fritgumr dorp, enz, Z41
Feitama {Dodo) Abt van Bloemkamp. 19
. ... vooreen geleerd en goed man gehouden.
z#, 30
. . . voert evenwel oorlog, enz. 30 . . . neemt Bolswaard in , enz, ibid.
Felix, Krijgsoverfte van Karel van Ooftenrijk,
5"4°
. . , zijne forffigheit en wreedheit. ƒ40, ffo Flerivoide, dorp, enz. * 36*
Floms IV van de Vriezen gehuldigt. 418
. . . verheft hunne genegendhéit. ibid.
Floris F brengt de Kleine friezen t'onder. 431
, , , neemt Staveren in; 431 . . . word verdedigd tegen Vbbo Emmius en
Schotanus, ibid. FolkeruSy de z% Abt van Lidlum. 18f
. . . moet boete betalen vooreen moord, door
de Lekebroeders begaan. i8f> i8o" . . . moet dat noch eens doen. 186
4. . flapt van zijne waardigheit af, ibid.
i ♦ . word wederom Abt. 189·
. , , tracht de hervorming in te voeren: word
gevangen gezet, enz, 190 , . . over al te groote ftrengheit befchuldigd.
, ibid ç
.*■-., , die ftrengheit was in zijnen tijd noodza-
Icelijk. 2.50 Follege, o£Folkga, dorp in Lem(Ierland. 41
. . . geleerde mannen daar gebooren, ibid, Folpranga, dorp. * ft FoIsgara9 dorp, enz, %f
FortemawtusiMagws) zoude onder't geleide van
O o 3 den
|
||||
|
 h Á D*W ÕÆ Å£,
den beruchten ftandcrt veelc heldcndaadfn
qitgevoert hebben. " 149, iW
• . . zoude eerjig volk tot bevolking van Zwit-
zerland gelaaten hebben, 3ã0
. . . hj word voor den eerften Fpteftaat van
Vriesland gehouden, ' *19
. . . zoude met Karel jgn Grooten natr Italië rc-
trokken zijn, enz. · J^ FoflUand, of Ameland hec oude FoftiJand is!
* V f
. . ♦ HeiligerUnd is Foftilatd niet, ibU:
. . . of Foftiland hecknd deroudé^ii 3·!
fft*, Saxifch Ovcrffe, verwoeit 'Groningerland. - -■ - vordert «fcfeat tingen van de Ooftcreou'-
wers en Sevenwolders. "'. \<% Frtmktr (Dekenfchap van) ,0g'
Franeker, Ë\ bekend in 't jaar ÷æé®. fcd
.... . Kruisbroeders kloofter, weeshuis. n0
• - . Hooge Scholé daar gefticht. ibid
♦ · , geleerde mannen van Franeker. lip, UI*
.... . Franeker wanneer opgebouwd. IIa; . . . belegerd. " . 1 » . . het beleg opgeflagen. 477 Sf
#**«», eenNonnek'loofter op dcLandhoeve
Franjnm. Franken (de) zouden uyt de Vritzen eeforS
ten Zijn. i \a
Frederik IJl Êziztr) mMt de Vriezen om Se
achterftalljge fchattirigen. \ 44(5 . . . beveftigt hunne voorrechten, enz. TL-
. . . iïclt Utoicus Sirxen* tot Graaf van Ooft- - . â vriesland aan. ■;/ V ^.g .·.·..* zie Ulricus Sirxena^ Ô '!
.«. oi?s*
"' >■ f: ' : ;:, f' - ' ' '^*
|
||||
|
 L Á D-W Õ Æ Å R.
; É É ontbiedt den vierden man uyt Vriesland»
enz. 4Ð
; . . dreigt de Groningers, 4f 3
Frifiaboven een volkplanting der Vriezer*. 144
Frifo, die de eerfte Vorft van Vriesland zoude geweeft zijn. 3Ã7
'. ♦ . zijn wapenfchild, enz. 3f8
frifo {de jonge), trekt over*i Vlie, enz? 344,345
'■■■ Q. .
\Jaft, dorp, enz. 37
Galema {Dmwo) onthoofd, en waarom. 481
Galema (Sikh) zie Duuwema. Gafmar, dorp, enz. 9%. Qafihuis-orders, zouden al ingefteld zijn ten tij- de van Chrifius. j*9 , .ja ten tijde van Abraham, 60 . .* . Abraham, Loth , Laban, Tobias, enz. zijn Generaals van die Order geweeft. 61 Konvent van de Gafthuis-riddcrs , in't Voorbuig der helle. ibid, Gaudenten te Bols waard. f moeten uit Bolswaard vertrekken. 11 . . . waarom aldus genaamd. ibid. GauW) Gaive^ dorp. 101 Geelmuiden {Joban van\z\e Joban, enz. ü Qeefielijkhejt van Vriesland : de Paus vordert haar een zwaare fehatting af, 336 Gelderfchen , zie Karel Hartogvan Gelderland. .'. . vallen in Weftvriesland, of Vriesland tuf- fchen 'ä Vlie en de Lawers. f ø. '\ : fc roepen vryheit, vryheit, enz. ibid. , . , krijgen grooten aanhang. $»31, 5-35 U .hun oorlog, tegen Karel van Öofienrijk, na- derhand KarelÔ* ßÖ Oo4 -.val-
|
||||
|
 L AD-W YZER,
l " æ vallen enroqven in Noordholland, £õßø· holland, het StiFc, enz, ff1»-f?* i :*. . de haat der Gelderfchen en Geldersge-
zinden tegen de Borgonjers, ^^ ^ . . zuipen het land uyt,. $ã# . · . pleegen groot geweld, enz. -'5:51, f60 y;. . brengen zich zei ven in gevaar. f6p . * . houden flegt huys in Vriesland rnet roq- ven, enz. f6z '. . . vallen tweemaal in Holland , en haaien daar een grooten buyt. ^y ■■.-. , neemen allerhande fc^epen in de Zuid-zee.' f61
øÌâááç, is altijd geen bewijs van oppermagt, Geldersma», zje /ózre/ van Gelderland,,
geneesmiddelen, of ze den Monnikken wel pas- fen, zie Monnikken. . ]t ,,, ·
Qeorgms de, Sa*, derde^ ErfppteiUat van Vries-
r lilnd· ^ ' u 488
·,» .,;. queldt de Qronyjgers, 4.5.8, 4Sp
.- ., # zijn fpijt\over den handel van Qr'aaf Ed·
%ert* . 4SZ
. , . hefchuldigt de Groningers op een voljen
.. . . begeert dat de Vriezen hunne vafte goe-
deren in leengoederen veranderen, ' ƒ01 ; . . de ee,n en-nvindgiie penning jaarlijks aan r .hem toegeikan. º $0% *> . doet een lijft vap den Vrieflfihen Adel
V maaken. ; < - f02? fc . < . fielt zes Regenten over Vriesland aan.
• . . fielt een Stadhouder aan, «i
« . ..' eifcht altijd geld. '■' flg
tj y ciicht geld te.leen. . &&%?*>?
|
||||
|
■HHB
|
||||||
|
BLAD^fY Æ ER.
» * , is zeer verlegen om geld. IPr. < ihid,
4 .... zoekt op een andere wyze aan: geld te koa-
- ifien, :c-·.? rvsnm ', f30
, . . verlaat Vriesland voor altijd, Ã 3 f
. ··, . zijn krijgsvolk blyft'er evenwel, enz, 535",
. ;" ::' . ?■',>-■ ■· f 3»
. í t verkoopt zijn recht aan &»»?/ vanOoilen-
rijk, naderhand Karel V. ' f40, 541
« Ö , zijne redenen, om zulks te doen. 5-41
. # . bezoekt rjet noch eerit by de Groningers.
. . . doet. den Geldersrna,n toetzen, 5-4,3
Qerfiote > vlek, enz, 210
Godefridus Andla, veertiende Abc van Lidlum.
177
# . . werft volk, enz. ibid, Godefridus 11^ de 32, Abt van Lidlums 203
, . . was de geleerdde niet, maar beminde de geleerden en geleerdheit. 203 , 104 ,..«,<♦ zijn lof, goede regeering, enz, 104
Godefridus, of Gêtrkuj , Koning van Denemar-
ken, hoe dat hy de Vriezen geplaagr heeft. 407!, 408
Qoinga-ryp, ofKoinryp, dorp, 100 (poingum , of Qpinge, dorp, enz. 88.
. , . kloofter onder Goingum, B8 , 8p
Goltum^ of Goutunis dorp, enz, - , 101
Gondebaldus, een Huk gelds gevonden, dat door hem gemunc was,, 15-8, ;,... zoude volgens '7- Douza nok in de weereld
zijn ge weeft, 7i\c ifo. Qmdebaldus , de achtfte Koning der Vriezen.
39&
',,. zoude Karel den Grwten tegen de Sarazy- joen geholpen hebben, 3°°% 197 V *** ^êt icfaijrit beter op zjjneji zoon, o£ 20^ as,
Ooi; zoon
|
||||||
|
i
|
||||||
|
Β L A D-fY Ζ ER.
zoon te paffen. ibid. $ordianus, de zoon van Haraldus Bolswmaas man?
zoude de dood van fijnen vader op de Bata- vieren ilrengelijk gewroken hebben, io, Gojfo Ludigman, de Ce(ó$ Poteftaat van Vries-
land, 417 . , . of zijne dochter met Sivert o£$ikko9 den broeder van onzen Graaf Aarnout, getrouwt is, 410 Grandwerum^ Dekenfchap, enz. 34 $rauwbunders (de) zouden van de Vriezen af- komirjg zijn, 345: Grtnioaldus^ Pippym zoon , trouwt de dochter van Radbodus. 387 . . . word vermoordt. 387, 388 Gromngerland verwoeft, en». 46*1 Groningers9 in een verbond met de Vetkoopers, , , . Iaaten de Schieringers in de ly. 45-8
··*;. . hunne oogen gaan open. 461
. . . geflagen. 488
. . .van Georgius van Saxen omruil;. 488,489
Groningen belegerd. ibiii y. . wat de overgave belet heeft. 485, 490
Groningen neemen Qraaf Edzert voor hun be- { fchermheèr aan. 491 . . . zie Edzertt z\z Georgius de &px.
/. . door een ongelooffelijk getal van vyan« ' den beoorlogd. i 4P^-, 496 . , , door Georgius den Sax aangezogt , enz.
Groenendijk, Isfonneklooiter. pj, 04
Grooti, Pierlj zijn bedrijf, heldendaaden, enz.
104, lof,
• . «■ rooft op> de Hollanders > krijgt grooten buit 9
|
||||
|
 L Á D*W Õ Æ Å R.
buit, enz. zie Pier.
Quido, Biflchop van Uitrecht, plaagt pver 'c geweld van de Schoterwervers, en Stelling- wervers, zie Stellingwerf. . . . oorlogt tegen dezelven. % yt, 3 3 $ Grovenéorp , muTchien Groucorp , een dorp *
enx. 34 ery» (Stedeke) verdronken. 1», »5
.' \ . bewezen dat Gryn een Stad is geweeft,
9.1%
Ã1. XJJgendoorn (Gpytji) Vikarit te Bolswaard,
doodgeftoken, 10
Hamconius {Joachim) geleerd man, te Follege
geboren. 4*
• . . oordeel over zijne Hiftorie van de Vries·
fche Vorften, 43 , 44
Haayamaas (de) zijnde ftille en vreedzaame £·
delluiden, door d,e Dekpmaas, van hun goed beroofd. 2,61 Har aldus enHoricus, Landvoogden van een ge-
deelte van Vriesland, 41.2. * 4* 5, Harialdus, of Har aldus, voor den man van Bols* wina^ Radbodus dochter , opgegecven. 4, Ñ
. . . word van de oude Schrijvers ale een twee-
de Horatjus Codes befchreeven. 9, io. 389 Harlingen heeft onder Franeker geftaan, 16 «: ♦ . naamrede van Harlinge, 144 . , . was al een Sta$ in't jaar ïiijy ibidl·
. . « Almenum in de Stad betrokken* 145
. ♦ . oude Paftoors. 144 . . « tweede kerk óp *t kaftccl. i4$r, 146
• . V daar is noit eenig klooikrgewecft. M'
1 ï r '-"■·.·»■■* : ■·■■■ · ·■ ;,,.in. |
||||
|
^mmmmmt
|
|||||
|
 L jA ¼ ß W aiTZUj R;
; ^ . in-wat zin Harlingen vergaan is, en Al- : menum laftand geblèeven. 146, 147 '.·&■ wivandetweenaanien, Harlinge,enHarns
4tór*«g. Harmxma, en &<#ÇËì /^W<* , de
XII en XIII Poteftaaten van Vriesland. Harlmga (Janka) vermaard Edelman, ilijt txm
leven in de Abdy van Beth^nie , enz, i6z
Haron Ubboy de vijfde Hartog van Vriesland.
------ doet Dtderyk, van den Koninklyken tytei
afftaan. 2<S6, 367
Hartogen van Vriesland. gtfx, ,5, ' en2-;
.#**&, Nyekash, Oldekaske, Hajfcherdyk. 2ït
♦ ♦ ; een kluys te Haficherdyk geilichr. Md.
* . ♦ die kluys in een kloofter veranderd. 311,
, . . euveldaad aan den Prior van dit kloofter
„bEpa"· " Md,
ÇëçÉëë dorp. Q
Harwaart, Herwaart, dorp, enz, 17
Heeg, dorp, enz. ,JL
*· ·, ' hier Plagtende Graaveavau Holland hun
.* oor, te houde% ,, g lïelvefitcrs, of de Zwitzers, zouden een volk-
t, planting der Vriezen zijn. ,4J. Hemminga (Sixtus ab) geleerd man, enz z8q
Hendrik de Dikke, Vorft van Saxen , in Vries- i land verflagen, , . , ,-; .. Hendrik de Leeuwi9 Hartog van Saxen , kan , mets uyrrechren in Vriesland. 4i7 42g £frpAy* de Sax, Aalberts zoon , bekleedt zijn vaders plaats in Vriesland. 47i
, ♦ .word door pluymftrijkers verleidt en op-
gem¥kK " 471,47*.
.. .iijne
|
|||||
|
 L Á D-W Õ Æ ER.
; í . fcijne forflche regeering, 473, 474
. ■■";··■. word de tweede Erf-poteftaat van Vries-
land; ~ ·!Á sbnsfvcj , ;/^*wk\ ia : 482 , . , hem word fterk aangeraden, van 't Érf-
potèitaatfchap af te ftappen. a « - 484^ 48 $r . '■?/. dat word belet, enz. r^bicw ^:?[-^lbid.
. í .die handel is miflehien maar gemaakt fpel
geweeft. .te^r.V-.v.-A· uit f «V;.--;v>V, 480" Hengiflus eh Horfus ± twee broeders , genoot-
zaakt hun land te verlaaten, enz.: 348 , , w trekken naar Engeland, 548,349
^3 ♦ verwardheit in hunne levcnsbefchrijvin-
ge. 36P, 370 Hengifius en Hórfus , twee andere-broeders,
zouden in Britanje gebleven zijn. 349. 371 Henricus Thaborita, geleerde Monnik enz. uyt
hetkloofter vaniThabbr. Ë / íá ð ! ^ fjerbadmyamj dorp, enz. lij*
Herbajus (Thomas) in dat dorp gebooren* ibid.
Hermans (PVatbias) Deken van Bolswaardi
i l' £
Hercoü) de bafterdzoon van koning Beroaldus,
. een dapper öorlt^giman, enz. .·-■. 377, 378
i í . zijne levensdaaden, enz. /£/*ƒ, #m>, deftigPaftoor te Nyeland., 3x
Hervorming der Monnikken: de Vorften zelf
hebben zich daar mede bemoeit» enz.· 230 Htfelus, de XXI Abt van Lidluni, 184 ■ Hejfelus Hermana, vierde Poteftaattvan Vries-
•. land, ' .&-,, m -Q , - ■ — ■^ 414 Çöç (de) zouden uyt de Vriezen voortgeko-
men zijn. 343 Hè(felüs Martena, tiende Poteftaat, 1 43 f Hiaulis, of Hiauwrs, zie Jouwen Hicbtum, dorp, Parochikerk aldaar, 16 Hitfam, dorp, enz; ixf Hallan*
|
||||
|
BLAD-WYfcER;
Hollanders (de) zouden een volkplanting der
Vriezen zijn. +φ
Motto, of Hoifetus, fevende Abt van Lidlum.
. ! t\' iep
— mag voor den (lichter van de Abdy ge«
houden worden, i?E
Hommers\ aiiders Tbumfhtrs^ dorp, enz. $ό
Hötfgf? Scholen, zie Akademien. Hopperus (joachim) geprezen. * * //w«, op 't eyland Schelling. ±$y
Hernus, bafterdzoori van R$mdm ί fcoüde Hoorn
gefticht hebben. 3g^
#«y«j, of ##» j, dorp. ^6*6
Hydaart, dorp, Parochikcrk aldaar, enz. zi,
Hylaard,ofEilaarti dorp. a6fc
; . . Paftoor van Hylaard treedt in een ver-
bond met de Edelluiden, enz, a6j - / ■ -.ι ! ■'
... >, >. j·
'T Al Λ Zètitw, de XXVIII Abt van Lid-
J lüm· . ; /: i9r
- - - word geprezem. , #&.
y*» tw* Beyeren, zocht Vriesland onder zijn ^gebied te krijgeii 444, 44fj cn^ /rfze Hermam, tiende Abt van Lidlum. 172
Jfega, Dorp. ^ Idzingbüizen, Dorp, enz. j-
Jellum^ oïjhelüm^ of Helium, dorpi i6a
Jelmarus, I Abt van Lidlum. 16V
- - - fticht een Norinekloofter teBajum. ibidi
Jefmten , Mariana, een Jefuic, prijft hunne Latijnfche Schdien en Lecrmecfters niet.
fó9 6y
|
|||
|
blAd-wyzer/
Iglo Laskon^ Landvoogd van Weftfalcn, cnfc
ïgloGakma^ Vijfde Poteftait van Vriesland,
416
Ιψ9 voor dezen een blóeyende Stad. 68 . . . wanneer een Stad geworden. 74
. i . l?arochikerk, Patroon, ènz. ö>
. . . Aflaten aan de Kerk gegecveni fö, 71
enz,
;. 4 Vikariflchap daar gefticht. 72, . ; ♦ Karmelyter Konvent* yj
i . . geleerde mannen van lift. ^5, 74
ί ♦ . de eerfte naam van lift. 68. 74
. , . lift Zoude zoo genoemt zijn naar het be-
ruchte Il turn. ibid; Indïèy de naam vari ïndie fbrritijds aan Ethiopië gegeeven. 8^ indelyke, of Tleke; dorp, eng. ïoi Johan Duiveland) De dertigfte Abt van Lid- lum,* 198 - - - was niet op de befte wijze Abt gewor-
den; ibidi - - - lijdt tegenfpraak, en word afgezet. 10*9,
aoo
Johan Keppel, deXXXI Abt vanLidlum. zoo * - m onfuft onder zijne regeeringe, ιοο,χοε
«■ * - mag de tweede ftichter der Abdye ge- noemt worden, 20 i - - - word zeer gepreeZen. 2oz
Johan va» Geelmutden, de XXX [V Abt van Lidlum<i 2,07
- - * onruft onder zijne regeeringev xo8
• - - moet voor die van de nieuwe Gezindheid
Wijken; 2og «'. - - komt weder in zijn klooftere enz, 109
tybanmiér kloöfter te Bolswaard, 5·, 6 n · * Π8\λ
|
|||||
|
/
|
|||||
|
 L Á D-W Õ Æ Å R.
» i É had te; Pinguïn op het gand geftaam * *
.:. . wrd de Prooftdy op het Zandgenoemt. Ãé ' V '* "'' ' "f '* **·*< ' Is la
' fheernneer dat 'er die ^00^ al $*fa™
'jorrt/p\ dorp, enz. ^ Ã?'' 7 '^* £ Jorwert (Dekenfchap van) s?g ,>;. dorp, enz, , 2*
.£; menfchen beenderen, en geld, daar ge-
vonden. ° ^ JSinwr (de) deftig dorp, enz. .', ^' 4?
. ,. ^Paftoors federt deRefbrmaatzi. T0 ·_ . . Naamrede van dejouwer. <t!>
ïpekohga, dorp, enz. ' '"' JL
Isfooéchiêh,dófp, enz; ?J
/taw.dorp, f *·
. . ♦ klóottèr omtrent Itens. ' -lJ
Iterweerd, anders Tjerkwerd, dorp l enz o 5
Jutten {<te) zonden uyt de Vriezen voortgeko-
, men Zijn, & Jfcw* ÆÌëëì, XIV Poteftaat. j 4Tr P3nt3
jfrifo Jawtnga, negende Poreftaar. Jo
♦ . · Zijn: goede raad ,word door de Vnerln
, tot hun groot nadeel niet gevolge. 438,
Juwsma (Gemma) van verradèry befchulditf
gepijnigd, gerecht... fz,)fi enz' • g;^rn 20danig zoüdc ?At ^
|
|||||
|
S:
|
|||||
|
0 ,T
|
|||||
|
Kamga
|
|||||
|
BLA b-W Õ t Ë R;
i ' / ' : é
J£-^wg<« (Retticus) Abt van Bloemkamp. lp
. . . oeffcndedeLeekebroeders meer inden
krijgshandel, ali in de klooftertucht. , ibid,
Kammingaas {de) eertijds Heeren van Ameland,
. . ♦ hebben 't tl bezeeten inde negende ccuwe.
. , . PicUr Kamminga krijgt de beveiliging van
ccn oud vonnis, rankende het bezit van Amc- land, *£$* b , . meer andere Kammingaas4 Heeren van
; AmelantJ. ,', , ( L , 2.94, apy? ^9<?
Kanmnjk&en twcederley. zo^
, , . zie Premonftreit-heeren.
. . » Premonftreit· heeren in .de plaatzcn van
Reguliere Kanonnikken gezet. 110, zii Kar el de Stoute wil voor Heer van Vrieiland aan*
genomen worden. 449,450 v-.. zijne vorderc eiflVhen. , 4fO
Karel de Schoons 4 verdichte Hartog van Bra-
bant. 37%, 37i Karel Martel* zieÉadbodas, 21e Aldgïllui il,
Karel % Hartpg van Gelderland, gaat ccn ver-
drag aan met Graaf Edzaart, 497 • . . laat hem ceh wijle tijds in den nood zitten*
■;,„.,, HM-
. . ♦ wilOppcrheer vauGroningen zijn. 498
â . . tic Gelderfcben. j j». , . . binnen Aarnhem belegerd. jj^|*z, ff3
... onderhandeling tuiTchen zijne óemagtig- acTïi en.die van Karel van Ooftcnrijk. 5^3 # . , hy houdt fich aan de uytfpraak niet. 55·+
♦.... hy toont eindelijk \vaar dat fijne fefrooQc Ì Deel. Ñ ñ bdof-
|
||||
|
 L Á D-W Õ ÆÅÅ:
beloften op gedoelt hadden. ƒ 57, $56
. . ♦ wil voor Erf heer aangenomen worden,
enz. / ff6
Karel van Oofienr'ijk, naderhand Karel F^ koopt
"het Erf-poteftaatfchap. f 3:40, f41 ,"l . zie Georgius de Sax.
4 Ë . word de V Erf-poteftaat. f43 i .% eed door de Vriezen aan hem gedaan. 5-45"
, . ♦ ftek Regenten over 't land aan. f47, 548 .· V . Gelderfchen zetten hem den voet dwars. 5-48
. ♦ . waarom dat hy dien oorlog niet eer ge-ein- digt heeft. $fp
., . in volle bezittinge van Vriesland, 5*67
::'i . een vafte voet beraamd, om Vriesland te regeeren. $6f , 566
Katlijk, dorp. · .„-■ 315-
Kemesweerty dorp, enZ. 104
. V . is de geboorte-plaats vznGrootePier, 104,
10 ƒ
: , . zie Pier (Grooie), Kempo% dertiende Abt van Lidïum. 175
« . , fijne moeyelijke regeering, 176*5177
Keppeï (Johan) æ te Johan Keppeh Kerkelijke flrajfen > zie Ban. Keulenaars (dej zouden van de Vriezen afkom* ftig fijn. 544
Kikvorfchendoen heele gemeenten vlugten,3o4
Klif) zie Roode Klif. Kpinryp) oïGoingaryp^ dorp. 100
Khoiïertudii* eenige redenen van *t verval der
kloofteWicht. zjï, 2.31, enz.
Kloofiefvmgden , wsnrom dat ze in fommige
kloofters alle driejaaren verandert worden,
zie Abten,
Khoftervoogde», hunne ftrengheit, zie Strengheit. |
|||
|
 L Á D V/ Õ t E R;
ú . . onbefcheidendhek van fommige Kloofter-
voogden. 140 Klovfler-orders, daar is langen tijd geen ander··
fcheid ge wee ft tuflchen de Klooiter-orders. 114
; . . in de elfde eeuw wierd die verandering
grooter, f Hf, 116 . . ♦ verbod tegen het invoeren van nieuwe
Orders; ijo . . . dat verbod hielp nier. ti6", 117
. . . ongemakken, uit de veeïheit der Ordrcs
ontftaande* 117, 118 • . ♦ van 't eene kloofter , of de eene Order,
in een ander klooiler of andere Order over te gaan, doorgaans niet prijflelijk. %i6 '. . hoe dat fommige klodders al te ligt waren
in de Monnikken van andere klooiters aan ie neemen; ibid. . . . ligtvaardigHei't der Monnikken , in her.
veranderen van klooiter; ^I6} 117 . i * wanneer het goed is tot een ander klooiter
over te gaan. 217, 218 . . ; wanneer het niet prijsbaar is, ßéâ,é^ñ, enz.
KlooflerSi mogen wel bezorgd zijn,om te kony-
nen beftaari. of ; -'. . moeten naar geen rijkdommen ilaan.^/W.
Kluizenaar, zie Eremyt.
Konynen deeden grdoté fchade op Ameland ei)
der Schelling. jog i ; . hebben van ouds de inwoonders van Ma-
jorka en Minorka doen verhuizen;''"^' Wtd, Koningen (de drie Koningen) plagten alledrie,
met blanke tronien,gefchildert te worden,77 'i'ï . fommigen zeggen dat een van de drie Ko-
ningen, Mekh'w genaamd» de Koning van -Kranganor is geweeit. · ^g Ñ Ñ & LI vóf-
|
||||
|
 L Á D-W Õ Æ Å R.
; É . vorderc vertellingen van dien Koning Af;/·
chior. ibid. , \ . zijn Medegezel zoude de ftad Kalikuth
gefticht hebben. ibid. . . . een van hen drie zoude Koning zijn ge-
weeft van Ceilan. 79 ; -. . verfcheide naamen ain de drie Koningen
gegeeven. 80 Koningen van Vriesland. 372., enz.
Konverfen, Leekebroeders in de kloofters, op
*t oorlogen afgerecht. 2.8, áñ, 30 Kêrbaard) dorp, enz. 128
Kroon, ftaale kroon, door Sem aan Ragau ge-
geeven» 149 'Kruisbroeders van Franeker, en van ganfeh Ne-
derland , uit het kloofter van Huy voortge- zet. 115 Kuuisvaarders, namen van Vrieflche Edelluiden,
die tegen de Turken opgetrokken zijn, 414 . V.. . . ;. L.
Ô Ange , O//0 þ? Lange, of Langius , ßç de
Vrieflche zaken gebruikt, 45-3 i , . zijn vertoog aan de Vriezen. 45*4
Langerhouw) dorp, enz. 3f
Langeweer^ dorp. 48
Leeuwaarden belegerd , enz, 4^5
t . . uytflag van die belegering. 467, 46S
:,,.'. . aan Schomberg overgegceven» 469 Leeuwaarden: hun word de fchuld gegeeven
dat de Vriezen onder't jok moeften buigen, 477 * 478
, » . zoeken beide de partyen te believen. 47^ ... hunne ftad ingendinen, geplunderd ,enz. «««hun-
|
|||||
|
i
|
|||||
|
 L Á D-W ÕÆÅ R.
\ . ·. hunne uyterfte ellenden. ibii.
Legermeer ^ zie Marti,
Leijfenacb {Hugo) Graaf van Leiflenach, Onder-
ftadhouder van Vriesland. 481 . . . wil de Vriezen met forffigheit onder be-
dwang houden. t 481 ♦ . ♦ zijne al te groote ftraffigheit. 481, 48}
. . . doet groote weer, op dat Hendrik de Sax van -t Erfpoteftaatfchap niet afftappcn zouw.
48 f, enz.
Lemmer (de) aanzienlijk dorp, 41 . . . oude naam. 41» 4-P
Lidlum^ kloofter, wanneer geftichr, 162,, 165
... biette ook Oudemdale. l6j* , . . Abten van 't kloofter. io*f, 166, enz.
, . ♦ e,en,Abt vanLidlum door zijne Lekebroe- der& vermoord. ïjf
. . . groote fpfaade door de Schieringers aan
het kloofter gedaan. 184
, . . word uytgeplundert, enz# 2.01
♦ . , andermaal geplundcrt-. 2>o8, 209
Loyngum, of Loingi^ dorp. 89 Itciïlingum, dorp, enz. 104 LüdolphuSy Abt van Bloemkamp» 1.6 Luinkerke , of Lundigakerke, dorp. 151 . . . kloofter te Luinkerke. 131. 135 . 4 . Abten van dit kloofter. 13 3,134, enz ♦ . , deze Abdy van oude zeer vermaard. 124
. 4 · de eernaam van Abt word vernietigt* ibid, . , . waar door dat de Abdy rijk geworden was, 4 *34» 135
, . , verfcheide kloofters uit deze Abdyevoort-
gefproten. 134» !4°
, . . hervormingen van dit kloofter. ihii.
Luniebert, dorp, enz, 310
. . « kloofter aldaar. 311
Ñ Ñ 3 IMtm
|
||||
|
 LA D-W YZER.
Jjrttegaalï) miflchien het zelfde met Gaas, cm
^ dorp, enz. 37 J^uttikkeiverumt dorp, enz. > i%
Sjutzing (Sivert) eender fes Regenten van Vries-
land onder Qeorgim den Sax. 5*zo IjUfCwolde, dorp. :.■· 33^ jLytgeisirum Ë of Lutitkewerum^ dorp, z<5d Xj'öi^i-dorp. 167, \/f ËÉì (de rivier) waarom v«n y. Ï/ëã in 's
; Latijn M?/i« en niet Mafst genaamd f$J_
Magnus Forteman \ zie ftorteman,
Majefieit) dien tijtel hebben Graven en Ris*
fchoppen zich zelven ibmwijlen gegeeven,
,.,,. . die tijtel aan de Pauzen gegeeven. zfc*
MMum-t ftedeke, enz. 38 , . . Pafloor?, r £#, 2#
Maltha (Ridders van) of ze by Sneek een Kon-
vent gehad hebben, zie Sneek, . « , wanneer ingefteld, f ñ » . . zie Gaflhuys·order. ■
Mantgurn, dorp, enz, 163 Cièl. de inwoonders draagen hunne Ianderyen
aan deMónnikken op: en waarom- 264 Mar is, dorp , het zelfde met Legemeer. 47 $4artyriu$ (Sint) waarom dat hy zijne gemeente, daar hyBiflthop over was, verliet. 239 Marie-bofch, kloolter. 311 Marfuvü, dorp, enz. 151
- · · Nonneklooller aldaar. 15-5
-· - - hier omtrent zouden de oude Mar â ge-
woont hebben. z$*$, %j^ Martsma {Hejfeï) een der zes Regenten van Vries- ■i.'/:■' -■· *·, ·■ land |
|||||
|
y
|
|||||
|
/
Bil· A^DrW>Y:\% ER.
- land onder Georgius den Sax, yiï *.h- ■ befchüldigd vanongerechtighrit, wreed·?
t heit, en^- - · nin r fiö" Mammiliaan (Keizer) zijn brief aan de Vriezen,
»;- - ftaat beklemd over de zaken van Vries-
land, ËË , ... 464 Meervoudig getal, van zich zelven in 'tmeervou-
dig getal fpreeken.· ,, - ...., ôÞ.6 t..- - dat hebben niet alleen Vorilen, maar ook
geeftelijke Overiien , al van ouds gedaan. MéilulfuS) Abt van Rloemkamp. 2.8 -
Meinaldum (Dekenfchap van) 271
- » - dorp, : ir,' ; ,*/; ; 2iJ\ , ZJZ,
■ i;.··» - hier heeft een kloofter geftaan. 271
Meflrum (Pttrui) een Minnebroedeï, zijn ilegt
gedrag. 19 * - - valt van't geloof ar. é íï:ôé .3·0
Meinardus, Abt van Bloemkamp» ë <,H*AH
Memfo, derde Abt van Lidlurn, 3 ï6"6 Metellus\Hugo) fchrijft tegen de Premo'nftrcit»
- heeren, enz, zix Meurs (Graaf van) houdt Üegc huys i» Vries-
5»/- - neemt allerhande fchepen op de. Zui<te$«
zee. ./«:í;Á5Áë» f65
*eu* - is te Sneek in't nauw. , 561, $6%
Michiel (Sint) onderfcheid tuiTchen twee Sinte
•r Michiek^, ■.: , ur-^ -vnnvf ibuüMvi *4$ <tk,MiihkU(?erg , een kloofter te Bajum ,ge- fticht. 165·, 169
-pe::K·wanneer voltrokken. ■-.hjsd U:< -"JUSg
áúø - .wöitd uytgeplunderd, úöèÀ
, Midlum, dorp » enz. 1 %9
MinnthrmdtYi.^ omdat ze al te arm waren, lie-
P ñ 4 , pea
|
|||
|
 LA B-WT? E E.
pen achter *t land i tot ontftichtinge5 ent, a$i - - - de Minnebroeders en Preekhecreri zoen-*
ten de gunft der menfehen te winnen, fbii
m m - fcie Bedelmonnikken. Minnema (Frans) een der zes Regenten van Vriesland! onder Georgius den Sax* fzr
- -*- van N. gepreezen , en van ÇöÉ M*f'
tena vervolgt. f%€ - - - loopt gevaar om na zijne dood ontgraven
worden* fiö, 5º.7 Mirakikn \ twee manieren van mirakelen, te
doen. * ifj - . - Heiligen die al te veele mirakelen dec-
* den. i\S ; - - wonder verhaal van valfche mirakelen. 137, 138
Mokkanta (Gerbrand) gevangen genomen , ge*
pijnigt, gerecht , enz. f i\ , jzz, enz.
- - - gemor der Vriezen daar over. ibii
Mokkama (Tjaard) de Saiten zochten hem go Tangen te neetheh j hy word door de Saxis-
fche regeeririg te vergees öpge-eifchr. f%fa ' f%6
- *· - waarom dajt de twee Mek^emaas^ en Gem-
ma Juwsma, zoo vervolgt zijn geweeft. fiy Munnïkkcn voeren oorlog.' 13
*>■ - - zie Konverftn.
l '■■'- - wat dat Schotanus van het vuil gedrag der
Monnikken en Nonnen verhaalt. .14. - - - van ouds waren geen verfchcide Orden
1 van Monnikken; bekend» 1*4» 1JT - - -'are Khofier-orders.
'ø'*· - of het den Monnikken wel paft, genees-
u middelen te gebruyken , verfchil daar over. iil » 124' enz*
■ ø" - ■» verfcheide Monnikken plagten geen jgé- s .; {: \ . \) BCCI£
|
|||||
|
»
|
|||||
|
 L Á D-W Õ Æ Å R.
ntesmiddelen te gebruyken. 12.4, zi%
. m . hoe nauwgezet dat S. Bernaard: op dac
ftuk was. ii f
- - - aardige hefchrijving van M-onnikken, dit?
: altijd wel geneesmiddelen zouden gebruykc hebben. ii<5
- - * Monnikken van hunne Gverften al te
ftreng gehandeld. 2,2,8, 12.9 ô ·· *·■ Monnikken voor hun leven lang beg'-t·
ven. 2.19 - - - hervorming der Monnikken, zie Hervor-
ming, - - - verval van hunne tucht, zie Kkoâer-tucht,
* - - Monnikken mogen nieti als eigen bezit- ten, of eigen noemen. *L\\ - - - te groote armoede, is hun niet dienftig.
*34> *·3Ã
- - * zie Minnebroeder5,
ø · - het Biecht hooren een oorzaak van 'r. ver-
val der kloofterlijke tucht. iyj xMyndersgd) dorp, enz. 241 - - - de-kerk ftond'er al in de negende eeu,-
we, æö Myrica ( Jndreas) geleerd Geneesheer, op de
Lemmer gcbooreiu 4,1 Í
- ":' V ' ,i "'' *' ,' -'t »'*■■» . 'é : i* *
KJjannft der Vriezen ·, zoo voornaamen , a]s
toertaamen, vetfchcclcn vecj van de onze. 80
4 , . de Vriezen, plggteö oqk hun Vaders voot-
naam voor een, toenaam tJp gebruyken. 8i
. , # alle hunne bynaamen, die meeft in ë eih-
* digen, waren cerft niet anders als de teelen-
4e gevallen van hunne vadcjrlijke naamen. tbèd.
Pp J ♦•♦die
|
||||
|
Β L Α D*W Υ Ζ ER.
l;~ . die teelende gevallen der voornaamen ïijn
metter tijd in geflagtnaamen verandert. 8i, 82
§. . by de Vriezen zijn vierderley voornaa- men, 82 . . . bewijs, door Suffridus Petri uyt het eene foort van die voornaamen getrokken. 8z, 83 Naamen, de oude Romeinfche Schrijvers heb- ben de uytlandfche naamen niet al te zeer verdraait. 2 f4 , . . waarom dezelfde volkeren, by vérfchei- dene Schrijvers s verfcbeidentlijk genoemt . worden.. 25*7 . . . B.Div&us wildeoiid^ naamen t'hans zoo niet gebruykt hebben. λ; 2?6 „ . # landen en plaatzen, die geene of kleine verandering in hunne naamen geleden heb- ben. % 74. 2.57 Naamen, hoe dat fömmigen de oude Vrieflehe aaamenin, bekende naamen van Heiligen ver- ' anderen* 29Ó, 297 y * . bemerkingen daan óver, 197 , &p8 Naamredenen: tegen de ongerijmde naamrede- nen. · 74,, ff Najfouw {Hendrik van) verdrijft de Gelderfchen ' uyt Afkeren, enz. ffz . . . belegert den Hatftög van Gelderen binnen Aarnhem, 5 fit f f 3 Nes, dorp, enz. .... \ 308 ; . . daar was een Kommandeurfchap ?van de Duytfche Order. 308, ^op Nicoiausy de 27 Abt van Lidlum. - ip4 /. . zoude zich zelven gezogt hebben, ibid. Nieuwe Vriezen, zie Frifiabonen, f Niewwknd ( Dekenfchap van) 2 04 Niklaasga (Siat) dorp, enz. . * 4 6 |
||||
|
 L Á D-W Õ Æ Å R.
Miklaas (Sint) een der voornaamfte Scbutneili*
gen van Vriesland, en waarom. 46, 47
... . hy was de Patroon van de Zeevaarders.
47
, ..... van de drie kinderen, die by hem gefehil- dert worden. ibid*
Nimwegen, of her, rijk van Staveren zoo verre
geftrekt heeft. 385·.
Noordbollanders, zie Weflvriezen.
, . . wanneer zy eerlt Noordhollanders zijn genoemt. 434
Norbertynen, zie Premonftreit~beeren.
Normanmt$) hoc fterkdac ze op de zee roofden, enz. 414
. . . hoe dat ze in Saxen, en in Vriesland, huis
gehouden hebben. 4*4 > 4· f
» , . worden gcflagen. q\f
, . , trekken naar Vrankrijk, enz. 416
Nyeholt (Marcus Lydama ay geleerde Vries. |zp
|
||||||||||
|
lüyebohpade, dorp.
Nyehorn, dorp. Nyehuzw, dorp, enz. Nye-huw, dorp. Nyekloofler, in't Latijn dula ZW.
. . . Stichrer van 'c kloolter. iV)'eland, treffelijk dorpj*«en2, , , . deftige Paftoor all NyetryM) dorp, O.
|
318.
88
89 35
|
|||||||||
|
ryDilfaïdns, de broeder van HaronUbbo> een.
dapper krijgsman, enz. 357
Odilbaldus, de zoon van HarmUbbo^ de fesde
Haring van Vriesland. 367
Odilbaldmy ^weede Koning van Vriesland. 374
|
||||||||||
|
 L Ë Dt-W Õ % Å R-
Öfffchem, of Ooflhem, dorp, enz. 87
Offeren f krakeelen over den voorrang in'toffe-
ren. 374, %jf. 178, 279 - - - men plagt zij ç aandeel tot deMiffe te of-
feren. 27 $ - «·, - men offerde tarwe, brood, wijn, enz,
ibid.
- -, ■* verfcheide gebruyken daar omtrear,. %js,
%j6
º - · het offeren van penningen. 27 7
- - - misbruyken daar omtrent» en de gierig-
heit fpeeh'er onder. 277, 278
- - - waarom dat &ulk offeren te niet is ge-
gaan. . 278 - - - Toen quam het Mis-geld op« ih\d*
Qfigyweer, of Offingawier, dorp,, en£. 89 Oldeborn^ dorp, enz, 308, - - - daar was een klok van'c jaar 700» 308,
Qldega* dorp, enz, 98 OUeholtpade, dorp. 32,8 Qlde-huw, dorp, f o, Qlderkoopy dorp. 337 Oldekko/fer, zie Bloemkamp. pjdefeboot, dorp, daar een kloofkr flond van.
de Duytfche Order. 324
Olderferp, dorp. .^m 353,
Oldeiryne, dorp. jjp 32.8,
Olis.^ anders Ter-Oele^aorp. 4$
Öïimpid, verdichte vertelling wegens Olimpia^
de dochter van een Hollandfchen Graaf enz.
355*
Ofg&,klqpfh$. 13 Oagen uytfleeken, door de klooftervoogden fom-
tijds tegen dé Monnikken in 't werk geibelt. n8, 229
Qofitrbkrupi of A^flerberum^ dorp. 16*1 --«oude
|
||||
|
Β L· Α D-W Υ Ζ Ε RI
- i, *· oude Paftoors» ibiê.
Öofler-end, dorp, enz. 17 - - - de Hardcrzorg door Minnebrocders waar-
genomen. 18 - - - lijft van de Minnebroeders. *9>ι°
ι- - - Paftoors van Oofter-end, zi Ooflergouw en ÏVeflergww, dan aan de Graaven van Holland,, dan aan de BuTchoppen van
Utrecht gefehonken. 426,4*7 Otfiertittens, dorp. 170
Qoflerwirum, of Jaflerwerum, dorp, enz. 260
Óoflerzce, eendorp, eertijds een kafteel, ge- bouwd door Willem I, 44 - - * daar heeft Iheodoricus 11', BuTchop van
Utreeht, gevangen gezeten. ibid. Opnahuzum, Oppenhuizen, dorp, enz. ρΦ
'Opflerland, dorp. 355
Örifrn (kloofterlijke) zie kkêft er-orders.
Qriunt) door de Noormannen tot Landvoogd over Vriesland aangefteld. 584 - - -hoe dat hy de Vriezen plaagt, fóa/.
Oud Engeland, by Jutland, zoude van de Vrie- zen eerft bewoont zijn geweeft. ibid. 0verjlenr geeftelijke, zfc firettgbeit.
Öyen (Willem van) Veldmaarfchalk van Karel
Htrtog van Gelderland. 408 |
||||||||
|
m m
|
||||||||
|
neemt de burgerye van Groningen den
eed af, enz. 49p, ?οο ^ - Zijn nijdigheit tegen Graaf Edzart. f 5 8
; /''■ '' 1>it:i^>; , :.· ',;■ ■
) Jap-Jan, ofPriefler-Jan, zouwin de fndièn
een groot Rijk geftichc hebben* 84. 549
- - of door dat Indie verftaaa möct worden
Èthiopie. ..." 8 f
•--alle
|
||||||||
|
Β L Α D-WY ZER.
* - - alle de Koningen ι die den naam vanPries»
ter Jan gevoert hebben, hebben geheerfcht in groot Afie. ibidt α > - by wat gelegendfieit de naam van Pries·
ter Jan gegeeVen is aan den Keizer van Abis- finie. 86* Pagoer, of Pandegra, zie Exatigia.
Paleys, koftelijk Paleys te Staveren \j%
Pafioors en Prieiiers mogten van ouds 'm geen
klooiter gaan, en kreegen bezwaarlijk vry- heit daar toe; 12,1 * - - een Paiioor is tot de dood toe aan zijne
kerk gebowden. zij - - - redenen om zijne Paftory te ttiogen ver-
laaten. 138 Penningum, dorp. enz. I03
pkterstverum, dorp, enz. ïfó
Petrus (Sint) onder de voorrtaamfte Schutheili-
gen van Vriesland gerekend. en waarom.
Ui: 4?, 44
- - * gewoonte, op het feeft van S. Pieten
Stoel- 44 Pi/r«i Fiï/i» de XXIX Abt van Lidlum. i$6
- - - Zijn lof« 196 j 197
m m - word lid van den Hoogen Raadt. 107 • * - begint een quaadennaam te krijgen. 107
i - - ivord afgezet. ip8
Peyns, dorp, enZ; 124
Pflug (Sigismund) een vóorriaame bediende van
Hendrik den Sax. 4S4 » - - handelt met de vlügtige Vriezen, enz.
484, 485:
- * * voert een andere taal. 487 » *— een der fes Regenten van Vriesland· fiö
Philips de Goede, vlamt op de heerlijkhcit van Vries-
|
|||||
|
mm
|
|||||
|
 L AD-W Õ Æ E Ri·
Vriesland. ;; 446
*■'■■- - houdt zich ftil , op de vermaning van
Keizer Frederik, Ilï. 447,448
Philips de Stboone, heeft her oog op Vriesland.
464, 4<Sf
- * ô alles tot zijn voordeel gefchikt. 46"f»
4,66
·'" * ■■* onderhandeling fcuiïchen hem en Hendrik
den Sax, over het Erf-poteftaatfchap. 484*
486, enz.
Pibo Sibranda, elfde Abt van Lidlum. 175 -' «■ - Zijn lof, en verrichtingen; 173,1*4 Piery Groote Pier, vecht voor de Gelderichen. - - - hoe dat hy de Hollanders benauwt* f48
- - - verlaat den krijg, en waarom. 578
Poppingawier ( Petrus) Abt van Bloemkamp , word een lid van den Raad, onder Aalbcrt
* den Sax. 3 '. ?t
Ñïññï, al te veel Poppoos door de Hiftorifehri j·»
vers opgegecven. 395*
Poteflaaten van Vriesland, 410,411
* .- - Poteftaarfchap door wien ingefteld. ibid:
* - - twee Poteftaaten te gelijk. 442.
- * - het Poteftaatfchap van verfcheiden Edel-
luiden afgeflagen. 441? 442-5 enz. Pracht,overdaad, doen de Klooftertucht ver-
i vallen* 2.31 Premonfireit-beeren, hunne klooilers in Vries-
land, in't jaar 12,87. .1*' *- - * onder de Reguliere Kanonnikken gere- kend. 209 - - - waarom dat ze fomwijlen onderde Mon-
nikken gereken t zijn. 110 * * - klooilers a&n hen ingeruimd, æ 10,
2.1 I
• · * heb*
|
|||||
|
«■WP^^-u^^^^^^eiH
|
|||||
|
BLAD^WYZER;
ö 'm - hebben veel opfpraaks daarom geleden.
,, . . ibid. - - - verfcheide Bisdommen en Paftor.yen aan
die order gegeven. , . áé^,áéö Priefter-Jan,, zie Paap jan.
Prijzen % zich zclven in openbaare aktftn prij- zen. 2,48 - - - dat w,as vry gerneen.t ;,r . 249
- - - Zelfs by de Biflchoppen. , H9» rf°
Proefjaar der Monnikken, waarom eenige Be- delmonnikken het proefjaar achterlieten, of niet uytwachteden. 2g£ m - - dekreeten daar tegen gemaakt* ibiix
Pyanguffty dorp, cnt4 37
• ■ I ■· f - ■' t ' 11 1
¿Ë/Wfli /, zijne nakomelingen hebben de»
naam van Koningen gevocrr« é<ß·
• - - of hy op Ameland zijn hof gehouden
heeft, 3 o®
- - - of hy naar 't Heiligorland gevlucht is|
300, 301.
- - m voor den fesden Koning van Vriesland
gehouden» ^j - - - zijne woede tegen de Chriftcncn, enz.
■'s ·■· £· "l ": tf" ■' ^
. - - ward van Ptppyu den Dikken geflagen.
- - - oorlogt tegen Karel Martel. 588
-. - - zijne kinderen, en dood; 5^0 RadfodusII, de negende Koningvan Triesland, voigt zijnen Grootvader na, in 't vervolgen
der Chriftenen. 398 , 3Ñ9
m - - of hy in Denemarken Hcidcnfch geftor-
?cn is. 40c
• - - vcclè
|
|||||
|
 L Á P-W Õ. Æ E BU
|
||||||||
|
* o
|
. veek zeggen dat hy.zijn leven in het teQ
|
|||||||
|
genwoordige Weftvriesland gefleeten heeft s
, enz, .,, 401» 4©* kadbodus , die door den Noorman Ralfa gefla-
gen is, of niet onder de Poteftaaten behoort
gerekeijt te worden* é . -·. ; 4X^
Rechters over Vriesland > by 't opcnftaan va» c
Poteftaatfchap. 43®
Rtgnerus^ Koningvan Denemarken, rooft in
Vriesland, enz. 4lz>415
Regnerus Kamm'mga, negende Poteftaat., 430
t . .Haat de Noordmannen, maar meuvelc zelf;, 434, 43*
ReineruS) de 13 Abt van Lidlum., . io<S
. . . word om zijne onbequaamheit afgezet*
»87
Ueimri (Dominicus) geleerd man van Bolswaar^ Reinout À>4* Gelderen, word door den Keizer
tot Landvoogd over Vriesland aangeftek. 4.3 $
k ♦ . de Vriezen willen hem niet aannemen.
khede, oÏRhiet, dorp, enz. . Ó ***
Ricboldus Uffo , eerftc Koning van Vriesland, . . ♦ verflaat de Noordraannen. #«*·
'. #>. zoude een overdeftig Paleys te Staveren
gebouwt hebben. , 37* > $73
.. . . ook een tempel, enz, , · 373
Ricboldus //, de derde Koling vaa Vneslano\
'574
, ; . gelukkig in'p oorlogen. 374» 37f
'Bidder-orders, zie Gaftkuis-riddtTJ. ,
: . . Vrieflche Ridder-order , die door £are/
<&» Groottn gefticht zoude zijn.óx, 63 , 64,
enz,*
|
||||||||
|
BLAD-WY ZE R.
, . . redenen tegen die ftichtihg, en tegen de
Vrieflche Ridder-order. 6$, 64 Ridder flaan^ metter tijd te niet gegaan, jip
, . ♦ waar door het bygekomen is. 3I9 , 330 . . „ doch dat is niet eensflags gefchiedt, 330 ., * ♦ valfche waan dat men nietgekroont mogt worden , zonder dat men Ridder geflagen was, ibid* , . . van de Haaze ridders. 331
. . . door de Ridderlijke Orders is het Ridder-
fhan te niet gegaan* 3*·9ú 330, enz. . . . wat oordeel Pius II over de Ridderlijke
Orders velde. 331» 33^ Roeper (Kempo) word door het pijnigen gedwon-
gen eenige Edelluiden te betichten , ont- hoofd, en gevierendeeld. fii, p.x, enz, Rofridus j oÏRioert, de zf Abt van Lidlum. 15,0
. . . word met geweld, en tegen den wille
van den Abt , Religieus te Marien-gaarde»
ipo, ipi
. . . zijn broeder koopt de Kanonnikken van
Lidlum om, om hem Abt te maaken. ipï
. . . krijgt de beveiliging door kracht van
geld. ipz
, Ë . word afgezet. ibid.
, . . houdt zijne plaats met geweld in, enz. tb,
Romeinfche Schrijvers op het ftuk der Duytfehe
en andere naamen verdedigd. 25*4
Roode Klif, van deszelfs vuur braaken , enz.
30¼. $6-3. 36?
Rojfum {Maarten van) Stadhouder van Vriesland
voor Karetvan Gelderen. fff
. . . waarom dat hy zijn affeheid verzogc
5T*
Ryhdommen^ doen de kloofterlijke tucht ver-
val- |
||||
|
 L Á D«W YZER,
|
|||||||||||
|
ilkn.
|
|||||||||||
|
:
|
|||||||||||
|
va
|
g%*
|
||||||||||
|
4 . . dat is evenwel geen algemeene regel, zj|
. . . zie Armoede t
Rype {de Ryp) dorp, ent, f o
. . . zie Doeriryp.
S.
|
|||||||||||
|
Qako Reinalda , die 7 Poteilaat van Vriesland.
, , . zoude munt geihgen hebben. ibid.
Santfirde, dorp. f 98
Sarhrius ^Jacobus Theodardus) geleerd man, te
Bölswaard geboren. 7 Saxoy die voor den broeder van Frifi I opger
geeveh word. *. 35-7, ]f$ $##, zie Aalfart de Sax: Hendrik de Sas: Geor~
gius de Sax , enz. Scbadaart, of Schadawaart, dorp, enz. 3f
Scbalfem^ dorp, enz. 124
Schattingen; hoeveel dat ieder ftad en dorp on-
der G'eorgius den Sax opbrengen molt. ƒ09 ß enz·
Schelling (eer) Dekenfchap. á8ö
. . i hooge achting van dit eyland. iM.
.·, . . zie Hoorn,
... wat de byzondere kerken van.dit eyldnd
den1 Prooft van S, Jan plageen op ie bren- gen. 28? -+ø. . eertijds vafl aan Vlieland, ,f zp® i . s wanneer, en hoe* daar van gefeneiden*
â . . door de Hollanders t*ondergebraj?t. 204
Hèf. . daar was geen fchadelijk dier, behalven r >, de Kony neo., <? : À: ; te J |
|||||||||||
|
./
|
|||||
|
 L A D-W Õ Æ Å R.
Schetiens, dorp, enz. é f
Schieringcrs en Vetkpopen, hunne dolle vtand-
fchappen, enz. 435, 436. 443, 4fx, 45·?
... de Schieringers vechten voor hunne vry- heit tegen Hartog Jalbert. 439 , 440, enz.
". , « heulen niet johan van Beyerèn, 445* . . . roepen Aalbert den Sax in 't land, 45*7
4 4 . van de Vetkoopefs in de ly gelaten. 4f 8 Schingen9 dorp. 274 Scholen (Hooge) zie AkademieH.
Schetten, de Schotten zouden van de Vriezen voortgekomen zijn. 345
Schottus de Aartsvader der Schötteri. ibid.
Schiermonkoog, eyknd. 2.87
. . 4 naam rede. ibid,
Schomberg) Saxifch Överftd. 4<fo
. „ . belegert Leeuwaarden» 46*3
. . . hoe die zaak uytvalt* 467 5 408
Schot erland, Schoterwerf. 317
... de Biflchop van Utrecht klaagt over hun
geweld, doet ze in den Ban $ enz. 311,319,
enz.
". . . reden van hun gedrag,; 312. tS'Heerenveen, dorp , enz, 3x5*
+ . , penningen daar omtrent gevonden. "$±6
Sevenwolden waar gelegen, enz. $07 . , , kloek antwoord van de Sevenwolders4 462
. . . zy worden geilagen. 463 , . . buigen zieh onder den Sax. 470
Sexbierum (Dekenfchap Van) 141
Sexbieruni) dorp, enz. JfJ
. . . oude Faitocfrs. ïf7# 160
... de kerk al vermeld op het jaar 8fo. 157
. . . goude penning, diedaatzoude gevonden zijn. if8
SiboduS) vijfde Abt van Lidluffl. 167
♦. ♦ ver-
|
|||||
|
 L Á D-W Õ Æ Å R.
, ". . verplaatft het kloofter, 168
Sibo van Lidhim, fticht een kloofter > enz. io*$
Sigismundus (Keizer.) zoekej het Keizerlijk ge* zag by de Vriezen op te hyzen. 444. Sikh of Sixtus Sjardema , de 8 Poteftaat van
Vriesland. · 4*° . , . zoude de aanbiedingen van Willem II af·
'gewezen, en goude geldftukken geflagen hebben. 4*9 í 43° Sint Jans-ga, dorp. 2*5"
Sivert W'wda, zie Suffridm Wiar.da.
Slcpperdorp, of Slappeterp, dorp, enz, 125 Smallebrugge, dorp, enz. 97 Sntexga (Petrus Pierius á) geleerd van Olde-
fchoot, 5*4 Sneek, of S'nits, een ilad, en waar gelegen, ƒ ÷, f 5
weeshuis, gafthuis. Kruisbroederen kloos- ter, Parochikerk, te Sneek. Ð Ridders van Maltha hadden, een kloofter Vy Sneek. Ð> f4
, Jefuiten krijgen veclof om hier een kolle-
*gie te bouwen, doch het mislukt. 5*4
t , . Paftoors van Sneek. ƒ4» 5T
! * · geleerde mannen van Sneek. ff
. de zon , in 't Vriefch Snein , plagt te
Sneek geviert te worden. f 6
waarom dat het ook Snits genaamd is. 56,
T7
4 , , wanneer cen ftad geworden, ƒ?
. Hofpitaal van S.^j. berg. buiten. Sneek.
Ð
. . . of dat Hofpitaal onder de Ridders van
Malta ftond. 5*7
, , . redenen voor en tegen, f7> fS
. , . de Sneckers doen de Gelderfchcn uyt hun-
ne ftad vlugten. f61 |
||||
|
BLA D-W YZER,
Spange, dorp. 31$
Spannum, ofSpanheii», dorp, enz, 1x7
£ta<3/e aroo», zie Kroon,
Standaard (roodr) van een wonderbare kracht-, die van tSVw aan Ragau gegecven, en by de;
Vriezen zorgvuldiglijk bewaar^ zoude zijn.
- - - dat ganfche verhaal onderzocht, 149 ï?b
- - - vier yoornaame krachten aan dien Sian-
'i dert toegefchreeven. ifi - - - waar dat hy zoude gebleven zijn, ifi,
15-3
Staveren, door JfW/fc gefticht, enz, 5f8., » - - wanneer een ftad geworden, naar de ge-
ï meene vertelling. 360 » - - koftelijk Paleys, dat daar gebouwt zou-
de zijn. 372. - - - of het rijk van Staveren tot Nimwegen
tor geftr-ekt heeft. - · 3"S?
- - - door de Vriezen weder ingenomen. 443
Steek') of Stem, wat te zeggen is. 23$ Steen kerke, klop lier. 311 Steggarden, dorp, 333 Stellingwerf Hond ook onder den BifTchop van Utrecht 5 zelfs, voor een gedeelte, in 't,
Geeftelijke. ' 317, 31S - ρ. - de Biflchpp van Utrecht klaagt over hun
geweld. ' · 318 - - - doet ze in den Ban, enz. 318, $i#
- - - reden van gedrag. ' ^12,, 313
• -■ - zy wierden door drie Hellingen gere*· reg-ert. Ί 313
Stolberge (Hendrik van) Landvoogd van Vries-
land onder Qeorgfus den S-iX. fZI Strantvrieze», afkomitig van de Vriezen, 35-1 $trengbeiï> ai te gtoote, in een, Kloofter voogd ';V , » · ;'- - ·■' '. V. '■■ ■ met· |
||||
|
 L Á D-W YZER.
niet prijsbaar, %%y, t%%
- - - al te groote ftrengheit doet meer quaad,
als de ftraffeloosheit. 2.28 * - - hoe verre die ltrengheit fom wijlen ging.
ibid,
• · - - isfomtijds noodzakelijk. zzp
■ * - - Monnikken vpor al hun leven begraven.
ibid.
«, - - tegen de al te groote ftrengheit der
Overften, 239, 140
Suffridus ^ de achtile Abt van Lidlum. 171
- - - heeft om zijne vroomigheit veel te lij-
den, ibid, Suffridus fViarda , en Haringct Harinxmq, de
XII en 3æÉÉÉÉ Poteftaaten van Vriesland, 442,
SyarduSy vierde Abt van Lidlum. 167 Syardus ƒƒ, de feftiende Abt van Lidlum- 178
'"■ ■ ' ' '■■,:..-., . / > r -\\ ■
Ô
"^TJhbSi de levende Voril van Vriesland. 361
- - - zoude de daaden van zijne voorzaa- tcn befehreeven,hebben. ,., 3#x
Tako Ludigman , tweede Poteftaat van Vries-
,. land. -,,-\ 411
tfalpa {Petrus) geleerd Stellingwerver: zijne
fchriften 3x7
Tanfana (Tempel van) wat fommige Schrijvers
daar van vertellen. É5º, ifi
Tehknburgers zouden van de Vriezen afkomftig
zijn. 346
Tekeneny wondertekenen inde lucht. 4j*x
Terbant, dorp, enz.
Tetardus , of Tzjaard 9 de twintigfte, Abt van Lidlum. v é Si.
Q.q.4 —-zijn
|
||||
|
 LA D-W Õ Æ Å R.
- - - ïijn lof. %*1
- « - word van eenige Schieringers gevangen
genomen, enz. '°5
Tér-Gek, ofOfo, dorp. 4*
tetbardusy eerile Abt yan Bloemkamp. 24, xf
tfbafar, kloofter van Reguliere Kanonnikken
• tefirns. 9®
- - - verbaal van de (lichting des kloofters. 91
- - - verfcheide kloofters van die Order zijn
van dit konvent hervormt. p* • - - geleerde mannen van dat kïoofter. pa,
' :' 9$
- - - de plaats, daar Thabor geftjcht is, was
ccrft Jibort genaamd. "· 9*' 95 Tbeodefmda, de dochter van Radbodusl, trouwt
met den zoon van Pippyn^ 3?7 ffteodoricus, Zeventiende Abt van Lidlum. \jp
m - - ziin lof. *79' ú8° fjebbo , de 14 Abt van Lidlum. 187
- . · breekt den kerker des klooftere af, 187,
- -« -. ■ ç ■■>■. ·)■■ Ü· "·; '< . i88.
• - - word van de Roordemaas op een liftige
wijze bedrogen. iSB > i8p Tjallebirt, dorp, enz. J.ÏO
ïhuméerU ^Hommers, dorp, 5-0
tfienflra {Ulbodus) Abt van Bloemkarnp, vroom
van leven, enz. 30 Tjerkwerty anders Iterwetrt, dorp, en*. 33
i/r»j, #/»/#, 'dorp, 'enz;*' $ro - - - klooftcr Thabor aldaar, zie tftaler.
J//«j Mojocaius, !derde Hanog van Vriesland* • * - zoude Titenburg» thans Tekelcnburg,
gebpuwt hebben. ibid. JOrnniaart, anders Korntvaerd, dorp. 40
%butenburg: door den aanhang van Jenke Bou*
• f * - í."" ß Ã ·'» '· WfWtf
|
|||
|
BLA D-W Υ Ζ ER.
wtmattn Hove befchuldigd, f6 f,
* - - komt alles te boven. f6.6
L· . - trekt naar Vriesland, enz. f66, ^67
ïriompbo (Francifius &c ) ecridcegeHikPrieft r, maar door te veel ltudccrens in zijne herflc-
nen geflagen 7 ■> °
tritons, of zeemannen , in Vriesland gezien.
fruchfis {Willem) een der zes Regenten van Vriesland onder Georgius den Sax. f 20
Trynwolde^ dorp. 3*8
tutingum. ofTuitgum, dorp. 28,3
ffallenbuzen , anderi Tylahufum, dorp, enz.
Tyarmarum, of ft Zummarum , dorp, enz. 16*2.
*· - - het kloofter Lidtuni daar gebouwd , zie Lidlum.
Tyom, dorp, enz. «.O* tfzalling, tweede Abt van LiJlum. 1 r>6
Tzergeeft, of' fzerkgaafl , dorp. 4<5
- - - die van Sloten ïlonden voor ech gedeelde
onder de Paftorye van. dit dorp. v fWrf, ?z«w, of't Zumzum, groot dorp. 1,1$
J' - - Nonnekloofter in dit dorp vervalt tot ar-
moede, enz. _iz6, 117. * - - dir kloofter wierd Medum genoemt. 117 - . - Paftoor van 't Zum verlaat het oude ge-
loof;- ' '-;'·■■ ^ "' '· Ή VAÏÏ^ (Petrus) zie Ptfw FA ;
tftft, voor denderden VorfV van Vriesland
opgegeeven. 3f° Ubbo, de vierde Harrog van Vriesland. 36?
. . . zijne verrichtingen. 36*5% 366 {tfftoto /bw, de zevende Hartog vari V-ne*.
• ï.:i >. λ Qj) f land. |
||||
|
 ŠÁ D-W Õ Æ Å R.
land. 368
". . . zet zijne ïandpaalcn uyt. 171
Verminken : de Klooilervoogden plagten de
Monnikken te verminken. 218 , zzp
Vetkpopers» zie Sehieringers,
|
|||||||||||||||||||||
|
. . . vallen den Graaf van Holland toe,
. . ♦ maar verlaaten riem weder. ♦ . ♦ fpeelen den baas.
. ♦ t willen geen Poteftaat hebben* • . . laaten de Schieringers in de ly.
. · . hunne oogen gaan open. |
459
44l 4Ð 4ff 458 461 |
||||||||||||||||||||
|
Vibranduii zie fVibrandm.
Vlbodus (Ulpius) zesde Abt van Lidlurn. 160 . · ., word Dominikaner Monnik. ibid. Vlieland eertijds vaiV aan Teflel en. der Schel- ling zpo . . . Vlieland aan h klooiler Luinkerke ge-
fchonken. -..'*·, . zpi e . . hoe dat Vlieland van der Schelling, enz.
|
|||||||||||||||||||||
|
ibid.
|
|||||||||||||||||||||
|
gefchei^en is.
|
|||||||||||||||||||||
|
Vlagen doen geheele gemeenten vlugtcn. 304
XJlpiüs, negende Abt van Lidlum, 171 ijlricus Sirxena door Frederik III tot Graaf van
Vriesland aangebeld. 44R
.,... . 's Keizers inzigt daar in volgens Ñ.Ç'ºç-
femitiS. 449
Volkplantingen der Friezenr of volkeren uyt de
Vriezen voortgekomen. $41, 543 , enz.
Voiïega, zie Follege. Voorrang in 't, offeren, zie Offeren. Vorperus cthaborita , geleerd Schrijver uyt het klooiler Thabor. px,, 93
Vriesland, Vorften van Vriesland. %S11 enz·
, , ♦ Hartogen van Vriesland. -3.6*1, 363 , enz. ## . Koningen van Vriesland, 371, 373, enz. |
|||||||||||||||||||||
|
• ·
|
f Vriesland wierd als ceo5 queekhof van
|
||||||||||||||||||||
|
. Ë Chrifte»
|
|||||||||||||||||||||
|
 L Á D-WYZ ER.
Chriftelijke Leeraars, 407
. . ♦ Poteftaaten van Vriesland, 410
Friesland in *r Noorden 1 door de rechte Vrie-
zen eer ft bewoond. 349 Friejfcbe Edelluiden, die met de Kruysvaatd-rs opgetrokken zijn. 42.4 Friejfcbe Ridder- order, zie Ridder-order, Friejfcbe voornaamen en toenaamen, zie Naamen< Frieffcke Gefcbiedenijfen, en oude Hiftorien van Frifö) enz, wal Schrijvers dezelve afkeuren. Vrieffcbe Adel, lijft van den Vricflcrun Adel
onder Georgius den Saxopgefteld. 5¼ß, enz. Ftieffcbe Edelluidtn befchulchgd , gepijnigt, ge-
recht , enz 5T,i 1, tnz. o . . dat verwekt een grooten haat teg ç de
SafTen. J*n Friejfcbe ballingen [onderHendrik den Sax) zie
Friezen, , . , willen het Erfpoteftaatfchap aan Philips
den Schoonen opdraagen. 4.8 3 , 484 N enz. * . . in groote verlegendheir. ^8r> , 4.87
. · , neemen volk indienft, dat geikgen word. 4871 488
Friezen (de) helpen Kar el Ì art fl tegen Sarazy-
nen. 39$.
♦ . . ftonden altijd gereed , om Karel den Qroo~'
ten te helpen. 4°6 . . , van den Deenjchm Koning Godefridus
ïecr verdrukt, zie Godefridus, . 4 . doen groote dientten aan PFillem IL 4x0
|
||||||||||||||||
|
* · ·
|
ftaan ii gen den Sax op. 473
|
|||||||||||||||
|
belegeren Fianeker. 474
Hunne forsheit. *btd.
|
||||||||||||||||
|
• «
|
op een voljen Rijksdag aangeklaagd, 47*.
|
|||||||||||||||
|
4 . . geflagtn. 47f» 4·7£
•V .♦. wor-
|
||||||||||||||||
|
 L Á D-W Õ Æ Å R;
; ; wórden voor Franeker geilagen, 477,478
. . vlugten uyt het land^ 4.7P . . van' den Sax in genade aangenomen. 480,
481
'. . . in groötc verlegendheit, 486, 487 , ö· . zijn verdeelt tuiïchen Sax en den Gel-
dersroan. 5*33 5 334-
. . . zy morren dat ze verkogt zijn, enz, yiz
Utrechtenaars (de) zouden van de Vriezen af-
komftig zijn» 346
TJytgong, eenoude ftad, zie Berlikom,
JJyPwUlingerga, dorp. 96
IfiJjfal (de rivier) hoedanig van ouds in 't La-
tijn genaamd. 2^7 Wagenburgi Dekenfchap van Opper -wageti- burg. 40
. . . Dekenfchap van Neder-wagent>urg. <$%
JVaJfenaar (J.) trekt naar Vriesland* enz, f66 . „ . word gequetft en fterfr. 5-67 . , . wórd ten hoogiie gepreezen. ïhid,
ffl(ixpm% dorp, enz. 33
Weidum, dof p, .,. ; 161
. ♦ · de eerfte kerk getimmerd; %6-l
, /.«'die van Wddum draagen hunat lande»
ryen aan de Monnikken op, òç waarom, 3,64
fflwyp, dorp, enz. n$> JVeflermeer , dorp, enz. 311
W.ejlhm, dorp , enz. 87
fFufiwiezen, t'hans Noordhollanders, afkom-
flig van de Vriezen. 347,
; . . hoe bezwaarlijk door Floris V t'onderge-
bragt, 431.
S ,t, fteeken de hoornen wederom o^9 enz. 43 3,
; V -.* waa* |
||||
|
BLA D-W Õ ZER. ^
" * C wanneer eerft Noordhollanders genoemd*
ibia.
Wihranius, vijftiehde Abt van Lidium. 178
. . oorlogt tegen de Monnikken van Bloem - kamp. „ 4, t-j^Zl
mhrandïis II, de achtiende Abt van Lidium.
101
word door den Biflchop van Utrecht ge-
vangen gezet, enz. l8z, ÏVichardus, tweede Abt van Bloemkamp. af Wkr, dorp. rrrr7J , %%t
fVildmyhem, anders fFofts ^ïVoUm, een dorp,
enz '
Willtm //geniet groote dienften van de Vrie-
zen 4*9 /Ã/7/ñë» i//kan niets uytrechten, in Vriesland. 43.Ã
doet weder een togt op Vriesland en iterfr.
436, 437
JFito /Ã trekt met een raagtig leger tegen de Vriezen. ' · +37 word in Vriesland verflagen. 437, 43»
/ÔÉ/ßÝé», of mifum, dorp, enz. jz, Winfem, Wmfum, dorp. 267
oude Paftoors. 2<55
; '. . is de geboorteplaats van P. Wlnfmius.
mnfmm {PJerius) is zoo krachtig met voor
de ïndiaanfche afkomfte der Vfieflehe Vor- ficru en voor alle die oude vertellingen. 341, 241
mtekindm, de Sax, word Chriften, enz. 4of mtmarfttmy dorp, enz. I0? #W·, dorp.l . . 334
Wolwie* Parochikerk aldaar * enz. PP
,,, kloos*
|
|||||
|
' »" ' Ç Ì
|
|||||
|
Β L Α D-W V Ζ È R,
; . . kloofter te Wolsende. 99, i©#
0rolwega, dorp. 33?
Womeim , geleerd man te Wmmeh geboren.
Wommh, dorp, enz, i<$
ff'ondertekenen y zie Tekenen.
Wonsy aïWoldenSy of fFildmybem, een dorp,
enz 3 f
; . -i Wonïerweerftal, een plein t daar men
de rechtdagen hield. ibid,
fffoudens, dorp, enZ. lip
Wyngaard dei ffeere kloofter op 't Zand. f, 6
. , . wanneer afgebroken. 6 . . .zie Jthanniter kloofler.
. . . Prooften van 's ff eiren Wynga&rd. χ$ ; . . de fcrooftdy door de Munhikken vin 't
Oldeklooller beftorrhd. 13
. . , vervalt in groote fchuldën. 15, 14,
iVynaldum^ dorp, ehz. i%g. 15-6
0ywer'ty dorp. 2,70
X»
XTJLekey dorp, enz. iet,
Tsbrandvan Harderwyk, de 3$ Abt van Lid-
lum. 204
; . „ zijne gaven. ioj*
è . . het hoofd hangt hem naarde nieuwe Ge-
zindhéit. %o$
; . ♦ gaat te Wirrenburg 't fchool. ïbid%
i . . keert weder in't kloofter, en word Abt.
~ . . verzoekt te vergeefs ontflagen te worden.
»05*, zc<S
; i . krijgt zijne ontiïaging, breekt met pak
en zak óp, trouwt, enk 106, £07
Zandt:
|
||||
|
BLA b-W Õ Æ E R.
Æ.
^TAnit: Prooftdy op 't Zand, zie johmwter
kloofier.
m m - zie fVyngaard des Heere, Zemiga, Zonnega, dorp. 46* Zuiderzee (de) was 'er noch niet voor't jaar 1205.
- * - 't land was 'er evenwel meirachtig, enz,
291, 195
Zivaag, dorp* 48
ZweittS) dorp, enz. ixj
Zwitzers (de) zouden van de Vriezen af kom-
ftig zijn. ; 34f
- - - Zwitzerland voor de tweede reize door
de Vriezen bqVolkt, 35¼ -·*v- waarom Zwitzers genaamd* tbid.
-■«>'· Zwitzerland ook van de Zweeden be-
volkt. 3fO, 35º |
||||||
|
U Õ T.
|
||||||
|
Voor-
|
||||||
|
S'é'idié
|
||||||||||
|
ytu&iÏ" A
|
||||||||||
|
<y
|
||||||||||
|
Vobrnaitfafte Drukfóütèh ik dit * Deel.
Ñ Ag. 41, lin. 4 1. in YGecftelijke. p. 7f» tweede règeU
van oudcien , I. Turiius. p. 8? , lin 1} , 1. ïulke naa* men. p. te», I 13 » I. Prebcndeo. p. II». I. f »an on- deren , I. at watc hy enz p. 148 . »· 4 . »· « *· MlthiU ñ i>i, l rf , 1 i4?7. P-I74, É Ð . · л*· P*°°< L t» , 1· XXX» V *** ■ '· ,7 · '· wfebetifene. p· «7 » 1. 17, .Mnltm. p.x6», 1 7, É. doi ñ lSajuip. ñ. 297 » ß. 4 vm ondeten , É. JordaMn 'm GordUmtt. ñ l97 »> '*· É By <le í Schrijvers 20ü geioemd, ïïjn. p. 31$ , l.i»> l' hoe langer , enz \u \*9 ,.Itfte regel. 1. Orders, p. 33? * 1. j van oriiLren , I bevoegd, p· 3f? » MM ***«· >*r,e/* hm. Ñ- $57 . 1. 14, » Frtm. Orhflm, p. .4*7. Ë Hf 1. jr/be.' í. 477. I. 3, f»" onderen , J. alles volgens ic»i" ktige Schrijven. |
||||||||||