Ρ R F Α Τ I ο.

OUam diu Homines ea lege ac
forte, qua nunc quoque vi-
vimus 5 vitam egerunt, innume-
ris adflidli fuere aegritudinibus;
ad quas tollendas ab omni tem-
pore varia qusefivere Remèdia.
Uli, qui fefe omnium primi ad
Medicinam adplicuerunt, non
niil Simplicibus, quorum virtus
ipiis per longam experientiam
cognita erat, uii fuere, neque
Ulla Compofitionum apud ilJos
faäa fuit mentio. Poilea vero
antiqui Medici imum remedium
alteri adjungere ceperunt, atque
ita compofitiones quasdam ex-
cogitarunt, quse traélu temporis
a quibusdam pofterioribus in in-
fmitum auftse liint, uti ex in-
genti Difpenfaioriornm numero
patet. Q_uum vero defcriptiones
ab Auäoribus, qui nunquam
Pharmaceuticam artem exercue-
runt, ikäx fimt, miram non eft
innumera vitia tarn quoad do-
fm quam miftionem & Medica-
mentorum prseparationem in iis
kiveniri. Pr^eterea ingenti nu-
mero ingredientium inutilium
imo contrariorum eorum vires Ii

FOORREDEN.

''^ O lang de Menfch met vele en

J^ verfcbeide Ztektens heeft moe-
ien zukkelen, heift men om de'
zelve te keer te gaan, •verfcheide
Hidpmtddeien uitgedagt. De ge-
nen,die het aller eer β zig hebben t oe-
gelegt om Ztekims te genezen, ge-
bruikten alleenljk Enkelde Genees-
middelen, welker kracht en d§or een
menign^tddige procjneming hun ten
vollen bekent was^, en men vint ner-
gens by hen enig gewag van Mid-
delen uit verfcheideEnketden te za-
mengefielt. Maar in latertyt heb-
ben de Oude Geneesmeefiers het ene
middel beginnen by het anderen te
voegen, en dus hebbenze zommïge
zamengefieide Geneesmiddelen mt-
gedagt, die door vervolg vantyt
Van enige later DoBoren tot een
onnoemLyk getal zyn vermeerdert,
Waar van de menigvuldige Win-
kelboeken getmgen zyn Maar al-
zo^ er Foorßhnften van Sch'ryvers,
die mit de Apothekers Κ onjt hebben
geoefent^ zyn opgefielt, is het geen
wonder^ dat'er zeer veel misflagen
zo ontrent de Gifte als ontrent
de bereiding der Geneesmiddelen
m zyn te vinden- Daar en bo-

ρ R ^ F

ftravi; verum nemini eoriim la-
borem hunc difficilem fufcipere
libiüt.; dum quidam cenfebant,
5 qui hac in Urbe artem
Pharmaceiiticam exercent, non
opus elTe Pharmacopceam Refor-
Tnatam ; quandoquidem cuique
pro arbitrio Medicamenta com-
ponere licet, eo quod plerique
Aledid hac in Urbe fua Medi-
camenta prseparare foleant. Ve-
rum ίι nullus Medicorum apud
Pliarmacopoeos formulas prse-
icriberet, an illis ergo eo no-
mine liceret Pharmaca pro eo-
rum lubitu componere ? Nonne
tnulti Cives Extraneique quoti-
die Medicamenta tam Purgan-
tia & Emetica quam Narcotica
ab Pharmacopoeis petunt r Si
nunc ea lècundum Formulas bo-
nas atque probatas non fint
compofita, nonne hoe in cafu
hi homines maximis periculis
patent ? Hinc amore artis Phar-
maceuticK , (cujus Elementa
pr^cipue inftitutionibus Viri
Prudentis ac Pharmacopoei ex-
pertiffimi D'. G R Ε G O-
RUFE TR r debeo)
nee non Pharmaciam & Che*
•miara diicentium commodo ad-
duftus hanc Pharmacopceam
Gakno - Qbemico- Meäcam com-

Α τ I O.

grotelyks misJeit woTt, en de Zieke
een zeer nadelige en 'verkeerde uit-
werking van zulke Middelen heeft
te vcrwagten. Bit alles overwe-
gende heb ik menigmaal den Docto-
ren en Apothekeren de grote mot-
zaaklykheit Van deze Apotheek
te verbeteren onder het oog ge-
fragt, maar nimant behaagde het
zo eenmoejeljk werk op %ig te ne-
men ; terwyl'er zommige van oor-
deel waren, dat een verbeterde A-
potheekwffr deRotterdafnfchè A-
pothekers een onnut ding is, alzo het
een yder van hen vryßaat Genees-
middelen na eigengoetvindm teza-
men te Jtdlén. gemerkt de meefie
DoBoren binnen deze Stad de ge"
woonte hebben, van hunne Genees-
middelen zelfs te bereiden Maar
genomen t me mant der DoUoreu
fchreef eens op de JVtnkés der A-
ρothekeren voor y zal het dan uit
dien hoofden de Apothekers vry-
jtaan hunne Geneesmiddelen na ei-
gen zmnelykheit te bereiden? Zyn
"er niet daaglyks veel Burgers en
Menjchen die van buiten komen,
die by hen Purgeer- Braak· en
Slaapmiddelen halen ? Zo nu deze
Middelen niet volgens goede m be-
proef deVoorfchrift en zyn gereef ge-
maakt, worden dan deze Menfchen
in zo een geval niet aan het
* Ä .pofui

pofui & in Sex Partes diviii;
cujus Pars Prtma de Medici-
na & ejus Bwißom^ Colleöito·
m Simphcium , Sirnplicibus ,
Nmcupationihus fkrium Sim-
fltcium um tituh , Ponderibus
ac Menfuris nofirts agit. Pars
Secnnda continet Meätcamenta
Gaknka tam interna quam ex-
terna. Pars Tertia proponit
Medicamenta Cbemice p^epara-
ta. Pars G^uarta magis qiii-
dem ad Praxin Miäicam vide-
tur ^edare; fed quoniam in
Oppidis, Pagis ae Navibus bel-
licis aliisque Ciiirurgi ac Pliar-
iBacoposi aliquando hanc par-
tem Medicinse coa6ti fimt ex-
ercere , mihi- perfuaii iis haud
ingratum futurum, quod lianc
partem prioribus junxerim; Pars
G^uinta continet ea, quse in
'Pharmacia & Chmia funt ob-
fervanda , atque etiam Doßn
nonnullorum Medicamentorum·
Simplicium^ purgantium, nec
non Simplicium purgantium^ ac
Narcoticorum Pondus, quod
drachmam Medicamentorum
compofitorum 5 quse hoc in O-
pere inveniuntur , ingreditur.
Pars Sexta explicat l^ocabula
Technica atque CharaBeres di-
fcentibus fcitu necejfaria.

grootjk gevaar bloot
Eindlyk heb tk. uit hefd^ tot de
Mengkonß ( welkers gronden tk
'ümnaamlyk. aan hu ondervjys
'ΰαη den Kundigen en fVel Erva-
ren Jpthtker , dm Heer J O-
' RIS Ρ Ε Τ R Y dank wyte) en
tot handleiding van de genen ^ die
dezehe en de Schetkanjt leren ^ de-
ze Meng- Sdiei- en Geneeskon-
ftige Artfenywinkel te zamenge-
fielt en /»ZesDelen ver deelt iwaar
van het Eerfte Deel van de Ge-
neeskonft.^» deszelfs Verdeling
het Vergaderen der Enkelden y de
Benamingen van verfcheide En-
kelden onder een Opfchrift, van
de Maten en mn het Gewigt by
ons gebruikelyk., handelt. Het
Twede O^tlbehelfi de In- mUit-
wendige Galenifciie Geneesmid-
delen. Het Decde T)td geeft de
Geneesmiddelen,, dte door de
Scheikonft worden gemaakt ^ aan
de bant. Het Vierde Deel fibynt
meer zyn betrekking tot de Oqïqt
nende Geneeskonft, toi de
Mengkonft' te hebben ; maar alzo
in kleine Steden emPorpeUt alsook
op Oorlog- en andere Schepen de
Beelme^ers en de Apothekers
zomtyts genootzaakt zyn de Oefe-
nende Geneeskonß in V werk te fiel-
len, zo mein ik hun geen andienß

Medi»

Meiiicamenta omnia eorumqiie
Prseparationes , quse hic iiïve-
niuntur, Formulis DtfpenfaUrio-
ritm pobatorum refpondent &
ubi parum ab his refpeftii de-
icriptionum. ac prseparatioMm
difcedunt, feito hoe faäum
effe, ut Simplicia articulate pro-
ponerentur > vires Medicamen-

torum confervarentur & modi
prseparationum faciliores redde-
rentur: nihüominus operam de-
di, ut Bafis Medicamentorum
tam per me contraótorum quam
Auótorum'nomina prae fe feBen-
tiiim integra confervetur.

Porro 3 quanquam Medicameiata
corapoiica OiEcinalia raagni u-
fus habentur , tarnen fentio
Medicamenta, quse ex tempore
ex paucis Simplieibus ad Mor-
bos curandos prseparantur ,
compofitionibus multis Offici-
nalibiis anteponenda eiTe, Non-
ne enim^ Pulveres Aromatici
temporis lapiii viribus genui-
nis privantur? TrochtfH ac Pi-
lularum Majpe quamvis traélu
temporis minus viribus ίρο-
liantur , tarnen pauca Simpli-
cia fufficiunt. ad talia Mediea-
menta ex tempore componen-
da ; fi enim MalTis Trochis-
coruni Piliilarumque Purgan-
gedaan ie hebben^, dat tk dit Üeei
by dè Vórige hebbe gevoegt. Het
Vyfde Deel bchdfi Meng- en
Scheikonftige waaraemingenj als
ook de Gifte van enige Ρtirgerende
Enkelden ^ en het Gewigt van de
Purgeer- en van de Slaapmidde-
len , het welk in jder 'vierendeel
hots van de zamengeßelde Pur~
geer- en Slaapmiddelen:, die alhier
gevonden wordenjcomt. ÄfiZesde
Deel verklaart vele Konftwöór-
den en Charaéler^ , dié de Leer-
lingen nöotzaaklyk moeten ivettn.

Al de Geneesmiddelen en derzelver
Bereidingen t die alhier gevonden
nvorden komen met de T'^oorfchrtJ^~
ten van Goetgekeurde Apodieken
overeen , en daar ze iets van de-
zelve ten· aanzien van de order en
manier van Bereiding afwyken,
weet dat znlks gedaan ts om de En-
keldm niet vn wart onder malkan-
der voor te· Jtellmy de krachten äer
Geneesmiddekn te bevjartri^ en de
manier van Bereiding getnakXyUer
te makennochtans heb ik zorg
gedragen, dat het Wezentljkfte
deel ^tr Geneesmiddelen, zo die
door my by verkorting, als in hun
geheel zyn ter nedergefielt ^ onge-
fihonden wiert bewaart.

Voorts t alhoewel de zamengeßelde
Geneesmiddelen, die in de fVtnhls
q tium·.

tium ac Narcoticonim Jalappa,
jigaricus ^ Scammonium , Gut-
ta-gamba, Alo'é véi Ofium ά^-
traliantur, quid tune remane-
bit ? Qiiid Aq Extrattis infptf.
fatis ex Simplicibus, quse par-
tibus volatilibus prsedita funt,
decodis, dicam ; nönne funt
abfiirda ? dum nonnulia Simpli-
cia vi purgante ac adftringen-
te pnedita uti Rheum , FoUa
Sema ac alia per coäionem
diuturnam vi purgante omni-
210 privantur. Qiiod attinet '=ad
"ElßSuaria Solutiva , hsec non
raro fermentant, & poft fer-
nrentationem vires contrarias
prseftant, dum EleSiuaria Nar-
£Otica nominibus raagnitlcis or-
nata pleruraque ex multis Sim-
plicibus calidis ac inter fe pu-
gnantibus compofita in Morbis
calidis, Pefte, Morfu lótuque
Venenatorum parvi funt du-
cenda. Conferva i Rob , Con-
sta & Smhara eorumque prse-
parationes i nonne potius Cu-
pedinariis quam Pharmacopoeis
relinquend^? Mdüta., Syrupi
Simplices ac Compofiti temporis
quoque traélu fermentant, &
viribus genuinis privantur. ' De
Oleis compoßtis , ünguemis at-
mQ Mmplaßris i nonne' mukis
worden bewaart, vdgens de Konfi
bereit zynde, haren lof verdienen ;
mgtansben ik van oorde^l^ dat de
Geneesmiddelen van weinig Enkel-
den^ verjehy als men ze mdig heb-
be, bereit, υ er boven de gemelde %yn
te achten : want worden niet de
Welriekende. Poeders na verloop
van enigen iyt van hare eigenaarti-
ge k rächten berooft ? De Koekjes
en Yi]ïmifchoon deze door den tyt
minder van hare krachten verlie-
zen ^ mgtans zyn weinig Enkelden
genoegzaam om diergelyke Genees-
middelen verfch te zamen te fiel-
len; want zo men van de mee/te
Koekjes en Pillen zo Purgerende,
•als die Ruflverwekkende zyn de
Jalappe, Lorkenzwam, Scammo-
né, Gitte-gum, Aloëi^tóHeul-
fap neemt ^ wat zal er dan overig
blyven ? fVat zal ik van de Dikke
-Extrakten van Enkelden, die uit
vlugge delen befiaan, gekookt ^zeg-
gen^ zyn het niet onmtWmkldêl'en f
terwyi enige'Enkelden die een buik-
zuiverende, en te gêyk een zarHen-
trekkende kragt bezitten, zoals de
Rhabarber, Senebladeren, enz.
door het tang koken geheel haar
■ buikzuiverende h-acht' verliezen.
: If^at ikzuiveréndö zamenge-
ftelde Cohferven aanbelangt', deze
ga^n meeßalααηΊ fermenteren en

poiTu-

poiTumus carere? praefertim qu^
ex fiiperfluis fimt compoilta.
Tandem Jqua Simpltces ex
herbis terreilribus ac adftrin-
gentibiis deJMat^y iionne floc-
eifuntfacienaae?

Ex memoratis 5 ut ©pinof liquet,
r. prsqmratione nonnullorum
Medicamentonmi- tam Simpli-
Gium quam. Com-pofitorufti o-
leiim & operam perdi.. 2. Me-
dicamcntis ex miiltis iitapHci-
büs prxfertim inter fe piignan-
tibiis· ac diu in officinis adièr-
vatis minime 'iiden'äüm '"effe,
3. Notitiam Simplieiam ebrum-
que Virium ac üTitä· in Medici-
na magnimoméntieflc. 4. Pbar-

maco^éa Pliarmacopóeis in em-
nibus· UrbibiiS opus effe , iè-
cun4üm) quaiiii "Medicamenta
tanquam certam normam com-
ponuntur y ut Medici tran-
quilo animo ea praefcribere
poffint. 5?. Nullum- Medica-
mentiim licet rite prseparatum
ac nominibus magnificis orna-
aim, temere propinandum efle,
multo minus talia nec ufu nec
experientia probata in liomini-
bus effe experienda : Medicus
enim, ut Golems optime dixit,
non verfatur circa lignum, co-
riuraj iaxa &;c. circa quae Ope-
ktonen daarna tegengefldäe krach-
ten, terwyi de zamengeftelde Ruft-
verwekkendeConferven met groot-
fche namen verßert en meeßal vm
vele bete en tegen den anderen ßry-
dende EnheUen gemaakt, tn Hete
Ziehens, de Peßy entn den Beeten
den Steek van VenymgeDieren wei-
nig lofverdienen.De Conferven^Ge-
leyen, Confytzels, Suikers en der
zelver bereidingen, behoren deze alle
niet meer tot de Confituriersjan tot
de Apothekers Konjt ? Aangaande
de Honig-Enkelde- ende zamen-
geftelde Siropen, deze fermenteren
ook doordentytr en verliezen daar
door hare zuezentlyke kragten. IVat
aan belangt de zamengeftelde O-
lien, Smeerzelen en Pleifters, zoti
men van dezen niet verfcheide kun-
nen ontberen, 'vooral die van over-
tollige dingen gemaakt zyn? Eindlyh
de Gemene Wateren van aardag-
tige en zamentrekkendé Knuden
over gehaalt, zyn deze ook van eni-
ge waarde ?
ütt bet gemelde iZo ikvertronwejoXykt
I. dat het bereiden van zommige^zo
Enkelden alsZamengefieldeGenees-
middelen vergeefs werk is. 2. Daf
op de Hulpmiddelen van zeer veel
Enkelden, voornaamlyk tegen mal-
kanderen ßrydende , gemaakt en
ïangiin de Winkels bewaart^ 'weinig

raxius

rarius fine damno errare poteTt;
circa corpus hiimanum vero
ciiiqiie mala experientia interi-
tüm accelerat: hinc Proverbium
tritum fed v.erliTimum; Qui fa-
cile vcxperitiir 5 facile necat, at-
qiie etiamtemerariEe experiejotise
finis certa mors eft.

ßaat is te maken. 3. Dat de kmnis
der Enkelden, äerzelver krachten
en gebruik in de Geneeskonfi van
ëenzttr groot gewigt is, 4. Dat m
alle Steden de Apothekers een Apo-
theek nodig hebbent ïvaarnasyals
m een mjt rigtfnoer hunne Genees-
middelen beretaen^. opjiat de Doßo-
rm dezelm zonder enig nadenken
kunnen Ordonneren. Hat men
geen Geneesmiddel^ fchoon w.el be-
reit en met grootfche namen ver-
ßertt Ugtvaardig moet toereiken,
veel minder zodanige, welker krag-
ten tot nog toe niet ten vollen be-
kent zyn^in menfchen moet proberen:
want eenGeneesmeefier,zo als Ga-
lenus wel zegt,heeft niet te doen met
houtleer,Jieen en diergelyke din-
gen , waar omtrent een IVerkbaas
zonder merkelyke Jchade te doen,
kan dwalen, maar met het menfihe-
lyk lichaam, waar aan een quade
proefneming Jeszelfs ondergang
verhaafi: hier van daan het oudt
dog waar fpreekwoort, die mant
in de zvaagfchaal ßeU, doet ligt, een
manßag als ook het einde van een
onzekere proefneming is een gewiß;
dm.

PARS PRIMA.

Seélio ejus Prima,
continet

Medicinam & ejus Divifioiiêm. i, 2
Seftio Secunda
docet

Simplieium Colleaionem. i, 3

Se£lio Tertia
proponit

Medicamenta Simplicia,

Sdlicet Radices. 4 ad 15

Ligna. 15 ad 17

Corcices Lignofos. 17 ad 18
Herbas , Folia &g. 19 ad 31
Flores &c. 31 ad 33

Semina, Fruflus &g. 33 ad 46
Scirrhos, Fungos &c. 46,47
Gummi j Reünas &c. 47 ad 56

Animalia.
Metalki
Semi-Metallas
Lapides &c.
Lapides Pretiofos.
Marina.
Salia.
Sulphiwäi

EERSTE DEEL^
Deszelfs eerße Verdeling
beheiß

De GeneeAorJl eh derzelver Ferdeling. ι,έ
Twede Verdeling
leert

liet vei-gaderèn der EnkeldeH. ^

Derde Verdeling
stelt voor

Enkelde Geneesmiddelen,

Als Wortelen. ^ tot 15

Hout. 1$ tot 17

Houtachtige Schorjfen. 17,18

Kruiden, Bladeren enz. 19 tot 31
Bloemen enz. 33

Zaden, Vruchten, Schellen. 33 tot 4.6
Harde en zachteUitwaJJen enz. 4.6, 47
Gummen, Harfien, Sappen. 47 tot 56

Dtëren.
Metalen.
Halve-MetaM.
Stenen enz.
Edele Gefieentens.
Zee GewaJJen.
Zout.
Zwavel

Sefitio Qiiarta continet"
Nuncupadones plurium Simpliciiim
uno dtulo. 72, 73

Seélio Qiiinta condnet
Pondera & Menfuras. .74

'Vierde FefcTelmg beheiß
Benamingen van Verfcheide Enkelden on-
der een Opfchrift. 72, 73.
Fyfde Verdeling beheiß
Het Geiaigt en de Maten. 74

batar
8. 34. dele que
10·. 14. fidm lege fidm
15. 29. anteponeiiduxTi lege ante-

ponendaï
lö. 18. referit lege referat
43. 38. dele vi

47. 18. officinorum lege officina-
nini

qye

58. 25. Bracchiis lege Brachiis
(52. 24. Lythargyrum /e^iLithar-
gyrium

63. 13. Hydragyros kge Hydrar-
gyron

67. 20. fatuuntur lege ilatuuntiu·

69. 15. alliis lege aliis

71. 16·. orientalis lege orientaii

PARS SECUNDA
agit

De Medicamends Galenicis "Internis
atqiie Externis

Cujus Seftio Prima

continet

Medicamenta Interna fub forma folida

Scilicet Pulveres Temperantes. 75 ad 78
Aromaticos. 78 ad 81
Peftorales. 81,82
. Purgantes.. 82 ad 85
Trochifcos. ■ 85 ad 94

Pilulas Purgantes. 94 ad 100
Narcoticas. 100 ad 102.

Τ VV Ε D Ε DEEL

handelt

Over de Galenifihe In- en Uitwendige
Geneesmiddelen,

Welkers Eerße Verdeling

beheiß

Inwendige Geneesmiddelen die hart zyn

Als Zuurtemperende Poeders. 75 tot 78:
Welriekende 'Poeders.
Borfi Poeders.
Purgerende Poeders..
Koekjes.

purgerende Pillen.
Rußvemekkende Pillen.

ExtraÊla InfpiiTata. 102,103
Sacchara & Tabellas. 103 ad 105

Seftio Secunda

continet

Medicamenta Interna fub forma molü
Scilicet Eköluaria Soiuciva. 105 ad 112

Corroborantia & alia.

113 ad 124
Condita. 124

. Confervas^ 125

Rob. ibid.

Loch. 126 ad 129

Seftio Tertia

continet

Medicamenta Interna fub forma fluida

Scilicet Mellita. 129 ad r 3.0

Oxymel. · 130

SyrLipos Simplices. 131 ad 13 2
Compofitos. 133 ad 145
DecoSla. 145,146

Aceta. 147

Se£lio Qiiarta

continet

Medicamenta Externa fub forma folida
Scilicet Emplailra. 148 ad 158

Cerata. 158^ 159

Suppoiitoria. 160

Pelfaria. 161

Seélio Quinta

continet

Medicamenta Externa fub forma molli
Scilicet Unguenta. 162 ad 17 3

Dikke Extrakten. , io2foi io3
Suikers en Plaatjes. ' 103 tot 105

T'wede Verdeling

bebeiß

Inwendige Geneesmiddelen die zagt zyn\,

Als Purgerende zamengeßelde Conferven.

lostotiii

Verflerkende en andere zamengeßelde
Conferven. 112 tot 124

Confytzels. 124

Confirven. 125

Geley. ' ibid.

Likkingen. 126 tot

Derde Verdeling

beheiß

InwendigeGeneesmiddelen die vloeibaar zyn

Ah Homg-Siropen. 139,130

Honig-Azjn Siropen. 130

Enkelde Siropen. 131 ίοί 13 2

Zamengeßelde Siropen. tot 14s

Afziedzelen. 145, 14Ö

Azynen. I47

Vierde Vrrdeling

beheiß

Uitimidige Geneesmiddelen die hart zyn

AlsPleißers. 148^0^158

p/aßh Pleiflers.. 15 8 ie? 159

Zet Pillen. i6a

Moeder Pillen. riSi

Vyfde Verdeling:

hehelß

Uituneiidige Middelen die zagt zyn

Als Smeerzelen, i62totiJ%,

3, Balfa^

* *
»

Baliama Un6iuaria.
Cataplafmata.

Seftio Sexta

continet

173.174 i Zalfachtige Balfems.

174.175 Pappen,

Zesde Verdeling,
beheiß

181 ad 183
1S3,184

i%ïtot 183

183,184

V. 79. L. 2. abortui lege abortiim
XO2. 3. dele in paucis exemplis
eva-

P. iio. L. 33. Foenicuium/eg-eFoenicuii
Ρ. 130. 6. fecumdum lege fecun-
dum

143. R, 6. betoont lees betoont
151. 5. komt lees kout

BI. 170. R. 32. lees zy is verzachtende,
weekmakénde en ver'warmende.

PARS TERTIA

- agit

De Medicamentis per Chemiam com-
pofitis}

Cujus Seélio Prima

continet

Medicamenta ex Vegetabilibus,

Scilicet Aquas Deftillatas fimplices. 185

ad 187

Spiritus Simplices. 188,189
Compofitos. 189 ad 197
Olea Deftillatas 198 ad 204
TinÉturas Simplices. 205,206
Compoficas 207ad209
Slixida, " 210^211

DERDE DEEL
handelt

Over de Geneesmiddelen die door de
Scheikonfi gemaakt worden,

Deszelfs Eerße Ferdeling

Melß

Geneesmiddelen van Plantgewaßchen,
Als Enkelde Overgehaalde Wateren. 185·

tot i8'7

Ènkelde GeeßerL 188, 189

Zamengeflelde Geeßen. i%g tot i()7
Overgehaalde OUett. 198 tot 204
Enkelde TinSluren. , 205, 20Ö
Zamengeßehle TinShifen. 207 tot 20^
Elixaren* ■ s 10,211

Refi'

Reünas. 21-z.

Flores Sublimatos.
Oleum per deliquium.
Salia per Incinerationem. 213, 214
EiTentialia.- 214,215

PraeparationesexTartaro. 215 ad 219

Se6lio Secanda.·

continet

Efedicamenta ex Animalibus. 220 ad

■ 222

Seftio Tertia
continet

Medicamenta ex Metallis. 222 ad 229
Seäio Qiiarta
continet

Medicamenta ex Semi ^ Metallis.. 229

ad 239

Seöio Quinta
continet

Medicamenta ex Lapidibus & Ambra.

239 ad 242

Seftio Sexta
continet

Medicamenta ex Salibus, Vitriolo ac-
Sulphure.. 242 ad 250

Harflen. 2 ja

Opgeheven Bloemen. 213

Olie door Sfnehing. ibid.

Zouten van ajch gemaakt. 213, 214
Wezentlyke Zouten. 214, 215

BemdingenvanWynjieen. 215ίοί 2191

Twede- Verdeling

beheiß

Csneemiddekn uit Dier-en. 220 tot 22.2:

Derde Verdeling-
hehclß

Geneesmiddelen uit Metalen. 222 tot 229·
Vierde Verdeling,
beklfi

Geneesmiddelen uit Hahe-Met alen. 229

tot 239.

Vyfäe Verdeling,
behelfi

Geneesmiddelen uit Stenen en Amber. 23^'

tot 242.

Zesde Verdeling
bebeJß

Geneesmiddelen' uit Zont, Koperroot en:
Zwavel. 24.2 tot 2SO

PARS (QUARTA
continet

Medicinani Pharmaceutico - Prafiticam.

205ad.304

SeiSlio Prima
continet

Medicamenta contra Staminum folido-
Tum laxitatem. 251 ad 253

Se6lio SecLinda
agit

De Medicamentis contra Scaminum fo-
lidorum rigiditatem. 253 ad 255

Seftiö Tertia
proponit

Medicamenta contra Morbos exhumo-
more acido. 255,256

Seftio Qiiarta,
continet

Medicamenta contra Morbos ex hu-
more alcalino. . 257

Seólio Quinta

agit

Pe Medicamentis ad Morbos ex h.u-
more glutinofo. 258 ad 260

Seftio Sexta
continet

Medicamenta adverfiis Moïbos ab ex-
ceflu motus circuiatorii. 260

Sfiiiio Septima

-agit

De Medicamentis contra Morbös ex
.defeélu motus circulatofii. 261

VIERDE DEEL
beheiß

De Gene^skonß oeffenende Kruidmengkonfi

251^304'

Eerße Verdeling
bevat

Geneesmiddelen tegen de te grote buig-
zaamheit van de vezeldraden der vaße
delen. 251 tot 153

Twede Verdeling

handelt

Over Geneesmiddelen tegen de te grote veer'
kracht van de vezeldraden der vafle
delen. 253 tot 255

Derde Verdeling

stelt voor

Geneesmiddelen tegen Ziehens uit Zuur
oorfpronklyk. 255,25e

Vierde Verdeling
hehelfi

Geneesmiddelen tegen Ziehens uit Looch-
zoiite vocht veroorzaah. ■ 257

Vyfde Verdeling
handelt

Over Geneesmiddelen tegen Ziehens int
Slynt. 2j8ioi2öo

Zesde Verdeling
beheiß

'Geneesmiddelen tégen Ziehens uit een al
te flerken omloop der vochten. 260

Zevende Verdeling _ 5.
hafdelt

Over Geneesmiddelen tegeh Zieh'ëHi uit
een te zwakken omloop der vochten. 26t

Seftio

Seftio Odlava
continet

Medicamenta adverfus Morbos ex Ple-
thora. 2 öl

Scilicet Alvum Ducentia. 261, 262
Menfes Moventia. 2ö2, 263
Sudorifera. 263

Diuretica. 263 ad 265

Vomicoria. 265

Salivantia.

■Expeftörantia. 2Ö6,161

Seftio Nona
agit

t)e Medicamentis contra Morbós ex
Obftruttionibus fine Inflammatione.

26γ

Sectio Decirna
continet

Medicamenta adverfus Morbos es Ob-
ii:ru£lionibuscumInflaramatione.268

Seftio Ui]decima

agit
■l

t)e Medicamentis contra Morbos inter-
nos , qui aliquando inflammationi fuc-
cedunt. 268

iicilicet AbfceiTum. ibid.

Empjeraa. . 209

Scirrhum. ibid.

Gangraenanii ibid.

Se6lio Duodecimai

continet ,

Medicatn'enta adverfus Morbos exter-
nes , qui nonnunquam inflammationi
■fiaccedunt. 270

Jgtfle P'crdeling
hehelfi

Geneesmiddelen tegen Ziektcns uit een te

grote volheit.

Als Buik onthflende- 2(5r, 26%

Maandßonden bevorderende- 262, 263
Ziaeetdryvends- ' 2Ó3

Pisdryvende- 263 tot 265

Braak- 265

JCwyl- en 265, aöd

Borß mtlaßende Middelen. 266, ίδγ

Negende Verdeling

handelt

Ove}· Genees?nïddelen tegen Ziektefis uit
vc-rßoppingen zonder ontßeking. 26f

Tiende F er deling
behelfi

Genèesniiddelen tegen Ziehens uit verflop'
pingen met een ontfleking. 268

Elfde Verdeling
handelt

Over de Geneesmiddelen tegen inwendige
Ziektens, die zomtyts op een ontßeking

volgen. 268

■Als een Ettergezwel. ibid.

Etter borß. 26()

Knoetsgezweï. ibid.

Verßerving. ibid.

Twaalfde Verdeling

behelfi

Geneesmiddelen tegen uitwendige Ziehens·,
die nu én dan op mt Ontßeking vol-
gen. 270

Scilicec

* *

€cilicet Abfcefllim. 270

Fiftulam. ibid.

Gangrienam. 271

Sphacelum. 272

Seirrhum recentem. ibid.

inTeteratum.- 273

Cancrum. 274

Seftio Decima Tertia

agit

De Medicamentis adverfus Febres In-
termittentes Vernales & Autiimna-
]es, nec non eartim Symptomata.

275,276

Scilieet Frigus. 276

Anxietatem. ibid.

Sicim, ibid.

Cum debilitate, - ibid,
Naufeam ac Vomicum. ibid.
Ru6lus ac Flatus. ibid.

Calorem Summum, 277

Delirium. ibid.

Pervigilium'. ibid.

Convuliiones, ibid.

Diarrhgeam, ibid.

Tremorem. 278

Medicaraenta contra Febres continuas

278

Febres Putridas.

ibid,

ad Variolas. 278 ad 280
Seftio Decima Quarta,
continet

Medicamenta adverfus Morbos Acutos.

280

Scilicet Anginam Iriflammatoriam. ibid.

Aquofara. _ 281
Suppuratoriam. ibid,
Phrenitidem. ibid»

Ah een Eftergezml.
Pypzvieer.
Ferflerving.
het hete vuiir.-
een verfcB Knoetsgez'vae!.
veroudert Knoetsgezivel.
de Kanker.

Dertiende Verdeimg

handelt

Oven Geneesmiddelen tegen de Tujjchen~
pozige Lente- en Herfts Koortfsn , en
derzeher Toevallen. 275, 27(5

Als Koude. 276·

Benaauwtbeïr. ibid.-

Dorfl, ihid.

met verzivakkifig. ibid.

Walgmg en Braking. ibid.

Oprispingen en Winden.^ ibid.

Grote Hitte. 277

Tlboofdigheit. tbiL

Rufieloosheit. ibid.

Kramptrekkingen. ibid.

Onmatigen Afgank, ibid.

Beving. 278"
Geneesmiddelen tegen gedurige Koortfen.

ibid.

Rotkoortfen. ibid.

Pokjes. 278 ίοί 280·
Veertiende Verdeling
behelfi

Geneesmiddelen tegen Scherpe Ziehens.

28α

Als een Keel ontfleking. ibid.

Waterachtig Keelgezwel. 281
V^rzwering van de KecL· ibid.
Razende Koorts. ibid.

Perip.

Peripneumoniam Verarti. 282
: Notham. ibid.

Pleuritidem. ibid.

Paraphrenitidem. ibid.

Ventriculi Inflammationem. 283
Iiiteilinorum Inflammationem.

ibid.

Renum Inflammationem. ibid.
/iphthas. ibid.

Apoplexiam Sanguineam. 284
Pituitofam. ibid.

Seftio Decima Qjinta.
agit

De Medicamentis adverfus Morbos
Chronicos. 285

Scilicet Paraiyfin. 285

Epilepfiam. 285, 286

Morbum Hypochondriacum.

28Ö

Paffiones HyftericaS» ibid.
Maniam. ibid.

Hydropem. s87, 288

1'impanitidem.. 288

liSlerum. ibid.

Cachexiam. ibid.

Piithifes Pulmonum aC aliorum
Vifcerum. 289

Rheumatifmum. ibid.

Podagfam. 290

Calculum.

Rachicidera. ibidi

Scorbutum. ibid.

Medicamenta contra Luem Veneream
& ejus Symptomata. 292

Stilieec Gonorrhoeami ibid»

Inflammationem Membi'i viri-
lis. ibid.

Ontßeking der Longen.. aSä

Bafiert Long ontßeking. ibid.

Ïkuris. ibid.

Middenrifts ontßeking. ibid.

Maags ontßeking. 283

Darms ontßeking. ibid.

Nier ontßeking. ibid.

de Sproww. ibid.

Beroerte üit Bloetryk^kit. 284
evervhet van Slym.

ibid.

Vyftiende Ferdeling
handelt

Over de Geneesmiddelen tegen Langdu-
rige Ziektens. 285

Als een Lamheit. ibid.

de vallende Ziekte. é85> 280

Bovenzydenbuiks-ziekte, 280

Opßygingi ibid.

DolÉgheit. ibid..

Waterzucht. 287, 28S

Trommelzucht. 28S

Geelzucht. -ihiS.

Qiiaadßppigheih ibid.

Vertering der Longen en andere

Ingewanden. 289
Pyn der Leden die geen plaats

hout. ibid.

Gigt. 290

Steen. 291

Lendenvaiig. ibid.

Scheurbuik: iUd.
Geneesmiddelen tegen de Spaanßhe Pokken.

en dèrzelver toevallen. 292

Jls een Zaadloop 592

Ontßeking der Roedii ibid.

Puftulas Caiicrofas. 292

Fluorem Venereum. ibid.
Dolores Armura &c. 292, 293.

Seftip Decimi Sexta

agit

De Medicamentis contra Morbos
Virginum ac Mulierum-

Scilicet Menfium fuppreffiones. 294
immodicum fluxum.

ibid.

Fiuorem Album. ibid.

Abortum. 295

Partum difficilem. ibid.

Lochiorum fuppreffionem ac" in-
modicum fluxum. 296

Seftio Decima Septima

agit

De Medicamentis ad Vulnera non-
nulla fananda

Scilicet Vulnera Capitis cum Cranii fra-

Chanlers. 292·

Vuile VrouwemheL iViL·

Ïyn der Gewrichten. 292, 293

Zeßiende Ferdeling

handelt

Over de Geneesmiddelen tegen de Vry·
flers- en Vrouvoen Ziektens

Ah de Opgeßopte Maandflonden. 294.
Onmatige Stondenvloed, ibid..

Witten vloed. ibid.

Ontydige Ferlojßng. 295

Moejelyke Ferloffing. ibid.
Opgeßopte en Onmatige Kraam-

ontlaßing. 29 ö

Zeventiende Verdeling

handelt

Over de Geneesmiddelen om zommige
Wonden te genezen.

Als Wonden van 't Hooft met een Bekke-

Seélio Vigefima

" "" agit
De Venenis ac eorumAntidotis. 300

Scilicet Peffis. 301

Mercurius füblimatus Corroii-

vus. ibid.

Butyrum Antimonil· ibid.

ArfeniGum. ibid.

Aqua Fortis. ibid.

Aconitum. ibid.

Cicuta Gefneri. ibid.

Opium. ibid.

Cantharides. · 302

Morfus Canis Rabidi. ibid.

Viperarum. 303

léliTs Scorpionum ' ac aliorum

animalium. ibid.

Adamas. ibid.
Vitrum craffiufcule. pulverifa-

tum. · ibid.

giften.
Als Peß.

Corroßve opgeheven Quik.

Boter van Antimonie.

Rottekruit.

Sterk Water.

Blaauive Munnikskapjes.

Dulle Kervel.

Heul Säp.

Spaanfche Vliegen.

Beet van een Dollen Hont.

Viperßangen.
Steek van Scorpioenen en andere

ren.
Diamant.

Grof geßoten Gla^^

Ρ. 259. L. 15. Cerevicia lege Cerevifia
260. 10. Midicamenta %emedi-
eata

295. 13. fW^funt

P. 309. L. 7. refrigerans lege refrige-
rantem
34. interfeciunt lege interfi-
ciunr.

Bl. 257. ii. 13. Albricoßn lees Abricofen
■ 291. 2,S· Vereeling lees Verdeling
300. 6. warden lees worden

Bl. 300. R. 7. Buizidverende lees Buik'
zuiverende.

PARS qUINTA
agit

De iis in. Pharmacia & Chcmia
Obfervandis

VTFDE DEEL

handelt

Over het geen in de Meng- en Schei-
konß is in acht te nemen

SeéliO'

Cujus Seftio Prima
continet

Nonnullas Obfervationes. 305 ad 313
Sectio Secunda
continet

Dofin Medicamentorura Simplicium
Purgantium. SH» 3i5

Seftio Tertia
explicat

Pondus Simplicium Purgantium, quod
unaquseque drachma Medicamento-
rum compoütorum Catharticorum
continet. 3 x5 ad 318

Sectio Quarta.

proponit

Pondus Opii, qaod unaquasque drach-
ma Medicamentorum Narcoticorum
compofitorum continet. 318 ad 3 20

PARS SEXTA
agit

De Vocabulis Technicis atque Chara-
ftpribus. 321 ad 341

Eerße Verdeling
beheiß

Enige Obfermtien. 305 iof 315

Tmde Ferdeling
beheiß

De Gifte υαη Purgerende Enkelden. 314,

31S

Derde Verdeling
verklaart

Het Gewigt van de Buikzuiverende Enkel-
kelden, het mik in yder vierendeel loots
van de zamengefielde Buikzuiverende.
Middelen komt. 315 iei 31S

Vierde Verdeling,
st^ voor

Het Geixiigt van het Heulfap, het ißell
in ydef vierendeel kots van de zamen'
geßeldeRußmiddelenkomt. tot

ZESDE DEEL

handelt

Over de Konßmorden en CharaSteren. 321

tot 341.

S ε c τ i O Ρ R i Μ a.
De Medicina , ejus Divifione, &c.

MEdicma, fuiimio cum jure aSene
div'mo Hippocrate Aph. i. ob dif-
ficultatem ac rerum difcendai'um
copiaiB Ars longa dicitur. Hsec Ars

Eerste Verdeeling.

Fan de Geneeskonß , deszelfs verdee-
ling, ênz.

De Geneeskonft wori met het groet-
ββ recht van den Poortreffelyken
Hippocrates Aph. i. om de moejelyk-
ielt CU de Vielheit der dingen , die te
Α a noa-

ja-nonH«Jlis in -j^uinque partes d^di-

^^ ;tür; SdlicOf ; ^ ; .· , '

(i) In Phyfiol^giam f. in qya de.confti-
tutione honftana qiiatenus fana agitur:
ad hanc etiam Anatomia pertinet.

(2") In Pathdogiom raorbofa

corporis, noilri conflitutione agit.·

(3) In Semioticam, quse figna fankatis
ac morborum docet.

(4) In Hygienmn , quse Jeges de regi-
mine fanitatis confervand» proponit.

(5) In Therapeuticmi i quse ea docet,
quibus Morbi Vulneraque fanantur;
Scilicet Dmarn , Fharmaciam , &
Chirurgtam.

In hoc opere mihi maxime de Pharma·-
da agendum propofui.

Pharmacia efl ea pars Medicinse, qaae
novit ex FegetaUlibus ,. Animaübus,
Metallh, Lapidibus, écc. Medica-
menta interna atqiie externa col-
ligere ; & ad Morbos debellandos
ac Vulnera fananda componere.
Hinc Operarius audicPiiarmacopoeus
a Medicamentum, & ,

Facio, vel comfotKK .

Sectio Secundä.

De Cülleaione Simpliciurn.

Radices effiodi oportet, quum primo ve-·
reGeramäeturgere, velFolia, fi hsec
hyeme dimittunt, fe expljcare vi-
dentur. Radices a fordibus purgatÉe,
in umbra, loco ventis pervio; fi
crafliores fuerint in longitudinem.

Een Jange,jconi]; gemanit.·
Deze' Jionß mm vaiy '%9mmge:in vyf
deelentierdeeltηα'ηίί!)^]^'

(1), Pliyiiologia, uimrin gehandelt ix>on
van de geßeltheit van het tmnfchelyk
lieh aam, gezontzynde; tervoyl ώ Ont-
leedkunde niet Wort buiten gefloten.

(2) Pathologiaj welke over de ziekeiyke
geßeltheit van ons lichaam handelt.

(3) Semiotica, welke de-kentekenen van
de gezontkeit en der ziektens leert.

(4), Hygiena, welke den levens regel, orm
de gezontheit te bewaren, worßelt.

(5) Therapeutica, welke die dingen
leert, waar door Ziektens en Wonden
genezen worden; Nanielyk:: de Eet-
regel , de Kruitmengkonft, en de
Heelkonfl:.

In dit werk zal myn voornaamße toeleg:
zyn , om _ over de Pharmacia te han-
delen.

Pharmacia is dat deel van de Genees-
konß , het welk weet uit Kruiden,
Dieren, Metaalen Stenen, enz_,
in- en uitwendige Geneesmiddelen te
vergaderen, en, om Ziektens te genezen^
en Wonden te heelen, te'zamen te ßellen..

. Hier van daan h\et de Werkbaas Phar-
iMcopceus vafi cpu^H^xoi«,' een Genees··

middel, en-mtéa, Ikm^e.

*

twede Verdeeling.
Van de verzmeling der Enkelden.·

Men moet ώ· Wortels uit den gront gra^
v.en, zo ras de Knoppen in de Lente zwel-
len, of de Bladeren, zo ze in den win-
ter afvallen, zig beginnen te ontzwag-
telen. De Wortels gezuivert zynde
worden inde fchaduw, in een plaats daar

vel=

in difcos fecundum craflitudinem
feélae, filo fufpenfse ficcantur. Qiii-
bus vsro firmior eft Caro, vel quae
pardbüs volatilibua praeditse funt, in-
tegre fabulo puro "penitus ficco ob-
rutffi, in. fiélilibus in lafus hybernos
fervantur.

Ligna optime hyeme csduatnr; nam
• hoc in tempore" Ballamo, Oleo pin-

gui, vel Refina funt pi-cedita.
Cortices Ligmrufn exeunte.hyeme opti-
me decerpuntur.
HerbcB , fi tempus ferr, femper recen-
tes dands : legendEe autem, paulo
ante quam Flores fuos explicent, at-
que in umbra ficcandse.

Flores funt legendi, cum eousque ado-
leverunt, ut ad expandendas fuas
bra£leas parati fint, ac in umbra ilc-
candi.

Semina bene matura, fuper tabulata
lignea difperfa in aperte, unibroib-
que interdum loco, lente ficcanda.

Cortices FruStuum macufi ac recentes
exhibendi: Caeteroqui in umbra fic-
candi.

FmSiiis. Nonnulli, ut Mala Citren, Cy-
donia, &c. béne maturi; nonnulli,
ut Mefpila, Nuces Juglmdes, &c.
m maturi dandi.

de mint kan. doorblazen ; %oo dik'
ker zyn, in de lengte of in 'fchyven
gefneden 5 aan een draat opgehangen
gedroogt. Die vafter van zeffßandig-
heit y.of 'metvliigge deelen voorzieiizyn^
worden heel, in zuiver droog.zant, vit
aarde potten, om in den winter te ge-
bruiken , 'bedaart.
Het Hout wort hefi in den mnter gehakt;
. isoam in dit faifoen is bet mct zyn Βαί-

zem, vette Olie^ of Hars voorzien,
D^Baften van het Hout, foorien befl in
het uitgaan,"oan den winter vergadert.
-.De'Kxüidcn,· indien het de Pyt toelaat^
nioet 'men altyt verfèh 'géven. Men.
vergadert ze een weinig te voren eer
ze hunne Bloemen ontzwagtelen ί
voorts, moet men ze in de fchaduwe dro-
gen.

De Bloemen vergadert men, als zy-ZO
verre gevordert zyn, dat ze zo zo hun^^
ne Bladeren van een fiaan te fpreiden.
Men moet ze in de fchaduwe drogen.
De Zaden moet men , wel ryp zynde,
op houte folders gefpreid, in een opeH
plaats, en tiiffchen beiden in de fcha-
diiwe drogen.
De Baften van Vruchten moet men ryp
en verfch te gebruiken geven : voon^^
■ kat men ze in de fchaduwe drogen.
De Vruchten. Zommige, ^/i Citroenen,
Qiieè'n, enz. moet men ryp: Zommige^
als Mifpelen, Okkernoten, enz. on-
}'yp) gebruiken 'geven. ' · ■ ■■ _

SECTIO TERTIA.

De

Medicamentis Simplicibus in officinis
adfervandis.

RADICES ET BULBI.

Acorus, Calamus aromaticu! , Caïamus
verus. Eft Radix aromadca; in dolo-
re Colico , obitruftione Menfiutn
ac Ventriculi afFeftibus magni ufus
habetur.

Alcmna, Anchufa officinanm, BugloJJa
filveßris. Eft Radix lignofa colore ru-
bre ; nonnulli eam, Petrolea infufam
ad Vulnera recentia fananda, eom-
mendant. Olim MuJieres qusdam
ea pro pigmento uti folebant.

AltheUf Ebifcus, Ibifcus. Ejus Radices,
Folia, Flores ac Semina emolliunt
& laxant. In afFeftibus Mmonum,
InteftiBorum , Renum Veficseque
laudantur : Eorum iifus externe in
Clyftnatibus., Cataplafmatibus, &c.
celeberrimus eft.

Jngelica. Ejus Radicibus, FoHis, ac
Seminibus vis calefaciendi, Menfes
promovendi, Foetum expellendi ac
Veneno refiftendi, attribiiitur.

Aphrn- Hujus Radices, Folia ac Semi-
na vires Angelica; praeftant: Semen
efficacius Radicibus ac Foliis eft.

Arißolochia cava major, Ariflolochia Ca-
va minor, Arißolochia longa, & Ari-
ßolochia rotunda. Radices tam Ari-
ftolochiae Longse, quam Rocundse vim

Derde Verdeelimg.

Van de

Enkelde Geneesmiddelen, die men in-de
Winkels moet bewaren.

WORTELS EN BOLLEN.

Calmus, h een welriekende wortel·, in de
Buikpyn , Opgeßopte maandelyke ont-
laßingen en de gebreken van de Maag
zeer geacht.

OiFetong -wortel, is houtachtig en root
van ver we: zommige pryzen dezen Wor-
tel, in StecnoWo geweekt, omverfche
Wonden te genezen. Eertyts gebruik'
ten zommige vrouwen denzelven om te
blanketten.

Heemft , Kaasjeskruit. Deszelfs Wor-
tels , Bladeren, Bloemen en Zaden
zyn verzachtende en weekmakende.
Zy worden in de gebreken van de Long,
Darmen, Nieren en van de Blaas ge-
pezen: Uitwendig is derzelver gebruik
■ m Klißeren, Fappen , enz, zeer be-
faamt.

Engelkruit. Deszelfs Wortelen, Blade-
ren , en Zaden wort een verwarmende,
Maandßonden bevorderende, Frucht af^
dryvendeen Vergißt wederßaande
kracht taegefchreven..

JufFermerk. Deszelfs Wmels, Bladers,
en Zaden hebben de krachten van 't
Engelkruit. Het Zaad is krachtiger
dan de Wortels en de Bladeren.

Öfterlucy. Daaf is Grote en Kleine,
Lange en Ronde. De Wortels zo van
de Lange , als van de Ronde . heb-
ben het vermogen om de Maandßonden,

Men-

Menfes Secundinasque ciendi ha-
bent : verum Rotunda efficacior Lon-
ga eft.. Longa pr3£tereaUleera mun-
dificat ac fiecat.

Arthanita, Cyclamen^ Rapwn term. Pa-
nis Porcintis. Radix per fuperiora
purgat. Externe Tumores ^andu-
lofos refülvit; ac Errhinorum vim
adauget.

Jfarmn. Huj-tis Radices ac Folia per
fuperiora & inferiora violenter pur-
gant nee non Urinas Menfesque
provocant. Radices mitiores FoJiis
deprehenduntur.

JJparagus; Ejus Radices & Germina
recentia vim aperiendi Urinamque
ciendi praeftant. Sunt, qui volant,
Semen ejus in Pituitofis venerem
poilè ftimulare.

Bardana, La^pa major. Ejus Radices
Aftlimaticis ac calculo laborantibus
profunt: Folia Ulcera inveterata
fanant: Semen infigné Lithontripti-
_cum cenfetur.

Bißorta. Hujus Radix ad omnes aiFe-
(Slus valet, quibus adilri£tione opus
eft.

Bryonia alba. Ejus Radix vires Radicum
Afari prseftat.

Brufcus, Rufcus. Hujus Radicibus vis
aperiendi attribuitur.

CarBna. Hujus Radix Sudorem, Uri-
nam ac Menfium purgationem pro-
movet. Foliorum mafticatio in Pefte
magni habetur ufus,

Caryophyllata. Ejus Radix, aperiens, ac
roborans.

Chelidonium majus. Ejus Radicibus Fo
lüsque fumrao cum jure vis ape
en de Nageboorte te doen ontïaflen : maar
de Ronde is. kragtiger dan de Lange. Noch
heeft de Lange het vermogen om Ferz'we·-
ringen te· zuiveren en op te drogen.

Varkens-brood. Deszelfs Wortel zuivert
het lichaam van heven. Uitivendig ont-
bind hy KUergezixieUen ,· en maakt de
Neusmiddelen krachtiger.

Mansoor. Deszelfs Wortels en Blade-
ren doen het lichaam van boven en van
enderen geweldig omlafien: Ook bevor-
deren ze de Pis en de Maandßonden.
De Wortels worden zachter dan de
Bladeren, bevonden·. ■

Afpergies. Deszelfs Wortels en verfche
eerße uitfpruitfels betonen een openende
en een pisdryvende kracht. Daar is'er,
diemllen, dat hetZaatin flymige licha-
men de hyflapens hifi kan verwekken.

Klitte kruit. Deszelfs Wortels zyn den
Kortborßigen, en die den Steen hebben^
nuttig ι De Bladers genezen oude Fer-
zweringen: Het Zaat wort geoordeelt
een heerelyk Steenbrekènd middel te zyn.

Hertstonge. Deszelfs Wortel is- tot alle
gebreken , waarin zamentrekking ver-
eifcht wort, nuttig.

Wilde Witte Wyngaart. Deszelfs Wor-
tel heeft de krachten van het Mansoor.

Stekende Palm. Deszelfs Wortel heeft
een openende kracht.

Everkruidt. Deszelfs Wortel bevordert
het Z'Vieet, de Pis en de Maandßonden.
Het kaauwen der Bladeren wort in de
Peß zeer geprezen.

Nagelkruit. Men fchryfl deszelfs Wor-
tel een openende en· een vetßerkende
kracht toe.

Stinkende Gouwe, Schiltkruit. Des-
zelfs Wortelen en Bladeren^ wori met
Α 3 rien-

riendi aäfignatur.

Cheliäanmn minus, Scropbularm minor.
JEjus Radices ac Folia his in Re-
gionibus infignis acrimoni® Hon fiiDt
participes ■: proiiide haud quaquam
iisMorbis, -guibus Cheliäoniiim minus
veterum, utile eil. Hodie ejus Ra-
dicibus vis refrigerandi ac purga-
tiones Hsemorrhoidum immodicas,
iiftendi, at veterum Radicibus .vis
■cauilica attxibebatur; hinc ad Scro-
phulas, & Strumas erodendas com-
mendabantur.

China, eil Radix Smilacis Chinenfis,
craila, tuberofa, lignoia, foris pal-
lide rubefcens, intus Candida; lapo-
ris terreilris leviter adftringcntis
nullius odoris. In LueVenerea, do-
ioribus Articiilorura ac Cutis vitiis
magni facienda.

Cichorium, Cicorium., ΐ^η Intybus. Ejus
Radix , Saponaceum prseftantiffi-
mum eil. folia a nonnullis frigi-
da cenfentur, verum eorum"' Sapor
caliditatem arguit. Semina vim re-
frigerandi habent.

Confoliäa major, Symphitum majus. Ejus
Radix mucilaginofa emollit, incraf-
fat & humorum acrimoniam obtun-
dit: hinc in Alvi fluxionibus Pul-
monutnque erofionibus commenda-
tur. Externe Cataplafmatibus emol-
lientibus miila, partibus dolentibus
applicatur.

Ccntrajerva, Drahns. Ejus Radix vi-
res Radicis Angelicae pra;itat.

Coßus, Helenium Cemagemm, Ejus Ra-
dices , Urinam Menfesque cient;
Lurabricos pellvmt; Venerem ilimu-
groot recht ecn openmäe Iracht ioege-
fcbreven.

Speenkruit. Deszelfs Wortels m Bla-
der s zyn hhr te lande geen- zmierlinge
fcberpheit deelachtig: Derhalven zyn lèe
geenzins nuttig in die gebreken, waar
in. het· Speenkruit der ouden. Heden-
daags Ïoort-deszelfs Wortelen een ver-
koelende, en de onmatige ontlaßingen der
Aam bym ■fluitende, maar den Wortelen

■ der Ouden een brandende kracht toe-
gefchre-ven ; _ hierom 'werden ze om al-
lerlei Kr opzw eer en weg te knagen ge-
prezen.

China is een Wortel van een Chineefche
Winde; hy is dik, knobbelachtig, hoic-
tig, van buiten bleek root', van binnen
wt; van aardacbtigen en weinig fa-
mentrekkende /maak ; Maar heejt geen
reuk. Jn de Pokken, pyn der Gewricht
ten, en in de gebreken van de Huit is by
zeer te achten.

Cichorey. Deszelfs Wortel is een Zeer
■heerelyk afvagend, en doordringend
middel. De Bladeren worden vanfom-
migen verkoelende geoordeelt , maar
derzelver fmaak betoont het tegendeel.
De Zaden zyn verhelende.

Waalwortel. Hy is ßymig, beeft een
verzachtende, verdikkende, en de fcberp-
heit der vochtenßompmakende kracht:
Hierom wort^hy in de Buiks mtlqßin-

■ gen en verteering der Longe gepre^
zen. Uitmndig legt men hem, met
verzachtende Pappen gemengt, op py-
nelyke deelen. · ■

Giftwortel. ^^C/i de krachten van En-
gehvortel.

Balzemwortel. Dezen Wortel taorden de
krachten om de Pis m de MaancU
ßonden ts verwekken, de Wormen uit

]ant.

ianr. (^ie ex India nobis adferiiir,
ac odore acomatico eil pradita, prse-
ferenda.

Curcuma-, Crom Indicus.· Ejus Kadk
in Vifcerum obftruélionibus ac do-
loribus Nephritids magni ufus eil.
ChinenfeS' hae Radice in Scernutato-
riis utuntur.

Cyclatnen, idem quod Arthaniici.

CynogloJJlim . Hujus Radices refrige-
rare. ac fomiium inducere dicun-
tiir..

Cyperus Longus ac Rotitndus Junci
fpecies eft : Ejus Radices gratiim
odorem referentes , ex Syria, Ak-
xandtia, India., &g. nobis adferun-
tur. Ad Urinas ac. Menfes ciendos^
laudanturi..

DiStamnus-, νύ Fraxinella-2. fimilitudi*
ne folioFLim Fraxini. I^us Radices
vim roborandi ac Peitis Gontagio

refiilendi habere volunt».

Mronkum Romamim. Hujus Radix in
Capitis Pulmonumque morbis com-
mendatur.

Enula. Campana, Heknmm·. Ejus Radi-
ces in Ventriculi Pulmonumque af-
feftibus profunt.

Eryngium eil Cardui' ipeeies- Hujus
Radix oblonga, geniculata,. coloris
albi, faporis dulcis.; in doloribusNè-
phriticis ;· Menfibus retentis tor-
minibus Ventriculi ac ejus inflatio-
nibus nec non Läero' re£le adtii-
betur.

Foeniculum , Marathron: Hujus Radi-
cibus vires Urinas ac Menfes pro-
vocandi; Succo Foliorum .dolores
Gculorum fedandi j Seminibus Ven-
te dryyen; en de Byßapem lußte ver-
mkken , toegefchreven. Die uit In-
dien komt, en ivelriekende is, moet men
verkiezen.

Curcuma. DeszeIßWortd mrt in de
verfloppingen der Ingewanden , en in
de Nierpyn zeer geacht. Die van Chi-
na gebruiken dezen Wortel inMesmid-
dekn.

Cyclamen,, /jet' zelfde dat Arthanita,·

CynogloiTe, Hertstonge. Deszelfs Wor~
tekn mrt een verkoeknde^ en ßaap'
^nakende kracht toegefchreven.

Wildé Galigaan. Daarfi Lange ew Ron-
de, Het is een foort van Biesgewas:
Deszelfs welriekende Wortels- komen
uit Syrië, Alexandrië, Indien, enz..
De Wortels worden om de Pis- en ds
Maandßonden te ontlaßen geprezen.

Eilchenkruit,· -wegens-de overeenkomß
met de EJfchen-hooms_ bladeren·.- Des-
zelfs Wortelen wort een verßerkende,
en befnietting wederflaande kracht toe-
gefchreven.

Kleine Zonnebloem. Deszelfs Wortel^
%vort in. de Hooft· en Long, gebreken:
geprezen.

Alant. Deszelfs Wortels zyn de gebre-
ken van. de Maag en Longen dien-
fik-

KrLiiskruit. Het is een zoort van DifleL
Deszelfs lange , knoopachtige, witte,
^ete Wortel is in de Graveelpyn, op-
geflopte Maandfionden , pyn van de
Maag , en derzelver opfpanning , ah
öok in. de Geelzucht niet te verachten.

Venkel. Deszelfs Wortelen worden L·
krachten om de Pis en de Maanflon-
den te doen ontlaßen; het fap der. Bla"
deren, om de. Oogpyn te. verzachten

üricu'·

triculum roborandi, Naufeam com-
pefcendi, ac Flatus difcutiendi, tri-
buun tur.

Fraxinella, idem quod DiBamnus.

Galanga efb Major & Minor. Radix
Galangas niinoris majori melior eil.
Rubra , odorata , fapore acerrimo
preedita, eligenda. Huic Radici vi-
res Capitis ac Ventriculi affeftus
•frigidos fanandi, nec non Flatus
difcutiendi ac halitum oris emen-
■dandi, adfcribuntur.

Gentmna major. Hujus Radix in Vifce-
rum obftruftionibus ac Febribus in-
termittentibus magnopere laudatur.
Giiirurgiex ea, lurundas adVulnera
dilatanda, efficiunt.

G'ialappa , Jalappa , Chelopa , Cdopa,
Jalapimi, J'alap , Gekpo. Hujus
Radix oblonga ac crafla, in taieo-
Jas diiTefta ex India Occidentali ad
nos defertur : Ponderofa, refinoils
venis prsedita , a vermibus exefa,
h«ec enim Infeéla ejus partem fari-
nofam exedunt, dum refinofam non
attingunt) eligenda. Eil in Hydro-
pe medicamentum optimum haben-
dum; Nam humores ferofös per in-
ferior aoptimë purgat«

■Clycyrrhïza, Liqumtïa, Ejus Radix dal-
eis adverfus Pulmonum ae Renum
"üiieilus commendatur.

Gramen Caninim repens._ Hujus Radix
in vifcerum obilruflionibusque; Re-
num acVeiicse aiFeftibus magni cefti-
matur.

HeUnium, idem quod Enula Campana.

Den Zaden , om de Maag_ te verßef'
hen, de Walging te bedwingen en de
Winden te verdryven, toegefghreven.

Fraxinella, het zelfde dat Diftamnus.

Galiga, daar is Grote m Kleine. De
Kleine Galiga wortel is beter dan de
Grote. Men moet die rood is , wel
riekt, en fcherp van /maak is, herkie-
zen. Dezen Wortel wort de kracht
om de koude gebr-eken nan .het Honfi
en de Maag te genezen , de Win-
den' te verdryven , en den fiinkenden
adem te verbeteren, toegefchreven.

Groot Kruiskruit, Gentiaan. In de
verßoppingen der Ingewanden , en in
tuJjchenpozigeKoortzen is deszelfs Wor-
tel zeer te achten. De Heelmeeßers
maken van den zeiven Steekwieke^i, om
de Wonden te verwyderen.

Jalappe, Mervelje van Peru. Deszelfs
langwerpige dikke Wortel wort uit de
JVefl-Indiën, in fchyven gefneden, tot
ons gebracht. Men moet, die zwaar
is, harsachtige aderen heeft, en die
mn de wormen lütgeknaagt is (watii
deze bloedelooze diertjes deszelfs meel-
achtige deel verßinden, terwyl ze het
harsachtige ongefchonden laten) ver-
kiezen . In de Waterzucht is de Ja-
lappe een deftig middel; want hy de
leiachtige vochten van onderen , hee-
relyk ontlaß.

Zoethout. Deszelfs zoete Wortel wort
in Leng· en Nier gebreken geprezen.

Kruipend Honds-Gras. Deszelfs Wortel
ixiort in de verßoppingen der Ingewan-
den ; in de Nier- en Blaasgebreken
zeer geacht.

Heleniura, hei zelfde dat Enula Ομ,..-
pana.

Helle-

lltlhhom eil; Albus, & Niger. Radix
Hellebori Nigri quaa etiam Vera-
trutn audit, in Epiiepfia , Mania,
Quartana , Paffione Hypochondria-
ca & Gutis vitüs magni penditur;
verum cäute & non niü robuftis ex-
hibenda; vehementer enim purgat.
Radix Hellebori 4lbi ob violentiam
purgationis, quam per fuperiora ac
inferiora movet, neque Seni, neque
Gravidse, neque Puero propinanda.
fialvis ejus naribus inditus fternuta
menta movet. Sunt qui in Morbis
invetératis ejus Radicem magni fa-
ciunt: .tarnen temere non eft propi-
ijanda.

Uermohäyhs. Eil Radix bulbofa figu-
ram corculi repraifentans, colore al-
bo, fapore infipido ac vi purgance
praedita.

Hirundinarm, Fincetoxkum , Afclepias.
Hujus Radix aperit, roborat ac ve-
neno refiftit.

Hypeamcanna, Hippekoanna, Hippoacan-
na, Ipccacuanna , Ipecacoanna, Tpe-
cacoanna, Tpecacuanha. Ell triplex
Alba , Nigra & Fufca qua; co oris
Cinnaraomi eft: Ultima prioribus
amarlor. Radices h«, bene nutri-
tse, Fraclu difficües refinofae, eli-
genda;; infuper videndum ut faporis
acris, amari ac ingrali iint. Pulvis
ipecacuanna; a fccupulo ad Drach-
mam exhibitus per fuperiora pur-
gat. In Diarrhasa , ac Dyfenteria
magnopere laudatur: Verum fi mor-
bum, jx)fl:quam bis vel ter propina·
tus fuerit, non liftat, hoc iu cafuab
ukeriori exhibitione abftinendum

Nieswortel. Daar is Witte in Xwarte»
De zviarte , die ook Kropkruit ge-
mamt viort, is in de vallende. Ziek·'
te, Krankzinnigheit, Ikrdendaa^che
Koorts , Bovenzyden-buiks-zïekte j. en
de gebreken mn dehmtzeer te ach"
ten; maar moet voorzichtig , en niet
als in ßerke lichamen, alzo hy niet
geweh entlaß, ingegeven 'worden. Ds
Witte Nieswortel 7noet men, om deS'
zelfs geweldige ontlajling, zo van bo-
ven y als van onderen; Hoch oude men-
ßhen, noch Z'wangere' vroiiivcn y noch
kleine kinderen ingeven. DeszeJfs
Poeder doet niezen. Daar is'er, die in
verouderde gebreken den -rntten Nies-
'wortel hoog achten: nochtans moet men
hem niet lichtvaardig ingeven.

Hartjeswortel, ή" een bolachtige, hart'
gelykende, 'xitte, mifmakelyke en buik"
zuiverende Wortel.

Zwaluw Wortel. Hy heeft een openende,
verßerkende ,, en vergift ivederßaanL·
kracht.

Roodeloopwortel. Daar h dricdcrlet.
Witte, Zwarte, en Bruine, die do

ver'U} van Kaneel heeft: de laatfle is
de bitterfle. Mm moet deze viortelcn»
als ze -wel doorvoet, moejelyk breken,
en harsachtig zyn , verkiezen ; daar
en boven moeten ze fchcrp , bitter en
onaangenaam van fmaak zyn. Des-
zelfs Poeder doet, van txmntig tot zes-
tig grein ingegeven , braken. In de
otmatige loslyvigheit en in de Roo-
loop mrt het'geprezen. Maar zo ds
kiekte na Pwe , of drie ingevcns niei
ßilt, moet men , in Zo een geval ^
zich voorder van deszelfs gebruik ont-
houden en tot andere geneesmiddelen
Β &

& ad aüa remedia cOTfugiendum.;
^alappä; idsm qaod Gialappa. .
Xnj^amia^ Magißrantk,, Oßruti^m.
Kadix hxc vires Radids An^elica
. pf^at.;:;; ■ : . - λ

Irk Fiorentina. Hnjus Radid' -s&^' ß·
pore duid pr^dit» vis
txibuilur, Externe macdas,. ac ■
tis lentigines abiler git.
Lapathum. ,Hujus funt;. varise ipedes:
verum R^ix Lapathi, quod Qxyla-
patum audit, in offidnis adfervatur.
Hsec Radix« vim aperiendi prEeiiat.
Ejus Foliis vires refrigerandi, fitim
fedandi ac putredini rei^ejidi- ad-
fignantm:.

Lappa major, idem; cjuod Bcardanct.
ievißkwn. Ic^^ns Radices., Folia ac
Semina Vires Radiciun^t Föliorum
Seminumque ^;;«· prseilant, Extrin-
fecus eorum ufus in Balneis, Cata-
plafmadbus ac Emplailris uterinis,
non fpernendus.
tilmn Album. Hujus Radix Bulboia ad
Tiamores leniendos ac roatnrandos
' commendatur-

Mandragora -Mas & .Foemhia. Radix
.Mandragorse ,.inter medicamenta
. Narcotica recenfetur : verum radi-
, eis . Cortex potiiTimmn vim narcoti-
. , cam prseftat.

Meshoaccmna alba, Mtchacana- Hujip
Radix alba radici Bryoniée non difli-
inilis, tarnen magis oampaäa, ex Ä-
'' dia Occïdmtdi , & prg&ferxim ex i^'ff^
m Bifpania- nohis mittiuic. ■ Ηεεο;
Radix vim piirgandi habet , nec aon
'in Hydrape magni-uius ei· ,
:(n)^'gaim, ■ . .... · ■

Jakjxpahet zelfde ,dat Gialappa»
Imperatoria, ofMeeßermorül. ffy h&eft
de hacken Engelwortel»

lifcH vaiï Elortence..' peszelfsyiitien en
Wortel mrt 'een opsnmäe kracht
, tqegefchrevm^. ■ [zuiwt' hy

ds hiiit van. vlekken, en fproeieni'
Patich- Daar zyn verfiheide zoorign:
maar dsfVortel van de Patich met zuu-
u Bladeren wort in de Wivkd^ if*·
waart. Deze Wortel heeft, een'openen-
de kracht. Deszelfs Bladeren v^rkoe^
. ■ len , lejfchn den dorß en ß^n het
verderf tegen.

Lappa, het zelfde dat Bardana.
Lavas. Beszelfs Wortelen-, Bladeren m
. ■ Tladen^ betonen, de hacken,, van - dè
JufFermerk.. Uitwendig ii dtr^eher
gebruik in Baden, Pappen en Pleißers in
■de gebreken van de L^fmaeder äenßig^
. zeer te achten.

Witte Lely. Deszelfs bolachtige Wortel
■worty om gefivellen te verzachten:en ryp
te maken, geprezen.
Mandragora. Daar w Manneken, en
Wyfken. Deszelfs Wortel 'wort onder
(Je verdovende middelen gerekent: Dog
de Β aß van den Wortel heeft voorname*
lyk een ßaapmakende kracht.
Witte Rhabarber. Deszelfs Wortel, de-
Bryonie mrtel ge lyk , nochtans vaßer
.. van zelfßandighsit, mrt ζ/ίί Weft-In-
diën, voormmelyk uit Nieuw Span-
- jen tot ons gebracht. - Men fchryft de'
zen Wortel een buikzuiverende kracht
. '^oe: Ook wort hy in ^ fVaterzuchP:
: uer,gmQbt.

Mfumi

ê-hmti f MeU i' MMn Ath'm-antimfi.
Hüjus Radix vires Radicis Leviibici
■ prseftat.

NiHzi,:Ninzing,Gmzing, Gmzing. Eil:
Radix Chinenfis, & Japonenfis. Chi-
nenfis ia. Infula Corea crefcit, & op-

• tima cenfetur.. Hxc Radix oblonga
plerumque bipartita , digito minori
crafla, transverfc feäa cireulum re-
finofum Colons rubelcentis referens,
fapore dulci nonnihil adilringente
pfaedita, valde a Chinenfibus adEpi-
lepiiam, Apoplexiara, Paralyfin'jDiar-
ïlweam, Dyfenteriam ac multos
alios morbos fanandos , commen-
datur. Jäponenfis, qus minus com-
pa6la, magis alba, non refinofa, in-
tus minime rubens, ac nullias odo-
ris, nec Saporis, flocci iacienda.

N^mpJma. alba, Nenuphar^ Ejus. Radix,
Folia, Flores ac Semina adverfus
Gonorrhseam Poirutionesque noélnr-
•nas adhibentur.

Qnmiis, Anonis, Reßa hvh. Ejus Ra-
' dicibus vires, quae Radjcibu's Κφί
impoöunturj attribuendae."
Osmtn'da r-eg-alt , Filix Florida.. Hups
Radices ac Folia'in Rachitick lüb
forma Leäi, raagni fiunt,
Tmira Brava. Hujus Radix Lignofa,
extrinfecus coloris fubnigri, intus co-

• -lofis alfeidi,Sap oi-is primo guilu dtrlcis,
4ein acrisa nonniillis in doloribus

• Nepllfiticis laüdatur. ^ ' .

Paeofiia Mas &: Fomilm. Earum Ra-
dices, Flores, ac Semina nonnuili
. adverfus Epilepfiam & Meflus-
'.rinöi-magfïi-fiKiixint- ' -

. Γ -

. ;u

Beerkruit. Demtß PFmelkeft ä kmh
ten van den Lavas viortßh

Ninfii Is een Wortel dk m China ίκ Ja-
pan gevonden mrt,;.· De Chkiefcbè
groeit op het eiland Corea, eH mrt· dc
befle geachL Deze 'bottel, die lang-
werpig , meeß in tweè'n gedeèlt isy de
dikte.mn .de kleine vinger ^ dixars
doorgefneden ean hars- en rootachti-
gen kring heeff, -ecmgzins· zaihêntreK''^
kende zoet van.Jmaak is-, ■ 'Cüort] van de
Chinefen tegen demliendü Ziekte^ Be-
roertheit, Lamheit ,-énmatigen äfganky
Rooloop en andere Ziehens hoog geacht.
De Japanfedié Iqffer Van zelfßan'
digheit, witter, niet harsachtig, van
. hinnen geheel iöfi if en noch reuk noch

{maak heeft y is niets wardig.
Witte Piompe. Deszelfs Wortel, Bla-
der s , Bloemen en Zaden, "worden tegen
den zaatdiofjp, en Je'szelfs onwillige ont-
lafling in denßaap\ geprezen.
Prang. Derhachten, die de Wortelen van
- ■denßekmäen Palm.ixiord^n toegeëigent,,
" magviehdenPfangwoyrtekn toefchryven.
Water .varen., Deszelfs Wortels en Bla-
deren, worden in (ira. Lendevang, om
üp tt ßapm,' zeer geacht·.
Wilde Wyngaart \^an Peru.' Deszelfs
'houtachtige, uitwendig· zwarte van
■ Munpn -witverioige wortel; van: ftttaak
in het eerßmet.. JaarnaJcherp.^^Mrt
vmzommigi in dg. Graveelpyw zeer ge\
pkzeji, ■ ■ ·
PeoniiMannekea .cH W}4kenv Zmmi-
ge maken zeer groot werk van derzei·
ver Wortelen^ bloemen éh Zaden
-d& vailende. Ziekte, en 'die.van 4e Dyf'
moeder te genezen.

?r·.·. ·

Fem-

Pentaphylhm. Hujus Radicibus vis re-
frigerandi, & adilringendi tribui-
tur. Hinc in omnibus hiemorrhagiis
magni jeftimandae.

Petafites. Hujus Radices in morbis con-
tagiofis laudancur. Prseterea vires
eximias praeilant; urinam enim cient,
Menfes provocant , vermes necant
ac Ulceribus malignis medentur.

Petrofelimm , Jpium Hortenfe. ' Hujus
Radices ac Semina , vires Radicum
SemiHumque Fceniculi prseftant. Fo-

. lia Mammis impofita, lae immi-
nuunt.

Pbii, Fakriana Major & Minor. Ra-
dix Faleriance 7najoris viribus Radi-
cis Jngelk<s par. Radices Valeriance
minoris, \Q\'^Syheflrn , Epilepticis,
ac Paffionibiis Hyftericis Laboranti-
bus profunt.

PimpincUa, Sangiäßrba minor. Hujus
Radicibus & Foliis vis roborandi
ac adilringendi attribuitur.

Vlantago Folüs latis. Hujus Radix re-
cens cukro rafa, & Auris meatui
indita qnandoqiie dentium dolores
fiffcit. Folia atque Semina vim re-
frigerantem & adilriftoriam ha-
bent: Hinc in nimio Menfium pro-
fluvio , miftione involuntaria cruen-
taque-, nee non fputione Sanguine-
lenta, magni funt facienda.

felygonatum, Sigillim Saiomoniu Hujus
Radix leviter adftringit: Hinc Fee-
minis fluorc albo laborantibus con-
venit.

lolypodium Quernum. Hujus B^dix vim
aperiendi, Alvum laxandi ac Uri-
nam ciendi habet.

J'srrunt. Hujus Radix bulbofa aperit.

Vyfvingerkruit. Destelfs PFortelen nöm

een verkoelende en fatnentrekkende
kracht toegefchreven: hierom zyn ze in
alle bloetohtlaßingen zeer te achten. \

Peftwortelen. Zy. -mrden in alk befmet-
tende Ziektens. geprezen. Boven dat
betonen ze grote krachten , Kant ze
de Fis doen ontlaßen, de Maandflon-
den bevorderen , de Wormen doden en de
quaadaardige Verznxtcringen genezen.

Pieterfeli. Deszelfs fVorteh en Zaden y
betonen de krachten van de Wortelen
en de Zaden van den Venkel. DeBL·'
deren op de Berßen gelegt, drogen den
Melk op.

Baldriaan, Groot f η Klein. De Wortel
van Groot Baldriaan heefi de krachten
van i^fn Engelwortel. De Wortels van
Klein Baldriaan zyn die de vallende
Ziekte en deOpßygingMbben , nut-
tig. . ■ .

Pimpernel. Deszelfs Wortelen en Blade-
ren ivort een verjterkende en een Zamen-
trekkende kracht toegeßchreven.
Groot Weegbree, Deszelfs verfche
Wortel met een mes geßchrapt en in
het Oorgat gedaan, ßilt zomtyts de
Tandpyn. De Β laders en de Zaden
hebben een verkoelende en zanientrek-
kende kracht; Hierom zyn ze in den en-
matigen Stondenvloet, in de tegenwil-
lige mitlaßing vmi de Pis, in het Β loet-
'wateren en Bloetßptiiven zeer te achten.

Salomons Zegel. Deszelfs Wortel hesßt
een zachte zanientrekkende kracht:
Hierom is hy in den. 'wltten Vloct der
vrowwtn· dienßig.

Eiken Varen. Deszelfs Wortel heeft een
openende, buik 'weekmakende en JPiS'
dryvende kracht.
Pareye. Des?ielfs èilafWge PFortflopgnt;.

atte·

attenuat, ac refolvit: Cofta, fub
forma Cataplasmatis Tumores refol-
vit. Ejus Saccus j Aurium meatibus
inditus, earuni tinnitum pellit.

Pyrethrum Flore beüidh. Hujus Radix
guilu acri & admodum fervido, eil
Mafticatorium in Linguae Paralyfi
Optimum. Deco£tum Radicis fub for-
ma clysmatis Apopleélicis convenit.

Rapbanus Niger, & Raphanus Ruflka-
niis. Vires Raphani Rußkani effica-
ciores viribus Raphani nigri func.
Menfes Urinasque ducunt, Calctilos
atterunc, Scorbutum fananc. Radi-
ces rafae ac Sale communi tritas, in
maügnis morbis fub forma Epifpa-
ftiei, plantis pedum adplicantur.

Rhabarbanim Rheim verum & Rha-
pönticim. Rhabarbamni ac Rhapüii-
ticuin fua fpome in nonnullis India
Orientalis regionibus nafeuntur. Ra-
dix Rhapüntici non habet particdas
tarn acres quam Rhabctrbari Radix:
Pra;terea Radix Rhei magis eompa-
fta, ponderofa, odorata ac amara,
quam Radix RhaponHci, eil:; Hkic
Rheim femper Rhapontko antepo-
nendum. Rheum per inferiora, opti-
me purgat. In Ifilero, Diarrhtea,
ac aliis morbis· eil medicamentum in-
comparabiJe. Rheum toftum vel
temporis lapfu ficcatum minime pur-
gat..

Riéia TinStorum. HujusRadici Vis ape-
riendi, ac corroborandi attribuiciir.

Rußus, idem quod Brußuf,
verdunt en etithitit: Gehekt tot ee%
Pap en op Ge&mlka. gelegt tnaakt ze
np. Deszelfi Sap m de holligheden
van de Oren gedaan , geneeß derzsl-
ver ruizing.
Bertram. Deszelß Wörtel, ßherp en
zeer heet van fmaak, is in de Lamheit
van de Tong een heel goet kaaim mid-
del. Een afxiedzelvan den Wort el in
de manier van een Klifieer gebruikt,
is den genen die Beroert Zyn nuttig.
Ramenas en Meiredik. De krachten van
de Meiredik zyn meer vermogende dan
die van Je R'amenas ..Zy doen de
Maandfionden en de Pis ent laßen,
ßyten den Steen en genezen het Scheur'
buik. Geßhrapt en met Zout ge-voreven,
veerden ze in quaadaardige Ziektens, op
de manier van een Trekkend middel ofi-
dm- aan de planten der voeten gelegt.
Rhabarber en Rhapontik. Zy groeien
van zelfs in vcrfiMde Lmitjchappen
van Ooft - Indien. De Wartel van
Rhapontik is min ßherp dan de Wor-
tel van Rhabarber. Daarenboven is-
de Rhabarber vaßer van zelfßandig-
he'it, Zwaarder , Wclriekender en
. Bitterder dan de Rhapontik: Hierom
moet men altyt de Rh^arber boven de
Rhapontik /chatten. De Rhabarber
zuivert den buik zeer ivel. In ds Geel-
zucht , onmatigen afgank en in andere'
Zixktens is h^t een onvergelykelyk mid^
del: Rhabarber, die geroofi, of door
lankheit van tyt uitgedroogt is, hee/(
een fioppende kracht.

^Meekrappe·.. Dcszelfs: Wortel i^ort seïï
; openende en een verßerkende krackt toe-·

gefchreven. ■'

Rufcus, b^ zelfde dat Briifciis.

Β 3 Safép

Saïeff, eil f^ecies OrsUi Berßcd. Sunt
ί genera ina. (i) ·&αΙώ, cujus Radix
Mböfa ijguram ■HemoiüäyU refe-
•--rens^.foKa tria ablonga ac fcapum
unum Floribus albis .vel: •fubrubris
ornätum profert.L^;(2) 'Saleh Cercopi-
ihedfofma, ·<3αο''Ρΐ)Ίχ3.ίοϋοΓυίη Tu-
·' lipae inilar, ac eorum medioScapura
cävum brevenigiie ■ üoribus fubcse-
ruleisr figuram capitis Simiae refe-
rentibus oraatum proferens. (3) Sa-
. iebm^lkiiAÏloühm purpureis, figur
ram homuneionis referentibus. Hu-
• jus "Raäix bulbofa plerumque figu-
rata fubrotünda-oblongäm in acumen
deilüentem referens, colorem Ra-
dicis Chelidoniae minoris habens, fub-
ilantiae gJtttihofiE odoris ac faporis
-■nulliusaliis praefertur. Probatur
{ioriderofa- ac cajus pulveris Drachma
iinciis duodèdm ,Laél:is dnlcis.tepidi
Inifta, iisdem confiftendam pultis li-
quidioris conciliat« . Hajc Radix vi-
res Radicis Symphyti Majoris prae-
ilat ■ i -1 ·, :. r

. > - .... · . , .

Salp parilla, Sarfa ραήΐΐίΐ.. Ejus Radix
ex Nova· Hifpania, Peru ac aliis re-
gionibus Indise Occidentalis nabis
adfertur. Huic Radici vires Radi-
cis Chinis attribuuntur. ·
Ssilta. Hujiis Radijc bulböfa,vi aperièn-
di ac attenuandi praedita. i' '·

Scorzonera. Hujus Radix idem qiiod
Radix Cichorei pr^ilat; hinc ad ob-
ftruftiones vifcerum aperiendas ad-
hibetur.

Serpentaria Virgmiana. Hujus .Radix fi-
i?röia5 odore'ai-fapbre? aitmacico^

Säleb 'W) ièt -zml '^mi " Orchis Riffeae,
'Dam·zyndrie zomen.' De (i) Saleb,
mens bolachtige Wortel de gedaan-
te VM den Hartjes --wortel vertoont,
brengt drie lang'werpige Bladeren en een
'fieei voert nmfmtt.e of roode Bhe-
■tnenverciei-p.· (2) Saleb Cercopitheci
..forma, Japgelykende. Ssdeb , voort-
brengende^ fdse Bladeren en uit derzel-
ver midden een' hollen korten fleel ?net
blaawwachtigß Bloemen , het hooft
van een Aap verbeeldende ', vercjert^
( 3 ) Eenbladerige Saleb met purper-
verwig'eBloemen,, de gedaante van een
klein Fem je verbeeldende. Deszelfs
balachtige Wortel meeflal langwerpig
ront/pits uitlopende, de verwe van den
■ Wortel van het Klein Speenkruit heb-
bende, van zelfjïandigheir lymachtig,
geen reuk noch fmaak bezittende, loori
boven de - andere zo 'orten hoog 'gefehat.
Die zwaar is en ueaar van een vieren-
deelloots poeder hy ty^aalf oneen laatme
zoete melk gedaan , dezelve de dikte
van dunne pap gee ft , 'éort ae befle ge·
' rnrdffelt. ' Deze Wortel'heef t de krach-
ten van den ■ Waal-rnrteh ■
Sarfa. Deszelfs Wortel komt uit Nieuw
SpanjeV Peru 'en andere Landfchappen
. van Φ Weß-Indi'en. ■ Men fchryft den
zeiven de krachten van den Chinawor-
tel toe,. . -

Zee Ajuin. Deszelfs ''Machtige· Wortel
heeft een opefteiide -en een verdunnende
-kracht. ■ · - ·

Scorzonere. Deszelfs Wortel heeft .de
kracht van de Cichorey: hierom "ïaort hy
Om de vetjieppingm-de!^ ingewanden t-è
opemn ingegeven. ■ · ■ ■ - :
Virginifche Slangenwortel. Deszelfs vB'^
^ clacktige WörieUs-v^eMékm^enfch&p

■san

acriqtie prsedita, Febresiïitermitten-
tes eradicat, Calicam ventofam fa-
nat ac in morfu venenatorgm a
nonnullis utilis habetur.

Spica Celtka.^ Ejus Radix fibrofa, hir-
■futa, geriicülata & aromatica vires
Radieis Htruhdimria'· prseftac.

Symphytum ,. idem quod CmfoUda ma·
jor^

TorinmiUa. Plujus Radici vires-, quas
Radicibus Pentaphyiii attribuuntur,
attribuendae. ' , ' . ^

TarMth. Ejus Radix ex Cambata nobis
adfértuF. 'Probatur ponderofa, fubal-
bida ac refiiiofa. Adlilferatiir refinä
dilToIütä· ^liis Radicibus iliita': ; ve-
rum reßnofitas non extrinfecus tan-
tum, f&d in Radicis iubftantia ■ ré-
<|uiritur. iïaec Radix vehemcritef hu-
raores ferofós purgat t hinc Hydro-
picis prodeiL. ■

Zidbar'ia Longa & Rotimda. Eärum Ra-
dices faporis calidi ac acris Ventri-
culum roboraiit , Nauiéam ac Vomi-
tum reprimunt: Prseterea contra Pe-
ftis contagium eommendanturr

^ngiher Alk'm&c-Fufam. Radices Zin-
giberh albï Radicibus Zingiberis fu-
Jci ante ponendum: Sunt faporis ier-
vidi Piperis inilar. Vires Gitlangai.
minoris prseftant.·

L I σ Ν Ä. .

Jgallochmi 'Ligmm 'uihs's ófficinarum.
Prpbatur i>oiiderofum·,: aiOniaticom,
van -fmaak ί by roeit uit de ti^ehmps·"
zïge- Koortfen ,, gmefi de- $uikpyn dh
uit -minden ontßaaty pn ^ort vm zm-
migen tegen den Beet der venymge éis'
■ un zeer .geacht■ : — ; .-
Celtifche Spieir. ^ Dsszelfi vezslachtige^
' ruige, knoopuobtige en mkiekende Wor-
tel betoont de krachten van den Zwaluw-
wortel.

Symphytum , het zelfde dat Confolida
major.

Zevenblar.· De kr achten die den WbmJeTt
van het Vyfvingerkruit worden toege-
Jchreven, mag 7nen dezen-Wortel ioe~
fchryven^ - ' .. t , ·

Turbith. Deszelfs Wortel wori tof ons
uit Cambaia gebracht. Men acht ds
Z'ware, Wit' en Harsachtige de bes-
te. : Ily wart door. gèfmolten Hars aan
andere Wortelen ge/meert vervaiß:
•tnaar de Jiarsachtigheit 'mrt.ni0t4l*
leen Dan hüten, maat. in de zelffim"
digheit i>an*den Wortel vereifcht.. Deze
Wortel oütlaß gemldig de wetachtige
vochten: hierom is hydeitWat_erzucbti-
gen nuttig. '\L ·. ■ 1"-·'

Zedoar , Lange Ronde. Dêrzekèr'
Won els, heet en fcherp van finactlr^ 'f er-
- ßerkende Maag, beletten het-isiäigen
■en het braken. , Daarenboven "gorden
•ze tegen de beßfietting υαη de:P.eß ge-
prezem. ■ ■

Gcnber, Witte εκ Bruine. .Men met
de Witte baven -de Enrne ßsllen., ..:Zy
zyn van een brandende ßnaak. dm Peper
ge'Iyk. De krachten zyn als diê van-
de kleine- Galigaan.

HÓ "U T\ -

Par-adyshouti Mm- verließ, het Zmare,
' Weliiehnde,'Bitteredat'uit den paar-

ama-

atnanifnColore purpureo - nigro
"i piseditum, quod flammam facilius
■ condpic ac primis impofitum, an-
- tequam . ardec refmae pnilar lique-
fcit._ Iluic Ligno' vires roborandi
r' vermes^^necandi attribuuntur.
'/ijphaltum, efl fpecies Ligni. Jgalloihi.
• · Frobaiur odoratum,' ponderofum &
amarum. Vires Ligni JJot's praj-
' ilat. ^ · ' ■
Colubrinum. In Febribtis Ligiio Colu-
ί brino niinlme efl: fidendum ; nara
poil ejusufüm non raro convulfiones
.fcriuntur. Iii morfu iéfcuque Virulen-
torum a nonnuIJis laudatm·.

Duka mara, Solanum Lignofuta. Hujus
■■ Lignum Menfes Urinasque promo-
vetj VifceraobilruÊta referit ac léte-
rura fartar.
Cuajacwn, Lignum Sanäum. Lignum
& ejus Cortex in Lue Venerea ma-
gni funt ufus: Prajcerea Hydropicis,
Epileptieis ac Cutis vitiis laboranti-
busprofunc- _ ' .

^miperinuni: Lignum Junipcrinum in-
ter Ceplialica ac Nervina numeratur.
Ejus Baceae Urinam & Menfes cfß-
caciter deducunt; Lumbricos ene-
cant atque expelJuot.
J^fphrhicuin, Sant ahm Cariikmu Pro-
batur, quod aquam infuTione cairu-
ieam reddic. Α nonnullis adverfus
affeftusNephriticos in magno habe-
tur pretio.
jR-hocliiim. Lignum Rhodium probatur
ponderofum citrini coloris, odore
llofeo prieditum. Vires Ligni Jloes-
praeftat.

ßantahm eil Album , Citrinim & Ru-
brum. Omnia hsec Ligna vira car-
zcn zviart van Vér-Wis; het Hielk ligt
vlam vat, en op gevonkte kolen gelegt,
eer dat het brant, als Hars finelt. Het
zelve ivort een verfierkende en een viorm
dodende kracht toege^igent.

Afpalt ii een zport van Paradyshout.
Men verhieß dat wel riekt, zwaar en
bitter is. Het betoont de krachten van
het Paradyshout.

Slangenhout. Meri moet in de Koortzen^
gantfcb'nièt op het Slangenhout vertrou-
wden ; "joanfer na deszeifs gebruik dik·
wrf Stuiptrekkingen ontßaan. In den
heet en den fleek van Venynige Dieren
Viort het van zomtnige. geprezen.

Alfrank. Deszeifs Hout bevordert de
Maandflonden , zet de Pis af; opent
de verjlopte Ingewanden en geneeß de
, Geelzucht.

Pokhout. Het Hout en deszeifs Bafl is
in de Venusziekte, zeer te achten: Daar
en boven zyn. ze den Waterzuchtigen,
die de FaÜendeziekte en gebreken van
de hiiit hebben, nuttig.

Jeneverhout. Het wort onder de Hooft-
en Zenuiv - middelen getelt. Deszeifs
Beziën zetten de Pis en de Maandflon·
, (kn flerk af, doden de Wormen eri dry-
ven ze naar buiten.

Graveelhout. Men verkieß dat het .'wa-
ter door inweking blaauw inaakt; Fan
zommige wort het tegen de gebreken
der Nieren zeer geacht.

Rhodishout , Rozenhout. Men 'jer-
kieß het zwaarwigtige , Citroenverwi-
ge, na de Rozen riekende. De krach-
ten zyn als die van het Paradyshout.

Sandelhout. Daar ii Wit, Geel^TiRoot.
Jlle hsbbenüe een hertßerkendc kracht.

diacam

diacam habent · Santaium Rubrum
hodie Ligno BraßUenfi corrumpitur,
Saßifras. Hujus Radix, Lignum-& Cor-
tex ad Frigidos affeftus Capitis ac
Ventriculi magni fiunt: Praeterca
Urinam Menfesque movent ac vo-
mitum compefcunt.

CORTICES LIGNOSi.

CaJJta Lignea eil fpecies Cinmmomi: Di-
verütas fubilantiae, coloris ac fapo-
ris eam a Cinnamomo diflinguic. Sub-
ilantia Caffice eil viftida & mafUcaii-
do in ore liquefcit ; Cmnammniim
contra femper quid lignofum poft fe
relinquit. Color CaJJia magis ruber
& fapor minus acris quam color ac
fäpor Cimammni eil. Vires CaßLa
Ltgnea esedem funt ac Cimamomi,
fed inefficaciores.

China China·, Qninquim , Cortiex Peru-
vianus. .Ejus Pulvis, PulvisPatrim,
Pulvis Jefuiticus & Pulvis Cardinalis
de Luga audit. Eil medicamentum
adib-ingens, corroborans & ad Fe-
bres intermittentes efadjcaiidas mi-
nime fallax.
dnmmmuin^ Cinämmum. Hujus Cor-
tex aromaticus Vires egregias pra-
ilat. Eil Medicamentum corrobo-
'' rans ac adilringens pr^ilantiifimum.
Mbulusy SambuciiS humilis. Hujus Cor-
tex vehementius per fuperiora ac in-
ferior a purgat: hinc Η ydropicis con-
. venit; verum temere 'non eil pro-
pinandus. Ejus Succus Fomentis,
Cataplasmatibus ac Linimentis ad

■ Hedendaags mrt Ä^f-Root Sandelhout
met Brafilienhout vervalß.

SaiTafi-as. Deszelfs Wortel, Hout en Baß
worden in de koude Hooft- en Maag-
gebreken zeer geacht. Daar en boven
bevorderen ze de Pis en de Maandelyke
ontlaßingen; ook belettenze het ouef-
geven.

HOUTACHTIGE BASTEN.

Houtachtige Caffie, Bailert Kaneel. Het
is een zoort van Kaneel:. De verfihei·!
denbeit van .de zelfßandigheit, verws
en den fmaak onderfcheitze van de op-
rechte Kaneel. De zelfßandigheit
" van d-e CaiTie is Ipnig en ßnelt al
kaauwende in den motit ; In tegendeel
laat de Kzneel altyt iet hout'acbtigs na.
zicbi' Dé Kokur van de Caffie is ro-
der, de Smaak minder frherp dan de
kokur en de fmaak van de Kaneel.
,Zy betft de krachten van de Kaneel;
maar min vermogende.

Kina Kma. ' Deszelfs Poeder' woft ge·
naamt Pulvis Patrum , Pulvis Jefuiti-
cus tn het Poeder van den Cardin aal
de Lugo. Het is een zamentrekkend*,
verßerkend' en om de tujfchenpozige
.Koortfen uit te roejen, een zeer ze-
ker Geneesmiddel.,

Kaneel. Deszelfs isefriekende Baß be-
toont uitmuntende krachten., Hetïs,e.e-n
zeer herelyk verfierkeni en zamentreti·
kend'Geneesmiddel.

Lage Vlier. Deszelfs Baß doet van ho-
ven en van onderen geweldig ontlaflen ;
hierom is hy den Waterzuchtigen nut-
tig i nochtans moet men hem niet licht-
vaardig iyigeven. Deszelfs Sap ix>ort
by Stovingen , Pappen en Smeerzelen,
C ■ Poda-

Podagricos dolores mitigandos admi-
fcetiir.

Eraxmis. Ejus Corticibus ac Ligno- vi-
res exilccandi & attenuandi adcri-
, buuiitur. Ejus Fruftus Ilydropicis
, profimt.

Guajaciiniy vide Lignum.
Sambiiciis Vulgaris.^ Ejus Cortex inte-
rior qui fnedianus audit,· liydropi-
cos jiivat ·; humores enim ferofos
edücit. FJores emoliiunt ac refol-
vunt. Succus Baccariim DiapboreOn
promovet.
■Sajjafras. Vide Lignum, .
Smia ruba,Macruirs, Mams^ eft Cor-
tex Arboris qua; in America crefcit.
Hifpani czm /Irbore de Las Came-
ras; Portugalli QznxArhore Sanßo ap-
pellant. Cortex qpodammodd coiori
Corticis Tiüce, refpoiidet. Ejus fub-
itanda eil tenax ac fra6la diiücüis:
Sapornonnihil amarusacSubaditrjn-
gens. In Diarrha;a & Dyiènteria
eil remèdium pr^ftantiiTimum. Da-
tur in fubilantia fub forma Puivéris
a granis duodecim ad fc+upülura
, ununx , fub forma DecoQ:i a dracii-
- ma ad drachmas duas..

Tamarïfcus, ellCortex.corroboranS: ac
adilringens. In Menilruis plus. juflo
jluentitas atque Hssmorrhoïdum im-
modico fluxu magni duceiidüsl
}finteranus. Cörtici l'Vinterani vsffyi-
xes adcribuuntur.

■ om de G-igipynte verzachten, gerneiigt,

EiTchen. Den Baß en deszelfs Hout vior-y.
een opdrogende en verdunnende kracht
toegefchreven. ' Deszelfs FrucJnm zm
den WaterzucMgen nuttig.. '
Pokhouts Bail. Zie Hout.
Vlier. Deszelfs middelß'e Baß helpt den
pVaterzuchtigen , alzo hy 'de É^ater-
acbtige-vochten uitdryft. Dc Bloemen
zyn verzachtende en ontbindende. Het
Sap dar. Beziën bevordert, de uhcJMZ^
ming. .

Saflkfras., Zie Hout
Siraa.ruha., is. de Baß van_ een Booin. d'!t·
in America groeit. De Spanjaarden
. noemen /^m Arbore de.L.as Cameras.
De Portugyzen. Arbore Sanclo. Deze^
Baß .komt enigzins met de Fer.'Jie. t«/;.
άε·η Liniehooms Baß overeen. Dßs-
zelfs.zelfJlaiidighait is taay en. moe je
lykom 'te breken. De fpiaak is enig-
zins zamentrekkend' bitter. In de £c.r·
lyvigh'eit en ih de Roolóop is het een
. herelyk GeneesM^del. Op zich .zek
.vm"wort.ly^ iri^-de'geda-^te uati.Ï'.oe-
asr, v<fn i'wdalf tot.t'imntig-gmn;^en
/»· .^fd.äaü'e· van een. Jfkookßl van
■.een idt 'tvse filprehdeètloots ingegeven.
Taraarifch, μ een.verßerhnde en zamen-
treBènde Ëap. 'Hyls inden onmatigen
.. ^tl.dh.def Aa?nby.m ze ex

^" te 'amen. ' .;·, '·,"
Wintewa^llel^ßail:·. ^Mem mrt, op--·
' rechte ZyäCyJß. kracMen van 'de Ka-
neel fi

HERB^, FOLIA, GEM-
M M,

Jbrotomni mas foliis angußis, Ahrdta-
Ejus Folia amara, fubadfcrin-
gentia, Ifterum fanant, Vermes ne-
cant, Putredini reiiftunt ac Flatus
difcutiunt.

Abßnthium Ponticum , Romafium folüs
angußis. Ejus Folia amara calefa-
ciunt ac ficcani:; Ventriculum robo-
rant ,· Viicerum obilruftiones refe-
rant, Febribus intermittentibus, Ifte-
ro ac Hydropi medentur.

Jlbfinthhm vulgare foliis latis.· Ejus Fo-
liis, Fioribus ac Seminibus vires quas
Foliis Abfinthii Pontici adfcribuntur,
adfcribendae.

Acetofa bortenßs latifoUa. Ejus Folia
reixigerant, Sitim fedant ac Putre-
dini xeüilunt. Semina vim adftrin-
gentem, m Semina aliorum Lapatho-
rum prseftant.

Acmella, Chryfantbmumhidens eil Plan-
ta qu£e in Infula Ceilon crefcit. Ejus
Folia Nephriticis ac Calcalo laboran-
tibus profunt.

Adianthim. Eft triples Album, Aureum
& Nigrmn. Viribus inter fe conve-
niunt,' tarnen Adianthum Nigrmn,
Albo zc Aureo antepoilendim. ~ Eo-
rum Folia Urinam promovent, Vi-
Icerum obftruftiones referant ac Pc-
■ -iloris vitiis medentur.

Agrimonia, Eupatoriiim verum.. Hujus
Folia in Mania, Paflionibus. Hypo-
«hondriacis ac lélero commendantur:

KRUIDEN, BLADEREN,
BOTTEN, enz.

Averoon Manneken. Deszelfs bittere^
enigzins zamentrekkende Bladeren ,
worden de krachten om de Geelzucht ts
genezen, de Wormen te doden, het Be-
derf te mederßaan en de Winden te
doen ontlaßen, toegefchreven.

Roomfchen Alzem. Deszelfs bittere Bla-
deren verwarinen en drogen op , zy
verßerken de Maag , openen deVer-
ßoppingen der Ingewanden, genezen dt
Ge-el- en de Waterzucht.

Gemenen Alzem. Men mag desz-elfs
Bladeren y Bloemen en Zaden de krach-.
ten, die den Roomfchen Alzem mrden
toegefchreven, U)eëigenen.

Zuring. Deszelfs Bladeren verkoelen,,
matigen den Dorß en ßaan het Bederf
tegen. De Zaden hetojien , gelyk de
Zaden van alle andere Zuring, een
■zamentrekk-end-e kracht.

Acmelle, is een Plant die op het Eilant
Ceylon imß. Deszelfs Bladeren zyn
dm Graveeligen m die den Steen heb'
ben nuttig.

Venushair. ' Daar is drlederleiy Wit,
Goudverwig.OT Zu'art. In krachten
komenze alle overeen ; nochtans moet
7mn het Zwarf äö-dck het Wit en het
Goudverwig ßellen. Derzcher Bla-
deren zyn Pisdryvende, openen de ver-
ßoppingen der Ingewanden en genezen
de gebreken van de Borß.

Lever kr uit. Deszelfs Bladereti worden'
inde Krankzinnigheit, de Bovenzyden-
buiksziekte en in de Geelzucht geprf-
C 2 . Pr«-

Prseterea Cutis vida & ulcera Oris jn-
>vanc.

Jkhhnelia. Hujns Folia eorroborant ac
■ adilringunt:: Hinc in Fluore raulie-
rom· aibo magni facienda.

Altkea·. Vide Radix.
4nagalUs Aquaticä, Vide Becabunga,
ylnethum. . Eps Radices recentes ac te-
neraeCorase vimDiureticam prseitant.
Folia & Semina, Ventrieulum-.Gorro-
borant. Flatus difcnciunE, Singiiltui
VomiEuique inedentur.
Jngelka. Vide Radix.
Jpium. Vide Radix.
Jfanmu Vide Radix.
Jfperula Odorata. Ejus Foliis vis ape-
, riendi adtribiiitur,

Bafilicuni.·. Folia hujiis Plailtse· ealefa-
ciunt, Caput adficiunt ac Menfes mo-
vent.

Becahmga , AnagalUs .Jquatica, Vero-
nica Jquatica Flore C/srideo ^ folio fub-
rotiindo minor. Hujus Foliis ac FJori-
bus vis caiefaciendi , liumeftandi.
Menfes eiendi, Scorbuto medendi
& Calcalum Renum ac Veficae. adte-
rendi tribuitur.
B^tonica Jquatica, Scrophularïa. Folia
hujus ad Scropiiulas fanandas cota-
mendaiitur.
Betonica Purpurea, Fulgam. Ejus Folia
amara & acria in Capitis, Renum ac
Vefi-gsb affeftibus laudantur. Prae-
' terea Uterinis ac Vulnerariis admi-
fcentur. _ .

B'orrago Floribus albisvd Ccenileis. Ejus
Folia ac Flores vim roborandi habere
diciintur.

■ zen. Daarenboven genezenze de ge-
breken van de Hiüt en d& F^rznxeringen^
in den Mont^
Onzer Vrouwen ManteL Beszefs Bla-
deren zyn verfierkendé: enzajnentrekken··
de; Hierotti moet menze in den Witten
Vloet der Frouixten niet gering achtin,
Alrhea. Zie Wortel.
Anagallis Aquatica. Zie Bekeboom.
Dille. Deszelfs verjche Wortelen en te-
der Loof betonen eenFisdrpende'kra'sbL
DeiBladeren en de Zaden verßerken .de-
Maag , verdryven de Winden >,genezen
den Nok, en het Overgeven. ■ ·
Engel Bladeren, Zie Wortel..
JufFermerk.. WorteL
Mans Oor. Zie Wortel. ■
Lieve Λ^rouwen Bedftroo. Deszelfs Bla-
dsren mrt een. openende kracht toege·
fchreven. ' , ,

Bafilicum; Dsszelfs'Bläderenxicrixiarmen.,...
beroeren het Hoofi.^ en doen de. Maand-
fionden ontlafien... .'
Bek'eboom,. Men.fckryft.ds'.szelfs Blade-
ren en Bloemen een vemafmende, be-
VOc:hUgenM;vlM0mSsiyl.ir;\mtlaßingen
he\}or^fAndQ i\.'Scbeu¥bmk igenezonde,
den StieniM.^M&rtn.'mmn äs Blaas
vergruizende s kracht tag... .

Speenkruiß. De.sze/fs Bladeren worden om
Kropgsmi.tllen geimen. .geprezen.

Betony. Deszelfs bitPere 'en fcherpe Bla-
deren zyn in de gebreken van het Hooft,
der Nieren en van de Blaas zeer.te ach-
ten. Daarenboven wordenze hy Mae-
der- en Wontmiddslen gemengt.
Bermgie. . Deszelfs Bkdereh en Bloemen
fchr'^t mm een ver fier ksnde kracht toe.

Botrys^

Soirp, Ajnbr^fiüdes Fuïgdm', 'Sunt qui
•voluut .ejus-rHerbam· purgationes
Menfium fupprelTas proyocare^ ac
yoiijicae pülmpniim fanaire. , .
MufJa-PaßorL·, -Ejus Herba viresFolio-
; rum Jlckimellfs. pTxdät.
Calemintha Montana. Fplia ejus calefa-
ciunt, Ventriculum roborant, Men-
fes Urmasqüe cient; nee nonVomi-
tui reüüunt.

Capllus VeneTis-, idem ψοάΛ^αηΐΙιηηι,.

Carduus- ^m^^Mjv -Ej.us'Folia 'ac Semi-
na adverfus dolores Colicos Nephri-
ticosque ; Fêbres interrnittentes &
. Capitis aifeftus eoramendajiiiiri;
Cmda Eqiiina ., ■;£guifetufn'' Haec Herba

vires Burfa Pafloris prseftat..
Centaurium Minus. Huj.us ■ fummiÉates
acFlores in Mpifibus. retentis, Me-
ro-, Scorbcico ac Cutis vitüs magni
_ habentur ufus,·

Ceterach Jfpkmm,^ Herba ejus in
Strangi^iria Calculo Renum ac Ve-
. ficoBy .xiiorbo Regio, Singultu,: alvi
fluxu ac'Sanguinis exfputione com-
. mendatur. Nonhulli volunt Cetemch
. Foaminas fteriles reddere., ,

€hamm.drys. FqJia ejus Urinam ae Sudo-
res movent. Prseterea lélero,, Scor-
buto , Febribusque intermittentibus ■
medentur. Sugcus in doloribus Au-
lium ac Hsemorrhoïdum, nee non in
Cutis vitüs laudatur-

Chamismelim NoUle ,, Chamcemehni Ro-
manmn.. Ejus Foliis ac Florihus fa-
cultas caleiaciendi, adteßuandij emol-

Druivekiniiü.' Daar is 'er die willen dat
dit Kniit - de opgeflopt e Maandelyke önt·
laflingen doet vloejen en de Verzwerin·'
IC gen'der Longen geneefl. ■ '
Herders Tas. Dzszeïfs Kruit hetmv de
. krach mi Dan Onzer Vrouwen Mantel.
Berg Kalamenc. Deszclfs Bladeren w-
"coarmen; verßerken de Maag, be^
vorderen de Maandßonden en zyn Pis-i
dryvende; ook doen zs het Braken op-
houden.

CapiUus Veneris, bet zelfde dafAdvan.-

tluim. ■ . ■
Gezegende Diftel. Deszelfs Bladeren en
Zaden worden tegen de Buik- en Gra-
Oeelpyn,ttiffchenpozigeKoortfinenHooft-
gebreken geprezen.
Grooü Heermoes. Dit Kruit 'betoont -de

-krachten van de Herders Tas. ■
Hondert Guldenkruit./ Deszelfs Toppen
en Bloe?nen isor-den inde opgeßopte Ston-
den , de Geelzucht en in de gebreken van-
de Huit geprezen.
Steenvaretï. Deszelfs Kruit wort in de
■ Droppelpis den Steen der Nieren en-
van de Blaas, de Geelzucht, de Nok,
Loslyvigheit-, eti het Bloetfpwwen ge-
prezen. Daar zyn er die willen dat de-
Steenvaren de Vroimen ■ onvruehthaar
maakt.

Gamanderlyn. Deszelfs Bladeren zyii-
. Pisdryvende en doen zweten. Daaren-
boven genezenze de Geelzucht ^ Schern·-
buik en tuJfchenpozigeKoortfen. Deszelfs
Sap wort in de pyn der Oren en van,,
de Aambyen, als ook in de Huitsgebre-
ken geprezen.
Roomfciie KamiL Deszelfs Bladeren en
Bloe?nen wort een verwarmende, ver-
dunnende, verzachtende y Pynßillende,
C 3 liendi.

iiendi, Dolores mitigandi, Menfes &
Ürinas provocandi adfignatur, Flo-
res efBcaciores Foliis funt.

Chamcemelum Vulgare. Folia ac Flores
vires Chamemdi RomajühabQnx.: ve-
rum Chammnekm Nobik femperFa/-
■gari anteponendum.

Chafncspitys. Folia ejus Urinas Menfes-
que provocanc^

Chelidonium Majus. Vide Radix.

Cheliäonimn Minus. Vide Radix.

Charophyllum Sativum. Tota haec Planta
dulcis & odorata habetur Medi-
camentum Diureticura Emmenago-
gumque pr^ilantiflimum. Extrinfe-
cus ejus ufus füb forma Fötus vel Ca-
taplafmatis in dolore CoHco ac Ne-
phritico infignis eil.

Cichorium. Vide Radix.

Cochlearia. Folia Cochlearia vires Beca-
bungee prseilant,

ConßUda· Major. Vide Radix.

Coft/oUda Saracenica, Solidago Saraceni-
ca. Folia ejus inteiné & extertté ad
Vulnera fananda commendantur.

JDiiiatmus Creiicia. Folia ejus 'Morbo
regio ac Hydropi medentur; Men-
fes & Urinas provocant, Fcetiim Se-
cundinasque ejiciunt.

Eryßmum Fulgm-^-e. Folia- ejus aperitint,
incidunt & abftergunt.

Eupßtoriwn /Iquaticum, Eupatorimn Can-
nahinum. FoJia ejus in Hepafis ob-
ilrudlionibns, lólero, Cachexia ac
Hydrope magni facienda. Radix vi
purgante prsedita.

Eüp^rßßa Minor. Huic Herb® vis ro-

Maandßonden bevorderende en Pisdry-
vende kracht toegefehr even. De'Blos-
men zyn krachtiger dan de BladeVen.

Wilde Kamil. Men fihryft deszelfs Bla-
deren en Bloemen de krachten van de
Roomfche Kamil toe: maar men moet
altyt de Roomfche boveit de Wilde
ßellen.

Velt Cypres. Deszelfs Bladeren zyn Fis·
dryvende en bevorderen de Maandfion-
den.

Stinkende Gouwe. Zie Wortel.

Klein'Speenkruit. Zfe Wortel.

Tamme Kervel. Deze gehele Plant, die
zoet en welriekent is, wort geacht een
zeer herelyk Pisdryvend' en Maandßon-
den bevorderend' middel. Uifmendig is
deszelfs gebruik, in de gekante van
een Stoving of Paf , in de Biêk" en
Nierpyn, herelyk.

Cichorey. Zie Wortel.

Lepelbladeren. De Lepelbladeren be-
tonen de krachten van den Bekeboom.

Confolida Major. Zie Wortel.^

HeiJens Wondekruit. Deszelfs Blade-
ren worden in- -en uitmndig ■om Wm-
den te genezen, geprezen.

Diöam uit Kandië. Deszelfs Bladeren
genezen de Geel- ■en de Waterzucht;
zy doen d€ Maandßonden en de Pis ont'
laßen, zetten de Vrucht m éc Nage^
bootten af. - ■ ■ ■

Heeskruit, Deszelfs Blademi zyn^peneh-
de, doordringende én af vagende. ■

Boelkenskruit. Deszelfs Bladeren zyn in
de Ferßoppirtgen. van de Lever ,■ Quaad-
fappigheit, Geel- en Waterzucht, zeer^
te achten. . De Wortel heeft een Buik-'
zuiverende kracht. ·

Ogentrooft.. Dit Kruit wort een verßer-

boran-

Ëorandi adtribuitur. Succus ejus ocu-

■ Iis inditus, in Oculorum caligiue ku-
datur.

Fmnlculum· Radix.

■Fragctria. Ejus Radices-ac Folia adftrin-
gunt & corroberant. Fragorum mo-
diGLis ufus corpori prodeft ; calefa-
ciunt enim & refrigeraiit. Vis cale-

■ faciens in particulis arömaticis; vis

' refrigerans ia humiditatis copia cpn-

iiftit.

Fumana. Hérba ejus vires CharüpJxylH
Sativi praeftat. Prseterea fucciis Γο-
liorum caligini Oculorum ac Cutis, vi-
tiis medetur.

Heäera Arborea. Folia ejus adilringunt
ac Gorroborant; Baccce recentes per
fuperiora & inferiora purganti.

HicTera Terreßris.. -..r-Iujus EoHis ae Flb-
ribus vis Urinani movendi'& Calcu-

' Iimi atttretidi tribukur.

'Nepatka. FGÜa· & Flöres ejus lélero,
Gónorrhses, liec non Cutis vitiis me-

■■ den cur. T·.,..

'H'^^ofcyärnus. Ejus Folia ac Semiha vim
emollientem , dolores raitigantem,
ibmnum inducejitem , rationem per-
turbantem & acres oculorum flu^iö'-
iTies fanantem h'äbent.

Byperictm. Huj^iis Summitates ac Flo-
res Febrem tertianam curant, San-
guinein coaguläturn refoivuntcal-
cülnmRenum adterunt,- vermes ex-
pellunt ; nec non in Paflionibus Hy-
ftericis'& Hypochondriacis profunt.

ityjjopus. Foliaejus adtenuant, aperiunt-
que. Iß Pdiiionvira affeftibus &

. kende kmckt toegefchreven. Beszelfs
Sap in de Ogen gedaan, wort in de'oer-
duißering vair Bet Gezicht geprezen.
Fosniculum. Zie Wortel.
Aardbeziën. Deszelfs Worteh en Bla-
der.r.nzynzamentrekkende enverßcrken^
de. Het matig gebruik van Aardbe-
ziën is het liohuain nuttig; isant zy.
vepoiarinèn en verkoelen te gelyk. De

- veriiiarmende kracht beflaat in derzei·
ver 'weh-iekende deeltjes; de verkoelen-
de in derzelver overvloedige vochtigheit.

Duive Kervel. Deszelfs Kruit heeft de
kracken van-de TaxnmeKsi'vd.· Daar
en boven geneefi deszelfs Sup de ver dui-
ßering van het Gezicht en de gebre-
ken van de Huit·.
Boomveil. Deszelfs Bladeren zyn zamen-
trekkende en verfierkende; De verf che
Beziën zuiveren het lichaam van boven
en van onderen.
Hondsdraf. Men ßhijfi'deszfïfs· Blade-
ren enBloemen eenPisdryvende en Steen

- vergruizende kracht tos.
Leverkruit.. Deszelfs. Bladeren en Bhe-
■ ■ men- genezen de Geelzucht, dm Zaad-
loop·,, als ook de gebj-ekcthVan de Huit.

Bilzenkruit. Deszelfs Bladeren· en Zaden
hebben een verzachtende,'pynfiillende
' ßrnjmakend-e',- F'erßand beroerende en
de fcherpe vhejingm van de Qg&n ge-
nezende kracht'.
St. J.ans .Kruit. Deszefs Toppen en Bloe-
men genezen de anderendaagfe Koorts,
maken het geßremde Β loet 'vloeibaar-^
verbreken, dm Steen der Niere/i^^^oen
de Wormen ontlaflen ; ook zynze in. de
Opßyg^^ig Bovenzydenbuikiziekte
voordeelig.

ilyfoop.: ■ Deszelfs Bladeren •mrdunnen: en
. opmen i zy, Viórdm in de LoiTggebreJien:

" Stan-

5ta^uria magni funt ufus, Succus
Foliorum meatibus Aurium inditus,
earum tinnitum tollit.

LaStuca^ Hujus Folia atque Semi-
na aperiunt, refngerant ac emol-
liimt.

Lapatbum. Vi^Q Radix.

Laurus. Folia ejus in Capitis affeélibus
comraendantur. Baccae quse magis,
<3uam FoJia calefaciunt, Ventricu-
lum roborant, cibi Faftidium pellunt,
Viicerum obftruftiones aperiunt, &
nonnuila Peéloris vitk juvant, Men-
- fes promovent & Secundinas expel-

■ lunt.

Lupulus. Turioiiibiis ejus vis aperien-
di, Urinam ac D'iaphorefin promo-
vendi adtribuitur, Flores ac Semina
-Ventriculum roborant, Meniès pro-
vocant ac Cerevifise iniignem ama-

■ rorem conciliam, nee non eandera,
ne cito acefcar, conièrvant.

Majorana Nobilis. Ejus Folia & Semi-
na aromatica inter CephalicaacNer-
vina numerantur. Praeterea in Mor-
bis Uterinis Soporofisque magni funt
facienda.

Maha. Hujus Folia, Flores ac Semina

• vim emolliendi, Humorum acrimo-
niam demulcendi, nee non Pulmo-

• num Fauciumque Affeilibus meden-
di habent» ■

Marnéium Album. Folia ejus amara,
Vifeer um obftruftiones refer ant, Hy-
dropem , ïöerum, Scorbutum Fe-
bresque intermittentes fanant; Pul-
monem a muco cralfó liberantj
Praeterea; in ■ Partu diiffcili ^ Uri^

• 'sis- 'f. Meniirnis ·<& Lochiis rete.ntis;

en in de opßopping van de Pis zeer gs-
acht. Het Sap der Bladeren in de hol·
ligheden van de Orm gedaan, genezen
derzeher ruizing.
Salade. Deszelfs Bladeren en Zaden ope-
nen, verkoelen en verzachtetu

Lapathum. Zie Wortel.
Laurier. Deszelfs Bladeren morden in de
gebreken van het Hooft geprezen. De
Beziën, die meer dan de Bladeren ver'
Dsartnen, verflerken de Maag, verivek-
ken den etens luß, openen]de verßoppin-
gen der Ingelanden, genezen zonmiige
. Borßgehreken, bevorderen de Maand-

ßonden en zetten de Nageboorte af.
Hop. Deszelfs eerße uitfpruitzels· wort
een Pisdryvehde en uitwazetning bevor-
derende kracht toegefchreven. De Bel-
len en Zaden verßerkenße-Mqag,· be.
vorderen de Maandßondeu en geven het
• Bier. zyn bitterhéif, mk belettenze dat

het fcbielyk zuur isort.
Edele Majolyn. Deszelfs isehiekende
Bladeren en Zaden 'worden onder de
Hooft- en Zenwm-middelen gerehnt.
Daarenboven zynze in de gebreken van
de Ljfmoeder en in Skapziektens ze-er
. te achten. . . ■ '

Kaasjeskruit. Deszelfs Bladeren, Bloe-
men en Zaden zyn verzachtende, ne-
men de fcherpheit der vochten weg ; ook
genezenze de Long- en KeclgebrekeUi

Witte Andorem. Deszelfs. bittere Bla-
deren openen de verfioppingen der Inge-
wanden , genezen de Geel- en Water-
zucht , de 'Scheurbuik en de Tuffchenpo-
zlge Koortfen j zy bevryden de Long
■ 'vm tfiay Slym. Daarenbov'en. zynze in
dc'■mó^iljhe Baring in dejpgeflfipte^

mägni

ïnagRi funt facienda.

Matricaria. Hnjus Folia & Flores Men-
ilrua obftruita provQcant, nec non
■ Paflicnibus hyftericis laborantibus
'p'rofonr,

Meliffa. Folia ejus odorem fragrantiffi-
nium habent; quam ob rem dubico ,
an hoec Planta inter eas, qu® refri-
gerantj numeranda fic. Procul du-
•bio Ventriculum corrobarat, Uri-
nam ciec, Menitrua retenta provo-
cat. Prseterea contra Verdginem,
Epüepfiam & Apoplexiam commen-
datur; nec non AfFeélibus Hypochon-
driacis laborantibus prodeft.

Mentha Foliis Crifpis. Folia ejus aroma-
tica Naufeam ac Vomitum compe-
fcunt, Urinam moveut, Menfes pro-
• vocant , Lumbricos necant, Ventri-
culum corroboranc & in doloribus
Iliacis profunt.

Mercuriaiis. Huic Herbas vires ape-
riendi ac emolliendi attribuuntur.
Nonnulli eandem in CachexiaIfite-
ro ac Hydrope magni faciunt. Ex-
terne fub forma Cataplasmatis ac
Clysmatis applicatur, vel injicitur.

MUlefolium. Ejus Folia ac Flores vim
corroborantem & adilringentem priE-
ftant. .In omnibus immodicis San-
guinis fluxionibus utilia funt. Pra;-
cerea Vulnerariis annumerantur.

Myrtus. Foliis ac Baccis ejus vis ad-
llringendi & .cörroborandi tribuitur:
Hinc in omnibus Sanguinis fluxioni-
bus profunt. -

: Ρ?·Γ, Maanäflonden en Rraawolóetzeer
te achten.

Moederkruit. Deszelfs Bladeren en Bloe-
men doen de opgeßopte Maandßondeu
Mtlaßen; 00k zynze. den.genen die ds
Opfiyging hebben voordelig.

Confielje de Grein. Deszelfs Blade-
ren hebben een Speceryachtigen reuk;
waarom ik tmyfel of men deze Plant
onder de verkoelende moet tellen. Het
is zeker, dat ze de Maag verfierkt, de
Pis en de opgeßopte Maandflonden doe»
ontlaßen. Daarenboven mrtze tegen
de draaijingen van het Hooft, de V%l-
lendeztekte en de Eeroertheit geprezen;
ook isze in de Bovenzydenbuiksziekte
voordelig.

Kruis en Munt met gekronkelde Bla-
deren. Deszelfs uaelriekende Bladeren
bedwingen de Walging en het Braken;
zynPisdryvende, bevorderen de Maand-
ßonden, doden de Wormen, verßerken
de Maag en genezen de Buikpyn.

Bingelkruit. Dit Kruit worden openend^
en verzachtende krachten toegefchreven.
Zommige hebben met het zelve in ds
Kixiaaclfappigheit, de Geel- en Water-
zucht veel op. Uitwendig wort het on-
der de gedaante van een Pap of lüißeer
gebruikt.

Duizentblat. Deszelfs Bladeren en Bloe-
men betonen een verßerkende en eenza··
mentrekkende kracht. In alle onmatige
Bloetsvloeijingen zynze dienßig. Daar-
enboven wordenze onder de Wondmid-
delen getelt.

Mirth· Deszelfs Bladeren en Beziën wort
een zamentrekkeiide en verßerkende
kracht toegefchreven. Hierom zyme
in alk Bloetsvloeijingen dienßig.

Naßurtium. ΙίίΙ duplex Jquaticum &
Hortenfe. FoJia tam Jquatki, quam
Hortenfis Urinam ac Menfes provo-
cant,; Scorbutum fanant & Paffioni-
■ bus Hyitericis medentur. Semen Λ'λ-
ßunii Hortenfis intus & foris contra
Hernias commendatur.

Nepeta, Cattaria. Folia ejus Veiitricu-
ium corrofaorant, Flatus difcutiunt,
dolores Colicos tollunt, Hydropicis
profunt; nec non in morbis Uterinis
iitilia funt. Externe Tumores Oe-
dematofos «Sc Scabiem fanant.

Nicotiana, Petum. Toliorum Infufio,
•fub forma Clysmatis in Apoplexia ac
Paralyii magni eft facienda. Petmn
interne nunquam , nifi fumma cum
prudentia, propinandum: violenter
enim perSuperiora & Inferiora pur-

- gat. Naribus inditum fternutamen-
ta movet.

Origanum Creticuni. Ejus Folia vires

. Majorana Nobitis· prseftant.

Pariet aria. Folia ejus aperiunt, emol-
liunt ac laxant. Ad dolores Nephri-
ticos aifeftusque Peftoris commen-
dantur : Externe Cataplasmatibus
emollientibus ac refolventibus admi-
fcentur.

Phellandrium, Cicuta Palußris temäfoUa.
Folia ejus fub forma Cataplasnia-
tis, in Tumoribus inflammatis, Scir-
rhofis & CancFofis profunt..

PimpineUa. Vide liaäx.

Plantago. Vide Radix.

Poliutn Montanum. Ejus Folia &; Flores
contra Morbos foporofos, atquelfte-
rum commendantur : Prseterea Uri-

Kers. Daaris t'Vüjsderley, Water raHof-
kers. De Bladeren zoo mn de Water-
als van de PJofkers dben de Pis en de
Maandflonden ontlaßen , genezen-het

■ Scheurbuik, en .de. Opflygingen. Het
Zaat van de Hof kers 'wort inr en uit-.
wendig, tégen ■ dß Sehenrzelen geprezen^,

Kattelcruit. Deszelfi Bladeren verßerken
de Maag, doen de Winden ontlaßen^
nemen de Buikpyn weg, zyn den Water-

■ zuchtigen voordelig; ook zyn%e in .de

. gebreken van de Lyfmoeder van een

goet gebi-uik. ■. Uitwendig genezen ze
fVaterzuchfige Gezwellen en Schurft.

Tabak. Een Jftrekzel van de Bladeren
is in de gedaante van een Klißeer in de
Beroertheit en Lamheit zeer te achten.-
Tabak moet men noït als met alk voor-

- zichtigheit ingeven; wantze op een ge·
toeldige manier het Lichaam vm boven
en van onderen ont laß. In de Neusga-
ten gefloken, doetze niezen..

Orego met fmalle Bladeren. Deszelfs
Bladeren betonen de krachten van de

■ Edele Majolyn.

G'laskruit. Deszelfs Bladeren zyn openen-
de , verzachtende en 'weekmakende..
Zy 'Worden tegen de Graveclpyn en de
gebreken van de Borß geprezen. Uit·
<wendig 'wordenze by verzachtende en-
rypmakende Pappen gemengt.

Water Eppe. Deszelfs Bladeren in de
manier van een Pap gebruikt, zyn in-
de Gez'wellen met ontfleking , als ook
die Knoeß- en Kankerachtig zyn, voor-
delig.

Pimpinella. Zie Wortel.

Weegbree. Zie Wortel.

Berg Poly· Deszelfs Bladeren en Bloemen
■worden tegen de Slaapziektens en de
Cee^^cbt geprezen: Daarenboven doen

nas,.

nas, Menfesque promovent;-nee;
non contra raorfus Venenatorum lau-i
dantur.

polygonnni. Folia ejus vires Burfa Paßo-

■ ris praeftant.

Fopuhis. Ejus Gemnise vel Oculi refri-;
gerantibus mifti, dolentes ac inriam- ^
matos Xuraores emolliimt & refol- '
vunt.

iortulaca Sativa. Tora haec Herba vim
refrigerantem ac leniter adilringen-
tera habet. Hinc in omnibus Morbis'
inflammatoriis, ardore Urinse, fluxu
Hsemorrhoïdum nimio , Menftruo-
rumque; nee non in Vifcerum ob-

• ilruiäionibus, magni ducenda.

Ïrimula Veris. Hujus Folia & Flores
vim refrigerantem ac. anodynara prae-,
ftatit. Radix in Apoplexia & Para-
lyfi a nonnullis magni Eeilimatur,

Puïegimn Cervinimi foliis anguflis. Folia,
ejus in paflionibus Hyftericis acMen-
filjus retentis magni funt facienda.
Prasterea iisdem vires Foliorum Men-
thcs attribuuntun

Pulegium Regale foliis latis. Folia ©jus
vires Pulegii Cérvini prsellanü, fed in-
firmiores.

Pulmonaria. Folia & Flores ejus vires
Foliorum Florumque Mah<s prae-
ftant.

Rofmariniis. Ejus Folia, Flores, (peri
excellentiam Anthos iéli) atqueSe-
mina fammo cum jure in ter Cepha-'
lica, Nervina ac Uterina numeran-i
.da. _ ■ , ■ !

Ruta. Foliis . atque Scminibus ejus wi-!
res Epilepticis, Melancholicis-nec;

ze de Pis en de Maandftonden mtlaßen ί
ook wordenze tegen den beet der vmy-
nige Dieren geroemt.
Verkens Gras. Deszelfs Bladeren hetO"

nen de krachten vari_ de Herders Tas.
Populier. Deszelfs Knoppen by verkoeien-
de dingen gemengt, verzachten en ont"
binden de pynelyke en ontflokene Gezwel-
len.

Porcelein. Dit gehele Kruit heeft een
verkoelende en zacht zamentrekkénde
kracht. Hierom is het in alle Ziektens
met ontßeking, brandig^,.Pis^ tegiote
ontlafiing der Amkyen _e\x der_Mafind'
flonden , als ook in de verßoppingen der
Ingewanden zeer te achten.
Sleutelbloemen. Deszelfs Bladeren en.
Bloemen hebben een verkoelende en pyn-
flillende kracht. De Wortel wort van
zommige in de Beroertheit en Latnheit
zeer geprezen.
Poley met fmalle Bladeren. Deszelfs
Bladeren zyn in de Opßyging en in ds
opg'eßopte Maandßonden zeer te achten.
Daarenboven worden dezelve de krach-
ten van de Kruis' en Munt toe^efchrc
ven. ' -

Poley met brede ^Bladeren. Deszelfs
Bladeren hebben de. kracht en {maar min
vermogende ) van de Poley met fmalle
Bladeren.

Longenkruic. Deszelfs Bladeren en Bloe-
men. betonen de krachten van het .Kaas-
. jeskruit. / ^ :

Rozemaryn. Deszelfs 'Bladerm, Bloe-
men ij}y uitßek Anthos genaamt) m
Zaden, zyn met groot recht onder de
Hooft. Zenui33-r en Moedermiddslen te
tellen. ·.

Wynruit. : Deszelfs Bladeren en Zaden
worden de krachten om den genen, die
D ζ 0OQ

non Hyftericis tnèdéndi, ättribaun-
tur. Si quis Folia decerpferit & ma-
nu fadem demulceat iilico inflamma-
tio oricur. Prgeterea ejus Folia Cata-
plafmatibus acEpifpafticis admifcen-

tur.

Sabina. Ejus Folia Urinam movent,
Menfes vehementer provocant &
Foetum expellunt: Praeterea , Folia
in Pulverem redaéla ac Melk fub-
afta Sc regioni umbilici applicata,
Vermes enecant atque educunt.

Salvia, Ejus Folia , Flores ac Semina
vires Foliorum, Florum & Seminom

■ Rorifmarini praeftanc. Chinenßbus
Salvia ' adeo placet propter vires
egregias, ut admifatio ipfis fubeat
cur Europ(si eornm Ilerbam Theam

■ tamimpenfe ament, ctmSahiamhz-
beant.

■Sankula, Diapenfia. Folia ej^is vint ad-
ftriiigentem & balfamicara habent.
Hinc in Dyfenteria, nee non in Vul-
neribus ac Sanguinis eruptionibus in-

- ' tüs & foris magni facienda.

Seahiofa Pratenfis hirfuta. Hsec Herba

■ vim aperiendi & Diaphorefm pro-
movendi habet. Prseterea in Angi-
na, Tuffi, VarioIisMorbillisquecom-

■ mendatur. ExternéScabiem&omnia
Cutis vitia, nee nonHaemorrhoïdum
dolores fanat.

Sclarea, Hormimm. Folia ejus ac Flo-

• res, Menfes provocant & Paffioni-
bus Hyftericis laborantibus prefunt:
Verum eorum frequens ufus Homi-
ses fomBoientos & ebrios reddit.

' 'de vallende Ziekte , Naapgeeßigr'ge-
dachten en de Opßyging onderhevig zyn,
te genezen y toegefchreven. Zo iemant
de Bladeren plukt en met zyn haut het
aangezicht ivryft , ontflaat'er terflont
een ontfleking. Daarenboven worden
deszelfs Bladeren met Pappen en Trek-
middelen vermengt.

Zevenboom. Deszelfs Bladeren zyn Pis-
dryvende, doen de Maandßonden ßerk
ontlaßen en zetten de Frucht af. De
. Bladeren daarenboven in Poeder ge-
bracht en met Honig vermengt op den
Navel gelegt zynde, doden de Wormen
en dryvenze-het lichaam uit.

Saly. Deszelfs Bladeren, Bloemen en Za-
den betonen de krachten van de Roze-
maryn. De Chinezen beminnen de
Saly zo zeer oni deszelfs' uitmuntende
krachten , datze vragen, 'Uiaarmn· de
Europeanen derzelver Kruit Thee zo
zeer achten, ddarze Saly hebben.

Sanikel. Deszelfs Bladeren hebben eeji za-
mentrekkende en Balzemachtige kracht:
Hierom zynze in de Rooloop, als ooi in
JVonden en Bloetßortingen in- en uit-
wendig-zeer te achten.

Scabieufe. Dit Krult heeft, een openende,
en uitimzeming bevorderende kracht.
Daarenboven wort het in de mtßeking
van de Keel, Hoeß , Kinderpakjes en
Mazelen geprezen. Uitwendig geneeß
het de Schurft en alle Huitsgebreken,,
als ook de pyn der Aambyen..

Scarley. Deszelfs Bladeren en Bloemen
bevorderen de Maandßonden en zyn den
genen die de Opßyging hebben voor-
delig : Maar deszelfs menigvuldig ge-
bruik maakt de Menfchen ßaperig en
dronken.

Sm'-

^cwdium. Foliis ejus vires egregiae ad-
tribuuntur; fcilicet obilruftiones Vi-
. fcerum aperiendi, Menfes & Urinas
exonerandi, Veneno acPutredini re-
liilendi, Febres eradicandi, Vermes
necandi, & fub forma Fotus- dolores
Podagricos leniendi.

Semßervmim Majus, Sedum Majus. Fo-
]ia ejus valde refrigeranc ac nonnihil
adftringunt. In exulcerationibus oris
ac linguga.Succus eorum magni eil
faciendus.

Sema , Sena. Folia ejus a Stipitibiis
piirgata vim purgantem ac nonnihil
adftringentem prceftant.

Serpiilum. Folia ejus in Capitis, Ven-
triculi, Uterique affeftibus, nee non
in Apoplexia , Paralyii, magni du-
cenda.

Sigillurn Salomonis. Vide Radix Poly-
gonati.

Selamm Vulgare. Ejus Folia & Bac-
cx refrigerant doloresque mitigant:
hinc partibus inflammatis ac doienti-
bus imponuntur. Interné eorum ufus
ilifpectus aft.

Spica Nardt Indka. Conilat ex Caiilicu-
lis, muleis Capillaceis Foliis obfitis,
odore aromatico, fapore acri & fub-
amaro ac colore purpureo preeditis:
Hi Cauliculi, quam vis Radices vide-
antur , re vera non funt: fubfunt
enim fibrse quibus Planta alimentum
adtrahit & quas Dijcorides a caulicu-
lis diftinguic & Radices vocat. His
Foliis vis calefaciendi, Urinas, Men-
lësque movendi, affeélus Ventriculi
& Hepatis medendi, Vermes ne-

Waterlook. Deszelfs Bladéreri worden
iütniunten:k krachten toegefchrsven;
namelyk om de verßoppingen der Inge-
wanden te openen, de Maandftonden en
de Pis te doen ontlaflen, het Vergiß
en de Ferrotting te wederflaan , de
Koortfen uit te roeijen,. de Wormen te do-
den en in de gedaante van een Stoving
de Gigtpyn te verzachten.

Huislook. Deszelfs Bladeren verkoelen
fierk en zyn enigzins zamentrekkende.
In de verzweringen van den Mom en
van de Tongen is derzelver Sap zeer te
achten.

Senne, Sene. Deszelfs Bladeren van de
ßelen gezuiyert, hebben een Buikzui-
verende , en enigzins zamentrekkende
kracht.

Wilde Thym.. Deszelfs Bladeren zyn in
de Hooft- Maag- en Moeder-gebreken ,
als ook in de Beroertheit en Lamheii
zeer te achten.
Saloinons Zegel. Zie Wortel.

Nachtfchade. Deszelfs Bladeren en Bs.-
ziën zyn verkoelende en Pynßillende:
hierom 'ivordenze- op ontßoken en pyne-
lyke deelen gelegt. Inwendig is derzel-
ver gebruik verdacht.

Indifche Nardus. Hy heßaat uitßeelt-
jes met veel hairachtige Bladeren bezet,
met een Speceriachtige reuk, fcherps
en hitterachtige fmaak en purperachti-
ge verwe voorzien ι Deze ßeeltjes ,
fchoonze Wortelen fchynen , zynze
niet: want van onderen hebbenze veze-
len , waardoor de Plant hmr voedzel
trekt, en welke Diofcorides van deßeelt-
jes onderfcheit en Wortelen noemt. De-
ze Bladeren wort een verwarmende,
Pisdryvende , Maandßonckn b&oärde·
D 3 , candi

candi Sc Veneno refiilendi tribui-
tur.

Tanacetmn. Ejus Folia, Flores & Se-
mina , inter Vulneraria , Uterina,

■ Nephritica & Anthelmintica annu-
merantur,

Thymus. Ejus Folia ac Semina vires
Serpilli prseilant.

Tomentïlla. Vide Radix.

Trifolium Aquaticum. Folia ejus vires
Foliorum Caräui Benedicti habent.

Tujfilago. Ejus Radices Folia ac Flores,
vires RaÄcum, FolioruiTi«&Florum
Althece prseftant: Verum eorum In-
fufio non adeo eil vifcofa.

Verhafcmii Tapfus Barhatus. Foliis ejus
& Floribus vires Foliorum ac Florum
Althecs adtribuuntur.

Verbena. Folia ejus aperiunt & corro-
borant, Vifcerum obftruäiones refe-
rant, 16lerum fanant. In liydrope,
Calculo Renum ac Veficae, nee non
Pulmonum &Fauciimi aiFeélibus lau-
dantur.

Veronka. Foliis ejus vis aperieiidi, ro-
borandi «& Futredini refiftendi, tri-'
buitur. In Vifcerum obftruéiionibus,
Scorbuto, Midu & Sputo Sanguineo,
Tuffi, Fluxualbo & in Morbis cuta-
neis Folia & Flores laudantur.

■ f/incaPervinca. Folia &■ Flores ejusre-
frigerant, e^sficcant & adilringunt.·
rende , de gebreken nan de Maag'm
van de Lever genezende , Wormen do-
dende en vergift, wederßaande kracht
toegefchreven.

Reinvaar. Deszelfs Bladeren, Bloemen
en Zaden worden onder de Wond- Mos-
der- Nier- en Worm-middelen getelt.

HooiThym, Dootkruit. Deszelfs Bla-
deren en Zaden betonen Je krachten van
den Wilden Thym.

Tormentilla. Zie Wortel.

Waterdrieblat. Deszelfs. Bladeren beto-
nen de krachten vak de Gezegende
Diilel

Hoefbladeren. Deszelfs.Wortekni Bla-
deren en Bloemen betonen de krachten
van de Wortelen , Bladeren en Bloemen
van de Heemft: Maar derzelver Jf-
ziedzel is niet zoo ßymig.

Wollekruit. Deszelfs Bladeren en Bloe-
men 'voorden de krachten van de Blade-
ren en Bloemen van de Heemft toege-
fchreven.

Yzerkruit. Deszelfs Bladeren zyn ope-
nende en ver fier kende ; zy openen de
verßoppingen der Ingewanhn en gene-
zen de Geelzucht. In de Waterzucht,
den Steen der Nieren en van de Blaas,
als ook in de gebreken van de Long en
van de Keel ixordenze geprezen.

Eerenprys.. Deszelfs Bladeren 'vjort een
openende , verflerkende en verderfive-
'derfiaande kracht toegefchreven. In de
verßoppingen der Ingewanden, in de
Scheurbuik, in het Bloetwateren en fpii-
wen, in den Hoeß, den Wittevloet en
in de gebreken van de Hiiit worden des-
zelfs Bladeren en Bloemen geprezen.

Maagdepalra. Deszelfs Bladeren en Bloe-
men zyn verkoelende, opdrogende- en za-

Iline

Hinc in fluxionibus AI vi, Hsemor-
rhoïdum acMeniium utiliiTima: Prse-
terea dentes yacillar.tes firmant &
fanguinis e naribus FluxLira fiftunt.

Vn-ga Aurea. Folia & Flores ejus vires
Solidagmis Saracmicts prseflant.

Ulmaria, Barba Capris, Regina Prati.
Folia ac Flores ejus, aperientia funt
ac veneno reiiilentia. Flores Vino
immiffi, gratum ei faporera conci-
liant.

Urtica. Omnium Urticce fpecierum Fo-
lia , Flores ac Semina ad Urinas &
Menfes provocandos, Vifcerum ob-
itruftiones referandas & ulcera ma-
ligna curanda commendantur: Prai-
tereaHasmorrhagiam narium liftunt,
nec non, uc nonnulli voluut, Vene-
rem ftimulant.-