I^EHELSENDE EEN VERHAAL VAN
HAAR EERSTE BEGINSELEN^
FERHEFFINGE TOT EEN STAD^
E N D E MERKWAARDIGSTE
GEB EURTENISSEN ALDAAR
FA N OUD S HER, TOT B T
NA DESE TTDEN TOE^
FO ORGE VALLEN

uit stads boeken , egte stukken en oude
chronyken by een vergadert,
e n b k s c h r. e v e n

—\'-ocr page 6-

-if

m ^

-ocr page 7-

Bladz. i

geschiedenissen

VAN

ZWOLLE.

XVïL HOOFDSTUK.

I N H O U D.

I. Baldadigheid der Studenten alhier. On-
derfoek waarom fy onder des BiJJchops regt-
dwang ßaan. David laat de R.aad toe d-ocr page 8-

i6 GESCHIEDENISSEN

ten. VII. Be Stad flaat den Bifchop in
voor de fchade van een vryßoel te ly~
den. Stigtïnge van het Viiflerenshuis.
Amßerdam en Zwolle maken ßg tolvry»
VIII. Uitfpraak in een verjchil tujjchen den
Pafloor en de Broeren. Zwolle en Elburg
\' hevryen ßg van weggeld. IX. Peß op Berg-
Clooßer. Dood van Thomas van Kempen.
Aanmerkinge op fyn Boekjen enz. X. De
drie Steden helpen Gelderland tegens Bour-
gondien. Sy vereenigen ßg met hem. Re-
glement op de Badßoven. XL David rigt
een Gerigtshof, om te appelleren , op. De
drie Steden en anderen ßellen ^er ßg tegen.
XII. W. van Bukhorfl verfoent figmetZwol-
le. De drie Steden helpen den Bifchop met
Utrecht vereenigen. Sy ßuiten een verbond
tot Verbeteringe der regtsplegingen. XIII-
, David belooft haar de misbruiken te verbete-
ren. Laat haar toe de onregtvaardigheden
te onderfoeken. Sy ßrafen de fchuldigen.
Nieuw Landregt gemaakt.

ï, ✓^ngeraeen groot was nog , omtrent defe
1464. V-/ ^yd 5 cle toeloop na Stads Schole , wei-
Baldadig- kß» volgens het verhaal van fommige, toen
lieid ia) , door Adriaan Florens Soon , in de
der stu- volgende eeuw , de Sesde Paus van die naam
\'^nf-^^^ geworden , betreden wierdt. Onder het groot
getal Studenten waren \'er verfcheiden, van een
los en ongebonden leven , die veele baldadig-
heden bedreven. De feldfame gefchiedenis ,
«Iders door ons aan te roeren , tuflèhen eenige

van

(4) In eenige aantekeningen,, V\'td. qmque Moringii

■vitäm Hadriani 6ti Cap.

-ocr page 9-

van 2w0lle. xvii. hoofdst. 3

van hen , volgens het getuigenis van een tyd- 1464*
genodg Schryver , na het midden van defe
eeuw , voorgevallen , levert een helfchynend
voorbeeld van de flegte levenswyfe van eenige
van hen uit Anderen liepen des nagts in
de herbergen , en met lange meflèn over de
ftraten, en regteden vele moetwilligheden aan;
fo door het krakelen , als vegten met Stads in-
woonders. Onmogelyk was het byna defe bui- Onder-
tenfporigheden te beletten , doordien dat de loek
wereldfche Rigter hen niet vangen , en veel ^^aroin
minder ftraften mogte. De ware reden hiervan /es^ßjj!
was , dat men hen, federt de Twaalfde eeuw , fchops \'
(c) in regten , voor perfonen hadt aangefien , regt-
aan welken men vele toegeeflykheid was ver- dwang
fchuldigt: als zynde raeeft tyds of vreemdelin-
gen of minderjarigen. Men geloofde in het
eerft hen geen gunfliger Rigters te kunnen ge-
ven , dan die , welke hunne Hoogleeraars en
Meefters waren. Dog dewyl de misgunft en
andere driften, tuflchen defe, en hunne leerlin-
gen , oneenigheden konden veroorfaken en fa-
jen , Helden men hen onder den regtsdwang der
Biffchoppen , om dat fy nu en dan reets Cler-
ken waren , of ftonden te worden : die dus
niet minder onwaardig fchenen te zyn, om aan
A 2 ■-ocr page 10-

so geschiedenissen

14^4\' de forge van een Kerkvoogd te moeten worden
toevertrouwt, als, andere onmondigen , min-
derjarigen , weduwen , vreemden, gevange-
nen , en diergelyke bevoorregtede perfonen :
die in de Twaalfde eeuw, deBifïchoppens\'regt-
bank onderworpen waren. Om defe infigten
wierdc de Magiftraat wederhouden, hunne han-
den aan onfe Studenten te flaan : die , fchoon
aan misdaden in de Stad bedreven , fchuldig ,
egter in het Biflchops Slot tot Vollenho in de
gevangenis gefet worden moeften ; fo lang tot
dat hy hen na verdienden ftrafFen liet (d).

David Dog men beg^pt ligtelyk dat, de wereld-
laat de fche Rigter hen niet dervende vangen, fy mees-
Raad toe tyds ongeftraft bleven : ten minften de avond
de moet- ^f nagttyd laat befwaarlyk toe een misdadige te
te\'vS.-ocr page 11-

VAN ZWOLLE, XVILHoofdst. 5

Davidt van Bourgondien, by der genaede Goe- 1464.
des, Biflcop toe Utrecht, maken kundig al-
le lueden , foe onfe Stadt van Swolle ons thoe
kennen gegeven heft , dat die Clerken und
Schoelieren wefende binnen Swolle , by nachte
«nd by unthieden in der vurfcreven Uns Stadt
gaan in die Herbergen , und onbequeme fteden,
arincken , und up der ftraten loepen medt lange
meflèn , und ander unmanierlyke waepen , und
by alfoe binnen uns Stadt voele rechtelyk , und
unlede maeken: daer by wall gefien weer groet©
unieden te füllen moegen koemen, in den dattet
nicht wiffelyk by uns verhuet en werde , foe
hebben wy unfe Stadt van Swolle , umme fuik
thoe verhueden , gegunt und geconfentiert, gun-
nen und confentieren mtdts defen unfen brieven
vuer uns , und unfe naekoemelingen BifTcoppen
thoe Utrecht, dat fy den Clerken und Scholieren
binnen unfe Stadt vurfcreven , die fy by nach-
te, daer nae die klokke negene gefloegen heft, in
unbehuerlyke herbergen, of op te der ftraete mee
lange meiïèn oft\' anders eenige waepene vinden ,
ofte die eenige anleede ofte vechtelyk maken,
füllen moegen antaften, vangen, und in die venc-
kenifle holden , funder hem in venckenilTe thoe
misdoen , und die \'s morgens vurmiddags ter-
ftondt aeverleveren den Reftor in der thidt toe
Zwolle : ofte Uns Stadt vurfcreven moegen die
nemen und voert fenden up Uns Slot van Volr.
lenhoe ; die by uns thoe corrigieren, als beboe-
ren fal, nae groetheid oerer misdaet, und dit alle
toe doene funder iets tegen Uns ofte onfe Heer-
lickheyd , ofte onfe nakomelingen Biiïtoppen
vurfcreven daer aen toe breecken ofte misdoen.
Sonder argelift. In oerkunde des briefs medt Un-
fen Segel befegelt. Gegheven up Unfe Sloete
thoe Vollenhoe , in \'t Jaar Unfes Heeren Du-
fent vier hondert feftig, und vier den twinrigften
dag in Novembris.

A 3

-ocr page 12-

so geschiedenissen

1464. De ruft en vrede, welke men in defe oorden
II. een geruime tyd hadt genoten , was eenige
maanden vroeger door Seyger van Voërft , Jan
woïden Voërll , Rutger van Dypenbroek , Dirk
vyanden Medeganfch , Egbert van Metelen , Heyderyk
der drie Rykenbrock , Adam van Lyntell , die Jonge
Steden. Metelen , Rotger van Galen , Jan Menik ,
Evert Harding , Symen ,Kale , Henrik Bifler ,
Eligerde die Kreme , en hunne hulpers , en
hulpers hulperen geftoort. Die aan den Bis-
fchop , de drie Hoofdlieden , en het overige
Land den oorlog verklaarden Qe^. Men fag
ras hen allerlei geweidadigheden , ftroperyen ,
en moetwilligheden , bedryven. Sy fpaarden
Gelderland ook niet, en in het byfonder hec
Graaffchap Zutphen ; het welke fy op de-
Welke felfde wyfe behandelden (ƒ). Dit bewoog ,
lïgtegens fo ik agte, Derk ter Horft, Landdroft van Zut-
, phen, nevens de Steden Zutphen, Doesburch,
Zmphen-Deutekom , Grolle, en Lochem , aan d\'eene;
fche ver- en de Steden Deventer , Campen , Zwolle ,
binden. Oldenfaal , Ootmarfum , Goor , Delden , en
Enfchede , voor haar en voor de Amptlieden
vanSalland, Twente, en Diepenheim, aan de
andere fyde, een verbinteniffe te maken , om
fig tegens alle haar vyanden te befchermen.
Ten welken einde fy overeenkwamen , dat die
gene , welke , geweldiglyk aangevallen wier-
den , de vyanden vrylyk, fchoon op des ande-
rens bodem mogten vervolgen , aantallen , en
vangen : alwaar men dan verpligt was, de ver-
volgers by te liaan en te helpen. Alle de vy-
anden , van d\'eene Landftreek, waren in hec

an-

(e) Rezißrum novum rubrum,
(/) Revlm ad hmc mnmn^

-ocr page 13-

van zwolle. XVII. Hoofdst. 7

andere niet veilig; en men moeft defelve, waar 1464.
ter plaatfe het ook was , aanhouden, in hegte-
nifTe fetten, en na v^erdienilen ftraften. De ver-
fchillen, welke over de voorwaarden deferver-
binteniflè , ofte uit andere oorfaken oprefen,
nam men aan in der minne , in een vergaderin-
ge indien val binnen agt dagen te beleggen , te
vereffenen. De nieuwe Amptlieden moeften,
by het aanvaarden van hunne bedieningen , die
verdrag goedkeuren : het welk altoos nog een
jaar zoude ftand grypen , na dat het aan een
van beide fyden was opgefegt: Uitgefonderc
dan nog het geval, dat Overyflèl en Gelderland
in oorlog vervielen , wanneer dit verbond aan-
ftonds fyn kragt verloor ^g^

In het felfde jaar overleet alhier joan van -ocr page 14-

i6 GESCHIEDENISSEN

Î464. loos. Sy bragten hetnogtaïis fo verre, dat de
twe twiftende magen bewilligden, dat de faak ,
door wederfydfche fchriften genoegfaam opge-
heldert zynde , door de Gefanten der drie
Hoofdfteden , als gekoren fcheidsmannen zou-
de worden beflift,
W. van OndertufTchen overleide Wolter van Keppel
Keppel een gruwelyk fchelmftuk. Ten einde het felf-
fVn\'swa- gelukkig uit te voeren , beweegt hy de Ma-
ger ver- giftraat van Deventer, onder den dekmantel van
rader]ylc èenige redenen , om Wolf van Itterfura na De-
gevan- venter t\'ontbieden. Defe , lig verlatende op
de vrygeleids brieven , hem door de Heeren
dier Stad toegefonden , fet fig met eenige van
fyn knegten te paarde. Hy hadt fyn reife reets
tot digt by OlH: gelukkiglyk afgelegc, toen hy
Wolter van Keppel , hem aldaar met vyftien
gewapende Ruicers afgewagt hebbende , ont-
moetede: die hem laat aanvallen, van het paard
doet tuimelen, en, na twe van fyn knegten do-
delyk gewont te hebben , hem met twe van
fyn gefelfchap gevangen na het Graaffchap Zut-
phen vervoeren ; alwaar fy op het Slot Wolde
in hegtenilTe gefet wierden.

Defe trouwelofe geweldadigheid verbitterde
Klagten jpggj. ^q gemoederen der Regenten van de Hoofd-
sSden ^ fteden van Overyflèl, tegens Wolter van Kep-
ler over. pel / die op een anders gebied, en vrye weg
dit feit bedreven hadde. Voornaraentlyk namen
de Zwollenaren het ongelyk , hunne mede-in-
woonders aangedaan , feer ter harten. Ook
fchreven fy aanftonds gefamentlyk, aan David
van Bourgondien , een brief, çn fonden uit el-
ke Stad na hem twe afgefanten, die, alle de om-

flandigheden van liet geval verhalende , ^lem

VOQf

gen.

ÎV.

-ocr page 15-

van zwolle. xvil hoofdst. 9

voor Wolf van Itterfum om hulp en byfknd
fmeekten. Daar wierden ook van harentwegen
na Adolph , Hartog van Gelder, eenige Ge-
magtigden gefchikc , die verfogten , dat hy
Wolf van Itterfum uit de gevangenis verlofte ,
en fyn ontflag bewerkte (J).

Dog het was in defe eeuw, nog minder als
heden genoeg, dat de regtvaardigheid een eifch Sy ma-
verfelde, om fpoedig verhoort te worden. In-
tullchen , dat het dan ook met defe faak draal-
de, lloegen de drie Hoofdlieden, om de vrind-van
fchap van Ghysbert van BronlAorll te ver- Bronic- _
werven , in het volgende jaar , een weg metl^^^\'\'^\'
hem in ; welke des tyds de veiligfte was, om j^fV®®\'^
in rufte te blyven. Defen Geiderfchen Edel-d-ocr page 16-

lo GESCHIEDENISSEN

1465. neymandt van mynre wegen , noeh ierre wegen,
der ick moeglick und machtig bin , neit doen en
füllen, noch laeten doen, myt gewalt, roeve, bran-
den , venckenilTe , noch myt ander faeken tegens
dat Aeverfticht van Utrecht, als Zallandt en
T-vyenthe , myt naeme tegens die Eerfame Steden
Deventer, Campen, en Zwolle, en oer burgeren
én inwoeners , en oer guede die oer te verdedi-
geti ftaen: fo lange dat ick ofmyn ErfFgenamen,
of iemandt van onien wegen de drie Steden, De-
venter , Campen, en Zwolle, noch yleker Stadt
voirfcr. betaalt hebbe op oeren Raidthufe , in
oer vry feker behalt hondert Poftulaats guldens ,
lateft gemont en geflagen , en die gene die dat
geldt fo betalende worc fal geleyde nebben , en
alle voorwaerden voirfr. duirende veertien dagen
lanck na der betaelinge voirfr., en (op dat) myn
Erifgenamen dit aldus vullenkomentlyk en onver-
brekelyk holden füllen en willen , foe hebbe ick
myn fegel an defïèn brief doen hangen. Gegeven
anno 1465. Dinxdages poft Scholaßka Firginh

In het felfde jaar , wanneer ook het Predik-
heren , of Broeren Cloofter, door de forge van
den vermaarden Alanus de Rupe wierdt aange-
legt-ocr page 17-

van ZWOLLE. XVII. Hoofdst. ii

overtreders van dit gebod , des te ligter te
kunnen ontdekken , moeft een ieder van de
Schutters fyn naam laten opfchryven Qni).

De langdurige gevangeniflè van Wolf van It- V.
lerfum , deedt den toorn, tegens Wolrervan 1466.
Keppel in defe Stad , meer en meer ontfteken : W. vau
en bewoog den Raad , aan den Gelderfchen ^^^PPei
Edelman , met fyn vrouw , kinderen, en huis- ™ de
gefm, de Stad , onder verbeurte van 20 ffi , stad
ieder keer door hem, en die gene, welke hem ontfegt.
in huis nam , te betalen Qn^ , in het volgende
jaar te verbieden.

Toen begon David van Bourgondien, Wolf De drie
van Itterfum\'s ontflag , op het aanhouden der
drie Hoofdfteden , meer en meer te behartigen.
Hy fchreef ten dien einde hier over aan den
Hartog van Gelder ; voor Vireike , en deflèlfs over it-
Raadslieden de afgefanten der Steden , erfche- terfums
nen zynde , de faak breedvoerig onderfogt Jpgg®-ocr page 18-

i6 GESCHIEDENISSEN

■ 14^6. kénnen gaven : en fy voegden \'er by , dat fy
niet konden verbergen, dat fy defe faak niet al-
leen, maar gefamentlyk met den BilFchop door-
fetten wilden, verfoekende fy daarom feer ern-
ftiglyk , dat Wolf van Itterfum koft en fcha-
deloos, op vrye voeten geftelt wierde ; wan-
neer fy met den Biflchop haar vlyt zouden aan-
wenden , dat dit verfchil , volgens regt en
billykheid, uit de weg geruimt wierdt.^
\'Syn ant- Den Hartog bemerkte ligtelyk uit dit ant-
woord. woord der drie Steden , dat die de gevangfchap
van haar Inwoonder feer in het gemoed ftak ,
en , vrefende dat hy met haar en den Biflchop
in oorlog zoude vervallen , wierdt veel handel-
baarder : Ja begon toen te verlangen , dat de
twefpalt tufTchen de twe Edellieden een einde
nam. Waarom hy de fchriftelyke befwaarnis-
fen van Wolter van Keppel , aan David van
Bourgondien , overfont, en met eenparige be-
willinge van den BifTchop , en de drie Overys-
felfche Hoofdfteden , een vergaderinge , op de
grenfên van Zutphen, en Deventer te houden,
befchreef.

Vrefe der Den Kerkvoogd van het befluit van den H[ar-
drie Ste- jog van Gelder kennis gekregen , en de fchrif-
ten van Keppel aan de drie Steden overgefon-
den hebbende , verveelden haar defe gedurig
uitftellen feer : Te meer , doordien fy bevreelt
waren , dat Wolf van Itterfum uit verdriet van
de hegtenis, en door Keppels flegte behandelin-
gen gedwongen , eenige van fyn goederen aan
hem voor niets zoude moeten verkopen, of af-
ftaan. Nogtans vonden fy een middel uit om
fulks te beletten : Ten welken einde fy met de
Ridderftand , de Droften vac Overyflèl»

fchre-.

-ocr page 19-

van 2^W0LLE. XVII. Hoofdst. -ocr page 20-

s4 geschiedenissen

1466. ontfloeg, by eede fweren , en op verlos van
fyn eere verfekeren , dac hy fig fo dra weder in
de boejen begeven zoude , als Keppel hem
fulks briefs wyfe , of anderfints verfogt en ge-
boot.

Vonft Na defe gedane verfprekinge verliet Wolf
van den van Itterfum fyn gevangenis , en keerde na
Raad^om ^^olle te rug : alwaar de tydinge van de afge-
oogmerk per^e belofte ras rugtbaar wierdt. Den Raad,
te belet- hier van verwittigt, ftelde een andere lift in het
ten. werk , waar door Itterfum verhindert moeft
worden, cm fyn eed en woord van eere te vol-
brengen. Op de binnenfte Saflènpoort wierdt
Wolf van Itterfum , met fyn vrouw en kinde-
ren , gevangen gefet. Om hem defe fpiegel-
gevangenifle te minder laftig te doen vallen,
liet de Raad voor hem , boven de binnen fy-
de van de Poorte een uitftek , of,een foort van
een Puye maken : waar na toe hy door een
nieuw vervaardigde deur een toegang hadt.
Hier door hadt hy gelegenheid , om , nu en
dan een friflche lugt te fcheppen , en met de
naburen , en de gene , die in en uit de poort
traden, pratende, de tyd te flyten. Gedurende
verfcheiden jaren bleef hy alhier fitten , en hy
heeft \'er verfcheiden kinderen by fyn Ehe-
gemalinne gewonnen gehadt.

Veel reilen geboot Wolter van Keppel in de«
fe tuffchentyd , fo door brieven , als boden ,
dat hy fig weder in de gevangenis begeven zou-
de. Dog Itterfum antwoorde gedurig, dat hy
bereidwillig zyn zoude , de gedane edelyke be-
lofte te onderhouden , indien hy niet, door
de Regeringe van Zwolle gevangen gehouden

wor-

-ocr page 21-

van ZWOLLE. XVII. Hoofdst. 15

gordende , buiten ftaat was fyn woord te vol- ^466.
brengen (p).

Terwyl defen 2wolfchen Edelman aldus , vil.
een gedeelte van fyn levensloop verfleet, hadt
Wolter van Keppel van Verwolde, die Jonp , De stad
fo ik denke , om de Zwollenaren , moejeiyk- ftaat den
heden op den hals te halen , twe van hen , Bi^^hop
Evert Stiche , en Wychert Poppe , voor Jan j-ocr page 22-

i6 GESCHIEDENISSEN

1459. volkryke Amfterdara Q), lag de Stad Zwolle ^
Amfter- federt eenige tyd, wegens de tollen overhoop^
dam en welke men in beide Steden van de goederen ,
Zwolle ^Jqqj. ieders inwoners te markt gebragt, afvor-
Sïy ^ derde. In het jaar 14Ó9. wierdt defe twift by^
gelegt, en men kwam wederfyds in de maand
Maart overeen , dat de Amfterdammers hier
goederen te markt brengende, en die van Zwol-
le , Bier , Saat, en Brandhout, waar in haar
waaren voornamentlyk beftonden , na Amfter-
dam voerende , van wederfyden tolvry zouden
zyn. Uitgefondert, dat de onfe van fulke waa-
ren , die by de maat verkogt wierden , fo veel
betaalden , als de Amfterdammers felveri : in-
dien fy die koopgoederen aldaar kwyt konden
worden. Anderfmts ftont het hen vry , daar
mede weder te rug te varen, fondereenige reg-
ten fchuldig te zyn. Van defe overeenkomft
gaf defe Stad op den 13 Maart, aanAmfterdam
een brief van defe bewoordinge.

Wy Burgermeyfleren , Scepenen , ende Rade
der Stat Zwolle , doen cond allen luden,
dat wy in rechter vruntfcappen ouergecomen fyn
mytter gueden Stat van Amftelredam ende oe-
ren burgers, van allulke twidracht ende belwair-
nifle van ongelden , ende anders dair mede onfe
Burgers bynnen der Stat van Amftelredam me-
de belaft; ende bezwairt hebben geweeft : ende
weder omme oir Burgers bynnen onfe Stat, In
defer manieren ende voirwairden , dat die burge-
ren van Amftelredam, bynnen onfe Stat vry füllen
wefen en blyven , van onfe tollen als wy van
BifTchop van Utrecht in pachte hebben; beholt-
lyke dat onfe Burgers bynnen de Stat van Am-

flel-

(ï) Dus noemt Thonms van Kempen de Stad Am-
fterdam reets in het jaar J452 ; fprekende van een
feilen brand aldaar.

-ocr page 23-

van ZWOLLE. XVII. Hoofdst. 17

ftelredam vry en onbelafl: füllen wefen en bly- 146p.
ven, myt hoeren gueden, die van ouer Zee aldaar
ter merci: koxnen , \'t fy van wtflach van bier, en
van faede, en van barnnychout excyfe , dair oii-
fe Bürgers een wyl tyds mede belaft geweeft heb-
ben : in er wairt fake , dat önfe Burgers eenich
guet bynnen Amftelredam ter merél brochten j
dair die maec in quaem i, die. foude dair van ge-
ven , als die Burgers van Amftelredam bynnen oere
Stat dair van geven, ende nyet meer. Ende wes
gueden onfe Burgeren bynnen onfe Stat van Am-
ftelredam brengen ehde nyet en belyefden te ver-
copen , die füllen onfe Burgers
voren mogen fonder enich ongelt.
lift: y den 13 Maart 1469.

Vier dagen vroeger hadt de Stad Amilerdam Bedenke»
d\'onfe reets de tolvryheid verleent. Nogtans
het verdient fyn bedenkelykheid , dat in de be- gf
fegelde brief door Anifterdam , aan defe Stad
gegeven , het woörd/^(s;? agtergelaten is (?) t
fchoon fy anderfints geheellyk met de medege-
deêlde brief overeenkomt, en nergens in ver-
fcliilt (a).

Ter felfder tyd hadt het nieuw geftigte Cloo- viir:
fter der Predikheeren , met den Paftoor van Uitfpraak
Zwolle, een gefchil: over \'t uur van het ver- in \'t ver-
rigten des Godsdienft , en het prediken , als
mede het regt van begraafFeniflè. D^^vid vanp^^^^^
Bourpndien beflifte op den 2 Junius defe twe- je
fpalt in diervoegen, dat de Religiéufen alle da- Broeren,
gen de Mifièn Voor 9 uur geëindigt moeilen

II. Deel.-ocr page 24-

i6 GESCHIEDENISSEN

hebben: uitgefondert op eenige van hunne feeft-
dagen , op welke fy de dienflen tot een later
uur mogten uitftellen. Ten tweden, dat fy op
fon- en feeftdagen des nademiddags, als \'er in
S. Michaels kerk gepredikt wierdt, niet mog-
ren prediken : teh ware fy daar toe door den
Paftoor verfogt wierden. Ten derden, dat \'er
niet meer dan twe Religieufen biegte horen zou-
den ; uitgenomen in de week voor het Paafch-
en Kersmisfeefl:, wanneer nog een derde defe
magt gegeven wierdt. Ten laatften , dat fy
voor een ieder, aldaar fyn begraafplaats verkie-
fende, aan den Paftoor een halve oude fchild
betalen moeiten ; en dat daarenboven de Paro-
chie kerk haar regten wierden voldaan (y\').
2471. Tot Elburg waren Stads Ingefetenen fchul-
Zwollc dig weggeld te geven. Men was hier ook ge-
«n Elburg woon van die van Elburg defen tol te eifchen.
bevryden In het jaar 1471. fchafte men het felfde in bei-
% van Steden af, en men verklaarde fig van we-
.^eggeid. ^ej-fyden daar van vry, fo lang, tot dat het een
van beide Steden een jaar te voren opfeide ;
gelyk defe korte brief iiitwyil.

rechte vrundfchap aeverkommen fyn mytter Stadt
von der Elborch , oere burgers en inwoenders
den wechgelde , dat onfe burgers aldair mit
hem , en die oere mit ons geen wechgelt geven
cn follen , duerende alfo lange en tot ter tydt wy
der Stadt von der Elborch Borgers , of fy ons
^vederomme dat een jair te voer opfeggen , fon-
der argj -ocr page 25-

van ZWOLLE. XVIL Hoofdst. 19

Berg-Clooller weder te heerfchen, alwaar Tho- 1471»,
mas van Kempen in fyn twe-en-tnegentigfte IX.
Jaar, op den 25 Julius, aan een waterfugtig- ^p
heid overleet (w). Vermaart is defen Religieus Qoofter;
door fyn Engelfch leven , grote heiligheid , en ßp^jj*
fyn Boekjen, de Navolginge van Chrißus, ge- van Tho-
naamt: welkers makinge vele beroemde man- mas -van.
nen (it;), aan fekere Joan Geflèn, hebben willen Kempen.
toefchrj\'ven; waar in fy onlangs nog een navol- Aanmer-
ger gehadt hebben: die defe eer onfen inwoon- loek-
der van Berg-Cloofter poogde te ontweldigen (y). jgn -ocr page 26-

so geschiedenissen

Ï473* Steden Deventer en Zwolle, waren in het be^n
van den oorlog van gedagten, dat inen, na Die-
penheim , e« op de grenfen van Gelderland ,
eenige ruiterye fendende , het Land moeft dek-
ken. Die van Campen waren van een ander ge-
voelen , en oordeelden , dat het niet eerder
noodfakelyk zoude zyn , eenig ,krygsvolk daar
heen te zenden , voor dat Carel tot in het Zut-
phenfche doorgedrongen was (a^. Welk van
defe beide voorflagen men omhelsde, israyniec
gebleken. Dog dit is feker, dat d\'overmeefte-
ringe van de voomaamfte Gelderfche Steden ,
door den Hartog, defe maatregelen vrugteloos
maakte , en de drie Overyflèlfche Hoofdfteden
Sy ver. eerlang noodfaakte , fig met hem te vereenigen
cenigcn-ocr page 27-

van ZWOLLE. XVILHoofdst. 21

mogt \'er worden verkogt, dan aan die gene die ï474.\'
{ig aldaar baden wilden. Nog niemant moge
alhier na 9 uur des avonds in het bad gaan: on-
der een verbeurte van vyf pond C^). Tot De-
venter , was , drie jaren te voren , een dierge-
lyke beraminge , .ten aanfien van de badftoven,
gemaakt (ƒ).

David van Bourgondien deedt ter felfder tyd,
toen ook de berugte Predikheer Alanus de Ru-
pe alhier overleet (g), een grote inbreuk, aan^S\'^ ^^^
de voorregten der Geeftelyken , en wereldlyke „g^jatsl
ingefetenen van het Bisdom , door het oprig- hof om
ten van een Opperraad, de Scbyve genaamt (è)i tc appel-
alwaar het alle in woonders van de grote en klei- leren op,
ne Steden van het Opper- en Nederffigt vry-
ftont, van de VonnilTen der Magiftracen beroep
te doen, Dit verbitterde leer de meefte gemoe-
deren tegens den BilTchop , die, met alle krag-
ren fyn nieuwe Regtsbank onderfteunde en fo
feer voldaan was , als iemant fig aldaar beriep ,
dat hy fulks als een weldaad , aan hem bewe-
fen , aanmerkte : want door defen weg ver-
beelde hy fig eindelyk , in het befic van dit Ge-
rigtshof te zullen ftellen.

De Burgers en Inwoonders van de Steden
Deventer , Campen , en Zwolle , derfden in
het begin uit vrefe voor de Magiftraten , nie-
mant voor de Scbyve opentlyk dagvaarden.
Dog allenskens verdween dit ontfag voor hun-^
ne wettige Overigheid, doordien den Opper-
raad alle hunn? fmeekfchriften gunftiglyk beanc-^
B 3-ocr page 28-

i6 GESCHIEDENISSEN

1474.-ocr page 29-

van ZWOLLE. XVII. Hoofdst.

Edelman eindelyk , fig met haar willende ver- *475\'
foenen , wierdt in het volgende jaar , genood- ^S
raakt den Raad defelfde voldoeninge te geven ,
welke fy van fyn Oom te voren begeert hadt.
Hy kwam.dan den vrydag na S. Lucia, op hec
Stadshuis, en fprak den Raad in defer voegen
aan: IVes ik gekiert hebbe aan Geert, van der
venkenijje eten hem gefchiet, is gefcMet in hae-
flicheden , ende willen vrenden blyven als w^
dus lange geweß hebben , ende men fal V ver-
hueden dattet nyet mer en gefchiet (k\'). En
hier door wierdt de Raad vergenoegt, en de
vrindfchap tuflchen haar , en Willem van Buk-
horft gemaakt.

Om den BilTchop , en de Stad Utrecht te
verfoenen , nadt meer werks in: doordien hun-
ne rwefpalt, in het jaar 1477 , tot den hoog- steden
Hen top gefleigert was. De drie Hoofdlieden, Jj^^^^ede
met Groningen, fiende, dat de Staaten van het Bj^chop^
Nederlligt, beide partyen , fogten te bevredi- met Ut-
gen , zonden ooji. hunne Afgefanten ten felf- rechtver^
den einde na Utrecht. Die van Deventer wa- eenigeRj
ren Bruno Aerflèn , en Jan Borre , van Cam-
pen , Lubbert Peters , en Gooswyn Klync-
ken , van Zwolle , Evert Vriefe , en Lubbert
Tyaflèn van Langenholte , en van Groningen ,
Jacob Godefriets, en Meeiler Hendrik Schat-
ters. Defe met de Staaten van \'t Nederftigt,
fielden den Kerkvoogd verfcheiden punten voor,
waar op de vrede herilelbaar was. De voor-
naamfle waren , dat hy het Land in alle voor-
5\'egten , geregtigheden , en oude gewoontens
20ude laten: dat fo wel de Geeftelyken , als
wereldlyken , door wettige regters gevonnift
B 4-ocr page 30-

i6 GESCHIEDENISSEN

1477. wierden : en dat eindelyk de Schyve , welkers
oprigtinge fo veel droevige onluilen hadt ver-
oorfaakt, voor altoos afgefchaft, en vernietigt
\' wierdt. Den Kerkvoogd , om het Stigt te be-
vredigen 7 wierdt genoodfaakt defe voorwaar-
den des verdrags, op den 28 Julius, te befe-
gelen.

Sy fluiten Hy vertrok niet lang hier na , van Utrecht,
een ver- met de Stedegefanten, na Overyllèl: alwaar men

bond tot eyen fegj. ^p ^^ ^ggj.^, regtsplegingen derAmpt-r
ïïi^nncn, als op de Schyve gebeten was Qy
derregts- Allerlei nieuwe invoeringen, maakten fy aldaar,
plegin- ftrydig met en tegens de Landregten en oude
gen. \' gewoontens. De Inwoonders der kleine Steed-
jes wierden geheellyk door hea onderdrukt.
Ook leden de Burgers der grot^Steden , en
voornamentlyk haar meijers, door defen , by
na algemenen ondergang der regtvaardigheid,
groot nadeel. De Steden hadden al, inmid-
dels dat \'er tot Utrecht aan de herltellinge der
vrede , of even te voren , gearbeit was, defe
fchreuwende misflagen der regtsplegingen foe-
ken te verhelpen : fy deden ten dien einde een
naukeurig onderfoek na de bedrevene onregt-
vaardigheden , welke fy den Kerkvoogd , al-
hier komende, voornamen onder het oog te
brengen ; en derfelvers verbeteringe te eifchen.
Dog onderbonden d\'Amptmarinen fig wegens
de , tegens hen , ingehragte befwaamifTen der
klagende inwoonders, te wreken, dit befloten
de Steden met lyf en goed te verhinderen , en
te\'beletten; gelyk de volgende woorden des
verbondsbrief van hpr uitwy^n.

(/) Arent ioe B»e(op in fyne JaarhQehn,

-ocr page 31-

van zwolle. XVILHoofdst. as

Wy Borgermeillere , Scepenen ende Raide
der StedeDeuenter, Campen, endeZvyol-
le , doen kondich, foe een tyt heerwerts, ver\'?
mids den Amptluden ende Richteren in den lan-
de gebreke auerualie , ende nywicheyden bauen ,
Lantrecht, alden gewoenten ende neerkoemen
in den cleynen Steden op die onderfaeten ende
anders voergenoemen ende ghefcheent fynt ge^
weeft, der ons nuw eendeel vermits den onder^
faetcn auergegeuen fynt, wt welken wy myt
ffialckanderen gearbeyt hebben p onfen genedigen
Here van Utrecht, an defe zyde der Yfelen toe
koemen , fynen genaden die der kenni0è doen
brenghen, lulkes gebetert, ende voèrtan verhuet
moghe werden, Om dan fulkes th^e beth ter wt-
dracht te koemen , bekennen daer omme dat wy
myt /gueden rypen voerdachten beraden moede
ons famentlici dair op verbonden hebijen , ende
loeue in macht delTes onfen teghenwoirdigen
briefs, oft fake were onfe genedige Here voirgs
nu in der tyt ofte fynre genaden Amptlude ofte
Richteren , om claege ende anbrenghen fulker ge-
breke ende auerualie nu auergegeuen als voirg:
ftaet, ende pu noch auergegeuen moegen wer-
den op ons onfen Burgeren, Inwoenres, Meyer-
lude oft den cleynen Steden , ofte den oeren en-
nige vprderynge van onbehoirliken veruolge, oft
anders -ocr page 32-

i6 GESCHIEDENISSEN

Defe was de gefteltenifle der gemoederen
hier te Lande ; toen David van Bourgondien
met de gemagtigdens der Steden , omtrent Au-
guftus daar aankwam. Syn aanbelangen was de
toornige inwoonders te vergenoegen; gelyk hy
ook in het gemaakte verdrag met de Staaten aan-
nam. Hier by beloofde hy de Overyflèlfche
hunne Burgerlyke, en Stadsregten, voorregten,
en oude gewoontens , te zullen laten genieten,
de amptlieden te zullen noodfaken , om de
inwoners goed regt te doen: en eindelyk ,
het aan een ieder die verongelykt meende te
zyn , vry te zullen flaan , hunne faken door
nieuwe Rigters te laten onderfoeken.

Dit laatfle beding was voor de verongelykte
het nuttigfte van het gehele verdrag ; dat .nog
meer andere voorwaarden inhielt. Veel Bur-
gers en Boeren namen defe gelegenheid waar,
om eenige Droften en Rigters by den BifTchop
te beklagen. De Droft van Twente , en de
Hoogfchout van Haflèlt, gaat na , dat fy fig
aan de meefte onregtvaardigheden fchuldig ge-
maakt hebben. De befwaamifTcn en klagten
waren in een al te groot getal, om door den
Biflchop , aan welke andere befigheden ook
werk verfchaften , onderfogt te worden ; hy
gaf hierom het onderfoek defer faken aan de
Smatenover: die verfogt zynde, toelieten, dat
een des Biflchops raadslieden daar mede tegen-
woordig zoude zyn.

De eerfte flap, die de Gemagtigden der Staa-
ten tot het nafien van de klagten der inwoonders
aangeftelt en benoemt, deden, was deDrofl:efl
en Amptmannen Borgtogt te laten ftellen ,

dis

1477-
XHI.
De Bis-
fchop be-
looft haar
de mis-
bru\'ken
te verbe-
teren.

Laat haar
toedeon-
regt vaar-
digheden
te onder-
foekcn.

Sy ftraf-
fen de
fchuldige,

-ocr page 33-

van ZWOLLE. XVII. Hoofdst. a;

die voor hen in het Gerigte erfchynen , en het 1477»
gewysde voldoen zouden. Toen belalleden fy
aan alle verongelykte, en boven Landregte be-
fwaarde ingefetenen, om, voor S. Gallus dag,
hunne verongelykers tot Zwolle te dagvaar-
den; alwaar de Geregtsbank eerlang gefpannen
wierdt. De uitkomft toonde, dat deanjptman-
nen te regt aangeklaagt waren. Men bevont
dat fy de inwoonders tegens Landsregten , en
oude gewoonten , op het groffte verongelykt
en befwaart hadden : en fy wierden veroor-
deelt , om hen grote fommen gejds weder te
geven , en te voldoen.

Op defe wyfe keerde de , uit defe OOrden , 1478.
verdrevene regtvaardigheid, te rug. Dog de Nieuw
voorfigtigheid rade , dat men niet alleen voor Landregt
het tegenswoordige , de misbruiken ftrafce; gemaakt,
maar ook , voor het toekomende forgde dat
\'er geen nieuwe misftappen , in de regtsplegiu-
gen ter fluips inkropen. Hierom verfogt Da-
vid de Gemagtigden der Staaten , dat fy een
nieuw Landregt opftelden : het welke in order
gebragt, en door hem , en de Ridderfchap en
Steden , in het volgende jaar, op den 6 Ju-
nius (m) , goedgekeurt zynde, in oude tyden,
Bijfchop Davids ander de Landtbrief ^ genaamt
is. Vele heeft ons hedendaagfche Landregt uit
defe verbeterde Wetbrief , welke groot ligt
uit de inftellingen der vorige Biflchoppen ge-
■Ichept heeft, ontleent: dog uic de nieuwe ver-

be-

{m) Volgens de affchriften van defen brief. Ver-
feeetdelyk dan fchryft Rev\'ms uit Anm ten Boecop,
die wy tot hier toe gevolgt hebben , dat defe ver;:
beterde brief in het j^ar 1477, go»dgckeurt is.

-ocr page 34-

i6 GESCHIEDENISSEN

i47\'8. beteringen, van tyd tot tyd , op Davids brief
uitgekomen , is het voor een groot gedeelte te
famengeftelt geworden. Dus dat men liet, dat
het felfde geen werk van eenige jaren, maar
van verfcheiden eeuwen is.

XVIII. HOOFD\'

-ocr page 35-

van zwolle. xviii.hoofdst. è9

xviii. hoofdstuk.

I N H O UB.

i. Zwolle Pémt toé dat d-ocr page 36-

so geschiedenissen

inval in het Stigt. ,Syn ßroperyen. Die
van Zutphen en OveryJJel belegeren fyn tin-ocr page 37-

van zwolle. xviii. Ho of dst. 31

In het volgende jaar, kwamen de Steden De-
venter, Campen, en Groningen, overeen, 1479*
om dubbelde , enkele , en halve fchellingen te Zwoile
laten flaan : waar in de Stad Zwolle, fchoon
nog des tyds, tot het munten onberegtigt, toe- jJJ^
Hemde. Des fondags na S. Agatha, wierdt het den geid
befluit der Steden , in het openbaar , afgekon- flaan.
digt (a).

De nuttige Boekdrukkunfl:, welke fig , fe- De Boek-
dert eenige jaren herwaarts , door Europa hadt druk-
beginnen te verfpreiden , en die reets , in het
jaar 1478, binnen defe Stad geoefFent wierdt (h), ~
bragt egter niet voor het jaar hier na , fyn eer-
fte vrugten voort. Gelyk den nieuwsgierigen
Lefer , uit de volgende naukeurige Lyft van
Boeken, voor het jaar 1501. alhier gedrukt (c;,
breder zal kunnen vernemen.

1479.

I. JTocabularius Ex mo Latino Teutonkus-Naamlyß

fuffragio , fed nova artificlofaque inventione qua-

J7ocabularius Ex quo Latino Teutonkus-Naamiyß

\' prefens hoe opujculum non ftili aut penne ^^^

dam

{a) Rev\'ius ad hunc annum.

(b)-ocr page 38-

i6 GESCHIEDENISSEN

dam adeufebiam DeiinduflriamZv-ocr page 39-

van zwolle. XVIII. HOOFD ST,
1484.

p, Samti Bernardi Sermones. Zvvollis 1484. itt
foho.

10.-ocr page 40-

34 GESCHIEDENISSEN

opfchriften te plaatfen ; ten welken ein-
de zy alleenlyk \'tlaatfte blad herdrukten.

1487.

14.-ocr page 41-

van zwolle. XVIILHoopdst. 35

peter van Os, in die Stat Zwolle , in den jaer
ons heves Heren M. CCCC en XC. in Novem-
^^ 5 des donredaghes voer fmte Katherine,
Paßiofiael metten rnartirologio dat fomerfluck •—
\' liier eynàet en ghaet vjt dat anderde fiuck van
paßionaele ofte gulden legende mitten marti\'
^ologium, en is gheprent in der Stat Zwolle , by
t^y Peter van Os , in den jaer ons Hereft
M. CCCC en XC. op ten eerßen dach van Sep\'
teniber. i deelen in folio.
19. Üie Epiflelen en Eitangelien ^ Peter van Os,
te Zwolle. 1490. in /\\to.

\'t Zelfde met No. 14. en 16.
2.0. Dat Vaders-hoeck , die haar keven în firengç
pœnïtentîe overgehm^t behben. (Zwolle^ M; Pe-
ter van Os. in folio.

1491.

\'XI. De iveg van faîigheîd. Item hnfie om te ke-
ren fierven. Zwolle 1491. in folio.
ao.. Dat bitter lyden ende die pajpe- ons Heren \'Jcfu,

Chrißi. -dit boeck is voïeyndet te Zwolle ,

hy my Peter van Os , in den jare ons Heren du-
fem vier hondert ende XCI. op ten tienden dach
van December.
23. Dit boeck^ dat gheheten is derfielenTroefidat
is voleyndet te Zwolle , in den Stiche van Ut-
recht , ter eren Gods ende zynre liever Moeder
der ftilver maghet Marie , om heyl ende falicheyt;
alre kerßcn mmfehen , hy my Peter van Os , in
den jare ons Héren , doe men fcreefM. CCCC
XCI. op fmte Bartholomeus avont. Deo

gracias.

2-4. Dat fterf-hoek , oft die confie van fteruen^ ende
is inholdende veel fchoenre leren, hoe heyn een ye-
gelick kerften menfcbe hebben fal, dye daer leg-
get in fmen laetften eynde.

Achter dit laatfte boek ftaat geen naam van
den drukker of plaats: docli de lettors to-
nen genoegzaam aan , dat \'t by P. va-ocr page 42-

so geschiedenissen

1495-

25, Sîme Bernnrdm Sermonen. Winter en Zomer-
-ocr page 43-

1480».

van zwolle. XVIII.Hoofdst. 37

De drie OveryfTelfche Hoofdfteden , welke ,
in het jaar 1480 , nevens den BilTchop van U-
trecht, d\'ontflane oneenigheden, tuflchen den
Aarts-Hartog van Ooftenrj^, en de Steden Har-
derwyk , Elburg , en Hattem, uit de weg ge-
ruimt hadden , vielen een weinig later felfs
in een feer hevig gefchil ; welkers oorfaak van
vroegere tyden af te leiden is.

Joan van Arkel, voorgenomen hebbende den
Heer Sweder van Voërfl, en fyne medehelpers,
te beoorlogen, floot op den 7 September van het
jaar 1361 , met de Stad Zwolle een verbond,
waar van een der voorwaarden was: dat indien
den Raad oordeelde nuttig te zyn , en van ge-
dagcen wierdt, gedurende den oorlog met Heer
Sweder , een fekere grifte te graven , ais dan
den Biiïchop en het gemene Land haar de be-
huïpfI^me hand in het uitvoeren van dit ontwerp,
zouden moeten bieden-ocr page 44-

i6 GESCHIEDENISSEN

1480. zoude verblyven : edog te gelyk verpligt zyn ,
liet Land, dat zy de Heeren van Voërft afgegra-
ven mogte hebben , na redelykheid te vergoe-
den (ƒ-ocr page 45-

van zwolle. XVIILHoofdst. 39

gen hebbende , een weinig later bewoog met 1480.
baar een lyne te trekken (i).

■ Niet tegenllaande defe tegenkantinge der twe En laten
Steden , voeren die van Zwolle voort aan het het haar
begonnen werk te arbeiden. Die van Deventer
en Campen, om was het mogelyk devolmakin- bieden\'^J
ge daar van te beletten , fonden eerlang eenige dog vrug.^
afgefanten na het Canaal; die dooreen Notaris, teioo,s,
in het bywefèn van de getuigen Arnold van
Broekhuifen , en Berend en Nicolaas van Del-
ievoerden Qk} , die anderen Brandolf en Nico-
laas van Dollen noemen CO , de arbeiders hec
verdere graven verboden, en gelaften te ftaken.
Defe menfchen onnofel genoeg om aan dit be-
vel te gehoorfamen , verlieten hun werk: dog
voor een korte tyd , want fo dra men hier van
binnen de Stad verwittigt wierdt , leide de
Schout hen , by het vallen van den avond , na
de werkplaats te rug, en geboot hen de begon-
nene uitdiepinge voort te fetten : waar mede
men fo lang voortging , tot dat de BifTchop de
Stad bevóol met het graven fes weken flil te
ftaan, het welk fy gehoorfaamheidshalven deer.

Deventer en Campen wierden eerlang ver- Onder»
witdgt, dat het werk na de verlopene fes we- handelin-
ken tyds zoude hervat worden. Dit bewoog geomhct
Iiaar een verbond aan te gaan , waar by fy fig bälffen!
beloofden nooit te füllen toelaten, dat defe on-
dernefflinge voleindigt wierdt, daar mögt uit
volgen wat \'er uit konde. De Stad Zwolle,
voor de gevolgen defer verbintenifTe, bedugc
wordende , boot Deventer en Campen aan,
C 4-ocr page 46-

40 \' GESCHIEDENISSEN

1480.-ocr page 47-

van zwolle. xviii. hoofdst. 41

Odulfs dag, gefloten, vergunt; waar van wy 1481.
te voren gefproken hebben (m) : uit wiens
hoofde fy vermeenden genoeglaam beregcigt te
zyn , defe gragte te mogen uithollen. Men
beweerde daarentegen van de fyde van die van
Campen , dat defe verdragsbrief, weJke men
tot Deventer in \'s Lands kiile gefogc, en ge-
vonden hadt , nog aan haar Stad Ychadelyk ,
nog aan Zwolle , ten opfigte van dit gefchil
voordelig was ; tot bewys van welke Hellinge
fy vele redenen oordeelden te hebben , en ook
aanvoerden. Jammer is het dat de Schryver der
Overyjfelfche jaarboeken defelve niet op-
gegeven heeft. Ook melt hy voor het OVCrige
van defe gebeurteniffè niets meer , als dat de
faak in diervoegen wierdt bygelegt : Dat die \'t wdk
van Deventer, en Campen , aan de Zwolle- tot Stads
naars uit vrindfchapshalven zouden toelaten ,
dat die de graven nog de lengte van twe Cani- bygelegt.\'
pen Lands; dog niet verder , mogten verdie-
pen (o3\'

Dus vvierdt de Stad Zwolle verhindert een Aanmer-
onderneminge te voleinden , welke fy in vorige kingelüer
tyden feer ter harten genomen heeft; gelyk on- over.
der anderen nog blykt uit het berugte verdrag ,
het welke fy ïnet den Hartog Carel van Gelder-
land floot C/») ; vv-aar by fy uitdrukkelyk de
vryheid bedong , om dit Canaal fchipdragent te;
maken. Het is feker , dat onfe voorouders her
C 5-ocr page 48-

1481.

4« geschiedenissen

ièer voordelig aan onfen koophandel te zyn,
aanmerkten , dat den Yffelftroom door onfe
Ichepen bevaren wierdt. Dog of fy fulks te
regt hebben begrepen , is by een ieder niet
even lèker.

d\'Eenigheid op defe wyfe tuïïchen de drie
Steden herfielt zynde , poogden fy door haar
Afgefanten de droevige onluften , die tuflchen
David van Bourgondien en het Stigt van Ut-
recht opgerefen waren, te doen ophouden. Dog
al haar moeite en arbeid was vrugteloos (q).
Even eens als in het volgende jaar, toen haar
Gemagtigden van den Biïïchop niets hebben
kunnen verwerven, waar door de vrede her-
Helt was (j-y

Wolter van Keppel , omtrent defe tyden
overleden zynde , wierdt Wolf van Itterfum
uit fyn gevangenis , waar van wy te voren ge-
fproken hebben (f), ontflagen. Des vrydags na
S. iEgidius van het jaar 1483. beval den Raad,
dat hy fes bruikbare paarden hielt, fes knegrs
aannam , en defe , met een harnas en andere
krygsgeweer voorfiende , met de paarden bin-
nen de Stad een vi-\'oninge en de koft beforgde.
Dog indien den Edelm.an onwillig was , hier
aan te gehoorfamen , dan moeil de Burgermee-
fter in der tyd de paarden op kollen van Wolf
van Itterfum kopen, de fes knegten aannemen,
en onderhouden. Den groten haat, die Wol-
ter van Keppel die Jonge, en Willem van Kep-
pel , fonen van den overledenen Heer , tegens-
defen Edelman hadden opgevat , maakte dit
Raadsbefluit noodfakelyk. Want die Heeren

be-

(q) Monen Chro7ijk -ocr page 49-

van zwolle. XVIILHoofdst. 43

beroofden en plunderden onder hec voorwend- 1483.
jfei van hun twift met Itterfum, d\'overige Zwol-
lenaren uit , als of die hun doodvyanden wa-
ren. Defe buitenfporigheden waren tot die top Den
gefteigert, dat de Magiftraat, daar in niet lan- Raadver^
ger wetende te voorfien , tot een uitterft mid- j^gpp^j
del overging , en aan een ieder liet bekent ma- lyn fong^
ken , dat de gene , die Wolter of Willem van en eenige
Keppel gevangen nam , en aan de Stad overle- anderen
verde , drie hondert Rynfche guldens tot een vogelvry,
beloninge zoude ontfangen : en dat indien ie-
inant eene van hen twe , in een gevegte , om-
bragte , defe hondert vyftig diergelyke guldens
Voor een vereeringe zoude hebben-ocr page 50-

so geschiedenissen

1433* „ .twaelf en een halve Rhynfche guldens-ocr page 51-

van zwolle. xvm.hooPdst. 45

jende betonen aan de Stad Zwolle , fchriftelyk
veriekerden: Voor eerll dat nog fy, nog hunne
nakomelingen , de Stad daar uit met roven en
branden befchadigen zouden. Ten tweden ,
dat Stads vyanden aldaar geen verblyfplaats mog-
ten hebben : en dat indien fy , deiiilke onwe-
tende gehuisveft hebbende , door de Stad daar
van verwittigt wierden , fy defelve op ftaande
voet moeften doen verhuifen. Ten derden, dat
de Stad , in oorlog met wie het ook was, ver-
vallen zynde, het Slot Rechteren met volk zou-
de mogen befetten , om haar vyanden afbreuk
te doen : raids dat dè Heeren van Rechteren
\'hier door geen koften of fchade wierdt veroor-
faakt. Nogtans namen fy op fig de Stad de on-
koften, in fuike gevallen aangewent, door goe-
de en getrouwe dienilen te vergoeden ; en dit
beloofden fy op hun woord van eere. Van al-
le defe beloften gaven fy op S. Peters en Pau-
weis dag aan de Stad Zwolle den verfegclden
brief, luidende in defervoegen.

ck Frederick van Rechteren doe kondich allen
luden , alfoe ic mytten Eerfamen , ende be-
fceidenen Burgermeifteren, Scepenen, ende Raet
der Stat van Swolle, tot onwillen gekoemenbyn,
by alfoe dat ick Derick van Keppel!, myi-icn
S\\vagher_, op myn Huys toe Rechteren, tegens
oeren wille , tot oirre èifchynge , gehukt , ende
onthalden hebbe ; bouen dat gene Derick voirg:
aen Wolff van Itterirum oeren burger , voertvts
bewefen hadde , myt venckniffe , ende anders.
Eïide want fich dan diefelue Burgenneiftcren ;
Scepenen ende Raet voirg: , doer vcrdyenften ,
viT-intfcap mvnre olderen , guede nabuere ende
Stichtlchen wefendc , dat ick , off God ^vik■,
dencke te acateruoigen , ende nae niynrc mad^e

-ocr page 52-

so geschiedenissen

1483, te doene , fich dair inne guetlicken bewefen, en
my dat huys , fonder enige coft , fy in der ant-
halding daer op gedaen , weder ouer ffhedaen •
ende gegeuen hebben. Waeromme \'wy Frederick
van Rechteren voerfcreven , ende Johan van
Rechteren fyn broeder , den Eerfamen Burger-
meifteren , Scepenen ende Rade voirgemelt des
dancken , ende nae onfen vermoeghen geerne
verdienen willen , om dan fulks te achteruolgen
ende gehalden werde , foe geloeuen wy Frede-
rick ende Johan gebruedere , voirgemelt voer
ons , ende voir onfen erifgenamen , ende befit-
ter des Huys toe Rechteren, om des danckber te
wefen , als \'t behoirt, dat wy , noch onfe erff-
genamen , noch befitter des hufes voirfcreven ,
tot genen tyden wt , noch van den voirgemelde
huyfe , gheen arch myct vengenfchap , roeff ,
brant, noch name kieren , noch doen en foelen,
noch laten doen in enigher wys op , noch aen
die Erfame Scepenen ende Raet voirgemelt, oe-
ren Burgeren , Inwoenre , oeren Meyeren, noch
aen den ghenen hem ten rechte te verdedyngen
ftaen. Oick foe en foelen wy , noch onfe erlF-
genamen , noch befitter des liuyfes voirgemelt,
gene vyande noch ballynge der Stat voirgemelt,
ende die hem te verdedyngen, ftaen, op Rech-
teren voirgemelt huyfen , herberighen , noch ont-
halden weten. Ende die dair_ op weren ofte que-
men des onwetende , ende die Stat van Zwolle
ons te weten dede , foe foelen wy ons der van
ftonden aen dair af gaen laten, ende ontflaen
fonder vertoch. Oick weert faken dat dat Huys
toe Rechteren in eniger tyt bequeme , ende ge-
legen were , oir vyande dair af te fchadigen, wy
ende onfe ErfFgenamen , buten onfen coft , hin-
der , ende fchaden, hem dan dat^apen doen , en-
de holden foelen, dair op wt ende alF fich op oer
vyande te moegen behelpen , ende veruolch te
doene ; fonder becroen onfer , ende onfer Erff-
genamen. Ende want wy wal v/eten ende ken-
nen 5 dat die anthoidynge des hufes voirgemelt der

Eer\'-ocr page 53-

van zwolle. xvm.hooPdst. 47

Eerfamer Stat voirgemelt, voir merkelick gelt, 1483»
ende guet fta, foe willen wy ons dair omme aen
hem , alfe guede naebueren , foe onfe voirvader

fedaen hebben , halden , oude bewyfen, ende
ar weder verdienen, ende verfculden , tot fynre
tyt, dat wy Frederick ende Johan gebmedere
voirgemelt voer ons ende voir onfen erffgcnamen,
ende voir befitters des Huyfes toe Rechteren voir-
gemelt gelauen , by onfer eren , ende geloeuen ,
llede ende vaft , fonder yets daer en tegen te
doene , ofte laten re doene , in enigher wyfè te
halden , en vollentrecken , als giiede mannen van
eren. Behekliken onfer genedigen Heren van Ut-
recht , hier aen , ende des huyfes toe Rechtei\'ea
voirgemelt fyns rechten , ende behoirlickheyden ,
fonder archelift. Des wy Frederick van Rechte-
ren, ende Johan van Rechteren gebruedere, voir-
gemelt voir ons ende onfen EriFgenamen, ende
voir befitter des Huyfes toe Rechteren, voirge-
melt onfe Segele aen defen brielF gehangen heb-
ben. In \'t Jaer ons Heren dufent, vier hondert
drie ende tachentich, Ipfo die /Ipofiolorum Petri
^ Pauli,

Inmiddels dat BifTchop David hoe langer hoe 1484.
meerder in een dodelyke vyandfchapmetdievan Verbond
het Nederftigt verviel, en verfcheiden Lands- tuffchen
dagen in Overyflèl (w) hielt, floot hy , des
dingsdags na tien duifent Martelaars dag , ne- Munfter-
vens de Ridderlchap en de Steden Deventer , land.
Campen , en Zwolle , een tienjarig verbond
met Hendrik van Zwartfenborg , Biflchop van
Munller , nevens het Capittel , Ridderlchap
en Steden van het gemelde deel van Weflpha-
len

Het

(^tj) Jrent toe Boecop in fyn Overyjfdfchs ^aarz
\',ken.

Momn Chrmyk -van Hevmttr.

-ocr page 54-

i6 GESCHIEDENISSEN

1488. Het is geenfints in het jaar 1404. (y\'^ , nog
VI. ook niet omtrent 1460.-ocr page 55-

van zwolle. xvm.hooPdst. 49

^at Keifer Rupert de Stad defe gunft bewefen H^^*
liadde , op voorfpraak van den Abt van Span-
heim , die toeti pas geboren was,) voegen \'er
by , dat den Abt fyn vaderveft den voorregts-
brief in twe filvere bekers toefont, welke vol-
gens hem, als nog, de Heeren Regeneen defer
Stadi, op verfcheiden dagen vanvrolykheid, tot
nagedagteniilè vaii defe weldaad, gebruiken

Het 2y omtrent dit alles fo het zy , dit is fe- De Keifer
ker , dat de Stad Zwolle des tyds , door Wil- vergunt
lern van Heek , Prooft tot Utrecht, en Raad g^ïndere
Van den Roomfch Koning, fterk heeft laten fol^ voorre^-
liciteren, om van den Keifer een beveftinge van ten. -ocr page 56-

i6 GESCHIEDENISSEN

vierden, dat fy in haar Bannier of Standaart (/),
benevens haar Stads wapen, zynde toen al reets
een filveren of wit Cruis in een blaauw veld ,
ook de afbeeldinge van den H. Michael met
goudverve , of geel afgefet, en met eene rode
mantel behangen, voeren moge, ofte niet, fo
fy verkoor. Gebiedende, ten laatften, aan al-
le die hy te gebieden hadt, dat fy de Stad alle
voorverhaalde voorregten geruftelyk lieten ge-
nieten , en dat de gene , die hier tegen dede ,
in fyn, en des Ryks ongenade vervallende, fes-
tig mark loot gouds verbeuren zoude: waar van
de eene helfte aan den Keifer, en d andere aan
de Stad Zwolle verviel. Gelyk Frederiks brief
tot Mechelen afgegeven, dit alles met meerdere
woorden uitwyft.

ir Friderich , von Gottes gnaden Roimfcher
Keyfer zu allennt zeitten, merer des Reichs,

7.U Ungeren , Dalmacien , Croacien , -ocr page 57-

VAU ZWOLLE, XVIIlf.HooFDsT. 51

erworben , und herbracht betten , in allen und 1488,
yeden iren werten , punden , und artikeln , zu
confirmiren , und zu beftetten , und dart zu Gul^
dene, und filbrein Munfz, bey zy zuflahen, und
zu niachen, zu vergönnen, und zu erlauben gne-
dichlichen geruchten. Des haben wir, aengefchen
folich ir diemutig und fleiffig bete , auch die an-
nemen getrewen , ende nutzlichen dienlle , fo ir
vomorderen , und fy weilent unfern vorfarn ,
ünns Und dem heiligen Reiche, getan haben, und
hinfurs in kunlFtig \'zeit wol tun mögen , und fol-
kn ; und darumb myt volbedachten mut, guten
Raten , und rechter wifien, den felbenen Burger-
Kieifter und Rate zu Swoll, und iren naclikumen,
alle und yegelich zr: opgemelt gnad , freyheit ,
Recht, briefF, Priuilegik , hanndtfeften , alt gut
gewonheit , und herkumen , in allen und yden
iren wortten, Claufeln, punften, artickeln, mey-
nungen, und begreiffangeri, Con-ocr page 58-

so geschiedenissen

1488. furften des Reins , und in maffen and^r unfer ,
mid des Reichs ftette das zu tiend pflegen , und
des von unnfern vorfarn , unns , und dem heili-
gen Reiche gefreyet find ; nämlich aux der rech-
ten feitten des Guldens einen Keyferlichen Ap-
pfel; und derLynnoken feitten, die figurdesErtz-
Engels faunt Michael , habend zu underft zwi-
fchen der fuflen, ir Stat wapen, in einen kleinen
fchildlin. Desgleichen in der Silbrein Munfz
auch der Stat ^woll zeichen , und wapen , wie
zu das du enier yeder zeit gefellig fein wil , fla-
hen , machen , und dartzu alle vorteill , und ge-
rechtigheit haben , und fich der freyen gebrau-
chen , und- genießen , wie ander dafelbfl:umb fo
folichs haben , und fich des gebrauchen und ge-
niefllin von recht oder gewonïüeit. Dartzu dat fy
und ir nachkummen ewigchlich in allen iren pa-
nirn, neben irem wapen, fo fy bisher von ghme-
nier Stat wegen gefurt , und gebraucht haben ;
und mit namen ift , ein plaber oder Lafurter
fchilde, dar inn ein weiffes oder lilbeifarbes
Crewtz , auch die figur des Ertz-Engels fannt
Michael, in Gelb oder Goldferb fcheinende, mit
einen Rotten manntel oder denfelben iren fchilt,
allein, wellichs inen zu eyner ycden zeit gefel-
lig fein wil , füren , und des alfo gebrauchen ,
nnde genieflTen follen , ung mogen , von allerme-
nigklich unuerhindert. Doch unns tmd dem heili-,
o-en Reiche an unnfer Keyleiiicher Oberkeit unnd
gerechtigkéit und fünft menigklich an feinen Rech-
ten unuergrilfenlich und unfchedlich , und gebie-
ten dar auf allen und yeglichen unnfem und des
heiligen Reichs Churfm\'ften , furften , geifteli-
chen und weltlichen Prelaten , Grauen freyen
Herren, Rittern , Knechten , Hauptlewten vitz-
humben , Veyten, pflegern , verwefern , Ampt-
lewten, fchultheifien , Burgermeiftern, Richte-
ren , Reten, Burgern und Gemeinden, und-fünft
allen anderen unfern und des heiligen Reichs, un-
derthanen und getrewen in was , wirden Statt(^

oder wefen die fein ernnlllich mit diefem brieff

und

-ocr page 59-

van ZWOLLE. XVIII. Ho o pd st. 53

und wellen. Das fy die obgenannten Burgermei- 148S.
Her und Rat zu Swoll, und ir nachkumen aen
den vorbeflympten unnfern Keyferlichen Confir-
mation beftatlung goinung und erlaubing der ge~
Kielten Guidein und Silbrein Müntz , und Pani-
ren nicht hinderen noch irrra : fander fy des be-
rublich gebrauchen , geniflen und genutzlich da-
bey beleyben laflèn, und hie wider mit thun noch
yemands zuthun geftatten in dhein weil ajflieb ei-
nem yeden fey unfer und des Reichs fwere un-
gnad , mid dartzu ein pene, nemlich fechtzigk
marck Lottigs goides, zuuermeiden, die ein yeder
fo offt Erfreuenlich hie wieder tette unshalb in
Unnfer und des Reichs-Camer , und den andern
halbenteil den egenannten von Schwoll und iren
nachkummen unableszlich , zu bezalen verfallen
fein lol. Myt urkund difT briefs befigelt myt unn-
ferm Keyferlichen Maieftat anhanngen dem fun-
fio-el. Geben zu Mecheln am vierden tag desmo-
neds Oaober, nach Chrifti geburt, vier zehen
hundert und im acht und Achtzigilten unnfer
Reiche des Romifchen , im newuund viertzi-
giften, des Keyferthumbs im fiben unddreiiTigiilen ,
und des Hungrifchen im dreiffigiften Jaren,
mandatum äomini Imperatom,

Op den 13 Oftober daar aan volgende , gaf Vll.
den- Keyfer to\'t Graven een twede brief af; in ^^
welke hy op het nieuw aan defe Stad alle haar
voorregten in hec gemeen , en het regt van
goud en filver te munten , in het byfonder be-
veiligt (ky Ik kan als,nog de reden niet ont-
dekken, waarom defe bevellinge op de verleen-
de voorregten binnen fo een korte tyd volgde :
daar des Keyfers laatfte brief niets meerders of •
iets naders behelfl, en veel korter als d\'ande-^
le is.

, D 3-ocr page 60-

so geschiedenissen

1488. De Stad Zwolle maakte , in het felfde jaar,

Zwolle van het nieuws verworvene voorregt van de
laat geld munte , gebruik , en liet penningjes , kleinder
flaan. als halve Huivers Haan : op welkers eene fyde
een Cruis met dit omfchrift gedempelt was,
Mon. ^^ov. Zwol: en aan de andere fyde een
■ Cruis , met dit jaargetal /If 488 (/}. Ook
heeft defe Stad met Deventer , Campen , en
Groningen, toen een Stigtfchen ftuivergemunt,
waar van \'er twintig op een Rynfche gulden
gaan ; met fyn hal ven en oorden , \' als mede
plakken tot agt op een Stigtfchen Huiver, ein-
delyk nog duiten van twe-en-dertig op een dier-
gelyke Huiver (nz).

1489- In het volgende jaar befloeg Joan Worchum,
De befla- DroH van de Veluwe, cn Arnold van Honfeler
genegoe- eenige goederen van fommige BurgcrsvanCam-
dfcam -ocr page 61-

van zwolle. XVIILHoofdst. 55

Van meer b\'elang en groter gevolgen waren
de onluften die den Biflchop en de drie Over- 1490.
yflèlfche Hoofdfteden door Hendrik van Wis , H. vaa
verwekt wierden. Defe eifchte van haar eenig Wis
geld , het welke hy voorgaf, dat fy , aan den
overledene Kerkvoogd Rudolf van Diepholt fchop en
fyn bloedverwant, fchuldig gebleven waren , de drie
en\' hy dreigde haar , dat, inval fy de betalinge Steden
defer penningen verweigerden, hy door andere
middelen dan brieven fyn eifch foude onderfteu-
nen. Seer vreemt klonk haar het verfoek van
defen jongeling in de oren : aan welken fy
geen penning fchuldig waren , en hier van had-
den fy ook nooit het minfte gehoort. Des niet Sy ver^
tegenftaände , vreesden fy fb feer voor nieuwe foeken
onluften , dat fy raadfaam oordeelden , vaan ^^fcher-
Hartog Albert van Saxen , Landvoogd van de ÏE
Roomfch Koning fyn Nederiandfche geweften , van
fchryvende hem te fmeken , dat hy Hendrik Saxen;
van Wis wilde vermanen , dat die van alle ver-
dere pogingen om de betalinge defer penningen
te erlangen , affag: ten fy hy haar voor een
kerkelyke of wereldiyke Regtbank , welke fy
niet fchuwen zouden, hier over aanfprak. Een
■diergelyk verfoek deden fy ook aan de Staaten
van Gelderland. Den Hartog verfekerde haar
in fyn antwoord , dat hy fulke voorforgen ge-,
nomen hadt, dat fy van Wis niets euvels te ver-,
wagten zouden hebben : ten welken einde hy
fyn bevelen aan den Graaf van NalTauw , Stad-
houder van Gelderiahd afgefonden hadde ; die
de Steden ook geruft ftelleftde , fchreef, dat-ocr page 62-

so geschiedenissen

1490. uit: want Wis met een hoop gewapent volk
ÏX. in het Stigt gevalt-ocr page 63-

van zwolle. XVIILHoofdst. 57

^oog Adolph van Naïïauw, Hendrik van Wis, 1490.
met fyn vyanden, tot Doesburg, op den 1 No-Enlluiten
vember , een byeenkomit te houden, in welke
de vrede gefloten wierdt. Onder anderen , op
defe voorwaarden : Dat wederfyds gevangen ,
waar na toe fy ook verfonden waren , op vrye
voeten gefl:elt zouden worden. Dat het beleg
der twe Sloten opgebroken wierdt : en dat de
drie Overyflelfche Steden aan Hendrik Wis niets
te betalen fchuldig waren (ji). In defervoegcn
namen des tyds defe onluft:en , welke later he-
viger uitborflen , een einde.

Ondertuffchen liadden Stads inwoners Paus X.
Innocentius kennis gegeven, vanfekermisbruik De Paus
dat hier binnen de Stad fterk in fwang was. verbiet
Vele leken ofte wereldfche menfchen hadden
namentlyk de gewoonte , om die gene, die
onmagtig waren grote koften te doen, niet voor over we-
de Magiitraat, Ichoon de gefchillen daar ge- reldiche
hoorden , maar voor een geefl:elyk regtbank te ge^^hilien
dagen. Het viel hen dan niet befwaarlyk , de
menfchen, van het pleiten af te fchrikken: de- regt-,
wyl het de weinigflen hun werk was , daarom bank te
of na Utrecht, of na Deventer te reifen , ofte dagen,
in een van dele twe plaatfen , die d\'eenigi\'cen
van het Bisdom waren , alwaar een geeftclyk
Geregtshof was, iemant te volmagtigen , om
hunne faken waar te nemen. \' Behalven dat de
gene , die hun laken feiven vertraden , nu en
dan buiten ftaat geftelt^ wierden fulks te kunnen
doen, fo door de menigvuldige overftromingen
der drie rivieren defe Stad omringende ; als het
gedurige doorbreken der dyken ; het welke de
D 5-ocr page 64-

i6 geschiedenissen

1490. wegen , byfonderlyk in de wintertyd ; geheel-
lyk onbruikbaar maakte : ook was het feer ge-
vaarlyk defelve te gebruiken , wegens de me-
nigvuldige moordenaars en ftruikrovers, die fig
daar gedurig _ ophielden. De \'ongemakken en
onheilen , die daar uit voortvloeiden , waren
groot: want het veroorfaakte niet alleen vele
koften , maar ook veeltyds het uitblixemen van
den ban tegens d\'onwilligen en uitblyvende ,
aan welke by hun overlyden niet eens een kerke-
lyke begraafnisplaats vergunt wierdt: midsgaders
meer andere uitwerkingen, van meerder belang,
die den ban verfelden. De Pa:us, alle defe beweeg-
redens overwogen hebbende , vOnt het verfoek
van d\'inwoonders van Zwolle al te redelyk, om
het niet gunftiglyk te beantwoorden. Weshal-
ven hy door fyn Bulle, van deft as April, aan
hen afgefonden, verklaarde, verboot, en beval,
dat niemant dan de wettige Rigter hen wegens
verfchillen, die geheellyk den geeftelyken regt-
bank niet raakten, zoude dagen , en dat diens-
volgens de vonnifFen en bannen der Kerkelyken,
die , hier tegens doende , defe faken aan fig
trokken , van gener weerde en kragt waren.
Ontflaande te gelyk alle de gene van den ban ,
die wegens de voorverhaalde oorfaak daar in ,
tot defè tyd roe vervallen waren. En ten ein-
de dat defe fyn uitfpraak niet gering geagt, of-
te in de wind geflagen wierdt, vont hy goed ,
defe fyn meninge aan de Prooften van Munfl\'er,
van Osnabrug , en van Oldenzaal, bekent te
maken , en hen te gelaften , forge te dragen
dat defelfde wel in agt genomen wierdt , en
d\'overtreders door de kerkelyke ban , ofte an-
dere middelen, te ftraffen: ook, indien het no-
dig

-ocr page 65-

van zwolle. XVIII.Hoofdst. 6i

^ig was, de magt van de wereldfche Rigter ten i45)o.
felfden einde te verfoeken. Den Officiaal of
Geellelyke Rigter van Munfter, des Paus Bul-
le ontfangen hebbende , liet, op den 9 Julius ,
op het verfoek van Hannen Scelle , Penfionaris
van Zwolle , een ieder dagen , die by defen
aanbelangen hebben konde : en verklaarde ver-
volgens , met de plegtigheden daar by gebrui-
kelyk, in het by wefen van Cipriaah Kelner van
Gefeke , Joan Heflèlyck, Joan van Eyl, Hen-
drik de Vienden , Jan ten \'Water , Secretaris
van Zwolle , Hendrik Seneker , en Gerard
Trippolvoet, des Paus Bullen voor egt; gelyk
dit alles met meerdere woorden uit drie brieven
in de Latynfche taal gefchreven, geblykt (0) ,
welke wy egter om tien of twaalf bladfyden pa-
pier te fparen, agterhouden.

Nog verklaarden fig de Steden Zwolle , en Zwolle
Hattem , in het felfde jaar , van alle weggel- en Hat-
den vry, en ontflagen, die in beide Steden van
den vreemden man geheft wierden : uitgefon- iq\\yx/.
dert dat die van Zwolle , van vette oflèn en
koejen ongeld zouden betalen , als gewoonlyk
was.^ De twe Steden kwamen verders over-
een , dat het verdrag fo lang zoude duren, tot
dat het een half jaar , voor S. Pauwels beke-
ringe , wierdt opgefegt, wanneer het nogtans
tot die dag toe ftand grypen moeft ; het v/elke
de woorden van den volgenden brief uitwyfen.

Wy Burgermeifteren, Scepenen ind Raid der
Stat Hattem , doen kundich allen luden ,
dat wy auerkomen, ende eens gewoirdcn fynnen \'
jnytt^^ Eerfamen Burgermeifteren, Scepenen en-
de Kade der Stat von Zwolle , als von wecligel-
\'-ocr page 66-

60 geschiedenissen

1490. de tuflchen oeren , e-ocr page 67-

van zwolle. XVIII.Hoofdst. 6i

Haarlem voor de onfen, als die totSparendam, I45-ocr page 68-

J495

6i-ocr page 69-

van zwolle. XvIii.Hoofdst. 63

van Utrecht, gedurende veertig jaren lang, on- I49ö.
fes oordeels, in eenige opfigten , al te heer- ^aa
fugtig, beftiert hadt. -ocr page 70-

64 geschiedënissën

1496. germeeflers in der tyd, verwillekomt zynde i
ge van beveftigde hy de Stad alle haar regten , voor-
een Bis- regten , en oude gewoontehs. Waar na hy
hL?-ocr page 71-

1496.

^an zwolle. XVIII.Hoóföst.

hand toegereikt hadt, nam de inhuldinge een
einde. Dog dan onthaalde men den Biflchop
op pi\'agcige maakyden ^ en fogt hem alle ver-
makelykheden te verfchafFën. Ook deet men
hem nu en dan gefchenken van gewigte. Men
fiet in het byfonder verhaalt, dat de drie Hoofd-
lieden aan den jongft verkorenen Kerkvoogd
Frederik van Baden ^ twaalf filveren fchotels
van een maakfel , en met wapens heilem-
pelt, vereert hebben : waar voor elke 5tad
vyfhondert twe-en-feflig Heeren ponden van
veerden Huivers het ftuk betaalde (z). Defe
Waren de byfonderfte plegrigheden by de inhul-
dinge van een nieuwen Landsheer, binnen defe
Stad in het gebruik: het welke wy tergelegend-
heid van Frederik van Baden fyn verhefflnge toe
onfen Kerkvoogd aanmerkten ; nu keren wy
tot de Gefchiedeniiïèn te rug^

In het volgende jaar verfchreef den Biflchop
op den 2.1 Junius tot Vollenho fyn eerde Clarin-
ge : alwaar van Stads wegen Gerbrant ten Bus-
Iche, en Evert Vreflè tegenwoordig waren Qa}.

Ter felfder tyd deet Hendrik Koetkyn, Dyk^
Graaf van Salland geworden , van het Schouf-
ampt van Zwolle, ten behoef van Jan de Goyer,
afllant-ocr page 72-

66 geschiedenissen

fBBBm

I497. welke hy ook aan de Heeren van den Raad
Dog de defer Stad te kennen gaf. Sy met de Ge-
Raad en fworene Gemeente befpeurende , dat Joan de
Wetten veragt, en den BifTchop
fig tegen aangevergt hadt, om met dele bedieninge voor-
\' fien te worden , daar hy nogtans hier toe eerll:
debewillingedesRaads had moeten hebben
befloten daarom nooit toe te zullen laten , dar
hy alhier Schout wierdt , en, hem op her
Raadhuis ontboden hebbende , duwden hem
onder anderen defe viroorden toe : Seyt Joan ,
aengefeen Gy an onfen guede Heeren vervolgt
hebt , om dat Schult-Jmbacht , onvervolget
yrflen an de Stad Zwolle , ah na onfen Stadt
Boek , en onfen oelden herkoemen beboert, der
Burger eedt ook contrarie yß : yß dan faeke
wy eenighen onwille hier om van 077fen gueden
Heeren naemaels krygen , dat wyllen en den-
ken wy te holden , an uw Lyf en guet, dair
gy u moegt wetten na te richten. Defe drei-
gementen alleen ichrikten hem dusdanig af, dat
hy geen Hap meer derfde doen, om fyn regt te
vervolgen. Ook wierdt hem hier toe ras den
En geeft weg gefloten. Want den Burgermeefter Har-
het aan men van den Buflche , fyn Raadsvrinden ge-
een an- fnieekt hebbende , dat fy hem met defe bedie-
ninge begunftigen wilden , wilgden fy hem een-
parig fyn bede in , en fonden hem met voor-

fchry-

(0 Stadsboek Part» 6. Tytel 21, alwaar men leeft.
Item foe en fal geen onfer borgcrs Schulte wor-
,, den in Zwolle , hy en vervolget yrften by den
,, Schepenen ende den Rade van Zwolle. Wiedes
,, niet en vervolghde als voerfcreven is , die ver-
„ loor tegen de Stad 20 fchellingen , nogtans en
„ moghte hy gien Schulté wefen , hy en haddet
„ vervolget an de Scepenen medde.

-ocr page 73-

van ZWOLLE. X\\tah00fdst. 67

fchryvingsbrieven na den Biiïchop : welke , He- 149?.
ver , dat feer te pryfen is, fyn misflag willen-
de erkennen , dan üaande houden , hem fon-
der dralen, tot Schout van Zwolle bevedigc
heeft {d).

Te voren fagen wy T^) dat Hendrik Wis, in XVi;
het Verdrag met de drie Steden gemaakt, ver- 1498.
klaart hadde, dat hy niets van haar te vorderen H. van
hadt. In het jaar 1498. oordeelde hy aan dit Wis ver-
punt des verdrags , hem door geweld fo hy
Voorgaf, afgeperll, niet meer gebonden te we-
■fen : en hy verklaarde aan de drie Steden , oorlog,
dingsdags na S- Lehuin , den oorlog door een
brief, waar in hy viroordelyk dus begint. „ Hen-
„ drik Soone van Wis -ocr page 74-

68 geschiedenissen

1498. gelyks heb ik daarom aan geld gebrek : hec
welke myn vader my ook weigert voor te fchie-
ten , dewyl hy my door het overleveren , en
fchenken van defe regtmatige fchuld, meende
de koft beforgt te hebben. Nadien gy dan (be-
fluic hy fyn oorlogsverklaringe) de verbintenis-
fe, welke ik gedwongen hebbe moeten ingaan,
op vele wyfen gefchonden hebt, vermane ik u
dat gy met my afdragt maakt; anderfints heb
ik vaftgefl:elt de fchuld , door wat middelen het
ook fyn mag , t\'eriangen -ocr page 75-

van ZWOLLE. XvIii. Hoofdst.

Frederik van Baden fcheen het raadfaamfte te 1498*
zyn , om fig nauwer met Carel , Hartog van Gelder-
Gelder te vereenigen. Carel liever door fag-
-ocr page 76-

70 g E s C HIE D E NIS s E N

1498 drik Wis met fyn bende rovers, Deventer ge-
-wordtge- nadert: ftekende alles in den brand , en voe-
Hagen. rende al het vee weg. Jan van Ballingen , die
de aanhangers van Wis hunnen Brandmeelkr
noemden , om dat hy, als aanleider , de ande-
ren in het brandlHgten voorging , maakte eer-
lang een toeleg , om met een hoop volks eeni-
ge Burgers onder de muren van Deventer op te
ligten. De Gelderfche krygsovpfte Bell, die
i-ocr page 77-

van zwolle. XvIii.Hoofdst. 71

feling lieftallig van gefigt en feden geweeft is , 1498.
ie feer onwillig tot de dood was. Als hy door Oor-
de fcherprigter op het Rad gebonden zynde , fprong
alle ogenblikken den doodflag verwagtede, fiet Jp^Jl^^
hy juill Jan van Ballingen tegens hem overftaan; woord,
dien hy in defervoegen aanfprak : O Hansffm ik\'
Hans ^aar toe. hebt gy my gehragt ? waar /ï-ocr page 78-

78 geschiedenissen

1498. wierden. Dog den Biffchop oordeelde in fyn
brief van den 8 November , dat hy dit ont-
werp , rypelyk met fyn Raadslieden onderfogc
hebbende , voor als nog onnodig agte , défe
voorforge te nemen : welke niet eerder plaats
behoorde te hebben , dan wanneer mqn be^
merkte , dat des Hartogs ruiterye na de Velu-r
we affakte

XIX, Van de verdere gevolgen van defe gevreesde
1499\' oneenigheid, fiet men vooreerft nog niet gewa-
Oorlog gen. Geheel onverwagt was den kryg , die
tuffchen tuifchen Frederik van Baden , en den Hartog
fch-ocr page 79-

van zwolle. XvIii.Hoofdst. 73

Inmiddels was den Kerkvoogd ter oren geko- 1499.
men , dat de Grote Guarde fig maar op hpt uit- Fredcrik
terlyke geliet defe vyandelykheden uit eigener verfoekt
beweginge te plegen , en in der daad door den van
Hartog van Cleef daar toe aangefet was. Dit
deedt hem denken , dat dit volk miflchien wel yffel.
over te halen zoude zyn , om den dienft van
den Hartog verlatende , de fyne te omhelfen.
De ondertaffinge der gemoederen gaf fuik een

foede hoop hier toe , dat Frederik van Baden,
\'Verd Ens, Meeller in de Regten , na Over-
ylfel font, om, van defe faak verflag doende,
de Regeringe te verfoeken , fyn meefl:er met
het daar toe nodige g^id te onderfteunen. Den
Afgefant vont de Staaten hier vaardig toe, wel-
ke een algemene belallinge uitfchreven \' waar
van nogCapittels, nogCloofters, nogPaftoors,
nog andere Priellers uitgefondert waren. Dog
vrefende, dat de Geefl:elykheid hier in niet mog-
te bewilligen , haalden den Biflfchop óver , om
d\'onwillige fulks te bevelen. Toen wierdt de Welke
onderhandelingen met de krygsknegten feer fpoe- ^Y hem
dig tot volmaaktheid gebragt, en fy traden in
Frederiks dienfl over. Die d\'Overyfïèlfchen ,
voor hun grote getrouwigheid feer bedanken-
de , fineekte , dat fy hem drie of vier duifent
gouden guldens , van de beloofde onderilands-
penningen, in alle fpoed overfonden : ten ein-
de onder het krygsvolk te verdelen ; waar toe
die van het Nederfl:igt ook bereidwillig waren.
Dit deden fy vaardiglyk , en fy fchikten hieren-
boven drie hondert ruiters; met belofte , dat
die nog door vyf hondert man paardevolk , en
fes hondert voetknegten gevolgt zouden wor-
den die ly aannamen voor de -ocr page 80-

i6 geschiedenissen

1499. De Steden Deventer, Campen , en Zwolle,
fonden ook op des Biflchops verfoek vier fware
. Hukken gefchuts, agt flangen , fefl:ien ftukken
om ftenen ce werpen ; cüs mede kruit, loot,
wagens, en fchutters: onder beding nogtans,
dat het Nederfligt de halve onkoften droeg.

Na fyn Met defe verfamelde magt viel Frederik van
inval in Baden in het Cleeffche , nam vele Sloten in ,
het Cleef-jjiaakte vele gevangen , en liet het krygsvolk

wordt\'er ^-ocr page 81-

van ZWOLLE. XÏX. Hoofdst. 75
XIX. HOOFDSTUK.

INHOUD.

I. Men begint het goud geld te •wegen. Swa-
^cn hagel val. De drie Steden geven aan
twe Procureurs laß voor de veiligheid der
koophandel te Jorgen. II. Haar inwoonders
des Keifers bevel overtredende , wordt alle
neringe met fyn Staaten verboden. De Bis\'
fchop fmeekt vrugteloos, om de^ vernieting-ocr page 82-

82 geschiedenissen

loften aan de drie Steden wegens het geleen\'
de geld. Sy^fl^\'^^^^ een verbond. Nieuwe
fchattingen uitgefet. XL Zwolle neemt van
het Capitt^\\ te Paderborn feven-en-twintlg
hondert vyftig guldens op. Verbond van Over-
^^fel met Floris van Egmond. XIL Carel
fordert tollen op den TJJel. Klagten der drie
Steden hier over. Het vrygeleide aan de drie.
Steden wordt vergroot. XIII. R. -aan Mm-
fier legt een fterkte aan : het vjelke de Ste-
den hem vrugteloos verbieden. Laten defel-
ve ßegten. XIV. Waar over hy wil wraak
nemen. Syn Borgen foeken hem tot vrede te
--ocr page 83-

van ZWOLLE. XvIii. Hoofdst.

Tot den aanvang van de Seftiende eeuw,
was men hier omftreeks niet gewoon ge- i5oi«
vveeit het goudgeld te wegen. Dog nu begon Men be-
men te befpeuren , dat eenige baatfoekende p^t het
menfchen de gouden blom-kronen, en de mee- tewefen
fte andere foorten van goudgeld dusdanig be-
fnoeiden, dat het noodfakelyk wierdt, van toen
af geen goud t\'ontfangen , voor en al eer men
de fwaarte daar van door de fchale getoell, en
beproeft hadt Qa).

Op de felle winter,, van het jaar 1502.XO
volgde, in het jaar daar na , in defe Stad, een Swaren
dikken val van hagelftenen , die van een onge- hagel val»
niene fwaarte waren , en de grote van duiven
eyeren overtroffen CO»

De drie Hoofdfteden van Overyflèlter felf- De drie
der tyd , vrefende , dat, ter gelegendbeid van Steden
de fwevende gefchillen tuflchen Keifer Maximi-fj^^f^^
liaan, en den berugten Hartog van Gelderland, Procu-
Carel van Egmond (d), haar Burgers en In- teurs laft
woonders , een groten koophandel op Brabant
dryvende , aldaar in haar voorregten verkort
mogten worden, gaven op donderdag na S. Sa- handerfe
craments dag, aan Peter van Vorendaal, en Claas forgen.
van Heeft , beide Procureurs , laft, om haar
kooplieden tegens alle kwellingen en moejelyk-
heden te befchermen ; en voor den Cancelier
en Raden van Brabant regt te verfoeken , in-
dien fy in het minfte belet wierden, haar nerin-
ge op de gewoonlyke tollen en weggelden door

te fetten ; en fy beloofden aan de twe Gemag-

«g-

{a) Chronyk -van S. Cmliaas Cloofitr.

(è) Ovtrjff. Chron.

(c)-ocr page 84-

78 geschtedenissen

1503.-ocr page 85-

van zwolle. XvIii.Hoofdst. 79

ben geen hair beter , en hielden alles, wat fy
van die van OverylTel grypen en vangen kon-
den , aan.

De klagten , welke derrie Steden, over Den Bis-]
Maximiliaans verbod , aan Frederik van Baden
inbragten , deden den Kerkvoogd een fmeek- yrugt?-
fchrifc aan den Aartshartog overleveren : waar loo^ om
by hy de vernietinge van des Keifersbevel, aan- de ver-
gaande de neringe met fyn Staatendommen, nietinge
verfogt. Den Aartshartog antwoorde hier op v
dat men hier in niet dan na de tyd van een ®
ftiaand, of fes weken , konde voorfien : dog
hy verleende in die tulTchentyd aan de kooplie-
den paspoorten of vrygelei-brieven, om door de
Nederlanden vry te kunnen trekken en reifen ,
waar mede fy fig fo goet, als fy konden ; fegt
milern Nagge , mogten behelpen Cf)-

Ter felfder tyd overleet in defe Stad Joan van Stigtinge
de Minnenften , een bekent fchilder ; die alle
fyn goederen, tot het ffigten van een oud Man-
nenhuis overgaf: het welk S. Chriftoffers Man-
nenhuis genaamt wierdt, en digt by het Kin-
derhuis gelegen was Q); gelyk wy elders bre-
der iien zullen.

Een grote oneenigheid rees \'er , in het vol-
gende jaar, tuffchen Joan van Bukhorft, en fyn
broeders en fufters op ; die , fig by het verde-
len der ouderlyke boedel verongelykt menende tulTchen
te zyn , feer op hem t\'onvreden waren. Wat ^inde-
moeite fy ook hadden aangewent, omhunbroe-
der , tot een nieuwe verdelinge , te bewegen , BukLrft.

fulks

W-ocr page 86-

80 geschiedenissen

1505. fulks was alles vrugteloos: en hy bleef onver-
fettelyk daar i-ocr page 87-

van-ocr page 88-

ga GESCHIEDENI^SSEN

I^oó\' over te leveren , t\'^val na een weigerend anÈ\'
woord ontfangefl ^e hebben by een openen brief?
van den September, aan den Biflchop, de
Stad Campen en de andere Steden, onder ver-
beurte van alle haar regten, aan fyn verfoek te ge-
hoor/amen. Nogtans konde nog den Biffchop,
„og fyn Capittelen, nog de Steden overgehaak
^vTorden , aan fyn bevel te voldoen , voor en al
eer men hen fchadeloosheid beloofde , en fy
grondig, van de regtvaardigheid des Keifers eifch
onderrigt waren. Tot Hattem wierdt \'er daarom
een vergaderinge belegt, alwaar, des Keifers,
des Biffchops, en der drie Steden afgefanten er-
fchenen zynde, het regt van beide fyden in een
helder dagligt geftelt wierdt. De Steden, voor
des Keifers eifch het meefle geneigt , hebben ,
hoe feer de Biflchop , en de Geeftelykheid fig
\'er ook tegenkanteden , de vergaderde aflaats-
penningen aan Maximiliaans afgeianten, op den
09 September , overgelevert; die met eend-
je buit na hunne meelter te ruggekeertzyn^l-).
Seldfaam is het, dat fommige Schryvers uit de-
fe toegeeflykheid der Steden, in latere tyden
hebben willen afleiden, dat Deventer, Campen,
en Zwolle, geen regt zouden hebben, de open-
gaande goederen aan fig , gelyk andere Soiive-
j-ainen , toe te eigenen (i). Want die een ge-
ringe kenniflè der regten heeft, weet dat het
geen openfl:aande goederen zyn , die door Poe-
liers, Monniken, Nonnen, Diakonen, enOn-
dcrdiaconen , fchoon , fonder wettige erfgena-
men

(/j) Armt toe Boeeop in fyn Overyßelfche Jaarhoek^\'^-

ü) Men ße de Conßderatien- en redenen , daar h
\'gJc noodfaaklyliheid der Stadhoiiderlyke Regeringe
gedmkt in \'s M^^e mm 1677. hUdf, 40.

-ocr page 89-

van zwolle. XvIii.Hoofdst. 83

tïjeti overleden , nagelaten worden : maar dat 1
de Kerken of Cloofters, Waar van fy bedienaars
\' en daar fy onder geboren , in plaats van
\'den^Souverain, volgens het beraamde der Kei-
fer Theodofius, en Valenrianus , de nalaten-
fchap verkregen : k). En dat hadde den ver-
dediger der drie Hoofdfteden eerder moeten aan-
merken , dan in het algemeen te vertellen , da^
aan dit tieiligdom de poütiquen de handen niet
flaken (/), Waar om dat dit niet evens\'plaats
zoude gehadt hebben met de kerk van Romen,
vragen het maar alleen , ingevolge Jufti-
niaan\'s Wetboek , hebben wy niet ontdekt.

In het vqlgende jaar fonden die van Overys- IV;
fel den Grootmeefter van Lyfland eenige by- Hulp uîî
ftand {m}\'. dog anderen verhalen , dat het, gj^^rys;
in het jaar 1507, met de ftilftand van wape-
nen , tuflchen de Mufcoviten, en den Groot- ^
meefter van Lyfland gemaakt , tén einde lopen-
de , en defe , fig weder tot den aanftaanden
oorlog bereidende , hy door den Paus gewet-
tigt wierdt , om een aflaat te laren verkondi-
gen , en de penningen, door dit middel verga-
dert , tot het voortfetten van den aanftaanden
kryg te gebruiken. Des Grootmeefters gefan-
ten , met de vergaderaars der aflaats-penningen
door geheel Europa gefonden wordende, kwa-
men ook tot Cainpen ; alwaar de Magiftraat
hen feer gunftig en genegen was. Byfonder-
iyk , om dat die van Campen in het gebied der
Duitfche Ridders, een fwaren handel dreven.

F 2-ocr page 90-

90 geschiedenissen

2 507« Ook vergaderden fy l^ier een aanraerkelyker ftui-
ver gelds , als tot Deventer , en Zwolle : in
welke Steden fy nogtans ook een rykelyke on-
derband verkregen hebben. Op het verfoek
van den Grootmeefter Plettenberch , aan die
van Campen gedaan , fchikte die Stad alle pen-
ningen, in Overyflèl vergadert, onder geleide,
van drie hondert nieuw geworvene, en weluit-
gerufl:é ruiters , na Lyfland Qny
Pen Kei- Maximiliaan , die te voren aan de Overyflèï-
fer trekt fchen allen handel, met fyn Nederiandfche Sta^
^e^\'^eS^\'^ tendommen , verboden hadt, trok in het felfde
deïhan- ja^i-ocr page 91-

VAN ZWOLLE. XIX. Hoofdst. S5

1507.

en af feilden , tot Hattem zouden aanleg-
gen , om gedurende den oorlog met Gelder-
land, befigtigt te worden, of fy ook met verbo-
dene goederen belaft waren , en vont men \'er
die in , dan moeft men die waaren daar uit lig-
ten , en de fcbepen met het overige laten weg-
feilen (0).

Eenige maanden te voren , liepen \'er nieu-
we klagten , van de fyde der Stad Haarjem ,
tegens onfen tollenaar in. Hy wierdt op het
nieuw by Stads Magiftraat befchuldigt, dat hy
van eenige Haarlemfche kooplieden tollen hadt
geeifcht: daar fy nogtans alhier van ouds her ,
van dit befwaar vry ge weeft waren. De Wet-
houders van Haarlem fchreven , dat fy wel wil-
den geloven , dat den Raad van defe ingevoer-
de nieuwigheid niet wift : Dog fy verfogten
dat, nadien haar Stad jaarlyks een gi\'ote Hui-
ver gelds voor de Zwolfche kooplieden , die
in eenige Hollandfche plaatfen niet tolvry wa-
ren , betaalden , haar poirters alhier niet lan-
ger gekwek wierden : zullende fy anderfints ge-
noodfaakt zyn van de onfen ook tollen te vor-
deren ; waar door fy voorlagen , dat de vrind-
fchap van ouds her onderhouden , vermindert,
en gekrenkt worden moeft (p). Het is denke-
lyk , dat de Raad defe befwaarnillèn verholpen
heeft : ten weinigften , ik fie nergens omtrent
defe tyden hier over nieuwe klagten ingebragt.

Van mindere^ uitwerkinge was het bevel van
Keifer Maximiliaan , ten aanfien van de vrye
fcheepvaart op den YlTel geweeft. Want de
Bourgondifche krygsknegten , tot Hattem in
F 3-ocr page 92-

92 geschiedenissen

1508 befettinge leggende , hielden niet tegenlbande
Keilers het felfde , in bet volgende jaar , alle de fche-
Staaten.-ocr page 93-

van zwolle. XvIii.Hoofdst. 87

ben CO, het Slot Oyeh aan den Roomfch Ko- 1508.
ïiing overgelevert. Carel over de fchendinge Hecmt ds
deler verbinteniflè feer diep getroifen , liet op Cumdcr
den 17 Odlober, fonder eenige voorafgegane^?
oorlogsverklaringe, het Cafl:eel van de Cilinder
door fertig of feventig fyner krygsknegten over-
meetteren. Campen verwittigde hier van den
Biflchop het allereerfl:, die haar op den 3 No- \'
vember , fchryvende , dat fy met Deventer ea
Zwolle, over defe onverwagte aanval moeite
raadplegen, beloofde , alles, wat fy in defe
noot goedvonden te befluiten , te zullen agter-
volgen , en haar als een getrouw Landsheer te
befcherrnen.

Inmiddels , dat den Hartog fig by de Staaten Hy foekt
van Overyflèl , over de bedrevene vyandelyk- fig by de
heid verregtvaardigde , en haar wilde doen ge-
loven dat fy geen nadeel uit de veroveringe vaufchoncn:
dit Slot ftonden te lyden ; het welk hy maar fo . -ocr page 94-

88 geschiedenissen

Ko8, oorlog vervallen zoude , fpaarden geen midde-
tuffchcn len om de beide Vorften tot een ftilftand van
hem en wapenen , van den i t ebruarius af, tot den i
de Bis- ^uauftus toe van het volgende jaar, te bewe-
fchop be- ö welke hen gelukte. Dog , om een
beftendige vrede te bewerken , fulks fcheen fo
befwaariyk te zyn, dat men reden hadt daar aan
^Q wanhopen. ^Ook wierdt men het in dit jaar
\' niet eens, en die van Overyïïèl trokken \'er hun
handen af C^), fo dat men eerlang in een hevi-
ger twift.dan te voren verviel.

VII. Den Hartog van Gelder nam in defe omftan»

1509, digheden twe duifent krygsknegten aan , die mee
Deij oor- hun aanvoerder Hendrik de Groote , in den
log be- oorlog tuffchen den Koning .van Denemarken ,
giht we- en de Stad Lubek gedient hadden. De knegten
kres;en van Carel bevel, om op hun eigen naam
den oorlog aan Overyffel te verklaren , en al-
daar vyandelyk te leven. Defen laft voerden fy
ovHurende een gedeelte van dit jaar feertrouwe-
hdfuit, dus dat den BilTchop met de Ridder-
fchap en Steden , genoodfaakt wierdt hen met
geweld te verjagen.

1^10 Hier mede was men het overige van dit, en
Carel valf cen ffcdeelte van het volgende jaar (t) befig. Toen
in Om- trak Carel felfs met een leger in Overyüèl, feer
yffel. verbittert, dat men eenige Gelderfche Edellie-
den en krygsknegten , met eenige fchepen nä
de Zuider Zee feilende, om Hendrik de Groot,
jiu een zee fchuimer of kaper geworden zynde ^
Ijy te ftaan , in een fcheepftryd gevangen geno-
j^ien, en tot Campen onthalft hadde. Hy floeg

he?

(;) Rev\'ms Daveniria lUnßrata ad mnum 1508.

Idim,

-ocr page 95-

van zwolle. XvIii.Hoofdst. 89

hec beleg voor Deventer , verliet het eerlang :
viel in Twente en veroverde Oldenlaal (^u).
Welke Stad elendig behandelt , en uitgeplon-
dert wierdt (v).

In defe rainpfalige ftaat van ons Land fchreef De Staa-
den Biffchop, aan de Stad Campen, dat fy hem ten yer-ocr page 96-

90 geschiedenissen

ï5;io. \'er een algemene fchatdnge uitgefchreven zoude
worden, waar van geen geeftelyken felfs uitge-
Ibndert -wiefden. Alleen bleven hier van vry
de Edellieden die s jaars in de Lands vergade-
rino-e erfchenen , en de Burgers en inwoonders
dendrie Steden : aan welke men d\'invorderinge
(jefer laften toevertrouwde.

Vfe drie ^cn Landsdag was befloten, dat de drie
Steden Steden, fo dra het mogelyk was , een ftuiver
fchseten gelds voor uit zouden fchieten, om het tot De-
duifent venter in bewaringe leggende , in alle voorval-
guidens-ocr page 97-

VAN ZWOLLE. XIX. Hoofdst. 9t

In het Nederftigt wierdt ook fterk gewerkt, 1510^\'
om den ontftanen oorlog te dempen , waar Verove.\'
toe fig Carel op het uitterlyke niet onwillig ringen
toonde. Dog dóór het afbreken der vredes- J®^
handelinge, verdween alles in rook, en het ge-
lukte hem kort daar na in Twente, Diepen-
heim , en Lage te veroveren : en fig te rug
wendende in Salland te vallen , en Carnpervee-
ne uit te plunderen. Die van Overyffel bleven
hem niet lang defe krygs-verrigtingen fchuldig ,
en plunderden byna de gehele Veluwe uit. Het En fen-
ooiiogs-vuur dus geheellyk ontftoken zynde , ge-
maakte men in Overyffel alle toebereidlèls, om ..
den kryg kmgtdadeiyk voortefetten. Die van
Campen fonden niet lang hier na eenige fware \'

ftukkengefchuts na Deventer, alwaar de vergade- ^

ringsplaats van het Overyffèlfche krygsheir was.
De Stad Zwolle liet ook ter defer tyd twe fwa-
re Canons, of Hangen gieten, wegende d\'eene
drieduifent vierhondert en agtien, en de andere
drieduifent vierhondert fes-en-veertig pond , en
ook nog vier ftukken van minder gewigte. Men
vint gemelt, dat het hondert pond tien philips-

fuldens, ieder van tien fiuivers \'t fl:uk, kofi:ede.

^en feer groote flang van fevenduifent driehon-
dert agt-en-feftig pond , liet de Stad ook des
tyds in twe vergieten : welk gefchut, ge-
heellyk of gedeeltelyk ook na Deventer af-
gefonden wierdt.

Middelerwyi-ocr page 98-

92 geschiedenissen

twe Afgefanten van den Raad te gemoed fond ,
die hem in de Stad geleiden. Hier was de ver-
gaderplaats van het Leger, en men telde niet lang
na des Biflchops aankomfl:e aldaar, en in de na-
byheid, ^^^rtien hondert ruiters , en meer als
vyftien hondert voetknegten erfchynen. Alles
in hecleger, omtrent de maand April, in gereed-
heid gebragt zynde , om den veldtogt te ope-
nen, rukte den Kerkvoogd met defe magt in de
Veluwe, en vernielde Appeldoorn tot de grond:
fommige andere Sloten ftak hy in de brand, ver-
overde Keppel, Arkenftein, en Nieuwkerk, en
ontvolkte het overige gedeelte des Lands geheel-
lyk ; fo dat de meefl:e boeren fig op de vlugt,
en na andere oorden begaven. Na defe krygs-
verrigtingen trok hy in Twente: alwaar hy Die-
venheim na een kleinen tegenrtand innam , en
met de Gelderfche krygsgevangen gemaakte be-
fettelineen , voor een korte tyd fegenpralende,
inet fyn leger na Deventer te rug trok.

Op den 9 April begaf fig den Biflchop met
het Leger omtrent twe duifent mannen fterk ,
en vergefelfchapt van Florens van Egmont, de
Heer van Batenburch, en twe Burgermeefters
uit ieder der drie Hoofdlieden, die elk vier wel
uic-ocr page 99-

van ZWOLLE. XIX. Hoopdst. 5^3

aanval wierdt het verovert, en. geheellyk uit- 15 lo»
geplondert zynde , tot de grond toe geflegt.

Voor Pinxteren was het Leger van Ter Wol- En 01-
de reets in Twente getro\' ken , omcingelende ^^^nfaal
den dag voor dit Feeft de Stad Oldenfaal: de
eenigfte plaats die , door Carel het Stigt ont-
weldigt , nog in fyn handen was. De fterke
Gelderfche befettinge die hier in lag , verweer-
de lig dapperlyk. Ook floeg het Biflihops
krygsvolk aan \'t muiten , om dat het in een of
twe maanden niet betaalt was. Dog de drie
Steden ras order gefliek hebbende , dat de ag-
terftallige penningen voldaan wierden , wierdt
het krygsvolk geiiik , en de Belegerden gaven
de Stad OldenfcJ , na een langdurige verwe-
ringe, op den 10 September, over: onder be-
ding van een vryen aftogt , en meer andere
voorwaarden. Waar na het leger het veld ver-
liet , en fig van een fcheide (x).

Den Biflchop en de Ridderfchap overwegen- X.
de hoe groot de dienfl: was die de drie Steden Beloften
bewefen hadden , door het vooruit fchieten van aan de
byna alle de onkofl:en des oorlogs, verfekerden
haar , op den vrydag na S. ^an den Doper , ^^^
fchriftelyk , dat het gehele Opperftigt verbon- geleende
den zoude wefen , om de geleende penningen, geld.
fo dra fulks mogelyk was, af teloflen. Ook na-
men fy aan het geld, dat de Steden, in den Oor-
log met den Hartog van Cleef, en Hendrik van
Wis, het Land voorgefchoten hadden , en nu
nog onbetaak gebleven was, te voldoen. Waar

uit

(x) Arent toe Boecop in fyn Jaarboeken , en WiU
hm N/jp in Hiftorie van Overyffel. Dog defe
twe Schryvers in het fakclyke overeenkomende ,
verfchillen nogtans in de tyd van het jaar, waarin
defe Krygsverrigungen gebeurt fyn.

-ocr page 100-

94 geschiedenissen

tSio. uk men dus kan afoemen dat het feer edel-
moedig van de Steden gehandelt was, als fy
niet teeet^fea-ocr page 101-

van zwolle. XvIii.Hoofdst. 95

tot gereed geld gemaakt. De verkopinge der 151».
jaarlyklche renten , ter fumma van negen hon- neemt
dert veertig Rynfche guldens, en veerden He- ^an het
j-en ponden (^ï), hadt haar egter niet bevryt van teT^er-
niet de andere Steden veel geld op te nemen, en bom twê
verfcheiden aanmerkelyke fiimmen gelds alleen, duifent
te negotiëren., Onder anderen nam den Raad
met inwillinge van de Gefworene Gemeente, op
den 29 September , twe duifeht feven hondert guij^ns
vyftig Rynfche Keurvorftelyke guldens, van het op.
Capittel van S. Peter , en S. Andr \'m , binnen
Paderborn op ; M\'^aar voor fy aan de Canunni-
ken hondert feven-en-dertig en een halve jaar-
lykfe Rynfche guldens , op s. MLhaëls dag te
betalen , verkogten , en alle accyfen, tollen ,
renten , en in het byfonder den Bieraccys de-
fer Stad verbonden. Dog fy behielden voorlig
het regt om defe jaarlykfe rente af te kunnen
loden wanneer fy wilden ; gelyk fulks in het
brede uit de fchuld-bekentenisbrief blykt, wel-
ke wy , om kort te zyn , agterhouden.

Het Nederftigt, het welke ftg tot nog toe in
den oorlog eenfydig hadt gehouden , viel, in Verbond
het volgende jaar , van de gehoorfaamheid van
den Biflchop af, en vereenigde fig met den ge-
menen vyand den Hartog.van Gelder Fre- pio^js
derik van Baden floot, by na ter felfder tyd , van Eg-
nevens de Ridderfchap, en de drieHoofdfteden mond.
van OveryfTel , met Floris van Egmond, Stad-
houder van het gedeelte van Gelderland , het
welke den Keifer gehoorfaamde, een verbinte-
niflè : by welke fy fig verfpraken , gedurend:;

den

(^a) vît Stads boeken. Voor defe renten heeft de
Stad omtrent de twintig duifent guldens gekogt.

{b) Armt tos Boecof in fyn Jaarboeken,

-ocr page 102-

96 geschiedenissen

1511. den oorloff met den Hartog van Gelder , trou-
Sv^en met alle magt by te ftaan , en geeii
vrede met den Vorft te maken, dan metweder-
fvdfe bevvillinge ; gelyk elders breder te fien
ïrr^T^i Dog defe verbmtenifie was pas geklon-
den BilFchop , nevens de Ridder-
fchap en de Steden , met Carel van Gelder de
vrede floot : onder voorwaarden dat hun ver-
fchil aan twe wereldfche Vorften , als fcheids-
mannen, ter beflifllnge foude worden overgege-
ven , voor welken fy aan beide fyden hun be-
langens en redenen fchriftelyk op fekere tyden
moeften indienen. Kwamen die beide Vorften
in de opmakinge van de uitfpraak niet overeen,
dan foude men een derde Vorft verkiefen v en
alles wat die met de twe . anderen verftont,

moeft aan bdde

^lŒn vinÄ , ^ en de Hartogen va.

Gelder , gemaakt in volle kragt

VÎT Hoe weinig flaat \'er op de verbinteiiiffen met
Sre\'i Hartog Carel te maken was , bleek ras uit fyn
vordert bevelen , aan den Droft van Hattem afgefon-
tollen op . ^vaar by hem gelaft was, om van alle de
denYfTel.-ocr page 103-

van zwolle. XvIii.Hoofdst. 7

vier Gelderfche Hoofdfteden, fig feer beklagen- 1511.
de over de nieuwe invoeringen des Harcogs.
■^anc het was volgens haar een ontwiftbare waar-
heid , dat d\'Overyflèlfchen defen ftroom meer
dan vyfhondert jaren lang vryelyk bevaren had-
den. Sy fmeekten haar derhal ven, om by den
Hartog van Gelder, aan welken fy ook haar
vertogen gedaan hadden, te willen aanhouden,
dat defen onwettigen tol afgefchaft , of ten
minften dat deflêlfs regtvaardigheid volgens reg-
ten getoetft wierde. Hoe het met defe faak
verder afliep , vind men nergens gemelt Qe\').

Het vrygeieide , het welke wy te voren ge- Het vry-
fien hebben C, dat aan de drie Overyflèl- geleide
fche Hoofdfteden haar handeldryvende inwoon--ocr page 104-

It RudSfvan Munfter , Droft van Coever-
het in geeir nieuwe onluften gebragt had-
£ \' Tiefe Uci^ buiten toeftemminge der Staaten,
„f- verre van Meppelt m Drenthe een fterkte,
ïoor een brede en diepe gragte , en een dikke
wal 8-edekt, aanleggen. Dit geviel de Ridder-
ftanc-ocr page 105-

van zwolle. XvIii.Hoofdst. 99

ïïiagt te gebruiken. Den Biflchop fchreef op 1511-ocr page 106-

100 geschiedenissen

1511^ fig over de dri^ Steden-ocr page 107-

van zwolle. xix.H00PDST. loi

1511,

vertrok, alwaar fy ook na toe reisden. ByRu.
dolf van Munfter gekomen zynde , vonden fy
hem met vertwylfelde oogmerken en toeleggen
befwangert. Want hy gedroeg fig reets fo ftou-
telyk aldaar , als of hy \'er Vorfi: en Heerwas.
Ue Edellieden , van defe fyn gemoedsbewegin-
gen onderrigt , vertrokken zynde , deden aan
de Afgefanten der Steden verflag, van des Droft
fyn gevoelens : en gaven niet onduifterlyk te
kennen, dat fy geloofden, dat hy met de\'Graaf
van Ooft-Vriesland, en den Hartog van Gelder,
lamenheulde, en na hun fyde helde. Wie de-
fen laatften Vorft kend, weet, in welk groot ge-
vaar van nieuwe onluften dit Land gebragt was.

Hier by bleven in dit jaar de onderhandelin-
gen met den Droft fteken. In het volgende,
wierden \'er nieuwe voorflagen aan hem gedaan,
\' om hem tot de fchuldige gehoorfaamheid te
brengen , waar na hy ras begon te luifteren^-
Het verdrag tuflchen hem en de Steden, wierdt
op den 23 September gefloten : Onder defé
voorwaarden , dar hy het Slot van Coeverden
in des Biflchops , en de drie Stedens handen
overgeven zoude : welke hem daarentegen be-
loofden , de penningen, die hy by het aanvaar-
den van fyn Amptmanfchap, haar in bewaringe
gegeven hadt, te voldoen (/-ocr page 108-

ïo:-ocr page 109-

van ZWOLLE. XIX. Hoofdst. 103

een brugge onder het water laten leggen , vvel- 1512.
ke breet genoeg was , 0;n door twe mannen te
gelyk betreden te kunnen worden. Ook hadt
hy de ftormpalen of palilFaden , fo diep die in
het water Honden, bykans geheellyk laten door-
hakken , om fe met weinig moeite ter fyner tyd
omver te floten. Hy hadt het alles fo wel
overleid, dat de krygsknegten gelukkig over de
brugge trokken , en de flormpalen omver ge-
hakt hebbende , fonder de minfle moeite of te-
genftand , de flerkte van Coeverden in handen
kregen : by welke veroveringe verfcheiden van
Adolph van Rechteren , nieuwen aangeftelden
Drofl fyn Bediendens , het leven verloren.

Rudolf van Munfler borfl: van defe tyd af aan
in openbare vyandelykheden tegens Overyffel
uit, en liet fyn krygsknegten door geheel Dren-
the , en eenige dorpen van Salland , flropen,
Hy verfag ook tydelyk het Cafleel met grof ge-
fchut en allerlei levensmiddelen. Het geen daar
hy gebrek aan hadt, wierdt hem door de Graaf
van Embden , uit Groningen , en het daarby
opgerigte Slot, toegefchikt. ^

ï)efe voorfbrgen waren niet te vergeefs.
Want den Biffchop fchreef op het verfoek Xvr.
der .drie Steden , tegens den Oftober, Bereid
een vergaderinge der Staaten van OveryfT\'
tot Zwolle , uit , om te raadplegen , Lv.^
men de veflinge den gewefene Drofl ontweldi-
gen zoude (k). Het befluit was , dat den Bis-
fchop hondert ruiters, Salland hondert vyftig
Twente en Vollenho elk vyf-en feventig , en
de drie Hoofdlieden driehondert voetknegten „
G 4-ocr page 110-

104 geschiei^^^issen

ICla rwp flfinfren twaalf veldftukken , en twe ftuk-

S Ägf -ocr page 111-

^an zwolle. xix. Hoopdst. 105

derftigc gefonden , ter felfder tyd voor Coever- 1512»
aen aan. Terwyl men befig was de veftinge te
befchieten , verfpreiden fig de gerügten, dat
Rudolf van Munfter met een goed getal krygs-
knegten, uit Ooft-Vriesland komende, inaan-
tred was om Coeverden t\'ontfetten. Hierom
vielen de krygs-bevelhebbers de drie Steden
laftig, om nog driehondert wel in de wapens
geoeffende Burgers te hebben : het welke fy
rond uit weigerden , en waar toe fy te minder
konden overgaan, om dat \'er tydinge was, dac
in Gelderland krygsknegten byeen verlamelt
wierden. De uitkomft toonde de valsheid van het

ontftane gerügte. De belegerden, nu over de _____

drie maanden fig dapper verwerende, en gebrek wordt
aan levensmiddelen, nog geen hoop van byftand verovert,
hebbende , verlieten het Slot, en ruimden het
aan den BilTchop in , na dat hy hen den vryen
aftogt voor hun perfonen en goederen toege-
ftaan hadt. Ingevolge de begeerte der drie Ste-
den , ftelde den Biflchop tot Droft van Coe-
verden en Drenthe aan , Everwyn Graaf van
Benthem en Steenfurt: die bebalven dat hy,
tot het afleggen van den gewoonlyken eed van
getrouwigheid, aan den Biflchop en de Steden,
verpligt wierdt, haar ook nog een goede ftui-
ver gelds tot verfekeringe gaf.

De onluften namen met de veroveringe van XVIF.
het Cafteel nog geen einde. Rudolf van Mun- De vyan.
lier door den Graaf van Ooft-Vriesland , en deiykhe-
fommige wargeeften onderfteunt, deet geduri-
ge invallen in OveryfTel, het welk hy door fyn
roveryen , brandftigtingen , en uitfchryvinge
van fchattinge, elendig kwelde. Het Biflchop-
pelyke leger deedt hem daarentegen aile moge-

G 5-ocr page 112-

geschïeï^^^\'issen

, , n-ocr page 113-

van zwolle. XvIii.Hoofdst. 07

feilte verdedigen. Op den 13 Julius floot hy 1513.
een verbond, ten overfl:aan van de Ridderfchap met
en de Steden Deventer, Campen , en Zwolle, Vries-
met Georg Hartog van Saxen, Stadhouder van i^nd.
Vriesland. Hier by wierdt vaftgeftelt dat de
onluften , welke tuflchen de beide Landfchap-
pen oprefen, door vier vreedelievende Edellie-
den , van beide fyden gekoren , zouden byge-
legt en vereffent worden. Wierdt een van bei-
de geweften vyandelyk aangevallen , dan moeil:
het andere feshondert welgewapende voetkneg-
ten tot hulpe fenden , en twe maanden lang al-
leen onderhouden : dog na die tyd op gemene
koften. Ook zoude men malkanderen in het
vervolg des krygs met alle magt byiiaan : uit-
gefondert nogtans dat den Bifl^chop den Hartog
in het Saxifche , en den Hartog , Frederik van
Baden uit Saxen, in het Stigt, geen krygskneg-
ten behoefde te fenden: om dat die Landftreken
te verre van eikanderen lagen. De vyand van
het eene Land mogte fig in het andere niet op-
houden , en veel weiniger door ieders onderfa-
ten onderfteunt worden. Defe vereeniginge
wierdt ook niet gekrenkt , indien des eenes
ingefetenen , by een vreemde Mogentheid in
dienil .tredende , tegens des anders onderda-
nen den oorlog voerden , en fig vyandelyk ge-
droegen. De kooplieden van beide Vorften
zouden voortvaren op de gewoonlyke tollen en
weggelden in Overyflèl en Vriesland , fonder
hinderinge handel te dryven. Eindelyk zouden
alle defe punten gedurende twintig iaren lans;
ftand grypen (O,-ocr page 114-

io8 geschiedenissen

xvilï. De Steden Deventer , en Zwolle gingen ,
nnuront een halve maand later , op den 2 Au-
1510- omtrent een ^^•^^e^.iflè m , met de Saxers ,

-ocr page 115-

van^WOLLE. XIX.Hoofdst. 109

j-el waren. Was het laatfte waar, dan hadden 1515-
fy weder grote onheilen te dugten.

Inmiddels was Keifer Maximiliaan , en Carel De Keifer
Koning van Spanjen befig , om den Biffchop J^anddt
Frederik van Baden te bewegen , dat hy van
het Bisdom afftand deedt, ten behoef van Phi- overd\'af.
lippus van Bourgondien , broeder van David ftand van
van Bourgondien : die , gelyk wy gefien heb- ^^^^^ •
ben , dit^ Kerkvoogdyfchap gedurende veerrig
jaren lang belHert heeft. Befwaarlyk viel het
defe Vorfi:en, d\'Utrechtenaars daar toe over
te halen , die voorgaven , dat fy met \'de
Staaten van Overyflèl nog niet hadden geraad-
pleegt. Waarom de Afgefanten van den Ko-
ning van Spanjen in het volgende jaar tot Zwol-
le kwamen , om die van Overyflel op hun fyde
te trekken. Dog of fy daar in des tyds geflaagt
zyn , fie ik nergens gemeit (v).

XIX.
1516.

Verfchi!

vrindfchap tufl^chen de Steden Campen , en tuifchen
Zwolle , te kwetfen. Den twifliappel was een
ongewoonlyken tol , welke die van Campen ^ over
op de Zwolfche fchepen, met vreemde goede- een tol.
ren beladen , het fwarte water bevarende ,
ftelden Qw). In het jaar 1520. borfl: defe on-
eenigheid veel heftiger uit , en hadt gevol-
gen , welke ons de merkwaardigfl:e gebeurte-
niflèn defe Stad betreffende, uitleveren ; waar-
om wy van defe twifl: niet eerder als dan fpre-
j^en zullen.

Een verfchil, fo het op hetuitterlykefcheen.
van een geringe aangelegenheid, begon reets al

in dit jaar , even eens als vier jaar vroeger , de

Fre-

(v) Arent toe Btecop i» fyn Jaarboeken,
(ïi-\'} Bet Boek der Aannemingen-,

- i

-ocr page 116-

geschiedenissen

Frederik van Baden , in het felfde jaar C^) ,
of fo anderen verhalen , in het volgende , op
L L September , s avonds omtrent fes uur,
^verkden ^^^^-ocr page 117-

van ZWOLLE. XIX.H00FDST, iii

pefe wierden door de betalinge van hunne iS^^Z-
agterftallige penningen te vrede gefteld , gelyk Oldeii-
andere Schryvers in het brede verhalen. Be- i^al door
fwaarlyker viel het met Carel Hartog van Gel-
der de ruft te houden. Die fchoon met Over-
yffel in vrede , egter fevenduifent afgedankte
Trierfche krygsknegten , in fyn dienft aange-
nomen , beval in OveryfTel te trekken. In
Twente namen fy -Goor in , gelyk fommige
Schryvers breder vermelden. Ook wierdt de
Stad Oldenfaal, fchoon mettwehondertruiters,
driehondert voetknegten , en geen gering getal
Twentfche boeren , op laft van de Steden De-
venter , Campen , en Zwolle , verfterkt (a^
door defe krygsknegten, die men daar ter goe-
der trouwe , dog al te onvoorfigdglyk hadt in-
s:elaten, uitgeplondert. De verfcheidene on- Men
gelukken , die defe oudfte OveryfTelfche Stad J^^^d-^
binnen weinig jaren getroffen hadden, verfchaf ^^
ten, omtrent defe tyd , ftofFe, tot vele beraad- Capittel
flagingen , om het Capittel na de Stad Zwolle na Zwol-
over te brengen. Byna fouden de Zwollena ^^
ren het verkregen hebben ^ hadden niet twe
Broeders van Oldenfaal, en beide Canunniken
aldaar, fulks, uit liefde tot haar geboorte Stad,
met alle hunne magt tegen gehouden Qh).

Eerlang verlieten de voorgemelde krygskneg-
ten Twente, en befogten Salland. In het Cloo- Nieuwe
fter Windesheim , en de omgelegene boeren
huifen hielden fy fig een nagt op , en, na ie- £1 \'
der een Hoornfche gulden van den Hartog ont-

lan-

Jrent toe Boecop in fyn Overyjfelfch Jaar-

loekefh

(^b) lUufirifm. Ro-ventus apud Lindebom Hifi. Efiß-
Dav. 190?

-ocr page 118-

112

geschiedenissen

KI7. faneen te hebben, verheten fy ons gewefte, en
^ ^ Sen uit fyn - ^n^^and : van waar fv
in het volgende aat te rug

maakt

een

nieuw

Land-

regt.

iii 1.AV.. - ^ j-ocr page 119-

van zwolle. XvIii.Hoofdst. 113

pog hoe nuttig en wys defe verbeteringen 1519:
op het Landregt, en de daar by nieuw beraam- Gevol-
de Wetten , voor de welvaart van ons gewerte gen van
ook waren , fe hebben in de eerfte opgevolgde Jq^j.
aren van weinig nut kunnen zyn. Want eer- Campcn»
ang fag men tot Campen een geweldige be-
roerte tegens de Regeringe opryfen , welke
door de Burger-s befchuldigt wierdt, van Stads
middelen en opkomften door eten en reifen te
verteren. De gevolgen van defe muitfiekigheid
der Camper Burgers, waren niet alleen een ge-
hele veranderinge der Regeringswyfe aldaar :
maar ook die droevige en rampfalige onluften ,
tufTchen Campen, en Zwolle, in het jaar 1520.
opgerefen , tot welkers verhaal, wy in hec
naafte Hoofdftuk overgaan.

11. Deel,

m m m

H XX. HOOFD-

-ocr page 120-

iï4 geschiedenissen
xx. hoofdstuk.

inhoud.

l Jantnerkinge op de grote gevolgen van den
\' iwlß tufchen Campen en Zwolle. IL IVel-
ke door den groten fcheepvaart op het Jwarte
Water., en d\'afbreuk der Camper tol, ont-
fiaat. III. ïVaaroni Campen twemaal een
tol op het fwarte Water ßelt. Zimlle ver--
weigert defelfde te betalen. IV. Nieuwen
tol op defen ßroom gefet. Defe Stad bl^ft
onwillig. De Campers nemen haar een fchip
af. Oploop alhier. V. Z-wolle klaagt daar
over. Dogvrugteloos. Neemt eemgeCam-
Urs bevangen.\' Stap van Campen om hun
%erloißnge. Deventer tragt haar te bevre-
digen. Vl. Fyandelykheden tußchtn de twe
Steden, /lanval van de Zwolfchen op Cam\'
■pen. VIL Het veroverde fchip wordt ontßa-
gen. De Keifer fent twe Gefärbten om haar
te vereenigen. S^ geven de heßisßns,e des
twifl mn de Bißhhop , de Staaten over,
yill. K^ejchtl over de tohryheid in die tus-

\' f^\'t-ocr page 121-

^^r^

-ocr page 122-

van zwolle. XvIii.Hoofdst. 115

meraars halen den Raad hier toe over,
XIII. Sy handelen met den Hartog van Qel.
derland. XIV. Sy pogen de Gemeente daar
toe te bewegen. Verhond tuffchen de Raad
en de Gemeente. Uhfpraak van het gefchil
tols. De Keifer trekt \'t am j^g.

^sn vonke is iets gerings, en is hefchouzvt
wordende by na onfigthaar : dog wan-
neer fe fioffe en voedfel vat, verteert fe ,
fchooit in het begin een klein vuurtjen zynde ,
flerktens. Steden., de uitgeßrektße wouden^ en
landjehappen; leide eertyds een der beroemtfte
Kerkvaders van fyn eeuw c;«)- Een geringe
tol was de vonk , welke het oorlogsvuur tifs-
fchen de Steden, Campen, en Zwolle, ontftak.
Groot waren de gevolgen van defen krygs-
brand , die, geheel OveryfTel byna verterende,
veroorfaakte , dat dit gewell:, met het Neder-
ftigt-, federt veie eeuwen aan den Landsheer
getrouw , fig, in het jaar 1528, het Biflchop-
pelyke gefag onttrok , en in de fchoot van
den berugten iteifer Carel de Vyfde wierp, die
maar alleen in ftaat fcheen te zyn , den ontfta-
nen feilen krygsbrand te kunnen blufichen. Hoe
groot defe uitwerkingen , tot aan dat tydilip
toe , ook zyn mogen , men moet fe nog van
veel meer gewigt, by vervolg van tyden, ag-
, indien men defelve met een ftaat-

ten te zyn

H 2

US parva efi {funt verha Bhi Hie-
ronim , apud Lamb. Gor. in Comment. ad Confue-
ifidifi- Veiav. Cap. 5, art. z. GloJ.i.. N. 2.) -ocr page 123-

,16 geschiedenissen

1 J\'rr nncr befcbouwt. Want hadden die van
Kundig ^^.eryflèl, fig niet genootdrongen
L\'r^ wegens die fchrikkelyke onluikn ,
^TÄe twe jongfte Hoofdfteden uitgeloot-
ï keifer Carels gehoorfoamheid te Siihel-
r \'nooit waren fy gedwongen geweeft hunne
T ondsheeren te verlaten : nooit hadden fy over ^
ae heerfugtigbeid van Philip deTwede. Koning
van Spanien ,, en Heer der Nederlanden , ge-
klaagt. Nooit derhalven zouden fy fig tot be-
fcherminge van hunne voorregten , regten , en
oude gebruiken , met de andere Nederlanders,
hebben verbonden gehadt. Dog liever gaan
wy, defe en verdere uitwerkingen aan de ftaat-
kundigen overlatende , te doorgronden , een
aanvang maken met het verhaal , ^an den oor-
fnrong „ van den vervairlyken en bedi oefden
^ oMoo^e-ocr page 124-

van zwolle. XX. Hoopdst. 117

yan vele watertjes uit de naafte veenagtige lan- 15^0»
den , fchipdragent geworden, en tot een dege- tol ont-
lyke ftroom gewaffen; die met magrige fchepen
bevaren wierdt, al federt een menigte van jaren.
In een brief van het jaar 1516. liet men ge-
tuigt , dat die ftroom reets fo lang tolvry be-
vaarbaar geweeft was, dat , des conti\'arie in
„ gedechteniflè der menfchen niet gehoert is
5? geweft\'\'- (e). Ook blykt het uit een menig-
te voorbeelden, waar van wy hier beneden zul-
len fpreken , ^t \'er lange voor de Seftiende
eeuwT, van defe Stad op Holland een fcheeps-
vaart geweeft is. Het welke fo onbetwiftbaar is,
dat , wat anderen ook eenpariglyk fchryven
mogen : ƒ , het geen bedenkelykiieid heeft; £re-
lyk hier beneden geblyken zal. De Weiifaal-
fche , Saxifche , Luikfche, en andere kooplie-
den , die , de minfte koften , en den gemakke-
lykften weg foekende Cg) , den Yflèlftroom
wegens den Camper tol vermyden , hadden fe-
dert eenige jaren , welke niet wel te bepalen
zyn, begonnen hunne waaren van en na Zwol-
le over \'t fwarte Water te voeren; waar bydie
van Cam.pen een groot nadeel en fchade , ten
aanfien van hunne Yfleltol, leden

Sedert eenige tyd verveelde hen defe veran- UI.\'
deringe van den vaart: Ook\' poogden fy van Waarom
toen af aan den afbreuk en verminderinge van Campen
hunne tol, door een nieuwe tolsheffinge te ver- twemaal

Hs-ocr page 125-

iis .geschiemnissen

soeden. In bet j^ar^Sia op den 4 Maart, ■
befloot de Raad en de Geavorene Gemeente .
Sn Vr een tol betaalt zoude worden door alle
de fcbepen uit, of m de Zuider Zee , voor by
T OoYt te Genemuiden, feilende : onder uit-
dreiginge , dat de onwillige fcbe-
pn met geweld , aangehouden zouden wor-
5?tl b\')--ocr page 126-

1520.

van zwolle. xx. hoofdst. 119

fprak , dat die van Zwolle verpligt waren den
tol die fy op het fwarte Water hadden geftelt,
te betalen , ofte dat die , anderfints onwillig
blyvende , ingevolge Refolutie van Raad en
Meenten zouden worden geftraft; waar van fy
wel, om alle onminne voor te komen, de Re-
;enten van Zwolle hadden willen verwittigen.\'
)e grote aangelegendheid des verfchils, doet
my defe en twe volgende brieyen hier woorde-
lyk inlaflchen; Dus klinken de woorden van
d\'eerlle brief.

Eerfame , wyfe , voerfïchtige , befonder
goede Vrende !

Alfo u Liefte wetten, dat unfe gerechtigheyd
en vryheyd gaet in de Zuider Zee , aifo
vere als fe neit meer dan vierde half eile , en
neit dieper en ys -ocr page 127-

ï20 geschiedenissen

n« A^Cr. Jrpiffendebrief antwoordden de Hee-
1500. Op ^fj^^ van Zwolle twe dagen later ,
Zwolle ren van den Raa Dat het nog fen, nog

verwa- aan die va-ocr page 128-

van zwolle. XX. Hoofdst. 121

fchaldig follen wefen ; myt begeerte onfe Bor- 1^30.
gers en andere Koopluiden des äair van te waar-
fchouwen : want Ü Lieden met U E. Gemeen-
lèn gefloeten fynnen -, daar op te willen verdagt
weien, en vorders brief inholt, hebben wy ont-
ßingen ^ gelefen , en guder marhen verftaan , en
voegen U dair op ter antwort, dat niemant van
ons , nog den onfen voerftaat, dat de gene myt
oer gueden in en uth dat fwarte water, de Zudar
Zee bruiken , fy fynnen dan Hollanders, Vrier
feil ? U burgers , d\'onfer , nog eenig ander, eni-
.gerley befwaren van tollen of andere ongelden *
öp^ gelacht Is geweeft : dat den vrycn Zee ftroom
onbefpeert vry\', af en ah onfen Stadt tot deflèn
tyden toe , gebruikt hebben : de wy ook dekken
en befchermen wyiien ons vermoep-ens, na eyfch
der waeter kamer vry na oider heerkoemen en
gewoenten , tot onfen Stadt wefende , dat des
contrarie in gedechtenifle der menfchen niet ge-
beert is geweft;. Demnae is uns guedick bege-
ren , dat U L. op de ghene die allo m en uth
der Zuder Zee dat fwarte water tot onfer Stadt,
binnen en buthen markten na gueden aelden
gewoenten , rechten en heerkoemen, brücken en
vaerende werden , geene andere nyigheyt opleg-
gen , dan laeten elck den vryen Zee ftroom gc-
brucken ; gelyck dat u voervaders tot heer toe
gedaan heb\'ben: op dat dair uth geen verdere on-
wille ende verloep ontftae , wy ongierne fien
folden, want wy u.ns verfien hadden , en noch in
fulcken vermoeden ftaan, weer anders iemant die
des en diergelycken voernemen worde op de On-
fe en gemeene Koepman, Uw LieiFden, na vrendt-
licke bewanteniflè , folden dat felve na alle ver-
moegen helpen bereyken en fträffen ; als wy uns
des en alles guedes genslick verfien tot Uw Lieff-
den, de Godt in Zaligen leven lange behoeden
jjiach.

pefe was de geftelteniffe van de gemoederen IV.

Hg--ocr page 129-

122 geschiedenissen

der twe Steden, toen het gemeen tot Campen-ocr page 130-

van zwolle. xx. hOOFDST. 123

ven, die fy onlangs het welfyn der Stad behar-
tigende , tulfchen andere papieren gevonden
hadden. Hier uit bleek genoegfaani de regt-
vaardigheid van de tolsheffinge , en het kwam
hen byna ongelooflyk voor , dat de vorige Re-
genten , als in een diepe llaap ingedompelt, dit
aanmerkelyk voordeel geheellyk verwaarlooll
hadden. Defe moeften, volgens hun gedagten
Cen dit wierdt dagelyks onder het volk verfpreidt,

1520.

om hunne voorfaten o
deren) door het geld

het hatelyklleaftefchil-
er Zwollenaars omgekogt
zyn , en met die onder de hoed gefpeeit heb-
ben , want fy zouden anderfints nooit hebben
kunnen toelaten , de Zwollenaars den fwarte
Waters Itroom tolvry te laten gebruiken

Zwolle kante fig , tegens defe nieuwe invoe- Defe Stad
ringe , niet min ftout als te voren, aan, en gaf biyft on-.
aan die van haar nabuurllad, feggende den gro- ^\'iHiS-
ten fcheepvaart der vreemde kooplieden op het
fwarte water , te ßrekken tot verkortinge van
hun oude regt, ten antwoord; dat die van
Campen tot geen tollen geregtigt waren , dan
alleen op den Tjfel, en in hun bedryf, endeniet
fy door hun toedoen 3 maar God feiven den
flroom hadt geopent , wiens goedheid fy met
regt ende met eere mogte gebruiken (r). Hadt
het gefchil by woorden gebleven, wat al onge-?
lukken en onheilen zouden van ons Land ver-
wydert zyn geworden , welke , midderwyl de-
fen woordenftryd met fterke fchreden naderden.

Het geval wilde dat, niet in de maand Tu- DeCam-

ii) J^^odoricus Weylerus Hifioria hujus helU. Sie
hier beneden over defen Schryver d\'aantskeninge
onder de Letter ^

\' (r) Sligtenhorft Geld. cefchied. byd.-ocr page 131-

x4(; geschiedenissen

124 GESCtii^^^^^^i\'Sör.iM

lius • s:elvk Pontanus verhaak , ofte des dings-
.ïh.arrlnov\'vL- Pmxteren; gelyk Arent toe Boecop

een icmp f ®f^oordfche waaren geladen , omtrent
ï Fonnen , ^et fwarte water met een gunftige

W-ocr page 132-

van zwolle. XX. Hoofdst. 125

Campen ons doen ? Door defe heftige famen- 1520.
fpraken , wierden de gemoederen aan het gaan
gemaakt, en het volk beiloot eenpariglyk , dac
de tol vryheid, en de bedrevenevyandelykheid,
door de wapens befchermt en gewreekt worden
raoeil. Be vinnigften gingen verder, en be-
loofden malkanderen door handtaftinge en eede,
fig met de wapens te zullen verweren. Van
toen af verloor het volk alle matinge, en als of
fy de oorlogs-trompetten en trommelen aireets
.hadden horen ontfteken , grepen fy de wapens
aan , en zouden fo onbefonnenlyk de poorten
zyn uitgetrokken, fonder felfs te weten waar op
het gemunt was, hadden niet de Heeren van den
Raad , de gevolgen van defen ftap bemerken-
de, door hunne voorfigtigheid het volk binnen
de Stad gehouden, en aan het bedaren gebragt.

De weg van minnelyke handelingen kwam
die Heeren des tyds al nog voor , dat de befte ^
was, om vergoedinge van de fchade , en het ƒ
ongelyk te erlangen. Sy fonden daarom des an •
deren daags na dit voorval, hunne afgefanten na
Campen , om het ontflag des fchips te bewer-
ken : dog mag men fommige geloven, fy moe-
ften na een dreigent antwoord ontfimgen te heb-
ben , onverrigter faken vertrekken Q). ~

Zwolle

Des
niet

(f) Tot dus verre heb ik gevolgt Theodoor Wey-
Ier, die een Hiftorie van het jaar 1520. tot 1514.
gefchreven, en aan Hartog Carel van Gelder opge-
dragen heeft. De dtel van dit ongedrukte en in de
Latynfche taal cierlyk befchrevene werk is defe.
■Bellt*^ quod clariffimus fortifimusque Gelru Prmceps
Carolus pro

Ztiollanis adverfsis Camfenos gejjit. -^t*
fhore Theodonco WeyUro. Na dat ik de Gefchiedenis-

fen van dele jaren reets befchreven hadde, is

ceii

-ocr page 133-

gescniëe-ocr page 134-

van zwolle. xx. Hoofdst.

ien j verwagtedeii dat men in het vervolg de iS^o.
buitenlandfehe , en hunne handeldryvers, den
fwarte waterftrooms, vry en onbefpiert, als
van ouds liet gebruiken. Op dat hier uit geen
onluilen fproten , vi^elke fy van hunne fyde,
fchoon fo veel mogelyk was, willende vermy-
den, egter voorfagen , dat \'er uit opryfen zou-
de , indien men voortvoer defen tol t\'eifchen..
Waar op fy een fpoedig antwoord afwagrende
waren , gelyk met meerderen , uit het volgen-
de affchrift van defen brief te fien is.

Eerfame, voirßchtige , hefundef guede
Vrenden !

r Tns geven to verftaene uns mede Burgers,
U Scïiippers , en andere ook Munfterfche en
Lukers , dels myt oer waer en guede van Ant-
werpen en Bergen uth den Markt, ook uth Hol-
landt komende , en dat hoeft daer mede na unfer
Stadt geboeden , hoe dat feker van uwen Burge-
ren. defelve , omtrent onfe tonnen , int fwarte
water , op unfe vrye waeter kaemer , myt ge-
fpannen boeghen en gelaeden bulTen , voer ge-
wacht , eui hem fchip en guet afgenomen, en ge-
weltlicker wyfe , tot oeren grote fchade , hoen ,
en fmaadheid , dair_ mede na U L. Stadt getoe-
gen. Des ^vy ons niet bedenken en können, nae
vruntlicker bewantenilTe , ook folke werken con-
trarie den woerden , den fonnendach u vrende
den uwen alhier venget. Hadden ook meer be-
fchermens dan \'beroevens van U L. vermoedet :
begeren vrindicken fo de guede verderflick fyn-
nen , dat U L. de vremden fo wal als de unfcn
der ichip ^^d guet wederomme geven , fonder
voerder luden \'fchaeden ende laten , unfe bur-
gers bewanten en ander , fonder voerder endo
dergeliCke bedrank den vryen ftroem onbelerh ao
°-ocr page 135-

128 gesghiedenissen

en of onfer Stadt koemen en verkeren ; gelyk ü
voorvaders te ^oen ^g«^, aever menfchen ge-
dechteniffe , e-ocr page 136-

1520.

van ZWOLLE. XX. Hoofdst. 129

jiierkt, fy reets voor agt of negen jaren defen
tol befloten hadden te heffen (w). Met dit ant-
woord nam de verduldigheid van die van Zwol-
le een einde, en fy, den vrydag daar aan vol-
gende, ook tot dadelykheden uitberftendc, on-
derllonden op den marktdag alhier , Maasroe-
per (x) , en eenige andere Camper burgers ^
met hun wagens, paarden, en goederen , by
het Frankhuis aan te houden , en in liegteniflè
te fetten. Die van Campen op llaande voet
den Schout Iprekende , verfogten onder den
Landfedelyken borgtogt, uit de gyfelinge ont-
flagen té worden (3;). ^ Dog dit was geenfints
de meninge der ^Regenten van Zwolle , die
voorgenomen hebbende , die van Campen fo
lanp^e in bewaringe te houden , tot dat iict ver-
overde Zwolfche fchip met alle de goederen
losgelaten wierdt, dit verfoek rond uit affloe-
gen (2).

Schoon de Regeringe van Campen het eerfle
met dadelyliheden haar regt hadde befchermt,,
klonk haar defe tydinge egter vreemt in de oren,
en fy font in aller yl den Secretaris Joan van
Breda , na Zwolle , om de burgers, was het
mogelyk , te verloflèn. De Secretaris fig na
den Burgermeefter in der tyd begevende , ver-
fogt dat de Magiftraat vergadert wierdt , als
hebbende laft uit naam van fyn Heeren , aan de

IL Deel.-ocr page 137-

te drageiïi

1 ^ h-ocr page 138-

van zwolle. xx. hoofdst. i3s-ocr page 139-

geschiedenissen

j . oiidere Schry vers tegen s;efprokett
egter door-ocr page 140-

VAN ZWOLLE. XX. HOOFDST. 133

thenaars den inval in de vryheid van Zwolle ge- 1520,
daan hadden ? Die van Campen betaalden hen
met gelyke munte, en vragen, wegens het ge-
vangen nemen van de hunne. De Zwollenaars,

om hen tot een

gevegt uit te tarten , waar toe

fy aan hunne fyde feer begerig waren , lollen
tot agtien maal eenige halve Hangen , en fcho-
ten meell door de dakken der huifèn (F). Dog
gedurende een geruime tyd vrugteloos. Ein-
delyk begon men van binnen met grof gefchut
te vuren , waar door eene van d\'onfe gedood ,
en een ander fwaar gekwetll wierdt: ook trok-
ken fommige de Stad uit, waar door de beide
legertjes in een gevegt geraakten ; het welke
niet lang geduurt lieDDencle , met een gelyke
uitflag geëindigt wierdt Q). Dus verlieten die
van Zwolle de Stad Campen , en na vervol-
gens het vee, by de Ylfelbrugge weidende, me-
de- genomen te hebben , keerden fy „ met defe
„ eere en buit-ocr page 141-

m-ocr page 142-

van zwolle. xx. hoofdst. i3s-ocr page 143-

gesghiec^enissen

koft^mirlpn dag wi*^\' de afgeßinten vati

mS aank^kingcn des Bilïehops t\'erfchynen ,
L na huis te rug : na dat fy duidelyk ge-

\'^lïfe SnderfteuSen.
vn ^^De Staaten van het Nederftigt, oordelende
Het ver- het gevaarlyk te zyn , dit kwaad niet in tyds te
overde ftuitén , lieten de Stad Campen door hunne af-
fchip gefanten, eenige tyd hier na (7}, afvragen, of
ontfla--ocr page 144-

van zwolle. xx. hoofdst. i3s-ocr page 145-

138 geschiedenissen

1520. onfchuld te-ocr page 146-

van zwolle. xx. hoofdst. i3s-ocr page 147-

geschiedenissen

1520. als uit de veroverde ^Joor het belemmeren der

Den Bi/^\'êToÖ^^^^^^^^

fchop gevaarlvker wordende , gelafte den Biffchop

vermaamK \' Ens , na Campen en Zwolle te rei-
Sr om haar tot ruft en vrede te vermanen.

Afeefant, op den 13 November, in de
eerftgcnoemde Stad aankomende , gaf uit laft
van Tyn Heer , aan den Raad , en de twe ge-
fworene Gemeentens, op fyn verfoek verga-
dert, te kennen : dat die met een innig leetwe-
fen vernam , de droevige onluften, tuffchen de
twe Steden ontftaan, welke, hoe langer hoe gro-
ter wordende, fyn Landen en onderfaten meer
en meer bederven. En dat, hoewel ïyn mee-
fter genoegfaam beregtigt was, het lebenden der
vrylfeid vaS wegen eni«

Särt^-ocr page 148-

van ZWOLLE. XX. Hoofdst. hi

pers uitwiflelen lieren , of ten minften, dat de iS^®»
wederfydfe gevangene van het ontworpene be-
ftand , ook genot hadden. Defen voorOag
deedt den Afgefant ook tot Zwolle : Dog al-
waar de Regeringe ligtelyk begrypende , wat
de Campers met defe bewillinge beoogden ,
(namentlyk om door defelfde , de Zwollenaars
lüt het befit van den vryen fwarte Watersvaart
te doen ftellen) defelfde rond uit van de hand
wees, en den daar aan volgende nagt, in de
vryheid van Campen en Dronthem , een inval
doen , en verfcheiden koejen wegflepen liet.

De Dronthenaars , om fig over de geledene Ongc-
fchade te wreken , vielen des nagts, van den -ocr page 149-

1520.

ï4a geschiedenissen

geweld weffgehaalt, en een huis gebrandfchat;
f^r uic gefoegfeam van een oorlogs-verklarin-
r bleek; en diens.^gens was hunne eer ge-
foeSm in fekerhad gellelc. Sy wilden, be-
floten fy fcteltelyke verweringe, ten al-

len VI ^ T-ocr page 150-

van zwolle. xx. hoofdst. i3s-ocr page 151-

x4(; geschiedenissen

i^ao fcheiden Zwollenaars , dood gebleven , en ge-
^ vaS^gaiomen-ocr page 152-

yän zwolle. xx. Hoopdst. 145

navolgende , vielen op een nagt in het Carfpel
van Zwolle, en eenige paafden en heeften weg-
gehaalt hebbende, kv/amen daar mede tot Cam-
jen. De Magiftraat hier van verwittigt, liet-
iet vee onder genoegfame borgtogt, aan de ei-
genaars , die geen Zwollenaars, of in derfelver
dienft Waren , v-ocr page 153-

x4(; geschiedenissen

^T ,-ocr page 154-

van zwolle. xx. hoofdst. i3s-ocr page 155-

x4(; geschiedenissen

gehouden fiet, hef feker fyn bedenklykheid ,
„n-ocr page 156-

van zwolle. XX. Hoofdst. 149

den opentlyk met een toornig gemoed , dat de isaï-
Dekens fonder uitfonderinge klooft hadden ,
dat het fwarte Water middelerwyl tolvry, door
de Zwollenaars bevaren zoude mogen worden.

Terwyl defe opgerefene fwarigheid, den aan- ix.\'
dagt yan den BilFchop, en de Staaten op en be- Haa?
fig hieldt, en deedt raadplegen , om een mid\' -ocr page 157-

XSO

Ï52I. Biflchop gekomen zynde , aan , dat de daad de

Senfervulde;-ocr page 158-

van ZWOLLÉ. XX. Hoofdst. 151

meer beangfl: voor de ramplalige gevolgen, die 1521.
defe onluften fehenen te zullen moeten hebben, raad van
Onder anderen het mompelen , dat die van
Zwolle na den Hartog van Gelder overhelden ,
het welke maar al te waaragtig was, trof hem ^^
feer diep, en deedt hem tegens fyn Raadslieden,
te voren oordeelende , het nuttigfte voor hem,
te zyn , dat de twe Steden fig door haar we-
derfydfche vyandelykheden braaf knelden, plaag-
den, en afmatteden, in defe klagten uitberften ;
gelyk de Schryver van fyn leven daar tegen-
woordig by geweeft zynde , verhaalt. Nu fiet
gylieden hoe wyd defen twifl allenskens voort-
gekropen is ; en door wat rampen ons vader-
land gedreygt wordt ? Met ten allereerflen
dan moeten wy dit kwaad verhelpen op dat
wy niet befchuldigt worden van het Vaderland
verwaarlooft te hebben. PhiHp fyn ongeluk
was, dat hy in ftede van getrouwe Raadslie-
den , vleiers hadt ; die , dat te beklagen is,
een Vorft het uiteinde , en het hulpmiddel van
defe kwale feer wel kennende , van het regte
fj,-)00r afleidden. Legt alle vrefß feiden ly,
Aldergenadigfle Prins. Met ter tyd zullen wy
defe ùroerte wel flillen. Inmiddels weefl maar
ivel gemoet. Defe oneenigheid der Burgers is
voordelig : want hoe meer fy in hun onderlinge
verderf verf pillen, te min luß zullen fy hebben
U bevelen te veragten. Zyn de grote middelen
der Steden., geen oorfaak dat fy de geboden der
Vorften tegenfpreken derven (e\') ?

K 4-ocr page 159-

GESCHÏEÏ^ENISSEN

Döor defeverderffelykebeweegredens,poog-
. j ^^ Sw. den Kerkvoogd gerufter te ftelr
Hyjaat.den die vle^Jremaken. In welk hun oo-

\'Vl-W-ocr page 160-

van zwolle. XX. Hoofdst. 153

ae redenen door beide Steden , tot ftavinge der ^S^i-
eifch , en tegeneifch , wegens den verfchiUigen
tol ingQloragt, mede te delen.

By d\'Aanfprake van de Stad Campen, wordt Inhoud
in het fakelyke het volgende gefegt; gelyk van de
ons door den Schryver Jrem toe Boecop ver- g^i^ipr^-.
haalt Wordt.

Ilaog Geboren., Hoogweerdtge Vermogende
Vorfl , Genadige Lieve Heer !

yoor U Vorftelyke Genade, als onfen Land-
Vorft, Heer, en Rigter, in defe faak, na
luit der onderwerpingsbrieV, erfchenen: om aan
te tonen ons goedhebbende regt, endeugdelyk
befit om tol te ontfangen van fchepen en goe-
deren die tolbaar zyn; hec zy die uit het Ooften
na Holland en Vriesland , ofte van daar na het
Weilen door het fwarte Water in onfe Vryheit
verfonden worden : als mede , dat het Zwol-
fche fchip door ons , als defen tol ontvarende
met regt aangehaalt en aangehouden is , fo feg-
gen wy Burgermeefters , Schepenen ende Ra-
den, met de Gemeentens der Stad Campen, U
V: Gs: goedgunftige onderlaten, en geven over
defe nabefchreven articulen als onftrafbaar.

Eerftelyk feggen wy : Dat voor 200 , 300 ,
en meerjaren, U V: G: Voorlaten Biffchoppen
te Utrecht in der tyd, verfcheiden tollen gehadt
hebben , te water en te lande ; en onder ande-
ren eene binnen de Vryheit der Stad Campen :
ftrekkende in Zee tot 3I eile diepte , die altoos
gebeurt is , „Qg hedendaags binnen gern:
Stad wordt ontfangen; gelyk fulks waar-, open-
baar , en landkundig is?

K 5-ocr page 161-

354 geschiei^enissen

1521. 2. Dat onfe Voorfaten Raad, en Gemeen-
ten voor hondert en meer jaren , en dus verre
boveTïler menfchengeheugen, hebbengehadt,
Tnog hebben beer^kheden en gei-egtigheden
S de uitloop der Yflel, m de Zuider Zee bo-
vin de diepce van 3I eile dagelyks water , en
ISair ook geregtigheid van vilfcherye befitten.

a Dat Biffchop Frederik van Blankenheim
joff: Gedagteniffe , wanneer hem het roer der
Regeringe toevertrouwt wierdt, in Oorlog ge-
raakt , en verleget^ zynde om het huis Coever-
den weder aan \'t Stigt te hegten , voorn: tol te
Campen met deffelfs geregtigheden aan onfe
voorfaten en nakomelingen , voor een fekere
ftuiver gelds , tot nut en oorbaar des Stigts ge-
bruikt , verkogt heeft na luit de brieven daar

\'Satdaar na Biflchop , Rudolf van Diep-
holt de koop van defelve tol om een grote-
re fomme, het Stigt m noot zynde m-
gevolge de brieven daar van zynde , beveftigc
heeft.

5.-ocr page 162-

1521.

VAN ZWOLLE. XX. Hoofdst. 155

tollenaars knegt geftelt hebben , om agtervol-
gens de overdragt en tol-cedule , de gem. tol
te beuren van de goederen in de vryheit ko-
mende.

8.-ocr page 163-

x4(; geschiedenissen

Ï52I. cn aldaar de tollenaar betaalt hadden: dewyl
berSden fy dat geen fchip af, of in het fwar-
te Serko^en konde, fonder de Vryheit van
Camnen aan te

II Dat wy om ons regt te befchermen, het
Zwolfche fehip ^^ tol ontvoeren wilde,
fchoon met tolbare pederen geladen , aange-
haalt hadden , om daar mede na tois regt te

handelen.

12.-ocr page 164-

van zwolle. XX. hoofdst. 157

V: G: tol, die wy van U V: G: houdende fyn iS^^i«
betoont, en ons in ons befit van defelfdegereg-
tigheid befcherrat. En vervolgens nooit toela-
ten zal dat die van Zwolle , gaara hun groot*
heid op het verderf van Gampen bouwende ^
aldus alle vaart en neringe tot merkelyke ver-
hinderinge en afbreuk van U V: G: tol al-
leen tot fig trekken ^ en in hun raoetwille en
verftoringe van onfe regt voortvaren. Want fy
weinig agt flaan dat het tot fchade fi:rekt van U
V: G: en het Stigt, het geen dat ons in diervoe^
gen boven regt afgenomen wordt. Midsgaders
dat wy als onderdanen van eene Landvorft;,
tot een en her felfde gemene Lands befte ver-
pligt zyn , ook by onfe gewoonlyke neringe ,
tollen en vaart behoren gelaten te worden , en
niemant om des Heeren tol te ontvoeren, eeni-
ge omwegen foeken mag: byfonder in defelve
Heren landen; gelyk nu by die van Zwolle ge-
poogt wordt te doen.

Defe voorfchreven articulen bieden wy aan te
bewyfen, gelyk wy die tegenswoordig ook met
getuigeniflèn , volgens U V: G: Landregt en
gewoonte van Overyflèl beleit en befworen, en
met andere onwraakbare fchrifturen en brieven
Wer by overgelegt, menen genoegfaam waarag-
tig gemaakt te hebben. Vertrouwende derhal-
ven, dat wy, nademaal diergelykegetuigeniflèn
en kondfchappen, in alle Ciaringen aan defe fy-
de van U V: Q. ij^nden, en ook by \'tLandregc
altyt voor deugdfaam gehouden zyn, daar me-
de ter kenmlTe van U V: G: als rigter uit kragt
der onderwerpinge te kunnen volftaan , en
genoeg gedaan hebben: fonder verbonden te
2yn tot meerder bewys, als na Landregte be-
hoort.

ém

-ocr page 165-

x4(; geschiedenissen

1521. hoort. Wy befluit«^-ocr page 166-

van zwolle. XX. Hoofdst. 159

lieden en fchippers , van de goederen die door
\'t fwarte Water weil- en ooftwaarts gevoert,
en niet na Campen , maar na Zwolle gefon-
en wierden , de tol van defelve aan de tolle-
naren te Campen hadden betaalt: en daar bene-
vens , dat door het fwarte water geen grote
vaart was (het welk de getuigen nog wel heug-
de) maar dat de Zwollenaars niet meer als twe
of drie „ geroefde potten -ocr page 167-

354 geschiei^enissen

T^o T don als de brieven door hen felfs aangehqalt ^
^ tmeld nT waar uit dus klaarlyk blylt, dat
Tun boos voornc^f-ocr page 168-

is^i.

van zwolle. xx. hoofdst. ï6i

fjondfchappen, welke die van Zwolle hondert
tegens een , tot bewys van het tegendeel, zou-
den kunnen voor den dag brengen , niet ge-
krenkt konde worden.

Aangaande den /den articul ^ verfenden de
Zwolfchen fig tot het geen , \'t welk fy in den
voorgaanden articul by gebragt hebben.

Op t 8fte feggen de Zwolfchen dat fy daar
aan weinig geloof liaan , gemerkt fy met Hol-
landers , Vriefen en Oollerlingen feventig en
tagcentig Jaar oud zynde, bewyfen kunnen, dat
fy fo lange als hen heugde gedeeltelyk fekere ■
jaren uit Zee in \'t fwarte v^rater , en van daar
weder in Zee onbefpiert ook met Camper fche-
pen gevloot , en gevaren hebben ., fonder dac
fy en hun goederen nog aan die van Campen,
nog iemant anders, als aan die van Zwolle,
eenige tol of ongelden betaalt hebben.

Üat fy ook nooit te voren het tegendeel ge-^
hoort of geweten hebben , voor en al eer die
Camper nieuw voorttemen ren voorfchyn kwam.

Dit dan , nog erkenden fy waaragtig te zyn ^
dat, wanneer fy eenig goed na Deventer, of van
daar over den Yllel Zeewaarts fonden , fy
fulks te Campen vertok hadden, alwaar fy niet
ontkenden dat haar nabuurllad van ouds haar
tolhuis gehadt had, en ook nog had. „ En fol-
„ de ook noch wefleif -ocr page 169-

x4(; geschiedenissen

ÏS2U Bv de ode ait: fchoon te voren reets genoeg»
fiam beantwoorc, wilden fy tot meerder be^
SvT\'er nofwel by voegen , dat fy op\'t fwar^
^ wnter niewwe vaart maken ^ maar dé
Inonm-in en fchippers laten komen , en varen ^
ïpren en verkeren als dat van oiits boven men-
fchen geheugen gebruikelyk geweeft is : en fig
vervolgens verphgt rekenden te zyn, de koop-
lieden en fchippers, voor , en tegens alle nieu-
^ve tols afperfingen te verdedigen , dewyl fy
den tol te Zwolle betaalt hebbende ^ geen an-
dere tollen fchuldig waren. Dat voor het ove-
rige ^ de onwederregtelykheid van de nieuw
ingevoerde tol ^ hier ook genoegfaam uit Week
dewyl die van Campen hun voorfaten ^ die wei
fo vernuftig geweeft zyn , om hun ftads gereg-
tisheit en goederen te bewaren, en te beicher-
K alsdfe -gene, die tegenswoordigvreelTelyk
Tegeven l hen altoos ongemoeyt gelaten had-

^^Het lode feggen fy niet te geloven ^ en was
ook, al onderllelden fy het Waaragtig, niec
voordelig aan die van Campen , gemerkt hec
beynielyk ontfangen en betalen van defen tol^
vvel verre van eenig tol regt te geven , in te-
gendeel een onregtvaardige tols afperfinge was:
weshalven fy verpligt waren , dat gene fy den
l^oopman alfo te onregt en buiten fyn weten af
genomen hadden , aan defelve weder te geven.
, Ook was fulks buiten hun weten\' gefchiet t
want fy zouden anderfints nooit nagelaten heb-
ben , die onderdrukte kooplieden ^ even als irt
het jaar 1516. te befchermen.

Op het 1 ide feggen fy niet anders , dan da«
men in haar aanfprake vinden kan ^ hoe ^

-ocr page 170-

VAN ZWOLLE. XX. HOOFDST, 153

diglyk die van Campen by het opryfen van de-
fe twift gehandelt hebben.

Cp \'t lade bragten fy in , dat het derhalven
genoegfaam blykende , dat-ocr page 171-

x4(; geschiedenissen

ISäl. fchade toegevoegd ^-ocr page 172-

van ZWOLLE. XX. Hoopdst. 165

gens ouder gewoonte; met verdere betuiginge, 1521,
dat nooit ,\' voor dat het gefchil met Campen
ontftaan was , gehoort hadden van het regt der
ftad Campen , om op het fwarte water tollen
te fetten.

Op dit antwoord, door de BifTchop in handen WcdcF~
van die van Campen gefielt zynde, bragten de-
felve in •

Eerilelyk, het antwoord der Zwolfchen op van Cam«
het ifte onhebbelyk te zyn\', dewyl het felve pen»
ftreet met het ge^n fyn V: G: Voorfaten, voor
hondert en meer jaren gedaan hadden.

Dat het twede niet beter, en al fo onredelyk
was , nadien fy daar by verklaarde , groter ge-
negentheit te hebben voor uitlandfche Heren,
als%oor ons hunne naburen , en U V:,G: on-
derfaten.-ocr page 173-

ï66 geschiedenissen .

fnnr van Alkmaar\' Texel en Wieringen ïs,.
Sfmede Ä^or van St. Nieolaas Kerke bin-
nL Vlecht ^ i-ch^-ocr page 174-

van zwolle. xx. hoofdst. i3s-ocr page 175-

354 geschiei^enissen

15^1. der by de byfondere pleitgedingen aangevo^^^

Art- iq Alwaar ^y verklaren, ookeenfficht-
, fe Had , en Sc. f onderfaten te fyn , ge-
valt ons feer wel , nadien dat hoe getrouwer fy
fiff hier in betonen , hoe meer fy doen geloven
dat fv by hnn voorlaten en voorvaderen , en
bnnne eer gedane eet en hoge beloften denken
te verblyven , en daar in te volharden.

pog wy kunnen niet voor by gaan , tot na-
dere onderrigtinge hier by te voegen 4it in alle
Heren Landen , het algemeen en gewone tol
regt is, -dat men der Heeren tollen niet mag
• voorby varen , byfonder door defeive Heers
Landt gebiet of vryheit. Diensvolgens dat
men ook geen ommewegen door ons Gen:
Heren Land foeken mag , om des Heren tol te
Campen te ontvaren of voorby te varen door
de l-yheit van Campen alwaar een legelyk
met rolbaar goet komende ook fchuldig is\' de
To daï van i campen te betalen

Hier mede menende genoegiaam het ant-
woord dei- Zwollenaars te hebben wederlegt,
denken wy dat U V: G: eerder ingevolge de
verklaringe onfer getuigen dan door die van
Zwolle over gelegt, behoort te wyfen, dewyl
(lie in hun voordeel verklarende eenfydig zyn.
Beflui^^^\'^^^ derhalven gelyk by Aanfprake ge-,
daan i^--

In het voorby gaan fmeke ik den Lefer in-
dagtig willen zyn , dat ik den inhoud defer
fehriftw-iren mededelende , het uittrekfel daai\'
van, by Arent tO£ Boecop te vinden, geyolgt heb.
^yn \'er derhalven de belangens dér Steden iets
piip kragtiglyk of min naukeuriglyk voorgeilelt,

men zd tet niQC m m kunnen wyten^ devvy)

-ocr page 176-

1521.

VAN ZWOLLE. XX. Hoofdst. 169

ik op fuike plaatfen defes Schryvei\'s fyn woor-
den en fin , fo\' vele het my mogelyk was, on-
verandert gelaten hebbe , om des te min in fom-
mige duiftere uitdrukkingen van de waarheid af
te dwalen.

Het Dupliq van die van Zwolle, is nog door
Toe Boecop , nog door my, ergens aangetrof-
fen), weshalven ik hun verdere oploffingen hier
niet kan inlaflchen. Wat dat fy egter hier te-
gen in te brengen hadden , kan een ieder ligte-
lyk uit het vorige befpeuren: waarom wy daar
over geen aanmerkingen maken zullen.

Alleenlyk kunnen wy niet ongemerkt, \' ter
defer gelegendheid , laten voorby gaan , een
punt, in de wederfydfe fchriften aangeroert,
en de Gefcbiedenïjjen van Zwolle, in het by-
fonder betreffende. Wy menen hier mede na-
mendyk de vrage , of het fwarte water al vaa
oude tyden af fchipdragent geweeft is , dan of
het eerft ontrent of niet lange voor het jaar
1520. door de vermeerderinge en toeloop van
fommige beken bevaarbaar wierdt?

Het is feker , dat, indien men het tot nog
toe algemene gevoelen der Schryvers blotelyk,
fonder onderfoek volgen wilde , men denken
nioeft, dat het fwarte water uit de wateren der
veenagtige gronden , eerft ter defer tyd tot een
aegelyken en bevaarbaren ftroom gewalFen is.
Dog het IS niet min feker, dat men na een ry-
pe overweginge vele redenen vint, om daaraan
te.twytteten , en felfs het tegendeel eerdey te

geloven.

Want hoe konden de koopKeden der Stad
2woUe r in het jaar 1276, aan de voorregten,

L 5-ocr page 177-

ï^o geschiedenissen

1521. door Graaf Florens van Holland hen enkin^

ne fchepen vergaf -ocr page 178-

van zwolle. xx. hoofdst. i3s-ocr page 179-

oeschïepenissen

gfl de; kooplieden by na tot
15^1. pen niet meer ^^^ hun geld als-aldaar kunnen-

Zwolle even g ^-ocr page 180-

van zwolle. xx. hoofdst. i3s-ocr page 181-

x4(; geschiedenissen

1521. , Heer mt de Ridder^\'^hap te fti-affen, gelyk wy
^ hier beneden veijalen ; Want fchoon de Stad
en haar befchernAeer den Biifchop , die aange-
bodene voorwaarden voor waaragtig hebben

willen opdringen\' het is nogtans feker, dat de
valsheid^dit voorgeven klaar genoeg uit het
wrvolg defer Gefchiedeniffen blyken zal. Iets
is \'er nogtans dat Philip ichynt te moeten be-
fwaren ; namentlyk fyn gedrag na dat de twe
Stedens hem en de Staten voor Rigters erkent
hadden. Ontwiftbaar is het, dat, tot de tyd
van het afgeven defer beloft brief, de Zwolle-
naars fig in de tolvryheid van het fwarte Water
befchermt hadden. \' Defe vryheid was hen daar
by niet ontnomen: en in het tegendeel fy heb-
ben altoos beweert en onwederfprekelyk bewe-
fen, dat de twe Dekens hun dit wei u^^^-^ikke-
•ivk belooft hadden. Dog men ftelle fy hadden
dk buiten Philips laft gedaan, S^lj^ ^y verfeker-
de en ook Wel waar kan zyn, vorderde de billyk-
heid de reden en het regt dan nog van hem ^
om alle middelen inliet werk te ftellen, ten ein-
dje die yan Zwolle te dwingen , geduirende en
hangende dit verfchil, delen tol te betalen, ben
buiten het befit van de vrye fwarte Waters vaart
te ftellen ; en dus de Campers hunne vyanden
wapenen te fi^eden, om hen,^ebevegten?
XII. Dog of dit fyn gedrag ook alleen in ftaat
Twe Ca- was den ftap , die fommige van onfe Regen-
meraars ^ federt eenige tyd gedaan hadden , te ver-
fchonen , laten wy den Lefer oordelen. Defe
overleydden reets voor de helfte van de maand
jVlaart de Stad Zwolle van het Biftchoppelyke
gelag te ontrekken. Joan van den Buffche en
jacob van Wytman beyde Camenaars , en die

Raadhier
toê over.

Él

-ocr page 182-

is^i.

va^ zwolle. xx. hoofdst. 175

jiet meefte in de Raad te feggen hadden, fmeed-
den in den beginne (q\') raet fommige voor-
naamften der Stad , Hartog. Carel van Gel-
der feer toegedaan (r) ,, geheymelyk dit ont-
werp. Omtrent den Vaftentyd was hun aan-
hang reets fo fterk geworden , dat de gefa-
mendyke Raad, over dit fwaarwigtig punt raad-
plegende , op den fondag Oculi, beftoot, de bey-
de Cameraars toe te vertrouwen met een Vorft
te handelen , die de befcherminge defer Stad
op fig nemen wilde In de laft brief wordt
in bet fakelyke gefegt , dat Biflrhop Philip de-
fe Stad opdrong, den nieuwe gefteldenCamper
tol niet alleen v oor liet tegenwoordige maar
ook het toekomende te betalen. Waarom fy.
Stads altoos durende welvaart betragtende, ge-
noodfaakt wierden de befcherminge van een ,an-
der Vorft aan te roepen. Tot uitvoeringe van
welken handel fy }iun twe lieve mede Raadslieden
Joan van den BuflTche, en Jacob van Wytman,
laft en magt. gaven , om den aan te nemenen
Befchermheer fulke onderftand en hulpe te ver*
fpreken, waar voor hy de Stad verdedigen wil-
de: en ly beloofden, op hun woord van eere,
en den eed aan de Stad gedaan , de Gevol-
magtigden , hunne medehandelaars , en erfge-
namen , indien \'fy defer faaks hal ven met rege
aangefproken, of met geweld aangevallen wier-
den , tegens een ieder te befchermen. „ Son-
„ der enich wederfeggen , arch , ende lift, en
oock alle olde vonden , en nieuwen , die
?-ocr page 183-

1520.

ï4a geschiedenissen

dert • -ocr page 184-

van ZWOLLE. XX. Hoofdst. ,

wapens te verweren : hoe feer het te vrefen
flond , dat de bloeyende Stad onderdrukt zou-
de worden, hidienhy haar, volgens fyn gewo-
nelyke goedertierendheid en billykheid ^ niet on-
der fyn befcherminge nam. Waar toe hy op de
demoedigfte wyfe , en onder belofte van de
grootfte dankbaarheid, door den Raad gefmeekt
en uitgenodigt wierdt (v). Men verhaalt dat
Hartog Carel den voorilel onlèr Cameraars ge-
hoort hebbende , gefegt zoude hebben: Ghy^
winden van Zwolle , van uwen Heer te tree-
den , dat heeft\' veele in: kofl gy u niet met hem.
vergdyken: dat fhlde aller beft wefen. Sal
men dan Land en Luyden om u-wem wille in
laß brengen? Maer xvanneer gy niet en kunt^
fo verlaet u op my ik fal u in den uiterßen
noot niet verlaten(yjy Dog defe taal, indien
hy fe al op het uiterlyke raogt hebben gevoerd,
was hem geenfints bêdagt. tloe hy fig ook mag
hebben gehouden , of liiel hy fpaarde na de-
fe tyd geen moeyte, om deièStad tot defe nau-
we vereeninge te bewegen. Waar toe hem veel
hielpen , Michael van Pommeren Droft van
Hattem, en Jacob ten Slote of ten Sterte Schout
van Heerde , die geduiri\'g die van Zwolle ver-
maanden , dat fy den Hartog zouden inhulden,
Gelyk hy ook ten felfden einde na \'t Kloofter
Klarenwater by Hattem , twee van fyn Raads-
lieden gefonden had. Defe lurfterden de Zwol-
lenaars, o^:. dat fy wiften , wat fy van Philip te
verwagten hadden , als een grote geheymenis,
iii-ocr page 185-

178 geschiedenissen

KOI sen en \'Adman van Rede Maaifchalk , voor
\' den Vorftelyken Cancelier van Lank, en an-
dre betui-ocr page 186-

vatï^^wollê. xx.tioopdst.

vermeerderen. Een groot gedeelte van de Ge- Ï5SI,
fworene Gemeente ^ bp het horen van defe ty-
dinge , wierdt in der daad verflagen , nadien
fy geen het minfte agterdenken hadden, dat het
verhaalde onwaaragtig was. Den Raad voerde
defe te gemoet, dat fy geruftelyk mogten be-
willigen dat men , inval van de uiterfte nood-
fakelykheid^ een ander Vorft tot Stads Befchef-
mer verkoor: gemerkt fy op fig nam , forge te
dragen dat de Burgers hier by geen nadeel zou-
den lyden , ja felfs ^ gelyk ly fig uitdrukte,
geen hoender ey hy verliefen. -ocr page 187-

1520.

ï4a geschiedenissen

Stad door die van Campen, fo merkelyk wierdE
benadeelt. Midsgaders om meer andere rede-
nen in den brief egter niet gemelt, de Raad en
de Gefworene Gemeente overeengekomen wa-
ren , een befcherm Heer aan te nenjen , die
haar tot fo lang, dat er een ander BilFchop van
Utrecht verkoren wierdt, met lyf en goed be-
fchermen en door haar befchermt worden zou-
de. En hier van mogt niemant iets vermelden,
„ by verbintenifTe van elk fyn lyf en goed-ocr page 188-

van zwollë. xx. hoofdst. isi

der Stad Zwolle (c^. Het is feer te beklagen, iS^ï^
dat men de reden nergens gemeld liet, van de
opgerefene oneenigheid, tufTchen den Biffchop
en de Staten; midsgadei-s , dat den inhoud van
de uitfpraak onbekend is. Want veel ligtszou-
de daaruit te fcheppen, en t\'ontdekken zyn._

pog anderen, de voorgenoemde omflandig- De Key-
heden ongemelt latende , verhalen, dat voor en y^kt
al eer het vonnis gevelt was, den Keyfer aan
de Steden Campen en Zwolle fchreef. Dat hy,
vermeende, dat niemant over het verfchil van den
tol, die in vorige tyden door den Keyfer en het
Ryk aan de Biffchoppen gegeven was, dan hy be-
hoorde te kennen, Philip, en de Staten van het
Opper en Nederftigt geboot, fig t\'onthouden van
daar over een uitfpraak te vellen, en de faak aan
fyn Reehtkaraer over te fenden. Bevelende hy
haar derhalven op de aangeftelde dag, met haa?
blykenen befcheyden, ter gemelder plaatfe t\'er-
fchynen. Zullende hy niet nalaten, fyn uiterftc
vermogen aan te wenden , om haar te bevredi-
gen, ofte, by ontftenteniffe van dien, haar ver-
fchil volgens regten te beftiffen. Met verbod
van fig inmiddels vyandelyk te behandelen, on-
der verbeurte van haar goederen , voorregten,
en vryheden , die fy van het; Ryk befaten, en
onder een boete van vyftig mark gouds. Die
va.n Campen aan des Keyfers bevelen gehoor-
famende , fonden den Secretaris Joan van Bre- /
da, nie^ vdkomene magt, en htm bewysftuk-
licn na Bruiïel aan des Keyfers Hof. Dog die
van Zwolle fig weinig des tyds aan des Key-
fers bevelen bekreunende, fonden geen gevol-
M 3,-ocr page 189-

J8a geschiedenissen

Ï52Ï. map-tigden na hem toe. Waar over fy % later
by een gefchrift hebben ontfchuldigt dy De
ware reden hier van , volgens fommige , was,
dat fy den Keyfer alfo min , als den BifTchop
betrouwden; het welke door fyn afgefant Frans
Cobel veroorftakt was ; die defe Stad nog on-
langs tegengefproken , en haai: even min , als
aan Campen gelyk gegeven had. Sy leydde
bier uit af, dat de Keyfer haar faak niet be-
hartigde (O-

Het zy omtrent dit alles fo het zy , Philips,
kort op den gemelden brief, gevolgde vertrek,
na C^rel de Vyfde, liet nii fo een ruim veld
aan de Gelders-gefmden tot Zwolle open , dac
fy eerlang ,. het voor dit gewefte feer rampfa-
lige verbond met den Hartog Carel van Gelder
floten. Wy zullen het breder in het naafte Hoofd-ocr page 190-

van ZWOLLE. XXI. Hoofdst. 183

XXI. HOOFDSTUK..

I N H O U D.

I. Stam van d\'onderhandelingen met Gelder-
land, Onderfoek na de twiß tußchen Hajfeh
en Zwolle. II. De Pwe Cameraars overleg-ocr page 191-

.ï84 geschiedenissen

O-ver., en het gerügt vah des Hartogs dood. Hf

komt hier.-ocr page 192-

van ZWOLLE. XXII. Hoofdst. 185

niet voor te flaan, om de Stad onder Carel \'s be- 1521.
fcherminge te ftellen Sekerlyk om dat de
ilaad en Gefworene Gemeente nog met oor-,
deelden, dat de\'tyds omftandigheden vereyfeh-
ten , defen gevaarlyken ftap te doen. Dog fy
fmeedden intulfchen een ontwerp , het welke
hoe feer het tegens de goede trouw fcheen
aan te lopen , egter van dat gevolg zyn moeft,
om de Stad van Philips gehoorfaamheid geheel-
lyk t\'onttrekken. Dit was de nabuirige Stad
Hallèlt, door een lift , midden in de vrede te
veroveren.

De reden,welke die van Zwolle hadden, op - ^nder.
lar nabuurftad gebeten te zyn , was volgens J^JJ]^
fommige defe. Die van HafTelt, fchryft een ttffS

van defe eeuw (O 5 hadden de Zwollenaars wil-HaiTdt
len dwingen , om raet hunne fchepen te Has- en Zwok
feit aan te leggen; volgens feker regt. Maar de
voornaamfte reden , waar om fy die van Zwol
plaagden , was, dat defe belet hadden , dat

hunne Stad niet onder de Hoofdfteden der Pro-
vincie aangenomen wierdt. Dit was de ware
oorfaak, en het verfleten regt,\' \'t welke fy had-
den willen doen gelden , het voorwendfeL
Dog hoe feer dit verhaal, indien het waaragtig
is , de lelykheid van defen aanflag moeft doen
verminderen, de onfydigheid dwingt ons, niet
te ontvcynfen , dat geen der tydgenotige , of
oudile Schryvers de minfte meldinge van defen
twift maakt, In tegendeel de Gelderfchen, in
M 5-ocr page 193-

i8-ocr page 194-

van ZWOLLE. XXII. Hoofdst. 187

{ufTchen agt en negen uren, kregen Berend van 1531,
Jtteriiim, Albert Wicherlink , Evert Kokman,
Pasiijan van Holten, Evert Claeflen, en Arent
van Bolten , in een gehoudene Raadsvergade-
TOge , \'er de wete van (5). Het fchynt niet,
dat alle andere Heren van den Raad , daar by
tegenswoordig waren Dit is feker , dat nie-
mant van de Gefworene Gemeente, \'er de min-
we lugt af hadt.

De Heren , die van den aanflag kennis droe- ï^«
gen , ofte opentlyk , ofte ftilfwygende daar in Oewdk«
hebbende bewilligt, vergaderden de tweCame-
raars des nagts, in alle fpoed , een goed getal
van de beft m de wapens geoeffende Burgers.
Defe, bhndehngs gehoorfamende, en van alles
onbewuft , begeven fig met hun aanvcierders
te fchepe. Onder weg namen fy Michaël van
Pommeren , een wakkeren krygs overfte , van
Vorft Carel, met fyn krygsknegten, in een der
fchepen. De fchepen Haffelt genadert zynde ,
flapte van Pommeren met fyn volk aan Land,
om de Stad aan de Enkpoort te verraffen Qfy
Waar toe te meerder hope was; dewyl \'er reets
den dag te voren., eenige Zwollenaars na Has-
felt gefonden waren , met laft om fig , fo dra
van de poorten meefter te maken , als fy de
fcheen fagen naderen (g). De burgers van
Han^lt, (jig ^e wagt hadden , de twe fchepen
gewaar wordende , vriegen aanftonds de fchip-
^goederen fy geladen had-
4en, froile en Bentbemer ftcen^ was hun and-

woord».

let^ Mn enbehn-z

(^f) Arent toe Boecop.
Ihtpkr.. lVeykms^_

-ocr page 195-

.ï84 geschiedenissen

ï^izi woord. Dm zuU\'^^ gaauw- fien , feydeü
de Haffelaars (i^),\' ^^ ^ de fchepen inmiddels
aan de wal vaftgelegt zynde , wierdt het teken
aan de krvgsknfS^^en en bm-gers gegeven , om
den aanval te doen (O- Hier op fprong het
volk uic de fchepn , en tafte met geweld het
klevne poortjen bylangs het fwarte Water aan^
het welk fy met breekyfers open poogden te
breken-ocr page 196-

van zwolle. xxi. hoopdst. isp

Buflche en Wytman, duyfend guldens voor het 152^
leven biedende , zyn alle gevangen genomen
en binnen de Stad\' gebragt. Het gemeen was
aldaar fo toornig, dat het hen alle door flaan wil-
de. Jacob van Wytman , om de menigte aan
bedaren te brengen , riep haar toe , Hoe, ^vy.
zyn niet op het arcbfte gekoemen , of om U lu\'
den hvaet te doen , noch dat U luden eenicb
leet foude gefchieden in Haffelt: maar eenieder
foude by ffyne verblyven, en dat haer in deßem
de Stad van Zwolle een hooft foude fyn. Dog
het volk , daar. door hoe langer hoe vinniger
wordende , en naderend^ ,. riep flaat doot de
verraders^, Jlaat doot ; onfe Gènedigen Her
heft ons met misdaan: het foude ons qüalyk op-
breken : en [ouden ons verleiden , gelyk fy op
meer plaetfen hebben willen doen.

Inmiddels, dat fyalle inhegtenilTe gefet wier-
den , was men tot Z\\yolle, voor het lot der
gevangenen , bedugt geworden, en hadt Mi-
chaël Ernft (m) , by anderen Arnold
noemt (n} , met volk en gefchut na Haflèlt ontflaat
gefonden. Hy aldaar aankomende eyfchte de de ge van-
verloflinge der gevangenen , en dreygde in val gen.
Van Verweigeringe, de Stad met een beleg» De
H-egeringe van Haflelt, befloot ten laatflen, na,
fo het fchynt, hier over verfcheyden malen te ^
hebben geraadpleegt (0) , ,dat dè gevangenen
ontflagen zouden worden. Mids dat de twe Ca-
meraars aan den Raad en Gefworene Gemeen-
te belootden , dat nog fy felfs, nog anderen
niE hun lalt, op die van Haflèlt wraak zouden

TIL\'
Zwolle

trag-

(m) Tot dus verre d,» onbekenden Schryver.
ifi) Arent toe Soecop.
(0) Onbekende Schryver.

-ocr page 197-

fiaS GESCHIEDENISSEN

tragten te nemen ^ niaar hen in tegendeel altoös
als vrinden befchermen- Midsgaders dat fy altoos
moeften wederkercn, als de Regeringe fulks vart
hen vorderde. Ook verfpfaken de Cameraars
dat de Stad Zwolle , de Regeringe van Haftelt
een befegelde bnet^ defe beloften inhoudende,
zoude verlenen. Ueie belofte is volgens fom-
mige, niet vervult^): dog fy beyde tekendert
op den agtften Juhus den volgenden brief.

Wy Joan van den Buftche en Jacob van Wyt*.
man, uit gefchickt van wegen de Stad vari
Zwolle, beloven den Eerfaemen Borgermeefters ^
Scepen, ende Raidt der Stad van Haflèlt, ende
de gantfe Gemeente , dat Wy nimmermeer ten
eeniger tyden der onfe gevangenheid , aan ons ge-
daen , daer weeder eenige wederswraecke omme
doen willen : noch mit alle gunft van onfe_ we-,
gen wy mogende of machtig fynde , ende mit si*
Ie gunft ende vrindfchap voor te Itaan , als onfe
vrienden en lieve nabuiren. Ende tot Wat tyde
de voorft Stad ons beyden Joan en Jacob iney.
fen füllen , en willeti wy koomen , als goede
luiden van eere ; en om de handelinge wille wil
len nog nimmer foeken ofte vorderen die van
Haflèlt daer over te beiaften nu noch ten geender
tyden. Knde beloven daer mede de Stad van
HaflTelt een brieff met onfer Stads fegel befeselt
daer van te geeven , of by de laatfte voorfeyt.
In oirkonde der waarheid van deefen foo hebben
wy onfe naamen daer onder gefet.

Adhim Haflèlt Anno i5-ocr page 198-

van ZWOLLE. XXII. Hoofdst. 191

Haffelt uit. De Stad Zwolle had nu opentlyk isn,
genoeg ontdekt, wat fy in haar fchild voerde, verbint
en de getrouwe onderdanen van het Bisdom iig met
van haar te verwagcen hadden, ^ ^ CareU

Het langer veynfen was dan onnodig en t\'on-
tyde. Ook wierdt op den 8 Julius, een over- ^
eenkomft met den Hartog getroffen , waar by
dat deii Raad en de Gefworene Gemeente te
kennen geven. Dat, hoe gehoorfaam fy fig
ook, gedurende de twifi: met de Stad Campen,
gedragen , en fig aan Philip van Bourgondien
fyn oordeel onderworpen hadden , hy nogtans,
tegens alle regt en reden, getragt hadt, fig mec
feker Vorft te verbmden , ten einde defe Stad
te ftraffen. Weshalven fy , om defe moetwil-
ligheid en grote onregtvaardigheid af ce wen-
den, en tekeer te gaan, genoodfaakt geworden
waren , de Stad fo lang onder de befcherminge
van den Hartog Carel van Gelderland te ftel-
len , tot dat die het Stigt een anderen regtvaar-
digen Bifiihop beforgt had. Op voorwaarden
eerftelyk , dat Carel, de Zwolfche Burgers en
inwoonders even als fyn andere onderfaten in
fyn befchuttinge nam. Ten tweden , dat hy
haar twe Princen aanbieden moeft , d\'eene eens
Konings , en d\'andere eens Hartogs foon, om
-ocr page 199-

.ï84 geschiedenissen

Jt2ï. Dat de Stad als dan,, den verkorene BiÜc\'hop,
onderdanigheid iweren , en met hem te leven
en te llerven beloven moeft. Mids dat hy van
fyne fyde baar met eede verfprak , de Stad te
zullen laten by alle haar voorregten , Regten,
Hooo-beden en Geregtigheden , haar door dfö
Paus\'\'; en Keyferen, Bisfchoppen, en andere He-
ren vergunt. Als mede by haar tollen ^ merkten
e„ keuren, haar door de Bisfchoppen befegelt:
nog geen veftingen aan Stads mure , toorens,
of poorten te maken. Verder, dat by op het
èiftchops Hof, binnen defe Stad, een Palleyg
iateh bouwen mogt» Dat alle de Landen, Ste-
den en Sloten , welke overwonnen wiefden ^
dair wy gerne te helpen willen,-ocr page 200-

1525

VAN ZWOLLE. XXL HOOFDST. 193

weg . en des winters de graven bruikbaar was.
Ten fesden , dat om de trouwe aan het Stigt
bewefene dienflen , Stads vryheid, van Frank-
hmsaf tot aan den Yflèl toe, met de Boerfchap-
pen Weftenholte, Spoelde, Schelle, Oldeniel,
en Itterfum, vermeerdert en vergroot zoude
worden. Ten fevenden , dat de Stad alle haar
jaar-markten na vereyfch van faken verlangen:
ï ten agtflen, dat fy alle fchattingen en tol-
len ? in de Stad en het Carfpel geheft worden-
de , tot haar gebruik aanwenden mögt Ten
negenden , dat in plaats, dat de Stad te voren
lemant tot het Schoutampt plaPt voor te flaan,
Carel in het vervolg, een van de Heren der
Magiftraat daar mede zoude begunftigen. Ten
tienden , deet hy aan die van Zwolle , defe
byfondere gunft, dat fy door fyn gehele gebied
geen meerder laften moeften dragen , dan fyn
eygen onderfaten, welke tor Zwolle even gun-
ftig behandelt zouden moeften worden. Lin*
delyk nam hy op fig , Stads vyanden ,, en in
het byfonder de hoogm-oet en onregtvaardige
bandeiwyfe van die van Campen, met hul]-ocr page 201-

194 geschiedenissen

1^31. wy geheel en al den rechte willentlyeken, an den
^ Hoichweerdigen durften, onfe Gcnedichen Heer
van Ucrecht, der Landfchap gefubmittiert,
en ten uterft\'^-ocr page 202-

van zwolle. xxi. hoofdst. 195

te ontfangen , praïfenteren tot behoef des Hilli-
gen Herc Sant Marten , en des Hilligen Room-
ichen Ryks ^ p^ii^g toeverficht mcinonghen
Tcrhoepen fyn Furftelyke Gen: een geweidige Bis-
Ichop des ganfen Bisdoms , en Gellichte van Ut-
^^ ^^\'crden, daar wy mit fyn Furft: Gen: eu
andere, alle behulp eh moegelyken vlyt te doen
kerra füllen. En dewelke fyn Gen: van beyde
r unten ons verordineren en ftAlen werden , den
^T\'ien wy hiildinge, en eede daer by levcn en
^terven, en allent äoen, dat geti\'uwe onderfaeteii
-ocr page 203-

196 GESCI-iiedenissei^

Sant Marten onderworpen en toebehorich , in de»
.fe alteratien gebracht;, en getoegen werden, daer
wy gerne to\'helpen willen , üil niet niet anders
dan in name en tot behoef, des HilHgen Here
Sant Marren wefen ; en mit verfekerlnge elk by
fvn p-uede Privilegien , rechten en gewdenten, te
blyven. Ook .en flil fyn H: Gen:, nog fyn Gen:
]v4cve vurlchr:, niet fterkcr to voet of peerde ,
binnen onfe Stadt oer Gen: lueden , Icwen of
fchikken , dan de llerkte cn mcnnio-te by wille
van Schepen en Raidc.s. Voert willen -ocr page 204-

van zwolle. XXI. Hoofdst. ip;^

een van ons van den Rade , fo verre des ymants 152.1,
begeerde , wefen en blvvcn lal. Öok fo onfe
Gen: Heer Hartoch van Gelre -ocr page 205-

.ï84 geschiedenissen

lyk fommige verhalen , aannam. Sonder em
eed aan hem af te leggen, ofte hem op een an-
dere wyfe in ^^ huldigen ; het welk feer wel
door anderen aangemerkt is (r).

Men ont\'^^^k fig ook , omtrent den meerge-
melden dag van Julius Qs^), opentlyk , binnen
defe Stad , van Philips gehoorfaamheid ; van
welke fi:ap , de Heren van den Raad hem door
cen brief verwittigden. Waar by fy verklaar-
den , dat de Stad Zwolle , door die van Cam-
pen , tegens regt verongelykt, en de beflilTmge
van dit gefchil, aan hem en de Staten ftellen-
de , ondervonden hadde , dat hy fig met an-
dere Vorften hadt willen verbinden : ten einde
haar tegens fyn beloften by de inhuldinge ge-
daan, onregtvaardiglyk te ftraiTen. Weshalven
fy , om niet door hem voorgekomen te wor-
den , mids defen den eed , welke ly hem ge-
daan mogten hebben , opfchreven , en na een
ander Pnm, die haar Stad, lyf, vrouwen,
kinderen, en goederen , Wilde befchermen,
oingefogt hadden. Oordelende fy , door defe
verklaringe hunne eere ten aanfien van hem,
renoegfaam bewaart te hebben: dog voor den
;:^au3, Keyfer, Vorften, „enalle eerberheid,-ocr page 206-

van zwolle. XXL Hoofdst. 199

in defe geweften ter ooren komende, ontroerde 1521,
en ontftelde een ieder feer gewekiig (?). Sy mentoren
nogtans , de grote onheylen voorfiende, wel
keonfe Landftreek te dugten hadt , beiloten, deringe
door den BilTchop, verfchreven zynde (v), op torNyer-
den 10 (w) of II. Julius binnen Ommen, een -ocr page 207-

. soo geschiedenissen

1521./ geerde te leveren. Egter nog een vaandel voet-
knegten , en ruiters by een vergadert heb-
bende , vertf\'ok den Burgermeefter daar mede
na Nyerbrugge ; alwaar de Edelen en Groten
des gewefts, «aulyks vergadert, doorliet Gel-
derfche krygsvolk overvallen wierden. Sommi-
ge onrvlugten het. Dog Adriaan van Rheede,
J^lef van Rutenborgh, Joan van Buckhorft van
Boxbergen, Volker Slbet, Joan van Twikkel,
Swier van Eden, en meer andere Heren, wier-
den gevangen genomen, en na Zwolle gebragr,
alwaar fy by de twe jaren in hegtenilTe fittende,
veel geld hebben moeten vei(teren (a).
Onder- Defe trouwlofe daad tegens die gene, welke
foek na j^^g gg^j^ werkelyke vyandfchap betóónt hadden,
3ikr va^n g^P^art met den afval van die van Zwolle, van
-ocr page 208-

VAN ZWOLLE. xxl Hoofdst. üoi

alsjy van hun eed ontlaß ivaeren (d\\ Dog iS^u
d\'Edelen, die te Nyerbruggen waren opgeligc,
inet het eerfte te bedgten , vint by fommigen
weniig ingang. Ook is het feker, dat die He-
ren altoos ftaande gehouden hebben , dat fy
nooit over iets anders , dan tot herftellinge der
vrede , en eendragtigheid der twe Steden , ge-
handelt hadden\': Daarby, fegt een tydgeno-
tig Schryver,/ö i^Oir/g^/j?en gaven
haer in des duivels maght, als men van haer
foedanige dingen hevjyjen koße (g).

Het ontbreekt ook aan geen Schryvers , die
■willen , dat de Stad nog een andere reden van
haat, tegens d Ldclen gehadt hebbende, daar
om de byeenkomfte te Nyerbruggen Hoorde.
Defe verfekeren ons, dat de Zwolfchen teii
tyde , dat den vorige Kerkvoogd Frederik van
Baden, de Gelderfchen beoorloogde, ontfan-
gers geftek hadden , welke (wanneer die van
I3eventer en Campen , hunne rekeningen ge-
heelyk fuivcrden , en voldeden,) alleen in ge-
breken gebleven waren , hun gedeelte te beta-
len. \'t\'Welk de Ridderfchap leer mishaagde,
die met des Biftchops Raadslieden , Philip van
Bourgondien fteeds ophicften, om d\'onwilligen
\'^ot hunne pligt te dry ven. Sy voegen \'er by,
dat die van Zwolle, hier van de lugt krygende,
ƒ^fe, dan andere blauwe uitvlugten gefogt
hadden ^^^-ocr page 209-

.ï84 geschiedenissen

reden meende te hebben , Adriaan van Rhede ^
in het byfonder feer hard te behandelen. Defe
ongelukkigen Edelman , was een van de afge-
fenten des Neder hgts geweeft , ten tyde , dat
men over het ontüag , van de gevangene Cam-
per Burgers handelde. Mem wierdt voorna-
mentlyk te lafte gelegt, en de fchuld gegeven,
dat de Camper Burgers , fonder losgeld ontfla-
gen geworden waren. Het verlies hier door
geleden , floeg men tot Zwolle hoog aan en
men oordeelde , dat de gevangene fig niet min-
der als met 9000 guldens , hadden kunnen los
kopen. Van delen Edelman , was men voor-
nemens defe fchade te verhalen ; en fchoon hy
fonder fig , fyn vrouw , en kinderen, geheel-
lyk te bederven , dit geld niet by een rapen
konde , dagt men hem door de kwade behan-
delinge , dkr toe wel te zullen dwingen. Na
dat hy twe jaren , als een verrader en moorde-
naar dus fpreekt den onpartydigen Attent toe^
Boe.op.^ gevange^ gehouden was, heeft fyn
vrouwe , die van Zwolle , io lane,-e nagelopen
dat fyn losgeld op 5000 guldens geftelt wierdt\'
Voor welke penmngen , den Hartog van Gel-
der , hem overgenomen heeft. Carel liem in
handen hebbende, wilde hem niet ontflaan,
ten fy hy de 5000 giddens betaalde, of dat hy
anderfints het flot Lage, waar van hy door den
Biflchop tot Droft aangeftelt was , in fyn magt
ftelde. Het laatfte , konde den Edelman be-
houdens fyn goede naam niet doen. Het eerft ^
nioeft het verderf van fyn huis gefin na fig fle-
pen. Den ongelukkigen Edelman geen keufe
willende doen, en egter , inval van verdere
verweigeringe , door den Hartog met de dood

1521
A. van
Rhede,

-ocr page 210-

van ZWOLLE. XXL Ho opdst. !203

gedreigc wordende, was te eerlyk om fyn Heer 152J.
te verraden, en wierdt dus genoodfaakt, fyn
flot SafTel (^Saasvelt) in Twente , met fëgel cn
brieven , aan Carel af te \'ftaan.

Den anderen dag , na de verftoorde verga- VII.
dennge der Edelen tot Nyerbrugge , trokken DeZwol-
vele uit Zwolle , om verfcheiden hülfen der™^«^^
Edelen te vernielen. Zuthem , des tyds aan eenige
Adolf van Ruitenborch toebehorende , kwam hülfen
iwet een uitplonderinge vry. Dog het huis te van Edel^
Eerde, waarvan (fomen fommige geloven mag,)
Adriaan van Rhede befitter was , wierdt ge-
heellyk geflegt. Sondags na S. Margarier, na-
men ly Joan van Buckhorll , die fy op goed
gelove in het Cloofter Clären Water ontboden
hadden , gevangen; en veroverden vervolgens
fyn huis Buckhorft , met geweld. Hier ftelden
fy tot Caftelleyn aaii, de foon van de gene,
die tot Zwolle in de herberge heï Gouden hoofd
woonde. Het fraje huis tot Werkeren , door
de vermaarde Joan van Itterfum gebouwt, en.
waar van nu Joan van Itterfum , Droft van Is-
felmuiden eygenaar was, wierdt ook door hen
overvallen, uitgeplondert, en geheellyk, fon-
der felfs de fchone verwelfde kelders te fparen,
bedorven. Na defe fraye verrigtingen, toe
Zwolle te rug gekeert zynde., wierden fy bin-
nen de Stad komende , door de Gelders gefin-
den ingewagt. Seker Heer , vrieg hen aan- \'

• 1 S-ocr page 211-

.ï84 geschiedenissen

die over defe ge-

1521. Den lofen Vorft Carel
Carel mcenfchap van wapenen feer wel te wede
kooint v^as, en lig daar lUt veel goeds voarfpelde (i?),
tor Zwol--ocr page 212-

VAN ZWOLLE. XXL HOOFDST. 205

pe Stad , ^^^s door de forge van die van Cara-
pen, met een overvloedige voorraad van levens-
middelen voor fien , en met een tamelyke hoop
krygsknegten befet (/-ocr page 213-

.ï84 geschiedenissen

dolf Paal, het bevel voerden. Claas Kruife,
Schout tot Campow was hun vaandrager. Het
vereenigde l^t?^^» fig een weinig uitgeruft heb-
bende, trok in goede order, tot aan deMafte-
broeker Dy^ \' ^^^ over Haflèlt, voort: al-
waar lig gedeelte van het Gelderfche en
Zwolfche heier neergefiagen hadt. Het wierdc
fo fel aangeva en , dat het fig eerlang op de
vlugt na Zwolle begaf, met agterlatinge van
alles dat fy hadden , en onder anderen het
gebraad aan het fpit. Een omftandigheid,\'wel-
ke doet fien, dat fy des tyds weinig voor-
fagen , fo ras te füllen moeten vegten, en over-
vallen moeten zyn. Het andere gedeelte van
het leger , aan de andere fyde van het fwarte
Water nedergeflagen (r), de nederlaag van de
hunne fiende , brak in aller yl het beleg op.
Het zoude al het gefchut, en veel yolk hebben
moeten agterlaten, indien de Halfelaars d Lnk-
poort uittrekkende , het vervolgt hadden (s).
Doe de grote blydfchap , of flegt beleyd, deet
de I-iafTelaars defe gelegenheid miflèn , om den
vyand een aanmerielyke afbreuk, en nadeel
toe te brengen.

Den Hartog , die het fchandelyk opbreken
van het beleg in den krop flak, en fig daar over
feer fchaamde , aan de poorten van Zwolle ge-
komen zynae , fcheen maar fonder verwylen,
eensklaps door de Stad te ryden. Dog Jacob
vanWytman, of by geval, of met voordagt,
hem op fi:raat ontmoetende , poogde hy , op
defelfde in tegenswoordigheid van vele omftan-
ders de fchuld te werpen ; eerder, gelyk ik
^-ocr page 214-

van zwolle. xxl hoofdst. s07

vaftelyk gelove, om de gemoederen der in- I52i«
woonders t^ondertaften , dan uit ernll eii over-
tuigmge. Siet Jacob, (^dns hzi kker: Schry-
ver^ den Vorft fpreken) wy hebben de Ridder-
fchap nedergelegt (t\'^,, en gy hek ons gefeyt ^
dat wy Hajjelt wel licht konden inkrygen, ew
de wy Jouden u maar een deel knechten fenden;
dat wy oock gedaen hebben , daer en is niet
van geivorden , ende niet mede uitgerigt. . Ds
ändere mael fo hebt gy my gefeyt , ik foude dc
toorn met myn gefchut ter neder fchieten , ende
dat alsdan die van hinnen wel fouden verfuß
worden , dit is alles gefchiet: maer f\'o gy fiet,
fo heeft het niet geholpen daer toe fo\'hebt gy
my, dat meer is ^ om Land en luden gebragt ^
het is wel, ende het gae u ook wel., ick fat%y
wel verfekeren , met niyn Oom van Utrecht.
Wytman dit horende , begaf fig aan het bidden
en fmeken met gevouwen handen , dat den
Vorft in defe benauwde omftandigheden, Stads
inwoonders niet wilde verlaten ; welke bereid-
willig waren , hun lyf en goed aan fyn dienft
op te öfteren. Bellevet dat ook alle de hor.:e-
^\'ye alfoo Wytman , ah gy fegt ? vrieg Carel.
Soa dir foo is dan laten fe jae feggen. Waar

•-ocr page 215-

.ï84 geschiedenissen

avond dc Stad verlaten hebbende , nam fynvsrcg
, op Genemuiden C^) : het v^^elke hy door de
. Zwollenaars , ƒ-ocr page 216-

van zwolle. XXIL Hooi?dst. 209

frankhuis alle olTen weg Qd). Van hier trok- iS^i.
jcenfy in de Veluwe , welke ly uit roofden en
pionderden. By de vyfduifend olTen en vyfhon*-
derd Gyfelaars hadden fy reets bemagtigt, toen
Carel hen , op de hielen nafittende , en, by
Aperloe aantreffende, onverwagts aanviel, ver-
, en den groten buyt ontweldigde. Wil-
lem van Doetinchem en den Rentmeeller Joan
Kruife , twe der gevangenen , liet Carel by
beurten in de WalTenaars kouw fetten (b). Mee
d\'overige krygsgevangenen , kwam den Hartog ^
op S,Matth£Eus avond \', ren negen imr te Zwol-
le, met welke men de gevangen huilen der Stad
over al mede ftoffeerde. De veroverde fe^\'e-
rekenen en vaandels, offerde hy aan S.Michels
Kerke.

Door defe nederlaag , der Biflchoppelyke Laat
magt, kreeg Carel de handen nu ruimer. Ook D^^nAe
viel eerlang , een gedeelte van fyn krygskneg- ^^
ten in Drenthe , welke meer dan tagentig piondc-
duifend guldens , voor uitgefette brandlchat- ren.
ringen uit het Land haalden. Den inval, door
hen , ter felfder tyd , in Twente gedaan,

was

EEL.

II. D

(«) Jien onkkenden S^chr^jvef.

t-ocr page 217-

.ï84 geschiedenissen

1521. was niet min gelukkiglyk. De Gyfelaars die fy
mede bragten 7 wierden tot Zwolle , op het
vleeshuis in hegtenis gefet, en feer ongenadig
gehandelt: jant fy nioellen op ftro leggen.
Veel inwoonders betoonden groot medelyden
met defe oij^^kige , wanneer fy, evenals
dieven, de Stad in geleyt wierden. En in der
daad het was hart, voor des BifTchopsgefmden,
dat men aljoe onje luidens Lands moefi fien
bederven ; gelyk een tydgenotig Schryver
fpreekt (r). Te lang zoude het vallen, de
verdere krygsbedryven , en uitvoeringen der
Gelderfchen^ te verhalen. Wy flillen ons daar
om liever eens na Biflchop Philip wenden ; die
den afval van die van Zwolle , tot Antwerpen
verfl:ont.

Defe tydinge, die hem diep trof, deet hem ^
na met den ^Keyfer geraadpleegt te hebben ,
Biffchops eerlang na fyn Statendommen te rug keren,
gedrag. Syn lang verwylcn tot Hoorn, a waar hy krygs

volk, wapenen, en andere oorlogs voorraad,

by een verfamelde , verwekte veel drollige
praatjes onder het gemene volk. Eenige fey-
den , dat hy willens fo lang toefde , om daar
na te fekerder, en eerder d\'overwinninge te
behalen. Anderen , dat hy meerder verftand
van Boeken, den huishouw, het beeldfnyden,
en foodanige fnuyfteryen had , dan van wape-
nen. Ook dat hy buiten gevaar, van goed be-
leyd was: maar in den nood weemoedigh,
Onfes bedunkens, oordeelden die beter, welke
laakten, dat hy, terwyl de vyand in \'t hert van
\'t Vaderland, met fyne yanen omfwierde, door
fyn ontydig verwylen , meer gereedfchap toe

den

Oordeel
over des

-ocr page 218-

van ZWOLLE. XXI. Hoofdst. 218

ééü oorlog maakte , ende, tot fchier aan den
winter uitftellende , tot nadeel van de gemeen-
te feer nodelofe koften deedt. Indien het nog-
tans waar is, dat hy de krygs toebereidfels eer»
der vaardig heeft kunnen hebben. Eindelyk is Hy
hy , des morgens vroeg, van den 13\'^«^o^er,.
fcheep gegaan, onder het geleide van de Cam-.
^^r vloot van veertig feylen , hem door dèn
vaad te gemoet gefonden, en tot Campen,
degens het vallen van den avond belandende ^
wierdt hy met grote eer ontfangen. Syn aan-
komft bier te lande , fcheen in het eerft geluk-
kige gevolgen te zullen hebben. Want het
beleg van Haffelt, wierdt door de Gelderfchen
opgebroken , en het krygsvolk , nu beter be-
taalt wordende , en opwakkerende » trok by
nagt uit Campen , maakte een groot boehey
voor de poorten van Zwolle , en wierp de
brand in de voorftad : Waar door die van al-
le kanten gefchonden wierdt. Ook verrigtede
liet elders krygs verrigtingen , die feer voorde-
% voor BilFchop Philip waren.

Ondertuftchen, hadt Keyfer Carel de Vyfde,
Verwittigt , dat de Stad Zwolle , den Hartog
Van Gelderland fyn gehoorfaamheid omhelft fers. De
hadt, ei^ ^evj-oedende wat dit te beduiden Stad ver-
niogt hebben: uit den Haag Placcaten, door fyn fchoont
fegel bekragcigt, na Holland en Vriefland, met ^\'S W
fyn amptman afgefonden. Wäar by ßrengely
Jcen gelajt wierden , alle weerafièige luyden
haef Jelven , ende hunne geweften , tegens ge^
fveld en overloop tevonrfkn , ende ficb in al-
le^ gevallen gereed te houden , om\'het Vader-
land de hand te Heden (dy Ook liet den
O a-ocr page 219-

.ï84 geschiedenissen

2521. Keyfer, door Adriaan Ridder , aan defe Stad
vertogen doen , Wegens haar afval van hec
Stigt (f). ^-ocr page 220-

van ZWOLLE. XXII. Hoofdst. 213

Ingefetenen binnen en buitens Lands, wilde ka-
Ilyden. Ten anderen,Carel, gedurende fyn leven
lang Groningen te laten befitten. Ten derden, te
znllen bewerken, dat den Keyfer aan den Hartog
^eitt-iefland afllond: En, ten vierden , hem
^yii Regalia gaf. Tot verfekeringe van welk
verdrag , fo lang het niet volbragt was , hy
ten vyfden aan Carel, Rhenen of Wyk , be-
reid was te leveren. Dat fy van des Biflchops
toeleg, door des Hartogs Staatsdienaars ver-
wittigt , ende verfekert zynde, fig feer verwon-
dert hadden, dat hy niet tegenftaande fyn inhul-
dinge en beloften, een weg derfde inllaan, om
hen „ te Tyranmjerm Dog eindelyk ook be-
dagt waren geworden, toen fy dit alles met treu-
rigen moe-.ie , ende bedrukten herte overwagen
hadde , fig tegens dit ongeval te dekken , en
met den Hartog van Gelder, tot Stads befcher-
minge te vereenigen; onder voorwaarden , als
wy te voren gefien hebben Qg\'). Dat fy der-
halven , als arme en onderdanige onderdanen
van fyn Majefleit, verhoopten , dat die , be-
tragtende de grote noot, die hen tot dees ver-
werringe aangenoopt hadde, hen defe verans-
woordinge ten beften duiden zoude: het welke
fy met diepe onderdanigheid altoos erkennen,
en aan fy^ Majefteit, welken fy alle heyl en

legen Wenfchten, met dankbaarheid verffoeden
wilden

■ Wel verre was het van daar , dat defe XHT.

verdediging-ocr page 221-

«14 GESCHIEDENISSEN

152a. van het volgende jaar, verklaarde Keyfer Carel
klaart de Vyfde , de Gelderfchen, Friefen, enZwol-
haarvoor lenaars voor oproerigen of rebellen - Dog
oproerig, ^^^ ^^or hen nog vele nadeliger , dat hy
Lorden »P het aanhouden en fnieken des Biiïchops, uic
Biffchop. Holland Georg Schenk , met een goed getal
krygsknegten na Overyifel font : die by Has-
felc C^) -ocr page 222-

van ZWOLLE. XXII. Hoofdst. 215

Inmiddels wierden die van Zwolle , door de 15^-«
gevolgen van hmi afval, van het Stigt, gedrukt. xiiL
Vele waren\'er de langduirigheid des krygs moe- Gebrek
de. Andere beklaagden fig, dat \'er by na geen in Zwol-
levensmiddelen meer in de Stad gevoert wier- le. Vrug-
den , eu men felfs aan koorn gebrek leet. So t^^Jofen
nauw waren de wegen door de vyanden geflo-
ten , die forgvuldig oppaften , dat niemant \'er f^n en
iets binnen brengen derfde , wegens de fware Gelder-
llralfen, die daar op geftelt waren. Dus fton- fchenop
den alhier de faken omtrent het midden van de
Vaften: de klagten der Burgers en inwoondei-s
waren toen op het hoogfte gerefen. De Gel-
derfchen vrefende veelligt voor een oproer on-
der het gemeen , befloten een aanflag van ge-
wigte t\'ondernemen , om ftg by d\'inwoonders
bemint, geagt, en gevreeft te maken : en hen
te gelyk goede moed voor het toekomende te
geven-ocr page 223-

.ï84 geschiedenissen

S522. gers door de hoop van de plonderinge der Stad
aangefet, enalie gevaren veragtende(iy), her-
vatteden op den anderen dag Qw\') , of, ge-
lyk anderen verhalen , eenige dagen later den
ftorm {%\'),. vallende met grote heftigheid, dog
ook niec fonder verwarringe op de gragten en
wallen aan , v»relke fy gelukkig doorwaadden,
en veroverden. Tot dat fy de muuren nader-
jjen , hieldt fig de befettinge ftü; dog toen be-
gon fy fig ook te roeren , en vuurde onophou-
delyk op d\'aanvallers met grof gefchut, „waar
„ van die niet, fegt een tydgenoüg Shryver,
„ voorfien waren : want dat al te fiegt was,
„ fy hadden niet eene halve flange by haar f3;)
Ook wifl:en die van binnen , fig met het klein
geweer fo manhafdg te verweren, dac de bele^

gers

na een feilen aanval van drie uren , fig
met groot verlies op de vkigt begaven (2:): ag-
terlatende felfs de krygstuigen , welke fy voor
het beleg mede gevoert hadden.

Die van Zwolle , op het horen van defè ne-
derlaag , en het groot getal van doden en ge-
kwetfl:en , ontftelden fig feer. Sy beklaagden
niet\' alleen het mislukken der aanflag , en het
ongeval van de hunne : maar ook de dood van
den krygsoverfte Michael van Pommeren , die
geduMe den ftorm , fyn volk aanmoedigen-
de ia), door een haak dood gefchoten was (^h)

(v) Johannes- Lochem in Ucgißro,

(w) Anonymus fag, 604.

{*) Sligtenhorfi Gelder/. Gefchied. bladf 164^

(y) Onbekenden Schryver,

(ä) Defelfde Schryver, ey Johannes Lochem in Ulz
giflro.

(a)-ocr page 224-

van ZWOLLE. XXII. Hoofdst. 217

Hy was een man van grote verdienften , en in 1522.
de ki-ygskunfl feer ervaren (c) , en hy hadt
voornamentlyk de Zwollenaren , hem wegens
fyn lieftaligheid feer beminnende , tot den afval
van het Stigt bewogen (d) : waar van de mee-
ften , nu hoe langer hoe meerder beronW kre-
gen ; fchoon fy \'t om fommige oorfaken niet
derfden laten blyken. De Geldersgefmden wa-
ren ook des tyds alhier om een andere reden
leer neerflagtig. Het verfpreydde gerügte, dac
Hartog Carel voor Arkelftein gefneuvelt was,
maakte hen feer ongemll ; en fy wierden daar
in hoe langer hoe meerder verfterkt, dewyl \'er .
gedurig gefegt wierdt, dat den Hartog hier ko-
men zoude, en nogtans uitbleef.

Eindelyk deet des Vorfts aankomft alhier, Hy
defe valfche tydinge verdwynen, de Burgers^^omt
van de neerflagtigheid bekomen : en hen te ge-
lyk een goede hoop geven , dat de faken een
voorfpoediger keer nemen zouden (e). Waar
toe egter de geftekheid van faken , feer ongun-
ftig fcheen te zyn. Want den Krygsoverfte
Schenk, na de Gelderfche fterkte Corfhuifen,
hy Haflèlt geflegt te hebben, bragt in de Mey-\'
maand , fyn leger voor Genemuiden ; en floot
de plaats fo nauw in , dat \'er geen hoop was,
^^elfde te water of te lande te ontfetten,
oUeüs eenige voorraad daar binnen te voeren.

j^aakte van toen af geen andere ftaat,
dan dat de fterkte binnen kort verloren, en
overgaan zoude : fchoon den Gouverneur Caf- ■
per van Merwyk , een onvervaart en doorfle-
O 5-ocr page 225-

mmm

ai8 geschiedenissen

pen krygsman, Hg met fyn befettinge dapper
verweerde. Hartog Carel, fiende het langer
dralen hier met gevaar vermengt te zyn (f), en
door de Zwollenaars aangefpoort, om indien
het mogelyk was , het beleg door een gevegt
op te flaan (g) , ging de fyne wapenen (^h),
en keerde met een aanfienelyke magt , toe
Zwolle te rug (i).

Den Hartog , by defe benden een goed ge-
tal Zwollenaars gevoegt hebbende brak met
het vereenigde Leger van hier op , en Het het
tot by Campen voortrukken : fonder dat men
de reden by de fchryvers fulks verhalende
gemelt vint ; waar om hy niet de weg van
Zwolle op Genemuiden nam. Anderen egter
verfekeren , dat fyn Heyr , van Zwolle , tot
aan Schenks legerplaats by na getrokken zynde,
de weg fo vuyl en glibberig vond, dat het volk
nauwelyks gaan of liaan konde : weshalven hy
het leger na den Sonnenberg trekken liet, cm
het ontfet van de plaats, te water te wagen (/}.
Dog hier toe geen kans fiende , font hy van
daar vier hondert ligt gewapende ruiters na Ge-
nemuiden voor uit, met lafl:, de beleggers ,
door lofe aanvallen , uit hun verfchanfingen te

lok-

(ƒ) sUgte^^o\'^fi hladf. 36^.

(g) Johannes a Lochern i» Rtgiflro.

^h) sligtenhorfi ibidem,

(j) Onbekende Schryver.

ik) Slipenhorfi hladf. 365.

{l) Ben onbekenden Schryver. Anonymus pag. 604.
Defe laatfte verhaalt, dat het ontfet te water onder-
nomen is. Dog fulks ftryt met alle d\'andere Schry-
vers. Ook fie ik niet, hoe den Hartog aanüonds
een vloot konde uitruilen, die tegens die van de
Campers, Genemuiden te water infiuitende, gC\'
wogen was.

am.

152s.

XV.

Hy flaat
met hulp
vzn die
Van

Zwolle,
het beleg
voor Ge-
nemui-
den op.

-ocr page 226-

VAN ZWOLLE. xxl Hoofdst. üoi

mmmi^^mmsm

lokken, ßg ^jgj ^^ ^^nfch uic. Want
Schenk de ruiterye gewaar wordende , Het een
pdeelte van fyn leger , (Genemuiden van de
lands of Maftebroeker zyde, influitende) in de
werken ; en door het andere de lofe Gelder-
Jchen aanvallen , die fig eerlang op de vlugc
begaven. De Stichtfchen , door defe kleyne
voordelen hoe langer hoe fi:outer wordende,
Jäten hen yverig op de hielen, fonder agt te
Haan , dat fy fig meer en meer van de leger-
plaats verwyderden Qn^ Middelerwyl, was hec
gehele Gelderfche Leger in aantogt na Genemui-
den. Cleyn van Haarlem, met de Burgers van
Zwolle en Zutphen , kwam eindelyk de mee
voordagt fig op de vlugt begevet-ocr page 227-

fiaS GESCHIEDENISSEN

1522. den door Schenk in de legerplaats agtergelaten,
aan; jagende defelve uit de verfchanfingen en
werken (/-ocr page 228-

van ZWOLLE. XXLHoopöst. 221

Want het is volgens vele Schryvers feker , dac
het grootfte gedeelte van des Hartogs Leger,
na den aanvang van het gevegt by de werken
kwam (x).

Wy laten den Lefer oordelen , of in defen
Veldflag door Georg Schenk , in latere tyden
een vermaard Veld-Overfte geworden , ook
grove misflagen begaan zyn. Eene loopt my in
het oog voornamentlyk, dat hy uit de werken te
veel volk liet trekken, om de Gelderfche voor-
hoede te bevegten , terwyl \'er een dappere en
fterke befettinge te Genemuiden was, Welk defe

dry ven: fonder dat hy, fig te verre van fyn Le-
gerplaats hebbende verwydert, in ilaat was,
hen by te fpringen. Vele zullen met my den-
ken , dat het geen mindere onvoorfigtigheid
van Schenk was, dat hy , fyn leger in tween
verdeelt hebbende, (^waar van het eene deel
aan de landfyde van Genemuiden , en het an-
dere op den Oort, ofte aan de overfyde van
het fwarte Water, gelegert was (y^, ) ver-
waarloosde, tuüchen haar beyde een vryen toe-
g^rig, dOor een Schipbrugge , te maken. Im-
niers een verfch voorbeeld hadt hy nog voor
oogen in den Hartog van Gelder die, op een
diergelyke wyfe de Stad Haffelt ingeüoten , en
belegert hebbende ; geflagen was : om dat hy

h« f aÄyg\'^\' \' - d-overfyde van

de, gelyk wys-ocr page 229-

.ï84 geschiedenissen

1522. het ook zy , de vrugten van defen fegen, wa-
ren niet alleen het beoogde ontfet van Gene-
muiden , en de te rug keringe van de ontvlug»
tede Keyferlyke krygsknegten na hun Vader-
land , maar ook de veroveringe vän een grooÈ
gedeelte het Land, en den afval van die
van OverylTel van het Stigt; gelyk wy nu ver-
halen zullen.

Sedert defe rampfalige nederlaag van het Bis-
fchoppelyke Leger , ging Carel alles voor de
wind. Hy, die voor het ontfet van Genemui-
den , op het tip llont, geheel Overyffel te
moeten verlaten, maakte eerlang van de behaal-
de voordelen gebruik , en bediende \'er fig ook
fo goed van , als iemant van fyn tyd , hadt
kunnen doen. Omtrent H. Cruis dag, berende
fyn Leger de Stad en het Slot Coeverden , een
van de fleutels van Oveiyfïèl. Frederik van
Twikkel , die hier hec bevel voerde , en wel-
kers befetdnge meeft uit gepreli , en kwalyk
betaak volk bellont, boot geen langduirige ce-
genftand, en gaf eerlang de vefiinge over. Hy
wierdt gevangen na Zwolle gevoert, daar hem
fommige lelyk aanfagen; die hy te voren hadde
laten befchadigen. Dog binnen kort wierdt hy
voor een gering losgelt van Carel gellaakt; op
„ dat hy ons, fegt feker Schryver , „ fo veei
„ eerder weer plagen konde-ocr page 230-

van ZWOLLE. XXII. Hoofdst. 023

trouwigheit, voor den ongelukkigen Biffchop 1522.
Philip van Bourgondien ook was , fy oordee - en de Ver-
den\'c nogtans beter te zyn, voor eenwyle tydsl^^tinge
aan het onweer te wyken , dan het Land door -
ontydige en vrugtelofe pogingen van genegen- fy^c.
heid geheellyk te bederven. Sy lieten derhal-
ven uit des Ridderfchaps en haar name, op den
4. September , tot Zutphen d\'eerfte vredes
voorflagen doen. Na vele handelinge einde-
lyk , om niet te melden van de verdere omftan-
digheden defer gemaakte vrede Q) , wierdt
op den vierden dag van Oftober , een vredes
verdrag getroffen. Waarby de Ridderfchap, en
de grote en kleine Steden, onder anderen, be-
loofden , met Carel in vrindfchap te zullen le-
ven: denBiiïchop geen hulpe of byftand te zul-
len verlenen : ook na deflelfs dood geen nieu-
wen Kerkvoogd te erkennen , dan die bereid
was met deri Hartog vrede te onderhouden, en
hem op alle redelyke eyfchen vergenoegen te
geven. Waar en tegen Carel verfprak , de
Staten te befchermen , indien fy door Philip
met de wapenen befprongen wierden, over her
onttrekken van fyn gehoorfaamheid. Eindelyk
wierdt aan wederfyds Ingefetenen , den vryen
handel en neringe , op de tollen en weg gel-
de^ in tyd van vrede gebruikelyk, vergunt (T).
Dus wift den lofen Vorft Carel, Overyflèl
de ^gehoorfaamheid fyns Lands-beer af te
icn , en een feer voordelig verdrag, voor
hem en fyn onderdanen te fluiten. Het Stigc

belg-

(è; VUe-ocr page 231-

fiaS GESCHIEDENISSEN

i^az. beigde \'er fig over. Den BilTchop was \'er door
ontroert (^d). Selfs die van Zwolle, vergram-
den op den Hartog, en beklaagden fig feer,
dat fy daar in ? i^iet uitdrukkelyk genoemt wa-
ren. Den Vorfi:, wilden fy , moefi: daar by
den vryef fcheepvaart, voor fyn onderdanen
niet allec\'^ hebben verworven , maar hy hadc
ook voor die van Zwolle , in het byfon-
der , den onbelemmerden koophandel , te
water en te lande, moeten bedingen. Dog, mag
men fommige geloven , de Gelderfche Raads-
heden hadden met voordagt dit beding uic het
Traftaat gelaten. De Zwollenaars waren nu
reets vaft genoeg, verbeelden fy fig, aandelyne
der Gelderfchen gehegt, men mogt hen nu wel
onderdrukken. Ten minften, fommige vei-fe-
keren, dat de gedagten van eenige van Carels
Raadslieden , door fi:eekpenningen der twe
Overyflelfche Hoofdfteden omgekogt, om de
Zwollenaars te plagen , daar op uit liepen (ej,
Seker is hec, dat men de waren van defe Stad,
in Holland (f), in het vervolg voor goede prys
verklaarde, en dat de neringe met het Stigt ge-
heellyk ophiel. Ook is het ontwiftbaar dat, in-
dien den Hartog fulks hadt willen beletten, hy
hier toe wel in ftaat geweeft was. Dog of dit
te wege gebragt is, om dat die van Zwolle,
niet uitdrukkelyk in het Vredes verdrag genoemt
zyn , komt my geenfints waarfchynelyk voor:
dewyl men op het fchenden van de voorwaar-
den defer vrede , niet vies gevallen is; gelyk
ons het volgende Hoofdftuk leren zal.

XXII. HOOFP^

(d) sUgttnhorß Gelder/. Ge/ch\'nd,

(«) Den onbekenden Schryver,

(ƒ) Arent toe Boecop,-ocr page 232-

van ZWOLLE, xxn. Hoofdst. si2$

xxïl HOOFDSTUK.

I N H O U D,

h Den Paus fchryft Carel over fyn gedrag^

Philip, Pasquillen op de twe Cameraars
\'gorden verboden. II. Vyandelykheid van de
hefettinge te Hajfelt. Byeenkomften deswe-
gen gehoudeji. Carels toorn. III. Hy en
Zwolle , ligten de fchattimie voor het krnS\'
volk mtge/et, op Hy gedraagt ßg alsHeer
des\' Lands. Vrugteloje onderhandelingen.
IV. Zwolle neemt Lage in. Nieuxve vredes
onderhandelingen, V. Het volk tot Haffelt
fleemt Zwolle het Dee af Byeenkomfl des-ocr page 233-

.ï84 geschiedenissen

1522.

Den Paus iiet vorige jaar C-^ ).

fchryft by na met onwilligheid, de fesdePaiis van dien
CercI 0- Ya^y^ gev/orden. Hy fig onder andere gewigti-
ge forgen, met de welvaart fyns Vaderlands en
metPhi. des ongelukkige BifTchop Philips bemoeyende,
lip. fchreef op den 01. van siagtmaand, aan onfen
Befchcrmheer Carel van Gelder (b). Hoe hem
was.voorgekomen , dat er in \'t Sticht van Ut-
recht zware oproerten , en veelvoudige erger-
nillèn oygeftaan waren , ter oorlake „ die van
Zwolle, met de Campenaars over eenige tol-
len krakelig wordende , uit de gehoorfaam-
heid des Bifehops , die fe beyde een vrede
hadt opgelegc, tot zyn befcherminge waren
overgelopen: \'t welk hem als een onwaardig
Hoofd derChriftenheid, ende ook na\'t vleys
een medeburger van \'t Sticht , heel qualyk
beviel; ende boven al , dat fo een Edel
Heer, en naefte nabuyr van \'t Geflieht, fyn
voorgaanden yver tegens de Geeftelyken fo
vergeten, en fyn loffeiyken naam fozeer had
befoedeld , en daar door den alfienden God
fwaarlyck vertoornt, die dc wereldyke hand

in het minft geene macht en\' hadt gegeven
over de Kerkelyke ; ende ten laatflen met
een yferen wede plagt te flraftcn , die fig
defe macht met onrecht aantrokken. Ende
hoewel hy hier om de ftrenge doemen van
ït fyn voorfhat Leo , met groot regt wel mögt

„ te

(a) TurfeUnus Efitome Hiß. Lib^ 10. Cup. 6.
tn-ocr page 234-

van zwolle, xxn. Hoopust. £27

„ te werk ftellen , fo wilde hy nogtans den
„ Vorft in goede ernft vermaand hebben, de
„ Stad Zwolle, uit fyn befchutting, ende de ge-
„ yangens en ingenomene plaatfen aan den Bis-
„ fchop wede^ter handen ftellen: om daar door
„ alle vordere dreygementen en middelen vati
„ dwang voor te komen , en af te wenden/\'.

_ Maar of, en wat voor een antwoord Carel
hier op gegeven heeft, is onbekent (O- Ditf^\'^PJ:®
is feker , dat hy en de Zwollenaars na des Paus--------

ri . \' —ivw-ocr page 235-

fiaS GESCHIEDENISSEN

hebbende, oordeelde de Magiftraat aldaar, aan
defe biliyke klagten, genoegen te moeten ge-
ven , en Het diensvolgens by klokke flag , die
eerrovende gefang verbieden.

Middelefwyl gebeurde \'er iets, dat door fyn
gevolgef\' ^ eerfte gelegendheid gaf, om de Zwol-
lenaars tot hunne pHgt en de gehoorfaamheid
des Biflchops weder te doen keren. Even na
. het fluiten der vrede met den Hartog van Gel-
der , oordeelden de Steden Deventer en Cam-
pen , dat het nuttigft voor het Land was, de
krygsknegten tot Haflèlt in befettinge leggende,
te voldoen, en af te danken. Dog fy, welver-
re van daar om \'er in te bewilligen, floten on-
der fig een beëdigt verdrag, van geen betalinge
ofte ontflag van den dienft te zullen ontfangen,
dan van den Bifl^chop. De befettelingen, lieten
het hier niet by. Want, kennis ontfangen heb-
bende, dat de Hartog met de Staten van Over-
vflèl een fchattinge van tien goudguldens op
ieder ploeg hadden uitgefet, beurden uic hun
eygen gefag, defe penningen in het Dalffen-
fche en Haflèltfehe op. Oo i niet tegenftaande,
fy de twe Overyflèlfche Hoofdfteden belooft
hadden , de Stad Zwolle niet te zullen befcha-
digen , beroofden fy de inwoonders by alle ge-
legendheden van offen , en andere goederen.

Door defe geweldadigheid , was by na een
nieuwe vrede-breuk tufTchen Carel en Overyfl^el
veroorfaakt geworden. Op den 20. November
wierdt, over defe en andere ontftane fwarighe-
den , op het verfoek van die van Zwolle, een
vergaderinge door de Gelderfchen verfchreve«»
en door de Raaden van Carel , en d\'afgefanten
der drie Hoofdfteden gehouden. Het voornaam-

fte

II.

Vyande-
lykheid
van dc
befettin-
ge te Has-
feit.

Bycen-
komften
deswe-
gen ge-
houden.

-ocr page 236-

van ZWOLLE. XXII. Hoofdst. aap

fte onderwerp , waar over men toen, en in de
volgende bveenkomften , raadpleegde, beftont
hier m. Of de Steden Deventer en Campen,
uit hoofde van het vredes verdrag verphgt wa-
ren, de fchade, Ha-togCarel en de Stad Zwol-
le , uit HalTelt, Stcenwyk, Oldenfaal, Lage,
Vollenho, Cuinder, -ocr page 237-

£.30 geschiedenissen .

doen fien, heeft hy de ftraten en ftromen weer
geopent.

Die van Z^volie , om het geledene verlies te
vergoeden, hebben Cafyn van der Hille, Renc-
meefter des Hartogs binnen defe Stad, met
eenise krygsknegten na Carapervéen geftinden,
ora dc fchattingen tot de betalinge der HalTelt-
, fche befettinge , door Carel en de Steden nit-
gefet, op te beuren. De huislieden , niet in
fl-aat zynde, die penningen , in aller yl by een
te brengen , wierden gevangl}\'k na Zwplie ge-
voert, alwaar fy fo lang bleven fitten , tot dat
fy de fchattinge voldaan hadden. In diervoegen
handelde de Gelderfche befettinge van Gene-
muiden , ook in het Land van Vollenho , en
beurde alle de penningen op: die met geen an-
der oogmerk uitgefchreven waren , dan om het
krygsvolk tot HalTelt, Steenwyk en Oldenfaal,

te vergenoegen.-ocr page 238-

van zwolle. XXIL Hooi?dst. 231

volgens behoren uitgefchreven was,, en die 1522;.
van Zwolle te hard viel. Het is by na onge-
looflyk , dat de Raadslieden dit laatlle derfden
opperen: gemerkt Carel fyn Rentmeefter, met
die van Zwolle , te voren het ploeggeld , felis,
tegens de meninge en buiten bewillinge der me-
de uitfetters, opgeligt hadden.

Sonneklaar gebleek hier uit, dat Carel met 1523,
van meninge was, wat hy ook beloven mogte, vragte-,
fyn woord te houden. Des niet tegenüaande, lofe on-
wierdl \'er in \'t volgende Jaar tuflchen hem, ne- derhan-
vens de gemagtigden van Zwolle , en die van aelinge»
Deventer en Campen , tot Zutphen weder een
vergaderinge belegt. Syn Raadslieden dron-
gen aldaar feer fl:erk aan , dat de twe oudlle
Hoofdfteden , by de kleine Steden mogten be-
werkendat defelve des Biflchops fyde verla-
tende , het gefloten vredes verdrag omhelsden. ,
De Gemagtigden van de twe oudfte Hoofdfte-
den , waren, hier toe niet gelaft , en deden \'er
voor af, aan haar Overigheid verflag van: wel-
ke geenfints raadfaam, en felfs onmogelykvond
om daar in te bewilligen. Ook merkte fy wel,
dat Carel met die van Zwolle, daar op uit was,
om de Steden geduriglyk op alle wyfen plagen-
de , onder de voet te krygen : en fchreef hem
in feer vriendelyke en onderdanige bewoortlin-
gen ten antwoord , dat het haar niet doenlyk
was , den gemelden voorflag; aan te nemen.
Even vrugteloos viel de vergaderinge , op den

I\' .-ocr page 239-

■I

fi32 GESCHIEDENISSEN

1553. des BifTchops befettinge, op het Slot Lage leg-
neemt gende feer gepl^agt. Op den vrydag , na de
Lage in, vyfde Sondag PaafTchen , trok een gedeelte
der befettinge Coevorden , en nam aldaar
den Burgernyefter van Zwolle, Joan de Goyer,
gevangen. Hier na viel een Burger van Zwolle,
met een in^n van Munfter , en twee hondert
verkens in haar handen , en fy befchadigde de
Stad Zwolle , m meer andere gelegendheden.
Die van Zwolle, uit een der krygsknegten
van Lage , van de gelegendheid des- Slots
onderrigt, en voorts met hem overeengeko-
men zynde , dat hy met by na alle zyne mak-
kers , op fekere dag , om een roof te halen
2oude uittrekken , wagtten maar na een gun-
Hig tydflip, om den aanHag uit te voeren. Op
de befternde tyd gewaarfchuwt, zyn fy met
de Gelderfchen daar voor getrokken , en heb-
ben het Slot Lage van alle fyden fo wel befet,
en agt foldaten , en Ajiaan van Rhede fyn
vrouw QD, cioor het lolfen van eenig gefchuE
fo beangft gemaakt, dat fy het felfde aan dc
beleggers fonder tegenweer inruimden. Ande-
ren egter verhalen, dat, de veroveringe van La-
ge, in het vorige jaar voorgevallen zynde Qg^,
den BilFchop het Slot, in dit jaar weder vero-
vert heeft_(^}.

Nieuwe Wat hier van z-y , d\'onderhandelingen tus-
vrcdes fchen Carel , nevens de Zwollenaars , en die
handln- Deventer en Campen, fchoon nu reets veel
gerf. ^ malen vrugteloos afgelopen zynde , wierden

om-

(f) jirtnt toe Boectp,

(f) -Oe» onbekenden Schryver,

[h) Qver.y04fihe Chronyk^ Jom, 2, And. J-ocr page 240-

vat^ ZWOLLE. XXIL Hoofdst. 233

omtrent H. Sacramentsdag, digt by Deventer, 15=^3*
over den meer gemelden Borgtogt, en de be-
talinge der HalTeltfche befettinge, hervat. Op
defelfde dag , liep tot Deventer de tydmge in,
dat te Hattem vyf wagens met lakenen , en an-
dere goederen van Deventerfche Burgers, aan-
gehaalt waren. Des niet tegenllaande wierdeii
op den anderen dag , de nieuw begonnene on-
derhandelinge , voor de brugge tot Deventer
vervolgt; alwaar toen ook Jacob vanWytman,
Thomas Knoppert, Joan ten BulTche, en Jacob
ten Water , Burgermeefters van Zwolle , met
drie wagens vol ibldaten, en eenige gewapen-
de ruiters erfchenen. Het is denkelyk , om fig
tegens alle moetwilligheden en geweidadighe-
den te befchermen. Arkelens, een der Raads-
lieden van Carel, het woord voerende feyde,
dat men den vorigen dag wel afgefproken hadt,
de gemaakte vrede te agtervolgen: dog dat\'er
weinig ftaat op te maken zoude zyn , indien
men voor af niet de wettige reden van klagten
der Zwollenaars uit de weg ruimde. Want fy
feer kwalyk tegens het vredes verdrag behan-
delt wierden : Voornamentlyk door de befette-
iingen van Haflèlt, die hen in het gefigte der
Stad , van koft , levensmiddelen , en allerley
goederen, beroofden. Het was niet min onver-
dragelyk , dat de Burgers en inwoonders tot
Campen voor de bruggt als mede tot Deven-
ƒ^ Pforte, fehandelyk bejegent, voor
Blaimngers u^ekreten, en met andere eerro-
vende bewoordmgen uitgefdiolden waren. Dit

gi^S ^JT \'-ocr page 241-

234 geschiedenissen

1523. een Zwollenaar» ^^n feker ftiiiver gelds voor
\' Haffelt, afgedwongen hadde. Een der Burger-
meefters van Zwolle , was ook meer dan eens
befig, met fig\' defe kwade behandelingen,
in feer bittere uitdrukkingen en groten ernft te
beklagen. -ocr page 242-

van ZWOLLE. XXII. Hoofdst. 235

vriegen de Gelderfchen hoe veel men aan de
befettinge ten agteren was.? Men bevont, dat
het een fumme gelds van agt duifent guldens
bedroeg. Waar van \'er drie duifent metteneer.
Iten voldaan moeften worden. De Gelderfchen
en Zwollenaars, boden duifend guldens aan,
daar- toe voor uit te fchieten ; mids dat de twe
Steden ieder het felfde deden. En als dan zou-
de een ieder de duifend ^Idens , uit de vol-
gende uit te fettene fchatting penningen voldaan
worden, en d\'overige vyf duifend guldens moeft
men de befettinge uit de fchatrings penningen,
als nog onbetaalt, voldoen. Dog die van De-
venter en Campen weygerden als te voren, daar
m toe te ftemmen. Carels afgefanten dan fien-
de , dat alles vrugteloos was , dreygden dat,
indien de twe duifend giildens, door haar niet
wierden opgefchoten, fy alsdan borgen zouden
zyn, voor al het nadeel, dat den Hartog, en de
Zwollenaars, van de Haflelfche befettinge, te
lyden ftonden. Wanneer het te vrefen was,
dat men eerlang in nieuwe onluften verviel: en
l^ier op verwagteden fy binnen drie dagen ant-
woord : het welke na de beperkte tyd, niet
gunftiger als te voren was.

De befettelingen tot Haflèlt , nu eindelyk

lang genoeg:, pn ^TfnoTplnnc nn

hebbende,
Omtrent

fek,
neemt

dP-ocr page 243-

236 geschiedenissen

vyf hondert lluks yee \\ over de vyf diii-
fend guldens waardig , na Haflèlt. Den Raad
van Zwolle, op het horen van dit ongeval ont-
roerde fig fe^f\' ^\'^fy vreesde niet fonder reden,
voor een opfiand binnen de Stad. Om fulks
voor te kolden , liec fy op den anderen dag,
tot twem^^J ïoe , de Burgers aanfeggen , en
door den roeper m de Stad afkondigen^ dat een
jeder, Wiens beefiien uit Mailebroek vermiil
wierden , fyn naam latende opfchry\\ren, ver-
goedinge van de geledene fchade ontfangen
zoude. Defe beloften, gedaan om de gemoe-
deren te ftillen, zyn nooit vervult geworden (k%
Dog of fulks de fchuld van den kaad geweeft
is, kan raet geen fekerheid gefegt worden. In
tegendeel, de Magiftraat over dit aanmerkelyk
verlies, feer te onvreden, en ten hoogften ver-
grämt, klaagden \'er feer over aan die van Cam-
pen. Die tot antwoord fchreven, dat hen dit
ongeluk van harten leedc was : dat fy om het
felfde te beletten , geen moeyte gefpaart had-
den , en nog geheellyk van voornemen waren,
de vrede op het naukeurigfte te willen agtervol-
gen. Ook dat fy wel lyden mogten, dat de ge-
ne, die de vrede braken, doorden Vorft van Gel-
der, na inhoud des Traftaats, geftraft wierdeRo

By defe klagten aan die van Campen , lieten
de Zwollenaars het niet by, By den Hartog,
hieldt den Raadt feer vuriglyk aan , dat hy die
van Campen noodfaakte, de geledene fchade te
vergelden: en tot Hattem, op hun verfoek een
Vergaderinge befchreef. Op-den 8. September

\'sna-

(ƒ) j^rent toe Boecop,

(k) Den onbekenden Schryver -ocr page 244-

van ZWOLLE. xxil Hoofdst.

om drie uuren , erfchenen de Ge- 15^3.
ïwe Steden in de byeenkomft, door
leryr ^P het verfoek van de Zwollenaars be-
u ^ Raadslieden van den Hartog, de daad
^er Jrlalfeltfche befettinge , regel regt tegens
J: vredes verdrag ftrydende verhalende , ver-
logten vergoedinge van het verlies der Zwolle-
naars. Sy raakten met d\'Afgefanten der twe
j-teden , in een wydlopig verfchil, of nament-
J}\'k defelve , de Stad Halfek in de vrede mede
begrepen hadden? Een ieder hielt fyn gevoelen
volgens gewoonte ftaande, en men feheydde
vrugteloos.

D\'Afgefanten van de Steden Deventer en Die va»
Campen , pas m de herberg te rug gekomen ^^^lle
kregen tydinge , dat vele Zwolfche Burgers^
des tyds tot Hattem zynde , en fig vol en dol P vloot!
gefopen hebbende, een Camper vloot van der-
tig fchepen , die den Yflèlftroom opfeylden
aangetaft , voor Hattem gebragt, en aldaar
aangehouden hadden. De Gefanten der Ste-
fonden aanftonds de Secretariflen aan des
riartogs Raadslieden , aan welken fy van het
voorgevallene verflag deden. De Raadslieden,
dele onbefonnene ftap der Zwolfchen feer mis-
^gende , verfekerden de Secretariflen , dat de
eenio^^^^j -ocr page 245-

.ï84 geschiedenissen

1523. katftgemelde Hef^n , hier van verwittigt, be-
tuigt , dat fy Hattem geen gevolmagtigden
fonden, om-ocr page 246-

van zwolle, xxn. Hoofdst. S39

ben ; fo is in het landt by die van Olden- 1523.
„ zeel verboden binnen de Stadt Swolle niet ■

te brengen by lyfs ende goets ftraffe. Noch
„ boven al waer fy comen roept men haer naer
„ Swollche Verraders, blauw vingers, ende
„ anders feer fchandelyck. Het welck ons om
1-, geen dihck ter werelt te lyden ftaat

Wytman fyn klagten ge-eindigt hebbende, Vervolg

antwoordden op het bevel der Hartoglyke Ra-
den, de Stede Gefanten, dat het geledene ver- delingen:
lies der Zwollenaars, en de ftremminge van den
Koophandel, hen feerleet deet. Dog dat de twe
Steden fulks niet misdreven hebbende, nOgver-
helpen kunnende, diensvolgens ontflagen wor-
den moeften van den eyfch der Zwollenaars.
Laten de Hafielaars, voegden fy \'erby, de ge-
ledene fchade betalen , maar niet de twe Ste-
den welke daar aan niet fchuldig zyn. Carels
RaadsUeden zeyden hier tegen , dat indien defe
oplofllnge gegront was, het hun Heer en Mee-
fter ook vry ftont, om in Zwolle , Genemui-
den, en Coeverden, krygsknegten te leggen:
die de Steden Deventer en Campen, behoudens
en fonder krenkinge der vrede, befchadigden.
Het is een groot onderfcheyd , hervatteden de
Stede Gefanten , tuflchen den Hartog en ons:
de dne gemelde Steden , ftaan onder fyn ge-
hoorfaamhceid: en over de Steden Haflblt,Steen-
^^^^nfaal hebben wy geen \'t minfte
gelag. Joan van den Buflche Burgermeefter
van Zwolle, die v.n Deventer en Campen drey-

S-ocr page 247-

fiaS GESCHIEDENISSEN

dat willen fy op Steden weder verbalem
ende gby heyde Steden fult dog weder aan den
rey, het zy Hef of leet. Dit gefeyde, na-
men de Stedegefanten feer euvel op, en fig \'er
over beklage^\'^e, verfogten fy de Raadslieden,
dat die hier van aan den Hartog verflag doen

wilden.-ocr page 248-

van ZWOLLE. XXII. Hoofdst. 41

in dit gewefte en in Gelderland leggen-
je, verklaart hy verbeurt te zyn. Boven dien
beval hy alle fyne onderdanen, by lyf ftralfe,
ge^ to^evoer aan die van Overyflèl te brengen.

i^e Steden Deventer en Campen , met de VIT;
^^aere inwoonders, in defe bedroefde ftaat ge- Sy fen-
^^gt ^\'^ynde , begonnen hunne oogen na den
«-ocr page 249-

.ï84 geschiedenissen

ÏS23. fy niet gaarn overgingen. Schoon fy fulks doof
niterftheden-ocr page 250-

van ZWOLLE. XXII. Hoofdst. 243

volk van den BifTchop gefonden was. Tot on- 1523,
seluk van de Gelderfchen, hadden fy een man,
die dmwoonders door het roepen van vyand,
hadde willen waarfchuwen , dood geflagen.
Want die van Steenwyk ontdektten daar uit, dat
«et verradery was, en Helden fig tegens de Gel-
derfchen , nu al reets tot aan de gragt gerukt
2y-ocr page 251-

.ï84 geschiedenissen

1523. knegten, hoe langer hoe meer, de wallen. Ein--ocr page 252-

VAN ZWOLLE. XXIL HOOFDST. 245

duifeZ\'^f^ nog hoger als twe-duifenc-maal-
bleven-ocr page 253-

£56; geschiedenissen

Ï523. Nederland , alwaar de andere Overyflèlfclien
vry handelen, neringe dryven mogten, was
hen door den Keyfer verboden. Van hunne
meyers en boeren, trokken fy geen pagten. De
befettinge van Haflèlt, ftroopte gedurig door
het gehele Carfpel, en tot voor de poorten van
Zwolle- Het vee was nergens in de weyde
jneer veilig. Niemant derfde irit vrefe van de-
fe fl:ropers , een voet buiten de poorte te fet-
ten. De Stad was hier door geheellyk nering-
loos geworden. Dit verwekte het ongenoegen
van het gemeen. Het ftak de hoofden by een,
en begon op de Regenten , die de Stad des
Biflchops heerfchappy onttrokken hadden , te\'
fchelden. Sy alleen, feyde men opentlyk, wa-
ren het die hen in defe lafl:en , en dit lyden ge-
bragt hadden. Het was hun fchuld , heten lig
vele verluiden , dat men nergens vry en onbe-
fchadigt reyfen en handelen mögt. De flout-
ften voegden hier by , dat indien de Regenten
defe befwaarniflèn met en Verhielpen , fy het
aanlhun lyf en goed verhalen zouden ft\').

De Heren van de Gelderfche fyde , merkten
ligtelyk dat defe ftoute woorden , een opftand
voorfpelden. Sy fonden in het geheym, de Bur-
germeefters Jacob vanWytman, Thomas Knop-
pert , Otto van Ingen , Evert Everfèn, en
den Secretaris Gerardus (w) , na den Hartog,
om met hem te raadplegen, hoe de klagten der
burgers geftilt, en een oploop voorgekomen
konde worden ? Carel gaf, volgens fommige,
aan d\'Afgefanten tot andwoord, dat hy in def^
befwaarniflèn zoude voorfien , en bewerker» -ocr page 254-

van ZWOLLE. xxiiï.Hoofdst. 47

dat d\'inwoonders den koophandel in alle Lan- 1523^
den toegelaten wierdt. Op dat men fyn blote
[eggen alleen niet behoefde te geloven, gaf hy
nen een beloft brief hier van , door fyrt Segel
bekragtigt. D\'Afgefanten binnen Zwolle te rug
gekeert zynde, lieten volgens de gewoonte van
tyden, de Burgers in de Kerke van Bel-
hem by een komen. Sy lafen hen aldaar des
Hartogs belofte brief voor. Dog de gemoede-
ren wierden \'er niet geheellyk , gelyk men ge-
hoopt hadt, door gelHlt

D\'oorfaak hier van was , dat men des Har- IX:
tog fchriften, even weinig als fyn WOOrden be- Hy poogt
trouwen konde. En in der daad , ter felfder^^^^
tyd dat defe verfprekinge gedaan was , had-
den drie vaandels Gelderfche krygsknegten, op
het huis den Doorn , niet verre van Halfeit
gelegen , in befettinge leggende, bevel gekre-
gen fig na Zwolle te begeven , en de Stad te
verralïèn. Hoe feer men in het begin met den
Hartog in fyn fchik was geweeft, nooit hadt
hy kunnen bewerken dat \'er een befettinge^
die eenige vrefe aan de welmenende Burgers
veroorfaken konde , binnen de muuren gelegt
wierdt. Dog nu des Hartogs heerfugt, de
Zwollenaars in het oog ftraalde , en hy meer
dan eens getragt hadt fig van de Stad meefter te
Tv dl\',-ocr page 255-

.ï84 geschiedenissen

Ï523\'

de Stad in willende trekken , wierden daar in
door een grote hoop vergaderde Biu\'gers ver-
hindert , die de poorten toefloten. De Gel-
dersgefmde van binnen , gaven egter de moed
nog niet verloren. Sy lieten ten dien einde
aan de Burgers, fig nu alreets gewapent heb-
bende , door een Roedendrager , feggen , dat
fy kwalyk deden , door de -ocr page 256-

van ZWOLLE. xxiiï.Hoofdst. 249

\' hec befit van fommige onroe- 1523-
wf-ocr page 257-

.ï84 geschiedenissen

1523. voor den ongelukkigen BifTchop Philip , ftraalt
fchryft klaarblinkende in nefe gemaakte willekeuren
aanZwol- uit. Se dede» den Kerkvoogd buiten twyfFel
goede hoop fcheppen , dat hy fig eindelyk nog
wel eens met de Stad Zwolle vereenigt zoude
fien. Ook fchreef hy aan Stads Regenten , in
het felfde jaar , hen vermanende , eenige Le-
tjen van de Gefworene Gemeente na hem te
fenden. Hy verfekerde als dan de Gemagtig-
den , fo klaar ais de Sonne te kunnen betonen,
dat de betigtingen der Gelderfchen , als of hy
met Carel een verbond hadt willen aangaan,
om de Zwollenaars te fi:rafTen , onwaaragtig en
verdigt waren. Al mede betuigde hy , dat de-
fe reden , door de Stad , tot verfchoninge van
haar afval van het Stigt aangevoert, hem nu
onlangs eerft ter ooren gekomen was. Defe
brief tot Wyk gefchreven , wierdt de Burgers
defer Stad opentlyk , in de Lie^^ Vrouwen
Kerk voorgelefen , en men oordeelde raad-
faam , defelfde aan den Vorfl over re fenden;
op dat hy fig verantwoorden konde Qz).
Alwaar M dit ten voordeel van Philip gehandelde,
men ge- was openbaar, en de Gelderfchen niet onbe-
heim met y^Q^id. Dog een onderhandehnge , fchoon al
handdt^ reets een geruime tyd geduurt hebbende, en
waar aan men den goeden uitflag van al het voor-
gemelde toefcliryven moet, ontgleephet omfig-
tig oog van hen allen. Defelfde was allereerfb
door fommige getrouwe onderdanen van Phi-
lip begonnen. In het geheim hadden fy eerfï
■ geraadpleegt, door welke middelen men beli
de Stad Zwolle , met de twe andere Hoofdfte-
den konde vereenigen: en vervolgens het Land

Oveï-

^ (z) Uit Philips hrkf.

-ocr page 258-

152:

van ZWOLLE. XXIL Hoofdst. ^51

Overyifel ^^^^^ ^^ gehoorfaamheid van den
^erKvoogd brengen. Terwyl de magcigften
^ opmerkenfte van de Gelderfe fyde van huis
i om van Carel, de vryheid van den
Koophandel in de Bourgondifche Nederlanden
verwerven, agteden fy de tyd geboren te
^^ ï om een onderhandelinge met een der twe
|7°ofdfteden aan te vangen. Eene van hun ,
het aan een getrouwen llaadsvrind tot Campen
fchryven , en, afvragen , of het mogelyk zoude
zyn , hem op een bedekte plaats fprekende,
iets van gewigts , en waar. aan de Stad Campen
en het geheele Land grotelyks gelegen was,
mede te delen? Ben ongenoemdenBurgermee-
fter van Campen, het fig defen voorüag welge-
vallen. Hy wordt door fyn vrind , op de be-
raamde bedekte plaats aangetroffen. Den on-
bekenden Zwollenaar , openbaart hem van de
Gefworene Gemeente en vele voorname Bur-
gers gelaft te zyn, de Stad Zwolle met de twe
andere Steden op het nieuw te verbinden. Met
-ocr page 259-

.ï84 geschiedenissen

Ï523. fworene Gemeente. Robert van Itterfum Droft
densmagtvan Salland, Joan van Itterfum Schenk, Dyk-
te kren- graaf, Jafper ten Holte, Joan van Gerner,
Joan van Beveren , Wolter MelTemaker , Ni-
claas Vaaiie , en meer andere getrouwe lieden
van den Hartog, gaan op fekere dag na het
Raadhuis. Daar komende , verfoeken fy den
Raad en 9efworene Gemeente te fpreken. Na
bckomene bewilhnge, deet Robert van Itter-
fum, aan de gèfamentlyke Regenten een korte
aanfpraak. Hy drong \'er onder anderen fterk
by aan , dat de Gefworene Gemeente de magt
benomen wierdt fig felfs te kiefen. Geëindigc
hebbende , vrieg hy fyn medegefellen , of fy
dit ook niet begeerden. Ja antwoorden fy alle:
Wy willen ook nog , dar den Raad de fleutels
alleen bewaren zal. Den Raad hadde tegens
desDrofts voorftel niet tegen. Anders waren de
faken met de Gemeenslieden geitelt. Sommige
van hen , gaven den Droft op fyn voorftel ten
andwoord , dat fyn verfoek te laat, en, na dan
fy reets defe punten met de Magiftraat beraamt
hadden , voor den dag kwam. Dog Robert
van Itterfum fig hier mede niet latende verge-
noegen , bleef onverfettelyk. De Gefworene
Gemeente , wendde het als dan op een andere
boeg. Sy feyden dat \'er vele Leden afwefig
zynde , fy alleen fo een aanmerkelyk willekeur
niet konden veranderen. Haelt fe my dan bier,
liervattede den Droft : en intüffchen zal ik de
trom laten roeren om een hondert koppe aan te.
ftemen; ^zy zullen als dan., fprak hy het Raad-
huis verlatende , wel beter koop geven. De»
Edelman hielt fyn woord. Op het Wynhuis
n-aande , liet hy de trom roeren. Binnen kort
^-ocr page 260-

vaï^ ZWOLLE, XXII.Hoopdst. 5253

tcwam \'er een genoegfaam getal menfchen , die 15^3*
hunne namen Heten äanfchryven. De Gefwo-
rene Gemeentslieden wierden door dit onver^
wagt voorval feer verflagen, fy dagten hun lyf
nog goed langer feker te zyn. Na dat, fegc
men, (en het was in oude tyden maar een gerüg-
te,) de Raad door een bode aan de Scherprigter
gevraagt hadde , of hy \'er wel vyf of fes konde
richten. Dog verftaan hebbende , dat de te
ftraffene Burgers waren , vervolgt men , bleet
hy, veelligt onder voorwendfel van fiekte, uit-
Het zy ontrent dit gerügte zo het wil, de Bur-
gers onderrigt , dat de Gemeenslieden op het
Raadhuis vail faten , liepen met hopen daar na
toe , om defe getrouwe lieden te verloflèn.
Sommige felfs, wilden met geweld de klokke
aantrekken. Dit wierdt gelukkiglyk belet en
verhindert. Om het toornige gemeen te Hil-
len, wierden de Gemeenslieden van hun hegte-
nifle ontflagen. Sy vreesden nu voor geen ge-
weld meer , begaven fig na \'t Stads Wynhuis,
en vriegen den Drofi: waar mede hy de knegten
betalen wilde? Ik doe het van myn Genadiges
Heers wegen antwoorde dien Heer. Gy doet
fo gy doei,. hervattede een der Gemeenslieden^
mdoet gelyk Pilatus dede., die de bevelen der

Fnefters , hoe onregtvaardig fe ook waren,
g™-ocr page 261-

£56; geschiedenissen

1523. begonnen van die tyd af, hen te fchuwen: eß
alle ommegang niet hen te vermyden : fy fagen
de faak nu dieper in , en dagten op middelen
en wegen, om fig van des Hartogs heerfchappye
te onttrekken. De beramingen door den Raad
en Gefworene Gemeente in het laatfte des jaars
gemaakt, hielpen hier veel toe. Ingevolge de-
felve wierdt het getal der Gefworene Gemeen»
te , van agt eh veertig tot fes en negentig ge-
bragt en verdubbelt. Men maakte nog andere
wyife fchikkingen , om de eendragtigheid tus-
fchen den Raad, de Gefworene Gemeente, en
de Gildens der Stad , te herftellen en aan te
kweken (c). Dog defe Reglementen alleen,
zouden nooit in ftaat geweeft zj^n, om de ketten
te verbreken, met welke den Hartog de Zwol-
lenaars gebonden hadt, indien niet een der feld-
faamfte gevallen , defe verlolfinge hadt helpen
uitwerken ; gelyk in hec volgende jaar, en
Hoofdftuk befchreven is.

mn, HooFP-

-ocr page 262-

van ZWOLLE. XXIH. Hoofdst. 253
xxiiL Hoofdstuk,

i N H O u D.

L Siads ellendigen toeßant. De Qeldersgeßn-
den worden van het kujfen gefet. IL Syver-
fpreiden het gerügt van Careh komß alhier.

poogt in perfoon de Stad te verrafen.
IIL Verhaal van Carels reyfe. Bewegingen
onder de Burgers. Carels oogmerk. Mis-
lukt, en hy raakt opgeßoten tußchen de Sas-
fenpoortm, IV. Syn toorn en woorden. Hy
weigert in de Stad te gaan, dog treet om
eèn oploop te ßillen hinnen. V. Hem wordt
hlmnp. waste vermnt. Wederfydfe be-

treut, ^anmsr Kin^c. uioi vjj , v/»
naam van Zwolfche blauwvingers. VW. Ca-
rel verklaart de Stad den oorlog. Vrefe al-
hier voor, de Geldersgefinden. viil Den
Raad Jet devoornaamften inhegtenijfe. Ver-
foekt d\'Afgefanten der twe Hoofdfteden hier
te komen. \'ix. Handelingen over de heree-
ntnge der drie Steden. x. Sy maken een
verhond. Aanmerkingen daar over.
ttr/T ?f-ocr page 263-

£56; geschiedenissen

rel over de keufe 7nisnoegt, plaagt Ztioolk*
Byeenkomß t^JP^ben de fyne , en de drk
Hoofdfteden\' Aanmerkelyk feggen van een
Gelderfche.^ XVI. Zwolle ook ^ekwelt door
haar Ballingen, Be Steden Jchryven aan
den BiJff^^P\' XVII. Sy nemen knegten aan.
Beramingen tot Zwolle. XVIil. yi. van
Rhede eyjcht vergoedinge van haar. Be.-
legginge van een Vergaderinge tot Nuys.
XIX. Scheyt vrugteloos. XX, CareU fai^y^
oneenigheid tujfchen de Steden. Laat eeni-
ge Zwolfche knegten, de ooren affnyden.
XXI. Inhuldinge van den Bißchop alhier.
Belegert Rechteren. XXII. De Vrede han-
delingen worden hervat., en een verdrag ge-
maakt. Der Stedens ver hond, wegens eene
der voorwaarden.

J^en oorlog,

Zwolle , met

1. I -ocr page 264-

ySH-ocr page 265-

£56; geschiedenissen

Ï524. Sommige getrouwe Heden des Biffchops, dit
De Gel-dies overwegende, begomien reets te vrefra,
dat dit Krygsheyer de Stad belegeren zoude.
Het fcheen hen toe, dat fy om dit ongeluk
voor te komen , met fpoed moeflen arbeiden,
de Stad met Philip te verfoenen (c). In het
vorige jaar , hadden fy reets getragt, een on-
derhandelinge met de twe OveryiTelfche Hoofd-
fteden aan te vangen, etiintuffchen fulke voor-
forgen genomen , dat de\'Stad eerder van Carel
verwydert, dan nauwer met hem verbonden
wierdt Qd). Nu gingen fy al verder, en werk-
ten met vele Friefen, Carels onverfoenlykfte
vyanden , bedektelyk , om de Stad van het
Gelderfche juk te verloflèn Dog de groot-
fte dienft , die fy aan de Stad deden , was dat
fy de gemoederen der Gemeenslieden , fo feer
tegen die van de Gelderfche fyde \'hadden in-
genomen , dat die op den H. Pauwels Bëke-
nngsdas, by na den gehelen Raad veranderden,
Joan ten Buflche , Jacob van Wytman , Dirk
EfFmk , en agt andere Raadslieden , fetteden
fy af, en koren elf nieuwe Heren in hunne
plaats (f). De gefamentlyke Regenten, maak-

téft

(c)-ocr page 266-

van ZWOLLE. xxiiï.Hoofdst. 259

ten op den felfden dag , verfcheiden beramin-
gen , waar mede fy Stads welzyn en Gemene-
belt toonden te behartigen. Onder anderen, ■
de menigvuldige maaltyden , welke te voreti
alle jaren gehouden wierden , fchaften fy meeft
at Dewyl Stads opkoratten in een al ten deer-
iyken ftaat waren , om daar mede te kunnen
voortvaren , en „ die -ocr page 267-

aöo -ocr page 268-

VA-n zwolle. XXIILHOOFDST. 261

gebeurteniflèn van dien dag. SUgtenborß (k\')^
met Pontanus CO verhalen , dat Vorft Carel,
om de fyne te ontfetten en te befchermen, een
goede hoop volks den nagt te voren na Zwol
deed gaan, en omtrent de Stad beymelyk m
een hinderlage leggen liet. Hy felve agter aan
rydende, tr^gtedè den anderen dag met fyn ge-
woonlyke gefelfchap in de Stad te ryden. Han
fo dra hy binnen de buitenfte poorte was, kwa-
men de krygsknegten uit hun fchuilhoeken met
een na de Stad aanfetten. De Burgers fulks
vernemende, lieten van ftonden aan het fchoei,
of val beklse van de binnen poort nederfak-
ken , ende floten alfo den Vorft roet fyn bende
buiten. Het kiygsvolk wierdt met ftenen en
ander werp-geweer van de muren afgeweert.
Hartes; Carel fchier in den drang verftikt,
en met een ileen gefmeten. Hy evenswei,
worftelde fig uit den hoop met fyn wagt, en
binnen de Stad gelaten zynde , bewnnpelde en
verbloemde fyn onderaeminge op verfcbiliende
v^yfen. Dog niet lang daar na, kennis krygen-
dc van een inval in de Veluwe , van eenige
Keyferlyk krygsvolk , heeft hy de\'Stad verla-
ten. JBet fcheen met voornemen, om den ftro-
penden vyand te bevegten. Anderen by defe
Celderfcbe Schr^-vers aangehaalt, verhalen, dat

tlnZtr^T 2:wolfchen , voor dat den
^yssvolk hadde laten g-aan, waren
opgemakt, die van bet platte Land vlugtende,
de tydmge ^n den aan£ft d^vyands ver- \'

?\'\'Jttn\'\'lnft-ocr page 269-

.ï84 geschiedenissen

1524. middels door de paalle poorte aan de Stad ge*
reden zynde , wierdt van ftOnden aan het val
hek nedergélacen , en de poortdeuren na de
Stad agter fyn i-ocr page 270-

vat^ ZWOLLE, xxm. Hoofdst. ^63

Scherpenfeel, en Jonis Ketel, en meer andere
met hutine dienaars, en een \'grote hofftoet (r),
die hyin de omleggende huifen verfpreide. Den
Voril vrieg de Burgers van Zwolle, of het hem
f oorlooft was met een deel knegten na Zwol-
{e te trekken. Het eenparige antwoord der
Burgers was, dat fy geen order hadden , om
hier in te bewilligen. Ook wilde Reimer ten
BufTche , \'er geenfmts van horen : fchoon hy
Berend Hakfoort, den eerften Staatsdienaar van
den Hartog , gouden bergen belooft, en Carel
van fyn bereidwilligheid verfekert hadt. Hy in
tegendeel, des Hartogs lofen aanflag bemerkt
hebbende, beval de burgers in haaft na de Stad
te rug te keren , dewyl, feide hy , den Har-
tog een fterk genoeg geleyde by fig hadt. Dit
wierdt felfs alte oogenblikken nog met meer-
der manfchappen den YfTel overvarende, ver-

fterkt. De burgers, hun overigheid gehoorla-
mende , trokken met raffe fchreden Stadwaarts
aan. Sy deden fo veel fpoed , dat fy reets de
Stad ingetrokken waren , voor dat de Gelder-
fchen hen op de hielen fittende , dè voorftad

overtrokken, .

Inmiddels, was de gehele Stad op de been Bewc-
geraakt. Vele burgers alleenlvk uit nieuwsgie- ginge o«-
righeid. Anderen , met oogmerk om hunne

kÄanr\'t^-ocr page 271-

2524.

1524 geschiedenissen

karde te bereikeri , alle bedenkelyke voorfor-
geii genomen. De Homeyen cn de poorten,
waren met een goed getal gewapende burgers
befet. De bl^^^cnlle en bmtcnfte Saffenpoor-
te , die als doen nog i-egt op de Voorftad fyn
uitgang hadc% waren van boven met genoegfa-
me magt verfterkt: en dc wallen cn torens in
ftaat van tegenweer geftplt.

Den Hartog , de Saffenpoorte genadert zyti-
de , fteeg van fyn paard af,^ en mengde fig tus-
fchen de eerfte gelederen fyner krygsknegten.
Sy lieten maar een Vaandel wayen, om de bur-
gers door hun groot getal niet te vcrfchrikken.
De eerfte gelederen, waar tuffchen Ckrel, met
-ocr page 272-

van zwolle. XXIILHoofdst. s.6s

aan de fchouderen gekwetft wierden (ï).
anderen nit vrefe van het werpen der ftenen,
daar de Burgers toen een aanvang mede raaak-
te-ocr page 273-

.ï84 geschiedenissen

1534. fyne driften meefter geweeft was, dat men hem
jokkender wyfe hoorde feggen, Hoe zuherlyk
zit zy nu en kykt(by Het kan wel zyn , dat
hy toen weder reets aan het bedaren geraakt
was.

Hy wei- Wat hier van zy ofte niet, den Raad liet den
gert in de Vorft aanftonds, na het nedervallen van het
istad te hekke, feer eerbiediglyk verfoeken, binnen de
gaan, dog te treden , het welke hy rond uit aflloeg
treetoro ^^^ weigerde (c). Carel, was als nog te feer
verbaaft wegens het geen hem fo onverwagts
wedervaren was. Hy wift niet wat hy van den
Raad te hopen, of te dugten hadt. Onder an-
deren maalde hem feer in het hoofd, en hy
vreesde , dat de Zwolfchen hem aan een der
Princen van het Burgondifche Huis, fyn on-
verlbenelyke vyanden, mogten overleveren Qd).
Inmiddels , dat Carel met defe gedagten be-
fwangert was , namen fommige kwalyk onder-
rigte en muitfieke menfchen, hier uitgelegend-
häd op, door de Stad te verfpreiden , dat den
Vorft d\'intrede geweigert wierdt. Ras, geraak-
te de Stad in een nog grotere beweginge , als
fe gedurende een gedeelte van den dag reets
geweell^was. _ De Geldersgeßnden, nu opent-
lyk in een menigte voorden dag komende, wil-
den de poorten met geweld openen , en de
krygsknegten binnen laten rukken. Des Bis-
fcbops getrouwe burgers daar en tegen , poo-
gende dit te beletten , luidden met de klok het
allarm teken, en maakten de gehele Stad, nog
rneerder in rep ende roer. Carel d\'oorlaak van

defejs

{h) Sligtenhorß, Gelder/. Gefchied. hladf. 376.
(cy Anonymus p^g- 6tl.
(d) Theodoras Wey Ums Hißoria hujus BcUL

een op-
loop te
Hillen,

binnen.

-ocr page 274-

15^4.

VAN ZWOLLE, xxm.Hoofdst.

defen oploop niet wetende , ondervrieg d\'om-
danders wat dit te beduiden badt. Hy kreeg
^ati den Burgermeefter Joan ter Cuilen,, ten
andwoord, dat hy \'er , hoe wel buiten fyn

J-ve^en, aanleidinge toe gegeven hadt. Wes-
iialven hy hem fmeekte , binnen de Stad te ko-
5 op dat den oploop en het anderfints on-
vermydelyke aanftaande bloedvergieten , voor-
gekomen Wierdt. Dit gefeyde maakte mdrulc
op des Vorfts gemoed, en de Stad ingegaan
zynde, wierden de fig met de wapens dreygen-
de burgers , befadigt. Hy nam fyn intrek m
het Hof, ter felfder tyd ook wel de munte ge-
noemt wordende (e^. Die van fyn gefelfchap,
moéften alle met ten eerfte, volgens fommige,
de Stad verlaten (ƒJ, het welke anderen tegen-

^^ Vkr uit den Raad, en veel andereHeren van
aanfien verwellekomden den Hartog op het ^^^^^
nieuw in fyn verblyfplaats. Hy toonde lig leer ^^^
te onvrede, dat de Raad hem voor fyn lyfwagt, nc wagtc
geen twe hondert krygsknegten binnen komen vergunt,
het. Hy was eindelyk met hondert man te vre-
de. Den Raad oordeelden, dat hy genoeg
hadt aan vyf en twintig dubbelde foldenaars (g),
die de vispoorte ingelaten zyn. De andere
krygsknegten kregen van Carel laft , om na
twe naburige Cloofters te trekken, en tot Hat.
tem de tydinge te fenden, dat hy met bewillin-
ge van den Raad en MeeiteTalhier bleef over- .

Hem

nagten.

(e) Den onbekenden Sch

(ƒ) Theodorus

(g) Sommige menen-ocr page 275-

268 GESCHIEDENISSEN

1524, nagten. Dog de kiTgsknegten, ten getalle van
mim twe duifent, waren ongehoorfaam aan het
eerflq, bevel, en bleven den gehelen nagt ronts-
omme Stads gtagten leggen. * Dit baarde fo
veel opfigtigheid in \'de Stad, dat men de toorns
en muuren, ^et meerder volk voorfag : de
Uratên met gefchut beplante: en door de gehe-
le Stad naukeurig wagt hieldt, op dat men niets
van de krygsknegten van buiten , nog de be-
roertmakers van binnen te vrefen hadt : het zy
dan de laatfen door geweld, lofe ftreken , of-
te brandftigringen, iets ondernamen.

Weder- De Afgefanten des Raads , ^ beklaagden fig
fydfe be- feer by den Hartog, dat hy, tegens de gedane
loftcn beloften, met een groot gedeelte van fyn kr}\'gs-
en-ocr page 276-

van ZWOLLE, xxm. Hoopdst. =69

ivkm^n-ocr page 277-

.ï84 geschiedenissen

«524. feerfte , het voorval van dien dag. Want bê-
halven dar hy oordeelde , fchandelyk gehoont
te zyn , deet hem innerlyk feer, dat hy al fyn
gefag binnen 2v^olle , door den mislukten aan-
flag verloren , en het gehele flieun, dat hy aan
haar plagt te hebben , verdobbelt hadt. Met
het krieken van den dag, verliet hy Zwolle (i)
voor altoos, en keerde na Gelderland te rug.
Men ftreek geen eenderley oordeel , over het
gedrag der Zwollenaars, die den Hartog fo lig-
telyk\'uit hunne handen lieten ontglippen. Som-
mige verwonderen \'er fig feer over\'(;^]).\' An-
deren verweten hen het als een onvoorfigtig-
heid (O-

En over Hoe verre de reden van verwonderinge en
jde be- verwyt, gegront of ongegront zy , willen wy
namin- „iet onderfoeken. Dit blykt allenthalven uic
I®_ het voorverhaalde, dat het onwaaragtig is,
hIuw- de Heren des Raads, een groot losgeld van Ca-
rel bedongen hebbende , de vmgers , om fo
met fommige klugtfchryvers te fpreken, daar
aan als blaauw zouden hebben getelt. Waar
van de fchimpagtige benaminge van Zwolfche
Uauwvingers (w), volgens hen fyn oorfprong
genomen heeft. D\'onwaarheid blykt nog te
\'klaarder, gemerkt defe fpottelyke benamingen,
al reets aan Stads inwoonders in het jaar 1522.
toegeduwt zynde, dus al veel ouder, dan des

Har-

(-ocr page 278-

v\'at^ ZWOLLE. XXIÏI. Hoofdst. a/»

Hartogs gewaande gevangenis is Ik gelo- 15^4-
ve nogtans, dat men Stads inwoners, niet eer-
der voor blauwvingers heeft uitgekreten , dan ^
na hun afval van het\' Srigt. üewyl er toen
meer diergelyke befpotfelyke lai^eringen tegens
hen uitgebraakt wierden, en \'er in der daad,
ter defer tyd, fommige van de voornaamto
der Stad waren , die veel onregtvaardig geld
door de vingers gegaan is: het welke hgtelys
aanleidin^e daar toe cegeven hebben kan.

Het bleefniet langna desVorfts vertrek, een
Sehevmmeer, dac deScad vanevoornemen was,
lig mee Deventer cn Campen te vereenigen. ^^^ g^^^
Want „als die van Zwolle-ocr page 279-

.ï84 geschiedenissen

1524. haar onderhandelingen \'er oorfaak af wareH»
■Vrefe des Niemant van de Regeringe twyffelde langer,
Raads of Carel hadt daar door de Stad , den oorlog
voor (te verklaart. Die baarde aanftonds een grote re-
Sfindcn den van ongeruftheid. Want Carel, niet alleen
\' een wel geoeftend leger op de been hadt, maar
ook nog veel vrienden binnen Zwolle telde 5
die hem\' in een onverhoopt beleg , van vele
dienft konden zyn. Verfcheiden van d\'afgefettc
Heren des Raads, waren wel.gevlugt: dog
fommige anderen , de Stad niet verlaten heb-
bende , waren »iet min te dugten. Selfs was
het gefag van defe nog fo groot, dat de Re-
genten hen tot die tyti toe , niet hadden kun-
nen noodfaken , rekenfchap van Stads goede-
ren , federt eenige jaren vergeten , te doen.
Dan bragten fy defe , dan andere reden van
verfchoninge voor, om het fuiveren van hunne
rekeningen uit te ftellen. Uit vrefe van oproer ^
hadt men rot nog toe , geen andere middelen
derven gebruiken , dan vnendelyke vermanin-
gen. Nu de vrefe voor een aanftaand beleg
groter wierdt, raadpleegden fy ernftelyk met
joan Mulert Schout van Zwolle , Egbert Mu-
lert, Hendrik de Vos, en Joan van Haarft,
hoe fy de lagen van de Gelder fe gefinden ont-
wyken zouden. Men beftoot in de Raadsver-
gaderinge, na rype overwegingen , dat het beft
was , d\'afgefette Raadslieden in hegteniftè m
fetten.

VlII. Ingevolge dit befluit, wierden in de nagE
DenRaadvoorï\'aafchen (0), ofte Paafeh dingsdag (/-ocr page 280-

van ZWOLLE. XXIIÏ.hoofpst.

fteren, Herbert Spytelhof, en Joan van Be- ^524.
veren gevangen genomen , en d\'eerfte op den naamfteri
toorn by de Schole, den Raad-toom g^oemt, m hegte,
f d andere op de Saffenpoorte gefet. Dit hadc
lo geheymlyk niet kunnen gefchieden , of d in-
woonders, \'et de weet af bekomende, verdeel-
den fig in verfcheiden partyen. Vele waren er
wel mede in hun fchik , en kreten de gevange-
nen voor dieven en verraders uit. Andere,
sneeft alle van de Gelderfche fyde , feyden dac
\'^et goede lieden waren. De Regeringe daar
en tegen befcbuldigde hen , dat fy de Burgers
voor waaragtig hadden opgedrongen , de vyt
articulen , door den Biflchop aan den Hartog
aano-eboden, om de Zwollenaars te ftrafFen(^).
Sy -ocr page 281-

2524.

274 geschiedenissen

te voltrekken. Dp den 5den April, kvi^amen van
wegens ,de Stad Deventer , Roelof van Twic-
kelo, en Hendrik Plaatinan, binnen Zwolle
Des anderen dag erfcheen aldaar van wegens de
Stad Campen , den Secretaris Joan van Breda.
Den laatft genoemden Gefant, verontfchuldig-
^Q ^ fo veel hem mogelyk was, fyn Mgevers,
dat fy niemant uit den Raad , met d\'onderhan-
delinge , wegens d\'onveiligheid der wegen en
andere oorfaken, belaft hadden. Hy verfekerde
te gelyk , dat fyn Heren genoegen namen,
met al het geen dat die van Deventer en Zwol-
le befloten , en te gelyk vaardig waren , twe
Burgermeefters te fenden , indien de twe Ste-
den het raadlaam oordeelden te zyn. Dit laat-
fte goedgevonden zynde, reed den Secretaris in
aller yl na Campen. Dog even na fyn vertrek,
kreegen die van Zwolle de tydinge, dat hec
Leger van den Vorft in aantogt was, om de
Stad te belegeren ; fy -ocr page 282-

1524;

VAN ZWOLLE, xxni. Hoofdst.

heid gehat hadden, te erfchynen , en geneigt
waren de vereeninge te helpen bewerken De
Gefanten der twe Steden / van hunne fyde de
Geloofsbrieven voorgelefen hebbende, betmp
deï^ jan Stads lafthebbende, geen mindere dank-
baarheid over hunne bereidwiUighe^.
fcheidde de eerfe vergaderinge. De Gemagtig-
den der twe Steden, ift de twede, den b ot 9-
Jiar aan volgende , belegt, hebben die van
Zwolle voorgefteft, of fy als nog van voome-
nien waren fig met het Stigt te vereenigen , en
onder des Biflchops gehoovfaamheid te begeven.
Die van Stads wegen antwoordden \'er op , de
herftellinee der oude vrindfchap vuuriglyk en
hartelyk te verlangen. Sy betuigden hoe fmer-
tèlvk het hen viel, dat Stads inwoonders fojara-
SU en ellendiglyk , als a\'uit.om~
hadt, door valfche voorgevens,-ocr page 283-

276 GESCHIEDENISSEN

ï5a4. in het fakelyke , omtrent het opfeilen van de
nieuwe verbonds brief, eenig geworden. Dog
een beletfel viras \'er , het welke de treffinge des
verdrags vertraagde. Die van Zwolle wilden,
dat men \'er in zoude laten vloeyen , dat de
twe Hoofdfteden op fig namen , de Stad we-
gens alles, wat fy gedaan hadt, fchadeloos te
houden , en te befchermen : onder anderen in
het verftoren van de vergaderinge der Edellie-
den tot Nyerbruggen: het beleg van Haflèlt: en
het opbeuren der fchattingen van het jaar 1522.
Het ware even epiis, of dit alles met regt of on-
regt gefchiet was. Defen voorilag , kwam de
Gevolmagtigden der twe andere Steden, fo on-
gerymd, vreemt, en onbillyk voor, dat fy fon-
der bewimpelinge betuigden , hier toe niet ge-
laft te zyn:. en derhalven liever wilden fterven,
. dan in een voorflag te bewilligen , die tegens
hun pligt ftreet: en fo feer tegens alle regt en
reden aanliep , dat fy nimmermeer m ftaat wa-
ren fo een ftap te kunnen verantwoorden. Hef-
tig wierdt hier over tot het dndigen der verga-
deringe getwift ,. en na een lange woorden wis-
felinge befloten , dat de Secretarien een ont-
werp van een verbond, gefamentlyk zouden
opftellen, by \'t welk de drie Steden niet te korc
gedaan wierdt. Dog dit wilde nog minder luk-
ken : want de Secretariflê;n waren \'er verre af,
om het onder fig met de uitdrukkingen eens te
kunnen worden. Weshalven de Gevolmagtig-
de der drie Steden , de Secretariflèn gelaften,
om elk een ontwerp te maken , fy wilden als
dan des anderen daags \'er eene van uitkiefef\'
het welk hen eenpariglyk het beft geviel.
den Ui April, las men de drie opftellen

-ocr page 284-

1524;

vA^ ZWOLLE. XXIII. Hoofbst. .77

Men hadc reden van fig feer te
ris der S??\'^ dac Wemer Puffelink, Seereta-
invloevJ f^olle, in fyn ontwerp hadt laten

het zy in hec

vol Je t!^ Hafièlt) gedaan hadden, en ver-
ivk^ bereid waren , hen tegens alle moeye-

Camnen 1,\' ^^^ ^^e Steden, Deventer en
seen d--ocr page 285-

s7s geschiedenissf:n

Ï524. een nieuwe verbonds brief opgerigt, en door
de gemelde Afgefanten , als mede Pasman ten
Holte , en A^ert Brouwer, Burgermeefter van
Zwolle, (by gebrek van fegelen , en onder
belofte van drie befegelde brieven met ten eer-
ften te zullen vervaardigen), alleenlyk onderte-
kent C«)- ^y defe verbintenis brief verklaren
de lafthebbende, dat de Steden, (^Lyder^, een
€yd lang onder malkanderen , en m.et het gehe-
le Landfchap in fware twiften geleeft hebben-
de , onderlinge over een gekomen zyn, het
Stigt van nu af voor altoos getrouw te zullen
zyn: fig in alle voorvallende moeyelykheden
en tot -ocr page 286-

^ van ZWOLLE. XXIIL Hoofdst.

gelavet, en-

de Sunco ]\\ t\'-ocr page 287-

ï524.

28q geschiedenissen

in het volle., vry^^n geniße befit van het [warm-
te Water foude blyven. d\'Üitkomft heeft ge-
toont , dat de meninge der Steden Deventer
en Campen geweeft is, de Stad de tolv|yheid
niet te betwiften. Dog in geen van alle af-
fchriften, -ocr page 288-

VA« ZWOLLE. XXIII. H«o

Slle-ocr page 289-

.ï84 geschiedenissen

15:24, kanten toorn omver gefchoten. Men vreesde
toen van binnen, dat fy een flomi zouden heb-
ben gewaagt: dewyl de gragten door een koe-
len Ooilen wind feer opgedroogt waren. Dog
de grote moed en dapperheid van die van bin-
nen , belettede hen fulks eerlang. Want geen
gevaren ontfiende, herllelden fe\'met een onge-
mene yver, al de fchade door het gefchut ver-
oorfaakt , en ftopten en vulden de gaten met
meft, willigen, en andere bomen. De beleger-
den fiende , dat de Gelderfchen , de Stad het
meefiie aan de fyde van de Saflènpoort aanvie-
len , wendeden ook hun meelle gefchut daar
na toe. .De meefl:e fcheuten wierden gedaan
uit de fchoemakers toorn , op het verfchanfl:e
Bos Clooiler. Met fuik een goeden uitflag,
. dat de beleggers het geweldige vuur niet langer
kunnende uitflaan, het cloofi:er moeften verla-
ten. Sedert dat de Gelderfchen uit defe ver-
fchanfinge, door de nabyhexd, de nadeiiglte aan
de Stad, verjaagt waren , wierdcH de rondelen
van de Saflènpoort, met meerder gefchut als te
voren beplant. Men bediende \'er fig fo mee»
fterlyk van , dat men het Gelderfche by m
aan het fwygen kreeg. Ten minften , een tyd-
genotig Schryver verhaalt, dat de vyanden van
toen af maar eenmaal vuurden , terwyl ons Ca-
non viermaal afgeloft wierdt. Defe geringe
voordelen, maakte d\'onfe ftouter en moediger;
en fy , die fig re voren niet in de werken derf-
den laten fien, deden van toen af geduurig uit-
vallen , welke egter niet alle even gelukkig
flaagden. Op feker dag, trok een geheel rot,
by na dronken zynde, de Stad uit. Den vyand
ontfing hun fo\' wel ^ dat fy \'er alle het

vëA

-ocr page 290-

ZWOLLE. XXIILHoofdst. .§3

Xgl\'hnÄ^^-ocr page 291-

.ï84 geschiedenissen

1524, linge , de Gefanten der twe Steden , om tot
den han- Hulsbergen een vergaderinge by te wonen,
delen met Des Hartogs Raadslieden, met de Gefanten der
hem over ^^^ Steden vergadert, wilden in genen dele
vrede. eenige onderhandelinge treden ^ voor dat de
twe Steden belooft, en op een plegtige wyfe
verfekert, voor de volgende voorwaarden in-
gellaan hadden. Eerftelyk , dat die van Zwol-
le , fig gedurende de onderhandelingen , met
het huis van Bourgondien niet zouden verfoe-
nen. Ten tweden, dat fy de afgefétte Raads-
lieden en andere burgers, in de boeyen fitten-
de , niet mogten ftralfen ; ten zy dat Ridder-
fchap en Steden daar over mede vonniften , en
in toeftemden. De Stedegefanten op defe voor-
flagen niet gevat zynde , en veel minder laft
hebbende daar in te bewilligen , beloofden aan
hunne Overigheden hier van verflag te doen;
en in de volgende vergaderinge » op den 29,.
April, tot Hattem beitemc, daar op te anc-

Op wel- Op den bepaalden dag in de byeenkomfte te
kc voor- rug gekeert, hebben fy aan Carels Raden ver-
waarden. i^iaart, dat de Regenten der Steden Deventer
en Campen bereid waren, voor die vanZwofte
in te ftaan , dat fy de bewuftetwe articulen ge-
trouwelyk zouden agtervolgen. Men wierdt
het van beyde fyden omtrent de andere voor-
waarden der vrede, op den felfden dag eens (/),
en tekende een verdrags brief. Waar by ver-
haalt wordt , dat den Vorft op het vurig be-
geren van de Steden Deventer en Campeiiï be-
willigt hebbende , om over vrede met die van
2wolle te handelen , de wederfyds laft hohhen\'

de,

(J) Annt tot Beecop,l

-ocr page 292-

van ZWOLLE, xxm. Hoofdst.

men war^ ^^^g^^de voorwaarden overeengeko-
andfchn^^-ocr page 293-

286 geschiedenissen

3544. huifen, JanBentink, Wamer van Lennip, JaH
deringc van Verflèn , Roelof van Twickelo , Geert
daar in Borgchers , en Jan van de Vecht, van wegens
gemaakt, Hartogs en de twe Steden^s fyde onderte-
kent zynde C^^\' wierdt door Carel niet in alle
delen goedgekeurt. Dit was te feldfamer, de-
wyl fyn Raden in den aanvang der onderhande-
linge verklaan hadden, een volkomene vohnagc
te hebben. Carel ftont den 7den articul byfon-
derlyk niet wel aan : waar in fyn Raden, vol-
gens fyn voorgeven, hun magt te buiten ge-
gaan waren. Ook wilde hy daarom , dat, na
dat aldaar fyn amptenaars verboden was, nieuwe
fchatdnge uit te fetten , \'er bygevoegt wierdt.
Tot dat d\'ek-ocr page 294-

te zyn. Op fyn 15.4.

v-ocr page 295-

£56; geschiedenissen

wen BifTchop over. Hec draalde lang voor dat
de keur gedaan wierdt; ter oorfake, dat \'er fig
vier magnge Heren toe opdeden , die door vier
magtige Vorften\'onderfteunt wierden. Hartog
Carefvan Gelder, was \'er \'eene van , die voor
defoons, van den Hartog van Lunenbnrg, met
fyn fufter in egt verbonden , fprak. Sommige
uit de Regeringe van Utrecht, en eenige Bur-
gers met kwade vooroordelen tegens de aan-
ftaande verkiefinge ingenomen, verveelde dit ein-
delyk. Sy, gefamentlyk na het Capittelhuis tre-
dende, verfogten de Canunniken, Hendrik van
Beyeren, tot Kerkvoogd te kiefen, ofte ander-
fints moeften fy bedagt zyn: Dat hadden fy dt
keur fy hadden de deur. Het grootfte getal Ca-
nunniken , het zy uit eigener beweginge , bet
zy uit vrefe , verkoren tot agt en vyftigfte Bis-
fchop van Utrecht, Hendrik van Beyeren ,
Dom Prooft te Straatsburg , Prooft te Aken,
en Canunnik te Ceulen, broeder van den Palts-
graaf. Hy heeft het Bisdom vier jaren beftiert,
en was de laatfte BifTchop , die het wereldfche
gebied over Utrecht en OverylTèl voerde.

Vele geviel defe keufe niet: en het ergfte
was, dat Ie den Vorft van Gelder geheellyk
mishaagde. Hy hadt hier toe geen andere re-
den , dan dat Hendrik van Beyeren nog van
Xae^^\'^\'fyn inaagfchap , nog van fyn aanhangeren was.
Zwolle. Ook nam hy het voorby gaan van fyn fufters
kinderen fo hoog op, dat hy fig van die uur af,
tot den kryg bereide, en fyn gefchut van Wa-
geningen , na de grenfen van lyn heerfchappy^
vervoeren liet. Eerlang floot hy de ftromen eH
wegen in Gelderland , voor die van Overyfl^^\'

Hy verboot een ieder op ftralFe, en verlies

goed

15H-

ccn nieu
we.

XV.

Garel
over de
keufe

-ocr page 296-

van ZWOLLE, xxm. Hoofdst.

irhy^L^^n\'-ocr page 297-

.ï84 geschiedenissen

iSH\'

%\'an de gegevene bevelen inbragten. Die vatî
Zv^oile, feyden fy, hadden felven eeril de laat-
fte vrede verbroken ; gelyk eerftelyk daar uit
bleek , dat fy de afgefette Raadslieden en bur-
gers , uit baat van den Hartog vaft gefet, niet
uit de gevangeniflen in betere ver^yfplaatfen
overgebragt badden : maar tot nog toe tegens
het Traftaat van Hattem , in hokken en-gaten
gekluiftert hielden. Ten tweden, gaven fy voor,
dat die van Zwolle, na den getroffenen ftilfland
van wapenen , in des Hartogs leger met hand
geweer gefehoten, en eenige krygsknegten ge-
wont hadden. De vergaderinge fcheide vrugte^
loos, en fchoon die van Zwolle, door de twe
Steden vermaant, de gevangenen in bekwamer
en gemakkelyker gemakken overbragten, wierdc
\'eregter, in de volgende by een komften, Coni
\'erin het byfonder vante fpreken , ^ zoude te
lang zyn) niets befloten , omtrent d\'intrekkin-
ge van Carels bevelen CO-

Dus hadc men pas m üveryflel, de vurig
verlangde vrede gefmaakt, of men was \'er we-
der in meerder benauwdheid en angft, dan te
voren gebragt. De Steden Deventer en Cam-
balïingën pen, leden van de Gelderfchen veel (^f). Dog
\' die van Zwolle , hadden van hun eigen ballin-
gen , ftaande onder het bevel van jacob ten
Sterte en de Gelderfche befettinge van her huis
te Rechteren, alle kwellingen en baldadigheden
uit te ftaan. Omtrent Pinxteren, wierden fy
van het vee op de Marfch weydende, berooft,
en de bomen buiten de Stad afgekapt{vj), D^

we-ocr page 298-

VAN ZWOLLE. XXni.HooFDST. ept

wegen wierden door de flroperyen , Qnveiiiger
als in den oorlog, en niemant derfde fyn hoofd
teen de pooften fteken. De Stads poorten
felfs waren vanhunne aanvallen niet vry: want
op den 18. Julius, een groot gedeelte van Stads
befemnge uitgetrokken lynde, om den Geiant
van Campen Joan van Breda , na Deventer te
pielden, kwamen de krygsknegten van net
huis te Rechteren, in den volgenden nagt voor
«e Stad. Vier voer hooy en turf voor de meu-
we poorte (.-c) , in brand geftoken hebbende,
^vierden de deuren geheellyk verbrandt. Sy
Xouden meer andere moecwUlighcden hebben
liicaerist, indien de burgers op de heen gera-
kende, hen niet eindelyk door het felle Ichie-
ten verjaagt, en op de vlugt gedreven had-

^\'Mä\'ant byna trok fig defe ^Igem^^e «e
aan. Het r8er der Regermge , de dierbare f.hryven
^«nigheid, was verbroken. De Edelheden en den
^^pcenaars bemoeyden fig nergens mede. De Biikhop,
dne Steden alleenlyk forgden, foveel mogelyk
^vas , voor de behoudenis van het Land, Sy
^ven den nieuw gekoren Biflchop als nog ra
Duitsland blyvendi , van \'s Lands ftegte toe-

fSinnw\'\'- verfogten fyn hulpe en be-
maS?!«^ \'^^^dden hem feer aan , dat hy

^ a-ocr page 299-

£56; geschiedenissen

Ï524. derebri(if, wegens fyn verkiefinge geluk. En
betuigde haar ingefetenen bereidwillig te zyn»
goed en bloed tot fyn dienfl: op te oflbren. Dog
fmeekte hem niet te min nadrukkelyk , om het
Land met den Hartog te verfoenen. Hendrik
van Beyerei^, verfekerde in fyn antwoord aan
Ridderfchap en Steden, van den 18. Julius,
over \'s Lands onheylen bedroeft, en met een
groot medelyden aangedaan te zyn: Hy beloof-
de, met ten eerden in Overyflèl te zullen ko-
men , en middelerwyl met fyn vrmden aan
de vrede tuflchen Overyflèl en Carel te arbei-
den (;-ocr page 300-

vat« zwolle. XXIIÏ.Hoofdst. 293

dat Hendrik van Beyeren , in OverN^ffel geko-
men zynde , daar in anders voorfag Qay

Bmnen de Stad Zwolle, wierden omtrent de Bcumm-
^^^ifde tyd de beramingen , in het vonge ^ar gen jo^^
gemaakt, volgens fommige vernieuwt C^\')- Ten ^woi .

niinften het is feker, dat\'^er toen op bet nieuw

beüoten is, dat de Gefworene Gemeente te

flft, enookdetiRaadzouaekiefenCO; ^el-
ke willekeur al reets lang te voren ftand gegre-
Pen hadt, dog door de voorgaande oorlogen
in ongebruik of kleinagting geraakt was-ocr page 301-

.ï84 geschiedenissen

i 524. bereidwillig voor den Raad felfs te regte te flaan,
over en wegens alle befchuldingen, die door den
ouden Raad tegens hem ingebragt waren (ƒ).
Den Edelfflä-ocr page 302-

van ZWOLLE, xxm. Hoofdst. aps

vlekken / jy^\'^l^ten van Carel alle de Steden en
fchon ?-ocr page 303-

.ï84 geschiedenissen

3en. De handelingen waren hier na tot Nnis
begonnen, en Carel (ig weinig aan de begeerte
van den Ceurvorft kreunende, hadt de gewone
vyandelykheden in Overyflèl door fyn befetdn-

fe op het huis te Rechteren laten bedryven.
)e drie Steden , op den twaalfden , van defe
3cwellingen tot Nuis verwitrigt, hebben \'er aan
den Ceurvorfl de wete van gegeven , die dit
horende , feer gram wierdt. Dog op den vyf-
tienden, lang genoeg na des Hartogs antwoord
op eenige vredes voorflagen gewagt hebbende ^
agtede hy het niet met fyn waardigheid over een
te komen , langer na Carels te rug fchryven te
vertoeven. Hy is deswegen ook kort daar
na uit Nuis vertrokken : na dat hy door Ca-
rel geen vrede verlangende , feer trots behan-
delt was (^g).

De Stedegefanten waren intuflchen , in een
grote benauwdheid vervallen geweeft. Na-
dien de Graaf van Iffebroek , in\'t jaar 1510.
in haar dienft geweeft zynde, nog eenige agter-
italiige penningen , voor lange jaren van haar
vrugteloos gevordert hadt; en nu door des Ceur-
vorlls Cancelier liet opeyfchen. Defe Heer gaf
haar op den veertienden hier van kennis, en be-
tuigde uit ontfag en agtinge voor den Biflchop
haar tot Nuis niet te willen arrefteren. Dog
verwagtede te gelyk dat Iflèbroek , fyn fchuld
tot kentenillè van den BilFchop voldaan wierdt.
Dc Stedegefanten den Cancelier voor fyn toe-
geeflykheid bedankt hebbende, zyn, na belof-
ten van aan de afbetalinge defer fchuld te zul-
len

(g) Men fie in het brede over de vrede Iiandc
linge tot Nuys , de Hißorle van Qverylfel deer mUe0.
pia^e ht ^de Bak,

-ocr page 304-

van zwolle. XXIILHoofdst. 297

len denken , na Overyffel te rns gekeert

Het vrugteloos fcheyden der Nuisfche verga-
; dompelde het Land niet alleen weder
^e vorige onheylen, niaar deet te gelyk de
^oop van vrede , waar na een ieder feer haak-
te , verdwynen. Het verbieden van allen ^^ gte-
yoer binnen de Stad Zwolle , en de gedurige den.
llropcryen van de befettingen tot Rechteren,
fragten haar eindelyk in een ellendigte toe-
«and. Dagelyks wierden iV door de Oeider-
fehen aangevallen. Dagelyks vogten fy mee
hen : dog nooit wonneia fy \'er iets anders by,
dan dat ly de hinderlagen, hen door die van
Rechteren geleyt, ontweken. Want het af bran-
den hunner goederen en bet opbeuren der pag-
ten en landeryen konden fy toen even weinig
als te voren beletten. Hier by kwam nog het
gebrek dat men aan levensmiddelen hadt. i ot
nog toe was de Stad ftandvaffig gebleven : dog
eindelyk liet fy de moed vallen : wanhoopte
aan haar behoudenis: en, dat het ergfte was,
begon de twe Steden Deventer en Campen te
mistrouwen en verdagt te houden, als of fy het
niet wel met baar meenden. Waar in fe te meer
gefterkt wierdt, doordien fy geheel traag wareu
in de Stad te onderfteunen. Men merkte ook
, dat Carel de Steden Deventer en Campen
ler -ocr page 305-

.ï84 geschiedenissen

1524. wacfy, inval van oorlog, te verwagten had-
den, en of inen van fins was hen te verla-
ten of te helpen.^ Defe rondborftige vrage was
het behoud der Stad. Want de Steden beloof-
den haar niet ^^een te helpen : maar die
van Campen des Hartogs toorn veragtende,
hebben de Stad tot drie of viermaal toe voor-
fien met alle levens behoeftigheden die \'er ont-
braken en hoognodig waren: Waardoor, om
met een ongearukt Schryver te fpreken, „ die
„ nu half verdifpereert waren, wederom moed
- begoften te nemen

Carels toorn wierdt, door de getrouwigheid
der Stad Campen , gaande gemaakt, en hy
wreekte lig op een wrede wyfe op die van
Zwolle. Want hy liet drie van hunne krygs-
knegten , door fyn volk en fommige Zwolfche
ballingen , in het Clooller Diepenheim , in de
maand Julius , gevangen genomen , de ooren
affnyden , en fe in die ft^t op Kermis avond
na de Stad te rug keren. De Raad en Gefwo-
rene Gemeente waren over defe fchimpige be-
handelinge ten ulterften aangedaan, en hadden
voorgenomen , dit leedt, op de Gelderfchen
feer llrafFelyk te wreken. Dog de Steden De-
venter en Campen , toonden fo kragtiglyk de
noodfakelykheid aan , om den Hartog voor des
BilTchops aankomft niet meerder te vertoornen,
dat de Regenten hun billyke wraakdrift be-
dwongen

XXI. Hendrik van Beyeren , federt lange tyd in
Inhuldin- fyn Statendommen verwagt, deet eindelyk op
SC van den 28. September fyn intrede tot Utrecht. Na

wei\'

{k) Revius Daventr. lllußr, pag. 227. m enheke^\'\'^^-
Schryver,

Hy laat
eenige
Zwolfche
knegten
de ooren
affnyden.

-ocr page 306-

V.K ZWOLLE. XXIIL Hoofdst.

Sw-ocr page 307-

30c GESCHIEDENISSEN

1524\'

wel voor een korte tyd , dog dc arme en on-
gelukkige boeren en huislieden, hadden nu niet
minder dan te voren te lyden. Nademaal fy
het volk moeften onderhouden. Hendrik van
Beycren , ftoeg ffiet defe magt het beleg voor
het huis te Rechteren. Door het onophoude-
lyk vuuren uit het fwaar gefchut, leedt het Slot
grote fchade. Een toorn was by na ter ne-
der gefchoten. Men overleyde toe een feilen
ftorm te wagen. Dog de beleggers door het
gebrek aan geld, onwillig geworden zynde
den aanval te doen , brak den Biflchop bet be-
leg op, en liet het volk na Diepenvene trek-
ken (ö).

Inmiddels hadt den Ceurvorft van Trier, op
\'t nieuw getragt een ftilftand van wapenen tus-
fchen den Biflchop van Utrecht, en den Har-
tog van Gelder te treffen. Hier in hadden fy
beyde voor de tyd van veertien dagen bewilligt,
en den Ceiu^orft fchreef een nieuwe vergade-
ringe tot Deventer uit, om de vredes hande-
lingen tot Nuis afgebroken, te hervatten. De
Gefanten van de Biflchop, van de Hartog, van
de Staten van het Nederftigt, en van de Steden
Deventer, Campen en Zwolle erfchenen aldaar
omtrent het midden van December. Den Ceur-
vorft was niet van meninge, fig in perfoon mee
de vredesonderhandelingen tebemoeyen. Maar
hadt fyn Cancelier daar mede belaft , die eer-
lang, de gemoederen der twe Vorften met vre-
delievende gevoelens inboefemende , hen be-
woog , op den 19. December, een verdrag te
tekenen Q-ocr page 308-

van ZWOLLE. xxiiï.Hoofdst. 301

vergJven-ocr page 309-

.ï84 geschiedenissen

1514. vangenen fonder losgek ontflagen moeflren wor*
den , fonder io hunne eere gekrenkt of verlies
van goederen te lyden. Ten fevenden. Alle
onbetaalde gevorderde brandfchattingen, wier-
den van gener waarde verklaart te zyn. Ook
nioefl: het gehouwene en niet vervoerde hout
aan den\'reg\'^en eygenaar w^ederkoraen. Dat
eindelyk ten agtften , _ nog de Landfchappen,
nog de Steden , fig met mogten tegens eikan-
deren verbinden : maar verpligt waren , goede
nabuurfchap en vrindfchap te onderhouden: en
dat, onverhopelyk over de voorwaarden defes
verdrags, eenig gefchil opryfende, het felfde
met ten eerften door vrindelyke byeenkomften,
ofte door fcheidsmannen zoude worden byge-
legt Cr).

Der Ste- De Stad Deventer, niet wel kunnende Ver-
den ver- duwen dat den Hartog het huis Altena voor

den ^den
Gc

naciera die van Swolle, onfcn vricnd
van Gelder, als fyn lieffden an Ziegen , infunder-
hdd weder fyn lietFden gehandelt ende vertoornt
hebben , daar en tegen zuilen die van Swol, onfen
vrendt van Geldcreu jairlyxx vyff hondert golden
gulden recke ende betalen. Als neinptlick opSanét
Lucicn dach nechft komende, ende alfo Yocrtaait
alle jair , ongeverlich vyrthéen dage voir, ofte dair
na in onfe vrendts Stad Arnhem vernoegen. E»
inoegen die van Swol foliche vyfF hondert gulden alle
jair, na oeren gevallen, myt thien duifent gulden
afloeffcp niyt betalinge der retardata. Ofte derhal-
ven etlicke fie plichtig weren ende nae ftunden daiï
un tegen fal, en wyll onfe vrendt van Geldercn t
weder die Stadt Swol, en der Stadt inwonner, elf-
te tegen oer gueden nyet ongencdichs handelen , ofte
verfchaffen , ende gcftaeden , funder dc ungena«^
tegens in gnedichliken afFwenden.

(r) Vit dm verdrags brief apud J-ocr page 310-

VAN ZWOLLE. XXIII. HOOFD ST. 3^3

fig Welt, wierdt door de twe andere Steden 15^4.

belooft, aat fy alle de koften helpen dragen bond we-
gouden, welke de Stad Deventer aanwendenS^^^^J«^
f^f. om dit Slot nit des Hartogs handen te
breken het fy dan door vriendelyke ofte ande-

re middelen (O,-ocr page 311-

304 geschiedenissen
xxiv. Hoofdstuk.

I N H O u D.

Gefchil tujfchen de Staten over het opbren-
gen der penningen , by het verdrag belooft.
Sy voldoen \'er aan. ^ n, JJqj^ aanflag op
Zwolle door haar Ballingen gefmeet ^ wordt
ontdekt. Sy worden door Careh voorfpraak
met de Stad verfoent. iii. De Raad fet
eenige oproermakers gevangen. Carelwreeh
\'er fig over. iv. Schryft den Raad over
dejjèifs handehvyfe. Hy beklaagt fig ook des-
wegen aan den Bijfchop en de Staten. Syt
geven hem genoegen. v. Carels vyandelyk-
heden. Hy fluit met de Qvsrysfelfchen een
verdrag. vi. Sy bewegen Znvolle \'er in toe
te fiemmen. Nieww misnoegen van Carel
VIÏ. Hy neemt Hajfelt in. Hy kwelt de drie
Steden. Carapen doet niemje vredes voorfla-
gen. VIII. Carels verbitteringe op Zwolle.
De Stad fchryft om hulpe. Voorflag van har\'
de Vredes voorwaarden door Overyffel aan-
genomen. ix. Harde taal van Carels Ge-
fanten. Wordt moedigbeantwoord. En wekt
ds Staten tot oorlog \'op. X. Carel belet ^^
Steden den toevoer. Sy belegeren IVindefent
en Wilfem. Xl. Overyjfel foekt hulp by deri
Keyfer. Carel poogt dit te verhinderen-
xii. Voorwaarden op welke het Land def^
Keyfer voor Heer aanneemt. De Staten hul\'
digen hem in. xiii. Schenks eed aan Zi^f
le. Eed der Burgers. Vreugdes bsdryoi^^

--ocr page 312-

van zWOLLE. XXII. Hoofdst. 305

fnaf/-ocr page 313-

3o-ocr page 314-

ü^b

V.« ZWOLLE. XXIV. Hoor DST. 30?^

ruft van-ocr page 315-

308 geschiedenissen

-ocr page 316-

VAN ZWOLLE. XXIV. Ho(

^t Nederftigt, en de Staten van Overyffel tot

zonde worden belegt De Af- met de
f^^n en lafthebbende in de Wdermge er- Stadj«,
fchenen zynde , deet Jacob van Wyman .

, ^.^ar by hy met vele reden fyn ge-

^\'^ag poogde te

, , ïlt hy voor een dief en verrader uit-
gekreten wierdt: hy, feyde hy, die fyn eere meer-
der - ■■ -

vnl \' ^^-ocr page 317-

3ïo geschiedenissen

tS^S\' op een onduiftere wyfe van ontfangen haddeti.
Ten iiden, dat de meefte van hen nooit gewe-
ten hadden, dat men dè Ridderfchap tot Nyer-
bruggen wilde vangen. Ten 3den , dat Jacob
van Wytman , en Joan ten Buffche, by hec
ontfangen van hun laftbrief verfekert hadden,
dat de veranderinge nooit zoude gefchieden
voor dat de Stad in de uiterfte nood was , en
den Raad en Gefworene Gemeente als dan, \'er
jiog van verwittigt worden moefte. Op dat \'er
aan dit laatfte te minder konde getwyffek wor-
den, hadden fy ook nog onder eede getrokken,
de volgende leden van de Gefworene Gemeen-
te : Albert Brouwer, Lambert ten Oever, Joan
ter Cuilen, Hendrik Stokman, Joan vanTon-
^ren , Kerftken van Diepenbroek, Arent van
Dalflèn, Harmen Seile, Herman Janflèn, Arenc
van Keppel, Joan Munter, Hendrik Munter,
Joan Wayer, Wycher Jacobs, Segemont Ox-
felder. Herman van Vreden , Albert JanfTen,
Jacob Kerflèn , Egbert Wychcrlink, Hendrik
van Ootmarfliim, Weflèl op het Luyt, Hen-
drik Kannegieter , midsgaders Joan ten Bergh,
Claas ten Toorne , Meefter Jacob van Twen-
hui fen, Arent Goertfen, Hendrik Haeftenhorft 5
Ewalt Verwer, Jacob ten Venneley , en Joati
Holthuys : die alle eenpariglyk defe derde
befchuldinge op donderdag na S. Petri bande»
met , eede beveftigt hadden. Men verhaalt dac
Jacob van Wytman , (die, om met een onge-
drukt Schryver te fpreken (^n) , „ altyt veel

wr-

fcho-

(«ï) Indien \'er fommige defer namen , verkeerd^^
ïyk zyn opgegeven , dit is aan het onnaukeurig ^Ï^
fchrifr defer getuigenis brief te wyten.
(«_) Dg» ûntekenden- Schryvtr.

-ocr page 318-

ZWOLLE. XXIV. HoorBST.sx,

leTt\'^ß\'^^^\' hadde«,) op
fwee? wf-ocr page 319-

3ïi .geschiedenissen

Ï525. mits bede myn Gen: Lieve Heren van Utrecht, en
Gelders Raden , in byzyn der voorn: vrenden der
3. Staten des Nederftichts, accordieret en verdra-
gen. Dat de voorfcr: Rades vrenden ende Borge-
ren myn Gen: Heer van Utrecht, of die gecne
, die fyn Gen: daar van bevel geven fal, een be-
hoorlyke Eedt doen zullen als hier na volgt ge-
fchreven. Ick fwere en ghelove den Hoogw: in
Godt, Hooggeb: Doorh Forft en Heer , myn
Gen: L: Eleét: tot Utrecht -ocr page 320-

VA« ZWOLLE. XXIV. Hoormx. 3-ocr page 321-

314 geschiedenissen

ninge hadt willep fuiveren : en dat fy defelve
buiten reden niet hadden v^rillen ontfangen.
Ook feyde hy dat die Heren voorgaven, dat de
afgefette Raadslieden Stads filvervirerk hadden
geftolen : dog hy wift vs^el beter , dat een der
nieuwe Heren het filverwerk met manden hadc
l^ten na huis brengen. Hy voegde \'er by, dat,
indien \'er tien of twindg van fins waren , hem
te onderfteunen, hy kans fag fekere nieuwe
belaftinge te doen afletten : ten minften hy be-
loofde als dan, de Regenten op het Raadhuis
daar over te onderhouden (^p). By Liborius,
hadden fig ter defer tyd verfcheyden anderen
gevoegt, die ftg merkelyk tegens de nieuwe
uitgefette belaftinge ftelden. Weswegen de Ma-
giftraat op Kersmis avond eindelyk genoodlaakc
wierdt, den waard , en drie dagen daar na fe-
kere Hannen of Joan Barbier, in hegtenillè te
fetten (^q) , en eenige van de Ballingen te van-
gen , die verdagc waren , van de Stad aan den
Hartog te hebben willen Overleveren; waar om
fy volgens het verhaal van fommige , op de py-
nebank gefmeten zyn (r).

Wat hiervan zyn mag, Carel verftaan hebben-
de, dat fyne getrouwe lieden in diervoegen ge-
handelt wierden, vergramde\'er over (^j),\' en ge-
bruikte fyn ongenoegen, na alle waarfchynlyk-
heid, toteenvoorwendfel, om die van Overyflèl
in het volgende jaar met nieuwe vyandelykhe-
den te befpringen Qy De Staten raakten \'ef

over

{f) ^it tin Condfchaf van vier getuigen, van
jaar

iq) ^rtnt toe Boecop, geeft hem defe twc namc^

(r) Revius Dav. illußr. 23 z.

(ƒ) Willem Nagge.

(t) OveryJJelfche Chrtnyk,

1525\'

1526.

Card
wreekt
\'er flg
OYcr,

-ocr page 322-

.AK ZWOLLE. XX!V.Hoor»sT. 3.5

over feej. •

dewyl den^.^Wndheid : nog te meerder, 1526.
ken , en ^\'-ocr page 323-

316 geschiedenissen

1527. tens, in den gedrongen hebbende , vaïi
hunne ampten verliet. Dat, fy dit uitvoeren-
de op fyn vrindfchap en gunft konden betrou-
wen , en maken : ,en anderfints verfekert
konden zyn 7 fyn genade nimmermeer te zul-
len verwerven : en in tegendeel te verwagten
te hebben , dat de meulens , fylen, en fluyfen
aan de Stad behorende , met ten eerflen aan de
vlammen zouden worden opgeoffert (w).

Aan den BilTchop beklaagde hy fig onbedek-
ter , over het gevangen nemen van Liborius,
en Harmen Barbier , en byfonderlyk over den
goeden man Evert Evertfen , die in de vryheid
gekonqen zynde , was vaftgefet, en vreeflèlyk
met de twe andere gepynigt. Dit ftreet vol-
gens des Vorft \'s gevoelen tegens het laatft ge-
maakte verdrag ; het welk den Biflchop nooit
hadt onderhouden, waar toe hy vervolgens me-
de onverpligt was. Nog fchrerf hy een dierge-
lyke brief aan Ridderfchap en Steden Van Over-
yifel ; waar in hy feer kragtiglyk beweert, dar
men de gevangene valfchelyk betigtede , als of
fy een aanflag gefmeet hadden, de Stad aan heni
over te leveren: een toeleg, waar aan hy ver-
fekerde niet ge dage te hebben. Hy verwagtede
derhalven , dat de gevangenen op vrye voeten
geftelt, ende hunne aanklagers als leugenaars
geftraft wierden. Hy hadt anderfints befloten,
defe onfchuldige menfchen te verdedigen C^}»
Sy geven De Biflchop, met de Staten, over dit drey-
hem ge- gen ongeruft, en ontroert, vergaderden niet
nocgcn. lang hier na binnen Zwolle, om over defe fwa-
rigneid te raadplegen. De lafthebbende vaf

(w) uif een affchrift van defe hUf,
{x) Arm tot Botio}.

Hybe-
Jdaagt lig
ook des-
wegen
\'aan den
Biffchop
en de
Staten,

k-------—

-ocr page 324-

vat« ZWOLLE. xxiv. Hoofdst. 3*7

1527.

2;wolle , bewefen in de bveenkonifte klaarlyk,
dat des Hartogs klagtbrief, van alle grond ont-
bloot was, alleenlyk op een onw^
voorgeven fteunde. Want de Stad hadt Lito-

nus en fyn aanhangers geenfmts, wegen, hec
gefmede verraad , inhe^nis gefet: maar te

^ge^ genomen , om dat fy fig , ^^ \'edra-
voeren van den nieuwen excys, oproeng gedra
gen hebbende , volgens Stads wiiekejiren\' de
dood verdient haddel Edo\'g , ^at konden al
die reden baten, indien men des Hartogs im
weigerde te doen. Om dan alle
en onfvdisbeld te tonen, fag den Raad van

Hy ßuit

èarel, fchoon op den fondag na drieKonm-
f^^ daor Ridderfchap en SteJen hier van vei Carc^^
w^^^gt, i^et geenfmts fvn oorlogs voornemen y

tegen Overylli Cn. ^Hy vief in letland?,,,
op S. Ponnaans dag daar aan volgende, en ver-
overde den Coebut een fterkte by na onder
de muren van Cam?en gelegen. De langmoe-

fifnde^-ocr page 325-

325 geschiedenissen

heid , om den Hartog in dit nieuwe verfoek te
believen. De onderhandelingen wierden dan,
op den 27. Maart, tuflchen de afgefanten der
twe Vorften , eri die van de Staten van Over-
yflTel, tot Appeldoorn hervat. Volgens gewoon-
te , fmete» Carels Raden , alle de fchuld der
nieuwe onluften op de Stad Zwolle , en fchil-
derden haar gedrag op het lelykfte af, om op
die wyfe hun Heer te verregtvaardigen. Die
van Overyflèl moeften fo wel in defe, als ande-
re gelegendheden na Carels pypen danfen; era
ïiog hadden fy moeyte genoeg, om een verdrag
te maken op de volgende, alle na Carels fin
ontworpene, voorwaarden(3?). Eerftelyk, dat
de gevangenen , dcg nu ontflagene Zwolle-
naars , als mede J^cob van Wytman , Roberc
van Itterfum , en hunne aanhatigeren , berigc
met hen toeleg van de Stad te hebben willen
verraden, van defe befchuldinge mids defen on-
nofel verklaart wierden. Ten tweden, dat Li\'
borius, enHarmenBarbier, met het ftellen vail
borgtogt, voor de gepleegde oproerigheid, kon=
den volftaan , fo lang , tot dat defe faak door
de afgefanten der. twe Vorften , in de naaft aan
te leggene vergaderinge afgedaan w^as. Ten
derden, dat middelerwyl de afgefette Raads-
perfonen , en andere befchuldigde burgers van .
Zwolle , behalven in de Stad , over al vry cn
ongehindcrt verkeren mogten. Ten vierden»
dat d\'ingefetenen van Zwolle , den handel en
wandel in Carels gebied verboden, en ontno-
men zoude zyn , tot dat \'er een nieuwe vrede,
de voorgaande alreets te out zynde , getroffei*
wierdt. Ten vyfden, dat alle de gene , die

(y)

1527\'

Overys-
fclfchen
cen ver-
drag.

-ocr page 326-

----------------........, in-

te gelyk den Vorft omtrent de on- wegen

^^-------- beloften vergenoegden. Biflrhop ^.wolle

^endrik en de Staten , fulks aangemerkt heb-
oende , lieten door hunne afgefanten , de Re-
S^tiiige van Zwolle voor oogen ftellen , hoe
het voor Stads ruft, en de verwy-
Van nleuv^e onheylen van het Land
, dat fy, behoudens Stads voorregten, en
, Carels wille volbrengende , de
j^^gende articulen bewilligden. Eerftelyk, dat
het verïr^^\'\' ^^ inwoonder der Stad Zwolle,
^y door wq Windefera verbrekende , het
f^hop over?^^\'\'\' werken , voor den Bis-
^^^lant teo-p,?-ocr page 327-

.320 GESCHÏEDENISSÈN

1527. worden. I)at dit eindelyk, aldus bevondeW
wofdende te 2yn den Biïïchop, den Vorft, e^
de Staten van Overyflèl en Gelderland, de magt
zouden hebben , de Regeringe in dier voedert
re veranderen , te vermeerderen, of te vermin-
deren , als fy tot Stads , en de beyder Land-
fchappens welvaart oordeelden nuttig en nood-
fakelyk te zyn (s). Hoe aanlokkelyk het roer
der Regeringe ook is, en hoe hard het de mee-
ft:e menlclien valt, hunnen eygen ondergang
mede re helpen bewerken, Stads Regenten,
waren eenpariglyk fo edelmoedig , dat fy, tot
behout van het Land, fig wel bloot wilden ftel-
len, om door den Vorft, die hen dodelykeha-
tede, van hunne ampten verlaten te worden-
Alle de drie leden eenpariglyk, bewilligden in
defen voorflag , en fy gaven , tot verfekeringe
en nakominge van hun woord , de afgefanten,
op den 5. Julius , defen befegelden brief.

-ocr page 328-

- ZWOLLE. XXIV. Ho

ons gamch befwerelvk p« tegens herkomften,
getegtighelt, en prÄrie™ftrydende is_, met te

rsrdshn »-ocr page 329-

32a GESCHIEDENISSEN

den toeleg , een dreygenden brief; waar door
fy fo beangll wierden, dat fy op den 15. Au-
guftus , met Carels Raden , tot Fi-ankhuis een
byeenkomft hielden om hem te bevredigen.

Het is niet feer te verwonderen, dat \'er wei-
nig befloten , en van het weinige beflotene,
niets aan Carels fyde onderhouden wierdt : na-
dien dat hy den dag te voren , een fchip met
krygsknegten op het fwarte v^ater, tuflx:hen
Zwolle en Haflèlt gefonden hadt; met laft om
de laatftgemelde Stad , door hulp van eenige
Gelderfche daar binnen zynde, te- verrafFen.
De Hafl^elaars, die nog door Carels liften over-
heert , nog door fyn wel geoeffent leger , fes
jaren te voren overwonnen hadden kunnen wor-
den , waren des tyds fo weiqig op hunne hoe-
de , dac de Stad op een jammerlyke wyfe»
fonder flag of ftoot, door de Gelderfclien in-
genomen wierdt. Een leerfaam voorbeeld voor
alle Regenten , na by ontrouwe\'nabuircn wo-
nende , om ook in tyd van vrede of ftilftandt,
goede wagt te houden. Defe voorforge wierdt
des tyds by na , overal, in Overyflel verwaar-
looft , tot \'s Lands groote nadeel. Want de
Gelderfchen veroverden de Stad Genemuidep
niet min gemakkelyk als Haflèlt, en na dat fy
aan de fwarte Sluys een fchans hadden opg^\'
worpen , vondt fig Overyflèl in geen betere
ftaat, als het voor de getroffen vrede van he^^
jaar 1525, geweeft was.

Hy kwelt Om de drie Hoofdfteden geheellyk tot ly-ocr page 330-

VA« ZWOLLE, XXIV. HoornsT. 3=3

van toen af

^en, wilde i ^^^^^^ ^-ocr page 331-

3H geschiedenissen

een nieuwen Kerkvoogd alleen hebben. By
het andere ^ begeerde hy , dat de onwilligen,
of, om ons klaarder , dan de Schryver des op-
Itels uit te drukken , dat de welmenende Re-
genten van Zwolle, een voetval voor Carel
doen , en hem vergüFeniflè , van al het geen
fy misdaen hadden , zouden verfoeken. ïeii
s\'den eyfchte hy , dat alle ballingen de te rug
komft binnen de Stad Zwolle en het vry ge-
bruik van hunne goederen toegellaan wierdt.
De goedkeuringe van defe en dc andere voor-
hagen , van verfcheydene leden van Regeringe
afhangende , fcheydde de vergaderinge , en die
van Campen fteldenfe aan den BifTchop , en
d\'Överyllelfchen, die daar aanbelangen by had-
den , voor. Op de redelykfte bedingen kwant
een gunftig antwoord, en Carel verleende mid-
delerwyl een ftilftand van wapenen aan alle
Overvftelfchen. Dog fyn toorn op die van
Zwolle bleef onvei-anderlyk, en fy alleen wier-
den buiten den gemeldcn ftilftand gefloten Qc)\'
Het is by nä onuitfprekelyk , wat onheylen die
ongelukkige Stad lyden moeft. De berovinge
van alle haar opkomften en goederen , buiten
de Stad , hebben wy hier voren verhaak Qdy
/-ocr page 332-

152;

van zwolle. xxiv. hoofdst. 3^5

CampetT-ocr page 333-

inbragten Qiy Een der Gelderfche Gefanten,
feyde in een der laatfte vergaderingen tegens
haar uitvarende : Dat fyn Heer ^^ (ik make de
woorden van een bekend Gefchiedfchryver de
inyne) geen dingh hoogher opnam , dan eeni-
ger dertele klappcrye en fcheldzvoorden ffynen
nadeel gefprooken : dat te Z-wol een feker bur-
ger-man bebalven veele f naderyen Har-
tog Karei, in eenvol gelagh voor een verra-
der hadt wtgemaekt die niet voor de vuiß
maar alles door hedrogh , en Ußigheid, te
weegh bragt. Welke opentlycke eerdieven ech\'
ter niet eens nagefpoord, veel min beklaegd
wier den ; V zvelke de gehele ^Qemeente zoude
bezuyrd hebben, z^o hy op de ßekte van den
Bißchop geen acht en hadde genomen. Deswe-
gen gaf hy ze een maand tyds ton uitftel, om fulke
eerdieven in hegtenis ende tot behoorlyke flraf-
fe te brengen. Het baatte die van Zwolle wei-
nig , dat fy , fig verontfchuldigende, betuig-
den CO\' beklaagde man kort daar na ge-
vlugt zynde (jii) , nergens weten te vinden,
en bereidwillig waren de fchuldige te ftraffen-
Want de vergaderinge gefcheyden zynde,, bleef
de faak fteken. Den Biffchop, door fyn fwak-
heid , en dagelykfe befigheden belet, aan Ca-
rels klagten in tyds re voldoen , fchreef den
Vorft aan de Staten van het Nederftigt, tot
wegneminge defer verfchillen gemagtigt feet
verwytelyke brieven.- Hy betuigde het voor

een

(\')-ocr page 334-

v.N ZWOLLE. XXIV. Hoo

dfbSgÄ ■•ekenen , d.t de dag om

pen Tiipt-ocr page 335-

1517.

328 GESCHIEDENISSEN

hebbende («), wierden eerlang d\'onderhande-
lingen hervat. Niemant twyfFelde meer of de
vrede zoude nu eindelyk eens gefloten worden:
gemerkt die van Overyflel, in alle d\'articulen
\' door Carels gefanten voorgeflagen , bewilligt
hadden. Maar ó Goon ! hoe moellen fy ver-
wondert flaan toen Carels Raden, in defe by-
eenkomfl;en, met nieuwe hardere voorwaarden
voor den dag kwamen. Het ongehoortfte was
nog, dat d\'Overyflelfchen , des Hartogs Ra-
den defe ongewone handel wyfe voor oogen ftel-
lende, van Berend Hakfoort, een der voor-
naamfte Staatdienaars van den Vorft , tot ant-
woord kregen : Gy Overyjfelfche moet weten,
dat by ons Gelderfchen , de fpieffe altoos voor
de deur gereed ßaat; en wy uwe duimen in
onfe mond hebben, daar wy alß ons luß op by-
ten kunnen. Gy weet nergens een goed heen
kQmen , en moet wel doen fo als het ons belie-
vet en zvelgevalt CO--ocr page 336-

j^^^^^^lle. xxiv. hoofdst. 3^9

deeldeoor-

reis Raden voof^-ocr page 337-

1527.

aae

330 GESCHIEDENISSEN

door fyn harde voorflagen fyn vyanden gewoi\'-
den waren : en , fiende dat fy de vredes on-
derhandehngen door hem aangeboden affloe-
gen , bereidde fig geheellyk tot den oorlog.

Binnen kort benauwde hy de Steden Deven-
■ ter Campen en Zwolle dusdaniglyk , dat hy
\' niet en twyffelde of hy zoude haar tot fyn wille
brengen. De laatftgenoemde Stad was nu ge-
heellyk ingefloten. Het huis te Rechteren, een
vlek bekwaam om haar te plagen, wierdt weder
met meerder krygsvolk befct. Waar door den
toevoer aan de Ooilelyke fyde der Stad belet
was. Aan dc Noordfyde was de pafïagie uit
Holland door de fchans aan de fwarte Sluys,
en het verllerken van Genemuiden benauwt.
Ook liet hy de kerk van Windefem verllerken,
orn by na den eenigllen openen toegang aan de
Suidfyde der Stad te vefhinderen.

In defen droevigen toeftand beflooten de drie
Hoofdlieden de laatft genoemde ilerkte te bele-
geren. In de maand December wierdt het be-
leg \'er, door drie hondert burgers en krygs-
knegten van Campen , en een goed getal in-
woonders van Deventer , en Zwolle , voorgc-
llagen. Den elfden ontfangen de beleggers een
verfterkinge van eenige vaandels krygskneg-
ten. Nogtf^ns rigteden fy \'er weinig uit, en,
na het verfpreiden van een gerugt, dat den
Hartog_ met krygsmagt voorfien , in aantogt
was , is het leger, het beleg opbrekende , na
2;v7olIe te rug gekeert (f). Even ongekikkig-
lyk viel den toeleg der drie Steden op Wilfe®
uit, het vv\'clk door de Gelderfchen befetenjf^-ocr page 338-

15^7.

»fdst. 33t

V.« ZWOLLE. XXIV. Hoo
knegten InseüZl

uit vrefe van 1 t-ocr page 339-

339 geschiedenissen

1527. binteniflè met den Keyfer te maken. Dog om-
trent de voorwaarden en bedingen vraren fy bet
oneens. De Overyflèlfchen , hoe feer verfe-
kert, dat de Keyfer \'t Land konde behouden.,
waren geneigt hem alle voordelen , buiten de
heerfchappye van Overyflèl, aan te bieden. Sy
mogten felfs wel lyden, dat de Keyfer het regt
van de verkiefinge van bun Landsheer hadt :
maar fyn onderdanen te worden , beviel hen
geheellyk niet. Carel de 5des gevolmagtigden
verklaarden hier op , dat hun Heer fyn menia-
ge was, om een ongedrukt Schryvers woorden
de myne te maken , „ fig met die Landen van
„ OverylTel, int kleyne nog int grote te wil-
„ len bekroenen; ten waer lake fy hem als ha-
„ ren fouvereinen Erfheere , als Hartog van
„ Brabant, en Grave van Hollant, pure ende
„ fimpliciter , voor- hem, en fyn erfgenamen ,
„ ende fyn nakomelingen, ende vóórhaar, en-
„ de haren erigenamen wilden aamemen
Welken voorfi-ag, die van Overyflèl fo gewigtig
fcheen , dat alle de leden uicfiel verfogten , eri
verkregen, ora met hun Äieeirsrs hier over te
beraden.

Hai\'tog Carel merkte ligtelyk , dat den goeden
uitflag van defe onderhandelinge, voor hem ramp-
aard faiig moefte zyn. Ook liet by de drie Hoofdfle-
poogt dit jgj^ ongemoey t, om haar van voornemen te
Wnde^en veranderen. Onder anderen, raadden die van
\' Zutphen, uit fynlafl:, aan de Steden Deventer,
Campen en Zw\'olle feer ernftiglyk de onderhan-
delingen af te breken : haar door vel\'e redenen
en voorbeelden de noodfakelykheid betonende;
en vele fchone laken van Carel belovende. ^

{x) WiUem Nagge,

-ocr page 340-

ZWOLLE. XXIV. Hooro.T. 333

wind-ocr page 341-

334 geschiedenissen

1528. het gebrek van brand te verhoeden. Tensdeil»
dat hy geen vrede met Hartog Carel mogte flui-
ten , ten w^are de verlorene en ontweldigde gewe-
ften en Steden weder aan Overyfl\'èl gehegt wier-
den , d\'ingefetenen in het vrye befit hunner goede-
ren in Gelderland en elders\'herftelt, de fterktens
by Deventer afgebroken , en die van Zwolle
van de vyf honderd goudguldens hekke geld door
de Stad Zwolle aan Hartog Carel belooft C^:),
ontflagen wierden. Dat ten 6den, die van Over-
yflèl , tot het voeren van den oorlog met den
Hartog, niet fwaarder mogten worden belaft,
als fy in ftaat waren te dragen , en fy voortaan
met des Keyfers bewilliginge de gewone fchat-
tingen op den ouden voet mogten uitfehryven,
om \'s Lands fchulden af te loflèn. Ten ^den,
dat de drie Hoofdfteden nooit genoodfaakt zou-
den zyn , tegens de toekomende Keyfers iets
te doen , om geen nadeel in haar voorregten
van de Keyfers verworven te lyden. Ten 8ften,
zoude den Keyfer al fyn vermogen aanwenden,
dat Hartog Carel de tien duifend guldens, door
hem by het vredes verdrag van het jaar 1524.
bedongen , het Land quyt fchold. Einde-
lyk beloofde de Keyfer , met fyn algemene
Muntmeefter , te zullen beramen en onderfoe-
ken, of het geld der drie Hoofdfteden door fyn
gehele heerfchappye loop mogte hebben of niet.
Defe voorwaarden wierden onder voorbehoud
van des Keyfers goedkeuringe , op den 7. Ja-
nuarius , gefloten, en door fyn lafthebbende
ondertekent. Defe waren Florens van Egmont
Graaf van Buren -ocr page 342-

^^AN ZWO LT F VVTTT TT

aXIïL Hoofdst. 335

Sastonfe^^ Hogen Raad , H. Jooft van
^inaris in H n\' ^^n S. Peter Secretaris or-
door Tonn •-ocr page 343-

336 geschiedenissen

.528. gedaan zynde , is Georg Schenk van daar na
Deventer vertrokken. Hy nam fyn reyfe door
Zwolle, alwaar hy gelyk een ongedrtikt Schry-
ver fpreekt, ^^feer heerlyck ende liefelyck ont-
„ fangen ende eerweerdelyke getraftiert is
Na de volbi\'ï^gte inhuldinge tot Öeventer, is
hy ten felfden einde binnen de Stad Zwolle te
rug gekeert. De blydfchap by fyn intrede was
alhier ongemeen groot, en hy wierdt door een
menigte gewapende Burgers, fo wel te voet,
als te paarde , met vele plegtigheden , binnen
gehaalt, en verwillekomt. Den volgende dag,
zynde den laatften van de maand Maart ^ wierdc
den Keyler door de Stad Zwolle ingehuldigt
Georg Schenk , fwoer uit fyn Majefteits naam,
de Kerk en weduwen en wefen te zullen be-
fchermen : de Regeringe , in alle haar regten,
voorregten , en oude gewoontens te laten, en
de Stad met alle haar\'burgers en ingefetenen,
in«-evol2e de pligten van een Landsheer, te
ve^-dedigen.^ Den eed was in bredere bewoor-
dinge uitgedrukt.

De Regenten eh bui^-ers fworen van hunne
fyde, met opgerigte vingers , den Keyfer en
fyn nakomelingen als Hartogen van Brabant, en
Graven van Holland, voor Opperheeren te ont-
fangen, en hen altoos onderdanig te zullen zyn»
Vreugdes De plegtigheden der inhuldinge, op het Raad-
bedryven i^uis, verrigt zynde , ftrooyden men onder d-ocr page 344-

\'fegt. De r\' S^Iyk een ongedrukt Schryver
voorname ^-ocr page 345-

338 geschiedenissen

S528. Graaf van Embden, met agt honderd man voet-
knegten , en twe honderd ruiters , tot Zwol-
le vernagt hebbende , verllerkt wierdt. De»

9. Mey ontfingende beleggers een nieuwe onder-

Hand van twe honderd ruiters uitBremen. Dei^
Veldheer, door defe nieuwe benden in ftaat
geftelt, de Stad van alle kanten in te fluiten,
benauwden haar binnen kort fo feer, dat de
befettinge genoodfaakt wierdt, de Stad over te
geven, en, op den 21. Mey, behoudende haar
geweer en gefchut, te verlaten. Schenk befet-
tede de Stad met vyf honderd knegten. Ver-
volgens nam hy de Schans by de fwarte Sluys
in : en Hartog Carel op het feerfte taftende,
veroverde even gelukkiglyk de Steden Hattem,
Elburg, en Harderwyk , en meer andere Slo-
ten in het Nederftigt (e^.

Den Hartog , nu geheellyk in het nanw ge-
Den Har- bragt zynde, na dat het Nederftigt ook des Key-
togwordt fers gehoorfaamheid omhelft hadt, maakte op
\'cr door den 6. November, met Carel de Vyfde de vrede.

gedwon- vanOveryflel meenden reden te hebben, Gê

vrede, over het verdrag te beklagen , dewyl den Hai-ocr page 346-

dern^^^® de myne te maken Q), „
„ ^ofu m der Stad en komen , ende naer

lorme van \'c inhouden , als fy haren eede

füllen hebben , fo M\\m fy weder-

„-ocr page 347-

340 geschiedenissen

igaS. defe eelende dier voegen fprekende, eindigt
den onbekenden Schryver fyn Hiftorie van defen
oorlog,} end^ miferien hebben wy gehoort ont-ocr page 348-

van zwolle. xxv. Hoofdst. 34^

xxv. HOOFDSTUK.

Inhoud,

1. Hajpit ^ii,,, ^-ocr page 349-

34s geschiedenissen

caat des Keyfers uit. Is onfeker, van ^^
fir af e der herdopers. Luifteri niet na voor-ocr page 350-

ZWOLLE. XXV. Ho-ocr page 351-

344 geschiedenissen

fchynlykheid onder beloften , aan de Stad HaS\'
feit, van de bi\'ugge na het einde des. oorlogs
op te mogen timmeren. Ten minften, die van
Haflèlt beroepen fig later veekyds op Georg
Schenks vergunninge ([i^. Hoe het ook zy»
Haflèlt maakte , omtrenchet jaar 1526, weder
toebereidfels, om de brugge te voltrekken (tf^-
Zwolle fag defe onderneminge, even min als
te voren , met goede oogen aan. Het fcheen
haar toe een ondragelyken laft , en grote oa-
bcletrcn, regtvaardigheid te zullen zyn , dat haar koop-
lieden , honderden van jaren , den ftroom fon-
der beletfel bevaren hebbende , voortaan haar
feylen zouden moeten ftryken (f). Se vreesde
ook dat haar neringe , koophandel, tollen, en
weg geiden , zouden worden vermindert, en
Haflèlt van dit voordeel genot ftont te heb-
ben C^). Haar regt op den fwarten Waters
ftroom , fcheen \'er ook door te moeten ge-
krenkt worden C-^).- Een ftroom welke fe, in
latere jaren beweert heeft , dat Op haar
koften gegraven was (/) : en alwaar men
haar met geen fchyn van reden betwiften kon-
de , dat fe grote geregtigheden befat. Want
niemant, wie het ook was , derfde , in haar

weer\'

(d) Stfuekfchrift van Haßeit, des jaars 1^70.
Alba , en de Gertgtshandel van den z Julius
(j) uit een brief van het jaar 1^26,
(ƒ) ^if een hr\'ief in de 11 de Doos crc,
(S) -ocr page 352-

iSaS.

ZWOLLE, XXV. H oo:

niondde^sï-d-ocr page 353-

34s geschiedenissen

1528. nolcl ten Buflche , door de Stad Zwolle, na
den Biilchop, in Duitsland fig ophoudende, ge-
fonden , deet hem van de gehele faak een nau-
keurig verflag; en verfogt op het kragtigfle,
dat die van Haflèlt gelafl: wierden van hun voor-
nemen af te fien , en de brugge af te breken.
Biflchop Hendrik, feer voldaan over hec gedrag
defer Stad , fmeekte haar feer nadrukkelyk,
d\'ondememinge der Haflèiaars , om kwade ge-
volgen voor te komen,- met geen geweid te
willen keren. Hy beloofde , uit Duitsland te
rug gekeert zynde , die van Haflèlt wei te zul-
len noodzaken van hun voornemen af te fien:
betuigende daar en boven, dat hem defe moet-
willige ongehoorfaamheid feer mishaagde. Ook
hadt hy befloten , hen als veragters van fyn be-
velen , te ftraffen
II. De Stad Haflèlt, in het jaar 1527., in de
ïs fonder handen der Gelderfchen vaUende , wierdt, in
Iiitwer- het volgende jaar, door des Keyfers krygsover-
kinge. ^^ Schenk, Hartog Carel Ontweldigt (o). Het
gefchil wierdt kort na defe laatfte veroveringe
weder levendig. Die van Haflèlt, middelerwyl
de brugge volbouwt hebbende, deden de Zwol-
fche fchepen, voorby de Stad varende, alle fpyt
en hoon met woorden en werken aan. Waaf
door de haat en nyd tuflèhen de burgers der twe
Steden , dagelyks vermeerderde : die wegens
de vorige onluften aireets feer heftig op mal-
kanderen verbittert waren. Dog die van
feit waren nog wel d\'aldervinnigften. Want ly
ftg niet alleen onderftonden de Zwolfche fchepei»

aan

(n) Uit een Certificatie brief van Walf van Jjf^^\'
ßein, van het jaar 152,7. den i j Maart.

{0) Twede Deelf bladf. 32.1. J37 e» 338.

-ocr page 354-

1528.

va^ zwolle. XXV. Hoofdst. 347

^-ocr page 355-

348 - GESCHIEDENISSEN

gehele brugge af te breken ; en vervolgens als
Aanleggers of Aanklagers de Stad Zwolle , op
een landfedelyke Wyfe , in regten, betrekken
mogten.

Niet tegenflaande de minnelyke handelingen
der twe Hoofdlieden vrugteloos waren , en de
HalFelaars de brugge niet geheellyk , ingevolge
het vonnis afgebroken hadden , fpraken fy die
van Zwolle met regt aan, en dienden tegens hen
d\'Aanfpraak in. Die van Zwolle , op het eerfle
vonnis, door de HafTelaars niet in allen delen na-
gekomen betrouwende, verweigerden, op de
klagte te antwoorden. Hoe feer hun verweigerin-
ge ook op regt fcheen te fteunen, fy wierden, na
dat hun exceptie van de hand gewefen was, ver-
oordeelt , op d\'Aanfprake der Haflèlaars hunne
verweringe in te brengen. Mids dat de Stad-
houder de magt zoude hebben , om die van
HafTelt op een redelyke wyfe te ftraffen , we-
gens de verfiiimeniffe .in het afbreken der brug-
ge begaan. Van dit vonnis, deden Kersken van
Diepenbroek , en Harmen Bitter , afgefanten
der Stad Zwolle , beroep aan de Lands Clarin-
ge (jf) : waar van wy deii uitflag op. fyn tyd
verhalen zullen.

1529-

III.

Haffelt
fpreckt
Zwolle
met regt
aan, enz.

De vergaderinge der Staten tot Haflèlt, was
niet alleen wegens het gefchil der twe Steden
belegt, maar ook om middelen te vinden tot
d\'afloffinge van \'s Lands fware fchulden, in den
Gelderfchen oorlog gemaakt. De fomme was
fo groot geworden, dat de Staten in het volgen-
de

1530.

Gefant-
fchap der
Staten
aan Mar-
gareta.

Uit de hey de Sententien {tn het Boek der aanne\'
mtngen,) Op welke wy meer vertrouwen fteHcn,
moeten , dan op Wilkm Nagge s, cn anderen hnn
verhaal.

-ocr page 356-

ZWOLLE. XXV. HOOFDST. 34^

de jaar, een Gefantfchap naMargireta Moeye i53ö.

van Keyfer Carel en LandvoogdeSê dei^Neder-
Men, affonden , om veflietinge te erlangen,
en verbeteringen van verfchiden befwaarmffen

te eyfchen. Onder anderen fiet men, inbetBe-

ngtfchrift der Gefanten gemeit, dat de Staten
verfogten, dat het beregeld , ofdevyfbon-
ferdgoudgufe

des Keyfers fchatkift m^ worden betaalt.
Midsgaders dat de Droften en Amptlieden ^ aan

de drie Hoofdfteden, volgens gewoonte , bor-
ge ftellen, en den eed van getrouwigheid afleg-
gen zouden. Nademaalby het verdrag met den
l^eyfer ingegaan, d\'onderhoudinge der oude

behoWde ?ot \'s L^nds Gefchieden flen m betjo^f^,.
gemeen, ongemelt laten, antwoordde de Lana- ^es-
voogdelTe op den 7. September. Dat aangaan-, ft,
het eene , namentlyk het Hekkege d , ly,
van Salland, Johan IVlulert,
gelaft hadt, niet alken de vvfhondert goudgul-
dens voor de Stad Zwolle tè betalen gelyk in
het voorleden jaar: maar ook de duifend goud-
guldens , die Overyflel \'siaarlvks aan Hartog
vJnl\'/ï was. Op het andere gaf de Land-\'

de daar op , dat dit verfo?^ niet gegrond wäs^
gemerkt^ de reden der borSnle en eed Van
getrouwigheid aan de Stelen S Want
men nu altoos wift , wie des kT^

in de Regermge van OverylfeUÄ ge-
heellyk anders dan ten tyde der vorige Herm

desLanüs, die, Biffchoppen lynde. geen fe-

-ocr page 357-

35p geschiedenissen

kere opvolgers hadden. Des niet tegenftaande
wilde fy wel lyden , dat de lafthebbenden vart
de drie Hoofdfteden, by het borge ftellen en
eed afleggen der Droften, tegenwoordig zou-
den zyn^r).

Hoe gunftig het antwoord der Landvoogdes-
fe in vele opfigt^n j aangaande het verligten der
Lands ïchulden ook was, de Regeringe was
egter feer in het nauwe , om alle de fchuldey-
fchers te vergenoegen. Tot Zwolle deden lig,
in het volgende jaar, de Cloofters Belhem,
Fraterhuis, Kinderhuis, en van S. Geertruid
op , en verfogten van de Regeringe , om vol-
doeninge van de penningen, die fe , in het jaar
1525., yoorgefchoten hadden. De Regerin-
ge , niet in ftaat zynde , dit verfoek gunftig te
beantwoorden , befloot in het eerft daar mede
nog een tyd lang te wagten , en fig inmiddels
met de Cloofters te verdragen. Dog fe vond,
in het laatft van het jaar , goed, fe alle van de
intgefchotene penningen, verfegelde brieven te
verlenen (j).

Behalven door de fchulden wierdt het land,
nog op het feerfte getaft , door de invallen en
ftroperyen van vreemde krygsknegten. Den
Stadhouder was feer geneigt, om defe baldadig-
heden , met hulp der Edelheden en boeren,
als mede van de burgers defer Stad , te belet-^
ten. Maar het geviel de Regeringe niet, Stads
burgers daar mede op te laten pafen en waken;

teß

(r) Vit de ïnfir»5iie en het antwoord van
Twe brieven , die , \'nog door toe Boecop , nog
ge gefien , vele aanmerkelyke faken Overyffel bcz
treffende behelfen.

(s) Liher Conv^ntienum,

Ï53Ï.

Stads
fchulden.

IV.

Middel
om de
ftropc-
ryen te
beletten.

-ocr page 358-

VAI-ocr page 359-

35a GESCHIEDENISSEN

15 3 2. der Hafielaars , door het verlos van alle voof-ocr page 360-

van ZWOLLE. XXV.hoöfüst. 353

ge menfchen vaardig; zouden zyn , om op
aankomft der fchepen te paifenC^)- P^«
ftel, fcheen de Gefanten van fo veel gewigt te
zyn, dat fy eenige dagen uitftel, en om te raad-
plegen, verfogten. Suften fy ^^

te langer beraden , dewvT\'er verfcheiden van
den Raad en Gef^ÄSeente a^efig mt
de Stad waren; fonder welkers kennis fy
op met gaarn wilde antwoorden C^)- ^^^
middel van vereeninse, al reecs in het jaar 153®\'
\'531. voorg;efla|en , wierdt nu , fo wel als
toen , verworden. Stads afgefanten egter, op
den Landdas;, m het felfde jaar tot VoUenbo
gehouden floegen defen voorflag n^t plot-
%k r mar lelden den Stadhouder voor

öogen, hoe veel ongemakkelykheden , bet

snoeft na ik üepen. Te gelyk in bedetvken ge-
vende^^!S-ocr page 361-

354 geschiedenissen

roepen. Den tod, hier van verwitrigt, geviel
ftoor fon-geenfints den ftap van het Capittel, en deet ook
der voor- fonder dralen by de Canunniken aanfoek , onï
tenniïdcs defen man te niogen behouden. „ Gemarkt-ocr page 362-

Den-ocr page 363-

■356 geschledenisser^

Raad 5 met be williginge der Gefworene
\' ■ meente, omtrent den 10. Januarius, vernieuwt^
en als dan by het aflefen van het felfde uitdruk-
kelyk verboden. Dat niemant heymelyke Pre-
dik-of nieuwe Leer-vergaderinge houden, nog
by wonen mogte : ofte fchriften, Boeken, of
prenten, in des Keyfers bevelfchriften verbo-
den, hebben lefen, verfpreiden, of verkon-
digen zonde. In het-byfonder dat een ieder fig
te onthouden hadde , van de Misboeken in het
Duitfch overgefet,\' te verfpreiden ; en liedtjes,
tot veragtinge der R. C. Kerke , en deflèlfs
Geeftelykhêid gemaakt, te fingen; ofte articu-
len, door de Kerk verboden , te verkondigen-
Dat een ieder fig moefl: wagten \'de beelden der
kerken , bidplaatfèn, enz., te onteren , of te
fchenden. Dat d\'overtreders van dit Placcaac
zouden aan „ het hoichfte geftraft worden:
ofte , leeft men in de Publicarie , tben min-
ften by poene inR. Kerkelyke Majeib: Man-

daraenten begrepen ; na gelegendbeid der
faalden , en tot goed dunken en vorder ver-
clariHg;he van Burgermeefters, Scepen, en-
de Raidt verfcreven-ocr page 364-

volgen-ocr page 365-

35^ geschiedenissen

1532. ning van Denemarken de Sond, vooralle de Ne
kort daar der anders: omdat die van Holland, Chriilirnus?
na geo- zyn vyand, en mededinger tot de Throon van De-
^ pent. nemarken hadden onderfteunt C^). De Stad Lu-
bek waarfchuwde eerlang de Steden Campen eti
Zwolle , de Hollanders haar vyanden geen toe-
voer te brengen , en te gelyk de fond te ver-
myden ^^ Nederlanders hadden by hec
^ fluiten van de Sond een groot belang. Wes-
halven den Keyfer, na Denemarken eenige Ge-
fanten font; die van den Koning van Dene--ocr page 366-

van ZWOLLE. XXV. Hoofdst. 359

fchen de drie Hoofdfteden, niet agter nlt, maar 1534
.nam_ eerder des tyds merkelyk toe. Want om meac
emdragtigheid-ocr page 367-

34s geschiedenissen

^534« hebben een ftuk , den Muntmr: half, en to\'
de fleefchat half van de ftiede , en van \'t gehqilt
en int gehoilt een greyn to gebruiken , in manieï

felyk vurfchr: is van den golden penn:; die Ste-
en füllen toe fleefchat hebben eyn ftuk. Item ta
maken een Goftèler fal gelden 8. Placken , en fal
holden apenn:, 18 Greyn dellèrpenn: 114. füllen
wegen een Marek; fo maekt menuther Marktfyns
9 goltgulden 27. ü. br. \'mail; die Muntmr: fal to
remedie- hebben in den fnede a ftukken, en in \'t
geheel a Greyn , half en half op conditie vurfcr:,
de Steden füllen een ftuk tot fleefchat hebben.
Itein to maken een butken, fal gelden 4. placken
fal holden eenen penninck, 11. Greyn ; deftèr
164. füllen wegen een Mark , foe maekt men uth
der markt fyns 10 goltguld: 6 br. mail, die Muntmr:
fal to remedie hebben in de fneede 3 ftukken, en
int geheels greynenhalf en half, die Steden a ftuk-
ken tot fleefchat. Placken en halve placken na ol-
der gewoente, by zal Albert Munters tyden , en
defe Muntmr: fal geen werk uit gacn laeten in \'t
gehoilt, tot remedie meer hebbende dan a greyn,
ween peen van elk werk en mark tyn lilvers, en
is gelyk in den golde een mark goldes. Ook fal
de Muntmr: vurfcr: fyn gefellen , maflchappen,
en dienaren alle dat gok en fylver , dat fy koe-
pen en wyffèlen binnen der Lantfchap en onfe
3 Steden van Overyflel, in onfer Munte na die
ordinantie vurfcr : vermunten en op geen andere
Munte brengen , of doen brengen. En wy Ste-
den fullc?n defle penn:, totter weerde als vurfcr:,
in ónfen Steden en averall in onfen bewynde doen
ontfangen, en vor die weerde vurfcr: ganklachtig
doen wefen, en wyllen die Munte voor die Coop-
jnan , die daar op leveren , bynnen onfen 3 Ste-
den geviyen hebben , als in den vryen jaarmerkt;
en wy füllen ten allen tyden de Muntmr: fyn han-
den mogen flueten en vèrbieden, geen vordere
golde of fylvere penn: onder onfen 3 Steden naem
ea waepen to muijten: en de Muntmr: fal bol-

ir
f

deu

éÊÊÊ

-ocr page 368-

V-ZWOLLE. XXV. Hoofost. 36Ï

den een contrp

by de -weerdv ^^-ocr page 369-

362 GESCHIEDENISSEN

1534, fchafte hen veel meer befigheid om de inwöOtt-
bcleg van ^^^^ fchrikken , vah de gevoelens van die
Mnnftcr, gene, virellie des Vjd^ Anabaptiften, her dopers^
of Wederdopers genoemt wierden. De voor-
naamfte autheiu\' en ffigter van defe leringe was
Nicolaas Stork geweeft; die fig, alreets in hec
jaar 1521., by de Rivier Sal, in Saflèn voor Leer-
aar opgeworpen hadt {vy Syn voornaamfte leer-
lingen waren de berugte Thomas Muncer , en
Melchior Hofman, welke laatfte, de kere van fyn
Meefter allereerft de Nederlanders inboefemde.
Hy, tot Embden , in de gevangeniflè geftor-
ven zynde , wierdt opgevolgt door fekere Jan
Trypemiaker, die, met fommige, fig na Haar-
lem , Leiden en Amfterdam begeven hebben-
de , aldaar door fyn leerftukken vele beroer-
tens vewekte. Jan Beukei, een kleermaker van
Leiden, beter onder de naam van Jan van Lei-
den, bekend, fyn Vaderland verlatende, kreeg
eerlang, door het verfpreyden van defelfde lee-
ring tot Munfter een dusdanig gefag, dat hy in
het jaar 1534. aldaar geheellyk de Meefter
fpeelde. Frans van Waldeck BiiFchop vanMun-
\' fter, om fyn verloren gefag te herftellen, floeg
met hulp van vele Vorften en Heren, als mede
van de drie Hoofdfteden van Overyfiel (^x},
ten dien einde hun grof gefchut lenende , hec
beleg voor de oproerige Stad. De Steden wa-
ren tot het fenden van defe byftand, door den
Stadhouder Georg, Schenk , uit bevel van Ca-
rel de Vyfde , met geld en buskruit voor de
belegerde Stad getrokken, uit name van de Sta-
ten

. {y) Alex: Rof Werelds Godsdienfien , bUdf.

(ä) Anonymi Chron. Monaflerienfc pa^. 149
^Apud Matthinm tem. 5. Analfól.

-ocr page 370-

1517.

voorftel-ocr page 371-

364 geschiedenissen

Ï534.

willen befoeken , om den H: Geeft te ontfafi-ocr page 372-

van ZWolLE. XXV. Hoofdst. 3^5-ocr page 373-

1517.

geschiedenissen

onderneminge van eenige duifend wederdopers»
die by na alle , door het ingeven van eenige
hunner hoofden , en onder anderen door Eras-
mus Ridder , ^g voor een Propheet uitgeven-
de (f) , bedrogen , en rampfaliglyk misleyt
zyn.

XII. Het fchynt, dat defe onbefonnene en kwalyk
Voert des beleyde ftap der Wederdopers, de leerlingen
Keyfers ^^n Martyn Luther Cwaar door men hier te lan-
placcaat ^^ geenfints allerley geeftdryvers verftont; ge-
iyk feker Schryver de wereld doet geloven (g),)
ftrenger als te voren , binnen defe Stad , ftraf-
fen deet. Onder anderen het geval met de we-
duwe van Lubbert Renflèn , maakt fulks feer
waarfchynlyk. Want defe Juffrouw tot Deven-
ter , wegens haar aanklevinge aan Luthers le-
ringe , geftraft zynde , wierdt kort daar na,
tot Zwolle komende , vaft gefet. , Den Raad
deet dit voornamentlyk , dewyl fy «a haar ver-,
trek uit Deventer elders weder , raet die van
allerley Reiigien , verkeert hadt. De Heren
van Deventer nogtans oordeelden , dat den
Raad haar re ftreng behandelde , en fprak aan-
ftonds voor haar. Dog vrugteloos. Weshal-
ven fy den Burgermeefter Lubbert van Wins-
fem , de loon van de gevangene Juffrouw , na
Zwolle font, om fig van wegens fyn meefters
defer hegteniftè hal ven te beklagen, en het ontflag
van haar, alsook van fyn fwagers Geert Lui tge»
betigt, de verlopene geeftelyken te huisveften ^
se verfoeken. De Heren des Raads, hier ovef

(ƒ) ProthicoÜHm Mifflvarum : alwaar men

;.....Erasmus Ridder QUl. die [echt ?trt PropJ ■

derftht te ivefen^

Rsvius, ikid. fag. 35jC

iim I I

-ocr page 374-

Cellint, hebbende , antwoordden den 1534.
f^er ongep-r-ocr page 375-

ï534.

36s geschiedenissen

De leringe der Wederdopers , tot nog toe
door weinige aangekleeft, kreeg , in dit lelfde
jaar, nog verleheiden aanhangers. De Magi-
ftraat ontdekte fommige herdoopte burgers, die
fy in de gevangenifiè fetten het. Dog in wel-
ker voegen fy hen ftraffen zoude , hadt fy niet
bepaalt, en Het het ook fo lang onbeflift , tot
dat Stads afgefanten , inet die van Deventer en
Campen, iets fekers , op een vergaderinge tot
Windefem uirgefchreven, vafl geilek hadden
Wat \'er aldaar beraamt wierdc is onbekent. Dit
dan nog is feker , dat Ridderfchap en Steden
befloten , geen herdopers in het land te zullen
lyden Qy In het volgende jaar was \'er nog
niets , aangaande de ftraffe , tuffchen de drie
Steden, eenpariglyk over een gekomen. Want
den Raad gelaftede Thomas Knoppert, en Jas-
per Hok , op de aanftaande vergaderinge toe
Windefem , in alles omcrenc de llralfe der we-
derdopers , te bewilligen , wat de twe andere
Steden dien aangaande raadfaam wrdeelden te^
zyn (/l\').

Op welke wyfe ook de herdopers mogen zyr^
gekaftyt, het is feker , dat hunne gevoelett^
geftadig aanhangers alhier kregen. Den Raad
hadde onder anderen een Amfterdammer, Co^\'
nelis die Vlanyck , daar mede betigt, vaft g^-ocr page 376-

VA« ZWOLLE. XXVI. Hoofdst. 41S

1554-

mede by^eej,^^^^^-ocr page 377-

370 geschiedenissen

«535

moeft, affchriften van voorregtsbrieven uit t«
reiken. Veel eerder verhoopten fy , dat de
Keyfer haar in de beëdigde voorregten en ge-
regtigheden zoude befchermen. Ook vertrouw-
den fy, dat den Stadhouder de Land-voogdeflè»
van dit haar voorregt, op de gunftigfte wyfe?
zoude verflag doen (0).

Hartog Carel, gelyk wy gefien hebben Qp)^
wasby het vredes verdrag, met Keyfer Carel de
. Vyfde ingegaan, het befit van de Stad Gronin-
gen , gedurende fyn leven lang toegeftaan. Dog
die van Groningen, waren federt eenige tyd
des Hartogs gebied nioede; en begonnen in het
volgende jaar, met Georg Schenk te hande-
len , over het omhelfen van des Keyfers ge-
hoorfaamheid (^q). Hartog Carel, hier van in
ervaringe gekomen, wift geen beter middel om
dit onweder af te keren, dan de drie Hoofdfte-
den te dreygen. Hy fchreef haar, dat defe ftap
tegens de goede nabuurfchap ftreet, en fy op de
gevolgen , daar uit moetende fpruiccn , bedagt
konden fyn ; waar van hy haar vrindfchaps ha\'l-
ven wel hadde willen verwittigen.

Hoe onkundig en on fchuldig de Steden vaiï

de onderhandelinge der Groningers ook waren ?

des Hartogs fchryven verwekte grote ontftelfS-ocr page 378-

VA« ZWOLLE. XXVI. Hoofdst. 41S

1554-

vredelie^fSA^^^ Hartog kenniflè van haar
hy defen vnn-ocr page 379-

-ocr page 380-

153ö.

va-ocr page 381-

374 geschiedenissen

dat fe bevirilligde, om fo veel gelds op te «c
men , als de kortheid des tyds toeliet. Sy ont-ocr page 382-

van zwOll£^ XXV.Hoofdst. 375
voorgeftagjj _

Koning;mn_ , gorden. Dog hec antwoord der 1537,

vLtf\'-ocr page 383-

geschiedenissen

•^tfog lolFelyk, volgens de oude gewoonte , regeren eö
beftieren: en hy zal defelfde bedienen, als het een
goede, wettige, en opregte Harder betaamt. Voor
welke beftieringe en bedieninge , de gefeide Heer
zal genieten alle de vrugten, opkomffcen, en pro-
fyten, der\'gemelde St. Michaëls kerke ; dewelke
de Heer Comelis de Wefop fair: ged:, tot heC
einde van fyn leven heeft gehad: en daar mede zal
hy te Vreden fyn, fonder dat hy iets meer vorderen,
mag. Vorders de vicarien , dewelke dé Paftoor
of vicaris in der tyd te geven , en te vergeven
heeft, zal hy geven en vergeven volgens den in-
houd , maniere , en wyfe van het vei-drag , tus-
fchen de Heren van het Capittel, en de Raad van
Zwolle ingegaan , dat hy bekend heeft gelefen te
hebben : hy zal de gemelde overeenkomft anders
ook, fo veel hy vermag, in agt nemen; voorbe-
houden de ondergefchrevene renunciatie. Ook
zal hy nooit nog door hem, of anderen, op een
direfte of indirede wyfe , onder wat opgefog-
te fchyn of uitvindinge het zyn mogte , eenige
beroerte , twelpak , of tviredracht, tuflchen hec
Capittel, en den Raad verwekken. Maar fo aan
den gefeiden Paftoor eenige reden van klagte voor
kwam fal hy na het Capittel fyn toevlugt nemen:
en fo hy an het felve iets te klagen heeft, zal hy
dat eerft an het Capittel kenbaar maken : ende

feen klagten an de Magiftraat brengen , ten IV
et Capittel daar voor af over geraadpleegt is.

Voorts fo de voorfeyde Heer Pafloor, de bo-
vengemelde kerke, dat den Hemel anders beflie-
re, qualyk bediende, of met den Zwolfche Raad,
of met wat andere perfonen het zyn mogte, op
eenigerhande maniere tegen het Capittel onder de
hoed fpeelde, famen fpande , of fWeirde ,
daar aan fchuldig wierdt, dan zal defelfiie Paftoor
altyd, na de Heren haar wille wederroepelj\'-k we-
fen : ende hy zal in dat gedeelte van het verdrag
afllappen. En fo het gebeurde dat an hetn fy®
ampt wierd opgefeid , dan zal hy nog door hem»

aoê

-ocr page 384-

V- zwolle. XXV.-ocr page 385-

378 GESCHÏEDENISSEN

viel, welke hem op den 29. junius, het tyde-
iyke met het eeuwige deedt verwiflèlen (e\'u
Weinig Vorften van de vyftiende en feftiende
eeuw , hebben Carel van Egmond , veelligt de
grootfte der Voogden , Graven en Hartogen
van Gelderland , in diep beleyd , wys ftaatsbe-
ftier , krygskunde en kloekmoedigheid over-
troffen. Pas geboren zynde, wierdt hy een ge-
vangene van Carel de Stoute Hartog van Bour-
gondien : die te gelyk alle fyn Statendommen
overweldigt hadt. Carel, de gevangenis ont-
fnappende , vond fyne Statendovrinien in Key-
fer Maximiliaans handen. Syn geluk en voor-
figtigheid, gepaart niet de liefde die hem de
Gelderfchen toedroegen , dwong den Keyfer
en fyn opvolgers, hem het geruft befic van
Gelderland te\'^laten genieten. Den Vorft hadt
van toen af door vredelievendheid , fyn onder-
danen kunnen gelukkig maken. Dog met een
onverfoenlyke haat tegens het hiiis van Bour-
gondien befielt, heeft hy liever verkoren, fyn
langdurige levens tyd in onophoudelyke oorlo-
gen re verflyten. Het is in defe aanfchouwing ?
dat Carel dien grote naam verdiende , van ^^
beleyd, waakfaamheid en dapperheid, aan nie-
mant van fyn tyd te wylcen. En in der daad»
die gene welke met een naukeurig oog, de da.\'
den van hem en fyn krygsknegten befchouW^»
zal fig ten hoogften moeten verwonderen , dat
hem by na alles tegens veele magtiger vyandert
dan by was , gelukt is. De ftipte krygstug-ocr page 386-

ZWOLLE. XXV. HoornsT. 3?9

weeft zyn-ocr page 387-

-ocr page 388-

van

XXV. Hoopdst. 381

my blyk^ ^i). Dog voor fo verre hec
diervopp. ^ ^^^ ^^P-ocr page 389-

-ocr page 390-

1539\'

v.« zwolle. XXV.Hoofdst. 383

ven gegront wa? t rj

onverkorterk!^ , ^S ^an hare fyde, voor en
ftavinge J!^-ocr page 391-

384 geschiedenissen

•£i?qo. ren privilegiën nyet begeren to vercorten , dafl
\'-ocr page 392-

^jj^^^^^le. xxv. hoofdst. 385

den otTiti-el^^^\'ge» geen kwytfcheldenis, toon- i^q«
Zwolle - ^^ ^ Haflelaars: die de xxT

— »»-j -ocr page 393-

586 geschiedenissen .

gens Stads vryheid op het fwarte Water ; waaï
op fy niet alleen van ouds her , een vrye fwa-
nenvlot befeten hadt, maar ook het regt van
viïïcherye; het welke fy onophoudelyk tegens
een ieder befchennde, en aan de Stad, door de
Staten van het Opper- en Nederftigt, \'er gs\'
fchil over ontftaan zynde, toegekent was O)*
Wanneer dit laatfte gebeurt is, komt my ner-
gens voor. Dit fchryven hadt, fo liet my Te-
ker toefchjmt, de gewenfchte uitwerkinge.

De mnsquet-fcheuc , die den Stadhouder
Schenk, in de veldflag voor Genemuiden, hadt
Schenks gekwetft , verooifaakte in het begin van hec
doodcn jaar 1540., fyn dood. Syn Gemalinne Anna
jiitvaart. jgj^anna van Egmond, hielt op den 17. Maart,
in het bywefen van de voornaamfte Overyffel-ocr page 394-

ZWOLLE. XXV. Hoofdst. 387
Craaf Maximiliaan van Buren, Heere van Leej^

tot Stadhouder van Friefland, Overyffel,

^-ocr page 395-

i544.

388 \'geschiedenissen

den aanhiek, oin de hondertfte penning
te lande te hefièn, en fy , daar in bewillig-ocr page 396-

VAN-ocr page 397-

390 geschiedenissen

1545, behielenfig, by de vergunnings brief, deinagf»
om defen tol te kunnen vemaeerderen , ver--ocr page 398-

^an zwolle/XXV. Hoofdst. 39s

hydiyr^^ redenen fuffinerende , den vooriz:
aéft-ocr page 399-

S^a GESCHIEDENISSEN
XXVI. HOOÏ\'DSTUIC

I N H O U D.

I. Des Stadhouders dood. Aremberg is ßf^
opvolger. Duure en goed kope-

tyd. IhDon

Philip -ocr page 400-

vaïi 2w0lle. xxvï. hoofdst. 393

itSalra ^}caris H. Sticker , deelt het

XIV,-ocr page 401-

-ocr page 402-

./^\'^^LLE. XXVI. Hoofdst. 395

fydre beloften 11- ,

154^

de Stad Z^oil\' -ocr page 403-

-ocr page 404-

^an zwolle. XXVL Hoofdst. sPf

inholr^riet\'^K^- ^^^\'^hermen, unde allet te doene nae 1545^.
21. F-ocr page 405-

geschiedenissen

onfebehoirlyke openen brieven, die wy hen

ne gegunt hebben: te weten deflè tegenwoerdigeti
den welcken wy onderteikent und unfe Tegel dair
an doen hangen in de Stad van Deventer up dea
elfden dagh van Oftobri int jaar 1549.

Philippus.

Nog de Ridderfchap , nog Campen , nog
Zwolle, nog de kleine Steden, waren verge-
noegt, dat defe plegtigheden tot Deventer ver-
\' rigt wäerden. Ook betuigden fy by het afleggen
van defen eed, en behielden fig voor, hierdoor
niet te willen worden benadeelt in haar voor-
regten; volgens\'welke des Prins aanneminge toï
Landsheer, niet tot Deventer , maar op deiJ
Spoolderberg , hadde moeten gefchieden.

In het naafte jaar na ^hi^ips inhuldinge , deeC
de Keyfer by de Steden aanfoekinge , om een
wyn accys binnen haar muuren jiu te voeren.
Dog, hem voor oogen gehouden ^ynde , hoe
feer dit tegens het verdrag met hem ingegaan
ftreet, liet hy het by den eyfch beruften {/),

Carel de Vyfde beiloot, in het jaar 1551,
de fterkte Coeverden te ontveften. Dit gevie!
de drie Hoofdfteden niet: welke den Keyfer
voorhielden, dat fy door de ontvefteniiTè , van
haar voorregten, op Coeverden zouden berooft
worden. Want als dan het eed afleggen , en
borge ftellen der i^mptlieden ophield. Defe
reden vond eenige ingang by den Keyfer , en
hy verdroeg met haar, dat de veftingswerken iö
die ftaat zouden blyven, als fe ten tyde van het
verworvene voorregt geweeft waren (g).

Reinald Bourmania des tyds Caftelleïn aldaar,

m9\'

ZwoHe
prote-
ftcert te-
gens d\'in\'
huldings
plaats.

III.

1550-

De drie
Steden
weigeren
een wyn
accys in
te voc-
ïen.

1551.

Sy ver-
dragen
lig met
den Key-
fer, over
d\'ontve-
fteniffe
ran Coe-
verden.

Sy wil-
len den

de-

ƒ) Arenf tot Boecop,
■) Willem Nagge,

-ocr page 406-

vak

- Hoofdst. 399

defe

en borgio^^-ocr page 407-

-ocr page 408-

155I»

\'dst. 4o!

-ocr page 409-

403 GESCHÏEDENISSEN

ende gewefen voir Stadthaider Ridderfcap en -te*
^ den (als die volle • Collegie ende Staeten dezer

Landtfchap) gecoemen of geretraftyrt fy-ocr page 410-

van ZWOLLE. XXVI. hoofdst. 403

des Lands-ocr page 411-

404 geschiedenissen

1553, harten namen, liet hy haar door den Stadhöü\'^
der verwittigen , \'dat hy , hoewel hy verfogt^
dat die Placcaten afgekondigt wierden -ocr page 412-

I55S\'

ZWOLLE. XXVI . Hoofds

^^^^ haar

defe-ocr page 413-

^553-

406 geschiedenissen

den. Betuigende voor het overige , de L-and-
voogdeße vrugteloos ora de vemietinge deS
Placcaats te hebben gefmeekt. Aan de Droftei^
gelaftede hy op het felfde pas , fyn vorige be-
velen uit te voeren: hen, inval van verwaarlo-
fingé, dreigende, dat de gevolgen van defe ver\'
tragingen, ten hunnen lafte zoude zyn.

Over dit fchryven van den Hartog vanAretnr
berg , wierdt in \'s Lands vergaderinge tot Dê\'
venter uitgefchreven rfpelyk geraadpleegt^: al»
mede op een later Placcaat in Overyflel gefott\'
den, waar by verboden was, des Keyfers^ geld
uit het Land te vervoeren. Men fag voor raad-
faamfl: aan, dac eenige Heeren hier op een ant-
woord vervaardigen zouden (/-ocr page 414-

ZWOLLE. XXVI. Hoopdst. 4=7

fy bereid te zvn ii T^

te ontfangen-ocr page 415-

408 GESCHIEDENISSEN

OveryfTel fig op dit verdrag, in elk gefchil be-
riepen , fchoon het gelyk in dit geval maar al-
leenlyk aan de gehoorlaamheid , welke fy den
Keyfer volgens eede fchuldig waren , betrof?
ja lelfs al was \'er geen v/oord van daar in te le-
fen , als in dit geval. Want het bleek fonne-
klaar», dat die van Overyflèl fig niet van de woor-
den , coflumen en ufamien konden bedienen,
gemerkt de gangbaarheid van alle flegte fpecien
door een misbruik, tot verderf van het gemene
befl:, na het geflotene Tractaat, ingekropen\'
was. Selfs eerfl: f-ocr page 416-

van ZWOLLE. XXVI. hoofdst. 409

V- ZWOLLE. XXVI. Ho,

lykheid vernlio-.

fommiee hvr j ^^ren , hec aanbelangen van
van defe tep n perfonen , die d\'aanftokers
len. On ^^-ocr page 417-

410 geschiedenissen

1554. zoude verlangen. Om dac de Steden, met haaf
Gefworene Geraeentens, hier over op \'t nieuW.
moellen raadplegen, belo(^den de Staten, den^
ai. naadkomende, hun ged^agten op defen voor-
ftel te uiten. De Steden middelerwyl, haar
Gefworene Gemeentens \'er niet toe hebbende
kunnen overhalen , wierdt op den ai., uit
naam van Ridderfchap en Steden, een fchrifte-
lyk antwoord aan den Stadhouder overhandigt.
Waar by in het brede aangetoont wbrdt, eer-
llelyk, dat de drie Hoofdfteden, Ryks en Han-
ze Steden waren, ingevolge de brieven aan den
Graaf vertoont. Ten aden, dat elke Stad, en
geen byfondere perfonen, allen den wiftèl han-
del van ouds her gewoon waren te dryven. Ten
3den , dat de veranderingen , federt hondert
vyftig jaar, in de munten , binnen Overyflèl

femaakt zyn , fomtyds door Ridderfchap en
teden , en ook wel door de Steden alleen.
Ten 4den, dat fy de evaluatie ofte de waardye
van het geld, door den Kèyfer in het jaar 1539.
voor fyn Erflanden bepaalt, niet blotelyk -ocr page 418-

1554..

VAK ZWOLLE. XXVI. HoO.BST.4.r

fcneven bewvfen i

wat \'aard di ^-ocr page 419-

-ocr page 420-

1539\'

v.« zwolle. XXV.Hoofdst. 413

tyd?, d^r*^-ocr page 421-

-ocr page 422-

VA« ZWOLLE. XXVI. Hoofdst. 41S

1554-

Sn\'nafcj^^^ dat de Staten eenige afgefan-
%lanten /

na het verftaan van dit ant-

fla? M -ocr page 423-

-ocr page 424-

J^^^^^OLLE-Xm Hoofdst. 41?

datHoe groot het getal ook 1554.
^\'^Ike hnS^J-ocr page 425-

ï5s4-

418 GESCHIEDENISSEN

en van\' fyn misdaad overtuigt zynde , geheime-ocr page 426-

VA« ZWOLLE. XXVI.Hcopi,ST. w

Ten, die fv

\'^^\'oprigtin J-ocr page 427-

4110 geschiedenissen

Ï556. Geregtigheden , voorregten, vryheden väü
het Hanze Genootf hip, befittingen,, en oude
gewoontens, welke fy tot defe tj\'\'d toe gebruik\'^
en befeten hadden : waar in hy haar, na in-
houd des verdrag, van het jaar 1527. ^ moeft
handhaven , en behandelen, gelyk een goed
Vorft verpligt was en betaamde. Dat dit ver-
rigt zynde , de Burgermeefters , Burgers, en
ingefetenen defer Stad, voor hun en hunne na-
komelingen belooft en befworen hadden , Phi-
lip, voor Lands Heer aan te nemen: en aan hem 1
en fyn nakomelingen , alle fchuldige getroU\'
wigheid te bewyfen, welke gehoorfame onder-
faten aan hunne Landvorften fchuldig zynl Toc
een teken van waarheid , tekende den Graaf?
en de Burgermeefters defer Stad den volgende«
brief, luidende aldus.

Johan van Ligne Grave toe Arembcrch, Vryheer
toe Brabantfon, Heer tot. Buffiere, Ridder vs^J
de Ridder order des giildene Vlies , Kon: MajJ-
van Spanjen , Engeland etc. Stadholder en Capi-ocr page 428-

VAN ZWOLLE. xxvl hoofdst. 421

ben,-ocr page 429-

422 GESCHIEDENISSEN

den van den Lande van Oeveryflèl, Hulde cm
Eedt folemnelyke, up dato van defle, untfangcH
hebben; luidende van woerde tot woerden als hiei\'
nae volget. \'

Wy gemene Ridderfchap en Gedeputeerden van
de Steden van Overyflel, Deventer, Campen, eo
Zwolle, reprtefenteerde de Staten van den Lands
van Overyflèl, en die kleyne Steden van derfel\'
ver Landtfchap. Alfo die aller Durchluchtichfts
etc. Carel, Keyfer van Romen, de 5de , in qua-
liteit als Hartog van Brabant, en Graéve van Hol-ocr page 430-

i süß-

V.K ZWOLLE. XXVLHoo

en fcClH?® Landtflirft en erfheer beboeren,
PÊ-ocr page 431-

424 GESCHIEDENISSEN

tifle te fpyfen (-ocr page 432-

Vel^l^^^^^\' XXVI.HooFDst. 425

van die tyd-ocr page 433-

-ocr page 434-

175?-

v^N ZWOLLE. XXVI . Hoofdst.

het jaar 1358. te agter-
houden {k)-ocr page 435-

1557-

428 GESCHIEDENISSEN

„ namen , des verftorycnes Schukes toe blï-
„ ven, fonder daer iets wes inne te ordinie-
„ ren; ter tyt toe een nieuv^re Schultes mit
„ vulre commilfie geftalt fy Ook blykt my
niet dat den Graaf van Aremberg het befluit der
Koninginne werkftellig maakte \' my Intuflchen
dat het gefchil onbeflift bleef,\' nam den Prefi-
dent van den geheymen Raad , Viglius, Stads
geregtigheid ter harten , en beloofde te zuller»
bewerken , dat de verhfnderinge uit de v/eg
geruimt wierdt: voor welke goedgunftigheid fy
hem fchriftelyk bedankte. Viglius beloften wa-
\' ren niet vrugteloos , want in het jaar 1557. op
den 4. Maart, ftelde den Stadhouder, aan Stads
afgefanten tot Deventer , een gefchrift Van den
Koning ter bande , waar by hy eyfchte en be-ocr page 436-

^^^OLLE. XXVI. HOOF DST. 429

en verkreep\' Tk-

ï^aadslieden-ocr page 437-

430 GESCHIEDENISSEN

ander gerigte geleek ,, waarfchuwden Joan vatï
Ooftendorp bedagt te zyn , dat \'er niets ftrydig
aan Stads voorregten in het Hofgerigte voor-
viel (qy

Eenige tyd te Voren was den Vicaris Harmen
Sticker van Godsdienft verandert, en wilde nie^
, te min d\'^inkomften van fyn Priefterampt genie.\'
! ten. Ora dit ce beletten, gaf den Raad \'er aan
des Biflchops van Utrecht algemenen Vicaris
kennis af, die den Vicaris in regten liet betrek\'
ken. By het vonnis was verftaan , dat de Ma\'
giftraat beregtigt was, fyn inkomften te mogeP
beftaan : welke fy ook alle , die onder Studi^
regts gebied gehoorden beflagen, en in bewä\'
ringe genomen hadt. Dog over eenige ander«
renten defer Vicarie cn goederen tot Haflèlt ?
en\'den Hardenberg gelegen, hadt fy niet de-
felfde magt. Sy fmeekte den Stadhouder 9
aan de Schouten defer Csrfpelen te gelaften ^
de penningen aan Harmen Sticker niet uit t®
tellen (r).

De Ridders van Lyfland , in vorige tyden^
trouwe byftand , van de drie Hoofdfteden van
Overyffelgenoten hebbende (j), v/ierden nü
weder door de gedurige vyandelyke invallen de^
Ruften gekwek. Sy hoopten dat die van Ovei*\'
yflèl , fo wel wegens de beveilinge van hun
koophandel, als de nauwe vrindfchap , die
tuflihen haar en de Lyftandfche Hanze Stede«
was, geen hulp zouden verweigeren. Sy
ten dan door een afgefant de Steden onderftand
^-ocr page 438-

ZWOLLE. XXVI. Hoofd st. 431

tot fyn grote verwonderinge,
den-ocr page 439-

432 geschiedenissen .

Ï559. tegenftaande den Raad alhier des Konings be-
vel behartigde, zullen wy, in de naafte Hoofd-
ftukken fien, dat alle voorforgen vrugteloos
waren-

EINDE van het TWÉDE DEEL.

drukfouten.

Bladf, 42. regel 15. herfielt, lees herftelbaar, ibid.
letter CO de aantekeningen, lees hhdC 14«,
M. 87. letter (r), lees bladf. 71. bJ. 90, regel i5\'
inoeften beforgen, lees beforgen. hl. 92. regel o»
vretknegten erfchynen, voetknegten. Z»/. i57*
regelte kunnen, leeskarmm. hl. 161. regel A\'
konde worden, lees worden, bl. 241. regel 13. gS-ocr page 440- -ocr page 441- -ocr page 442- -ocr page 443-