-ocr page 1-
INLEIDING
TOT
DE HOLLANDSCHE
RECHTS-GELEERTHEID.
'BUSCH^nVUN' BT
Hvgo T>E qxooT.
Tweeden Druck.
TN 'sGRAVEN-HAGHE,
Byde Weduwe ende Erfgenamen van wijlen Hillebrand
lacobflz van Wow, ANNO
ν Κ·/';
-ocr page 2-
■ }
-ocr page 3-
BEMINDE LESER.
LSG ο ICK "Ο Ii:
yerßheide luyden hooghes ende
lagesßatids hehhe veriiaen, dat
defefnleid'mghe tot de Holland^
jfche "^echtf^gheleertheydt hy de
Heere HVCjO de q^QOt
gheUeltjfeer dknïligh ^i^erdenghehouden voor alle de
ghene die haer met de I^echtfplegmge defer Landen
mllen hemoeyeuy ende dat daer van j^uyten fijn mten
verfcheyden affchriften, doch al tefamen ghehrech^-*
lijcke ende volmißleüingen^in handen waren^die ooc^
eenighe Druckers ^ tot ondienit vanden Leefer^ van-
meeninge J^aren op de per (Je te hrenghen,foo hehbe icJ^
foo vele tei^ege ßoebracht, dat my metgoedt-vinden
vanden fnsleller (; die eersl· niet van meening 'Vpos dit
uyt teghenen, maer fijn hinderen tot onderwijs nae te
laten } is ter handen ghe^omen bet eerße ende oor-
J^ronckelijcke affchrift hy hem overfien ende verbe-
tert, V mlch^ck^als nu Q tot dienfte foo icl^yertrowwe
yande goede fnghejetenen defer Lande ) door den
T)ïuck^
-ocr page 4-
TOT DEN LESER.
T>mcJ^ghemeen maecJ^ : het 'Werckjoehbe icJ^niet
yoor^ghemmen teprijfen, maer dit ml kJ^u^ beminde
Lefer, y^el verfeeckeren^ dat den Inüeüer forghvuh
digh isgheweeH om alles te Dervatten in een bequame
ordre ■ ende nau heeft ghelet om de bepalingen met de
bepaelde namen Vpel te doen oDer een k^men, ypder in
by de %echtfgele€rden feer mrdt ghemiU: oocj^ van
alle verdeelingen op malkander en mite doen ver^oU
gen ,'twelck^ghy l^rtelijck^fult Jannen ßen by de vijf
inghevoegde tafelen, Onfe Ouytßhe moeders tale
heeft hy οοϋΐ^ίοφώί te vereeren, ende te toonen dat
oock^defe mtenjchap indefebetalemll{an'i)erhan^
dek wer den y vpaer toe hy hem beholpen heeft met veele
nuvpat ongebruyckelijck^doch goede oude T>uytfche
morden, die inde oude hand-veïlen ende keuren be-^
vonden werden, öoc^ eenighe morden door tfamen^
vougingegemaeckt, doch foo dat den fin daer van feer
licht is te yatten ^ ende tot nader gerief Dan de ghene
die aende Latijnfche of baUaert^T)uytfche morden
^ijnghemnt^ijn op de h^nt de T>uytfche morden
Dertaeh met het eene ende met het andere Joet eene
met L het andere met Έ beteyck^nt, Vitde^om-
Jche
-ocr page 5-
TOT DEN LESER.
fche %echten is hier in gheflelt 't gunt hy ons inghe^
hruycJ^is niet atteen uyt de fußiniaen/che ^echtf-
inley dinge,maer ooch^yt de andere hoecJ^n der%^ch^
ten j ivaer hy geyougt is ons eygen T^cht voorfoo veel
het fehe den fnßeller 'i^.ts beJ^nt door oude hand-
veïien^yonnifjèn ende andere hemjfen. Hier mede
yaertMlygebruyckt onfen arheydmet fio goede lufl
ah 7Py dien hebben aengenome^ leeß met opmerckj^nge,
oordeelt rechtßnnig ende bemint aUè de gene die de
%echtvaerdigheid lief hebben , ende de %echtfge^
kertheydt nae haer vermogen foecl^n te forderen.
V
-ocr page 6-
Waerfchouwinge aen den
LESER.
Op het uytgeven van defen tweeden Druck, werden wy ver-
wittigt , dat eeni'ghe Druckers befich zijn met dit werck nae
te drucken; ende alfoo wy in het overfien van defen druck, bo-
ven de mifitellinghen by ons te vooren aenghewefen, noch ver-
icheyden andere uyt het oorfpronckelijcke affchrift hebben be-
vonden, ende verbetert, welcke verbeteringen in de boecken by
anderen uyt-gegeven niet en füllen ghevonden werden, foo heb-
ben wy den Lefer daervanby defen wel willen waerfchouwen,
ominhetkoopen vaii alfulcke oae-gedmckte boecken niet be-
drogen te werden^.
-ocr page 7-
rRVIM GENOMEN. Defe
Rcchtvacrdigheid werd ge-
noemt Algeracen.
''WAERDIGHEID.
Dcfe Rcchtvaer-
■rechtvaerdicheid,
ficnde op recht ■
digheid werd ge-
noemt, Eegcven-
de.
Gebruickendcj
meeft
EERSTE TAFEL.
Begriff ende de twee eerfie Deelen van het eerße Boeck, ende voorts de verdeeling der Boecken.
toe-behoren.
Deiè werd ge-
jiocmt Vetgel-
. dende.
^RECHTS-
celeert-
MEJD werd
bepïelc in't
eerfte Boeck
1· De.1, vet-
eifchtkeniiif-
fevande
rNAE HAEK
OORSAECK,
als zijnlde <
''AeN-GEBOREN. I. Boecfc. II. Deel.
fGODDELICK. .
VOLCKER-WET.
,GEGEVEVI,i
^■beslviten van
^LANDS-GE- ! STATEN.
( MEEN:Be-f
\ ftaende in I
^geschre-j 'i
. r^^ soortena '''''' ^ iblveten^van .lands
\ als zijnde
bvrger-wtt, ) |
waer van ftaén/ Ê
te weten 'S ' / f LAND-GEMEEN.
^ongeschreven, mcdeJ
/ PLAPT^T-T rr*v
DE WERCKINGEN werden in't gemeen uitgeleid. '
DE WET-
ten, diemé
oock by wij-
len rechten
noemt, wer-j
^den verdeelt^
HOOFDEN.
PLAETSELICK : waer van zijn vele foorten.
|
'land-stand. x>c ver-
handeling bier van werd
by ons tot beter gelegent^
heid uit-geftelt. Middeler-
tijd fal een groot deel van
dien verftaen können wer-
den uit onfc uit-gegeven
boecken. fWAT iders |
'recht is
tot beni-
ge saken:
waer toe die-
fRECHTELICKE GESTALTENISSE DER MENSCHEN.
Dit werd verhandelt in het vorder van 't eerfte Boeck, Α
^voor-ee-
i reiding ,
vande
nae haer
STOFFE, als
. rakende ,
RECHTELICKE GESTALTENISSE DER SAKECKEN.
Dit wetd gehandelt in het twede Boeck, eerfte deel. Β |
ƒ BE HERING. Hier van werd gehandelt in
het twede boeck. C
BYSONDER BVRGER-
RECHT, waer van wy
toorts handelen: defc ke-
ltern ons 1
vitlegging van
't recht selve,
, zijnde
Un-SCHVI-D. Hier toe dient het derde boeck, D
middelen öm 'trecht voor
te staen ende te vervol-
gen. Dir deel is by mervla ver-
handelt, ende dactom by ons nae-gela-
Defe Tafel moet in-gebonden zij η in 't eerfte Boeck, Folio i.
-ocr page 8-
Folio ι·
J NL EI DINGE
TOT DE HOLLANDSCHE
Rechts-geleerdheid.
HET EERSTE BOECK.
Wim u iiesrnfelen Der
eet^ten/mtie mn m iS^mit^m
recöteltcfee settaltmiüfe, ^
EERSTE DEEL.
Fdft de RechtS'gekerdheid ende Rechtvatrdigheid,
ECHTS - GELEERTHEID
isecnkonftom nae de Rechtvaerdigheid te le-
ven»
RECHT VAERDIGHEID is eea
deugd des willes om te doen dat rechtmatig is.
RECHTMATIG is dat met het Recht
over-een-komt*
RECHT werd genomen RUIM of ENG.
RUIM GENOMEN RECHT isde
over-een-koming vande daed eens redelick we-
zens met de reden: voor zoo veel aen de zelve
t:xt/- /-πίΤτ" daed een ander yet is gelegen.
gnomen recht is het opzicht dat daer is tufTchen
beho^ wezen ende yet dat op her zelve paft, door waerdigheid ofte toe-
is de bequaemheid van een rediilick wezen tot yet
flat begeert werd. ^
ttihPr ^behoren is waer door yet het onze werd genoemt, éH&C Be^
s C Η U L nae 5iïl tocröen berMam) in * Β Ε Η Ε RIΝ G enöc in * IN- Reak.
xtr?,j^^^htvaerdigheid die opt ruim ge-'^^'"''·'"^
g^m^^xtS-ECHT ziet toccb öp btn «engenoontofte*ΑL-* 1.
vjiMiiENÊ, om oat fp rngaccöigrijptalleïwiiÉnbananömiicuaDeh/tinim&iii.
m ΐηφ
-ocr page 9-
TWEEDE TAFEL.
Begrijpende 't eerße Boeck me de tme eerße Deelen.
ONGEBOREN
'WESENT-
ilCK: vol-
gcns de-
welcken de
Menfchen
«feit WM-
'MANNEN.
rHVWEUCK :als
gchoude wijven,
waet toe dient ver-
ftacn wat het Hu-
welickis, wie ha-
welicken mogen,
ende wat meer
daer toe dient.
V. Deel.
"BY VITERSTE
WILLE.
BY d'OVER-
. HEID.
is (eetfte Boec<
deideDcel.)
• IV. Deel.
ONMONDI-
GEN:Datis,
ftaende onder
MACHT DER VOOGDEN,
ν UI. Deei.
•ONBEIAERDE
WEESEN : In
wekker voogdije
■WIIVEN.
GEBOORTE:als
onbeftorven kin-
deren , ende hier
werd ghehandelt
voogdije.endej vande voegdije
zijn lülcs door > d" Ouders.
yi. Deel.
ftaetaentcroerc-1 ftaende in de
ken den i
TOEVAt-
LIGE. Be-
ftaende in
.een '
ONDERLINGE
OPSICHT TVS-
SCHEN de
MENSCHEN:
volgens dcWckke J
fy zijn \
ONBEQVAEM-
HEID OM
SICH SELFS
TE REDDE-
^^REN : zijnde <
VOOGDEN.
VITGANG :'tWclckgefchied inverfcheide
^ manieren. %. Deel.
LmoNDIGEN pVITEN : als Doven, Stommen.
EEIAERDE |
Door wSec·^ f VERSTAND: als kranck-fin-
XI. Deel. I \ "'S«"·
^^ BINNEN VAN<
(. WILLE : als quift-goederen.
-WETTIG-GEEORENEN.
'AENVANG:
waer op dient
ghelet
vii. Deel.
A. RECHTE-
LICKE GE-
STALTE-
MISSE DEK
MENSCHEN
/•WIIZE VAN
TELINGHE :
volghens de-
welcke eenige/ χι,. Dee!.
"jn J ONWETTIG-
V^GEBORENEN.^
-j^EBOORT- flNBORELlN- I
Λ FLAETS:voI- ■ GEN. j
gens dewclcke/ xi 11. Deel. 1
eenige zijn «
fDOOR VOLGENDE HV-
WELICK.
DOOR GVNSTE VAN DE
OVERHEID.
HOEDANIG-
HEID , fprui-;
.tende uit de
I.VITL ANDERS.
'EDELEN.
OEMKBNB LVIDEN: als{
Defe Tafelmoet in-gebonden zijn voor Folio 4.
GESLACHT:
volghens de-
welcke eenige«
zijn !
^ XIV. Deel.
I
-ocr page 10-
Inleidinge tot de Hollandfche Rcchts-gelcerdhcidé ζ
|
i)üc9 met ecit ïonberling am^ien / te Vucten booj 50 Oed be ^riuen ötenfiig ^gtt
tot onöccl^aubinsc öan cenigc gemcenffijap/ofte eocft * w È τ T E LI c K E,
om öat öe jelüe 500 ijecre fïrcrftt al^ be toctim / eiiDc booj öe toettat be inaet
enbc't ricÖHnoec ontfangt.
©an bc RECHT VAERDIGHEID DIE OP 'tËNG GE-
NOMEN RECHT ΖI Ε Τ iuerb bic fdOJtc bie OP DE WAER-
DIGHEIOACHT NEEMT Qitenoemt -^BEGEVENDE : De
anberpbieOP HET TOEBEHOREN LET, bc*VERGEL-
DENDE ; to.iec Uan bie / be EVENREDENHEID , beïe / be
SLECHTE EVENHEID meeftseiijuicM.
hjoojbm ^tjn senonizn uit be · iuifKonfien,
SLECHTE EVENHEID is waer door twee dingen Qiet malkan-
der werden vergeleecken : gijeïÖcfttVoce floffen m\ poub iUEC^enbe 3gn iijm
ban grtuiffjte.
EVENREDENHEID is waèr door twee dingen werden gezelt evcß
te zijn ten aenzien van yet anders : ΐΟΟ ÜJßibCtt sßeseit eüeit te 5311 be stoacrte
ban c«i ponb ten acnsien Uan encheïe ftracöt / enbc bc iiiiaettc ton ttóee ponb
tenaen5tenijantioeebaubi5eftrac|}t. ©celen noemen bie öe^ * Cclftonftji
eUenÖcib/ Dese be^i · iBectftontfei/bocQ oneisentlicfi. ^
HET TWEEDE DEEL.
V onderscheidende wercUnge derVf^etten^
De w ε τ C biß oocft δρ iugicn recht söenocmt toerb / om iJitt
't recQt \300?fcf|ïijft > is een werck des redens,yet,dat eerlick is.fchicken-
de ten j^emeenen befte, ingeftelt ende gekondigc door iemand dien ge-
lag over eenige gemeenfchap toe-komt,
<!5eniijetfean0e66cnb?ieiuerc{tin5e/ «©'ecrfïe iif een verbinteniire, reifs
oock't eemoed kengaende: inant men moet gljcfjoojfamen niet alleen booi
tecje/maec oocft om öet SöeVuiffeienbc bit een göeüoïgüan alle toetten>
3©ant bte gefiiebrabe toetten öemnben tot boeivbe ijecfiiebenbe tot nigben: bc
toelatenbe toetten toerben mebe geöouben berfttcbenbe te 5gn / niet ten aensien
Dan bientoien iet toerbtoe-^rfaten/maer ten aensien öan alle anbeten ben
toelcftê ongeoojloft toerb fulcif te fielettöi: be ttoeebe tocrcliinge i^i De ftraffe,
te toeten ^oo toanneer bie Bp be toet getaoegt/ enbe befe Brengt mebe berBini
«nifle om te lijben / toanneer be felüe recfttelicft toeub gcbo?bcrt/ maec anberjS
niet : t en toare iet naerber in be toet toerb Beüonben: bc btrbe toercftingije
is een verniennge van alle daden met de wet ftrijdende^te toetcn/?oa toanneer
öe toet fuleh^ iiptbjnciit / ofte iemanb be macöt Beneemt/ eile 50ό toanneer bf
b.«b geeft een gè(ïabigconBeöoo?licft&eib» ^^ .
'©e toet aïDuif in 't gemeen 3önbe Befcöieben/ Öeeft t^aet onbcrfcyeibmgen ί
ïle^ W E^il" SΝ G EBORENofïe »GEGEVEN:
AENGEBOREN wet in ben IBenfcpe het oordeel des ver-
ftands, te kennen ghevende wat zaken uit baer eighen aerd zijn eerlick ofte
oneerlick,met yeïtintenifle van Gods wegen οκη 't zelve re volgen»
• L. Xegalis.
* L. luftitia
iiftributiva.
* L. luftitia
tómuutiva.
* t. Mathe-
tnacicis.
*L,Propottio
Atithmetica.
*I,.Proporrio
C«0incKici. |
®anbe?e?aRen 59η eenigebenißenrcft eigen Tttnige gern gemeen metan^
«ere ffÖQJfelen: niet bat be onrebelicfte fcQepfeieneigcntliciibCiSSiecltjSbeel»
f^Ötigjijn/'ttoeïclt alleen pafl op 'trebeïicit toefen : maerbatbenmenfri^
lOojberebenbfe i«§emi#/Bebinbin0emrcciittc5ijn'tgunt anbete fcöepfe*
fön eigen / eft namentlicli fijne Beijoubeniflfc/ geïijcft oocit be bieren booj gaiingr
aan man enbe toijf .^aecften BaerjS geflacgtif ijoojt-teeïing enbc 't ggcBojen on#
berloHbcn/500 't bat een mcnfcö oocft fulcß^S boenbe/ in fijn ggemoeb Bebini*
feat&^ boet bat recljtiiSnnaer haat foo beel aïiS gp een rebelicft fcftepfel W
toerb öp bo?ber gljcleib tot <0obfbienil enbe tot rebelicßegöemeenfdftap met
tmbetemenfcßen; toaer ban bc gronb-bejlen 5Ön anberen te boen batmen
totlbe bat Dem selbe gefcöiebe/enbe trouto te öouben/alif oocft bo?ber ggeöooji
Sacmgeib/ bancftfiaergeib / enbe allerlei beugben bet jeben. 't <©unt Bp be aen«
gcBojen toet toerb berBobeni^onggeBtebeiiclt ί 'tgunt ï^ be selbe ggeBoben
toerb onberBicbelicft / be saften Blijbenbe in be feibe gefiaïteniffe: enbe in befen
sm toerb befe toet gtienoemt onberanberlicft / tjoetocl anberfmtsi 't gunt Bp be
felbe toet bjg toaiS gelaten/ Bp anbere toetten ftan geBoben ofte berBoben toer?
^: enbe bc sitóen selbe bao? een anbere toet ofte toilltge baeb fulcftsi ftoitnen
toerben beranbert / bat be berBintcnijTe ban be aenööeBojen toet ftamt op te
öouben»
gegeven wet is die hare naeftc ooripronck heeft uit dc wille
desinftellers:
<l5nöcisf GODDELICK ofte MENSCHELICK.
©00? Oobbeliche gegeben toet ftennen top nac onscisf J^cetjs 31efuif CRniïusE
ftomfie ggcen anbere / aW bie on^ï <0dö ben ©aber booj beu selben onsen ©eer
CljjifiuöfteeftgeopenBacrt.
MENSCHELICKE wet iii »VOLCKER-WET ofte*
• Β U RGER-weT: toelcft onberfcijeib fgn Do?fp2oncft öeeft glieöab ten * ^
töbc aliS be menfcften soo seer 5911 bermcnigbuliiigt göetoo?ben / bat sp niet
aiiegabcr Bequamelicft ïjeBBen ftonnen jiaen onber een Beleib/ enbe obet-fulcftif
yaer in berfctjeiben Bufgerlicfte gemeenfcBappen èeBBen moeten berbeelen.
VOLCKER-WET is DIE gemeenlick by den Volcken is aengeno-
tot onderhoudinge van de gemeenfchap des menfchelijcken geflachtes.
. ^cse/tjoevuel fp niet t'ecnemael noabsaftelicft en bolgt uit be aengBeBo?cn
rart / ftomt nocötanji bc felbe feer nac: enbc soo baerom aliS ban toegljcn 0aer
«jgbilrecltenb en' langbuirig geBjuicft / toerb seer stoaerlicft beranbert: gtjc^
'öcfi t^ be toet ban t bjij ggeleibe ber göesantcn enbc meer anberen raccftenbe
«?cbccnbeooilog·
,burger-wet noemen top die tot haren naeftcn oorfpronck heeft
^^'ille van de Overheid eens burgerlicke gemeenlchaps
h^S ^^ Of «n^ 1'Sen/ geftjcft be nwcljt bcr iBannen ober fjacr im^
bien ban ïlollanb gcnoegsaem eigen ofte gemeen / 't sp met allen/
i^Pmeeil alle boïcften: boc]| ebentoelberanbcrlicft / oocft sonber Betoillii
mS?" anbere bolcfien / al^ met raftenbe bc onbcrlingc göemecnfcSap aller
SiS^^ * ^^^^ SÖeiïelö op ben ftoopßanbcl enbc berflerffci
m ζ BURGER- |
-ocr page 11-
ftilbaer.
Clichaemelick·«
renckelj Contilbaer.
DERDE TAFEL.
Begryfende 't eerfle Deel van het tweede Boeck.
(ónlichaemelick.
/-HAEREN AERD: _
volghens dcwelcke
fy zijn
b. om te
weten de
rechte-
licke ge-
stalte-
nisse der
saecken, ï
dient ingeßcn/
groote : als heele Landfchappen.
haer opsicht
tot de men-
schen : volgens
dewelcke de fak
toekomen
bysondere men-i
schen. i
I
eenice gemeen-
schappen.
\MINDER : waer onder oockkomen gewijde plaetfen
ende graven.
^ leven.
j-onwandelbaer,^ vryhem!
(eer.
wandelbaer.
f sedert haeren oorsprong onaengevaert.
.niemand : als iaecken^
\nae verlating onaengevaert.
Defe Tafel moet in-gebondenzijn voor Folio 13.
-ocr page 12-
Inleidi'nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 58
|
bürger.WET tó geschreven oftt ongeschreven.
«5S dbeitiä φβ geschreven WETinöß ILanöcnDanj^altanbmet3©e|l-
faeu ©?te1Ian&i^*LAND-GEMEEN oftß * Ρ LΑ ETS ELI CK.
*VB.%otaA. LAND-GEMEENE G Ε S CH REV EN WET fteftaet in
*£.acibiui*ßESLUiTEN DER STATEN, öatijSbanößÉltDiiecfcï)ap/(ßbei
Im cnöe ßoebe ^tebcn/ofte in * BEVELEN VAN LANDS - HOOFDEN,
öen iuricftcn 50öani^e matftt öp ben ;§»taten ioettelicft opgcbjagöen onöec
bennacmuan GRAVEN, HEEREN, RUWAERDEN ofte
HOGE OVERHEDEN.
m plaetselicke geschreven wetten toecbm
jjcmaecßt niet aHeen δρ be ^taten booj öetlutten/ seecherc plaetfen raechenbei/
»cnbc 6p bc SanbiS-Ijckifbeu boo? * öanb-üeflcn cnbe 6p?onbere fteuren / macc
* oocf BP ,g>tabïjoubec/ * üaoj^ittenbe en anbete iüaibm 'is ï^oofsf ban Hallanö/
flauf aïiSbanouiiiigelaflgiieiMeefi sgnbe tot 'jSEanb^i fieflieringtie/cnbc baecen
Boben 6p toettelicße becsaberinge ban ^cgout / 25urg:emee(ier^ enbc ^cgepei
nen/ met ofte 5onber beßaiben/ ofte ©ioebfcöappen inbe^teben / ^gc&gcaef
enbe Pecmratben / 25aiïliii cnbe USannen / oacit ^cßout enbe ^rgepenen ten
platten ïanDe/boo? 500 üeeï fp ban be Staten ofte 1tanbii-i)oofben/om fteureïi
temaften/recötBeö6enberteegen. . ^ ^ ^
€nbe ftaet te letten bat öet gunt δρ be^taten ofte ïanbiS-iioofben uit jon»
berlingc insicßten aen eentge luiöen ofte gemeenfcgappen Vucrö bergunt / niet
{Π (icecfit booi een toet ten aen?ien ban anberen.
^ber öe &rac0t ber 8anb-befic lijn in lloUanb eil bi nafinirige |5eberïanben
ötfftmaelberfcöilïengöeballen. g^at be iiiemanb^ reröt fienemenbc/
i«aet;S moeten t)eö6en a!^ anbcre toetten / i^ hennelirft / maer toerb baer Sit
cenig recßt öenomê/inbien öet be^S <©raefif eigen vec0t/5o 3Ön fiuiten ttoijffel
be ganb-befien göefiabe: maer ijet be göerecöttgljeib ban öet Eanb / (d0 in
suraiinge ban bzijbom ban toïlen ofte bebe/fukhis; en mocOt 5onber be^taten
6ebJiffiging niet göerc0teben:'tb3clch ïtp ©plipif ban leiben ^aïlanbfcöe
fiecfltfgelieerbe/bie göcleeft Ijeefï ten tijbè ban ben Dulïe oEitabe / op beele gge?
fcfiilien in ©ollanb booz-geballen toerb gepafl. Cen berbc^ gerefötigtjeib cn
ftan δρ ^anb-befien niet berhojt toerben / ban om iienneïiche ïirabiS-oojftoirj
enbc baecom moeten alle latec J|anb-bejiengebiiibettoeröen5onberberhoji
tinge ban ouber. '©c b?age/ofbe naftomeïingcn beröonöen 5i)n boo? be öanb-
befien gaerbec boo»5aten/ftan aïijier geen jalaetjS gefiSen/al^oo be i5raben ban
^oïïanb pbec booj fijn flnlbinglje aen bej>taten ban'tïanböeWsen moeten
jiuecren/ be ouöe tjanö-befien/ recöten enbe gptoooaten te onberöauben: maec
bat Öier onbec niet fiegrepen Ö^nöbsfien gegeben tot toeber-ieggen? toe;
i^in®ïaenbercntentijbeban Btobeïuijcft ïiiiöiiertiSsoanberlïaeii/enbeinfi
«eliiCjCinéollanbonberftonben. ^ .
coui ^e ONGESCHREVEN W Ε Τ Τ Ε Ν jijn oube * ÖerRomen / b«
ftumciu ïnelrfeen infgftcïöf ft^ L Ä Ν D - G Ε Μ Ε Ε Ν, al^ ban opbjacfiten ban
erben ofte Ρ L Α Ε Τ s Ε LIC Κ, ai^S ban naeftinge.
Eo toamieer ban eenige ?ahen g&een fteff Ipében lanb-re^ten/ ganb-beffen/
iieuren ofte gijebjoonten eri iuerben ftebonben / 500 5Ön be Kerljtec^ ban oubjä
δρ eebe becmaent getoeeft baei· in te balgen be i&ejle reben nae öare Vnetenljeiïï
slibe öefcöeiöenöeib. '©ocö alsoa De ïiaemfcö^ Xuett^n msonbereeiö fultï/ al^
wte |
J —lliff UtlU t^llUC^ UtlltinyeiU / HIW ΙΙΚ^νίΧ.!.
boojgebJoontealjBi toetten aengenomen : «e^eltjcft oocft baer nae g0e6cm:t isl
bat eenigöe sahen in meerber Biïïichöeib jtjnbe oberïeit/ δρ een groot beel bec
€02i|ienöeib iet naerber^é aengenomen / enbe ?eer oneigöentïicft δeδomcn geS* ^, ^ _
oenbe be naem ban * «©eeflelicfte ofte * ^auffelicße rec&en / oocft in befß a.an# ^·
ben ftrarijt ban toet fieef£6eïtomen. ^
3eenge5ien ftier boo?en gejeir ijS bat onbec be toercftinge be^ toetsS ίίί be ber#
Bmteniffe/enbe be 25m'ger-toetten booigaenjS in 't algemeen toerben ingeftelt/
Öoe toel be reben niet altrjbt eben-toel fcftjjnt tc paffen / 't toeïcft aïso toeftomt
ombat.beberfrgeibengeiben ber menfcgeïicfte jaiien ?eecon5eether5i)n/enbe
be toet irt icecftersi moet tïellen / 50a balt Sier uit bichmael göefcöii of fiöcßeii
toet oocft altöb beröinb: toaec op met onbetfrQeib moet toerben geanttooojb;
mant inbien be ♦ eenige enbe toei-öeftenbe reben bejS toet;S in 't aïgöemeen opi *
r|oub/5a inaet be toet berftaen toerben boob te 5ijn / alïo bejS toet-gcberif toilie
alfban opßoub. <®ber-fulci$sE alle toetten alleen op oo?ïog gegronb/öouben op
m tgb ban bjebe / oocft fonber toeber-roepinge. IKaer inbien be toet niet in 't
algemeen op en öoub/50 moet gelet toerben of be oeffening bäbe toet in be boojs'
öaigöer tooonenbe 6pbe toalftaojtBiTnafOtbatueji ^ίριαηοοειοΗΐιιεΗΐΐΓΠ];;
SInbten öp alfban öïerff mbenict fgnbeflenbeebeombenbianbaft«
feeeren/öp foube tori boen nae betoooiben ban be toet/maer niet nae bc «n
ban ben toet-geber bie boo? al fietracgt moet toerben» Ilaer inbien be oeffei
nmg^fobamgenopentlicltenfirijbmet m toet-geberiSmeeningeniet meebe*t. ceSktio
en tocngt/ 50 moet nocfj göesien 3gn/ of be toet nae 't rerflt-fnoer bejs boo23iföi Desatiw.
tigljetbii m op een algljemeen göebaer/ of bat be toet iet ftoub aljS seeclterltcft
gebaen t toelrft niet en gebaen. ^nbien men 't eerfie öebtnb/ 50 berömb be
toet tnnerlirh enbe uiterlich ootß bie luiben toaer in het quaet / toaer boo? ge^
bjeefl toterb/eigentlick geen plaetjS en ijeeft. ©ber-tulcftsi be toet berδiebenbe
bat lemanb bie be toarljt nietenljeeft δρ nac0t falgaenlangeriSftraetmet
toapenen/ beröinb ooch be gOeftöicftte luiben/ bte niet quaebjSin bc iin en ïjtbi
^^^^^^^^^5tetplaet^ijeeftofItanIjcööen. IBaec
Boub be toet/öp 0e6?ecft ban feeter öetoOitf (aï^o be menfcften nae 't filijch moe#
ifm^fi^Äfi Jf fföercöieö / 't i»elcït niet cn gijeffgieb / g8elöc6 aljS
i«nanb öeladtorab een mau-menfc& te troutoen om baer boo? ttoeetójetuii
Böen be trou-^belofce toerb gtje^ouben boo? öetoefen/göëïnelbiembeiWri
'^A'^EilV 5oöanigöe toet beröinb toel alle anberen bie göee«
iSj^e ftcnnifTe en öe&Jben. ί niaer öp / bie be jeecftere ftenntffe beeft / i^
Sï«"^ fDn seetoiffe met beröonben; toelch onberfcöeib toel bient toaer-
onberrecötmge bet rer Dtbaerbige gemoebercn / maec
Slanbe?^®^'"^® »^εΐ^ gefcl)tïlen / toaer ban tftjner plaetfe fal toerben
•*iïoffeÊnbein^
öf^ioeiiiiuerliseeöomcnmtöaei:'
SEïIfc |
-ocr page 13-
Inieidinge tot de Hollandfche
• L.iusp«hU. «HC toet isf RAECKENDE » LANDS-STAND,ofle ·ΒΥ-
cum/ ZONDER BÜRGER-RECHT,
tu™''"'"'" RAECKENDE LANDS-STAND
Dieiift / Uan öeletö Uan i)?eöe cnöe ban oajlog / ban δεi^aogöetbcn öe #alen
»L.iitirikgi». UaH 't ïanö / macQt raöe manier om itnetten te maften enöc * baoj-recöten te
bergunncn / macet om recijt te fpjeecften ban 'sf ItanDif goe&; ban De fïraffe
öec raifbaiten/met be ampten baectoe bienenbe.
WET RAECKENDEBYSONDER BURGER-RECHT
tiS fuïcft^ aï^ inp nu boo? ftjn beeilen füllen aen\ui}ren.a©ant ijoebjel be llanöst-
flanb mecftenbc toetten trejfeïicfter enbe ööetoicöttger 5ijiiv fao faï 't nocgtanii
ßetet 5ijn bat top ban 't ßp;anbec-ßurser-rer8t raecftenbe toetten ecclt oanbe^
Itn/om bat öet öpfonbee-recftt ouber al^sgetaubetbat ïanbsï-fÏanbi^
raeeftenbe.
bysonder-burger-recht raeckende wetten
leeren OXljS/ ofte wat IDERS recht IS tot eenige zaecken
•t.A«ea«.ofte be »middelen om 'tzelve rechtelick voor tè
staen ende te vervolgen.
DERDE DEEL.
P^éftJe rechtelkke geUdteniffe der Men^cUti,
W3lt Set eerfleBelangt/om't felbe toel teberfïaen/ αϊΓοα 't refgt ßeffaet
tnffciien De menfrljen/ bien 0et recgt tae-fiamt/ enDe tufli ßcn be iaec*
Ren/baet ober ijet recftt flrecftt/ (laet eerfi te öanbelen ban be * RECHTE-
LICKE GESTALTENISSE DER MENSCHEN, enbe baer nae ♦ DER
ZAECKEN.
DE RECHTELICKE GESTALTENISSE DER MENSCHEN
lijcrb onberfföetben uit iet bat * W Ε Ζ Ε Ν Τ LIC Κ / ofte uit iet ifcit
• TOEVALLIG ts?.
UIT HET WEZENTLICK ßomtbat eenigcmenfcöen58ηnocö
ongefiaojen/eenige aiceebe gefioajen.
onööeöojenen tocröen boo? mcnfcßen 00e0oubeii/ tot gacr boo?beeI/ niet
tot f)aer nabeei.
©00? g8cBo?en menfcöen goubmen alleen joöanigDen / bic 't licöaem lietiSen
6equaemomeenrebeIic{te5ieIetebaten. ffinbere * toanfcgapene ^eboojten
Soubmen boo? gcen menfcßen / maer beel eer men in bese 3lanben ggetoaon
be felbe terflonb te fmooien.
GEBOREN MENSCHEN jijn mannen ofte topen: toant bie^
mm * man-toijbcn noemt/ toerben acn b'een ofte b'anber 5Ööe sereechetit/na«
ben aerb bie in 8aer obertreft.
HET TOEVALLIGE tif toaec uit bemenfcftenmïccötentoerbm
onberfcficiben / ofte EEN «ONDERLING OPZICHT TUS-
SCHEN m MENSCHEN, ofte «it * HOEDANIGHEID.
• t. las per-
ibniium.
f L. lus fctS,
• L. Subftan-
tiale
AKidce-
tii«.
f^t^Moman.
« t. lierma-
fktoditi fire
Androgjrm.
* t. Rditio.
-ocr page 14-
Rechts-geleerdheid. 4,
3©at fjct jonbÉTlinse opsicijt aengiiet / 90c Suel 8êt fgit seöatntc Beïsamt uit
«©uberii mttfansIjÉii ijcbfimiic / be jribe iiacc <©uöei'iS öaer ober αΐϊε eer/öaiicft
«ibe onbcrbaniciljctb fcgulbig 5i)n» '©aet 01 öoiien aïjao bOD?gaeti« bcr ioijf
öen sejlafftt al#ftoubcr cnbc böfijtiser / mmöer ïiequacmBdb ^eeft tot saften/
berflanb DemflTcöenbe / aljS 't gefiarQt ber manittn / 500 iji 9ct mannelicft ^t^
tlacöi genoesjaein aengeïipjcn centge oppcrfteib oücc be tDijben. 3©ant ftct
ïuijjïc Bomt altijb toe te gcöieben / Cnbß aïjao Ijet gßefiicb ban alïcmanjef obec
nlle iuguen niet al^i ucriuarringöe ftonbe iniijenggen / baer 6p fiomenbe bat be
opvioebingöe ban be isinberen niet iael en ftonbe toetben öe^attigt t en tuaec
pber be Γijne ftenben /toeïch niet en honbe gefcöieben aljS een ïoijfontcent op
tenen tijb ijaer ioube öerraengen met meer aljS eene maiV50 baer uit onflaeit
öenoobtnenbtgljcibüan'töuiucïich; enbe om bat beonüerbeelbeliefbe fleren
fteriiS/cnbeberebenUangeitiecnrcöap fcgijnt te ttereiflTcljenbateenioijfgBei
fionben ;ijnbe aen ecne man/ be man ïueberom ψ gijefionben aen een toijf/ 500
be infielIingifeüan'tr)uïaclicfi oo?rp?onciiriicftg0etDee(ï tufTcfien een man
enbe een tDi)f: €ή op bat be apöiengingc ban be ftinberen/be laelcite bereifcgt
öe göesamentlicfiejojgöe ban bviber enbe moeber / niet en 50ube onboltrocften.
blijben / aljS ooch op bat öet bertroutoen ten iaebersööc tt grooter foube 59η/
5ooi,Ä0ocItbeeerflein(lf itngegöeineefl bat 9et gubielicii onfcöeibfiaer joube
5ijn/55p tofïciie oojfpioncftriicftc in^lingjje be g&uitfcöen 3Ön geöleben. ©ί£
bit ge^ig ban een man ober fgn bjotóa/ enbe banbc <©uberii ober be ftinberf/
10 ontflaen be fjuiiö-öeflieringe/enbs metter tijö bermccrDett/alsao «enige öacc
5eibe niet ioel horaienbe ßefjclpsn / ïyitr to?i)b3iUtir j^ößen^jefleft onber be fies
(lieringe ban berflanbige ofte macgtigfie gui^-babsriS. SBact aïja fttnberen/
in gaere i'onge jaeren onraafötig sijnbe ijacr selben te fieilieren/ oocft niet togiS
jgnbe gehomen nae 6p ben anbeten te iuoonen / om mal&anber 6ei)ulp3aem te
nio^n 3ijit / ßcbanben bat bie meeiitgte niet ?onber onggemacli en ftonbc δρ
een Homen/om ober be gemeene jaften tefieraebflagen/ enbe bat befiefiieringe
bergöemcenc5aiien6cguanu:rboD?eenige uitgelesencn 50Ube fionnen Sbcrben
becrerp : ;©ocij 111300 ben aerb ban be luiben enbe be instcijten niet eenparig
^b3arCT/500 Beeft op eenigge plaetfen be göemeente be minbet jaftcn eenigge
Baer be moeite ontllaenbe / ijeeft m ggelaten aen be boo?naemfle ban
oerfianb enbe mibbelen / iuaer uit ontliaen ijS be * iSefiec-regieringe ί op bete
plaetfen oofft t gebeurt / bat tot bermgbing^e ban tb3eeb?aföt enbe anberie
ibJarigijeben / be macijt aen een menfcfj tö obtrg&elaten / bjaer uit be * €enig- · 1. Mon»ï=
KSieringe 0jïe loning-rijcfien jijn ontflaen. Cnbr aiso get acngeii03en reeitf «wa.
wet aïlejs en öab tonnen iiepaïeivsoo öeiiöen befe ïicgierberif/geï|jc& ijier boo?
wn gefeit iiS/naerber metten gemaecBt ten gemeenenoojfistr : ©ejeSegiers
oergi ban fiebinbenbe bat be «©uberii &p bijjlen jónge ftinberen naelteten fonbec
»^ojgeri? baer ober gejiclt te βείΦαν öat aocfi Bejaerbe luiben boo? betftöeibe
Seöieec«
-ocr page 15-
V I Ε Ε D Ε TAFEL,
"Begrijpfde het vorder van het tr^eede hoecl^
GOED.
IV. deel.
ANDER GOED.
d O O RJ
BES IT van"^
MET WILLE DES VORIGEN
EIGENAERS v. deel.
vrvchte n. νι.==ί·
allerlei goéd'/
verjaring, vii.ded.
ΒΥ S ΑΕ C ΚS GE-
VOLG door
VAN IEMAND ANDERS
niaking.waer van hier nae.
VERMENGING. ^ 1
VIII. deel. |TOEVAL<
NAETRECKING by^
ΓβΥ HVWELICK : xi. deeJ. Ten zy
; felve uitgefloten zy by haWelick-
fche vooiwaerden. xii.deel.
/verdroogde
\,STR0OMGRONDEN.
' METLEVEN/
dierrgeboorq ι
ï. Deel.
Β iiï
Idef
fch
G Ε MID D EL Τ , als platen»
, BESIT-I
f R Ε C Η Τ<
■ II. boeck ,
Ii. deel.
BOEDEL ; die bekomen J
werd door boedelraen^ }
ging.
van veel
β ε g rll-,
.PENDE
isaken.
ONTILBAER'O ^
X. Deel. doof '
wiemen MAG
ende moet erf-
genaem stellen,
alwaet vande ontervingh
Werd gehande1t,ende van
het rechcelicke ghedeelce.
XVIII. Deel.
Μ O ETEN
HET GE-
meine
LAND-
ECHT.
TOIDOE-
NING in
bviten hvvvelick;
by boedelhoudingh.
XI II, deel.
landbov.
JWIE VITERJ^J WILLE MO-
i GEN MAKi^· XV. deel.
, waer,
/■IN SYN
GEHEEL'
XVII. Deel.
riN'T AL-
' GEMEEN.
XVIII. Deel.
voor die
d ae r
van zyn
v^bevryd,.
VITERSTE wille
werd ingefien
rOEN OOR
SPRONG , <
waer toe
dient
ERFENISSEN WER·
den bekomen door'l
i XIV. Deel. , ^
Β γ ONDERSCHEI
DING, als zijnde eenige·
XVII· ®eel.
/ERELATING , waei by>
I dient ingefien '
ί
r j ·-
wie by viterste wille
mogen bgv ren. XVI.deel.
k.
'v O L Κ O MEN, waer by dient geweten
i
[onvolkomen. XXV. Deel.,
SONDER WILLE DES VORIGEN
EIGENAERS : dusbekomcmen
/BEKOMER , als door'
( cedaentgeving. vi"
\ decl. ,
ME'nschenJ
^DE MAEG-
' talen.
HET GE-
volg , dat
is het aegaé
v3 erfeniffe.
^xxi.Deel,
ΝΑΕ S Y Ν
ONDER
schei- <
D I N G.
in s y n^
deelen, '
. als
f in haer
1 geheel.
IgY VERKIESlt^G
vali xandrecht[.
XXI,. Deel.
^wat in making
j komt. xxu.Deël.
\hoe mai^ihg ge-
V SCHIED.
OVER DE HAND.
alwaer van het Trebel-
liaenfche gedeelte werd
gefpreken. ix.Dcel.
Η VtS DIENST-
IS A£RHEDEN.
ONBEMAEGDEN ■ ^wa« v,^
'c recht vandc GraefUckheid.
XXX, Deel.
MAKING, waer by me-
de dient ingefien
voor. den making-
bevrder.
fERFLATINGE.
i; ^DE MAKINGEN.
■SVOOR DEN ERFGE-
yNAEM : alwaer van het Falci-
/ difche vierendeel werd gefpro-
V ken.
gebreckelicke : I
werd nitgeleit in 't ge-/
meen, Waer onder komt y
gerechtigheid, xxxiii. '
Ded.
V Ε I. D DIΕ Ν S T-
BAEB.HEDEN.
■ ϊΧχν. Deel.
(■avUK-EG-ina landrecht J χ^^ν^,ρ^^]·
XXVI. Deel.
VERsgTERF van
leengoederen werd hier ,
na verhandelt, maer vanJ
andere goedete is, ofvan"^
goederen van
Β Ε Κ O Μ Ε K.
xxxvi.DeeJ.
HET V Ε rX
^GAEN.xxiv.decl.
toNWETTïGGEBORENEN. xx9!i.I>eei.
HET AESDOMS ENDE SCHE-
PENDOMS RECHT , ENDE DE
I VERANDERNG D AE R IN G HE- 1 als takende
^VALLEN. xxvui.Deel. ^de
verlöre ν
■ ïxxvi i.Deel.
ERFPACHT-RE1CHT =
Deel,
bekomen, xln Deel.
TtEGENWoOR- ƒ I.deei!^ ERFELICKE
TOCHT, als
Veenrecht ·. ·τ W V
J gheleir met fijn recht van vet^f
/ lij. Deel , eade vcWaett
\ felvè werd
O Ν Ε R F-
aenhan
GIG , die.
neadc IOC
TOEKOMENDE:
Ijls eigendoms ver-
I (tficht. xlvir.dcel,
SEEctgRHEID, als
OKöYaS ETTING
ik tocht { TOCHTS-J-BRVIICK.xliv.Deel.
^TIEND-
RECHT. xIv.Deel.·
fCIINSR.E'-llT.
Defe tafel moet ingebonden zijn voor Folio
j< bysondere gerechtighepen,als\ hVISGEBov
xlvi.DeeL . ' V.ï^ECHT.
I
-ocr page 16-
ν 11 F D Ε τ Α F Ε L.
BEGRYPEKDE HET DERDE BOECK.
('TER SCHENCK li.Deel.
rVITDRVC- !
KEtlCK < 1
^dienende tot een ander hanoeling, gefchicdby^ „ buniutlbLic- /-beWAER rpvmr vn r, ,
{ borgen fpA^'S^vnuDe^,^^^
vandcb^gen. „«-Deel. ^ ^ __ UiNG. v. Deel. ' brVICK-LEENING. ix· Deel
OVERGEVING^ VERBRVIcK-LEENING. χ. Deel, ahvaeroock
MET overkoming : ende werde volcrocken ί
ó
gelyckenis van schenc-
king, als tuflihendeer%enamen, ende
allen dien iet by uiteriie wille gemaektis.
^VOOGDYE.
crtxmrt. ihy gelyckenis van | xxvi d«l.
over. Λ last-geving , uit
i.koming
rSAECKWELDIGE.
D°o'ofl SAECKS
woecket werd gebroken. Hier [oe dieiu oocfc Bo-
, demerije. xi. Deel.
XAST-GEVING. xH.Deel. Waer onder behoort wiflii.t^y^.. ^
kening. xni. Deel. ) kOOPS-GEVOLG. xv. Deel.
KOOP ENDE VERKOPING xiv. Deel. Waertoedienen<^ kOOPS-OVERGANG, d^ris Naeaing. ïvi. Deei,
„ ^ ERF-PACHT-GVNNING. xviii.Deel. / ironP KR AEGK xvir Deel.
β OVERKOMSTe/hvir ende VERHVIRING. xix. Ded. '
^'jn ^ hoort huir tuffchen Schippers,Reders,Bevrachters ende
fHÏT ONTSTAEN,
' eetft in't gemeen m.
Bouck i.Dc l, daerna
met fiin onderdeelin- ,
gen, ak komende uit J
v.leen-gvnning. xxy. Deel,
\ AMIRAELSCHAP. xxii. Deel.
MAETSCHAP. XXI. Deel. Waeronder oockbchoeren.^
verzekering. XXIV. Deel. - )
< . ΛΑν* *-----
j ONDERWIND,
/GEMEENSCHAP^'dES SAECKS,f MEDE-ERFFENISSE.
jy GELYCKE NIS · waer onder oock behoojren
MEDE-REEDERSCHAP. xxin.Deel.
xxvin. Dctl. wTSAEM-BELENDING.
^gemeenschap des VlTKojjiXES ; als die lijfofce goed hebben epccnsn bodem. xxiï. Deel. alvvacigerprokcnwctd van Avarije.
^BAET-TRECKINGE, als uit
' onfchuldige betalinge, ende
diergeliJcM. xxjc. Deel.
|
^GEVEN OM GEVEN,
YtER MINNE, doatJ,
I xxx». Deel. l
veroorsaeking vande \
, ONEVENHeVD : dewelcke J
\ fean gefchieden < /^bLYCKELICK, waer
V van gehandelt werdJ
|doen om doen.
^doen om geven.
D. ÏNSCHVLD,
Waer van moet ge
Weten Werden
.ifdaed,./
ter onminne,-dootmifdaed; |
ί TEGEN 'TLEVEN. Stxxm. Deel-
TEGEN 'TLICHAEM. XXXIV. Deel·
TEGEN DE VRYHEID genaerot Hoon. XXXV. Deel.
TEGEN d eer genacmt Lafteting. xxxvl. Deel.
TEGEN "TGOED : als Diefte ende andere fchade. xxxvii. Ded. |
DOOR WET-DVIDI^''^· IXJEvm- Deel. '
ƒ BETALING. xxxix. Deel.
r ONDER-RECHT-LEGGII^®'
^rechts-ontbinding {
'sterft, dooä
JBVITEN SCHENCKING,<
V Xhi. Deel. ( LI
SAECKS ONDERQANG. xlvu. Deel.
rQYmNG,C ί ONDfiR-RECHT-LEGGH""' I
! IBETALINGS-GELYCK.^ VERMENGING. SCHVLD-VERNIEVWlNG^
/ I xl.Deel. i VERLYCKING. j ,
V i-MENSCHEN-D AEDTC v xm. ueei. v-^-'o.niNu. ,
l' j iMEf SCHVLD-VERNIEVWING. xhii. Deel. Waetondcrbehoort ondei-fetting, xliv. Deel. VVaervan veifchilc AENWISING, foanüers ais
^OVYT-SCHELDING door;' V. ^"«c Wiffel-brieven. xlv. Deel.
1 WET: dat is door Vttiaeting.
V. xlvi.Deel.
rEY SCHENCKING. xli. Deel.
ΓΕΥ HANDEL-BRAÉCK.
:.eesting.
c VAERE·
ƒ van binnen, alsHeritelIinguitii Α^-^^^^^ίίρ,ί
xlrm.Deel. < MINDERIAE^IGHEID.
,
\rVAN GEWYSDE SA^cKE. xlix. Deel.
VAN BVITEN, byrerferJ
\vAN gEDAENEN E£d. 1, Beel,
krachteloos werdgemaeckt
door behulp-middelen.
BT BOEDEL-AFSTAND ofte eit-ftel,. Ij. Deel.
BY HERSTELLING VIT VERKORTING OVER. DE HELFT. J„. Deel.
HET VERGAEN.
XXXIX· Deel, fo waa-
nneer de verbinteniiïc <
/IN'T cïHEEL, uitootfaecke;
Defe Tafel moet ftaen voor Folio
-ocr page 17-
Inlêidi nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. i6
|
RatibÉ onBeguacm om Qaer fdücn ofte ffasrt saecftiti te iieHife
tm i Öö&ten öaer in bao25ieii; enöc «1500 be amgt^ebam ioet De <©u&eri6f iüel
iMocöt öaböc gegeben oliet öe ftinbeteh/etibe be manii otec be tj?outoen / maec
niet en öabbe Bonnen öepalenöoeöen-e be feïüe macgt tn aïle Uooj-üaïïenbe
falten foube gaen: alfoo oocft be menfcgen b'eene ü^oegec b'anber later ftomen
tot ge6?uicft ban berflanb enbe Bequaemtjeib om öaer felüe te regieren/ toeïcfte
tijö ban ftequaemDetb in pber menfcö niét mogßeigcft en iaa^ op 't nauïufle te
ttt^m! enbe nochtans? eene gemeene mate baer ober mofl toerben gefielt / bie/
toaer t niet 00 alle/immerjS op 't meerber beel foube paffen; fad aï öet feïbey
11002 be aengeöojen tuet oniiepaelt jijnbe geBIeben/ Depaelt ggebjojben booz be
25urget-bjet/enbc bat in berfcgeibe lanben oocft berfcßeibelicfe, äll?o booitgf/
öcflontigöeib öer mifbaben baggeïicftfrö aennmenbe/ be erbarentfteiö leert/
bat be feïbe niet en ftonnen fiebbjongen toerbé anöersï aljS boo? garbe ftraffen/
500 iiS in berfcgepbeïanben / Soben be llraffe banbe booö/ fcöanbe/ pnne enbe
fcöabe / oocR ^ebonben be ff raffe ban flaber ntje / bat ijS berlieiS ban b?ttfteib/
Süaer boo? ben eenen menfcö / boo? 't berïaften ban be menfcfteliciie reben
em ïteefi gelgcft jijnbe geinojben/ niet alleen 't ^eSieb/ maer ooch ben eiggen-
öom / ban anbere menfeöen ijS onbertuozpen göebjeeft: 't bieïch infonberöeib
eeBiuicBt legenjEf ben genen/bie op bet &ce(len manter/anbere menfcften aen
Blocb enbe goeb/ boo? getoelb/ bat ijef boo? onrecötbaecbigö oojlog/ Dabben öc<
fcöabigt : ^ocö in anbete ïanbeniiSfulcfiiS niet aengö^nomen/ofte aengge^
nomen ^iijnbe te garb ßebonben enbe in ongeö^mcfi ggefiomen. ïlier uit han
öan berffaen toerben / 0oe bat alle menfcljen / boo? be göe6oo?te geïijtft sgnbe
(uitgenmnenbepiicötberiiinberenaenöaere^tóïerjg) nocgtan^ niet fonber
reben ben eene menfcö bejefanber^beleib enbe gebiebiiSonberbJojpen. <Snbe
om nu te feomen tot be ©oHanbfcöe 55urgci-bjet / bolgenif be seibe bierben be
ntenfteen nae 'to Ν D Ε R L I Ν G OPZICHT onöerfctietöm ia
MONDIGEN enbe ONMONDIGER
VIERDE DEEL.
Γα» UüHdige» ende onmondigen.
Mündigen werden genoemt die haer zelfs ende haerder eigene
zaken machtich zijn, ende * overfulcks op eigene naem dingtaal mogen
A-lï i» t7, voeren: biemen oocft anbetjtnii ZELF-mondeN plag te
lx noemen* ONMONDIGEN dien fulcks ontbreeckt. a©elberftaenbe
nocgtanif bat oofft beje/in jaecBen ban jioare raifbaeb/ δρ öaer feiben moeten
terecgtfiaen.
Cuflcften be anmonbiggen piag te 50" onbetfcgeib ban eigBeno! enbe βη#
«tg&enen/opcb?pncnbeonb?öen : bJdcft onberfcöeibinbeseïAnbennocö |
iJoab ctfÏ op ben ï^ea-: .ïBaer Buiten befe jonberiinge gemötigBeben 'iwerben
nu alle menfcöen in bc?c lanben geftouben aljS bjijan ^at meer isf/ bolgenjS
betjanb-befienbanbe^ïebenban l3!lanb/bjeïben'b?ij alle poozter^ jaec
enbe ö£ig Binnen öe ^teöen gebjeant öeöäenbe / sulcftiS bat niemiuib be selben
(Λ0 eigenen mag acnflaen ojïe intuinnen.
ONMONDIGEN ban aïöiec Beïtent boo? b2ieoo2?afecn : boo?
HUWELICK, Doo? geboorte, boo? ONßEOyAEMHEID
ÖM ZICH ZELFS TE REDDEREN.
^lie be^e fiaen anhix iemanbif V O O G DIΕ, 't bJelcft ooclt Μ O Ν D-
BORGSCHap bjcrbgtjenoemt/0!nbat be boogbbenonmonbigöcnal^S
beröojgt / bJaer boo? men nu jcit MOMBER SCHAP , enbe boo?
monb-bojgen momBotViS.
♦VOOGDIEofteMOND-BORGSCHAPis eene rechtelicke *
machr eens menfches over een ander, ende fijn goed t^ byzoiider nut in-
gevoert.
ONMONDIGEN boo? Oet HUWELICK jgn alle ggeßubjebe
b?ouiuen. ,
^taet te letten bat ban oub^ alle ïnyben in be;e ïmtben onmonbig 59η göe·
toeeft/ fuicftif bat oocft Beiaeube ouöerloic maegben ofte Uiebuiaen niet recijte«
ïicBiSenmocötenboen/nocöteeemgöe göeberen berb?emb0i/ban boo? öaer
iïoogbif öanb: bjaer uit oberge&ïeben 10 be gebjoonte ban tot jobanige jaften
te nemen een geftajen uoogö/ Diemen anberjg een (Iraet-boogb noemt. SlSaer
bit recöt boo? iangen tijib in angöebjupcft jijtiuc gcftomen / geeft bjcl eentgöen
fc&ijn berauben / miwr be ftracpt berïoo?en: fulcftjS bat gct gunt aljS nu 6p be*
I'aerbe oHgöetrouöe toijben toerb ggepleegt ftgooH fonber boogb / niet en laet
gefiabe tesgn.
<©m te berfiacn'treciiit ban ggeBubJcbebjoubJen/ mochnen bJeten ïoai
HUWELICK ijS / tuffcöen bJien enbe öoe'tfelbenaebejetlanbenrecöi
ten mag toerben berftanbelt.
VIIFDE DEEL.
F^an 't Hamlick.
HUWELICK ofte ECHT is een verzameling via «lan ende wijf
tot een gemeen leven, mede-brengende een wettelick gebruick van mal-
kanders lichaetn.
3Sae be oube ^mtfcQe tuetten t ober-een-ftomenbe alë ggejcit i^ met be
eeiTïe iniiellinsBe bejs èuVuelicftiS boo? €ö?ijiUiEi Beftracétigt/mageenmaw
maetccniwijf/enbcecnbjijfccnman/ in öuloeïicft ßeBBen ί bie anbersf boen
|nbe fïftcnbe €φί met een anbet öwtaelicft aengaen/ ofte öaer boo? trou-
oeiofte beröinben/ bierbcn sVoaeclicft g&eflraft/ enbe öet tïueebe öubjelicft gö^^'
toenbao? onecljt.
^eng-gejcllen Benebenbexivenbe jonge-bai&ter^Benebcnbexn jaeren
'woglrennietöubielictoi / nocljte oocft een bJebBtue Binnen ben bat fy
»an öaec joan siaauger jouöe mogeu 59«. |
-ocr page 18-
Inleidi'nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 58
|
®iilïc ïutiien/ aljS geen ü?8e Vtttfle fteftöeniJe/enöe manjS ofte topt« &ie bei^
aen-geBoien geß^ecfe tot tedingc onoequaem 5ön/ mogen Öaer oacft ten gutue
ücftmetfiegeten . ^ . ,
Sfilie manöigen mogen Qu^ueliciien nsc öiwsf fcïfi^ ioil / uitgenomen iimnen
üeröoben ieöen öan 6Ioe& ofte süJagöerfcijap t toelchen aengiiente uan oub^
öe genaembe geelielicftc ßecftten piai^enonber^oubentclnecbenibani^m
ben i'aece bij^öten-ijonbert tacötig öy be staten bau ^Jolianbt baec op boa??
èSfeb-bcrtoanten ban opgaenbe enbe baïenbe maegfcgap jönber
cinbe/ bat ouber^ eube boo?-ouber;S tev eenre / fónbercn enbe bojbere atfto?
melingen tet anbcre/mag geen öuioelicft 6efiacn.
I^ocßte ooc tufTcöé foeebetiS eft 5ufterii/'t ip ban belle ofte ban Öaïbe Bebbe.
^ocöte ooch tuffcßen omew enbe gaere niröten / bat öaecec fitoeberiS ofte
ïuiiev·;^ bOf&terjSftinbiS-Mnberen oftebo?berc af-i$omeIingtn j normte tufMlcn
woeien enbe jjS gaerebjoeberiSotïe jonen/ftinbiS-
fiinberen ofte bo?berc afftomelmgen/alsi boojen.
3?n sibai^erfcDap ijS becftoben te iJubielicHeiibmnenbe leben öiecboojen
banbloebebermaenti , . , ^-.r
Sulcftö bat een man niet en mag önVuelicßen met fgn flief-moeber/ofte met
öe vuebiibje ban iemanb föner booj-auDerjS / oocfe niet met ftjn fcBoon-bocötec
tfte bjebubje ban iemanb frjnec afftomelingcn: norgte met fgn fcgoon-moeber
ofte eenigc ban ffinjS gebjeefbe i)uifb2outoe booi-ouberif; nocftte met fgn ftiefi
bocftter/ofte ban fftnö getoeefbe DuifbjouVojS afftemelingen, ^fseljjcfef eett
togf en mag niet gubJßliclten met gaec llief-baber / ofte ben toebutocnaer ban
iemanb öaerec boo2-ouberief/ooc& niet met öaec fcgoon-soan/ofte bjebubienaec
ban iemanb ban öaere afhomeïing^en / πoφte met fjaer fcgaan-baber / ofte
iemanb ban ßaersS n^ebjeefbe man^ »ooi-ouberiS/ nocljte met öaec flief-50on
ofte iemajtb ba« ijaeriS getoeefoc man!S afïtomcIingen/bcibe;S ïonber einbe,
€en man en mag oocit niet gutoeltciten met fgnjEf bjoeberjSbjeöutoe/ofte
ftin3sftuifb?ouïoc5u(ter:infgfjeï0cii3s en mag een bJöf niet ijubjelicften met
gaerji maniS fi?oebet / o^e ïjaeciS jufteifiei biebuïoenaec: 't een enbe 't anbere tt
berflaen 50 ban bolle alii ban 0nlbe bebbe. , ^ ^ ^ ^^
©oiber en mag een man niet öutoeïtcften met beinebutoe fgnejS Sjoeberji/
ofte sufierss ^oonjs / ofte eeiijS afftomelingiS bet seMn / nocßte m fÓnjS geiag^
. ?enei|uifb?ontojsbjoeber!iofteiufierisbocöter / 0fte anbere af&imeltng bam
Uien: ginfgelgchiS en mag een intjf niet öuiuelichen met ben bjcbubjenaec ba«
RaeriS öjoeberiei ofte juflersi bocöter/ ofïe een^S aftomelmffiS ban bten / nocgte
ntet Ijaec getoejene manjei bioeberi? ofte sufferiS 500η ofte anbere afftomeling»
^oc8 alioo in bejelaed-göeiw«»"!»^ ï^ben Öet 9utoelic& 50 5eer met be eer^
»aergeib niet en fcgijnt te flrgben/ 300 Jön tip topn eenigöe ïutben boer tot öp
öe Staten beroo?!oft, ...
iSelangljenbe be onmonbrg|jen/bat alifiet be onbejacrben/tf ban oubif m
j^oïlanb berftaen bat be fiutaeiiciien met be selben aen-gegaen buiten ftenmiie
enbebJiHe ber oMberiSofteboo^ouba-jS/öaerouberieiontSiawRcn/ ofteba«
öeibjS ont6?aecft«v ban be bjnnben enbe boogben / ofte iromersf ban b^ber*
^eib/tDareHoneerltcfeenbejlcafbaet/maer niet bat De selbe niettg roami. |
J^amentlicfe bat iong-g{)«3eilen beneben be böf enb« tiuintig / enbe jongöe-
bocöter^ iteneben be tbJintig laeren/ öe&öenbe fieibe 0aere ouberjf/ofte een ba«
bien in 't leben/ niet en mogen önhjen jonbec te boen Wtjcßen ban öare ftetoilli*
Sing. iKaec bie ftoben be boojfs jaeren jönbe ouberji gebben/moeten be jelbea
gaere ouberiSÄnbien fp get boojgenomen Öubjelicfi toeber-^fpjeeciten/ontBiebeii
boo2 ïterc&cn-bienaeriS/ofte boo? ben grenen bie 6p be ©berBeib baer toe gijn
gefielt; ^e selbe niet becfcgijnenbe binnen beertien bagen nae bat gaet jelfil
beiuetet?sgebaen/bjerb5obanigber;uimgÖe&oubenbooj6ebjaiiging i ber*
nenbe/ Vuerben be rebenen gegoojt enbe getracht om 'tgcfctfil te bcrg^eläcftenf
ïnbiet! fulch^ niet en iian gefrfjieöé/ ïo bjerb öp be toet ban be ^et^ met Ren*
nifte ban paften fmc# bebolf te gefcöiebê/aliï be jelbe oojboir en rebelicti binb*
®an oubif plagmen in bése lanben öetöutoelicfttebolti-ecftenfonbcrbeel
Söelaetg / op eenigöe plaetfen aïieenlicft boo? Bet fipflapen met henniffe ban be
magen toeberjijbejei: maer al^o fjier uit beeïe onluften enbe oneerbaerOeben on*
nonben/bao? bien eentge gaer ten j^ubjelicii begaben iegcniiboo?gaenbe trou-
belofiten/ofte aen gaer nae-maegfcgap ofïe 5bJagöerfci)ap/ δρ toölen oofft fons
ber boojgaenbe betoiliiging ber gljencr bie baer inne begooiben «ftent te ifin/
Γ0010 om al 't felbe te berftoeben / bp be Ätaten ten boojf? töbe bojber goeb
gebonben/bat alle luiben gaec ten öutoelicit biillenbe begeben (gieeouben fou-
ben 5ön te berfcf©tien boo? be «©hergeben ofte BercRen-bienaren öaerbec
^aeifl^c/ enbe albaer wrfoec&en b?ie ^onnen-baegfcge ofte mart-baegfcöe * t. »o»«.
SSeboben / te boen in öe iKercße/ jjan 't jRaeb-öuiif ofte anbere alaetfe baer 8et «i·
recöt toerb gegouben / tesü etnbe eeniegeïicft öie cenigge beletselen foubetoflleti
boojtaenben/ bjaerom fjet öutoeltcit geen uoojt-gang fauöe beftoojen te hmi/
£ felbe mtböeïet-töï» saube magen boen; 55E»aubelicft bat ben minbcr-iarige»
©uber^s öebbenbe / julcliii aljS boojen göejeit / ggeen göeböben en foube«
toerbenbergunt/boaj berferegen bebJilliging ban be «©uberifi eft ben meerber-
larige ©uberjS Debbcnbe/mebe niet baoj berftregé bebJilliging ofte booi OKté-
Sfen ttjeber-?eggê balienbe/afte bêtoeber-iegger in 'tonrecht
jpnbe öcballe/be berioecIseriS toettelic enbe opentlir bp be <©üereeib ofte ïierc-
lucröe» getraut. ©algeniS toelche bebelen alle ftutoelicfien
««u ^^ Sönbc aengcgaen/ niet anberjS aïjs taaz encr0t ni toerben rtfteheuben:
ben göenen/bie bao? trau-belaften eénigg rec^t ftebben bêrftregflen/
berbalgen aBelrhe trou-blo?ten
ucii moeten hJcrbcn be\ueien alsJ anbere tjanbelingöen/sonber bat ben ont?
•I aenieggen ftem ff ljulbig i^i bp eebe te futberen.
wlÄÄs^I^'^^^^'^'^^^^^^^-t^^orften/s^ Ijaefl inbe ftercfie ofre
Vi^ troubj bebefttgt./ julcfijS bat alle recßten uit Qet fjutoe.
^"öc öaerpiaetfegebben/ altoaer't
^»f ^ lanben geen fcöeibingöe be^
^rS tof gelaten/ ban boo? be boob ban een ber cfljt-göenoten/ ofre
SSa nï/hïl' rcföteliche fröeibtnge honnm ben <€φί
i^^Är/ antrtaenbe niet berbjecclten.
rtliS geseit i0/ toettelicU sönbe aengegaen/ toerb be
ÄÄÄÄ """ Söenoemt^nanenbe |
-ocr page 19-
Inlêidi nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. i6
|
^icn-öoïsenbe een bjouto gaeren man gnei)oo??aemijöb frBuIbis ί maec
en bermag öm man nict fgne teowto te fïaen ofte anöér^inriS tojctielich tc öani
öÊlcn: εή Vaie tian fteibe 5tcö. iegen;^ Γόη ecöt-genöot oittgaet/ uerüaït in öDcren
öie öäer toe t'ricfte piactre ^Ön gejïcït: ioerö oocis &p na geïcgcntöciö ban
sahen 5Vnaerber geflraft. ï©e onïufien lang buirenöe toerb oocl^ iucï 6p 't ge«
refDt toegeflaenTcÖ^iöingc ban öe 6p-Vuooning/ ben ecöt-öanb Siijbenbe/ en&e
met berftanb bat altöbïucberom getracßt mort ïDerben tot bereeniging.
<©berbeiSb?oubJiSaoeberenigÈ be^manë boogöi)e0ier teïanbseergroot:
't3pbat5uIcii;St;Sg0eiiBmen uttbe onbe^uitfifejeben/'t.^ bat be groote
naerliigöeib/enbegeiroitoigöeib öanbe inanjS om Öaer ÖuifcSesin bßo? tc
flaen/baer toe oo??aecli &eeft gegeben.
®it ftracïTt ban öese boogbije fpjeecBt bc man m recgt booj fön b?oubJ: i)p
berb?emb enbe öesitóaert öaerc gocberen / oocit bie fp Buiten be ^emeenfföap
fteeft geftouben/ nae fgn toeïgebaïle / ?onbet bat öp Itaere betóiïitging baer toe
sjan noobe Ijeefr. man eenigöe fcijuibcn mahenbe / uit toat oojsaecft get
foube mogen 5ijn/iucrb be b?oHiij/oof Η 5onber ïjaere toiï/baec boo? berfionben/
«uIcßjSbatfpDacftnaebeboobbooj be tielft aen-ggefpjoochen mag toerben*
^ocft iaanneed alle be^ raan^ goeberen booj eenige mijiiaeb tuerben berfteuit/
MÜben bei bjouinjS goeberen baer in onoekiemt,
ibiei'iegöenjseengoeöuïaebeöjou'tnmag in rergte niet bcrftöönen ban al^
semarötigbe ban ijaerai man / fp en mag ï^aev^ manji nocljte öaer eigen goeb
niet berbjemben ofte fie^iuaren: fp ni beemag Docti niet fc^ulben tc macchen/
öaerjelbenocööaerenmantebetöinben ; ©itgljenomen bat ban oub^ ec»
man / geöftcnbe een biouto bie pïag te iiaciien ofre tc 6?ou\oen / iiaei' motfit
berïiefen ten oben boï ö?oobii / ofte een ii?flute feierif bat ben man baer niet tc?
genii boen en mocgte r ÉnfgDelÖcr io^er 't bat censf man^ iuijf pkig bioïlen
gaten ofte ïimten ie berhoopen ofte ftoopen/bie morgt fipj^aer berliejcneen
!iijicf)tcbateenftecnöiet: bjaec Bet ootU eenii mans? iuijf/ bie niet en pïag
openfiaec ftoopmanfojap te boen / Oaei; man mocfjte 6p öaer feomen in fföabe
ban bier pennii^en. 't 3©elcft boen fcijönenbc genoeg tê 5ijn nae öe geïegenti
geib ban bien tjjb/ öc neeringen enbe rijcftöoinmen bet ianben baer nae grootei
licft^ 3Önbc aengeïoaflen nit gelijcite reben 500 berre uitgeiïrecfet/bat nu een
gegubjcbe bioufo/boenbi. opétiare neeringe ofte ftoopnmnfcöap/ toei mag gan^
Delen in alle 5a&en be ^elbc necring^e ofte ftooomanfcftap öetretfenöe / en bien-
tjolgcnbe öaer jelbe en i^acren man berfiinbê/ooch be gaeberen ban be neeringe
Uerbjemben eiibe öelaften. 2füc anbere bjontoen mogen alieenlicli ijanbelen
ban 't giiene be aengaet / enbe booj 500 beel fjaer aelbe enbe
öaere mäni^ beröinben; 't ïucïch een man niet en ftan Beletten/ ofte öp moft fgn
b'Ouiuoofft batMïiint recijtelicit ber&ieben/enbe'tfelbe boenafiionbig^eni
äfeacr in aï!en gebalïe/ ooch ßuiten &et gimbt boojfs i^ / Uan ben man acngije^i
fpjoociiea iucrben boojjoo beeï ÖP öoö? fgnjS b^outoiS öanbeiing soube mogen
^^ÏSS nu beé mansÈ boogbgc ober '0 bjouto^i gaeb nae 't gemeenc ïanö-
reeöt 50a berre (irecftenbe aiii gejeit iii/500 Itan nofötansf be selbe bao? tbjee
mibbeïen ingöeöonben toerben; namentliclt bao? öuluelichfcöe boojtoaerben/
* 1 scpatatio enbe bao? * öaebei-frgeibinge. a©ani ίιρ boojïaaerben gemaectó boo? 6anb«
hoooMtu, atß öutoelicl^ / ftan cöt biouta iïeöinsfit bat beu man gern tetoint r.U gcBBcn
ban |
5uïïen 5tjit in bc fcQulben öp ïjarcn man te maeclien / mib^ bat fp ban ooift bejS
Usinfi^g niet bcdacötig en jp. ^taenbe gutoelirft / ßcmerrhenbe bat ben mart
Öaer tot armoeöc foube 6?èng0en / bermag fp recgtelifß &oebel-fc&eibtngöe te
eiflcDen/cRbe fjaeren man "t öetoinb ijaerber goeberen te boen berdieben/ bjcïcft
beröob ^ijn&e ais0eijunbigi / 50a en ftan ben man baer nae fjare goeberen niet
firafljteïicii berbjemöen ofte 6elafïen/nori}te Ijaer boo? ftjne fcöulben ber^inb«*
Cen gijeöutoebe ü^outo bermag öp uiterftetuilic ban ijaer goeb 5Ulcft;S tc
ftcbelets aijs liaer aelicft/gonber Öaer;^ man^' ßebJiliiging ban «oobe te Öefifecn,
mnoitg ië iüenndiris bat ben cröt-öanb / 5uïcM al^ boo?en g^cscit t0 / jgnbe
gefcöeiben/DDf is be^ mansf boog&ge tornt op tc gouben.
mansf öaogbgc ^onb οαΛ ορ/^οα inanneet ben man in juichen (lanö ijS
gehomen / bat öp felbe mast fiaen onbcr eenp' anber^ boogbije / ioaer ban giec
«iie Sefi-WiicufaliDerbfn» . ,
seste deel.
I ;
Taff onlaeiierven hinderen^
D©Di GEBOORTE 5i)tl ONMONDIG ONBESTORVEN
KINDEREN, aitoacE 't Γφοοη jo bat fp &ε fiegiiaemljeib öabben om
8aer felbe te rebberen : ^[cft (egge Doo? ge6oo?te 01500 öe * aenneeminge * i·· Ad^ie;
totfeinberenalöter onöeiient ijS. ©an befe onßeiio?bene iiinbercu itomt öc
boogbtje bc baber toe/bie al^ babcr cn boogb boo? bc fclben in rccgtc fpicec&t;
mbe baojtiS 't öeiöinii ijceft ban be goeberen / bic Baer bao2 crfeniflc ofte an^
berjint^ mogen aengefeomcn jij"/ «P 50bani$ec ioijse / al^ ber bjcjen boogben
oacn: i©acö ingijebalïe ban naïatingiie ban erffeniffc / jijn be ouberiS fceulbtg
baer üan licnnijTe tc boen aen be SBerf iamer ofrc «©Ijercifite/ bie ban letten of
mtöebjintbanfobanigc crffenifTc een 5onberlingöe boogt bereifcïn: ofte, niet.
t gunt be iitnberen in be liofï iönbe ban §are ©ubeiiS / boa? Qacr ibinft
Homcn te ïBinncn/bJcrb gare «©ubrriS in bollen eigenbom geiDojbé*
uoo?t;s öoe berre bc itinbercn Dare ouberiS 5ijn Dnberiuo?pcn in 't acngacn
ban ö.m· ljuroeltcït Uier boo?en aengebjeicn,
©e groote enbe * jonberiingge macijt ber babersl ober beßinberen onbcr
saerejjaub fïambe in bese lanbm onßeftent. <©ber-fu!c&iS ben ftinbcrcn»p^^^ft^.f ·.
i^re jaren tje&ftenbe onberßoben ban ijaer gccb δρ uiterfie totlie öebel te boen: iUfc
baber en peft geen mftociji-recfit ober ber felber fgner itinbercn goebe^ t^imc
i, ,"· en bermag ootii niet *l5p uiterfie bjille fgne jongteitinb'rentebcri
h^rt ♦ ^^^ Öaer goeb laten gaen nae * berfierf-rccgt om be fcïbc rci ''''
^^ oocli be aenncmmgc tot hinfecren Bp onjg niet gcij^uicltelicit.
o»®ßfta?bcn fónbcx-cn ina-ben maubig boo? öuibclicft afte * ganWicgtin? * l·
fenh ^Ä® gefröieb oftn rec&te/of iiil-3ïcggenbc/teioeten 30 toanneer eenig """
n« « κ Sfl'oc re toooncn tfi neeringe tc boen.®c hinbeccn
ibij3cn ban bc baberltehe gana 5ijnbe antfïagften / fie&omen baer
•aSI öct acvumt öacrbei; goeDcrm inbe niacßt om mgi te fpjeccftcn: j&lpenbe |
-ocr page 20-
Rechts-geleerdhcid. S
|
Inleidinge tot de Hollandfche
t>ao?tiEaItööpHc8ti5|afte<©ubcr3tfg:cöfl025aem§rib cttöß eertóeöing®eteilen
tomcn üoiffenö be aengcBoo?cn cnbc <0ab5cltcfee gegeben tet.
25oüm befß tiueß manieren toerb bejS ua&erjS tioogbgc oocfe geeinbigt / 500
toanneec öen Uabcr selbe in tioogbge tuecb gcfïelt.
SE VE ND Ε DEEL.
ran de oaheiatrde ^e^^n ende't β eilen haerer 'voogden.
*L.JEtat ftt-
pillacis.
«t.Sab T«w-
tibtts.
* L.Acat nü-
nar.
♦ L. SuW Ca-
eitenl»"·
* L-Teftamê-
titij.
• t. Dativi.
*t. Legicimi.
DgebOOiONBEQUAEMHEID OM ZICH ZELFS TE
REDDEREN ONMONDIG / tottben in 'tgOemecn
WEZENgenatmt. We^Ön ONBEIAEUDE of BEIAERDE.
VOOR * ONBE1AERDE wezbn tóerben δρ onö gfjrfioubcn
aïïe OUDERLOZE , oftß VADERLOZE ofte MOEDER-
LOZE KINDEREN ZYNDE BENEDEN HAER
VIIF-ENDE-TWINTIG IAREN:
<0m oubitf plag in ^ollanb een jongman maiibig tesöntotfönbijfiöim
jaecen/een bocöter tot öaet tinaeif jaeren. nae geeftnicn ben tgb ueti
lengt tot acUticw enbc einbelicfe tot öijf enöe tïmntig jiaeren/ jijnbe öp om on^
Seiient get onbecrcgeib 't iaelcft öe ßoemfcgc recgten raaften tuffcgen * tfecrfte
miRöer-fami^eiij · Haenbe onbet uoogben/ enbe öe * ttoeebc (iaenbe * onöec
gn be tooosböe bet onfietaetben (lact te mercßen ben Α Ε Ν V Α Ν G, ben
VOORTGANG, enbebc» UITGANG.
^en Α Ε Ν V Α Ν G ftdanggenbe / moet gcjien tocrben WIE öoogben
honnen jgn / enbe hoe mcji »oogb toerb.
a&oagben en mogQen riietsijn bie selüe onber tioogböe fiaen 1 noeste Rrngf?
Iiriben/nofi)teb?outüen/uitgeieit raoeber enbc graote-moeber.
Τ Fif S ? Ε^^ί L L? id· o" ^^' δ^βείί boo? * UIT-
3^nt ge6o?en boogben biemeu anberjÊe*ïüettingl)e noemt iuerbeniipanjS
nu 500 niet gijefijnirftt aljSineï ü002ti)bsf« g^ocij in 't lanb ban ©oojn δμ göci
6?ecii ban baber enbe moebec nioet be oubfle cnbe naefie man-pooft bevioogi
öge aennemen / be naefie ban uaöcrji bjcgßen gaenbe boo? be naefte ban raoe^
DerjS inege : l^an ftonbc be naefie geen *5eecßer boen aen be inejen acn lam
ben ofte öoigen/ 50a soube men boo?t-gaen tot ben naefie baer aen/ ter tijb toe
bfltmen een bonb bie seecfter ftonbe boen. 3©el Voacr bat be langji-ieuenöe
bcr ouberen / Γφοοη bp uiterfie üJille oft ßp bOberljetb niet mebc gefielt jgnbe
tot boogb / altijb öetjoub be opsiert bie be jelbe nae be aenge&o?en enbe gege^
ben eobbeltcfte toet toe&omt j enbe obcr-5irtffta' in 't Ijutadich ban be fónbei
ren get meefle jejj^en geeft/ gelijcft oocft in be opboebinge ber feinberen op ïse0
felfif raeb ^onberling toerb gelet. Jpaec alle rerijt^i-plcgingen tocrben göc^
boert op btt boogben naem/bien oocfe iiet öebrinb ber goebcrcn toe-ftomt.
©002 UITERSTE WILLE iuerben boogbeit gfteftelt 300 be
IBoÉöer alis 6p be JSaber / be bjelcRen in befen ^elgcftc maröt öe&öen / fuichst
oocft |
eocft bat boogben δρ ben eerfïHOberlijbenbe jijnbe ^edeft/beïansfi-ïebenbe
baet nae raebe boogben mag ftellen met gelijffi reröt / enbe ijeefï bit plaeti« foo
iBeï ten aen^ien ban gebojen aï^ ongljefiojen ftinberen / maer 't noobig bafc
men öe boogben noeme ofïe seccftcrltcß ßefcgzöbe/ niet julcfte bjclcfier jeecfter?
ijeib foube Ijangen aen eenig gebal.
JBanneer bp uiterfie toille op be boogbije niet en boojjien/ ?o plag juïcitjS
ban onb^ te gijcfcöieben 6p be bier bierenbeelen / bat iiS be naefie biunben ban
0 baberjs üaber^i 5öbe / ban baberji moeberjS 5öbe / ban 's? moebersf babersE
5jjbe efi ban möeberiS moebcr^isijbe: USaer ijf baer nae 6eter gebonben bat
fulcftö fóube göefcfjieben öt» be ©ber^etb / bat ijef Bp 't ^of ban ^ollanb / 6p be
©ercföte ban be ^teben ofte ten platte Itanben / ofte δρ be 3©eef1^amerjS / öte
m berfcijeibe plaetfen baer toe iön g&elafl / ölöbenbe nocBtanjS be Öoogfle op*
5tcot ober be toefen öp't€>erecötßibJelche (©»ergeben gebjoon enbe ®eöaui
«njgnm t (lellen ban boogben te goojenget goeb-buncftenbernaeiiermai
gocn/enbe aocii be jelbe te ftiejen uit be naejle magöen/ 50a berr" öet eenigsinsf
met 0020002 ban be bje5en ftan gefrifieben, -
^ber-jiilcltjï een baber cnbe moeber/cnbe BpgBeb?eecfte ban biengroot-
baber enbe groote-moeber/ 6equaem 5önbe/gaen booz alle anbeten in be
boogbtje ban gaere ftinberen enbe iiinbii-&tnberen: bjclcfie boogbije babec
wbe, groote-baber ßegouben per leben lang: maer moebcr enbe groote-
moeber alleen tot eerßubjcn^ toe/cnbe bat mertl onber goebe · seecScring/*»'C"'''■
mbεmetafflanbbanbe booj-recöten be b2oubJentDe-ftomenbe. ^ocö 30a
bjel baöec ofïe grootc-baöer aï0 moebcr oftè graote-moeber / niet anberif alii
met &p-üaesinge ban een anöe« laoogti ofïe üooßbm : toeibcrfiaenbe bat in
fluch üan beeiinge ofte göefcljil met ßacre hinberen fp flil fiaen/ enbe een anöo:
m öaer plaetje 000? bie tgb gefielt moet toerben.
<®e anba-e boogb ofïe boogben ncben# een banbe ©uberjS aljS boojen / tifte
öpgeBjecft banbien ttoee ofre meerber boogben bjerbcn gSenomen be oubfle
enbc naefie mannen bonbe 5i)be baer af be Itinbereit bertoeefl 3ön / 6p 500 ber^
re btebaer toe bleuen / enbeioo nietbeoubfle enöe naefie baer acnenöe 500
Mnojt^: enbe δρ ggeö^ecft bari fteguame magöen tbjee anbers mannen bie ttatt
tö^equacmflgöeaciJtbJeröen. ■
. ^bebebjesen niet boogbelooif en jouben Bigben 58η öe ïangM-re#
κ ^i^^uberif enbeöpgeBjeecitc tón bicntb^e banbe naejle magen
göegouben Sinnen ac0t toeecften nae 'toberSliiben bimeen
^eBeibebe <Bmerg ofte ßinnen firtcftrntijbaisibeiteuren enbe geiooonten
boo? be 3©eef-liamer baer een i^/ ofïe anberfint^
ftiSir^ "ïöaer SennifTe boen banbe uiterfie iuilleiofipbe
ban'tgerecöt boogben berfoeefert,
m i^^^f Söeöoubenne göedelbe boogben 500 inanneer een Ba.
«^me^-üoogbcniifoberlebcnrópbateenanberinbe^ fflöCiS plaetfe gefielt
^ ©oógbcnï
Set gerecötc
Ibaer op meti
j "iterfle toilleiïfte ipbe «©beröeib sflnbe gijeflelt/ flaet b?ö booj
pufcgulbteboenop Saeronbermogen ofïe ongelegentgeib/
hattrJrLtf^^^^'^^^^ÖeiOto^ 5onber bat iemanbgg^oubentoerb
^^ Sijn: enbe bieijem δρ berfitortngßeban
'Bcwqjtftejiïiaert foube moijen bmben/mag gern iyereepen opcenöoogljec
recöterj |
-ocr page 21-
|
inlci dinge tot de Hollandfchc
r«c0tßt;: maet ïocrb mtöbeler-tijb in fjaer placm ecit off c meer anöere üooij&cn
gtflelt tat garehoftencfilalicn tnseuailc fpeinöcl9ciiin'ionsednc{i fjomen
u iwllen.
Diier niet εη öero^cn oftß nae fiei'ocp uiterlicii in hc boosöse 39" ^^^
i0ß5aiAncrben Bp gij5£linG gebtoongen be gciüe te aciinaerben.
©aoaben raoßen 306p uitrrfieiuiïleaïiS öp b'^öertjcib gefielt toei'brn 50e
• t. Pure, tocl boD? altöb al0 han seec&ercn tijb af ofte tot ^eeciiercn tgö / enbe jlcrUte-
»L.subcon. lieft oftc 6p*5eecttercgcüaIIe/ ooch Voelow emige ; toeltoerftacnbc
diüoiio. jjjjj fig ^gjj ijoogbeïoosf αι mogöcn 5IJ11 / itiaer be öaogbeii öp oücrlijbeii
afteaKberfirts^ontBjeecfenbc nweten terfionb anberen in gacr plaetfc ggc--
(ielt Ssjßibetu
achtste DEEL.
Fan de macht der voogden.
N%z bm a«ttba«s flaet te letteti op bc voortgang bau bß
boosböe/ftcftaenbe in bec boogbm MACHT eniw Ρ l i c Η T,
ißelanggeitbe bßcboogbßu MACHT, be fclbeßnöeefc booj eaUggeen
ulaetfi iH "t matoi bixn uiterfle toiïle: alsoo be toeiflt / Öeöi^nbe be laren baet
toe noabig/iulc^ big fiaet fonber itetoilliging ban 0are bßogbeti:m^ be boogi
Den nocßte ber baogben ftiubcren / mogen 6p fobanigge luterfie toilfe noc|te bp
ccffenijfenocêteöp maectitng&e niet gebaet toerben in onroetenbe goeberen/
S&einch f fönet jpiaetfc fal bJecben geseit.
't ©utoeßcft ber bje5en en ijS aocft niet ban onbiaerbe booj öet ïuebec-fpieeci
fen bet baogben : oftc ber magöcn bie in bit flucit meet toerben aenge^iien alii
Deboogben : maer 6p ïteiser ftarel totjlen oSraef ban #oiIanb togifelicfi
ßebolen/ bat 50a biie trou-Mofie ofte DubJeïich aentraet met em jonginan bie
öeneuen fön χχν larcn ts? / ofte ittet tm bocftter bie Beitcben öaer χχ jaren i^/
fonber beïDiiltging ban baber ofte moebet ofte banbe naejle bnenben enbe ma?
flfien / 500 toanneer öepbe bß (©ubet^ ontöjcechen / ofre immer^ ban bc 3©et-
öouberif ban be olaetfe / bat bß selbe noit ban be onbertroube ofte ecljt-genoot
fal niog&en nemen oftc Beffen eenige mo?gen-gabe ofte anber gljebJin 't 5p uit
Rracgte ban 't öutoelicii / nae EanbfgljebJoonte / 13p 6p mterfre imlle / gifte/
obtcbjacgt ofte anbetsinti?/ in biat O^t foube mogen 5ön/ aïtoaer t ootK
iiat nat 'tbol&jeni^en ban 't&utoelicfs be b0OJ5eibe&eiöilligingb)terbberi
fttetten
«ec|tf-plegingen moeten g9efcD«öe« op ber boogbennaem :^^^
SaerO ben boogben met toegelaten eemgrecijt te fieginnenmntbjgffelacötigc
jaften 5onba· goeb-binbinsäc ban 8et «ö^ecftt oft« ύζ toeef-itamcr/ op flraffe
ban felbe be feoften te b?agen/enbe tnbien be boogben met be bJCien eemg eipv
Sl>cfc8ilmof0m!ßciiBiw/ toerben tot bic i&U een ofte meer anbere boogben
S«-iartge bjesen mogen geene gaerbet goebemi/ oocfe gern gdb ^
ïeö^Hbe lööiW berijmt!»« ofte ifestoareii rmogen opCB ö
ÏQCil |
Rechts-geleerdheid.
toen anbete aïiStioo?mifbaeb: maec jgn alle Qanbelinggc bp ben selben aen-
gegaen/al toaren bie oocft 6p eebe gQeflercfet/fiuiten rccBtf-btoanctt/alsi berla?
ten ban be SSurgerlirfie toet/ uitgenomen bat fp toel iet mogen febingèen t'öa«
ren boojbeel / enbe oocft aengelwoochen mogijen bjerbcn booj 500 beel fp 6p be
yttnbeUnge berrgcht fouben mogen sijn: bet bresen roerenbe goeberen mogen
be boogben berftoopen / borfj met itèimiffe banbe bjeefftamer baer be selbe «iet
εη Iii uitgöefloten / enbe öeibeii göebaUej« moeten be felbe goebèren berhocöt
Serben opentlirh aen ben mee|i-6iebenbe t ofte anberjint^/ 500 baer ftOabe ba
waer/suicftjS soube fiomcn lot lafïe ban be boogben.
USair onroetenbe goeberen/ oocfe renten enbe pachten ben bJesen toefiomeni
be/mogen bp be boogben niet berbiemb nocgte belaft toerben / altuacr get oocß
met henraffe banbe bieef-bamer: maer moet fulfjS gefcgicben 6p goeb-bmbin^^
gije ban 't l|of ban i|ollanb ofte baw ben ©erecöten ban be plaetfe baer fultó
SebjuifüchciiiiS: bjeldt i^of enbe<0crecijtenoocftfulc# nieten mogljen ber^
oo?ioben/ban nae r^p onberfoecft (toaer ober nten oocft getooon isf te öoojeu
oenaefïe magijen banbe bierbierenbeelen)6ebinbenbefiilc#noobig/ ombe
tcouiben te bolboen ofte be bjeef-ftinberen te ontteröouben ofte anberfmtif
opentlicftnHtboo? be toesen/enbe in allegöebalfe moetbe berRoopinge niet
anber.ö gefcöieben ali0iopentltc&naeboojgaenbe*aff5onbiging. SCnberiiiiSbe* ss. lubu»
^«njpinge ban ontoaerben/ enbe jön echter be boogben gijegouben in be
baogben örtfien oocft mac^t om ban toegßen be biesen öanbelingê aen
te gaennnaer moeten baer tnne gaen met jopberlinge boojsicijtigiieib: anber^'
5|)n al^ boojen/gegauben in öe fcftabe.
©itbe Oanbeltnge »an be booten mog0en be bjesen t'^aerber tgb recftt
fpjeecfien ; enbe bjeberom baer uit aenge(p?oochenbjerben / öffjoubenö het
wöt ban *eerflellinge/inbienfp baer bp betlto|tbjaren/"t bleich fp moeten* t.Remtu.
m tbjcrcftöjengen binnen bier iaren na bat fpmonbissnivatót'innerolaetft
naeröec becMaertfUlbJcrben.
Kgram.
negende deel.
Γ4» de flicht der Voogden.
iCiangenbe den plicht der voogden eenoubrecftt
igebj^efi in ïltrilanb bat niemanb boogb en mocijte sïjn of 0p en mofïe
^jeecfter boen boo? ber bjesengoeb: boel) Duiben 's baegifïaet sulcis tot»*
Snben^eib bän tjet «©ijerccöte/ 'tinelcfi bichmaei be boogben / insonber^ '
wterfie bJilIe 5Önbe ggefielt / laet bolfiaen met ben eeb ban öaer gfjes
te quijtcn: bp torilen oocft een ban be boogben/bien öet betoinb fon^
Sïf^erbbertroubJt/ afbojbert fio?g-toc8tofte onberpanbnaegelegenti
5ahen/enbe be naefle magen baer op sönbe geijoo?t.
.»fiSÄ^^ÖnfcÖulb^aHej^ batban gijebiic&ie ijSteboen metftennifTc
banbe a©eef-ftamer/ uitgenomen 50 bjanneer be felbe ö»
lis iiSPWoten: 't bjelcft ggefcgieb sönbe blijft ebenbiel be oppers
fte optilt m tgb ban noob 6p't gerec0te.
^ Ha«·
^et |
-ocr page 22-
Inlêidi nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. i6
|
Φίΐ; Uoogben ïoerch ber iuejen tiaber/moeöer/ (itef-\jabec oftc (lief-mdêi
«25 ejiitimi^^ft'^^^oï'^* ficfcijzijVJingeaftcboibccen uannllebegoebercnöp benotoer^
tacif. leben naseliitcrt / 50 * tilfiaec al^ * ontiißacc met in enbe ntt-fröiilben / ομ bat
4iRcu=^bei?el\je0eïcbert/ oberggelien tnbeöp eebe ßöefierct ïnerbctictaecf-hamev/
»K^ramciiii^^tti^^ll^t^i^SBEn^aecDlier geroepen/Binnen ben tijbtoan iejiVuecclienoftc
bcitu tVoee nwenben: ten tuaec ben ober leben ban fiefmettelicfte Riefte toare geftoji
ben / ofte be naefle magen toivtaerre iuaren te ontirieben / in iuelcRcn glieballc
ben tijb nae rebelichijeib iiiecb öedengt. f) inbien öp uiterfie Sutïle iêmanb
Suare tep gftefient tianßerci)2ijbin0öete ietoeren/ oftebe naefie magen niet
oirBoic eii bocftte bat suicjS fouöe ggefcftieben/ 500 Voerb 6p be Voeer-fiamer ofte
't göerccf)tc bhec op gelet met befrßeiben^ctb ten meelïen oiïboir üan be toeien
5onbcc batfpfjaecbitftuchacngaenbc t'cenemaci öeöoeben tcfiinben aenöe
iiiter(ïeiutlïeofteooriiaenbcfiemiïïiging bcc naejlc magen.
^00 iuie in be 5elüe befcöJöüingöe eenige goebcren toerstoggt toctbeurt baer
mebe 5iin beeltot be ielüe góeberen / enbe ïuerb/ tngeballe ban mercMtcfte oni
tcoutüe Ijoger gejlraft/enbe tot toat tijb eenige meerbet gocberen/ aljs te üooi
?en bchent toaren/te boojfröijn homen/ moet be fiefcg^gbinglje baer mcöc Mtt^
Öoogttoterbeit.
't ^elüe moet oocii gefcljiebcn ten aenjien ban etfeniflTc ofte goebecen/ iuaec
ijan be iuesen ben etg^enbom ijS göemaec&t/ 't sp bat be langfl-lcbenbe ban be
onbetiS baer aen lijftocljt öefiöenbe ofte niet.
g^e jelbe langfl-lebenbe moet oocft fitnnen be boojf? &o?ten töb fiebioonge»
iuerben boo? toeef-Jtamer ofte 't gerechte fioebel-fcöeibinß? ofte berticötingöe
teboenaen be toefen/immerjSmterïitit eet bat be selbe Ijeiti tot t)et tbjeebe
ijubJelicft mag tieggcben / ten toaer 't gerecöt ofte be toeeffeamer met ben raeb
öer naefte magen anberjei oiröoir bonben.
ißoebel-fcöeibmglje göefcfiieb of 6p uitftoop nae gebane fcßattingiie ofte δρ
toilltge bccling/ofte bp cabeling/anberiStienacmt blinbe lotinge.
^aer efieeit baber/ moeber/ ftief-baber nof{)te fttef-mocber in ben iioebel en
10 gerieben / moeten be boogben met be naefle b?imbcn ötnnen ben göetteibcn
tijbbefiefcö'ijbinglje boen enbe aenüjeefftamer ofte't gjjerecöte abeclebeten/
te berQogen bejs noob iijnbe/suïcfi^ a!^ boojen W geieit.
* is. ©wiga» ^e blieben enbe * fcguIö-ßennilTen ben iöêjcn alleen ofte oocft met anberen
tien. toc-feomenbe iuetben ter itieefftamci· geBjafÖt enbe albaec fieVuaert/ 't en bjaec
öe bjeefhamer δρ uiterfie inilïe toare uitgefloten, φε boogben moeten be bje*
jen nae öarc mibbeien boen onberDouben/ op-boeben boo? ben langd-lebenbeu
ban be oubei-iS ofte anbeten ban benaeffcbjunben/bie fulcfejS öefl enbe on^
Ro(lelicfi(lBimenbebJiIligiiitebDen/ofte δρ gtjeBjeeelte ban bienSp anbere
goebe iuiben / moeten oocß 50?ge b?agen bat bc iuejen een amöacöt ofte iet an?
tetii leeren nae gaeregdigentöeib ί bielberjlaenbe bat be langfl-lebenbe ban
beouberjSbejonentotöaerac&tien laeren enbe be boc&terjS totljaecbijfïieii
jiacren moet onberöouben/alleen om be b?ufSten ban be gocberen be jelbe Ijare
ftinberenbpboebelfcèeibingeöeb3e5en: 'ten toaerom graoterebenenanbersi
δρ 't gereepte ofte VDcefftamer bJierb öelafï.
penningen fpjmtenöe uit aenbeelinge/ uitfioop ofte oberfcgotban laer?
licfifcöiniiomen/bobenöetonberöoub/ moeten binnen ttoccmaenbenbeieit
ioerben tot ftoop ban lanben ofte ban renten / op flraffe bat be boogben langer
be selbe |
öe selbe onbecöacrfjoubenbe/öuiten ftenniffe enbe goeb-tóttbing ban'tgge*
r ecQt ofte bieefitamer/ggeijouben jtjn ben bjejen baer boojen te öetafei» iumfle
iegmtf ben penning feflien. Uiaeten oocft sojgöen bat be renten bjerbenber*
Seecftert met goebe » onberpanb / ofte bafle bo?g9en beröonben nebftijS be * ^m^
* saeciibjelbige een booz al/enbe Bebingen ('t öielch ben toesen aljS een sonber^,
ling baoi-reröt bierb toegelaten) bat be ïientfcftuïbigen be selbe renten suilen
moeten loffen als^ be bjejen monbig füllen sön gemoiben.
©oogben sijn fcöulbtg selbe 't bebjinb "te 0eBBen ban be goebcren boo? ber«
beding onber ben anberen/ofte mibsf iemanb ban önnggetal baer toe macöt
gebenbe/bocg eben bjcl tot gaer aller laflen: enbe mogen baber/moeber/grote"
baber ofte grote-moeber / boo? l^aer boogbije geen loon eifTctjen: maer anbere
---------------- -------------------------------------begoci
beren mag treeften rebelieh loon/niet te Boben gaenbe ben beertigflen aeiming
banearenontf^wg.
<©en * öebJinbenbÊ boogb ofte ontfanger moet aen be anbete boogben enbe * is. Hbmii
aen be bier bierenbeelen/ïiat i.ö be naefle bmnben ban be beflojben sijbe/ mibf=« luiftetoiö»,
gaberiS aeit be bjeefïiamer/baer be selbe niet en ijS uitgljefloten/ iacrlicft^ reec«
Kcning boen ban fi)n betoinb enbe'toberfc&ot nae ber selber raeb6efieben/
toaer gfteen öebJtnb-gefiöenbe boogb en iiS / spu alfe be boogben fcöuïbig laer*
ucHfcije reerftentnge te boen aen be bier bierenbeelen/ oocft ten oberflaen banbc
bJeeflïamer albjaec bc selbe niet en uitgefloten.
g^e oubersf enbe boogben nalaticlj iijiiöe in "t gunt boo?f5 tiS / tuerben baer
toe sonber anbere boojgaenberecötfpleging/bebbiangen δρ göselingöe ofte
panbinge.
€nbc bjerbett met ftet selbe rcf9t ooffi geint alle infcöulben ben Stïesen tog^
Homenbc/enbe ter UJecflamer öeftent sönöc gemaceftt.
THIENDE DEEL.
Γ4» Λ/? uitgang der voogdye^
Den uitgang ban ber boogbenbienfl/ Begalben Ret oberliiben
ban bjesen ofte boogben / iuaer boo? Butten ttoijffel be boogbije opöoub/
xë·! boo? eerfi/bjanneer be bjesen geftomen sijn tot öaer bijf enbe tbJintig
iaren/ten bjaer δρ 't gerec0te goeb iuierb gebonben bat be toesen nocö eenigcn
baer nae onber boogbgc fouben blijben.
ft.W tbjeeben / sao bianneer een bjceii sicfJ öegQeeft ten fiutoelicfi / alsoo get
y"^5iichitii)nïBgmaecitt:bocö om groote rebenen bjerb be boogbge oocit
"iïf ^aengegaen 0utoeIicft Bp 't gerecöt berlengt ofte in 't geijeel / ofte immersE
ban be onroerenbe goeberen,
reen berben/ 500 bjawneer een ïuee^ om sonberïinge rebené boo? be Beflembe
μςτειι monbig ofte fgnjS self^ boogb bjerbgijemaecfttBpöe3lanb-ober0cib/
öP t ö^n ilollanb ofte Bp eenige 43ereci)te / baer toe ibettelicis gemacljtigt
sgnbe. 5pocd bie albu.ö 59η gemonbigt mogen eben toel 8aec onroerenbe goe^
€ a berm |
-ocr page 23-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 54,
|
betennißt tertijem&en attlier^aiäS mct ftemtifle ban 't serecßte/ in boegen alii
tooejen ban toejen ijS stjejext: 't en inaer ijaer uit gtoote reöencn iipöe S-anö-
0bcrljei&/niet 6p miniiere mar gt/oocfe sulcfe^s uitb?uciteltcii ioare bergiwt,
" Cot bißtbe/ ίοα toaraieer Öp ire magen ofte mebe-boogtien ober ecnjS boogi
^ onfiequaemleib/ ontroubjii^jci& ofte berloop ban mibbeïé toerb geWaegt/
in bjcïcfen geballe/ rebenen baer toe btenenbe/ be itlüt boogb öp 't glierecßte/
't 5p einbelicis/ 't 5P op booj-raeb ban fijnen bienfl luerb ontiafl / "t tueicK oortt
femgetiBureniüfeiaer'tbat cen50banise fieWaegbe boogb *oberöobigtoaec
5£ccfsettebaeitb00jfijn*ßetoinb. ^ _ .
(Cen b^be/ 5e(lten-jarige utiïanbig&eib ban een tneei? / jonb« tgbingge/ in
iueïcften gebalïe bes^ uitianbigc^ goeb 6pbe naefie magen toerb sSebeelt onber
Cen seile/ Vnannecr ben bag uitgaet ofte 't gößbal Bomt fontfijeecReii/ ofte
be saécfte opöoub / onber ofie ober be toelcte ieinanb be boogböe bja^i toegBCi
Dragen*
• ».i^jefm«
teecöe.
»253Dimiitä
ffcatie. |
O
©an oubiS plagen oacfe iüJi onmonbig geöouben teVocrbenbe €»ee(lelicfie
wtben in iaereltliefte jaeciten. 3®aer uit be gö£tooente i^ gQeftomen / bat eeni*
Stie aenitcnltcfte^ecreniijngöenammtatüoogben ofte monb-fioigften ban
Beefielicliß ireftifhtPM ♦ ιπΛί»!· ηΐϊπ λΙΙι> hti»m fei>ri-iti>vi_hto«ff<m
^oieroen 000? tiDHUAXNHjMüiL).
3©pcïifpiccclien ijier niet ban aJle goebanig^eben ί ofte aengefiojen/ alif
Zl^ÄL^f/ fcftoonber / (iercRec i0 aï0 ben anberen / ofte
enbe oeffenmg/aliS toetcnffijappen enbeftonflrn/
w^^l^^^^^^^^ingrjeban leben/ al^ becfcßeibe amptenber menftöcn/uit
Sii^r/ ÖOßlMntgiieben itiel bicftmaei eenigrec0ttolgt batmen hjaerbigfteiö
nuentt / itiaer i-i? «i-ice ttrtirim fro ΓίΛΜ^βϊ«« ».^ir^^-x ä^..». |
|
ELFDE DEEL.
beiaerde ^ezen.
Wf Öefifien tot tiu toe gefpzoßen bnn onficjaerbe iuejc/ op be 5elbe mai
niet tocrbc gegeben boogben ober be Β ΕIΑ Ε R D Ε w Ε ζ Ε Ν,
te bieten bie gaer jeïben enbe öaet gaeb niet en honnen rebberen/boo?
gefijecft ban Buiten ofte ban Sinnen:
VAN BUITEN aliS boobeit enbe flomraen / ofte bie boo? anber groot
ge&2ecft onBequacm iön flaer «Ibe enbe "t Öare te ßefiieren:
VAN BINNEN boo?gcïijecft VAN 'tVERSTAND.al^bUÏÏen
enbe anbete firancftünnigen enbe berflanbeïose luiben / ofte
► t.Prodigi. «©00?gfte&iecft VAN DE WILLE, al^ *(©ui(l-goeberen/ biemen
op-maecfteriS enbe berboenberitf noemt. IKaec al5oa be?er göeb2ec& niet 50a
ftenndieftijSaijSbananberen/ioo moetbaer eetfi ftenniffe boojgaen ban Ijet
^of ofte eenig anber gerecht: öjaer op bolgt een afftonbiging/ beo? be tuelche
^aet 't SebJinb öaerbec goeberen Inetb benomen. a©erben baeromme öe joba?
nige genoemt fêofif ofte^tabji-ftinberen / enbe ölijben onmonbig tot bat öaer
öeterfcijap fieftent sijnb^/toeberom af-fionbtging baer ban gefc&iebe.
't (Sunt öterbao?en ban onBeiacrbeluesen enbe öaere boogben ijS gefeit/
geeft oocft plaets? in be5e fieiaerbe biesen enbe 0are boogben / enbe ijf oberfuIfSÉ
onnoobigalöier ber^aeltteioetben«
g^ofijflactte letten bat inbieniemanb ban bebooifcö?ebcn6e|aerbeiDe;en
toaec gfteöutoebe man/ bat ober fjem enbe fljne goeberen ggemeeniicft boogben
ïuerben gellelt een ban fpn 5ijbe enbe een ban beiS Buiib?oubj# jgbe.
Cengeöubjebeb?oubJ bcrbaIïenbe in een ban be boojfcIJjeben geBjeeeRen/
9aub tot öaren boogO Baren man: raaer be bjoubj/ onmonbig iijnbe/ïuerb
niet gefleït tot boogb ban öaecra.Tnin g^elijcfie gbe&?eecftenbalIenbc/Riaer
toerö iip toijlen toeï toesödaten tot öct öetoinb bcr goeberen,
©an |
f «r^ * DanoEienoe aigier »an pet opionoer ön?ger-ref ßt/ fet?
»•»«^^''P^^SoebanigQebenbicmet ^aer treeften een gebolgban toe-öeftooi
iuant ai50'tijubjelicßiöben grönb-
wftöimbeBiijgeriieïse gemeenrfÖ.ip / fao ^ijn tot bereeringöe be^ önVuelicjS
rooe üermnbmge banon-ergt/boojbebjetten ben grenen bie uit Ijutoeücft
seto^n/eenigeboojbeelengegmitBobenanberen. 43elöc&ooefitot
üereermge tjan be burgerlicfee gemeEnffQxip enbe bertraofltnge ban be lafïcn/
Die baec utt ontfltnen / be ieben ban bie gemcenffgap Boben anöerf centge booi^
beeren jgn göcgunt: enbe ηοφ bo?ber/ om be luiben aen te pzicfieien om trocbe
bienften te hnen .im ho «λ,μλλμΛ-Λ^,,/ s« Λ?, l·^
iuvijytiMitu / ι aieico uEu oozipjontB ι;» uiui uen ίϊΟΕί. iiuaet uit ban te
bWflaeniif bat befjoebanigljeib/baer op top inbefen meejl^ebBen te letten/
Seuomen bjecb uit be wiize van teelinge , uit be ghe-
ßoort-plaetse, uit Ijet geslacht,
TWAELFDE DEEL.
Van^ettigen endetnmttigen.
\7it bß WIIZE van teelinge ^fjn eenige * wettigen, *l intimi.
y geboren, eenigfje * onwettigen gheboren,*^·"''^'"™·
biemen ban oub^ $tebe;^-ßinberen noemben.
^WETtlG-GEBOREN 59η die onrfangen zijn ter wijle beide hare
Ouders te famen in den echt waren gebonden.
Cnöe bjerben booi jobanige getjouöen aüe bie ge6o?en toerben uit een ghe^
troube bwubj / aïjoo be man ban be jelbe b|oubj nae recöten boo? ben baber
löerö geöouben/ 't en ttraer oleecKc ban fgn onmacljt tot teeling^e/ofte ban een
afVaesen niet ober-een-ftomenbe met ben tijb ban be bjaciit / toelefte tp bóo?
t minjïc op jeben/booj't meefie op elf raaenben toerb genomen.
on wet- |
-ocr page 24-
Inleidi'nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 58
|
ONWETTIG-GEBOREN ( tucïcfteBcftijjijtóngeuit Öß
tóngeöertocttigegenoegVueröuctflaen)50" »SPEEL-KINDERËN
Ofte * OVERWONNEN hmtjercm
SPEEL-KINDEREN die geboren werden uit twe ongetroude , die
nae rechten t'l^men hadden mogen trouwen: ^ontiec onbetfcSeio Of öe moCÖCC
fitó * öP5it göe&ouben ofte niet: aengSejien öe 6p5i£ten Öier tc lanbe ^een
toöojisecl en fjeöBen fioben anba-e fipflaepfiersf.
OVERWONNEN 5gn die ghewonnen zijn in overfpel, ofte uit twee
die malkander in bloed ofte zwagerfchap te nae beftonden.dan dat fy aen mal-
kander zouden mogen trouwenliebben.
'£ ©erfcljil ban Vuettige enbe ontsjettig^e / pïag Uoo?tgö groot te 5Ön/ al50o
öe onvoettigöen niet alleen nit eerlicfte ampten iuaren uitgBefloten / macr oocft
liegend toettig-geBo?enen niet en motsten * oojftonöen.
JiBaec fjuibenïiaegii juIchiS meejl opömiïjcnöef uitgenomen öaec jonöerßnge
geVuoonten ofïe öanö-be(ien 5ijn) (iaet Bet meeflc sDefciitl 500 in 't Beuren a^
in 't naelaten öan erfemflTe/iuset »an öiec nae 5al tueröen geöanöelt,
(©ninettig-gijeBoïenen toeröen 6p on^ op tlueecnbegeeenan&crctoftie«
GEWETTIGT, tcVueten DOOR HUWELIGK, aljSnacbegieß.
Booite öe oubetiS met Den anöeren luettig ijutelicit acngaen/beioelcFte in allCiS
atóïuettig-geBo?eneniiJerbengeöouben/ofte DOOR GUNSTE VAN
DE LAND-O VERHEID, ^at m be Staten ofte ban te ïanbtf-
ßoofbett: öeiuelfßc iobanigegunfie aen obectoonncnfiin&eren niet liröteït'cft
en Uerieenm; inaer Itcötec aen fpeel-ftinberen / injonberfjeib op bejS öabetiS
ber5oefJi;ban öe^e toettiging boo? gunfïe uan be3Eanb-otoerίJεiï^raechtö^
magen niet/ban bïe baer in teerüjilligenjjlceciit ooc& niet oüer De leengoeöcren/
ten inicW sonöerling 3P bermaent.
derthiende deel.
yan inhênlïngen ende uitkndm,
Wft be g ε Β O O R Τ - Ρ L α ε Τ s ε ftomt Ret onberfcgeit bat
eemglje menffgen in öese ïa"ben jijn INB O RELING EN,
eenige υ I τ l α ν d ε R s, üan toeicfte tooöjiwn ben iin göeen uitlegging«
enöeöoeff»
g^it onbcrfcöeib plag cerigitjS üecl geUoIgsi te fjßfifien / aljo öe goeberen Der
©itlanbtri? ijiet fftrbenbe/beruißlen aen öe <!5raefitcii8eib/bc jelbe ©itlonberif
oocft niet toegijelaten en toiecben te oojftonben legiicniS 3§nBoo?eIingöcn / ober
öoob-lïagen ofte anber ongeltjcii bat {jaer oberquam / minber (Irajfe gefcftiebc
flii? obec't gunt aen öe ^n&oojdtngentoaiS&ebicben; «iS&cïijcftoocRBpbec?
fcßctbe 0anb-be(ien aïïe 3©itlanberii 5Ön uitgefloten uit aenjienlicite ampten.
IBacr met lancftöeiö bantijbenbfjß ïanben infioopöanöelenöeneecingOc
öoo? be toe-ftomfte ban b^emöen 5ecr aen-nemenbe / 5abanigcn ruim onber;
fröeib on-oojBoit gebonbcn. «©bec^fülcliïö ijS 't öat öe ©itlanöers^ nu erf ïaten
«nöe Beuren aï^ 5SnBo?elingcn: <0elmh fp in alle jaten ban ref^tfplegin^ 50α
beel
* L Natutiiet
libeti.
» L. Nad ei
pcohibUo có-
cubitu.
* t. Concu-
bine.
*L. Teftimo-
nium pethi-
beri. |
bcel boo?öcel3S fjeBBen aïjS öe gnlanöffSe·: ße öat meet if öet ^«tlbing/öat i^»p^o
VaanneereenbanBeiöeöe *öing-ïuiöen b^embeling Öicc SS««" maeiftebe ρ
^"SiimfSootbicibmfbe^^
Öanö-beften tat bjüöom in be tollen i't^tirkft ho rfR^itm ^..ï
«^v» .-«.nj^. nwuitunyeii uuiiuitm / ««i* uiE ouiicn enoc ^gp 39"
gebogen.
©itiaubers Behomen inBo?eöng-rccöt boo^BeVöiHigingbanbe^tatenbejS
lanbiS/Sonber bat fulcfti^ ban oub^ in be matöt ber «Kraben alleen i^ geiueeft.
VEERTHIENDE DEEL.
fanBdeïe» ende OneieUn^
V?|t Öet GESLACHTE jftomt ftet onberfcßeiö bat eenigHejiPt
EDEL-BOORTIG, cenigr ON-EDELEN.
EDEL-BOORTIG ^ijn die gekomen zijn van een vader wiens ghe-
flacht van ouds voor Edel was bekent, ofte door de Land-overheid Edel was
gemaeckt.
a®ant eenige geffac^ten BeBBen Baren 3CbeI batt aïïe onöe ttjbcn gcgab/ 500
Bcitent 5önDe/ bat be selbe geen Beiuiji^ en Beljoe^. 2Cnbere eedicfte geflacBten
5Ön booj berbienjlen ofte gunffen öacr nae baer Bp geboegt.
a©p feggöen ghekomen, te Voeten bjettclicftr'tenbïaetiïetiöarenrpecï-
ftinöeren ban iSraben oft« bjg-^eerg/ öe toelcfte mebe boo? CDcI-ïuiben bier:»
ben erftent.
3©p fessen oocfe van een vader j inantsuïcMinöejelanbengenoegtii om
Cöel te 5011 · uitgesouDert bat bc Cöefen geftomê ban bter Cbelc bierenöeelen
ofte ban lang-öe/iïerbe fiammen / alleen ontfancftelicft 3Ön tot eenigBe inftomi
flen bibi gaeöercn/bie men on-ciflSentlicft geeHeiicfte noemt/ nae be boojtoaer?
ben baer op bc selbe goeberen jgn gefticBt·
't ©nberffBeiö ban ebelen enbe onebelen c buite« 't öcïeiö ban ιαπο-ξαείδεη/
toaerban in'tberBonbelcn ban 't 1tanb-tla»b-raecftenbe recBt 3aï tuerben
SÖefpjoiten) i^ eertgb^ b?i) giaot gebjeejl / βΐ,ο een boobflag ofte anbere mif#
baeö geöaen aen een OKöelen Booger bjierb geboet alg aen een <©n-eöelc: ooclt
Éen on-ebele legenif een ebele in beele jaecften niet en mocBt oirhonben / nocöte
toi)5en Ober een €DeIman. m €öelen Vuaren oocft fcBot-biö ί alle 't bjeïcfte
nu opBouö: Bet booitle/ oib bat be recBtfpleginge boo? allen eben enbe gemeen
göemaecli t/ niet alleen Bp gebjoonte macr oocft Bp Ijanb-befien: Bet laetfte/
om bat Bet fcBot nu opBeuö: enbe be gemeene miböelen geiijcftelicft ober Cbe^
len enbe «i^n-eöelen iuerb«i gegeben» |
-ocr page 25-
Inieidinge tot de Hollandfche
?öïi)ftaïïcen'tanöa'rtöei& öiin ör jacöt tolmanen cnbcCanijnen/iurfcR
»· 9ß ififft- »"«Of öcn Cöelen/ neücnjS öe tvcffdicfillc * ampt-ïuiöen Man "t lanö/ lipjonbcci
Ä ' lieft toe-ßomtienbß ben * öacr ctt iioben 'ttßcgt om eenl^art
• 25.. 0 jvierjS te mDgen üatinen.
««'· ©n-eöelen 5011 eertnbé sljrtuccji ttoeebcriei /WELGEBOREN
MANNEN cnbe GEMEENÉ LUIDEN,
't^cöijnt bat tüei-g§c6öO|en mannen ijan oubiS 59« ßöetocefi/ bie bait
nijer tot aöer Uan ü?ije enbe eerltcfte luibcn toarcn gcftomcn: bcfc iip öerff öeibe
<©m\jen cnbe namentlicft 6p iSracf dplojiii/bieitpbe<iibelcntaa^g0c0att/
* 25.«εοηΓρίί iuaet uit ooclt be * tTamemtoeerins^e jeggenji gern enbe einbeltcft fgn boob ijS
MtiE. getooïgt / seer jönbe feegunftigt/ 5abben recöt ora öaec toapen/bat ig öaer Qtie»
(ïac&t-teicftcn / opentltcti ie tjoecen/ te rpben met een Γρααj / enbc fc^Dt-biö te
3iin; raaer öutöen alle 't jeibe met anbeten boo? &et göe&?uich sQnbe ß&emecn
aemaecftt/Wöft alleen bit onberfcfteib/ bat ioribooien mannen toerben gefijuict
aljS recjiterii öan bejS 55atlüu.iSï|of/inplaetjeUanlleenmannen/enbebaeK
incbe 59η ban tot ^cßepen-ampt üetftojen te mogen iuetben.
viifthiende deel.
VAnGeefielicken enieVVereldlichen»
* L. Ecciefia- ''T'<©nbecfcöetb tujTc8«t * söeßfleßc'^ß enbe * toercïbïiciie luiben ii? eatgbjS
fticos. X gcoot göetoeeli/ göelöcft 6p toetfcljeiben öanb-üeften enbe öerfionben op't
»1. secuUres. ^^^ - j seefieiicft recßt gemaecftt ftan blöcßen. groeft tje&öen altöb besf
(©raefjS ampt-luïbcn/ben geefteliciten otier-baeb 6eb?ijöenbe/ mogïjen Uangen
enbe leüÊrenaenbegeeftclicfecretöterjei/bie ben felüen niet en mocijte laten
* t. vxntoi uitgaen eer fp üoo? be milbaeb * geöjeucftt Dabben nae 't gemeene ïanb-mgt.
pcrmiiffca«. 55p i,e «taUen ;i)n oocft beele goebc tueiten göemaecftt i'egöens? be geeftelicftc
cnbe öatß gocberett; maer Öuiöcnbaegii / also boo? "t aenneemen uan be * gije«
* J®· f öf/'' fuibecbe gobjs-bienfi / alle boo2-recöten ban geefteltcRen 50 in recljtfplegingöc
«SI al;ö in anbete 5aecften 't6p5onber-fiurgöer-recÖt raectenbe opßouben / ijf bit
owberfcöeib bes? becmaenjS onnoobigjuitgenonw 30 'itlanö^ jianb fielangt/
jjwcr ban naemaeli^ falbjerben gefpioocßen*
het
-ocr page 26-
Rechts-gclecrdheid·
HET TWEDE BOEGK,
VAN BE HE Ε RI Ν G*
EERSTE DEEL.
j'AifderechtelickegefialtemJJenderSakenetteUder
felver ottderfcheidif/gett.
W® feijfien aefö?aocften üan öe mfitelicfic gefialtoiiffc bet ntött
frjm: bolgt nuDE RECHTELICKE GE STAL-
TENISSE DER ZAKEN.
©mbeïöricHe te toetfiaen iiipeerfl moeten ïueten hetonder-
fcheidder5a&en/enbe öaec nae 't onderfcheidyan't recht tot de felve "5aiim
met öe wijze om 't fieitie te bekomen ofte te verliezen,
* Ζ Α Κ Ε Ν noemeit top u^t al, wat daer is buiten den menfch,deH menich * l. Re^
eenichfints nut zijnde, .
^e?eiuerbenüeröeeItaengeiicn*.NA HAREN AERD, ofte*MET*t.Abfó!«tï.
EEN OPZICHT TOT DE MENSCHEN, · t.Rel«c.
NAHARENAERD toetben öß gallen onöerftöeiDen itt *E NC Κ Ε L», ,·
eilbem^VEELwBEGRIIPENDE. · .
ENCKEL dat niet onder hert! en.faegnjpt,aI#l)e5en^ßKf£||/bötgiJÖ/* L.Vmv«ie^
öatïanb. · i»'«·
VEEL-BEGRIIPENDEijS oftt ßcn * GEHEEL, waer onder.t τ»™«,
veel deelen kommen, αΐίέ ftoebel/erffeniflTe;
€>fteecn*GES LACHTE, waer onder veel *afkomftenbehooren,-aIii» t. Genus
oftber een bier öeijoo?t mcnfclj cnbe öcc(l / onDet;.ecn öf^ ies «nöe iJ^iri»/ onbÉ? · t. "speci«.'
eenpaerbbitenbebatpaeFbi
I^ei enckel ftan itju ♦ LIC Η Α Μ Ε L IC Κ oftc ONLICHAMELICK. » L.cotpo»le
LICHAMELlCK, dat zinbaer is met deuiterlickezinnen atóöit &incorpe«
Öuij^/öit6oecitmbßiaijoo?t: enbetDerbonbÊcfcÖeiöcnin TlLBAER oftc'
mcelicft/«tbc in ο ntl lβ a,er Dfteonroerfiaej·.
socb. -- .... . , ..
<©ntii[ßaetrgoeb30ni)ui5cncnbcta;üm» ·
ai&at^eröofte nagSel-iiaftijsicaerb etjßöouben aljs eén sebrtfftoang^otM
-'tti&ace« ■
O NU c« Α Μ Ε L1C Κ öat '5UÏCÏ nict cn ijS / aljE? 't recgt om ojoyer Jtiafe
tfcMö tÊgae«/' toant öoeiM 't lanbilitft^Iicii iji/ 500 en tÄööiittanÄiiiii 'réttó
iiietUcljamelicft.
•i Μ.Ε-Τ' EfE-bi.vp Ρ Z rCi HT T O Τ D.E N
^i^laj^ntiesaecl^m&pbeätn on&erft^etSim te
5© enbe
-ocr page 27-
Inleidiiigetotde Hollandfche Rechts-gclcerdhcid, ιψ
|
•t.Humani «iöc*meiifcötOÊ-6eöoo?tig/ enöc onöec <0ob toe-6ei)oo?tiö iufcröeti δρ öe
juris. 3ßomemen gge^ouijen * gïjeiööbe ^aiien / De * graben öec booben/ * ^taö^-
»^L^Rcs «li" öeflen ί bocö alleji ïoel ingesien 3Önbc jalmen fieuinDen bat alle bie jaftcn ben
giofs " menfcfien toe-ftej^oojen/maer tot uecfcijeiben gDeö?iiicft : jae bat meet baet
* L. Res fan- βπ ïiS niet i;oo <iE>ote toe^-geeigent of men 5iet bat öet bichmael tot anber göe?
öjuicft löerö fieReert; baerom 5esgen top ftctec bat
« Omnnn, tClIe ZAKEN TOE-BEHQOREN of ALLE ^MENSCHEN
Λ PubTaef * EENIGE GROOTE GEMEENSCHAP DER MEN-
& univerfi-SCHEN of * Β Y S O Ν D Ε R Ε MENSCHEN Of »NIEMAND.
»f"!· , Α L L Ε Ν Μ Ε Ν S C Η Ε Ν ffomt toe in 't geincen ist ste enbe lue 8t / ai^
rim. jgnbe üan toegeri öaec onfiegcijtpeïicfeBeib enbe ban biegen Den bienjl öie fp int
* L. Nullius. gemeen fcöultig ^ön/ongetieeït geWeben onöertjen menfcgen,
<©bcr-3ulcH3S aitijb in Defc Hauben bcr(ïaen bat in be openfiare jee / jeïf
docB onber öe ftufien banöeje lanben/ 50 bjel bjembelingen aljs iniioc?eUng®£n
seroberije / enbe alle anbere miflialientcc ;ec/
obergeben nialfeanber berfiaen enbe tieft een öeel
tan be jee aennemen tebeiHgiJen / 300 iji inbiesin ban oubsf becftaen enbe ber?
feïaert/bat fitt recSt ban loUanb otbe 3©e(l-©?teflani> homt aïlelïntjSter
Haaer fcoat: Belangt öe Eutber-jee / «1500 be jelbe niet en ijS een öeel ban öc
li>ao?b-5ce/macreen bergabering ban inlanbfcBe (troomenbie boa? groote
bioeben enbe affpodinge ban lanben jobanigen ruimte Beeft beftomenAoerö be
felbe berftaen toe te fiomen öc aenpalenbe bolcfieren. <©ber-3uïcitiS tufTcBen
l^oHatib met 3©efl-©?ie(Iani tec eenre / enbe ©ber-pffel ter anbere jijbe / een
afbeeiinge semaecitt ban be 5Uiber-5ee.
^taet oocft te bieten bat ßet 5anb ban öe itt enbe ober?uIf^ ooeft t^tt (Iranb/
booj 300 beel öet ben meeften ttjö ofte ter B^ïber bloeb met be jee fiebect bierb/
ijSbangDelöcl^reci)taïiefiic5eeimaer tiet öïöote firanö ftomt öet bolcftban
'tïanö toe»
©e 5eeenöe't&ebecRte tiranb magpbereen b?i)0iteii?«iciißttuitBetaIsöei
meenereiöt/sonber nocBtanjtf een anöeu te fiefcöabigen:
~ aer be lucöt mag pöer een tot ïtetimmering gfjöbjuicften reiöt öoben ffirn
....... ..........
f/ inbeÖoogteoinet«beIjcß/maer in be ïengte enbe ftjeette niet ijuiten fgn
ZAKEN tenigöe GROTE GHEMEENSCHAP TOE-BE-
HORENDE 3|jn of toe-behorende eenegantfcheburger-
licke gettieenfchapjofte een minder. ^ ,, ^
DE GANTSCHE BURtïERLICKE GEMEENSCHAP
ban ©oJianb enbe a©cii-©?ieflanbt fiomen toe üe firomen / aljS üm «gn / De
3©ael (Die men oodt be iKerbje noemt) be USaeif/ be gffeV öe %tth/ boo? foo
beel bie loopen öinnen be palen ban J^oUanb. anfgelijcï; be iBeren enDe anbete
Sebaerfiare toateren / ooch ben gronb ban a«e be boo?f5 ^tromOT enbe
ien / met bea oeberöaoj foo beel biß met öetïpater Den meejien tttDJMerii
iïbett.
©bet fuïcï fieefi; öet llanö ban lioiranb enbe3®e|l-®?ieflan& mBtomobec
KPiitoorinsBcbanDf fdb? dromen/toUen enöcanDfrionsöDmoptófettw
wtee |
öïfao be bjemben 'tgBeBjuicft ban be fdbe stromen BeöSat δρ'^ ïanbsf
toelatinge.
5©e bifTcÖCTÖe üan öe felbe (Iromen ban DubjS mebe getaeeft hp 't lanb/
enbe be <(3raben gegeben/ tot Daer onberBoub / bie boo^t^ef beele Éeen-ntannen
enbe anbete luiben baer meöe öe66en Begiftigt.
©itgenomen bat Bet bilfcB^n met De Bßngdcoeöß pbec een ban'tEanbt
bjpfiaet.
Cotbefe6u?gerïicftegeraeenfcBapBeöea?enaocft foo biel DegBemeenemib^
beien / aljS be goeberen / bie eertijbif ben <0raben5ijnbe toegeleit/ nu taeberom
met bol recBt aen öe gemeene safee 39η berbaïlen: ban 't een enDe ban 't anbec
fal Bier nae in be beröanbcïing ban 't lanb-tlanb-raeeftcnbe recgt gcfpjoecfte»
ïucrben.
g^e goeberen bie eertijbjS tot onberBoub ban geefieliefte ïutben iöaten ge«
fcBict / sgn mebe betflaen öct lanb toe te 6eBooien/ enbe 6p be ïanb-oberBieD
tot*aanb-ineet enbeanberenoohja&eHcftBßben gefiiuict tefeonnen bierben:*'-®''"^"''·-
mibif bat be fdbe ©betBei& beflelle batbeitercften-bienareneereltcßonberi
Hauben /enbe een bequaem getal ban fonge-luiDen tot be Bereton-bienff opge^
boeb bierben.
TOT MINDER GEMEENSCHAP BEHOREN De goebe^
tßnban^teben/3©aerben (bat tó Landen begrepen onder eenedijckagie)
Siim toSben^^ iaelcfce goeberen tot berfcBeibc g^tf
^otöetliiff o®^?utcii/aiji tefeercitcnmetbettaenWeben ban Dien/ Die mm
gebjgbe (bat »©oöe toe-geetgcnöe pfaetfen) ma® noemen / öie aitemct oftes
meen sgn boo2 tbiee ofte meer boipen alif maecfecnbe een gemeen * Caïfael »
(Cot bes? gemeettfcßapjS BellieringBß ai^ iSaeb-öuisen / eilöen-öuisert enbe «ö'«»
öiergeïgcfte.
(Cot recBtfpïeging aliS be reiBt-ßancRen enbe btetfcBarem
Cot ftoopBanbel aïiS haojen-mart/bifcB-mart/ groeit-mart eit Diergelöcße*
Cot bermaecii alif toanbel-plaetfen/böelen/fcöpufpel-plaetfen.
.. ^t Den booben-biend / ali? graft-plaetfen bie be öurgcrjs ofle Buiren ban
£ Carfpel in 't gemeen toe-ftomen/ofte oocft jeeeftere geflacöten: maer anbere
graf-piaetjcn iemanb eigen toe-itomenbe mogen ggriaten bierben aen be erfj
göenamen/oociiBpiebenöelijbebetfeocöt/maer niet tot <mberetnbeaIjStot
; aïii be tScöSnge mebe-&?engeiT; biaer ban niet 1
fflero berpaen bat be gifte toefiomt bie ben laetfte giftec naS»et/êfl onto
^cn naBefiaenOeernmanboo? eenbigf/onbec manjSofle Sen Dmoubfle
»Den iongfie; Cnöealsf niemanbt m'tgeflacBt en toSb BeboSenS
öe gifïe flotft aen toemben gefcBieben.
i-JSi«?.^« eoeberen moetón ge&?uicht toerben baer toe be felbe 5ijn gefcBictó/
ßoeberen/ t'ftaren ber5oecfte/Bpy&nD-
^ Ä gintere |
-ocr page 28-
Inleidinge tot de Hollandfche
Hnbcre 5aecf«ii bieiicnbc alïeen tot Beiu'tnge üan iiihomen / entic toe-fieöaoi
umbe ÉemciC|:emcenfc9a33/\ueL'Deii feenemael seöouben aijï i^fteniHe.fiyjoiv
öei'e Iiitben-taö-feBmeiu
BYSONDERE LUIDEN TOE-KOMENDE ZAKE?^
-5ijnofuttöfler eigen acvö * ONWANDE-iBAER ofte * WAN DELBAER.
O Ν W Α Ν D Ε L Β Α R Ε Ζ Α Κ Ε Ν jgn / die iemand zoo toebehooren
' dat de-^elve een ander niet en zoude können toe-behóoren, al^ji eClt PÖCI· fiill
LEVEN, LIGHAEM, VRYHEID, EER.
't L Ε V Ε Ν teöoöJt pbec mcnfcg ^οα ϋειτε toe / batljp 't inag ftefcDecmen/
öotB met fcftabe ijawbén aenUaller: bat öp 't mag toerSeuren / met miföoen j
öat{)iJ'taD£Stmastenöéfleceüeuijfloj';SlanbjSbien|ï. ■
liläaer üol-recöi gecft niemanö obec fijn ïeüen: oüerfuIfit;S jijtt ßltgb in
. ïlolïanb flvafftacc gïjeineeft / bie öaer jeïüe Doo? * opset toeröeben / fcöoon bau
geéiiemifbaben jönbefiercöuïbist :toant gare ltcDamentocrbeittipeenÖo?bc
gefleeptenbe gegangen tij ecn mich / enbe be gocberenjön UerBeurt :30ο öerre
00C bat bêeïetianb-tjellen toelatenbe uiti«op vian ber&eiii'be goebeve üoo? een
Kleine pèftning/üetiensï eentge gcoote mifbaeb/ooch bese iuanljoop iut5onberê»
^nfgriijcy en bermag niemanb δρ eenige fjanbeïing fön leben te bccöinben.
'tLlCHAEM Bepojt pbec een 50α beere toe/bat fip -tjelbemagfiei
fcöermen/ als? ban 'tïcben gfteseit ί enbe bat 0p 6p mifbaben eenigße
leben ftan berBeiiren / ofte eenigöe fcöabe ofte pijn aen t licijaem onbetbjojpen
ttierben. ^at oocß iemanb om fgn leben te öeöonben eenigfte beeïen barr fgn
Krftaem mäg fótcn af5ettm:/ 't toelcft boc^ meefl plag te sOeffÖtelren met ftem
niffeban't gercrfjte/benacflc magen baer op sönbe gijeöoojt: maetniemanb
* mag boo? 8anbeItnglïnïif9aembecbinben/ anberiSaïjS tot ben ecöt» 30op?tsf
50a mag pbec een 6ebeï boen ban fijnsi licßaemsf fiegtabinge 1 Wijbenbe öinnen
bepalen baneerïtcfeeseben* ^ ^
g^eVRlIHEiD fiiöaojt pbet een mebe toe / suIcRö bat 0p bie mag fie^
fifteïmtn ertbe geSiuteBen. ^emanb ftan oocft be felbe booj mif^acb bertieu;
ren/aïs^ bie tiSt bÉ;*«oei-fïDepen offe in Cucfrt-öuijen terbcnbec&annen:
maérniemanbtinraajt&ïi ensi booi ö^wbelinggern ^elbe föniiin't
φφΑ toeertooif maétften: ban toel bermag pber een ijem tot seeeftere baben
ti becfiinben»
Φε EER 6c9oo?t mebe een pber toe: mft om te fiefcöetmen : ßan oocft
ijoD?miftiaebbec6eurtb3erben/aIiS fip ben gftenen bie eerlooiS bjecben bers
itïaertimaeren i^ mebe eigentUcft boo? Itanbelingnietber&inbelicft i goetoeï
nit ontmubj oncic boigt t ban iemanb· isan afftanb boen ban iet bat öem aïsi
een beel ban fön eec 6i9oo?t.
, w Α Ν D Ε L Β Α R Ε ζ Α Κ Ε Ν 50n die uit haren aerd zoo wel die als
* 5-.B0WS deze kennen toe-behoóren. Werben ggcméenlicit * G O Ε D Ε R Ε N,
Ofte HAVEN genoemt. , ,
niemand TOE-BEHORENDE ZAKEiJ 5ön/die7edert
Karen oorfpronck ofte zedeft hare vérlating% by niemand en zijn aenghevaert,
sochte by de eescvén Wét niemand toe-behoortig en zijn gemaeckt^
ZAECKfN ZEDERT HAREN OORSPRONCK ON-
AENGE^ AERT jön aïif fiBilpm 8p i»ste /nait
■■ . NA
Iiuliena
bilcs. ■
* L. Aliena.
Wes,
-ocr page 29-
Rechts^geleerdheid. 15
NA VERLATINGE ONAENGEVAERT 50Π VUiliie btßi
rea öic pemanb 5ijn mitlootien / oft "iï toeriuojpe gocöeren/o^e soebemt biß met
be boab gecuimt enbe 6p niemarib aengebnert en 5ött / ofïe * gelb bat tc gcafti
fteliaerbgijetuoipen. ©ao2 üerlaten επ Vuecb nietgijc^oiiben'tguntißtnanb
Dntjêröoeb,^an bß luagen laei ballen/ ofte fip noab öuiten ßoojb iuerpt: maec
alleen 't iurich 3u(cfiii luerb Uecioajpen bat be eigöenaer 't feïtie niet meer όη^
ber 't föne en vuiï mcitenen / 't toelcft uit iuaerfcööneïicfte teecftenen afgSenoi
men moet iuerben.
3©l[J0eilßen0iei:ÜaO?|icÖieIiiftBpS0ßboe3t die by de wet niemand toe-be-
hoortig en zijn gemaeckt.
3©ant 01X0 3tanb-rec0t öeeft üeele iaechen noc0 niet aeng&ebaert jijnbe be
Söeineenßa^ecfttaeßeöaajtiggöemaeclttr enbe eertijbii ben€iraüen totöaec
onbergotib gegöêüeivalif ebele üogelen/ en gcof toüb/ 500 3eer bat ijet aentoaer^
ben Uanöe^elüe 6iHten'iS€!mtieVuilncüen#be öoaslle mifbabentoierbgöei
reecßent/üilTcljen in iraeröace tuateren/berlate fanben/crffentffe niet öp uitetflc
Ipilfe tueg-gjjemaecfit eiioe baer magfïen ont&?eccften / qnöeöeerbe seetionben t
3ille toelcfte jaften 8ae üerre üerflaen moeté iuerben 6p be «©ralje ben * iêraal-
Öeecen gegeben ofte niet gegeben te / enbe gegeben af niet gegeben tc ö<5ïti
fien mogen iuecbcn/t'fijner plaetfe ber&ïaert 5al iuerben,
SnfgelijcRii tot be erffenifTen bie nocö niet aengöebaert en sgn / öefiSen boo?
be met eenig recDt öeftomen/ 500 bie ßp uiterfïe ïuille baec in sQn ^eRent/ al^
öp gpeb?eecfte ban bien öet naejieiiloeb / enbe fiannen baecoiti niet t'eenemael
gefeit bjeröen nicmanö toe te &cÖDo?cn.
©crUaen Deöftenöe 0et DUberfcßeib öer 5rtßen /ïaet onsf isomen tot Bet wcftt
oberbeselbe/enbeonberjaecRen wat het recht IS enbe hoe
?tzelve werd bekomen ende benomen.
en fp?eecften piet niet ban 't mim gfjenomcn reißt; norgtc ban 't recfit
bat uit be toaerbigljeib ftomt aW be lanbiS-jlanb raecfteniie/ 'ttoeïcfe ober«
fukft^ naemaeijS berfelaert jaï inetbenvimaer ban RECHT bat toe-
behoren bjerb genoemt / bjaer bii02 aljS göeseit iet bierb sBeseit 0et
on5e: 'ta©eIcftbJpberbeeItöeBiienin6eöeeringenbeinfc0ulïi.
*BEHEERING ti^'t recht van toe-behooren beftaende tuffchen den
menfch ende de zaecke zonder noodigh opzicht op een ander menfch.
*INSCHyLD ijS 't recht van toe-behooren 4at den eenen menfch
heeft op den anderen om van hem eenige zak« ©fte daed te genieten,
behering x^ » bezit-recht ofte »eigendom.
tweedb deel.
Va» - rechte
BIf IT-r Ε C Η Τ ijS dat Uit het bezit volgt,
iJtoZ.IT i0 ae dadelicke behouding van een zaetK J»et wiHe om die te
b€iiouden voor ons ende niet vcor een aader,
^ mt
* L. Respte
derelicio ha.
bitaE.
* L.Miffiliä,
* t, las in'
rem.
* L. lus in
pcrfenam
üve ctedi-
tum.
* L. lus pof-.
feflionis.
* L. lus Do-
tninij yel
quafi.
-ocr page 30-
Inlêidi nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. i6
|
®tt iaetlïc toßcb ïjicc met gcoote «öen Bp-g^ebocst / om öat een Uuirmmi/
ofte We iet ïeenen ofte ijaa? een anbec fietuaren / niet geseit en ftennen iueröen
te fiejttten.
g^tt iie5tt: moet fijn fiegtnsei nemen utt0et^emoetenbe't ïii|raem6eiirei
0θφ met bat berjianb bat top "t ^cïlje fiejit enbe aïle fiejitjS-ffeWDlff octch fton?
nen fieftomen boo? onse gemacgttsbe χ maec ftan ïictoaejrt toerben beo? 't gfje ί
moeb/joo lans nicmanb anberjS be jaecft licöameltcft öeeft aengeöangen.
©it eigen aecb tjeeft öesit fgn plaetje in litgameiicfte saBat/aï^f bie alleen
liceameïicfi toerben geöouben ί maec boo? be toet i^S oocft ingljetjoert een ficjit
—^-»--lu.—/Atrf 4-.ΛΜ orA^ntiTtf/Vt^rifioh^n otiiic. (Ter<>fBtiirRehMi.
ft Wir υι» ytu» ^uïcftjef joubcn toillen afftanbig maecï__________________
Sitter oocft in 't fiejit moet Wötïen tot bat iemanb anberjS ben eigenbóm rech-
tditcß öeeft ingetoonnen* <©c €iraben 0aer gtei- innc δρ toijien gcööenbe bet«
grepen / 59η 6p ftanbttcflcn berfionben ntemanb onuertoonnen te ßeUen öntten
£ oe^tt* l^et be;tt ban ontlaft ban &etogif ban eigcnbom.
JBeer booibeeien uit Bet Bejit uolgenbc 5ulfcn gtec nac aenscUic5en taecben ·
ban flaet te letten op een metcfeeltcit onbetftöciö.
•t.Bonsfi- aaaf nmtiï BEZIT IS TER »GOEDER
' L. Bons ε- eenig Β ε ζ i τ _____
d«· . . TER •quader trouwe,
bezit ^ ~
ret^tmatigiiiofteniet,
Iet/
TROUWE , eenig
X 'ter^c'oe'be^' "trouwen is? wanneer den be-
zitter waerfchijneliek meent eenige eigendom aen de bezeten zaeck te hebbë^
ter quader trouwe wanneer hy ïulcks niet en meent.
®itonb«:fcöeib5aï8ietnaetepafrc&omen. „
't 2&e«t toerb berloojen boo? be bootejulc&sf oocft bat öet Bestt niet ber jlaen
m toerb ober te gaen ou ben ecfööenaem/ ten 5P baer. babelic&e aenbaetbingije
6pfeome:'t toerb oocR berlooien boo? be totUe ban mettefiejittenï t toerb
liocö berlno?en 5e toannecr Iemanb anberii be saRc licöajneltcft aeiigrtJpt/SUlctf
böt top be selbe langer niet macgtig 3gn.
DERDE DEEL.
Vm den eigendom JesfelfsMderfcheidittgen ende
't bekomen vatfdien.
Eigendom ïjê de toe-behoorte tot een zaeck waer door iemand,
fchoon het bezit niet hebbende, 't zelve vermag rechtelick te bekomen.
9fil*oo 't een fpieecft-tooojt bat alle goeb nae aengefiojen rec0t gemeen W
enbe top ftict boojen geseit 8eB8en bat m aen-g8ebooien rerijt met en ijS ber^
anberliSt/joube iemanbmogïienttoöpïen ofben eigfjcnöombersaftenoocR
3. - - ^»^öan be toaergeib gier ban te berfiaen/bient
' r alïe iicfltfiaer ofte boelBaer toejen
ie gelïacpt in't gemeen / jonber bat
Q'^eneiTramféTem baër uit 'eenig"recöt6obenben anbéren fiautoei^enj
mm banbe gefcöapen tiingen 59« eenigöe joöan® rat fp genoegsaem 50« ^ |
aller menfcgen geSjuicft/ al^ 5on/maen/lierrcn/|>emel/oocR eenigjintii be Ιηφϊ
enbe jec; anbeven jgn ongöenoegsaem / te toeten toaer ban 8et g&eBjmcH m
allen niet gelöfßeücft en ftan jgn: ban beje bingen ggn eenigöe sobamg/bat fp
boo? 't geB?uicft babeïicfi ofte metter t®b bergaen;babelicfi/al;Êf fpM en
ban befe bingen laet ben aerb ?elbe niet toe bat be ggemeenfcöap fonbe bmrens
toant foQ rajs aï^ iemanb uit Öet gimt in 't gemeen ijS boo?-ge1left iet boo? fiem
nuttigt/foo iteert julcft^ tot fijn enbe niet tot tm^ anberjS boebscl: 't toelcit a^
reebe een gelijcfteniif ié ban eigenbom / fpmitenbe wit een baeb bie met wt acn^
gcBoojen recht ober een ftomt. »©e bingen bic niet babelicft/ maec metter tgö
boo? 't gebniicft bergacn/ aïji Weeberen/ ftonnen ooch niet lang in be göemeenf
fcfjap ölgben: toant ber6e5icÖt 39nöe/ San niemanb meer baer ban genut 8eBi
Ben. 3©at be tooaning aengaet / al?oa een plaetsi niet en ftan Beset 30« »«ct
meec een licfjaem / 50a en toa^s 't niet moggelicß bat nae be bermeerbermg
ban het menfcficff rfti» ιτρΠλγκ«· λρ MinnM-Min^i·.-..» --------t^^t— -
meenigte ber menfcßen niet langer ftonnenbeBefloten 59« mbe gefcö^mgop
lavbooj eiggen bernuft enbe acBeib/ Ijutten enbe boo?t^ öuwn öeeft te
maecften/aljao ben aerb selbe leert bat pber eert eerflarBeib boo? 8em selbe j
't toelcit oochpïaetiSöeeft tenaemienban be ötoflbiebenmentcntrecKt^
be Bcelieiv 't 5p uit ber Beeilen eigen aerb/ 't 3P boo? onbertogfen en oeffenin%
€ube al^otopüoa2citge;ei£ (jebBenbat be goeberen tot ber menfcgen^eb?^^
btencnïie m öe sijemeenfcliap niet biitren en ftonben / 300 mofl baer uit miOTe"
bat be gacöcren / iuacr irit 0^5® nutönregoeberen fmmten ^Isê limöen^ewe
Beeften Die eetöare ü?ucfiten bao?t-ö?cngöen} met en tonben i^emeenW^OT/
ban 50 lang nl.é bie b?ücDten genoeg toaren om alle menfcto tot gwo^
gen te boeöen: 't toelcli mirii De bOD?£-teïingc ban 8et menfcßeücft neite£8t/a!g
gefeit mm lang itonöe aenloopen» <©m ban bie b?uc8ten öcd^tepn ^
öe tammeBeeden/ enbe metter tijb oocft belanöen / meefl op alle Ptotsmte^
beelt ί 't toeicft be.ö te noobiger i^ getoeeft / aUo be ïanben booi be üiucnten uic
SSbat hSSSeuiaecftt ofte BearSeib/ maer 30« ooeft be onBeöeerbe
5altooiÄbie8eteerfiaengrTpt ombflo?ÖemteBeöouben, ««Ä»
Soebtctoerjtaen/batöoetoe®^
öe bertlEritMirho mMher vri/mft^----------'' |
-ocr page 31-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 54,
|
te onöerdouïté/ macc oacit am öat öc reöm ntebc-fijmgt öat nicmaniit tiooj#
tteel &eöoa2t tc öocii met εεΐΐθ? anberii fcftabc / norfjte aai een anijtt iet injcn bat
öp niet en iuiïöe bat aen öcm foube sefröieöen. eigenbom göeflelt jgnbc
fijengt öc rebcn ijojber mebc/enbe ijs ooch tot onberqoubtnge bcjs mtnfcöcliciie
gemeenfcöapjs nodbig/ bat icmanb ben cigöenbom ban ietbcöfienbe öeftomen/
niet aiieen 't jelte mag boo? gern begouben / maer oocr aen een anber oöergei
uen. ^e ftitrgeclicfe gsemeenfcgap jijnbc ontfiaen / 50a noobtg ggebanbett
tat bie 0ecïc göemeenfcöap een öaogöetmöt5oube8e6senn\jer'tgoebtoan
öarel&iitgerif aïii be fiurgerii 5eHie/mct alleen om bat be ïeben/ enbe alïe 't gunt
be leben toe-ftomt / gftefcgtcftt moeten vuerben tut iieljoubenifte be^ ircöaeinifi/
sonber "t vnelc&e be leben niet en hennen voerben öe^ouben/ maec oorft om bat
be erijarmge ber menfcöelicfte gifeö?cec6en leerbe / bat sonber nacrbere toetten
berufl ber burgeren enbe be ongemoeibc iiejittingde ber goeberen niet lang en
ftonbe öeflaen, 3!>it befemact)t Rebben be «©üerbeiben niet alïeen nieutoe ma^
nieren ingftellelt om eigenbom te öeftomen / nae pberjs lanbis gelegen^cib ofte
Hit eigen ïuille-iteure / maer ßeßßen oocït bic manieren bie te boojen geö^uitfie^
lieft toaren fiepäelt enbe ftefneben / om 't fijemcene ofte ßpjonbece befic/ sonbec
iet baer mebe te boen iegensi öet aetig8eiio?en tecïjt / óuerratbji qet aenge&ojen '
recöt niet baffis oöer ben eigenbom en Babbe ßellotcn/
^lijbenbe in be palen ban 0et aëngcbo?en rcc0t/5no toa^ een tóer na 't aen^
sieben ban ij?unbelicftctdegen geoa?loft fön eigßen goeb babeitcftban bert fte«
fitter af te galen: maer 0150 uit bese ganb-babigfjeib beele jtoarigöcben ont^
(l0nben/5aa sijn boo? be fttirger-tuet recftt-sancften ingeflelt/ alvoaer een ieber
0et fijne 5onbec babeiicßöeib 50hbe mogen berboigen.
'©aerom ?eggen iup/bat ben eigenbom öeflaet in bat recßt om weder te be-
komen het verloren bezit, .
"t a©eifft ïrteeti geeft/ altuaer 't bat ben jeggenbjoojbigen öeutter fiet ^dbe
ßejaet ter goebct troubje / enbe gelb baer boo?en gabbe gtjegöebén; iuant ben
etggenaer mag fgn recßt 0öeii?utcftcn oocfi jonbec ben fiesitter fgn selb biebet
tegeben;
©rtfluenomen inaniteer ieraanb iet tet goeber trouine öeeft gfteßocrt op eetr
bjije mart i biant öm s^iij^ moetmen fön gelb toeber-ggeben (500 beel ftp δπ
meer-roopersi bergunr / oat ip oen eigywwn. y^ hict επ πεποεηβπ μιεπεγ
.τη, ©po?t;ö iüjßfen bonnijSöeeft berftregijenban eensaecßetTtjnenboöibeel/
Lciu«ndo öeefi SSebaen / * be jaftefip be bjebertjabSfidt
lurcjurando. , bao?ßebiijb bart bctt tik bfltt beit SS?
na^o}bemag9inibooi ber5etban bonmfTe ofreeebbaer jegtjenSöeöSeS
®oo?tsi (omineber tefteeren tot ÖEjS etgenbomiSbojfpjontK) ßLoSoKhö
öicftmael geßcurbe bei met altijb pöer menfc& pber goeb ßUeen ßeöeerte; irS
bat |
bat tvuec ofte meeebec laiben gaet te famen boegben ob« be 6e8eeringbe ban
't 5ribe goeb/ 't 5p in allei? snet gelijcft reeßt ofte oocft met onbecfcöeiben rcc^t/
500 geßßen sommige meefl geßiutcmicfte gpececöttgiiebe« booj be toetten een
seecitece nacra ßeftomen/ op öatmen baec öoo? ftojtelicft dtejs bat tot sobanigen
kcöt ßeftoajt 50ub2 berftaen/aljs igftacgt/leen-recftt enbe biergeltjcße.
i^ier uit i0 öan ontffaen bat öen εig ε ν d o μ · v ο l l ε of * l: oomi ·
* GEBRECKELICKE. niiimplcnum.
v o l l ε iii ben EIGENDOM waer aoor iemand met de zake alles ^^„^"fjl^k
WaK doen nae fijn gcliefte ende t'fijnen bate dat by de wetten onverboden is. dominium
GEBRECKELICKE waer aen iet, cm zulcs alles te moghen doen, mines pfc-
ontbrced.
mp ijiöien ban mi fpjeecitenbanbemamèrett hoe den eigendom
werd bekomen enbe benomen.
cerflbanöc volle eigenbom : baer nae ban be gebrecke-
licke : enöe aller-eerfi ban be bolle ei^nbom ban enckele
zaeckek
'£<©nöerrcööbbßt ßpbeeiengseniaecftttoerb/banßetominfl®enboo?allet*, .„„^
* bolcfter-recjgt enbe boo? * burgger-recbt / en gaet niet bafl j toant 't gnut fp dum. ^
seggfjenteitamenmtbolcfier-recgt/toerb ßpbeelenenbeoocßßponisanberif * t iweci-
seßiuicbt/ alsi ban get retgt ban oojlogjs-göebangenen tot flaben tc maecrcn/ ^i«·
ttoelcftßpohifenbe on5c naßuiren t'ccnemacliisonßeftent. '©aerentcgöctt
beele bingen/bie fp ficllen onber 't ßur£^ä-rec0t/ toerben i^enocgjaem ßp alle
boicfteren seß;nicfit/alsf giften enbe berfaringen. Φοφ in besen en geeft niet
of ecnig recgt ohis bolcif eigen ié of met anöeccn sbemecn ί toant aljo bit allet
menfcöen gemeenfcqap niet aen en gaet / mag pbec boicfe sier in toetten maeci
hen enbe beranberen / ober een fiomenbe met be toetten ban anbtre boltßeten
ofïe niet obet een komenbe/nae öaere gelieftc.
vollen eigendom van enckele ζ aken ftomt
door bezit ofte zonder aenschoü van bezit.
VIERDE DEEL.
l^m 't bekomen <van ongéeigent goed.
Door bezit toerb ben eigßcnbom berftregen van ο ν g e-
EIGENT goed ofte VAN GEEIGEInIT GOED.
τ: r\ -ü- ...-r ·, τ^
goed 5ijn wilde beesten of |
-ocr page 32-
Inkidlnge tot de Hollandfche Rechts-gelcerdhcid.
|
moet seiet luei-öen bat öß ftcöt »an be cöele bosijelen be 45tatffeliciii
fteib toeftomt/enbe ben i^cnot biß ^ulcs^ δρ be^meffeltchöeibiiiüersunt/
5uIfiS bat ïoie be jeiUß ?onber ijpset bimst/ bc ^eïiJe ßeöoube» te bjciigen aen
ben ^taböouber/toaer 1000? Bpontfanstvebelicfeloon. ;
il^it oocft be tiogelerije met be lanp IplJan anbete ijogöefe» tó <0raef[Kßi
fteibif recgt ^ boc^isuIciS bat BetSeritgb^ ben ^mattjeei-etttuerb uitgesöeUen/
maer ben iSraef in a©aterlanb be ijoßelerge öeööenbe aengeffagen / Ijeeft: baec
ban afllanb moeten öoen. . ,, ν ^
®ttau!ten-g®efIoten/pbetfen bosöelcn iransöenbe/uiet aileen op fgn ïanb/
maer «ocii op eenjS anbersi granb / iuecb baec ban eigöenaer : ^f ö pba- een
mag een anbec berbieben te fiamert op fijne gconb: Cnbe jootoanneer lemanb
Roien ofteanber tuig om te bangen ^eft geset / 't gunt baer mebe göebangen
toerb ftomt ben setter toe,
Sbjanen ofte anbereboge'en te Γφίείεη / bie temanb &oub in be bjatmn bic
ftcm eigen o^e ijem ?ijn uit gegeben/ijS berfcgeiben-mael berSoben.
Cnbc al^oo be bögelen be naöuiren jeer öefcöabigöen / 300 en mag niemanb
bogel-iioien jetten oft fin en βεδδε baet bafl acijt margen tónöjS / enbe moet be
bogelen opfliuten in be saitijb enbe matti)bi ©eïtjcii bjebccom tot öeHoubeniffe
ber bogelerijcn berboben i^/ bat niemanb baet omtrent mag fcipeten/Woppen/
lloten/fföubbtnoficanbergrDotgelmbmaften. ^^r..·
gnbeeleptaetjcnban^oïianb i^Soocfi beröobcn bat niemanb bmf-ömsen
ofte buibe-cotten en mag sette n/ban bie merciseUcit ijS gijegoeb/ enbe toerb aïlé
anöeren beriioben nae be buiben ofte eaiben met Bogen ofte iuffcßen te fcöittu
nfbe 5eïbe met netten te bangen/olte ooch be eieren te rooben.
©ogelen bie afenbeaengacn/aïjSbuiben/voerbenboo? eigen get}ouben/300
liÄie alö be 3elbe fcftwen be meeninge te öebßen ban bjcbcc te Itomen.
>aubjen>oa toeï ai0 buiben bjerben onber be ïailbe bogelen gereecfient.
Jnen jgri oocit toöt / enbe iberben niet boo? eignen g^eöouöen eer be jelbe
ïiaer m be 6öc-to?ben bali fteftfien gcfïclt: cnbc 6iöv>m eigen 500 lang tot bat
^too toerre 3Ön berbïogen/ üat Daec gfjeen 8oop en ban bJeber te SeRomen.
©002 enbè nae ßomen be bijen enbe 9aer öonig-gcaben ben banger toe.
eamen enöe goenberen jijn tam/ enbe obec-fuïcjS niet bangbaer j maer bie
?ulfiS bebe 5outie ban bieftebefcöuïbigt mogen iuerben.
(©en tbjebe sjjn onber bebïtïbe gljebierten oocft be biffcSen begrepen: enbe
ober^ulc^ bjerb pber een eigcnaer ban be bifTcljen bie be 5elbe in be 35oo?b-3ee
bangt/eiUje in be guiber-see alle bifffcfietiS ban be aenpalenbe ïanben.
©oajtif in be ftroomen enbe anbere iuateren bjerben eigenaer^s alte öie met
be gengel-roebe be bifTcgen bangen.
Ißet rnibere turg in be dromen enbe baerbare toateren te bifllBen / (iaet bie
aUeen toe bte 't recgt ban be 4Brae|licïtBeib ßebben befiomen.
^ocö in 3©aterianb öeeft ben «©raef moeten brennen geen recgt te jöebben
totbebifTcöerije. .. ^
•©öeigcft oorft tot boo?beel ban beftennemer^befe/ ïtrommenge «nbe
3temmen sijn berftiaect biöe bjateren.
3|n be biraien-banfri^e toateren raogHenbiflirOenlutben ban bienfian enöe
geen anberen.
€>P be ujgse ban 't biflp^en enbe Xo^ mtten men öaes toe mw SwiincRen/
300 |
300 m be 3^o»?ö-5ee op ben ïlaring-bang enbe groote bifftgerge / m boojtii
omten enbe binnen^-böf^ / 3Ön bjetten ggemaeefit / bie algier te lang 50Uben
ballen te beröaïen.
, .IjBaerbifrcöenbiebefïoten 5ijn in iemanbïS eignen Soutoers?/ofte beflote
öifcO-pïaetsen/bierben geöouben aïjf fgn eigen enbe 5ijn niet bangbaer*
Cen betben 3Ön ijter onber begrepen toübe bier-boetige beefien.
3©at öct grof iuiïb belangt/ 't selbe mag niemanb bangen/ ai^ bie iafl 0eeft
^n <0raefti£ftö«öisi biegen: be9oubcn# be ©jij-i^cren öet recöt ban een öert
iSiaetii.
, "tMemebJilb aisfpsßn enbe tonijnen (B^arben in jeetftere plaetjen bie
Bp be ©raefïitMieiD ban oub^ ;ijn nitgesonbert) moggen bangen alïe €beïi
luiben/enbe boo?naemfïc amptluiben ban "t lanb/bie genocmt sön in be iOJetten
^^^^ ^^ uitgeb^uct in teiat boegen pber een
begiacljt mag plegen.
Rubere luiben mogen nocg öajen nscö tonijnen bangöen / 3elf niet op gaer
^wb / enbe altoaer 't bat be tonijnen boo? be afmeibingge öet fanb rnertfteïirft
oefctjabigben/alao be ianben bat ongerijf ban oubsf onberbJo?pen 5ün getoeeß:
IBaer bJie eenige tonijnen goub in fijn eiggen beffoten * biaranbe/ bte bierb »t-viMUmn.
aerflaen baer ban ben eigenaer te siJn / enbe sgnsßbanige tonijnen bp anberen
niet bangbaer.
't Setöt ban bat gemeene luiben geen tonijnen mogen bangen ban oubiS
beftent g9ebJeefituift0en3@a£$fenbeEiip : maer iitf metter tijbooehboiber
lut-geflrett iii De ianben ban ©oo^en enöe ©uttcn/ aliS oorft in tte etlanbcn ban
b£^uiDer-5ec:maer in ^uib-^toiranb ig'tmOsivüch bat pbec ecnrebelicft
gegoeb sÖnbe b?ij fiaet te jagen.
giemanb een toilb 8ebBenbc opgebaen/ enbe een anber get selbe bantrftenbe/
behomt ben eigenbora/ maer han baer ober in boete beflaggen toecöen aè oS-
Wd^Ï're^onge-eigende bysondere goede-
ren ftoaut ban lebige erfenifTe salt' fijner gelegentöeib geöanbeit toerben)
«omen toe ben aenbanger.
j|ier onbec homen boo? eerfl onbeßenbe Ianben bie in ^cetoerben ontbeet
©00? 5uicii bjerben mebe ggereetlient be tilBare goeberen ber bianben/ aUoo
bebianben/5ooüeeloni6faengaet/alieret0tbïeerloosfbjerben. <©ber?ulf£f to-
men be selbe goeberen toe bJie be selbe Befeomt/ 3önöe in ßrijgf-bienft ofte ootft
iraer buiten: ?5efiouben.aï bat be ftrijgfluiben 9aer in 't berb« en ban bSf bS
moeten recöten nae hrijar-sijeb^uith /enbe'tftfieep-boltft nae KSK
ioaer ban t^ner m mfpmchrn 5aï bierben: ^^^ xttomv
Igaer ber bianben ontilbare goeberen becballen aen be tremeene e:
ψΆί belangt gelïranbbc goeberen/ bat i^/ bie be ^ee niet St ftaer Ä boojt
^^^ Speb-gebojibên/bat jJber i
enbe bmooje^ geeö mjijftom mogöen aenbaerben. 't 3©eifft"
e 2
RÄi.Ä'^ ^ Seilase^b-neemenbe in enbe omtrent beje lanbin /%
iaën inerb
binn*t |
-ocr page 33-
Rechts-geleerdheid. ip
|
Inleiding e tot de HoIIandfchc
innnenecnfaerentieieiSttKemen/ enbf miö.S fictalenöc teßofie«; soo öacc
maer Inet ürtjtriicft «it-foopen·
©eröerffdicftesoßDemi spi be seß-üanberis flelafl UMttMopax/ entie itv
öim D'ßtgöeiiatt ijeiw δίηπεη ößt booifs tijb opcnBaert / ben jclbe t gelb baec
tan geitomeii te laten ijaigen : IBaec Bp^onbere öinbcri? gefii&eït tot jobanige
gocbeten (aïsf iip ge&jec öan bc oube eisehaecis bß «SraeHicfetjeib toeiiomenbe)
geen mi)t / enbe mögen oüerfuiCiö be s^öe goebercn üan Ijrt (iranb niet 0aïcn:
enbe bc^eïue in ^te ggebifcßt Beööenbe / moeten bte leüeien in Ijanben üan best'
«©raefftcWjeib^ see-Uonbci'jS / Binnen tïuadf uren nae gaer aenfiomen/ ontfan?
genbe rebelicftBerg-Ioon»
ifcaicH. ©an toerBojgen fc&atten ijS gefcöil tuffcften bCiS * <©raeftichöeibif tier502geriS
enbe eenig« Bp^onbere luiben: bie/ üJillenbe Jeggen bat 300 toel öiec aljS in axu
bere ianben Uer&ozggcn goeberen ben l|eer ban t ïanb toeftomen: raaet beje/
bat pber een juïf^ üinbenbe in fijn eigen gconb ben eigpenbom Beftomt: rnaer
50 ö» '£ öonbe Butten fijn gronb oniioojbacSteliciJ / bat bc Ö^ïfï ö^n gronb-fjeer/
betüebev-fjeiftbenütnberioubetoe-itomen/öoIgöensÈ be Soomfcße Suetten/
bie oocii tuilien bat öet gunt toan juïcjS onüoojbacöteïicft in een geUJöbe plaet5c
ofie in een gcaftuerb flcüonben/ben öinbec alleen toe-Bc&oo?t.
VIIFDE DEEL.
ran'thekomendeür'^illeäesvoorigeneigemers. |
j>iirgec-lnet niei jirijbenbe met getaengeBoojen recßt/ 8et inelcfte toel toe-gfte^'
laten tjabbe een pber 't föne teberljjemben/maeirgeen Bebel baec ober cn Rabbe
Sebaen/maet beel eer boigenbe ben raeb ban get aengeBo^i recgt/ aïsf 't taeicfee
MJiibatmen lette bat niemanbbooi gern jelöe anberen ofte'tggemeen en Be^
pabige / enbe bat alïe Bebjog enbe onfcecfiergeib ban eiggenbom iuerbe boo?«
«omen / eenige be macgt Benomen om iet boo? ïebering te mogen berbiemben/
«toeten alïen onmonbiggen/ uitggejonbert be bioulncn in jeecftere boojballen
«>aet ban gier boojen i^ gefpjoocBen : maer moeten be gdeberen ban bc jclbc
onmonbigen gelebert taerben boo2 be boogben / be bjclcite ten acnsten ban on«
Beiaeroe toc5cn iuIcjS fcguïbig 5Ön teonöergaubenaliSgterbao?eniiSg0e5eit.
^eeft oocft berBoben alle * acgter uit-baerber^ ofte Bancft-Bjeeeftersi / bat *
nie fcguiïen ofte toeg-loopen met onBetaelbe fcgulben/eenige berb?embin£®e te
boen ban gare goeberen toaer boo: bc infcftulbcrö eeniciiiinjS ^oubenftonnen
5Dn ber&o?t/op firaffe ban onVuaerbc.
IBaer aiic bctbjembinggen te boozen Bp een bie meer fcgulbig ban gp Bc«
talen ftan sönbe gebaen / grijpen flanb: ten 5P bc 5elbe Binnen 'iS )aer;S nae be
«mnijTcBpbcinfcgulberiStoerbcnbermctigt/ be tuelche juICiS bermogften te
soen/inbien gp bic bc goebccc geeft Beftomc be ^eibe geeft Behomé boo? niet ofte
iJöOi fileine Voaerbe / ofte iinmer;^ taetcnfcgap geeft gegab bat be berbjembingc
gcfcgiebe om ben infcguïb te bcrftojtcn. Cn moet itisuicftcn ^eballc bc jaecfte
meber-ggeggeben taerben met be bjucgtcn ; mibif bat aen b'anbcc 5ööc Docft
taeber-geggeben taerbe 't gunt baer op ?auöe moggen mn Betaelt, '©ocg een
tcgulbenaer meer fcguïöiir jgnöeöanöp geeft üerraagboo^ öancft-BjcecJiin^e
Betaïnige te boen aen fijne mmieriS.
3Inbclanbenban ©οο?η mag een^ infcgulber be obergift ban 'tïanö Bp' |
|
'E-EIGEND goed iuei'b DOOR bezit bekomen
IMEX WILLE DES VOORiGEN Ε IG EN AER S ofte
ZToNDER ZUN AVILLE.
Om door wille des eigenaers <
nae'taengeöoojm reif
0:efcöicbc enbe bat öeti ______________ . .
iuaa· op be aen-neemingiji üoli^enbe fcögntnietmeerijereirftittetoßrben*
Ißaeu beBurger-toiet / mecrbec macßt ßeBBenbc oöer eenji i^irgf goeö ^S? ben
gigenaer 5elöe/5accftenbe aüe onBeïjariitc tjerij?cmbingften te ijoo?ftonien/ enbe
be iuiben booi fjet Berou te Betaarm / ïjeeft geiuilt bat ben eerfien eigenaer ben
^ t.Traa>tio. tiuebß tot öet babeliche ößjit mofle boen ftomen/1 toeïcft öeet * lectoering ofte
' '.......' ' ' ----------------------------------eigöenenofti
inicerbeHon*
cg0er-re£öt öaft
aoch niet genaegsö^ücöt be üerüjembingöen 0ier mebe te Bepaien/ maer geeft
Docft getailt bat be leUering 5oube moeten gefcöieben uit eenige oojsaecfte / 't 5]p
gegronb ojj taelbabigfjeib/ aijs fcgencftinge/ 't jï^op ßanbeling/aljS ftoop / reuii
ïing enbe biergeljjcße: iuelcfee oo^jaeife aenßomfic Uan bc jeccß genoßt toerlr,
©o^bcr al öoe tael be oüergebing üan eigenbom nae 't aeng^oien recöt δρ
aire;iwibeni)aeröcr|ianb 00eBimcßeRößtoeImoci)tesDefcöißöen/ 300 öeeftbe
l^urger-
— ..................—...... |
tilBaer goeb ban icmanb te Befiomen: enbe al^oo be iSrabcn ban ïloHanb fuics?
Bp tagïcn bergunben/i,^ sobanige gunjïe berfelaert te jgn ban ontaaerbc.
<©ochaUe bie met em3i0n3inanminbcr ban χχν, ofte een longftc bocgtCE
minbcr ban xx jaren / trouta geb&en aenggegaeii / jonber Bctuilliging ban be
oubcr^f/ tetenben cnbc magen ofte ban 't gerecgte/ mogen ban be gocberen bcr
selber aljoo gctrouben niet in eigenbom ber&rggen.
We felbc tact geeft ooch met allerlei ïebering niet te bjeben ogetaeejl / maer
een feecftcrc mantcrc booj-ggeftcltgocöat feecltcre goeöecenfoubenmocten
taerben gdcbcrt.
§ier in nu balt onberfrgctti tufltgen tilBacr enbe ontilBac» goeb*
anb taerben ggeïebert: jae inbicn^
η goeö bat icü gabbc w mgn Bctaas
. ^ öant tilBaer gocb mag taeï be §
icmanb mp bcrftoopt of ftgencftt iet ban fr
felbe taerb gegouben booj geleber
«p^ett ooeft bc tilucgten bic Bp een guir
.y^—"Ml.« w . «i» tew yuuber tacrbctt genoten gegoubcn toer^
^ Pf^lEtoert Bp ben eigenaer / enbe Roopmanfcgap geftoten in een fpgchec
^00? gelebert boo? be oberlebering ban bc flicutelem
^^ ijutscn/ lanben / erben / taierben oocft ban oubjS in
jjecicpiectrenban ïïollanb mctscgoubl boo? gelcbcrt/'ten taacr bc opbiargte
gefrgicbe |
-ocr page 34-
Inleidi'nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 58
|
gefcöittie bom 't sccßcgtß ban öe plaetfm / iuaa· αηίΐίκ 't is? seïeseit.
opDjflcgt anbecfintiS jijnöe aljebaen taai? ban onluacriie: bjclcft «f^ ten tijbc
ban ïtEt5Ct ïitarel gemeen tó gemaecfit aüec öesc lanöcn/ enbe 6p be ;^taten
Öacr 6p gebacst bat be opb?acötai te fioecft geteicSent/enbe f}i?uitenbe uit beci
ßoapirige ofte uetmana^elmg/' ben beeciigflen penning ten bienfte ban be gge^
tneene^ecisbaer ban öctaeü; moeten bjerben/mebe op firaffeban tejijnban
onbjaecbe.
«©oc9 bwt iebering aengaet Die op δαορ bolgt ban til&aer gaeb/ fiaet te let-
ten bat baet mebe ben ctgenbom niet obec en gaet/'t en ψ ben iiooper öe itaop-
penning geeft öetaeit/oftc ben berfeooper baer boo? seecftei' geöaen/ of bat gem
öe berhooper be felijc penningen öeefï gebojgt.
g^e leöering mag gefiöieben boo? ben eigöenaer 5eïf of boa? fötie ggemacij^
tigbe.
«genfcgipperbecmagoacfefipnaob teberftoopen enbe te Icbcren foo toeï
ffBip-toubjen al^ ber feoopluibm gaeb / jijnbe aen be eigSenaec^ üerbonben te
Doen bergoebingi
©oojtii aijoo be iiucgQec-bjet nietaUeen enbecmagiemanbif mac0tobet
't geöjutcÄ ban fgn eigenbam te Bepalen / maer oocft om rebenen ben eigenbam
ben eene te nemen enbc ben anbete getien / 500 ift bat öp biijïen oocR ben eigene
bom obergaet bao| bjeti? öebel alsf ban biegen ben etgenaer*
381500 boet öet göetecöte aen be * fcöuIb-eiflTcöec lebering ban * bcif fcgulbe?
naei'iS goeb ofte ban 't gdb baer ban gehomen.
^00 boen oocft 5&ijclt-graef enbe i|eemmibenaenbebjaerbïebei-ingbait
't ïanb bat bijc&plti^ttg i^/ enbe 't selbe niet honnenbe boïboen ban alle 't lanb
ben selben eigenaet binnen bic bjaecb tee-6^oD?enbe / 't bjelcEi genoemt bierb
m&tbanfpafleecrnnge : enbe aliS bit noc0 niet gftenoeg en ίίέ alle't goeb ban
öe naefl-lactUceigenacr göelegtjen Binnen be ^elüe biaerb / enbe 500 boo^t ban
üen eigenaer bte baer te boo?en ggebieefl isS enbe ηοφ bojber tot bolboeningife
toi: 't tocïcR genoemt toerb öet «cöt ban iSojeming.
seste deel. ,
raff'f hekome» der vruchien*
Zonder wille van den
öefiomtmm door
vorigen eige>iaer
______________ ____BEZIT 0f*V R U C Η Τ Ε Ν alleen of
allerlei goed,
vruchten alleen bJerbenboo?6e?itßeßomen/bianneecftet
ßesit ijS ter goebec tcoubjen enbe be bjucQten babelicit biecben gljenooten/ fulcii
öat ben öesitter ter goeöec troubJe ijter in δρ een Cocgier bicrb geleccften,
3cft 5eg ter goeder trouwe: baant bie iet cen$i attóei-iï i&estt ter quabec
troubje/ bierb geen eigenaet ban be b?iic|5ten: maet be b|ucöten bic te binben
• ^ Ke(ii=· mogen ijem rcigtdtclt afgebJoneen bjerbcn/ enbe boo? be genoten b?ucöteii
i««. bie niet te binben en 3i}n ijS öp ge&ouben * berjïooiingc te boeiu g^cö bit booji
iüefl ban gocbc troubic 8ςμ0 opnac&egonfferecötfpleginge,
s ε v ε n-
* C®, «fftetit
teur.
ieurst. |
sevende deel.
Van 't behmen dow veridring,
Allerlei goed bjcrb zonder wille van
DEN VORIGEN eigenaer DOOR BEZIT fieftOi
uieu/bianneer fjet selbe besit i^ anfielet enbe baer δρ feomt * veriaringe.
Jpiaebefïoomfröe öeffljjeben bjetten (bielcfte beelemeenen in bttfiucfefip
göebolgt tt bJerben) plag ben eigenbom ban tilbare goebcren in b2té
taeren /ban ontilbare gceberen in tien jaeren / Deiiomen te bJcrben / be^ moc0i
ten ^eroofbe ofte ggeltolem tilfiare goeberen / tenbaaer biebjebcrombiaren
geliomen tnbe^ ctgenaerji Ijanb / normte jaism * in gebing (iaenbe/ nietbCTi
jaerenigelorfj oocli niet getogbe 5a&en/<©raben/ itanbief ofte ^tebe goebcren/
te toeten biefiptllanb ofie^^taböesctenofbeselbe aïrebeaengegebcntoai
ren/baierboocftbereifföt batbmfiesitter Dabbe een * recötelicftc aenftomfïe/
5onber bat ßein itonbe berffgoonen be^ * rcf0t;g onbjctengeib / maer bael * bCiS
paebss / bat t^ bat gw gijemeen öabbe bien eigenaer te 59η ban ben bjelcßen Dp
t goeb öabbe beftomen. '©e goebe troutoe banben boo^jaet Stelp ben crfööe-
naein/ai ftreeg fjp fteter ftennifTc. ^e riuabe troubjc ban ben boojsart öinberbe
Oem/Qlbja;^ÖPDnbjetenbe. «©e tijben ban benberfiooper enbe'ftoopertoier?
j^n berbolgeiiisï gereecfteut / mtöief bat fpöeibc fiejaten ter gocöcr troubJc.
g^ocö jegensi bit berïoop ban tijö mocfiten 8erfïcïlinff9e berftcfficn minber-
) arigöen enbe anbcce bjcesen binnen bier jaren nae 't uitgaen ban be boogbte.
SCnbei'cn nirt/ban * nit bjettigc oojsaRen / aïjS om noobig afbcsen / infonberi
geib om * be gemeenc saetft / gebangeniffc / gftefijecfi ban Sefgtf-Banch / ofte
nnbjctenöetb / gcgronb op cenige biaerfcöijncfichc rebenen. ïopenbc ben tnb
tanbcrjaringljab ben öesitter geen ree jt jegöensf ben eigöenaer/maer toel
iegcn# een berbe: aljS of öp alreebe ben eigenbom booj beriaringftabbc b^os
men. 4©ie ban be bianbai gebangen / om be gemeenc jaecH uitïanbig ofte boo?
* L» Si qua
jufta caulï
vidcbitur,
* L. Abfentia
leipuUi^s
cauf»>.
* L. lustei
vendicatio-
nis.
* I. lus hy-
potheca:.
* L. Prxrcrip-
tio five ex-
ceptio.
* L. Aftio ia
pctfocam,
goeb^ebonben te bebelcn bat 30 bjatgoeb 0et i^eiserbom ofie benïteiicr
ofte ïtetsennne in'ffipfonbcr toe-ltomenbe/ bp be fcibc acn anbercn toareii
berfiocöt / göefcfionchcn ofte anberfins? opgeb?agen / babelicft bc^ agnnemetiS
«göen bJierbm / enbe 300 bjie baer eenig * aentacl ofte * rccgt ban onbcrpaiib
^ meenbe te Öeftöen / bnt bie t reibe recljtelirft mofl inflellen binnen bier jaren
^^ftecft. ^an boben bcse berjaringen ban eigenbom biaö δρ bc Koomfcße
oof ^ ^^^^^ Ψ * i^^'^^et ban een Wacßte / 't 5p be selbe HariJtc öefionb
i 3pinbc*0prp?a{te op eenig menfcö /ibelcftberset
Söegcon&op get öesit ban bcrtig jaren in meeft alle saßen : in cenigge
aljS lanöen/fieben enbe hercften raechenbc / ofte oocB in't rcrgt
* beertig jaren / sonber acnfcgoiito ban aeui
Syrji^.^socbc troubJC/ al# bte uit ben ttjb genoeg bJicrben afgenomen: ber
alleen ban öe baoïsetbe ttjb sijnbc afgöctrocften, g^oo? bcse af^
setiing öcöiej bc^scsittsr tje); Sesit sonber nocg w eiscBbom U bcrftrpgen.
* l.Vfucapio
& prsftrip-
* ïte
Sieujï·
* L.TItuIum,
* L.Ignotan·.
tia Iuris.
* L.Isnoraa-
tiafaßi. ' |
-ocr page 35-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 54,
|
matt toriß €8?i(lenen mettcr tgb fiebinbenöe bat jabanigfieiMctt^nljaie
ïuiDenaenlocfttcnomanbcrc t« berongöelijchen/öl^sicnbe bat fp boojöaer
mtfbacb/ bat ijS boo? anggcrecötig fiejit/Öacr seïöm ßonben Uerröchcn/ijefiSen
gemeent julcjS tooo? De 5telcn ggc^Mcrliffetc 59Π / cabe baerom Beter flöcöonben
ceett 50bamge afjettinsc toe te laten/ ban bie tet goeber trouiue iuare ftegonff
cnbe ten einbe toè vjolbjacßt. 't mäch aljoo boa? ßctooonte jgnbe aeng^eno-
men/6p be pausen iiS geöjacöt in gare sQenoembe geeftelgcße mijten/ 0oe toel
be5C jaecit ijet tnbriicft goeb eigentiitfi ioajS raecftenbe.
«nbere taolcheten öeööm gier in göeöjuicfit ecmglje fipsonbere reröten /tfeb*
Benöe meefl alle boe? erbarentgeibörijonben bat baec eentg mibbel moftsijn
om een pftec op 't fgne te boen letten / be cigcnbommen te ftriten in berseecfter^
Beibenbealleg&efcbiilenaftefnöben: todcise ooïsaheng&enoegjaem^tjnam
boo? öet tuflTcgen-homen üan be inet (be iueïcfee iüiê gejeit tsi rècgt Öeeft öoücn
be eigenaersi) ben eiggenbotn üan ben eene te boen oüergaen tot ben anbeten/
3ulc;S ooch bat teinanb bie aijoo tetettdiicft eenig etgenbom geeft uerfireggen/ be
jeltie met goebe getoiffe toel mag fiegouben.
l^atgetïloIIanbiirecötbcjenaengaenbeiiS/Vuerb öMcn ggritoijffdt/
al5O0 ecmge meenen bat be ïfioomfcBe toetten/ anbete bat be geseibe gceiidtcHe
rechten giet in altgb ;ön geboïgt enbe aï^ noctJ gBcboSgt begoojen te toerbett/
anbete meenen batmcn6cöao?t te öoIg8enbeoubc&anbtie}lenenbcBer6onien
JjanonjSlanb:
meich geöoelen Vöp öoïgenbe meenen bot banijutisi ra iK5e ïanben ttoßseti
lei üeriari^e ig 6eitcnt/cen isojte enbe een ïange.
a©ant in öe öanbüejlen Uan 3llcftmaer ban ben jaerettoaelfgonbert bier
en böftig/ban JBebcnfilicè ban ben jtaere ttoaelfgonbert acöt en taiötig / enbe
ban 3©aterlanb mebcban ben jaere ttoaelf öonbert ac0ten tac{ttig toerb gges
seit / bat rufleïicfte B^ittinge eenjS erfiS en mag niet biecben ba(l gemaecftt het
eniuaei;Bpi§>t|jepenenofte6pge3tooo?en:maec bat 500 tote baberitcfte erbe
jofïe eenigjS manjs erbe ööeftocöt öecfc / enbe met oo?fionbfcöajj ber ^cfjepenen
toeejen te anttoooiöen nac bte boojf? tgb/al too?bet hem fietegen» 't ifanbbeS
ban ®o?b?ccöt ban ben iaere bertgien Ijonbert bgftöien seit / bat 500 tote aen
erbe ofte aen Buije homt met liaope met öutoelich ofte met bat ftem gegeben
toerb/of aen ßomt met berjlerfte ofte met panbingge/ enbe bat Betoogt in 0002^
tersf gebmge / enbe nae bic tgb bat W 't Serben in poo?terii ggebinge Be^
toget tjeeft / Bejit een iaer enbe eenen bag 5onber aental / bat Ijein nae bien tijö
geener 0anbe aental beren en 5al / ban iemanbiS toege bè^i bat goeb boo?maeIiS
getueefl nabb^ ten toaer jafte bat temanb bie op suïcften goeb te seggften ftab
a«e be tgb BuitenlïanbjS ^etoeefi öabbe enbe bat ftennelicU toare: bie moeflte
Binnen be eerfte 5e.ö toeecèenbatöpbjeber-quame julcftgoeb aentalenenbe
recßt baet af ba?beren ban bat öp baer op te Jeggen gabbe: Beöouöcn^ be toe^ |
Bet recftt ban aenüang. a©nnt ben aenbang ban eenige goeberen beoj 't i^o^
ban güib-ï^oïianb 5önbe gcrrijteb enbe geleben jonber toeber-jeggen/ baec op
bolgenbe een rufiig Bejit ban jaec enbe bag/ toierb gegouben ggenocgsaem om
aïleaentaelteboaben/ruïcasi bat be «©raben banïloHanbbantgöetottijbe
baobig geöBen gebonben baer inne te boo?5ten bat jobanigge aenbangen gaec
biet ginberïiclt en joiiben 5ijn* ^n be ganb-befien ban ïiotterbam ban ben
laece bertgien gonbert beertig binbmen infgeïgcï/ bat toat erbe temanb ftoopt
boo? fcgepenen/enbe jaer enbe bag Besittet onBeftroont / bie en ban bien erbe
biemanb bao? Bejit tn toierb geetgent/ten
troutoe / fennijfe ban ^tftepenen bie fo _ „ ______________________
beebe boen / enbe baer nae Besit banjaec enbe bag / uitianbiggen enbe toee^en
lutgenomen.
Cbentoeï ooch Buiten isenniffé ban ^cgepenen een anbere toijse ggetoeejï
om ontilBaer goeb boo? berjaering te Beftomen: toaer ban ben tgb in geeianb
is^etaeefi ttotntig |aer jegen^i tnïanbfcgen enbe berttg jiaer Jeggen^ uitlanb--^
κ gen: maer in ïloïtanb baer toe geBjuicftt ben tgb ban een beröenbeel ban
Bonbert laren/toeïcJi recgt oocfs in be naBuirige gaoger ofte €»ber-rijn gelegen
ïanben toert gepleegt ban renten bie 300 lang onBetaeït 5gn getoeefl. ©bert
5ulcit.si binbmen in be ganb-be(ïen ban ben faa-e beertgien-gonbert fejS en
tfebentig (bie oocft baer nae 5ön Bebefïigt) alfoo be ingefetenen ban gaer erffe?
iicfte goeberen berb?emt toaren ggetoeefï BpinBjeucfeeban be lanbe/Bp oo?Iog
ban bianben enbe anöer;S/ bat fp De goeberen foubm geftjuiciten uiaec af fp oen
tgb ban een berbenbeel ban gonbert faeren oflanger in Bejttte ggetoeefï foube
ÖeBfien / tot bien tgb bat fp metrecgten baer uit bertoonnen fouben toerben tec
Ptactfe enbe foo bat Begoojt, ©an toeïcite toao?ben / toat butHer ^nnbe / ben
5inffgöntte3ön/ bat be beriaering ban een berbenbeelbangonbertjaeren
pïaetiS foube gebBen / 't en toaer iemanb boo? oo?log ofte inBjeecfte ban beïan^
ben Beïet toaer getoecfl op 't goeb te fp?ceclfeen / fuïCiS bat bie ggeenen bic fulcft
Deïet Bp-&?acgten / gaeren eikenbom bolltomentiicft Betogfenbe/ nocfe nae ben
boo?f5 tgb gaer goeb motgtcn intoinncn* lUae toeïcften tgb niet Bebonben en
tocrb iet naerbcr op bit ftucfi Bp aïggcmecnc toet ggefteurt te 5gn, IBaer toeï
bat ontrent ben laerc buisenb bgfgonbcrbbertigboojgctieen-gofiisincritci
Bjacgt/ bat nae be toel-Behenbe getooontc ban ^pllanb geen ber jaring iemanb
fïanginberiicfe toefen om gem fgn recgt af-ganbig te maecftenaengaenbeon>=
tilBare eigen ofte leen-goeberen / bau 't berloop ban 't berbenbeel ban gonbcrb
weren lang/enbe niet baer Beneben* '©ocgfoo beeï bc ïanben ban ®oo?n aen«
ggegab ban eeniggc onroerenbe goeberen ben tgb ban bertig jaeren |
berflo?ben enbe gaer eigen t^/ten 3p Bp garen göeßoo?cn boogb/ enbe Bp teere
gemeene b?ienben/enbe om éaeren oo?Baer/enbe boo? ^fgepenen» 3P0aer mebe
«bet een l^omt \itt oub; geB^uicI^ ban be ïanben ban ^uib-||o(lanb oengoenbe
eet
ofte tvoob-faecfte lange uitlanbig sgn getoeeff.
-ocr page 36-
|
Inieidinge tot de Hollandfche
achtste deel.
bekomen döor gedaent geving ende door vemengittg.
' L. Percon-
fcqiicntiam
rei.
' L. Acquifi-
toris.
»L Matcriac.
* L, Specicm.
* L.Eïceptioi
L,,Ttanfire.
rait't
ONDER AENSCHOU VAN BEZIT iuetböendgenbom
_'ücftomcn DOOR MENSCHEN-DAED OfBY^ZAECS-
gevolg..
door menschen-daed jaaiianöiji 1 bekomer
aliefban iemand anders,
DOOR BEKOMERSDAED töevbbßttcisenöojti\)ßl'\ljl0?ljßn/50a
tonnectiemiiniitergoeDertcciuïucöanbdenïic acn een^ anbcriS
nieuVoe * ggeUaente gijecft: 't toelcft öaer uit ftomt om bat bc söcbamtß meßt
öact tot öet iue^m üan een saecft al^ öe Haffe j fulcftö bat be göcbacnte sönbe
beranöcrt be fäecße toecb iet anbersf als? bic te öoo2ento.t$i ; 25püoo3bedö
iemanb 6^oube ïitet uit eenöanber^ mout enbeitao?n/ofte maechte mee uit
f etiiS anberiS ïoijn enbc ßonig/ ofte oocft ten beele uit get fgne ten beele uit cenjef
anberii/ öet ff&emaecfete vuerb Ipt f^ne / inbien Bp meenbe bat al 't gmit Vuaec
«it öp 't maeciite ßem toe-öeftoa?be. 3©ant foo W ^UtHe be ftoffe in 't segeei
D^e beeïeen^anberiiteiÖn/fo0 faube ben eigfjenaeB banbe floffe f^nrecßt
ï>e9ouben/enbÊ ben gebaent-gebcr foube fön aröetb enbe (ioffe beriiefen.
ßiec DP balt een * uitneming ban fobanige faften bie oocft nae 't gebe»
ban begebaenteiicötelicftftannengeöwcDttuecbeti tot ftarebojigegljeflaïtei
«lif/ seiöcft een gouben öeecftec dfte een iilüer ßec&eulicljtelicfetot rouïu goub
enbe 5iiüec honnen iuerben gefi^afOt. S^ant in f.ilcften gebaiïe * berbjanbett
ben cigcnbom niet. i^acßtanii iuecb tev eece banbe iionfl öan ffftiiberjje ber^
ftaen/ öat bie iet tet goeber tvauüie op een^i anber^S bocch ofte ïierb gefcßilbert
fjeeft ben eigijenbom baec ban fieftamt» 't 3©elcit met gijelffcke tenen belfooß
mflam te inerben ban iemanb bie iet fc8zÖftopecn,sfanöerii 6laöeren/öoe-
bjel be -ßoomfcöe rechte" Öiß^ ban anbers? fp?eec&en*
booj gebaent-gebing etgenaec bjetö moet ben ba?isen eigenaet ban be
flojfe nae be rebelicMieib betgoebinge boen.
DOOR EENS ANDERS DAED bïerb beneigenbomöeFiomen
DOOR MAKINGE VAN UITERSTE WILLE.
3Bant ö«t gunt iemanb alfbo öp utteïHe bJiUe toerb gemaecht / &et felbe Se-
fiem toe terftonb njte be boob be^ mafter jè/ oocft boo? be ïebering/ fuïcftsf
ïoeïciie Begooit nt^ tot be fteftooming ban enchele faecRen (met ban top ftiet
maec tat beBe&oamfngban iet gefteeijS/ fa fuHentöp be berftanbefina
ban fabamge maftrnge tot baer toe uitlleïlenv te meeraïfooboojbematiins^
beisferfgenaemsirefötüjecbgemtnberl:. «««muuj?/ |
Rechts-geleerdlieid.
aen be floffe ge0ab ftafc.
fijcft of bCiS eenjef goub enb«
------ λμβ.·»ιμ.». w». I*h.u·"· oyn/ uutiisfLn Mf WKJi ccnjBr gOUD enbe
öcsi anbetiS ftoaet biare gemengt / ofte bejS eenjS tatbjc met bejs anberjs rogge/
500 en toetb ben eigenbom niet beranbitt / tm ioatt öc bermoißinge δρ toiil«
ban be eigenaerif biare gefc&ielr»
negende deel.
ydft V bekomen door overBuivingjOvervloej/iHg ende demvat,
Natreckingijs wanneer van twee t'famen-gevoegde zaecken de
waerdieer d'onwaerdiger tot haer treckt.
^eieaeftwbp toeval ofte toedoening.
toeval zonder leven of met leven.
toeval zonder leven ggeöeurt 6p o verloo ρ
Öfte aenwerp.
overloop t^ van zand ofte van water.
door overloop van zand fießomt in befelanbenben
^eer ban eenige '©uinen ofte ^iïbemifTen öet aengeleggen ïanb/ foo toanneet
Öet feïbe ben tnb ban tftien jaeten ftïöfï legsen onaföe&eint ban be tatlberraf^
enbe met 5anb jufCiS oaerfiuifi bat öet be toilbemifle geiijcft toerb.
door «overloop v α ν w α τ ε r üerbalt oen öß <©raefi * l. imaii;.
ïitMieiö ftet ïanb 't bjelch boo? 5ee ofte flromen gönöß oberbïoeit / met be felbe
öBemeen&löftlessöen ben töb ban töieniaereit/enbe öaer nae tocberomtot
ïanb bjerb* <
3®ant een oberloap ban bjater'tbjelcft aenneemt enbe afheemt/enbebe
ïuiben &p bJijïen toelaet nae Bate ïanben te 5ien/ beneemt geen eigenbom.
3&at fobanig lanb be «©vaefïicisöeib toetomt en niet b?emb / alfo oocft be
5ee-flcanben enbe ficoom-gronben/foo bjanneer be fclöe ßomen te jjetbjogBen/
öe (©raeflicaiieib toefiomen: ggelöch üerfiacn ten aenfien ban be berbjoogs
be ♦gronbmuanbe|®aesä/met ioeïchefimntjen ofte gronben be oberggei *l, Airsu
bïoeibe ïanben göemcen bleiben / fuïcii bat be felbe niet meet lanben en ^ijn
waec (Itanben ofte (iroom-gronben / enbe boo? 't fltöftec toeberom fiomenbe
tot ïanb/bJerben bctfiaen niet be oube ïanben te 5Ön bie üergaen baaren / maec
nieubie enbe oberfulrs^ onbeijeerbe / be Vaeïc&e onbec anbere on&eöeerbe goebes
ren be «jEimelïiififtwö »an oub^S 5ijn toegeleit. <©berfulcsi fietmen bat uan
aubjS in beele bijcisagien &erp?oocfeenigi/bat bebDCliecifbooj obecbïopingöen
öe gronb niet en fouö^n berUefen. |
1 5 Jd Λ?η kS^ y ? ï"«» eigijenbom öeftomen DOOR
* VERMENGING ofte *NATRECKING.
vermenging wanneer twee ftofFen van verfcheide eighenaers
onvericheidehckwerden; boo3&eelöί 'tSilber ba» tüJeefigöenaeriSiji
ililiuili?
-ocr page 37-
Inleidirige toide Holiancifche Rechts-geleerdheid.
|
feom ofte Mijer c^cöt öp^paefieecfeingi; «löe pïas 9c£ ftlüc tonb aW tan té
ucrüaïieit aen öe &tc 't felüe op fijne feoften mofic boen iicöijcten ofte
»manößr^q ttitgßire)? ora B,ebijc6£ te^i^^^
, toi sleen Moos
«f eüen iucï öei'paen aengaenïie öe berï3?o«ci« sronöen bim 3i}ib-ï|oïlan&/
batbe ïuiöen bie cisenaer^ toaren göeVuceli Uan be ïmibcn boo?
Uïocb / bie göebeurbe in't jaer toecrtöien Donbertceu en tiuintis / enbe ijaere
nae-ïtamelin50en/boo? 0et g^efiabig tiflcöen ben ekjenbom ban bé berbJoncRe
ianbengeööen mogen ftefjoubeti t €nbei^ oberfuIc^ ben eigenbom ban fobai
m'gc lanDen taeber-optora^nbe öe ^mejïiciiöeiö afgiieibefcn/ nret legljenfiaeni
be oarii bat bei'ftöeibe aflionbiSinggen fabanig bifcöen eil^e anbete fiejit-
baben fea«n ber&oben εη&ε berWhcrt ban önïuaeröe.
α Ε Ν vv Ε R Ρ nae be ïïaomfcöe recöten ONGEMIDDELT of
GEMIDDELT.
«L. Allmio. »ONGEMIDDELT AENWERP i^YAN S LIICK ofte ban
VE R D R O O G D Ε S Τ R O O M.- GR ON D EN-
Α Ε Ν w Ε R Ρ ν Α Ν S LI ï c Κ Ofte: ambiaiö iöietb berfiaen te ggei
fcÖtcben teianneeK be liroomofteseeoneSeboelgcfetet aen&2aci|taenDetïanb/
eit quam toe be eigenaer^ ban "t ïanb Met aen ben acntoerp gefiÖiebe/eiicR nae
fijn tijeette ban 't lanb ter plaetfé ban ben aeniuerp; maer een liucii ïanb^S met
ncbicrb ban be firoom sönbe evgDenß afgljetvociten enöe op eenanberpïaeiiS
aengefpocït/ïtleef öp ben ouöen eigeiiaer/reti iüaer Set felbe 6p ijem eenigen tgö.
jijnbe berraimt ba|ï groeibi aen eenii ahösr^ ïrnib.
VERDROOGDE STROöM-GröNDEN auamen nac be
boo^feibi Soomfcöe rechten in geïpcfter bo^e aen be naefi-gftelanben/ foo itoeï
aï^ bc lanben ba-anbert 5önbe bie (Itoom-gronben 6p be eigöenaer^ tuierben
berïojen cnöe beö boïchji gemeen gemaeciit-
'►l.ΐηώΐϊui gemiddelt aenwerp üja^ bast pïaten efte*(iroom-eifani
flavio. öen/biemen op eentgije pïaetfm toaerben noemt. 3©am bcfe bjierben mebe
berfiaen toe te ftomen ben naefien eigenaer / ofte foa öaer tioee eben nae iba^
ren/ïüa^ öe plact tufïcöen Ißm 6eibe gemeen/enbe toiecö gebeelt na öe fijeebte
ban pbet ïanb aen be jiroom-iiant; maer ienianö,ö eigen ïanb boo? fcöeibing:
ban beflroom omïopén / enöe tot een eilanö 5ijnbe göemaecfit / 6ïeef aen ben
eigenaer / enbe in jee opltomenbe eilaiiöeu iuiecben berftaen ben ierfien fiesiti
tectoeteBeÖooien.
<gen gemeeneiïjeg fieïette nae be boo?f5 toetten geen aeniua^»
gineenigenae-fttuTtg'eiianöett ïuevb aengaenbe beeilanbenonbecfiBeib ge«
inaefftt; ïoant een etianb iiomt toe ben i|eer ban 't ïanb / tm toaer ben naefl-
gclanöe boo? ben l|eev baer ban Be^tr öabije gtjenomen / mib^ oocit bat 't felbc
eiianb ban Qet ïanb met ein mif-bjagenïionbe toeröen öereben»
g[n$?oïianö enbe 3©efi-©|tefïanb ttierb ban iuegenbe<0raeHicitgd&göei
^eitbatbe aenVaaffen al^f g;ebaïgbanbetoatecenöe<i3mefïi£ftöeibtocftomen.
28nberen ontfiennen fuidS^/enbe befeii aengaenbe iaat boo? retgt moet iberben
geöauben/ ijS mti öe bei-ff&eibengeib ban sDebJßonten enbe getoijen bonniflien
onseeeJier. , .
fCot boo^beel ban be ingftrianöen aen be iKaef-fiant enbe f ffel-tot ijS
in oube tijöen betjï^ea bat fn moc8ten fiegquben öe aentoaffen öuitai-ööcHff5
aeng^ |
^ 22
aengeibojpenboaj&atelanben»
pn3©eji-©|ietlanbfcöi}ntbit natöbafiet tegaen/om bat fulcftiS Ret
mibe recljt bei' ©Riefen/ enbe ben <©raef ban ï^oHanb ftanbeienbe met be a©ell-
Cben üjeï iä berfiaen ten aensien ban eenige meeren baec gelegen enbe be«
ïleeren ban Cgmonb toeftomenbe / bie gaer recftt ban öe «©raefïicïilieib öaöi
ben 6eiiomen/ bat öe feibe ä^eeren bermofQten alle "t gunt ben meeflen tp öcsi
laeriS met Inater bjajS öebecht af te paelen / aï.s oocis be eilanben niet bafi 30»'
be aen Set ïanb. „
^e inÉjelanben ban ^ergten-bijcli ίίί toeï toe-ggebïefen ben aenbJajs boo?
Öare lanben/ foo bie fp tjaööen aï^ bie fp nocf) fouöenmogöeniietomen: maec
6eöa«öcniSöe<i5raeflicii8cib ö^t vecöt omöe on-aengöet>aerbeeiïanbenenös
aïiS nocg öebecfete gronbeii te mogen afpaelen-
^ie ref0t ban aenbia^ ge&iien mogen ben feïben aentoajS ßelpen met öam^
men te leggen/ met rij^ te fieecftcn/ enbe met anöeve toerciten/ boo? foo beel be
gemeene baert/ temanb^ bifTcfjerije ófte be gronben baer iegenjS ober gelegen/
baer boo? niet fiefcgabigt en bserben«
Stengaenbe b'eilanben/ i^ in be lanben ban ©utten een oub geBjuicS/ bat bic
't rer0t ban aenVaa;^ Öeeft oocft recijt öecft tot een plate bie 't ïanb foo na ftomt
bat öp bie ban ftjn lanb gacnbe te boet met fjjn ?bjaerb Itan Bereichen^
55at feecMt/bat in lanben bie Bp be «©rae<ïicftljeiö toerben uitgegeben op
3eecBere * roetaïen / ben aenbiaii Buiten be fdbe roetalen öe oSraefïicliöeib toe; * t. cum d«:
ftoemt. . finitonem«a-
51n guiö-i^olïanb en binbmen niet bat iemanö ban ouöif gern bermeten
ijeeft recljt ban aentoajS te öeöBen / uitgefonbert bie bjilben feggen gaer fuïcftjS
Bp öe eraben gegunt te 3ön J absrfuicft^ ÖeöBetï oocfs be oube eigenatrjS ban
öé beröjoncfte gronöen aïtgb grjeseit geentoilletegeBBenbanmeerberteBe?
Sitten al;S 9acr oube margen-talcm
thiendè deel.
P^afi 't hêemen door geboorte, tUbaers-gevelg, hujs-
hom ende landbouw.
Door toeval met leven ßeiiomt pbet ben eigenbom
ban 't gunt uit fgn toij jfeïijcfe ï^^^en iaerö seBöo?en ί aï^ halberen / bOi=
iemis cttbe anöere öiergelgchen.
NatreCKING met toedoening öeeft plaetiS in
TILBaer goed enbeiN ONTILBAER goed.
intilbaeR goed 500 ïuanneer iemanö eenige jaecfte 8em toe#
tóöoojenbe tot bienfi ofte iJereiering ban een anöere 5ahe baer bafi aenboegt.
baoiBeelb/5oo Vnanneec iemanö fijn gouö intoeeft in een^ anber^ ïaten/
sftf m 0ij$t öeeftjei jet opjen^ anber^ tiamie / 0I300 't gouö enbe 'i siïbec
ÖtßC |
-ocr page 38-
Inieidinge tot de HoIIandfche Rechts-gelcerdheid. t±
|
lliet öierit om«t anöer^ te »crcierm / 50a t«cBt 8ct iaften b«t etsBßttbom ban
4 gouö tot ftem: indöcrffaentie öat bm intoclicr foa ßp fulcitjs tcr gaebßr trou^
toe^gaft^etem^iKCSOßötnsc^m^^^ nae-tacßinsöcplaetje DOOR
KUISBOU cniJßbODJ LAN DBOU. ^ ^ .
door hüisböu toant alle s»at 0e6outtoeröoplemanb^sronb
Romtöengronb-cisenaertoc. , . „ .
<©ijerfulcfe# χηΐιίεη imanb uit cens? anbßrjSöout ofte (leen letßoutoiJfon
gronb/öp iuerb aijS eigenaer baer ijan o:^auben/foo lang ßet geSou iiaet/miöii
bat ftp geijouben ijS tot bcrgoebinge; maer quaem Brt seöoutti tejjerüallen 500
?oube ben eisöenacrtoanbefloffe'tfijncmogöenaeimaetben ofte tnüjinnen:
't iuelth alfoD ijf ingebaert / om bat be g^meene jaecft baec aen i0 gelegen bat
«emaec Bte fiuisen niet gefcSenb en toerbem
3©eberom inbien iemanb uit fön gaut ofte fleeniet ßoutopeenjSanberäS
gronb / bie berlieff ben eigenbom be toelcfte betbaft aen bin gronb-öeer,
ceßouiö ïuaec gebaen met tot naob ofte nut/maer tot lull/ in ioelcRen göeballe
Den gronb-fieeifteur 8cefï om 't feiue te Segouben met bergtjelbing / ofte bie 't
letout fteeft 't fdöe te laten ineg-nemen: maec bie fukft^ ter guaber treutoie
eft gebaen/öeefl geen ber&ael ban ban noobige ftofien»
door landbou: toant alle toat göejait ofiß gepoot inerbop
iemanb^ gconb / 6p bat granb-eiggenaec ofte 6p een anber / ftomt ben gronb-
dgenaec toe»
mt inerb berflaen ban pooten bie tn be gronb jtjn ggeVuojtelt* 3®ant be
toio?tei bjerb öier in 300 berre aengesien bat eenjs naftuiriS iioom toojtelenbe tn
wönen gronb be mönebjojb/aljs uit mgnen gronb }}et boebfel trecfienbe:€nbc
eenöoom ftaenbetenBalftoegecbantSuee naBuir-lanbeni^ gijemeen tulTtÖcn
Äun Reiben.
g^ocöftet gunt i)terboo?en ban bergoebingöe ijSgge^eit/geeft algier mebe
»laetje tot boojbeei ban ben bo?tgen cigöenaer ban 't 5aeb ofte poote / oocß ten
aen5ien ban fönen aröeiö/inbien öp be poting ofte oesapingtergoebermeei
Hinge ßeeft gebaem ^ ^ ^
ELFDE DEEL.
Fä» hoedel-mengif^g ^y huwelicK
^ fte66en gefpjoocRen banbe eigeningban enc&ele ijaftcn, 't ©ecboig
V τ cifcöt bat bjpßamentot de bekominge vän eigendom
VAN VEEL-BEGRIIPende ZAKEN: niet ban ggeflacßten / biant bie en
ftomen in geen eigßenbom / aljoo niemanb etgöenbora ftan öeöBcn tot een bier
ofte paerb in 't ggemeen/ raaer tuel tot bit paevb ί maer ban 1Ε Τ G Η E-
HEELS: enbebat alleen boo? foo beelbeeiggeningbaer ban ietberfcgilt
ban be cigening ber enchele saften: iuant anberjintjS isf ftenneïicfe genoeg ? bat
op be feibe mantere ali? cen ftHaep bertiwgöen Xverb / oocft een ftubbe fcfiapen
ft^n ioerben becRregen,.
't G E·» |
^ 9 Ε Η Ε Ε l bat in be eigening fipionbec insicßt ßeeft t^ EEN Β O E-
del bteicftbuö6efrli?i)be.
EEN * boedel iif 't geheel begrijpende alle'r gunt een alleen ofte « t;w
meer tTamen in gemeenfchap toe-behoort met de laften.
iup 5eggen toe-behoort 50a moet baer onbet niet alleen ben eigDenbom
maer oocft be infcgulben 3ön öegrepen.
EiSl^o^E^'LlêtNlTè'lSir toant Bet
3©p 5idlen eer(l öanbeicn ban be ßeftomingöen eensf SoebeliS in 't sBemeen:
oaer nae. ban be erffcntffc «n 't öpfonber.
tot een boedel banlucrbeigenbomßeftomenboo? boedel-
^SgefcBieb BYHUWELICKofBUITEN
Η U \V Ε L1 C Κ.
β O «i^^r ΥΛ^ί 9 ^ aengegaen in ïloilanb ofte 3©e(l-©?ief[anb gefcBieb
delmenging onber be ecBt-gljenoten/boo?ijetïanb-recgt/
totgöenomm booj^5afl beelbe selbe öpBubJeltcfercöebaojtoaerben fiebonbe«
wrb iiitgefïptcn ofte geminbert te 50"/ uitgenomen een jongman öenebe«
oe ttgfcn tïnintig ofte een bocötei* Beneben be ttointtg jaren met iemanb trout/
7oniier öetmiïignig ban De ouöer;tf/ bjunben ofte oberBeib/ suIcBjS aljS B«c boiy
wn inöe berljanöelmg ban't öuVudicft tiS gBe^eit/alsoo tuffcften jobanigBe
Öee^^" boo?tgang öeBöenbe) be ■ gBemeenfrijap ggeen plaet^ en
BiitoSSi"®'"'^^^ Ö«eft Piact^ n«t alleen in 't eetne/ maer ooch in bolgöenbe
ïeen-goeberen enbe goeberen δρ uttecfletoilleberfionbenftomeningfteeji
aoebel-menging/ban 50a bcei öe biucijten aengaet.
3fliaaer t ^oa batingetacn&jengenban be goeberen iet ittaerber^biegBeit
Ofte qmilicfi te itennen gcgeuen biuc ban en balt geen bergoebinge/maer toerö
aiuckif bao? be gemeenffljap geöober.
®it be öoebclmensingije boïgt batftaenbeBntoelicft be goeberen ban b'een
oer ecftt-genoten booj be^i anberiö fcBulben/oocH bte te üoojen 50η gftemacciit/
iï^'^efpjoof ften mag bjerben/aï mebe fbnöer eenigc bergoebinge
««wi-VfJt^'^ïi^ 50iiï>e gefcöeibcn bjerb ben g^meenen boeöel gBelßcfteliffi
i'iff'^Öen be ecijt-g&cnoten ofte (jare erben; enbe foo baer ffinbèrcn ^ij«
ïittïf^«^'^^"·^^ Ebering ban Baer Buïueïicft ófte
enbe ftoopmanfcßap iet BeöBen genooten / bie nioeten 't ?elbe
Söemeen Boebei boo? alle beeïinge: iuelcRe inöjenging
ntrt alleen en homt tat boojbeel ban be anöere ftinöeren (toaer ban B«c
göeöanbelt) maer oocft tot bso?beel ban be Imigft-iebenbe beu
ï^H^^^i floeberen Bp fcBfibing ban ecßt ben oberleben^ erfeitenamen ofte ben
Som iSSfn^^" toe-göeftent / be feibe iuerben * grjefcöat al^ in toop, ^^Addk«. |
-ocr page 39-
Rechts^geleerdheid· 25
|
Inleidinge tot de Holkndfche
lïSaeï toao? fcöulbcn llaen&e fjutoelicß gcmacfßt cnöß obcrjnicßji ctibittim
* «K «•r'.bi' Oe öe^ mrni^ baogöge/ terniofgen twe * selobsriS Den man cnbc fgn cifgcnamcn
tm^ Sjooi m acn te fpjeecßin / of öe üiouiu βηίιε Ijaer erfsgenameii öao? be
mit Ijelft. '©e^ sö« öe ecgtsenaten oftc Qaer erfgenamen fcguibig maiftanber
.13002beöeïfiteDntiafien. . ^^ ^
IBaer een bjouto öen 0edc gijemeene öacbeï affïacnbe enb« gacnbe faoo? bc
iiaer lut/aUcen met ftaec öagöeltcftfcöe ftleebcren / ig ßeli?öt ijan öe fcöulben bie
flaeniie öuüieiicft 5ijn gemaccftt»
'£ a©eich geen plaetiS cn ßeefl: itt Boopluiber bjoutoen bic gaer in tegeniuoaji
biggeib ofte afiüc?en ban gare manjS met be ftDDpmanfcöappen in 't beritoopen
ofte ftaopm opcnfiarriicfe öeSöot onberiuonben / aljS be toelcfte gge&ouben 31}«
bao?j^arc manjS fcijulöen tc ijeranttoao?öcn.
TWAELFDE DEEL.
Fan humlickfche voormerden.
ije6i)en'ge.s;at uitgenomen voor roo veel de zelve by huwelickfche
voorwaerde bevonden werd uitgefloten ofte gemindert te zijn»
taö bient &an geVueten ïuat öntoelicftfcife ijaojbjaefDen 5Ön/ met bc ßiacgt
enbegeüDlg ban Dien.
ft.Paaiamc * Η U W Ε L IC KS CHE VOORWAERDE een handeling
nuptialia. tuffchen toekomende echtgenooten aengaende hare goederen.
ïjanbeling ftan ggefcßicbcn 500 tueï montdmg aW fcljjifteltcii / enbe U
ijaccit tbJijffdacBtite jijnbe tocrb gelooft bat ftet gepuft i^sbcmfcöt tot öe>=
inö^/ niet aljS nooösaftclicit: sulcßi^ öat oocft ijet fcöuft met 59nbe boltrocften/
tt Öanbeltng boo? getuigen ïsan biertie 0CbJC5m.
3©p fe0®m toekomende Echtgenoten itoant foo gaefi guVueltcft ijS boi^
trocftcn geeft get lanö-«cf)t plaetjs; enbe en ftan baei* nac / baec inne ßp ïeben#
öelöbegeen btranöenngbalien.
^taet te letten bat man ofte toijff Öuluelicft aengaenbe met mi icebubjenaer
oftebjebubjebicbooj-hinbcrfgeeftbjelbermag teWpenop be gemeenfcljap
ban goeberen/geen DuVueliciifcDe boo?bjacrben maftenbennaer befeibema^
feenbß mag baer ßp niet meer uit fgn «DtgenoqtiS goeb ßebingö^n ^iläS ^εη
ftinbfgöeöeritß / 't bjelcß te ba-flam fulc^f afe? in be berijanbeling ban uitec;
fiß ibülc fal bierben gefeit.
mct eenfongman ofxß niet een bergtec ßeneben gaec jaemi enbc fonber
fietoiHiging aljf boojen gubjclicft aengaet / mag op fgn;^ CcgtgenootjS goeöe^^
ren ßp öutuelicftfcBe boo^toaerben geen boojbeei ßebingen.
ïaet onif nu fien 't ggebolig ban be guiuelicßfcöe baoibiaerben.
a©antßp be felbemagmen foo beelmenbjtl banbe gemeenfcgap afgaem
oocfeb'eenofb'anbecmag eenig&ebooibeeienßebingen : maecnietombeeltc
öeßßen in be toinfie fonber in beriieiS ^egouben te 59" / alfoa fuicjS te feec gaet
ßuiten reben.
maer toeï bertpag i« b?oubJ te ßebingßen öoet ö^c Hcuc om nae 't ftöctben
ban |
fean'töuUJeltEßteliöraen in beöelft banininH cnöcberiieji/ ofte öaccinge--
o^acgte goebeten na gaec te nemen.
35an bjat niet uttö?ucßeIicR öp fmbjelicfefcge boajVBaecben en titf fiebongeit
frtijftonbecbegemeenfcgap» ©betfulcjSbeggemeenfcBaii bangoebercnjgnbe
^tgöeflotenßl^begeraeenftgapbanalic toinfie enbe beriiejS ftaenbeßubje^
lieft boo?baBenbe/iuact in beerfenifTc mctöeïaflen ban öienmeten 50n ßc^
Sceijcn. «®eb?uc0ten bangocberenftomenoacft in gftemcmfcgap/ tcnibaec
fee mbc namentlicft baer «it geöouben biaren*
*!£eo bjoubi Öare goeberen b?ii ßebongöen Deßßenbc cnbe nae ft^eibing bait
"tÖubjeiicft0becßobig59nöcbc geifttcßetalenbanbc fcßulbe bie ffacnbeOu·;
iaelicft jijn gemaect / mag ßeletten öe betiiaoping ban gare gaebcccn ter ja!«
banbe feibe fcgulbcn.
'©e echtgenoten ofte gare Ctfggenamcn nae fcSeibingge ban't gutoeiicß
Beßßen ret8t b'een jeggenjS ben anbeten / om be goeberen te boen inßiengen bie
ten öutoeücii toaren aengegeben / inbien fulfjs niet enijS gefcgieb/ enöebat
fonber lafl / inbicii ban geen ïaflen bermaent en iß getoeell / fuliS batnae
xfcöeiben ban'tgubielicft 'toube fp?eecftbJooit niet langer piaetji en geeft;
meteen bruidegommagmeiiloven,maermeteen bruidmaetmengeven.
oofit ora bergoebinge te Ijeßßenbanbe goeberen gebleben Buiten be
Sgemeenfcgap enbe ftaenbe gubJieiicEi ßpben man berftocgt/ ofte anberdn^
berongeïuct oftc ßefcöabigt / oftc ban be hollen bic gegangen jtjn aen be onge?
meene goeberen*
^fgelöcs? ora te genieten be ßebongen boojbeeien ofte * mojgen-gaben. * s.
iBeec een bjouiu en raag gantfcg geen biinfl treeften uit öaer manjef gocb/ ttm,
nocgteoocfieenigebergoebinge0enicten/bDo?enbc aleer De fcgulD-eifrcgeriS
Bgn boibaen.
derthiende deel.
Faft boedelhouders ettde boedelhoudßers.
Boedel-menging buiten hüwelick tif iban.
leer ben langfl-Iebmbe ßlijft inben ßoebd Sitten jonber fcgeibinge,
3|n oube tijben plag in ©oïianö gefcuict te bjerben bat oocii fonber uiterfïe
biiUe een inebubjc geßßenbe jangge ftmberen öesatben-ßoebel in't gemeen/
ontiergoubetiöe te tónbcren boo: bc b?ucgten ter tp toe bat be oubfte 300η
Siffe of ö'^SSimft?' "" Dan öp uiterfïe
. .^nbe baerom toanrieer een bjeöuttenaer ofteioebuibefiinberengcßßenbe
Wy^ Sitten in Den SOÊDel/foo ftomt Degdft ban alle aenftomflen/bie nae bc
"""^Äöc eerfl oberieben ben Soebel acnSomcn / foo toeï öp erfenifTe aljS an^
EfÄ Ä öß Örfft De ftinbercn: sonber Dat be ßinberen bc fcgabe/ Die in
«ftl ftube mogen ballen / geipen Diagen; jonDer Dat oocft De öelaflinge
ïï« Ä^fe ï·® ïangfl-iebenöe 50Uöe mogen toerben geDacn / De öinDr
m fmi03intsf 8mDerljc6 lign 5Ρπ»
45 VEER' |
-ocr page 40-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 54,
|
VEERTHIENDE DEEL.
Υλπ erflating: hy uiterHe "^ille ofte verßerff.
Α .. fiomen tot * BEKOMINGE DER ERFENISSEN
tionem hx
Kditatii,
^ε erfeniffm ten 011Ö3S öp be ^©uitfcöen plagöen te gaen boo? üecfiaf aeit
be öloêb-masen/ tctuctcn met in5icöt ofte ton öe nabergeib oftc ton iuacc Set
ffoeb taaji geftoinen / afis? ί)ίεκ nae söeseit jal tuerben: ijjelcftctoijïe ton otoer^
D?asing ton rigenbom fjoitoel boo? 't aeng;eöo?en rccßt allem ntet en geftöteb/
nocßtaniS baer uit eenigen oojfpioncft \^ttft göcnomen: toant aljoo be ouber^
fcguïbig jïjn ö'W ftinberen ton noobïwuft te tier^e?gÖcn/ enbe be itinberen aen
hareouberjeicnbeijooi-ouberifbanchïtaeröeib fc^nlbig 5i)n te fieiOijfen/enbe
fipsöefóeeffte ton oubersi enbe öoo?-ouber^ be fetoe nietfißterenitonncniei
iuijsen äiiS a^nte ^enm δκ ton be feiüeijcio?-oubcci6olTteou&ersS39n af'
«ftßßomen / ίοα iteeft be iinrger-iuet be goeberen bie bao? 't oüerïtjöen jgn onti
«aent / irfieeiaent aen bie söenen ben iuelffien ben ouerleben/ aljS ijp baer obec
niofijtgeöiacsttoerben/fuldii Bcjl foube öegoojen te gipeni ntaer naiatmge
ton crfeniflTe ofice niahingge boo? mtecfie toiiie tnas? öp be oube ^mtfffteit oiv
ßeftent / i^^iß feïbe nocö δρ üeele ban onfeii ilalianb^f naelie butren beciio?
öenijSoijer ontilfearegoeberen, in $?oWanb ig 500 ïangal^f inen göe^
bacötentffe btnb 't gefijuicft geV»ee|i ton be gaeberen te laten δρ uiterflc imlle/
boo? nabolgtnge als Vuel isf te gelooöen ban anbere tiolchemi mib.ö ben ftoopi
Öanbel öier öerfieerenbe« mfjt δρ be iuetten öan üeele tiolcfiecen ße^
Ueffigt ftrijb niet met 0et acngeöojcn retljt / maer taeel eer homt oüer een met
öe aengeßoien reben: itiant pöer cen δρ lebenbe ïijbe Γόη gaeö mag iueg-
getoen aen iöie W tüil/3uinerlisk ofte opUoojVuaeitjen/ enöc beii eigöenöom
500 5nnbe oüefgegeuen fö« tsractjtöeijout ooris nae ouecgeöei-.ö obcrlgöë/
300 ig metter tijb geSjuicht bat ben eigenaer eenige fijne goeöeren geeft otieti
gegöeben aen anberen / öcQoubenbeaen Öem Ijet besit ènbe g&eö^uicli fgn leben
lang: ofte oocft bat Ijp t öe5it ΐμφ oüergcgeüen/ öebingenöe ben eigenbara öp
ieüenbe itjüe iuiberom te mogen nemen alii Ijem suici^ö gUeliefbe/ 't inclch men
noemt gifte ter 5accBebe^öaab^, ίω^οα üao?t enöe uoojt-gaenbe ig niet
onrebeïicli öcöonbm bat temauö't föne fön leben lang too? öem öeöoubenbe?*
ioube noemen inieijpiuilbe baei-ton eigöenaei-te 5ün nae föne af[ijbigt)eib,.
^Ofö al500 Dier aen beel ig gijclcsijfli / geeft ite öurgöec-ïuet be macftt ton be
fiurgljer^ merchelicli ßefiieben 50α luel in gunfie ban 't naefle ölocb / in5onber:>
Öetb lanberen enbe ouber^ / aiii aocft om 500 iuel alle licQtbaerbigöeib be^i bait
ïe.^ / alö ooeii alle arg enbe 1ί(ί / tic öiitten iemanbif ïuil foube mogöen toerben
gepleegt/te boozfearaen/gel^cft ^P 8«r nae füllen berflaeit»
^tdlenbe üboj eerfï bat in liJiiUanb beerfenifTe i^SttBeberlei * door
>»L.Extcfta-uiterste wille enbe* door versterf.
* Γ ATime- uiterste wille tiS cen oorkonde , van't gunt iemand wi! dat
ftäco, van't fijne nae fijn dood zal gefchieden,, _
- ^tst |
^eje öaetoeloocfi anbere jaeeften isanbegcgpcnafef ban boaabne ober öe
«inberen/ ban öegrabingeenbe bicrgelijcfte/ eeeftnocOtmtjS tbjeeboojnaemfle
(bocIimetalttjböetbiSnabige)fiucßen * erflating enbe * making. * i·· rriia;·
ERFLATINGijS een beteickening des willes wie men wil dat eifffhe- hsreditatis.
naem zal zijn, »L.Legatam.
*ERFGENAEM ofte OIR iiS een die intreed in des overledens boe- * t. Hsres,
ael als fijn recht ende laft in't gemeen verkregen hebbende.
Des overledens: iüant biier en ßan geen erfeniffe jiin ban een bic leeft.
In't gemeen : om bacr mebe ben crfgenacm te onberfcgeiben ban anberen
«le sonberltnge aenBomfi 8e6öen ban eenige saßen aïsf δρ maftingc.
ERFLATING iii of * UIT DE HAND oftß * OVER^L.Diri
DE HAND. r.j.:.
UIT DE HAND wanneer iemand fijn recht onmiddelick bekomt van
den overleden.
OVER DE HAND wanheer iemand van een ander die uit de hand is
geftelt de erfeniiTe moet ontfangen.
*MAKING ijS een beteickening des willes waer door iemaadiet werd *t.tegjta«.
^'€rgunt by uiterfte wille niet als erfgenaem.
^ ^at ig niet in bien aensien/ 't 3p ban bat gp nebenif anöerm mebe erfgöena=>
nienissofïcniet»
VIIFTHIENDE DEEL-
FFie uiterße "^ille mogen mdecken^
D3lt albus? 5ö«i>ß berfiaen / laet onjS ?tett tote UIΤ Ε R s Τ Ε wille
MOGEN MAKEN enbe WIE öaet uit MOGEN »BEUREN
UITERSTE WILLE mogenöponif MAKEN m'tflöemeen alle
mansi enbe togfiS/ 300 toel onmonbtgen aliS monbigen/ ooiß sonber öebJiliigïna
oa^rctjQogöen.
bat bc man^ gcBöen ben bollen ouberbom ban beertien enbe be toiif^
banttoaeif jacren: 'tïnelcfial300δρ öe ïïaomfcöerecDten inggeboertenbeöo
on5eboo?-auberen ig gljebolgt / om bat bacr boojen öet berftanb toierbitltei
öojbeeit te onrijp te gijn / enbe bat be jonge maegben nae öaere göeiegentfteiö
bjoegeraenftomenaiiiöciongemmtó' uj «yeinü««
i©oc9 5innela5en enbe ra5enbc mènfcgen inogen geen «iterfie toilie maften/
«» 3P bat fp itenneiich δρ jcechere tijben öaersS berftanbiS marfttia 3i)n: bjant
ömifiaetöaa·
bie t'famen tiom enbe boof50" geöojen: maer bie boofsijnbe
S, ^ ftoni ebentoel Homien fcßjjjben / moi
• Diriiiï.
♦L.Fideicom
miiTacia.
maften: maer boojteicfienentocrbfulcsf te boen benHom^
'^'"'^^laten/öan öp sunfte ban öe I anö-<©bcröeib/ na genomen fie»^
men niet toe
inffcbanja
©föie |
-ocr page 41-
Inieidinge tot de Hollaadiche Rechts-geleerdheid.
|
©f tiieöuitatei8t5önsc6oo?ßu uttócjle i»iïïc wogen maten hJetö foaiqel
öißcal^ in ©?ancßrgcit cnliß anbete lanöen i^etiötjffdt»^ S©an Vuegöenöe
<0raefficIiöei& inerö üertoont Dat ban ouii^ ?ulcsi al^ «η gunfte ban öe «©ra^
bcit plas bertoajbcn te iner&en / cnöe Dat feec öeeïen Daer ban met Dc «©raef
iic&fteiD jiin oberiiomen / oocR met ftenniffe ban get ï^of. g^aet jijn oocft gitsi
tiucftenim öelcib ober öefc göebjoontejmaer Daet en sijn geen bonniflTen ban»
Cenllcenmanenraagiromterflc bJiltó ban fgnSeen niet fiebeelen fonöee
* is.<©£tï0ii. * gunfie ban De ïanD-obergeiD: De bselcfte berftaen toecD gcnceg te 5ijn albiaet
'tbat DenonDcr-Ieen-ijeermiDfsaDerjS De magen Daer in niet en öebjtHigDe:
macrroöanïööe gunften VuerDeitbctliaenmaccteam&en om cen^s Daer ban
teiiebeien:'tenteiaer De gunftemcDe-öjacöt banfuicsf te mogen Doenïip een
=^•25. êubfïii ofte * meer leben/geïgcfe nu getoaonelicft De gunden bjerben in gefielt,
tutte, a©am\eer be eerfi-flecbenbe ber Cfgtgenotsn De langfl libenbe eenige booi«
Deelen 0Keftgemaect/cnbe Daer naefielafi: goe De goeberen ban Dm gemeencn
iioeDel na De DooD ban be ïangft-icbenbe füllen gacn/De langfl-Iebenbe bic boo?;
Deelen ^enooten öefißenbe / raag baec nae oocfs ban fgn ofte ßaer Deel ntfi aiw
bSfiS öBbelen δρ uitecjte iuille/iiegen^ be uttcEßc toiüe DejS oberleDenif*
sesthiende deel.
rrk by uiterße "^i/le mogen beunn.
UITERSTE WILLE mogen goeb Β Ε υ R Ε Ν allerlei lui^
len ouben cnbe jonggen/ 500 toel bjembcn alii i«6o?e!ing{)en/ aljoo 't recljt
jcgenjes b'uitöecmfcusn bien-aengaenbe ban oubsf ggepleegt om soebe rebcnen
ttnieti^fgebaen.
SnfgelgciS 500 ioel ^geßojcnen aljS geao?engn:bie seecrierltcfe^iin gennemt/
ofte Die anöeriintjS 500 39" fiefcij^ebett Dat fp btnDöoer jijn/ altuaer ooch in Den
naemD(ïei!pnaemgöemi|i:semeenfröappen oocft 500 toel ai^ sonberlingge
luiben.
»©ofijiöbanoubif geelieliciie lutöen enbe iJuisen^^rfioii^ngBetoeeii öpuiti
ierfie iuilie ontilfiaer goeb te fieuren,
©oogben enbe Be50?£®erii ofte 6etoitit8eB&ei-iS ban minber-jarigltentoeien
goebeten/bersclber boogbeniiinberen/ · boop-geffeciS manji ofie bjgben / fip-
. Sitten / en mogen δρ uitetfie toille ban be minber-iarigen niet genieten cenigne
ontilitiireöoeberen/olTCe iet ibaer Doojantilöare goeDmnjoubeniuerDenBei
3ïöaerr«
IPansi Die niet cen jon^ DOfl^ec ouD 5önDe öeneDen De tbJintig jaren / ofte
bjgfjS Die met een longman oub 3i)nbe fteneben be bijf enbe ttointig jaeten / iju»
Jtuelicft ofte trou-iieloften geßfien aeugijtgaen / jonber öebJilliging ban De ou^
DerjS/magcn ofte voeitjoubcriS/ mogen ban gare ecötgenoten ofte onbertrouDm
6p uiterfle bJille in 't minfie niet genieten.
^ L. Diteaé, ©bertoonnen onbjetteliche fiinDeren mogQen nicDe ban ßaer outo noeft
* L. iBdi.tóé, D002 reef)ie toegföi nofÖte Doo: * omSBeggen δρ «iterfii totUf niet j^imieten t |
witggenomen Dat δρ De ggesetDe geeflelicfte rechten (Die ijier tniic toeritttt gge^
«oigt) toegöelaten ijS be jelben 500 beet nae te laten/ tuaer uit fp öaer ttooiBS
onbeciDaub50ubenftonnen6eftomen» ,
Cen manofïe bioubJöaeröegl&ebenDe ten tVoeDe ofte boi;Dec8ubJeïtcii mer
een man ofïebjouiu Die fiinDerengeeft ban boojgaenbe BeDDe/ mag Bp uiterjte
ban fijn tbieDe ofte bojDer eefttgenoot niet meer geniete« Dan cen BinDiS-
SOebeclte / enbe inbien Daet beel ftinberen jijn enbe 't een meer g^eniet Dan öet
J^öer/5oa en mag Den ec0t-göenoot niet meer genieten Dan 8et Hinö Dat minff
SEVENTHIENDE DEEL·
Fm V heßaen vmvdkomen ukerße ^iile.
Dlit iilDu^ in 't göcmeen ban De uiterfïe üaille 59nbe becdaen / julftn top n»
^. homen tot be onbcrfröcibingöeban bien, Cenigge uitecfle iaille Dan iiS
*VOLKOMEN,eemge*ON VOLKOMER ♦ t: Tefta:
VOLKOMEN UITERSTE WILLΕ ίίέ die met haer brengt,
erflating uit de hand.ofte immers daet de meniag zuicks is-geweeft, "" — ·
ONVOLKOMEN die zuicks niet med'e en brenet.
α ε ν g α ε ν d e 't g eh ε ε l ntaet göeïöeten 59« Dat eenigijen in 't
ttinechen ban D'uitci-fïe bJille moeten bolgften 'tgemeene LAND-
recht, fenige daer van zun bevrut,
<0iTë gijenieen 'ïtanb-rccijt be^en aengaenbe ten beeie o v ε r - ε ε n-
κομενρέ met d έ γο ν g s te " r q o μ s ch ε w et-
ten, tenbceïebaerban verschillende.
na d ε roomsche wetten f Die iup guïien berflalett
boo? 500 iïf^ï öe 5elbc op onje töö«^ bonnen VuetDen gepaft ) biierD een bolfto?
men uiterfle toille gcmaeci« ^m ondelingof* SCHRIFTELICK. » 1; >
MONDELING 30a bjanneer Den iniilcr fgne toil berboIgenjS berftlaeti pativum. -
öe 6p monDe/al toa^ t ftöoon 500 Dat De selbe om be gefjeucöeniiTe iaille fcö?if? * h-
telimioierDberbat. β'·.
'©it maft gefcßteöen boo? jcben ggetuigBen Dasr toe bersotiit / manss fiobm
öaer beertgien jaeren/metboof^niet fiom/niet uitsinnigmiet boo? quift-goeDen
ofte eerlosen berfeïaert*. ^er onber en moc0i niet sgn Die etfgöenaem toièrö
gefielt jmaertoel Dien iet bJierb geraaecftt« 25?oebcr3S/ jae baber enbe 500η/
"i^BtöJ^^ic eeniS anberiS manjf uiterfte inille te samen fiaen aJjS göetuigen j
®5i5w»«0ronBeeuaem sönöe ^JS genoeg om Dc uiterfle biille te fijcecften,
S e ii RIF τ Ë LIC Κ WOfl Kiebc göefcfjieben bpo? seben getwisen soDa^
niga |
-ocr page 42-
Inleldinge tot de Hollandfclic Rechts-gefcerdhei^
|
itige aïiStoeien j öe uiterfle MJtlieiip öen ïuiller ofïe tcmanb anbcriS 5Önbe ffc?
fcgieben 6e80cfiKntÊtöp0öeïcrenteïaetö^^ tnaer toa^ göaiecg öatöpüeti
felaeröc 't sunt baer in öegrcpen taasf fijne toillc te ;ön/ cfi bat iict ^εΐϋε αρ ben
selöeH tpb eetjlS»öem tm ftpioeien tian be ffetuigé toiecb onbertdtftcnt/ baec
na Sp be getuitó ónbetteicfteht en ge^cgelt/met cenerïci ofte ücrfcöeibe jegelen.
<een UITERSTE WILLE manbcltng ofte fcljjiftelicfi aen-g;cseüen
»X, Apud 5gnbc aen be Boosllc Hanb-oüeröeib ofte acneenis*sfjei'ec0temac9toacft
9^»· öeliaen.
Cen fiïinbe-man öabbe Ijan nobe acgt sfretiüsöen: raoH monbeltns fijn toiï
ijerMarenrbocö niocßt tot fijn öeöulp een fcöjift boeninfielienenbe'tidöe
boen oplesen.
55p onjS en niet bec6oöcn öe uiterfle toillc in juïcfter boesßen te maecften:
tnaer luerb nteefl geboigt on^e geinoonte ^iec inne ban be ROOMSCHE
WETTEN YERSCHÏLLENDE.
(@ptiueeioijsentoerben0n?euiterfleluiliensemaecftt voor twee
* as.^efïiiVAN 'tGERECHTE MET DE * ge RECHT S-SCHRIVER
tm?, jdQ jjjgj pj^jj.^ fónben aïg in be ^teben / enbe ter pïaetse ban iemanbjS
niaelflebe ofte baet Suiten.
oofft Mm een * beampte - schriver enbe twee
getuigen.
BEAMPTE-S C Η R I VERS ?ijn die by de Land-overheid ofte
■Land-hoofden zijn ghemachtigt, nae voorgaende onderzoeck van't Hoff op
hare bpquaemheid,
%tt be ^teben moeten bese ^cöJÖberjS oocfe öp ^tab^-oberfjeib 5ijn aetv
genomen/ enbe Buiten be plaetse ban gaer aennemins moggen fp ijaer ampt in
^^^mSfle Vuifie in fcftjiftiönbe berbatet öp ben iuiller enbe δρ öem.giietetci
itent bjerb niet nobtg gfteftoiiben bat ben &eampte-fcö?Ötocr enbe getuigden be
selbe ter jeiber ttjb tetcftenen; maer ijf genoeg bat Bp berhLwe 't gimt baet m
fiegrepen iä fjjnebiiiie te iiin/enbe bat 5uicft^ op be rugge toeube geteichent.
^00 iöanneer 't 5elbe göeopent iaerb men göeiuoon be öeampte-fcöjöber
^eSft IeI? vÏd'εR frinm^onber fgnJttubecenbcrieelenbe:toant
m fcö?ifc δρ 8em sBefcöjeöm / ofte oocfe öp een anber sönbe s5cfc0?eben/met |
filare uitb?ucltinge banben töb/be namen bet Binbeten enbe Bare Beelöt / maec
6p öem onberteicßent / öeeft ßrarSt 500 beel be ftinberen aengaet. ^00 boet
ooch t gunt 9p aïsi fijn «iterfleioflle onber fijne hinberen monbeïinsberftlacrt/
intbii bat taer ban Wijclie ?uicfe# aiif ban anbere wten»
<een teösfman op een lanb ofte 5ee-tocijt ofïe in 't leger spbe / niet jegSeni
ftaenbe inat onfiequaemfjeib 8p 5oube raogfjen ßeßBen/ mibif bat i)p fflne# ber^
ftanb^ macßtig 5p / mag ^oo ijp befl Ban ofte 500 't ßem gelieft ftjne Μ te hens
nm geben/13p met fcïjjift/alüjaer 't oocR alïeen op be aerbe/ ofte bod? monbe/
Ofte 300 Bp flom ijS boo? teicftencn / mibief bat 8et seecftcr 5p bat get gunt Bp ge^
seit ofte fieteicfeent ijecft/ isf gcfcfjieb met bafle meening bat juJcfisf jaube flrecs
Ken boo? fijn uiterfle bjilie / 't iuelcft baer uit tuerb afgenomen inbien öp eenise
SÖetuigöen bner toe uitbjucfieïich geeft bersocöt. 3©ant blucRt-iüoozben δε-
Öoo?en öoo| geen mterfle Vöille te flrecften; enbe altoaer 't bat 0p te boojen een
mterfle totlle öabbe gemaecht / bie anberitf nae ïanb-recöten niet en mochte δε?
ftaen enbe in be tocift iet baer δρ ofte af bebe / julcM toaer genoeg om be selbe
te behvacBtigen: maer een uiterfle toiiïe in be tocftt öuiten ïanb-recftt gemaeet
Mjerb RracDteloojsi nae bat em jaer ober ben tocöt oberflreecften»
t ©ooibeel bat be Duifïuiben δρ noob ig bergimb ftgijnt in be^e lanben geen
plaetsf te honnenöeftöen / aengesien alI^intiS ten platte fanben sijn sBerecßten
IBaer of iemar.bten ttjbe ban flerfte ofte öpberloop ban ooiïos (S®elijc&
pise SecBt^-geleerbe meenen) ofte oocft tot boo?beeI ban Sfirmen ofte <©ob3Si
Dui5en (geltjcli be gejeibe gecflelirlte recBtm mebe-bjengen ) ?oubett mo^ften
monbeUng boo? ttuec sBetuïgsn / ofte fcöjifieïtcfi onber f^ flanö aHeen uiterfle
totïle üerMaren/ii^raet seecfter.
α cht ie nd ε deel.
VmäeerßAnng1(>ymterfiewills'tn'tgtmeen^
GCsim Beööcnbe Boe be uiterfle itjillen iteflaen in 't geöeeï/nioeten löö iien
Boebesdbe bestaen in hare d ε ε l ε ν be toelcfe sttlï
{ai^ gescit i3s)erflatlng eilbe μ α κ ι ν g;
Jl^xjv^ onbersocöt5ön ben OORSPRONG
enbe hei CjEvolg.
lEengaenbe^Den oorsprong fiaet te sien wiE men mag
ENDE MOET, ende hoemen mag *ERFGENAEM stellen
Stengaenbe wie, men μ α g ε r f g e ν α ε μ s τ ε llen we
men inil/ öehenbe of anSefienbe/ göeßojen of ongijebo^en/ bocö öeguaem sönbe
o^ppuitcrfteiniHesoeötcbeuren/toaer ban Bier booien ^sBefpjooritcn/
^ii^^aao beel men bJü. » » r /
rtnrfcit^th^u^^^ ïoerbenBiec uerftaen niet alleen uan'teerftelib/ maer
öie in öaec oberlebeuiS ouberii plaeije
homwuae t recßt 't mUh m\ öodj 't se&eele lanb iß aensenomen. |
-ocr page 43-
Inieidinge tot de Hollandfche Reclits-geleerdheid. 2p
|
3©isijer(laenalleen wettige of gewettigde rinde-
re Ν ten aensien Uan be laaöer enbc besi öalierjS ouberjs / maer ten aenjien
banöemoebeccnbebe^ttiDeberjSouberjfoocft de onwettige.
®e5e fiinberen moeten erftenamen m göeft^ ten minile te 5ainen tot tert
öerbenbeeltoetoan'tguntfp&pUerftcrffoubensöeöab öeï>6cn uitben öocM/
öaet enbe fcßabe te gacr gereecftent: bocö mbicn be fonberen ineec 3ön aIjS biet
500 moeten fp erfgijenAmen 5Ön sßefielt tot öe öelfï/ si^ iJOö?en; iuclcße beelcn
♦i-iegicimjt, genoemt ioetbcn gaer * recßteltcfte beeien.
^a be Soomfclje toetten be $oncn bie onbcc öaersi babcriS ofte groot-ljaberii
macöt inaren 5önbe fiiHïaijsenöe Uoojftp gegaen / maecteti bat be uitcrfïe
toitiè r«cncmael nietig Vaa^rmaec aifao bit een gcttols toajS ban be 5onbcrIin3c
öaöeriicitcmacöt bie &p ben ä^omeincniuterb g^efijmct/ enbe oberruIcsfoocIS
fiebeiangfie reeiiten gijeen plaetif cnftabrnbe moebec ofte bs^S moeberii oiü
Hérji/soo ïjS Buiten reben ïulcse öp onjS te Vtólien plegen.
JBaer een feinb boojfip-segaen 5ijnbe ofte οηίτφ/ ijcrmag be gantfcQe
Étffatinge te niet tt boen / juïcsf bat aengaenbe be erffOTtfl| /'t recfft ban ber^
ftetf bolftamentIic& fal toerben geboïgt / ftigbenbe be interfle bJriie hracBttg in
alle anbere beelenrmaer inbien een ftinbbJel eufgenaem Vuaer gefleït/ ban in εαι
rainbetbeeloftcgofberen mtnbertoaerbig iöefenbeali^ gaec recötdicße beei;
maabaetban ciffcßen berbulïinge ban be anbere erfgenamen :cnbe moet Det:
ftmb fön boojfeibe beeï öeBfien in boilen eigenb^om/ fonber eenige öestoacKnifTe/
fonber bat eenig beröot öier legenjS han geïben.
men 5$it laten of maften ten aenfienbaneen Binb/ jufrs^tocrb öpon^
flÖebutb aliS ecfjlcIttngöe/enbetDat Set ftinb eèntc8fin^/6p uiterfie iuiile geniet/
albjaéc'tfip *boo2-uptmaFtin3/al3Sooc6'tgunt tenöuiuelicft ofte anberfwiS
öp ïebenbe igbe ig gefcöonciten/moet gereectont iuerben tot be berbulüng ban
ïjet gebeelte»
«©ocö bacr 5gn eentge oojjaftcntetijelcRe m uitetflebJiïic uitgebjuct / enbe
öaec nae Vnaeracljtig 3önbe éebonben / reept gßeben om be ßinbcren te enter-
ben ofte boojfip te gaen. « ^
3©elcfte oo??accften naebe laetfle ßoomfcge recßten beic^ön: h inbien
een ftinb in arren moebe J^anbcti aen een fijner oubers? iöeeft Qöeflagen-
• k II. <©f be selbe * laflerlich ftoonfpiaefft ^e^ aengebaen: ïll. m be me
* sStuV * ßetggt ban lijfjafien/ uitgljenomen bie 'ii|Lanb^ ♦ öoogöeiö mocßten raBen.
feett. IV. ©fraet öoofbabcriS gflemeenfcijap be^i lebeniS öeeft ggegouben aïjS een
♦ L.M»jift».0aersi «fjetaljs. v. <©f öun gljetrafijt ijeeft nae't leben boo? bergift ofte
«Ό· ÄnberjiniS* vi. ^inbieneen soon ftjnii baberjs 6ebbe gefcgenb öeeft« VII,
»τ r..!-· Sßnbien iemanb iegöenjS föne «©uberji * aenfi^enging ijeeft i^baen f ijaerber
L ueiawo- jjjQofßj fctiabe. vill, ginbien een 500» een ban fgn <©ubctse gebangfjen
3Önbe getueigert fjeeft teberftojgfjen baec ßp bejSmacötig toa^. IX. jijv
bieit iemanb te boojen een föner «©uber^^ bbjangeUcfiberHinbert öeeft uiterfie
totlle te maßen. X. ^inbien een 500η gem öeeft Begeben tot oneerïicite fipelen.
XI. Inbien een bocöterßaertot onftnifcö leben fieeft Begeben/baeriic<©U'
iierj^ Beceib biaren Öaer nae Daren flaet uit te öutoe tcHen: maer ^abben b^ oit^
berifbebocöter laten oubioerbenbijf enbe ttointig iaeren/sonber öaerjeen
tjutoeltcfiteöefojgcn/ foo en foube bit göeen plaetjs öeBBcn. XII. gnbien
Etefetöbicen cen ban öaer ©ubeciSin uitsinnisöeib 5Dnbe berbailenberSbaei^ |
ïaoft öefiBen: vueïciie oo?faecft foo htaffjtig ig / bat al inaren' be hinberen ofte
anbere bjunbenfrfjoon alg erfggenamenBp uiterffe toille gööftent/ enbeeeit
Daerber<©uöcriS BpDaerbersuimt JÖnbeBp eenenbjembe bjierb aengctroci
Hen / be felbe b?embe / baer ban Bcgoojiicfte berbJittiging QefiBenbe gebaen/ tn
Saer piaetjas fouöen erben. XIII. ^Inbien een ber <©uberiS Bp be bfanben
3i)nbegebangöcn/ftjneiiinbcren0ber beacötien i'aeren oub jtjnbe gaerBed
ntet en tjeöBen gfjebaen om öem te loffen: om iuelcfte reben oocfe bie nalatig ig
ban öet Carfpeï. xiv. ^inbien een ftinb * ban KerötgeIobïg8e ouberjS ber^
balt in hmme / bat ig in biangeioof (ïrgbenbe met <©obii taoojb/ fulcjS öet feh
beiébecftlaert Bpbe bier algemeene ftercftelicfee bergaberingen ban l^icee/
ban Conflantinopölen/ban <ep0efen enbe ban Cöalcebon.^ocö kuerb berjlaen
?aatenaenfiertban<©uber;SaIifbanftinberen/batooj5aften bie Buiten tbJijftï
eben gebjicötig ofte fbjaerbecsijln alji be Bobengenaembe / mebe recßt geben
tot onterbing.
. ^n befe lanben ig ban oub.si berftaen / bat een bocßter Beneben gaec ttointif
laren öaer felbe ten ijutbelicft uitgebenbe/ Buiten bJille ban babet ofte moeber/
Bp be 5elbe baber ofte moebet ontgoeb ofte boob-gemaecht mag bKrben.
3©at be O U D Ε R s aengaet/be selbe MOETEN niet altgb aljS erfge^
namen Bp uiterfie tuille bjerben geftent: maer alleen 50 toanneer fp anbersintis
opberfferferfgfjenamen foubensön göebjeeflnae öetianb-recöt/ïoaet ban
gier nae fal bicrben gefp?.oocften.
«ignbe öan nocg ntct / inbien eentge ban öe nabolgficit&e oojftïlten δρ be
ifïoomfröeüleiötenBeitent inbeuiterjiebJille bieröen uitgöeöjuct / enbe Daer
nae bJaeracljttg bjetben Bebanben. I. gnbien be ©ubetiS öare ftinberen ter
boob tjcBBen Befcöulbigt / Buiten mifbaeb raßenbe 'g göemeen lanbjS öooglteib.
Π. inbien fpboo2 bergift ofte anbete mibbelen göefiaen Ije&öen nae öarec
«inbeten leben: III, ginbten ben babet onteert fjeeft fgnjS joonë iuijff ofte
Bp5it. IV. ^nbien be ©uberiS gare ftinbeten btoancftelich Belet geBBen uiter«
ileioiïlete maften. V. ^inbienb'een banbe<©uberieinaetieiS anöer^ leben
öeeft seftaen/ofte 't beriianb g^focgt te bergiftigen. VI. ^nbien be ©nbersr
. ------------... --------- - —- ' -fiöeB&en. VII.
3en niet nae ber^
tóplaetief öeeft äircTÄ Ö^'^'^ '"^^ ßinberen ÄS ^vflL
pnbienbaberofte moeöet ban geloobigöe ftmberen berbaïtinbjangöeloof/
fuICiSaliS boojeni^ geseit.
^elangenbe be β R ο ε d ε r s enbe ζ U s τ ε R s be feïbe «ae lanb-
5i)nbe Bequaem om te erben / enbe Bp Ö^rei^ B?oeber ofte jufier/ bolle ofte
Bmnen bgf laeren infleïlen op berftceft/jonbet bat oocft b'erfgenamen sulcftii
•"^^^boen/ten tuaet be 5aaft toaer aengebangen Bp ben obetleben*
2;aL stelden moet ingezien
ictteimn^^^^ ^^ ^^^^ ondér-
IN' |
-ocr page 44-
Inlei^inge tot de Hollandfché Rechts-^elccrdheid· 30
|
Γ Ν 'c Α L G Ε Μ Ε Ε Ν bient gcbjeten öat mt jcllre ftan ggtfcgietjoi in 't
booj|ic/in 't iwbijfti/ cnö« in 't acfttcrde »an be uttcrfle toiïïc/ bat meer ctfötc*
namen ftannen gefielt ïnecbcn in g^rfÖcRe of ongöeïgcfte bccïen» 't ïtan aocft
gijefciHeöen mijer ofte onöev een intiien / 't ban bat jtilciien inbicn t'emei
rnael * geüaitig/ ofte bat ijef t^ in be * macijit ban ben ecfgijenaem/ in 't ggeijeel
ofte ten beciß/5onößc biitoocft rcöecpeïicft göeïetüierbemcttoat tüoojbcn bc
erfgcnaemüjcrb geUdt /enbe of 8p met naem toecbe göenoemt ofte anbersin^i
fieteichent.
^at be ïiaomfrÖe «cijten bie erfgöenaem iss gBejielt * onbev een inbien bat
onmoglgcft i^f/gelijcft of men ietbe inbien gp ben fjemei mecitt/ ofte be ?ee uit^
öjincftt iuerb geftouben toao? ecfgenaem met tei* iijbe-fieUing öan ftet jelbe in^
bien/ maec aljoo δρ onö be uiterffe iuillen in alieis ïuecben gebuib nac be inaer*
fcötjnelicftfle meeningöe ban ben maher / 500 fc^ijntbat 5obanigen erfftelling
ueel eet bao? fpottelicfe enbe aljS n^et gefpjoocften ofÏe g&efcgicben 6e8aojt ge^
fjaubenteioerben/gijelgcïi bc ïtamcinen oadi juIcMDeöiicnüerfiacniriallc
anbete gatten buiten utterftc voiiie»
^nfgeüjcitii 6p be ßoineinen iemanb gefieït jijnbc erfgenaem öan * 5uïcften
. bag af/olxc *tat sulcften bag / ïuiecb geljoubm of fjp sionöec nocming ban bag
erfgtienaem toacr söefirft/ om seecitere fcöerpiijinigljeiö/ tuact 000? φ Vuilben
Jeggen bat niemanb boa? een beel ftonbe met uiterfle Voille flecben ] enbc boo?
ten beel jonbec uiterfle Soaiïle: enbe om bat een bie cenjS crfgtjenaem VuaiS niét
itonbc opfloubjen ban erfg«iaem te lÉaer geltjcfe be 6iilich0eib öae» ge^
ïcert öeeft: 5UicIte fcfjerpjinnigSeben in ber firngllutben uitecfie ipilleifber^
iuerpen/ jaatöerbjulcftiSfiponiSoocftMöcftgöeacöt ten aen^enbananbere
iuiöen/biebicftmaci niet fcgerp5inmgöei; cnsijnaiiSbeftrögfluiben r <Snbe
baerom moet in ;uïciten gijcbaHe ber|laen ïuecben bat in 'teerfle göebaïtot
bien bag toe be erf^aem bie 6p berflerf gecec8tigt ben öoebel moet in?
^uben enbebaoDtiergeben: cnbebatin'ttttieebe gebal ben göeflelbe crfööe^
naem/ ben bag omgehomen jijnbe / be erfenis moet aüeigcbcn aen ben cifgftei
naem bie δρ berflerf baer toe ïaa^ gerecötigt.
©junben ofte magßenofte etfgöenamenban'tfiroeösöenQemtfipuitecfie
Sutile/ Voerben berjlaen ggemeent te ;ön fipiobanig berbolg göelijcft fpnae
't Hanb-recöt ban be plaet5c sauben tmw tenSBaec eenigl^e inecc&eötfte taci
feenen iuaren ban anbete iutL
negenthiende deel..
Van erflMng uit der hand,
Mmt bit niet genoeg ?intie te toeten in 't algemeen/ fiaet oocft te tien iror
beerflatingeteelgefcöieb na HAER ONDERSCHEIDINGEN
at5oa bjp ftiec üaoi0iglje5eitöe&öenbe5elüete5ijn UIT DER HAND
ofte O VΕR de HAND: al3oo fteibif in ssn bolftomen uiterfle toilïe
Ban boojtiayeti/ β,αε W Set eerlic tot.be bolßoinenijeib naoöig / öet tVoeebe
met,. · „
Ε R E-
* L. Conditio
cafualis.
* L, Conditio
pociÄatiya.
* L. Subcon-
„dicionc im-
jiaiTibiU. |
Η Α Ν d δαπ gefcgieben met * een ïib/ *t rnaftue».
do , iubi^
mende.
IBet een ïib/ gelijth men 5«it: lati zy mijn erfgenaem.
lirnetmeerber leben tgelijcftöIjS men 5eit: lanzy mijn erfgenaem: ende in-
dien lan mijn erfsjenaem niet en is,Peter zy mijn erfgenaem: 500 men luil oocfe
bojber: Indien Peter mijn erfgenaem nietenis , foaeszy mijn erfgenaem*
cnbe 500 boo?tiS 500 bem men ltoiI/i?oo tor' ----------
^e5e\lïOO|ben indien hy geen erfgenae
bat 0P flecft boo? ben maitec / '£ 5P öat δ!
6eurcn/'t bat 8ρ be crfeniffe berfloot:
Cnbe niet aïieen magmen alsoo een onbèr een flelïen / maer oocß een onbet
tVoce. Harman ende Robbert laet zijn mijn erfgenamen. Indien Harman ende
Robbert geen erfgenamen en zijn, Bern^d zy mijn erfgenaem: ofle ttoee ΟΠί
ber een: Lodewijck zy mijn erfgenaem : Indien Lodewijck mijn erfgenaem
niet en is, lact Didérick ende Wi lem mijn erfgenamen zijn : ofte eiclï onbec
ÉÏtit t SÜjS Frederick ende Karei laet mijn erfgênamen zijn; Indien Frederick
mijn erfgenaem niet en is, Leonard zy mijn erfgenaem : Indien Karei mijH
erfgenaem niet en is,laet Heindrick mijn erfgenaem zijn: ofte tiuec onber maU
itanber / aljS Alard ende Frans laet mijn erfgenamen zijn : Indien Alard mijn
erfgenaem niet en is , laet Frans mijn erfgenaem zijn ί Indien Frans mijn erf-
genaem niet en is,laet Alard mijn erfgenaem zijn.
TWINTICHSTE DEEL.
yaft erflamg ever de hatfd.
Erflating over de hand luerb eegoubtn tegneftfiißi
ben/ 't iP bat ben erfgftenaem uit ber tjanb göefleït Mali toerb be erfenijft
Ober te boen/'tÏPbatflp baer tot met 6eleefbeb300?beniöeröber50föttn0e
Sefeebcn: iuant eben toei njoet be toi«^ nae-geitomen toerben/ te toeten inbien
te erfgenaem ober beöanb gefielt ^ ^ < i.
ftan oocft ben erfgenaem uit ber ganb ielafien/ of aï bat 8P erft ober te
Öseben oft een beeï/snöeterflonö ofte nac 3«eiftercn tsU/cnbesutócrlicft ofte met
«eninbiem * "
erflating uit de
Ofte met meerbec leben. |
-ocr page 45-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 54,
|
g^at mttt 10 mmitan Docfe fgn ci*fs9cnaem 6p ^ccflerf met juIcSeitoSisreci
tóng Mafien/enöe een erfeöenaem oöer öe öanbftanmenaachöelajlen/om
't sunt gern geiateii in 't sefteel ofte ten Deele αεη een anöer otiec te geüen.
^ae altoacc öaec geen öetoöjs öan joöantge öelajlinge/entie öat D'erfgenaent
uit iftt 0anii öaer om sijnöe acnsefpjaocften/ ontßenöe ften 5uïc&]S Seïaft tc 5i)n/
cnöeDenerfgöénaemoüerbeöanöbesaecftelielbe aen fpncneeb/öoenoeöen
eeb öat 0p t^ne" «fcß öeöe ter gaeUec troutoe/ öen erfgenacm uit bet Danb ben
eeb toeigerenbe 50U't aenge5eibe moeten bolboen.
3©annecr iemanb 5eit / Ick maeck lan mijn goed, ende indien lan zonder
kinderen fterft,zoo wil ick dat het zal gaen op Pauwels : 300 ïoerb tieuflaen bat
of^anfc&oontiDo?flerf/f0n ftinbemi üoo? pauïoel^ be üooj-gang sullen
hefefien. jjBaet of ^an erfgiienacm sijnbcberffcaentoerbtetoaertte sgnom
be goeberen aen ftjne ftinberen tc moeten laten toerb getiuöffeït» φοφ ijS meell
aen^enomen bat julcfes niet en ïoerb öerflaen / ten toaer bic hinberen toarcn
af ftomelingöen Dan ben mafier bei« uiterlïc toilIcjS / ofte bat bit ftinberot mebe
met centgöe mafiingBc ïiebonöen toierbcn öe?iuaert te jgn / ofte bat uit bc uits
ter^c ttJille cenige anbere tcicfecnen ontftonben/ inaer uit sobaniggcn ineening
naerber 5oube honnen toerben afgenomen«
® en crfgenaem uit ber tjanb be erfenifle ijiöïoillig aengaenbe / mag bacr af
treeften een tierbc-beel / 'tioelcft i^S mgöcijoert te ïiomen δρ ijet CrcBcaiaeni
fcöeäßaeb-Sefluit / tn ineïcfien giietiaïlc ßp toïo? jïjnaenbcel oocft in bc fcijulben
i/g0erjoutuen/ maer niet in bc mafting&en/ enöc öeeft ÖP «t meer ftctaclt/ bat
mag ftp toan ben erfijcnaem oijer bc j^nb \aiebcr «ΐΤΦεπ: €nbe bit tócrbc-becl
fian flp treeften 't 3P bat gern iet δρ be uitctflc toiïle ijS gelaten/ 't 5P niet: maet
tsi gern iet geïaten ofïc gijemaeeftt als? een beeï toan be erfenifle ofte anbcr^rnjS/
bat moet mebe ftomen in rectftcninge: ban inbien öoijcn Bet bicrbc-bcei ict tó
selaten aïsÊ een bed »an be crfemffe/soo ¥ W in bc fcöuïDen getsouben Doe? fgn
aenbceï/ maer in be mafeingc alleen öoo? 30a ücel aijS tjp fieurt öoVjé 8et tócrbe-
öccl ί macr iß öe«n meer ofteminberaliSbcïoaerbefangettóctbe-beclj^cf
maecftt/niet alsf een becl öan be erfemfle/ macr aljS een sonbcrlinge gifte/500 c«
iä lip niet geftouben in be fcßulben nocfjtc in bc maftingen: Cen tuarc bc crfc^
Γ nifft anbcr3iHiS bc tóffen niet en ftonbe bjagUen: toant ban 5oubc öp * ter nooö
dium. 6p bc ftftulb-cifTcöcriS acn-0cfp?aacften ftonnen loerben/ macr * 6p be mafitng-
»uAtegata- ïjeurbcrjÉ oocft in bicn gDcöaïic alleen Uoo? 300 öeelöP&oüen'it«erbe-becI
50ube mogen öeööcngeBcurt, ^ .
jpaer mbien ben crfigenaem uit bcr 8anb met en loil b^ijioillig bc crfeniffc
aengaen / maer öcm rciötelif ft baer toe laet oebïuingen/ foo en fal öp 't uierbe-
beel niet treeften / maer ben crfgenaem oücr bc 0anb fal 't felüe treeften in ftjn
piactfe: bCiS fal ben crfgenaem upt ber tjanb 6e\«öb 50η ban alle lafïeu / enbc
alle ciffcijcr^ fbo ban fröulben al^ ban maftingen mogen aftoijfm^
3|n 't üierbc bcel iuerben oocft gereccftent be göenoten üjucötcn / uitgöcnoi
men ten aenfien ban ftinberen ban "t cerflc lib. ^.
fKcn öoub oocft bat bit bicrbc-becl/ föVöel als? 8et bierbc bed ban bc maftittf
ge/ nictafg0ctrocftenenfalïuerbenaï#fulc^buibelifft 6p bc uiterflc Inüle ijt
bcrfiobcn/mibifbatfuicftcnbcrBobgccnplaetäS cnfalijcööen tca aenficn ban
bc ftinberen ban't cerflc lib. ^ , .
* i. Defccn- i^oetocl bat uae &cfcf)?euen mötcn ftinberen tfi^t amexe * afcomdingai
dewci, geuiß |
Smietenbc fjacr rccßtelicft gebcclte bit bicrbc-beel bacr cn ifobcn niet en mogcii
«iicften/foo bjcrbnocfftansiftponsi totboo?beel ban be fclbc ftinberen ^c*
Öet bnjbcr / inbien fp belafi jijn bc crfcntffc aen icmanb ober tc geben babelicft
ofte op tjjb / fulCiS bat bc ftinberen rninbcr sftnbe al^ böf / treeften tc famen be
Öeift ban bc crfenifTe bJij / fonber bat bcrßab ban bcrbjcmbing otïc anbere ßcf
ïafltngebacr obcrplaetfc grijpt.
©er&oboan bcrbjcrabinge mag niet gBefcljtebcn anbersi aliStot boojliccï
ban iemanbbie öet goebbcrbjacljt/cnbe bjerö aitijö flreng scöouben na bc
toooibcncnbcbaneetcenelib niet gjjetrocftcn tot 0ct anberc;cnbe atoacr ftct
fclbc gDeflcitboo?eebiig/foo en ftan öet ten uitcrflc nietbajbec gaen aljstot
Bet bieröc lib ban öet 5c(Iac0t.
g^cbjo0?bcntneenuitcrflc ïnille gefielt als dat de goederen niet en zulle»
moghen vervremd werden buiten het bloedt, bJcrben in 't gijemccn bCrflaCtS
bcröinteniffc enbc crfiatingc ober be 9anb tot boo?bcci ban bc ßlocb-bcrbianf
tm mebe te ö?engen / suleftiS bat ban bc selbe goeberen {uitgenomen 't recötci
Iïcftccnbccrcbeütacnfcijcbcclbacrbc3elbenplaet^i}c66en) nocö 6p ßanbci
«njï onbcr Icbcnbc / ηοφ δρ uitcrflc iniïle niet berbjemb en mag bjcrbcn t uita
SÖenomcn tot 38m^crbam albjaer sulcfic tooo?bcn bcrflaen bjcrben alleen oen
tc iuijscn 83C bc goeberen sullen gaen δρ uerflcrf / bat δρ gcBjccftljan b'uttai
tcrflc bjillc / enbc boo? 50a bed be selbe δρ Icbcnbc Igbc niet cn sijn bcrb?emb.
©crftob ban bcrb?cmbinge gebacn δρ uitcrflc toillc 6clafl bc goeberen julcftjS/
bat bic baer mebe 39η gfteöaet niet alleen opfpjaecfi ί}εδδηι οα bc becb?cmber/.
maer oocft acntacl op ijet berbjembc goeb.
^emanb öclafl sijnbc inbienöpsonöccftinbcrenilccfï'tguntbanbcerffei
ntfTcsaïobcrfcöietehacnccnberbcobcctclatcn/mag niet meer bacruit fic^
Öouben alsf een bicrbe-beel t citbe Ijcefi: öp meer aliS be b?ie beden berbacn/ soa
mag öpcnbc fijn ctfgöenamcn/enbc ter noob oocft be goeberen bic lactflsmt
bcrbjcmb / baer boojcn aen-gefpjoocftcn ïocrbcn. oocft fïgulbig btjS Mec^
Socßt/enbe δρ uitcrflc Votllc bacr ban uict ftcb?ijb jijnbe/ Bier boojen 3eccftcr te
boen: borfj 6p göcöjecft tot mojgcn-gaóc / ofte noobig DubJdicft goeb / olte tot
beclofTmge ban gcbangcnen/mag 0p oocft {jet bierbe-beclberb|cmbcn.
Soo bjannccr icmanb öe lijftocftt ban bc crfenifTe gemaccftt / mibiS bat Rn
bc selbe aen een anber Siil obergcbcn / 590 bjcrb 't bjooiö lüftocBt oneiflentliüi
genenicnbao?ccn6c5taacrbendgenbom. » »y
EEN-EN-TWINTICHSTE DEEL
f^a» het aengaen ende verlaten van erffenijfe^
D®noojfpiomftbanbcERPLATINGE genoegößöficnbcttcrfiacn/
^ Α cHioercri^rTJ tomen tot HET GEVO LG'tïueicüiii. HET «AEN-^fc AdieU
GAEN VAN DE EEFENISSE^ ^ - ®
spi)? |
-ocr page 46-
Inleidinge tot de Hollandfchc Rcchts-gelccrdheid. ^z
|
^iß Érf^tttaem is? ggcfielt ïiefjaeft Dc ßrfemjTß niet acn tt gaen ofgp éji toiï:
maeröpirngbe 5eteijerlnten:öp mag fijn ietacïtmmtnt öpmagbcieiöe
oach aengaen n.ie fijne gFieïiefïe j ïaelüerfiaenöe bat üan toegSiii be ijiouiocn/
ViK^m möe onmanbtge htnbecen/aliuïcM öp be Uaogben moet gefcgiebcn.
Repiidia- *VERLATINGE moet ggcfcfttcbcn nci& bat be erfeniflTe baoj be boob
iii ijerüaHen eitbe öaa? öet aengaen« 25e^aet tn 't gemcieb 't ineïcft boöj alleslei
Bequame teicHenen δαπ mtgebiucRi inei:ben;maec een e^eniffe een^ stjhbe bcc?
ïaten mag baet nae niet aengeiiacrt ïoerben: niemanb en mag oocft be erfenijTe
ijooj een beel öeriftten enbe üdöz een beel aentjaerben.
" u lm dcu- 3©ie niet en berlaet noeste aentiaett geeft fgn * Β Ε R Α Ε D een jaet ïang/
bcHnrfi. ijjeicft fteraeb öp aocft Sinnen jaersi liecüenbe dijerlact aen fijne nafiomelini
gen/magen ofte teembem
'tAENGAEN ofte AENVAERDEN ban be ctt^iffe fieliaetoocit
in'tgöemoebi'tinclcft l&etuigt ftan luerben niet alleen boo?tooo?bcn/maec
ootft boo? tijercften.3©ant tote erfgenaem iijnbe gefleït/met goebe onberfc0eibe
RettnifTe / of fjp bp uiterfïe toillc ofte bp berficrf recgt tot be erfenifle Öeefï öe^
ftomen / öem iet öan be nageïatc goebcren onbertjjtnb / iuetb öerfiacn be erfe^
niffe te aenüaerben ,· 't en toaec 9p ber&laerbe sulcft^ uit gaebgetb te boen/ ofte
δρ 't recfjt baec toe Vaare beroojlbft.
'©e aenüaecbing moet 5itibcrlicft g^cfcflieben jonber inbien ofre Bpijoegtng
ban tijb t in 't göegeel/ niet ten beeïe/ enbe eensf gebacn 5tjnbe ftan niet Ijerbaen
toetben* 55e5aubett^ ben minber-farigen fjaer recgt tian Öetiielüitg/ingebaife
fp öevjonben taerben toerfto?t te ©at inp Jeggen in 't geheel geeft sniche
ftracljt/ bat oocft bie öooj een beel ecf^fjenaem göeflelt/ inbien f^n mebe-erfi
genaem niet en ftan ofte en raag erfgenaem jijn / bat selbe beel ?oo iajel aliS 0et
^ne moet aen\jaerben/ofce 't een met liet anber laten Uaren. '©an ïooer meeu
fön beel n^gena^n^^*onfpiif-ftare fr8ulben5||^bien ben
tnafiet toanöe uiierfie iuille Uoo? een tjjö/niet altijb/ be beeltnge onbec be erfgcs
namen fjeeft berßoben/sulcM moet nageftomen toerben»
3©ie be erfenilTe tfteft aengeuaert göeijouben tn alle be ffgulbeii / oocft δο^
ben 'ttiermogiren banbe erfentffc; booj bien be^i oüerieöen^ goeb enbe't fijuc
58n bermengt/enbe βρ getreden ίβί in be plaetje ban ben oüerleöen»
"t.Eeneficiu bit ftan oHtgaen toerben booi ijet * recgt ban BOEDELBE-
invenwrij. SCHRIIVINGE: bjeïcftrefljtnunietanberifeniuerbgepleegt/bannae
Dat baec toe oo?lof ban be 3tanb-obec0eib iji berfiregen.
bit en bJerb fipon^ niet bergunt 500 lang aliSbaeuieraanbgcbonben
»2(5,gimueätoerbbißßem *bolftomentlirft al^f erfgenaem tuilbjagen.
»Kft« g^ie 't oojïof öeeft berftreg^en moet fiinncn beertig bagiien boo2 een g^eur^
* 25. ©eaui bjaetbec 06e iemanb anberiS baer toe jijnbe *gemac&tigt in lipbjejen ban tbjee
t!J9|ireict, getuigen allegoeberentilöare enbe ontilbare/met beinfcgulben boen&efcö?9i
ben / iaer nae öe tilöare gocberen boen fcßatten boo? iuiben 0aer beiS berflaeni
te/geebigt enbe geiafi Bp be biet ban be plaetje batr 0et fierffluijS geballen/
fnbe boo? be fcgattinge jeecfter boen/bat öP be goeberen biel jal öebJaren/enbe
Dacc af ben fcöiÄb-eilTcßßii^ "^nbe mafting-Bem-ber^Söctaien soo batfieBdo^t/
boo? bot ÖP öaer af iet jal aenbaerben/op firafe ban geöouben te bjerben booj
boJftaRmi CTf0|ena«m / inbien öet gunt boojjeit niet en biare onbergowben
onber |
onber toeïcft jeecfter ÖP ofte fp 5aï mogöen ggenieten be goeberen ban get flerf'
<!Snbe mogöen beiifterf6uii6i*ftlarefct)ulbe« boo? be onftlareniet^opi
geöouben bierben / maer Betaclt onber goebe seecfter ban toeber op te Brengen
't gene be goeberen niet bjagen en ftumien / jonbec te berbiatgten be uitftomiïe
ban be * gebingen fjangenbe ober onftïare fffjuïben.
^e Blieben ban oojlof &?engen mebe * baginge ban be fc^ulb-afTfytriei boo?
Bet gijerccöte ban bê plaet5e bej» fierföui3e;S7 omaibaeronberjofgtenbejoa
^ulfjfe Bebonben bierb te Beöoojen*ge{iabet te bjerben: maer inbien öier op
iangbntvig gefrP niocgte ballen/ bierb niibbeler-tijb een * Bejojg&er gftcfielt/
omfiebjinb te geBBen ban be^S flerf0ui5c# goeberen.
't (&mt öier baojen ban l|et bierbe-beei ben erfgenaem bie met obergeben
Belaft isï toe-ftomenbe göeseit / Beöoojt mebe tot Bet ggeboig : maer om
HlaeröeibiEf bJille Bier boojen gejlelt.
TWEE-EN-TWINTICHSTE DEEL.
Fd» makinge ende '^af in makinge komt,
WPÖcBBenbangeiienDctBESTAEN VAN DE UITERSTE
WILLE aengäenbe Daer boojnaemfle beel ί laet onsf 5ien &et selbe
tenaensienbmi8rtanberebert/namentircftbc makingen,
3©arit 8ocb3ribtteen*aenftom(l niet biencnbe om ben Seelen Boebel te »l.Tiiu!«s.
Beftomen/fti3;n norötaniS al&ier niet boo?Bp-göegaen bjerben / om bat get recht
ban be crfemffe baer boo? loerb gemtnbert / enbe 't een jonber 't anber niet ten
bolle en itan bjerben Begrepen.
a©ebcroinmoet fjter ia^esien 59« ben O O R S Ρ R O Ν G enbe HET
gevolg.
3Bai ben OOR S Ρ R O Ν G Belangt ibien men iet mag maften Bp uit^
terjie bJille ftan genoeg berfiaen bJerben uit ßet gunt Öiet ïjoo?en tg geseit/ aU
toaet· bip geftanbelt öeBBen bJie Bp uiterfte ttiille iet mogcnXieuren,
^taetbantesien WAT inmaftingeftomtenbe HQE.
WAT , bat tg 300 bjel VAN WA Τ AERD al^ ψχ^ TOE-
KOM EN DE. vy
. Södangenbeßet eenietebjetenben aerd der ZAK ε Ν baer en
IS niet ban al bat onber menfrljen* bJanöelBaerii? of {jet ijSbemaftincfteoni ♦ i-incomi
öerbjojpent mctci».
* 25. Pjes
Kffen.
* «Citatto
* as. «clitte»
rüieirt.
* as. «Cu»®
tCUT» |
-ocr page 47-
Inleidi'nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 58
|
Cnïie inïitenmen niet en iueet ban ttoe jaftenVuelcfte ban fietöß sgcmcent ifi
ombebuiflcrBeiöüaniie i»oo?öen/5ao mag öen erfsöenaem metöetminfle
boifÏaen.
©esaecRnae'tmaften beïBetcrt iönbe boigt benmaRing-öeuröerrariiof
ί a5,»äamf.iiaer nae Öet ButjS met nieutoc * iuilen toaet UeKtert*
..... ' ' ......
toe-bocn
ßeöJeefl/5Ulcft,ö soubei -
alii genomen öet gemaecftte öwiiS iuare beröjanb/ ofïe jcecftec gljenoemt paecö
Soacc gcfioiben. r i. r .
5&atmeeciiSin5uIcßensebane?oube be mafimg-öeucöec oocft met 3ετεφ
tigt 55η tot get gunt alleen een ggieöolg ina^ ban tjet gunt becgaen tif/ al^ ben
toom inbten icmanb öet paerb met ben team toare gemaccftt.
^nbien be safte ben maftec toe-ftomenbe enöe 6p 0cmïoeg-geraaecftt ergens
tnebc iuare öesïuaert / 500 moet onberfcöeib gBemaecftt toerben of uit hracijtt
banbteßesbJarenifTeben eigenöom 5oube honnenüjcrbenberioo^en/'tbjelcit
jjïaetseöeeft in goeberen bie 6pS£öö5«banpanö-fcOap5Önonber5et/inb3clCi
Ren gebaïïé ben erfgöenaem Bet goebmoet * b?ijm/ tm tuaer anöer^ toaec ge^
3ttt ί cnbe tuflïijen bestoaerniffen baec met mt en Mn bolggen/ alii on^
bjijftebcnbanetben/inbielciten gfjeballe benmaftmg-Beuiber öemmoettc
toebe gouben met öet gunt ijcm gemaecht ijS/joo goeö Ouaet als? öet iß.
ONLICHAMELICK: aljS be infloc9t bantet: eemgft gangpab:
toaer ban tjiec nae in 't fritcft ban söefijecftcücften etggenbom jal toerben göe^
fbjoochen,
^ieronbersijnoocftBegrepen DADEN al^ icft bailbatraijnerfgenaem
booj Sfirenbc bat tjui;« sal op6aubjen/of bat |pJftem ban bic laflsal fiebHjen.
Snbemaftingeftomenaoctt VEEL-BEGRIIPENDE ZAKEN:
afef IET GEHEELS.
53pba026eelöccn »KUDDE, bat een vergadering van t'zamen-
weidende heeften, ginöien öe jelbe bermeerbert ofte berminbert/suïcjS ftomt
tot öaet ofte ftöaö^ ϊ'ίε" gemaecftt i;S:enbe altoaer baer maer
een Beefl obergcBIcben/ïOO geeft be maecfting plaet^,
IΝ Β O Ε L t-S al het geheel van het tilbaer goed dat in een huis werd be-
vonden.
• L.SupeUex. * HUISRAED tjS'tgeheel van'rgunteighenthcktotdienftvan'thuis
behoort. aliSBancften/floelen/ftaffen. ^
• L-Inftw- * TOEBEHOORTE öan L Α Ν D enbß WONING i^ 'tge-
mcntura fan-jjggi yjn den bouw-tuig.
• i. Veftii. *LIlFTOEBEHOORENi^'t geheel van kleederen, oocft man^
teï|S/öeuicften/ta66acs;biEf» , , ,
• S5, gjulJii«' * KLEINNOOD 't geheel van goud, zilver, gefteente ende dierghe-
lijcke,daer mede't lijf niet bedeamaerverciertvtferd, al500 genoemt om bat
get ban l^letne noob.
• t-AUiaenu. , ONDERHOUDijg't geheel begrijpende, koft, klederen ende huif-
vefting, 't welck duirt iemands leven lang, enbe ioecb bjat ruimer Ofte engftec
genomen nae be gelegentöeib ban be göeen bie 't maecftt enbe bie 't gijemaecftt
ï i. mus, Jjj^. »KOST ßfsrijpt! aueen fpijs ende dranck.
GESLAC.H- |
geslachtëlicke zaken ftomeii oflcft in maeci
HmgBe/aljS booten.
^ulcrisiooch GOUD enbe zilver ; taaeconber gemunt gelb niet
berftaen iurerb Begrepen te sijn/maer tttel silbere fcgotelcn enbe * bifcg-Boiben/ *;s.®:aine?f,
ten toareiemanb baer en Buiten öet tafel-gaeb bjaer gemaect. 3©antfanberi
itnge maftinge o^e minöer iuijb-flrccftenbe ttierb altijb becfiaen De iugber-
flrecftenöc te berminberen.
Cot öet göefïacöte Beöoojt oocß be * maftingöe ban iteure: aï;S ban be ßeuc»txegatam.
tót be paerben/uit ringen/ ctibe biergelgrfte: 21" biclc&en göcballe be mafting- o?"»»«·
oeurber ofte oocft na öem ftjn nahomeling magftte?en öet alberBeflc: maec bc
fteureen^göebacnsönbemag niet ßerbaen ïuecbcn rt^taetoocftbenerfgei-
naem bjij tc ticrsoecften bat t jjb baer toe gefielt mag iuerben: €nbe ;ao meer
ïuiben be fteure toaer gemaect bie 't niet eenfcö en honben ïuerben / fulcft göe^
frtjil moet booj lotinge gefïifl bjerbcn.
IBaer inöien iemanb iet iuare gemaect onber ben naem ban een gefïacöt Γοη^
ber bermaen ban lieuce/ aijS öp boojBeelö een paerb/een öntiS een fcftip fo foube
in bere lanöen/baermé siet op be Vaiïle ban ben mafter/berflaen toerben/ inbien
fulcii al^ gemaect iß inaere in bciS mafter^ Bocbel/ bat ben mafting-Beurber be
fteure foube öeBBcnjso öet in ben Boebel niet en ïuaer/ofte oocit bat öet iet iaaec
ïieHaêbe in maet ofte gebJicöte fonbcr naerber uitbjucftinge/ alif eê sacft fto?e;S/
bat alji ban ben erfgenaem suïcjS mocöte Beftomen bjaer öet öein geliefbe:maec
bat in alle gebaüe ben erfgenaein niet en foube mogé bolfïac/ met Öft flimfie te
göeben: bat oach ben mahing-Beurbcr ijct δε{ϊε niet en foube mogen ftiejeivten
ibaer baer maer tbjee flucfté üä bat geflacötc in &é fiocöei cn lutcrDé fiebonbem
ïaet onjs nu fien w iε ν öet ftan τ ü e-b ε η o r ε ν bat aen iemanö
gemaect toei'b,
©oojeerftaenbenmafterbanbeuitcrftetoilie t bjantfijn eigen gaebmag
öp bjeg-maften /^nbe niet alleen bat ö^m toe-Beöaojt in balle ofte geBjecfteliclia
«genbom/maer oocit al^i infcöulb.
g^itöeeftplaetii aliuaert bat ben maltet ftponftunbe gemeent &ab batget
gunt öpmaecte Den maecfetng-Beurber ofte ieiiianb anber.ö tae-quam,
geuwnb mag oocft fgnen * rcijulb-pürötige maften ben fcöulb / bat iß bat», D-bitor;
Öp baer ban eetoelicft fal ;ön· Bebjoa ofte öem oocft gunnen bjjjgeib om Binnen * l. Lcgatam
feeckeren tjjb niet aengefpioochen te mogen toerDen. iib«ationit.
CentVoebe mag iemanb taeg-maften'tgunt fön erfgenacm toe-öeöoojtj
inant ben erfgenaem iß geöouben föilö boo?3act^ toiile gefianb te boen: 't 50
bat ben luiller öeeft gebjeten bat fulciS bcn erfgenaem toe-Beöoojbc ofte niet.
liBaer iemanb te maechen een saecli bie Ijem felüe toeBcöoojt bien fp gemaect
toerb/ijS onniit/5ulcfi^ oocfi &at df Ijp/ bien De safe göemaeckt iß/ be selbe baer
nae berbiembe/ eben iuel öp tot bc saecfie nocöte tot be tuaerbe ban bien ggeen
recötensoubeöefiöen.
•©bersulciiiiEi 'toocR onnut bateenfcftulb-plicöttge fpen fcönlb-etflTcöer be
fcöulb maect/ ten bjaer be maechinge in tijb / plaet^S / Vnijsc ofte anbere ^ele^
gentöeib/ten tgbe ban't maften be;S uiterfie biilleiS eenigboojbeel fconbeges
ben/'t toelcft be oo?fpjoncßelicfte fcöulb fulcjS niet mebe en Bjacöt.
(Cen berbe magmen iemanbmaften batnocö ben mafter nocöte erfgenaem '
toe cn nomt: oft« baer be felbe maeic eenig beel aen en jjeB&en»
3! 't^elcftc |
-ocr page 48-
Inleidi'nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 58
|
't 3©êïcS piaet^ öccft inöicn öen mahms-iiewiiec fian fietogfen bat ben
feer Uan öcn iritcrfle ïuilïc fjeeft gljetoeettn bat be faecft föne niet cn Uia^; toant
nnbßtftnif iuerb ett geïoofc bat öet boo? raiftierfianb tjS gefcijieb;
€nbe öp mifaerfianb gijefc^ieb 5önbe be maftinse ftraciJtelooiS: ten toaer
utt scaotc'teecfienen ölcccfte bat of fcfjoon be mafter ggetoeten gabbe be faecfte
εεη anber toe te hamen/ijp eöen Vueï niet nag^eïAten faube fjeööen baer ban öp
uiterfïe iuilie ijet felüe t»e\jeï te boen.
StliS nu iiiöct bat ben maher suldij geeft geiueten/tnbicn ben mafiing-ïieuri
bernaebenbag banbemterfietDüIe befelüe faechin eigenbom berVoecftuit
cerage*la(Iigenenlionifïe/ aliS hoop/foo mag öpmtfti'acöteban beuiterefte
VDilie üan be erfgenamen/ be ïuaerbe etiTcÖen / 't en iuaer uit fcfiijndicUe rebe-
nenbleeciie bat fgn meenmge toaer getoeeji afilanb te boen ttanbe mahinge:
maer in bien 8p be faeciie öehomcn Ijeefi öuiten iaft / al^ï δρ gifte / foo en mag
Ijp noci) be faiie nocl) be Suaetbe itit be uiterfle inille niet cifTctjen / enbe baerora
bien iet sDemaecti^Bp tinee uiterfle luiïïen boet iuel bat ßp eerfl uit be eene
L. vïftima- 5ißt te ßetiamen be * toaerbe. ï©ant ban ftan 8p nacll uit be anbere uiterfie iuille
cioncm. jjjf^ß öehomen, JJianet be ^afte Buiten lafl eei^s öeftomen Ijeßiinibe / 300 en
Öeeft öp tot be toaerbe geen fpieecften. .
©an 5aften bic ben mafeng-fieiirber met en tjermag te Bcljceren (geltjcft ban
oubiSbe€iee(ieïtcfteftui5en gfteen gronben mocßtenftesitren) mijs men geen
hjaerbe fc0ulbig. JÏSaer saecften bie in Öaec fclben iiepeerbaer jijn/ al ijS 't bat
be fieöeeringe baer ban ben erfgöenaem isf üeriioöen/ moeten gijelebert ofte be
iuaerbebaerbanöetaeltiaerben : ban ban safeen bie begemeene ijanbeïingen
niet en 3iin onberbjoipen/ alif tercften/ jiab^uisen enbe btergeli)cfien/be ge^
Öeele mafting ftraröte ooif.
üoe iuel bat in't gemeen art gunt Bp uiterfie iuille inerb gemaect benerfi
gljenaem afgaet ofte f fönen ïafle iïomt/ 50aJÖeeft nocgtanjS fuïfif gifeen plaeti
fe inbien ben bJiller iemanb iet mafeenbe ben fefbe uttb^uc&eitcfi|teeft Belafi ioe^
öeromaen eenberöciette laten boigcn ofte uit te reic&en/ ofie auberfitiiSte
boen gentetat. 3©ant ben erfgenaem Blijft alii ban baer ban onBe5bjaert: enbe
beneerflenmaßing-&cutbcrmagftje5en oföp befiaettoiï ifebfienmetbefcffa-
be ofte BetberjS ontflagensgii.aBant bieiben gocb Bp uiterlïe iuilie/bie magmen
oocft ontgoeben*
DRIE-EN-TWINTICHSTE DEEL.
Hoe mak'mge gejchied, ende'tgevolg vm dien.
O3^bet5oc8t öeöBenbe baat in ntaiitngiie ßomt/Iaet onjS 5ien Η O Ε be selbe |
J^aec eniiiöefftnietaengDdegen inbjatplaetjsfbanbe uiteriietoiUefulfiS
SeftOiebe booj/na/ ofïe in 't mibben.
I©en fian ooch bceie paften maften aen een menfcg/enbe aentbjee ofte meec
«benfrïjen eene jaecli^ban ofinfulcften geballebeeen nietiuilienbe ofte niet
«onnenbe ggcnieten nitbe maeciiinge/'tgunt gemaeitiiS intgfjegeel ftomt
ηεη ben anber / ofte ten beele Blgft aen ben erfgöenaem / iuerb δρ on,ä niet foa
leecnabe fföerpfmnigiteöen bie baer op loopen/alsê nae be toaerfcBöneïiffte
j^tn ban ben oberïeben / ingifejien ^ijnbe niet alleen be tooo?ben enbe be bjaerbe
ban be jaecft / maer oocft be gclcgentöeib 500 ban ben oberïeben al^ ban ben
SDenca bie be saecße gemaert i^/afgcnomen.
lïJenftan oociiBp bcmahingije boegen een * ibaerDm / een * inbien / enbe"
mx* op bat ί tufTcÖen aiïe toeïcften mercftelith onberfcfjcib i^.
^et waeiom,fcöoon niet \Oarac!jtig ^ijnbe/ Bjeect be maftinge niet: aIjS of icfi
mbe/Wouter.maeckick honderd gulden om dathy my in mijne ziede heeft
bygeftaen: bjaut of fulr^ ffgoon niet en bjaer/?o Blijft eben biel be maftinge.
ipaer Ijetmdien of ffet op dat ont&?eeciienbe/5a töbe mafting toarijtelooif»
ifet indien : al^ of icft ^eibC ick maecke Lieven mijnen beften ring indien hy
Komt woonen te Delft: Cen bjaer bat ffet fïonb Bo ben erfgenaé/ofte bie boo?
oen bjelchen/cfreten opjien banben toelcften^ulriig inbien baer Bp ijS geboegt/
orte bat Ijet inbié Bp be toetté üiaer ber&obê.<®een tijb Bp 't inbic gefielt jijnbe/
wag f[et ^elbe faïie töbe Bp be maMng-Beurber iuerbê bolBjacgt eiï be mahtng
Senote ί maer boet Ijp.'t in fijn leben niet 50 en öeeft fgn erfgenaem geen rerift»
paer t oach bat Ijet mbjen Bcfïonb m iet nae te ïaten / 50a mag ben mafting-
tieurber be mafcng terfionb etfTcDen / fiellenbe seecfter Dnt öp ^uicHiSniet boen
en 5al; al^ of icfe goj:^ iet maeriite inbien öpnoit in (©ofi-^ubien en reifl:
baer en tegUen mag een raaiting-Beurberjeeefter cifTctjen ban be erfgöenaem
ban biegé een malsinge iuaer ban ffet indien ofte ben bag niet en berfr^nêi
t Op dat ί ató of icft ieibe ick maeck Bartel duizTend gulden op dat hy my
een graf doe maecken: bese mai«ngf)e mag terfionb gffeeifcftt ibojben / onbec
aeecher ban 5ulcM te 5ullen boen al^i be uiterfle totUe jeit-
^IbJiier oocft iet ggemaect * Bp bJijfe ban Boete / al^f of icft feibe inbien mijn
erfgöenaem gaetbjoonen Buiten i^ollanbjoo bjiï tcli öatöp aen ben fCrmen
fal geüen ßonberb ponb groot / snlciS 5oube hrarijtig ^ön*
, 2ifngaenbe ben tgb/ geeft oocft ben maecfter fijn b^ööeib / toant ÖP 6an baer
Bpflelleneenfeecftercnbag/aïiiinben ©efi-maenb ban't jaer feflftten-fton«
bert enbe ttomtig/ofte een onfeecftercn bag / al^S 50a toanneer mijn oubfle ?oon
m ftomcn teflerben : bielcften onfeecheren bag fliljbJtjggenbe een inbien
ecgrijpt/te toceten mbien be mafting-Beurber langer leeft t toant fieift Bp eer/
ton erfgenaem en foube baer ban met genieten.
"t^nnt iemanb gemaect i^sop berfcöeibe baegen/ allste Bttalenin* bjie
jaren / baer ban moet 't einbe ban pber iaer een beel Bet -seit bjerbm / aljf pber
Ι'^Ι'ί/«" öerbe-beel; €nbe 50bantgöen mafting/ ben mafting-Beurber ötnneitó
S^?«'ön erfgenaem. USaer 't gunt iemanb * (öerlitftfcö i^
i^^n hf«^? rti^iacriicftrcÖ iJonöe« gulben/ toerb m 5cecltete fcÖulb gereecltent
öan f laer/ enbe ftan oberfuk't inftomen ban bat jaer/
ftomt teflerben/ obergacnaeufgn
3! 2 -q^cn
* L. Caufa.
* L.Condicio.
* L. Modus.
* l. Tribui
annis.
* L' Annuum, |
-ocr page 49-
Inieidinge tot de Hollandfctie Rechts-geleerdheid.
|
^en öo?fp?ong Vian öc Μ Α ΚIΝ G Ε öicc uit gcnoes ijcrfiaenbc laet on^'
fiomentotget GEVOLG, ,,γαχτ t.t^
't a©clch moet amgeiien incröni tot Wpojbecl v α ν d ε μ Α κ i ν g-
beurder cnbctótiJODJÖecï van den erfgenaem.
©DOïben MAKiNG-beurderiisßctsijevjolgeertl/öatIjpHeeft
opfwjaech ou ben erfgenaem om "t gemaecftte te tooiboen.
(Ccn ttoeeöe bat ÖP Itceft acntael aen 't gtmt Ijem geniaect iiS/inbien get &ceft
tee-gefiamcn ben maVec: norfjtenif beii mafting-fieurbej: mag uit eigen macöt
Set ficjit niet aenbaerben/macr moet ben eifgenaem bacrom aenfpieeeßen / ten
"toaec δ» uiterjle ïutlie Dem aenüaerbeu^ rerijt toaer bergunt«
• t.Tujhypo- (Cen berbe bat ÖP Deeft*rec&t Uan onbcïpanbop'tgoebiJanbeerfenilfe/
thsca:. jygj ijgrfïatnöe aïiS bc fcöuïben 51)« ijolöaen : bocl)bitrccï)tüanonberpanb
ftanfipuiterfleiuiUeöenomenttieviien. . ,
Cot üoo?beeï üan ben ε r f g ε ν α ε μ ijs ïjet gljebolg/ bat öp becmag
Uan alle maftingen jlaenbe tTöncn lafie nae eücn-rebenöeib 500 üeel af te tttu
iten/bat i)p Behübe öoücn be fiöulöen Uan ben otierleben enbe be lijf ft-frOuIben
het bierbe-beel ban ben öoebel ofïe ban ßet beel banbcn boebei ïuaer in ö^j ttf-
Senaem gefielt / öe toaerbe ban ben boebcl gereechent jijnbe jUlcftiS bie loa^
ten tierfbage: 't gunt ben oberlebé ben erfgenaem fcöulbtg mocfjte jtjn geiueefl
niebegereechcntali^fcljuIbjlDelcli bietbe-beel tjsi mgeboertteïlomenboojbc
i^alcibifTfBc iuet. ^oc^ iUlc^S en Ijeeft gec plaet^ mbten δρ be uiterfte tuille be
flftrecliing ban bit bierbe-beei uitbjuciielicft berBoben: «©elijch mebe buiten
5obanigen berbob be nm&ing nen «©obji-Buisen ofte 2£tmen gebaen baer ban
ten 3i)n; afii ooch be goeberen bie 500 gemaeeht gijn bat Γρ niet becb?emb en
mogen iuerbem €en erfgenaem ooch nalatig sönbc be tuille ban ben obeileben
te bolboen/ofte bersuimenbe befr öjijbinge te boen/bcrliefi bit recljt.
vier-en-twintichste deel.
m e de mterße Milien vergaen^m'/ geheel of ten deele.
Het bestaen van een volkomen uiterste
wille 50nbe tot Ijicr toe inggesien/ maeten iup Bomen tot Ijet
Vergaer
^e bolfeomen uiterfic Vbilïe VERGABT IN HAER GEHEEL
tnbeinöaer deelen.
IN HAER GEHEEL becgnet be bolftomenuiterfleUiille VOOR
HET BESTAEN , ΝΑΕ HET BESTAEN.
voorhet bestaen inbien i)et gljemaecM bp cen bie naß
ïecöten baer toe iuajSjjnbequaem.
<©fte inbien niet alles^ in be tuijfe ban boen Vuaer-genomen bat bc recgten
bereiflf 0επ:
<0fte inbien nicmanb baer Bp tittter ganb erfgenaem gefielt.
IKaec iegensi bese tiueelaetfïegöebjcecïteinuerbgöcmeenelicftbitbeöulp
gebiuiciit/baimen boet ficllen in be uiterfie iinlïe / * 500 be ^elbe geen itrarijt en
* i-ciäuruia hanöebbenaljSbalftomeHUiterlleiuiUc/bat fp ban hrarötigjual^onbolfioi
c«dicilliui>t
men: |
ttieit: iuelcfte Vaoojben oocit be erflatingc uit ber ßanb/ 50α bie om^eenige rebc-
»en niet en motöte bcftaen/ trecftt tot een erfïatinge ober be Da-nb/ ató be rerfti
leltefte erfgenamen baer mebe beïafienbc. 3inber5intii 50a bit beftul» niet ên
HJare geb?uifht 50a en joube be utterfie tuille al^f bolliomen niet beftaen om bc
gebjechelictiöeibbiebaerintucrbBebDnben/nofljte als? onbolftomen ombat
be meeninge niet en Vua^S getoeejl een onbolftomen uiterfie toiile te maften.
^aer ηοφ een mibbeltuaerboojgöemaecftttoerbbatbeuiterfïetoillen
bergaen eer fpbeftaen: namentlich inbien een boo^gaenbe bolltomen uiterfie
jaule mebe-bjengt ♦ een betuigtnge / bat ben mafter niet en tuil bat be uiterjle * 1. ciaMfuU
«Jillennaebientöbbpöem te maften jullen Beflacn : tuaer boo? ben maftec derogaeoM»
MJel öem ïelbe be mac0t niet en beneemt om ban Ibil te beranberen (toant bat
en laten be reröten niet toe) altuaer't oocft bat iemanb Ijem selbeeenfiraffc
opietbe inbien öp baer nae een uiterfie tuille maerRte i maer geeft te bebencften
bat be gebolgbe uiterfie tuille öem boo? bbjang ofte ontsieg iä afgeperfl / enbe
pber5uICKi geen teicften en ijS ban fgne tuille. 3^aerom bie baer nae ftrarfttei
Iiclt uiterfie tuille ;oube begeeren te maften / ^oube be betuigingöe gfteflelt in be
eerfle uiterfie tuille bp be ïaetfle bienen te hermanen enbe te bernietigen: bofft
t berloop ban tljien i'aeren nae 't maecften ban bc eerfie uiterfie tuille / 't maec»
uenbanbettuecbe booj be ©bergetb / enbe bierg{jelgcfte teicftenen toerben
inebe geUoubcn ^obanigie betniginge te bernietigen.
nue het bestaen , vergabt een boIRomen uiterfie
ïöille booj een later uiterfie tuille recötelicft gemaecftt enbe boltrocften.
3©p Jeggen rechtelick gemaeckt : Uiant Ijet seggeii alleen ban iemanb bat
Öp met en begeert bat ^ulcfijS flanb 5aï grijpen i^s niet genoeg,
3Bp ?cggcn oocft voltrocken: tuant 300 lang öet ttoeebe niet en boltroci
ften Blgft get eerfie. a£nbe bit ftan φι altuacc'tbat ma'er iemanb Bpget
ttucbe erfgenaem toaer gefielt in een flucft goeb^ / tuant bat en maecftt gtjeen
uiterfie tuille ftrargteloojS. IBaer iuaer baer Bp se5Ctt bat ebentuel be eerfie
uiterfie bJilleöareftracDtjoubeÖebben/ 50a 50ube be boo?gaenbe bolftomcn
uiterfie tuille beDouben be ftracpt ban een onbolftomen/ enbe obersulcfijef soube
be cerfl-gefielbe erfgenamen jijn erfgenamen ober be öanb.
<0enomen oocft bat uit be ttoeebe niemanb en luHbc ertgijenaem jgn / ebem
iuel al5oa be selbe een^S boltracftcti 5ÖubcBarenobigBebeelen|jeeftgl5eï)ab/
soiibe be eerfie ftrac{|teloosi Bltjben.
üier op ballen eenige uitnemingen:
3jnbicn iemanb boo2 't gerefBte ofte boo? b?ie getuigen gabbe gefeit bat f\n
niet en toilbe bat föne göemaecftte utterfie tuille ftracljticft 50Hbe5nn/enbe baer
en hoben tien jaer nae 't maecften ban be uiterfie üJille tuaer berloopen/ sulctó
soube genoeg 59" om be gemaecftte uiterfie tuille te boen bergaen:
't ^elbe 5oubc 59n inbien iemanb fgne uiterfie tuille fcDiiftelicft sBemaecftÈ
inetbooj-raebljabbebeurfncben:
f fte inbien iemanb / boo? 500 beel gDetuigßen aljg tot een uiterfie tuille nae
i^ecöten genoeg sQn/seseit {jabbe fjjne goebere te tuilicn late gaen nae berflerf:
r. ^ inbien iemanb bp be eerfie utterfie tuille bjemöen tot erfgftenaem
geuuenbe gfteflelt/bp be ttueebe (mib# öebbenbe 500 beel getuigen aliS tot een
onbolftomen uiterfie tuille ïuerben bereifcßt} bie Öabbe göeflelt bie ban mötjS
tuegen mofien erben.
een |
-ocr page 50-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-geleerdlieid.
|
€cn uitcrlle inülc öejS Uabetsi onöer föne itinSccen / mrt fön öanö
beiunöesftetcicftent/fean tot naeöeri öau De ?eltjß BinDerénntettiemeti^
iucröen ban 0002 mi later uitecfte toille / semaecftt tn juicfier boegijen ajss alle
anbeten öaer uiterfte iuille moeten maetßen/ enbe met üennaen bat sulcftsi ge*
fcßiebombetioDjiseteberraetisen. ^ ^
Cen uiterlïe toiüe bie Beflaen geeft Uergaet oacÄ aljS een biß alleen crfógci
naem gefielt niet en ïnil ofte en mag erfgenaem 5Ön. 3©p jeggen een alken:
Voant inbien ft)n mebe-getielbe erfgöenaem mag enbe toil sön / 50a groeit beaS
eensi beel ben anbeten aen» IBaer inbien geen üan alle toil enbe mag/ 300 öeci
gaetinfgelncSébeuilerlieiüiüe. , . ^
TEN DEELE V Ε R G Α Ε Τ bc üoïRomen uiterfic iuillc in be?ß
ïanben inbien temanbi^ onterft / ofte iet anberji δρ mtecfle toille itcijolen mt
gaetuan be gljefcöillcn ober ben «©obfbicnfï in bese Ïanben «öerejen / ofte
ober get oo?ïog enbe 't gunt baer toe oonaecft ^eefc gegeuen/ijolgen^ be ü?ebe
^^^ ^g^t; jnbe get * ©eftanb-beröjag»
■ Baii i3iteüe0. ^^ uiterfte toille bergaet oocft alleen 500 beel öe erflating aengaet/toanneer
iiinberen ofte ouber;S/ingeüalle be selüe öeltent ïtcftoojöc eeiuceii te 3ön (toaec
öanötetüoojent^gDEfPloocRen) niet en sön g&ehentofteg0eentDettelicfte
erfgftenaem ijS gefielt» ®an toaren eemgöe ooj^aechen baer fip gfjenoemt bie
nae recftten inocfjten fteflaen / maer ben onterfDc iutlbe jeggöcn bie Dojsaeciien
Dntoarafötigte5ön/5oabe(laet beuiterfletoille/ bocö han op'r aengauben
ban bie baer boa? berJioiti^ Binnen üijf lacrenberfoooclientoerben : maec
inbien öp 5clbe göeen ijoo?-6eretbinge baer toe en öeeft göebaen in fgn leüen/
500 en mag fijn erfgenaeni bat rectft niet gcBjuiriien,
■ 1. incapaci. aiije 't gimt gemaecht iiS aen luiben * bie boo? be toetten julcßs? met öenreii
en mocgten / inbien 'i opentlicft isf gefcßieb toerb geöoube» boo? niet gemaect:
maer iß 't fjeimelicft/joo uerbait Bet aeti be ©raefttfftgetb*
©an ouöif in befe lanben berflaen bat öet gunt gelaten ïutbeii gaer Bo
■ 25.23aii6!i^bebianii8aubenöe/ofïe0öemaect aen * ïDoepaUingen niet en Juecb getjonben
iua^iS gelaten ofte gemaect Bebonben inetb oojjaecft gJjegOeben te geBBen tot
öe^ oberlebenii boob/ofte bersuimt te ontbechen bie b'oojfaecFt ;rjn / bie be uU
■m m^rna, ietfïe iuille oniuaerbeïich tegenfp?eect/ ofte be» gebartjteniffe ban ben oberlc^
„f. Den laflicö öalt/bie nae be maHingfie met öen mahec boob-bianbfröap öeefi:
geboert/ofte ftjn Öuif\jzouiue gcfcö^nb/bie be erfenijTc &erooft/Dte ban iemanbiS
crfentfl"e gebuirenbe be^ jcifjs leben met een berbe öanbelt, '©oeö be eraef?
Itcftljeib en Ijcefi geen recöt mbien eeniggc onfcöulbisöen ten tloebe lebe onber
Öaer alif erfgename 5ön gefielt / ofte 3p b'erfenifTe olie ijet gemaecte Belafl 30"
temanb anbersfober te boen:tuant50banig9e onfcimlbiggen gaen two? bc
OSraejïicftÖeib.
^00 tnanneer een meerber-jarige crfgenaemg&eßcltBpmterfletoillcisen
iaer lang nae rec0telicße bermaning naelaet be maftinge te bolboen/ 500 toerö
be erfenitTe aengeBoben eerfl ben erfgenamen uit Der {janb ban bolgen^ leben
Die |
gefielt 50ni ten ttneebe Bp geBjeecfte ban bien be mebe-crfgfiei
namen . ten berbe be erfTjijenamen ober be ftanb; ten bierbe be ma&ing-Beuri
Ψ erfgenamen 6p berflerf: enbe Bp ggebieecfee ban be« allen
nenbel-anb-oberOeib: alles? metlafle ban be mafting te bolboen / tociber*
aiitjaccRinwE m 1 Bpsonoet bergaen oocK / luanneer De jelbena»
Bp ben miKCfiSr * ontmaecftt uitdruckelick ofte ftil-zwijgen.de, *L.Aiempta
UITDRUCKELICK, mbien Bp be 5elbe ofte latec uiterfle ïüille / aU
«aer bte maer onbalfeomen / iuerb ont5ett bat te boojen bja^ gÖe3eit: ofte bat
Bet 3eïbe bat iemanb toa^ gemaecftt tuerb gijemaecfet een anber / met bermaen
»an be üooigaébe mafenge; öet uit boen in Ijet gefcftufte [jeefï be gelbe ftracöt/
s Τ ^ w IIG Ε Ν D Ε, boo? "t ontflaen ban jVuare bianbff ßa«: ali?
oocii mbieii be maiter fjet gDemaecftte Bp lebenbe lijbe iüeg-gfjeeft / ofïe Buiten
Jioobberftoapttmacr niet 590 f|p't5elbe fielt tot onberpanb: mie ■ttoelefee ten
JMeber-itjbeplaet^öeeft/teniuaeruiteentgöe teicßenen be Vuil ban bemalter
naerber lionbe tóerben afgenomen,
g^eboobban De gfjene bie iet is? ggemaecM boo? DeiS maeffterjS oberlijben/
öet inbien ofte Den göeflemben Dag berbalt/DoetoocftDematiingöe
Viif-EN-TWINTichste deel.
Γα» onvolkomen uiterHe "^itle.
Qgl^tgltörögnb^gi^elftomenmtcrlicbJille/mocten top ftomen m
^e5e BESTAen in't ge heel nae Dp jSoomfcDe recgten (Buiten
t gunt öter boajen ië geseit in 't gemeen ban allerlei uiterfle toille) baer tn bat
be jelbe ftonnen ggefcöteben fcöJïftelicft ofte monbeling / enbe bat baer toe büf
Sljetutgpn ggenoeg enöe oocft noobig sön/ manjaf ofte toöfif / berfocöt ofte oiu
2δρ onö toecben be felbc meefï gemaect boo? ttoee ban 't gerecftte enbe ben
Sereröt-fcöJDber/ ofte een Beampte-fcftjijber enbe ttoee getuigen.
»en ftan onbalhamen uiterfle toille maften ten felben töbe aljSmeneen
uautomen maect / ofte eenigen tijb boo? be bolftomen / ofte nae be bolhomen:
ooclt alsi men gantfcö geen bolitomen en toil maften / maer be recDtelicfte erf^
genaem ergensf mebe Belaffenrmen ftan oocft meer maften als? een / 't toelcft in
ee^oiitamen uiterfle toiile met en mag öeflaen.
τ be D Ε Ε L Ε Ν Belangt / erfeniffe uit be öanb en ftan men ßier Bp niet
nSw'i'^Öte in'teerfle lib nacDte in bo?öere leben nocöte ftjne hinberen
ε^η "»ϊ»!®" üoegen/Bp be erfgenaem bie alrebe ijS gefielt-
^^mmn erfeniffe öter Dao? leten/flelalienbc De geflelbe
Ofte recöteiicfte erfgenaem.
Jlaec |
-ocr page 51-
Rechts-geleerdheid. 37
|
Db UN V Ui-KwmiiiN >v i ^ ^^ -
Öeelenöe becl fuIcjS al^ öe VO LKO MEN/ mtg:c5eit isat ffcft^ecft ümt
Étffatinge uit Der ijaiiö öter geen plaetji en ^eeft/ aïfaa 't felbe öp onbolftomen
uitecile taille niet en ton gefcgieUen / cnöe Dflt öp latcc uitecflc taiile üalftomm
Bftcmebe onbolftamen/ De öaaigaenöe ontiolhomen noitüerftaen cntaerb
Uernietist te δΟ» ten ïaaec öuiöeltcft ßleecfte te meeninsfulc^ gctoieeiltc
59«.
ses-en-twintichste deel.
VaH verBerf^
^3CnerfemjTc fipuitecfietoilte öeööen Uip Du^^iangö ffeßantietti moeten
τ nu fpjefen ban crfcntiTe öp i>ertlerf.
VerfterftiS een aenkomfte van eifeniilc buiten uiterfte wille.
Buiten uiterfte wille ftan be etfentOt acnftaitten / 't 3p öat Daec geen utterfle
iöille en «f geinaect / 't 5p bat bie tiecgaen / ofte üao? get 't ßeflaen booj een
toefentltcft gefizecß / ofie nae '£ öeßaea in 't sefjeei / ofre iramcr^ boo? fuo öeel
beerfïatinscaêngaet/aïisbaa? onrecötmatigDe ontecüinguan behinbcten/
oftc am bat niemanö be erfentffe en ßecft aengeüacrt^
jKaecalVuaec'tbatijanijecle gejlclbe Crfgcnaemen maet eenbeecfeniffe
aenüaerbc / fuicsf vuaer söcnoeg am 't üeclïerf öuiten te fluiten; toant bec an«
öere beelen gern joubcn aengcoepen.
g^an inbien be ö?unben bie öp berfierf joub^n fiefiöen göeecft Bp bc mtetfie
ïüille/namentlicft ofte (iilitoijgenbe/toare ge&ent/ 500 souben be selbe biunben
t>erilaeniuctbenteßameitniet6pbenierr/ maec uit feracßt ban be uiterfte
ijjiile. ^
V Ε R s Τ Ε R F ßp ons^ iüecö anberiS söericöt tcn aenjien ban L Ε Ε Ν-
GOEDEREN anber^ ten aensien ban ALLERLEI ANDERE
GOEDEREN, ©anbecïeen-goeberenberjlerfsal in'tïeen-recfttac-
ganbeltbJccben/suicßäS bat al 't gunt bjp ötetr sullen fpieecften jal moeten ber»
Itaen taerben met uitfluttingge ban 't leen-gaeb / als? sÖHbe een erfeniffe alleen
afgefcDeiton ban be anbete etfemlTe. ^
■»^s stiiosifl. versterf öantenaensien VAN alLE ♦ONLEENGOE-
IC, D Ε R. Ε Ν lif anberjs ten aensien ban WETTIG-GEBORENEN
bie itomen te obeclijbcn / anberjS ten aenjten ban O Ν W Ε τ τ l G - G E-
BORENEN.
rCenaenjten ban wettiG-geboreneN tjie BEMaegt
Sijn anberii al^ ten aenjien ban be o Ν Β Ε Μ Α Ε G D Ε Ν.
Β Ε Μ Α Ε G D Ε Ν in bit fiucß iuerben ggenoetnt die «wgen, dat is blóed-
verwaiuen, nalaten bianoi de leden die erven ajogen,
DER
Inieidinge tot de Hollandfche |
DER bemaegden versterf gaet δρ onjS ΝΑΕ uit-
wiizinge van 'tland-recht öfte tip verkiezing
van 'tland-recht.
NAE UITWIIZING van 'tLAND-RECHT daer gheen
Verkiezing en is gefchied: ioeicße becftiesins Öoe gefcgteben mag j^iet naege?
Seitsal tóerben.
<enbe ai5oa in be lauben battïiflllanbmbe3©ell-©?teffanb 'tïanb-recBt
be beciierben aengaenbe ban oubjS seec ongeltjcit gebjeed/ enbe alfnofö niet
. tot bolle gelgchiieibin i0 ge&iacßt / 500 bjeco tm aensim ban tiï&are gaebeten
Sebolgt 't recöt ban öe plaet^ baet öet fterfguiiê ijS gebatlen; maer ten acnjien
ban ontilöaec gaeb / 't recfjt ban be bacc 't jelbe tjS leggenbe,
ZEVE N-EN-TWINTICHSTE DEEL.
ya» mnegtalen»
T%3ïneermen8£tEanb-m0titanber(iaenmoiten cei;(ibemaegtaien toeï
A-/5ijn begrepen»
MAEGSCHAP baniiib?ieberöanb: *OPGAENDE, *NEDER-
GAENDE , cnbe * ziideling.
O ρ G Α Ε Ν D Ε Μ Α G Ε Ν 3ijn in mijn aen^ien die my ofte mijne tee-
lers geteelt hebben,
NEDERGAENDE die van my ofte mijne teelingen geteelt zijn.
ZIIDMAGEN die met my afgekomen zijn van een efte meer gemeene
teelers ofte teelers teelers.
mtt öec iboozü my berfiae icfs nu toie ö^t üan Vbten^ berfierf toerb gSe^
Öanbdt.
de OPGaendE μ aeg schap Begint actt'tcerfie libi 500
boet oocft be nedergaende : maet be zijd-maegfchap Segtnt ecc(ï aen öet
tbjeebe lib / om bat fp Jiacr tuo^teï meet ncmm uit een anErec aï^ ban iuienjS
berfierfbjerbgeDanbelt : eeiijcii DeiS 6?oeberii maegffgap öe ioojtel neemt
uit babei· ofte moebec ofte ßeibe ; be^ oomiS uit be gtOote-baber ofte groote-
moeber enbe 50a boojt.
Sn 't eerfic lib opgaenbe maegfcöap ?gn babec enbe moeöer*
^n'teerfielibnebergaenbemaegfcöapsön jonen enbe bocgterjc?,
Sin'ttbJebe Ub opgaenbe «laegfifiap jgn tïue * gratebaber^ enbe tiöee* i-Avi,avi£.
gtotc-moeberäSteineteu ban'sfbaber^enbe ban'^iraoeöeriisijbe : iaaeruit
öe mem ftomt ban be bier-bierenbeeïen.
^n 't ttoebe Ub neber-gaenbe maegfcßap 5ön * ßinbfftinberen/bai soonji * L. Nepotes,
5onen/ soonjs jjocgter^ / bocötec^ 5onen / bot&ierjS bocÖtetiS / alïe iueïcfte men
Ö1« te lanbe plag Cncftelsi te noemen»
g[n ttUiebe iib bejS söö-^^aesfcöaps? sijn ftjoeber^ enbesuiïerss 30a ban* i-· ï'"««
* öOlien öebbe/bat ijei bie ban eene babec enbe moebec itomen / aïsf ban öaïben * ""οΓγ^
ßebbe/bat bie iaei Bomen * ban eene baber / macc niet ban eene moebec/ ofie guin«.
tel ban* eene moeïier/maeif wet ban «ene babec. * l. vtcriöi.
- m SnÖet
* 23»aifcenf»
tm.
* 25. ©cfceit
batteir.
* 23.Collat8=i
roien« |
-ocr page 52-
Inieidinge tot de Hollandfche Rccilts-geleerdheid. 38
|
* L. Proävi, ^ öet betbe liö opgaenlie maecfc^apsi ?i)n bier * oöcr-graote-öaöcrif/ aiti
proavii·. bet-ijintjÊi filnen/enöe üier o^er-gioate moeberö.
* L. Fronepo- gjf jjj, nebci-gacnöc nirtegfcDap^ 3Ön * «iötcr hinösi-ßinbcren
4'piatram & 500 ^ΛΠ ?80ΐκη at^ taan boigters« geftomcn.
fororum fiiij. ^π öct öetöß ïiö be^f Λί)0-ϊΐΐαΕ0Γί0αρ.0 jijn * mönjS fijoeberjS ofte ^iificrjS
* L.patiui.a- ftinjjereii. ^n 't5eibe itb ^ijn * oomen enbe maepenΐοα ban 'jS baberjSntó balt
χΓ^ΓκηΙΤχ itioeber.ö toegljen/ enbe 't 5p be jeïbe bc babec ofié mocber öcjlaen ban bolle
*£.Abavi.ab-ofte ban IjalfWoeb.
avis. ^n Oet btcïbe lib opgttenbe macgfcgapjS 5ijn * oiib-ober-si'ootc-babersf
t anöer5intii ^©berancn/enöe auö-ober-greote-moeberisi ban pber acöt,
* L. FraTrum jJÊt btefDe Itb nebcvsaEnb« maegfcijapsÈ 5ijn *nae-acöter- ^^fónb^-
& fororum ϊίίΠ&εΓεΠ»
nepotes Sc 3in get bicrbe ïïb bc^i sijb-maEgfcgap^ 5ïjn mtjnss *ßjoeber^ofte5utleriS
»iT^ropätrai ßinb^f-ftinber«!; in't selbe lib 3ί)η * oub-óomen enbe oube-moepen/ bat
proavuncuiii onsec scDote-babcE ofte groote-maebec öjoebersf enbe jutïerjS : ^n ijet :5elbc
proamitiE, üö jijji oofh mtjncsÊ =» oamß oftc η;ιαερ^ hinöcren/ be iuelrften fip oniS in "t stjes
proraacerte- nebeH.^ bc bojbete sp-magOen neben enbe mri)tcn iDerbco spcnoemt:
*L^patruei«, Olli bat ftinbcitn ban tiuee sujier^ malfsaniieren in bit gelib öeftaen / eft
amitini, con- De aube <©uitfciien meer iuercftiS plagen te maecfeen ban maegfcgap fiomenbe
fobrini. 55002 öjouVuen/aljS bafier gaenbe/ (gelijcft CacituiS getuigt) 5α bjecbé be neben
enbè nicjjtca ban bit iib alïegaber malhanber^ iuflerlinsen genocmt*
=* L. Atavi, ^ Dijftje itb opgaenbe macgftljapiE jijn * itet-oub-ober-groote-babers
* i.?AmtPo- anber^intiS "oub-oberanen enbefiet-oub-ober^grooie-moeberjc^pberjSjefticn.
3[η get böfbe lib balenbe maegfc^apif sön *iiet-nae-acljier-'#iiinbsi-
* 1. Fratrum fttnöeren.
3in ijei bijfDe lib bcjS ^^ijb-maegftöap^ 30" mg.n^ * öjocberjS enbe juderje?
&ptoi5ep- acßter'iffiinDig-hinbereni 3ln treibe Itb 5tjn*ober oiib-oomen enbeober-
Ms. oube mopen/bat i^f ber ober groote baber^f ofte ober-groote meeberg fijoebersf
* 1. Majores fttbesufièri^. ^π get ;?clbe itb nac8 * De fttnöemt mijner 5ufleritngi)eiv
Sr' Snlcïi^ ί)ε£ selbe bjcozb in 't ruim toerö ggenomen / aijs ooci» * be ftinberen mö-
matértera.
' nei'öub-aoraen enbe oube morpeju
♦L.patrueiiü, ^π get ^efie iib opgaenbe niaegfcöap 5Ön * meei-'uet-otib-ober-groote-
amrtmorum, üaöet^ ajiberijjiif bet-mtb-oberanen/ eiibe meer-fiet-onb-obcr-gtoate-maei
fflil Ä™ ber^/piiei-iitlne enbe bertig.
i. Propa- Sn m ..iefie üb nebergaenbe maeßfcijapi^ 39« * mcer-&et-nae-acl)tcr-
ttuorum, pro- littibii-iiinberen·
liét 3εΓίε iib beji söb-maegfcfsapsi 58n mgu^i * öjßcber^ tnbesulïer^ nae
?ïomaièrièrt' aclitet iiiii^jS-hinbercn:
um fiiij& J^clj ntijne * bet-ober-oub-ouien enbe iiet-ober-oubemoepcn/ bat tiS be
_. . ßioebersi eiiöe 3wrtersf möner oub-obcr-groote-baöeviii enbe oub-ober-groote-
tiitivir^'' nioeber^ ; l^ocii öe liinbcrrn myner ♦ cber-roub-oomen enbe ober-oube-
+ L. Trinepo- moepcn : noc0* De lunbiS-htuberen ban mijne Dua-oomen enbeoube-mocpcm
tes.trinepces mbe ooif» bacr cn öoben * be ftinbjS-hinberen mguer 3u(ierlin5öen 5ul£hiSi)et
f selbe VuoDjb öier boo?en op t ruimiïe t^ giienamen / enbe mtjtijS baber^i ofïe
nepoces, ab-moebeT^ jUjïeclinsi^-iiinberen bie 6p on^f göena£mttoo?benaciJteE5UlïeriS-
nsptes. ftinberen.
* L. Pstrui,avunculimaximi,amitaE,materters maxitDiE. *· t. Majorum patritorum, avunculorura.amitarum.tnatet-
teraruin filij & filis. * L. Ptofatiuotum , pro avunculofttfa , proamiutnoi, pioiuatensfatura neyotes, nepKs·
* L, Profiotes tbbrino,
Cnbe |
Cttbefbofoubemen booititomicn ffaetiaijS'tnooö tóiöïe/eïcReaeeöoojte
maecftenbe een nieuto Itb/enbe 't getai felcften-mael bermentgbülgeitbe: feattf
aïfmen foubebjilien at bie manis ofte töjjben fört onbetfcgeibcn namen aöeben
ban maei^cöap/ enbe ban Mjelgcfte onberfcßeiben bie ban manjS o^e «jg^ jgn
geftomen in opgaenbe baïenbe einsc 5p-mae0ftiiaïi/fóo foubemen öebinben bat
in 8ct eerfle lib jijn bier namen/ftt m tttiebe ttoaelf/ in ßet berbe iibee enbe ber^
ögyinftctbierbetacfjtis/iniretb^eöonberbenbetbjeen tnegentig: SnÖet
jefte bier ftonöerb ac0t enbe bceït^,
Μ Α G Β Ν in 't ilucft ban ber(letf üierbett genomen bie in echt enbe uit tüy-
tenr söa gfte6a?en / wt^t^ät bat S Ρ Ε Ê L - ΚIΝ D Ε R Ε Ν oft bie nit
S Ρ È.E L - Κ I N DEREN φ ggefeoractt bejS Oberlebensi goet W terfïerf
mogften erben in 't gegeel ofte beel/ bao? foo beei fp ben oberleben ßefiaen booj
onecftte teelinerban een iuijf; enbe niet ban een maö. ä©ant ten aeiiften bau
be moeberiS jijn onerijte feinberen foobeelaljef ec0tten/ten tuaerbe ftinberen
toaren obertoonnen/ alfoo be felbe enbe Oare af-ftomclingen boo? berflterf niei
en mogen erben*
ACHT-EN-TWINTICHSTE DEEL.
Fän Aefdoms recht ende Schefendoms-recht, ende OerAn-
dering daer ingevallen.
(ij^uHLtt uti. leiuKL uiau^oen met oen grono aan Dien aen \
fal nobig jön baer ban tot onberrecfitingeiet te fpjehen
-^J· üflllanb enbe 3©Bii-©2icfIanb/ ntet ban oubiS een lanbfcßap
metter töb nit beeleftucften hp ooüog/ üMmfima^·
o?acöten enbe anberfini / tot een .^nbebergabert/ öebßen in üeeie saften enbe
namentucii m t fiutft ban berfierfban ouö;S niet Hannen geiijarijt bjcrben tot
__________—tmiuwu (fuer"
Ö«ft te |j5oojbetoaert ©jieffanb/
;«5;;tTMiibeäam"1i;elanö ^eeianb ben meeflen beel bejStJb^
SÄiSiSS SraS ban#o«anb alö ooth «©raben itjnbe ban ^ee.
iiSsÄse
ESf^liilid/niet biß uit 3©e!ifalen homenbeinbe ^upber see balt/
SSÄlSbä genomenfipbenntet. |
-ocr page 53-
Inieidinge tot de Hollandfche Rèchts-geleerdheid.
|
iaaatlö«;^ f sOeïcgen göenacmt i^Dojö-ïloilanti / uitgQenamßi öat
ïtennemêrlanö enöe 3Befï-©?ictIanii (toaer onöet oacii liomt 3©aterianö enöc
^eebattcft) itifgelijrii.i tBmlieïanö enbe ^oilanö ijaec eignen namen enöe öe^
bieninsen öeööen öe^awben: enbe 't gimt guibciuaEcb leit ijS gljenaenu ^mb-
ï^oïlanb : boc8 ijier itefiöen oacft be Itanben üan ©οοίπ / jutten / ^trgen/
SCtcfteï/ ttltenae enbe l^eufbcn fteßonben ftate namen cnbe öebiemngOe op
öaec^eïbe. ban met ©ennemerïanb enbe a©efi-©Heflan^.
aïii be ©2iefrn naefi raecftenbe / jae üan oubiS ïiegrepen sÖnbe üoo? &et meeflK
beei onber ben naesn üan ©jteflanb / gtjöiijcft fiaüen artbere teicitenen be aüer-
oubjle ©?ίε<1'£ί3εΛυίΐιεπ mebe-ïtjengfjen/itp be iuelchen be ©ziefen inetbett
toerbeeït aenbjieHncften/teerfïe tufTcften mt^tt enbe Eaiitoerji/ i'^nbere
tufTrÖen be l,autuer^ cnbe't ©lie ("ttoeïcit nu eigijentlicli geet ^©itejlanb)
enbeöetberbe tuffcöen't ©lie enbeSSmböaï / Beeft; in beele jaecften enbe in^
^unberöetb in 'tuerfierf ^ei>?uicßt bec DUbe®?te5enrefÖt* giub-ilallanö
met eenigije anbete öter-üoojen-göenoembe fluchen βεδίιεη göeßjuicftt Set
mitt 't toelcft DOC& in Seelanb ïutcrb geftjuictit / enbe fcöönt ber ouben ©janci
hen rccgtteiijn: ^tineicti top nu omgBetoaesrtoiïïeöetgeeufcöerccöt3uUen
noemen. ©acQ ben i^aglje enbe iiiDtterbam / Jjaetoei noo?betoaerb De gflel
gelesen/ öe eene 500 't fcögnt boa? be omme-gang met ijet tof/ be anbete boo?
be bageïicftfilje bmibelingBe mct^uib-Öoiïanb / Beß&cn m göcüoIgtDct
geeufcöerecöt, ,, , , ^^
^e gronb üan öet ©lieflcöe recBt bit: 't naefte bloed, beurd het goed:
iuelöerlïaenbe bat nebergaenbe filoeb gaet üooj opgaenbe (iuant 5oamen üan
oub^Oier^eit 't goed en klimt niet garen) cnbc opgaenbe ijoo? jijb-magen/
om bat bè maegfcöap ber 5Öö-magBen iiomt Uan be op^enbe magljen.
't©oo?5eibctooo?b naefte iritcrb fcöerp g0enomen/ bat gBelgchmcn öan
' 23. DubiS fp?acft 0002 nagel-r:aefle/ sulcftjs bat gljeen * plaetfooiïmglje toterb toe^
ffiitatie. ggeiaten / enbe be ßtnberen jelf öan een oüevleben fönb niet en mocöten ecüen
ioa ïang baec eenisöe hinberen in't eerfïe lib ïöaren te binben. g^it recßt en
^ag oocft nietaenuantuaer öe gaeberen iaiaren göeßomen: maer een ftinb
"écfgeiteurt Jjcööcnbé öan fijn öaber / enbe ßomenbe te lierüen ijoo? be moebcr/
300 ging bat goeb aen öe moebec enbe öïeef üocat aen bie söbe- ©oile of«
§aïbcïiloebentoierboociiraetaensÖe5tenimaei; ftioeber^ Ijabben 30a
öeel recftt^ al^i Polle 6?oeber^. 't J>ttfÖt ban ©trecljt ijeeft öan oiibii bit recöt
jtiebe 0öeb?uiciit/ suïcli^ bat alsf noeö albaec gljcen onberrcöeibïuerb geraaecüi
tulTrilcn PoHe ofte ijalbe ïijoebei*^/enbe be langli-leöenbe erft fgnsi tobsi goebr
iae 't i'ecöt Pan pïaetfbuningBe / bat bat be iunberen ftomen in ö^er ouber^
piaet^e/ t3g tot iioozbeeï ban be fönbsf-hinberen eerft ingöeboert ten tijbe al^
iteiier Karei leer ban ©irecttf göetoo?ben. 31n be ©eluiue ( eertgbiS een
beel mntie gftetueefl ban gei ^ticfjt) iä mebc aï^ nocD gijeen onberfcijetb tuf^
fcöen aolie ofte öalbe l&joeberii/enbe ig Ijet recljt ban plaetfboüinge aïbaer eer(i
ingöeboeri ïjp ijertog 3©iïiem in ben jaerc beertöien-öonbert beerttg: aï ijet
luelcïie juICiS oocls iièbonben taerb in 't «©raeffcftap ban gutpije"/ sulcftsf ooeft
batBetbOOJ-berBaiiiie fp?eecil-iUOO?t het naefte bloed, beurd het goed, 500
lueïiïv't^tïcötban ©trecljt/©elutoe/aSraefffijap Eutpijen al^ in^oojb-
^olianb/üiennemerlanb enbe 3©eii-®?ie11anb bekent.
sronb ban fjet ^eeufcBe vecnt / 't Goed moet gaen van daer 't ghe-
konien |
komen is ί met 5iflcfe berjlanb bat fiinberen ftomen altijb in plaetieban Raei;
nuber^ met eeneijanb. »lEnbe om bat öet moepeïgcft joube 5itn gftebjeelt
fcgerpelicfe te onberjoecfeen ban bJien ijet goeb bjagè göeftamen / 50a Iteeftmett
bat göenomennae't gunt gjieraeendiifßgöe&euct (toaer op be toetten gftes
iboon^ün testen) enbe Dber-sylcisö iiS boo? baff giieltelt bat Jet goebnoit
enmofiegaenaenbe0nöeilo?pen 3pe/bat ijS aen be babec ofte moeberbic
Öaer Mt^teii5ouben mogijen feomen te oberleben / om bat ban bie 5ijbe göeen
Soebenipaiigtjebeeït; maer be gaebéren ban ïuibenbietaeber-ihbööeftois
toen bjaren toierben göeïeit aen öaer bier-bierenbeeïen·/ bat aen magen ban
iS baberiS babersf sgbe / ban baberjg moeberiS ^ijbe / ban moebersï baberö
Stjbe / ban '0 moeberii moeberiS / enbe 500 meerber fmalDeeiingfte noobiff
mocgte jtjn aen acßt acötenbeeïen. <©Beïïjcii ooch ber toesen goeb mojl
ftiert bierben met raebt ban be bier bierenbeeïen ban be'sijbe baer af be ftinbes
renfieüjeefïtoaren, J|oe tuel bat nu ban be eene5öbctoel inat meer goebjS
ttiac9te50n geftomen aïg ban be anbere sgbe/ nocijtan^ alioo men iet 5eecfier;S
molie nemen/500 troeft eicfte jgöe eben-beel/ te toeten een bierbe-beel baec
ïJier 5i)ben toaren/ een acötfte-beeï baer acöt 5ijben toaren: enbe 30 baer eenige
^be ont&2ac& bien^f göebeelte quam niet aén be anbere magften / maer aen be
®raefïicftöeib / gijeïgcft ober beeie jaeren 6p 't tof ban toïlanb ober een sa&c
ban giericftseeii^berfiacn.
^«©m nuteberflaen/ toaerom Bet ©jiefcije recgt mfbomfrecöt / enbe iiet
peeufcöe recijt ^ciiepenbomfreröt / toerbt göcnoemt/ bient gtjetoeten / bat
in©?i£iïanbbanoubsfben^fÖouti)etmBtba2berbe/ maer bat tiet bonnijS
toierb söetoesen δρ be ßuiren / enbe alsoa öcbirirenmetaïiegaöer beïïecfttfi
pleging eben-toel en berfionben (insonberöeib aïjoo be jeibe öefionb in
beele seben enbe göeöjuicfteüche tooojben/' baecmen niet en mocöt öuiten gaen)
500 öabben fp tot Baren boo?3ittcr enbe Meiber een bie gBenoemt toierö
2ll5tng/ mebe een Èutrman/ bocB erbarenberafjSbeanberen/bieoocfigftfc»
Öouben toajs alle mifbaben Bem fieftent sönöe ten ©eer aen te ßiengBen. 4ti
recBter gBenoemt SCetgaV 6p anjf bait
oub^ aiiig. ©bersnïriise in be oojftonben ban Bet ouöfic rergt bat ben «ffiiraef
banï^olianbBsööem«©afi-©jie(Ianb/ilS meö« fiegrepen 'trecftt om^cfte^
pen/ ^cBout/ 3£igtsen enbe ©jonen te bcrgetten/al^oo bicit alg Bn toii: lücïdi
tooojb ©zoon mebc een naem sönbe ban een ampt in be ©jieffcfte rerfti-pn
toerb gBefcIjjeben Jrrana. In Bet ïïennemer-recBi öefcB^eben kben iaere
buisenbitoeeöonöerb een enbe tnegentig binben topbegetooojben · Voort
■wat de Azegen wijzen zouden in Kennemerland , dat zullen de Schepenen wij-
^n in alzukke rechten als de Azegen wijzen zouden. Cnbß baer nae in bec
^eft-©2ie5en-recBt iiefcöjeben in ben jaere buüenb bjieöouberbenbetBteu
öinben top : Wat dat de Azige wijzen zouden in Vriefland , dar zullen de
ochepenen wijzen in alzulcken recht als de Azige Avijzen zouden, ^e fteu-
«n enbe gBetooonten biW ïignïanb leeren ou;S bat aïbaec nocB geer on^
ig 6e3eien 6p tog (300 toerb ÖP aïbaer g«ioemt) enbe buiren/
^^^ 5^oo?btoöch enbe anbete ®o?pen eerft ten tijbe ban ïieiiec
H^'^^iegen Beööen / oat boo^taen in pïaetjS ban 2£5tg enbe iiuiren äcöei
fföieb/ ai5oo öe ftuiren mei f η toaren geebe ä^ecßterii / aacf$ aictliitijb be im
matt |
-ocr page 54-
Rechts-gelccrdheid 4.0
|
Inleidinge tot de Holkndfche
maer juicüm al^ umgtlmtien tc« ïöetcr-jg&e in öc re^t-iiaticR 6?ac8f«ii
i»iint aïle bie ontrent bc ©jcrfcgaer ixtaren al^ öe jaecft bienöe/ moft öoi 38513
toi gern »tcemen: söelgcft jutcft^ oocHtuw otflj^plag te gefcötebcii ten aenjim
ban ineï6o?en mannin öw iitjnlanb/tot bot laere toc üan ijgfnen-öonöerö
ncsm CH bijfitg; tuaeï uit berfe on^östjtirtiaj ontfionöm.
■©ie öcnoiM^Qnijiianfiiet ofte 3l?tng[ ^onbe imlfitt joeciten/
mecH icft bat nict tet
2Eten (toant.r.eftt^J^teitienberttiffclt/ai^Mijifttiip
enbetoeel aniicre iuoci?ben) in "t eub ^«itfcö ïaai^ möten: toagc nit ijeftoimn
bat in bc oube ©iieflitjß iuetten be iSectltct-äS ICttm taecben sgenocmt/' etü»
nu nacö inbe ^jcnt be biet en tbiintis Ctten. ^ter ban ftomt oocit öet Uictajö
^rliontaet t biant 50a ftouben be onbe Γφίί(ϊεπ / in bat bjp nu ;cggtT«i
^c&put mt t^ Isrgiiïb-retöter; ioant ίή öe j^Ibe oube fcgjiften binbttien ai»
tgbfc&oub enöe ftltwbia boo? fcßuib enbe fcöulbts.
IBaet bte ban ^eeiiinb ötbc anöecen ßeö&en ban alle oube tpen göeftair
5cecfeerereri)ter^ bie ieebißt bjarm/ entici»ctteïwii söetojen om een jaei· lang
te bienen: bjeïcftc recöterii ban bJegen ben eeb bie fy öaöirm seöaen sö«5bJOOi
renjS bJi ecben g&enoeint / ofte met een nacm bie δ» be οπίιε ©janciten aocft i^
fieftcnt göeineefi^f8epcnen/om batfp 't bonnijee fctjiepen/ selijrft men nofö op
eenige plaet^en fpjeecfit.
^{1500 nu in 't oub #ollanbfcö boewen iöajg gfj^ett bonnti? sOeben/ bjaerom
* 25,^eitteit< ootfe een * einbelirft bonntsi bJjtjftiom / tat ί0 ύεν ïoff^en bom toïerb ggenoemt/
m otfinttt» 500 ijjierö een bonniiï δρ een §3ig: raet be Suiten gebjejen söcnocmt Sjigbom
enbe fea?ter Sfiefbom i JiBaer een bonnis« δρ ^ctiepenen gebjejen ^c{}ßP«nbomi
enbebJant be Iftjigen toefen naeöetoitö ©jiefcèe reeöt / 500toiecbljet ieibe
m0t göenoemt ^Jefbomfreröt / enbe bjant be i§>cöepenen tocjen nae öet Zeeu*
fcöerecÖt/5aobjtcrb öet jeibe göenoemt ^C0epenbomfrerijt. ï©elcfte tbjee
rcc0ten ai5oa tanggcn töö elcft in ijaer öebJtjif onberftoubcn 5ijn göebjeefl / tot
»23»potitöci öat beuteten bani^oilanb enbe 3©e|l-®iicfIanb.6pÖaer*3tanb-r£r9tuiti
« f 0®ß9Ößöen in benjaere b9ftiii«j-0onber&enbetacijti3/ bo0jc£nmtböel-iuea
naiitie. ι,^^ι,^η ge^ocßt be 5a6c te öjengen tot een eenpans wfftt.
3^an aï5oo bit itanbi'ecöt in De meeiieftiiciieii bij{gbe8et>§cöepßibomf-
retBt/al^ be öillicftöeib naefl ftomenbe / 50a öeööen &aei· eaiigjje plaetsen gije^
legen tufTcIjen ben Jiijn enbe ^ffcl baet toel nae geboegt: maec be piaet^en ge^
ïeg9enaenbeSoo2b-oo|i 5gbebanbeniSön/aI;i bic ban oubec tiibeiT 50a't
ftgpnt bit recöt öabben göeft^uicHt (toant ben ïSijn iif ^tt oubfte fl®cfröeib tufs
fcöen bc ©?men enbe be oube 55etwbjer!i/ bie ban Het lanb af batmennu in
«©elberlanb be iSetutoe noemt ijiiamen aflialenbe tufTcöenïïijn/aBaet enbe
oube H^aejS/tcc geebraerb ] Ö^Böen niet loei baer toe ftonnen bjiriiê ge&2ac0t/
bat fp in 't ftucft ban berlterf (uitgenomen booj 30a bed be nebevgaenbe macg^
ffgap aengaet) öaer onb geBiuictv in5onbEciieïb 300 beel Ijet be ouber.5f gunflig
toasi/ t'eenemael 50"öen beriaten* ©aer en öoben ïtijnianb g^eiegöen 5i)nbe
ten bJeber-3ijbc besi JEtijnie? / enbe 500 bjel aen be ^Hib-bie|l aen be ^οοΛ-
oofl-spe ban oub#Öet«iefbomrtecBtöeBiienbe gf)eB?uirftt/ftonbein't(tucft
ban't atanb-recgt niet toei ggefcgeiben bjeubew t 5ulcö;S bat be Staten ban
J|oïIanbenbe3©e(l-©?iefIanb ten ber5aecfte ban bcbODJ5eibepIaet5enban '£
Sgcmeene ïanb-recgt göegßeben tn ben jaere böft0icn-0o»»bcrf enbe tatWS^
iaat |
toat afb)ijfßi«be/ 8aer een 6p5onber 3tanb-reeöt gemengt uit ifiefbomci mbe
^cOepenbomftecftt 8e66en moeten bergunnen: oo ioeïcftebooigana boïitenbè
«nige plaet^en bie ban oub^ Qet ^rOepenbomfrecßt öabben göcöjutcltt 7 ber-
uuKu ueiytuKH wi^ yn- »»u öfje®
fcgithingije ali onjS bseniicii
©ooieet{iban/fao ïang nebergaenbc maggen bieïben gijebonben 3ön be
felbe alleen met uitfïiitingöe ban alie anbete magfjen totbeerfenifTegOerecöi
tigt / fuif ^ bat neben^ë bie ban 't eerftc lib ooch bie ban be barbete iebeb fenbec
cinbe / te toeten fiinberen in plaetfe ban gaer oberïeben ouberse/bjetbên teegftei
laten/enbe bat *6p ftiuften/maeefeenbe aüet'famen foobeelJjanben aïiefbert
Oberïeben ftinberen in 't eerfle lib ijeeft geöab/ bie Ijem oberJeeft ofïe bie in jjare
piaetjS feinberen öeftöen naegeïaten.
fiinberen ofte feinb^'-tónberen cenigge goeberen ofte penningen tot bojöe«
ring ban gaer öutoeïicfe / neering ofte ftoopmanfc^ap geiiöen&e ontfangQen/
enbe bJiüenbe baer naemettjare mebe-erfgenamen beeien/mGö:eneerfl*in;*i' Conferfe;
foengOen be féïbe goebaen ofte be recïjte toaerbe batibien / fuïci? bie ïbaiS ten
ttjbe ban be gifte/inbien be goeberen niet en jijn * gefcgat: maer ingebaöe ban * "©«tas»
fcöattinge füllen mogen bolfiaen miöiss infijengJ^enbe Be feibe fcgattingöe / enbe
aiiS banbeelenaïji nae reepten t ttoeicft piaet-ö Deeft foobseltenaenfienban
Öeteerfieaï^S ban be nabolgenbe ÖubJeïicften : Cnöc bit aïïeif bjatbe iteber^
saenbe magen raect i^ gebiojben een gemeen reetji ober gcgeel ^Itónb enbe
3©efi-©|ieilan&t. ^ .. ^^
IKaer Seïangijcnbe be opgaenbe ofte 3öö-tnae0fcöap moet onberfrj&eiö
wStïanlSniaerebfSÏ^
eenigfinjtf ftct aieOjam^ recgt 0eb6en öeöouöen/ bjelffte pteetfen jön öe Rieben
ban liaerïem / ïetöen/ Sßmfierbam / aicftmaeï / itoojnv <emmux(m/ oEöam/
3iaijecöeiv'^iieröen/»>nnelienbam/ |Bebei#ïtcft efi piamerenbv mitfgaberiS
b'anöere ^»teben/leerlicEitjciiim/aKianoetT/ ^ojpen enbe ge{juil3ten/onbcr iJet
^i)cftgr.Ïefrfönpbanïtönlanb / 'tian!iban3©aerbcn/crtbe 6eea(ien ofte Bei
noojben ßijirianb enbe 't lantr bnn 3©oerbett / in ï|ölian& eitbe 3©efi ©iitfïanb
gelegen: uitgöefünöcit a©aöbnTgten/55ofcöap/lfeeb3ijc6/^ImpbJöcft/?5ioei
menbaei enbe lEtööel&urg / met ben geboïge ban öien / 3e toelche gijcfeïebtn
5Dn öp 't gemeene rec&t ümi. ben joere bgftien-fjonbcrötacijtig:.
füllen ban aengaenbe'copgaenbe enUe ter iijbe gaenïie berfferfeerff
bsröalen alle 't gtint't gtjemeene ïanb-recW mcbe-ïijengt / enbe öaïr nae δα^
men tot öet fipfonbererec^tber 'amzf'^ plaetfe/Oie fulfii alsi ïöp gfJi^ftó 0e&&cö
fietHeftimnirédjütejTbeelc Ijeööcn gf^ciHöen.
ifiae'ttriiemmiß ■ff-iinb-redit itt,-..>i· ^,η^,ν.«« »i..^ ic.^^ |
-ocr page 55-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-geleerdhcid·
|
^att ^00 toanncÊT öett oüerieöen ban üaößr möe mocbcr ijs fiefioittm / öat
aïföaii Dg erfOTifje taecb ßgeleiö aen tinee eödöc^e öericiv te toeten aen ba«
öecsi5tjöe cnDeaen'siraeeDcc^590e/ sanöet aenfcgou te nemen oföen oberi
ïeöenmeerbaöerütfte ofte meer moeöecïicfte goeiieren atöterggelaten ?oubc
magen ββδδεη: raaer ig Ijp maet ban eene 5ööe ßeflojben/jDO gaet be erfenifl%
geöéel aen De jeïbe jijöc»^ '©aerom 6?aeberii cnbe ^uflerjS Den oberleDen alleen
:Se|iaenDcban8aIfi)locD/enDe anDere sp-magiien öem raaer ban eeneitjöc
öefiaenDc/Deelen raet eeneöalbe öanD/ten bjaer De obedeDé aen Die jijDe alleen
bjave &ejïo?üen ban De baelcfte fpOira]&c(ionDen:bjant Dan sauDenfp Deelen
met een bolle ßanb. ®at De plaetfbullinsöe ('t bielcit ig 't ouDe ^fijepen^
öomftecöt) ig onDec sgD-raagê alleen ingeboert tot BjoeDer^s en jujler.ö RinD^i
25»aitcïuii. ftmDcren/ mifgaDev^ tot ftinDeren ban oomen en raoepen / De felbe * Binnen ge^
reecftent: raaer in bajDere 5i)D-raagen i^ in 't gemeen Bet SÊefoomsi-rccöt aen^
g®enomen/DatnaerDerliD bo?Der uitlïuit / enDeDat Die eben naejön Deelen
*ÖODfDbaa?BoofD.
g^it alDu^ boo? Been sön^Jß eïJefieft fiact boojt te toeten/ Dat fip geöjecB ban
neDergacnDe magen (Vuaer ban alrcöe gefpioiten ig) baöec eit moeDec ban Den
obecleDen/ßeiöe ηοφ lebenDe/erfgenamen 5911 in 't geöed ban öare ftinDeren»
IBaec 6etDe De ©uDer^ ofte mi ban feeiDe ontïi?eecitenDe / ßomt De erfeniffe
opöioeDeri^ enDejulier^/miDfgaDer^ op Bare ftinDeren enDe iitnD^-hinDeren
öpplaetfbullinge. . r w , . ^ ^ „
3©eiberjïaenDeDai tenaen^ienban Balbe SjoeDeri? cnDeiuiïerjS cnDeBare
feinDeren enDe iiinDi^-ftinDercn moet toeröen gBföolgt Bet onöerfcBeiö öat Bier
bao?en ig bermaent,
?δρ geöjecfe ban neDergaenDe magBen/ban baDer enDe moeDer/ miDfgaDerjS
öloeDer#enDe jujierjS enDe Bare hinDeren/foo gaet De erfenifTeiulc^ aig boojen
igfgfieSÊitaen tbJeesijDen. ^ - „ .
. oEnöe inDim in b'een of D'anDere spe ofte in BeiDe ßebonDen toerD Dat
<iEirote-baDer enDe «©rote-moeber nocB in efßt ffaraen leben / 500 sullen De seU
toenin'tgcBecICrföenamen sönban biejöbc,
IBaergrote^babcrenDe grote-moeDer ontöigcßenDe/ ofte ^tt öebbetufi
ff Ben Bun gBefcBeurt sijnDe / foo Somt be crfeniffc aen De oomen tnDe raoepen/
mitrgaüerif öare ftinDeren W plaetjbullinge enDe öp ftiuften.
3in anDere enDe ba?ber leben tuecD gebälgt fulcjai nl^ gefeit i^s Bêt SSefbomii-
recöt met bie uitneminge bat bie ban Bjoeberi^ eft fuflerji-iiinb^-ftinberen itjn
geftomen/ cnbe oberfulr^ 5ijn Buiten Bet uierbe lib/ebetóuel in De crfentfTe gaen
bOD? gcoote-baDer enDe groote-moeber enbc bO|Dere opgaenDe magen aljEf
oocft boo? oomen enDe moepen enDe Bare ftinDeren enbe afftamelingen; g^ocB
erben alsf gefeit t^ Boofö boo? BoofD/niet -Bp hluften.
5©ocB öi^n iSotterDam isf t'Baren berfoeefte fonDèrltng gegunt/ Dat Bin^
nenBaer^taDBetrecBt ban plaet(bullingBe ofte ftlobingtbiee leben berDec
ig nit-gBeflrect aljs 't gemeen ïanD-recBt banDen jaere bijftien-BonDert enbe
tacBtig meDc-ö?acBt/foa biel ten aenfien ban De afftomelinge ban oub-ooraen/
ouDe-maepen/ ober-oub-ooraen enDe ober-ouDe moepen enDe anDere ter jijDe-
fsliramenDe raagen/ alii ten aenfien ban De afftomelingé ban oomen eft mo^en/
B?oeDersi enDe jufferii: ^otB&p fwlcften berbalg ban torlïerf aliS'tbooifs
Itanb-möt n«bc B^gngt»
Snbien |
.Snbfeti K«ige faeche fouDe mogen bD02-b;üIenDie foube fcHnrtêtt Btec Bp
nietDuiDelicftgelïeten teign/be felüeenfoube niet moeten gJicfcBictiDerben
ttae be Soomfcfte udßtn/ alfoo bp 't boo?f5 ïanb-recBt ban ben jaerc bijftien-
öonbert tacBtig be feloe 3ön te niet gBebaen / maer nae be algemcene boo?(leli
«ngen bie Bp ons? ignbcrBarit/ enbe baojtji nae't^cBßpcnbomfrecBtbaer't
felbe plartäS Beeft PBiiö.
HJaer in be boo^feibe plaetfen Die Bet 2EefDomii-recBt BeWen BeÖouDen gaet
De erfemfTe aïbu^S,
iSpgcBiecftbannebergaenbe magen fiomt De gBegteele erfeniffe aen baber
enbe moeber Beibe nocB in leben ^nnbe.
S%aet een ba» Beibe ontBjeecïfenbe enbe ben überleben nalatenbe «ollc
BjoeberiS ofte ^ufïeriS een ofte meer/foo ftomt ben langd-Iebenbc in De Belft
ban De erfeniffe/gaenDe De anDer Belft aen Dei? oberleDenjS BioeberiS efi iulleriS/
bolle enbe Balbe enDe Bare ftinDeren enDe liinbj^-ftinberenbpplaetfuullingBc/
tebjetenmDienbeBalbeBioeDerifenDe sufferis Bare ftinDeren enDe ftinDiS-ftmi
beren Den oberlcDen Befïaen ban De Beftojben jtjbe;
fBaee 50a Den oberleben geen bolle Bjoeberi^ ofte 5itiicri^ en Babbc nagelat
ten / 500 erft be langfi-lebenDe ban be ouber^S alle 't goeb t nlbiaer 't oorft 500
öat baer iwaren Balbe BjoebctiS ofte jufterjS/ ofte ooe bolle BjoeberiS ofte jutïerjS
«mberen enbe ftinbii-ftinberen.
©aber enbe moeber mebe gBeB?cecftenbc/ftomcn be bolle Bioeberji enbe
?w|ier^/ Bare ftinbercn enbe ftinbi^-ftinbcrcn tot be^S oberlcbenjS crfenifTe./ tuel=^
berflaenbe 50a berre baer Balbe B^zoeber^ enbe 5u)ierjS ofte ber jelber ftinDeren
tnbe ftinbisi-ftinberen 5Ön/in 5ulcltcn gebnlle bc vioiic feocbersf cnbc ^uficriS cnbe
Öare ftinberen enbe ftinb,ö-fttnberen/bp plaetfmillinglje alg boo?en/beelen iu be
Öeele Belft/met beijalbe B?oeber;ef cnbe juflersi enbe ber 5elber ftinDeren enDe
ftinbii-ftinberen ban 'g baberiS 5ijbe; enbe in b'anber Belft / met De galbe Bjoe?
öerif enbe óujïer^ enbe ber ?elber ftinberen enbe ftinbi^-ftlnöeren ban'sJmoe^
berifsBbc : enbe ali^ baer Balbe BjoebetiS ofte ber 5elber ftinberen enbe ftinb^s-
mnbercn bjcrbcn Bebonben alleen ban öe eene 5|jbe / 500 ftomcn bc bolle Bjoe^
berji enbe ber jelber ismberen efi ftinb^-ftiuberen öp piactfuuïïtns alg boojcn
met be 5dbc B^ibe Bjocbcr^s cnbe5ufïcriï/0aer~UuDet ftinberen enbe ftinb^s-ftin^^
öeren in be eene Belft ban be ccfcinfrc / cnbc bc anber Belft BeBoubcn bebooift
bolle Bioeber^ enbc iufterö Ba« ftinberen eft ftinbji-ftmberen booj B^ec nlleèn/
aljs aeri bic 5öbc geen mcDc-cvfgenauien Be&Benbe,
5êfllle B?ocbcr;s enbe 5n(icrsf/ mitfgabcrii Bnre ftinberen enbe ftinb^-ftinberen
ontBjeecftenbe/ enbe BalbcB?oeberj^enbcBtiïbe 5uticr.a ofte Ber i?elber ftinberen
enbe fttnb.ö-ftinberen ban eicfter jijbe in 't leben bjesenbe / bjcrbcn be goeberen
in tbjeen gßeftlooft enbe gBcbeelt / aljiï b'eenc ftelft aen be ftnlbe Bjocbcrji enbe
iufterj^ en Bare ftinberen enbe ftmb#-ftinbercn Bp ftluften ban 'g baöers^ ^gbe/
tnbe b'anber Belft aenbe Balbe Bjocber^s enbe 5Uiïcr# llare ftinberen cnbe ftinb^?
ftinberen mebe Bp Bluften ban 'gmactttg ; Aïiaa-inbicngBecnbolle/
macr toel Balbe / Bjoebcr^ enbe siufieri^ B^re ftinberen enbe ftinbjsÈ-ftinberen
luerbenBcbonben/ enbê ïwt alleenlieft uan b'eene ^Öbe/ 500 evbcn be jeltie Balue
BjoeberjSenbesufiersiBatfßuiöercn cnbe ftinbjei-fenberen Bp plactfüulïing m
alle benasBelate goeberen/'ten toare groot-baber ofte groote-moeber ofte
^ooger opgaemjc iïiaeg ( öw oberleben ban De anDere jijbeBeflacnbe) int
% leben |
-ocr page 56-
Inlêidi nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. i6
|
ïÊtienioa«/into£lci$en geUailcbe uoojfiöailrc 6?aéberö enbi fufierjS/0are
ßinöerßnßnöehinöi^-htnberm δρ pïaetfuuïlmg in b'miefielft/enöebenadïc
kjaojftojjgaenbemaegoftemagén ööofö öoo? öooföints'anbÊCgcïftüanaile
öe riae-göelatm goÊöeren füllen erben.
©aber cnbe maeber / fteele enbe Öaïte fiioeber^ enbe fujierig/ &aece ftinberett
enbe feinb^-tónberen ontiijeecftcnbe / homèn bc^ olieilebm;^ gaebecen tn 't ge*
Öceï op be naetle opgaenbe mage goofb bao? ftaofb / aïtoaer 't oocfe foo bat üan
te eene 5öbe groot-üaber cnbegrootemoebcröeibey enbeöanb'anberc 5i)bc
groet-Daöer ofte groot-moeber aïleen in 't icüen inaren: 't iuelcß oorh plaets?
Öeefï in öoogljcr opgaenbe mage ben oüerïeöen in gljelrjifeen lebe öeflaenbe.
Éileopgaenbe magen mebe ontii?eecßenbe/faiiaraen öe afliomeiingen ijan
ö?ocbcr^ enbe fufier^ hinbiS ftinberen bie ben oüerlebenien üöfÏie ofïe üozbere
iebeiJèfiaen Ijoofb \joo? öoofb te erben in beis oberlebenii gfteljcelc erfcnifle/
uitflitttenbe alle anbete sgbmagl^en/ enbe fonber .icnfröouib te nemen of be feic
beaf-iiomeïingöenban be^ oberleben^ bolle ofteöalüe öjeeöer^ ofte fufiersi
afcomfïtg 59η. . ,
3J1ÏIC öebao?fetbe magen ontBjeec&enbe ftomenoamen cnbe moepen ijoofö
öoo? HoofÏimiöfgaberii öare iiinöerê feerfier lebe 6» piaetfiouiïins te erben be^
Überlebens? goeb / fonber eciiig onbcrfcßeiö te maecfeen of be oomen enbe moep^
snöejSoberlebenjSbaber oftcmoeöet&e&6eni)e{iacn tenöalbe ofte ban Seelen
tiebbe«
2Wbjaec geene oomen ofte moepen en sijn erben be natfïe inöioebefjoofö
ijoo? öonföin alle be goeberen / fonber eenig onberftöeib of öe maegftijap ban
bolle ofte ban öalbe ii?oeDersf ofte fufiersf afcomt/bjelchen bolgljenbe oube
oomen enbe oube moepen nebenjS fu(ierlingöen erben öoofö boo? öoofb.
3©at be iijb-erffeniffe aengaet / tüerb in be gcbjefien ïjier boo?en gcnoenit
Söeen plaetfuuUingSe onberljouben / fop teanneer alle bie tot be crffeniffe feoo?
men ben affijbigljen eben nae in leben tieftaen.
g^ocöinbienbenaberïcben göeen naerber ftloeb-bertoanten ac&terlaet alil
fiioeöer^ enbe fufier^ hinberen; mitfgaber^ een ofte meer hinbcren ban een
boo?-oberïetien öjoebersi iiinb ofte futïer^ hinb/ fo ei'ben be hinberen ban bjoei
tierjES enbe fufteriS öooflï üooi IjaofDjmaerbe feinbiS-ftinbereninplaetfeban
Öarebabecofte moeber 6p pïaetfbuUingÖe: onberfto?t 't gunt boo?en gefeit i;^
ban öe beriingöe tuflTctjen öeele enbe ijalbe ö^oebersi enbe fuftergi feinberen enbe
ßinbjS-htnberen.
S« beboo?f5geb3efïcnVuerb mebegßcen nenfien genomen ban Vuacrtifte
bantoat^gbe be goeberen göeftomen 50η / enbe oföetsönaengöeerfbc ofie
beroberbe goeberen / ban niet.
gaechen boojballenbe bie foube fcöönen öp 't gunt boo?feit ijSnietgsnoes
geflijl te jijn/ fouben gcfröict moeien iuerben niet nae Slefbomii ofte ^rtjepenc
öomf-recöt/ nocljte nae't ïanbrergt ban ben iare bijftien-öor.beri tacjjtig
(alif 5ijnbc ten aenfien ban be boojfs gebjeften te niet gebaen) maer be öefcöjei
ben ßoomfcge reföten/göelgcfi fulcif öp be Staten buibelieli iiS getoiit.
3©icmtiï!abeJ[icHG0?faeclt Ijeeft gegeben tot öe^ oberlebenjs öooö/alii^öp
be naejïe ban öloebennag niet erben.
Cenige baii ben bloebe onfieijuaem ofte ontaillig 50nbe om te ecben/fao hörnt
op öe aubmn öif neben^ ötïec ofte nae tot öe crffeniffe 38«
gere^ |
ße«cöti0t / enbe öen oberieöen öeftaen brni De jelbc söDß / Dat is? ban baDersf
efte ban moeöersf bjegen»
negen-en-twintichste deel.
Van verkiezing van Land-recht,
W^8ebi(en gefp?oocßenban ber öemaegbenberflerf naeuitbJijsiöait
't ïanb-recBt 500 gemeen aljS plaetseïicft.
^an ftier baojen oabben bjpgge^eitbatbcberlierfienDncftiöelffaen BI
VERKIEZINGE VANT LAND-RECHT,'tSuelcftaljoonae
311150a'ttleföömjS enbÉ ^c8epenbom;S-rec0t cleft bah oubiS plaetf ftabbeit
ober bebafle goeberen gijelegen in ijare göetoeffen / 500 öijefieurben bicfemael
bat eene erftniffe nae berfe0eibe rectjtm mofle bierben berbeelt. 't €»9e6eurbc
Doeft Dat Den man ;ijnbe i|eer enbe boogb ban fgnjs öuifbioubiif goeb/ flaenDi
Butoelicii focgt beel lanben te feoopen gelegen onbet^JefbomjS-recöt/ op ftoope
Dat 8p fijn ömfbjoubj enbe eenige föner hinberen oberlebenbe / 't goeb ggeha?
menbanfönöuifbjoubj booi'tmibbel ban De ftinberen totljemsoubeiiehoi
men: 3©aerinnebeöuifb20ubJen enbe öare bjunben bichmael boo? aengaen
ban Bubjelicft iuiiben berjien: «©öelöcli Öet odcft bjel geöeurbe bat een ban be
ioeftomenbe ec0t-genooten meer goeb^ öeööenbe al^ b'anber/ ofte gljefcöapen
5önbe beel te beroberen/eenig meerber baojbcri fiegeerbe aljS &em 't ^cöepeni
bomjEi-refiii toeliet. 35aeront 't bat ban oub^f ijs berfiaen cnbe ggepieegt
Datbeec^t-genooten &p fnitoelicÄfc&e booitoaerben mogen hielen ?i!efbomif-
recöt ofte ^ctjepenbomjS-recöt / in 't gefteel ofte ten beele/aengaenbe 't berflcrf
ban gaerber ßinberen goeberen; bielcfie beFftie5ing plaetii greep inbien De
Rinberen ftojben eer fp uiterfie bJille isonben maechen / ofte ooth inbten De
selbe fiinberen baer nae gfjeen uiterfie inille glfemacchi iteßöenbe 5onber ccfjte
ge6oo?ter....... - - ' ' ' ------ ----------........
berfiaen iuierb tegaenniet ai^s boo? MaflmgSc/maer al^ nae ianb-recftt:
(©bersulcfe^ en iuierD Sier boo? ben fttnberen oocft niet öenomen De macßt om
eenige ban be nagelaten goeöeren te berfeoopen/ofte anbersinjS te berbjemben/
ofte öp uiterfie baiiie baer ban te öebelen*
Cen tbjeebe be ouber^s ofte boo?-oubecjSbcrmagi>en niet alleen 5obanig8c
berfeiesin^e te boen 6pi)atDelic6fcöebaa?bJaerben/maer 00 dt 6p gare uit^
terfiebJilleaengaenbeöe goeberen bie fp ßare ftinberen ofte ftmbiif-ßinberen
berbot ban berb?emDinge: bjant ban 50ubcn Doo? gegeei #ollanö (lutgUeno-
niente^Cralïerbam) De goßDecen ?ult{t;ii jijin beröonben / bat be feinöercn Dc
noeßte ftpiebenbe lö^ie nocgte öp uiterfie bjille niet en rauben niogijen
/ öêöoubenii De ïtinberen in julcften söeöalle De bige aftrerfting&c
ban be seöeclten snlcftiS aljS nae m&ten.
% ζ i€m |
-ocr page 57-
Inleidinge tot de Hollandfche Rechts-gelcerdhcid. 42
|
Cen betbc mag sobitniffi teL-iue^ingümi öerfïcrf-recrjt söcfcijicbßn Bp ίταε^
öcl-fföeibtngc ofte berticßtinse bte ter tueef-ßanier giefcfjieb: 't Vuelcft met ^eec
gaeberebei^ inffeDoert/ alsoo be ïnnsft-leüenbe fteiuogcu luerb αεη fijne lm-
beren ijeelvgcheïicftec te 6tiüij5en / ioetenbe bat 6p öaoj-nfiitütgQeib Unn be
fimberen be5Clijegoeberenöemofteö'ierta!eber0maen?unenliomen : toaer^
Dinme tierltiésiiig uan recöt also gebaen met gaeb-Uinbing ban ïueefmeefierji/
berhïaringljen ft ^efbomjS-reföt enbe ^cöepenbomii-rectjt genoeg friiönt in
ijergeten gefcacijt te ^tjn/ 500 filijft uocittanjS 't recDt üan üerfuejingc aï^f ηοφ
Ijjiirom Vaelciie ao?5aiie be Staten δρ 't öooifeibe 3[anb-mi)t 5cggen bat julcii
5ai plaet;^ fteiiben 1500 luanneer fin uiterfïe tuille / IjuVueïicftfröe üoojVuaerben/
ofte öetuöien ter ïueefftamei· gebacn/nfet anbers? en ijS too?iien»
55eïang9enbe be aenüacrbing uan üerflerf onnoobig te fpjeecften / aÏ500
öaerin'tielbeiuerbonberöouöen/ 'ttociclt gljesett üan acuöaerbtng uit
uiterlïe iuiïie»
Cnbeöiecmebeöcciioopett iup ten iwïlen lütgöcleit te ijcïDen öet berfierf-
möt üoii fiemnegbe iuiben.
DERTICHSTE DEEL.
Faff 't verflerf van onhem&egden.
/^nbemaegde Voierben ban oubjss gefjoiiben aiiebicgöeenmagen
V-^nae en lieten öinne tjet bierbc Itb/ iueicfter erffeniffe üerttiel aen De «ïSraefi
iichöeib/göelgciial^ blörftt «it bcc 3©elï-©?ieren recDtpanben }ave tiuaelf
fjonbect ncgljcn ni tacötig/iiit 9et recöt öan naeftingiie / 't oube rccöt üan ^oc*
nen enbe Häaeg-geiö/en meer anbete fieUitjfen: ipiaer baer na booi geluoonte
enDeüao2t;siboo2bcuttbjuciiefeite iuüiebiin be ^ètaten (g&eiödt ijtec boojen
betftaen öeeft iionnen iaerbett) ijS ingijeboert bat ooch be magen ϋ.ιη öet bijfbe
enbe boibcre leben mogen ftomentot be erffeniffe / fulci-· bat nu be i5rae1iidti
0eiö tot öc erffenifTe geen recDt engeeft/ban öp geBjecii ban Öet tienbe lib/fiiic^
αίί? nae itcfrfjjeben recl)tciv foa bcei bc uuiegtaien acngaet.
aiDant ItoêUui boJgeniS bc fcïbc beffö^ebcn recßrcn Ccijtgeiioten/cnbe cenige
anberen geen magcti jijnbe / tot be erfcnifTe ban ben obcdeben bjeröen toe-
gfjelatenwn'tbcrüal teöcietten/ fobanigc berfierf-recöten nocljtansicnaön
in öefe ianbeJi noit öehent getorcli.
öraejïtfftÖeib (jceft rccljt niet aircen inbteit iemanb (ierftt'cenemacï
aniiemaegb/maerooch inbienaeueenban öetbe iijben nrag«imacf5ten ont^
Bieeriten / te Vuetcn fooiiianneer be crfentffe bolgöcn^'tgunt boojfeibiisiacn
tbjce jijöen moet tuerbcn geleit ί ïuant alfoan tuecb öp gcii?ecit ba« recDtdicftc
erben bat beeïgeöoubcn boa? berbalien / gijelijcii ban oubjS ijfberftaen enbe
aocii uit Ijet boo?fetbe 9£anb-rec&t ban ben jaere bt)ftia>öonbcrt tarötig gijci
jioesafgijcnomenitan toerbett/i)cleiteubein fulcken scbaiijp beWol^u^eDic
δοο? |
booj be biet ioerb ingfjcbocrt/bat öet beel ban b'ccncsiibc öe maaen ban bS
bcrejijbenietenmag^acngroepen. Atcfsff
EEN-EN-DERTICHSTE DEEL.
f^an't veriierfva» onwettig gehoretten.
E|5bc bit 5P gefpjoocrten bait be bJcttig-geBojencn.
3©antban ONwettig-geborenen Beeft bc^aecfiecu
anber iiefcQeib/ uitgijenomen tnbien φ üjettige fiinberen ofte bojber ggcboo^te
nalaten/bjant baer in ^ijn fp gelpcit tu'ettig-geöojenen.
3©at ftet bo?bec fielahgt/moet alljier be^-Qaelt ^gn bat be O Ν W Ε Τ ΤIG-
GEBO RENEN 5011 NIET GEWETTIGT ofte GEWET-
TIGT.
©an bc NIET GEWETTIGDE inbien fp SPEEL-KINDE-
R Ε Ν 5ijn / 500 gaet be ijelft ban bc crfenifTe aen béii moeber^ 5öbe / om bat
ten aen^ien ban be moeberi^/ giiclijcri bjp gefeit öe&ben/onecijte enbe ecöte ftini
beren niet en berfföillen/te bieten tnbtcn ïjet fpeel-ftinb aen'iS moeber^ 5Ö&C
6c(l02bcn anber öelft in juïciten göebaïfe ftomt be <0rnefl[iciiöetb toe ^
01500 ben oberieben ban be eene 5Öbe bjcrb gefjauben boo? onöcmaegb. IBaei:
8ct fpeel-ftinb aen'-si mocbersi 5pe niet öejïojben/500 fiomtbetieeïeerfei
iiifTc aen be «iBiraefïtcitDetb / gelörR be 5dbe in 't geftccl 50Ubc gfjeftomen öeß&en
»len baberjsi 5i)be Waet bertobeviebcn in erijt gcöoo?eii gebjecd.
^^ocO ecni ge ^tebcn öeöBen booj ^onberlinge gunde berftregen / bat ?oa 0et
fpeeï-ftinö ecnige goeberen ban be baber iiabbe gfjehregBen/ bat pet ^elbc goeö
iticberotn 50nöe gaeu aen ben baber ofte aen bejS öaöcriS iijbc / enbe bat be
«öraetïifliftetb iiet boibere goeb jouöc öeeïen jea:i)en,iS bc moeberjS magftem
Cenige öeböcn bajber berftreggen Dat öet gcgeeie goeb jaï bliibcn aen 'iS moe^
ber^ÏÖöe.
JIBaer ban oberbjonnc Iftinberctt ftcinit bc ïjeeletrfeniffe be «©raeflitcisöeib toe
5onbcr onberffftetb/aisoo/be ^elüe nacijte ban 'iö baber.é nor&te ban '0 moeber^
3öbe geen maegfcftap en magen reccftencn/ban Ibcgen De uer&obe tcelinge,
GEwETIIGde dooj boïgenDe öubjelicfi betfröiiien niet ban biettig-
gcbozcnen. IBKier gijebaittigbc boo? *GüNST VAN DE LAND-.««
O V E R HEID bJerben geijouben bjettig-geßojencn ten acn^ien ban be jn«%
eraefïichijciö: oocft ten aensicn ban alie bie in bc toettiging fiebJÜiigt βεδδε/
ooch fjare naUomelingljen. ißaer tot bc crfenifTe ber gOcner bic niet öe?
Sül ® τ-'^επ/ ai;S oociitiarenaitomelingen/ entiSben gcbjittïgbe niet gererj^
fp bjcbcrom tot fgn crfentffe niet cn tonnen fiomen.
Öonben top boibacnbcberfjanbcïingbanaïlctietberflcrf-
Τ\νΕξ- |
-ocr page 58-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 54,
|
TWEE-EN-DERTICHSTE DEEL.
Hoe voSen ägendom "^erd verloeren,
H<©eisen vollen eigendom werd verloren
('ttoelcfttopitiebe M0ofteab&enteöer8an&elcn) ijs/ xiitftetmjtitfitec
jjoo?en gc5eit ijS/ijenoeg te becftacn.
ai0antboo?«r(ltnctiitialic«g8enbom 50α ban cncMc saften aijs ban Ret
Seöeele tjcrïoojen 0002 bc boob / 5uïcftj0i bat ben etggcnbom bie be erfgenamen
ofte mafeng-öeurbetiè! aenftomt/inerb gegouben te 5ijn een nteutoen eigenbam.
3©erb oach terIao?cn boo? üerlatinse / tc iueten 500 toanneer temanb niet en
iBü bat iet langger 5p onbcr φηε goeberen: boeg bgcftpiecßtig^e lanben inasi
men niet te Suiten gaen / 5Pnbec oocft aïleii te öuiten te saen batmen Beeft inb«
selbe polbet/cnöc uitgeboïtoe lanb gecnjii^.
j^ocö Ö0O? öet ontloopen ban bJiibe bieren/ aljo be jeïbi Öaet booiiofte teöi
gei b baer boa? oeRomen,
0αφ ραοί * auergifte ofte «Pö^acSte iuettelicft juicSji aï^
ώ omh g9eB?ac9t ßan taecben öet berlie^ booj
^^ocöS^mtSe^^SSeo: baer op bolgt bannifle berMarenbe be soeben
ren in 't gefieel ofte ten beele beröeurt.
I^ocft boa? öoogecljanb: toanneer be gemeenejaefßceniggoebbannoobc
fteeft enbe 't selbe ben onbersaten affcSat: ïoeïclt recöt oocft g^ïjcftgraben
enbe i^eemraiben ijebßen binnen tjaren tuaerb/ om aerbe te öalen tot maecfeing
enbe ftérmaecfiing ban böcften/mibsi be selbe öalenbe ter naefiec lag&eenbe
minfter fcBabe/onber 6eeoo?Itcfte jiering / bat t-s affcftatting. €i8eIöcHe recöt
toerb ooch üeeïtgb;S be ^teben gegunt tot bojbering ban gaec biercften bie tot
bergrooting ofte berfietering bienen»
drie-en-dertichste deel.
VdngehrechelicUneigendom in'tgemeen.
\i\7f ben Ε I G Ε Ν D O Μ öieröobenberbeeltgBeöab ïm
V V VÖLLE enbe in GEBRECK ELICKE, enbe geseit bat ge.
Bjecfeeitcften eigenbom ijS een toe-fieDooitc tot een saecit/bjaer aen iet ont6?eeft
ben aftenen bien fjet toe-6e8ao?t / om niét iüIcjS tc boen öat jjem ggelieft enbe bp
göemeene ïoetten onberfioben i^: om 't töelcHe Juel te berfiaen fiaet tc ïettcn/
üattoacr gjjeBjecftelicftcneigöcntiom ijei/göemecnlicfi 'tgunt ben eenen ont# |
ifc ben anbei' bic fjet boet-pab gljeboogiren moet geeft mebc geen bollen eigen?
bom / alsoo gü ben anber niet eu mag öeietten op fgn lanii tc itomcn / toelcftc
niacöt een beèl ban ben eigenbom: macr om onberfcljcibelicfe tc fpjecfftcn
noemtmen eigllenbom'trcfijr ban ben gijene bic'tmeerenbeel Reeft ban be«
äg&enbom / al^ bic 't ïanb mag bei-toapen enbe berOutrcn: enbe 't minfte beei
noemtmen een gerefDtigfjeib/ali? Ijct rccfjt ban 't boet-pab. Φοφ om te bm^
öenijctmecrbercnbeminöerbeeisietmen bicfimael meer op bcbjaerbeal^ op
be&aet. €nöc baecom noemtmen ciggenaec ban erfijacgt-lanb bien bic ben
Beurt / enbe bie 't rccgt Ijecfï ban beröai ban bjcgcn fijn opper-ctgeni:
öom: enbe niet ben ctfparitter bie nacötan;ö bc mccflc bact öeeft ban 't ïanb t
Dber-iulclis^ambengöe-iijcchcliciien eigenbom tc berftaen sullen bJpmeeUBe;:
fcö?öben 8et minöcr-bed: alsoo getaeten spnbe ioaer in 't selbe 6e(lact/boa?ti&
Öem scioe bJijli bat ioat baer Buiten bien toc-ftorat bie 't mecfie beel öeeft/
enbe obct-sulr lijef getaoanlicft eigenaer üierb gcnoemt..
. G Ε R Ε C Η Τ1G Η ΕID ban iöaer boo? ben eigenbam gcminbcrt toerD
is of * erfaenhangig oftC onerfaenhangig. * L.Pradiató
erfaenljangige gcrecöiisöebcn dat is die aen eenigh * heerfchend erf vaft *
toerbcn ten aensienban Oet onberiuojpen * erfdienftbaerheden genoemt. » ^ sêi^imt«
ERFDIENSTBAERHEIDbani^een gerechtigheid om iet bui- ptsdiotwm,
ten 't ghemeene recht te hebben ofte te doen op eens anders grond tot dienfte
van de fijne.
noemen bic grond eens anders tcsön/om bat bcn anbcT allctt anbeten
eigenbom bact aen öecft/uitgenainen öe liicnft6aeL-0ciö.
©an bc« bicnfi&acrecDen moet berfiaensön ben AERD cnbcbc WII-
ZEN ombcselbete BEKOMEN enbe tc VERLIEZEN.
vier-en-dertichste deel.!
Fan hmßienUhmhedtn^
DUi ben Α Ε R D ban be feïbe te berfiaen mact ggebjcten sijn bat cerag^
Snn^HUIS DIENST-B AER HEDEN , ccmglje^V Ε L D-
dienst-baerheden.
3©P ruilen tot nvicrbcr aedilaringöc begeBjuicftclicßjic huifdienftbaerheden
bermnnen; iulrftcn jgn.
MUIRbezwaring bat is? 'trecht om op eens aaders muir iet
te bouwen.
3©ani nae 't gijemeene mijt mag niemanb Boutoen op eeuiS amtt^ muir/
enbe op een gl^meene muir maer ten öalbe»
. €cn muil' gi>e|lêlb ter falber gronbBp b'i-en ofb'anbcr ban bc naBuirm
toerb baer boo? göemeen / enbe clcft mag in plaetfe ban een sRcmcen gïint ofte
Seming een muir maften; maer met tn plaetjS uan öe muir een gcining/ ai«ser^
a¥bap? een fta?ten tijb om bc mutr te 0ecmaficn. Φοα? een ggcmecnc muii
beinfleren mafttn/ not0te anbete opening boen ban met gemcene
niemanb en mag oach baer baft aen maften obcn^/ofte Seiraeüciti=
öeïKïV orte iet bat bc scmwne mmt faut»« ftonnm Befcöabigß^n.
' ■ CfB.
*L. Servitiitts
ptadiorum ΒΓ-
banorura.
*t.Seivitutcs
ptïiUorum
tußiceriinj» |
-ocr page 59-
Inleidi'nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 58
|
ß-emeincmmcaliioücftcßitggemeaic ö«mdic&0ciö moet tot gimeene
Rofien onöcrgouöeu möe gereinigt toerben: maec iuie Vuil uit be gemeenfc&aii
fcfteiiien/ettbe be gcftecle muir ofte fjeimeltchfjeib fijn fiuttman laten/bte mag.
■ * INBALCKÏNG ofte INANCKERING Datί^ί'irecht«neen
balck ofte een ancker te hebben in eens anders gebouw.
3©ant nat 't gemeen rergt mag ntemanb timmeren ftuiten ftju paflaab / cnbe
t gtmb tiozbcc Mitfieccftt moet ingetogen iijn.
^ie recjjt üan infiaicfting ofte tnanrhering ijeeft mag in plaet^e ban be beri
gange Mcften ofte nncßerjS Vuel nieuïue maften/ ma^r niet anbet^f ban be boo -
rige 50η geïueefï.
* 'DROP: bat i^ 't recht om fijn ontfangen heemcl-water te laten vallen
op eens anders grond:
3©ant itae't gemeen mfit moet pbec (ijn iaater ïeiben od 'ttijne»
«Den eigenaer üan fja b?op-b?agenbe erf mag tjet Ijeerfcienbe erf niet te rtae
timnieren / maer moet uoo? ben biop ïaten tiöf butmen / of 50a ücel m«t ofte
«lin ύε0 pïaetjS getaoonte ofte iscuren mebe-fijengen*
DROP-VAMG: bat 'trecht bm te vanghen het bertiel-water-ko-
mende van eens anders erff.
mint na 't gemeen rcröt mag pber boê mei fóit 0emet-Vüatec iuat Bé geïieft*
" * WATERLOOP bat i^ 'trecht om fijn water te laten loopenovcr
eens anders grond:
aBant nac 't gemeen recf)t moet pbec ftjn iwater op 't frjnc ietben: ofte boo?
't fijne ter (iratennit.
ïiecötbaninaterloop ften jp anberjS filijcite) Uierb Uerfltaen Uan fcfjoon^
iuatevtenbe ober-julcfi^ biebat rec{jt moetöelettenbatboojbetete
loop geen ijuiliggeib en iuerbe geïeib»
* BELET VAN HOGER TIMMERING bat ijS'trecht oin
te verbieden dat uwen buirman fijn getimmert niet hooger op en trecke :
a©ant nac "t gDemcen rccl)t mag eicit op 't fijne timmeren 500 goog öp üJtï/
iiltoaer 't ?oa bat ßtn na&nir baer δρ uerongemattioierb,
*VRI LICHT OFTE VRI GEZI CHT: bat tiS'trechtom
te verbieden dat uwen nabuir met fijn getimmert ofte oock met fijne bomen u
niet en belette 't fcheppen van 't lichc ofte oock de open uitzicht, 't ÜJeicft meCT
ijsaljstlicöt.
^ae 't gemeen recßt mag pber op 't fgne (ielïen getimmert of öoinm/ al ißi 't
50a bat beiS naitutrjS Iteßt ofte g8e5ic8t baer boo? üerfto?tet inecben; maer nie-
manben mag nac'tselüerecftt fijn bomen fjoubenober-ljangQenbeobereeni
nnberjS gronb / maer ben gronb-ijeet mag 't-gunt otier fgn gronb Ijangt boen
ft02ten/efi boet i^p sulcftjÊf niet 50 ftomen gern toe be oper-ßangenbe üHtcfjten.
VEINSTER-RECHT isf 'trecht om een veinftcr te hebben han-
gende ofte opgaende over eens andets grond, fllbc ïJegrppt in jici) tcüß üait
bjij ïicgt.
3©ant nac gemeen reeljt ïiegoeft niemanb iUïcftjS te gtjeboogSeii om rebenen
aliibooini; bocö^et toelaten üan een ödnficr op te laten gaen obei fpu erf/
toereht alleen cnbe :;onber anber fteOulp geen ftetogii uan bienflfiaerDeib.
*GOOT-RËCHT,'t recht om een goot te hebben iegghendc ofte
witJsomcndc op eens »edees grond. j^ant
* I» Iiis im
imctendi,
»L.Imftim.
ddij.
»I. IniflHini
nis.
* t, lus non
altius toUcns
«Ii.
* t. lus lumi^
Iiibus non of-
ficiendi &
profpcÄur. |
3®ant 't iê ftettnelicfe bat nac 't gemeen recgt oocft fufei? ttiemanö m fieöoeft
tß gcßengen. lÈaer op een gemeene muit mag pber een een gote legggen enbc
We ter flraten uitleiben r cnbe alfban iß bic gote oocR gemeen.
^iegootrecBtfteefcmag begoot niet öogfnnocij nebmn totmecrbcrSe«
ïaHingöe/ijSootitfc&ulbigaïltenbegootteonSeröouben.
G E"Z IC Η Τ V Ε R Β O D bat iji 't recht waer door iemand werd verbo-
den uit fijn erf te zien op eens anders erf'tiuelcß anDeriS na gemccn rccßt cen
pbec ijjöuaet*
VIIF-EN-DERTICHSTE DEEL.
Γα^ί veld-dienUhuerheden.
\ Λ 7 Ρ Γ* infgelijci beVELD-DIENSTBAERHEDENbOO?
V V Uooj-Beelbenberfttoen/bier toe öeijoojen*
a©ie een loan befe göerecötigöeben toeHomt moet be felbe gfjeitjuicften / Beuf?
feöelifR enbe ten minden uiietfè üan fön naöuir.
.. Ν O O D W Ε G isi een W Ε G alleen te gebruicken tot den Oogft, tot een
lijck ofte andere noodzakelickheid.
^Ife ianbcn bic niet uit en fiomen op öe geere-ijjeg ofte öuir-tocg moeten 6?
onjSeen^oobtoegljefiiien: ,, j ^
*i|ereiuegen Jijnweghenghemeen vooral hetvolck,die by yder een ghe-* t. vis pn-
bruid mogen werden: toacr öan be üjurgten öc 45meflicftÖöb toe-ilpmen. biica.
*25uiriuegcn ;ijnweghen die verfcheide buiren t'famen toekomen / enbe *, . ·
moflöcn niet gBefioten toerben ban met göemeene öetoiilfging χ enbe be Ujucö^ ^k^f
tenftomenbefelöc ïiutrentoe. , ^ ^ ,
a©anncetn«iemanb^ianbniet tn ßomt aen be ileerc-iDegnacöieaenbc
fiuirc-lueg / 300 ioerb Ijcm 6p 't gerecßte een noob-iöeg getoejen baer boo? öp
naefi enbe ter miniier fcgabe Ban ftomen op be 0eere-toeg.
een noob-äjeg moet löben i^ onöerfioben frjn lanb af te gratoen enbe te
fïmten: maer ter noob ter5ociö: jijnbe moet gp opening boen.
* W Α τ Ε R Η Α LIΝ G bat iif't recht om water te halen uit eens anders * , .
put ofte regenback : in toelcfte btenjtöaeröcib oocït get recljt pan boct-pab i^ bauiiul
ficgrepcn : iuant tuie een bienfiftaergeib ijeeft bie geeft oocft allesf ionber
'ttociciicöpbebienfiöaeröeibntrt en^oubeßonnen genieten : CnbeijS'tggei
ßjuteit bat bie sobanig r«8t 0ai6en ben put ofteregcnöac&mebeijelpenoni
öeröouben.
m »WATER- |
-ocr page 60-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 54,
|
* 1. Aqufe- * WATERLEIDING 'ttecht dm water uit iemands water afte-
Λιθιΐί, leiden.
©it ecßre-taateringgcn oftß ßatt-üiatßtinsöcnmagpöeceeniüatßropfijtt
gronö tóöen/boo? ?oo bcel öe teuren juïtM niet m öcrbtelim»
WATERLOZING TE VELDEWAERT 'trecht om fijn
water te lozen over eens anders grond.
gemeen recfft mag pbereen fgn bjatec laten ïoopen ?oo ijet üan jelfiS
Suil loopen. SBaer uit j^et ouöe fpjeech-tuoojb 6omi/ dien water deert.die wa-
ter keert* Haer selceöen loat öet alsf ÖanöerD jaren / aljoo öen gconö Pan öe
^flel nae be fïappinffetuajS öooffet getoajben alsf bc uit-iuatei-enbe lanben/ 50
^jjn be iuater-moïenjS gepanben / boa? pjelcft mibbel Bet ioater niet alleen fnel#
iicit Vuetb afffebjeben/ maec oocft uit be laegte nae be ijoogijte fföetuojpcn/enbe
op bat öet Vaatec niet tncberam Pan be öoogte naebelaeffte^oubeftamen/
Öeeftmen fluisen gößmaecßt öie men fluit aljS men VDilenbeiueberom opent:
g^ODj iuelche mibbeï alie ianben inl|oIlanbl|etJ6e«|iaecuitVuatertng/al5ao
'£ Vuater Pan 't lanb jincftt üan be greppeljS in be floten / Pan öe floten in be
mole-tuateringgen/ban De malen-pjatenngijen tnbcgljcmeencPïatcrenofte
flroomen/enbe Pan be flmomen in be 5ee. ^tt recftt ban »an Detïuater te boen
ïaopen fiuiten fön eigen aetb rec0t pan Pïaterlosine.
'tïSecBtomteüaren boo?een#anberjStaater / ofte in ecnä anberiS ioatec
♦i-Adaquara fïjn ftecjlen * te Psatewn/fieBaojen meöe tot Pelb-bienPaerBebcn.
«ppulfni,
ZES-EN-DERTICHSTE DEEL.
Hoe erfdkfißhaerheden bekomen werde»,
L%et on^ nu jien opVoatiDgsenbecrfiiienpaerBebeniijeriscn BEKO-
MEN,
* t. confti- ©002 eetft ban Vaerben be jelPe öcfemen booi * roeicgging 't geßeng bacc
mme. op toolgenbe: ban een öuiif öat meer aliS eene toehomt ftan niet öienftßaer ge^
maecftt pjo?ben ban pp allet öePJiUiging.
Cen tpjeebe bp uiterfte ipiiie / 500 ïoanneer iemanb ftjn crfgenacm feelaii iet
te gcöengen ofte te geboogen.
Cen berbe booj uerjaring / 50a pjanneer öe öienflfiaerBeib ijS gBeBjuicftt een
berbenbeel Pan öönberb i'aren: 5onöer acn te 5ien be fcBerpjinnigeonberftDeii
hingen bie 6p be HierBtf-geleerbén op Dit (iucfe tuerben gemaecht; uitgenomen
»i,Pfccario, nocBtaw^ inbien be bicnflfiaerBeib Vuaec ge&juicftt»ter öe&e.
JiBaer een gBetimmertbat iaerenbebagonöeMaegtö«ftS&ifti»fnisibaec
mebe genoeg Per jaert/behoubeniS ben PcfcBabigbe rebelicftc Pergoebinge»
^00 tuanneec cen Poïien eigenaer Pan tpjee Buisen ^tt eene öuiss Beeft göc^
ö?uicftt met eenige gerecBtigBeib oPcc Bet anbete öuii?: enbe Daer nae booj op^
ö^acBt be öuisen in eigenbom pjeröen göefcijeiben / jonber iet uit ofte in te ^eg^
gen / 500 Peöoub peber Buisi fgne üoo?Dfeligöe e»De naDeelige gBfitcötiSÖeDen
SuWaïjSteüoojen.
Cen |
Cöt bifttflBaatciö San Pergunt en öefiomen ioerben oocR met écm · inbien/ ♦ r. safc ee»
«ttbe metjeecherc » mib^ ofte eö^ff^ mate / alsf een pjcg Poo? ttoee paerben ^>«011«,
alleen/ ofte ober jcecfterc bed Pan be gronö / ofïe om op 5eaftere tgben te eBe# * »··
Sjuiciien*
!ZEVEN-EN-DERTICHSTE DEEL.
Hfie erfdieußbaerhede» verloeren 'beerden»
DC 5clPe bienflöacrBebcn ioerbert VERLOREN: Cerfl booi ber?
menging Pan be eigenbommé Pan De BeerfcIjenDe enüe Dienflöare gronD/
gat 500 pjanneer Die Deibe ftomett in eene fianb: ioant iemanbjS eigBm gotD
«an Bern geen bien|i6aetBetb ftBulbig 50η t
Cen ttoebe Doo? afllanb Pan ben eigenaer DejS BcerfcBenDen gronbjS:
Cen berbe booi toelating Pan iet bat met be bienftPaerBeib firöDig isi / aïsf
«P Poo?öeeIb inbien iemanb toelaet bat ben gronb fetimmert toerb baer BP «ft
toegoPerBabbe:
-Cen Pierbe boo? Pergaen Pan Brt BecrfcBenbe ofte Bet bienflBaer erf: inant
Deje bienfiftaerBeben itonnen niet öellaen ban tufTcöen tpjce erPen: inel ijS ïöaeï
Datmen oocfi aen jeecher menfcB ftan gunnen een pab ofte SnaterBalins: maec
Dat en ijS ban geen erfÏiienflPaeröeib.
Cen üWbe 6p opöouben Dan bes? Pergunnersfrecötriuant inbien iemanb
cenerfmetbienfiöaerBeib&eiüJaert Beeft Piaer »an Bp geen pafte eigöenbom
Öabbe/al!0?BpPao?6eelb iemanb Die cen Bui^ïiiigBemaechtmetlaflD^ÖP't
aen cen anbet moet oüergBcPen inDien jeecherc p?eDe toerD sBetcoffen/ bcjS ces
SïoaerberiS recijt ten einbe feomenbe 30a neemt be DienflöaeröeiD octii een cinö.
. Cen 5efte booj ongefizuicft Pan een bcrDenbcel pan BonDccD jaerin: te toeten
mbien ben eigenaer öan be BeerfcBcnbe gronD/gödieflöentBcib BcBbenbe/ in ioo
beel tijbJf be bienliöaeröctb niet en ftccfic in 't tuercft gcftelt/ booj Bern 5elbe ofte
Doo? fgnjelrecBtiS Befiöenöe/al^ Piutchersf ofte tocBterjS«
ACHT-EN'DERTICHSTE DEEL.
ran tocht ïntgemtcn.
G'cfpjoocßenBeBfienbepangerecBtiaöeben bieERFAENHANGiG
hitn/IaetonjSHomentotONERFAENHANGlGE GERECH-
TIGHEDEN.
^C5e5«nbienenbCtot NUT ofte tot ZEECKERHEID.
nott^Poo?Bet tegenwoordige ofteüoo? Bet toe-
komende.
GEREGHTIGHEDEN TOT TEGENWOORDIG NUT
Dienenbe sön tocht ofïc minder als tocht,
ä »tocht |
-ocr page 61-
Inleidi'nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 58
|
»L.Dominiö * TOGHT een gerechtigheid om de vruchten van eens anders zaeck
Htilc. te trecken zonder des zaecks vermindering.
3©p«ggen eens anders zaeck : vuant goe toel De tof^t mebß eenigm eisßiti
Horn iiS/nactjtan^ '£ ge6?utcii/aïsf Dtcr öao?en gejeit isi/Dat Die ßigttiv^r VoerD
Scnoemtiiiß'trecötöeeftuanberuau ^ _
(iPnößr'tviJDD^ö vruchten ioccbenntet alleen bcrjiaen tiie mt i)ß?aefß?elf
jjoojt-itomen/ alii si-asf/ofte Duo? eigen aecö neöensi menfcljen toeöoenaliS
flogen»
jiBaer oacft öie alleen fiomen 11002 menicgen toeboeh / al^ 9uit tan Buigen/.
enöe aile &act öic uit öe safte ontfiaet: aljss geßoojte ijan fieejlen / iuolle / inelcft
enöefoaüoojt* ^ ^ .
3©p feggcn zonder zaecks vermindering; bat fiefcDeibellCK nac goeöe Iuti=
öen fessen rinant centocljtec öe 5aecft anbecjS se&?uichenbe ig; gegoubenbe
fcijaöe te tiergoeben: ^ocD in pïaetjS Uan ijerflD?öen fiomen tian een δαοηι=
gaerb/öfte fieeften ban een ftuböe/moet be lijftacötcr uit be nieuVa-acngeSanie#
t, Sufficeie» U.Pι q ^ lijftocht ofte erfFelicke tocht.
negen-en-dertichte deel.
Γ4» Ijjfucht.
L*ÏIFTOCHTii{ tocht voor des 'tochters leven.
ïtjftocgt geeft pïaetse in tilßaerenbe ontiïitaec goeb/ uitgöenomen betü^
fimichiiacr goeb / bat isf 't gunt boo? 8et ge6?uicit te niet gaet / aïi^ gelb / toQn/
ftojcn.
CenlöftacijtcrijsgöeRouben beneigDenaec seecßerte boen batöp'tgoeö
niet anöeriS alif Beïjoojltcft 6?utc&en en fal / efl bat ijet goeb ben tocijt mt-5önbe
inbolïen rechte tueberom fal beeren tot ben eigenaer: toeïcfi 5efcßecDenlijf<
tocfitcc 5dfif ßp uiterfii; toiüe niet quöt gBefcöoïben en fean toerben.
<!£en aiöfcotötec mag ben ïijftocfit niemanb ouerboennnaer UjeïmagöP
iemanb gunnen eenige baucöten te treeften,
g^en Hjjftocöter cn bermag oocft Bet torijt-gocö niet te oestoaren.
i©en Hijfcofftter ijS oocft geöouben be tocöt-ömsen te Oouben*in goeben
raeffte/ tTijnen ftofïe: maer nicubjc timmcring enbc anbere jeibe boojballenbc
ftofïen ftomen tot lafie ban ben eigenaer.
<een Höftoftiter mag geen iiomen af-öouben ban bie * öouöaa· 59η.
werd bekomen öoo? toe-seggingöe/ 'tg&eljeng baer 09 boi#
genbe.
Ccn tbjeeöe 6p utterfte ibiile / aIjS bjanneer ben eigenaer ben naecten eigene
öoui bjerb gelaten/enbc temanb anberisf be lijftoctjt/ ofte bjanneer iemanb göe^
maecftt bjerb ben eigijenbom jonber lijftoröt / ofte ben cigöfitóom aen be cem
cnbe Jöitorfjt aen öe anbere.
^n töb ban be lijftocht öie temanö gBemascftt iiKcii niet betffoen in te
gaenmbeirfemjl^^aenflcüaetö. |
47
Cen beröe boo? berjaring ban een berbenbeel ban Bonöerb jaren.
^ Cen bieröe bao? toetoösing ban 't gerechte in 6oebel-fcöciöingJ ofte gronö-
ftöeibingen.
'©e ïöftocöt iberb verloren eerdöoojöeif IgftocgteriS öoob/ iulcftjsbatbe
bjucBten öte nocö niet jgn gefcficiben ban be gronb/ fcijoon rgjJ ?0nbe/ntet bejs
wtocftter^ crfgöenaem/ maer ben eigenaer toe-ftomen: maer Buiten ban lan«
0εη eribe öuisen baerben berbeelt nae aenöeel W tgöss Dat ben lij^otBter Beeft
Seïeeft.
(Cen tïöeebe boo? onbergang ban be ?accBe biaer in be lijftocBt öefionb / al/ei
ooó? jobanige oberbloeping bte Ue^ gronbjS gebaente becanbert / ofte boo? De^
Öui0afft?anbing;bjant inbien gBeballe Wöffc be igftocBt^ielfiS niet ober bert
gronb/oin bat Bet niet en toasf Dei? gconbjS lijftocBt/ raaer DejS geBoutosf/ raaec
ftleef eenig beel banbe saecft 5αα ?ouDc be ïijftocftt Slgben.
agftocöt gBemaecftt jgribe aen een ^tab / gilbe ofte anbere gBemeenfcBaa/
bergaet inbien De selbe göemeenfcBaptoerbberdroibi ofte 500 niet/ten einbe
banBanberbjaeren.
Cen DerDc Doo? afdanb ban be löftocBter ten öcBoebe ban ben eigenaer.
Cen bierbe Doo? * bermenging ban De ttoee gBececBtigBeDen: alsi^ön b002? *
Seelb bjanneer Den tocBter ben eigenbom fieftomt.
Cen bnfbe Doo? ongeBjuicft geDuirenbe een berbenDeel ban BonDerb jaren»
^ a©pBeiiBengBe5ettOatinberöjuicftöare saften De IgfiocBt^gBeenpIaetsfen
Beeft / 't bjelcft bolgt uit Bet gunt in DejS recötiS öepaeling ig geseit / aljS bat De
«Utting moet gefcBieben zonder zaecks vermindering,
l^ocBtaniS Beeft De gebjaonteingeboert een · na&aotsing ban ïijftocBt oocft *
in be berßiuicftöare saecften/aijsf gelD/ftojen/bJijn/onbec goeb ^eecftet/ niet ban
De selbe saecft/raaer eben 30α beel nae De booD/aen Den ggenen Die aïg eigenaeK
i^/te laten bolgen: ten toelcften einDe men gBebJoon 10 sobanigBe gaeöeren te
Doen fcBatten / uitgBenomen 't gelD 't toelcft niet fcBatöaer i^ / maer seïf ijS De
fcBatting ban alle^s. CnDe Boe iuel soöaniS&en recBt nae De^ bjoojbif eigene
fc&ap gBeen tocBt en i^/ nod&tanii be gBebJOOuie/ Die 500 tuel ober De bJoo?Den
glsï ober Bet recßt geerfcßt / Beeft te bJegBe gBeözacBtV Dat aïjS iemanb aen fijn
Buifb?outo ofte aen temanb anber^tf maecftt De ïgftocöt ofte ölaöingBe ban alle
fgne goeüeren / Den mahing-&euröer alföan oocft geniet 't recBt om beröjutffi^
öarc5aefftenteö?uicfeerfenöctebec6|uic{ten/onber jobanij^en seecfter enbe
fcBattinsaisi geseit ijSt ibaec toe oocft noobigijS bat öm IgffocBter * ïtefcftifli *
biug mafte ban begoeberen/De toelffte Bern oocft (gBelgcftBierbaojenbanDe
Seecftering 10 geseit) niet gugt-gcfcBolDen cn ftonnen inerDen.
VEERTICHS TE D EEL.
Fa» erffacht -recht.
ERFELICKE TOCHT tjf die met eens leven niet en werdbepaelt
biaer ban sön tb^eb^jnaemjle afftomjien ERF PACHT- RECHT
cnbe leen-RECHI.
u'exli'ifniiffÄi^^^^^ .ens anders |
-ocr page 62-
Inlêidi nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. i6
|
5e0flw een erffelicke tocht: tuant liese tocöt eintitgt niet met get ïcttcn/
ntaec gact op αΙΙε ctföcnaracn / tm towec öc idüß toacr gfteöanöen aen ?eecRei:
öefïacftt/ in tocicften geuallß 't ;eloß goeö 50a toiri mag ftoimn op öiainnen aliS
op manji/ op tocttig-geöojcnen enbe op getnettigöen/enöß op gefi^ecft ban allß
öic/ooc&apfpeei-iiiniierm:maec flefötclicßperleent sijnöe ccftjaiianiggocti
't«©Ije6eurt oocit iuel bat ßet erfpacgt-recSt UoojgetberfleraenbanbeiÊf
Éerflen crftarßterjS g^cBaojtc tierüaït/al^ 'ί jdüe maec üooj s^c^cten tijö ofte
op 5onba1tngc üaojtonerDen öergunt,
't eeöeurt oocft tael bat ijet gocb üjerb uitgeg^ebeu aï;S tot erfpacgt-recnt/
mibsi bat 0et bersoecft 5£ecftcce jaeren omggeftomen 5ijnbe/ ofte 't cecftt ban be
een tip b'anber bcriicrbenïte/moet tocrbcn bemieutut op (ïraflfe ban berbal.
3©p 8c&6cn göeflrib ontilbaer goed: ïuant abec tiïBarc Dabe bierb bit recßt
öponjsniet gebonbeir
üoetoclnae fiefrejcbcnmötcneen CtftjatBterrgnerfpatöt-recetniet en
magberbjcraben/jae fonbci* hennifle banben eigenaer 5ulcsi bocnbcbanfon
mötbcrbalt/jOiDerb nocgtans^fiponjs öoojgaeniS enbe imifen jonbecling
ßebtng ofite plaetfeliche getooonte anber^ onberöouben/ te bieten bat ben
<!Erfeac8ter fjjn recöt aen een anber mag oberboen / fieijoubensf ben eigöenaer
fön naellinglje »inneniaer# nae fteftomen ftenmlTe. ^^ ^ ^^
iBaer inbienban't«erfijacf)t-ref0t eemg beél toierb berftocDt/benCrfi
pacöter en foube baerom niet fcgulbig 5ön benerfijacöttefmaïbeelni/ macr
foiibe bermogöen be felbe aen'tge&eel te bergaïen« €>p centge piefen ijê
tteßjuicftelicft bat 6p bei-bjembing / ofte oocft aliS Bet goeb boo? er ffenifle ober«
saet/boo? bte mael be erftacöt tbjce-bonb moet toerben ßetaelt.
g^en erfpacftter moetöet goeb in gaebebje^m onbecöauöen tTmten Rotten:
mag oberfulcfijei gfjeen biucötfiare Bomen afijonben/ofte ö«rtóel0cheberi
minöcrins boen:maec W bermag bjel'tfelbe gocb met bienftöaeröel^te
j&elaften/soo beel Bern enoe fönii recfjtjS fteftomerii aengaet / maer roet tot be^
pÏ C Η Τ - R Ε C Η Τ Vaecb BEKOMEN ectfl böDJ Ζΐ(&αφΦ
öunning'tsp monbeling'tSP fWefeft aengöegaen / toaer ban m ^
toan be öanbeling jai bjerben gefpioochm / mibiS bat toelatmge m plaetii bau
ïeebertngbaec opbolge. ^ ,, ^ u^
Cen tbjeebe / boo? uitecfle ibille beif bollen eigenaerji aljS bte öen eene m
Ccfpac8t-rec0t enbe een anbet ben naeften cigenbom mag nalaten.
Ccn berbe booz beriaering / bat ijs 30 bjanneec öct goeb een becbcnbeel ban
Öonberbiatenal^erfpacQt-goebtiSgeöJuirt. , ^^
(Cen bicrbe boo?opb?acÖt ban öen €rfpac8tcc aen een anber/suIcßäSaiji
böfSoo? tóterfie bJille ban ben Crfpacijtec /mibjS ßlijbenbe iannen 't
SeflacBtinbienbebergunninge aen-tgcflacijti^gsJ&onben.
Censeflebooj crfbeeiing/ in toelchen gebafle ben Mttt geen naeflmgen
Iteefï
'tÊRFPACHT-RECHT bjerb VERLOREN / eerft boo? Ulfe«
fierbingbanbeiSeerflß erfpacjjterja! geöoo?te ^TÏlSh
uan ben göeflelben m oftc bOD?öebongc göebal; δρ öeje SÖdf «eggj |
Jbßtbtgeß?mct bat bcn eigenaer öp beafcomelingen ofie naefie magcnbe«
laetfte feesittecjS in töbiSbersDcgtsönbe/ nicnbie becleeningge niet en mae
bieigeren,
^^Cen ttoeebe boo? beharing / bat iiS ongeiöiuicß ban een berbenbeel ban BoRf.
. iCenberbeboo? bermenging banbe tVueegercti)tigBeben/aïii6pboo?iieeri»
inbten ben erfpachter ben eigenbom ftehomt j 't toièlcft oorlt gefcftieb tnbien ben
erfpacfjter een becöenbeel ban gonberb jaren niet allef be pac0t niet en iietaclt/
maer oocft 't goeb aljS bjij eigêh 6e5it.
(^Tcnbierbe boo? bjanbetaïin
_______________uïTngeban beiaetltcfcge pac^t gebuirenbebentiih
ban b?ie jaren / bjaer boo? 't recftt aen ben eigenaer berbaït/ ten bjaer ben trk
pacöter buiten fijn frDuïb toaer geöleben ofte gehomen Suiten W goebjS öe?it/
ofte fiuitcn 't genut ban bien. '©aet ?ön ooeft iuel erfpacöt-recöten bie berbaiis
lenaljBÊbepacpt niet op fijn fieftemben bag ofteeenigöe toeecftcn baernaeië
betaelt. ^oct) 6p ons? aljS &o?tiS baer na be öetaïinge gefcijieb/ ofte ben bjanfie«»
talerjem op onbjetentjeib onfcgulbigt/bJerb be * berfrijoning ban'tberloop* - ·"—
itfftt aengljenomen / gftelgcft ooch ben erfpacftter booj babelicfte aenfiiebinghe p^'S'"·®·-
oeif gelbiï ban 't berbai bjerb fieb?ijb. a©aer meet erfg0enaemen 5ijn ban em
ecfpactjtet moeten ai te ^amen boo? be fietaiinge 5o?gen/aUo ben eigenaer geen
fpIifTmgfjeiiSge&oubentoetelatem 't©erbal piaetö öeöbenbe en bermag
bcn eigenaer ben erfpacijtcr om bjanßeralinge niet tè berflooten uit ftet ßeiit:
maer moet öet erfpacöi-recöt bjctteücii uitbJinnen / 'tbjclcfee gßcbaen srjnbe
0p alfban alle bCiS erfpacftterii nakomelingen ban ^acr rectjt berfleecfet.
©an bit rccöt ban berbaï bJcrb ben eigenaer berficecftm iiibien 0p uitb^ut'
Reiicft Ößt berbal quijt-fcijclb/ofte oocft flilsbJijgenbe/ bjaer onber mebe i0 ben
grepen inbienöpbeerfpactjtennae't berbal berfcgeenen ontfangt/ofïCDocft
be crfijacötcn bie te boo?en 3ön berfcöeenen/ sonber bermaen ban 'tmftÊ
banberbaU "
c€cn bijfbc boo? opbjaf ftt juïcftss aiji geseit ijS.
Cen 5e(ie öao? be^S saecii^ onbcrgang / te toeten inbien be 5elbc t'eenemacï
bergaet: maer öergingbc5aec{t ten bcele/ofte berargeröc be selbcmcrcltei
liefe / 50α 50Ube besf niet te min Ijet crfpacljt-recgt Wööen enbe be jaerïicftfcfte
pacöttenboïleöetaeltmoetenbJcrben : 'ten bjare fiieecfte bat ben erfpacht
bjate gefleit niet op 't gcijeel maer 6p berbeelinge/aïiS op pber margen*
Cen 5ebenbc boo? mifbaeb. 3©ant toaer boa? anber eigen gocb ftan bierben
berfieurt/ ten oac& erpacöt-goeö aen ben ïi^eer herballen / te toeten inbien ftet
5clbe goeb aen geen geflarijt ofte anber^in^ en iöberbonbcn.
geer nae op t erftjacftt-recljt fiamt *get rec^t bat een erfpacfiier toeberom *x.ihs libeiifc
öen een anber bergunt om be b?ucötcn ban t goeb te genieten. lofo"««»
EEN-EN-VEERTICHSTE DEEL.
LVan leen-reéh 'è/lSS
ülL·'^ recht * een erfelicke onfplifbare tocht op eens anders oo-* i®.' ^onm.
Blickt van onderlinge verbinteniffe van Tchut acn 5'eene zijde,ende ^ fe,
püCJSt van·βΐ8ηΓςή3ρende »heergewadenaen d'andere zijde,
miatui«.
Eeö |
-ocr page 63-
Inieidinge tot de Hollandfche Reclits-geleerdheid·
|
EenerfFelicke onfplifbare tocht. 3®mit 9oe iüeï crftjac0t uit «S^fn atttt
*:if,mme. fpHfßaer / 500 ijes leen-gaeö in J|aHanö niet fplifitaec öan öoo? * gimninslje i
macir ttft alieen op een Dooft / öat ίίί 6p berflaf «ae 't oube lalianöfcßc recßt
('t toelcft genjolgt Voerb ai^ niet anberjS en iii 6efp?Docften) op 't oubfie man^
Öoofo onöer öe.ö laetfic 6e5ittersf tnettige ftinberen sfte iJO?Dc« afSomelingen/
meöe mannen uit mannen göeitomen /'t naejie ïib gaenöe bao? öct üo?Der<.
a©ant 80c iwei eeLti)ö,ÏÈ gettoijffelt ijS of aoch een ïeen 50uiie magen berfietben
ban een groote-baber op fgn joon^s 500η δρ gefi?ecit ban 30nen/50 nocgtaniJ
öaer nae 5uicaö buibelitft 6p bonntiTe berhlaert / efi in besen g^eballc 5oube een
oubec 5aon gchomen ban εέη jongec joon/ gaen boo? een iongec 500η geftoraen
öan een ouber 50on/ai50 plaetibulling &ter in niet en bierb aengenomen. ©C5e
Ieenenbieöetonbe©allanbfc8e rec^t bolgljenbjecben nnßpbeelengöenoemt
quade leenen: maer Öp onje bOO?-OUberiS rechte leenen.
JilSaer boo? fiebtng ten tijbe ban be eer(le uitgifte of baec nae fian bejS ieeniö
SÖelegentijeib/aengaertöe'tberfterf/mercftelichba-BetertbJerben; enbe nae
't gunt be uitgifte jeit / ofte 500 bic buijler ijf nae "t geö?uicfi baec op g^ebolgt/
gaet bejS leen^S erfenilTe. fCnbersin^ boo? 500 beel ban gfjeen ueranbedng en
filncßt toerb gebolgt ijet booz^eibe recöi ban i^oHanöfcöe recöte leenen; maer
»u Prima in. inbicn in be * uitgift-&?iebnt öat öet goeö bierb uit-gegebc tat een
TeftiwÄ. onverfterffelick erfieen, bat ijS tot een leen bat niet ïicijt op ben lleec en ber^
fterft/ ?oo en berbalt Ijet leen niet / 500 lang aïjei temanb göebonben baetb ban
5bjaerb-5ijbeoftefpiI-3öbe/bie boo? berfierf eifgöcnaem scmöe lionnen 5ön
banbenlaetlienbejitter: bat meer aïtoaec 'tbat bc uitgift jeibe binnen
achter-züfters kinderen niet te verfterven, 500 50Ube eben biel 0et leen mogen
SaenaenKoeb-berbJanten ban öet bijfDe enbe bo?bereïeben tot gettijrenbe
toe* (©bermibif ftet berfierf ban onleen-goeberen eertgbsf öefloten^sönbe hm
«enöetbierbelib/baernaeboo?göebJoantebo?b^isi uitgt)efii-erht: enbe be
meening fiptfuitgifteberliaenbjerbgebjeefl tessn/bat be crfeniffe ban öet
leen 50a beröe 50UÖC gaen aisf ban onleen-goeb; te meer al^o beele ieenen ßiec
te ianben niet en jijn ggefiomen uit ber ïieeren öoebel/ maer Uit ben öoebei ban
De leen-mannen / bie 9acc onleen-goeb aen eenige igeeren öefi&en opgebjagen
enbe toeberom ban ftaer te !εεη ontfangijen/ om in ïjejiaaerliclie tijben / insom
* «.Ä®' öeröeib gtjebuirmbe be ^oecfefcße enbe Caöeljaufcge * 5Öbigi)eben / ban öaer
itöiwp«·. ïiefteuttebJerben. Cnbe om bat metter tgbinftroop bat eenigftenfiaerbcti
fcgillig goeb aen macfttigDe leeren opbjoegen enbe ban {jaer te icen ontfingé/
om boo? be selbe ïleeren in öet fiejit geftercHt te 50η/ 5oo 6p berfcöeibe htiu
ren baer jegens beraten/ enbe Beiafl bat niemanb eenig goeb ban iemanb jal te
ïeen ftouben / ten ψ bat goeb ii? b?9 eignen / of met recöt enbe bonniffc of met
«ben tuigen bjcttelicft aengDeftomen / enbe f^eeft eerfi baer afi'aer enbe bag in
't iiesitte geineefl/enbe bat ruileltcft sonber aentalen geïijuicftt.
Jliaer öoeturi be onfierffeïJc^e tonen (biemen nu goebe leenen naemt)niet en
berballen /30 lang iemanb SÖeöonben inerb biebejS laetfle ßesittcris erfgge^
naem öp berfferf ßan ^ijn/ 50 en gaet nocötanjS be erffcniffe ban be felbc ieenen
niet fulcBtf aljS be crfenitTe ban be onleene goeberen: a©ant booj eerfi 50a fean
ftet leen maer op een Bomen/baer onleen goeberen beelbaer 5gn:ten tiueebe foo
caet ftet ïeen op bie öloeb-bertoanten ban be laetfie öesitter/ bie ooch fieftoojen
totiiwfeiben tacftKpbenioclcße'tleen laetjï isi&eseten/enbebien tatftont^ |
O 4P
ïieBIoeb-berbiantenbanben tath biaec iritbie
jP?ootcn / enbe foo boojtiS berboljjenif filgbenbe altijb Binnen be affcomclingen
«an be eerfle ïeenman/ ofte bie ben laetfie fiesitter ban biejijbe ficflaenAoo
«ang baer een 10 te binben ί enbe gaet eerfi öp ggeBjecii ban bc jeïben aen an^
oerefiioeb-berbjanten banbe laetfie fcesitter: baer in onleengoeberen ^cen
----—»-genomen banbiat jijbebitofbat fiucfegoebjSgfte&omen
lunc-u «uwj Wï. inw iiiutui uitban lu uiiimiuoEoerEn ΠΙΕΙ;
altobif pïaetsf en öeeft. «Cen bierbe m "i berfierf bau ieenen fïuft get naerbcr
[tb ban eenen tach ofte nfcomfic öet berber uit / baer in berfierf ban onlcensoßi
oerenbicßmaelbte ban't berber iib Bp plaetfaullinge ban öaer oubetjSfiomen
bebend öet naecber libjiCen bijfbe m berfierf ban leenen gaet ineen ïib een
'ban boo? een bJöf/ bf""* *" ··»♦<"»»» — —
bianenbebJijf. iCenjt
öe oubflc booj/enbe tuf,.«..........
otiberbom niet aengejien en bierb.
^italbujiin'tgöemecnjijnbe berflaen/ moet ebenVucïmibibe grote ber^
Köeibenöeib ban berectiten ban erfeniffealsS nae be JJoorafcße toetten / nae
«efbom#enbe nae^fOepenbornjef-reföt/ toatnaerber uitgfideit bierben gtet
berboiffbanbeerfeniflTebanbegoebcofteonflerfTelicfte Ieenen. a©aer toe eerfi
bobig iii onberfcöeib te flelïen tUfTcÖen nieuw leen, bat 't gunt eerft bekomen
is by den overleden van wiens erfeniffe werd gehandelt/ enbC tUffCÖen een oud
leen, dat den overleden van anderen he&ft geërft.
Cen nteubj onberfierffelirfi leen ban ftomt ecrfl op be joon: ßp geBiccft ban
Soonen op be onbflc bocöter: bie ontB?eecftenbe/op een ban tfet Derbe ïtb/gaenbe
«en man boo? een bjijf / enbe boojtiS bc oubfie boo? be iongfle/ fonber aenfcöou
te nemen of fp ftomen ban jbjaetb-spe ofte ban' fpilsiJbe / enbe foo boojt ban
«btotlib onberbjcttelicftc afcomelingen.
3©annccr öet leen δρ ben überleben om gelb geftocöt ofte uit fnn cigTien
©leb opgebjagen enbe te leen ontfvingöen / foo moet ben 500η ofte anberc
iflclmg ban be cerfie leenman/tot boojbeeï 50 ban bc biebutoc aiiS ban be mebe-
^fgenamen / · bergacbingöe boen ban 't gunt ben öocöd baer boo? ijS bermiits ♦ asiseftei«.
bert / be rerötß Inaerbe ban bien infijcngenöe in ben gemeenen öoebeï booi alle
ooebelfceetbinge ofle beeünge. JIBaer inbien be ftoop-penningöen notft wet en
5ön bolbaen / ofic ooch 't leen-goeb baer boo? i^ berBonben / iulcftö femt tot
jafle ban bc leen-bolger / bic ooffe b'anbec erfgöenamen ban alle opfpzaeclt ter
wer oo?5aHe b?ö moet öouben» a©elciie bcrgoebinge Bp anbere leen-bolgcrjs/
Been nebergaenbc magen 5önbc ban öe Behomer / niet en göefcöieb ten aenjien
ban be mebe-erfgenamen/ban bjcl ten acnjicn ban be toebubie»
Sebergaenbe magöen Dntb?eecftenbe t inbien ben oberïeben Beibesf sjjbejS Be^
flD?benisf/ftomtÖ« op i'enoubfleB?oeber/bolle ofte öalbe : maer iif ÖP niet
Betbc#3ijtejS6eflo?öen /3ao ftomt get mebe op ben oubflc Bjoeber bolle ofte
öaibc / jonber onberfföcib ban baber^ ofte moebersf sgöe B£noo?ben be éffel/
iSx!!*^ ^^ iSotterbara j maer BejUiben bc gffel / enbe in ben ï^age en
^^ leen alieeniicfe ftomen op een B?oeber bie ben oberteben
SfftÄi^^l^^eÄ'«^·^®^ ^^ ^^^^ oubellefbom^enbe
0 ^im^tg |
-ocr page 64-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 54,
|
^SioebcciS ont6?iccitenöc ftomt 8et lern op öe ouïide suflec / rart juitlt onbcc^
fcöriö aïjS ban fijoeiicriS gesett
EitlicriS ontBjeecfiiénöe ftomt öct iem op Den buöflöi 500η ïiie üan cm ß?oe«
bcr ofïe 5u(lce geftomen isf*
iSjacbei-äS oftß juftcriS jonen ontB?«ciientic / op öe oitbfle sp fijoßberiS 't 5P
5U(letiS bocötcc/ mbe 50a ijoo?t op bß tiolgllênije leben ggeftomen ban öjoeberjS
ofte wfterjS/ altgb geïgcfe gescit i^s in 't ^elbe lib een man geftomen ban jbiaerD
ofte fpiMöbe gaenöe boo? een bjgf ßefiaenbe in 15dbe liö / enbc onbec inanss
ofte b^fif ben ouber boo? be jonger.
gi)eti|ech ban 6?oeber;S/ juflecsS/ enbe öare afftontfle / inbten babet enbe
raoeber nocö in ïebenbe ïgbe ^gn/ 500 Bomt Bet ïeen op ben babec / met lajl ban
aen öe moebet fijne öutfb?oubj De ïoaerbe ban be Ijeift te laten bolgöen/ inbien
het leen leit in ^ctjepenbomiS-tecöt; maer laeg öet in 2fieföamii-recöt / 300 en
toaec ÖP geen bergoebing fc0ulbig; maer 't öebbe 5Ö.nbe gfjefcöeurt/ moet Ijet
ïeenopbcnïangli-ïebenbe 'tjp baber'tip nioebec in liejbomiS-recBt alleen
Romen: in ^cljepen-bomis recftt ftonnen iii julcften göeballe be oubetiS aen 't
ïeen-goebnietftomen.
^e DUberjS oocfs ontitjeecftenbe / homt öet ïecn op öm omen boUe ofte öalbe
ban itoaerb oftefbil-jijbe/ben ouber gaenbeboo? ben jonger/ten Vuaer iemanö
öen obetlebenfieflonb ban be 6efio?ben 3Dbeibjant bic in ^f&epenbomif-refBt
tot öet leen niet en Bomen.
©men mebe onti^eeciienbeßornt get leen op be oubfir mope / juIcßiS alii ban
ie oublie oom ijeiseseit»
55p geBjêf β ban omen enbe moepen/ Romt öet ïeen op bec omen enbe moepen
-baber; Spgeïijeecfte
__________ ______________________ _, . E)eib ban siajaerb ofte fpil-
^öe t ouöer üoo? jongöcr: toeloerftaenbe Dat in ^cöcpenbomif-recöt groot-
babec ofte groote-maeoer get beböe géfr öeiben 5önöe vuerben uitgefloten.
55p gDefijecft ban groote-baber enbe groote-moeberiiomtljet ïeen 0? ben
oii&ffcu ouö-Domt enbe boo?tif op beoubfle oube moepe/énbe δρ gij^jeeche ban
bien op ö«« naftamelingen/gaenbe ban lib tot lib.
25p geöieeh ban oub-oamen/oube moepen enbe ö^re naßomelmgijen/ op ben
sber-gcodte baber/ofte 6p fjjn geii?ecft op be obec-groote moeber.
3in gelijcfter boegen gaetmen aljoo boojt/ &pge6?ec{i ban naerbet leben tot
bo?bcr leben/tot öet tienbe lib toe.
't©erfterf ban een oubteen gaet op benebér-gaenbe magen in aiieif gelijcFt
alif ban een nieubj ïeen ge5cit isf; borg jonbet bergoebinge / uitgöeiiomcn ban
» L. Meiiofs. jje * ggebane hofien tot bei-feetering ban 't leen / bie aen be bjebiitoe ofte ioebUi
bjenaeriberbenbergoebet. « ^ ^
®e neberbalenbe ontbieecftenbe / gaet öet ïecn op ben oubfle 6?ocber / bolle
ofte tjalbe/ ben laetfien öejittec öeftaenbe ban be 5ijbeban biaec öet ïeen t0 ge?
Romen ? bat inbien 't ieen göeRomen i0 ban bebaber / aen be oubfic öjocbei
ban be baber gcRomen/ 't ψ baïle 't 3p ijalbe: ïenbe inbien fiet ban be moeber ifl
göcftomcn op ben oubfien bjocbcr ban 'js moeberiS bjegöe / meöe sonbec onber^
fföcib ban bolïe ofte Öaïöc: Cnbe inbien ban een
^ioeöec bie öet leen eerfl Baböc öeRamen/ 500 raact eben tori Äierben of |
^ettB?oebcr ben laetfle öcjitter Befiaen öeeft ban'iSbaberji ofte ban'jSmoe^
berjs 3ijbe: toant tjet leen bjcberom moet gaenaen een ii?oebcroftemagfte
pen laetfle ftejitter ban bie jelbe 3ijbe ftefïaenbe / 500 lang iemanb te binben ijs;
t bielcR oocR in sujlerjS enbe bojbere leben moet inerbcn onbergouben.
3®ant bjoeberjÊi ontB?eecRenbc Romt ^et ïeen opbeoubftejnfler/enbeBp
flcfijeccRc ban bien op be oubfle B20cberif ofte 5U(lerif ?ooh / fip göcBjeecRe ban
bicn op bet 5eibe oubfle becgtcr/ enbe 50a boojt ban lib tot lib / man boo? iuijf/
oubcr boo? iongöcr/?onbcr onberfcöeib (aljs #c5eit ijS) ban 5taaerb-5Öbe ofte
ipU-3Öbe;maer altßb blijbenbe 500 lang men Ranaenbe3|jbebanbjaerilet
leen gcRomen.
25p göe&2ec& ban BjoebctiS/ 5U|ler3S enbe öare aflRomelingöcn / inbien babcK
«nbemoebcirbanbelaetfl-oberïeben nocö leben / Romt tfzt ïcen-goeb op ben
baber ^onbcrbergoebinge.
Inbien 't Bebbe gefcöciben Romt |et ïecn op ben ïangfl-lcbenbe / 't 3p ba^
ber 't 3p moeber in ^efbomsf-recöt/macc niet in ^cljepenbomss-rccgt.
^c ouberjS onti6?cecRcnbc ofte Belet sijnbe boo2 get ^c0epenbomss-recöt/3oa
gaet ijet leen aen beoomenBeflaenbe ban besöbebjacr ban öet leen isfge'Roi
men: Bp gcBjecR ban omen aen be moepen / enbe 50a boo?tiS op gare afhomfle
ban lib tot lib/Bp jobanig berbolg al^ ban BjoeberiS enbe5ufier3SafRomfle
gcicitijêf.
<©om^ enbe moepen met Bare afcomfle ontB?eccRenbe / fo gaet öetlcen op
groote-baber oft groote moeber / fuic^i aï^ ban een nieubj leen gefeit : boeg
altöb lettenbe ban bjat 5ijbe 't leen geRomen.
55p geB?ec& ban gcote-baber enbe gcate-moeber op be oub-oom/op be oube
nioepe/ cnbeBp ftaerbcr s^eB^ecRop öare naRomelingßen / mebe fulcjSaliS
boo?en.
95p beier aller göeB?ccR op obec-gcote-baber / foo bie niet te binben en isi
op ober-grote-moeber / enbe fo boojt^ foo lang iemanb iuerb gtje^onben Btn^
«enöettienbe ïib ben laetfle BefittcrBcilaenbe/ ban be ^gbe ban ibaer Ret
leen ijS ggeRomen : enbe ban boojtif op anberc Bloeb-bertoanten biebeon-
ïeen-goeiieren b^ laetfle Befittersf toeflaet te erben / onberftouöenöe oocR on?
ber befc gct berbolg tian naeröer lib boo? boibcr / man üoo? bJijf / ouber boo?
longer.
seile 't gunt ïop Sßefeit geBBen ban nebergaenbe/ opgacnbc ofte sgbmagcn/
ijsteberilaen ban ïaittig-gÖeBojcncn enbe gijcRomcn uit ibcttig-gljcBojcn,·
iuant maegfcöap booj onecijt niemanb recöt en geeft tot lecnen/feifiS niet ban
'sf moeberjS 3Öbe.
^ocf) bie onbjettig 3önbe gljcBojen/ baei' nae 5Ön göebjettigt boo? bolgenbc
ÖubicIicR/inerbcn oocR in befen beelc ggeöoubcn aiiS bjettig-göeBo?enen: maer
bic boo? gunfle ban be ïanb-obcröeib 30" göebjettigt / 5ön onttvincftelicR tot
crffeni^ ban leenen /inbien fulc^ö in be gunfle m uitgebjuctj taant anöer^ bjerb
Wettiging berflaen alleen göefcijiebt te 3Ön bdangenbe be onlcengoeberen:€ni
ösbannocöen Ronnenfp niet erben be leenen ban bie magen bie in be toettis
smgnieten itcBBen BebJilligt.
^ecfielicRe enbe bie aen iKöaem ofte becflaab gijcBiecR öeBBen/ bjcrben niet
wttgcfiatcn ban be lollanbfciie leenen,
< ÖeBBen i^efeit ö«t ïeen een tocht te jgn / ten aenften ban
,0 |
-ocr page 65-
Inleidi'nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 58
|
t.vafaiiw, aiifecflfefi£it 5gnïi£/&cn*ï.ecnmmt alïc ßolien mort blagen öie opgetgoeM
balfen/enöfc 't fdöc sweöt/ niet berminberen.
g^icndiracrècöen 6p een %temmn ap Ißt %«n-0oeö oeflrit öuiwn niet lan«
geröanöpcnlrcrtjne na&omriinsen't gocb ftcfitten,
«ßöfniiiehönbeten-sroeijßwnf)pgei)|ßcit taan anberc soßbeten ijerfionben
tioojbCiS ößiittenbe ïecnmanjS f£i)uïbcn / cnbe mogfjett 6pbe fcijult-cifTcDcrjS
bacr öooi ucrBoci)ti»erbtn / beöouben^ ben lieer fSn rccljt.
Ontilbaer goed:öii>öen iopgefeit ombat öpon^ nieten inecbtieöonben
bat fabanig retgt otoec tiffiaet iuerb göejrteegt.
Eens anders goed: om bateenanbcr baer aen0cefi Bet recßt toanberUai:
ite teielcfie genoemt iucrb ben ©eet üan 't Itcen.
^efc is? off De Land overheid feïöe ofle beffelfif Leenman. 3©ant bejS <0raef?
. vaiua- lichDeib^ Heen-raanné mogen mebe geWien öarc ïecnmannen/bie men *%eetif'
ïeenl'mannen ofte IBanfmannen noemt t cnbe 't goebt ïcenfleen ofte acgtec-
iecH.lBaet bat niemanb feif niet jijnbe ïcenman üan be eraeflicftöeiö > goeö
te ïeen foube uitgeben tjS noit tocgeïaten / anbersf aïs? eenige geefleïiclten / baer?
om biengt be oube ^etooonte mebe/ bat bie eenis goeb te leen uitgfieeft noemt
ten öoofö-Ieen öcmtoeiiomßibe/laiaer öan 8et acTiter-ïccn jaï 58η tóciirocrig.
Öeöben baer fipgebaen met onderlinge verbinteniflè : toant ben Heer
ijS fcftulbig aen ben ïecnman fc&ut cnbe jcijerm/ben ILeenmanaenben^eec
tnanfcöap enbe öeergetoaben.
manschap ofte hu ld iiS een eedwaer door den leen-bezitter
zich verbind den Heer ghetrouw te zijn, deffelfs voordeel te zoecken, hem ten
befte te raden.te helpen ende by teftaen,fijn achterdeel te weereiw ende te ent-
decken 't gunt ftrecken ?oude mogen tot fijne fchadeiiiiclchsneebgefföiebcnbg
aen^mal-öeeren/tnerb attgbijerftaen be Itanö-oüerfjeib baer in te jtjn uit-
genomen. , ^ ,
©ithtflcötetran öe?en eeb plagen be ïeen-mannen enbe manfmannen xdije/
ofte 6p mercMtcft belet/ boo? anberen / Ijaete 3tcen-8ccren te moeten bienen in
alle öeerbaertf/ te iuetcn tot berlueeringc ber ^aelfieben/ 't ineicfe men ïanb^
iDcer noemt / ofte Docß Buiten be paien/ 300 toannecr öct oo?iog toas? begonnen
aPtinfimnmen fio raöe ban öe ßtböeren/ länapen/ enbe goebe ^teben ban
beft ban ittetjerm Jiiaargnete / nan wen jttEK uui)k<iu t^v^ww
^rtjg : toaer nac 6p tganb-befl ban 5!onchb?outo|laria j^ertoginban
5öOurgonje y m ben jaere buijenb bier öonbert sejS enbe sebentig/ norl) bo?bcr
gesen: bat be (©raben geencröanbc oo?Iog en ^ouben aennemen/aenleggenbe
nof Ö bertnerenbe/ban δρ goeb-buncften ban be Staten: enbe aifban / te toeten
ai^ 't D0?l0g op goeb-buncften ber ïanben aengenomen isf/500 souben be ïeem
mannen tot bienfle ban biapenen ban oube tijben ftaenbe / uit jaecfte ban^ftarc
boojsetbeleenen/göeöouben toesen te bienen op be palen ban Jlollanb/ geeianb
enbe ©jiefïanb/enbe niet ba?bec/ enbe bat op rebelicftc Xoebben enbe ßofien
ban be Kraben.
oenbß inbien bc «iPraben iet eenigtientijbc oorlog aennamenjonber goeb-
bunc&en enbe raeb ban be Staten / 30a 5ouben be bao?5eibe ïeen-mannen enbe
manfmannen onge^ouDen enbe onöelaft iHiJben enbe 5ön / ban eenigQe biaiften
met iiifofte goeb in ben jeftwoDiiojjetc boen» ©ia ieg&cngstoiaren beleßi-
goebemx |
goeberen bjg ban margenöeben enbe anbere bierg^ïijcöe gronb-Iaflen biß ter
bebe ban be €iraben Bp be staten Inierben inseïomgt: Maer meiiet med/
beeïigbsÈ oo?log boetenbe beere bnitensf-IanbiS / geeft be «Ebelen Sctoo^en toe
te fiaen bat be ïeenen mebe 5UlcftenIa1l30uben 39η onberïno?pen/inaer beo?
beele meenen bat be leen-mannen ban Jlollanb ban alle bienjle bantoapenen
5oube3önontflagen: notijtanjs binb-menbat eentggejaerennaebatbeieen-
Soeberen juïcftjS aI;S boo?en iuaren Belaft/ben ïeen-mannen Bebolenisföaec
te gonben gereeb/ met suïcfte inapenen alsï biaec op fp nae be ioaerbe ban 0are
leenen toaren gefielt/te bieten tot ïanb-tneer« «Cnbe öoe bjel nu ter tijjb be leetw
goeberen aïle ïaflen b^agöen alif anbere goeöeren / nocfttanjS cn jal niet Bebon#
ben toerben bat be leenmannen oit ban bienfïentotïanb-bjeersoubensött
°"^nKeurebanEeeIanb/5uicß^ aïjS bie ijSgöeficrtinbenjaereböfiöien-
ÖonDerb seji en tnegentig/ toerb göejßit bat be ïeen-mannen ban Eeelanb niet
boiber en 3utlen gegouben ;ön te bienen in öeerbaerten ofïe bjapenin^en / ban
tot op be palen ban be lanben ban l^ollanb / ^eelanb enbe ©jieflanb / aïsS bat
ban oube tijben geïnoonelicii ijS/met Bpboeging ban een rebf/ om bat be leencn
in Eeeïanb meefl 5ön guabe enbe berfiecffeiiche ieenê/ enbe bat beeï Ινάϋεη öaer
aen geftomen jijn bp hoop legeUiS ben erabe.
||ocft5ijnbe ïeen-mannen gaeren ï|eer een anbeten bienflfcöulbig/nae^
mentlicfe met öem te recijt te jitten in leen-jafeen: bjant be fienntffe ban leen-
iaecftenftomt boo? eerfl aen be mannen ban pöer Icen-Beet / enbe ban baer Sp
beroep aen DeiS<i5raefIiciiöeibifleen-8of/in bjelcftejii piaetiS nu iif ^cfieltöet
ï^ofban ïlollanb. 'i "«nö ©oo?n/ ©uttcn/ ïncnnemcrlanb enbe ^en;'
nemer-gebolg bierb geb?mcitt/ bat be ïeen-mannen ooch te recgt moeten 3itten
met ben ^aiiltu in alle paften tot fme tafel beöoojenbe / sulcftji al^i toeïfioien
mannen boen in ilgnïanb enbe ^elfianb: inelberflaenbe in saec&enban man
enbe man op ßoften ban bebing-ïuiben/enbe mjaecften ban B?eucfte op iiolle
banbe?5ailïiu.
USanftöap Vuerb BpDanb enbebpmonbegebaen in bpbjcfen ban eenig^e
anbere llcenmannen / niet alleen bp ben ecrfïen ïeenman / maec oocft bp fgne
l.een-boi0©eri£f/foa bif femael ijet leen berflerft/enbe bat binnen ben tgb ban een
jaec cnbe 5e;S bjeechen / nebensi öet bersoecfe ban 't berip / bat t0 bernieuiaing
ban be uitgiffe, ©002 onmon&ïgcn Ooet Den HSonü-bo^g ben eeb / mibjf bat
toefen monbig jgnbe gftetoojben ben eeb/^oen bp ßaer eigen monb. ©m metc#
feeltcft Beletfel vuerö ooch toegelaten manfcfjap te boen boo? semacfttigbe.«2nbc
fonberbcrlpofïe manfcgap mag niemanb m rechten opeen leen acntael boen
ofte 't felbe berbaeren: maet iuerb ban be leen-bancB afgeVue5en. CbenbJel Bp
ber^uim / 't tuelcft ioanbersaecft iuerb genoemt / berbalt bp on^ öet ïeen niet
aen ben éecr/ten iuavebleec&ban mercbelicheberimabintte
?5p berflerffbai>mï|cetteetb ten berfoecfeban f0nnahomerbemanff9ap
beniieuVut fonber * euw emaeenman niet fcljulbig acn meet
^iSeenmanfcljaptebDeH.
heergewaden 5dn vereeringen die den Leenman den Heeir
fchuldig is ten tijde van 't verly: üjaer ban bß eerflc belcenbc bjö iif; bcjc ©eer?
gebjaben bjctbcn beeltööjS in öc mtgifte uitgcbjuct / beflaenbe in een tetkiv^a'
i)ic6/ fpartocf/ jalm/ fnowß/ Xöinü-Bonben/ fpojen/ Banbfiöoow/alBet iüeicit
mtó |
-ocr page 66-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-gelcerdheid. 52^
|
mei (m^et gdö me oubßL· g^etoaonte afsgcftacgt han \üevitent€tite faa tiiaiti
neec ftet Jlcergetaacö niet en uitgebjuct / fa maetnten een great afte miDöeI#
6aer ieen üecDcewtoa&en met töten jftacelfgulöen: maec een Metn leen met oe
loaerbe tian eenö iaerji tajucöten.Cen gcoot leen ijS/ 't gunt ijaag ofle laeg gfie^
rechte in ftctj öegttipt / ofte anbecfintsi 6abenöe öjte öanberti ïtareïrguïDen
Beeft aen inhoraen. >iEen miijöelfiaer iö/toienjS infiomen iiS Beneben öe bjte ^οι^
berb ettbe fiauen be töten geitjcße gulben. Cen Wein bat öoben be tgien guibc«
inisomen niet en D«ft. ?5otien be i^eergetoaben moet ben Heenman ten tgöe
toan 't iïerip oacft i|af-tec9ten öetalen / bao? Det ^iafgefm üan ben i^eet: bacö
Bier ban 5i)nö?ijbe£fï^eerenifïaiben, Εαα toie üecjuimtijeefttoerip te nemen
Binnen een iaer enbe fesS iueechen nae bat öet ïeen op ö^m ioajS taerffojüen /
toerb baer nae tot öet leen toegelaten Betalenbe ttoeetioube ^ecrgeVttaben enbe
ï|ofrecBten:enbe faa uodj öem δρ ftjne tooaifaten mebe becfuim ioare gfiefcßieb
6p öerlaap üan göelöcftên tyb/moet uooi bic aacft ttneeüoub recöt fietaelt iaeti
üen.^taet oacft te letten bat of beelen op een leen aentael beben/ben ^cec pber
ban be fclüen tjerip faï stjeüen / beftaubenjg een pbec jijn ref^t/enbe fal pber een
fietaien be ïPeergeiojaben enbe i^ofrecgten/ fanber bat be If eer be fe be in eenig
gebaï geöauben fal 5Ön iueber te geben. Zoo oocft ecu ton 6p fiebjilliging ban
öenïleeriuaergöefjiltll/500 moet pber beel ban öet leen 50a bceiöetaïenacn
Öeergeiaaben enbe Qofwcfjt / alif 0ei 0eeic ïcen bebe» €en oubfie 500» op een
langöec "t leen ïatenbe obergaen / moet eben-ïuel boo? öêiti selbe mebe Beerge.»
bjabeii Betalen.
Eaecften ban ïeenen fiomenBponjSeerfl booj bejS fmaï-öeeriileen-BancR/
inbienSetacBter-ïeenenjpn/maer ban b^ €»raefiicß!ieib# ïeenen bao? ^a
Hof ban ï^allanb / 't bjelcft nu gemacBtigt iii in plaet?e ban get gebjcefbe ίεεη^
i'ffofi 2{IbJaei:oDcftltomtbetbïeebe*ftenniflrebanac9ter-ieerti «Snbemag Bp
on^ een leenman fön Heer in recßte roepen janber oo|Iof te bersoecften.
TWEE-EN-VEERTICHSTE DEEL.
Hoe leen hekome» ^erd^
ECn leen voerb in ^ollanb BEKOMEN eerft boo? UITGIFTE,
't 3p uit bes? ^iéeren Boeb«l / 't sp uit bcif leenman^ eigöen goeb/ als? boo?cn
0e5eit i^.
Cen tbtóebe boo? UITERSTE WILLE, bjant een leenman BeB^
eeBoo?en. 3^e5e toelatingen plagen berfiaen te inerben alleen te ftrecten dm
eenif uit ber öanb/ Bp erflatingeafte Bp maecftingöe / ban 't ieen-goeb te Bebe^
len t maer bjerben nu bolgBenjS ber Staten Befïuit göegunt met macijt om uit
bet Banb ofte ober be öanb Bp cen ofte meerberïeben Bet Ieen-goeb te bow
eaen nae Beliefte: maer jonber jobanige toelatinge ijS be maecfting 500 nieti0/
bot selfis be toaerbe ban Bet semaechte niet en mag iuerben geeifcöt*
<Crn |
Cenbcrbebooi OPDRACHT,, __________________________
gäbe/ beuhooping / berreuilltng/ BetalingBe ofïe anbere oojjaecfte/ toclcfte op«
b?acBte moet gefcgieben ban alle leen-goeberen boo? tbjee leen-mannen/in Bp<
bjejen ofte af&esen ban ben Beßomer/mibif bat Bp baer naebegöebaneopi
b?acBte geflabe. 3^e5e opbiargte mag niet gBeïuetgert toerben in onberftcrfi
feliche ïeenen/ïuelbêrflaenbe bót ben ï^eer geeft Bet recßt om't ïeen aen Bem
tcBeBouben/mib^ Betaïenbe'tgelb inbien baer eenig gelb booiiiSBeloofi::
ttiaer ban recöte leenen ijs ben ileer niet gBeBouben opb?acöt toe te liaen / ban
0002 gunfie.
JßagBen BeBBen öB«« naefling ban ter plaetsc baer ban onïeen-gocberen
naefling balt. , . , , „
Ißen magoocft sBeen ïeenen Beïaflen met renten/ mojgöett-gabe/ erfiJacBt
ofte löftocöt' «ηϊ'εί^ί^ ali^ öoo? ben ^eer ofte fgne ^tabBouber enbe leenmani
nen j enbe ban moet sobanigBe rente / mozgen-gabe/ ofte ïöftorBt mebe te leen
ontfangen toerben/ enbe baer ban Betaelt Beergebiaben etibeBof-recBt aljS ban
ïeen: Beïaflinge ban ïeen-goeberen bie anbersf gefcBieb ftracBtelooiS»
©m bat Banbeling sonber opbzacBt ^een recBt en gBceft tot Bet ïeen / 500
moet een leen bat berftocBt enbe niet gBelebert en ijS feomen op be leen-boïger/
bcBoubensi ben feooper ftjn opfpjaetfe op be erfgenamen/ om te Beftomen 't gunt
Sem baer aen gBeleg®en bja^s bat be ïebering ftube gBefcBieben. iBaer ijS beu
leen-bolger oocït erfgBenaem/soo moet öp bejS oberiebeniS Belofte boïboen / Be^
Boubeni? fön recBt om bergoebinge ban be mebe-erfgenamen te Bifeomen boo?
fiaer aenbeel ban be erfeniffe.
Cen bierbe bierb een leen Befiomen boo2 versterf, ?uïcfti6f aljS boo^
ren gefeit : Cnbe Boe toel temanb ioon/borBter ofte anbere/geen erfgenaem
Sijnbe Bp berfterf tn onleen-goeberen/ iueï erfgenaem ftan 3ön inbe ïeen-goebef
ren / ofte oocft be erfenïffe ban be leen-goeberen mag aengaen / berlatenbe be
erftniiTeban be onleen-gaeberen/^oo bie mebe op Bem quam nofBtanif inbien
beö oberlebeuiS infcBulberjS 't Baren niet en fionbe Beftomen uit be nagelate on-
ïeen-gotberen/^oo mogen fp eerfl be leen-teurgten/ enbe bie niet Beftaenbe öet
ïeen-ffoeb5eIf/*uitrefBten/te iueten inbien Bpbeif obedcbinif leben op ßet»
leen-soeb recöt i^ gemaect/ anberji niet/ maer ftomen bjö aen ben leenbolger: «tra.
Cnbe inbien niemanb banoe masöen lecn-boiger en tuil 3ön / 500 mag ben bt-
30?gBerbeiSberIatenBoebflsfberlpnemen/enDe Bet ïeen-goeb berftoopen tot
Bate ban be * seïobetis, ^,.. , ^ , ^ ^
't Heen op een maeg berflerbenbe/ Blgben eben teel be gBenoten b?ucöten Bp
ben erfgenaem ban be onieen-goebercn/ enbe boo? be Beïft Bp be ecftt-göenoot/
inaeballe onber be crBt-genoten gemeenfcBap ban biucöten gebjeelï. <0nber
bete bjutftten ïoetben oocit geöouben aenïBafTm bie Bebijcht iön: tajant onBe-
bncWcaentcajTenitöUbmen met booi een bjurBt/maer boo? een göebolg ban
't itm
drie-en-veertichste deel.
}ίκ leen wlmèn^erd^
ECnSteentoerö VERLOREN eerfl boo? BLOED-GEBRECKttc
toeten in recßte ïeenen Bp geB?ec6 ban manjf-oir gefcomen ban ben,eerfle
ïideenbe J fottbec öat toöben/ ofte uit topmseftomen/ofte opgaenbe ofte 5öb-
- moööen/ |
-ocr page 67-
ïnleidinge tot de Hollandfche Recli ts 'Seleerdhei J.
|
niaeöen / 0et berbal ftoimm Metten/ antiersf al#uit gimfle t ^n onfierffélijcfte
ïeenm 6p gfteiiiecR öan öct tijtcnöe Itö/ofte anteifmiS nae uitïuïjs bcr gifte: em
Dein beren/seöallemaßöen Jfceruititraföte ban fgneMjoiiben eiggenDom
öß Ijanb flaen acn 't goeb/fonber recgtfpleging.
25.jpiimiti. (cen ttoeebm boa?»ontrouw ofte smaed ban bm ïccnman/
ioelcfie ec^ moctgöcfeeutiijn Bp anbeten 1teenmannmjenbemagbeni|eec
Bet goeb niet aenflaenfonberuonniflTe. 3©anneec ben ^eer bie becfmaeb laaitf
in fgn ïcben ben ïccnmsn obec Ijct 3teen geen gefcöil en öeeft gemaert / fo en
magbeif^Êetónaeitomcc fuicjSniet boen. ^iecijt bjanber^oecft bïecb oocfi
boa? geen (inaeb göeöouöen / fonbec anbere omfianbigrteben / aï^ recijtcïtcft
bermaen: maer boo? eenigftc anbere miOïaeb/niet raechenbe ben ï-cen-ljeer/en
toerben be ieengaeberen roetenbe ban be «fflfeaeflickljeib niet berfienrr/alVuacrt
öat alïe goebercn berhiaert toaren herballen ter iaße ban be felbe mifliacb,
(Cen berbe boo? be V Ε R Μ Ε Ν GIΝ G bah be gfjerecgtigOcben / alö öp
boo?öeelb bjanneer ben leenman ben eigenbOm fieftomt: 't toelcft fean gefrljiei
öen 30 booi anbere aenftomfle ai^ baoj bejS i^eersf onttoirta; tuant al5oa baer
iSi * onberUnsö« beröintemffe tuffctjcn 5^eer enbe Jlcenman / enbe ben J|eer
«»«· teel fön ïeenman fröut enbe fcgerm / al^ ben ïcenman fön l^cer bicnfl/fcijüli
Ijïg tiiAa ßan oocit öen ^tti boo? mercftcïtcfte ontroubj/mebe gcftent 6p ϊεκΐ;
manncn/jiin ïeen berliefen / 't bJdch ban aen ben ïeenman berbaït*
Cen lieer mag oac&ftjn leenman bergunnen öat ijp't leen tiefittc aï«soni
ieen ofte bjöeigljengoeb/fonber bat öe^s HeenmaniS mag^ai sufcfi mogfiat
Bclctteit.
rCen biccbc Doo? VERIA RING ban een berbebeel ban fjonberb laereiu
toantbat befeoochin ieengoeberenpiaetiS öeeft ijEf ßp't3teen-öoffber|iaen,
Cen böfbe boo? OPDRACHT.
Ccnboogbenbermagnofiibooimifbaeb/ ηοφ boo? ber^utm/nocö boo?
bcr)acrtn8/nac8boo?opb?acöt/f0n3SbJe5ejS leen berltesen Dfteberb?emben/
^eltjeß 6ρ be ©ojfïen beji i5aomfc8en äßsci; tjtf berflaentnben jaeretbJaelf
S|(ttit«t& at®t «usebentig/in be saeche ban <5rabe ban ïlollanb.
vier-en-veertichste deel.
Van bmicK
Romen tot nuttige gerecßtigfieöcn bic Μ l Ν D Ε R aï^f TOCHT
'5©eie;inTOCHTS-DEELe(t0 BI ZOND ER Ε GERECH-
tigheden.
Τ O C Η Τ S-D ε Ε LE Ν JÖ" * BRUICK enbc *TIEND-
?L.iusdeci-RE CH T. , , ■
mtuumt Β R UI CK i? een gerechtigheid-om mt te tirecken van een zaeck, maer
niet allerlei vruchten.
©itiuerbaengesien IN 'tGEMEEN eftemetZONDERLINGE
OMSTANDIGHEDEN.
BRÜICK |
Bot/0fimt/ tot basöeïicBsf &eöoef te natten/ sonber 't 5eïbe genut anberen te moi
gen oberboen om geiö öfter fcöeitcft; ober een 0utjS/oni öner in te toaonen met
fgn ijuifgesin enüe ße^oecftenbe tounben / niet om te beröutreii / 't en biaer gct
Öuisf te groot bjaere boo? een öuifgejin; ober öeeiien/om öaer meöe fsjn toercft
te boen/ be mijS baer ban te göeß?x«cften enbe melcß tot noob-öjiifi/ niet om be
bjoïle ofte bc geßoD?ie te genieten.
iïSaecuit zonderlinge omstand igheden lua-b
9et BRUICK öjeeberuitgejirecfttoftemeeriiecinßßßriOchen. ZatiljtMm
be «©operiS een erffelicit i6?uicft ban 't <©oper-6offii» Secfit ban fcßacing ομ
meente-Ianben Beöoo?i öier mebe toe / 't iiieïcft groot tif Wein iisï nae beif plaeijï
Setooonte. ^nfgelgciiif erfeltcft recilt ban bifTcfteriJe in cen^s anbenö toater.
ßecp ban * BEWONING OVER EEN HUIS i^mebeeen^
ii?uicit boo? 't {eben t maer tuerb berfïnen b2ö recöt ban beröiucingöe mebe te
6?ensen.
JUSaer bie HUIR geeft aen lanbofteQuiii/ bjerbnaeöefcöjebenrccöien
niet geßouben eenig eigen reefjt ofte aentaeï te öeö&enoiibeberöiurbesaecit/
&anaUeenbpfp?ae£tiopbenberöuirber, ^an 6p on^ g0eeft aïle ßuir eenig
eigen recöt/ató ;iinbe een BRUI CK üan iróten ttib ; 'tlneicft baer uit
boen/uitgenomen bäer be plaetjelicfte fteuren suïcftsi Metten ofte matigen.
β r u i c κ toerb bekomen enbe verloren sulifijs m
iijftocöt/uitgenomen Dat erffelicit öiuicït öao? De DooD niet en iuerD berlaien.
VIIF-EN-VEERTICHSTE DEEL.
' Fm tie»d-recht.
IEND-RECHT i^ een gerechtigheid om't elfde-deel vaneenighe
vruchten te trecken.
X.................
3©p 'ï eifde"dëêi ♦ öoeiueï Denaem anDer^ fcöönt mebe te fi?ßngöen:
Dit teicften nebenjS anberen boet on^ berftaen Dat on;e tienben in ©oilanb niet
en fiomen uit De göeïeibe göecffeltcfe recfjten/ De toeïcfte δρ nae-bolging banbc
EebitifcfteVoet onDer be €ö?iiienenije&&enmg8eboert/ Dat ftet tienbe-öeeï ban
De b?ucftten souDe gBefc&icmnerben tot pnberöowD banDeitercBen-bieniïi
maer beeï eer uit 0et ouDe '©uitfcöe recgt ouDer als? jjet €8?ifienbont / iip
'ÉbjeïeiseDen ©o?flen tot onberDouD bankaren lianb5eecfierbeelbanb?ucö-'
tenbjieröbergunt. aBbersMïcftjS Die naeclielitfe 53! bJülen onDerjoecften Den
---... . . . ---- ..... jgj^gjgt oJTiig (©oöjgj.
"iDieïieftomenöeiiBen
jen enbe i^o?Hen/Die |
-ocr page 68-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 54,
|
men binb bmi ben i'aere 5ebcn öonöerb εηϊ>ε ïatcr* m^aa en tónöen top oocït
niet bat be eerlic «©raüenban^oïïanbeemsBetienbenöe&BenBehomenöan
gcefleïicftc ïuiben/maer toel bat fp uerfcljeibe tienben aen be (©objS-öui^en ban
<!ggmonb/ jSijnlTiucg enbe anbeten ijeöfien gefcgoncften: toaet uit oocfi te s^e*
iaoüenflaet/bat be tienben ljanEeeIanbeertötiiS£ieieten6pbe55iflrfDappen/
*2ai.'tcaptti enbe baoj gjfte uanbe selbe 6p * petei'jEi «©obii-^ïuiiS tot ©^trecftt/enbe öp
tel ban ^tute-j· .gijjg «jgabif-gutjef aen ben <0raben öermanirelt om eenigöe goeberen gelegen
in be '©ojbjecfjtfcöeinaetb / eertgbsf uittoeceltlijc&e ganb moeten 50" SÖeftOi
menj fjoetijel be «©raef ban J^olïanb baernae in ben iaeretïuaelföonberO
een en tacötig goeb gebonben öeeft ban ben 55ifTcöap te ftefiomen jobaniggen
tolt ^ aentael/ aïjS pp öem bermat tot be tienben ban nieuVue * aengljebjonne lanben/
'tiuelcft fci)ijnelic& ijS gijefcljieb om ttoift teontgaen. Cot öetoÖjS ban ons?
5eggcn btent mercfteltcft be oojftonbe ban ben 2II)t ban 5FIo?icamp / berleben in
ben iaere buisent bjie öonberb enbe beertig/bic gfjetuigt bat ben <0raef ban
iloHanb/ boen geïeben bier gonberb jaer/ plag in ©liefïanb ober 't ©He geftulb
te tuerben aljS be maggenbetb ber ©2tc5en / g^jeset (nae bei* ouben «©uitfcgen
i)?uicft) op eenen fijunen fctjilb / enbè opgfjeBeben 6p be biet ebelfte ban <©011-
©^ieflanb / enbe bat / onöer anbete gfrererötiifijcbcn aibaer bciBadt/öcm 6p be
©Riesen taiaren toegeflaen alle be tienben ban ©?ieflanb bie binnen Ijare macgt
lagen; alss oocft get berb?ag tuffcljen ben «©rabe enbe be a©ell:-©2ie;en gge^
maecftt in ben iaere buisenb tiuee {lonbert negen enbe 't negentig / inaèr in fie^
grepen ijS bat be ïuiben ban a®e(l-©?ietïanb enbe gtve naftomclingöen ben
«©rabe be tienben bie fp Item fcfnilbig luaren te tteben jaeriicftfcft in een bjege?
ließe (lebe/ bie ben <©tacf of fönen 6obe öun bjgfen ^aï / op Daer eigen ftoffen te
ijoop 5uHen bjengöen/bat ^aeche bat ben <iBraef bie niet en berhocljte/ maec
toaer 't jaecfte bat t>p bie te bao?en berhocöte / 50a ^oube be itooper jelbe bie te
ftoope boeren op frjn selfiS ftofl/ enbe bie sJjene bie betienbeftoopt en joubc
men niet btuinggen norft perfen bie tienbe te ftoopen t 't en Vaaete 6p fijne bjrje
ïDilIeimaer öp souöe föne tienbe ontfangljen sonbec toeber-5cgg0en aljS 9p
fcljuïbigiiiieontfangöen : oocftalicisuan onbetenopVu.iertifsaiöJtnen
geuren / 500 bette be gegeucReniflTe b^gen ftan/ 5al Utnbcn bat alle be tienöen
_iijn gDeftomen uit be^S (©tiieÉ öoe^em. 1oocft sulc^i bat be leenmannen
, bc5ittimbe Öocg ofïe^ laeg éftjerec&teuitftracötebanOaeröeerUcfiöeibljeöfien
jEüillen bermeten recfjt tot be tienbf η: maec be saecfte bp onsQbige iSaebfluiben
59nbeon&er50töt/i^ bebonben bat niemanb rec^t en 0ab tot tienben UJieRö
toerip niet uitb:u£helifft mebe en bjacijte: aï5aa be tienben met 0ct göe^
recfif e geen gemeenfcgap en Ijefiben.
3©P Ijeönen ggescït van eenige vruchten, nieeji ban iiajen ί bocö men binö^
oofii fmalie tienben/ alif ban moesf/ ijout/ gra^S/ Öop/ rapen/rabijif/hool/aiutn/
appcïen/peeten/noten ferijtenbe tienben / ai^i ban bolemen/ halberen/ ïamme^
mi/)onge barcHens?/ gangen/ öpen enbe anbete beefl-gfreöoojte/ ban aïjoo j^ter
ober boD? 't beyfcriU ban Öct göebjuicß beel ttoiften resen / baer ieggeuiS δρ
Jieijer ïÏatei inben }acre bij^ien-gonberb ttointig, boo?3ien/ enbe Maft alien
500 geelïeïiciie alji tocrelbïtcke / bat fp ggeen tienben en jouben moggen nemen
ijaneenigfjejooitenUangoeberen/tBaet ban fp enbe8areboo??atenbe5eibe
öiet en ijabben genoten ben ttjbbanbeertigiaerenboojgetuitgaenbanbesr
Saet^iaaei: nae te toeten inben iAete böftien-Bonberibertig/tersaecfte^«
centgö« |
^«ttiölie gerejene betfciJiWen / ftp ben ;elben ïiteiict nactbetberWaert/bat öc
biuc0ten ban nieutoetoe-gemaecftte lanben/ enbe be cecfi-göeöoojtcn in nicui
SÖefioube Öuijen / tienben jouben moeten geben/ ingöebaïle fp in öaer Carfpel
Selgche tienben boo? beboojjeibe beertig jaren gabben öetaeltj moer niet ban
öe 3ao?ten toaer ban geen tienben betaelt en toaren : €nbe 30a eenige nteutoe
5oo?te toierb ge$aeit/ gepoot ofte geboebt/ te boojen Dt^efeent sgnbe/ bat baer
in ggebolgt 5oube toetben Ijet göeö?utch ban be omleggBenbe carfpelen t baer
Sulcft e 300?te boo? bien tijb gge^ait/gDepoot ofie geboeb gab gSetoeefl. Haer
aengaenbe t'eenemael te boo?enonbeHenbe 5oo?ten/ bat baer in gebolgt 50ube
tocrben Öet gBemeene befclijeben recöt: bat oocfi niemanb 0em in flucft ban
tienben / bie betaelt ofte niet betaelt mocgten jgn / nae "t lutgaen ban be eerfïe
enbe boo? Bet uitgaenbanbettoeebe toet/5öube niogBen Segeipen met eenig
recBibanber/aering/minber aï^ ban beertig )aerenbooiÖctuitgaenbanbe
boo?5eibeeer(letoet4
<0p toat toijje be tienbe moet toerben ingebo?bert / leert onö be oberbjaeßt
tuflTcÖen ben €»racf ban ©olianbt enbe 3©e|l-©?ie5en göemaect in beni'are
ttoaelföonbert ac&t-en-tacöticö/mebe-bjengöenbe bat be 3©eil-©?ie3enben
<©rabe5ouben gtjeben be elföe fetjoof/enbe be tienbe te nemen baer'thojen
toaft. Cnbe aï^ bat fto?en tienböaer isf / 500 30ube ben göene bejS bat &o?cn ijS
b2ie-toerf roepen ben tienbenaer / clciie toerf «1500 luibe batmen 't ö<w?en mag
ober seben acteren ί enbe guaem ben tienbenaer ban niet / 50 5oube ben ggeene
bejEf bat ftoien i^ be tienbe uitsetten bp ttoee fgner buiten/ enbe be tgienben 0ou;=
ben een atmaeï: toaert bat baer na op be tienbe fcftabe fcgiebe/bat en foube men
ben man niet tpen bCiS bat fioojn
Cienben ßonnen 5ön ïeen enbe onleen / enbe toerben beßomen al^s anber leen
ofte onïeen-goeb / enbe op ggeitjcfte toijse betïojen.
ses-en-veertichste deel.
Fa» Cynfrecht,ettdeHmfgehett-recht^
•izondere gerechtigheden mfnberjijnbealisitotl/
'nbenieteigöentlicit sijnbe torötfbeel / ftonnen berfcöeiben lönnaebe ße«
ftptl ham· \tnyt ϋμι-ι aanrf» tniMJft· itm frehfaifhelifft »Γ'ΤΤχτ'ο d cz-itt-t-*!
gl2
fpzeecften bare banTön» ®ocfiimeêfi'#i5e6?H^ » C Π Ν S-R e"c
ttibe*Hüls gëBOUR'ECHT. *L.iusf«p«.
C11Ν S - R E C Η Τ ofïe U IΤ G Α Ν G iiS dc gherechtigheid van zeker
inkomen laeriickfch te beuren ende onlolbaer, dat iemand behoud als hy den
eigendom van fijn ontilbaer goed overgeeft.
3©P Jeggen onlofbaer: toaer in be Cijnjen betfcöillen ban renten/bie in bese
ïanben altijb toetben göeljouben ïofT&aer te 50η / alif uet ben rentplicötigöe be^
ï^t: maercgnsen enbegoeft ben Cijnf-öeurber niet teïaten ïoffen oföpen
3©P3eggen alshy den eigendom van'tfijn overgeeft: toant ïjbetoeï in't
fiucfi ban erlijacgt bie be paciit ontfangt eigöenaet toerb genoemt / bat gße^
ÖP Öeeft 0et recötban betbal: maer ben Cönf-Beurber enöeeft
geen recöt üan berbal / enbe baerom 't meefle enbe toaerbigfle beel ban ben
Φ 2 «genbora |
-ocr page 69-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 54,
|
«eettöont&piiett CgnfpHcDtiflrc/bieöiicrDm mctsocïie rcöm eiScnfctVöß^l*
fftenoemt» «©p cemg^ß pteetfen troemtmcn Ort cönföoeö ouö ßisen/gelöc«
uvgemceflcr tuerö genomit öie certgbs^ fiurgöcracelicr ijS scioeeft.
©mfönxsplagtjaiionö^in i^oHanö tiucüouö ftßtadtteiuerbm/
neer ftet cMnfflociJt ioierb üectiieemb/ofTte iemanb bau öe boobe Öanb aenquanu
maeKbe pïaetfclicitc geBautcfien ofte fonbeclingöeficrpjeeclicu gijeüen ötenn
^TÄStpiagoocß mmm möt üaupanbinsSe/iuaer üanintflucii
tjanbßföd)tfp'.esj«S3aHtiei-bßtt söerpjoiien.
Cijnfrctöi iwrö beijomen alsf anber ontil&aec goeb: enbc moct bc opbi^öC
öacr üan gefrötebm αΐίέ ban anbei; ontrïöaer goeb t toerb oocft ucrioim in ggef
JMierUoegc. , , .
HUISGEBOU-RECHTiiSde gerechtigheid die iemand heeft tot
een huifgebouw ftaende op eens anders grond.
geen vioHeacisSmbam/om bat nicmanbtnae rscgten boHen eige^
ttAÊC i$an 3iin üau't gcöouto/ söeen eigenbom öcööenbe aai bc gcanb: mact t
töceiu'cifft'omop be gronb te mogen Soutoen /'t gunt gijefioutiiS teijoubeii
enbßtegÖföniif!ien/tci· tnb toebat bengeonb-Seer oyleit ijeiuaerbc Joan't
(töeüouto/oftc foo tifeï/aïi^öebongen i^»
mt ree öt iucib ßeiwinen enbe öerloien / atii ontilfiaec goeb/ enbe toierii ^t^
ttocg »erffaen uergunt te 50« / aïis ben eiggenaer üan be gconö iemanb toeiaet
op Γι)ηε gronb te tiautoen, 't ^eibe rec^t raag obecsiücjS coift öecbjemïi toe»
öen/botljniet fonber op&jacöte.
Cnöe bit 5ön be gerecljti^eben ftrccßenbe tot tegentoao?big nut«
zeven-en-veertichste deel.
Fan eigendoms verwacht.
V%n te gerffpigfteltctt tot toekomende nut
streckende i^ïjcbpjaubcl-jie eigendoms ver-
WACHT. .....
EIGENDOMS V Ε R W Α OH Τ iiS een gherechtigheid die iemand
heeft op de zaecke van een ander, wacr door den eighendom t'eenig«r tijd op
hem moet komen. -
aj^ij iiggrn van een ander t iöant bte ïDctb gö^goiibcn U0O? ei^cnaer / goß^i
toef I]i5 öaeteiöcH gcnut treclit/enbe öaer in ben lijfiocfjiec gelgcft tsf t maet
fjet & ϊ'ΓίΙίίΙ toüaèi baei- in / bat ben nut-trecftec in öe ïijfcoclftt in g0eenen beeï
uithr.xdjicüantieigfiocöfc isan fiamen tot ben bollen eig&enbom : maer ben
teglienüjoojïiigö^ nutter in bej^n göeballe Bp 't oberlpen üanbe toettoac0ter/
oft; scn 5fiöe fün rßföt berlatenbe / fceöoub ben üoilen eigöenbom uit ßracgti
bantoitegcnmoo^öigerefijt. ·
^m gl)ere£öiiMl2i& entoerb BpfianbeUng^e ofte 6efp?ecli niet fieftomßtti
toant "öoe luel icmanö baer booj ftan ßeftomen recijt op een anber/ om öem nae
eenigen tijb oen eigenbom ban eenige ;aec& te ïaten balgen / 300 enösftorat W
ngiÖiauäS baei' bojo? gern gerecfjtigieib op be jaecft. |
l^iiet 0002 uiteejle toiHe/ öoltomen ofte onbolRomen/ toerij b^e gerecgtigi
Beib berfiregöen iulcR-sf alö öier boojen öan be erflatingöe obec be öanb enbe
ban Malie mafiingen iß gefeit: aïiuaec oor ft aengetoejen Roe bem m be«
SenbedeijutoEliciifcöe aoojtoaerben met uiterfie toiilen Bonnen toerbenbeti
geïcerhen ofte niet.
RECHT VAN NAESTiNGE ßanoocftßßniS5in^toteigenbomss
bertoacljt geSjacßt toerben : g^oci) gier ban ?aï Êequamei: gfiiefpioacften toer«
ben/ al^ top ban be oberftomingen sullen ganbelcn.
acht-en-veertichste deel,
yatt Onderzettingen
fiefcftjijbingc ban 't gimt met eene naem toerb genoemt ONDERZETTING,
O Ν D Ε R ζ Ε τ Β Α Ε R goßb ϊ0 alle bat be^ onbersettersi iji tn boHe oftc
gefeecftelicften eigenbom/ julciM bat oocit löf-tac0t / leen-gpeb/ erfipacÖt-Saeb
enbe ei;fbienjlöacrlieben/onber.iet ftonnen toerben+
IPaec&utfbienff&aer&eben cnö ïanb-öauiuig iijnboojbeBurger-toctber«'
ïiobenteonbersetten/bieomöe^tab mettÊmifmaEc&cn /öit om ben ianb-
fiouto niet te berftinberen.
<©nmonbig0en öie ßaer gaeti niet en mogöeit betb?emben / mailen oocfi Set
selbe niet onbersetten.
^aer en tegen alle bic berbiemben mogen ijeöfien oocß macijt om tie onber#
5ßtten / enbe onber bte i^ oocft ßegrepen een fcgippec / alss bie bsrmag δρ nooö
i)et fcljip booj öobemerge te. öeitoaren.
CenöancW&jeucftige mag geen onberjettingeboen:enbeon&ec5ettingebiß
tebooien ifi ggefröieb tirt berftojting. bejS infcöulöerjS / met bieten ban gern aen
be toeïcfte be jeïbc onbergettinge gefcBiebe / mag uernieiigt toerben/ 5ulcitjs aï^
ban bctüiemïiingen Hier υοο?εη ijS gejett. ^ _, ^ ^ ^
onderzetting iii »STILZWIGENDE of * BE-*». misacT.
SPROOCKEN, »25.€onöens
S ΤIL Ζ WIG Ε N D Ε die door de wet te wege werd gebracht.
BESPROOCKEN die komt uit bewilliging van den eigenaer, 3©ant
batmen reiötelifft P^^ö "oemt en tsf eigentiicfe geen onbersetting/ aljS ben eene
geïober geen redlt gebette fioben ben anber.
stilzwiGENDE onderzettinge Befißen be nae.
bolgenbe ί
oEerfieen Cgnffieurit^t Ofte oub-eigsnaer/ober tcrjnföaer gaeb tot fieftoi
'"Xnltoeebe be toaeeö / bat i^ be bgcftring boo? be onftojlen ban bgcften/
iammen/molenif/ilatien/toaiermgen enbe biergeïijcfte.
(Cen öerbe iemanb biß ö^^fï BÖöeent am een guisi afïe (cßip tc öoutoett
■ eftß |
-ocr page 70-
|
Inleüinge tot de Hollandfche
ofie te 0ct6ou\Ben ra^tt ben arfteiö iiaet toe fjeeft gebaen otoec 't ?eïbe 0utii ote
fc&ip ί Den ïijief bte öan beie fcfiulb toecb gijemaecftt noemtmen ben
uocgt 0iec 6p bie iet göeöojgtöeiifientatnobig anbetöouö öanbeonbergöei
Cm üierbe iemanb bic ffelb ggeleent Öeeft tot söenesins ofte fiescaeffenifTe/
ober alle bejS oüerïebenii goeberen:
Cen loöfbe 't göemeene ïanb in be gaebecen üan gare fcßulbenaer/ uttgljeno?
ttienter5aecßeöan6?eucßen. ' . ^ . , , . r
(Cen 3e(le een toese in fgn^ Uoogbe^ goeberen/ boojbe ftgabe bie 6p ggebjecft
tan föne iiebiemnge gcïeben. ,,
Cenjebenbeeen teriüutrbec ban een ömjS mfleben ofte ten platte lanben/
ober be tiiöate goeberen / oocft ober öeejien bie in 't Ijui^ 5ijn gÖe&|aci)t fip ben
öuirmannnfgöelöcliis een beröuitber ban ianb ober be bjuc&tcn (iaenbe op
fgnegronb /enöebit rec0t fießoub benberöuirberinbtenöp'tsoeb/banfgn
gconb berboert 5i)nbe/DiibeIicft berboïgt.
^ 25. siöntiiti» Cen ac&tfic ^teöen in öe goeöer en öan ©are * fiebjint-gefibersi / boo? fcDabe
ftratcut^. öp geöjech ban ftare öebiening geleben. «©eitjcfee recöt t^ bei-gunt aen be * ac^
Cen nesenbe ftet fcöip enbe ftoopman^-goeb ben fcöipper eft fgne fcgip-
gesellenbStianbeixboojbebjacljt/ enbetoerb berflaenöet fcgip oberig te toe?
scn ?O0 lang öet ftiel i^ in bje5en*
Cen tienbc t^ get fcgip 't toelcfi ben fcftipper toeBomt ben ftoopman ber6on#
öen tot bergoebing ban fgne goeberen 6p ben fctjipper berftocöt: mibif bat ben
fioopman 't berbo g baer ban boe Sinnen '0 jaersi / enbe baer ban boe filtjcften
Ita fcftipperjS-segel/tnbien öet Γφίρ i^i geftomen in een berbe ßanb.
*Ä002, cen elfbe eensi ftoopmanjS * ftebJint-ije&öer ofïe gemacDtigbe/ ober be ftoop^
- ^ ^ manfcöappen öem toe-bertroubJt / booj be fc&abe bie ijp 5oube mogijen Igben
boo? öet ijcrftrecften ban ftjn göeloof boo? ben cigöenaer ban be selbe haop*
"^^BΕS^p^óOCKEN ONDERZETTING ofte beconbcrpan:^
- - <©ate» btnse iß * algemeen ofte * byzonder.
Alffemeen bie gebaen iuerb ober bejS onbersetterjs alinge goeberen* '©esc
Beeft ftracöt ober ttlfiaer goeb SuIciisS als? öijonbere onbersetting joube boen
enbe met gelgcïi onberfcßeib. IBaer ober ontilöaer goeb tjeeft be selbe gljeen
itracöt / ten 5P be onbersettingfje 5P gefcftteb boo? eemg gljerecöt beser lanben/
sonber aen te jien be plaetse taaer be onbersettingöe gefcöieb / oft goeb soube
'"Sbe suIcSltBaon gefcöieö 3Önöc Öccft be selbe ßracgt / 500 lang ijet ber^
itonben goeb i0 in Uanben banbe fcfjulb-pUcötige oftt fijne erfgenamen MBaer
inaer fiet goeb ge&araen in cen berbe ganb ι soo soube be onbersettrngpe hracß^
telooiSsiin/ tnbien ben fiesitter iret selbe goeb fießomenöabbe boo? lafielicfie
aenfeomlï: ban Öabbe öp 't öeftomen boo2 ininfldicße aenftomfi / soa soube &et
goeb boo? be algemeene anberflelling berfionben blijben.
Bizondere onderzetting ijSober tilbaer ofte ontilBaer ^eb*
<®ber TILBAER goeb fean gtjefcgicben of met τ ε R η α ν D-
ZETTING of zonder TlR HANDZETTING.
met TERHANDZETTINGisi ßratiitig / ftoc bat ooc8
gcfcyteu/ |
Rechts-geleerdheid. fó
Oefcgteb/mibiS baer ban ßlijfßenbe.
zoNDERTERHANDZETTiNGijg ftracStig/albiaer 't maec
onber be ganb / 500 bed ben fcljulb-plicgtigfjen aengaet: maer niet tot naebeeï
ban anbere fcUulb-eiffcgersf/ ten toaer be ter-ßanbsetting toaer göefcBteb boo?
ö?ie getuigen/ofte een fceampte-fcgzijber enbe ttuee getuigen»
.ïBaerinbienöettilfiaergoebboö? iuetteliffte aenftomfle ijSgeftomeninecn
oecbe ganb/soüisiöct selbe goeb b>i} enbe onBelafl/ten Suaerben berßoopec
ïecfjt ban panb öabbc 6ebangen op fijn berftocljte goeb/ ßp glje6?ech ban öetas
linge: in bjelcften gijebalïe ben berftooper in ïSijnlanb fijn recijt soube gouben
Docit legöcnjS een berbe inlbJaerbeonbersctting&e maec ggefcftieb onber be
ganb«
bizondere onderzetting over ontil-
Baer goed i^ftracijtigsa bjanneer befelbe gefcftieb boo^'tgerecöte
banbe plaetfe al bjaer ftet goeb gelegen/ mib^ bat oocft ben beertigfien pen^
nmg baer ban spßetaelt enbe be onbersettmg te ïioccftaensheteicftent/macK
anberiSniet.
3^off|{ecngoeb iuerb berBonben niet boo?'tggerefOte ban be plaetfe/ maec
boo?^taböouber enbeHeenmannen.
Cnbebermag ben fcBulb-eiflföer föh fipsonber ontilöaer onberpanbaeni
fp?eecften/aliiS'tbatben fcöuïbpiicOtige "t felbe bjeerloojf iif gebJo?ben / enbe
oberfuïcif öet goeb iiS geftomen in een berbe öanb:oocft fonber gegouben te sön
rgiten fcBulb-plicijtigljen ofte m felfs erfgljenamen eerfi uit te toinnen.
©f tberfionben ontilöaer goeb in Danöen ban ben gelober toerb gefielt ofte
niet / fuICiö en geeft notlj en neemt niet in 't flucft ban öerfeeriteröeiD ,· maer 't
gunt biefaengaenbe aenmercftensf toaerb sal Öier nae in 't flucß ban be ffatii
belingen aen geïoesen bjcrben.
iSiSonbere jonger onbei'setting ban ontilöaer goeb gebaen nae 6e0OD?en
Beeft meerber ftracljt al^ ouber alggcmeene / albiaert bie fcgoon gefcj^ieb boo?
Betfenjegijerer&te : maer ouber algemeene Beeft rergt öoben onberfeecfterbe
Köulben.
. Cuffcijen meer algemeene gaet bie boo? bie be oubjïe / enbe tuffegen meec
«isonöeren infgdijcsf be oubfte.
lüaer be jiilsbJigljenbe onbersetting Beeft in alïe^ gBelijcfte ftratötaljEfbe
öpfonbere/ fuic^batmen tuffeBen beele liilsbJigijenbe ofte tuffcDen een ofte
me^^ftilStoi® een ofte meer öefpjohen / fiisonbere/ insiet be ouböeiö
^ejEi iuerb fcBuïb ban boogben ge^ouben in tegaen ten bagealsfbe boog«
Möetif aengegaen.
5^ocö'tgunt ljierbO0?en geseit i^fban algemeen enbe önfonbere onberset«
tmgijen Beeft gtjeen plaer# tot ^mfierbami
3®ant albaer boo? eerfi aïgijemeene onbersetting / gijefcgieb boo? een anber
SDttecijte/in 't rainfle göeen rcc0t cn geeft ober ontüöare goeberen onber't ge?
«cöteüanlimflerbamgelegen/maeriïjri ober fcliepen.
een algemeene onbersetting boo? 't ga'ec|t ban ^imfletbam gfjebaen
ί pft Ober be ontilöare goeberen / bie albaer sö" göelegen/ enbe ten ttjbe
S^fe^a^röanbbenbcröinber toeltoomen/ofte bie öp naemael^foubemogöen
ïjerwggen / göelgcft recöt öpfonbere onbersettinsBe; fuic^ bat tuflcöen öe
felbe. |
-ocr page 71-
Inieidinge tot de Hollandfche
felößfon&ccüiitterrcöcibrjetaubßcber&anö gaet üaai iiet janggeiv uitg^eilit
öatRuilm3-&?iel5m Detïeöenm'tticrftrijgj&en ofte ftobpßnöan miigesoe&c^
rcn/aüer öe fdüc saeöEcen ßmcgtigga' jijn alifüoo^SiJßnbßalgüemecnüeri
ÖflOb.
't Ciebolg ban cnbetjettingc m niet öat öcn fcguIb-eiflTcftec fjet onfeccjßttß
ma0 Ö0O? ijem ößljautten / ofte uit essDcn maröt ucrftoopen: jae bat meer i0 ÖP
en mag ODCfe 6p booiluasrben niet fiebinsOen recöt uan üerbal ijan eigenbom
iuanfißtalinge/ maer raoet nae bcriivesen tionnijTe öe Uerftaoping rcctjteUcR
laten gefcöieben/enbß alfoo't föne Sßftoamen.
^Itoacrnnljetoiiöei'ÏCtte goeb gefpitfi enbe {jeitoment^ inöetfcöctöeöani
öen/foo öoub ben fcfttito-eiflTf9er op pber fmch fgn tioïle rerijt*
«jEenbalgöenbefcäjuiö-eiiTfÖer mag eene bie beijao?gan0 Becft aenteben
bolboening üan befcijiüö/ enbeaifaftcaraen in ft)n placife boo? vecötii oüeri
öjacDt»
€>nöec5rttin0ß gaet te niet boo? Betaïinsöe ofte anbere fcönib-quötinsöe:
oacß anberfinjS öoa? taEflcmmingtje öe^ fc&uib-ctffcöeriSi; 't 5p uitbjucitdicfte/
't 5p (ülsvutjgenbe ί a!^ iaanneer ben fcffuib-eiflcger tocflaet bat öet anbergfjc'
jette ßp ößii onöecjettCL' toetb Ijerbjemb/ afttj onöefronbmfgnii recljt^/am èen
an&ec berpanb/ bOD?tsf booj bejsf saecjS onbergang/ enbe öoc? omftomtngöe bCiS
tÖbsf/5a baer eentsöe &p be onber^etting fiefiemt sgciueefl: 36nberfin;S booj
öerjaering ban bertig iacten inbien 8et gaeb ijS in ecn bcrbe öanb / ban beertig
iaecen inbien öet iäS in be ganb bei^ fcgulbenaers? ofte fgner erfgenamen*
Cnbeöier mebeßeöfien bjpafgöeöanbelt ßet eeriieliuc&ban tae-öeöoojen/
tß bieten ßeljeeringBe/ fiefiaenbe eerft in &e5it/ enbe boojt^ in bolie enbe in giie^
SjßcMicftcn eigenbom.
HET
-ocr page 72-
Rechts-geleerdheid. 57
het derde boegk
VAN iKSCHtJLD»
EERSTE DEEL.
rande verhititenijfen in'tgemeen, haer oorj^fong
ende verdeling.
öaeö-fcöulö/in trauto-
3®elbfleö-fc&uliii!iit
iiiaenßöefeo^cn/aisial]
Wf fjeiJben gefeit öat öe antiere foo^teDan τ ο e-
behoren inschuld , tiüclcft top ßefcÖJiöen
Ι^εδ&εη tß Sö" recht van toe-behooren dat den eene menfch
heeft op de andere,om van hem eenige zake ofte daed te geniete.
©m Dan boo? ttogtfeïacÖt'SÖeiö ϋαπ iaaajöen niet öcD^ogen tc iucrben maet
getoeten 50η/ Dat fcöulD ruim göenamen tuccb gescit toän alle baeö ben menfcö
naß 't UOD?-fc0itf£ ban eenigilß beugbcn östamenöc / "t 5p bat be jelbc baeb ßx«
Sentlicft öera räßcßt biß 't bae£ / S^ïöcft ßßn mßnfcf> fcöulbtg nitcötcclicft ßnbe
matriicfe te Ißbßn/ ijoo?3ic9ti0f}ßtö te 09cö?uicftßn ßnöe mßßr bißcsößlijcfie/ 't 3p
bat bß 3eibß baeö eigentlicfi 3ißt op εεη anbßr,
g^ß fcfjulb 5ißnöß Dp ßßn anber ößfiaßt mßßfl in öjiß öuofö-tiuciten in iucis
fcöulb enbß mifijaeö-fc öulb»
laßt uit bß g'jjemßenfcöap ößjS actbjS biß alien mßiifcOßn
_ „.......... ßgabßi: gÖßlPJOtßn 5Önbß uit ßßncn fironcß / toaerommc
oocß be menfröen fcijuïbig 5ön alle mßnrröen goßb te boen / tooo? 50a bßßl fp
5onbßt 0aec nm-cftelicis onsßerijfsulcßif Tonnen boen, Φε5ε toßlbaßb-fcöulö
ßrijSt "it &i3onbßre oraflanbisöeben iiisonbßce namen; iuant ten aßn3ien üan
ißmanb biß αη^ί eerfi iueigebaen öeeft xoßrb bß 5«ibß gößnoßmt bancftöaßi'Sßib/
tßn aßnsißn Uan geb?ßcfeigß mßnfcijen öarmgßrtigljcib/ßnbß 500 !ooo?t.
rci'outü-fcöuib ontffaßt uit bß fpjaecftß oftß ißt bat fpiaßcßö-afteiiicft t^:
Sußlfiiß fpjaßcß bßn mßnfcßßn allßßn onbßr aliß bißi'en tot ßettr fietracMngöc
ban bß onößtlinsöß gijemßßnfcöap graeben / om baer nißbß ößtent tc maifsßn
t gunt in 't gßmoßb i^s bßröalßmtoaßc ban be iißöaa?Ucßijeib bßftaet in be obßr-
ten-homin^ß ban Ößt teirften met 0ßt öeteifftenbe / 't toelcft biaerijeib bjßrb'
Sßnaßmt. jBaec ßlsoa öe bjaßcßßib allßßn ingijßsißn jgntie niet anber^ mebe-
ölßngt aljS ßcn ban bß tael mßt ||ct gfiemaßb booi biß tijb aï^
öß tael ioerb geB?uiifet / 5!Jnbß bßif inenfcößii taii nit gaer ßigen aerb bßranbßr«
iicß / 50a ößßft eßn miöbßl maßten sßbonben toßtößn om biß bJtliß bao2 tjet ϊοβί
Romßnbß baji te flellßn/toßicftß mibbel ijS * fieiottß« * l. Poiiki
j^oßiDßlnußßnmenfcö fföulbis bancftiiaßrtßsönaen rgnßtajel-boßnbßr/
infgöe^Öcßii fcSulbig iss fijne iJcloftw tß gouben / nocgtansi toerb nacf) uit 8ßt
-ocr page 73-
Inleidi'nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 58
|
Ééoe ttoföte uit anöe«/ alm alleen 5ijn&e insöe^ien/ een anDec 08«« wiP
0OcBo?en 't toélcft top infcBulö noetnen: enbe baerom oocft cen erfggenaein
5elf^ in 't geiuitTe ήίεί Bfteöauöen een fïecöte öelofte üan fgn üoo?5ae£ / fcöDon
Sp eebe öeöaen sijnöe/te balöoen» ^ , ^ r^
aiäaer fcguïb eng söenomen llaet op infcBulb / enbe fian jonbet be jelüe met
»L.obiieatio iieflaen/enbeiuerbattbeciSsenoemt*i3er6mtenifTe* , ^ ^ _
Hflet on^ ban sten Vuaec uit infcguia enbe bien bolgöen^ oocft ens-gemmen
fcftulb (Vuantbe?et\Beesaente5aittCn) ontftaet: eerft naebe aensöeooojen
tuet/ baer nae nae be gegetoen toetten / 't toelcß ggebaen sijnbe sullen baer nae
oocft^enöoeb'infcöultiijergaet» , . .. ^ ««
3©at be aengöeöoöjen toet in ijaer selbe mgfjestensnnbeamgaet/be?^^^
* L. Ptomif- opent an.« ttoee oo?fpiongenöan infiöwlb: te toeten »TOEZEGCjING»
fo. enbe ONEVENHEID,
TOEZEGGING noemen top een willighe daed eens menlches waer
door hy aen een ander iet belooft, met meninghe dat den ander het zelve aen-
nemen ende daer door op den belover eenig recht zal mogen verkrijgen.
rCoesegging iö iet meec ban öelofte: ttiant öe Belofte maecfit toel Dat öet on#
öeöao?öchtiS5uItMtelatenal^6elooftii/niaei· geeft een anber ggeencecBt
omsuIcR^temogenaenneemen. ^ y-- ^ ^
^cn gronb Rtec ban öe|iaetinbe3Smenfc9e;SiJ?oematöt ober fgnebabem
toant göelöcftertoö^S be maföt bie iemanb ijeeft ober im S^ßö i 3P in
bollen ofte geöiecfteiicften eigettbom/ 500 beeï toeccftt bat Op booj lebermg ofte
toelating een anber mag eigenaer maechen / göelgtft öicï boojen i^s berWaect/
al5oo oocit bermag een menfcö een beel/ofïe beel eet een gebolg/fguiS bjgöeibss
aen een anber sulcftöaenneemenbe ober te b^aggen/500 bat bie anbereeenig
recöt baet ober toerb geBojen/toelcft recßt infcöulb toerb genoemt,
«©ese infcDuib flrecfet toel δρ toijlen om een ?aecft te fieftomen ί niet bat
ftgulb ßigenbom geeft bolle ofte ge6?ecitelicfte/nocï>te fiegit/ maec bat Bet recgt
gOeeft om ban iemanb ben etgljenbam ofte bjg Besit af te boiberen/ enbe toerb
* L. Ad dan- aiföiin be fcßulb genoemt ber&intenijï * ban geben. 5δρ toijïen stet be infcöulö
op geene ?aecfe/a!;S in berftinteniflTe * om iet te boen/of te toege te ö?engen.
ΑυΓ 3©at ONEVENHEID aengaet/?ao en itomtalijierniet inaenmerc^
hingcalierOanbeonebenötcib. 3©ant be inenfcijen en honnen niet eben rijcfe
5i)n; maer bie oneben^eib alleen die een ander datelick batet, ofte door ont-
houdinge baten zoude, ofte die door een ander is veroorzaeckt.
Onevenheid die een ander baet ofte baten zoude (tt toeten Öuiten toe-SCg^
ging) beröinb ben gefiatebe tot bergelbingöe / jonber aenjien öoe 8p aen be
fiaet gfteftomen i^/ enbe bit niet alleen ten aensien ban encitele/ maer oocft ban
te boen.
Onevenheid door een ander veroörzaeckt ggefcftieb ter minne ofte ter
Qnminnei
TER MINNE toanneer iemanb iet geeft göebaenofïe gegeben op bejS
aennemerif öegeerte/?onber frDenchingii mecning, ^n bese gcballe/altoaer 't
bat ben aenneemer niet babelicft en toare geöaet / aljs om batbe gegeben jaeci»
soube mogen.ber{oo?en sön/joa ^ Bp geöouben tot tergoebinse. ^ ^ |
TERONMINME toanneer iemanb fcftabe Beeft geieben j'cgen)g frtne
toille boo? eenjS anber^ mifbaeb. Cnbc gier uit ontftaet mebe fcêuïb ban beti
goebing/aï toaer ben mifbabigè niet ggeftact / afeoo 't gßenoeg bat booj ffin
baeb be fcgabe toegefiomen.
^lle berfiintentffen Sier boo?en bergaelt (uitggenomen bie uit be 6aet aïleen
ontftaet) bereifTcßen boo? eerfl bjö oeffening bejS toillejS/be toelffte niet en ftan
5Ön baer öet berftanb in fiine oeffening ijS Belet j enbe baerom en ßonnen jeec
fongöe ßinberen ofte rafenbe iuiben/ nocö boo? toesegging / ηοφ boo? toilligfie
aenbaerbing/noc8 booi mifbaeb niet beröonben toetben: gelijcB oocft niemanb
ber&onben en toerb/boo? iet bat öp t'eenemael btoalenbe / ofte boo? Beb^og mip
leib 5ijnbe / boet: enbe aljo be berBinteni flTe ijS een geBjuicft ban eenjS mcnfcge^
b?gé macgt/ ;oo en ftan ooch nae 't aengeBoo?en recöt niemanb öem jelbe ber-
Binb^n «t^saften bie alle menfcöen/ofte öem in 't Bpjonber/jijn mogöelijcft ofte
IBen moet oocft toeten bat altemet meer oojjahen ban berBintenifTe t'jamen
homen» 3©ant een bief bie 't goeb noc8 Bp öem öeeft / aljs oocti bic iet ban een
anber göeleent enbe Beègubenöeeft/59η ber&onben 500 toel om bat be on=
ebenöeib öaer 50iibe 6até/al^ om bat ben eene ter onmin/ben anbere ter minne/
po?3aecfte ö^eft gegöeben totbeonebenöeib. ginfgöel0cft^eenfiooperaenbe
toelcfte öet berftocßte gelebert/tjs geöouben tot Betalinge ban be ^hoopfcOat/ Pietimn.
500 om bat 8p anberiSt^nrecgt 5oube 5Ön göeBatet / al^om bat ÖP 5Ulcfe.é Be^
looft enbe toegeseit Beeft. ^^^^^
»ïEnbe bit 3p ftojteltcft geseit ban Bet aengeftojen recßt. JiEaer aljo top mm
aljS eeuif gejeit öeBBen bat be toetten ober be menfcBen / Baec recBt / enbe goe^
beren/meerber macljt BeBBen alisf pbermenfcBober Bem selbe enbe ober Bet
föne / 500 öeBBen be Burgöcr-toetten boo? aentoijsingöe ban be erbarentöeib
eenige nieutoe berBinteniffen ingeB?acöt. oEube om be onBebacötöeib ber men;
fcBen/ in öun selbe te becBinben/ te Betomen/ 500 BeBBen be selbe toetten eenige
berBintenifTe alleen be ftracöt ban recötfbtoang Benomen / eenigBe oocft feenc;
maci bernietigt/ben menfcöé be macöt tot sobanige berBinteniffen fienemenbe.
SEengöesien be Burgöer-toet bese saecfte Baer uolftomenBeiD Beeft gegeben/
500 siillen top in onse beröanbeling be selbe bolgen / bermanenbe ban Bet aen;
gcBojen recBt baer be noob sulcftif saï mogen beretffcBen.
a©p fuHen in be berBanbcIing pouben bit berbolg/ bat top eerfl füllen fpjeec--
ften ban 't fieftaen ber berBinteniflen (toant Bier uit ftomt be infcftulb) in "t ae-
meen/enbe baer nae ban be afcomfien ban bien / te toeten tuffchen toie iber af-
comjieBetiaet/toaerobec/in toat boege/enbe toattoercftingbe felbc Beeft
Cnbe baer nae fullen^top fien ban Bet bergaen.berfelber berBinteniffen. < '
VERBiNTENISSEban/ gBelgcft utt Bet bo?ige ftan toerbenber^
flaen /10 een daed van de eene,waer uit voor een ander infchuld onftaet.
Cerfi mag een iber Bem felbenberBinben.
^oc8be55urgerlicfte-toet öpub ban ontoaerbe alle berBinteniffc ban oiv
iMonbigen/uitgefonbert boo? mifbaib / ofte boo? foo beel fp fouöen mogen sön
ge&aet.
fginfgelnciS sgn ban ontoaerbe alle berBinteniffen aengegaen Bp BancRfijeuf;., , ,
c fcBulbenaeti{/tot*b£rho?tmge ban Baer mfcBulberiS. dcmiS'
tl t ßcmeen gefp^aocRen mag niemanb een anbet berBinbrn; om bat öet
® ζ berBinbm
mm» |
-ocr page 74-
Inieidinge tot de Hollandfche Rcchts-geleerdheid.
|
ijßt&inöctt ßomt uit U tnacßt öie töec ttn öceft oMec föne öaöett t iuricße
wacBt niemanö alfoo cn 0eeft: obrt eenji anöcrsi öaöcn/uitgenomen De <©uö£tii
otiecDe ftinbecm bteonUßt öaec ganbjijn/fetoelefie ft« magöew tißtBmiie«
uao? öen tgis bat be fcitoe onbec öare ßanb füllen sön. .
IBaec ist toetten öefiöen om ben cöemeenen oirboic tns9eii?af9t bat eeroStJ^
ïuiben booi anbeten toerben beröonben.
illlii eerfl be onmonbiggen booi öate öoosben/ in jaßen taftenbe bec onmotti
bißöengaeb/ ofte uit ijaven naem/teineten inbten ben onmanbigöe üanbß
ti0O3b fijne fc&abeiooffteib ftan fieltomen. ï©ocö fcöencftins ofte quötfcßelbing
Uaneeufiefent recötöpbcijoosben söebaen UetWnb beiue^en gantfcönset:
enbe bec öoogben mifbaeb mebe niet / ban baoi foo beel be onmanbtg&en baec
boo? mogen 5ön geöatet,
(Centtuebe iuerben Hoopluibcn enbe töinchel-goubenbe toben berfianbcn
boo?be6eVuinb-öebBersiöan öare ftoopmanfcgappen teioatecofteianbe/te
toeten in sahen gaer öertroube fietoinb raec&enbe / niet baec Suiten / enbe tot
batöet fdüe fietoinb iiS toebecroepen. |5ac be ïSoomfcDe rechten plagßen öeel
^ber-fuIcäStoerbenbeKoopiuiDen alleen öeröonben elcftuoo? Daeraenbeelin
be ftoop^anbel»
isebersf öan een ftgip / bat ijS bie be bjacöt-ïoon ban 't fcgip g^enieten / jgn
gpeèoubenaenbe&eöjacöterifüan toeggen alle bersuim üan befcöippecm't
ftufii uan fijn ampt: jijn oocft gegouben te bolboen alle fctjulben bie ben fc0tpi
per öan fiobemecge / öerftooping ban touto ofte anbec5int^ / geeft göemaecßt/
booj 500 beel bie met öem geöanbeit ïjefiBen 5ön getoeefi Buiten guabe troutoe*
Φοφ in aiic be üoo?5eibe gßeballen mogöen be reberiS bolflaen met afllanb te
boen öanljaeraenbcclinberebinsiier uit anbere mifïiaben ban be fiöipper
fijn ampt niet aeiigaenöe / toaer oribet oocß 5ee-raoberi)e iii Begrepen / en 3ί)η
be reberijf niet ge^ouben/bojber ban fp baer ban moggen ggenoten öefiBen/ ten
toaer fp laft gabben gijcsöeöen / ofte anbersins^ bao? raeö ofte öaeö be mifbaeb
gabberi gelpénberoojiacclien.
ïioopluiben een ftnit
f£Öip&eb2acr)töe&&Ênbe/ toerben oocß boo? ben fcgippet
berBonben/soo toanneec ÖP Buiten^^-lanb^/ onber fcgijn ban noob/ eenige goe?
öeren ben hoopiuiben toe-ftomenbe berßoopt.
(©uber^ en toerben niet berBonben uit be bacb ijaerïrer hinberen / nocfjte
geeren ofte bjoutoen ban ben öui;e uit be baeb ban gare bienaer^ / ban in ja«
iten toaer ban snichjs δρ ftcuren uitbjuctelici» Belaßt
i|oe berre een man «ii be baeb fgnjÈ öuifujoutoii iian toerben berbonben ijS
Dterboojengescit.
a®eberom en han niemanb boo? een anber infcgulii Beßomf jonber ope^aciit:
toel toaer bat ben eigenbom boo? gemacßtigben itan toerben Beftomen/maer
bat öeeft alleen pïaetjg toanneer ben eigenbom boïgt op Besit ί nu ijS ftennelicft
bat onlicöameïiclie bingen al^i infcöulben niet Bemeten en toerben.
<©ijcö öier op ballen mebe eenige uitjonberingen:
aiDant eerfl een bjouto Befeomt infcöulbboo? Oaerman/ ^uïcliiS aljS Biet
üQiojen gDeseit i0i / oocß oubers? boo? öare hinberen / bic baer toß fóguaem sö"« |
niet en ftonnen boen/^oa tocrb be oberbjacftte gegouben als? gebaen.
<0ber alle sa&en enbe baben ftan berBinteniffe ontjlaen/ jelfi? oocB i
ften een berbe in eigenbom toeftomenbe/om bat bie paften berßri: ""
JifêaerbecBinteniffen ober jahen bie <iiobe toe-ge-eigent/of--------—,,
fentffe geBjuiclit / (te toeten om be selbe jaecften te g0eB?uiciten anbetiS al^ tot
BegraeffenifTe) ofte bie tot gefiabig geBjutcft ban Hanben ofte .^teben 39"
eigent/5t)n Buiten toefiemming be^ oberijeibiS nietig.
,ll©en mag oorii gljeen berBinteniiTen macclten om een * beel te öeBBen in een »r d^.«««™
gcbinge/ nocöte ober be erfeniffe eensi lebenbe menfcö/ uitgöenomen be berBie;^ ώ. ^ '
Sing ban lanb-recftt Bp ljutoeltcftfci}c booitoaerben»
berBinteniiTen 3t)n niet alleen nietig baer boo? Belooft toerbeenonmoi
ggelicfte saecii / aljS om te leberen een BeeflÉ bat boob ijS / ofte een jaecft bie booj
boen Ofte te muben/ ofte om guöt te fcßelben be lïraffeban een ongftebaeit
quaeb.
anfgelijcftsi 5Ön nietig be berBinteniffen bie fpjuiten uit een oneerlgcße oo?s
jaeclt ofte in;ic8t: te toeten inöten be oneerlicfte oojsaecft ijS aen be# aenn&=
met^59bcalIeen/5aoii§beberBmtem^fecnemaeIntetig : ginbien alleen aen
bejS BeloberjS söbe / 500 en mag uit be berfitnteniffe niet smmt toerben / raaec
be Betalinge baer ober ggiebaen 3önöe öoub plaetjef / maer ijS be oneerlgcïie oois
saecft aen toeber-5Öbe/500 ijS bie baer Befi aen bie in 't Bejit t0.
mile fcliuïbettenbeinfc8«Ibcn (uitgenomen baer uitbjucMicftßpbe toetten
anber^ inis^ baoj5ten) gaen ober op be erfgenamen/ enbe bat na pberjS acnbeeï
in be erfenilTe / uitgenomen aïjS 't gunt toaer in be fcirulb Beftaet onßjliftaer/
alö een erfljienjiBaeröeib ofte eenseecfiere baeb:toant ban mag iber erfgenaem
in 't geöeel aengijefp?oociten toerben/ enbe ben eene balboenbe Bebjtjb be anbe?
ren/beöaubensf op be anberen fgn * berljael.
©ÊrBintenifie öan be bjucljten bolgt be^ saecfiiS berBinteniffe.
©0a?tjS alle uerBintcnifTen nae maningö^/ of nae bat ben bag oberftreec'
ftfli / B?engen mebe aïjs geboig uecBinteniffe tot öergoebingöe ban fcgabe enbé
ban niet te toijcften ban be boojgaenbe berbeeliuge / 300 secrcrcn to» baf
be berBintenifTe bie bp be toetten toerb erßent/fiomt uit τ o ε ζ ε g g i ν g
ofte uit onevenheiD.
TOEZEGGING QefiBen top Öier booten nae 't aenaeBoojen recftt öe-
fcftieben/toaer uit goebte berjïaen bat een ffecljte berftferinS ofie oo^Be^:
ïofte bie niet en sefcBisb met meenmge om aengöenomen-te mogen toozben/
ofte oocii bie niet babeUclt en aengenomen/ ggeen infcgulb en geeft; maer BCi
ïofte stiefchieb ter «« .<©abe^ /ofte ootftuttboojcraenbcflojsaecfeen ter |
-ocr page 75-
Inieidinge tot de Hollandfche Recfits-geieerdheid. 60
|
TOEZEGGING ρΓφίεΰ UITDRUCKELICK ofte Öao?
WETDUIDING:
UITDRUCKELICK WOORDEN, of SCHRIFT.
Cot tUDOjöelicftc toezegging ioajSfipöeïïomeinen 5eecftereiüg5eingöe(irft
► L. Per flipu- bflct öoo? Ijet jelue ftmciitelicft gefcOteiie t namentlicft * Doo? b?age üan öe eene
iatjoncm. g^öc anttuoojb tiait De anbeten / öfte "t Vuelcft nabetftanb baec iip getioegt/
6p eebe / in taelcften ggeballe baec utt niet alleen recfjt öan becset boo> een ge>
baegbe / maec ooch \jan eifctj ijoo? een eifcïjec ontiionb, Sinbe^e oöecftomflen
öoo? iuoojben göefcöteb gaüen toel «cgt ijan taer^et / maer niet üan eifcß / ten
toaec eenige jafie baec oljec toaet ggeleuect/ ofte bat be jelüe oüerftomffen iua-
, mi «n beel tian een anbere nnbeclinge öanbeltng/ aïiS oan ftoop/öutr ofte bier^
geltjcftc. ^acl) bp be iangfie Saamfdfje recljtcn taa^f bojbec goeb-geüonben/
Dat fcfjencftinge tjan eenig goeb boo? Vaoojben aiieen gßefcöieb enbe aengöeno'
men mcbe-Bzaciite infctiulb / bat iß recöi om be leüering üan öet g&efröoncften
ßoebte ciflcöem
ißaer geïgcft be g^uitfcöen Uan alle oube tijben gßeen beugb en geBöen ge^
acöt öoöen be troutöe/500 «n 6p be seltoe sobanige fcöerpsinnigöexb niet aen<
Ijenamen/maer üerflaen enbe ge&?uicttt / bat alle taeseggingöen Die uit eenigge
rebelicfte oa»aecfeen gefcDieben / booj ioat \woo|ben Det ioube mogen jijn/ 't 3p
De luiben 6p malftanber iuaren Dp èencplaetji ofte niet/reröt gaben om te
tóflcljen/ofom een eifcD af te 5etten. ^ , ^
üSebdicfte oojiaecfte iuerb berftaea 500 inanneecbetoe5eggmgefïe Belofte
HE Ν C Κ , ofbient TOT EENIGE AN-
't5p 5ulffti6fgerc0tcb ten tijbebanbeganbei
gefc^ieb Τ Ε R S C
DERE HANDELINGE,
lingoftebaernae.
TWEEDE DEEL.
Faft fchettckmg*
Deaatio. * Q c Η Ε Ν C ΚIΝ G Ε iiä een toezegging, waer door iemand aen een an-
Oder niet zijnde verbonden, uit weldadigheid hem zelve verbind om dien
iét van 't fijne te geven, zonder iet wederom van hem te genieten, ofte t'fijnen
batetebefpreecken. . . ^
3©P Jeggen niet zijnde verbonden, 't 5P bat ßet sonbec eemge Beïoegenbe
reben/ 't ψ bat baer eentgfje ontfangen bjanbfcßap ijS boo?-gegaen / be toelcfte
riict 3öef£Ö«ö Sönbe Bp nianiere ban öanbelingöe / oocft g0een berBtntentiS en |
jeggften van't fijne: taant goe iuelbebecRooptngiiebanmfsSanberji
goeb mag Beflaen / göeïöcft top Ijier nae gullen berhlaten / 50a en nocgtansS
juIcfijefBpbe toetten niet gaeb-gQebonbeh in't tiucft ban fcöenciting0c/enbc
baerom en i^ ben giftet fjct gegeben goeb niet gegouben te toaeren« *
Zonder iet wederom van hem te genieten ofte te befpreecken: toant anbecjai
en toaec 't geen fcßenchinge: maer geben om geben / toelche ganbeling niet en
i^f Begcepen onbec be toetten ban fcöencftingen.
2CUe Ipiben mogen aïïe ïuiben fcgencftingen boen / uitgejonbert be onmonbi
^«©uberiS en mögè'en ootft niet fttacgtelicft fcgencfien aen itinberen / bie ηοφ
onmonbig enbe onbec öare ^anb Bïj)ben»
3[nfgöeïi)c6^ een man niet aen fijn öuifbjouto: bocö bufbanigße gifte / aï^
oocft ban be i)utfb?outo aen be man / toetb boo? be boob Bebefïigt / tngfteballc
niet en Blijcht ban beranbering bcjS toilleief»
IBaec een man bie Beneben fgnbijf en ttointig iaeren / ofte een b?outo-
menfcö bie Beneben be ttointig jacren/sonber Betoilliging ban oubersf/ magen
ofte 't geredjte/ jiilcftiS aljS boojen göejeit ijS / trou-Belofte öeeft aengöegaen^
mag aen fjaec ecßt-genoot ofte onbertcoube niet fcftenciien ί ηοφίε en ßan 500»=
Danige fcßencfeinge geenstniiBebefligt toerben.
^cöeiitfeinsc öp lebenbe lijbe gebaen ban alle goebecen tegentooojbige enöe
toeftomenbe mag nae reegre met Beflaen altoaer be geïbe Beitacuen / enbe gfte?
Daen aen arme luiben ofte gobsi-öui5en / maer in 't oJjeßeel firacgtciaojS / om
Dat öet maerfien ban be uiterfie toifie baer boo? toerb beïet.
^cijencftingije (bolggen^f öet gunt öter boo?en in 't gemeen ban toesegging
ge5ett) bereifcijit aenbaecbingije/ be toelcfe tufTcDen tegöentooojDigöen ntet
alleen booi tooo?ben maer oocii boo? anbete Beeuameteicitenenfeangöeftöici
ben, idan oocft gefcftieben tuffctjen aftoejenbe boo? Blieben: al^ oocït boo? ge^
macötigben ban toebec-iijbe/ toelbecfïaenbe bat boo? be aenbaerbing üe^ toe-
jegger^ Ia|ï geen bao?t-gang en öeefï/ inbien ÖP bie toeöerroept ofie te boojen
Rorat te fterben: ten toaec een Beampte fcöJöber betDesegsing boo? een anber
gabbe aengebaert op ftjn tnel-Begagen.
mt iet inii fcßencften mag suïcfeiS bom bantiu af/ofïe ban seecfteren tfib af/
ofte tot ieecHere tijben/oacifi onöer mibjS ofte inbien.
m fcljencftinge jrjnbe boltrocltm bm fcgentfeec g^eijouben tot ïeberina/
enbe aisüo Betomt ben aenhomer eerfl inffguib tot eigljenbom / enbe baec nae
beneigenbomjeibe.
IBaec om be oberbabigije milbgeib in te tomen / iß Bp be ïïoomfcöe recftten
göeflelt/bataïIefiöenchingöenBobenbetoaecbe ban biif ftonberbiSaomrrftc
goub-gulbenjs (uitgenomen ff|encftmge göefrfjieb tot becIofTmge ban geban=
göenen / ofte anbersinjS go^-öinjen ofte acmen / ofte tot opBoutoing ban
berB?atibe ofte nebec-gÖefio?tet!ui5cn / ofte aen ben ïieiser/ ofle iipben Itteiser
ofte Bp beib-obecflen/tot Belooninge ber ftcöfcö-imben) niet en souben Befiaen/
ΚΠ toaec be jeibe toaren aen-gegeben enbe te Boecft geteicüent: toaer ban icit
in onse^ lanbjS toetten niet en binbe / mifTcöten om bat be iniiböeib öißc niet te
sraotcnijsgetoeefi,
^tgenci |
-ocr page 76-
Redbts-geleerdHieidi
|
inleidinge tot de Hollandfche
^cDencfiingccen^Söeöaen Söniiß ö®ft Rrac9tig/cnöc&anntrtiiïtó«nr0Ci
ϊΐ0π iucrb£n.
benaenncmer naeöciSfcöcncftersf leben gScfiaen/ben feitje gDe^
fïasöen / ofte alle ftjn goeb toeerfaa.ö Ijaböe sesocfjt tc maften, ^maöeltcftc
lafieringe/ ofte anöere gcoote aenseöane fcöaöe / gelïen söelgcft möt/ uitsö^'
«amenacnraoe&et^öie gaerten tioeeöen öutoeïicft fiegetoen. <©oi5aiten ijan
eben ofte meerber getüicfjt iuerben mebe seöaubenöan be feliie ftractjt/enbe
baec onber mebe inbien ben aennemec mibbel öeftiienbe ben fcßencftecxn fijn
uitecfienoobmetenhJilbeonberDoubem .
g^efcftencfttnge Bp iemanb s^ebaen ban aïïefgn goeb ofte een mercßelic»
öeelban bien/ofte een liucft ban feec gcoote biaerbe/ ten tgbeal^ÖPSÖeen
ftinbcren en gabbe/ nacgte bjaerfc0ijneïich en barste te ßrijfl®eii / bierb berniei
tigt mbten öp baec nae irinberen teeït / enbe be felbe naïaet tocttdicft se6a?en/
ofteanbei'finjS seVuettigt. .
IBaertoaer't bat iemanb anbecfintji «enige fcöencftmse bebeaen een ban
fnneßinbemt/ofteaencen bzembe/bjaecßp ftjnen ftoebei foo bed toaerbeti
minbert/bat fgneismberennietenfoube 6e0ouben ßetrecöteiicfeebeeï/bat0aer
in bejg üabec^ erffeniffe oocit jegens fgne uiterfie ωιΐΐε toeftamt/faa fouben be
ßinge aen een bjeembe toaer gefcDieb / boo?tïaegiS iuii^f om be hinberen te bei'#
Bonen/tn taelcften geballe be geöeele fcfiencfenge te niet foube gacn»
't <©unt gefcftoncften iuerb ten iniicßte ban een geijoopt 0utoeIicft/moet
Decgegeben toerben ftet önbaelirft niet boïgenbe, 't ©ojbeu bat öntoeïicft-gai
ben aengaet falmen binben öiß»: »ο?^« öaec ban ßoebel-mengmg g&efp?ooci
ften.
3llUe fcgencftinggen toerben ten fcöerpfie göenomen / am ben fc0enc8ec minH
teBejbiarcn.
L. Mottu iiS een fcUencftasie bte gßenoßmt bJßcb * tcr jafte be.s boab^ / nament^
' M«fa. lieh 500 toanneer iemanb bencBenbe om fön boob een anbec let babelicft lebert/
oftcsonbecleberingfcöencfit. . r- r
'©ese fcgencftinge tjeeft in be uitboecmge aïleö gljcmeen met maftingöen bie
Up utterfle bJille gefchieben/ enbe i^ infg9eï9cft$i onberbJo?pen be aftrecftingge
ban öet bierbe-beeï: ftan oocft bjeberroepen toerben 6p ïebenbe ïgbe / en ftomt
te berbaïien ban ^ elf^ inöien ben aennemer boo? ben geber jierft/ficibiS ai bjaeu
öe lebering gefcftieb: maer in Ijet aengaen jeïbe toerb bese fdjenciiingije oitbet
be recgten bie üan fianbelinge onber lebenbe fp?eften ßegrepen/ bjaer uit bolgt
Öat iuiben bie ijaer goeberen Öp lebenbe ïgbe niet en mog&en berbjemben / aï^
rainbenari^en cnbe anbeten/oocfebeiefcgenehingBen niet en mogöcn boen.
étaet ooc& te letten bat beje fcpencfeingge / üjettelicft enbe 6p macljt ijefi^
öenbe jgnbe gefc&icb/ïie(iaet/ altoaer 't fcöoon bat be^ fcgencheriS erfeniffe niet
cn toare aenbaert / Öoe iuel be maftingDen alfban ?ouben iiomen te betballen.
©ooit^ 500 inanneec iemanb in fterbenjS noob een anberiet fcgencfttjonber
lebering/enbe baer nae opftomt/ jobanigiie fc0en£&ing0e bjerb göe&ouben titl^
^^San Se SS^/'bë grtrout is? met een man ofte iuebuiuebie feinöeteit
öeeftbanbao?gaehbe&ebiii/mag ηοφ ßp gifte onber be lebenbe/nocB^tg |
^nbe al;ei Itter baa;en ban mtecfte biille ίίβί gefeit.
SnfSdijciKf en magfjcn boogbcn of ftebienactii ban iong®e ïuiben goeberen/
nocgte bec jelbet hinberen / nocßte * bie be iongge luiben ten boop Ijeö&cn ghei * ^«κ«
geben/ ban be ielbe longtje luiben/ minber jijnbe ban bftfenttointig laren/ niet jatttr^,
oeftomen eenig ontilBaer gaeb / boo? frgencftinggcn ßp iebenbc lijbe noc&tc ter
safte bejSboobjEf»
't iSiunt öier boojen göejeit iii ban fcgencfting fip lebenbe Ipe / tuifcöen ben
Sgenen bie mal&anber öeneben be jare ggetrout QeßBen jonber toettelicfte toe^
fiemminge/geeft oocft plaeti? in fcgencitingc ter 5afte bejs boobii»
DERDE DEEL.
toezegging^ faeck-^eldigen ende borgen^
TOEZÊGGING WELCKE DIENT TOT Ε Ε Ν I GIE
ANDERE HANDELINGE gefcftieb of totbtrflercftingbanbe
Söebjoonelicfte rtcftten tot bie öanbeling ßeöoo?cnbe; öf om iet baer Buiten tc
bebOMbJaerbeni iuant met voorwaerden, gBelijcftmen seit / gaet een man uit
fijn Weederen, Dat i#/fgnrecOt: cnbe mag öaerom gem een iber betBinben
tot iet bat nae ggebioonte m beganöelingnieteniiSBegrepen/ofteoocftftine
mebe-ganbeiaet ban iet bat nae gebjoonte baer in 5oubc ίππ Begrepen tc onti
lallen/'t en bJaerbeBurgerltcfte bjet jobantgge berBintenifTeoftcontïaftinee
bernietigbe ί gelgcft gier nae 5al «itgebjucftt bjerben.
Φοο? toe-jegging flrecftenbe tot öänbeling ftonneit niet berBonbèn ibetben
be jonge ftinberen/ nocD geen geBjuicfe peBBenbe ban gaer berftanb/ ofte rajeni
be luiben / ban lueggen get aengeBoojen recöt alisf ^ejeit ijS ♦ cnbe ahoo top
{Jiernufp2eecftenbanbjoo2belicftet0e-3egging/i3s ftennelicft bat Bier Bp
baegt moeten bjerbe« bc lïbmmen» ©an be^i Burger-toetiö bjcgijen 5gn öier
toe onBequaem alle anöerc anmonbigê/aröoacft*'iSlanö;S ofte flaöiT-ftinberé* * \
l^temanb en ftan iet toescggen om een anber te berBinbcn/ Buiten bc uitioni f'Ï"i
bermgen öier boojenaengetrocften: baerom alji iemanb toeieit bat Buiten be èa """"
selbe uit5onberingen een berbe iet 5al boen ofte geben/ julcfts bjerb Ba dmö soo
berftaen/ bat öp Belooft te ïuege te B?engcn bat 5ulf^ ?al gefcljieben;
iBaer men ftan toesegging boen ofalif *ZAECKwELdige ofle^*®·
BORGE. "'*''"^palci)etateur.
ZAECKWELDIGEiif dien de zaeck voorname ntlick aengaet
^aecfttuelbige 5Ön een ofte meer*
't läan oocit ibd sgn bat »an tüiee ?aef fttoelbigöen ben ecne flecOteliüft / ben
anberen onber een Sc/tfierinbieniiSbet&onben/in inelcften gBebaïie ben eene
tie fïecöteiicft betBönben oocft boo? 't herballen ban öet inbien raag aengc?
fpjoocftenbjcrben.
* 5ii«&Vueibiggm 59η ban eene toe-jeggtng/ bic moeten *i.cotr« sc-
recljiten alle gelgch in recßt aengöefpjoocften bierben/ •'^»''ί·
«}»f."wgenbolflaenBetaïcnbeclcftöaetaenbeel:bocD een be gftefteelc fcftult
ïoüliff Betalenbe / Bcbiöï» öf anbcrcn / öcBBcnbe ftjn beröacl m im mebe-jaeci
^ toelbtgem |
-ocr page 77-
Inleidmsetotde Holkndiche
cfiiteïinsöete»? riinöooftii5öei«ö&/öat«t
Reelits-gcleerdheid^ ÓZ
|
ïadtiieen; ntao; in&i^ W ί
BecftöooittöÈnanlttriuet. . ^ ^ ____ϋκ-Λΐ».^». λ.«<·
Φθ£0 ö^e neoD ömtfjanienöasmgtjawöawflilcflisioocftöefi^ö-fjiïif^
©Se'fnöicn öß saccfttoelDigöm tijpjfliig afilanögefifieneBeDaenbatttiie
b0flibeeIentoant'5amenöagm0enöeiMnfcplD-fpIiflR^ . ru ,Λ u i
borge ijS een die tot meerder verzeeckerheid des inlchulds hem zelve
voor een andere zaeckweldige door toezegging verbind.
ffillc bie toejesgeiiis macöt ßeBöcn mogen oocft 6o?Beit iJJOjbm / obec5iöcw
ooch bic onbcr boosbie Hambc |>a« bcrflanb ftonnen gciijutclim/ te inwoi ai^
3Ulf ßäS met toeflcniming bet uoosben sefcöicb*
©ttsBenomen öjou-maifcBm: iïieltfter öois-tacgte booj be Bojser-lücttai
300 ^tet 3ön ijerraetiijt / bat oocft be öetalmfliJe bic baer uit 50Ube mo08«n jgn
gcfcötcb is^toeberroepdicft/mct bcij?ui8ten ban bien: cnbc bic
? .-r..-.. -------—jjg jjjjjg ijjeröen mcbe 6eb?tjb: Wöömbe
allaacr t
iiSbirboojb«! tti'seÄcn : inö«n fp uit 5811
Rhetoeefl om een anbcr tt öeb?ießÖen / enbe namentlich inbien fp 8aec ggelaten
öciificn of fpmebejaecßtoclbtsc maren: ^ ,
««n enöe boo? 300 bcel fp uit be ijanbelinge iet ^cBfien senooten/aiiS oocR
mbien fpBojsen 39η eetoo?ben booi een bie fpfcöulbigl^^^
Inbt^ fp oaec 6oi0-toc||te nae be tinee jaeren boo? nieirtoe toe-sessme
Dfteberieetße«n58eB6ense(lerc&t, ^ .. ^
*r T^fflcfica ^lnbicn fpuitb?ucfteïic&enbetüeIonb«mp 30nbetotbop?beel'ti»eIcßsci
seSn- noemt Vnerü ·» be^ ©elïeiaenfcQeiSaebjS-BeflmtjS afiianb B^Ben flebaen.
fuit" veile- * q^o? Bpsonöere iaettcn 10 ben geöflube bjoutoen, berBobcn Bajge te toer^
jani. öen boo2 gelö-Ieeninse bie aen öacr manjS gcfit)ieb / uttgcnomen boo? 50a beel
fcftulb ?oube mogBen Bebonben toerbenteffrecftentot^arntBatc/bjeïcit
l^Tsc. boojbeei ben bjouVuen Blijft ongeftrencBt/ al gabben fp fcöoon afiianb ggebam
veiieunum. üan ßct ©ellctaettfcöe ßaeö#-Seffuit/ten Suaec bat fpbanbitjonöerlwgöe
boojbeelafdanbbeben* r .. · ^
<ecn fti^gfman mag geen Bojg^e iuecben tnsaetfteubanrecötfplegmgof
ïanb-becöuiring. . ^ ^
©oeiueiöeBojggen alleen boo? t0e-5eggingöaer5elbeberBmben/500 ßa«
3Uïc.ö nocßtauif ^efcöieben niet alleen toanneev ben saecfttuelbi^ uit
gingöß üerBonben/ maer oocit uit anbereoojjaften/ aljS boa? gftenoten Baet/
öanbclingen/ ofte mifbaeb ί toelberflaenöe bat ntemanb öem sä^Jß iwo? Bojg-
tocöte tot löflïrof en mag berBinben. ^ ^ r
lemanb ftan Bo?gbio?bé niet alleê boo? berBinteniffen btf Bp Öe Bo?ger-iort |
^cBoigl^en mog0cn öaerniet 3bjaerber berBinben ban ben jaecVwelbigen
ijS berBonben gBetoeefl/ injaecfte/ tgb/ pïaetjS ofte anbere omjianbigöeiö/maer
ibel m:nber:oocft met een feecfter inbien/ofte ban scecSeren tijb af/ofte tot «eec^
fieren töb/in bielciten geballe bie tijb omgeftomen 59nbe be Bojg niet langer en
ijef berBonben/ljoebjei be jaectoelbigfic berBonben Blijft.
, ^e Boig-tocöt ftan gljefcgicben teji felben tijbe aljS be jaectoelbtge öem ber*
Binb / oocft boo? ofte nae,
?5o?g-toc8t göefciiieb aTiS anbere bJoo?b-bcrBinteni<Te boo? toe-fegging
enbe aenneming: enbe alfmen Bebinb bat iemanb gem aljs Bo?g èeeft gifeUeït/
footoerb Ört baet boo? geßouben bat aUejS bjettelicft isi g8efc8ieb:maer inbien
iemanb seit/ bie man manjS gpenoeg/ ofte u fcgiüb fal u bjel gebJo?&en / fon-
berbaerBp te boegen ban mp/bie cnfoube niet berjlaentoerbenïjemaljSBoji
Sftc berBonben te §eBBen.
®e^Bo?gsf berBintenife gaetoofßopfijn erfgenamen/aljS anbere berBini
tentffen.
<Sen &ï?giie geeft boo? een biet beii fteiserjs 3!u(liniaen*'t reffttßeft0mcn* i..EeneficiG
om ben fcDulb-eiffc^er aftefteeren/foo lang tot batgPbensitecöJdbigftefaP'i""®'
ReBBen uptgebjonnen: bJelberftacnbc in bien be ^aecbJélbige Buitenfïanb;S/
foo faï be Bo?g8e een Bequamen tijb gefteft toerbcn / om te toege te Bïengen bat
ben saecbjclbige te recgte lia: enbe inbien nae be uitiöinninge ban be jaectoel-
Jgöe ben fciwib-eiffcger iet te to?t Bomt / 't felbe fal gpaen bc 8o?göe moggen
g^aer en Boben bjanneer boo? eene fcöuïb eniicbao?iieiifclbefcöuibenaer
meer aliS een Bo?gen 5ijn gebjo?ben/foo bermag iöer een ban bie aen^cfp?ooci
6en 3i)nbe/ bolgenjS be toet bejS ïieijersi aib?iaen/te berfoecBen fcgnlb-fplijfing
onber be &o?g0en maer * bit boo?beel en öeeft geen plaetjS/bjanneer meer Bo?i
SBen öaer beri&onben geWben boo? een boogb / tot * fcgabeloofgeib ber iue«n/
nocgte bjanneer een Bojg in recgte ggelocfient 8eefe Bo?g8e te jiin: Voaer oocfi
een ofte meer ber Bo?gÖen ten tijbe banbe * ßecötfpleging ftenneltcB be.ö Beta^ *25.aitifcou.
lensf onmacßtig/fulcäs foube tot laft Bomen ban be anbere 6o?gen : maer toierb '«ftat».
gp baer nae onmacgtig/bat foube ftomen tot beiS 3Infcö«ïöcr^ fcfiabe.
25eibe beft boo|beeien / ban be ^uftiniaenfcge enbe aiD?iaenfc8e ibet / Baten
ben ggenen niet bie baer ban nae goebc onberrecgting afftanb öeBBen gebaen/
ofte öaer berfuimen in recgte baer mebe te Begelpen« 5©ie Baer berBinben een
bo?beren boo? be Betalingije/ ten iuaer fulcjS toaer Bebongen/ of ben Boaae boo?
bohnife toaer oberbjonnen / ofte fter langöpn φ toaer gftebleben in Oet ber»
6anb/ofte bat ben jaertoelbtge fgne goeberen berbebe.
Cen Boz^e Betaelt BeBBenbe Beb?ijb ben saecbJelbige enbe anbere Bo?gfien/
enbe Beeft alfban f|jn berBael op be 5aecBiuelbtgBc / niet alleen boo? 't gunt ha
Betaelt öe^:/ maer oocft boo? alle gdeben fiojlen enbe ftöaben/ * bermag oocft» l. szncnaü
boo? be Bttaling^e (niet baer nae) ban ben fcBulb-eiffcfterafuo?berenberlp «dendarum
öat ben fcBulb-eiffcBer Beeft op be mebe-Bo?g0en / op bat Bp ban
fouSnoS boen ^^ ^^^ ßeftomen / 't taelcft öp anbcrfiniS niet en
Sfesöensi öe ïlaomfcöe mötm i^ in ^oiianb ban oubsi gBe&nüct / enbe Bp
ζ toetten
* L, Eencfidü
divifionis»
33. Inöera·
iiiteit. |
-ocr page 78-
Inieidinge tot Je Hollandfclie Rechts^geleerdheid·
|
wetten bßtMaett/bat bie tio?s8cn söetoojben ?ön tiatwcenfcöuïötóa«^
Dttberpanb ίίέ söeflelt / mrt eit moQm in recftten acnsfjefpjoacfen enise uitSöe-
toojmentaeriientoaoibß uittoinranggc ijan'ionbcrpanb/niacr allem naeoc
uitiainninge/üao? foö ijcel ben fcljulb-et ffröer foube maeljen te ftojt tomen/al^
iuaer fcö Jon öet onbecpanb in een berbe öanb / ten inare anbetji uttbjucKeuc»
iuaetß6efpjo6en.
^e aennemerjs üan be toe^esginsöcn itonnen 39η alle latben / felfé ooeis on-
nt0nbigenl)aertoet(lanb0e6iuiclißnbe. ^
^aer bonnen oocft 5ijn meer een annemeriS ban be toejeggine® dcft in t
geijeel / enbe in fulcften geüalle öeefc een toejeggec be fteure aen tote 0p toll ee^
talen/enbeaeneenßetalenbeisifieijzöb. , . r
' 5©c htnberen onbec be ijanb üan ßaec ©ubetiS jtjnbe nioggen let fiebinggen
ofte aenneeinen Udo? 0aer #uberiS / enbe be ©ubeiiS Ueo? faobanigge feinberen
in toclchen geballe be infcßulb ftomt aen be «©ubcrjS: maer be toe-seggtng ijan
<©uberjS aen fobanißge ßinberen / ofte üan Rinberen aen be Mer^ / iiS ftracD^
ϋείοοίίί·
giemanb mag oocß een toeseggins öeöingöen oftc aenneemen/ toaer bp toe^
cefeit toert iet te geueji aen Bern ofte aen een berbe: ni toelc&en getjalle be toe«»
ftttafterbe teure öeefï toienßp toilfietalen/öoetoel bien berbe niet enmage
timöen / aifoo in t gemeen niemanb inftöulb en fiefiomt boo? ecn onbec: maer
inaer be toefegging gefcßieb am iet te Betalen aen ben aenneeraer enbe aen ce»
öerbe/foo feube ben anneemer alleen recöt geööen tot be gelft:.
jBaer flecötelicii iet te fiebingen of aen te neemen boo? een berbe / (uttgenoi
menJjoo?biegDenenben toelcfee infcöulb boo? eenjS anber^ baeb ftanaenfeo?
men/toaer öan fjier boojen iii gefjjjooc&en) ijsf ßracßteloo^/ ten 5p julcftsf gBe#
fcljlebe ten bienfle ©obs^/ofte öoo? ben »rmen / ofte bat ben aennemer selbe
baer aen 3p gelegen: of bat baer een flraffe 6p gefldt 3p / bie ben toesegger jal
moeten bjagen 30a ijp 3ulcM niet en beebe: maer al3oa δρ on^ meer toerb ßc^
5ien oa be ftilliciiijcib aiif op fcfterpöetb ban recjjten / joube oocii Suiten beje
uttsonberingen een berbe be toescssinge mogBen aenneemen / enbe al5Do reföt
ibehooinen; ten toaer ben toe5esgöcr boa^ be toeseggingbanbe berbeiUlcftsf
Öabbetoeberroepen.
* is, cautie. J^eele toeseggmge (meejl onber * jeecftering) gBcfcöieben 6p lad ban be
L rw do!o. <i»beröeib/ofte ban ben ßecßter/ alji ban niet ter * guaber troiitoe te ganbclcn/
* L. Damni»jjat een öuirman fijnen öutrman bao? een getimmert / mifTcBien toat gebaer^
infefti. |ijienbe/niet cn jal fiefißabigen / * bat cen erfgenaem be mahingöe boi#
* L c2m™· boen / aljS ben tgb ofte öet inbien 6p be uiterfte toille göeftelt jal fiomen te ber^
Miitiana. ^^Hett / * bat cEn mafting-benrber räet en 5al boen jegensf Bet inbien toaer on*
*/..B.em ftwä jjgj hßjji iet 10 gemaccht t * bat een boogb fgn toese jal onbefcBabigt Bouben/
^^Ticm rt »batiemanbjonöeriaflrecBtplegenbe te toegßen 3al 6?engBen bat ftjn boe«
i tam haberi. Vocrbc geftabißt/ * bat iemanb bie recBt Ρ togt Bßt getopftie 5al bolboen / * bat
»x-iudicatum iemanb be 5afte boo? een anber 3al beranttooo?ben / * bat ftp gelb ofte 6^it jal
. ™ obergöeben ♦ ofte een getimmert aftoerpen inbien julci^ op uiterlicftbonniffe
' toerb berfiaen/ *bat Bp cen anber bcn toeicßeBpgöebicistgeeftnietensal
jri.
- L-Derefti-ßefcBabigen,
tuen do.
ι, Pc UimoUiBdo. * ti De η,οη offsBdißdc;
gei't gunt |
tfil 'tgunt betöintcnifTß i0 onbertoojpen/ ( toaer bau Bier boojenijigBß«
fpjoocßen) ßan oocft toe-geseit toerben/ enbe oberiulci^ ftan iemanb toe-5Cffi
gen niet alleen iet te geben/maer oor ft iet te boen. g^cB Boe tori nae 't aengci
6oo?en recBt iemanb bie iet toegejeit Beeft te boen/ geßonben julcftii te boen/
tngeballe Bet Bem boenltcft i0 / 300 mag Bp nocBtanjS nae 't 6urger-rccöt bol^
ftaen/mibif bolboenöe ben BebingBer ofte aenneemerbetoaerbe ban't gunt
b in bT^eb te b^ fö be ftrajfe 50a baer eenige BebongBen/ Bp ge«
m een berBinteniffe lionncn Begrepen 5rjn meer saften ofte baben / maer in«., ^ .
btensulcftiSgefcBieb »gejamentlicftaliSalbuiir lek zeg u toeeenftuck Jands
gelegen onder Rijfwijck; ende een gelegen onder Voorburg: ende een gele-
gen onder Waffenaer} ofte oocft aïbUiS : een ftuck lands onder Rijfwijck, een
onder Voorburg, een onder Waffenaer zeg ick u toe : 50O ben toe-teeser itl
allejigeBouben; maer gefcBreb Bet *berfcBeibentlicftaljSalbu# : Ick zeg «toe * i-wsqni.
een ftuck lands onder Rijfwijck, of een ftuck onder Voorburg, of een ftuck on- ■
der Waffenaer, 300 mag met ecn ban alle te bolboen ben toe-segger bolftaen.
filjS aen iemanb toerb toegeseit iet bat nu 't fgne tssf / ofte iet bat öet föne ?aï
3Bn/te toeten }egBeniS3ulcBen tijb enbe boojbal als? öetsai Bet föne toesen/ 500s
banige toc-3egging ijS ßracBtdooiS.
eneerlicfte ofte berBoben ooi5aecii Beeft jobanige ftracBt in be toe-5egging/
aliS m be berBinteniffen in 't algemeen/toaer ban Bier boojen gcfpioorfien.
25elangenbe bc toö?e/nae be SaomfcBe recBten toaji nobig bat beu Bebingec
enbe Belober mofien 30η op eene plaet3e/ gBelijcft Bier booien m me^tit: maer
Bp on^ tian sulcftsi oocft boo? be berbe Banb gefcBieben t oocft be toê-3egginge
op ecne tgb / enbe be aenneeming baer nae / te toeten bao? enbe al eer be toe-
lu Mi-^r·^""·^. ms« um wit ^»^(»MH· ouwtj» «Ι^ΟΕΠβΠΟεί
ren/ofte ben eene met een inbien ofte op seecfteren t0ö/ ben anberen 3onber 3ooi
banigBe flpüoeging / 300 soube baer uit geen berBintenijS boïgen / maer hiel in^
bien ben eene ban een meerberBoop gelb j ben anber bancenminöcrbcrftaen
Babbe/50ube bc ber&tntenisÉ Baer boojt-gang Be&Bcn tot ben minber Boon
gelbiS?.
't<i5unt Bier boojen ban be&oisengijEidti^/BeeftoocftplaetiSfinalletoe'
Seggmgen/bat alif men binb δρ monbeiinge ofte fcB?ifteltcfte oojftonbe bet
eengie toe-3cgging gefcBieö / als^ ban alle^ geBouben toerb toettelicft gebaen
"^et , .
neer't inbien.—--------------------
"of icft3eiöe indien Pieter nu Burgemeeiter is ofte geweeft is, 500 Otlfïaet oftê
bergaèt babelicft be berBinteniffe / nae bat 5ul£ft^ toaer ofte ontoaer : maer
3iet Bet op iet toeiiomenbe / 300 ijS baer gljeen fcBulb / maer Boope ban fcBulb/
be toelcfee oocft aen bes? aennemeviS erfgenaem obergaet: iae Bp toftlen ftan be
fcBulb niet gBebojbert toerben/anber^ alji Bp ben erfgBenaem; gBelBcft ató ie?
manb ietiiS toegBeseit/ inbien Bp niet en gaet nae <©ofl-änbie: toant 50a lang
ÖP leeft ijS 't onseer fter of ben toesegger ns sBeBouben ofte niet. 3®eberom il
öe# toÉseggerif erfgenaem 50α toel baer in berBonben ben toesegger 3elbe/
maer em inbif η bat onmogBettcfe i^/ al^s of tcft jeibey ie^ien ghy een huis bout
toe |
-ocr page 79-
|
Inleidinge tot de Hollandfche
tot aen den1iemel,t«aMitt öe tacjefffing tctfioitö nictigi gdijcft öaer-sn-te^ftt
een tnbien öat onmag®cHcR niet te jijn / De fcöulö tcrflonb uefltgt / aIjS of ifft
jci&e indien ghy niet en bout aen den hen:iel. %zn tOe-5e5S9er bie iet ßelOOflC
^ . toejeggingenopeen
rmeeningit/ enbe öat oocït ggeen
1 ofte niet: inelcheiaite
I oniS om ben gemeenen oo??
---------------------,____________________________iä 50n/ ten iwaer batter ütt'
Smteniffe Huaet ten inebec-jgbe/ enbe Den öahbelaerjS aen ijet inbten Vuaer gSe?
ïégen/'t ïuelcft geSeurt in ijecfeecfteringen. flnbeciS foube 't gunt gegeben ofte
Betaeït iß loeberom geepfföt mogsn inö?öen. ^n i|olianb plag feer göeö^uici
Relicii te ?ön Dat ben eenen binginan ben anbeten in recßt een toebbe ftobe oüet
fcijulö of onfcgulb/om booj be ujeeji ban gcoot toerliejS be lutbem af te fcfeichen
banonwcötmatigöe ]ßec8tfplegingite/enbe alle toebbenUabbengaeciDeberi
toebbe/ bat bie 8et tuebben toiietb aengfjeBoben mo(l get toebbe boigen / ofte
löben am fijn^i te^möingeriS tooojben: rnaec get googöec toebbe öelbe öet ïa^
B8er/ enbe foo toanneer ijet öooger inebbe toasi tot een gi'ootcr tjoop gdbi^ ban
öaec ban ben ïagcn ïïecötet: ftenniffe Ronbe neemen/foo iuierb boo2 öet toebben
öeöeeïe faecft gfjeftnocöt acn een #offaert ι bat aen be ftenniflTc ban 't ^of/
metitnelcßennaem al^^boen gtjehoemt tbiecben bet ^atl}ubienbtei:fc|^aren:
ban fuïcjS ijS nu genoeg in ongeBjuicft geßomen,
«©eïgcfietibijffelingö &an ontflaen ban toefeggingöenbie in * tuifcö-fpeien
gefcgicben: enbe flaet te toeten bat alle tuifcöfpelen plaggen ban oubiS in ^ols
lanb becöoben te jgn/fonbec bejef «iPraefii oojïaff/ bie aen eenigge Rieben jobai
roggen recöt öeeft bergunt. ©oajti? iif get gijemeene recgt bat niemanb meet
öOD? fpei en isan becliefen ban 8p te Serbe en ieeft geö?acBt/ alle boibere teefeg^
gingen 5ön nietig, ^aec en noben jijn opbele plaetfen feeuren bat öet gunt
in jobantg fpel berloojen i$i/&aben tbJe-loob silberö/oftc jeecfter iuaerbe/ mag
toebergeetfc^t tuerben/niet alleen öp ben toeriiefer / maer oocfe Bpftjnöuif'
biauiïi/b|tenben ofte magen.
jEen mag oocft ferac&teltcR toefeggingett boen om ban feecßeren tijb af/ ofte
oocft töt feedteren tijb toe / oocß toanneec ben aennemer ofte toesegger ofte
iemanö anberjS fal flerben/ofcc geffojben fal toefen/ (onaengefien be gaer-Woi
btngilc ban be ïSoomfcge isecötfgöeleerben αρ bit tlucfe)g5iei)iouben te 59η.
't<i5unt toegöc5eit is? om bolüaentc toerben ban feecfteren tp af/ baer ban
gaet be fcöulb toel terflonb in/maer ftan ntet ggebojbert toerben eer ben tgb i0
betfc9enen/iae öet faer/be maenbe/ ofïe ben bag/ bie gcnoemt 5ön in be toefegi |
Rechts-geleerdheid, ^Γψ
$et toegefétke S^ouben Vbertten aliee onmogdicii«
^lle toefeggtngen joierben eng gnomen / enbe fidcÏ bat ben toefejsgier minff
toecbSejtooertt
vierde deei^.
ΨΆη Dading*
wil OE firaffe oer mtfDaben todfiomt be «©bcrßcib/soo moaften bie &i3OnDeriic& boo?bcmift»acö3Ön6ßfiöabi0töacc
recöt enbe Buiten rec^ / tlecßtelif ft ofïe tmber m in»
liiä ofte nübiS/ootß met ïiebingban fioete/iegenjS ben betï)?eecftec,
® aWng-tJ002ben ioecben eng sö^nameit / enbe baetom ïoerb met betftaen
baer onber öegrepen iet toaer om ten tfibe ban be öabingïoaeïfcööneUcft niet
____...... |
-ocr page 80-
|
Inleidingé tot de Hollandfche
Vuanneer get Μφίΐι t^ ban gelernt 0dti/ αΐ^α be luitt«! tiicßmed
berlgtien \ioo? t)et aent^en / ij^ Itp De Anetten gaeö gttton&en Oat De toe^
ieffsmse tonnen öet\uee iaecente ceecftenenbim benDagiian'tberlö&enaf/'
Cteninaec öen toe-segg&erïaaec gettieeflminber-jaerig/ofteuttlanbigDtn
iien gemeenen otc&aic/m Voeichen gemalte ben ttjb gereecl^ent luetb ban t)et
*L.Exceptio-ljout)eiiaf^anSetMetieI)Seut öe&elpen *mct te jeggöen bat öetgrfö
sie de non nu- met cn 10 ßctelt gciueell/enbc baec mebe bolftaen/ ten iJJaer ben fcQuIb-eiflajei:
mer«« pecu-tgfling „jjc be boo??ctbe ttDce jaercn mag bcH toc-iegggec
baec mebe niet bolflaen / 't en ïuacr 0p honbe feeiuijsen bat be telUngöe niet en
toaec sefcQteb.
^n alle anb
iieVöö^/ten iuf
gefcJöteb,
me uit een ijmtj-mnft ioerb aengBefpjoften moet Γόη öanb ftennen ofie
ontiiennen / enbe be erfgöenamen moeten 't felbe boen ten minde tec goebec
troutoe/bat is? boo? foo öeel gun ßeftent ijtf.
©it een öanö-fcöjifïtuaer in flaet te Betalen aen öoubec-'jSfiaiefii/magibet
een recftt jp^eecften bie 't fct>jift in öanben ©eepc / ten iuaec betoefen iuierb bat
Öp baec aen luaer geftamen ter quabec trouttre,
®ie iiit een fcgjifielicfte toefeggingöe / ftiftoubcnbe iöcttelicfte óojfaecft iuaer
uit be feïbe iiS fpjuitenbc / toecb aengöerpjoften / enbe öe öanb niet en ftan ont^
itennenVnocöte figiiftclicße qugifcijelbinsS^ tonen/moet ten ingang ban be
25» Banux ]Recötrpleging * Öanb-bulling boen aen ben eijTcQer / onbet goebe seechering
«fferaent. ijatt iBeberom te geben tnbien fulcjS baec nae becflaen inerb te öeöo^en.
iCoesegging onbec ganb-fcöiifï niet ggefc&ieb sijnbe bao? 't ggerecgte / ofle
6eampte fcöjnbec / geeft göeen feracgt iegenjs een berbe t aljê 6p boojbeeib / je^
seiijs anbece (cöulb-eiffcöeciS fp^eecftenbe op bejS fφuIOenaer^ oaet>eï/tm ibaec
b?ic getuigen öét felöe öabben onberteicftent,
SESTE DEEL.
'T'OEZEGGING DOOR WETDUIDING
X ko
Vattoverkming in 'tgemem.ettde bare verdeelingen.
*l,Cont»aH·
----------------- iiS met*over-
_ kominge ofte zonder overkominge*
O V Ε R'K O ΜIΝ G Ε bie anbec^ HANDELING genoemt toecb ifi
de eendracht des willes van twe ofte meer luiden tot eens ofte beider nut.
«©m bit gconbeltcft te becflaen btent gfjetoeten/batgöelijcft allemenfcoe»
aïïe amftacöten met en fionnen leeren/oocfe ben eene ban accbjS ofïe gebaisi bje^
SSeit tot bit ofte bat öeauamer i^/ ai0 ben anberm/ bete saecften oocft boo^ een
menfcö alleen niet en ftonnen toecben becricöt/cnbe baerom ibec menfcö om
toel enbe gljemacßclicft te leben be fiegulpfaeraêctb ban anberenbannoobe
Öeefl/baer wt q^migt bat öe meafcijen of uit b?ienbfföap ben een booi ben
anbecen iet öefiöen göebaen ofte ^emaecht / ïatenbe be ecftenteniffe baer ban
öen beii anberji befc0ciben0eib / om met bebtng om ban 8em bjebecom iet an<
tKc^tesHentetem ^en dgenbomban befalten boo?iiiM]d5||nbein£^eboett/
lenbc |
Rechis-geicerdheid. és
enï» tb« ßicnftö meer 9i®&cnbe bä nobe ban fjem tot eigenbom toiaji tóegebai*
len/ bden ooch meec jijnbe toegeballen ban fp boo? gun feibOT ban boen öabbc/
ijS inrgeiijcjs gebolgt bat bm een ben anbeten ;gne jaecft geeft ^ersesetjcn/ in
bollen ofte göeb?ecitciicßen eigenbom/ ofte alleen tot een ttbeltó» ge&niicß/enbe
bit bjebecom ofte be gaccite ïatenbe ßjuicften ϋφ beö ©ntfanggecii beftöeibeni
&rib /ofte eenig boozbeel baet bojen öebingöenbc : üiecuitsgnonttïaenöe
* reuilingen bic ban oubiS öp bele boleiieren/ infonberßeib fip be S^mtfcgen/ foa *
feer ;ön geöjuict göevueefl / gSelgcft onjS becfcßeibe oubc fcßigbecjS getnigSent
«enbe alfoo 't niet altijb i .....
^onbe/tefto?tiïnamaen .
mebe be eüenlteib ban alleri
Itng genoegen i fao'
iben feonbe becnoegen/ tot iaelc lie mate 6p 't merenbeeï ber
bolcherents^ göefijuict gout/ jilber enbe fiopec / aljS ßeqnaemfl om te bjaggen
tnbe onggeferencht te beteacen / een tetcften ban bebjaerbe bie bp be burgljer-
Ittei· SA·»« Λ»« .S-i'-----------------Λ·^·.-. .·-«»- . - -
ben ban 't tibelicft gcïijuirti* Bruickleening. ^n IJet boen toerb gleiiacmt:»^ commo
ftaenvaerding ί uitgfjenomen inbien bat boen öeftonb alleen tnbetoating dimm.
ban eenigöe iaecfe/ tuant aljS ban tji 't * Bewaeraenneeming: öoc& inbten be * "^aia-
Selbe sefcöiebe δρ een infcgulbcc tot fgnc berscetfieröesii / bJcrb ban göenoemt * t' Depor„ü,
* Pandaenvaerding. * t. Contrac-
Jßet bergoebmge / 500 be bejegening fieffaet in 't geben om toeöerom te ge^ ««»H'^oxis.
ben/inbien 't geben ban bollen eigenbom/ boo? eerfi 50 't ïsf saecft om jaeeit/
inbien be selbe ifS meetbaer/teïbaer enbe bieegfiaet/ enbe een jacche be^ selben
aerbjS bieberom nae ^eecfseren tijö bjcrb beUongBen * verbruicklening: tot iet * i-^MuBium.
anberji «uling : ofteijS'tgclbomgelb babeUcit*wiireling: 't^aech om*£
gelb * koop, ende * verkooping: fSeftaet be öeiegenmg ia 't geben ban ge^ ♦ l. vcoduio.
biecfeelicften eigpenbom / inbien 0et iji erfpacgt-cecijt aen b'een jijbe enbe gdb * ^· comtac-
aen b'anbec ?9be bjerb gl^noemt * erfpacht-gunning: anbetsf Ijeeft öet gljeen/f'
«gen naem: maer 300 be öciegdimg Befïaet in 't geben ban bauicfi / inbien 't i ï: rocario.
om gelb toerb göenoemt » buxr enbe * vcrhmnng, geeft onberjS göeen eignen * t- conduc-
naem, ' , . . ,
©oojt^ met / 5oa be Bejegening Bejiaet in 't Daen / iii Set om
bieberom te boen/ enbe get selbe boen aengaet eene göemeene ganbeling/ toetb
genoemt * maetfchap, iBaec toe ooch get huwelick ftan bjcrben ggeBjacgt: oui ♦ t. soci««!.
öerjS geeft bjcberom geen fiwonöere naem» |
-ocr page 81-
Inleidinge tot de Hollandfcbe Rechts-geieerdheid. 66
|
fiï;tfUaniKUicïi08enoemt hxxir «nbe vèrhuiringjt 00Φ 50o't öocn 6^onb in
nianöiS gc\jaer op ßcra te nemm öeiet * veizeeckenng : ^Ιηίκεη be Uewcot^
toiin ftet boen in anberc satoi öeftuia cnbe m öoen ïuiet cenigße erfeiidtejec?
Biebing/ firgsftienft/ ofte anberen bienft/ 50a ïOfïb l^ct gSencemt * iecn-gifte t
aribersinjEifteeftïJctgccnttgcnnaera. ■ ^ ^^
gin alle ftanbeïinsen Ijeeft be burg8er-iöet ingeeboert/ bat een onmonbigïje
iettwnb bie met gern öanbelt toerbinb/enbe ?eïf niet εη iuerb ijcrttonben/ anber^
ban alfiifiaet-trecitmce ofte mifbaebbaer&pfiomt»
©an bese öiwftdingen eenige ?oo jeer bageïirftfcö gee6?mc8r/ bat nobtg
efletionbcit ijS baer op te (lcHen seec&ere \»o?VMaerben / bie ffijoon niet uit^i
ö2urftt5önbetufTc8enbeöanbeïaerif euen-ioel gefjouben iBerbeniwo?uii5öC:
bJUfftt / alleen met l3et noemen ijan benaem tean be pnbelmg / atif baec met
iegöenjefcnVttierbbebansDcn/enöesön oöerjulchsi toe-jegginggen boo? toebi
öuibingftc: ton bè?e bagftelifftfröe Öinbeïinglien luerbcn cenigge boftrocßen
D O O R Ζ Α Ε C KS-OVERGEVING: eenigfje Betomen öare öoïi
ftomeni)eibboo?be OVERKOMINGE ALLEEN.
Snbc ömibdingl^n bic boo? jaedtjS-obergetjing Vuecben öoïtrotften / toetlr
ijoo? btóiaecfté-oücrgetiingfierouïtJ toegljdatcu/ 500 υεεί brnrergtr-buianc«
aengaet / ten inaerirfaeciich ben een ben anbeten cemgön(lreff)t /0ocfttooo?
be^ 5aecft«ro\jcriettering/ toegöeseit fjabbe / in toelcfeen gftetjalle £ w^t joube
fj^juiten uit bie 5onbecIinge enbe uitbjucheliciiß toe-segging / met uttbeiS öan?
öeiinffiS eigen ßcrb».
SEVENDE DEEL·
Kanbewaer-geving.
^ t ohH»·* r^ligelicfifiöeftan&elingen bie boo? zaecks-q v ergeving;
tiones qua: re X^üoltroüiien iactben }ön üicr/ bewaer-geving, pand^geving,bruicklemng
contiahutt- gnÖC verbruick-lening,
ïiw. Β Ε W Α Ε R G Ε VI Ν G ί^ϊ een overkoming waer door iemand eenig til-
baer goed een ander te bewaren geeft om niet.om 't zelve weder te bekomen
t'fijnengeliefte. -
Iemand : teiaeten eßt ofte meet: gjn iajcIcRenggieöane inbien be jaecft on«
beelteet iiS/moeten bc 6eVuaet-getoerjSte 5amöt feomen ciffrfentoebcEgebmg/
öfte een alleen eifrijenbe moet 6o?ge tielien bat öen JieVuaec-aennemcr üoo?t;S
ongemoeitsfliSigöcn. , ^
lïen ftan ooch öebingen batßetfietoaetbe aen eat berbe jaïiuebei'gegeben
herben bie t3elöe nennemenbe baer boo? recijt fteftomt,
Tilbaer goed Jeggen top: Aoant ontilbaer en vuerb niet te Beiuaren gegeben?
ijisoitiS iïan 6e\»aer-seeötng plaetjS öefiöen 13p icfe 't mpe ofte eenjS anberji
goeb te beVoarat gÖ«f. 3©ant top öier niet in en 5ten 't recijtuan ben eigßeni
bam / maergetberirouVuen Uaa ben een aen ben anbeten -t macr toaec'tbat
iemanb bie iet teftetnaren geeft: ontfanggen / ßebonben iuierb jelbe baer öatt
dgcnaer te sön/bte joube boo? be fictoaer-oeteng niet berbonben 3ön.
OiH niet i toant 80e jjjßi Jp iüölQi toa gcöeurb bat icmanöcemg toon t^
binjfb
» 2S. «ffsu«
ïaiitie,
* L. ( ontrac-
eu] fcudalis· |
bingtijöOjöetiteVöarm/iuicitii ijS nocfjiansl Suitett beiSffanbeöng^eMeH«
fcöaprenbe toerb in julcften göeöalic ben iwtoaer-aennemeroocfejlrengöec
beritonben«
Weder te bekomen: te toeten ?ulcftiS aljS Bet ioaiS ontfangcn/mei alle fa?itt:fe
ten enbe &aet bat uit be 5aecfte smtbe mogen 5i}n gefpioten*
fSijnen geiiefte: 9il tüaet tjet terflonb / maec ben aenneemer0nber5cici|t
en mag 't niet tocber-geben/t en toaer uit jïöaere oojjaeciien.
3&oföinbienbe5afeeiiSbergaenofteberargert/ ben aenneemer en isÈ niet
göeöouöen tot bergoebingöe: 't en inaer sulcfijS inare g0err0icb boo? bejef aen^
nemerjS ontrouto ofte grooieafötelooföetb: beiuelcfeeöerfiaenioerbplaet5c
te tjeöben t niet aljS ben aennemcr iet Beelt berjuimt te boen bat een iöfl^ bao?^
5icötic9 man ?ouöe öeöBen gebaen (toant tber een mag jien Vuien 0p mn goeb
te betnaren sfteeft / enbe 't en i^ ggeen reben bat iemanbjonber loon een anbet
b?nnbrc&ap öoenbe 500 naeuto 50«öe 5Ön berfionben) maecinbienBp'tbei
ijjaerbe niet en Beeft tuaer genomen iulcftjS al^ öp fön eigen goeb göetooon
inaer te nemen/ in tuelcften geballe öp mp fcgulbig ijS op te feggften alle 't gunt
icft ceragjinjS baer boo? ben befcöabigt: iuant aljS BP sulcft^ niet enSabbe
iüilfen boen/;oo Bab BP 8«n boo? 't aennemen moeten oritfcöulbigen.
USaer bie Bem selbe tot fietoaring Beeft aen^eöoben / ban tnegen allerlei
öerjuim gBegouben: maer ban ongBebal ijS een aennemer noit göeöouben / ten
iüaer Bp gelb ftabbe bebongBen boo? Bet fietnaren / ofte 't ongöebaï toaer obeti
geBomennae batBp betmaent3ijnbein'tineber-gBebennaciatigtoaeresDe#
ineefl/ofl:ebat5iilcit;Suitb?ucßeltcfttuacrcBßöonscn.
®er anbere sgbeBeeti ben aennemer recBt banfcBabcIooföeibiegBenjSben
ftetoaergcber; tnaec onber oocft begrepen ijS be bergoebtngBe ban Boften / bie
δρ Bern tot nobig onberBaub enbe Babeniffe bejS betuaerbe jaecftiS jijn gebaen,
<©nber beioaergBebing BeBaojt mebe batfiptoglen eenig ftrgbig goeb 0||e#
fielt tnerb in*6etnaerbe Banb/ ofte bat eenfcöulöenaec 'tountBpberjïaet*
fcBulbigB tt Söll leit onber 't gerecBt,
ACHTSTE DEEL.
Faff Vd»d-gevmg*
g^ebolgbaneen
tBö&benaljSban
e t in taelcfeen 5in tup b^ ban gBeBanbelt
ANDGEVING ofte VERZETTING itf een overkomin<>waé*·
door iemand eemg goed een ander tot fijns fchulds verfeeckenng i1i han-
_ i^ een
^ , _ gBeB
SBeB?ecftelicBen ci!5Öenbom j^efpioot^^^^ ftaet baer ban te Ban^
fcBieben*
a®P ;«gsen eenig goed,ber(lacnbe foa i»eï tilSaer m ontiïSöer: etggen bfte
een^anberif.
^ iöerb ben panb-aewbaetbec ijerBonben-om't gunt Benrter Bans
wngöfffflt ti^tocberom tefiScben foaJijanncet BpbanbeftBulbtsïboibaen:
^ % Cnbß |
-ocr page 82-
|
öcriS/te ïuetón tot ffine teerreccheröaö / fbo moet to raeer öacr öod?
gfjcnalfftoeï een öeVaacc-aennmiec: entie otjet-fuICiS beonöcrgangofleberi
Öl-gering öesï jaecjS 6p Uetfuim toe-ftomenbe ftamt t'fgnen iafic: maer niet faa
fulc0 ftoint 6p ongößbal / ineïberfiaenöé Dat iïcn 6?anD enöe öieften iuir&en ge^
gruben 6p \jer?uim iemanö ober te fiomen/ten ïoaerDp öet tcgenöeel öetoeRS.
a©at öelangt De bjucljten üan be onber-ggeHelbe jäecit bic moet ben panb-
aenöangöec toeberom gijeben/ ofie öp moet bic rcecftenen op minbmngöan be
♦ <a;at)ji*öó0fb-ffimïb'tcn luactanbcr^ inaer öcbongcn, a®ant bicIimaeltoerbSc^
t^ti. boDitoaerb bat ben fcOuIb-ciflTcger faï gftenieten be bjucgten bau 't panb boo?
I)et mtffen ban bc ininfie ban fgn gelb/ 't bjclcft gcnoemt ioerb iueber-tocgt.
<Sett panb-aenbang9eu 't panb mifïianbdenbc/ mag ooch booj be aftnjoiing
be#ftljuïb;Saensliefp?oficntoctöen/enöe öebbjonggen tot seecftcringbanbß
5aec& rföner tijb ongeftrcncist iuebetom te geben.
Cen anberc sijbe ben panb^gcber aen öen panb-aenban^er gftcftoubcn
tot bergoebingf ban noobige ßojicn.
<0e3öcii Bp aocft recöteUch acngefpjotten ftan ioerben inbien öp eenjS anbersf
SOeb ijeefï bctonberpanb ofte 't panb boo? tet anoer^ aengcgeben aijS gct toa^/
ofte boo? argelid ßet panö ben fceuib-ciffröer tocerioojS ^cft ggemaecfit / ofte
anberfmiS ontroubjeücft baer mebe gc&anbelt.
Cen erfgijenacm iji uit befe berfiintcniflTc gftegouben aftuacr 't bat Bet panb
niet fgnsÈboojsaetii/maetfrjn^crfgenaatiüS/eignen toaec göetoecfftcntnbe
banikbersciting»
NEGENDE DEEL.
Fa» Bruick-leemng,
BRUICKLEENINGi^een overkoming waer door iemand een an-
der eenige zaeck ter hand ftelt, op dat den Ontfanger de felve voor niet op
zeeckere wijfe zoude mogen gebrmcSen, ende daer nae de felve wedergeven.
3In 't m^mtfds toerb Öet maß Leenen sBeBjuicIit foa Sxiel baer men 't feïbc
moet tocbergöeben / aïsf baermen niet Bet felbc'raacr eben-bcel toebcr-tffteeftj
macr alfoo be ei^ienfct>appen ban befe Ban^elingöen fecc berfcBeiben iön / foa
&?mcii6are 5ahcn δε^ο^εη toe niet/ten toaer men iemanb bil ieenbe niet om
te bcr6?uiciicn/masr om baer mebe te pjonciien.
a©pleggen voor niet; bjant anbersf bjaer Bet beröuiring.
Opzeeckerewijzeiioaer filjitenben aenneraec nieten magsam:önöcrsi
ßegaet öP öiefice,
Daernaeiteïoetcnöen tijbom 58abc bieöejïcft toasf/oftc bicnaieBdßi
gentijeib bejS saccfiitf genoeg öcöooit te 5Ön.
^en acanemer ofte inleenec fcBuibig 'igöclcenbeajebcttesftcbenmet
alle bjutötcn enöe öatm t en^c foo sotó» tOsi 't : Jjuacc öe j^e uooj onber^^
Inleldinge tot de Hollandfehe
«iEttöß alfoaöß patti · — - |
Rcchts-gelcerdheid.
mibeltcft oiiöBeïncït bergaen ofte bcrargert beif biaer 0p b?ij: nwer gern toerö
bcel e?r üer& toc-gereecf«nt aïö een ftelbaerbcr / bic maer ret ontfangt om
een/anbcrSi / ofte aïi$ een panb-aenbaerber bte 't ontfangt / foo om fonent
THIENDE DEEL.
Γαη verhruich-leemng ende "^oecken
VERBRUICK-LENINGijS een overkomin^ waer door iemand
iet van 't fijne , 't welck rneetbaer, telbaer ofte weegbaer is, een ander te»·
Meetbaer,telbaer oft weegbaer. ^©ant anbcriS joub rcuilingc ittn: macr be
oberftomingBe aeugaenbe be5e saften Beeft cen eigöen naem cnbc anbcrc eigene
fcSappen Beftojncn/om bat baer innebeebenBefb fonber moeite ftantoerben
gebonbcn, Meetbaer ali^ftojen/togn; Telbaer atjS gelb: Weegbaer een ponö
ftoper/.^iïbcr.
».Äät" =^ 'ISJ^i^^ 5aftc te boojcn in Banbcn ibacr
^Ifc^H! 5aï mleenen/alii of Bet Bern te fteiuaren m&èt gegebni: knanc
i» torttc öciS uit-ieening^ öaec op öan toalgenbc ^ genoeg»
Op dat |
-ocr page 83-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-^geieerdheid. <58
|
Op dat het des Onrfangefs eigenwerde : baerottt biß 'tfl^le Itiet ßtt ttiaj
iierujcmbeii/ mag oacft ö« 3elbe niet tucttdich «itleciien/ alsf cm onmonbigöe/
en&ebaetamtmsöcü5elte"tiuelcft tet ftanDen iiS söefleltbponmanötgöett/
ofte oocR W anbereii Suiten ïeenen^ boojnemen / boo? aentaeï iueber öeftamen
toerben/al!Si niet 5ijnbegeeigentaen ben aennecmec : maec toaer 0et ielüe tip
ben ©ntfiinger uer Daen / 30a joube tot be^i geUetiS üoojbeei be saecfte genomen
ioetben aljS of be uttieeniitg öabbe Beftaen.
Daer nae: tec ßefiembec tijb ofte anbeciS nac fiefcfteiben^etb t ioant alfmen
geitrgeeftom batelicft anbec gelb te ontfangöen bat en ijs göeen ieening / inacr
gelb-rcuilingbiemeniuiffeltngnaerat» . ^ .
"t Selve geflacht ende van gelijcke deugd: 3©ant be5e Öanbeling iJJetb 0}J
't fcöcrplïe geouib ten iueber-^ijbe, (©üet-5ulcftsä raoetmen badi mw^ ioö"
ineberom geüen iitjnfc0e iogri/enbe 500 tieoit» '©acö ai5oa 't gelb be toaetbe
niet en Deeft uit ?icö selüe/maet uit be üjet/ 500 loerb toerflaen batnten göeleent
gelb mag iueber-getjen oocfe in anbeten flag tot ggelijcite taiaerbe: 't en toaec
Beel uitbjucfteliclt öleecfte bat Beibe be ganbelaersi niet op be inaerbe / raaet op
gen 5eecfte«n1Tag ban gelb öaböegöejien/ intoeïcBeng&ebalïebeinaerbe jal
fieigercn ofte balen tot öaet ofte fcljabe beif «itieenerjEf»
ί fianbe
Sg«i attbïiS|Iêmo?èn géicit. Cenig0e meenen bat julcftjs mét ttetaenc
δοιεη «cöt 50»beficijöen: 't iuelcft aisooin 't gemeen ntet aengenomen en San
toecben. Wel toaec bat Butten'tbooifcöjiftbeiSmöt^ eng ^gnbeggeHOi
nten/ te iueten nac be liefbe bie be menfc0en raalftanber / mjonberöeib aen 0are
eoebebe&enbecnbemcbe-BurgeriS/Beöozcn te 6etoö?en/ben eene oberbloeb
ÖcBBenbc ben anbete in t|jn gebjecft Beöaojt te Baet tejtomen, IBaec in sulcßen
Seballe nae bat be noob groot Bceoojt-raen swlcft^ te boen / met aïfeen 3βΠί
bet iet Buiten'tgöeleenbe te üettoac0ten/ maer oocft al tutffmen bat menget
jjeleenbe niet en 50Ube teeber Befeomen. i€er anbete jpe alif be noob niet en
petfl Ί maer Die iet te leen ontfangt machtig om jonber ong^emacfi 500 beel
enbe meer iueberom te geben/50a cnljeefïbese rebcngeenplaetse ; ïoantfiet
aengcBoojen rerftt en^röinb onji niet eenjS anberjS boojbeel te soecften Buiten
9et on$e» 't fßetoijjS bat uit be ebengeib iuecb g®enomen uolboct ooch be 5afte
niet:toiant Be&aiöen bat iber een Boben bie ebcnöeib Uiötoilligietßantoe«'
Jeggen gelijcit eter taJO?cn gcBleetten / 300 &an oofft g0e5eit toerben bat bie
öoo? fjonberö baten VuijniS/ ebet een jaer geigcfte öonberb baten ontfangt / op
't fc|atp(ie niet en ijS bolbaen: be reben om bat öp bte gonberb baten ïBönif
ftabbe ftonnen reuiien aen een Itucit lanb 30a beel iuaerb 5Ö»ï>e/ cHöe jouöe öan
niet alleen bat lanb Beöouben in eigenbom / maer joube oocft getrocßen geBBw
be b?uc8ten öan bat laet: inelcfee b?U£9ten öoe bjel onseecfter 5ön/500 tif ηοφ |
cerft aiiS öem ïoeberom iet biergrigche te Bjuicften ijS gegeben; ?oo eocß fcgijnt
beebenÖetbbaneerflboltiOcßen te3ullen3nn/aliÉi een bientcft boo? een itiö:
Oonberb baten binuiS 0cB geleent/mp bjebcrom ftonberb baten leent mcbe boi^
ten iaer: Cnbeai5aobit niet altijbtepasSenfiomt/enbeeben-bJelbataeBBen
0002een jaer ietiiibat fiftatBaerijS (bJaecomin'tgemeen6palleSef0trg0fc:
ïeerben bjerb berftaen/ bat bie iet baöelicft fc0ulbig ijS meer fc0ulb:g ban bie
w rc0ulbig iji Ober jeeciieren tijb) 30a en is? niet bjemb bat0et3rföemebe
bao? be gemeene mate/ te Vueten booj grib toerb afgemeten: 't Wtlch immersi
300 beel ofïe meet plaetse moet öeBBen baet geïb iiS geieent; biant 0oe tod men
maer biel baer UJinfl op bat ich mebe 3oube beelen: ibercfte ober{iomtng0e
allen toetb g0eöauben boo? ref0tmatig. Seemt boojtuS bat ifft bie on3eetßere
ibinft nictbJilieHbe berbiafftten/'tjelbe berbiat0t 0abbe bertocfttaen een
becbe / bte mp Belooft 0aööe niet aüeen mijn gclb toe&ec tz gheben / maer oocft
meer baer en boben; bjelcfte oberhontflc mebe g^oubé bJerö boo? recfttmatig.
i^ter 50Ub ich immers bet jeechert 5ijnbe ban mijn gdb / oocft iet treeften boo?
ÖetontBeeren ; iuaerom 30ub ich ban't gunt mpal500 g0eoo?lofc 3oube3tjn
boo? be berbe 0anb te boen/ niet mogen boen rec0t uit enbe 3onber omiueg0en/
«ebenjS 0et uitboen ban mgn geïb bebingcnbe 500 beel aliS icft/ alle gljebaer ge«
reecftcnt/VoaerfcHjnelifft met bat geïb boo? Ianbftoop/0uif-ftoop ofte ootfe boo?
Boop-0anbel/be bjaerbe ban be ber5efcfering afgttrochen / 5oube 0eBBeu g0Ci
monneni Cen boet oocft niet 0ietjeg0enÉf batmen 3eit bat Bpgeib-lecningee
ben eigenbom bterb bcrbjemb / enbe bat be b?uc0ten tod^omen öea cig0enacr,
3©ant toßl : maet bat itft icinanb bat gljei^föoe/ bat ßpiet ftan
toinnen't toelcft icft 0aDbe ftonncnbjtnttcn /isi «bcniS genoegrom iet baet boos
ren te tebingcn, |5f emt bat itft temanö gelb boeboo? icni^e maenben / met
Bebtng bat 500 ßp ten ßeliembcn bagße niet en Betaelt / mp 500 beel 5al moetm
Beben boo? get ontftouben ban mijngelb. 3©it ioerb mebe fip een töer mfiU
iicft 0tet in te beel toe-gcben/ Bebingenbe 300 beel aléfp ftrijgen ftonneiv bjaec
bao? geBjecftige ofte gierigge menfrtjen bie met 0et gelb beel meenen teiBiiinea
metter tgb uttgebjoecftert toetben / 300 en Ötet inne Bp be Burger-bsetniet tc
bergeef^ bao?3ien. ^n on^ ianb ioerb tuffc0en gemeene BurgeriSiaegelaiea
ban jefiien penningen cen in'tiaer:maeroiiberii0oplHibcn.al
toaetbebjmftemeerber balt/enbe ober-sulcftss oocft be ontfieertng öoog0er
toegöelaten ban 0anbert penning0en ttoaelff int ja^ tot
JBmrans teöebingöen t maec* onBetaeiös Jwin-penningöm op teöoopcn tot
ÖOfffö- |
-ocr page 84-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-'geleerdhetd. ép
|
Seofti-selö / enöe öacr Dan toeberora toinft t« Bellingsen / i0i met graote reben
t»c&oben / om bat be hi^en 't ggeHols ntet meccßenbe / baet bao; gronbeltcK
toerbmfißboiücn.
ELFDE DEEL.
Faft bodemerie.
C\S!iütt bc iJOOMcibc loet ban tot iuinfl onbcr Rooplitiben nitt tc fiebingfien
*LNiuticumvybottentiöaeïftengonberbenijS »BODEMERIE niet Sesrcpcn.
' fisHi. BODEMERIE geld-leening waer van den uitleener 't gevaer loopt
van de zee,
3©ant aljo alfjier ben uiticencr niet alteen be iwinffe berfc ban fijn penningé/
ittacr ooch'^tongöebai moet üertuacgten/soo ijS't rebetieft bat iipbaerboo?
oocRtDinfteraagßerpieccften/cnbeioabcelmeer als? 8et söebaer gfooter iif/
naegeïegentfieibbantgbenbcplaetfe : Cnbc bejebobemmeftanaensegaen
toerbennietaöeenßpbc eigljenaerjSüan'tfcötp/ maec oacft 6p ben fcöipjjec
5Ulcftj0i ilter nae geseit 5al iaerbeu.
TWAELFDE DEEL.
f^a» hU-gev'mg1 |
©itbefeobetSominge ijSben aenneemer geftouben belaft te boïboenenbe
i»at nae bejS lafi-gebecjS boojfcfJiift / fonber iet baer Bniten te gaen / 't en toaec
ÖP iet bebe bat ftennelicftebenbeel bjaeralsf öet gunt HemtoajSBelafï. »nber^
boenbe gegouben alle fcljabe (üjaer onber oacft * iuinflberbing Begrepen ijsi * l. luciaif-
te bergaeben. äöoocftgÖe&aubenalle bjuföten/Vninflenenbefiaten/bieöen
terjafteban fijne Belaflingiie eentgfinjS aenftomen/ben lajigeber ober te gge^
ben/enöe bc infcfjulben bie öa mag Beftomen QeBBen op 8em te bedijben.
aBeberom ijS bc laft-ißieber i^teöouben ben aenneemer b?ö teijoubenban
allerebelichegeöaneftafien/enbegeicben fcftabe/ ter safte ban be lafï/al gab
ben anneemec fcgaon fgne Iaft booj eenig fieletfd niet ftonnen boïtrecften.
bec oocft boo? be uitboeringlje baft ïafl mag ben aenneemer eifffften berfcfiot
bannobtgeftoften, SfilbJaer't oocft bat een anber onftofleltcftcrbejaecftötibbe
ftonnen bercecDten/ ^oo moeten eben-idel öcm be ftoften/ bie ter goeber tcouiue
59η gijcbaen/gBeleben toecbeiv aengöes^n öp boo? be berrec0tingöe niet en ijS
geBaet.
mc Beirtii iuas iet te ftoopen boo? jeecfter gclb / ftoopt ö» 't bao2 minber/
bat ftomt tot be^i lafl-geberiS Baet: ftoopt gp 't boo? meecber/jo öceft ÖP maer
üerfjaeï tot 50a beel toe alsÈ fijne lafl ging.
Cen ban Beibe (ïecbenbe 8oub in 't gemeen be ïajï op / 't en üiaec meccftelicB
be meeningfje anberji Jnare ggetoeefl / ofte bat be 5afte Bp ben oberleben aenne-
mer alreebe ter^anb 5ijnbe getracfteit/ben erfgenaem baer in b002t-ging.
©en laft-geber mag oocft Bp rcüenbe ïgbc fijne iaft bjeöerroepen / terbjijï
jaecft nocö in &aer gegeel. «©elijcft oocft bc iaft-aenneemec be ïaft mag opi
Jeggen / i nbien be jeiue booj een anber Bequaemltcft uitgljeboeit ftan bierben/
maer anberjS niet/ ten tnare öp mercftelicfte berOinbertng 0abbc geöab om niet
ejer op te 5eggcn/ ofte bat 8p 5ulcftiÈ nu bebe BebJogen boo? fgne 5iecftte / onberc
backte 3toarif0eiien inbc saecfteontjiaenbe/ofte bicrgöelgcfte rebeltcfte oo?»
saecften.
toetten geeft Beftoomen eenige jonbedinge eigênfcgappen/ moet baer ban oocft
SOüberiing gefpjoften bJo?ben.
DERTHIENDE DEEL.
Γαη ^iJfeLtekkemng.
\ J\ 7 IS S Ε L - Τ ΕIC Κ Ε ΝIΝ G ban is fchriftelicke kft-gheving.
V V waer door iemand belaft eenen andere van fijns laftgevers wege zeec-
ker geld aen een derde te teilen. . .
oüerftominsöe mebe al^ anbere iaiïgebtng boltrocften boo2 aen^^
ïieemingcbanbeïafl:
5©e5e aenneminge jiaet iber een b|ij/ niet alïeen bie namentlicft in ben Bjief ië
0«^noemt/maer oocft alji be jeïbe m gßeBjeecfte ijS/ een anber bJie öet bie ben
tjjtefJiBUber-eeren/big Dan ban De genaembein benBjiefrecijl^-beripmag
^ Beftomen/ |
1 t. obugj- Τ «etonjSßomentot be geßiuicßeliiße ijanbeïingen ^biesonber ZAECKS-
tion«cxcon-JLiOvergeving SuetbeniJOltrocften:bejc5|jnIaft-geving,koopende
fcofu. verkooping, erfpachtgunning, huir ende verhuiring, maetfchap, verzeeckering,
leengunning. a©ant toaerom be reuiiing onbec 't üaojsaenbe noctj onber btf
setatniet en &omt ;al tjter nae geseit toerbra. „, ^ „ ,,, „ .
LASTGEVIKG ojïe LAST-AENVAERDING t0i een over-
koming waer door den eene den andere vertrouwt iet dat gheoorloft is voor
hem ofte voor een ander te verrichten, ende den ander om niet zulcks aen-
neemt.
Iet dat gheoorloft is, U iocte« iet toiSamenbe.3©ant ban booileben binsen
Ran geen iaft gegeben tuerben; geooilofc / foa nae aengeöojen alsf nae ßurger-
iuet t toant ïjet gunt 6p eert bejer bjetten beröobcn tsf / baer ban ftan geen lafl
RracbtelicB gegeben toecben.
Vertrouwt: tc bKten boo? bJ002ben / &?ieff ofte Soobe / ofte anbete teicßenen
iiCQuaem jijnbe om be bJille te Betuigen.
Voor hem ofte voor een ander :bjant get alcben beel of be 5aecß fjcw
alleen aengaet ofte nebeoiS een anberralbjaec 't oocft nebeiié Dem ben lafl-aenf
nemer; raaer gtng be 5aHe ben lafl-awtnemei· alleen aen / bat en foube geen lafi
Rönnen genoemt toerben.
Om niet j toant bjaer baer loon ftebongDen / foo bjaec öet btenli-berfiuiring.
Aeniieemii 't 5p (lecßtritcfe oftc onbet een inbten ofte op bag.
-ocr page 85-
Inleidinge tot 3e Hollandfche Rechts-geleerdhcid . γ ο
|
Befiomen / ofte tien ö?tef t'gemiuaertii nemen enöe öaec uit ben teicßeiiaec nen^
fpjeecften: ^ ^
'©0CÖ ftooptuiiien 59" fcBuïöig acnte nemen te loifTel-Sjieben fl®e5onlien op
een öeteinb-geSfier gaeröer 5accften / t»e macöt öeöbe om fijn meeflei: te wc^
öinben/enöe ten fiegoebe ban Γόη meefletiS saften penninsen op toifel neemt.
mt een toilfeï-Siief iaecbaenffgeöoöeniiiftSwlbia'^aenteöaerbe^
wn. * üccïuerpen»
«^.^teiïei g^g ben toifljsl-ßjtefaenbaert / fcljulbig ten bagfje in be totjTel-6?iefsee*
noemt/befietalinge te boen/ of 300 Bp Bcm in recfjten faetSetrechen / iilöcitenbe
öan be aenbaerbm? / moet teti ingians be^ recöteii öanb-ijolling boen op goeb
ieecher*
Hftoaettooeit bat ben öouöer iseß toiflïfl-iitefisi mibjS besi aen\iaerber#
inanfietalingerecDtUabbe gefpioocften iegeniS benteicftcnaer/5oa6eBoub0p^
eben-inel fönrecöt opbenaenbaetber/mtbiS b^ ben een ßetalenbeben anbec
i#6eb?öbi
USen mag oocli ϋοο? bê tgb in be ïtRf^l-^jief genoemt geen aentellmg boen.
ainberjs 500 baer uit eenigge fcßabe ontfïonb/ als^ Bp ioertoop.öan bejS öoubecii
5aßen/5uiciiäS soube ftomen tot lafle bejsaentenerjS.
^en aenbaerbet in geBjeecitc sijnbe öan filjnen bage te Betalen/ ijS gfieöoui
ben in aïle ftoften/ftSabc möe ißinftbeming/baer uit ontftaenbe^
35cnBDubci:'3SB2iefief magcenVniflrel-Bjief/ fcitoon göeaenbaect/maerniet
öoïbaen ?önbe / opseggöen/ofïe booj ben teicRenaer boen opseggöen/ ten 3P bt
aenb^erbec eenig rec||t gabbe op be penningen»
€nbe bit 5p ggeseitbooi 500 öcelbe safte ban beiniffel-Biief ben teicßenaec
snbe ben lafl-ontfangijenbe aengaet: toant tooo? 500 beel be toifTel-Bjief raecftt
ben teicftenaec enbe ben fjoubec BaiefiS/sal baer uan BcguamelicRer geöanbeit
ioetben aïiS ban Betalinge enbe guötlïöelDingesaitaecben gefïijaocften..
V Ε Ε R Τ Η IΕ Ν DE DE EL«.
Paß hopeniè verkoofitig.
VERKOPING ofïe KOOF ijfl! een Gverkooming waer door den
eene hem verbind tot eigening ofte waering van eenige zaecke, ende den-
gander tot betaling van een zeeekere kpop&hat in gelde.
Itl500 bese tjanbeling Boben aile anbete gDcBiuicftelicft iiS / jai giec ban JioaÉ
i?eeber aiiS ban anbete gelpjoocften moeten tuerben.
jBp 5uIIen ba» «rH rp?«ecften ffee be^e ßanbelinff ontfiaet / baer nae Ijan tf^
gebolge ban bitn.
Overkomtng ,.bat tjS/ geïtjcfi ÖieriWOjen ge^dtiiS/ eeneendi-aebt deswilles
onder twee ofte meer itaid^n: 3li3oo nu bebjillenictm ftanjntt sonbetijoo??
gaenbetoerftanb/ 300 en ftan ftoopniet Beflaenbaer gjebtnaritinerbin be jaitß
5clbe/ aïiSLof icft naem 't eene ïanbboo^'t anbet / of in be (lofjfe/gReliiEft of icft
itteenïK goub te 5ön't gunt maec bergulbcn
®it liet gunt gier boojen in 't ggera«» ^ i^cidt ftan genoeg tórfiae» inef*
bsn/bat oocft öjoncfteïutben niet Bequaem en sgn om ^aei felbe te öer&tnben:
ttioeten |
te toeten biebooibjoncftenftöapöaerifbetftanbiSonmafBtitiji 58η geïoojben :
ban alfoo föIiRïS ftoaer balt te fieVoijfen/toerben Bp o«if göeöouben boo? RratiJi
teiooif be ftoopöanbeIing9en gefcftieb in b?oncRe plagen / aifl een ban Beibe be
fianbelaerjSBmnenbieren ttointig uren nae öet aengaen ßem baeiiegBen^
Ileït I ainberjÈÉ sgn be feïbe Bunlng.
Tot waering, bjel 10 toaer bat ooifpiottcßelicftRoop / aijS Roraeiibe in plaet^
banreuiling/dleen fteefi gijebientomiematib ben eiflfienbom ober te boen
b?agen/gclöcft noc8 fuIcRjS be meening ban be ftanbelaerjS 6e|F02t te jgn/maer
boojbienbicRmacI ófjeBeurtbat iemanb raeenf'tfj^c te joh 't gunt baer nae
BebonbentoerbDet geniet te ?ön/enbe ben Roeper in fuïfRengeballébicRi
mael niet toei en foube 5Ön gebient met bemtéting ban be Öanbeung / ijS goeb
gftebonbcnbatbcijanbeUng foube Beftanbig Bigiben/enbe bat ben öerRoöper
ben Rooper ben eigenbom foube boen DeBBcn; foo niet/bat ÖP ben Roemer BObeii
ben Roopffftat foo beeï foube betgoeben / aw ben felöen Rooper aen oen eigen?
bom banbe faecft * grfegen ioa^/ 'tibelcft-men noemt * lüaeren / enbe bietcfi
fulci? geöouben ijf/toaerganb.
g^enbetRooperen isfntetgeöoaben MJaer&o?gii te flelien/tenspfulcRjEfin
beBanbelingi^Bebong^/ofte bat boo? beboüe Beta!tngBeber Roop-pen^
niiT^en een berbe 9em bermect recftt ofte Rommer op öet berRoffttr.
^ocBäteeragSepIaetfin ban lioBanb isiijet gebjuitR /batbenberRoopec
banontilBaer goeb altp oocfefonber BebingmoettuaerBoigffeïlen.
Van eenige zake: boicigen / leen-goeb ofte ctfipacBt-gocb / ïicÖamelicR Ofte
oriii^amelicR / tegpentooojbig ofte to^menbe / DeiS uetitoopEiiS tig^m ofte
eö«f anber^/maer niet bejS Rooper^:oocR ntet jaRen bie bretgaen 5»)«.
^aRen tot ben «öobfbienft / ofte ttanbii ofte^tab^fafte / geergent/ mogen
60 Bi3onbcr luiöen niet berRoc^t toerben: maer ijS fulcRen Roop gamfcgnietig/
tntgefonbert bat ben Rooper recftt fteeft iegfleiiii ben betRooper/ inbien hp
baer ban ontoetenbei^ göetoeefl. iluijen magmen nieï berRoopen om afte
ftieRen:nocl}tebergtftban om te RKnffi)en:»bjn3tafigé jaecRenmogijenBp
oniS berftoc0t ïoerben.
Haen mag oocR betRoopenbe erffcnifTebaneenobetlebenmenfcöxCnbe
aliS nirt anberif en i^ Bebongen/iiSbén öerftooper niet fcftulbig ffucR boo? ftucR
te toaeren / maer moet op Den Rooper ouerö^agöe" alle 't recßt bat in be erfe^
«iifebjasftentöbebanöetotocrïibcn/metbe bacten Die baer uit 5ijn Ontftaeh/
tot ben bagOe üan be berftoopingge toe: «Snöe öoe toel ben Rooper alfban ftin
SoetenfteecRtinbeiiberRoopcriifcDoenen/foo mag nofötaujSben berRooper
Bnbeif oüeriebettjS fcJjuïb-eilTcöer^ aengöefpjoocRen Suerben/Benouben^fiin
berBaelopbeii Rooper.
iBenmagoocRinfcöuïben betRoopen/inïuricRen göebalïe ben berRooper
moet baer boo? bafi Haen batUe frßulb beugbeïicR ijEf / maer niet bat ben fcöui?
benaer macftticB genoeg is? om te bolboen. ^atlS men mag oocft loel een tïuijfï'
feïacöttgrefötoftesaecReberRoopen/ 50a goeb enbe quaet afiS'tiiS/sonbet
baerboojinteflaen/ tbjelcR men noemt met beboet floten t 'ttoelcRfipon^
oocR ff^iuicRt koerbnae ontjiaen bingtale / BeijoubenjS in 't fiucR ban infi^uïb
ben fcöulbenaer djn naefling/ioaer ban Bier naejal ioerben gefpjoRen.
iloe bjel bat gelb om gelb geen Roop en maecRt / 500 magmen nocinansf tnel
mngelö Roepie« een inf^uïti om jaerSefeffö jeecRer gelD tc ontfangen/ 't tueicR
^ 2 £pon^
*L, Intet&t:.
* L· Prallare
außetiwECm. |
-ocr page 86-
Inlêidi nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. i6
|
Dttif ?CßC ö^Biuicfieltcft ijS/cnöe gßfnoemt iucrb Boop ban rente / bßtt ftoopic
^ 25. confïi» 'ßiß^^ö oocfe genaèitit rcnt-öeffer: öe uecftaopec * tcnt-toecfcÖJöUec / om bat ffc^
tudiit» meenelicRDe5c8antieIiusfcfj?iftcItcitserc0ieö. ^
'©eje Ijmiöelmg gecfi Dat sQemeeniS bat δρ οη^ί alle «ntm Jön loföatr ten
fielicüß toan be fioopÊr / juItRii bat ODcft be onloföacrBeib niet en mag toerben
öcbongen/tm tuaer utt gaechen üan oub eigen/ bat ijS al^s iemanb cen oftc
lanb üerliactjt een egn^ baec op [jaubenbe.
9Cnöer5int3S aliüaer 't bat niet en iuierb Seüonben om goe Ueel selöif be ren*
ten 5ön söeftocgt / 500 joube bc selbe loffiaer 5ijn met sefiien-mael 500 beel alsS
eeniS jaer^ rente öebjaefli: Cnbe bit recöt ban loffinge / als? Ijangenbe aen b«
bjge ïutïle beji rent-berfcöJöberjS/iiS onberjacrfiaer, ^iiiuaer oorh göeseit bat
öinnen geecfteren ti)b be laffinse 50ube moeten göefcöieben / enbe niet baer nae/
5ulfKö 50ube firacötcloD^ sön/ maec mag Vnel öebonßöen beerben batmen boo?
öet boen ban beioffïngljeeenisöemaenbentebooienbennaenbaerbanmoct
Doen,
^e loflTing gefröleb aljS ben rent-berfcöiöber ofïe Γόη erfgenaem opSjengt/
ßoben alle berfcljenien renten / Bet i)oofb-gelb ofte itoop-fcöat bat W Öeefl ge#
nooten/ioaer-mebe Op ban ban be toerhocSte rente is? iiebjijb.
illaer ben rent-öeffer mag ban ben rent-berfcSjgber gijeen bVoangloflTmg
fieöingen* 3©ant Dit souöcfmaecftcnleeningenbe geen iioop, ^oföben2©ee|#
ftijiberen isi toegDeflaen / bat 6p 0are boogben 6ebong0en mag toerben bat be
rcnt-4oerfcö|ijberii be lofTinge 5uUen moeten/ bejes bermaent 5i)nbe/boen/ aljs be
löeefftinberen 6p öuturiicli ofïc meerberjarigBeiö monbig Vnerben. «©tjelncft
tecöttoerb 6p iurjien toegöfllaen ben s6$nenbierentebcrftoopcnaen'tj®ei
meenelanb.
^00 voel op be laerlicftfcije rente-öetaling aïss ban be ïoflping ontjïaet menfgi
mael göefröii / 500 ïuanneer in ben öjief jeccftere flag ban gelb / een ofte meer/
genocmr/ of ban be Betaling enbe loffïng moet gefcöieben in bien jelben flag/
ofte bebjaerbe ban bien/5ulcti^ bie bjajs ten tijbebanberent-berfcBjgbing/
ban of "t genoeg iiS te betalen met be 5elbe fïag 300 bie nu gangiacr ijS / ofte
DOch met anöer gangBaer gelb. Cnbe aengc^ien be iuaerbe ban gefïagen gelb
inbese ïanben ïjeflaenbe in hoopöanbel ban ober langen tp jeer toanbriöaer
ijef gebjeefï/ 500 Vuerb in 't göemeen berfiaen bat ηοφ op be innerïiche biaerbe/
nofö op be bjaerbe beiStijbif/ en bjerb geJetin be öanbeimgïje / macr op 't gelb
in ftjn göe^acgte/alioaer'tfföoon. soo bat baer 6p ben bjteftoaer bermaent
batmé bp boojüeeJb ben Seaeï joube geben tot tsefïtg (liipöerif / ben Ko^enobri
tot acßt en becrtig enöe ?oo boojt; al5oo gelooft bierb julCiS bebongen te 5Ön/
op bat Dtt gelb ben rent-fjeffec niet en 50ube opgeb?agen toerben nae be bage^
lifftfcöe jïciserins/ buiten be fcijattinge bie δρ be toetten ban bie tijb tuajS ghcf
fielt: ^Ile 't toelch aljoo iuerb onber&ouben / ten toaer in ben 6?ief bJierb 6e#
bonben bat be betaling joube moeten göefcöieben in jeecheren ffag ban gelbe
enbe geen anbere/al3o be aentelling ooch in be selbe Ilag iuaiS gefcljieb/ enbe in
be ganbeling baer op toasf göeiien enbe göelet / ofte anbere bjoojben ban gge^
ïöchetiraröt; ïuant fiïfban fbube beinineberoberHomerif^ebolgtmocten
toerben.
«i^eïücftttienban^elb-Ieeninge niet en mag ßebingBcnfoo beelmentoiitot
toinjie/ ttiaer alleen tot rebeitchjjeib / foo magmen oocft bop? göereeb gelb niet
tveec |
meec renten fioopen ban be rebelicftgeib toe en lact/ te bieten 5c;or ofte jeben ten
Bonbert: anberiS bjerb sulf ftji boo? bjoecfter geöoubett*
^iei* banCafiS oocR ban 't recgt ban te magfjen loffen als? Bet iiS onBebongen)
50η mi) be lijfrenten/bat is? renten bie alleen buiren foo langaliS buirt Bet le^
benban be iïentBejfer/otteban fulc&en een ofte meer ïuiben aljS benäßenti
Betfer in ben b?ief Beeft genoemt.
ïïentberfcBiöbitig foo tnel alss opbrncfttban ontiftaergoeb/moetBponjS
öBefcBieben booj 't göerecBte ban be plaetfe baer 't onber5ette goeb fl®elegBen
/ ofte anberiS baer ben SentberfcBiijber Bem Baubenbe:'t Cn bjaer be
ïiente op leen-goeb bjaer berseecfiert / m iuelcften geballe julcBiS foube itioetert
gBcfcBieben boo? ^tabBouber enbe ï-eenmannen.
atanb sönbe berftoiBt/bierben oocft berjlaen be bjucBten berftocBttesön
bie op Bet lanb flaen / enbe een Buii^ berftorBt jgnbe al Bet gunt aerb ofte.
nagel-bafl iisf. ^n 't berftoopen ban bjaranbe 3i)n be Beefien / in 't berBoopen
ban 't bjater be biffcBen/ Begrepen.
Zeeckere koopfchat /bjel berjlaenbe bat bic seecherBeib itan BeHomen toeri
ben niet alleen uit buibelicft jeggBen ban be Banbelenbc luiben/maer oocft boo?
Bet jeggBen ban een berbc/ inbien sulcftjS aen Bern i^ gBeset/maertoilbe bie 't
feenemael gBefielt bjaet tot BefcBetbenBeib bejs ftooperiS ofte berBooperiSf.
In gelde jcggcn bjp: tuant anberji bjaec 't reuiitnge/bjelcfic öanbelingBe nae
fioopiS eigeJifrBappen niet en bjerb gBerecßt. <0öeen tijb gBefleft sijnbe / iß ue
Rooper be penningen babelicft fcBulbig.
®ofB be Betalingeftan Bebongen bjerben niet alleen gBereeb / maer ootB Bp
töbetwnbe beelen/ 't bjelcft Bp ouif genoemt iuerb ftufiing-penninsB wenbe te
Blieben baer ban gemaecftt ftufling-ί^^ieben♦
ïioop ïöerb nengegaen ffBJiftelirft ofte 5onbet fcBjift. ^cBiifïeliclte ftoop
toerbnietgBeBoubenboojboltrocften eer Bet fcB?ift ten bollen i#ino®efielt.
IBaer lip onjS al iß 't bat ban gefcBiift iiS gefpjoften / iaerb berfiaen gße?
fcBieb te 5ij!i niet om fcßjiftelich te Banbelen / maer om 't oBeDatiöelöe tot Beter
gcBeufBeni;S enbe feebjgsf frö?rfteïtc& te berbatten / 't en toaec biiibelicB Bleeche
be meininge anbersf gebjeefl te 5Bn,
25uiten fcBjijielicite BanbeïingBe Ban BoopnengBegaenVaerben niet alleen
tuifcBen tegenbjoojbige/ maer ooch boo^ Blieben / Boben enbe gBemaeBtigben/
enbe bjerb be Boop gö^ouben boo? boltrocBen / 500 Baeft men ten bjeber-ïiiöe
eenfcB oOtt be BoopicBat / 500 lang be Boop op b'een of b'anber tuii;e nirt en
iß bo troclif/ mag ben een of ben anber baer uit fcBeiben jonber eenige fcöabe/
anberjSban bat benBooper berheflBetBanb-g tit 503 baer eenige iiS gegeben/
toelfit Banb-gift δΡ on^ oocB genoemt bjerb een gobfpenning / om bat Bet ge-
meeneltcB niet beél meer en Beö?aegt alfmen bjcl gBctuoon isf aen ben armen
omgobfujille tegHeben/maer ben berhooper rou-Boop BeBöenbe moet Bet
Banb-gift/ioo Bp Ï>t0 ontf^mgen Beeft/tbJefcBat teebec gepen.
't «JBunt' gBejeit iß bat be Boop iß boltrocBen alfmen ryeß BoopfcBatiS eenfcß
iß / Beeft geen plaetiÈ bjanneer iet bat geseit i^ te p?oeben nocB niet en iif gBe^
pjoeftiinen Ban oocB Beboojïuaerben bat ben cencbafi moet (laen/enbe bat
ben anbmn miigen tp iMt toi öf^iïfö. |
-ocr page 87-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-^eleerdheid.
|
ISen fian oocft ftoop aengacn onöa: een möien: enöe ?oo lang 't 5elöe inbien
nietbao?cn toaIt/ 5ooi3SDe6ooponeBeüUitf:maer aljS öet imoibalt toerb De
jocf & te rageöe göetrocften / al^ of ten tööc tian be öanbeling julcft^i al ^a«
BÖcrciJieb ; macc op oneerlicfte ofïe tocrïioöen inbien iss bcftanbenngmetiff.
Uam fian oatft öcbinijeii bat ben feoop 5al iitgaen op seec&ewn bas/ m toclcften
Sebairebe ftaop bateliclt baltrocften: maec icoerii bc uitboeringe alken ßöe-
fcöojft / göei0ca-inen oocEt iet ftan üerftatipm bat buiten 5al tot seecfteren bag
toe*
berBoopingen bic opentlicft &p öcginsöe sQefcöieben moet elcften Bieber
fön inoojb baff flaen / enbe eben-iuel en Ijeeft 8p s^een recöt tnbien öp anbete
meerbec tuerö geBoben.
«-r ^^^ "it bojber ggebolgt batmen iemanb tet berftaopt / mib^ bat Dem be
S'di™ iw'oP en fai bodgen * inbien Binnen seet&eraibefteraben tijb mecrbetVnerb
gBeBoben/ op inelcfec togje be betftocpinge g^ebaen i»erbcn in be ^teben enb«
ten platte lanbt &p be bjanDenbe ßaerffe / be tuelcfte gegouben taerben boo? on^
gebaen/inbien Bp t aftrcc&en ijan ΐ jegel te J|oof meer \nerb g^eBoben. ^n
m be beciioopingljen/ bie niet opentlicft raaec onber be0anb ggefcöieben/ Suetb
toerftaen (tentoaecanbersfBebongentoaeo oatbenecr(lcn&ooperbcboo?t-
flane fteeft/inbien öp 't googec Bot iuii böigen* llogec Bot iuerb ücrflaen niet
älem^ selb/maer ootR uoojtoaerben enbe gerrjffelic&er Betalinge. gn 50^
Danige gm^iingge iiietb be ßoop niet gge^ouben aljsr on^eecfiec/ raaec al^ bot
trociicntentöbebanbeobecßomingöß: öaninbien Binnen bcngöeflelbentöb
meer geBoöen ioecb/joa iaetö be hoop geBjoitcn.
»i.tetcon,. ^enBebingtaacftbicBmaePbatten jpbeftoop-penning&enten Befïemben
bage Betaelt ïoetben be jaecfe 5al 30« ongeftocöt: in toelcften göebalïe mebc be
fioopbabeliciiBeflaet: maecBp toanBetalingöcöeeftben becfteoprebetourof
BpDeßaoptoUiatenbooitgaen/of te berftocgte satch iueetaenöemneraen/
BeöoubenDc ooch Ijet ijanö-gifc/enbe 500 baer tet nicer op ftoop Betaelt ijtf.
becfeoopt bicmael lanD Bp ben öoop fonbet raaet/ofte met anbere eben-
iaracfitige toaojbeii/intueicfeen geballe inbien eben-ineleeiiige maetiifgliei
noemt/enbe baer nae Beüonben iuerb be toate maetban begegtflemactfoo
beel te fcMUn bat Öet een raargen onbec ofïe Boben ftan Bebiagljen / foo iuerb
tiaeropgöeenacftt göenomen/ maeciii'tbecrcljilbaec Boben/foo BIgfteben-
inel be ßoop: maer iflfec obermaet / foo öeeft ben tooper be hem; of öp 't ober^
fcöot iuiiBe&ouben/enbe baer booi Betalen naec aenbeelban tguntgpboo? t
gÖ^eeïDabbeBeloofï/ ofte bat fip'tfelbe ben berftoopeu bJillatenboigöem
toebetom inbienber onbetmaet ijs/Beeft bcnbechoopec beheur ofijp bie bjtf
ijcrbullen/ban of ftp nae aenbeel ban be Uoop-penningen iüil toebet-gebra.
©cßoop ban ccnige jaßen boltrochen jönbe fulc^ als5Uoa?cn t^göefett/
noe-toel ben hooper nocft göeen eigenaec en iß / enbe ηαφ geen lebenng eiu?
nefcftieb/foflaetbe faechetotBaetenbe fcljabeban benftaopcr/oberfulc#ruli
len ben hoopet ban bien töb af bolgijen alle teucöten/ ooch aentoa^ ban lanb/
toebecom inbien 't berftocgte goeb becgaet ofte betargert/firtc^ hemt tot be^
iioaperjSfctoberteelbetflaeitbe bat be berftooper totbe leberi^ toe fcguibig
ijEi öoo? bebetoianng te folgen/fulcjS aljS een 6?uieMeenerfaube boen/ofte i^e |
ban tgoebteontfangen. 3©antalfban foabcbenbechöopet nietaKttgcfpiooc
heltonnen btetrben ban ban ontrouta*
. g&ocfj toanneei' feechece mate tjan meetBaer / telBaec / ofte toeeg&aet goeb/
t^ berhocgt/foo homt be berargertng Vnel tot lafie ban ben hooper / maer niet
besf faech^ onbecgang/booi be meting/telling ofte toeging, 't ^elbe öeefi: oocft
plaetsf m aïie goeberen bie onbec een inbien iuecben gijehocöt / fto bJanneet be
reibe berameren ofte bergaen booj get herballen banget inbien/'t enSMaec
oocii m befe boo?ballen anberjÊ toaec Beöongen/ ter eenber ofte ter anbere 3öbe.
VIIFTHIENDE DEEL.
Γ4» hops naekoming^
KOOPS-GEVOLGs^n Koops nakoming, Koops-overgan?, Koo^
braeck.
Koops-nakoming iß aen be 59be beiö hoopetiS bat ben hooper fcöulbig ben
wrftoopet eigenaer te maften ban get hoop-gelb t oocfe op te leggen tóie Bolïeti
bienae taengaen ban be ftoop Bp ben öerftooper een be berhocßte faeefetei;
noob 5911 ggebaen: bat ßp oocft nac beleberinguanbcüerftochtcsaech/ofte
nnber5m^ nae Dat öp in gfjeBjcecftc ijef eetueeft öaii öe selüe te ontfangen/ gges
Douöen iß ben berftooper tuinningge te gfteben ban 't gemifie gelö/iegB^nii beii
penning sefiien i l^p mag oocft Bebbaongen ^serben om 't geftocgte goeb te ont«
iinggen / enbe Bp toepgering ijef ggegouben in be fcgabe bie,ben berhoopec baec
boo? joube mogen Igben.
gnöien ben berhoopec booj bc;S hoopecs? ontoaracgtig acnggebct» be jaeche
te minbec geefi berhocgt/i^ ben hoopec fcgulbig get 6o?t te berbullen.
ψί» berhoopec Beretb 5Önbe nebeiiif be Betalingge ban get hoop-gdb be les
ücnng te boen/iiS ben hooper fcgulbig boo2 te gaen met be betalinge.
. ^en beiS berhooperiS gtjöi Befiaet ise uahominge baer in/öat ben berhoopec/
inbien gp eigenaer ijï ban get berftocgte goeb/ fcgulbig ben ftooper baer in te
«genen: 'ttoelcft ggefcgieb boa? leüering enbe inieibing in get Besit / te toeten
inbien te bcoisn get ftoop-gelb gstdt bc£5eccftertOfte ben hooper bertrtmt ig/
iüit^ alß gfer boojjen i^ gefeit / baer ban bc Beftominge ban eigenbom iiS ofte?
feohcii. mbjacc ben beritoopeE geen eigenaer jaosoubegp ftguibigsön ben
hooper ie ïeberen get m Bcsit/julchS bat ben hooper niet retötöich toerbenbe
^ngefpjoechen boa^ berjaeringe ben cigenbom 5aube mogen Behomea/ gelncfe
pp fcgulbig beiS bermaent jgnbe ben hooper tc boen aratoiiiinae ban be Bc^
wben / enbe oberlebering ban alle BebJgjS bat onöer gem ig beruSenbe. gn«
bten ben hooper gemoeit bjcrb tsf be« berhooper gegoubeiitotluaering/ sulchjs
boo?eni^ gge?«t., ψβ tßMti hooper ggcgouben/ m üJanneec Bem
lejiteiitó moeite bicrb aenggebaen ober ijtß berhacgtesaecS^eiggenbom/in 't
benb^hpopjic baec baa tgbeltch be meet te boen / bi« al^
fcgulbigi^aen teneraen : 2finber# 5oubebenhoepec
ÄnÄ"«!®" ^ön bergael / ten ioaer Buiten alle tbJöffel be jacch een an^
bÊT toegjiaem/ maec tnbien bi m^ hoopte boo? fgn fcöwïö ofïe Bp googec
ganb |
-ocr page 88-
Inlêidi nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. i6
|
ganD iucrli afijenomen/baer en ijS bm berßoopcc nwt in se^ouDett. Φί Sflicß^
veci)teIicR5önDeutt0ftetQonncn/öefft ben haopet fön fteut offjpiöiliueöet-
eifTcöenößtoaerbeUanöeiaech/ iulcfiaS bie ioasi ten tööetianbßßo0p-bafly
ofte aile "t gunt öem baec nen Vaa^ gelegen bat be jaecite niet uitgetoonnen en
Süarcgeïoeeft. ^ ,
<©nberluacten i0 oocß get bzijen ßegrcpenttoant ben üecßooöec moet öe
berftocöte faccfe ben ßoopevleüeren tajijüan alle bienfißaerßeben/ofte anber#
fintiSiifg0eljo«benteUergoeben"tgunt benfeoopec baecaen VuaiS gtjeiecite«''
itïntoenbe ben ftoop Uoojtji in ijaer ge&eel / bejS ben ftoopec oocft in befen gc'
ualle ffijulbig ben«erftoopec beVneettebocn/fao iManneerljpinreröteiuecb
göeroepen fulcif ali? boojen.
<©eü|ucötencnbe ßatentan Dßt berftocötc goeb göeüallennaetaengaen
ban be ßoop / moeten oocft ben ftooper gödeüert iwecben / inbten Dp be ftoop-
penningen öeeft ßetaelt enbe anberjS niet* 55ee(len moeten gelebert toerben
foo toe-gi}ent{i be felöe toaeren ten tgbe ijan be beriioopinge t be lebenng
»ßp ben becitooper ?ijnbe * ttectmlten / geeft ben ßooper bc iteuc off ÖP aliS nocö
be ïetering Vuiï ciffcöen/met alle 6ate enöe toetgoebtngScUan fcfjabe/ofre alleen
üergoebingfte üan'tgunt öem aen be leuertng iuajS gelegen/ 'tiuelcftöcm
btcftmael boiberlicheci^/ aijSiaanneec be faecii i^ Uergaen ofte Verärgert,
©oojtö alle 't gunt ben ftooper boo? ontrouVu ofte toerjuim üan ben öerftoopec
tc feo2t ftomt/baer t!t ijS ben berftooper geßouben tot loetgoebinge.
jU- ^nbien bc üerßofQte faccft eentg g^efejecft fieeft / kuaer üan ben fiooper ten
tijbe bCiS ftoopii niet en öeeft getojten/ ί.βϊ bat s9e6?ec& si'lfßss bat tuaecfcBgnei
iicß be δααρ baerom ioube jijn tlctjtecgÖeBleüen/ 500 mag benftooper be jaecß
iaeber-geUen / enbe fijn gelb ioeberom oeiiamen: maer 500 be ftoop toaerfcDöi
nelicft cuen-\oeI boo|t-gang 50uöc IjefiBen geßab/ 50a mag ben ftoopec eiffcgen
ipebergöebing uan julcften becl bejS hoopfcöat^ / «Iii ßp be ?aech minbec soube
ReBBen geftocöt» ^nbien 't geö^ecft 50banig i^ bat be jaeche baet boo2 tot gaeï
seiuooneltcft gBebjuicft onßequamer / 500 Ijeeft ben ftooper be fteure of ßp be
saecfi Vuil taJeber-göeUen t enbe ftjn tioop-gelb toeber-eifTctien / ban of öp m be
^accft iieftauöenöe eiffcfien ioebergetoing sirtcßeiS beeliS bejS hoopfgelbs^ / al^ ijp
öe saecft minber :50Ubie βεδΒεη göehocBt / ofte ?oo Bp iuil / 3ulchc?ï beeIjS al^ be
5aecß inber baeb minber iuaerbtg ioai: bocB bese fteur buirt maer een i'aer:
anbersinsi moet 0em be ßoopec met Bet 000?Γ5 gBemeene rccBt öeBelpen/ sünbe
öuitentiMijffel bat «it üjat oa?5aecften Betftoop-gelb ofte een beelbe^shoop-
gelbäS iietaelt sgnbe ftan iueber-geeifcBt too?ben/ bat öet onöetaelt 50nöc mt be
?eiuc oojsaecfte hau toecben ingeftoubèn, ?5oben 't gunt boojft ijS/ ölöcftenbe
bat ben betftooper ten töbe ban be berftoopinge ban öet geö^ecit {tenntflTe l^ttft
eeöab / ijS ÖP S^Bouben in alle be fcöabe bie ben ftoopec baer «it 50ube mogöen
men/'t selbe öeeft oocft plaetjS inbien Bet berftoröte goeb boo? be berisoopinge
fip ben betßoopec toaece beröuirt / enbe ben ftoopec sulc&jS niet a^igBejeit en
iuaere/enbe bat bp baecomme bejS jaecftiS geöjuicß eenigen töb mofl berben.
2inbien be iaecfte geen geB?ecft en Beefï/maec ίιρ ben berftoop^ ten tijbe ban
öe öanbelinge iet fiuiten be bjaecBeib ijS gBe5eit/ ofte anbecsin«^ iieb?iecBeïtcft te
ftennen gegeben tot aenp?ö5tnge beji gBeftocöte saecftis / ?αα mag ben ftoopec
«iffcBen bjebergebing 5ulc6^ beelji W ftoop-gelbjS / aïiS BP boo? be s^mt
te Duicöet Beeft geftocBt. |
ZESTHIENDE DEEL.
f^ati l^eBing.
KOops-overgang gefcBieb bOO? *NAESTING,biß anbecjin.« zin-* ^· R««««:
ninge,naekoop,aenboordoftcwederdtijving,t|jerbgenocmt« '
Ν Α Ε S ΤIΝ G ii? een recht iemand toe-behoorende over eenig ontilbaar
goed, als oock op den kooperende verkooper wanneer't zelve goed verkocht
werd,om te treden in des koopers plaetze.
♦®it cecBt fpjuit uit lanb-gemeene ofte plaet^elicfte geVooonte»
^e ianb-gBemeene gBebjoonte / baf be «©caefKcftgeib ban llollanb cecBt
8eefÏoraaiicIeenenbieberftocötbiecbentenaeflen/te bieten eec ben ftoopec
banBetIeen-goebis?beclöö: of fraai-BeerengelijcfterecBtBiäböeninerbgBei
ttbijfTelt»
^e plaetjelicfte gebjoonte iii Seftent in Wfïanb/ UBnlanb/ Sennemerlanb/
't lanb ban ©oo?n/obec ïanben enbe Buisen fiaenbe op eiggen gconb / 't 5p leen
ofteonleen/oocftobececfpacBt-goebeccn/ cgnfen enbe tienben/BoogBe enbe
rage öeeritcftBeben/bie becftocBt/niet oocft bie berremit toerbé/ enbe öat aïieen^^
ïicR aijS be berftaopinse gefcBieb jonbec Vuettdicfte fteccft-gefioben ofte recBtf^
baegjS-geBoben* a©ant baec julclftsi gefcBieb/B^Ben be ^cgauten öaer ponb-
gelb/enbe Boub be naejiing op.
IMaec in't lanb ban ©ooin Beeft naelïingoocftplaetiSobecïanben/bic Bp
fteccft-geBoöen ofte boo? beng&ececötcbaccmenbcnbanöouöbechecBtbJcci
ben/ mtöiS bat ben naefier bJoonenbe Btnnenii lanb;S / öem Beftent mafte binneit
be b?te eecfle jonbagBen / of 50a öp ober 't bjatec üioonbe / ofte ober see tuaecc/
Binnen een jaec nae bat BP ineber 5oube 5tjn geftoamen/op ber(iecft.
g^it recöt Bomt toe in be boojieibe plaetsenbebloeb-becbiantenbanben
becftcopec / $00 ban 5biaecb-5ibe al^ ban fptpbe / 5onbec aensien of 't goeb
ban Baec 5pe geftome us ofte met/ nocBte oocft of Bet ecfiaoeö of ftoop-goeb/
mib^ bat ben naeflec ben bccftoopernaerbec 5p ban Bloebe ban ben ftoopec;
enbe plag ban DU^ntó berber te flrecften aiji tot acBtec-^ufler^-ftinberen/
om bat oocft be ecffenifTenöp berfiecf niet becbec en gingen: en We be naefltng
eecfl aenleib gaet boo? alle anbeten naerber-Banbftomenbe/al toaeren bie
oocft naerbec magen.
Äaec inbien meet luiben t'eener tijb naejiing aenïeiben/ 500 ?oube boojgaen
bic boo? be becftoopingöe met bc becftocBte lajiben gelegen öabbe gBemengbec
beure: enbe biaec julcfti? niet/ 50Ube be nae|l-gBcmaegtaelbe boojgaen / enbe
tóiegabec eben-nae geiwaegtaelt sgnbe / jouben te samen be naellinge mogBen
ooeti»
iC 3!n3iiöni |
-ocr page 89-
Inleldinge tot de Hollandiche RechtS'gelcerdhcid·
|
gin iSijttïöttö 8cB6cn in üerftoopin^gc ban ïanöen De nacflß lanbfsefegBenm
geltjcRe reept aljS masen/te toeten inöien be magen be naejïinge niet en Daen.
^enacftingemoetmgöeftelt iuerben 6mneniöiaeriSnaeiiatDeöer8ooinng
ié gefcgteb/ ofte immerjS nae öat öe 5elüe tat öe^ naefiersf hennifTe ijf eeftome/
Sjiaet op öen naeflec ten eeöe gcbjeben mag toeröen.
g^ie öenaeflmg tuil bom becfcetjnt booi ^cgoutenbeiSobe/enbeljao? t
meetbec-beel ban 't gïjececöte / ofte öoo? jeben öuiren ban ijet Hhtiöact)t/enbe
0acr gfjebenbeöaergöerecötigijeib/boet in öaec öp-bjesengrafraeringenbe
^ aerb-roenng/enbebaetboo?t^ een rergtbag Seteicßenen om fijne ftooptn te
ïiiengöen / enbe befioop ingijeii?acöt 5önbe / ijS be naefïec fcgulbig binnen biet
-ehbetbJinttgurennaeteboen/enbete tidooben alle'tgunb benftooper gern
boojgebaen ofte Mooft geeft: bejs gebergt spnbe moet bpeebeberftlaren bat
Bp be naeftinglje boet met fgn felfs? goeb enbe gelb/enbe tot fgn^i feïfs? beßoefce/
enbc boo? niemanb anber^ fonbec arg ofte lift: moet oocft betalen be inijn-
fioop (foo baer eeni^efip bm fiooper betaeit ig) ttoeeboub / maec ben «0obfi
penning enchei.
^nïSönïanb öeeft ben 25ailfinbenae(linge nae be bioeb-berbjantenenbe
naejie-lanbr-30eleg9enen / bjaer toe ßem üergunt toerb ben tijb ban feji bjeeci
ßennaettaer. treiberecöt voecb oocßggepleegt bpberfcljetbeSimöacötf-
ïieeren/aocftinplaetfénbaet bebloeb-bertoanten göeen naejiing en gebiutca
ften.
een Bezitter ban lanb'tteelcft ig boo? Bisonbere onber^settingeberBonbe»
bao?feecßereiof£iarc ofte onlofl&are rente/fooiuanneecbefelbe rente Bpben
Rentöefferaeneenberbe iaerb berftocgt/ ijieeft baer ban naeftingöcötnnenieL
iaeriS nae bat firtt^ fföner fienntlTe ig SÖe&omen / enbe mag bewtooper bbJin#
flöen ten eebe. 5^ocfi befe naeflingfje öeeft göeen plaet.^ / tnbien be ßoop ben
fcDulöenatr iiSacngiicbaben g®ebjee|ï/inbjelcfeen g^ebalie be fcßtäbenaer be
^ m (©«iite^ ßeuE geeft ban be hoop aen f)em te öeöonbea/ ofïe öc felbe * ten goebe te fcöeli
ben.
3©anneec eenigge infcBuIb aen een berbe iiS becftocDt / bermag ben fegulbe^
naer fallen tijben alsf 0p toerb ggemaent be fcöuib te naefien.
2Bn 't flucfi ban naefiinge bie iet fteftomt galfte fcfjeneft öaïfBp Hoop / bierb
ggegouben atjS ßooper j maerbieietBeftomt tenbeeïeBp reuilingtenbeeiefip
Hoop/ bjerb boo? ftooper ggegouben inbien be hoopfcijat meer i)eb?aegt ban fjet
aengereuilbe.
Ü^P tjcBBen gejeit bat naefiing ig een recht foo wel op 't verkochte goed,als
op den verkooper ende kooper, bjant ben naefier mag get goeb aenrp?eecßen
om be naejlingöc baer aen te boen / (te bieten inbten ben berfeooper tigfienaer
ig i taant anberiÈ fean go op öet goeb ggeenaentael öeBBen) ofte ftan fp?eecften
op be liooper om be itoop tn te B?engen/aiif gefeit tisf/enbe op ben berßooper om
fulciö te gebogein
5®e b?ucöten ban öet beriiocöte goeb boïgften ben naefier/ nae bat fip 't gel&
^* onber recijte öeeft geieit.
«3>«ect. 25iittfn be boo?-öeröaelbe gelegentöeiben Deefi naefftng geen piaetg,
ZEVEN- |
ZEVENTHIENDE DEEL.
Fk» koop-hraeck^ .
KOopbraeck geeft plaetiS eerft inbien be onberganbeïaersi maiftanber
guijtfclielben*
Cen tbjeeben inbten 't bertocgte goeb boo? heg ßoopjS boftrecßingge te niet
(Cên berbe inbien be ggegeere ftoop boo? ttg berfiooperi? Beb?osijS aensöei
gaen/enbe anberfnit^ foube 59η acgter-ggeBIeben/ foo toerb be felbe feoop ber^
nietigt ten berfoecfte be^ Ikiopersf: maer taaer baer quabe trouta getaeeft aen
Beibe jijbe/ al^ gijenomen ttaee gabben gSeganbeit ban goeb 't taelcft fn tijiiien
gefloïen te 3i)n/50 foube be ftoop/al^ met be toetten flrnbenbe/ban ben j^ang
aen onBeftanbigsön getoeejï,
(Cen bierbe / inbien öe ftooper boo? beji berfioopeirsi &eb?og Buiten föne ften^
ttiffe onbietenbe iet geB?ecMicftiS geeft geftocgt/ foo fean be fioop ten berfoucfie
banbe ftooper bernietigt taerben / ingebaïïe hp anberfin^ be ßoop niet aengge?
gaen en ftuöe geBBen/ofte oocft al bjaec fuicjS niet/ inbien 't ggeBzecft berginbe^
ring geeft ni öcjS faecfijS ggcBjmch / enbe ben itooper Binnensf f atrtf iulcßjS ber«
5oec6t gelöcft gier boojen ge5eit ig.
(Cen böföe / inbien ben ftoopec ofte berßooper in get ßoopfcgat 39η Befiocgt
öoben be gelft ban be recgte toaerbe / al ijS 't 50a batter ggeen Beb?og ter eenec
ofte ter anbere sgbe ig geplee0t/5oo bermag ben ber&o?tte ben anbere be fteure
te geben of gp be feoop tatl bernietigen/ban of gp 't ftoopftgap toil berraeerbe=
ren ofte berminberen nae be recgte toaerbe: maer aïjoo beje maniere ban Rers
ftelltnge meefl alle ganbelinge raecht/sal baer ban gier nae in 't aftemeen Ö?ee^
ber gefp?oftentocrbem
ACHTHIENDE DEEL.
F4n Erffpachgttnmng.
ERFPACHTGUNNIN<;iii een overkoomingh waer door iemand
hem verbind op fijn goed eenen ander erffpacht-recht te gheven ende den
anderen zulcks aen te nemen op erffpachts-plicht. ° '
Overkoming. .fier boop geBBen top ban't erffpacgt-reegt ogefpiooclien
boo? 500 beel get een ggeb?ecHeUc&en eiggenbom: gier fp?eßcßen top ban be
obetïiommge / Die in gaer 5etbe ggeen etgenbom bolle notgte ggeB?ef ftelic&e en
ftan geben/maer alleen recgt baer toe»
Op erffpachts-plicht : te ^eten Op iaerliciifcge Betaling ban beerffpacgt/
toaer toe Den Crjfpargtgr m to^rben febtoonggen / altoaer 't fcgiwn bat gp
a boo? |
-ocr page 90-
Inlêidi nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. i6
|
boo? 5«c&e«n tpb tjan 't gocb niet en gaböe söenotcn ί 't m ϊοαεε bc ßtfiiacBt
ïjetl 5ijjaec inacr / cnbe öc ooijaccft öan fielet lang-öuttenbe / .lï^s OO2IO0 / ojïe
öatanber5insiöIecc6ebattnbeoücritojtitnööe op be ujutötenacnfcBouinaec
genomen»
©an 't recgt öan becöai 6p tuanïietaïinge fjter bao?en gefpjoiten»
^ejCßetalingöeiiSbenCcffpacötcr fcimlbig t'einbetianiberiaet/ jonbec
bat üecmag bé eigenaer te bringe om eenig jaer op uooi-caeb te ontfangé.
<!^e5e obetftominge aljei anbeten Iftan gefcftieben ooch op inbten enbe op bag«
^He gemeene laflen )aerïichfc{j toeber-homenbeiuecben g8eb?agf)en Bp ben
ctfpacgter/ maer anbete lafien ßp ben cigBenäet / 't en ioaer ftp be toetten ίκτ*
macn iuaere göeraaecftt ban ben ogrfpacfttet / ofte bat ftleeche bat aenfcöouïo
ioaec genomen op be b>uc0ten.
g^eseoüerßomingöe loecb ontftonben niet aïieen boo?5aecR.^onbergang)'
enbe anbete tuij^en in be uitlegginstje toan 0et erflTpatgt-rec^t betijaelt / maec
ootft boo? öeimliigtng toan ben eigenaet enbe erffpaißter.
g^e oberifeoming öuitenbCiS erftja^terifmifbaebsgnbei^eeinbigt/ ftomen
ben erfpachter toe alle ggetimmecten / enbe anbete .^aecftii-öerftetetinggen/ be
ijseïcfte ben eigenaer 8em moet laten bolgen/ofïe be iraaerbe betalen,
NEGENTHIENDE DEEL.
f^anhuirendeverhuiring.
' UIR ijSï een overkoming waer door iemand hem verbind lijn eighen
___, dienft, ofte den dienft eens ander menfches ofte beeftes, ofte 't ghebruick
van eenighe andere zaeck, een ander re laten volghen, ende den andere hem
wederom verbind tot loon-betalinge.
Overkominge, be ïueïcfte ber|laen iöctb aensil^Siten tt jgn/ntet alïeen bon?
uitbjufftclicfte tooojben/ maer oocR (lilsVBgg^enbe / inbten ben ljuirber nae beise
Duirii uitgangfilöfi in'tg0c6?uic&UaneentgöiJiiï/iMant öaer boojtoerbbe
9i;trüerftaenuerlengtte5ijn/öoo?5oa öecl tijbiS aïii beselöetetioojenina^
aengegaen,
JiBaer ftuic ban lanben mag in #oIïanb niet aenggegaentoerbenjonber
.êcljepen-ftennifle/ ofte fctKift ftp ben etgfjenaer gijeteicftent; SCnbersinjS De
jjuir niet aöeen nietig/ maer ben ßuirber ofte fijn erfgöcnaem/ofïe fönsf recßtif-
uerftriiger/filijüenbe in 't onbertoinb ban %tt lanb/ enbe Qaer latenbe baer ober
in rechten fietrecften / herballen ftoben be ontruimingöe / alle itoflen / fi^aben
enbe mtflingöe / in be öelft ban be toaerbe ban 't berguirbe goeb / ggereecfient
jegenst' ben penning ttoiintig nae be lefle guire / albiaer 't ooc& bat fp na recgtf^
* 25.€oiifcn= plegtnge ijaer ongïielijfii itenben / enbe * berVuillefeeurben in be ontruiming|te t
* waer inbten fp tot * emb-oo?beel toe bolgarben in 't onbertainb/ 500 betfieuren
fp/öoben bc boo?5«iöe ïtofien/ fcgaben enbe mifftnaen/ be gSegecle taaerbe ban
ii)f, be goeberen te reet Benen αϊ^ boo?en : 't 3©eltfe aljoo ban oubii enbe onlangjS
iifftebolenombcbermctelöetbbanbepacöteriS/onber ibei bnojggeben ban.
öutr ofle naDwrê ben eigenaerpi get öare sDetoelbelicfe ontgoubenbe / baer mebc
teiJEbtoingeni |
Den dienft: ioant öett^ieben-beel of ic&mijnenbienflfieloof/ ofte ceniS
anbers^bienfijmaerinbieniemanbaen iemanbfteloofbe een ring te malten/
enbe 't goeb baer toe te boen/ al?oo alhier berfeooping enbe bergutring t'jamen
IiQjnen/300 üjcrb jobanige öanbeling nae 't toaerbigfie gerecht/ enbe oberjulcii
gijeöonben boa? berftooping ; maer inbien iemanb Bet fijne onber jeecßere
fcöatting aen een anber gäbe te bcrftoopen / julcftii inerb niet gBeljoiiben booj
ïioop/notljte boo? laflgebing/ noföte boo? Buir alleen/ maer boo? een 8i;onbere
Ijanbeling / biaer boo? 5ulch goeb nae be obei;iiomingBe babelicft ftomt tot gge?
baer ban ben aennemer.
Eenige andere zaeck : (Ctiöaer Ofte ontilBaer / eigöen ofteinaer op temanb
eenig recBt toeftomt / aliS öp bflo?Beelb IgftocBt/ ofïe oocft t'eenemael b?emb/ in
bielcften ggeballe ben berBuirber niet feannenbe 't geöjnifft te biege fijengBen/
ié ge^uöen in alle ftalien/ fcBaben enbe mtfftngen/ julcftjS aliS ban een berftooi
per is^ gDe^eit: maer be Banbeling toaer boo? iemanb Buirt 't gunt in bolle eii
genbom ofïe 6?uicÄ-recöt Bet ftjne ij^/toerb geBouben boo? nietigr*
Loon-be taling: te iüeten in gelbe / bocB aengenomen bat oocft in anbere
meettore/telöare/ofte Vneegöare jaften/Bet loon fean fiefiaen ί eBelöcft oocft bé
oberftomiiigetoaer*boo? iemanb lanbaenneemt te6aenenboo?5eecfterbeel* i·· Cawius
ban be b?itcBten/göerecBi toerben nae Buiii eigBenfcBappen: maer B?uicft boo? p««««"'·
ö?uicft maecftt een Banbeling op Bem jelbe/bte geen eigen naem en Beeft»
©uit toerb gfjeBouben boo? boltrocften/ toanneer aen b'eene jöbe seecfter ijS
be jaecit ofte btenfiDieberöuirt toerb/enbe't loon aen b"anber 3öbe/toelcftc
5eeciierBeib Bier sulcßiS toerb genomen aï^ te baajen batt ftoopfcfrat ijS geseit,
èuir ftan niet anbetjS aengBegaen toerben ban boo? een tgb: toant anbcrjs
xoube B«t tocBtgimningBe ofte iet anberjS toerben: maer foo geen tijb en toaer
benoemt/ foube ban lanbberfiaen toerben boo? een jaer/ ban een BnijS tot bat
b'een of b'anber be huir soube opsessBc" / 't ïö^ïc^ nocBtanjS moet göefcBieben
ter fieanamer tijb/(iJlcrbat ben berljuitber gBelegentBeiö Befi&e om fgn BuiiS tt
berBuiren/enöe ben Bnirber om Bem ban een anber Butjsf te boojften.
^ocB men ftan oocft iemanb iet berButren foa-langBptoiUtoeiciteBuire
berfiaen toerb met be boob uit te gaen; Boetoel bat anbere Butrcn / toaer ban
ben töö söenoemt i^s/ bïijben nae bese öuiröerii boob/ enbe gaen op ftjn erfi^e?
namen.
(igen Bnirber bermag Bet göeBiitcbe toeberottt eenen nnber te berBuiren/'t en
iuaer anberjef ftebongen toare: bocöbit en Beeft geen plaetii tn Buir ban bienfi:
enbe aengaenbe be Ijnijen / oocft fulcU^ &p be fteuren ban meefl alle stehen
becBoben/fonber be^ eigenaersf Betoilliging.
^en bcrBuiröer Beeft recBt om fijn loon ofte pacBt te eifTc0en / te toeten in 't
gunt op g0«n ja5 berBuirt ten embe ban beit tijö / anbersi t'einbe ban eicft
faer: rabe mag öaer en Bobm ben Butler lut fgti Bui^ ofte berb?ijben/
oocft Birawnö töbjS/»nï>ien BP Boben be ttoee jaeten m gBe&?eecfte Biöft öan Be^
taiingBe: maer bie een toercft Beeft aengBenoraen te boen/ mag gB^ßn loon eifi
fcBen bóo? be bolmafttng enbe opneen^ng ban 't toercft / ten toaer be aenneei
mtngBc toare gBefcB^ö Bp be maet ofte 6p bagtoercft. ï©enBuirbernaeben
tgb in gBeBjeecfte jönöe öan Betaltng0e/mag oocft tot oplegging ban be toinfl?
mifTing/ fulcftsf al^ een nalatigBe ftooper/ aengBefp?oocften tociben. oocR
fcBwlbistebergoebeufiilff^aiic ö« öoo?fän mifoaeb/ofte berfuim ban fijn
tUiifSi·« |
-ocr page 91-
Inlêidi nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. i6
|
gutfgeftn/oftc oacft öao? anöeren uit 9aet ijan öcn öutröer/acnbc ßßBttitöß
ioerb aengeöaeit: ßnöe tacrö onboflanb tian ttn fionft öic 8cm iemanö ßnöß^
iumö / ofite oocft ttn ftfetne ontiaoijicött^aii in jaficn Die niet anbcriS Dan met
De meejiß tjoojficgtigijeib geganbelt en ßonncn inecben / boo? öer?uim sffeteet^
ßent / ali? ODCtt Bjanb/ ten töaeronberöoebeltcfe ongeïucfe 6p ben öuirbec ioierb
fteVuefen/ in tuelcfte gijeüaüe aïjS oocft 6p alie anbere ongöelucften/ ben berguir^
bec tot bergoebingö«! iiS onggeSouben: uitgenomen aisi iemanb tioo? be iieïua^'
ringle gelb fiebingt/inaer onbet mebe uecflaeniuerben Begrepen te?i)nbic
ftleeberenuerfteïlen/ofte biergljeiijcfte hIeine bienjlennebenifbeßcVoäringBs
boen: uitgenomen mebe üianneec be öergoebing ban ongöeïuch iji 6ebong9en/
ofte t'ongöelucft toeftomtnaeeenigbersuimUanben putrber bejSgoeb#/ofte
bien(l-ber8uirber. berftuirber geeft oocfe recötomten uitgang banbe
fjuir te eiflTcöen ontruimin^e / maer niet eec / 't en bjaer Bp fgn goeb boo? on^
bao?ftenenoob gijeftiecft öabbe/ofte ben öuirber Bet goeb miffi^uiciite.
Öuirber en mag aach boo? ben öefïemben tgb fjet 6?utcft niet berlaten/of guaein
baet uit eenige fcljabe foube bacr in gegouben jgn.
Cec anbere 3öbe öeefl ben öuirber recgt tot Bet geöjuicft ban be 5aecB / ofïe
bergoebtng ban 't gunt Bent baer aen gelegen, <®berfuicig mag öp oorft ben
trerftuirber fiebbJingen om 't berfiuirbe goeb te gouben in goeben raecfte / fuïCiEi
bat Ret 8?uicfi&aec5p:'tbjeïcft ben berijuirber moet boen tTónen&ofïe:enbe
inbien öp in gcBjeeefe 6Iöft/mag ben guirber 't onberöoub berfcBieten op reec^
fecning ban fgn öutry ofte oocft 't geBiuicft ban 't berBuirbe berlaten / enbe nae
aenbeel tijb^ ban Bet ongßfi?uicß minbcr Buiï^ öetaïen / ofte eocft 't ober?
fretaelbc toeber-eifllBen. ©oo? be fcBabe bie booi gBeB^ecft ban Bet berBuirbe
ben Buirber oberhomt / mag ben Buirber bergocbingBe eiffcBen / inbien "t gBe?
i&?ecftbenberBuirber iiSBeftent gBebJcefl / ofte ban bjesBenfijn am&atBt6ei
ïjoo^be Beßent te jijn: anbersi niet. ©ooztsi mbien boo? oim ongduch/
berm'tB?
bejStöbiS ban Bet ongeBiuicit/berïicBf toerben.
een btenH-Bobe Binnen^ tijbs? oojloff seeft fonber toettelicfte reben/
moet ben felbe be boïie Buit laten bolgen.
ψϊζ bieilanb boo? langöen tijb ban iaren Beeft sBeÖuirt / mag Bet felbe inbe
ïaefle jaren niet infïeecften.
<@Bemeene laften ban Stauben / ^teben enbe <©oipen bie op be biucBten
iuerbengBeftelt/moeten Bn ben Buirber gBebjagBen iuerbenialïe anbere Bp
ben berBuirber:ten iuaerêBpbe toetten ofteBp booiVuaerbenanber^iuaere
SBejat*
5^at Bet recBt ban Buir enbe berBuiring inenbeuitgaetopbeifBuirbersi tw
be berBuirberif erfijöenaem / ftan uit Bet gBemeene recBt ban be oberftomingBe
berflaen bjerben : 25p onif iberb berber gBeB?uiciit/batoocftbeniiooperbe
Buire Bp fijnen berftooper gemaecftt moet laten boïgBen/ bjaer ban Bier boo?en
»iägefpjoften : <i5ßeI9cftooc&Bterbooient'fijnerplactfe berBanbeIti.ö'treföt
ban fliijtoijgcnbe panb/'t toelcß uit j^uir i^ boigenbe.
TWIN- |
TWINTICHSTE DEEL.
FatihuirtuphenSihifpersy Eeders^Bevrachters
ende Boot [geitellen*
A3t?oo 't bjelbaren ban Jlollanb meefi Beflaet Bp be fcBip-baert/ enbe baer
toe noobig 5ön tbjeeberlei Buir-BanbelingBe/ ban be BebjacBteriS met ben
^cBipper / enbe ban ben ^cBipper met (nne ^cBipfgefellen / altemet ootft ban
ben ^cBipper met fgne ïSeberif/bJelcfte ganbelingBen foo boo? toetten aïii boó?
SBetooonten Beftomen BeBBen Bare Bi5onbere eigBenfcBappen/fao fal Bet noobig
30n oocfi baer ban in 't Bt3onbec te fpjeecften.
ifnöe booj eerfi ban 't recBt tuffcBen Boopïuiben/ u toeten febjacBter^ enbe
<een fcBipper Bierteïanbe jijnbeaengBenomen omBuiteniilanbiStebaren/
enbe albaer gBelaben te toerben boo? Befpjofeen loon/ inbien baer nae ben (φρ*
per ban be BoogBer Banb/booi »Beftommering bie albaer ter plaetje joui * S5. »wft.
Der Beerc-loon gefcBiebe/niet baren en ftonbe/ ofte oocft ben hoopman om goes
be insicßte niet gocö bonbe 't frötp te laben / BeibeiS gOebaljSf ben fioopmatt
geBouben ben fcljipper öe gcBecle Befp?oftcn loon te Betalen. jjBaer inbien een
fcBip Buiten be lanben sgnbe / sBcBuirt toerbe eïletaaert niebe BuitenjS lanbjS tc
laben / en albaer Romenbe Bp be Baoger Banb 5onber be;« ßoopmanjs toeboen Be«
feommert ofte berBoben toerb eenig goeb in te nemen oftete labê/ eer BP 't goßö
Beeft op fgnen Bobem ofte baer nae / 300 i^ ben fioopman geBouben tn be Batoe
biacBt. ^an inbien ben fcöipper aengBenomen sgnbc Βίεε te lanben / ofte Buii
teni^ lanbiS eer Bp öe reise Begonfl/ gBeöjongB^n toierb te bienin op Beere-loon/
ofte boo? Dojlog ofte anöere mercheiche oo?3aefiie fönreisimofieflaften/soo
59η ben ftoopmaueuöe fcBtpper ban mallianber ontflagBen / enöe moeten mah
fianDeröelpenöiagenbeiiolienten opjicBte banbe boo^gDenomenrei3egBe?
baen.
55en ßoopman ter Befp^^oocfen t0&mrtgecreeö;nnbeom'tfcBiptcIabén/
mag ben fcöipper boen toacl)tmnocBbgft0ien öagBen/mib^BèniBeialenïie
fgne ïeg-bagen tot rebeiirh 3eggen: maer 300 ben hoopman Binnen ben selben
tnb be labinge niet en bebe/ enbe 5cibe niet te toillen laben/ 500 3iin fn ban mal-
lianber onttïagen: ben itoopman ben fcBipper geBouben op te legeöen
fön Befpioocßen b?acBt/met be leg-bagenAoobcr eenige srtn »^iia»"'
^en fcBipper ben hoopman gBeöouben op te recöten enbe te Beteren aïle
berlieiS enbe fcBabe bat ben Itoopman itorat te Igben/ boo? bien rtet fcöfp ig afi
SBebaren nietBeBoojigfft 3önbe gecalfaet/bicBt-gBemaectó/ ofte boo?5ien ban
lioutoinge boo? be goeberen t maer mmen t fcgip biel toaerc b£io?3ien / enbe be
Soeberen toel geftout / boo? ontoeer ofte onbao?5ienlicft ongBebal be goeberen
ofte eenige ban bien geraeeftten nat ofte anbersinis BeftBalttÖt te too?ben / bes?
en iiff ben fcBipper niet gBeBouben / 500 berre Bp met ttoee ofte b?ie ban fijne .
fcBiPif-gBesellen/ bie ben hoopman baer toe mag hie5cn/ ftjn onftBulb toil boen
Bpeebetsönbeöeisnirttemin fcBulBts aUe gpebe toesicöt tot be goeberen te
nemen/ |
-ocr page 92-
Inlêidi nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. i6
|
tiemcn / öat bte Voeöerom Beitaraat toerDciv ofte niet bojbec en Bebetbeii t en&ß
öat tot ftoften ban be3clbe gaeöeren / inöien öaecom centgc jonbcrlinge onge^'
iuoonïicften arteiö ofte ftoften gebaen ïoeclie.
g^en fcötppermoet oochBet fcöipijoo?5ienliangoelietoutoncnljeltoo:i«/
om'tfcöipteïaöcnenbeteontlatien/enbe ten ttjbcn ban beïaDingeofteonti
Ï.ibin08e be selbe ben fioopman ofte ftjne gijemacDtigbe toonen / om te 5ten of
baec eentg g|)eB?eclt aen ijS/ enbe tó öaer eentg söeöiccft aen/ Betreibe Beteren/
enbe inbicn ben fcijtppec al 't gene boo?5eit ijS niet eii bebe / enbe bat Bp geB^efte
ban bien ecntgöe fcßabe i^eBeucbe in 't laben ofte ontlaben / joo ijf 0p be selbe
fcöulbig te Beteten.
Cenigfie goebecen Binnenben fcgepe sijnbebecminbettofteBefcijabigtfip
ben fcöippet ofte fgne fcöipgesellen/ ί^ί ben fcßipper gegouben be fcgabe te bei'i
selben nae be iuaecbe ban be goeberen / suïcfei aljS be selbe ggegolben soiiDen
gêBöen ter plaetse baet be ?elbe 8eene ggefcgicfit ioaren : maer berminbering
ofte berberf ban goeberen toeftomenbe Bp uitloopen / fmdften / berftroien/ ber^
ärgeren ofce anbersin^ sonber fcBuiö be^ fcöipperjS ofte fnner fcgip-göcsellen/
ftaet alleen tot lafie ban ben hoopman / inbten aocit Bet fcBtp 500 bjaer göela^
öen bat öct Bebonben kuterb te biep te gacn / enbe oberjuichäS ben flipper ge^
-i^.. DbJongen bJierb eenige goeberen te loffen eer δρ ter plaetse ban fgn ontlabinge
Romen mocöte/500 en tiSben fc&ipper nietggeöoubentebergoeben'tberlieif
ofte fcfjabe bat aen sobanige oberlabige goeberé/ Buiten fgn enbe fönersi fcöip*
gesellen fcöulb enbe becsuim/joube magen geöeuren.
Cen frgipper ijS oocftgBeBouben te Beteren be fc0abebic'tfc&ip oftegoeb
Igb/ boo? bien gp fcDipper eenig fcöip-gliesel ofte fcgip-ggesellen sonber reben
Öccft boen bertrecften uit j^et fcfjip.
<{5en fcöipper sijnbe Buitensf lanbjS in noob ban gelbe/ enbe g^een Bobemerie
ßonnenbebinben/magberfioopenbetngBelabegoeberen/enbe fcgulbig be
selbe goeberen een Den ftoopman te Betalen Binnen becrtötenbagijen nae fijn
aenftomfte / sulcftjs aliS bic goeberen ^egolben souben öeBBen ter plaetse baer
öe selbe geen stftW^t toaren: enbe mibjÈ boenbe be selbe bergoebinge / geniet
ben fcBipper b?acilt oocfi ban Öe goeberen ine Bp 8em atsoa berftocßt 59η»
^ocEj öabbe ben fcgipper goebe toint berlegen enbe toaer öp baer boo? in 50-
banigen noob geftomen / ofte Babbe go te^ fioopmatts? goeberen berftocBt Bui^
ten noob/soo soube öP aen ben ftoopman gijeöoubcnsön in alle fcBabe enbe
iüinfi-berbingtiaer boo? sijnbe beroojsaecftt.
«eenfcijipperijSffBuïbig op alle plaetfen baer't ban noobe oftegBetoooni
lieft ijS een ïootfman te nemen/ op be berBeurte ban böfcig goube realen Boben
be Betering ban ftoften / fcBaben enbe teinftberbinge / bic be ftoopman lip göe^
B?eecfte ban bien foubeftomen telgben.
Cen fcBippe^er BP t'elcftemael tfepl gaet / fal raeb b?agBen aen be fcBip"
iuiben/enbe bo^en Bet feggen ban 't meefte beel: bebe Bp anberi?/ enbe quaem
öaer boo? ceragBß fcBabeaen fcBip ofte goeb / be fcftipper foube fulcftjs moeten
Beteren Bab Bp be macßt: foo niet be rebersf ban 't fcBip boo? Bern.
een fcBipper snnbe g£®uirt boo? be ^omer / moet bienetj tot iBartijnfbagi
ban bjaer Bp ten felben öagBe nocB in see / moet bienen tot bat Bp toeber ftomt
fonbec loonfbenneerbcring.
een Beb?acBter ein fcöip geBuiri BeBBenbc am fön toillc baer mebe tt t>oen/
quaem |
iiuaem ïj«t fcBiï" fonber bersuim te berongelucftê/ gegouben in be Balbe fcftas^
be: bermag oocft Bet fcBip een anber te berBuiren.
een fcBipper fcBipB?eucft löbenbe ofte raftenbe aen gronb/moet fön Beft
boen om fcBip enbe goeberen te Bergen foo BP ftan: enbe oocft Bet fcBtp te boen
Bermaften/inbienBp rabeban'tmeeftenbeeï ban be fcBipgBefellen Bebonbeit
toerbBetfcBip Branaftelicftte son/enbetfelbe Bermaert üiefenbe/moet be
geBergbe goeberen B?engenter Befp?ooÉfeenplaetfe:i»aec nae benftoopman
tiBulbig iiö te Beiben/ten toaer BP c« be geBergbe goeberen t'Bembiaert bJilbe
nemen/enbe met ben fcBipper ban fgn bjacgtioon oberftomen: maertoierb Bet
f(®ip niet Bebonben in ftojtentijb te son B«mafteltcft/ enbe be ftoopmanenbc
ftBipper niet ober een enguaemen aliSboo?en/foo moet ben fcBipper/foo Baeft
Bet mogBelicftisf/ een anber fcBip ofte fcBepen Buiten / enbe be gfleBergbe
goeberen &?engen ter Befp?oacftenplaetfe: enbe ban alle be goeberen bie alfa
ge&ergt enbe geB?acBt sullen sön met Bet Betmaecftte fcBip ofte met een anber/
sal ben fcBipper fgn bolle b?acBt-loon ontfangen.
't ïêcBip gfleftomen sijnbe ter plaetse fijner ontlabinge/ moet gB«ïoft tuctben
Binnen bijfïöien bagen baer nae/ten toaer boo? mercftelicfte berBinbering: ban
öen fcBipper fcBoonBcBBenbe'tgoebuitbenfcöepegBeset/magBetselbebaer
icn / tot bat ben ftoopman Bem ban fön b?acBt enbe anbere on^i^
emoegt salßeBBen» een fcBipper oocft eenjf Bet
;lt BeBBenbe / ais Bet felbe goeb uit Bet fcBiP in een
_ baer mebe bolftaen.
^pg^?ec&banBetalingBe ban bjacftt/mag ben fcBipper beiftoopmansê
goeb tot bolboeningaenBemneemen/boo? foo beeï gelö^aljEi toaer boo? ge^
Ittcft goeb in be mart toerb gegeben.
aBeberom mag een Beb?ac0ier bolftaen met aflianb te boen ban 't ingelaben
goeb/fonber bat Bp boo?t in be Bebongen b?acBt iö geBouben: infgelöcftiS mag
een fcBiPpec bie eenig goeb ter noob Beeft bcrltocBt / bolftaen met aflianö ban
3©P füllen nu oocft fpjeecften ban Buir tuffcljen ben fcBtpper enbe föne ffötys
gesellen met Bet gebolge ban bien.
een fcBipper fijne Begonfle ofte onBcgonjïe reise ongeraben btnbenbe te bcï^
niibifelcftgebenbe'tbierbe beel ban be Befp?oocften loon/Boben Bet beel bejS
ïooiiiS'ttodcftfpalreebeberbientBeBBen/BeBoubelicft bat Bet te samen niet
ineer en Beb?age ban be Beele Buire / enbe toat ben fcBipper t'obec Betaelt Beeft
magBptöeber-eifTcBen.
ScBip-gesellen aengöenomen sonbe Bp een fcBipper / moggen Ijet fcBtp niet
berlaten/altoaer't oocft om eenig gBebaer ofïcguabetnbingBe/sonöerbc^
fcftipperjs toil / 't 5P be reise Begonft ofte niet / maer jnn gBeBouöen be aen*
gijenome reise te bolBiengöen/ enbe tnbien fp aengBenomen sö» «ii enbe in/soa
moeten fp'tfc&tptoeberomBaengen ter gerecBterBabe baer fp't felbe BeBBen
Beipen uitboeren/ofte anbere baer ontrent nae göeliefte ban ben fcBipper / san^
Der 't fcBip te berlaten boo? enbe al eer 't selbe bolftomentlicft ontlaben sp enbe
geloft/enbe toeberom Βιφοο2ΐί£& geBallaft/enbe be seilen ban ben raien gebaen/
tnöiöt iernmiö Bier tesw tiiÖi;/iiK 30MÏ>f fön Buir berBewren tot fcBipperiS Bate/
^ bie |
-ocr page 93-
Inlêidi nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. i6
|
tneoacßiioijnöecin ftjnplaet5e tot fgneniifliien jouitemogöenöuimt; cnöß
500 öaer eenigöe fcöaöe öoa? inarc göeleDen / öen jeïije soube öß toersuiminsge
fcgulbig ittit te Setercn*
IBaet intiien em fcöip-0ê5ri öcm bec8uirttJe6Benbe/ 5eïbe een fcßtp ^tml
ofte een ecöte ijuifbjotfto trouöe enöe aen lanö öegeerbe te filijbcn/soo 8P
Uan ben fcöippec / mibii ineber-gebenbe "t ioon mbien öp eentg söeBeutt öeeft.
2|nbten oocB Ret fc0tp 6p ben fcijipperaeneenanber fcöippec üerftocöt ofte
oüersebaen iu'terbe/ 500 en 5ijn be nieuVue fcöipper enbe be aenegenomen fem-
gejellen aen malßanber met geßouben: maec 5ön be fcftip-ggesellen baec boo?
6efcöabi3t/5oo ße&ßen fp Baec ijeröaeï op ben ouben fc0ipper/bie oocft fcßulbig
ijS inbien öp't fcßip BuitenjS lanö^ berfioapt / be fc&ip-söesellen te beigien tiart
een anbersoeb fcQip/enbe ßofi om f ÖutiS teftomen»
ginbien een fcBtp-gesel öem aen ttoee fcBipperjS Beeft berBuirt / 300 Blöft be
eertie Buir ban toacrbe/6g 50a berce ben eeclïen aenneemer julcft^ fieliefi: enbe
iüie bJilIenjS Buirt eencn bie aen een anbec ijS berBuirt/berfieurt aen öen eerflen
aenneemer be Buite tbjeeboub*
Sngebaïle ben fcöfpper temanb ban fgne fcöip-seseiien toift oojïof gBeben/
jonber openBare fcBulb booileben ofte tegenbjoojbig Bern op te seggen enbe te
obertuigen/ ofte oocFt iemanb ban be fcBtp-gejellen ^onber openBare ooj^aecfee
taiilt oo?Iof nemen / tnbten Bet selbe aen ianb gBeBeurbe boa? Bet uitbaten/ 5ai
ben fcBipper quijt 3ön mibji gebenbe be Baïbe Butce/ enbe ben fcBip-se5eï mibii
öebenbe ben fcBiPper 300 beele aïiS be Balbe Buice Bebjaegt Boben 't gBene bat
gp ontfangB^tt mag BeBBen / enöe inbien 't gBeBeutbe in see ofte eibers onber-
iuegen/3ullen 500 ö'een ató ö'anöec öe geBeele Buir moeten opleggen.
lenfcBipper moet öe fcBip-gBe5eUenö?te-maeIbe^baegiSteetengBcüen/
ofte b?incKen / 30ube Bem moeten IBbenmetBet BjoobbatBp inbeftoif binb/
enbe met fiaenbeje bjincften üooj be ftraen / ten toacr jonbciitngen aröeib an^
«nbe baerBenebenjSb^incfieltcftenbiancft: bie^ baer Buiten 5oube toiïlen eten
müooj DeWen/ien raacr sonociungen aröeiDani
öeL-ifïuaerbereifl"cBenbe. m>e fcöip-gBeselïen mogen oocft gBeen biet nocBte
JicBt göcBiutcfien 5onöcr lawlle beji fcBippet^ / aiïeiS op be berBeurteban 't bie#
renbeeïbanbe t^üke.
<©m be jonge-Iuiben enöe anbeten te iöiliigB^t te maecfien tot be seebaert/ ijS
ban alie oube tijben in be5e lanben / alle ïuiben Baer in fcBeep^-bienfl ter 3ee Be?
gebenbe / toegelaten 3eecftece ßleine ßflopmanfcBap met Baer eigen gelb te ma#
gen ftoopen/enbe 5onber b?acBt te geben met Bet fcBiP oöer te Bjengen: iuelcüe
hleineßaopmanfcBapboeringebjerbgenoemt, g^analsoo be fcBipgejelïen be
boecinge grooter enbe gtooter maecMen tot fcBabe banbe ftoöp uiben / 50a ijS
Sp be J»taten ber ©ereenigbe ^^eberlanben baer op een mate gBefïelt / toelcften
bolgenbe in 't uitgaen geen boeringe en mag üierben genooten: maer ban ίπί
itomcnbe goebeten ban Sofien / bat ban g^uitfcBïanb enbe ban berber fto?
menbe/ genieten be fcBippetiS efi fiierluiöen elcft een Balf lafi rogge ofte tarbie/
®nbe b|ie Baotfgesellent'jamen een iafl ban 't gunt baer be fcBepen meed mebe
SBelaben 5ön. / BeBauöensi bat fp anbec Bare boeringe niet en mogBen Beb?öben
eenige ftojielicte goeöecen/afó iuoïIe/5öbe/Iaftenen/ nocB eenige fioopmanfcBap
öte metta· elle ofte geioicBte bjerben berhoißt,
Cnbe ban alle tonne-goeb / aljs meel / ger(I / picfi/ teer / aflTcBe / enöe anöere
biergslöifiefioopmanfcöappen ban ©oflen fi0menöe/aemeté biein fcöip-bienfi
5P |
3Ön nae öe selbe eben-tebenBeib / als? ban Rooien / tbjaelf tonnen f egiensf een
ïafl gBereecftent / BeöoubeniS 500 0et fcBip nebenjS Bet tonne-floeb oocit fioozen
Beeft/bat fp Baer boecing baer nae mogen nemen / maer inbicji in Bet ficBip niet
artóecjS en iuaer gBeïaben al$i tonne-goeb / 300 en magen fp niet meer genieten
alïf nae eben-rebenBeib / boo? een Baïf lafi roggBen ofte tartoe negßen tonnen/
enbe boa? een öeröe-öeel ban een iafl sejStonnen sanöec meer+
IPiSaer ban 3©efieii ftomenbe / semeteit ban ouöiS Baer b?ö sout/fanber bjgn/
Olpe ofte ötergöelöcfteüjaere baer onberte Bebjijben/ bocB ban tognen enbe
pjuimen uit ©janctirijcft / be boering boöi ben fcBipper een pgpe ofte tinee
ocftfBoafben/enbe boo? be fcBip-gefdlen èlcft een «cfefBoofö fonber meer.
'©an ban Bout&omenöe ober jee ban <0aflen ofte ban |^oo?bjesBen/isi be
boeringbesefle penning ban't gBene öe goeöerenban * intomen Betaïen aen
be gBemeene faecfte fonber meer t ban Bieren bmi be Botibecb tanncn acBt ton^ s«»»
nen fonber meer: minber nae Beloepj maer be ïaöinge sgnbe Beneben öe itointig
tonnen BierjS/balt b^t ban geen boering.
Cnöe toerben öe boojfeiöe maten berjlaen Itoel ^ebolt / foo Bet goeö öen
ft0opluiöengelebett ioerö,
^it alöujS jgnbe/aliS nu Bet fcBtp geftamen ijs tec pïaetfe ban be ontlabinge/
moeten be fcBip-gBefelien op be^ fcBippecif mantnge berfelacen/of fp B«er goe^
beren inillen laten gaen obec be b?acBt ban 't fcBip / bat ijS in gBelgcfte toaecen
baec Bet fcgip mebe gelaben enbe in cene ftoop / ban of fp Bare baeringe felf
itoiiïen laben / in bielcisen gBeballe ban seifte laben / befcBipper gBeBauben i^
Baer te bJöfen Baec ruim enbe pïaetfe öacr een ibec mag miegsöen 't toicBt
ffiner boeringe / mibfgabersf een tonne bjaterjs inbien 'tBun gocb buncfet: beji
^nnbefcBtp-gBßfßllensÖeÖouben Baer BebjacBtinge foo fpaebigtebaen/öat
BetfcBip öaernietnae en bertoebe/ enbeijS't bat fp op'tlaitflegeenbjacBt
infirögen/öenfcBippecenfoube geen fcBabe baer ban BeBBen.
2lHIeffBip-s8efeH«n moeten ben fcljippet in'tBcleiö ban fcBip-saecfienBp?
flaen: oocft Bet fcBtp jegBenjS bpanb enbe jee-roobetif BefcBetmcn/ enbe in alle
't felbe ben fcBtpper göeBoojfaem 5t}n fonber toeberfpannigBeib te geöjuicften/
enbeingöebalïe ban bjeberfpannigBeib mag ben fcffippet öe KBtp-gBefelien
tucBtigöen met bioojöen enbe bjerchen/ gelijcB een fêeer fgn ftnecBt
©ie in ongeBooifaemöetö / bteöerfpannigöeiö / ineigering ofïe i^eBjeecite
Bebonben iuerben / berBeuren boo? 'teeiilc-mael Bet 5efle-beel ban be fiuirci
boo? öe ttoeebe maeï Bet berben-beeltboo? be berbe-mael Bet bDjbcr ban be Bui®
re; enbe inbien baec boo? eenigBe fcBabe gBeBeutbe / i^ bic t'elcfte reife fcBuiöig
te Betecenttbee-boub/enöe bit allesi Buiten trecßt banflraffebe^ooge^beti
Beben toeßomenbe: tot ibeïcften einöeben fcBippet bermag benfcBip-gefelte
eggen aen Baepen/enbe moeten alle anbete fcBip-gefellen öen fcBtppecbaer
inte öienflß iia«"· ^ ^^
3ingBeballe Bp een fcBip-gSefd een öaoöffag bJierö Beö?eben ofte anöere
mifbaeblgffflrafteberbtenenbe/foomoeten infgelgcftjs öefcBiP-ÖÖifeHen öen
fcBipper Beipen am öe mifbabij^e baji te setten / op firalfe ban söeöouöen te
Siierben aljs mebe-pHcpiS^·
^ ®inecb?acBt ballenöe tuffcBen öen fcBipper enbe eenig fcBip-sBßSel / ben
fcBtpper ben fcBip-gBesd ö?ie-mael BeBBenöe getoaerfcBaut / enbe öen fcBip-
ßesel raiööeler-töö niet oüetöaöig sönöe Bem te gBefjagen ten Jeggen ban öe
ζ Stiers |
-ocr page 94-
Inieidinge tot de Holkndfche Rechtäi^geleerdheid. yp
|
&tiecmattcnliß©oo5-&ootfman/fa0 ijecmaff Den fcj^pper Den fcgtii-SSifrf
DO?lafte ggéüen t maer tuaec öeii fc^ip-ggefel oberßaöiß öem te seöjascn al?
üoojen/enbe ben Γιφίρρεκ ïuilbe 8e6Ben bat Dp uit ben ftßepe faube gaen/foubc
öicnfcötp-gefeirijnbollebjaciii-ioon ter aenhomfle banbenfcgepereclltelicft
mosijen beruolgen*
IMlefcötp-ge^Henmoeten Baec taJacfttenban onberlingöe tVoifl: anberii
iütc ao?raec8e baer ban ijg bao? ongeufclje iuciajben/Uerbeurt ijoo? b'eetfie-
wael 't 5efte-beel öan fgn öuice t Uoo? be ttoecbe-mael öet berbe/Uoo? be berbri
ttiaeIöetiJo?ber:raaei; 500 een 8anb-babisöetb pfeegbe ^onbet quetjen/bte
5aubc ueröeuren Uooj b'eerfte-mael/ Bet Uierbe-beel fö«iSÖHiräSibao? be ttuebe/
be 0elfi j taao? ö^t becbe / 't geßeel: ban Vuaer iemanb gtiequetjl / ^aa joube ben
' ^ ^ ' ■ ' ....... —■ enbebitaHe^ßoüea
ginbten een fcöip-sejei tnil seggen iip ben fc&tppec geïafiert ofte gegoont tc
5in ntet tuooiben ofte 5aje«itcn/baer ban mag ben fcijtp-gesel recDt öersoecften
aljS öet fcfitp gier te lanbe 5al 5ön aengöeiiomen / enbe nergenjS anberjS« Cen
fcfttp-gesel iiS O0CltgeÖ0UbenüanbenfcötppcreenetIitSteijerDjasen : raaec
fleeg ben fctópper Bern anbermael/soo 5oube i)p Bern mogen iueeren.
Cen fc|^p-g|^5ei6eijonben 5Dnbc fijnif amptjS onftmibig / öecfietirt Hin Se^
bongen ojïe ontfangcn guir/met ηοφ öalf500 beel.
^c0tp-s8e3ßHen moggen nit ben fföepe niet gaen gonijei; bejS Γφίρρετ^ fie^
lieöe/eubesijttm^iSÖeöalle frljulbig op fönontötebineberomacntioo^te
Bornen racfitec-filijibenbe boo? opjette tnil ofte bioncijeiifcöap ofte anbere beiv
juim / öetfieurt ben fcöip-g8ê5el aen ben fcftipper booj be eerfte-mael be gelfï
toanbeöui«/bao?beti»eebe-maeIbegöe8ecIeöuire ί boo? be berbe reise öet
tbjee-boub ban bien i enbe alle fcgabe bie baer booj ijS ggeleben / te baat reise
grt 5P/t3S Op seßauDm tbjee-bauö op te recßten,
g^en fcijippec een rciifDcfiöenbeaen-göenomen enbe goeb-binbenbeonber-
Juegöen eenofïe meer anbere reisen aen te nemen/ mag fgne fcDip-göeseÜen in
fgnenbienfifilijtKnöouben/mibiS Ijunluiben berßeterenbe ßaer ijefpjoocßen
ïoon enbeöuire nae'töelaop ban be mijlen bie fp bo?ber sullen reisen: fießal^
ben bie boo? een tt)b nocö loopenbe sön aengenomen / be bjelcfte sonber anbec
boojbeel öet fcijip moeten böigen / gelijcft oocft moeten bie om biäcöt mebe ba^
ren/ te bjeten mbien be bo?bere reise om bjaißt te soecfien tuerb aengtjeaomen»
®ocfl m sulchen ggeballe ben flierman niet öebjeben sönbe ter plaetse baer be
fcftipper bo?bei; bJil baren / ijS (töulbig 5ulci!,iS:te berftiarf η / enbe iüil öem ben
fcöipper ecgier öouben 30a moet öp Blijben/mtb;^ öoubenöe fgn oube ftiecmanif
ïoon gemeerbert nae ßeloop ali? boo?en/ maer biii öem ben fcöipper oojlof gßei
ben/enbe tfp baer mebe te b^eben/ 500 moet gern bcn fcöipper beöelft-fc0eibe
ban be öuire laten bolgen/ inbien be nieubje reise aengöebaerb bterb in 't ginff
toaerbbaren:maerggeiiem'be juichiiiH'tiiecreM/soa souöe öem fön boHe
ÖHireberfcfteenen 38η: maer bjübe ßp fön oojloffniciaenneemen/säo soube
9P öciiben goog-öaotfmanii laon nae öeloop alii boomen.
3Cnbere ftöip-gesellßn mögen ingeballe alsi booien/ öaer niet ontfcöuïbigen/
ban 6p sißcfete ofïc noobelifh Met»
flnöien ben fcöipper boß? W geftomeubiare ter plaetse ber 0®ierecöter ontj |
iabtnge/ eenig gaeb bao? noob ofte om gergff gaeb binb te antraben ofrrte ßer^
laben in 't geöeel afte ten beele/ 50a maeten be fcöip-göesellen öem baer in fip«
fiaen / be.^ suHen fp ßaben öaer fiefpiafte loon baer ober Suiten af öetaelt ioojs
ben nae göeleg^ntgeib ber saßen/ op 't seggöen ban goebe iuiben öaer be^s ber?
(laenbe. ^nbien ben fcöipper öuiten be plaetse baer be ontlabinge biajs booji
SÖenomen / Öet fcöip ontlaeb enbe niet bJeberam en laeb/ 500 bat öet berfiaiiaft
moet bjoiben/ sa i^i be öuir ban be fcöip-gesellen berfcöeenen al^ of be lofTinge
gefcöieb bjaere ter göerecöter plaetse/ enbe iiS ben fcöipper ober-sulcBs? albaec
geööuben be öuire te betalen/ bielbècdaenbe bat be fcöip-gesellen fcöulbig mxit
Bet fcöip ontlaöen sönbe / ter öefiembet plaetse ofte tcc uitbjeegfcöe plaetfcöe
bieberom in te 6?engöen/baer 't ingöetijacöt moet sön / ofte baer öet ijS uitjes»
boert: sonber nieubj loon/ te bieten inbien be ontlabinge xjS gefcöieb ter öefiem=»
bcr plaetse/ofte inbien ben fcöipper ter nitbjeegfcöer plaetse ijf aengeftom? boo?
noob; maer bjaer ben fcQipper baer geltomen met fgn etgöen inille / saa saube
öen fcöip-göesellcn taeßamen öalbe öan 't gene raen göemeenltcß göeefi
' ban be uitüjeegfcö^plaetse tat be eigene Bejlembe plaetse ter antlabinge: enbe
inbien iemanb ban be fcöip-gesellen bie't fcöip alisbaoiengöeöoubensöntc
bolgöen/niet eigöens^ bat 50a beel bjaerb i^i en öeeft in 't fcöip/ 500 bermag ben
fcöipper bejS selfs^ Öuire soa lang in te öouben/ tot bat öp^ö^t fcgip 5al geöoipen
ÖeBoen te Bzengöen baer öet beöoojt / ofte baer boo? berseecftering sal ÖeoBen
göebaen:
iBaerbjaer öet fcöip geBjoocften enbe be fcBtp-ggesellen öaer nae ßeöaaieti
ftabben göequeten / soa soube ben fcöipper göeöauöcnsönöaecöabeltcft öaec
bjacDt-loon ban fijneiii-biegen/ enbe Berg-loon ban biegen De goeberen/ tc ge»
ben/inbien Ö)J Selb öeeft/enbe soa ntet / iS fcöulbig ben fcöip-göesellen te lanbc
tc Bjengen baer öet fcöip geeft tae-BeÖoo|t».
Cen fcöip-gesel fiuiten.sï lanbs^ öebangöen sgnbe met eentglje stecfite / toaec
boöi ÖP toi fcöip-bienfi onBequaem inbien be siec&te ofte ftranchgetb iß tots
geßom"en in fcöip-btenft/arBeib afte bectoecringe/ 500 jal öp baer ban genesen
bjcrben ap fcötos^-öolïen / enbe sal öeBöen fgn bolle Öutre enbe baeringc: maer
bjaer 't gcb?ecri öem ban selfls aengeßomen buiten be boojseibc oojsaecßen/soa
Sal ÖP öeBöen öebolie öuire enbe boertnge/enbesal baer en öoben op fcgtpperjS
feolien nae fgne gelegentöetöbjacr-söcnomen enbc onDeröoubenbJcrben/ 'tjp
te fcöepc ofte te lanbe / sontiei: bat nocgtanif öet fdjip fcöulbig sial sgn baer naè
te Beiben t maer bjaer 't geöjecß toe-göeftomenbooi bjoncße biincßen / ßnben/
beeilten 0fce anbere fcöulb / 50α en ?oube ben fcöipper niet fc&ulbig sÖn öem te
öouben ofte te boen genesen/ maer mag öem iiit öet fcöip boen gaen / enbe ee«
anbcr ftuiren op fgnen ßofie / enbe sal üaec en Beben ben fïftipper moeten bje®
ber-geben al bat öP ban öem onifangeiiljsef?.
Cenfcöip-S^relßomenbetetierben buirenbe be reisen te toateroftetelanf
be/boo? eigen bßob / ofte m bienfi enbe berinering ban 't fcöip / foo ^o'bt fpnc
erfgöenamen toe be öeltï üan be öuire enbe baeting / inbien füic&iS geBeurt in 't
uitreisen: maer gÖ^ö^W'^öc felbein't ßeeren/foa foube.be öe^e^iWir enbe bae^
ring be erfgenamen bolSÖ^«/ ^ö« aetLgöeßajt fal toerben 't gunt ben afïöbti
ge jaube mogen öeBBen ontfangen.
;©en fcöipper fal ben aflijbigen fcöip-göefel öaen Begraben aen lanb/ inbie«
fiöcßsffanöec rarnftelicft öerlet ftmtgefcöiebenienbc falbe ßofienbanbcBe:·
graeffi^/ |
-ocr page 95-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-selcerdheid. 80
|
sraeffenijTe tm crfgoenamen mogcii fiojten / ίηϊιίεη öen oUerleDeit Suiten faec-
ßß ban fcgip-Diend ofte ücctuering iii 5Öefto?ten.
Wn öefi&en gijefpioacftcnuanöß eanDelinge öan öenfcöipper/foomctöe
ßebjacgterii al^ met föne fc0tp-s9erellen, j|usljeßeurt 0etbi£ftmaeIiiatöen
fcijtppec geen eigen fcftip en öeeft / maec Dat get ftóip anDereluiiien toe-fiamt
in't^eöeel ofteöeel. m-s öen fcöippec Deelöeeftaett'tfcöip/ oftetoo^fijn
öienH öeel aen öe tointie öeöingt / foo ijS öet maetfcßap / toaer üan gier nae fai
iu^r&en gijefpioocfien: maer aljf ÖP ioon fiebingt / foo i^ ßet Ijuire. ^an alfoo
δέη fcBipper beele ftoarigljeöen ßonnen ontmoeten tnaee in öp öen reber^i
ßgeen raeö en ftan UiagDen/ foo fiaen Dier in aen te mercften eenigöe öpfanbew
igetet^ttglteben»
een fcöippccöalienbe in gQeßjecii aen geene jgbebesisee^/ batis?boo?&p
öe engte ijan groteren / ofte boo? be ^onb / mag gelb nemen op be ftiel üan 't
fcppftpfiobemerieofteanberfinss/tot getöierbe-beel toe banbe taaerbe ban
tien6o6emenbcöoogBetniet/banöp uiterfle noob/enbeniemanb fionnenbe
binben bie gern gelb biil leenen / nocgte ßoopmanfcgappen in ge&genbe bie j^p
ftan berftoopen t faö bemiag Dp met caeb ber fcöip-eöefelïen bejS fcßeep^ tou^
Suente becftoopen ofteberfetteiï/maer bebe gp futcßss öuiten naob/foo faube öp
öen reeöerii alle fcïjaben enbe bJinft-berbing moeten oprecgten.
ßceber^ ben iuelcften öet fctjip toeftomt / 5Ön aen be fc&tpper niet berber ge^
ftouben aï^ tot ijaer beel besf fc0eepsf/enöe ban 't gunt fp bojbec fouöen mogen
SéBBeninbereebing.
EEN-EN-TWINTIGSTE DEEL.
Vdn Maetfchaf)^
■ Α Ε τ S C Η Α Ρ ofÏe V Ε Ν Ν O O D S C Η Α Ρ is? een overkominghc
«van twee ofte meerder luiden, om door gemeenfchap van goederen ofte
dienft gemeene baet te trecken*
Overkomingé 5e3gen iwp X toant baer iet gemeenif is? jonber oberisominge/
gtre$amentlicftc etfeniffe / maftinglje/ ofte iet anber^i / baer uit ontfiaet ïueï
* L. comm«· * Semeenfcgap/maei; geen maetfcgap.
Door gemeenfchap: be bJelche liart 5ön algöemeen / aljS ban alïe goeberen/
Sbelcfte gemeenftöap ban oube tööen in ÜoIIanb berBoben geïueeH / uitgDe^
in öE5e gijemeenftöap ftomen al toat eerlicit isf/maer niet oneerlicft^ / iaaet on^
► 25. jßoitoi öec mebè ge0ouben biecb ben * inftoop ban eenige toaren om bierte te maften,
IBen ftan öe maetfcgap aengaen boo? monöe / öoo? 6?ieben / boo? fiobe enbe
öoo? alle manieren/ iuaer öoo? öe toille öeftenö bjetö» IBen fian 9et oocft öoen
(lecètelicft ofte onöer inbien / ofte batt jeecfteren tijb af / ofte tot seecfteren tgb
toe/ ofte boo? altgö: 't bjelcft berfiaen bjerö gBebuirertbe Öet leben ber ©enno?
ten; ioant anberis geen gemeenfc&ap en ftan eeuïnig sgn*
JlSen ftan oocft be Deelen uitb?ucften/ofte niet uitb?ucRen/ niet uitbjtic'^
ßenDesoogeeftibereben-beelinbemaetfcßap/te toeten nae eben-rebenöeib
bän 't gunt fp ingeïetó öeiiöen: enbe inbien ban öe öaci Deelen jön Söenoemt/
be selbe |
De i;elbe toerben oocft berfiaen gßebolgt te moeten toerben in befcgabe: ten
toaer anbers^ toaer fiebongen ί tttant om be ongelijcftöeib ban bienfi enbe mib»
belen/ijS toegelaten Dat temanö ftan fiebingen meer beel aen be toinfl/enbe min^
ber in be fcpbc: iae beel in be bJinfl 5onöet beef in be fcgabe ί raaer niet öat
't gimt ober-Wijft/be fcgabesijnbe afgetrocften»
9lnbegftemeenfc9apban iotnfle bierö erfenijS enbe biergifelpcfteSaeiniet
gereecftent. ©nber göemcenfcöap ban alle goeberen ftomt allerlei öaet enbe
fcgabe/uitgiienomen 't gimt oneerlicft is? 6eftoracn/ofte boo? mifïiaeD/ grof ber#
Suim/tuifcö-fpeï tó berloo?en.
^ber een banbe ©ennootjS enbe gare erfggenamen/ Qefiöen ieg0en^ iber een
enbe ßaer erfgenamen recgt tot bolboering ban 't gunb öebooibjaerb i^ / bee«
lingöe ban alle öaet met b?ucöten/ enbe toinflberbing na bertrecft/toeber-ßeftos
ming ban ftofien gebaen ten gemeenen bienfie / bergoebingRe ban fcftabe/ enbe
altnatiemanbisfberfto?t boo? troulooflfteib ofte bersuim ban fnn©ennoot/
bjelberflaenbe bat ban 8em geen meerber naerfiiggeib ofïeboo?5icetigöeib en
toerö bereifcljt/ aljs ijp gebJoon in fgn eigen jaecften te göe6?utcfeen/ om bat
beje oberftomfie ffrecftt tot öetber jjjbe iiaet, ^cftabe bie iemanb aen fp»
eigen goeö ofte licßaem geefi gelebê/ter jaecfte ban ben bienfl bejS raaetfcgapsf/
enbe Sutten fgne fcönlb/moeten oocft geBetert toerben.
Ißaetfcßap bergaet boo? be boob bixn iemanb ber ©ennoten 500 beel be an?
Deren aengaet / 't en bjaer anberjEf bjaer fiebongOen: maer 300 bed bejS oberle*
Dense erfgenamen aengaet/ reenemael/ al bJaer 't oocft anbcrié fiebonggen/uiti
genomen in maetfcifappen ban ^ac0ter^ / centggc '0 lanbjS goeberen ofte mib?
Delen in pacijte nemenbe / toaer öoo? De erfgöenamen oocft filijben beröonDen:
anDersin^ mogen altijö De erfgenamen Daer uit fc^eiben: Doet} jnn sleßauDett
't gunt in fijn gegeel niet en iif te öeipen boltrecften t enbe tot De fcgeibinge toe
Uierben fp Dao? öaer eigften mifDaeb enbe ber^uim beröonDen / julcftiS alif ben
überleben joube berfionben 5ön ggebieefi. 5^00? onbergang ban öe jaecft ofte
iiitrecötinge bä 0e£ gunt bJaec ober be maetfcgap biaif aengegaen/bergaet 00c
De maetfcgap t aI0 oocft inbien iemanb ban be ®ennoten alle ftjn goeberen Dooi
mifbaeb ofte boo? fcgulben bieeriooif ί;^ gebJo?öeu/ 't en bjaer in bejcn gftebalie
be anbere te b?eben bjaren in maetfcßap te Blijben* ^nfg^elncft^ö booi * 0P# *t Renunda»
Segginge/niet alleen taanneer alle/maer oocft bjanneer een be op«acrinire boet/ «o»«·
alioo ftp öaer boo? ban get ©ennootfcßap bierbt 6eb?öb / al toaer't oocft bat^
ter &efp?often toaer niet te moggen opse^gßen / «1500 jQöanigiien Befpjecft ijS
ftrac8tel003S: maer bebe 8p be opseggtngöe ontgbelicft enbe tot fcßabe bejs
maetfcgap^/ 50a 50ube öp alle t gunt^beren baer 6p te ftojt gaacmen moeten
bergoebê» 3©anneer elcft een ban be ©ennotcn op selbe Begint te öanbelê/
5ootoerbinfgelijcfti^Ö^maetfcöapgc8ouöenboo?gefföeiöcn,
^aer 5rjn eenige 300?te ban maetfcöap bte sonöerünae eiseenfcBappen öeöi
fien/al^Sutoelicft/amiraelfcitap/mebc-teberfcgap/
25ρ huwelick li^tufTcÖenecöt-genoten/BlijbenbeBp'tlanD-reciit/
maetfcöap ban alle goeberen / maer ben man 10 baer ober 8eer enbe boogb: Bp^
boo?toaerbengaetmen aen gemeenftöap / ofte ban allerlei Baet/ erfênifTe mebe
Daer in Begrepen / ofte aöeen ban oberlujinningöe / ofte soabeel niinber ofte
meerbet |
-ocr page 96-
Inleldinge tot de Hollandfchc Rechts-geleerdheid, Hï
|
nicetbcr onöeriins ioerö ftebengen / sulcß^ nl^ Biet baojen in 't
Ιεη uan 't öu^^icß enbe Soßbel-nieußing g:c3«it.
'©esc maetfc&ap toerö sefföetöen met be baob üan em Man fieibc: ooife boo?
bonniffe sècüoigt op oberfpel/ oocfe δρ ttüUigöe öoebcl-fcijeibins/ 500 ücel Dun
Siiiöen cnbc gare crföenaraen bßiangt,
TWEE-EN-TWINTICHSTE DEEL.
Fan Kyimtraelfchaf.
O bet MAETSCMAP 6eÖ00?etl Amiraelfchap mbc Mede-rederfchap
AMIRAELSCHAP Iii maetfchap van fchepen verfcheideluiden
toe-komende tot verweering.
g^ß 3toarisöeben Uan oojlog enbe 5Èe-rooberöei>c66enBponiSbe5eoöeri
Raraingß seöiöicMicft gemaecfet: jae ifi bichmael δρ toetten geöoben bat
Ire fcöepen uit bßSß lanöen niet rßijen cn moc|tc 5onber jobaiiig Sfimiraelfcfiap/
»an öijf/ tßien/ ttnintig:/ bertis fctjepen naß öe noob uemfcSt.
öDOitoaerbßn 5ön öter »an niet eenparig: enöe tacferaael moeten ongScs
toaaenbß fcftepen gelö geucn/ am met geioapenbe fcijßpen m Sfimiraelfcgap ia^
Böeteten te tóbben: ^e mee|ïe üoejïoaecben fltechen baer toe / om 6p mal·
ftanbec te öiijtjßn/ biß in noob til in te iaacgien / boo? onraeb te inaerfcöoutoen/
Uiaec toeseectere föicfteneniueröen g^effeit: enbetoerb een uanöe fcöepen tot
SJmirael-fcfitp gemaecBt / met macßt om be anbete ten rabe te ontöißben/enbe
onber-tuflTcöenbeioegtetoöjen. . · ^ ^
» anbßtiS berp?o&en sönbe/ iuerb be fcöabß biß boo? bianbenDfïe5ec-
rooijcrjs eenig fc&ip ofte eenige goeberen/Buiten ijer5utm Uan 0aec eigen bolcft/
toerb aengebaen / gebjagen alss gcoote abarie ober alle fcgepen enbe goeberen..
<©nbet beje fcgabetoerb oocfe gereec&ent tiBtfcBoten hruiö enöe loot / be göcne?
5ing ban bie gßenen bie in 't tiecöten becmincht sön / enbe 300 fp niet ijelpelijcft
'm 39Π /taer bJÖ Ö?oob öaer ïeben lang i enbe om be berbeelïng te fietec te bin«
&en /ijS bß ggetooontß batmen in 't aengaen ban öet Imiradfcßap be fchepen
enbe goebecen op Öaa toaerbe fielt.
©ciS 59η fp al e g^eßonben maïftanbee bjomeltcft öp teßatn/5uIcftiSaIii
Rrggfluiben jouben moßtßn boßn/ enbß hJiß öißr ban in gßo?eecfte i^/ be jeibe
ßgegouben te bergoeben be fcgabe biß anbete baet booj Igben / enbe berlieft be
becgoßbinge ban fcßabe bie ßem ijS aengebaen» 3©aer en Boben bicßmael oocfe
anbete flcaffen bjctben gefielt tegen be nalatigem
©ß fcgaben ban fiepen bie öaeropöaerfepIenbetIatenbeboo?iut baten/
Sajerbcn t^ 0ßt gemeen niet gßb?agen.
DRIE-EN-TWINTICHSTE DEEL.
Γα/f mede-Rederfchaf.
MEDE-REDERSCHAPiif maetfchap van verfcheide luiden, die
een ofte meer fchepen onder han ghemeen zijadc tot ghemcene baet
gébruicken. ^^ |
mebe-tebing Voerb göetc&t nae be gftemeene tecftten ban maetfcftatu
IBaßt aï5oa öet bicfemael geBeutt bat ben fciJippet beel öeBBenbe aen öet frfitp/
ofïe oorft geen beel geBBenbe boo? fijnen btenfï mebe-teeb aen get fcfiip/ ^Se
obet-5Ulcft3S tn plaetiS ban guit beeï fiebingtv enbe bß fcijippßt^ meer BebimbÄ
ïjeBBen aIjS be anbete tßbßtiS / insonbßciieib BuitenfïanbiS / 30α ontfiaen gier uit
eenige sonbetïtngegerecgögöeben.
©oo?cer|l inbieneenigBetebet^nietenbJilïenreben/ soomagbenfcgippeE
be teijS aennemen met be tuillige rebßtsi / 't jp tot eigen neeting/ 't 5P op guire/
nae 't neggen ban goebe ïuiben.
^cSippetiö 5ijnbe mebe-rcber# / bermogen oocit ini^eballe ban noob Bp Bo^
bemetije ofte anberjint^gelb te licßten op beftiel ban Bet fc9ip / enbe fuïcM
niet ftonnenöe binben / be toubien te betßoopen ofte te bersetten snlcftö ató
ban geDuirbe fceippetiS ijS geseit: maec en betmogen öet fc0ip niet te betßooi
pen/nocBte gelb op te nemen aen be3e 39be beji jeejs,
alle frtippet^/besi Bp ßate tebet^S bersocöt 59nbe/ m fcgulbig te boen mt*
Rening/setoijsi enbe * oplegging ban 't feo?t/ jonbet iet acgtet telouben/ op be * b. Reiiqua.
berBeutte ban ttoee öonbetb gulben tot Bate ban be tebetiS / Boben alïe fcöabe
snbe loinfi-berbinge*
VIER-EN-TWINTICHSTE DEEL.
F'aft verzeeckering.
VERZEKERING iii een ovefkoming, waer door iemand op hem
neemt het onzeecker gevaer dat een ander had te verwachteniden welcke
. wederom hem daer voor gehouden is * Iooh te geven. * ε ρ >
• Overkoming; te toeten sulcBjS bat be selbe öaet iitacgt tjeeft/ altoaet 't bat " '
8et loon nac0 nieten toaet gegeben / obetmibiS boo? ßet geflabig £S>c&2uicli bet
be tecÖteriS ggeftelt ober 't fïucft öan üerseecfiermg m öare bienaetjS: ató oocit
toUenaerjS enbe mafteïaer^ j üoo?tsi tuagenïuiDen / üoerluiben/ bjacfttluiben en
mogen niet betseecßeten: mogen oocft nare biagenö /itatren ofte paetben niet
ïatenberseecfieren/ban onbec be mn ban be toaetbebanbien/maetflaer
iOOngßßnSintjS.
Äen mag aïlesi boen betjeecfieten / nitgeseit menfcgen leben / toebbinirften/^
ïoon ban fcBipP«^/ fcöippeti^-geejeïïen/ toijgfluiben/ ofte anbeten: oocft niet
b?ac0t-ïoon ban fcöepen Bebongen/fttuib/loot/noobb?uft. ©an fthepen/gefcöut
enbeoojIofflS-tuig/magmen gfjeen betseecBetingQe boen/ban wöecbettoec
öetbe-beelen ban beopjecotetoaerbe: enbe ban alle anbete goeben moet Bet
tljienbe beel / sulcft^ be 3ßlbß goßbßten m tn&oop / tol-rßcfiten / paching / toe®
tufling / ïabing enbe betseecftetmg/ ggeKofl geböen / Bïijben onberjeechett tot
ïaflebanbeneigBenaet/'ten toaet iemanb meer itabbe in een fcötp ban be
ioaetbe ban ttoee buijent ponben gtooten/ in toelcfiengeballe Öp soube mogen
Uolflaen met onberjeecßert telouben get tgienbe beel ban be selbe ttoee bui?
seni) ponben« tooemt bic Ucgtelich Bebetben / ban be M^e pt nae
f Bjeebec |
-ocr page 97-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 54,
|
öjteöei; ^aïiueciien gö^fpjoiten/ oocft oojiog^f-titii:/ soub/ jiiüeï/scfïagctt ßenö
ongcflageii / Uißcöeii niet gegouben fegrepen u 3ön in göcmccne inaajDßn öait
Mev^mhmm: öaix marten sonDcriing ?ön uitgeDjucftt.
©crjeectoing üan goßöErcn / öie ten tiJDc öan öe ijerjeecRering: ßniten ftcn»
πίΙΤε öesi sQenc öie be jribe laet terseechercn / ioacoi üergacn/ serooft ofïe ße^
öo?öen / sön Rracgtis; maet toarcn bc soebtcen 500 lang tt ijoojcn Uergaen/
bat biß iaet tjerjcecfscrcn / basr öan be iurte ftanbe öeBBen / 't 3p ter jee ofte
te lanbe / reecftenenbe b?ie mtjien boa? mi «tc/ 500 ïacrb be ftenniffe gBegouben
ijooj fieiuejen / 't en taaer be uericeciieMns Vuare sefcgieb op goebe enbc guabe
tijbing: in ioeltften getiaïle ben toerseecßerbe / gern aenftiebenbe δρ eebe te ^Φ
beren/ben berjeecfteraer 5aï 3ön geftouben be terjeecftering te bolboen/ ofte be
ftenntffe ban be tierseecfterbeteöcïoösen. liBcn mag oocft geen terjeecftertng
..........—^—"''■~*iaeeentgöepïaet3eniian€ur0peoffe
i-w-r/—- ■ - ^-----^ ----------^___
Öanb/enbe op 5Ulcfte baójtoaeröcn aT^ öaer geiiejt/ mtbif niet (Irijbenbe jegeniS
be goebß troubje: botö moet altp 0et tienbe-beel sulcftiï aliS booten gefeit iä/
Slijben onberjeecftert/cnbe bacr tnfioben in alle berjeecftcrin^enobttjee
magmcn niet Bebingen legendi be ggemeene toetten/ Bier bDO?en enbe öier nae/
beröaelt: anbeciS wlcfien Bebing feracötdoojS/ Blgbenbe 'tbo?ber in fljrt
toaerbe» iBoet booztiS ßet fcö?ift ban bcrjeecftering in&oubenbenaemban
ben ftijipper ofte bäntfcöip/met be plaet^e ïaaerBetfcijiptoerbglteïaben/
enbe iaaer öet öeene baert/ op flraffe ban onbjaerbe: BegoubeniS ben berjefteri
öe ftjn beröael op ben inftcirer ban öet fcB?tft/inbien δρ ficm iet bersuimt 281
inaren ooch bc gacberen 6p be betseccfter-Bjief gfjefcgat fioben be bjaerbe / 50a
en 10 eben-bjeï ben berseecfteraer niet bo?bec geßouben aljs tot be recj^ toaeti
bi ber selber goeberen.
<©nber 't gebaer töaer ober berseecftering göefcßieb / i^ Begrepen 't gunt ge*
fcjjteb Bp 5ee/ onbieer/ bier/ bianb/ rooberji/aenöouben ban googer öanb/oocft
alle 't gunt Bp fcfjelmerge ofte onacgtjaemöeib ban fcöippersi / fc9ip-göe5elien
ofte anberen / ßet fcliip ofïe goeb joube mogöen oberftomen / te toeten 300 beel
anbeten / ofte oocit ben fcijipper selbe baer Bp 50ube 5Ön berfto?t / enbe boojt^
nüeif Bebacljt enbe onBebacöt/getooon enbe ongetooon.
5^eber5eeciteringter3eegaetin/ban bat be toaeren 5öng9eB|afBtepbe
toaïle om m be ftgepen gelaben te toojben/ofce in fcguiten om geBiacgt te toer^
ben in be fcftepen/ enbe binrt tot bat be ftoopmanfdftappen in be öabeit geßom^/
enbe albaer jonber fc^atic ofte beriieji biij enbe beiiig 5ijn ontlaben.
^en hoopman ise fcgulbig be goebërengöeftomenterBeflemberjiiaetsete
boen ontlaben Binnen bijftöien bagen/ten toaer boo? mercßdicß Belets ainberi?
feomt öet gebaer fsijnen ïafte.
SIngöeballe fcötp ofte goeb g^esonben nae Curope ofïe ?!5arBatie/ iaer enbe
öagen/ofte berber 5önbe gejonben ttoee jaeren/ nae öaer bertrecft ban be eerfie
ïabmg-plaetje acöter-Bïgben/sonber bat baer ban tijbing toerb göeöaojt / 50e
toerb 8et fföJpgeöoMben boo? berïoojen.
^le |
fteren mag ben fcgipper nietBelaffen 1
il#in be berseecfter-BjiefiiS gEieseit: 1______________
5ulc# Buiten lali enbe Buiten noab/ 500 joube ben berseecfteraer op be selbe
fcppper fön beröaeï öeBBen*
Cen fcgip Buiten^s lanb^Bp öoogöer 9anb sgnbe aengpBouben / ofte anbers
Sintis onnut gfietoojben om be reise te boen / moeten be eigöenaerjS ban be bers
seecfterbe fcßepen enbe toacen / 't sp be selbe toaren mebe Beftommert 39η ofte
niet / se^S maenben nae bat ter plaetse baer "t meerber-beeï ber berseecReraerjg
ié tooonenbe/ be toeete i^ gebaen/ inbien ff et Belet iö gDebaïlen Binnen Curope
ofte 55arBarie / enöe inbien baer Buiten cen geeï jaer / bcrBciben / boo? enbe aï
ter 't boojfs fcötp ofte goeberen te bcriaten: maer mag ben berseeciittbe mib<=
beler-többenbcrseecfteraertoel Bebtoingen om Bo?gofïepanbtefieïlenba02
be berseectoring. ftoopluiben bermogöen Binnen ben boojseiben tgb/ ban
SCiS maenben ofte een iaer / be ïsoopmanfcgappen op een anber fcDip ofte fcftci
pen te leggen/ om Baer reise te boIBjengen ter öefiember plael^e / ofte inbien φ
sulcft^ niet en beben/bermag ben berseetftcraer sukßjS te boen/eft i^ in sulcfien
geballe alïeen geöouben in be onftofien ban toe-reeben / b?acöt enbe frijabe bie
be ftoopmanftöappen mibbeïer-töb geieben BeBBen / uit safte «an bc booiseibc
SeftommeringoftcBeïet/'tcn biaer ben berscecfteraer oocit Bet gBebaerban
...........N^t's.^y wwi wrjecciierDeOOCBoinnen oen ^o??,
jÉiöen töb t ban scif maenben ofte een jaer / fgn berboïg te boen ban biegBen
trrflobe berberffeiicße ßoopmanfcBap / aï^ itoo^en/ Baom-b?uceten/ iuijn / olp/
?o,,t/itaring/suicßer/guicft^
Ében-toel betoeeteaen't meerber-beel ber berseecfteraerjef.
Cen fcBip g0etoa?ben sönbe onseil&aer / infgBelgcßi^ fcBtp enbe goeberen Bp
bianben ofte see-roober^ SÖnbe gBerooft / 30a mag ben berseecfterbe babeUcit
ban al Bet selbe afllanb boen/ enbe be berseecfeeraersi aenfpjeecfeen / bte Binnen
bne maeuben be berseecftering sullen moeten bolboen,
g^en berseecßerbe i^ fcBulbig alle {tennifle bie Bpftrijgt ban Beftoramermg
ofte fcöatjc / ben berseeciseraeriS / boo? maecitclaeriS / ofte anöere cen opentlicß
ampt boerenbc ïuiöen/tc boen toeten.
Wit niet en ïaeb ofte senb bat Bp Beeft boen berseecfteren / ofte minber ïaeb
ofte senb / ofte aen toie ntet gljesonben en toerb sulcft^ë al^s Bp Beeft boen ber^-
seeclieren/ mag t berseecfter-laon toeber-eiffcBen/mib^ ïatenbe ben berseecltei
raereenBalftenBonberb. . . , . „ ^
^en laetfie berseecßeraer Beeft m tomft enbe berlie^ 50a beel beeïal^ ben
eerfle«
©erseecfter-loon niet Mimmenbe Boben seben ten Bonberb / moet gereeb
taelt toojben: meer Bebjagenbe moet Betaelt toerben Binnen se^f maenben nae
ioitiïerb gulöen / 500 moet öe Belft Betaelt toerben gBereeb / enbe b'anbet Belft
nae se^ maenben.
^en berseecfeerbe nae bat Den toetteïicften töb ban ïoon-BetalingeiiSoberi
fa fireeciten/ |
-ocr page 98-
Inieidinge tot de Hollandfche Rcclits^geleerdheid.
|
j tcsen^ benbersefteraer moet ingelieltinerben binnen anberDalf faer/
inbicti Ijct ongducfe ijes ggcballen in Cncope ofte 25aröarie: maer 't boibec
Sfteüallen binnen bjieiaerembjekfte ttjben eöeceecRent moeten inerbenban
öen tijb af bat ßet ongelucfe gebeurt / ten tuaer öet fcgabe ofte betminberinff
inaer/biemen göciuoon te bjengö^n in abarte / in toelcßen sBeballe be tijben
5oube inerben gereecßent nae ben bag ban be ontiabingöe. ban fcftabe
eöeüallen op hoopmanfcj&appen gaenbe ofte ßamenbetelanbc ofte ober 50fte
tajateren/moet be eifcg gelcöieben binnen een )aer»
25löcftenbebanbe becseecfteringenbebaet benebenjSgaenbceeniggentoon
ban 't berlie^ ofte fcöabc/ toerb ben berjeecßeraer bebtoongé tot öanbbolling/
onberbeioftebaniueber-söeüins / inbien namaelii julcßsi bebonbentoerbte
be|)oojen»
g^e beweecfteracrif 5Ön oocfi g&eioonnbpt>cijer5eetRet-&?icfbenfc8ippec
lad te «eben/ be goeberen bie 5oube mosten beronseltjcften ten befte te rebben/
te bertoopen/ enbe be penningen te berbeeïen / 5onber naerbet oojiof/ met be^
ïofte ban te betalen alle Soften baer nber gebaen / enbe ftgabe baec ober ^üe^
ben/ 't 5P be goeberen beDouben toerben ofte niet op bes? fcDippersi eeb*
viif-en-twintichste deel.
Vmleen-gHming.
LEEN-GUNNING ijS een overkoming, waer door icTpandhem ver-
bind op fijn góed eenen ander leen-recht re geven, en den anderen 't 2elve
aen te nemen op manichap ende heergewaden.
UtKl «IJ« jJKl· IJ» eni UUt^K^IPLn·^·»«'«»^» ...........................irr-—"
een oüerftoming bie geen eigßenbom en öeeft / maet alleenlicft lemanb berbmb
om ben eigfjcnbom te gBcben ί enbe baerom inbien 't selbe goeb ben eene toe®
geseit/ enbe baer nac een anber griebert / jal bie tbjeebe 't goeb te leen gouben/
enbe ben anberen alleen opfpjaecft gebben: enbe iaerben alle bolgenbe berlgen
altöb gebult enbe gerekt nae be cer(ic oberhominge. . ^ ^ .
Ziinffoed: inel ifi biaet bat bpbjnlenöet leen-goeb fiomt nrt be^ leen-
vrcv«.. i».—. «uvi »U«.. w»..» ........; ben ïleer gelb -----
noot/iwlch^ 30ube gaen buiten leensf eigenftßap* «©ac0 eben-»« isf boo^
6?mch aengöenojnen/bat be gfjerecötigöeib uit jobanige gunnmg om gelb anti«
ftaenbe/boo^tii in allesf boïgt be Ieen-rec9ten.
't Geven toerb fiier berftaen £®el9cft in 't ftucß ban ftoop / b?ij bejit leberi»
400 bcel Dem aengaet/ enbe luaering boen j boeg boo? be lebering mag ben t^
jegger beffacn met bolöomng ban 't gunt ben aennemei: baereg loaif jetest.
ftmcßcn / Étibe ben bemccfteraeir nae bat bc Uerbceïmge Man be fcßabßii?
itiaccBt / Mnbßnbe in ban fietaiinsöc/sön malftanbßr fcDuIbiS boo? |
t©e5e oberitominge 300 Snel aljS anberen itan geftSieben op bag eit op inbien*
^oe een ïeenman fijne gSerecDtiggeib/ foo bp uiterde üJille/ aïs bp opbjagt
aen een anber mag obergQeben / gier boo?en ggefeit; ^e b?age igi / of oocft
ben 9teen-8eer fijn recßt mag oberboen aen een anber ί enbe fcBijntbcrcbeit
tebJtïlen bat fulcftjs ben ïem-geec geoojloft spteboen/aï^föPÖctöooft-ftucfe
iuaer ban 0et ïeen getjonben iuerb berbjemb: nocfttanji in be leenen bie uit bcjs
leenmani^basem iijn ggeïtomen/ be&ao?t flilcftii niet te g^efcgieben / 't en toaet
ben toeftomenbe #eer laaer bangelijcftc inaerbi^eib aiiibenboo?igöe:atti
berii foube ben leenman niet beRamen'tinjicBt batöp gSeljabj^abbetn'tops
bjagenbanfóngaeb, g[nbien oocft een leen-geer meer erfggenamen ntóiet/
bie alle-gaber öaer ree&t tnilben toemeten op bett leenman/ foube ben ïeenman
mogen üerfoecften bat fp maer een man fouben uitmaeclien t alfo ftp niet ίίβΜΐί»
bigeniiSmanfcöapteboenaen meer aïjS eene.
gfilfoo be bienffen bec leen-mannen bp onjS niet füjaer en jgn/ foo toecb bet^
ftaen bat be göegede oberftomingöe altijbftantoerben geboobten beftagöe
beiS ïeenmauiS/alsi gp afftanb iuil boen ban Bet ïeen-goeb / ofte ban be toefeg«
ging baer toe berhregen.
^eoberftominggeeinbigtjgnbeboo? blocb-geii?ecR ofteanberftntiSbutti;»
mifbaeb/inbien'tleen-goeb beüonben toerb boo? besÜCeenman^toeboentoers
ZES-EN-TWINTICHSTE DEEL,
Fa» verbmtemjfe uit erfenü ende uit voogdtje.
W||{rebßen59efeitBoebatin feecftere grftjuicMicßeßanöeiinöl^en/biir
Dfboltrodften toerben boo^ faecft^-geiiolg / offe öoo? faec^-geboto/
öe ïDet eemge toefeggins goub boo? uitsöebjucftt / al0 maer baet iegftenii met
enisiniigÖeb?ucitt/enbeaaerfulcii^ ontfiaet aljfjicr üerbintenifle boozlnetäi-
buibing*
IBaerlup geSbengier lJoo?enbo?ber te Rennen göegeben/dat eenige toe-
zeggingedoor wet-duidmg werden ingevoert oock daer gheen overkoming
en is, 'i irelcft niet b?emb en ijS: ïoant be toet maefjt ïjeböenbe ober be onber^
5aten enbe 0are goeberen ten göemeenen oiïboir / mag iet ftouben 500 beel alji
»J- ΛΐιΜί· tltpl· i-riPiTOioii· t«i· aonrrortiort he ϊβίν.» Ww^i-tL....
^ . , r- r erfgenaemboojöetaengaenbangatorura !!β.
beerfemffe/aenallen beniüdcften bp bejS oberlebenjSuiterfteluilleietiiSj^ecwo«·
rnaw&t be sbonbê / aliS Of ÖH gefcijoncum: gnb« mag baerom
tm. |
-ocr page 99-
Inleidi'nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 58
|
öcft tm ixim iet gemaccftt/nirt alleen aetitael stjeBiuicfien op öe maec
oocfeopfpiaecft op ben erfgenaem ofte erfgenamen / met anbers? Dan of öP öan
De toe-?eg5mg;e eabtK öeftomen. ^χτ
Geiiickenisvanlaftgevinggeeftpïaets?in*VOOGDIE enïjein ♦ ON-
DERWIND.
a©ant fioeVuel een onmonbigöe föne boogb niet aïtp ïa(l en peft/ btcftmael
oocft boo? ontiejaertöeib ofte g^efijecB ijan sinnen niet en ftan sijeUen/5oo tocrb
cben-iöei be Uoogb aen ben onmonbigßen/ enbe ben onmonbigen aen be boogb
berBonben/niet anbec^ ban of baet laftsebins ïuaete tuflfcDen 6eibe geßornen ♦
g^itfleefïpïaetse ten tueber-söbe/niet alleen 50a luanneer iemanb refördicft
iïooffb iiS Mtetoeeft / inaec oocft 500 tuanneer iemanb öem aïiS boogb Öeeft sOc^
bjaaen / enbe δρ geftjecii ban be boogben 5Ön gije&ouben fjare ïtojgen j βρ g^e^
B^ecft ban öojgen be iueefmeefteriS/ inbien fp in 't gunt öaec fielafi ijs berjuinug
3ijn gciueeft/ enbe einbelicft bie niet alii boogben / maec ali? opjienöer^ ober be
boogben toaren gefteït.
Cen boogb geftouben geiijcft in 't berj^anbelen ban be boogbge gejeit x^/
faerticiiiSreecRening te boen/enbe't gunt boa? öe bJeef-ftinberm oberfiftiet/
te fielessen: enbe δρ g0eö?eecBe banbien bjintibecbing tc öetalen fegOeniS ben
^^SibecSouben in alle fcgabe bie ben onmanbige beo? fpne troulooffleib
ofK bersuira 5oube mogen lijben; maei: niet in fcöabe bie boo? onggelucft 5oube
mogen toe-itomen.
ginbien be boogbge 6p ïali ban be ©bergeib ofte 6p uitei-fie bJiïle i^ berbeelt/
500 iöec alleen geijouben boo? fgne fiebieningöe; maer ijS beboogbge onber#
beelt göeßleben onber be boogben / 300 mag tber. een ban gun üersoecften fplifi
finge ban be fcgulb / te bieten ingeballe be anbete boogben macDtig 5ijn te bol^
ijoen / ofre goéöc Bojge öeööen geftelt. 55ie 't fiebJinb ban jaecfeen jelf niet en
ïjeeft Qeöab / nocftte een anber Daer toe ïaft gegeben / mag ooc6 bersoecften bat
öen boogb bie "t BebJinb göeöaö geeft / enbe ftjne &o?g0en eerfi bjerben uitgljei
luonnem ©ooitief een boogb bie in'tgöeöeelßetaeliöeeft/magfgnbecljaei
SoecBen op te mebc-boagben/al gab 0p fc0oon geen betlp ban be^s onmonbigejS
m&tgöenamen/bjaei; in'trecöt ban De boogbtn ruimec i,öaljS't recBtban
liojg&en,
'3©eberom een bie onbec boogbije (laet ofte geliaen öeeft/ aen be boogben
ueiuctut^ »i« mnuju:!! Ui wuwi,
a©anneer be boogben loon ban gare moeite mogen eiffcgen ofte niet / öe&&en
top Biet boojengeseit.
zeven-en-twintichste deel.
Vm Onderwind*
ONDERWIND de moeite die iemand aenneeiïit ten opzichte van
een afwezende zonderlaft,om zijne zaecken te verrichten«
Zijne |
Zijne zaken: 't 5p be felbe bien anberen reenemael aengaen / ofte boo? gRei
bolg/gelijcßbejaliebesi bjeseif ben boogb aengaen.
Afwezende: mant een bie jegöenbjoojbtg tii/enbe een anbec f^e faecften ïaet
benrecgten / toetb berfïaen lafi te gfjeben. toien^ faecft onbertoonben i^/
iteeft 8ter uit rec^t om ban ben onberbjtnbec reecftening te eiflTcöen / enbe obers
fulcfs^ ban alle't gunt ben onbertuinber ijeeft fieftomen ter faecßeban 'toni
berintnb met be bjurgten enbe öaten / oocfi Betering ban alle fcgabe/niet alleen
boo? ontrouib / maer. oocft boojeenig berjutm toegßeftomen : iuaerinneeen
onberbiinber fcljerper becöonben aljef een lafl-aennemer: te toeten ombat
ben onbertoinber fuiciS boet onberfocßt / enbe baerom te meer bao?ficBtigBciD#
moet ge6?isicisen;maer ban ongebal en f)p niet geöouben.
35en onberbJinber mag uit fjet onbertoinb fcöeiben / foo toanneet Defacfil
10 in öaer g0e8eel/ofte Dat fulciti? isan gefcBieben fonber bejS anberitf fc0abe.
3©eberom geeft ben onbertoinber rec^t / om ban be gijenc toiensf jaecRen fip
Beeft onbertoonben / BebJijb te toerben ban alle berfiinteniffen baer booj met
anberen aengegaen: boojtjS ban alle geïeben fcßabe enbe gebane Roflen: toefc
berflaenbe inbien be jafte toel iiS göelucftt/ofte immerjS 500 Beleib/ bat nac i^tf
meen oojbeel ban berfïanbtgBe luiben een goebe uitftomfie baer uitliönbte
berbJacBten,
nm anber luiben goeb in 5ee te Bergöen / 't toelclt aljoo göemengt met groot
göebaer / enbe bat Bp geBzecR ban bien beere goebcren jouben gam berlooien/
500 i^ met groote rebcn in bese lanbeh tngeboert berg-ioon.
g&it öerg-loon toa-b bergunt / 500 toanneer Bet juiber ban be geBérgbe goe^
beren Boben be ftoften Bonberb gulben Beb?aegt/ bijftig gulben / enbe Boben De
Bonberb tot bier Bonberb gulben toe / Bet bierenbeel ban Bet sfieBérgbe/ inbien
DeöergBerjSDaermeöete bjebensgn/ofte anberjintiS tot ïiefcBeiDenBeiö ban
DenïiecBter.
acht-en-TWINTICHSTE deel.
r^n gemeenfchap desfaecks, efide namentlitk van mede^
erfenis ende tfamen-belending^^
GEiijckenis van maetfchap 10 altoaer *gemeenfc0ap 50nber oberBoming.
^e^e iö gemeenfcBap des zaecks ofte des uitkomftes. .
gemeenschap des ZAECKS een beheeringhe twee
ofte meerder luiden toekomende over de zelve zaeck ofte zaecken.
Beheringe: 't 5p ban bolle Ofte gBeBjecMtchen eigBenDom/ofte toettelicft
öejit: bocB gBerecBtigöebentoaer ban'tgBenut nietbeelBaer enijS/alsierlfs
Dien(lBaeröeben/3ijn öit lïucR ban geen in3icBt>
'©esc berBinteniffe flacht 500 lang be söemeettfiBap buirt/om De jaecß
b?unDelicR tot gemeen oirBotr te gBeBmit&en. Cnbe baerom moet in De berf
Öuiringbangemeenegoeberengebolgt toerben'tgunt Bet meeffeDeelotrfloii:
buncRt / mib^ bat ben Beet ofte Besitter ban 't minfie-beel 't fötic ^elff mag ges
8?mcRen/enbe bc Deden flijelgcii Sönbe/mag Beffen een bert önDetftelientc
Secfoftéteneem* |
-ocr page 100-
Inieidinge tot de Hollandfche Rechts^geleerdheiii 85
|
©an tetiïim ïeagentie gßmensbßc beute / enöe niet 5ijnöe öeröuict/ t^pe^
iuaante in ïSnnlanö/ bat 8et sijenut toecb gSefc^aect ten otierflaen öan fctjout
enbc fiuiten/elcfe nae fgn aenbeel in be ianben. aBeilanb taerb sBefcDaett op
JBei-airanb am met 6ee(len te toeien. Cen metri raet een ijeule ttoee fcöaer:
Cenmer« alleen een fcftaeci een paerb ban ttoeeiaer een fcöaer : '©jieeett^
tointerjS tvuee fcgacr: éen isoe een fcöaer 1öacRelingen een fcöaer: '©jiß
Beeden ban ttaee jaeren tVuee fcöaer: ^t^ halberen een fcöaer: Ee^ open een
fcöaer ί iCbjaelf lammeren een fcöaer: €en een-bjmter met een öocMing: een
fcöaer; .ïiBaer tójense baaiji / een bool ban b?ie faeren / rippenbe offen/ (lieren
banbitejaerciv ruibige af rapptge fcöapen / paerben bie acöter öelïagöenjö^
bercften^ bte ongeluftt 3ijn/bjerben niet geöauben bea? fcöaerBaet gaeb. lEab«
Dfteöailanb Vuerb göefcöaert metbe5enne/ap<©Ioffiiabonb :cnbeai^Öetöoi
af t^ / bjerb be etgcoen gefcöaert aï^ 't nut enbe airöair ië te öefïaen: alïe ftou^
ter ofte ylaeg-ïanb toerb söefcöaert op peterffille / enbe aïle feemup-toerben
enbe raep-bjecben/aliS 't nut enbe oirfioir ijf te öe?aien.
* t, Ad com- g^e berfiinteniffe firecfet oocft 1 om uit be gemeenfcöap te fcöeiben: 't bJelcft
^ mune diri- gg^ ^jgn bc eïgen-genoten ofte öcsit-göenaien alttjö tojg (lact/ ten bjaer Bp uit?
du«dttm, (ßpijg Jjjiiig ί,β fcöetbinsöe boo? jeecfeccen tgö (biant booi aïtijb soubcsuïcftii
femcfttelDOiSÄ ioaerebecbabeHimaerinJÖDnfónb enbe op eenigöe anbete
Blaeften t^rb göeöjuic^t bat öet minbec-öeel gtonb-fcSaring mag eiffcöeiv
maec Bet meerber beêl niet. ψζ fcBeibingc moet sefcgieben (lucftê/in 't gunt
aen flucöen Deeliiaer iii: enbe iiS öter ban be geïaoonte / bat bie fcöeiben bjil be
cabel-ceelen ben ïïecöter ober-göeeft / bie ban be Besit-göenoten boet cabelen/
enbe tat berseetftering ban gare eigöenöoracabel-Bjiebeniebert/tot besigöe^
©ρ ffie pSS ban i^ollanb ijS aocR geBjuiefielicft/ bat ïanbfcBaring gge^
fceiebmöeïenstc/nietinbeB?ecttc ofte oberbtoerS/enbe batmen Begmt te
fcöarenbanbesee-feantaen. . ^ ^ , , -r.
't <!E>«nt Bn (iucften niet beeïBaer en m moet gebeelt toerben Bp geB?uicß ban
tmm / enbe 't gunt niet beelBaer en üs/ Beöoo?t bie te boigöen öie 't meeffe beei
geeft; ofte bebeelengelijc&sönlie/Die be meefie reben ban 5ucöt Beeft tot be
saecit / mtbsi boenbe bergoebingge aen be anberen: ofte baer alle^ söelgc« ^
moetmen tomen tot ßet lot/ofte bie be fcßeibinge Begeert/ fielt öet goeb te geeff
ofte te neem.
ijjerben / uitgenomen be fcöabe bie boaj iemanbiS troulaof^eib ofte onge^ooni
iicft bersuimsöntoe-geftomen i enbebJie tot gemeenenoirBoirccntgoeHaficn
Se^gebaen/moet baer ban bergoebetbjerben. ^
55?iebcn ban ^emeene jaiten moeten Beruften onber ben göene bie t mtm
Deel öcefï/ enbe Bp een eigenaer boo? een ïijftocöter: anberji Bp be oublie: mtbis
fteïIcnbe5eccitetbanbe^noob59nbebe?elbeteberiaonen, .. _ ^
(CbJee foojten ban gemeenfcöap ber jaiten / aljS eenige sonberimge göerecö^
tigifcben öe&Benbe/ moeten sanberling beröanbelt iuerben / mede-eriFems enne |
« ]ii€C onber bierben berflaen Begrepen te 59η alle onlic&ameUcitc ofte · t. pami«
licöamelicBe jafsen ben oberleben toegöeßomen öeBBenbe/ oocR Bp Dem Bemeten «cifcRndx.
Sönbe/ oocft alle't gunt ter jaftebesÊ erfeniffe iiSBeßomen/ mibfgabcrjf Me
biucöten enbe Baten ; maer niet goeberjgn bie Bp be toetten berBoben 50« te
ÖeBBen/ofte't gunt ben een ofte ben anber uit Bisonbereamltomflecnbe niet
aljS erfgoeb Bejit; uitgenomen * booi-uit-mafeinge/enbe 't gunt ben oberlebcn * ^·'
. aen een ban be erfgöenamen fcöulbig toasf. ©itfcöulben 39η Öier niet onbec
Begrepen/alsoo be 5elbe booi be toet onber be erfijenamen toerben berbeelt.
©an fioflen/ ftöabcn / beeitng enbe Blieben / geeft plaetiS 't gunt öier baojat.
ban anbere gemeenfcöap ijS gcseit,
g^ocö iö ban ouö^ göeBjuicftt baer ttoeeßinberen 59η/bat benoubfle be
beelen (ïelt/enbe bat aen longfle Iiie|l,
ma?t0ben eene mebe-eifgöenaem ben anberen gÖeBoubentetoaemi
't gunt öem ten bcele bnït/aliS in berfioopingen,
T- S AE Μ - Β Ε L Ε Ν D IΝ G iß naefte gekgentheid van verdeelde lan-
den,zonder zichtbaer oftekennelick gefchied.
3©aer utt fpjuit be * berBintenifTe am te geöengen bat be oube ftöeibingöe
booi ^a beel be 5clbe Bp Bjtcüen/ teichenen/ aojftonbe ofte oub göcrucßte/ Itan
toerben gebonben/toerben berfeiaert/ofte bat nifiutoe fcfteibingen toerben söe=
fielt/ oibc 30a ben eene om bc seiegijentgetbiii toille toat mcer mocötß toc-gije^
bonben toerben ai^ ben anöcren/bat suIcßjS met geib toecbe geBoet,
aiie Ianben toerben Bp ans? geöoubeii tc feomen tcr fialbcr laot/ ten toaer an?
bersitoierbBetoesen.
negen-en-twintichste deel.
Van die itjff ofte goed hebben op eenenbodem,endevmavArte.
Gemeenschap des uitkomsts öeeftintonberitem
.»„.^ffifr'ü?'^^'^ lijf DftegoeberenBe&Benopccneafioöem/
BeftoubemiTe ofte onbergang öaer in 't göemeen gelegen; toaer
tß^öiensöen begöeraecnfcöap tufTcßen reberiS ofte Be.
U?acöter^ ter eenre/atöe fcßipperiS ter anbere mt/ fllsaotufrcftcnbe wibe
öberhommge ban öutr/ofïe uan maetfrDap; nocöte gemeeffiS bifbm
fcöippersonberlmgöeeftmet fgn ftöip-gesäen j toant tufTcöTn S
ïjuir i.maertoclbegöemeenfcöapbtc baer tufTfÖen reber^ofteSido ufbm
een fcjp uitienbenbe ter eeni-e/ enbe be fcöip-gcsel en ter anbere KSSS
be g&emeenfcönp btc baer tiStuflcöen rebec^ / öebjacl^ter?/ fSS^^^^
gesellen enbe mebe-barenbe Iniöen/öeBöenbe öaer goeb ofte iSeln icitiif
..CufTcöenrcber^ofteBeb^^cöter^termire/
- poo? eerfi ein ftöi.pper Bp föne reber^Safgöeflelt ofte beriateniiinbe/ofte
boo? ongelucft Belet
elt toerbenbe m fnne piaet;e / xüa snn h^ r^öiP-gÖeseüen bien ttoeeben
È fp ben eerflen souben göc-
3!nbien
Hay »L.Fitiiuiiarc
gundotuin· |
1 ^ME dï-b R^f ε νIs /t5P ban eene ofte meerber BjoeberjS/ öeeft
Bp witsclïe» oft« Bp mßitf: ύαφ niet ban nae 9et aenbaecben ^ ^^
-ocr page 101-
Recfats-géleerdbeid.
|
*·. ι«!«.!·/ »U „ —--______________Ι3ΐ)επ/ ν>·νν —I»— — ^--·_
Hen: be^ ßeftamen fp feers-ïoon Man alle göebergöc soeöcrm/ cnbe öeajt^&u^
ten öeccnng / loon bian ongföètDoancIrtten aröeiD gfte&acnacn öe gweöcrin/ tot
iafle üan öe ^elüc goßberen/ «ae 't ieggöen öan öen ftötppcr/flterman meoog^
ßootfman t ettöc inoet oba-^uIcftiS öen fc^ippec baecban goeb 6ei»9^cnöe
reccftcningtjouben: cnbßi^ben fcöip-gßjölen&et goeb9«c tooo?cn ijeröon^/
•ttoïcft fp oacft bßtmogeit aen öoog tß W
g^at bcn ftooptnan/ goß iael öetficde fcfjtp g
i&ui. UM» nuuj^iiimv yu«. twu y^-viv it-t/tf ----„-------
fiöipper/ raaer oocft öen (iierraan ßnbß anbc« fc0tp-ge3elïen/
fcgtp moßt ïaten labcn/ijSgicr boo?en gc?ett.
gngeüalïc be Beijiacgtcc ßet Γφίρ opÖoub/5onbßr te laten ter Seffembet t#b/
500 genteten öe fcetp-seseilen f>et tóerbe-beel ban 't gunt ober ïeg-^agen iaerir
toegetót/iilijbenbcbe öiieanbereöierenbccien boo? ben fcffipper,
^e3e üerömterafTe öoo? Soet-bmbing tjs saaftracBtig/batBettüdbatt Bet
fcftm nitt alleen Den fcgipper Uoo? fm macc ootftbcn fc9ipge5dicn xuerö
berjtaenberöonbentesön : ntaer lja?bec en 5ön bet fcöipperjs reöeiïfinbe
fciiip-g«eïfen niet gegouben.
(Cuffröcn rebetif/ öcb?ac0ter!S/ fcBipperiS/fcöip-ffß5cHen enbe mebe-barenbe
fuiben/ geööen&e öaer ßaeö ofte iijf in een fcBip/toeciim Dese beröinteniffen on^
öeröoutien.
3©ie tn f£iitp-bieniloftebettoecdngetcgentóanbettoffe5ee-»ïober!Stocr&
» ^ --------Μ Λ--/ ΛΑ·Λ {tnin«· to ffefViO«/ hi ffhahi |
r·—-----Jtr"·" ».Ut». ujiig^vovvuiwc w» w^nby». (.ilUK, miuei: ΟΠί
gelb ί ttibc alftan toerb baet δρ gftcboegt be ret^tie toaerbe ban 't fcöip / ofte
be göeöeelc ^Pioocßen b?acötïoon ban ben fcppper / ter Seureban ben Roooi
man: tiBelcft al tefamen in een gßeSjatfit jgnbe/laerbeeniiiielicft uttbie
Seelen Boop berltjcftt/nae Moop ban be berioojen enbe Seßauben goeben; enbe
toerb be fcilatttng enbereechening baer ban gemaecftt/t^ on?öbig9e enbe Bun
bejf berftaenbe fc&tppersi enbe ftooplmbem
<©em«nt gelb bjerb stftöat nae fgn intoenbige öiaerbe: enbe 't gunt iemanb
oen fijn Igff Ö^eft enöe göemeenelicft biagenbe / feomt in geen abariie / nocfttc
bjaegt geen abarije/teji bjaer öaggen/iutoeelen ofte ^efleenten.
..Möper bet icgip naone onetiabÈ/ ofte onBegoo^lich göeiaben/
Sd ÓP ben öbërloop / in be ßoot ofte anberjïnsE/ fulcft^ ßorat alleenltcft tot la(ic
S^ beftötpper^/rönereber^/enbe'tfcßip: enbe toecb niet gBefiiarM in aba^
ïftc obet öe 6aopmanfceappen:g|eï9clt oocis in ggeen abarije
ioeïb/ 't gunt 6p onbjeber ofte onggelucftsö^fttn/sBciftflßi®^^®'®®?®®"^'*^
^^CTiSfoSSftceftbutrenbefönbienfi beimd tot lafle ban benft^ipper/
enbe ffin loott tot ïafie ban ben ftoopraan: 't en taaec get loon Sebjoeg ooben oe
3(^pimbengrooten®laemfc9/inbjelcfiengcbaïIc get fetoe ßemt^Sfabarge
°^Sß^i?fcftiöiSmenbeaengronb/enbebacrboo? in gSebaerban tefiieecßen/
fiftTte bergaen/mag benfflJipper met raeb ban ben ftoopman pftefgnegö&=
SSigbm/enöe ö? gQeöjeecße ofte onimMetb ban bten /J&p ratbe ban
SÄ-bid öci; fcötp-s0cfellen ( be biercfe fcfjulbig 59« öaec ban Met*
warineteboenalstbo?en)ïicöt-fc0epen öuirenom'tfcöip te loflen/ 'tbielcfc
aheöiacRt toecb in abarge ober Γφίρ enbe goeb : maec of een »/
raenbe ontrent be gaten ofte öabenen ban ben lante/50a btra^
niet opbïotcn cn ftanbe / enbe bat beer boo? bannooöe btacr frBtp-i^esrtlen te
Rutren om 'i fcljtp te loflen / be selbe gutrc soufte kamen üoo? be tbJce beelen tot
ïafte ban ben fcöipper/enöe'tberbe-beci ten iaden ban be goeben : ten bjaer
bat Ret fcöip met ijet loffen niet bjebecopcnguame/m bJdcften ggeballc be
ftuitei?oubeftamentotla(iebanbenfcf)ipperallew:enbe of be goeben ober^
a«et in be bao?5eibe Itcöt-fcöepen / 't 3p bo« eemft gebaer/ ofte booj te biep te
ttaen/fluamen te berberben/ berb?encften/ ofte 6Igben/ 50a jouben be selbe bet^
ffirteeiucftte öoeberen iiomen in groote abacge ober fcgtp enbe goeb, J®aer in^
htm ben ftftippcï öß goeberen in 't obersetten in be licßter ben iwopman ofte
ffine ttéht^WiSiK öabbe aengetelt / enbe baer nae iet ban be aengetelbe goeben
lm ^Ärmift/baer in «ube ben fcliibaer mtt |
-ocr page 102-
Inleldinge tot de Hollanclfelic Reciits-geleerdlieiA 87
|
SMßtö gepkeßt. uit fcljgttt öocfe g0efij?oten te jgn m fp?eßcß-iü0t«?ö
5ec-ijatcnöe luiberi/bie Suttenfouinii sönöe sesscn/öat fp al cüen rgcß m* ^
Ccn bet?ce£hecaer Ijcefï oocfe Doo? üjctöuibingöc mßt feseti0 bm fcötppßr/
500 toanneet öp iiuitm noob anliere Ijauencn aenöoet öan ijcm StiajS fieiafi»
a©pfte&tienö«rliOo?ensije5eit/liatmfcljulb ntct alleen en fp?utt mt toe-
zegging, 't 3P uitdruckelick, 't 5p ÖOOJ wctduiding, niaer OOCfi Utt onevenheid,
ts tueten booj baet-trecking, ofte veroorzaecking van onevenheid.
DERTICHSTE DEEL,.
verhmtemjje uit baeP-trecking^
VE R Β I Ν τ Ε NISSE boo? Β Α ET-TR Ε CKING ontjiaet/
wanneer ieniand zonder voorige rechc-gunninge baet treckt, ofte zoude
kotnen te trecken,uit eens anders goed..
Zonder vorige recht-gunninge: bat i^/ 5onöer Uoojsaenbe fcgcncftinsöe/
ofte eenise anbere toe-jegsing.
^C5e ösrötntenifTeiifOetaensöeBoiciimÖt benagle: toantbcMlic^ttö
ïaet niet toe nae be fcOetbinge bet eisenbomiiien/bat iemanb 8εηι 5aï Uerrijcften
eöer emji anbecjS fcßabe: cnöi alsoa bit niet en fp^uit uit een^ menfcöejS inille/
300 en öeeft tjier in geen pïaetii 8et onberfcöeib 't taelfli anberjintiS m^t iner?
tien Vöaec-genomen: iuant öoe toel be Uerftinteniffen fpjuitcnbe uit mifbaeb be
erfgename« bejS mifïiabig^ niet en toerftinben / 500 5ön be jeöje nocQtan^ g8e<
f L. In quan. |)ο„0εη * tot obecgcötnge öan be genoten öaet. Slnfsfjelijcftsi bc ineesen enbe
S anöeren öie tiooj taesegging / ofte oocft Beel jiongöe enöe uitsinnigijen/ bie öoo?
. jnii^aeijaijèniiffeaciimetücrBanöcniMerbsn / bejcfticsiin notötansi gegoubeti
tot üergoebingijooi 300 üeelfpsÖHgeBflct/ ofte 5onbec ioebergeuinggöeöaet
j 5ouben5ön. «©ofÖtenacnsienüanbeinesentoerböctöacttoatffiierpergöei
nottien/aliS ten acnjien ijan anöcren, a©ant öct gunt fp jgn gugt-gljetoojben/
ofte 't gunt fp öcBöen öeröaen Buiten gelcnoante/ ïuerb niet geBouben als? Baet/
niaec toel 't gunt Bp fjeniluibm ter noob ijS bcrbacn / ofte anber5in!S uit garen
fiaebd genomen 50ubfη IjeBBen moeten Vuerben» Cen aensien toan anbercn bic
ÖaerjS uerflamiiS enbe goeb^ï macöiigsijn/ toerb Ijet gunt genoten i^ geDouben
Uoo? Baet.
♦l.Condiaio ï|iecuitfp?uitlj00? cerji * weder-eiiTching van't gunt iemand onwetende
indebiti, als fchuld heeft betaelt niet fchuldig zijnde.,
Weder-eiffching· üan De gßeuen acn be iaaelcBe be fietalinge i^ gefcöieby enbe
niet Uan iemanb anberig.
Onwetende: 3©ant bebe öP3ulcßjStDetenbe/500 5oube(|jn baebljoo? fcßenc?
iiinge inerben geljoube«; maer ïoie btaaelt ofïe tiuijffelt / toerö geftouben ijoo?
onïoeienbej.a»»aer't óoc& bat gp biuaelbe ofte ttogffelbe aen't recöt: ten
ioaer eenige recötinatige reben tot be ftetajiingeftabbe gebient.
Van 't gont iemandheeft betaelt, ccifejiiet gïjenoten Djucßten cnbe )&ateti/öe
Kofienafgetcochenr
Miet |
Niet fchuldig zijnde: giec onbet ii? mebefiegtepen t gunt tcmanöaen een
berbe fc0ulbtg toaif/enbe niet aen be rechte öanb en öeeft öetaelt:oocR be fcftulö
toaer öan ben bag onseecher 5Önbe / of bie oit 5oube omftomen / ofte ftet inbien
noc0 niet en iuaif öerfcfjeenen: mibfgaberiS "t gunt niet bie 'tfietaelt Oeeft/
inaer eenanbec fc^ulöig tua.«/ tnbien be öetalinge uit be^i Betaler^ eigen naeme
ijSgefcDieb.
3©anneer iemanb iet 8etaelt'tiBelcßbenanbe»mtoe-Be0oo?beuitBetaeii:
BcBoo?en recfjt/ 500 moet ingesien öjerben/ of be 6urö®erlicfte Soiet jobanif'
ftöulbfeenemaelöemetist/in tuelciten göeöalle be iueber-eifTcÖing pl>
't <0urtt iemanb betaelt Ijeeft uit ftraegt öan öannifTe / babing/eeb/ ofïe aen
ben armen u^t mebe-lijben / alöJaec 't bat öp toilbe seggen sulcßjs niet fcftulbis
geöjeed te 59n/mag niet iueber-geeifcDt öJerbén*
Cen üjeese iet ont|^tng&en öeööenbe oöer Betalingöe/ fcftulbig tot toeberi
500 öeel bc jelüe baer boo^ iß göeöaet/ om rcbcnen fjier öoojcn bp^
oe oetaiins· Riacijiiu sirnoe 5511 pmeEji: maer maer oe öJcejS niet öact aen ge«
legen om De Betaiingete toeberroepen / 500 50ube Défietalinsc göeöouben toers
ben al^ Vuel gebacn/enbe be iueeiS öan be fcöuïD 5ön Beö^öö»
Cen ttoeeDe * intrecking van toezegging gedaen zonder redelicke oorzaket * l Condiaio
Dat 5onb£r fcöenristng ofte jonber anDeré öanbeling. 3Bant öoc IïjcI em iöer prömiffi fia«
nae t apgDefiaojen retljt meefier ijf öan fijn goeb enbc baöen/ nocfttan^ heeft ««^*·
be eMre|er-toet met gtjeiuift bat bc luiben ^uiihiS 5ouö«i göcöjuichen tot ftaec
1)00 luel m δοορ/ Ijuir/ enbc biergeiijche/alle toe5eggingBe/gaenbe onbet
ofte Boöen berc0te UJaei-be/fcf)i)nen/üoo^ 300 öeel 5ulcfe^ beSjaeStölootS
te 59»5η r^cltf ße oo?5aecii / aengesien nocötanjS be gronb selöS ΓΐιίΓί
belmg^e fjeeft een retöteliche ooi5aech-/ enbe De öiaerbe 00 het naufïe biSei
niet en te treffen / aengöe5ien mebe boo? julcftis^tc nauto te mirn kiften niet
alleen be beur 50Ube tosrbcn ggei^Jcnt aen ontallicfie resfiifMiesingften / maer
oocft öoo23eibe öanöclmgijen / bie onöer ben-menfföen ten öoogfic noobigjgn/ |
-ocr page 103-
Inleidi'nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 58
|
3ΙΙ# Auanmec op 8oop toneutocItcfeietisiseslebcn/enöß'töuilßKcitttirt
^"SconöeciiSmärßöegt'epat alle't sunt iemanö geeft se^tjen omeenoiti
• t. E3« tutpi mÖimatißBe ofte anöerfinjS » oneerltcfte jafte: te toeten met fobantgen qnDer#
«»&· fcftóö/aïiS gier üoojen op 't llutft öan öe fietianbisöaö enöe onöedanbigBeib
öeï berBtritentffen Vafoeit/ namentlicRbat öe iocber-«(rcl)mgbanplaet#
geeft Voanneet öe oneetltcfeßeib toaiSaen öe söt« öesi mmcr^ / met aen öe 5ööe
öeïSjïcöerjS/ofteaen 6eibe59öe. , r λ u u
btttöe / wcder-eiflching van alle 't gunt anderfins zonder gheven, beta-
len ofte belooven, aen iemand is gekomen uit eens anders goed buiten rechte-
lickeoon:ake:awöpuoa?6eelb/ iemano Beeft gfjemeent gelbteontpmsgen
uan een beröe/enbe ittgn gelb 8em aengetelt. J^ier en ^ ggeen oöerftoming
baatoeoeefc segetjenbatcen anbec mmbec {jeeft/ (Öaeioel fuIcftjS btchmael
öaer 6p ßomt}aIif iöri off ÖP «it «nö anber^ gocb Baet Beefï getcocftc: 't toelcft
W tse eetlle faojte ban oneöenBetö.
een-en-dertichste deel.
rap geven cm gemen^ enäe nmentlick van remlingy van doe»
ümdoen^vm doen om geven*
DC ttoeeöe feojteiöasi wanneer iemand oorzaeck heeft gegheven tot on-
evenheid, dat is dat een ander minder heeft, '£ ijjelcft top gesètt Öefiften te
öcfc8ieben ter minne / enbe ter onminne.
Ter minne iJeSBen top geselt fulCÏtiSte gefcßteben/ wanneer iemand iet van
't fijne een ander heeft doen hebben op des aenneemers wille, in't gheheel
ofte ten deele tot des aenneemers baet, zonder fchenckings meening.
^ttßan gfjefpeurttoeröenin alte otterftommgenbiegftefcBiebentotBaete
öan ben aenneraec/ofte ban ben aennemer cnbe gebet te jamen / insonber«
Ijeib in bie obetftomingöen bte boo? faecftsf-göebolg toetben boltr oeften: boc0
oocft in be anbete obetRomingfie / toanneer be faecft alteebe aen b eene jgbc
ïjSflBebolgt: toantin alle befélbe toetb bettaenneenier berfionben tot bet?
Äoebinsße/ booj bien fjp oo?faecft ijS bat ben anber minbet geeft/ alfoo ïjent iet
gegeben/ofte eentgen btenfl gebaen/ op ftjn toille: maec alfo bie oberfto^
wingBenbOOjÖetbagelicBfcè gBeitjuicft Beßoraen ßeBBen Bare bade cigöen#
fcgappen / be toelcïte ootB gegouben toetben aljsf uitbjucMicR toeggejett / foo
j^BBen top baet ban alreeöe in be toe-jegging j^eöanbelt/ om bat ban ttoee
oomBen ban berBintemfen / te toeten beroo?5atog ban onebengeiö enbe re>=
beliefte toe-5cggtng/betoe-5cggtng tiS be ßennelicftfte»
©betfulcBjS "t gunt Ö ter booien ban bte oberftominge geseit / algtet mebe
Boubenbeboe?beröaelt/(tetoetenboo? foo beei uitbeseoberftomingalrebe
oncbengeiöiif ontftaen) füllen top gtec alleen fpjeften banberBinteniffen bie 50
seBjuicfteltcft niet en jgn/^ öaerom geen feecii«e toescgsinscn en |
©it Bet gunt Bier bóo?en vS gBcieit/ftan berfïaen toetben bat be oojjaBe ban
be^e becBintenilTe ftan 59η bieröerlep: toant *of men boet iet om bat ben anbet
toebet iet foube boen: * ofte men geeft iet op bat ben anbet toebet ietfoube ge®
bem*ofmenöoetietop öat bai anbet iet foube geben enbe toebetom »geeft
men iet op bat ben anber iet foube boen.
<@eben om ggeben / toanneer Bet Befiaet in encftele ^aecften/ toetb gB^noemt
«uilen: eö Bier onbér mebe Begrepen gdb-teuiling / toanneer gelb om gelb/
ali^toaet om toaer/toetb gegeben rtoelcfte foo?te ban teuilingtoifTeling toetb
genoemt» Cnbe alfoo reuiling geen ftoop en iiS / foo en BeBBen be cigBenficBap»
pen ban ftoop / toaet onber oocft be naefKng/ Bier in ®een plaetse: OocB in«
geballe 't gunt gegeben ijS toerb Bebonben geBiecfteltcft te jgn/joo Beeft toebeti
gebing ofte bergoebing plaetji/sulcftii alif ban ftoop geselt ijsf*
<©eben toerb in beje safte berjlaen julcji bat öen eigenöom obergae.
goo lang niet en iif gegeben nocBte gBebaen/ 50a toetb in bujïtaragöe öanbe#
lin^e berllaen / bat 500 toel ben een alfS öen anbete Berouto mag BeBBen/ boo?
bien bese Banbeling eigentHcft (gelgcft oocft eenige anbete oberftominge toaet
ban Biet boojen ggefpioocften) ßaer bolftomenBeib booj saecftjS-tufTcBen-
ftomil Beftoomen: bocB inbien be toe-5«gginge buibelicft 500 toaere sBefcgieb/
öat alle Berouto toaet Buiten gefloten/joa 3oube Bp onä sobanige toe-jegginge
bolle RracBt BeBBen,
3©ie aen ftjn sgbe alreebe iet Beeft bolbaen / 500 toanneer ben anbeten nocö
niet en treeft bolbaen / Beeft tecBt om ben anbere te Bebtoingen tot bolboeninge
ban 't gunt gBejeit toa^ / ofte immerjs ban 't gunt f—— ■
iif/ban of BP 't gunt Bp Bem gegeben ii toil toebet-eiffcBen/te toeten inöien ben
anbeten nocB aen ftjn jijbe raet en Beeft Begontl te boen ofte te sieben/ en obetf
sulcftsf ijS in ftjn geBeel/ ofïc immetsS licBtelicft fcBabdoojS Ban toetben βΒΛοηί
öen. 't ^elbe Beeft oocft plaetjS inöien ben anbete aen fijn sijbe irt geeft ^de^
bert / toaet ban ben eigenböra toerb uit^etoonnen j toant alfïiah moet mebe be
Banbeling: am bie sflbe^eßouben toetben boojonbolbaen ; maetinbieniB^
gunt eerfl toaif gegeben öesf gcberif eigen niet en iuasf/ 30η joube öe Banbeling
^eBouben toetben boo? nietig ί maec 5oube't gegeben mogen toeöet-eeeiftltt
toerben / al^ gegeben jonber recBteÜcfte oojsafte/ bolgen^ 't gunt toeini« booi
öejeniifgeseit.
a©ie iet seeefterje? Beïoo^ Bcefï toeber te geben boo? een baeb ofte gifte / toerb
Beb?nöboo|öe?ïBelooföe saecftjSonbergang/ boo? 500 bed be lebering ofte
't gunt ben anbeten baet aen gelegen to^ aengaet: maer bienocB niet en Beefi
ontfangen/mag 't gunt Bp Bem gegeben iiS/?ulcßsi alsf gejeit i#/toeber-eif!?Bë.
g^ese Banbelingöen Bjenggen top totberooBaecfting ban onebenfteib / liebet
al^ tot Baet-trectónge / om bat Bet ftan gefcBteben öat aen ö'eene jfbe iet gge^
öaen toerb toaet Bpöen anbeten nirt en iß göeBaet/ enbe nocBtanjS bie gBebaen
Beeft baet booj iß bcrfto^t /1 toncfte m besen göenoeg iß tot berBinteniffe/ Boe
tod gemeenlicft öe anbete ooisaccRe/te toeten Baet-ttecftinge/öaet Bp ftomt,
TWEE-
* L. Facto os
facUs>
♦tJJoutdei
* L. Facio ue
des.
cüm, |
-ocr page 104-
Inleidi'nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 58
|
TWEE-EN-DERTICHSTE DEEL.
ran^erbmtemß^tmtmifdaedin't gerne ett.
W® Öeiiiiat söefpioocitcn ban oneiJcnQctb ter minne tocrij025aeffit: fäet
onjs feomcn totoncbeni)eibUerao??aecftt ter onminne:
<©e5C «f (görtgcft i tïueeöniei / af öoa? * bliickelicke mifdaed. of
ilD02*wet<luidinge. ^ ,
* U Ex male- ΜI S D Α Ε Τ een doen ofte Iaten,zi]nde ü« zich zelve oite door eenige
♦ i'^F*■ r, nc, wet ongeoorlofc.
maicficw. Ofte laten : iaatit oocïs öet nacïaten Uan 't sunt men sö^ouiien ii^ te öocn/
zelve : aliS mt anöec Det fijnc tß Bmemcn/ofeen anöcc jesgenii fgn
ijjiUefcftaöeaftetjinöecaettteboen/fgn üjaajö niet te fjauben / niet te boen
't S«nt iemanbjS aengenomen ampt öemfcöt/ enbc )3aoit0 aïIejS iaejS (icijbenbc
iiS met öcceiicltci^eib/ bie aenseiuejen euöe ftcfergcgttst toerö Bao? ijet acngije^
^''iSoie^eniffewet, 't5Pbe menfcßenin'tsBemeen/ofte6o?ö9et-Vüet/lanb-
recBt ofte piactftecöt: iaant bc reben enbe 't aenge&oien recgt ieercn on^ / bat
0cen gemeenfcDrtp en fian ßellaen 5onbei' göemeene recöten/ cnbc bagrositi öoiai
fn onrebelicft bie ßaer baer toe nift en üoegen. .. ^ ^ ^
mt een mtföaeb itan ontftaen tiueeberlei UerBmientfTe; be eene tot fïraf: ψ
anbete tot ïoebec-gfjeütns üan be onöjeriöeib» ^eiKrKnterafre totfiraffc
fmutt uitienige ïaet/ cnbe uit be aengefioien toet tori in 't genteen/ alioo be rci
ben ons leert/batmen in beje fioofljeib bejS toerelbsfberaifbabennietenftan
berftinbecen/ ten 5P oan öoo? fcljjicii / toeïcfe fc9?icii niet en &an te toegöe glje^
Biacftt toecbf/ anber^ alS boo? eenigïeeb batmen boet aen be acijterBaclbe mifi
ijabtgfte: macr be Bepaling^e moet ftomen uit eenige gegeben toet; toant op
toat toö5e fuIcïS ofte fulcii fal toecben gefirafï/ han niet gefielt toerben anber^
nijs booj tuflTcDen-homfie ban eenig berfianb enbe toille. n^u tjS 't fulcßjs bat
©ob fobanige toet ban lirafe aen geen boïcfteren öeeft gegeben anberiiaisi
oen be 3ioben / toelcite toet ßocitflpöaub met be becnietinge ban öare * Bojger*
ließen flanb. memenfcljenjijnoochnoit baer inobercengefiomen.
moet bit gcöaelt toecben uit be ButgiCr-toet, 'qi^ocö ïuaer bat op eemgße
mifbab^n bp meelï alIcboIcScreneenpangfjeftcafetoecb gijeBmicltt/ aliibc
öooboöermoettoinigeboobtïagen: toeïcfte obecreen-fienjmingOe ban toetten
oncigentlicfttoerbgenomenboojbolclier-recfjt: naaec befcljuibbantoebeiv
cbening bejS onsbenöeibii fiomt uitijetaen®eBo?enreröt/8ae toet be selbe
fcRulb naerbec toerb berftïaert Bp be burgDer-toet. ^oo^t^ei Öet «^Öt om tc
ftraffien&omt£aebef©becf>ebcn:maer tot be toeb«-ebeningDeBBenrecötöie
becHoït sön. 't ΐίί toel julcftiê bat eertijb^ Bp beele boïcteren/ enbe onbei an?
Decen oocit Bp ome boo?-oubcciS / bie berßojt toaren ofte öare naejien rjscflt
gegunt om be flrajfe recljtelicft te bo?beren/ofte Bp reeIjt^-geBjecii met be DanD
uit tc boeren; maer 5ulch^ ontffonb nit be getooonte / bic mebe een Bürger-
tet/ enbe toierb mitibien gesunt aisi ban öooger öanb. 313p 5«ïle"
berKiarcn |
tierhlarin &pöctbao?BeeIbban een boobffag: SEemanb ban mocbtoilliglicft
Sönbe boob-geflagen/ 500 toierb Ijet boabf licfjaem göcB?acöt beo? ben rtthtet/
enbe be naefte magen boenbe be filacljte ban toegen get boobe IicDaem/5a toterb
ben febenbe/inbien i)p ♦ Begrepen toaiS op be berffgc baeb/ getcit fip ben boobe/»» <imu»'
enbe baer mebe biarén be magen tegen^S ben anbeten berfoent. lElaer toasf ßp pjcijcäröeen.
niet te Beftomen/joo niofi eben toel ïjet boabe licgaem toerben BefcSoutoen/cnbe
recljt tegentooo^ig enbe gcBioot ïijn / sonber bat ccmg recQt mocöt gefcfitóbf/
nnber# ban op filacßte enbe m tegöentoooibigOetb ban öet boobe lic&aem / niet
alleen in l^ollanb/ maer oocft in be nae-geïegen ïanben / enbe namentlich in fjct
(liegt ban ©tvecöt/ altoaer bie getooonte eerfl iö afijebaen in ben jaere buisenb
bjic öanbecb enbe negen-en-beectig. baer nae be tecötfpleginge meec
aljg ban o«b^ bertreciienbe/ 50a bat be 5aeciten niet en fionben afgijebaen toer-
ben Bp flaenbe 5anne/ noeste ober btoar5e nacftt/soo goeb göebonben bat be
öanb Bp be naefle maeg ^oube afgfjeijouben toerben ban get boobe licöaem/ om
be pltietiS ban öet boobe licgaem te Betoaren/ enbe ié nocft l^iter booz gieriggeib
ban bc ampt-lntben ingeboert be uitftoop ban be boobe Ijanb om gcib.
Magei: toa^S be nagljel-naeftc ban ben oberleben/ ten oberflaen ban Dejtf oberlci
ben^ bier biecenbeclen / enbe ben Itlaget moft met bier anberen ban be magen/
te fliegen &pbemagBen ban De BefcBulbigbc ofrcSpDcn rcfftter/ jtocrenbier-
toerf bat öp nrananö fonrecöt en jonbe Be&ia{®en: toaec nae ben hiager gfte-^
baenöeöß^nbeföntoapen-roep/opcrttlicft ober Oet grafbatboojbcnoberlci
ben toaif toe-Bereib/bebc boa?tif föne ftlacöte aen <0obe ban beit tjemel/ aen ben
<i5rabe ban If ollanb/ enbe aen ben 55aiIiou ban be plaetjC / enbe aïle goebe luif
ben/beröaïenbe öoe/toaer/ toanneer/ enbe b.w toie ben aberleb«! met göcrabeit
toille toa^ ggctoanbet ter boob / enbe bat baec aen toaö igebjoochen «©obtó
biebe ban ben i|emcl/beif ©tabeii mebe ban l^oltanb/cn beji ©ailiutoiS bjcbe/
enbe alsuïcften bjcbc ató iber ontfcl}iöbigmanbe5oo?tteécbbenbaneeiïmti
bereit bien öp niet mifoaen en öabbe / be^oechenbe bat öet selbe ongdijck 3011=
be bKcten göcrecOt. g^it albujS gtjcfcBiëb JÖnfee toterö beiï mifoabige göeleit
tooefl-öallmg met bier eitbe met ti?anb / enbe bermocljteii alfïiaji alle magftcn
ben oberleben Befiaenbc/Binnen 'tlib ban acöter-sufterif-lsinbereu / f toant
bo?bcr6Ioebtoterbboo| gcenmacgrc0apgcreccftent) ben mtfbabialien baen
ofte (laen: enbe al (ïaegen ψ öem boob fp mocijten bolflaen met bier aeiminny
cnbc met ö.et toapcn baer φ öem mebe ffoegijen op fgn Bnici! tc leamfen: enbe
toie ben mifbabigen fjuïpe toeerbe/ofte pgnbe te toeeravberöeurbe «oKcl all
be mifbabigfie; enbe toie be mifDabige önifoe ofte gaofbe / berBenrbe bei ÖeerI
Öoogfle Boete: enbe becmoröt ben ©raef ban ä^oHanb niet te «enai ^t ben
mtföabigen Buiten be magen / nocDte be magöen buiten be (©raef. iBen plag
nocft ben boobmict te Begraben / boo? enbe al eer ben boobflas toa^i gljeiiraft
ofte gc5oent. m 50«» gefcöiebeop Ijrt open graf boo? tuffèen-fpjccchcnbaii
S!)e&oo?cnnierf-luiben/enbc geel!)cltectoi)# tufltöen be oube g^mtfeöen alle * i.c.mn^
toeen enbe toarren gemeen toaren boo? ben gantfcöèn göeflacöte/ 500 snoil een '
S|efc8teben tuiTcÖen be maggen te toeber-srjbe / te toeten binnen acbter-
^ftec#-feuberen / en tot bc5cn jacn toiccb Bp be magen m öanbabigen sehet
selb opgeBaacöt/ 't toclcft genoßt toicrb maeg-gelb:m 't selbe gelb toierb booj
^ bscrfi |
-ocr page 105-
|
Inieidinge tot de Hollandfche
ïiittl^OiHe flÉiiDten δρ bc feinbmn be^i otodebßji^/oftc anbir^inii Βρ be ouberjè'
ofte anbete magen / eicftsf nae fp gefiojen toacen t baer cnj&ótocn mofl ben mf>
öabigge een ijoeüaal boen. ftlfban iuierb be soen fiejinojen/ofte be magen ga«
ben malftanber öe ftanb enbe inaren uericent / lioo? tbtim onebel/ «pen enbe
onecöten / 5öet>o?en enbe onggeïiojen / 500 lang be iutnb toaeibe enbé ben öae»
Rraetbe: enbe inie jobantgen i)?ebe öjacit berBeutben fön tcfötec-0anb/anberi
SmjS toiasf men geiuoon to^aetß ban (jet ongeïijcit te boen / oocß aen be magenr
^it öeefi; aljoo gebuirt in iloïlanb tot ben jaere beertöicn-öonberb ieffenbeeti
ftg/ aisi ioanneer ble niet in öaerbe nocöte in belbe toaren geiueefi/al^ be boo&i
flag gefcßtebe/ ίί^ gegunt een ij?ebe ijoo? toeften/ om mibbeïer-t^b b?ebe te
mogen joecftcn/ enbe maecfien; toaec nat m ben jaere beertgien-Sonbetb mee
en tjefltg bojbei; is? gefteuct/ batonfcgulbige magen bie in baetbe ηοφ in belbe
jnaten gfieVueeff / met ^een maeg-gelb en ^ouben ioerben fiejinacrt/ enbe 50a
toic be jelbe mifoebe / bat bie i^eftraft 50ube bjerben ai^ of 0p een öaub-biebe
geiijaocisen 8aö, ^ocB ben mifbabigöen mofl/ öoben bet magftenbiebe/oocR
iumncn/ 30a aï^ gcsett isi/bcS8e«ettbjebe/ enbe baec mebe &ab8p ban bolho^
men ïanb-tmnning. 3©ie julcitief niet επ bebe / moftc filgben üjebc-iootf bejS
ïanbjef, 't <0unt ban een boabfïag 10 gefeit iuierb oocft onbertjoiiben 500 toanj
neer iemanb toasf gljequetfl: enbe alsoo boo? be beci)t-iufl fiiec te lanbe 5ulctó
öicftmael ggcBeuvbc/ Voaewn ijier op ggemaecftt betfcöetbe üjetten met 5eer Be^
quamc onberfcDcibing. 3Pnnt be Μαφίϋ ober een ßeur-Jiionbe sefc&tebe met
gtootfteib ban be toonben / pïaetse bjaer ßet VaajS göefc&irä / göe.
toapenen/enbe be getoicStigiJeib ban be leben bie iemanb Benomen/ bcrmincftt/
berleemt ofte geBIoeb?tfl bjaerésefi bJie beiS niet öabbe aen goeb/mofl itet Betere
met geïncfte ïeöen. ainbere mijlïaben Vuierben ooch geBetert aen ben ggencn bie
ber&02t tuaö tnicc-boub/b?ic-boub/biec-boub/ uae be grootfteib bet rnifoaben ί
ató onbei: miberen/ toie iemanb ftjn goeb t'onBjuicft ijabbe gemaect/ ofïe fcgai«
^ V - M. Vttii/'htnn / trrnn- he Tfftiih^ * Vifoi-On.-it f»l><=*>'PM « ni.li»!· ftrt^
HaiHEjiuicR uailjuiOEn euuc injuuitu / yeiynt mj. ^^^
Den m öe berfjanbelingban'tianb-flanb-ra&enberecDt/luacE toejuteitöBei
0aoit/nocBtan^ en jgn be ober-Bigffeien ban 't tiam^eitte oube reφt niet t'eene^
maei toeg-genomen/ g&eiijcit te mercften t^ uit be jocnen/ bte ηοφ bageltcßfcft
gef^ißbcn/ atö ooclt uit be berfietering ban ♦ tfoan enbe ïaflering/ mibfgaberif
uit i«rffö£ibe toetteit / bie Boben be berBetering ban be fcßabe ben mifoabigöe
Belaften met eenige Boete/tot Baet ban be Befcl)abigbe i ban biei che toetten oocß
eemge Ijiec boo?en 5ön bertjaelt/alsf top fp?aêcften ban obcritominge/ te toeten
^0 toanneec eenige mifbabcn firijben met be eigenfcljap ban be Oberftominge.
qjocö jjoe toel bichmaeï ben jeibe iet toe-Be9ao?t bec-ebening / enbe iet aüS
ii>oeie/|iïe bat öeteene enbe Oet anbetbicftmael Bcgr^ig toecbonber een tooo?b/
nofötaniï moet Ijet eene ban tfet anbere/om beeie ttóeneivonberfffteiben toerbf»
a©antboo? eerfi flraffe ftan plaeti? öeBBen/oocii toanncecboo2bemifi>acO
msmanbt en ig Befcöabigt tja oocH toauneer be mifbaeb ηαφ niet én ijS uitgee?
öoertJ |
RecL·ts>geIeerdIlcίd. oo
»nimnu»tuwt;ii» «:i uuo? fitayye jpuug^w^Bewoon? oe mifbaeo
men in 't ggemeen / fulcK^ bat cer-berito?ting / becac&tirig/enbe meec biergei
Ittcfte/baer onber ijS Begreiïen. ^ ^ , , '
Cot ïaeber-^ening té iemanb gBeöouben uit Bet aengßeBojenreföt/ooeii
fonbet matting / beel meet fonber bonnifTe: maec be flraffe en t^ ntemnb mt'
Bouben tebolboen fonber bOnnifTe / ten toaerbetoet jftem fulcitiSfonberlms
'''^Cot toeber-ebening 5.Ö" oocß be^ mifbabetjS erfgSenamen göeöoubcn / boo?
foobeel be toeber-ebening Bpöitn ftan ggefc^ieben :maer beflraffegaetniet
oöbe etfgftenamen/banfootoanncer met ben oberJebenrecfjtfpIegingiäSBei
sonnen. Sien erfgenamen moet toeber-ebening gefcfjieben/ ban alle goeb bat
crfTelicft i^ /enbe oberfulcftsf niet ban leben pfte ban eer.
g^it foo jönbeylaet on# Γιεπ goe bat boo? 't aengeBojen recöt fcBuïb tot toe;
öer-ebening ont(laet/om baer nae te Beter te^bßiftaen toat be Burger-toet baer
banliS berfcgilienbe. ' ^^
(Cot toeber-ebening ban 5ön ge^ouben «ïle bie iemanb booj mifbaeb ijeBBen
bec6a|t /oocft bic be baeb niet en §eBBé g^baen / maer bie-be baeb ope 't geboig
ban bien/boo? foo beel iemanb baer ïjp rs?betßo|t / eenigsin^ betóoijanen boo?
boen ofte iatcn:
g^ooj boen/ aliS booj telafiing/toeflemming/ geeling 1 mebeflanb / aenrabw«
ren/aettb2Öfing.
öen/enbe bao?foa beel bie ftan ggefcgteben. g^aerom alfoo een boobflagöer ftet
ïeben met en ftan toeber-ggeben v 50a moet fin toeber-kebeó batsffl
tie göenen bie boo? fijn boob 5ijn ber^jt ί men iiS ooclt niet aïieén fcgulbig te
bergaeben beontneemmg ofte bèracötering ban't gunt iemanb ftabbe/maec
oocft ban t gunt Bp göejcBapen toaiS teftcösenibücBopsicfttbaeroöiftnbe
gÖcnomenv-batonseecftec enSe toeftomenb goeb niet foo bk toaerb en iSl
ijet?eftere enbetegentooojbige. »» i wuiaeroeni^/at?
cbent boo? neberigöetb enbe eeröiebing- ' ν w^MUDiing wero oer.
^"SuSHSäS tioïöt W engcij ai^ in ^
·,■' ^ Ä tv |
-ocr page 106-
Inleidi'nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 58
|
»·»· Sy··"»· / w MuiBytt-wn. ΐΛ>4;»Μ· ----
ßcftije?ftae3t/met6B-boegins\janietöattotllraffeftr«&t.
3©at öcElins aeneaetäö öp onjS bau ouöiS g!jefi|utcRt/öat foo ïute een mi^a^
bigöcn / ontgout/ljcrBergt/ ofte flercht / mc bat öP üan ist 6«Wnt>iSöe iietoc^
tclicftevuectcbacr tian Dceft «itfangen / fcgi^bts i^f ambenfeHieiierroaöisDe
befcÖ-JöetßiJi^Soeöen. , „ .. ^ . _
Φοφ üooj al (laet te toetai öat get aaig^ojai recöt aïlee« ?ict öc toaefi
fteib Wan bc «accRr macrbefliivgertoetsienbe bat eenisöemtfDaben/noch alSf
öe felbe 5ön göefiDteb/niet toel en itjn te fietonfen/öeeft in cenigöe jaecten üzt'
fiintciitjTe insöeöeert/ató? off Det üiaer boa? mtHjaeb. . ^ . ^ _, , „ „ _
guIcM bat tia'BinteniiTe ter oHmmne ontftaet of mt DADEL·iCKii
MISDA£D, ofUit MISDAEaDOOR WET-DÜIDINGE,.
DRIE-EN-DERTICHSTE DEEL-
mi[daed tegen V kven^
DADELICKE MISDAEDJ 5arßequimtiffißofTÈrcfcDcibeniMeröm
nae be tjctfföetbenöeiïr uan be jnficn öie ftp?onbcw luiben toe-ftomen / bie
top tïoo? beïcn ijcfiiTjen söesett te srjn 'tLEVEN , 'tLICHAEM , De
VRIIHEID , be EER enöe GOEDEREN.
©mbantefieginnenüan MISDAED lEGENS HET LEVEN
'iAöelcR DOODSLAG iucrbsöenoemt/ luaer onbet fiegrepm «f allejS
toaec boa? ben cenê eienfcö bejï anberiSnmtft18cj$ booboitiBeöoo?Itf&öcrooji
faecht/ bacr uit en ijS ben boobilager aen be erfgenamen niet gefjoitbcn/ om re?
öenen ïjier tooojen ttecöactt/ utt-gi)e5onbert in be PtoHen üan fiesraWns^e/enbe
500 baer eenis^e ftoflen meer boo? be mifbaeb ?ijn toecoojjaecRt: maer ioel aen
itt iDCöuttJe/ hinberen/ oof ft anberen 300 baer eenigfim jgn/ bie boo? bejS neber-
seflagenji arBetö pfa£ren onbergoitben te iuerbcn/ ben boobfïagct fcßuHiig te
boenöcrgoebins®« iJaaffÖ^Öc cabcJBtnft^ïiettóniï/sgiermftent Bp manierc
Ijan lijfrente«
Igoe ijjel nu "t Uerboljj ttan Oc ffifaffe otter öe öoobfTag&en (aiji oocß ober atu
bete mifbaben >eigDentUth enbe iioojnamentlgcit be 43raeffeItcRe ampt-Iuiben
toe-hotnt / aftoaer baer fcöoon geen ftlaröte ban be magen/ ioo toerb nocötanjS
^ωΐίί gOeBjuirfti / bat oocit be toebuiue/ iöcbuvuenaer/ftinberen/ oife Bp gea»
Bjcahe öan bien anbere naefle magöen/ be ftlaeftte mogljtn boe»enbe inbien
baer op Uolgt ïöff-fhraffe / ofte bat be mifbabige iuer&BaiHng'jöf lanbif flUefat/
300 en geBi^ be toooiseibe e4)t-geioten/ Hinberen ofte niaggen/ ^een ttojbec
rerlit a itf tot uergoebinge/soo aliS^göe5eit ίΜ: maer inbien be Boogfje ©beröeiö
r mifbaeb üerg«ft/ 50a moeten beiwoj3eibe ecötgöenoten/ fiinberen ofte rnoi
η öan ben aïjerkbniv mcbc (S>cbag\iaerr inerben om be B?ieötii ttan · ïtetf
m^ te vueber-fpieechen y teui ontoaerfijcib ofte per ;toi)ging/5no 't öaer ge»
/enbe 500 niet/omtc soerien nwt beii mifbabigtjen nae rebelicft jeggöen / Bp
»ss-fftmifr»
ofte jüKiJöM
wjKiattïi*
5ai onty
bergoelmg/
oötmeebi«'
nufbabi gtjen nae reeeiicn jegg
toeïciie soen fpr-Uuben niet en mogewBibingcnbatbenmifoabigefi^t
Souöen uit b'een ofte anbere plaetse/maeï tod BoPen be öoojstiöe öerg
iiiec0teriBï bie onVuettelicfter torfee iemanb tec beob öeBBenbcraojbcctt/sij«
OOcH aett be boobflag fcl)ulbig. |
eenPiilb Beeft ofte een anber Beeft gabbe/bat g^eUioontoaerqnaet te
boen / enbe 't feIPe niet toel en ber^eherbe / Romt iemanb baer boo; te fierben/
^ bejS boobflagitf frDulbig / Γ00 bed be ber-cpemng aengaet.
3ßaet iuaer 't bat lemaub Buiten alie uerjuim bebe bat ijem geoojloft toajef/
ter !®eoo2loföcr piaetfe/enbe op göeoojlofbe maniere/enbe baer boo? een anbec
nnam te peronggelucften / of bat iemanb in noob Jnare om ftjn lijff/togff/ ΒιηΒβ?
ren ofte goeb/jeflöenö göebjelb te Befcöütten/enbe alfoo iemanb boobffoeg/
'ttoclcft noob-toeer toerö genoemt/ in fulcften g^ebaHe bermag öp / bieBuiteti
fóne fcftulö be boob Beeft beroo?raecht/lanbtninntngBè beciiierben teïJt De te»*
ge <©wt0eib/ oocft wnber soen enbe bergoeöing.,
©00? onfcöulbigiaerben göeDaubeit bte oefening ban toiojenenboenbaec
Hxlch^ gebjoojiïicft i^i te g8efcöiebeit / oocit bic.Boomßi fnoeien niet een be bieg/
ofte bte fiüc&ji boenbe aen be ineg be boojBp^gaenbe luiben booj göeroep ïpaei:^
®e bjee'r fegenjS een nat^t-bieff/ ofte jegenjS een bjoubje-Itracnter geftöteD/
iperb g8eöoube:iboo? een noobtoeer: een man mag ooch fijn tonff in oberfoel
Bebonben nePenje^ben joberfpeler boobfJaen / enbe een baber DoeAtcri« oirt>
ftöafter/fonber ergens in geöouben te 53«. ■
VIER-EN-DIRTICHSTE DEEL·
Fa» mifdatd tegen 'i liéaem^
MI SD Α ε D ÏE Θ EN S 't LIC Η Α Ε Mi j^ ipaetbooj^iemanb eenig
lib toerb afijifïagovbennmf fet/geBIoeb2ifl/ofte anbeifmj« geftrencht.
llier uit ontftaet berBinumtfie tot bergoebing pan 'tmeefler-loon/fföabé
fnbe UJiMilrlwt5uim/ 't 3ps?Dwenbe Dt sencjing/ 't 3p oocB ba« nae/fbo tpan^
«ίδΕ
ootmoebi^efrSuIb-'BeRentenijEi / Poo^tïS bat i^p {iemItBben;(d moeten IktincHen
op'tfltaet/enbeinöui3en/aIiSoocftamiet te#eöen aen Öanluiben/oReaen
ben armen boo? ioen-gelb. |
-ocr page 107-
Inleidinge tot de Hollandfche 9z
|
ttßetftetgefiiCcRtjSsöeömrig. ^efmert enößontcieiinsti^'tfög^m/^^^
üucl cis8entltcft nieten iö« tiecsoeDelicfi/iuerDen o]? gelö scfcgat/rooiijanaeer:
fulcRiiücrfacÖt iüßcö. . , " , r-.,.^
auijct/öeftfien recöt üatt toegett &e ßrencftins onraaninge fiiiiö«^
rett. g&tmltftitecfit^ enöe trieitftmacsöm maseit fdbetbetßetermgnfrcf)«!/
ÉftDaecenöatonaacitöare mee(lcr?s ofteijiouöjen/üoojfaaueel öe feite öoo?.
ÖirtbetUèntonöebienll5Ön öerfto?^ ,,^ ,
Jjoab-toeec enöe 0nt>er5iHmt ongöebal iuerb Qict / söeïgcfe m emijoaötlas/
blö söeBeitt. Wit oocft in ftjn fjutii toecö aengöeöacDten / iuat ouetsing ofte
fcöaöe&piut^tóaeröinjet/ijSBuitenterBeurte, r^ .
fatten be boa?Beibe öergoeöing / 3ön op üerfcijeiöe plaetjen geio-fioetcn ge#
fielt/tbt Uerjoeninge ijan ieitianb bic inaetiuiHtglicfs isf göeinonb/ tuaec toe niet
0ereföttgtm59nbieBaectotl)?ij*ggeüecö£eeB6en&^^^
^00 ïuanneicöeelefsflmen boenbesön göetoeeflm öaeröeenbcbelöe/ enbe
intbiS ben boncfter ofte anbersi niet 5eecHer en isi tote beüJonbe Beeft gegeüen/
500 moeten öie met per ^len eenen Baerfcgulbigen man utt-matten / of mogen
aiiOèrjScenöoOjaïaengefpioftentacriicn. ^
iBie een ßeefl Öitft / δοο toat auaeö boo? Dat öecff icnmnli inerö aenggeliaen/
^SSef een bi?&ionbct tsf ggeiöeefl mt nac toeicßen Beeft gegaen
oto flrate/ai ftomt gp baec nae tt flerbcn / julcB^ Vuecö gcfietert aljf een iwom
öe niet alsf een öoobfïag» ^
Éii 't lanö ttan ©oo?n/itiie gequetjl 5Önbe Binnen ben berbm bog föii fmarte
booj eenige tian 't gerecöte ofte een ge5tooo?en meefter met Befient en maecftt/
mag om geen üerBeteringrcciit fpjeecfeen»
VIIF-EN-DERTICHSTE DEEL.
Γα» Hüm.
Misdaed ie gens d ε vriiheid
HOON. 9©p jeggBen bit eigBentïicR iegBenjS be b?9Öcib te fivni
om bat iuiben toaer ban ben eene niet en (laet onbec ben anbeten/ aï 5ön fp
öe«tH.s ongfjeïncft / in 't flutft ban be ij?ijöeib 5Ö" g9«lÖt6 / utt ftraiöte ban
Soeicfie b?ööeib tber een recßt geeft bat öenneen anbec geé leeb en mag aenboe»
55p on# Voecb ben ßoner berflaen göéöowbctt te ;ön be Boon te Beteren / met
opcntiicße fcöuib-Beßenteniffe enbe Bibbing om beigiffeniiS/enbe baer ei^oben
met gelb: tot bjeltften einbe ben i^eBoonbe göeïDoon isf seecfeere memgte bait
selb te noemen / enbe aen te Bieben ben eeb bat Bp ^eltjcfte Boon om 30a beei
ofte meei-ber niet en ^aube toillc löben» 't Cerfte t^ eigentlich vnebet-ebenm^
- - - - -----------------------------
iuwjtj υαιι ut υ«»·«, uuui »»»ν vi.n.yv»»·^··^/-"'; j»?«
beließ ïettenbe op be fiaet ban Beibe/ op be plaet5e inaec B« g^fcBieb m aljS op
■flraet / in iemanbss eiSBen öui^/ Äftß in eensê anbtr^ Bws^ / ^p alle bo?bere
omflanbiiSièben. „^
't ßecj^c tot be Boete toecb bérloojen boo? een jaec stoöffljen / aljS oocS bo«
a®öJolsöst«iffee«mlMttl>iunbfcöa»/)»aee onbec öan owbss6pbe^Mttfc|«J |
Reclits^geleerdheid.
iuel Bet hracBtfgfie geBonben te bjtncfien uit cenen BeBetr.
η 500 iemanbiï b?öBetb.gBcen ecfff lieft goeb en ijef/ 300 en ftan 't recBt ban be
seBoonbe niet ftomen op ftjn ecfgBeiiaem/ten ioaer nae be recBtfplegms j maet
tónberen ban be gBeBoonbe/ ofte anberen bie baer aen toaer ggelegBe» / jouben
eben-iael mogen aenBouben tot ioeber-ebening.
oEen erfgenaem bejS BonetiS ig uit saecfte ittß Boons^ niet geBouben / ban nac
gegeben bonniffe.
iBaniS / ouber# enbe meederiS BeBBen recflt om iemanb aen te fiJ?eecften ban
Boon gebaen aen Bare bjoubjen/tonberen ofte bienflBoben/ten Baren opsicBte,
't mier-jbjaerfte Beon ij$ bjoutoe-feracBt. ^an al500 Bier uit docft fmart
itan bolgen/ ai^s ooclt fcBabe 1 boo? bien eenbjoubJ-menffB beriiracBt 5önbe/ te
minber gefcöapen tot Baerls gclijcft^ BuVuelicft te ftomen / 500 ίίί be b?outoe-
itracBter oocft 5ulclisf geljouben te becgoeben» g^ocB be5en eifÏB moet ingefielt
iuerben Biimen ^c^ toceciten nae be baeb / ofte nae bat be b|outo bangetoe big
op Baet üoeten iii getoceff.
©it Beflaping Bp VuillefcBijntïoelbatnae'taengBeBo?entecBtgBeenber#
jtbemng en 5oube iuerben bereifcBt / om bat me 't jelbe recöt bie toilligbierb
BefcBabigt niet geBouben en bjerb boo? BefcBabigt: maer boeg om ber bioubJm
gtoacfiBetb 5i)n Bp onjS banoubsfbeelcplaetielicfteüjetteningBefielt/totBe«»
ö^ng ber üioubjen ofte maegben-fcBenberjef / toaer ban eenigBe be maegbe-
fcBenber^ opleggen be gcfcBenbe ten Bubielicft te nemen» g^n al?oo Bebonben
&?mcftt/bat bie een jongge bocBter ontmaegt / Baer moet troubien/ ofte boo? be
ontmaegbing Betermg baer boo?en boen in gelb/nae Beiber gelegentfieib: enbe
inbien fp iif BebnicBt/moet oocR be ftraem-ftofien Betalen. Be ftinbécm Buttm
ecBt geteeit sgnbe/ moeten onberBouben bjerben tot gemeene ftofien ban babec
enbe moeber/inbienfp Beibe baer toe mtbbeïen ofte BequaemBeibBeBBen : an^
b^iS 10 een ban Beibe geBouben in 't geBeel / enbe inerb een b?ouiu-menrcB «iet
gelooft m 't Jeggen bat iemanb ftaer Beeft fiellapen/bjannect W ontftent/
albjaer tbat fp julcitiö in Barend noob ofte anberjinifitooer i inaer Bet Bp-
«i,« ft..,,-----------------.. atmmn
i^fc ^ » «-»l· iiKiuen uiuniEi EUU/ luitH
___aube b?oubJ / al boet Bp 5ulcftiS met fiaec
bJiHe/boet Boon aen ben man / enbe ober^ulcl^ ten bien aensien aen be ^
berBonben / Boben bergoebinge ban fcBabe bie be man ofte Itinberen baer boo2
Romen te lijbrn, |
-ocr page 108-
Inieidinge tot de HoIUndfchc Rechts-geleerdheid.
|
l^icK booij toetten bcrfionbrn alle öic man&elinj ofle fcßiifrcIicR / in 't δρ-
wefen ofte in "i afttJefen/in "t Ucimclicii ofte in t opcntuiec/ iet te feenneu gfjeücn
imc booj ieinanii^ eer toerb sfjeltrencftt / aliuaet "t oock foo bat fulrftii
ötSItigtoaec/uitgenomen toanncer fobanig teltemien gBeben göefröifb acn
toeber-eUOTing/ingeüalic ijet aengßeseibe iß ßntoaerafötig / fiefiaet in
fcÖiilD-öcßenteniffe/inbbingoin bergiffcntif / enbe toeruiartng bat robamgfeg^
seiiii?on\aaeracDttg/enbcbat Öpbie fulrfti^gftefeitöeeft uan be gljelaicrbß
lueteit toeetbanbeugb enbeeerc. iKaec tnbiehöetaengöefciöenicteii iuaec
"> mact alleen onöegooiltcft boo2t-gcfi»ac8t / foo foube ben
ut-wnt.l^ww »»».χ ________ö""«—-v-■ ______
ïallcraer/ met öcHcnteurffe ban qualicft baec aen gßebaen te Bettöcn / 6eöoo|tti
tó bqlffaen. ©ier ftomt bp feechere gelb-boete fidcfeiS aliS in Boon cnbe onbec
^elgcfte berWarin{rt)c ban ben göelafierbe alé ban bengJjeöoonbeijSgOCi
5eit.
't «ecöt uit ^ecRe ban laflering fpjuitenbe / betgaet mebe/ofte buirt/fulcßjS
ftïif ban Ooon t^ gcjeit.
zeven-en-dertigste deel.
ra» mifdäed tegens gód.
oftctoiate?
getD: bieee
^00? goed-beneming ïuerDen berbonöen alle bieücii / gcVöelbißerif/gronb-
rooütrif / 0ocft bie boo? balfr&e oojltonDc ofte anbere guaöe miböclen / icmanb
toan 't fgne 0eIpen/i>ic ccn;^ anbersi beefï quetfcn/cnöe bjcrgdijchcn»
5©ao?goed-verargcring.«iltc Die 0nöc8ooiclich cojsaecU ßö^ücn totberati
CetingbanrenianbiS gocb»
3©P5eggen die't goed aengaet: toantniet alleen bic cigöcnaecijSiniJoUc
oftegöebiechelicßeneigßenbom/maec oofft bie geb?uir&ofte tocr;cefhcröcib
^aböe aen '£ goeb/ofte bejit alleen / fieefÏ recgt jeggenjS ben niifDabigëc / üooj
/00 beet Dp beoi gern berftojt«
•ri..Dimnum * SÏIIe bcj^uim ijjaet booj iemanbïoctb tjecbonbcnin'illucftbanboobfïag
wipa d»tuBi. iuonbcn /10 ooc& üracètig om iemanb tt berbinben tot bergoebinge ban
feöabe bie iemanb lijb aen (Bn goeb.
3ine fcöep«! Öacrancftertocrpenbe moeten een fioepe ofte bobber baet op
öebben/ enbe of 6p !ffleb?eecttc ban bicn eenigfte fcgübe göefcDieöc/ ist ben gljci
b?eecRigöe be fcS»^ in 't ^egeel g&cgoubcn te beteren: maer iuien^ boepe ofte
tobber nae 't uit-inetpen ban "t ancher buiten fr&ulb ontöjeben / mag üoli
jïaen met betering ban be ßelft banbe fcDabe / inbien |p baer inne niet anber^
en^abbeftonnen boo^jten.
3®anneer ttoee ftöQjen bp malftanber leggen/enbe Bet cene aen begronb
raecM/afte mibcrsinitf oict m δαη Jtbgcfwn/enbe 't anber Dun 5βα nae gelegen i^
bat |
acht-en-dertichste deel.
Faft mißaed door '^etdrnding.
MISDAED door WETDUIDING wanneer de wet
eenige uitkomfte iemand toe-rekent tot mifdaed. 't3©elcit bJCl itan
gijefcöicben/ oocfe baec inaerelicft geen mtfbaeb en isf/ maer nocBtanjS niet son^
Der ioettelicSe OOijaecbe / wanneer iemand, uit het onze of door het onze,
werd verkort.
Uit het ónze: al^ tctfl Uit ioienjS guijS ben &?anb ftomenöe bao?t-gaet tot
anbete öuisen. . . ν ^
('Centb3eebe/*uit wiens woon-plaets iet is geworpen ofte geftort opCen Jf-Demsqui
^^Sïss"? Sn^ïïe t???at S e?genÏft^^ ^ui^ / ofte oocft toaer in
iemanb luoont boo? met, fBaec een babet tuoonenbe in een beet ban 't
op Bem jßlbe/ i0 niet geöouben ban toegen 't gunt upt een anöer beel öesi {jui^i/
altoact fgn ?oan iuoont/^oube mogen gefcöteben*
(Cen betbe / * wie iet heeft nitfteeckende ofte hanghende ghehad ter plaetze *i. Qui pofi-
daermê gewoon is voorby te rijden,'t welck vallende iemand heeft befchadigt. ff"" autfufiié-
3©p 3EgS8en geeft uitfteeckende ofïe uithangende». albJÖCr 't bat Up 't 5elbe
niet uitgefieecften noc0te uttseijangen en öabDe.
Door het onze: 't 5p levende, 't 5P zonder leven ί levende al^ Ollje bienaetó
oftebeelïen.
^00? ber bienoetiS mifbaeb en toerben be meejierjg enbe bjouinen in 't göe^
meen nietberbonben/ban 30a beel be onBetaelbe öuir mag bebjagen.
iBaeC * ftÖippetjS/ * ïnnérfimi/ pnitp * ftrtihnithprtó t ÏMM .
en alle fc^abe/bie iemai
aojDarefiÖiP-Sesellen/ ___________.....
* «©ooj bet beeilen miflïaeb tnerb iemanb beuBonben / toienjS bcffi Buiten ge^ *i si quadm-
Ujoonte 5önbe bereit ofte beriniibert iemanb öeeft befcgabigt/ ofte iuien^ beeft pes paup«rien-.
eenjS anbcrisï Beeïl ijS aengcballen/enbe also geeft geboob ofïe letjel aengebaen. fec«it.
3©ant ben etsöeimei: ban öet beeft bat julcft^ öeefï gijeaaen / i^ göeljouben be
fcßabe te beteren/ofte öet Beeft ober te geben tot föne fteure^
g^aer en Boben Beeftën bie op eenjs anbec^ lanbtoerben gBebonben moggen
gefcButtet toerben/ efi mossn in be fc0utf-ßoi Blpen tot De ftofte bajt Det Beeft/
tot öat be ii? üetgoeöet ofte bet&aiset»
na Cctt |
-ocr page 109-
Inleidi'nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. 58
|
<em iuag^enaer ofte ^uifmaii iuiensi paeröen Sollen/altoaer'tiiuiiöirgn
ffftulö/iäsmßößsßöoulienmiißrsaetitns» ^ ,
eigenaer »an «n 8onö die iemauti!^ siöamen ofte anöere boselen öeeft
boob rrH-Hhrt-Pn/iö trttiRouüen «ulcft^ te iieteren/ ionöet tc moeöen öolftaen mct
g^eier&buerßaetmetiieig Beeile^ booö/300 toanneer tiaer niet Bpeniii
bat Den eigenaet ftan toerben setoeten»
Niet levende: aljSfcgepen. , · ^^ m ^ ν
^oo toanneet ttoee fc^epen Sinnen ofïe ömteniS ïanöjS malftanbec aen ßoojb
I / met fionnentjc ontjeiïen nocöte onttugcBen / cnbe julcM 't een t anbec
< / τηη ί-β»· ββΜβ»· rtliSi-i»»· rrnho»*!»
negen-en-dertichste deel.
f^a» Betding,
DW0 uerre söefpiOOÄen gefiftenbe öan Bet öeffaen öer berfiinteniflTe / ïaet
onjs ftomen tot ÖÉt bergaen.
Deverbinteniffenvergaenof300batbe^elUe t'EENEMAEL STER-
VEN, cnbe mibföien 500 inel be 6o?sen aï^ be saec&Voelbigen / infgelöcM be
panben enbe onber^ettingge/sijn öeö^ijb/ ofïe 506 bat be toetbinteraflTen töecben
gcinaecilt KRACHTELOOS, door het ghebruicken vinzeeckerebe-
iiulp-middelen, vocicfte ijcrjuittit 5ijnbe be ijerïJinteniflren'mitDetööebolsöan
öicn öare itrac0t 5ouben beöouben.
©eriHntcnijTen STERVEN boo? RECHTS-ONTBINDIN-
GE, oftCbOO^bCiSZAECKS ONDERGANG.
RECHTS-ONTBINDINGE gQefcDtebboo? QpiTING ofte
boo? quïitschelding.
qu ΓΤiν G ijs een daed die uit eigen kracht het recht ontbind.
«Cnbe BETALINGE of BETALINGS-GELIICK.
-x. Solutio» * BETALING i0 een opbrenginghe des zaecks die iemand fchuldigi^
gedaen door den fchuldenaer ofte iemand van fijnent weghen, mids bequaem
zijnde tot het opbrengen,aen den infchulder,hequaem zijnde om te ontfangen.
Opbren· |
Opbrenginge: be toeic&e&an fiefiaen in boen ofte in sebe«/enbe'trtfjejj^
10 gemeenltf & te üerftaen eigen maeciten/ baerom bie 9aer gocb niet cn motten
bertojeemben/aliS onmonbigen/boen oofft geen toare iietaiinge. ^
Des zaecks die iemand fchuldig is.nïet ban iet anbetiSibiant baer boo? ^oube
be beröinteniflTe niet toeg-göenomen tuerben / ten bjaec met baille bcjS infcfjuls
betitf* We 5aecftc moet oocfe apgc6jac0t toecben in 't gegeei; · toant Betaling · u sohiie
bp flucitcn Beöoeft ben infciiulber niet toe te iaten / 't moet oocft göefcöicben tec fwf«««»·
plaetse Begrepen in be beröinteniffc / enbe ten Befpjoociien tijbe: ioel eer mate
niet later.
Iemand van fijnent wegen: SEItBaer't bat ben fcgulbenaer baer ban g0een
ftenntfTe en öabbejmaer bebe een anber be opBiengtng uitfgn eigen naem/julcii
cn ?oube göeen BetaUng flrecßen / ten bjaer be 5aec6e ben opBzengher aengtna
beröintentffè
Qemtij.
fpSaS^Sm^^'^'^^^^" ^^^ fcöulben/ tet m BancSBjeucßig öJßcö / mag
Infchulder: altoaec 't bat öP niet cn bjoube: infseigcftsf aen ffine gftemacft<
tigbe in 't ggemeen tot alle jaecften / ofte in 't Bijonbec tot bie jaften/ eer be lafi
bjeber-roepen/ofte immecjS eer be Betaler 5uicftsf öjcet: maer met acn centge
anberen/ 't en iuaer in be betBinteniffe inaer BefpjoocBen bat aen bie «Ibe be
Betaïingejouöe mogen gefcßteben»
Om te ontfanghenrbjant bie gBeenBeiüintcnßeB&ßn ban Rareeoeberen/
mog&enoocftiüettelich gijeene Betaling0e Dntfans9en:enbe baerom bic aen
cenbjecsBetaelt bierbnietgöebjijb: maer ßan alleen beiueciff aenfp^eecften
aentoesenfcDulbigiii/
äätä
toll loffen/seit W fulcftg met / foo mag ben inf^ulber ter felber lonSS
ep biat fcBulb ÖP lulcftii ontfangt / mibiS bat öp rebelichöeib SKcBeS
taling metreftenenbe apöetgunt onseecRcr/ onberfcßeSdStÄ^
ftöulb moa bJanneer baer feftere / berfcgcenen ofte rigen fäuÄerb^
VEERw |
-ocr page 110-
Inlêidi nge tot de Hollandfche Rechts-geleerdheid. i6
|
VEERTICHSTE DEEL.
Vmonäemcht-leg§ng^vermenging,verliUng,
*r.Coni;m-T>ETALÏNGS-GELIICKtó*ONDERRECHT-LEGGING,
tio. ^ |J*VERMENGING, »VERLIKI NGE.
* 1 confufio, ONDERRECHTLEGGINGis? wanneer den fchuldenaer debe-
fatS!'"'"^"'taling aengheboden ende geweigert zijnde , het gunt hy fchuldig is leit onder
't gherechtjden infchulder daer van de weet doendei
aBantfulcftiSiiierchtfoateelaïsï cigcntlicfte fietalmflfie«
vermenging tSf wanneer den infchulder des fchuId€naers,ofte den
fchuldenaer des infchulders.erfghenaem werd.
Ce toeten fleißtritcii/ niet onDer öoeifiefcHipingSe :Joant bie flecßtelfcß
crfsöenaem ïoerö / Seftomt alle 6aet enöe lajlc üan ben oüerleöen/enbe obeci
fulfinerö öerfiaen ßem felbe te fietalen / ofte üan öemfdöe Sei^ins te onti
^"v^E r'L I K I N G t'if een teghenftellin^ van infchuld jeghens uitfchuld,tur-
fchen de felve luiden uitftaende,tot gHelijcke waerde toe..
moet toei in rccljten &pgcii|acf)t toerben / om batnten anberjS baer ban
niet cnßan toeten :niaec boet öaer kuercft mettcr baeb/ fulchjSbatbiebooj
ïuan6etatingöeineeni0Beïi0ete ofte anbere fcijabe foube toaHfn/baer boojtii
öeteiiö.
* 1. liquidè.. De tegenfteiiinge bereifcBt bat * faub«: maeitß filijcHt bat ßet eens faa beci
!ajacr&5P aljS i)et anber.
<2nbe öeeft baerom plaetjS inijelb/jcßöensi ßelb/oftein ffSulbenbiebett
fcijulbenaerraet gelb mag Betalen :0oc& in alle saftenbieinmaet/söetoicQte
enbe getnlc/ öeHaen / iegeaë selpcfte ja&en / aliS oocfi in mifbiSsen enbe öerjuis
nien bie fiennelicft etjen groot jgn.
^aer niet toannecr be fröulbfietiaet ter eenre ofte ter anberc 59be in feec#
fiere encßelelaecis/oocß in cenig seliäfgte Uan gocöcrmiuaer onber tseele fteure
baït/ofte iuanneer be ff0ulb onfelaerijS*
3infc&iiïb ontftaenbe uitaengefiojen recBt / ai iß 't bat öet ßur^erlicite recßt
öe felbe niet öp en fïaet/mibs? bat öet felbe feirger-retöt bie niet en ücrnteiige/
ofte üerset baer legenjS en geöe/fian ße6?ac0t toerben in berigcftinge: maer bie
iet te &etuarenöeeftontfan0f)en/ofte eenigöejit oniuettelifft BeeftSeftomni/
ofte bie iet fc&ulbig ijS uit 5aec6en tian mibbeien ofte lafien toanïanbenofte
, _ , iieben/mogen baer jegenif niet üerïiften / oocft bie aen 't ianb iet ftUuIbigiSn/
ktionr'^ ii^^rben niet iaegeiate te üeriiften 't gunt 8aer Bomt»ban een anberf ontfans»
EEN-EN-VEERTICHSTB DEEL.
Vanqwjtfcheld'mg terfchemk^endetoepgging van met te eijfche»^
QUIITSCHELDINGÏs^ wanneer de ontbindinghe fprnit uit des
infchulders wille. |
geefcijiebbooj MENSCHEN DAEDofïebooi be wΕT.
<©00? MENSCHEN DAED zonder fchuld-vernieuwing, ofte met
fchuld-vernieuwin^.
ZONDER SCHULD-VERNIEUWING, byfchenckingoftc
buiten fchencking.
* 2δρ S C H É Ν C K ING wanneer den infchulder zonder ghenut den * t; Aicepss-
fchuldenaer vande fchuld ontbind j Uw.
oïnbe iuerb altijb julcftjS berfiaen te ggefcöiebcn δρ fcSencftingge / aïtoaer 't
bat suIcftjS niet uit-gebjucfit en iuaer / goe toel in 't aengaen ban berBinteniflTe
anberiS iöerb onberBouben: om bat ontBmbinge meer gunfï berbient ban bers
fiinienifTen.
53p be iSomeinen pias be guijtfcgelbinge te fcgene ß met jeecßere iuoojben tc
moeten g&efcßieben ι macr 5p oniS / ggeitjch in toejegging / al^oo ooeft in ber^
tofTing/ ijS't genoeg batmen ?obanige bioojben getijuicfte/ bic ftjnsi recötsi ber?
iatingöe mebe-b^engljen / enbe bat sulcftsf δρ ben fcöulbenaer ofte ban ffinent
loegebJerbe aengenomen.
SBUebieöacrcigljengoeb nietmafgtigen^ijn/aocft bie ober anber luiben
goeberen 5ön göeftelt/ 5onbcr macftt te Ijefifien ban imeg te fcßencftcn / moggen
Docit niet ter fcftencß quijt-ffBdöen.
opbrengiug ν
nfchulders wi
Ö9e5eit batmen ben infc0uïber't5eïbe moet Betalen
'fömbig ijS / maer nae-bien een ibec ban frjn reröt mag bJijcften/
infeliulbet toefïaen bat ben fcBuIbenaerfjembolboeboo^
lei aniicrsf/enbe suicfteopijensmg ban sea beeï ai^söetaling.
«itflellen gegeben aen acöter-iüt^baerber^ / m nietig / aïji fcljaöelicfe jönbe.
begeni«nciüelbaerr.
TWEE-EN-VEERTICHSTE DEEL.
Van handel-braeck ende leeliing^
Buiten SCHENCKIN G eefchied quijtfcheldine door * HAN . τ t, , r ■
DEL-BRAECKofte boo? L Ä S ΤIΝ G. ^ ^^ * conÄ
Η Α Ν D Ε L - Β R Α Ε C K Ι^^ wanneer die t'zamen-ghehandelt hebben
malkander ren weder-zijde bevrijden, met wedergeving van 't eunt ontfaneen
^oudè mogen zijn, 0 tx
iet ande,, in pi^etze van 't gund iemand fchuldig is, met dS *
_________________ |
-ocr page 111-
|
Inieidinge tot de Hollandfche
DRIE-EN-VEERTICHSTE DEEL.
Van fchuld-vernieumng in Ίgemeen.
* U Novario. * CC HULD-VERNIEUWINGiii wanneer een verbintenilTe 7oo
fcJwerd quijt-ghefchoiden, dat tefFens in diens plaetze een andere verbinte-
nilTe ontftaet.
'©it mogen bom alle bte berSititenifTen mogen aengaen/ cnöc Man alle saften
________________„5cn ggeltjcii tterBinteniffeiBerb aeiigegaen / enöe
_______________t oocft boo? rectjtfpfeging / ioant boo? bingtalen toecb berftacn/ bat^
mentenïueber-5ööe ßera beriiinbban ijet guntßpuiterlicftöonraflTeselteeC'
ben üerfiaen.
JlBaec alss ban be meeningfjc bec öanbelaerjS toecb ggettoöffeK/ 5αα ïoerb 6»
ansf niet becftaett fcgulb-ücrnteuining göefr gieb te jön: al# 6p bao?6eelb toan?
neec ben tp toerb berlengt: tuant baec booi en iuerben be öo?gen/noc||tc pan«
öen/ niét berflaen ontflag^en te 5ijn / 't toelcft nocStanjS soube moeten boIgSen
inbieii fcguIö-tecnieuiiJing iöaere gefcgteb*
VIER-EN-VEERTICHSTE DEEL.
Fa» overfetting^
H^etDttbecßeßnoitraebe OVERZETTING:
♦OVERZETTING ijS waaneer den eene fciiuldenaer werd be-
tiO,
vrijd.ttellende een andere die daer toe willig is in hjn plaetze.
aßi? Seggen die willig is: toant öoeiuel men een fcgulb jegfjeniS bejS UftnU
öenaerjS toil Voel mag toerhoopen/ foa en magme« nocgtangf niemanb btoingen
om aen een anber/alji met ben tuelcße itp geganbeft geeft/Betaling te boen.
25p oniS toerb noit berflaen obecsettingte flfisfc8ißben/'ten spbnibelicfs
ölöcfte bat be ijjülc göeiueeji bat De eerfie fcgulbenaet foube jijn 6cb?ijb.
f 25.Wsnai enbe baerom * aentagjinge / Γφοοη aengenomen sijnbe / ftiengt geen oberi
setting mebe.
VIIF-EN-VEERTICHSTE DEEL.
fan aenwyzing, ende nmentlick van mjfel-brieven^
AENWIIZING ggefcHteb wanneer een fchuldenaer fijne fchuldenaer
verzoeckt aen fijne inlchulder betalinghe te doen van zijnent wegen.
£ SS. »et«. |
R echts^geleerdheid.
atïjt ofte bcettien bagöen / ofte anbeclinsi Sinnen feojten tijb nae geïegentBéïö
ban saften.
g^ebeDpsuïcft^niet/foa foube 0p bediefen §n bergaelopbenteicftenaes
ban beniniflTel-fiiief. , ^ . .
g^ocö inbienBpbaecben ïuiflTcI-Bnefaen 0oub opentïiifi 6etiAngS»eigciri
be/ofte ban bjegöen fgn * onbecmagient0eib bjaec blucötónbe of fcBuilenbc/'
ofanberiS booi onbermogenbe ftebeggen/infulcften ggeballe foube ßennifle
baec ban moeten ggemaecftt bierben terfienb/oftefiinnen ben berben bag.
^^ en becmag ben öoubec bejS Vbiffer-öjiefii geen oberftomH met ßem te
niaften/maer moet 9em alleen tot öetalingfie becmanen.
Cnoeinalle ggebalieis^ fcfjulbig ben bjiffel-6?ief metbeßennifTeterussc
tefenbenaenbentetchenaer / enbe gern beioete te boen met beeecflesBelei
ggentöeib.
lingmocgtè ballen.
©en Sjieffip Bem baer be felbe aen öoubsgnbe aengenomen/ fooioerbben
aennemer inel fctmibenaer boo? föne tae-fegsinge / maec ben teicftenaei: bejS
iïjiffel-6?icfis i0 baer boo? niet 6eb?tjb: maec bermag ben öouber/ nae ggenoi
men ftennifle aïiS boojen / ftjn beröael te foecFien op ben teicitenaer / be toelche
gern be bJiffelöJief met beboo?feibe ßenmflTe sönbe bertoant/ ft®ulbig t^ ben
felbe met be ftoften / fcfjaben enbe miflinggen/tebolboen / ofte immetjs te boen
Öanb-boïlinge onbec goebe betfeecRctBeib.
^^ocijbengoubecbanbe teicftenaec söeen fietalingBc Beftomenöe/mag kuci
berom fgne fieer nemen tot beit aenbaecber/ enbe ben feibeßebtoinsöcntot
6etaïtngBe ai# boojcii/mebc mib^ bertoonenbe bc iijifel-ii?ief/mct ßemiiffe ofïc
Biijcft ban Voanfietalingc.
zes-en-veertichSTE deel.
Fa» quytfchelding door verdring.
* Ou 11Τ S C Η Ε L DIΝ G Ε Doo? be W Ε Τ gf>efri)ieb door veriarin-
V^ghe , wanneer zeeckere njd zijnde overftreecken, de fchuld werd ghe-
Jiouden voor ghequeten.
3®eïtóttjaetbatnaebcïïa0mrc0ececSten beber&ititenilTen boo? betp niet
εη betgaen: maet bat alleen becset baec jegen^ï iuerb gegeben: maec naecbec
insientie 't gunt Bp anjSban oub^ berffaen / salmen öebinben bat gßelöcß δρ
ben eigenöom s^öe bao? berjaringe Jnecb fieftomen (tnaec ban 0iec boo?en * t: p, , .
gefpjoocften) bat oocft aisoo be fcßulb beo? 't berloop babeïicfe bergaet / enbe «o.
gelijcft eenige voctten buibelicfs fpjeecften/üiecb geöauben boa? gegueten/ sulcis
bat baec uit geen eifcö en ftan ontflaen / toaer uit boïgt bat ben recftter / alif
Öembantbecioap bait beniijiö6löc&t/ ben eiffcöei· iteöoojt teberWatenmet
Diitfancftelicft.
g^ese bctjaringöe fip onjS göefcDicö in 'tgöemcenmetDet üerroojJbaneeit
beröatiïecl ban öonbecb jaeren: |
-ocr page 112-
Rechts-geleerdhcid. 97
|
Inleidinge tot de Hollandfche
a©eïöei;liaenbe öat tian öien tgö laecben afsQctcacßen mmber/aM05it&/ uife»
lanbtgöeiö/cnöc anöerc Metjel / toacc öooj icraanö geen rccßt en Deeft ftonnen
fpjcccftett»
gaeclicftfcöe fc&ulb / aïjS ïflitcn / toerö oocß in öe ^elöe tijïi Ucr/aert / nirt
alleen 50a beel 't beriaop aensaet/macc be gegeele fcfjulb.
'©αφ cenige fcBulöen üeciaren tn minbec tijb t
®ant^ loon uan ijooiipjaften/öolmacöten/ !ajonb-9eelcrii/'fc02öf-löon/ öuic
ban bicnllöoben/ ïoacrbe üan ftoopmanfcßap ter tïete gelebert / öocft ban 1
neeiS-ftrutben ter iomcftcÏ bcrßocöt/enbc geiiojgbe gö^asen/ moeten s&eeifcöt
tuerben Binnen tïnee jaecen nae bat ben bienjï ijS nitgegaen / ofte be itoopman';
fcgajjpen geïebert/ ofte 't gelag iiS göeßojgt/ ten toaer baer ban fcöjjftcltcfi fie^
fcöetb bjarc g^emaecftt / in bjelciten göeballe fuIcRe fcßulben nweten berbolgt
tuerben fiinnen t0ien t'aeten f'egöenif ben DOjfpjoncBelicften fcljulbcnaer / maec
iuaet be selbe boob / iegßen^ ben crfgöenamen öinnen tbjee iaeren nae bat ben
tnfcöulber ftenniffe ban 't obeclöben jal 0eö6en gegab.
®an eenige bec&intenifren bie tn ftoiter tgb beriaercn/ 8ter boojen f Γήικε
pïnetse/in 't beröanbelen ban be selbe becBintenifren/sefpjoocften.
ZEVEN-EN-VEERTICHSTE DEEL.
P'a^ quijtjcheldingdoor zaecks ondergang,
D©0| ZAECKS-ONDERGANG tlerftbeberBintenifTe wanneer
iet enckels was in verbinteniiTe » ende 't zelve buiten des fchuldenaers
verzuim ende * voor fijne wanbetalingc, t'eenemael vergaet, ofte immers ghe-
raeckt te zijn buiten handelinge.
3©p Jeggen enckel: iuant in geflacSteltcße becBinteniffen ftan suIcftsÊ geen
jjlaetsï DebBen. ,
Buiten verzuim ende voor wanbetalinge : taant anbetiSjOUbe ben fcSuIbCi
naer geljouben 3ön in pïaetse ban be ja&e be töaerbe te bolboen.
Buiten handeling bjerbcH tz ^aecftcn / toanmer be ^elbe €ίοίιε tae-söctoijt/
ofte tot BegraeffeniiTe geeigent taerben: jaten ooch tot gebuirig geBjuicit ban
ianben ofte jleben geeigent jgnbe/ taerben Buiten jjanbeling/joo beel Bisanbcre
luiben aengaet/gelijcH gier baojen i^ aengeroert*
ACHT-EN-VEERTICHSTE DEEL.
Fa» heriiellingeuit vaere^argeliß ende minä,er)arigheid.
^ geBBen gc5ien öoe be berBintenifTen (ierbê;ïaet onif 3«" be selbe
_ boo? behulp.middelen krachteloos ftonnen tuerbcn gemaffKt.
^ese behulp-middelen maecken de verbinteniiTe krachteloos, in 't gheheel
ofte ten deele. |
1©it beje biie oojjaecften fp^ititen DcBe0ulp-mibbeïentiaïi.=iheTftellingen: * r. κ^β,,μ.
iuaec boo? temanb toerb gefielt in frin geDeel/ julcßi? 8p toajEf boo? gct aengaen rfonis in in
ban be berBintenifTe / mibii bat gp öoeft ben anbere fielle in fön g&eßeer/ toaer
in ten bjeber-59bc oocft bieber-gebing ban b?ucöten enbe g^enoten Baten / aiss
oocft bergoebing ban fcgabe/i^ Begrepen« <©e3e Beguip-mibbelen toerben to
onjS berfocßtban be öooge obergcib/ bjelcfte^ plaetje ben öoogen raeb in befen
Bebiaert/ te toeten in 't aenbangen ban be saecft/ boo? BeRoming ban * Blieben * mm:'
öaer toe btenenbe/ maer tnbien be jaecfte aïreebe in rechten / enbe be berBins »««"f"' >»απ
teniffe ienianb bietb tegen-gebJo?pen/ in sulcften ggeballe gljefcftieb jalcji büoj
öeriirijging ban .ooilof/ oin in recöte * getifcßbersoecR ban Öerfleilingge tc * ss.acqtttrt
mogen boen: Beibe met lafi aen ben rechter /om baer op te letten in alle Billicft?- "ügi.
ßeib: eabeöebiien bese IjerfielUngijß ßracßt jegöen^ alle bie uit be berBin^
tenifTensönge&aet^
V Α R£ taerb berfiaen een ^roote vreeze, alji ban boob/ onteering/ gcoote
pgn/ontoettelfe&e gebancßeniffe fijnsi felfji ofte ber fgnen, aBant 8oe toel mi -
uerBintenifTe gier boo? söbbe aeng^egaen in gaer selben Befiaet / om bat ggt:
Dtoongen toille mebe een toilié 1,0/300 ijS nocötanjf rebelicft bat jegenji sobamge
btoanchelicßc berBintemflen Beguam^ Beöulp-mibbelen joubcn bjerbeng&ei^
fijuieht«
ARGELISTtiS quaed bedrog, aengeleit om iemand te verkorten: bit
Segulp-mitÄiel fjeefi geen plaetjS aljs öe öanbeiing tcn toeber-sijbe boo? aKgelifl
iif aenggegaen: bjant aifban iss be öanbeling ban ben Beginne af nietig j maer
iuei aliS een ban Beibe boo? argelifi sijnbe berhojt / sem aen öe Banbeiiirgt: niet
sntbiïQouben, „
m berBintenifTe 3Önbe gerlielt uit bare ofte «cgDelifi / m oocß be Bo?grien
^^ifllibERIARIGHEID ii allen tijd beneden de vijf ende twinti?
jaeren, al fcgilbent maer eenen bag/)ae maer een flonb.
g^it en ijS.niet te berftaen ban ganbelingen bie be nrinber-iarigBen aengaen
sonberl^arc boogben/(toant bie 59" birtig) maer bie fp aengaen nebettiS öare
öao0öen/ofïe öie aenctegaen tuerben Bp be boogben alleen»
^5i8e£fieHinge geeft plaet^i bJanneerbeberßojtißgeietmercMicftBeeft ,
te Bebuiben/ enbe beroojsaecfet ijs 0002 onBebacötöeib / niet boo? ongebal: enbe
öat in öanbelirigeri/niet in miföaben/ Öofe tuei bat oocß in berfcgeiben mifbaben
ue minber-iartgen mtnber aljSanberen toerben geflrafr.
®e5ß ßttffdlingöe mag berfaigt toerben/met alleen Bp ben minber-farig^e/
maer oocft Bp fgnc gemacgtigbe / ofte bic ftjn saecft in rechten ßeeft aengöena-
tnen/ uocR »P fön erfg^enaem/ maer niet Bp be BD?ge/ be toelcfte eben-toel Blgft
UetBonben/toaerin bcsegerfielltngeban anberenberfcpt.
ï^et ttocßiiß berfcgti nat onbereBerflellingBentoerbenberiaert metben
aägßmeenen tgb: maer bese ßerflellinge bergaet ten 3p be selbe te toercii tocrbc
gelfit tinnöi Iii« lacroi nw öat iw meerbec-jarigöaö ijs ingegaeit.
NEGEN- |
öan seiiüoca'
ten / P?octt=
watö / Cötä
Riigtiiiii.
nieiiteii»
1 t Metm. IN'tGEHEEL SBefcgteb SUlCßjS uit oorzaecken van binnen ofte uit
* L. Dolus ' oorzaecken van buiten»
OORZAECKEN VAN BINNEN jijn * VARE. *ARGE-
XIST, *MINDERIARIGHEID.
-ocr page 113-
Rechts^geleerdheid·
|
SrzeivrzaS'Sccti oocft Ußrflam tt 5ön / iwatmeer 't söeößcl ecrfl jöntic
0e«fc0t/öaßniae«niicciiMerii!5eeirc8t»
©oo?isi ccn ctfööenacm / ofte temanöjimöt DcrftresDotJroomw/ o^ cm
^emacötißiic/taerö s&eijouöen Daoj cencniretieselöc met ben iwojsa» ofte
"^SionSm gaet in »tacffte ban söeiMÖfoe safte / iaanneec ba«: ßBcm
3ulch?ä niet tjccfcöooncn/töi ioacr öp minberjaerig iuare geiaceft, bon«
raffen ßetoßjen op S« seseen ban centsße ftonflenacr^ / ofïe m gefcßilb^Ju^
iDelicft op i»acn ofte uit baifcö iiefcBeib / 0«ί>δεη sßeen fttacßt bati 0|cüi9fï>e
;agen be binalins 5!)nbe ontbecl^^
VIIFTICHSTE DEEL.
Van verzat uit gedienEede,
k \ To Ν ΝIS - G Ε L II C Κ faS eén eed die hy iemand is ghedaen, ©ve^
V een zake die by fijnen tegendingergeftelt was t'fijnen «ede.
ßy iemand, t ;p 6p bß man seto^ oftß öp föne boimacßte/baei: tat · sonber?
ßnse laft öeöbcnbc,
Gedaen: 't jelbe 50Mbe 50Π / iBbiCö &p fierjetb jönl» ben eebte boen / ßem bc
Seïbetojaetberbiagen*
^ Ä paföM By fijnen »tegendinge^r ofi« öj^ jcïfjS beimacSte sfteUcIt tot aiie j^ßen / ofte
s^fë iH'e baer toe ßabben jonbeclinse iafl/ efte bie maift öabbe om t«®t tc pleöfen
tot fön eigen 6aet, ,
Geftelt t^fijnea eede: toont iuilHgBen teö ßeeft Seen ftracgt/ aocö«^ een
eebioaer mebe iemanb Bp ben Secßtec barb ßelaflt/ ten biaec baer bonmjfe ois
iwlgbe/enbe "t5eiöe stns in Rcacöte ban gebjgfïie safte,
EEN-EN-VIIFTICHSTE DEEL.
* %■. Ceßio
»iTcftitmio VanheedelaffBand ende wtßeL·
«.Är iQEfiulp-middelen die ten deele de verbinrcniffe krachteloos maedcen
»Itradiml· XJ* bocdel-afltand ßftc ♦ herftellang «it zake van verkorting over de helft.
ο " ßOEDEL-
* t.Excipiio
Iiwifiurandi. |
Β ο Ε D Ε L - Α F S τ Α Ν D een wéldaed dat van de hooge Overheid
werd verworven, waer door een fchuldenaer bevrijd werd van ghevanckenilTe,
ende oock de fchuldén niet vorder en is gehouden te voldoen , dan behoudens
fijne nooddruft«
3©p Jeggen weldaed van de hooge Overlleid; Sbattt 6p oniEf (ffoe bJCl juICiS
δρ be ißoomfcöe rccßten niet en tocrb tzmft^t) tticcben baer ban i»?icben ber-
sacßt enbe becgunt 6p ben iwioflüften raeb uit ben naem ban be googe oberöeib/
nae bat be jelbe baec op eecfl gegab öeBfien öe onbetreciitinge ban be toetöoui
berjf ban ben plecfte baer ben berjoecfter ijf teoonacgtig / enbe om uit ferarßte
ban bien teöeftomen * een baeg-cebeï / om fijn infcöulberiS te mogften bagöen/ ^ f
300 moet ben berioecftet obcrleber<n fl^t enbe 6efcir?ptngê ban fönen 6oebei/
met fcfjiflbenraibe infcöulbcö/enbe ben recgtentöb ban get eengaen ber selber/
met toecMarótiaSe onber eebe / bat W öÖ^en goeberen en Beeft betfteecReh nocß
berjbiegra/ met bergael ootß ban be tegenfpöeb bie 0em na 't aengaen ban be
5oecfte / ofïe 50a öp m öecöteniffe 13S 6p ben ^tab-fc&Jöber ban be plecfte. 25? uau t stof.
beboojfsbaeg-cebelbjerben be infcÖuIbcr#g8ebacstom bcboo?5ei&e&|i^ett „ .
te 5icn * gefi^en/aliEf oocft om te^im (Icïlcn een * beriojger ober ben fioebel bie
§et6ebjmö5aI8e66en tot batanDerjS5ai 5öttgeiafl. 3®crbbdOitiei 6pbebaeg-* cuca=
fèbel geöangen be boojjeibe berftlaringi^ fip ben * betiaecfter geb^ om aïie . wur» ^
öe^f Segeerenbe baer »an » afrc&?tfï te geben: enöe ben betjoecfter geßauben
ten ba^e bienenbe te berfcggnen * in eigen öoofbc ora gDeflraft te bjccben/ in^ *
bien in fgn teftennen geben ge6?ecftbjerb6ebonben, *25,gmjeïJ
jKansS enbe bjgfjS mogen öoebelafffanb boen/jonber iet te fiégouben anber^s
alii eeer b^elicftjS ftïeeb/ jae altoaer "t bat iemanb göeen goéb en gabbe/ soube
fben-terel be5c bjelbaeb mogen genieten,
Mit bertrocften 39η ofte gefcgolen öeößen/berfieecfteniie ofte mebe-nemenbe
eenigge goeberen / sjjn tot bese bjelbaeb niet ontfancftdicft: oocft niet anberen
bic ontroubJelichßefifien geganbelt / ojtebooi mtfbaeb in frßulben 39« geraect/
ofte öc fcljulb ontftent ttéBben / ofïe bie julcftif berjoecften om te ontgaen boï®
boeninge ban iet bat Seflaet in een baeb "t toelcft in öaer mac0t i^/ ofte bie öaec
baer boo? eenige gemeene laflen pogen te ontrecften.
25ocbeI-af(lanb eenjS albujS ggebaen 5önbe / inbien ben fc0ulbenaer baer nae
tenigöe mibbelen fieftomt/ iiS fcßulöig SetalingSe te boen 300 beele fnn mibbelen
fioben noobb?uft mogen 6eb?agen.
Sfinbetii mag öp met 0et berjet ban bese toeibaeb öem boo? bie töb öeBdipcn,
Eao toanneer een fcöulbenaeröoop Beeft fijnen fioebelte ftonnen reböeren/
500 mag Bp HcBten blieben ban * uitftel ban be BoogBe ©berfteib boo? ben tijb ♦ 25. lieipijt
ban böfjaeren/mibjsi (lellenbe jeecfter boo? be bolboeninge/tueicfte S?ieüen iuer?
ben geftabet/ inbien Bet meerber-beel ber infcBulberjS baer in fiebJilltgBen/reec-
RenenbcBet meerbcr-bcdnaebegrootBeibbanbefcBulben, Sfinberi? sön be
üecBteriS gebïoon te geöjuicften * aenrabing enbe onberrecfttinge/ tot iuelcften »^.SnsicfK,
«inbe oocft beinfcBHlbersfgebaegt mogen suerten.
TWEE. |
-ocr page 114-
Inleidinge tot de Hollandfche Rechts-geieertheid,.
ÏWEE-EN-VIIFTICHSTE DEEL>
Vm herßeHinguit verhrthgover dehelft^
He r s τ ε l liν g ε uit verkorting over de helft ib«b sp oltsê tttêbe
geiielt onöet öc ficfjulp-miöïiefen/ toaer boo? öc tterfiintenilTc wet in 't ge"
geel ftracßtclaosi cn toetb gemaect/niacr ten beeïe/om bat öct in be I«ur ijan De
anbe« (laet be öeele berömtenifTc te laten laarc/ofte be öcrl!o?ttng te bergaebi*
rebeitj^ier üan bcjc: alif men ben oojfiJjongban alle öanbelingcntuel
5al iuiïien injten / ijS ftennclicft bat be 3elbe ßaec besinfeï 8c&6en sgenomen
uit oiiberiins ouccbloeb enbe ggeßjecft: enbe bat baerommc be reben bereifcgt
bat öaer tn tbengeib hierbe Betrafijt: mact also 't getal ber menfcgf geel groot
geinoiben jönöe / be fteftomingfie öan aïleröanbe jafeen op alle plaetjen niet en
üonbe te tucege gebjacöt inerbi/ten iuacr bat eentge ïuibé ßaer iuercft maechte
ban be toecgaberins ε« uitbeelinge bec goeberen / joBeeft oocft be reben getöllt
bat bie luiben bie öaer leben öeHeebbe tot geröf üan anberfn / taoo? bien btenll
TOoate^e^cüa^ niet seccfierfitft'e^ to^te fcg^en^ elSe^bc^toa^
goebemi oocfi seer tuanbclBaer inasi / 500 fjebBen be fiojsöetlicße toetten ïang
5eib/ alle «met öan rebelif fej^b te buiten gafnbe/ öeeft tnfiinbin^e uan nooöe
gefjiib/ enbe oterjulfftiS eerfï goeb-gebonben/ bat een beriiooper bie tooo? Öet
toerftociJteminberöabbeöebongen aïjS beöelfttoajSöanberecöte tDaerbeban
Öet 5elbe boe fjet berfiocfjt toierb / ben ßoopec joube mogen aenfpjeecften om be
öoop. te fijeeclten / iuebcr-gcbenbe gintfctj enbe toeber 't gunt ontfängea toajS/
ofte inimeriEf om "t iio?t ban be recifte ïuaerbe op te leggen: 't loelcft fiebonben
5ί)Π0ε in öiïlichgcib te beflaen/ boo? be getuoonte ijS uitgeflrecïit tot be hooperiS
biè meer aïji ttoeeboub be iuagrbe ban 't goeb tjabbenftdoofttenbe obcrjuïcftjS
minber (it0 be 0elft aen ioaer öabben ontfangen: en aï5oa boojtjS tot ijuir/betf
ijuiring/babing/beeling/efi alle anbere Oanbelingen/uitgenomen bertoopingeii
Sen gebaen te ióerben/of baer fienneïieft δρ iiS getoeeft ^öenchenfmeening.
fjebBen gefeit de helft,te koetê van de waerde ten tijde van de handeling,
iaant be beranbèring ba toaerbe bie na be öanbeling balt 6omt in geen eensté.
Oerfïeiüngebient meed be meerbet-ji^rigen: tuantbeminbec-jarigen
gocii nunöer 5!jnbe berftojt (jeBBenrec8tbanöer|lelUngöe5uïi&$laI^boo?eit
gefeit; boc& öen tyb baer ban sijnbe oberfireecften t mogöen fiaer oocft öiec
aicbe&e&eïpen.
'®e5e öerfieïiingöe mebein't toercft gijcfleïtjulcBiirtiiS anberenöoo?:
Blieben ofte berioecft in recöten : enbe inbien beSijeber-3gbebeg8e0eeIeberä^
Bintenifle tuü iaten baren / 500 gQefcljieb be öcrfiellingi)e bolfeomentiicft aen.
feeibe 5ï)ben met aüe ben geboige ban bien/enbe ober-julcB^ oacft
met oniflaging ban bo?gen/ eben eenji alji in
ftelönge uit argcliii ofte bare,
EIND E, ^
-ocr page 115-
Aeiiwijfing der Deelen defer drie
BOECKEN,GÉSTELt
letteren van Bet Α ■ Β'C» ' : ^
Het eerBeghetal beduidt de hmke»,het tweede elek deel^ /
het derde het bkdt ofte folio*
A»
Engaeft ende verlaten van eriFenifle, . . '"^ ''ίιΓ
Aenwijfing,endenamentlickvan\viirel-briev!é». ïii, ' 4f, jf.verf,'
Aefdoms ende Schependoms recht,ende verandé-
ring daer in gevallén, ' il. a,8. ,
Amiraélfchap. iiaV 22.'8ö;yerf,
Bekomen der vrucbreH. - n. ζ, ïp.verC
Bekomen door geboorte,tilbaerfgevoIg,huif-bouw ende ■. - "
land-boüw. .^ jr r^ri h; , , It» .
Bekomendoor gedaenr-ge ving ende ddorvenaenging,. - rï·. ...'8. '2l*vetf,
Bekomen door overvloeying,oYerftuiving ende aenwasi,. -.. Ili r 2.Z,
Bekomen door verjaering. I j, η, a©^ -
Bekomen door wille des vorigen cigenaers,. ii. 5·. iS.verii,
Bekomen van ongeëigent goed. . - li, 4, Jiy.
Bejaerde v^eezer/i ï. 11. lo.vetf.
Bezit-recht, ti:. a. if.:·" ^^
Beftaen van volkomen oiterfte wille,.: . 11» 17, : faj; '
Betaeling. , , ^v ' iii. 3?« .p^.verfï
Bevvaer-geving. . Jii. 7. tff ^verf.
Bodemerije. · 311. 11» 6S.verfi
Boedel-arHand ende uitftel. ii!i+■ y i. py.verf,.
Boedel-houder ende boedel-höudfter. 11* 13, 25-,
Boedel-mengingbyhuwelick, t,,..; n*. 11. verf,
Bruick. , : . χχ^ 44., fi.véri,
Bruick-leening. 111. 5». 66.verf,
c. ·■■ .
eijni-recht ende hiiifgebouw-rechr, il. 4,(J, J'4>,
Dading. " xxi, 4.ï,(i4iïr,^
Die Iijfende goéd hebben op ceQenbodeiöjen van ayarije, ïiï^.. jtjr. Sfi.'
/ " " ^ ...........^..... ÉdeJertï
-ocr page 116-
Edei^neBdeenedéieni ' ^ ' , ï.
Eigendotn^deflelfsonderfcheiding.eti bckotning vandien, ii.
Eigendoms verwacht. .11.
Erflating by uiterfte wille iir't gemeen.
Erflating byuirerftewiHe ofte verfterff.
Erflating over de hand. ............, ^ï·
Erflating," «it-dè fmtè» *: 11.
Et^acht-gunning. ; <. .,
Erfpacht-recht. ' ii.
G· ,
Gébreckelicken eigendom in 't gemeen, 11.
Geeftelicke ende wereldlicke. ^ i»
Geméenfchap des zaecks.ende namentlick mede-erffe«ifle
• cndè t'2»em-beiending. m.
Geveo om geven^ende namentlick reuiling.doen om doen,
doétt.pm geven, , ïii.
Handel-braeckendeleefting. iii,
Herftelling uit vaere,argelift ende mirider-jarigheid. m.
Kterfledlingtiit verkorting over de helfti ï
Hoe jäe uiterfte willen vergaen in 't geheel ofte deel. 11.
Hoe erfdieaftbaerheden bekomen werden.
Öoeeiifilieoftbaerheden.v€rlöorcn Weiden.
Hoe ken bekomen weri. ïi.
Hoe leen verlooren werd. ïi.
Hoe making gefchied ende 't gevolg vandien, 11.
Hoevoileaeigendom verloorenwerdi -
Hoon* . III.
Huirende verhmring.
HuittuiTcbea fchippcrs,reders,bevrachtei8 ende bootfge-
. JZElIen. -
Huifiiienlibaerheden.
Huwelick.
12;
ly.verf.
f4.verf,
a8.
2 f .verf.
29. verf.
74.
47.
ï4.
3.
18.
14.
2<J.
18.
40.
3?· 43.vcrf.
if. 12.verf.
28. 84.'
31. 87 .verf.
48. 5><i.vern
1-2. pS.verC
24. 34,verf.
16. 4s'.verf.
37. 4<i. ^
42. 5*1 .verf.
43. ^
25. 33.verf.
32. 43 verf.
3f. 91.verf.
ij>, 74verf,
20. f6.
34. 44.
r. f· ^
1^2, 24.verf.
Huwelickfche voorwaerden,
ioböorciingcn ende uitlandcrs.
i. 13, II.verf.
K.
Koopbraeck,
Koop ende verkooping,
17. 74. ,
14. -ij^-verf,
11. 72.
3«. ^2.
12. <J8^verf.
2f, S'a.verf.
Leen-
III.
III.
III.
III.
III.
ÏÏÏ,
Koopfnakoming.
I^ftering.
Leen-garniing«
-ocr page 117-
M»
xi: 41; 4g;
39.4i.vcrf,
|
Leen-recht.
Lijf-tocht.
Macht der voogden.
Maegtalen.
Maetfchap,
Making, ende wat in making komt,
Mede-rederfchap.
Mifdaed door wet-duidinge.
Mifdaed tegens goed.
Mifdaed tegen 't leven.
Mifdaed tegen 't lichaem.
Mondigen ende onnx)ndigen,
Naeftiiog, |
ij , S. verf.
ïï. a7. S7.
III. 21. 7p.verf.
XI. aa« 3»,
III, Soiverf,
311. 38. PI,
txt, if^.pZiyerT,
WJ. iJiVierf.
III. 34- -
iit, ts, |
|
Onbejaerde wezen ende 't ftellen harer voogden,
Onbeftorven kinderen.
Onderrecht-legging, vermenging, verlijcking.
Onderfcheid ende wercking der wetten.
Onderzetting,
Onderwind. · ' /
Onvolkomen uiterfte Wille. ,
Overfcoming in't gemeen ende here verdeeiiBge
Overzetting.
Pand-geving.
Plicht der voogden.
Quijtfcheldrng door zaecks ondergang, - ,
Quijtfchelding door verjaring. ' - ~ '
Quijtfchelding ter f(ihenck,ende toe-zeggmg van niet te
eiffchen.
R.
fcheidingen.
^echtfgeleertbeid ende rechtv^eïdigheidi, -
S.
Schencking.
Schriftelicke toe-zegging.
Schïild-vernieuwing in 't gemeen» |
8. 6$;
9.
XII, 47. ρδ,νβΛ
III. 4<f. 9(J,
III, 41. 54.verr.
-'i/io ly-'f ' Λ
ÏJI. 40. K.verf,
I. 2. ï.verfe
XI. 48. fy. ^
r I». 2J·. '
jii. <i, ^.verf,
ïii, 44. ^jjerf.
s.verf.
^^chtelickegeftalteniiTedermeBfciieH. , 3,
^^chtelicke geftaltemffc der zakejï^nde der zclve« ondei-
r,.U„r 1- --------jï^ I. 15,
it, I. ï.
XXI. 2. fp.verf,
XII. f. d4. ^ |
-ocr page 118-
|
τ.
Tiendrecht«
Tocht in't gemeend
Toe-zegging, zaeckweldigCB ende borgen.
l·- V.'
Veld-dieiïftbaerhéden.
VerbintfeniiTé in 'r gemeen,haer oorfponck eii verdeelinge,
Verbinteniffe uit baet-trecking.
Vetbintèniiré uit eirfFeniffe ende voogdije.
VerbinreniiTe uit niifdaed in 't gemeea,
Verbraicfc-léening ende woecker.
Verkiezing van länd-recht,
Verzeeckering.
Verzet uit gedaen eed.
Verzet uit gewijfde zaecke.
Verftetf.
Verftejrf van onbemaegden,
Verftèrf vän on-ivettig-geboreiaen.
tStgang der voögdije*
ïï. 4f. r?:
II. 4<i. |
III. 3. 61.
II.
III.
nr.
III.
III.
III.
ίι.
III.
III.
III.
II.
II.
II.
Ϊ.
3f· 4r.
I. 17' ^
30, 8 i.verf.
26. 83.
32. 8 8.verf.
Ιο, 67,
29. 42.
24. 8I.
yo. J>7.verf.
49. 97.verf.
26. 3(J.verf.
10. 42.verf,
11. 43.
10. JO, |
w.
Wettigen ende pnwettigen.
Wie by ujcerfte.wüle mogen beuren.
■Wie.mterfte wüle mogen maecken.
:|Wiirel><ei,ckening,
einde.
Dén Boeek-binder fal verdacht
Wefen clefe Taeffelen in te binden als volgt:
Vierde Taefel voor Folio ^ r
Taefel vande Maegtalen voor Folio 374
Vijfde Taeffel voor FoKö ƒ