■ -

r i-ocr page 3- -ocr page 4- -ocr page 5-

Df.i, tollln Coyquêfrc|y#

i ö O O

\'ïi\'

5 f

ïüsti^tit Yocr Eecntsgescniecianis
det Rijksïitih\'Ci\'sitôiï is UffiscaE

-ocr page 6-

-ocr page 7-

ci;

¥r. L.WI. ROLLIN COUQUEBQUt
DEN HAAG.

. il
- ■■i.

-ocr page 8-

f c

-ocr page 9- -ocr page 10- -ocr page 11-

H E T

ROOMS-

HOLLANDS-REGT

Waar in de

ROOMSE WETTEN

Met het huydendaagfe

NEERLANDS REGT,

In alles dat tot de dagelijkfe onderhouding kan dienen., met een by-
fondere kortheit, fo wel in de vafte Regrs-ftofFen, als in de manier
van Regts-vordering over een gebragt werden.

Met allerhande Ordonnantiën ^ Flacaten^ Hand-veßen ^ Keuren^

Gewoonten, en Gewijsden defer en omleggende Landenbeveßigt.
Ten fevendemaal herdrukt,
DOOR.

Mr. S I M O N VAN L E E U W E N, R, G.

t\' A M S T E L D A M,
By HENDRIK en de ^a. van DIRK BOOM, Boekverkopers, 1698. .

Met Privilegie,,.

-ocr page 12-

y -

.....• i : J^-.

-iv:\'\'\'^-

-ocr page 13-

PRIVILEGIE.

E Staten van Hollandt cn Weft-Vriefland, doen ts
weten, Alfoo Ons vertoont is by Hendrik ende de Weduwe van
DirkBoom, Boekverkopers tot Amfterdam, dat fy befich wa-
ren met het herdrueken van de werken van Mr* Simon van Leeuwen,
in fijn leven Subftituit Griffier van den Hogen Rade van Hollandt ende Weft-
Vrieflant, beftaande in defe navolgende Boeken, als Cenfura Forenßf Theore-
tico fraBica , id efl totius juris civilis R^mani^ ufuque recefti èr praBici mc-
thodica Collatio In Folio: Het R^oms Hollands - Recht ^ waar inde Rgomfe
Wetten met het htiidendaags \'Reerlands Recht over een gebracht werden^ in
Quarto : Nederlamfche PraBycq, ende oeffeningh der Notariffen, en andere ge-
mene fchrift en rechtvorderers ^ waar in verhandelt werd ^ alles wat de fodanige
hebben waar te mmen^ met een Woordenbeeld van-allerhande kunß ^ enBaßaart-
woorden tot de voorJ\\^ praBycq gehorende ^ in Odavo :f JW^JWW van Procederen
incivile^ en criminele faaken met de aanteekeningen o]-ocr page 14-

Vrießant in dato den ü April I580. ifc. \'m 06lavo : en het Pncef Crimineel in
rechtelijke bewerin^o over het voorval ^ oft en hoe verre in lijfflrajfelijke faaken
de wil\'-voor de daat mochte opgenomen, engeflraft werden in Odtavo. Binnen
den voorfz. onfen Lande, alleen füllen mogen drucken, doen drucken, uyt
geven, ende verkopen, verbiedende daarom allen, ende een ygelijken delelve
Werken in\'t geheel, ofteten deele, ofte eenige van dien naar te drukken, ofte
elders naargedrukt binnen den fel ven onfen Lande te brengen, uyt te geven, ofte
te verkopen, op verbeurte van alle de naargedrukte, ingebrachte , ofte ver-
kochte Exemplaren, ende een boete vandriehondertGuldens, daarenboven,
te verbeuren, te appliceren een derde part voor den Officier, die de calange
doen fal, een derde part voor den Armen der plaatfe , daar het cafus voor-
vallen fal, en het refterende derde part voor de Supplianten, allein dien ver-
bande dat wy de Supplianten met defe onfen O£troye alleerj willende gratifice-
ren tot verhoedinge van hare fchade, door het nadrukken van de voorfz. Wer-
ken , daar door in genigen deele verftaan den inhoudc van dien te authori-
ièeren, ofte te advoueren , ende veel min het felve onder onfe protexie, en-
de befcherminge. eenigh meerder credit, aanfien, ofte reputatie te geven j
nemaar de Supplianten in cas daarinne iets onbehoorJycx foude influeren -ocr page 15-

O PD RA G T

TOEEYGENING

t^an d\'Ed. Achtbare Wtjfe Voorfienige

H E E R E N

M^GUALTHER van LANTSCHOT.
CORNELIS PAATS.
d^JIRYN VAN KRIMPEN.
JOHAN van BANCHEM.
PIETER VAN ASSENcDELFT.
M^ MAGNUS van AKEREN.
M-ocr page 16-

gcw^^

aardige Dings-luyden en Plettjngtige het ook mogen wejen^
geen of weinig hoger beroep valt of het werd en blijft voorgoed
gekeurt ^ als bejiaande tn een onfijdige tiping van regt engereg-
tigheyt ^ [onder aanfien van perfonen j \'fondergunfi of afgunfi,
waar mede het menfchel^k ver ft and licht elyk kan befoedelt wer-
den, en allereerji van regt en regtvaardigheyt komt af te w^ken^
Qiiatuor enim modis humanura judicium maxime pervertitur,
Timore, cupiditate, odio, Scamore, cap.Gi^atuormodis \\
qu£fi. 3. aquojudex maxime cavere debet. Nam quicunque
aut confanguinitate, aut amicitia, vel hoftili odio, vel inimi-
citiis ducitur, pervertit judicium Chrillij qui eftjuftitia, Sc
frudum illius vertit in amaritudinem damnationis. cap. quicun-
que. éod. cauf.-ocr page 17-

Uet ü ook een kennelijke (dak, dat de kennis en wijsheid van
\'vef/iandj niet alt ijt smet de geleer dheyd ffamengaat. Waarin
fomuD^len de ongeleerde de geleerde overtreffen, foookde erva-
rentheyt leert ^ dat vele luyden uyt haar aangeboren begaaftheyt,
van kennis en verft and,Jonder uyterlijkegeleertheyt tot den hoog-
jien trap van agtbaarheyt en w^fe matigheytgekomen fijn.Dege-
leertheyt ü wel een groet behiilf tot de natuyrlijke w^sheit j en
oeffening van het ver (tand ^ maar daar het ver ft and en bevatte-
lijke kennis niet in is, Jal de geleerdheyt ge^n of iz einig vrugt
doen. Het is dikmaal beter ^ (eid Cicero in oratione pro Ar-
chia j innerlijk wijs te fijn, jon der gele er dheyt ^ als geleer t tefijn
(onder kenms en verftand. Dat ook luyden, dewelke geen Regts-
geleer den fijn tot Regters geftelt mogen werden ^ als Jy maar ken-
nis van faken hebben j leerd ons de Kaifarlijke wet jelve in 1.17.
Cod. dejiidiciis, Quidenimobftaculieft, feid de Kaifar ^ho-
mines qui aliciijus rei peritiam habent, de ea re judicare, quam
fciamus omnes tales homines, per ufum quotidianum jam effe
approbatos, ut -ocr page 18-

tarïs Jan van Hout van den 28. Augufti 1595, het nader be-
wijs van de korte bejchrijvinge der Stad Ley den by my onlangs
uytgegeven pag, 530. mgelijft. Sonder dat men kan [eggen dat
deRégtbank der Stad Leyden oyt anders beßaan heeft, als ten de-
len u\'^t Regtsgeleerden en Regts-oeffeners j en ten delm uyt bur-
gerluyderti en uytdefelve de nutfie, en bequaamße.

Het gene dat ik U Ed. Achtb. op-offer e is van U Ed. Achtb.
eygen doen, en noodfake, een verhandelinge van het dagelijkfe
Regt fo dat by ons werd onderhouden, niet tn een vreemde 3 maar
m ons eygen taal bejc breven. JVaar in jo ik den grond en eygen-ocr page 19-

He«r van Rodorne j in fijn Begin enOorfpronk van de eerfte
Volken van Europe) hoe dat nogtans de Grieken en Latijmn met
veragting van al àeje j en alle andere ^ haar talen Jo gemeen
hebben kannen maken , dat in defelve taal alle kunßen enwe-
tenfchappen befchreven Zijngewordeni (o dat nog huydensdaags
om tot eenige meerder wetenfchap en kennis van faken te ko-
men y van noden ts defelve Talen met groote moeyten ^ koßen j
en tijt verlies, voor af te moeten leeren al eermentot eenïge
faken kan komen. Ontijüijfelijk voortgekomen ujt de albeheer-
fchende magt van defelve over andere bolken, daar by komende
de goede Oefeningen van faken en wetenfchappen^en daar toe de
opgeßelde Scholen, en leer-tucht Plaatfen, daar in fy anderen c~
vertreft hebben j de \'welke metter tijd hetfelve, ook met ver\'
agtinge van het hare ^ hebben aangenomen, en hare Kinderen o-
verge[onden hebben om aldaar de taal te leeren, en meteemnin
wetenfchap en wßsheyt onderregt te \'werden, tot dat daarna,
Jelfs in onfe Landen,gelijke Scholen ^ijn opgeregt.Daar wy met
grote lof van fpreken moeten , niettemin het onfe niet moeten
verwerpen i of verloren laten gaanj en onfe eygen faken, fo niet
moeten veragten, dat men met goeds waand in onfe oogen, dan
hetgeen van buyten komt, en fhuysden honing laten verloren
gaan, om elders metfwaren arbeydtefoeken,hetgernefttyren
bitter IS. Uit welke faak fo wy ons erinneren ^ taftelijk te vinden
is ^ dat fo weinig befcforijvmge van onfe oudheyd overig is, met
daï di weinige onder onfe Voor-ouderen de welke door Jodamge
^oeyten en arbeid tot den trap van wijs hey ten geleertheyt ge-
komen jzijn geweefl , de Griekfe en LatijnJe Jpraak als het
eenigfie middel om tot kennis en wtenfchap te komen, fohoog
geagt hebben, dat Jy feljs niet alleen haar eygen taal met ver-
agting hebben aangefien j maar ook haar eygen faken hebben
verin} äarlooß en voor het merendeel by gebrek van ervaren
heermtil^r s in haar eygen taal, en wetenfchap van eygen fa-
ken, onkundig zijn gebleven en onbe qua am gehouden, haar ey-
gen kennis en wetenfchap van faken, hare nakomelingen met

# gg.

-ocr page 20-

genoegfäme kfchrijving, tot Ie er mg van andere, te kunnen na-
laten. Dat wel door hulp van wij fe en geleerde Mannen onfes
iijdstnde fuyverheytvan onje taal ss bcgmmn her fielt te wer*
den ff0 dat men in onfe eygen taal ook al faken van wjsheyt en we-
ten fchap begint te verhandelen. Dog nog veel en het meeß ge-
breekt aan bequame Luy den die haar tot Leer-meeßers van de
jonge Jeugtwillenlatengebriiyken. Daar van de beqtiaamße
haar (elven om de veragtheyt by de onwetende, en hetweimg
voordeel, haarfilven ontrekken ^ en andere, om de fo verre inge-
drongen misbruyken in dequade manier van lermg, onder defeti-ocr page 21-

het Schoolmeeflerfchap in fodanige t^eirtagtinggekpmen j dat geleerde en wijfe
luyden haar daar niet me willen bemoejen. Hetwelk nogtans anders behoorde
te wefen. Waaromfoudemen dog niet alfo wel een Dujtfs School kannen oprig-
ten , daar men de Kinderen tot den hoogße trap van welfprehentheyd, kennis^
wijsheid, en oefening van verpand en redenkaveling foude kunnen brengen^
als de Latijnen en Gnekzn gedaan hebben ? Geen andere redenen fjnder dan
dat de Latijnfe en Griek fe taal fo veelgea^t fijn , om dat de luyden vandïe
eeniu in haar eygen taal Scholen vampijshep ^ en oeffening vanverßand en.
kennis hebben opgeregt , endealderwijfietot Leermee(ters over de jonge Kin-
deren gefielt hebben, wat waren dog Socï^ies, Plato, Diogenes, Caro,
Ariflotelcs, en andere Wijsgieren anders als Schoolmeefiers ever de jonge Kin-
d eren. Die het fo verre gehragt hebben, dat men hare fchrifcen , en Leringen ift
dejelve tale heeft voortgeplant, en hare tale als een algemene tale is aange»
nomen, en geen tale nevens defelve is geagt geworden , om dat in geen andere
taal fo veel wijshejt en wetenfchap befchreven is , om waar toe te komen , va-ocr page 22-

mijner fchriften y de Dujtfe aanquehelmgen fo ver inde Regts. oefening geka-
men xijn., datfjfommigevandefodanigederveTtbefchamen. Dank^heb dc
naarftigheyt van-dieluyden, die geen tijd nogmoejtenfparen om alles, u^at
daarvanregtis , te onderfoehen ^ voor detvelkemén niet verborgen behoord
te houden. Den Tabbard nog de Muts maakt de Man niet ^ veel zjjnder
die het maar om de naam te doen is, die verder of anders tot de faken niet
doen. Diegene, de welke haar naarßigheyd foeken aan te wenden om haar
wetenfchap diefy inde Scholen geleerd hebben -ocr page 23-

Kort Inhoud, en grondige verdeling
VAN HET

ROOMS-

HOLLAïSIDS-REG\'

HET L Boer,

m hare verdeiini-^

Voornammlijk\'VAn betreut derperfonen

In de verhandeling van Regt dient geweten, wat en van hoedanige j^.

werking en onderfcheid dat regt is. Wat voor-regt, en hoe het ielve D^iel.
byons werd onderhouden : en daar in van den oorfpronk van hét Hol-
lands RLegt, fo in Landftands in\'t gemeen, als der onderfaten faken in \'t
byfonder. Daar in van de eerfte Regters en Regt-bank defer Landen, n.

De Wetten, tot onderhouding van het regt, beftaande in het gebie- u I-
den, toelaten, verbieden, en ftrafïen, zijn van buyten ingevoerr, of
by onfe Hoge Overheid felve gemaakt, of toegelaten, daarom defelve
fijn gefchreven ofongefchre ven, algemeen of byfonder ^ die alle by alle
fonder onderfcheid hoges of lages ftands moeten werden onderhou-
den. Defe fo veel het gemeen aangaat fijn EdiElen, Ordonnamien.Placaten, IV.

Solutien, RefcriptienfApprobatien^Confirmatien^Revocatien^Alteratiriiylnßru^
Bun, Moderatten , AmpUdtien, Interpretatien, Confenten, Amhorifatien, en
diergelijke. En aangaande yder Menfch in\'t byfonder fijn Handyeilen
Privilegief7fPardonnen,RemiJßen, Abolitien, brieven van Légitimâtie^Refpijt
^^ Atterminmie, Suretè des Corps, Benejicien van Inventaris, venia -ocr page 24-

of Vrouwen, Bloedverwanten of vremden\\?/ettïg oi on wettig gebo-
ren , Edelen of Onedelen, Irageboren, Burgeren, of Uitheymen, Gee-
llelijke, of wereldlijke, Mondige of Onmondige.

V I. Het onderfcheid X.w\'^okitnMmnen sn Vrouwen komt uit de ingefchapen
aard, volgens welke het mannelijke geflagt meerder bequaam fijnde
tot faken van verbanden oordcel dan de Vrouwen, en Mannen tôt de
bedieninge van alle ampten-tot beftier van Landftands of andere geme-
ne faken gefehikt zijn, ende getrouwde Vrouwen geheel en al over-
gaan onder de voogdije en beftiering van hare Mans.

VII.-ocr page 25-

I .

tot haar XX. jaar volilagenis, maar na dereke jaren in wettelijke re-
den van weygeren bepaalt is. Defe magt houd op door \'t Huwelijk en
der Kinderen j door handligting j en meerderjarigheid; welke magt cn

•-ocr page 26-

Het IL Boek.

Van het regt der Sahen, en het bekomen van dien ^fo t eel in
enkele Saken beßaat.

I. ^ Akenhmttn de Pcrfonen aangemerkt, en fo veel defelve in hen reg-
Deel. ^3te]ijk onderfcheid denPerfonen werden tegen geileld, zijn of en-
kel, ofveel begrijpende en beherende faken.

Enkele faken werden genomen na haar eigen aard, often opfigt van
het gebruik der felverjna haar eigen aard zijn defelve wederom ichame-
lijk of onlichamelijk. Daar van de lichamelijke wederom zijntilbaar
of ontilbaar, dat is, roerende of onroerende. En onder die der//Wc of
roerende, beweeglijk door haar felven, als fijn Menlchen,Beeften,
Vee } of -ocr page 27-

het Vidcn in de Noord en Zuyder Zee toe alle Vifiêrs der aanpalende
Landen, maar in de Stromen cn andere Wateren komt het regt van met
netten te viffen het gemene Land toe, en die het regt daar van byver-
pagting verkrijgen, blijvende alleen de vryigheid van metten Hengel-
roede over al te mogen viflen.

Al ander ongeëigeïid Ademloos goed komt onder den eigendom
van de geen die het eerft aanflaan. Als fijn de onbekende Landen in de
Zee, verlaten en weg gewerpen goederen, Geld dat te grabbel werd ge-
fmeten, het geen de Zee uitbaat felven opwerpt, denaren roof der
vyanden, Verborgen Schatten die op en in het fijne gevonden werden: an-
dere komen den Grond-eigenaar lialf toe.

Door natrek^hj aanwas verkrijgt men de aanwaflen in de Rivieren IV.
ten wederfijden, fo ver men die met een mis-wagen mag berijden, of
van fijn Land gaande met fijn fwaard kan bereyken.

Doox- natrekt by (aaks gevolg verkijgt men het geen op onfen grond V.
gebouwd, gefaayt, of geplant werd, en \'t geen uyt verfcheide itoffen
by gedaantgeving vermengt werd, komt den gedaantgever toe, be-
houdens vergoeding van des anders toegedane ftoffe.

Onder faaks gevolg behoort mede het verkrijgen van de vrugten van Vl.
een anders goed, ter goeder trouwen als fijne befeten.

Het goed \'twelk airede by een ander is beheerlcht en hem toebe-
hoord 5 kan niet anders verkregen werden als by willige overgift en le-
vering des vorigen Eigenaars, het welk van tilbaar goed onder de hand
gefchied, maar van ontilbaar en onroerend goed, niet anders als byop-
dragt voor \'t Geregt van de plaats daar \'t goed leid. So nogtans dat het
^elve niet beftaat als van de gene die des magtig xijnj\'t zy dat het by haar
lelve of door haar gemagtigde, aan ons of onfe gemagtigde gefchied.

By Seßt-regt verkrijgt men het regt en eigendom tot enig goed, door VÏH.
het befit van \'t felve ter goeder trouwen, en onbelct een derdendeel
van honderd\'Jaren gehad.

-ocr page 28-

X,-ocr page 29-

anders gaat het felve by verfterf gelijk al andere onleen goed, ten tat
by de uingift \'t felve was bepaalt. Dog by verkoping behoud den Heer
het regt van naafting, en telken verandering moet denvolgenden(fulks
ook by verkoping) daar in verlijd werden, en daar van Betalen de Hof- XVI,
regten, en Heer-gewaden 5 by de Brieven van uitgift uitgedrukt, de
welke volgens Cofluyme met een fekeren penning werden afgekoft, of
anders fodaar geen fekere Heer gewaden uitgedrukt zijn fo betaalt
rnen boven de Hof regten, voor een groot Leen, het welk hoog ende
laag Regts gebied in fig begrijpt, en voor een midddelbaar Leen, wel-
kers jaarlijks inkomen is boven de tien ende beneden de dertig gulden, XVII.
eens tien guldens, en voor een klein Leen dat boven de tien guldens
\'s jaars niet inkomen heeft, een jaar Renten. Werd verloren door faaks
ondergang, door verjaring, door onderlinge quijting, door verbeur-
te , verluim , en gebrek van een regten Leen-volger.

Onder Erf-togt werden ook gerekent de geeftelijke Proven oi Pr^- XVIÏl.
benden, van ouds tot geeflelijke dienften opgefteld, by de naafte van
de afkomelingen , door een begiftigde Befitter telken verval uit te
voeren, daar van huidendaags met den herftelden Gods-dienfl:, (blij-
vende de gifte en het befit) de verdere dienften ophouden.

JVIinder geregtigheid van gebrekelijken eigendom als togt, is dienß- XIX-
baarheid, dat is, regt om y ets boven ofte buyten \'t gemene regt te doen,
of verbieden op eens anders grond of getimmer te, tot voor deel van *t
fijne: te verkrijgen door beding, of Befit-regtby verjaring fonder ge- -ocr page 30-

Het III. Boek.

Vm vsdbegrijpende Sahen en het bekomen van dien,
by uitterfie wil ofVerfierf-regt.

I. T TEcI begrijpende faken beftaan inBoedel-regt en defTelfs behering,
Deel. V verkregen werd onder Ervenis by uitterfte wil of rfr/fr/. By
Ervenis verkrijgt men niet alleen het waar befit van des overledens
goed, maar ook van deflelfs in en uitfchuld.

n. Uitterfie wil IS Qcn opentlijkevcrklaring van\'tgund dat yemand wil
dat van of met fijn goed fal gefchieden, het fy by tefiament, dat is, vol-
le Erf-fiéllinge, of by Codicille daar by alleen yets werd gemaakt of
befproken fonder gevolg van Ervenis. Ändere is mondeling, zndeifchrif-
rt/^\'^ffingefteldjvoor Notaris en twee bejaarde Getuigen, of voor den
Secretaris of Geheimfchrijver en twee van\'t Geregt van de plaats daar
\'t gefchied. Daar van werden uitgefondert de uitterfie willen van
d\'Ouders onder hare Kinderen, of ten behoeve van den Armen ge-
maakt, die by enkelgefchrift, en de uitterfte willen by tijde van Peft:,
onder den Huis-luiden, of by Kvijgs-luiden in den Oorlog gemaakt,
de welke alleen voor twee Getuigen fonder fchrift beftaan kunnen.
Ten\'waar defelve op gelijke wyfe dat die gemaakt fijn, waren weerroe-
pen, het fy by opentlijke vernietiging, of by ftilfwygende door een la-
ter uitterfte wil in tegendeel van dien gemaakt.

III. Uitterfte willen mogen gemaakt werden by alle die fulks by de
Wetten niet en is verboden, als fijnMans perfoonen beneden de 14. en-
de Dogters beneden de 12. Jaren. Dieby de Vyanden overlopen, die
byde Gods-huifen werden onderhouden, volgensHand-veft aan haar
vergunt. Van alle goederen, en van wie men wil, uitbefondert aan Oe-
verlopers , Ballingen en Banditen, Overwonne Baftarden y Voogden,
Curateurs, en Adminiftrateurs, Kloofters, Geeftelijke Vei^aderin-
gen, en verboden Collégien, Paus ge finde geordende Notariflen, by
het teftament voor haar gemaakt, Man en Vrouw buyten het Kints-
gedeelt van een der Voor-Kinderen,
JV. Tot Erfgenamen mag men ftellen wie men wil, en fo veel men wil,
die naar regten; niet verboden is by uitterfte wil te mogen ontfangen,
in\'t geheel of voor feker gedeelte, Onder de welke kinderen en Ou^
der«, mitsgaders Broeders en Sufters, ( by feker geval ) voor feker ge-
deelte moeten gekent werden, en niet als om wettige reden kunnen
onterft of voor by gedaan werden.

V. Het feker gedeelte, anders legitime portie,àz^x in dc Kinderen,Ouder»

Il i\'

lüi

-ocr page 31-

of Broeders cn Sufters ( by feker geval ) tot Erfgenamen moeten
werden geftelt, is inde Ouders en Kinders min dan vijfin getal , en in
de Broeders en Sufters, (by de Erflating aan oneerlijke in haar plaats)
een derdendeel, en in meer dan vier Kinders de helft van \'t geen fy an-
ders by verfterf fouden hebben gehad5daar in gerekent werd het geen fy
te voren uit den Boedel van den Overleden eenigfints hebben genoten-

Erfiating anders-ocr page 32-

kent, voor -ocr page 33-

pkats heeft In ongeh\'jke leden, de welke volgens de Peline. Ordonn. an,
2-8.ook in ongehjke leden plaatsheeften daar in onbepaalt is. Beyde tot
Broeders enSufters Kinds-kinderen, en Omen en Moeyen Kinderen,
buiten dewelke die in gelijke leden even na fijn, gelijk en hooft voor
hooft moeten erven, en in ongelijke leden de naafte voorgaat met uit-
fluytinge van alle andere. Tot uitvinding van welke naderheid, de
ïnaagtalen en leden van dien opgetelt moeten werden, inde regte op
en nedergaande lijn van de een geboorte tot de ander, op of neder-
gaande , van den Overleden ,tot deflelfs naafte Erfgenamen. Maar in de
Zijd-magen met een kromme ,ofovergaande dobbele lijn en tellinge,
eerft van den Overleden opgaande tot de gemene ftam die hem en fij-
ne Magen heeft voortgebragt, en van daar weder lij deling nederda-
lende, tot de gene die fijn naafte Maag in\'t leven is, volgens delen
Stok-Regel: Jfloe veel perfonen \'van d\'een tot d^ ander, fo veel leden, uithefon-\'
dert een die niet mede telt.

De Kinderen of Kinds-kinderen t\'famen ervende moeten tot gelijk. XY.
ftellinge voor alle delinge in brengen, of werd haar afgekort, het gene
fy of haar Oudersten Huwelijk gaande, of anderfints voor, of na van
eenige merkelijke waarde hebben genoten.

HET IV. Boek.

VanVerhintenis en onderhandeling, \'bj onfchuld ,/ö in^gcmene,
als lijfjlraffelijke Saken,

, en het regt op eenig Perfoon om van hem yets te ge-
nieten, komt voort uit toefegging of onevenheid.-ocr page 34-

fehlet en voor en door fig felven, ofvoor of door een ander, als Kin-
deren,Dienaars,Laft-en Bevel-hebbers: ten laften vanfich felven, mag de-
felve gefchiedenby een yder die fulx niet uit onbequaamifeid belet, of
anderlints verboden werd, ais dolle, malle Menfchen, en Jonge Kinde-
ren , of andere Stads of Hofs Kinderen, en boven Kintfe Minderjarige
londer toeiland van haar Voogden. En datyan allerhande faken daar

III.-ocr page 35-

baar, of weegbaar is, aan yemand werd overgegeven, teverbruyfcen
mee fbdanigeii fin, dat den Ontfanger op fekere tijd, of anders tot ver-
maning fo veel van gelijke {lag en waarde weder geeft« Waaronder
de Geldlsning de voornaamfte foortis, dewelke gelijk alle ander Ver-
bruik-Leen uit fijn eygen aard weldadig is, foo dat men daar voor niet
geniet, ten fy fulks uitdruklijk werd bedongen.

Het genot of ge win van uitgeleend geld werd genaamthet VIL
welk, op dat niet al te hoog gefchat werde, van tijd tot tijd jegens het
gebruik gejuft is.eerft jegens agt ten hondert, daar na tegen den penning
feftien, daar na tegen den penning twintig, en eindlijk vijf-en-twintig
in\'t jaar, welk gewin ook fonder beding begint te lopen van het geen
dat wettelijk genaamt zijnde niet betaalt werd, item van makingen
en befwaarde Erflpeniflen, en Kufting-penningen vangekofteHuifen
en Landen.

Van welke gemene loop van Intreft uitgefondert werden dc bank VIIL
van Lening, of Lombard, Bodemerije en Geld-lening op den Bodem
van het Schip, en Afwmtte, dat is, verfekerheid van behouden Koop-
waren. Daar van de gene om de grote onkoften die daar op vallen, de
defe om het gevaar van de Zee en roof van de Vyanden, die fyt\'haren
laften nemen, werd toegelaten, twaalf, feftien, twintig, en meerder
ten hondert in \'t Jaar te bedingen.

Bruyk^leen is alleen van feker goed dat in wefen blijft, fonder ge-
win , mits dat het felve onverargerd gegeven werd.

Bewaargevingxs een handeling daar by eens anders goed voor niet te
bewaren werd aangenomen. Daar naaft aankomen onder regt-le

3ende intreft, of onwillige die

oon werd aangenomen, en de
it wérden, de defe niet, als na

gewillige tot voorkominge van lo

yemand by provtße by den Regter werd opgeleid, anderefequeßratie.

daar van de gene om niet, de defe om
genct\'allen tijden mag wederom geëifc

^^p^^^\'^efiegting van de faak en onder Borg-togt.

^rprfXpT^^^\'-ocr page 36-

mag verleden werden, andere van dit of dat Huis of Land in \'t byfon-
der 5 anders Speciaal Hjpotheeq, het welk niet als voor den Geregte van
de plaats daar het goed leid, beide onder\'t Zegel van de plaats j en
mits betalende den 40. penning van de fchuld, fo die in\'t byfonder
werd veronderpand 5 beftaan mag.

XIII. Pand of onderfèttinge mag gefchieden van en op alle goed, dat en
voorfb veel den onderfetter toekomt. Daar van de ftilfwygende anders
legale enby de Wet geveftigde verbanden, de welke vericheiden zijn,
als zijn het Gemene Land, voor de gemene fchattingen en omflagen:
Doodfchulden, Schulden uit Voogdye van Wees-kinderen, en dierge-
lijke, in kragt en uitwerking benevens de byfondere onderfettingen, elk
naar fijn tijd, en ordre voor alle andere byuitwinninge van het felve
goed betaak werden, en van jonger tyd, voorgang regt hebben voor de
algemene verbanden die ouder van tijd en verly zijn, Uitbefondert
t\'x^mfteldam daar geen onderfcheid tuflchen generaalen fpeciaal ver-
band gemaakt werd, m aar defelve van een en gelij ke kragt zij n.

Verband van roerend goed yoor Notaris en twe Getuigen, of an-
ders voor drie Getuigen bekragtigd , heeft gelijk regt op roerend
als byfondere onderfetting op onroerend goed, dat het benevens, de-
lelve\'elk naar fijn ouderdom voor alle andere Hand-fchriften en lo-
pende fchulden, uit het felve roerende goed by uitwinning moet be-
taalt werden.

Een handeling of ovèrkonlfivan^fw?? om geven, geven om doen,doen.
omgeven, doen owi doen, kunnen njedè fonder overgang van de faak niep
beitaan.

Geven om geven van enkele faken Werd ruiling genoemt,dog de ande-
re drie fborten hebben geen byfondere naam in regten: daar in een diib-
beld verband is, dat voldaan moet wérden^ \'t geen bedongen en toege-
feid is, of het geen gegeven is, weder gegeven moet werden , fo daar
op door verfuimof nalatigheid niet volgt het geeri belooft is : gelijk in^
alle andere handelingen het gene tegens regt, om een oneerlijke faak,
uitvrefe of dwang, ionder fchuld,ofte over werd gegeven, wederom
mag geëifcht werden.

. SchrtfUijke overkomft is de welke alleen door het fchrift werd bekrag-

° tigd door Schepenen kenniflen, verband Brieven door Notaris en Ge-
tuigen , ook door enkele Handfchritt by den Toefegger geteikent,daar
door den felven kragdijk werd verbonden : Sonder dat hy tegens defel-
ve, als met volle bev^rijs daar van aanllonds kan blijken, mag werden ge-
hoort,. anders werd hy uit fijn Hand-fchriftby voor-oordeel verwefen»

Gewille—

-ocr page 37-

Gewtlïekeurde verhintenis^h de welke tuficlien twe .perfonen ten weder- XVÏ.
fijden ter goeder trouwen gefchied, fonder dat daar toe iaaks overgang,
ofte fchrift tot het beikan van defelve van noden is. als zijn Koop,
Huyr, Maatfchap of Gemeenfchap, Trouw-belohen en Laft-geving.

Koop beflaat uitwederfijdfe toeftantvande verkofteengekoftefaakXVIÏ.
om fekeren prijs en Koop-fchat, maar werd het verkoftegoed den Ko-
per niet eigen voor dat de Koop-penningen zijn betaalt, alwaart datter
levering op gevolgd was, ten waar de Koop op dag gefchied v/as, en
den Verkoper het credijt van den Koper gevo gd had, met hem tijd
van betaling te geven : (onder het welk hy eigenaar van het goed blijft,
tot dat de penningen fijn betaalt, al was het in een derde hand geko-
men , daar het den Verkoper t\'allen tijden mag vervolgen, dog is het
felve vervolg-regt in verfcheide tijden binnen fekere tijd bepaalt.

Kooys gevolg is voile en vrye levering by overgift, of opdragt van XVIII.
het yerkofte, daar onder verftaanwerdw^«\'«^ van alle namaningfon-
derling op onroerende goederen, daarvoor veeltijds borg bedongen
werd 3 en op fommige plaatfen den Verkoper ook fonder beding gehou-
den is, dat men Waarborg noemt: En fo hy des onmagtig is, wer d het
goed by decreet gelevert, en by preferentie van alle laften gefuiverd.

Indien het verkofte enig heimelijk gebrek heeft, dalarom het den
Koper foude gelaten hebben indien hy\'t gewetenhad, mag het den
Koper wraken.

Onder den vollen eigendom behoort ook de juifte levering van het
uitgedrukte gewigt en maat, ten waar het goed by den hoop fonder
maat verkoft was, welke C/^^ji^e in verkofte Landen dieby deMergen
of fes hondert Rijnlantfe roeden verkoft werden , benevens het uit-
«Irukken van fekere maat gefteld, met defe woorden: dog by den hoopfon-
^r maat, ^c. geen weder plaats heeft als tot vijftig roeden, in kleine

^^Wcen van minder gedeelte na het aandeel.

ï^oop bekoord naaßin? het fy datdefelvejiitbeding,of ftil- XlA.
voorkomt.

«Pr-ocr page 38-

Hoedanig regt ook hebben de Schuldenaars by verkopinge van de in-
fchuld, tot haren laften, om een minder fom als iy fchulaig zijn, gedaan.

XX. Wyders mogen alle bedingen in koop beftaan die eerlijk en by de
Wetten onverboden zijn; maar was yemandover de helft bedrogen,
foude daar van herftellinge mogen verfoeken, ol was de koop in een
dronken gelag gefchied, mag ten platten Lande de Koop binnen 24.
uyren daar afgegaan werden.

XXI. Huyr is een wederfijdfe onderhandeling daar by het gebruik van een
faak, of dienft van enig werk, of doen voor een fekeren penning, werd
toegefeid.

Het gebruik van faken beftaat meeft in Woon-huifen en Landen,
die voor enige jaren werden verhuyrt, welken tij duit zijnde, ook de
de Huyr uit is.

XXII. Huyr van werk ofdienftbeftaat in het werk of dienft van Menfchen,
of van Beeften, voor feker gewin aangenomen.

XXIIL Maatjchap is overkomfte van gemeenfchap van goed of dienft met
meining om winft daar mede te doen , het fy van alle goed, of van
feker goed in het byfonder, ook wel van fekere handehngenKoop-
manfchap, het fy uitdrukkelijk offtilwijgend. Gelijk als by het Hu-
welijken fonder Huwelijxe Voorwaarden, daar door ftilwijgend tuf-
fchen Man en Vrouw alle Goederen gemeen werden, fonder onder-
Icheid, fo wei in het twede of verder, als in het eerfte Huwelijk, ook
in fchulden voor \'t aangaan van het Huwelijk gemaakt, fo die ftaande
\'t felve Huwelijk werden gevordert. Uitbefondert Leenroerige enfidei
^ommißa]re, dat is, verbonde goederen, die in geen gemeenfchap komen;

De winft of verlies werd genoten cn gedragen na aandeel van het
geenyemand in de gemeenfchap heeft, of anders voor fodanig deel als
by het beding is uitgedrukt.

De gemeenfchap houd op met deinbedongentijdofandersmetde
dood van den deel.genoot,fo ook tuflchen Man enVrouw by het fchey-
den van\'t Huwelijk.

XXIV HtiweliikCe Foorwaarden, zijn bedingen voor banden van Huwelijk,
daar by men van de Land-gemene gemeenfchap tuflchenMan enVrouw
fo veel afgaat als men wil: \'twelk feer nau genomen werd, fo dat in
het geen daar in de gemeenfchap niet uitdrukkelijk is uitgefloten, ver-
ftaan werd de gemeenfchap plaats te hebben: So dat de gemeenfchap
van goed uitgefloten zijnde, evenwel blijft gemeenfchap van winft en
ftaande Huw elijk te vervallen, daar in de Vrouwen een Voor-regt heb-
l?en, dat fy haar vrye Keur bedingen mogen, of fy de gemeenfchap van

winft

-ocr page 39-

winft of verlies by \'tfcheiden van\'t Huwelijk verkiefen willen , dun
niet, dog gemeenfchap van goed, winft en verlies uitgefloten zijnde,
bly ven de Vrouwen verbonden voor de helft van de Ichulden tot on-
derhoud van de Huishouding gemaakt.

By Voorwaarden mag men io veel tot voordeel bedingen als men
wil, behalven in het twede Huwelijk daar Voor-kinderen zijn jin wel-
ken geval men niet meer by overkomft, uitterfte wil, of anderfints
mag genieten als een het minfte Kints gedeelte. Voorwaarden die
kragt van uitterfte wil hebben, moeten ook gelijk als uitterfte willen
verleden werden, en kunnen niet als by uitterfte wil met beiderbe-
wilging en volherding ten einde toe , gebroken werden,

Trouw-belofcen, zijn een onderlinge toefegging van een toekomend XXV.
Huwelijk, van fodane kragt, dat den Onwillige van beide tot het vol-
trekken van die kan werden gedwongen. Ten waar by wettelijke reden
van berouw en vernietiging had, ter befcheidenheid van den Regter,
of dat een Minderjarige die fig felve niet kragtelijk verbinden kan, hem
met fijn Minderjarigheid wilde behelpen.

Onder de wettelijke reden in de Minderjarige, werden gehou-
den , de gehoorfaamheid aan de weigerende Ouders, fonder kennis en
in weerwil van de welke de beloften waren aangegaan. 11. Onmagt
van fijn fchulden te kunnen betalen, die aan een Dogter een groote fom
ten Huwelijk belooft had. III. Verloop met een derde hangende de
beloften. IV. Onbequaamheid tot voorteeling. V. Komen defelve tc
vervallen door verjaringe van twe Jaren verloop, nadat een Jongman
behoorlijk aangemaant zijnde, in gebreke is gebleven fijn belofte te
voldoen.

Lafl.geving, is volmagt, daar by yemand eenige laft omyets voor een XXVI.
^deruit te voeren ,voor niet aan neemt. Is algemeen van alle faken, oi
b^r -ocr page 40-

Ajfignatie, is een enkele ovenvijfinge, op des Schuldenaars Schulde-
naar.

XXVIII. Verbintenis by overkomfl: gelijk, gefchied by onderwind van eens
anders faken, het welk yemand iHlfwijgende verbmd in defelve faken
te doen , al wat in redelijkheid daar toe vereifcht werd.

XXIX. Daar onder mede gerekent werd gemeenfchaps deyling, uit gelij-
kenis van maatfchap , Erffcheidinge van mede Ervenis , oFt\'lameii-
belending, anders grond-fchaarding.

Gemeenfchaaps deyling, ofErffcheiding van mede Ervenis, gefchied
by ftukken, of delen, in \'t gunt by Hukken deylbaar is. Anders by ver-
hoging en aan de meeftbiedende, of by Helling te geef of neem, daar
in den oudften delen fteld, en dejongfte kieft.

Grendfchaarding gefchied in de lengte van de Zee-kant , of de Rivier
af te beginnen.

XXX.-ocr page 41-

m de wil voor de daad werd aangenomen, en daar aan fcliuldig\'wer-
den gehouden die van het verraad wetende \'t felve niet hebben on--
dekt. Daar van de gemene ilraf is het Swaard , ten waar de omftandig-
heid de faak verfwaarde, tot Vierendelen , Rabraken, Branden, Wor-
gen : of verminderde in Geeflelen, Brand-merken, Bannen, 6cc.

Minder foort is Kerk-roof^ die met den hals geftraft werd, en Land
diefie in de Gemene lands, Stad of Arme Bcurfe begaan , by die ge-
ne die defelve was toevertrouwt, Knevelery en af-perfing van Schat-
ting , buyten laft en boven \'t geen daar op de luiden fi)n gefield, Corrup-
tie en omkoop in regt en geregtigheid, en diergelijke, de welke met
gemene Lijfftraf, Bannen, verbeurte van Ampten en Bedieningen, en-ocr page 42-

Ommaagding, de Welke met de Dogter te trouwen, of anderfints met
geld ter befcheidenheid gebeterd werd. Overfpdcn onteering van eens
anders Egt-genoot, dat met eerloosheid en verbeurte van alle Amp-
ten en bedieningen boven een geld-boete beregt werd, boven vergoe-
ding , van de Befchadigde tegen den Overfpeler, tot fcheiding van het
Huwelijk, of andere vergoeding

Bloed-fchande, is, vermenging van t we perfonen die om te na Maag-
fchap niet trouwen mogen , dat volgens het gevoelen van fommige
fwaarder als Overfpel moet geftraft werden.

Sodomie, is verkeerde en onmenfchelijke vermenging, het welk fwaar
geftrafc werd.

XXXVIII» Misdaad tegens of in het goed is Diefte, dat is, een heimelijke en be-
driegelijke aanhouding van eens anders goed. Andere enkele diefte, de
welke voor de eerfte reis met Geeflelen en Bannen, voor de twede maai
met Geeflelen, Bannen en Brand-merken, en ten derde maal verdub-
beld , met de Galg beregt werd. Andere met geweld vermengd, als
Roof, Huis-braak, Koey, Paard en Schape Diefte, de welke ten eer-
ft:en metter dood geftraft werd
XXXXI. Verbintenis uit faakgelijk, als misdaad, komt voor door het doen van
de gene diewy in onfe magt of dienft hebben, of door fchade die een
ander uit en door ons goed komt te lijden, tot vergoeding van de fcha-
de , maar niet tot flraf. Hoedanig gehouden is den Huis-heer , uit
wiens Huis yets werd geworpen of genoten dat yemand fchade doet,
een Schipper of Herbergier, voorde fchade, die de luiden aanhaar
aangenomen goed, komen te lijden, een Eigenaar voor de fchade by
fijn Beeften yemand aangedaan, en diergelijken.

Alle Verbintenis vergaat en eindigt door voldoening van de fchuld,
het fy dele)ve gefchied by betaling^ oïCompenfatie^ dat is, wederfijdfe
vergelijkingevanhetgeen den Schuld-eiflcher daar tegen fchuldigis.
Item door quijtfchelding , verjaring, en fchiild-vernien\'ing.

Yemand de welke vreeft overvallen te werden van fijn Schuld-eif^
fchers, heeft defe behulp-middelen daar uit hy boven vermogen niet en
kan geperft werden, als Boedel-ocr page 43-

Die in de onderhandelinggroflijkmisleid en bedrogen werd, magXLIt
daar tegen binnen vier jaren herßeüinge verfoeken, de welke hem van
de Hooge-Overheid verleent werd met committimus^ dat is, op nader on-
derfoek van den dagelijkfen Regter.-ocr page 44-

ÏV. Andere zijn die de faak voorde AanleggersenVerweerdersbedie-
nen,als zijn Advocaten, Procnreurs, Deur\'waarders, en Geregts-boden..

Advocaten of Regts voorfpraken zijn, die eens anders pleit-iaken vol-
gens het gene Regt is, by monde, of by gefchrift beweren, en daar toe
na gedaan onderfoek bequaam geoordeeld zijn.

Dele hebben tot haren dienft een Procureur of Taalman , die het
dingtaal houd, en de voortgang van de faak in al de delen van \'t geding
■waarneemt. De welke in de Steden en ten platten Lande,tot feker ge-
tal toe werden aangenomen, en aldaar ook de bewering van de gehele
faak waar nemen, als in faken van gewigt, daar in fy een Advo-ocr page 45-

Uit de-ocr page 46-

ten de perßon, mag een yder fijn goed vervolgen daar Iiy het vind, en
moet een Veriïoper de verkofte faak tegèns allen aantaal vryen en wa-
ren voor dien Regter daar denKopergemoeit werd, gelijk ook de la-
ken rakende befit van erffeni?, maken en leveren van Staar eninventansy
Voogdy en bewind , geflegt werden ter plaatfe daar het iferf-huisis
gevallen, of het bewind gedaan is.

Daaronder behoren faken van Gemeen-lands Middelenjdeweikeme-
de fonder aanfehouw van perfonen voor een byfonderen Regter beflegt
werden. So ook plagten de Geeftelijkefaken, by ons verwurpen en
tot de gemene Vierfchaar gebragt te werden: Item\'Leen-roerige faken
die mede een byfonderen Regter, en Regts-gebied hebben-

XI.-ocr page 47-

ede default werden afgedaan. Daar tegens den Gebrekigen intijds
werd toegelaten fijn verfchoning van ongelegentheid te doen.

Den Gedaagde ten dage dienende verfchijnende, moet den Eyffcher XV.
tesens hem ey fch doen, daar in fekere manier van inftelling gebruy ke-
hjk, gevolgd werd, of werd by cofnvaruit van de faak verlleken, en den
Gedaagde ontflagen.

Tegens den eyfch van den Aanlegger mag den Gedaagde ultftel en XVI.
\'dag van beraad verfoeken,ten waar in al te kleyne faken, die ftaande rolle
moeten werden afgedaan : welke uitftel en tijd van beraad op elk ter-
mijn vergund werd, daar by yets nieuws werd ingbrap?t.

Voor het antwoord van den Gedaagde moet hy wel letten of hy geenXVïf.
verfet of exceptie, tot afwijking van den Regter, tot verder uitllel, of
vernietiging van de faak heeft hy te brengen. Daarvan de uitfteliing en
vernietigende exceptien te geltjk en benevens het antwoord moeten
voorgewend werden. Dog de afwijkende moeten voor het antwoord
ingebragt werden, en is een Regel dat onder de afwijkende en vernie-
tigende driederhandc foorten zijn, daarby den voortgang van de faak
werd gefchorft, en daar op alvorens Regt gedaan moet werden: na-
mtnxXiyk Renvoy, dat is, overwijfingaan den dagelijkfen Regter j litis-
pendentie, dat is, dat de faak voor een anderen Regter bank- vafi; is, cn
litisfinita, dat is, dat dc faak by voorgaande afgedaan. Alle ander verfet
kan den voortgang van de fiak niet fchorfen maar werd te gelijk met
het antwoord voorgefteld.

So den Gedaagde in tegendeel mede yet van den Eyflcher te eyflchen XVIIL
heeft, mag hy voor het antwoord reconventie, dat is, weder aantaal doen,
en voorts antwoordende op den eifch van den Aanlegger,gaan beyde de^-
felve faken te gelijk voort. Anders fo het na het antwoord werd inge-
^i\'agt, kan het den voortgang van de eerft aangeleyde faak niet fluy ten.
r^r^ Gedaagde antwoordende,werd de faak voort by eyfch,antwoord, XIX,
fcheJf-ocr page 48-

Daar onder ook aangenomen werden oude Leggers, een getekent
handfchrift tegen den Schrijver, Koop-luydenRegifters met Ede ge-
iteriit in faken de Koopmanlchap betreffende, Makelaars aanteikeiiin-
gen, Kerf-ilokken, Schrift aan de W and.

Bewijs bj Getuygen beilaat inde verklaring van twe of meer geloof-
waardige Getuygen van haar fekere kennis en wetenfchap, met Ede
bevefligd.

• XXr* Buyten Getuygen kan ook bewijs gedaan werden, hyconfejpe enbe-
wefen beiicntenis van den Schuld-pligtige, voor \'t Geregt of buyten
regt ia tegenwoordigheid van denTegendinger met volkomen kennis
gefchied.

Daar toe mede behoord deoculaire infpeBie^ en aanwijfing, op de
plaats en grond, in faken daar over erf-fcheidinge en grond-fchaar-
ding gedongen werd.

XXIL-ocr page 49-

^ppel en Hoger beroep moet binnen de tien dagen naar het wijfen XXV,
van het vonnis aanoetekent, en binnen de twintig dagen daar na ver-
volgt werden,welken tijd verlopen zijnde,ligtelijk werd verfchoont,en
den Verfoeker daar tegens herfteld.

Andere is ^ppel met de CUufuh van inhibitie, dat is, verbod van fchor-
fing van de uitwinning, andere Reformatie, dat is, enkeleherfmning,.
daar toe geen fchorfing van noden is. Daar onder ook behoort reduBte,
dat is. Hoger beroep van een uitfpraak Arbiters enKeur-regters,
gefchied met trappen van de Steden en Dorpen tot het Hof, ten waar
de Dorpen eerft hetfeggen van Welboren-Mannen wilden horen,
daar fy onder behoren, en van het Hof, tot den Hogen Raad, en van
daar in Revifie.

Van alle Vonniflen mag hoger beroepen werden , uitbefonderd van
Provißen cn voor-oordelen , die ten definitive, dat is, by eynd-oordeel
kunnen werden herfteld. Van geen liifftraflijke faken op de bekentenis
van den Scbuldpligtigen gewefen. Van geen faken iu manier van Cor-
reüie en Vaderlijke kaftijding by Politijque Overheid gewefen. Van
geenPagters ofGemeen-lands laken,, van geen faken uit de Steden
beneden de vijftig, en Dorpen beneden de twintig guldens. Daar in
Gemeenlands faken, en tegen de Vonniflen van de grote Steden ter
fomme van :^oo.guld. van de andere befloten Steden tot i yo. op de Dor-
pen van Baljuw en Mannen tot 60. en van Schepenen tot 40. gulden,
en van het Hof tot 8qo. guld. geen inhibitie, dat is verbod van uitwin-
ning werd verleend.

Alle Vonniflen daar van binnens tijds niet Hoger en werd beroepen. XXVL
mogen binnen \'sjaars of anders by nieuwe letteren van executie loi de
dertig jaren toe ter uitwinning geleid werden by fommatie, renovatie, en
^f^tvtjfinge van goederen te 24. uyren,of by weigering of gebrek van dien
de-ocr page 50-

XXVII De aanklagt van de mifdaden Wérd by dc Baijuwen in de naam van de
Hoge Overheid aangeleid en uitgevoerd. By gevangenis, ib den Mis-
dader te vinden is, io niet, by openbare inroeping, een, twe j drie ,ea
vierde werf, ter fchuld en fb\'afïe.

So de Befchuldigde in hegtenis is, of in geroepen te voorfchijn
komt, werd om de Misdaad, ordinarie, dat is, op de gemene manier
van aanleggen, of exiraordinarie, op de bekentenis van den Beichul-
digde regt gevorderd fo men daar toe kan komen, dat van fodanige
kragt is, dat hy van het vonnis niet hoger beroepen mag.

XXVIII.-ocr page 51-

andere tot onderhoud van Sluifen, Dijken, Molens, Bruggen, See.
om geflagen, werden by panding op dubbel gewin, en daar op gevolg-
de ichatting ingevorderd na Dijkregt, daar tegen wederom indien
te onregt ofte hoog gepand werd, mits ondertufichen voldoendejpand-
kering mag werden gedaan.

_ Het onderhoud van gemene Wegen, Kaden, Dammen, Wate- XXXI.
ringen, en Sloten, werden jaarlijks met een 6Vöe«/enfijn Kroos-hcim-
raden, of Polder-meeflerèn, by eerfle, twede, derde fchouw, en
eintlijke befleding op fekere boete beregt, hetwelk mede op dubbel
gewin by den Schout werd uitgeleid, en by panding als voren
werden uitgewonnen. En is\'t d^at het werk ongeheerd gebleven is, of
anderfintsonfeker is wie het maken moer, werd het verfchil by Zc-
ventuyg, datfijn feven van de naaftgelanden, daar over wetlijk geroe-
pen, beflegt.

De gemene laken, na dat die over en weder met haar gewoonlijke
dingtalen, voldient fijn, en in regten geconcludeert is, werden die fo
in regten beftaan mondeling bepleyt indien daar vande planoen fon-
der verder onderfoek kan werden geoordeelt, anders indien nader on-
derfoek van noden is, werden defelve belchrevenbyMemorien en Ad-
vertifTementen van Regten^ maar de faken die in feyten beftaan, wer-
den befchreven by eyfch, antwoord, repljq^ endupljq. en indien dat-
ter getuygen moeten werden gehoord by Reprochen en Salvatien^
En in Materie van Rekening fchrijft men by debat. Contra debat,
Solutien en Superfolutien.

Het Regts-gebied over het Jagt-bedrijf werd geoefïent by den XXXII
Hout-vefter en Meefter-knapen toe drie in getal, twe maal desjaars,
in Mey en in Oótober, by kort regt fonder trein van procederen, wij-

—-ocr page 52-

A F E L

E N

BLADWYSE

DER

D E E L E N.

Het I. B o E K.

Ded. Fan Regt y en defelfs werking, en onderfcheid.
Van den Oorfpronkjvan het Regt van V Lands Overheden in Land-

jland fa\\en y van Regters en Regthanken,.
Van Wetten.

Van de-magt der Overheden in\'\'tgeven der Wetten.
Van den jland en onderfcheid der Perfoonen.
Van Mannen en Vrouwen , en der felver regtlijk onderfcheid.
Van Maagfchap ofverwandfchap,van wettig en onwettiggeboornen.^z
Van Maagtaai.-ocr page 53-

IV., Van V hefbomen van ejgendom do or natrehjn aan was.-ocr page 54-

X V. Vitn het verßerfm den grond van het Aasdoms en Schependoms-regt

in t gemeen.-ocr page 55-

XXXIII.

Van Hoogfie Magtfchending, als Primen moord, Vdshejd, Kerh^-
roof, gemaakte Diene, C^\'c.-ocr page 56-

Van bewijs hujten getuigen, by conjejfie \'Cn oculair e infpeBie^ 60 5
Van halve preuven by prdfumptie en eed fweren.-ocr page 57-

-ocr page 58-

\'m

f ■

-ocr page 59-

[i/^titti-)-ocr page 60-

Pag. I,

ROOMS

HOLLANDS REGT.

HET EERSTE BOEK.

HET I. DEEL.
Van Regt, en deflelfs werking en onderfcheit.

9- \'Burger regt

10.-ocr page 61-

2-ocr page 62-

I. Deel. Van den Oorfprong van het Regtj -ocr page 63-

Rooms-Hollands-Regt.
HET \'II. Deel.

LBoek.

Van den oorfpronk van \'t Regt, van \'t Lands Overheden, in
Lands-fl-ands-faken, vanRegters, enRegt-banken.

ï. Met B^omfe -ocr page 64-

nde gekroont, en beveftigt, by die gele-

o O _____^ Jat de Hollanders voorts-aan het Roomlê

regt fouden gebruyken. Daar by komt dat den felven in het Graaffchap
van Holland met groter eeren ingehaalt, en ontfangen zijnde, in
■J. ^^\'^\'venhage een Vorfthjk-huys heeft doen bouwen, daar men over
JWaarwigtige faken van het Land, vergadering foude hoMdtn.tefie
Joan.Be^. in OtthonJII. Epifiop. XXXVI.-ocr page 65-

6-ocr page 66-

lï.Deel: Fan den Oor/pronk van het Regtj-ocr page 67-

S Rooms-Hollands-Regt. I. Boek.

gien, Wi L H E L M, als eerfte en voornaamfte Voorftander van onfè
Nederlandfè Vrylieit. Al het welk geen kleyne verandering in het be-
ftier en in den Staat van defe Landen heeft veroorfaakt.

ï o Dewijl dan by de feven FerenigdeBond^mten^-soiXi^t^^^ri was gemeen-
fchap van Oorlog, van Vrede, van Uitheemfe Bond-genootfchap, en
van vele andere iaken: fo hadden de felve fomwijlen een by-een-komft,
om ten gemenen beften te beraadflagen, daar toe elk fijn Gemagtigdc
gewoon was te fenden: en wierd dit genaamt, Be Vergadering vm dc
Generale Staten,

11-ocr page 68-

11. Deel: Van den Oor/pronk van het RegtJ-ocr page 69-

Rooms-Hol l an ds-Regt.-ocr page 70-

ïi. Deel, VmdenOorJpronk\'vanhetRcgti-ocr page 71-

12-ocr page 72-

II. Deel, Van dm Oorfprong van het Regt^ -ocr page 73-

Room s-H o l l a n d s-R e g t. I. Bcek.

. de welke alle Criminele en lijfllraflijke faken werden berigt, daar den
Baljuw, als gefeit is, het Hooft van is, en op welkers aanklagt Regt
gelcliied van den Hoogflen, dat is, uit den naam van de HogeOverhejt:.
. voor de welke ook de gewijiden van de Schepenen in Civile, en geme-
ne faken, by hoger beroep, tot herfinning, of die wel, of qualijk gewe-
fen zyn, gebragt mogen werden. Dog by wie, en wanneer die elk in
den iijne zijn ingeftelt, is onfeker.

In Rijnland houdmen voor een gemeen gevoelen, dat de eerfte inftel-
\\mg^2xiés.Wel\'gehoren Mannen in den jare 1295. by Graaf Floris
de V. van dien naam, foude gefchied zyn, welkers Vierfchaer van ouds
verdeeld is geweeft, \'m Criminele, of Civile faken, die affonderlijk en by
byfondere Mannen wierd bedient : in Criminele {-AKen met dertien,
en in CivileÜkzw met feven mannen: tot dat op der felver te ken-
nen geven, en klagte, weynig tijd voor AtTrouhles, aan die van de
Finantie , doen ter tijd tot BruJJel, gedaan , den Baljuw vergunt is : dat
hy de fuflitie foude mogen admimflreeren, met dertien geeligeerdé en goede
Aiannen,fo ^»Crimineel als in V Civijl,f^pwOT. Welke vereniging by an-

Vierfchaar oefenden, by de Staten van Holland op den 15. Martii 1-ocr page 74-

II. Deel. p^andenOorfpronk vanhet Regt,-ocr page 75-

af-fterven van de twe onverwinlijke hoofden FredriK en Wil-
helm, Princen van Oranjen, enige verandering veroorfaakt, daar by
het gefag van de Overheden, elk in h et fijn, vry herfielt, vergrotet en
aangewaflèn is. ^itdeHerfielde L€euw\\znL.Akz.€ma.

3 Alfo zijn by verfcheyde Refolutien in de Provinciale Vergadering in den
Jare 155-0. en i^^i. in den Hage op de ^me gehou4en, aan de
verfcheyde waardigheden, bedieningen en uitvoerin-

f en, toegekomen en aangewalTen : byfonderlijk in faken betreffende
en Godsdienfi, de Unie, en V Krijgs-volkj, in \'t geven van de Patenten en
verandering der Garnifoenen. Siet L. Aitzjma hier voor en Hift.op V Jaar
16^1.en

Aan de Staten van Holland was ontrent dien tijdt,en daar n�ar door
vervallen het vergeven van alle Ampten en Voor-regten die te voren
van tijd tot tijd aan de Gouverneurs en Stadhouders van de felve Provintie
waren opgedragen en gekten.

Aan de Steden was met de dood van Prins W i l h e m de II. die
in \'t laatft van het Jaar 1650. overleefde by OZ/tö; van de welgemelte
Heeren Statefi^Ytrgmit hare eygene Overheeren te ftellejnjen te kiefen,in
fulker voegen als defelve O^riJ^^«, die van fommige Steden wat ver-

\'iir^

ï6

I. Boek.

Ro oms-Hol l ands-Regt.

fchillen,en van de fommige over-een-komen,mede brengen: in plaetfe
dat de felve van te voren voorflelling deden van een dubbel getal, en
daar uit by den Stadhouder in der tijd de helft gekoren wierd. Dog met
het herflellen van het Stadhouderfchap op den tegenwoordigen Prins
WiLHEM de III. op den 3. Julii 1672. in gelijke waardigheden
als fijn Voorouderen Princen van Oranjen \'t felve hadden bedient, op-
gedragen zijnde, fijn alle defelve 06i:royenby af-ftand van defelve ver-
nietigt, en wederom komen te vervallen, fo dat al het felve beneffens
de verkiêfing van Burgermeefteren en Schepenen in de Steden na luyd
hareroudehandveflen, v^edtxQm-^^xa den Stadhouder is komente ver-
vallen.

He\'

-ocr page 76-

III. Deel.-ocr page 77-

i8 ÏIooms-Hollands-Regt. IBoek.

Iii het verbieden : op dat het Regt, en de gejufte even-redenheit des
teruymerenonverhinderder uitflag krijge in kennis, en regt onder-
fcheid van goed en quaad. Hellende mede tot een grond-befluit, dat al
wat niet by de Wetten als quaad is verboden, te doen, of uyt lijn eygen
aart, daar toe niet behoort, geoorlooft, en goed is.

In het firafen: tot uitwerking van de gebiedende, en vermijding van
de verbiedende Wet. Het zy dat het gene tegen de Wet gedaan is, in
\'t geheel vernietigt, en metter daad voor kragteloos wert gehouden-
/. 5 .CodJe legib.G-ocr page 78-

III. Deel-ocr page 79-

20-ocr page 80-

III. Deel.-ocr page 81-

21 Rooms-Hollands-Regt. I. Boek.

fodane lO^en by de Staten te laten geftaden. Gelijk ook fomige

hare magt om/Ce^r^« te makend uidanig is bepaalt: Mits hebbendé
aggreatie [dat is geftading) van die van de Rekening m Holland-, als is het
Frivilegie aan die van Wefop onder dusdanig mits vergunt.

De Voor-regten, of PrivUegien, daar mede ymand in \'t byfonder werd
begunftigt, werden vergunt by ai die gene, die en voor fo veel fy magt
hebben om Wetten te maken. Sulks dat een lager Regter, niet tegen-
ftaande hy felfs onder een hoger magt en Overhelt ftaat, aan yemand
enig byfonder of Voor-regt kan vergunen.\' So nogtans dat de Wetten
van de Hoge Overhelt gegeven, dar mede niet te kort gefch^eden,ofge-
krenkt werden, arg.l.ult.jf.de jarisdiB.

Defe zijn mede oEalgemeen, de welk het ganfche Land in \'t gemeen
aangaan, of byfonder, de w elk enige Landen, Steden, Dorpen, Verga-
deringen , Lichamen, fekere loorten van Menfchen, als Weduwen,
Wefen, -ocr page 82-

H î. Deel.-ocr page 83-

Room s-H o l l a n d s-R e g t.

H e t IV. D e e l.

de magt der Overheden in het geven der Wetten ^ verlenen
van brieven van Gratie, of gunft en herftelling.

I.Boek.

I I

I. Hoe V elerhanäeJoorten vin Stetten by ons.
z. Waar tn de magt en het gefagh dfr Overhe-
den voornamely\\ beßaat.
3. Privilegien, Foor regten, ef gratiën aan
yemand in het byfonder vergund, hoe te

verßaan, en -ocr page 84-

IV. Deel. Van de Magt der Overhedefij -ocr page 85-

26 R O O M S-H O L L A K D S-R E G T. I. Bock.

Welken aangaande op het/«^mWfw, en geftaden van de vergunde
brieven van quytfchelding, herftelling of guntft^, sls Cijnpardonnen, re
mijfien, aholitien, en diergelijke, daar in den Regter aan de welk de-
felve ten Interinemmt,-ocr page 86-

V. Deel.-ocr page 87-

28 Rooms-Hollands-Regt. I.Boekr.

fodanigj dattotvoorftantvan de aangeboren vryheid, de Slaven en
Lijf-eygenen, die van andere Wijken hier gebragt werden, fo haaft als
fy de Grenfen van onfe Landen genaken, metter daad, in weerwil van
hare Heren en Meefters^ voor vrye luyden verklaart werden, Chriftin.
w/, 4. decif 80. num feq. Gudeh de Jure Movif lib. i. cap. 4. Grot.
Inlejd. i.^.^.zJeel. \'Lj\'^. Not.Jur. Belg, lih.6. Hand-vefihy Graaf Flo-
ris aan die van Mmikendam gegeven in den Jare 1288.
ƒ De vrye perfonen werden, voor fb veel daar van in Regten te pafle
komt, verdeelt \'mMannen enVrouwen^ Bloed-verwanten oiFremden,
Wettig of on-Wettiggthoormn ^ Bedien of on-Edlen, Inboorlingen oïUjt-
landers , Geeßlijken oiWereldlfken. Geleerde ofon-GeleerdejJidondigen of
en-Mondigen,

H ET VI. DE EL.
Van Mannen en Vrouwen, en der felver regtelijk onderfcheid.

t. Onderfcheid tuffchen Man en Vrouw-ocr page 88-

VL Deel. Vari Mannen en Vrouwen, -ocr page 89-

go Rooms-Hóll an ds-Regt. I. Boek.

doen,nog enige goederen vervremden,dan door haar gekoren Voogds-
hand. Het welk, als t\'eniger maat ftrijdende tegen de aangeboren vry-
heid van ons Volk, door langheid van tijd in ongebruik gekomen is, en
daar van nog wel overgebleven is een gewoonte, dat een Vrouw tot
haarder fèkerheid, in het berigten van hare faken, een by-ftaanden en
gekooren Voogd verkieft, die men een-ocr page 90-

V.Deel.-ocr page 91-

Rooms-Hollands-Regt,
HET vil Deel.

I.Boek.

Van Maagfchap of Vervvantfchap, van Wettig en
Onwettig\'geboornen.

1,-ocr page 92-

vu Deel P\'anMäagßbapofPerwmtfchäf.-ocr page 93-

Rooms-Hollands-Regt. I.Boek.

toegeaaemt de Fette, aan die vrnMonihendam^g^tn op Vrouwe-
boodfchaps- dag, in den Jare 1288. \'t welk onder anderen inhoud i dat
Papenkinderen, of eniger luy den, die van genen Bgten-bedde gekomen zJjmgeen
oirkund dragen en pAllen in goeden Luyden Regten, en by den felven Graaf
Floris aan die van Kenmerland, gegeven tot Aalberts-berg des vrydags
na Half-vaften in \'t Jaar 1291. daar na verniewt by Hertog Willem den 3.
April 1417. inhoudende, I-ocr page 94-

VII. Deel. Van Maagfchap of Fer^andfchäp, -ocr page 95-

Rooms-Hollands-Rb g t.

Het Vin. Deel.
Van Maag-tal.

1.-ocr page 96-

VIII. Deel.-ocr page 97-

58 Rooms-Hollands-Regt. LBoek.

■Jieeft voort-gebragt, en van daar wederom zydling neder-dalen, tot de
gene van wiens Maagfchap gevraagt werd. d.l.io.^.g.f.degradih. en
alfo tellen, volgens den felven Regel, So veel voor-telingen tufchen my, en
die gene i vans wiens Maagfchap werd gevraagt, foo veel Leden. Of anders,
So veel Perfonen, fo veel Leden,uitbefonderteen y het zy dat men daar voor
aftrek, den gemene Stam, de weikin fig felven geen Lid, of Voort-te-
ling maakt, of dat men daar voor de eerfte perfoon, van wien men be-
gint te tellen, af-trekt, de welk mede van fig felven geen Lid, of
Voort-teling maakt, fo dat de twede Perfoon altoos het eerfte
Lid is.

Het welk is de jufte Maag-tal van de befchreve Regten, die men in
het tellen van de Leden der Maagfchap volgt, volgens de welk wy al-
hier tot nader onder-regting, een Voorbeeld hebben ingelijft, tel-
lende van het middel-punt , genomen voor die gene de welk het
vraagd, regt op-gaande, ofneder-gaande,en indekromme, ofzyd-
iijn, fchoins,of zydlings, op en neder-gaande door den gemenen Stam,
tot die gene van wiens Maagfchap gevraagt werd, tot in den feften
graad, volgens den Regel: So veel Perfonen, fo veel Leden, uitbefondert een.
Als by Voor-beeld, om te weten hoe na dat Broeders en Sufters -kinde-
ren , metten anderen in Maagfchap beftaan, fal men aldus tellen: Ik,
mijn Vader, mijn Groot-vader , ( daar v/y al uit gekomen zijn) mijn
Oom, mijn Ooms-kind, zijn vijf Perfonen, een afgetrokken , de welk
iiiet me telt, blijven vierl^erfonen, fo beftaan wy den anderen in het
vierde Lid. Of anders volgens den Regel, Hoe veel Foort-telingeri^fo veel
Leden, foude men aldus tellen: mijn Groot-vader (die ons al heeft
voortgebragt) heeft voortgeteelt, mijn Vader, en mijn Oom, die we-
derom voort-bragten Mijn, en mijn Neef, \'t welk zyn twe Voort-te-
lingen, fodan ook twe Leden, elke voort-teling voor een hd gere-
kent 5 ten waar het dubbelden aan beyde zijden wierd gerekent, de
welk dan mede vier voort-telingen en fulks vier leden foude maken, en
indat voorbeeld op een foude uytkomen. Dog dewijl de andere tellin-
.ge fekerder gaat, en by ons in alles gevolgt werd, hebben wy de felve
voor debevatlijkfte gehouden, en aller wegen gevolgt als ten genoe-
gen in alle Leden, fo in op-gaande, nedergaande, als zijd-lijn, tot\'in
-ocr page 98-

-ocr page 99-

Rooms-Hol l a nds-Regt.

Defe Maaktal verfchild daar in van de telling der Geeftlijken, da
defelve, ook in de zyd-lijn, alleen telt van de gemene Stam neder-
waarts, de eerfte af-komelingen van defelve, ineenen ry gerekent
voor het eerfte Lid, de twede voor het twede Lid, de derde voor het
derde Lid, volgens defen Regel, hoe verreJj beyde, daar fy gelijk^z,ijn, of
hoe verre de laagjiey daar fj. ongelijkjJjn) van dengemenen Stam zjjn, fo verre
x^ijnfy ook^van den anderen. Volgens welken Regel in gelijke Leden,
twe Broers-kinderen,en in ongelijke Leden,een Oom,met fijn Broers-
kind , den anderen beyde ten tweden Lede beftaan, met onderfcheid
van gelijke, of ongelijke Leden, Vid.cap.adfedem. igz.C^ cap.primo grx-
du 106.de welk volgens de befchreve Regten, ert
voorgaande Voorbeeld, eikanderen in den vierden, en derden Lede
beftaan. Daar uit dan dikmaals verwerring werd veroorfaakt in de op-
telHnge derMaagtal-leden, by Lieden die fulks niet wel kunnen on-
derfcheyden: Tot welken eynde, alfo\'t felve by ons niet is aangeno-
men, alleen diend defè ingelijfde fchets.

GelyKe Leden.-ocr page 100-

V n I. Deel.-ocr page 101-

ROOMS-Hollands-REGT.
Het IX. Deel.
Van Edele en Wei-geboorne.

Het regt onderfcheid der ferfonen,

Adel^ m Edelen, wat en wie.
Hoedanig ee bewijfen.
^\'Graven en Baronnen fpeel-kinderen
werden mede voor Edel-luyden ge-
houden.

4. Oorffrong van den Hollmdfen AdeL
f. Hertog wie en wat.
6. GraafOijk-graafPluym-graiif^Land\'
graaf, Mark-graaf? als-graaf\'Burg-
graaf wie en wat,
j.Waneer tot een ervelijken^aat gebragt^
8., Rjdders wat en wie.
^JiaronnenofBaander-heren^watmwie\',

IN het flot van het vijfde deel werd gefeid, dat alle perfonen defer
landen fijn vrye perfonen, het felve is te verftaan\', van de wrede fla-
verny der lijf-eygenen by de Romeinen, en als nog in der Onchriften
wereld bekent, by de welke de Heren regt van leven en dood over hare
li jf-eygene flaven hebben, maar wat aangaat de gemene dienftbaarheid
defelve is hier in defè geweften behoudens de natuyrlijke vryheid mede

4.2

den felven Staat was van perfonen, dewelk hj dtn Franken tn Saxen
daar wy onfen oorfprongvan hebben, Edlingi.^ Fnlingi, enZ-^J/Z ge-
noemt wierden, ddX is Edele, Vrye, oïWelgeboorne, en verlatene, of
dienfibare, als te fien by Joann. Pontan. Origin. Francicar. Ub. 6. cap, 1
by Paulus Math. Weehner. Fraé^, dferv. de Verbor. Signif, in verb. lafft,
en by Sententie van den Hove van Holland van den ^.Martj 15 5 2,in de fake
van Welgebore Mannen van Maafland Impetranten, en de Rent-
meefteren van Noord-holland en enige Huysduyden van den felven
ambagte uytdrukkelijk erkent werd. Sie mede Math. Van der Houve
in fijnHandvefi-Chron^khet%.boek^^t 18.deel.

Adel is een voordelige uitftekenheid en waardigheid, boven andere^
in Geflagt, ofin eygen daden, en werken. Edelezyn, dewelk foda-
nige waardigheid, boven andere Onedele, befitten, uit geboorte, of,
uit eyge verSenften.

Edele van geboorte zyn,de welke door wettig geboorte zyn voortge-
teelt^.

l.Boek.

I.-ocr page 102-

^ V au ai ouüe tijden daar voor zyn erkent geweeft, dat men voor
pewijs genoeg houd: als zyn die gene, de welk menvan ouds gewoon
isg^eeft, in fodanige waardigheid, ten Dagvaard ia de vergadering
«eieren Staten van den Lande te befchrijven.

Tot het bewijs van een Adelijk Geflagt, is genoeg dat yemand van
een Edelm^, uit een wettig Huwüjk is vooi\'t-gekomen, al waar het
uit een Onedele Vrouw , de welk door haar M^ veradelt Wepd. I
Cod.de digmt. maar van een Onedele, al waar het uit een Edele Vrouw
geboren, mag voor geen Edelman gehouden werden, l. ig.fde Stam
hofmn. want een Vrouw geen Adel geeft, of neemt aan of van haar
Kinderen, de welk geheel en ai volgt den ftaat, waardigheid en ge-
legendheid vai\\ haar Man. 1.1 o.infin^M SenatorikjuMJ. i g.f de Stat.
hom. Sie Tiraquel. de Nohilitate cap.iU.num.i 5 .zo. Orfe^jq.

C^r^z\'w en-ocr page 103-

R Q O M S- H O L L A N D S - R E G T. ï. Bock.

Baander-heren, waren namen van Officiers, maar geen erffelijke Heer-
lijkheden.

5 //wegwas een Overhooft over het Krijgsvolk, by den Prince ge-
koren, en in een feker Landfchap gefet. So blijkt by fekeren brief van
de oprigting van een Kloofter tot Lucerne ia Swuferlandvmdcnjiire
840. beginnend aldus: Ikß^f-g^\'^rd^enmijnbroeder Rupert, Hertog van
den t^ygsvolk^van Sivabe, onder KoninkJ^oujs,-ocr page 104-

IX. Deel Kan Edelen m Wd-géome.-ocr page 105-

Rooms-Holi, an£^s-Rbgt. IBoek.

^^ Oßder Bt-ocr page 106-

IX. Deel. Van Edelen en Wehgehoorne.-ocr page 107-

^-ocr page 108-

X. Deel. Van Inlanderi en UiiUnders, -ocr page 109-

^o-ocr page 110-

X, Deel. Van InUndtrsenüïüanders, -ocr page 111-

Rooms-Hollands-Regt.

\'tjaari2.66. By den fdven Graaf F/oris am die van I-ocr page 112-

XI. Deel. Van Geeßlijke en PFereïilijkCi-ocr page 113-

f^,-ocr page 114-

XI. Deel. Fan Geefll^ke en PFereltlijkey-ocr page 115-

Rooms-Hollands-Regt. I.Boek.

aan haar en fdllen mogen behouden^maar na het overlijden van defelve, op ivien
fodane goederen waren beßorven,defelve goeden füllen mosten overgeven,en la-
ten volgen den naaf en Wereltlijken erfgenaam , op den welkßn defelve goeden
behoren le fuccederen. Het vvelk als nog by ons werd onderhouden, felfs
in de Godshuyfen, daar arme en gebreldijke menfchen werden onder-
houden , de welk van hare huisgenoten, fo die by erfFenis, of anders
yets quamen te verkrijgen, niet verder, of anders yets quamen te genie-
ten, als een reedlijke vergoeding van het gene aan haar te koft is geleid.
So in fommige Steden uitdruldijk is gekeurt. Sie de Keuren van Leyden^
art. 91. Uitgenomen fodanige Godshuyfen, de welk fodanig regt in
\'t byfonder, by//^Ww)? vergund is. Hoedanig \\oox-xegt Katrijnen-
Gaßhuys binnen Leyden, by Hertog Aalbert van Beyer en, den 14. Augufti
1401 .vergund is, Bat diegene, de welhjn den felven Huyfe ont fangen werd,
o\'ntfangen werd met al ßjne goeden die hy beeft, en met al dat hem- opkomen
mag te beßerven, den felven Gaflhujfe te blyven. Ten waar dat hy alfo rijk

\'iuas, dat hy met Voorwaarden goeden buften hielde f daar foude die perfoon,
Jlïan, ofF/ijf, fijn-wille mede mogen doen.

Wat het Regts-gebied en Vierfchaar der Geeftlijken aangaat, ze-
dert den Gefuyverden Godsdienft, en dat met de Neerlandfche beroer-
ten alle Kloofters, en Pauflijke ordren in Holland zyn uitgeroeid,
en der felver goederen ten behoeven van het gemene Land Holland,X.tn
onderhoud vandeKerken, Arm huyfen, en Scholen, als andere geme-
ne faken, zyn aangeflagen, is het geheleGeeftlijkofKerklijkregt,
en Regts-gebied, en met een hare Vierfchaar komen te vervallen. En
hebben de Kerken-dienaren by ons geen byfonder voor-regt voor
Wereltlijke perfonen, nog ook enige byfondere Vierfchaar of Regts-
gebied behouden, als alleen in faken de Kerkelijke tugt betreffende,
onder hare Ledematen, de welk fy om opentlijk quaad, en ergerlijk
leven, de Kerkelijke tugt doen onderwerpen, ingevolg van hetz-
en volgende Artijkelen van de Kerk~ordning,haar by de Staten van Hol-
land in Mey i JS-ocr page 116-

XI. Deel. Van Geeßlijke en Wereltlijke^ -ocr page 117-

Rooms-Hollands-Regt. l.Boek,

aldus: Dat al de Studenten, en al diegene die tot de Vniverfitep behoren, fi
welin civile als criminele faken, ^tfy datfy aanleggers of verweerders fijn^
niet dan voor den ReEhor en Ajfejfeurs metten Burgermeefieren en twe Schepe-
nen der Stad Leyden, fullen te regt fiaan, h jy of defelve met Studenten of met
Burgeren gefchil mogten hebben. Waarvan hier na breder in het j. boek^
: deel, num.

Het XILDeel.

Van Meerderjarige en Minderjarige, Mondige en
Onmondige.

l. Minderjarige of Onmondige, wie en
hoe I-er te rekenen.

1.-ocr page 118-

^ 11. Deel. Vm Meerderjarige m Minder]artgéj -ocr page 119-

HET XIII Deel,

Van de magt der Ouderen over hare Kïnders.

I. De Vaderlijke magt^^waar in diehuy- S- ^-ocr page 120-

Xllï. Deel. Fän de magt dir Ouderen 3 -ocr page 121-

6z R.O O M s-\'H O L L A N D s-R EGT. L Bock.

ï^xircajin. Chriftin, voL 4. decif 185. mm. 7. -ocr page 122-

XIII. Deel. Fan de magt der Ouderen i -ocr page 123-

64-ocr page 124-

XIII. Deel. Van de magt der Oudren ^ -ocr page 125-

io8-ocr page 126-

XlII. Deel Van de magt der Ouderen, -ocr page 127-

éS-ocr page 128-

■

XIV.Deel.-ocr page 129-

M\'ijf, en gefegt-.defe twe fullen tot een Vlees zjjn^ verklarende het felf met de-
fe nadruk: geen Godt\'famen gevoegt heeft, en fchejde den Menfche niet,
daaruit de onfcheidbaarheidvolgt, So \'t felve gebod hyMofe werd
aangetekent, Genefi.verfz/!^. \'t welk door iVo^f/7, Japhet, Gomar.
en fo voort tot de jegenwoordige Europefche Volken is over-gebragt,
en onderhouden. So dat by de Chriilenen een doorgaande Wet is,
dat een Man maar een Wijf, en een Wijf maar een Man te gelijk in
Huwlijk mag hebben. Die anders doen werden daar over alsOver-
fpeeldersgeftraft. l.%o.%.ult.ff. ad l.Jul. deadult. Novell. cap. 10.
Sie Sande Hb. 5. tit. 9. deßn. 16. Menoch,^?^ Arbiträr.judic. cafu ^zo,num.
z. -ocr page 130-

XIV. Deel. Vm Trouw, oJ Huwlijk,-ocr page 131-

io8-ocr page 132-

XjlVDceL-ocr page 133-

Rooms-Hollands-Regt.-ocr page 134-

XIV. Deel. Van Trotiw, of Huwlek,-ocr page 135-

io8-ocr page 136-

XIV. Deel, Fan Trouw j of Huwlijk.-ocr page 137-

78 R.ooms-Hollands-Regt. XBoek,
van haar Ouders, of de langft-levende van dien, maar ook indien fy
geen Ouders hebben, van haar Voogden, ofnaaftevrundenj Politic,
Ordonantie, -van Zeiand ,art. 8. Provifionde ordre op Vftukyan Huwelijxe-
faken binnen Leyden , art, 3.

Het geen van het-laten en bewiUigen van de Ouders, in \'t Huwlijk
van hare Kinderen is gefey t, heeft me geen plaats in het twede Huwe-
lij k. Al-hoe wel den minderjarige Weduwen, ook door handligting,
haar eygen felfs magtig gemaakt zijnde, na de befchreve Regten, het
Huwlijken, fonder bewilliging van de Vader ongeoorloft fchijnd,
/, iS.deNupt. So ook in Vriefland is geoordeelt, volgens getuygnis
van Jan van den Sande lil. z. tit. i. deßn. 5. Het welk na den uitflag van
het Geeftlijk-Regt, verfl;aan werd allen uit eerbaarheid, fonder
noodfaak te gefchieden. ycffi«^/?^»? Glofl. Bartol. -ocr page 138-

XIV. Deel. Van Trouw, of Hnwhjk.-ocr page 139-

io8-ocr page 140-

XIV. Deel. Van Trouw, of Huwlijk.-ocr page 141-

io8-ocr page 142-

X, i V. Deel Van Trofi\'w j ef-ocr page 143-

84 Rooms-Hollands-Regt.-ocr page 144-

X V. Deel-ocr page 145-

86-ocr page 146-

XV.DeeU-ocr page 147-

88-ocr page 148-

XVI. Deel. Fmi F-ocr page 149-

Rooms-Hollands-Regt. LBoek.

nomen, ten zy die van de Overheid, na genomen kennis en onder-
fouk, daar toe zijn gemagtigt. Neoftad. y^pr. cur. decif. 0. circa
fin, ChxiiMn,ad leg. Mechlin.tit.i^.art.\'^.num. \\o. volum.-^. de-
cif 147. num.ó^,^. RebufF. ad conßit. reg. de fentent, provif. art. g.
Glojf,z. num. 3. uitgefondert alleen in\'t Land van Voorn : alwaar de
langft-levende Vader of Moeder Voogd blyft, voor yemand anders,
en daar Vader nog Moeder was, het outfte en naafte Manshooft van
des Vaders wegen, en alfo van den outften tot den naaften, altijd
den naaften van des Vaders wegen, voor des Moeders zijde, mids
jftellende borg, en by onbequaamheid , of onyermogenheid , in
het ftellen van den borg 5 en fekerheid voor den Wefen , den naaften
daar-aan-volgende, foo lang tot dat men yemand vind. Volgens
het74.^m;%/ van hzxeKeuren, hy Kaifar Karei in \'tjaar 1519. be-
veftigt.

Welke manier van doen, in het verkiefen van Voogden, by ons
ook wel meeft werd onderhouden, dog niet anders, als met geno-
men kennis, onderfouk , en verkiefing, blyvende altijds de magt
eakeWihy Magifiraat, om in\'t verkiefen van defelve, fonder aan-
fchouw van de naafte van den Bloede , te verkiefen fodanigeperlbnen,
als haar, tot meeften dienft en oirboir van de Wefen, goeddunken
mag.

By uiterfte-wil, werden over de perfonen van minderjarige Voog-
den gefteld, fowel by de Moeder, als by de Vader, contra l.z. jf.de
teßam. tutel. /. 40. f. de adminißrat. tutor. l. i. Cod. quando muiier.
en alwaart dat by de eerft-overlydende Voogden waren geftelt, fou
een langft-levende, daar na me Voogden mogen ftellen, met ge-
lijk regt. contra l. zj. ff. de teßam. tutel. -ocr page 150-

XVI. Deel. Van Voogdy en Voogden.

om redenen, by Wees-meefters voor-by gegaan, of een ander Voogd

nevens hen gefteld worden, ibid.an^ii.

De Tefiamemaire-V oogden, of een van hun, by overlijden, of ander-
fints ontbrekende, moeten terftond by die gene , die by \'t felve refta-
ment daar toe zijn gemagtigt, of anderfins by de Overheid, anderen m
plaats geftelt werden. 11. ƒ. de tefiam. tutel.
Het welk nogtans te verftaan is, fonder verder bemoeynis der Wees-
meefteren,in de Regering en bewind van derWees-kinderen perfonen,
of goederen: Als ftrijdig tegen den grond, en ey genfehap van de 7 efia-
mentaire-\'Voogdj. arg.-ocr page 151-

io8-ocr page 152-

XV ï. Deel. Van Voogdij en Voegden.-ocr page 153-

Rooms-Hollands-Regt. LBoek.

Die ofSchu]denaer,of Schuld-eyflcher van een Wees-kind is, mag
des felfs Voogd niet wefen, en mag daarom gewraakt werden. Novell,
rj^. ten waar hy by uiterfte-wille, na voorgaande kennis van de fchuld,
gefteldwas, na het gevoelen van de fommige: Sie Sande2.^.9,
defin.i. Weshalvenhy, voorde aanneming van de Voogdy, gehou-
den is het felve bekend te maken, of verheft fljn fchuld, fo hy Schuld-
eyflcher is. d. Novell, y^^ cap. 4. Sulx ook tegens een Voogd, die by uit-
terfte wil, met kennis van de fchuld, gefteld was, by het Hof van Hol-
land is geweien den 17, Februarii i ö\' 1 y, in de laak van Jan Piet er Maar-
tefc fo hy procedeerde Impetrant in cas d^ Appel, contre Pieter Bolle, Gedaag-
de. welke faak meer andere ftukken inhoud, daarom defelve waardig is
na te fien.

Indien de Voogden, of hare Erfgenamen, tot verantwoording van
hare uitgevoerde Voogdy , niet genougfaam vermogen bevonden
wierden, plagten de Overheden, die haar geftelt hadden, daar voor in
te moeten ftaan. §. uit. inftit. de fatisdat. tutor. cr tot. tit. de magiftrat. conv.
§. i. inftit. defatis dat. Tutorum. het Welk over-een komt met het geene
Itaat in fekere Handveft aan die van Zuid-Hollandtgtgcwen by Graaf Jan
van Henegouwen, des Sondags na S^ Bonifaas-dag 1505. onder ande-
mede-brengende : En waart fake dat den Voogd het goed van den Weeskin-
deren vervren^de, alshj tot fijn mondigen dage quam-y dat foude den Am-
hagts-Heer betalen, in wat Ambagt dat het verfturven waar : en die Am-^
hagts-He?r foude hem verhalen aan die Voogd, of hy konde. Sie de Co-
ftuymen vanZz^/^/i/ö/Z^^W, pag. 466. Maar alfo by ons het ftellen van
de Voogden, met volkomen kennis van faken, en ter goeder trou-
wen toe-gaat, alwaar\'t dat de Wefen daar eenige fwarigheid afhad-
den j werd by veel geoordeelt, dat het felf niet tot laften van de Magi-
firaten gebragt foude kunnen werden 5 ten waar dat daar enig quade
trouw, of bedrog was by gekomen. Gothof, -ocr page 154-

XVl. Deel Van Voogdy en Voogden-ocr page 155-

Rooms-Hollands-Regt. LBoeb

admmtftrat.mtpr. Montan. dé melis-ocr page 156-

XVI.Deel. Van Voogdy m Voogden.-ocr page 157-

R O O M S-H O L B A N D S-R EGT.-ocr page 158-

XIV. Deel. Vm Voogdy en Voogden.-ocr page 159-

io8-ocr page 160-

i ai

^Vl.DeeU VanVoogdj tnVoogdm.

Delende, of onbekende kften, en dat de loffing gefchiedende, tot
üe Kent-heffers keur ftaat, de loop en cours van de munt, die ten tijde
^an ae lofiing, drie Maanden te voren, of daar na is. Eindelijk dat de
«orgen gehouden zijn , als felf-fchuldige, elk in \'t geheel, en de
^ rouwen me verbonden zijn 5 fchoon datfy van het voor-regt Senatus^
yellejani, Ordinis, Divifioms, Gr Excujftonis, geen afftand hebben
S^daan. Het welke alles onder het woord van Wees-kamers-regt be-
grepen werd, fonder dat verder, of andere uitdrukking van noden is.
oie de Wees-keuren van Xej^^w, art,^z. en volgende, YünDelf,

By de Ordonnantie van de Wees-kamer tot Haarlem., art.is mede
gekeurt, dat Wees-kinderen penningen, by Wees-meefteren uitge-
itelt, gepr^fereert fullen werden vooralle andere fchulden, ten waar daar
ouder Brieven waren. En dat het Wees-boek vaa gelijke kragt fal we-
fen, alsSchepenebezegelde-Brieven, en gelijke magt hebben in de
goeden, die ten Wees-boek ftaan, fo lang als die niet gequeten, en af-
geloft waren. ^■A.^cOt, si f^j^u p /h

Gehjk regt hebben die van Wormer en Gifp verkregen, by OBroy van

rP-ocr page 161-

lóZ

OOMS

HOLLANDS-REGT.

HET TWEDE BOEK,

Het I. D E E L.

Van de geftalte der faken ^ en der felver
geregtlijk onderfcheid.

iih^

T. Saken wat.

4.-ocr page 162-

LDeel. ymdegefialtenisderjaken^-ocr page 163-

104-ocr page 164-

I-Deel. Fan de geftdtms der faken

kuntien gebragt werden, gelijk als by de Oude waren, de Heylig^n

Gode-toegewijde plaatfen, als Kerken, Graven der Doden, Stads V e-
ften, en diergelijke. j.jmB. §. i z, infi. eod. Novell. 76. i. No-v.
131. 7, er tot. tit. X. e^• in 6. de Ecclef. Confec. Het Welk by ons geen
plaats heeft, als de welke zedert den herftelden Gods-dienft, fo ver

^ar Van geweken zijn, dat wy de Kerken in haar felven geen eer toe

schikken. Calvin. Infiit. lik cap.zo.nun^. 30. Amef. Anti-belUrmm.

-ocr page 165-

io6 Ro O M S-H o L L A N D S-R EGT. ILBock.

en regt om averdelèlve Tollen, Gabellen, en andere ongelden te ftel-
len voor de Vremden, die by toelating defelve Stromen en Wateren
me gebruiken. Grot. Inleyd. lih.z. cap. num. i^. i6.z6. de jure belli
lib. 2. cap. ^.num.i/^. Dog alfo defelve van ouds de Graven van Holland

15 zijn gegund voor haar onderhoud, fo is van die tijd af het voornaamft
gebruik, en regt van dien , altijd aan de Graaflijkheid gebleven , waar
onder me deViflcherijen van de felve Wateren waren begrepen, de
welke nu nog niet by elk eenfecundum §, 2. inßit. de rer. divif mogen ge-
pleegt werden: maaralleen blyven ook aan de Graaflijkheid, of die
geen die by defelve duydlijk daar me werd begiftigt, of by verhuyring,
of anderfins toegelaten. Placaat den 10. April 1 55-0. den 8. Septemb.
15 jrz, den 15. April i ^^^.den 3 4. May 156^8. behalven dat het viflehen
met den Hengel-roede, elk een, en op alle plaatfen, fonder fchade van
een ander, vry ftaat. Sie Placaat den 13. April 1558. by de Staten van
Holland den -ocr page 166-

II, Deel. Vm eygendom j en H bekomen i)än dien, loy
gelijk als de Logt, de Zee, of alleenlijk met feier ojßgt: gelijk, die
Gingen welkers vervremding en verhandeling by het Regt en Wetten,
Waar van hier voor mm. 8. of by wille van den vorigen Eygenaar werd
^rboden, als zijnfide-commißaire, en verbonden goederen: Item, alle
yccitüH^e. goeden, Preuven en Praebenden, waar van hier na elk op

^yn ordre.

HET I L D e E L.
Van eygendom, en \'t bekomen van dien.

i\'Elgendom^wat,volle, of gehreklykct 2^Boe te bekomen.

ALle regt op enig goed beftaat, ofin eygendom, of befit-regt:
Eygendom is het regt daar uit yeders faak hem eygen toebe-
hoort. /. 17. ƒ. ad i. uiquiL 1,1.6ff.de Vfu icr habitat. Het zy dat hy de
felve befit, ohiiet, om dat ook den bloten eygendom fonder befit, en
het blote befit fonder eygendom beftaan kan. l. i^.ff.deacq.velamitt.
poßeff. Derhalven den eygendom onderfcheyden werd, in volle, ofge-

breeklijken eygendom.

^ollen eygendom is, als yemand beneffens het regt van eygendom,
ook het volkomen gebruik heeft.

Gebreeklßke, fo wanneer den eygendom hem wel toekomt, maar of
net gebruik een ander heeft. §. uk. inßk. de ufufruEi:. of immers yets ont-
breekt, waarom hy niet alles daar me kan doen wat hy begeert. i v

ijr deßrvkm. /. 5.§. 9.de oper. Nov. nunciat.
1 • T , eygendom is wederom of van enkele, of veel begrijpende, van
^ö^^^ljjke of onlighamelijke fallen, volgens onderfcheid hier yoien

Ujk door het bekomen: x. Met aanvaarding en onderwinding van yets
dat ongeeygend was.-ocr page 167-

io8-ocr page 168-

n I. Deel. FanU bekomen van ongeëygendgoedj -ocr page 169-

io8-ocr page 170-

nI.Deel. Van\'t bekomenVan ongeëjgendgoed, ó\'C, ïir

^erfcheid, gevangen werden, en die het felve vangt, werd daar van den
eygenaar. §. ix. in de rer. divif-ocr page 171-

io8-ocr page 172-

III. Deel. Van\'tkkomtnvanonge\'éygendgoéd,-ocr page 173-

io8-ocr page 174-

III. Deel FanUhekomenvanongeëygmdgoed3 óc. iï5
jnagt waren verlaten. So als Philips de II. als hy in den Jare i jB 7. dc
Landen, de welk byde eygenaarsom den over-val van Oorlog, en
^rote dierte, verlaten waren, yder des begerende aan te vaarden en tc
lehouwen, byopene brievendede aanbieden, defe Clmfuledi-xx by
vpegde, tot dat de koften en verbetering daar aan gedaan, by den vo\'
eygenaar foude mogen werden vergoed. Sie Zyp. notit. jur. Belg.
^^hre Emphjth. tnfin.

Enaangaande de Dijks laften in Zuid-hollanden Gelderland, is een
oud regt, dat niemand fijn Landen, om het onderhoud van des Dijks-
laftend^aar op geftelt, mag verlaten, fonder met een te verlaten al-
fijn verdere Landen, Huy fen, Renten, en andere goeden, onder den
felven Dijk-ring gelegen, welke laft daarop mag verhaald werden,
en fo die niet goed genoeg xijn, op fodanige andere Landen, en den
gehelen boefem, daar uit de felve dijk-pligtige Landen, van oads oit
uit 2,ijn gefproten en aangekomen 5 -ocr page 175-

ii6-ocr page 176-

IV. Deel. Van H bekomen van ejgendom3 -ocr page 177-

iiS Rooms-Hollands-Regt, IIBoek.

gedaan, en ten bevele van defelve, aan *t volle Co%z(? van den ^ow

\'vm HolUnd gebragt zijnde, is in den Jare me verftaan, dat de
Ambagts-Heren tot fodanige gorfen5 ruigten, en aanwaften, gereg-
tigt waren, mids verheffende hare Ambagten, en betalende de gereg-
ten daar toe ftaande.

Maar in de Landen die by de Graaflijkheid op fekere roe-talen uit-
gegeven werden, blijft het regt van aanwas aan de Graaflijkheid. L
ff. de acquir. rer, domin. Lx. ^.6, ff. de flun^mb, ten waar dat het Land op-
gedragen was tot de Revier toe ,of by den hoop, fonder jufte maat uit
te drukken, in welken geval den eygenaar me regt van aanwas heeft.
Grot. de jure belli lib. z. cap. 9 num. i

En door over-loop van Water, werd by ons voor verlaten, en aan
de Graaflijkheid vervallen gehouden, het Land, \'t welke door Ze, Rir
vieren, ofLand-gemene Wateren overvloeid zijnde, met de felve ge-
meen blijft leggen den tijd van tien Jarenjcn daar na wederom door het
flibber aanwaft, en tot Land werd.-ocr page 178-

V. Deel. Van nâ4Tck dooT faakS\'gêDÓlg,-ocr page 179-

io8-ocr page 180-

V1. Deel. P^dn V hémen der vruglen.-ocr page 181-

ïz% ROOMS-HOLLANDS-REGT.

En werden de felve gerekent voor de onkofben en verbetering die
daar aan gedaan zijn: maar waren de onkoften en verbeteringdie den
befitter aan het goed gedaan had, groter als de vrugten die hy had ge-
noten, fou hy de felve onkoften, ofverbeteringin\'t geheel mogen
wederom eyflchen, mids daar van afgetrokken, en daar me verrijkt
werdendc, fo veel als de genote vrugten, in \'t geheel, fo voor ais na be-
dragen /. 3 I. jf., de petit, hered.it. l. ^S.jf. de rei vindicat. l.ii.de Noxal.
aflion. Sie hier van breder Joan. van den Sande lib. 3. tit. 15. defin. 3 44.»
CrDD.ibialleg.

Maar yemand, die yets ter quader trouwen, en wel wetende dat hy
een ander Mans goed befit; kan daar geen baat uit trekken, nemo enim
ex fuo fidelere compendium habere debet, maar moet niet alleen het goed met
de geinote vrugten, maar ook felfs al het geen daar uit by den Eygenaar
getrokken fou hebWn kunnen werden,(de koften al voren afgetrokken)
wedei\'om geven. d.%. 35. infiit.de rer. divif. 1.Cod. derei vind. l.:^. Cod\\
de cond. ex- lege. junB-\'. §} z.infiit.de ojfc.jud.l .6%. i. ff.de rei vind.
Cod. eod. 1.ƒ. quod met. cauf l. y .inpr. ff. film. matrim. l\' 36. uit. ff, de.
petit, hared. /. ƒ 1. in. pr.ff.famil. ercifcund.

Het vil Deel.

Van \'t bekomen van eygendom by Over-gift.

II.BoeE

I, Eygendom hoe te verkrygen.^
%, Vm tilbaargoed.

JEV^ vindicatie en vervolg van goederen
om contant geld verkoft, en onbetaalt
gebleven, of, en binnen wat tyd te
doen.

Van ontill\'aargoed.
^.Levering, ofOfdra^tbyu\'ie te dóen,

6.-ocr page 182-

Vil Deel Vanbekomen van eygendom by Overgift. 123

Wat tilbaar goed aangaat, is genoug dat het felve onder de hand werd
gelevert, ja felf indienyemand my verkoopt, of fchenkt yet van fijn
goed, dat ik had in mijn bewaring, of de vrugten, diebymy, als
nuyrder, werden genoten, werd het felve ferfiBtonem hre-vis mams ge-
houden voor gelevert, §.44.?«/. de rer. divif. Alfo werden ook de Koop-
-ocr page 183-

124 Rooms-Hollands-Regt. II.Boek.

Jan. lóSj*. en tot Leyden binnen den tijd van 14. dagen, keure aldaar
den 24. Septemb. 1659.

In Rijnland is ten platten lande me gebruyklijk, dat men bedingt dat
hetfchip, fchuyt, paart, of koebeefl, voor de koop penningen verbon-
den fulien blijven, tot dat defelve fijn voldaan, alwaart dat die in een
derde hand waren gekomen, en heeft de Vindicatie en opeyfl\'chen van
fodanig verkoft goed aldaar plaats. Sie de Cofiuymen van Eynland art.
48. en \'t gene aldaar is aangewefen.

En is een algemene Coftuym in de bijl of water-brieven daar by het
fchip fodanig werd verbonden voor de koop-penningen, dat over al
waar het vaart, of fêylt, en in wiens handen het bevonden werd, voor
de koop-penningen fo lang die betaalt fijn mag werden aangefproken
en uytgewonnen. arg. l. %.ff.de leg. Commißoria. C^1.1%.-ocr page 184-

VII. Deel. Van H bekomen van eygendom en Overgift- 12 f

f efeyde Placaten , niet anders is geweefl:, als om daar me voor te
omen, dat goede Luyden, in het kopen,handelen, en verouder-,
panden van onroerend goed, het welk dikwils met geen vollen, vrijen,
of regten eygendom wierd befeten, fodanig als anders konde gefchie-
den, niet foude werden bedrogen, en misleid, en dat men door dat
j^iddel altijd foude kunnen weten, de rijkdom, gelegentheid , en
hoedanigheid van de ingefetenen haar befeten goed , in elx plaats:
Soo is by den Ho ogen-Raad tot verfcheyde malen verflaan: flat de ge-
^eyde Piacaaten, voor fo veel de opdragte, verkoping, vervremding,
en belaiting anders gedaan, daer bynul, en van onwaarden verklaart
werden, alleen plaats heeft ten opfigt van een derde perfoon, maar niet
ten opfigt van de Handelaars felve. Sie\'Neoßiad.SMprem.Cur.decif. 70.

in fin.

Daar van werden ook uit befondert alle vei-vreeinding, de welk tim.
lo miverfali, by Erflenis, Huwlix-gaaf, making by Uiterfl:e-wil,Huw-
lijx-gemeenfchap, Boedel-fcheyding, of diergelijke regtlijkeaankomft
verkregen werden. Sie Y^toiï. Sup-rem. Holland.decif Chrifl:in.t\'o/.i.
decif. 3 6%. Zyp. notit.jur. Belg. tit. de rei -vindicat.

By de Keuren van Le.yden werden me defè twe cafus uitgefondert, te
weten : wanneer den Koper daadlijk in het gebruik van het verkofte
go\'ed werd gefet: of dat de verkoping op een openbaren Sit-dag,
na voorgaande aanpleklten van Biljetten, is gefchied. Keuren aldaar,

\'Wt.lix.

Het goed dat yemand ontfl:olen en ter quader trouw is ontvremt,
verkrijgt men door daadhjke aantafiinge, en opeyfching tegen de geen,,
die het felve befit. Alwaart dat hy\'t felve ter goeder trouwen had ge-
refl^^ betaalt, ook fonder den prijs weder te geven, /. 3. /. 25. Cod. de
vand^\' ^ ^^ EviB. l 2 Cod. dejurt. Handvefl: van Vrouw Mari
/ uniT.CoT-ocr page 185-

liS-ocr page 186-

VlI. Deel. Vm^tbekommväneygmdombi Overgift. J^y
^i^uitfinnige Menfen. ^.fin. inftit. fo^^.glijk ookde qiüft-goeden, cf
tacis kinderen, wien het bewind van hare goederen by openbare af-
kunding is benomen. /. r. Cod de. curat. furiof.

Hier onder werden by ons gerekent alle getrouwde Vrouwen, ftaaii^
se de magt van hare Mans: niet buyten redenen zijnde,dat fy die
^^-ocr page 187-

128-ocr page 188-

VIL Deel. Vm V bekomen van eygendom by Overgijt, 129

welke alhier re lang foude zijn te verhalen: beftaande wel meeft daar
^ßj dat geen-ocr page 189-

1^2-ocr page 190-

VJlI.Ded-ocr page 191-

1^2-ocr page 192-

VllI.Deel.-ocr page 193-

193-ocr page 194-

VïlI.Deel.-ocr page 195-

136-ocr page 196-

IX. Deel. Van gebréklijken Eygendom, en van Jogt. 117
Buyten defe zijn fommige ^^zV« en geregtigheden,de welige nimmer-
ïiieer komen te verjaren,alwaart dat boven geheugnis defelve niet waren
geoeifent.AJs zijn fodanige geregtigheden,de welke beftaan in een vry-
igheid yets te mogen doen, of laten, gelijk als regt van Naafting, en het
^^gt om over een gemene weg te gaan.Erf-pagt,daar van hier voor mm.
7;Leenregt, Patroonfchap, en regt van vkarye en diergelijkejhet welke
yet werd verloren,al wierd het in vele Jaren niet geoeffent, by die gene
die des regt heeft,om dat daar in altijts}-ocr page 197-

197-ocr page 198-

IX. Deel. P^angebrekl§kênËygéndomjnmnTogU
obferv, a i. Hottomaii. lib, i, mimadverf refponf cap. i ?. F^bw,cünßihr-ocr page 199-

199-ocr page 200-

IX.D eel. Van géhrekUjken Eygendom, en vdn Togt. 14 r

^y den Erf-later niet raag gequeten ofverboden werden te eilTehen, by
die gene de welke om te verkrygen \'t gene haar by den felven Erf-later
gemaakt is 5 \'f felf van noden hebben, of verboden zijnde, mag des
niet tegenftaande vryeh k geëifcht werden. Li.Lï.Cod.deUfrfruB,
Sulx hier na in \'t IIL Boek. VI. Deel. mm. 18. en in het byvoegfel op
^ ^-gtfte Deel mm. 18. breder werd beveiligd.

Hy moet ook de vrugt-dragende, en andere tot gieraat geplante
Bomen in boeten,-daarder een omwaid, of anderfins uitgaat. /. iS.f.^
de Vfitfruê. en mag van defelve geen omhakken, als alleen tot no-
dige verbetering van de Hof-ftede. L. i o. 11 .jf. eod. Sie Chriftin. ad
II. Mechlin, tit. 15. art. x. 2. Coftuymen van Antwerp. cap. 48. art.
3.4.

De Huyfen moet hy in goede raak en daak onderhouden, totfijn ey-
gen kollen,. maar nieuwe timmering, en andere felden voorvallende
onkoften, komen tot laften van den Eygenaar./. j.^.z.-^.f. deUfufruB.
Sie Coftuym. van Antwerp. cap.art. ^ vanMechlen tit. i^.art.
1.2, Confult. en Advijf het i.Deel. Conf 1 x^.qu^-ocr page 201-

Rooms-Hollands-Rigt, II.Boek.
n emo.fenmng, m. 6 me werd uitgedrukt; Dat fo wanneer yemand
w de Lijf-togt van enige onroerende goederen gemaakt is, en op een an-
35 der, den Overleden van de zijde beftaande, den eygendom, hy in fuik
3» geval den twintigften penning aan het gemene Land fal moeten beta-
5? len , behoudeijk dat fijn Erfgenamen van denproprietans, voor de over-
•5 levering van dien, rejfmtie, van de felve betaalde penningen fal wer-
den gedaan.

Lijf-togt werd verkregen door onderhandeling. §. i. infiit. deUfu-
fmB. of by Uiterfte-wil, wanneer yemand den bloten eygendom werd
gemaakt, en een ander het Vrugt-gebruik, §. i./. i^-f-deVfitfruB,
legat. ofdoor verjaring van een derdendeel van hondert jaar, daarvan
hier voor is gehandeld. Ook wel door toefchatting van den Regter, in
erfgemene Boedel, ofGrond-fcheydingen, daar by den een het Vrugt-
ge-ocr page 202-

IX.Deel. FangebreklijkenEygendônienvanTogî. v 143

III.-ocr page 203-

1^2-ocr page 204-

XDeel.-ocr page 205-

1^2-ocr page 206-

X.Deel.-ocr page 207-

207-ocr page 208-

XI.Deel-ocr page 209-

15 o-ocr page 210-

XI:Deel.-ocr page 211-

152 Rooms-Hollands-Regt, ii.Boek.
den Jare i^ao.den tijd van veertig Jaren WQtteUjkhzdgepricfcnhen.
ƒ MaarofookdeKennipTiendbaaris, werd by veel getwyfelt. Dog
is dien-aangaande by Plac. vanKaylar Karel van den ip. Apnl 15-29.
verklaart dat men me tiende fal geven van Kennip, Raap, Vlas of
diergelijke rond of platfaat, fo wel als vanTarw en Garfl en Haver,niet-
tegenflaande dat men over veertig jaren dat niet faayde, of fulks in ge-
bruik geweeft had, ten waar dat die Landen daar affpecialijk by privi-
legie of uitgegeven Ordonantie bevrijt waren, of by fimemie voor date
van defelve Ordonnantie gegaan in kragt van gewijfde daar af^^\'^^Jo/-
veert warén. En is dien volgend by den Hove van Holland den leiten Ju-
lij 1608. in de faak van Jonk-heer HendrikvanWyngaarden.^ondQïiQhcy\'
dentlijk verftaan; Dat de Kennip-tienden betaalt moeten werden in
Schoven, en dat fulks den Tiendenaar, fo wel Tiende van Kennip, te
weten Gelling, ofZaad-drager, als van Zaad toe-komt. Dog op fom-
mige plaatfen werd het felve voor een fekeren kleynenpenning, over
yeder Hond bezaayt-Land, afgekoft.

De Tienden in \'t gemeen zijn fo wel Leen, als on-Leen, en werden
bekomen, en verloren, gelijk als ander Leen en on-Leen goed.
Op dat den Tiend-Heer in fijn geregtigheid niet te kort gefchiede,
j—-ocr page 212-

XILDeel. VmCjnJm, Tijnfm, éc,-ocr page 213-

154-ocr page 214-

XlIDeel.-ocr page 215-

ïfé-ocr page 216-

X11. Deel.-ocr page 217-

158-ocr page 218-

XlII.Deel.-ocr page 219-

i6o-ocr page 220-

XIII, Deel. Van losbare Rentent-ocr page 221-

102-ocr page 222-

X n I. Deel. Van losbare Kènten^ -ocr page 223-

-ocr page 224-

Van Leen-fegf.-ocr page 225-

1^2-ocr page 226-

XIV. Deel.-ocr page 227-

ï68 Rooms-Holläkds-Regt. II.Boek.

dequade Lenen deelbaar onder al deSonen, cn Erven fo wel op de
jonger, als op den ouder Broeder. Keuren van den Lande Zdmd, ca^.
a. art. 6. Bort, d kce. W elkcrs verval ook by de Dogteren, fo daar
geen Sonen zijn 5 offo daar geen Dogters zijn, by andere Magen met
een kleyne Penning, over yder Gemet, mag werden vervult en afge-
koft. Keuren voorfz,

Ik feg togt ] Om dat den Leen-man wel alle baten en vrugten van het
Leen-goed geniet, dog niet anders als vrugt-gebruik, arg. cap. unk. in
pr.wrJ.Reiautem. De inveflit.dere alien.faB. blijvende den regten ey.
gendom aan den Leen-heer. cap. unie. infin.in ejuib.cauf.feud. amitt. Over-
iulks gelijkerwijs een Togtenaar de vrugten fodanig moet trekkenjdat
het fonder des faaks vermindering gefchied. So mag ook den Leen-
man, fonder bewilliging van den Leen-heer, niet doen daar door het
Leen-goed enigfins fou werden verärgert, of vermindert. So is in
der tijd, Heer Jan van Montfoort, de Heerlijkheid Adelaart woud\', nu
Bafarfwoude, van den Graaf te Leen befittende, en fonder bewilliging
van den felve, aan verfcheyde Perfonen toegellaan hebbende , hun
Moeren en Venen in defelve Heerlijkheid gelegen uit te deiven , de
Landen in te fteken, en ontgronden, by fententie van den Hove van
Holland YQï\\ih2iXXyqmlijk fonregt den felven toefland gegeven te hebben^met
verbod van gelijken meer te d-oen, op de verbeurte van duyjend goude Leeuwen^
en voortsgecondemneert onder Ede te verklaren, wat, en hoe veel Penningen hy
ter oorfake van dien hadde genoten, en daar voor fo veel Landen en Erven te ko-
pen, als defelve Penningen fouden ^men te bedragen, of de waarde van dien uit
fijn eygen Landen aan den Grave op te dragen, op de verbeurte van vier hondert
goude Leeuwen, en daar-en-boven de waarde van alfulke Penningen, als men
foude kannen bewj/fen dat hj genoten had, en nog ter fa^e van het Melfus twe
hondert goude Leeuwen, ten profijt van den Grave. Gelijke fententie is ten
felven dage gewefen tegen-ocr page 228-

V.Deel.-ocr page 229-

1^2-ocr page 230-

XIV. Deel.-ocr page 231-

1^2-ocr page 232-

XV . Det l-ocr page 233-

Met dit onderfcheid, dat daar het Leen-goed fplisbaar is, meer zijd-
Magen by plaats-vuliing te geHjiï met elkander komen te erven 5 als by
voorbeeld, een Broeder, beneven de Kinderen van een voor-gellorven
Broeder, en fo voort, maar daar het niet fplisbaar is, en de oudlIe het
voor-regt heeft, fo by ons veeltijds, fou een Soon gekomen van een ou-
der Broeder, by plaats-vulling, in plaats van fijn Vader gaan voor een
jonger Broeder nog in \'t leven. text. eft in diB. cap. unie. De Succejf. Jratr.
velgrad, Succed. in feud.

V.-ocr page 234-

XV.Deel.-ocr page 235-

1^2-ocr page 236-

XV. Deel.-ocr page 237-

1^2-ocr page 238-

XV L Deel. FariBof-regten ^ en Heer-gewaden, 179

Van een middel-Leen, welker inkomen is beneden de dertig, en
boven de tien gulden.

Voor het Zegel, ^ --

Voor den Regifter-meefter. --

Voor den Klerk, - -

V^oor den Deurwaarder, --------

Voor den Poortier,-ocr page 239-

1^2-ocr page 240-

XVL Deel Fan Ho}-regten J en Heer-gewaden. iSi

Een Gouden-Schild, - - 2. gl. 8. ft.

Een Gouden Hollandfen-Schild, - - i.gl. 13. ft.

Een Gouden Wilhelmus-Schild 5-ocr page 241-

.iSl-ocr page 242-

X V11. Deel. Hoe Leen verloren werd.-ocr page 243-

I84-ocr page 244-

X VI î. Deel. Hoe Leen verloren werd.-ocr page 245-

i86 Rooms-Hollands-Regt, ÏIBoek

77.Grot. introA.%-ocr page 246-

XVlILDeel. Fm GeeftelijkeGeftigtenienProven. 18;
nen, of te verwerpen, d.alra.tnr\\otmx.Jus-Patronatus, Dat by veel fo
veris verfturven, dat daar van niet meer blijks te vinden is, als datfy
-ocr page 247-

i8§-ocr page 248-

XIX. Deel. Fan Dienßbaarheden in ^t gemeen.-ocr page 249-

249 Rooms-Hollands-Regt. III. Boek.

j Minder geregtigheid als togt is dienftbaarheid, dat is, het regt om
yets boven, of buyten \'t gemeen regt te verbieden, ofte doen, aan of in
eens anders huys, of op een anders grond, tot voordeel van het fijne
Lz6.jf.de ServH. Urban. Pfdd. want anders volgens\'t gemeen regt een
yder in en op het fijne vermag te doen het gund dat hem gelieft, fon-
der overlaft van een ander. /.8.§ \'y.ff. Sifervlt.vind.l.S. Cod.defervi-
tut. l.^. ff. de Servit.Urban. Pr£d. En hier van werd defelve dienftbaar-
heid twefinnig verftaan, beheerfchende, in het geen eens anders is, en
lijdende vaneen ander, \'tgeen fijns was. l. 3 .f. Commun. Pr^dior.

X Het felve regt werd verkregen. I. Door beding en overgift §. uit.
inftit.de Servitut, l. uit. ff. eod. /. i. §. ult.f. de Servit. Pr^d. Rußte. Dog een
ftuk goed dat met veel gemeen is, kan met geen dienftbaarheid belaft
werden, als met bewilliging van alle deelpligten. l. 28. ƒ commun. divid.
l.z.jf.defervit.

Welke overgift, alfo tot de onroerende goederen behoord, ende
lelve daar onder na regt verbonden werden. l.ult.Cod.dereb. alien.non
aUenandis, by ons niet anders tot nadeel van een derde, kan beftaan,
als in diervoegen gelijk de onroerende goederen felve, aan een ander
moeten opgedragen werden, dat is,voor den Geregte van de plaats,daar
het goed Icyd. So dat andere toefegging, alleen den toefegger, en niet
het goed felf, of fijn fchuld-ey fcheren foude verbinden. So by den Hove
van Holland is verftaan den 8. Feb. i óx/.in de faak van Jan Franfz..Bake,
contra Jan Ie Cocq.

5 II. Door befit-regt, en verj aring van een derdendeel van honderd
Jaar, 1.10. jf. Sifervit. vind. l. 2. Cod. defervit. l. uit. Cod de-prmfcript. long.
temp. l.pen. §. i. infin. Cod.depr-ocr page 250-

X ï X. Det 1. Van Dienßbäärheden in \'tgomcen. 191

fwygend beding in fig behelft , tot kenlijkjveder-feggen toe. arg. l.l\'^ .ff-de
probat.l.i fje Precario. Dog is Wel het fekerfte daar van een uitgedrukt
beding te maken. Want anderfins fo yets flegtelijk, na voorgaande
verfoekj was toegelaten, het welk niet fonder Ichade en verkorting van
de faak, en die gene die het toegelaten is, kan weg-genomen, of her-
fteld Werden, werd verftaan, dat fodanige toelating een Over-gift en
dienftbaarheid me-brengt, van \'t felve altijts fo te houden, en te gedo-
gen, gelijk als of ik mijn Buyr-man had toegeftaan op mijn muyr te
timmeren, of een balk in mijn muyr te leggen, daarop fijn gebouw
mag ruften, arg. l. 4, jf. locati. Sie Bart. Ctepoll. de Ser-vit. Urban.pr^edior.
cap. jg. num. 6.6.

Defe dienftbaarheid beftaat in het regt op of over eens anders goed,
met m of op het fijne , want niemand kan aan fig felven of op het fijn
yet lehuldig zijn. l. x6.f. de Servk. Urban.prad. So dat, gelijk te meer-
maals gebeurd, fo wanneer yemand een eygendom van twe byfondere
huyfen beneven den anderen verkrijgt, daarvan het een enige dienft-
baarheid ten behoef van het andere fchuldig was, het felve regt van
dienftbaarheid daar me in en tot eikanderen komt te fmelten, en ver-
nietigt te werden, l. i .f. Quemadm. Servit.amitt. l. ïo.jf.commun.prad.l.
i^.ß-.de Servit. Dog fo naderhand defelve huyfen wedetom in \'t byfon-
der wierden verkoft, fonder vernietiging van de voorgaande dienft-
baarheden, fou een yeder van defelve wederom met de voorgaande
dienftbaarheden over-gaan, en defelve verftaan werden te behouden.
Gelijk ook indien hy ondertuflchen enige voordelige dienftbaarheden
van het een op het ander gebruikt had, defelve by byfondere verkoping
wederom komen te vervallen, arg. l. ^.jf. commun.pr^d. d.l.iS .f. de fer-
l. %. §. x^.ff. dehered. vend. Grot. Inleyd. z.boek:, \'^6.deel. verf. So wan-
neer. Coftuym. van Antwerp. cap. 6z. art. 14. Keuren van de erffchey-
\'-ocr page 251-

1^2 Rooms-Hollands-Regt. II.Boek.
maar geeniins enig byfonder regt van dienftbaarheid infteld oftoefeyd.
So dat indien daarin yets getimmert was, het welk aan den buyr-man
enige dienftbaarheid fou geven,dewelke hy niet behoefde te lijden,we-
derom ioude moeten werden weg-genomen, want^mdien \'t felve een
dienftbaarheid fou geven aan d\'een zy, fou het wederom een dienftbaar-
heid geven aan d\'ander zy, dat het felve getimmerte noit anders foude
mogen werden gemaakt, of hoger foude mogen werden opgehaalt dan
het alsdan was. Het welk geheel buyten de mening is.

De dienftbaarheden werden gemenelijk verdeelt in Huys-dienft-
baarheden, of Veld-dienftbaarheden, de welk uit den aard en gebruik
van dien werden onderfcheyden. /. 19^ f. Ferb.Signific.l. 16. Cod.de
prad. -ocr page 252-

XX. Deel.-ocr page 253-

ï-ocr page 254-

XX. Deel. Fm Buys^Jienflhaärhsdm.-ocr page 255-

255 Rooms-Hollands-Regt. III. Boek.

timmerd te laten. /. 20. §. ult.jf. de fervit. Vrhan.-pradior CWAin.ad. leg.
Mechlin tit. 14. art. -ocr page 256-

XX. Deel Van Hiiys-dtenßbaarheden.-ocr page 257-

R©GMS-HQ L LAN BS-RE.GT.

HET XXL Deel.

Van Veld-dienftbaarheden.

i. Vdd-dienßbmrhedeH-watyen hoe

en verkrijgt yder deel gelijk regt
vanTJit-pad enUit-weg., als het
geheel had.
IJ. £en Water-gang,
•14 Het regt om jtfnBeeflen over een
anden grond te drenken, of wa-
teren.

JVater-lofng, ofWaterrloop.

16.-ocr page 258-

XXl. Deel Fan P\\id-dien ((baarheden.-ocr page 259-

200 Rooms-Hollands-Regt. III. Boek.

de ter naafter laag en minfter feha. Sie de voorfz.Keuren van Rijnland^
d.art. 145. Van Delfland, art. 214. en van Sehieland, d. art. 146-ocr page 260-

XXl.De^l, FanVeld\'älenßbaarheden.-ocr page 261-

202 Rooms-Hollands-Regt. III. Boek.

17-ocr page 262-

XXI r Deel. Hoe dienßbaarheden verloren werden. 203

Gelijk me, van invoorby-lopendWater, geenheymelijkheden, 2a
of goten te ftellen, daar door enige vuyligheid in het felve Water
mogt komen te lolen.

So mag ook niemand enige dode Krengen in Schouwbare, of ge-
mene Wateringen werpen, of laten leggen, maar moet elk defelve be-
graven. Keuren van Rijnland,-ocr page 263-

204.-ocr page 264-

205

HOLLANDS-REGT.

HET DERDE BOEK.

Het I. D E E
Van Boecjel-Regt en Erffenis.

Een Boedel, WM?-ocr page 265-

2o6 Rooms-FJollands-Regt. lïI.Boek.

is, arg. l. I. in pr.-ocr page 266-

II. Deel. Vänüitterße-mlleriymhoidefel\'vehefläan. 207

Defe zijn Teßamenten en Codicillen, dewelke den anderen na onfe ma- z
nieren, fo veel als de uiterlijke noodfikelijkheid fo gelijk zijn gewor-
den , dat fy nauwlijks van den anderen kunnen werden onderfcheiden.
Grot. Inleyd.lib.r.fart.t^.verf. By ons. Vinn, ad §.Mlt,inflit.de Codicill.Co-
ren. obferv. 51 .pofl num.-^ 5, verf Major tarnen. Alleen dat by de Codtcillcn
geen volkomen erffenis kan werden gelaten of gelaten zijnde, kan be-
nomen yNexdtVi.%.x.inflit.de Codicill.l.b.Cod dejure Codicillor.mzzr alleen
dienen tot enkele making^en erflating over de hand Sie Gxot.op de vc

■;oor-

\'^angetoge plaats, verf Wat de deelen. Al-hoe-wel by ons ook Teltamenten
genoemt werden , diiarin maar alleen en enkele makingen werden ge-
laten, fonder regt van erffenis. Gudelin. de Jure Noviff. ltb.%. cap.^. inpr.
Chnlhn.W.i. decif z^j, num.S.Cr deaF^oj. num. l J, Vinn.m %.ult.injttt.
de hered. mßh. i. So dat wel het meell gebruik van die Codicillen is ,
aat daar Dy behaf/en en beneven een Teflamem, buyten, of anders als in
\'t felve Teflamem ftaat, yctwes kan werden gemaakt, befproken, of ver-
andert , het welk in geen volkomen erf-lating, of erf-neming beftaat,
daar anders geen twe Tejlamenten te gelijk fouden kunnen beftaan,maar
het laatfte het eerfte fou dooden. §.z. infln. Omb. mod.teß. infirm, als hier
na ial werden aangewefen, ten zy \'t felve door dc Codiciilaire Claufule, by
ons gebruikelijk, wierd flaande gehouden, in het geen daar in by het
laatfte geen uitdruklijke verandering wierd gemaakt, mg, j. infiit.
Quib. mod.teftam.infi,r^ In alle Uiterfte willen werden gemenelijk de Co-
dicillaire Claufule bygevoegd,dat het gemaakte fal mogen beftaan alsTe-
ftament ofCodicil,fb als het allerbeft plaats falmogen grijpen, \'t Welk
Van fodanige kragt is,dat indien,uyt kragt van de felve Teflamente nie-
mand erf-genaam werd ofblijft, hetfy datdengefteldenerf-genaam
voor den Teftateur komt te overlijden,of dat de erffenis uyt andere oor-
lakenjcomt te vervallen, de geftelde erffenis daar door wel \'ab inteftata
aart de naafte magen daar toe buyten Teftament geregtigt komt te ver-
vallen , gehjk ofFer geen erflating gemaakt was, dog egter de Legaten
en enkele makmgen in het felve Teftament yervatcn al het gene daar
in bevolen, in fijn volle kragt blijven, en by den erf-genaam ab intefiato
uytgekeertenvoldaanmoet werden. Hct welk anders me fou komen
te vervailen.j?^?-ocr page 267-

2oS Rooms-Hollands-Regt, III Boek.

Mondeling fo waimger den Wilkr fijn wil verklaard, vervolgens by
mond^hoedanige foort van Virnrfle-willen bv ons meelt in gebruik zijn,
uftè Neoftad. Cur, HolUndJectfi Mfin, in defer voegen^dat den Notaris
de wil en meyning uit den mond van den Maker ontfangen hebbende»
om de geheugenis wil in gefchrift fteld , en het felve den Maker en Ge-
tuigen voor-leeft,en daar na den Maker in de tegenwoordigheid van de
getuigen afvraagd, of hy het felve wel verftaan heeft, en ot het felve is
lijn begeerte en Umerfte-n/il^tot bevefting van het welk,het felve by den
Maker, de Getuygen, en Notaris werd ondertekend, en by den Notaris
te boek gefteld, om daar van, des verfogt zijnde, affchrift te geven.

4 Sulk^ nogtans, dat al \'t felve maar gedaan werd tot meerder verfeker-
heidjfonder dat daar uit moet volgen,dat het gefchrift, het teikenen van
den Maker en Getuygen, een wefentlijk deel van een Tefiamentïs^ maar
indien by feker geval gebeurde dat den Maker door gevaar van de fiek-
te,of anaerfins,by nood verhindert wierdjhet felve in alles te onderhout
den ,en alleen by monde voor Notaris en Getuygen fijn wil verklaarde,
fou\'t felve voor goet moeten gehouden werden. Novdl.Leon.df^, Coren
ohfirv, lO.Boër. W confßitur.tit.z. i.HmraF.Vigilifin.inßit. de teftam.
ofdinmdmm,\\ Q\\xt,%.tQßament, qu^ßion.^,num, i .Bartol.^^^/.a.wfrincß.
quemadmod-ocr page 268-

II. Deel. Van Uitterfle-\'iätlleni en hoe deJelve beflaan: 209

digheid van twe Getuygen over-geeft, met een verklaring dat al het
geen daar in begrepen is, fijn volkome VitterUe wil is. Het welk alfo by
den Notaris op de rug werd getekend,daar van ttnAEle gemaakt,en van
denErf-later, neven de Getuygen ondertekent werd. Dog defen aan-
gaande ftaat fonderling aan te merken dat een beflote T^flament van twe
Egt-genoten, daarin den eenen den andereenig voordeel laat, moet
gefchreven werden by een derde hand. Om dat niemand enig T-ocr page 269-

2ïo Rooms-Hollands-Regt. III. Boek*

gewag van gemaakt werd, maar eerft in de jongft voorgaande Keuren
der felver Stede in den Jare 15 8 15. het feker getal van de leive
tot fes Perfonen werd gefteld.

Op vele plaatfen was daar van buyten gehouden dat volgens de
Geeftelijke Regten yemant voor de Parochj-paap, en twe Getuygen fijn
Vitterfte-wil va-iken mogt. per cap. cum ejfes i o. Extr. de teßamem. Daar
uit dat men gemeenlijk oordeelt, dat dé feven, of vijf Getuygen, by de
Room{eRegten,tot het maken van Ukterfte-wil noodfakelijk.by ons me
doorgaans tot twe Getuygen fouden zijn verminderd. Het welk, den
grond van het Roomfe Regt wel ingefien fijnde, fo niet is: maar de on-
derhoudinge van de Viiterfte-wUlen te verlyden ^^rNotaris en twe Ge-
tuygen, daar in als nog met de Roomiè Regten over -een-komtj Dat de
fèven Getuygen, de welke volgens de eerfte inftelling, /. 21. Cod. de te-
ßam.d\'Si.zxxm ten tijde van de iC^ï^yêr L e o tot op vijf zijn verminderd.
Novell. Leonis En als uit de Inleydinge van de felve Novell, en het
geen Confiantin. Harmenopul. in fijn promptuar-jur. Civil, daar van tuigt,
te fien is, vele van de oude Regtsgeleerden het felve getal, fonder on-
derfcheid, op vijf hebben genomen gehad. De felve vijf Getuygen, on-
der het verlyden voor Notaris en twe Getuygen als nog begrepen zijn,
en daar me werden gelijk gefteld: om dat een Notaris alleen, felfs by de
Roomfe Regten, fo veel geloof gehad heeft ,als drie andere Getuygen.
perNovel.jrt^ cap.j.§. i. dewelke dan gevoegt byde twe Getuygen, als
nog de verey fte vijf Getuygen uitmaken. So ook van een Secretaris, en
twe uit den Geregte, ofSchepenente verftaan is.

De Getuygen die over het maken van de üitterße-wil ftaan, moeten
zijn twe Mans-perfonen, Luyden van eer en van goede kennis, en bo-
ven de i^.]zveno\\id.§.6.Inßit,deTeftamentis^l.zo^ §. i.Crl.z6, jf.qui
teßam. fac.pojf.

I Het welk (voornamentlijk van den Ouderdom) fo nauw luyfterdrdat
alwaart faak dat een Getuyge ten tijde van het maken van de
zi^il by yder een voor 14. Jaar oud geoordeeld wierd, indien daar na
bevonden wierd, dat hy met oud genoeg geweeft was, hoe weynig
dathetookverfchilde, föu fodanigenniet mogen beftaan,

gelijk als ik verfcheyd

en maal heb fien wijlen. Sonder dat daartegen
doet, dat in fomniige geiegentheden ten voordeel van het algemeen,en
heli-x-SLnymUitterße-u\'tllen, diemen, deseenigfintsmogelijk, moet
plaats geven. /. i.Cod. de SacrofanB. Ecclef een gewaande daad van ye-
mand die hem had uitgegeven des te mogen doen , en daar voor by

yder

-ocr page 270-

11« Deel. Van Vitterfie-witlen^ cn hoe dejehe kßam. 11 r

yder een was erkend, voor goed werd opgenomen. §. 7. infiit. de teßam.
°ydin. l, I. Cod. de tefiam.Cr l.Barbarius Philippus ^.f.de o f c.praetor.Om dat
een getuygenis van minder als 14 Jaar uit fijn ej\'gen aard en van fig fel-
ven onbelland geagt werd, uit onmagt van verllanden onvolkomen
oordeel,het welk door geen middel kan vervult werden: te meer dewijl
by ons de getuygenis in een-ocr page 271-

2 12-ocr page 272-

lï. Deel FanUiiterfle-willen^en hce de felve heßaan. 213-ocr page 273-

214 Rooms-Hollands-Regt. III.Boelc:

lijke fouden mogen Getuygen ? Item, offodanig Teftament mondeling
voor tv^^e Getuygen {oude beftaan fonder Notaris. Daar op aangaande
de Teftamenten by tijden van Peft, JulClarus §. Teftam.m^ft.ffS.n. 3 .wfin. \'
en Gabrïéilib.^.del eftam. Concluf^. nHm.r^. meynen, dat de onderhou-
ding van \'t maken der Teftamenten, by ons fo nau befet is, dat daar van
ook indien geval niet behoort agter-gelaten tc werden So ook ixiVrank--
rijkxs geoordeelt, volgens tuig van AnUiE. Robert, rer.judicat. lih.%. cap.
10. Het welk me by ons geen plaats behoort te hebben in de Steden en
plaatfen, daar denovervioet van de Notarif en en Getuygen felfs in foda-
nige gelegentheid, niemand foude verlegen laten. Dog werd by Gail

Advijf

part. I. conf 77. crpart. conf. Cr 94. bilker geagt, daaf in als nog de
Roomfe Regten te volgen, volgens het welk ook by het Hof van Hol-
land verfcheyde malen is verftaan,dat fodanige TeÜamenten me onder de
uitgefonderde werden gerekent, en van waarden gehouden worden,
al is daar in de uiterfte noodfakelijkheit niet agtervolgt Van de Tefta-
behoeven van den Armen, is het onfeker, alfo \'t felve byde
fommige onderhouden werd, en by de iommige niet. Als te fien is by
Grot. Inleyd lib.z. cap. i j.in fin. Coren obferv.\'^ i. Sande lib.^. tit. i. defin.
15- Cr 14. Ghriflin. vol. i decif 504. nnm. 12. cum feqq. Radelant, decif.
cur.TrajeB. la^. num. 54, Cr feq.

Het geenby de Roomfe Wetten van de Teftamenten der Huisluyden
werd gehandelt, Lult. Cod. de teßam. heeft by ons geen plaats, omdat
yder dorp haar Notarijfen, of Land-fchry vers heeft.
16 De Teftamenten alfo gemaakt,krijgen niet eerder haar volkomen kragt
voor dat defelve met de dood van den Maker werden beveftigt: want
de wil van de Menfch is veranderlijk fo lang hy leeft-/ adimend le-
gat. In voegen dat den Maker altijd van fijn wil vermag te veranderen,
alwaar \'t fchoon dat hy by derogatoire Claufule in fijn Teftament duydelijk
had uitgedruktdat het geen dat hy in toekomend mogt maken,niet be-
ftaan fou, als met byfondere wederroeping en verhaal van fekere woor-
ï/den. Met hoedanige beveftiging hy wel verftaan werd niet te willen
dat de fodanige makingen, de welk hy uit loffe onvoorfigtighey d, of
. misleyding van andere, mogte doen inflellen, van waarde fullenzijn,
maar geenfins dat men fig felven de magt foude benemen van in toeko-
mende geen ander Teftament te mogen maken, of van wil te veranderen-
ar^. l. ff\' de legat.3 .jmêi.l.^.ff.deadimend.legat. Sie Grot. Inleyd. Hb-^-
part. 24- wr/: Daar is nog, als maar fekerhjk kan blijken dat hy van fijn

-ocr page 274-

11. Deel. Van Uitterße-willcnj en hoe de felve beßaan. 2 r f

Voorgaande wü vrymoedig en onbedwongen van yemand heeft willen
veranderen, fo dat het verbond van fodanige claufuls niet van noden is
of yét s geagt werd, wanneer duydelijk van de vrye en onbedwongen
\'^ny-ocr page 275-

2i6 Rooms-Hollands-Regt. HLBoek

€en twede Tefiament door duydelijke te nietdoening, kunnen her-roe-
pen werden. Neoftad. Cur Holland. Decifii. Coniult. en Advijf het
Rotterd. Deel, Confidt. 15 6- Clar.§. Teßamentum qudß.^^. num, i. Man-
tic. deConjetlur.ultimar, volant. Ub. iz.tit.i. num. 33--ocr page 276-

III. Deel Vm Uitterfle-wilkfJ, en boe. de felve beftaan. z 17

^öegisj Sulk, (o kmàQderogamnClaufule in\'ttoekomende, (daar
hy dat yemand wil enbegeert5dat al het gunt hy na dien tijd fou maken,
^an geender waarden fal zijn en niet beltaan fal mogen als met verhaal
Van fekere woorden)niet anders als by byfondere en uitgedrukte weder-
roeping vernietigt werden. /. zz f de leg.^. als is \'t juft niet met verhaal
van fekere woorden, daar niet op geftaan werd, als buyten dien van de
vry en onbedwongen veranderde wil kan blijken. Sie Jur, Clar. lib, 3.
fintem.^t.tejiamemum, qu^Jl.c,^. Peck. de tefiam. conjug.d. lib, i.cap.lo,
Johmn. Durmt.de arte tefiandi tit. 10. cautela I, Sande4. tit.ï. de.,
fn. 10. er D D, ibi allegat.

Alfo kunnen ook by algemene weder-roepingenin de Teflamenten in-
gelijft, niec verftaan werden weer roepen j of ontbonden te zijn, de
Huwelijkfe Voorwaarden voor de banden van Huwelijk aangegaan :
want algemene infteUin^en niet verder kunnen uitgerekt werden als
tot gelijke v oor-vallen, de welke van eender foort en gelegenheid zijn,
Barthol in L legatorum ^^.^.Jln.O^ l. Titia 3 4. Luciusf. dé legat, z, So
ak verftaan is volgens tuyg van Neoftad.antennptial. obferv. als
alleen voor fo veel alsby den inhoud van het felve Teftament van nieuwSj
cn uitdrukkelijk tegen den inhoud van de Huwelijkfe-Voorwaarden,
wierd bevolen, om de ontwijflijke wil van den Erflater, de welke voor
een Wet is te houden l. in cmditionibm primum locnm i p. /• fublius 3 6 .jf,
de Condit. Cr demonftrat.

Na de befchreve Regten kan ook een Uitterfie-wil van een Vader on-
der lijn Kinderen met hand gefchreven, engeteikent, tot nadeel
van de felve Kinderen niet vernietigt werden, dan met een byfondere
Wederroeping van \'t felve. auth. hoe inter Cod. de teftam, Sie Confult. en
Advijfen y het i. Deel^ Conf 50. Dog is by den Hogen Rade van Holland
verftaan, dat dien-aangaande een algemene ftelUng van weder-roeping
by den JSTotarifen gebruikelijk genoeg j en daar toe geen byfondere we\'
der-roeping van noden is,veel min uitdrukking van de eygenfehap van\'t
T^fment\' \'Sx^Coxcn obferv. rer.jud. 39.

HET

-ocr page 277-

2ïo Rooms-Hollands-Regt. III. Boek*

Het in. D E E
By wie, en aan wie de Erf-latingen mogen
werden gemaakt.
Hoe, en wmneer hei Tejtament ^.Wie by ijitterfie-ïi/il niet beuren.

mogen.

i o. O f onwettigen,en overwonne Ba-

fiarden.
i.i. Speel-kinderen.
12 Voogden, Curateurs, Admini-
^-ocr page 278-

III. Deel. By wüj en aan wie den Erf-latingm ,-ocr page 279-

220 Room-ocr page 280-

III. Deel. Van Uitterße-w\'illen_, en hoe de felve beßaan, 221

gund j Dat fo wat perfonen hinnen den Stede van Delf in V Br oer\'huis ^ ofSu-
ßer-huis komen füllenal fulke Renten Erven ^ en Huy fingen als fy hehhen ^
niet verkopen mogen, maar al de vrugten en nutfchappen, daar afhebben, en
gebruiken haar le ven langgedujrende, en na haar dood fullen die voorfchreven
goeden komen en Erven die twe-deel op haar regte Erfgenamen.^ en dat derden-ocr page 281-

2 2 2-ocr page 282-

III. Deel. Ëywkj.enaanwtedeËrj-Utingen\', -ocr page 283-

2oS Rooms-Hollands-Regt, III Boek.

Zyp^. notit. Jnr. Belg, de loeo. Confiütat. en Advijfen x. Deel, conf. i o.
«ffi 114. mhQt jimfleld, \'^.Deel, Conf 147.
I ^ By Placaat den 20. Martii 1524. en den 1Oétob. 1531. mogen
geen Kloofters, en verboden Geefteiij ke Vergaderingen by Vitterße-
wil enig ontilbaar goed beuren: dat om de voorverhaalde redenen me
tot tilbare goederen van merkelijke waarden moet werden uitgerekt.
Arg. d, l, zt.Cod. de adminifir. tutor, ook de onbehoorlijke enongeoor-
lojrde Vergaderingen in\'t geheel van alle ErfFenis, hy Teßament -wst-
jdcn uitgcilot^n. l.d, Cod, dehered. inßit, Sie Corenohfirv.^, Defe zijn
by ons al de Gemeenten» Vergaderingen, en Seflen, de welke van de
ware QhnÜQÏijï Gereformeerde Religie (gelijk, en fo die in de Kerk al-
hier opentlijk geleert werd) niet zijn, waar vande fommige om de
noodfakelijkheidj en de gemeenfchap van andere Luyden en Volken
verdragen en geduld werden, maar niet met fulke mening dat de felve
voor goed gerekent, of daar door yets foude aankomen, het welk haar
anderfins byde Wetten verboden, enongeoorlovetwas. FideGvoQ-\'
nevv eg. ad tit, Cod. de hAretic. Cr Manich,
14 Hier toe behoord het Placaat van de Staten vm Holland den 4. Mey
Daarby wel fcherpelijk is verboden; Dat vm nu voortaan gene
Perfonen en fullen vermogen by Teßament y Codicille ^ Legaten , giften ter
fake des doods , onder den levenden, of andere fraudulmfe en fimulat^
handeling en contraB, van hare goederm , geen uitgefondert, te do-ocr page 284-

•^n. Deti, By-^jju j en aan\'ivïe de Erf-Ut\'mge,-ocr page 285-

226 Rooms-Hollands-Regt. III. Boek.

feker Advijs, llaande in de gedrukte Confukatien en Advijfen, het. r.
Deel, Conf. \\ 36. So vi;\'as by oude Keuren der Stad Leyden voor den Jare
r400.een gebruik en vafte Keure:D^?f die Mm fijnJVijf^noch dat H\'jf horen
Man elkander,nog hoir Erfgenaan^geen voerdeel maken mogten,die een buyten
äenanderjHet welk eerft den4.Maart 1^60. is veränderten vernietigt.
ao Yemant doende Overfpel, verlieft daardoor tot voordeel van lijn
Egtgenoot, alle fodanige voordelen, als anderfins op den felven geko-
men moften hebben. PoHtike Ordonn. art. 18 .juncl. Novel.. 117. cap.^.

2., caf.9 §. 4. Gelijk hier na in \'t 4.50^^,.onder den tijtelvan Huwlijxß
Voorwaarden, breder fal werden gefeid.

H e t IX. D e e l.

Van Erf-lating in\'t gemeen, en wie men mag, of moet
tot Erf-genaam ftellen.

regt de felve hebben.

7.-ocr page 286-

iV. Deel. Van Erf-Utingin Hgemeen \\en by me, -ocr page 287-

228 Rooms-Hollands-Regt. III. Boek.

genoemt was, werd by ons de fcharpfinnigheid van de Roomfe Reg-
ten/o ver geen plaats gegeven,of men verftaat dat in fuik geval het ver-
dere gedeelt, daar in niemand genoemt is, niet den genoemden en ge-
fte] den Erf-genaam aanwaft, maar blij fc\', en komt op die geen de welk
den Erfmaker de naafte van bloed isjby verfterf-regt:En werd niet ftry-
dig gehouden,dat yemand voor een gedeelte fijn Erftenis hyUitterße wil
en voor een gedeelte by verfterf regt nalaat. Sie Grot. Inleid. x.Boek. 18.
T-ocr page 288-

IV. Deel. Van Erf-latingin\'t gemeen j en by wie, -ocr page 289-

250 Rooms-Hollands-Regt. III. Boek.

inof.teßam.GomcC. var. refolut. tom. i.cap.i i.««jw.^S.Confult. en Advij-
fen , hei Amßeldams 3 .Deel, Conf, 5 6. en het Rotterdams 4. Deel, Conf. 75.

Maar of Speel-kinderen,uit ongetrouv/de Ouders geboren,voor eer-
lofe gehouden werden, fodanig,dat fy voor Broeders en Sufters tot Erf-
genamen geftelt fijnde,fouden mogen werden gewraaktPis daar van het
gemeen gevoelen, dat de felve, aangefien haar ten dien aanfien geen
fchuld uit haar eygen doen kan toegerekent werden, l. r 6,ff. depcen. E-
zechiei cap. iS. verf 19. 20. defelve voor geen oneerlijke kunnen ge-
houden werden. Sie Pal^eot. traB, de Not.fpurUsque cap. 5 5. feq. Hart-
man Piftor. lib. I. qmß^. 3o. num. ^ö\'. crfeq.

. Ontervenis,kan tuflchen Kinderen en Ouders niet fonder wettige re-
denen beftaan,welke niet aUeen in de Vitterße-ivillen moeten uitgedrukt
werden, maar ook buyten dien bewefen moeten werden. /. 3 o. Cod. de
inoffic. tefiam. Novell, 115. cap. 5. Sie den Eed der Notariflen, art. y.

12 Welke oorfaken wettig en genoeg fijn tot onterftènis fo van de Kin-
deren als de Ouders,werd gelaten ter befcheidenheid van den Regter te
oordelen,na het voorbeeld van die geen de welke uitgedrukt werden in
NovelLI-ocr page 290-

IV. Deel. Van Erf-Uting in-ocr page 291-

24-ocr page 292-

neel.-ocr page 293-

Rooms-Hollands-Regt. III.Boek

derdendeel van \'t geen fy by verfterf fouden hebben geerft, §. ;. mfiit .de
imjfic. tefiam. in verb. quarta Légitima partis.1.2 .§.6.G^§.^.ff.de moff.Teßam,
l. 8. Cod. eod. In welkers opfigt de nalatenfchap niet in gelijke hoofden,
als by de Roomfe Regten. Novell 118. cap.x. er cap.\'^.auth.defunBo.Cod.-
ad Senat. Tertullian. maar in tween werd ge deelt, daar van de een helft
affonderlijk de langftlevende Vader, of Moeder, werd toegevoegd ,
en de wederhelft de Broeders en Sufters op haar felven. Plac. op \'t flak
van de Succejfte, ab intefiato,art.-ocr page 294-

V. Deel.-ocr page 295-

236 Rooms-Hollands-Regt. III.Boelc:

cap. 3. L 32. C^ auth. feq. Cod. de inoffic. tefiam. So ver, dat indien daar op
enige belafting geftelt was, van fig felve fou vervallen, en gehouden
werden gelijk of daar op geen laft gefteld was. d. l. 32. auth. feq.Cod.,
de inoffic. tefiam. Siet Merliia. de legttima lib. 3. tit. 2. q\'.mfi:. i. Gomez. var.
refolut torn. i.cap. i i.num.Zy. And. Gail. lib.z. obferv. I i9.Chrift:in. ad
leg. Mechlin. tit. 16. art. z6..num. 11.

So fou ook defelve niet mogen beftaan ineen enkelen eygendom ,
fonder vrugt gebruik- d. Novell. 18. cap.\':^. l. 36. ]unB. authent. Noviffim..
Cod. de inopc. teftam. Of in vrugten alleen. diB. legib. Dog fou in fuiken
val de Vitterfte-wil beftaan blijven, en alleen vervulling mogen werden
geëyfcht van\'t geen aan hetregtlijk deel gebrak. l.\'np.Cod.de inoffidofte-
Jlam.So als by den Hové\'van Friesland is geoordeelt,na tuig van Joan.van
den Sande. lih.ii^. tit. 7. defin. i.z. Sie me Gomez. var. refolut. tom. i .cap.
1 ï. num.%6. Andr.Gail. Ub.z. obf. i^^.num..^. in fin. Cr obferv. 144. num. i.

Dog indien enige belafting of verband,tot voordeel van de Kinderen
daar op was gefteld , of defelve niet om haar daar me te verongelijken,
maar om beften wil, en uit goede infigten onterft waren: gelijk of een,
Soon met veel fchulden belaft, alleen de vrugten tot fijn onderhoud
waren gemaakt, en den eygendom op fijn Kinderen, of op andere die
hem de vrugten fekerlijk tot fijn onderhoud fouden verftrekken,\'t felve
fou geftand blijven. l.Zf. Cod.de inoffic. tefiam. l. iS.ff. de lib. Crpojikmn
l. 1§. z. l. 47. inpr.jf. de bon. libert. l.pen. ^.■z.ff\'.de Curat. furiof. Sie Man
tic. de ConjeBur. Vltimar. Voluntat.lib. 4.^.1,3, num.\\\':^.cum.feq.}u\\.C\\z^
Ub. 3. fentent. §, tefiamentum. quafi^ 41. num. 7. Joan a Sande lib. 4. tit. z

1:0

3\'

Soo,ook op den felven grond der Kinderen Erf-deel voor fekeren tijd
kan werden uitgefleld, daarby de langft-levende Vader, of Moeder,
het befit van den gantfchen Boedel werd gelatenjonder laft van defelve
goederen voor de Kinderen te bewaren tot lïaar mondige dagen, be-
houdens de opvoeding en onderhoud na behoren, tot hare mondige da-
gen 5 om dat het verwagt van het geheel meer als de waarde van de Le-
gitime portie komt te bedragen, in v/elker voegen de meefte bewijfen
en uitkopen van Wees-kinderen by ons werden aangegaan.

Alfo hebben van ouds Man en Vrouw vermogt den een den ander by
Uitterfte -tinl te maken de hjf-togt van al des Overledens goederen, mits
de langft-levende de gemene Kinderen na haren ftaat fou opbrengen•
WelkeLijf-togt quam op te houden als de langft-levende wederom ten
tweden Huwelijk ging. Handveften van Zujd holland ,pag. 500. Sulks.

-ocr page 296-

VI Deel Fan Erf-Utmgen in\'ihfonder3 -ocr page 297-

2 38 R O O M s. H O L L A N D s - R E G T. 111. Boek.

[ , Erf-lating is een inftelling daar by yemand een ander na fijn dood de
beheering van fijn Boedel overdraagt /. 24. ƒ deFerb. Signif. 1. 6z.f. de
Reg.jur,

Daar toe vereyfcht word een duydelijke verklaring met den naam,of
andere ontwyffelijke befchry ving van die geen die men daar toe infteld.
l^.^.s.fje hered.tnjik.l.\'^^.jf- eod. maar met hoedanige woorden de Erf-
fteliing werd gefchreven, is niet bepaalt. 1.1 j. Cod. de Tefiam. als maar
volkomentlijk van de wil kan blijken. A 3 5. §. :^.ff:deheredib. infiit. l. 32.
ff. de legat. i. daar op in het twijfielagtige meer aanfchouw genomen
werd, als op de jufte eygenfchap van de woorden.-ocr page 298-

VI. Deel. Vm Erf-latingên in 7 byjonder j-ocr page 299-

.340-ocr page 300-

VI, Deel. VMErf-latmgin\'tbyfonhr-ocr page 301-

24-ocr page 302-

Vi. Deel FanErf4aünghPtbyfonder24.5
^en waar yets aan de toertemming van een derde was gelaten, oni ye-
mand van een lolle ongebondenheid tot een bedaard leven, en in üjn
-ocr page 303-

Rooms-Hollands-Regt. III.Boek.
iljnregt vervolgt. L jf.deReg.jur. en niemand in fijn Vmerfte-wü
kan bedingen\'t geen na Regten niet beftaan kan. /. 55\'./; de legat. i.
Sichard.-ocr page 304-

VIL Deel Vm veel ledige en onder fielde ErfUtinp 245-

Subßituüe, ofonderftellitigj is een inftelling 5 daar byeentwede, of ï
een derde, in des eerften, ot tweden gebrekigen plaats tot Erfgenaam
geftelt werd.7.1. inpr. jf. de Fulg. a-pupill. Subftit. Aldus: Ikmaakfjan
mijn Erfgenaam , en fi Jan mijn Erfgenaam niet is, fo fiel ikJPieter in ftjn
plaatsten ß Pieter mê mijn Erfgenaam niet is^fo ftel ikJPads in ftjn plaats mijn
P-rfgenaap}, enfovoort, tot jb menigmaal als men wil. l.i. i. ff. eod.prl
inßit, de Vuig. Suhßit. Welke onderftelde Erfgenaam met fodanig vol-
komen fegt Erfgenaam is, als den eerften fou hebben geweeft./.43V
§. i.l. 56. jj, ds f^ulg. O^pMpill. l, inpr.ff-ocr page 305-

305 Rooms-Hollands-Regt. III. Boek.

ohlig. So ook verftaan werd van hot indien, en mits, het welk in dc
eerfte Erf-ftelling uitgedrukt, in de verder Leden van onderftelling
voor ftilfwijgend verhaald gehouden werd, ten zy klaarlijk het tegen-
deel in de wil desErfftellers kan blijken, arg. 14. ƒ delegat. 1.0-1.\\.
Cod. de impub. tr diisfubftit. Sie Anton. Faber. ad Cod.lib.6. tit. j.defin, 3.
Chriftin. voL 4. decifi. 15. mm- 7*
- Buyten defe algemene onderftelling\', was een byfondere onderftel-
ling, daarby een Vader voor fijn minderjarig, of finloos Kind, in-
geval het beneden fijn Jaren, of fijn finnen onmagtig, mogt komen tc
overlijden, een Erfgenaam vermogt te onderftellen. /. 4. /. 4 j. /. g,
Cod. de Vuig. -ocr page 306-

V111, Deel. Van verbonäe én hefwäarde Erffenis, 247
HET VIII. Deel.
Van verbonde en befwaarde Erftenis.
I. Tideicemt?)is.^of Erffenis over dé band, lO« Mag wm uitgerekt teerden tot enig

wat?

2.-ocr page 307-

mmia de legat.l.ii.C^Ae legat. /■ 7 7 • § 7-ƒ. de legat./. 19. §• i .ƒ. ad Senat,
TrebelLl.x i ,ff.de fiddcommijf. hhertat. Het welk by ons merendeels onder
een manier van mids^wexd uitgedrukt: onder die mids,onder die laß/o nog-
tans dat, endiergdijk. En zijn alle woorden en manieren van fpreken
daar toe gebruikelijk, daar uit maar de wil van den Erf-maker kan
werden aangewefen, want in verbonden Erffenis, de wil van den Erf-
maakerj voornamentlijk moet ingelxen werden./. ii.§. ï9.ff.deleg.^.
/. 96./. eod. 1. infin. §. de legat. 2. /. ^ 7. §. i .f ad Senat, TrehelL l. 16.
Cod, defideicommif Doch werd het felve feer nauw genomen, dat in
de minfte twijfel, voor de vrye Erffenis, en tegen het verband werd

________1-ocr page 308-

VIII. Deel. Fmtvsrhonde en befwaarde Erffenis. 249

Maar of verbod van vervremding een iHlfwygend verband maakt ? ö
vverd verftaan, neen, fo by den Erf-later geen oorlaak by gedaan werd,
Waarom, of geen perfoon werd uitgedrukt tot wiens behoef hy fulks
wil. i 14. §. 14. de legat. i .junch-ocr page 309-

250 Rooms-Hollands-Regt. III. Boek.

So wanneer den Erf-maker maar alleen had gefeid: Ik^wil dat mijf
goederen niet uit m^n Geflagt, of Bloed fullen vervremden, of diergelijk, fon-
der onbepaalt te feggen , hoedanig, en aan wat perfonen defelve van
d\'een tot d\'ander fouden verfterven, werd verftaan de ordre van de
fuccejfieab inteftato, plaats te hebben, en de goederen te verfterven niet
mdcfuccejfie, en aan de naafte van den Erf-maker,maar aan die gene,
die de naafte zijn van den laatft-en befitter van d\'een tot d\'ander, tor
het vierde Lid als voor, want als den Erf maker in het verband en be-
lafting niet uit drukt, hoe, en aan wie dat het fal overgaan, verftaat
men dat hy daar in het gemeen regt heeft plaats willen geven van d\'een
van fijn naafte Vrunden tot d\'ander. /, 5. /. i .jf. de jure Codicillor. Mare.
Anton.Peregrinus, traElat.deßdeicommijf.art zo. Chms §.Teßamen-
tum. qudß. 76. verfe. Sed hic. Sie hier van Confult. en Advyfen, heti.
Deel, conf 63. Joan. ä Sande lib.^.tit. f. deßn. 6. Daar wel op te
letten ftaat, om dat anderfins daar de wil van denErf-maker fodanig
leid, • altijts werd gevolgt de naderheid van den Erf-maker, maar niet
van den Erf-genaam. arg.l. ^z.^.ßn.ff.de legat.z.junB.l.^i.^.z.ff.de
vuig. (Crpupil. Sie Mantic. de ConjeEl. Vltim. volunt.lib.tit. iz.num.^%.
Cr feq. Anth.Teflaur.^/f«/:64. Axiton.Väb. ad Cod. lib.6.tit, i^.deßn.
6.cr tit. zz. defin..Z7.

Gelijk als de vervremding van goederen werd verboden om daar mê
d\'Erftenis over de hand te doen overgaan, fo werd menigmaal in tegen-
deel in het verband van over-hands Erving, den eerften Erfgenaam,
magt gegeven van ondertufichen de goederen te mogen verteren, ver-
vremden,en handelen als met eygen goed-ocr page 310-

•-ocr page 311-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

verhandelt werd by Simon de Prastis lib,-^. de interprMltimar,volmt dubio
^.folut. I. mm. f^.-ocr page 312-

VIIL Deel. Van verbonde en befwaarde F,rff enis . 253
onder het indien gefteltjin \'t byfonder ergens mê had belaftjof diergelij-
ke. Daar van in \'t iange Mantic. de conje fiur.Ultimar voluntat.l. 11 .tit. 2 .cr

er lib. 10 tit.num. z^. Mtnoch. lib,i^.prafumpt.^g.Jul.Chv. lib.
fentent. §. tejlamentum. qu^ft.j\'j, Gomez. tom. i. refolut.cap.num. So
ook in verfcheyde Pleit-laken is geoordeelt, volgens tuig van Teffaur,
decif.(S6. Ant. Fab. ad Cod.iib.6. tit. zt. defin.-ocr page 313-

202-ocr page 314-

V-ocr page 315-

Rooms-Hollands-Regt. I ILBoek.

vijftienbevonden , hoe te verflaan.
Van nve Ja^en, een fonder ónderfcheid iveg

gemaakt, van -ocr page 316-

IX. Deel-ocr page 317-

258-ocr page 318-

Deel-ocr page 319-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

uitdrukkelijk had gewild. SieAndr.Gail/f^.a. o^/èr^/. 154. Chriftin.
vol. 6. decif. zS. en \'tgeen hier voor van de Leen-goederen is gefeid»
z.Boek, if.Deel, num. óf.

13-ocr page 320-

ÏX. Deel.-ocr page 321-

202-ocr page 322-

IX. Det-1.-ocr page 323-

2^4 Rooms-Hollands-Regt. III. Boelc.
quando die sie gator. Asxóxz\'^-ocr page 324-

iX. Deel. Vm Legütm ^ of Makingen.

Yemand tot Erfgenaam gefteld zijnde,aan de welke feker ftuk goeds 3 j
oy making gelaten was, is bedenklijk, ofhy de making mag genieten,
fonder de Erftenis aan te vaarden ? werd verftaan, ja. arg. 1.87- cumfeq.
ff\' de legat. i . mnB;. 1.12. Cod. deiegat. Ten Waar uit de omftandigheid
kon bhjken dat den Erf-later hem het had gemaakt met die mening,
dat hy fijn Erfgenaam fou wefen, en hy hem anders het felve
-ocr page 325-

26.6 Rooms-Hollands-Regt. II I. Boek

H e t X. D e e l.

Van het aangaan en verlaten van EriFeniffenj en van
Beneficie Inventaris.

l. HetregtvanErffenis.yWanneeryen-ocr page 326-

X. Deel. Vm het aangaan en verlaten ^ -ocr page 327-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

Covarruv. var. refolut. Hb i. cap. z. num.^. En by Joan. ä Sande Hb. 4\'
tit. defin. 7. En het befit van den afgeflorven inde perfoon van den
Erfgenaam terfl:ont na fijn dood werd verlengt j.en by hertrek des tijds
fonder tuilchen-valovergaat, contra l. quumheres, \')t*jf- deacqpir.vel 0-
mit. hered. Zyp. not. Jur. Belg. tit. unde liberi. verf fuccejßo-, Gudelin. I.

cap. verf. pen..

In \'t verder heeft flilfwygende overgang geen plaats als in Kinderen
van het eerfl;e lid, als gefeid is, fo als by verfcheyde keuren, arg. /• mic.
Cod deEdiB.div. Adrian, tollend, mê onderfehey dentlijk werd bevefligt,
als tot Leyden en Oudewater, daar het felve geen plaats heeft als in Erf-
genamen in de opgaande lijn, in ongehoulijkte Kinderen, daar Vader,
of Moeder langff-levend is,cn in alle Kinderen, en verdre afkomelin-
gen, daar Stief Vader,ofStief-moeder blijft j maar alle andere perfonen
regt van Erffenis verkregen hebbende , moeten defelve aldaar (indien,
daarom gefchil valt) vervolgen , met geregte inleyding in het befit des
Boedelsby Schout en twe Schepenen te doen, waar tegens men weder-
om gelijke uitleyding mag doen, enalsdandaaropby kort regt werd
geoordeelt, enhettoegewefen befit geffijft engeflerkt, niet tegen-
itaand Jppel, oft reformatie. Keuren van Leyden^ art.. 185\'. en v an
dewater^ art.. 13 3-ocr page 328-

X, Deel. Van het aangaan en verlaten, -ocr page 329-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

^ UsLu^, t^xz^ if-- Dog werden van dit verfoek verfchoont, de Arme Gods-htiyfen in
\'-ocr page 330-

X. Deel. P^an het amgaan m verlaten, óc. z/i-

ne, die de Erffenis onder beneficie vm Inventaris willen aanvaarden, Sie
Chriftin- ad leges Jldechlin. tit. i6.art. i\\o.num. 7.0-ocr page 331-

272-ocr page 332-

Deel Fan Falcidie, enTreklliamque poriien. 275
Anton, Fab. ad CodJih. 6Mt. 27.defin.Andr. Gail. Ub.z,
^^f\' 3. dog blijft den felven Erfgenaam na aandeel van fijn vierendeel
®ok in de fchulden van den Boedel gehouden. §.7. inft. de fideicommijf.
Jttaar niet in de makingen, l.z.f.ad Trebell. er ibi DD. Sulks dat indien
by by Uitter/le-ti\'ii in meerder als het vierdedeel bedroeg, Erfgenaatn
geftelt was, fouhy inde fchulden voor fijn aandeel gehouden zijn,
^^ar in de makingen alleen, voor fo veel als hy meerder en boven het
Vierdedeel genoot, l.i.^.iy.ff.adSenat. T^ebellian.

Defe aftrekkingen hebben geen plaats,lo wanneer de felve by den af- ^
geftorven waren verboden amh.fied qmm tefiator.Cod.ad leg.faldd.Chxi-
ftin. vol. ï. decif. -ocr page 333-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

voor uit bedongen had. /. Inpr. eod. de inojjiciof teftam. 81. §. ■ i
ad leg. falcid.

By fommige Regtsgeleerden werd mê geoordeelt, dat een Erfge-
naam , de welke de ErfFenis aanvaard, en blijft belitten fonder Staat en
Inventaris des Boedels te maken, daar door het regt van aftrek der vier-
de- deelen verlieft.Dog \'t felve werd by de meefle alleen verftaan van de
Falcidie, en aftrek van de makingen, arg, auth. Sed qmm teftator. Cod.ad
leg. falcid, Novell, i.cap.i. maar niet van de Trebellianique, dat is,het af-
trek van de ErfFeniflen over de hand.Sulks by het Hof van-ocr page 334-

XI. Deel. Van Falciäie, enTrebelUnique por fien] 275

f\'^\'^ft.%^. SieFachin./i^. ^.comrov.cap. z.Cr-^.Giälltbz. ohferv.izi.
Grot. Inlejd. lib. 7,. cap. 20. verf Hoewel Neoftad. cur. Holland, decifl.

5. er decif fupr. cur.% i. cir cur. Holland, i /.Waar uit wederom een
nieuw gefchil is ontftaan, namelijk hoe die dubbelde afte trekken
portie moet gerekent werden: of in vijf, of meer Kinderen, wiens
Legitifne portie alleen de helft van den Boedel bedraagt, nog daarboven
de Trebellianique portie^ mag afgetrokken werden ? Bald, conf g^.ltb. 2,
qitem fequitur. Covarruv. in c-xp. Rainut.% i i. num. Ó.DeciusconfzzS^
ende anderen,quos citat. Grivell. decif. 107. num. 1 o. feggen, neen. An-
dere, gelijk als Anton. Thefaur. decif i^z. Cujac. lib. 8. obferv. cap. 3.
Fachin. Itb. f. cap. 3, Chriftin. vol. 1. decif 24^. cr decif 3 15. Anton.
Fa-her de Error.pragmat.decad. 9. error. 9. CT Cod.SÛ-ocr page 335-

264 Rooms-Hollands-Regt. III. Boek.
maand van fijnZijd-magen,of aan andere vreemdeLuyden fullen aanko-
men, by de Staten van Holland is gefteld, eerft den veertigften penning,
hj Placaat dtn 22. December 1598. daar na den dertigften , by
caatdQni2-ocr page 336-

Xl. Deel. Fan Fiücidte i enTrehdlimiqtie pöTtien. 177-
den 5 Gedaagden in cas van reformatiê Contra Flori-s van Boshuyfen, Im-
petrant verllaan, dat de Regeerders tot Leyden geregtigt fijn, te
genieten het regt vmExuwe van alle goederen en erftenis, en die geërft
Werden by perlbnen, die buyten Leyden in andere plaatfen wonen,
van perlbnen die in de Stad wonen, aldaar afgeftorven, en welkers goe-
deren aldaar gelegen fijn,al is \'t dat defelvcErffenis komt van een Moe-
der op haar Kind, en dat defelve Erfgenaam een Poorters Kind
JS, weiende het felve regt den tienden penning van de uitgaande Erffe-
nis,

Dog werd het felve regt onder de Steden die gelijk regt hebben, j»-
gens eikanderen merendeels gequeten. So daar van verfcheyden Over-
komftenzijn. als in de Uandveftenvm Amßeldam dcn ]-ocr page 337-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

tegen Ingefetenen van Middelburg isgeoeiFend, ter oorfaak die van
Middelburg \'t felve regt tegen Ingefetenen v-ocr page 338-

XII. Deel. Van Verfi erj-regt, en dej]elfs vn deling 279

So dat het Verfterf-regt verdeeld werd in driederhande foorten, in 2
Ned ergaande, Opgaande, en Zijd magen.

Daar van de Nedergaande het goed van den afgeftorven komen te
erven voor de Opgaande en Zijd-magen. Novell.i \\%.infr.cr cap.i.l.j\'.

uit. in fin. ff. Si Tefiam. nuü. exfiab.. Waar onder gerekent de wetti- 5
^e Kinderen, en Kinds -Kinderen, fonder eynde,{b, d^at de Kinderen in
iet eerfte Lid, hooft voor hooft erven, met gelijke delen, en de Kinds-
kinderen , of verder alkomehngen, in plaats van haar Ouders voor een
hooft, neffens die geen die anderfints nader in Leden aan den afgeftor-
ven fouden beftaan,dat men noemt by ftaken Erven, of by reprefintatie,
dat is plaats-vuliing. §. 6. Cr %.fin. infiit. deheredit. qu^e ab intefiat. defier. 1.
3. Cod. de legitim. hered. §. 2. infiit de hered. qualit. Cr differ.l. i ,%.z.l.z.ff,de
Suis er legitim. d.JSfo-vell. 118. cap. r.

Ik feg wettige Kinderen,] Om dat de onwettige, dat is, buyten 4
wettig-Huwlijk gebore Kinderen, van haar Ouders niet Erven, daar
vanmêinheti..gof;^5 in het j. Deel, en elders, onderfcheydentlijkis
gehandelt, als alleen dat Speel-Kinderen van haar Moeder mê Erven,
gelij k en beneven andre Kinderen, volgens het gemeen fpreek woordj
Een Aioeder maakt geen Bajlard.l z.l. ^.ff\'.Unde Cognati. l. zc).§. i.ff.dein-
offic. teffzm. 3. inftit. de Senatup:onfult. Orphitiano.

Indien yemand meer Kinderen en Kinds-kinderen, uit verfcheyde jT
Huwlijken voort-geteelt, komt agter te laten, Erven fy het goed van
haar gemenen Vader, of Moeder, fonder onderfcheid, gelijk als andere
Kinderen, maar trekken elk in den fijnen voor uit, het geen van haar
voor-afgeftorven Vader, of Moeder, en fulks uit den Boedel vanhet
eerfte Huwlijk in den tweeden Boedel was ingekomen, fb fulks ondei*
foheydentlijk was uit te vinden. l.-^ .Cod. de Secund. nupt. Cr auth.fubjeB.l.
0.9. Ced. eod. Maar was het felve fodanig vermengt, dat het niet onder
fcheydentlijk was uit te vinden, fou \'t felve uit kragt van de ftilfwijgen-
de gemeenfchap, (waar van hier na) mê met gelijke delen, fonder on-
derfcheid,tunchen defelve moeten werden verdeelt.

Na deNedergaande komen eerft deOpgaandeMagen,de welke fo fy 5
alleen zijn, als Vader, of Moeder, Groot-Vader, of Groot-Moeder ,
komen fy alleen te Erven, maar fo beneven Broeders of Sufters,in \'t le-
ven zijn Vader of Moeder van de beftorven zy, Erven defelve beneven
^e Broeders en Sufters. Novell. 118. cap. i. 2, Het welk ook tot
broeders en Suflers-Kinderen by plaats-vulling vv erd uit gerekt, No-.

11 j. cap. I, Buyten defe komen Gïroot-Vader en Groot-moeder,

-ocr page 339-

2 So-ocr page 340-

XII. Deel. Van Ferßerf\'Tcgt.en deßelfs verdeling,
doms.Regt gemengt, en te famen gefteld, hebben vergunt by Placaat op
deßcceffie ab inteftato den 18. December 1599.

Sulks datter twederhand Verfterf-regt in gebruik is, en onderfcheid
gemaakt moet werden tuflchen hetGemene-Land-regt,gegeven by de
gckydePolitijqueOrdonmmie^en meeft volgende \'t ondSchependoms-regt,
en tuflchen het byfonder Regt derSteden en plaatlen die by hetPlacaat
(ien 18. December 1J99. enigfins hctondLAasdoms-regthchoxxdQïihQh-
ben; waar van elk op fijn fchik vervolgens.

De Steden en plaatfen die haar houden by het Placaat den 18. De- ^^^^ ^
cember x599. zijn Haarlem, Lejden, Amfteldam^ Alkmaar, Hoorn^ Ene
hujfen, Edam , Wo er den. Naar den, Monikendam, Medenblik^, Muyden,-ocr page 341-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

het jiasdoms en Schependoms-regt werd gevolgt, of daarom het felve al-
fo by ons ook geen plaats behoort te hebben? Dog vermits by ons het
gefeyde Aasdoms en Schependoms-regt niet verder, of anders is aange-
nomen als voor fo veel daar van in de PoUtijque Ordonnantie, en het Pla-
caatvandefucce[fie,abimeftato, elk in den lijnen is uitgedrukt, en ver-
der niet, fo kan het lelve by ons geen plaats hebben, en dient de voorfz.
Infiruclie vmhet Aasdoms en Schep endoms-r egt nergens anders toe, als
tot onderregting van een weet-iievend onderfoeker van het verouderd
IO Aasdoms enSchependoms-regt. Daarom men in fodanige gelegenheid fou
moeten volgen de gewoonte van de plaats daar des afgeftorvens Kinds
Ouders haar vafte enlaafte woon-plaats gehad hebben; arg. tit. Cod.
Vbi de hered. ag. oport.\'Kn is alfo by hetMof van HoUand,en in andere Pro.
vinden verfcheyde malen geoordeelt. Sie Chriftin. vol. z. decij i66.
num, 6. Coftuym. van Antwerpen, tit.^j.art^ i6. Confult. en Ad-
vijf het z. Deel, conf. Zl.

Ik feg een vafte woonplaats , ] Om dat niet het enkel verblijven van
yemand, het welk dikmaals maar voor een tijd gefchied, gelijk als
yemand in hete fiekte fig buyten de Stad begeeft, of om andere faken
buyten de Stad fijn vier en ligt houd , maar het vafte voornemen om
daar te zijn en blyven, fonder mening van wederkeren , yemands
woonplaats maakt./. 17. §. ad Aïunidpal. junSh. 1.Cod. de diverf.
Oflic. cr appar.jud. l.^.f.decaptiv. Crpoftlimin. reverf. I.z6.%,z.jf. ad\'Mmi-
cipal. Sie Menoch. de arbitr.jud. caf. num. z. Cr feq.

So ook verftaan werd van yemand, de welke tot bediening van enig
Ampt, gelijk als een Raads-heer, een Predicant, een Advocaat, een
Kaptein, een Magiftraats-\'perihon in befending, een Student om fijn
kunft, ofwetenfchap te vervolgen, ineen andere Stad komen te wo-
nen, dewelke niet verftaan worden haar vafte v/oonplaats te veran-
deren, dewijl fy fodanige woonplaats niet uit haar eygen hoofd, maar
alleen van haar bediening befitten. /. 13. Cod. de dignitatih.l. uit. Cod. de
tncolis. l. i^.f ad mmicipal. Sie Johan, Zanger, de Except.part. z. cap.-
i.num. 34.

De welke uit Holland na Indien verirelóien, wier den op gelijke
grond verftaan hare laatfte vafte woonplaats noyt te hebben verlaten,
offy behouden de meyning van wederom te komen, arg. l. ?. Cod. de in-
\' ol. cr l.zo :^. ff. deFerb.Signific. En Vi^ierd overfulks haar goed gedeelt na
hetRegt van die plaats, daar fy haar laatfte vafte woonplaats inHol-
hadden gehad. Volgens adcvan verklaring der Staten Generaal
^-ocr page 342-

XII. Deel. Van Verßerf-regt j en deßelfs verdelmg. 283

den 2. Decerab. 1654. ten verfoek van Jan Kroon, wonende tot Mid-
in Zeiand 5 op -ocr page 343-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

Het JTIII. Deel.
Van het Verfterf, volgens gemeen-lands en den grond
van het Schependoms-regt^ in\'t byfonder.

HetverßerfnaSchependoms-reßt,-ocr page 344-

XllI.Deel. Fanhet Verßerf/volgensGmeen-UndSi-ocr page 345-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

de een helft, met de Broeders en Sufters haar Kinderen en Kinds-kin-
deren van \'sVaders zy,en d\'andere helft met deBroeders enSulfers hare
Kinderen enKinds-kinderen,van\'8Moeders zy.Dog indien datter maar
van een zy halve Broeders en Sufters zijn, fo treidcen de volle Broeders
en Sufters hare Kinderen en Kinds-kinderen de een helft van des afge-
ftorvens Boedel voor uit, en delen dan nog de andere helft met de halve
Broeders en Sufters hare Kinderen en Kinds-kinderen, alle by plaats-
vulling. Verklar. op de Politic. Ordenn, in \'t begin.

By gebrek van Nedergaande, Vader enMoeder t\'flimen, mitsgaders
volle Broeders en Sufters ontbrekende, weid insgelijks den Boedel in
twee geklooft, en werd aan twee gelijke delen, eerft tuflbhen de halve
Broeders en Sufters van Vaders zy, ende halve Broeders en Sufters
van \'s Moeders zy, hare Kinderen en Kinds-kinderen by plaatsvuUing
gedeelt: maar waren daar maar halve Sufters en Broeders hare Kin-
deren en Kinds-kinderen van de een zy,fo fouden defelve met de Bloed-
verwanten van d\'ander zy, die volgens het Gemene-Land-regt de naa-
fte waren, gelijklijk moeten delen. Politic. Ordonnant. art. facit No-
vell. 11 S.cap. ^.vers.his autem- non extantibus cvmfeq. auth.pof fratres Cod.de

legitim.her edib.

De Nedergaande Magen, Vader en Moeder, t\'famen Broeders ende
Sufters, de hele ende halve ontbrekende, volgen de naaft afkome-
hngen van Broeders en Sufters Kinds-kinderen,zijnde buyten het vier-
de Lid, hooft voor hooft. Politic. Ordonn. art. z^, ende iS.verkl. verf.Dat
de defiendentenjvnè behoudens het onderfcheid tuflchen die gene die van
bey, en die maar van een zy den Overleden beftaan. Verklar, op de Polit.
Ordonn. -verf Ende dat gelijke ucontrad. Novell, i iS.cap. fin. jun£l.auth,
poßfratres. Cod. de legitim. heredib,
6 DeNakomelingen van Broeders en Sufters Kinds-kinderen mê ont-
brekende , komen des Overledens goederen dan eerft op de Groot-va-
der en Groot-moeder van beyde zijden , indien die nog in\'t leven zijn.
Politic. Ordonn. art. z j. ende %6..Ver klar.verf Dat niet alleen\', contra d. /. 15.
§. j.f.degrad. Cr affinib. Cr de Novell. 118. cap. i. Maar eender felver
ontbrekende, en het Bed gefcheurt zijnde, \'komt des ontbrekendens
deel op die gene die den Overleden van fijn voor-afgeftorven Groot-
vaders , of Groot- moeders zy naaft beftaat, dat is, eerft op de Omen
en Moeyen van de afgeftorven, en der felver Kinderen, by plaatsvul-
ling. Politic. Ordonn. 14. en 28. mê blijvende \'t onderfcheid, dat indien
enige van defelve Bloedverwanten maar van halve Bed aanquam^i,

-ocr page 346-

X111. Deel Vm hü Verßerf^volgens Gemeen-Unds,-ocr page 347-

288 R-ooms-Holl an ds-Regt. III.Boek.
ven de goederen op deBroeders enSufters die in leven zijrijmaar niet op
dé Kinderen, daar van die Ouders afgeftorven zijn.

Daar yemand fterft fonder Kinderen after te laten, hebbende nog
Sufter, nog Broeder, nog Vader, nog Moeder, ervende Omen en
Moeyen in\'t goed , maar Omen. en Moeyen Kinderen niet, daar die
Ouders af dood zijn.

Halve Broeders en Sufters, komen voor Omen en Moeyen.

En alle goeden daar de nedergaande linie ontbreekt, erven opwaarts
nagel-naaft.-ocr page 348-

XIV. Deel. Van het Verßerf na den grond van) -ocr page 349-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

Jldoeder ontbreekt,fo fal de langjllevende der fehe metteBroeders enSufers^^t zy
hele of halve,te famen kpmen^Crc.moeten werden vergeleken, en me£
den anderen over-een-komen? Wierde daar op by fommige geoordeelt,
dat het voorfle Lid, door het agterfte wierd verandert, of vernietigt,
fo ver dat voor den Hove vanHolland qu^ftie ontftaan zij nde,of volgende
\'t derde Artijkel van het gefeyde Placaat, yemand ftervende, en ag-
terlatende een Vader en halve Broeders van \'s moeders zy, of een Moe-
der met halve Broeders van \'s Vaders zy, die bey met gelijken delen
tot des afgeftorvens erifenis moeifen komen, danofden Vader, of
Moeder alleen mogten erven, met uitfluyting van de halve Broeders.
Was dien aangaande in de [zk-ei^in Maria Dircx D^. Weduw vi^n Ts-
brand Dirkffz.. den 3. Novemb. 15o8. verftaan dat de Vader of Moeder,
met uitfluyting van de halve Broeders en Sufters alleen moeften er-
ven.Dog is het felve in de faak tuflchen Adriaan Jacobfa. Wonende tot
Warmond. Item: tuflchen de V oogden vanyömy^?;/^. nagelaten Wees-
kind van Jan Jorifz,. contra Cornelis Gerrebrandfz,. als getrouwt hebben-
de Magtelt Jacobs Dk alle tot Hoorn, nader ingeflen zijnde, verltaanj
dat een halve Broeder van \'s Vaders zy geregtigt was de helft van fljn
halve Broeders goeüeren te genieten,latende de andere helft alleen aan
de Moeder van den afgeftorven.- welke gewijfden beyde by den Ho-
gen Rade, defe den laatften Juny 162 5. de gene den 20. Martii 1625..
zijn beveftigt, en voor vaft geftelt, dat het laatfte lid van het gefeyde
Arti jkel met het eerfte molt over-een-komen, en volgens het felve uit-
geleid moft werden, fulks dat defe woorden in het laatfte lid van het
gefeyde derde Arti jkel begrepen: En aljferffeen volle Broederi,of Sufiers in
V leven z^ijnffalde langjilevende Fnder, of Moeder in al de goederen by den af-
geforven ontruymt, miverfaliter fuccede-rent alwaar \'t datter halve Broeders^
of Sufters waren-y alleen plaats moeten hebben in\'t opfigt van halveBroe-
ders en Sufters, den afgeftorven niet beftaande van de zy daar in hy
beftorven is, waar mê de ftrydigheid van beyde Leden komt op te hou-
den. Sie Coren. obferv. 29. ende 30.

De langftlevende gebrekende, komen de Broeders en Sufters heel

en halve, hare Kinderen en Kinds-kinderen met dit onderfcheid: Dat

fo wanneer alflèr te famen komen volle Broedersen Sufters, met halve

Broeders en Sufters te geUjk, van\'s Vaders en\'s Moeders zy, ofte

der felver Kinderen en Kinds-kinderen , by plaatsvulling, als dan

den gehelen Boedel werd gedeelt in twee gelijke deelen, waar van de

volle Broeders en Suflersjhare Kinderen en Kinds-kinderen,in de eene

helft

-ocr page 350-

XïV. Deel. Van het Verfterfjfia dengrond\'vani-ocr page 351-

Rooms-Hollands-Regt. IIIBoek.
fou maken,gelijk als in het eerfte Lid van het felve Artijkel,daai- gefeid
werd-. Broeders en Sufters, en der felver kinderen en kinds-kinderen te
famen. Welke twe Leden van het gefeyde Artijkel met fodanig onder-
fcheid moeten verftaan werden, of fouden tegen den anderen ftrijden.

7-ocr page 352-

XV. Deel. Fan het Verßerfi: na den grond vä fii-ocr page 353-

294«-ocr page 354-

XV. Deel Fan hetFerßerfj na kngronävün^ -ocr page 355-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

beneven fijn Oom, ofMoey een ofmeer, in fijn afgefton-en Groot-
vaders nagelaten goederen komt te erven,fo komt wel het Ielve kinds-
kind by repr^fentMie, maar dewijl het felve fo veel trekt als yder van
fijn Omen, of Moeyen, fo erven fy al te famen Hooft voor Hooft,
en kan niet wel gefegt werden, dat het felve kinds-kind by Staken ,
of Kluften fou erven: Wederom wanneer den afgeftorven geen nader,
nog andere Bloedverwanten heeft,dan kinderen van verfcheyde Broe-
ders, of Sufters, van de een Broeder twee, van d\'andre drie, van
de derde vier, en fo voorts, foo erven al defelve Broeders-kinderenby
Staken, dat is, de twee kinderen van de eerfte Broeder een derde-deel,
de drie Idnderen van de tweede Broeder een derde-deel,en de vier kin-
deren van de derde Broeder een gelijk derde-deel, van al des afgeftor-
vens goed, fonder dat in fuik geval reprafenmie, of plaats-vulling
valt, maar fy alle komen uit eygen Hoofde. Siede Folitijq. Ordon.

art.

Wy hebben gefeyd, dat buiten die geen, de vrdke in de Polky que
Ordonantie, of in het Placaat van de fuccejfie niet uitgedrukt werden,
de naafte voorgaat, met uitfluy ting van andere verder Magen. Het
welk te verftaan is, fo ver yemand des anders Maagfchap kan rekenen,
fonder eynd, alwaar het nog fo ver. §. 3. infiit. de legitim. agnator.fuccejf.
1.2..%. I. ff. de fiiis -ocr page 356-

XV. Deel Van het Verßerfm nadengrondvanjé\'C, 297
de hondert Huysgefinden, al van een perfoon voortgekomen, die nog
^lï levend lijf was. So ook hier in Rijnland in den Dorpe Soete-meer, in
den Jare 1^74. afgeftorven is Dirkjonge JanKok,^ die uit Kommertjè
Jans, fijn Huisvroujfo kinderen als Kinds-kinderen,en verder afkome-
lingen, agter liet hondert en drie-en-tagtig perfonen, dié op het affter-
ven van Kommertie Jans in den Jare 16oa. op drie na nog al in \'t leven
waren, waar van den Geflagt.boom op verfcheyde plaatfen onder def-
felfs jSlafaten te fien is, en daar onder dusdanig Rij m-digt.

Ditgeßagt van Dirk Jonge Jan Kok was groot,
Voor Kommertje JanS\', fßHuisvrowwen dood,
By haar levend Lijfhoriderd en drie-en-tagtigperfonen .
Waar onder waren evenjuyß fo veel Dogters als Sonen
Uitbefindert een van al, die men d aar in leefi ,

Daar van Kommertje Moeder, Groot-Moeder en 0 ver-Groot-moeder is
getveeß,

Dees waren op Kommertjes Sterf-dag nog al in levende Upen ,
Behalven drie , die hierß-ocr page 357-

Rooms-Hollands-Regt. II LBoek.
HET XVL Deel.
Van inbrengt of toefchatting van voor genote goeden.

1.-ocr page 358-

XVl. Deel. Van inbrengt of toe fchatting,-ocr page 359-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

byfonder, of meer als d\'andere kinderen hadden genoten, het felve na
de dood van haar ouders voor alle deling in den gemenen Boedel fouden-
moeten inbrengen, fou wat te hard zijn, fonderling alfo by veel niet
fonder reden billik en regt geagt werd, dat de kinderen die den Boe-
del met haar winft, ofai-beid dapper hadden verrijkt, in het delen en
feheyden daar voor yets byfonders behoren voor uit te genieten, en
foveel, als na het feggen van goede Luyden fou geoordeelt werden
te behoren: So hier voor in het 2. Boek^, j.Deel, mm. 7. is aange-
wefen.

5-ocr page 360-

X VI. Deel. Vaninbrengi of toe fchatting, ■-ocr page 361-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

ad.gradumDoEloratus yOÎLicentiatus heeft aangeleid, by ons ook niet ge-
rekent i Maar indien eenig Ampt, of dienft verkregen was, welk feker
gewin, en Jaarlijks inkomen opbragt, fou het geen dat dies-halven den
Boedel vermindert was, buyten twijfel, na de dood van de Vader voor
alle deling by den Soon ingebragt moeten werden. Lpen. inpr. Cod. de
eollat. Sonderling indien het fodanigen Ampt Was (gelgker veel by ons
zijn) \'t welk verkoft, en aan yemand anders na de dood van den befitter
overgefet werd, of een fekere fom by den navolger, aan de Weduw of
Erfgenamen van den afgeftorven vooreen erkentnis moet opgebragt
werden. L uit. Cod. de pignor, /, 3 o. a. Cod. de inoßc. teß-ocr page 362-

303

6. Redelijke oorfaak in onderhands

ling, hoedanig te verßaan.
J. VerhifJtenis uit o-verkpmß , hoe ve-
lerhande.

8. Stilfwjgende verbintenis bj Wet-
duyding , hoedaniggefchied.
p. Verbintenis door onevenheid, hoe-
daniggefchied.

Otnog toe is gehandelt,eerft van de perfonen, en der
felver geregthjk onderfcheid, en dan van de faken,
enkel,of veel begrypend,en \'t bekomen van dien, dat
is het regt dat men heeft op eenig goed, hoe dat het
felve verkregen werd,en waar in dat het lelve beftaat;

________ volgt nu van het regt dat men heeft op enig perfoon,

om van hem eenige faak, of daad te genieten, l-\'^-f- de Obligat. -ocr page 363-

304 Rooms-Hollands-Regt. IV, Boek

vergt werd, en fonder fchuld een ander aanbied te doen, of geven: de
welk fo die ernftig is, en aangenomen werd , den belover verbind te
voldoen, volgens het gemeen fpreek word : Belofte maakt fchuld. arg.l.
^ • 7- §• 7-f- defaB. l. f en. Cod. eod

Ik feg, fo die ernftig is, en aengenomen werd, J Om dat een Be-
lofte de welk joks-wijfe werd voortgebragt, en daar geen verfoek voor
gaat, of aanneming op volgt, aan een ander geen regt van verbinte-
nis geeft. /. 7. §. 4-ƒ. defaB. 1.1 g.f, de ^dUit. edM. l. 5. Cod. de contrah.zsr

ccmmit.ftifulat.

4 Maar toefegging is, welke yemand uit een redelijke oorfaak, dat is
gelijk wy gefeid hebben, in gelijkheid van het geen aan hem gegeven,
of gedaan was, een ander op lijn verfoek toefeid, en fchuldig kend. l.

§ 5. §. i .ff. de Ferb. ohligat.fr. i .inßit. de Ferb. obligat. Want anderfins
een enkele toefegging, welke geen fekere oorlaak heeft, niemand geen
regt geeft, om daar uit een infchuld tot laften van den toef egger te ver-
krygen./. 25.5.ff. de probat. l. i^.Cod, non num.pecun.l.ult.Cod.de
Compenfat.

ß Ik feg een redelijke oorfaak,] Hetwelk onbepaalt te verftaan is,
van een oorfaak de welk in fijn foort goed en geoorloft is, als van Le-
ning, Koop, Huur, en diergelijke, en niet dat defelve altijd na de
evenredenheid op \'t naufte behoeft gejuyft te werden, om dat de min-
fte omftandigheid een faak, groter of kle^nder, en minder , of meei»-
der waardig maakt. l. §. 2,. verf Reffondi.ff. ad l. Aquil. En in het be-
ftand van de handeling, in den omgang der Menfchen, winft en voor-
deel gelegen is,fo dat uit den aard van de handeling,felf den een den an-
der, in de regte waarde van het goed mag misleyden, fo de misleyding

■ niet al te groot is. /. i -ocr page 364-

n. Deel. By \'Wie j èn door wie Verb\'mtenis gefchied. 305
^öu zijn 5 en door fchade een ander moed-willens aangedaan, is men tot
vergoeding gehouden, alwaart dat men daar door niet gebaat was.
74-if- de Reg.jur. l. i yj-if. eod.

Van welke foorten van Verbintenis in\'t byfonder, elk in den fijnen
vervolgens fal werden gehandelt.

Het II. Deel.
By wie, en door wie verbintenis gefchied, en van welke faken.
I. Verbintenis uit overhomft 1 en hee Kinderen mifdaden verbonden
velerhand.-ocr page 365-

joó Rooms-Hollands-Regt. IV.Boek
Verbintenis ten iaftenvanfig felve mag gefchieden by een yeder die
fulks niet uit onbequaamheid belet, of anderfins verboden werd.

Alle VerbintenilTen moeten gefchieden uit een vry en volkomen
©effening des wils. So dat het felve niet kan gefchieden daar het ver-
ftand in fijn oeffening werd belet: gelijk als dol en rafende Menfchen, en
onge Kinderen,welke nog door toefegging, nog door aanvaarding ver- •
?onden werden.-ocr page 366-

ÎI. Deel. By wie, eu door wie Verbintenisgejchieà. 307
Civel.cap. 97. cap i 33. Peck. de Jure fiflend. cap g. num. 7- Sande

ceßione, cap 2. num. 17. Radelant. Cur. Ty-ajeB. decif. f6. Aangefien
dat in fiilken val den houder, of toonder\'s Briefs, als faakweldige en
bemagtigdefi nerfaken, -ocr page 367-

Rooms-Hollands-Regt. IV.Boek.
werden gefproken. Dog den felven Brief hield tot meerder verfcho-
ning in: Ofden wettigen houder defes. Waar mê op het fekeril fodanige
twy fel kan voorgekomen werden.

Gelijk als men dan tot voordeel van een derden niet bedingen kan,
alfo kan men ook een derden door onderhandeling niet verbinden. §•
4. -ocr page 368-

II- Deel. By wie, m doof wie Verbintems gejchied. 309
ofyet diergelijk, dat door lighaams weedom, weligheid kan intomen s
verandert werden.text. in l-fin.jf. Cod. de in jus vocmdo. l. i. %-fin.ff. de
pœnisl. y.^.\'^.ff\'.de Jurifdifl.l.ó.inßn. de.fepulc. violât juxta vulgare ac
tritumillud: qui non habet in are luat in pelle. En zijn andere Luyden voor
hare Knegts, of Dienll-boden in fulke gelegentheid niet verder gehou-
den , ais hare huyr bedraagt, l. ^f-jf- de Noxal. aê. l. 4. §. 1./. depeculio.

De Handveßen van Kayfarin Margariet aan die in Kenmerland
en Sehieland in den jare 13 4f-ocr page 369-

5io Rooms-Hollands-Regt. IV.Boek.
mm. 17. en in de Handveften tot Amfteldam, is een Keur j Dat de Ouders
fullen gehouden zijn te betalen voor haar Kinderen een boete van tvï\'aalf
fbuyversj wanneer de felve op de uyre vandeBeurs-tijdterBeurflefpe-
len , of andere moed wil bedryven. Ordon. van de Beurjfe ald.-iar. art. 3. en
andere diergelijke meer.

9-ocr page 370-

n.Deel By wis, en door wie Ferbintenïs gefehied. 311
gebruik van haar Schip, ofHuis-vefting, haar loon fchijncn te ont-
vangen, zijn nogtans gehouden het geen dat in haar Schip of Huis in-
gebragt werd, gade teflaan, en daar voor te verantwoorden. En zijn
uiet alleen gehouden voor haar eygen doen, maar ook van die geen
Vv\'iens dienft fy gebruyken, ook van die geen die fy voeren , en van al
die geene welke irj haar Schip zijn. 1.1 .in.fr.^.fin.Lz.naut.caupn.fiabular,
-ocr page 371-

312-ocr page 372-

III, Deel. Hoedanig toefegging gefchied, -ocr page 373-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

of de toefegging van yet op een ander plaats te voldoen, het welk fö veel
tijd befluyt, binnen welke het bequaamlijk kan gefchieden. §.ƒ«. injiit.de
inutil. flip. 1.7\'^.jf. de Ferb.ohlig. /. 105, ƒ. de folut. Lzi.^.i. jf.de conflit.pecun.

Maar van toefegging op dag, ftaat onderfcheydenthjk te oordelen.
Dat in toefegging jegens een tijd, of dag, die feker is, het regt en aantaal
tot het felve mê wel terftont ingaat, en aan des aannemers Erfgenaam
over gaat, dog niet eer kan gevordert werden voor de tijd om is, en den
geftelden dag gekomen is./. 213 ,f.de Ferb,Signific. En werd verftaan dat
den dag, welke inde toefegging genoemt is,bimren werd gerekent,en
ten eynd moet zijn,eer dat de fchuld verfchenen is,ofgeëyfcht mag wer-
den. §. inßit. de Ferb. Obligat, junB. % ult, infiit. de inutilih. Stipulât, l.^^.jf.
de Ferb.obligat. Maar was den dag onfeker, of,en wanneer hy komen fou,
defelve fou vervallen tot een/W/-ocr page 374-

IV. Deel. Van C^tede-fchuld, en Borg4ogt.-ocr page 375-

3i6 Rooms-Hollands-Regt. IV.Boek

gens het gemeen gevoelen, en de gemene onderhouding, ook uitgerekt,
werd tot twe, of meer felf-fchuldigen. per auth. hac ita Cod. de duoh. reis
junB. 11 .jf. eod. Sie \'Neoüzd.fuprem.cur. decif. 97. Chriftin, vol. 4. de-
cifiyS. num. 13.14.6^ vol. 5. decif. 213. num. 8. cum feq. Gudelin. de Jure
Noviff. lib. 3\' cap. i r. verf Deduob. Gail lib. 2. obferv. iS.num. f. infin.
ten waar hem yder fonderling, en een voor al verbonden had. Grot.
leyd. lib. ^.cap. %. num. 54. Coftuym. van Antwerp. tit. . artic. 2. Hand-
veft van Zuid-Holland, pag.art. contra, Novell.cap.ï. Cr
ibi. D. D. of van het beneficium dtvifio-nis, dat is, het voor-regt van fchuld-
Iphffing duydelijk afgegaan, fo byons merendeels gefchied. arg. /, i.,
ff. de ferv. export. Ook indien de andere mê-fchuldigen baarblijkelijk on-
magtig, of uitlandig waren, auth.pr^efemit.Cod.defidejußor. auth. hoe ita
Cod. de duob.reis. Het welk te verftaan is van twe, of meer, die haarte
famen als felffchuldige, en elk een voor al, en d\'een voor d\'ander ver-
bonden hadden, maar niet van die geen welk haar flegtelijk t\'famen
voor een faak verbonden hebben.\' Glofl\'. in diB. auth. hoe ita. Sichard.
ibid, num. 4. in fin. -ocr page 376-

IV. Deel. Van Meäe-fchitU^ en Borg- togt.-ocr page 377-

3i8-ocr page 378-

IV. Deel.\' VanMede-fchüldy enBorgtdgt.-ocr page 379-

320 Rooms-Hollands-Regt, \' IV.Boek.

fteld dat hy regt heeft van fchuld-fplifling, en met fijn aandeel vol-
ftaan mag, §. 4. inftit. defidejußorib. l. x6.f. eod. dat men noemt het heni-
ficie Ordinis, cn Excujftonis , enhetbeneftcie diviftonis.

III.-ocr page 380-

^v. Deel. Vän Meh-fchuld, en Borg-togt.-ocr page 381-

Rooms-Hollands-Regt.-ocr page 382-

IV. Deel Vdn Mcde-JchnU J en Borg-togt.-ocr page 383-

324-ocr page 384-

V. Deel Fan dadelijke Overkomft i -ocr page 385-

Rooms-Hollands-Regt. iV.Boék.
HET VL Deel.
Van Verbruik-Ieen.

i. Ferbruik^leen, zvat^-ocr page 386-

Vï. i3eei.-ocr page 387-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

7.-ocr page 388-

Vn. Deel Van Intreft en Geld-gewin.-ocr page 389-

330-ocr page 390-

Vil.Deel.-ocr page 391-

Rooms-Hollands-Regt. IV.BoeS:.

fen wierd,of anders bedenklijk was dat den fchuldenaar ondertulTchen
\'t geld gebruikt, daar me fijn profijt gedaan had, of had kunnen doen,
en by hem het tegendeel niet wierd aangewefen , dat hy het felve ledig
en vruchteloos had gehouden, in welk geval den fchuldenaar den Inraßf
niet tegenftaande Arreß, en gefioten hand, niet wel fou kunnen ont-
gaan. arg. l. ij^.ff.deconditl.indeb.-ocr page 392-

VlII. Deel. Vän de BankvanLeenïngi of Lombard, 3-3 j\'

19. Cod. de Ußir. §. i. inftit. Quib. mod. tollit. obligat, \'t Welk te ver-
ftaan is m toekomende. Maar ^z-axvex^ehcm Bitrepn verftaan vi\'cr-
den op te houden, en of defelve door het ontfangen van de Hooft-
fom fonder eenig proteft , of tuyg van regts-bewaar te doen , ver-
ftaan werden gequeten te zijn? werd \'t felve alfo verftaan in ftilfwy-
gende/«fr^//^«, welke yemand buyten beding fou fchuldig zijn.
§• I .jf.de aB. empt.l. Cod. depoftti.l.^. in fin.\'Crl.uh.jf.de eo quod certo
loco. L 6. uk. jf.de leg. commifor. Maar niet van Intreßen welk men
by uitgedrukt beding fchuldig is. d. l. 49. §.i.f.de ach. empt. cr
jf. de eo quod certo loco. Sie Pyr. Maur. traB. de folut. oblat. -ocr page 393-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

elke Stad opgedragen, en aanbevalen, al fulke Chriflelijket PoUtijque y
en Gereformeerde ordere en middel, op het ftukyan defelve Lening te foeken ^
ftellen, en onderhouden, als ten meeften gerij f, en minfte quetfe van de behoeftige
Gemeente met eer en profijt der felver fal mogen dienen.

Banken van Lening, by, en van we-
gen de Stad opgeregt, en by Luyden, daar toe om iekere loon gefteld,
waargenomen, en het voordeel ten behoefvan de gemene faak aange-
leid, of ook wel Jaarlijxs aan den gemenen armen uitgedeelt.By an-
dere werd het op fekere voorgeftelde maat, en ordre verpagt, om fekere
fom, ten behoeve van den Armen, Jaarlijxs uit te keeren.

In de Maat van het gewin daar toe behorende, werd in agt genomen
de Winfc-derving van het ledige geld, daar me de Tafel-houders tot
gerijf van een yder voorfien moeten zijn, haar moeyte, enomflagin
het uit-tellen, en wederom ontfangen, het gevaar van fchade in het
fchatten dei-panden, den loon van hare Tafel-dieners, en verdere on-
koften, het welke gemeenlijk genomen werd op \'t meeft, en daar eeni-
ge Jaarlijkfe Pagt opgeftelt is, jegens 14. en 21. ten hondert in\'t jaar,
op \'t minft, en daar de Banken van Lening by en van wegen de Stad felf
werden gehouden, jegens 18. 16. li, en ook wel tot 10. of agt: an-
ders , en in \'t gemeen op 18. ten hondert in\'t jaar j waar voor de Tafel-
houders hare Kaften met opgehoopt geld voor fien^ouden moeten, en
alle verder moeyte en koften moeten uitvinden.

Defe beleende panden mogen by de Leen-fchuldigen\'geloft wer-
den, t\'allentyden als het haai-goed dunkt, mits byde lofling, enwe-
der-gave van het geleende, voegende fodanig verloop als na beloop des
tijds verfchenen is. Dog op dat den Tafel-houder niet al te lang met
het beleende goed befet bly ve, en het verftaan-geld , of winft-derving
niet buyten de overige waarde van het goed op klimt, mogen de Luy-
den hare panden niet langer als een jaar en les weken laten ftaan, en fo
wie binnen de felve tijd fijne panden niet komt loflen, werden de felve
als vervallen opentlijk verkoft, en het overfchot aan den gemeenen Ar-
men overgegeven, alwaar de eygenaars \'t felve binnen fekeren tijd, by
de fommige van driejaren, nog mogen komen wederom halen.

Het

-ocr page 394-

IX. Deel. Van Eodemeryen en Afiurantïè. 33 $
Het XI. D e e l.
Van Bodemerye ea Aßtiraniie.
i.Bodemery wat, en hy wie aan te tnanfchappen die air e ver gaan, ew

gaan.-ocr page 395-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

Jljfura-atie, of verlêkering, is een handeling daar by yemand voor fe-
kere geld-winfl, welke met het aangaan van de handeling werd aange-
telt, t\'fijnen laften neemt het gevaar van de Zee, of Water, Vier, Vyan-
den, Zee-rovers, en verder ongeluk, op het Schip met fijn toebehoren,
ofook wel op feker goed, ofKoopmanfchap vallende, tot dat het behou-
,den overkomt, ter plaatfe daar het heen gefchikt is.

De byfondere Regten en hoedanigheden in de verfekering aan te
.merken, zijn voornamentlijk :

I.-ocr page 396-

IX. DceL VänBodemery m JßiifänUe.-ocr page 397-

338 Rooms-Hollands-Regt. IV. Bode.\'
blijft, fonder midlerwyl eenige tyding daar af te horen, werd het felve
Schip en goed gehouden als verloren, en mag men daar af de verlêke-
raars kennis doen, en na drie Maendenbetahng eyflchen als voor. Sie
Zee- regten van Kening Philips, tit. Vm verfekering, art. 13. Cofl:uy-
mentot Antwerpen, m. 54.4-5.7-tot Amlleldam, cap.\'^o,num.^

28. 22.-ocr page 398-

Xl. Deel.-ocr page 399-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

Gewillige,fowanneer mijn fchuld-eyflcher hetgeen ik hem ichuldig_
zyniet wil ontfangtn, in der manieren als ik het hem geven wil, of
ook fo wanneer ik niet weet aan wien ik fal betalen, en daar gefchil o-
veryalt , als dan vermag ik hem\'tièlve wetlijk met openebeurfle, ai
klinkendegeJdedoenaanbieden, en op koften van ongelijk onderden
Regter leggen , om daar door den loop van Intreß te ftutten.

Het welk fo nau genomen werd, dat de enkele aanbieding en regts-
bewaar-tuig niet genoeg is om den intrefi te beletten, inaar ware on-
der-regt-legging daar by, moet volgen, en den fchuldenaar metter
daad njn handen moet ydelen. i. i. %.dt.l. j. f. l.ßJ. i^.Ccd.üßiris
jmSl.l. 34. jf. eod. i-^. f.de pignorat. aB. l. ij^. f.de condiB. indebiti..
l. 2 26. de Regul. Jur. So als hier voor in het VI ï. Deel, mm. 9. is aan-
gewefen

Welke penningen by den fchuld-eyflcher onder Borg altijd mogen
werden geligt. Dog fou hy defelve, indien daar na bevonden wierd dat
een ander daar beter toe geregtigt was, moeten wederom geven, met
den Intrefi vm. dien, om dat die geen de v/elke yet gehouden is weder
te geven, \'t felve met alle vrugten en baten, by hem genoten, of die
hy had kunnen genieten, weder moet geven. l.^S.§..j,.f.deUfur junB.
^88. final, f. ^leg.falcid. l.ßn ad.Cod.de petit. heredit Sie Sande lib.\'^.tit
14. deßn. 12,.

Onwillige is, fo wanneer de onder-regtlegging van een twiftige faak
byprovifie yemand door den Regter werd opgeleid /. unie. Cod. de fe-
quefir.pecim. Het welk om verfcheyde redenen voorvalt: als by voor-
beeld-5 indien datter forg is dat de weder-dingers elkander het beflt van
dien met geweld mogten afnemen. 7. i ^. §, 3. f. de Ufufr. Of datter
forg is, dat het ondertuflchen t\'onbruikfal gemaakt werden, of den be-
fitter niet mag toevertrouwt werden, en hy geen Borg weet te ftek
\\en.l. 22. § ff.folut.matrim. l. 7.5,2.^.^«iy^^/y;In welk geval het goed
daar gefchil om is niet alleen onder den Regter, maar ook wel on-
der een derde werd geleid, en werdgemeenlijky^^«f/r^ïi(?genoemt,
en die fulks aanneemt, fequefier L^.C^feq.l. 17, depofm. l. iioff. de Ferb\'
Signifie,

Verfchild daar in van bewaar-geving, dat bewaar-geving om niet
werd aangenomen) en in fequeßratie, of onder-regt-legging den geen
die \'t felve aanneemt, daar van betaalt werd. l. 6..§. z.ff. depfitL en dat
het geen inbewaring is gegeven^ t\'allen tijden, /. i.§ aa.
depofith het geengefeqneßrem werd niet eer als na befligtinS

en.-

-ocr page 400-

Xli . Deel. P\'^an Pänd j en Onderfetting.-ocr page 401-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

Ondeifettingby beding is of van alle goed in \'t gemeen, anders^*?-
nerad, of van dit, ofdat goed in\'t byfonder, anders-ocr page 402-

XlïDetl. VanPand enöndü\'Jettingj-ocr page 403-

Rooms-Hollands-Regt. IV.Boek,
HET XIII. Deel.

Van ftilfwygende onderfetting, en Frojferentie,
of Voorgang-regt.

I. Pandy of onderfetting , \'wati

а.-ocr page 404-

Xin. Deel. Van ftilfwijgende onderfetting j -ocr page 405-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

toegelaten, dat felis een nader verpanding van het veronderpande goed,
byden fchuld-eyffcher aaneen derde mag gedaan werden, het welk
op de felve manier, fo lang , en ter tyd toe de eerfte belafting afgedaan
werd, ftand grypen kan. /. i .\'2. Cod. Sipignori dat. ßt.

Het Voor-gang-regt onder meer verpanding, of onderfettingen,
is dufdanig: dat de ftilfwygende verbanden , die yemand uit het Regt»
enby Wet-duy ding toekomen, beneven de byfondere onderfettingen
na haar tyd en ordre, voor andere gaen moeten: Daar van onder de felve
dufdanige ordre en onderfcheid werd onderhouden: daar van te ver-
ftaan is, dat byfondere onderfetting voor-gaat, daar die ouder is,

Scilfwijgend verband hebben een Cyns-beurder over \'t Cynsbaar
goed tot voldoening van fijn Cyns. arg. /. i. 2. 3. Cod. fine fenßi. vel. reliq.
ïcem, de houders van Kufting, of Grond-brieven, fpruytende uit
koop van Huyfen, Erven, Landen, of Schepen, daarvoor de fèlve in
\'t byfonder zynverbonden.

Ten twede 5 de Ampt-bedieners, of andere, de welke eenige pennin-
gen uitgeleid hebben, tot onderhoud van Wegen, Dijken, Kaden,
Molens, en diergelijke. Neoftad. Cur. Holland, decifi 24. er 3

Ten derde 3 Die yemand geld heeft geleent om een Huys, of Schip,
nodig te fiefffellen, of yets geborgt tot nodig onderhoud van feker
goed, op het felve Huys, Schip, ofander goed. l. i.jf. in quib. caufi.pign.
vel hß\'poth. tacit. /. 2, y ff.de reb. credit, l. 2,4 §.i.de reb\' anthor. jud.poffid.arg.
1.^:^6.ff. dedamnotnfieBo.l. z.jf. de adific.privat. Coftuymen tot Antwerp.
cap, 66. art. 44. Anderfints, indien yemandaan een ander geld had ge-
leent, ofuitgeborgt om een nieuw Huys te bouwen, of kopen, foude
daar op geen regt hebben voor andere fchulden, ten waar het felve uit-
druklijk was bedongen. Sie Hartman. Piftor,7^i-ocr page 406-

Xïll. Deel. VanJlïlfwijgènde onderfettingy ére. 347

By de DD. werden daar onder mê gerekent de Rouw-klercn voor de
nagelaten Weduw en Kinderen, na gelegentheid. Sie Chriftin. ad leg.
■Mechlin, tit. ló.^r^.gj. mm.ii.inaddit.\'Nïcdi.\'E.yevh-xcd.conf xifè.mm.
ip- Jacob. Coren obferv. 38. num. 29.30. in notis. Dog is by den Hove van
Holland op de preferentie van de fchuld-eyflchers van XJldrik vander Dujfe,
den 19. Ofrober 1615\', het felve de Weduw ontfeyd? en mêby den
■^^gen Rade, op dspraferentie yzti Baudouinde Vaux ftilks verftaan den 7.
April 1529. na tuig van Jacob.Coren. d. obferv, 38. num. 41. Sulks dat die
geen die defelve dragen wil, die uit fijn eygen beurs, en tot fijn eygen
koften moet betalen.

Nog werd daar onder mê gerekent het verdiende loon van dcnDo^lor.
Chirurgif -ay en de medicamenten van denJpothecar, Waar aan den Overleden
Ji-ocr page 407-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

Sulcks gaan de Steden,den Hage daar onder begrepen,met de verlope
jaren Verpondinge, voor alle andere onderftelde fchuld-eyflchers.Maar
wat aangaat de verpondingen op de Landen ftaande is, by Refolmie van
haar Groot Mog. de Staten- van Holland en Wefi Vriejland den 7. Juny. 16oy
opgefteld, dat de gaarders daar voor moeten aanfpreken, en uitwinnen
de bruikers van de Landen, en op de eygenaars, of hare Landen, niet
verder mogen verhalen als den agtften penning, en dat binnen den tijd
van drie Maanden, na den uitgang van elk jaar j na den uitgang van
welke drie Maanden, fy-luy den geen regt fullen hebben tot laften van
de eygenaars, of hare Landen j ten ware fy-luyden binnen den felven
tijd behoorlijke en uiterlijke uitwinning, fonder oogluiking hadden
gedaan, het welk den i. iVuguft 16^8. byde gemelte Heer en Staten is
verlengt, van drie Maanden tot op een geheel Jaar.

Maar aangaande den 4o--ocr page 408-

xni. Deel. Fanjiiljwygende onderfetting, -ocr page 409-

350-ocr page 410-

^ n I. Deel. Van fitlfwjgende onderfettmg, óc. 3 f i
M\' 10. De welke daar van defe reden geeft, dat het voor-regt der
* louwen, door de wet aan haar verleent, een ander fijn regt dat hy
\'^an te voor by beding verkregen had, niet kan verkorten, of weg-
J^^en. arg. L t. §. Si qui k Principe, ff. Ne quid in locepublic.

En ftaat te letten dat het felve by ons niet verder,ofanders plaats heeft,
^s lo Wanneer byHuwelijkfe-Voorwaarden, winft en verlies, ftaande
rtuwlyk, uitdruklijk is uitgefloten: offo wanneer de Vrouw, hebbende
^aar by haar vrye keur bedongen, na haar Mans dood van de gemeen-
schap afftand heeft gedaan. Neoftad. depaSl.Antenupt. obf. 9. i o.Grot./»-
[eyd. Ub. I .cap.i^. num.é^o. Of dat de Man de vervremding van fijn Vrouws
ingebragte goed, by Huwlykfe-Voorwaarden, uitdruklij k was verbo-
den. Neoftad. diSl.traBat.ohferv. xi. Grot- Inleyd. Uh. i.cap.num. 39. En
hy echter buyten wil en wete van de Vrouw enige goederen van haar had
onderwonden: Maar indien de Vrouw het beiit en bewint van haar ey-
ge goed gehad en behouden hebbende, willens en wetens haar Man
toelaatbare penningen te ontfangen, foufy haar daar na methet felve
voor-regt niet mogen behelpen, als bycontrary beding, daar van af-
» ^^^ ^y ben het ontfangen eri onderwinden van hare ef-
ieeten had mogen beletten. Sie Gm« Inleyd. i.Book^, Deel. Hoe ivel
m dele woorden j en overfulx hen iets trachtende te vervremden of be-
laften, fulx regdijk verbieden. Maar of, en hoe ver fodanig beding
plaats heelt, tot nadeel van eenderde, fal hier na onder den tytul van
Huwelijkfe-Voori^aardenwerdm verhandelt.

Ten laatften j Alle Legatarifen en Fideicommijfarijfen op de goederen i f
Van den Overleden voor de voldoening van de makingen, -ocr page 411-

Rooms-Hollands-Regt/ IV.Boek.
^-ocr page 412-

XIII. Deel. Fanßilpaygende onderIctthig.-ocr page 413-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

in het tranlport en overdragt duydehjk was bevoorwaard, {o\'dat over
de getraiilporteerde en andere vervremde roerende goederen, geen regt
van voorgaand of ftilfwygend verband plaatsheeft. Sie G^oi. Inlejd.7-
hoe\\, deel j ver f. maar indien, en Turbe dienaangaande binnen Am-
ft:eldam beleid den laatften Mey i6\'ii .YCïh\'a.dhm de Conf. en advijf. het
Rotterdams 3. Deel, conf 174,

Uytbefondert de bijl of water-brieven op een gemaakt, of nog tc
^maken fchip, tot verfekering van de uy tgeloofde koop- penningen van
\'t felve fchip, ofook wel tot betahnge van het hout daar het fchip af
gemaakt is. Waarvoor het felve fchip verftaan werd verbonden te zijn
en te blijven alwaar het in een derde hand gekomen. ii.^.z.i^.\'f.
de pign. atl. Sulks ook volgens Cofiuymen in Rijnland in verkofte koe-
beeften, paarden, -ocr page 414-

X III. Deel. -Van fitlfwygende onderfetting.-ocr page 415-

, Rooms-Hollands-Regt. IV.Boek.

1. Deel» (^orif. zSj- en volgend. Waarom wel her fekerft is,

het verband

,, „-ocr page 416-

^ 111. Deel. Van fitlfwygené e on der Jet ting 3 óc 357

ftian, in de.f;iak van Jan Dlrkfz.. van Keulen, contra Willem WlHemfz. van
Nie:ipoort, den 11 « November 1609.

Buyten defen, is nog een ander voor-regt voor den Scliuld-eyflchers: ^
Dat indien een Erfgenaam uit fijn eygen hoofd verdagtisvan onmagt,
ofbreuke, en fy luyden door de vermenging van fijnBoedel met den
aangeërfden Boedel bedugt zijn fchade te lyden,en uit de goederen van
dsn voorgaanden Boedel wel kunnen betaalt werden, fy-luyden nog
binnen de vijfjaren, na de aanvaarding van den felven Boedel, de goe-
deren van den aangeërfden Boedelsfo ver die nog onder des Erfgenaams
eygendom zijn, van de fijne vermogen te doen affonderen , en daar op
haar agterwefènaUeen verhalen,fonder dat daar in enige fchuldeylTchers
van den felven Erfgenaam , met hare agterwefen, het zy voor,of na ge-
maakt, enig deel kunnen hebben. 1. i.§. 10. ii.-ocr page 417-

Rooms-Hollands-Regt.-ocr page 418-

XIV-ocr page 419-

360 Roo ms-Holland s-R.egt. IV.Boek.

en volgt het geen belooft is, /. 5 .f. deprafci-pt. verb. Cr tot. tit. jf. d\\ condiê.
Cauf dat. cauf non fecuta So nogtans dat de vi\'an-voldoening tèekomt
door fchuld, en nalatigheid van den toefegger, en het voldoen in fijn
magt was: maar was het in fijn magt niet gelijk of het felf door een
onvermoedelijk geval , buyten hem wierd verhinderd j by voorbeeld,
of ik toegefeid had yemand fijn leven lang, van kofl en drank te fullen
onderhouden, den felven het geld gegeven zijnde, dat daar voor was.
bedongen, ondertuflchen dewijl hy hem bereyde om te komen, was ko-
men te overlyden, fou \'t lelve geld niet weder geëylcht mogen werden,
ja felf, al was het geld niet gegeven ,fou\'t felve, de tijd gekomenzijn-
de dat hy had mogen komen, en by my niet verhindert, of geweygert
zijnde, geëyfcht mogen werden. io. Cod. de conditl..ob cauf datjun^. L
3- 3 • 4\'de condiSb. cauf. non fecuta. Caroc. traB. locati de Medico part. z.
quafl.lbX.Cr feqq.

Gelijk ook alle andere handelingen mê brengen, dat het geen t\' on-
regt of fonder fchuld, overgegeven werd, wederom mag geëyfcht
werden, tot. tit ff. de condiB. indebiti.

Alfo mag ook weder geëyfcht werden, het gunt yemand heeft gege-
ven om een ongeoorloofde,of anderfins oneerlijke faak: te weten,indien
de oneerlijke oorfaak alleen is aan des aannemers zy. /. 2./. de cond,
obturp. cauf alwaar \'t fo dat ook de handeling v/as voldaan : gelijk
of ftilfwygend was bedongen , dat wederom fou gegeven werden, het
geen de Wetten niet toe laten, den aannemer te behouden../, i. ƒ.
eod.

Maar indien de oneerlijke oorfaak is aan beyde zyden, fo houd de
betaling daar over gedaan plaats. /. 4. f. eod.

Om die oorfaak vermag in\'t tuyflchen en dobbelen,de winner fijn ge-
borgde winft met geen Regt invorderen./. 1. Cod. de aleatorib. en we-
derom die geen die betaalt heeft, geen Regt werd vergund om \'t felve
wederom te eyflchen. So ver, dat die gec i de welk een ander geld
leend om me te dobbelen, of -ocr page 420-

XIV. Deel. Van geven omgeven j geven om doen i-ocr page 421-

2o6 Rooms-fjollands-Regt. lïI.Boek.

maar eenigfins na corruptie, en kuypery fmaken, t\'eenmaal verboden
en ongeoorlooft r Chriftin. -vol. 3, decif 6, Zypac« Not. Jur Belgic. tit.. de
fufrag. en fb wel tegen die haar met eenige giften, ot gaven aan yemand
te beloven, behelpen, als die het ontfangen,, by byfondere F lacaten
feerftrenghjkvoorfien. Sie Placaat van de Staten Generaal den i.Julii
iCj-i* en van de Staten van Holland tegen den Griffier Musen andere,
den feften Februarii 16 5z. Sie hiervan breder in M\'Johan van Heemf-
kerkx Batavife Arcadia , pag. mihi. 76^.

Het XV. Deel.
Van Schriftlij ke verbintenis,

ï. Schriftelijke overkpmften, of ver--ocr page 422-

X V. Deel.-ocr page 423-

364-ocr page 424-

^Vl. Deel. gtwillekeurde Verbintenis 365
m. l. -ocr page 425-

IV.Boek.

366 Rooms-Hollands-Regt.

HET XVII Deel.
Van Koop.

6. Die voldoening van kpop begeert^
moet defelve eerjl aan fyn zjy vol\'
doen.

Tot het wefen van de kg op is geen
fchrift van node.

Kopen en verkopen, by en aan wie,
en hoe te gefchieden.

I. Koop , wanneer voltrokk£\'^ ? en
nnm.-^.

Het gevaar van het verkofte voor
de levering , en by w ie te dragen , en
num. 8.

3. Het verkofte goed wanneer denKo -
per eygen werd.

Het credijt van den Koper, wan- lo. Edel-luy^den en Koopmanfchap
f2 eer verßaan werd ge volgt te z.ijn. te dryven behouden haren Adel,
F\'erkoping op rabath, hoe te ver- hoedanig,
ßaan , contant, of op dag ?

De koop werd verftaan voltrokken te zijn fo haaft als den prijs en de
weder-zijdfetoeftand is vaft gefteld, al-hoe-wel datter nog geld
gegeven, nog faaks overgift gefchied is. l. 2. §. ƒ. de contrah. empt. /. i. §.
Z.f. de rer. permutât. 8 .ff. de pencul, eommod. rei vend.pr. inßit. de empt-
crvend.Ten zy dat in de verkof teWare een wefentlijk mifverftand was,
gclij kof yemand Koper voor Goud had gcveilt, of daar voor was aan-
genomen, hoedanige koop van fig felf nietig is, om dat de regte toe-
llantvandeverfcoftefaakgebreekt./.p. wpr. er /. 14. fff de contrah.
empt.l.^i.^.x.ffeod.junB.l.^l. §. i.ff. de Ferb. Obligat., maar fo het
mifverftand beftaat in de omftandige hoedanigheid van de faak blijft de
felvegeftand. 1.10./, i^.ff. de contrah.empt.l.zi.^.z. ff.de ASl.emp.

Daaruit dan volgt dat het voordeel, of gevaar, het welk by onge-
val , of anders op het verkofte goed mogt Vallen, den Koper aangaat, al
is \'t dat \'t felve goed nog niet gelevert was. §. 4. inßit, de empt. vend. 1.1 o-
l. lï.ff.Cr Cod. de pericul.Cr eommod. rei vend.Oïn dat den koop voltrok-
ken zijnde, den Koper regt heeftom aanftonds den eygendom te ver-
krygen,en derhalven gehouden werd, gelijk ofhy al eygenaar vvas. arg.
l. i 5-. /. 1ff. de Regul.jur. Ten waar dat den Verkoper daar toe aange-
maant zij nde, in gebrek was geb leven, de levering te doen, in wélken
val hy verftaan werd het gevaar van het goed op hem te nemen,/. i5-§\'
ult.ff.de rei vind. 59. § i. l. 57. §. i^lt. l. 108. §. ll.ff. deleg 2.
Cod.de Ufur.cr fruB\' legat.Sie Ant. Fabr. ad Cod. lib.^.tit defin. z^.
mm. 3. tit. 40. deßn, %,num. ^.Gomç.z.Far,refolut.torn- a-

-ocr page 426-

Xvil. Deel.-ocr page 427-

Rooms-Hollands-Regt.-ocr page 428-

X VII. Deel-ocr page 429-

Ifo Rooms-Hollands-Regt. IV.Boek.
maar uit kragt van haar overkomft, geregtelijk kunnen werden ge-
dwongen , om aan d\'een zy opdragt te doen, of aan d\'ander zy de felve
te ontfangen.

Als alleen tot , alwaar den koper, of verkoper van eenig goed
dat onder de hand werd verkoft, nog altijd mag afgaan, fo lang de fel-
ve koop, met de aantey kening van Schepenen, vulgo, inbreng, niet is
beveftigt. Keuren aldaar ^ inden Jare 1583. ^rf. -ocr page 430-

Xvil. Deel-ocr page 431-

Rooms-Hollands-Regt.-ocr page 432-

XVHI. Deel. Van Koops-gevolg, m Waaring.-ocr page 433-

374-ocr page 434-

X VII. Deel. Fan koopsgevolg^ en Waaring.-ocr page 435-

376 Rooms-Hollands-Regt^ IV.Boek.

val kan géenfins eenige vergoeding, exl.qui fmdum,^o.%. z.jf. de con-
trah. empt. geëyfcht werden, hoe groot de over,of ondermate daar na be-
vonden wierd. Mantic,de tacit. Cr amhig. conv. lib. 4. tit. 17. Pinell. ad. /•
-ocr page 436-

XI X, Deel.-ocr page 437-

378 Rooms-Hollands-Regt. IV. Boek.
ding, of twede handeling, m. tit. Cod. De paB, inter empt.Cr\' ve-nd\'

compof.

Onder de welke het regt van Naaöing wel het voornaamfte is het
zy dat het felve uit beding, of uit ftilfwygende Wet-duyding voort-
komt. Het regt van Naafting uit beding, is daar by men bedingt, dat
den Koper het verkofte goed, tot believen van den Verkoper, ofook
wel binnen fekeren tijd, voor den felven prijs, aan den Verkoper we-
derom fal moeten overdoen y ofin het verkopen,, den Verkoper altijd
wederom de naafte moet zijn, fo hy wil. l. z. Cod. depaEl.inter empt.
\'vend.compofl. iz.ff.deprafcript. verb. In welken geval hem ook foude
moeten volgen de vrugten, de welke op hetLand bevonden wierden.
/. 13.§. I0.ff.de aB. empt. Chriftin. vol.. ^.decif. 90. num. i. 2. Ja fclfs
het aanwas het welk midler-tijd daar op, ofaangekomen mogt wefen.
arg. l. 7, §. i. ff. de.acquir. rer. domin. /. 2,3,§. de rei vind. /. 23. §. l .ff. de
^dilitediB, l. 6. -ocr page 438-

XïX. Deel-ocr page 439-

580 Rooms-Hollands-Regt. IV.Boek.

nen \'s Jaars te Naaften, voor den felven prijs daarom dat die verkoft is,
te rekenen van de tijd af dat het tot fijn kennis is gekomen, ten waar
dat het hem aangeboden zijnde, hy \'t felve eens hadde afgeflagen. l.
Cod. mandati. Grot. Inleyd, lib. T^.cap. 16. num. 18. Goris adverfar. tra\'
Bat. \'3^.-part..i. cap. 4. maar de felve hebben fodanige [olemniteyt niet als
wel de Naaftingen van onroerende goederen, maar is daar in genoeg dat
by gefchrift voor Notaris en Getuygen, ofanderfms , van de gedane
Naalling blijke.

Sulks heefteen befitter van goed, daarop eenige Rente, losbaar, of
onlosbaar, in\'t byfonder geveft is, daarvan de Naafting binnen\'s Jaars,.
moet gefchieden,. fo wanneer de lèlve Rent aan een derde werd verkoft
arg.d.l.zz^Cod.mandat. Coftuymen in Rijnland, ^rf.57,Chriftin. W.
decif ^^.num.i^. i^. Confult. en Advyf II. Deely Conf
Mzax\' tot Amfteldam moeten fodanige Renten in\'t openbaar verkoft
werden, en moet daar na den Koper \'t felve, als mê denprijs van dien ,
aan den eygenaar van\'t Huys, of Land, daar de Rent,-ofPagt op houd,
aanbieden, die als dan binnen i^.dagen, den. koop mag Naaften, mits
betalende den hondertften penning, en mag hy die fodanige Renten ge-
uaaft heeft, de felve aan een derde niet verkopen, maar moet de Rente-
Jbrief vernietigen. Willekeuren gedrukt a-ocr page 440-

XIX. Deel.-ocr page 441-

38 i-ocr page 442-

XIX. Deel.-ocr page 443-

384. Ro oms-Hollands-R-egt.-ocr page 444-

XIX. Ded.-ocr page 445-

586 Rooms-Hol l a nds-Kegt. IV.Boek-