|
r
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
■ ■.;.. •;■; ''~:.---Z ...
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Bflh
:msmi
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
wmm
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
1
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
m>
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
v-"'\. ... ,..
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
s£
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
v&±
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
)'
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
DISSERTATIO JURIDICA
INAUGURALIS
A D
L. 3. Digejtorum de Offieio pratorum
Q U A M
ADNUENTE SUMMO NUMINE
Ex Jtufioritate Magnifici Re£loris> CHRISTIANI HENRICI TROTZ, J, U. D,
Juris Civilis, Publici Belgici, ac Feudalis
ProfeiToris Ordinarii,
N E C N O N
AmpliJJimi Senatus Academici Confenfm, atqm
Nobilifimae Facultatis Juridic./£ 'Decreta ,
PRO GRADU DOCTORATUS,
Summisque in JURISPRUDENTIA Honoribus, &
Privilegiis rite ac legitime confequendis, Eruditorttm Examini fubmittit
WILLEM CORNELIS ACKERSDYCK* SYLVA-DUCENSIS, CIVIS GORINCHEMENSIS.
addiem 16 Septembris HL.^.S.
|
||||||||
|
TRAjECTl AD RHENVM
ex officin A JOANNIS BROEDE£E1s A C A D E MIM T Y P 0 G R A P HI. MDCCLVJI» |
||||||||
|
BIUUOTKEEK D£R
RIJKSUNiVSRSITEIT
UTRECHT. |
||||||||
|
PA T p T E
PARENTI
FRAT RIB US
P A T R U O
AGNATIS & COGNATIS
PATRONIS & AMICIS |
|||||
|
S A C R U M.
|
|||||
|
A L L O QU IUM.
iflertationi. huic nihil praefarer, amice le&or,
nifi eflent qusedam, quorum te nefciumef- fe nolebam; & primo quidem cur hanc le- gem prae caeteris in diflertationis fpecimen elegerim, paucis indicare volui: ante ali-
quod tempus fermo mihi erat cum patre cariflimo , ( cujus dofto ratiocinio auxilioque fidelifTimo ampli- us frui fata inviderunt, & quem lumine cafTum lu- gent omnes, quorum patrocinium in fe fufceperat) de utilkate juris civilis Romani, ejufque ufu in praxi, fimulque fignificabatj multa in jure civiii efle, quae prima facie nullum ufum habere in pra- xi viderentur, quae tamen per legitimas confequentias variis cafibus utiliter applicari poflent, interque alia afiferebat legem hanc noftram, quam fibi quondam ufk venifle (fpecies fafti rnihi excidit) fibique non ingra- tum fore, fi eam in diflertationis fpecimen eligerem, affirmabat; non ergo mirum videbitur tibi amice le- ftor, me ftatim remififfe alias materias, de quibus dif- fertationem fcribere mihi propofueram , non tantum quia non admodum vulgaris erat materia, fed & quia optimi patris voluntas mihi legis inftar erat. Caeterum in hujus legis explicatione fic verfatus fum,
ut verum fenfum mentemqueJCti indagarem, eumque infinem varias virorum doaorum interpretationes & e- mendationes recenfui examinavi; quia vero verba le- gis haud difficiles explicatus habebant, in eorum eno- datione non multum laboravi, nec ut de praetoribus & fervis hic multa compilarem neceflarium duxi; vaftos denique Bartoli, Baldi, aliorumque homunculorum com- A xnen-
|
||||
|
mentarios fub examen revocare nec temporfs ,anguftia&s,.
quibus urgebar, patiebantur, necmultum utilitatis me ex iis percepturum exiftimabam. Quod reliquum eft, amice leftor, fi quando erravi vel haud fatis exafte ju- dicium meum interpofui, id humanse juventutis imbe- cillitati condones velim. Fala. L/. 3. t. de Qfficia pratorum.
ULPIANUS lihro 38. ad SABlNU^f. Barbarius Philippus, eum Servusfugitivus eflei-,
Romas praeturam petiit, & praetor defignatus efi; fed nihil ei fervitutem obftetiffe ait Pomponius 5 quafi prsetor non fuerit: atquin verum efl pra?.. tura eum functum^ & tamen videamus, fi Ser- vus, quamdiu Iatuit, dignitate pr^toria functus £it, quid dicemus? qua? edixit, quas decrevit, nullius fore momenti; an fore propter utilitatem eorum, qui apud eum egerunt vel legQ vel quo alio jure, & verum puto nihil eoram reprobari, hoc enim humanius efl \ cum etiam potuit popu- lus Romanus fervo decernere hanc poteftatem * ied &, fi fcifTet fervum effe, liberum efFecillet- quod jus muko- magis in imperatore obfervan- dum eft. |
|||||
|
DIS-
|
|||||
|
pag. 3
DJSSERTATIO JURIDICA
INAUGURALIS
A D
£. 3. Digeflorum de Offieio pr^torum.
|
|||||||||||||
|
AB INSCRIPTIONEM.
|
|||||||||||||
|
■r* */?, /ri». quamadverborum wt&rpreta-
nonemperveniamus^ pauca de fanificati- ^ one tpfius titulireferre verba funt Ulpianl in /. 1. Tff, de reb. credit. fic & nos e re |
|||||||||||||
|
cfi*f
|
|||||||||||||
|
putamus de ipfa legis infcriptione pauca
praeiibare; auftor hujus legis eft Vomitius Vlptanus qui^onginem traxit ex civitate Tyriorum, qU£e in Sv- 55 P^ice fita eft, ut ipfe refert in /. 1. V. ^ ,i„ jih. fub Septimio Severo & Caracalla afleffor Papiniani una cumPaulo fuit. confer Lamprid. in Sever € ,* & Spartian. in Te/cen. Nigr. c. 7. ab Heliogabalo ve- ro peflimo imperatore remotusfuit. Lampr. tn HeVm- 5, 16, Alexander denique Severusipfuminter fibifide- A 2, les
|
|||||||||||||
|
4 DISSERTATTO JURIDICA
les amicos adfcivit Lampr. in Akx.. Sever. c. 15. ip*
fumque in magno honore habuit ihid. cap. a6-v adeo ut Alexandri imperium Ulpiani confilio regeretur ibid. c. 51. periit vero militari tumultu; inter plurima ejus fcripta eminent libri 51. ad Sabinum, qui libri fue- runt procul dubio commentarii ad libros tres juris civilis Maffurii Sabini, qui vixit fub Tiberio, & a (po praeci- pue fe&a Sabinianorum nomen accepit; egit autem Ul- pianus in libro 38. de tutelis, ut patet ex legibus, quas ex hoc libro digefiis infertae funt, cuias vide apud La- bittum in indice fandetl^ /„,312. Jurifprudentia re- fiit. Wtelingii, atque ex hoc libro haec noflra * lex defumpta eft, unde conjiqimus, ibi qusefitum fuiffede tu? tore, qui poitea fervus deteftus fuerit, vel de pupilio, qui^quum tutorem accepifTet, fervus itidem inventus fuerit; vel denique de tutelari praetore, qui, dum tu- tores dabat, dum curabat, ut tutores fatifdarent, rem pupilli falvam fore, fervus repertus fit, uti liquet ex hoc Barbarii Philippi exempla, licet enim tempore- Barbarii Philippi praetor tutelaris conftitutus nondum 0ffet, hoc tamen tanquam vulgare thema fibi propofu- erunt PomponiUS. & Ulpianus; fed tranfeamus ad ipfam
legem, quam fic explicare mihi propofui, ut prius in- dagem, quis fuerit Barbarius & quo tempore vixeritj, dein ut varias virorumdpfrorum explicationes, inter- preta-
|
||||||
|
* Atque inde etiam obfervare licet, hanc Iegem pertinere
ad claflem earum lcgum, quae ecfi non male fub iisdcm titu- lis, fub quibus reperiuntur, poficasfunt, proprie tamenadali- os titulos pertinent, confer Bremm&n in dijfertat, de legt infcrijit^ Hl' &($**&> nftiM- JVulingii^ |
||||||
|
I N A W G U R A L I a 0
pretationes & emendationes examinem, fimulqtie qui
genuinus & verus hujus legis fenfus mihi elfe videatur indicabo, & denique tralatitium illud, quod a quara plurimis pragmaticis ex hac lege deducitur,. comnmnem nempe error em jus facere refellere conabor. BARBARIUS PHILIPPUS hic quisfuerit,.quotem~
porevixerit, planeignoraremus praeter ea , qu# hic re- fert Ulpianus, nifi nobis fupereffent, quse de eo memorise prodidit Suidasin lexico, voce (Zap&os tyXt-xtfixos, quas &- perae pret!umputo,ut adducantur, £ag/3ios cfxAW/rutos. oS- r% \-k\ tvvTgicSvTvpdww^pxz,•9"£§a4 Je >jvtovTgoVov, Jta! JtoAet- stutoj, Jtai [AiVTQi Jtai Ta mpttov cLvrmiov 3"iao-« jtaTe<A«>tTo, xccl TauTJjv ye tjjv cipXW vpX& ry,y ^imv X^P^' Tovjov. £1 ovv tov Tort <ro/3aco> Jtai tfopCpvpovj/ th Tipn-y Jtai ev auyopq, tv\ paifiaU m u^jjAoy, Jjdyovra Jtai JiJtd^ovla} o JW?r<JT>|j. aveyvet gAo&js Tfpof^pov [A.iv a7roJ)>avTa, w', ejteivffl <Je euv tou Jtaioou TtopiTCiv- eVTct) adgov Jtai- Jtu Jgotjyaevov, xai o-wy tj? tpX* SpwrTOfieyov.. » ?t*< -/rgoo-sASa>v navxv x.a.Ta-7eiv Sotfia.Tiov Aa/3o,wevos p^aT/ie, et- cre, to ovo^aa vpooSits to a.pxa.tov Te Jtaj JbvAov , Jtaj, ejteivog: sjfjrAijTJeTai (pL$m$.. tov $m-7toTv\v yvapi<ra.$ 5 Jta! (JsjJai <7j»7r*V xa! h$ to. outeTa ayei, Jta! jtaTa/3aAfflv ^d^fjrAei^-a, eiTa/ie» toj «auTov «A-uar<tTo Jta! afcJioi avToviou tjj JtJ/AicJi t»j<J) cx>yj| jta- Te%i!Sjj ap*^ugtav))T.os kgiva <% xas raurw tjjs tu^jjs pj ayvi- <rxt Tt,v -Tra.&a.r. fubjiciam verfionem Kuileri: Barbtus Thilippicus. hicfub triumviris praturam geffit^ cum ejfet homo ferviti & adulatorio ingenio ,,in ctetuni fcur- rarum, quibus Antonius familiariter utebatur,aLieb~ius fuit, ad cujus etiam arbitrium magijiratum ante diSium geffit-, hunc igitur eo temfore faflu elatum tS ob digni- tatempurpura indutum •> Sf> in foro Roma e fublimi h- mjus di.cent.em herus accedens agnovit i qui cum ante A 3 jti-\
|
||||
|
4 BISSERTATIO JURIDICA
fervus fugitivus ejfet, tum temporis magnv cum faffu
"t§ pompa incedebat, & dignitatis faftigio fe ejferebat,
cum igitur tacite ad eum accedebat , vefte a tergo fren-
fa, falve inquit prijtino & fervili nomine eum compel-
Jans. At ilk re fubita perculfns dominum agnovit, ro-
gatumque Ut taceat, domum fecum duxit, magnaque fe-
cuni£ fumma ei numeratafic tandem fe redemit, &pro-
fter reverentiam quidem ergo Antenium macala illa.
fervitutis filentio tetla fuit,atque cenfui hunc fortuna?
lufumfikntionon ejfefr<etereundum. Haftenus Suidas.
attentus quifque lector offendet ftatim difparitatem no-
miniim; quem enim Ulpianus Barbarium Thilippum
nominat, idem apud Suidam Barbius Thilifficus au-
dit: quas hujus difcrepantiaa fit ratio animus mihi noa
anxie inquirere, fufficiat ofefervafIe,ha3C fi6ta effe nomi-
na, quae fibi propria au&oritate afTumfit, quod inde liquet,
quia fervi unicum tantum plerumque nomen habebant,
& quia ipfe Suidas refert,dominum advenientem ipfum
falutafle & antiquo & fervili nomine compellafle to oro-
aajxa, sepoaSreis to «./op^euoy rs x.ct) JbuAoc, ad qU32 verba &
attendiffet Guibertus Coftanus in qu<zftion. memorab.c.
II. thef. QttOU, t. $. p. 40S. ipfe percepifTet, minuS
procedere eonje&uram fuam, qua divinatur, fervum
noftrum Philippi tantum nomen habuhTe, quod equi- narius effet, id eft curationi equorum praepofitus, grse- ,ce enim eo verbo equorum atriator fignifkatur, & cum
Romam venifTet, fe incujufdam Barbarii familiamcon- tulerit &c. imo vero haec nornina procui dubio aflum- -fit, ut iis fervilem conditionem tegeret, erantenimea
tempora , quibus vixit, adeo turbata, ut facile quis, «gui fervus erat, pro liberofe gerere poflet.* vixit au-
tcm.
|
||||
|
INAUGURALIS,
|
|||||||
|
T
|
|||||||
|
tem Barbarius fub triumviris Antonio , Lepido & Au>
gufto circa annum U,C. 714» & Antonii pr^cipue gra- tia atque favore praetnra functus eil (recte enim vocem HX* per pratura funcJus efl vertunt Kufterus & Rei- nefius variar. letTton. I. 3. c. 7, /. 476. quia Barba- rium iftum a domino olim fuo, inpQupoZy tv r^n , xetl h ayopa, rvt pa[JUJUGv v^/Xov Jjstya/Ia xa.1 $ix.<£<^ovtx, id eft,. ob dignitatem purpura indutum & in foro Romano e fubiimi loco agentem & jus dicentem repertum fuiffe tradit, quae funt indicia praetura, confer Juvenal. Sa- tyr. 10. j?-. 36,) quia erat adulandi peritus & in coe- tum fcurrarum allectus, huncque geniumeamqueindo- lem Antonii fuiffe, ut compotationibus infimaeque plebis confortio fe dederet, qui vel fecundam Cicero- nis orationem inveftivam-:- Philippicam legerit, ignora- re minime poterit, hucque praecipue pertinent, quas habet cap. 6. hodie non defcendit j£ntonius.r curl dat natalicia in hortisycur? neminem nomlnabo , putate- ^JPhormioni aficui, tum Gnathoni',tum BaHioni>o fce- iitatem h&minis fiagitiofam 0 impudentiam y nequitiam hbidinem non ferendam l quin & ipfum peiturbatorem, reip. & opprefforem libertatis fuiffe nerninem, qui noa plane hiftoriaram ejus temporis ignarus eft,, fugere po~ teft, quod Antonio etiam objicit Cicero Thilipp. 2, $ap. 3. quid dittum a me ait cum contumelial qnid non moderate fquid non amice? quod quidem cujus tem- perantia fuit de Marco jintonm querentem abfiinere maledicTjQ ? prafertim sum tu reliquias reipublic<g difppajfes, cum domi tua turpiffima mercatu amnia ef- jent venalia? cum leges eas„ qua nunquam prOMulga- tA ejent & de te &,.. a te latas confiterere ? eum mjfph- |
|||||||
|
f DISSERTATIO JURIDICA
cia augur^ intereejfionem conful Jufiulijfes ? cum effes
f&dijfime fiipatus armatis ? cum omnes impuritates pw dica in domo quotidie fufciperes vino lujirijque confe- ifus? adeoque ncmo mirabitur, cum Antonius princi- patum obtineret, fervos & infimae plebis homines, ob- leuros terrse filios ad dignitates evecfos fuiffe, omnia enim armata manu gerebantur ,legefque rtegligebantur, idque affirmat T>io Caffius l. 48. Hiji. Rom. p. 377. litt. e, in Senatumvcx^pXx. permulti non modo ex fociis fed militibus & libertinis fed & fervis adfcripti Junt,, & paulo poft, dabat autew anfam tnultitudini eorum qui in fenatum allegerentur expeditio Antonii yquam in ^Partbosparabat, unde magijiratus alii in aliquotannos & conjules in ofto totos annos ordinaverunt, idemque i- bidem ftmile admodum huic noftro Barbarii memoriae prodidit exemplum Maximi cujufdamfervi> quemquae- ituram ambientem dominus agnovit & abduxit, quam hiftoriam unde Scaligero ad Eujebii Chronicon.p. 147. coniliterit; (fibienimconftare confidenter affirmat) non. diverfam fed nomina tantumj mutata & quaefturam pro praetura pofitam efle, me nefcire ingenue fateor , forfan. fibi perfuadere non potuit^, duo fervos circa idem tempus pro liberis fe geffifle, quorum fata rnirifice conveniant, verum non adeo conveniunt, nomina enim eorum val- de differunt, hic Barbarius, alter Maximus audit, nec magnam convenientiam habet eorum poteftas,hic enim praetor, alter quaeftor, denique hic praeturam geffit alter quaefturam tantum ambiit > nec adeo rarum eft, fervos fe pro liberis geffifle, ut non potuerint circa idemtem- f>us duo fimul exftitifle, multa enim in.hiftoriis paffim jobvia exempla fervorum, qui fe pro liberis gefferunt, |
||||
|
INAUGURALIS.
|
|||||||
|
9
|
|||||||
|
fic enim quidam fervus fe Marii filium finxit, de quo
vide fragmentum Nicolai ¥)amafceni in excerft. Vale- f*Pag- 487. nec non T)io Caffius loco fupra cit. refert quendam fervum inter milites deprehenfum de rupe ca- pitolina deje&um efle, & addit primum manumiflum Ut cum dignitate fupplicium in eum ftatueretur; idem T>io Cajfius l. 67. £.76$. litt. c. narrat Domitianum Claudium quendam Pacatum, etfi centurio fuerat, do- mino reddidiffe, quod eum fervum efle conftaret, & circa ipfius Ulpiani tempora fervus quidam quafi Fabiae eflet fllius ex Cenonii familia Palatinam domum ridicu- le vindicaverat, fed cognitus juflus eit flagellis caefus domino reftitui tefte Captolin. in fertin. c. 10.f>. 55-9. denique & in ipfo noftro corpore juris mentio fit fer- vorum, qui fe pro liberis geflerunt, veluti in /. .3. §. 10. •sr. de acquir. vel amitt.jpoffeff. ubi fpartacus qui- dam memoratur, adde novellas Leanis 9?, JO £«? 11. de fervis, qui ignorantibus dominis clerici vel epifcopi fadti funt, vel monachifmum fufceperunt; fed exem- plorum fatis, in viam redeamus, & in ipfius legis ver- ba oculos conjiciamus. Barbarius Philippus, cum fervus fugitivus effet i
Romapraturam petiit, f$ pr/etor deflgnatus efl, fed nihil ei fervitutem objfitiffe ait tomponius, quafipra- tor non fuerit &o Inter eas leges, quae varie a viris doftis emendatse
& explicitse funt, minima non eft haec, quam in prae- fenti explicare apud animum conftitui, fluftuant autem praecipue viri dodti in difcernendis Pomponii ab Ulpia- ni verbis, atque alii Ulpianum a Pomponio diflentire volunt, alii vero eos ad diverfas quaeftiones refpondere B cen-*
|
|||||||
|
io DISSERTATIO JURIDICA
cenfent,agedum praecipuas interpretum fententias exa*-
rninemus, quiaveronon nulli adeo intricate & impii- cite hanc legem interpretati funt, ut vix mente affequt poffim, quid fentiant, in anteceffum eos veniam roga- tos volo, fi quando eorum fententiam non bene intel- lexerim eorum aut mea culpa; prodeant ergo primi in fcenam duo antagoniitae, qui parum huic legi profue- runt, viri caeteroquin eruditiffimi Deiiderius Heraldus & Claudius Salmafius, hic in libro obfervat. & emen- dat. cap. 4. /. 1316. tom. 2. thef. Qtton. explicatio- nem ipfa lege obfcuriorem exhibet, Ulfianus inquit loquitur de eo quafi revera frator nonfuerit fedtantum defignatus quamvis pratura (imBusfit, Ex eo autem9 quod pratura funEius fit,colligebat Tomfonius nihil ei. fervitutem obflitiffer Jiquidem etfi fervus , fratura, nihilominusfunblus erat, qua dere dubitat Ulfianus^ an. quamdiu latuit prMura funffius dici floj/it ihis ver- bis, nifallor, indicare voluit, Pomponium putaffe: Barbario fervitutem non obftetiffe, quo minus praetura fun£tus dici potuiffet, Ulpianum vero dubitare ea de re», feruminfequentibus demonitrabo, Ulpianum non quas- fivifTe de ftatu Barbarii, an praetura fun<5tus fuerit,quod
negari non poterat* fed an rata fmt,quae geierat,dum praetura fungebatur, at videfis norro quam mifere ve- xet ipfum textum, quem fic fcribendum jubet, nihil eh fervitutem objietiffe ait Pomfioniusyquin verum Jit fra- tura eum funtJum, & tamen videamus fi'Jervus, quam- diu latuit prsetura fundius eji &c ibi ejicitquafipra- tor nonfuerit & in dignitate fratoria quse verba mar*- gini adfcripta fuiffe cenfet, & vitiofe in textum irrep- fiffe, verum. eo modo.poffumus ex quovis efficere quod- |
||||
|
INAUGURALIS. il
vls, & brevi ne veffigium verberum Pomponii & Ul-
piani fupereffet; fed videamus, an meliora fint, quae excogitavit Salmafius in obfervat. ad jus Attic. tS Ro- man. c. 14. p. 360. exiffimat ille in hac lege quaeri, Utrum pro praetore habendus effet, qui fervus prsetu» ram adeptus effet, an vero quod prastor eflet fadus, defiiffet effe fervus, ficqtie verba Pomponii fcribenda v.ult parva (velpotius prava) mutatione, fed non id ei afervitute objiitiffe ait Tomponius, quafiprator non Juerit, G£ quodprator fuerit, id a fervitutc ei non ob- jietiffe ita explicat, non obfuifle pr£eturam, quam ilie adeptus erat, ne in fervitute maneret, ac fervus effe perfeveraret, nihilo quippe deterius jus effe dominifui, «pod praetor effet factus, huic fententiae Pomponii ob- jicit Ulpianus atquin verum eft, prdtura eum funcJum id eft quomodo accipiemus ita fervum manfiire, quafi praetor non fuerit, cum tamen conftet prastura eum fundtum, merito Heraldus in animadverf. ad Salmaf, jus Attic. c. 10. f. 363. & Jac. Gothofredus in dis- fertat. ad hanc leg. hanc interpretationem emendatio- nemque libilo exceperunt, nam Ulpianum juris admo- dumimperitum facit, quiBarbarium fervitutem exuif- fe putark ex eo, quod a populo decepto & ejus con- ditionem ignorante praetor creatus fit, & fic Salmafi- um in eundem cum Accurfianis, qui putant commu- nem errorem jus facere, lapidem impingere refte ob- fervavit Gothofredus ibidem, quod denique attinet ad diftionem illam a fervitute alicui ohjlare pro fervituti obftare confiteor cum Gothofredo, me nanc.phrafin nullibi eo fenfu ufurpatam inveniffe, exemplum enim? quod affert ex Valer. Maxim. /. 4. c. 3. ext. §. ufa B % ubi
|
||||
|
x% DISSERTATIO JURIDICA
ubi Diogenes Alexandrum rogafle dicitur ne fibi a foie
obftaret difcrepare magnopere quis non videt? infelici- ter itaque in interpretanda & corrigenda hac lege ver- fati funt hi duumviri, atque fi omnes leges mendofae aut difficiies adhorum exemplumeorrigerenturaut ex- plicarentur»a<ftum propediem efTetde jurifprudentia. Quam autem Salmafius Ulpiani fencentiam fuifle pu-
tabat, eandem Pomponio tribuunt alii viri docli tan- quam Lopez de Madera in animadv. jur. caj>. 6. tom, 3. thef. Otton. p. 4ix. qui differentiam inter Pompo- nium & Uipianum eam fuiffe cenfet, quod ille de jure praetorem dicebat, hic vero de aequitate, quin & Cu- jacius l.\%.obferv. c. 33. (quod miraberis) videtur irt ea fuifFe opinione, Pomponium putafTe Barbarium ve- rum praetorem fuifle veramque praetUFam gefBfTe, & -fortafle huc etiam pertinet explicatio, quam Pomponii verbis quafiprator non fuerit dat Gampianus in libro de offic & poteft; magiftr. p. 213. ad h. i. non perinde BarbarioServkutem obftetiffe, ac Jiprator non fuerits •oelnonjictmn itaSer-vitut«mobftiti]feBarbario,utpra- tor non fuerit, verum mihi non videtur verifimile, Pom- ponium contra notiflimas jurk regulas, quibus fervi civilibus muneribus fungi poffe negantur, refpondifle, praeterea tantum abeft, ut fervi, qui fc pro liberis ge- runt, geftione magiftratus Hberi fiant, ut e contrario fupplicio afficiantur,quod multis exemplisdemonftrari poflet, fic Dio CafT. l&c. cit. de iMo Maximo qui quae- fturam ambierat, & a domino agnitus & abdu&us fue- rat, ut fingulare quid narrat, id impune faftum efle ei5 qui aufus efler Magiftratum petere, fed etiam exprefle in /: 11. 9. 38L coJ. de liber. cauf dicuntur fervi non |
||||
|
JN AU GURAL IS
|
|||||||
|
%i
|
|||||||
|
mutare ftatum fi ad ciuiles honores illicite atque im-
probe adfpiraverint, & Imperatores Diocletianus & Maximianus fervum, qui non ignarus conditionis fuse ad aedilitatem adfpiraverit ob violatam fervili macula curiae dignitatem congruenti poena affici jubent /, x. Cod fi Serv aut libert. ad decurion. adfpirav. de- nique noftrum faltem Barbarium geftione praeturae li- berum minime fa&um patet exSuida, qui refert ipfum multa pecunia foluta fe tandem in libertatem vindieaffe5 quod tum fupervacuum fuilTet. Quos haftenus nominavi viri de£M referunt Pornpo-
nii verba ufque ad ea atqmn verum ejl &c. verura
Marc. Lyclama a> Myelholt membran. I. i. ecloga 6.
verba Pomponii h^c effe cenfet fervitutem ei nihilob-
ftetijfe ait Tomponius & fequentia quafi fr<etor non
fuerit, exiftimat Ulpiani efle verba Pomponium nimis
generaliter loquentem redarguentis, ac fi diceret Ul-
pianus quia funclus praetura fuk , erg© Pomponi prae-
tor fuit Rarbarkrs, cui fervitutem non obftitiffe cum
dicis ita dicis quafi praetor non fuerit, atquin omnes
dicunt praetwa eum fundtum j ii haec interpretati® ad-
mitteretur, claudicaret haec reprehenfio Ulpiani, nam
quando dicit Pomponius illi fervitutem non obftitiffe,
fupponit ipfum ppaetorenr fuiffe, qua ratione ergo po-
tuiffet ipfi objicere Ulpianus, eum loqui de Barbario
quafi praetor non fuerit; caeterum forfarc quodammo-
do cum hac Lyclama? interpretatione convenit fenten-
tia Cl. Trotz* in pnafat. ad Gothofredi ofera minor.fi.
ji. qui valedicens aMorum conjedturis hunc putat con-
troverfiae ftatum efie, Pomponius confultus, num Bair-
barius Philippus jure fuiffet praetors quera fervura fu«
B 3 gi»
|
|||||||
|
U iHSSERTATIO ,jfURIDICA
gitivum effe conftabat, refpondit fimpliciter nihil i&
eft non plane ei fervitutem obftetiffe 5 ac idem cffe ac li quis vellet dicere praetorem eum non fuiffe, at vix credo, Pomponium ita refpondiffe, ut, quid fibi vellet ne fatis quidem intelligere quis poffet; Probabilior fa- ne eft fententia Hottmanni m quaftion. illuftr. c. 17. qui aufert vocem nihil, fummamque Pomponii difpu- tationis hanc effe putat, quamvis Barbarius praetor po« puli comitiis defignatus fuerit, tamen ei fervitutem ob- ftetiffe, quo minus vere ac jure praetor effet, & fequen- tia verba atquin verum eji pr^tura eumfunclum Ul- piano tribuit, qu&fi dicat, licet Barbarius revera prae« tor non fuerit,attamen praetura fundus eft & in prseto- toria dignitate fuit;haec interpretatio mihi haud abfur- »da videtur, fed faciie poffumus coneinnum & accom- rnodatum fenfum e lege eruere, fi nobis licet pro lu« iitu verba cjicere vel alia reponere ,verum legem *e- tenta ledione clare & diftin&e explicare hoc opus hic labor eft: falubriter tandem mannm huic legi admovit Jacob. Gothofredus in differtat. de eleEHone magiftrat. inhabilis■ J>er trrorem faffa ad h. I. f. 5x6. vper. mi- mor. edit. Trotz» qui ingeniofe hanc iegis noftrae par- tem diCpunxit, & exiftimat mentem Pomponii hanc effe, Barbario huic fervo homini hoc cafu fervitutem nihil ©bftetiffe, quo minus praetor defignatus, fi non juftus undique prsetor fuerit,attamen,quod negarinon poteft, praetura fun&us dicatur, nit Pomponius qua iervitute fcilicet & fic propter quam, vel in ea coniti- -tuto, quae fciiicet Barbario Servitus impedimento fuit, ne juftus undique praitor fuiffe dicatur, eadem obftare jionpoteft* quin fecundum legem rite a populo defi- gna-
|
|||||
|
1
|
|||||
|
IN A U G U R A E, r S. 15
gnatus praetura funftus fuerit, &. iic qua fi didufte
legendum 9 & particula fi pro etfe intelligenda, quo- modo faepius fumitur ut w L 9. §. i- «R de Stat.lib*. l. 1. §. 3. -sr. de his, qua in teft. vid.,Briffon. deV% S. hac voce, ait dein Pomponius atquin quae VOX tG* fationem habet ad illa praecedentia fi non & uno fpiri- tu legenda veniunt; haec interpretatio haud immerito omnium fere deinceps eruditorum punftum tulit, <5c nominatim quidem roZ ^xm Schultingii in enarrat. di- geft.adh.t.p. 159. me quod attinet,diu hsfitavi,quam interpretationem praeferrem Gothofredi an Roberti (cujus explicatiooem ftatim exhibebo)>veram tandem noo una me ratio cogit,ut Gothofredi fententiae vale- dicerem , nam primo Gothofredus folKcitat textum difpungendo verbum quafim qua ./vquae crifis etfi acu- tiffima, magis tamen laudanda explicatio» qua con- ftanter recepta leftio retinetur, dein fi haec Gothofre- di interpretatio procederet„ ad inutilem quaeflionem lefpondiffe Poniponius videretur, nam Barbarium, dura fervus effet,, ptaeturam geffiffe notum eftsergo nonpo- tuit quseri^an fervitus obftaret ,quo minuspraeturafun- elus dicatur, cadunt enim omnino in fervos quae fadi font, proinde de fafto non potuit quseri verum dejures, tertioverba atquinverum efl&c. Pomponii effe cenfetj,, quae tamen verifiniilius Uipiano addicuntur* ob parti- eulam atquin, quae regulariter in adverfando ufurpa- tur,, lieet fatear,, ipfum probare y, vocem: atquin inteiv d.um profaltem, tamen adhiberis. ut in /. tj. $. 8. m de ufufr. /. ult. §. 1. ®r: de' jurejur. ?; & denique e verbis POraponii nerno facik interpretatiorierii Gotho* feedi eticiec *t ob. has, & alias rattoiies praetuli eorijeftu- |
||||
|
t€ DISSERTATIO JURIDICA
ram Joh. Roberti, qui inl.1. c. 3 8. recept. letlion. plane
novam fuppeditat explicationem, exiftimat ille, cum pro- ponitur Barbarium fuiffe defignatum praetorem, qui of- ficio prsetoris exinde funclurus effet, idque fibi propo- pcfcfitum putaret, refpondit, nihil in eo fervitutem Barbario obftitiffe, quafi eo folo nec praetor fuerit nec effe potuerit, quod praetor defignatus effet, nam ad hoc ut populi fuffragiis eleclus., ac inde confulis praeco- nifque voce renunciatus effet,*reque ipfa praetor fieret, ©portuit illum magiftratum inire, ejufque infignia affu- mere, cumigkur antequamuhaec fierent, potuerit Bar- barius liber & habilis fieri, qm prsetoris dignitate fungi & vere praetor effe poffet, nihil obftare potuit fervi- tus, quo minus interim dum fervus effet praetor defig- naretur ; immerito haec interpretatio a plerifque viris do&is tanquam plane aliena rejecla fuiffe mihi videtur, licet fatear ipfam non omni excepdone effe majorem, praecipue autem in hanc fententiam invexit Lyclama a Neylholt, cui ridiculi videntur, qui diftinguunt intet defignatum & creatum, mam inquit defignatio eft ipfa creatio, verum fit ita, nemo tamen negabit, defigna- tionempraeceffiffe geftioni magiftratus,hoc enim abun- de demonftravit Robert. lac. cie. fed pergit, qui jure civili nullus eff, eademratione defignari nequit qua ne- quit confirmari, concedo ftridte fervum defignari prae- torem non potuiffe, at quia deflgnatio folummodo fo- lennitas effet, non veroefrentialequid.facileillud vitiura conniveri poterat; reftat unicum argumentum, quod contra Roberti fententiam moveripoffe praevideo, nem- pe hac interpretatione Pomponium kmropUs accufari, quod nefciveritj Barbarium non tantum defignaturo fuiffe
|
||||
|
INAUGURA LI S.
|
|||||||
|
t?
|
|||||||
|
fuifTe fed praetura funftum , at fortaffe Pomponius in-
terrogatus conditionaliter fuit, fi Barbarius vel alius fervus defignatus praetor effet &c. Et quid fi ponamus, Pomponium non probe fcivifle utrum tantum defigna- tus an & prstura funclus fuerit, dum fervus erat, nOH admodum gravis accufatio erit in re tam parvi momen- ti, cum notum fit, Pomponium aliquoties in re hifto- rica humani quid paffum effe, Hasc autem argumenta non funt tanti momenti, uc
me a Roberti fententia divertant, reor ergo Pomponi- ura ad hanc quaeftionem refpondiffe, fi Barbarius vel alius fervus fugitivus, qui fe pro libero gerebat, pras- turam vel alium magiflratum ambierat, & defignatus fuerat, antequam vero magiftratum inierat liber faclus erat, an tum fervitus obftaret, quo minus verus & legi- timus praetor effet, & refpondit Pomponius nihil obfti- tiffe fervitutem, & addit rationem, quajiprator noip fuerit, ideft quia ea defignatione nondum praetor fue- •rar, vox enim quaji interdum verkatem fignificat, & fumitur pro quod vel quia, confer. Heineccws in Brif fonii lexic. de V. S. voce quaji. Sic tandem fenfum verborum Pomponii variafque de
eo virorum doclorum fententias examinavimus, fequun- tur verba Ulpiani, atquin vcrum ejt pratura eum fun- cJum, ideft non tantum defignatus eft praetorBarbarius, fed ■& praetura funftus, five praBturamgeiTit, & refteirt- qu.it J>r£tura funtJ-us eft non vero^r*£f0r/«/Y,affentior enim iilis viris docYis, qui has phrafes differre ftatu- unt, ita ut pratura fungi fit facli, prator ejfe ju- ris, confer. Hottntann. quaftion. Ulujtr. c.ij, fic dif- ferunt in libertate ejfe & liber ejfe l. 10. sr. de lik cauf. I. 3. S. 19. ■&. de acquir.. pjfejf. ficque aliud C eft
|
|||||||
|
** DISSERTATIO JURIDICA
eft.fervnm effe aliud in fervitute efe, vid. Burmans&d
^uinctiL I. 3- inftjt. Orat. c. 6. p. 244- t. 1, Haec autem verba Ulpiani, quibus Pomponio objicit Barba^ rium non tantum defignatum fuiffe fed & praetura fun- &um, occafionemipfi dant,in aliam quseftionetrr inqui- rendi, quando pergit his verbis. Et tamen videamus% Ji Jervus, quamdiu latuit, dignitate pratoria funclus fit, quid dicemus,. qua edixit^ qua decrevit nuUius fore momenti an fore propter utilitatem eorum7 qui a~ pud ipfum egerunt vel lege vel quo aliojure, @ verum puto nihil eorum reprohari, hoc enim humanius eft,vi- dentur mihi haec verba fimpliciffima nec difficiles ex- plicatus habere, adeoque & ab emendatione abftinere fe potuiffent viri docH Gontius, Cujacius &HottmannusJI qui loco vocis m, quam habet editio Taurelli floren- tina ibi quamdiu latuit in dignitate pratoria &c. (quam tamen particulam vulgata editio plane omittit, & meo judicio reclius) reponunt non, & Contius in dU fputat. I. 1. c. 2. p. 1Z9. operum a MeriUio edito~ rum ob hanc quidem rationem, fi retenta leftione af-. firmativa legamus eum praetura fun&um, ex Ulpiani fententia abfurde poftea quaereremus, an quae gefllt nul- lius flnt momenti, namfi verum eftinquit, eum prae- tura funftuiB, verum & illud utique erit valere ejus e-
difta decreta tanquam praetoris, at illud efl, quod ne~ go, differunt enim magnopere pratura fungi & pra- tor effe uti fupra monui,& fi nec praetor fuit nec prae- tura fun&us eft, qua ratione dicemus, quae abwe-o ge- fta funt tenere, verum inquit Cujacius pratura funtlus non eft id eftfa/fa pratura funcfus eft,& addit exem- plum. Pejpennae, cujus antequam civis eflet, confulis |
||||
|
INAUGURALIS.
|
|||||||
|
ip
|
|||||||
|
facli falfus confuktus dicitur, fed Robertus /. t. c. ]$.
animadv. obfervat vitiofe illud exemplum afFerri aCu- jacio, fubtiliter enim ibi probare conatur differre has phrafes falfus confulatus Ferpenna fuit & ferpenna falfd confulatu funclus efe, atque de hac dillinftione mirifice digladiantur & conviciis fefe invicem petunt hi viri dofti Robertus loc. cit. & Cujacius fub nomine Mercatoris in notatis ad animadv. Roberti l. i. c. i&. iterumque Robertus in notis ad notata Cujacii Merca- catoris l. r. c. ig. quae utpote ad rem non pertinen- tia examinare non vacat, quilibet inteliigere poteft, quia Perpennse confulatus falfus dicitur, indenon fequi, cum Barbarius praetura non funclrus dicatur, id fignifi- care eum falfa praetura funclum effe : Hottmannus de- nique ilbi ipfe contradicit, putat enim Ulpianum inda- gare, quaenam fit confequentia opinionis Pomponii ibi fi quamdiu latuit &c. id e£t fi Pomponii fententiam admittamus, & negemus Barbarium , quamdiu non eft cognitus, praetork dignitate fun&um, & antea indica- vit, Pomponii fententiam fuiffe, Barbarium non jure praetorem fuiffe, & admittitdiffinciioneminter praetura fungi & prastor effe,' ergo nec praetor fuit nec praetura functus elt, & confequenter etiam non*patuit quaeri de iisquaein prastura geillt ; caeterum dantur viri do£ti, qui exiitimant in hac legis parte his verbis inquiri» an inte- rim, dum fervus effe ignoraretur, nihilominus fervus exiilens, fic dignitate praetoria funclus fit, ut vere prae- tor fuiffe dici poffit,fic faltem ea explicat Robertus loc. cit. atque eo redit longe quaefita interpretatio Lyclamg a Nyelholt loc. cit. qui vult, Ulpianum , cum affirma- verat, ipfum praetura funftum, id ctein in controverfi- C % am
|
|||||||
|
*o DISSERTATIO JURIDICA
am trahere, cum dicit & tamen videamus ft fervus9,
quamdiu latuit in dtgnitate, prtetura funcJus fit {fi pro an ) dein pergit quid dicemus fcilicet praetura eum funftum non effe, quadecrevit,qu£ edixit^nulliusfore momenti, an fare fcllicet eum funclum prsetura (ita mavult quam ad proxime prsecedentia referre, ne co* gamur alias pro nullius fubaudire aticujus) @ hoc hu- manius eft fcilicet praetura eum fun&um & praetorem fuiffe, refpe&u eorum, qui apud eum egerunt; hasc explicatio mea fententia fatis indicat, errare eos, qut bis legis noitrae verbis de itatu Barbarii amplius quaeri volunt. Rectius itaque Gothofredus in laudata diflerta- tione cenfet in hac legis noftrae parte folummodo quae- ri de iis, quse gefferat Barbarius, cui fententiae luben- ter calculum meum adjicio, verum fecundum eam, quam fupra fecutus fum, opinionem, haec paula aliter expli- cabo. Poilquam ergo Ulpianus Pomponio objecerat, Bar-
barium non tantum defignatum fuiffe praetorem fed et praetura fun£tum, in aliam quaeftionem inquirit his ver- bis & tamen videamus^ fi' fervus quamdiu latuit, di~ gnitate pratoria fun&us fit , quid dicemus? &c. qua- fi, dicat, fi Barbarius vel alius fervus , dum conditio ejus ignota fuit, dum pro libero habebatur, praeturam geffit, videamus, quid dicendum fit de iis, qtise ges- fit, n-um rata fint necne, & profefto non dubitandum, quin fummo jure Ulpianus refpondere debuiffet, ea es- fe irrita nulliusque momenti, quia fervi ne judices qui- demeffe, five judicare poterant, f i%. §. z. vr.deju- dic multo minus jus dicere, quin & quod attinet ad jijS civile pro nullis habentur /. 32, zrt de R, J.y at- |
||||
|
r N A: tJ- G U R A L I S.
|
|||||||
|
sf
|
|||||||
|
que eodem jure receptum , ut civilibus muneribus non
fungantur, verum nulla juris ratio egregie ait Mode- ftinus in l. x$. w. de leg, aut aquitatis benignitas fa~ titur, ut qua falubriter pro utilitate homintm intro- ducantur y. ea nos duriore interpretatione contra iffo- rum commodum producamus adfeveritatem,, licetergo bene jure civili receptum fit, ut fervi a civilibus mu- neribus arceantur,aequitas tamen humanitasque non pa- teretur, ut hocjus produceretur ad fervos,, quf, cum communiter praliberis habebantur, magillratum gefle- rant, ut inquam falubriter ab iis gefta, ideo rata non fiht , hac enim duriore interpretatione multorum civi- um fortunae conturbarentur, & falus reipublicae Com- modumque eorum, quibus jus dixerant, vacillaret, re- fte proinde ait Ulpianus nihil eorum, qua edixerat qu*e decreverat, refrobari proJ>ter utilitatem eorum, qui apud eum egerunt vel lege vel quc aliojur e,ztque hoc humanius ejfe addit,, at cur humanius hoc efTe di- cit, an: ergo obfolam.humankatem ea rata funt, non vero jure? fic utique dicendum videtur, quod enim humana interpretatione admittitur, regulis juris noa omnino confentaneum eil /. 16. §. 6. w. de pignor. non itaque opus eft, ut dicamus Barbariurn prsetarem non fuiiTe conditione ejus infpecla, ratione vero eo- rum, quas geffit, verum & legitimum praetorem fuilTe, vel, quod rnulto pejus eft, ipfum & Hberum faclum & verum preetorem fuiffe ab eo tempore, quo magiftra- tum geffit, at fi rogas quo jure, ex communi inquiunt errore jus faciente, verum communem illum errorem paulo pofl; refutabo, mea ergo fententia ob folam uti- litatem ttumanitatemque quae geffit Barbarius rata fun& C g atque
|
|||||||
|
^ISSERTATIO JURIDICA
|
|||||||
|
'£31
|
|||||||
|
atque eodem modo jam ante Ulpianum refcripferat Hi-
drianus in §. 7. lnftit.de teftam. ordinand. & in /. r. cod. de teftam. fi fervus, qui Hber habebatur, tefta- mentum fubfignaverit, teftamentum ideo iniirmari non debcre, nec non Antoninus fententiam latam ab eo, ■•«ui m hbertate morabatur, rei judicats au&oritatem aabere juffit in /. %. cod. defentent. & interiocut. fic Imperatores Arcadius & Honorius quse falubriter'fub ■lyrannis acla effent, valere jufferunt vid. /. 9. libr. 15-.
tit. 14. Cod. Theodof. p. 466. edit. Gothofr. Ritter & ipfe Ulpianus fi quis publice paterfamilias habebatur! ^mpC SCtum Macedonianum refpondit in /. 3. ^. ad SCtum Macedon. ex his autem tute quis hanc pofi-
tionem ftatuet, qua2 gefta funt a fervo vel alio homine inhabili, qui publice & ab omnibus communiter pro ha- bili habebatur, rata funt, verum huic decifioni obftare videtur /. 19. ■&. qui & a quibus manum. lib. non fi~ ■unt, ubi nulla competere iibertas dicitur data abeo,
qui poftea fervus ipfe pronunciatus eft, & /. ^.w.de Judic. ubi dicit Jftus, debitorem abfolvi debere, fi is, cujus nomine per procuratorem fuerat aflum, poftea lervus apparuit, ad harum legum conciliationem non inale Jan. a Cofla ad %. 7. inflit. de teftam. ordinand p. 236. aliique viri dofti diftinguunt, an publici alict^
jusofficii, an fui ipfius .priyati negotia geiTerit fervus, pnoricafu rata funt, nec fiunt irrita, quia publica u- tilitas haecomnia conflrmat, pofteriori cafu irrita funt quae gefta funt, fimul ac fervitus dete&a eft. ; Tranfeamus jam ad ultima hujus legis verba, cum e- ttam potmt Topulus Romanus fervo decernerehancpo-
jefiatem., fed ®, fi fciviffetfervum eje liberum effe-
*- eism
|
|||||||
|
I N A U G U R A E I S.
|
|||||||
|
«£■
|
|||||||
|
0jfef, quod jus multo magzs in tmperatore o&fervan-
dum eft. Qradonis nexum inter haec & praecedentia Ulpiani verba multi viri docti defiderant, adeo ut du- bitent, num ne fit tota haacce periodus inter Tribonia^- ni emblemata numeranda, faltem ad claffem earum le- gum^in quibus juris auftores otiofas & inertes rationes dant hanc refert Matthaeus in colleg. jur. difpit. 10. p. 69. qui procul dubio refpexit ad haec verba cum e- tiam &c. non vero ad ea hoc humanius efet ut cenfet Huber. m eunom. Rom. p.76. alii vero ad emendatio* nes confugiunt,. tanquarn Hotmann. loc.iaud., qui pronmlegit numy quia, inquit, continuo pofl Ulpia- nus id negat, quod ifto modo diferte affirmaret, at quasro quid neget Uipianus, fervum reguiariter civili- bus muneribus fungi pofTe y non vero negat, Populuffi Romanum, flneceflitas publicaque utilitas id requirat» fervo decernere civile munus poffe, verum addk, ab- furdum eft tantam '<Lvi^op\m 8c Romanae antiquitatis ig- norantiam vel in Pomponmm vel in UJpianum cadere potuifTe, verum enim vero iterum rogo, quamam haec effet a.vi<ropiA & Romanee antiquitatis ignorantia, forfan quia mYverbis videtur innuere Ulpianus,. populum Romanum nonnunquam hanc fervo decreviiTe potefta- tem, cujus tamen exemplum non reperiri ■ in hiiioria Romana obfervavit €1. Trotz in pr<cfat. ad Gothofr. 0. pera minorayqmldeo fisec dMkst Ulpiani falfitatis arguit, at pace clariflimorum virorum non hoc mihi verba VU piani indicare videntur, nam folummodo ait populum Romanum potuiffe decernere banc fervo poteflatem,,, {1 itaque concedimus tale exemplum litteris mandatum aorifuiffe* nondum inde fequitur hanc poteftatem po> |
|||||||
|
».4 DISSERTATFQ JURIDICA
pulum Romanum non habuiffe, e contrario, quum leges
conduntur , nt floreat vigeatque refpublica, unoverbo, quum omneslegiflatores eundem intendere fcopum o- ■portet, ut fcilicet falusreipublicse fuprema kxfit,neces- iario fequitur, fi.quae-leges quandoque fevera interpre- tatione in reipublicae detrimentum vergerent, eas ib eo, penesquem fumma poteffas eft, humana interpre- tatione mitigari velplane mutari poffe; mea itaquefen- tentia hic eft nexus ienfusque verborum-Ulpiani, quum dixerat humanius effe nihil eorum, quae Barbarius edi- xerat, decreverat reprobari, addit cum etiam pofulus Romanusfotuit fervo decernere hancfotefiatem, id eft, ea humanitas amplius extenditur, nam fi publica utilrta-s & reipublicae falus/requireret, pofTet popuIusRomanus fciens fervo hanc potettatem decernere, £«? nddkfpo- pulus Romanus fciviffet, fervum ejfe, Uberum efecif- fet ut eo ipfo veras & legitimus effet pragtor & proinde acfa ab eo rata effent, difquiri kic poffet, an & qui- bus cafibus libertas in praejndicium dominoram dari fer- vis poffit, verum hasc miffa facio, pergo potius ad ul- tima legis noftrae verba, quodjus multo magis in impe^ ratore ofyfervandum eji, diverfis modis haee verba ex- plicuerunt viri dofti s alii enim intelligurat de eligente alii de ele<3@, qui haec verba paffive de elefto nempe fumunt, vel interpretantur de fervo imperatore creato vel ut Anton. Guibert. coflanus quaftion. memorab. c. ii. tom. 5. Tbefaur. Otton.f. 408. de duce exerci- tuum aut de confule Romano, qui ab auctoribus Iatinj- :tatis peraeque imperator appellatur , vid. Salluf. catil. c. 6. & Cicer. Fhiliff. 4. c. 5- Ut fenfus effet, fi ier~ 4Tus per impr.udentiani in numeros relatus a fenatu vel mi-
|
||||
|
INAUGURALIS.
|
|||||||
|
"*f
|
|||||||
|
rmlitibus ignoranter dtix eligatur, valebunt afta ab eo,
ficut & afta a fervo, quem populus Romanus confulem creavit, verurn nee verborum conftruclio eam admittit interpretationem, nam tum immediate poii verba, hoc hmnanius eft, fequi debuiflent, nec fubeli ratio, curid magis in duce vel confule obfervandum eflet quam in .praetore; inter eos, qui haec verba ad eligentem refe- runt, peffime ea accepit Hotman loc. czt., qui cenfet ea itaintelligi debere, quemadmodum flante republica ferri legem oportuiflet, ne ea res iis, quibus Barbarius jus dixiffet, fraudi effet, ita neceflarium Augufti re- fcriptum & privilegiutn fuifle , verum quis non videt, in tota haclege nihil de ea re efle figniflcatum ? nec magis mihi arridet interpretatio Lyclamae a Neylholt > qui hsec verba referens ad tempora, quibus vixit Bar- barius, per imperatorem intelligit Antonium, qui una cum Lepido & Oftavio confulari poteftate coniHtuen- dae reipublicae in quinquennium creatus fuerat, qui,li- cet jam ferva republica, in fpeciem tamen liberae reipu- blicas, confulem vel praetorem renunciabat illum, quem populus confulem vel prsetorem defignaverat, fic ut conful multo magis fervum praetorem creare poflet, quam populus, quia hic non penderet a defignatione populi, ilcuti populus ab ejus renunciatione , at nego coniulem vel praatorem aliquem in fequentem annum confulem vel praetorem renunciare potuifle, quem po- pulus antea non defignaverat; acu rem tetigiffe mihi vi- dentur, qui Ulpianum vel fortaffe Tribonianum hjec de fuae aetatis imperatore inte-llexifle exiilimant, ut fenfus fit, quemadmodum Populus Romanus fervum prseto- rem creare poterat, ita imperatorem multo magis fer- E> vo
|
|||||||
|
1.6 DISSERTATIO JURIDICA
vo eam poteftatem decernere potuiffe, poftquam 'tm~
giftratus non ampiius a populo fed ab imperatoribu^ creabantur /. i. -&. ad Leg. Juliam deambitu y\QY\xm dicet aliquis cur multo rnagts hoc jus habuilTe impera- tor dici potefi, cum imperator majus jus quam libera re- publica popuius Romanus nc*n habuerit, diverfimode: hic refpondent viri docli, Goveanus /. i. c. 6, vartar^ lecfion. ait, quia imperator legibus folutus eft, popu- lus vero fuis legibus obligetur, Cujacius dicit, quia principum beneficia latiiTime funt interpretanda, Bal- dus hanc dat rationem, quia facilius praefumatur volun- tas unius perfonas quam. innumerabilis populi faciliufque unus confentiat quam totus populus,Duarenus denique ait, quia venia dignus majore unius imperatoris error quampopulitotius, nulia harum rationum valde abfona eft, omnesque quodammodo admitti poiTe crediderim. Atque hadenus indagando vero hujus legis fenftt quantum fatis eft, & forfan plusquam fatis eft, occu- patus fui, & quum ex fupra didis planum fit, quot quae- ftiones in hac lege tractentur & quae verbaPomponio,qua» Ulpiano tribuenda fint,, iis diutius immorari non lubet. Caeterum occafione hujus legis quaeritur, an valeant, quse a&a funt ab ea, qui publice pro notario vel tabel- lione habebatur, fed tamen non erat, atque alia multa ex hac lege deducunt pra6tici, vid. Voet ad h. t. w. §. 6 & 7. de quibus plura dicere (ut ad finem properem) fuperfedeo, filentio tamen praeterire non poitum gloiTa- torum iliud porifma, quod ex hac lege probant commu- nem errorem jus facere, licet non propofuerim illud thema dedita opera enervare, verbo tamen monere de- beo, illud ex hac lege deduci minime poiTe, Demon- |
||||
|
INAUGURALIS. %7
frravi antea fixum ratumque efle Barbarium vere prseto»
rem non fuiiTe, nec proinde rata efle ea, quae geflerat, verum propter utilitatem humanitatemque non repro- ■bari, qui vero pro communi hoc errore jus faciente ftant, volunt Barbarium eo, quod praetor creatus flt, & liberum fa6tum & juftum legitimumque praetoremfu- ifle, quia a populo conditionem ejus ignorante creatus iit, communiterque pro libero habitus, atque inde com- munem errorem jus facere probant, verum ex errore nullum jus defcendere multis legibus edocemur & error confenfui contrarius eft, denique fi ob communem er- rorem Barbarius liber legitimufque prator facfus fuerit, uec dubitare potuiflent JCti de iis, quae apud eum aclja erant, nec ad humanitatem aequitatemque confugere necefle haberent; verum intercedit Campianus de offic. & poteflat. magiftr. adh. l.p. 223. qui caufam agit glos- fatorum aliqua tamen diftinftione, negat quidem Bar- barium liberum & praetorem fuiffe, verum ratione eo- rum, quae gefiit, legitimum praetorem fuifle affirmat, atque adeo non tantum ob humanitatem rata effe, quse geiflt, fed & jure, quod oritur ex communi errore, quia inquit nulla datur aequitas atque humanitas, quae jure deilituta fit, fed ludere mihi videtur in voce juris qu32 vel pro asquitate ufurpatur vel pro jure civili Ro- mano, &ficnonnego, omne, quod jure five legibus conftitutum eft, humanitate aequitateque minime de- IHtutum efle, fed nego omne quod tantum aequitate probum ratumque eft, etiam omnibus legibus civilibus conforme effe. Verum hic fubfifto- T A N T U rVL
|
|||||||
|
A N-
|
|||||||
|
D z
|
|||||||
|
I,
Qua geftafhnt ab inhabili perfona, qute a populo crea-*-
ta S> ab omnibus pro habUi habebatur,.. rata. funt, II.
Nondum tamen inde fequitur, communem errarem Jus
facere. I I L
^uando Juftinianus in novell. 74. ctf. & nov. 89. c.
15-. dicit non efle alendos fpurios, qui ex damnato coitu nati funt reBe illud interpretatur Huber. 0-, per. minor. p. ido. illos nullos modo nec patri ned matri Juccedere poffe^ 1 V.
Ter legem Regiam, de qua pafftm in corpore noftro ju~
fis mentio fit, nihil aliud intelligo, quam varia pri- vilegia, qua fibi Auguftus fubfequentesque impera- tores acquijiverunt, quaque per diverfa SQta in- eos translata fuerunt, ita ut Jucceffu temporis vere re-** giapotefiate ganderent imperatorest Tr®~
|
||||
|
V.
|
|||||
|
probabilior mihividetur fententiaConradi de ver.rer»
manc. & nec manc. dijfer. p, 16. fundamentum re- rum mancipi in vetuftijftmo ^uiritium patrimonio> qugrentis, quam Bynkershoekii illud in rerum pre- tio panentis in diflert. de reb. manc. & nec manc VI.
Mon pugnant 1. 4. sr. de teftam. tut. & I.4. cod.eod.
in qua lege codicis retineo particulam non cum AmpL Bynkershoekio 1. z. c. 17. obferv. V I L
(Zjhii bona fide juftoque titulo pojfidet fundum alienum
fru&us omnes perdpiendo fuosfacit* |
|||||
|
£,ximia Eruditionis W Ingenua Iniolh
VIRO JUVENI
WILHELMO CORNELIO ACKERSDYCR
Cnm Summis U. ^. honorthus wnaretur.
|
||||||
|
rarmina non texam moeflum reTonantia plandam,,
Et juftos gemitus non revocabo tuos, Digna Patris magni foboles, nirais heu ! cito rapti Infauftis mortis nuper adhuc manibus.
Difceffit, fateor, fajcli clariffimanoftri
Gloria, te tutor deferuitque parens.
Aft velut e bufto Phoenix progignitur alter, Sic nati in donis ludit imago patris.
Ergo tuis vult me ftudiis applaudere Mufa, Laurea dum circum tempora cin&a tua eft"5
Haicce corona datur, ftudiorum tangere metara' Dum Hcuit, fplendens, ingenioque vales
Scripta revelare arcana & difcernere juftum , Quidque error faciat, difFeria ore gravi.
Tanta dedere tibi vigilatae pratmia no&es, Et multa exa&i iedulitate dies.
Te ftudium Conftans do&um dare vela per sequor; Nec nimium faciles jufllt inirei vias.
Sume igitur multo decus hoc fudore paratum , Nam te quorumvis refpiciunt Oculi:
'Te cingunt Juvenes focii blandeque falujtant, Nomen Traje&ite&a tuum refonant.
Faina
|
||||||
|
Fama tuas laudls fubito advolat arva patefn» "
Et Laurum impofitam nunciat efle tibi:
SLaeta fuam genitrix agnofcit te" inclyta prolens Sylva Ducis cupiens ut redeas fubito.
Aft aliud quid fata jubent, nam te invidet Arkel Nobis: qui tum eft, jam meus, inquit, erit.
Confule, nonne fat eft ? alios fratremque cekbres» Hic unus nobis inftar erit Themidis:
Illius exfpe&at fenior didramina do&a, Adfpirant fapiens confilium Juvenes:
Dulcia jam capiunt viduae folatia preflae, Orpbanus & tuto prasfidio fruitur:
Juris eum nofcit facilem (discede maligne) Atque patrem fidum.., qui caret auxilio.
Gorcomium ergo petens, patriam nunc defere feder% Atque ftude proavis non minor efle tuis.
Uterc forte tua, fic te quoque vivida virtus Toliet humo , <5c nunquam te finet illa mori;
Illa tuam famam ferum transmittet in aevum ,. Et virtute animi confpiciere tui.
Sic quae te etnifit diis iu iuminis oras, Conveniens ftirpi nomen m orbe feres.
¥ive diu felix , & largi munera carpe Nunainis 5 hxc voti fumma caputque mei eft.
A. J. GYSINCK;
|
|||||
|
M. P. Cand. Sflvadm..
|
|||||
|
LOFKRANS
Gevlcchten voor den HEERE
W. C. A C K E R S D Y C K
Tocn zyn Wel-Ed. tot Mee/ter der beide
Rechten werd ingehuldigd. |
||||||
|
W atnembedreratmyn'geeft?wiezygrdaargindsin'tzana;
My dunkt, ik zie een Vrou met rougewaad omhangen , Metblinddoek, zwaardind'ene,enichaal in deanderehand,
Die deze woorden uit met tranen op de wangen : „6 Akelige dood, wat fnydt gy ras den draad
K?, Van 's menfehen leven af! Doct gy myn zonen fneeven : „ Acht gy ■© wreede geen voorzitters in den raad ?
„ Wilt gy geen acht op 't recht of rechtbeminnaars geven ! „ Daar valt 6 feik flag daar valt myn grote Zoon!
„ Daar ligt hy, diemyn'naam eneer elk een' decd vreczen. „ Daar valt 6 Nederland een paerel van uw kroon,
„ Een man van Weduwen , een vader van de Weezen! „ Geen Rechtgeleerde, die alleen het meefterfchap
,} In naam bezat, gelyk een Vorft , van heerlchappye „ Ontbloot, geen Vorft is § maar die in dc daad dien trap
»> Van eer beklom, en 't recht beminde naar waardye „ O Ackersdyck/' Hier brak de teed're vrou haar reen,
En ik op 't hooren van dien naam floeg mee aan't wecnen, Dan eindlyk heft zy 't oog vol van bekoorlykheen,
En 'k zag een nieuwe vreqgdeop haargelaat verfcheenen. Waalc
|
||||||
|
„ Waak Cf> myn geeft (zo fprak ze) uw ftofvan treurfaheid
j> Isgroot; doch dit kan u vertrooften in uw klagen, ,, Zie op al't Dierb'rekrooftdiensmansom wien sy fchreir
„ Zie op dien Wixlem, dicu 't zwaard zal helpen^dra^en ' „ Wiens oordeelsfchaal 'tverfchilzalwikkenzo *t behoorr
„ Wiens edele aangezicht een blinddoek zal omgeven, „ Een'blinddoek,diendegunft met ftralen nooitdoorboort
„ Van goudofzilver, dien geenhaatofnyd doen beven.'' Hier zweeg de vrou, en ftraks verdween zc uit myn gezichr
Terwyl ze aan myncn geeft liet oorzaak om te treuren, >Daar in 's Hertogenhofch een Zoa des recths haar licht
Deed duiken onder 't ftof. Dit kon my weer opbeuren, Dat noch de naam leeft van dien fchrand'ren Ackersdyck
In zynen zoon; Hy, een van Themis Adelaaren Geeft heden hiervan elk het alierklaarite blyk,
Daar deugd verftant en vlyt zich in Hem famen paren. Te recht 6 Willem fiert men U met de eerckroon';
Zo kunt ge eerlang en Weeu en Wees ter hulp' verftrckken: Zo fteigert weer het recht al juichende op den rroon,
En de armen kunnen met uw vleug'len 't hoofd bedckken. Uw naam met ed'len roem !angs't wereldrond verbreid",
Zal by elk' menfch ontzach en zuiv're liefde baren: De zegcnryke hand der Hemelmajefteit
Geleide U, daar gy gaat, en rekke uw levensjaren ! Uw welvaartz;y een wei van eene beek befproeid,
Wier ruifchende muzy k elks oren kan bekooren , In een vermaaklyk dal, daar 't al in weelde groeit,
Met bloemen geborduurd, die kou noch wind kan ftoorcn! Dan Gorkom hygt recds naar uw teegenwoordigheid;
Vaarwel! de tyd gebiedt my te einden deze reden. En, hebt Gy nooit uw woord den band vantrouontzeid-
'K wenfch U een fchone maagd in wezen, leen, cn zeden \ In Niemants Woorden
ABR. WYNGERS,
Mitt. Div. Cand. Vltr.
E |
||||
|
Op de Regt en Oudhelds-kundige
VERH ANDELING
Van den vernuftigen en zeer geleerden
H E E R
WILLEM CORNELIS ACKERSDYCK,
Meefter der beide Regten verklaari
dm \6 Seftemb. 1757. |
||||||
|
J^Xyn Veder ongewoon gebonden ftyl te voeren,
Wil, Wilhbm , zig dees dag ter uwer eere roeren, Hugy myn Boezem-Vriend, door uw Geleerde Reen Ihilippus de Barbaar^ gevlugte flaaf voor heen, E>aar na als Roomfche Schout ter Regtsftoel opgetreden,, Met kunft zet in het ligt van uw geoefentheden, Bie Gy door noefte vlyt en keurig onderzoek Van wat men immer vondin 't Koomfche Rcgten-Bock, Bekleed met duifterheen, gezogt hebt en verkregen, Minervaas Troetel-Zoon! niets maakt 11 w Geeft verlegen. Uw
|
||||||
|
Uw net befnedcn pen werkt daarom op die ftof
In deze blaan, met Roem van fchranderheit, en Iofy
Dat Gy nooit op hct fpoor van wulpfche Jongelingen
Uw neerftigheit verliet, vervoert door dwarrelkringen
Van *s ondeugds felle ftroom, die, al wat zig bcvind
ln de omtrek van haar magt, al drajende verflind,
Maar altyd bezig waart langs fteile Letterpaden ;
IJw grote en Edele Ziel met wysheit te verzaden j
Zo word ge, Heer Ackersdyck, o bloem van't Jongelingfchap!
Al fteigerend gevoert op groter Eeretrap.
Dus bloeje uw naam, wiens Roem reeds duizent tongen melders
Met fchoneglans in'tPuikvanNeerlandsLetter-Heldcn
Alsde grote ECK, uw Oom, dat helder ligt voorheem„
Dc Luifter van zyn Eloed en van het Stichts Atheenv
Cqrnelis, kon m-yn zang uw het gcluk opdtingen,,
Eer, Rykdom „ hogen ftaat, zag Tcom uw dartlend ipringen^
%Lands befte fchoonheid fchonk vrottw Cypris uw, een Gaal»
Meer werks waard, dan, Schout Phlip Barbarim* een flaa£.
M. J. BUSCHMAN»
jf, 17. CandL.
|
||||
|
■ E K R A T A.
addc ^ p ,3 Jm. i| pro Ajv/A*// lege Neybo/j£ ii<\7
£%**.'£ het tWccdc vaars lin. 8. voSr RclhZminna^ fiint tafquam d ?! iT [ T?AmZt!S "^verfe pofit*
|
||||
|
'■: ■.....'.-■■■.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Sss»i«0
.......
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
,;.:.^"'
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
«-.?•***-■-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■^r
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
• •€
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
<p
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'*1
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3f*fl
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
">► # ■
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Y?
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
£
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
#"&?&
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
v i
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-*-?7SP
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-**.'■
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||