DE SPRING IN T YELD

VERMAKELIJKE GYMNASTIEK EN SPEL IN DE VRIJE
LUCHT EN IN DE SPEELKAMER,

UITSPANNINGEN MET LICHT EN SCHADUW.

VOOR HET PRENTENMAGAZIJN

MET 20 GEKLEUHDE PLATEN.

LEIDEN,
D. NOOTHOVEN VAN QOOH.

pelspringen. � Touwtje springen. �
Groot springtouw. � Springen over
een touw. - Het bokspringen. � Het
lange paard. � Uitspanningen en oefe-
ningen met het houten paard.

Werpspelen.- Het werpen metknoo-
pen. � Het werpen met den schijf. -
Het geiten- of berenspel. � Het werpen
met steenen. - Het werpen met
sneeuwballen. � Slingeren. � Het wer-
pen met hoepels. � Het ringwerpen. -
Het werpen met den klompzak. - Het
klinkhoutje. - Het gewonekegelspel.�
Het kegelwerpen. - De kegeltafel.

Vermakelijke lichaamsoefeningen. -
Schaatsenrijden en andere ijsverma-
ken. � De schommel. � Klimmen. �
Oefeningen aan twee dwarshouten. �
Het Rek. � Dewipplank. � Steltenloo-
pen. � De levende molen. � Het wer-
pen met de voeten. � Een kunstje op
een krijtstreep. � De Muurstoot. - De
Duimproef. � Twee man dragen. - De
handen op den rug. �De Vingerproef.-
De schijndoode. � Een kunstje met een
ijzeren staaf. � Van de borst tot den
mond. � Buigoefeningen. � Halteroefe-
ningen. � Baden en Zwemmen.

Schietvermaken. - Het schieten met
den boog. � Het schieten met den arm-
borstboog. � De Blaaspijp. - De prop-
penschieter. - Het vogelschieten met
den stootvogel. - Het werpen met ste-
kels. � Het werpen met spietsen. - Het
ringsteken.�Het werpen met messen. �
Het werpen met puntige houten.

Een paar woordjes ter inleiding.

Loopspelen. - Hoepelen. - Wetlloo-
pen. - Krijgertje � Jachtspel. � Roo-
vers en Gendarmen. � Kamer verhu-
ren. � De Russisclie marsch. � De
Zwarte man. � Berenslag. � Beer slaan.

- Chasseur of Beerloopen. � Mat zet-
ten. � Dag en nacht. - H aan en kippen.�
Boer drijf de schapenuit! - Bergde
schapen, daar is dewolf. - Boos ding.

� Hola! daar is de molenaar. � De Gan-
zendief. � Beer en Apen. � De wolf in
den tuin. � Gierspel. - Kippetje bra-
den. - Ganzenmarsch. - De berg is
mijn. � Vogel, vlieg uit! - Het linnen
bleeken. � Naald en draad. � De kloinp-
zak gaat rond. � Derden man slaan. �
Kat en muis. � De gouden brug. �
Touwtrekken. - Hetverbrekenvanden
ketting - De slang.

Zoek- en Raadspelen, - Blindeman-
nelje. � Zoekspel (Aanslaan). � Piep-
blindeman. -Bok, Bok, hoeveelhorens
heb ik ? � Het vingerspel of Morra. �
Jacob, waar ben je ? � Deblindejacht.�
Wie is het? � Broertje, wie klopt
daar? - Pekelharing. - De blinde
marsch. � Potslaan. � Miauw. - Op-
zichtersendieven. � Heet.

Huppel- en Springspelen. - Hinke-
len. � De lamme vos. � Hinkelstrijd. �
Goeden dag, buurman! � Hurkspel. -
Huppelen met gebonden voeten. - De
wandelende kikvorsch. - Zakloopen. -
Zakspringen. - Happen naar den ap-
pel. - Het springen over stokken. - Hoe-

- ~~-j»J4»WJ~~i~~ft«~~3

-~>~^~~��MpQmmnMmwfpmi

Tollen en Snorren. - Tolspelen. -
Bromtollen. - Muzikale tol. � Punt-
tollen. - Snorren. - Het rolradje. -
De boschduivel. � De kleine danser.

Knikkerspelen. - Deknikkers. � Het
knikkeren. - Mikken. - Kuiltjeknik-
keren. � Viif kuiltjes. - De lange rij. -
De drie kuihjes. - Hetkasteeltje.�Het
knikkeren naar den dobbelsteen. -
Poortjeknikkeren.-Kringknikkeren.-
Het oogsehieten. - Het rollen met knik-
kers op eene plank. � Knikkers raden.

Balspelen. � Het balspel. - De bal-
spelen van Frobel. - Vangbal: het
' vuile ei. - De vangschool. - Het van-
gen van steentjes. - "Van den arm in
de hand. � Groote vangbal en oud-
grieksche Harpastum. - De wandbal.-
Balkegelspel. - Stok en balspel (Bilbo-
quet). � Staanbal. � De cirkelbal.-De
rijd-bal. - De drijfbal. � Het voetbal-
spel met grooten bal. � Hetwerpenmet
den grooten bal. - De snorbal. � De
slag of loopbal. - Balspel door drie
knapen. - Balspel door vierknapen. �
De loopbal. � De poortbal (Cricket). -
Het balspel met vrijplaatsen(Baseball).

- Balspel in de kaatsbaan. � Slaanbal

- De vederbal. � Het balslaan.
Spelen en uitspanningen in dekamer.

UITSPANNINGEN MET LICIIT EN SCHA-

dtiw. - De dubbele wijsvinger. - De
dubbele naald. �De verdwenen vlek.�
De verdwenen schijf. � Zwart en wit.�
Een goedkoop vergrootglas. � Uitspan-
ningen met den microscoop. - Stereos-
coopbeelden. � Het herstellen van een
verongelukt landschap. � De wonder-
bare draaiscbijf. � Levende beelden op
de wonderschijf. � De eindelooze gale-
rij. � De kunst om door een steen te
zien. - De Debuscoop. � Het onzicht-
bare door water zichtbaar maken. �
Het brandglas en de kijkkast. - Het
vermeerderen van geld. � Het verme-
nigvuldigglas. � Deheldere kamer (Ca-
mera lucida). � De donkere kainer
(Camera obscura). - Een natuurlijke
Camera Obscura. - De tooverlantaren
(Laterna Magica). - Nevelbeelden. -
Geestverschijning. � Luchtbeelden. �
Kunstmatige regenbogen. � De ge-
kleurde tol. - Chineesch vuurwerk
zonder buskruit. � Bellenblazen. - Be-
genbogen op glas en water. � De ver-
anderlijke strook papier. - Gekleurde
schaduwen. � Schaduwen met twee
lichten. - Bonte dubbele schaduwen. -
Kleine illuminatien. - Halfdoorsneden
figuren. � Dooden- en heksendans. �
Chineesche schimmen. -Handschadu-
wen.

EEN PAAB WOORDJES TEB INLEIDING.

■ Een dlepe zin ligt vaak In 't spel van 't kind!"

Het is goed wanneer men de maat weet te houden! Dit geldt zoowel bij het
spel, als bij den arbeid. Onzin is het wanneer een jongen de school verzuimt,
om kiefteieren te kunnen zoeken; maar onzin is het ook wanneer ouders hun
kind dag aan dag een berg van werk opgeven, zoodat er geen tijd voor het
spel overblijft. Menigeen dwaalt in dit opzicht bij de beste bedoelingen. Men
weet dat er heden veel van iemand verlangd wordt, die in de maatschappij
iets meer dan een alledaagsch man zijn wil. Men mag dus zijnerzijds niets
verzuimen om voor den knaap den weg tot zijne toekomstige bestemming te
banen. Maar, zoo als gezegd is, men moet ook hierin maat weten te houden.
Ieder landman weet, dat hij van een veulen, zal hij het niet voor altijd be-
derven, niet te veel mag vergen, en zoo heeft menig paard van zijn eerste
levensjaren meer genot dan menig mensch. Aan een knaap moet noodzakelijk
elken dag eenige vrije tijd voor het spel en ter gebruik naar eigen goedvinden
gelaten worden. Leert hij daardoor iets minder, dan moet hij maar een jaar
langer ter school gaan; hij zal later des te gezonder en krachtiger, practischer
en bekwamer zijn. Hieruit volgt verder, dat men een gezonden knaap niet als
een pop aankleeden en hem niet volgens het Fransche modeplaatje, met boord-
jes en glacehandschoenen naar de speelplaats zenden moet, zoodat hij zich noch
omdraaien, noch zijne handen goed gebruiken kan. Neen, sterk en gemakkelijk!
dit zij de zinspreuk bij de kleeding voor het spel. Water en een borstel behoo-
ren tot die zaken, die zoowel goedkoop als gemakkelijk te verkrijgen zijn.

Hoe dikwijls behandelt men een gezonden jongen als een meisje en is
men over hem meer beangst dan verstandig en noodig is. De knaap moet
eenmaal een man worden, die zelfs den dood koelbloedig in de oogen kan
zien, � hij moet reeds vroegtijdig iets beproeven; hoe zal liij anders leeren
het leven te verdragen! Wij willen hiermede natuurlijk niet te kennen geven,
dat een kind zich moedwillig in gevaar moet begeven; maar men zal ons toe-
stemmen, dat hij die slechts korten tijd aan den leidband heeft geloopen, later,
wanneer hij op eigen beenen moet gaan, nooit zonderlinge ..prongen zal ma-
ken, en ook dat hij, die niet als knaap geleerd heeft een mes ter hand te
nemen, zich later daarmede des te eerder zal snijden. Een geboren stumperd
zal zelfs nog uit zijn bed vallen en zich bij het middagmaal met eene vork
prikken.

De kinderwereld met hare spelen is eene wereld op zich zelve, die even-
zeer hare rechtspraken heeft als de wereld der volwassenen. In haar heerschen
overgeleverde wetten en regels, bepaalde begrippen van eer en schande, van
recht en onrecht. Ieder vohvassene heeft dit vroeger ondervonden, hoewel hij
het vergeten moge zijn. Er naderde een tijd, waarin men zich schaamde seen
kind nog te zijn," en in dit tijdperk van vervelling tot een aankomenden staats-
burger stroopte men de oude zienswijze en gewoonten dikwijls zoo geheel af,
dat zij eindelijk zelfs uit het geheugen verdwenen. De kleine kinderwereld met
hare spelen, haar leven en bedrijf zal zich echter aan dengene, die zich in het door
morgenrood bestraalde kinderleven weder kan verplaatsen, in een niet onbelangrijk
licht vertoonen. Hij zal zelfs in de schijnbaar onbeduidende kinderliederen en
rijmpjes, die bij het aftellen gebezigd worden, in vele spelen en gebruiken bij
het spel, dikwijls belangrijke zaken ontdekken, waarvan ik eenige wil aandui-
den. Zoo dragen b. v. vele van die rijmpjes en spelen dikwijls het duidelijk
kenmerk, dat zij eene eerwaardige erfenis van een lang vervlogen tijd zijn, over-
blijfsels zelfs van voorhistorische eeuwen, die tot heden bewaard zijn gebleven
en slechts in bij zaken door tongval en plaatselijke omstandigheden veranderd zijn.
Bij de kinderen op IJsland, in Noorwegen, op de Britsche eilanden ]en op de
Alpen komen zij woordelijk overeen met die welke in Duitschland en in Neder-
land gebezigd worden en geven zonder twijfel te kennen, dat zij reeds in den
tijd voor de volksverhuizing bestonden. De laatste sporen van vele oudger-
maansche spelen en kinderrijmpjes kan men zelfs in Frankrijk en Italie vinden.
De voorchristelijke offerdansen, fcestzangen, rondedansen, ja zelfs de eerwaar-

dige Goden als verpersoontijktc natuurkrachten en him gevolg van plagende
kabouters hebben in de kinderwereld in naam en vorm de duizendvoudige
verplaatsingen en verstoringen overleefd, waaraan zij in de wereld der vol-
wassenen onderworpen waren.

Eene menigte oudgermaanschc feesten leeft met hare laatste wortelspruiten
nog altijd als kinderfeesten lustig voort, hoewel zij door latere invloeden ge-
durende den loop der eeuwen veelvuldig gewijzigd zijn en andere namen heb-
ben bekomen. Zoo werd het feest van de godin Bertha (Holda, Hulda), de
vriendelijke, milde godin en vrouwe der ouden, in het Driekoningenfeest ver-
anderd, en terwijl de kinderen op sommige plaatsen van Duitschland zich op
den 6^Jen Januari nog steeds met eene verkleede keukenmeid vroolijk maken,
gaan zij op andere als de drie koningen met hun gevolg verkleed of met maren-
takken en dennenreis rond om giften te verzamelen, welk laatste in Nederland
door den man met de ster geschiedt, door wiens verschijning men met zijne
gedachte in het grijs verleden wordt teruggevoerd. De Vastenavond met zijne
overoude, vroolijke gebruiken geeft aan de jeugd in Duitschland ook nog me-
nige vermakelijkheid. Te Keulen hebben wedrennen van verkleede kinderen op
ezels plaats, in Beieren werpt een potsierlijk uitgedoste knecht met appels
en noten voor de' jeugd, te Kopenhage vermaken verkleede knapen zich met
katgooien, tenvijl de Vastenavond-vermakelijkheden in Nederland en elders ons
ook doen denken aan de losbandige feesten van het Heidendom, op dien tijd
des jaars gevierd. Op Aschdag slaan de kinderen in Duitschland de asch van
de kleederen der volwassenen met omwonden pijnboomtakken of berkenroeden
af, om daarvoor met krakelingen of pannekoeken begiftigd te worden. Al die
oudduitsche feesten, waarbij de schadelijke winter met zijne nevels en nooden
figuurlijk voorgesteld en bij het begin der lento verjaagd, verdronken, verbrand
of op andere wijze gevonnisd wordt, bestaan heden noghier en daar als kinder-
vermaken, zooals de paaschvuren en het Gregoriusfeest hier en het feest van
den putrand elders, enz. Johannesvuren en Johanneskransen kenmerken elk
jaar het begin van den zomer en op St. Maarten speelt de hoorn van Thors
geitebok in Duitschland nog eene groote rol, even als knecht Ruprecht, terwijl
de kerstboom meer algemeen bekend is.

Het leven der natuur gaat den kinderen meer ter harte dan den volwas-
senen, voor wiens denken en gcvoelen in de maatschappelijke betrekkingen
geen plaats meer is. Onze kinderen begroeten nog heden ten dage ooievaar en

zwaluw als de eerste boden van de lente met vroolijke rijmpjes, gelijk de kin-
deren van de ouden Grieken dit reeds deden. De eerste vlinder en meikever,
het eerste sneeuwklokje en veldviooltje geven aanleiding tot vreugde. Palmtakken
op het PaaschTeest, berkentakken op het Pinksterfeest, bloeinkransen op St.
Jan, ooft en wijn in den lierfst zijn jaarlijks wederkeerende feestgestalten in
het kinderleven. Gcschiedkundige herinneringen hebben hier en daar ook het
hare tot het ontstaan van kinderfeesten bijgedragen. De geest, welke een ge-
slacht in zijn voornitgang of teruggang hezielt, blijft ook niet in gebreke
zijn invloed op de spelen van het aankomende geslacht uit te oefenen.

Met karakter der eeuwen spiegelt zich in de kinderspelen op gelijke wijze
af als de eigenaardigheden van enkele volken. Wei gaan sommige spelen eenige
kinderen meer ter harte dan andere, doch de beboeften van alle kinderen stemmen
in hoofdzaak met elkander overeen. Het kind heeft er behoefte aan zijne ledematen
te oefenen, dezelve vlug en buigzaam, sterk en flink te maken, en uit deze zelfde
beboeften zijn dan ook bij de verschillende volken dezelfde of ten minste zeer
gelijke spelen ontstaan. Het in pelzen gewikkelde kind der Eskimo's werpt even
zoo met den 1ml. als de kinderen in Nederland en op de eilanden der Stille
Zuid-Zee. In weerwil van deze ovei'eenstemming zijn do eigenaardigheden der
volksnatnren in de kinderspelen toeh duidelijk zichtbaar. De Engelschen b. v.
vinden er niets bijzonders in, wanneer een troep opgeschoten jongens gedu-
rende drie dagen wegblijft, om missehien een speelmakker te vervolgen en te
vangen die voor haasje speelde. Zij maken er zelfs geen grooten ophef van, wanneer
de ijzerharde bal bij het cricket-spel een vinger heeft weggenomen. De jongen komt
later met negen vingers toch nog verder dan menige Hollandsche knaap met
tien. Alle Engelsche speelboeken voor jongens bevatten aanwijzingen voor het
rijden, varen, roeien, zijlen, het vervaardigen van vuurwerk, het doen van
scheikundige proeven, het vechten, enz. In dit speelboek voor jongens komen
al die zaken niet voor. Hoewel de tegemvoordige tijd door het meer algemeen
worden van gymnastiek en zwemkunst op den goeden weg is, oiii de krachten
van het aankomend geslacht meer te ontwikkelen, toch is het standpunt van al
te groote angstvalligheid en voogdij nog niet overwonnen. Zoo is men ook
nu eerst begonnen de uitkomsten der zich ontwikkelende wetenschap eenigs-
zins in het kinderspel op te nemen, devvijl die nog te weinig volkseigendom
geworden zijn. En geringschatting van de wetenschap zal men het niet kun-
nen noemen, wanneer wij bier een aantal gemakkelijke en onderhoudende proe-

ven opgeven, die door het kind in zijn speeltijd genomen kuiiiien worden.

Welmeenende kindervrienden hebben op vele plaatsen jaarlijksche kinder-
feesten in het leven geroepen, waarvan weinige echter nuttig waren en le-
venskracht toonden te bezitten. Een bevolen spel in het zondagspak met ge-
deeltelijke vreemde makkers, onder het opzicht van ouders, leermeesters en
deftige overheidspersonen, � dat is het best te vergelijken bij een plant in de
broeikas, die weinig smakelijke vruchten voortbrengt. Hij die voor zijn jongens
zorgen wil, geve hun ten eerste eene speelplaats, ten tweede tijd, het overige
zullen zij zich zelven wel weten te bezorgen. Men bouwt doelmatige scholen
voor de kinderen, en in den laatsten tijd rieht men, 't geen zeer te prijzen is,
gymnastiek-scholen, bad- en zwerainrichtingen op, men getroost zich groote
uitgaven voor muziekinstrumenten�op welke zij niet spelen mogen, en voor
duur, broos speelgoed, waarmede zij niet spelen kunnen, � maar waaroni
draagt men door aanleg of door vergrooting van de bestaande ruimte niet de
noodige zorg, dat de kinderen ook eigene plaa tsen bekomen, waar zij eens goed
kunnen uitrazen? Behoort het jonger geslacht ook niet tot de gemeente? Is
het niet te bejammeren wanneer men ziet dat de kleinen in groote steden dik-
wijls in vochtige en koude hoeken van binnenplaatsen of op de voetpaden der
straten moeten vertoeven en zoo in hunne jeugd de kiem van allerlei kwalen
opdoen, aan welke zij later sterven? Speelscholen zijn alleen goed, wanneer zij
in bekwame handen zijn; maar wanneer de knaap zijn eigen beenen, vuisten
en oogen voldoende gebruiken kan, vindt hij het toezien van de »Tante" zel-
den aangenaam.

De jongens. die, aan zich zelven overgelaten met elkander spelen, zullen
weldra onder elkander wetten invoeren, die evenmin overtreden mogen wor-
den als die van den staat. Sentimenteele, grillige en eigenzinnige spelbrekers,
onaangename spelers, twistzieke en baldadige knapen worden weldra wegge-
jaagd of verzocht hunne dusgenaamde aardigheden na te laten. De meerderheid
trekt voorts partij voor den zwakke, dien men onrecht wil aandoen en straft
hem, die zich als een dwingeland gedraagt, naar behooren, terwijl daarentegen
een ferme jongen er eer in stelt een goed deel smart zonder het verdraaien
zijner oogen met een lachenden mond te verdragen.

Dit boekje bevat een aantal spelen, verlustigingen en aangename bezig-
heden voor jongens van elken leeftijd. Velen daarvan zijn reeds in andere boe-
ken beschreven, anderen nog niet. Kunstig uitgevonden spelen zijn hier voor-

bedachtelijk weggelaten, � men kan gcmakkelijk eenige dozijnen van spelen
uitvinden, die echter mecstal even spoedig znllen verdwijnen als zij ontstaan
zijn, zonder dat een daarvan het burgerrecht in de kinderwereld verkregen
heeft. De mccsten der bestaande spelen zijn, zoo als reeds gezegd is, uit de
behoeften en wijze van voorstellen der kinderen zelven langs den natuurlijken
weg voortgckomcn; zij zijn ontstaan, maar niemand weet hoe? en hebben
slechts plaatselijke veranderingen ondergaan.

Iloewel dit boek alleen voor knapen bestemd is, zal de volwassene het toch
ook kunnen gebruiken om zich onder zijne kinderen eens vroolijk te maken;
zonder overdrijving kan er gezegd worden, dat het de stof aanbiedt, om me-
nigen avond genoegelijk door te brengen. Mocht dit zoo zijn, dan is het doel,
't wclk de sehrijver beoogde, bereikt. Bij den ernst van het leeren en bij het
naarstig arbeiden moet ook eens betamelijke scherts en vroolijkheid gevonden
worden. De goede God gaf den vogelen een snavel niet alleen om daarmedo
graankorrels te pikken, maar ook om te zingen, en Jezus verheugde zich ook
over de kinderen die op de markt zaten, voor hunne speelmakkcrs op de fluit
speelden en met elkander begrafenis of bruiloft hielden.

anneer de knaap een vervelenden weg afleggen en toch spoedig weder

te huis zijn moet, dan neemt hij een hoepel ter hand, om hoepelende den
tijd te verdrijven. Zoo deden reeds de kinderen der oude Grieken voor twee-
duizend jaren. Zij namen, even als onze jongens heden, hoepels die tot hunne
heupen of borst reikten, en lieten er stukjes blik binnen in slaan, opdat de
hoepel eenig vroolijk geluid geven en zelf zijn marsch spelen zou. Een stokje,
ongeveer twee span lang, dient tot slaan. De hoepel wordt op de plaats waar
de beide einden zijn vastgestoken, met touw omwonden. Is de hoepel groot,
dan schept een vlugge jongen er behagen in, om onder het voortloopen er door
heen te springen, zonder dat hij daardoor in zijn loop vertraagd wordt.

Bij het wedloopen is de kleinere of grootere afstand van het doel de hoofd-
zaak. Bij een niet ver verwijderd doel mogen de loopers al hun kracht dadelijk
aanwenden; is het doel daarentegen op verren afstand geplaatst, dan is het
raadzaam om niet al te snel te beginnen en allengs in snelheid toe te nemen.
Gelijk bij alle loopspelen, zoo geldt ook in 't bij zonder bij den wedloop de voor-
zichtigheidsmaatregel, dat men zich voor verkoelingen moet wachten. Hij die
verb.it is en zweet, mag niet op zulk eene plaats vertoeven, waar een kou-
den luchtstroom bestaat; hij mag niet op den koelen grond gaan zitten, en
vooral geen verkoelende dranken gebruiken.

Door een aftelrijmpje wordt bepaald, wie der medespelenden de man is,
dat is, wie het eerst het ambt van vanger of krijger moet vervullen. Wanneer

dit bepaald is, dan ontvluchten de anderen hem en hij loopt hen na, om een
van alien in te halen en met de vlakke hand een lichten slag op deschouders
te geven. Wie op deze wijze is aangeraakt, moet op zijn beurt vanger of krij-
ger zijn, doch hij mag dengene, die hem ingehaald heeft, niet dadelijk weder
slaan, maar moet een ander kiezen.

Bij een ander soort van dit loopspel wordt een zeker voorwerp als vrij-
plaats aangemerkt, werwaarts de vervolgden vluchten kunnen als zij vermoeid
zijn. Zoodra zij dit voorwerp, een muur, een boom of een grooten steen, met
de hand hebben aangeraakt, mag de vervolger hen niets meer doen. Op vele
plaatsen heet dit spel: Uzeren mannetje, en als vrijplaats wordt daarbij
een ijzeren voorwerp gekozen : de klink van een deur, een ijzeren hek of iets
dergelijks. Volgens sommigen zou dit spel uit een overoude voorstelling van
den Germaanschen voortijd ontstaan zijn; de krijger of de man stelt een vij-
andelijken demon, een kobolt voor en wordt als een dier mannetjes (grootva-
der, vader) gedacht, 'twelk de vluchtende spotters met zijn hauler verslaat. Zij
roepen hem toe: »Vader, ik heb geen ijzer meer!" Het ijzer namelijk gold in
ouden tijd als een voorbehoedmiddel tegen de aanvallen van kobolten, en
daarom werden voorheen hoefijzers en andere ijzeren voorwerpen ter afwering
van demonen en slimme toovenaars op echt bijgeloovige wijze aan de deuren
der huizen gespijkerd; vandaar nog de bepaling bij het spel : dat hij die het
ijzer op de vrijplaats aanraakt voor den slag van den vervolger, van den ko-
bolt, van het ijzeren mannetje beveiligd is.

Dit spel kan het best op een boschrijke plaats gespeeld worden, nadat vooraf
bepaald is hoe ver het jachtveld zich zal uitstrekken. Eene zekere kenbaar
gemaakte plek wordt het wild als vrijplaats aangewezen. Bereikt het deze, dan
wordt het rust gegund. Wanneer het wild eehter uit vreesachtigheid hier al
te lang vertoeft, waardoor het spel gevaar zou loopen verbroken te worden,
dan heeft de jager volgens een besluit het recht, om door een tooverspreuk,
»Drie, zes, negen, wie niet loopt, dien sla 'k terdege!" tot uitloopen te nood-
zaken. De jager maakt zich kenbaar door een eiken- of ander takje, dat hij
op zijn pet bevestigt. Het wild verbergt zich waar het dit maar kan, loopt naar
alle kanten en de jager begeeft zich op weg om het te vangen. Vangt hij er
een, dan geeft hij dien een slag met de vlakke hand en verandert hem daar-
door in een hond, die door een om den arm gebonden zakdoek of door een
ander tecken kenbaar gemaakt wordt. Elk gestagen wild wordt een hond, en
alle honden helpen den jager het wild opstooten, versperren het den weg en
houden het vast totdat de jager het geslagen heeft.

Roovers en Gendarmen.

Dit spel is over 't algemeen aan het jachtspel gelijk en kan daarom het best
in een grooten tuin, of in een boschje gespeeld worden, waar de gelegenheid
tot verschuilen bestaat. Bij het begin van 't spel wordt 6fslechts een gendarme
gekozen en door een zakdcek, om den arm gewonden, of door een boomtakje
aangeduid, terwijl alle andere speelmakkers roovers zijn, of er worden dadelijk
meerdere agenten aangesteld. Dit laatste is dan noodzakelijk, wanneer het terrein
vele schuilhoekcn bevat. Nuttig is het wanneer de gendarmen fluitjes hcbben,
waarmede zij elkander signalen geven en te hulp roepen kunnen. De roovers
verschuilen zich en moeten gezocht en gevangen worden. Daarna worden zij
naar de gevangenis gebraeht, waarbij het hun echter vrij staat om, zoo mo-
gelijk te ontsnappen. In de gevangenis, een aangeduid grasperk, worden zij
veroordeeld en gevonnisd, d. i. of doodgeschoten, waarbij zij met een blind-
doek voor de oogen nederknielen en bij het woordje : »Pof van den gendarme
omvallen � of onthoofd, waarbij hun de pet of een steen van het hoofd ge-
slagen wordt. Als gendarmen staan zij weder op. De andere speelmakkers
moeten intusschen van schuilplaats veranderen, vooral dan wanneer zij ver-
nioeden kunnen dat de gevangenen die kennen. Het geldt als een bijzondere eer,
het laatst gevangen te worden.

Waren de beide vorige spelen van een eenigszins wilden aard, het bekende
kamer verhuren is iets bedaarder en daarom ook voor boomgaarden en
voor bloemtuinen geschikt. Men kiest daartoe zoo vele boomen of aangeduide
plaatsen min een, als er spelers aanwezig zijn. Ieder medespeler gaat op zijnc
plaats staan en raakt een boomstam met zijn hand aan. De overblijvende vraagt
hem die het nicest nabij staat : »Heb je geen kamertje voor me te huur?"en
krijgt dan tot antwoord : »Neen, ik niet, maar misschien mijn buurman!" Zij,
in wier nabijheid de vragende zich niet bevindt, verwisselen onderling zoo dik-
wijls mogelijk van plaats, en hij die een kamertje zoekt moet zijn best doen
om bij zulk eene gelegenheid een boom aan te raken. Hij, die daardoor zijn
boom verloren heeft, is op zijne beurt vrager.

In eene kamer is dit spel onder den naam van lastdrager bekend. De
boomen worden dan door stoelen vervangen, waarop de medespelers, behalve
een, zich nederzetten. De overblijvende draagt als lastdrager een bundeltje
kleederen en poogt dit op dien stoel te werpen, die bij het veranderen van
plaats der overigen ledig is geworden. Mislukt hem dit, dan betaalt hij een
pand. In het tegenovcrgestelde geval heeft hij den stoel voor zich gewonnen.

De Russische marsch.

In eene kamer of tuin worden zoo vele stoelen min een in twee rijen met
de leuningen aan elkander geplaatst, als er personen aan hot spel deelnemen.
De spelers nemen op de stoelen plaats. Een knaap, die is blijven staan, gaat
rondom de zittenden en klopt nu eens dezen, dan weder een ander op den
schouder. Ieder, die aangeraakt is, moet opstaan en zich bij den voorlooper
aansluiten, totdat alien eindelijk eene lange rei vormen. De aanvoerder mar-
cheert of naar eene andere kamer of naar eene andere plaats in den tuin,
en wanneer hij dan bij het terngkeeren de stoelen genaderd is, kommandeert
hij : »Gaat zitten!" Ieder loopt nu zoo snel mogelijk naar een stoel. Hij die
het laatst komt blijft natuurlijk zonder zitplaats en wordt nu op zijn beurt
aanvoerder.

Aan de twee tegenovergestelde einden van eene speelplaats, die zoo mo-
gelijk lang en breed zijn moet, wordt eene vrijplaats gemaakt, door het maken
van een streep in de aarde of door het plaatsen van eenige steenen. Alle de
knapen vereenigen zich nu op die plaats, waarna een hunner door aftellen tot
Zwarte man gemaakt wordt. Deze stelt zich nu op het midden van de plaats
en roept: »Wie vreest er voor den Zwarten man ?" Allen antwoorden : »Niemand !"
en loopen dan naar hem toe. Zij pogen hem voorbij te loopen om op de tegen-
overgestelde vrijplaats te komen, terwijl hij van zijne zijde een speelmakker
uitkiest en met de hand slaat. Gelukt hem dit, dan is de geslagene ook een
Zwarte man en vangt evenzeer andere knapen als de eerste. De loopers stellen
er eene bijzondere eer in zoo laat mogelijk gevangen te worden. De laatste die
gevangen wordt of overblijft, is de Zwarte man voor het volgende spel.

Men meent dat met dezen Zwarten man de dood bedoeld wordt, die
onder de levenden eenige personen naar willekeur uitkiest en wegneemt. In de
middelecuwen, toen aanstekende ziekten meermalen in Duitschland en andere
landen heerschten en schrik en ontsteltenis onder het volk deden ontstaan,
poogde men zich onder anderen ook door gemeenschappelijkedansen, processien
en spelen te bemoedigcn en de vreeselijke plaag te bezweren. De kuipers-dans,
die op Vastenavond te Munchen wordt uitgevoerd, zou hieraan zijn ontstaan te
danken hebben, en het kinderspel staat, zoo als de geleerden meenen, ook
daarmede in verband.

Door het aftellen wordt bepaald, wie do eerste beer zijn zal. Aan dezen

wordt, aan de eene zijde van het speelterrein een bijzondere plaats aangewezen.
De overige medespelers stellen de kudde voor en loopen nu afwisselend, even
als bij de Zwarte man, van het eene einde van de speelplaats naar het an-
dere. Allen zijn met een klompzak gewapend, die in een stijf te zamengerol-
den zakdook bestaat. De slagen daarmede gegeven veroorzaken geen pijn. Willen
de knapen de slagen echter liever voelen, dan maakt men een knoop in het
midden. Met dien mag men slechts op den rug slaan. De eerste beer behoeft
zulk een doek niet; het is voor hem genoeg, wanneer hij een der medespelers
met de vlakke hand aanraakt, om dezen daardoor ook tot een beer te maken.
Zoo lang hij nog niemand tot beer geslagen heeft, mag hij door niemand ge-
plaagd worden. Ieder poogt hem te ontvluchten; heeft hij echter een speel-
makker tot tweeden beer gemaakt, dan mocten beiden zoo snel mogelijk naar
de vrijplaats als naar het berenhol vluchten, terwijl de overigen hem met
den geknoopten zakdoek vervolgen.

De beide beren ondernemen nu uit hun hoi een gemeenschappclijken
rooftocht, waarbij zij elkander de hand geven. Ieder van hen kan nu een nieu-
wen beer slaan. Zoo wordt bij elken nieuwen uitloop de berenketting langer.
De vleugelmannen slaan anderen tot beren; zoodra een beerslag heeft plaats
gehad, laten alle beren elkander los en loopen snel naar hun hoi terug, dewijl
zij anders geslagen worden. Is een beer vermoeid geworden en wil hij wat rusten,
dan vraagt hij verlof en blijft gedurende een uitloop in het berenhol terug.

In Zwitserland bestaat een spel, aan deZwarte Man en Berenslag
gelijk, onder den naam van Beerslaan. In het midden van de speelplaats
wordt eene vrijplaats geteekend; hier nemen een paar spelers plaats. De
overige spelers gaan aan het eene einde van de speelplaats staan, een
hunner loopt dan uit en tracht de aan het tegenovergestelde einde gelegen
vrijplaats te bereiken. Het middelste paar maakt dan jacht op hem, om hem
eerder een slag te geven, dan hij zijn doe! bereikt. Het middelpaar mag slechts
dien looper een slag geven, die zijne vrijplaats eerder dan het paar heeft ver-
laten; de belanghebbende partij aan het einde zendt daarom korten tijd na'het
uitloopcn van het middelpaar aan den eersten looper een tweeden ter hulp,
die niet geslagen mag worden. De laatste tracht zijn kameraad te redden door
het scheiden van het middelpaar of ten minste zijn aandacht af te leiden.

Bij dit spel bestaat bovendien de wet, dat de looper reeds dan verloren
is en tot gevangene verklaard kan worden, wanneer het zijn tegenpartij gelukt
in diens schaduw te loopen. Het middelpaar houdt elkander niet bij de handen
vast, maar ieder loopt vrij.

Chasseur of Beerloopen.

Dit loopspel kan als een soort van oorlogsspel op eene groote plaats of op
een stuk land door 20 a 30 knapen gespeeld worden. Deze verdeelen zich in
twee gelijke partijen en bepalen hunne standplaatsen aan de tegenovergestelde
zijden der plaats. Ook wordt door duidelijke teekens aangeduid, tot hoeverre de
soms al te groote ruimte gebruikt mag worden. Aan de rechterzijde van iedere
standplaats wordt met een steen een plek voor de gevangenen aangeduid. Eene
partij zendt een speler uit en deze daagt een speler der tegenpartij uit. Ieder,
die later van de vrijplaats uitloopt mag een ander der tegenpartij, die vroeger
uitliep, door een slag met de hand tot gevangene maken. Zoodra een gevan-
gene is genomen, trekken de spelers van beide zijden naar hunne vrijplaatsen
terug. De gevangene wordt op de bedoelde plaats gebracht en zet den linker
voet op den steen. Gelukt het aan een van zijne partij de gevangenen aan te
raken eer de speeltoer geeindigd is, dan mogen dezen gezamenlijk terugkeeren.
In 't begin wordt bepaald hoe vele gevangenen den zegen beslissen zullen. Een
hoofdzaak bij het spel is er goed op te Ietten, welke speler vroeger is uitgeloo-
pen dan de andere; het wordt daarom ook wel aan een speler van elke partij
opgedragen, om als scheidsrechter den gang van het spel gade te slaan.

Het mat zetten heeft met het vorige spel veel overeenkoinst. De spelers
zijn ook in twee partijen verdeeld. Het midden van de speelplaats is door even-
wijdig in den grond gestoken takken of gelegde steenen aangeduid. De eene
partij maakt zich van de andere onderscheiden door het op de pet plaatsen van
takjes of door het ombinden van een zakdoek. De spelers van elke partij trach-
ten over de grenslinie op het gebied van de andere te komen en de zich daar
hevindende spelers een slag met de hand te geven. Gelukt hun dit en komen
zij daarbij gelukkig zonder gestagen of vastgehouden te worden, op hun eigen
gebied aan, dan is de geslagene mat, d. i. hij mag niet meer aan het spel
deelnemen. Die" partij heeft verloren wier meeste personen mat gezet zijn.

Veel overeenkomst met dit spel heeft het bij de knapen in Zwitserland in
gebruik zijnde uitdagen ten strijd. Ieder partij kiest een koning en stelt
zich tegenover elkander. Men kiest verder zulk eene plaats in wier midden
een droge sloot is. De spelers van de eene partij beleedigen de andere, met
de woorden:

»Te leven in uw land,
Dat is een groote schand!"

De tegenpartij beantwoordt dit compliment met de woorden;

»In uw land is 't goed vertoeven,

Maar 't is vol sehelmen en booven!"
Een dappere held drijft den spot nog verder, springt over de sloot en
roept:

*'k Betreed uws konings rijksgebied.

'k Bespring zijn grond, zoo als gij ziet!"
Wordt hij nu door zijn tegenpartij betrapt, dan is hij gevangen; kan hij
daarentegen een van zijne vijanden een slag geven, dan moet deze hem volgen.
De gevangenen worden op gelijke wijze opgebracht als bij het beerloopen. Zijn
genoegzaam alle medespelers gevangen genomen, dan marcheeren deze met in
elkander geslagen armen als een ketting tegen elkander in, en pogen door
middel van een stoot de rei van de tegenpartij te verbreken. Dit spel wordt
ook door vohvassenen gespeeld, en bij den aan het einde uittevoeren stoot
helpen zelfs de vrouwen mede, wanneer zij zien dat hunne Echtgenooten het
onderspit zullen delven.

Bit spel was reeds bij de knapen in het oude Griekenland onder den naam
van Ostrakinda bekend. De beide gelijke partijen hadden aan het einde van
de speelruimte hun vrijplaats; bovendien was er nog een scheidingslijn in
het midden. Allen plaatsten zich nabij deze. De eene partij had het woord
»Dag," de andere het woord »Nacht" ten leus. Een der spelers wierp een
schijf, waarvan de eene zijde wit, de andere zwart was, in de hoogte. De partij
wier kleur bij het nedervallen van de schijf boven lag, werden nu aanvallers;
de andere partij moest vluchten. Allen die geslagen werden voor zij de vrij-
plaats bereikten, waren gevangenen, werden Ezels genoemd, en moesten alles
doen, wat de overwinnaar van hen verlangde, b. v. op den grond gaan zitten
of liggen, enz.

In plaats van een twee-kleurige schijf, neemt men ook wel een geldstuk
en beslist dan, naarmate kruis of munt boven of onder ligt.

Een der medespelers stelt den haan voor, de anderen zijn de kippen. De
laatsten staan op een vrijplaats en zijn verplicht naar de andere te loopen,
zoo mogelijk, zonder door den haan gegrepen te worden. De haan roept: »De
haan kraait eenmaal! De haan kraait twcemaal! Een schepel koren, een mand
met hooi! komt, kippen vliegt uit! Wien de haan grijpt aan zijn buis, op dien
rijdt hij naar huis!" Nu loopen de kippen uit en de haan kiest een der loo-
penden; gelukt het hem iemand een slag te geven, voor hij de vrijplaats be-

reikt heeft, dan moet deze hem op zijn rug naar zijn standplaats in het midden
terugdragen, en is nu op zijn beurt de haan.

Boer drijf de schapen nit!

Een knaap gaat in het midden van de speelplaats staan als wolf, aan het
eene einde der plaats staan de anderen als schapen onder opzieht van een
boer of herder. De wolf roept: »Boer, boer, jaag je schapen uit!" en nu gaat
de boer met zijne kudde vooruit en tracht het tcgenovergestelde einde van de
speelplaats te bereiken. De wolf moet zoo veel schapen als mogolijk is met
de hand slaan en daardoor in wolven veranderen; de boer daarentegen
beijvert zich om dit naar vermogen te verijdelen, terwijl hij zijn eigen persoon,
die door den wolf niet mag aangeraakt worden, als bescherming voor zijn
kudde bezigt.

Berg de schapen, daar is de wolf.

De knaap die den wolf voorstelt zoekt een schuilplaats en verbergt zich.
Door eenig geluid geeft hij te kennen, dat hij in zijn hoi is. De overige me-
despelers naderen zijn schuilplaats zoo zeer, totdat een van hen den verscholen
wolf ziet en schreeuwt: »Berg de schapen, daar is de wolf!" De wolf springt
nu te voorschijn en poogt een der naar alle zijden heen vluchtende schapen
te vatten, 't welk dan op zijn beurt de wolf zijn moet. Aan dit spel is het op
andere plaatsen gebruikelijke

of Boos dier gelijk, onder welke benaming misschien ook de wolf bedoeld
wordt. Het booze dier verschuilt zich of staat op de voor het bestemde plaats
stil. De overigen gaan rondom hem heen en zingen:

Wij wilden in den tuin wel gaan,

Maar zien het booze ding daar staan.

De klok slaat een, de klok slaat twee,

De klok slaat drie, de klok slaat vier,

Nog is het booze ding niet hier!"
Zoodra het Booze Ding nu vooruit komt, loopen alien haastig weg en hij, die
gegrepen wordt, is bij het volgende spel het booze dier.

Hola! daar is de molenaar.

Dit spel is slechts door de daarmede verbonden voorstellingen en gespro-
ken woorden van de Zwarte man onderscheiden. De spelers staan aan de eene
zijde van de speelplaats, terwijl een van hen het ambt van opzichter bekleedt.

Van de andere zijde komt een ander, die den molenaar voorstelt. Deze laatste
roept: »Hola, Hola!" De opzichter vraagt: »Wat is e*r aan de hand?" � Ant-
woord : »Daar is de molenaar! � »Wat wil hij ?" � »Een zak vol kinderen!"�
»Dan moot hij ze maar zien te krijgen!" � Nu trachten alien voorbij den
molenaar te komen en de andere zijde van de plaats te bereiken; de molenaar
loopt hen na om een hunner met de vlakke hand te slaan. Hij die getroffen
wordt is ook molenaar.

Bij een anderen vorm van dit spel luidt de vraag van den vangenden per-
soon: »Wat zal je doen als Turk komt?" � Antwoord: »Dan zullen we ons
verdedigen!" Ieder die geslagen wordt, wordt op zijne beurt ook Turk.

De spelenden stellen de ganzen voor en plaatsen zich aan het eene einde
der plaats. Aan het andere einde staat de eigenaar van de ganzen. In het mid-
den der speelruimte loert de dief, zoo mogelijk verscholen. De heer van de
ganzen roept: »hola, hola, gansjes! komt alien toch hier!" � De ganzen ant-
woordcn: »Wij kimnen nu niet komen!" � Heer : »Waarom niet ?" � Ganzen :
»Daar is een dief!" � Heer: »Waar is hij dan?" � Ganzen: »Daar achtereen
boom of heining!" � Nu pogen de ganzen zoo snel mogelijk voorbij den dief
naar den heer te loopen, terwijl de dief te voorschijn komt en een van de
ganzen poogt te vangen.

Een knaap zit als Beer op een steen. Hij neemt een stok in zijn hand,
waarvan de berenleider het andere einde vasthoudt. De berenleider en alle de
anderen hebben van hun zakdoek een klompzak gemaakt; de medespelenden
stellen de apen voor en naderen nu den beer aan alle kanten om hem te slaan,
't welk echter alleen op den rug mag geschieden. De berenleider daarentegen
weert de naderende apen zoo veel mogelijk af; hij dien hij treft is tot zijn
straf de Beer en hij die Beer was wordt berenleider. Hij die bij het slaan
tegen de wetten van het spel zondigt, kan ook tot Beer veroordeeld worden.

Het oudgrieksche Potspel (chytrinda) was aan het bovengenoemde Beer-
en Apenspel zeer gelijk. Een knaap stelde een pot voor en zat in het midden
van de speelplaats, doch zonder een anderen beschermer. De anderen liepen
rondom hem heen, plaagden en sloegen hem, totdat het hem gelukte, op zijn
plaats zittende een van de anderen te grijpen, die nu op zijne beurt de Pot
zijn moest.

De wolf in den tain.

Voor den wolf, die de anderen moet vangen, wordt een groote cirkel ge-
trokken. De overige spelers staan buiten dezen cirkel; hier mag de wolf hun
niets doen, maar wordt zelf zonder genade teruggejaagd, zoodra bij buiten zijn
cirkel komt. Zij die daar buiten staan zingen :

Ik wou wel in dit tuintje gaan,
Waar zulke schoone koolen staan;
� Maar voor den wolf ben ik wat bang-
Die bijt je vreeslijk in den wang.
Snijd koolen af, snijd koolen af!
Nu bootsen de spelers het afsnijden van kool na en pogen den turn binnen
te dringen, zonder door den wolf gegrepen te worden. Hij die binnen den cirkel
geslagen wordt, is de wolf en moet diens plaats innemen.

Dit spel is op sommige plaatsen onder den naam vos en kippen of
wolf en schapen bekend en heeft veel overeenkomst met het boven ver-
melde : Boer, jaag je schapen uit." Het voornaamste onderscheid bestaat hierin,
dat al de spelers, achter elkander staande, elkander vasthouden en zoo een gesloten
rei vormen, aan wier spits een geoefendo speler staan moet. Deze geldt naar-
mate van de opvatting van het spel, of voor klokhen, die de achter zich bevin-
dende kiekens beschermt, of voor herder, die de schapen behoedt. Een door
aftellen of vrije keuze aangeduide speler is de gier, vos of wolf, die den laat-
sten jongen aan den beschermer moet pogen te ontnemen. De beschermende
kip verweert zich, terwijl zij zich voor dezen plaatst. Een groot genoegen ver-
oorzaakt het, wanneer de gier allerlei schijnbare aanvallen, nu eens naar deze,
dan weder naar gene zijde onderneemt, totdat hij plotseling op den laatsten
man van de rij afgaat, die op zijn beurt met zijn makkers even zoo spoedig
naar de andere zijde teruggaat. Dit spel wordt zoo lang voortgezet, totdat de
meesten der kuikens geroofd zijn, of men bepaalt dat de eerste, die door den
gier geroofd wordt, de rol van den laatsten zal overnemen.

Kippetje braden.

Bij dit spel gaan de knapen even zoo achter elkander staan, als bij »wolf
en schaap," de voorste geldt als klokhen, de achter deze staanden als kiekens.
Zij zingen :

»Wij zien geen loozen vos meer staan

En zullen nu eens wandlen gaan."

Zoo naderen zij den kippenbrader, die in het midden van de speelplaats
op den grond zit en met een stokje in een kuiltje roert, 't welk een pan of pot
moot voorstellen. De klokhen vraagt: »Wat doejedaar?" � Antwoord : »Vuur
aanmaken." � »Wat moet je met dat vuur doen ?" � »Kippetjes braden." �
»Wat zet je op het vuurtje'?" � »Een pannetje?" � »Wat doe je in het pan-
netje?" � »Water." � »Wat doe je in het water?" � »Een ei." � »Hoe
kom je aan dat ei?" � »Uit den tuin van Mijnheer." � »Dat zal ik Mijnheer
zeggen." � »Doe 't niet, dan geef ik je het ei." � »Ik zeg het hemtoch!" �
»Doe 't niet, dan geef ik je een halven kippenpoot." � »Ik zeghet hem toch!" �
»Doe 't niet, dan krijg je een vierde van de kip." � Terwijl de klokhen nog-
maals dreigt dat zij het den heer zal zeggen, springt de kippenbrader overeind
en poogt het eene kuiken na het andere to rooven.

Al de spelers gaan achter elkander staan, zonder elkander vast te houden.
De vlugste staat vooraan. Zij zijn verplicht alles na te doen, wat de eerste
voordoet, en deze poogt de kunstigste en moeielijkste bewegingen met loopen
en springen uit te voeren, zoodat ieder hem niet kan nadoen. De lange rij gaat
eindelijk in een wedren met hindernissen over, waarbij zij nu eens over een
slootje moet springen en dan weder over een hek moet klimmen. Ten laatste
loopt men zoo snel mogelijk een vlakte over. Hij die het laatste komt wordt
met smaad overladen.

De berg is mijn.

Dit spel is bij de Engelschen onder den naam van »De koning in zijn
burcht" bekend. Het is zeer eenvoudig, dat echter tot afwisseling, of als de
gelegenheid zich daartoe aanbiedt, door de knapen gaarne gespeeld wordt. Een
zandhoop of eene andere verhevenheid is het kasteel, een knaap neemt daarop
als koning plaats terwijl de anderen onverwacht en door een Snellen aanloop
hem van boven neer pogen te halen en zijne plaats in te nemen, totdat hun
hetzelfde lot ten deel valt.

Is de heuvel iets hooger en het getal spelers iets gro'oter, dan ontstaat
daardoor een soort van oorlogsspel. De spelers verdeelen zich in twee ge-
lijke partijen; een van deze bezet den burcht, plaatst zich op den heuvel in
een kring, met de ruggen tegen elkander, de aanvoerder met het vaandel in
het midden. De overigen tasten den burcht aan en pogen de verdedigers naar
beneden te halen. Hij die tot aan eene zekere aangeduide plek gebracht wordt,
is gevangen. De burchtpartij neemt van hare zijde ook gevangen totdat een

der beide partijen zoo verzwakt is, dat zij niet meer met goed gevolg kan aan-
vallen of zich verdedigen.

Eon knaap is de vogelverkooper, eon tweede de kooper, do ovorigen zijn
vogols. De vogelverkooper plaatst zijn vogels op eene rij en geeft ieder een
naam: de een heet vink, de ander raaf, een derde naohtegaal, een vierde
spreeuw enz. De vogels zingen op hunne wijzen. De kooper komt to voorschijn,
groet den vogelverkooper en vraagt dan naar verscliillende vogels, of hij die
en die wel heeft, enz. Noemt hij vogels, die niet benoemd zijn, dan ontvangt
hij een ontkennend antwoord, tot ,dat hij oindelijk een der aanwezige vogels
troft. Nu vvordt er over den prijs onderhandeld en terwijl de kooper de koop-
som aan den vogelhandelaar door handklappen schijnbaar hetaalt, roept de ver-
kooper den naam van den vogel, b. v.:

Maar maak geen geluid;

Wees stil als een muis

En kom spoedig weer thuis!"
De vogel moet nu naar een bepaaldc plaats vliegen en dan terugkomen
terwijl de verkooper de aandacht van den kooper poogt af te leiden en hem
zelven op te houden. Gelukt het den uitgevlogen vogel op zijne plaats terug
to komen, dan is hij vrij en de kooper moet van voren af aan beginnen. Kan
de laatste echter den vogel een slag geven, alvorens hij zich weder bij de ove-
rigen plaatst, dan behoort de vogel hem toe. Dit wordt zoo dikwijls herhaald,
totdat alio vogels verkocht zijn.

Een knaap is linnenkoopman of bezitter van een bleekveld, een tweede is
de wachthond, een derde de dief, een vierde gendarme of politie-dienaar, de
overigen zijn het linnen. Deze laatsten plaatsen zich met uitgebreide armen
tegen een huis. De heer meet nu met een stokje hoe lang het linnen is :
daarna verwijdert hij zich en laat het toezicht aan den hond over. Deze ge-
raakt in slaap, de dief komt, en steelt het linnen gedeeltelijk of geheel. Nu
maakt de hond alarm, de terugkomcnde huisheer slaat hem omdat hij zijn
plicht vergeten heeft en roept een beambte te hulp. Alle drie vervolgen nu de
vluchtenden, die zich inmiddels zoo mogelijk verscholen hebben. Zij zoeken
het linnen weder bijeen : de dief wordt gegrepen, geboeid op de plaats des ge-
richts gebracht, verhoord, veroordeeld en onthoofd, waarbij hem de pet van
het hoofd geslagen wordt.

Do spelers gaan twee aan twee achter elkander staan. Vooraan staat slechts
een speler. Zoodra deze in do handen klapt, loopt het acMerste paar naar
voren, ieder echter aan zijn eigen kant. Beiden pogen zich voor aan de rij we-
der te vereenigen. Gelukt hun dit, dan gaan zij vooraan achter den eenen speler,
deze klapt wcder in de handen en nu loopt het paar 't welk dan het achterste is
naar voren. Do cene speler poogt de vereeniging van elk loopend paar op alle
mogelijke wijzen te voorkomen. Kan hij een der loopers een slag met de hand
geven, alvoi'ens deze zich weder met zijn makkers vercenigd hoeft, dan moot
de geslagene op de plaats van den enkelen speler vooraan gaan en hij die ge-
stagen heeft treedt dan met den overgebleven speler als voorste paar in de rij.

De klompzak gaat rond.

Een klompzak wordt van een samengedraaiden zakdoek gemaakt. In het
midden legt men een lossen knoop, waardoor de slagen meer gevoeld worden.
De Grieksche knapen gebruikten daartoe een strik. Hij die met den klompzak
gewapend is, wordt zelf klompzak genaamd. De overigen gaan in een gebukte
houding, dieht aan elkander in een cirkel staan; zij zien naar het binnonste
van den cirkel en leggen de handen op den rug. De klompzak gaat langzaam
buiten den cirkel om en spreekt of zingt: »Draait je niet om, de klompzak
gaat rond!" Hij die zich omdraait, wordt door een slag met den klompzak tot
de orde gebracht. De drager van den klompzak legt dezen zoo ongemerkt mo-
gelijk in de hand van een der staanden en deze slaat daarmede zijn rechtcr
buurman. Deze moet den cirkel rechts omloopen totdat hij weder aan zijne
vorige plaats komt. De eerste drager van den klompzak is inmiddels op de
plaats van dengene gaan staan, wien hij zijn ambt heeft overgegeven, en de
laatste gaat nu op zijn beurt rond.

Dit spel heeft veel overeenkomst met het vorige; het wordt echter door
een grooter getal knapen gespeeld. De spelende staan, in plaats van op een
. enkele, op een dubbelde rij; steeds twee personen achter elkander. Op eene
plaats staan er drie. De rondgaande klompzak slaat dengene, die het meest
buiten zulk een driedubbel lid van den ketting staat. Deze laatste redt zich
daardoor dat hij tusschen de gelederen door naar de binnenzijde van den kring
shiipt en zich voor eenig ander paar plaatst, wiens buitenman nu bedreigd
wordt. Is de klompzak zijn ambt moede, dan legt hij zijn wapen in de han-
den van een ander en neemt diens plaats in.

In Zwitserland nemen de kinderen in plaats van een doek met knoopen
ook wel een bal aan een touw gebonden, ook wel een houtje. Bij ons noemen
de kindoren liet nederleggen van den klompzak: »Als kip een ei legt!"

Bij de Grieken werd dn strik niet in de hand van de gebogen staande
personen gelegd, maar men liet dien zoo ongemerkt mogelijk achter iemand
op den grond vallen. Ontdekt hij dat niet, terwijl de klompzak zijn rondgang
voortzette, dan nam de laatste hot wapen weder op en dreef den onopmerkza-
men met slagen rondom don kring.

In Frankrijk plaatsen zich bij bet zoogenaamde diefsptl eenige kinderen,
een doek met knoopen in de hand houdende, met hot gezicht tegen een muur,
terwijl een zieh verschuilt. Deze laatste wordt dan naar aanleiding van een
gegeven geluid gezocht en zoo lang geslagen, totdat hij de bepaalde vrij-
plaats heeft bereikt.

Alio medespelenden vormen een grooten cirkel door het onderling geven
der handen. Een speler, daartoe verkozen is de muis, een ander is de kat; de
een is buiten, de ander binnen den kring. De kat poogt de muis te vatten,
doch wordt daarin door ben die den cirkel vormen verhinderd, want dezen
geven wel een vrijen doorgang aan de muis, doch laten de armen zakken zoo-
dra de kat uit of in wil gaan. Eindelijk : wanneer do kat door vele vruchte-
looze pogingen vermoeid is en het spel vervelend begint te worden, wordt aan
beiden vrijen doorgang verleend.

Dit spel is op andere plaatsen als »Tuinman en Vos," als »Draivenproe-
ven" en in Zwitserland als »Peperkock-tuintje" (Biberagartla) bekend. Het
vormen van een cirkel met aanecn gesloten handen, het jagen van twee per-
sonen blijft betzelfde, de daarmede verbonden voorstellingen echter zijn eenigs-
zins anders. Bij »Tuinman en Vos" wordt de cirkel als een wijnberg of tuin
gedacht, waarin een vos is geslopen. De tuinman komt en vraagt: »Wat doe
je in mijn tuin?" � Vos: »ik pluk druiven!" Tuinman: »Wie heeft je per-
missie daartoe gegeven?" � Vos: »Niemand!" En nu begint de jacht. Beide
part ij en worden onverhinderd door gaten en hekken, d. z. de aaneengehouden
handen, doorgelatcn; hierbij geldt echter als wet dat de tuinman ook door
dezclfde plaatsen moet kruipen, waar de vos is doorgegaan.

Bij het »druivenplukken" komt de tuinman in de plaats van de vos en
een schutter treedt op als opziener. De tuinman beschouwt de in den kring
staande kinderen als wijnstokken, van welke hij druiven plukt. Dan komt de
schutter en vraagt: »\Vat doe je in mijn tuin?" � Tuinman: »Ik proef drui-
ven!" � Schutter: »Geef mij ook een paarl" De tuinman maakt een gebaar

alsof hij hem het gevraagde gaf. De schutter zegt nu: »Die druiven smaken
zeer goed, maar wat zult ge doen als de schutter komt ?" � Tuinman: »Dan
zal ik me verschuilen I" � Dan volgt de wedloop, totdat de schutter den
tuinman gegrepen hceft. Beiden benoemen dan een opvolger.

Het guirlandenspel is eene afwijking van deze genoemde vermaken,
't welk echter zelden voorkomt. De spelers die den cirkel vormen hebben
daarbij halve hoepels in de handen en houden die poortsgewijze omhoog. Om
den anderen in een hoepel met loof omwonden, de overigen zijn kaal of met
papierstrooken omwonden. De hoepels met loof zijn de doorgangen voor de
vluchtende muis, de anderen voor de kat.

Twee der sterkste knapen grijpen elkander bij de handen en vormen, de-
wijl zij dezelve in den vorm van een poort omhoog houden, een brug. Zij be-
palen onderling dat zij, elk door een woord, zullen aangeduid worden. De een
noemt zich sGouden brug," de andere svuile brug," of: de een noemt zich
hemel, de andere hel en dergelijken. De overige spelers vormen een lange rij,
de een achter den ander. Zoo niarcheeren zij tot aan de brug en verlangen
doorgelatcn te worden. De brug antwoordt: »Gaat alien maar door, gaat alien
maar door, de laatste wordt gevangen." Zoodra de laatste komt, slaan de brug-
gemakers de armen neder, zoo dat zij hem daar tusschcn gevangen houden,
en vragen hem dan: »Waar wil je heen, naar den hemel of naar de hel?"
Na het geven van antwoord, waarbij telkens een der genoemde woorden ge-
noemd moot worden, plaatst de gevraagde zich achter dengene wiens woord
hij genoemd heeft. Zijn alle spelers op deze wijze verdeeld, dan vatten de leden
van elke rij hunnen voorman om het lichaam, de bruggemakers haken de han-
den in elkander en elke partij tracht de andere naar zich toe te trekken. De
partij, aan wie dit gelukt, is overwinnaar.

Do geleerden beweren ook van dit spel dat het van zeer ouden oorsprong
is. Het stelt, zoo als zij meenen, den tocht der dooden naar het omtralied doo-
denrijk Halja voor, waartoe de weg over den doodenbrug toegang verleent, zoo
als de oude sagen uit den heidenschen voortijd vermelden. De rechtsprekende
Modhgudha zit op de doodenbrug en beraadslaagt met haren broeder welke
vragen gedaan zullen worden; dan volgt het strijden en worstelen van den
duivel met de engelen om de zielen.

Dit is bij de knapen in Engeland als »Franschman en Engelschman" be-
kend, en is als het laatste gedeelte van het vorige spel te beschouwen. De

deelnemers worden overeenkomstig hunne krachten verdeeld, terwijl de beide
aanvoerders afwisselend een persoon kiezen. Een goed touw, dat lang genoeg
is, wordt tot het vasthouden gebezigd en op een gegeven kommando beginnen
beide partijen te trekken. De partij, die de andere naar zich toe kan trekken,
is overwinnaar.

Het touw laat men ook wel door een hijschblok loopen, dat stevig aan
een dwarsbalk bevestigd is. De oude Grieken hadden een dergelijk trekspel'
waarbij beide partijen op een rij tegenover elkander gingen staan en met aan-
geliaakte vingers elkander voorover poogden te trekken. Ook bij hen was het
trekken aan een touw reeds in gebruik, 't welk door een in de hoogte beves-
tigde haak ging (Skaperda).

Het verbreken van den ketting.

De spelers verdeelen zich in twee gelijke partijen; waarvan ieder doorliet
vasthouden der handen, een keten vormt. De vleugelman van de eene partij
loopt alleen vooruit en poogt door een aanloop den keten van de vijandelijke
partij te verbreken. Gelukt hem dit, dan is de speler aan zijn rechter hand
zijn gevangene en moet hem volgen. Gelukt het hem echter niet 6m do twee
vijanden te scheiden, dan wordt hij zelf hun gevangene. De tweede partij zendt
op gelijke wijze ook een harer manschappen tegen den eersten keten uit, en dit
wisselt zoo lang af, totdat een der ketens geheel opgelost is. Alle slaan en
stooten, zoo ook het gebruik van handen en voeten is bij het verbreken van
den ketting verboden.

Bij een talrijke jongensschaar biedt het vormen van eene slang ter afwis-
seling eene aangename uitspanning aan. Allen grijpen elkander bij de handen
en houden, om het verbreken te voorkomen, stevig vast. De aanvoerder loopt
dan in allerlei bochten heen en weer en alien zijn verplicht dezclfde wendingen
te volgen. Vervolgens kruipt de aanvoerder (het hoofd) op eene zekero plaats
onder de hoog gehouden arrnen van twee spelers door en de volgende reeks
vormt op deze wijze een levende knoop, tot dat de laatste door het wisselen
der handen weer goed komt te staan. Dan heffen de beide eersten hunne han-
den als een poort op en latcn de volgenden doorgaan. Daarn^ blijft de kop
staan en beveelt de staart halt te houden, waarna de overigen zoo lang rondom
dit middelpunt loopen, dat de gansche slang tot een grooten kluwen opgerold
is. Het is hierbij noodzakelijk niet al te vast aan elkander te gaan staan, om
gedrang te voorkomen.

Is de kluwen gemaakt dan rolt hij zich in tegenovergestelde richting we-

ZOEK- EN RAADSPELEN.

dsr op. Op vele plaatsen kennen de kinderen dit spel ondcr den naam van:
»Er zou er 'n jager uit jagen gaan!" en zingen dan daarbij : »Er zou een ja-
ger jagen, kruip haasje in het bosch!"

Deze soort van rondloopen is wellicht eene nagalm van de alleroudste
wijze van dansen van de oude Germanen; de rondedansen, zoo als die bij de
heidensche offerfeesten gebruikelijk waren, en die door Bonifacius voor dui-
zend jaren verboden zijn, raoeten geheel dezelfde veranderingen met het door-
kruipen onder de omhoog gehouden handen gehad hebben. Eene Zwitsersche
legende verhaalt dat een bij het volk zeer beminde graaf Peter von Greijers
nog in het jaar 1346 zulk een rondedans heeft bijgewoond. Zeven personen
begonnen dezelve bij zijn kasteel. Zij trokken van hier uit zingcnd en dansend
door het land en onderweg sloot oud en jong zich bij hen aan, zoodat zij ten
laatsten 700 man sterk waren. Bij een meer sloegen zij dan hun leger op en
vicrdcn gedurende twee dagen feest. Bij Lausane hielden de boeren nog voor
50 jaren des avonds onder de kastanjeboomen dergelijke rondedansen, zelfs
zou dit in Poppelsdorf bij Bonn nog voor 20 jaren gebeurd zijn.

ZOEK- EN RAADSPELEN.

Het blindemannetje-spel kan slechts op eene vrije en effene plaats wor-
den gespeeld, waar de geblinddoekte knaap geen gevaar loopt te struikelen of
zich te stooten. Een knaap door het aftellen daartoe aangewezen, wordt geblind-
doekt, zoodat men er van overtuigd is dat hij niet kan zien; daarna laat men
hem aan zijn lot over. De anderen plagen en trekken hem op alle mogelijke
wijzen, waarbij zij echter alles moeten vermijden waardoor zij hem pijn ver-
oorzaken of in gevaar brengen kunneh. De blindeman poogt van zijne zijde
door haastige omwending en snelle grepen dengene te vatten die zijne tegen-
woordigheid verraden heeft. Hij die gevat wordt moet op zijne beurt de rol
van blindeman vervullen.

Zoekspel (Aanslaan).

Door aftellen wordt bepaald welke speler het eerst zal zoeken. Deze
plaatst zich met een bedckt gelaat, de handen voor de oogen, tegen een muur

ZOEK- EN RAADSPELEN.

of in een hoek; de overigen verschuilen zich. Meestal wordt hierbij bepaald
welke grenzen men niet overschrijden mag. Soms roepen de verschuilden : »Nu!"
of de zoeker roept : »Ik kom!" doch blijft nog staan, wanneer er soms nog
iemand is die zieh nog niet verscholen heeft. Als niemand zich tegen het uit-
loopen van den zoeker meer verzet, begint deze zijne taak.

Op sommige plaatsen is dit spel onder den naam sVinkenstein" bekend
en de zoekende roept dan:

Een, twee, drie, vier Vinkenstein,
Wie nog niet verscholen is
Die moet het weldra zijn!"

Dan telt hij tot 100. alvorens hij het zoeken begint. De plaats waar hij
stond is voor alien de vrijplaats (honk). Zoodra de zoekende een verscholen
vindt loopen beiden zoo snel mogelijk naar honk. Komt de zoekende het eerst
hier aan, dan betast hij dit met do hand en roept: »Aangeslagen voor �"
(hier noemt hij den naam van den betrokken persoon). Komt de laatste het
cerst op honk, dan betast hij ook dit met de hand en roept: »'k Ben vrij !"
Hij die het laatst gevonden en geslagen wordt is de zoekende voor het vol-
gende spel.

Dit spel is eene verbastering van het vorige, waarbij hot niet op het vat-
ten, maar slechts op het raden van een bepaald persoon aankomt. De blinde-
man staat geblinddoekt in een kring, die door de anderen, terwijl zij elkander
aan de handen vasthouden, gevormd wordt. De kring gaat in de rondte, tot
dat de blindeman met een stokje op den grond klopt. Hij nadert dan een speel-
makker en betast hem; deze moet driemaal: »Piep!" zeggen, en doet dit na-
tuurlijk met veranderde stem. De blindeman poogt uit het geluid van de stem to
raden, wie de bewuste persoon is; raadt hij hot dan is deze de blindeman; �
raadt hij het niet, dan gaat de kring weder in de rondte en hij vraagt op-
nieuw. Dit soort van blindemanspel kan ook gevoeglijk in de kamer gespeeld
worden.

Op sommige plaatsen spreekt de blindeman:

»Ik heb den ganschen morgen
»Reeds aan den stroom gezeten,
»En heb nog niets gevangen.
»Wouw, wouw, roep toch miauw!"
De overige spelers zitten op een bank, de blindeman loopt achteruit naar
hen toe en gaat op den schoot van iemand zitten. Deze zegt dan: »miauw I"
en moet aan zijn stem herkend worden.

ZOEK- EN RAADSPELEN.

Op andere plaatsen heet dit spel de muis in donker; wanneer dit spel
in de kamer gespeeld wordt, brengt men den blindeman tot aan den knop van
de deur en laat hem dan een persoon raden door diens kleederen te laten bo-
tasten. De Grieken noemden dit spel, de blinde mug en bij de Franscheh en
Italianen is het onder denzelfden naam in gebruik.

De vogelvanger is aan de Piepblindeman zeer gelijk. De vogels vormen
een kring, dansen rondom den vogelvanger, die geblinddoekt in bun midden
staat en zingen .dan daarbij :

»Wilt gij dat wij zullen zwijgen,
»Dan moet gij u\v stok maar krijgen!"

Houdt nu de vogelvanger een stok of zijn pet omhoog of fluit hij, dan
staat de kring stil. Hij grijpt nu een vogel, laat hem piepen en tracht dan uit
het geluid van de veranderde stem den persoon te raden.

De orgelmaker heeft met het voorgaande spel veel overeenkomst. Hij
die tot orgelmaker gekozen is, plaatst de medespelenden als orgelpijpen op een
rij, slaat hen met een takje zacht op de handen en laat hen een toon zingen,
alsof hij het orgel stemt. Terwijl hij daarna geblinddoekt wordt, veranderen
de orgelpijpen van plaats. De meester keert terug, slaat nu weder iemand op
de handen en moet nu uit het geluid 't welk deze laat hooren, den persoon
raden.

Het raden met een doek voor de oogen heeft men ook op andere voor-
werpen toegepast. Met planten wordt het als een kruidkundig blindeman-
nctje gespeeld, natuurlijk met dezulken die eonige planten kennen. De ge-
vraagde, dien men een plant in de hand geeft, tracht door voelen en rieken
den naam van de plant te radon. Het spreekt van zelf dat hierbij geen steek-
of netelplanten mogen gebezigd worden.

Bok, Bok, hoeveel horens neb ik?

Voor dit spel zijn slechts drie personen noodig; een, die de bok is, gaat
voorover gebogen staan, � een tweede, de kikvorsch, die op zijn rug springt,
en een derde, de onpartijdige scheidsrechter. De kikvorsch steekt een zeker
getal vingers in de hoogte en vraagt: »Bok, Bok, hoeveel horens heb ik ? De
Bok raadt hoeveel het zijn. Noemt hij toevallig het juiste getal, dan moet de
kikvorsch de bok zijn. Raadt hij dit niet, dan worden de vingers opnieuw op-
gestoken. De scheidsman beslist of er goed of niet goed geraden .is.

Het vingerspel of Morra.

Dit spel, aan het vorige eenigszins gelijk, is bij vele volken der warmere
luchtstreken in gebruik, vooral bij dezulken die eene zekere voorliefde voor

BOK, BOK, HOEVEEL HORENS HEB IK »,,

ZOEK- EN IUADSPELEN.

zulke spelen hebben, bij wie het dan gaat om winst of verlies. Hoewel het bij
dit spel meer op toeval dan op berekening of overleg aankomt, wordt het hier
toch medcgedeeld, dewijl het in reisbeschrijvingeu dikwijls genoemd wordt.
Men zal misschien geen lust gevoelen het na te volgen, ofschoon het gelegen-
heid geeft om zich in het optellen en aftrekken te oefenen.

Zoo als men uit bijgaande afbeelding zien kan, was dit vinger-raadselspel
reeds bij de oude Egyptenaren in gebruik; met eenige verandering is het over
Zuidelijk-Frankrijk, Italic, China en de eilanden -van den Stillen Oceaan ver-
breid. De Ghineezen noemen het Tsui-mai, de oude Romeinen heetten het
micare digitis.

Bij de Italianen wordt het Morra of Murra door de mindere volksklasse
hartstochtelijk gespeeld. De beide partijen gaan tegenover elkander staan en
houden de gesloten vuist tot op de hoogte van het gelaat. Plotseling steken
bciden te gelijk een zekcr aantal vingers uit en noemen daarbij een getal. De
een b. v. steekt 3 vingers uit en roept 5; de ander steekt misschien 4 vingers
uit en roept 8. In dit geval heeft nicmand gewonnen. Het getal moet genoemd
worden 't welk men verkrijgt, wanneer men de vingers van beide spelers sa-
mentelt. Raden beide partijen toevallig goed, dan geldt dit niet. In het boven-
genoemde geval hadden zij 7 moeten zeggen. Hij, die het juiste getal noemt,
terwijl zijn tegcnpartij mis raadt, wint. Steekt een speler dus 4 vingers
uit en roept hij 6, terwijl de twcede speler gelijktijdig 2 vingers had uitgesto-
ken en 5 of een ander getal dan G genoemd, dan heeft de eerstc het spel
gewonnen, de tweede verloren.

Ook houdt men al de vingers van de hand wel eens open en sluit dan
een zeker getal. Hier en daar vergenoegt men zich, in plaats van met een be-
paald getal, met even of oneven.

De bewoners der Zuidzee-eilanden noemen dit spel Lupe. Twee personen
zitten tegenover elkander. De een houdt zijnc tegenpartij de gebalde vuist voor,
steekt snel een zeker aantal vingers uit en slaat te gelijk met den rug van de
hand op de tusschen hen liggende mat. De tegenpartij moet oogenblikkelijk
het aantal vingers noemen, anders verliest hij een punt. Tien punten maken
een spel.

Even als het Piep-blindemannetje wordt dit spel in ccn kring gespeeld,
die door de medespelendcn govormd wordt. In plaats van een blindeman wor-
den er echter twee in den kring geplaatst, met een doek voor de oogen gc-
bonden. De een is Jacob, de ander stelt zijn heer voor, die zijn knecht in
donker zoekt. Zoo dikwijls de heer vraagt: »Jacob, waar ben je?" moet deze

ZOEK- EN RAADSPELEN.

zich volgens het antwoord: »Hier!" richten. De bewegingen welke de heer
maakt, om op hot geluid af Jacob te vinden, en de middelen welke de laatste
beproeft, om zijn heer te ontkomen, geven tot groote vroolijkheid aanleiding,
die vooral dan ten top stijgt, wanneer Jacob,- meenende, zijn gestrengen heei'
te ontgaan, dezen juist in de armen loopt. In plaats van Jacob »Hier!" te la-
ten roepen, laat men hem ook wel door een schelletje of een fluitje een tee-
ken geven.

De blinde jacht.

Dit spel is aan het vorige zeer gelijk, misschien maar eene plaatselijke
vorm van hetzelvc die niet verder uitgebreid is. Twee touwen, elk 6 el lang,
worden aan een paal bevestigd. De beide gekozen spelers houden de einden
vast. Beiden worden geblinddoekt. De een stelt het wild voor en moot door
eenig geluid antwoord geven zoodra de jager »Hallo!" roept. De laatste heeft
een zakdoek als wapen in de hand en slaat het wild zoodra hij het gevangen
heeft.

Een der spelers plaatst zich op een stoel, een ander, die door het aftellen
daartoe bepaald is of zich vrijwillig daartoe aangeboden heeft, bukt zich voor
hem en legt zijn gelaat op diens schoot; eene hand houdt hij geopend op zijn
rug. De andere spelers vormen een halven cirkel rondom beiden, en een van
hen geeft den gebukt staanden persoon met de hand een klap op diens geo-
pende hand. Deze poogt de slaande hand te vatten en vast te houden en richt
zich dan op om eens te kijken. Houdt hij de hand van den slaande vast of
gelukt het hem uit de veranderde gcbaren en bewegingen, die hij dan zict, den
dader te raden, dan moet deze zijne plaats innemen; in 't tegenovergesteld
geval moet hij zich weder bukken om een tweeden slag te ontvangen.

Eene eenigszins veranderde vorm van dit spel is het Trek ken aan den
nous. Hij die raden moet wordt geblinddoekt of zijne oogen worden door een
achter hem staanden persoon met de handen bedekt, terwijl hij zelf op een
stoel zit. Een kameraad trekt hem zacht aan den neus. zijne oogen worden dan
ontdekt en nu moet hij uit het gelaat of uit de bewegingen der andercn ont-
dekken wie hem bij den neus getrokken heeft.

Broertje, wie kiopt daar?

Twee speelmakkcrs zitten geblinddoekt en rug aan rug midden in een
knng. Een der medespelers tikt met een vinger of met een stokje een der zit-
tende personen zacht op het hoofd en de geraakte persoon vraagt zijn rugman:

ZOEK- EN RAADSPELEN'.

sBroertje, wie klopt daar?" Raadt de gevraagde den klopper, dan is deze ver-
oordeeld zijn plaats in te nemen.

Dit spel kan even zoo goed in huis als buiten gespeeld worden. De geko-
zen kameraad gaat met zijn gelaat tegen een muur of wand staan en houdt
de handen op den rug. De anderen slaan hem op de rij af op de hand, ter-
wijl hij telkens zegt, naar welke plaats hij zich begeven moei die hem gesla-
gen hoeft. Zijn alien aldus op verschillende plaatsen gesteld, dan keert hij zich
om en roept: »Pekelharing!" Allen loopen dan weder naar hem toe; hij die
hot laatst komt wordt met een zakdoek gestagen en moet zijn kameraad af-
lossen.

De blinde marsch.

Ilet geheele gezelschap spelers verdeelt zich in twee helften. Op de speel-
plaats wordt eon boom, eon paal of iets dergelijks als een doel gekozen, naar
't welk men marcheeren zal. De eene helft van het gezelschap komt nu voor.
de oogen worden geblinddoekt en op een gegeven teeken marcheert ieder naar
het vroeger aanschouwde doel. De richtingen die ieder nu neemt zullen weldra
belangrijk verschillen. Zoodra het vereischte aantal schreden gemaakt is, wordt
door den aanvoerder van de pariij »halt!" gekommandeerd. Allen nemen nu
den blinddoek af en hij die het doel werkelijk bereikt heeft, is overwinnaar.
De andere helft der spelers gaat nu op gelijke wijze marcheeren.

Zijn er bij dit spel vele toeschouwers aanwezig, dan wordt een groot
grasperk, door gespannen touwen afgedoold, daartoe gcbezigd. Een omgekeerde
pot wordt als doel ergens geplaatst. Ongeveer 20 of meer schreden daarvan
verwijderd wordt het begin gesteld en de slaanden geblinddoekt daarbij ge-
steld. Als wapen geeft men hem een stevigen stok. Dezen moet hij omhoog
houden, mag daarmede den grond niet aanraken, maar slechts drie loodrechte
slagcn doenr Eer de persoon geblinddoekt wordt, staat men hem *oe de schre-
den te tellen, die hij van den pot verwijderd is, draait hem echter, als hij ge-
blinddoekt is, driemaal in de rondte, en laat hem dan zelven den weg vinden.
Niemand der toeschouwers mag hem door eenig geroep storen, noch hem op
den rechten weg brengen; men moet echter zorgen dat hij door struikelen of
stootcn geen gevaar kan loopen. Hij die den pot stuk slaat, verkrijgt den daar-
aan verbonden prijs.

ZOEK- EN RAADSPELEN.

Met de spelen die geblinddoekt gespeeld worden hebben die welke in't duis-
ter worden uitgevoerd, veel overeenkomst; zij worden editor zelden gespeeld, en
dewijl slechts weinigo plaatsen geheel zonder gevaar zijn, en dewijl men zich
voor de avondlucbt in die jaargetijden althans wacht, waarin de avondcn voch-
tig on de nachten te donker zijn, Een tuin met eenige boschjes, met slinge-
rende, doch effene paden, is voor dit spel net best geschikt. Een dcr vlugste
knapen is de kat, en verschuilt zich. De anderen moeton de verscholen kat
trachten te vangen. De aanvoerder van de zoekenden vraagt: »Poesje, waar
ben je?" De verscholene moet met »Miauw!" antwoorden, verandert echter van
schuilplaats terwijl de anderen hem pogen te omringen.

Opzichters en dieven.

Ter uitvoering van dit nachtelijk spel wordt een terrein vereischt aan het
vorige gelijk: goede paden zonder hindernissen en zoo mogelijk talrijke schuil-
plaatsen. De spelenden verdeelen zich in twee gelijke deelen. Het eene deel is
de opzichters; hun bevelhebber is de Rechter. Zij zijn door een witten om
den arm gebonden doek kenbaar. De dieven voeren een zakdoek met knoopen
als wapen. Aan elke partij wordt een woord als parool gegeven: aan de op-
zichters b. v. »Oranje" aan de dieven »Nederland." De dieven krijgen een
paar minuten tijd om zich op een vooraf bepaalde plaats te verschuilen, dan
trekken de opzichters volgens de aanwijzingen van den rechter uit om de die-
ven te vangen. Ziet de opzichter een dief, dan noemt hij zijn parool en grijpt
den gevondene aan, deze moet hem als gevangene volgen en wordt door den
rechter ook tot opziener benoemd. Kan daarentegen een dief ongemerkt een
opzichter naderen en hem een slag gevenbij het noemen van zijn parool alvorens
de opziener het zijne uitspreekt, dan wordt de opziener daardoor een dief en volgt
dezen. Heeft de opziener echter tijd genoeg om zijn parool uit te spreken, dan
is dit ten nadeele van den dief die dan zijn heil in de vlucht moet zoeken,
als hij niet gevangen wil worden. Zijn alle personen van eene partij de gevan-
genen van de andere geworden, dan is het spel geeindigd; zoo hebben de die-
ven dan het spel gewonnen, wanneer het hun gelukt den rechter te vangen;
de opzieners moeten derhalve aan de bevelen van den laatste onbepaald ge-
hoorzamen en hij moet de voorzichtigheid gebruiken om steeds eenige wach-
ters als lijfwacht bij zich te houden. Een groot aantal dieven mag zelfs de
opzieners niet naderen, zoodra deze hun het parool toeroepen; de opzichters
mogen echter hun parool eerst dan uitspreken, wanneer zij werkelijk een dief
ontdekken, die in de nabijheid is.

IIUPPEL- EN SPRINGSPELEN.

Eenig vooraf aangeduid voorwerp, eon zakdoek b. v. een mes of een sleu-
tel wordt door een medespelende achter een hek of in de kamer achter een
meubelstuk geborgen, terwijl de tot zoeken bepaaldo persoon afwozig is. Op
een gegeven teeken komt hij te voorschijn en begint het zoeken. Nadert hij
nu de plaats waar het verstopt voorwerp zich bevindt, dan roept men hem
toe: »Heet!" Geschiedt het zoeken in de kamer, dan duidt men het meernabij
komen van het voorwerp aan door het luidcr tikken met een sleutel of door
het luider spelen op eene piano.

Ook verbergt men op deze wijze een klompzak, roept dan : »Het haasje is
gebraden !" en noodigt daardoor den bepaalden persoon tot zoeken uit. Vindt
hij den klompzak, dan slaat hij daannede de anderen totdat zij de bcstemde
vrijplaats bereikt hebben.

HUPPEL- EN SPRINGSPELEN.

Op een speelplaats wordt met een stokje of met een mes een dor nevens-
gaande figuren in den grond geteekend. Naar gelang van plaats en land is de eene
of andere figu.ur bij de kinderen in gebruik, fig. 3 vooral in Engeland, fig. 4 in
Frankrijk. De speler gaat voor het vak N°. 1 staan en werpt een rond, vlak
steentje of een rondgeslagen scherf in het eerste vak. Het steentje, ongeveer
zoo groot als een gulden, mag op geen streep komen. De knaap lmppelt op den
eenen voet en stoot met dezen het steentje over de streepen van de figuren.
Hij huppelt dit na en stoot het op N°. 2, terwijl hij het altijd huppelend
volgt. Het steentje mag daarbij noch een streep aanraken, noch bij het
voortstooten op een van dezen blijven liggen. De voet mag evenmin een
streep aanraken. Het steentje mag niet naar de zijden weggestooten wor-
den, maar moet al de vakken bij de rij af, zoo als die genommerd zijn,
doorloopen; wel mag het door een krachtigen stoot meerderen te gelijk
doorvliegen, b. v. van \�4. De armen zet men daarbij op de heupen. Bij
het Fransche spel zijn N°. 4 en 8, bij het Engelsche N°. 7, vrijplaatsen,
waar de speler op beide voeten mag staan en rusten. Het laatste nommer is
steeds het paradijs en is bij het Duitsche spel de rustplaats.

HUPPEL- EN SPRINGSPELEN.

Inmiddels wordt bij het begin van hot spel bepaald, dat men met den
linkervoet in- en met den rechter uithuppelen moet. Ook is het wel eens het docl
om den steen bij N°. 1 neder te werpen en dozen liuppelend naar het paradijs
te stooten. Zoodra een speler ergens een fout heeft begaan, moet hij aftreden
en zijn kameraad komt dan aan de beurt.

Een knaap wordt door het aftellen veroordeeld de lamme vos te zijn;
hem wordt een hoek van de speelplaats, door een streep afgeteekend, als zijn
hoi aangewezen. Ieder medespeler heeft zijn in-een-gedraaiden zakdoek in de
hand. De vos mag in zijn hoi op beide beenen staan, maar zoodra hij over
de streep is, moet hij op 6en been hinkelen, 6f op het linker, of op het rech-
ter, al naar er bepaald is. De medespelenden plagen den vos op alle mogelijke
wijzen en leggen het er op toe om hem zijn hoi te doen verlaten. Hij daaren-
tegen neemt de gelegenheid te baat, dat een der plagers onopmerkzaam is en
gaat dan met groote sprongen op hem af. Gelukt het hem een der medespe-
lers een slag met zijn zakdoek te geven, dan is deze van dat oogenblik af de
lamme vos en wordt dan door de overigen naar het hoi teruggedreven.
Raakt de vos met den tweeden voet den grond aan, dan wordt hij ook naar
zijn hoi gejaagd. Inmiddels wordt het den vos wel eens toegestaan om bij het
uitloopen drie stappen met afwisselende voeten te doen: dewijl dit echter wel
eens aanleiding geeft tot twist, verdient de eerste regel de voorkeur.

Eenige spelers hinkelen, zoo als er bij het begin van het spel bepaald is,
6f op den rechter 6f op den linker voet. Ieder van hen kiest een tegenpartij.
De armen worden over de borst gehouden en nu poogt de een den ander door
aanstooten het evenwicht te doen verhezen. De stoot mag echter alleen op
zijde tegen de schouders gegeven worden, alle andere stooten zijn verboden,
vooral die tegen de borst. Bij dezen strijd beslist niet altijd lichaamskracht,
maar veeleer vlugheid. Een zwakke speler verstaat het dikwijls beter dan een
sterke, om den stoot van dezen te ontwijken en hem, in eene eenigszins gebo-
gen houding van onderen naar boven een stoot te geven, zoodat hij het
evenwicht verliest. Aardig is het ook, wanneer de een den ander schijnbaar
een geduchten stoot wil geven, en dezen daardoor tot een krachtigen terug-
stoot noodzaakt en daarna zelf spoedig op zijde wijkt, zoodat de uitgedaagde
speler het evenwicht verliest, dewijl hij geen stoot heeft ontvangen. � De strijd
van een speler tegen twee vordert nog meer oefening, waarbij de een er steeds
voor zorgen moet dat hij niet tussohen de twee geraakt.

HUPPEL- EN SPRINGSPELEN.

Goeden dag, buurman!

Dit spel is wel niet zoo onderhoudend als de lam me vos, doch wordt
hier en daar vooral bij een groot aantal spelers gespeeld. De spelers gaan op
twee rijen staan. Een begint het spel hiermede dat hij tusschen do rijen door
hinkelt en een der midden in de rij staanden aldus aanspreekt: »Goeden dag, buur-
man, hoe vaar je?" Deze moet hem dan hinkelend volgen en autwoorden : »Zeer
goed, ik dank je, buurman!" Aan het einde van de rij gaat de een rechts, de ander
links en beiden hinkelen buiten om weder terug. Bij hot ontmoeten vraagt de
eerste: »Hoe gaat het, buurman?" � De twcede antwoordt: »Zeer goed, zoo
als je ziet; maar ik heb nu geen tijd!" Bij het hinkelen door de rijen kiest
ieder weder een buurman op dezelfde wijze, totdat eindelijk het geheele gezel-
schap hinkelt.

Alle inedespelenden gaan hurkend op den grond zitten behalve een, die
moet blijven staan. Naar welgevallen staat de een. of ander op, plaagt den
staande, en deze poogt hem nu een slag met de hand te geven, voor dat hij
weder is nedergehurkt. Heeft dit laatste plaats dan mag hij niet aangeraakt
worden; slaat hij den nederhurkende echter eerder, dan is deze aan het spel
en moet staan.

Huppelen met gebonden voeten.

Dit spel kan het best op een speelplaats met zand of gras gedekt, worden
gespeeld. Alle spelers gaan op een rij aan het eene einde van de speelplaats
staan, de voeten worden met een zakdoek of koord bijeen gebonden en aan
het andere einde van de speelplaats wordt een doel gesteld. Hij die dithuppe-
lend het eerste bereikt is overwinnaar.

De wandelende kikvorsch.

De spelers zetten bij dit spel de armen in de zijden, gaan hurkend achter
elkander zitten, ieder twee schreden van den andere verwijderd. De eerste be-
gint op de teenen verder te huppelen, terwijl de anderen in gelijk tempo hem
volgen; of alien gaan op een rij zitten en trachten nu huppelend een bepaald
doel te bereiken.



					6

			LOOPSPELEN.

				Hoepelen.

	>\
	>\	anneer de knaap een vervelenden weg afleggen en toch spoedig weder

te huis zijn moet, dan neemt hij een hoepel ter hand, om hoepelende den tijd te verdrijven. Zoo deden reeds de kinderen der oude Grieken voor twee- duizend jaren. Zij namen, even als onze jongens heden, hoepels die tot hunne heupen of borst reikten, en lieten er stukjes blik binnen in slaan, opdat de hoepel eenig vroolijk geluid geven en zelf zijn marsch spelen zou. Een stokje, ongeveer twee span lang, dient tot slaan. De hoepel wordt op de plaats waar de beide einden zijn vastgestoken, met touw omwonden. Is de hoepel groot, dan schept een vlugge jongen er behagen in, om onder het voortloopen er door heen te springen, zonder dat hij daardoor in zijn loop vertraagd wordt. Wedloopen. Bij het wedloopen is de kleinere of grootere afstand van het doel de hoofd- zaak. Bij een niet ver verwijderd doel mogen de loopers al hun kracht dadelijk aanwenden; is het doel daarentegen op verren afstand geplaatst, dan is het raadzaam om niet al te snel te beginnen en allengs in snelheid toe te nemen. Gelijk bij alle loopspelen, zoo geldt ook in 't bij zonder bij den wedloop de voor- zichtigheidsmaatregel, dat men zich voor verkoelingen moet wachten. Hij die verb.it is en zweet, mag niet op zulk eene plaats vertoeven, waar een kou- den luchtstroom bestaat; hij mag niet op den koelen grond gaan zitten, en vooral geen verkoelende dranken gebruiken. Krjjgertje. Door een aftelrijmpje wordt bepaald, wie der medespelenden de man is, dat is, wie het eerst het ambt van vanger of krijger moet vervullen. Wanneer



	IIUPPEL- EN SPRINGSPELEN. Heet. Eenig vooraf aangeduid voorwerp, eon zakdoek b. v. een mes of een sleu- tel wordt door een medespelende achter een hek of in de kamer achter een meubelstuk geborgen, terwijl de tot zoeken bepaaldo persoon afwozig is. Op een gegeven teeken komt hij te voorschijn en begint het zoeken. Nadert hij nu de plaats waar het verstopt voorwerp zich bevindt, dan roept men hem toe: »Heet!" Geschiedt het zoeken in de kamer, dan duidt men het meernabij komen van het voorwerp aan door het luidcr tikken met een sleutel of door het luider spelen op eene piano. Ook verbergt men op deze wijze een klompzak, roept dan : »Het haasje is gebraden !" en noodigt daardoor den bepaalden persoon tot zoeken uit. Vindt hij den klompzak, dan slaat hij daannede de anderen totdat zij de bcstemde vrijplaats bereikt hebben.

		HUPPEL- EN SPRINGSPELEN.

Hinkelen. Op een speelplaats wordt met een stokje of met een mes een dor nevens- gaande figuren in den grond geteekend. Naar gelang van plaats en land is de eene of andere figu.ur bij de kinderen in gebruik, fig. 3 vooral in Engeland, fig. 4 in Frankrijk. De speler gaat voor het vak N°. 1 staan en werpt een rond, vlak steentje of een rondgeslagen scherf in het eerste vak. Het steentje, ongeveer zoo groot als een gulden, mag op geen streep komen. De knaap lmppelt op den eenen voet en stoot met dezen het steentje over de streepen van de figuren. Hij huppelt dit na en stoot het op N°. 2, terwijl hij het altijd huppelend volgt. Het steentje mag daarbij noch een streep aanraken, noch bij het voortstooten op een van dezen blijven liggen. De voet mag evenmin een streep aanraken. Het steentje mag niet naar de zijden weggestooten wor- den, maar moet al de vakken bij de rij af, zoo als die genommerd zijn, doorloopen; wel mag het door een krachtigen stoot meerderen te gelijk doorvliegen, b. v. van \�4. De armen zet men daarbij op de heupen. Bij het Fransche spel zijn N°. 4 en 8, bij het Engelsche N°. 7, vrijplaatsen, waar de speler op beide voeten mag staan en rusten. Het laatste nommer is steeds het paradijs en is bij het Duitsche spel de rustplaats.

			v...



	GROOT SPRINGTODW.

HAMELSPRONG
		BOKSPRONG.


			,ar�



	HET WEKPEN MET SNEEUWBALLEN.

		HET RECHTERBEEN TUSSCHIN DI AMEN.
'OVER HET PAARD.		HET RECHTERBEEN TUSSCHIN DI AMEN.
'OVER HET PAARD.



			VERMAKELIJICE LICHAAMSOEFENINGEN.

en voor de opgezette negen kleine kegels eindigt. Men werpt met een biljart- bal, die met een stok wordt gestooten.

		VERMAKELIJKE LICHAAMSOEFENINGEN.

	Schaatsenrijden en andere ijsvermaken. Hoewel de warme landen der aarde vele voorrechten boven ons Vader- land genieten, ontberen zij er toch een, om zich namelijk aan dat vermaak te kunnen overgeven, dat eene gladde ijsbaan aanbiedt. Zoodra als het een paar nachten goed gevroren beeft en het verdronken land met eene ijskorst overdekt is, komen de jongens gewoonlijk aanloopen om te beproeven of het ijs hen reeds kan dragen. Staan zij aan den oever van een sloot of kanaal dan mogen zij daarbij de noodige voorzichtigheid wel gebruiken, omdat hij gewoonlijk reddeloos verloren is die onder het ijs geraakt. De zwemkunst baat dan niet en het aanbieden van hulp is zeer moeielijk. Is het ijs nog zwart en buigzaam, of is het wit en klinkt het hoi, ten gevolge van het wegvloeien van het water, dan kan het nog weinig dragen. Doch bij aanhoudenden vorst nemen de jongens een grooten steen, en werpen die boogsgewijze op het mid- den van de ijsbaan. Veroorzaakt deze een holder en scherp geluid, en gaat hij daverend op de vlakte verder, zonder barsten te veroorzaken, dan komt een licht knaapje al wat nader, houdt zich aan een zijner makkers vast en onder- zoekt nu verder door het stampen met zijn voet. Het allerbest is dat een knecht een gat in het ijs slaat om de sterkte te onderzoeken. Is het meer dan 2 duirn dik, dan kan men er gerust opgaan; is het echter zoo dik niet, dan blijve men er maar gerust af. Hij die echter genoodzaakt is om over zwak ijs te gaan, die moet zich van een langen stok voorzien, om dien bij het breken van het ijs als redmiddel te kunnen gebruiken. Op plaatsen waar men schaatsenrijdt, houde men een lange, lichte ladder in gereedheid, om die bij het breken van het ijs den drenkeling te kunnen toereiken. Eene aangename bezigheid verschaft reeds het glijden of sullen, 'twelk door den knaap op de bevroren gooten of plassen in de straten op alle moge- lijke wijzen, staande en hurkend, beproefd wordt. Op eene groote ijsbaan hurken echter vele knapen achter elkander en houden elkander zoo goed mogelijk vast. De voorste neenit een doek of een stok in de hand, die door de hurkende



	I N H O U D.

		pelspringen. � Touwtje springen. � Groot springtouw. � Springen over een touw. - Het bokspringen. � Het lange paard. � Uitspanningen en oefe- ningen met het houten paard. Werpspelen.- Het werpen metknoo- pen. � Het werpen met den schijf. - Het geiten- of berenspel. � Het werpen met steenen. - Het werpen met sneeuwballen. � Slingeren. � Het wer- pen met hoepels. � Het ringwerpen. - Het werpen met den klompzak. - Het klinkhoutje. - Het gewonekegelspel.� Het kegelwerpen. - De kegeltafel. Vermakelijke lichaamsoefeningen. - Schaatsenrijden en andere ijsverma- ken. � De schommel. � Klimmen. � Oefeningen aan twee dwarshouten. � Het Rek. � Dewipplank. � Steltenloo- pen. � De levende molen. � Het wer- pen met de voeten. � Een kunstje op een krijtstreep. � De Muurstoot. - De Duimproef. � Twee man dragen. - De handen op den rug. �De Vingerproef.- De schijndoode. � Een kunstje met een ijzeren staaf. � Van de borst tot den mond. � Buigoefeningen. � Halteroefe- ningen. � Baden en Zwemmen. Schietvermaken. - Het schieten met den boog. � Het schieten met den arm- borstboog. � De Blaaspijp. - De prop- penschieter. - Het vogelschieten met den stootvogel. - Het werpen met ste- kels. � Het werpen met spietsen. - Het ringsteken.�Het werpen met messen. � Het werpen met puntige houten.
Een paar woordjes ter inleiding. Loopspelen. - Hoepelen. - Wetlloo- pen. - Krijgertje � Jachtspel. � Roo- vers en Gendarmen. � Kamer verhu- ren. � De Russisclie marsch. � De Zwarte man. � Berenslag. � Beer slaan. - Chasseur of Beerloopen. � Mat zet- ten. � Dag en nacht. - H aan en kippen.� Boer drijf de schapenuit! - Bergde schapen, daar is dewolf. - Boos ding. � Hola! daar is de molenaar. � De Gan- zendief. � Beer en Apen. � De wolf in den tuin. � Gierspel. - Kippetje bra- den. - Ganzenmarsch. - De berg is mijn. � Vogel, vlieg uit! - Het linnen bleeken. � Naald en draad. � De kloinp- zak gaat rond. � Derden man slaan. � Kat en muis. � De gouden brug. � Touwtrekken. - Hetverbrekenvanden ketting - De slang. Zoek- en Raadspelen, - Blindeman- nelje. � Zoekspel (Aanslaan). � Piep- blindeman. -Bok, Bok, hoeveelhorens heb ik ? � Het vingerspel of Morra. � Jacob, waar ben je ? � Deblindejacht.� Wie is het? � Broertje, wie klopt daar? - Pekelharing. - De blinde marsch. � Potslaan. � Miauw. - Op- zichtersendieven. � Heet. Huppel- en Springspelen. - Hinke- len. � De lamme vos. � Hinkelstrijd. � Goeden dag, buurman! � Hurkspel. - Huppelen met gebonden voeten. - De wandelende kikvorsch. - Zakloopen. - Zakspringen. - Happen naar den ap- pel. - Het springen over stokken. - Hoe-



			KINDERSPELEN.

		Hoe dikwijls behandelt men een gezonden jongen als een meisje en is men over hem meer beangst dan verstandig en noodig is. De knaap moet eenmaal een man worden, die zelfs den dood koelbloedig in de oogen kan zien, � hij moet reeds vroegtijdig iets beproeven; hoe zal liij anders leeren het leven te verdragen! Wij willen hiermede natuurlijk niet te kennen geven, dat een kind zich moedwillig in gevaar moet begeven; maar men zal ons toe- stemmen, dat hij die slechts korten tijd aan den leidband heeft geloopen, later, wanneer hij op eigen beenen moet gaan, nooit zonderlinge ..prongen zal ma- ken, en ook dat hij, die niet als knaap geleerd heeft een mes ter hand te nemen, zich later daarmede des te eerder zal snijden. Een geboren stumperd zal zelfs nog uit zijn bed vallen en zich bij het middagmaal met eene vork prikken. De kinderwereld met hare spelen is eene wereld op zich zelve, die even- zeer hare rechtspraken heeft als de wereld der volwassenen. In haar heerschen overgeleverde wetten en regels, bepaalde begrippen van eer en schande, van recht en onrecht. Ieder vohvassene heeft dit vroeger ondervonden, hoewel hij het vergeten moge zijn. Er naderde een tijd, waarin men zich schaamde seen kind nog te zijn," en in dit tijdperk van vervelling tot een aankomenden staats- burger stroopte men de oude zienswijze en gewoonten dikwijls zoo geheel af, dat zij eindelijk zelfs uit het geheugen verdwenen. De kleine kinderwereld met hare spelen, haar leven en bedrijf zal zich echter aan dengene, die zich in het door morgenrood bestraalde kinderleven weder kan verplaatsen, in een niet onbelangrijk licht vertoonen. Hij zal zelfs in de schijnbaar onbeduidende kinderliederen en rijmpjes, die bij het aftellen gebezigd worden, in vele spelen en gebruiken bij het spel, dikwijls belangrijke zaken ontdekken, waarvan ik eenige wil aandui- den. Zoo dragen b. v. vele van die rijmpjes en spelen dikwijls het duidelijk kenmerk, dat zij eene eerwaardige erfenis van een lang vervlogen tijd zijn, over- blijfsels zelfs van voorhistorische eeuwen, die tot heden bewaard zijn gebleven en slechts in bij zaken door tongval en plaatselijke omstandigheden veranderd zijn. Bij de kinderen op IJsland, in Noorwegen, op de Britsche eilanden ]en op de Alpen komen zij woordelijk overeen met die welke in Duitschland en in Neder- land gebezigd worden en geven zonder twijfel te kennen, dat zij reeds in den tijd voor de volksverhuizing bestonden. De laatste sporen van vele oudger- maansche spelen en kinderrijmpjes kan men zelfs in Frankrijk en Italie vinden. De voorchristelijke offerdansen, fcestzangen, rondedansen, ja zelfs de eerwaar-



		3

	KINDERSPELEiV.

ven opgeven, die door het kind in zijn speeltijd genomen kuiiiien worden. Welmeenende kindervrienden hebben op vele plaatsen jaarlijksche kinder- feesten in het leven geroepen, waarvan weinige echter nuttig waren en le- venskracht toonden te bezitten. Een bevolen spel in het zondagspak met ge- deeltelijke vreemde makkers, onder het opzicht van ouders, leermeesters en deftige overheidspersonen, � dat is het best te vergelijken bij een plant in de broeikas, die weinig smakelijke vruchten voortbrengt. Hij die voor zijn jongens zorgen wil, geve hun ten eerste eene speelplaats, ten tweede tijd, het overige zullen zij zich zelven wel weten te bezorgen. Men bouwt doelmatige scholen voor de kinderen, en in den laatsten tijd rieht men, 't geen zeer te prijzen is, gymnastiek-scholen, bad- en zwerainrichtingen op, men getroost zich groote uitgaven voor muziekinstrumenten�op welke zij niet spelen mogen, en voor duur, broos speelgoed, waarmede zij niet spelen kunnen, � maar waaroni draagt men door aanleg of door vergrooting van de bestaande ruimte niet de noodige zorg, dat de kinderen ook eigene plaa tsen bekomen, waar zij eens goed kunnen uitrazen? Behoort het jonger geslacht ook niet tot de gemeente? Is het niet te bejammeren wanneer men ziet dat de kleinen in groote steden dik- wijls in vochtige en koude hoeken van binnenplaatsen of op de voetpaden der straten moeten vertoeven en zoo in hunne jeugd de kiem van allerlei kwalen opdoen, aan welke zij later sterven? Speelscholen zijn alleen goed, wanneer zij in bekwame handen zijn; maar wanneer de knaap zijn eigen beenen, vuisten en oogen voldoende gebruiken kan, vindt hij het toezien van de »Tante" zel- den aangenaam. De jongens. die, aan zich zelven overgelaten met elkander spelen, zullen weldra onder elkander wetten invoeren, die evenmin overtreden mogen wor- den als die van den staat. Sentimenteele, grillige en eigenzinnige spelbrekers, onaangename spelers, twistzieke en baldadige knapen worden weldra wegge- jaagd of verzocht hunne dusgenaamde aardigheden na te laten. De meerderheid trekt voorts partij voor den zwakke, dien men onrecht wil aandoen en straft hem, die zich als een dwingeland gedraagt, naar behooren, terwijl daarentegen een ferme jongen er eer in stelt een goed deel smart zonder het verdraaien zijner oogen met een lachenden mond te verdragen. Dit boekje bevat een aantal spelen, verlustigingen en aangename bezig- heden voor jongens van elken leeftijd. Velen daarvan zijn reeds in andere boe- ken beschreven, anderen nog niet. Kunstig uitgevonden spelen zijn hier voor-



			LOOPSPELEN.

		Roovers en Gendarmen. Dit spel is over 't algemeen aan het jachtspel gelijk en kan daarom het best in een grooten tuin, of in een boschje gespeeld worden, waar de gelegenheid tot verschuilen bestaat. Bij het begin van 't spel wordt 6fslechts een gendarme gekozen en door een zakdcek, om den arm gewonden, of door een boomtakje aangeduid, terwijl alle andere speelmakkers roovers zijn, of er worden dadelijk meerdere agenten aangesteld. Dit laatste is dan noodzakelijk, wanneer het terrein vele schuilhoekcn bevat. Nuttig is het wanneer de gendarmen fluitjes hcbben, waarmede zij elkander signalen geven en te hulp roepen kunnen. De roovers verschuilen zich en moeten gezocht en gevangen worden. Daarna worden zij naar de gevangenis gebraeht, waarbij het hun echter vrij staat om, zoo mo- gelijk te ontsnappen. In de gevangenis, een aangeduid grasperk, worden zij veroordeeld en gevonnisd, d. i. of doodgeschoten, waarbij zij met een blind- doek voor de oogen nederknielen en bij het woordje : »Pof van den gendarme omvallen � of onthoofd, waarbij hun de pet of een steen van het hoofd ge- slagen wordt. Als gendarmen staan zij weder op. De andere speelmakkers moeten intusschen van schuilplaats veranderen, vooral dan wanneer zij ver- nioeden kunnen dat de gevangenen die kennen. Het geldt als een bijzondere eer, het laatst gevangen te worden. Kamer verhuren. Waren de beide vorige spelen van een eenigszins wilden aard, het bekende kamer verhuren is iets bedaarder en daarom ook voor boomgaarden en voor bloemtuinen geschikt. Men kiest daartoe zoo vele boomen of aangeduide plaatsen min een, als er spelers aanwezig zijn. Ieder medespeler gaat op zijnc plaats staan en raakt een boomstam met zijn hand aan. De overblijvende vraagt hem die het nicest nabij staat : »Heb je geen kamertje voor me te huur?"en krijgt dan tot antwoord : »Neen, ik niet, maar misschien mijn buurman!" Zij, in wier nabijheid de vragende zich niet bevindt, verwisselen onderling zoo dik- wijls mogelijk van plaats, en hij die een kamertje zoekt moet zijn best doen om bij zulk eene gelegenheid een boom aan te raken. Hij, die daardoor zijn boom verloren heeft, is op zijne beurt vrager. In eene kamer is dit spel onder den naam van lastdrager bekend. De boomen worden dan door stoelen vervangen, waarop de medespelers, behalve een, zich nederzetten. De overblijvende draagt als lastdrager een bundeltje kleederen en poogt dit op dien stoel te werpen, die bij het veranderen van plaats der overigen ledig is geworden. Mislukt hem dit, dan betaalt hij een pand. In het tegenovcrgestelde geval heeft hij den stoel voor zich gewonnen.



			.

		LOOPSPELEN. De Russische marsch. In eene kamer of tuin worden zoo vele stoelen min een in twee rijen met de leuningen aan elkander geplaatst, als er personen aan hot spel deelnemen. De spelers nemen op de stoelen plaats. Een knaap, die is blijven staan, gaat rondom de zittenden en klopt nu eens dezen, dan weder een ander op den schouder. Ieder, die aangeraakt is, moet opstaan en zich bij den voorlooper aansluiten, totdat alien eindelijk eene lange rei vormen. De aanvoerder mar- cheert of naar eene andere kamer of naar eene andere plaats in den tuin, en wanneer hij dan bij het terngkeeren de stoelen genaderd is, kommandeert hij : »Gaat zitten!" Ieder loopt nu zoo snel mogelijk naar een stoel. Hij die het laatst komt blijft natuurlijk zonder zitplaats en wordt nu op zijn beurt aanvoerder. De Zwarte man. Aan de twee tegenovergestelde einden van eene speelplaats, die zoo mo- gelijk lang en breed zijn moet, wordt eene vrijplaats gemaakt, door het maken van een streep in de aarde of door het plaatsen van eenige steenen. Alle de knapen vereenigen zich nu op die plaats, waarna een hunner door aftellen tot Zwarte man gemaakt wordt. Deze stelt zich nu op het midden van de plaats en roept: »Wie vreest er voor den Zwarten man ?" Allen antwoorden : »Niemand !" en loopen dan naar hem toe. Zij pogen hem voorbij te loopen om op de tegen- overgestelde vrijplaats te komen, terwijl hij van zijne zijde een speelmakker uitkiest en met de hand slaat. Gelukt hem dit, dan is de geslagene ook een Zwarte man en vangt evenzeer andere knapen als de eerste. De loopers stellen er eene bijzondere eer in zoo laat mogelijk gevangen te worden. De laatste die gevangen wordt of overblijft, is de Zwarte man voor het volgende spel. Men meent dat met dezen Zwarten man de dood bedoeld wordt, die onder de levenden eenige personen naar willekeur uitkiest en wegneemt. In de middelecuwen, toen aanstekende ziekten meermalen in Duitschland en andere landen heerschten en schrik en ontsteltenis onder het volk deden ontstaan, poogde men zich onder anderen ook door gemeenschappelijkedansen, processien en spelen te bemoedigcn en de vreeselijke plaag te bezweren. De kuipers-dans, die op Vastenavond te Munchen wordt uitgevoerd, zou hieraan zijn ontstaan te danken hebben, en het kinderspel staat, zoo als de geleerden meenen, ook daarmede in verband. Betenslag. Door het aftellen wordt bepaald, wie do eerste beer zijn zal. Aan dezen



			LOOPSPELEN.

		Chasseur of Beerloopen. Dit loopspel kan als een soort van oorlogsspel op eene groote plaats of op een stuk land door 20 a 30 knapen gespeeld worden. Deze verdeelen zich in twee gelijke partijen en bepalen hunne standplaatsen aan de tegenovergestelde zijden der plaats. Ook wordt door duidelijke teekens aangeduid, tot hoeverre de soms al te groote ruimte gebruikt mag worden. Aan de rechterzijde van iedere standplaats wordt met een steen een plek voor de gevangenen aangeduid. Eene partij zendt een speler uit en deze daagt een speler der tegenpartij uit. Ieder, die later van de vrijplaats uitloopt mag een ander der tegenpartij, die vroeger uitliep, door een slag met de hand tot gevangene maken. Zoodra een gevan- gene is genomen, trekken de spelers van beide zijden naar hunne vrijplaatsen terug. De gevangene wordt op de bedoelde plaats gebracht en zet den linker voet op den steen. Gelukt het aan een van zijne partij de gevangenen aan te raken eer de speeltoer geeindigd is, dan mogen dezen gezamenlijk terugkeeren. In 't begin wordt bepaald hoe vele gevangenen den zegen beslissen zullen. Een hoofdzaak bij het spel is er goed op te Ietten, welke speler vroeger is uitgeloo- pen dan de andere; het wordt daarom ook wel aan een speler van elke partij opgedragen, om als scheidsrechter den gang van het spel gade te slaan. Mat zetten. Het mat zetten heeft met het vorige spel veel overeenkoinst. De spelers zijn ook in twee partijen verdeeld. Het midden van de speelplaats is door even- wijdig in den grond gestoken takken of gelegde steenen aangeduid. De eene partij maakt zich van de andere onderscheiden door het op de pet plaatsen van takjes of door het ombinden van een zakdoek. De spelers van elke partij trach- ten over de grenslinie op het gebied van de andere te komen en de zich daar hevindende spelers een slag met de hand te geven. Gelukt hun dit en komen zij daarbij gelukkig zonder gestagen of vastgehouden te worden, op hun eigen gebied aan, dan is de geslagene mat, d. i. hij mag niet meer aan het spel deelnemen. Die" partij heeft verloren wier meeste personen mat gezet zijn. Veel overeenkomst met dit spel heeft het bij de knapen in Zwitserland in gebruik zijnde uitdagen ten strijd. Ieder partij kiest een koning en stelt zich tegenover elkander. Men kiest verder zulk eene plaats in wier midden een droge sloot is. De spelers van de eene partij beleedigen de andere, met de woorden: »Te leven in uw land, Dat is een groote schand!" De tegenpartij beantwoordt dit compliment met de woorden;



		LOOPSPELEN. »In uw land is 't goed vertoeven, Maar 't is vol sehelmen en booven!" Een dappere held drijft den spot nog verder, springt over de sloot en roept: 'k Betreed uws konings rijksgebied. 'k Bespring zijn grond, zoo als gij ziet!" Wordt hij nu door zijn tegenpartij betrapt, dan is hij gevangen; kan hij daarentegen een van zijne vijanden een slag geven, dan moet deze hem volgen. De gevangenen worden op gelijke wijze opgebracht als bij het beerloopen. Zijn genoegzaam alle medespelers gevangen genomen, dan marcheeren deze met in elkander geslagen armen als een ketting tegen elkander in, en pogen door middel van een stoot de rei van de tegenpartij te verbreken. Dit spel wordt ook door vohvassenen gespeeld, en bij den aan het einde uittevoeren stoot helpen zelfs de vrouwen mede, wanneer zij zien dat hunne Echtgenooten het onderspit zullen delven. Dag en nacht.* Bit spel was reeds bij de knapen in het oude Griekenland onder den naam van Ostrakinda bekend. De beide gelijke partijen hadden aan het einde van de speelruimte hun vrijplaats; bovendien was er nog een scheidingslijn in het midden. Allen plaatsten zich nabij deze. De eene partij had het woord »Dag," de andere het woord »Nacht" ten leus. Een der spelers wierp een schijf, waarvan de eene zijde wit, de andere zwart was, in de hoogte. De partij wier kleur bij het nedervallen van de schijf boven lag, werden nu aanvallers; de andere partij moest vluchten. Allen die geslagen werden voor zij de vrij- plaats bereikten, waren gevangenen, werden Ezels genoemd, en moesten alles doen, wat de overwinnaar van hen verlangde, b. v. op den grond gaan zitten of liggen, enz. In plaats van een twee-kleurige schijf, neemt men ook wel een geldstuk en beslist dan, naarmate kruis of munt boven of onder ligt. Haan en kippen. Een der medespelers stelt den haan voor, de anderen zijn de kippen. De laatsten staan op een vrijplaats en zijn verplicht naar de andere te loopen, zoo mogelijk, zonder door den haan gegrepen te worden. De haan roept: »De haan kraait eenmaal! De haan kraait twcemaal! Een schepel koren, een mand met hooi! komt, kippen vliegt uit! Wien de haan grijpt aan zijn buis, op dien rijdt hij naar huis!" Nu loopen de kippen uit en de haan kiest een der loo- penden; gelukt het hem iemand een slag te geven, voor hij de vrijplaats be-



		LOOPSPELEN. reikt heeft, dan moet deze hem op zijn rug naar zijn standplaats in het midden terugdragen, en is nu op zijn beurt de haan. Boer drijf de schapen nit! Een knaap gaat in het midden van de speelplaats staan als wolf, aan het eene einde der plaats staan de anderen als schapen onder opzieht van een boer of herder. De wolf roept: »Boer, boer, jaag je schapen uit!" en nu gaat de boer met zijne kudde vooruit en tracht het tcgenovergestelde einde van de speelplaats te bereiken. De wolf moet zoo veel schapen als mogolijk is met de hand slaan en daardoor in wolven veranderen; de boer daarentegen beijvert zich om dit naar vermogen te verijdelen, terwijl hij zijn eigen persoon, die door den wolf niet mag aangeraakt worden, als bescherming voor zijn kudde bezigt. Berg de schapen, daar is de wolf. De knaap die den wolf voorstelt zoekt een schuilplaats en verbergt zich. Door eenig geluid geeft hij te kennen, dat hij in zijn hoi is. De overige me- despelers naderen zijn schuilplaats zoo zeer, totdat een van hen den verscholen wolf ziet en schreeuwt: »Berg de schapen, daar is de wolf!" De wolf springt nu te voorschijn en poogt een der naar alle zijden heen vluchtende schapen te vatten, 't welk dan op zijn beurt de wolf zijn moet. Aan dit spel is het op andere plaatsen gebruikelijke Boos ding of Boos dier gelijk, onder welke benaming misschien ook de wolf bedoeld wordt. Het booze dier verschuilt zich of staat op de voor het bestemde plaats stil. De overigen gaan rondom hem heen en zingen: Wij wilden in den tuin wel gaan, Maar zien het booze ding daar staan. De klok slaat een, de klok slaat twee, De klok slaat drie, de klok slaat vier, Nog is het booze ding niet hier!" Zoodra het Booze Ding nu vooruit komt, loopen alien haastig weg en hij, die gegrepen wordt, is bij het volgende spel het booze dier. Hola! daar is de molenaar. Dit spel is slechts door de daarmede verbonden voorstellingen en gespro- ken woorden van de Zwarte man onderscheiden. De spelers staan aan de eene zijde van de speelplaats, terwijl een van hen het ambt van opzichter bekleedt.



			LOOPSPELEN.

		De wolf in den tain. Voor den wolf, die de anderen moet vangen, wordt een groote cirkel ge- trokken. De overige spelers staan buiten dezen cirkel; hier mag de wolf hun niets doen, maar wordt zelf zonder genade teruggejaagd, zoodra bij buiten zijn cirkel komt. Zij die daar buiten staan zingen : Ik wou wel in dit tuintje gaan, Waar zulke schoone koolen staan; � Maar voor den wolf ben ik wat bang- Die bijt je vreeslijk in den wang. Snijd koolen af, snijd koolen af! Nu bootsen de spelers het afsnijden van kool na en pogen den turn binnen te dringen, zonder door den wolf gegrepen te worden. Hij die binnen den cirkel geslagen wordt, is de wolf en moet diens plaats innemen. Gierspel. Dit spel is op sommige plaatsen onder den naam vos en kippen of wolf en schapen bekend en heeft veel overeenkomst met het boven ver- melde : Boer, jaag je schapen uit." Het voornaamste onderscheid bestaat hierin, dat al de spelers, achter elkander staande, elkander vasthouden en zoo een gesloten rei vormen, aan wier spits een geoefendo speler staan moet. Deze geldt naar- mate van de opvatting van het spel, of voor klokhen, die de achter zich bevin- dende kiekens beschermt, of voor herder, die de schapen behoedt. Een door aftellen of vrije keuze aangeduide speler is de gier, vos of wolf, die den laat- sten jongen aan den beschermer moet pogen te ontnemen. De beschermende kip verweert zich, terwijl zij zich voor dezen plaatst. Een groot genoegen ver- oorzaakt het, wanneer de gier allerlei schijnbare aanvallen, nu eens naar deze, dan weder naar gene zijde onderneemt, totdat hij plotseling op den laatsten man van de rij afgaat, die op zijn beurt met zijn makkers even zoo spoedig naar de andere zijde teruggaat. Dit spel wordt zoo lang voortgezet, totdat de meesten der kuikens geroofd zijn, of men bepaalt dat de eerste, die door den gier geroofd wordt, de rol van den laatsten zal overnemen. Kippetje braden. Bij dit spel gaan de knapen even zoo achter elkander staan, als bij »wolf en schaap," de voorste geldt als klokhen, de achter deze staanden als kiekens. Zij zingen : »Wij zien geen loozen vos meer staan En zullen nu eens wandlen gaan."



		LOOPSPELEN. Zoo naderen zij den kippenbrader, die in het midden van de speelplaats op den grond zit en met een stokje in een kuiltje roert, 't welk een pan of pot moot voorstellen. De klokhen vraagt: »Wat doejedaar?" � Antwoord : »Vuur aanmaken." � »Wat moet je met dat vuur doen ?" � »Kippetjes braden." � »Wat zet je op het vuurtje'?" � »Een pannetje?" � »Wat doe je in het pan- netje?" � »Water." � »Wat doe je in het water?" � »Een ei." � »Hoe kom je aan dat ei?" � »Uit den tuin van Mijnheer." � »Dat zal ik Mijnheer zeggen." � »Doe 't niet, dan geef ik je het ei." � »Ik zeg het hemtoch!" � »Doe 't niet, dan geef ik je een halven kippenpoot." � »Ik zeghet hem toch!" � »Doe 't niet, dan krijg je een vierde van de kip." � Terwijl de klokhen nog- maals dreigt dat zij het den heer zal zeggen, springt de kippenbrader overeind en poogt het eene kuiken na het andere to rooven. Ganzenmarsch. Al de spelers gaan achter elkander staan, zonder elkander vast te houden. De vlugste staat vooraan. Zij zijn verplicht alles na te doen, wat de eerste voordoet, en deze poogt de kunstigste en moeielijkste bewegingen met loopen en springen uit te voeren, zoodat ieder hem niet kan nadoen. De lange rij gaat eindelijk in een wedren met hindernissen over, waarbij zij nu eens over een slootje moet springen en dan weder over een hek moet klimmen. Ten laatste loopt men zoo snel mogelijk een vlakte over. Hij die het laatste komt wordt met smaad overladen. De berg is mijn. Dit spel is bij de Engelschen onder den naam van »De koning in zijn burcht" bekend. Het is zeer eenvoudig, dat echter tot afwisseling, of als de gelegenheid zich daartoe aanbiedt, door de knapen gaarne gespeeld wordt. Een zandhoop of eene andere verhevenheid is het kasteel, een knaap neemt daarop als koning plaats terwijl de anderen onverwacht en door een Snellen aanloop hem van boven neer pogen te halen en zijne plaats in te nemen, totdat hun hetzelfde lot ten deel valt. Is de heuvel iets hooger en het getal spelers iets gro'oter, dan ontstaat daardoor een soort van oorlogsspel. De spelers verdeelen zich in twee ge- lijke partijen; een van deze bezet den burcht, plaatst zich op den heuvel in een kring, met de ruggen tegen elkander, de aanvoerder met het vaandel in het midden. De overigen tasten den burcht aan en pogen de verdedigers naar beneden te halen. Hij die tot aan eene zekere aangeduide plek gebracht wordt, is gevangen. De burchtpartij neemt van hare zijde ook gevangen totdat een

			V



		HAAN EN KIPPEN.




		r)

					<s~f^
					<s~f^



			LOOrSPELEN.

		der beide partijen zoo verzwakt is, dat zij niet meer met goed gevolg kan aan- vallen of zich verdedigen. Vogel, vlieg uit! Eon knaap is de vogelverkooper, eon tweede de kooper, do ovorigen zijn vogols. De vogelverkooper plaatst zijn vogels op eene rij en geeft ieder een naam: de een heet vink, de ander raaf, een derde naohtegaal, een vierde spreeuw enz. De vogels zingen op hunne wijzen. De kooper komt to voorschijn, groet den vogelverkooper en vraagt dan naar verscliillende vogels, of hij die en die wel heeft, enz. Noemt hij vogels, die niet benoemd zijn, dan ontvangt hij een ontkennend antwoord, tot ,dat hij oindelijk een der aanwezige vogels troft. Nu vvordt er over den prijs onderhandeld en terwijl de kooper de koop- som aan den vogelhandelaar door handklappen schijnbaar hetaalt, roept de ver- kooper den naam van den vogel, b. v.: Vink vlieg uit, Maar maak geen geluid; Wees stil als een muis En kom spoedig weer thuis!" De vogel moet nu naar een bepaaldc plaats vliegen en dan terugkomen terwijl de verkooper de aandacht van den kooper poogt af te leiden en hem zelven op te houden. Gelukt het den uitgevlogen vogel op zijne plaats terug to komen, dan is hij vrij en de kooper moet van voren af aan beginnen. Kan de laatste echter den vogel een slag geven, alvorens hij zich weder bij de ove- rigen plaatst, dan behoort de vogel hem toe. Dit wordt zoo dikwijls herhaald, totdat alio vogels verkocht zijn. Het linnen bleeken. Een knaap is linnenkoopman of bezitter van een bleekveld, een tweede is de wachthond, een derde de dief, een vierde gendarme of politie-dienaar, de overigen zijn het linnen. Deze laatsten plaatsen zich met uitgebreide armen tegen een huis. De heer meet nu met een stokje hoe lang het linnen is : daarna verwijdert hij zich en laat het toezicht aan den hond over. Deze ge- raakt in slaap, de dief komt, en steelt het linnen gedeeltelijk of geheel. Nu maakt de hond alarm, de terugkomcnde huisheer slaat hem omdat hij zijn plicht vergeten heeft en roept een beambte te hulp. Alle drie vervolgen nu de vluchtenden, die zich inmiddels zoo mogelijk verscholen hebben. Zij zoeken het linnen weder bijeen : de dief wordt gegrepen, geboeid op de plaats des ge- richts gebracht, verhoord, veroordeeld en onthoofd, waarbij hem de pet van het hoofd geslagen wordt.



		LOOPSPELEN. Naald en draad. Do spelers gaan twee aan twee achter elkander staan. Vooraan staat slechts een speler. Zoodra deze in do handen klapt, loopt het acMerste paar naar voren, ieder echter aan zijn eigen kant. Beiden pogen zich voor aan de rij we- der te vereenigen. Gelukt hun dit, dan gaan zij vooraan achter den eenen speler, deze klapt wcder in de handen en nu loopt het paar 't welk dan het achterste is naar voren. Do cene speler poogt de vereeniging van elk loopend paar op alle mogelijke wijzen te voorkomen. Kan hij een der loopers een slag met de hand geven, alvoi'ens deze zich weder met zijn makkers vercenigd hoeft, dan moot de geslagene op de plaats van den enkelen speler vooraan gaan en hij die ge- stagen heeft treedt dan met den overgebleven speler als voorste paar in de rij. De klompzak gaat rond. Een klompzak wordt van een samengedraaiden zakdoek gemaakt. In het midden legt men een lossen knoop, waardoor de slagen meer gevoeld worden. De Grieksche knapen gebruikten daartoe een strik. Hij die met den klompzak gewapend is, wordt zelf klompzak genaamd. De overigen gaan in een gebukte houding, dieht aan elkander in een cirkel staan; zij zien naar het binnonste van den cirkel en leggen de handen op den rug. De klompzak gaat langzaam buiten den cirkel om en spreekt of zingt: »Draait je niet om, de klompzak gaat rond!" Hij die zich omdraait, wordt door een slag met den klompzak tot de orde gebracht. De drager van den klompzak legt dezen zoo ongemerkt mo- gelijk in de hand van een der staanden en deze slaat daarmede zijn rechtcr buurman. Deze moet den cirkel rechts omloopen totdat hij weder aan zijne vorige plaats komt. De eerste drager van den klompzak is inmiddels op de plaats van dengene gaan staan, wien hij zijn ambt heeft overgegeven, en de laatste gaat nu op zijn beurt rond. Derden man slaan. Dit spel heeft veel overeenkomst met het vorige; het wordt echter door een grooter getal knapen gespeeld. De spelende staan, in plaats van op een . enkele, op een dubbelde rij; steeds twee personen achter elkander. Op eene plaats staan er drie. De rondgaande klompzak slaat dengene, die het meest buiten zulk een driedubbel lid van den ketting staat. Deze laatste redt zich daardoor dat hij tusschen de gelederen door naar de binnenzijde van den kring shiipt en zich voor eenig ander paar plaatst, wiens buitenman nu bedreigd wordt. Is de klompzak zijn ambt moede, dan legt hij zijn wapen in de han- den van een ander en neemt diens plaats in.



						3/

		ZOEK- EN RAADSPELEN. zich volgens het antwoord: »Hier!" richten. De bewegingen welke de heer maakt, om op hot geluid af Jacob te vinden, en de middelen welke de laatste beproeft, om zijn heer te ontkomen, geven tot groote vroolijkheid aanleiding, die vooral dan ten top stijgt, wanneer Jacob,- meenende, zijn gestrengen heei' te ontgaan, dezen juist in de armen loopt. In plaats van Jacob »Hier!" te la- ten roepen, laat men hem ook wel door een schelletje of een fluitje een tee- ken geven. De blinde jacht. Dit spel is aan het vorige zeer gelijk, misschien maar eene plaatselijke vorm van hetzelvc die niet verder uitgebreid is. Twee touwen, elk 6 el lang, worden aan een paal bevestigd. De beide gekozen spelers houden de einden vast. Beiden worden geblinddoekt. De een stelt het wild voor en moot door eenig geluid antwoord geven zoodra de jager »Hallo!" roept. De laatste heeft een zakdoek als wapen in de hand en slaat het wild zoodra hij het gevangen heeft. Wie is het? Een der spelers plaatst zich op een stoel, een ander, die door het aftellen daartoe bepaald is of zich vrijwillig daartoe aangeboden heeft, bukt zich voor hem en legt zijn gelaat op diens schoot; eene hand houdt hij geopend op zijn rug. De andere spelers vormen een halven cirkel rondom beiden, en een van hen geeft den gebukt staanden persoon met de hand een klap op diens geo- pende hand. Deze poogt de slaande hand te vatten en vast te houden en richt zich dan op om eens te kijken. Houdt hij de hand van den slaande vast of gelukt het hem uit de veranderde gcbaren en bewegingen, die hij dan zict, den dader te raden, dan moet deze zijne plaats innemen; in 't tegenovergesteld geval moet hij zich weder bukken om een tweeden slag te ontvangen. Eene eenigszins veranderde vorm van dit spel is het Trek ken aan den nous. Hij die raden moet wordt geblinddoekt of zijne oogen worden door een achter hem staanden persoon met de handen bedekt, terwijl hij zelf op een stoel zit. Een kameraad trekt hem zacht aan den neus. zijne oogen worden dan ontdekt en nu moet hij uit het gelaat of uit de bewegingen der andercn ont- dekken wie hem bij den neus getrokken heeft. Broertje, wie kiopt daar? Twee speelmakkcrs zitten geblinddoekt en rug aan rug midden in een knng. Een der medespelers tikt met een vinger of met een stokje een der zit- tende personen zacht op het hoofd en de geraakte persoon vraagt zijn rugman:



			ZOEK- EN RAADSPELEN.

		Miauw. Met de spelen die geblinddoekt gespeeld worden hebben die welke in't duis- ter worden uitgevoerd, veel overeenkomst; zij worden editor zelden gespeeld, en dewijl slechts weinigo plaatsen geheel zonder gevaar zijn, en dewijl men zich voor de avondlucbt in die jaargetijden althans wacht, waarin de avondcn voch- tig on de nachten te donker zijn, Een tuin met eenige boschjes, met slinge- rende, doch effene paden, is voor dit spel net best geschikt. Een dcr vlugste knapen is de kat, en verschuilt zich. De anderen moeton de verscholen kat trachten te vangen. De aanvoerder van de zoekenden vraagt: »Poesje, waar ben je?" De verscholene moet met »Miauw!" antwoorden, verandert echter van schuilplaats terwijl de anderen hem pogen te omringen. Opzichters en dieven. Ter uitvoering van dit nachtelijk spel wordt een terrein vereischt aan het vorige gelijk: goede paden zonder hindernissen en zoo mogelijk talrijke schuil- plaatsen. De spelenden verdeelen zich in twee gelijke deelen. Het eene deel is de opzichters; hun bevelhebber is de Rechter. Zij zijn door een witten om den arm gebonden doek kenbaar. De dieven voeren een zakdoek met knoopen als wapen. Aan elke partij wordt een woord als parool gegeven: aan de op- zichters b. v. »Oranje" aan de dieven »Nederland." De dieven krijgen een paar minuten tijd om zich op een vooraf bepaalde plaats te verschuilen, dan trekken de opzichters volgens de aanwijzingen van den rechter uit om de die- ven te vangen. Ziet de opzichter een dief, dan noemt hij zijn parool en grijpt den gevondene aan, deze moet hem als gevangene volgen en wordt door den rechter ook tot opziener benoemd. Kan daarentegen een dief ongemerkt een opzichter naderen en hem een slag gevenbij het noemen van zijn parool alvorens de opziener het zijne uitspreekt, dan wordt de opziener daardoor een dief en volgt dezen. Heeft de opziener echter tijd genoeg om zijn parool uit te spreken, dan is dit ten nadeele van den dief die dan zijn heil in de vlucht moet zoeken, als hij niet gevangen wil worden. Zijn alle personen van eene partij de gevan- genen van de andere geworden, dan is het spel geeindigd; zoo hebben de die- ven dan het spel gewonnen, wanneer het hun gelukt den rechter te vangen; de opzieners moeten derhalve aan de bevelen van den laatste onbepaald ge- hoorzamen en hij moet de voorzichtigheid gebruiken om steeds eenige wach- ters als lijfwacht bij zich te houden. Een groot aantal dieven mag zelfs de opzieners niet naderen, zoodra deze hun het parool toeroepen; de opzichters mogen echter hun parool eerst dan uitspreken, wanneer zij werkelijk een dief ontdekken, die in de nabijheid is.



			HUPPEL- EN SPRINGSPELEN.

		Goeden dag, buurman! Dit spel is wel niet zoo onderhoudend als de lam me vos, doch wordt hier en daar vooral bij een groot aantal spelers gespeeld. De spelers gaan op twee rijen staan. Een begint het spel hiermede dat hij tusschen do rijen door hinkelt en een der midden in de rij staanden aldus aanspreekt: »Goeden dag, buur- man, hoe vaar je?" Deze moet hem dan hinkelend volgen en autwoorden : »Zeer goed, ik dank je, buurman!" Aan het einde van de rij gaat de een rechts, de ander links en beiden hinkelen buiten om weder terug. Bij hot ontmoeten vraagt de eerste: »Hoe gaat het, buurman?" � De twcede antwoordt: »Zeer goed, zoo als je ziet; maar ik heb nu geen tijd!" Bij het hinkelen door de rijen kiest ieder weder een buurman op dezelfde wijze, totdat eindelijk het geheele gezel- schap hinkelt. Hurkspel. Alle inedespelenden gaan hurkend op den grond zitten behalve een, die moet blijven staan. Naar welgevallen staat de een. of ander op, plaagt den staande, en deze poogt hem nu een slag met de hand te geven, voor dat hij weder is nedergehurkt. Heeft dit laatste plaats dan mag hij niet aangeraakt worden; slaat hij den nederhurkende echter eerder, dan is deze aan het spel en moet staan. Huppelen met gebonden voeten. Dit spel kan het best op een speelplaats met zand of gras gedekt, worden gespeeld. Alle spelers gaan op een rij aan het eene einde van de speelplaats staan, de voeten worden met een zakdoek of koord bijeen gebonden en aan het andere einde van de speelplaats wordt een doel gesteld. Hij die dithuppe- lend het eerste bereikt is overwinnaar. De wandelende kikvorsch. De spelers zetten bij dit spel de armen in de zijden, gaan hurkend achter elkander zitten, ieder twee schreden van den andere verwijderd. De eerste be- gint op de teenen verder te huppelen, terwijl de anderen in gelijk tempo hem volgen; of alien gaan op een rij zitten en trachten nu huppelend een bepaald doel te bereiken.



		HUPPEL- EN SPRINGSrELEN. Zakloopen. Op eene mot dik gras bezette weide wordt elk der spelers in een wijden en langen zak gestoken, die of onder de armen, of boven do schouders wordt vastgebonden. Zij gaan alien op eene rij staan, totdat hot teeken tot bet begin ■van bet buppelen gegeven wordt; en huppelen dan naar het bepaaldedoel. Hij die dit het eerst bereikt, ontvangt de daarvoor uitgeloofde belooning. Zakspringen. Het zakspringen of Askoliasmus was bij de oude Grieken een zeer verma- kelijk spel, dat vooral bij groote volksfeesten in gebruik was. Van dehuidvan eene geit werd dan een zak gemaakt en met olie of wijn gevuld. Uitwendig werd hij goed met olie bestreken en dan op den grond gelegd. De spelers stonden rondom dezen en de een na den ander beproefde om met een voet daarop te huppelen en daarop staan te blijven, en zoo mogelijk, op een been daarop te dansen. Hij, wien dit gelukte, ontving den zak en den inhoud tot belooning. Als navolging van dit spel beeft men hier en daar het springen op een uit hout vervaardigden flesch (kleine rol) ingevoerd. Happen naar den appel. In het begin der 14de eeuw was een vermakelijk huppelspel in gebruik, 't welk men tegenwoordig zonder eenig bedenken ook wel eens beproeven kan. In het midden van een kamer of aan een boomtak in den tuin, werd een ap- pel of eenige andere vrucht aan een touwtje gehangen, ongeveer op de boogte van den schedel der spelers. Deze beproefden nu om de vrucht met hunne lippen of tanden al springende te vatten en hem, wien dit gelukte ontving de vrucht tot belooning. De hierbij behoorende afbeelding is aan een oud boek van dien tijd ontleend. Het spricgen over stokken. Aan een hellend vlak wcrden op bepaalde afstanden buigzame takken van 2 tot 3 voet boogte geplaatst; in plaats van deze steekt men ook wel vork- vormige takken in den grond op welke dan een dunne tak dwars gelegd wordt. De eene knaap na den ander loopt nu van de helling af en moet over de tak- ken springen, zonder die aan te raken of af te werpen. Hij die het laatste doet, moet tot straf door de kordon loopen, hetwelk hierin bestaat dat alle spelers in twee reien gaan staan, zoodat zij als het ware een nauwe straat vormen, waar de overtreder door moet gaan. Ieder geeft hem daarbij een slag met de vlakke hand op den rug. Hij die dit niet doet, wordt ook tot



			HUPPEL- EN SPRINGSPELEN.

		het kordonloopen veroordeeld. Het springen om een weddenschap kan op de speelplaats ook zeer goed gedaan worden, al is er dan geen droge sloot of kuil aanwezig die allengs breeder wordt. Men legt namelijk een stok of een steen als merkteekcn, waarvan af men beginnen inoet te springen; twee knapen zijn daarbij de scheidsrechters, merken de plaats welke ieder springer bereikte en bepalen daarnaar wie de beste springer is. Op de oefenplaats moeten tot oefening in verschillende springspelen twee zaken aanwezig zijn, de eene is een droge sloot of kuil, die aan het eene einde ongeveer een el, aan het andere einde tot 9 el breed moet zijn. Inwen- dig is deze kuil een el diep en tot op de helft met zand of hooi gevuld. De springers beproeven om zonder aanloop over het smalle gedeelte te springen, bij het breede gedeelte nemen zij een loop van 10 tot 15 schreden. Het aan- loopen beginnen zij in een matigen draf en nemen allengs in snelheid toe, hoe meer zij de diepte naderen. Bij het afspringen pogen zij zich metbeide beenen een ruk te geven. Nog belangrijker is het om goed op het neerspringen te let- ten. Hij die daarbij op zijne hielen neerkomt, kan zich zwaar, zelfs doodelijk bezeeren. Het lichaam mag daarbij niet achterover buigen, maar eenigszins naar voren. Beide voeten moeten bij het neerkomen gesloten en gelijktijdig met de teenen en de ballen van de voeten den grond aanraken. De knieen moeten daarbij wel iets gebogen zijn, maar toch nog krachtig genoeg gespannen om het ineenzakken van het lichaam te voorkomen. Dit is vooral zeer belangrijk bij hot springen van boven naar beneden. Hij die hierbij niet genoeg oplet, kan zijn kin gemakkelijk aan de knieen stooten. Het tweede noodzakelijke vereischte is een springtouw, dat aan ieder einde een zakje met zand draagt. Dit touw wordt op pennen gelegd, welke in gaten van twee in den grond geslagen palen gestoken worden. De onderste gaten zijn ongeveer op de hoogte van de knie boven den grond, de hoogste op manshoogte. Om te beginnen legt men het touw op de onderste pennen, gaat op 6en schrede afstands daarvan staan en springt nu met beide voeten te gelijk daarover. Bij het neerkomen moeten de voeten ook weder gesloten zijn en den grond te gelijk met de teenen en ballen aanraken. Hoe hooger men het spring- touw plaatst, des te grooter aanloop moet men ook nemen. Door -middel van een springstok kan men nog hooger en verder komen dan met een vrijen sprong. Zulk een stok moet ongeveer een el langer zijn dan de springer, daarbij sterk genoeg om het geheele lichaam te kunnen dra- gen. Aan het ondereinde wordt een ijzeren punt met beslag gemaakt. De eene hand houdt men ter hoogte van het hoofd, de ander ter hoogte van de heu- pen. Wanneer men de linkerhand onder houdt, dan moet men bij het springen ook met den linkervoet afstooten. Plaatst men de rechterhand onder, dan stoot



			HUPPEL- EN SPRINGSPELEN.

		men ook met den rechtervoet af. Het vereischt eenige oefening om het zetten van den stok op den grond en het springen gelijktijdig te doen. Voorts moet men er op bedacht zijn om bij het springen den stok naar het lichaam toe te trekken. De armen mag men niet stijf houden, anders verwijdert de stok zich van het lichaam, maar men moet den laatste goed vasthouden en gehcel daarop steunen. Springt men over het springtouw, dan laat men of den stok vallen, zoodra het nederdalen begint, of men neemt dien mede. Voor de volken die zich voornamelijk met jagen bezig houden, heeft de oefening met den springstok groote waarde, dewijl zij met behulp van dezen hunnen weg over slooten en kuilen kunnen voortzetten. Springoefeningen zijn alzoo bij sommige volken in oostelijk Azie tot uitspanningen geworden Men springt daarbij met den springstok tegen een boomstam, zoodat men dezen met de voeten aanraakt. De plaats door zijn voet aangeraakt, wordt door een snede in den bast aangeduid en iedereen stelt er dan een eer in om zijn tee- ken hooger geplaatst te zien dan dat van een ander. Een springkunstje voor jongens, dat bij elken ouden muur kan gespeeld worden, is het volgende: men neemt een loop van eenige schreden tegen den muur en springt dan met de voeten tegen dezelve op; hierbij zet men het voorste gedeelte van den voet tegen den muur, ongeveer twee voet hoog en slingert het andere been dan daarover, zonder den stok los te laten. Men moet natuurlijk er voor zorgen dat men niet omvalt. Hoepelspringen. Een hoepel, ruim de helft hooger dan de springer, wordt met beide han- den vastgehouden en dan, terwijl men op de teenen in de hoogte springt, on- der de voeten doorgehaald. Eene eigenaardige beweging der handen brengt den hoepel weder over het hoofd naar voren, zoodat men er nogmaals kan doorsprin- gen. In 't begin oefent men zich in dit springen terwijl men stilstaat; wan- neer het op deze wijze gelukt, beproeft men het loopende en wel eerst bij den vierden stap, dan bij den derden, enz. Dan volgen er meerdere veranderingen bij het gebruiken van den hoepel en bij het springen: de hoepel wordt eerst over het hoofd gebogen en dan van achteren naar voren onder de voeten door. Vervolgens wordt de hoepel slechts met de rechterhand, daarna alleen met de linkerhand vastgehouden en alzoo gedraaid. Eindelijk houdt elke hand een bijzonderen hoepel vast en het springen geschiedt bij afwisseling, nu eens door den een, en dan weder door den ander. Het komt bij dit spel niet alleen aan op vaardigheid in het springen, maar vooral op de lenigheid van het hand- gewricht.



	IIUPPEL- EN SPRINGSPELEN.

In plaats van een hoepel kan men ook een stukje Spaansch riet van een voet lang tusschen de beide handen of de vingertoppcn nemen, on als men zich in hot hoepelspringen geoefend lioeft, zal men ook daarover wel kunnen springen. Vervolgens neemt men een aarden tabakspijp op dezelfde wijze en springt ook daarover, en men besluit zijne oefeningen door over de beide samengehoudene handen te springen. Touwtje springen. Het touwtje springen is aan het hoepelspringen gelijk, doeh gemakkelijker dan dit laatste. Het touw, 't welk men hierbij gebruikt, moet zoo lang zijn dat het op den grond hangt, wanneer de springer de beide einden in de han- den houdt, en de laatste tot san de schouders opheft. In het midden omwik- kelt men het touw of met dun touw of met doek, waardoor het beter zwaait en tevens voor slijten bewaard wordt. Het touw wordt in rondgaande bewe- ging gebracht, terwijl men met de beide voeten te gelijk daarover springt. Ge- lukt dit bij elken zwaai van het touw goed, dan beweegt men het achterwaarts en springt er tevens over, zoodat het een boog van voren af, over het hoofd beschrijft en van achteren onder de voeten weder doorgaat. Gaat dit ook stil- staande goed, dan beproeft men beide oefeningen loopende. Eindelijk draait men het touw zoo snel en springt men zoo hoog, dat het bij iederen sprong tweemaal onder de voeten doorgaat. Tot gemak kan men aan de einden van het touw handvatten bevestigen. Groot springtouw. Terwijl het hier boven beschreven touwtje springen slechts door een per- soon wordt uitgevoerd, die zelf het touw in beweging brengt, biedt het groote springtouw eene vermakelijke bezigheid voor een groot gezelschap aan. Twee spelers houden het touw, ieder aan een eind vast. Het is ongeveer twaalf tot zestien voet lang en een vierde tot een half duim dik. De handen worden tot aan de hoogte van de schouders bewogen en het touw zoo slap gehouden, dat het midden den grond raakt. Is het touw in beweging gebracht, dan treedt een speler zoo jiabij hetzelve, dat het touw voorbij zijn gelaat zweeft. Onmiddelijk daarna loopt hij tot aan de plaats, waar het touw langs den grcad strijkt, en wanneer dit den grond nadert springt hij met beide voeten op de teenen om- hoog, om het touw daaronder te laten doorgaan. Hij die hierbij te lang wacht, wordt door het zwaaiende touw zelve gestraft, dat hem een slag op den rug toebrengt. Men moet niet vreesachtig gebukt, maar steeds rechtop loopen; bij het springen worden de armen op de heupen geplaatst. De veranderingen die hierbij gemaakt kunnen worden, zijn nog talrijker

		*



			fr

		HUPPEL- EN SPRINGSPELEN. dan bij liet kleine springtouw, b. v. bij elken omzwaai van het touw loopt een speler aan de eene zijde in het touw en aan de andere zijde er weder uit. Een geoefend springer loopt tot het midden en snel aan dezelfde zijde er weder uit, eer het touw hem treffen kan. Ook hinkelt men op een been er door heen nu eens op het rechter, dan op het linker. Het doorloopen geschiedt ook bij paren die elkander aan de handen vasthouden. � Moeielijker is het inloopen in het touw van de tegenovergestelde zijde, tegen het zwaaiende touw in. Men loopt er' in, springt er overheen en men loopt er uit of men springt eenige malen. Het moeielijkst is om, wanneer het touw in eene tegenovergestelde richting draait, er in loopen, om te keeren en langs denzelfden weg er uit te loopen, dewijl daartoe slechts een korten tijd gegeven wordt. Het in- en uitloopen moet bij al deze oofeningen steeds in het midden van het touw geschieden; nooit moet men naar een van de slingeraars loopen. Twee spelers kunnen bij het touwsprin- gen een soort van jachtspel spelen. Zij loopen daartoe van verschillende zijden in. De een volgt het rondgaande touw om den tegenover hem staanden per- soon te vangen, zoolang deze zich nog buiten het touw bevindt. Deze daaren- tegen loopt in, springt hem te gemoet, zoo mogelijk over het touw, dat voorbij zijn gelaat ging. Hij poogt aldus naar de tegenovergestelde zijde te komen. Dit duurt zoolang totdat het den een gelukt, den ander buiten het touw te grijpen. Springen over een touw. Men bezigt hiertoe een lang touw, aan welks einden een zakje met zand of eenig ander zwaar voorwerp, dat echter niemand kwetsen kan, bevestigd is. Een geoefend speler neemt het andere einde van het touw en slingert den zak in het rond zonder dat deze den grond aanraakt. De overige spelers ver- deelen zich op gelijke afstanden buiten den cirkel, dien de zak met zand be- schrijft, laten dezen eerst behoorlijk een cirkel maken en treden dan daarin, om in de hoogte te springen, zoodra de zak hen nadert. De sprong moet ta- melijk hoog zijn, anders slingert het touw soms om de beenen. Geoefende loopers en springers loopen ter afwisseling ook wel in den cir- kel, den ronddraaienden zak te gemoet. Een andere toer bestaat hierin om gedurende het ronddraaien in den cirkel te loopen, dan van den draaienden persoon een doek of iets anders te ontnemen en vervolgens spoedig weder uit te loopen, zonder door den ronddraaienden zak ingehaald te worden. ■ Het bokspringen. Dit spel is alleen voor krachtvolle en geoefende knapen van dezelfde grootte en sterkte geschikt. De eerste speler gaat met eenigszins wijde beenen



			HUPPEL- EN SPRINGSPELEN.

		en voorover gebogen lichaam staan. Het hoofd houdt hij laag en de armen op de knieen. De tweede speler neemt een kleinen aanloop en springt nabij den staanden speler met beide voeten in de hoogte, grijpt met de handen de schou- ders van den ander en springt over diens hoofd heen. Evenals bij elk sprin- gen, moet men ook hierbij steeds op het voorste gedeelte van zijn voet neder- komen. De springer plaatst zich nu 6 of 8 voet verder in dezelfde houding als zijn voorman,"en de derde persoon moet dan over beiden springen. Zoo ont- staat er allengs een reeks van spelers, waarvan de laatste over al de anderen springen moet. Veel moeielijker dan deze boksprong is de zoogenaamde hamel- sprong, waarbij de springer zoo over den gebukt staanden persoon springen moet, als in de afbeelding is aangeduid. Het lange paard. De grootste der spelers gaat tegen een mnur staan en leunt met zijnc handen tegen dezen aan; de volgende in grootte gaat in gebukte houding, met het hoofd tegen den eersten persoon geleund, staan; de heft der andere spe- lers sluiten zich in dezelfde houding bij dozen aan. De overblijvende helft moet uit de kloinste en lichtste spelers zijn saamgesteld. De een na den an- der van dezen neemt een aanloop,-springt op den rug van den laatsten der staande spelers en gaat van den een op den ander over, totdat iedcr gebukt staanden persoon een ruiter heeft ontvangen. Dan stelt het omnibuspaard zich in beweging, met of zonder muziek, totdat de lastdragers eindelijk moede wor- den en hunnen last afwerpen. ; ■ Uitspanningen en oefeningen met het houten paard. Op de speelplaats, die met zand gedekt is, staat het houten paard i dit bestaat uit een stuk van con boomstam ter lengte van een paard, en staat op vier sterke pooten vast in den grond, zoodat het niet kan oinvallen. Het is zoo hoog dat de knaap met zijn neus tot aan den rug \;an het paard reikt. Kop en staart zijn daaraan niet noodig, maar wel een paar dwarslatjes, die den voor- en achterrand van den zadel moeten voorstellen. Om het kwetsen te voorkomen wordt de rug van het paard met stroo of met grof linnen bekleed. Stijgbeugels kunnen gemist worden, want de jonge ruiter moet leeren om zon- der deze zijn paard te bestijgen. Eerst leert hij het springen in den za- del. Hij gaat daartoe aan eene zijde van het paard staan, grijpt met elke hand den zadelrand en werkt zich omhoog, zoodat het lichaam op do stijve armen rust en de beenen aan eene zijde los afliangen. Het bovenlichaam wordt om- boog en de knieen recht gehouden. Dan laat de knaap zich weder zakken en herhaalt dezen toer meermalen. Bij het dalen moet men er steeds voor zor-



			*^l/3*

		HUPPEL- EN SPRINGSPELEN. gen, om telkens op het voorste der voeten neder te komen, nooit op den ge- heelen voetzool of op de hielen. Heeft men zich in dit op- en afstijgen genoegzaam geoefend, dan gaat men tot den volgenden toer over. Men werkt zich zoo in de hoogte als bij de vorige oefening is opgegeven, maar terwijl men opspringt heft men het reenter be en zoo ver omhoog, dat het met het linker een rechten hoek vormt; daarna doet men bij het opstijgen beide beenen zoo ver mogelijk van elkander. Gaat dit einde- lijk gemakkelijk, dan werkt men zich nogmaals met van elkander gehouden beenen omhoog, rust een oogenblik op de armen, slaat het rechterbeen over den zadel, terwijl men de rechterhand even loslaat, en men zal zoo vast zit- ten als Don Quichot op zijn Rosinant of als Alexander de Groote op zijn Bu- chefalus. Bij het afspringen houdt men den voorsten zadelrand met de linker- hand vast, terwijl men met de rechter op den zadel steunt, heft het lichaam op en slingert met stijve beenen omhoog. Zoo springt men op het voorste der voeten op den grond en houdt zich daarbij met de rechterhand aan den zadel vast. Nu volgen de oefeningen in den zadel. Spring daartoe voor- eerst bij het paard op, alsof gij wilt opstijgen, met de handen aan de zadel- randen; houdt het lichaam echter van het paard af, laat u dan weder zakken zonder op den grond te komen, en werk u nogmaals in de hoogte. Zet u dan in den zadel, grijp met beide handen den voorsten zadelrand en hef het ge- heele lichaam meermalen zoo hoog mogelijk op. Gelukt deze oefening en dra- gen de armen het lichaam, beweeg dit dan voor- en achterwaarts; dit is wel eenigszins moeielijk, maar toch eene zeer goede oefening voor de armen. Men moet zich hierin gedurig oefenen en gij zult het eindelijk zoover brengen dat gij de voeten boven den rug van het paard tegen elkander kunt slaan. � Nu volgen er een aantal knieoefeningen. Gij neemt daartoe weder plaats ter zijde van uw paard, grijpt de zadelranden met de handen, springt op en brengt de rechterknie op den zadel. Gelukt u dit, beproef het dan ook met de lin- kerknie, eindelijk met beide knieen. Gij moet daarbij niet ophouden, alvorens gij dit ten uitvoer kunt brengen. � Daarna houdt gij de zadelranden nogmaals met beide handen vast en springt ge nog hooger, zoodat gij met het voorste gedeelte der voeten op den zadel komt te staan. Ga dan op de knieen dwars op den zadel zitten, spring dan op zoodat gij met beide voeten op den zadel komt te staan. Deze oefening is niet bijzonder moeielijk, doch vereischt eeni- gen moed. Plaats u vervolgens achter den zadel, grijp met de linkerhand den voor- sten zadelrand en met de rechterhand den achtersten rand, hef het lichaam met de armen omhoog en zwaai om naar voren zoodat gij v66r het zadel komt te zitten, op den nek van het paard. Verwissel dan de handen en zwaai



HUPPEL- EN SPRINGSPELEN. op dezelfde wijze weder terug. Op het houten paard kunt gij dit we] wagon want het zal niet licht schrikken. Grijp nu met beide handen den voorsten zadelrand, hef het lichaam op en work u good in do hoogte, zoodat het lichaam waterpas ligt. Als gij het lichaam dan zoo omhoog houdt, draai het dan om en verwissel de voeten, zoodat de rechtervoet links en de linker rechts komt. Op deze wijzo .zult gij nederdalende, omgekecrd in den zadel zitten, met hot hoofd naar den staart van het paard gekeerd, als het namelijk een staart heeft. Nu grijpt gij met boide handen den achtersten zadelrand en herhaalt denzelfden toer, zoodat gij in uwe vroegere positie komt to zitten. Plaats u dan weder op den grond naast uw getrouw dier, grijp met elke hand een zadelrand, werk u in de hoogte en steek het rechterbeen tusschen de armen door op den zadel. Als gij wat gerust hebt, trek het rechterbeen dan weder tusschen de armen door terug en kom zoo op den grond. Het linker- been bleef bij deze oefening rustig hangen. Gaat deze oefening met het rech- terbeen good, dan moet men het linkerbeen op dezelfde wijze doorsteken en terugtrekken. � Oi-ijj> nu de zadelranden met beide handen, werk u van den grond af op het paard achter den zadel en wel zoodanig dat de beide beenen aan dezelfde zijde van het paard komen te hangen. Gij zit dan zoo als de da- mes gewoonlijk te paard zitten. Ga dan weder op den grond staan en beproef dezen zelfden toer nog eens, maar nu zoo dat gij voor den zadel komt. � De volgende sprong is moeielijker : Gij houdt de beide zadelranden als gewoon- lijk vast, werk a dan in de hoogte en kruist de beide voeten zoo, als op de ai'beelding te zien is. Gij steekt de beenen bij het springen tusschen de armen door en komt aan de andere zijde weder op den grond. Neem dan eens ' een korten aanloop, grijp de zadelranden als gewoonlijk met beide handen vast, met elke hand een, hef het lichaam in de hoogte en zwaai met uitgestrekte beenen over het paard heen, zoodat gij weder aan de andere zijde op den grond komt. De knieen moet men hierbij goed recht houden. Ga eindelijk op de gewone wijze op het paard zitten, achter den za- del, houdt den achtersten zadelrand met beide handen vast, hef u omhoog en spring over het achtereinde van het paard op den grond.

		WERPSPELEN.

	Het werpen met knoopen. Sommige kinderen goljriiiken de knoopen als fiches, waaraan een verschil-





		WERPSPELEN. lende waarde wordt toegekend. Knoopon van ijzcr, tin en hoorn golden eens zooveol als die van hout, been of lood. De jongens vragen dan elkander: »wat wil je, kruis of munt?" � Do vrager werpt dan een zeker getal knoopen om- hoog. De knoopen die met de gegroefde randen naar boven gokoerd liggen, geldon als kruis; do anderen, waarvan de randen onder liggen, heeten munt. Naarmate de gevraagde geantwoord heeft, vallen hem knoopen ten deel en nu is het zijn bourt om to vragen en te werpen. Bij een ander spol met knoopen legt ieder speler een knoop op eenstukjo hout of op een steen en nu werpt de een na don ander daarnaar mot een houtje, stukje ijzer of steentje. Hij wiens houtje of steentjo het meest nabij do uitgolegde knoopen ligt, werpt den stoen, waarop deze waren gelogd, om, en neemt dan die knoopen als winst die met de gegroefde randen boven liggen. De tweede speler verzamelt al de overige knoopen en werpt die omhoog; alien, welken nu met de randen boven liggen behooren hem. Dit gaat zoo- lang voort, totdat al do knoopon verdoeld zijn. Knikkors kan men ook door terugstuiten pogen te treffen. De eerste spe- ler rolt don zijnc tegen een muur. Ligt de knikker na het terugstuiten stil, dan rolt de tweede knaap den zijne ook tegen den muur en poogt dit zoo te doen dat de knikker door het terugstuiten dien van den eersten speler raakt. Mist hij, dan volgt de derde speler die de knikkers van zijn voorgangers als doel gebruikt. Elke getroffen knikker is gewonnen. De Grieksche knapen teekenden een cirkel op den grond en wiorpen op een bepaalden afstand met noten daarnaar. Hij wiens noot in den cirkel blcef liggen, won al de anderen buiten dozen. Wanneer twee spelers hunne noten in den cirkel hadden geworpen, dan wierpon beiden nog eens en hij, wiens noot 't diehtst bij hot middelpunt lag, was overwinnaar. Aan het bovenvermelde spel met terugstuitende knikkers is het Aan- slaan zeer gelijk, 't welk door de jongens als een vermakolijk spelboscbouwd wordt. De speler werpt een plaatje van tin of blik of een ander vlak voorworp van metaal tegen een muur of schutting. Hot geworpen voorwerp springt, naarmate van do aangewende kracht, meer of minder ver terug. De volgeiide speler poogt nu zijn worp zoo te docn, dat zijn terugstuitend plaatje dat van den eersten speler nabij komt. Zijn beide stukkon verder dan een span van elkander verwijderd, dan geldt de worp niet. Het plaatje van den laatste blijft dan liggen en de eerste beprocft zijn geluk. ISij kleine afstanden maken de knapen eenige bepalingen en stellen voor iederen duim nader een hooger winst van fiches vast. De groote span (van den top van den duim tot aan den top van den pink of van don middelstcn vinger) geeft een fiche, de kleine span (van den lop van den duim tot aan den top van den wijsvinger) geeft twee;



			WERPSPELEN.

		van den top van den wijsvinger tot aan den top van den uitgestrekten ring- vinger drie; van den top van den wijsvinger tot aan den top van den uitge- strekten middelvinger vier; de afstand die er tusschen de eerste gewrichten van den uitgestrekten wijs- en middelvinger bestaat vijf; breedte van den duim zes; bedekt het laatst geworpen stuk dat 't welk het eerst geworpen is, dan wint men twaalf; komt het eindelijk door gunstige omstandigheden (op een zandgrond) onder hetzelve, dan wint men 24. Over het betaalmiddel is men het vooraf onderling eons geworden en zoo hebben .de flches, naar mate van hare grootte, sterkte en stempels verschillende waarde. Het werpen met den schijf. Tot dit spel behoeft men alleen metalen schijven ter grootte van eenrijks- daalder, die naar gelang van de spelende partijen verschillend gekleurd of ge- merkt zijn. Een half dozijn voor elke partij is genoeg. In een kamer kan men daartoe ook wel fiches of geldstukkcn bezigen. Een kleine munt is het doel, waarnaar geworpen moot worden; in 't eerst wordt die op een bepaalden af- stand (vier tot tien schreden) geplaatst en de spelers pogen nu hunnen schijf zoo te werpen dat deze zoo na mogelijk bij het doel komt. Hebben de partijen al hunne schijven geworpen, dan worden die, welke nader liggen dan de schijven van de andere partij, ten bate van de eigenaars goed berekend. Nu begint een nieuw spel; hij die het best geworpen heeft (of hij die zijn schijf het naast aan het doel heeft geworpen) werpt het tot doel dienende geldstuk naar wille- keur verder. Men begint zoo dikwijls een nieuw spel als eene partij 21 punten heeft gewonnen; heeft de tegenpartij nog geen 11 punten gemaakt, dan be- komt de winnende partij eene dubbelde winst. In Frankrijk en Italie bezigt men in plaats van schijven, kogels uit hard hout van 3 tot 4 duim middellijn en plaatst men een kleinen bal als doe). De Schotten vermaken zich gedurende den winter op hot gladde ijs met een dergelijk spel. Zij bezigen daarbij half ronde steenen van 40�60 pond zwaar, van boven met een houten of ijzeren handvat voorzien, en slingeren deze langs het ijs naar een bepaald doel. Op andere plaatsen bezigt men bij dit zelfde spel ook wel houten schijven, ter grootte van een tafelbord, van onderen met lood overgoten en afgerond. Van boven in het midden bevindt zich een houten steel als handvat. In de noordelijke streken van Duitschland, waar de talrijke kanalen ge- durende den winter meestal in een schoone ijsbaan veranderd zijn, is het werpen met kogels op het ijs eene belangrijke uitspanning voor de land- lieden. Zij bezigen daartoe kogels van hout, met lood gevuld, ter zwaarte van 4�1 pond, waarmede of slechts twee personen of twee partijen om den prijs



			WERPSPELEN.

		werpen. Het doel wordt, zoodra partijen aan het spel deelnemen, niet zelden op een afstand van lj�2 uur geplaatst, en nu komt het er op aan, om dit met het geringst aantal worpen te bereiken. Naar mate er bij 't begin van het spel bepaald is, kan het werpen op drie verschillende wijzen geschieden, of on dor of boven de hand, of met een zwaai. Het werpen met de schijf was bij de oude Grieken bij hunne gymnastische oefeningen een zeer geliefde uitspanning. Dat het daarbij niet altijd zonder ongelukken afliep, bewijst de sage van Hyacinthus, die door een ongelukkigen worp met een schijf gedood werd en door de goden in de bekende schoone bloem zou veranderd zijn. In Engeland bestaat nog eene wijze van het werpen met den schijf, die aan de oude Grieksche manier herinnert. Hierbij bedient men zich van ijzeren schijven, in het midden van eene opening voorzien. Op eene groote en vrije ruimte worden ijzeren bouten in eene rechte lijn in den grond gestoken, ieder ongeveer 60 voet van den anderen verwijderd. Zij moeten slechts weinige duimen boven den grond uitsteken. De spelers gaan bij den eefsten bout staan en verdeelen zich gewoonlijk in twee partijen, die hunne werpschijven daar- naar merken. De partij van welke een schijf het dichtst bij een bout komt, bekomt een punt. Alleen die schijven komen hierbij in aanmerking, die in den grond vastzitten, niet die welke slechts vlak liggen. Men gaat nu van den eenen bout tot den anderen voort en keert eindelijk in tegenover gestelde richting weder terug. De partij, welke de meeste punten heeft bekomen, wint het spel. Het werpen met schijven is op kunstmatige wijze in het Galet-spel, ook voor volwassenen, veranderd. De schijven die men hierbij bezigt zijn van ko- per of ijzer. De banen, waarop de schijven geslingerd worden, zijn met fijn zand bestrooid; zelfs heeft men ze van eiken- of mahoniehout gemaakt, die zeer glad gemaakt worden. De spelers trokken dan in plaats van laarzen of schoenen, wollen zokken aan. Aan ieder einde van de baan is een kuil en voor dezen een punt, dat als doel geldt. Het Galet of de schijf wordt zoo ver mogelijk horizontaal langs de vlakte geslingerd. Men poogt daarbij het doel te bereiken en den werpschijf van de tegenpartij in den kuil te brengen. Hij die het naast aan het doel komt, wint een punt. De eenvoudigste vorm van het spel wordt Palet genoemd. Het kan op elke plaats gespeeld worden, zoowel in de kamer als buiten, het best door twee of drie personen. Een speler werpt een klein muntstuk op willekeurigen afstand, dan werpt de tweede persoon een grootere munt zoo dicht bij de eer- ste als mogelijk is, daarna volgt de tegenpartij weder en hij wint, die het doel treft. Aan het bovengenoemde Galet-spel is het in Frankrijk gebruikelijke Cochonnet-spel, dat met ballen van middelbare grootte gespeeld wordt,



			WERPSPELIiN.

		zeer gelijk. Ieder speler ontvangt er twee, bovendien nog een kleineFen, die cochonnet of doel hect. Tot s'peelplaats wordt een vlakte gekozen, aan wier beide einden zich een drooge sloot of kuil bevindt. De eerste speler werpt den kleinen bal (cochonnet) zoo ver, als hij wil, en beproeft nu, op dezelfde plaats staande, een tweeden bal nabij den eersten te werpen. De overige spe- lers werpen ook met een der beide ballen naar de cochonnet. Nu werpt ieder speler achtereenvolgens met den tweeden bal. Hij wiens bal het meest nabij de cochonnet ligt, bekomt een punt; wanneer twee ballen, aan dezelfde partij toebehoorende, het naast liggen, bekomen zij twee punten. Hij die het be- paaldo getal punten het eerst bekomen heeft, heeft de partij gewonnen. Een voordeel is het, wanneer de speler, als hij zijn bal naar het doel werpt, tevens de ballen van de tegenpartij verwijderen kan. Wanneer hij die met zijn worp in de sloot of kuil kan brengen, dan zijn die dood, d. i zij kunnen niet mecr aan het spel dcelnemen. Rolt zijn eigen bal daarbij in den kuil, dan is hij ook dood. De bal wordt of in rechte lijn of in een boog gelijk een bom geworpen. In Frankrijk bestaat nog een ander werpspel onder den naam Tonneau (tonnenspel). Een vat wordt omgekeerd en in den bodem worden eenige gaten geboord. De spelers beproeven dan om op zekeren afstand kleine schijf- jes, kleine muntstukken of iets anders door die gaten te werpen, en naarmate zulk een gat moeielijk te treffen is, telt het 10, 20 of 30 punten. Vooraf wordt bepaald, hoe veel punten men maken moot om de partij te winnen. Later heeft men het spel op meer elegante wijze gespeeld; in plaats van het lompe vat bezigt men een elegante tafel en in plaats van de gaten kwamen opengesperde leeuwenbekken. Het geiten- of beVenspel. De spelers teekenen op eene vrije plaats een halven cirkel (B. G.),. op welken zij zich op gelijke afstanden verdeelen. Ieder duidt zijn standplaats aan door een steen, een kuiltje of een paaltje. Aan het einde van den halven cir- kel staat de door het lot aangewezen opziener. In het midden van den cirkel ligt een groote steen, of in plaats van dezen, plaatst men een kort paaltje in den grond, waarop een stukje hout (A) zoo gelegd wordt, dat het er spoedig afvalt, zoodra als het aangeraakt wordt. Dit beteekent of een Beer of een Geit. De opziener moet den beer plaatsen. Nu werpt ieder speler van zijne plaats af en op zijn beurt naar het doel. Men werpt 6f met ballen of met stokjes van een el lang en een duim dik. Niemand verlaat zijne plaats, voor dat alien zonder gevolg geworpen hebben en van voren af aan willen begin- nen, of wanneer de beer door een gelukkigen worp gevallen is. Heeft dit laatste plaats, dan roept de opziener: »De beer bruit!" of »De geit blaat!"



			WERPSPELEN.

		Alle spelers moeten dan naar het doel (het hok) loopen, hunne geworpen stokken opnemen, met deze op hot docl slaan en naar hunne of andere nog open plaatsen terugloopen. Hij die opziener wag heeft het recht ora inmiddels eene plaats voor zich zelven te zoeken, en hij die overblijft moet zijn amht overnemen. Het werpen met steenen. Aan het einde van de speelplaats plaatst men een ouden pot of iets an- ders als doel, do spelers plaatsen zich naarmate van hunne kracht of vaardig- heid verder van of naderbij het doel, alien op dezelfde plaats, en werpen dan naar het doel. Men werpt met ballen of met kleine steenen. In het laatste geval is het noodig dat men voorzichtigheidsmaatregelen neenit, om noch personen, noch zaken te treffen. Het doel mag niet op zulk een plaats staan, waar onverwacht menschen kunnen komen; de geworpen steenen mogen geen glazen raken en niet op bouwland kunnen komen. De spelers werpen op de beurt; hij die gooit gaat eon stap vooruit staan. Onderhoudend is het werpen met steenen aan den oever van een meer of van kanalen, waar men de beste vlakke en gladde steentjes vindt, die men noodig heeft. Werpt men eon plat steentje zoo veel mogelijk langs de opper- vlakte van het water, dan springt het boogsgewijze weder op en raakt het water twee-, drie en zelfs viermaal aan, alvorens te zinken. Hoe kraehtiger en juister de worp is, des te meer springt de steen op. Hij wiens steen het meest opspringt is koning. Het werpen met sneeuwballcn. Geeft het bovengenoemde werpen met steenen aanleiding tot oefening en vermaak gedurende den zomer, de winter geeft met zijn sneeuw een nog beter schietmateriaal. Bij strenge koude pakt de sneeuw niet, zij kraakt en is op het gevoel als zand. Maar zoodra het begint te dooien is het tijd om zich met de sneeuw te vermaken.' De sneeuw, met beide handen te zamen gedrukt, geeft een voortroffelijken bal. Stukjes ijs, aarde, steentjes of andere dingen mogen niet bij het maken van sneeuwballen gebezigd worden, even zoo min sneeuw die reeds al te waterig is. Deze wordt door het drukken in ijs ver- anderd en kan even zoo wonden als een steen. Het is bekend dat het steenigen bij de oiule Hebreen een schandelijke doodstraf was en onze politie ziet met alle recht er streng op toe, dat het op de straten niet geschiedt. Een matig vaste sneeuwbal echter veroorzaakt niemand leed. Hij die wat vlug is, ont- wijkt hem door een wending van het lichaam, vangt hem op en zendt hem den fabrikant terug. Een sneeuwbal, bij dooi op een hoog dak geworpen,



			WERPSPELEN.

		wikkelt bij het nedervallen een steeds grooter wordende laag sneeuw om zich been, en komt als eene kleine lawine naar beneden. Op gelijke wijze kan men uit een matig grooten sneeuvybal een reuzenbal maken, wanneer men dien slechts op zulk eene plaats rondrolt, die gelijkmatig met losse sneeuw bedekt is. Zulk een bal vormt den romp van een sneeuwpop, een tweede daarop ge- plaatst vormt het hoofd. Eenige gaten stellen de oogen en den mond voor en een neus van sneeuw kan men er gemakkelijk aanzetten. Een stukje hout ver- beeldt een sigaar of pijp, zonder welke men zelden een echten sneeuwpop ziet. De armen maakt men van Iangwerpige sneeuwballen; hechten die niet genoeg, dan steekt men er stokjes in en bevestigt ze aldus aan den romp. Dan maakt men van den nood een deugd en de sneeuwpop krijgt een dikken knuppel in de hand om daar mede te dreigen � of tot steun. Met sneeuwschoppen kan men dan gemakkelijk een vesting en wallen opwerpen. Op deze plaatst men of sneeuwpoppen als winter-garde of ze wor- den door eenige knapen verdedigd. Elke partij, verdedigers en aanvallers, voor- zien zich van eene genoegzame hoeveelheid sneeuwballen; het vaandel wordt geplant, de veldheer geeft het teeken tot den aanval en het geschut begint van beide zijden te spelen. Ieder weet dat Napoleon I zijn eerste krijgsstudien ook bij het werpen van sneeuwballen maakte. � Een ferme jongen werpt alleen naar zijns gelijken; gel ij k de leeuw de muis geen leed doet en de held in den oorlog zich niet tot den weerlooze wendt, zoo werpt een fatsoenlijke knaap zijne kogels niet naar de kleineren, ook niet naar meisjes of naar dezulken die niet mede spelen; zelfs verschoont hij den overwonnen vijand, wanneer deze pardon vraagt. Slingeren. In vroegere tijden maakten de slingeraars eene bijzondere afdeeling der legers uit, en iedere knaap kent de geschiedenis van den kleinen David met zijn slinger en van den reus Goliath. Figuur 133 stelt een slingeraar uit den ouden tijd voor, die met slingeren bezig is. De slinger bestond uit een stuk stijf leder, waarop men een steon legde, het best een vlakken, scherpen keisteen. Aan elke zijde van het stuk leder was een touw, ongeveer ter lengte van den arm, vastgemaakt; een van deze touwen had aan het einde een lus die om den pink geslagen werd. Het andere touw werd met de hand vast gehouden. De slingeraar zwaaide den slinger drie- of viermaal rond, om aan den steen de noodige vaart te geven, en liet dan het eene touw los, zoodat de steen wegvloog. Door oefening leert men het juiste oogenblik kennen, wanneer men het touw loslaten moet. Deze oefeningen met den slinger kunnen



			WERPSPELEN.

		natuurlijk sleehts op eene groote vlakte plaats hebben, waar de steen niemand treffen kan.' Het werpen met hoepels. ' Dit spel is hijzonder geschikt om bij een warmen zomer op het korte gras van een weiland gespeeld te worden. Het vereischt geene bijzondere kracht-inspanning. De hoepels worden van dunne wilgen- of hazelaar takken gemaakt, zijn ongeveer een voet in middellijn, de samentreffende einden wor- den goed vast gebonden en de geheele hoepel met tweekleurig lint of stroo- ken papier omwonden, om daaraan een behagelijk voorkomen te geven. De stokjes om mede te werpen zijn een vinger dik en ongeveer drie voet lang, soms zijn de handvatten met een dwarshoutje voorzien. De spclers gaan on- geveer 20 schreden van elkander verwijderd staan, en vormen een cirkel: Bij het werpen houdt men den hoepel met den duim en wijsvinger van de linker- hand van onderen vast, plaatst den stok aan de binnenzijde van het bovenste deel des hoepels en werpt dezen nu door middel van den stok zijn buurman toe; op den eersten hoepel volgt een tweede en derde, zoodat de geheele cirkel van spelers voortdurend met werpen en vangen bezig is. Het Ringwerpen. Dit spel kan als een tijdverdrijf in de kamer gebezigd worden, wanneer het ongunstige weder geen spel in de vrije lucht toelaat. Men bevestigt een koord van 5 a 6 el lang met het eene einde aan een zolder. Aan het andere einde bindt men een eenigszins zwaren metalen ring en op de hoogte van 3 a 4 el slaat men een haak in den wand of in een paal, die het doel voorstelt. Ieder speler doet een worp met den ring naar de haak. Hij die vlug genoeg is om den ring op de haak te werpen, is overwinnaar. Het werpen met den klompzak. Een speler gaat met de beenen van elkander staan terwijl de andere spe- lers den klompzak, zoo ver als mogelijk is, van achteren door zijn beenen werpen. Hebben alien geworpen, dan poogt hij die stond met zijn eigen klompzak een der daar verspreid liggende te raken. Gelukt hem dit, dan moet hij wiens klompzak getroffen werd, dezen spoedig opnemen en daarmede naar een vooraf bepaalde vrijplaats; springen want op hetzelfde oogenblik grijpen de anderen ook hunne klompzakken op en pogen hem te slaan, of, wanneer de staande persoon misgeslagen heeft jagen zij dezen, hem slaande, naar de vrijplaats.