PRIM/E LINEiE

NOTITIiE

kerum publicarum.

INVSVM JVT>ITORVM
everardi ottonis,

JurU Civ. & Tubl. Trof. TrajeBini.

Apud JOANNEM VISCH, Bibliopolanj:
cId b ccxxvi.

Cicero lib.III. deLegib.c. 8.

EJl Senatori necejjarium nojfe Rempublt-
cam 5 idque late fatct quid habeat
militum , quid valeat arario quos
refpublica habeat focios, qtios amicos,
quos ftipendiarm ;qua quisque fit lege,
conditione , federe: tenere confuetudi-
7iem decernendi > noffe exemfla majo-
rum. Videtis jam , genus hoc omne
Jcientice, diligentia , memoriam ejfe
fine quo faratus ejfe Senator nullo fa~
6io pteJL

. t. ..■■■■ *

V

PR^EFATIO.

tutela funt omnia , referri debere : neque alitim
in finem hanefiijjiwi generis propagines ad h&c em-
poria fapientia mitti , cjuam ut illis fcientiis im-
buantur, cjuibus viri ahqumda faffii, in Republica
& Ecclejia regenda , (int ufuri.

JDolui ergn & fape dnlui, Nobilium cfuorundam
errorem , cjui tam necejfariam Jiudiorum partem
aut faflidiunt, aut ignorant ; cjuicjue Jine cognitio-
ne Hijioriarum , fine lumine Geographia & Jine
fenfu prudenti<z civilis, remis vehsque ad cxteras
convolant nationes , ut tcmpla, palatia, armamen-
jtar^ , comcedias, aliaque id genus ludicra tantum
contemplentur, cjuumReip. ad cjuam tendunt, »0-
titiam priusjibi comparajfe oportebat, ejusque populi
leges , indolem & Aulas nojfe , ZJlyxis exemplo,
multorum providus urL+es & mores hominum
infpexit, Sic autem hodie vivitur, ut multos cjuo-
tidie viclcamus, Agrorum more , leffos crebro mu-
tantium , peregrinationes fufcipere vagas, ftneme-
ta, j- zY^ «r <$//« multumcjue httera

pererrarint , pr<£ter externos domum referant
geflus, animi corporiscjue mcrbos , feriocjue te-
fiari pojfint , y? homines pedibus ambulantes, /70«
cayitibus , vidijfe. s4hi contra , diutius cjuidem
ahcjuanto prorogant fludiorum tempus , y<W primis
tantum incrementis ac mifelhs definitionibus adhce-
refcunt s non tam ingenii hebetudim , cjuam igno-
rantia eorum , ^//di ^<5/ folidam eruditionem fa-
ciunt, dr jufium vit& Academic& frulium.

Huic autem morbo late grajfanti , «r pro virili
mea occurrerem , Notitia Rerump. operam dare

ccepi;

■

PR^EFATIO.

coepi j tum ut ea , velut jucundioris difciplin<t la-
cie , ereclioris indolis ■ petlora incitarem , ad ne-
gletla vulgo fiudia Humaniorum literarum & Hi-
fiorits, univerfalis _f alacrius excolenda : tum etiam
ut fpartam Juris Publici , in hac illufiri Acade-
mia _} mihi mandatam, plenius exornarem j cju&
in legibus Judiciis ^fuccejfonibus, comitiis & for-
mis rerump. explicandis confifiit , cjuibusEurop&a
civitates reguntur. Latiores cjuippe Juris publici
funt fines , quam ut unius Germania terminis in-
cludatur : habent Britanni fuum jus publicum ;
habent Belga, foederati ; nec minus dijfufum tiel-
vetii : id vero cjuis explicabit, aut explicavit un-
quam, nifi qui juris gentium & civilis prudentia
principiis fuertt inflruEtxs ? Omnia prctterea cum
jure publico Romano Germanico tam aruio nexu
funt colligata, ut fine piaculo divelli necjueant.
Neque dubitandum , in Germanix Academiis,
fub titulo Juris Publici, illam Notitiac difcipli-
mm JCtis demandari , fcribit Hertius, de Notit.
fing. reip. §_; 2. Neminem etiam Eruditorum , his
in oris, credo, fore ,fi modo idoneus vem & non
fimulata eruditionis arbiter fuerit , cjui indubium
vocare aufit, num qui hanc operam , fitis mole-
fiam , fufciptunt , ob falutarem humana vitdt &
literis fufceptum conatum , favorem mereaniur.
Afihi finne , fato ad invidiam ufjue feJici, Utari
licuit, cjualecuncjue infiitutum hoc meum non dif
plicuijje Viris Nobilifiimis & Amphjfimis, Aca-
demU hujus Curatoribus fapientiffimis : nam &
ipfa Imc Urbs , propter vit& eleganiiam , foli quafi

* 3 &

dii illius commendanda /it. Totum enim vitA, «0«

- /7 J> • ^; /7 • " ¹ "/

fchola comparatum ejr, & m conjrituenda cogno-
fcendaque republica verfatur; quapropter Regum
fapientijfmus fapientiam , Cicero artem magni-
tudine praeftabilem Plutarchm artium pmnium
praeftantimmam appellayjt. Pojtquam entm ho•
mines a prifiina vivendi fimplicit^ate & vit& inte-
gritate difcejferant, non fujfciebat eos agrefies ac
barbaros , a crudelitate & bello omnium adverfks
omnes, ad pacis bona revocajfe , fed ut infinitis
defideriis inter fe dijferens multitudo voluntatem
& vires conjungeret , arte cjuadam fingulari &
imperio civili opus fuit. lnde juris difceptatio
legum prafcripta j quibus ojfcia Pontificum, fudi-
cum, Oratornm , militum , mercatorum, opifi-
cum & agricolarum , utilitatem communem
diriguntur, utque praclaris artibus emineat civi-
tas , copiis locuples, opibus jh ma,, gloria ampla
& .virtute honefia fit > obtinetur. Hac , inquam,
difciplina civilis efi potentijfma illa dea₉ cju& quic-
quid ubique in regnis & imperiis vaftijfmis cfi_%
circumagit, c/>cvi yScra <z<r prsfana, pacem &
bellum, magifiratus & judicia, yramia & pcenas
verfatur. ViS fcire, quid parvas civitates fecerit
magnas, pefie maxima labefattentur, quibus
artibus populorum motus pr&caveri aut fedari de-
beant, <?/? , ^e /W doceat, prudent.ia civilis:
pulcherrima rerum magifira , ^ divinationem
innocentiffmam infiruit ReUores rerump. eorum-
cjue minifiros , r^r* confiliis urbes, fundare
legibus , emendare judiciis , infiantibus vere

~ PR^FATIO.

judicare , futura callidiffltne conjicerepojfint.

Omnes igitur ₅ cjui munUs boni civis fuflinere
gefliunt, fed inprimis ilios , qui vel forte nafcendi,
"liel voto reipublica ad gubernacula deflinantur ,
fumma ope niti decet , ut nofcant prudentia, hujus
ieges univerfales ; tum ut fua civitatis , ejusque
vicinorum, Jdciorum & amicorum indolem habeant
"perjpettam. In Democratiis , nofcenda efl vulgi
natura , & c/uibus modis temperanter habeatur:
in Ariflocratiis , exploranda Senatus & Optima-
tium ingcnia , qui Ctsfares inter eos , qui Cato-
fies ; indigenis an peregrinis ductbus utantur: deni-
fjue in Adonarchico flatu , bonorum & malorum
' Principum not& , artes, confilia, & Aularum fla-
gitia : omnium vero ortus exilcs, progrejfus , le-
ges yjura ^fides ^potentia & federa inpromtu haberi
debent. jQui enim hdc ignorabunt , omnes licet
fapienti<z arcana doElrinas , nAtura finus , motus
cocli & fidcrum curfus pervefiigarint, tamen per-
ifide, in ipfis rerum argumentis, hallucinabuntur,
quam qui in invio faltu oberrant , & in abrupta
Aeducuntur. Ut merito Socrates, ille fipientijfimus
mortalium oraculo judicatus , flultum ejfe cenjue-
rit, pojfe cjuemcjuam praflarc vilijfimis in ar-
tibus illiberalibus , ni idoneos fit magijlros nattus,
vec clavum unquam committi naut<£ , nifi pcr va-
rios fluUus jaEiatus , vadorum brevia declinare
did icerit^gubernandic vero civitatis prudcntiam fpon-
te fua hominibus obvenire , eamctue tuto his credi
poffe , qui nullam rerum civilium peritiam fibi
compararunt.

Vehe-

PR^EFATIO.

Vehementijfime autem in hanc artinm arteminjurii
funt Sophi umbrntici, cfpti eam non nifi veteratori-
bus tribuunt afiutis & dolorum architeBis , (jui-
bus falus reip. femper in ore , privata tamen fii-
mulatio efi , & decus publicum vile. Nos enim
virum prudentem definimus virum bonum, & in
publicis privatiscjue negotiis, folide Japientem , cjui
nihil temere aut trepide , omnia caute & confian-
ter agit , & fiatum prafentem civitaiis tuetur.
Cujus peEius, generofo honefto incoBum, pictatem,
tanquam omnis felicitatis & vit<z beata matrem,
colit\ omniaque confilia ad facrofanBam vertt, re-
ligionis ancoram alligat. Juftitidi Jtrenuus ubicjue
vindex, litibus minuendis fiudet; cjua -primo do-
mos , hinc genm & familias , ac pofiremo ipfos
ordines in fafitiones perniciofijjimas difbahere fo-
lent. Fides ei pracipuum humani generis efi bo-
num , quam aut fociis aut hofiibus fallere , ncfa-
rium cenjet, Sero prandere, nottes infomncs du-
c ere , cjuin vitam ipfam , cjua nihil dulcius efi,
pro hbertate & bono publico profundere non vcrc-
tur.

Atcjue ha funt vera civilis prudentia leges ;
non quas vafer ille Etrufcus, aut Cardanus , Spi-
noz.4, Nmdsus, Vanninns ^aliacjue id genus mon-
fira , in opprobrium religionis Chrifiiana , & fub-
jettorum perniciem difeminarunt. IIU flagitia do-
minationis, cum Tacito , guttulas fraudis , cum
Lipfio, Principi fuo inculcent , eumque mox urfi,
mox vulpis, mox etiam monfiri centauri formam
induere jubeant , ubi utilitatis ratio id expofcit.

S

* Nos

.„?■«,., ,-... : ..* ----------~ f.

PR^FATIO.

quarn dottorem Principum, aulicorum padagogum,
■prudentiae patrem, oraculum civilis difciplina &
Politicorum corypkueum: nec ego laudes ipfi ne-
gartm, acris & prudentis fcrtptoris , qui , e%
alta quafi fpecula, occultos Principum affettus
& dominatwnis Jiagitia perfpexit. Ex Jingulis
ejus paginis, tmmo lineis , Scipio simmiratus,
Fcerjlnerus , Bceclerus, Grtiterus, Boccalinus (Jf
/Jmelottus , dogmata & monita polttica ,
fi plura forfan , ^h^wz de quibus ipfe ccgitavit_t
exfculpferunt. Jlbfit ctiam ipfum , cumTertul"
liano, mcndaciffimum , £»02 Orofio adulatorem₉
cum Budceo fcriptorem omnium fceleratiffimum te~
mere appeliemus, Subfcribo autem Ijaaci Cafau-
bom judicio, in aurea acl Polybium pr<£fa~
tione , nthil Principi, prafertim juveni, rfnna-
hum hbns perniciofws judicavit, propter affi-
dua fiagitia, incejius, venena, parricidia, crimi-
nationes & confpirationes, qua fub Tiberio , G?-
iigula , Claudto, Nerone (3 Fitellio , hum.an<g
natura prodigiis, acciderunt.

/id recentiores quod attinet, 00/2 defuerunt
viri prcejlantes omnium nationum, ^^
rw de hac difcipltna conarentur: hts vero o~
mnibns ut fua laus debetur, ftim magis exa~
cuerunt, jedarunt. Multi compendia de-

derunt , definittonibus quidem & divifionibu$
iarge referta, fed qu<£ ad vitam civilem ingre-
diendam faciunt parum aut nihil. Alii vagi$
Difcurfibus, Axiomatibus, Oblervationibus, Ctf/fc-
Jrcanis politicis, Diffet tationum M&_m

andri$

P R M F A T I O.

mdris acute quidem, cum apparatu eruditio-
nis , fed non ad hunc ufum ciuilem & feculi gc-
nium differuerunt: quum tamen nec Jlerilia exem-
plorum noflra fint-tempora , & recenttffima pa-
tiffimum explorata effe debeant, ubi de publieo
negotio deliberatur. Hinc Tacitus Romanos fuos
culpavit, vetera extollentes, recentium incurio-
fos : contra callidos temporum, & fapientes con-
junxit. Celeberrimus etiam Periz.onius, in prafa-
tione Commentariorum Hiftoricorum, apte mo-
nuit, a feculi fexti decimi initio , faciem rerum
Europcearum, quce ad noftra ufque tempora con-
fijiit , coepiffe: nec altius Notitia rerumpublica-
rum ejl repetenda. Stjiit enim hic feje cumulus
maieriarum maximus , fi vel hodierna tantum
tempora intueamur, In alio (iudiorum gcnere laudo
& amo antiqua, neque in his prorfus fipcrnu: ita
autem in ea fi quis fie abclere velit, ut in rebus
hodiernis fit hofpes , ceque id ridiculum foret ,
quam fi in Belgio vivens, Grcece vcllet difcere ,
& linguam Belgicam tgnorare. Nec video, quod
malum impediat , quo minus in Jpaciis Jcade-
miarum, de iis, qute orbis hodiernus agit , pro
modulo cognitionis nojirce, balbutiamus. Quid fit
Confiitutio Vnigemtus, qu& Formula confenfus \
fata Dijfidentium apud Polonos, Pax Olivana s
quce ratio Jucceffionis in magnum Etruria duca-
tum. Quul de invefiitura Bremenfi & Stettinenfi\
de decimo Eleftoratu ; de Vicariatu Italico; de
novo commercio ad Indos, & fexcentis talibus fit
habendum. Nififorfan quis exijiimet , Acadc-

' mias

P R iE F A T I O.

tnias pedantifmi aulas ejfe> ceteris fatagentibus ^
in bif cum Diogene dolium baud vofoendum ejfe.

Non equidem is fum , qui de conatibus meis
tnagnifice fentiam , aliorum vero iabores conte-
mnendos exifiimem ; quinpotius veneror . quce &
Lipfio, Eodino , Conringio , Forfinero, Boecle-
ro , Bofio, Nauclceo , hertio , Gundlingio, aliif-
que , wm clarifjimis , z'» has-- eruditionis parte_y
praclare fiunt elucubrata , erf ,

auftor fuerim. Fidebatur autem necejfarium effe,
caufat neglettte vel contemtce artis pulcherrimce
prcemitten \ quo- fafiidium 'inveteratum,
qut bona-fua non intelligunt, deduceretur, quique
ad nojira Mufarum facra concurrunt, fentirent^
in dtvina beneficia injurios ejfe, qui frugibus in-
venus glande pafci amant. Num ipje via &
methodo magis commoda ufius fuerim , aliorum
judicium efio. Hominis vero illud £oli[aqviov₉ slrifio-
teles , egregium ^quodfequeremur, /^c z» re exem-
plurn reltquit: is enlm reginam illam difciplina-
rum jufio opere conditurus _y omnium prius civi-
taturn , non Grcecice folum, fed etiam Barbarice^
mores ac difciplinam invejiigavit , ducentas
quinque & quinquaginta refipublicas defcripfit:
prudenter exifiimans , his demum adminiculis
comparari (<r tradi poffe rerum civilium dottri-
nam. Ego, cum talia nonpoffm, id faltemope-
ram dedi\ ut in magno argumento ejfet modm
quidam & ordo, utque intervalla ..y quemadmo-
dum in viis lapides y confiituerentur. Sat am-
plum fane operis fuficepti fruttum tulijfe putabo•

' ......3

■JWttSHH

P R. JE F A T I O.

loci bujus felicitate, fentire quod velis, dc quocl
fentias , dicere licet. Ex illis autem mutis Dofto-
ribus faluberrima monita, ad omnem rem civilem
& militarem pertinentia , tst mihi & cuilibct , in
mufeo, haurire licebit; quamvis ipfe magijlratum
non gefferit, machinas nunquam expediverit, aut
qua forma actei, quogentre^ terramarive, ^«/ff
pugnetur , ignoret. Ui vero Chronologiam aut Cho'
ro^raphiam regionum, au^urali lituo, aefiniam,
exfpettet. Aliorum hcec meffts eji^ in quam mi~
hi , iftfJ furifprudentia partibus fatis occupa-
involare nec lubet, licet, Ne etiamum-
braticus homo ab Aultcis riderer, quantumlicuit,
^ij temperavi, contimnt, fuid hodie
ex ufu fit : cum Sallufiio enim fcio , dif-

ficile atque afperumfadlu fit, J/ffg¹ confilium Regi
aut Imperatori, cujus opes & majefias in excelfo
fnnt: quippe cum & HHs confultorum copia ad~
fmt, «e^ dfc futuro quifquam fatis calltdtts,
fatifque prudeHs videatnr.

ln Pracoguitis generalia quadam civilis pru-
dentice capita pr<smittenda cenfui s tum quod re-
liqua fine his intelligi non poffunt; tum ut Cemel
dicerem & expkcarcm , qu.<e in fingulis regnis ufum
habent, & otiofe repetcnda jorent ubivts. Potiora
quavis & quotidiana munivi auttoritate vcieris
Chjufdam Hijiorici, aut Sapientis: quibus hac tn
re non minor ficles habenda e(i , quam aut Philo-
fophi Arifloteli, aut Jurifconfulti Papiniano fuo
habere folent. Augufius, rnaximus memoria omnis

* * im~

% Frdccgmta NotitU

occupari poffint ? (z) Cur fpecialis hasc & praflica
politica cum generali , & curn utroque jure pu-
blico vulgo confundatur ? (3) qua; partes Jurifcon-
fulti, qua3 Politici, quas Iiiftorici?

§. III. Scitu necejfarza eft omnibus
Imperantibas, eorumque Legacis & Con-
Hiiariis. Utilis parentibus » ad fidem
boni civis confervandam ^utque folidus
ex Hiftoria & faftis capiatur fru&us.
Jucunda omnibus j propter varietatem
rerum₃& viciffitudinem fortunae, quam
exponit.

(1) Augufti breviarium totius imperii ^ 111 quo
opes publicce continebantur, cfuantum civmm, fo~
ciorumque in armis , auot clajjes, regna, provin-
cite , tributa , aut vetiigalia, & necejfitates, ac
largitiones, ut Tacitus defcribit Annal. c. 2.
& Sueton. in ejus vita c* ult. (2) Cn. Pompeji
pricflabilis fcientia, in foederibus, paStionihus, con-
ditionibus populorum , Regnm , exterarumque na-
fionum ) in omni belli jure c^ pacis, a Ciceronc
laudata,orat. proBalboc. 6. (3) ConftantiniPor-
phyrogeniti liber de adminiitrando imp. ad filium.
(4) Amurathis, Turcarum Imperatoris, diligentia
fingularis, terribilis dominatus , qui nunc durat,
fundamentum.

§. IV. Do£tores ejus funtomnisgehe-
ris viri, vere civiles , qui vel ufu &
tra£tatu , vet hiftoriarum ledione, ha-
bitum fibi acquifiverunt dijudicandi ₉
qiiibus confiliiy & viribus civitas admi*
aiftretur

(i)Aft

RerUmpublicArunf, ij.

(i) An in Academiis doceri debeat, & a qui-
bus ? (2) Num re£te Bodinus fcripferit , JCtos,
in dodtrina de Rep. antefignanos habendos effe.
(f) Hiltoria cur lola non fufficiat , nec ufus,

efficaciflimiis rerum omnium magifter, Csefari lib.
11. de Bell. civ. c. 8. & Pliniolib. 36. Hift.nat.
c. 2. diftus? Socrates apudXenophontemlib. iv.
Memorab. Stuitum eji arbitran, non pojje quem
■prceflare vilijjirais in artibus , ni idoneos Jit magi-
flros naclus, gubernandit vero civitatis notitiam ,
fponte fua & ultro, hominibus obvenire. (4) De
Themiftocic, Principe Auriaco , Cominaso & Ma-
chiavello iingularia.

§. V. In illis, qui notitiam hanc fibi
comparare cupiunt, praeter nativam in-
genii bonitatem, requiritur fcientia ali-
qualis Prudenti^ civilis, Hiftorix ,Geo-
graphix, aliorumque adminiculantium
ftudiorum.

(1) Duplex Ariftotelis collegium politicum/

(2) Juvenes hanc fcientiam iibi comparare polfe
& debere; quia etji abefl maturitas cetatis , jam
tarnen perfonare aures eorum hujufmodi rebus, nort
efl inutile, in re fimili, aitCicero vi.ad fam. 18.

(3) Polybius lib. r. c. 1. verijfimam inflitutionem
ejfe ac prwparationem , ad capeffcndam Remp do-
drinam illam, qu<e ex hijloria paratur. Vid. Boe-
cleri Hifloria Principum fchoid.

VI. Huc pertinent quaclibet Res-
publics , antiquse & hodiernae_; barba-
rx & moratsej magnse &parvse_; redae
declinantes prudenter vel impru-
denter adminiftratse $ Regna, Popula-

A % res

4 Vr&cognotA NotitU

res & Optimatium ftatus.

(i) Non modo Judaicam , Grsecam, & Ro-
' manam remp. fed etiam barbaras civitates, & vi-
tiofas, cognitu utiles elfe. (2) Opus prseftantif-
firnum quondam Ariftotelis, quo is omnium fere
civitatum , non Gr<ecicc folum, fcd etiam Barbariji
' nlores, infiituta, difciplinas defcripjit, au£tore Ci-
cerone lib. v. de Finib. c. 4. & Laertio lib. v.
n. 27.

§. VI. Solius vero Europse notiriam
libri hujus tiruluspollicetur i nec omnes,
fed potiores ejus Relp. luftrare animus
c(t.

(i) EuropaD nomen, fines, regiones,& excel-
. lentia. (2) Tergori bovino cur eam fimilemdixit
Dionyfius Afer. (3/ Gur Seres Europa;is unum,
fibi duos, ceteris nullum oculum tribuant, tefte
MafFejo lib. iv. Htft. Ind. Vid. Ifaac. Volf. Var.
Obf. c. 14. (4) Ariftotelis judicium de ingenio'
Europseorumlib. vn. Polit. c. 7.

§. VII. In fingulis tempus praterj-
tum j prafens &. futurutn confiderari
debet ut totidem prudentia? partes ,
memoria<> intelligentia 6c frovidentia in-
ftruantur.

(1) Tacitus II. Ann. 88. Grascos culpat, quod
fua tantum mirabantur ; Romanos , quod reccn-
tium incuriofi , vetera extollebant : contra callidos
temporum & fapientes conjungit , iv. Ann. 33.
(2) Plinius Paneg. c. 5-. Habet has vices conditto
mortalium , ut adverja ex fecundis , ex adverfis
jecunda nafcantur. Occultat utrorumque femina
Dtiis , & pkrumcfuc boyorum malorutnque eaufie

Rerumpublicarum f

fub diverfa fpecie latent.

§. VIII- Inchoatur hxc cognitio, ob-
fcrvatione exemplorum, quse fa£ta funt,
aut fiunt: excoliturcomparatione diver-
farum civitatum , converfatione cum
Proceribus & Legatis , & peregrinatio-
ne prudenter fufcepta : abfolvitur de«
monftratione 6c ufu.

(i) Peregrinationisverus ufus & abufus. (2) Qua
setate illa fit fufcipienda; adverfus Platonem &
Lockium. (3) Quibus prsefidiis inftrudi effede-»'
beant peregrinaturi. Qui proficifcitur adpartes ex~
teras, priufquam in lirigua genlis, quam adit, fe-
cerit progrcffus , ad ludum Grammaticum vadit,
non ad peregrinandum , ait Baco de Verulam.
ferm. fid. (4) De fcopo certo, & cautionibus
obfervandis. (jr) Germanici cupido, veteres locos
& fama celebratos nofcendi ,commendata ex Taci-
to lib. 2. Ann. 5-4.5*9.60. (6) Providi Ulyxis exem-
plum ex Homero & Horatio lib. 1. ep. 2. (7) De
luxuria Aiiatica in Urbem inve&a Livius 1. xxxix,*
c. 6. illuftratus, & Juvenalis Sat. 111. vf. 62.

§. IX. Finis notitice, non eft curio-
fitas qucedam defultoria , in Rep. pro-
pria vel aliena > fed ut prsefentia accu-
rate perfpicere., re£te de illis judicare ,
futura ex prasteritis & prsefentibus cal-
lide conjicere., patrice cavere de malis,
profpicere de bonis , ad incerta vigilare
poflimus.

(1) Exempla Solonis, Themiftoclis , Ciceror

A 3 nis,

$ l^>r&cognit& NotitU

nis , Attici , Mahumedis , Swendii, Agrippas,
Thuani, aliorumque, qui , artis hujus beneficio
_f futura fsepe praaviderunt & prsevenerunt, (2) Ci-
ro lib. vi. ad Fam. epift. 6. Noa ex aiitis, mvo-
latu, nec c cantu Jintfiro ofcinis , ut in nofira di-
feiplina efi , nec ex tripudiis folifiiinis aut foniviis
- tibi auguror , fed haheo atiafigna, quee. olferv.em _y
_ qu<? etfi non ftmt certiora illis', mmus lamen har
bent vel obfcuritatis vel erroris,

X. Summa capita > cujufvis Reip.
uofcenda funt fequentia: ( 1) Origo &
progre0us civitatis. (x);Natura regio-
nis. (3) Civium mores & bonaforttino:.
(4) Status Eccleliafticus. (5) Admini-
ftratio fummi imperii. (6) Forma Reip.
(7J Ejusfinis, vulgo Intereffe (8) Re-
gum chara&eres, & prxcipue Imperantis
virtutes , vitia , tituli , infignia
(9) Viri toga aut fago illuftres. (10)
bcriptores domeftici & peregrini.

(1) Ariftotelis anguftior partium cnarratio lib.
*v. Polit. c. 14. in confultationibus , magiftrati-
bus & jtidiciis. (2) Molimina Conringii , Pu-
fenclorfii, Schubarthi , Bofii , Diqterici, Qund-
lingii₇ aliorum.

§. XI. Primum ergo indaganda venit
Reip. ortgo, quce pierumque exilis eft,
& fabulis involuta: hinc primordia, in-
crementa^ inclinationes ; & converfio-
nes , cum fuis caufis atque occafioni*
bus, infpici debent.

(1) Tria

RwHmpubHearum. y

(i) Tria tempora diftinguenda in fingulis, quas
Grfeci «pxw» itKftif & «retf»»/»^ "yoc^uiit. (2) Tem-
pus incertum, fabulofnm, hiltoncum. (3) ahte
Komanos, fubRomanis, poft Romanos. LiYius
Pricfat. Datur hcec venia antiquitaft , ut mifcendo
humana divinis , primordia urbium artgujiiora fa~
ciat. (4) Populorumambitio,ignorantia & djvi-
nationes dehras, in fingendis origiiribiis, ex Dio-
doro Siculo, Tacito aliifque (5-) An ante dilu-
vium faerint civitates > (6) Anprima imperiaim-
mediate a Deo condita? &c.

XII Deinde regionis cognofcen-
dus eft fitusj robur, debilitas,exquan-
titate &: qualitate. Ratione quancitatis
lines habet regni,, vel populi: latos,,
vel anguftos : politicos vel naturales,
ut funt flumina & montes.

(1) Imperia magna difficulter cuftodiri, judir
cavit Scipio Africanus apud Valer. Max. lib. iv.
c. 1. n. 10. Augufti confilium , coercendi intrn
terminos Imperii, apud Tacttum lib, 1, Ann. c. xi.
ex Grotio lib. m. c. 15-. §.7. illuftratur, (2)
Amnes , tanquam naturales termini , dirimunt
gentes, unde finitores dicti, apud Xenophontem
Exp. Cyri. c, 8,

XIII. Ratione qualitatis territo-
rium eft principale & acceftorium, cori^
nexum vel interruptum: maritimumvel
mediterraneum: cafteilis, urbibus₃por?
tubiis claufum vel apertum : montanum
vel campeftre : fluminibtis intercifum
vel deftitutum: fterilis aut fertilis foli.⁴

A 4 (1) Ci-

Jj PrtcogniiA NotitU

(i) Civitatis maritimas commoda cum incom-
inodis comparata. Vid. Boecleri Civitas maritima.
(2) Portus boni conditiones, ex Vitruviolib. xii,
^c' S- (3) Q^uid in urbibus fit obfervandum. vid,
Ariftot. lib. vii. Polit, cap. xi. (4) Arceslibe-
rorum populorum compedes. (f) Cur Tacitus
amnes vetera impcrii muritmenta vocet lib. iv.
Hift. c, 26. ? (6) An flumina per folfam con-
ne£li poiTmt , ad ejufdem lib. 1. Ann. 79. &
xiii. c. 53.

XIV. Fertilitas regionis fita eft in
animalibus , manfuetis & feris, pifcibus,
frugibus , frudibus arborum & vinea-
xumj fale, metallis, mineralibus₃ gem-
mis, lapidibus, carbonibus & ligno: ex
quibus an civitas omnia habeat, ad pa-
cis & belli artes idonea, quid ei defit;
«quid fuperfit, colligi poteft,

(1) Exempla fterilitatis & fertilitatis ftupendas.
(2) Sterilia loca prae'feracibus an re£te commenda-
rit Machiavellus ? (3) Virgilio lux lib. 1 Georg,
vf. 5-0. feqq.

§. XV. Tertio in Civtum defcriptio-
ne attendi debet, eorum origo ,lingua,
Tiumerus > bona corporis, animi, & for-

XVI. De originis vetuftate multse
gentes invanum laborarunr: quia plerse-
que migrationibus funt confufae, & te-
jiuia multarum initia fequens magnitudo
o{)texit.

(j) Ini-

Reruwfublicarum. •• ^

(i) Initia Reip. cum origine gentis perperam
vulgo confufa. (2) Somnia Lucretii, Horatii,
Diodori , & Taciti , de indigenis terra editis.
{3) De migrationibus ex Afia , & Septentrione,
gentium vagina , Bocharti, Laiii, Rutbekii fcri-
pta. (4) De Hunnibaldo, Annio & Trithemio,
fabularumarchite&is. . (f) Polybius lib. 1. Hift.
12. Ut intelligatur ingenium gentis , natura, con-
ditio, fortuna impcrii alicujus, omnem fuperiorum
temporum feriem alte repetcndam cffe , cfuo poffit
liquido judicari, undenamJinguli populi, & quan-
do , & a cjuibus profeSii.

§. XVII. Linguas matrices Europa
quatuor habet ampliflimas: Grxcam,
Latiaam ^ Teutonicam , 5r Slavonicamj
quarum varix propagines & dialefti.

(i j Caufs varietatis linguarum funt bella, im-
peria, colonias , commercia, migrationes , incu-
ria &c. (2) Confufio Babylonica quam varie a
Perizonio, Vitringa & Clerico, Viris Cl. explicata.
(3) Studium propagandi linguampatriamquofpe-
dtet. (4) Origines quarundam linguarum. k) Go-
thica Teutonicarum mater. (6) Scaligeri opuf-
culum , de Linguis Europas.

§. XVIII Numerus civium "belli pa-
cifque munia fuftinet_; ut tamen medio-
critas magis fa?pe laudanda videatur.

(1) Quibus mediis numerus civium augeri, vel
minui poffit. (2) Laus matrimonii & colonia-
rum, judiciis Ariftotelisl. vn. Polit. i6.&Vel-
leji lib. 11. 15-. improbatis. (3) Hadrianus in 1.
ult. de Bon. damnat. Ampliari imperium homi-
%tim adjs&ione potius, qttam pecuniarum copia ma-
l:,n. . -

§. XIX.

ze Prtmnita NotitU

o ^d

§. XIX. Ad corporis bona pertinet
finitas j ftatura 8r pulchritudo_} quae pro-
ter cgpli clementianij velinclementiam ,
iibum potumque aliter atque aliter fe
liabent.

(r) Cur Septentrionales robore & vitalitate,
Auftrales ingenio prasftent. (2) Morbi certarum
regionum. (3) An homines olim proceriores,
quam hodie , ad Efdrse lib. iv. c. 5-. vf. 5-5% Qui
foji vos vcnturi funt, minores fore -vobis, quajijam
fenefcentibus rebus creatis. f \

XX. In bonis animi fpeftanda? funt
virtutes mprales &intelleAuales. Mores
gentium plerumque tales funt, qijalis
ert locorum fitus_; licet natuns , artis vel
cducationis opera non raro infleftan-
tur.

(1) Ulpiani di<ftum in 1. 31. §. 21. D. de tE»
diiit. ed. Jnterejl nojira fcire nationem, ex Livio
lib. xlv. 23. & Vitruvio lib. vi. cap. 1. illuftra-
tum. (2) Opprobria in totas nationes, Strabonis
audoritate rejeila lib. iv. pag. 70, Seneca lib.
III. de ira c. 27. Nihil in uno judicabis notabile
aut foedum, piod gentisfua: publicurn eji. (3) Tria
vitia cardinalia 1 Johann. 11. vf. 16. memorata,
ex triplfci temperamento, cholerico, fangujneo ,
melancholico; quse explicantur. (4) Scriptofes
- eo pertinentes : Scipio Claramontius , O&av.
Brancifortius, Johannes Imperiklis; Joh. Barcla-
jus , Janus Huartus , Edo Neuiuifius , Vayc-
rus&c.

§. XXI. Ad virtutes intelle&uaies

RerumpubliQArum. St

refcruntur artes liberalesj & illiberales.
lllse in fcholis, gymnafiis &: Academiis
traduntur: per focietates litterarias , bi-
bliothecasj & typographiam juvanttrr.

(x) De Academiarum origine, commodis,, yi-*
tiis, & honoribus. (2) Lingu® patri® & Hifto-
rice recentioris negle£lus. 3. Neceifitas ftudiima-
thematici, ad peritiam nauticam & militareim
(4) Naudffii cenfura publicarum fcholarum rej e£ta
ex Quintil. lib. 1. Inft. orat. c. 12. Seneca: cpUL
. 107. Ut omnium rerum _y -jic Utlerarum imeinfieran-
tia quoq-ue laboramus ; ncc vitce, fed fchola difci-
mus. (s) Typographia; natales , ufus & abuliis.
vid. Mich. Maittaire Annales Typograph. _:

§. XXII. liliberalium numerus eliraa-
gnusj eminent autem tres, agricukura ^
opificium & mercatura eaeque ,fivehic

¹ T • ¹ »16

connubio jungantur, magnum momen-
tum in repubiica habent.

(l) Laus agrieulturse&paftionis ex Xenophon-
tis Oeconomico, & Catone deR. R. Tullius ^ib.
1. de Offic. cap. 43, Omnium rerum ₀ ex qmkis
aliquid acquirhur, nihil eft agricultiira mehus, ni-
hil uberius, mhtk dujcius , nihil homine, mhik /i^
. bero dig-nitiSf. (i) Attifiqem magni pretii homi-
nem, reac Plutarchus in Pericle dixit. (3)' "Se.cf
•opifieum collegia, licet valde antiqua fint, Reipc
non condacunt, niji angaft® legibus circumfei-,
bantur. (4) Mercatur^ incrementa & decrcmcn-
& 7 ex. qiubus cauiis. Ciceronis de ea judicium
Hb. 1. de Offic. c. 42. De focietatibus , nundi-
ms, monopolirs, foenore, & perniciofo urbibus
mercimouio, nqbilibus interdifto, ad /. 3. C. :de
Cainmcrc\ (6) De Grscorum veterum Ro-

mano-

/

xi PrAcognitd NotitU

manorum, uti Gallorum quoque recentium in-
ftitutis, ad frequentandam cum fru&u agricultu-
ram, &commercia, commendetur M. delaMa-
re Traite de la Police Parif. 1713./0/.

§. XXIII. A bonis fortunx cives
(1) lunt Nobiles, Patricii, plebeji (2)
Nobiles vel novi vel antiqui: Equites,
Barones^minifteriales. (3) divites , pau-
peres, vel medii. (4) huic autillifa&io-
niaddifti. j

(1) Nobilitas civilis varia pro inftitutis Re-
rump. (2) Europasos virtus militaris & aula ho-
norat, dignitate riatalibus tributa. (3) VariaNo-
bilium claffes & appellationes, per indicem recen-
fitae. (4) Equitum ordines, facri & profani, trium
generum: Torguati, Cruciati, Aurati. (5-) Eo-
rum, ut & Baronum, &Patriciorum origo. Ifo-
crates in Sociali: Ea demum civitas felix efl ha*
benda, non qn<e e promifcua hominum colluvie mul-
tos cives tcmere colligit , fed quce antiquiffimas C5³
frimas familias maxime confervat. (o) In tuini-
dos genere nobiles , Marii oratio apud Salluft.
Bell. Jug. c. 8§. ,

XXIV. Ex fadionibus nafcuntur
feditiones, tumultus, bellacivilia₃con-
fpirationes, proditiones, quibus impii ci-
ves adverfus Principem vel remp. infur-
gunt ,ejufque funus inducunt.

(1) Caufas fadionum optime Florus, lib.i.e.
23.feqq. & Ub. iii. cap. 14. feqq. genium conju-
ratiouis Machiavellus defcripfit, ad Liv. 111. 6.
(2) Utriufque exempla antiqua & recentia. Liv.
lib. iv. c. 9. Fadiones fuerunt ermtque pluribus

/

Rerumpubkvarum 13

fopulis rnagis exitio , quam bella externa, quam
fames morbive , quceque alia in Deum iras,
ultima publicorum malorum vertunt. (3) Feftem
hellorum civilium , in quibus nihil miterius eft,
quam victoria, Cicero defcribit lib. iv. ad Fam.
9. (4) Tribuni, Oratores, Aftrologi civiumtur-
batores. Grotius lib. iv. Hift. A. 1 NomeK
libertatis, & , qu<e violentifjima perfuajio eft, Dei
cultirm jattabant acre concitorum gcnus, qui rerum
civilium ignari , fpecie religionis turbidi, f<epe bo-
nam caufam male agendopervertunt.

§. XXV. Qiiartum Notitije caput
Statum Ecclefiafticumt^omts cujusob-
jedum eft religio, omnis focietatis coa-
gulum j & vinculum honeftae difcipli-
na:. Scopuli ejus duo, impietas & fu-
perftitio.

(1) Cultus divini necelfitas, &fru£fcus pietatis.
Livius lib. v. 5*1. Omniaprofpera evemfje, fequen-
tibus Deos , adverfa fpernentibus. \z) Arheifmi
& fuperftitionis radices, audores. (3) Malautriul-
que magna, fedmaximaimpietatis, adverfusBay-
lium. Vid. Barbeyrac ad Pufend. 1. 2. c. 4. 3.
Curtius lib. iv. c. 10. Nulla res ejficadus mul-
titudmem regit , quam fuperftitio : alioqui impo-
tens, feva, mutabilis; ubi vana rtligione capta efi,
rnelius vatibus, quam ducibus fuis paret.

§. XXVI. Relig io alia naturalis eft,
alia revelata : hoec quadruplex_} Chri-
ftiana, Judaica, Mahumedana, ethni-
ca : quarum prima & tertia fummse po-
teftatis participes funtj omnesin varias
fedas divifa:.

(1) De„

14 Trtcognita Notititt

(i) Defcriptio religionis naturalis ex Paulo ad
Ebrse. xi. vf. 6. & Seneca epift. 95*. (2) Judi-
ciitm politicum de fingulis revelatis. (3) Excel-
lentia religionis Ghriltianae vindicetur , adverfus
Machiavellum lib. 11. de rep. 2. & Baylium t.
IV. Refponf. c. 26. 27. Vid. Pufend. de concordia
verte politica vum religione Chrijiiana.

S. XXVII. Chriftianorum alii funt
Orientales , alii Occidentales : horum
trcs familise prjecipusE: Reformata, Lu-
theraira & Pontificia: fecundarise infini-
fed ab imperio deftitutx.

(1) Quales Crsici, Janfeniilje,Sociniani, Ana-
baptiftas, Enthufiaft®. (2) Reformationis necef-
fitas^ juftitia,progreffus & impedimenta. Secken-
dorf Hijloria Lutheranijmi, Jurieu Apologie pourla
reformation. (3) Concordia Reformatos inter &
Lutheranos an fperari polfit. (4) Proteftantibus
qiiare non fit metuendum. vid. Grot. epfl, 921.
& Bayle Elifabeth. (P.) Francois I. (N).

XXVIII. Jus fummarum potefta-
tum circa facra , maximum eft apud
Grsecos St Turcas ; minus apud Prote-
ftantes ; minimum apud Gallos j Ger-
manos & Venetos: apud ceteros fere nul-
liim.

- . • ■ - «

(:i) Limites hujus juris circa cultum , ejufquc
miniftros, & bona ecclefiaftica intricati, ex va-
fritie Cleri. (2^ De Conciliis , Synodis, Con->
liftoriis. (3) De una religione dominante , cete-
ms tolerandis. (4)An hserefis fit crjmen; & quid
fi hasreticus contumax fit & bla%hemus ? (5-) In-
quifitionis tribunal an a Spiritu S. ? vid. Tit-

iii

Rerumpublicartim. If

Iii. vf. 13. Tertullianus adScap. c. 11. Huma-

ni juris & naturalis poteflatis ejl, unicuiqne, quod
fntaverit , colere: nec alii obeji, prodeji alte~
rius religio. Sed nec religionis ejt, cogere religio*

, quct fponte Jufcipi debet , »0» w: £3?
hojlite ab animo lubente expojiulentur. (6) Scripta
laudentur optima, Grotii, Wehrenfellii , Pufen-
doriiii, Baylii, Noodtii, Limborgii.

XXIX. Caufa ejus rei eft, quod
Hierarchia Romana, remp.in rebuspu-
blicis conftituit, maximam totius Euro-
pic. Ejus caput eft Fontifex Roma-
nusj membra majora Cardinales , Pa-
triarchs, Archiepifcopi, Epifcopi,
ordinesEquitumj minoraAbbates, Prse-
lati, Jefuitse & monachi cucullati, mi-
les Pap^ practorianus.

(1) Forma hujus reip. comparetur cum Impe-
rio Romano Germanico. (2) Di&um Chriftf
Lucsc xxii. vf. 2f. Rcgesgentium dominantureis,
C3⁵ qui antioritatem habent in eas , benejici vocan-
Xtr. Vos autem non fic \ (3) De EquitumEccle-
liafticorum ordinibus, Hoipitalariorum , Teuto-
nicorum, Templariorum , Eniiferorum ; quo-
rum duo priores fuperfunt , tertium opum ma-
guitudo, quartum bella everterunt. (4) jefuita-
rum charaacr apud Grot.lib. ni.Hift. pag. 194.
(T) Quinam lint viri jimplicitate gaudentes & deji-
dice dediti ? apud Paulum in /. 2$\ 1. D. de
Probat.

^ §. XXX. Qpintum Notitise caput,

feu Adminiftratio fummi imperii in no-
vem partibus confiftit » in Magiftrati-

buSi,

Rerumpublicartim. If

tiis , curiis, parlamentis & fan£tiore con-
eilio inftituuntur, ut de pace & bello_s
de legibus & tributis, deque omni utilita-
te, qu;£ legibus comprehendi non po-
tuit j re£te aliquid fanciatur; idque
temporibus ftatis, vel indidivis.

(i) Alia Senatus ratio eft in Monarchia, alia
in Democratia ; ibi fententias ponderantur, hic
liumerantur; ibi celerius, hic tardius confiliaca-
piuntur. (2) Alexandri Severi exemplum, quem-
libet in arte fuaconfulentis. (3) Coniiliariorum
requifita. Cicero 11. de Orat, 28. Ad confilium
de rep. dandum , caput ejfe nojfie remp. SailufK
Orat. 11. de Rep. ord. Scio ego, quam dtjficile
atque afperurn faitu fit , confilium dare regi, aut
imperaton, poflremo cuiquam mortali , cujus opes
in excelfo funt ; quippe cum & illis coufultorum
copia adfint; neque de futuro quifquam fatis calli-
dus, fatifque prudens fit. Quin etiam flepe prava >
magis, quam bona confilia profpere eveniunt: quia
plerafque res fortuna ex lubidtne fua agitat.

§. XXXIII. Lex eft regula aftuum
moralium obligans ad id, quod re&um
eft: alia eft publica., quse & farpe fun-
damentalis , alia privata, ut forenfis,
maritima, fumtuaria, &e

Ci) Legis bonee requiiita funt, utfitjufta,Im-
mota , ad geninm populi & ftatum reip. acco*
rnodata , fugiat excefliim , perfpicua, & lingu^
patria concepta, majoriparti,& in fummampro-
fit,Liv.lib. xxxiv. 3, (2) Diiferaturde pruden-
tia legillatoria. (3)De ufu &abufu juris Roma-
Jii judicia Grotii proleg. ad Hift. Goth. pag. 63,

£ Lipfii

lB Pr&cognim Nolim

Lipfii cent. v. ep. 78. & Conringii prajf. ad Taci<
tum de Mor. Germ. (4) Tacitus xv. Ann. 20.
Ufu compertum efl, leges egregias, exempla hone-
Jla, apud bonos ex deltdis aliorumgigni. SicOra-
torum licentia , Cinciam rogationem ; candidato-
rum ambitus Julias leges: magiflratuum avaritia,
Calpumia fcita pepererunt. Nam culpa , cfuam
poena, tempore prior , emendare , quam peccare,
pojierius eft.

§. XXXIV. Judiciomm auctoritas
pendet etiam a fumma majeftate, & ab
eainjudices majores minorefque deri-
vatur^ falva ultima provocatione. i\lia
diftrahendarum controverfiarum , alia
puniendorum maleficiorum caufareper-
ta funt: alia univerfalia , alia particu-
laria; ut peregrinorum , mercatorum j
pupillorum &c.

(1) Tres juftitise peftes capitales; corrupti ju-
dices, ffiterna; lites, & Advocatorum improbitas,
inquam Germanorum ira apud Florum lib. vi.
c. 12. (2) Remedia adverfus litium seternitatem
(3^ Laus Advocatorum bonorum ex /. 4. C. de
Advocat. div. judicum & /. 14. C. de Advoc. di-v.
judiciorum. (4) De iEgyptiis Diodorus Siculus
lib. I. c. 75". 'judiciis diligentiam non vulgarem
exhibent; quod fententias, pro tribunvli pronuncia-
tas, maximum vitce communi momentum ajferre,
jn utramquc partem cenfent. Nam haud obfcurum
ipfis erat , fi facinorofi pumrentur, ef injuria op-
prejfis auxilium ferretur, optimam hanc delittorum
emendationem fore. Et contra, fi terror dirus, a
judiciis impendens fceleratis, vel pecunia, vel gra~
tta everteretur, confufiomm univerfa hominum fi-

, cieta*

Rerumpublicartim. If

cietatis eventuram profyiciebant. Adde /. 13. 18.

19. D. de Off. Prtef
§. XXXV. Legati funt miniftrireip.
ad publica negotiaexpediunda, abillis₅
qui fumma poteftate gaudent , folenni-
ter miffi, cum chara&ere, vel fine eo.
Ilii vel primi funtordinis, velfecundi*
utrique vel plenipotentiarii, vel formu-
lariij ordinarii vel extraordinariij nego-
tiofi, velofticiofi.

(1) Horum neceffitas, dotes , mandata, fan-
«Sfcitas, privilegia , jus afyli , audientia, forum,
honores, casrimonije, pericula, cautiones. (2) De
vocibus Ambaffadeur, Envoye & Rejident. (3) Cae-
far lib. 111. de Bello civ. c. 5*1. Alia funt lega-
ti partes atque Irnperatoris : alter agere ad prcefcri-
ftum; alter libere ad fummam rerum coufulere de-
bet. (4) Scriptores Joh. Hotmannus, Alb. Gen-
tilis, Fafchalius, Kirchnerus, Marfelarius, Ant.
de Vera, Wicquefortius, Bynkershoekius.
XXXVI- Foederibus opus eft; quia
nulla eft tam valida civitas , quoe non
aiiquando indigeat favore, auxiliis aut
bonis nonnuliis alterius reip. Inde vari»
generis foedera; realia vei perfonalia$ ce-
quaiia vel incequalia; perpetua veitem-
poraria; pacis j beili vei commerciorum
caufa, fine imminutione imperii, con«
trahuntur.

(1) Utilitas, juftitia & firmitas foederuminde
fere pendent, an tempore neceffitatis, cum plu-
ribus, cum diffitis, cum infirmioribus, adfamam

B 2, &

afaHWf-vi¹!» r «i

%o Pr&cognita NotitU

& fpeciem fint initia. (2) Foedera cum Turcis
an licita ? (3) Philofophia Grotii de foedere uni-
verfali 1. 2. de J. B, & P. c. 15-. 12. (4) Gau-
tiones qusedam indicat®.

XXXVII. Bella funt juftaepubli-
corum armorum concertationes, & pacis
caufa geruntur^ ab his , inter quos judi-
cia ceffant j non vero nifi ex neceflita-
te, & caufis juftificis, claris atque evi-
dentibus, fine quibus magna latrocinia
funt.

(1) Caufa bellorum juftaeft laefio imminens
vel illata. (2) plerumque ambitioni & avariti®
prstexi bonum publicumautreligionem. (3)Prje-
cepta & requifita jufti belli fufcipiendi ,gerendi,
finiendi. (4) Metus ex vicini crefcentis poten-
tia quid valeat. (5-) InditStio per feciales autma-
nifefta an neceiTaria? (6) Cicero lib. 1. de Offic.
c. xi. Gura Jlnt duo genera decertandi , unum
■per difceptationem, alterum per vim : cumque il~
lud propriumfit hominis, hoc beiluarum; confugien-
dum efi ad pojlerius , Ji uti non licet fuperiori.
Quare fufcipienda quidem bella funt ob eam caufam,
nt Jine injuria in pace vivatur, &c.

s. XXXVIII. Bellum feliciter geri
nonpoteft, finemilite, apparatu&pe-
cunia. Miles eft vir compofitus iq armis,
ad vim faciendam ,aut arcendam, certa
lege. Eft le6tusj mercenarius, vel focius:
navalis vel terreftris: domefticus velex^
ternusj eques , pedes vel dimacha.
)i) Militia antiqua comparetur cum hodier-

naj

J

11 Fr&cogmta NotitU

(1) Nummus communis rerum utilium men-
lura & belli nervus. Cic. Philipp. II. c. 39. Tacit.
2" Hiit. 84. (2) Ejus origo ex /. 1. D. de Contr.
emt. (3) Monetae Varia nomina & genera: va-
lor externus vel internus. (4) Cur metallis no-
bilioribus pretiumeminens fit impofitum, (5-) Taci-
tUS iv. Hift. 74. Neque quies gentium fine armis,
neque arma jine jlipendiis ; neque ftipendia jine
tributis haberi aueunt,

§. XLI. iferariura impletur ex vecti-
galibus, portoriis „ decumis fcriptu-
ris, prsda^ metallorum fodinis; maxi-
ine vero ex cenfu & tributis j inquoruni
impofitione proportio obiervari., & in-
vidia minui debet.

(1) Inter varios contribuendi modos, per de-
cimas, capitationem , affifam , gabellas, licen-
tias, paffagia, pedagia, telonia, quis fit melior?

(2) Optimum genus ve£ligalis ex /. ult, §. 7. Z>.
de Publican, (3) Cicero pro lege Mauil. c.vn.
vedigalia nervos reip. Florus lib. 111. c. 13. pa-
irimonium imperii vocavit,& Ulpian.in 1. 1.
10. D. dc Quaeftion, In tributis reip. nervos ejje,
nemini dubium eji. (4) Tiberii vox laudabilisapud
Sueton. in ej. vita c. xxxn.oppolita Machiavel-
lo. (s) Neronis ftultitia ex Tacito xiii. Ann.
50. (6) De Vefpaliano Suetonius c. xvi. Pro-
curatoribus pro fpongia dicebatur uti , quod quaji
& jiccos madefaceret, & exprimeret humentes.

§■ XLII, Dominium eminens Reip.
competit in cives, 8c res civium , boni
communis caufa _; cuiurgente neceffita-
te cedere fua voluiffe cenfendi funt, qui

Rerumpublicarttm. 1

In ciyilem ccetum coierunt. Eftvelor-

dinarium, vel extraordinarium.

(i) Ejus fundamentum , juftitia , & limites.
(2) Seneca vii. de Benef. c.4. Jure civili omnia
Regis funt : & tamen illa , quorura ad re~
gem pertinet univerfa poffejfio , in fingulos dominos
defcriptafunt, zjf unaqucecfue res habet pojfejjorem
juum. Itaque dare regi (jf dommn, cs³ manci-
pium , cj⁵ pecuniam pofjumus : nec donare illi de
fuo dicimur. Ad reges enim potefias omritum per-
tinet, adfingulos proprietas. ^3) Boeclerus de Do-
mirito eminentc.

§. XLIII. Sextum Notitix caput agit
de Formis Rerump. quse aut regtilares
funt, aut irregulares : In regularibus
imperium fummum ab uno homine j con-
cilio j vel corpore exercetur. Earum
tres funt fpecies : Monarchia, Arifto-
cratia & Politia.

(1) Unde formarum diverfitas. (2) Quse fit
alteri prseferenda, inutilis controverfia apud He-
rodotum & Xenophontem. (3) Eas difficiles co-
gnitu effe, exemplo reip. Rom. declaretur & Gtb-
tii querela lib. 1. c. 3. 19, (4) Ex pa£i:o ci-
vitatis & legibus fundamentalibus petenda , 11011
ex adminiftratione civitatis externa,ejufve haben-
di modo; neque ex vocabulis , infignibus, fym-
bolis , fimulacris , Hiftoricis , Oratoribus vel
Poetis. (5-) iEfchines contra Timarchum : Con-
fiat tnter orancs, tres ejfe fcrm.is rerump. princt-
patum uritus, potefiatem paucorum , er populare
tmpertum. Ac duo priora genera eorurn arbitratu
geruntur, qui rerurn potiuntur: libnrce autem ci-
vitates ufitatis legibus.

B 4 §. XLIV.

RerumpnbUcarum. ZjT

domeftica. (4) De vulgi indole, ejufque dema-
gogis & tribunis, ex Cicerone , Salluftio & At-
ticis Oratoribus. (5-) Tacitus ix. Ann. 32. Non

jine uju fuerit introfpicere illa primo adfpeSiu le-
via, ex cjuibus magnarum fcepe rerum motus oriun-
tur. Nam cunStas nationes & urbes populus, aut
primores , aut Jinguli regunt: deletta ex his, &
cvnliituta Reip. forma , laudari facilius , quam
evenire , vel ji evenit, haud diuturna ejfe potefl.
Igitur ut olim plebe valida, vel cum Patres polle-
rent, nofcenda vulgi natura, C3⁵ quibus modts tem-
peranter haberetur; Senatufque 13⁵ optimatium in-
genta, qui maxime perdidicerant &c.

§. XLVII. Irregulares Refpublicas
funt, in qmbus Majeftas pluribus, di-
vifim vel indivifim competit. Harum
alix fimplices funt , alise compofita?.
Simplicium exempla funt ; tyrannis ,
Oligarchia , Democratia 6c qusedam
mixtre.

(1) Dari refpp. mixtas, diverfas atemperatis;
contra Hobbefium. (2) Formse earum diverfse,
lcd vix tres formas miicentur. (3) Incommoda
& non diuturna duratio. (4) Cicero lib. 11. de
Rep. apud Nonium , poft Platonem, Ariftote-
lem , & Polybium , inquit: Statuo, effe optime
confiitutam rernp. quce ex tribus generibus tllis, re-
gto , optimo & populari confufa rnodice, nec pu-
niendo irritet animum , immanem ac ferum nec
omnia prxterrmttendo , licentia civeis deteriores
reddat-

§. XLVIII. Compofitse irregulares
funt fyftemata ciyitatum, qux vel per

B' 5 com-

2,6 jPr&cognUd NotitU

communem regem , vel per foedus ar-
ftiflimum ita colligantur, ut ne fingulae
definant ftatum perfe£tae civitatis reti-
nere , fed qucedam tantum ejus partes
conjun£tim ab omnibus fint exercendae.

(i) Diverfas civitates uniuntur , vel fub uno
capite; vel ut una refp. fiant ; vel ut altera al-
terius appendix fit , fuis tamen lcgibus regenda;
vel ut altera deterioris conditionis reddatur. Vid,
Grot. 1. 2. c. 9. 9. & Pufend. lib. vn. c. f.

16. (2) Syftematum varise formae. (3) Mor-
bi & remedia. (4) Dubise quseftiones. Vid. Pu-
fendorf de Syflemat. civitat,

§. XLIX. Septimo Notitfae capite
indicatur Finis rerump. & quorum ve-
re , quorum apparenter falus vertatur.
Multis hac in re variatur modis: alise
latam domirtationem quaeruntj divitias,
luxum, aut libertatem aliae. Optimse
reip. fcopus eft commune bonum

(1) Finis reip. vivere & bene vivere. Cicero
lib. viii. ad Att. xi. Ut Gubernatori curfus fe~
cundus, Medico falus, Imperatori ni&oria, fic huic
rnoderatori reip. beata eivium vita propofita cft; ut
opibus firma, copiis locuples, gloria ampla, virtute
honefla Jit. Hujus enim operis, maximi inter ho-
mines & optimi, iilum ejje perfeitorem volo. Am-
mianus Marcellinus lib. xxix. ait: Nihil aliud
ejfe imperium , ut fapientes definiunt, niji curam
falutis alience. (2) De civitate ex voto optima
fcriptores Plato, Morus, Campanella &c.

5. L. Media > quibus finis ille obti-'

netur,

Rerumpublicamrto

netur^ fuggerit H.atio ftatus-; alias Ra-
gione di Stato_; quse eft iubfidium ₉ quo
fa|us reip. pro temporum conditione
procuratur. Limites ejus funt pietas₃
iideSj, juftitia, ad falutem & neceftita-
tem reip. honeftamque adminiftrationis
civilis amuftim direfta.

(i) Cicero lib. x.Fam. 16. rationem reip. Flo
rus lib. i. c. 8. Reip. rationern & utilitatem ap-
pellavit. (2) Arcana ftatus laudanda, diftinguan-
tur a flagitiis dominationis , fpeciofo velamine
tectis. (3) Utriufque generis exempla, qua fa-
cra , qua profana. (4) Cicero lib. 11. de Off.
20. Fundamentum perpetuce commendationis atquc
fama jujlitia ejl, Jine qua nihil laudabile ejfe poteji.

LL Ratio ftatus alia generalis eft>
aiia fpecialis ₃ fingulis rerump. formis
accomodata. Alia in perfe£tis, alia in
imperfe£tis , in potentioribus vel debi-
lioribus rebufp. obfervanda. Aiia ra-
tione civium ^ vel exterorum; belii vel
pacis.

(1) Difquirit illa de omni utilitate , & morbis
Reipublicse , ut & de morborum remediis & im-
pedimentis. (2) Cicero lib. 11. ad Herenn. $6.
Utilitatis duce partes videntur ej/e , incolumitas &
potentia. Incolumitas ejl falutis tutaatque tntegra
conferyatio. Potcntia eji adfua confervanda, &
alterius obtinenda , idonearum rerum facultas.
(3) Dux Rohaneus in Trutina Statuum Europae:
l^Jrout Principes fubjetiis fuis, fic Ratio fiatus im-
pcrat Principibus.

§. LIL

Pr&cognita NotitU

LII. O&avum Notitice caput Re-
gnorum & Rerumpublicarum confide-
rat infignia , prxrogativas, divifioneSj
&: prsetenfiones * Regum periodos., ti-
tulos, aufpicia, chara&eres, 6c regni ca«
piendi vel amittendi modos.

(i) Fundamenta pracedentiae vera & fimula-
ta. (2) Titulorum vanitas , mutatio & incon-
ftantia. (3) Zwantaig theatrum prascedentire.
(4) Schwederi corpus prastenfionum (f) Divi-
fionum varia ratio, & mala. Juftinus, lib. xxi.
c. 1. Firmius futurum effe regnum, Ji penes unum
remanfiffet , quam fi portionibus inter plures filios
divideretur.

LIII. Modi Principatus capiendi
funt , Ele£tio & Succeflio. Hxc ad
mares tantum pertinet vel feminas ad-
mittit. Inter maresprsefertur natu maxi-
mus, in individuis fucceflivis : in he-
rilibus certa dominorum domus, ceteri
fervi: voluntas ultimi defunfti in pa-
trimonialibus feu hereditariis domina-
tur.

(1) Deum non efife caufam regum immedia-
tam, ex Petro epift. 1. c. 2. vf. 13. (2) Fontes
dodtrinse contrari^ (3) Eledio antiquior, fuc-
celfio receptior : utriufque commoda & incom-
moda. (4)^Qu£Bnam prsefumatur, fi nihil dictum
■ iit ? (5O Succeflivum regnum poteft eife limita-
' tum, & ele£titium eife abfolutum; rarius tamen.
• (6) Differentia regni hereditarii & fucceffivi. (7)
Cur filise regulariter exclufx fint, & ubi admit-
.1.1 J . tantur.

.ggiigjggigi^^

¹ ......................................

Rerumpublicarum;

tantur. (8) Succeffio Linealis cognatica & agna*
tica. (9) Tacitus iv. Hift. S¹- ^on legiones ,
non clajjes , perinde firma imperii munimenta»
numerus liberorum. (io) Gommoda juris
primogeniturse pr® divifione , ex Genef. xlix.
3. &Juftino l.xvi. c. 2.(11) Herodotuslib. vn.
'Tanquam lege conftitutum eft inter omnes ho-
mines_} ut maximus natu imperium habeat.

§. LIV. Per ele&ionem reges defl-
gnac populus , auc Opcimates, quibus
populus jus fuum exprefTe vel tagite

conceflic.

(1) EI,e£i:io libera eft. aut adfamiliam, natio-
nem , aliafque qualitates reftridta, (2) Cautio-
nes , ne regna fucceffiva pro ele£fcitiis, vel ele-
6litia pro fucceffivis habeantnr. (3) Galba apud
Tacitum lib. 1. Hift. 16. Loco libertatis erit,
quod eligi caepimus. Et finita Juliorum Claudia-
rumque domo, optimum quemque adoptio itsvemet.
Nam generari & nafci a principibus fortuitum ,
nec ultra a/iimutur : adoptandi judicium inte-
grum ) &, Ji velis eligere, confenfu monfiratur.

§. LV. In regnis limicacisfuccelllvis

Jeges fundamencales obtinent, in ele£ti-

tiis^ Capiculationes ; quas Hobbefius

niaie negat fervari debere.

(1) Legum fundamentalium exempla. (2) Clau-
fula Capitulationum commiiforia vel caffatoria.
C3) De fide Principum, jurijurandopari, adver-
ius Machiavellum. (4)Thucydides lib. iv.c. 15-.
traus t ait, cum fit in omnibus fceda, tum vero
maxtme in iis, qui majore dignitate prceditifunt,
faedtor eji, quam violentia.

-LVI. Definunt Reges efle morte,

ab-

356 JPmognita, NotitU i

abdicatione & depofitione : 5c tum in
ele£titiis de vicaria poteftate , in fuc-
ceftivis de tutela quasritur.

(i) Abdicari regnum pofTe, fine confenfu po-
puli, quocum aliternon convenit. (2) Quando
alienari , dividi & transferri. (3) Renunciatio
parentum an liberis noceat. (4) Rex injuftus &
malus an vi pelli, aut fupplicioaffici poifit ? Vid
Grot. 1. 2. c. 4. 8. feqq. (5) Qu® conditio-
nes tyrannum faciant, definitudifficile. (6) Quis
ejus rei fit judex ? (7) Exempla certa & dubia
tyrannorum. (8) De exitu dominantinm monita
Taciti iv. Ann. xi. 1. Hift. 40. & SuetoniiDo-
mitianoc. 21. (9) Quomodoflerilitatemautnimios
imbres ; & cetera naturce mala, ita luxum &
avaritiam dominantium tolerate. Vitia erunt,
donec homines: ferl neque h<ec eontinua , & me-
liorum interventu penfantur, monet Tacitus iv.
Hift. 74.

LVII. Vicaria poteftas ele&ione
vel lege publica , in cafum regis defi-
cientis, captivi vel abfentis conftitui-
tur, &c vel ad omnia regni negotia fefe
extendit, vel ad ea , quae moram non
patiuntur.

(1) Mala interregnorum eorumque remedia,
apud Bodin lib. vi. de Rep. c. f. (2) Proregi
quid in dubio liceat: an gaudeatmajeftate ? (3 < De
filio , patris segroti vel captivi vicario, ex 11.
Paralipom. xxvi.

§. LVIII. Tutelam regum impuberum
gerunt,, «juibus lex publica eam defert*
^ * qua

Rerumpuhlicaruml ^J

qua deficiente , in regnis non tantum
patrimonialibus , fed §c ufufru£tuariis
teftamentarias tutelse eft locus ₅ in illis
etiam legitimae & maternae, in his non
item. Quod fi nec legitimus nectefta-
menrarius tutor adfit, populus Regi
proipicit.

(i) iEtas apta regno , fi legibus non eft ex-
prefla, unde definiri debeat. (2) Quae tutorum
iitpoteftas, an fumma, an legiflatoria? (3) Ma-
jeftatem habet rex pupillus , illi exercitium ejus.
(4) Prov. x. vf. 16. V<e tibi regno , cujus Rex
puer ejl, (5-) De Clientelaribus regibus Suetonius
Augnfto c. 48. Reilorem quoquefolitus apponere
Regibus cetate parvis » aut mente lapfis ? donec
adolefcerent, aut refipifcerent, & plurimorumli-
beros & educavit fimul cum fuis £ff inflituit.

§. LIX. Principis imperantis fpe£ta-
ri debet setas, inauguratio, forma, pru-
dentia, fama, virtutes, vitia, religio,
auftoritas, cognatio , affinitas, palatia,
fupellex , menfa, veftis & aula.

^ (1) Qualis Rex , talis grex. (2) Boni Prin-
cipis not® peculiares, ex Lipfio lib. 2. 3. 4. civ.
dofilr. (3) Principis mali caufse: facultates, li-
centia & affentatioex Vellejo 1. 2. c. 82. (4) Prin-
cipum religio. (f) Artes & fcientise Principe
dignce. (6) De Regis inftitutioncfcriptores Oit)-
IfTus , Erafmus, Mariana, Balzacus (7) Grotii
confilium Carolo Guftavo datum , apud Pufen-
dorf lib. vii. Hift. Car. Guft. 3. (8) Se-
neca 1. de clem. c. 3. Illius demum Principis
tnagnitudo fiabilis fundataque efi » quem omnes

tam

54 Pracognita Noutia

ftrium fcriptores^ Sc lexicographi me«
liores.

§. LXIV. Prudentix civilis Magiftri
regulas tradunt generales conftituendos
&c confervandse civitatisj ad quas fin-
gularum rerumpublicarum arcana, ocu-
lo politico examinari debent.

(i) Laus Ariftotelis, & de ejus Politicorum
libris judicium. Vid. Grot, proleg. de J. B. &
P. 42. (2) De Machiavello acerba Cafaubo-
ni & Poffevini fententia; mitior Lipfii, Sciop*
pii, Conringii, Forftneri & Amelotti. Machia-
velliftae ante Machiavellum. (3) Joh. Bodinus
an fuerit magus, atheus & Andius fine bono, ut
Cujac. ludit lib. xviii. Obf. 38, (4) De Lipfii
do£h:ina, religione,, fatis, Grot. lib. xv. Hifl. ad
Ann. 1606. & Boecler. de Polit. Lipf. tom- 3.
(5*) Hobbefius a Coquio, Parkero, Cumberian-
dio & Kortholto culpatus , ab aliis defenfus.

(6) De Bruti, five Huberti Langueti, Buchana-
ni, Hotmani , Miltoni, Parei , Sidneji, alio-
rumque Monarchomachorum propofitionibus vid.'
Obferv. Hallenf. tom. vi., & Baylii differtatip.

(7) De fiftis rebufp. Platonis & Ciceronis, Li-
vius 1. xxvi. 22. Non equidem , fi qua fit fapten-
tum civitas , cjuam- dotii fingunt magis, quarn- no-
runt. Augullinus epift. 202. Iili dotiifiwi viri,,
cjtii remp. civitatemque terrenam , qualis ei's ejje
debere videbatur , magis domefticis difputationibus
reqmrebant, vel etiam defcribebant, quam publi?
cis adionibus inftituebant , vel etiam formabant.

(8) Quis auftor Hlftorioe Severambium ?

§. LXV. Defcriptiones rerumpubli-
carum j utramque paginahi in hoc ftu-
- ^; dio

kifflmpubVMtum-

«iio Faciunt ₅ fed maxime recentiores^
in quibus deledlu opus eft 5 qtsia pau-
ciflimx accurate contextce lunt. ^! t^;

(1) Huc pertiuent Kelationes'VeAetdrpn Lot-
tini, Boteri, Sanfovini, Entis, Honorii & Bel-
li. (2) Refpubiicas Eheviriana , quarum pleraf-r
que vix typi commeiidant. (3) Petri Davityde-
•fcription generale de 1'Europe vr". tom. Parif.
1660. Unde petiti Les Etats, Empires & Prin-
cipautes du monde par D. T; V. Y. Gotofredi
Archontologia Gofmica & Lucas de Linda De -
lcriptio orbisl (4) Oldenburgeri five Gonringii
Thefaurus Rerump. quadripartitUES.di^j Becmati-
ni Hiftoria orbis terrarum, & Syntagma dignita-
tum. (6) Trajani Boccalini iapis Lydius, &re-
lationes ex Parnaflo: ejus fata apud Erythrseum
in Pinacotheca pag. 272. & ^66. (7) De Roha-
nei Trutina Statuum Eurdpse, Grotius epift. 94S.
Bofii lntroduitio iii notit rerump. Zechii, five
Leiitolphi a Franckenberg Europseifcher Herold :
Hornii Orbis politicus & orbis imperans: Gudii
Staten. (S) Les Delices vel Etats prefenis de
1'Efpagne, de la France, de la Hollande &c;
- (9) Efpion dans les Cours dcs Princes Chretieh-
nes; cujus auctor, Joh: Paulus Marana, obiit Pa-
tif. A. 16.93. (10). Forftnerus ad Tacit. r. An-
nal. c. xi. l^rulgtis Schola/iicorum tripertito iilo
Thefauri politiei opere, & aliis (jiiibufdam fchedis,
hinc inde a falfariis quibufdam divenditis, omnern
politicam fapientiam contineri 'pittatl Piura.qui-
dem ibi trddita Reip. gerendce pt\ecepta contemnen-
da non funt: fed opes publicas, tributa, vectiga-
iid, arma, vires, ohera, aut» ut ipfi vocant^ex- .
penfas, certo poyidere, numero menfttra definire,
mepuprtfumtiqnis eft. ...,/..'i _c

G X LXVL

Rerumpublicarum. 3 7

Dedu&icnes, Manifefta, & Anecdota
addenda funt: etiam Memori^e, No.
vellse quotidiana:, Mercurii Hollandi-
ci, Anglici, Gailici, initia hiftoris" con-
textse.

(1) Vopifcus 111 Aureliano cap. 2. Neminem
fcriptorum , quantum ad hiftoriam pertinet, non
aliquid effe mentitum ; prodente quin etiam , in quo
Livius, in quo Sallujhus, in quo Corn, "Tacitus,
quo denique Trogus manifejlis tejtibus convin-
cerentur. (2) Quselibet fere regna colleftores
habuerunt A&orum , Puteanos , Goldaftum ,
Rymerum , ab Aitzema, fuis locis laudandos,
(3 * Univerfim profunt Theatrum & Diarium Eu-
ropaeum; Theatrum pacis; Montii Recueii des
Traites d'alliances, des treves &c. Leibnitii Co-r
dex diplomaticus. Le Corps Diplomatique. (4)
De re diplomatica labores Conringii, Papcbro-
chii , Henfchenii & inprimis Mabillonif. (fjDe
Memoriis Cominxi, Bellaji, Monlucii, Mornsei,
Villaregii , Brantomii , Sullii , Guiiii , Wal-
fmghami, Monbrunii , Baftompetras ^Rabutinii,
Auberii, Templii, Melvillii, Dudleji, Burneti,
aliorumque Cl, Menckenius de comment. Hi-
ftoricis adeundus. Tacitus lib. xiii, Annal. ^r.
f x dignttate populi Romani repertum ejl, res il-
lujires annaltbus, talia diurnis urbis attis man-
dare, (6) Adles & mernoires de la paixdeMun-
fter, Nimegue, Ryswick, Utrecht, (7)Re&us
nfus novellarum hiftoricarum, (8) Cornelius
Nepos in Attico c. 18. Nulla lex, neque pax,
neque bellum, neque res iliujiris ejl populi Roma-
ni, qu* non ab co fuo tempore fit notata. _:

LXYIH, Geographia & Chrono-
C 3 logia

3 8 Pt acognita Notitia

Jogia duo J^ptitix oculi fqnt ^ apprime
neccflarii5 quia omnis limuum, bello-
rumque geflorum aut gerendorum ratio
cxca eft, fi loca & tempora confundan*
tur.

(1) Gcographia diifcrt a Gofmographia , nt
pars a toto: a Chorographia & Topographia, ut
totum a partibus (2) cft vel generalis, in qua ter-
X2z affediones & diviiiones, vel fpecialis in qua ter-
mini, fitus,partes & infulrs explicantur. (3) Ta-
bularum Gcographicarum antiquitas, ufus, dif-
crimina, auftorcs optimi. Propert. lib. iv. Eleg.

^: 3- ^yf- 36- Cogor & e tabftla ptdos edifcere mun-
d<)S. Sik.tou, Domit. c. 10. depitfum orbem terrce
in membrana. Eumenius Pauegyr. c. 20. quo fa-
cilius Qfulis difcerentur, qute dijficiltus percipiun-
tur audita, omnium, cum nominibus futs, locorum
fitus , fpaiia interualia defcripta funt , quicquid
nbique fluminum oritur & conditur, quacunquefe
litorumfinus fiedunt, qm ambitu cingit orbemoce-
mus. (4) Gcographi^c medii £evi defe<9:us,ejus-
que caufse. (f) I11 antiqua Cellarius , in no-
viffima Hubncrus commendetur. (6) Ptolemaci
cautio lib. 1. Geograph. c. ut novtjfimis po-
7ijfrmum attendamus, propter rnultas tn variis ter-
mrum locis , iempore procedente , fadas muta-
tiones. /n-... -

§. LXIX. Genealogia & ars Heral-
dica illuftres familias, earumque prx-
rogativas, & infignia in numerato ba-
bere docent,ad cognationes, affinirares
& controverliasdcfucceflionibus redius
intelligendas.

£ 0 (1) Ori-

Rerumpubtkarum.

(1) Origines familiarum cur a Trojanis, Ro-
manis vel a Carolo M. & Wittekindo olim petitae.
(l) Sanfovini, Ainmirati, Zazzeras. (3) Go-
thofredi, Blondelli , Vignierii, Buchetii, Sam-
marthani , Baluzii & Quercetani. (4) Chifletii,
Butkenii & Vredii. (f) Reineccii , Henningii,
Reufneri, Rittershufri, Lohmeieri,Imhofii,Ec-
cardi & Hubneri fcripta. (6) Infignium origo, a
fcutis pi6tis apud Virgil. vn. jfeneid. 65*7, &
Tacit. de M. G. c. 6. fed hereditaria, exeunte
feculo decimo, a cruciatis in Paljeftinam fufcep-
tis, a feudis & torneamentis. (7) Arndii Cata-
logus artis Hcraldicse fcriptorum. (8) Neposde
Attico c. 18. QutddifficUlimum fuit, fic farnilia-
rum origincm fubtcxuit, ut cx eo clarorum mro-
rurn propagines pojfimus cognojcere, Fecit hoc idem
feparatim in aliis libris, quib.us nihil poiejt ejfe dul-
ctus iis, cjui alicjuara cupiditatcm habent notitice
clarorum virorum.

§• LXX. Ad hunc apparatum quo-
que referendi funt Topographi, Cho-
rographt &libriitinerarii, qui, prxter fi-
tum regionis, mores incolarum , & reip.
adminiftrationem haud raro defcribunr_;
verum non omnes Bacchi , qui thyrfos
gerunt; plerique omittunt, quse omit-
ti non debebant.

(1) Non unus omnibus fuit fcopus: Sponius
& Wehlerus, Tollius & Schottus, Mabillon&
Montfaucon maxime antiquitates quacfiverunt.
• (3» Jardinus, Eremita , Tavernierius, Miftbn,.
& Burnetus mads ea, qu^adprudcntiamcivilcm
pertinent. (3) Re&e Boeclerus dePeregr. Germ.
pag.12. Ingcrunt je illis libris fayores ef odia,

t , c 4 " £3?

SH^»

40 Pr&cognita Notiliig

& prxcoMceptcC dorrii de pe/egrinis populis. opinio-
nes. Hinc ejl, quod res Germanicas j Galli & Ita-
li vix unquam ad liquidum intuentur aut defcri-
bunt, ex advcrfo Germani, nimia exterarum re-
rum admiratiohe , in majus aliquando augeant.

LXXI. Ex Epiftolis. & legatio-
num commentariis eo certiora admini-
cula peti poftunt, quo magis ftilus liber
& verba quotidiana animum nudant*
veraque judicia in finum amici effun-
dunt; in his vero regnorum arcana ple-
rumque continentur.

(1) Hucrefer cpiflolas /Encx Sylvii, Busb.e-
quii, Forftneri , Lipiii, Eralmi , Grotii , Boi-
neburgii , Conringii , Aretini , Wiquefortii ,
Templii, & Lettres hifloriques; (2) pras ceteris
epillolse Cardinal.is Arnaldi Offati, cum Amelo-
ti notis, de quibus dici poteft , quod Cicero ad
Atticum xvi. ep. 11. Epijlola Uhgtjfima quceque
optima videtur. (3) Intcr Legationes, & nego-
tiationcs eminent Ferronii, Pafchalii, Jeanninii,
BaiFompctrs , Canaji, Walfinghami, alioeque ad
hanc formam compoiitas. (4) Adde Hiftorias,
litteras, minifteria & comparationes Cardinalium
Riceliaci & Mazarini; (y) ut &Lettres & nego-
tiations de Meif d'Etrades, Colbcrt , Croilfy,
& d'Aveaux; (6)' Orationes legatorum & illu-
. ftrium Limigii, &c.

f. LXII. Agmen claudant biogra-
phi univerfales , vel fingularium natio-
jium hominum: tum lexica Hiftori-
ca Morerii^ Baylii j Hofmanni ₃ Bud-

deij

C A-

llippR,.,,.,.,,, ....... . . --^

4t C A P U T I.

C A P U T I.

Ci... ;,..>■ J i j

......D E

G E R MANIA

SECTIO I.

De Ortu & Trogrejfa civkatis.

i.

•V NV-. 4

GErmanise vocabirlum non Roma-
nis,fed Gallis originem debet;
qui vi£tores fuos ob metum
Guerre Mans₃ viros bellicofos appella-
runt , nomine gloriofo , ab univerfa

paullatim natione adoptato.

(i) Taciti locus vexatiffifrius de M. G. c. 2.
Germamce ■vocabulura rcccns & nupcr additum:
quoniam qui prirni Rhenum transgrejji Gallos ex~
jmlerint, ac nunc Tungri, tunc Germani vocati
funt. Ita nationis nomen , non gentis evaluiffe
paullatim, ut ornnes primum d vittore (victis)
ob metum, mox d fe ipfis, invento nomine, Ger-
mani vocarentur. (2) Antiquitas nominis e Fa-
ftis triumphalibus apud Pighium tom. 11. Annal.
pag. xxvi. fin. (3) Male Strabo & Plutarchus,
quia fratres Germani; alii a Gera fluvio; alii ab
llermionibus, quafi Heermanner. Vid. Eggelin-

gii

De Germania. 45

gii difl. de Vocabido Germania. (4) Teutones a
diet, teut populo; vel potius a Tuiftone duce,
quem Ccefar Ditem , alii Teutatem vocarunt,
(5-) Alemanni j quafi allerley mannen, convena*
funt₇ ex variis nationibus colledti, idipfum apud
eos Jignificante voeabulo , ait Agathias lib. 1.
Hift.

§. II. Germanice magnas populi, flo-
rente imperio Romano, in unam civi-
tatem nondum coivere * fed foedere quo-
dam laxiore inter fe colligati, & trium-
phati magis, quam vifri aut domiti,fui
juris manferunt.

(1) Expeditiones Csefaris, Drufi, Tiberii, &c.
adverfus Germanos. Vid. Cellarii diif. de C<c-
Jaris adverfus Ariovifium bellis. Item de Claudii
Drufi expeditionibus, & dc Germanico Ctcfare.
(2) Quintilii Vari clades in faltu Teutoburgico,
inter Paderbornam, Detmoldiam & Hornam,
apudSueton. Aug. c. 23. & Florum lib. iv. c. 12.
11 bi: Germaniam utinam vincere tanti non putaj-
fet! magis tzirpiter amijfa efi, quam glorioje ac-
quifita. (3) Foeda Velleji Paterculi adulatio lib.
2. c. 108. Nthil erat jam in Germania, quodvin-
ci pojfet , prceter gentem Marcomannorum. (4)
Pauli /.11. D. de Evifi. de praidiis, in Germa-
ma trans Rhenurn, cx przeccpto principali partim
diitradis, partim veteranis in praemia adfigna-
tis, ex Spartiano in Caracalla c. 10. iliuftrata.
(5-) Nummus Conftantini, in quo alemannia
devjcta, & franc. et alem. tr. apudmo-

relliitm Tab. 7. Alii > in quibus jacens mulier,
cum infcriptione gavdivm romanorvm, &in-
fra francia vel alemannia, apud Spanhemium
Prjeftant. & ufu num. dilf. 13. pag.638.

III.

I

,... «s astj,

fo C A P U T I.

III. Clddoveus, Francorum rex, Ale-
mannis A. ccccxcvi. fuperatis, mox
Bojoarios in fidem recepit j ac Thurin-
gistributumimpofuit} quibus Carolus
M. Saxones, Slavos Venedos adje-
cit, folio regni Aquisgrani conftituto.

(i) An Germania Franco - Galliae appendix
fafta, ut yoluit Pufend. de ftatu imp. c. i. 6.
(2) an vero vetus Franciae regnum in Germa-
nia fuerit continuatum ? ut Hert. notit. regni
Franc. c. 1. §. 30. feqq. (3) Contra Gallorum
ja&ationein , hoc notandum ₃ de quibus Grot.
Append. Epift. 738. Gallt Jibi fingunt jura, qui-
bus aliarum gentium nulla ajfentiuntur. Quale eji
jus, quod vocant unionis, ex quo cunda a regibus
Galliie femel pojfejfa, etiamfi aliunde ei obvene-
rint, apud Regem manere debeant , exclujis iis,
ad quos alioqui venire debebat hereditas.

§. IV. At poftquam Ludovici Pii
filn Adcccxliii. ampliffimam Fran-
corum monarchiam in tria regna divi-
ferunt ,Germania proprium Regem Lu-
dovicum II. fuafque rationes ieparatas

habere cccpit.

(1) De paftione illa , Viroduni inita, vid.
Annales Metenfes & Bertinianos ad dict. ann.
843. Nithardum lib. 4. (2) Tabulas divifionis
regni Lotharii A. 870. lnter Ludovicum & Ca~
rolum habct Baluz. tom. 11. Capit. & Mirajus
Cod. piar. donat. Vid. Schurttfleifch de divifio-
ne Imp. Carolin.i,dijf. 3. (3) Trithemius de Orig,
. Francorum : Ab illo tempore cocpta regni Franco-
riiffi divijio, bipartita mar>fit jam fcr annos <$73,

uflue

T>e Gemanial - '^Jj

Hfque in prafentem diem, mttnebitque deineeps per»
petua. • ■ '■' rwvar.-:.

V. ExtindlaA. dccccxi. hac Ca-
rolidarum ftirpej populi Germaniae fui
juris fa£ti_a folis Ducibus parere po-
tuiffent , fed placuit regis ele£tio ,
quas poft Conradum, Saxonicos, Fran-
conicos, Suevicos, Habsburgicos Lu-
zelburgicos Sc Auftriacos imperantes de-

dit. ; .:

' " 'f ■ . »J I • j.

(i) Deficiente familiaregnatrice populum fui
juris fieri, ex Grot. lib. u. c. 15-. §. 1. & 2.
(2) An nova eleftio juraRegum Francorum ad
Saxonicos detulerit , & an illi ea exercuerint.
Otto Frifing. lih. vi. c. 17. Stcut Merovingisde-
ficientibus , ac Carolis fuccedentibus regnum ta-
men manfit Francomw'. fic & Parolis decedenti-
btis ex alia familifl feu lingua, inuno tamen regno,
Ottones fubintroiere. (3) Veteris fuccefiionis in
hifce famiiiis imago. Carolus Calvus in Capitul.
tit. 30. c. 1. apud Baluz. tom.2. pag. 133. Ex
olitana (id eft prifca) confuettidine , in Franco-
rum regno, reges ex genere prodeunt.

§. VI. Regni majeftas, quies & fe-
licitas fub Saxonicis maxima, Henrici
iv Sc v. Francorticorum temporibus,per
difcordiam regni Sc laccrdotiijdeinde fub
Suevicis j per fatales Guelforum Sc Gi-
bellinorum fa£tiones imminutaj tandem,
exorto interregno , per diffidationes &
bella civilia pcene extinda eft.

(1) Laus

# € A P V T i

(i) Laus Henrici Aucupis, quod urbes con=
^vdidit, marchiones iiiftituit, & militiam ludis eque-
ftribus emendavit. Naturn Henricum toti mundo
necejfariur/i) ait.Witich. lib. i. Annal. vid. CL
' (Sundling. Henr. Aucupem. (aj De exquiiitaOt-
tonum in Duces & Epifcopos domi, foris in Ro-
manos, Itaios ,Bohemos, Danos, Polonospo-
teftate, V. Ciifan. t. 3. de concord. Cath, c, 36.
(3) Darnna ex hierarchia papali. Otto Friiing.
lib. 6. Chron. c. 3» Vide, jam regno decrefcente
. >ecclejiam, tant<e ku<Boritatfc fjiftafh, ,-jit etiam J&e*
ges judicet! (4) Auftor vitse Henrici IV. apud
Urftilium t. I,. p. 371. Pueriles anni Regii mul~
tis dnimum fuggerebant fceleris &c. (f) Nomina
Guelforum & Gibellinorum unde, Vid. Otton.
^ Fri%. lib. 2. de. geftis Frid- c. 2. (6) Interre-
■ gnum lonrgiffimtim ab A125-4. ad A. an
vere fuerit tale, dubitavit Gundlirigius inHifto-
ria Richardi. V' - ' '

§. VII. Su&venit rurfus Rudolphus
Habsburgicus ₅ pace pubUea e ruinis in-
ftaurata₅ 6c Carolus IV. condita Au-
rea Bulla i maxime vero Maximiliartus I.
Paceprofana j judicio Camerali& Cir-
culis conftitutis, j regni ftatum melius
ordinavit : donec fubCarolo V. Ferditi
n^ndo I III. per Capitulationes ^&l
Facem ^ qua religiofam ,qua Weftpha-
licam, libertati Statuum &: Religioni
plene confuleretur.

(ij Diteium Maximiliani I. de Carolo IV".
peftiientiorem pejiem nunquam Germanice contigijjei
(2) An fuerit imperii dijfipator injujlus , ut etim

>? •• C : VOCRt

/

•0 C A- P U -T i.

t. inferfor , cujus; caput Colonia Agrippineniis,
(f) Hinc duae Germaniae apud Grut.p, 375-.
V n. 1 • fub duobus Vrcefidibus conjlitutiV, ait Ma-
cer in /. 3. D. de Off. ajfej}\ Paulus in Gerrnania
inferiore Jgrippinenfes locat ₅ in /. 8. 2. D. de
Cenjib.

§. IX. Hodie verfus Orientem fines
habet Poloniam atque Ungariam, ver»
fus Occidentem Galliam atque Bel-
giumj verfus meridiem Italiam&Hel-
vetiam ₅ verfus Septentrionem Ocea-
num & Balticum mare.

(1) Fines alii ante imperium Carolingicum
* alii £ubilI6 ,alii illo divifo. (2) alii temporeOt-
tonum, ad interregnum ulque. (3) alii rurfus poft
pacem Weitphalicam _A Nepmagenlem , ,Rys-
wicen/em ac Railadio Badenfem. (4) Vid, Con-
ring. de linib. imp, ^JJiiJ "

5. IX. Fluvii majores funt Rhenus,
Amifius , Vifurgis j Albis, Danubitis,
Viftula ; minores infiniti ab illis exci-

. v..-. .5 .ivi.; v/. v. J /y ...' .Mri
piuntur.

(i) V. gr. Rhenus excipit Moenum, Nicrum,
Lanum, Navum & Luppiam: Fuldam Vifur-
gis: Salam <5c Muldam Albis ; Lechum Da-
nubius. (2) Tacitus Danubium & Rhenum ve-
tera imperii munimenta vocat lib. iv. Hift. 26.
& utrumque defcribit d. M. G. c. 1. (3) Rhe-
nus unde didus ? cur nobilis vocatus ? ejus
ortus & auriferae aren®. (4) In nummis
Germania expreffa Rheno Danubioque patre,
apud Ant. Auguftin. dial. 111. n. 20. feqq. ($•)
Martialis lib. x. ep. 7.
Nympbarum pater amniumque Rhcnus.

* f X.

—___— ■ -...... I.......-

i De Qermania. 4$

§. X. Vaftum regni territorium»
omnium in Europa maximum, Maxi-
milianus I, in decem Circulos diyifit:
Auftriacum , Bavaricum , Suevicum,
Franconicum , Rhenanum fuperiorem
& inferiorem , Saxonicum fup. & inf.
Weftphalicum & Burgundicum cujus
tamen vix rudera fuperfunt.

(1) Quinque populi principes, a Plinio lib.
iv. Hift. nat. cap. 14. memorati, an huic divi-
fioni dederint occafionem ? (2) Potius Provin^
ci® cardinales a Francis, Alemannis_? Bojoariis,
Saxonibus & Thuringis funt conftitut®: quibus
poftea Lotharingi, & Venedi accefferunt. Vid.
Ott. Frifing. lib.vi.Chr. c. ij-. .19. Liuthprand.
1. 2. cap. 7. (3) Qua ratione Maximilianus A.
15-06. & ifi2. territoria minora in circulos , feu
Pagos , ut Grotius vocat, defcripferit. (4) Ti-
tius Spec. J. P. lib. vi. c. 3 31. Si ex pne-
fente temfore infiitutum illud tefiimandum Jit, ejus
uecejjhas cj utilitas forfitan tam facile probari non
foteji, cjuam Afferitur &c.

Xi. Urbes & caftella complura Ro-
mani cis Rhenum sedificarunt: Caro-
lingici vero& Henricus Auceps Germa-
niam magnam oppidis elegantiorem Sc
arcibus tutiorem efficere coeperunt: nunc
vero, nemoribus ad ufum decufque ca-
ftigatis, urbes numero & ornatu plera-
que aiia regna fuperant.

(1) Germamas primse Metropolis Moguntia-
cum, nobiiis quondam civitas Iiieronymo ad Age-

D ro-

jo C A P U T I.

rochiam ( 2 ) Augufta Treverorum opulentijjim*
Melae lib. m. 2. clarijjima Gratiano di£ta, in
1. 11. C. Th. de Medicis. (3) Coloniam A-
grippinenfem, Germanice fecundae metropolim>
opulentarn auitamque vocat Tacitus iv. Hift. 63.
urbem munitijjimam Ammian. lib. xvi. 3. (4)
Cur Caroli M. sEtate nullse transRhenum urbes;
Mcet Trajanus apud Eutropium, & Probus apud
Vopifcum eas ibi poluiftevel reparaftc ferantur?
Ammianus lib. xvi. c. 3. oppida, ut circumdata
retiis lujtra, declinant. (f) An Henricus I. re£te
Thefeus Germanice dicatur ?

§. XII. Harum aliae Imperiales vo-
cantur, aliae Municipales: alix Ele8:o-
rumi Ducumj Principum vei Epifco-
porum funt fedes : a\ix adverfus ho-
ftium incurfiones munitserin aliis com-
mercia Sc res navalis florent.

(1) Civitatum imperialium origo , jura, nu-
merus & divitias. (2) Sedes Eledorum Mogun-
da , Treviris , Bonna , Monachium , Drefda ,
Colonia ad Spream, Manheimium & Hanove-
ra (3) Tureis Vienna; Polonis Uratiflavia;
Danis Hamburgum & Lubeca; Belgis Vefalia &
Colonia Agrippina ; Gallis Brifacum & Fribur-
gum funt oppofita. (4) Lubeca, Brema&Ham-
burgum, difloluto foedere, Hanfeatic<c dicuntur.
(f) Portus habet Stetinum, Straliunda, Wis-
maria, Roftochium, Kilonia, Embda.

§. XIII. Terra, artibus St copiisex-
culta, omnibus j qux ad vidumjCul-
tum luxumquepertinent j abundat; fe-
ns, gregibus, iana, lino, equis, lale,

De Germama. >

frumento, & vino inprimis generofiore,
ad fatietatem totius Europse.

(i) Tacitus de M. G. c. f. Terra, etfi ali-
quanto fpscie dtffert, in univerfura tamen aut fyl-
vis horrida, aut paludibus foeda. Idem Mela fcrn
bit lib. Iii. c. 3. & Csefar. lrb. 1. deB. G.c. 31,
non conferendum ejfe Gallicum curn Germanorum
agroi (2) Plin. lib. xvn. 4. Quid^ ait, lauda-
tius Germanics pabulis ? (3) SaTis ca6ti capfam,
prseter Salisburgum & Lnncburgum, Haise Sa-
xonum, Suevorum & Auftriacorum przsbent,
ab fale ita di£tse. (4) Vitis cultura cis Rhe-
num jam Probo Caefare.- (j) CurLudovico Ger-
manico ibidem,propter vim copara, pagi cefferiilt,
au£tore Sigeberto ad A. 842.

XIV. Ex jugo Herciriio ceteris-
que montibus afperis, egregia naturac
liberalitate , efiroditur aurum , argen-
tum, ftannum chalybs, ferrum plum-
bum, fulphur, vitriolum , mercurius,
antimonium , carbones , & quicquid
ad mineralia referri poteft : unde &
fontium falubrium multitudo, adverfus
valetudinem affli£tam.

(1) Tacitus de M. G. c. f. Argentum& au-
iurn propitii an irati dii negaverint t, dubito. Nec
tarhen adfirmaverim , nullarii Germanice venam ar-
gcntum attrurave gignere. Quis enim fcrutatus
efi ? Contra lib. xi. Ann. c. 20. Curtium Rufum,
ait, in agro Mattiaco fpecus qu.trendis venis ar-
genti reclufiffe. Vid. Lipf. lib. 11. Satufn. c. 1.
fed melius Cluverius lib. 3. Germ.ant. c. 7. (2)
Tempus inventionis Ditmarus fignat. Hb. 11. ann.

D 2. pag,

JWWJUIUW

De Germania. <2

i ^J

hsec vcra non cfTe, additque : 0 quant htcc nunc
- alher ! & Germanici oppidts, populis, tngeniis, ar-
tibus, opibus, f&ra quavis terrarum contendit.

XVI_f Trans Alpes terrirorio princi-
pali Carolus M. adjecit Regnum Ita-
1 ix, ■& Imperium Romanum , e ruinis
jnftauratum: quce Otho I. deinde A.
964. perpetuo jure ita cum Germania
conjunxit , ut cuique fuse rationes &
jura feparata manferint.

(1) Regnum Itali® Garolus , vi6lo Defide-
rio, jure victorise accepit (2) Imperium Rom.
cnjus magnam partem poflldebat, confentiente
Irene & Impp. Oricntis, renovavit; hinc in num-
mo ejus apud le Blanc Diifert. hift. furquelques
monnoyes pag. 24. renovatio roman. imp.
(3) Similis Othonis nummus apud Mabilion.
fuppl. de Re dipl. c. xi- 3. renovatio. im-
perii. romanorijm. (4) Verba pa&i inter o-
thonem & Leonem viii. apud Gratianum can.
23. dift. 63. Theod. a Niem , Schardium &
Goldaftum : Dignitatem concedimus atque largi-
mur Dn. Othoni primo, Augujlo , Teutonico regi
providentijjimo , fpirituali in Chriflo fiiio nojtro,
ejufque fuccejjoribus hujus regrit Itali.e in perpe-
tuztm , tarn Jibi facuitatem eligendi fuccejjorem ,
quarn fumrn<e fedis Apoftolica pontificem ordinandi.
(S) A11 titulus Imperii Rom. & primatus ex ufu
fuerit reip. Germanicae? (6) Quid juris in Ita-
liam hodie fuperiit.

§. XVII. Cis Alpes A. mxxxtu.
pleno jure aceflit Regnum Arelatenfc,
quod feptem Frovinciis, ut DelphinatU,

D 3 Pro-

1

54 C A P U T I.

Provincia, Gallix Lugdunenfis & Du-
catus Burgundici parte,Comitatu Bur-
gundico, magna Helvetice parte & Sa*
baudia conftirit: fed prioribus quinque
a Gallo vindicatis, & Helvetiorum pa-
gis nexu liberatis ₉ fola Sabaudia fu-
pereft.

(i) De acquifitione Wippode vita Conr.pag.
438. & Sigebert. Gemblac, ad A, 1034, Siccfue
hurgundia iterum redafta cft in provinctam, Vid,
Conring. de Finib. imp. ]ib. 1. c, 113. & lib.
11. c. 24. feqq, Sim. Frid. Hahnii differt. Hift.
de JuJlis Burguttdici novi , vel Arelatenjis regni
limitibus & derelitttone ejus Rudolpho I. perpe-
ram adfcripta. Schurczflcifch ciif. XI■ Quod Ca-
rolus IV. Aug., non dijfipaverit Imperii patrimo-
ttium, Cjuatenns pertinet ad Regnum Arelatenfe.
(2) Ceflio utriufque Landgraviatus Alfatise Gal-
lis fa£ta , in PaceM0t1a.it. art. 73 - 74. fed Co-
mitatus Burgundici , Pace Neomag. ar.t. 11.
Argentorati Pace RySvic. art. ,16. (3) Helve-
tiorum pagis plena libertas & exemtio ab Imperio₇
prsster fpem data, per Pacem Ofnabr. art. 6. &
Monaft $.61.

XVIII. Trans Eidoram Slesvicum
& Dania: cis & trans Viftulam , Otho-
nis I. tempore, Polonia : deinde Ma-
fovia ftib Conrado II. Hungaria fub
Henrico II.& III. fubje&a fuit: verum
in fatali interregno jus imperii expira-
vit. Bohemia? vero nexus A. mdccvih.
poftliminio renovatus eft.

(1) Hel-

De Germania. fy

(i) Helmold. Chron. Salvor. lib. i. c. i.

P-olonia fervit& ipfa, ficut Bohemia, fub iribuito
Imperatorice majejlatis. Vid. Schurzfleifch dill.
12. 14.27. de Iiebus Ungaricis, Danicis & Prus-
ficis. (2) Schulzii Polonia nunquam tributaria, ex
Ottone Frifing. lib. vu. c. 19. & Ottone de S.
Blaiio c. 7.. confutata. Conring. de finibuslmp.
lib. 1. c. 14.17. 18. (3) Hertii diif. de Renov*-
to Rom. Germ. Imperii & regni Bohemia nexu.
(4) An fpes & jus fit,exempta recuperandi? an
conducat ? (fj Conring. de Finib. imp. c. 19.
Ad Fridericum II. ufque prifca Imperii Germanici
facies, prifcique adco limites fibi fic fatis reSie con-
fiiterunt. Exinde vero non gradu, non curfu ,fed
prcccipite quodam lapfu corruens propemodum res-
publica fimul & fines vehementer turbavit p^ene
xbivis, alibi confudit , alibi tantum non perdidit.
Sane &fi quos acquifivit, iterum perdidit. Ut longe
Jit difficillimum eos hodie, citra cujufquam injuriam_y
difcernere.

S E C T I O III.

T>e Qtvium moribus & bonis fortuna.

§. XIX. OrigoGermanorum a No-
acho, ejufque filio Japheto repetenda
eftj cujus pofteri ex Armenia Syriaque,
exundante multitudine, in Scythix re-
giones, indein Germaniam ,itinere ter-
reftri, pervenifTe videntur.

(1) Tacitus de M. G. c. 2. indigenas vocat,
id eft in folo illo ortos , quos alibi in Agric.
c. 11. advenis opponit. Vid. Ciceron. pro Flac-

D 4 co

/

De Germania)

ri

Gothicse, cujus pars aut propago Sue-
dica, Norwagica, Danica, Iflandica,
Belsica 6c Frifica habetur. Theodifca
autem , quas tempore Ludovici II.
per Rabanum Maurum Otfridum
jexcoli caspit, nunc cultilfima eft apud
Saxones, Silefios, aliofque.

(i) Celtae omnes cadem lingua ufi, ceterum
diverfa diale*£to , vid. Csel. i. de B. G. c. 47.
('2 ) Servius ad vii. iEneid, verf. 741. Ungude
Theodifcte meminit; de qua primus Gramma-
ticam fcribere coepit Carolus M. & menfibus
ventifque nomina impofuit , Eginhard. ej. vit.
c. 29- & Sigebert, ad A. 794, (3) Perrexit Ot-
fridus; qui Jn praefat. Evang. apud Lambecium 1. i.
comm. Bibl.Vindob, pag.423. Hujus Ungxtebar-
baries, ut efi incuita & indifciplinabilis, atque
infueta capi reguiari frceno Grammaticce artis, Jic
etiam in muitis diSiis Jcriptu efi, propter litterarum
,aut congeriem aut incognitam fonoritatem, difficiiis.
(4) Cur Grseci, Latini & Perfse tot vocabula
liobiscum habeant communia (5-) Quare Ger-
mani durius omnia pronuncient? (6) Littcr®
Germanicre non ante Friderici II. aevum. {7)
Diplomata Germanica non ante Rudolphum I.
(8) Julii Csefaris & Neronis Augulti privilegia,
Auftriacis Teutonico fermone data, confifta. Vid.
Lambec. lib. 2. Bibl. Csef. c. 8. p.9. 62.feq.

§. XXV. Quamvis ante Bonifacium
& Carolum M.armis plus dediti,quam
ftudiis, litteris tamen non caruerunt,
dum ethnici erant ^ & ante Carolum M.

ad

Tte Germama. 6i

elbgib Crantii lib. 8. Saxon, € zji ¹ •

§ XXVII. Poftquam Carolus IV.
Pragae Bohemorum, mox Rupertus Pala-
tinus Heidelbergse Academiam condidit,
eamque ampliilimis dotatce privilegiis
aliae fecuta; funt j quasinter Mufse Ha-
lenfes, Lipfienfes, Jenenfes j Marpur-
genfes &c. eminent^ velut inter ftellas
Luna minores.

(i) Prima Heidelbergenfis a tribus Rupertis,
ad exemplum Pariiinas fundata A. 1346. fed ple-
nius inftru£ta A. 1386. a Ruperto leniore, Co-
mite Palatino Rheni; cujus diploma vide in Tol-
neri Cod diplomat. Palat, n. 179 (2) Catalo-
gus Academiarum Germ. apud Conring. de An-
tiquit. Acad. diftert 1. pag. 47. (3) JoviusElog.
dodor. viror. ftn. Litterce, ait, non Latince mo-
do, fed Grcecce C9³ Hebraicce in Germanorum ter-
ras fatali commigratione tranjierunt. Alftedius En-
cyclopajd. pag ^ 2764. de Erfordienfi ; Jacet flo-
rentijjtma olim Acaaernia , quam Lutherus, qui
primam ibi lauream conjecutus ejt, paradifum Ger-
manice id atatis fuifje teflatur: in qua Eobanus
Hejfus millc & qruingentos auditores habuh: quce
denique id fuit in Germania , qnod Bononia in Ita-
lia, mqter fciiicet fludiorum. (4) de Societatibus
litterariis, ut Societate frugifera, Academia Leo-
poldina, Collegio Imp hiftorico &c (y) de bi-
bliothecis vid. Struv. introd. 111 not. rei litt.
c. 4,

XX VIILIngenii celeritas & difcen-
difacilitasnunquamdefuitQermanis,qui
kodie omni litcerarum gloria funt flo-

ren-

46 C A P U T I.

rentiffimi:fed acre judicium &: polituwS
defiderant multi , quodque famam
fuam voluminum magnitudine & nume-
ro metiuntur.

(1) Scaligeri, Perronii, Bouhourfii & Per-
ralti dubitatio , an Germanus efife queat un bei
ejprit , reprefia a Cramero in Vindiciis nominis
Germ. contra quofdam obtredatoreS Gallos: (2)
Scribendi cacoethes taxat Barclajus Satyr. p. 4.

C. f. Litterce in multis locis cultce inter homines
minus fciendi avidos, quam docendi. Plur* cjuam
legerint fcribunt. &c. (3) Inter Theologos emi-
nent GObelinus Perfona, Zwinglius, Lutherus,
Melanthon , Urfinus , Pifcator , Coccejus.
(4) Inter Jftos Zafius, Haloander, Wefenbe-
cius, Carpiovius, Mevius, Ziglerus, Schilterus,
Struvius, Lauterbachius, Strykius, (f) Inter Hi-
ftoticos Sleidanus, Lehmannus, Velferus, Brou-
werus , Freherus, Tolnerus , Meibomii, Pu-
fendorfius , Boeclerus, Schurtzfleifchius, (6)
Inter Poetas Langius, Celtes, Furftenbergius,
Morhofius , ( 7) Vide Adami Vitas German.
Theol. jaor. Polit. &c.
5. XXIX. Mathematicis & mecha-
nicis artibus, inprimis ferri, seris, la-
nseque traftandi, & per mille artificia
ducendi peritia, in tantum excellunt ,uC
ingeniofae Germanorum manus prover-

bio celebrentur.

(1) Mathematici ad faftos corrigendos in Ita-
liam; aurifabri, cuprarii aliique argutae manus
artifices ex Germania in Flandriam-^£emiis ar*
ceifiti. (2) Joh. Guttenbergiuy, Moguntinus, ar-
ti$ typographic», Berchtoldus Schwartz pulve-J
■*l.j'i ris

t>e Gerntania* - * 47

tis pyrii, alii bombardarum, horologiorwn &
artis vitriariae inventores. Vide O&avii Ferrarii
proluf 18. quse eftde Germanise laudibus. (3)
Manuarise artes Auguftanorum, Noribergenfium,
Friburgenfium, Ulmenfium, &c. (4) Bodinus
lib. v. de Rep. c. 1, in caufam inquirit, &Meth.
Hift. pag. 106. A feptentrtornbus funtea, quame-
chanica dnuntur , belli tormenta, fuforice artes,
typographia, qitceque pertinent ad metallicam dif-
cipltnam , quam ita traSiavit G. Agricoia, homa
Germanus, ut Arifioteles & Plinius in eo gencre
ttihil intellexifie vtdeantur; nec mirum videri de-
bet, fi Germanos & Britannos accire folent Itali
& Hifpani, quod coelefii quodam munere occultas
terrce venas invenire, & inventas apertre norunt.
Illorum ingeniurn in manu pofitum efje, fatis in-
dicat omne genus fupelletiilts & infirumentorum_y
quce ab illis tam artificiofc , tam ajfabre fiunt, ut
ta ceteri populi mirentur, imitari non pofiint.

§. XXX. Commercia olim foederis
Hanfeatici maxima totius Europseiho»
die mercatura florent Hamburgum , Lu-
beca, Brema , Francofurtum ad Moe-
num 6c Viadrum., Lipfia , Numbur-
gum, Brunfuiga, Vienna, Norimber-
ga, Nordlinga, aliseque.

(1) Ratisbona, Bardevicum &Magdeburgum,
vici ob mercaturam in Capit. Caroli M. cele-
brati, apud Balufc. 1.1. Capit. pag. 431. (2) Ot-
to M. A. 966, conceflit licentiam conjiruendi
mercatus in loco Bremen , in diplom. apud Lin-
denbrog. & Maderum. (3) Foederis Hanfeatici
origo, nomen, membra, privilegia , decremen-
ta , apud Werdenhagen de Rebufp. Hanfeaticis,

Leibnit.

fy c a p u T i.

Lcibnit. Cod. diplom. (4) Caufse mercaturae
languentis, ve£l:igalianummus improbior, &c.
( 5-) De Nerviis Csefar lib. 11. de B. G. c. 15-.
Mullum aditum effe ad eos mercatoribus, nihil pa-
ti vini reliquarumque rerum, ad luxuriam perti-
nentium inferri , quod his rebus elanguefcere ani-
mos , eorumque remitti virtutem exifiiment. De
Suevis idem lib. iv. c. 2.

XXXI. Cives regni funr vel im-
mediati vel mediati, Status velnon Sta-
tus_r Imperantes vel parentes: hi inge-
nui, libertini, vel fervi: NobileSj Pa-
tricii vel ignobiles j originarii vel ad-
fcriptitii.

(1) Tacitus de M. G. c. 2f. fervitutem Ger-
manicam a Romana diverfam defcribit: Servis
non in noftrum morem defcriptis per familiam mi~
nifteriis utuntur, fuam quifque fedem ,fuos Pena-
tes regit. Frumenti modum dominus, aut pecoris,
aut vejiis , ut colono injungit, C5³ fervus hatienus
paret. Cetera domus ojficia uxor ac liberi exfe-
quuntur. Verberare fervum, ac vincuiis & opere
ceercere rarurn: occidere foient, non difcipiina ac
fervitute, fed impetu & ira, ut inimicum, nifiquod
impune. Liberti non muitum fupra fervos funt.
(2) Au&us fervorum numerus AlemannisaClo-
dovseo, Saxonibus a Carolo M. Slavis abOtho-
nibus devi£tis. (3) Proprii homines re&e fervi
vocantur in Pace Ofnabr. art. v 36. (4) Pa-
triciorum origo a nobilibus,temporeHenrici Au-
cupis , 111 urbes fe conferentibus. Vid. Marti-
num Cruf. p. 2. Annal. Suev. 1. 3. c. 9. ($■)
Jus Wildfangiatus juri A lbinagii Gallorum op-
pofltuin. (6) Cur Judsei Imperatoris Cameraj

fervi

Dt Gemanial

fervi difti apud I^etrum de^Vineis Iib. vi. cp. 12.'
& veftitu a Chriftianis difcreti, fecundum c. 15%

X. de Judais. i. .... _t

§. XXXII. Status, velOrdines Imi
perii (Stande des HeiL- Rdm. Retchs)
a munere diverfo dividuntur in Ecele-
(iafticos & feculares. Illi funt Ele£l"o*
res, Archi - Epifcopi, EpifcopiJ Ab-
bates, Braelati -Abbatiflk Magiftri
ordinum militarium facrorum. Hi vc-
ro Elcdores, Archiduces Duces^
Gomites Palatini, Landgravii, Marc-
gravii, Burggraviij Principes, Comi-
tes, Barones j Civitates imperia-

H: (1) Status a ftando in comkiis (2) Eorum
tres charafteres; jus fuffragii in cOmitiis, fuperi-
oritas territorialis & obligatio ad onera Imperii.
(3) An potentioribus Suprematus , id eft inde-
pendens poteftas, cum Furftenerio ; vel Poten~
tatus cum Lynckero tribuendus ? (4) Status an
fint fubditi imperii & Imperatoris, V. Grot. lib.
I. c. 3. §. 2.1. 23. (s) de Majeftate eorum ano-
mala, Bodinus lib. 11. de Rep. c₄ 6. Putabam
ego quidem ante, inquit, Princtpes ac Civitates
Imperiales habere jura Majeflatis, nec alienis im-
periis aut legibus, fed jure tantum foederis & fo-
cietatis interfe obligari : fed ab hac fententia dif-
cejfi cum propius, qnimadverti, Germanorum con-
ventus fummum ,jus majejiatis habere, nec tantumt
Principes, fed etiam Civitates , muifia-, .profcri-
ftione ac poenarum ae^judiciorum acerbitate coer^
iserei . . ■ . .

E j. XXXIIL

;.••' 1 *''.»..'

vs .. •• ... ij5f

& c a: v t_t_ i.

XXXIII: Eleftores (Ruhrfur-
(leUi Korvorften') funt fupremi Cancei-
Jariie vd Aulae offidiales, & primi or-
dinis Status \ lege conftituti, ut Im-
peratorem eligaht, & prsecipuam cum
eo fegni ctiratA gerant. Horum tres
furtt 'Archiepifcopi: Mdguhtinus, Tre-
yirenfis 8c Colonienfis.- fex feculares,
tit Bdhemri£ Bavaru^, Skxo , Braii-
^nburgitiis > faiatinus fe Hanovera-
nus.

(i) Cur & guando Moguntiniis Archicancel-
larius per Germaniam Trevirenfis per Re-
gnum Arelatenfe; & Colonieniis per ltaliam,
fa£ti. ('2)Bohemus Archipincerna; Bavarus Ar-

- chi^apifer ; Saxo Archimarechallus ; Branden-
burgi.cus Archicamerarius;' Palatinus Archithe-
faurarius;, Hanoveranus (Archivexillifer) (3)
His fui -Vicarii, qui minifteria fubeunt; ipii prse-
feduramofficiprum, honoris caufa tenent. con-
tra Bodinum, qui iib. 1. de Rep. c. 10. infulfe
fcribit, Imperatorem fuos creator.es ^ quaji fervos
domefiicos, > alloqui.' (4) In aulis Romanorum,

i Byz.antinorum, Peyfarum &.Francorum eadem
Procerum .ofticia; (f) In Germania non antc
Carolum IV. provinciis innexa. (6) Kuhrfurft,
(non<Churfur>ft) a Kahreri eligere, eft Elcdor
> princepsy-Wahlfurfh ( 7). Eleftoralis collegii
jura, tituli, praerogativae , unio & comitia.
(8) Singulorum nomina, genealogia, terr», emi-

- , nentia, tituli, & infignia. Vid. • Giovanni Ger-

5. XXXIV;

\

De GermaniaC _v 57

§. XXXIV. Duces (Hertzdge , Her-
togen. ) iunc Status fecundi ._Aordinis ,
qui provinciam / Ducatus titulo infi-
gnem^ nexu fetidali ab Imperip recogni-
tam , jure proprio poflident: tales flmt
SaxOnicij Bavarici, Brunfuico-Lune-
burgenfes, Wurtenbergici, Meclenbur»
gici & Holfatici j iii diverfas iterunx
lineas divifi.'

(1) Duces VTaciti sevo, e]rafit prisefedi militia?,
- ■Ingruente bello ledti: de quibus e. 7. de M. G.
Duces cxemflo potius, quam imperiq, Ji prompti,
Ji confpicui : ji ante aciem agant , admiratime
. prcefunt. (2) Franci re&ores proyinciarum Du»
ces vocabant, quorum bellicum nomen & mu-
nus. Glolfe Lat. Sax. Dux Iieretoga, ab Heer_y
exercitus, & toge ducebat. - (3) Primum tempo-
rarii; tumperpetui; a Garolo M.fra6ti; mox re-
nati^r;& fub Franconicis Impp. hereditarii. (4) Pi-
thoeiobfervatio lib. i.adv. 8.quodfingulisducibus
duodecim fubfuerint comites , ab Alteferra re-
jefta, lib. 1. de Duc. & Com. c. 4. (f) Ar-
chiducum origo & dignitas. ^:

' XXXV. Comitespai^itii(Tfaltz-
grav<m*)*_yLandgrayii., Marcgravii, 6c
Burggravii funt Principes', olim ofli-
ciis „ ^hodie folis, djgnitatuqi nominibus
a Ducibus diftiri&i ^ qi|) _f territoriuni
fub ejusmodi nomine jure feudi pofli-
dent.. .. ' :

(1) Error £rehe^;ri/.o:C .Th.deRemilit. adCo-
rnitesTalatinos Rheni referentis. (2) Marca Cel-

E z tic»

W: C A P U T I,

tica lingua eft limes regni. Marchio Prafi&us^
limitaneus, 1. 8. C. deDiv. ofF. Cuflos limitum iri
Annal.Franc. vocatur. (3) Error Alciatilib. 1.
Parerg. c. 2,7. reprehenfus. (4) Olim Gomes pa-
latii in aula Regis , Landgravius iri provincia^
Marchio iri regni litiiitibus, Burggravius in ca-
ftro juri dicundo praeerat. (f) Dfe hodiernis Cor
mit^bus Palatinis, Halfise Landgraviis , Marchio-
nibus Brandenburgicls & Badenfibus plura.

'$. XXXVI. Pnncipes, (Furften) in
fpecie ita di£tij funt, qui terras fuas cum
dignitate principaji, fine officio regni,
tenent. Horum alii funt antiqui, alii
recentes.

(l) Apud Tacit. de M. G. c. xi. Principes, de
minoribus rebus confultantes, funt Optimates, five
Senatores, ut lib. v. Hift.« 19. (a) Hodierni.
Furjlen per fyncopen a furderjlen primi, ficut An-
ffis firjl primus. (3) Antiquiores funt Anhalti-
ni. (4) Recentiores Hohenxollerani , Nalfovii,
Jjobkowitzii, Salmenfes, Dieterichfteinenfes,
Auersbergii, Furftenbergii, Schwartzenbergii,
Frtfiae 6rientalis , Lichtenfteinenfes, &c. Vide
Imhoff in Notitia Procerum imperii, & judicium
Monzamb. c. 2. 9.

XXX FII' Comites, feu Graviones>
funt, qui territorium aliquod Regni^
fub nomine Comitatus , cum dignitate
principali proxima, feudi vel ailodii

t ' srj "

jure poflident.

(1) Tacitus de M. G. c. 12. Eliguntur in
conciliis y principes, qui jura per pagos vicojfque
treddunt. Septem fwguiis ex pkbe comttes, con~

co»JJ«

De QermAnia)

^conjilium Jimul & auttoritas (idfunt. libi Comi-
tes notant Scabinos. Romanis Comes erat
judex, e comitatu Principis i.n provinciam mii-
. ..fus; vel Prsefidis comes. v. /. 3, C.Je Off. reft.
frov. Spartian. inHadriano c. 18. Cury judica-
, ret in conjilio habuit\ non amicosfuoi , & Comi-
tes folum, fedjtlos. (3) Franci Graviones a
canitie Graw vocarunt; non a gravis, y}Ka, ypd-
Qsiv, aut graven, eruendis caufarum meritis; nec
ab aureo Regis graphiario y iplis credito. Di£tio-
narium Lat. Sax. Comes, Ealdorman. Diaconus
lib. v. de Geftis Langob. c. '36. cum comite Bo-
joariorum, quem illi Gravionem dicunt. Vid. Co-
leri Parerg. c.27. (4) An Griefmdnni Frilio<
rum, quafi Griesmanni?

§. XXXVIII. Baronesj Frey-Berrefii
funt dynaftse, qui territorium , titulo
baronia? ornatum , tenentj a jurisdi£ti-
one comitum exemti₃ iisque tantum ndii
asquales.

(1) Baronis nomen non honeftifiimum fuit
Romanis antiquis. vid. Cicer. ix. Epift.21.PerH
Sat. 5*. 138. Alciat. v. Parerg. c. 16. & Rut-
gers. Venus. le£t. c. 23. (2) Auguftino quen-
dam e proceribus notat, ferm. 68. Dic ubi Im-
peratorcs & Rcgcs, ubi Principes & Barones ?
(3) Proprie Germanis notat mareiTij, _:virum,ho-.
minem gravem & idoneum; nec ab Hebr«orum
bar, aut i /8*ps₅ pondus, aut Germanorum Bahrrt
'filius defcendit. (4) Hert. deHom. propr. Se£h.
iv. 13. Liquido intelligere pofjumus, originem
Ordinis Baronum: quandoquidem Nobiles illi, qui
nulli fe domino mancipabant, liberi audiebant.
Hinc fadium, cum Baronum nomine olim filii Nq*
bilium Jive Patritii, pojlea vero Optimates omnas

₇o C A P U T I.

infigmrentur , Principes -autcm & Comites fuh
ex funtfione propriis fplender-ent titulis, utBaronis
tifulus apud Itberos y Nobilis vero titulus ^qui olim
generalis quoque crat^ apud Minijleriales tantum re~
jideret. - - -

§. XXXIX. Nobiles immediarij in
Suevia, "Franconia & terra Rhenana^
Imperio fine intermedio Domino funt
fubjedij & in ditionibus, pagis & op-
pidis fuis multa regalia exerccnt y non
autem funt Status Imperii; quidam eo-
rum vicinis Frincipibus fubfunt ; alii
liatus controverfiam patiuntur.

(i) Nobilium inagria aj!>ud*Franc6s & Ger-
manos exiftimatio. (i) Adelingi, Edle, ab 0-
del, adhel, antiquum , avitum: quia gentilitia
dignitas, ob belli facinora iis tributa. (3) Origo
nobilitatfs immediatse ab interitu Franconix &
Suevias Ducum. (4) Non funt Status Imperii,
■five ut finguli, live ut corpus confidet-entur.
(f) Hinc Civitates immediatse prsecedunt Nobi-
les immediatos. (6) De origine Societatis Eque-
ftris clypei S. Georgii vide Datte de Pace publ.
lib. 11. c. 3 .feqq. (7) Adde Burgermeifter Bi-
bliothecam Equeftrem.

§. XL. Omnes Nobiles fuperiores,
ut Duces, Principes, Gomites , & infe-
riores , ut nobilesfic Equites, funt Va-
falli Imperii, mediati vel immediati ,
eoque noniine Imperio ^ peculiari \nexu
fidelitatis , ad auxilium militare obli-
gantur.

0)

JDe Germania. y%

(i) Feodum , voce compqfit$,exfcida, veif
fee', ftipendium, militia, & ode bonlim, eft fiin-
dus militaris. (2) Incunabulafeudomm in.co-
loniis Romanorum & beneficiis miiitum,' apud
Lamprid. iu Alex. Severo c. ^B. Sola,qu<e de
hojiibus cdpta funt, limitaneis ducibus & militi-
bus donavit , ita ut eorum ita ejfent, Ji heredes
illorum militarent, nec unqtiam ad prfyatos per-
tinerent , dicens , attentius eos militaturos , Ji
etiarn rura fua defenderent. (3 ) Similiter Ju-
iianus Francis Saliis dedit ^t^^cst^ «^awnmxa,
prcedia militaria , & terras Salicas lifyeras, fub
|ege militios, auflore JJbanio orat. fQn, in mor-
tem Juliani; jun&o Ammiano Marcellinp lib.
xvii. cap. 18. & Zofimo liB. 111. c. 8. {4)
Primi feudi in Gallia exemplum apud Aimoi-
num lib. 1. cap. 14. _:JMilidununi caftrum Aure.
liano, cum totius ducatu regio'fis, jure beneficii
Clodovccus concefiit. (5' ) Ap.ud Germanos; de
Tafiilone Annales Laurisheim., ad Ann. 757.
Tajfilo, Dux Bojoarior,um, cum primoribus gen-
tis fuce Compendium venit , CS³ rrfore Francico in
manus Regis invajjati cum manibus fpis femetipfum
commendavit. Toj Rcete' Grotius lib. 1. de J.
B. & P. .c. 3. 22. j^exus feudalif propriuseft
Germanicarum • gentium ,, nec ufquam invenitur^
niji ubij Gerrnani fedps pofuerunt. , ,

§. XLI. Vafallorummediator.urnali£
funt Comites , Barones ;' Equites vel
Nobiles Landfaflii , qui Statibus Im«
perii immediatis, funt fubjedi j fed
multis immunitatibus&: privilegiis, in
Canonicatibus, Comitiis Provinciali-

E 4 bus^

j6 C A P U T I.

bus, jtirifdidione patrimioniali aliisquc
regalibus minorxbus fruuntur.

(i ) Cur Nobilitas iUibata alibi per quatuor,
jilibi per ofto, alibi per fedeeim gradus, vulgo
Ahnen, id eft majores , fit probanda. Barclaj,
Satyr. p. rV. cap. 5*. Nobilitaii magna &fuperjti-
tiofa fui generis cura, ejl ; C5⁵ maculari veterum
fanguinem futant, fi ad novam imparemve fami-
liam matrimonii confortio accejferit: nec in mul-
tas Jiirpes hac nota eluitrur/' (z) Ceremonise E-
quites creandi veftigia jam apud prifcos. Taci-
tus de M. G. c. 13. Armafumere nqn ante cui-
quam moris, quam civitas fuffetturum prabaverit.
^tXum in ipfo Ooncilio, vel Principum aliquis, vel
propinquus fcuto frameaque juvenem ornant. Hcec
apud illos toga , hic primus juvinta honos. (3)
Kitus recentiores Auratos Equites creandi, cum
aurato enfe & auratis calearibus, vid. apud Bur-
gundum lib. i.Hift. Bav.fin. (4) Ratio,cur 110-
bilitas ad fobolem transfundatur, eft , quia fortes
fortibus creari prasfumitur , & quia Hoc gene-
ri hominum prope a natura datum , ut qua in fa-
milia laus aliqua jioruerit , hanc fere , qui funt
ejus fiirpis, cupidtjfime perfequantur, ait Cicero.
Cicero pro Rabir. princ. ( ^) Cur nobiles hic
inagis. quam alibi, urbes fugiant & commer^
cia. !6) An a matre nobilitas? Vide Cl.GfUnd-
lingii difputat, An nobihtet vcnter ?

sectio

De Germaniio 73

Sectio IV,

1De Statu Ecclefiajitco.

. ■ XLII. Religionis Chnftianas lu-
inen jam feculo fecundo in Germaniani
Cisrhenanam $ ferius in Transrhenanam
& paullatim, indeufquea feculo quar-
Xq, allatum eft: donec feculo o£tavo,
cura Boiiifacii AEp. Moguntini, &: mpx
Caroli M. zelo, tota ad cultum cccle-

ftem perduceretur.

' (1) Deaftri eorurn univerfales: Sunna,Ma-
na, Tuifto, Wodan, Thorons, Frea, Satar:
unde nomina dierum. (2,) Dii Topici Crodon,
Irmenfula, Tanfana, Herthus; quos Csefar, Ta-
citus aliique fuorum Deorum nominibus indica-
runt. (3) Tacitusd. M. G. c; <?. Ceterumnee
cohtbere parietibus deos, neque in ullam humarit
oris fpeciem adjimilare ex magnitudine coeleflium
arbitrantnr. Lucos ac nemora confecrant, deo-
• rumque nominibus appellant fecretum illud, quod.
fola reverentia videtur. (4) Quid de Crefcentio
& Materno habendum,; apud Gafp, Brufchium
de German. Epifcop. (5-) Quajnam fuerint Ec-
clefi» _? in Germania fundatce, tempore Irensei
lib. 1. c. 3. & Chrifti

regnum, in Germaritam
■porrettum, apud TertuUian, adv, Jud. 1. (6)Ki-
lianus, Egbertus , Suidbertus , Willebrordus ,
" Ansgarius & Liudgerus verbi divini prsecones;
(7) inprimis Winfridus, natione Anglus, ob
?irtutem Bonifacius didus,

qui j tefte Adamo
£ ^ Bre.

74 C A P U T i;

" v V

Bremenfe, omnes alios, ut Paulus Apojlolus ^ftw
dio & labore pradicatianis anteverttt : ideoque
GermaniiC Apofiolus di£tus.

§. XLIIi. Sub CargJo.V. duae fami-
\ix Catholicdrum&; Proteftantium₃oc-
cafione Indulgentiarum > Qravami-
num nationis GermanicaE, ftint enatse*
his vero rurfus in partes Lutheranorum
& Reformatorum fciffis , tres hodieRe-
ligiones dominanturr ' ' ' " " . •'

(l) Cepit reformatio Wittebergje A. ipi-
(2) Nomen Proteftantium A. 1P9. (3) Hosde
coena Domini & Praedeftinatfone difpfttantes fepa-
ravit Confeffio Auguftana A. if^Q. (4) divifit
Formula Concordiae A. if&o. (j) Unio Evan-
gelicorum & Liga Pontificiorum A. 1612. bel-
lum peperit Bohemicum & Tricennale , lernas
malorum. ( 6) Duaj religiones Pace religiofa
A. JSSS- tr^es Pace Osnabrugenfi Ar,t. V. A. 1648.
approbatcc. (7) Vid. Sleidanus de Statu Religionis,
SecKcndorf Hiftoria ' LutheranijTmi, Lehmanni
A£la ^pacis religiofieObrechti diff. de Referva-
to Efcclefiaftico, (8) A-n caufa reformationis ex
coelo ejus temporis , & aftris, cum Paulo Jo-
vio Iib. 13. Hift.-.an v-ero exgcnio Germanorum
inconftante , cum Bodino lib. v. de Rep. c. 1.
an aliunde fit repetenda ? • ; -

XLIV. In terrisPri,i?cipum Pon-
tificioTum rem Eoclefiafticam guber-
nant Arcbiepifcopiy Epifcopi i Abba-
tes 6c Praslati : quorum illi fimuIPfin-
cipis, hi Comitis perfonara,jjnter Sta-

tus

Be Germania. Jf

tus Imperii gerunt, & a Pontifice Ro
mano in Ecclefiafticis, ab Imperatore
in fecularibus confirmantur.

(i) Cur tot Epifcopatus a Carolo M. Otho-
ne M. aliifque iint fundati, dotati, &j:egalibus
nimiis, quin ducatibus & comitatibus ornati.
(2) An lege divina perfona fecularis cum Ec-
clefiaftica fociari queat. (3) InveftituramEpifco-
porum perannulum&baculum, cum annexis ju-
ribus, fummo Reip. malo, Henrico V. Calix-
tus extoriit, A. 1122. Plus tamen ImperatOri
fupereffe, quam vu-lgo traditur, ex Concordato
ipfo apparet, apud Libnit. Prodr. Cod. Diplom.
p. 2. Otto Friiing. lib. vn. Chron. c. 16. Ex-
hinc ecclefia, libertati ad plenum reflituta, in ma-
gnum montem crevijfe fub Calixto invenitur. (4)
Schifma inter regnum & facerdotium. (f) Pa-
fchalis apud Dodechenum ad A. mo. In Ale-
mannice partibus Epifcopi & Abbates adeo curis
fecularibUs occupantur , 'ut comitatus afjidue fre-
quentare , militiam exercCrc legantur,, quct
munera aui^x vix aut nullo modu fine rapinis, fa-
crilegiis , incendiis , aut homicidiis exhibentur.
Miniflri vero dltaris minifiri curice fatii funt: quia
Civitates, Ducatus, Marchionatus, monetas, tur-
res C5³ cetera , ad regni fervitium pertinentia ₉ a
regibus acceperunt.

XLV. Archiepifcopi funt Mo-
guntinus, Trerirenfis, Colonienfis, Sa-
lisburgenfis & Vefontinus. His olim
accedebant Magdeburgenfis, Bremenfis
&Rigenfis_>quorum priores fecuiofunt
addidi > pofterior eft exemtus.

-•UJU ......

(i) Tres

Pe Germama. g

gravius Alfatise , Leodienfis Dux Bulionenfis &
cOmes in Gambrefi. (2) Hinc Epifcopi Germa-
ni aliorum regnorum Archiepifcopis
haud concedunt. V. Hiil. Concil. Trid. 1. 2.
p. 129. (3) Epifcoporum regimen fimile Hie-
tarchise Papali. (4) Ele&i olim a populo & cle-
ro; hodie a Canonicis. ($) Antequam a Papa
confirmentur, jurejurando fidelitatis ei fefe ob-
ftringunt, Cujus formula efi: apud Alb. Stadenf.
ad A. 1179. (6) Concordata inter Nationem
Germ. & Nicolaum V. A. 144S. apud Lebnit-.
C. diplom. n. iy8< 3. pag. 398. Si eleSio»es
Cammcce fuerint, Papa eas confirmef; niji ex caii-
fa rationabili & evidente, & de fratrurn confi^
lio de digniore & meliore perfona duxerit frovt <
ilendum. .

XLVII. In terris Proteftantiuttt
Ipfi Status , tam Seculares quam Ec-
clefiafticij jus circafacra exercent,non
qua Epifcopij fed vi fuperioritatis ter-
ritorialis , - legibus Imperii circum-
fcriptae.

(1) Origo hujus juris ex obfervantia, jure
territorii & fuperioritatis, ex communi pertotum
Imperium ujitata praxi, Inft. Pac. art. f. $.30.
(2) de brocardico: Cujus ejl regio, ejus eji re-
Hgio. (3) Juris circa facra partes & limites. (4)
de Simultaneo, Anno critico 1624. articuloiv.
Pacis Ryswicenfis & reprelfalijs. (5-) De contro-
verfiis in Palatinatu'exortis; (6) DePontificis
audoritate , propter abufum fubmota, Leib-
nit. de fuprematu Princ. c. 31. & prsefat. Cod.
diplomat. Fatendum eft profuijjfe interdum Ponti-
ficum Romanorum curam pro canonibus & Chri-
fiiana difcipiina, dum iiii opportune & importune

infian*

De Gemhnia.

verfus Mabumedanos, peperunt Ordi-
nes Equittim Johannitarum &c reuto-
nicorum _? quorum Magiftri, inter Satus
Imperii, votum feflionem in comitiis
habent. - .. .

(1) Johannitarum feu Hofpitalariorum fum-
mus Magiftei¹, per (jermaniam, Heidersheimii
fedem habet, & lupremum Melitenfcm Magi-
ftrum agnofcit (.2) Magjftri Equitum Teutonl-
corum fedes Mergenthemii in Franconia, olini
Mariseburgi in Boruflla.' Corifer Schiirtifleifch de
rebus Ptulforum, »difp.¹ 27/ 20,-/(3) Magi-

- • - fier -ordinis Eniiferorum • qup^daii? /imiliter ia

comitiis comparuit. Vid.ScJiurtzfieifch de ordinc
Enfiferorum difp. 22/ (4) Expeditionum cru-
ciatarum nomen , occaiio , ' prsetextus , inju-
^_r,-.ftitia_vfuperftiti9, .impfudentia, numerus & in-
,, felix eventus^ ex \V"jlhelmo T^rio lib. 1. c. jf.

- .fpq^r 4^berto Miraeo., ijiTdftis Belg. fol. 422,
Conring. epift. 5:3, Maimbourg. des Croifades.
(p Tacitus lib'. xiv. Annal. c.' 31. Temglum
divo Claudio (div0S, Marioe) conjiitutum, quaji arx
aterna dominationis confpiaebatur^ dileitique Re-
ges & Jacerdotes Jpecie, religionis omnes fortunas
ejfundebant. (6) Quomodo Pius II. Fridericum
Imp. Ducem generalem Exercitus Cbrifliani con-
tra Turcas declaraverjt, ex debito Ojjicii Imperi-
alis,vid. apudLeibnit.Cod.dipiom. 11.180. Con-
ringius ad Lampad. p.

„242. Quantumvis interea
temports quara. plurirna fortijfime etiam gejla Jint_y
quceque ceternam zeli pariter ac animojitatis me-
reantur gjoriam, ; Ji tanien jjuod res cjt, fateri
Ucet, non pojfunt non expeditiones HLe omnes fum-
m<e ejus cevi Regurn 'Principurnque & impruden-
ti<e & injujiiti# & fuperjlitionis jure merito. no~>
tari SEG-

U C A P U T l

; ... • V\

S E C T I O V.

■• A _? - < - .<. . :f > i ' '•••,■•'.. ■ - ." _

adtninijlratione fummi imperii.

g. L. Quia mu)t;£ Refpp. nexu fub«
je£tionis , feudali dc fociali colligatse ,
linum Germaniae corpus civile confti^
tuunt) hinc jura majeftatis circa fecula-
ria funt vel Imperialia, vel Territoria-
lia: illorum alia folus Imperator exer-
tet, cum Eledoribus¹, pleraque
Cum Statibus Imperii / in confortium
fummae poteftatis admiftis. " r

^ ( i jTrrtperfalia fiint ,' qilSJ ad falutem totius
Imperii pertinent, & quorum effedns pertotam
Germaniam fe exteildit. (2) Que folus Impe*
rator poteft, vulgo Refervatavel Relitta appel-
lantur, in-quibus definiendis, alii funt nimis lar»
gi, alii nimis parci. (3) Quse Csefari &Ele£i:o-
ribus compfetunt Ccefareo -Elettoralia in jure pu-
blico audiurit. (4) Cetera Cafiireo * Cnmitialia :
de quibus in Infttum. pacis aft. VIII. 2. Gau-
deant Status fine contradiBione jure fuffragii in
omnibus deliberationibus fuper . negotiis Imperii,
preefertim ubi leges ferenda vel interpretandce, bel-
lum decernendum , tributa indicenda , .. deleflus
cut hofpitationes militum infiituin ice, mva muni->
menta, intra Statuum tiitiones, extruenda nmnine
publico , vetcrave firmanda pr<cfidiis, nec non ubi
pax aut feedera facienda, atiave hujufmodi negotia
feragenda fwrint, ■•

S . • - §. xi₅

De Gemania,

5. LI. In Comitiislmperafordelegi*
biis> bello^ pace> ceterifque negotiis*
ad totum Imperium pertinentibus, una
cum tribus Ele&orum Frincipum &:
Civitatum collegiis decernit: fic ta-
men, ut potiores ejus firtt partes,ejuf-
que aufpiciis omnia agantur.

(1) Tacitus de M. G. c. xi. De minoribus
rebus Principes confultant, de majoribus omnes,
ita tamen, ut ea qnoque, quorum penes plebem
arbitrium ejl , apud Principes prcetraaentur.
(2 ) Gonventus imperii prifcis temporibus tri-
dui , vel menfis , nunc perpetui , ex A.
1662» quia prorfus, ac Taciti sevo, Ulud ex li-
bertate vitium , quod mn Jimul, nec jujji conve-
niunt, fed & alter & tertius dies cunfiatione
coeuntium abfumitur. ( 3) Olim ipfe Impera-
tor & Status coftvenere, nunc pet Legatos.
(4) Quomodo vota colligantur, & eoiielufiVm
formetur ? ( 5-) Qu« caufa fit tapdorum mo-
liminum; vide Monzamb. c. v. 2. 24, feq.q.
(6) Grotius lib. 11. Hift. Belg. ad' % i_s9o.
Germani conventum- indixere, tibi hnga cun&a-
tione.) ut mos gcntis ejl_y conjilia trahendo ^ ixW -
dum & remedw magisqttam mala differebam.
Idem Epift. II13. Cunclatio Germaniam per-
didit, eccajionum celeritflte non expctlatttegefrtis
tdrditatem.

§. Lll. Leges imperii fundamenta-
les, per conventionem inter Imperato-
rem U Status latae j fitrnt vel fcripicej
ut ReceJJus wfcrii > Attrea BvtU, Fax

P fubli*

u C A P U T I.

fublica , Pax religiofa, Pax fVeftphati*
ca & Qapitulationes: vel non fcriptae,
quas Objervantia imperialh vocantur.
(i)Epifcopi Germanise apud Radevic. lib. i.c.
16, Duo funt, quibus nofirum regi oportet Ira-
■perium; /^j fantfiC Imperatorum cif «/^-f
«//j Pritdecefforum C3⁵ Patrum noftrorum. Iflos
limites prceterire nec volumus , poffumus:
euicqu fd ab his difcordat, recipimus. ( 2 )
Receffuum Imperii nomen , origo , materia,
publicatio, & hodierna conditio vid. apud Au-"
ftorem der Grundvejle. ( 3 ) Aureae bullce
au<Slor, occafio, idioma, mutatio, (4) Con-
ilitutioncm Pacis publicae A. 149$-. optimeDat"
tius defcripfit: A&a Pacis religiofe A. i??)"»
Lehmannus collegit. ( f) Goldafti Colledtio
confnetudinum & legum Imperialiuin. Kulpi-
fius de Obfervantia Imp.

§. LIII. In caufis civium privatis,
etiam Principum, quatenus privatam
gerunt perfonam, receptum eft jus Ci-
vile Romanum, Canonicum, &c Feu-
dale Longobardicum; fed in fubfidiumj
ubi leges domefticse univerfales, vel
provinciales, ftatuta &: confuetudines
lilent.

( 1) Tacitus de M. G. c. 19. Plus ibi boni
mores 'valent, quam alibi bona leges. ( 2 ) Exi-

fuus ufus legum antiquarum, quas Heroldus,
..indenbrogius, Baluzius & Eccardus college-
runt. (3 )Earum veftigia in regionibus fe-
ptentrionalibus, tefte Cluverio de G. A. lib. 1 ♦
pag. 1S7. Grotius lib. 2. dej. B. & P. c.

JDe Germania.

i. Jusgentium improprie diSium jntroduttum
videmus, ex quo Germanicce nationes Europam
ferme omnem invaferunt. Sicut enim olim jurct
Grccca, ita tunc Germanica injlitutapajfim rece-
pta funt, & nunc etiarn vigent. ( 4 ) Jus repre-
fentationis duelli judicio ab Othone 1. introdu-
6lum, quod noluit viros nobiles ac fenes populi
inhonejle traSlari, au&ore Witichindolib.11.
pag. 644. (5-) De Speculo Saxonico & Sue-
vico. (6) Jus Lubecenfe fecundum jura Sofa-
tice compofitum, aufpiciis Henrici Leonis; Ar-
nold. Lubecenf. lib. 11. Chron. Slav. c. 35*.
(7) Jus Canonicum citiusinnotuit, quam ejus
colledio, prius etiam, quam juscivile, fuit re-
ceptum. (8) An prudenter & quo ufquevide
Conring. de Orig. jur. Germ. Sinceri diilert.
Epiftol. de ufu c3 auSi. legum Germ. Hofman.
Specim. conjed. polit. de Orig. & natura le-
gum Germ.

§. LIV. Judicia Imperii fumma 6c
univerfalia funt Judicium Aultcum &
Camerale , ac certa ratione Comitta.
Particularia vero judicium Aujtrega-
rmn, Rothweilenfe, &; olim IVefiphali-
ca.

(1 ) Judicii Aulici origo a judicio S. Palatii.
Cameram inftituit Maximilianus I. ( 2 ) Utri-
ufque Praefides, Afteflores, caufse & remedia
fufpenfiva. (3) Ultima ad utrumque eftpro-
vocatio, nifi obftet privilegiumde non appellan-
do, quod vel limitatum eft , vel illimitatum.
Vid.Grot.lib. 2. c. 4. $. 13. (4) Cur intam '
laxa Imperii compage, ad exemplum Galliae,
Tribunalium numerus non augeatur ? ( )
Quis judex fit Principis delihquentis, fi banna

f 1 u<j«

f$

§4 C A P U T I.

notandusCapit. Car. vi.art. 20. (6)
Quis judicct in caufa matritnoniali Principis
Protcftantis? ( 7 ) I11 criminalibus prudenter
appellatio exclufa; quia appcllato principe odi-
um criminis per moram rcfrigefcit. v. Tacit.
xvi. Ann- B.

§. LV. Judicia Weftphalica adver-
fus ethnicam idololatriam inftituta., ob
ordinem occultum Sc atrocitatem fen-
tentiarum feculo quarro, quinco & fexto
decimo invifa, emendatatandemque
proprer abufum fublata fuerunc.

(1 ) Weftphalica dicuntur, quiacivitas Tre-
monienlis originaria eorum fedes. ( 2) per
totam vero Germaniam, imo & Boruffiam &
terras Traje6binas extenfa. v. Matthei Ana-
le£t. Tom. & lib. 1. de jure gladii c. 30.
( 3) Alias vehmicA, vemcding, vetitch a ivetten,
punire, apud iEneam Sylt. de ilatu Europse.
(4) An a Carolo M. fint inftituta,Dattius o-
,ptime difcufilt, de P. P. lib. iv. c. 2. (5-)
.Comparentur cum judicio Ze|i apud Hebrseos
Deut. xiii. f. 9, ibique Cl. Clericum, & ad
Num. xxv. j.

§. LVI. Ad antiquitatesjudiciorum
Germanicorum pertinet, quod nulli in
iis Advocaci > Sacerdotes puniebant >
Gomes gladium, Scabini baculum in
manibus tenebant ; teftes per aures
tra&i _} judicium aquce fcrventis
& frigidie receptum; ftatu® Rolandi-
nx, irifignumfori criminalis , eredx;

quie-

t>e Germanial

quseftiones ufirat£e_; fures laqueo pufii"
ti_} homicidia non capitalia 5 poena Nd~
bilium portatio canis.

( 1 ) Florus lib. iv. c. 12. Nihil infukatioKc
harbarorum intolerantius ; frccci-pue tamen in
caufarum patronos. Aliis oculos , aliis manus
amputabant; unius os jutum, recifa prius /in-
gua, «^tftfz 7'» rnanu tenens barbarus, tandem,
inquit, vipera, fibilare defifie. ( 2 ) Tacitus de
M. G. c. 7. JSleque animadvertere> neque vin-
cire, neque verberare quidem, facerdotibus
permifjum : Non quafi in pomarn, zw ducis juf-
fu, velut Deo imperante. ( 3 ) De plerif-
que confer Conring. Judiciis Reip. Germ.
& Frid. Brummeridiflcrtat. de Scabinis. (4)
• Statua; Rolandin®, non a Rolaudo Turpihi
fabulofo, fed a & diftce, vid. Rhet.
c/f Statuis Rolandinis, ( f ) Tortura per troch-
leam Frapcis uiltata, audore Gregorio Turo-
nenfe lib. vii. c. 32. Apud Leibnitium Tom.
iii. fcript. rer. Brunfuic. pag. 371' quseflio de
Onvernunjft vocatur. (6 ) De laqueo , pce-
na furum,Turonenlis lib. vi. Hift- c. 8. Lex
antiqua Saxonum c. 4. Qui cabalium furaverit,
capitepuniatur, ( 7 ) Canaille a cane. GuntHer.
lib. v. ir. 206. Decem Comites totidemque coatfi,
Foeda tulere canes generofo pundcra coilo.

LVII. Quoniam gens tota admi-
litiam nata , & potentiam bellicam pro
^copo fibi habuitj hiric ritus gfaves
militares: per arma jurabant, adopta*
bant, emancipabant, manumittebant,
ferebant Jfuffragia, creabant duces^ar-

F 3 mis

86 C A P U T i:

mis etiam decidebantlites, quodratio-
ne lieri debebat.

(z) Cscfar lib. i. de B. G. c. 36. Invitfi
Germani , exercitatijjimi in armis. Seneca I.
de ira c. 11. Germanis quid eji animojius ? quid
*d incurfum acrius ? qutd armorum cupidius ?
quibus innafcuntur innutriunturque: quorum uni-
ca iilis cura efi, in alia neghgentibus. Clau-
/ dian. lib. 11. de Laud. Stilic. Qui mihi Ger-
manos foius Francosquc fubegit, Cur nondum ie-
gitur Fajiis ? (2 ) De adoptione per arma Pi-
thoe. 1. fubf. c. 1. & Coler. c. 7. (3)

De duellis & diffidationibus, publicis etiam le-

fibus defcriptis, vid. Cangius in duelium &
)atte de P. P. 1. 1. c. 15-. (4) Caufa barbari
^f moris apud Nicolaum de Cufa, Cardinalem, de
Conc. Cathol. 111. 31. Et htec omnia ideo:
quia leges & eanones perdiderunt vigorem, CS⁵
cujiodes C5³ executores & pafiores nuili funt.
( s) Excufat Grotius proleg. Hift. Gothorum
pag. 67. Coguntur legum conditores multa non
probanda concedere, o⁵ venenum fape veneno ex-
peilere; minus certe maium erat, duorum peri-
cuio rem decertari, prafertim pojtquam ambo mo-
xiti ejfent ferio , ne contra confcientiam fumtis
armis Deum Jibi inimicum accerferent, quam to-
tas famtiias, quod aiioqui febat, committi inter
fe , & beilum velut civiie excitari. Abjiulit
hunc morem Chrijiiana Religio, &c.

, LVIII. Rem militarem primus
©rdinavit Henricus Auceps , equite &:
mercenario milite inftituto , ac exerci-
tiis formato; vera autem mercenaria,
eaque fumtuolior m iliti «i

..iilti

De Germtiial %y

do Csefari & MaximilianoL debetor.

(i) Olim vis omnis in peditatu. Tacitusde
M. G. c6. In umverjum (cjiimanti plus penes
peditem.roboris, eoqtte mixte prceiiantur. (2)
X)imacharum, Dragoner, antiquus ufus. Cas-
far de B. G. lib. iv. c. 2. Eqneftribus prceliis
fcepe ex equis dejiliunt , ac pedibtis prcchantur*
(3) Torneamenta inventum Gallorum fec. xi.
vid. du Frene ad Joinvillam, difE 6. de 1'origi-
w C5⁵ de r ufage des Tournois. (4) Exercitia
aiia Henrici, de quibus Witichindus lib. 1. pag.
641. In exercitiis ludi tanta eminentia fuperavii
omnes, ut terrorem ceteris oftentaret. (f)
Heergewettae initia apud Tacitumde M. G. c.
32. fed pienior ejus ufus, ex lege Henrici, au-
dore Gobelino Perfona, in Cofmodromio aet.
vi. c. 46. (6) Per Sigismundi militem a ra-
ptu C3⁵ furtis, fub Jigna merere coattum, bellic<e
rationi & folertice, fed non fatis virtuti conful-
tum, ait Browerus lib. iB. Annal. Trev. ad
Ann. i^B^. (7 ) Soldatce a iW^,folduriis, vel
a folido nummo.

LIX. Exercitus cc. millium non
multo negotio confcribi poteft, fi ne-
cefiitas id exigit; fed ex comitiali lege dc
A.mdcci 1. miles perpetuus,pacis tempo-
re 40000. belli vcro 120000. per Cir-
culos eft alendus. Plerique corpore funt
duro, inceflu gravi, cundando vincere
fciunt; verum incampo, quaminobfi-*
dionibus meliores.

( 1 ) De numero minor dubitatio, fi vere
Lipfius cent. 111. mifc. ep. 27. Unus FuJden-
Jis Abbas 60. millia bellatorura Imperatori prcebe-

F 4 bat

-..... ----------------

De Gemanid 89

3. ad Belgas ep. 7i.In comltiis Germ.imcis baul
magna mihi Jpes' eji _y toties vidimus conventus
ijfos^ & decreta duxilia; Sed omvia deinde
cie tenui fragiliora, C5³ quihus prudens rnn infifiat.

LXI. Ad pacem Imperii noraine
componendam, jure fuoadiegandi Sta-
tus ufi funt j in Paeificatione Weftpha-
lica & Rysyicenfi, at Neomagenfem
& Raftadienfe.m folus Imperator pepi-
git, ratihabitio Statuuni fecuta eft,
(1) Hiftoriam Pacis Weftphalicse expofuit
Pfannerus & Pufendorf de Reb.f Suec. lib. -i 9.
&20. (2) De ea & ceteris vid. Gallicas colle-
£tiones Attes & memoires de h Paix &c. In
Prooem. Pacis Wertphalicao & Ryfvic. Pr<efen-
tibus, fufjragantibus confentientibus S. R I.
IlleStoribus, Principibus ac $Iaiibus. (3) Dn.
Ludewig de jure adlegandi, k Meufcheu de
concurfu fiatuum circa negotium facis.

LXU. Jus raittendiA recipien-
di Legatos, &: Foedera nomine Impe-
rii faciendi ^ ad Comitia fpeftat; ple-
rumque vero fqlus Imperator Legatos
mittit j miflbfque recipit :.fuarum etiam
terrarum caufa, & Imperator & finguli
Status jus legatignum Sc ftf$erum ha-

BWis • ; itmtejmi . J mtjbnsi

( 1) Jus legationfs Statuum Imperatorenj
4 exte^os Regeg _T ex infignieorum-libertate &
* , ftiperioritate. "Vid. Kulpis. de hegat. Stat.Imp.
& Preibeuta de jure legat. fiat. I (2) Ele&ores
prfeii ordinis legatos mittunt; Principibus id

F s nega-

De Gemaniai • pi

wmmmu

a Statibusad civitates ,huic reidettina-
tas, mittuntur.

( I) Tributa ab Imperatore pro lubitu indic*,
, Germanis aunbus inauditum, ait Monzamb. c.
v. 7. (2) Modus contribuendi militemfe-•
cundum expeditionem Rom. a temporibus Ma-_;
ximil. 1. (3) Modus colle&andi nummos,.
fecundum expeditionem ceffantem, a tempore
' Caroli V. (4) Thuan. lib. '130. Rudolpho IIj
quod hucufque faftum non erat , promiffa 80..
menjium fiipendia. ( f ) Civitates, Legfidtte,
funt Noriberga, Augufta, Francofurtum, Ra-
tisbona, Lipfia. &c.

§. LXV. Jus fifci & domanium im-
perii, Catfarum munificentia., vendi-
t}one, oppigneratione, aliifque de cau-
fis, fermetotumj ad territoriorumdo-
minos pervenit_} nec quaz femel data,
aut ufu diuturno acquifita funt, repe-
tere licet.

(i ) Quanti olim reditus Imp. ex provinciis
& agris tributariis , metallifodinis, cenfu Ju-
dseorum, mul&is, ve£l:igalibus &c. ( 2 ) Quid
hodie a Civitatibus Imperialibus & Nobilitate
immediata; ex taxa dignitatum, & tributis Ita-
lise commodi habeat, nec non ex auxiliis bel-
licis, adverfus Turcas. (3 ) An fides habenda
fit Schneidewino, ad tit. Inft. de Succeff ab
int. tit. de Succeif. fifci n. 5*. fcribenti: aevo
non pecuniofo, Friderici Barbaroffae ,Imperii re-
ditus fuifle fexaginta tonnas auri ex Germania
& Italia, hodie vero vix tanti effe, quantum
difponendis & alendis Pojiis fatis efi.

LXV.

_—

C A P U T I.

■ f.. f * j,

tf.LXV. Juscudendi monetam,Otbo-
num liberalitate , cum Epifcopis pri-
mum, deinde cum Ducibus,Principi-
bus &CJrbibus commuAicatum} quum in
abufum & reip. detrimentum vergere
videretur j a tempore RudolphilL re-
ftringi coepit, per leges monetarias
fumma fapientia latas, quibus noviffi-
me adjeftuihj ut ne lmperator^ fine
Eledorum confenfu, illud concedere
q«eat. .

(i) Tacitus dQ M. G. c. Intertores fim-
plkius & antiqmus permutatibne mercium utun-
\tur. Pecuniam probant veferem & diu notam,
. fsrratos bigatosque, ( 2) De nummis brafteatis
vjd, Sagittarjus, Slegelius, aliique (3) Feli-
^f citas aliorum regnorum, eodem monet® gene-
■re indigena.utentium, cum malis, ejc iegibus
monetariis non obfervatis, coinparata. vid. To-
bias Oelhafcn de rei nummari<e in Germaniajla-
tu bodierno. Goldaftus in Catholico rei numma-
rice. Dn de Bunau in dilf. De jure circa rem mo-
Tiet. in Germania. (4) Modus Lipfienfis A.
1690. inter Ele&ores Saxoniae, Brandenburgi-
cos & Brunfuicenfes duces definitus , & ai>
aliis Statibus adoptatus , quomodo differat a
Zinnenfi. ( f ) Loccenius lib. 111 • de Ord.
Rep c. 13. Novimus quofdam Germania Princi-
jpes\ ab cerufcatioribus ita fuiffe exhauflos ,ut aiie-
na quadra, imo mifericordia Hlorum, qui cpsex-
pilarant, vivere cogerentur. Ifti pradones ar-
gentarii, paupere fifco fe tantum ditantes, haud
uno apud exteroj loco, ex permutatis nummis
' ponderofioribus b⁵ mclioribus remdcbaM longe le-

liores

De Germma..;. :'.> >

•viores ac viliores, & pro pecunia lutMm atque
raudufcula reddebant : Unde commercia turba-
bantur, multorum facultates accidebantur, egeni
premebantnr & mifcebantur fufpiria, mince mo-
tufque plebis. Sane quod crediderim, anteambu-
lo erat bellorum civiimm & tot mutationum, m
Germania fubfecutarum.

§. LXVX Cetera, quse folus Impe-
rator, abfque Statuum omnium , vel
Ele£torum confenfu j facere poteft, 8c
vulgo Refervata appeiiaatur, vel funt
reliquise ftacus Monarchici , vel magis
ad exiftimationem Statuum, quam ad
ipfum Imperii ftatum publicum perti-
nent, earumque multa Statibus vi fu-
perioritatis exercere licet.'

(i ) Huc pertinet jus extremse prgvocationis;
jus inveftienai & le^timahdi^vStfttite; feuda va-
cantia, privilegia, dignitates titulosque concedcn-
di, & de iis cognofcendi; confirmandi x\cademi-
as, &c. (i ) Magis funt, qucs Status Impe-
ratori, quam qua3 Imperator fibi refervavit (3)
Numerus eorum vix inirl pcneft, nec eft ne-
celfe. (4) Vide Thomaf. Difp. de injufia op-
pofitione jurium Majefiat. Superior. territ. & re-
fervat. Imp.
cr

§. LXVII. Superioritas territorialis
eft fumma poteftas, circa facra &:pro«
fana _? Statibus Imperii ia territoriis fuis
competens, falvo jure fniperiii vulgo
die Landes hohe Obrigkeit vocatur.

(1) Eft poteftas majcftatis semula, nbn ma-

¹ jefta$

94 C A P U T I.

jeftas ipfa: nec prorfus fumma, aut regia, Ut
Baldus ad 1. fin. C. de Teft. mil. Martial. lib.
12. ep, 18. Qui Rex eji regem, Maxime, non ha-
beat. (2) Imtia ejus jamapud Tacitum deM.
G. c. 7. 11. 37. ex innato amore libertatis .,
quam Germanum bonum Lucanus lib. vn. ve-
terem Germanicelibertatem Tacitus XI. Ann. C.
16. Liberam gentem Scneca appellavit lib; 2. de
ira c. 1 y. (3) Partes ejus Regalia dicuntur;
quorum alia funt majora^ qux in ipfa poteftate
regendi territorium; vel mimra, qu» in me
diis; vel minima, quas in commodis confiftunt.
(4) Eyben de Brocardico : Tantum quisque
Status poteji in Juo Territorio, quantum Impera-
tor in Imperio, (f) Statuum dignitas , exifti-
- matio, tituli &c. vid. Hertii Dili". de Superiori-
tate territ. cui inter hujus materiae interprctes,
quotquot funt, palma deferenda eft.

sictio vi.

*

<De Forma Imperii.

/

§. LXVIH. Irnperatoris nunquam
abfoluta in omnia, tamen major oiim
poteftas; qux fub Henrieis decrevit,
nec poft interregnum inftaurari potuit;
donec forma fingularis, innominata &
fluftuans inter Monarchiam &Syftema
fcederatorum, Capitulationibus & Pace

Weftphalica, firmata eft.

(1) Quot capita totfententiae. Aiii Monar--
chiam, al» Ariftocratiam, abfolutas, vel limi-

taus

•De Germania, $y

perium. v. Gfot. iib. i. c. 3. 16. (5*) Dc
Capitulationis perpetuge materianoninextricabili,
lepide Monzamb. de Statu imp. c. v. $.2,

LXXI. lmperator, quoniam ipfe
fummus in Imperio eft judex , fi uc
homo delinquit, judicem folum ha-
bet Deum: m caufis civilibus & feu-
dalibus coram fummis Imperii tribuna-
libus : ob cetera in comitiis conve-
mendus elh

(1) Olim Comes S. Palatii in caufis fifcali-
nis crat Imperatoris judex ele&itius, A.B. tit.
§. 3. & Henr. Rebdorffius ad A. 1300. tom.I.
Script. Freheri: EJJe ofjicium Palatin₍e digmtatis,
cx quadam confuctttdine , Comitem Palatinumde
cartjis cognofcere , qua ipji Regi moverentur.
(2) Pariter ac dc Trajano Plinius in pancg.
Dicitur aftori, etiam procuratori tuo, in jus ve-
ni, fequere ad tribunal. ( 3 ) Idem de Regis An-
glits Comite Palatino tradit Matth. Parif ad A.
1236. '4) Largac inepti» Glolfatoris adWeichb.
lib. 1. art. 8. & 9.

§. LXXIl. Quod fi fumma potefta-
te ita abutatur , ut hoftilem animum
palam & admonitus oftendat , ex ra-
tione juris gentium ab omnibus Impe-
rii Statibus exau£torari poteft.

(1) Fundamentum depofitionis vide apud
Grot. de J. B. & P. 1.

1. c. 4. xf. & Titium
Spcc. jur. publ. 1. v. c.6. 20. (2) Formu-
lam, qua Wenceflaus , ventri tantum X)bediens
& virtutis Iegumque contemtor , imperio exu-
tus eft.,. habet Goldaftus tom. I. Conlt, pag. 379.

^G 13)

/

Ve Germama. *> - 99

" fingillathn alicjuid aggrediantur : Jiquidem in

bnperio Principes fcre rcs fuas curare, de alienh
"pafrutn follicitos — adhcec fcijfura ob religionem
fieri, nt alter alteri non fatis bene fidat. (3) Re-
liquos morbos,, in Germanise vifceribus latert-
tes, Hyppolithus a Lapide fatis acerbe, & par-
tem non ex vero; fed modcftius Monzambano
de ratione Status Imp. Germ. defcripferunt,

§. LXXIV. Inrereft ergo, ut domi
concordia Imperarorem inrer 6c Status
farta teda fit: ac hoc fine, Pax Weft-
phalica ftridte obfervetur ^ ne ob reli-
gionis gravamina in partes fiteundum:
miles alatur perpetuus > loca fint mu-
nita ; serarium militare 6c Camerale
bene refertumj comitia continuentur.

( 1 ) Taciti setate hoc erat votum Romano-»
rum, de M, G, c, 33. Maneat, qucefo, duret<*
que Gentibus, fi non amor nofiri, certe odium
fui: quando urgentibus impern fatis nihil jam
fortuna prxflare majus potefi, quam hofiium dif-
cordiam, ( 2 ) Simile fuo sevo commeicnorat A-
veiltinus, lib. vii. c 18. Proverbium liomanen-
fium : Sibi quam maxime utile ejfe , .Germa-
nos quam fiolidifjimos rnanere, (3) Adde Mon-
fcambano de rarione Status Imp, c. 8. &SchurtZ-
fleifch diif. 49.' Quid expediat tmperio ?

§. LXXV. Foris Turcarum potei|-
tia , fed magis Gallorum plus femel
molefta fuitj & metus eft,pe quid ire-
rutn tententj plura tamen de illis tro-
paea numerant .Germani: cetens vero

G z Eu-

De Germmla. 'lOX

adferre poflenc j majoribus incommo-

dis premuntur.

(i) Fcede Bartolus adukri dicitur Impera-
tori, a quo natalibus reftitutus, quod haereticum
vocat, qui Imperatorem totius mundi dominum
neget ad 1. 24. D. de Capth. & pojll. rev. fed
ex mente Ecclefias, ait: Et forte, Ji quis diceret,
Dominnm Imperatorem non effe Dominum & Mo-
narcham totius orbis, ejfet hcereticus 1 quia dice*
ret contra determinationem Ecclefice. (2) Nuga-
tur autem Baldus in prooem. Dig. qui eundcm
dominum appellat univerfas ditionis , qu» a-
fcendentem defcendentemque & utrumque latus
adfpicientem Solem refpicit. (3) Nec ille tan-
tum ; fed & Fridericus I. apud Rogerium de
Hoveden Annal. Angl. in vita Henr. 11. Hen-
ricus 111. apud Mananamlib. ix. c. 15-. &Rein-
king. de Regim. fec. lib. 1. cl. 2. cap. 9. (4)
Vere Grotius lib. 11. de J. B. &; Pacis. cap. 22.
$.13. Ne in omnia quidem, quce olim fuere po-
■puli Romani, Imperator Romanus jus nunc habet\
multa enim ut bello quafita, ita bello amijfafunt;
alia padionibus; alia derelidione in aliarum gen*
tiurn aut Regum jura tranfierunt. {$) De prx-
tenfione vana in Angliam & Hollandiam vide
Grotium append. Epift. 5*9. Conring. de Fin.
imp. 1. 2. c- 28. & Schweder. Theatr- praetenf.
lib. 1, c. 29.

$. LXXVII. Dominium vero dire-
&um in ParmamPlacentiam, Floren-
tiam , Luccam, Genuam: nec non in
Provinciam , Delphinatum , Comi-
tatum Avenionenfem & Venayfinum,
ac principatum Araufionenfem, Impe-

# 9$ '

toi c A P tJ T I.

jrio Germanicoj fat validis argumefrfiS^

aflertum eft. i^{; h}

""'( t) De feudis Itali®, In^perio' vlndicatis,vid.

Struv. difTertationem , ]uri pubiico prcefixami, &

Buderi Vindicias juris Imp. (2') GundLmgii ,

Mafcovii & Hahnii differt. de jure Imperii in

^r Florentiam. (3) de Lucca Letbnit. Cod, dipl.

t. 1. n. 61. 62 6 f. de Genua Bodinus lib.i.

de Rep. c. 9. "(4) de Comitatu Provind^ &

' Deiphinatus , Gallise quidem, fed falvo jure im-

perii, acquiiitis, teftantur diplomata apud Ltfib-

'ntt. C. dipl. Prodr. n. 15. & p i. n. '

*■ IDucatum Barrenfem Impetio yfndicavitCHifletius

"vfn comm. Lotharing. adverfus BiondclW Bar-

rum Campano-Francicum. [6 ) Confuitatiohes

' ; .Frid. 1. Cnroli V Maxhr... IX & Rudolphi 11.

' nnacum baufis difficultatiumrecuperandi arnifla,

' babet Boecler Notit. Imp. 1$,"2. cap. 4. (.7)

Monzambano c. vn. 8: Qjibd & iffnrn effi-

" r/V, ut tam robuftum cetera corpus. dd exierosdn-

•vadendos , aliquidque acquirendum i xeiut enerve

• deprehcndatur; cum nova incrementa Ctfari no-

lint accedcrc Ordines , neque tanien cadem inter

aquaiiter poffint diftrihui. ^x f^{,l> 1}
*, ■ : *'> ' ■ ^{1 M} ■ "V Cl i.-fJ-Y ■■ .. ilr-

♦iti ' ' , hn<."1 'I .bfriqqe. ^jipifiibt©"^

^:iu......- S- E' ^:C "T 10 VII Ii

■QZ .'J I 4il

*^Tibe- Tttuio, lnfcmbn¥%4inguldl

- f. I XXVIII. Tift»1us eft: CaroMi.
VI. 'Dei gratik , electu*- Rfmanomm
JrrfetaUr, femf er Augttjhs > Germaa,
' £ h' nite ₄

Qe Germama. j 1:103

71 la, Hungaria Bohemm, utriuique Si-
cilite ₃ ^cDalmati4 y CroatW y Slavbni^
Bulgariae ₃ Bafnta_y Servne & Rafci^
Rex _} Archiditx Aujtria , ^Dux Bur-
gundice, Brahantire, Luzelbutgi, Sty~
ri<z , Carintbitf, Carniola, W%rtenber-
^ , utriufque Silefia: 'Brinceps Sfye-
vtte: Marchio S. R. J & Burgovi^e,
Moravia j Suf erioris inferioris Lu-
fati#: Comes Hahsburgt, Ttrolis, 'F/f-
retarum , Kypurgi, Qeevititf : Land~
gravius Alfatice j ^Dommus. Vinidorum
Marchta, jPortus Naoms , Salmarum
6cc.

(i ) Fmpcrator Elettus olim dicebatur , quam
diu Romanam coronam non acceperat. Leibnit.
prodr. Cod. dipl. n. f & 14. fed Maximilianus I.
vocem folennem fecit. ( 2 ) Semper Auguftum
per itys»,, ut femper lenitas apud Terentiuin,
per parens apud Nafonem, Fridcricus Barbarof-
fa fe primum ftilo curiali vocavit. (3 Regis
Germanice titulus a Maximiliano 1. adje£tus, ,ut
liqueret , Imperiam Romanum efle Teuipnic®
riationis. v. Goldaft. t 2., pag. 178. Conft* Imp'.
junfiloOttone Frifing. lib. ir. e. 21. tibi-^Ptnes
ms cuntta h$c funt &c. ( f ) .Syrma regnorum
& provinciarum haud vctuitius elt Maximil. L &
Carolo V. ( f) Tituli adjeft vi,: 'Serentjfimus \
Potentiffimus, Intiidtffimus, Sacratifjimus, Glo-
riojijfimus. ( 6) Epitheta : /lchmcatus Ecclefue,
Dux natus Chriftianorum &c. vid. fupr. 48.

LXXIX.

Infigne Imperacoris &

V;r 4 im-

■j&W--vQii&imi #

D* Gevmaniai¹ " icj?

rendura eft. (2) Accedit, quod quidam Euro-
pae Reges Gcrmanise clientes & tributarii fue-
runt; alii vero ex ea ortum trahiint; plerique
cjus majeftatem Comiter coluerunt. Radevicus
lib. 11. c. 76. Reges Hifpanise , Anglise. Fran-
cia;, Daciae, Bohemiae & Hungari®, narrat Fri-
dericol. denuncialTe:///; cedere aufioritatem im-
ferandi i fibi non deejfe voluntatem obfequendi. (3)
Auberius, advocatus Parifienfis , quod in libro
Gallico de Pracedentia Regum Francia, Csefaris
Majeftatem & titulum contumeliofe depreflit,
dicis caufa posnas dedit. (4) Turcse Imperato-
rem, inter principes, Jefus nomen profitentes,
primarium & gentium Chriftianarum defenforem
& adminiftratorum juftitiae agnofcunt , tefte
Leunclavio & Busbequio; aliquando & Patrem
vocarunt, Thuan. lib. 136. Zwantzig Theatr.
prseced. c. 2 pag. f. (?) Auftor vitse Urbani
V. apud Baluzium vit. Pap. Aven. pap. 388.
Anno 1369. ad Urbanum Papam, Romce exifien-
tem , acceffit 'Johannes Palceologus , Imperator
Grcecorum; fuitque receptus honortfice , ac tra-
Siatus per diftum Papam & Cardinales , paulo
minus, quemadmodum ji fuiffet Imp. Romanus.-

§. LXXXL Modus ad imperium
veniendi, inde ab Arnulpht tempori-¹
bus ,eft Eleftioj ut tamen a familia re-
gnante^ non nifi ob caufas graviflimas,
fuerit difceffum Sc temperamentum
regni hereditarii placuerit , ad ftirpes
bellorum civilium elidendas.

(i^v Francorum Reges, jure fuccefforio ufi, t;e-
flamentis de regno difpofuerunt, illudque inter
Jibcros diviferant, donec Arnulphus, ob nata-

G 3 lium

C a p U T; I.

liurn defe#um , primus a Germanis eligeretur.
(a) Saxoaici Impp. jgjios _f etiam mioorennes,
fibi fucceiTores declararuirt : jHenricum II. jure
hereditarh, regnaturum, ajunt Germani apud Dit-
inar. lib. v. & Bruno in hiftoriabelli Sax. ait, Henr.
IV. patria hereditate regnum fufceptjfe. (3) Hoc
autcm exau&orato, refert Goldailus 1.1. Conft.
f. 23S. Forcheimi A. 1077. conftitutum efteIJt
regta potejlas nulli per hereditatem > Jicut ante fu-
ijfet confuetudo > cederet: fed filius Regis, etfi
valde dignus efiet_y per elettiunem potius fponta-
neam, quam per fuccjfionis lineam Rex proveni-
ret: fi verp non ejjet dignus filius , vel fi nollet
eum populus, quem Regem facere vellet, 'haheret
in potefiate, (4) An tanta ele&ipnis iint mala,
. quanta videntur Bodino lib. vi.de Rep. cap. f.
Barclajo lib. 1. Argen. .& Lipfio rnonit. poiit. c.

vide Guntheri Ligurin. Iib., j. vf. 246, JVos
quibus efi melior libertas c*f'c.

1 LXXXII. Quories morte, abdi-
catione aut exauftoratione vacare con-
fjgit imperium, initio totus populus}
deinde Proceres Ecclefiaftici & fecula-
j poftremo foli Eieftofes, a tempo-
ribus interregni Impefratorem crea-
runc.

■ (r) In hiftoria pri&arum eleftionum totiuspo-
puli, multttudinis, ommum ; fed plerumque Pri-
_r morum & Princtpum fit ,m<?ntio. vid. Onuphr.
de Com. Imp. c. <5. \i) Ljneamenta Ele£to-
rum, jam fub Henrico VI. apud Gervafium in
Otiis iirtp. lib. 11. ubi Palatmprum ele&ionis me-
minit; alia temporibus Othonis. IV. & Philippi
apud Arnoldum Lub. lib. vii., c. 15-. Princi-

. m x & i^es>

De Germania., 107

• i « s fi ■ |

%itos ele&iQ Regis pertinere videbatur. Ad-
femoceiitu^y ll'epUlolas , ejufquec. verie+a-
' bi\em yf KJde Electione (3) Sed ill a&is eje-
dionis CottradiIV. Patres itnperii b⁵ luminas
paulo poft Eleftores ecclejiaftici & feculares iCen-
Yu. rpeciali: & Sef tem Eleaores memorantur, a-
pud Leibnit. Prodrom. Cod. diplom. n. ti. 13.
: &-}4, ^.Slc^gia Ele&orum fingularia in Au-
rea Bulty prol. ®"tlt. 3. feq. qiti velut cofamift<e
proceres jdcrurrf <edificiunt circumff>e£tce prudeniict
folerti pietate fufientant : qnorum prafidio dextra
-ktvperialis potenfta roboratur. (f) Cur Franco-
₍fivt-um eloQaoni, ^quisgra^num iaaugurationi_} 111
I $urea Bulla , fit" deftinatuni , Vid. German^tft
°p\ld Mabillonium-lib. 4. dc Rt? diplom.. n. 4. Jk
Gundlangiaiaa p. 18. n. 1. 2. jutJ&o Virgilio

M Ifelid ^eid i-7a-_su -Ij 11 ztiti w
■ LXsKXfiL Inauguratio Imperaw

tofis, cft ifolennis , qu o fy m bota

> mwM >.i^fa-

qius. Sc co.rona. in eleduni , non uno
jurejurando^ *^aBftrij3:um, certis ritibus
conferuntur, au^picii, fplendoris & au-
(Soritatis gratia, h-

■U :ui.i

(1) Inaugui-atio ad CaroTum V. usque fuit
. triplex: Aquisgfanerifis, Mediolanenfis & Ro-
,mana. (j) 1 otidem coronas aurete: quarumpri-

rcam defcripfit qiiidam apud Matthaeum ad Au-
dorem iiicertnm pag. 200 & Lunigius in Cere-
moniali. (4) Quoa veftimenta qu® vulgus

i M. fed Ktftlp veri coloreivocat, indu-

■ ■'" -^: ' ^ji - ^;" '■"■■■' uatur,

■__

'mmm

De Germania.« ••, 109

bas S. Maximini Archicapellanus, a temporibus
Othonis I. cujus diploma dedit Gl. Malcoviius
de Official. imp. §. yS. (j-') De juribus ejus
v. /. 31..O. Legibns, Fritfchius ^ Augufta,
& Schiit. Inft. J. p. lib. 1. tit. i<5.

LXXXV. Vivo quoque Augu-
ftoj Rex R.omanorum,ele<3:us Imperii
Candidatus,iifdem ceremoniis inaugu-
ratur, ut mortui Imperatoris mdubita-
tus fic fucceflor, & mcommoda inter»

regni evitentur.

(1) Comparetur Rex Rom. cum Casfare Ro->
manorum, cujus appellatio nihil pecultarts po-
tentice, fed fucceftiottem indicabat, Dio Caff. lib.
5-3. (2) An inconfultis Statibus Imperii eligi
poflit poft Capit. Car. V1. art. 3. an eligatur ,
per majora? v. Grot. epift. 714. (3) DifFertab
Imperatore , ut futurus fucceifor ab eo, qui
a£u imperat: hinc fine illius, prsefentis & non
impediti mandato rebus imperii fc immifcere non
poteft. v. Gell.lib. iv. c. 10. (4) Majeftas,per
•spitm-J/t» ei quandoque tributa, dignitatem emi-
nentem notat. (?) Prsefertur omnibus Imperii
Statibns, vix autem promifcue Regibus exteris;
vid. Jac. Gothofred. de Jure prseced. pag. 29. / '

LXXXVL JEtas legitima Im-
perium capeflendi efl: annus odavus
decimus inchoatus; ante quod tempus
Rex R.omanus vei Imperator minoren-
nis fub tutela vel cura eft , & Vicarii
imperii, Palatinus & Saxo , omnia
Imperii negotia^ejus nomineexpediunt.

/ t (1) -^tas

.........iM>

tio C A " P V T I.

(i) iEtas illa Impe ratoris demum definita per
Capit. Jofephi art. 47. eadem vero plena puber-
tas in Eledtoribus jam ante requiiita, per A 13.
c. 7. 9, (2) Quod fi Rex ele&ustutores non
habebat, Ele<5tores ei profpiciebant. Ghron.Belg.
apud Piftor. fdl. i46 (3) Tittelae maternas
exemplum eft in Theophania, Othonis 11 l.ma-
. tre, adminiculante Willigiio, Germanis Prima-
te. Dodechinus ad A. 1160. Yemporibus Otbo-
nis Imp. hujusnominis tertit, prafutt ecclejia Mv-
guntina Villegifus , ArchiepifcopUs memoria di-
gnus, qui ipfum Othonem, adhuc puerum, & lm-
peratorem educavit, £jf interim per 16. annos Ro-
. manum rexit imperium. Adde Leibnit. t. 1. Script.
Brunf. pag. 481.

§. LXXXVII. Vacante Imperio
iidem Ele&ores Palatinus & Saxo
funt Vicarii Imperii in Germania, Sa-
baudus & Mediolanenfis in Italia, at-
que eadem pofTunt , quse Imperator ,
nifi nominatim fint excepta,

(1) Alias Interreges, Locumtenentes, Pro»
curatores, Provifores, Redofes & Gubernato-
res Sacri lmperii dicuntur in A. B. tit. v. 1.
& apud Leibnit C. dipl. p. t. pag. 102. ( 2)
Quo jure Clemens V. & Johannes XX11. fibi
Vicariatum Imp. Roin. arrogarint, in ciem. pa-
fioralis §. /. de Appellat,& c. un, Ne fede vac.
• . vid. Grot. 1 2. c. 9. 11. n. 4. (3) Prceroga-
tiva Palatini & Saxonis, ex utriufque comitiva
Palatina, & divifione Germanis in terras Fran-
corum & Saxonum. (4) JuraVkariorumGer-
/ manise Cl. Gribnerus in variis differt. Vicaria-
tum Italicum Dn. de Munchhaufen explicavit.

§. LXXXVlll.

I

■m

-------------------------^ '

De Germama. iit

I " J, LXXXVIII. Chara&eres Rcgum
& Imperatorum funt : Henricus Au-
ceps Thefeus Germania, Otho I. Ma~
gnus; Otho II. paliida mon Saraceno-
rum _} Otho III. Mirabdia mundt $
Henricus 11. SanBus & Monachorum
pater_} Henricus III. Tius. Caroltls
IV. diffipator imperii_} Wenceflaus pi-
ger -_f Maximilianus I. Sapiens di&us.
Ambitiofi Caroli V- fymbolum 'Vlus
ultra _} fratris jtlfti Ferdinandi I. Fiat
jtiftkta & pereat mundui. Leopoidus
pietate , eruditione & annis omnium
feliciflimus fuit.

( 1 Varise Imperatorum clailes; alii imperio
funt exuti; alii ficca morte non occubuerunt;
alii fortiter reftiterunt Hierarchis Romanse. (2)
Hos inter Frid. 1. cujus collum Venetiis ab A-
lexandro calcatum non effe, docuit Reinef ad
Rupert. epift. 57. & Rupertus ad Befold. c. iS.
Grot. epift. 5-47. Ego ipforum Venetorum magis
referre puto, ut pereat memoria ipforum manibm
opprejfi Imperatoris egregii , gravi in Prineipes
omnes, ipfofque Venetos exemplo (3) Carolulil 1 V.
Argentinenfis vitricum imperii appellavit, &
Crarttz lib. x. Sax. cap. 3. Exhakjios ab eo ejfe
imperii nervos , & vendita publica veftigalia,
abalienatafque Imperii urbes , quas venum expo-
fuijjet, Principumque finitimorum ditioni tribuif"
fet: & meiius a£tum fuijje cum imperio, Ji neque
Pater neque filius in eo fuijfent. (4) Nasvos Ca-
roli V. politicos Cl, Mencke dilfert. fingulari

de-

^rm c a, p u t i.

defcripfit. Ferdinandi h laus eft apud Busbe^
quium in legat.Turc. (^Rudolphi ll.ingenium
Daniel Eremita in ltin. Germ. Leopoldi &
Jofephi vitas Gualdus , Coma^zus , Wagner,
Rinck & Zfchackwitz dederunt.

LXXXIX Domus Auftriaca, ab
aliquot retro feculis, lmperium obti-
net : cujus conditor eft Rudolphus
Habsburgicus: crevit conjugiis &: ju-
ftitiae amore : arx 6c propugnaculum
fuit eiitqueadvcrfusasternum illumho-
ftem populi Chriftiani.

(1) De origine domus Habsburgicas viginti
fententias Schoenleben collegit, qu® ad quin-
quereduci poffunt. (2) Ab Aniciis & Perleo-
niis eam derivat Lambecius, ut locus cffet va~
ticinio arufpicum apud Vopifcum inFioriano c.
2. Ex Romanorum familia, poft mille annos,
Imperatorem Romamim futurum, feu per fcminam
feu per virum, qui det judices Partbis ac Perjis:
qui Francos & Alemannos fub Romanis legibus
habeat : qui pcr omnem Africam Barbarum now
relinquat: qui 'Tapobranis prceftdem imponat: qut
ad magnam infulam (Britanniam ) Proconfulera
mittat: qui Sarmatis omnibus judicet, &c. Sed
Perleonios Judaeos fuMe, vide in Gundlingianis
part. 1 11. 4. (3) Ex a&is monafterii Mureniis,
quse edi curavitPeireskius, nuncconftat, aCo-
mitibus Altenburgicis auguftam hanc ftirpem
derivandam eife: fed altius ad Leutharium 1.
Duccm Alemannife, A. 5-5-4 mortuum, afcen-
dit Cl.Eccardus in Orig. famil. Auftriacce. (4)
Symboli Frid. 111. Auftriaci A. E. 1 O. U.
varias explicationcs Lambecius propofuit, ia

■—¹ --------

j ^f|)<? ISemuniM O

; ;J)tar. Ifim Cell. ,n. 8. qnas i inter verifimilima
videtur : Aujlriie . efi Imperare Orbi Uniyerfo,
(f) Jk)mu$_f Auliriaca fex matrimoniis fclix:
unde trituiji illud : Bella gerant alii, tu, felix
^; 'Auftria, nube. (6) Hiftoriam, Genealogiam,
-C regioncs ^ prsetenliones , praerogativas, infignia
.& fcriptores Auftriacos vide apud Giovanni
.■ Germ. Pruic. lib. j. , .

Xfi- Imperio felieiflime

praeeft Carolus VI. Francifcus; Jofe-
phus , Weficeflaus , Balthafar , Jo-
hannes , Antonius, Ignatius: natus A.
mdclxxxv. a. d. i. (Jdtobr.' Eleftus
Imperator A. mdccxi. 12. 06t. Coro-
natus 22 Decembr. Conjugem duxit
Elifabetbam / Chriftinam j Ludovici
Rudolphij ducis Brunfuico-Guelpher-
bytani filiam, A. mdccviii. natam A_fc