4 .

HET DERDE DEEL

der

GEDICHTEN

JACOB WESTERBAEN
Ridder, Heer van Branowyck
cn Gybland óca

ii^aer in

DE iENEIS van VIRGILIUS^
MeNCEL-RY Mj&c.

In 'sGraven-Hage'

I By JoHANNEs ToNGERLoo, Bocckverkoo-
psrinde Veen-ftraelindeThien Gebooden, iSyz.

Aen den Ed. Achtbaren en Wel-wijïén Hwj?

d Β η Ε Ε R

ACOB LOBS

Borgemcefier en Secretaris derStadt Medenhlick ,
jegenivoordig ^edeputeert in het Collegie 'van
de Ed. Mog, Heerende Gecemmitteer'
de Raden 'van Wefi^Vriefiandu

MYN HEER.

TT Et foude my aen geen ftofontbreecken»
•Ποιη veel Papiers te befchry ven, indien
ick voornam, alle U Ed. Achtbaerheyds
deugden, ioo van vooriichtige forgh, als on-
vermoeyden yver tot 'sLands faken op te
tellen.

Maer watioude al mijn poogen anders zijn
dan een fwacke wedergalm van U Ed. Acht-
baerheyds roem, die yder een bekent is, en
op alle tongen leeft.

Neem dan niet qualijck, mijn Heer, dat
ick foo rijcken ftof aen beter verfneedene
pennen overlatende»U Ed. Achtbaerheydt
met een ftilfwijgende needrigheydt opdrage
dit laetfte deel der Wercken van wylen den
Heere van Brandwijckjtot erkentenis van dc
eer en vriendfchap, die fijn Ed. van U Ed.
Achtbaerheyt iniijn levengenooten heeft,

* 3 en

en dieick zijn Erfgenaem mede overge-erfc
heb, als geene de mmfte van fijne nagelaten
goederen.

lek twyfFel niet of ick quyt my jegens my-
nen Erflaeter met fuick een vriendt tot be-
fchermer van fijne wercken te kiefen, en
hoop daer nevens, dat defe Opdracht Ü Ed.
Achtbaerheyt tergedachtenifle der gemelde
vriendfchap mede niet onaengenaem ial we-
ien. Nadémael ick doch tot voldoening der
felve niet anders heb te geven, als de ver-
iêeckeringdat ick altydt fal blyven,

ü E: Ed: Achthaerheydts
feer ootmoedige dienaer

Du Til - de Ferrand,

Aen

Acn deti

L Ε S Ε R.

Goedt 'gmfltge Lefir ^

Eli jck den ti)d een feer koftelijck

dingh is foo valt hy oock fotntijds
fwaer en laftigh voor die geene
die met haer felven verleghen niet en
weten waer nnede fy hem beft Tullen
door-brenghen. Dit voelen die luyden
beft die buy ten eenigh beroep, dienft,
bewind, werck of handelingh eenle-
digh leve η leyden^ en by fonder die biiy-
ten de Steden in ledigheytop het een-
faem land ghefeten daer benevens noch
miflen den dagelijckfen ommegangh en
aenfpraeckvanmenfchen, in dewelcke
anders voor de leegh-gangers veel tijd-
verdryfs fteeckt ende te vinden is, om
dit pack van ledigheyd voor my, die s
winters en fomers mijn verblijf houde

Α 4 - op

op herland, wat liclitef te maecken, by-
fonder by de wintertijd, als de avonden
in de eenfaemheyd langh en verdrietigh
vallen, foobeftede ick fomtijds een ghe-
deelce van mijnen ledighen tijd in yets
van 'tgeene onsbyde Latynfche Poee-
ien is naegelaeten in Nederdiiytfchery-
men te brengen,om mijne lands-liiyden?
diededicht-kunft beminnen ende dier
taele onkundighfijn, nae de macht van
mijn geringe rijm-pen mede een finaek-
Je en eenftuck of broek te geven van 't
geene daer andere^ die haere tael ver-
ftaen, fo vol-op van hebben, gelijck ick
uwe E. voor defen fomtijds door den
druck deelachtigh heb gemaeckt van fo-
danige myneoefeningen en tydkortin-
gen. Tegen woordigh geef ick uwe E.
den vermaerden Latynfchen Poeet
Vtr^tlms Maro^ naementlyck de twaelf
boecken van fijn hoogh-geprefen werck
dat by hem ν e i s ghenoemt werd,

daer

daer in hy ccrfl: verhaelt de dolingen van
Eneas/tweick hy in de eerfte fesboec-
ken begrypt, ende daer nae de Oorlo-
gen die hy in kallen gbevoert heefr, dat
inde laetfte lesgedaen werd, beyde nae
het voorbeeld van de Odyfea de ilias
vande Homerus, waeroni hy oock ge-
koomen wefende inliet fe ven de boeck
van dc gemelte iE ν ε i s op een nieuw
de Sangh-goddinne om haere hulpe aen-
roept, daer hy het tweede deel van iyn
voorghenoomen werck aenvangt met
defe woorden

TSiuncage quireges Er at ο

Endc een weynigh verder feyt

major rerum mihi nafc'itur ordo :
'Majm opus moyeo.

Dit heb lek nu foogefan:ientlijckin een
Neerlands kleet gefteecken. Indien ick
mijne lands-kiyden, diede Nederduyt-
fche dicht-kiinft beminnen ende delen

* 5 Vüor-

voortreffelijcken Poëet in fijne eygen
taele niet en kunnen hooren ipreecken
ofverftaen doordefe mijne vertolckin-
ge eenigh vermaeck of genoegen geven
kan foofal ick den tyd, die ick alhier
op het land ende in myn eenfaemheyd
daer aen befteedt heb, niet heel verquift
ofverlooren achten.Vaert wel. OpOc-
kenburgh den eerften September des
Jaers xvj^ twee enfeftigh,

U^ver E.feergenege

J. We s ter β α en.

Op

Op het vcrtaelen

van

riRGILIUSMARO,

gedaen door den

Heere van Brmdwijck.

«

SOu niet Virgilius fijn geeft noch ergens fweven ?
Hoe wenfcht' ick hem te fit n, hoepoogd' ick hent
te geven

De kunde van de Tael, die Wefterbaen hem leert I
Koilhys', hy kuftefich voorfeker, dusgekeerc
Vangoet Roomfch in foet Haegfch j voorfeker Touw
hy trachten

Weer een Latijnfchen keer met nieuw' Romeyn-

fche krachten
Te geven aen dit werck: en deed" hy dat, goet Man,
"Wat een Virgihus, denckt Lefer, had men dan !

Constanter.

Aen

7) en Heere van Suylichem

op de voorgaende rijmpjes.

^O noch Ftrglliui fijn Geefi rnocht erg^ens fioeven
^ En wi^ghy waer, foo -wilt hem doch geen kennis geven t
Heer Suylichem . dat ick dien prachtigen Po'eet
Heh derven fisken in een fiecht en HoUandfch kleed

En

" En hem doen fiameren > in plaets van wel te fpreecken «

Voor duytfche kier eken j 'voor kinderen en Ie eken ;
Want Jo hy fulcx door u mocht komen te verfiaen
So foHto 't my mogelyck niet al te welvergaen,
hy mocht by doncker in mijn kamer komen fpooken
En 'voor myn ledekant my tn mijn ruil· beflooken
Omongelyck dat hy in defen -van my lee,
Oaer hy van grootm αηα,β my druppels fioeeten de6
Gcltjck ah knickers van den top af tot de teenen >
Έη vatte my by *t hooft oftrock my met de beenen
Of erger noch als dat: en deed' hy dat ^ goet'Man,
Hoe (ραΙψΗ» denckt eens, was''er We^erbaen dan an !

J. W.

Op dc

iE Ν Ε I S

van

P. FIIIG IL lU S MJ<I10.

vcrtaelt door den Edelen en hoog-geleerden Heere

J. WESTERBAEN,

Ridderi Heere vanBrandwijck, éfc.
Aen den Leser.

L,

iVfi u in helden-dicht eens helder te verfiaen
Hoe I rojen wierd'vernielt, hoe Dido quam te faeven ^
En wat Anchifes Soon door al fijn baUing-leven
Te land heeft nytgerecht, te water uytgefiaen ?
V/at hoeftghy fchooi daerom ofmeejhr toe te gaen
Of aen 'i Latijnfch Tjerhaeloyt fiuyveruyt te geven ?
^iWorduin fuyverDuytfch hierfo volmacht befchreveny
Als waere Maroosgeeji virhnyfi in Wefierhaen,

wei

Veelhehhen welVirgylhunn^ moeder-taeldom fpreken
En hem int>uytfch, inFrans^ in Spaensgeivae Igefleken^

En Mar O toegerafl elck nae fijns lanas manier:
Maer,Lefcr ^fogby eens dees' blaêren wilt doorrennen^
Gby fult (^k en twijfel niet) ronduyt met my bekennen ^
Dat Maro nergens bet nae Maro fweemt als hier,

J. de Decker,

Op

P. VIRGILIUS MAROOS
WERKKEN,

In Nederduytfch Rijm gebragc
Door

Ven Edel Hoog'beroemden
Heer»mij» Heer

JAKOBWESTERBAAN,

Ridder, Heer van Brandwijk,
Gybland.&c.

Tityrus j éffegetes > jEneiaque arma legentuf»
Roma trium^hati dum caput Orbis erit.

D,

It is het m jnlijk en hoog-dravend Μ α r ο ο s Werk.
Een wnder kunft-ftuk en een kuniHg ftuk vol wonder

Een werk, waar aan de nyd fich mager knaagt j hoe fterfc
Haar gift, iy brengt fich doch door eygen Gift-braak t'onder
Wanneer dat dicht'ren Hoofd ,die Mantuaansche Swaan
Sijn wiekken uytfpreyt en de pennen komt te roeren.

So hitft hy met fijn fang de Leegers moedig aan,
En doet d'onftelde Grieck voor Troyen wapens voeren.

OGoon

ο Goon Ι ίίΐ: moogclijk, dat eene Gorgel kon
So queelen, hoog in toon, op Boeren en op Helde' ?

Waar of men van Virgyl oyr rechte weerga von,
Of ymand ilechts die Hem op duytfche voeten ttelde ?

lek acht hst vry ib veel om Hem uyt Rooms-geiag
Te brengen op de grond van onfe Land-genooten,

En nederduytiche Taal doen fpreekken, ib men plag,
Dat yder hem verftaat, als was hy daar gefprooten,

Als Hem in het Latijn alleen maar te ventaan.
^cn keur het niet gering een Taai-man te verftrekken.

Hoefeerverplichtgyelk,weleedleWesi erbaan,
^Wiens kleed niet is gegiert met die Latij niche trekken 1

V/anneer men nu de foom van dets uw kleeding raakt
So word ons Sieltje vlot; de geeft word opgenomen ,
Die door geheyme Brand vol dichtend' yver blaakt,
En niet te lelïchen is dan door pimpleefche llroomen.

De Min van Dido en ^neas boven drijft,
Wiens lange Ballingfchap noch droevig fchijnt voor d'Oogcn,
Die Gy als Μ α r ο ο s Tolk, en felfs als Μ α r ο > fchrijft.
En kunt uw trant fo net verlaagen en verhoogen.

Die Mantuaansche Swaan door dit voor eeuwig leeft,
't Geen als fijn laatfte ftem fo helder op moft klinkken.

So lang fijn eedle naam op Famaas wiekken fwceft,
Sal d'Üwe nevens die ons ook in d'oogen blinkken.

Maar Gooden, laat dees Swaan van Nederland, die grijs
En oud is, dit gefang niet voor het left na queelen
Noch ilerven, eer die heefttot fijn'en onfe prijs
In Rijra-fang aangefokt meer fijns-gelijke keelen.

Meditanio,

JOAN BLASlüS,AdYU

Aan het Y.
InOcgftmaand 1661.

1 N-

wmm

% Virgil'm

Tefollendoor fpveelgevaersenfwaer^heden ?
Wat hitil haer op, daer hy fo veel omfieeft geleden ?
Syn oock de herten in den Hemel fo verwoedt,
En fteeckt fo grooten haet oock in der Goden bloed ?

Daer was een oude Stad, Carthago, verre tegen
Italjen over aen des Tybers mond gelegen ,
Gebouwtvan i.Tyrycrsjrijck, ftrijdbaer: defehad
Sy liever, fo men zeyt, als eenigh land of ftad ;
Selfs 5 als fy 2. Samos dee i hier hadde fy haer waegen 5
Hier haere wapens, en (kon 't noodlot fulcx verdragen)
Dees focht fy metter tyd te maecken een Vorftin
Van veele volckeren; dit had !z.y in haer zin,
Dit was haer wenfch en wit: maer nu had zy vernoomen
Hoe een geilacht uyt hetTrojaenfche bloed fou koomenj
Dat na verloop van tyd het Tyriiche gebouw
Τ er neder werpen en haer Sloten Hechten fouw j
Een volck dat wyd en zyd ter wereld zou regeeren
En Lybien met kracht van waepenen verheeren ,
En koomen roeyen uyt haer foo geliefde ftad :
Dat het de Nood-godin alfoo befchooren had.
Hier was fy Voor beducht, indachtigh hoe te vooren
Sy voor het Grieckfe volck(dat zy had uytverkooren)
Tot Trojens ondergangh met yvèr had geftreen j
So had fy oock noch niet vergeeten 't geen voor heen
H»er fmert", en in haer hert de gramfchap had ontilèkenj
Noch dee haer 't vonnis zeer dat Paris had geft reken J
Noch had fy vry wat diep in haren krop gelaen
Het ongelijck, dat fy haer hiel te fyn gedaen ,
En dat zy door de fmaed haers fchoonheyds had gelede ;
Oock het gehaet geilacht, en d'eer van Ganymede,
Van haeren man gefchaeckt en totiiet 5. fchenckerampt
Ten Hemel ingebracht. Hier over ieer vergramt

I. Die met Didouyt Tyrus gevlucht waeren. ^

a Een Eyland, daer luno gebooren en opgevoede en met lupiter ge-
tiouc was. , , /

3. In de plaetfe van Hebc,Iunoosdochtcrjdie lupncr van het fchcnk-
ainpt had afgefec.^

Dee

Het eerste Boe'ck ?

Dee fy haer beft om de Trojaenen af te weeren
En ver van Latium het overfchot te keeren
Dat den hardvochtigen Achilles was ontfnapc,
Noch van het vier verdelgt, noch van het fwaerd gekapt,
^ So dat fy ilingerden en fwerfdenveelejaeren
Om alle kuilen heen, door barningen en baeren,
Van *t noodlot en beichick des hemels aengetaft.
So veel wercks had het m, fo fwaer een hooftftuck was 't
Den grond te leggé van het machtigh Rijk van Roomê!

Sy waeren naeuwelijcx uyt het gefight gekoomen
Van het Sicilifch land, verheught en wel-gemoedt,
En op het ruy m geraeckt, en meen de zoute vloed
Met koopre ftevens, als Vrou luno, die de fmerte
En ongeneesbare wond droegh binnen in het herte ,
Dus by haer felven fprack uyt een verfpeete krop:
Hoe? ial ick dan de faeck verwonnen geven op
En 't geen ick heb begoft onmachtigh laeten fteeken ?
Kan ik 't voornemen des Trojaenfchen Vorft niet brekê
En uyt Italien, daer hy het heenen fet,
Hem weeren met z.yn vloot ? 't wert my gu^fuys belet
Door'tGodlijkvoorbefchik was'tdaninPiïlasKanden
So licht de Schepen van de Grieckcn te verbranden ?
Kon fy fo menigh man verdrencken inde zee
Om i. Ajax fchuld alleen? een mifdaed, die hy dee
Uyt een onfinnigheyd? koft fy de blixem ftraelen
Des grooten Donderaers felfs uyt de woleken haelen
En werpen 't vinnigh vier van boven uyt de lucht >
En der Argiven vloot verftroyen met een vlucht,.
En keeren 't zee nat om van onder ayt zyn gronden ?
Koft zy, die uyt fyn borft blies vlammé door fyn wonde.
Door kracht eens dwarrej^sciodsppvatten, en met een
Hem klampen aeffeenHip: en Ick, die daer gae creen

I. Ajax dcSoonvan Oilcusj naeliet innemen vanTroje Caflandra
in den tempel van Palias verkracht hebbende, endede fchipbreuck
ontfwommen fynde op de klippen, en roemende dat hy het in weer
wil en tegen danck van Pallas ontkoomen was, is van Pallas door de
Blixemgeftrafc ende tegeneen ftcyle rocfe aengekletft.

Α ζ Hoogh

4 Virgilm Kj^ntts·

Hoogh in mijn Majefteyt, der Goden Coninginne ,
En Sufter van lupijn en fyne gemaelinne,
Moet die fo meenigh jaej met maer een volck alleen
Geftaegh in Öorlogh fyn, en falmer noch wel een
Hier naemaels vinden die my eeren fal of achten,
.En luno te geval een ofFerhande {lachten 5
En vallen voor 't Autaer haer nederigh te voet ?

Dus vvrockte de Godin, en, in 't ontfteken bloisd
Sulcks overleggende, liet haer ten eerilen vinden
In 't Rijck van Eölus, het Vaderland der winden j
Een plaetfe, die van ftorm en onweer fe^nger gaet.
De Coningh, onder wiens gebiedt het EyTand ftaet ?
Heeft onder 2.ijn gezagh de wrevelige winden
En weet de bulderaers te breydelen enlbinden
Γη een gewcldigh hol, en leyt de buyen vaft
En dwinght het raefend goed met kercker boey en baft y
Waer over zy gebelght vol grimmigheyd en tooren
Ontrent de poort des berghs haer morren laeten hoeren.
De Coningh Eool met de Scepter inde hand
Sit boven op den Burgh en houdt haer in den band,
En weet met foetigheyd haer gramfchap te verfachten ;
Of anders fouden fy met onbeiuyfde krachten
Vermengen 2,ee en aerd en Hemel onder een
En ilcepen 't met gedruys door lucht en woleken heen.
Maer ïupiter ^ beducht voor fulck een wedervaren
Heeft haer ii^uyilere ipeloncken doen bewaeren ,
En ley_dcr een gevaerfvanTwaerte boven op j
WiTbcrgen^brëèd van voet en grof van lyf en top ,
En Itelden over haer een Coningh, die fou weeten
Haer op een vaft verbondjwanneer hy 't hem fou heeten.
Den toom te geven, en die weer te halen in j
Tot wien Vrouw luno toen (des Hemels Koninghin )
Met groote nedrigheyd aldus heeft aengeheven :
O Eool (want lupijn heeft u de macht gegeven
De zee te ilechten of te heften op met wind)
Een volck, van my gehaet en dat my niet bemint >
.....— Is

HET EERSTE BoECKi' f.

Is op't Tyrrheenfdie vlack, en iet het met haer fche-
pen

Recht nae Italien, en foeckt daer heen te fleepen
Haer Huyf-goon, die men heeft te voorens overmant >
Om weer een i. Ilium te ftjchten nae den brand:
Gae, Hitil uw winden op, en doet de vloot verftroyen.
Of in de zee vergaen met al de reft van Trojen
'k Heb fchoone Nimfen wel tot veerthien in 't getal,
Waer uyt ick u het puyck van alle geven fal,
Deïope, daer ick u mee fal laeten trouwen
Dat ghy die voor uw vrouw en eyge mooght behouwen ^
Op dat s' om defen dienft veel jaeren met u leef
En u veel kinderen en fchoone vruchten geef.
Het is uw werck, Me-vrouw, fprack Eool daer en tegenj
Yets te bedencken daer uw dienft fy in gelegen,
En 't is mij η plicht op uw bevel gereedt te ftaen.
Ditrijck, hoedanigh't is, komt my van u van daen j
De Scepter, die ick voer, heb ick door u verkregen i
Ghy maeckt dat my Jupyn is gunftigh en genegen,
En dat ick aen den difch der Goden fitten mach ,
En over wind en weer en buyen heb gefagh.
Dus fprack hy,en met een beeft hy fyn ftaf geheven
En 't punt ter zyden in den hollen bergh gedreven.
De winden overhoops, gelijck als t'faem geruy t ,
Die dringen elck om 't feerft met kracht ter poorten uyt.
En ftormen over d'aerd' en bcucken op de ftroomen,
Sywroeten'twaeterom, doen 'tgrond-zop bovenko-
men

En jaegen baer op baer en golven naer het ftrandt
't Gefchreeuw van 'c bootfvolck en het huylen van het
wandt

En touwen volght'er op j de woleken rucken t' faemen,
Die den Trojaenen ftrax den dagh en 't licht ontnaemen ,
So dat men niet en ziet wat lucht of waeter is,
Ken fwarte nacht beftolpt de Zee met duyfternis.

I. Troje.

Α 5 Den

6 Virgilim K^neis,

Den Hemel dreunt en kraeckt van grove donderflagen
Dees geven vyer op vyer dat 's uyt de woleken jagen;
Al watter is dat dreyght de mannen met de dood.
Eneas, die zich vond in fo een hoogen nood ?
Verftyft van kou, en heeft fyn handen opgeheven,
Hy fucht' en riep: o, hoe geluckigh, die daer bleven
Voor Trojen, alfmen in 't gezicht der oudren vocht!
Hoewel was hy daer aen dien fulcx gebeuren mocht!
O dappre Diomeed, ghy kloeckfte Grieck van allen,
f |j Waerom en quam ick niet voor Ilium te vallen

? I ^ En daer door uwe hand te fterven in het veld,

; | Daer Hedor viel, en daer i. Sarpedon is gevelt ?

Jj Daer 2. Simois een hoop van ipieiïen, hellebaerden,

Van fchichten, wapenen, van helmen, fchilden, fwaerde
Sleept met fyn ftroomen heen, en neemt de rompen mee
Van meenigh dapper man, en voertfe nae de zee ?
Τ erwy 1 hy befigh is op defer wys te klaegen
Is hem een Noorder buy vlack voor int feyl geflaegen
En heft tot aen 't geilernt de golven vande zee,
De riemen breecken. en de fteve wendt zich ree
En 't fchip raeckt over ilaegh en geeft fyn zy de baeren
Ten beften, die, als of het heele bergen waeren
Van waeter, nae fyn boord vaft koomen rollen aen.
Daer fynder, die het fchynt dat fy ten Hemel gaen
En hangen aen den top der opgejaegde baeren,
En andre fchynen na den afgrond neer te vaeren.
Het barnt'er dat h^ hier komt de zuyderwind

Eö Mckter (irie met hem na klippen bar en blind,
Die in het 3. midden van het waeter fyn gelegen
En in Italien den naem van Are kreeghen.

I. De Soon vanlupiter die to: byftanc vanPriamus voor Troje
gckoomenwas.

a. Een rivier van't Trojaenfche land die fich met de rivier Xantus
vermengt ende nae zee loopr.
ί· Tullchen Atrika en SardiJU».

1 Een

He τ eerste Β OE,C κ. 7

Een grouwelijcke rugg in't hooghfte vande z^e,
Daer komt een Oofte wind en fleept drie andre mee,
En jaeght haer na het droogh en doetfe 't diep veriaeten j
Sy raecken aende grond en ftooten op de plaeten
( Dat deerlijck was om zien) en wellen in het zand ,
Dat haer gelijck een dijck omringht van alle kant.
Een, daer de vroom' Oront en Lycius op waeren ,
Dat wiert van achteren beloopen van de baeren
En kreegh een heele zee met waeter van om hoogh,
So dat de ilierman van het roer voor over vloogh.
Het draeyde driemaél om, en fonck voorts voor fyn oo-
gen>

De draeyilroom flockte't op, en heeft het neer getoogen.
't Gêtal ën was hiët gröö die men fwemmen fagh ,
En uyt fo woeften wiel quam weynigh voor den dagh ;
Wat Scheeps-tuygh, riem' en fpaen', en kloeten, luyc-

ken, plancken.
't Schip van Ilioneus, hoe fterck, was nu aen 't wancken^
En dat van Abas en den dapperen Achaec
En van den oud' Aleeth en weet niet langer raet
Om zee te houden: 't weer heeft s' al te mael verwonnen,
En meenigh reet en leek, die fy η iet ftoppen konnen ,
Set hare Scheepen vol van een vyandlijck nat.
Het pompen helpt'er niet 5 en't volck is afgemat.
Hier tuffchen heeft Neptuyn uyt het gcdruyfch ver-
noomen

Hoe dat'er onraed was in 't rijck van zyne ftroomen,
En dat men 'c onweer had gelaeten van den band ,
En dat de zee was om-geroert tot op het zand.
Waerom hy, heel ontftelt, ftack boven uyt de baeren
Syn hooft van ondren op om't waeter te bedaeren
En zagh Eneas vloot verftroyt door heel de zee j ·

En wat gevaer en nood het volck van Troje lee,
Dat tot het uyterfte door 't onweer was gekoomen,
En waer't haer quam van daen heeft hy wel haeit vernoo-
.nien. , . . \

Α 4 ' '''.'iHf

m^Êmm

$ Vtrgïlius t^mis",

Hy roept de winden, en aldus fprack hy haer aen:
Derft gny foo ftout te werck op uwen aikomft gaen j
En fonder mijn verlof u kaecken hier ontfwellen,
En in een anders rijck dus grof de pypen ftellen,
En mengen lee en aerd' en Hemel onder een ?
Die ick; maer beft is dat ick 't water ftel te vreen:
Weet dat u fulcx hier nae fo wel niet af fal loepen ,
En ghy die mifdaed al vry anders fuk bekoopen.
Packt u terftond van hier, en feght uw Koningh j dat
Den feilen Drie-tand en 't gebiedt van 't woefte nat
Aen my 5 en niet aen hem, is door het lot gebleven.
De rot2,en, daer ghy woont, die fyn aen hem gegeven.
Dat Eool in dat Hof fo breed gae als hy magh ,
En houw fyn kerker toe en hebbe daer gezagh.
Dus fprack hy, en terftond bedaerden Baer de baeren.
Hy jaeght de woleken wegh en doet haer heenen vaeren;
De lucht fcheurt, en de S^on komt weder voor den dagh.
De Nymf i. Cymothöe en z. Triton, wat hy magh 5
Soeckt van de fcherpe klip de fchepen los re maecken j
Neptuyn felf lichtfe met fyn vorck, om vlot te raecken,
En maeckt een uytwegh door de woefte wadden heen
En flechtde barningen, en fachtjes aengereen
Dryft met de lichte raen lanx 't bovenft vande ftroomen.
Geljjck als in een Stadt een oploop is gekoomen
En 't volck m rep en roer en al het graeuw te been
En de gemeente woedt vol ongeftuymigheen,
En fteen en brandend hout lanx ftraeten vliegt en fteegé,
En al voor wapen ftreckt wat fy in handen kregen ,
En haer de dulligheyt fchaft allerley geweer,
So dan een deftich man van achtbaerheyd en eer
Sich daer ontrent vertoont, het volck oegint te hooren
Nae 't geen hy feggen fal met opgefteken ooren ,
En hy met fachticheyd de muy ters ondergaet
En de gemoederen itik met een foet eelaet :

T. Een Zec-Nymf, Dochter van Nereus, en Dorü. a/EenSoonvao
Neptuyn en Salagia j dk de Posetcn ver&iercnte wefeiidc Trompenen
«in Neptuyn. Soo

HeteersteBoeck." j

So hiel het onweer op, fo flechten haer de baeren
Als hem de Zee-vooghd quam lanx't waeter openbaeren
Als hy door d'open lucht op 2.ijne koetfe ree
En aen de paerden gaf den teugel over zee.

De Frygen fetten 't na de naeftgelegen ftranden
En komen aen'de kuil van Lybien te landen.
Daer is een inham daer een goeden haven valt
Door dien het eyland die met vleugelen bewalt,
Waer op het waeter breeckt, en wederzyts gefnede
Een krommen boefemmaeckt en geeft een ftille reede.
Aen d'een en d'andre hand is niet als klip en rots.
Die met een dubble ry ^ op haere hoogte trots,
Ten Hemel ileygeren met grouwelijcke toppen,
So dat m'er veyligh kan voor ftorm en onweer floppen.
Daer 's altijds ftille zee hoe dat het buyten waey' j
Een bofch ten wederzijd' hanght over defe baey
En maeckt een vreeflijck woudt, dat met een boogli van
boomen

Geeft naere fchaduwen en deckt de ganfche ftroomen j
Van vooren onder het gevaert der klippen is
Een hol, en binnen vale het waeter foet en fris,
Daer fteene banckcn fyn, van de natuyr gehouwen.
Dit is der Nymfen huysjhier hoeftmc reep noch touwen
Noch dregn noch anker tot verfekeringh van 't fchip
Op dat het niet en floot' aen fpaenders op een klip.
Met feven feylen is de Vorft hier in gevaeren,
Die hy van heel de ν loot had i^iemen kunnen gaeren.
Hec volck fpringht over boort en geeft fich nae het

ftrand '

En fet de voet met vreughd pp het^ewenfch]^^ ,
En leyt lich neder in liet zand rnet natte leden,
Verfwackt van 't ongcmack, by 't harde weer geleden. '

di^het vier uyt keycjii floegh
Ehbrand in bïaederen en drooghe ruygnte joegh i
De gaften brengen hout en rys en dorre tacken^
Die 5 om de vlam te voen, fy op malkander fmacken.

Toen

ïo Virgilius K^neis,

Toen tegen fy nae boord en kregen \ natte graen
En alle nodighe gereetfcbap daer van daen
Om den verdroncken tarw te droogen en te maelen.
Terwijl zy befigh zyn met alles aen te haelen
So klom Eneas op een hooghen bergh, en zagh
Van daer te zeewaert in, fo ver hy ooghen magh j
Of hy gheen Antheüs of Caycus kan ontdecken,
Of hy gheen maets en ziet die arm' en riemen recken,
Waer de Galeyen zyn, waer Capys wefen magh :
Maer hy verneemt baer niet en fiet noch feyl noch vlagh.
Drie herten ziet hy gaen ontrent den oever weyen.
Haer volght den Heekn trop door graezige valleyen.
Hier ftondt Eneas ftil, en, eer hy naeder gaet,
Greep hy den hand-boogh en de pijlen die Achaet
{ Den trouwen) met Zich droegh , en fonder langh te
beyden

Heeft hy voor eerft de drie, die heel de kudde leyden,
Gevelt, met hoorenen als boomen op haer kop,
Drie ftucken, wel gekroont met meenigh tack en top.
Toen heeft hy fich terilond nae d'andere begeven
En^lles overhoop ten bofchwaert ingedreven,
En rufte niet voor hy d'er feven neder fchoot,
Al grofwild, wel gevoedt, en maeckt' al even groot
'T getal der ftucken en van zyn geberghde zeylen.
Doe keerd' hy weer nae-boord, daer hy die om dee dcy-
len

En oock de wijn, die haer de goed' Aceiles gaf
Doe s' uyt Sicilien te voorens voeren af.
En heeft haer droef gemoed vertrooft met defe reden :
O kammeraeds (want 't is van gifteren noch heden
Dat wy van 't ongeluck en rampen fyn beftreen )
Wy hebben dier-gelijck en argher wel geleen :
De Goden fullen hier oock eens een eynd van maecken.
Ghy dorft de dulle Scyll' en haere klippen naecken
Daer 't altijd baft en huylt van 't grouwelijck gedrocht:
Ghy hebt de rotzen van de Reufen oock bezocht :

Schept

"Ν.

Het eerste Boeck.-

ii

Schept wéder moetjcnlaet de vrees* en droef heyt vaerc.
Het fal miffchien daer nae in u noch vreughde baeren
Als ghy gedenckt wat quaedt dat ghy hebt uytgeftaen.
Door fo veel ongevals en fwarigheden gaen
Wy heen nae Latium, daer ons de Goden toonen
Een plaets, daer wy in ruft en vrede fullen woonen.
Daer is 't, dat weer het Rijck van Trojen op zal ftaen.
Volhardt, en fpaert u tot het ons fal beter gaen.
So fprack hy met de mond, en, voXb^el?omtnerin^^ ,
Die hem met meenighte van alle kant befpringhen ,
Toont hx een bly gelaet, maer binnen in fyn hert
Kropt By dè droefhéyd op, en fmoort aldaer de fmert.
De maets zyn bezigh om de proy te gaen bereyen
En maecken alles klaer ter maeltijdt, en ontweyen
En helpen uyt den dos dit onverwachte wildt.
Sy hacken het van een en wijl 't noch leyt en lilt
So fteken fy 't aen 't fpit en braeden de quartieren,
Een ander doet op 't ftrand de ketel over 't vyer, en
Is befigh met te zïen, en neer geftreckt in 'c gras
Verftercken zy het lijf, dat fwack en moede was,
En fchranflen luftigh van 't gezoden en gebraeden
Tot zy haer buyck met wildt en oude wijn verfaeden:
Maer alfmen nu genoegh gebraft had en gefmult
En dat het lijf met dranck en eeten was vervult,
Begonnen zy om haer gemiile maets te baeren ,
Niet weetend' ofzy dood of noch in 't leven waeren ,
Of wat te hoopen ftaet, of watmen vreefen moet,
En waerom niemand op haer roepen antwoordt doet. ,
Eneas boven al zucht nu om 't geen den vroomen
Oront en Amycus hy felf fagh overkoomen >
Nu om het wreede lot van Lycus 5 nu om 't geen
De dappre Gyas en Cloanthus had geleen.
En ^t was nu uyt, wanneer lupijn van uyt den hooghen
Sloegh over zee en land en volckerenzyn ooghen,
En ftaende op 's Hemels kruyn fteiOogde daer van daeii
Op 't R jjck van Libyen, en wijfhy daer bleef ftaen .

ïx Virgilm i^neis.

En by T-ich overley de faecke der Trojaenen
So fprack hem Venus acn met oogen vol van tranen:

O ! die daer eeuwichlijck hebt onder uw beftier
Wat Goon en menfchen raeckt, die voor u BJixem-vier
Die voor u donderen doet Aerd en Hemel beven,
Wat was fo quaet dat mijn Eneas heeft bedreven ?
Wat heeft doch tegen u ίο grof en groot mifdaen
HetVolckvanTroje, dat, naefooveeluytteftaen,
Nae foo veel leeds geleên, nae fo veel doon en lijeken,
Men om Italien alleenich en de Rijcken
Van Latium voor haer de heele Wereld iluyt ?
Ghy immers hebt wel eer voor vaft belooft, dat uyt
Des oude i. Teucers ftam fou fpruyten 'tvolck van
Romen

En dappere Overftens en Vorften fouden koomen,
Die men nae het verloop van jaeren foude fien
Te water en te land'mèt volle macht ghebien,
En alle volckeren des Aerdrijcks overheeren.
Wat is 'er, dat u van voornemen doet verkeeren ?
Dit was den trooft die ""k had, dit'ftelde my te vreen
In den bedroefden val, die die van Troojen deen.
lek fette tegen "t quaed 't goed datter ftond te hoopen.
Nu fie 'k het felfde lot haer op de hielen loopen
Die fo langh zyn gèfolt door allerley ellend.
O groote Coningh, wat geeft ghy noch voor een end
Van fo veel fwaerigheen ? α. Antenor kon voordefen
Ontfluypen midden uyt de Griecken fonder vreefen
En veyJigh booren tot in het Illyrifch Land,
En der Libuïnen Rijck > en b^ten tegenitand
Voor by den oorfpronck van Timavus heenen raecken,
Waer uyt een fteyle Zee, fo dat de Bergen kraecken,

I. Dia met fijnfchoon SoonDardafius in hec Lanc van Trojcgcre-
gcert heefci

a, EenderTrojaenfche Voiften} dienaden ondeigangh van Tio-
jen gekomen is tot in het binnenfte van de golfc van Venctien (nu fo ge-
nacmt) Heeft Patavien gebout eerft gchectcn Antcnorca, nii Padua, daer
fijn grafnocii hedendaeghs gccoont Λν«·[.

Door

HET EERSTE BoECKi 13

Door negen monden ftort, en deckt het hele veld
Met ruyfchend water. Hier heeft hy nochtans geftelt
De Stad Patavien, en is daer neer gefeten
Met de Trojanen, die hy i. na fyn naem doet heeten
En heeft de waepenen van Troje daer geplant
En woonter ongemoeyt in 't midden van het land :
Maer wy, uw eygen bloed, die van u fyn gefprooten
En ghy den Hemel gunt, nae 't miflen onier Vlooten
Die werden om den wrock van een alleen verraen :
Die houdmen ver rëvari Italien van daeC
Is de Godvruchtigheyd by u aldus te loonen ?
Helpt ghy ons fo weerom aen Scepteren en Throonen ?

Waer op de vaeder van de menfchen en de G oon
Met vriendelijck gelaet, waer mee hy is
De Lucht te helderen en 't onweer op te
Syn Dochter kuil'en fprack : wilt uwe 1
Wat u befchooren is fal vaft en feecker gaenT
Ghy fult Lavinium fien over eynde ftaen
En de beloofde Stadt geflooten in haer wallen,
En den grootrnpedigen E^eas hoogh doen brallen 9
Tot aen de Sterren toe verheven door 't geluck.
Oock ben ick niet van 2.in verandert in dit ftuck ,
En wil j dewijl ick u dit zie ter herten trecken,
Wat naeder openen en breeder gaen ontdecken
Hoe het beflooten leyt in myn geheymen Raed ;
Hy fal een fware krygh 5 die hem te wachten ilaet,
Met dappre volckren in Itaelje voeren moeten,
Die hy verwinnen fal en onder fyne voeten
Ootmoedich buygen doen, en ftellen haer de wet
Nae dat hy zich drie jaer als Coningh heeft gefet
In 't Rijck van Latium, en ftiehten fterckte Steden.
Maer 't Kind Afcaen ? datmen lülus noemt op heden
Maer ïlus Was róiangh als Ilium noch ftond
En in fyn krachten was 5 fal dertich jaren rond

I. Antcnorilisi.

Daer

ι ή. Virgilius LyEnus*

Daer heerfchen, en het Rijck naer Alba heenen brengen
Van de Lavijnfche Stoel, een ftad, die hy verlengen
En fterck bewallen ial: daer onder i, Heftors bloed
Drie hondert jaeren langh de Scepter blijven moet,
Tot dat figli Rhee, een J^on uyt α. Conincklijcké zade.
Die Mars befwangren fal, van tweelingen ontlaede.
Daer nae fal Romulus, gezooght van een wolvin ,
Eli met de roiTe huyd gedoft van zyne minn'
Het Rijck aenvaerden en de i|rijdbre veilen bouwen,
Alwaer het volk haer naem nae fynen naera fal houwen:
Romeynen fullen \ zyn dees geef ick een gebiedt
Dat pael noch maet en heeft, daer mê gheen eynd of ziet
De harde luno felfs, die aerd' en zee en winden
En hemel moe maeclct om by haer wat hulps te vinden
Uyt vreefe, die fy heeft voor haer beminde ftad,
Sal beter zyn beraen, en vallen op haer plat
En met my koefteren en queecken 't volck van Roomen
Om fulcken heerfchappy ter wereld te bekoomen.
'T gelieft my zoo. oock fal 't gebeuren metter tijd
Dat het 3. Aflarifch huys fal ftrecken breed en wijd
Haer 4. fcepter over het doorluchtige Mycenen
En Phty' en Argos en 't verwonne Griecken heenen,
En brengen s' onder 't juck van haere flaeverny.
EenKeyferdie vander 5·. Trojaenen afkomftzy
Sal naemaels koomen,die men lulius fal nommen
(Een naem die van de groot' JUlus af fal kommen)
Wiens Rijck fo ver fal gaen als felfs den Oceaen,
Syn lof en faem ίο hoogh als daer de fterren ftaen j

I. Van wegen Creufa, dc s^iftei' variHeöor, Eneas gemalinne, moe
der van Askaen.

a. Dochter des Coninghs Numitor , die Ilia enoock Rhta Silvia ghe
noemt word, een Piiefterin of Non van Vefta.

3. Ailaracus is ghewecfteen Soonvan Tros Coningh der Trojaenen
defe heeft een Soon gehad, gehceten Capys, vaedorvan Anchifes ,

4., Macidoüien. door Paulus Amilius, endc Achaja door Mummius
gewonnen zynde,
.. Door Venus, daer dcCcfaishaercafkamll afrekenden.

Die

Het eerste Boeg κ. ly

Die ghy hier naemaels,met den roof van 'tOoft behangé.
Van alle zorgh ontlaen ten hemel fult ontfangen.
Men fal oock defen i. met beloften roepen aen.
α. Dan fal den harden tijdt van 't l^rijghen overgaen ;
Dan fal de grijfe Trpiiw en Vefta, 3. nimmer moeder,
En Remus plegen recht met Romulus fyn Broeder ,
Dan falmen 't oorlogs huysjdes bloeds en vechtens mocj
Met yfre grendelen en krammen kremmen toe j
De dulle Raeferny fal knariïèn op haer tanden
Gefeten boven op de waepens, en de handen
Gevleugelt op den rugh met meenigh kooprc knoop,
Dat haer het fchuym lanx haer bebloede backhuys loop.

Dus fprack hy, en terftond heeft hy Mercuur geropen
En fend hem na beneen om 't land te houden open ,
En dat de nieuwe ftad haer niet geflooten zy,
Dat den Trojaenen blijf het gaen en keeren vry j
En dido, onbewuft van 't geen daer is beflooten,
Dees niet en weere van haer kuft met haere vlooten.' ■
Hy, met fyn vleugelen > ipoeyt door de ruyme lucht
Recht heen nae Lybien en was daer met eêh vlucht
En leyt fyn laft in 't werck het volck en Punifch' Heeren
Bedaeren van gemoed op 't goddelijck begeeren.
De fchoone Coningin, Vrouw Dido, bovenal
Toont dat de vreemdelingh haer welkom wezen zal.

Maer den godvruchtigen Eneas, vol van forghen ,
Die hem bekommeren van 's avonds tot den morghen y
Nam voor des uchtens vroegh, fo haeft de nieuwe Son
^n hooft opfteken fouw en weer den dagh begon,
Te zien wat land het is, en oii'er menfchen houwen
Of wilde dieren (want hy ziet het onbehouwen)

I. Onder de Goden geftck.

a. T-en tydevan Auguftus, die dc wereldc bevrcdight hebbende deu
Tempel van lanus geflooten heeft.

3. Daer werden gefeyr twee Veilaesgeweeft te iyn , de eene demt*-
der van Saturnus , de ander haer dochter > altijd maeghd. de eerfte
werd genomen voorde Acrde ende de tweede voorliet vyer, alfmcu
Vku dc Maeghd Vefta fpreeckt, werd defe verllaen.

Wat

lé Vtrgilm tineis.

Wat kuilen dat het ïyn, die hy heeft aengedaen;
En feggen aen fyn volck 't geen hy daer kan verftaenJ
Om eerft fyn fchepen in verfekertheyd te Hellen
Kieft hy een holle rots, daer boomen over hellen
Met naere fchaduwen van een ontfighlijck woud.
Achatës neemt hy mee, op wien hy zich vertrouwt,
Twee ipiefen inde hand met yfer voor beilegen.
In 't midden van het bofch quam hem fyn moeder tegen
In de gedaent' en fchyn van een Spartaenfche Maeghd ,
Met fulcke wapenen als fo een jonckvrouw draeght,
Of van Harpalyce, die de geiwinde ilroomcn
Van Hebrus rent voorby met lofgelaete toomen.
Want als een jaegerin fo voerde fy een boogh
Op haeren rugh j hetShayr dat fpeelde foet en vloogh
Haer om de fchouderen met ongebonde tuyten :
De rock was opgefchort tot boven aen de kuyten ^
En eer daer yemand fprack, riep zy, houd jonghmans
houd :

HebCghy niet by geval iien dwaelen hier door 't woud
Eèia van myn Sufters, die een koocker had gelaeden
Met pylen aen haer zy, of volgen lancx de paden
In een gefpickelt vel "t fchuymbeckend Everfwyn ?
Ey j wyft my wat voor wegh fy heen geloopen fyn.
Aldus fprack Venus, en haer Soon fprack ib daer tegen:
lek heboe niemand hier gezien op defe wegen
Van uwe fufteren. O maeghd, wie dat ghy bent
En weet ick niet j uw naem en is my niet bekent.
Ghy fyt geen fterflijckmenfch^en uwe ftem noch wc-
fen :

Maer ick vertrouwt dat ghy moet een godinne wefen,
En houw het daer voor d^at ghy Phebus Sufter zyt
Of van de Ny mfen een. Gefegent zy den tyt
Dat ghy ons hier ontmoet, wilt onfen nood verlichten
Wie dat ghy weefen moogt, en naeder onderrichten
Wat naem dit land , dees kuil en dit gewefte draeght,
Daer wy door onweer uyt de zee zyn acngejaeght.

Wy

Het terfie Botck. ïf

Wy lyn hier onbekent en dooien lanx de landcri
Uw auters fullen wy tot danékbaerheyd doen branden'
Met meenigh oflfer-vee. Hier op fprack Venus weer ;
lek ken my felfs niet waerd uw aengeboden eer.
De Tyrfchemaeghden tyn gewoon,wanneer fy jaeghen,
Een pyle-kooker en een boogh met haer te draeghen ,
En roode broofekens ten halveii van de kuyt
Te rijghén om het been; 't volck, dat hier woont, is ayt
Agenors ilad al van Feniciön gekoomen,
Een flagh van luyden die niet wel en zyn te toornen
Met krijgh en waepenen, ghy fyt hier in 't gebiedt
Der Peenen, maer de kuft en 't land dat ghy hier tiet
Is 't eynd van Lybien. Hier is een vrouw gefeeten
Ten konincklijcken throon 5 die Dido werdt 'geheeteiï
En uyt Fenicien van Tyros herwaerts quam
Uy t vreefe voor haer broer, d aer fy de vlucht om nam.
Sou ick u in het laügb het ongelijck verhaelen
Dat haer is aengedaen ick fouw'er in verdwaelen.
Maer fal het u fö kort vertellen als ick kan.
De rijckfte van het land, Sicheus, was haer man.
Sy had hem dapper lief. haer vaeder deedfe paeren -
In 't alder ëerfte groen der maeghdelijcke jaeren ,·
Nochi'eyn, noch ongeraeckt : maer'tTyrfche Rijck-
b^at

Haer broer Pygmalion, dié geene weer gie had
In fchellem-ftucken en den wjieedften overtrefte.
'T geviel dat tuflchen haer hem eèn krackeel'verhefte :
De goddeloofe j blind door liefde van het geld ,
Heeft hem verraedlingh met een moord-priem neei ge-

velt γ ,

In 't heymlijek, voor 't autaerterwijl hy 't oiFéf dede y
Niet eens bekommert vra;thier door fyn fufter Iede>
Die met foó groote minn' haer man befeten had.
Hy hiel het langh bedeekt en Wift haer dit en dat
Te fteken in de hand , en heeft de drouVe vfouwe
Met ydlc hoop en met veel leughens onderhouw e.

Β . Maer

IS VirgiliusJEneis.

Maer fiet j de geeft van haer noch onbegraeven man
Veriihijnt haer in den droom, fo bleeck als hy wel kan $
En openbaert wat in den gods-dienft was bedreven,
En bloot fyn borft, en toont de wond aen hem gegeven»
En brenght voorts aen den dagh al het verhoole quaed.
Het fchelmiluck van het hüys aldus ontdeckt, fo raedt
Hy haer ten landen uyt op 't jFpoedighft te vercrecken
En vluchten daer van daenjcn gaet haer voorts ontdecken
(Op dat het op de reys haer aen gheen geld ontbrack )
Een onbekende fchat die onder d'aerde Hack j
Een groot gewight van göud en filver, langh verborgen.
Hier door onftelt, en vol bekommeringh' en forghen ,
Heeft fy haer tot de vlucht bereyd van ftonden aen
En maeckter meenigh op om met haer deur t^ gaen.
Wat tegen den Tyran met haet was ingenomen
Wat voor hem was bevreeft, is al by een gekomen ;
Defchepen , by geval nu vaerdich, grijpen s'aen
En hebben daer het goud en filver in gelaen.
Dus voeren over zee de fchatten van den vrecken
Pygmalion. een vrouwheeft het beleydt in 't trecken.
Ten leften quamen fy alhier behoüdèri aen η ι w:' , ί
Daer ghy alreeds fult iién een groote veftingh ftaen
En 't Slotvan 't nieuwe Karthaeg hooghnae de woicken
bouwen j i '\t

En T, kochten (dat de naem heeft nae de daed behouwen
En Byrfa werd genoemt^· bier^eiïen fo véel grond
Als iiiet een oflTenhuyd men pas omleggen kondr
Maer wat zyt ghy voor volkjen waer van .daen gekoomê?
Waer leyt de reys nae toe.die ghy hebt voorgenoomen* ?

1. DidoiuLybienaengcdrevenzynde, als haer het landen Van Hiarbas.
Coniijgh der Geculeii, belet vfierdei. heeft loffelijck yérfooht fop Veel
lands teniog,enkoopen als |nen..inet|een oflen.-hujtd foudekUnncube*
leggen. Het welcke verkregen h'éïbende heeft fy het Jeer ίη fo veel
kleynefnipperingenVefneden waer mede fo grooten'ringh gemaeck-
wierd , dateerfoogrootenftuckJandsmedeomvatwierd ,dat.fy,heb-
bende hare fchatten aen haer mede gefcllen en volck irenooat, daet
een ftad op hebben ghebouvvc, die fy daer nae Carthago genoemt'heeft.
Het Kalleel is Byrfa genocmt geworden naede oficn-huyd , die de
Grieckenfö noemen. Hier

Het e^rBe Boeck. ι β

Hier op verfucht' hy diep, en fey voorts, ο Godin j
Souw ick 't u altemael vertÈllen van 't begin,
En fo 't u beuren mocht met onbelemmerd' jooren
Van onfe fwarigheen het heel y^rhael te hooren
Den dagh waer my te kort, en eer ick had gedaen . .
So fagh ick langh de Son in't weften onder gaen.
Van Trpje (foghy oyt vanTröienbPsordelpreeckcn )
Van 't oude Troje fyn\yy [eertijds afgeileecken
En door verfcheyde zeen-geAingert ^n geplaeght >
En 't onweer heeft ons nu a.endefe kuft gejaeght.
IckbenEneasj de godvruchtige geheeten
(So ghy begeerigh T^yt om mijnen rtaem te weetèn)
Die ome Huys-goon uyt den vyand ileypte mee
En voerfe met een vloot van fchepen over zee ,
1 en hemel toe bekent en y^n Jupijn gefprooten :
Ick foeck ït^ien en oude lands-genooten.
Op 't goed^e|eyde van mijii Gvo^der (een godin)
Voer ick uyt Fryghiën ën iette ^t zeewaert in
Met twintigh zeylen, om het avontuyr te vinden
Dat my befchooren was, nu fyn der door de winden
Maer feven overigh j dred^^lgyosgemaeckt
Doorilorm en onweer? felê,.daer ick ben aengeracckf
Daer gae ick onbekent vaft^QGien lanx de land,en, ^.
Van 't woefte Libyen, en fie gheen hulp voor hartden
Gedreven uyt Euroop' en Afien jan daen : ..- μ
Maer Venus lee het niet dat hy Xpuw verder gaen = ·
En fprack hem aldus aen in 't midden fyner klachten : '
Wiedatgyzyt, ick derf het welVoor waerheydt achten
Dat ghy niet heel te mael zyt in der Goden haet ·
Dat ghy hier zvt geland. Helit goeden moed > en gaet
TJ voorts nae t hof en nae 4e Gpningin begeven,
Want ick verfeecker' u dat uwe mackers leven.
Sy, en haer fchepen zyn gekotnen aen de kuft ^
Behouwen en geberght (weeft vry daer in geruft)
Door 't keeren van de wind, fo ick my niet bedriegh, en"
So ick niet te vergeefs geleert heb, uyt het vliéghen

Β i Der

to VlRGILIUSiENffilsT

Der vogelen te üien wat is of wefen fal,
En gaet mijn gis-kunft vaft. Let öp het twaelif-ta!
Van defe iwaenen, die den Arend van te vooren
Van boven uyt de lucht in haere vlucht quam ftooreü.
Sie 3 hoe fy op een ry haer geven i^eder waert,
En of geftreken fyn of ftrijcken o^ der aerd.
Gelijck als fy, oijtfnapt de klaeuw des wreeden veugels,
Haer geven in een trop en fpeelen met haer vleugels
En maecken foet geluyt: fo loopt uw vloot, en al
Het volck, ter haven in, of leyt al aen de,wal.
Gaet ghy maer voort daer u de wègh falheenen leyden
Dus fpracks' en keerd' haer om en is van daer gefchey-
den.

Een blos gingh van haer neck in 't wenden als een roos.
Een lieffèlijcke reuck van Goddelijck ambroos
Vervulde ganfch de lucht van achtren lïyt de locken
Van 't opgebonden hayr, en d' opgefchorte rocken
Geraecken nae beneen en vloeyen lanx der aerd%
En uyt haer tred bleeck klaer den goddelij eken aert.'
Hy, werdende gewaer, als fy nu was geweeken,
Dat het fyn moeder was met wien hy quam te fpreeken j
Riep haer dus achter nae: wat reden magh 'er 2.yn,
O wreede, dat ghy mee uw zoon door valfchen fchijn
So menigmael bedrieght ? wat heb ick doch bedreven
Dat wy malkanderen de hand niet moghen geven
En houden tegens een een onvermomde praet ?
Dus klaeght hy over haer, en fpoeyt iyn wegh, en gaet
Voorts nae Carthago toe: maer Venus heeftfe beyden
Om haer bedecktelijck en feker te geleyden
Met duyftre lucht omheynt, en om en om befet
Met dicke nevelen, dat niemand haer belet
Mocht onder-wegen doen, of fien, ofhaergenaec-
ken,

Of vraeghen wat 2,y daer te lande quam en maecken.
Sy felft vaert hoogher op nae Paphos, daer men haer
Ter eere wieroock brandt op meenigen autaer

En

Het ββτββ Boeck. 21

En haeren Tempel ruyckt van verfche roofen-hoeden
En blommen fonder eynd. Sy ondertuiïchen fpoeden
Haer wegh, die 't pad haer wij ft, en waren nu al op
Den heuvel die de Stadt ontdeckt van fynen top
En 't konincklijcke Slot. Eneas ftaet verflaeghen
Dat, daer te vooren niet als laege hutten laeghen,
Hy ziet fo een gevaert van fwaere wercken ftaen
En met verwonderingh fchouwt hy de poorten aen ,
En 't woelen en 't geraes en de gefteende ftraeten j
Men iiTer druck in 't werck: een deel der onderzaeten
Dat treckt de muyren op, en brenght de fwaere fteen
Tot bouwen van het Slot nae boven van beneen.
Hier leytmen erven af om huyfen op te bouwen :
Daer, om het volck in toom en onder fim te houwen 5
Verkieftmen Overheyd en ftelt een wijzen Raedt:
Gints graeftmen havenen daer men de fch^en laet'
Hier leyt men gronden tot de Zuylen der Tonnee^en
En recht een Schouburg op om voor het volk te fpelen,
Waer toe men in geberght piJaeren hackt en houwt

dat het prachtigh werck zy heerlij ck opgebouwt,
'T is al in rep en roer en befigh, als de Byen ,
Die in het foetfte van de Lenten heenen tyen
Nae blom en bloeyfemen by heve fonne-fchijn
Als zy haer jonghmans voen, die haeft volwaflèn zyn,
De hoop van haer geflaght; of haere hoonighracten
Met voorraed ftuwen op, en vullen al de vaeten
Van haere Keldertjes met lieflijck neótar-fap j
Of vliegen te gemoet haer ander mackerfchap,
Om, als fy uyt het veld gelaeden wederkeeren,
Haer van haer vracht t' ontlaen; of van de korven weeré
De leuye hommeien en air in arbeyd zyn.
De geurige honnigh rieckt nae thijm en jaflemijn.
O ! riep Eneas, hoe geluckigh boven allen
Syn fy, die nu haer ftad fien rijfen uyt haer wallen.
En fagh 't gebouw vaft aen dat nae de woleken klom.
Hy geeft fich onder 't volck, met nevelen rondom

Β 5 Wel

9.1 virgillus ^neis.

Wel dicht befet, en werdt, dat vreemd is te verhaelen,
Vernoomen noch gefien van geen van altemaelen.
Daer ley een bofchjen in het midden van de ilad >
Van fchaduw aengenaem, en dicht van loof en blad,
Daer eerft de Punifche, gejaeght door zee en winden j
Een teyken groeven uyc, dat

uno haer dee vinden

('T hooft van een ftrijdbacr paerd) ter plaetfc) die fy had
Voor beft gekoofen tot het bouwen van een Stad:
Alfo haer dit gebecnt fou leeren en beduyden
Dat dit land geven fou doorluchtig' oorlogs-luyden
En dat m'er overvloed van lijftocht hebben fouw.
Hier was men befigh met een fwaer en groot gebouw;
Hier ftichtcn fy een kerck, de nieuwe Coninginne,
Geheylight tot den dienft van luno de Godinne,
Rijck van gefchencken en geen kleynen heyligdom,
Daer men de trappen op lanx koopre dorpels klom.
Dc balcken waeren hiér met kooper 't faem gebonden.
Pe deuren van de kerck die knerften in haer fponden,
De kerren kreyiTelden, van kooper altemael.
Dc bouten gierden in haer pannen van metaci.
Hier in dit bofch is hem wat nieuws te voor gekoomen,
Het eerft, dat hem de vrees een weynigh heeft benomé i
Flier is hem eerft ontmoec het gheen hem hoopen dee
Een uytkomft van het quaed (dat hem in 't herte fnee)
En hem wat moeds weer gaf, en fyn verdriet verfachte :
Want onderwijl dat hy de Coningin verwachte
En in dees groote kerck befichtight alle dingh
En flaet op alles acht, en met vcrwonderingh
Op "t werck der kunftenaers, van beytels en pinfeelen,
En wat des is te fien, fyn oogen leydt uyt fpeelen?
So vindt hy hier "t gevecht voor Trojen op een ry
Heel levend afgemaelt in meen'ghe fchildery.
Hy 2,iet hier, hoe 't gerucht is over al geloopen
En heel de wereld door dien oorlogh uytgeroopen,
1 ly ziet hier Priamus en Agamemnon mee,
£n Peleus ioon, van wien den een en d' andre lee.

iiier

Het eer Be Boeck. ^z

Hier bleef hy ftille ftaen, en in fyn liért bewooghen
Sprack dus Achates aen mét traenen in fyn ooghen;
O, mijn getrouwe vriendj wat plaets, wat hoeckiwat
end

Des werelds is'er 5 daer ons quaed is onbekent ?
Sie Priamus : hier werdt noch loon en lof gegeven
Aen deughd' en eer van die yet loiFelijcks bedreven :
Hier werdt ons jammer noch van andere befchrey t
En 't ongeval beklaeght uyt mededoogentheyd.
Hebt goede moed, Achaet, en laet uw vreefen vaeren:
Dus ver bekent te zyn ial ons miffchien bewaeren
Dus rprack hy, en verzaed met ydele genucht
Syn hert in het paneel, en looft vaft zucht op zucht,
En maeckt fyn wangen nat met meenighte van traenen :
Want hier ziet hy, hoe dat het puyckje der Trojaenen
Den Griecken gingh te keer en uyt den velde floegh
En haer al vechtende nae haere fchepen joegh :
Daer, hoe Achilles weer haer met den helm vol pluy-
men

Te waeghen noopt' en de Trojaenen op dee ruymen
En nae de Stadt toe dreef. Oock wierdt hy hier gewaer
Aen meenigh witte tent 't quartier van Rheius, daer
Hy overrompelt wierd langh eer 't begon te daeghen
En in zyn eerften flaep van Diomed verflaeghen ,
Die zyne paerden nae het leger heeft gewende
Eer dat haer noch het voer van Troje was bekent
En eer fy proefden hoe het Xanthus-waeter fmaeckte.
Hy fagh hoe Troilus hier op de vlucht geraeckte j
Den armen jonghelingh, de kans en waepens quijt,
Die fich begeven had in ongelijcken ftrijd
En met Achilles het gevecht had willen waeghen
En over-rugh geraeckt hingh van zyn leege waisghen
En ileypten achter aen (den toom noch in de hand)
En wierdr met hayr en neck getrocken door het zand.
Syn omgekeerde fpies heeft in het ftof gefchreven.
De vrouwen tuffchen-bey van Trojen die begeven

Β φ Haer

; 14· ViRGILlUS >Eneïs.

i Haer na den Tempel van de gramme Pallas heen,
I Bedroeft, in hanghend hayr, met traenen en gebeen

I' En met geheylight doeck van falyen en wielen,
f: En gaen ootmoedich voor haer autaers neder knielen

Ij· En ilaen fich voor de borft. fy keert haer van haer af

i Èn floegh haer oogen neer en hieltfe ftrack en ftraf.

j Achillis had het lijck van Hedor om de wallen

[ Tot driemaeltoegefleept, en liet het fich gevallen

Dat hy ^t voor gout verkocht, doe fucht' hy fwaerelijck
Als hy de waeghen, en den buyt, en felft het lijck
Van fynen vriend hier zagh, eii Priamus, den ouwen
Syn handen fteecken uytj fyn handen, \ faem gevouwen
En weer en waepenloos, Oock heeft hy hier gefien
Met Grieckfe Vorften en voornemen oorlogs-lien
Sich felfs vermengelt, en de wapenen vernomen
Des fwarten Memnons, die uyt Ooften was gekorncn
Tot hulp van Priamus met meenigh mooreman.
Penthefilea voert haer Amazoonen an
Met fchilden aen den arm als halfgewaiïb maenen ,
En onder duyfenden tot byftand der Trojanen
Munt fy in hitten uyt, en fchort haer ilincker borft
Met gouden gordej op, en tegen mannen dorft
Een jonk-vrou' aen gaen om met haer den ftrijt te wagen.
Terwijl Eneas ftaet verwondert en verflagen
En fter ooght fonder eens 't geficht daer af te flaen.
So quam Vrouw Didq nae den Tempel treden aen
(De fchoone Koninghin) met groot gevolg van Heeren.
Gelijck wanneer Diaen gaet lanx de ftroom fpanceren
En aen den ouver van Èrotas haer vermeyt,
Of over het gebercht van Cyothus reyen leydt
Terftond om de Godin zich duy fend Nymfen ylen:
Om hare fchouders hanght de koker rnet de pylen >
En gaende door het veld fteeckt boven allen uyt,
Latoon' is in haer fchick al roept fy het niet luydt:
So toonde zy ; fo quarn zy vroolijck aengetreden
in 't midden van het volck die haer alom bekleden,

En

Bet eerfie BoecL· iJ

En dreef de bouluy aen tot vordringh van het werck.
Van daer begaf fy haer int midden van de kerck .
En op een hooghen throon gingh fy haer nederfetten
Met lyfwaght dicht omheymt. hier gaf %γ goede wet"
ten

En Rechten aen het volck, en ileld' aen yder een
Een maer en tax van werck nae billickheyd en reen,
Of nae 't haer viel te beur door kavelen en looten ,
Wanneer Eneas zagh dat Antheus aen quam ftooten
Met grooten toeloop, en Sergeft, Cloanth, en meer
Scheeps-hoofden, die de ftorm en 't ongenaedich weer
Van hem verfteken had en elders aengedreven.
Hy ftond verflagen en Achates daer beneven,
Verbijftert en verbaeft en weynich min als ftom,
Sy branden om haer maets te heten wellekom
Vol vrees en blyfchap: maer niet kunnende befinnen
Hoe dat het met haer ftond fo houd zich yder binnen ,
En letten naeu (wel dicht geflooten in de wolck)
Hoe dat de faeck mocht fyn gelegen met dit volck,
Waer haere fchepen fyn, waerom fy derwaerts quamen
In fo een groot getal: want die fy daer vernamen
Was afgeronde volck van de geheele vloot
Om vry geley en heul te bidden in haer noot,
Die met een groot geroep ter tempel heenen teegeh.
Wanneer %y ingetreen gehoor by Dido kregen
So hief IHoneus met een bedaerden zin
Aldus fyn reden aen: O brave Coningin,
Aen wien den I ]emel gunt een nieu we ftad te ftichtcn
En trotfe volckeren te temmen en te richten,
Wy arm' ellendighe Trojanen, door veel zeen
Gedreven heen en weer, verfoecken met gebeen
Dat ghy 't verbranden van ons fchepen wilt verbieden;
Verfchoon "t godvruchtigh volk, behoet de vroome lie-
den.

En wilt op onfe ζ aeck wat naeder neemen acht.
Wy fyn hier niet gelandt om met gewelt en macht

Β s Van

aö V'irgilius. ^neïs

Van fcheeps en oorlogs volk u huyfgoon weg te voeren 5
En maecken 't vee te buyt der Libyaenfche boeren,.
En drijven 't nae de ftrand en onfe fchepen heen:
By een verwonnen vOlck (gelijck wy zyn) ο neen
En is noch macht, noch moed, noch opzet, noch ge-
dachten 5

Noch de verwaentheyd om nae fo een ftuck te trachten.
Daer is een landt, van ouds gefeght Heiperien 5
Nu noemtmen nae een Vorft, en 't heet Italien,
Oudt, ftrijdbaer, vet en goed, dat van Onotriaenen
Wel eertijds is bewoont, nu van Italiaenen i
Hier fetten wy 't nae toe; wanneer een grouwlijck weer y
Dat fich in zee verhief j ons fcMelijck quam te keer
En een baldaedigh volck van winden, uycgelaeten
Tot ons verderf, ons joeg door droogten,banken, plaete?
En blinde klippen heen, tot dat wy naederhand
Van een verftroyt hier aen uw kuiten zyn gelandt
En met een kleyn getal van fchepen aengedreven.
Wat ilagh van volck is dit? wat menfchen of hier leven
Wat is dit voor een land, fo wild en onbeleeft
Dat m'er den vremdeling op 't fand geen herberg geeft
Men maeckt de luyden op en foeckt ons te beletten
Dat wy voor op het ftrand ons voeten komen fetten.
So men hier niet ontziet het menfchelijck geflacht,
Acht men haer waepens niet noch volck, noch oorlogs-
macht ,

Denckt dat 'er Goden zyn, die inden Hemel woonen j
Die 't quaede ftrafièn en het goede fullen loonen.
Eneas was ons Votil, die in godvruchtigheyd
Gheen wedergae en heeft, en die in krijgs beleyd
En oorlogs-daeden voor gheen menfch en heeft te wijc-
So hy in 't leven is, en moft hy niet befwijcken [ken.
Voor't noodlot, en is hy noch niet om hals geraeckt
So dient'er van uw zy geen fwaerigheyd gemaeckt,
En 't fal u nimmermeer berouwen noch verdrieten
So ghy hem uwe hulp en vriendfchap doet genieten

En

Het eirBe Boeck. 27

En door uw gunft en dienft hem alder eerft verbindt :
Weet dat men waepenen oock in Sycylje vindt
En vafte veilingen en volck en góede fteden,
Dat men Aceftes fiet den Thröon aldaer bekleden ;
Een Coningh, die mee uyt het bloed van Troje fproot
'T zy ons geoofloft ons ontrampeneerde vloot
Te voeren op het ftrand, en 't ilae ons vry te houwen
In uwe boffchen, om ons ichepen te verbouwen,
En ons van mailen en van riemen te voorfien,
Om onie reys, indien ""t de Goden niet verbien,
Wanneer wy onfe4naets en Coningh weer bekomen:
Te mogen vorderen, fo die was voorgenomen,
En vroolijck hier van daen vertrecken van uw ilrand
Vlack nae Italien en het Latijnfche land.
Maer is het met ons uyt, en valt'er niet te hoopen
En zyt ghy in de zee van Libien verfoopen,
, Trojaenfche Voril ! is "t omgekoomen met Afcaen,
Dat wy ten minilen dan weer nae Sicyj^e gaen
En nae Aceiles heen, van wien wy laeftmael fcheyden,
En daer fy ons een ilad en ruft-plaets vail bereyden.
Dus deeïlioneus het woord uyt aller naem :
Syn feggen wierdt op 't eynd beilemtvan al te zaem.
Doe floegh de'Coninghin haer ooghen nae beneden
En fprack tot hem aldus weerom met korte reden :
Trojaenen, dat ghy vry uw forgen vaeren laet.
De nieuwheyd van myn rijck, de iland van defen Staet
Die veel benyders heeft, dwinght my wel op te letten
En wijd en zijt met wacht mijn grenfen te befetten.
WienisdenafkomilvanEneas, wien de Stad
Van Trojen onbekent ? wie hoorde niet hoe dat
Sich 't dapper volck aldaer thien jaeren heeft gequeeten ?
Wie fou van fuiken krijg, van fo een brand, niet weetcii ?
WyPunifche, wy Zyn fo dom niet in dit land
En 't nieuwe Tyrus is fo ver niet aen een kant
En van het Sonne-pad en menfchen af gelegen.
Syt ghy te trecken nae Italien geneghen,

Nae

α8 ViRGiLius jEneij/

Nae 't Land daer fich Saturn voor lupiter verftack ,
Of nae Sicilieri, ea wenfcht ghy uw gemack
Te nemen by de goed' Aceftes, ick fal maecken
Dat ghy hier vry van daen met goet geley fult raecken
En bied mijn middelen tot uwer byftand aen;
Of fo ghy zijt gefint u hier ter neer te ilaen
En in dees landen u benevens my te veilen,
Da Stad, die ick hier bouw, die is tot uwen beften.
Treckt uwe fchepen op. de Tyrlche, de Trojaen
Die fullen even ciiep in mijne gunfte ftaen.
Och, of den Hemel het geluck had willen geven
Dat uwen Coningh felfs mee herwaerts was gedreven
En aen mijn land gejaegt, gelijck u is gefchiedt,
Ick fal, om vaft te gaen, door myn geheel gebiedt
Gaen fenden lancx de kuil, en kondfchap laeten haelen
Of hy niet ergens aen het uyterft myner paelen
Magh opgeworpen zijn en met fyn vloot geilrandt
En doolt door bofch en bergh en 't onbekende land.

De Vorft Eneas en Achates, door dit fpreken
Gehart, en met een brand in haer gemoed ontileken j
Verlanghde uyt de wolck te koomen voor den dagh ,
Die het belette dat haer niemand niet en fagh.
O ! feyde Achates, die zich d' aldereerft liet hooren
Eneas ghy die zyt van een Godin gebooren,
iWat dunckt u nu ? ghy ziet het alles buyten nood ;
Ons mackers iyn geberght, behouden is de vloot:
Een miftm'er maer, die wy in 't midden van de baeren
Selfs faegen nae den grond met fchip en mannen vaeren.
De reft komt met het woord dyns moeders over een,
Hy had dit naeuw gefeyt, de wolck fcheurt zich in tween
Die haer omvingh, en is ilrax in de lucht verdweenen.
Daer ilond Eneas van den klaeren dagh omfcheenen
Enblonck in helder licht, en leeck een van de Goon
Van leeft en aengefight, want Venus had haer zoon (de
Va fchoon en weeldrig hayr, dat om fyn fchouders vloey-
Qp 't aengcnaemft verzien eé vcruw, die flaeutjes gloey-
de, Stond

Het eerfle BoecL·

Stondt op fyn haecken 5 en een ftrael van minfaem
licht

Gingh uyt zyn ooghen met een deftigh opgezicht.
So kryght het elpen-been fyn luyifcer door de handen
Eens braeven kunftenaers; fo fteeckt in gulde randen
Hetfilveraf : fo toond in't goud de marmer-fteen.
Doe fpaeck ^Eneas, die fo onverfiens verfcheen,
DustotdeConingin : hier is de man te vinden.
Daer ghy nae vraeght j die het geweld van zee en win]
den

Aen uwe kuilen is ter naeuwer nood ontruckt.
O ghy 5 die over quaed, dat den Trojaenen druckt y
Alleen bewooghen zijt, die onfer wilt ontfermen
En over 't overfchot der Griecken u erbermen
Van allerley gevaer te Zee te land beftreen 5
Die u verwaerdight ons > door langhe fwarigheen ' :
Van als behoeftigh in uw ftad ter woonil te noden
En hebt uw eygen huys ter herbergh aengeboden ,
U te bedancken voor het geen ons hier gefchiet
( Nae ghy verdient) en is in ons vermoghen niet >
Noch in de macht van al die ovrigh zijn gebleven
Van Trojen, en verftroyt dooi* heel de werelt fwevenl
De Goden, fo de deughd en een oprecht gewifs'
En de gerechtigheyd by haer in achtingh is j
Die willen u, Mevrouw, beloonen nae behooreni'
In wat geluckigh eeuw of ghy mooght fyn gebooren ?
Wat ouders hebben fo een dochter voort gebraght ?
So langh'er fterren ftaen ten dienfte van de nacht,
So langh den Oceaen ontfanght de foete ftroomen j
En groote fchaduwen van hooge berghen koomen j
So fa! uw lof en naem ftaegh leven in myn hert^
Waer 'c oock magh zijn daer ick nae toe gelopen werd.
So fprekend' is hy tot Ilioneus getreden "

En heet hem wellekom, Sergeftus was den tweedeh >
En gaf aen die de recht% aen dees de flincker-hand^j
En aen meer ander', en aen Gyas en Cloanth.

De

^g, Virgilius^neis.

De. Coninginne van het rijfende Carthage
Sat fo door het gcfight verwondert, als verüaeghe
Door 't ongeluck dat fo een man had uytgeftaen,
En haer bedaerende vingh dus te fpreken aen :
O ghy Goddinne-zoon, wat rampen, wat gevaeren
Vervolghen u fo ver door de verbolghé baeren ?
Door wat geweld fyt ghy acn defe kuil gejaeght :

Daer 't onbefcheyde volck öntfag noch kennis draeght:
Syt ghy Eneas, die van Venus wierd gebooren ?
Die fy gebaert heeft aen de SimÖentfche ftroomen ?
Die felfd' Eneas, die fy by Anchifes won
Niet verre van de Stad van 't Frygifch Ilion ?
Myheught dat i. Teuceruytfyn vaederland gedreven
Om hulp by Belus fich nae Sidon quam begeven
En nae een ander Rijck door fyne byftand itond.
Mijn vader Belus, die figh doe in Cyprus vond j
Verwoefte 't vette land dat hy had ingenoomen:
Van dien tijd afheb ick de kennis al bekoomen
Van Τ rojéns ondergangh i ick heb van doen af aen
De naem der Vorfteri, en der Coninghen verftaen
Van Gfieckeland, en van Eneas hooren fpreken.
Hy felfs, die vyand was, een Overfte der Greken,
Was een die loffelijck van de Trojaerien forack 5
En feyde dat hy was gekomen van een tack
Die uyt den 2. ouden ftam der Teucren was gefchooté.
Daerom, ghy mannen, weeft ons ilads en huy f-genoten,

■ I

1. De foonvan Thelamon Coning van Salamine, gewonnen by He-
fione , dochter van Laomedon Coningh van Tfojen Defe Tcti
eer wierrnaden oorlogh vanTrojenvanfynvaedcr in ballingh-
fchap gejaeght om dat hy te huys cjuam ibnder fyns broeders
Ajax dood: ghewroken te hebben, ende heeft door hulpe vin
Belus het eyland Cyprus ingcnoomen ende aldaer ccn nieuw Sa-
:, lami«egebout.

a. Niet allcèn uyt Hefiode,Laomedons dochter j maeroockuytTcu
eer , die met fijn fchoon-foon Dardanus in 't Landt van Troas
' gh'eregheert hetft, van wien de Trojanea oock Teucren fyn
-.gehceien.

Neemt

Het eerfie Boeck» 3Ï

Neemt u verblijft by ons. 't heeft my oock fo gegaen:
Een fulcken ongeval, als ghy hebt uytgeftaen,
Heeft my nae veel gevaers en fwaerigheyt en fweven
Gedwongen dat ick my heb hier ter neer gegeven,
lek heb' gheleert door 't quaed, het gheen ick heb ghe-
proeft,

Een ander by te ftaen die mij ne hulp behoeft.
Dus fprack de Coninghin en gingh Eneas leyden
Voorts nae haer hof, en dee met een ter kerck berey-
den

Den Goden ofFerwerck, en heyligde den dagh,
En fond de maets aen boord, fo vèerdigh alfïien magh ,
Een groote meenighte van oiTen, fchaepen, fwijnen,
En wijn, die 't hert verheught en droefheyd doet ver-
dwijnen.

Maer binnen wierd het Hof met grooter heerlij ckheyd
Op konincklijcke wijz' heel prachtigh toe bereydt;
In 't midden vande Sael recht men den difch ora t' eeten.
De muyren fyn rondom behangen met tapeeren
Op 't koftelijckil gewrocht; de kleen en fpreyen fyn'
Van hooghe purper-veruw en gloeyend carmofyn
Een maehtigh filver blinckt op tafels en bufetten » '' ·'
Waer op fy meenighte van gulde vaeten fetten
Daer in met groote kunft men fiet gedreven ftaen·
Veel vroome feyten, by vopr-vaederen gedaen i'
Die uy t deesvolckeren door langh vervolgh van jaefen
Al van' t begin af op een ry gefprooten waren.
De Vorft Eneas (want de vaederlijcke fucht j
Die hem 'voor üy nën föon op 't hooghften hiel beducht 5
Gat hem gheen ruft in't hert) heeft fonder langh te fle-

pen ■ ,

Den fneir Achaet voor-uy t gefonden nae de fchepen
Om defe ty dinghen te draegen aen Afcaen,
En hem voorts nae de ftad te brenghen daer van daen
Het hert des vaeders is heel over hem gehanghen.
Hy kft hem wijders de gefchencken te gaen langhen

Die

^t, ν I R ® ï L i U 5> Ν Ε I s.

Die men behouden had uyt den Trojaenfchen brand :
Een zyde fluyer met een gulden omme-rand, ■
Een tabbert ityf van goud, waer mee de fchoon' Helene
Haer op te ichicken plagh, die.iy van uyt Mycene
Doe fy nae Troje voer te ichepe met haer nam j
Een wonderlijck geichenck, dat van haer moeder quam J
En noch een Scepter , van i. Ilione gedraeghen ,
Daer by een goude kroon, uyt eener klomp geflaegen ,
En om en om befet met meenigh Diamant j
En oock van paerelen een koftelijck carquant,
Achates fpoeyde fich om dit te gaen betrachten :
Maer Venus voedende wat nieus in haer gedachten
Ley op wat anders toe en vondldit iluck geraen :
Dat in de plaetfe van het foete kind Afcaen
Haer Soon Cupido koom" en neem des anders weien ,
En onder fyn gedaent met fo veel uytgelefen
Gefchencken 't herte vande Coninginne doe
Ontvoncken, en den brand tot in ^t gebeente toe
Door bloed en adren jaegh'. fy derft niet lekeis bouwen ν
Noch op de Tyryers haer al te vaft betrouwen,
En lunóos ouden haet 3 die haer geen ruil en laet.
Bekommert haer gemoed nu 't na de nacht toe gaet,
Wanneer de forghen meeft de herfenen bellooken j
Daerom heeft 2.y aldus de Min-god aengefproken :
Zoon 5 op wiens macht alleen ick my verlaten magh j
Zoon, die geen donder vreeft noch feilen blixem ilagh >
Totu neem ick myn vlucht en kom u byiland fmeec-
ken. ,

U is bekent 5 hoe dat door Junoos ^jaede ftreeckea

En opverfoenbren haet j die fy den Frygen draeght,
Uw broer ^Eneas wert door alle zeen gejaeght,
En veele jaeren fwerft lanx oeveren en kuiten :
Myn droef heyd kon u mee al meenighmael ontruilen >
En myne fmert heeft u fomwylen pyn gemaeckt.
Hy is by Dido nu in Libyen geraeckt

I, Dc oudilc dochtfi· va« Priamus.

Daer

Htt etrfie Éceck, 3|

Daer hy met fbete praec van haer wert 0|igehöuweB:
lek ben beducht of ick my hebbe te betrouwen
Op 't goed onchael, dat hem in junoos ftad gefchietifr ,
En waer't in 't eynd ot uyt mocht draeyenweet idc f^
Maer dat s' in dit geval niet dapper en föl woelen
Daer 't hedé fpel' óp draeyt dat Kan icfe niet gevoelen.-
Derhalven legh ick toe voorheen de Coningia
Te krygen in het net, en in een nieuwe min
So vaft te wickelen, dit Goden of Godinnen
Haer niet en firilen doen veranderen vai finnen y
Maer dat s' Eneas op het vyerighfte hernia'.
Daerom begryp* het wel^ 't geen iek heb in myn zin »
En hoe ghy beft verricht dat ick heb vc^rgenoomen.
Het Konincklijcke kind fal nae Carthage kopmen :
Syn vaeder heeft om hem gefonden nae de vloot.
Hy brenght gefehencken mee van 'tgeen ter aaeu^ei
nood

Den brand ontkomen is en de verwoede ftrpomen;
Ick fal hans over hem een diepe flaep doen koomeó
En nae IdaHum hem brengen daer van daen ,
Of in het Cythweefch gcberght verfteken g^ft ,
Dat niemand weete waer de jonghen is gebleven
En hy fich niemand en koom in 't gemoet tegwen.
Daer om, myn foon, wilt doch wat lpoedigh héenengaeuf
En maer voor eene nacht alleenlijcfcneemén aea.
Askaentjes aengefight en fyn bekende wèfea >
Om, (als vïou Dido fal ^n tafel vrolifck weien
Terwijl men bancketeert en 't glaeljen om fë. gaen
En fy in haeren fchoot u minnelijck ontfaen
En dicht omhelfèn ial, ea, om haer laft te bluflèn ,
U op het vrieimielijekft omarmen fal en kuflèn )
Haer buyten achterdocht ter mond en boefem in-
Te blaefen het vergift van ongemerckte min.
Cupido toont fich ree, en fonder tegenflxevett
Ghehoorfaemt hy V bevel het gheen hem wierd gege^
ven ;

C Leyt

ΙΦ VlRGIJ-IUS i^NEIS.

Leyt fyne vleugels af, en neemt blymoedigh aen
Op fyne moeders raedt het wefen van Afcaen,
Enfchept vcrmaeckdathyin fyneplaets maghtreden.
Een diepe flaep bevanghr des anders oogh en leden
Die Venus over hem ten eerften komen dee.
Sy neemt hem in haer fchoot en voert hem met haer mee
Nae 't hoogh Idalifch bofch; hier heeft 2y haer ontlaeden
En onder 't lieven loof en lommeringh der blaeden
Het kind te ruft geleydt> daer hem van elcke kant
De blonimen bliefen toe haer reu eken velerhand.
Cupido gingh nu heen gelijck fyn moeder feyde ,
En bly en vrolijck met Achates, die hem leyde ,
Bracht de gefchencken voor de Koninginne met,
Die, als hy quam, haer pas aen tafel had gefet
Daer het behangen was met heerlijcke t apeeten
En zy ter gouder fpond' in 't midden aengefeten.
Eneas met het puyck van fyn Trojaenen quam
Hier mee, daer elck 2,yn plaets op purper kuflèns nam.
De knech ts in groot getal fyn ree om te op paflèn
En geven waeter, om de handen mee te waiTen ,
En uy t de korven brood van d' alderwitfte weyt j
Servetgoed fchoon ghewrocht, werdt yder voor ghe-
leytj

Tien mael vyf meyfens fyn daer binnen in de keucken
En rechten fpys by fpys, en vullen 't huys met reucken
Van allerley perfuym, en hondert boven dien
En fo vel dienaers fyn ontrent den difch te fien
Elck even frifch en fraey op 'tjeugdigft van haer le-
ven,

Om alle fchotels en gerechten op te geven ,
En fetten meenighte van bekeeren met wyn.
Men laft den Tyriers, die fterck ter zaele zijn
Daer 't alles is bereydt tot vreugd en vroolickheden ,
Oock aen de taefelen een plaetle te bekleden,
Die met t erwonderingh fien de gefchencken aen,
(Die 't hans gekoomen fyn) en den gemaeckt' Afcaen,

Syn

Het eerfie Boeck» 3Ï

Syn blaeckerend gezight, fyn nae-gebootfte woorden >
Den tabbert, en het voil omrandt met goude boorden^
Maer d 'ongeluckige,waer op men 't heeft gelaen,
Eliza boven al en kan haer niet verzaen,
En werdt tot in haer hert ontileken dOor haer ooghen
En te gelijck door 't kind en het gefchenck bewoogeii.
De minne-God als hy Eneas hadgekuft,
Omhelft, omarmt, en quanfuys Zyns vaedeis luft
En liefde dus verzaedt, teegh nae de Coninginne
Die op^ hem hanghen blyft met ooghen, hert, en zin-
nen,

En haer niet moe kaniiê, nu neemt s'hem in haer fchoot
Nu fet s* hem op haer knien, niet weetende hoe groot
Een God hy is, helaes! die op haer is gefeeten.
Maer hy, gedachtigh 't geen zyn moeder had geheeten,
Begmt Sicheus haer te brenghen uyt het hooft
. Al engikens, en het vyer, nu al een tyd gedooft,
En de verftorven min weer op een nieuw t' ontvónC*
ken.

Men fee (nae dat men wat gebraft had en gedroricken ,
Den eerften luft geboet, de tafelfs opgeruymt)
De groote koppen op, en fchencktfe dat het fchuymt
Tot boven aen den rand, en boordt met wyn de fchalen.
Daer ryft een groot gheluyt j 't klinckt door de ruyme
zaelen

Dewyl zich yder nu wat luyder hooren laet
; En dat de wedergalm van boven nederflaet :
' De fackels geven licht, de kaerfen fyn aen 't branden
Op gulde kandelaers,en blaeckers aen de wanden,
•En kroonen aen 't gewelf; 't was of het middagh waer.
Hier heeft de Coningin een kop geeyfcht, die fwaef
Van goud was en gefteent% en heeft hem vol ghe-
fchoncken,

I)en ouden Belus had daer eertyds uytgedroncken.
'|En andre Koningen en erven van fyii kroon
Die waeren fulcx nae hen te plegen oock gewoon.

C ζ Doe

gö ViRGiLtüS ^NEIS.

Doe fweegh 't al wat 'er wasj elck ftelde fich tot hoorcn.
Och, iey ξτ, lupiter (want menighmael te vooren
Verftond ick u te fyn het hooft der gaftery)
Geeft doch dat defen dagh een dagh van vreu gde zy ■
Voor bey de voldkeren: die of uyt Tyrus quaemen
Of die van Trojen ^f haer wegh nae herwaerts naemen!
Dat de na komelingh daer altyts aen geheugh, j

Dat Bacchus mee fyn dranck 't ghefelfchap doch ver- (
heugh, !

En luno will' haer hier |;oedgunftigh laeten ν inden!
En ghy, ο Tyriers onthaalt dees nieuwe vrinden
En maeckt u vroolijck met de gaften die hier iijn.
Dus ^racks' en ftorte doen een weynigh van de wyη
Ter taefel voor de goon, en haere lippen even
Nat maeckend* heeft den kop aen Bitias gegeven >
Die van haer aengeport hem fchoontjes heeft geleegt
En fo vol alshy wasten eerften uyigeveecht.
De groote vol^ hem die voorts aen taefel waeren.
Yópas , lancfc van hayr , fongh op fyn cyter-fnae- |
ren

De leiTen die wel eer den grooten Atlas gaf;
Van 't dwaelen van de maen, haer neemen aen en af j
Van 't taenen van de Son, fyn klauteren en daelen;
Van waer den oorfpronck is van menfch en beeft te hae-
len j

Waer blixem, wiii4 en wolck en r^en komt van daen j
Van veelerley gefternt, haer op en onder gaen j
Wat dat des winters doet de Son fo dapper fpoeyen
Om met den Oceaen fyn wielen te beiproeyen
En dompelen zijn glans in Tethys gulle vloet,
En hem des nachts fo langh by haer vertoeven doet.
De blyd© Tyriers verdubbelde de vreugde
Met vrolijck hand-geklap nu haer de wyn verheug-
de j

De Frygen volgen nae, oock braght de Coningin
De nacht met kouten deur, en dronck de min, vaft in >

Ram

Het eerfie Boeck» 3Ï

Rampfaeligh* als fy is, en, heeft het druck met vraegen ,
Hoe tgingh metPfiamüs, hoe Heétor wierd verflae-
geni

Met wat voor waepens dat de fwme Memnon quam j
Wat paerden Diomeed van Coningh Rhefus nam j
Hoe groot Achilles was, van wat voor leeft en leden,
lae, fey IV, waerde gaft, wilt my eens gaen ontleden
Van het oeginfel af hoe Troje wierd v erraen
Nae dat het fyn belegh fo langh had uytgeftaen,
En hoe ghy hebt gedwaelt, gefwerft, en moeten fweeven
Nat dat ghy u van daer te waeter hebt begeven:
Want 't is nu fevenjaer dat u het ongeval
Kaetft over zee en land gelijck een lichten bai.

Eynde des terfm Botcka.

G 5 Inhoat

ί»

I Ν Η ο υ τ

Des T-iveedtn Boeckx*

Neasophetverfoeck van Didoverhaelt hier hoe
^ Trojen is ingenoomen en verdelght, dat aldus is
toegegaen, Als de Grjecken in hetthiende jaer van
den TrojaenfcHen Oorlogh hare macht te vergeefs
befteedt ende nu gheheel verzwackt fagen , ende
haer felven miftrouden dat fy oyt tot eenen goeden
uytkomft geraecken fouden, namen haren toevlucht
tot lift en bedrogh, en veynfende des nachts te voo-
ren eer de ftadt wiert ingenomen dat fy vertrockcn
waren berghden haer achter de hooghten van het Ey-
land Tenedos, laetende ter plaetfe, daer fy van daen
opgebroken waren, een houten paert, dat fo groot
was dat het door de poorten van Troje niet en mocht
om daer door ingebracht te kunnen werden, en floo-
ten in des felfs holte een gedeelte van haer voornaem-
ileVorften en Overften. De Trojanen, tendeelc
door het bedrogh van Sy non verleyd en opgemaeckt,
ten deele door de ftraffen, die Laocöon overquam,
verfchrickt, breeken een ftuck van des ftads muyren
af, ende brengen het paerd daer binnen en fetten het
op den Burgh. De Grieckcn, by doncker des avonts
van Tenedos onder zeyl gegaen zynde, komen des
nachtsindeftaddoor het gatdatmenindemuerge-
maeckt had, en Sinon opende den buyck en de holte
van het paerd, en liet de ingeflooten Krij fchluy daer
uytj ende alles wierte^ met het fwaerd en vier aen-

getail,

ghetaft. OndertuiTchen wiert Eneas door Medors
geeft in den flaep vermaent dat hy door de vlucht fich
fclven wilde behouden en deGoden clcsVaderlandts
uyt den brand mede nemen. Hy evenwel, ftellende
€cn eerlijcke doodt voor een fchandeliicke vlucht,
begeeft iigh in de wapenen ende naedenvyandttoc.
Den eerften aenval geluckte hem, en lyneby hebben-
de kameraets heel wd, tot dat fy, door den raed van
Chorebus Grieckfe wapenen aenghedacn hebbende,
door het werpen der fchichten van haer eygen volck
wierden overvallen. OndertuiTchen wierdt het Ko-
nincklijcke Hof bevochten, en de Koningh Priamus
wierd aldaer door Phyrrhus, den Soon van Achilles,
doorfteeken, ende als nu Eneas alles tevergeefs ver-
fochthad en fagh dattergeenhoop meer overigh was,
foo beval hy het heylighdom en de Góden aen iynen
vader Anchifes, ende hem op fyne fchoudcren geno-
men hebbende vluchte uyt Trojen metfynfoontjen
Julus of Afcanius ende Crènfa fynegemaelinne. De
Griecken volgen hem van achteren,in wekken allarni
hy gemelte Crènfa verlieft, om welcke te foecken hy
van buy ten weder na de ftal keert ende loopt defelve
op en neer, tot dat hem hare fchim verfchéen, die hem
tydingegafvan hare dood, en yetsvoorfey<i[efan't
geen hem te verwachten ftondt, waerophyi|ch we-
der na buytenen na fijn gefelfchap gaf, alwaeily een
groot getal van mannen en vrouwen by m'i|kande-
ren verfamelt vond, die hem bereyt waren tèvolgen
waer het oock wefen mochte daer hy haer'na toe
brengen wilde.

C φ f Het

^o VïR G I LX U s i® Ν ΕI s.

HET TWEEDE BOECK.

E^Mm^^ heeft fich om te luyfteren begeven.
Toen heeft Eneas dus fyη reden aengeheven:
Ghy wilt, oGoningin, dewi[|l,ghy ^t my .gebiedt >
^^^ick mijn fmerc vernieaw en ophael een verdriet
^ groot 5 datmen het met geen tongen uy t kan fpreken ^
ons erbermlijck Rij ck vernielt is van de Greken,
Tfojen uytgeroeyt: en dat ickdoe verflach
Van ^ijammeriijckftedat ick met mijn oogen lagh
£n daer idc felver oock mijn deel heb van geleden.
Wji j^yjijiidonfch foldaet, wat krijghsknecht vaaidea
ülyflès was'eri die geMIraênen lateni ou w [wredea
Wanneer men 'falx verhaelt? en oock de nagt,Mevrouw,
Sackt van den Hémel af met vocht en dauw gelaeden ;
Defterrendaden vaft,en fchy®enönftiirlMeii. "
Te fcheyden hier van daen en na hètèed cegaea:
Maer hebt ghy fulcken luft onsonheyl te verXtaen
En, 't geen ons overquam, van my in't kort te hooren,
Hoe ey ntelijck de ftad van Troje wierd Veriooren
En^f haer lefte fnack (fchoon dat my 'rhertfoegeeft
Als ick gedenck aen 't <maed datfy geleden heeft)
So fal ick vangen aen. De Grieclrfe Vorften waeren
Door fulck een krijgh en een belegh van foo veel jai'en
Verfwackt en afgement, en door de ftaele wet
Van't harde noot-Iot af-geflagen en verfet,
Des vintmen goet een paert, gelijek een berg, te bouwen
Door aendrift van Minerf ^ men doet de bomen houwen.
Men hackt het dennen-hout en fa^ht'er ribben uyt
En fluyts' in een, en deckt haer met een plancken huyd.
Sy yeynfen datmen het aen Pallas fal vereeren
Om veyligh daer van daen weerom na huys te keeren.
Dit ftroyt men uyt, en vult ftilfwygende den buyck
En dit geweldigh hol, na lootingh, met het puyck

Van

Het tweede Boeck* 4.1

Van dapper oorlogs-volck, en ftopt de binne-gaeten
Met wel-gewaèpende kryich-lielden én foldaeten.
Daer leyt een eyland in 't gefight nóch van de Stad ,
Men heet hetTeiièdus, geheel vermaert, en dat
Van groot vermoogen was by Conii^h Priaems tyden :
Nu maer een inham en daer 't forghlijck is'te rydea
Voor ancker^ nièii 't daer gefet heeft op de ree.j
De G rieckie vloot, die wy geloofden dat al zee
Gekoofen had en liep ruymfchoots nae huys toe heenen,
Nae Ithaka, n^e Sparte en Argos en Myceenen ,
Had fich hier heymelijck verborgen onder 't land
Aen een verlaetelcuft en onbewoonde ftrand,
En T-roje fcheen au heel van langen-rouw ontflagen.
Men fet 4e poorten op» en yeder heeft behaqgen
Tëgaennaebuytentóe> enhaeftCchwat hymaghj
Om \ leger te beiieai; daer korts haer vyand Jagh ,
En plaets en ftrand die de beleger had veriaeten .
Hier laegen Myrmydons' j» hier Doloper ibldaten.
Hier washet daef de vloot van duyfend fcheen lagh.
Hier ftond AchiJlis tent 9 hier leverde men ilagh.
Veelihenverbaeft, en fien 'tgeTchenck aen, <iat Mi-
nerve

Ter eeren is gebouwt, maer Trojen ^enfeederve , *
Verwondert over fo een vreeflijck gevaert^
Thymeet was d'eerfte die hard aendrongh dat men 't
paert

Sou flej^en binnens ftads en op den Burgh gaen fetten »

zy door bedrogh of dat des noodiots harde wetten
So laegen over ons. MaerCapys, enalwat
Van beter zinnen was, riep daer en tegen dat
Menditbedriegüjckenverdagt sefchenck derGrieckeii
Sou ftorten in de zee, of tenten 't hol met piecken ,
Of dat men met een boor eer datmen 't binnen broght
Sou onderfoeckingh doen wat dat'er icfauylen mocht.
Of fteken'tin den brand. Hetvolck, onwis van zinnen
Is onder een verdeylt en weet niet wat beginnen.

C 5 La

4.Z ViR Gi L rus ./Ï^NEis:

LaocÖon voor al komt mpt een grooten hoop
Vol vyer en yvcr vanden Burgh mét'vöÏlén loop
En riep van verr', ο ghy ellendige, onliezinde >
Wat dulligheyd is dit ? gelooft ghy 5 ο verblinde ?
Dat onfeh vyand is vertrocken hier van daen >
En kunt ghy het gefchenck der Griecken nemen aen
Als of er geen bedrogh of valfcheyd in fou fteecken ?
Hebt ghy Ulyffis hert niet beter noch doorkeeken ?
lek meyn de Griecken fyn verborghen in dit hout,
Of dat men dit gevaert argliftigh heeft gèböut
Tot onfen ondergang., om over muyr en wallen
In ftad te fien en haer van boven overvallen,
Of datter't een bedrogh of 't ander achter zit.
Betrouwt het paert niet veel. Het zy of dat of dit
lek vrees de Griecken, oock als zy geichencken geven.
Dus fprack hy, en met een heeft hy 't een ipies gedreven
Τ er zy den inden Buy ck met alle macht 5 fodat
Sy ftond en trilde toen het yfer had gevat.
'T hol bomd' en fuchte en gaf een Iwaer geluyt van bin-
En lagh het noodlot fo , cn waeren wy van finnen (nen.
Niet heel berooft geweeft, hy hadde met fyn pieck
Het fchennis uytgebraght, en van den looien Grieck
^T verraed en al ontdeckt, en Troje fou noch duyren
En Priaems hooghe Slot ftond noch in volle muyren.
Maer ondertuflTchen, liet, de herders koomen aen
En hadden by de kop een jongelinghgelaen :
Syn handen waeren hem vaft op den rugh gebonden
Sy fleepten hem met groot geroep, fo veel fy konden,
Recht nae den Coningh toe, een onbekenden quant 3
Die haer al willens was geloi^en in de band
Om defen aenflagh voor de Griecken te beftellen
En Trojen openen. Het was een ftout gefel, en
Een die tot allehey was even feer bereyt :
'T bedrogh te voeren uyt of fterven in het feyt.
De jeu^hd van Tipje komt geftort uyt alle gaeten
Nieuïgiërigh öm te fien. en' t krielc'er op de ftraeten.

Her tlixede Boeck.

EIck fchimpt en fpot om ftrijd met den gevangen man.
Hoort nu de loósheyd eens en ilimme ftreken van
De Grkcken aen, en leert haer al te famen kennen
Uy t dit iftuck maer alleen wat luyden dat het bennen, rr
Want als hy nu verbaeft fich in den drangh bevond
En weer en wapeloos voor Coningh Priaem ftond
En overfagh het heyr der Frygen met fyn ooghen,
Riep hy, wat land, wat zee fou my ontfangen mooghen.
Of wat 's nu overigh voor my bedruckte man ?
Die niet een fdiiiylplaets by de Griecken vinden kan,
En oock geen heul by die van Trojen heb te hoopen,
Van wien, op my verhit, eenpaerigh werd geroopen
Dat men my myne fchuld doe boeten met myn bloed.
Door dit verfuchten zyn de herten'wat verfoet
En het geweld geftüyt der hevige Trojaenen.
Wy geven hemwatmoeds, enpprjrenenverrraenen
Dat hy ons feg van wien dat hy zyn oorfprongh nam,.
Wat tydingh dat hy brenght daer hy om over quam ?
Óp wat vcrfekertheyt hy fpeelde met zyn leven,
Ofwaer op dat hy fich in handen had gegeven }
Waer op hy eyndlijck ftelt fyn vrees wat aen een zy
Eiizey: Okoningh, 'tgaefoalshetwilmetmy,
'T fal niet als waerheyd fyn 't geen ghy van my iult hoo-
ren;

lek fal niet lochenen een Grieck te zyn gebooren
Voor 't aldereerfte fchoon my *t onrechtvaerdigh lot
Ellendigh heeft geihaeckt, fo fal het Sinon tot
Geen leugenaer nochtans of een bedrieger maecken,
MiiTchien of oyt de naem uw ooren quam te naecken
Vaii Palamedes, die uyt Coningh Belus itam
Syn hooghen af komft door fijn gj-oote-moeder nam;
Een man , heel wijd beroemt en hoogh in lof verhe-
ven.

De Griecken hebben hem geholpen om het leven ,
Α is of hy, om dat hy den krijgh had afgeraen,
■ 'f oogh nae den vyand had om 't leger te verraen,

Be-

44* ViRGILIUS iENElS.

Befchuldigt buyten fchuld, wiens dood fy nu beweenen,
]Viyn arme vaeder zond my herwaerts met hem heenen
(Gelijck ick hem heel nae in bloed beftond) van dat
Men eerft uyt Griecken quam bekrygen defc ftad.
So lang 't h<;m wel ging en fyn macht en aenfien duyrde
Inderegeringh, die hy door zynraedbeftuyrde.
Had ick oock wat bewinds en was in goeden ftaet :
Maer als hy r^eckte om hals door Prins UlyiTes haet'
(Gelijck een ydef wet) heb ick mijn tijd verfleeten
In rouw en eenfaemheyd, en kon het niet vergeeten
Dat fulck een quaed myn vriend onnofel overquam j
En kropte 't op, en in myn hert verhit en gram
Had ick de wysheyd niet van ftil te kunnen fwygen >
En fwoer, indien ick maer gelegentheyd kon kiygen
En fo ick immer quam verwinner in myn land >
Dat ick het wreken fouwa en heb uyt onverftand
Hier door een bittren haet op mynen hals gelaeden·
Dit was voor my 't begin en oö]^róng;h aller quaeden :
Hier quam het my van daen dat ftaegh Ulyflès focht
Te vinden yets op mvjdat my in lyden brocht,
^En door een njeuwe lacl? my fchrick op 't lyf te jaeghen.
Hierorn fö itröfd* hy uyt, nae fyn gewoone laeghen j
Geruchten onder 't volck vol twyfelfinnigheyd,
En heeft, waer dat hy koft j iyn lift te werck geleyt j
En overtuyght in *t hert van t fchelmftuk,dat hy broude,
Socht al fyn waepens op waer op hy fich vertroude,
En heeft niet eer geruft voor hy door Calchas: maer
Waer toe is 't goed dat ick u dingen openbaer
Die u niet aen en gaen 3 en moeylijck fyn om hoeren ?
En werden s' al by u op eene kam gefchooren
iWie Griecken zyn, en is dat fchulds genoegh alleen
Om my te dóon, wat wil ick dan met defe reen
U houden op ? vaert voort en helpt my om het leven.
Daer fouw ulyflès en d'Atryden veel om geven.
Maer toe verlanghden wy en brandèn eerff mët lufl:
(Van fulcke fchelmery in 't minfte niet bewuft

E«

Hit tmede BoccL· 4.5

En onverdacht op fo een flagh van Grie<^fe treken)
Om d'oorfaeck te verftaen, en porren hem rot fpréken.
Hy voer id bevend voort, en hiel ons deiè tael
UyteengeveynTdeborii:: De Grieck was meenicbmael
Van zins te breecken op en weer nae huys te vaeren
Den langhen oorlogh moe, en och of zy doch waeren
Gegaen ί maer dickmaels heeft de ieehaerfulcx belet
En weer en wint haea· voor-genomen reys verfet.
Byfonder als dit paerd gereed ftond en volbouwen
So wierden fy door ftorm gaiurich opgehouwen,
Waerom wy, in de faeck beducht > een fchicken af
Nae het Orakel, dat dit droevigh antwoord gaf:
Wanneer, ^y Griecken, eerfte nae Trojen heen fout
vaeren

Hebt ghy de wind met bloed verfoent > en doen bedaeren
Door^flachtenvaneenmaeghd: uw wederkeren moet
Gefocht fyn en gdiocht door opgeofièrt bloed
En 't leven van een grieck den wegh na griecken maken.
So haeft ais dit geruft quam onder *t volck te raecken
Stond yder een verbaeft, een kouw bevingh haer leen
En gingh door vieefch en bloed tot binnen in het.been.
Beducht wien fulck een deel van 't Noodlot was be-
fchooren ,

En wie dat van Apol daer toe mocht fyn gekoorea
To?n ructó' Ulyflès met een grouweüjck g^aer
Heer tialchas voor den dagh > den Opper-wichelaer 9
En vraagt hem af wien dat de Goden cfeer toe kooren.
Daer was'er veel die myal fpeldenvantevooren
Wat wreder fchelmftuck, wat al voor bedriegery
Den afeerechte vos in 't hert droegh tegens my.
Thieri a^eïTweeg de Paep en wilde niemand noemen
Wie 't wdèn mocht die men had tot de dood te doemen >
Tot dat hy eyntelijck geperft, quanshuys, door 't groot
Geroep des Ithakois bra^ uyt ter naeuwer nood
(Gelijck 't befteken was) dat ick de man moft wefen.
Èlck ftond het toe en heeft my toe de dood verwefeii;

Bly

VlRGItlUS JEi<iS.ÏS.

Bly, dat hy 't quaed dat elck te vrefen had voor hscit ο
Mocht fchuy ven, laes! op my ellendigen alleen. -
En nu was al bereets den droeven dagh voor handen, > ·
Men ftelde't auter toe en nrieei, èii" ofterBandèn
Om my om 't hooft te doen, vi^anneer ick in die nood ^
My felfs, ick ftae 'c bekent, ontrock de wifle dood, < ■ i
En hrack de banden los en fette het-op een loopen
En fchoors nachts in't moeras in ruygt en lies gekroo^
pen

Tot dat de Grieckfe vloot mooght trecken hier van dacn
Indien fymooghelijckquam onder zeyl te gaen. '

So dat niy armen man is alle hoop benoomen
Van immermeer weer in mijn vaderland te koomen.
Nu fal ick noyt weerom mijn foete kinders fien
Noch lieven vaeder, die mijn vyanden miffchien
Noch fullen vorderen, om dat ick 't ben ontloopen ,
Τot ftraff·; en mijne fchuld' d'onnoile doen bekoopen
En fuy vren met haer bloed, helaes! ick bid en fmeeck
U by de Goden, die dat ick de waerheyd fpreeck
Getuygen kunnen fyn, by al wat by de grooten
En minder' op der aerd noch over is gefchooten
Van reyne trouw, erbermt, erbermt u over my
Die buyten mijne fchuld dees fwaerigheden ly.
Dit baerden deernenis in 't herre der Trojaenen.
Wy fchencken hem het lijf op dees gemaeckte traenen.
De Coningh felver was den eerfte die gebood
Dat men de boeyen ftrax van fyne handen floot
En weer ontvleugclde fyn armen van de koorden,
En fprack hem aldus aen met vriendelijcke woorden:
Wie dat ghy zyt, ghy 2,ult den onfen zyn voortaen.
Vergeet de Griecken die nae huys toe fyn gegaen,
En iegt de waqrheyd op 't geen ick u voor fal houwen.
Waer roe is doch van haer dit groote paerd gebouwen ?
Wat wil mer mee ? is 't yet dat haeren godtfdienil
raeckt,

Of is 't een werck dat tot den oorloch is gemaeckt ?

Dui

Bet tweede Boeck' 47

Dus fprack de Coningh: hy, ontflaegen van de banden
Hief, vol van griecks bedrogh, ten hemel bey fyn hande
En riep, O eeuwigh vuyr, u fuyvre godlijckheyd
Neem ick tot mijn getuyg', en u, die 'k 't heb ontleyt,
Autaerenj heyloos mes, flacht-bijl, en oflEèrbande
Die ick gedraeghen heb gelijck een offerhandc:
Het fy my vry den eed te breken die iCk fwoer
Den Griecken, als ick mee met haer ten oorlogh voer.
Het fy my vry^haer voor mijn vyanden te houwen,
Te brengen aen den dagh al wat zy doen en brouwen ,
Al wat'er fchuylen magh! oock ben ick aen geen wet
Verbonden van mijn land die 't feggen my belet.
Maer ghy, ο Troje, maeckt dat ick u magh betrouwen:
En houdt uw woord aen my wanneer gy zyt behouwen 3
So ick de waerheyd fpreeck, en als ghy zult bevroen
Hoe feer ick 't goed beloon 't geen gy my komt te doen.

De Griecken hebbé ilaegh haer hoop en al "t vertjrpu-'
wen . ' >

Van d' aengevange krijgh op Pallas hulp gebouwen
Maer zedert Diomeed, die godloofe, en fyn maet
UlyiTes, vinder van fchelmftucken en verraed, _
Beftonden 't Heyligdom, dat Troje moft behoeden j
Te haelen uy t de kerck, en op de waeckers woeden
Haer niet ontfiende 't al den beek te veegen wat
De wacht op 't hooge flot ontrent den Tempel had i
Te neemen Pallas beeld en met bebloede handen
De fuy vere Godin h^r hulfelj huyiejft banden^
Te raecken, gingh 't den Grieck fo wel niet als wel eer
Haer hoop en moed verviel, de voorfpoed nam een keer,
Haer macht verminderde, de kanflèn liepen tegen
En de Goddin en was haer fo niet meer genegen
En keerden van dien tijd haer finnen van haer af,
Gelijck fy fulcx welklaer aen haer te kennen gaf
Met vreeflijck voorfpoock, daer s' haer gramfchap uyt
vernamen:

Want alfo haeft als fy weer in het leger quamen

ViRGILIUS iÈNEIS.

En dat men naeu'lijx daer het beeld had neer gefeï
Gingh vier uyt haer gefight, driemael gaffjr haear met
Denfchildenfpeeromhoogh , driemael f^h mcn haer
hupplen

Sich geven over zee, en Troje niet en koft
Met Grieckfe wapenen veroveren, tenwÉere
Men weder om befcheyt nae Argos heenen vaere·
En daer de Goden vraegh wat oorber zy gedaen i
En datmen de Godin daer weder bragt van daen
Die fy te fchepe deen en voerden met haer heenen.
En d'oorfaeek dat fy nu gefeylt xyn'nae Myceeneö
Is om haer weer van volck en wacpens te verfien
En bidden dat de Goon haer byftand willen bien >
En fullen overfiens hier wefen voor uw wallen
Om u met meerder macht weer op het lijFle vallen.
Dus ieyde Calchas dat men 't voorfproock möft verliaen
Nu heeft hy haer dit paerd te timmeren geraen
In plaets van Pallas beeld, om defe fcljuld te toeten
En door fa een gefehenek haer gramfchap te verfoeten
Maer heeft belaft dat men -t fo hoogh fou bouwen, dat
Men 'c niet fou kunnen door de poorten-van de Stad
Doen brengen binnens muyrs en in de veftingh trecken.
Op dat het tot geen fcherm den borgren mocht verftree-
ken

Om d'oude godfdienft die fy van haer was gewent.
Want fo door uwe hand dit oflfer wierd gefehent
Sou 't over Priaems Rijck (dat Goden niet gehen^en
Maer ftorcen 't op fyn kop) en den Trojaenen brenghen
Een fwaeren ondergangh, maer fo het wederom
In defe veftingh door uw hulp en handen klom
Sou felver Afien nae Griecken trecken hecnen
En gaen haer leger flaen voor Argos en Myceenen,
Dat fulcke fwarigheyd ons dan te wachten ftond
En dus fo wierden wy door Sinons leugen-mond,

Door

Het tweede Boeck* 49

Door traenen, die hy wift te perflen uyt fyn oogen >
Door lift en kunft van een meyneedige bemOOgen >
Die Diomedes, noch Achilles, noch een vloot
Van duyfend fehepen,noch 't belegh, fo langb en groot.
Dat thien jaer heeft geduyrt, had kunnen overwinnen
Hier viel wat anders voor dat de bedwelmde finnen
In ons ellendige noch meerder heeft onftelt
En fwaerder indruck gaf als 't geen ick h^ vertelt.
Laocöon, een die het Priefterampt beklede
By lootingh, en Neptuyn een plechtigh offer dede,
Was befigh met een ftier te flachten aen 't autaer :
Maerfiet, twee ilanghen (noch verfchrick ick, en het
hayr

Ryil my van vreefen op) met groote bochten komen
Gelijck van Tenedos j en over flechte ftroomen
Begeven fich nae 't ftrand: haerlmaenen rood als bloed
En borft en kop verheft fich boven uyt de vloödt,
De reft volght achter aen met kr.onckelen en krullen j
Dievreeflijckfyn om Tien en ons met fchrick vervul·
len.

De 2,ee gaf groot geluyt en fchuymde tegen 't ftrand j
En dit gedrocht was nu gekomen op het land
Met ooghen vol van vyer en bloed en gloed, en lecken
Met grouwelijck gefis en fchuy flen haere^becken
En drillen met de tongh, dat y ifelijck geleeck.
Wy vluchten doot van fchrick: fy houden haere ftreeck
Recht nae Laocöon, daer fy twee foontjes vonden.
Dees deen fy aen voor cerft, en krinckelden en wonden
Sich alle bey om *t lyf der arme kindren heen '
En aeten hen het vleyfch tot op het bloote been.
Toe gingen s' hem te keer, die om fe te verhindren
Quam loopen met geweer tot hulpe fy ner kindren >
En ilingren fich wel vaft tweemaelen om fyn lyf,
Τ weemaelen om fyn hals, en houden fich daer ftyf,
So dat fy boven hem haer hooft en halfen fteken.
Hy doet fyn beft om met fyn handen los te breken,

D ^ Het

$0 ν i r φ i l i u s η ε is.

Het ilijm eri etter druypfyvan fyn autaer-gewaed.
Hy Xchreeut dat het g^y t tot aen de fterren flaet j
Gelijck^n itier,^ie voor het auter heeft gekregen
Een ongewiiTe ilagh, en op de loop gctegen
Maeckt grouwelijck gebulck. De llangen fchieten voort
Nae Pallas tempel toe, die op hem was verftoort
Om dat hy haer gefchendc te voorens had gefchondenj
Daer s'achter het rondas een fchuylplaets voor haer
vonden

En fich verbergden by de voeten der Godin.
Toen quaniper nieuwe fchrick en nam de herten in
Van al wat datter was. Hy heeft fyn loon gekregen
Die fyne lans, riep elck, had in de rib geregen
Van het gewyde hout en 't paerd fo gingh te keer,
En fchoot het in 2yn zy met een vervloeckte fpeer :
Men trengh het nae de kérck j en ftelle door gebeden
En oiïerhanden de Goddinne weer te ν reden.
Die 's dén gemeynen roep. Het werck werd aengevat 5
Men werpt de muyr om ver en opende dp ftad.
Elck flaet de handen aen; men helpt het paerd op rollen,
Werpt touwen om den hals om 't nae de ftad te lollen.
Het 't dodelijck gevaert, tot ons bederf bereyt,
Dat fwanger gaet van moord en vol foldaeten leyt,
Klimt onfe muyren op, en maegd' en jongelingen -
^n rondom in de weer 5 die vreughde-lietjes fmgen.
'T is een genught de hand te hebben aen het touw.
Hetftijghtterveftingh in, en'tknickendegebouw,
Als of't ons dreygde, raeckt in't midden onfer wal-
len. ^
O vaderl^, o huys der Goon, ο boven allen
Vermaert door waepenen ghy veilen van Dardaen !
Vier maelen quam het in den ingang ftil te ftaen ,
Vier maelen rammelden de wapenen daer binnen.
Wy gaender evenwel mee voort, berooft van 2,innen
En blind van vy er, en 't rampfaeli ge gedrocht
Wert van ons op den Burgh in 't Heylige gebroght. .

Oock

Het tweede Boech

Oock fey i. Caffandra toen wat ons fouw övèrkomen,
Maer't geen dat fy voorfeywierd nimmer aengenomsii
Door goddeiijck bevel om ongehouwe trouw.
Wy, laes ! dien defen dagh deiefte wefen fouw 9
Vercierden kerck en koor met heyligh loof en meyen
Door de geheele ftad, daer wy ons door verfpreyen.
En ondertuiTen viel de nacht ten hemel af
Die over aerd en lucht een groote fchaduw gaf.
Die 't al met duyfternis bedeckte, en onder allen
'T bedrogh der Griecken. De Trojaenen, langs de wal'
len

Gelegen, waeren nu in ruft en flaep geraeckt
Vermoeyt en afgeflooftj De vloot had zeyl gem^ckt,
De Griecken quamen, eer de maen begon te klaeren >
Van Tenedos nae het bekende ftrand gevaeren
En volgden de lantaern van haeren AmmiraeL
De fchelmfe Sinon, van de Goden alceitiael
Onrechtelijck befchermt om 'tgeen ons op moft kooméy
Heeft fyn gelegentheyt en tyd mee waer genomen
En opent heymelijck den buyck van 't houie paerd
En laet de Griecken uy t, die bly en onvervaerc
Sich geven in de lucht om haerfen aera te haekn.
Strax quamen lanx een töuw ter aerde nederdkelen
Ly fander. Stenelus, twee Overften, en voort
De felle Uly ffes, en al met defelve koord
Syn Thoas, Athamas, en Pyrrhus, en den vroomen
Machaon, en de Vorft van Üparten neergekoomen,
En oock Epaus^ die het paerd verfonnen had.
Sy overrompelen en rallén in de Stad

'li

1. Apolio verlréft; op CafTandra, de dochter Tan PriairtuSi hwd haer
bevoolen le cyffchenvoahein wat fy begeerde voor haer macgidotn
waérop fy evfehtcde^avcvanvooïfegghenjhet wekke vanfiem
verkregen hebbende heeft fyhem haerbyÖapéiigeweygtrc.^aiEi·
everhy vehoorent wefende ende ie gheghcveh gifte haér tfiet
kunnende ontnemta heeft geinaeckc dat nicmant hae-ie vOor%-
giiigen geloof gaf. ^ '

Da ~ Daer

ViRGILIUS vïiNEIS.

Daer 't al in flaep en wijn verfmoort lagh en verfoopcn.
Sy flaen de wachten dood en doen de poorten open,
En laeten 't kryfch volck in dat buyten paften op
En van den aenflagh wift, en voegen trop by trop.

lek was ontrent den tyd, dat door der Goden zegen
De flaep is op haer foetft, in mijne ruft gelegen
En iiet, het fcheen my dat ick Heótor voor my zagh

Ten uyterften bedroeftj een hoop van tranen lagh
In fyn bedruckt gefight en rolden uyt zyn oogen,
Hy was, gelijck als hy om Troje wierd getoogen 5
Swart van het ftof en bloed, fyn voeten blaeu en dick
Gefwollen van het touw en 't knellen van de ftrick.
Hoe deerelijck, helaes, was hy om aen te kijcken !
Hoe weynich had hy, dat dien Hedtor kon gelijcken
Die in de waepens van Achilles binnen quam,
Of die de Grieckfe vloot gebracht had in de vlam !
Van bloed en etter was hem 't hayr aen een gebacken j
Syn baert hingh neer^ hy was vol wonden, fteecken, hac-
ken,

Die hy met menichte wel eer gekregen had
Rondom de muyren van fyn vaderlijcke ftad.
My dacht dat ick hem eerft aldus met droeve tranen
Aen Iprack: ο eer van 't Rijck, ο hoope der Dardac-
nen;

Wat hiel u ίο langh op? van waer komt ghy ons by
Dus fpae, fo langh van ons verwacht ? hoekopJtnen^
O Hedor, u te zien na fo veel leets geledS ^
Nae fo veel lijclcên van u volck en fwaerigheden.
Van ftad en borgeren, al moe en afgemenc ?
Wat heeft u 't aenfight fo onwaerdiglijck gefchend ?
Hoe fie 'k u dus gewonde ? hy Iweegh op mijne vraegen
En heeft geen acht op al dees ydelheyd geflaegen,
Maer haelende liyt fyn borft een diepe fware zucht
Riep hy, Goddinne-zoon, begeeft u op de vlucht,
Pack u uyt defen br^4: de vyand J\eeft 4e wallen,
iHet hooge Pergamum en Tröjen is aen 't vallen.

Ghy

Het tweede Boeck* 2547

Ghy hebt den Coningh en uw vaderland voldaen,
Η ad Ilium door kracht van handen kunnen ftaen
Het had door defe hand oock ftaende zyn gehouwen,
Nu komt de Stad aen u haer heyligdom betrouwen
Enhuysgoon, die fy u beveelt : neemt ghy haer mee
Tot uw gefelfchap van al wat te land, ter zee,
t J 't nootlot geven fal y foeckt voor haer nieuwe veilen ^
Die ghy noch bouwen zult, en groot, als ghy tenleften
De zee fy t doorghefwerft. Dus fprack den Held j en
braght

Den heylgen offerband, en Vefta, groot van macht,
En 't altyds-levend vyer van binnen uyt de Kooren.
Toen liet fich meer en meer 't gehuyl en *t kermen hoo-
ren

Door heel de ftad, en fchoon ons huys wat achter af
En in 'c geboomte lagh, fo rees nochtans en gaf
'T geluyt fich hooger op j 'tgekryfch en klanck genaken
En 't fchrickelijck gedruySjdat volck en wapens maken,
lek vliegh nae boven toe en ileeck myn ooren op ,
En ftond verbaeft, gelijck een herder op den top
Der hooge bergen doet, wanneer door duUe winden
De vlam in'^t kooren is aen'twreuyen en verflinden j
Of als een fnelle ftroom met een gefwinden draf
Een groufaem wacter ftort ter hooger bergen af,
Gaet over ackeren, verniel het fweet der boeren ,
Werpt heele boflchen om en weet fe mee te voeren.
Toen fagmen het bedrog,toen bleeck der griecken trou
'T huys van Deïfobus, een ruy m en groot gebouw j
Lagh al ter aerden neer door 't felle vyer verwonnen
'T huys van Ucalegon, daer naeft, was oock ontgonnen.
Dat mee in korten tyd ftond in een lijkten brand :
De vlam fcheen over de SigeeicEe^e eriïErand7
'T gefchrey der vechters en het klincken der trompetten
Rijft tot den hemel toe, om my ter weer te fetten
Bedwelmt en finneloos fchiet ick het waepen aen
En weet niet watter dient in defen tyd gedaen.

Maer

ViRGILIUS ^ENEIS.·

Maer 't hert brandt my in 't lyf door y ver aengedreven
Om met myn kammeraets my nae 't gevecht te geven
En nae het Konings Slot te fpoen gelijckerhand.
De toorn en dulligheyd verhaeften het verftand,
En 't fchiet my in den fin het braeffl: te 7.yn van allen
Datmen voor 't vaderland al vechtende mach vallen.
Maer Panthus, Othriis foon, die Phebus Prijfter was
En godsdienft pleegd^ in 't Hof, de grieckfe wapens
pas

Ontglipt 3 had fynen neef en d'overwonne Goden
En 't heyligdom by fich, waer mee fy heenen vloden
Nae "tftrand toe, 't eynde raed. Hoe, Panthus, riep ick,
hoe

waer gaen wy beft nae toe ?
Wat Burgk Kéfetten wy daer wy ons op vertrouwen ?
Ick hadde nauwelijx dees tael met hem gehouwen
Of hy antwoorde my aldus met droef geklagh :
Den tyd van Ilium en haeren jongften dagh
Is van ons al beleeft, en 't R^k van de Dardaenen
Is aen fyn eynd geraeckt, en Troje en de Trojaenen
Die fynder al geweeft, en al de lof en eer
Van Teucers nae-gcflacht leyd nu ter aerde neer.
De gramme lupiter droegh 't al nae Argos heenen
En gaf ons heerfchappy heel óver aen Myceenen ;
De Griecken fyn hier baes in d'aengefteke ftad j
Het hooge paerd, dat niet als kryfchluy binnen had ,
Staet midden in den burgh, looft hopluy en foldaeten
De valfehe Sinon, thans verwinner en verwaeten
En ons braveerende ftoockt over al den brand,
En andre fynder aen de poorten by der hand ,
Met fo veel duyfenden als noyc van Argos teegen ;
Hier fyn weer andere en befetten ftraec' en fteegen,
Staen fchrap en bieden punt, den degen in de hand j
De wachters aen de poort bien naeulijx tegen ftand
En doen niet anders als wat blindlinx fehermutfeeren.
Door defe taei vpel ick myn hert en moed vermeeren

Het I7veede Boeck» ff

En door 't ingeven vari den Goden vliegh ick Voort
Recht naë'den vyandtöë in 't faeet^^^^ brahd en moort
Daer my de dulheyd roept en het geichreeüw der man-
nen 5

Dat tor dén hemel gaet, met my fyn aengefpaijnen
Ripheus en Iphytus, Dymas en Hypanis >
Gefelfchap, dat my te gemoet gekoomen is
Op ftraet by rcaenefchijn ^ oock voegt fich aeii lïlyn Zyde
Chorebus, Mygdons foon, een jonghman toen ter tydè
Tot hnip van Priamus gekoomen in de ftad
Om dat hy dul van min "t oogh op CaiTandra had ;
Rampfaügh bruydegom, die niet had willen hooreil
Nae 't geen de dulle bruyd hem fpelde van te vöoren.
Toen ick haer akemael gemoedt fagh om te flaen
So hief ick tegens haer aldus myn reden aen :
O dappre Mannen i fo ghy famen fyt verdraegen
Te volgen eèEl·die 't al en t uyterfte wil waegeü,
Ghy ziet hoe dat hét hier met onfe dingen giet :
De Goden, die te voor beminden defen Staet
Endje van dit gebied de rechte fteimfels waeren,
Die hebben kerck en koor veriaéten en autaeren :
'T is te vergeefs dat ghy de ftad wilt helpen gae η
Die ghy alomme 2,iet in lichte vlammen ftaen^:
Maer laet ons evenwel gaen fterven, enbege en
Ons midden in 't gevecht, en laeten daer het leven.
Een die vérwonnei? is heeft geen behoudenis·
Als 't meynen datter geen voor hem te vinden is.
Dit heeft in 't jonghe hert een dulle moed gegeven.
Daer nae, als wolven die door honger he en gedreven
Haer aéè al raefende gaeö foecken by der nacht
Terwijl haer 't graege jongh met droog e keel verwacht,
Gaen wy recht toe recht aen door 't mi ddcn vande Grie-
ken

Nae de gewiiTe dood, door fwaerden, f chichten, piecken
En houden onfen wegh door 't hertje van de ftad.
Wy werden van de nacht met fcbaduwen omvat.

D 4 Wie

f5 ViRGILIUS ^ENEIS.'

Wiedrucktenaedeneyfchde nederlaegh en *t moorden
Van defe nacht ons uy t met dies gelijcke woorden ?
Van wien wierd nae waerdy die Iwarigheyt befchreyt ?
Die oude ftad, die fo langh heerfchte, valtenleyt !
Veel werdter neer gemaeckt j die iy den beck^if veegen
Meeftfondertegenftandinhuyfen , ftraeten, fteegen,
Oock in de kercken, die ten godsdienft zyn gewijt.
En de Trojaen is het alleen niet die dit lijt
En boet fyn fchuld met bloed: die overwonnen waeren
Die fagh men fomtyds wel weer nieuwen moed vergae-
ren :

De Griecken fneuvlen mee^ waer dat men heenen xiet
Daer 's niet als rouw en fchrick en jammer en verdriet
En allerhande moord. Den eerfte die w'ontmoeten
Dat was Androgeos, gevolcht dicht op fyn voeten
Van vry een grooten trop. Hy meynde dat wy van
De fyne waeren, en iprack ons eerft vriendlijck an :
Sa, mannen j haeft u wat. wat heeft u doen vertucken
Dat ghy fo fpade komt ? all' andre fyn aen 't plucken
En maecken 't al te buyt, daer fy vaft deur mee gaen,
En komt ghy luy fo laet eerft uy t de fchepen aen ?
Dit fey hy, en terftond (want daer was geen van allen
Die hem goed antwoord gaf) fagh hy te zijn gevallen
In fyne vyanden. Hy wierd verbaeft en fweegh
En trad te rugh, als een, die fchielijck onder weegh
Een flangh treedt op het lijf en ftelt het op een loopen
Eer hy zijn ongeluck mocht met de dood bekoopen
En vlucht voor 't fnood gedrocht, dat üch tot wreken
ftelc

En om fyn blaeuwen hals van gift en gramfchap fwelt.
So is Androgeos ftrax van ons afgefchooten,
Verfchrickc door het geficht; wy vallen jn, en ftooten
Flux op hem aen, en fy omringhtén dicht befet
Van onfe wapenen , verbyftert en belet
Door de verbaeftheyd en onlcundigh van de wegen
Die hebben eer niet langh den onderlaegh gekregen,

Wy

Het tweede Boeck* 57

Wy maecken haer ter neer. So heeft de Luck-godin
Ons opfet met haer gunft befcheenen in "t begin.
Cborebus, bly dat dit fo wel was uytgev allen,
Sey, kammeraeden, hoort: dewijl "t blijckt aen oni allen
Wat ons behouden kan^ fo ket ons 't faemen gaen
Den wegh, die ons de hand en het geluck wyft aen,
Laet ons veranderen van fchilden en helmetcen
En grieckfe vederen op onfe hoofden fetten.
Wie onderfoeckt in 't geen uw vyand doet of laet
Of hy'tte weegh brenght voor de vuyit of door verraed ?
Sy felver fullen ons geweer en wapens langen.
Dus fprack hy, en terftont heeft hy op fy gehangen
'T fwaerd van Androgeos, fet fynen ftorm-hoed op,
't Schild aen de ilincker arm, de pluymen op de kop :
Dit doet hem Rifeus nae en Dymas en meer andren
Der jonge mannen, die van wapenen verandren
En itercken haer vol luft met verfdi verkreege buyt.
Wy geven ons op ftraet al mee voor Griecken uy t
En mengen ons met haer, en hebben menigh werven
Een blinde kans gegaen en doender veele fterven
En fonden meenigh heen nae Plutoos duyfter rijck.
Veel naemen nae de vloot en 't veyligh ftrand de wijck:
Een deel 5 uyt blooheyd, heeft de vlucht nae 't paerd ge-
noomen (men

En kroop weer in den buyck daer'tpas wasuytghekoo-
En bergde fich in 't hol, by haer bekent voor heen.
Maer tegen danck der Goon is 't al vergeefs geftreen.
De Maeghd CaiTandra, van de Griecken aengegrepen,
Die faghen wy by 't hayr uyt Pallas tempel fleepen :
Sy floegh haer ooghen nae den hemel, maer om niet.
Haer ooghen,, fegh ick : want eenwreede koord ver-
biedt ,
Haere teere handen nae de Goden op te heffen.
Dees vreemden voorval quam Chorebus fo te treiïèn
Dat hy als rafend wierd, en gaf fich metter loop
(Te fterven wel getrooft) in 't midden van den hoop.

D f Wf

5-8 V I R G I L I U S ^ Ν È I S.

Wy volgen altêmael wel dicht in een geflooteö*
Hier wiert voor eerit op ons van d'onfe fterck gefchob-

ten l.

Van boven uyt de Kerck: dit helpt'er veel van kant
En maeckt een droeve tiiooM, helaes, uyt mifverftand
Dat s' uyt de waepenen eh grieckfe pluyraen kregen.
De Griecken quaemen oock met meenigte aengetegen
Op 't kermen van de maeghd fchier berftende van fpijt
Om dat men die weer uyt haer handen had bevrijt.
Den dappren Ajax quam meefelvër aengeloopen
En Atreus 7.oonen bey en alle de Dolopen.
Gelijck de winden, als fy breken van den band,
Malkanderen fomtijds beftormen, ert op 't land
En waeter bulderen en aen het vechten raeóken j
De boomen huylen en haer ftam én tacken kraecken,
Neptuyn daer onder ftoockt met fyn befchuymden baert
En 't grond-zop van de zeë van ondren opperwaert
Met zynen dry-tand wroet, ööck quanlen s^aengêvlogeri
Die wy te voorens door de duyfternis bedrógen,
En joegen inder nacht door de: geheele ftad»
Dees hebben eel-ft öfitdêckt 't geen haer bëdrègeil had >
Ons valfche wapens en géruylde beuckelaëiréft 5
En aen ons fpraèck ghemerckt dat wy gheen C^fieeken
waeren.

Sy overromplen ons dóör t' óngelijck get^l
Chorebus alder eerft bleef in dees overvèl
Voor ^f Auter van Minerfvan Peneléus döêrfegén ;
Oock fneuvelt Rifeus en heeft mee de réft gekiegep j
Een, die in vromigheyd geen wedergae en had,
En de rechtvaerdigfte van hedé land en ftad
(De Goden vonden't goed) en Dymas is gébiêvén
En oock is Hypanis geraeckt om lijf en leven,
Gefchooten Van haer ffiaets; en uw godvrüchtighèyd
En Myter van Apiöl gaf u géën vl-y geleyd'
En kon, ο Panthüs, lï voor 't vaUen niet bewaeren.
O afch van Tröje en vaö die eiijn Vèrwaiiten waeren,

Het tvjeede Boeck* η

O alderlaefte vlam van mijn geboorte-ftad ,
lek ueem u toe getuyg* en ick befweer u, dat
lek noyt in uwen valgemijdt heb fwaerd noehpiecken,
Noch immermeer een kans te waegen met de Griecken ,
En, waer 't mijn lot geweeft te raecken mee van kant j
Dat ick het heb verdient wel dubbelt met mijn hand.
lek werd van daer geruckt met twee die by my waeren.
Dees waeren Iphytusj een man van hooge jaeren,
En Peliasj die van UlyiTes was gewondt
En niet wel voort en koft: geroepen, om terftondt
Het Hof van Priamus en hem te hulp le koomen.
Hier heb ick het gevecht fo hard en groot vernoomen
Als oiïer nergens meer gevochten wierd, en dat
Het fcheen of niemand wierd verflaegen in de ftad.
So woede Mars alhier, fo faghen wy met hoopen
De Griecken vallen aen en nae het dack toe loopen.
Den ingangh is beleydt, de ftorm-leer woord gerecht.
Sy tyen nae om hooghj en t^en het gevecht
Van boven foecken fy met fchilden fich te decken
Aen haeren flincker arm, de rechter handen ftrecken ^
Sy nae de hooghte toe om daer te raecken op:
Daer tegen breecken de Trojaenen tin en top
En dacken van het huys om fich daer mee te weeren
En haer in 't uyterfte tot dit geweer te keeren.
Vergulde bakken, der vooroudren pracht en eer.
Die werpt en wentelt men al mee van boven neer j
Beneen fyn andere die met geheele fchaeren
En het getrocken ftael de deuren daer bewaeren.
Wy krijgen nieuwen moed om daer nae toe tè gden
En 't konincklijcke Hof en defe by te ftaeij
En den verwonnen op een nieuw weer moed te mafeeö
Daer was een blinde deur, waer door men fcon geraken ί
Van achtren in het Hof ên wd fomwijlen plagh
Eer 't Rijck van Ptiamus en Troje neder lagh
Alleen en fonder üeep Andromache te koomen
En had Aftyanax aen haere hand genoomen

En

60 VlRGILIUS iï^NEIS.

En by fyn grootevaer den kleynen naeZiaet brocht.
lek heb den ingangli van dees achterdeur gezocht
Enraeckop't hoogfl:,van waerde Troyfche fich ver-
weerden

En fchichten wierpen die den vyand weynigh deerden;
Hier iïond een hooghen toorn, die verre boven 't dack
Was opgehaeltj van waer men eertyds met gemack
Heel Troyen kon bezien, en over muer en wallen
De vloot en tenten zagh: hier fyn wy aengevallen ^
En maecken d' anckers los, ontfloopen balck en bint
Daer men de voeghfels van de laefte foldringh vindt,
v| Enilorten kap en kruyn van boven nae beneden,

Die over 't grieckie heyr zich wijd en zijd verbreden.

I Dit maeckte een dapper gat door fo een fwaere val

II Dat andre ftoppen, en ζ ftaen weer fchrap en pal,

ïï! Schoon de Trojaenen in het fchieten niet verflouwen
■ j; En 't ileenen hagelt, en men ibnder op te houwen

l|| Sich dient van boven af van allerley geweer.
1; Voor het portael van 't hof is pyrrhus in de weer
i' En aen den dorpel ielfs aen 't tarten en braveeren,
I Den degen in de vuyft, den helm verzien van veeren,

ï| In 't blinckend harrenafch, gelijck een boofe ilangh

1; Van giften kruyd ghevoedt , die heel de winter
langh

GefwoUen dick en bol terwijl de kouw hem knelde
Sich in den aerden hiel, maer nae dat hy vervelde
Sich nieuw en jeugdig toont en trekt den ruggen op
En baeckert in de fon met opgefteke kop
En met fyn fplit-tongh fift. Oock Perifas, den grooten.
Was een der mannen, die hem fyne zyde ftooten,
En oock Automedon, Achilles wapen- knecht,
Die hem zyn paerden had ten oorlogh afgerecht
En voor de waghen dreef wanneer hy ree ten ftryde ^
Al wat van Scyros quam was oock aen fyne zyde.
Dees werpen vyer om 't dack te helpen in den brand.
Hy, een van d' eerile, grijpt een bylfelfs in de hand

En

Het tweede "Botck» 6i

En geeft fich voor de poortjhad deur eii poft aen ftucken
En foeckt s* om ver uyt de metaele pan te rucken,
En was nu met geweld door 't harde houdt geraeckc
En had al in de deur een dapper gat gemaeckt
Waer door men 't binnenft van de zaelen kon ontdecké
Der oude Coningen, en kaemers en vertrecken
Van Priamus, en fagh voort aen den dorpel ftaen
't Gewapent volck. Toen gingh het kermen binnen aen.'
En 'c woelen en 't misbaer en ^jammeren en fteenen :
'T gehuyl der vrouwen klonck door de gewelften heerie
Dat het geluyt tot aende gulde fterren floegh.
De moeders, die de vrees nu gints nu herwaerts joegh ,'
De Ioffèren>oI angft omhelien en omermen
En kuflèn poft en ftyl of dat haer mocht befchermeh.
Maer Py rrhus onderwijl vaert met fyn faecken voort i»'
Fors, als fyn vader wasj geê flot noch wacht noch poort
Kan langer tegenftaenj de deur door 't ftadigh rammen
Raeckt op de vloer, en fprihght uyt fpond en pan en
krammen (breeckt

Men maeckt^er ruym-baen met geweld en dringht en
Door d' eerfte tegenweer, en houwt en ftoot en fteeckt
Η et alles neder wat den inkomft wil beletten ,
Waer op 't de Griecken voorts met kryfchluy dicht be-
letten.

Een opgekropte ftroom, daer dam en dijck af berft
Wanneer het waeter daer te langh voor ftaet en perft ,
Stort fo vei-woedt fich niet op ackers en door dallen
En il eept het alles mee, de beeften met de ftallen.
lek heb toen felfs geiien hoe Pyrrhus heeft gemoort:, ,
'K fagh Atreus zoonen aen den ingangh van de poort:
'K fagh Hecuba met al haer aengehoude fnaeren
Die met een groot getal by haer verfameltwaeren ' .
'K fagh Priaem met fyn bloed het vyer befmettenjdat
; Op lupiters autaer hy felfs geheylight had.
i De vijftigh kamers en die grooten hoop van neven
1 En n^e-geÜacht, die ib veel beddens konden geven,

Die

rr

<53, ViRGILIUSiENElS.

Die ftijlen, fo met roof geciert, fo rijck van goud,
Die leggen al ter neer; daer 't vyer befwijckt, daer houdt
De Grieck het in. MiiTchien foudtghy wel willen hoo-
ren

Hoe Coningh Priamus het leven heeft verlooren.
Wanneer hy fagh hoe 't met fyn faecken was geftelt >
De ftad in 's vyands macht, de poort van 't Slot gevelt
En midden in fyn Hof den vyand in gekoomen >
So heeft den ouden man de wapenen genoomen ,
Die hy langh was ontwent, en hingh den degen om
I Vergeefs en bevende van hoogen ouderdom ?

ï I En gingh fo toegeruft fich nae den vyand geven

Om daer eer langh een eynd te krijgen van fyn leven.

In 't midden van het hof in d' open lucht daer ftond
En groote autaer, waer by men een laurier-boom vond,
I Die iich daer over met fyn tacken heenen ftreckte

En met fyn fchaduwen en loof den Huyf-goon deckte.
Hier had fich Hecuba rondom ter neer gel ielt
Met haere dochters, dicht als duy ven,uyt het veld
Nae haere tillen voor het onweer heen gevloden, ; j
En hadden te vergeefs de beelden van de goden
Met haiid en arm omhelft: maer als fy Priaem fagh
Self in de wapenen, die hy te draegen plagh

Ey lieve, fulcke hulp komt hier nu niet te pas.
O neen?: ο neen, fchoon dat mijn Heitor felfs hier was.
Kom, geef u hier by ons: dit auter fal ons allen
Befchermen, ofghy iult met ons te faemen vallen.
So fprekende nam fy den ouden man tot haer
Eh fett' hem neder by den he]digen autaer.
Maer fiet, een vanfynfoons, JPolytes, pas ontkoomen
De hand van Pyrruss fo hy had de vlucht genoomen
Qj^am loopen heel gequetft de zaelen op en neer ,
Deur in deur uyt, door fwaerd en fchicht en fpies en
ipeer

Dwers'

Het tweede Baeck.

Dwerfch door den vyand heea: maer Pyrrhus heel ont-
fteken

En vol van ^ yer om hem noch voorts den hals te braken
Sat hem vaft op de hiel, en naederde fo dicht
Dat hy hem nu en nu bereyckte met fyn fchicht.
Als hy 't ten lellen tot voor fyner oudren ooghen
Gebraght had viel hy neer, en heeft daer uyt gefpoogen
Syn leven met fyn bloed.^ als dit den oude fagh
En dat fyn zoon nu doodt voor fyne voeten lagh,
Schoon dac hy felver mee de dood fagh voor fyn ooghen.
Heeft hy noch woorden noch fyn gramfchap in getogen ,
Maer riep : fo moeten u de Goden, (fobyhken
Noch yemand ovrigh is die fich erbarmen ken)
Voor 't fchelmftuck, voor het feyt, dat ghy hier hebt
bedreven,

Betaelen, en u loon nae uw verdienften geven !
U, die u niet en hebt ontiien, ο boo2,e-wicht
Den zoon te brengen om in 's vaeders aengeficht.
Achilles, daer ghy lieght te wefen afgekomen,
Die heb ick tegens my genaediger vernoomen
Schoon ick iyη vyand was : hy fchaemde fich het recht
En trouw te fchenden aen een die vernedert l^ht,
En heeft het doode lijf van HeéHor ftracx ontiaegen
Als ick ootmoedigh hem daerom was koomen vraegen.
Op dat ick het begroef, hy leverde my 't lijck.
En liet my keeren ftil en vredigh nae mijn Rijck*
So fprack den oude man en fchoot met kleynekrachten
Hem met een fchicht nae 't hjf, die licht was te verwach-
En anders niet en dee als dat fy hanghen bleef (ten
ïn'tleer, dewylhy hem door'tkooper niet en dreef.
Ghyfult, feytFyrrus, dandetydingh metudraeghen. -
Enfelfede bodefyn, enaeamynvaederklaeghen J
Wat fchelmftuck ick begingh ; paft dat ghy hem ver-
j Hoe Neoptolemus is van iyn vier veraert, (klaerc
I Maer fterf nu : en met een felfs nae het auter heenen
} Τ rock hy hem bevend' cn mei glibberende beenen ^
t ' Door

ViRGILIUS ^NEIS

Door 't bloed van fyn^n loon, en met de flincker hand
Hem vattende by 't hayr, met d'andre van den band
Daer hy 't geweer in droegh uytruckende den deeghen
Heeft hem het ftael door 't lyf tot aen 't geveft geregen.
Dit 's 't eynd van Priamus als hy fyn ftad in brand
En Trojen vallen fagh : een Heer, die fo veel land
En volckren had beheerfcht,leyt op het ftrand vergeten,
Een onbekende romp daer 't hooft is afgefmeten.
Toen heeft my eerft de fchrick te degen aengevat.
lek ftond gelijck als ftijf. my quam te vooren wat
Van vaeder wefen mocht, of hy noch was in 't leven,
Als ick de koningh felfs, fyn even-oudt, fagh geven
S^ η geeft, fo wreed gewond, oock quam my inden zin
Hoe 't weefen mocht met myn verlaete gemalin.
Wat dat mijn huys j wat dat mijn zoon was wedervae-

- ren;

Ick fach eens om,wie van myn maets noch by my w^ren:
^ hadden my al 't faem verlaten, en van hier
Gefprongen moe en mat nae d'aerd, of in het vyer
Haer ielfs, door wonden fwack, van boven neer gege-
ven.

En nu was ick alleen maer overigh gebleven
Als ick in Veftaes kerck Heleene fitten isgh
Verborgen in een hoeck. 't was Iclaer gelijck den dagh.
Den brand gafalfms licht waer ick my heenen wende.
Sy 5 die den oorfaeck was van 't jammer en ellende
Die Trojen overquam en oock haer Vaederland,
Had haer daer heymelijck gefchoolen aen een kant.
Sy vreefde voor 't gevaer het geen fy had te loopen
En dat fy Jichtelijck met haer leven fou' bekoopen
By den Trojaenen het verdelgen van de iladt ?
En dat fy van de Grieck niet goeds te wachten had.
Noch van haer man, dien fy haer eertyds liet ontvaeren
Myn bloed geraekt^ in brand en zood myn in myn aerc
Ick wierd getergt den va] te wreken van myn land
En itraf van 't fchelmfe wijf te nemen met mijn hand.

Hoe ,

Het tweede Boeck* 2559

Hoe, fey ick by my felfs, fal fy nae Sparten heenen
Behouden gaeii en zien haer Vaderland Myceenen ?
Sal Ty aldaer, gelijck een groote Cóningin
Op een triomf-koets op het prachtiohft ryden in.
En by haer ouderen en man en kinders koomen j
Gedient van maegd en knecht van Trojen mee genoo-
men ?

Sal dat door 't vyer verbrandt en Priamus door 't ftael
Ge\'allen fyn, en "t ftand fo dick en menigbmael
Hier hebben bloed gefweet ? ο neen, dat magh niet weie.
Waatfchoon 't geendaedenis waerom men wert ge-
I prefen

En naem noch eer en ileeckt in vrouwen te verflaen ,
Noch fal men feggen dat ick loflijck heb gedaen
Dat ick fo fnoden peft verdelgt heb van der aerdc
En 't heyloos wyf geftrafc na haer verdienft en waerde ^
En 't fal my goed doen dat ick koel myn gramme moed j
En onfer ν rienden as befproeye met haer bloed.
Dus teegh ick nae haer toe, vervoert door dulligheden ,
Wanneer myn moeder my quam in 't gemoed getreden
: So kenbaar, als fynoytverfcheen voor myn gefight,
: En ftraelde door den nacht in klaer en fuy ver licht >
Belydende dat fy was eene der Godinnen,
Sy was fodanigh en fo groot, gelijck fy binnen
Den Hemel haer vertoont, en houdende my ftaen
Sprack fy my dus uyt haer roofroodc lippen aen:
Wat grootedroefheyd, zoon, wat ongeftuymigheden
Vervoeren u? wat raeft en woedt ghy buyten reden >
I Of waer is nu uw forgh voor ons gevaeren heen ?
4 Wilt ghy niet liever u begeven op de been
; Dat ghy gaet iien waer dat uw vaeder is gebleven ?
Of noch uw wyf en foon Afcaentjen zyn in 't leven
I JDaer 's vyants troepen dicht om iwermen, en, t' en waef
1 |Dat ick het had belet, het vyer en iwaerd had h^r
: I Al over langh vernielt, de fchoonfte der Spartaenen
' fDaergliy'top hebt gelaen, noch Paris, noch Trojaenen

Ε Va»

ViRGILIUS iENElS.

Van vrouwen-roof beticht} fyn oorfaeck van het quaed:
Maer 't komt u van de Goon: haer ongenae en haet
Verdelgt dit machtigh Rijck: dit fynie, die de wallen
Van 't prachtigh ïlium van boven neer doen vallen.
Sie (want ick fal de wolck, die u rondom het licht
Benevelt en belet, en 't ilerfelijck gezight
r Door haere vochtigheyd doet ichemeren en miffen,
Van u vertrecken doen met al haer duyfterniiTen:
Ghy maer alleenelijck en vreeft noch weygert niet
Te volgen al wat dat uw moeder u gebiedt]
Hier, daer ghy dit gevaert gevelt fiet en in ilucken,
En ftecn van fteen en muyr van muyr ter aerde rucken
En roock en ilof om hoogh als waeter-wallen gaen,
Daer is Neptuyn in 't fpel en taft van ondren aen
Met fyn getande vorck de muyren en geftichten,
En weetfe met geweld uyt haeren grond re lichten
En werp de heele ftad hec bovenfte beneen.
De felle luno is weer ginder op de been,
Sy trock voor aen, en heeft de poort daer ingenoomen j
En met de Griecken aen die uyt de fchepen koomen
En woedt als raefend met den degen inde hand.
Wend nu uw ooghen, zoon, weer na een andre kant.
Hier fiet ghy Pallas, die onfighlijck met de flanghen
(Die in haer beuckelaer om 'thooft van Gorgon hanghé)
En blinckend' in een wolck fit boven op den top
Van 't Slót. felfs lupiter hitft Goon en Griecken op.
Spreeckt dei' een hert in 't lyf en fchaèft haer moed eo
krachten.

Soon, geeft u op dé vlucht, het is geen tyd van wachten.
Ick fal u nergens niet begeven, waer het zy
En in uws vaders huys u lèvrcn vranck en vry.
Dus fprack fy, en tèrftond uyt myn gefight verdwenen
Verilack s' haer in den nacht, wanneer aen my verfchee-
nen

Gedaenten, naer en wreed; oock van de groote Goon,
Die tegen ons de hand aen onfen vyand boon.

Toen

Het tweéde B&eck' <7

Toen fagh ick? dacht my, cerft in vuyr ea vlam envonc»
ken

En gloed heel Ilium aen alle kant gefoneken,
En tot de grond vernielt de veftingh van Neptuyn.
Gelijck een ouden eyck, die boven op de kruyn
Van het gebergte van de boeren werd beftreden
Met byl en brods om hem te vellen na beneden,
Drevght dat hy vallen falen davert met fyntop
En ftact en fchudt tot hy 't in 'tlaetft moet geven op
V ervfonnen metter tyd door het geweld van hacken j
En geeft fyn lefte fucht en ftort met ftam en tacken.
lek raeck op 'tgoed geley myns moeders nae beneen,
En red my ongefchendt door vyer en vyand heen
Gelijck of't alles had voor my de wyck genoomen.
Maer, als ick aen het huys myns vaeders was gekoomen
Hy, die ick d' aldereerft woüw brengen daer van4aén
Ε η bergen in 't geberght, en die ick eerft dee aen,
Die weygerde met my fich derwaerts te begeven;
Als Troje was verdelg wouw hy niet langer leven
Noch lyden ballingfchap. Oj fey hy, neen, ο neen:

Neemt ghy de vlucht van hier: indien de Goden waereir^
Van zin geweeft mynoch in 't leven tebdioen,
Sy hadden dat wel hier ter ftede kunnen doen.
Ick heb meer als genoegh aen eenmaels het verderven
Vandefeftad gefien, en liever wil ick fterven
Als dat ick haeren val «och eenmael overleef.
Dat men hier vry aen my den leften aenfpraeck geef
En legghen laet' als doodt, en wilt fo van my fchey-
den.

Ick fal my met de hand de wegh ter dood bereyden:
De vyand fal zich oock erbarmen over my
En uyt meedoogendieyd my helpen aen een zy ^
En om de plunderingh het lichaem wel ontwaeden.
Het graf te derven kan den dooden weynigh föhaeden.

Ε 3 Ick,

éi VlRGïLlUS JENEIS.

lek heb in weerwii van de Goon ai iangh geleeft»
Onnut en in de wegh, zints lupiter my heefc
Van uy t den hemel met fyn blixem-vier verflegen.
Hier bieef hy by en iiet van niemand fich beweegen.
Wy daer en t€gen, ick, myn vrouwjrayn ïoon Aicaen ,
En 't heele huygezin verfochten hem en baen
Met traenen en geker m hy wilde doch niet maecken ·
Dat het om fynent wil al t faem om hals moft raecken,
En 't naeckend' ongeluck wat uy t den weghe gaen.
Hy flaet het af en neemt noch bee noch fmeecken aen.
ïck heb dan wederom de wapenen genoomen
En wenfchte dat de dood my haefl: mocht overkoomen.
Want wat voor uytkomft of wat raed was hier voor my ?
Hoe, vader, feyd ick, dacht ghy dat ick fonder dy
Een voet verfetten fou w en u hier laeten leggen ?
Komt uy t eens vaders mond fo grouwelijck een feggen ?
Indien het by de Goon is goed gevonden, dat
Niets overigh en blyft vanfo eengrooteilad.
En hebt ghy by u feift ftandvaftelijdc beflooten
En luft het u, u felfs, uw bloed en huyfgenooten
Te brengen om den hals en t'faemen doen vergaen,
So weet dat voor de dood dees deuren open ftaen:
Eer Iangh fal Pyrrhus om het al den beek te veegen
Hier koomen loopen aen met den verwoeden deegen,
Noch warm en roockende van 't Konincklijcke bloed ,
Hy, die den zoon in 't oogh des vaders vallen doet,
En die den vader flacht aen het autaer der Goden.
O moeder, hebt ghy my door levende en dooden
Door vier en vlam geredt om dat ick krygen fouw
De vyand in myn huys, en vaer en foon en vrouw
D' een in des anders bloed fien vallen en verfmach-
ten?

Sa waepen, mannen. Sa: het is geen tyd van wachten ·
Den laetften dagh roept den verwonnen in 't geweer;
Prejjght my weer aen de man i vergunt my dat ick
weer

Den

Het timde Boeck. ^y

Den ftryd hervatte en iie hoe \ verder afwil loopen.
Wy fullen onfe huyd den Griecken dier verkoopen 3
En heden altemael niet fterven fonder wraeck
Te neemen ν an ons dood. Hier mede gord en haeck
lek 't fvt^aerd weer op mijn fys en heb den fchild gekr^jen
En teegh ten huyfeii uyt: niaer fiet eens onderwegen
In 't uytgaen viel myn wijf my om de beenen neer
En hiel my vaft dat ick niet koii: of gints of weer ,
En fteidemy ons kind lülus voor myn oo^en :
Indien ghy ftei-ven gaet, fo bid ick dat wy moogen
Vanuwgefelfchapfynwaerdatghyheaieng^et :
Maer fo gby kans of hoop of trooft of toe verlaet
In üwe wapens hebt 5 waeringhyüytervaerens
So bid ick dat ghy wilt dit huys voor al bewaeren.
Voor wien laet ghy alhier uw oude vaeder 5 en
Uw kind 3 enmy, dielan^uw'echt-genooteben ?
Indien ghy ons verlaet wie iS^ns dan b&hermen ?
So roepend' heeft fy heel het huys vervult met kermen ,
Wanneer een vreemd gefight ons voor quam metter
haeft

Want (fiet eens) tuiïchen ons luy b^den, heel verbaelt
En droef in defen nood 5 quam fchielijck voor ons oogen
Een vyertjen op de kruyn van 't jonxke fi^ verto<^en
En gaf een klaere glans, en ftraelde met een vlam
Rondom zijn hayr, doch daer gheen letfel van en quam.'
W y fidderen van fchrick en trachten al te maelen
Den brand daer uyt te flaen : doen haeftighwaeter hae-
len

Om'theylighvyerairotemoogenbluÖTen, maer
So haeft myn vader wierd dit wonder-ftuck ghewaer
Heeft hy met b]y gelaet 't gezicht om hoogh gegeven
En bey zyn handen nae den Hemel opgeheven
En fprack: ο lupiter, die 't al hebt in uw macht,
Indien het bidden heeft by u noch fo veel kracht
Dat ghy door het gebed van yemand werd bev/oogen, j
So bid icji ziet ons aen met wel-geneegen ooghen !

Ε 3 ^ Dit

VlRGILIUS iENEIS.

Ditmaeralleen : en, fynwyfoveelwaerdbyu
Om ons godvruchtigheyd, fo bid ick dat ghy nu
Onsoockuwhulpwiltbien, en met een kenbaer teec-
ken

Dit voorbeeld ffcellen vaft! en ziet, op 's vaders fpreken
So hoordemen een flagh, die ftracx den dondei" gaf
Ter flincker zyde, een fter viel van den hemel af
En fleept' een fackel mee met helder-lichte ftraelen.
Wy zaghen dat, wanneer zy was aen 't nederdaelen
Recht over 't dack van 't huys, fy fchoot nae het gebergt
Van Ida, daer zy haer heeft in het bofch geberght,
En teykende de wegh, waer lanx fy was geloopen, ·
En maeckte door de lucht een fpoor van vlammen open,
En vulde 't land rondom met fwavelige ftanck.
Myn vader overtuygt feyt ftracx de Goden danck
En heeft de heyPge fter godvruchtigh aengebeden :
Nu riep hy ben ick ree 5 en laet my overreden :
Ick volge waer ghy my wilt leyden met myn !z,oon.
Bewaert myn hufs en neef, ο vaderlandfche Goon !
Dit voorfpoock komt van uj enTroje, nu aen't bran-
den,

En dat weer ryzen magh ftaen bey in uwe handen.
Soon, ick gae nu met u waer dat ghy treckt van hier.
Dusfprackhy, en men hoort door heel de ftad het vier
Nu klaerder als voor heen. de vlammen komen naeder
En wellen nae ons toe. wel aen dan feghick , Vaeder
Set u op mynen neck : 't fal my niet laftigh 2.yn 5
En tuiTchen uw gevaer en welvaert en de myn
Sal geen verfchillingh zyn, wat dat ons ftaet te vrefen
Of hoopen fal gemeyn voor alle beyde wefen.
De kleyne lulus zal aen myne zyde gaen,
Crëufa volge my en houw" haer achter aen.
Ghy, myne knechten, let op 't geen ick u fal feggen :
Ghy kent de heuvelen van ouds, die buyten leggen,
Daer een vervalle kerck van Ceres ftaet ontrent,
Wiens dienft men langen tyd aldaer is afgewent 5
........... ■.' ί-β

Het tweede Boeck* 2565

En een cypreffen boom, die al voor veele jaerem
Ónf ouder;? deden heelgodsdienitelijck bewaerèn :
Dat iai de plaets fyn daer men komen fal by een,
Maer lancx pnjweegen en verfcheyde fteegen heen.
G hy, vaeder, flaec de hand aen 't heyligdom eft Goden:
Wanc die te handelen is my als noch verboden ,
Die Liyt fo heeten ftryd en pas van dóödflaen koom >
Tot ick my iëlven heb gcwalTcheu in de ftroQm. .
Dus fprekende heb ick een leeuwen-huyd gelcre|;en
Die op myn fchouderen en op myn hals gelegén
Den laft ontfangen fou, daer ick my onder zett*.
Afcaentje volgt my nae met ongelijcke tred
En had fyn vaeder met de rechterhand gelaeden 3
Myn vrouw volght achter aen j door onbekende paeden.
Door 't duyfter fpoen wy voort, en ick, die korts voor
heen

Wasnergensvoor yervaert, en fchicht, noch fwaerd,

en geen

Der Grieckenhad ontfien, hoe.dick fy my ontmoeten.
Nu bloo en vrefende trad met befch roomde voeten.
Om 't minfte windeken om roeren van de lucht
Voor mijn gefclfchap en myn pack te 2;aem b.edii,cht.
tn nu fo waeren wy dicht by de poort gekopmen
En al 't gevaer, dat ons teyporenhad doen fchroptnen 9
Ontkoomen fo het fchcen, als ick gerucht vernam
Dat fchielijckpnspp 'tJyf, fo.aï^ wy mey.nd^^^iiuam
Eu liet fich als een dicht gedruys van vpeten hiipjëni
Mijn vaeder, dien het mee gefcoomen wg? ter opren
En die Jiet door.de Jiaqht van verre dacht te^ien 3
Riep zoon, ey vlucht ey vlucht: 't is tyd j^wilt "tont-

vlien : · '

Sy naederden, ick zie 't geblick der harrenaiTen a
Ick zie het flickeren der fwaerden eh.rpndaQèn.
Hier weet ick niet wie van de Goden, op my gram,
My dopr de fchrigk bedwemld* en .myne zinnen

Ε + Want

ViRGILIUS ^NEIS.

Want wijl ick loopende focht om en achter-wegen
Raeck ick van 't rechte pad , waer door mijn vrouw
verlegen

Bleef achter, en, helaes! ick weet niet hoe 't haer gingh;
Of fy my is ontruckt door 's vy ands fchicht of klingh
Dan of fy is geraeckt aen 't fuckelen en dwaelen
Of fo een langhe wégh niet wel had kunnen haelen
En moede fitten bleef wanneer ick was aen 't vlien,
En hébMér naederhand noyt wederom gezien
Noch acht op haer, die ick verboren had, genoomen
Voor dat wy by de Kerck van Ceres 2,yn gekoomen
Die tot ons loop-plaets by den heuvel was geftelt.
Hier wierd fy eeril gemift nae dat men had getelt
En overfien wie daer by een verfamelt waeren,
En heeft haer man en zoon en de gevluchte fchaeren
En vaeder jammerlijck alhier te leur geftelt,
,Wat Goon , wat menfch liet ick van dulheyd onge-
fcheldt.

Of wat heb ick gezien in de verwonne wallen
Dat my fo fwaer fo fel en bijfter is gevallen ?
Mijn vader en mijn zoon en 't heyligdom beval
Ick aen mijn metgefels en bergde s'in een dal,
Sclfs heb ick wederom nae Troje my begeven
Έη fchoot de wapens aen, door raferny gedreven,
Om alles op een nieu te v/aeghen als voor heen
En in gevaer en dood door heel de ftad te treen
Ick heb mijn wegh dan nae de veften eerft genoomen
En gaf m'y op het ipoor gelijck ick was gekoomen
Recht nae de poort, fo veel de nacht en doncker lee.
"Twas alfms yfelijck j en felfs de ftilte dcc
My fchricken waer ick gingh. van daer ben ick getoo-
gen

Nae huys toe, of zy daer miiïchien, miflchien, fou mo-
ghen

Te rugge fyn geraeckt. de G riecken waeren hier
Geyallen in, en 't ftond tot boven toe in 't vyer,

Pic

Het tweede Boeck* 2567

Dit had nu d'overhand in dack en kap gekregen ^
En de verwoede vlam door tinn' en top geftegen
Joegh gloed en voncken op tot in do hooghe lucht.
Van daer begaf ick my nae 't Slot toe met een vlucht
En fagh hoe't met het Hof van Priaem ilondt gefchoo-
ren.

Hiér faeten Fenix en UlyiTes, beygekooren
Tot hoeders van den buyt by lunoos Vry-autaer,
Die men vaft uyt den brand van alle kanten daer
By een vergaederde , men quam nae herwaerts ilee·*
pen

Wat men in kerck en koor den Goden had ontgrepen
En uyt de vlam gebergt , al den Trojaenfchen fclut,
De gulde tafelen en meenigh kop en vat
Uyt louter goud gefmeedt 5 en de geroofde rocken
En koftelijck gewaed, den Goden uytgetrocken.
De bange moederen, de jeughd, de maeghde-blom
Van Troje ftonden hier met menigffte rondom.
Oock dorft ick overluyd my felven hooren laeten
En vulde by der nacht met roepen fteegh en llraeten 5
En noemde met haer naem Crëufa menigh mael,
Maer alles te vergeefs. Terwyl ick fwerf en dwael
Straet op ftraet neer 3 en kruys de ftad vaftgints en hee-
nen

Is my de geeft van d'ongeluckige verfcheenen,
Maer grooter als fy was. Ick faghfe voor my ftaen
En ftond als dood en myn gevoelen was vergaen ;
Myn hayren refen op, myn ftem was als bevrooien j
ick kon geluyt noch zucht uyt mynen boefem loofeiï.
Toenjprack fyrny dus aen :,,Wat neemt ghy, lieve

manl'"'"; ^ -ϋπ··

Doch fo veel moeytens die u toch niet helpen kan ?
Want fonder het beleyt en wil der grooten Goden
Gefchi^iT^a^dingeïnïïét" te
Dat ick met u tot uw gefelfchap mee fou gaen ,
■ Dcgrootelupiter heeft het fo niet verftaen.

' Ghy

VlRGlLIUS JEn^IS.

Ghy fult een langen tyd gelijck een ballingh fweven
En werden door de zee dan hier dan daer gedreven
Maer in ftefperien ten laetilen lyn gelandt,
Daer Tufcus aen den ftroom des Tybers heeft geplant
Een volck uyc Libyen aldaer met hem gekoomen
Daer hy door 'tvruchtbaer land af vloeydt met lachte
ftroomen.

Daer fal 't u beter ga-en, daer fult g'een koninckrijck
En konincklijcke vrouw verkrijgen te gelijck.
Staeck uwe traenen om CreuP, uw hoogft-beminde.
lek fal niet in de Steen der Myrmidons, noch in de
Myceenfe veilingen den Griecken dienen gaen
Noch tot de ilaverny der Coninginnen ilaen
Die felver uyt den ftam van Dardanus gefchooten
Gehuwt was aen een man, van een Godin gefprooten.
My houdt in dit geweft de moeder van de Goon.
Vaert wel, en draeght goe forgh voor onièn Jdeynen
zoon.

Als ly dit had gefeyt is zy van my verdweenen]
Die veel te feggen had 5 en liet my onder "'t weenen
En fuchten ftaen alleen, driemaelen dacht ick haer.
T'omhelfen , driemael oft een droom offduduw
waer ,

Onfchootde fchim my weer en flipte door myn han-
den,

Denachtdusdoorgebraght, eneyndlijck uyt het brau-

'■■■"den"·""

En al 't gevaer geraeckt begaf ick my weerom
Nae myn gefel^hap toe, en, fiet, als ick daer kom
Vond ick een groot getal dat derwaerte was geloopen
Van jonck en oud 5 van mans en wijfe, met grootehoo-

pen·

Een deerlijck volck, en ree te tre<dcendaer van daen j
By een verfamelt om in bailingichap te gae;^
En wel gemoed riièt my een rey^ ter Xee te waegen.
Sy hebben goed en bloed my wüligh op gedraegen.

De

Bet tweede Boeck, 75

De morgen-fter was nu aen 't ryzen, en men Ziagh
Pas boven Idaes kruyn den leydsman van den dagh,
De poorten wierden van de Grieck befet gehouwen,
Daer was geen hulp noch hoop waer op men mocht ver-
trouwen :

Dies weeck ick daer van daen en heb het vorders, met

Myn vaeder op den hals, nae het geberght gezet. ""

■ - ------ - -----------------------

Eynde des Tweeden Boecks.

IK-

ï Ν Η O υ D

Des derden Bmkx»

Α dat Troje verdelgt was heeft Eneas het voick,
«lat het vyer en fwaert noch ontkoomen was,
fey cenverfamelt ende een vloot van twintigh fche-
pencwnder Antander gebout hebbende ishyeerft in |
Thraciengekomen, alwaerhyeen nieuweftadheeft
beginnette ftichten , maer verfchrickt zynde door
yet woi^derbaerlijckx dat hem daer bej^ende vao
pojyd^pis j die door Polymnellor vermoort was,
voor !i]jr nae Deios» Hferberaede hy iich met het
Orakel van Apollo, daer hy verflond dat hy moft
gacü nae fyn oude moeder toe j dat is, nae het land |
daer de Trojaenen eeril van daen geiproten waren; 1
waerom hy bedrogen iynde door de quaede uyt- !
Ic^inge, die iyn vader Anchiiès hier over gedaen '
iad, het naeCrete heenen zette, maer als hy daer
oock begonnen had fyne veftingete maecken ende I
het land en voick met een fwaere pla^h eo peil ,
wierd aengetaft, is hy des nachts van de huy s-goden i
venni^nt ende Creten verlaetende nae Italsen ghe-
vaenÜn, maer door onweer eeril geland aen de ey- =
, landen Strofades, dat hy van de Harpy en gequelt
wierd. Daer naegeraeckt iynde in Aftium dede hy al
daefj^erhande aen lupiteren ftelde eenighc fpelen
in. qier Van daen voor byCorcyra varen de ishyge-
komèiin Epyrus, daerHeienus, Priaeraszoon»doen
raaels regeerde? die nae de dood van Pyrrus Andro.
> ma-

77

: mache te hoüwelijck ghekregen had. Deiê heeft
hem aldacrgheberberglit cnde met alderhanidc be-
leefiheyd onthacit ende geopenbaert wat gevaer cn
I perijckei liem te water en te land over 't hooft hingli·
■I Eneas van Epyrus gefcheydcn en Tarenten en» de
I naefte Stuilen vanltalien verby gezeyltzyndequam
in dat gedeelte van Sicilien dat ontrent het geberg-
t te van ]£tna ieyt,alwaer hier Achemenides,een vanU-
lyflês volck, die in het hol der Cyclopen achter ge-
; laten was en hem alhier te voet viel, binnen icheeps-
boord neemt, en van hem onderricht zynËe van de
wreedhcyddefer Reuzen het ancker licht endefich
weghpackt, ende gedenckende het geene Kern van
Helenus bevolen was ende mydende het gevaer dat
hy van de Scylle en Charibdis te verwachten had
j Sicilien om gelopen ende te Drepanum gekomen is,
. daer Anchiiès quam te overlyden. Hier van daen
^ xeylde hy weder nae Italien, maerwierd dooreen
I iwaren ftorm en onweer , dat hem ^olus over
I zond, in Africaaenghejaeght, het welck in beteer-
I öe boeck verhaelt wcrdt.

« ·
Λ

HET

HET DERDE BOECK.

NAe dat het aen de Goon gelieft had de Trojaenen
En 't Rijck van Afien en Priaems onderdaenen
(Hoe wel onfchuldigh) te verdelghen in de grond,
En als nu Ilium, dat eertyts moedigh Itond,
Ter neder was geftort en met fyn hooge wallen
Nae thien jaer oorelogs verovert en gevallen,
En Troje lagh en fmoockte en heel de itad in puyn :
Dat Troje, dat wel eer gebouwt was van Neptuyn:
So wierden wy geport door ceykenen en 't feggen
Der wichelaers een reys te water aen te leggen, |

En langhe ballingfcha,p en armoe uyt te ilaen,
En-vreemde landen door de zee te zoecken gaen. "
Dies bouwen wy een,vloot niet verre van i. Antafider
Aen het Ideeich geberght, en trecken by malkander
Al 't volck dat wiiligh was om mee met ons te gaen j
Nietjv^ende waer wy ter Jöeder fouden fl
Mynvaeder heeftfo haeit de Lente quam, geboden
Van daer te fcheep, en voorts op 't goed geley der Goden
Strax onder?,eylte gaen: toefcheyd' ickvan het ftrand
Alfchreyende en verliet de feuil van '\vaderlaïid
. En't veld daer Troje ftond 5 en 't zeewaerts ingevaercn
Trock ick als ballingh heen met al die by my waeren.
Myn reys-genooten, en myn vader en myn zoon.
En Goon van huys en haerd, en met noch hooger Goon.

Daer is een land5dat groot en woeft en ver geleegen
Van Tracers werdt gebouwt, daer fy haer godsdienil
pleegen

Aen God α. Gradyf: het is deplaets van zyn geboort j
En 't Rijck heeft eertydts aen Lycurgus toe behoort,

I. Een fiad aen de voet van'tghebergt daer PaïiJtwiicheu dc Godinnen

het vonnis had geftrckcn,
α. Mats.

Eeo

Het derde Boeck. 75»

Een ftrengh en dapper Heer, dit land ftond altyds open
Voor de Trojaenen, eer het met haer was verloopen,
En 't volck in ouden tyd was daer der Frygen vriend
Soo langh als ons 't geluck en voorfpoed heeft gedient.
Wy ietten 't derwaerts heen, daer ick, ter quader uyren
Ghelandt, aen 't bouwen val, en recht myn eerfte muy-

ren

Op d'inbocht van het ftrand, en gaf de borgery
Een naem , en noemden haer Eneadijs nae my.
Ick doe het ofïêr aen myn moeder, en daer neven
Aen Goden 5 in wiens naem ick'twerckhadaenghehe-

ven

En flachte aen Jupiter een witte ftier op 'tilrand.
Hier was juyft by geval een graf-ftee by der hand :
Den heuwel was befet met dichte rechte fpieflèn >
Die uyt cornoelien en myrte-boomen wieffen.
Ick trad bezyden af en trachte met myn hand
Wat groens te hebben, vanhétbofchje> datickvand.
Om my te dienen tot het eieren der autaeren ;
Als my wat grouwelijx en vreems is wedervaeren >
Want als ièk d'eerfte loot-trock van de wortel af
Soo fagh ick dat hy bloed en etter van fich gaf >
Dat op der aerden droöp, die 't fmette met fijn droppea.
Een fchrick gingh door myn leen, die my het hert dee
kloppen,

En 't bloedt wierd in myn lyf foo koud, gelijck een ys.
Ick vingh noch eenmaeis aen, en ruckte een tweede rys^
Om d'oorfaeck van 't geheym te deegen uyt te fpooren.
En heb het andermaels gevonden als te vooren.
De tweede ftruyck droop weer Λ'^δη etter en van bloed.
Waer over malend' en beducht in mijn gemoed
Niet kunnende den grond uytvinden in mijn zinnen
Bad ick de Nymfen aen en bofch en veld-godinnen ,
En Mars, die men alhier voor 's landts befcherm-heer

eert

Dat dit geficht door haer tén beften wierdt gekeert

go ViRGILlUS iSNEIS.

En ons dit voorghefpoock niet qualijck mocht gheluc-
ken.

Maer als ick quam om voor de derde mael te rucken
Een loot met meerder kracht, en met myn knien my
wil

Schrap fetten tegen d'aerd (fegh ick, 't of fwygh ick ftil ?)
So liet fich uyt het graf een droevigh fuchten hooren ?
En defc ftem quam my van ondren in myn ooren :
Aymy ellendige ! waerom verfcheurt ghy my 5
Eneas ? laet de doon in haere graven vry ,
Schent uwe handen niet met haere ruil te ftooren.
Ick ben u niet fo vreemd: maer een Trojaen gebooren.
Dit bloed komt uyt de fchors noch by de wortel niet
Van defe heyileren. Maeck u van hier en vlied
Van dit goud-gierig ftrand i verlaet dees wreede landen.
Want ick ben Polydoor, die door vervloeckte handen
Alhier ben omgebracht, de ftruycken, die ghy treckt j
Syn een gewas, dat door den heuvel die my deckt
Uyt yfre fchichten groeyt waer mee ick ben door reegen.
Ick ftond als doodt, en kon noch lidt noch tonghbe-
weegen.

Dit was die Polydoor, die Priamus wel eer
Sond met een hoope gouds nae Thracien, wanneer
Hy fijne faecken niet te degen dorft betrouwen,
En vreefde dat hy niet wel uyt fou kunnen houwen
So een belegeringh als hy 2,agh te gemoet.
Hy wierd daer heymlijcli by den i. Coningh opgevoet.
Maer dees j wanneer hy zagh 't geluck ons tegen ftreven?
Heeft fich mee aen de zy, die boven dreef, biegeven
En 't gaft vry recht gefchendt, en Polydoor gevelt,
En maeckte van het goud fich meefter met gewelt.
Vervloeckte geld 7Aicht tot wat goddeloofe dingen
JCunt ghy de herten van den broofen menfch niet dwin-
ghen !

ï, Polymncftordielliouc deoudftcdochtervw Pmmusgetrouthad

Ick

Het der Je Boeck. Si

I lek braght, als my de fchrick was uyt de lêen gegaen,
i Den Overften van 't volck, en eerft mijn vaeder, aeii
Dit vreemde groufaem ftuck dat daer was voorgeval-
len ,

En vraeghde wat haer dacht het oorberlijcxt van allen
Op deièn tyd gedaen. fy ftemden allegaer
' Gelijckerhand dat men vertrecken moft van daer,
- Uyt fo een fchelmfch gheweft, daer 't gaft-rccht was ge-
fchonden

■ En geven ons in zee fo haeftigh als wy konden.
Waerom wy Polydoors lijck-itaefy houden gaen
En brenghen mcenigte van zand en aerden aen
< En legden 't op fyn graf, en maecken rouw-altaeren
\ Voor d' overleede toe met doncker-groene blaeren
; En kranflen van Cypres, waerom de vrouwen ftaen,
, 'T hayr was haer nae de wijs van Ί rojen heel ontdaen
Wy brengen lauwe melck en oflfer-bloed met fchaelen
En bekers aen, en doen de ziel ten grave daelen
(Aldus te vreen geilek) en nemen voorts van hem
Ons leften affcheyt, fo men plagh, met luyder item.
Daer nae, ib haeft men zee en weder mocht betrouwen
En ons een zuyder kouw de zeylen raedt t' ontvouwen,
I Rept fich het volck en kruyt de fchepen van het ftrand
1 En brengtfe voorts in 't vlot. Wy vaeren heen, en 't land
I En fteden wijeken wegk, Een eyland is gelegen
I lil 't midden van de zee, dat eertyrs allerweghen
I Om kuft en oevers dreef, en dapper was bemint
I In I. ^ges van Neptuyn (daer men iyn Tempel vindt)
I En Doris, moeder van fo veele zee-godinnen
I Daer 't gladde vee de vloed doorfnijdt met rappe vinne j
Datdengodvruchtigen Apollo naederhand
Aen Mycon hechte en aen het Gyareefche land

ï. >Eges was een ftadvan Eubasa , alwaer een Tempel was van
Ncp-ruiiui .'Egaus. z. Apollo heeft het driftige eyland Deios,
dier hy g«booicn was, vaft gemaeckc.

F : so

L_

VlRGlLIUS jENEIS.

So datter vaft verblyf en woonplaets was te vinden
En 't langher niet en had te vrefen voor de winden,
lek fet het derwaerts heen, daer wy ter goeder ree
Geraecken moe en mat door 't toppen van de zee.
En over welkom fyn? en op het land getreden
Apols geboorte-ftad in alle nedrigheden
Ons plicht en eer aen doen· Hier fyn wy wel te pas
Van I. Anius ontmoet die daer de Coningh was
En prijiter van Apol, dien heylige laurieren
En prijfterlijck gehul 't gewijde hooft vercieren.
Hy heeft zij η ouden vriend Anchifes ftrax gefien i
Quam ons fyn rechter hand en huys en veilingh bien.
Wy volgen hem en in Apolloos kerck getreden
(Een oud en fwaer gebouw) heb ick aldus gebeden:
Geeft ons een eyghen haerd, verleent een vafte ftad
Aen de Trojaenen, moe en loofen afgemat
Door fo veel fuckelens: bewaert de nieuwe muyren ;
Geeft ons een Ilium dat altyts mooghe duyren,
En aflcomft en geflacht: bewaert het weynigh, dat
Gebergt en ovrigh is van fo een groote ftad
En fwaerd en vyer en vlam ten naeuwer nood ontvloden.
Wien volgen wy? of waer werd ons van u geboden
Dat wy het fetten heen om ons ter neer te flaen ?
Geeft ons een teyken, dat ons doe uw wil verftaen ,
En komt met uwen geeft in onfe herten daelen.
Ick had dit naeuw gezey t of't fchudden al te maelen >
ί 3 et naeft geberghte beeft, en de kappel onfluyt»
Een naer geloey gaf fich ter heylger kooren uyt.
Wy vallen neer, en ons quam defe ftem ter ooren:
Rampfalige afkomft· van 2. Dardaen, daer gy te vooré
Van daen gefprooten fyt moet ghy weer heenen gaen.
Uw 3. oude moeder zal u daer met vreugd ontfaen,
Daer ^t ai vol-op zal zyn: dies wik u nu verkloecken
Om die met alle vlijt en naerftigheyd te foecken.

ï. Eenfoon van Apollojdie hy Coning enPriefteroverDelos hadgefielt

1 Dardaiuis was mecde uyt Itajicngefproten, 3. Hacr vaderland van ouds

Hiei

Het derde BoecL· S?

Hicrfal 3. Eneas huys van ftam toe ftam gebien
So wijd en verj dat men geen eynd daer van fal fien.
Dus fprack Apol, en op de goddelijcke woorden
Rees ilracx een groot gejuych van alle die het hporden.
Een yder vraegt, wat ftad, wat land het üy, en hoe
Het heet, daer Phebus wyil de dooiende nae toe.
Toen liet Anchifes gaen te rugge zijn gedachten
Door oude boecken en regiilers van geflachten,
En over ley wat hy gehoort had en verilaen
En i.ey: ghy Overften, hoort mijne reden aen:
Dat ghy te hoopen hebt dat fal ick u doen weeten.
In't midden van de zee daer leght het Rijck van 4. Cre-
ten,

Een eyland, hoogh beromt door 't bergen van lupyn j
Daer Ida leyt, en wy van daen gefprooten zijn : '
Een vet en vrucht baer land^ daer honder fteden leggen
Van waer (heb ick het wel *t geen ick heb hooren feggen)
Nae de Rheteefche Kaep den ouden Teucrus quam
Als hy in Phrygien plaets tot zijn Rijcx-ftoel nam,
Eer Ilium daer ftond, eer men van muyr en wallen
En Slot en Burghen wift. En woonde in la^e dallen.
Hy bragt den godfdienft daer van moeder Cybele,
En voerde 5·. cymbalen en Corybanten mee
En dee \ geberghte daer den naem van Ida draeghen,
Sloegh leeuwen in het touw voor der Godinne wae-
ghen.

Wel aen dan, laet ons gaen daer het ons wert geboon
En volghen wy den wil en ""t feggen van de Goon,
En door ons offerhand de winden doen bedaeren,
En nae het groote Rijck van Creten heenen vaeren.

3.. De nsckomeUngen van Eneas in het roomfchc Rijck,

Crete, nuCandiagenacmt, Jaerlupicer van fijne moeder verborgen
. wcrdcdat hem geen quaed over quam van Saturnusfyn Vader, wat
foonendat hem fyn vrouw batven foude belaft had om te bren»
gen. ƒ. Die Cybele dcdegcbruycken om hetfchreycii van de kin-
deren te beletten op dat Ssturnus dat niet en quam tc hoörcD,

Fa 'Het

t4 VïRGiLIUS iENEISi

Het is niet ver van hier: door byiland van lupijn
βο kunnen wy aldaer ten derden dage zijn.
Dus fprack hy, en beval te ilachten aen d' autaeren
Vee nae behooren: voor Neptuyn, den God der baeren,
Een ftier, en oock een voor Apol: een fwarten ram
Voor \ onweer: voor den Wind ten Wefte een zuyver
lam

En haghel wit van vacht, hier loopen de geruchten
Dat men Idomeneus had uyt zijn land doen vluchten,
En dat de vyand was geweecken daer van daen,
En huyf en wooninghen in Crecen ledigh ftaen:
pies zijn wy wederom van Delos afgevaeren,
Veriaeten ftrand en kuft, en vliegen door de baeren
By Naxos en Donyf en Oliaros heen
En Paros, dat fich toont fnee-wit van marmer fteen ?
En Cycladen, en lanx een meenighte van landen,
Door 't engh der zee gezaeyt, en barningen en zanden.
Het fcheeps-volk roept om ftrijd en port malkander aen;
Sa, gaften, laet ons zo nae Creten heenen gaen
Naa ons voor-ouders toe: fo kunnen wy niet feylen.
Een voor-wind fat ons ilaegh van achteren in de zeylen.
Wy koomen metter tijd aen der i. Cureeten kuit.
Dees woonden hier wel eer ick val terftond met luft,

êen'tbouwen van een ilad, daer wy ZO langh voor heen?
m wenfchten, cn het volck noem ick de Pergameenen
Nae't z, oudePergamumjenpordeborgersaen
(Met defe naem verblijdt) de hand aen 't werck te flaen >
En huyien voor haer ielfs en oock een Slot te bouwen, ί
De fchepen waeren nu gehaevent en behouwen
En op het droogh gebraght, en ftonden op het ilrand j
pe jeughd aen 't hijlicken en ploeghen van het land
En zaeyen, en ick was vail befigh met de wetten J

Te maecken voor het volck en haer die voor te zet' t
ten, ' f

ï- De cetile bewoondcrs van Creten, 2. BydeoudewcreMbéfthry'
reis is ODdcr dc Steden V3n Creta Pcrgamum bekent.

i,···

j

Het herde Boeck. ê$

Gaf elck lyn oord en plaets , wanneer ons fduelijck

komt

Een vreerride peft in 't land, die boomen en geblomC
En 't kooren en 't gewas doet fticken en verdwijnen.
De menichen fterven wegh of gaen ellendigh quijnen.
'T verbrand al watter wies, en het verfengde land
Gaf greyn noch vruchten tot der menfchen onderftand.·
Mijn vaeder raedt ons nae *t Orakel weer te vaeren
En doen de wegh te rugh die wy gekomen waeren
En om genae en hulp Apóllo bidden gaen
En wat voor uytkomft dat hy ons wil wijzen aen
Die moe en uytgemergt gaen quynen Tonder krachten,
Van waer ons hoop en trooft en byftand ftaet te wachté
Waer 't ons te foecken ftaet, aen wat voor land of kuft.
'T was nacht, en op der aerd was al 't gediert in ruft
Als ick de beelden van de Frygiaenfche Goden,
Die ick uyt Troje braght het vyer en vlam ontvloden ,
Sagh voor myn ooghen ftaen dat ick te flaepen lagh.
'T was volle maen, en 't licht fo helder als den dagh
Scheen door de venfters heen. toen hebben s'aengeheven
Te fpreken tegens my, en, om my trooft te geven
In mijn bekommeringh, aldus tot my gezeyt:
Send aen Apollo niet nae Delos om befcheyt.
Ai wat ghy daer van daen foudt herwaerts kunnen drae-
ghen

Doer hy u hier verftaen eer gy 't hem daer kornt Vraegen^·
En fend ons felft by u. Wy volgen nae den brand
U , en uw waepenen, en hebben naderhand
Ons onder uw beleydt met u op zee begeven
En alles uytgeftaen : oock fullen uwe neven
Door ons verheven zyn fo hoogh de fterren ftaen,
En timmeren een ftad wiens heerfchappy fal gaen
So ver de wereld ftreckt, die eeuwen langh fal duyren;
Bouwt voor fo groote luy geen kleyne of enge muyren.
Swicht oock niet voor het quaed en lange ballinghfchap;
Maer ftelt u tegens al uw ongelucken fchrap.

F ? Ghy

VlRClLIUS i^NEIS.

Ghy moet hier weer van daen en elders heenen vaeren.

Apollo zey u niet toen wy re Delos waeren

Noch raede dat ghy zout nae defe kuft toe gaen,

En uw met al uw vokk in Creten neder flaen.

Daer is eenplaets, die van de Griecken werd geheeten

Heiperien > daer zy wel eer zijn neergefeeten

Die men Oenoters noemde , een oud en vruchtbae r land

En fterck in waepenen; maer darmen naderhand

Italjen heeft genaemt, en 't volck Italiaenen

Nae haeren Overfte. dit's't erfdeel der Trojaenen :

Dit is de rechte plaets daer wy te rufte gaen.

Hier was lafius en Dardanus van daen.

Dit is de feJfde Prins daer wy fyn afgekoomen.

Wel aen nu en ftaet op en wilt vry fonder fchroomen

Mer deiè tydingh nae uw vader heenen gaen.

Tis waer aPtgêen ghy hoort, daer is geen twyffel
aen.

Verlaet het land daer gh y hier neder fy t gefeeten :
God lupiter ontfeyt u "t Coninckrijck van Creten :
Gaet nae Italien. lek fchrickt' en wiert vol fcliroom
Van 't geen ick hoord* en zagh : want het en was gheen
droom (gen :

Dat my hier over quam : geen fchijn heeft myn bedroo-
Ick fagh haer aengeficht en wefen voor mijn oogen.
Toen gingh my 'c koude fweet van ai mijn leden af.
Ick iprongh ten bedden uyt, en ilem en handen gaf
Tck nae den hemel toe en offerde op d'autaeren
Gefchencken fonder fmet, die reyn en zuyver waeren j
£n nae het offeren verblydt en wel te moe
G i ngh ick mer dit bericht recht nae myn vader toe
En kondfchap doen van "t geen dat my was weder vaeren
En hem'dit nacht-gefight van ftuck tot ftuck verklaren.
Hy merckt iyn milveribind van ^t i. dubbeldegeflacht
En wat het was dat hem in doolingh had gebracht,

r. Van Dirdanui, die uyt Itaiien , enTeucer, die uyt Crerengeko-
menwis.

En

Het derde Boeck, 87

En dat hy door 't gefchil der plaetfen was bedroogen.
O zoon, fey hy, ghy die gefien hebt met uw oogen
Wat Trojen overquam, ghy die fo langen tyd
Van 't ongenaedigh lot aldaer geoeffent zyt,
CaiTandra alleen heeft my fodaenige ongevallen
Somwylen wel gefpelt : nu fchiet my onder allen
In myn geheugenis dat fy my heeft voorfey t
Dat ons geflacht dit land van 't lot was toegeleyt.
Icl< hoord' haer dickmaels van Hei^rien vermaenen
Envanltalien : maer dat noch de Trojaenen
Daer heenen fouden gaen wie had dat oyt gedacht,
Of wie nam doenmaels op Caffandraes woorden acht ?
Laet ons dan wij eken voor Apol (*t is ons geraedeü
Te luyftren nae het beft) en volgen onbelaeden
Daer hy ons heenen wijft. Terftond was elck bereydt
Om te gehoorfaemen het geen hy had gefeyt.
Wy hebben ons dan oock alhier van daen begeven
Te fcheep met alle man, fo dat'er weynigh bleven y
En raecken onder feyl, veriaeten kuft en ftrand
En fteken zeewaert in. als wy nu lant noch zand
Maer niet als xee en lucht aen alle kanten faegen
Hingh my een blauwe wolck, die wind en regenvlaegea
En nacht en duyfter braght, reght boven over 't hooft.
Het fagh'er byfter uyt en 't licht wierd ons berooft.
De winden fteken op van ftonden aen, en maecken
Een holle zee, fo dat wy van malkandren raecken
Door 't ongeftuymigh weer, de buyen liepen dicht
En namen ons den dagh en hemel uyt 't geiight ;
So dat het nacht geleeck waer djt wy heenen faegen j
De woleken gaven vier met dichte donderüaegen j
Wy raecken van ons cours en dreven op genae
Der Goden i onbewuft waer dat het heenen gae j
De ftuyrman Palinuur kan felfs niet onderfcheyden
Of't nacht of dagh is, en waer hem de winden leyden
Door defen duyfter heen, dus doolden wy op Zee
Drje daghen by de gis en fo veel nachten mee,

F 4 Al

Ö8 VlRGILIUSiïlNEIS.

Al bimdlinx' fonder Son of Maen te fien of Sterre;
Ten derden daghe fcheen dat fich het land van verre
Dec op, en dat men roock en hooghe bergen zagh.
De zeylen vallen en de riem komt voorden dagh
Waer mee fich mannelijck de fcheeps-gefellen weeren
Terwijl fy, dat het fchuymt, de blauwe vloeren kec·'
ren.

Het eerfte ftrand, daer wy behouden quamen aen
Is van de Strofaden (eylanden, die hier ftaen
tn het lönifch meyr) fo noemen haer de Griecken.
Hier was de fnoo Celecn gcköomen op haer wiecken
En veel i. Harpyen meer, fmts dat het vuyl gefpuys
Uyt vrees haer eerdren difch verliet en Fineus huys
Gheen droeviger gedrocht, geen peil en kan'er wezen
So wreed en groufaem: noyt is uyt de hel gerefen
Door gramfchap van de Goon fo doodelijck een quaed.
'T zijn vogels, die een vrou gelijcken van gelaet,
Mei kromme klaeuwen en met altijds bleycke wangen
Door honger: van haer gaet een ilank van vuyle gangeli,
Die niet om lijden is: den buyck loopt haer geftaegh. '
Noyt is den darm geflopt. Des fynfy altijd graegh
En even hongerigh. Alhier aen land gekoomen .
So hebben wy rerftond veel runderen vernoomen ί
En zaghen weeldrigh vee gaen weyden in het gras
En kudden geyten daer geen herder by en was.
Wy vallen'er op aen met ons geweer, cn noodcn
Op een gedeelte van ons vangft de goede Goden
En felfs lupijn te gail: daer nae bereyden wy ,
Den difch op 't bochtigh ilrand en houden gaftery ;
Maer ftrax met groot gefnor fo quamen def Harpyen
Uyt het geberght van daen, en de vervloeckte pryen

t. PhineusConingh vanAixadicT heeft fyne voorkinderen doorraeJ
enarndryven van haer ftvfmocder dc ooghen doen uytfteken, om
weickcgoddeloosheyd de Gode;i hem mede fynghefighthebben be-
nomen endedefe monftershcm toegefondcn die fyn taef'cl enfpyit
jTiet haerevuyiighcydbegsicyeufoudc.

Aen

Het derde Boeck, 85?

Aen 't grypen van de koft: al wat fy raecken aen,
Werd van haer ftanck befmet, en wat fe lieten ftaen.
Dat overfmolten 2.y van achteren tot vooren.
Daer by fo lieten fy haer felven νreeflijck hoorcn.
Wy hebben op een nieuws ons maeltyd toebereyt
En 't vyer op het autaer der Goden weer geleyt
Ver in een holle rots en ro mdom in de boomen
En naere fchaduwen: hier fyn fy oock gekoomen
Heeluyteenandrenhoeckenwinckelenvandaen ;
Met grouwelijck geluyt en kromme klaeuwen aen, j
En vliegen om de fpijs, die zy weerom befmetten.
lek heb het volck gelaft dit grouwel te beletten
Met wapenen, en haer den oorlogh aen te doen,
Om voor dit vuyl gedrocht haer eeten te behoen:
Sy wachten niet, en doen fo ick haer had bevoolen ,
En hebben haer geweer en fchilden wegh gefchoolen
En in het gras geberght. wanneer men dan vernam
Dat dit gefpuys weerom nae 't ilrand gevlogen quam
So blies Mifeen alarm uyt zijn gefwolle kaecken
Van daer hy op 't geberght geftelt was om te waecken.'
De maets gaen haer te keer en vallen op haer aen
Om door een nieuw gevecht dees vogels doodt te flaen ;
Met haere wapenen: maer 't ftael kan haer niet deeren.
Het gaet niet door het vleyfch en 'thegt niet op de veeren
Wat datmen fteeckt of houwt: maer met eenfnelie vlugt
Begeven s' haer om hoogh en ftygen nae de lucht>
En laeten haere proy, begaeyt en half-gegeten.
Een der Harpyen, die Celeno was geheeten j
Een ongeluckige waerfegfter, iet haer op , j
Een hooge klip en gaf dees woorden uyt haer krop: ;;
Wilt ghy voor 't flachten van de beeften ons beftryen '
En hebt ghy in uw zin d' onfchuldige Harpyen ^ ;
Den oorlogh aen te doen, en u y t haer vaderland
Verjaegen om het vee, dat ghy hier hilpt van kant:
Trojaenen, hoort dan toe en laet myn woorden glyen
Tot uwen boezem in: Ick, die der Raefernyen

F y Den

po VlRGILlUSiENEIS.

Den alderoudfte ben, verklaer en maeck u kond
Het geen dat lupiter gaf in Apolloos mond
En hy my wederom heeft willen openbaeren:
Ghy zoeckt Italien en zult het oock bevaeren .
Als weer en wind u dient; den tyd fal komen, dat
Ghy daer zult havenen: maer eer fult ghy de ftad ,
Die u gegeven is, met muyr noch wal omringhen
Voor dat den honger u fo nypen zal en dringhen
Om 't ongelijck, dat ghy ons hier hebt aengedaen,
Dat ghy uyt nood fult met de i. berden binnen gaen
Die op uw taefel zyn en eeten uw tailjooren
Dit iey zy, en is voorts ten bofchwaert in gefchooren
Eê fchrik bevagt de maets! haer moet vergaet, en 't bloed
Eevrieft hem in het lijf. fy vinden niet meer goed
Met wapenen, maer met beloften en gebeden
Om vree te houden aen by die fy thans beftreden,
Het zy 't Godinnen dan in fo een vreemden fchijn
Het zy het Furiën of vuyle vogels zyn.
Myn vader bidt de Goon met uytgeiireckte handen
Van 't ftrand af, en belaft dat men met offerhanden
Nae eyfch van faecken en verdienften haer verzoen'
En roept, och, wilt ons voor dat dreygemenc behoen
En fo een ongeluck en grouwel van ons weeren
En fulcke plaegen van der vroomen halzen keeren,
Geeft laft, dat men terftond de fchepen driftïgh maeck

Op dat men van de wal en onder zeyl geraeck,
Wy loopen daer de wind en ftuyrman ons doen vaeren
Door fchuym en golven heen. In 't midden vande baere
Doet fich Sakynthus op met menigh woud en bos.
Wy zien Dulichium en Same en Nerytos
Dat in de klippen leyt. die maen en fterren trotfen
En fetten het voorby Laertes Rijck en rotfen
En myden Ithakaj vervloecken ^t vaderland
Des wrede UlyiTes, en vernemen naderhand

I. By de ouden wiccdcn de tafel berden oock gemacckt van korften
brood of koeckeu, daer men de fpijs op Icy,

De

Het derde Boeck. 91

De bergen van Leucaet, die tot de woleken ftrecken
En menigh fchipper doen vertfagen, en ondecken
Apolloos kerck, daer wy nu moeloos van de zee,
Hec fecten recht nae toe, en raecken op de ree
Voor'tkleyne ftedeken, en door de Grieckfe ftroomen
Ten leften aen het land heel onverwacht gekoomen
Verfoenen wy lupyn en doen hem oiïèrhand >
En vyeren by de Caep van Adium op 't ftrand
Den dagh met fpel, fo wy wel eer in Troje deden.
De maets ontkleden fich en fmeeren haere leden
Met oly vet en glad, en worftelen om ftryd
] Op de manier van haer voorouders wel verblyd

Dat zy 't door 'c midden van haer vyand zyn ontgleden
En het gevaer ontfnapt lanx fo veel Grieckfe fteden.
Hier tuffchen had de Son een ommereys gedaen
En floot den ringh van 't jaer; de winter quam nu aen 9
De lucht wierd iïrengh, de zee min haiidzaem als voor
heenen

Door winden uyt het Noord: ik recht alhier een fteenen
Pilaer, en hechte daer den fchild van Abbas aen
En fchreef'er op dit nam Eneas den Trojaen
Den Griecken af. toen heb ick onfe fcheeps-gezellen
Belaft te fteken af en fich ter neer te ftellen
Om met de riemen te geraecken van de wal.
Sy roeyen elck om ftryd wie dat'er voorgaen zal,
Sö dat in korten tyd de hooghten der Pheaken
Op onfen ruch en voort uyt het gezight geraken
Wy loopen lanx Epyr, en fetten 't met de vloot
Rech t voor Chaonien, en landen te Buthroot,
En gaen ten berghwaert op om in de ftad te koomen.
Hier hebben wy wat on-gelofelijcks vernomen:
Hoe dat daer Helenus, des Conings Priaems zoon
G eraeckt was aen de i. weeuw van Pyrrus en fyn kroon

i. Aiidromache de weduwe vanHe^orwasin 't deelcn vandenTro-
jaenfchc buyc Pyinis te beurt ghevallen ende van hem ten wyve
Kenomen ,die Helenus nae dc dood van Pvirus gekregen heeft met
hetiijck. g.

,L·

V IR GIL rus ^NEIS.

Enheerfcht' in Griecken, en Andromache getrout was
Waerom aen een Trojaen. ick ftond als of ick koud was,
Verwondert en vol luft om uyt hem te verftaen
Hoe zo een feldfaem dingh was in zyn werck gegaen.
Ick gae de haven uyt, verlaet de vloot en ftranden,
En vind Andromache,die daer met offerhanden
'Niet verre van de ftad ten bofchwaert bezigh was >
En hiel het jaer-gety voor haeren Heótors as j ,
En heeft aen 't looze graf, dat zy van groene zooden
In 't woud had toegeftelt, des dooden geelt ontboden ,
Daer s' aen den oever van een valfchen Simois
(Alfo genaemt nae die in 't land van Troas is)
Twee auters hadgewijdt, een oorfaeck tot haer traeneri
So haeft zy my vernam, en wapens van Trojaenen
Romdom my fagh, wierd ^y als buyten haer verftand,
En fiende fulck een volck fo onverwacht in 't land,
So ftijf gelijck een deur^ de warmte is wegh geweecken.
Sy zeegh ter aerde neer en koft in langli niet fpreeken.
Eneas, fey s' in 't eynd: iie ick u hier in fchijn,
Of foud ghy mogelijck wel felfs de bode Zijn ?
Syt ghy in t leven noch? of, heeft het u begeven,
Segt my waer dat myn man, mijn Heótor, is gebleven'.
Sy ftorte een menichte van bittre traenen uyt
En vulde 't over al met jammerlijck geluyt.
Ick was ontftelt en kon haer niet wel antwoord geven y
Maer haper iu myn reen. ick ben, fey ick, in 't leven:
Maer 't leven dat ick leef valt my vry zuy r en fwaar.
Ick leef: gelooft het vry, want dat ick zegh is waer.
Maer zeght my doch wat u al over is gekoomen
Nae dat ghy u ontbloot van fo een man, fo vroomen
En grooten oorloghs-held? wat lijdt ghy doch voor
quaed

Of wat geluck herftelt u weer in goeden ilaet ?
Quam Hedors weduw met Achillis zoon te trouwen ?
Kan Vrouw Andromacha het bed van Pyrrus houwen ?

Sy

Het der^e BoecL· 95

Sy fprack heel flauw en floegh haer ooghen voor haer
neer:

Och j hoe geluckigh was Polyxena wel eer
Ver boven andere 5 die onder Trojens wallen
Gebodenwierddoor 'tfwaerdop'svyandgrafte vallen»
Die geene lootingh heeft behoeven uyt te ftaen
Noch met haer heer, als zyn ilavin, te bed te gaen!
lek hebbe, nae dat wy ons land in kooien zaegen , ^
Op zee gefuckelt en den hooghmoed moeten draegen
; Van een verwaeten en hoovaerdigh jongelingh,
Die in myn flaverny van my een zoon ontfingh,
I Maerom i. Hermione my naederhand liet vaeren
i En gingh met Ledaes nicht te Lacedemon paeren,
i fin trock zyn finnen voorts van my, zyn dienftmaegdj afj
I Die hy aen Helenus, fyn dienftknecht, over gaf.
1' it lee α. Oreftes niet, die, om dit ftuck te wreken?
. Met groote min tot iy η onfchaeckte bruyd onfteken
En van de Furiën ver volgt om moeders-flacht,
ί Hem onverfiens befprongh eer dat hy daerom dacht
Aen 't auter van Apol, en braght hem om het leven.
Door zyne dood is 't Rijck aen Helenus gebleven
Voor een gedeelte, dat hy ter gedachtenis
Syns broeders heeft vernoemt, en thans geheeten is
'T land van Chaonien nae Chaon, daer hy boude
Op 't hoogh een Ilium nae 't voorbeeld van het oude.
Maer feght my eens, wat wind, wat vreemder avontuyr
Joegh u na herwaerts toe? wat Goon had ghy aep 't ftuyr
Die u onwetende deen aen ons oever landen ?
W at iiïer van Askaen? is hy oock noch voor handen ?

I. Dochter van Menelaus, en Hekne, die een dochter was van Lcda die

van lupiter in de gedaante van een Svvacn beflaepen vviert.
1. De foon van Agamemnon aen vvien Hermione ten Houvvelijck
belooft was,

3 Oreftes had fyn moeder Clytemncftra omgebracht. Om datfyom
dc liefde yan Egiftus haeren man Agamcmnos gedood had,

Of

ViRGÏLIUS iENEIS.

Of hy noch wefen van fyn goede moeder heeft
Die ny foo vroegh verloor, het arme kind en geeft
Sijn Vier Eneas en Oom Hedor in zijn finnen
Oock luil en prickel om haer voorbeeld te beminnen,
En weckt het hem oock op tot deugd en dapperheyd?
Dees woorden fpracks' en heeft wel bitterlijck gefchreyt
En ftorte te vergeefs een menighte van tranen.
Als Helenus, een foon des Conings der Trojaenen,
Ons uyt de ilad met groot gefelfchap tegen quam
Sijn lanfluy kennende fo haeft hy die vernam.
Hy gingh met blijdfchap ons weerom nae binnen leyden
En fnee zijn woorden met veel tranen tuiïchen beyden
Wy vorderen ons wegh en koomen in de ftad
Alwaer hy Ilium en 't groote Trojen had
In 't kleyn wat naegebootft met veilingen en muyren.
'K omhels de Sgeefe poort, wenfch dat fy langh magh
duyren,

En fie alhier een vliet die niet veel water heeft
Maer die men evenwel den naem van Xanthus geeft.
Hier is goe herbergh voor de Teucren oock te vinden:
De Coningh felver heet haer welkom als zijn vrienden.
Het vloeyt in 't hof van wijn, men recht het eeten aen
In gulde ichootelen en doet de glaefen gaen
Rondom de taefel, en had nu met bancketteeren
Twee daghen deur gebraght als het begon te weeren
En uyt de zuyder hand de zeylen rond te ftaen j
Toen fprack ick Helenus met defe woorden aen:
O tolck der Goden, die in Trojc zijt gebooren j
Ghy die de waerheyt weet te feggen van te vooren
Die met de geeft van God Apo lo fwanger gaet,
Die op zijn i: Drie-ftal en laurieren u verftaet ,

I, Eenilagh van een geftoekein de keickc vanc./ipo]la te Delphos'
daer fich dc Prieftercflen op nedèrfettenom den geeft van waerfeg-
gen te ontfangeH) met den wekken fy bevangen en als dronckeo
fynde endc laurier-bladeren kuaeuwende antwoord gaven op 't geen
claer het Orakel raed over geyraegt wicrd,

En

Het derde Boeck, ρ 5

En weet wat het gefternt en vogels willen feggen.
En van haer tael en vlucht de teyckens uyt te leggen:
De Goden fpreken al uyt eene mond en raen
My nae Italien en landen heen te gaen
Die ver gelegen zyn in onbekende hoecken,
En daer met myn gevolch ons avontuyr te foecken:
Celeno maer alleen, die fchandelijcke pry ,
Een der harpyen kraeyt quaed weer, en fpelde my
. Een grouwlijckdingh, dat ick niet wel derf openbaren.
Een vuylen hongers-nood die ons ibu wedervaeren ,
Nu bid ick u dat ghy my doch ten beften raed
En feght wat voor gevaer my eerft te myden ftaet
En werwaerts ick moet gaen om my daer voor te wach-
; ten.

Hy doet eerft runderen nae de gewoonten flachten
, En heeft deGoden om haer gunftgeropenaen
En d' offerbanden van 't gewyde hooft ontdaen
I Ε η nam m y by de hand, die door godvruchtigheden

My felven vond befchroomt, en dee my met hem treden
s Totbinnenindekerckdaerhy my hadgeleydt,
' " En met fyn hoylge mond heeft hy my dit gezeyt:
f Godinne-zoon, dewijl men vaftlijck moet geloven
{ Dat fonder aenlegh van de Goden van hier boven
ί G hy deie iwaere reys niet over zee vingt aen
; (Sg had het lupiter in fynen raed verftaen)
j' Sal ick aen u van veel een weynigh openbaeren
ί Hoe ghy de vreemde zeen op 't veylighft ftilt bevaeren
i En in Italien u felven nederllaen ,
I Want meer en deden my de Parken niet verftaen,
I γ : ^et niet dai ick u meer fou feggen.

I gl^y meynt hier dicht by te leggen

I ^at ghy daer eer langh fult doen de havens aen
' ρ " a ^^ ^^ysj ieyt hier noch ver van daen.

terft moet ghy in de zee van de Sicilianen
iin van Auionien doen buygen riem' en fpaenen,

Eerft

ViRGILIUS TENEIS.

Eerft moet ghy nae de hel en Circes eyland gaen
Eer dat ghy koomen fult daer uwe ftad fal ftaen
En (w een vrye plaets uw veftingh kunnen bouwen.
Die ial het teycken fyn het geen ghy moet onthouwen:
Als ghy be2.y de af fult aen den oever gaen
Van een rivier, met veel bekommeringh belaen ^

En daer een witte zeugh met dertigh witte biggen
Rondom haer fpeenen vind op d' aerde nederliggen
So teykent hier de plaets: want defe wij ft u aen
Waer gh> te bouwen hebt en op uw ruft te gaen.
En fchrickt voor 't byten niet in uwe tafel-berden:
Van 't noodlot fal de wegh en 't eynd gevonden werden j
En Phebus fal daer fyn om u ^y η hulp te bien.
Maer paft voor alle dingh het land en kuft te vlien
Van dat Italien, dat nacft by ons gelegen
Van onfe golven werd befcholpt, wanneer zy tegen
Den oever overflaen en breken op haer ftrand.
'T ^n quaede Grieckan die daer woonen in het land.
De Loeren, die wel eer van Naryx overtegen,
Die bouden hier een ftad: de Salentynfe wegen I

En velden over al fyn met het volck, dat met
Idomeneus vertrock uyt Creten, dicht bezet.
Hier leyt Petilien in muyr en wal geflooten.
Oock als ghy over zee geraeckt zyt met uw vlooten
En voor 't autaer (om u van 't geen ghy hebt belooft
Te quyten) ftaet op 't ftrand,fo moerj' uw hayr en hooft
En aenfight met een wyl van purper overtrecken,
Op dat ghy in den dienft geen vyand komt t' ondecken
Die u verftoort terwijl dat ghy uw offerhand
Ter eere van de Goon op 't heyligh auter brand.
Ghy en uw volck fult dit in 't ofFren onderhouden,
En de naekomelingh ontfangh' het van den ouden
En houw fich in den dienft der Goden onbefmet.
Maer als ghy 't hu van hier weer nae de zee toe zet
En u de wind ontrent Sicilien fal brengen
So houd het nae de kuft als ghy de zee ziet engen

Die

tiet derh Botck· PI

Die haer ter flincker zy aen u vertoonen zal.
Vaert liever vry wat om en myd de rechter wal.
Hier feyt men dat wel eer het land was aen malkandren
(So kan den ouderdom en tyd een dingh verandren)
En dat het naederhand geberften is van een .
Met grouwelijck gedruyfchj de zee quam tuflchen tween
En fcheurde met geweld een ftuck Van beyde zydcn
En quam Itaeli en en Siciüen doorfnyden,
En, fcheydenae van een haer fteden en het land
Schoot tuflchen beyden deur en maeckte een dubbel
ftrand.

I Hier heeft men Scylle nae de rechterhand te myden j
Charybdis wederom befet de flincker zyden,
Die driemael in haer balgh de woefte golven florpt
En driemael weder uy t den hollen afgrond worpt
Tot aen de fl:erren toe. maer Scylle wegh gefchooïen
Houdt haer in een fpelonck, van waer fy uy t haer hoolei^
Het hooft laet zien en treckt wat fchip dat haer ge-
naeckt

ae haere klippen toe, daer 't voort aen fpaenders raeckÊ
. is een maegd gelijck Van aengezicht en leden
En borfl: ten navel toe, met wolven nae beneden l
Is haer den buyck bezet, die ftaegh aen 't huylen zyn , »
Het onderlijf is als een ftaert van een Dolfijn.
'T is beter verr en heel Sicyljen om te loopen
Als eens dit drocht te zien, en dat gezigt te koopen
Met fo een groot gevaer, en hooren het gebaf
Der blauwe honden, dat ter rechter zyden af
Uyt holle klippen flaet; noch fal ick daer en boven
(So ick wat kondfcap heb en maghen my gheloven j
My, die een pryfter van Apollo ben: fo ly
Myn hert en boezem vult met waere prophecy)
Een dingh voorzeggen, en voor al en menichmaelen ?
γ foon van Venus, u doen heugen en verhaelen.
V oor aldereerft fo moet ghy luno roepen aen ,
^hy moet haer met gebeen ootmoedigh ondergaen.

O Soeckt

^S VlRGILIUS iEKEIS.

Soeckt defe gröotê Vrou, de meèftö der Gödiiineft,
Met veel gefchenckeii en beloften te verwinnen.
Als ghy Sicilien dan ömgelopên ïyt
En dat verlaétèn hebt, ft) zult ghy metter tijd
De kuil en ftranden van Italien genaecken,
En als ghy daer in 't land behouden fult geraécken
En Cuma naedert en dicht by de Meyren üijt,
Die God' Apollo zyn geheylight én gewijt,
En by Avernus en den traghe ftroom lult koomeii
Öaer \ gilt en davert door het ruy ffchen vande boömen j
Sultghyde i. rafende waerfegfter fpreken aeri.
Sy houdt haer in een rors, daer s' yder doet verilaen
Wat lot en avontuyr dat hem fal over kómen,
En fchrijft de lettren op blaeden van de boömen.
De vaerfen, die fe fchrijft, fchickt zy op fekre mafet y
Die fy al in haer hol geflOoten leggen laet.
De bladen blijven ftil fo fy die heeft befchreν èn,
Noch wijck-en van dè plaets die zy hiaer heeft gegeven:
Maer fo de deur onfluyt en maer een kleynelucht
Daer onder ipèelt-, en raéckt dit ^oe^en op de vlucht,
So laet deprieftérin van niémand haer bewegen
Dat fy het weder fchick gelijck hét heeft gelegen , '
Of neem in haer fpelonck of voegen weer by een.
De luygaen^ven wijs en fonder kennis heen
En vloecken defe plaets en wooningh van Sybillè. '
Neemt wat geduld fo men alhier wat tijds verfpille.
Dit moet j'u niet ontiien. al pórt uw volck u aén,
De wmd is goed, 't is djd om onder zeyl te gaen:
So wilt al evénwel van defe plaèts niet fcheyden
Voor ghy haer felver fpreeckt. *t is waerd om wat te bcy-

den. ' >

Bid haer dat Zy aen u 't orakel openbaer
Endat zy mondelingh goedwilligh u verklaer

I, SybÜleaeHgeblsefcnvan «caegoddclijckeracfcrny.

• · . . ·' Wat

' Het derde Boech

Wat u voor avontuyr is de Goon befchooren.
Ghy fuk van haer den ftaet van 't volck en landen hoeren
Daer ghy te koomen hebt: wat krijgh daer op fal flaen ,
- En watunodighisgelaetenofgèdaen.
Sy fal u feggen t^^at ghy hebben fult te lijden,
En hoe ghy veel gevaérs en fwarigheyafult mijden > - '
En, om d' eerbiedigheyd, die ghy aen haer fult doen ,
U wijfen aén hoe-dat ghy beft u reys fult fpoen.
Dit is 't dat my u is geoorloft te vermaenen.
Gaet ghy nu heen en heft de glory der Trojaenen
■ Toe aen den hemel toe door uwe dapperheyd.
Als de waerfegger my dit minlijck had géüèyt
) Beval hy dat men ibu nae 't boord toe draghen heenen
I Geichencken, iwaer van goud, en kunftvan elpèn-bec-
I nen,

I En machtighfilver-wérdE en ketels van i. Dodoon,
En een panfier befet met maelyen, heel fchoon
En dicht met goud dootwrochtj oock dee hy my vereerê
ί Een koftelijcken helm met uytgelèien veeren
Dit waeren wa^^nen die Pyrrhus eertyds dro^
Toen hy Voor Troje was. dit was hem niet gëiloegh:
ΐ J^ijn vader heeft hy oock g^chencken laeteh gévéft.
I Hy voegd'er paerden fey en de pykeurs daer nerven
|En heeft de vloot en 't Volck van alles doen veriien " '
I Wat haer van noden was. Anchiies Oiida: dien
I Gaf aen de gaften Ι3,ί1 de 2.eylen klaer te houwett
1 Om niet verlet te zyn als het bègon te kóuten
|En 't weer ons dienen wouwj tot wien de Cohiögh met
I Veel eers gefproocken heeft: Anchifes, die het bol
I Van Venus waerdigh waert, daer toe van haer verhéVen j
j O vriend der G oden, die twee maelen by uw levói
I Den val ontkoomen zyt die Troje heeft geleen >
|Daer leyt Italien voor u, zeylt derwaerts heen:
I Nochtans is 't nodigh dat geheel verby te loopen.
I Maer dat gedeelte, daer Apol u op doet hoopen

ïo© VïRGILIUS ^NEIS

Dat is een hoeck die ver van daer gelegen leyt. i

Gaet heen, gelucki£;e om uw zoons godvruchtighcyd;
Want waer toe is het goed u langer op te houwen .
Met fpreken, wyl de wind begint vaft op te kouwen ? |
Andromache niet min, met grooteA rouw belaen ,
Toen'top een fcheyden gingh, quam met gefchenckeni
aen i

En bracht een koftlijck klee d, d aer goud was door ghc |
weven,

En een Trojaenfchen rock om aen Askaen te geven:
Sy.wou de rainft niet zyn in heerlijckheyd en pracht
En fprack haer neef ken aen dus rij ckelij ck bevracht:
Dit s, fey fy, van myn werck dat ick u kom te fchencké; |
Hier by kunt ghy uw rnoey Andromache gedencken: ί
Houw dit van Heótors vrou tot een gedachtenis j
Dat, laes, de lefte gift van uwe vrienden is. .

O eenige, daer ick "t af beeldiel^uy t kan leien |

Vanmyn AilyanaxlTowashyoockvanwefen, . —
Van handen, van gelaet, van eenen ouderdom,
Die nu gelyck met u ibuw opgaen ais een blom. ί

Ick nam mij η affcheyd en heb dus haer aengefprooken
Met traenen op de wangh, ten oogen uytgebrokeii: i
Vaert wel geluckige, die nu ten eynde zyt
Van alle fwaerigheyd: ick raeck van tyd tot tyd
Van 'teenin't anderquaed: ghy hebt uw ruft verkre-
gen

En hoeft geen zee, als ick, te ploege allerwegen, ; i
Noch een Italien noch land te foecken gaen )

Dat ftaegh te rugge loopt. Hier fiet ghy Troje ftaen; ^, ^
Van uwe' hand gebouwri hier hebt ghy Xanthus, ftiioo- f
men · ■ ^ . f

En Simöis verbeeldt: noyt moet'u pverkoomen ^ : j
In defe nieuwe ftad het quaed dat d' oude kreegh !
Noyt Jegge 2y alhier den Griecken in de weegh ! j
Als ick eens wefen ίίιΐ den Τ ybe r ingevaeren
En daer het land fie dat de Goden voor my fpaeren

fji

Het derde Boeck. τον

En myn beloofde ftad, dan fal men bey de fteen
En onfe volckeren, gefproote η bey uyt een'
En felve ftam, die bey een avontuyr uyt ftonden,
Vereenigen door liefd' en maegfchap en Verbonden
En fmelten onder een uw Trojen en het myn:
Dat wy ons kinderen bevolen keten zyn.
Wy raecken hier van daen weer't zeewaerts in,envae-
ren

Lanxde i. Ccraunen die nae by gelegen waeren '
Van waer Italien kan werden aengedaen.
Dit is de korile wegh om daer nae toe te gaen
Hier tuffchen iinckt de Son en bluft fyn avontftraelen:
De bruyne nacht verfpreyt haer over bergh en-daelen.
Wy roeyen nae het land, en lanx de water-kuft
Ververfchen wy hec lijf en leggen ons te ruft
In 't drooge zand, de flaep bekruypt de moede leden.
De nacht was naeuwelijx ter halver wegh gereden
Als ftierman PaUnuur fprongh uyt zyn kooy, en fagh
Wat weer het was en floegh het oogh eens nae de vlagh
En p^lt de fterren die ftil met den hemel keeren ,
Den Boer, de Sevenftar, de groote de kleyne Beer, en
Orion die fich toont in 't gulden harrenas.
Als hy nu fagh dat heel den hemel helder was ·,
De fterren welgeftelt, en dat de wind fchaveelde,
So gaf hy laft dat n?en van de campanje fpeelde
Op de trompet en blies te boord-waert van het ftrand
Al wat fich uyt de vloot begeven had aen land.
Wy fcheyden daer van daen om onfe reys te fpoeyen
Enraecken weertefcheep j het boots-volck valt aen't
roeyen

En zet de zeylen by nu liep de Morgen-ftond
De Son en Dagh voor heen: men fagh Auroraes mond
En wanghen van robijn en van corael en roozen
Door zaeyt met blinckend goud op 't aengenaemft ftaen
bloozen,

ï. Hoogh geberghtc en Caep'van Epirus tegen over Italien.

G 3 En

102, VlRGILIUS' iËNEIS.

En het gefternte was nu heel aen 't onder gaen
En 't wierd fchoon dagh, als wy noch verre daer van daen
Wat doncfcre heuvelen, die als benevelt laeghen,
En landen, die fich laegh op deden, leggen zaeghen.
ItaeljS Itaelje,.riep Achates alder eeriï.
De gaften volgen hemj en yder riep om 't zeerft
Welkom Italien ! Anchifes nam in handen
Een volle kop met wijn tot boven aen den randen
En ftaende op 't achter-fchip heeft dus de Goon gebcen:
O ghy, die het gebiedt hebt over land en zeen
En over weer en wind, wilt ons goe reys verleenen
Geeft dat een goede wind ons brenghe derwaerts hee-
nen!

Het luchtje wackert ftrax en.waeyt op zyne bee
Gelijck hy hadgewenfeht. de wind quam uytter xee,
Dies vondtmen goed dat men het nae de wal liet loopen.
So rafch wy naedren doet iich daer een haven open,
Oock krijgen wy alhier een kerck in het gefight
Die op een hoogen burgh voor Pallas was gefticht.
'T volck haelt de zeylen in en laet het ancker vallen.
De hav€n heeft een bocht, die tüflchen hooge wallen
Van klippen ooilwaerts loopt, waer op het water breekt.
Hier fchuylt fy achter en van wederzyden fteeckt
Een muyr van rotfen uyt die wijd haer armen ftrecken
En van het ftrandwaert aft gefight des kercks belettenf
Vier wittepaerden (dat het eerfte teyken was
Van voorbeduydingh) fagk icfc weyden in het gras:
Waer op Anchifes riep, ο nieuwe vreemde landen,
Ghy brenght den oorlogh mee en dreygt ons aen te ran-
den,

Want defe beeften voedt men tot den oorlogh aen.
Men leerts' oock in 't gareel en in de ploegen gaen
En luy ftren nae den toom en voor de waghen loopen
In een geipan, en zey: Daer is ooek vree te hoopen.
Wy bidden aldereerit de ilrijdbre Pallas aen
En hadden voor 't autaer een fluyer om gedaen

Op

Het derde Boeck, mj

Op de Troyaenfche wijz* en 't hooft daer in verfchoolenl
En hebben daer, gelijck ons fcherplijck was bevoolen
' VanPriefter Helenus, ons offerhanden aen
De Grieckfejuno nae behooren oock g^aen.
Soo haeft dit was ν olbraght met alle plechtigheden
En nu een eynd gemaeckt van oflren en gebeden
Soo wenden w y den boegh en ftevens van het ftrand
En fcheyden wederom uy t dit verdachte land.
Het dacht ons alderbeft dees^kuften te veriaeten
En de geweften die de Griecken hier befaeten.
Aen defe zyde lagh den inham van Tarent
Nae Hercules genaemt, waer voor h«t werd gekent
Nae het gemeyn gerucht: en weer aen d^'andre zydèn'
i Toont fich Lacinien, dat men aen Junó wyde,
En Caulons hooge Slot en Caep van Sgyla^ee ,
Daer menigh Schip fich ftoot aéu fpaenderen in zee.
Hier nae heeft fich van ver Sicilien verheven
Wy fagen in de lucht den bergh van Etna ilreven
En hoorden wijd en zijd een grouwelijck geluyt
Van 't water, dat op 't ftrand en harde rotfen Ituyt,
En 't flaen der baren die daer op de klippen breken;
. Toen vingh mijn Vader aen aldus tot ons te fpreken:

Dit zijn de klippen, dit is die Charybdis, daer
■ Ons Helenus van zey : hier leyt dat groot gevaer
.Daer hy ons raede dat wy ons voor fouden myden.
Sa, gatten, rept u nu en wilt met riemen ftryden:
Elck weer' hem als een man, rede ons uyt defen nood.
Sy doen gelijckerhand het geen hy haer gebood.
\ De ftuyrman Palinuyr bewaert fich voor 't vervallen
1 En wendt fijn Schip en houdt de voorfte van hun allen
I Het nae de flincker hand, de refte doet als hy

En kieft met riem en zeyl al mee deièlve zy.
V Wy rey ien nae de lucht door 't wenden met de baeren
I En 't ichijnt ftrax w^der dat wy n^ den afgrond vaeren.
I Driemalen hoorden wy het grouwelijck geluyt
Dat het geberghte gaf ter holler klippen uyt:

O ψ Drie-

VlUGILIUS JE V! Ε IS.

piiemaelen faghen wy het fchuym om hoogh gevlogen
Dat het gefternte droop dat daer mee was befpoogen.
'T wierd avond onderwijl, de wind viel en begaf
Ons met de Son, en 't volck was al vermoeyt en af.
Wy waeren onbekent en lieten 't fachtjes lo<^en
Nae 't land, en quamenaen de kuiten der i. Cyclopen-
Hier is een ruyme baey, daer 't wel te leggen is:
De winden doen'er aen geen fchepen hindernis:
Maer Etna dondert met afgrijfelijcke flaeghen
Niet ver van daer, en werpt ten hemel toe by vlaeghen
Haer fwarte woleken op, befwalckt de maen met roock,
Spuwt vlam' én voncken uyt, en onder damp en fmoock
Rifpt rotfen op, en braeckt die uyt haer ingewanden,
En is ten afgrond toe van onderen aen 't branden
En blaeft nae boven toe met yffelijck gezucht
Het gloeyende gefteent en fj)reyt het door de lucht.
Den 1, Reus Enceladus, gelijck de luyden feggen,
Sou onder 't groot gevaert van dit gebergte leggen ,
En Etna boven op fijn lichaem, half verbrand
Van 't blixem-vyer, hem zijn van Jupiter geplant.
So feyt men, dat hy uyt fijn boezem door de klooven
Van den geberilen bergh blaeft vuyr en vlam na boven,
En heel Sicilien, fo mccnighmaei als hy
Sich moe van leggen keert eens op fijn andre zy,
Doet beven, en 't gezicht des hemels aller wegen
In damp en dompen dempt. Wy, in het bofch gelegen
Die nacht, en willen niet wat dat ons over quam,
So groot was het geluyt, dat men aldaer vernam,
Van grouwelijck gediert daer wy niet van en zagen.
Het was een donkre nacht, daer was noch Beer, noch
Wagen

Noch fter noch licht te zien, maer alles dick en dicht,
Een ftaghe fwerte wolck benam de maen haer licht.

I. Reufen met een oo^h inhei midden desvoörhoofts«
3. Eender Reufcn die den Hemel bcftoriqden, foon van Titai) cn dc
Aerde.

pc

Mtt derde Bouh tos

De Zon des andren daegs was wederom aen 't fchijnen
En had de fchaduwen en duyfter doen verdwijnen
Wanneer men uy t het bofch een man opkomen zagh.
Een onbekende, en van een vreemd en decrlijck flagh >
Heel dor en uy tgeteert en armlijck in de kleeren.
Hy quam fyn handen nae de ftrand ootmoedigh keeren/
Wy kijcken om: hy was van 't vuyl begroeyt en ftijf
En had een langhen baerd, een deken om het lijf
Vol doornen, voorde reftfcheenhy eenGrieck te we-
zen.

Een ^lie nae Trojc mee gefonden was voor defen.
Wanneer hy nu van verr' aen de Trojaenfche vlagh
Aen onfe wapenen en draght en kledingh zagh
Wat volck wy waeren, wierd hy wat met fchrick bevan-
gen

En bleef een weynigh ftaen en wat beteutert hanghen:
Maer ftrax daer nae quam hy geloopen met een vlucht
Nae 't ftrand, fo veel hy mocht, met kermen en gezucht.
En riep al fchreyende met biggelende traenen:
lek bid u om de min der Goden o, Trojaenen,
En 't licht dat heden fchijnt, ontfermt u over my,
Neemt my van hier te fcheep, voert my waer dat het zyi
Dat 's my genoegh. ick wil niet lochenen te wezen
Een van de G riecken, die, als andere, voor defen
Met de Myceenfche vloot al mee voor Troje quam ,
En dat ick tegens u 't geweer in handen nam:
Waer door, indien gy meynt mijn doen fo quaed te weie>
Verdrenckt my in de zee. ick fal de dood niet vrefen.
Indien ick fterf, het fal my zyn een blyden dagh
Dat ick door handen van de menfchen fterven magh.
Dus fprack de vreemdeling en heeft mijn knien om van-
En bleef gelijck een klit my oril de beenen hangen, [gen
Wy porren hem dat hy ons fegge waer van daen
En wie hy is en wat hy al heeft uytgeftaen.
Anchifes felver heeft hem ftrax de hand gegeven
En door fo goeden pand verfekert van zy ρ leven,

G s W ae

IQ^ VlRGlLlUS >EiIEIS.

Waer op hy wat bedaert fprack ons defóaenigh an
*K ben Acheroenides, een trouw gefelfchap van
Dea ongeluckigen UlyiTes, en gebooren
In Ithaka, gelijck myn ouders van te vooren
Daer oock ge^robten zyn. myn vaeder Adamafl:
Sond my na Troje toe: hy was een arme gaft,
En och of my 'z ^luck ftandvaftigh waer gebleven!
Myn mackers hebben my vergeeten en begeven
Hier in het land, terwyl fy vloden daer van daen»
En lieten my in 't hol van Polyfemus ftaen,
Een groot en doncker huys, daer bloedige bancketten
Met ftanck en vuyligheyd het allefmts beimetten j
Hy felfs is hoogh en langh en rey ckt tot aen den maen
(O Goon, helpt fulcken peft van d' aerde doch van daen)
Syn aenfpraeck of ghefight heeft niemand niet te wen-
fchen.

Hy eet het ingewand en bloed der arme menfchen.
Se fs fagh ick hoe hy twee van d' onfe met de hand
Greep uyt den hoop, en wirp haer fonder wederftand
En kletfte en kraeekte been en pan en herflèns tegen
De fteenrots, op fyn rugh in 't woefte hol gelegen,
So dat het breyn en bloed vloogh van de wanden af
Dai het een heele plas lanx vloer en aerde gaf.
Selfs fagh ick hoe dat hy haer fpier en bouten fpilde
Al heec al warm terwyl het vleyfch noch lagh en lilde,
En hoe hy 't ingewand en al den afval at,
Doch ongewroken niet. Ulyffes en vergat
Sich ièlven noch zyn tyd, maer let op iyne faecken
En het gevaer dat hy fich vorders fagh genaecken.
Want als den Reus, verzaedt van bloedige bancket
En vol van wijn ,üch om te ruften had gezet
En booch het hooft en in fyn hol aen leggen raeckte
Langs d' aerde neergeftreckt, en onder 't üaepen braeck-
te

En broeken ^oogh gemenght'i met etter, wijn, en bloed >
So vielen wy tefaem de groote Goon te voet

Het derde Boech löy

En looten waer hem elck fou hebben aen te taften.
Toen üoegen wy om hem een ringh met al de g^en"
£n boorden met een ftaeck fijn pogh uyt, dat hem ftond
Recht voor fijn ftuyrfe fter, fo groot gelijck het rond
Sich van de Maen vertoont wanneer fy is volwaflèn.
Of als den ommerand der grootfte der rondaflèn,
En naemen foo de wraeck van onfer vrienden moord.
Macr, ó ellendige, packt u van hier en voort
Kapt touw en kabel af om in de Zee te locroen.
Want wel een honderd noch van andere Cyclopeil
So groot en groufaem als deP onbefchofte vent
Houdt haer aen defe kant en fwerft hier ftaegh ontrent
Door al dit hoogh gebergt en fnuffelt langs de ftranden.
De maen heeft d^riemael nu gevult haer lêege randen
Met het volkomen licht terwijl ick my alhier
In 't wilde boich onthouw, daer menigh groufaem dier
^n huys en hooien heeft, en fie de Reufen komen
Ter rorfen af, die my doen zidderen en fchroomen
Wanneer ick het gedruyfch der groote voeten hoor
En haere ftem van ver my davert door het oor.
By fteenigh boom -gewas en beyen houd ick 't leven, '
By kruyd en wortelen, die mager voedfel geven,
En flae mijn Oogen ginrs en herwaerts alle dagh:
Maer uwe vloot was 't eerft dat ick hier koomen fagh.
Ick quamper ftrax op aen, fy waere wie fy waere,
'T is my genoegh fo ick dees wilde maer ontvaere ,
Of fo ghy niet ν erftaet dat ick met u mach gaen
So bid ick u dat ghy my liever dood wik flaen
Het zy dan hoe het zy. Hy had noch naeu fijn reden
Dus ver gebraght, als wy den Reus fien komen treden
Met fijne fchaepjes aen van boven uyt het hoogh j
Een groot en groufaem drocht,wanichapen5fonder oogh
Hy quam na fijn gewoont aen de bekende ftranden
En had een mtóe-boom gelaeden in fijn handen
pie'm diende voce- een ftock om fekerder te gaen. "
Τ gefelichapvattfijttvec 5 metruygewolgelaen.' -

En

lOg , ν I R G I L I U S ^ Ν È I S.

En 't fluytjen om fijn hals kan hem alleen vermaecken
En troofte in 't verdriet, waer op hy uyt fijn kaecken
Somryds een deuntje blaeft. Als hy nu van hetftrand
Een ftuck wegs ftond in T-ee, fo wies hy met de hand
Den draght en eetcr af, en kneriTend' op fijn tanden
M'.'t yffelijck geiucht vol fpijt; die hem dee branden
Van boosheyd, gingh hy door het midden fonder dat
Hy van het water wier^ tot a^n fijn oxels nat.
Wy haeften ons vol fchrick om daer van daen te koomen
En hebben binnens boords den armen man genoomen
Gelijckhy had verdient. Men fnijt de touwen af
Stili\\7gende, fo dat het geen geluyt en gaf.
Het banghe bootfvolck valt gelijckerhand aen 't roeyen
En iétten 't zeewaerts in fo veel fy kunnen fpoeyen.
De Reus wierd het gewaer en volgd* op het gerucht
Dat van de riemen wierd gedraegen door de lucht.
Maer als hy ons in zee bereycken noch beloopen
Noch achterhaelen kon, dee hy een backhuys open
So grouwelijck dat hy het waeter van de zee
En d'aerde daveren en Etna loeyen dee.
Op dit geluyt quam ftracx een meenighte Cycloopen
Uyt bofch en bergen nae den oever toe geloopen.
Wy fien het heele ftrand vol groote Reufen ftaen
Die ons, doch te vergeefs, heel grimmigh faegen aen ;
Een yffelijcken hoop van onbefchofte gaften,
So langh als eycken zijn of hemel-hooghe maften.
Of't bofch van Jupiter of't woud was van Diaen.
De groote vrees port ons te loopen hier van daen
Waer dat het wil, en al de zeylen by te fetten.
Maer daer en tegen ftaet ons op den raed ϋς letten
Die Helenus ons gaf, en dencken op 't gevaer
Dat men te loopen heeft indien men niet en vaer
Recht tuflchen beyden deur, en koome te vervallen
Te nae aen deef of die der wederzijdfche wallen
Daerom Γο vondt men goed weerom te rugh te gaen:
En ziet eeji noorde wind quam van het land van daen ;
f En

' Ηξί derde Boeck, ^io^

En uyt Peloorus engte ons in de zeylen waeyen;,. r ? ;
Wy raecken hier voorby Pantagyen en baeyen j

En bochten van Megaer en 't laege T^pfus heen j < / "
So Achemenides j die nu een tijd geleen . ^ ?

Met den rampfaligen Uliffes had gevaren., . ; - ; ; r ,; ;
Lanx defe kuilen, my heeft weeten t' openi^aeren. , j; >
Daer leyt een eyland recht voor de Sicaenfe bocht · . «
Waer tegen-over ftaegh met de Piemmyrfe Vpcht - j»■:
Den acker werd bevloeyt: het heéte in oude jaeren . ?
Ortygien,daerfich Alfeusmetdebaeren \
JVlenghtvan Siciliendoor i. Arethufaesmoiid
En onder door de zee een wegh uyt Elis vond, ^ s ;
Hier doen wy eer in het voorby g^en aen de Goden ,
Befchermers van de plaets, gelijck ons was geboden.
En raecken boven 't land daer Elor overvloeyt r;) ,,
En door fyn flib en flijm een machtigh kooren groeyt jr...
Voorts loopen wy voorby de klippen van Panchyne^ ί
En om de Caep vertoont van ver fich Camaryne,; '
Dat men niet roeren moft, fo het Orakel fey; f j <; t ^; :
Oock iagen wy waer dat de Had van Gela iey j ! r,
De fteylen Agragas, de pronck van fyn gebuyren ,
Vertoont ons mee van ver de 3. heerelijcke rauyren
Daer menigh edel paert wel eer is aengevoedt.
lek loop Selyn vérby met goe voor-wind en fpoed

1, F.enFonteyn, uytdewelckemenfeytdoor onderaerdfche holtea te ,
fpfuyten de ricvier Alfcus in het landfchap Elis.

Ecaftad gelegen aen een moeras van de fdve naem, uyt welckcr*
dampen ais cr een grootc Peftilentic ontftaen Λvasendehet Orakel
daer over v/ierd raed gevraeght of men het droogh makenfoudc,
fowierd'er geamwoorc Roert Camarianiet maerde inghe etcne
daerniecop paflende hebben het droogh ghemaeckt. waer door dé
ftevfte ophiel, maerde vyand door het droogh gekomen fynde heeft
haere ftad iugcnoomcn, ( ;

5. Dc Stad Agrigetum, op het hoogh gbebcrght van Agragas
van waer ve«l fchoonC paeiden iaGrieckcnland ghefonden wier-
den.

En

I tïö VlROTLlUS iïlNEIS.

I En raeck geluckigh door de Lilybeefche zanden ,
I Daer men het water fagh op blinde klippen branden 5
t Tot dat ick eyndelijck beland in Drepanom,
1 (Een ongeluckigh oord) en daer ter haven kom.
I Hier heb ickjdieopz.ee door onweer van te voeren
f Gefolt was en gerolt, Anchifes (laes) verlooren.
I Alhier verlaet ghy my, ο vader, die mijn raed
f En trooft en hoopewaeft in allerhande quaed)
^ Die ick, maer te vergeefs, nae fo veel nederlaegen
Op myne fchouderen heb uyt den brand gedragen!
Dit had my Helenus, die fo veel fwaerig^eyd
My fpelde, noch Celeen, de bofe pry, voorfeyt.
Dit is het uyterfte van 't geen ick heb geleden »
Dit is het eynd * Me-Vrouw, van myne fwaerigheden
Tot dat icK daer van daen ben weder 't zeyl gegaen
En my een goede God joegh aen uw fttinden aen.

Düs heeft de Vorft verhaelt wat Trc^e was befchooren
Terwijl het altemael was befigh om te hooren:
Dus fprack hy van fijn reys en meenigh koers en kuil:
Ten laetften fweégh hy ftil en gaf fich nae de ruft.

Èyndedes derden Boeckx*

■

i

IN-

ut

INHOUD

Des vierden Boecks,

De Koninginne Dido metgroote minne op
neas onfteken fynde ondeckt haere verborgeii
liefde aenhare Sufter Anna, die haer raeteen Hou?
weiijck met hem aen te gaen. luno neemt defe ge-
iegentheydt waer om Eneas uyt Italien te moghen
houden, ende hem ende de fyne van het belppfd^
üijckte verfteken, ende komt met Venus over, «en
om met haer goed-vinden ende tocftemmeft teii
Mouwelijck tuiïchen Eneas en Dido te maken, ende
openbaert haer middel waerdoorfy hetièlve tewife-
gc [brengen foude. Daegs daer nae in den morgieii-
ilond rydt Dido met Eneas nae de jaght, ende nu in
het veld wefende en aldaer haer vermaeck nemende
metjaegen, quamper fchielijck doorlunoosbefchik
een groot ende vreeflijck onweder van alle kanten
op met donder ende ftortvlaeghen, waer doorelck
een om een goed heenkomen fagh om fich te ber-
gen. Dido ende Eneas geraecken met malkanderen
in eene ende felvige fpeloncke. alwaer iy alleen zyn
de

te faemenpaeren. Jupiter,onderwylen door Hi-
arbas, Koning van Getulien, die Dido te voorens
ten houwelijck had verfocht ende van haer was
gheflaeghen, aengheropen ende tot wraeck veribcht
iynde ontbiedt Mercurius endefendt hem nae Eneas
met laft dat hy met den eerften uyt Afrika fal heb-
ben te vertrecken ende zynereyfena Italien te vor-
deren

m

■UZ

deren. Eneas dit gebod ontfangen hebbende ontbied
by fich fyne Overften etide Offijtieren van de Vloot
cn geeft haer ililfwygende laft alles klaer te maec-
ken om onder zeyl te mogen gaen. Dido dit voor-
nemen wel haeft geroock^en hebbende haelt hem
idapperover en doet haer beft om met traenen en ge-
beden , fo door haer felven als door hare fufter,
Eneas van zym voorgenomen reyfe af te houden:
JVlaer hy in flaep wederom van Mercurius aenge-
maentzynde om het gebodtvan lupiterte volghen j
licht zyn ancker ende geraeckt onder zeyl ende
2eewaerts in, het welcke Dido des motgens vroegh
metdendaghuyt den Schouw-tooren op haer Slot
vernomen hebbende, vol wanhoop ende miftröo*
iiigheyt valt in het fwaerdcnde bènecmt haer felven
het leven.

HEt

"8

HET VIERDE BOECK.

! p En yder hadde fich nu nae het bed begeven: .
[ ^ Maer ach! de Koningin door minne-tocht gedreven >
• En al een wijl voor heen geraeckt in 't ingewand
j Had in haer hert gelaen een heymelijcken brand,
i. Die in haer aeders heeft een binne-kóörts ontiteeckén.
ί De deughdert van den Held, die fy had hooren fpréecken ,
I De roem des dappren volcks quam haer weerom te voor i
ι Sijn woorden ipeelen haer geftadigh in het oor:
j Sijn weien ftaet wel diep gedruckt in haer gedachten:
De vaeck, de foetc flaep, die in de ftille nachten
De moede leen ververicht, bekruypt haer oogen niet
Wijl de bekommeringh haer alle ruft verbiedt.
De fon des andren daegs was wederom aen fchijneh
ί En Vrouw Aurora had de donckere gordijnen
Gefchoveii van de lucht, wanneer de Koningin
' Uy t een onftelde geeft door 't maelen van de min
; Dus aen haer fufter fprack: O Anna, mijn beminde^
; ^^^at twij fFelmoedigheydt is 't daer ick my in vindc ? , ,
; Wat droomen, wat gefight belet my *s nachts mijri ruft?
i ^^'^at voor een vreemdelingh quam hier op önfe kuft ?
ΐ Wat nieuwe gaft is my te hootbefoecken Komen? " ,
I Wat man is 't, die alhier fijn herbergh heeft gcAÓrhen ?
I Hoe deftigh en hoe b^.ef van opfichtjen gelaet ? ' ,
I Wat is hy koen en ftoüt ^aër 't op een ftryden gaet ?
jick meeil) en heb oock reen waerom ick fulcx vermóé·

Har hy gefprooten is uyt goddelijcken bloede,
j Oneedd zaed werd door bloohertigheyd verraen. ,
I Och, wat gevaerlijckheen heeft hy niet uytgeftaen I
Wat heeft hy ongemack en fuckelingh geleden . "
I ^"at heeft liy uytgevoert daer dapper wierd geftredeïi ί. .

Η Hié

VlRGILIUS i^NEIS.

Had ick in mijn gemoed voor heen niet vaft-gefet
My noy t te geven weer tot yemands echte bed,
Nae dat mijn eerfte min j die 'k eertijds heb gedraegen ,
My door de dood bedroog: En had ick geen mishagen,
Geen onluft, geen verdriet van oyt te zijn gepaert
En in een houwelijck met yemanden vergaert;
Miflchien d^s eene reys gingh ick my noch te buyten.
WantjTüfter, (tegen ü fal ick mijn hert ontfluyten)
Sints mijn rampfaligh man wierd van mijn broer ver-
mooH 9

DeGponmetbloedbefprenghtj en heel mijn huys ver-
ftoort,

Heeft dees' alleen mijn hert en finnen wat gebogen
Eri mijn ftantvaftigheyd tot waggelen bewogen,
So dat ick werd gewaer dat door mijn aeders rijdt
Een brand, gelijck die was in den voorleden tijd:
Maer liever had ick dat mijn 't aerdrijck in wou fwelgen?
Dat mijnde Donder-god met blixem kom verdelgen ,
Dat hy my na de hel en bleecke 2.ielen zend
Als ick mijn eer befmett' en haere wette^ fchend.
Hy, die'tey eerit met hem gcvoeght heeft door het trou'
wen.

Heeft mijne liefde wegh : hy rnioete die behouwen:
Sy zy met hem in 't graf. Dus fprack fy, en mee een
Berft fy tot traenen uyt, die langs haer wangen heen
Vaft neder bi^elen en in haer boezem daelen,
O Sufter, die 'k bemin meer als de lieve ftraelen
Des heuchelijcken Sons, fprack Anna wederom:
Suk ghy in defe jeughd dims levens befte blom
Dan zien in eenfaemheyd en ongebuwt verflenflen ?
Wik gy geen kinders zien, daer anderen om wenflen ?J
Geen vruchten van de Min ? meynt gy dat ftof en as
Van afgeftorven liên op fulcke dinghen pafs' ?
Meynt gy dat fich daer aen der dooden geeften ftooren ?

En fchoon ghy hebt voor dees nae niemand willen ho"'

ren 5

Het tJierdè Bdeck»

Hiarbas zy verftnaedt: geen Vorft van Libya >
Geen dapper Overfte van 'tieegbaer Africa
En hebbe dy beweegt: maer wilj' oock tegenftreyen
Nu ghy door eygen luft wert tot de min gedreven ?
Τ ot m in die u oehaegt ? en fult gy niet bevrOen
Waer ghy gefeten aijt ? met wien ghy hebt te doen ?
Van defe kant kan u Getulien befpringen:
Hec is een itrijdbaer volck, met wapem niette dwingen ;
Daer leyt Numedien, een onbetemSaer land:
Hier is de Syrtis en de zee van ontrouw zand:
Daer 't onbewoonbaer Hoogh, en dorre Wilderniflên:
Hier de Barceen, die wijd te ftroopen niet en miflen:
lek fwijgh vi^at öorlogh u uyt Tyrus op fal ftaen:
Wat dreygementen dat u broeder heeft gedaen.
lek houw het daer voor, en het is geen ydel waenen ?
Dat door't beftier der Goon de viote dér Trojaenen
En door Vrouw Junoos hulp het herwaerts heeft gefet
En uwe kuft befeylt. Let hier öp, Sufter, Iét
Hoe uwe ftad en ftaec toehemen fal en gro'eyen
Door fulckén houwelijck: hoe gy noch fult fien bloeyeiï,
Uw aengevangen Rijck: hoe heerlijckj en höe veer
S ich dan verhefièn fal Karthagoös roem en eer,
Als haer de wapenen van die van Troje iiyven.
Doet ghy alleen u beft dat hy wat moge blyven:
Maecic u de Goon te vrind met ofïer en gebeen:
Onthaek uw gaft by u met alle minlijckheen:
Menght Onder uwé reen, om hem té houden fleepen
De redenen, waerom hy met fijn volck en fcheepen
Noch te vertoeven heeft :terwijlmencalefiaet, ^
Terwijl noch weer noch wind het reyfen toe eftlaet,
En dat de holle zee is onbequaem te bouwen ,
Hier fchort wat aen het wand 5 a;en takelen en touwen, .
Daer fchort wat aen den buyck e η ginder aen 't verdéck l \
Den een is mafteloos en d'arider heeft een leek.

In haer ontvonckte hert: de hoop, door Annici» Iprekcn ,

k % Ver-

jI<S VlRGILIUS iENEIS.

Verilerckt* en ilelde vaft haer waggelend gemoed s
En ifchopte voorts belofc' en fchaemte met de voet*
Het eerfte, dat fy doen: is nae de kerck toe treden
En foecken 's hemels gunft door gods-dienft en ghebe^
den.

Men flacht en ofFerter het uy tgelefen puyck
Van fchapen op 't autaer, na kerckelijck gebruyck,
Aen Ceres, aen Apoll', aen Bachus, en voor allen
Aen 's hemels Koningin j die het fich laet gevallen
De forgh te nemen aen van 't echte bed en band.
De fchoone Dido felfs houd in haer rechterhand
Den kelck met oiFer-wijn, en giet hem op de fterrc
Van een fnee-witte Koe, of tredende van verre
Voor het geficht der Goon nae 't roockend auter toe
Vernieuwt het ofFer-werck, en graeg te weten, hoe
't Van binnen is geilek, doorfnufFelt d'ingewanden,
Noch lillend' onder 't mes en oiFerpriefters handen.
Och arme wichelaers! uw oogen zijn hier blind:
Wat helpt beloft' of kerck voor een die raefend mint ?
Het viertjen onderwijl verteert het mergh van binnen ?
En fmeult vaft heymelijck in haer verliefde zinnen
En een verborgen wond draegt fy in "t ingewand:
De Koninginne blaeckt en is in minnebrand,
En het rampfaligh wijf is t'eenemael aen 't malen,
En loopt door heel de ftadt vaft gints en weder dwalen
Gelijck een hind, van verr' en onverhoeds in 't woud
Getroffen met een pijl, die ruft noch plaets en houd
Maer loopt ten bofwaert in door ftruycken en door blae-
den

En heeft hetdoodlijck riet in haere zy gelaeden.
Nu leydfé den Trojaen door 't midden van de ftad,
En wijft hem hoe fy bouwt, en toont aen hem den ichat
Die fy uyt Tyros bragt: nu vangt fy aen te fpreecken
En hapert in haer reen en blijft in 't midden fteecken:
Nü wenfcht fy (om met hem aen tafel weer te gaen)
Dat hec ai avond was, en weder te verftacn

Hoe

Het vierde BoecK Ihj

Hoe Troje t'ondergingh 3 met even groot verlangen >
£n blijft als met haer oor aen den verteller hangen.
En fict hem uyt de mond de woorden die hy feyt.
Naé^t ö'pftaen van den difch en datraen weder fcheydt ' j
En't Maentj en onder gaet, en dat de fterren fchijnen
Te feggen ,gaet te bed 3 wyfullenhaeft verdwijnen 5 .
Treurt fy ïn eenfaemheyd, en legt haer felven neer ;
Daer fy, fchoon fy hem mift, fich inbeeldt dat fy weer
Haer lief ^Eneas fiet en hoort van Troje foreecken:
Of ly 3 die door "t gelaet des vaders is ontfteecken ,
Heeft in haer fchoot gelaen de kleyn' Afcanius,
Of mogelijck de min die haer ontrulte, dus
Wat te vergeten waer, of van de hand te wijfen.
Men fiet de toorens niet, gelijck te vooren 5 rijfen;
Het ftaetter alles ilil: geen wapen-oeiïèningh
En v/erdter meer gedaen van man of jongelingh:
Men maeckt geen havenen, noch weeringen 5 noch werc-
ken

Om tegen vyanden de nieuwe ftad te ftercken.
En ai dat groot gevaert, dat tot de locht fou gaen,
Van muyr' en metfel-werck blyft onder weege ftaen.

So haeft j upijns Gemael de üeckten had vernomen
Die Dido raefen deen (om erger voor te komen ,
Dewijl fy noch op eer noch op haer naem en paft)
Heeft fy met defe re'en Vrouw Venus aengetaft:
Gy feker, en uw foon, fult dapper' eer inlenen >
G y maeckt een rij eken buy t, en yeder een fal feggen
AV atlofgy hebt verdient, dat Goden met haer tween
Verwonnen door verraet een enckle vrouw alleen.
Gy vreeft (ick weet het wel) ons veftingen en wallen,
En hebt in 't rijfende Karthago geen gevallen :
Haer huy fen zij η by u in 't oogh, en ai verdacht:
Maer wat fal 't eynde zijn dat gy hier af verwacht ?
Of waer toe defen ftrijdt fo heftigh aengenomen ?
Vree maecken was ons beft ea over een te komen

Η j Ui^

V-IRGILÏUS i/EUEIS.

Laet ons een hu^elijck gaen fluyten tiiiTchen tween:
Al wat gy wenfchén koft dat hébt^y'nu béftreen:
De Koningjnne brand tot binnen in haer aeren:
Laet ons dées volckeren d'een met den ander paeren
En heérfchen over bey met even hooge macht;
Lydt, dat fy dien' een man, een Phryger van geflacht,
En haeren Tyrijer zy uwe hand bevoolen.
Maer Venus, merckende wat dingen dat hiér fchoolèn ?
Pat het haer was te doen om van Italien
Het Rijck te wenden af tot die van Libyen,
Antwoorde weder dus: Hy waer berooft van oordeel
Die fulcx niet aen en nam, of rekende tot voordeel
Met u in ftrijd te zijn, indien het vaft fal gaen
En foo 't gelucken wil 't geen gy komt voor te flaen:
Maer 'k weet niet hoe het met het Noodlot is gelegen,
En of oock Jupiter te voegen is genegen
Twee volcken in een ftad, cn, dat van Troje quam >
En, dat nae herwaerts toe de vlucht uy t Tyros nam,
En of hy is gefmt die alle bey te mengen
En onder een gebied en een verbond te brengen.
Gy zijt fijn vrouw: en 't is een faecke die u paft.
Dat gy uw mans gemoed met fmeecken qndcrtaft:
Gae voor, (ick volgh u nae. Laèt my die forgh bevooIeU)
Sprack Juno wederom , maer hoor om niet te dooien
In *t geen voor handen is) ick fal u doen verftaen
Met weynigh woorden hoe ick 't werck fal leggen aen:
Mneis, den Trojaen, en Dido zijn verfprooken
So haeft op morgen vroegh den dagh fal zijn ontloken
En zich de Son vertoont nae 't fcheiden vande nacht
Te famen nae het bofch te rydén op de jaght.
Terwijl men bezigh is met fteken van de netten
En yder even noeft om alles te befetten
Sal ick een fwarte buy van regén ftorten neer.
Met hagel dicht gemengt, en een vervaerlijck weer
Met meenigh donderfchoot fal ick haer over zenden j
Pat eick met weeten fal waer hy fich heen fal wenden ?

Het vierde BoecL· 2613 j

En met een dichte nacht bedecken al den hoop
Dat yder een fijns weegs om fich te bergen loop.
Maer den Trojaenfen Vorft en Dido fal ick brengen
Ter felviger fpelonck: Ick fal m'er onder mengen ,
En, vind ghy 't oock foo goet, haer voeghen met haer
tween

Door band des houweliicx j en koppelen aen een.
DenTrouw-Godfal der zijn, en'tfalder bruyloft we-
fen.

Vroüw Venus loeger om en heeft: de vond geprefen.
Hier tuiïchen rees in 't Ooft de frjfle Dageraet.
De jeugd maeckt fich te been die vaft ter poort uytgaet.
Van netten wel verfien, en fprieten fterck beflagen
Met yfers fcherp en breed, en alle tuych tot jagen ;
De ruyters zijn te paerd en rennen uyt de ftad,
De bracken, goed van neus, de bloed-jaght op het pad,
De winden aen de leyts. Het puyck der Punifch' Hee-
ren

Paft voor de kamer op terwijl dat in de kleeren
De Koningin geraeckt, dat op haer ftaet en wacht
Tot dat iy altemael in order is gebracht.
De kleppjer ftaet gereet op 't cierlijckft uytgeftreken:
Met goude ftengen en met purpre zael en deken:
Hy fchrapt en trippetrapt vol dertelheyd en moed
En fpeelt op fijn gebit dat hy het fchuymen doet.
Sy komt ten lange left ter kamer uyt-getreden.
Haer volght een dicke fleep. een jaght-rock deckt haer le-
den

Op de Sidoonfe wijz': een lijft, die met de naeld
Is op het koftelijckft en konftelijckft bemaelt,
Boordt hem aen alle kant: de koocker en de pijlen
Heeft; s'op den rugh gelaen, met hoorenen en ftijlen >
En is van enckel goud: goud iiTer in haer hayr
Daer 't mee is opgeftrickt: goud is de gefpe, daer
Haer rock mee is gefchort. Oock komen de Trojanen
En voegen fich te hoop j foo doet de bly Aicaen, en

Η 4 Eneas

!iO VSRGILIUS /ENEIS.

Eneas > bpvÊn al in braef heyd ongemeen,
Stelt fich aen hare en brenght al 't volck by een.

, wanneer hy nae de winter-weecken
Scheydt van Patara weg, daér Xanthus uyt de beecken
iSijn filvre ftroomen ftort langhs Cadmi bergen neer,
En gaet nae Delos toe, daer hy fijn reyen weer
Brenght op een nieuw by een, en daniïèn doet en fingen
Èn Creet en Agathyrs, en Diroop famen fpringen,
En gaet nae het gebergt van Cynthus, hoogh van top,
En bindt fijn vloeyend hair met goud en loovren op.
De pijlen rammelen die om iijn ichouders hangeij.
So toond' Eneas oock: fo blonck op fijne wangen
En 't fijner oogen uyt een braev' ernfthaftigheyd:
Niet min fcheen den Trojaen die haer ter jagt geleydt.
Men was nu metter tijd gekomen in de bergen
paer ^t wild te legher gaet en fich in hooien bergen.
Hier fprongh de rappe rhee ter fteyler klippen ai-
Die haer voorts op de loop op top en kruynen gaf:
Daer aen een ander oord doen fy de herten loopen»
Die fich ten bofchwaert uyt begeven na het oopen:
Sy laten het geberght > en kopplen fich te gaer,
Het ftof rijft door het vlack als of't een nevel waer.
De jong' Afcanius weet fijn vermaeck te halen
Op 't rapp' en moedigh ros in 't midden van de dalen,
En loopt den eenen ηύ, dan d'andere voor by
En wenfch dat hem Diaen fo ver maer gunftigh zy
Dat onder 't bloo gediert een van de wilde fwijnen
Schuymbeckend'in'tghemoethém quaeme te verfchij-
nen,

Of dat een roife leeuw quam van 't geberghte neer.
Terwijl begint de locht te rommelen van veer:
De wolckeii dringen t' faem^ , den hemel kraeckt van

donder, " "
liet regent dat het giet, en hagel loopter onder.
Τ gevolgh der Tyriers en de Trojaenfche blom
Eq Venus kleyne neef die fien vaft om en om.

Het 'vierJe BoecL· tzi

En loopen elck 2,yns weeghs om onder dack te komen.
Het waeter van 't geberght ilort af met heele ftroomen,
Maer den Trojaenfchen Vorft en Dido mét haèr tween
Syn vluchtende geraeckt in een Tpelonck by een.
Het aerdrijck aldereerft en luno gaf het teecken.
Den hemel was met vyer aen alle kant onfteecken
En droegh hier kennis van: de Nimphen in het woudt
Die huylden op den top daer men deef bruylofs houdt.
Die dagh is d' eerft geweeft die oorfaeck heeft gegeven:
Dat fich de Koningin gebracht heeft om het leven:
Dees heeft de grond gèleyt van al het volgend quaed.
Sy iiet niet watfe doet, noch kreunt fich yemants praet.
Sy leyt het nu niet aen, om haere vreughd te raepen
Ter flüyck, en heymelijck by haren gaft te flaepen:
Sy noemt het houwelijck, en vindt die naem geraen
Om te bewimpelen de fchuld, by haer begaen.

Terftond fo iTde faem door Africa geloopen
En dee haer backhuys in de groote fteden open:
De faem, een quaed gedrocht, dat geene weergae heeft
In fnelheyd, nimmer ftil, en dat in onruft leeft,
En hoe het langer loopt hoe 't ftercker werd van krach-
ten.

Eerft houd de vrees haer kleyn en is niet veel te achten,
Daer nae verheft fy haer, en werd in kort fo groot
Dat fy eer lang haer hooft aen Maen en fterren ftoot.
Dees was het leiïe kind het welck de moeder Aerde
Gebeeten op dc Goon in oude tyden i. baerde
(Gelijckmen ons vertek) tot geen veraerde Sus
V''an Cccus en zyn broen de groov' Enceladus.
Eenvuylen grouwlijck dier, ingrootheydt ongemeen,
en

In 't vliegen dapper fnel, en vaerdigh op de beenen,

I, Om van de Reufen haerc broeders, af ce wcere <3e fchuld ra»
dat fy nae den hemel hadien gheftaen , ea fich over de Goden tc
wreken door hec melden cnde uyt brengen van haere hcymelijcke
fnoeperyen cnde quaed bedrij f.

Η y So

112 ViRGILIUS iE Ν Ε I S.

So veele veeren als dit dingh heeft op fijn huyd
So menigh wacker oogh, dat noyt fich toe en fluy t,
Schuylc onder 't pliiym-gewas ('t is wonder om verhac*
len)

So menigh mond en tongh fpreeckt allerhande taelen ,
|f En ib veel ooren fteeckt iy recht op in de lucht.

Sy vliegt by duyftre nacht en maeckt een groot gerught,
En fchettert waer fe treckt en doet fich alfints hooren.
Sy laet haer oogen noy t van foete ilaep bekooren.
Daegs fit fy op de wacht en houdt een waeckend oogh
En loert vaft gints en weer van boven uyt het hoogh
Op fpitfe toorenen en op verheve daken:
Doet fteden fidderen en c^er end geraecken:
Brengt quaed en valfch fcTwet als goed en waerheyd aen >
En houdt een wijl het een fo vaft als 't ander ftaen.
Dees heeft fich over al door Libyen doen hooren
En met verfchcyden pract gevult der lieden ooren ,
Van vreugd fich kittelend', en fondcr onderfcheyt
Heeft watter'was gebeurt en niet gebeurt gefeyt:
Hoe feeckeren Trojaen daer was in 't land gekomen 3
Eneas, en te hoof van Dido ingenomen :
Hoe fy hem waerdigh hiel 't genot van hare min,
Hoe hy gehouwt was met de fchoone Koningin:
Hoe dat iy onder een in welluft en in wedden
De winter bragten deur, en ftaeg moy weder fpeelden
In fchandelij(±e min verzoopen dagh en nacht j
En datmer noch om 't rljck noch om regeeringh dacht.
Dees leelijcke Godin gaet dit alom verbreyden
En brengt het onder 't volck, en fonder lang te beyden
Tijdt nae Hiarbas heen, en fijn verfpeeten bloed
Hitft fy van nieuws weer op in fijn vergramd gemoed.
Hy was uyt i. Ammon en uyt Garamant gebooren j
En in fijn ruyme Rijc'k had hy gefticht te vooren

u Jupjrprt/fmmon , die de dochter van Giramas Coningh van U-
by en, by de re y icr Br&gada verkrachte, wacr van Hiarbas ghe-
köomenis

Hvt vierde Boeck. tx j

Wel honderd tempeleïx en auters voor Jupijn,
En vuur hem toegewy tj-dat iiimmer uyt mocht zijn
Om tot der Goden dienft te lichten in de nachten.
De vloeren vloejen hier door 't offeren en ilachten
En d' aerd is altyds vet van het geftorte bloed,
De deuren zijn verciert met meenig roofen-hoed;
Men feyt) dat hy van fpijt onfinnigh, en onfteken
Dooreen fooquaede maer,daer hy van hoorde ipreei-
ken,

Was in 't gëfigt der Goon voor hetautaer getreen
En met Zyn handen t' faem zijn vaeder hacTgebeen:
O groote Jupiter, toe wekker eer nu heden
Het Mauritaenfche ν ojck op haer tapijte kleden
Godfdienftig bancketteert en Oflfèrt puyck van wijn,
Siet'gy dit aen, en kan 't van u geleden zyn ?
Of is het malligheyd dat u de menfchen ichroomen
Als gy uw blixem-vier doet van den hemel koomen,
En ichrickt ons hert vergeefs door ftraelen uyt de lucht.5
En is uw donderen een machteloos gerucht ?
Een vreemde vrouw, die hier op onfe grenfe dwaelde 5
En op een broekje lands, datfy met geld betaelde,
Een fteedjen heeft gebouwt, met welcken ick verdroeg
Hoe veel fy van het ftrand mogt breecken met de ploeg,
Die floegh mijn houlijck af: Een dwaeling is gekomen
Uytzee aen hare kuit: fy heeft hem ingenoomen:
Eneas, een Trojaen, door fchipbreuck daergeraeckt 3
En hem tot man en voogd in haer gebied gemaeckt.
En defe Paris, en dees maer een bloode'föhyter
Met zyn half- manne volck) die een Meoonfen myter
Drae^ op zyn hooft, waer van den balieminederloopt j,
En onder zyne kin met zyde banden knoopt,
Heeft haer in zyn geweld en gaet met Dido ftrijéken.

Hy heeft de proy gevat en laet'er ons op kijcke'n.
Wy offeren quanfuys ons gaeven in uw kerck ,
F,η bouwen onfe hoop op maer een ydel werck.

Ju^

ViRGiLius VENEIS.

Jupijii heeft hem gehoort, die badt met fulcke reden
En 't auter had gevat, en voorts op dees gebeden
Syn oogh geflagen nae de Konincklijcke ftad
Daer dit verliefde paer haer goeden naem vergat.
Hy riep Merkuur by hem, en heeft hem dus geboden:
Gae, fey hy, foon, ghy die de boo fyt van de Goden :
Ontbied de wind en maeck u tot de reys gereet:
Spreecktden Trojaenien Vorft^die thans fich felfs ver-
geet.

En leyt en pannekoeckt by Dido te Karthage
En niet en denckt om 't rijck, dat hem is opgedragen
By het befchick der Goon: bereyd u tot de vlucht
Om 't geen ick feggen fal te dragen door de lucht:
Dit was 't niet, dat van hem fyn moeder dorft belooven;
Syn moeder, die het al in fchoonheyd gaet te boven:
'T is niet om dit gevry dat men hem heeft gefpaert
En dat hy t weemael voor de Griecken is bewaert;
Maer fy verfekerde, dat hy de man fou wefen,
Die heel Italien beheerfchen fou nae defen
Dat fwanger van gebied veel Rijcken baeren moet
Door macht van waepenen: en dat hy uyt zijn bloed
Het hoogh- beroemt geflacht van Teucer voort fou fei-
ten.

En heel de wsreld door doen paflèn op Zijn wetten.
Ontvonckt hem luft noch eer van lo een groot bewind j
En Γο hy fwaerigheyd van fynent halve vind
Om voor fijn eygen felf door veele moeylijckheden,
Die hier in mogen zyn, dien lof te zien beilreden:
Sal hy, die vaeder is, benijden aen zyn foon
Dat hy door hem geraeck re Roomen op den Troon ?
Wat heeft hy in den fin? wat blyft hy leggen draelen
By die zijn vytód zijn? wat doet hy in haer paelen ?
Waerom flaet hy zijn oogh niet nae Lavinifch land
En fiet hoe zijn geflacht daer werde voort geplant ?
Nae 't land, haer toegeleyt door het befchick der Goden?
Hy geef fich onder zeyl dit 's flot van myn geboden.

3φ

Bet vierde Boeck.

Segt dit uyt mijnen naem. Hy fweegh 5 en had gefeyt.
Merkuur heeft fich terftondt op defe laft berey^.
Voor eerft gaet hy wel vaft aen fijne voeten maeckcn
Sijn gulde vleugelen om op de reys te raecken,
Waer mee hy door de lucht gelijc^ vliegt met de wind ,
'T zy hy ficb over 't land of over 't water vind.
Doe nam hy in fijn hand fijn roe, van groote krachten;
Hier daeght hy 2.ielen mee die in de hel vernachten,
En brenght weer andere nae 't eeuwigh-duyfter rijck:
Geeft flaep en neemtfe weer: fluyt oogen tot een lijck.
!l Hier op verlaet hy fich: de woleken maeckt hy open,
De winden j aeght hy voort en doet haer henen lopen >
En nu al vliegende iiet hy den kruyn en top
En rugh van Atlas, die den fwareii hemel op
Sijn fchouders ftaenden houdt: Sijn hooft met damp en
dompen

En woleken dicht omfet doet water neder plompen:
f Sijn lichaem is begroeyt met meenigh maften-woud:
Van wind en regen werd geftaegh fijn rugh getouwt:
Sijn fchoudeis zijn met fneeuw wel dicht en diep befto-
ven:

^ De ftroomen ftorten af langs fij nen kin van boven:
. Aen fijn vervroofen neus hanght meenigh kegel aen
' ■ En fijn gekliften baerd is heel met ys gelaen.
. I Hier hangende wat ftil heeft hy 't ν oor eerft geftrekcn.
^ En als hy hier van dacn fijn wegh had overkeken
' t met het lyf voor over nae de ftrand,

I Gelyck een vogel doet, die langhs de kuft en kant

Of om de klippen vlieght ontrent het water heenen:
; I ^o vloogh oock Atlas neef, gebooren op i. Cyllene ,
I En hiel fijn wegh en ftreeck dicht by de zeekant heen
I En heeft de wint en lught met wiecken door geiheen.

ί i. Een bergh van Arcadien , alwaer Mcrcurius ghebooien is va·
I Maja, dochter vaaAtias, Coaingh van Mauritaaicn , tui Bar-

É baryes gcBaem:,

s®

VlRGILIUS ^NEIS;

So haeii: hy fo veer was dat hy de ftad genaeckte
£n met fy η vleugelen aen hut en huyfen raecfcte ,
Sagh hy ^neis ftaen, die hy daer beiigh vond.
Men treckter huyfen op en flooten uyt de grond
En toorens nae de lucht, een kofteiijcken degen
Hing hem op zyne zy: 't geveft was aller wegen
Met lafpis ingeleyt en meenich edel fteen,
En fterwijs altemael gefcheyden wat vaneen.
Een Konincklijcken rock, die heel van purper gloeydé,
Hing van fyn fchouders af, die tot der aerde vloeydé
En die tot een gefchenck de rijeke Koningin
Had met haer hand gewrogt met goud daer tuiïcheA in.
Strax dee Mercuur hem aen: Gy zyt hier vaft aen *t bou-
wen

En leght Karthagoos grond daer ghy u laet vervrouwen
En 't geen u jftaet te doen en u wat naeder geit,
Uw ^gen rijck en faeck, is uyt uw fm geftelt.
Der Goden Koningh felf, voor wiens almogenthcden
De aerd en hemel fwicht? fendt my tot u beneden,
En die heeft my belaft u dit te feggen aen: ·
Wat hebt gy voor ? wat hoop doet u dus ledigh gaen
In 't land van Libyen, en hier uw tijd verflyten ?
Beweeght het ftuck u niet om felver aen te byten
Daer fo veel eers in fteeckt: luft u die moeyte niet
Om eygen lof te doep: ten minften dat gy fiet
Om 't voordeel van uw Soonjwiens Son is aen het rijfen:
Denckt om uw erfgenaem: 't zijn Goden, die hem wijft''
Recht nae Italien: daer is hem toegeley t
Het rijck en *t Roomfch ghebied. Meer heeft hy niet
gefeyt

En is voorts in de lucht van ftonden aen verdweenen.
Eneas ftond verbaeft, en ftom gelijek de fteenen.
Sijn hayr rees over end, dat het te bergen ftond, ^
Syn ftem bleef in zyn keel, zyn woorden in zyn mond,
Hy brant om wegh te fyn en om van daer te vluchten >
En fcheyden uyt dat land vol welluft en genuchten,

Vei"

Het vMt Boeck. «7

Verflagen en verfet door 't geen hy had verftaèn
En door den laft, by hem van hooger hand ontfaen.
Helaes wat fal hy doen ? hoe fal hy 't nu gaen maecken ?
Met wat voor woorden fal hy Dido derven naecken ?
Hoe fal hy 't blaeckend wijf met vleyen ondergaen ?
Van waer fal hy \ b^in fijns redens vangen aen ?
Hy weet niet hoe hy fal: Nu wil hy 't dus beginnen ,
Dan wil hy weder zoo. Ziin dobberende finnen
Die dryven nu na hier en d[an nae ginder toe:
Hy overleght het al, op dat hy 't befte doe:
Ten lellen dunckt hem dit het oorberlijckft te wefen,
Hy roept fijn O verften, de hoogft' en uy^elefen ,
Sergeftus, Mineftheus, en den dapperen Cloant:
Men maeck de vloot gereetftilfwygend aen het ilrand,
Menbrenghdemaetsteboord, en men verfie de fche-
pen

Van koft, van dranck, van wand en anckeren en reepen.
Van alle wapenen, van riemen en van ipaen :
En fwijgh de reen waerom dit alles werd gedaea.
Op dat hy onderwijl (als d'arme Koninginne
Hier alderminft om denckt, of dat de knoop der minne
Soo vaft in een geley t fou werden weer ontdaen)
Sich hebbend' op dit ftuck wel rijpelijck beraen
Hoe dat men defe faeck op *t raedfaemft fouw beftekefi»
Verfpieden mocht den tijd, bequaemft om haer te fpre-
ken,

Als 's in een goede luym en geen vermoeden was,
En fien wat toefpraeck beft in fulck een voorval pafs'.
S'ontfangen zijn bevel en gaen het ftrax verrichten:
Maer luy die minnen zijn S qualijck op te lichten:
De Koninginne wierd dees aenflagh eerft gewaer 9
En had de fnuf haeft wegh van 't geen op handen waer »
Die niet en liet oock voor het veylighfte tc fchroomen.
Al door de felfde faem is het befcheyd gekomen
Aen 't hoofdeloofe wijf, hoe dat op hare kuft
öe Phrygiaenfche vlopt wierd vaerdigh toegeruft

Om

Il8 V I R G 1 L I u S vE Ν Ε ï s;

Om op het fpoedighfte van daer in zee te raecken.
Sy woedt,als 't eynde raedjen weet niet wat gaen maekeHj
En fmneloos van fpijt en rafende van rain
Loopt malen door de ftad: gelijck ecu Pryfterin
Van Bacchus, vol en dol, loopt langs de wegen tieren
Daer fy 't drie-jarigh feèft by naere nachten vieren.
Ten leften fpreeckt s'hem felfs met defe woorden aen:
O trouweloofe, liet ghy u te vooren ilaen
So grooten fchellem-ftuck voor my te kunnen decken ?
En met een ftillen trom hier uyt mijn land te trecken ?
En heeft, noch onfe min, noch uwe rechterhand
Die ghy my eertijds gaeft tot liefdens onderpand,
Noch Dido 3 die ghy dwinght een wreede dood te fmaec-·
ken>

So veel gewelds op u, of wilt u heen gaen maecken
En geven op de xee in zoo een winter-tijd,
Ί erwijl het weer en wind het varen niet en lijd ?
O wreede! fegh my eens, foo gy niet moft gaen foecken
Een land, u onbekent, in onbekende hoecken,
En ftond oud Troje noch: vond ghy het wel geraen
Nae Trojen felver toe in fulcken tijd te gaen ?
Vlucht ghy van my ? van my ? van die u heeft verkoo-
ren?

Om deie tranen, en de trouw len my befwooren
Met uwe rechterhand (dewijlder anders niet
Voor my ellendige van 't mijn noch overfchiet)
En om ons houwelijck, dat vaft is aengevangen:
Dee ick u immer goed, en heb ick vets gehangen
Aen uw behoudenis, en aen u volck en vloot:
Was u yets aengenaem dat ghy van my genoot:
Bid ick) ontfermt u mijns j hebt met my medelijden,
Met mijn huys, met mijn rijck, dat koningen benijden?
En nu vervallen fal; en foo 'k genade vin,
En, heeft noch 't bidden plaets, fet dit uyt uwen fin;
Her is om u went wil dat my veel volckren haten
In 't ilrijdbaer Africa i ora u heb ick verlaten .

IP

Het vierde Boeck. l|l

Veel houwelijcken, die my wierden aengeboon:
Om u heb ick verfmaedt Hiarbas, en fijn Kroon:
Oock is mijn eygen volck om u op my gebeeten: ~
Om uwent wil heb ick mijn eerbaerheyd vergeeten;
En (daer ick om alleen tot aen de fterren trad)
Mijn eertijds-goede naem heb ick om u bekjadt. ,
Segh gaft (want defen naem > fints ghy my hebt verftoö-
ten,

Is 't al, wat van een man my over is gefchooten)
Aenv/ienis'tjdatghymyterveegeproyelaet? ♦
Wat is 't voor ongeval dat my te wachten ftaet ?
Dat my Pygmalion hier ecrrdaeghs kom beftoocken ?
Datickmijnwerckgiutshecnj enmuyren iie gebrooe-
ken ? . .

En dat hy tot de grond verdelge defe Stad ?
Of dat Hyarbas kom en my gevangen vatt' ?
Had ick ten minften doch een vrucht by u gewonnen
Eer dat glw uyt mijn land te vluchten had begonnen 1
Dat een yEneaske liep fpeelen door mijn Hof
Dat maer aen u geleeck! foo had ick eenigh ftof
VVaer door ick in mijn rou wat trooft ηοώ mocht ®nt-
fangen:

Süo hield ick my niet heel veriaeten of gevangen.
Dus ver de Koningin. Eneas j door de mond
V an Majas foon vermaent 5 wat hem te volgen ftond
XJ yt laft van Jupiter 5 hielt fich gantfch onbewoogen ,
En geen veranderingh enfaghmen in fijn oogeni
Hy fmoort de fmert in 't hert 5 die hem gegeven word.
En antwoordt nae een wijl en maeckt fijn reden kort.
Hooghwaerde IConingin, ick wjl het gaern belijden
En tegen 't geen ghy ftght fal ick als nu nietilrijden:
G hy hebt m y deugd gedaen, ick weet het, en beken
Dat ick op \ alderhooghft aen u verbonden ben:
kk trioet u danckbaer zijn, en 't fal my noyt berouwen
Wat ick aen Dido denck, foo langh ick fal onthouwen r
• ' L .. ;; Dat

t^o ViROILlUS iENEIS.

Dat ick in 't leven ben: foo langh ick leden roer:
Soo langh ick geeft en bloed in hert en aeders voer.
Maer, wat de laeck betreft, daer fal ick dit van feggen j
Dat ick (ick bid u wilt my fukx te laft niet leggen)
Noyt heb gehoopt ter fluyx van hier te kunnen gaen
Of eenigh nouwelijck met u te vangen aen:
Noyt heb ick my verlooft ? of foo aen u verbonden.
Was het der Goden wil en van haer goed gevonden
En lagh het noodlot foo, dat ick mijn leven kond
Aenleggen nae mijn zin, en, foo ick 't raedfaemft vond,
Nae foo veel fuckelens mocht op mijn ruft geraecken:
'T vervallen Troje fou ick eerft weer op gaen maccken ?
En al het overfchot fou ick herftellen gaen,
En Priaems hoogh Palleys fou over eynde ftaen:
Maer nu foo moet ick nae Italien gaen varen.
Apollo wil het, en 't Oral^el van ratare
Heeft my de reys belaft nae de Lavijnfche kuft:
Daer henen ftreckt mij η fin: daer ley t ons land en luft.
Kan u, ghy die zijt in Fenecien gebooren, j

't Geficht van defe ftad in Libyen bekooren: |

Houdt u Karthago hier: waerom mach den Trojaen
Oock in Italien fich niet ter neder flaen ?
Waerom benydt ghy ons, dat wy in vreemde hoecken r
(Gelijck ghy hebt gedaen) een Koninckrijck gaen foec- |

Soo dickmaels als den dagh hier van der aerde fcheydt >
Soo dickmaels als den nacht den dauw en duyfter fpreyt
En met een vochtigh kleed het vee en veld verdonckert >
Soo dickmaels het gefternt mee gulde ftralen flonckert:
Verfchrickt m'Anchifis geeft, en port my wegh te gaen
In 't midden van mijn ilacp : Soo oqk de jongh' Afcaen ?
En 't waerde hooft d.at ick quam te verongelijcken
Indien hy wierd door my verfteecken van fijn Rijcken
En landen, die hem zijn van 't noodlot tocgeleyt.
Τ'hans quam der Goden lolck en heeft my aengefeyt

J

Het vierde Boeck. l|l

De laft die J upiter had felf aen hem gegeven,
lek fegh't en fweer het u by onfer beyden leven
lek heb dien God gefien by klaer en helder licht
Dat hy de ftad in quam die van u werd gefticht,
En heb fijn ftem en laft ontfangen in dees* ooren.
Houd op van my en u met klachten meer te ftooren.
'T is niet uyt eygen drift dat ick hier gae van daen.
Sy fagh hem over dwers wel fcherp en yinnigh aen >
Terwijl hy befigh was met tegen haer te fpreecken.
'T geficht vloogh gints en weer: fy heeft hem fterck be»
keken

Van boven tot beneen en fprack geen enckel woord;
Ten leften berfte s'uyt en quam hem dus aen boord:
Meyneedigh', als gy z.ijt: Gy zijt nietvoort-gekoomitl
Van Venus, de Godin : oock hebt gy niet genomen
Uw oorfpronck van Dardaen en van foo braef geflacht ί
ί De barre Kaukafus die heeft u voort-gebracht
; In het onguyre Noord uyt grouwelijcke klippen:
Gy hebt den Tygren melck gefoogen met uw lippen
i In 't wild' Hyrcanien': daer zijt ghy mee gevoedt.
j Want, fegh my doch, waer toe is 't langer fwygen goed ?
j V/aer wacht ick nae, om hem noch erger uyt te luchten ?
Heeft hem wel yemand op mijn fchreyen hooren fuch-
ten ?

Verfett' hy fijn gelaet ? Liet hy wel eenen traen ?
Is hem mijn bidden oock wel eens aen 't hert gegaen ?.
Of toond' hy tegen my, met fijne minn' ontfteken ,
Wel eenigh mede-leedtof't minfte jammer-teken ?
En heeft dees droeve ftaet van fijn verliefde vrouw
Hem wel foo veel vermurwt als wel een vreemde fouw ?
Wat noem ick eerft, wat left, van 't geen ick heb te kla-

Kan Jupiter dit fien ? Kan Junafulcx verdragen ?
Ry niemand vindmen trouw: men is al om verraen.
De ftorm had hem gejaeght op mijne kuften aen

I a ^c^

J^z ViRÖILIUS iENEl$

Behoeftigh en beroyt: heb ick hem ingenoomen,
En dwaes en onbedacht héb ick hem keten koomen
Ten throon' aen mijne zy : ick bérghde fijne vloot
En heb fijn arme volck gereddet van de dood.
'k Werd raèfende van fpijt, en fai mijn finnen miflèn.
Nu weet men 't by Apol en wichelaers te viffen:
't Orakel heeft dit foo in Lycien vqorfeyt:
Oock is der Goden Toick in alle fiielHgheyd
Met een geftrengh bevel van boven af gefonden
Selfs van God Jupiter j en quam dat hier verkonden.
Ick denck 't den goeden Goon fich des te moeyen luit ?
En defe forgh, quaniuys, den hemel oock ontruft,
Gaet vry : ick houw u niet: al wat ghy weet te feggen
Dat Jlae ick toe, en wil een woord niet wederleggen:
Gaet maer, en loopt voor wind en ty en ilroomen heen
Recht nae Itaeljen toe: foeckt over golf en zeen
Het rijck daer gy van raefl:: Maer iiïer noch vermoogen
By degelijcke Goon, ofeenigh mededoogen,
Soo hoop ick dat gy noch fult uwen loon ontfaen
En in de barningcn en klippen fult vergaen,
Gelijck ghy hebt verdient ? en daer uw fchuld betaelen
En roepen Dido, och! och Dido ! menighmaelen.
Vaer vry waer dat gy wilt, ick volgh u achter aen
Met naere fackelen al waer gy heen fult gaen :
En als de koude Dood mijn oogen heeft geloocken
Sal u mijn geeft alfins by wefen en belpooken:
Ick fal u boeten doen het geen ick heb geleen,
O boofwicht, en men fal het hooren daer beneen.
De Faem fal rry de ty'ngh gaen brenghen by de fchim-
men,

Die, om my vreugd' te doen, ter hellen af fal klimmen.
Met defe woorden brack s'haer reen ten halven af,
F. η fchuw van 't licht te fien, en heel ontftelt, begaf
ί iaer wegh uyt iijn geficht en ginck fich voorts verftc
ken.

Hy ilond beteutert en hy dreyghde veel te fpreken.

Het 'vkrde Bo^ck, ij^

Haer JoiFers Ifepen toe en hebben haer gevat
Die flauw en machteloos nae h^ere kamer traxJt,
En leyden haer op 't bed om h^er gemoed te ftillen.

Eneas niet te min, hoewel hy wel fouw willen
Met trooftelijcke reen de droevig' ondergaen
En dees bekommernis haer uyt den hoofde flaen
Selffwaerlijckfuchtend^en niet weynigh a'enghevoch-
ten

En half belwijckende door kracht der minne-tochten ^
Volbrenght d^er Goden laft en gaet weer nae de vloot.
Sijn komft ontvonckt de macts en maeckt haer yver
groot.

Men windt de fchepen af om in het vlot te raecken:
Elck man verftreckter twee, de ribb' en pkncken kraec-
ken.

Sy flepen 't groene hout n^t t^k en blaedren aen j
En balcken, onge^ackt 3 en iouwe fiem,en ipaen:
Soo groot is haren luit oni hier vari daen te loopen.
Al wat van Trojen is, is op de been met hoopen
Ε η ftort ter pporten uyt ^ ibo dicht als mier<m<ioeij
Wanneer fy gaen op buyt en haer te velde fpöen
Om grey η met meenighte te rooven by, de buy re η
En bergen "t onder d'aerd in haere koorenfchuyren;
Men fieter over 't veld het fwarte leger gaen
En voeren haeren roof langhs fmalle wegen aen
Beforght voor hongers nood by koude winter-daegen:
Een deel van 't mieren-heyr is li efigh met het,draden,
En 't geen 't niet machti^h is datfchuyltènftuwthet
voor

Met fijne fchouderen 3 en fet fijn voeten fchoor:
Een deel is befigh mee de troppen aen te dry ven,
Dat elck fich repp' en roer', en leuye te bekyven.:
De heele wegh die kriek en roockt van arbeyts-lien.
Hoe waert ghy doe te moe als ghy dit quaemt te zien
Bedroefde Koningin ? wat loofde ghy ai fuchten
^yt uw benaeuwde borft, doe, om van daer te vluchten

ï 3 Uyt

l ι u s müjeïs:

Uy t het verheven Slot Ehy faèght aen alle kant
Soo grooten tneenighEetoioelen)s)p het ftrand,
En al het water iwertvan de Tróiaenfe maften!
En hoorde het fchor geroep van ioo veel rappe gaften,
En loeyen zee en lucht door al dat rouw geluyt Γ
O min, wat werckt gy niet in heete herffens uyt!
Wat voert ghy heerfchappy in de verliefde finnen!
Gy dwinght haer op een nieuw met traenen te beginnen
En wederom den wegh van imeecken in te gaen.
Noch eens een pröef te doen vind fy voor haer ghe-
rSen

En onder liefdens juck ootmoedigh fich te geven,
Om 5 eer fy met de dood gaet wiiïèlen haer leven,
Niets 5 wat haer helpen mocht, te laeten onverfocht.
O Anna, was haer woord, Gy iïet tot deien tocht
Nu alles ree te zijn, tot zeylen en tot roeyen:
Ghy hoort de zee en lucht van 't vrolick bootsvolck ?
loeyen:

Gy fiet hoe datmen woelt en φoeyt aen alle kant;
De hoofden zyn aen boord, de ichepen zijn gemant, ί
De zeylen aen de reen, en die maer los te maecken,
En daer mee ial de vloot terftond in zee geraecken.
De ftengen zijn verciert met menigh roofen-hoed
En fchipper en matroos is bly en wel gemoedt.
Had ick ibo grooten quaed en fulcke droeve daegen ;
My te gemoet gefien, ick had het oock verdraegen |
En waiTer op gefpitft. Nu, Anna, vind ick goed [
Dat ghy dees dienft alleen aen uwe fufter doet: I

Want dees trou wloofe plagh meer wercks van u te maec-
ken

Als hy van andredee j en fijn geheymfte faecken
Heeft hy u toebetrouwt: ghy wift de ftond en pas
Wanneer hy wei gezint en beft te fpreken was.
Gae, goede fufter, nae mijn trotfen vyand treden:
Spreeck hem ootmoedigh aen met nederige reden ;

'iy^i- Ic»

Het vierde BoecL· 15 j

lek fwóer in li Aulis niet dat ick met Grieckeland
So u Troje roeyen uyt en leggen in den brand ,
En 't prachtigh Ilium verwoeften en vernielen t
Ick fond nae Afien geen macht van oorloghs kielen:
Ick heb fijns vaders afch noch beenderen verftoort:
Waerom wert dan van hem mijn feggen niet gehooxt ?
Waerom fluyt hy fijn oor hardneckigh voor mijn re-
den?