MAETSCHAPPY

VLAEMSCHE BIBLIOPHILEN.

SERIE. — N" 9.

INSTmjUT DB VOOTS
tOOR i'jEOERLANDSE Τ Α AL-
IN LETTERKUNDS AAN Dl
RIJKSÜNIVBÏISITSIT TE UTRECHT

OUDVLAEMSCHE

LIEDEKEN EN ANDERE GEDICHTEN

DER XIV= EN XV» EEUWEN.

^5332.

N° üSi mn de 100 afdruksels voor den koophandel bestemd.

De Secretaris ,

tit

.Λ

OUDVLAEMSCHE

IIIMRM Μ mm GEDICHTEN

DER XlVe EN XVe EEÜWEN.

GENT,

DliUKKEKY VAN C, ANNÜOT-I!R:VECKM,i\.

VOORWOORD,

Het handschrift, waernaer deze gedichten worden uitge-
geven , is een perkamenten codex, in twee kolommen ge-
schreven; het geschrift is van het einde der XIV° eeuw. Het
behoort toe aen M. den burggrave De Croeser De Berghes,
die hetzelve ons bereidwillig ter uitgave afstond, waerover
wy hem onzen openlyken dank betuigen. M. De Croeser
bezit eene ryke bibliotheek, waer belangvolle oorkonden en
onuitgegevene schriften over onze geschiedenis in berusten ,
en hy is geenzins van die afgetrokkene mannen, welke hun
geluk stellen in alleen te bezitten, en hunne schatten zonder
nut en vermaek opsluiten en verbergen; in tegendeel staet
hy dezelve met vriendelykheid af, opdat zy door algemeene
bekendmaking onze geschiedenis toelichten en onze letter-
kunde verheerlyken.

(«)

De gedichten in dit OS. vervat, kunnen verdeeld worden
in : Gebeden en godsdienstige Dichtstukken , in Liederen
en in Allegorische Gedichten. Het oude opschrift van het
HS. was : « Rhetorijcke ende ghebeden-houck van Mher
Loys Van den Gruythuyse, prince van Wijncestre, ridder
van den Gulden Vliese, dict de Bruges, ofte van Brugghe,
enz., » en op de eerste bladzyde bevinden zich de wapenen
van dit adel geslacht. Deze titel is nogtans door eene latere
hand er op geplaetst, doch hoogst waerschynelyk naer den
oorspronkelyken titel, welk door den tyd en de onzorg, of
versleten, of gedeeltelyk vernietigd was; want het HS. heeft
veel geleden , eenige bladzyden ontbreken, vele zyn onregel-
matig ingenaeid , en het geheele is door den boekbinder tot
in de letter op vele plaetsen afgesneden.

De Allegorische Gedichten zyn zes in getal en beslaen
de ruimte tusschen bl. 233 en 414. Zy zyn geschreven in
den trant van den Roman de la Rose, en niet zonder verdien-
ste, zelfs nevens dit beroemde werk.

De Liederen vormen zonder twyfel het belaugrykste ge-
deelte van het HS.; trouwens de Melodiên , ten getalle van
honderd vyf-en-veertig, zyn er by geschreven; voor eenige
liederen op eene regelmatige wyze en die dus gemakkelyk
in het hedendaegsche stelsel over te zetten zyn, maer voor
het grootste getal zyn het slechts mnemotechnieke teekenen
ten gebruike van diegenen, welke reeds den zang van het
lied kenden , en die dus moeijelyker om hervinden zyn. De
heer Willems was de eerste hier te lande, die de aendacht
over deze oude muziek inriep en eerst durfde bestaen dezelve
in tegenwoordig bekende muzieknoten over te brengen. De
beroemde Coussemaecker houdt zich onledig met eene gron-

( )

dige studie over deze liederen ; wy verhopen dat zyne
poogingen niet onbekroond zullen blyven , raaer een heider
licht zullen werpen over de middeleeuwsche muziek; zyne
uitstekende kennissen in dit vak strekken ons hiervan tot
waerborg. De tael der liederen heeft ook iets eigenaerdigs
dat de studie niet onwaerdig is.

Het geheele HS. schynt het werk niet te zyn van een'
en denzelfden schryver; sommige van de honderd vyf-en-
veertig liederen , indien wy ze naer de tael oordeelen , zou
men eenen Limburger of Klevenaer kunnen toeschryven. Al
het overige is vervaerdigd door eenen brugschen dichter ,
die zynen naem kenbaer maekte op de wyze te dien tyde
zeer in gebruik, naraelyk door de eerste letteren van dc
volgende verzen (bl. 39) :

In dese Oratie es verclaert
al uute Salve Regina ;
Sfeimt van boven nederwaert
Vorsienlic so eist gheopenbaert,
Also als ickei· mi an versta,
^iiet dat ic dichter bem vermaert.
Hu biddic sondicli sere beswaert,
Voor mi een Ave Maria
Ceest dat mi God so langhe spaert,
!So dat ie mi van sonden dwa
Te tijt eer mi hier tlijf ontga.

Deze Jan Van Hulst noemt zich op bladz. 518 ook :
arera, rudaris Jan, en op bladz. 29 : Jan Hulst.

Maer wie is deze dichter en op wat tydstip leefde hy ? —
Het HS. is sedert eeuwen in het huis en geslacht van Grut-
huse bewaerd geworden, en werd altyd aenzien als toebe-
hoord hebbende aen de verraaerde boekery van Louis de
Gruthuse , schoon Van Praet er geen gewag van maekt.

( IV )

Deze overlevering is belangryk om het tydstip vast te stellen
waerop het werk geraaekt is.

Men weet dat te Brugge een gilde bestond, waervan de
ridders den naem droegen van Forestiers van den Witten
Beer. Onzeker is het ten welken jare dit ingesteld Averd ;
maer er word gewag van gemaekt in 1320, en verscheiden
tot nu bewaerde handschriften behelzen eene volledige be-
schryving van het luisterlyke feest, dat dit gilde gaf in 1392,
en waerin Jan van Gruthuse, byna 17 jaren oud, eerst de
wapens aennam, en koning van den Witten Beer werd.

Het XliF stuk, bladz. 479 en 480, is eene aenspraek
van den dichter aen een lid van de familie Gruthuse. De
dichter spreekt heel vrymoedig en wil den ridder Avaer-
schuwen tegen de gevaren en de verleiding van de wereld;
hy zegt bladz. 480 :

Hoort na mijn woort j want icx begherc :

In tiden verleden, als ic was

Jonc van daghen, van leden ras,

Weit dat ic zeere der werelt plach ;

Maer als ic mercte ende over zach

Brie dinghen, die niet en moghen faelgieren

Hem, die de werelt zal autieren,

So wardic haers werc zo sat

Bat ic desa wide vermaerde stat

Van Brucghe, die vreuchdenrike fonteyne,

Claghende liet ende ghinc alleine

In sulken state, als ghi mi ziet.

Eenige verzen te voren had hy reeds gezegd :

Ende hebbe mijn hermitage ghelaten.

De dichter had dan de wereld geantiert in zyne jongheid;
maer het gedacht van drie pointen (zie bladz. 480, 481 ,

(ν)

482), die hy in de wereld ontmoette , boezemde hem de
begeerte in om in de eenzaemheid zpe zaligheid te gaen
bewerken. Hy werd heremiet en daer hy op eene andere
plaets zegt : 't gelove dat hebbic hem gheleert; schynt het
my duidelyk dat de man priester was en hier zynen gewezen
leerling eene vrymoedige les geeft. Nu, die ridder moet wel
Jan van Gruthuse geweest zyn ; want, op verscheiden piaet-
sen, noemt hy hem koning, en Jan alleen, uit het huis
van Gruthuse, bekleedde eens deze waerdigheid in het gilde
van den Witten Beer. Ter bladz. 480, 9® vers, zegt hy :

O Coninc van den Witten Bere.

ZOO ook bladz. 483, 6° vers :

Heer Coninc, als ie voor peinsde dit,

en bladz. 487, vers 24 :

Voort, edel lieere ghecoroneert.
Biden ghelucke van der bone
Ter eere van uwer edeire croone ,
Ende ooo dat vfi hu willen toghen
Dat wi sijn vrienden^ enz.

Uit deze aenhalingen mag men dan besluiten dat Jan Van
Hulst, die zich openlyk vriend noemt van Jan van Grut-
huse , welligt zynen pedagoog zal geAveest zyn; want met
zooveel vryheid had hy den ridder niet durven aenspreken,
had hy niet een zeker gezag over hem uitgeoefend.

Het geheele stuk is eene zedeles, een zedelyk onderwys,
eene raedgeving hoe een jonge heer zich in de wereld moet
gedragen , wat hy vlugten en wat hy betrachten moet.

Jan werd koning van den Witten Beer in 1392 , dus

( VI )

iïioct het dichtstuk in dit jaer vervaerdigd zyn ; en daer
de dichter zich zeiven (bladz. 479, v. 13) noemt :

. . . . houd van daghen.

mag men vaststellen, dat, ten grooten deele, de andere
stukken , en wel byzonderlyk de liederen die aen dezen
dichter toebehooren, dagteekenen van uit het midden der
XIV eeuw.

De heer Willems heeft in het Ψ deel van het Belgisch
Museum, 451, eenen brief overgenomen uit een HS. van
de XV eeuw , berustende ter burgondische bibliotheek
binnen Brussel, 837-845 ; dit stuk is eene klagt over
de ondankbaerheid der menschen, toegestuerd aen den heer
Perseval Vanden Nocquerstocque , priester te Geeraerds-
bergen. De dichter daervan is Jan Van Hulst en het op-
schrift luidt dus : Hier naer volcht een exemple, ghesonden
bi eenen eerweerdighen joncheere, geheeten Jan Van Hulst,
enz.; dit ook bewyst hetgeen ik reeds zegde, dat Jan Van
Hulst eenen rang in de maetschappy bekleed had en later
priester geworden was. De eerste versen van dezen brief :

Percheval broeder, lieve gheselle ,
Bi Sinte Jacop van Compostelle.

getuigen dat Jan Van Hulst de heilige plaetsen bezocht had.
Het gedicht aen Maria , bladz. 26, geeft ons een ander
bevvys van de godsvrucht van onzen dichter; het werd ge-
schreven ter eere van eenige bedevaerders, welke ter Onzer
Vrouwen kwamen, en eindigt dus :

Hier waren ter eere van Onser Vrauwen
Van Brucghen peilgrinen een deel;
teist elke clauze so mochdl scauwen
Sonder langhe elx name int capiteel;
Telker clauie een name gheheel.

( νπ )

De eerste letters van deze vyf verzen maken den naem
Hulst uit; de vorige strofen behelzen die van Lieven,
Soete, Cateline, Gheraert, Jannyn, Trude, Rubin, Adriaen,
Willem, Makelare, Coppin, Jan, Jan, Jan. Jan Van Hulst,
eertyds joncheere, dan priester en reiziger naer de HH.
plaetsen, waerschynelyk onderwyzer in de familie van Grut-
huse, was ook pelgrim van Onze Lieve Vrouwe. Wat duidt
deze benaming aen ? Ware het toegelaten iets te verwaer-
loozen van wat men over eenen dichter als onzen Jan Van
Hulst vindt, ik zou zonder twyfel de moeite niet nemen om
op deze vraeg te antwoorden ; maer nu heeft de minste
omstandigheid haer belang. Wat dan Pelgrim van Onzer
Vrouwen zyn mag, weet ik juist niet; maer eene tot nu
bewaerde poëtieke bygeloovigheid of naïf gebruik by de lands-
lieden, zal ons mogelyk daer eenig licht over geven. Als
een huisgezin in akelige omstandigheden de hulp vanMaria aen-
roept en troost ontvangt in den nood, gebeurt het niet selden
dat het uit dankbaerheid eene hen of kieken draegt en offert
aen Maria in de kapel, waer zy byzonderlyk geëerd wordt.
Het offer voltrokken zynde, koopt men de hen af, en men
brengt ze weder naer de hoeve , waer zy het voorwerp
wordt van byzondere zorg en een levend middel om nooit
uit het geheugen te verliezen wat men aen de H. Maegd
verschuldigd is. Deze hoen wordt de pelgrim genaemd, en
zy mag noch verkocht, noch gedood worden ; maer moet
haer eigen dood sterven.

Degenen die zich pelgrims noeradeo van Onser Vrauwen,
waren dus ongetwyfeld menschen, die zich opgeofferd had-
den aen de H. Maegd; misschien ook reizigers, die het
huis van Loretten bezocht hadden. Wat er ook van zy, Jan

( )

Van Hulst was een goed dichter, van edele afkomst en een
godvruchtig priester; daerby bepaelt zich alles wat wy over
hem hebben kunnen opspooren.

Het gedicht Π (bladz. 314), is voor deszelfs inhoud zeer
belangryk; het is een zinnebeeldig tafereel, dat een hofdag
door Venus gehouden, voorstelt, om aen elk klagenden regt
te laten wedervaren. Dë regtsgebruiken der middeleeuwen
worden aldaer nauwkeurig opgegeven ; het stuk verdient
vergeleken te Avorden met hetgeen Willems in het eerste
deel van het Belgisch Museum , bladz. 40, uitgaf.

M. Kervyn De Lettenhove heeft reeds het lied over de
Kerels (bladz. 154), dat ik hem medegedeeld had, over-
gezet , en gedrukt achter het tweede deel van de door hem
geschreven Histoire des Flandres, en het voor hoogst belang-
ryk aenschouwt, als betrekking hebbende met de burger-
oorlogen van het begin der XIV eeuw.

Het werk levert op verscheidene plaetsen treffende tafereelen
op van de zeden van dezen tyd, en voor de geschiedenis der
letterkunde is het niet zonder belang, daer het als een ver-
volg mag aenzien worden van de dichtwyze door Van Maer-
lant hier gesticht. Wy achten ons gelukkig van dus iets
toegebragt te hebben tot den opbouw van de geschiedenis
onzer tael en letterkunde,

C.

OUD-VLAEMSCHE
LIEDEREN EN ANDERE GEDICHTEN.

^iferm mei/ ^eujS,

Miserere met, Deus ,
Dat in ydelheden dus
Hebbe versleten mijn jonghe leven;
Vader , dat wil mi nu vergheven
Na dijnre groter ontfaermicheit,
Sie op mi, vader, het es mi leit
Dat mi niet leet ghenouch en zi
Dat ic mesdaen hebbe jeghen di.
Recht als een worm van groter onwerde
Boghe ic mijn aenscijn totter erde;
Ik bem niet wert dat ic mijn oghen
Di zoude sonder tranen toghen,
Doch biedic di mijn handen beide:
Help mi, mijn vader, dat van mi sceide
Dese arde memorie, en mac mi zoet,
So ofFere ic di der traenen vleet.

( 2 )

Et secimdum multitudineni...

An de duer die menichte dijnre ghenaden
Wilt mine quaetheit mi ontladen;
Ic scame mi dat ic bem dijn kint
Want ik hebbe di niet ghemint;
Ic scame mi dattu mi hebs ghemaect
Ende ic so dickwile duus hebbe mesaect.
Ic scame mi dattu mi in dit leven
So vele dier gracien hebs ghegheven,
Ende ic di hebbe ghedanct so cleine.
Ic scame mi dattu mi scieps so reine
Ende ic mi voor dine hoghen
Van zonden so walghelic moe toghen ;
Doch roupic an dine ontfaermichede ,
Doe of al mine quaethede ;
Want, vader , saltu nu willen sien
So mine quaetheit van mi vlien.

AmpUus lava me...

Ander waerf dwa mi van sonden ,
So dat ic suuer mach worden vonden.
Van scaemten bem ic weder sleghen ;
Du hebs zo minlic mi gedweghen
Met uwen werden helichen bloede;
Hoe mach mier herten dan zijn te moede

( δ )

Dat ic dier sraerte betn ocusoen,
Daer ghi uwe side hebt omme ondoen,
Ende stuertet uwer herten medicine
Om of te dwane de zonden mine.
Vader, ne laetti niet verdrieten
Dat ic dijnre gracie nu wille ghenieten ;
Jonne mi dat ic di offeren mach
Sulc dunche tranen op desen dach,
Mids dijrre hulpen dat ic mach dwaen
Mine ziele; ic hebbe so vele raesdaen.

Quoniam iniqiiitatem meam...

Ic bekenne mine quaetheit, bedi
Mine sonden sijn altoos jeghen mi;
Al zoude mi gracie van di ghescien,
Mine sonden doen mi van duechden vlien.
Al stiers du duecht in mine memorie
Ic hebbe ter daet zo crancke victorie
Dat ic te sonden eer bem bereet
Dan duecht te doene, dat es mi leet,
Ende, vader, in orcondscepen van rauwen
Wil ic die oghen mijn bedouwen ,
Mids dijnre ghenaden, zo met tranen,
Dat ic mijn quaetheit of wil planen.
Vader, hoor dijns kints gheclach,
Dine grote ontfaermicbeit vermach
Te gansene onser zielen allende;
Ets recht, dine macht es zonder hende.

(^)

Tibi solt peccav'i...

Du alleene hebbic mesdaen ,
Dies hebben die zonden mi bevaen,
Ende bringhen mi thu uut rechten noot;
Ic legghe mijn hooft vor uwen scoot;
Ic en dar niet toghen dat anscijn mijn.
Ghef mi die benedixie dijn
Met dijnre almachticher rechter hant;
Stappans so sal die viant,
Die mi bedroghen heift, van mi vlien,
Sijns raets en willic nemmermeere plien ;
Maer, hemelsch vader, dattu dijns kints
Di alzo vaderlike bewints,
AI eist dat ic meer valle of sneve
Dat ic mi zo te di waert gheve,
Als comen zal mijn laetste dach
Dat ic dijns ziens ghebruken mach.

Ecce enim in iniqiiitatibus...

Ach, vader, sich tot hier beneden;
Ic hem ontfaen in quaetheden ,
Ende in sonden ontfanc mi
Mijn moeder, dies ic noch zondich zi.
Niet, vader, dat ic mi te eenighe stonden
Wille excuseren voor di van zonden;

( 5 )

Want du in desen allendichen dale
Ons quaems verlossen al te male,
Met onghetalliker bitterheit.
Dine edele teedre meinsghelicheit
Was ghevanghen ende verraden ,
Bespot, ghegheselt ende verladen
Metten cruce ende naect gestrect,
Ghecroont, ghenaghelt ende gherect;
Tbloet van den helichen wonden dine
Was alre zielen medecine.

Ecce enini...

Sich, want du de waerheit minnets,
Donsekere dinghen du bekionets,
Dine heliche wise secrete raareo
Wiltu nu vriendelike openbaren ;
Want du spreics in mier herten gront,
Ende maecs mi mijnre zonden cont,
Ende raeds mi als een vader goet
Dat ie die zonden laten moet.
O goedertiere, ο moghende vader,
Ghedocht niet dat ic werde quaeder ;
Mine zonden verweghen mi zeere.
ie en souds ghenesen nemmermeere
Begrepe mi dine gherechticheit,
Maer onder dine groote ontfaermicheit
Bedec ic mijn hooft en al mijn lede,
Daer moestu mi nu bescudden mede.

( 6 )

Asperges me, Domine,...

Besperze mi, heere , met ijsopen ,
Ic worde ghezuuert in dat dopen.
Du zuls mi dwaen , danne wordic mee
Ghezuvert, wit ja boven den znee;
Dus zal die cracht der gracien dijn
Verlichten die donkere sinnen mijn;
Dan zal mijn werc ende ooc mine wort
Dinen lof in vruchten bringhen vort.
O vader, verleene; ο vader, ghehinghe
Dat ic mi so met duechden minghe
In al dat ic te doene besta ,
Dat mi dijn gracie niet en ontga,
Ende dat voort al die ghewerke mijn
Di zo bequamelic moeten zijn
Dat ic die ziele , die du in mi
Sendest, moete weder senden di.

Auditui meo dabis...

Minen hoorne zaltu dan gheven
Blijscap, glorie ende eeuwich leven ,
Ende mine verhoochde omoediche leden
Sullen verbliden in euwicheden.
Lof, hemelsch vader, ghebenedijt,
Die dinen aenbeders zo milde zijt.

( 7 )

Lof, vader, die ons van onsen mesdaden

So goedertielic wils ontladen.

Lof, vader, al sijn wi di ontgaen,

Ontfaermelike wiltu ons ontfaen ;

Lof zullen di gheven alle monden.

Du en wils gheene wrake van onse zonden,

Maer dat wi ons te di waert keeren ,

Du verlaests ons van allen zeeren ,

Niet als dijn kiot, maer als dijn knecht,

Doe nu dijn vaderlike recht.

Averte faciem tuam...

Keere van den onreinen zonden mijn
Dijn godlic glorieus anscijn ,
Ende doe al myne quaetheit of;
Mijn mont zal condichen dinen lof.
Met zonden bem ie voor di bescaemt,
Want zonde di niet te siene betaemt;
Vader, om dat ic voor di kniele,
Suvere van zonden mijn aerme ziele ;
Dine name werter mede gheeert;
Dinen lof werter mede ghemeert.
Ontfaermicheit es dijn proper werc,
Dinen muegheode rechtren arem tree,
Hef up te mi waert, vadere mijn ,
Ic eesghe de benedixie dijn ,
Niet naer mijns levens waerdicheit,
Maer naer dijn groote ontfaermicheit.

( 8 )

Cor mundum crea in me, Deus,.

Scep een reyn herte in mi, mijn God,
Ende vernieuwe na dijn ghebod
Eenen rechten gheest in mine adren,
Alzo du onzen houden vadren
Met gracien ghiftes menichertier.
So wes voort, vader, mijn bestier
Dat ic mach als een kint vercoren
Nieuwen lof di bringhen voren;
Vader, al dine es in u macht,
Alleene so hebdijt al ghewracht,
Al dinc heb di ghemaect van niet,
Al dinc weetti alsoot ghesciet.
Du weits den wille, vader, van mi,
Dats beter te werdene dan ic zi,
Alzo ghewaerlike als dat es
Di kenlic, zo wil mi jonnen des.

Ne projicias me α facie...

Van dinen ansichte en werp mi niet,
Ende emmer, vader, wes mi ghesciet,
Dinen helichen gheest en doe
Niet van mi, want ic veriater mi toe.
Hets al mijn troost, hets al mijn raet,
Mijn ziele en heeft anders toeverlaet,

( 9 )

Mijn sinnen zijnre bi ghevoet,
Mijn commer esser mede gheboet;
Ne waer den troost dij os helichs gheest
So leifdic recht ghelic der beest.
Daer omme, vader goedertiere,
Ontsteict mijn herte met dinen viere,
Ende maecter of hu majesteit,
Ende wilt al mine onsalicheit
Met dijnre vaderlicheit verdriven;
Want emmer dijn kint so wil ic bliven.

Redde mihi letitiam...

Ghef mi dijnre zalicheit, bliscap weder ,
Want anders blijft al mijn vruecht ter neder,
Ende metten princepalen gheest
Mac mi vast, vader, dat biddic meest.
Ic belije di openbaer
Met menichfoudichen sonden zwaer,
So hebbic mijnre natueren crachte
So zeere ghecranct bi dache, bi nachte,
Ende ooc mijn siele so seere besmedt,
Ende duechden hebbic so vele verledt;
Mijn daghen ne mughens niet verhalen,
Maer dijn ontfaermicheit moet betalen.
Dat leden es, vader, dat wil vergheven,
Ghef gracie mi, so sal mijn leven ,
Dat nu es vul der zonden vloet,
Van sonden keeren ende worden goet.

2

( 10 )

Docebo iniquos...

Ic sal leeren dine salichen weghen
Den quaden , die zijn te sonden gheneghen ,
Ende donghenadiche werden bekeert
Tote di, dus wert dine name ghemeert,
Ende bi der gracien van di alleyne,
Die al dine uphout, groot ende cleyne.
Vader, du en salt dan niet versmaden,
Bi dijnre grondelozer ghenaden,
Dat ic mi gherne dijns wercs bewinde ;
Want ghelijc dinen liefsten kinde
Soudic di gherne ghelieven , vader.
Mijn vleesch, mijn zenuwen ende mine ader
Biedic di over di zonden mijn ,
Wilt mijns alzo ontfaermich sijn;
Dat ic dine benedixie ontfa ,
Eer ic nu , vader, van voor di ga.

Libera me de sanguinibus...

Hoet van den sonden mi, mijn God,
God, mijnre salicheden ghebod ,
Ende mijn tonghe sal sijn bereit,
Verhoghende dine gherechticheit.
Sonden haten ende minnen die duecht
Begheric, vader, want ghijt vermuecht;

( 11 )

Laet mi nemmeer di vremde werden ,
Niet meer en laet mi van di gaen ;
Maer wil mi in dijn huus ontfaen.
Mackt mi so besich voort met di
Dat ic dijns nemmermeer ledich en zi;
Du best mijn vader, mir ziel en glorie ;
Com, mac dijn woonst in mine memorie,
Mijn herte al gheel te di waert nemt,
Niet vroet ghenouch ic se te houdene bem.

Domine, labia mea aperies.

Vader, ondoe die lippen mijn.
Mijn mont sal condichen den lof dijn.
Dine gherechticheit sal ons horen;
Dine ontfaermicheit al te voren
Sal ons vergheven, ende dine ghenaden
Sullen ons ontfaen, van sonden ontladen;
Dine gracie die zal ons gheven
Nieuwe ghiften om salichlic voort te leven.
Lof, vader, van allen monden gheseit,
Dine grondeloser ontfaermicheit;
Lof zijn di alle tonghen scoudich
Van dijnre gracien menichfoudich;
Elc voijs met herten lof spreken zal,
Dinre groter ghenaden zonder ghetal.
Lof dijnre overvloijender duecht,
Daer ghi ons mede behouden muecht.

( 12 )

Quoniam si voluisses...

Vader, hadstu ghewilt bedi,
Offerande hadstu gheat van mi;
Emmer ne saltu niet verbliden
In dier offerande overliden;
Doch, lye ic, hets mier sonden scult,
Maer, vader, die alle dinghen vervult
Met uwer vulmaectheit zonder beghin ,
Wies ic voor di in fauten bin,
Vuldoet, want niement el en can.
Mi rauwet dat ic niet eer en began
Te di te commene om ootmoet;
Sent in mi dijnre minnen gloet,
Ende doe mi laten so menighen traen
Dat ic mijn ziele so reine mach dwaen,
Dat di mijn offeren si bequame,
Dor dijnre ontfaermicheden name.

Sacrificium Deo spiritus...

Offerande es Gode een gheest bedrouft,
Want sondichen meinsghen rouwe behouft;
Omoedich herte met rauwen gheladen ,
God Vader, dat saltu niet versmaden.
Mijn herte es drouve ende ooc mijn sin
Es drouve dat ic niet drouvere en bin ;

( 13 )

Mijn vois laet voor di comen, vader,
Mijn woort, mijn peinsinghe al te gader,
Dat hem gheboocht heift ende ghespreet,
Moete voor di rechtelijc zijn gheleet.
So di bequam dat Abel
Offerde, so wi\ nu alzo wel
Van mi ontfaen bi dijnre ghenaden
Mijn bidden ende al mijne weldaden ,
Die niet sijn wert, of al te cleyne ,
Dat ic met rechte voor di beweyne.

Benigne fac, Domine ,...

Mac , Heere goedertierlike,
In dinen wille van duechden rike
Sijon dat moghen werden ghesticht,
Jherusalems mueren ende weder ghericht.
Ontfaermicheit hebstu ye ghedaen;
Du daets Lazaruse up staen,
Die ziele sendestu in hem;
Sich up mi, vader, want ic bem
Lazarus die hem vor di strect.
Mine ziele roupt om te sine verweet,
Ende ic zal na mijn up verstaen
Mids dijnre gracie duecht aenvaen ,
Ende betren die mesdaden mijn;
Dan zal mijn ziele dine wenste zijn,
Ende mijn lechame zal zijn een stede,
Beterende van dat zoe ye mesdede.

( Η )

Tune acceptabis savrificium...

Danne saltu ontfaen te hande
Der gherechticheden offerande,
Ende alle duechdelike ouffeninghen
Sal men di offeren ende vor di bringhen.
Danne zal men setten up dinen outaer
Calveren, dat werden ghewerken claer;
Dus zullen wi gracie an di verwerven ,
Dan zullen wi leven ende sonder sterven
Vertrecken van desen allendichen dale
In dijnre eeuwicher gloriën zale;
Daer zullen wi scouwen, vader, in di
Dat anscijn, dat zo vul gloriën zi,
Dies inghel no meinsghe en can versaden.
Amen , vader, bi dijnre ghenaden,
Ende alle die gone , die des begheren ,
Ne wil hem dinen troost niet weren.

Gloria patri et filio.

Glorie di, helich vader , zone,
Helich gheest, een God in III· persone;
Glorie der helicher moeder maghet,
Die ons den viant heeft verjaghet.
Glorie al der inghelen coren,
Die te dinen rike behoren.

( )

Glorie den apostelen dijn,

Die hen verbliden in dijn anscijn.

Glorie dinen helichen maertelaren,

Die dinen weghe, hier volghende waren.

Glorie dinen helichen maechden,

Die di van levene hier wel beaechden ;

Glorie den apostelen , die di

Hier wel in minnen wel bleven bi;

Glorie nu ende tallen tiden

Hem allen , vader, in di verbliden.

Sicut er at in principio...

Alzoot was int beghin ende es,
Ende bliven zal, wien twivelt des,
God bider werelden de werelden al.
Elke tonghe di loven zal.
Dijnre glorie ende dijnre ghewerken,
Dijnre gheboden ende dijnre kerken,
Dijnre meinschen ende dijnre dieren,
Dijnre zee ende dinen revieren ,
Dijnre boome ende dijnre vrucht,
Dijnre winde ende dijnre lucht,
Dijnre mane ende dijnre zonnen,
Ende al dat wi niet nomen connen :
Hemelen, sterren , planeten ende al,
Vader, dies men di loven zal,
Ende boven al voor al gheseit
Dijnre grondeloser ontfaermicheit.

( 16 )

«iSeBcii.

ο Glorieuse, almoghende God ,
Ic roukelos zondelic worm glod
Scame mi tote di te segghene Vader;
Want ic mijn leven al te gader
So hatelic zie ende zo onreine ,
Van zonden zwaer, van duechden zo cleine,
Tote nu van minen eersten beghinne;
Ydele ghenouchte ende werlike minne ,
Sondelic werc zo vele gheantiert.
Di, vader, onwaerdelic ghepiert,
Recht smadelijc uter herten mijn ,
Ende jeghen den helichen wille dijn
Ghemint in zonden boven di.
Ic kenne daer bi onwaerdich mi
Te secghene Vader; in dar, in can ,
Ende, lacen , hoe zal ic secghen dan :

Pater noster.

Ic aerm sondare wel zeere mesmaect,
Wel aerme weze, verdoolt, ontraect,
Wel aerme versmade creature,
Onnutte worm, die de figure
Van mijns Godlijcs vader beilde ,
Omme dese keytiviche erdsghe weilde,

( 17 )

So ν remde bem worden dat ic zijn name
Niet nomen en dar van rechte scame;
No hem ne ghelike, no hem ne minne,
No hem ne ghelieve, no hem ne kinne ,
No hem ne ontsie, no hem ne vreese,
Ende voor hem kniele recht als een weese
Walghelic sinen wel zoeten oghen.
O Herte, hoe moochstu dit ghedoghen,
Vulleke doe up der rouwen zee,
Stuert tranen ghenouch of brec ontwee.

Pater noster.

Nu, heere, die alle dinghen vermuecht

Uut dijnre overvloijender duecht,

Niet bi verdienten, ghewerdiche doch

Van mi te ghedoghene dat ic noch

Te mijnre noot ghebruke dijns

Te roupe : Vader, ontfaerme mijns ,

Dijns knechts, ende hem niet beter en noomt,

Ende crupende te dinen voeten coomt;

Van duechden naect, versleten in sonden ,

Met quellender sielen , al vul van wonden :

Nature ghecranct, mijn daghen ghequist,

Mijn tijt verroukelost rechtjals een mist.

In bem niet wert dattu mi zies,

Ic bem een arem zondelic ries,

Vader, de noot jaghet mi te di

Nu hebbe geduldichede in mi.

S

( 18 )

Pater noster.

Onder den mantel dier zalicher moeder,
In wien du worts des meinsghen hroeder,
Ende up den troost van hare bede,
Ende up dijn grote ontfaermichede,
So biddic hu , vader, om verdrach;
Want ic niet aermer zijn en mach.
Verlast van zondeliken scouden ,
Lettel of niet hebbic behouden,
Dies mi ye wart van di te goede,
Dan in deser aermoede
Eenen voijs van groter blame,
In eenen onwaerdichen lechame,
Ghequetst van zonden toter doot,
Roupende an di met mincher noot :
ο Ontfaerme mijns, vader, ontfaerme mijns.
Gans mi, die bem al vul venijns.

Pater noster.

O Vader ghenadich, ο Vader almachtich ,
0 Vader, de gloriën even crachtich,
O Vaderlike godlichede,
O Zone der godliker meinsghelichede,
0 Gheest der godliker eenichede,
O Eeniche drievoudichede,

( 19 )

ο Glorie der ewicher moghentede,
O Troost der gloriën zalichede,
O Onghemetene wijshede ,
O Overvloijende ghenadichede,
Stuert neder dine ontfaermichede,
Ende duer Marien omoedichede
Hoor dijnre creatueren bede :
Verleene met di pais ende vrede
Van al dat ic ije vor di mesdede,
Ende minen evenmeinsghe mede.

Pater noster.

Of ic van dijnre gracien weghe
So vele gracien niet en ghecreghe
Dat ic nu mochte zegghen te di
Vader; wat zoude ghescien van mi ?
Eic spreke di lof; want du ons gheefs
Hope; want du bevolen heefs
Ons troupen te horne van den aermen ;
Du leers ons dat wi haers ontfaermen,
Int werc van -Vil· ontfaermicheden,
Die du houts over dijn proper leden.
O Vader, van mi dan niet en keers,
Doe dattu ons te doene leers
An mi; want ic bern naect ende bloot,
Ziec, dorstich ende onghetroost ter noot,
Hongherich , ghevaen, verdoolt ende doot,
Ic legghe mijn hooft vor uwen scoot.

( 20 )

Pater noster.

Naect van duechden met rechte ic secgbe
Dat ic in zonden ghevanghen legghe,
Bidde di om te sine verloost,
Dorstich, vader, na dinen troost.
Siec , versleten , ghecorumpeert
Bidde hu dat ghi mi visenteert;
Hongherich na de vriensscap dijn ,
Qualic mocht ic verdoolder zijn.
Doet ende Lazarus begraven
Ic stincke voor di; wie zal mi laven
Dan du alleene ende niemen meer.
Dijn vaderlic zien te mi waert keer;
Hets nu ghenouch wiltu mi sien,
Wat mi messit zal van mi vlien,
Alzo waerlijc als ic dat claer
Ghelove, so moet nu worden waer.

Pater noster.

Vader, doe open dine ghenaden ,
Mine ziele wille in dine wonden baden ,
Tooch haer dine passie ende wilze cleeden ,
Ende en laetse nemmeer van di leeden.
Ontsluut voor desen zondichen door
Dijnre ontfaermicheden trezoor.

( 21 )

Ende laet mi sceppen ute dier fonteine
So vele dat ic mach maken zo reine
Mijn ziele, mijn herte ende mine -V- sinne,
Dattuer weder wils commen inne.
Vader, du en muechs mi niet versteken ,
Want ic di claghe van recht breken 5
Du en muechs mi gheensins van di weren,
Want ic en mach dijns niet omberen ;
Dune muechs mijns hebben gheen verdrach ,
Want niemen dan ghi mi helpen mach.

Pater noster.

Alle dinghen di kenlic sijn ,

Zie, vader, up die ghebreken mijn,

Ic bidde di omme ghesondichede.

Zie minen zielen ziechede ;

Zie mijn lechamen van sonden cranc;

Zie mijnre broosgher natueren ganc;

Hebbic dan noot te claghen di,

Vader, zo wilt dan helpen mi,

Ende werpt mijn quaetheit so ter neder

Dat ic dijn kint mach werden weder,

Daer alle beghinnen ende alle enden

Salich in gloriën weder in wenden.

Lof, helich vader, helich zone,

Helich gheest, een God in ·ΙΙΙ· persone,

Als een almoghende God te zamen,

Evich eeuwich ende over al; amen.

( 22 )

21l£n gioïjanneiS^ajitilïa.

Johannes, vriend van Gode vercoren ,

Baptiste, du orcondes te voren

Sworts licht, dat meinsghelic vleisch nam an.

Wi aerme , die in zonden doren ,

Bidden di dattu ons wils horen ;

Du waers bi wien tlicht eerst began.

Bider bliscepen die ghewan

Zakarias, die vader dijn ,

Van dijnre toecomsten , helich man ,

Daer twivel in hadde therte zijn,

Doe Gabriel in een hemelsch scijn

Hem zeide dijn moeder soudt ontfaen ,

Wilt ons voor Gode in hulpen staen.

O Jan, du hads die meeste name

Vor al dat ye quam van Adame,

So Christus selve sprac van di.

In dijnre moeder lechame

Waerstu ghehelicht, want zonder blame

Sochstu van zonden te levene vri;

Wilt Gode bidden over mi

Dor di bliscap, die du ghecrechs,

Doe dijn moeder quam alzo bi

Marien dattu den heere neichs;

So bidden wi di dattu beweichs

( 23 )

De bede van onzer herten zo ,
Dats onze ziele moeten werden vro.

Helichghelic waerstu ghedraghen
Boven natueren naer Gods behaghen ;
Want dijn moeder ondrachtich was ,
Dijns vader twivel dede hem vervraghen
Den inghel, dies zo viel hi in plaghen.
Dijn vader Zakarias,
Stom moesti bliven , alzo ic las,
Tote du ter werelt waers gheboren;
Doer die bliscap als hijs ghenas
Help ons dat wi niet zijn verloren.
God, du vergaf hem zinen toren
Als hi di naemde Johannes ,
Wilt Gode voor ons bidden des.

An di roupic om medecine ,

Du vois, die rieps in de wostine

Den wech te makene der zalicheit;

Noit en cam binnen lippen dine

Voetsel van onreine wine;

Eens kemels hare dat was dijn cleit,

Tlam Gods daer du of hads gheseit

Quam tote di om ghedopt te sine,

ïe diene waers du daer bereit

Hem , die ons loste uut alre pine ,

Du kennes daer tlicht van eeuwichen scine;

Bid hem dat hi dor dine bede

An ons doe zine ontfaermichede.

( 24 )

Noch zo biddic ende vermane
Di, die doopte in die Jordane
Den zone, die uuten vader catn
Hier neder in den eerdschen wane,
In haer die zit boven der mane ,
Daar hi nneinsghelic vlesch annam
Om te betaelne dat Adam
Tghebod verbrac int paradijs.
Da waers, die kennes theraelsche lam,
Ende daet sier comsten ons bewijs;
Di biddic dattu mijn hulpe zijs.
An hem die galt der zonden boete
Dat hi mijn zonden vergheven moete.

Naer Christus leere gaefstu orconde
Des lichts met dinen helichen monde,
Daerna dat was verlanghen groot;
Du waers beghripere der zonde,
Dies di de coninc eerst begonde
Te benidene, ende hi gheboot
Dat men hu in den caerker sloot,
Want du hem begreps int openbare ;
Der coninchinnen seere verdroot
Dattu haerre sonden waers contrare;
Bidt Gode vor mi dat hi mi spare
So langhe dat ic in desen weine
Mijn aerme ziele van sonden reine.

Zalich boven allen profeten ,
Als du daer laechs, so was gheseten

( 25 )

Die Goninc metter coninchinne
Ter tafelen blidelijc om eten ,
Ende wilden haren tijt vergheten.
De dochter speilde om svader minne
Voor sijn tafele, dies hi van zinne
Blide was ende gaf haer een bede.
Doe riet de moeder in dien beghinne
ïe heesghene uut rechter nidichede
Hu heliche hooft ter zeiver stede;
Dies was die coninc eerre ende gram,
Nochtan die bede men daer vulcam.

Sonder toren of wedermoet
Sturte du daer hu heliche bloet;
Hu heliche ziele ter hellen ghinc
So daer, men waende wesen vroet
Dat Christus came in haer behoet,
Dies meniche ziele vruecht ontfinc.
Bidt Gode, den hoochsten coninc,
Johannes, martelare ons Heeren ,
Dat ic mi talre goeder dinc
In desen levene moete bekeeren,
In alzo duechdeliker leeren
Dat ic hu mach naer desen tijt
Sien in de glorie daer ghi zijt.

26 )

3(lcn naaria.

Licht, der zonden deimsterheit,
Ic groete u, blomme der zuverheit,
Edele maecht, vulder ootmoet,
Vor al meskief ende leit
In node weist mijn ommecleit;
Nem ziele ende lijf in dijn behoet.

Sonder ghelike maecht, moeder ende wijf,
Ontfaermicheiden vul fonteyne,
Eewich beware mijn ziele, mijn lijf,
Troost mi, du best mine hope alleine,
Eer mi de \iant brinct in weyne.

Coninchinne Maria,

Alle moghen wi secghen met minnen

Tote di : Salve, regina!

Edel vor alle coninginnen

Loven mach men di verre ende na;

Ja , al dat leift ter werelt binnen.

Nu helpt dattic mijn zonden dwa ,

Ende ic den viant moet verwinnen.

( 27 )

Ghenadiche, ontfaermiche aducate ,
Hope int leven ende in de doot,
Elpt mi dattic de zonden late;
Rouct mijns te tijt, het es mijn noot.
An uwen troost ic mi verlate,
Ets recht;, want mine mesdaet es groot;
Rike mac mi ter zielen bate,
Troost mi in allen wieder wederstoot.

Ic groet u, lelie uutvercoren,
Ave Maria, zo dinghel zeide,
Noit ne was no en wart gheboren
Niemen te zulker werdicheiden;
In hu es alle ontfaermicheide.
Ic biddu , vrauwe, dies wilt mi horen,
Ne iaet mi emmer niet verloren.

Tempel Gods, vercorne zale ,
Ruste wan dine omoediche name ;
Uute den hemele cam te dale
De Godszone in dinen lechame ;
Elpt mi te mijnre zielen vrame.

Ruste zo hebstu ons ghewonnen ,
Vrauwe, bi di was pais begonnen
Ende vrede, die Adam ons verloos ;
Bi onzer mesdaet so was ontgonnen
Int cruus u kint met bloede beronnen ,
Nemt mi in hoeden, vrauwe, altoos.

( 28 )

Al vul smerten tzwert van rauwen
Dor dine moederlike herte ghinc,
Reine maecht, alstune moestes scauwen
Int cruce daer hi omme sterven hinc
Alzoo ghewaerlike , so zijt met trauweo
Elpiche mi, talre goeder dinc ;
Naer dit lijf mi ten hemelen brinc.

Vrauwe, fonteinne vul van ghenaden,
Vrauwe , die zonden mach ontladen ,
In hu es alle medecine ;
Leedre alre hoochst van graden ,
Laet mi den viant niet verraden;
Eer ic ghenake mine fine ,
Maec mi staerc ten dienste dine.

Maria, mijn sin verlichte ende pure,
An di zo keere al mijn ghedachte,
Kent, vrauwe, hoe cranc es mine nature ,
Ende twederstaen es cranc van crachte.
Leer mi, aerme creatuere ,
An di te voughene mijn ghedachte.
Rouct mijns, vrauwe, ter lester ure,
Eer ic valle in der hellen nachte.

Conforterighe der zondaren,
Onze -V· zinnen wilt bewaren,
Pine des viants es te groot;
Pijndi ons thelpene eer wi mesvaren,
Ic weet wel ons mach niemen daren;
Nu help ons, vrauwe, wi hebben noot.

{ 29 )

Ic kenne mi, vrauvve, zeere mesdadicli;
An hu roupic : « Ghij zijt ghenadich,
Nem ziele ende lijf in dijn bestier.
Ic bem van zonden zeere verladich,
Als ic mijns niet ne bem beradich.
Nemt van mi Lucifers dangier ,
Int oordeel zijt mijn vrient ghestadich ;
Acht mijns dat ic als een versmadich
Niet ne vare int helsche vier. »

Hier waren ter eere van Onser Vrauwen
Van Brugghe peilgrinen een deel;
Leist elke clauze so mochdi scauwen
Sonder langhe elx name int capiteel;
Telker clauze een name gheheel.

^albe iftegina.

Sonder smette, saliche roze ,
Acoleye preciose,
Lelie vulder zuverheit,
Verbiddiche der zonden noze,
Ewich licht gloriose,
Raye vulder helicheit,
Eighin woonst der triniteit,
Ghelijc ons die scrifture zeit,

( oO )

Ja , boven der naturen glose,
Neemt ons in u ghenadicheit,
Als ons dat sterven wert bereit,
Maect ons vri ter laetster pose
Jeghen alle de helsche bose.

Soete moeder, reine maghet,
Helpt ons eer ons die viant jaghet
Roukeloos in sijn venijn;
Jammerlike sijn wi gheplaghet,
Comdi niet bi ons als men vraghet
Om onse daden in den fijn.
Rouct onser die besondicht sijn
Dat wi ontgaen der hellen pijn ;
In ons te heipene niet vertraecht,
Ende doet ons scauwen tvs^erde anschijn
Van hem, die watre maecte wijn.
In duechden ons vor hem ghewaecht
Ten ende als elc sijn oordeel draecht.

An hu , vrouwe, roupic ghenaden
Dat ghi mi wilt staen in staden
Van hu te dichtene Salve;
Teedre , alrehoochst van graden ,
Claerheit, dies niement can verzaden ,
En ware dat woort wi hadden wee.
Doe dinghel Gods sprac : Ave!
Omoedelike so spraec si u mee :
Ecce ancilla ; sonder beraden
Troost ons eer ons de tijt ontgre;
Salve mater gratie,

( 31 )

Puert ons van zonderliker traden ,
Eer ons die viant brinct in scaden.

Salve moeder, regina mede ,

Vertooch ons dine ontfaermichede ,

Overvloeiende in alre tijt.

Salicheit der meinschede,

Tempel der drievoudichede,

Regina bestu ghebenedijt;

Alzo edele als ghi zijt

Sone was, sone is, sone wert ghewijt.

Alleine wonstu den hoochsten vrede,

Laet ons hier so lanc hebben respijt,

Van zonden te sine vri ende quijt,

Ende behoue ons, vrouwe, met uwer bede ;

An hu so staet ons zalicheit.

Dor dijnre ontfaermicheden name

Tree ons uter sonden brame,

Ende brinct, vrauwe , ter rechter strate;

Claerlic in onsen zin versame

Lelien sulc als u betame,

Altoos t'onser sielen bate.

Moeder vulder caritate,

Aensich ons weic hers sonder mate,

Misericordie ons wel betame;

Up u, ie aerme, mi verlate,

Soete ontfaermiche advocate,

Helpt ons, du drouchs tonser vrame

Christus in dinen lechame.

( 32 )

Vrouwe , ontfaermiche coninghinne ,
Rayen daer alle zoetheit es inne,
Ende licht daert al bi es verclaert,
Salich waerstu van beginne,
Fondament, daer God zijn minne
In heeft up ons gheopenbaert.
Lof gheven di uut milder aert,
Inghelen, meinschen , wat ye ghewaeri,
Ja , alle godlike seraphinne ,
Helpt ons dat ons niet ontvaert,
Vita dulcedo, vrouwe vermaert,
Ende spaert ons , die zijn broosch van aert,
An hu so staen al onse ghewinne.

Du best moeder ende maghet reine,
Troost ende onse hope alleine;
Ende God heifti daer toe vercoren,
Selve wert hi in di ghemeine,
Vrouwe, ghi wort moeder dan es....
Sonder pine ende sonder toren ,
Puer ende suvre als te voren;
In pinen waren wi verloren.
Ruste brochstu in desen weine.
Haelt ons met hu ten hoochsten coren,
Maria, rose sonder doren ,
üwes ghelike ne was negheine ,
Spes nostra sidi fonteine.

God groetu, so mach blidelijc
Elc tot u segghen ende nerstelijc :
« Moeder, du hebs ons verloost,

( 33 )

Ende daet den here van hemelrijc

Neder commen in eerderijc

Tonser vromen , die waren ghenoost,

Ende sloerf om ons te ghevene troost.

Salve , zuut, west, noort ende oost

Hebstu ghewonnen raoederlijc,

Troost ons, want elc dijnre hulpe ghe...

Fel es de viant ende gheboost,

Laet ons ontstaen ghenadelijc ,

Ende dat wi vlien der hellen slijc.

Nu , vrouwe ontfaermich ende ghenadich ,

Te di roupen wi, die zijn mesdadich ,

Ende vul ghebreckeliker zonden ,

Swaerlic besmet ende seer verladich ;

Jouwe hulp, vrauwe, es so gheradich ,

Negheen meinsche en cant ghegronden.

Hu loven wi met allen monden ,

Ad te clamamus tallen stonden ,

Confortereghe ghestadich,

Lost ons van den helschen honden,

Altoos willi ons verslonden ;

Gracht ghef ons hera te zine versraadich ,

Rechtvarich ende in duechden dadich ,

In di so hoopt elc zondich lijf,

Moeder, maghet ende wijf,

An di so roupen wi meere ende minder :

« Rouct onserofwi sijn kaitijf. »

Op di so roupen wi even stijf

Met herten, wi aerme kinder.

Vul ellenden hier ende ghinder :

( 34 )

« Altoos wilt wesen ons bewinder,

Lost ons te tijt vor tsfiants kijf;

Laetstu hena staen na onsen inder,

Ende du dan niet best ons ontbinder,

Exules filii Eve gherijf,

In doghene cliven wi even stijf.

Al vul gratiën, roze root,

Helpt ons in allen wederstoot,

Recht eist dat elc dijr hulpen aenva;

Godt bi den inghel di ontboot

Ons te heipene uter noot.

Ave, gracia plena,

Dominus , ende daer na

Woortsu sijns vul, Maria ,

Ontfaermet onser, deen ende groot,

Craehtelic ons te hulpen sta ;

Ad te suspiramus, sla

Tonswaert dijn oghen in dure der doot,

Aelt ons metti in Abraems scoot.

Na der schrifture orconde.

0 Vrouwe, so bestu van Gods monde

Salich, helich, ghebenedijt,

Ten mochte noit, no het en conde

Refuus ghepeins van enicher zonde

An di ghecomen , tenigher tijt:

In dinen gheest was God bevrijt,

Lofs ghi alles waerdich zijt,

Laet u ontfaermen taire stonden

Ons zuchten, ons weenen ende ons ghecrijt,

So dat wi keren ons jolijt

( 35 )

Te di, gemerites et flentes uut gronde;
Vrouwe, ons troost bi di begonde.
O Vrouwe, die zijt boven der manen,
Sonne, die in elcker banen
Met uwer rayen bescinct gratie
In dit allendiche dal van tranen ,
So wilt te duechden ons vermanen,
Ende hoet ons vor tsfiants temptatie;
Rouct onser, so dat onse nacie,
In hac lacrimarum valle spade,
Crighe de zonden of te planen.
Ontfaet, vrauwe, ons salutatie,
Ruumt ons van allen falatie,
Daer ons de viant bi mach tanen ,
En es hier tsine maer een wanen ;
Sterre zi di, die den nacht
Ons ten lichten daghe hebt bracht,
Ciaerheit vul van shemels dauwe,
U bidden wi, ghi hebbes macht,
Laet ons te tijt des viants cracht
Ontstaen, dat wi uut sinen ghelauwe
Sijn. Eya, ergo, weest up trauwe
Advocata nostra, vrauwe,
Dat ons dijn edele werde dracht
Niet en zende in ewichen rauwe.
O Vrauwe, als men elx ordeel scauwe,
Sijt ons vorsprake, ende ons bewacht
Crachtelic vor tsfiants geslacht.
O Alre omoeden exemplaer,
Neemt ons in hoeden, speghel claer ,

( 36 )

Vrijt ons voor den helschen vos,
Ende dine ontfaermiche oghen staer
Recht up ons in den lesten vaer;
Tlijf es hier in mesdaden gros,
Helpt ons van zonden maken los,
Eer ons tot hem der hellen ros
Trecke, ende stiert ons altoos naer
Illos tuos misericordes oculos,
Hier in dit aerme eerdsche mos ,
Ende dat wy moghen openbaer
Scauwen die vruechden sonder jaer.
Van hoverden ende van nide
Maect ons vri, dat wi te tide
Bekeeren ter omoedicheit,
Ende van luxurien ende van stride
Niewer in te werdene blide ,
En sie der sielen zalicheit;
Doet ons altoos zijn bereit
In werken daer Gods eere in leit.
Gomt, keert u oghen ghebenedide
Tonswaert, want ons nauwe steit,
Vul smetten es ons vleeschich cleit;
Maria, ad nos converte stide,
Fel es die viant van beride.
Raeye, daer dheliche gheest in sceen ,
Vrouwe, ende wilde vleesch ende been
Glaerlijc bin uwen live ontfaen ;
Toedoen no hulpe ne wasser gheen
Van niemen dan van Gode alleen;
Met minnen haddi hu bevaen.

( 57 )

υ gaf hi cracht ende rein vulstaen ,
Ende moeder ende maghet sonder waen ,
Noit maghet en was so reen ;
Te tijt helpt ons van zonden dwaen ,
Reine, so dat wi scouwen aen
Jhesminne , die den helschen steen
Scuerde, ende sprac sire vrienden ween.
Tempel Gods, vercoorne zale ,
Vertoocht ons in den lesten male
Jhesuse, dheliche vrucht van di;
Na desen levene so hale
Ons so dat ons niet en fale
Benedictum fructum ventris tui;
In allen node, so stant ons bi,
So dat die ziele behouden zi.
Puert ons van zondeliker quale ,
Ontfaet die bedinghe van mi ,
Salve mater Domini,
Troost mi, want ic in zonden dwale,
Helpti mi niet ic neder dale.
ο Glorieuse, vercoorne bruut,
Coninghinne, die den tribuut
Hebt verwonnen van vrau Yeven ;
Christus cam des levens fruut
In di ghedaelt, die di saluut
Lieflic ontboot sonder brieven ;
Int cruce hinc hi tusschen twee dieven,
Vercoorne maecht, laet u ghelieven
Mi hem taenziene na slevens uut;
Ontbiedt ons vor des viants grieven,

( 38 )

Sijt ons secours vor al meskieven,

Toocht ons na dit levens uut

Eewelic des hemels cruut:

Nobis post hoe exiliutn.

Diva flos, dei templum ,

Et virgo, vrouwe ghebenedijt,

Ostende na dit levendum

Claerlic dinen zone Jhesum.

Lost ons in die laetste tijt,

Ende quijt ons vor des duvels nijt,

Moeder, ondoe den mantel wijt,

Ende dec ons aerme, al niet som ;

Ne sijn wi niet van di bevrijt

So blijf wi eewich in subdijt;

Ontraec wi in de weghen erom ,

Pijnlic bliven wi int ghedrom.

Ic aerm meinsche, zere bezondich ,

Aenroupe di ende dijns vermondich ,

0 Clemens, vul des hemels gave,

Dijn kijnt so saechstu anghen wondich,

Van rouwen waerstu so dorgrondich,

Liever moeder, sciet nie kints ave ,

Claghende ghinstu tsinen grave.

Jan was dijn troost, dijr herten lave,

Sulc wissel en was noit niemen condich ,

Vrijt ons voor den helschen rave

Int ende ^ dat hi ons niet en scave.

Rouct mijns, ende maect mi duechden —

Ghierich es hi ende verslondich,

O pia gloriosa Ave,

( 39 )

Regina vul alre raedecine,
Gratia beata mater Dei;
O dulcis, onser alre pine
Muechstu metter ghenaden dine
Al verbidden ; memento mei!
Raeu es mijn leven als een ei,
Ic bem nu hier ende morghen wei,
Alte onzeker es hier te zine,
Antreckel es der zonden rei.
Maria, hoet mi vor tghescrei,
Ende vor die ewiche karine ;
Nem met di de ziele mine; Amen.

In dese Oratie es verclaert
Al uute Salve Regina;
Neimt van boven neder waert
Vorsienlic so eist gheopenbaert,
Also als icker mi an versta,
Niet dat ic dichter bem vermaert.
Hu biddic sondich sere beswaert,
Voor mi een Ave Maria
Leest dat mi God so langhe spaert,
So dat ic mi van zonden dwa
Te tijt eer mi hier tlijf ontga.

{ 40 )

ï|et Hptien «egjiü»·

Iknedicite, Dominus,
Almachtich God, hereJhesus,
In uwer handen ghevic mi,
TJ helighe gracie sta mi bi,
So dat mijn bede si bereit
Tot mjner zielen zalicheit,
Wat ic te biddene besta ;
Mine besmette zinnen dwa
Van ghepeinse der werelt lette.
Mine memorie ic an di sette,
So dat di bede mire memorie
Werde ghehoort in uwe glorie;
Here, uwe ghenaden grondeloos
Verleent mi, so dat ic altoos
U minnen moet in al mijn doen ,
Ende ontfaet mijn orisoen.

Pater Nostei-, ctc.

O Here, al bem ic zere bezondicht,
Laet mir herten zijn ghecondicht
Hu zwaer torment sonder ghelijc,
Ende dat ic hier up eerderijc
Met minen tranen so bedouwe
Dat icker ne beseffen scouwe;
Mine berde herte so verbreke
Dat soe met uwer minne ontsteke,

( 41 )

Ende mi dit eewiche toeval
Niet so bedwinghe hier int dal,
Mijn ziele en si in een versamen
Ter uwer helicher werder name.

Pater Koster, etc.

O Here, drievoudich God in een ,

Stiert in mi berauwich ween,

Soe dat mijn herte met u lide,

Dat ghi u liet te Maetentide

Cussen , vanghen ende verraden,

Ende van den Joden zere versmaden

In het hoveken daer si u vonden.

Daer gaefdi u vor onse zonden

Ende zweetet water ende bloet.

Dien overvloeyenden omoet,

Die ghi daer toghet tonser vrouden,

Gerechte wi ghedincken souden ;

Want ghi die God waert, here , alleine,

Gaeft u om ons te desen weine;

Wi aerme, die te zonden leven ,

Nu we cuenen u niet weder gheven

Dad wi vergolden dese scout,

Die ghi gaeft om ons behout,

Niet dan een bekennen daer,

Uwer bittrer pinen swaer ,

Ende dat hu elc met herten minne.

Nu helpt mi, here, dat ic ghewinne

Sulc beweenen ende sulc screien

Dat hu mijn leven moete greien.

Pater Noster, etc.

6

( 42 )

ο Here, die almachtich zijt.
Te Priemen daedsi u despijt,
Ende leeden u, ten selven stonden ,
Versmadelike ende vast ghebonden ,
Voor Pylatuse, haren prelaet,
Ende refuseerden uwe daet.
O Heere, diet al heift ghewracht
Hemel, eerde, dach ende nacht,
Ende datter binnen es bevaen ,
Ghi liet u spotten ende slaen,
Als een der minster creaturen.
Nu willic mijn aerme herte puren
Van der weilden hier op eerde,
Ende van der stinckender hoverden;
Want ie aerme niet weirdich zi
Der pinen, die ghi leet om mi,
Ende ic mi hier so soude draghen ,
Mijn leven en mochte u behaghen ;
Dies leent mi, here, sulc toeverlaet
Dat ic ghekenne goet ende quaet,
Ende ic ghecrighe sulc een gruwen
Dat icker tquade bi mach scuwen ,
Ende ic hu minnen ende kennen lere.

Pater Noster, etc.

Al Tiertse tide , lieve here,
Waerdi ontcleet al moedernaect,
Ende onder viande gheraect;
Nochtan so waerdi selve haer vriend.
Onnoselike ende onverdient

{ 43 )

Met gheselen si u tlijf dorsloughen.
Omoedelike ghinc di u voughen
Selve te stane an die columme,
Ende liet hu slaen al omme ende omme
So seere, dat men niet en sach
Dat yet gheheels an u leden lach,
Uut groter minnen ende uut trouwen,
Hu helich vleesch van duerhouwen.
Uut groter minneu ende uut trouwen,
Verleent mi, here, mijn aerm vleesch
Te dwinghene in der zonden eesch ,
Ende mi dat bitter ghesel-slaen
So mijn herte moet duergaen,
Dat icker bi mijn aerme ziele
Ghecrighe uut desen aermen wiele,
Te tijt eer mi de viant plaghe.

Pater Noster, etc.

Wel, lieve here, te Middaghe

Drouchdi selve u cruce zwaer,

Ende clomter mede up Monte Calvare,

Up den beerch van dier justicien ,

Daer u die Joden bi malicien

Soe jugierden valschelijc,

Dat ghi verdrouch omoedelic.

Ghi, die alleine waert here van rechte ,

Gaeft u over onder cnechte,

Die niet en wisten wat si daden,

No recht ne kende no ghenaden.

Here, ghi wistet al alleine,

( )

Ende caemt in desen eerdschen weine,

Etide wildet dese pine doghen

Om ons te lossene, ende te toghen

Vulmaecte minne ende omoedicheit.

Ic aenroupe uwe ontfaermicheit

Dat soe mi so houde in dien ,

Dat ic up eerde al mijn ghesscien,

Eist pine, eist anxst, eist quaet, eist zoet,

Te uwer eeren liden moet,

Ende uwes ghedincke so in desen

Dat ghi mijn hoochste gheer moet wesen.

Pater Noster, etc.

0 Here, die de zonden of dwoucht,
Te Noenen so waerdi ghevoucht
Ant cruce , dat ghi selve brocht,
Daer toe die Joden hadden ghesocht
Ende vonden bloncke naglen drie;
Sulcke pine en zach men nie !
Si sloughen u handen duere.
Dit leet uwe edele natuere ,
So dat die zenuwen entie adren
Moesten buten haer vergadren ,
Ende scieden in dat staercke recken ;
Want zi met coorden moesten trecken
Uwe heliche aerme toten gate ,
Dat voorder stont dan rechte mate.
Daer na dorsloughen zi u voeten ,
ο Here God, dat bitter wroeten ,
Dat hu daer gaf die naghel blonc,

i

( 45 )

Ende des hamers grote swonc,
Die de naghel al duere dreef!
So dat u niet ant lijf eo bleef
Een zenuwe, no een adre mede,
Soe en stont ghespannen an u lede.
Een crone brochten si, ghewronghen
Van scaerpen doornen, die zy zwonghen
Op hu hovet ghebenedijt,
Ende woelden ii ter selver tijt
Die tacken in u heersene diep,
So dat bloed al over liep
Hu Godlike anschijn wredelic,

Daer ons af cam.....

Daer na zi dat cruce upheven
Dat uwer herten moeste gheven
Dat sacken ende dat herde. . . .
Dan mocht ghere pinen gheliden
Tote si u up hadden gherecht.
O Here, daer ghi hinct ghehecht
Al vul wonden ende vul smerten ,
Daer cam een dorst te uwer herten,
Dat was na onse zalicheit,
Ende als ghijt zeit was u bereit
Van den Joden bittren dranc :
Galle met aysine ghemanc.
Omoedelike wildijt ontfaen ,
Doe zeidi : « Here, hets al vuldaen. »
Hier mede gaefdi uwen gheest,
Die welcke wese mijn vulleest,
Dat ic den minen so moet gheven

( 46 )

Dat hi bi hu daer es verheven.
Hier na cam met groten ghere
Die blende Jode metten spere,
Daer hi u naer int herte stac,
Daer water ende bloet uut sac.
Dat heliche water ende dat bloet
Up des blenden oghe ontstoet
Daer hi de blentheit mede verdreef,
Ende eweliker ziende bleef.
O Here, mi doet mir herten smaken
Hu liden , dat ic mach gheraken
Uut deser zwarer deemsterheden
Van den zonden hier beneden ,
Ende ic ghedincke so uwer pine
Datter bi de ziele mine
Ten laetsten come, sonder vaer,
Daer zoe u mach scouwen daer
In de glorie van uwen rike ,
Van eeuwen teeuwen eeuwenlike.

Pater Noster, etc.

0 Lieve here ghebenedijt,

Daer na alse cam ter Vespertijt,

So waerdi van den cruce weder

Daer gheleit ter eerden neder.

Hu werde moeder u ontfinc,

Noit en sach men drouve dinc

Dan soe daer an u moeste scouwen;

Dor haer so sneet dat sweert van rouwen ,

Daer Ancelmus vele of screef.

( 47 )

Den groten rouwe die soe dreef,
Die moete mi so comen in,
Dat icker bi ghesalicht bin ,
Ende icker trike bi ghewinne ,
Daer zoe bi u es Coninghinne.

Pater Noster, etc.

Jhesus Christus, spegel claer,
Te Complien, cort daer naer,
So waerdi gheleit int graf;
Al de werelt hu begaf,
Sonder u moeder ende Jan.
Moeder herte nie ghewan
Sulken rouwe ende sulc leit,
Als zoe van u dede een ghesceit.
Ten derden daghe ghi verreist;
Heer God, nu so weist
Mijns ghenadich, als ic verrise
Dat men mi metten salichen wise.

Pater Noster, etc.

Vader, sone ende helich Gheest,
Almachtich God ende een vulheest,
Die in so groter omoedicheden
Aensaecht tverlies van hier beneden,
Dat bi Yeven al toequam
Doe di zonde eerst annam ,
Die ghi weder hebt verjaecht,
Ende daeldet in een zuver maecht,
Ende ghedoghet hier op eerde

( 48 )

Pine, versmaetheit ende onwerde,

Ende hebt den wech ons wel verwijst.

Ic biddu, here, dat ghi spijst

Minen crancken gheest van binnen

Met duechden ende met uwer minnen.

Mijn herte voucht gedinckich tsine

Up uwe bittre zware pine;

Mine V zinnen wilt so dwaen

Dat zi nieuwer na ne staen

Ten zi mire zielen zalichede,

Ende wilt mi hoeden telker stede

Vor scande, vor zonde, vor scade,

Met uvrer godliker ghenade.

Al deser werelt tribulatie,

Daer toe der vianden temptatie,

Daer tjeghen gheift mi cracht ende macht

Dat iet verwinne dach ende nacht,

Ende dat ic hier sulc leven leede

Dat ic van u niet en sceede,

In moet u scouwen in u rike

Van eeuwen teeuwen eeuwelike.

( 49 )

aifae jHaaiia»

Ave, vul des hemels gratie,
Reine moeder pure,
In u cam metter salutatie
De here der nature.
Vrauwe, verdrijft van mi temptatie ;
Mijnherte, mijn zin bevuro
Dat ic u mach doen visentatie
Met beden deser ure.

Ave Maria, etc.

Maria, soete , werde name,
Alre hoochst verheven;
Al tgheslachte van Adame
Ware verloren bleven,
Ne ware dijn suver lechame,
Daer langhe of was ghescreven.
O Vrouwe, hoet ons vor sonden blame ,
Wi snevers in dit leven.

Ave Maria, etc.

( 50 )

Gratia hebdi ons ghecreghen,
Maghet ende zuver moeder,
Bi u es God tot ons gheneghen ,
U kint ende onse broeder.
Wi hadden, ne waerdi gheleghen ,
Noch in tsviants loeder,
Vrouwe, al eist dat wi sonden pleghen ,
Te tijt sijt onse behoeder.

Ave Maria, etc.

Plena van des hemels dauwe ,
Dan mach u niet ghebreken ,
Uut uwer bede, hemelsche vrauwe,
Alle ghenaden leken.
Wie aen u roupt met goeder trauwe
Ghine cuenten niet versteken;
Lost ons, vrauwe, uut allen rauwe ,
Ende vor des viants treken.

Ave Maria, etc.

Dominus hadde u recht vercoren

Als sine vercoren zale;

Hi wilde van u sijn gheboren,

Ende cam in desen dale.

Al dat te voren was verloren

Verlossedi altemale;

Hoedt ons, vrouwe, vor allen toren ,

Ende vor alre ander quale.

Ave Maria, etc.

( 51 )

Tecum roupen wi ghemeene,
Die vul sijt van ghenaden ;
Hets recht, u bede mach allene
Allen last ontladen.
En es sondare groot no clene ,
Ghine moetene beraden;
Ic hebbe zonde menighe ene,
Nu staet mi, vrauwen , in staden.

Ave Maria, etc.

Benedicta ver alle wiven
Sidi vul zalicheden,
An u ne mochte nie becliven
Ghepeins van dorperheden;
Maer een rein omoedich
Was vast in u besneden.
Werde vrauwe, helpt ons verdriven
Den viant tallen steden.

Ave Maria, etc.

Tu, ontfaermiche coninghinne,

Troostiche der zondaren ,

Verlicht mine aerme crancke zinne,

Die nacht ende dach verswaren;

Mijn zonden zijn groot, mijn duecht es dinne,

Ic vreese nu vor mesvaren,

Bidt uwen zone dor uwe minne

Datti mi wille sparen.

Ave Maria, etc.

(Μ)

In muUeribus, werde maghet,

Den prijs hebdi ghewonnen ;

Daer omme eist dat ghi crone draghet,

Verheven boven der zonnen.

Langhe wasser na ghevraghet

Dat bi u was begonnen ,

Wilt mi eer mi de viant plaghet

Uwer helpe jonnen.

A\e Maria, etc.

Et benedictus sijn alle die gene,
Die uwe name eeren ;
Uwe vulmaecteit es so scone ,
Des prijs moetic onberen.
Vrouwe, metter hemelscher crone.
Doet ons met u gheneren ,
Als u ghebenedide zone
Sijn vonnesse sal keren.

Ave Maria, etc.

Frucius werdt al openbare
Elcken daer vor oghen,
Up den dach, die wi met vare
W^el verduchten moghen.
Toocht hem , moeder, werde care ,
Wat hi heeft ghesoghen ,
Ende doet so vele dat hi ons spare
Vor dat langhe doghen.

Ave Maria, etc.

( oS )

Ventris heifti hooch verheven

Bi hem in sijn rike,

Vrauwe, daer sal hi met u leven

Met vruechden ewelike.

Ghi muecht verbidden , hi mach vergheven ;

Bidt vor ons eenpaerlike,

Wi aerme, die in sonden sneven,

Dat hi ons niet beswike.

Ave Maria, etc.

Tui, maghet, moeder reine ,
Ne moghen wi niet derven ;
Want an u staet onse hope alleine ,
Ghi moet ons troost verwerven.
Der werelt toeverlaet es cleine ,
Ende emmer moeten wi sterven ;
Wijst ons aerme al ghemeine
Ter eweliker erven.

Ave Maria; etc.

Amen, amen , tallen stonden ,

Vor alle creaturen,

Dat ons God in zwaren zonden

Niet ne late gheduren.

Ic bem zondare, ic wils u monden,

Mi rauwets teser uren,

Maria vrouwe, sijt een orconden

Der broosheit mijnre naturen.

Ave Maria, etc.

( 54 )

Staerct minen wille van of te stane,

Ende meerset minen rauwe,

Maect mi ghewillich om tontfane

Penitencie, vrauwe,

Ende cracht van wachtene voort aiie.

So wat ic bescauwe,

Heet mi, vrauwe, in stane, in gane;

üp u ic mi betrauwe.

Einde.

( 55 )

LIEDEREN.

10.

Here God, wie mach hem des beclaghen ,
Die sine gheaouchte crijcht op erde ;
Hoe mach hem dan den tijt behaghen,
Die nie ghewan daer hi na gherde!
Hi es te voet, tgheluc te perde,
Met rechte lijt sijn herte pijn;
Want elc, ende ec neemt gerne tsijn.

Ic weinsche hem heyl op elcken dach,
Die sinen boele hout stede ende trouwe;
Maecht hem gheburen of en mach,

O De melodieii, welke vóór elke lied in het Hs. zich bevinden, hebben wy
op steen doen teekenen en in fao-sirallen onder een verzendings-eyfer hier
"chter bysevoegd.

( 56 )

Dat men geen onsteide an hera scauwe.
Ic gheve mijn steide der liefster vrouwe ,
In wien dat rust die hertze mijn;
Want elc, ende elc neemt gerne tsijn.

Wi maecht beniden eenich-zin
Dat lief ende lief te zamen gheren ;
Want alle bliscap vint mer in,
Ende ooc en can ment niet gheweren.
Tzwaer, het mach eiker herten deren
Dat niders hier in doen venijn ;
Want elc, ende elc neemt gerne tsijn.

Men can ghelijc ende onghelijc
Met vruechden voughen niet in eyn;
Maer altoos es in vruechden rijc
Lief bi lief in trouwen reyn.
Een kerel ghert der vruechden gheyn,
Hi mint den scat, spise ende wijn;
Want elc, ende elc neemt gerne tsijn.

Selver, gout ende dierbaer steine
Jeghen een wivelic aenzien ,
Dat prisic zeker al te cleine;
Want ic sghelijcs bezeffe in mien.
Mijn hertze en can di nicht ontsien ,
ïc ghere vor al die hulde dijn ;
Want elc, ende elc neimt gherne tzijn.

( δ7 )

II.

Wit ende zwart, dat es een snede,

Contrarie int gheliken;

Trouwe, ontrouwe ; stede, onstede,

Aertn man bi den riken.

Dat. . - · een snede bliken,

I____vele dinx diet merken wil.

Hoe sal ment compareren
Scalc, onnozel; reyn , onreyn ,
Rouwe ende solaceren.
Teen moet tander moieren ,
Contrarie lude of stil,
I— veie dinx, diet merken wil.

Lief ende leit, vree ende milde ,

Tzoete bi den zueren ,

Waer eist bevonden het en scilde

Onmeenzaera int ghedueren.

Elc volghet gheerne sijnre natueren,

Al keki duer den bril,

I.... vele dinx, diet merken wil.

( 58 )

Lief ende lief, milde ende goet,

Dit voucht al wel te zamen;

Wie reyn heift hertze, zin ende moet

Sal hem in aerghen scamen.

God geve hem heyl, diet gherne namen ,

Van Meye tote na April;

I____ vele dinx, diet merken wil.

III.

Ich aen ghegheven hertze ende zin

An eene vrouwe goet;

Hoe verre dat ic van haer bin

Soe es mi in den moet.

Ten vruechden anich cranken spoet

Of ic en zie haer lievelic scijn ;

Dan mach mir nicht verghessen zijn.

Liever boel ic nie ghewan,
No nemmermeer en sal;
Eist dat soe mi der dueghet jan ,
Sone claghic gheen mesval.
Mijn hertkin es in vruechden al,
Aisic aenzie de vrouwe mijn ;
Dan mach mi niet, enz.

( 59 )

Hoe soudic dat ghelaten connen ,
Soe es so dueghdelijc;
Met gansen wille willic haer jonnen,
Soe maect mi vruechden rijc.
Nie en vandic haers ghelijc ,
So goetlic es de vrouwe mijn;
Dan mach mi, enz.

Al haddic allen weinsch ghewolde ,
Sone gherdic nemmer bas,
Dan ich haer eewich dienen solde;
Want ich das nie vergas.
Voral dat es of ye ghewas,
Blivic in trauwen haer eighijn;
Dan mach mi nicht verghessen zijn.

IV.

Ghenaden, lieve vrouwe mijn ,

Vor al der werelt uutvercoren ,

Midden in mire hertzen scrijn,

Liever wijf was nie gheboren.

Ic blive verloren

Anich niet die hulden dijn;

Dijn wijflic scijn

Can mi verdriven allen toren ,

Das willic emmer vroilic zijn.

( 60 )

Mijn heil, mijn troost, mijns hertzen gaer,
Staet al an eene vrouwe goet,
Ic diene haer waerlic openbaer ;
An haer so staet mijn zin, mijn moet.
Gheen goet

Coric daer voren meer vorwaer ;
Al mine jaer

So blijfstu in mijns hertzen bloet,
So waer en das ich heinen vaer.

Hoe mochtic das avelaen;

Want mi en ghenoughet geen dijnc bas

Dan haer te blivene onderdaen ,

Ghedinct das ich des nije vergas.

Ghelooft mi das;

Hertze ende zin aenstu ghevaen ,

Wes ich vermaan :

Mijn hertze nie so drouve en was,

Als ich di zie en s! ghedaen.

Ghedinct des, vrouwe in duechden rijch ,
Das ich dan vaste in dijn bedwanc,
Up erde bestu mijn hemelrijch
Dat doet mi vroilic maken zanc.
Sonder vergane

Sal ie di dienen minnentlijch ;
Want dijns ghelijch
Ne vindic nemmermeer, goddanc;
Des wilt ghenadich wesen mich.

( 61 )

V.

Het was een rudder wael ghedaen,
Voer spelen duer sijn lant;
Hi vant in zinen weghe staen
Een joncfrouwe achemant.
Hi namse bi der witzer hant,
Hi seide : « Vrouwe mijn,
Nu wilwi trueren avelaen,
Ende altoos vroilic zijn. »

Si sprac : « Ghi moet onbideii,
Vri edel rudder goet,
Waer salie met u riden ,
Des willic wesen vreet;
U trouwe ghi mi gheven moet
Of ghy verliest u pijn.
Nu wilwi enz. »

Hi seide : « Scone vrouwe,
Ghi staet in minen zin ,
Al haddi mine trouwe
Dat ware u een cranc ghewiii.
Ic wil u geven int beghin
Enen maerc guldijn.
Nu wilwi enz. »

( 62 )

Met eenen grammen moede

Sprac zoe den rudder an :

« Met uwen groten goede

Ic mi niet ghehelpen can ;

Ghevet mi u trauwe ende zijt mijn man,

Dat es de wille mijn.

Nu wilwi enz. »

Hi sprac : « Wildi mi minnen
In trouwen ewentlijc,
Ghi sulter vele an winnen ,
Want ic sal u maken rijc.
Ic blive dijn eighen minnentlijc
Dat doet dijn wijflic scijn.
Nu wilwi enz. »

Hi nam de scone smale

Voren up sinen scoot,

In eenen groenen dale

Voer hi met ghenouchden groot.

Hi cussetze an haer naondeken root,

Hi sprac : « Nu bem ic dijn. »

Nu wilwi enz. »

Hi bleef haer al sijn leven
Ghetrouwelike bi;
God moete hem eere gheven
Hi was van moede vry.

( 63 )

Hi dede der vrouwen, dincke mi,
Gherechte minne anschijn.
Nu wilwi trueren avelaen
Ende altoos vroilic zijn.

VI.

Hout mer in dinen zin ,

Lief vrouwelin tsaer,

Al sijn mijn avonturen cranc ,

Ic hope tlieve sal comen naer.

Al dinct mi tleide wesen lanc.

So waer das ich bin,

Of waer ich henen vaer ,

Du aens mijn hertze in dijn bedwanc,

Doe mir also mijns hertzen gaer.

Hout mer in dinen zin, enz.
Ich blive daer in
Steide al mine jaer,

Met trouwen , vrouwe, sonder vergane.
Doe ich di voer so doet mi naer ,
Ic sal a minlic spreken danc.
Hout mer enz.

( 64 )
VII.

« Ic groetu , vrouwe , op minen heit,
Dijn goetlicheit

Die ghevet mi vruecht in alre tijt;
Noet mer vergheit,
Dies bereit

Mijn dienst in trauwen, des zeker zijt

Ich haen verhoort, gheselle vri,
Du aens een lief vor mi,
Des willic dijnie groeten nicht;
Dune blijfs mer nicht bi
In trouwen , als ic doe di,
Mijn hertze dies in trueren licht.

O vrouwe, hoe solde dat moghen zijn;
Du aens die hertze mijn ,
Vor al dal leift op erde;
In mire hertzen scrijn

50 leicht die minne dijn
In also groter werde. »

51 sprac : « Vindich dat also si
So houti vort an mi;

Ic wille dijns al ghenadich zijn ,

Du blijfs mijn eighen vri.

Ich aen mer ghegheven di,

Dit blijft in gansen tiauwen sijn. » —

( 65 )

« God danke u, vrouwe, der eerlicheit,

Die du mi hebs bereit,

Mijn hertze es nu in vruechden vast;

Te maal mijn leit

Es worden vrolicheit,

Vor di sijn in mi trauwen gast.

Vin.

Here God, of du mi gaefs een wensch,
So gavic eiken man sijn boei.
Die met trauwen minne draecht.

So waer ic een die blijtste mensch ,
Die nie up erde vruecht ghevoel.
Here God , of du enz.

Met rechte es sijn zin, erve ende cinsch,
Die nie ghewan sire hitten coel,
Des bluve arem man gheplaecht.
Heere God, of du enz.

IX.

Sonne no mane nie besceyn

Reinre dinc up erderijc

Dan een wijf in dueghden reyn;

( 66 )

Een wijflic scijn hout mi alleyn,
In vruechden nu ende eewelic.
Sonne no mane nie besceyn
Reinre dinc up erderijc.

Met ganser trauwen ich das meyn ,
Ich blive haer eighin minnentlijc ,
Si es mijn liefste ende liever gheyn.
Sonne no mane enz.

X.

Vrouwe, wilt des in dancke ontvaen
Dat ich di sonder avelaen
Dienen wille in trauwen reyn ;
Mijn zin, mijn moet aenstu ghevaen.
Mijn hertze en can di nicht ontgaen;
Ic blive dijn eighin vry allein,
Up erde en anich liever ghein.

Ic blive di waerlijc onderdaen,
Du gheifs mir vruecht, want ich en aen
Ander vruechden groos no cleyn.
Mijn hope es sonder twifel waen ;
Want al mijn leit constu verslaen.
Vrauwe , wilt des in danke ontfaen , enz.

Doet mer anschijn des ich vermaen ,
Een woort daer ic mach in verstaen

( 67 )

Troost up mijn hertzen weyn ;
Aenstu ghenade an niir ghedaen,
So woldic hertze ende zinne dwaen
Van alre vruecht entrauwen neyn ,
Met vruechden eewelic gemeyn.
Vrauwe, wilt des in danke ontfaen, enz.

XI.

Een wijflic wijf vul reinicheden
Heeft die hertze mijn dorsneden
Int upsien harer zoeter figure,
Dat mi dorgaen heift al die leden ;
Des ic moet leven in onvreden
Om hare minne, die ic pure
Draghen wille in elke ure.
Wat holpt al haddic haer ghebeden ,
Sone acht up mi in gheenre steden;
Want jeghen mi es soe te sture ,
Dies es mi hope ende troost ontgleden.
Een wijflic wijf, enz.

üut alre vruecht hem ic ghetreden ,
Want mijn hertze heeft mi onstreden
Ene die zoetste creature.
In wil an niemen el besteden;
Want edelic zijn al haer zeden ,
Wie vonde een wijf van beter nature ,
Al ghinghe een man de werelt dure.
Een wijflic wijf vul reinicheden, enz.

( 68 )

XII.

Ia noyaelre trauwen fijn ,
Sonder fraude of malengien,
Willic eewich haer dienre sijn ,

. deucht ende vreucht doet si ghescien,

.....haer wivelic soete aenzien

. binnen in mijnre hertzen scrijn ,
Naest Gode so moet dat herte mijn
Altoos bliven haer eighijn.

Al warich heinen over Rijn
Gheheel soude haer mijn herte bliven ;
Want haer wivelic anscijn
En can men uut mi niet verdriven.
Mine bliscap ware niet te scriven
Gaef soe mi troost een lettelkijn.
Naest Gode so, enz.

Hoe mochtich achten eenighe pijn,
Die mi haer minne doghen doet;
Want als die edel duutsche wijn
Mach si verheughen minen moet.
Wat soe mi doet, docht mi niet goet,
Ic ware onwetender dan een zwijn.
Naest Gode so moet die hertze mijn
Altoos bliven haer eighijn.

( 69 )

XIII.

Omoedich, simpel, goedertiere,
Minlic wesende in alre maniere
Es die overscone figure;
Reynicheit es in elcker ure
Ghefondeert in haren persoon.
Recht eist dat cranc es mijn loon,
Ic ne dars haer niet ghewaghen,
Eewich willict helende draghen
Tote mi de doot mijn leven verbiet;
Hets recht, in bem haers werdich niet.

Ghenougeliker dan ic iusiere
Es soe daer ic mi up versiere;
Felheit was nie in hare nature,
Tromve es in haer herte pure,
Minlic, edel, zoete ende scoon
In rechter dueghet sonder hoon ;
Doch VJ'il ic haer mijn liden claghen,
In haer so maghic troost bejaghen;
Neemt so mijns ware als so mi ziet,
Confoort wert mi daer of geschiet.

XIV.

Of ic der vrouwen minnentlijch
Hertze ende zin gegheven aen,

( 70 )

Sone willich voort up erderijch

Met onsteide niet vorder gaen ;

Maer ghetrauwelijc vulstaen

In al mijn doghen groot ende dein.

Dordi allein,

Ende anders ghein,

So hanich tlast in mi ontfaen.

Soe hout mijn hertze in vruechden rijch ,

Haer anscijn es so wel ghedaen;

Ich wil haer dienen zekerlijch

Met trouwen sonder avelaen ,

Myne houtsi nu ghevaen.

Of ic der vrouwen minnentlijch

Hertze ende zin , enz.

Wie soudso mi dan doen bezwijch,
Mijn hertze en zin di nicht ontgaen ,
üp erde bestu mijn hemelrijch,
Ic dinke om haer wes ich vermaen ;
Al mijn leit mach si verslaen
Met harer zoetzer worden ein.
O vrouwe rein,
Sijt mer ghemein ,
Ich blive di eewich onderdaen.
Of ich der vrouwen , enz.

( 71

XV.

In weerbi bilich hoe gheneren ,
De werelt es so sere verdrayt,
Ontrauwe rijst daer trouwe daelt.

Mi dinke zo moet der trauwe ontberen ,
Of men wert nerghens mijns ghepayt.

In weerbi bilich hoe gheneren,
De werelt es so sere verdrayt.

Wat batet altoos trauwe begheren ,
Daer men niet na trauwe en hayt;
Doch bleef geen dienst noit onbetaelt.

XVI.

Ic hadde een lief vercoren ,
Soe es sedert lanc,
Soe hadde een ore verloren ,
Daer toe ghincsi manc.
Soe diende so wel na minen danc,
Seidic neen , soe seide ja;
Nu gaet voren , voren, voren,
Du gaet voren, icvolge u na.

( 72 )

Ic seide : « Soete minnekijn,
Nu gaet met mi;
Ic wille altoos u eighen zijn ,
So waer ic zi.

Mijn herte es u so naste bi,
Mine rouc waer dat ic met u ga ;
Nu gaet voren , enz.

Ic leedese in dat groene

Bachten daverloo;

Haddicker yet mede te doene ,

Dat laet zijn also.

Wi waren beide in vruechden vro ,

Soe leerde mi scieten na de ko ;

Nu gaet voren , enz.

Ic seide : « Scone vrouwe,
Ic bem in u bedwanc. »
Soe boot mi haer trouwe.
Doe riepic : « Goddanc ! »
In vruechden dat ic lude zanc ,
Helpe mi, hare God, hoe vaste ic sta;
Nu gaet voren , enz.

Soe boot mi hare meyne,

Wit als ene cole;

De zuverlike reyne

Maecte mi an dole.

Wi ghinghen so ter minnen scole ,

( 7δ )

Wine consten segghen in nova :
Nu gaet voren , enz.

Soe boot mi haer anscijn ,

Ende zeebare in fransois,

Recht als een ongerich zwijn,

So ghinc haer zoete voys:

« Mi dincke, ic minne gherne iet moys. »

Ic halp haer zinghen re, mi, fa.

Nu gaet voren , enz.

Ic seide : « Lief nu gaeu
Ende ghevet mi eenen ....
Ghelu ende grau
Op haer lief ....
Mijn hertken dat es al ghesont
Als ic mi in der vruechden dwa;
Nu gaet voren, enz.

Soe lichtere haren caproen

Ende seide dier ....

Ic seide wat gadi doen

Ende dies es God ....

Ghi hebt mijn herteken al ... .

Als ic mijn oghen up u sla;

Nu gaet voren , ic volghe u na.

Als ic sach haren ganc,
Spien ic der vreuchden crans;

10

( 74 )

Soe was van houden manc,
Hoe mochte haer lusten mans!
Wielende ghinc soe als een gans,
Had soe gheroupen doe : ka ga :
Nu gaet voren , enz.

XVII.

De capelaen van Hoedelem
Die soude eens nuchtens messe doen,
Die coster die drouch bachten hem
Sinen bouc ende sinen caproen.
Hi seide : « Coster, lieve garsoen,
Nu ganc een lettelkijn met mi;
De bottekalagi de madamoers sondi sondi,
De bottekalagie de madamoers de voustvi. »

XVIII.

Mijn hertze en can verbliden niet,
Als soe niet vroilic up mi ziet,
In wien ic vruechden aen bespiet;
Elpt mi of ic verderve.

m

( 75 )

Mine can gehelpen wijf no man ,
Als soe mi geenre hulpe ne jan
Ic moet van rauwen dwinen dan,
Et es aldus mijn erve.

Mijn lief es leet, mijn heyi verdriet,
Aldus ende wers es mi ghesciet,
Ic biddu, vrauwe, ghedinct mijns yet,
Eer ic van rouwen sterve.

Meerre vruecht nie man ghewan,
Als ic u vroylic scauwen can ;
In can ghesceiden niet daer van,
Eenparich ic mi kerve.

Met vruechden zinghen een vroylic liet,
Allen rouwe van mi vliet,
In hopen wes ghi mi ghebiet;
Elpt mi of ic bederve.

Mijn hertze en can verbliden niet, enz.

XIX.

Wel an, wel an, met hertzen gay,
Die der minnen knechten zijn;
In deere van der minnen vray
God groete haer lievelic anschijn.

( 76 )

Willic ons zinghen een liedekijn ,
Elc groete tsijn, ic groete tmijn.
Nu wilwi treuren avelaen;
Wel of, wel of, met drouven zinne,
Die niet ne draghen reine minne,
Die moeten bachten danse staen.

Heere God, nu geift hem hemelrijch,

Die ghestade bliven sal;

Met rechten trauwen minnentlijch,

Heift hi gheluc of ongheval.

Mijn lopen es sonder ghetal,

Dies es mijn hertze in vruecbden al,

Ic wille haer bliven onderdaen;

Wel of, wel of, met drouven zinne, enz.

Here God , hoet ons vor de vileine,
Die aergher clappen dan si zien;
Sine hebben niet met ons ghemeine,
Soe si ons jonnen moet hem ghescien.
Met boser list si na ons spien,
Hoe nauwe dat wi van hem vlien ,
Haer in den wil ons vruecht verslaen;
Wel of, wel of, met drouven zinne, enz.

( 77 )

m

XX.

Mijn zin, mijn moet, mijns hertzen bloei
Anich so minnenlijch gevuecht
Eewich an eene vrouwe goet;
Sonder verdriet het mir ghenuecht.

Met rechter minnentliker duecht
Altoos ic om haer dincken moet;
El niet mijn hertz , mijn zin verhuecht,
So gheift mi tallen vruechden spoet.

Mijn zin , mijn moet, mijns hertzen bloet, enz.

Mochtic noch van haer sijn behoet,
Also mi minne an haer bewuecht,
Eer mi nature sterven doet,
So waric vro vul al der vruecht.

Mijn zin , mijn moet, mijns hertzen bloet, enz,

XXÏ.

Ic quam in een prieel geghanghen,
Daer vandic twee ghelieven staen,
Den tijt en consten niet verlanghen;
In anders arem waer si bevaen.

( 78 )

Hi sprac haer also minlic aen :
« Vrauwe, mijns hertzen liefste reine ,
In wilde nummer avelaen,
Du best mijn liefste vrouwe alleine. »

Mettien so sprac die scone vrauwe ,
Lachende also vriendelijch :
« Mijn boel, wien ich so wael betraawe ,
Liever gein up erderijch ;
Des muechstu wael gheloven mich. »
Doe boet soe hem haer wivelic scijn ,
Ende seide aldus so minnentlijch :
« Lief du aens al die hertze mijn ! »

Hi sprac : « Here God, twine mocht ghescien
Dat dit bleve eewelijc gestade ,
So mocht wi vroylic vruechden plien ,
Nu duchtic mi altoos der scade.
Als lief wert leit, dan eist te spade,
Hem die up onsteiden achten cleine;
God, verde ons tween van sulken quade,
Du best mijn liefste vrouwe alleine! »

Dat edel wijf van reynre aert

Sprac aldus met wisen zinne :

« Waer trauwe met trauwen es ghepaert,

Dat es een recht gestade minne.

Of ic mijn boel gestade kinne

Sal ic hem onghesteide sijn ?

( 79 )

Mijn herte en heift gheen ontrauwe in,
Lief du aens al die hertze mijn ! »

Van deser tale wart hi verblijt,
Hi cussetze aen haer mondeken root,
Daer mede so corten si den tijt;
Want soet hem waerlic nie verboot.
Sijn hooft leidi in haren scoot,
Met cussene bleven si ghemeine ;
Hi seide altoos met vruechden groot :
« Du best mijn liefste vrouwe alleine !

Als ic dit sach ic wart bescaemt,
Mi dinke in core daer voren gheen goet,
Ende ic so minlic ware verzaemt
Met haer, die mi verbliden doet.
Vroilic mijn hertze ende ooc mijn moet!
Met vruechden leven sonder pijn,
Daer toe so anich cranken spoet^
Nochtan heift soe die hertze mijn!

ΧΧΠ.

Mijn herte onbiedt u lieven dach,
Alleine vrouwe mijn,
Reinre wijf ic nie ghesach
In trouwen also fijn,
Ende ic wil u ghestade zijn.

( 80 )

Mijn zin, mijn moet, wat ic vermach ,
Aenstu, mijn wijflic scijn,
Recht dwincstu mi al sonder slach ,
Ic bem te male dijn,
Endeic wil u ghestade sijn.

Myn herte onbiedt u lieven dach, enz.

Maenstu al sonder verdrach,
Al varic over Rijn ,

Rouct mijns, mijn vrouwe , hoort mijn gheclach,
lont mi recht loon na pijn ,
Ende ic wil u gestade zijn.

Mijn herte onbiedt u lieven dach , enz.

XXIII.

Melancolie dwinct mi de zinne
Allein up hem en anders gein ,
Reinre wesen van beghinne
Ic nie verzinde dat dit ein ;
Et es alst was nu blivet reyn.

Mi en rouc wat wene ic ghewinne
Als ic u zie , verlieflic grein ,
Recht bezouc doet dat iet kinne ,
In trauwen rein , niet als vileyn ;
Et es als was nu blivet reyn.

( 81 )

Met steiden blivic vaste hier inne,
Alle vruecht es mi te dein.
llouct soe mijns met vrientlic minne,
In hopen vindic bate allein ;
Et es alst Avas, nu blivet reyn.

Mijn trauwe es vast, mine ontrauv?e dinne,
Arech es met mi onghemein :
Rouct mijns, mijns hertzen coninginne,
ïc houdu over capiteyn ;
Et es alst was, nu blivet reyn.

Melancolie dwinct mi de zinne, enz.

Mijn hertze heift groot verlangen in ,
Das ich so verre van haer bin,
Wien ic met trauwen diene.

Ic wille, in can ; des truert mijn zin ,
Mijn hertze heift groot verlanghen in.

Mine can verbliden gheen gewin,
Vor ic u sie , lief vrouwelin,
Des staet mi vruecht tontvliene.

Up hope ic leve , des treuric min ,
Doch heift mijn hertz verlanghen in.

11

m

( 82 )

Ic weinsch u heil, wes ich beghin ,
AI es mijn heil van vruechden din,
Ic hope u vroylic tsiene.

Mijn hertze heift groos verlanghen in , enz,
XXV.

Mijn hertze, mijn sin, so waer ic bin ,
Anich u, minlic vrouwe, gegeven;
In core daer voren gheen ghewin,
Ende icyet sonder u soude leven.

Mi en huecht gheen vruecht, wes ich begin,
Als ic u niet mach sijn beneven ;
Ich dinke up ander meer no min ,
Eewich sidi in mi ghescreven.

Mijn hertze ende mijn sin , so waer ic bin ,
Anich u , minlic vrouwe , ghegeven ;
In core daer voren geen ghewin ,
Ende ic yet sonder u soude leven.

Met trauwen blivic vast hier in ,
Alle ontrauwe. aenstu nu verdreven ;
In ziele, in live, in moet, in zin ,
Es niet dan ghi alleine bleven.

Mijn hertze, mijn zin, so waer ic bin , enz.

( )

XXVI.

Negheen solaes vor vrauwen minne,

Si sijn van herten reine.

Het lach een wijf van frisschen zinne

Bi haren boele alleine ,

In anders arem vast ghemeine ;

Si heisten vaste omtrent den erop :

Ay mi, lieve Jacop! Ay mi, lieve Jacop

Der minnen spel si beide plaghen

Met groter melodien,

Ende als si meest in vruechden laghen

Viel soe in frenezien.

Ic v^ane soe liet haer elder vrien ,

Van vruechden riep soe den walop :

Ay mi, lieve Jacop! enz.

Haer boel was gram om dese worde ,
Hi sprac : α Sidi bezeten ,
Wien waest dat ic hu nomen hoorde ,
Hebdi minen name vergeten ?
Wel an, ic wil de wareit weten ,
Me dincke ghi hout met mi u scop :
Ay mi, lieve Jacob i enz.

( 84 )

Si peinsde, als soe haer we! bedochte,
Wat duvle hebdic gheseit;
Vele onsciilden dat soe zochte :
Si seide het was haer leit.
Hi zwoer bi zijnre zekerheit,
Ghi sult onlfanghen menighen dop.
Ay mi, lieve Jacob! enz.

Dus was dit vraukin daer bedroghen ,

Bi haren zoeten wane ;

Elc peinse om dat soe heift vor ooghen ,

Als men rolt in haer bane.

Men betere ghene wufs met slane,

Nochtan so makensi menighen Job :

Ay mi, lieve Jacob! enz.

XXVII.

Het soude een scaniel raersenier
Coopmanscepe leren;
Hi hiet armen Tutebier,
Hi const hem wel gheneren.
Daer hi sinen canis drouch ,
Een joncfrauwe riepen ende soe touch
« Comt hier na, goet meerseman ! »
Naelden , spellen , trompen , bellen ,
Ic wil mijn merse hier nederstellen,
Laet zien of ic vercopen can.

( 85 )

Als hi de scone vrauwe anesach
Hi sprac : «Ik wil mijn merse ontsiaen,
Ic hebbe ghetsanterl al den dach ,
In hebbe ein mite niet ontfaen. »
Sinen canis hi ontslouch :
« Joncfrauvve, nu souct al ghenouch ;
Want ic u wel der baten jan :
Naelden , spellen , trompen, bellen, enz.

Merseman, seidesi, lieve gheselle,
Ic hebbe een cleine cokerkijn,
In vinde hier in no naelde, no spelle,
Die wel voughen soude daer in.
Hier sijn grote, ende daer soe cleine ,
Maer ic ne vinde niet dat ic meina. »
« Joncfrauwe, wat spellen wildi dan ?
Naelden, spellen, trompen, bellen, enz.

« Joncfrauwe, ic hebbe een spellekijn.
Dan es niet aldus cleine. » —
« Cnape , wel moeti comen sijn ,
Ghi weit wel wat ic meine.
Wildi de spelle vercopen niet,

50 leense mi of ghijt ghebiet,
Ic salt u lonen, bi sinte Jan. »
Naelden, spellen, trompen, bellen, enz.

Hi nam de joncfrauwe bi der hant,

51 gingen onder hem beiden ;

( 86 )

De spelle dat zoe te pointe vant,
Soene wilder niet of sceiden.
Cnape , hout mi dit spellekijn.
Het sal u wel vergouden zijn ;
Want beter spelle ic nie ghewan. »
Naelden , spellen , trompen, bellen, enz.

XXVIII.

Lief, alderliefst, in hertze mijn ,
Ic gheve u hertze ende zinne,
Ende wille u eighin dienare zijn ;
Geen ander ne mach mi inne.
Als ic u zie vruecht ghewinne,
Ets recht, du geifs mir lief ende leit.

Up minen heit,
Reynre wijf, ic nie ne kinne ;
Trouwe es in mi ende steidicheit.

Lijf ende goet, dats eighin dijn,
In jonsteliker trauwen ;
El niet ic gher, dijn wijllic scijn
Gheift mi vruecht in scauwen.
Alsic troost van di mach ghelauwen
Es alle bliscap mijn aerbeit.

Up minen heit,
Rouct mijns, lief vor allen vrouwen ,
Trouwe es in mi ende steidicheit.

( 87 )

Laes dir ghenoughen mijn jonstlic pijn ,
In mach der jonst niet derven ,
Ende holt mich al vor dijn eighijn ,
Gheheil daer in te sterven.
Al mochtic weinschen .M. werven ,
El niet ic gher, hoet mi vergeit.

Up minen heit,
Recht wil ic mi dijn eighin erven;
Trouwe es in mi ende steidicheit.

XXIX.

Een edel, werde, reine vrucht
Hout mi in rechter trauwen ,
Claerre dan der zonnen lucht
Boven allen vrouwen.
Als icse minlic mach anscauwen ,
Sone es mijn bliscap niet te scriven.

Gheen vrucht en mach mer in den zin ,
Wien ic met trouwen steidich bin ,
Die moet eens anders eighin bliven.

Si kent dat ic haer eighin bem,
Hoe salie dan ghehden
Dat eenich ander heift met hem
Mijn vruecht ende mijn verbliden.
Ach, leider, al mach iet beniden ,
In maecht met eren niet ontkiven.

Gheen vruecht en mach mer in den zin , enz.

( 88 )

Ic minse boven al dat leift

Met herten ende met zinne;

Die duecht, die ere , die an haer cleift,

Behout mi vaste hier inne.

Om lief, om leit, wes ic beghinne ,

Haer eere ne wiilic niet verdriven.

Gheen vruecht en mach mer in den zin, enz.

Dus duchtic dat ic sterven moet,
Maer niet bi haren scouden ;
Want in wil niet dat soa yet doet,
Haer eere ne si behouden.
Mijn leit moetic in tbeste vouden,
Of onghenoucht sal mi onlliven.

Gheen vruecht ne mach mer in den zin, enz.

O vrouwe, daer al mijn troost an steit,

Blijft mi vort an ghestade,

Rent dat ic lide menich leit

Van rouwen, vroende spade.

Ic hope een ende deser scade,

Ghi sijt mijn lief vor allen wiven ,

Gheen vruecht en mach mer in den zin,
Wien ic met trauwen sculdich bin,
Die moet eens anders eighin bliven.

Een edel, werde, reine vrucht, enz.

XXX.

89

Lucht des edels wivelics aert,
Als ic di zie ic bem verclaert,
Vrolic in de zinnen mijn;
Wanneer ich bi di ben verwaert,
Eighin , vri ende onghespaert,
Roofstu nut mi der zorghen pijn ;
Een wort dire jonst es medicijn ,
Troost dat al liden can verdriven.
Toocht mi ghenaden , wijflic schijn
Ende ic wil u ghestade bliven.

Lief, alre liefst, vor al dat leift,
Als u ghelieft dat ghi mi gheift
Van uwen monde een woort allein,
Weinsch van vruechden mi aen cleift,
Ende wes ic daer om haen ghesneift,
Recht eist vergheten groot ende dein.
Een onrein dincken ic niet en mein,
Trouwe es mijn meenen ende mijn scriven,
Tot in mijn ende in trouwen rein ,
Ende wilt mi ooc ghestade bliven.

Laes dir ghenoughen, vrouwen goet,
An di staet al mijn zin, mijn moet,

η

( 90 )

Vri, eighen , steidich, ongesceiden ,
Wiltu mi jonnen dijn behoet,
Eer mi nature sterven doet.
Reinlic wil ic des verbeiden,
Eer ic mi van di liete ontleden ,
Ter doot liet ic mi eer ontliven ;
Tot u wil ic mi gheel bereiden,
Ende wilt mi ooc ghestade bliven.

XXXI

Com haer te mi, mijns hertzen vrouwe,
An dir so staen de zinnen mijn ;
Liever wijf ic niewer scouwe,
Laet dir ghenoughen mijn jonslic pijn,
Ende doet mir dinen troost anschijn.

Com haer verdriven minen rauwe ,
Als ic aenzie dat anschijn dijn ;
Lief, alder liefst, in rechter trauwe
Laet mi dijn alre liefste zijn,
Ende doet mir dinen troost anscijn.

Com haer te mi, mijns hertzen vrouwe, enz.

Com haer, doe das ic vruecht ghelauwe ,

Altoos so vinstu mi eighijn ,

Lost mi van zorghen , het staat mi nauwe ,

( 91 )

Lost mijn jonst in dir hertzen scrijn ,
Ende doet mir dinen troost anscijn.

Com haer te mi, mijns hertzen vrouwe , enz.

XXXII.

Blide ende vro uut zorghen laste ,
Ende nummer onghesteide zijn,
Hier in vint men der vruechden raste ,
Dats onbekent int hertze mijn.
Ghenouchte es lidens medicijn ,
Daer hope in steit;

Ghenouchte voucht leit ter vroilicheit.

Hi zeilt met eenen zekren maste,
Die vroilic scuwet der zorghen pijn;
Wanneer ic bem in hopen vaste,
So levic in een vroylic scijn.
Bestu ghesteidich minnerlijn,
Hoop ende verheit;
Ghenouchte voucht leit ter vroilicheit.

Waen ende twifel sijn mijn gaste ,
Trouwe es mijn wert tot in den fijn ,
In vinde niet, daer ic na taste ,
Doch mijn gheluc dan es niet dijn.
Die nie ne smaecte goeden wijn

( 92 )

Te biere hi gheit;

Ghenouchte voucht leit ter vroilicheit.
Blide ende vro , enz.

XXXIII.

En es gheen vrient, up minen heit,
Die men so lichte verwerken mach,
Om dinc daer niet vele an en cleift.

Het doet sijn onghestadicheit,
Dies noit ghetrauwe vrient en plach.

En es gheen vrient, up minen heit,
Die men so lichte verwerken mach.

Hi geift in redenen verdrach
Dar wankel vrient niet om en gheift.

En es gheen vrient, up minen heit, enz.

XXXIV.

Violein, zuver wit,
Juechdich , soete , ende amoreus ,
Omoedich, simpel, onbesmit,
Lievelic , scone, gracieus,
Edel, reine , glorieus,

( 136 )

Trouwe ende stede ghi bezit;
Troost hem dien ghi maect penseus,
Ende u wil dienen in a! dit.

XXXV.

Vrient no vrient ne es so goet,

Bi dat ic mi bevinde ,

Wil elc niet wachten anders moet;

Ghelijc den jonghen kinde

De jonst en neimt zaen inde.

Daer deen vrient duer den andren doet,

Op dat elc wel vcrzinde,

Sone heist daer vreemtheit gheven spoet.

Vrient no vrient ne es so goet,

Bi dat ic mi bevinde,

Wil elc niet wachten anders moet.

Steidich ende onsteidich bloet,
Staet vaste als riet in winde ,
Als mi eist ebbe , als mi eist vloet;
Die ontstede eerst beginde ,
Ic wane hi nooit ne minde.

Vrient no vrient en es so goet, enz.

( 94 )

XXXVI.

Hoe soudic yemen vruechden geven
Of ic selve ghene en aen;
Sorghen, peinsen es mijn leven,
Des moet ic lust en vruechden Iaën.
Al wildi nu om vruechden gaen,
Si sijn mi verre ende onghereit;
Gheen dinc vor lust ende vroilicheit.

Dus es mijn hertze in zorghen bleven,
Mijn beste zeker es een waen,
Mijn hope es al een twifel sneven,
Dus moet mijn vruecht aen wanckel staen.
Mochtic met zorghen leit verslaen ,
So ware mi allen rouwe ontseit;
Gheen dinc vor lust ende vroilicheit.

Hoe soudic yement vruechden geven , enz.

Aen ordine hevet mijn herte up heven,
Dats zwart dat heift soe anghedaen ;
Een graeu doet soe daer binnen cleven,
Dit heift zoe ervelic ontfaen.
Hoe salsi dan haer van zorghen dwaen,
Want zwart es rauwe ende graeu aerbeit;
Dus heift zoe lust no vroylicheit.

Hoe sal ic yemen vruechden geven, enz.

( 9δ )
XXXVil.

Woude mi de vrouwe mijn
Jonnen daer mijn zin na staet,
So soudic in vruechden zijn;
Maer des so doet soe mi verlaet.
Dinct haer dat goet, het dinct mi quaet,
Want ics haer niet verlaten can.

Int scade van tween witten dien
Doet het goet der zonnen ontvlien ,
Daermens eenen met jonsten jan.

Ais ic aenscauwe haer zoete aenzien ,
So es mi therte in vruechden al,
Als soes mi jan sal mi ghescien
Gheluc ende heil, ende goed gheval.
Ic duchte dat spade commen sal;
Des blivic in der vruechden ban.

Int scade van tween witten dien, enz.

So wie ghewint der vrouwen jonste,
Ende dat versegghen wil in quade,
Hi heift verdient met suiker conste
Datten elc reinlic wijf versmade.
Vaert hi wel, dat dinct mi scade,
Want het ne dede noit reinlic man.

Int scade van tween witten dien, enz.

( 96 )

Al daer mi vruecht of comen mach,
Dat can mi wel de vrauwe goet;
Maer altoos ludt doe om verdrach
i)er dinc, die lief vervreimden doet.
Dus willic stellen zin ende moet
In haren vrien wille dan.

Int scade van twee witten dien , enz.

XXXVIII.

Het was een maecht in vruechden rijcb,

Si wilde leren bonghen ;

Daer toe hadzoe hertze ende moet,

Men wijsde haer also meesterlijch.

Wanneer de snaren clonghen ,

Soe was so wael des bonghens vroet,

Si sprac : « Wel, lieve meester mijn ,

Doet mi de snaren clinghen.

Haer luden dinct mi zoeter zijn

Dan alder duutsche zinghen.

Nu geift mi vort,

So mi behoort, dat recht accort;

In ghere gheen ander dinghen.

Wat sal mi zeiver ofte gold !
In caens met al gheprisen
Van der zoeter bonghen clanc,
Anich den stoc in mijn ghevvold,

( 97 )

Ic doe mijns meesters wisen.
Dan es de bonghe in haren ganc,
Gheringhe slaen dat hoorter toe ,
Ende wel te pointe stellen ;
Ende daer ment met ghenouchten doe,

Wijst mer also

So mach ic io , blide ende vro ,
Al minen commer vellen.

Mijn hertze , mijn zio, ende ooc mijn moet

Anich hier toe ghegheven ;

Vor al dat spel dat ye ghewaert

Mach ic daer toe ghecrighen spoet,

So woldich , vroilic leven ,

Ende men mi Avijst den rechten aert :

Mijns meisters spel verhueghet mich.

Ich wilt doch wael onthouden ,

Met gansen wille zekerlich ,

So werdethem vergouden.

Hi speilt so richt;

Sine leven nicht, wat mir aen licht,

Diet mi verbieden zouden. »

13

( 98 )

XXXIX.

Trouwe, ere, goet, zin , hertze , ende moet,

Reine vrauwe, es eighin dijn.

Ic weinsche u eere vor enich goet,

Contrarie hem die wroughers sijn.

Eighin dijn

Es therte mijn,

Wat ghi nu doet.

Troost van u , vrouwe, dats mijn behoet,

Rooft mi alleyn uut zorgen pijn ,

In u so rust mijns hertzen bloet,

Claerre dan der zonnen scijn.

Eighin dijn

Es therte mijn,

Wat ghi nu doet.

Toocht mir ghenaden , beilde zoet,
Recht bUvic stede in trauwen fijn.
Ic meene al goet, des wilt zijn vroet;
Comt mi in hulpen, vrouwe mijn.
Eighin dijn
Es therte mijn,
Wat ghi mi doet.

( 99 )

XL.

Verre van dat men gheerne ziet,

Dat brinct verlanghen in den zin;

Int scuwen ghenoucht es therte ontvoucht.

Wie sire naturen lust ontvliet,
Hi jaecht sire herten liden in.

Verre van dat men gheerne ziet, enz.

Hertzen wille mach werden niet,
Gheyoughen es hier of tghewin ;
Onziene ghenoucht hout mi verboucht.

Verre van dat men gheerne ziet, enz.

XLI.

Ic hadde een lief vercoren ,
Soe es mi worden sou ;
Daer toe hebbict verloren ,
In weet waer zouken nu.
Soe gheift mi enen wreeden vu ,
In hebbe haer niet mesdaen.
Wel op, wel aen,
Wat saelt gesneift,

SiSiMP^iiSlMWit

( 100 )

Die sijn lief verloren heift;
Wi willent zouken gaen.

Wat baet ons daer om trueren ,

Dat ons niet werden mach;

Dat mi niet mach gheburen,

Des hebbic goet verdrach.

ïc hebbe ghetruert so menighen dach ,

Ic wilt voort avelaen.

Wel op, wel aen , enz.

Wie hem daer toe wil gheven
Daer mens niet vele en acht,
Di moet met zorghen leven ,
Hem en baet const no cracht;
Maer brinct hi ghelt, men es bedacht,
Ten can hem niet onstaen.
Wel op , wel aen , enz.

Dat ghelt dat es die bloume ,

Die elkerlijc begheert;

Dies ic mi niet beroume,

Mijn ghelt es al verteert.

Wie niet ne Hecht, bedriecht ende zweert,

Men acht sijns niet een spaen.

Wel op, wel aen, enz.

Nu wil ics al onberen ,
Want ics ontberen moet;
In can nu niet gheneeren ,
In hadde ghelt of ghoet.

( 101 )

So wat ic doe, dats jegen spoet,
Men wil mi niet ontfaen.
Wel op, Λνβΐ aen , enz.

Nu wilwi vroilic zinghen
Scamei sonder ghelt;
Even wijt also duerbringhen,
So hebben wijt wel bestelt.
Here God, die allen commer velt,
Wilt ons van zorghen dwaen.
Wel op, wel aen, enz.

XLII.

So wie bi nachte gherne vliecht,

Hi slacht den huwerhane,

Die hem sdaechs uten oghen doet.

Ruste ende paeis hem dickent liecht
Van vele bi nachte te gane;

So wie bi nachte gherne vliecht
Hi slacht den huwerhane.

Sijn zanc, zijn roup , dats waen , bedrieght,
Dies souwet hi zonne ende mane;
Lanteerne ende keeze ware hem goet.

So wie bi nachte gherne vliecht, enz.

( 102 )

XLIII.

Ich haen een uut vercoren L ,
Int hertze mijn ghecoroneirt;
So wat si doet dat vuecht si wel,
üp duecht soe altoos aenzeirt.

Sones no wreet, no stuer, no fel,
Maer wivelic ghefigureirt,
Ghestadich , minlic , niet rebel.

Ich aen een uut vercoren L, enz.

Mi ne huecht jolijt, no vruecht, no spel,
Als soe mi niet ne visenteirt;
AI haddic weinsch , in core niet el
Dan haer, dus anich gevuweert.

Ich aen een uut vercoren L, enz.

XLIV.

Een ·Μ· die nye van mi ne sciet,
Sint ic mi gaf in haer ghewaldt,
Van haer ne wil ic sceiden niet,
So wat mi nemmermeer ghevaldt;
Haer duecht die es so menichfalt.

( 103 )

Bi deser ·Μ· voughic een ·Υ· ,
Met ganser trauwen sonder scil;
Met desen tween so spelt men mi,
Die haer ghestade bliven wil,
Van allen Meye tote April.

Tusschen der ·Μ· der ·Υ· so steit
Een edel ·Ε· van zoeter aert;
Die ·Ε· bediet ons eewicheit.
Te samen minnentlijch ghepaert,
Niet bet maghic zijn verwaert.

Dus volghet deser ·Μ· een ·Ε·,
Der ·Ε· een ·¥■ ende elc bevrijt;
Daer mede so spelt men min no mee
Mey, deser overzoeter tijt,
Daer in elc minre heeft jolijt.

Laet u ghenoughen ·Μ· alleine,
Den Mey die ic u minlic gheve,
Up erde en anich liever gheine.
Ghi zijt die vruecht daer ic bi leve,
Negheen ontsien mi van u diene.

w^^msm

104 )

XLV.

Adieu, adieu ; solaes,
Van dir ic sceiden moet,
Me rekent mi een dwaes.
In adde geit of goet.
Adieu , adieu , adieu , adieu ,
Ic wil gaen wesen \roet.

Hebbic niet, men ghevet niet,

Dat doet mi dickent zorghen ;

Mijn ghelt es dein , ghebreict mi yet,

Sone wil men mi niet boorghen.

Here God, verleent mi goeden morghen,

Te ghelde so anich cranken spoet.

Adieu, adieu, solaes, enz.

Solaes , het moet ghesceiden zijn ,
Wat vroomt mi langhe beide ;
Het doet mi pijn int hertze mijn
Dat ic mi van u sceide.
Adieu, nu ne sciedic nie so leide ,
Ghebrec mi van u sceiden doet.
Adieu , adieu , solaes , enz.

Gave ons God des ghelts ghenouch,

So mocht wi vroilic zinghen ;

Met vruechden staen na ons ghenouch,

( 105 )

Ende zorghen laten springhen.
Nu moet ic mi met zorghen minghen ,
In hebbe gheen glielt in mijn beboet.
Adieu, adieu, solaes, enz.

XLVi,

Hoe mocht mi vruechde comen aen !
Mijns hertsen troost alleine
Es mi in vreimder wijs ontgaen ;
Des zijn mijn vruechden cleine.
Haddic ye vrueebt nu nanich gheine,
Des moet ic liden lidens pijn ,
Alst mir gbeluct salt anders zijn.

Mijn boochste ger , mijns vruechts gbewiii

Es mi al of ghesceiden ;

Des moet ic voughen berte ende zin

Up hopen ende verbeiden.

Mijn waken doet mi vruecht verleiden ,

Int slapen staen de vruechden mijn';

Alst mir gheluct salt anders zijn.

Ghenougbelic slaep, ghenoughelic droom ,

Hier iaic mi verblide;

Int waken roeyic jeghen stroom,

Daer ic mi toevertide.

Mijn droom bewijst mi weder zide ,

18

( 106 )

Dat mi verblijt haer wijflic scijn;
Alst mir gheluct salt anders zijn.

Nu willic emmer slapen vast,

Mi droomt so minnentlijch ;

Waer ic int Avaken ' so gherast,

So waer ic vruecden rijch.

Here god, doet mi daer toe ghecrijch ;

Want ic wil bliven haer eighijn ,

Alst mir gheluct salt anders zijn.

O droom, die mi ghenoucht so wael,
Hier daer sijt waer int ende ;
Du best mir vruechden principael,
So waer ic mi helende.
Die u te mi in slape zende ,
Ic blive haer stede in trouwen fijn ,
Alst mir gheluct salt anders zijn.

XLVII.

Nacht ende dach , so waer ic bin ,
Anich u minlic in den zin ,
Nu ende tallen tiden;
No weinsch , no ger, no geen ghewin
En mach mi el verbliden.

( 107 )

XLVIII.

Ic sach in enen rozengarde

Van sconen bloumen maken eenen hout,

Die gaf een wijf van reinen aerde

Eenen ouden grisen man , die bi haer stoet.

Totem so sprac dat beilde zoet:

« Here, ic hebbe u in rechter waerde ,

U eyghin vry

50 gevic mi. »
Mettien sprac hi :
« Des dankic di. »

Hi sat daer bi met sinen langhen baerde.

Langher doe ic niet ne spaerde ,
Ic groete dat wivelic beilde goet;
Schaemte in haer doe meest verbaerde ,

51 sprac : « Vilein , mi dinct dat ghi mestoet,
Doet van den bloumen uwen voet;

Maect u van hier ende gaet uwer vaerde. »
Dat wijflic scijn
Was eighin zijn,
Des hadde ic pijn
Int herte mijn.
ei gaf enen grijn ,

des mi de zin verzwaerde.

Ic sprac : « Mi wondert, scone vrouwe,
Wat ghi versiet an desen kerel out;

( 108 )

Minne ende jonst in rechter trouwe

Sallic u gheven, zeiver ende gout»

So gaf mi oriof menichfout :

« Mi dert, seit soe , dat ic u scauwe ,

Laet mi allein,

Mettem ghemein,

Sijn trauwe es reyn ,

Sijn ontrauwe dein ,

U ja es nein ; alsulc ic gein ghelauwe.

« Ghestadich hout hi herte ende zinne,
Sijn duecht verchiert sijn anscijn scoon ;
Hier omme eist recht dat icken minne ,
Den hoet ende ic, dat es sijn loon.
Du minne es hoon , ghi sijts ghewoon ,
Dus willic honden dat ic kinne. »
De kerel grijs
Was haer amijs;
Na haer avijs
Haddi den prijs.

De vrauwe jolijs die nammen bi den kinne.

XLIX.

Gheldeloze volghet mi,
Wi willen zinghen een vroylic liet;
So wie dat riker es dan wi
Die nes van onsen lieden niet.

( 109 )

Maer wie altoos na vruechden spiet,
Die es van onser compaengie;
Wanneer hi drouvelike up mi ziet,
So wetic wel hoe hem ghescie.

Ghebrec van gelde ende scamelheit
Dat doet ons toghen drouve gelaet;
Want als een wellecome leit,
De ·ΙΙ· de ·ΠΙ· die segghen : Gaet!
So wie geit heift, elc na hem staet;
Al cant ons Heden niet gheburen,
Dus dinct mi sijn de beste raet,
Vroilic leven sonder truren.

Sorgheloos ende zonder nijt,
Dats tbeste dat men zinghen mach ;
Cuenwi duerbringhen dus den tijt,
Beter dinc ic nie ne zach.
Laetse trueren nacht ende dach,
Die tgelt besluten in haer scrine ;
Noch eist beter ghelts verdrach
Dan altoos zonder vruecht te zine.

Heer God , al sijn wi aveloos,
Verleent ons vruecht in onsen zin,
Ende hoet ons vor de vree altoos,
Die niet ne geert dan ghelt ghewin ,

( 110 )

Ende hoet mi dat ic niet ne bin
In thuus ghelet van enigher boete ,
Daer men roupt ter buerch waert in :
Soet, soete Gheraerts! Soet, soete, soete

L.

Met herten ende met zinne
Anich een minlic ·Μ· vercoren ,
Ende wes das ich beghinne
So es mijn liefste toe behoren.

Mijns hertzen keyserinne,

Als ic u zie , vergaet mijn toren ;

in u so staen mijns vruechts gewinne ,

En ware u jonst, ic bleve verloren.

Met jonsten ic mi kinne

Al u eighin als dincs te voren;

Ets recht ghi maect mijn zorghen dinne .

So lieve wijf was nie gheboren.

Met herten ende met zinne, enz.

( 111 )

LI.

Niemen seit van andren we!,
Wat mach dit bedieden?
Eist om nereiist, eist om spel,
Men cant hem niet verbieden;
Wat wonderliker heden !

Den eenen deert dat dander hoocht,

Hem sonder eenighe scade ,

Ende ware hi mach , hi pijnt, ende poocht

Hoe hine tonder dade,

Met ghevensten rade.

Om anders val die lieden pinen ,
Wie sach noit de copie?
Si sijn viant die vrienden seinen
Ghetrauwe als die zie;
Wat, wi, welc ene partie !

Ie vinde sulc, al eist mi leit,
Die gerne met mi dronke;
Sijn vrienscap es mi so ghereit,
Hi wilde dat ic verzonke,
Ie weet wel wat ic donke.

( 112 )

ïgheselscap wil ic al begeven
In cans niet antieren ,
Ende micken niet up yemens leven;
Mine rouc hoe sijt bestieren ,
En si mi niet verpieren.

Ic wil gaen duken in den ouc ,
Ghelijc den stonnraen blinden ;
Smeekers hebben al den rouc,
Binden ende ontbinden;
In wils mi niet bewinden.

Adieu , adieu, gheselschap al,
Mi ic u verbiede.

God kent die weet waer henen sa!,
Of ic van u sciede,
Dochtic onder liede.

LU.

Wat dinge men met herten doet,
Dan dar men niet verwerken ,
Ende anders hevet crancken speet,
Dits openbare int merken.
Wat sal een voghel sonder vlerken,
Die bliven moet bin zinen sperten ?
In wil niet doen en si met herten.

( 113 )

Met herten willic werc bestaen ,
So ne sal mi niet verlangen ;
Verlangen comt hem dickent aen,
Die anders werc bevanghen.
Met herten mach men dies ontgangen,
Verlanghen brinct al werc te smerten;
In wil niet doen en si met herten.

So waer hem binden herten twee ,
Eendrachtich sonder sceiden,
Daer deen den andren niet ontgee,
Die moghen vroylic beiden.
Met herten wil ie mi bereiden
Daer tsoe, ondanc der niders perten ;
In wil niet doen en si met herten.

Here God, wilt hem ghehingen das,

Die hem met herten bindet,

Dat elc wel houde zinen pas,

Ende sceidens niet bewindet.

Hout stede ende trauwe, die trauwe vindet

Trouwe ne sal mi niet ontverten;

In wil niet doen en si met herten.

18

( 114 )

LIIl.

Een wijf van reinen zeden,
Vuloiaect van allen leden ,
Hovesch ende vroet,
Die heift mi ghebeiden
In ghestadicheden
Te voughene hertze ende moet;
Quaet aeste es al ontspoet.

Doe seidic : « Werde vrouwe ,
Ghestadich ende ghetrauwe,
So willic emmer zijn,
Up dat ic trauwe gelauwe.
Nu blivic in den rauwe ,
Men doet mi geene anscijn ;
Verlangen doet mi pijn.

Dat wijf van herten reine

Die sprac : « Die minne es cleine,

Die verlangen doet.

Mindi anders geine,

So blijft met haer ghemeine,

Gheift u in haer beboet;

Quaet aeste es al onspoet. »

( 115 )

— « Vrauwe , in caent gelaten ,
Al soudser mi omme haten ,

50 heift de hertze nmijn.
Ic trueren boven maten,

Ic claghe en mach mi baten ,
Niet een vingerlijn;
Verlangen doet mi pijn. »

51 sprac. « Ghi sult u houden ,
Vroilic ende verhouden ,

In der minnen gloet.
Al souddi u bescouden ,
Ne latet niet vercouden ,
Na tzuere comet tzoet;
Qnaet aeste es al ontspoet. »

Doe andwordic hare :
« Bi den goeden jare ,
Ic ben een arem swijn.
So waer ic henen vare,
In werde niet geware,
An haer al sulken fijn ;
Verlangen doet mi pijn. »

Si sprac : « Die wil becliven
In te minnene wiven,
Die wachte na de vloet,
Ende doe sijn sceipkin driveu.
Laettijt te lange bliven

( 116 )

En doet hem nummer goet;
Quaet aeste es al ontspoet.

Nu laet ons wachten alle ,
Als ons de tijt gevalle ,
Sc wilwi wacker zijn.
Dat men ons niet vergalle :
Die tpaert heift binden stalle
Verware sijn slotelkijn ;
Verlangen doet mi pijn.

LIV.

ic quam ghegaen up enen dach,
Daer hoordic bliscap ende geclach
Twee frissche vrauwen driven.
Die een die riep : « O wi, ο wach ! »
Mi dochte dat ic nie ne sach
So wivelike wiven.
Doe sprac dat droufste vrauwelin :
« Ich aen ghegeven herte ende zin
In trauwen;

Men acht up mi no meer, no min ,
Dat doet mi leider dat ic bin
In rauwen.

Doe sprac dat ander blide wijf :
« Hoe mach dijn edel jonghe lijf

( 1ί7 )

In rauwen dus verkeeren !
Om minen wille in vruechden blijf,
Ende desen rauwe van di drijf;
Du does mi ooc verzeeren.
Hoe moochstu nu so drouve zijn!
Dijn vruecht was meere dan de mijn
Te voren;

Verandert es dijn wijflic scijn :
Hebstu dijns lieves vingherlin
Verloren ? »

— « Ghespele, in caent ghesvvighen niet,

Nu wilt mijn overzwaer verdriet

In trauwen helpen helen.

Doe ic lesten van u sciet,

Doe addi mi allein bespiet,

Ende ic ghinc mettem spelen.

Ghespele , wilt beraden mi,

So dat mijn hare behouden zi,

Bi wizen rade;

Ic wane in comme hem nemmer bi.
W^at salie doen : ο wach, ο wi!
Het es te spade. »

Die ander sprac : « Op minen heit,
Dat es mi waerlic alzo leit,
Ghespele, ic wil u claghen.
Waer es dijn zuver ommecleit,
Nu moestu dinen aerbeit

( "8 )

Lange aüeine draghen.

Waer es dijns hertzen toeverlaet,

In can di, leider ! ghenen raet

Ghegheven.

Wint up dijn haer dijn guldin draet;
Waer es dijn vruechdenrijch ghelaet
Ghebleven ? »

Haer aer so drouvelic up want;
So namze bider witzer ant,
Te zamen dat si ghingen.
De tranen vielen daer int zant,
Die daer de blij tste was becant.
Die ghin haer anden wringhen.
Als ic dat sach het deerde mich,
Dat zi haer anden drouvelich
ïe zamen wrongen.
God jonne hem beeden hemelrijch ,
In wilde rusten zekerlijch,
In hadt bezonghen.

LV.

Het quamen twee ghesellen
Up eenen wech gegaen,
Daer ic u of sal tellen ,
Wildier na verstaen.
Met minnen waren zi bevaen;

( 119 )

Maer deen gheselle meest,
Dat haddic zaen verbeest.

Deen sprac : « Gheselle mijn,
Ic sacher heden twee ,
Die ons verdriven pijn ,
Ende aire zorgen wee.
Die minne en latic nemmermee ;
Nu ooc ghestade blijf,
An dien liefste wijf. »

Als dat die ander hoorde ,

Drouvelic hi sach,

Ende hi gaf dese antwoorde :

« Neramee ic minnen mach ,

So cleene dinct mi zijn tbejach ,

Dat mer mi an wint;

Ic hebbe ghenouch ghemint. »

Die ander weder zeide :

« Wat sal bedieden dat,

Van u ic varinc sceide,

Sidi nu minnens zat.

Ghi dinct nu wesen , in weet wat;

Wat hevet u ghescaedt,

Dat ghi de minne laet! »

Hi sprac met erren moede :
« Gheselle, ghi wel ziet

( '120 )

Die niet en comt te goede,
Men acht sijns min dan niet.
Maer addic noit na goet bespiet,
Men soude mi roupe na ,
Daer ic nu buten sta. »

Die ander sach te dale ,

Hi dochte mi wesen gram ;

Hi seide : « Sulke tale

Nie uut minnen cam.

Ghi dinct mi wulf die waert een lam ;

Suldi haer nu of gaen !

Soe es so wel ghedaen. »

— « Gheselle, waeric rike
Ic worde wel ghemint;

Al minnic mijns gelike ,
Sone achtes niet een twint;
Maer haddic geit, ic hadde wint ,
Ic came al omme voort :
Men acht up geen gheboort. »

— « Gheselle , dine zinne
Dinc mi wesen blonc ;

Die daer an legghen minne ,
Ende an den goeden dronc,
Si sijn van zeden al te jonc;
Want alle minne dein ,
Vor minne vrauwen rein. »

( 121 )

— « Gheseile, ic wilse laten .
13 ets al verloren tijt,
Ten can mi niet ghebaten ,
Daer orame sceldict quijt.
Als ghi van minnen rike zijt,
Dan seght mi u gheval;
Want ic weder minnen zal. »

Hi sprac : « Wildi des begeven,

Mi dinc ghi sijt ontwuecht;

Al sijn wi arem bleven ,

Geen leven vor ghenuecht.

Die ghierige en heift nemmer vruecht ,

Alweer de werelt zijn;

Dan doet geen wijflic scijn. »

Hi sprac : « Wi moeten sceiden ,
Ic prise den riken man ,
Ende dat mi doet verleiden ,
Gheen trauwe ic vinden can.
Wat salie meer beminnen dan!
So wie ghecrighen goet,
Die hebben al den spoet.

« Moet dan gesceiden wesen

Dat es mi zeiker leit,

Ghine werdes niet ghepresen ,

Doch hebbict u geseit.

Geen leider leit dan lief ghesceit,

16

( 122 )

Adieu , ic blive haer bi,
Die mach verhuegen mi. »

LVI.

Scinc her den wijn ;
Gheselle mijn ,
Wi willeo vroilic leven ;
Het mach sulc zijn,
Noch up den Rijn ,
Die ons gheluc mach geven ,
Al moeten wi nu sneven.

Wat saeit ghetruert,
De sulc bezuert,
Een ander moet bezoeten ;
Wat nu ghebuert
Ic wiilecuert.

God saelt noch tjaren boeten .
Dat wi nu trueren moeten.

In vruechden vro

Sine wi also,

Wi willens ons verbliden.

Wine achtens jo

Een averstroo;

Die ons daer om beniden

God geve hem al ons liden.

( 12S )

God geve hem heil

Met vruechden geil,

Wie metten vrauwen hoven ;

Al heift een veil

Den wint in tzeil.

Hi mach hem wel beloven

Es hi des nijts te boven.

Wel op, wel aen ,

Laet niden staen ,

Ende leven wi metter eere ;

Met niders gaen ,

Onnere ontfaen;

Van haren bozen kere

EIc man hem hoeden lere.

LVII.

Sonder nommer of ghetal
So hebbic vruecht bezeven ;
Die ic minne mi minnen zal,
So heift mi troost ghegeven ;
Nu willic vroilic leven.

Wie Aveet of ics geloven wil,
Want ic ne weets niet zelve ;
Haer troost heift in tverstaen ghescil,
Hoe iet keere of welve ;
Om niet ic dike ende delve.

( 124 )

m

Soe heift geseit soe sal mi minnen ,
Dus heift zoe haer vermeten ;
Maer weltijt salzoes beginnen ,
Dat soudic gerne weten;
Ic duchte soe saels vergeten.

Vergeit soet ende iet haer verwite ,
Wat hebbic dan gewonnen ?
So salzoe secghen sceldet quite ,
Wat doetem yet begonnen ,
Die niet verbeiden connen.

Dus willic beiden ende verdraghen ,
Laet zien wat zaelt mi baten !
In hebbe int zwighen , no int daghen ,
No ghedaen, no ghelaten;
Ic peinse ic bem verwaten.

Ghetrouwe minres, roup wi wrake
Over zulke wiven,
Die int ghelaet ende in de sprake
In minnen troost bedriven ,
Ende niet daer bi ne bhven.

( 125 )
LVIII.

Ich haen ghemint,

Men achtes twint,

Ic moet mijn liden claghen.

Het es al wint,

Dat men nu vint,

In al die minne draghen.

Men darffer niet om vraghen,

Ic hoors so vele ghewaghen.

Die mi wil minnen

Moet beghinnen

Spreiken jeghen meenen ,

Sal hi gewinnen

Daeis van zinnen ,

Of hi saelt beweenen.

Van XVII· eenen

Sone vint men anders gheenen.

Hoe eist ghevaren ,
Die minres waren
Ne willens nemmer ayen ;
Want zi zien tjaren
Trauwe versparen ,
Ende ontrouwe boven draeyen.
Dus moetzi, sulzi payen ,
Met allen winde waijen.

( 126 )

Miut een wijf
In trauwcn stijf,
Ghef di in haer ghenade ;
Ghestade blijf,
Maer dijn beclijf,
Dan doet di nummer scade.
Nu ganc haer vast te rade,
Maer hoeti deser scade.

Trueren, waken ,
Magher caken ,
Selden sonder toren.
Breken, maken ,
Niet gheraken,
Achter meer dan voren.
Dit moeter al toe horen ,
Ende alden tijt verloren.

Mint ende beziet,
Vindi dit niet,
So muechdijs u beloven.
Ie zinghe een liet,
Ende alst ghesciet,
Dat ic bem wat bestoven ,
Willic met vrauwen hoven ;
Maer niet daer an verscoven.

( 127 )

LIX,

Nieuwe jaer, du brincs ons vruechden iii,
Nu wülic minnens doen beghin;
Daer toe so dwinct mi herte ende zin,
Tzoe einen reinen beilde.
Die mi so iieflic teilde.

Hertze ende zin ende wes ich bin ,
In can haer niet ghegeven min;
Want mi des nie ver verveilde.

Nieujaer,du brincs ons vruechden in ,
Nu willic minnens doen begin;
Daer toe so dwinct mi herte ende zin,
Tzoe einen reinen beilde.

Mochtic haers troost noch doen bekin ,
Daer voren coric gheen ghewin ,
Mijn heil, mijn troost, mijn cheraphin ,
Mijn hertze nie ne speilde
Dan in dijnre weilde.

m )

LX.

Nieuwe jaer, in vruechden rijdi,
Weinscic der liefster minnentlijch,
Met hertzen ende met zinne;
In haer ghewaldt so gevich mich,
Met gansen wille zekerlich ,
Mijns hertzen keyzerinne,
Du best mijns vruechts gewinne.

Mijn liefste reine, ghelooft mi das,
Want ich dijns waerlich nie vergas;
Noch biivic di ghestade
Vor al dat es of ye ghewas.
Mijn herte en rustet niewer bas
Dan in dire ghenade ,
In trauwen , vro ende spade.

Dit nieuwe zalich vroilic jaer,
Daer toe al die mi volghen naer,
Blive in dire ghewalde ;
So waer ic bin , of hier of daer,
Mijn hertze die es di even naer,
Mijn vruecht ic van di halde,
Met minnentliker zalde.

( 129 )

Salich, vroilich, minlich wijf,
Du best al mijns leits verdrijf,
Hoe salstu mi dan laten.
In minnen mi ghestade blijf,
Ende acht up geen onsleidich kijf,
Ne wilt mi nummer haten ,
Dune vints mi buten maten.

LXI

(1)

Minne, die eewich duren moete,
Des anders name ic Jonste scrive,
Daer ic u minlic mede groete ,
Reine, werde, lieve, zoete.

Den derden Troost geheeten zi,
Die vierde heet, ende staet hem bi,
Antieren, die ic ye begherde.
De vijfste heet, ende blijft in mi,
Ghestadicheit, die nieman derde,
Soete , reine, Heve , werde.

Nu blijft ghecroont, mijn coningiane ,
Die ic vor al de werelt minne;

(1) Hier ontbreken een of meer Madiyden.

19

( 130 )

Te rechte ic van u troost besieve,
Dan mochten doen ne ghene ghewinne,
Dat ic in mi yet el verhieve ,
Soete , werde, reine, lieve.

LXiL

O wijf, dine wivelike ader.
Es so vul der reinicheit,
Dat ic di bÜven moet ghestader
Dan een pae!, die eewich steit.
Es mi dijn jonst dan ongereit,
Dat dinct mi zeker onghelijch ;
Dijn zien es mi een hemelrijch.

Voughen wi onsen zin te gader,

So es mi allen rauwe ontzeit.

Mijn god, mijn moeder, ende mijn vader

Bestu allein , vor waer gheseit.

Du best doch al dats woort besceit;

Hoe saltu mi dan doen bezwijch !

Dijn zien es mi een hemelrijch.

Hoe mochtic emmer wesen quader
Dan ic di dade ontrauwicheit;
Neen , minlic herte was nie verrader;,
Ic blive dijn eighin , hoe dat gheit.
Du muechs mi gheven lief ende leit,

( 131 )

Doet mi doch aen eens vruechts ghecrijch ;
Dijn zien es mi een hemelrijch.

O wijf, dine wivelike ader, enz.
LXIII.

Dach na dach, in lanc so meer,
Dinc mi haer minne Avassen,
Met trauwen vast in minnen moet.

Nach na nacht, vernieut mijn zeer,
Want niders up mi bassen.

Dach na dach, in lanc so meer, enz.

Mijn alreliefste vrauwe, leer
Dijn herte in trauwen passen,
Deer voren coric heil no goet.

Dach na dach, in lanc so meer, enz.

LXIV.

Hoe mochtic leven sonder rauwe,
Als trueren moet mijn liefste vrauwe;
AVant onser beider zin es een.
Als soes mi jan ic vruecht gelauwe;
Soe es mijn liefste ende liever geen.

( 132 )

Ghestadicheit ende vaste trauwe,
Dit es daer ic niet in en flauwe;
Want hets mijn ervelike leen.

Hoe mochtic leven sonder rauwe , enz.

Lief, als ic u vroilic scauwe,
Mids uwen troosteliken dauwe,
Al ware dat herte mijn een steen ,
Het soude ondoen in sulken bauwe;
Du best mijn liefste ende liever geen.

Hoe mochtic leven sonder rauwe, enz.

LXV.

Ver al dat God ye an mi wrachte,
So dankic hem mir oghen twee ,
Di mi brochten int ghedachte
Een ·Μ·, die ic nemmermee
Laeten wil, heet mi vergee.

Dese ·Μ· es boven allen crachte
Machtich mijns; ghelijc der zee,
Can zoe mi gheven zuer ende zachte.

Vor al, dat God ye aen mi wrachte, enz.

Uren , wilen , daghen , nachten
Doet mi verlanghen , liden wee ;

( 133 )

Mi hebdi vri te uwen pachte ,
Als een herde doet sijn vee;
Anders dwinic als die snee.

LXVL

O vrouwe , mijn ewelic bestier ,
Nu bestu daer, ende ic ben hier,
Nochtan zijn wi te samen.

Mijn herte es eewelike ghier
Om dijn troostelic verchier.

O vrauvve, mijn ewelic bestier, enz.

Alsic aensie dijn scoon manier
So moetic vruecht ghewinnen scier ;
Lief, God verde u van blamen!

O vrauwe, mijn ewelic bestier, enz.
LXVII.

Ghef mi, minlic beilde zoet,

Dijn hertze, dijn zin ende ooc dijn moet;

Want wat ic aen es eighin dijn.

Mi gh&Meft wat ghi mi doet;
Prouft aen mi so sidijs vroet,

Ghef mi, minlic beilde zoet, enz.

( 134 )
Nu ghevic mi in u behoet;
Want du best in mijns hertzen bloet,
Laet mi dan lief ende liefste sijn.

Ghef mi, minlic beilde soet, enz.

LXVIII.

Ic hoorde claghen enen jonghen
Tote sijnre Helster vrouwen reine,
Dat hi van haer so was bedwongen.
Aldinc dochte hem wesen cleine;
In hem jeghen haer alleine
Hi sprac : « In aen der vruechden gheine;
Want ghi mi toocht so vreimde ghelaet,
In weet mijns varinc gheven raet. »

Doe sprac dat wiveUke beilde :

« Des muechdi wel begheven ,

Wat mocht ic baten dat iet heilde !

Mi twifelt an u leven

Dat ghi een ander hebt verheven ;

Dies es mijn herte in zoorghen bleven.

Ho sal ic u gheloven dan ;

Want men maer een gheminnen can. » —

« O vrauwe , dat nemic up mijn heit,
IVIijn herte, mijn zin ende ghi;

( 1S5 )

Daer tusschen was nie ondersceit,
Sint ic u eerst cam bi.
Wat ic doe of waer ic zi,
Ic blive altoos dijn eighin vri,
Betraudi mi dan eenich quaet,
Sone weet ic mijns neghenen raet.

Doe sprac die wiveüke vrucht :
« Ik maecht gheioveu leeren ;
Maer het es mi al den ducht
Dat in u mach verkeeren.
Mi selven soudie dan onneeren ,
Liever soudics mi ombeeren;
Want en es no wijf, no man,
Die meer dan een gheminnen cao. »

« O Minlic troost, mijn hoochste gaer,
Wilt twivel van di driven;
Ghelooft mi das al mine jaer
Willic dijn eighin bliven.
Die twee ne wilden nemmeer kiven ;
God jonne hem hei! ende alle wiveti.
Eist dat mi die minne ofgaet,
Sone weetic mijns ne ghenen raet. »

( 136 )

LXiX.

Wien doet verlanghen meerre pijn
Dan hem die moet van lieve zijn;
Want hem niet el ghenoughen can.

Mijn alderliefste wijflic scijn ,
Naer u verlangt die herte mijn.

Wien doet verlangen meere pijn
Dan hem die moet van lieve zijn.

So waer ic bem mijn herte es dijn ,
Blijft mi ghestade in trauwen fijn;
Sone mach ons deren wijf no man.

Wien doet verlanghen , enz.

LXX.

Adieu , mijn troost, mijn liefste reine ,
Van u te sceiden es mi leit;
Mijn herte blijft met u ghemeine.
So waer ic zi, hoet mi vergheit,
In ghere niet dan ghestadicheit.

( 137 )

Up minen heit mijn vruecht es cleine
Als ic u niet bi en weit;
Du best mijn liefste ende liever gheine!
Adieu, mijn troost, mijn liefste reine,
Van u te sceiden es mi leit;
Mijn herte blijft met u ghemeine.

Nu biddic Gode dat hi u seine
Vor aerch, vor al onreinicheit,
Soete lieve souvereine,
Ne sijt mi nummer onghereit;
In ghere niet dan ghestadicheit.

Adieu, mijn troost, enz

LXXI.

« Lijskin , wat helpt vele ghestreiden ,
Ic moet u doen dat zotte dinc.
Ic hebt u menichwaerf ghebeden ,
Daer u niet vele an en hinc. » —
« Her Wouter,

En tast mi emmer niet beneden ,
Ginne waert een lettel stouter. »

« Lyskin, bi deis Heren doot ^
Haddic u op den coren tas,
Al waerdi VII waerf so groot,

18

( 138 )

Ic soude u leeren tswingen tvlas.
Wat, Lijskin,

Vindi mi niet in uwen scoot,
So seght dat ic een annin bin. » —

« Her Wouter, ghi sijt al te stout,
Van uwen feilen daden ;
Ghi sijt out ende ghi sijt cout,
Ic souds u wel verzaden.
Her Wouter,

Vernaeit u niet up uwen bout,
Ghine waert een lettel stouter. » —

« Lijskin , minne, hout up dijn hant,
Ghi sulles noch ontgelden. » —
« Wacht u, Wouter, goet calant,
Ghi sout mi moeten melden. » —
« Wat, Lijskin,
Laetti hier niet enen pant,
So seght dat ic een annin bin. » —

« Secht mi, Wouter, lieve drael,
Wat pande wildi hebben
Dat ic u gheve , ic jans wael,
Een quaet jaer op u rebben.
Wat, Wouter,

Ne comt met ysere an gheen stael,
Ghine waert een lettel stouter. »

( 159 )

Her Wouter die was arde gram
Van deser wreeder sprake ,
In sinen aerra dat hise nam ,
Soe sloucher voor de cake.
« Wat, Lijskin,
Doe ic u noch niet wesen tam,
So seght dat ic een annin bin. »

LXXII.

So wie bi lieve in rusten leit,
Van niders clappen onbedwonghen ,
Hi macli wel zinghen vroilicheit
Tote dat de wachter heift ghesooghen :
cc Stant up, hets dach ! ovri, owach !

Dats hier gheclach,
Met handen vast ghewronghen ! »

Menich hertze doet dan ghesceit,
Die also minlic sijn ontspronghen;
Sceiden es hem tzaen bereit.

So wie bi lieve in rusten leit,
Van niders clappen onbedwonghen ,
Hi mach wel zinghen vroilicheit.

Ic weinsctie hem, die daer aersch of zeit,
Ghebrec van oghen ende van tonghen;
W^ant gheen solaes daer voren gheit,

( 140 )

Maer dat de wachters niet ne clonghen :
« Stant up, hets dach! owi! owach!

Dats quaet verdrach,
Met houden ende met jonghen ! »

So wie bi lieve, enz.

LXXIII.

Mijn hertze das ist recht wael tse vreden ,
Lief vrauwelin tsaer, das du das aest
In dire ghewald so ganselijch.

Daer om wil ich di vriendlich beden
Das du das minlich bi dir laest.

Dijn hertze, enz.

Du bist daer tzoe van zulken zeden ,
Watstu bueds of wattu zaest
Moes sijn ghedaen ghewillentlijch.

Dijn hertze, enz.

LXXIV.

Als alle dinghen sijn ghesaecht,
So hebbic liefst dat men ghewaecht
Van huer, die mi verbliden can.

( 141 )

Daer omme en doet geen noot ghevraecht
Ofyemen anders liden draecht.

Als alle dinghen sijn ghesaeclit
So hebbic liefst, enz.

Een wijflic beild mi so behaecht!
Al truerdet al dat dach bedaecht,
Ic loughe waric haer liefste man.

Als alle dinghen sijn ghesaecht,
So hebbic liefst dat men ghewaecht
Van haer, die mi verbliden can.

LXXV.

Het sprac een hovesch minnerliju :
« Nieuwe jaer, liefste vrauwe mijn ,
Weinscic dir goet.
Al mine jaer so blivich dijn,
Des wilwi tzamen vroilic zijn,
Lief beilde zoet;

Hertze en zin, lijf, ziel ende moet.
Met steider spoet
An dijn beboet.

Daer tzoe dwinct mi dijn wijflic scijn,
Dat gheift mi vruecbt vor alle pijn. »

( 142 )

Vriendelijc sprac si hem aen :
« Mijn hoochste gher, ic bem ghevaen
In dijn bedwanc.

Dijn hertze is in de mijn ghestaen,

Wattu begers dat zi ghedaen,

Mijn eere aenvanc.

Dit jaer ende al mijn leven lanc,

Sonder vergane,

Mine rouc wies danc,

Willic mi alre zorgen dwaen ,

Ende nimmer voort in trauwen gaen.

Hi sprac : « Mijn heil, mijn keyserin ,
Die ic vor al de werelt min,
In trauwen vast:

Bi dijnre duecht ic vruecht ghewin ;

So vro en wasic nie van zinne ,

Uut zorghen last.

Vor di sijn in mi vrauwen gast,

Du biijfs ghepast

Mijn hoochste rast,

In di allein, wes ich beghin ,

Daer mach gheen ander comen in. »

Een vingherlin dat hi haer boot,
Dat soe an haren vingher sloot,
So minnentlijch;
Lettel hem den tijt verdroot.
In sach so vriendelijch ghenoot

( 186 )

Nie zeikerlijch.

Doe zanc dat beilde vruechden rijch :

cc Nider, zwijch,

Wat moystu dijch. »

Ende nimmer louch haar mondelijn root,

So haer ghenoucht en vruecht gheboot.

Doe sonczi beide een nieuwe jaer,

Daer en was geen hertze zwaer,

Dat doclite mi.

Mocbtic noch ghecomen daer,

Daer mi mijns hertzen wederpaer

Dus ware bi;

So waric alre zorghen vri.

O wach ! owi!

Sone wil dat zi,

In canre comen niet so naer,

Helpt mi daer toe, mijns hertzen gaer.

LXXVI.

« Nieuwe jaer haet mich verhuecht
Met rechter vruecht,
Vrauwe , in dijnre hoede.
Du aens mijn hertze also bewuecht,
Met dijnre duecht;
Wi soldichs werden moede.

m

( 144 )

« Ich haen ghehadt der jaren veil

Met vruechden speil,

Dan can mi niet verdriesen.

Met trauwen icht voor nider heil,

Hoe das ich queil,

Ich wils mi voort gheniesen.

« Up erde en anich liever gein

Dan du allein ,

Dat saeltu wael bevinden ;

Want ich di diene in trauwen rein,

Niet als vilein,

Die helt met allen winden.

«Dus blijfstu in mijns hertzen bloet,
Lief beilde zoet,
Boven allen wiven.

Du aens mijn hertze ende ooc mijn moet,

In dijn behoet,

Dijn eighin moetic bliven.

« Dit jaer ende al die volghen naer,
Trauwe, weit vorwaer,
So blivic dir ghestade.
Liever iedie liden zwaer,
Al mine jaer,

Dan ich di ontrauwe dade.

( 145 )

« Nu jon mi dan dijns vruechts ghecrijch ,

Vrauwe duechdenrijch,

Blijft in trauwen vaste.

God jonne ons tween eendrachtelijch

Sijn hemelrijch

Met sijnre vrienden raste.

LXXVII.

Sich vor dich, ghetrauwe man ,
Die goeder minnen niet ne can
Becliven;

Blijfst der an , so moetsu dan
Bedroghen bliven.

Seikerlijch , die di wael jan ,
Hi sal di endelich der van
Verdriven.

Sich vor dich, ghetrauwe man ,
Die goeder minnen niet ne can
Becliven.

Hoor ende zich, du merkes an ,
Dat trouwe selden troost ghewan
Van wiven;

Ende tranwe ende minne es een ghespan
So wise scriven.

Sich vor dich, ghetruwe man.

19

( 146 )

LXXVIII.

Die liefste jonst van erderijch ,
Dats minne

Van tween, die bliven eens ghelijc
Van zinne.

Here God, helpt mi dat ic ghewinne
De jonst allein,

Dieic begher, wes ich beghinne ,
In trauwen rein.

Mijn hertze aet minnentlijch ghevaen
Een vrauwe;

Haer willic wesen onderdaen
Up trauwe.

Mi huecht veil bet als ic se aenscauwe
Dan ervich goet;
Soe es alleine die mi den rauwe
Verdriven doet.

Op erde en soude men zoeter wijf
Niet vinden ;

In haer willic ziele ende lijf
Vast binden.

Ic hope so wils mi onderwinden,
Des bein ic vro;
Wat zi mi jan of toe wil zinden
Ic wilt alzo.

( 147 )

Alle duechden sijn haer an
Gheboren,

Anders blevic arem man
Verloren.

In haren dienst bem ic bezworen
Eighin vry;

Sorge ende pijn en de allen toren
Verdrijft zoe mi.

Die liefste jonst, enz.

LXXIX.

( 148 )

LXXX.

Sonder sceiden orlof aen ,

Want ich en wil, noch ich en caen

Ghesceiden , hoochste troost, van dich.

Hertze ende moet es eighin dijn ,
So waer ic henen vare;
In wil els niemen eighin zijn,
Dat vinstu openbare.
Here God, of ic dan bi u ware ,
Was mochte dan ghescaden mich.

Sonder sceiden, enz.

( 149 )

In di vindic ghestadicheit,
Soudic mi els bewinden !
Dat ware grote onghenadicheit,
Dune salles niet bevinden.
In di willic mijn hertze binden ,
Met gansen truwen zekerlijch,

Sonder sceiden, enz.

Alwaer de ganse werelt mijn ,
Du bleifs mijn troost alleine ;
Du gheifs mi vruecht vor alle pijn ,
Met trauwen ich das meine.
Alle vruecht waer mi tse cleine,
Bleifstu niet mijn ghetruwelijch.

Sonder sceiden , enz.

Du muechs mi gheven lief endo leit,

Vor al dat leift up erde,

Hoe nauwe het mi van vruechden steit,

Of wes mi ye ghederde.

Du blijft mijn heil, mijn hoochste werde,

Daer tzoe bestu mijn hemelrijch.

Sonder sceiden , enz.

( 150 )

LXXXL

Dat niemen es bestu alleine,
Ende blijfs al minejaer,
Gheloof mi das, troutzaerte reine,
Du sallest vinden waer.
Mijn hertze die es di even naer,
Al es mi verre dijn lieflic scijn.

Wat mach vervreimden mi van di,
Vrouwe , of ich dijn eighin zi,
Ende du dan blijfs met trauwen mijn.

Mijn hope es al mijns leits verdrijf,
Nochtan moet mi verlangen ,
Dats al om di, troutzalich wijf,
Want du mich aes ghevanghen.
In wil, in can di nicht ontgangen,
Up minen heit dor enighe pijn.

Wat mach vervreimden , enz.

Nu blijf ghestade, lief, wijflic beilde,
Want in was nie ghestader;
Du best allein mijn hoochste weilde ,
Dus bliven wi te gader.
Al addic een onsteidich ader,
Dijn duecht doet mi ghestade zijn.

Wat mach vervreimden , enz.

( 151 )

LXXXII.

Bedwonghen haet een zalich wijt
Herte ende zin, ziele ende lijf,
So minnentlike vaste,
Dat ic moet bliven even stijf,
Ghestade in allen laste.

Allein bestu mijns leits verdrijf,
Mijn liden in mijn herte strijf,
Dates mijn hoochste raste.

Bedwonghen aet een zalich wijf, enz.

Als ic niet bi u bem gherijf,
So trueric arem man keitijf,
Gelijc den vreimden gaste.
In trauwen mi ghestade blijf,
Daer toe mi minne paste.

Bedwonghen aet, enz.

( lo2 )

LXXXIV.

Here God, ic claghe in alre tzijt,
Vor al en das du aens ghewracht,
Duer der valscher niders nijt,
Ende over al haar boos gheslacht.
Si destrueren dach ende nacht
Der zuetzer minnen vruechdeo cracht;
Das wreict up hem , des biddic dijch.
Hi nider boos , onrein, vilein,
Aergher cruut nie zonne bescein
Dan dijn tonghe zekerlich.

Al das op der erden leift
. ael di met rechte verspien mach;
Want vFie reine minne in werden heift,
Dien benijdstu nacht ende dach.
Niemen ne gheifstu verdrach ,
. ergher diet nieman en sach
Dune best up erde niet nuttelijch.

Hy nider, enz.

Dinen valschen blade ondanc ,
So salie haer ghestade zijn ;
Want zi mich haet in haer bedwanc ,
Ie hope so es soe ooc int mijn.

( 15S )

Ic weet een cruut vor dijn venijn ,
Dats al dijns clappen medicijn ,
Wat muechstu dan ghescaden mych.

Hy nider boos, onrein, vilein,
Aergher cruut nie sonne besceyn
Dan dijn tonghe zekerlich.

Heer God, enz.

LXXXIV.

Mijn hertze die heift u uutvercoren
Alleine met vasten zinne ;
Geen ander mach mi inne.

Lyever wijf was nye gheboren ,
Mijns hertzen keiserinne.

Mijn hertze , enz.

Ic biddu , vrau , laet niet verloren
Die liefde dijnre minne ;
Want ic geen liever kinne.

Mijn hertze, enz.

20

( 154 )

LXXXV.

Wi willen van den kerels zinghen ,
Si sijn van quader aert;
Si willen de ruters dwinghen ,
.Si draghen enen langhen baert·
Haer cleedren die zijn al ontnait,
Een hoedekin up haer hooft ghecapt,
Tcaproen staet al verdrayt,
Haer cousen ende haer scoen ghelapt.
VVronglen, wey, broot ende caes,
Dat heit hi al den dach ;
Daar omme es de kerel so daes,
Hi hetes meer dan hijs mach.

Henen groten rucghinen cant

Es arde wel sijn ghenouch ,

Dien neimt hi en sijn hant

Als hi wil gaen ter plouch.

Dan comt tot hem sijn wijf, de vule ,

Spinnende met enen rocke ,

Een sleter omtrent haer mule ,

Ende gaet sijn scuetle broeken.

Wronghele ende wey, enz.

Ter kermesse wille hi gaen ,
Hem dinct datti es een grave;
üaer wilhijt al omme slaen,
Met sinen verroesten stave.

( 155 )

Dan gaet hi drincken van den wine ,
Stappans es hi versmoort;
Dan es al de werelt zine ,
Stede, lant ende poort.
Wronghele ende wey , enz.

Met eenen zeeuschen knive

50 gaet hi duer sijn tassche;
Hi comt tote zinen wive,
Al vul brinct hi sine flassche.

Dan gheift soe hem vele quader vlouke,

Als haer de kerel ghenaect;

Dan gheift hi haer een stic van den lijscouke ,

Dan es de pays ghemaect.

Wrongle ende wey, enz.

Dan comt de grote cornemuse,
Ende pijpt hem turelurureleruut;
Ay, hoor van desen abuze ,
Dan maecsi groot gheluut.
Dan sprincsi alle al over hoop,
Dan waecht haer langhe baert,

51 maken groot gheloop,
God geve hem quade vaert.
Wronghle ende wey, enz.

Wi willen de kerels doen greinsen,
Al dravende over tvelt;
Hets al quaet dat zi peinzen ,
Ic weetze wel bestelt.

( 156 )

Me salze slepen ende hanghen ,
Haer baert es al te lanc;
Sine connens niet ontganghen,
Sine dochten niet sonder bedwanc.
Wrongle ende wey, enz.

LXXXVI.

Ic sach een scuerduere open staen,
Eens avonts, als de mane sceen;
Als icker binnen waende gaen,
Stac ic mi jeghen enen steen.
In sacher niemen dan hem tween;
Daer zagh ic twee witte been
Devotelike te Gode waert.
Peinst om mi, zuster Lute ;
Gherne, broeder Lollaert.

Mettien slopic ter duren in,
Al achter eenen corentas,
Daer hoordic dat dat zusterkijn
Den cokerduimschen zouter las.
Beide lagen zi int vlas;
Decucule die daer upperst was,
Die docht mi draven als een paevt.
Peins ommi, enz.

In den gheest studeirden zi
Dieper dan ic wel verslont;

( '157 )

De broeder bleeiFer vaste bi,
Hem doch te hi was der zaken cont.
Nochtan en vant hi niet den gront,
Daer omme wart hi so onghesont;
Hi bleef verwonnen in de vaert.
Peinst ommi, enz.

Mettien cesseirde dat ghescal,
Suster Luten bleef den prijs;
De broeder was verwonnen al,
Nochtan so was hi arde wijs.
Hi scudde sine cappe grijs,
Daer was Amelis ende Amijs,
Ja, naer den gheesteliken aert.
Peinst ommi, enz.

Goede spise ende goeden wijn
Brochte elc van hem beiden voort;
Ic riep : « Ic wils gheselle zijn ;
Want daer ghebreict eeu derde accort. »
Doe worden zi also ghestoort;
Si vloon , sine spraken niet een woort,
So sere waren si van mi vervaert.
Peinst ommi, enz.

De goede tlasschen bleven daer,
Daer ic Ie drinckene of began;
Die wijn was zuver ende daer,
De spise die stont mi ooc wel an.

( 158 )

Hets recht dat men hem erve jan,
Die luten leven eerst began,
Daer nes gheen luumkin in ghespaert.
Peinst orami, enz.

LXXXVII.

Vrauwe, weit dat ic dijn eighin zi,
Wiltu dan minnen so mint mi,
Sone wertstu niet bedroghen.

Nacht ende dach peinsic om di ,
Vergheitstu mi so scillen wi.

Vrauwe, weit dat ic dijn eighen zi,
Wiltu dan minnen so mint mi,
Sone werstu niet bedroghen.

Altoos waric u gheerne bi,
Mochtic dan zijn van niders vri,
Sine connens niet ghedoghen.

Vrauwe , weit dat ic dijn eighin zi,
Wiltu dan minnen so mint mi,
Sone werstu niet bedroghen.

( 159 )

LXXXVIII.

O! .m. wel zoete beven drie,

Soudic dijns vergeten ;

Dat ware een grote onstedicheit.

Trauwe ne vergaetstu nie,
Vul eeren es dijn weten;
Du best vul alre reinicheit.

O ! .m. wel zoete , etc.

Van u mi alle vrucht ghescie,
Want ghi hebt vast bezeten
Trauwe , eere , ende omoedicheit.

O! .m. wel zoete , enz.

So wes ic emmermee bespie,
Des wil ic mi vermeten ;
Ic blive dijn eighin hoe dat gheit.

O ! .m. wel zoete , enz.

Mijn herte lacht als ic u zie ;
Slapen, drincken, eiten
Lietic daer om , vor waer gheseit.

O! .m. wel zoete, enz.

( 160 )

En dat mi u jonst ontvlie
So werdic zaen verbeten;
Want sterven , leven an di steit.

O ! .m., wel zoete, enz.

Onrein ghepeins ende vileine
Haestu met mi ghesmeten ;
Du muechs mi gheven lief ende leit.

O! .m., wel zoete , enz.

LXXXIX.

Mijn boel, daer al mijn vruecht an steit,
Doet mir onstede, al eist mi leit;
Daer up so acht hi cleine.
Riet dat metten winde gheit
Heift vele met hem ghemeine.

Wat baedt ghezonghen of gheseit,
Trauwe, scaemte ende stedicheit
Ontgaet hem scone ende reine.

Mijn boel, daer β1 mijn vruecht an steit,
Doet mir onstede, al eist mi leit;
Daer up so acht hi cleine.

( 161 )

Wankel herte, onstedich pleit,
Hets al verloren aerbeit,
Dat men om di beweine.
Du begheers der trauwen heit;
Maer dune does selve gheine.

Mijn boel, enz.

XC.

Du haens mijn hertze , vrauwe mijn,
Dyne wilse niet bewaren ;
Een ander heift die hertze dijn ,
Nu laet de mijn dan varen.
O wee, ic niet verwaren can ;
Gheift mi mijn hertze weder dan,
Ich wilse gheven dien ics jan ,
Ende leven voort in vruechden vro ;
So doe also,
So salie jo ,

In wil niet langher sparen.

Of du dijn hertze weder haes ,
Wes muechstu di beclaghen ;
Entu mi niet onsculden laes ,
Wes salie des verdraghen.
Nein , daer es een ander in den zin ,
Bestu daer uut daers niemen in;
Merc of ic dan onsteidich bin ,

20

( 162 )

Mijn hertze es daer ich gherne waer.

Twine gaestu daer,

Dats mi onnaer,

Maer als ic wil niet vraghen.

Sijnre hopen loon es vruechden dein ,
Die hem met twifle binden ;
Sceiden dinct mi so onrein ,
In wils mi niet bewinden.
Steide en heift gheens zorghens gaer,
Minne es selden zonder vaer.
Lief uutvercoren wederpaar,
Dijn steide zin die maect mi vro.
So doe also,
So salie jo,

Dune salt niet el bevinden.
Du haens, enz.

XCI.

Ghetru gheselle, ic moet u claghen,
Mine es niet alze wael ghesciet,
Verloren anich vro bejaghen ;
In can des nachts gheslapen niet.
Hoe comt das tzoe !
In weis nicht hoe,

Mijn oghen huer ghenouchte an zaghen.

1

( 163 )

So sprec huer an :

Ich wil, in can ;

Eer icse zie

So hueghes mie 5

Comicker bi, mi vreeses dan.

In can niet meer met vruechden leven ;
Hertze ende zin , ende 00c mijn moet
Hanich tze male wech ghegeven
Minen liefsten beilde zoet.
Sosi dan dich,
Also doen ich ,

Doch haddic gheerne troost bezeven.
So sprec haer an , enz.

Salsi mi aldus vreimde bliven,
In weet hoe iet gheliden sal.
Salsi mi daer om van huer driven,
Of iet haer durste zegghen al.
Sosi dan coen !
In dars niet doen ,

Hoe sal mijn dienst an huer becliven.
Sprec huer^an, enz.

Hope dats een vroylic cleit,
Dat willic draghen al mijn jaer;
Hoe nauwe het mi van vruechden steit,
Jan si mir bas ich werts ghewaer.

( 164 )

Blijf steide alzo :
So salie jo,

Maer emmer es mijn liden zwaer.
So sprec huer an , enz.

XCIL

Ach hertze, die in liden staet
Verborghen ;

Wie sal di troost of toeverlaet
Bezorghen ?

Heden trueren , vroilic morghen ,
Das dinct mi hope Avesen best.

Pourquoy ie di, enz.

So wie in Venus ordin leit
Ghevanghen ,

Hem mach wel na sijn vroilicheit
Verlanghen.

Mijn hertze en can des nicht ontganghen,
Doch es mijn hope om vruecht int lest.
Pourquoy ie di, enz.

Waer trouwe staet in reinen moet
Ghescreven;

Venus es hem schuldich spoet
Te gheven.

( 165 )

Trauwe sal in mi staen verlieven
ïoot men mi leicht, oost, ende west.
Pourquoy ie di, enz.

XCIII.

Nature haet in mich so ghewraciii

Das ich met steiden bem bedacht

Tsoe dinen dienst, troutzaerle reine,

Wes icht beweine.

Lijf ende goet met ganser macht

Es dijn alleine.

Vor di negheine

Sekerlijch,

Das hueghet mych,

Up minen heit, vrauwe duechdeiirijch ,
Ghelooft das ich met truwen raeine.

Venus danc hebbe dijn zuetse cracht,
Mijn hertze aenstu daer tzoe ghebracht
Das ich ne creech so lief nye eyne
Als di alleine.

Nature haet in mi so ghevvracht
Das ich met steiden bem bedacht
Tzoe dinen dienste , troutzaerte reine ,
Wes icht beweine.

( 166 )

Al mijn ghedinken dach ende nacht,

Dats al om dir, so wie mijns acht,

Saltuus verghessen, souvereine,

Das huecht mi cleine.

Trout, liefste vrauwe , mijn liden zacht,

Rechts gonst ghemeine.

Gheen troost mich leine,

Das gan ich dych ,

Wes vruechden rijch

Dijn stridicheit ghelievet mych ,

Des dankich dich , lief zuese reine.

Nature, enz.

XCIV.

Mijn hoochste vruecht, waer bestu hen ,
Das ich nu niet bi dir en ben ,
Des sijn mijn vruechden cleine.

Al moetic wesen, vrauwe, van dir,
Mijn hertze en can niet van u zijn;
Verlanghen dat verharret mir,
Ende doet mich alte grootze pijn
Toot ic aenzie dijn lieüijc scijn.
Du mi verhuechs ende anders gheine.

Mijn hoochste vruecht, enz.

( ί67 )

in can gherusten hier no daer,
Ende alle vruedit es nu verdriet;
Maer als ic zie dijn aenscijn claer,
So es mir also wael ghesciet;
Al haddic weinsch, in core e! niet
Dan dijn te zine in trouwen reine.

Mijn hoochste vruecht, enz.

Du best mi altoos int ghedacht,
Dat doet dijn liefste beilde zoet;
Slapie , wakic, dach ende nacht,
Dijn aenscijn es mi in den moet.
Wel mi ghenoucht wat ghi mi doet,
Want ic so lief en creech nie eyne.

Mijn hoochste vruecht waer bestu hen ^
Das ich so verre van dir ben,
Das sijn mijn vruechden cleine.

xcv.

De steen die trect die naelde naer,
Wien wondert das al hanich vaer
Vor oghen die bedrieghen.
Oghen vlieghen hier ende daer,
Maer herte en can niet iieghen.

( 168 )

Een oghe upslaen es wandelbaer,
Maer als tghesichte wil bliven staer,
Ende laten inwaert vlieghen ,
So moet daer therte segghen waer;
Want zoe en can niet lieghen.

Lijflic beilde, speghel claer,
Mijn cracht es jeghen dijn begaer,
Als tskints es in der wieghen.
Dijn moetic bliven al mine jaer,
Want herte en can niet lieghen.

De steen die trect, enz.

XCVL

Sceiden , onverwinlic leit,
Onvruechdelijc es dijn beghin ,
Dat nemic waerlic up mijn heit ;
Ten brinctgheen dinc meer lidens in.
Sceiden , du dwinx herte ende zin,
So langher tijt, so meer verdriet;
Sceiden , du ne ghenouchs mi niet.

So liever lief, so liever paer,
So meer verdriets den hertzen zi
Int sceiden hets een ure en jaer;
Solanc someer verdriets in mi,

( 169 )

En hooptic niet om comen bi,
Mijns lijfs gheduer waer als .i. riet;
Sceiden, dune ghenouchs mi niet.

Al es beghin des sceidens zuer,
Tlanghe merren en es niet zoet;
So langher dat de tijt gheduer
Te meer verlanghens in den moet.
Sceyden, nye en waerstu goet,
Noch nie en es heil van di ghesciet;
Sceiden , dune ghenouchs mi niet.

Als ie of sciet mi was so wee,
Mine dede nie dinc so grote pijn;
Nu pijnt mi .m. waerven mee
Dat ic so langhe van haer moet zijn.
So sere verlanct der hertzen mijn,
In weet niet wes mi es ghesciet;
Sceiden, dune ghenouchs mi niet.

Hope, nu hebt mijns levens danc,
Vor alle dinc ghi mi verhuecht;
Al dinct mi tmerren wesen lanc,
In dinen troost vindic ghenuecht.
Ic biddu God mi zaen bewuecht,
Bi haer, daer ic mijn hertze liet;
Sceiden, dune ghenouchs mi niet.

25

( 170 )

XCVII.

Binnen in mir hertzen cas,
Daer staat een bloume , die Heft mir bas
Dan wes ich anders doen begrijf.
Robijn , carbonkel, no topas
Ne sijn te prisene niet een vlas
Voor haer, die zoent der zonden kijf.
Dijnre roke en dooch gheen blijf,
Rose, vul van tsemels dauwe,
Du best onse hope , beware ons stijf.

De wech es ons te nauwe ,
Warde vrauwe,
Doe ons trauwe,
Quijt onsen rauwe,
Ende ons bescauwe,
Als therte flauwe ,
Eer ons ghelauwe
Die helsche cauwe.

Du steis ghegroyt in eenre stas,

Int wortel dies de planter was,

U kint, u vader, maecht, moeder ende wijf,

Eva leedde ons int maras;

Ave weder ons ghenas,

Om dijn omoediche zuver lijf.

Dijn roke en dooch gheen blijf, enz.

( 171 )

Also de zonne dorscijnt een glas,
Ende bi der rayen groijet gras ,
So de vader een neder drijf.
Drie rayen endende in eenen pas
Bescenen die roze, die zuver ras
Ontfijnc dat zael om ons beclijf.

Dijnre roke, enz.

xcvm.

Egidius, waer bestu bleven?
Mi lanct na di, gheselle mijn ;
Du coors die doot, du liets mi tleven.
Dat was gheselscap goet ende fijn ,
Het sceen teen moeste ghestorven sijn.

Nu bestu in den troon verheven
Claerre dan der zonnen scijn;
Alle vruecht es di ghegheven.

Egidius, waer bestu bleven?
Mi lanct na di, gheselle mijn ,
Du coors de doot, du liets mi tleven.

Nu bidt vor mi, ic moet noch sneven,
Ende in de weerelt liden pijn;
Verware mijn stede di beneven,

( 172 )

Ic moet noch zinghen een liedekijn ;
Nochtan moet emmer ghestorven sijii.

Egidius, waer bestu bleven ?
Mi lanct na di, gheselle mijn ;
Du coors die doot, du liets mi tleven.

XCIX.

Wel up, elc sin die vruecht begaert,
Om vruechden wille trueren spaert,
Wilt vroylic hier naer hoeren :
Een rose es ons gheopenbaert,
An eenen edelen wingaert,
In midden .XII. coren,
Van coninghen gheboren.

O rose, die in den hemel zijt,

Ghebenedijt

Sidi van allen monden.

Al sijn wi vro, cort es de tijt;

Een overlijt

Crijcht ons ten lesten stonden
Aflaet van allen zonden.

Lesse, so heet desen rozengaert,
üaer dese edele bloume tzaert
In bloijet sonder doren.

( 216 )

Den donckeren nacht heift zoe verclaert,
Eode elcken zondare zoe bewaert;
Ne ware dese rose te voren
Waren wi alle verloren.

O rose, die in den hemel zijt, enz.

Nu loven wi haer uut milder aert,
Ende desen edelen wijn rijnscaert
Drincken wi, sonder toren.
Van der rose wert in ghespaert,
Die vroilic hier sijn ghelt verteert,
Ende die ons willen storen
Gaen daer zi behoren.

O roze , die in den hemel zijt, enz.

C.

O cranc, onseker, broosch enghien,
Snee of glas als dijn nature,
Niet en sech dit sal ghescien ;
Want dune hebs morghen tijt no ure.
Waer vinstu eenighe creature ,
Die ghedure

leghen dedoot, die commen moet?
x41 eist so datti hier ghebuere
Dijns weinschens cuere,
De doot die werpt die onder voet.

( 174 )

O vroylic herte, solazelic bloet,

Egidius, di sal men claglien ,

Ende rauwe draghen,

Tallen daghen,

Ende dijns ghewaghen.

So wie dijns plaghen ,

Hem maechs wanhaghen ,

Datti de doot so vrouch bestoet;

Maer wat God wille elc neimt vor goet.

Nemmermeer sone wanic zien
Dijnre vroylicheit, parture;
Musike , ende alle melodien
Minnestu met herten pure.
Nu bestu doot; elc vroylic truere !
O avonture,

Du slachts der hebben ende der vloet.
Du gheifs hem tzoet, die staen na tzure,
Entu best stuere

Hem die van aerde minnen tzoet.
O vroylic herte, solazelic bloet, enz.

Wie sulre nu dijnre vruechden plien,

Egidius, stervelike guere,

Menich edel musisien

Prees dinen voys ende dijn tenuere.

Nu bidt vor ons , want du best vuere

In schemels duere,

Dat ons God neme in sijn behoet,

( 175 )

Ende dat hier elc also labuere

Eer therte scuere,

Dat wy oiitgaen der hellen gloet.

O vroylic herte, solazelic bloet, enz.

Cl.

Musike, die in der naturen
Can bezuren,

Beseffen der consten vroylicheit;
Wes vroylic nu, laet varen trueren.
Ich cost teser uren
Der rozen , vul der reynicheit,
Wiens omoet ende zuverheit
Der triniteit

Ontsluten dede schemels duren,

Om alre meinschen zalicheit,

Daer soe bereit

Toe was vor alle creaturen.

Eva brochte ons int bezuren ,

Ave was bi den here gheseit,

Ave , der werder rozen teeren,

Die ons mach leeren

Quaets ombeeren

Te duechden keeren,

Den viant weeren.

An haer so steit

Al onze meeste zalicheit.

( 176 )

Bi den here so was muzike

In hemelrike,

Eer hi Adame tlijfin blies;

Dien wildi maken van den slike

Na sire ghelike,

Ende gaf hem alre herten kies.

Den viant, dien vernoyde dies,

Ende vantene ries,

Doe Eva slouch sbevelens swike,

Ave beterde ons tverlies,

Doe soe op wies

Die Averde roze, die niet verzike
Den heere ontfinc ootmoedelike;
Nu danct der rozen, die vruechden plies.

Ave , der werder rozen teeren , enz.

O zuvre roze zonder doren ,
Uutvercoren

Van den heere dor sijn ootmoet;
Ne ware hi niet van di gheboren ,
So ware verloren
Al dat Adame ye bestoet.
So wie musiken eere doet,
Verleent hem spoet
Tallen vruechden , sonder toren ,
Ende neimt ons allen, roze zoet,
In dijn behoet,

Die van muziken gheerne horen,

( 177 )

Ende diese node souden storen;
Nu elc sijn aire blijtste doet.

Ave, der werder rozen teeren , enz.
CII.

Naer dattu haes de herte mijn
Aen dir ghewald, vrau minnentlijch ,
Unde ich el niemens bin dan dijn ,

50 troost mi, beilde wivelijch.

51 blide ende vro , want ichs dir gan,
So willich vroylich zinghen dan,
Ende bliven dijn ghetruwelijch.

Vor al lieft mir dijn wijflic scijn ,
Als icht mach scauwen vriendelijch;
Nacht ende dach so lidich pijn,
Sonder als ic bem bi dijch.

Na dattu haes, enz.

Wanneer ich niet bi dir mach zijn,
Rouwich verlanghen es in mich;
Hets recht ic bem dijn eighijn ,
Ende blive in trauwen zekerlijch.
Wes blide ende vro, want ichs dir gaa,
Nu willic vroylic zinghen dan ,
Ende bliven dijn ghetruwelijch.

Na dattu haes, enz.

25

( 178 )

cm.

Niemeas mee dan dijn allein,
Lief uutvercoren wijflic scijn,
Du bist de liefste ende liever ghein ;
Dijn gonst verdrivet alle pijn ,
Das willich emmer vroylich zijn.

Der vruechden , vrauwe , edel plein ,
Groen , du verblijts de zinnen mijn ;
Saltu mir laetzen truwen? nein.

Niemens mee dan dijn allein,
Lief uutvercoren wijflic scijn ,
Du bist de liefste ende liever ghein.

Lieflic beilde, in truwen rein ,
Sc willic emmer bliven dijn ,
Alle vruecht es mir tze dein ;
Cleitstu mir zwart, groen es so fijn ,
Sone condic nummer vroylic sijn.

Niemens meer, enz.

( 179 )

CIV.

Al sceidic van dir int ghezicht,

Mijn hertze en sciet nie, vrauwe, van dir,

Hoe verre ich anders van dir bin.

Tzwaer, in bin zonder hertze nicht,
Draghic int sceiden tdijn met mir.
Al sceidic van dir, enz.

Veil claerre dan doet der zonnen licht,
So vonct in mi der minnen vier,
Dat mi verbrandet herte ende zin.
Al sceidic, enz.

CV.

W^ie mach andren bedrieghen bet
Dan daer al sijn ghelove an staet;
Maer als men es ghevaen int net,
So eist de spade te zoukene reet.
Te verre betrauwt es dickent quaet,
De menighe esser omme in strec.

En geer mi niet, des biddic dijch ,
Ja ghec , ja ghec, vrouwe, zekerlijch;
Ic hiete mi liever quaet dan ghec.

( 180 )

Van al das ich up eerden haen,
Betrauwich dir ende ben di hald;
Salics gheen ander loon ontfaen
Dan du dan met mi ghecken sald.
Ach vrauwe , het es in dijn gewald ,
Maer liever hebbic mi verstec.
Ne ghec mir niet, enz.

Wat wiltu meer of ie ben dijn ,
Saltu mi willen ghecken dan ;
Het es mi nerenst, vrauwe mijn ,
Want ich di niet gheghecken can.
Doe dat mi vruechden commen an ,
Of anders blivic in den drec.
Ne ghec mir niet, enz.

Wie mach andren bedrieghen bet, enz.

CVI.

JVJijn herte es sonder cnoop gheletst,
Nochtan en can soes niet ongaen ;
Daertoe me drijft mi ende ketst,
Ende in can gheene ghenaden ontfaen.

üp wankel gront eist quaet ghemetst,
Des sal mijn werc onlanghe staen;
Bezie dijn spel eer dattu wetst.

( 181 )

Mijn herte es sonder cnoop gheletst,
Nochtan en can soes niet ontgaen;
Daertoe me drijft mi ende ketst.

Mijn tor die valt, wacht wie liem quetst,
Gaet van onder, hets wel ghedaen:
Daer sal die sulcke sijn bedretst;
Hine saelt niet connen ofghedwaen.

Mijn herte, etc.

CVII.

Neemt das vor goet,
Lief beilde zoet,
Das ich dir gheve
Sin, hertze ende moet,
In dijn behoet,
De wile ic leve.

In dijn bedwanc,
Mine rouc wiens danc,
So moetic bliven,
Mijn leven lanc,
Mijn hoochste aenvant
Vor alle wiven.

Een troostelic meeiii
Van dir allein

( 182 )

Maect mi verhueghet;
Dinc anders ghein ,
No groot, no dein ,
Mich els ghenueghet.

Trout vrauwe mijn,
Doet mir anscijn,
Din gonst met trauwen.
Vor alle pijn
Es medicijn
Dijn lieflic scauwen.

El gheen ghedacht,
No dach, no nacht,
Dan di alleine.
Met ganser macht,
Mijn liden zacht,
Troutzaerte reine.

CVIII.

Orlof, vrauwe, ende ic moet gaen ,
Al wil ich bliven ic en mach;
Dies moet de hertze mijn ontfaen
Groot verlanghen, nacht ende dach.
Nochtan so gheift mi goet verdrach,
Tverwaren dijnre eerlicheit,
Adieu, mijn hoochste vroylicheit.

( 183 )

Al sceidic, lief, int zien van dir,
Herte no zin ne blijft bi mir ,
Dan can di ummer niet ontvlien ;
Adieu, ic sal u varinc zien.

Niet langhor dan ich bi dir bin ,
Sone es mijn hertze in mijn bedwanc ;
Daer toe so es mijn moet, mijn zin
Al dijn, ende blijft mijn leven lanc.
Het dient al, vrauwe, om dinen danc ,
Ghedochte, redene, ende besceit ;
Adieu, mijn hoochste vroilicheit.

Orlof, vrauwe, enz.

Ghewerdicht, vrauwe , up rechte omoet
Dattu mich neims in dijn ghedacht;
Ic ne liete u om gheen goet.
Al waert ooc wel in mijnre macht.
Om di so peinsic dach ende nacht,
Ende eewich sal, hoet mi vergheit;
Adieu, min hoochste vroilicheit.

Al sceidic, lief, int zien , enz.

Orlof, vrauwe, euz.

( 184 )

CIX.

Mi heift ghevaen een wijflic beild ;
Het si mir lief dat elc man heild ;
Wie zo es dan seggic niet.

Of iet zeide ende voorder came ,

50 ware mijn trueren menichfaid ;
Nemic met huer Λverde name
Blijft in mi allein ghestald.

51 heift mijn hertze in huer ghewald ,
Mi huecht, wanneer zoe up mi ziet.

Mi heift ghevaen , enz.

Wien salie mijn secreit betrauwen ?
Der wroughers also menich leift,
Dies radic der reinre vrauwen ,
Dat zoe haer niet te kennene gheift.
Elc minre hem wel te wachtene heift,
So vele der boosheit nu ghesciet.

Mi heift ghevaen , enz.

Ic wensche haer ,M. goeder jare
Met vruechden al haer leven lanc;
So waer ic bem of waer ic vare ,

( 185 )

Mijn herte heift zoe in haer bedwanc.
Vrouwe, wilt mi des gheven danc,
Want het mi rechte minne riet.

Mi heift ghevaen , enz.
Of iet zeide, enz.

CX.

O stede, duechdelic , minlic ort,
God haet verchiert dijn edel name ;
Bi dir elc menscelich ghebort
Mac vroylic leven sonder blame.
Dijn gheer is eere , dijn wesen scame ,
Du best vul duechden zekerlich ;
Ich danx der minnen minnentlijch.

An steiden, orden blivic vort,
Mijn leven lanc, want het betame ;
Der minnen, die mi gheift confoort,
Van soeter rusteliker vrame.
Mine was nie ruste so bequame ,
Alstu mi gheifs, vrauwe duechdenrijcti;
Ic danx, enz.

Bi dir so ben ich onghestoort,
Ondanc der bozer niders game ;

20

( 186 )

Dijn woort, dijn mein es recht accort,
Met rechte ich vro met dir verzame.
Ghenouchlic snijt der minnen brame,
Niet meer ne werd gheprouft van mich;
Ic danx der minnen minnentlijch.

CXI.

Nu vroilic zinc, hertze ende moet,
Ie wensche di tallen vruechden spoet;
Ets recht, du gheifs mi zuer ende zoet.
Toot alre stont

Es my dijn heil vul vruechden cont.

In di so rust mijns hertzen bloet,
Als ich die sien mach, vrauwe goet;
Niet anders mi verbliden doet.

Nu vroilic zinc, hertze ende moet,
Ic weinsche di tallen vruechden spoet;
Ets recht, du gheifs mi zuer ende zoet.

Nu neimt mi, vrauwe , in dijn behoet,
Ich bin al dijn , des bestu vroet,
Ende bliven sal hoe dat ye stoet,
Troostelijc mont.

( 187 )

Nu vroilic zinc, hertze ende moet,
Ich wensch di tallen vruechden spoet;
Ets recht, du gheifs mi zuer ende zoet
Toot alre stont.

CXII.

Lieflic beilde , mijn hoochste vruecht,
Up erde en minnic niet dan di ;
Dijn lieflic scijn mi meer verhuecht
Dan al dats in de werelt zi.
Saltu dan verghessen mi ?
Ach vrauwe, nein.
Du bist allein

Mijns hertzen hemel zekerlijch ;

Ach swijch,

Vrauwe duechden rijch ,

Dan mach niet zijn.

Du dwijncs so sere die hertze mijn ,

Das ich dar van

Niet swighen can.

Nu dan

Ghedinct om mir, nauwe minnentlijch ,
Das biddic dijch.

Troostlijc, lieflijc aengezicht,
Als ich dir zie, so brant mijn zin ;
Claerre dan der zonnen licht
So es mijn hertze ende du daer in ,

( 188 )

Ende dan sal nummer wesen min ,
Want ich das mein ,
In trauwen rein;

An dir stoet al mijns vruechts ghecrijch.
Ach swijch, enz.

In wil, in caens niet avelaen ,
Al mochtic leven duzent jaer,
Ich moet di bliven onderdaan;
Dats emmer recht ende zeker waer,
Allein bestu mijn weder paer,
Vor di neghein,
No groot, no dein;
Ghef mir dijn hertze jonstelijch.
Ach swijch, enz.

CXIII.

God groetu , Heflic beiide zoet,
An deser zuetzer morghin stont,
Ende also menich minlijc groet,
Als di mach weinschen eenich moot.
Daer toe so es mijn hertzen gront,
Dijn eighin woonst, so waer ich bin ,
Ontdoe dijn hertze, ende laet mir in.

Sluutstu vor mi die hertze dijn ,

So es mi alle woonst te dein ;

Want du best, vrauwe, alleine int mijn,

( 189 )

Daer in mach comen anders gein.
Nu laet ons bliven dan gliemein,
Minlic elcin anders zin.
Ontdoe dijn hertze, ende !aet mir in.

Al ware mijn cracht Sampsoeus ghelijc,
Mijn scoonheit als was Abseloen,
Vor Alexandre van machten rijc,
Ende wiser ooc dan Salernoen;
Sone condic, vrauwe , niet anders doen
Dan dijn begher vor al ghewin;
Ontdoe dijn hertze, ende laes mir in.

Sin, hertze ende moet, ziele ende lijf.

Es eighin dijn, hoet mir vergheit;

Vergheitstu mijns, troutzalich wijf,

So es mi alle vruecht ontzeit.

Een groete dijnre goetlijcheit,

Ghef mir doch , vrauwe , ni mach niet min ;

Dan sluut dijn hertze, ende mi daer in.

CXIV.

Neimtint ghedacht het vrauwelin haert,
Das ich ben dijn , so waer ich zi;
So bem ich altoos wael bewaert,
Wat muechstu min dan dinc om mi.
Nacht ende dach peinsic om di,

( 190 )

Met truwen sonder aerghelist;
Want du allein die liefste bist.

In mi bestu , ende anders ghein
Sone mach mi comen in den zin.
Mijn herte es proper dijn allein,
Daer mach geen ander commen in.
Das ich met dir de liefste bin,
Das biddic den hoghen Grist;
Want du allein die liefste bist.

Eewich sonder avelaen,

Lief, zuetze, reine, mijn hoochste vruecht,

Willic in dinen dienst vulstaen ,

Ver alle dinc het mir ghenuecht.

Als ich dir zie bin ich verhuecht,

Vele meer dan ie te segghene wist;

Want du allein die liefste bist.

Troost mi dan, vrauwe , ende neimt mijns waer,

Der zonder ic niet leven can;

Een ure dinct mi sijn een jaer,

Of ic en zie di lieflic an.

Nu biddic dir in trauwen dan ,

Dat ghi doch, vrauwe, mijns lidens ghist;

Want du allein die liefste bist.

Al niet ic gheer, hoet mi vergheit,
Dan te zine in dijn bedwanc ;

( 191 )

Al waert ooc al der werelt leit
Sonder di, mijn hoochste aenvanc.
Want minne en werct na niemens danc ,
Wilt dan mir hertzen gheven vrist ;
Want du alleine die liefste bist.

cxv.

Vor alre ghenouchte vroylicheit,

Up minen heit,

So Heft mir bas

Eens minlics hertzen omme ...

Daer trauwe aen steit;

Dies nie vergas

Reinlic zin, daer stede in was.

O stede, dijn werde moghentheit,
Die es so breit,
Dats nie ghenas

Sin, die dijns lovens dienst ontseit;
Dats waer gheseit.

Vor alre ghenouchte , enz.

Vrauwe, vul alre reinicheit,
Hets recht besceit;
Ghelooft mir das
Dat steide in dinen zinne leit,
Ich beins bereit,

( 192 )

Met willen ras;

Onstede es broosscher vele dan glas.
Vor aire, enz.

CXVI.