eenen nieuwen platten grond dezer
stad, voor deze beschouwing
β ij zonde 11 vervaardigd.

strekkende een en ander tot een1
duidelijke en uitvoerige ver-
klaring der stad.

anneer men zich van deze wereïd-be-·
roemde Had een denkbeeld wil maken,
moet men vooreerst vooronderftellen, dat
deszelfs gedaante een halfrond is, welks
platte doorfnede of halve maanshoeken,
tegen liet IJ (een zeeboezem van de Zui-
derzee) liggen. In het midden van haren
cirkel ν ormigen kant, aan de landzijde,
vindt men den Amftelftroom, die tot in
het midden van deze iiad loopt en tot
daartoe zijnen naam behoudt; vervolgens
ontlast hij zich in verfcheidene fpruiten,
terwijl hij zich in kanalen, die een vierde

verdeelt; eindelijk valt hij, na verfchillen-
de grachten en verfcbeidene waterkeeringen
(fluizen) doorloopen te hebben, in het IJ. —
Door de waterkeeringen verkrijgt de ftad
altijd verseh water; zij worden, naar ma-
te van de -hoogte des waters, geopend en
gefloten, en itrekken, in geval van hoog
water, tot behoud Voor die huizen, welke
in de ftad zclvêlaag liggen.

Even als men het Panorama van Parijs
aan de zijde /Ier Seine, en dat van Lon-
aan die van den Teems ziet, zoo be~
fchouwt men deze ftad aan de zijde van
den IJiirooni; ondertusfchen neal' de kunst-
kundige waarnemer moeten toèitemmen ,
indien deze het Panorama van eene dier
lieden heeft gezien, dat de üeide eerfte,
op verre na zaïlk een aangenaam en fraai
gezigt niet opleveren, als de befchou-
wing van de itad Anlftvrdam; welk voor-
deel voornamelijk agn de ligging der ftad
moet worden tioegëfcli^even.

De ondernemer vleit zich, dat zijne
keuze bijval zal vinden, daar hij 'op het
gelukkig denkbeeld is gekomen van het
ftandpunt zoo te nemen ₃ dat de befchou-

Van dit ftandpunt ziet men ter Jregter
en linker zijde de uiterfte uithoeken del?
ftad; voor zich eene majestueufehe, half-
rond geopende, haven met fchepen over-·
dekt, en dén vermaarden IJftroom op de
völkomenite wijze.

De IJitroom heeft veel overeenkomst
met een mastboéch, door de menigte van
fchepen, die zich voor de ftad. bevindt;
deze fchepen liggen in eene laag of gere-
gelde orde, zoo, om geene hindernis aan
dè doorvaart van kleine vaartuigen toe te
brengen, als om behoorlijk të kunnen la-*
den en losfen. Wannéér men het oog
öaar het oosten van deze laag van fel iep en.
rigt, ziet men; den uithoek van het IJ,
den Vuurtoren, en verder over Pampus *
de Zuiderzee. Met genoegen ontwaart
men groote kielen, als zoo veéle Mijken
Van Amfterdams nijverheid, die naar de
ftad ftevenen en anderen, die van dezelve

<kt hij zich als eene wijde zee, langs dé
zoomen van het bedijkte Noord-Holland
uitbreidt en in het verfchiet tegen duinen
ftuit, achter welke, op eenen kleinen af-
ftand, de ontzettende Noordzee fchuilt. Nu
volgt men zijnen loop, — na de rivier de
Spaarne , een uitvloeifel van het Haarlem-
mermeer, ontvangen te hebben — langs
den bedijkten zoom van Zuid "Holland,
alwaar hij, op eenen afiland, niet verder
dan van eenen fteenworp, van den onover-
zienlijken waterplas : het Haarlemmermeer,
is afgefcheiden; eindelijk valt hij weder,
terwijl deszelfs zoom iteeds bedijkt is, in
dezelfde vernaauwing, voor de ftad.

De vermaarde IJitroom, dien men hier
geheel overziet, heeft zijnen vloed en eb
om de zes uren , in eene tegenftrijdige or-
de en tijd, als de Noordzee, daar zij van
dezelve en van de monden der Zuiderzee
flechts op eenen kleinen afftand verwij-»
derd is. .

Hoe trotsch, heerlijk en verrukkend is
niet het gezigt dezer itad ί werwaarts —
door beproefde trouw; en nijverheid liarer

_S; ingezeten en *— alles uit de verst afgelegen©
hoeken der bekende wereld zamen vloeit 5
eener ftad, welke haren handel van den
Noord- tot den Zuid-pool heeft uitgeftrekt.
En hoezeer moet onze verbazing vermeer-
deren, als wij bedenken en overwegen,',
dat deze groote en fchoone koopftad, voor-
tijds eene buurt, een visfchers-dorp was,
dat zich allengskens door vlijt, en eerlijk-
heid tot eene ftad verhief, welke reeds in
hare kindschheid, ter oorzake harer trouw,
met betrekking tot de bewoners derzelve
in het algemeen, door Keizer maximili^
aan , met eene kroon boven het ftedèwa-
pen werd begiftigd; en linds hare vesti-
ging,, door alle tijden heen, dappere,kun-
dige en eerlijke mannen en vrouwen be-'
vatte of voortbragt.

Hoezeer moeten wij den Schepper aller
dingen bewonderen en eerbiedigen, daar
Hij ons voor de gevaarlijke Noordzee,
door middel van eene rij van duinen be-
veiligt. Nimmer kunnen wij onze verdien-
ftelijke voorvaderen naar waarde prijzen,
die door hunne onvermoeide pogingen, een
zoo heerlijk en aanzienlijk ftuk grond aan
de zee wisten te onwoekeren, welker zee,

Öoor kunst van fluizen, vf at er keeringen e*
dijken, paal en perk wordt gezet.

Hoeveel prachtige gebouwen vertoont
de beschouwing aan ons Qog, wanneer wij
de ftad aan de andere zijde ζ jen: welke
drokte, welk gewoel, welke werkzaamheid
lieerscht er op alle punten, ja zelfs in
de kleinite pasfagie! —τ Werwaaris men het
oog ook wendt , nieïi vindt geene ledige
plaats. Het is bijna onmogelijk zijn ge-
Voel , bij het majesdieusch gezigt dezer
ftad, welke met haren omtrek, meer dan
2">o,ooo zielen bevat, naar waarde uit te
drukken.

Verlangt men nu, na dit algemeen over-
zigt_ade ftad van punt tot punt te befchou-
wenjdat men zich dan verbeelde op eetfen
hoogen toren in het midden, of liever meer
naar het westen van deze halve maan te
itaan. — Bij het inkomen heeft men de
Itad achter zich, de ganfche overzijde van
voren , aan de regier zijde, ten oosten, den
hoornachtigen uithoek van het eiland Katten-
burg en van anderen, en aan de linkerzijde,
dien van het Bikkerseiland, enz. Wan-
neer men nu, in het midden van het uiter-
fte der haven ter regter zijde, naar het

oosten ziet, valt het oog op de Nieuwe
vJtads-Herberg en de brug, welke over de-
ze haven ligt, door weike brug, dit uiter-
fie punt aan de itad verbonden wordt.

De Nieuwe Stads-Herberg is niet alleen
merkwaardig en belangrijk door het fraaijö
gezigt, dat zij over den IJftroom' heeft,
maar tevens, door de vernaauwirig, die
dezelve op deze hoogte ondergaat. — Aan
de overzijde ligt het Tolhuis; en het is
door deze landtong, dat eene vaart, dé
Buikilotervaart genaamd, wordt gevormd.

Aan de Nieuwe Stads-Her berg, zoo even \
genoemd, is de grootiie pa^fagie voor
gansch Noord-Holland. Op alle uren van
den dag verfrekt aldaar van den fteiger,
eene veerfohuit, (de BuikAoter) naar de
overzijde, welker afvaart', door eenen ben-
gel (klok) aangekondigd wordt. Van Buik-
fioot gaat men naar het vermaarde Broek,
als ook naar Zaandam, Reizigers kunnen ,
des verkiezende, met een rijiuig naar de
laatst genoemde ftad, als ook naar de ite-
den Hoorn, Enhhuizen, Medemhlik, Edam_yPurmerend en andere plaatfen en dorpen,
tot aan den uithoek van den Helder toe,
komen.

Op He brug van de Nieuwe Stads-Her-
berg lieeft eene gedurige levendigheid plaats,
zoo door het aankomen en afvaren der
veerfchuit voornoemd, als door het geda-
dig af- en aatiroeijen der booten, van de
groote fchepen, die telkens volk halen of
brengen.

Wanneer men het oog over de brug
laat gaan , ziet men het oostelijke gedeelte
der haven, welke door rijen van paal-
werk , tot aan den oostelijken uithoek af-
gefloten is; tusfchen beiden vindt men ope-
ningen , waarbij Konvooihuisjes, (boomen
\

Zoodra men met het gezigt, dezen oos-
telijken 5 uithoek regfs af volgt, ziet men
de eilanden Kattenburg, Wittenburg en
Oostenburg: regt voor zich, vindt men de
gelieele Landswerf en het Magazijn; meer
naar beneden, de punt van het Kamper-
hoofd; langs dezelve ter~ regterhand de
Slijpfteenen, het Zeeregt, en vervolgens,;
langs de Nieuwe-brug, die over het Dam-
rak ligt en langs de Texelfche Kade.

haringhandel in gebruik ; men behoeft
flechts het oog op den wal te vestigen;
aldaar wordt de Hollandfche haring ver-
pakt en naar alle de oorden van ons Va-
derland niet alleen, maar ook buiten het-
zelve verzonden; het overige langs den
wal, het Damrak en den Buitenkant dient
tot legplaats voor veer·» en andere fchui-
ten; terwijl de grond met ankers, kanon-
nen , affuiten en andere fcheepsgereedfchap-
pen is bedekt: welk eene drokte, welk
gewoel, door flepers en kruijers,die naau-·
Welijks den doortogt aan voetgangers en
nog minder aan rijtuigen vrijlaten, levert
dit overzigt van de regter zijde en het
oosten dezer ftad niet op.

Ter linker zijde valt ons oog op den
uithoek van de overzijde van het Cingel^
welker huizen wij —- mits, een weinig
omziende, achter de nabij zijnde Luther-
fche Koepelkerk zien verdwijnen; beneden
ziet men op de Huis van de Brouwersgracht
en op die, welke van den Nieuwendijk
< Α 5 naar

ïi&ar den Haarlemmerdijk geleidt ,· en de
Haarlemmer fluis is genaamd. Over deze
ïluis en langs den Haarlemmerdijk — eene
der grootfte, en fchoonfte üraten dezer
ftad — moeten alle de reizigers trekken,
die naar Haarlem — eene zuidelijke ftad
op twee en een half uur afftand van A/zi-
ft er dam gelegen — willen gaan; dit ten
gevolge, is de pasfagie alhier zeer drok,
waaraan pog wordt bijgedragen door rij-
tuigen en voetgangers, die, of van de
overzijde van het Cingel komen, of van
de Brouwersgracht naar den Mosfelfteiger
gaan , of van den Nieuwendijk zich naar
4e andere zijde van de itad begeven.

Wanneer men nu de huizen tot aan het
einde, aan de overzijde van het Cingej
regts volgt, ziet men aan het einde van den
Waterkant, den Mosfelfteiger, alwaar men
de paarden en het rundvee, die van Noord-
üolland komen, of derwaarts worden ge-
voerd, lost of infchcept.

Rigt meri het oog naar de tegen over-
geftelde zijde van het Cingel, dan ontdekt
ïsen beneden, van nabij, den Zaandatn-
znerfieiger, die bij den Haringpakkerstoren
gaat men verder met het oog langs

die ζ ij/Ie, tot aan den hoek Tan het CitM
gel, dan ziet men langs het Droogbak,
alwaar de haven en wal met veer'* en
yracbifchepen is bedekt, en verder tot aan
de brug van de Oude Stads-Herberg.

Meer voor zich, ten noorden, befpeurt
men de brug der o$de JagÜiaven; dezelve
met de gedachten overgaande, zoo ziet
men langs de rijen van het paalwerk, de
opening van den boom en der Haarlem mer-
fluis niet het Konvooihuisje, tot aan de
Nieuwe Stads- Herberg. Zoodra men het
gezigt over de brug van de Oude Siads-
Herberg laat gaan, heeft men het oog op
de rij huizen en lootfen, die langs den
Waterkant van de Houttuinen liggen en
op de beide bruggen die het Bikkers-,
Prinfen- en Realen eiland aan de itad
hechten : aan den anderen kant, een weinig
binnenwaarts aan de linker zijde, ziet men
de Haarlemmerpoort j laat men dan weder
het oog gaan naar de overzijde en langs
den hoornaehtigen uithoek van het Bikkers->

eiland, dan ontdekt men aan dit westelijk
gedeelte der itad, tegen hetzelve, de parti-i
culiere fcheepstimmerwerven, tot dat ein-
de·

Slaat men nu een wijl het oog op de
overzijde van den IJitroom , dan bèmerkt
men eene verbazende menigte van fchepen,
die ten westen heen, voor de itad ligt.
Regts af over de ftad, ziet men den Vuur-·
toren, ten oosten den uithoek van het IJ.

Door de befchouwing van dit algezigt
leert men Amflerdam aan den Buitenkant,
Haven en IJftroom kennen; wil men nu
het overzigt van den halven cirkel der
ftad hebben, dan begint men met den uiter-
ïten oostelijken hoek, alsdan ziet men op
liet West-Indifche Magazijn, op de Ooster-
kerk, over liet Kamperhoofd, op liet Lands
Magazijn, en zoo als gezegd is, langs den
ganfchen halven cirkel der fiad; dezelve
as — in dezen omtrek — regelmatig met
vier en twintig bolwerken afgedeeld. In
'het midden van ieder bolwerk ftaat een
ïnolen; deze ronde rij van molens, doet
ons den uiterften omvang der Had geheel
overzien en volgen, dewijl de voornaamfte
en grootfte gebouwen, zich boven dezelve
yerheffen.

zen wij den befchouwer naar de uitlegging
van het plan zelf, waarop elk dezer ge-
bouwen is genommerd en door eene korte
befchouwing wordt gevolgd»

Zoodra men het Panorama is binnen
getreden, brengt de befchouwing van dit
algezigt, het oog in den beginne in ver-
Warring zoo, dat men geen denkbeeld kan
maken , van, hetgeen zich aan hetzelve op-
doet; dan, deze verwarring is van zeer

ftandpunt heeft genomen, wordt men wel-
dra zoozeer begoocheld, dat men zich ver-
beeldt

Men vindt hier Amfierdam naar waar*
heid voorgeiteld, krachtig en ievendig zoo
als het behoort te zijn.

De eigenaar van dit algezigt durft zich
vleijen, dat tot hiertoe nog niemand zulk
eene voorfteJüng der ftad Amfterdam ,
hij wijze van Panorama, heeft gegeven,
of liever, die zulk een algezigt het Publiek
heeft aangeboden.

ven zich kenmèrkt; het is gëene vorste^·
lijke hofplaats, alwaar fehïttërenc]e^!ipalëi^

zen, monumenten, triomfbogen, kölbtia-
des, vorstelijke équipages en hooge mili-

taire rangen prijken, elkander verdringen
èn in vefkwisling niet toegeven. Het ié
geene verirerkte ftad, alwaar de kunst eri

ftetkié der vestingbouw, merkwaardig zijn,
alwaar fchrik inboezemend oorlogstuig eii

en waarin militaire corpfén , met parades
en Wat van dien aard meer is, veriooning
maken; het is geene ftad, welke aldaar
gebouwd werd, om den pitoresquen ei*
vruchtbaren grónd, die door deszélfs aan-
genamé en rijke voortbrengfelen eene me-
nigte inwoners , als een tweede Napefo
onbezorgd doet leven,' Neen, van dit al-
3es ontwaren wij hier niets; maar wij be-
feliouwén eene ftad, Welks gezigt ons ge-
voel opwekt, ons eerbied inboezemt, oriis
aan onze deugdlievende 'en onvermoeide
Voorouderen herinnert, ons verledene, eïi
fchier vergetene daden , op nieuw voor dett
géést brengt; eene ftad, welke óüs, bij dé
befehouwing van een of ander- punt ^:der-
zelve, — alwaar wij door overheerfching in
vroegere dagen, een of meer geliefde voor-·
werpen moesten derven , — welligtnog
éétaén traan afperst.

Neen, het is niet mogelijk dat wij koud
kunnen blijven, bij de gedachte _f ^; hoe veel
moéite, hoe vele pogingen üien Iradde

aaiitewenden, alvorens de ftad Amflerdam
tot de grootheid en den luister klom, waar-*
in wij haar naar waarde voorftellen en aan-

ïchouwen: "wij kunnen, noch mogen, aan
dezulke onze hoogachting ontzeggen, die
fteeds voor liare welvaart bezorgd waren
_apf bijdroegen: en waarom zouden wij ons
niet, bij het bezigfigen, dezer itad, welke
eenig in liare foort is , aan onze voorvade-
jpen herinneren, die zich zelve en dehun.·*-
ïien tot de grpotité aller deugden · töt nij_rverheid,,aanfpoorden en het nagedacht tot
bewijs verftrekten , hoe , men goede burgeirf
;\ran Haat, kon worden en blij yen 5 wanneer
worden wij toch meer aan verledene da-
den herinnert_# dan bij het gezigt van een
p.ud, bekend, yoprwerp., dat daarenbovep.
ons vaderlandlievend gevoel opwekt; ein-
delijk, wie zal het zich fchamen eenen
traan te wijden aan de nagedachtenis van
een _r voorwerp , dat, in eenen ruimen zin
genpmen, ons welligt het leven in - dezelve
Veraangenaamde.

gevoel , met dien eerbied , en met deze
herinnering de ftad,, door middel van Pa*
ïiorama voorgeiteld, befchouwen; hierdoor
zullen wij haar , om den indruk wille ,

lp:

•t>

/'111

iJMÜ

■_t-_

De onafzienlijke gebouwen , zoo wel
groote als kleine, rusten allen op houten
palen, die in den moerasfigen grond, waar-
op de ftad ftaat, geheid worden en aan
dezelve tot fondamenten verftrekken.

paleis , verfcheidene hooge huizen enz:
enz: dan befpeurt men w^reldra dat alles _%tot in de minfte kleinigheid toe , in het
fchilderwerk onderhouden wordt. Een
vreemdeling zou alhier op de gedachte
kunnen komen, dat de inwoners μΐ hun-
nen tijd noodig hadden om voor hunne
huizen te zorgen; omdat men hier fteeds
bezig is met dezelve te verfieren.

Welk eene hoeveelheid van fchoorftee-;
nen vertoont zich alhier, van welkehet-
zij tot het optrekken van rook, hetzij uit
mode-zucht gebouwd, er geen twee ge-
vonden worden die op elkander gelijken.
Men ziet ook in het digtst gebouwde deel
dezer ftad , even als in andere groote
volkrijke fteden, eenen gedurigen rook en

Als men naar beneden ziet, kenfchetst
Jèidb. liet bedrijf der burgeren nader: alles
Wat zich daar aan het oog opdoet, ademt
eene levendigheid, welke door handelsbe-
zigheden veroorzaakt wordt. Het oog op
de haven en den IJftrooom rigtende, ziet
men al fpoedig het af- en aanvaren der
fchepen, het laden en losljbn van dezelve,
het binnen boomen van zwaar geladene
ligters en zolderfchuiten, ten einde, de uit
zee aangebragtene .goederen, naar de pak-
huizen te vervoeren, en weder het naar
huiten boomen van andere om de goederen
in de, op vertrek liggende fchepen, te la-
den® <

De Kaai jen, en de Buitenkant met der-
zelver uititekende fteigers, zijn als bedekt
met beurt- en marktfchepen ; de groote zijn
Rijn- en Keulenvaarders, de andere veer-
fchepen van binnenitroomen en rivieren.
Op fommige fchepen ziet men losfen of
laden; Op anderen reizigers gaan , en we-
der anderen waaruit reizigers komen: dan
dit is nog niet alles; vestigt men eens het
oog op de cirkelronde kanalen, hoeveel

fchepen doen zich dan nog niet aan het-
zelve op, In weinig woorden, alles ver-
oorzaakt hier zulk eene drokte, dat men
naauwelijks bij den weg kan gaan, zonder
van dezen en genen in zijnen gang gehin-
derd te worden.

Om Hechts een klein denkbeeld van de
buitengewone levendigheid der ftad Am-
fterdam te hebben, behoeft men alleenlijk
het oog, beneden, op de Haring pakkerij
te rigten: welk eene menigtè van arbei-
ders! ilepers! en kruijers! Aller handen
zijn werkzaam, elk houdt zich met iets
bezig. Wanneer wij ons gezigt daarna
over de Nieuwe Stads-Herberg en over .de
haven laten gaan, dan ftuit hetzelve tegen

van allerlei Natiën , welke men kan onder-
fcheiden door de vlaggen, die van dezelve
Wapperen,

Het gedurig vertrekken en aankomen
derzelve op dezen ftroom, kan tot op het
verst mogelijke gezigtpunt nageoogd wor-
den. Door eene volkomene phyfionomió
vaii een en ander, kan men dadelijk de
beftanddeelen van deze vermaarde koopftad
omvatten.

* In de elfde eeuw vestigden zich eenige
visfchers alhier, aan liet einde van een
rak; (een ingefpoelde inham, zoo als dit
zich van den IJftroom vormde). Men
merkte weldra de goede gelegenheid ter
vischvangst op, zoo dat deze visfchers al
fpoedig door anderen werden gevolgd,
terwijl zij hunne hutten bij het rak op-
floegen.

De Heeren van _xaemstel ftichtten hun
Ilot of kasteel, bij het, toen reeds aanzien-
lijke vlek, dat in den jare 1280 met hou-
ten vesten omringd, en van torens voor-
zien werd; doch in den ƒ are 1206 werd
liet door naburen vernield, naderhand door
de gevlugte en terug gekeerde bewoners
herbouwd , en in den jare i542 door
Willem IV , Graaf van Holland, met
Hads privilegien begiftigd. De vesten
der flad werden in den jare i482 met

fteënen muren opgetrokken 5 in den jare
1Ó85 en 1693, werd de ftad vergroot, in
den jare 1612 weder verder uitgeleid, en
eindelijk, gefchiëdde de tot hier toe de aller-
laalfte vergrooting in den jare 166B.

Wanneer de befchouwer zich de moeite
wil geven , van liet aangevoerde in het
Panorama gade te flaan, zoo volge zijn
oog, liet Damrak, van de Nieuwebrug,
welk te dien tijd nog niet beftond, tot
aan den Oudekerkstoren , of daaromtrent j
alhier was de Dam, daar het eerfte vlek
Van visfehershuttep ftond, Aan de zijde
van den Nieuwendijk, tusfchen de Oude-
en Papenbrug, digt bij de laatfte, ftond
het kasteel van den Heer van aekstgl,

Aldus was de eerfte ligging van de ftad;
het water van de rivier den Amftel, ont-
lastte zichj door eenige fpruiten — kleinere ^vftroomen — in het IJ.

zijde ftond de St. Olofspoort, alwaar men
nu, voorbij het Zeeregt, tegen de huizen
regts af naar den Zeedijk, ziet. Over
den ingang van de Kapel, ter plaatfe daar

amen den toren van dezelve ziet, ftond het
eerfte Stadhuis; de breedte der ftad was
toen, van de oost- naar de westzijde,
.over het Damrak langs het D, tot-aan de
plaats, daar men bij de brug van de
Nieuwe $tads Herberg, de huisjes bij den
Meppelderfteiger ziet» 1. Begeert men, na
dit te hebben waargenomen , de lengte van
de ftad, te dien tijd^ in oogenfchouw te ne-
men , zoo begint men van het westelijke ge-
deelte aan den Nieuwezijds- Voorburgwal,
dien men van hier, in eene lijn , achter de
Nieuwe Kerk naar het zuiden volgen kan, en
welke, tot nog kleiner breedte, aan de an-
dere zijde van de ftad, in het Spui tof in
den Amftel, -- zoo als men zulks in het Pa-
norama, op de hoogte van het Roomfche
]\iaagdeiihuis zien kan — en van den Amftel
door den Griminis-burgwal weder in de

De vesten ftonden toen, langs den nu,
zoogenaamden Fluweelen burgwal en de
Bierkaai, achter de Oude Kerk, tot achter
de Oude Kapel; (te dien tijd St. Olofs
Kapel) alzoo even buiten de St. Olofs-
poort, aan het IJ. u

water van den Amftel, in liet Damrak en
in het IJ. — Deze befchouwing geeft ons
een denkbeeld van de ftad Amfterdam_yzoo als dezelve zich in de 13de eeuw , met
houten muren vertoonde.

Verlangt men nu te zien hoe groöt
Amfterdarn was, toen het herbouwd, eh
van fteënen vesten;,^: met torens en poor-
ten werd voorzien j dan fla men het oog
nader ten > oosten , verder, achter het Kaïh-
perhoofd'.' De Schreijers toren was toen db
uiterfte poort. Naar het oosten van de-
zelve, tot hare breedte langs het IJ, be-
vond, zich, ten westen. de Haarlemmer-
poort jt ter plaatfe daar thans de Haarlem-
meitilüia is gelegen, De Cirtgel, in dien
lijd. de' Roningsgraclft genaamd , was dé
gracht voor de vesten en liep ten züiden,
ter plaatfe daar men nu den Jan Roden-f
poorts toren , (toen* eene poort,) ziet»
Wanneer men deze gracht van dat punt —
hier met eenen krommeren bogt als de vori-
ge omloopende — tot den Amftel volgt,daar
de Munt-toren (toen Regulierspoort) ftaat,
ziet men het uiterfte harer lengte in den
Amftel uitloopen $ deze, met eenen hoek
fluitende, liep de buiten Vest op nieuw van
het Rondeel tot de St. Anthoniswaag, (toen
¹ Β 4 - eene

De omtrek van de ftad was toen reeds,
4,920 treden, ruim een uur gaans; wei-
nig minder als die van de ftad Antwer-
pen te dien tijd, welker omtrek op 5,635
treden beliep. _v, - ... ... , /,

De overige uitlegging der ftad, in de
volgende jaren kan men niet ; gènoegzaam
in het Panorama, om hare verre uitge-
ftrektheid, aanwijzen; alleenlijk voegen wij
dit er nog bij, dat haar omtrek met zes
en twintig bolwerken rond loopt en 18,790
géometrifche fchreden bedraagt, dat hare
oppervlakte 892 morgen lands beflaat ,
waarop zich 27,000 huizen bevinden en
dat het getal der inwoners op 220,000
Wordt begroot.

Voor de ftad, op den IJftroom leggen
meer dan duizend groote fchepen. De
fchepen die van en naar natiën aan-
komen en vertrekken, worden op zes dui-
zend berekend. Geen minder getal van
binnenlandfche fchepen , zelfs van den
Rijn, de Maas en Schelde zijn in de ha-
ven, langs de kaaijen en bijna in alle
grachten der ftad yeripreid. Het beloop

van de aankomende en vertrekkende J
wordt jaarlijks op geen kleiner getal ge-
Jfchat.

de koophandel uit! Welk eene menigte
van zolder- en korenfchuiten die tot den
vervoer der goederen in de pakhuizen ge-
bruikt worden ! Hoeveel wagen- en ko-
rendragers vinden alhier, door het pak-
1 ken en vervoeren der waren , hun be-
liaan!

Behalve het vervoeren der goederen
door de kanalen, gefchiedt het gemeenlijk
langs de itraat en kaaijen door middel
van Heden, waarvoor één paard, de zwaar-:
ite vrachten tegen de Üooge (luizen op-
trekt.

In zulk eenen Itaat beichöuwen wij
Amfierclam , en^m ogen hetzelve heden
nog, als eene der vermaardfte en grooute
koopfteden der wereld, aanmerken.

t^:>t· fi^^^lw;^.WpilX iivU.a
Ά3ϊί30 ',:·. Tt ·■ ^: , '^'Lbi-i^P .2£>Τ5Τ ' i\''-Ο'*'

der beschrevene nommers van' het panorama '
der stad; amsterdam ; beginnende met
het midden der stad en het. uiter-
ste der haven , als :

~ ί ·' . ,!■■''· t ·'?') i <-yi ",m, 7· · ƒ :;"·
jjo _1β Deze werd in den jare 1660 gebouwd.

ger , aan de Nieuwe Stads-Herberg ver-
trekt elk uur van den dag naar Buikjloot
een veerfchip. Aan de overzijde van het
IJ, kan men zijne reis Kaar alle gedeelten
yan Noordhollayd, of met rijtuigen of
nret trekfchuiten vervolgen. Men ziet hier

gedurig het aankomen en afvaren van
de boten der fchepen, die op den IJftroom
liggen. Hier hoort men geftadig het ge-
roep der varensgezellen, die met eenen
zekeren fckeepsterm de namen van hunne
fchepen roepen, om met boten te worden
gehaald. Men kan pok in deze herberg

v,_¥ I en boven, op eene wel ingemgte binnen-
plaats, openbare verkooping van zout

N°. 2, Aan de overzijde van het IJ, dat hier
h£t ,tol- _niaar een kwartier uurs breed is, en door

trekvaart; door welke liét ^ verder tot
Buik floot, door middel van het zeil gaat,'
, of wel door een paard getrokken wordt*
;^; Van dit punt is het gezigt op de ftad en
ι over het IJ zeer aangenaam. In den win-
. \nv\v) itery 'kis r.het IJ bevrozen is. wemelt het
!,-" f ' hier h^ran; narrenfleden, fchaatfenrijders en
; , wandelaars.

Zoo wordt gewoonlijk de brug, die naar
de spAARN-fle Nieuwe Slads-Herberg geleid, genaamd;

ver midden kunnen de fchepen met ftaan-i
de masten, door middel van eene ophaal-
ns brug, pasfeeren. De Nieuwe Stads Her-
berg, het uiterfte punt aan de haven,
wordt door dezelve aan de ftad verbon-
den, De brug is onophoudelijk bezet, met

/b 3 Α ^{, !}

- ί Λ7

tsa η η

w&ndelaars, of reizigers die van de ftad
naar Noordholland vertrekken , of van
daar herwaarts komen , en van fchepelin-
gen die op den IJftroom,in hunne fchepen
verblijf houden.
Z'jll tó _t ü l^iis·?;:»!·/ ·'<

huS.^B0T~ j^{are 1}7³7 j ^{de bot} > > ^to"g ^en fpiering
aangebragt en door botwegers gewogen en
;?<>) .. afgellagen worden.

5. Dit groote dorp, welks bevolking op
nieuwen- ruim 6oo zielen beloopt:, en waarin men

eene Gereformeerde en Roomfche kerk
vindt, is gelegen regts saf van Buikfloot,
; > fe^ ten oosten aan den dijk buiten de land-
tong. Des zomers wordt Niewendam om
het fraai je gezigt dat men van daar over
- den IJitroom op de fiad heeft, zeer be-

^Öfea/I. 1'litl ,1*· U'iiïï ψϊ tf;»-i»T|i.i £f^:il.'''-Sii;· ' W? ' ■'"'

* N°. 7. Dit dorp met 5S5 zielen ligt nog een
burgerdam, weinig vérder aan denzelfden zoom van
het IJ. De inwoners beftaan grootendeels
van de vischvangst, — inzonderheid bot —
welke visch zij te Amfterdam veikoo-

N°. B. Dezelve is gelegen, even buiten het
de vuur· laatstgenoemde dorp, aan den noordelijken
uithoek van het IJ, Des nachts wordt op
denzelven een vuur gebrand.

9. ïl^et dorp doet zich kennen door'zijnen
kansdorp. ftompen toren. Men telt er 220 zielen.

DORp^ND£R* d°^rP· bevolking beloopt op 227 zie-

"4 ■ ·■. - i ■ ' .' „ ■ ..." . ■ '' , ^: ·· ·'·' * . * ·' ' '·; 'Ó '

Pampus,' eene drooge zandplaat voor
oezigt op _f]_en niond van het JJ. — Over hetzelve

er eenige aan den gezigtemder ontwaart —
door ligters (kameelen genaamd), gcligt en
gebragt.

i4. Deze uithoek wordt, meer nabij de Bad,
zuidelijke _c|_en Paardenhoek genaamd.

16. Üit prachtig gebouw is in den jare 1660
het oost-in- aangelegd , tevens een dok voor groote

N°. 17.' Men ziet dezelve over de Kraan, van
dén nileriien hoek van het IJ tot aan het

werp» Magazijn. Zij beftaat uit eene reeks van
' gebouwen, die tot de bewerking van ebn
en ander deel voor de groote fchepen —
die men op ftapel ziet Haan — in gebruik
zijn. — De fchepen worden voor de Werf,
verder opgetimmerd en opgetuigd.

kerk. ^en )^{are 1}o7i gelticht, ziet men over
's Lands of Koninklijke Werf. De predik-
fioel in dezelve, is aan beide zijden met
zinnebeeldig fnijwerk verfierd. In den jare
1817 werd deze kerk met een orgel ver-
rijkt.

ken uithoek van 's Lands of Koninklijke
Werf, ter plaatfe daar het eiland Katten-
burg met de iiad is verbonden. Het Ma-
gazijn , werd, door eenen brand in den
jare 1791 genoegzaam geheel in de asfche
gelegd, doch in weinig maanden op nieuw

herfteld, Wanneer men het oog langs de
zuidzijde van het magazijn tot voorbij de
Öosterkerk laat gaan, ziet men langs de
nieuwe vaart — die het eiland van de ftad
fcheidt — tot op het Funie, dat aan het
einde der ftad is gelegen. .

N°. 20. Men ziet dezelve, een weinig over den
hoek van het Kamperhoofd, Yan dezen
jers-toren. toren — een der oudfte gebouwen der
ftad, — voeren eertijds de fchepen af, die
naar zee vertrokken. In denzelven vindt

zij fchreide uitgehouwen isj hiervan ont-
leent, naar men zegt, deze toren zijne
naam, offchoon anderen willen, dat in
plaatfe van tranen over het vertrek van
haren man te Horten, zij zich hierover
verheugt, in de hoop van weldra eenen
anderen man te erlangen. Op dezen fteen
ftaat het jaaHal 1669. .

N°. si· Men ziet dezelve over dit gedeelte der
dr stad ftad. Zij is aan den Vechtftroom, twee
uren van hier, gelegen en vermaard we-
gens hare ftokerijen ven Jenever, die men

tiooFjj. dezen hoek heeft men het gezigt op den
Nieuwendatnmer fteigei, van Welken zich
het gezigt, ter regter zijde van de Slijp-'
fieenen of van den Buitenkant, tot op het
Zeeregt uitilrekt, In de meeste, langs de-
ze zijde ftaande huizen, -wordt nering ge-
daan. Men treft er victualie winkels en
andere, Voor de behoeften der zeevaren-
den, aan. De fteigers aan den Buitenkant
zijn met fchepen bedekt.

23. Éen gebouw dat deszelfs rtaam van de
Wet zes- zamenkomst, die de Kommisfarisfen van

Zeezaken alhier hielden, ontleent. Het-
zelve xs thans voor een kantoor van den
Waterfchout en tot andere inrigtingen be^·
ftémd,

re caser^s": ^^lcn het Funie en de Muiderpoort gele-*
oranje- g_{en en} j_{aTe 1}g_lö voltooid; zij is

Hetzelve ftaat op het Weesper-veld en
hbt werk· j_s j_n (j_en j_are gebouwd en voltooid.

Het beflaat eene ruimte van 556 voe-
ten in de lengte en 255 in de breedte, —
Bedelaars, vagebonden, landloopers, on-
tuchtige vroüwsperfonen en lieden van een
ongeregeld gedrag, worden aldaar opgeflo-
ten; men ontvangt er ook lieden, die zon^j
der beftaan zijnde, zich om te werken, —-
zoo als weven, fpinnen, touwpluizen ^
breijen of anderen arbeid — ten voor-
_ deele van het gefticht, aanbieden.

26. Hetzelve ligt bij het werkhuis, aan de
het Lu- overzijde der Kerkftraat en is in den jare

LiNG-Huis. Dit huis van liefdadigheid maakt een
der zoodanige uit, welke men in Amfter-
dam veelvuldig vindt. — In hetzelve wor-
den arme leden, van de Lutherfche ge-
meente, zoo mannen, vrouwen als kinde-

N®. 3f. Ëètie dèr niettwite en fraüifie poortëlï
iooRT^UIDERè van Amfterdam, in den jare 1771;

gebouwd, — Yan Utrecht, TVeesp , Naar-*
den y Muiden , van den kant van Gelder-»
land en uit liet oostelijke gedeelte van het
Koningrijk komende, gaat men door deze
V poort.

Wanneer men zich huiten de Muider-»
poort begeeft, komt inen in het Diemer-»
sneer. Vóór deze poort ligt de Plantaadje j
de middelweg der Plantaadje- is met eene
rij boomen .foeplaiat: zoowel aan beide zij-
den als in de dwarslaiien zijn particuliere*
en collegie*tuinen, waaronder dezulke ge*
Vonden worden die tot openlijke zamen-*
komiten in gebruik zijn.

Het nieuw aangelegen park is zeer aan-;
genaarn voor de wandeling : in hetzelve is
fcene groote publieke zaal tot het houden
Van vauxhal gebouwd. — Aan de zuid-
zijde van de Plantaadje vindt men het
Badhuis.

De Plantaadje wordt in het fchoon©
jaargetijde door eene menigte van wande-
laars bezocht 5 terwijl de voornaamfte en
gegoede inwoners zich in het Park en Bad-
huis — ter oorzake vrn het fraaije uitzigt

aldaar — verlustigen. Ook in den win-
ter , wanneer de wegen met fneeuw bedekt
zijn, vermaakt men zicfy alhier met nar-3
partijen,

αν DEouDE bouwd, en is 120 voeten lang en go voe·»
zijds-kapel. _ten breed. De Kapel zelve is tot de Ge-
reformeerde-Godsdienstoefening in gebruik.

N°. 29. Dezelve is in het jaar 1512 gefticht en
»e Μοντ- jjj (j_en j_{are 1(}5o5 niet eene fpits, en van

De Heer ïrovost van Parijs, heeft van
dezen toren, zijn Panorama van de ftad
Amfterdam, bij een befneeuwd winlerge-
zigt gefchilderd; waarvan niets natuurlijk
gelijkend was dan de fneeuw. Hoe moet
men hier de uitftekende geestigheid van een
Fransch vernuft niet bewonderen, even
als een portraitfchilder die, liet gelijkend
portrait van eene dame willende geven,
hetzelve met eenen fluijer bedekt.

,Welk gevoel moet bij eenen regtgeaarden
Nederlander ontftaan, als hij zulk eene
vermaarde vaderlandfche ftad, die de be-i
wondering der vreemdelingen niet alleen \
opwekt, maar derzelver verwachting verre
te boven gaat, zoo mishandeld en affchu-
welijk aan dezulke, die met de ftad Am-\
jierdarn en hare ligging in natura onbe-
kend zijn, ziet voorgefteld. In hoe verre
is dan het Panorama der ftad Amfterdam
te Parijs, niet ten achteren bij het opge-
smukt' Parijs en bij andere fteden, welke
men aldaar gelijktijdig vertoont.

De gelijkenis van alle voorwerpen die
hier afgebeeld zijn en AmJUrdcun ken-
fcüetfen, kan men niet beter vergelijken,
als bij een' Franschman die het Hollandsch
nafpreekt, en hetzelve in Parijs voor,
zuivere Holïandfche taal uitkraamt.

Even als men naar de gelijkenis der ge·»
fluijerde dame zoude moeten raden, zoo
heeft zulks, met betrekking tot onze ftad,
iildaar plaats. .Verbeeldt u het bovenfte

der huizen en den grond beneden , eentoo-
nig wit, de ftaande kanten , al de huizen
vari kleur en vorm genoegzaam gelijk, de
Vier ftroken (grachten) door de invallen-
de fhèeuw loodkleurig, terwijl men hier
én daar eene waterfchuit ziet liggen.

De keuze der ftandplaats is ook geens-
zins zóó genomen , om de Ï\&(\.j4mfterdam_tïïaar hare ware gedaante te vertoonen.

De helft ,van den voorgrond ftelt ons
tolgens dat ftandpunt de Rapenburger-
gracht tot de Sint Anthonies - iluis, den
Joden-hoek met de gemeënfte markten en
ft rat en voor» — De fraaifte en merkwaar-
digi! e gebouwen zijn zeer verre en dus
yoor het oog verloren.

Men kan deze Panoramafche voorfielling
eerder een algèzigt noemen, van het groot-
ite deel der Joden-buurt en van dat ge-
deelte der ftad, welks befchouwing voor
den vreemdeling Wéinig aanlokkende heeft j
als een Panorama van de ftad Amfter-
dam* ι

den IJftroom, wij vonden het mastbosch
ïiiet, en kwam zoo voor als liét moest zijn,
pm in het zoogenaamde gröote rijk inge-
lijfd

ïijfd tè worden. Deze onlwaring deed,
als het ware, ons vaderlandse!! haft weg-
krimpen.

Ons oog ontmoet geen fehip; alleenlijk
worden de kameelen, orn diep geladene
Tchepen over Pampus te brengen, en dö
moddermolens, om de haven en het IJ uit
te diepen, aangewezen, Geene koopvaar-
dijfchepen worden gevonden, de IJftroom
is ledig,

Bij deze befchouwing, konden wij de
gedachte aan den ridder van de droevige
figuur, niet van ons verwijderen.

Men kan ligteiijk befeffen, Wat een Ne-
derlander moet gevoelen, als hij buiten-
lands eene voorltelling van eene ftad, wel-
ke haar beftaan en hare vorming aan nij<-
verheid, fmaak en kunst is verfchuldigd,
in zulk esnen misvormigen ftaat, die ge-
heel van de waarheid is afwijkende, aanA-
treft. Wij durven gerustelijk zeggen, dat
de ftad Amfterdam , niet alléén in gebou-
wen en kunstwerken met andere hoofdfte-
den van Europa wedijvert, maar in Yelfe
deelen den voorrang verdient.

Öezelve tot fpot, in Parijs, in Weenen
en in andere fteden van rang ziet yoorge-

de ftad van geenen anderen kant kent —
tegen dezelve vooringenomen worden en
het befluit opmaken, dat, in de ftad
uimfterdam van welke zoo hoogelijk
wordt opgehaald, niets merkwaardigs te
zoeken of te vinden is.

Wat moet men zeggen van fommige
onzer ftadgenooten die , in onze dagen
van tegenfpoed en verdrukking, het Pa-
norama der ftad Αmfterdam door provost
vertoond, als fchoon, kunstvol, waar,"
men onnavolgbaar roemden j en waarom?
Dewijl een Franschman de vervaardiger,

Zou Amjterdam wel tot zulk eene
grootte zijn gekomen, indien onze voor-
vaderen , den nationale» geest hadden ver-
zaakt en met vreemdelingen zoo zeer war
ren weg geloopen ?

N°. 3o. 3Dè mond van het Damrak, werd op
de nieuwe ^_eze plaats tot in den jare i56i door

eene rij palen en eenen boom afgefloten:
daarna bouwde men eene houten brug en
in den jare 1681 werd dezen, door d®
tegenwoordige van fteen, met vloerdeuren
vervangen.

De ongemeene drokte, die den ganfchen
dag op dezelve heerscht, en de doortogt
der fchepen, met ftaande masten, door
middel der oorgaten, welke men in deze
brug vindt, is alhier nagebootst. Men
ziet de fchepen, zoowel naar binnen als*
naar buiten , tot den Nieuwebrugs-boom g
die tegen ο ver deze brug ligt, varen»

de texel- den Texelfchen fteiger 5 aan het einde van
en"steigers, denzelven het Kommisfaris-huisje: aan en
van dezen fteiger arriveren en vertrekken
de kagen, die van Texel en den Helder^
komen.

Over den Texelfchen fteiger ziet meiï
den Harlinger fteiger: aan en van denzel-
ven komen en vertrekken dagelijks de Har-
linger veerfchepen,

3en Meppelder fteiger, welke insgelijks niet
de veerl'ehepen, van Meppeld, IS ijkerk,
Steenwijh, Vollerihoven en Blokzijl, die
dagelijks aankomen en vertrekken, is be-
zet.

hoeften, het maken van fcheepszeilen ; enz,;
enz, in gebruik, terwijl de breede kaai,
die voor deze rij huizen ligt, ons koop-·
handel en zeevaart, benevens de werk-·
zaamheid, aan de groote visfcherij ver-
bonden , vooriteit.

Onder den bodem, ter plaatfe, daar de
befchouw0r Raat, is het kantoor, der be-
eedigde keurmeesteren van den haring. <
' ν Deze befchouwing geeft ons een denk-

lii· iti;ji-.;t·; beeld van de levendigheid, die aan den
^; ' Buitenkant heerscht. <

N°. 33. Veel verder, over de huizen (Ier Ha-
»E sijNAGo- ringpakkerij , ziet men de Portugeefche
tuoëèschb Jodenkerk in de Muiderftraat, in den jare
joden. 1670 j naar het plan van den Tabernakel
gebouwd.

4PAAÖ, pp de Sint Anthonies-poort aangehaald, —
markt. Anthonies-waag is een der oudite

gebouwen van de ftad, in den jare i488
, τ geitiehtè Van daar heeft zij de gedaante

, i gen van koopmansgoederen en het boven-·
ite, tot de Anatomie in gebruik. — Op de
Anatomie, of zoogenaamde fnijkamer hangt
de vermaarde fchilderij van rembrand £
λ voortellende, de hoogleer aren en het ca-
davre, bij ons, door de fraaije prent Van
den Graveur de fry bekend.

Eene kamer der waag is tot eene bnïS
gerwacht gefchikt,en finds het vorige ftad-
huis op den Dam, in een paleis is her-
Jfchapen, wordt voor dezelve, van den kant
der Nieuwe - markt, openlijk regt en jufti-
tie voor misdadigers gehouden.

even ten zuiden „over de Sint Anthonies-
waag. Zij is niet zoo groot en aanzien-
lijk, maar heeft echter, zoo van buiten
• ais' van binnen dezelfde gedaante, als die
der, x Portugeefche, daar zi^e^ë|en over
ml ftaat. -Het gewelf! rust iop vier hardftee-
ϋ^:1Ι>ΐί·.> -λ:.'· H9fi Jtóol_l,pi0men4:.iT*u.^iïni r '· ^rM ~"7»; Λα
snh 'ïè .«vitóil ' afe '·γϊ^:βτ

ia: . ' Deze poort is aan de oostzijde van den
- η,νν ί Amftel ; bij het ■ uitgaan komt men aan
'φ -O de zoogenaamde νWeespërzijde-,* alwaar de
* ·;. Weesper-, Naarder-.en Muidêu - fchuiten ,

Zij heeft dezelfde gedaante als de Utrecht-
fche poort. In den jare xBio ,· rigtten de
ï . Franfchen, op dë Weesperpoort eene te-
_: legraaf op, welke over Antwerpen, met

y Parijs gemeenfchap hield en werkzaam
was. Op den eerften revolutie-dag in
i.Bi5, werd deze telegraaf, door eene za-
mengevloeide menigte vernield.

Λ ' " '. · ■■ ! 'raf.r-v. '' r r- 4·;*' ·. ■ t ' : * - \ ..........,_ _lv..... - .

Ν®. Ζηί · Deze kerk wordt, terwijl vóór de te-
de oude- genwoordige in den jare i3oo eene andere

den. Men ziet bijna geheel hare lengte*
Aan het oosteinde van.deze kerk ftaat eene
kleine fpits, terwijl aan het vvestemde de
Oudekerks - toren gevonden wordt. De-
ze toren heeft drie omgangen en is 24ο
voeten hoog. Op denzelven heeft men
een voortreffelijk gezigt langs de Overzijde
van het Damrak, op den Dam en het
Paleis*

De vermaarde kilats heeft van dezen
toren een groot Panorama-gezigt, ziende,
op het Koninklijk Paleis , de overzijde
van hèt Damrak , de Nieuwekerk en
van die zijde der ftad en ommeftreken,
hoog a3 en breed 52 duim, geteekend.
Hetzelve is doof w. van senus gegraveerd,
en onder directie van e. maaskamp zamen-
gefteld en in kleuren zeer uitvoerig bij
hem uitgegeven, en te bekomen.

De klokken in dezen toren, •vyeiarondef
Verbazend groote zijn, wegen te zarneft
67,565 pond.

De kerk zelve, was weleer aan St. Ni-
colaas gewijd. Te dien tijde waren in de-
zelve 55 altaren en i5 kapellen, en on-
der andere kostbare fieraden vond men er
een levensgroot zilveren SU Nieolaas-
beeld, dat in de dagen van nood, tot geld
ïs gemunt geworden. Tegenwoordig prijkt
deze kerk, behalve haar uitmuntend orgel
en hare kontrijke kerkglazen, met ver-»
fcheidene graftomben en praalgraven van
zeehelden en van vermaarde mannen, als :
dat van heemskerk , wirtz , van den zaan,

kerk*. t_{e a}]_s (je Westerkerk, maar is niet zoo
groot als deze. Zij werd in den jare 1611
voltooid en 4o jaren daarna, haar toren
yolbouwd.

scaeJooRT,^{1 aan}g^ewezene Weesperpoort, Buiten de-
zelve, aan de westzijde van den Amftel,—
nader — voor en omtrent de herberg de
Beerebijt, vertrekt drie malen daags, de
fchuit op da ftad Utrecht. Ook komen
en vertrekken van hier de fchuiten naar
¹ en van Rotterdam, Leyden en Goudai

Op maandag, zijnde de grootite der markt-
dagen van de ftad Amfterdam, vindt men
hier eene bijna ontelbare menigte vaa
dorp- en particuliere fchuiten daarenbo^
ven.

wooRDiGB veriierde fchooriteenen, ziet men een wei-
nig verder: het was eertijds het St, Ce-
cilia klooster en werd bij de reformatie
in een logement veranderd.

Onder de eerfte aanzienlijke perfonen f
die alhier logeerden, telt men den Graaf
van Leice$ter / later kreeg liet den naam
van: Prinfenhof, terwijl men het te gelijk
fot kantoren voor uit*- en ingaande regten

stadhuis.

inrigtte. Daarna werd er töt liet hoüdeii
van de Admiraliteit» - collegien, een fiuk
aangebouwd: het aanwerven van zeelieden
en de betaling dér maandgelden gefchied-
den alhier. ♦

Men vindt in dit gebouw vele fchoone
fchilderijen. Voor hetzelve , naar den kant
van den Fluweelen burgwal, is men thans
bezi^ met het bouwen van eenen nieuwen
gevel. Men heeft door twee poorten,
toegang op eene vierkante binnenplaats,
van waar men

Raden, tot de Regtbanken , de Thefaurie,
de Secrefarij en verdere afdeehng van
het beduur dezer fiad behoort, vindt men
hier vereenigd.

i13'J · U9*tOi

frontifpïce en van eenen fraaijen glazen
koepel voorzien, Deze is de eerfte gen
weest, die met verlof van de Regering,'
de uiterlijke gedaante van eene kerk voor
Roornseh Catholijken had. Dezelve werd
in den jare 1796, op een erf van eene af·*
gebrande fuikerbakkerij, op de Prinfen-i
gracht over het Amftelveld, gebouwd.,

4è. Eertijds was deze toren een gedeelte
toren!^UNTS" van de Regulierspoort, welke wij, bij het
gewag maken van de eerfte vergrooting
der ftad, hebben aangehaald.

Bij den inval der Franfchen, in den jare
1672, verplaatüe men in denzelven de munt.
Daarna is het gebouw dat aan den toren
grenst, in een logement veranderd.

Men heeft van dezen toren een foïioon
• gezigt op den Binnen - Amftel en de Regu-
liers - Breeftraat,

i>e Heer milats heeft ook van dezen
toren een Panorama-gezigt, tot eene we-
derga van dat van den Oudekerks - toren
genomen, en is, even als dat van het
andere Panorama, door den beroemden

w.^vaw sënfs gegraveerd, en onder direc-
tie van n. maaskamp, in kleuren op velijn
rf papier gedrukt.

Dit aanzienlijk gebouw, lang 2B0 en
de BEURs. breed 124 voeten , is in den jare 1615
voltooid en kenbaar aan het torentje, dat
men op hetzelve, indien men het gezigt
regts af volgt, ziet.

Rok-in*, pronkt met den collosfalen Mer-
curius , benevens de zinnebeelden van den
koophandel en liet Stads-wapen.

Dagelijks verzamelen zich de kooplieden
dezer itad, en zoö vele andere als uit alle
oorden der wereld daar gevonden worden,
op een bepaald uur te deeer plaatfe. Ie-
der heeft aan of omftreeks eenen gen em-
merden pilaar zijne ruste plaats, zoodat
het weinig moeite 'kost om elkander, on-
der zulk eene verbazende menigte van men-
fchen , oogenblikkelijk te vinden.

De Kapel werd in den jare i345, ter
oorzake van een mirakel gebouwd en was
toen, de Kapel der Heilige Stede ge-
naamd. Zij werd in den jare i4ai en
ν i402 door eenen brand vernield j doch is
(daarna veel fraaijer als de vorige Waren»
opgebouwd,

In 1690 werd in dezelve voör de eerfte
maal, de Hervormde Godsdienst uitgeoe-
fend.

VrioLijicÈ Eert groot getal meisjes Van den Roömsch»
Catholijken Godsdienst, die hunne ouders
door den dood verloren , worden aldaar
gehuisvest en genieten eene voortreffelijk©
opvoeding.

In de kapel, welke zich in dit gefticht
bevindt, hangt onder andere fraaije fchil-
derftukken, eene fchilderij, voorltellende,

liet mirakel te Amflerdam^ dat aanleiding
gaf tot het ftichten yan de Nieuwezijds-
Kapel.

N°. 46. Dit oyerfehoon gebouw, gelegen op den
met ko- Dam , een der voorn aamfte pleinen der

vorderen , indien men het naar waarde
wilde behandelen , waartoe wij in dezen
niet kunnen beiluiten. Wij willen fleclits
aanftippen , dat deszelfs bouwirig door den
beroemden bouwmeester jacob van kam-
pen ontworpen, in den jare i648 werd
begonnen en binnen tien jaren tijds is vol-
tooid.

Het gebouw is langwerpig vierkant, en
heeft 282 voeten lengte en 222 voeten
breedte. De hoogte wordt berekend, be-
halve den koepeltoren, die 67 voeten hoog
is, op 116 voeten. De voor- en achter-
gevels fteken in het midden vooruit. De
Koninklijke ingang is van voren, met ze-
ven bogen. Van achteren gaat men door
middel van eene groote vierkante poort
"binnen. "i ^au r jj, ■ ......

merk van fchoonen en kieFchen fmaaki
De Koninklijke zaal in hetzelve is groot,
prachtig en fchoon; men vindt er wei-i
nig in Europa, welke dezelve overtref-
fen.

Hoewel de vorige fehilderiiukken van
liet Stadhuis, en de latere van het Mu-
feum, dat zich hier bevond , in het Trip-i
penhuis, gelegen op den Κloveniers burg-
wal, zijn overgebragt, vindt men echter,
aldaar, nog vele uitmuntende fchilderijen ^

Waaronder de Fabricius door f. bol en
de Marcus-Aurelius door g, flink en
andere voorname ftukken, uitmunten —
Het beeldwerk in de Vierfchaar - thans de
Kapel — als iu het ganfche gebouw is
uitvoerig en overheerlijk. — De groote
zaal en appartementen of vertrekken zijn
rijk, en met het prachtigfte ameublement,
voorzien.

Het was in den jare 1808, dat dit heer-
lijke kapitool van den Achtbaren Raad, en
van Wethouderen dezer ftad, in een ko-
ninklijk paleis werd veranderd j de kleine
ramen en glazen van het gebouw maakten
plaats voor grootere en aan de vooruit

Van binnen is alles, met groote kos-
ten, tot bewoonbare vorstelijke apparte-
menten ingerigt.

Aan de zuidzijde vindt men den ingang
van de Wisfelbank "der ftad Amfterdam,
in den jare 1609 opgerigt.

federt 1678 werd de Hervormde Gods-
dienst in dezelve uitgeoefend. Zij werd
in }6éê door brand grootendeels in do
asfche gelegd, hoewel ipoedig daarna her-
bouwd»

Zij bevat vericheidene merkwaarrlighe-
den j vooreerst de inahonie-houten predik-
ftoel, een meesterüuk der beeldhouwkunst
door den vermaarden vi:nKE- bri κ gebei-
teld, voorts het grooie en kleine orgel,'
zijnde Jiet groote bekend door deszelfs
fierk en zuiver geluid en uitmuntende men-
fclien - item .

derfcheidene prachtige praalgraven van de
vermaardfte en dapperfte zeehelden, zoo
als dat van den onvergetelijken m, a. de
kuiter, van van zweerts, van van ga-
len en van bentinkj als mede het gedenk-
ituk ter eere van den vermaarden dich-
ter , ï. van den vondel , in den jare
1772 — drie en negentig jaren na zijnen
dood — opgerigt.

Ook hier zijn overheerlijk gefchilderde
glazen , waarvan men de , door bronk-;
horst gefchilderde, vo.or de beste houdt^

48. Achter de Nieuwe Kerk, bij de uitfte-2
het γανο- kende gebouwen, ontdekt het oog, aan het

waterloo. uiterfte zuidwestelijke gedeelte der ftad
het Panorama van Waterloo y men ziet
van dit ftandpunt, het gebouw waarin men
zich thans bevindt.

De rontonde is, bij gelegenheid van de
roemrijke overwinning op den 18 Julij van
den jare i8i5 te TWciierloo behaald, in
zeer korten tijd daargefteld, In hetzelve
ziet men, in levensgroote beelden op den
voorgrond, de zegevierende helden van den
glorierijken en altoos gedenkwaardigen dag,
die Nederland zoo veel roems verfchafte;

ïnen heeft verder een algemeen en zeer
uitvoerig overzigt van het flagveld, in alle
deszelfs doelen; deze fentoonftelling is on-
der directie van den ondernemer en eige-
naar, ε. maaskamp, uit echte bronnen za-
"mengefteld.

Alles, zoo wel beelden als landfchap
is door de vermaardfie kunstenaren dezer
ftad gefchilderd; men bewondert hier de
fraai gefchilderde pairden en militaire
houdingen van den beroemden l moiutzj
de verdere beelden en de Dagorden van
den vermaarden j. kamphuizen j bekend
door zijne allegorifche fchilderij, op de
tooneel- gordijn Van den Hollandfchen
Schouwburg: beide fchilders zijn verfcliei-
dene malen met gouden eer eieekenen, voor
hunne loffelijke overwinningen op andere
kunstenaars behaald , bekroond geworden.

De niet minder kundige c. de kruif,'
heeft mede een groot deel van hetzelve,
met lof gefchilderd, terwijl het, aan na-
tuur zoo zeer gelijkend landfchap, door
eenen der beste Is'ederlandfche landfchap-
fchilders — den vermaarden hansens —
is vervaardigd.

Deze onderneming is om deszelfs waars·
de, mei de hooge befcherming van Zijne
Majesteit den Koning, en van die, der
wel edele Achtbare Heeren Burgemeeste-
ren dezer ftad, begunftigd.

Het Panorama is door Zijne Koninklij-
ke Majesteit en Hoogstdeszelfs Familie,'
door beide de helden: Zijne Koninklijke
Hoogheid de Prins van Oranje en zijne
Excellentie: Milord, Luitenant-Generaal
HU L, opper - bevelhebbers der legers van
dezen dag, met groot genoegen bezigtigd
geworden; terwijl alle deze hooge perfo-
ïien hebben betuigd, dat er eene onbegrij-
pelijke waarheid in de zamenftelling plaats
vond.

Vele vreemdelingen en voorname beveï-
v hebbers, hebben niet minder hunne ver-
wondering doen blijken bij de befchouwing
van dit algezigt dat, volgens hunne ge-
tuigenis , niet alleen de natuur , maar ook
de begoocheling van dezelve in zich be-
vat.

De daarflelling der nieuwe vinding (Pa-
norama] is alzoo niet meer de uitfluitende
eigendom van den vreemdeling: om zulk
eene vertooning ten minfie, behoeft men

hunne hoofdlieden niet meer te bezoeken;
of te wachten tot dat dezelve, tot hoogen
prijs, van buiten tot ons ter bezigtiging
overkomen. Amfterdam kan thans, door
deze voorftellingen, naar getuigenis van
vele reizigers, gerustelijk met die der voor-
naamfte en beste voorlteliingen, welke in
andere hoofdlieden van Europa ■ gevonden
worden, wedijveren.

poort. gebouw, met vier torentjes aan de hoe-
ken ; naast of aan dezelve ligt eene Huis,
tot doorvaart van fchepen beftemd.

j^Q_s 5_0# Dit gebouw, alwaar het Panorama te-
de Ko- „en over itaat, werd in den jare 1774 bij

De overheerlijke decoratiën en het fchil-
derwerk, overtreffèn zeker die van alle an-
dere fchouwburgen van Europa. De
fchildërkunst, welke de navolging der na-
tuur befpiedt, fchijnt zieh in dit land, tot
den waren toon gefiemd te hebben. In

Gedurende negen maanden van het jaar,
geeft men op dezen fchouwburg drie voor-
ftellingen in de week, beftaartde uit treur-,
blij-, tooneel- of zangfpelen, benevens-
zeer fchitterende balletten, die veel op-
gang maken, alzoo men aan dit tooneel
de eerfte danfers en danferesfen heeft
engageercL

De iiifmunlendè inrigting van dit ge-
bouw, de fin aak en bekwaamheden der
directie en toorieel-kunfienaren, verdienen
dat men in dezen niet lof gewaagd.

5i. Men ziet dit gebouw in den jare 1665
het aal- eefticht en 1783 aanmerkelijk vergroot,

weeshuis, wanneer men een weinig regts af het oog
flaat, op de Prinfengracht bij de Leyd-
fcheftraat.

Behalve de twee zij-vleugels, is dit ge-
bouw 080 voeten lang. Het westelijke
gedeelte van hetzelve is voor meisjes en
het oostelijke voor jongens ingerigt. Het
getal der kinderen, van beide geilacht, dat
alhier gepleegd wordt, bedraagt 1800: het
zijn grootendeels kinderen, welker ouders

in liet Gasthuis dezer ftad overleden zijn
of dezulke die veriaten of tot vondeling
gelegd zijn,

Rins. ^tIe keizersgracht, wanneer men eene der
ciikelvoruiige grachlen , na het midden der
ftad nadert: liet ontwerp tot de ftichting
van Felix Meritis , Werd in den jare 17775
door den kundigen heer willem wkitz
gemaakt en het gebouw in 1788 vol-
tooid.

De befchrijving en inrigting van dit uit-
muntend gebouw, moeten wij, 0111 wijd-
loopigheid wille, waarvan wij ons niet
zouden kunnen onthouden , voor het groo-
ter deel voorbij gaan. Een enkel woord.¹De vijf eerfte dagen der week kan het ge-
bouw, door de zoodanige die geene leden

De werkzaamheid aldaar is in vijf depar-
tementen verdeeld als: Koophandel,
Natuurkunde, 5°. Teekenkunde, 4°.
Muzijk, 5°. Letterkunde.

Het departement teekenkunde bezit een
overheerlijk mufeum van antieke pleis-
ter-

Des vrijdags avond, gedurende den
winter heeft men een prachtig en kunst-
vol concert. Om kort te zijn; de-
ze Maatfchappij is het vereenigingspunt

van geleerden , van kunstenaars en groote
vernuften: de directie aldaar is billijkjbo-
ven den lof verheven.

Den- pooRTS" ^ben » ^{moeten wi}i ¹¹ °8 . ^Lwee fanalen naar
toren. i_ie£ midden der ftad — en meer naar den

wij denzelven aireede als poort hebben ·
aangemerkt. Thans is dezelve tot eene
militaire gevangenis in gebruik.

zijde bevinden en wel aan die, welke van
achter de Nieuwe Lutherfche-kerk te voor-;
0 fchijn komen. Wanneer men deze lijn tot
3.aη het einde van het Droogbak wil vol-
gen,

Jn dezen Singel ligt het altoos vol met
groote beurtfcheperi, zoo als die van Mid-
delburg, Oord, β re da, Nijmegen , Ant-
werpen en andere groote fleden*

De Nieuwe Lulherfche - kerk is in den
jare i663 gebouwd, nadat de Lutherfehe
Gemeente in den jare 1602 eene kerk op
het Spui en den Singel had geFlichl, wel-
ke oude, en deze, nieuwe kerk genoemd
wordt. Zij is naar het model van de St,
Pieterskerk te Romen gebouwd en heeft
om die reden eene ronde gedaante, en eene
hoogte van 162 voeten. Het dak is met

Koning van Zweden, gedekt, De prerlik-
ftoel is fraai gebeiteld', terwijl een uil mun-
tend orgel in deze ruimte, eene heerlijke
uitwerking doet.

N°# 55. De kerk is tot uitoefening van den Her-
kerk^én το- vormden Godsdienst in den jare 1G20 ge-
^ΛΕΝ· bouwd. Zij heeft een voortreffelijk orgel 5

de ileraden aan hetzelve zijn overfrhoon
gebeeldhouwd, terwijl het op vier kolom-
men van rood Egyptisch - marmer ru^t.

Aan het westeinde van deze kerk ver-
heft zich tot op eene hoogte van bijna
Soo voeten , de vermaarde toren , algemeen
bekend wegens deszelfs hoogte en nette
bouworde. De fpits des torens prijkt met
de Keizerlijke kroon. Door zijne majes~
tueufche hoogte en gedaante, verheft hij
zich als gezag hebbende boven alle andere
torens.

Het plein, waarop deze kerk ftaat, is
met rijen iepenboomen beplant en wordt
de Westermarkt genoemd.

Op kermis en twee voorafgaande jaar-
markten, pronkt deze markt met eene me-
nigte kramen, welke alsdan eenen grooten
toeloop van koopers en aanfchouwers tot
zich lokken,.

Aan de zijde van de Keizersgracht werd
de vorige vleesch-hal, na het iloopen der
waag op den Dam, tot eene waag, onder
den naam van Westermarkts - waag inge-
rigt,

N°. 56. Wanneer men aan deze zijde de ftad
het dorp overziet» ontdekt het 002 op een uur af-

Over dit dorp ziet men den grooten
waterplas, het Haarlemmermeer, welke in
vorige eeuwen door het ineen lobpen van
verfcheidene kleine meeren, door aOpoe-
lingen van land is ontüaan en thans eene
ontzaggelijke uitgeftrektheid van οο,οοο
morgen beflaat.

Men is meermalen bedacht geweest om
dezen grooten waterplas , even als de
Beemfler, droog te malen, welk plan in
den jare 1742 zelfs door hoog gezag is
beraamd geworden; de onkosten werden
toen op 6,601,000 golden begroot.

Men heeft aan den Overtoom in den ja-
re' 1809 tot pasfagie uit het Haarlemmer-
meer , eene nieuwe fluis gebouwd. Door
middel van dezelve kunnen de fchepen uit
het Haarlemmermeer komende, aan deze
zijde van de ftad , door de Brouwersgracht
en Eenhoornfluis, gemeenfchap met het
IJ houden.

Ν⁹ 57Ï Daar men alhier het builenfte gedeelte
de buiten-der ftad van nabij ziet, ontdekt men de
rijen, van het groot getal windmolens,

Deze molens zijn meestendeels houtza-
gers, behalve de korenmolens, die op d©
26 bolwerken in den half-ronden cirkel
dsr bui ten-vesten liaan.

Bij eenen itijven wind leveren deze wie-
ken-reuzen, door hun groot aantal, voof
den vreemdeling een wonderlijk gezigt
op.

boven de ftad verheffen; zijnde Haar-
lem drie kleine uren van Amfterdam g&^
legen. ;

Aan de andere zijde dei' ftad buiten dei
Haarlemmerpoort, komt en vertrekt ieder,
uur van den dag eene fchuit vice verfd,
Van Haarlem en Amfterdam.

De bevolking der Üad Haarlem beloopt
20,080 zielen , en wordt door de Italianen
het tweede Bonqnie genaamd , wegens hareil
rijkdom in uitmuntende fchilders en kuns-*
tenaars van, allerlei fmaak.

De groote markt aldaar, pronkt met het
ftandbeeld van laurens janszoon , Koster
te Haarlem, en -uitvinder der boekdruk-
kunst.

De bloemkweekerijen en linnenbleekerijen
dezer Rad zijn door gansch Europa be-
kend, — Het Haarlemmerhout en de om-
ftreken van Haarlem, zijn teekenaclitig
en worden door de Amfcerdammers in lfet
fchoone jaargetijde, om fraaiheid van lig-
ging en gezonde luchtftreek , zeer bezocht,

N°, £9. Deze kerk, in den jare 1625 gebouwd,
de Nooa- Jieeft eene achthoekige gedaante in den

Van binnen is zij zeer net en tot de
uitoefening van den Hervormden Gods-
dienst ingerigt: het ruime plein waarop
deze kerk fiaat , is Noorderniarkt ge-
noemd , waarop des maandags markt wordt
gehouden.

N°. 60, Wanneer men van de Noorderkerk we-
de zaan- ^er ₀„ ^gjj yoorgrond ziet, valt het ge-

steiger. woel en de levendigheid bij den Zaandam-
mer fteiger in het oog, die nabij den Ha-
ringpakkers-toren is gelegen.

Be pasfage van of naar cle Haringpak-
kerij, langs de buitenzijde der ftad en naar
de Haarlemmerfluis, is hier aanzienlijk.

Aan en van den Zaandammer-Reiger
komt en vertrekt ieder uur van den dag
een beurüehio op Zaandam·

N°. 61. Deze fiuis is zoo genoemd om hare
lemm£RSLuis f°hutdeuren, welke het IJ-water van den
Singel affluiten en de doorvaart der fche-
pen bevorderen.

De pasfage over dezelve, — in het bij-
zonder van en naar den Nieuwendijk, van
en naar den Haarlemmerdijk, eene der

grootfte en voornaamiie firaten , die van
de Haarlemmer - Huis tot aan de Haarlem-
mer-poort loopt, — is aanzienlijk.

N°. 62. Deze Singel loopt van den Muntstoren
westzijde i_ail„s de rij huizen, welke men achter de

singel. Nieuwe Lutherfche Kerk ziet, tot aan de
ophaalbrug van de Brouwersgracht ; van
daar tot aan den Haarlemmerdijk en eindigt
aan het einde van het Droogbak.

Tusfchen de ophaalbrug van de Brou-
wersgracht en die van de Haarlemmerfluis
de kleine visclimarkt gelegen.

In clen Singel, eene der fclieeprijkfte
binnen-grachten, liggen de voornaamfte
en grootfte beurtfchepen , zoo als die van
Antwerpen , Brusjeli, Gent _y Brc dci, Mid-
delburg en andere plaalfen: van fommige
dezer fchepen ontwaart men de masten.

N°. 63. De overzijde des Haarlemmerdijks vol-
het oude- gende, ziet men dit gebouw, dat voor de

Het bovenfte gedeelte is tot eene bur-
gerwacht gefchikt, terwijl het onderite Lot
publieke verkooping van fchepen is inge-
rigt, en ook tot logement dient.

Achter hetzelve is een ruim plein, de
Heerenmarkt genoemd j aldaar heeft men
voor weinige jaren een nieuw gebouw ge-
fticht : aan Liefdadigheid gewijd. In het-
zelve wordt de Rumforlfche-foep gekookt
en aan behoeftigen uitgedeeld.

Ν⁰/ 6i« Deze poort, gelegen aan het einde van
de haar- den Haarlemmerdijk, is de uiterfte poort

aan de westzijde van de ftad, naar bet
IJ: zij is van blaauw arduinfteen, in den
jare ιβι8 gebouwd.

De doorgang van dezelve is niet regt^
zoo als die van alle andere poor ten , maar,
geilingerd, in de gedaante van eene S.

gen over de Haarlemmervaart een nieuw,
gebouw, alwaar pasfagiers zich kunnen
ververfchen, Het heeft een zeer uitge-
ihekt gezigt over deze vaart, welke in den
jare 1602 werd gegraven, en waardoor
men elk uur van den dag van Amfierdam
naar Haarlem kan vertrekken, en van
daar terugkeeren.

Twee maal daags komt de diligence,
welke over Haarlem naar den Haag rijdt,
hier langs.

sLOTERDijK. yan deze trekvaart, drie kwartier uurs van
deze ftad, tusfchen den vaart en den
Sparen dammer dijk gelegen.

N°. 66. Wonderdadig is Holland door de na-
DuiNEN tuur, met eene keten zandduinen, langs

Noordzee, de Noordzee — van den mond. der Maas
en westelijken uithoek van Holland, tot
aan den oostelijken uithoek aan den Hel-
der — befchut. Men vindt in deze zand-
duinen eene menigte konijnen.

Voor weinige jaren heeft men veel nut
en voordeel van deze zandduinen getrok-
ken, door het bepoien derzeive ,met en het
voortbrengen van aardappelen,

N°« 67. Weder van voren, op het einde van
het droog- ₍]_en Singel, ziet men langs den Bniten-

De huizen aldaar gelegen , zijn voor het
grooter deel, voor de zeevaart ingerigt,
terwijl de kaaijen met fchepen bedekt zijn.

mosfelfchuiten aldaar aankomen, ligt op
steiger. j_{iet voor}f_te gedeelte van het Droogbak.

Aan dezen fteiger worden ook rundveëj
paarden, varkens, komende van Noord-
holland, gelost en van hier derwaarts gaan-
de, ingefeheept,

Te midden van deze brug is eene op-2
haalbrugj gaande over dezelve komt men
aan de Oude Siads-Jaglhaven , alwaar men
vele fraaije jagien, boeijers en fchuiten,
tot vermaak der Amfterdammers gefchikt»
ziet liggen, Men heeft aan de buiten zijde
dezer haven, eene rij nette huisjes om zichi
te verlustigen.

70. Langs deze buiten zijde der fiad, wo-
TumEN°^Ur" ^nen voor het grooter deel houLkoopers^
welker lootfen en bergplaatfen, men langs
den waterkant volkomen ziet.

N°. 71. De voorlte houten brug, welke men
. gezigt op _{v deze} pracht ziet liggen, onderhoudt

De tweede over dezelve, met het Prin«
fen-eiland; verders heeft men het gezigt
langs deze gracht, tot het westelijke einde
aan de Teertuinen en Binnenvest.

Men ziet ook van hier hare geheele
lengte, aan de andere oostelijke zijde over
de Nieuwegracht tot aan het Funie en de
Binnenvest.

N°. 79. Even als de eilanden : Kattenburg;
de eilands- Oostenburg en Wittenhurg — eene Her-

Deze kerk is een net, langwerpig vier-
kant gebouw, in den jare 1709, in de
plaats van eene houten loots, waarin men
tot dien tijd godsdienstoefening hield, ge-
bouwd,.

N°. 73. Wanneer men den zoom van het IJ,
êparendam. langs Slolerdijh, en den Sparendamfchen»
dijk volgt, ziet men aan deszelfs uiterite
lengte, ten westen, dit dorp , hetwelk des-
zelfs naam van het Sparen, even als Am~
fierdam van den Amftel ontleent.

Het II-water wordt alhier bij vloed j
met vier fluizen buiten het Sparen ge-
keerd^ gezegde Huizen dienen ook om den
doortogt, voor vaartuigen, die uit het
Haarlemmermeer naar het IJ itevenen en
terug keeren, te bevorderen»

levendigheid, nering en welvaart; de be-
volking van hetzelve beloopt op 354 zie-
len en is op één uur afitahds van Haar*
lein gelegen,

N°. 74. Indien men dezen zoom, meerder regts,'
velsen, naar het noorden volgt, ontdekt men de
fpits van den toren van yelfen in het
verfchiet.

Dit groot en aanzienlijk dorp is twee
uren van Haarlem, op den weg naar,
Alkmaar gelegen.

Men vindt in dit kwartier vele groote
buitenplaatfen en verfeheidene garen- en
linnenbleekerijen,

N°. 7/?. Digt bij F elfen ligt het vlek: de Be-
^Jjf. ^?EVER" verwijk, dat men hier, tegenover een

klein eiland in het IJ, de Hoorn genoemd,
tusfchen Sloterdijk en den mond van den
Zaanftroom, in liet verfchiet, ontdekt.

Men acht alhier, Holland het fmalst te
zijn, alzoo de breedte des ïands tusfchen
dezen uitloop van het IJ en de Noordzee,
flèchts een half uur gaans is.

Het vlek de Beverwijk , befiaat in eene
fraai bebouwde en regt doorloopende ftraat,
met eene dubbele rij lindenboomen be-
plant, Op deze ftraat komen verfcheidene
andere ftraten aan beide zijden uit.

De inwoners van dit vlek, als ook die
van het kwartier van Velfen, zijn voor
het meerder deel tuiniers,die hunne moes-
kruiden en boomvruchten naar Amfterdam
en Haarlem verzenden.

Tegen de oostzijde van het Bikker s-
ecHEEpsTiM- eiland, ziet men verfcheidene particuliere

N°. 77- Wanneer men deze zijde, naar het ui-
brug naar t_erft_e punt — de Zandhoek genoemd -

N°. 78. De Zandhoek is de uiterfte punt van de
de zand- westzijde der ftad naar het noorden. —

Men ziet volkomen dezen uilerften hoek,''
aan het bolwerk en aan den molen. Men
ontwaart hier weder het iJ , wanneer men
het oog over de zoogenoemde eilanden,
laat gaan.

Aan den Zandhoek worden zoutketen £
bokking - rookerijen gevonden 5 ook wordt
te dezer plaatfe veel visch aangebragt.

Over dit uiterfte gedeelte der ftad, ont-
dekt men reeds de overzijde van Noord-
holland met deszelfs ontelbare molens»

en CROMME- wij de kleine torenfpits van het dorp
W~est~Zanen y als ook die van de dorperif
Asjc.ndelft en Crommenie, — De laatst—
genoemde zijn iets verder AdJxWest^Zanen
gelegen.

Bit gedeelte van Noordholland _f hetwelk'
Wij thans aan de noordzijde van het IJ
beginnen te volgen , is zeer bevolkt en be-
kend door het groot aantal van molens en
fabrijken, die men in dezen omtrek vindt.
De bevolking dezer dorpen wordt op 6₂ooo
zielen begroot.

Het groot aantal windmolens, dat men
aan de overzijde van het IJ ontwaart, le-
vert een verwonderlijk gezigt op voor den
vreemdeling.

N°. 80. Deze ftad, gelegen aan de Zaan , wordt
zaandam, aan de oostzijde Oost-Zaandam en aan de
westzijde West-Zaandam geheten.

De ftad is, wegens hare vermaarde pa-
piermolens en fabrijken, door de geheele
< wereld beroemd.: De bevolking wordt op

Zaandam is bijzonder merkwaardig door
het verblijf van Czaar peter in den jare
1697 aldaar, om zich in de fcheeps-bouw-
kunst te oefenen. Deze en gene bijzon-
derheden, welke zijn verblijf aldaar ken-
merken , worden nog in het bekende huisje
waarin de Czaar, onder den naam van
ïpieter baas woonde, bewaard, Yreemde-

Jingèn, ja zelfs vorsten ^ koningen en ken
zers , hebben eene bedevaart derwaarts ge-,
daan r

Behalve dit, is voor den vreemdeling;
de Noordhollandfche finaak, de kleederdragt
der vrouwen, derzelver net- en zindelijk-
heid opmerkingwaardig j terwijl hunne
nijverheid , hun handel ter ι zee , hunne
fcheepstimmerwerven, hun handel in hout,
granen en zaden, hunne fabrijken en de
menigte molens, als olie-, pel-, verw-,
loodwit-, run-, fnuif-, vol-, mostaard- en
* andere, die men hier vindt,aan vele men-
fchen arbeid en brood verfchaft.

laag fchepen en den Zandhoek, ziet. men
het dorp Oost-Zacin en deszelfs nette kerk.
De bevolking van dit dorp wordt op g65
zielen begroot.

einiLPENDAM,gang en daarna llpendam , waarvan men
de torenfpits en de kerk ziet.

83. Deze ftad ligt drie uren van Amfter-
^{ruRMER ENDe} dam, aan de vermaarde Beemiler. Zij
heeft vijf poorten ; eene Hervormde ,
Lutherfcjie , Doopsgezinde en Roomfche
kerk. ν

De bevolking dezer ftad wordt op meer
dan 2,000 zielen begroot, men vindt er
65ο huizen.

84; Dit dorp is even als de oostelijke dor-
büiksloot.pen aan den Waterlandfchen dijk, voor
eene landtong of voorland, de Vogelwijk
of Volenwijk genoemd, over de ftad Am-1
j ter dam , gelegen.

De doortogt van reizigers, die zich naar
Noordholland begeven, of van daar naar
Amjterdam kotnen, is op dit dorp zeer
aanzienlijk. In den jare 1600 werd alhier
eene trekvaart gegraven, die aan het IJ
bij het Tolhuis haren aanvang neemt. —-
De bevolking dezes dorps beloopt op 551
zielen.

Bij eene heldere lucht doen zich nog
eenige dorpen, benevens de Heden Mon-
nikendam en Edam_y min of meer aan liet
oog op.

N°. 85. Den uiterften uithoek van de laag koop*
schepei\^aop vaardijfchepen aangewezen hebbende, ko_r^DEN men wij in het midden der laag en ber

fpeuren, door dezelve henen ziende, welr
dra de groote driemast-fchepen op ftroom,
die naar Oost - Indien, op Batavia, of
naar de West - Indien, op Suriname η ,
varen. <' ,

De befchouwer moet alhier de gelij-
kenis op de natuurlijke fchepen, hun tui-
gaaclje, hunne fraai gefchilderde fpiegels,
hunne nette boorden , hun fchoon gehouden
wand en hunne wapperende vlaggen , be-
wonderen. De nommers op de fchepen
duiden aan, tot welke foort zij behoo-
ren.

De meeste liggen gereed om met de eer-
fte gelegenheid naar derzelver beftemming
tè vertrekken.

Wanneer men de fpiegels der fchepen
beziet, ontwaart men fpoedig de verfchei-
denheid van dezelve j hier ligt een Ruslisch

of Amerikaan sch , daar een Engelsch ]
Deensch, Zweedsch of ander vreemd maak-
fel.

Het laden en losfen, het af- en aanva-
ren op den I.Tftroom, het af- en aanroei-
jen op het IJ water, ziet men hier naar
de natuur nagebootst.

H°. 86.

de haar.

temmer-
s luis-.boom
en volgen-
de βoomen;
tot het
seuiten der
haven van
amsterdam
bestemd.

Regt voor zich, in het midden , bij liet
intreden van het Panorama, ziet men het
Konvooihuisje van den Haarlemmeriluis-
boom. Men ziet ₅ achter de leuning, die
om den omgang van het huisje is, eene
kleine kombof.

Zoowel aan beide zijden van dezen
boom — aldus worden gemeenlijk de kon»
voöihuisjes genoemd — als aan de andere
konvooihuisjes, vindt men ëenen boom,
die_t met ijzeren pennen voorzien, des mor-
gens geopend en des avonds gefloten wordt.
Het openen en het fluiten der boomen
gefchiedt naar den tijd van het jaar, en
wordt vooraf door het luiden eener klok
aangekondigd. . _; xls

beide Nieuwe waals~boomen,de beide Bik-*
kers eilands-boomen en eindelijk, op liet
westelijke einde, den Zoutkeets-boom.

Ten oosten op de Haarlemmerfluis-*
jboomen, volgen; de Nieuwe Stads-Her-
berg-boom, de beide Nieuwebrugs - boo-i
men, de drie Kraans - boomen , vervolgens
de Waals-boom, de Hannekes - boom en

de Adrniraliteits - boom . de Keerweers-
boomen, op het oostelijke einde, de Gom-
pagnies-boom. Makende te zamen een ge-
tal uit, van een en twintig boomen, wel-
ke de haven der itad aan den IJ-kant
fluiten.

In dezen ftand, van het Panorama, kali
men dezelve aan beide zijden, geheel over-
zien. Overigens ziet men in de haven en
langs de buitenzijden der boomen, eenige
bij elkander geheide palen , dukdalven
genoemd» De fchepen worden aan deze
palen of aan andere, die hier en daar in
het water ftaan, vast gemaakt.

Aan deze boomen moeten de Jfchepen
declareren, derzelver pasfen vertoonen en
het middel van octrooi voor de goederen,

daar wij eene korte uitlegging van de
Vöornaamfte punten hebben gegeven, ten
einde den naam, den oorfprong en de
merkwaardigheden van dezelve te weten.

Het doel van den ondernemer van dit
Panorama is, om hetzelve zoo veel moge-
lijk als een topografisch plan der ftad,
met hare ligging aan den IJftroóm te doen

Hoeveel fchoons, aangenaams en nut-·
iigs levert deze befchouwing niet op voor
den vreemdeling, die, met het plan en
den platten grond dezer ftad in de hand,
Amfter dam van punt tot punt kan na-
zien. Hoe veel leerzaams bevat deze be-
fchouwing voor de jeugd, daar zij zich in
de kennis en ligging der ftad met vermaak
en tevens met kunstkweekend-gevoel kan

dezelve geboren, nog iets opmerken, dat
hij nog nimmer zoodanig zal hebben waar-
genomen. De zamenfteller van het Pano-
yama durft zich vleijen, dat de befchou-

wet· zich tot hiertoe zulk een denkbeeld
vaft de ftad Arnjlerclam niet zal hebben
gevormd.

Het is niet mogelijk dat men alles wat
liier het oog ziet, of aan hetzelve is yoor-
gefield, in eens kan afzien, veel minder
Zoude eene befchrijving van dit geheel den
befchouwer eenig beknopt denkbeeld van
dit Panorama kunnen geven. Een en an-
der is Hechts aangeitipt om de voornaam-
fte punten te doen opmerken. Men zal
hier het eene, daar het andere kennelijk
vinden, hetzij aan de voorwerpen der ge-
bouwen, hetzij aan de iloffering en fche-
» ib m buil io&ró baoia .·· ·.».. i.^u.t m'

kwaamheden ten toon te fpreiden, en waar-
van hij de beoordeeling aan het kunstlie-
vende publiek en aan den vaderlandfchen
" geest van zijne Iandgenooten overlaat.

De vreemdeling die deze zamenftelling
met die van andere Natiën vergelijkt, zal
gedrongen zijn om te verklaren, dat dit
Panorama, voor het minst, in verdien-
fte en waarheid met anderen kan wedijve-
ren.

De ondernemer geeft hierbij nog voor
dengenen, die de ftoffering wil nagaan en
kennen eene korte fchets, opdat de be-
fchouwer volkomen overtuigd worde dat
de voorwerpen, welke allen naar de na-
tuur gelijkend zijn afgebeeld, geenszins
oppervlakkige decoratiën of ideale voor-
ftellingen zijn; zoo vleit hij zich dat vele
Voorwerpen in dit Panorama, die aan het
oog kennelijk^f zijn , verwezenlijkt zullen
■worden.

sxoffering : levendige en beweegbare voorwer-
ken in het panorama van amsterdam , met
deszelfs haven en ijstroom.

De befchouwer, die met de ftoffering
eenigzins bekend is, zal fpoedig ontdekken,
dat de voorwerpen, welke in deze Pano-
ramatifche vertooning voorkomen, het tijd—
ftip van de maand October 1817 voorftel-
len en dat de fchepen , zoo als zij zich te
dien tijde op den IJftroom voor de ftad be-
vonden, naar de natuur genomen zijn.

De menigte der voorwerpen belet ons
ftuk voor fluk op te noemen; ook kun-
nen wij geen gewag maken der gelijkenis
van alle fchepen.

De velerlei voorwerpen zullen den ken-
ner , naar mate van deszelfs kennis met
dezelve, meer of minder treilen. Onder-
tusfchen heeft men alhier fommige der
voorwerpen aangeftipt om te bewijzen, dat
men geen denkbeeldig Panorama der ftad
Arnfierdam heeft gefchilderd, maar dat de
gebouwen en voorwerpen naar de natuur,

waar en treffend zijn afgebeeld , ten einde
de phyfionamie en liet karakter in het-
zelve te behouden, daar het toch onbe-
twistbaar is, dat, hoe fchoon eene ideale
voorftëlling Ook zij, dezelve niettemin van
hare waarde verliest, wanneer men haar
met de voorwerpen in de natuur zelve
vergelijkt. Het is om deze trouwe naar-
bootfing der natuur, dat onze kunstenaars,
foij de voortreffelijkheid van hun penfeel,
door geheel Europa worden bewonderd,
boven de meer dichterlijke idealen van an-
dere fchilderfcholen. Het is ook deze waar-
heid , wélke de eenvoudig ft e zelf niet
flechts onmiddellijk gevoelt, maar welke
zelfs gemakkelijker door hem wórdt on-
derfcheiden , dan door den kunst kundigften
befchouwer , die naar de hem geliefde ma-
nier het eerst pleegt te zoeken en op de
teekening', "groepering en Hij! te ondër-
fcheidenlijk te letten , om door het zuiver
en onmiddellijk gevoel der waarachtige na-
tuur - voorftëlling , ïevéndig genoeg te kun-
nen worden getroffen.' "

De ondernemer laat den bevoegden be-
flisfen, in hoe vérre hij in zijn doel i$
géflaagd, en vertrouwt, dat derzelver oor-
deel-

deelveïlingen niet dan zeer befcheiden kun*
nen zijn $ deszelfs aanmerkingen zullen hem
welkom wezen, terwijl hij zich, met be-
trekking tot niets wetende bedillers, het
fpreekwoord: die zich verwaand veel te
weten, weet niets zal voor oogen houden.'

Na deze kleine uitweiding gaan wij over
tot het aanwijzen der voorwerpen, die wij
met bijzondere oplettendheid ter bezigti-
,ging aanbevelen*

Zoodra men zich met het heerlijk ge-
zigt van den ïJftroom en op het onafzien-
lijke mastbosch verlustigt, wordt het oog
verrukt door het gezigt op een wel bekend
fchip buiten de laag, dat geheel uitgerust
en prachtig zoo als het is, gereed ligt, om

Door de breedfte der openingen omtrent
de Nieuwe Stads-Herberg, ziet men naar
het Tolhuis ten oosten , het nieuw geko-
perd twee-deks eiken Fregat - fchip : de
Nieuwe Zeelust, Kapitein carel fredriks,
gereed leggende op vertrek naar Batavia,

vlag van het fluurmans collegie, die van het-
zelve wappert, ziet men het nomnier 9 ftaan,

Door middel van dit Nomraer in de vlag
kan men, elkander in zee ontmoetende ,
den naain van liet fchip ontdekken.

Over hét midden van de landtong
meer naar de westzijde van het Tolhuis,
ziet men het nieuw gekoperd twee-deks
Fregat - fchip · Elifabeth Cornelia, Kapi-
tein ρ. h. bos ; liggende óp ftroom om
met den eerften, gunftigen wind naar Su~
rinamen te ftevenen. . ,·.;■.,

Over den oostelijken Haarlemmerfiuis-
boom , zien wij het nieuw gekoperd twee-
deks Fregat-fchip: Zorgvuldigheid ; Kapi-
tein , joiïamnes huls en , liggende op ver-
trek naar Su rinamen *

Ons oog vestigende bij de Laag, be-
fpeuren wij eene menigte fchepen, welker
vreemde vlaggen en achter-fpicgels ons
dadelijk doen zien, tot welke natie zij
behooren.

"i ff>.· Η r ' ··· ς "tl·** 'r* f f f- '. ·:■ ■ > ,·, χψ·', ■■>.:■.-/, ■·.: · · ·".'.'·. ·;.#;

Eindelijk zien wij voor de Oude Stads-
Herbergs-boom, het fraai opgetuigde Fre-
gat-fchip, met deszelfs witte aqhter-fpie-
gel: de Samarang, Kapitein, jan schol-
TYs, uit de Laag gehaald, om op itroom

Laat ons van deze reizigers naar vreem-
de gewesten afzien en trachten, een vaar-
tuig van nader bij te befchouwen, dat vau
een ander maakfel en niet voor den groo-
ten oceaan gefchikt is. Zoo vinden wij
vóór de Nieuwe Siads-Herberg eenen Iani
gen , zindelijken en net gebouwden Keulen-
vaarder, Hij is dubbeld waardig te wor-
den gadegeflagen; bijna alles wat tot eene
gemakkelijke woning behoort, is in den-?
zelven vereenigd, terwijl liet de» ftedelin-
gen tot eene reis met denzelven zoude kun-
nen uitlokken, Dit fchip fchijnt zich bin-*
nen door? naar de Brouwersgracht en van
dkhr naar het Haarlemmer meer te willen
begeven, om zoo deszelfs reis op den
Hijnfiroom voort te zetten. De Keulen-
vaarders liggen gewoonlijk langs den Bui-
tenkant, van de Kraanfluis af, tot aan de
Kapenburgrachts - fluis toe.

om een oogenblik bij het Koninklijke jagt
ftil te ftaan, dat men aan het einde van
den Mosfelfteiger vindt : Het dek van het
jagt, waarop men volkomen " het gezigt

hééft, fchijnt ons tot eene wandeling op
hetzelve uit te lokken. De pracht en uit-
voerige verfierfelen van het vaartuig val-
len den befchouwer dadelijk in het oog;
Het is geheel opgetuigd en de zeilen naar
behooren vastgemaakt*

.„■< Met dit groote jagt vertrekt Zijne Ma-
jesteit de Koning, des verkiezende, naar
Bruefelf den Helder en andere oorden
van het Koningrijk.

Wendt men nu het' oog naar het mid-
den van deze prachtige voorwerpen, zoo
ziet men, regt bij het inkomen van het
Paronama op den voorgrond, eenen Mid-
delburger beurtman liggen, kenbaar aan
zijne eigendommelijke tuigaadje. Dit beurt-
fchip onderfcheidt zich, door deszelfs
kromgebogene boorden, van anderen.

Een weinig meer links af, naar den
Zaandammer-fteiger, ziet men het fraaije
Zaandammer beurtfchip afïieken om den
boom uit te gaan; het zeil is reeds bijgezet.
De pasfagiers die met hetzelve terug gaan ,
zijn voor het meerder deel, dezulke, die de
Amfterdamfche beurs bezoeken.

den xiïtftekenden ileiger, ter plaatfe daar
de Noord - Höllandfehe veerfchuiten rail
Zaandijk en de Koog liggen, zien wij de
fchippers van dezelve, aan hunne witte
buizen en broeken kenbaar; twee Noord -
Hollandfche meisjes, dienstboden met eene
iluitmand , eenen kruijer die goederen
brengt; en eenige Noordhollanders met
hunne reiszakken, fehijnen met de ge-
noemde veeiTchuiten te willen vertrek-
ken.

Zien wij den geheelen wal der Haring-
pakkerij over, zoo vinden wij al de be-
zigheden , die tot liet verzenden van den
haring ^!behooren, kenfehetfend afgebeeld.
Men ziet vóór de huizen, dié tot het be-
drijf der zeilmakers in gebruik zijn, de
gemaakte zeilen fcheep brengen, of op-
hij fchen j ?in het midden vatt 'de ftraat de
drokke pasja ge van rijtuigen, flepeïs en
kruijers. Onder de veelvuldige voetgan-
gers onderfcheidt men eenen Turk, Hin-
lopers, matrozen ftoeijende met visch-
vrouwen, en andere eigenaardige costumes,
Aan de huizen zijde ziet men , hier eenen

Jood met zijnen katoen - wagen, dóór eene
(lede met kaas geladen - en verdere eigen-

aardige ftofïering, De vaartuigen , die on-
der den wal liggen, zijn allen verfchÜlend
van bodem en hebben elk eene bijzondere
beitemmingii » ·

- Bij het inkomen aan de westzijde, ter
linkerhand op den voorgrond , treffen wij
beelden aan in Zwitfersch costuum; hier
kunnen wij ons aan die ongelukkige uit-
gewekenen herinneren , die in den loop
van het vorige jaar, door Amflerdam zijn
getrokken, om zich naar Amerika te be-:
geven. Men ziet hen onder eenen hoop
aanfchouwers om eene aalmoes zingen,»
terwijl hunne talrijke kinderen door de
menigte henen dringen om te bedelen.'
Men befpeurt daarenboven aan deze plaats ,
de eigenaardige karakters der inwoners in
eene groote verfcheidenheid, alzoo de pas-
füge hiér drok en levendig is. Men vindt
den wal aan den Waterkant bij den Zaan-^
dammer-fteiger, met vaartuigen bedekt.

- r Indien Wij de pasjage van den Nieu-
wendijk en de Haarlernmerffuis volgen,
Zien wij in het verfchiet, aan de overzij-
de , ,de pasfage op den Singel ; en vestigen
^wij ons oog óp dè fchuifluis van den Sin-

Ziende naar de Brouwersgracht, ont-
dekt ons oog de rij van pakhuizen , en de
wagendragers die uit eene zolderfchuit goe-
deren in dezelve opflaan. De brug over-
gaande , worden wij, bij de kleine visch-*
markt, den ingang van den Haarlemmer-
dijk gewaar; de costumes der dagelijkfehe
pasfage zijn hier eigenaardig. Een rij-
tuig, befpannen met vier paarden, fchijnt
de ftad te zijn ingekomen.

Vestigen wij het oog op de huizen aan
de overzijde, naar den Mosfelfteiger, zoo
zal de bewoner aldaar , zijn woonhuis
en het bedrijf dat hij in hetzelve uitoe-
fent, kunnen onderfcheiden. De pasfage
alhier is weder afwisfelend; hier beipeuren
wij eenen bakker met zijne broodkar, d^r
eenen witten molenaar naast eene kar met
zakken meel — beladen, terwijl een oes-
terkooper met zijne kar verfche oesters,
door de menigte rijdt. Op den wal zien
wij visfchers , vischvrouwen die tot de
markt behooren en vischkorven.

Aan den Mosfelfteiger zei ven - ontwaren
jvij het aankomen van rundvee en var-
kens.

kens, en gaande niet het oog langs het
Droogbak bemerken wij, dat de' kaai met
fchepen en fchuiten is bedekt, terwijl het
op den wal wemelt van melkboeren, ko-

mende van de overzijde van het IJ, van
Oostzaan en Kadoelen, die hunne blaauwe
emmers met melk losfen.

Bij de Houttuinen worden wij eenige
timmerlieden naast eenen houtwagen en
vischvroLiwen, welke hier langs komen,
gewaar. Indien wij de pasfage op en van
de Oude Stad-Herbergsbrug gadeilaan, zien

Wij hebben deze korte fchets alleen la-
ten volgen , om den befchouwer een denk-
beeldig tafereel Yan het geheel te geven en
te dien einde eenige punten aangewezen. —
Het overige dat hier en daar Hechts is
aangeftipt, kan men met het oog nader
befchouwen. Onze taak gedoogt geene
verdere uitvoerigheid, welke, behalve dat,
overvloedig zoude zijn, dewijl deze kleine·
fcheU alleen dient om eenig denkbeeld van

het Panorama der fiad Amfterdam te ge-
ven, en om eenen leiddraad hij de
fchouwing van hetzelve te hebben»