-ocr page 1-
-ocr page 2-

,-4, -

-ocr page 3-

w

^ r.nf

I

»

1

i

L

-ocr page 4-

I

i. \'

^ f

-ocr page 5-

geschiedenissen

DER STAD

z w o l l e,

BBBÊLSENDE EÉN VERHAAL VAff
HAAR EERSTE BEGINSELEN,
FERHEFFINGE TOT EEN STAD^
EN DE MERKWAARDIGSTE
GEBEURTENISSEN ALDAAR
FAN OUDS HER, TOT BT
NA DESE TTDEN TQE^
VOORGEVALLEN.

uit stads boeken , egtk stukken en oudfi
chronyken öy een vergadeï^t,
en beschreven

ö O O R

Mb.. burghard joan van hattmi

DERDEDEEL.

te Z w o l l

Bv n clement, cn Wed: .t, a. va^- ^ i -n\'

-ocr page 6-

I

a X T 3 JI s CÎ

V: A^l \'VO\'V-ocr page 7-

Bladz. i

gb:sghiedenîssén

VAN

Z W Ö L L E;

XXVII. HOOFDSTUK.
INHOUD.

î. Verbod tegens de Vergaderingen der Prote-^,
ßanten. VerfcbU tußchen de Smten over d6
luyfe van het Stemmen m de Claringeru
II. Vervolg van dît gefihîL Het we \'ik în
der minne wordt bygelegt. III. Gefchil
tuffchen Campen en Zwolle. Stads klagten
üver de Viffchers van Vollenho. IV. Has-
feit maakt V gefchil over de Brugge leven-
dig. Klagten over Cancelier en Raad^ D-ocr page 8-

tz geschiedenissen

ningm des Stadhouders tegens de verande-
ringe. Defeive fyn vrugteloos. De Steden
hefluiten te fchryven ten voordeel der Prote-
ßanten. X, Brief aan de Landvoogdeffe.
Des Graafs kragtige vermaningen hier te\'
gen. XL- Sy verfoeken hem eenige vryheid
voor de Profeflamen. Den Raad is alhier
genoodfaakt: een Predikant te ontbieden,
XII. vcorfbrgen tegens de Beeldßormerye.
Sommige Edelen verfoeken de vryheid des \'
Xjödsdienß. XIII. Het mishaagt ongemeen
mn Aremberg. XIV. Hy brengt de Ede-
len van hun mornemen. De Proteßanten
tot Zmoolle nemen een Kerk in beßt. Arem-
berg ml dat de fchuldige geflraft worden
■en de Kerk riximen. XV. Onderhande-
linge -ocr page 9-

van 2WOLLE. XXVIL Hoofdst. 3

Her getal der gene, welke in het geheym ^
belydenifle van Leringen, met de heer-
fchenden Godsdienft ftrydende, deden, was^f^jg®\'
middelerwyl, en ftïdert de tyd van de eerfte Vergade-
verfpreidinge, merkelyk vermeerdert. In het ringen d«
begin viel het hen niet befwaarlyk fig bedekt
te houden: nademaal fy uit weinig Perfonen
beftonden. Dog nu fy, in getal merkelyk
vermeerdert zynde, des nagts, vergaderingen
en Predikdienften hielden, lekte het geheym
ook eerder uit. Den Heren van den Raad
en Gefworene Gemeente hier van niet onbe-
wuft ^ befloten , op maandag na S. Lucie,
dat men alle moeyte zoude aanwenden, om
de bywoners defer byeenkoniften te ondek-
ken en te ftraffen (^s:). Steven Potgieter was
een der eerften , die ^ tegens dit gebod
gaande , overtuigt wierdt, dat hy geheym
me Predikdienften bygewoond , een vreemd
Leeraar van Embden gehuisveft, en fyn Kind
binnen Embden hadt laten Dopen. Tot ftraf-
fe defer overtredinge wierdt hem de Stad en
vryheid fyn leven lang , omtrent defe ja-
ren ^ verboden : en den Raad dreygde hem,
indien hy dit verbod overtrat , op het
nieuw fwaarder te ftraffen. Harmen Leeuw ^
eenige tyd vroeger , fommige boeken ge-
drukt , en veripreyt hebbende , welke ftel-
liugen tegens den heerfchenden Godsdienft;
inhielden , wierdt ook ^ na de verbrandin-
ge defer boeken op de markt, Stads regts-
gebied ontfegt.

A a-ocr page 10-

tz geschiedenissen

1560. . Middelerwyl heerfchte in Overyflèl nies
Verfchil alleen een grote duurte der levens middelen,
tulfchen-ocr page 11-

van zwolle. xxvii. hoofdst. 5

fters waren : en de Stedegefanten , of eer- 1560.
der de Raden der drie Steden, niet meer te
feggen of het geringfte gefag hadden. Dat
men de Steden vervolgens niet kwalyk dui-
-ocr page 12-

lo geschiedenissen

15^1. vernomen hadden , dat de Steden vermeend-
den dat de vyf ftemmen van haar agt afgefan«
ten , niet minder moeft worden geagt, dan
van feftig of feventig uit de Ridderftand, Dat
fy defe nieuwigheid te minder hadden ver-
wagt ; nademaal defe invoeringe van alle
grond ontbloot was : nog door eenige oude
brieven onderfteunt wierdt: en in tegendeel
niemant van hen alle (^fchoon fommige meer
dan dertig jaren de Staten Vergaderingen had-
den bygewoont) eenig blyk hadt gefien, dat
de Steden haar voorgeven op grond ruftede.
Dat ook in des Keyfers Gerigtskamer en alle
andere Collegien nergens een diergelyke ge-
woonte onderhouden wïerdt, en in fwang
was. Dat fy egter , niet tegenftaande defe
ongezondheid , verftaan hadden , dat de
Steden in haar voornemen onveranderlyJk wa-
ren : Waar om fy ook tot nog toe geen ge-
fanten na haar hadden willen fenden. Maar
nu feer vrindelyk verfogten de faak op het
nieuw te willen overwegen ; op dat \'er aan

beyde fyden geen inbreuk , in de Oude ge-f
woontens, gedaan wierdt. Sy hoopten te
meer verhoort te zullen worden, dewyl fy
niet anders verlangden , dan in haar oude
vryheid te worden befchermt , en met de
Steden in goede harmonie en vrindfchap te
leven. Edog betuigende te gelyk, dat, in-
dien het Landfchap , ter gelegendbeid van
de voorgenomen nieuwigheid der Steden ,
eerfig letfel leedt, fy van nu af aan hun han-
den daar van afwafchten ; en fig by e^n ie-
der wilden hebben ontfchuldigt. Nadien fy

wil-

-ocr page 13-

VAN ZWOLLE. xxvii, hoofdst. f

wilden voortvaren te doen blyken, ^t het; 156^.
Land tot nog toe nooit eenig leedt door
(Je Ridderftand veroorraakt was. Op al hec
welk fy afwagtten, dat de Steden een bil-v
lik en regtvaardig antwoord , aan den Droft
van Salland, wilden laten toekomen; op dat
fy wiften hoe fy üg in defen te gedragen had^
den. Den brief was tot Nyerbrugge gefe-
gelt, en door Jan van Haarfolte , \'Wolter
van Coeverden, en Rudolf van Oofterwolde,
uit Salland , Twente , en Vollenho onder^
tekent.

Na lange onderhandelingen en veelvuldig©
byeenkomften nam dit verfchil, op een vrin-
delyke wyfe , een einde (c). op den 28 Jan-^^i,^^^
nuarius, van het volgende jaar, onder voor-wordtby-
waarden. Dat de ftemmen als dan zouden gcicg«*
voor ftakende gehouden, en door den Lands
Heer ondfcheiden zouden worden , indien
de Ridderfchap of de meefte van haar, ^n de
Afgefanten der Steden alle van een gevpelem
waren. Dog dat in alle andere gevallen (het
zy een der afgefanten fig by d© Riduerftan4
voegde, het zy eenige uit de Ridderfchap
by eenige afgefanten) de faken by meerder-
heid van ftemmen moeften worden beflift. Dat
ook als dan , het getal der ftemmen even
groot zynde , den Landvorft het felfde regt
Zoude hebben , als in het eerfte geval. De-^
fe vrindelyke overeenkomft v\\fierdt door de
volgende Heren ondert-ekent: ü. Ripperda,
G- Raasfeit, Joan Sloè:, B, van Beverfoer-
ae toe Wemsfel, Henrick Mulert, Derrik
A4-ocr page 14-

lo geschiedenissen

van Voel-ft toe Hagenfoerde , Wolter van
Heyden , Boldevi^yn Haeghen , Roeloff van
Oeftenwolt, Joan van Doettynchem , Arent
van Oldenniel, Gerrit van Irten , Lubbert
van Wynshem , Henrick de Wolff, Arent
toe Boecop, Wulf van Itterfum, Johan van
Harft, en luit woordelyk aldus,

Alfoe fich feker misuerftant, tufTchen die
Ridderfchap ende den drien Steden van
Averyffel, der ftenimen halven, foe fich in die
Glaeringhe begeuen, ende een tyt lanck erholden
hefft^ foe wort \'t felue misuerftant, nae etlicke
communicatie daer up geholden, by Ridderfchap
ende Steden verklaert , ende verftaen aldus. Dat
wanneer die Qedeputicrden van den drien Steden,
in der Glaeringhe, alle van eender opinien , me-
ninghe, endegeuuelen fin, ende die Ridderfchap
ofFte die meeite deel van oer vroeme LielFden ,
van andere contrarie meninghe ende geuuelen fin-
nen , dat alsdan die ftemmen fich then beiden \'t
fiden ftecken: welckér ftekende ftemmen als dan
die Prince van den Lande , pff fin Mat. Stadtr
holder, mit fin opinie ende ftemme, wóevanoldes
gewoentlicken behoirt toe entfcheiden; Ende wen
van beiden die felue alfoe met fin fternme by-
Uellich wordt, daer mede is dje fententie gewe-
fen , ende gaet in rem judicatam. Ende in allen
anderen geualle: als toe verilaene, wanneer die
Gedeputierden van den drien Steden niet alle eens
geuuelens weren, dan eener offte meer van hem,
m *t ftemmen der Ridderfchap , offten den mee-
ften deel van oer vroeme Lieffden , oftt eenighe
van der Ridderfchap etlicken van den Steden by-
«alHch worden , foe behoirt die Sententie, offte
dat gewisde, te gaen na den meeften ftemmen,
en alfoe voer recht erkandt te bliuen, Ende iO-ocr page 15-

vah ZWOLLE. XXVII. Hoofdst. 9

in geliken die Prince, ofF fin Mat. Stadtholden 156-ocr page 16-

lo geschiedenissen

Ï562. als hangende van haar af den accys op de el-
ders gebrouwene Bieren, fo hoog te fetten,
dat niemant defe drank betalen wilde. Dat
derhalven nog de verbonds brieven met Cam-^
pen , nog haar voorregten door defe bera-ocr page 17-

van ZWOLLE. XXVII. Hoofdst. ii

Viffchers woonden, hier van verwittigende, 1562.
verfogt hem , te willen forgen , dat het
voornemen der Viflchers verhinderdt wierdt
(/).

Dat defe heden, uit een winsgierigheid, iv.
de Stad in haar regt verftoringe deden, is 15^3\'
Wel te hegrypen. Dog dat de Stad Haflelt in^^^\'J^I-ocr page 18-

tz geschiedenissen

15^3. legt, dat dit Geregtshof des CapittelsBoeren
in Twente gelaft hadt, om van daar na Ge-
nemuiden, het welke den Koning liet ver-
fterken, hout te varen en vervoeren. Het ver-
fogt deswegen dat hier in voorfieninge mogte
gedaan worden, op dat een ieder in fyn oude
vryheden befchermt wierdt. Anderen klaag-
den en Verfogten ter felfder tyd, dat de Cance-
lier met fyn Raden, eenige vicarien tegens
oude gewoonte ondernemende te vergeven,
fulks verboden wierdt.
Dc Staten De Afgefanten eragtende dat de ondeme-
fenaen^ mingc van dit Gerigtshof, tegens \'s Laads
oude gewoontens, voorregten, en felfs met
fantfchap des Konings beloften, in het jaar 1556. ge-
na het daan, ftreet, namen de klagte feer hoog op.
Ook deden fy in de naafte vergaderinge van
de Staten, op den i April tot Deventer uit-
gefchreven, een breedvoerig verflag van de
ingebragte befwaarniflen , tegens Cance-
lier en Raden. De gefamentlyke Staten \'er
feer gevoelig over zyndefonden uit Salland
Joan Rengers, uit Tv/ente Adolf van Twic-
kelo , uit Vollenho Boldewyn Hagen , van
Deventer Lubbert van Winfem, van Campen
Arent toe Boecop, en van Zwolle Wolf van
Itterfum na het Hof: met fchriftelyke laft fig
over de handelwyfe van den Cancelier en fyn
Raden te beklagen.

V. De Afgefanten tot Brfel gekomen zynde
De Ge- vervoegden fig eerft by den Graaf van Arem-
fanteutrc-berg: die fy, van hun laft openinge gedaan
hebbende, fmeekten dat hy hen ten Hove
wilde zyn. Vervolgens wierden fy
-ocr page 19-

VAN ZWOLLE. XXVIL Hoofdst. 13

ter gehoor van de Landvoogdefle Magareta 15Ö3.
van Parma , in bywefen van den Cardinaal
Granvelle, en de Prefident Viglius, toegela-
ten. De Landvoogdefl!e de Geloofsbrieven
onderfogt, en de redenen van befwaarniflèn ge-
hoort hebbende , liet de Afgefanten met
den Grave van Aremberg en Cobel over hun
lafl: in onderhandelinge treden. Na dat fy,
in het lange en brede, de befwaarniflen der
Staten voorgedragen hadden, hebben die twe
Heren verklaart , dat des Konings voornemen
was, het verdrag, tot Bruflèl in het jaar
1556 ingegaan , heyliglyk te agtervolgen.
Dat hy ook tot nakominge van dien, de uit-
drukkinge in den laftbrief van den Cancelier
Ludolf vanHattum, en fyn navolger Mepfche
ingelaft: houdende mn ïVetien Regten en Ju-
fiitie te adminiftreren, verandert hadt, in den
laftbrief van Boldewyn van Roon, die nu dit
ampt bekleedde. ï3ie van Overyflefl betuig-
den van defe veranderinge onbewuft te zyn:
nadien den Cancelier fyn laftbrief de Staten
niet vertoont hadt. Ook hadden fy defelfde
niec gevordert te fien, om dat hen belooft
was, dat \'er geen nieuwe Cancelier aangeftek
zoude worden, voor dat de Koning met hem
over fekere punten verdragen was. Hier na
wierdt de Afgefanten de laftbrief van Bolde-
wyn van Roon voorgelefen , in welke de
aanftotelyke uitdrukkinge agtergelaten was:
en de Staatsdienaars verklaarden, uit de naam
der Landvoogdes den Cancelier met geen an-
der oogmerk te hebben aangeftek, als op dat
de Ingefetenen, by afwefendheid des Stad-

bou-

-ocr page 20-

tz geschiedenissen

1553. houders, fonder onkoften geholpen konden
worden. Dit laatfte verwekte onder de on-
derhandelaars een groot gefchil. Want die\'
van OveryfTel hielden ftaande, dat een ieder
Inwoonder, fo wel in hurgerlyke, als lyf-
ftraffelyke faken , fyn gewonen Rigter hadt;
dusdanig dat \'er felfs geen eenfig geval was,
waar in den Stadhouder een fchuldige in heg-
teniflè mogte fetten. Dat is gevotjfe waar ^
feyde den Graaf, ik mag in den Lande nie-
mant vangen of aangrepen laten. Men ver-
haalt , dat Cobel het feggen van Arem-
berg fo vreemd voorkwam , dat hy vrieg:
JVat duivels Privelegien fyn dat? Ook gaf hy
de Afgefanten , fig gedurig op de oude ge-
Vi^oontens beroepende , ten andwoord: dat
die olde gewoenten wajfen mfen hadden: daar
cm hoognodig te wefen te verdragen.

De Landvoogdeflè was veels te gematigt^
om na fulke heerfugtige taal en Raads Heer
te luifteren. Want \'s Lands Afgefanten, op
den 14 Mey, het laafte affcheids verhoor ver-
lenende , verklaarde fy vaftelyk te hebben
befloten, het Land in alle regten, voorreg-
ten, en oude gewoonten te laten. Dog vond
geen reden , den veranderden laftbrief van
den Cancelier , nergens mede ftrydende, te
wederroepen. Nadien de Staten feiven te vo-ocr page 21-

VAN zwolle. xxvn. hOOFBST. 15

^at het een Vorft geoorloft was, een fyner 15^3-
Raden, met de titel en waardigheid van Can-
celier te bekleden , was fonder de minfte be-
denkelykheid. Dog dat fy des niet tegen»
ftaande den Graaf van Aremberg gelaft hadt,
den Cancelier en Raden over de befwaarnis-
fen van het Landfchap te onderhouden. Dat
ook den Graaf, fig met de Staten , over
de verfchillige punten van het regtsgebied
2oude mogen verdragen. Dat fy als dan be-
loofde alles wat redelyk en billyk was toe te
ftaan , goed te keuren , en de Staten vol-
gens billykheid, in alles te vergenoegen. (/I).

Dit andwoord van de Landvoogdefle ftem- Aanmer-
de geheelyk over een , met het verdrag ,kingehkr
tuflchen Koning Philip , en de Staten van°*-ocr page 22-

tz geschiedenissen

1563. tyn Liither en anderen dagelyks maakten ^
hadt omtrent het jaar 1556 voorgenomen, dé
Bisdommen in de Nederlanden te vermeerde^
fen Qn). Den Paus Paulus de Vierde ver-
leende hiertoe, in het jaar 1559, lyn toe-
ftemminge, door een Bulle: waar by hy on-
der anderen binnen de Stad Deventer een Bis-
fchoppelyke fetel opregtede (n). Dog het
vinden van de middelen , om den Biffchop
fyn onderhoud te beforgen, vertraagde de
uitvoeringe, tot in het jaar 1562. Wanneer
de Hervormde Leringen in Friefland, door
de naburigheid van fommige Hervormde Duit-
fcbe Steden, en den handel en wandel der
gemene inwoonders op Denemarken, dusda-
nigen opgang maakten, dat de Landvoogd
deffè de aanftellinge der nieuwe Biffchoppen
meerder ter harten nam. Na eenig fukkelen
tot Romen (0) wierdt, door den Paus Pius
de Vierde, eindelyk de oprigtinge van het Bis-
dom Van Deventer goedgekeurt, te gelyk
deszelfs palen afgemeten, en des Biffchops
inkomften vaftgeftelt. Pius onderwierp ge-
heel Overyffel, het Graaffchap Zutphen,
by na de gehele Veluwe en het Graaffchap
Lingen aan des Biffchops Kerkelyk gebied.
Voor jaarlyks onderhoud leydde hy hem toe
3000 Ducaten kamergoud (/»); welke hyge-
deeltelyk uit de Prooftdyeri van Deventer,
Zutphen, en Oldenfaal , gedeeltelyk uit de

goe-^

(m) T. Strada de Bello Bdgico Dec. t,Ub. j. pag^m. i\'t
-ocr page 23-

van 2WOLLE. XXVII. Moofdsï.-ocr page 24-

GgSeHIEDENISSEN

151^5? wille was, dat de inkomften der Prooftdye
\' voor de^ nieuwes Biffiihops Bruidfchat zou-
den verftrekken. De Drollen gehoorfamen-
de, bragt het Capittel daar over fyn klag-
ten , in de Vergaderinge van Ridderfchap en.
Steden, van den 3 Oftober, fonder fig egter
te willen verklaren, of het van meninge was
den nieuwen BilTchop aan te nemen of niet.
De Staten befloten niets op de befvyaarnifien
van het Capittel, nog konden het niet eens
worden om den nieuwen Biflchop te ontfan-
gen : uit vrefe dat hy aan het Land te kofl:-
baar ?oude zyn, Immiddels vermaanden fy
. den te -verkiefene Prelaat met alles fo langftU
te ftaan, tot dat fy de faak geheellyk afge-
daan hadden.

VII. ......pe-ocr page 25-

vam zwolle. xxvil hooi?dst. ip

horen. De Afgefanten kwamen te rug met 15^5*
antwoord, dat het Capittel bereid was deö
BilTchop in de befitnemingen van fyn ftoel te
weren: mids de Cannuniken in allen val by-
ftand verleend wierdt ; welke de Staten be-
loofden. Dien ten gevolge verfogten de
Staten den Stadhouder fyn bevel, aan de .
Droften van Salland en Iftèlmuiden gefonden,
in te trekken. Dewyl defe wyfe van regts-
plegingen geheellyk tegens Lands gewoonten
aanliep, en het te vrefen was, dat anderfints
de goede Ingefetenen aan het hollen raakten.
Ook fmeekten fy hem de Landvoogdefle te
bewegen den nieuwen Biffchop te verlaten.

Dit fchryven was fonder de minfte uitwar- 1566.
kinge. Want de Landvoogdefle beval op hetVrugcc-
nieuw, in het naafte jaar, fchriftelyk aan een
ieder de nieuwe Biflehoppen van hunne fetelsjgj. stacea
befit te laten nemen. Ook nam Joan van aan de
Brueflè, eenige tyd te voren, uit kragt van Land-
haar bevel, de goederen van de Prooftdye,
voor den Biflchop, in befit. Waar door het
Capittel de moed verliefende den Prselaat van
de Prooftdye het befit nemen. De flegte na-
kominge der beloften van het Capittel mis-
haagde de Staten uittennaten: die, op den
So Maart, tot Deventer vergadert zynde ^
den Deken en Cannuniken met harde woor-=
den de verbrekinge der beloften verweten ,
en Vervolgens de Hartoginne te kennen ga-
ven. Dat fy den Graaf van Aremberg, uit
naam 1 en van wegens hec Capittel, om hec
ontflag van de Prooftdye goederen , vrugte-
loos verfogt hadden. Midsgaders dat de«

B s-ocr page 26-

tz geschiedenissen

J$66. Stadhouder Haar Doorlugtigheid mogte Tme-i
i-ocr page 27-

van 2w0lle. xxvil hoofdst. ai

hoorden Biïïchop, midsgaders het beflag der 1566.
Prooftdye goederen door den Raad derLand-
voogdefTe onderfogt waren. Dog dat den
Raad befloten hadt, fo lang het antwoord
hier op te zullen inhouden, tot dat de Ge-
fanten van Overyflel ten Hove kwamen. Dat
fy fyn Genade oordeelden te moeten onder-
rigten, dat fy \'er niet aan gedagt hadden,
een Gefantfchap na Brufl^l te fenden; en der-,
halven als nog een gunftig antwoord bleven
verwagten. Immiddels verhoopten fy niet,
dat het verfpreyde gerügte waaragtig was ,
als of fyn Genade, uit laft van de Landvoog-
deflè , op het nieuw den Droft bevolen hadt,
de Prooftdye goederen in bewarender hand
te houden. Een daad voorwaar die van een
grote nafleep moeft zyn, en een merkelyke
krenkinge in \'s Lands voorregten zoude ver-
oorfaken. Eerder vertrouwden fy, datdebe-
fwaamifTen zouden worden verholpen, en fyn
Genade haar met ten eerften een gunftig ant-
woord overfchreef (^s^.

Dog nooit hadden fy een ongunftiger tyd- viii.
ftip kimnen verkiefen , om verhoort te wor-J^rmcer-
den, dan des tyds. Want niet tegenftaande
dat den Koning de Landvoogdeflè op betrauten in
doordringenfte beval, den voortgang van het de na-
Proteftantendom te beletten Q) , nam het^uur-
felfde van dag tot dag in de Nederlanden den^\'^^^f -ocr page 28-

lo geschiedenissen

en elders volgde men dit voorbeeld na, m
het gehele Land raakte binnen kort in rep en
roer. Den Hartog van Aremberg, defe grote
omkeringe fiende , wierdt met regt beforgt,
dat die van Overyfl^el den felfden gang zou-
den gaan: en het Hof, in alleryl, verlaten-
de, kwam, op den ao dag Julius, tot Zwolle
aan(e?). Dog voor en aleer wy fyn onderhan-
delingen met de Staten gaan verhalen , zal
het de moeite niet onwaardig zyn, van den
aanwas van de Proteftanten alhier, te fpreken.

Den koophandel en gedurigen wandel van
Stads Inwoonders op Duitfland , Sweden ,
en Denemarken, alwaar, gelyk een ieder
weet, de wiege van het Ptoteftantendom
was, hadt het getal der gene, die van den
alhier heerfchenden Gods^enfl: verfchilden,
van dag tot dag doen vermeerderen. De Her-
dopers , omtrent het jaar 1530, alhier de
fterkften , waren nu veel minder in getal,
dan de Lutheranen; die boven dien, fo niet
in den Raad, ten minften onder de Gemeens-
lieden een groten aanhang hadden. Dit zal
de reden zyn geweeft , dat \'er meer van de
eerfte, dan wel van de laaften, wegens het
houden van geheime vergaderingen buiten de
Stad gebannen wierden. Swaarder was men
alhier niet gewoonlyk, de belyders van beyde
Godsdienften te ftraffen; gelyk uit het te vo-
ren verhaalde te fien is, (w) en uit eenige
andere voorbeelden nog blykt. In her jaar
Ï56S ontfeyde den Raad de Weduwe van

Jacob

(v ) I^eviui Dav. iSuJir, pg. 34^.
^V}) Thftde Bed.

Mitsga-
ders tot
Zwolle.

-ocr page 29-

VAN ZWOLLE. XXVli. HööfDST. 23

Jacob de Wrede en Pieter Kóetken deswegen
de Stad. In het jaar 1564 wierdt Hans Kort
van Gimlinge, wegens het bywonen van ge-
heyme vergaderingen , en in her vólgende,
Joan van Schoeten en fyn Vrbuw , (hun\'
Kind niet hebbende latèn dopen , nae orde-
ninge ende gebruik der Chriftélyker Kerken
leell men in het vonnis) uit de Stad én vi^\'-
heid gebannen vóór al hun leven Mïig (x).
Dog de meeften wierden door dé vingers ge-
fien : want defe voorgenoemde perfoneh zyn
alle de gene, die, federt het jaar 15621:0t
Ï569, ontdekt zyn; fchoon de l\'roteftahtefi\'
aireets een aanmerkelyk gedeélte defer Stads
Inwoonders uitmaakten ; gelyk wy , ons Y
verhaal tot den Stadhouder te rug Wendende ,
ras fien zullen.

Aanfl:onds na des Graafs aarikömfl:, fchreef IX.
hy een vergaderinge van de Droften van Sal-Y®-ocr page 30-

Si

H GESCHIEDENISSEN

1566. het platte Land krielde, gebannen wierden,-
■ op het nieuw afkondigden.
Defelve Defe Placcaten hadden geen meerdere uit-
zyn vrug-werkinge(3;), dan de nieuwen door deLand^
Shicr. voogdefle aan de Drollen en Amptlieden af-
gefonden , om onder fware ftralfen, alle oef-
feningen van den Proteftantfchen Godsdienft
te verbieden. En gelyk het gemeenlyk gaat
de vreze van ftraffe werkte min kragtelyk op
die van Overyflel, dan de voorbeelden van
hunne nabuuren; die defe bevelen veragte-
den. Binnen korte tyd lieten fig omtrent de
Steden Deventer en Zwolle Proteftantfche
Leeraars fien, die buiten de muren en op het
veld predikten (z). In de Capelle gelegen
op den AlTenderper Enk, of immers buiten
de Saften Poorte, verhaalt men, dat de eerfte
openbare Predikdienft verrigt is (a\'). De Re--ocr page 31-

vah ZWOLLE. XXVII. Hoofdst. 25

ringe, van de Droften, en de Gefanten der
drie Hoofdfteden tot Windefem. Den Droft ^^^
yan Coeverden vermaande de vergaderde
Heren ftandvaftelyk te onderhouden de be-
loften , die fy den Graaf hadden gedaan, en
-diens volgens nauwkeurig te forgen, dat de
Inwoonders wederhouden wierden, de pre-
dikatiën op het Land by te wonen. Die van
Deventer gaven hier op te kennen hoe fy ge^
noodfaakt geworden waren, om fulks voor
te komen, het H. Sacrament onder de twe
gedaantens uit te delen, die van Campen en
Zwolle verhaalden ook welke maatregelen
fy hadden moeten nemen. Na rype overwe-
gingen befloot men aan de Landvoogdefl^e te
fchryven, om voor de Proteftantfche inwoon-
ders een Kerk in de Steden te bekomen; ten
einde fy daar in den Godsdienft, na gebruik
der Augsburgfche Belydeniflè konden verrig-
ten : edog voor het verfenden van den brief
een nieuwe by een komfte te houden.

De Proteftantfche Burgers fiende, dat de X.
faken een goede keer namen, hebben in die
tuflchen tyd, op het nieinvaangehouden, om^^j^^^^lj^^
een plaats, in welke fy hun Kerkdienften
konden oeffenen. Die van Campen fig tot _ ,
nog toe ftil gehouden hebbende deden ook
aan den Raad het felfde verfoek. Selfs de
Gefanten van Haflèlt, Heflèl Coops en Her-
man Oeffinck, fmeekten in de vergaderinge
op den 4 of 7 September, weder tot Win-
defem belegt, dat de vergaderde Heren aan
de Landvoogdefl^e fchryvende voor hun Pro-
leftï^ntfche Burgers mede een Kerk wilden
• B 5-ocr page 32-

26 GESCHïEDËNlSSËN

i$66. rerwêrvén. Dog het verfoek van die vaii
Haflèlt wierdt, als buiten noodfaakelykheid
gedaan, verworpen, en van de hand gewe-
fen ; en men fchreef aan de Landvoogdeflè j
uit name der drie Steden: Hoe dat fy, door
het ffiondelyk en fchriftelyk fmeken der Bur-
gers , gedwongen wiérden te Verfoeken, dat
die de vryheid der oefi\'eninge Van de Augs^
burgfche Confelfie vergunt, en een Kerk toe-
geftaan wierde. Dat fy anderfints vreesden
niet in ftaat te zyn, alle oploop en de plun-
deringe der Kerken en Cloofters voor te ko-
men. Dat fy derhalven hoopten, dat Haar
Doorlugtigheid, met ten eerften, een troo-
ftelyk en minfaam antwoord zoude laten toe-
komen : dewyl fy by gebrek en ontfténteniflê
van dieiï geen middel wiften, om de Inwoon-
ders , tot nog toe door fraye beloften ge-
paayt, in toom te houden. Biddende immid-
dels- dat Haar Doorlugtigheid de Steden alles
ten beften duide.

Dés Defe vertogen in fchriften vervat befloten
Graaft de Steden ook aan den Stadhouder over te
«ragfge /gj^jje^^ pog hy , buiten alle twyffel, door
Droft van Coeverden , van het voome-
tegen. men der Steden Verwittigt, gaf fig in alleryl
op weg na Deventer ; alwaar hy op den ne-
gende aankwam, en de Afgefanten der Steden
vergadert vont , om de klagende Burgers op
het fpoedigfte te vergenoegen. Den Graaf,
des anderen daags , het voorftel der Afgefan\'-
ten gehoort hebbende , betuigde , met -ocr page 33-

VAN ZWOLLE. XXVIL Hoofdst. 476

fchap, een diergelyke veranderinge in den
Godsdienst voorgevallen zoude zyn. Ja, dat
meer was, hy voorfag, dat \'er meer andere
Religiën zouden moeten worden toegeftaan.
Waar uit grote fwarigheden moeften volgen.
Want nu al reets lag hy alles vol gevaar te
zyn. Weigerde men de Burgers een kerk en
de oeffeninge des Godsdienft \'er waren op-
roeren en opftanden te vrefen. Stond men
i-ocr page 34-

lo geschiedenissen

f566. drukkelyk bevel des Konings konde. Oor-
delende derhalven feer ongeraden te zyn\'er
over aan de Hertoginne te fchryven. Wat
raad dan vriegen de Afgefanten om de Burgers
te ffillen? Hier op antwoordde den Graaf
onder anderen, dat de Landvoogdefle en de
Edelen bewilligt hadden, dat de Proteftan-
ten , op die plaatfen, hun Kerkdienften
mogten houden, alwaar fy een aanvang ge-
maakt hadden. Dat hy om defe vergunninge
te erlangen , ook wel aan de Hartoginne
wilde fchryven. Kunnende de Steden fig met
haar Gefworene Gemeentens tot den volgen-
den Donderdag, hier over beraadilagen, en
als dan hem het beflotene mede delen.
Dog hy wilde dat van fyn aanbiedinge niets,
in het geringfte uitlekte.

XI._ . De Raden der drie Steden, met haar Ge-
llnhem\'^^^rene Gemeentens , het antwoord des
tenioe™ Stadhoudcrs onderfogt hebbende, gelafteden-ocr page 35-

van 2w0lle. XXVIL Hoofdst. 29

gedrongen zynde om de beelden te ftonr.en,
te ftillen, defe Kerk aan de Proteftanten over-
gegeven hadden. Den Graaf met Egbert
van EnfTe, Mr. Robert van der Beek, Mr.
Hendrik van Tiei en Gerard van Ooftendorp,
Raden des Konings geraadpleegd hebbende ^
betuigde op het nieuwe fyn leedwefen we-
gens de omkeringe, en fyn vrefe dat de Ko-^
ning fig \'er over beigen zoude. Nogtans lag
hy wel dat die van Deventer tot defe ftap ge-
nooddrongen waren: en hy beloofde henby de
Hartoginne te willen verfchonen, en her gefa-
mendyke verfoek der Steden over fenden:
by brieven welke hy gefchreven hebbende
de Gefanten zoude voorlefen; op dat fy fagen
hoe feer hy de Stedens belangens behartigde.
Welke nu te overleggen hadden hoe de Rid-
derfchap de veranderinge opnemen zoude;
fonder v/elkers weten en wille dit alles ge-,
fchied was. Ook gelaile hy haar feer ernftig
de beeld{lorm.eryen en uitplonderingen der
Cloofl:ers te beletten, het welke de Aigefan-\'
ten veripraken.-ocr page 36-

tz geschiedenissen

fcheen met het Capittel grote fwarigheid te
moeten volgen. Want het felfs regt, om een
Paftooraan te ftellen, daar door, volgens de
Magiftraats gedagten, gekrenkt M^ierdt. Ook
vreesden fy ^t de te ontbiedene Predikant op\'
roerig zoude zyn. In de by een komften vaa
den 19 September, tuflchen de Afgefanten
der drie Steden, tot Windefem gehouden,
raadpleegden die van Zwolle met de andere
Gefanten hier over. Het kwam hun feer ge-
vaarlyk voor de wille der Burgers te volbren-
gen. Nademaal het Capittel \'er door t\'on-
vrede moeft worden. Dog in de volgende
vergaderinge van den 23 September betuigden
de Afgefanten van Zwolle, dat den Raad op
het nieuw fo feer gekwek was, om een of
meer plaatfen tot de oelfeninge van den Pro-
teftantfchen Godsdienft in te ruimen, dat fy
geen langer uitftel, dan tot den naaftkomen-
den Vry dag verkregen hadde , en middeler-
wyl om een Predikant na Lubek hadde moe-
ten fchryven. Waar van fy den Stadhouder
kennis ga£

XII. Men raadpleegde ook nog in defe vergade-
Voorfor- ringe om het beeldftormen en plunderen van
^^-ocr page 37-

van ZWOLLE, XXVÏI. Hoofdst. gi

en alle «ioetwil te fluiten. Daar en boven IS^^.
jiamen de drie Steden op fig, om de Droft
yan Salland, tot befcherminge en bevryinge
van alje a^-nyallen v^n de haar naburige Cloo-
fters , Diepenveen, den Sonnenberg, Win-
defem, en Berg Cloofter, inval van nood,
yyf of fes van haar Ruiters te fenden.

l^st nemen van defe voorforgen wierdt op Sommi^
den September in de vergaderinge van
Ridderfchap en Steden tot Nyerbruggen goed-

fekeurt. Hier bleef het niet by: want de aes Gods-
ideUieden, of immers fommige van hen be- dienft.
floten aan de Iyandvoogdefl!è fchryvende re
verfoeken, 4at niet alleen de oeffeninge van
de Augsbwgfche Belydeniflè binnen de Ste^
den Deventer, Campen, en Zwolle, maar
Qok buiten haar muuren vergunt wierdt. De?
W^ldit het befte middel was, om delnwoon-»
ders te vreden ftellende van het beeldftormen
en de vernielinge van de Godshuifen en Cloo-»
fters af ïe houden.

Defè brief fonden fy aan den Stadhouder, XIII.
^ie, défelfde aan de Landvoogdefl^e niet ver» f-ocr page 38-

tz geschiedenissen

iS66. was (na dat hy , op den 8 Oftobef in de Vei-^
gaderinge erfcheynende betuigt hadde, het
nodelofe verfoek van de Ridderfchap aan de
Landvoogdeflè met geen vrugt te kunneil
voordragen) dat by ligtelyk befpeurde, wie
de aanleidinge tot den brief van de Edeliie^
den gegeven en defelfde opgefl:elt hadden.\'
Dat hy fe wel zoude weten te noemen,:ja
ook.) gelyk Arent toe Boecop fpreekt, met ee^
nen natten vinger hegaen. Want dat hem be--
V\\^ufl: was niet alleen wat in de Raden der Ste-
den voorviel, maar ook wat in de huifen van
de voornaamfl:en verhandelt wierdt (h). Dat
derhalven die van Deventer te overwegen
hadden , wat fy gedaan , en aangevangen
hadden: als zynde van het uiterfle gewigte
en in ftaat niet alleen hen, maar Ook de an-
dere Steden en het gehele Land in onluften
te brengen, welkers gevolgen allerdroevigft
en rampfaligft konden zyn. Na defe rond-^
borftige taal herhaalde den Stadhouder tot
• twe of driemaal toe: Ik [egge U, ende ick mit
U feggen^ al fout gy my fleenigen^ als S. Ste-
ven, U verderffeniße is nader by als gy meynt.
Om nog meerder te doen fien , dat hy met
grond en volle voorwetenfchap fprak, voeg-
hy \'er nog by, feer wel de namen van die
Burgers van Deventer te kennen, die fig be-
roemt

{b) Dit gefegte van Aremberg kan niemant fcet
vreemd voorkomen, ais men overweegt, -ocr page 39-

van 2WOLLE. XXVII. Hoofdst.

roemt hadden , door geweid en de hmlp van 1566^
drie hondert Schutten, een Predikant tot Zut-
phen in te leyden. Selfs betuigde hy bereid
tè zyn, de aanleyders naamhaftig te maken ,
indien de Regeringe hen ftraffen wilde, waar
toe hy de Afgefanten vermaande. Op dat de
Regeringe felfs, defe eh meer anderë feiten
ohgeftraft latende, niet geftraft wierdt. Som-
mige zyn van gedagten, dat den Graaf dé
tWe Afgefanten van Deventer met het opftel-
len van den brief der Edelen t\'onregt be-
fcbuldigde. Dog waar uit fy fulks afleiden is
my onbewuft. ViZant fchoon fy fig op het
gefag van Arent toe Eoecop beroepêh, kan ik
by dien Schryver fulks nergens aantreflfen (c).
Dit nogtans is feker, . dat de Afgefanten ont-
kenden hier aan fchuld te hebben. De ver-
anderinge , feyden fe verders, in de Stad
voorgevallen, hadt dén Raad, om erger voor
te komen, goed keuren moeten. Van het
voornemen der Burgers , een Predikant toe
Zutphen met geweld Willende inleyden, was
hen niets bewuft. Voor het overige , dat
den Graaf hen\' té gemoed hadde gevoert,
dat namentlyk de Gemeensliedeh den goeden
Man Oldeneel wegens fyn yver voOr den heer-
fchenden Godsdienft, van het kuflen hadden;
gefmeeten, dit raakte niet dén Raad, maar de
Gefworene Gemeente.

Den Graaf nam meer genoegen in het ant- XIV\'.
woord, heni door de Staten, in dé volgendeHybrcngï:
ftttinge van den 14 of 240ctober (i),

111. Ueel. C-ocr page 40-

tz geschiedenissen

1^66. ven. Hy Welt hen feer ernftiglyk voor de on-
voornc- mogelykheid van de vryheid van de oelfenin-
ge van de Augsburgfche BelydenifTe , voor
het platte Land van de Landvoogdelfe te ver-
werven : vi/elke hy voorfag , dat defen ftap
feer zoude mishagen, en fekerlyk van de hand
wyfen. Ten tweden dat hy niet befpeurent
konde dat het gemeen daar na verlangde ;
nadien het de Droften om de vryheid van defen
Godsdienft nog niet verfogt hadt. Ten der-\'
, den dat fyn Majefteit binnen een of twee
maanden hier te Lande zullende komen, de
faken rakende den Godsdienft zoude vaftftel-
len; en aan die van Overyffel defelfde vr-ocr page 41-

VAN ZWOLLE. XXVIL HOOFDST.

niet twyfFelde of zond \'er ook over voldaan
zyn. Dog des Scadhoüders vergenoegen was^^-ocr page 42-

tz geschiedenissen

1^66. fints om hun Godsdienft, te ftraffen, fyn Rui-
ters en Krygsknegten, door hem ten dien einde
in dienft genomen, aanboot. Dog dat inval
hier geen werk van gemaakt wierdt, hy be-
floten hadt ftg niet langer met hen te bemoe-
jen. Of den Graaf dit iaafte meende ofte
niet blykt my niet. Dit is feker dat hy geen
geheym maakte van het bevel , dat hy den
Droft van Vollenho en Yfielmuiden, midsga-
ders den Hooffchout van Haflèlt gegeven hadt,
om het Swarte Water te ftuyten, en alle toe-
voer der levensmiddelen na Zwolle te ver-
hinderen.

XV. Aremberg fyn Aanfprake gedaan hebbende

banddin- ^^-ocr page 43-

van zwolle, xxvn. Hoofdst. 37

dat men \'er over tot in den avond raadpleeg- 1566.
de, en eindelyk het befte oordeelde te zyn, dat
den Raad en Gefvs^orene -ocr page 44-

gg GESCHIEDENISSEN

t566. fien, nog gevreeft hadden, fig nu door eeni-
ge Clerken en moetwiliigen lieten beliuuren?
Ook verklaarde hy wel gelegendheid te weten
fyn krygsknegten binnen te laten rukken , en
de Stad tegens fulke verftoorders der alge-
mene ruft te befchermen. Dat dit het befte
middel was, om van het Land die onheylen ,
door die van Deventer veroorfaakc, af te ke-
ren, met welke het gedreygt wierdt. Dit
pfegt hebbende verliet hy de vergaderinge
in verwagtinge van een duidelyk andwoord of
de Staten het beflotene tot Haffeit wilden ag-
tervolgen of niet.?
^ keurt De verlegendheid der Staten hoe langer
«n nSct^®^ groter wordende hebben ftg de gecommi-
yerdra« -ocr page 45-

VAN ZWOLLE, xxvn. Hoofdst. ^^

äe overigheid magt, om in defen na goed dun- IS^^«
Jcen te handelen ; mids dat fy in het vervolg
van alle overlaft van fommige driftige R. C.
medeburgers bevryt wierden. Stads Regen-
ten , aan de Staten, van het uit de weg ruimen
der Verhinderinge, kennis gegeven hebbende,
beloofden in alles het eenparige befluit der
Staten te agtervolgen. Ook lieten fy op
flaande voet de fleutels van de L. Vrouwen
Kerk den Coflier afeyfehen, die defelve fon-
der tegenfl:and te rug gaf.

Niemant dit horende was vergenoegder als Beloften
den Graaf van Aremberg : wel-ocr page 46-

40 geschiedenissen

Ïg66. A Lfoo onfen Gen.Heer, Stadholder dieWel-
jl\\ geborne Grave van Aremberg -ocr page 47-

VAN ZWOLLE. XXVIL Hoofdst. 490

gegunt, ende toegelaten worden mogen; daar by 1566.
verfoekende dat na dem de Eerbare Raet der Stat
peventer uit hooger aandringende noot ende tot
yerminderinge meerder indigaatie van Con. Maj.
haeren Borgeren eenen nyen reformatie der Reli^
gon by provifie toegeftaen hebben, dat fyn Gen.
der Stadt ende Borgeren van Deventer der wegen
ten beften aen de Hertoginne van Parma onfen
Gen. Vrouwe gedencken ende verbidden woldg
-ocr page 48-

r

42 GESCHIEDENISSEN

.tS66-ocr page 49-

VAN ZWOLLE. XXVIL Hoofdst. 43

gädert zynde, befloten niets het welke be- 1567-
^rekkelyk was op defe fwaarigheid. Dog in

de volgende byeenkomfl: tot Windefem gaven --

die van Campen en Zwolle aan die van De-
venter te kennen, hoe dat fy gelaft waren uit
bevel hminer overigheden de Stad Deventer
te waarfchouwen , dat fy bedagt zyn , en
overleggen moeft, dat defe faak, van hetuit-
terfte aanbelangen, met de groptfte voorfigtig-
heid behandelt wierdt. Op dat niet alleen fy,
maar ook de andere Steden , en het gehele
Land in geen overlaft en lyden geraakte. De-
felfde vermaninge was haar ook door die van
Twente gedaan. Die van Deventer, de ge-
volgen dieper infiende, hebben hunne nabuu-
ren raad gevraagt, hoe fy, buiten ftaat zynde
flg door de Proteftantfche Burgers te doen ge-
hoorfaamen, fig gedragen moeften. ?

In defe onfekerheid zyn de Stedegefanten XVIII.
na den Graaf, tot Vollenho zynde, gereyft: Sy pogen
en hebben die van Deventer fig op het krag-^\'J^^J^^^\'^
tigfte van alle blaam van ongehoorfaamheid „ens de
aan de bevelen van de LandvoogdelFe by deniïegte na-
Stadhouder getragt te verfchonen. Dog, ge-kominge
lyk te voren aangemerkt is, de faak van de
Proteftanten door de Ridderfchap en de twe
jongfte Hoofdfteden verlaten zynde, was van
gedaante verandert. Den Graaf ook, fig wei-
nig aan het feggen bekreunende , verklaarde
rond uit, dat 1iet fyn fchuld niet zynde de
Placcaten moeften worden onderhouden: of~
(;e dat die van Deventer binnen een dag of
8 of 10 iets onverwagcs boven het hoofd hing.
Pie van Campen eu Zwolle hier tufl^chen

fpre-

-ocr page 50-

tz geschiedenissen

1557, fprekende , baden dac hy van het Land alle
overiaft wilde afwenden, en verfekerden hun
beft te zullen doen , dac alle nieuwigheid af-
gefchafc wierdt. Met defe verfekeringen en
bede keerden de Afgefanten, in het geheym
onder malkanderen geraadpleegt hebbende ,
te rug by den Graaf: die enkelyk antwoorde
dat hy deLandvoogdefte, ten voordeel van die
van Deventer, niet fchry ven wilde, voor en al
eer hy gefien hadde , wat die van Deventer
ter uitvoeringe van hunne beloften deden.
Sy ge- Wat verder in defe faak gehandelt is, hoort
hoorfa- eerder tot de Gefchiedeniffèn van Deventer dan
^en em- z^^oHe; waarom wy \'er van ter loops zullen
melden. Die van Deventer, ongetrooft ver-
trokken zynde, bewogen Ridderfchap en Ste-
den, op den 21 Mey vergadert, hun faak te
behartigen. Aan Aremberg tot Harlingen in
Vriefland zynde fonden de Staten een Gefant-
fchap , met een Berigtfchrift, by het welke
alle voorbeelden en aanbiedinge van getrou-
wigheyd aangehaalt, en gedaan wierden: mids-
gaders verfogt, dat fyn Genade die van Deven-
ter alle het voorgevallene v^rilde vergeven.
Met belofte dat fy de oeffeninge van den
Proteftantfchen Godsdienft zouden voortvaren
te beletten ; gelyk fy al reets gedaan hadden.
Op den 26 Mey kwamen de Gefanten by den
Graaf: die, gefien hebbende, dat fynè-eyge-.
menten niet vrugteloos waaren geweeft , de
Gefanten antwoordde, dat hy geen kan» fag
de ongehoorfaamheid van die van Deventer
by den Koning, of de Landvoogdeffe, ce
verfchonen. Te min dewyl fy, het niet op-

regt

-ocr page 51-

VAN ZWOLLE. XXVn. HOOTOST. 45

regt meerxende, den Prediker, die oorfaak
van alle opfchuddinge was, binnen de Stad
hielden: en fy de kaften waren gev/eeft, die
des LandvoogdelTes Placcaten uitgevoert häd- \'
den. Juift toen fy fagen dat het langer dra-
len niet fonder gevaar was. My moeit niets —
^eer feyde hy , eindelyk de Gefanten van
Deventer aanfprekende , dan de vrome luden
die daer by uw ßaan. Want fy brengen ons
de Spanjaards int Land. Als wyfe nu hebben\'
woe zullen wyfe weder quyt worden. Einde-
lyk na lange wo orden wilfelingen tuffchen den
Graaf en de Gefanten, midsgaders verfchei-
den vergaderingen van den Raad en Gefwo-
rene Gemeente tot Deventer , en briefwillè-
lingen met het Hof, bewerkte den Graaf dat
de ongehoorfaamheit vergeven, en die van
Deventer voor dit maal, van de inkwartie-
ringe van Krygsknegten , ontflagen zoude
worden.

Defen gunftigen uitflag waren fy alleenlyk, XIX.
aan des Graafs fugt voor Overyflel verfchul-^\'^®-ocr page 52-

46 GESCHIÈDENÏSSÉN- \'

1568. Des nieuwen Landvoogds eerfte ft)rgen wa-
Hybeveeltj-en de befcherminge en fteun van den heer-
fchenden Godsdienft te handhaven. Ten diert
geen\'an- einde fchreef hy, kort na fyn aankomft, op deri
dere dan 31 Jannuarlus, in de Nederlanden,aan de Steden
R. c. Re-DeVenter, Campen en Zwolle, boe dat hy be-
fi fe-ocr page 53-

van ZWOLLE. XXVIi. Hoofdst.

plaats aan Meefter Momme Schoolvoogd al- iS^S.
hier: die naging de Augsburgfche Belyde-
niflè aan te Ideeven. Dit mishaagde den
Landvoogd ongemeen. Ook kwam den Heer
Groesbeek , by des Stadhouders afwefend-
heid fyn plaats vertredende, op den 9 Maart
tot Zwolle. Na de agt Heren Gecommit-
teerden uit den Raad het gehele geval te
hebben voorgehouden , vermaande hy hen
uit des Hartogs naam Mommius uit den Raad
te ontfetten , en in fyn plaats een ander te
kiefen. Het is feker , dat dit gehele geval
niet den Raad , maar de twaalf Gefworene
Gemeenslieden betrof: die, volgens gewoon-
te , door het lot de verkiefinge te beurt ge-
vallep zynde, de keufe gedaan hadden; ge-
lyk de Heren van den Raad niet vergaten aan
Groesbeek te doen begrypen. Dog hy bleef
onverfettelyk, en beriep fig op de laft hem
door den Landvoogd gegeven. Hy weiger-
de hen pok het uitftel, het welke fy verfog-
ten , om met de nabuurige Steden en het
Landfchap hier over te raadplegen. Maar
niet ora aan het Hof hun belangens voor te
dragen: en toonde hen eindelyk een brief
van den Hartog en fyn bevelfchriften, waar
by hem gelaft wierdt, in val van verweige-
ringe , binnen de Stad een befettinge van vier
Vaandelen (m) knegten te doen rukken. Dit
dreygen verwekte vrefe, en Dr. Mommius fien-
de dat alle tegenkantinge vrugteloos zynde,

en

Cf?J)-ocr page 54-

48 GESCHIEDENISSEI^-ocr page 55-

vam 5^w0lle. xxvh. hoofust.

feilden. .Terwyl den Graaf, over defe en
xneer andere faken, met toe Boecop fprak,
lag hy, door een fware Podegra fiekte gekwek,
te bedde. Dog \'s Konings dienft fpoed ver-
eyfchende heeft hy, fchoon niet veel beter
zynde, op den 13, fyn reyfe na Croningen.
aangenomen-ocr page 56-

f2 GESCHIEDENISSJEH

f $68. langer uitflaan, door een fwakheid vervoert (r).
fetfig, gewapent hebbende, met vele moey-
te en fmerte te paarde. \'Er op fittende,
vrieg hy fpotswyfe, of hy niet een fchone
Ruiter was Vervolgens fchaart hy de
muitfieke krygsknegten in flagorder, en valt
het Nallauwfche leger aan. De belhamers
-ocr page 57-

van zwolle. XXVIL Hoöpdst. 51

Overyflèl niet minder; aiwaar hy als een Va- 1568^
der des /Vaderlands , wegens lyn minfamen
ommegang , opregte liefde voor de Ingefe^
tenen, en fügt voor de befcherminge van
\'s Lands voorregten ^ betreurt en een veei
gelukkiger lot waardig geoordeelt wierdt.
Eene fwakheid beroofde het Land van een
Man alle de hoedanigheden befittende, wel-
ke de grote Mannen maken , fonder byna
«enige van de gebreekea te hebben ^ welke
hen jnaar al te dikwils verfellen.

■ S iS S

Ö s XXVin.HOOFD^

-ocr page 58-

f2 GESCHIEDENISSJEH

xxviii. hoofdstuk.

INHOUD.

I. De.-ocr page 59-

zwolle. xxvïil hoofdst. 53

Nieuw fmeekfchrift der Staten om 4e ver- ..
nietinge te erlangen. XIIL Alhaeyfcht een
looße ^oße en lodePenning, welke Over-
yjjel weigert. Megen doet nieuwe aanfoek.
XIV. De Staten volharden en kopen de pen-
ningen af. Sware watervloed. XV. \'De
Steden fchryven. Alba om de vernietinge van ^
de nieuwe Ordonnantie over het lyfflraffely-
ke. Defelfde wordt afgekondigt. XVI., De.
Statens Gefanten verfoeken de vernietinge\'\' er
van by het Hof. Alba\'s antwoord. XVII.
Misnoegen over fyn gedrag. Des Konings
Raad daagt een her dopers Predikant voor fig..
De Stad befchermt haar regtsgefag. XVIII.
De Steden fchryven Alba •wegens haar regts-^
gefag. Alhds redenen van verweigeringe. -ocr page 60-

54 GESCHIEDENISSEN

^568. Gravinne Weduwe , hun droefheid over ,
en gaven aan den Overledenen Stadhouder
dien lof, welke hy door fyn wys gedrag,
en fugt voor\'s Lands inwoonders, regten, en
voorregten , verdient ha;dt. Sy troofteden,
fo veei mogelyk was, haar Genade door dé
^ överweginge, dat het alle menfchen opgelegt
ïë-as , iets vroeger of later , uit de wereld te
fcheyden. Sy eyndigden hun rouwbekkgs
hrief met betuiginge , van een altoos duren-
de bereidwilligheid , en aanbiedinge, om
haar Genade alle mogelyke dienüen te be^
wyfen (c)»

De Graaf In de maand Auguftus, wierdt een pleg-
van Me- ^jgen uitvaart, van den overledenen Stad-
houder , door Ridderfchap en Steden ge-
araanou--ocr page 61-

^an zwolle. xxviii. hoopdgt. 55

^n Raad gelafteden , Harmen Sticker re 1568.
pyningen : en fyn misdaad bekent hebben-
de te hangen. Het geluk van den Cap el-
laan was dat hy , op den 7 Junius, de ge-
vangeniffe ontfnapte. Met règt was de Re-
geringe bedugt, dat Alba haar verdagt hielt,
aan de vlugt te hebben medegewerkt. Sy heeft
daar qm niet alleen den Landvoogd van haar
onfchuld verfekert, maar ook den Biflchop
van Deventer bewogen, door een brief haar
onnofelheid dien aangaande heyliglyk te be-
tuigen.

Het bleek niet lang hier na, dat den Land- Alba\'s

fchulds betmgmge genoegen genomen heeft,fc hade
de Regerings vorige grote toegeeflykbeidstadCam-
voor de Proteftanten geenfmts vergeten hadt. pc«.
Want fchoon hy voor fyn togt na Friefland
tot Deventer, en hier na tot Campen kwam,
vereerde hy Zwolle geenfints met fyn tegens-
woordigheid. Nog meer fag men fulks uit
fyn vrindelyke wyfe , met welke hy die
van Campen behandelde. En inderdaad fyn
gedi-ag met die Stad fcheen aan fommige fy-
ner Hovelingen, fo ongemeen vrindelyk,
dat de Graaf van Barlaymont tot ,de Gefanten
van Campen feyde : O gy, van Campen, fyt
-ocr page 62-

1558. van Campen fulks toegelaten hebbende, vrie-
gen de Afgefanten van Zwolle Wolf van
Itterfum en Joan van Haerft of him Stad niec
met uitfluitinge van de Bevelhebber van hec
Krygsvolk de forge van Stads poorten te o-
penen en te fluiten, ook zoude worden roe-
vertrouwt ? Waar op hy antwoordde ^ dac
hy defe forg aan allé krygs Overften der Ste-
den aanbevolen hadt : hoewel het waar
was dat hy de Raad yan Canjpen hier van
eenigfints uitfonderde. Indiervdegen nogtans
dat defelfde defe magt niet alleen, maar te gelyk
met een Lid van de Gèfvvore Gemeente hai.
Op ftaande voet fig na de Gefanten van Cam-
pen kerende feyde hy, in deFranfchefpraak,
de Stad Campen , metten eerften dag , vati
haar befettinge te zullen ontledigen.

III. Ook hielt hy ftiptelyk woord : en , op
%ont- den 7 Auguftus, Campen yerlaten hebben-
alfcen van\'^® , gelaftede hy op den felfden dag de be-
heSygï iettinge de Stad te ruimen. Voornamentlyk
.rolle. om dat den Raad fig (leeft men in een brief
van de Heer Noircarmes) feer voorfigte-
lyk, wyfl^elyk engetrouwelyk, gedurende de
beeldftormerye , en in het oproerige jaar
1566. gedragen hadt (ƒ). Des Landvoogds
gunft was aan die van Zwolle niet min
nodig als aan die van Campen geweeft.
^^ Nademaal d\'eerftgénoemden de befettinge
van des overledenen Graaf van Arembergs
Krygsvolk , niet alleen genoodfaakt wier-
den by de Burgers, maar ook in de Cloofters
t;e inkwartieren. Ook nam de Stad deswe-

gen^

mm

3.

-ocr page 63-

van zwolle. XXVIIL Hoofdst. 6$

gen , en om het Konings Leger te provian-
deren, een fiimme gelds op (g).

Middelerwyl meenden de Staten van Over- Klaagbrief
yflèl gedurig redenen van klagten tegens des der Staten
Konings Raad in Overyflel te hebben, in^\'^\'^.^«^
het begin deles Jaars hadt dit Hof voor fig gé- Raad!
dagvaart-, de Weduwe en Kinderen, van den
overledenen Rentmeefter van Salland Joan
Doys. De Stad Deventer, de woonplaatfle
yan defe Weduwe en de twe andere Hoofd-
fteden hebben een vergaderinge tot Windefem
belegt, om den gevreesden inbreuk harer
voorregten af te keren. Dog na rype over-
wegingen fcheen het haar toe, dat de gefa-
mentlyke Staten by dit voorval aanbelangen
hadden. Weshalven fy een algemene Staats-
vergaderinge tegens den 9 Maart uitfchreven.
De Gefanten der Staten het beftaan yan Can^
celier en Raden onderfogt hebbende, fchreven
vervolgens aan des Konings Raad, te hebben
verftaan, datfe fig, eerftelyk, niet ontfag fig over
twiftende lieden regtsgefag aan te matigen: Ten
tWeden Burgers der Steden te dagen; en ten
derden andere gerigtshandelingen te oeffenen.
Alle ondernemingen ftrekkende totverkortinge
yan des Landfchaps voorregten, oude gewoon-
tens, en\'verdragen niet den Keyfer ingegaan.
Ja , dat meer was, tegens de uitdrukkelyke
bevelen des Hofs felfs. Wapt de LandvQogdefl^e
van Parma, fo wel in het Jaar 1563 als 1566,
Landsgelknten verklaart hadde dat des Ko-
nings emftig voornemen was, \'s Lands gefag
in genen delg te krenken. En dat, inval den
D 5-ocr page 64-

mt.....graig

5s geschiedenissen

^569. doenmalige, Raad fig de magt van iets te ge-
bieden , en verbieden mögt aangemagtigt
hebben, fulks buiten laft van haar Hoogheid
gefchied was. Om welkers overwegingen
ly den Raad vermaanden , van alle regts
oelFeninge in het vervolg af te fien: en ver-
fogten ten fpoedigflen een billjdc en voldoe-
nend antvi^oord. Ofte dat fy by ontflentenifTe van
dien genoodfaakt zouden zyn een nieuwe al-
gemene Staats vergaderinge te beleggen, en
over defe verweigeringe te Raadplegen.

IV. Den Cancelier en Raden , het fchryven
Welke fig ^gj. Staten op den 12 Maart beantwoorden-
wSd\'. ^^ \' ontkenden op het kragtigfte ooit of ooit
\'s Lands gefag te hebben verkort, en betuig-
den op her heyligfle ook nu geen diergelyk
voornemen te hebben. Sy vertrouwden hier
om ook, dat de Staten des Konings gefag in
genermaten zoude verkorten, en het hunne
tragten uit te breiden. Dat ter betoog van
hun onfchuld en tot afweringe van de opge-
worpen befchuldinge, overwogen moeft wor-
den , dat fy van den Koning met fekere laft-
brief voorfien waren, welkers inhoud fy ftip-
telyk moeften agtervolgen: en van fins waren
op het naukeurigfte na te komen: fonder fig
in het minfte fchuldig te kennen van door-die
weg \'s Lands regtsgebied in het geringfte te
na gekomen te zyn. Dat dit laafte ook ner-
gens beweefen was, hoe wel het als iets on-
betwiftbaar, in de brief der Staten opgegeven
wierdt. Want, wat het eerfte betrof, fy
wilden geenfmts ontveynfen , dat fy uit laft
van den Koning en fyn Stacihouder de twis-
\'-ocr page 65-

van zwolle. xxvin. ïïóofdst, 59

tcnde erfgenamen over de DoornbitfTches
Lheengoederen in Salland gelegen, door
regtsgelkg te ontfeheyden. Dog wel verre
van hier door hun gefag te buiten gegaan te
zyn , fy hadden ingevolge billykheid gehan-
delt. Nademaal de partyen twifteden niec
over den eygendom defer goederen, maar al-
leenlyk over de befittinge der felver; welkers
laaftes kennifTe en ontfcheydinge ontwiftbaar
den Koning toe kwum. En wat raakt, vrie-
gen fy, dit gehele geval de Stad Deventer,
welke geen het minile regtsgefag in Salland
op bet platte Land kan oefenen. ? Het is
even waar, vervolgden fy, dat ten tweden de
Weduwe Doys door ons gedagvaart is, ten
einde van haar 1400 Caroli guldens, diè
haar man gedurende fyn Rentmeefterfchap ten
agteren gebleven is, te verhalen. ,Dog hoe
kan hier aan misdaan zyn , nademaal de
kennifTe van fulke gefchillen aan den Land-
vorft ftaat: en ook al van ouds in Overyflèl
geftelt was ? Dat ter bewys van het laatfte
nog eenige voorbeelden , ten tyde der Bis-
fchoppen van Utrecht gebeurt , aangehaalt
konden worden. Dat voor het overige en
ten allen overvloed genoegfaam uit de ftukken
bleek, hoe ongaarn ly de Weduwe en haar
Kinderen hadden willen aanfpreken, en ib
lang gewagt hadden tot dat fy wegens uitdruk-
kelyk bevel de Weduwe in regten hadden
moeten betrekken. Waar door fy fchenen
te kennen te geven, dat hun onderneminge
geenlins als met opfet om \'s Lands voorregten
rs krenken begonnen was ; gelyk de Staten

ftaands

-ocr page 66-

f2 GESCHIEDENISSJEH

BB

ftaande gehouden\' hadden. Dat wat einde?
lyk het gebod van de Hartoginne van Par-
ma van het jaar 1563 en 1566 , aanging,
voor fo verre hen by het felfde alle regtsge-
lag verboden was, hen het uitermaten
wei geviel. Want fy geenfints na over-
tolligen arbeid begerig waren, en fy fig \'er
fo lang na gedragen zouden tot dat den Ko-
ning anders beval. Voor het overige melden
fy dat den Landvoogd hen ernftiglyk hadt
gelaft , hun Berigtfchrift ftiptelyk na te ko-
\' men , en indien fy \'er van te voren eenig-
fints van afgeweken waren fy het in \'t vervolg
uit vrefe van des Konings ^ en fyn ongena-
de , verbeterden. Uit al het welk genoeg-
faam bleek, dat fy niets ondernomen had-
den , dan het welk fy voor God , den Ko-
ning , en de gehele wereld verantwoorden
konden : ©n hun voornemen geenfints was,
de geregtigheden van dit onfe Landfchap te
krenken :. Waar van fy meeft alle inboorlin-
gen waren. Het is dan te hopen, eindig-
den fy hun verantwoordinge, dat dit Land-
Ichap van niemant groter fchade dan van ons
te vervragten heeft Qb},
Vergadc- Het fcheen in het eerft , dat de Staten,
ringe der ^p den 2.8 Maart, tot Windefem vergadert,
het fchryven van Cancelier en Raden geen-
fints genoegen namen. Want fy raadpleeg-
den feer ernftiglyk , wat hen nu vervolgens
te doen ftont. De fwarigheid was te groter,
nademaal fy wiften dac den Landvoogd de veel-
vuldige algemene Staats vergaderingen feer

mis-

{h) tArmt toe Boecop,

-ocr page 67-

ZWOLLE. XXVIII. Hoofdst. üi

mishaagden. Sy befloten deswegen dat de iS^y»\'
Gefanten der Ridderfchap alle de Edellie-
den van het ingekomene antwoord des Ko-
nings Raad zouden verwittigen : en ook
vermanen, bedagt te willen zyn , om alle
indragt in\'s Lands voorregten te verhinde-
ren.

Het is feer vermoedelyk, dat de grotere én V.
meer gegronde befigheden , met welk
Staten vervolgens overvallen wierden , ben gerings-
het gefchil met Philips Raad uit het oog der Scedeis-
deden verliefen. En inderdaad de aankomft on^lerfoe-
van den Commifläris Carel Quarree in Over-J^-ocr page 68-

aBBBBEi

GESCHIEPENISSEN

2569, Scharf vallende, van het huisraad en verdere
nalatenfchap een Inventaris opftel4e: fonder
voorkennis des Raads, v/elke \'er een gerigtè-
lyk proteft tegens liet doen.
Gefant- Met de uiterfte gevoeligheid en droefheid
fchap na namen de Staten, ter verfoek der drie Hoofd-
\'-ocr page 69-

VAN ZWOLLE. XXVIII. Hoofdst. 63

Niet te min \'er weinig hoop tvas van ver- 15Ö9.
hoort te worden, hebben de Staten hun klag-
ten aan het Hof gefonden. Den CommilFaris,
middelerwyl fyn lail: tot Deventer hebbènde (j^n Ra^j
witgevoert, is van daar vertrokken, (i) en totZwolIe
den 21 Julius, tot Zwolle aangekomen.
Raad liet hem door Bitter van der Merfche
Burgermeefter in der tyd, Wolf van Itterfum,
Joan van Haerft, Jacob Duifterbeek, Joan
Loefe en Mr. Hilmich Splitloof, verwelle-
komen. Carel Quarree , de Gefanten des
Raads voor de bewefene eere bedankt heb-
bende, heèft ben van fyn iaft verflag gedaan,
cn bekend gemaakt , dat de oorfaak van fyn
komfte was , om de Regenten na de oor-
fprong en aanleidinge der vorige onluften on-
der eede te verhoren. Joan van Haerft, een
der bekwaamfte Regenten van fyn tyd, het
woord opvattende, antwoorde dat den Raad
\'er niet in konde bewilligen : nademaal dit
onderfoek geheellyk met Stads voorregten
ftrydjg v^as. Het is van den Burgermeefter
in der tyd, en van niemant anders, hervatte-
de Quarree, dat ik het antw^oord op myn
voorftel verwagte. Vervolgens voortvarende
poogde hy de billikheid van fyn laft te ver-
regtvaardigen. Byfonderlyk hier op fteunen»-
de , dat de Stad fig, in het Jaar 1566 , aan»
de misdaad van gekwetfte iVlajefteit fchuldig
gemaakt hadde, welkers kennifTe alleen aan
den Koning als Landsheer toekwam. Joan
van Haerft , fp^ak hier op het nieuw tuflTchen,
en errinnerde den Commiflaris, dat den over-
ledene

(1) iJr?ni toe Boecop,-ocr page 70-

f2 GESCHIEDENISSJEH

iS6p.-ocr page 71-

van zwolle. XXVIIL Hoofdst. 6$

fuik een feit misdreven hadden : Vi^anneer de
Magiftraat hun wettige regtsoeffeninge geen-
lints betwift wierdt. Dat ook al verder de
Regenten des te . eerder moeten, gehoorfa-^
men : gemerkt den Koning nooit iemant
meerder konde begunftigen, dan by de Be-
fehuidigden , gelyk fy waren, (elven, wegens
de misdaad, onderfoek te laten doen. Be-
balven dat het te vermoeden was, dat de te
doene. informatien meer tot voor- dan nadeel
van de Regeringe zoude moeten uitvallen.
Dat wat het andere betrof, om namentlyk de
Regeringe, in bet bywefen van de twe Bur-
germeefters in der tyd,; te verhoren , fulks
nietaannemelyk was; nademaal de twe Burger-
meefters felven,; niet min als de andere Re-\'
genten, moeften onderfogt worden. De.
Afgefanten des Raads, door Quarree\'s rede-
nen overgehaalthebben verklaart \'er ge-
noegen in te zullen nemen: en om geen an-
■dere reden ,\'er de «Gefworene Gemeente af
te zullen verwittigen, als op dat alle de Le-.
den, van den aard .en gefchapendheid defer
faak onderrigt, fyn oogmerk niet mogten
tegenftreven. „-ocr page 72-

f2 GESCHIEDENISSJEH

3E5Ö9. ftekenis en aard der misdaad het vereyfcht;
en de Stad Deventer en anderen \'er ook reets
in bewilligt hadden- Na genomen beraad,
nam de Gefworene Gemeente het befluit,
des Raads voetflrappen te volgen: in meninge
ên met voornemen om de Burgers fo veel te
verfchonen, als het mogelyk was , fonder
den te doene eed te krenken (k).

De Regenten toonden hen, ter felfder tyd.

VII.
Alba

eifciu ecn^^®\'^ bereidwillig den Landvoogd, in een
Jianjiyft ander verfoek, te bewilligen. In de Maand
der rente-Maart vorderde hy van de Stad Zwolle, en
niers van anderè Steden, een naamlyfl: der inwoonders:
dc Stad. ^jg j^gj. 2y lofle-, het zy lyfrenten van de Ste-
den genoten: midsgaders de hoeveelheid van
defe Jaarlykfe opkomfl:en. De Regenten be-
willigden eenpariglyk den lyfl: den Landvoogd
toe te fenden: Hoewel, inval men fom-
mige fchryvers geloven mag, na vele angftige
raadplegingen. Nademaal fy met die van De-
venter en Campen dit verfoek , voor een
nieuwigheid, aanfagen; welke, ter verkor-
tinge van hunne voorregten en gewoonten in-
gerigt was

Hy flaat Wat hier v^n zy ofte niet, de Steden warea
hecfmeek-gewoon, haar geregtigheden, van eenig aan-
Staten belang, met meerder ftandvaftigheid, dan in
aan^anaehetMe geval, te verdedigen; gelyk wy tot
bet onder-hier toe meer dan eens gefien hebben, en ook
foefc van niet lang hier na klaarlyk op het nieuw ge-
OHarreaf.

{fl) \'R^ejolmieu van Raad en Mtent: vm het fasr 15 . v-ocr page 73-

van ZWOLLE, xxvni. Hoofdst.

yeek. ^ Want de Staten hebben, niet te:min
\'er v^^einig hope was, van door het Hof ver-
hoort te worden, fig, wegens het doen van
het voorgemelde onderfoek door Carel Quar-
ree, met een fmeekfchrift by den Stadhouder
aang-ehouden, dat hy by het Hof bewerkte ^
dat diergelyke regtsplegingen, met het regtsï
gefag der Steden ftrydig, voortaan niet on-
dernomen wierden. Het verfoek der Staten
viel uit, gelyk den Graaf van Megen ^ uic
fyn kennifTe van de gevoelens des Hofs, voor-
fpek had. Want den Landvoogt verklaarde,\'
na rype overwegingen, dat de voorregtenj\'
door de Staten aangebaalt, in alle gevalleri
behoorden ftand te grypen : uitgenomen int
yal van de misdaad, van gekwetfte Majefteit,-
Nademaal de eer van God, de dienft van den
Koning, en het algemene welzyn der Lan-
den het indiervoegen vereyfchten (m).-

Wy fagen te voren, dat die van Haflèlt,^ tlir.
niet tegenftaande \'er reets in het Jaar 1545,- 1570.
een vonnis tegens hun oogmerk gevelt was, Haflclc
Cn) het gefchil, van een brugge over
Swarte water te leggen , weder levendig
maakten (o). Het twift vimr, dat men mid-fchnftaafc
delerwyl als uitgedooft hadt kunnen aanfien Alba htt
t-ocr page 74-

8o geschiedenissen -

Ï570. tragten te bewyfen, dat hy hen het leggen-
van een brugge over den Swarte waters ftroom
toeftaan mogt. Na den vorigen oorfprong,
van den twift , en den uitflag, te hebben ver-
haalt, wendden fy het gefchil op een gehelen
anderen boeg, dan te voren. Want fy be-
roepen fig geenfints meer op de vergunningen
van den Biffchop en den Stadhouder Georg,
Schenk, maar alleetilyk , op het vonnis, van\'
Keyfer Carel de vyfde , en de ftaatkundige
overwegingen daar uit voortfpruitende. Ne-
mende daar toe tot hun grondfuil het flot de-
fer fententie: waar by gefegt wordt , dat den
Keyfer en fyn erfgenaamen, den eyfch van
die van Haflèlt afflaande, fig voorbehielden,
hen te kunnen toelaten een brugge , over het-
Swarte water , te leggen ; inval \'s Lands
dienft, en welvaart, het vereyfehlen. Om
defe noodfakelykheid nu aan te tonen houden
fy den Landvoogd voor oogen, hoe voorde-
lig en nuttig hec geweeft zoude zyn, dat des
Keyfers legers, in de vorige oorlogen, een
brugge over het Swarte water, by Hafl^elt,.
hadden kunnen gebruiken. Hoe menigmaal
defelve verhindert waren geworden, met de-
nodige fpoed, by gebrek van een bekwaam
veer, de Revier te pafl-ocr page 75-

van ZWOLLE. XXVIIL Hoofdst.

Jaarmerkten van de Overyflelfcbe Steden, en 1570.
yan Zvi^olle felfs, te befoeken. Dat nu tegen
de grote voordelen fo wel van des Landsheers
als Ingefetenens fyden, geenfints opgewogen
Jconden worden de geringe nadelen , wel-ke de
Stad Zwolle voorgaf te zullen moeten lyden.
Was aan de eene fyde op te merken het gröie
•nut dat \'er de Stad Zwolle felfs door den
.voorverhaalden groteren toeloop der kooplie-
den na Overyfl!el by genieten moeft. En aan
de andere fyde, dat den Zwolfchen fcheep?
vaart \'er geen beletfel van te verwagten hadt.
Nademaal de Brugge in diervoegen zoude
worden gemaakt, dat de fchepen fonder de
minfte verhinderinge \'er door konden pafle-
ren. Bebalven dat, van wat natuur defe laft
ook zyn mogt, defelfde ontwifl:baar fo gering-ocr page 76-

f2 GESCHIEDENISSJEH

1570. met fchyn van rege, fyn ongenoegen te doen
gevoelen. Behalven, dat het ontwiftbaar was,
dat fommige Commiflarien des Konings en ee-
nige Edellieden, dit vuur aangeftoOkt heb-
bende (r), na gedagten, niet zouden nalaten,
de faak van die van Haflèlt te behartigen. V/at
hier van zy ofte niet, den Landvoogd het
imeekfchrift, van die van Haflèlt, ontfangen
hebbende , heeft het onderfoek defer twift,
aan des Konings Raad in Overyflel, bevolen,
en gelaft de beyde Steden, inval van moge
lykheid, op een vriendelyke wyfe te verge
lyken. Dog hem anderfints beiderfyds be
wysftukken over te fenden: met de bedenke
Jykheden, welke den Raad \'er over maken
mogte-ocr page 77-

van zwolle. XXVIIL Hoofdst. 6$

ftaan hebbende van neen , ftelden wederfyds 157^*
Gefanten voor, of\'er een weg zoude zyn, om
de beyde Steden in der minne te vergelyken?
joan van Haerft, het woord op vattende, fey-
de , dat \'er geen vergelyk te pas konde ko-
men : nademaal fy over het leggen der brugge
met die van HalTelt, federt het vonnis van hec
Jaar 1545, geen gefchil hadden. Niet te min
wilde de Stad wel, alleenlyk tot des Ko-
nings narigt, en afkeringe der HaflTeler eyfch,
binnen 14 dagen tyds, aan den Raad een ver-
werings fchrift inleveren, waar by de tegen-
deels ongegrondheid klaarlyk aangewefen
wierdt. Mids dat het felfde niet in handen
der Stad Haffelt gefield wierdt: dewyl fyn O-
verigheid befloten hadt, fig geenfmts met haar
in een pleitgeding in te laten. Hy eindigde raet
fig te verwonderen, dat Haffelt, na vele ge-
note tekenen van goedgunfirigheid, de Stad
Zwolle haar weldoenfler wederom met nieu-
wigheden onderftond te kwellen. Dit verwyt
konden de HaflTeler Gefanten niet verduwen,
en fy hebben liever een geheim willen aan den
dag brengen, dan defe klagten met ftilfwygen
voorby te gaan. De ware reden, feyden fy,
is, dat wy worden van lümiglyke Majeßeyt Com-
mijjarien, ende andere Edellmden, daartoe
geneget (v). Jammer is het, dat dit doenma-
lige ontdekte geheym, voor ons als nog, by
na geheellyk een geheym blyft; want fchoon
het klaar genoeg is dat des Konings Gommis-^
farien en andere Edellieden oorfaak van dit
»ieuwe gefchil zyn geweefl:, weet men geen-
E 4-ocr page 78-

f2 GESCHIEDENISSJEH

iS79- fints, of fy uyt lafl: van het Hof, dan, om eygen
belangens, het twiftvuur aangeblafen hebben.

Wat hier van zy ofte niet,\' die van Zwolle^
IX. beforgt om aan het Hof alle kwade indruk-
Tegenbe- (gjg ^ die door het Haflèler fmeekfchrift ver-
^dSvan oorfaakt konden zyn, weg te nemen, hebben
Zwolie middelerwyl een Tegenberigtfchrift opgefl:elt:
teilen het waar by fy in het brede de ongegrondheid van
den Hafleler eyfch foeken te beweren. ■ Na
fdiHft. ^oor af het gehele geval, van defe nieuwen
twifl:, te hebben verhaak, treden fy ovei- tot
de wederlegginge van het fmeekfchrift: on-
der betuiginge, van fig geenfints met die van
Hafl^elt in een nieuw pleitgeding te begeven. Op
, het eerfte voordeel der brugge y door die van
Haflelt, ten tyde van Oorlog voorgewend ^
beroepen fy fig op de eygen kennifle des
Landvoogds, So dóch, voeren fy hein te ge-
inoed, Kuniglycke Majefleits Krychsvolk in V
reyfen na Jimmingen der\' Hajfelder Bruggen
gien mangel gehadt, ende jmider behulp der
felver gelucketicken gemiliteert en gefochten
hebben. Van het tegendeel , vervolgen fy,
het kan ligtelyk gebeuren, dat de Brugge ten
tyde van Oorlog nadelig zoude kunnen zyn
en \'moeft worden afgebroken,. Sy vergeten
niet fig, dien .aangaande, op een voorbeeld
van den Gelderfchen kryg te beroepen. Wan-
neer den Keyferlyken krygs overfte Schenk fig
genoodfaakt vont, ^ om den vyand afbreuk te
doen, de Brugge te vernielen. Behalven dat,
dit alle-3 ter fyde geftelt zynde , het on waar-
agtig was, dat de weg over Haflèlt gelegener
was s dan over het veer te Genemuiden n en

-ocr page 79-

VAN ZWOLLE. XXVIII. Hoofdst. 73

de Berkemer Brugge in Jiet Carfpel van Zwol- 157.0»
Ie. De redenen ontbraken hier niet, om die
gevoelen ftaande te houden, het zy men mee
de gelegendheid defer paflagien: het zy m.et den
bruikbaarften weg: het zy met de voorbeel-
den raadpleegde. By dit alles kwam de hate-
lykheid, vï-elke in defe eerfte beweegredenen
ftak, van lig juift op een binnenlandfchen Oor-^
log te veftigen. ■ Nademaal fuik een Oorlog
■van korte duur, de Brugge van geen langer
voordeel, en de laft voor altoos was. Floe-
wel dat al moeft het Land, door defe plage
worden geftraft , \'er wel andere middelen
zouden zyit, om van den weg Op Haflèlt ge-
bruik te maken; /inval men bet voor noodfa-
kelyk of nuttig aanfag. Want de Steden
Zwolle, HaflTelt, Geneniuiden, ende Swarte
Sluys, altoos in ftaat waren, fonder grote
onkoften en moeyte, een fcheepsbrugge over
defen ftroom te leggen. Boven dien was iig-
\'telyk een weg door de Roete aan te leggen.
Door dewelke inderdaad des\'Konings Legers
^ a 3 mylen zouden in de regte gaan kunnen.
Men fag dus dat dit voordeel van veel meer
aanbelangen als het andere was. Ook was
reets in vorige tyden aan het Hof defen voor-
ftel gedaan: welkers uitvoeringe nog koftbaar
nog moeyelyk zoude zyn. Hier mede van de
wederlegginge van dit eerfte punt aftredende,
tragten de Regenten van Zwolle htm gereg-
tigheyd op het Swarte Water te verdedigen:
en dien na niet grond de ongeoorlooftheid
yan het Hafleler beftaan voor oogen te ftel-
len. Dog voor af zullen wy hun antwoord,

li 5-ocr page 80-

f2 GESCHIEDENISSJEH

1570. op het twede voordeel door die van HafTelt
beoogt, mededelen. Om te. bewyfen, dat
HalTelt felfs \'er weinig by zoude winnen ,
merken fy aan, dat het fteedtjen feer kleyn:
weinig bevolkt: en door een gering getal
kooplieden, in hout en ofTen alleen handel
(dryvende, liewoont was. Het was dan ligte-
lyk na te gaan, dat de kooplieden feiden hun
vi^eg \'er door zouden nemen: by gebrek van
gelegendheid, om\'er te kunnen kopen en ver-
kopen. Veel groter was het nadeel, dat de
Stad Zwolle \'er by te lyden hadt. Nade»
maal het tot verhinderinge van den vryen
vaart moeft ftrekken ; welke nu met volle
zeylen, en, felfs by nagt tyd, gedurig ge-
oefFent wierdt. Wie fag nu niet , dat de
Brugge, hoe fe ook mogt worden gemaakt,
by den dag aan de Schepen veei tydverlies
moeft veroorfaken; by nagt tyd de gehelen
fcheepvaart doen ftilftaan : en by verder ge-
volg geheellyk bederven ? Het Iaafte bleek
voornamentlyk hier uit, dat de Zwolfche
fchippers ftg veeltyds aan de kooplieden ver-
bonden , binnen een fekere tyd, van Amfter-
dam na Zwolle de ingefcheepte waaren te be-
forgen. Behalven dit nadeel hadt \'er de Stad
Zwolle nog meer by te verliefen. Haer tol,
van Biffchop Frederik van Blankenheim, in
het Jaar 1404, gekogt, (w) moeft \'er door
verminderen. Den tol, door Keyfer Carel
de vyfde, aan de Stad, op de Berkemer brug-
ge, toegeftaan, ^^^^ ^^^^ -ocr page 81-

VAN ZWOLLE. XXVIII. Hoofdst. 75

msm

lopen: gemerkt de drift van vee niet meer 1570,
door ons Carfpel maar over Haffelt zoude ge-
nomen worden. Dog hoe gering waren nog
alle defe fekere nadelen, in vergelykinge van
^et gene, \'t welk het gemene Land, en den_
Koning van de brugge te vrefen hadt? Want
de Dyken, welke men werks genoeg hadt,
nu tegens de fware Overftroomnngen te be-
fchermen , door het leggen van de brugge by
de winter tyd en ysgang nog in veel meer ge-
vaar zouden geraken. Al het welke fy met
een grote kragt van, re denen tragten te bewy-
fen. Onder het wederleggen van de twee
meergemelde grondfuilen van het fmeek-
fchrift halen fy de volgende redenen aan, waar
om het beftaan van Haffelt ongeoorlooft is.
De eerfte trekken Stads Regenten uit de ge-
regtigheid , welke de Stad op het Swarte wa-
ter heeft: haar regt van viftchen aldaar, en haar
befit van, federt onbedenkelyke tyden af, de-
fen ftroom, vry en fonder infpieringe of de
minfte verhinderinge van iemant, te hebben
bevaren. Ten \'tweden beroepen fe fig op
het Keyferlyke vonnis, des Jaars 1545; waar
van wy hier voren meldinge gemaakt hebben
(j). De derde trekken fy uit de gemene
regten: willende dat het ongeoorlooft is, dat
\'er op de plaatfen, tot een algemeen gebruik
gefchikt, geen veranderinge ten voordeel van
niemant mag worden gemaakt, welke andere
nadelig kan zyn. De laafte reden, uit defe
overwegingen, dat, al wierden alle de nade-
len 7 en alle de regten en redenen ter fyde ge-
ftelt,

(jy; Twt\'cJe Deel zj/ïe Hoofdjlufi^LaaJh ^fdelinge.

-ocr page 82-

8o geschiedenissen -

;570. ftelc, het billyk was, dat den Koning de
Stad Zwolle boven Haflèlt begunftigde. Na-
demaal fyn Majeflreyt fig veel meer, aan het
wel zyn, der derde Overyffèlfche Hoofdftad,
dan het Steedtjen Haflèlt gelegen moeft laten,
leggen. , Voornamentlyk om de ftemi die \'er
den Koning aän hadt: het welke feer moeft:
verkleint worden, indien Zwolle, met onge-
mene onkoften der gemene Landdagen , het
onderhoud van een menigte gebouwen, ves-
tingwerken en andere laften befwaart, hiep
\' boven nog met dit nieuwe ongeluk gedrukt
wierdt (z). Dus tragteden Stads Regenten af
te wenden, dat Haflèlt verhindert wierdt ^
een brugge over het Swarte water te leggen.
Sy voerden in hun Tegenberigt nog meerder
beweegredenen aaii, welke ik wegens de
kortheid des tyds, voor by gegaan ben Qd).
My vergenoegende met het aanmerkelykfte
\' te hebben medegedeelt.-ocr page 83-

van ZWOLLE. XXVIIÏ,- Hctofdst. 77

cffigen. Haar Afgefanten, Joan van Haerli, 1570/
en Bitter ter Merfche, zyn, op den i April
ten dien einde na Arnhem, by den Stadhou-
der gereyft.. Den Graaf heeft hen, na ope-
ninge van faken , verfekert, de gefteldheid
des gefchils te zullen onderfoeken: en, Stads
geregtigheid gegront oordelende, met nadruk
te onderfteunen. Met dit gunftig antwoord
zyn fy, na BrulTel, verreyft, en op den 5,
aldaar aangekomen. Den Secretaris Joan ten
Broeke geleyde hen, des anderendags by den
Prafident Viglius: aan welke fy een brief van
den Raad overhandigden. Viglius was reetS
van de gefchapendheid der faak onderrigt?
dog verklaarde, dat fy fig by den nieuwen Pr^-
lident Tyfenach desviregen mogten vervoegen.-
Het Tegen Berichtfchrift, ontfangen hebbende,
beloofde hy te zullen doorlefen, en verfogt de
Gefanten des middags ter maaltyd. De Ge-
fanten zyn van daar, by den Prefident Tyfe-
nach, gegaan, om hem van Stads wegen te\'
begroeten. Den 8 hebben fy by den Prefident
Viglius vernomen, of hec van nut was, dat
fy den Landvoogd begroeteden: het welke hy
hen, als onnodig zynde, afried. Den Pra;-
fident Tyfenach verklaarde hen het felfde:
niet byvoeginge, dat het onderfoek van het
gefchil , een langer tyd verevfchte , dan
dat de Gefanten het Vonnis afwagten kon-
den. Weshalven fy , na affcheid van defe
Heren genomen te hebben, na huis vertrok-
ken zyn (è).-ocr page 84-

78 CËSCHIEÜÈNISSEN

1570. In de maand September wierdt eindelyk die
Her von-gefchil, doör den geheymen Raad, tot na-
, deel van Halfelt beflift; en hen verboden den
Tan dk Stroom met een brugge te befläan. Onder
vanHalfelt voorbehoud van des Konings en fyn erfgena-
men \'s geregtigbeid, om die van Haffelt by
verloop van tyd hun verfoek in te willigen,
of niet, even als by het eerfte vonnis ver-
ftaan was; gèlyk met meerdere woorden uit
den volgenden brief te fien is.

GHefien in den fecreten Raede des ConinCX,
die fupplicatie , geprefenteert van weghen
der Burgemeefteren ende Raeden der Stede van

Haftêlt; tenderende tot oerlof ende confente,om
feker Brugglie , hier voertyds gelegen hebbende,
over het Zwarte watere , weder op te mogen
maken ende tymmeren, metten Certificatien ende
andere fchriften daer by_ ghevoecht; ende gefien
die redenen van oppofitie daer tegens fchriftelic-
ken gealleglert , ende overgegeven, by Burghe-
meefteren , Schepenen , ende Raedt der Stadt
Swolle; contradicerende die optimmeringhe der
voirf: Brugge, by diverfche redenen ende mid-
delen; ende befandere , dat, in den Jare XVc
vyf en veertich, dezelve optimmeringe, by den
voirn. van Haffelt, doen verfocht zynde , hen
by fententie afgewefen , ende geweigert es ge-
weeft ; ende gefien oich de Refciiptie ende advis
van Cantzler ende Raeden in Overyifele ; ende
op alles rypelick gelet hebbende, Syne Mat., om
fekere confideratien ende bevindt niet gheraden
noch expedient, den voirn: van Haffelt fupplianten
heur verfoek ende begeerte van de voirf: Brugge
te mogen optymmeren , t\'accorderene ; niet to
min behoudens altyts zynder Mat. daer inne Syn
Hoochheyt, en gerechtighek; volgende ende naer

inhoudt der vooirf: fententie van den Jaere XVc

vyf

-ocr page 85-

VAN

iSWOLLE. XXVin. Hoofdst, ^p

vyf en veertien. Aldus gedaen

in den voirf: fe- i^^ó,

creteii Raede, gchotideu s\'Antwerpen, den fehen
dag der maent van September, in \'t Jaer XVc en-
de t\'feveatich.

(was get.)

Van »er. Aa;

Gedurendê het hangen van defe twifl: ver- XL
boot den^Landvoogd, die van Overyflèl, na Alba vet-
elders te reyfen, en ter Schole te gaan dan^^^^
alleen in des Konings Landen, en de Stadfj-t-et/byjl
Romen. Ook fig voor het 2ofl:e Jaar, in ten Lands
hand- en kunflwerken en talen , in vreemde te reyten.
landen te oeffenen. Syn oogmerk hier mede
was, de Jeugd van de Proteftantfche gevoe-
lens te wedernouden. De inwoonders kwam
dit verbod ongemeen Mig voor, en het
mishaagde wel het allermeefl:e de drie
Hoofdfteden.

Sy fchreven de reden harer befwaarniiïèn De Stedem
aan den Graaf van Megen over, en verfogten j^hry ven
hem by den Landvoogd te verwerven, dat fy^e\'^enS-
ontflagen wierden , dit bevel \'af te kondigen, tinge^dra\'
Sy ftelden hem ten dien einde, aangaande hetverbods,
eerfte Lid, voor oogen: hoe nadelig dit ver-
bod aan den voortgang der Studien moeft zyn:
nademaal haar mwoonders in verfcheiden
plaatfen het regt van Beurfen genoten, waar
van fy nu geheellyk verfteken moeften wor-
den. Sy wefen, betrelfende het twede punt
aan, dat het felfde niét min nadelig aan den
koophandel was. Want haar voorregten in
dè Hanze Steden vrugteloos moeften zyn, en
de kenniflTe des koophandels vergeten zoude

worden

-ocr page 86-

8o geschiedenissen -

1570. worden,nu de Jeugd de gelegendheid ontnomen
wierd, fig fo wel daar als in de talen te oef
fenen. Sy hoopten dat, dit alles rypelyk
overwogen zynde, den Landvoogd haar mid-
delerwyl van de afkortdinge van dit gebod ont-
fiaäfi zoude; ingevolge Konings bevel van den
9.6 April des Jaars 1559. Want fyn Majefteit
ais toen de Stadhouders bevolen hadt, de -ocr page 87-

vak 0WOLLE. XXVIII. Hoopöst. ui

^elykheid iets fekers te kunnen vaftftellen. Op i57ö-ocr page 88-

8o geschiedenissen -

1570. Want die van Deventer befaten fo wel totf
Herwarden in Weftphalen, en tot Geulen, als
tot Peroufe in Italien, het rege van eenige
Leerlingen in de Latynfche taal en Hogere
Wetenfchappen op Beurfen te laten onderwy-
fen. Die van Campen en Zwolle hadden ins-
gelyli tot Ceulen een diergelyk voorregt. Bo-
ven dien vervolgen fy , „ is ook gebruike-
„ lyk, dat de Borgeren van Ceulen, ender
„ drie Steden, met malcanderen Permutatie
5, ofte wiffelingen holden: alfoo dat die van
„ Ceulen haar kinderen defer drie Steden
5, Borgeren, ende fy wederom hoere kinde-
„ ren der Ceulfche Borgeren, fonder pennin-
„ gen te geven, Jaerlyx in de coft te fchik-
„ ken, ende alfoo, ter beyde fyden, fonder
5, grote oncoften, de kinderen in Studie on-
„ derbolden connen.-ocr page 89-

van 2w0lle. XXVIII. Hoofdst. 83

lari welkers behoud en bloeyinge fyn Maje- 1570!
ïteit dus ongemeen belangen hadt. Dat nu
inderdaad alle defe voordelen door het verbod
by na vernietigt wierden, was voor het eerfte
öp te merken, dat den bloey van den Over-
ylfelfchen handel meeft fteunde op de grote
kennis, welke de OverylFelfche Jeugd van
de talen defer Landen, en de grondbegin-
felen defer koophandel verkreeg ; door lig
van Jongs af aldaar te hebben geoeffent en
Opgehouden. Het verdiende geen minder op-
merkinge , dat vele Overyftelfchen fig reets in
defelve Landen aan de kooplieden verbonden
hadden voor 5. 6. en meer Jaren, aldaar
hun Cantoren waar te nemen: Hoe was het
mi de Jeugd mogelyk fig van defe verbinte-
niiren re ontflaan, nademaal fy tot fekerheid
harer beloften, door het ftellen van borgtogt,\'
fig den pas afgefneden hadtom van hun
meefters ontflagen te worden ? Om eindelyk
alle fwarigheid, door den Koning ter betrag-
tinge des Godsdienft opgevat, weg te riemen,
beloofden de Staten fulke fchikkingen te zuh
len maken en niaatregelen te nemen, dat de
Jeugd voortaan, by geen andere kooplieden,
dan die voor opregt Roomfch Catolycq gehou-
den wierden, gefonden zouden worden. By
al het V/elk overv/ogen zynde, dat den Ko-
ning hen fn het byfonder belooft hadt , \'s
Lands Voorregten der Hanze Societeit, niet
niin als de andere geregtigheden te belcher-
men, twyffeldenfy geenfints, of den Land-
voogd zoude dit gebod , en aan de weten-
fchappe^^ en aan den koophandel fcbadelyk/
F-ocr page 90-

GESCHIEDENISSEN

f570, in trekken, ofte ten minften minder nauw
en nadelig bepalen. Om dat wy meer
dan eens dit aanmerkelyke gefchrift aanha-
len , agten wy het tot des nieuwsgierigens
Lefers vergenoegen woordelyk hier in te
moeten laflchen.

Edele ende wel geboorne Gen: Heere!

N\'Aaft eerbiedinge onderdenige, ende gebehoor-
_ lyke dienften , vertoonen , ende geven U
Gen. \'Ridderfchap , en de Steden , Deventer,
Campen, ende Swolle, reprefenterende de Staten
van den Lande van Overyffel, onderdanelyck,
ende dienftelyck toekennen. Dat alfoo de Ampt-
luyden ende Steden des felvigen Landes, onlanks
fekere, der Con. Maj. aldaar genadichften Hee-
res, Mandament van Studenten, dat fy in geene
uytlandige Univerfiteyten noch fcholen , om te
Studeeren, Ende de andere jonge gefellen onder
de twintich Jaren, om fprake of Coepmanfchap,
ofte Ambachtes te leeren laeten, buyten fyn Maj.
Landen, niet uyt trecken folden. Ende de drie
Steden, Uwer Gen. van v/egen defielvigen Man-
daments haere befwaernifle, fchriftelyck geadvcr-
teert, ende oock daar op vertrooitelyck antwoort
verhoopt hadden, dewyle averfte Vorft, Doorl.
ende U. Gen. de drie Steden bevolen, des niet
tegenfliaende des felvigen Mandament, te publi-
ceren , hebben fy fulcken bevel onvertrooilelyck
nagekomen, ende het felve Mandament doen pu-
bliceren. Hoewel nochtans de Supplianten voorfl:
wel ganfchelyck fich verfien , dat fyn Vorft.
Doorl. beter, ende int particulier bericht fynde,
hoe grootelycken , ende inerckelycken de inge-
fetenen des Landes Overyffel by de voorff. Man-
damente geintereffeert, ende vernadeelt fullen kön-
nen worden, fyn Vorft. Doorl. des een genadich
in fich te dragen, ende fo veele denvoorif.

teaea

i .

-ocr page 91-

van zwolle. xxviil Hoofdst. 85)

tenen, beï^ngt gratieufelyck te believen fal, dat fel- 157^0.
vige ietswes toe mitigeren ende linderen. Ende
ob dat de Suppliantpn dies te beter ende eer daer
toe comen mogen, bidden fy U Gen. gelievehae-
re navolgende befwaerniffen ende gravamina aan
te hoeren , ende als haer luyden Gen. Heere
Stadholder hen genadelyckbey fyn Vorft Gen. daer
inne te verbidden, gemerck doch ook dat de Sup-
plianten eertyds te Hove geappunéleert, ende afgege-
ven is, dat als hem eenige Placcaten, ofte man-
damenten toe gefchickt worden , dewelcke lich
befwaert vinden, fy luyden füllen gaarn haare be-
fwaarniflen haeren Stadholder te kennen geven fol-
den om geremedieert te worden. Soo ift aenvanc-
kelyck GenadicherHeer, dat die Stadt vanDeven-
Kr voor ondenckelycke Jaren , van goethertige
Heeren verfien is geweeft, in verfcheyden Steden,
buyten fyn Maj. Landen, van herwarts over ette-
lycke haerer borger kinderen in Collegien te pras-
fenteren , als voor eerften tot Hatwerden in
Weftphalen in de particuliere Scholen , daer na
in de Univerfiteyt toe Ceulen, in ßurfa genaemt
Coronarum; al waer fy prefenteren mogen twe
borger kinder, die in de feivige Beurfe vyf Jaeren
lanck de koft hebben, ende haer Studium Conti-
nueren mogen, tendes de welcke vyf Jaeren pre-
fènteren de Raed van Deventer andere twe gefel-
len in de afgetredenen plaetfen. Volgens dat wyl
de Hoochm\'is der gedachteniife HeerFulviusCor-
neus Cardinael j ende Biffchop van Perufe den
oock Eerweerdigen Heere Biffchop ende Dom-Ca-
P\'ttel tot Utrecht toe prefenteren toe Utrecht ver-
gonüigen toe prefenteren binnen de Stadt van Pe-
rufe in Italien, daar een Academie is in Collegia
veteris Sapientise, twe bequaeme Scholcren, ee-
pe uyt Utrecht, de anderen van Deventer: de-
welcke twe gefellen feven Jaren lanck int felve
Collegie de coft, ende onderholt hebben, oock
fo fy binnen defelve Jaren in de Rechten , ofte
Medicyn tot het Doctoraatfchap quamen tot haere

F 3-ocr page 92-

8o geschiedenissen -

X^yo. Promotie te vollen te genieten 2,1 guldens. Ins-
gelyck hebben de Steden Campen en Zwolle el-
^ck een plaetfe in de Univerfueyt toe Ceulen in
BurfaLaurentiana genaemt, dewelcke voorfr. pre-
fentatien, ende plaetfen de drie Steden in goeder
polfeliie geweeft, ende noch ter tydt fyn, fo tot
Ceulen als Periife haer borgeren kinderen in de
voorfr. Collegien refiderende\', ende die voordeelen
genietende fyn. Is oock gebruyckelyck , dat de
borgeren van Ceulen, ende der drie Steden mcfc
malcanderen permutatie ofte wilfelingen holden,
alfoo dar die van Ceulen haer kinderen defer drie
Steden Borgeren, ende fy wederom hoere kinde-
ren der Ceiilfche Bc^-geren, fonder penningen te
geven Jaerlyx in de Cofl; te fchikken ende alfoo
ter beyder fyden fonder groote oncoften de kinde-
ren in Studie onderholden connen. Dat welcke
ailes de Supplianten aghten een groot voordeel, en-
de commoditeyt voor de fchamele borgers, om
hoere kinderen met kleyne coften in ftudiis te hol-
den, dat fy tot bequame menfcnen gedyen, ende
deGemeynte nut mogen worden, dewelckemid-
delea ende voordeel hen lieden by den voorfr.
Mandamenten, indient in fynen ganfchen vigeur
blyven worde, ganichelyck folden afgefneden
worden, Ende fy luyden als die, fonder die
felve middelen ende voordeel de macht niet heb-
ben, vermits de groote duerte, foe in deUniver-
fiteyten comen, ende daer in cofl;, ende anders in
haer kinderen ad Studia te verfchicken van onver-
mogens halven toe huys holden folden, de Jonge
Jeucht, die daar door tot ledich gang ende vol-
gens tot alle boosheyd geraden folde mogen. Ge-
lyck V. Gen. uyt hoogen verftande genadelyck
weet te berichten. So veel wyders Genadiger
Heer, den anderen artvkelen des voorfr. Manda-
ments belangt, dat fyn Maj, verftaet, dat felve
oock plaets behoorde te grypen op de anderen
Jongers , wefende onder de twintich Jaeren die
in anderelanden, omfpraeck, Coopmanfchap, of-
te

-ocr page 93-

VAN ZWOLLE. XXVIII. Hoofdst. 87

ie Ambachten_te leeren, iiytfchicken, befwaeren 1570.
fich de Supplianten niet weinigen detfelven als de
voorverhaelde artykelen uyt na befchreven reden:
dat de Steden mede Lidtmaeten fyn der Duytfcher
Hanze Societeyt, welke fonder verfcheyden
Cantoren als in\' Brabant tot Brugge , dat nu tot
Antwerpen vertransfereert is, tot Londen in En-
gelandt, tot Norgarden in Ruflandt, in Norwe-
gen , ende in andere Landen, ende van weegens
defelve Societeyt veele verfcheyden vryheden, pri-
vilegiën , ende Immuniteyten van verfcheyden
Coningen, Vorften, ende Heeren met grote cos-
ten erlanget hebben, cracht wellycke privilegiën,
ende vryheden de Borgeren op de Cantoren fon-
derlinge tot defer tydt in Norwegen eenen goeden
handel vvas. Ende oock alle daer toe geryf des
handels haer eygen ftoven , behuyfingen , ende
Familie hebben moeten, waer heen fy haer kinde-
ren Jonck heen fchicken, omme fonder coften fn
de Jeugd dien handel te leeren dat fy aldaer haere
gelderen in haere Coopmanfchap , ende handel
voor te ftaen. Insgelycken oock menichvuldige
negotiatie in de palen Ruflandt, Ly flandt, S weden,
ende andere Landen voor veele Jaeren gewoon-
lyck geweeft te exercerenende al noch hebben;
by welcken handel Hooch dagt Con. Maj. Lan-
den van herwarts over grootelyck gedient, ge-
fpyft , ende gevordert worden , als met haeren
Viswerckboter, Tallick, Velwerck, ende andere
Coftelyke waren fo uyt die Landen in defe Ne-
derlanden gebracht,. ende meeflendeels verhandelt
Worden. Welcke Coopmanfchappen ende han-
del de ingefetenen defer Landen ende Steden niet
folden connen gebeuren, als fy niet haere kinde-
ren , voor dat fy twintich Jaren oltfyn, derwaerts
in dienft van andere Coopluyden, ende Meefters,
orn ke ende Coopmanfchap te leeren, weg
gefchicken folden mogen. So doch oock den
Jongens tot den handel niet nutte, noch des oorts
niet aengenomen folden worden, ten waer dat
F 4-ocr page 94-

f2 GESCHIEDENISSJEH

1570. fy andere Coopluiden in der Jeucht aldaer gedient
ende voor eerft deonduitfche fpraeciïe als Poolfch,
Ruffes, Littouwfch, ende andere diergelycken,
ende der Landen handel geleert ende eerft ervareii
hadden. _ Waer toe fy fich oock tot vyf, fes, fe-
ven, min ofte meer Jaeren verbinden, ende daer
voor goede borge ftellen moeten In welcke ge-
ftalte tot defe tydt noch vele goederen luyden kin-
deren uitlandich, ende rede verbonden fyn, die
fonder groote Collen, moeyte, ende fchade uyt
haere dienften niet folden connen genomen, ofte
by den Coopluyden verlaten füllen willen wefen.
Wanneer nu de ingefetenen voorfr. deiibeneyt,
van haere kinderen in der Jeucht voor de twintich
Jaeren uyt te fchicken, afgeftieden worden, fy
luyden, ende haere kinderen grootelycks daer
door vernadeelt, ende andere vreemde Landen,
ende Steden by dat middel gevordert worden, ea^
de prospereren folden. Des welckes alles na, bid-
den de Supplianten feer ootmoedich, onderdanjch,
ende dienftelyck, dat U Gen. defelve opgemelte
befwaerniffen ter herten nemen, ende het by Vorft:
Doorl. hier in genadelykhen, ende dermaten ver-
bidden willen, dat fy luyden by haer vorige vry-
heyd van haere kinderen in de Univerfiteyten, en-
de Beurfen boven benoemt, ende fonft om Coop-
manfchap, fpraecke, ende handel te leeten mo-
gen, uytfchicken believen , ende alfoo noch voor-
taen genadich by haere privilegiën, ende gerechtig-
heden (foo fy cracht der Hanfifche Societeyt in
verfcheyden Coninckrycken hebben ) mogen gela-
ten worden ; gelyck de Roomfche Keyf. Maj.
Hoochmilder Gedachtenifle hen luyden in haera
petwillige Submiflie, byfolemnele tractaeten, in
h Jaer achten twintichts genadichft bclovet: Oock
fyn Keyf, Maj. ende Con. Maj. haere aldergena-
dichfte Erfheeren tot nog toe haer daer by gelaten,
ende geandthavet hebben: fo de Supplianten wöl-
ken met alle vlyt daer aen fyn, ende haer kinderen
hy fïileke goede luyden fchicken, der verhopin-^

gen-

-ocr page 95-

van zwolle. xxviil Hoofdst. 85)

gen , dat fy voortaen in de gehoorfaemheyd der 1570»^
Catolifclier Kercke blyven, ende met geen boofe
opinien, ofte Secten geinfecteert füllen worden;
dat doende -ocr page 96-

8o geschiedenissen -

JS/O. den dag, uit laft van de Staten den Stadhou-
der voor oogen geftelt de vrywillige voor^
waarden op welke Overyflel Keyfer Carels ge-
hoorfaamheid omhelft hadde : midsgaders \'s
Lands flegten toeftand door de gedurige door-
braken der Dyken, en den doortogt van \'s
Konings krygsvolk veroorfaakt. Om welkers
overweginge fy hoopten, dat het Land ont-
flagen zoude worden van fuik een onge-
hoorde belaftinge ; welke alhier ondragelyk
was; en de meefte inwoonders tor het mi-
men van het Land noodfaken m^oeft. In plaats
van welke geeyfchre penningen fy aanboden,
binnen 4 Jaren, den Koning 28000 giüdens
te betalen, en den Landvoogd 6000 guldens
te fchenken.

Megen Veels te gering kwam defe aanbiedinge den
doet nieu-Graaf van Megen voor, welke met des Ko-r
we aan- j^j^gg Canceller en Raden geraadpleegt heb-
2ock dcs-j^g^^i^g ^ Staren op het nieuw voordroeg,
wegen. ^^^ ^ Lands onheylen en armoede met
een groot leetwefen vernemende , niet
te min oordeelde , dat Overyfl^el veel meer
konde opbrengen. Voornamentlyk gelettet
zynde dat Braband met hoe veel grotere on-
heylen van een vrinds en vyandfch Leger
gedrukt , niet te min een veel aanmerkely-
ker ftuiver gelds aangenomen hadt te be-.
talen ; om van den aoften en loden pen-
ning ontflagen te worden. Bedragende een
fumme van 1400000 Goudguldens , fes
Jaar lang in \'s Konings fchatkift te beforgen.
Behalven een dubbelde loofté penning wd-ocr page 97-

^an zwolle. XXVni. Hoofdst. ps

siog was hy niet verfekert, dat den Land- 157©.
voogd \'er genoegen in genomen hadt. Niet
min was te overwegen , dat Gelderland en
met de gedurige doortogten van \'s Konings
Krygsvolk, en met Avare watervloeden
gekwelt, met 600000 Guldens, binnen
vier Jaar te betalen , den eyfch der meer-
gemelde penningen afgekogt hadt. Fries-
land en de naburige Landfchappen hadden niet
minder hun beft gedaan. Hoe was het dan
mogelyk , dat OverylTel niet in ftaat was,
op het minft\'e fo veel op te brengen , als
ieder Quartier of vierde gedeelte van Gel-
derlandalleen? Hy twylfelde derhalven geen-r
fmts , dat de Staten , dit alles overwogen
hebbende, fig mildadiger fouden tonen,
om de gunfte des Hof te kunnen verwer-
ven , en de betaalstyd , foo veel mogelyk
was te verkorten, nademaal men aan het Hof
\'er feer opgeftelt was.

Den Graaf bedroog fig feer in fyn me- XIV.
ninge dat defe voorbeelden op de Staten in-De Staten
di-uk moeften maken. Sy hebben , in te-
gendeel , by hun antwoord, van den isJepera^n-
Julius, fig beroepen op de vrywillige on-ge« af.
derwerpinge aan Keyfer Carel de vyfde ge-
daan, Uit welkers överweginge fy ftaande
bielden , dat het Land niet op de felfde
voet dan de overige Konings Landen moeft
worden behandelt. Maar in diervoegen ais
het ten tyde des Keyfers, ja des Konings felfs
gebruikelyk geweeft was. Sy konden te wei-
niger met Braband gelyk geftelt worden ,
iiadeinaal fy , wel verre van tegen den Ko-
ning

-ocr page 98-

GESCHIEDENISSEN

J570. ning de wapens opgevat te hebben, fig in de
fchuldige gehoorfaaniheit ftandvaftig gehou-
den hadden. Nog meer liep hec tegens het
verdrag met den Keyfer ingegaan , dat de
Steden Ingevolge des Landvoogds eyfch, als
een byfonder Lid, de gevorderde penningen
zouden afkopen. Om dat Ridderfchap en
Steden nooit tot nog toe in het opbrengen van
\'s Lands laften, als byfondere, nemaar als
een Lid geconfidereert waren. Hoe billyk het
mi, dit alles overv/ogen zynde, was, dat
fy boven hun gedane aanbiedinge niet hoger
befwaart wierden, wilden fy niet te min den
Koning, na \'s Lands geringe vermogen, by
ftaan, met 50000 guldens binnen 4 Jaren te
betalen: Mids dat uit defe gifte by verloop
van tyden geen verpligtinge getrokken wierdt,
Megen antwoorde by gefchrift, met defe
geringe fumme niet te kunnen worden ver-
genoegt, en diensvolgens te verwagten, dat
de Staten 100000 Daalders, ofte immers,
fo veel mogelyk was, aanboden. Zynde an-
derfints verfekert dat den Landvoogd \'er geen-
fints mede tc vrede zoude zyn. De Staten heb-
ben dan eindelyk 56000 guldens belooft, en
den Landvoogd 7000 en den Stadhouder 3000
giüdens gefchonken. Hoe feer den Hartog
van Alba , by vele, van geldgierigheid be-
fchuldigt wordt, hy weygerde nogtans het
gefchenk te ontfangen , \'en heeft d^e Staten
van de geeyfchte penningen, volgens fommi-
ge , voor 60000 guldens, binnen 4 Jaren te
betalen, ontflagen.

He?

-ocr page 99-

van 2W0LLE. XXVIIL Hoofdst.

Het is ten hoogften vermoedelyk, dat hy
ftg met een geringer ftnnme hadde moeten ^waie
laten vergenoegen, indien het ongeval, ee-
nige weken later gebeurt, het Land vroeger
getroffen hadt. Want, op den i November
ofte Aller H. H. dag, verwekte een fwaar
onweer, een ongemene hoge Watervloed,
Waar door in Holland, Zeeland, en Over-
yflel enz. een menigte menfchen cn vee ver-
flonden wierden: niet alleenlyk op het platte
Land , maar ook felfs binnen de bemuurde
Steden. Tot Campen verdronken vyf of fes
menfchen. Anderweegs dreven gehele huifen
weg: De fwaarfte eeken bomen wierden door
het water uit de aarde gerukt: en \'er is by na
geen fchade te bedenken, welke dit onweer
niet veroorfaakte (-ocr page 100-

f2 GESCHIEDENISSJEH

î 570. heid van \'s Land regtoefFenîngen, tuflchen den
Alba om Koning, en de Staten eenig gefchil verwekfe
de vernie-^ jj^ j^gt vorige Jaar het onderfoek
de-ocr page 101-

van zwolle. XXVIII. Hoofdst.

1570^

punten geen gelykformig berigt gaven; ter
(jorfake dat haar voorregten, aangaande het
ïyfftraffelyke verfchilden, en fe byfondere ge-
woontens en gebruiken hadden. Alba, haar
antwoord ontfêingen hebbende, heeft in het
laaft des Jaars 1570, fyn Ordonnantie over de
lyfftraffelyke faken ter afkondinge en ftipte
hakominge aan de Staten van Overyflel gefon-
den. Hen mishaagde ongemeen des Lands-
voogds Reglement, byfonderlyk wegens de
volgende articulen, welke fy oordeelden tegens
bmi voorregten te ftryden. Den twaalfden art.
hielt in, dat \'er voortaan geen goederen meer
in bewarender hand van de gerigten zouden
worden geftelt -ocr page 102-

1570.

96 GESCHIEDENISSEN

msm

van Overyfiel in Alba\'s Ordonnantie aantrof-
fen. Ten einde de afkondinge op te fchor-
ten, ende vemietinge van de aanftotelykear-
ticulen te erlangen , hebben fy den Graaf
van Megen voorgehouden , hoe heyliglyk
Keyfer Carel de vyfde , en Koning Philip
felfs, met eede befworen hadden het Land
in alle fyne regten en voorregten te zullen la-
ten. Dat tegens defe befworene voorregten,
welkers handhavinge fy ook met eede belooft
hadden, des Landvoogds Ordonnantie aan-
liep. Dat fy derhalven hoopten dat den
Landvoogd, om defe overwegings halven hen
van de afliondinge zoude ontflaan. Met ver^
fekeringe om de misdadigers na Landregten
ftiptelyk te ftraffen. fy beloofden daar en
boven bereit te zyn, alle de misbruiken, wel-
ke in \'s Lands regten en gewoontens gekro-
pen mogten zyn , in bywefen des Stadhou-
ders, uit te roeyen en te verhelpen. Dog dat
ingevalle niet te min alle defe onderrigtingen,
den Landvoogd onverfettelyk by fyn voor-
nemen bleef, fmeekten fy om een maand tyds
uitftel te verkrygen ; niet twyfielende of een
Gefantfchap by het Hof zoude mondeling
verwerven, dat gene het welke hun fchriften
niet vermögt hadden.

Den Graaf van Megen heeft defe brief den
rardc Landvoogd overgefonden, die op het nieuw
g^^^^e de Ordonnantie af te kondigen. Mids
dat de Staten het regt behielden, om wegens
de voorgemelde befwaareniflen, by hem hun
vertogen te mogen doen. Van dit antwoord
heeft den Stadhouder de Staten verwittigt:

welke,

Dêfdfae

ivordc
a
digt

-ocr page 103-

TBE

van ^WOLLË.\' XXVIIL Hoofdst.
welken, ttiet langer dervende des Landvoogds 1570.

hevelen te vi^ederftreven, de Ordonnantie, in
het openbaar des Sondags naS.Lucie, hebben
laten afkondigen. Na \'er by voor af, tot
behoud van \'g Lands voorregten, bekendge-
maakt te hfebben, dat fy bier aan niet, dan
met veel tegenfm en op het ernftige gebod van
den Landvoogd voldaan hadden. Onder voor-
behoud vah het verdrag met Keyfer Carel de
vyfde gemaakt en alle hun andere voorregten:
en in hoop, dat fy den Koning van alle hun
befwaarniffen in diervoegen zouden onder-
rigten, dat hy het Land en Steden niet min
als te voren by haar gewoontens befeherm-
de.

Op deri 13 Decembèr waren de Staten deswe-
gen reets tot Zwolle vergadert, en na de afkon- GcfantcT
dinge indiervoegen te hebben goedgekeurt,ver(bekea
befloten fy een gefantfchap na het Hof te fen- de vernie-
den, waar toe de volgende Heren benoemt-ocr page 104-

8o geschiedenissen -

1570. Keyfer Carel de vyfde ingegaan, des Keyfers
en Konings eedelyke beloften, ende verfchey-
den verfekeringen van het Hof: alle ftrekken-
de en inhoudende dat \'s Lands voorregten enz.
fonder de minfte krenkinge zouden verorden
bewaart. Ten tweden dat de Droften en
amptlieden by het aanvaarden hunner waar-\'
digheid, en de Regenten der Steden , alle
Jaren met eede moeften verfekeren, dat\'fy
op geen andere wyfe regtsoeffeningen zouden
plegen, dan die welke op \'s Lands regten en
gewoontens geveftiget waren. Ten derden
dat de drie Hoofdfteden het voorregt hadden,
dat den Landvorft haar moeft befchermen, in
alle regten en gewoontens, welke fy met eede
bekragtigden en verfekerden haar toe te ko-
men; al fchoon fy hier toe geen het minfte
fchriftelyk bewys hadden. Ten vierden dat
den Vorft geen regt hadt ^ op fyn eygen ge-
fag, maar te gelyk met de Staten in Over-
yffel wetten te maken, en defelve te veran-
deren ; gelyk blykelyk was uit oude brieven
der Biftchoppen, en de Reglementen en ver-
beteringen op het Landregt, ten tyde van
Keyfer Carel de vyfde, in het by wefen van
fyn Stadholders,^ Georg Schenk, en, Maximi-^
liaan van Buren y vaft geftelt.- Ten vyfden
dat den Raad en Gefworene Gemeente, bin-
nen de drie Hoofdfteden alleen de magt oef-
fenen ^ van, na tyds omftandigheden, de wet-
ten te veranderen y af te fchaffen^ nieuwen
te maken enz. fonder voorkennis van wie het
ook zyn mag, D)is dat de Statenuit over-
weginge van alle de voorgemelde redenen ^

behQu-

-ocr page 105-

van zv^OLLE. XXVIIL Hoofdst. 0

gehoudens hun eedt, en goede naam,- nog
inogén nog kunnen genoodfaakt worden om
de Ordonnantie te onderhouden. Sy betuig-
den nogtans bereidwilhg te zyn, om alle de
misbruiken, in \'s Lands regtoeffeningen in-
gekropen zynde , te gelyk met den Koning
te verhinderen, en ten dien einde de oude reg-
ten te veranderen, en nieuwe te maken; ge-
lyk het in oude tyden gebruikelyk geweeft
was.-ocr page 106-

IGO GESCHIEDENISSEN

ftel te kort te zyn; nademaal de faak yan het
uitterfte gewigc was, en de wegen met water
overftelpt by na onbruikbaar waren. Sy hebben
deswegen den Landvoogd door den Stadhou-
der laten fmeken, om eenige verlanginge des
tyds: fonder iets verkregen te hebben. Want
hy verklaarde, op den 6 Februarius, te zul-
len afwagten, dat de Staten aan de affprake
voldeden (g).

Des Landvoogds gedrag verwekte , vol-
gens fommige, een groot ongenoegen in O-
gcn over yej-yffel. Vele fagen het voor dwingelandye
drag.^^\'-ocr page 107-

va-ocr page 108-

f2 GESCHIEDENISSJEH

1571. Middelerwyl hadden de Staten, fchoon de
)Nadcr tyd, om baar befwaarniflèn op de Ordonnan-
aanfock ^^^^ ^e lyfftraffelyke misdaden in te bren-
omdeTe?-gen» ^^or den Landvoogd bepaalt, een wei-
nietinge nig vervloten was, de voorgenoemde Gelän-
der Or- ten (/) na Antwerpen gefonden. Hun laft
dpnnanue.j^j^g^ niet mede om den Landvoogd te onder-
rigten, over welke articulen der Ordonnantie
de Staten fig befwaart vonden; gelyk hy ver-
fogt hadt. Maar alleenlyk om hem in het ge?
meen, wegens het verdrag met den Keyfer
ingegaan, en andere voorregten, de vernie-
tinge \'er van te fmeken. Alba verklaarde,
op den 30 Maart, dat hy geenfints defe rede-
nen fo voldoende, regtmatig, nog bewefen
vont, om defe Ordonnantie, tot het gemene
nut en beft des Konings Landen ingevoert, in
te trekken. Behalven dat het nog billyk nog
betamelyk was des Konings magt, door fulke
voorwendfels, te verminderen en te verklei-
nen. Nogtans was met dit antwoord fyn me-
ninge niet \'s Lands voorregten in het minfte
te krenken. In tegendeel, om fyn geneigd-^
heid voor de Staten te betuigen, verleende
hy ben op bet nieuw zes weken tyds, om
hun klagten in het byfonder \'er tegen in te
brengen.

XVin. De Staten hebben dan wederom alle debe-
I5e Steden fwaamifi^en met de uitterfte naukeurigheid ge-
Alb^\'we-^^^\'^\' engewogen, en, in gefchrift geftelt
gens baar^ynde, door hun afgefanten den Landvoogd
yegtgefag. voorgeftelt. De drie Hoofdfl:eden ftelden
\' ■ ■-ocr page 109-

van zwolle. XXVIIL Hoofdst. 103

()ok een verweringe van haar regtsgefag op.
Sy houden daar by den Landvoogd, als on-
twiftbaar voor, datfy van oudsher binnen haar
Steden en vryheden over allerley misdadigers,
felfs fchuldig aan Goddelyke gekwetfte Maje-
fteit, het zy burgers, het zy vreemden, al-
leen den regtsdwang geoeffent hebben. Tot
Deventer alleenlyk hadt den Schout het rege
om vreemde misdadigers in hegteniftè te fetten,
ten ware den Raad hem defe magt ontnomen
hadt. Binnen Campen gaf den Schout mede
fyn ftemme in het vonniflen der fchuldigen,
die aan het lyf en niet ligtcr geftraft wierdcn.
In Zwolle hadt den Schout alleenlyk de magc
de Boosdoenders in \'t Carfpel in hegtenifle te
fetten, fonder de minfte infage of ftemme over
hunne ftraffe. , Welke van onbedenkelyke ty-
den af ter dispofitie van den Raad, fo wel in
defe als in de twe andere Steden , geftaan
hadt. In h,et befit van defe geregtigJiéden
zynde, hadden fy Keyfer Carel tot Landsheer
aangenomen. Den Keyfer en Koning felfs had-
den met eede belooft haar by alle defe voor-
regten te zullen laten. Sy vertrouwen daar
om, dat fyn Majefteit haar daar van geenfints
zoude willen beroven, en eerder de Ordon-
nantie , daar tegens ftrydende, te vernietigen, l
Sie hier hoe fig de drie Hoofdfteden woorde-^
iyk uitdrukken,

D^ drie fteden Deventer, Campen, ende
^wolle, hebben, over ettelycke hondert Ja,-
ren, de vryicheyt ende gerechdcheyt gehadt, ende
iQor contmueie gebruyck hergebracht, dat de
G 4-ocr page 110-

IQ4 GESCHIEDENISSEN

Borgemeefteren Scepen ende Raedt der voorfr.
Steden binnen de Steden , ende haere vry hey t,
alle den aentaeft ende volkomen Judicatuere en-
de Jurisdiäie hebben: in alle criminele faken fo
wel van Crimen Ijefce Majeftatis Divinse, -ocr page 111-

van ZWOLLE. XXVIII. Hoofdst. ^05

Majefteit fie luyden gevonden, aengenomeii, ende 1571»
gelooft heeft, fie daer by te laeten blyven, alles
nae inholt des gemeltes reciprocelen TraÖaets, die
fynKeyf. Maj. ende de Kon. Maj. folemnelyck
beveiligt hebben. Hierom is \'t vertrouwen hier
by te füllen blyven, volgende de privilegiën, fo
de voor Heeren BilTchoppen haere Landt Vör-
den, in anvanck hater Regeringe, de drie Stee-
den , gemeenelycken alle gegeven ende geconfen-
teert hebben. Uyt welcke voorgemelie reden
ende befcheyden nootwendelyck volgt, dat fyn
Maj. als Erf Heer van Overyffel niet en folden
behooren de voorfr. Steden in fulcke haere aen-
geboorne confirmeerde Jurisdictie ende Judica-
tuire, by de voorfz,. attyckelcn, ofte anders, te
regftringeren ende eenige faken, als geprevele-
geert, te pimeren, waer door de Staten refpecti-
velycken in defelve haere aengeboorne ende wel
comener Judicatuer ende jarisdidie eeniger ma-
ten vercortet folden mogen worden. Geven bin-
nen de Stadt Swolle, in den Jaer pnfes Heeren
1571, op den 7 Mey.

Nog het ftellen der befwaarnifte in fchrift, Alba\'s rc-
nog defen brief der Steden hadt den gewenfch-
ten uitflag, immers niet fo volkomentlyk, alsji-ocr page 112-

to6 geschiedenissen

1571* Overyflèlfche en rykelyk gegoeder wäs. Be-
halven dat hy verpligt zoude zyn de goede-
ren, hem inhewarender handgeftek, binnen
24 uur, na de uitfpraak des Gerigts aan den
wettigen eygenaar over te leveren. Op het
twede, dat fyn oogmerk niet was, de Staten
htm gewoonelyke regt van kleine misdaden
met boeten te bedwingen, te*beroven. Maar
alleenlyk dat defe wyfe van ftrafiè openbaar
door vonnis van deGerigten, en niet ki geheim
of alleenlyk na de fin der amptenaars, op ge-
legt mogt worden. Aangaande het derde dat
hier door beoogt wierdt, dat, inval den Ko-
ning nodig oordeelde te zyn, fulke misbrui-
ken te verhinderen, hy als dan tot bereikin-
ge van dit oogmerk iemant mogte aanfl:ellen,
om de kwalen te verhelpen, en als dan de
magc van de gewonelyke Rigters zoude fl:il-
fl:aan. Sonder het regtgefag der Staten \'er
door in andere opfigten te willen verkorten,
krenken , of verhinderen. Betreifende het
vierde wilde hy de Staten, om de aangehaal-
de redenen, nog wel 6 weken tyds vergun-^
nen, voor dat fy den 20 articul ter uycvoe-
ringe zouden fl:ellen. Aangaande het vyfde ver-
maande hy de Staten, ter överweginge van
de fwaarte der gemelde misdaden, de Ordon-
nantie dien aangaande te agtervolgen. Op
het fesde verklaarde hy dat de Staten wel een
gewoonte, maar geen voorregten aangeha?Jt
hadden, waarom die van Overyflel, fig aan
de misdaad van gekwetfte Majefteit fchuldig
gemaakt hebbende, van de verbeuringe der
goederen ontflagen behoordfn te worden.

Wes-ocr page 113-

van2WOLLE. XXVIïI. Hoofdst. lo^

Weshalven fy de 80 articul moeften agtervol- 1571,
gen. Hy antwoordde eindelyk op het laafte,
dat den nieuwen eed met den oude niet ftry-
dig was, en \'er dus geen beletfel was, dac
het nieuwe eeds voorfchrift te gelyk met het
oude door de Regenten gedaan worden moeft.
De Gefanten deden van den uitflag hunner
laft in de vergaderinge der Staten tot Zwolle,
pp den 23 Junius, verflag, Het viel hen feer
hard, en fy vriegen den Stadhouder verder
om Raad. Den Graaf feyde hier op, dat hy,
piet het Land, maar den Koning den eed van
getrouwigheid gedaan hebbende , niet ver-^
mogt hen verdere onderrigtinge te geven. E-
venwel verfekerende niet te zullen beletten,
en wel te mogen lyden, (Jat fy nieuwe fchrif-
telyke vertogen by den Landvoogd deden;
met belofte van fyn vermogen aan te wenden,
dat fe verhoort vvierden. In defe hoop heb-
ben de Staten, op den i Julius, aangehoudeUs
dat het Land by alle voorregten en geregtig-
beden befchermt wierdt. Waar onder geen
van de geringfte geftelt worden konde, herge-
ven van vergiffenCe aan lyfftraffelyke misda-
digers ; welke lioge voorregt de drie Hoofde
fteden van ouds befeten hadden, Blykende
klaarlyk uit de oude Stads Regifïprs: geven-
de voorbeelden van Landvorften,, en Stad-
houders aan de hand, op welkers verfoek de
Steden misdadigers van hun ftrafFe ontheft heb-
ben. Schoon, dat al bleek hier van niets,
fy zouden volftaan kunnen, met de waaragtig-
heid harer geregtigheid met eede te fterken;
waar toe fjg ook de Magiftraten der drie

Hoofd.

-ocr page 114-

8o geschiedenissen -

7571. Hoofdfteden bereidwftlig betuigden te zyn?
hopende dat het fyn Doorlugtigheid mogte be-
hagen hen fo wei over defe als de andere be-
fwaarnifle te verhoren. Den Pra^fident Tife-
nach wierdt nog breder over \'s Lands befwaar-
niflèn gefchreven: en om fyn voorfpraak ver-
fogt. Dog van wat uitwerkinge alle die moeyr
te was, fiet men nergens gemeit,
XIX. Middelerwyl wierdt men tot Campen en
Zwolle ongemeen door de inkwartieringe,
doorkin--ocr page 115-

van ZWOLLE. XXVIIL Hoofdst. 109

en andere Heren om van het krygsvolk ont- ^S/rj
flagen te vsrorden.

In defe benauwdheid fonden fe Arent toe De Stad
Boecop en Joan van Haerfl: na het Hof: dieraecCam-
, eenige tyd vrugteloos by den Landvoogd aan^^^^\'
hielden, om van defen overlafl: te worden be-[ancfchap
vryt. De ruiters wierden middelerwyl nog bal- na hec Hof
dadiger en moetwilliger; het welke verfchei-f-ocr page 116-

iiö GESCtlIEDENISSEN

lies van hun leven te betalen; Hun edelfflöé\'^
digheid verdiende een beter lot. Ook zyn fe,^
voor de volgende week, gelukkiglyk en be-
houden tot Campen en Zwolle aangekomen.
De ruiters hebben na den ontfangene en ver-
toonde laft des Landvoogds binnen drie dagen,
de twe Steden ontruimt.

Na hun te rug komft béval den Landvoogd,
aan de drie Steden, ende Amptlieden des
Lands binnen drie maanden tyds, der Ste-
dens en Lands gewoontens , in gefcbrift ver-
vat zynde, hem over te fenden. Keyfer
Carel de vyfde hadt reets,\' in het Jaar 1531,
en 1540, dit bevel aan alle of eenige fyner
Nederlanden gedaan, waar aan fommige Lan-
den gehoorfaamt: en anderen met die van
Overyffel geweigert hadden, te voldoen. De
Staten hebben, op den 25 November, den
Landvoogd voor oogen geftelt, dat den Key-
fer het Land èindelyk van fyn gemelde bevel
ontflagen hadt. Midsgaders \'s Lands misbrui-
ken niet op fyn eygen gefag, maar met be-
willinge der Staten op de Lands vergaderin-
gen van het Jaar i533,- 1541- 154^? en an-
dere Jaren verandert hadt. Om geen andére\'
reden, dan om dat hy onder eede Verfproken
hadt, het Land in alle fyn oude gewoontens
regten enz. tebefchermen. Defe beloften hadt
den Koning felfs vernieuwt. Weshalven hen-
het geenfints billyk toefcheén dat dé ge-
woontens ■ onderfogt wierden.- Te min nade-
maal de Steden al reets voor ondenkbare Jaren
het voorregt befeten hadde om haar onbe\'
fchrevene regten , door des Raads eedte

kunnen\'

Ï57I-

jcx.

t-ocr page 117-

van -ocr page 118-

iii geschiedenissen

m

1572. ken van de Ridder Order van het gulden Vlies
(O, en met de degen aan de zyde, op een
parade bedde gelegt, en aan Stads inwoon-
ders vertoont. Het lyk, den 9 Januarius ,
gebalfemt zynde, is na Megen vervoert; en
fyn ingewanden wierden in S. Michaels Ker^
ke ter aarde beftelt (/).
Synlióe- Den Graaf van Megen hadt Overyffel, ge^
4enl durende fyn Stadhoiiderfchap , wel met alle
fagtigheid en minfaamheid beftiert. Syn dood
wierdt nogtans, op verre na fo feer niet be-
klaagt , als die van den Graaf van Aremberg.
De redenen van dit onderfcheid is , onfes oor-
deels, ligtelyk na te gaan. Aremberg be-
hartigde \'s Lands welzyn met alfo veel na-
druk , ja veelligt met meerder genegendheid j
dan een inboorling felfs , Overyffels befte
beyvert zoude hebben. Megen gedroeg fig
indiervoegen, dat hy \'s Konings gunft ver-
diende, en fig geen ongenoegen dér inwoon-
ders op den. hals haalde. Om my met een
woord uitte drukken, Aremberg was tufTchen
de handhavinge en befcherminge der wettige
regten des Konings, en die van Overyfl!el, de
onverfchilligfte der menfchen. Megen fcheen
eenigfints meer na Philips dan des Lands fy-
de te hellen. Wie zal fig dan verwonderen
dat men Aremberg meerder dan Megen be^
treurde.?

XXIX. hoofd-

Ten minften my ftaat voor ergens tc hebben g«\'
ïefen, dat Megen van defe Ridder Order was.
( f ) omrent toe Boecop.

I I

-ocr page 119-

vAfïzwolle. XXIX. Hoqfdst. ïis
XXIX. HOOFDSTUK.

INHOUD.

I- Barlaymont wordt Stadhouder. Toeßant der
Nederlanden des tyds. Campen en Zwolle
vermaant tot het houden van goede wagte..
II. Zwolle wordt vrugteloos door den Graaf
van den Berg opgeëyfcht. De Stad ßelt ßg
in ßaat van tegenweer. III. Des Prins
liß om de Stad te veroveren wordt ontdekt.
Overgaaf van Campen aan de Prins. IV.
Zwolle geeft ßg mede over by verdrag. V,
Campen verfoekt by den Graaf van den Berg
vrugteloos van de befettinge verloß te wor-
den. Hun redenen van klagten WegeHs dei
Graafs gedrag. VI. Hy fet de R. C. Re-
genten af enz. Een hoop van fyn volk wordt
geßagen. VII. Den Graaf dreigt fommi-
ge Regenten van Zwolle. Hy verlaat Zwol^
le, Campen enz. VIIL Sy worden door Don
Frederik tot Zutphen in genade ontfangen ^
Blydfchap deswegen. IX. Voorforgen tot be-
\' \'üeilinge van Zwolle genomen. EenZwolfcb
fchip vergaat. X.- De meeße verdagte Re-
genten worden afgefet en hét getal ver-
mindert. XL Alba gebiet Campen en Zwol-
le ter heveilinge der i£e twe galeyen uit tR
■ rußen. Sy verfoeken wegens haar armoede
ontßagen te worden. XII. Midsgaders we-
gens het geringe gebruyk der galeyén, Men
beßmt deswegen twe y^^iß^ te rußen. Sé
lil, Dee-i..--ocr page 120-

563 GESCHIEDENISSEr^

worden volmaakt en uitgerufl. XIH.
laßenixorden verhoogt wegens deßerkebefet^
tinge. Het Carfpel verfoekt van de overlaß,
door Stads befettinge veroorfaakt, ontfagen t-ocr page 121-

y^ri 2W0LLE. XXIX. ïlodFDST. irs

^as. Hy vergifte fig feer. Want op het onver- isf^*
wagtfte namen de Gereformeerden den Briel
in. Vliffingen verraften fy. Geheel Holland,
op Amfterdam en Schoonhoven na, viel, om-
trent bet Jaar 1572, van Philips gehoorfaamheid
af. Valencienne en Möns, raakten meide in
de handen der Gereformeerden. In defe ge-
ftelteniflè trok Prins Willem van Orangien met
een aanfienlyk leger in de Nederlanden. Met
het grootfte gedeelte viel hy inBraband, om den
Landvoogd van het beleg van Möns af te trek-
ken , en de veroveringe te beletten. Dit geluk-
te den Prins niet. Het ander gedeelte van
Prins Leger, door fyn fwager den Graaf van
den Berg aangevoert, was in Geiderlaiid ge-
rukt: en maakte fig byna van het gehele Land
meefter. Op den 11 Junius nam hy , met
behulp der Gereformeerden , Zutphen by
Verraflihge in.

Den Stadhouder, de veroveringe van Zut-Campen
phen verftaande, vermaande de Steden Cam-^-ocr page 122-

116 GESCHIEDENISSEr^

ï57a. de Steden, op haar eygen koften, een ge-
noeglaam getal ft;hutters , ft) lang het gevaar
duurde, in dienft namen (O*

Defe voorforgen waren ten hoogften nood-
fakelyk. Op den 20 Junius, \'s middags om
nustc- uuren, lieten fig eenige voetknegten en
loof d\'oot ruiters van den Graaf van den Berg\'voor Zwol-
den Graaf le fien. Sy eyfchten door een trompetter de
Tan den Stad op, en dreygden met eede fig, inval van
geëyfch:\' verweigeringe, op alle de ingefetenen; die
boven feftien Jaren oud waren, te zullen wre-
ken. Men gaf den trompetter tot antwoord,
dat de burgers befloten hadden de Stad, tot
het uiterfte , en den laaften man, te verdedi-
gen. En inderdaad de burgers hebben aan-
ftonts de poorten , wallen en muuren , die
haar aanbevolen waren, met grote bereidwil-
ligheid befet. Een ieder deet lyn beft om
den vyand te verjagen. Men fchoot fo fel, dat
de vyanden na eenig geleden verlies, omtrent
den avond van de Stad aftrokken. Een ge-
deelte trok na Itterfüm en Winfem. Het an-
dere na Goten. Het vee buiten weidende na-
men fy mede. \'s Avonds omtrent negen
uuren liep hier het gerügte , dat fy weder na
de Stad in aantogt waren. Den Raad gaf \'er
dien felfden avond den Stadhouder kennis van
(d). Dog de uitkomft toonde, dat de ver-
fpreydde tydinge van waarheic ontbloot was.
De Stad Het uitgeftane gevaar deedt den Raad van
tot dag forgvuldiger worden. Sy liec
legen- menigte fchanskorven vervaardigen. Het

weer.

grooc

(c)-ocr page 123-

van 2w0lle. xxIx. hoofdst. 117

groot en kleyn gefchut wierdt in de Stad ge- ïS/^^
bragt, om \'er gebruik van te maken. De Bur-
gers verdeelden fy in rotten, en beval aan elk
een de wagte van de poorten, de muuren en
wallen aan. Om den Stadhouder geruft te
ftellen fchreef fy op den 23 Julius, dat de ge-
hele Stad bereid was, ftg tot het uitterfte te
verdedigen. Zwolle was volkryk, de burgery
dapper, en tot alles bereidwillig- Sy vreesde
alleenlyk voor gebrek van levensmiddelen ,
van welke men fchaars voorfien was.

De Prins van Orangen, befpeurende dat lll.
de Stad door geen geweld ligtelyk te verove- p-ocr page 124-

ïia GESCHIEDENISSEN

ïg^ü. Alle defe fchone en wel gemeende betd:
Overgaaf gingen van ftandvaftigheid waren van geen lan:
yan Carn- _-ocr page 125-

van zwolle. XXIX. Hoofdst. 568

^e, de Stad Zwolle, aan den Graaf over, 157«*
onder de volgende voorwaarden. Eerftelyk
dat de Stad onder Konings Philips gehoor-
faamheid en byhaar oude Regeringswyfe zou-
de verbly ven. Ten tweden dat de Priefters-ocr page 126-

\' 120 geschiedenissen

ontruimen en fo lang fy hier waren zoude
Prins Willem defelfde onderhouden. Mits
dat de Stad haar ferviesgeld, door de geme-
ne bewillinge van den Graaf en de Regerin-
ge te bepalen , betaalde. Ten agtften dat
Prins Willem en den Graaf op fig namen,
de Stad met goed, lyf, en bloed te verdedi-
gen , tegens een ieder haar, wegens het ge-
flotene verdrag , aanvallende. Ten negen-
den dat fy alle de gene , die de Stad Zwolle
appelhorig waren, en dit verdrag omhels-
den , een gelyke befcherminge verleenden.
Dat eindelyk aan die van Zwolle al het ver-
lies, hen door des Graafs Krygsknegten ver-
oorfaakt , fo verre men konde ontdekken en
bewyzen , zoude worden vergoet. Tot fe-
kerheid en beveftinge defer voorwaarden te-
kende den Graaf en Scads-afgefanten den vol^

jenden brief.

Lfoo de Doorluchtige en Hoochgeboorne
Vorft ende Heer, Heer Willem , by de
Genade Godts, Prince van Oraugien , Burger-
meefteren Scepen ende Kaedt, Sampt de Gefwo-
l-ocr page 127-

van zwolle. XXIX. Hoopdsï. ist

deputeert de eerfame Helmich Splythof der Rech- 1572,
ten Doctor , Jan van Graes , Henderiek Knop-
pert der Rechten Licentiaet, ende Henderiek van
jEffen , van wiegen des Eerbaren Raedt : Hille-
brant ter Cuylen , Gornelys van Velthuyfen,
Willem van Ceulen , ende Henderiek Campher-
beke van wegen der Gefworen Gemeentes luyden,
«nde famptelycke Borgeren der Stad Swolle, toe
reyfen aen den Welgeboornen Grave van den Ber-
ge , ende met fyn Gen. op fekeren pnncten ende
artyckelen toe accorderen , ende entelyck te ver-
dragen. Dewelke voorfr. Gedeputeerden, naeko-
mende haere ontfangene bevel, lig voorts na
Campen vervoget, ende met fyn Gen. dermatea
oock accordeert, ende verdragen hebben, op na-
volgende conditie ende voorwaarden. In den eer-
ften dat Borgemeefteren Scepen ende Raedt, fampt
de Gefworen Gemeentes luyden endefamtelyeken
Bürgeren der Stadt Swolle, füllen blyven in den
dienft, fubjeftie, ende gehoQtlaamheyt der Con.
Maj. toe Hifpanien haerer alder Genadichllen Erf-
heer, ende by den Eedt, \'fo fy luyden haere Con.
Maj. en der Stadt Swolle gedaen hebben ; ende
oock te blyven by haer olde hergebrachten rege-
inent des felvigen Stadts. Item dat alle Priefle-
ren, Cloofteren, ende voort Geedelyke , ende
Wereldtlike Perfonen ende haere goederen , en-
de regementen , fo wel van de Religie ende exer-
citie van dien, ais anderen onbefchadiget ende onbe-
dwongen fuUen blyven ; fonder jemant des Rae-
des ofte ai-ocr page 128-

571 GESCHIEDENISSEr^

Ï572. morien, Keyfer Car. de vyfde haereil eerften Al»
dergenadichften Erf-heer ofgerichtet; cn wat daeE
en tegens ter contrarie gehandelt mochte fyn ,
helpen afdoen. Ende fo eenige des Raedes tot fe-
ven Perfonen by Princelycke Doorluchticheyd,
bedragen ende in ongunfte gebracht mogen fyn,
©m defehige voor anderen aen haeren lyve ende
goederen niet te füllen verdachtich geholden wor-
den , als andere^ Raedes verwanten. Item daz
Borgemeefteren Scepen ende Raedt noch haer®
Gcfworen Gemeente, niet en fullen geholden
worden, noch gedrongen, eenige munitiën Ar-
tillerye proevifioen , van gefchut noch ander«
goederen, de Stade toekomende -ocr page 129-

van -ocr page 130-

573 GESCHIEDENISSEr^

1572. oogen fien kan , of defe voorwaarden wel of
kv/alyk onderhouden zyn?
V. HalTelt, Steenwyk, en Genemuiden volg-
Campcn ^q^ voorbeeld. Die van Campen hadden
rïn-ocr page 131-

^au ZWOLLE. XXIX. Hoofdst. lag

feyde de Graaf, Ik hevek het God aan.
j)og ik kan de reden niet nagaan hoe \'\'er tot
Campen al reets fo een grote armoede kan
zyn. Na eenig mffchen fpreken der Zwol-
fche Raadslieden bedaarde hy , en gaf te
kennen , dat hy na de aftogt der Hoiftein-
fche Ruiters veelligt eenige verligtinge aan-
gaande de befettinge zoude maken.

Of den Graaf dit bedagt was of niet, blykt Hun rede-
my niet. Dit is feker dat hy de Campers
alle wyfe tergde. Sonder de Burgermeefters
in der tyd te kennen fmeet hy een Burger indesGraafs
hegtenifTe. Alle de Kerken beroofde hy van gedrag,
de Autaren, Beelden enz. Ongemeen hoog
nam den Raad de fchendinge van de voor-
regten , en het verdrag op. Sy dagt het
beft te zyn over dit alles met die van 2wolle
te raadplegen. Arent toe Boecop , en fyn
fwager Coenraad van Vechte , kwamen des-
wegen tot Zwolle op den i Septem.ber. Sy
deden een fwaar beklag over het gedrag van
den Graaf van den Berg. Den Raad zoude
gaarn hun nabuurftad in haar regten heb-
ben willen handhaven, maar fy wift geen
middel. Die van Campen fagen het met een
innig leedweien. Voor hun vertrek , ftelde
fy den Raad voor oogen waar het heen wil-
de ■-ocr page 132-

575 GESCHIEDENISSEr^

gende ; zyn wy ook een diergelyk lot ver-\'
wagtende. Toe Boecop hadt nooit iets waar-
agtigers, ais dit laafte, gefproken. Hy en
fyn fwager, tot Campen te rug gekeert,
worden aanftonds uit laft van den Graaf in
hegteniftè genomen ^ en met veie veragtin-
ge, wel verre van na hunne ftaat behandelt té
worden 5 na het flot te Genemuiden ge-
voertj

vr. Die van den il. C. Godsdienft Belydenis-
Hykcde fg deden verloren meeft alle na defe tyd hun

SnSuaf\'^\'^^P^^-ocr page 133-

^Atf rWOLLE. XXIX. Hoofdst.

m

ten liepen in het wilde, en fonder de minfte 1572.
order langs de weg. De ruiters volgden ver-
re van agteren na. Tot Olft lag een hoop-
Lauwenbergfche ruiters en Spaanfche krygs-
knegten in hinderlage. Sy vielen des Graafs
knegten onverhoeds met wakkerheid aan, die
fon^r tegenftand te bieden, de vlugt namen;
Edog by na alle het leven x^erloren, ofte ge-
vangen genomen wierden.

Eenige weken later eyfchte den Graaf van VIT.
de Steden Campen en Zwolle , dat fy een
bende of Vaiie ruiters betaalden. De Regerin- fo^^^ig^
ge tot Campen befloot \'er in te bewilligen, Rcgcmcn
om meerder overlall en moetwilligheden der van Cara-
ruiters voor te komen. Ten dien einde namen fe P«-ocr page 134-

577 GESCHIEDENISSEr^

ftrormender handt verovert hadt. De vrefe
onder de krygsknegten van den Graaf wiérdt
fo groot, dat fy na half November Zwolle,
Amersfoort, Harderwyk, Elburg, Hattem,
Halfelt, en Steenwyk en Campen op den 19
verlieten.

De Steden Campen en Zwolle hebben, des
Sy worden anderen daags, in aller yl haar afgefanten na
2utphen gefonden. Sy waren met regt be-^
vreeft, dar den Landvoogd de verlatinge des
Konings gehoorfaamheid de Steden kwalyk
duiden zoude. Haar afgefanten met Mr. vah
Rhemen ^ en Joan Kreynck , Burgermee-
fters van Deventer byna ter felfder tyd, in
het leger voor Zutphen aankomende , fyn
allereerft na des Stadhouders verblyf plaats
gegaan. Na een weinig wagtens , zyn^erft
die van Campen , en vervolgens Joan van
Haerft, wegens Zwolle ter gehoor van fyn
Genade toegelaten. Na dat fy een voetval
gedaan hadden , hebben fy den Stadhouder ^
op het demoedigfte , te kennen gegeven.
Hoe dat fy door de Regenten en alle de Bur-
gers , in de uiterfte bedruktheid , waren
afgefonden , om fyn Genade te fmeken , dat
die by Don Frederik vergiffenifte verwierf
van het overgeven der Steden. Dat fyn Ge-
nade ; overwegende de onverwagtheid van
de veroveringe , haar altoosdurende getrou-
wigheid, en de armoede en ellende der Bur-
gers , mogte beforgen, dat fy in haar voor^
regten gehandhaaft , en met geen fwaare be-
fettinge belaft wierden. Dat fy van nu ^^
aan , met de grootfte demoedigheid, aan^

boden-ocr page 135-

van -ocr page 136-

579 GESCHIEDENISSEr^

fo vele Krygsknegten binnen zoude nefflên?
als hy, na tyds omftandigheden, oordeelde
te behoren. Nogtans wilde hy ft)rgen , dat
fy van de befettinge geen overiaft of geweld
«it te ftaan nog te lyden hadden.\'
Brydfchap Men kan ligtelyk nagaan , met welke
deswegen, dankbaarheid, de Gefanten Don Frederiks
antwoord ontfingen. Die van Campen lever-
den hem Stads fleutel over. Hy gaf fe aan
den Stadhouder , die defelve weder aan de
Gefanten ter hande ftelde , met vermaninge
van de Stad getrouwelyk te bewaren. Don
Frederik, van hen affcheidende reikte ieder
Afgefant tot een teken van vriendfchap fyn
hand toe (g).

IX. Op den 24 November trok een Spaanfche
Voorfor- befettinge in de Stad-ocr page 137-

^au ZWOLLE. XXIX. Hoofdst. lag

m

jc\'eerden den Burgermeefter in der tyd aan- iSfSS
brengen. Sy trokken vier ftuivers dag-
geld (0.

Een groot ongeluk was \'er , op den 21. Een
Maart Van dit felfde jaar , gebeurt. : WantZwolfcli
een Zwolfch Carvielfchip verging, met meer^\'^\'^\'P
dan 28 perfonen j in de Zuider Zee j tegensS^®\'*
over Harderwyk ,

Schoon de Steden Campen eii Zwolle, in X.
het laatft van het vorige jaar , Konings ge- 1573.
hoorfaamheid omhelfende , grote betuigin- Dc meefte
gen van een altoos durende getrouwigheid ^
gedaan hadden, was den Landvoogd nipt ge- worden .
heellyk geruft. Hy mistrouwde verfcheiden afgefec cfi
uit den Raad en Meente , en hielt hen ver- getal
dagt, van de overgave der Steden te hebben
veroorfaakt, of ten minften verhaaft. Een
algemene veranderinge in de Regeringe fcheen
hem alleen bekwaam te zyn , de Steden vaft
aan \'s Philips gehoorlaamheid te verknogten.
Om te fekerder fyn Oogwit te treffen^ be-
val hy , dat by de aanftaande keur een van
des Konings Raden tegenswoordig zoude
zyn. De Afgefanten van Campen kwamen^
op den 3 Januarius i tot Zwolle met deii
Raad over des Landvoogds fchryven raadple-
gen. Dog men befloot niet anders , dan
de Stad Deventer, \'er van te verwittigen (/).
Voor en al eer den Cancelier van Roon, van
\'s Hartogs wegen , tot Zwolle kwam, toon-
den ftg alle Regenten bereidwillige desLand-
I 2-ocr page 138-

iii geschiedenissen

voogds voornemen te onderfteunen. Sy wag^
teden hier toe geenfints de gewone verkie-
fings dags, invallende op die van S. Pauwels
Bekeringe , af. Op den 8 Januarius ,
wierdt met eenparigheid van ftemmen beflo-
ten , de gehele Regerings wyfe te veran-
deren. Het getal der Heren van de Magi-
ftraat , van ouds her uit twaalf Schepenen,
cn twaalf Raden, beftaan hebbende, wierdt,
op fes Schepenen , en fes Raden gebragt.
De Gefworene Gemeenslieden , wierden
van 48 tot 24 vermindert. In plaatfe dac
fy fig , federt het Jaar 1523 , felven ver-
koren hadden , kreeg den Raad de raagc
van hen voortaan te verkiefen. Alle de Ge-
meenslieden ontfloeg den Raad van bunnen
Eed , en fy ftelde 24, fo wel nieuwen ,
als van de afgefette aan ; welkers namen wy
elders mede delen zullen. Met defe nieuw
aangeftelde Gemeenslieden maakte den Raad
verfcheiden nieuwe beramingen. Onder an-
deren wierdt de Stad in plaats van vier ftra-
ten in drie verdeelt. Den Raad behielt de
bewaringe der fteutelsvan Stads poorten voor
fig alleen, in ftede dat de Gefworene Ge-
meente te voren hier mede toe beregtigt was
(my Op den volgenden keur-dag van den
Raad wierden \'er een groot getal Leden voor
by gegaan , en daar en boven drie of vier
nieuwen verkoren (n)-- Men kan niet twyf-
felén, of de gehele Regeringe beftont van
nu af weder uit de gene , die voor R. C. te

boeke

(m) Boek^van J(efolutien vait l{aad en Meente.

-ocr page 139-

van -ocr page 140-

583 GESCHIEDENISSEr^

fi-ocr page 141-

VAI« 2WOLLE. XXIX. HOOFOST, 135

aen zyn- welke fo veel water niet nodig heb- 1573.
bende des wegens bekwaam waren, over al
by na te kunnen landen: en ook ren tyde van
den Stadhouder Graaf van Buren gebruikt wa-
ren.^ Men befloot niet anders, dan dat men
de timmerlieden , de galeyen tot Groningen
gebouwt hebbende, en Jacob Cok zoude ver-
fchryven, en in de volgende week een nadere
byeenkomfl: houden.

Tot defe vergaderinge by te wonen waren Men bc-\'
de Droften van Salland, Vollenho, en Yflèl-
muiden mede verfchreven. Op den 25 traden t^f buis-
de Heren, nevens de Afgefanten der Steden, fen wit ts
met \'s Konings amptenaars, in onderbande-ruft^»-
hnge. Hec weinig nut der galeyen bewefen
fy door de voorverhaalde redenen, en bet ge-r
tuigenis van de ervarenfte zeelieden. Sy boo^
den in Stede van dien aan twe buifen te bou-^
wen, welke 70 voet lang en 14breed zouden
gyn. Midsgaders 15 riemen hebben, en met
30 knegten, behalven de 30 roeyers, en
andere fchippers, bemant zouden kunnen wor-
den. Middelerwyl, envoordeuitruftinge,wft^
den fy beforgen, dat \'er drie of vier vaar-^
tuigen , ( door toe Boecop fchutfchepen ge-
noemt) de Zuider Zee bekruiflèn en van de ka-
pers bevryden zouden. In een nadere byeen-
komfte namen des Kenings Raden de aanbie-
dinge der Overyflèlfchen aan. Voor en al
eer de fchutfchepen in de Zee liepen , wier-
J® door een Ysgang vernielt.

Men was, op den 14 April, reets met het Se worJea

bouwen der buyfen aan de gang. Dog\'-ocr page 142-

585 GESCHIEDENISSEr^

1573* dragen fcheen die van Overyffel een al te fwa-

ren laft, op hunne fchouders te zyn. Sy fon--ocr page 143-

van zwolle. xxix. hoofdst. 137

(]g genooddrongen uit elke ftrate een der
Gefworene Gemeenslieden aan te ftellen met
mägt en laft om van ieder burger, na fyn ryk-
dom en ftaat, een feker ftuiver gelds, tot be-
talinge der knegten, te vorderen. Van defe
befwaringe wierden nogPriefters, nog Reli-
gieufen uitgefondert. De ledig ftaande huifen
der gevlugtede inwoonders ^p) moeften fy
mede op een ftuiver geld aanftaan. Nogtans,
niemant wie het ook was, mogte hoger dan
■met 7 ftuivers worden befwaart. De onwilli-
ge Burgers zoude men een foldaat in fyn huis
leggen. Derk Hertgers, Harmen Knoppert,
Andries van Lynner , uit den Raad: Arent
Gernften, Henderik Berterinck, en Mr. Arent
Gerritfen, uit de Gefworene Gemeente, toe-
vertrouwde men de uitfettinge. Men bevont
later dat de uitfettinge te laag aanflagen en niet
toereikende was, de knegten te onderhou-
den. Deswegen gavep de Regenten, op den

November, nader .magt, aan de Gecom-
mitteerden , om de beft gefegenfte Burgers
hoger, dan met feven ftuivers, te befwaren

O)-

Eenige tyd vroeger wier4 het Carfpel van Het Car-
Zwolle niet minder gedrukt. Het hadt onge-[P^\'
meen veel, fo.wel voor, als na Stads verove-
ringe, door des Graafs van den Berg ruiters laft door
en krygsknegten moeten lyden. Byna ai het Stadt be-
hooy, en koorn, was opgeraakt en verteert.
Het weinige dat fe nog behouden hadden,
ontnamen de Zwolfche befettelingen en foete-nagen te

ï 5-ocr page 144-

138 GESCHIEDENISSEN

Ï573. laars hen dagelyks. De Stad Zwolle fag die
alles door de vingers. Het was haar ook het
voordeligfte Want fy de eene en het Car-
fpel de andere helfte der voeragie, volgens
liet bevel van den Stadhouder, aan de Span-
jaarts moetende leveren , wierdt byna ge-
heellyk van defe lafl bevryt; door dien de
ruiters fig rykelyk van voeder in het Carfpel
voorfagen. De Carfpelingen , de moetwil^
ligheden niet langer kunnende uitftaan, ga-
ven \'er by een fmeekfchrift aan den Stadhou-
der kennis van. Met verfoek dat hy de Stad
Zwolle wilde gelaften, de helfte der voera-
gie aan de befettinge te leveren (r). Des
Stadhouders antwoord was geheellyk aan de
Carfpelingen gunftig, en is in de volgende
weinige woorden begrepen,

GEfien und verlefen wefende, wat de Suppli-
anten te kennen geven, is \'t, dat wy, aan-
merkende de reden und oeren billiken vérfuch,
ordonneren , dat de burgers en ingefetenen der
Stadt Zwolle de ene helfte, en de gemene huys-
luyden des Kerfpel van Zwolle de andere helfte,
van haver, hoy, en ftroy, voor de peerden daar
binnen fynde und Con. Maj. krygsvolk toebehoe-
rende leveren ftillen, op behoorlyke recepifle: op
dat fulks den felven op de betaelinge worde afge-
toegen , und der borgeren en huysluyden weder
gereftitueerd endé betaelt. A6i:um Niemegen den
iz Juny iy73 fty}; Com.raun.

Gillis vak Barlemont,^

XiV. De aanftellinge en verkiefinge der Regen^^

3574-ocr page 145-

van 2WOLLE. XXIX. Hoofdst. 139

^e Raad bevreeft, dat het Hof\'er fig, even 1574»
als in het vorige jaar, mede mogte bemoe- ^^ Scad
jen. Om fulks af te wenden fleïde fy den^Z\'S-
Stadhouder, op den la , en 15 Januariiïs, voogd iïg
voor oogen, dat den Koning geen de minfte met de
infage in de beftellinge van Stads Regenten verkiefm-
hadt. Dat men, in het vorige jaar ,
bewilligt hadt, dat van Konings wegen, denuigj be-\'\'
Cancelier Boudewyn van Roon, by de verkie-mocyt.
finge tegenswoordig geweeft was. Niet fo feer
om door defe toegeellykheid van dit oude Stads
voorregt afftand te doen. Maar byfonderlyk
om dat Stads befte na de veroveringe , van
den Graaf van den Berg , vereyfchte , dat
\'er een gehele veranderinge gemaakt wierdc.
Dog dat defe reden nu ophiel: de Regenten
alle van den heerfchenden Godsdienft belyde-
niffe deden; en \'er geen vrefe v/as, dar\'er
van andere Godsdienften zouden worden aan^
geftelt. Hopende en fmekende derhalven,
dat fyn Genade by het Hof uit werkte, dat
\'er .by de aanftaande keur, geen inbreuk in
Stads voorregten gedaan, ofte iets, \'er te-
gens ftrydende, ondernomen wierdt. De
vertogen van den vonden by den Stad-
houder fo veel ingang , dat de verkiefinge vry
en fonder iemants inlage, ds van ouds, ge-
daan wierdt. Den Raad bedankte \'er hem
feer voor, en verfogt hem de befcherminge
van Stads voorregten gedurig, inet een gely-
ken yver, te willen behartigen.

Sy hadden hem ook te kennen gegeven, hoe^y klaagt
feer de inwoonders gedrukt wierden, met de^^^J^^fn
betalinge der krygsknegten: midsgaders door van de\'

de

-ocr page 146-

iii geschiedenissen

1574. de moetwilligheid der befettinge; welke on-
bcièreinge der anderen des avonds eenige inwoonders
gewont», en fommige van hun klederen be-
hadden. Aangaande het eerfte verfog-
ten fy, dat den Koning eenige penningen tot
onderhoud aan de Stad, even als hy Deventer
en Campen fchonk, mogte laten genieten.
Nadien fy reets 13 maanden lang, met een fter-
ker befettinge, dan defe twe Steden, fchoon
veel ryker als fy zynde, belaft was. Aan-
gaande het andere, dat de baldadigheden der
befettingen na behoren wierden geftraft. Den
Stadhouder antwoordde, dat het eerfte niet
in fyn magt v/as. Weshalven den Raad hem
nader verfogt fyn gefag by fyn vader, en ove-
rige Heren van het Hof, te willen aanwen-
den, dat fy verhoort wierdt. Sy font felfs
om dit te bewerken een gefant na het Hof,
niet fonder vrugt. Want het blykt uit een
gefchrift van die tyd, dat de Stadhotider laft
kreeg, de helfte van Stads befettinge te beta^
len.-ocr page 147-

van zwolle. XXIX. Hoofdst. 141

te hebbeni gaffy den Stadhouder te kennen,
de noodfakelykheid van de Steden en floten
Hafl^elt, Oldenfaal, Hattein, Genemuiden,
Vollenho, Blankenham, en de Cuinder, mee
krygsknegten te voorfien. Want het ander^
flnts te vrefen was, dat, defe plaatfen in vyands
handen vallende den toevoer na de Stad be-
lemmert en afgefneden zouden worden. Sy
verfogt ook, dat den Drofl: van Salland, de
huislieden der nabuurige Carfpelen miogte ge-
laften, aan Stads veftingwerken mede te arbei-
den. Nademaal fy alleen niet in ftaat was de-
felve, volgens het gemaakt beftek binnen korc
in order te brengen. Dog fy vreesde met de»^
Stadhouder, nog wel het aidermeefte voor
geheyme aanflagen en verraderyen. Waarom
hy den Raad toeliet, fommige Roomfche Ca-
tholique Regenten en Burgers, te gelyk met
de befettinge, Stads Poorten en homeyen te
bewaren en te fluiten , en by dag en nagt
wagt te houden (s}.

Defe vrefe wierflt byfonderlyk veroorfaakt, Mistrou-
door de verfchillendheid der Godsdienft on-
der de Burgers. Want m.en meende reden tejeftamen.
hebben de gene, die geen belydeniflè van den
Roomfchen Godsdienft deden , te mistrou-
wen. Men fiet nogtans niet, dat men hert
deswegen, ter defer tyd , meer vervolgde.
De herdopers alleenlyk wierden, ontdekt zyn-
de, gebannen. Hendrik Ghyfe, in dit Jaar,
verweigert hebbende , den Burgers eed te

doen

(O Vit verfcheiden brieven in Stads boek Diverfe Mdjm
Cowqten,

-ocr page 148-

1574\'

14^ geschiedenissen

doen, ontfeydeden Raad, op den i Oc1ö^
ber, de Stad en de vryheid.

Het ongenoegen en raisverftand, het welk^
federt eenige jaren , tuffchen het Duitfche
Ryk, en de drie OveryfTelfche Hoofdfteden
opgerefen was, nam, in het laatfte defes jaars,
een einde. Het was veroorfaakt geweeft ,
door dien de Steden fig niet in allen opfigte
gehoorfaam aan het Duitfche Munt-gerigte
gedragen hadden. Keyfer Maximiliaan gelafte
haar voortaan, daar aan ftiptelyk te gehoorfa^
men, de gewoonlyke Munt-vergaderingen by
te wonen: en vergaf haar al het voorgevalle-
ne, op den 22 December, tot Wenen, doof
de volgende brief,

MAximihaen der Ander von Gottes Gnadeii
Erweiter Römifcher Keyfer, fu aller feyten
Merer des Reichs, Unfer en und des Reichs Lie-
ben Getruwen -ocr page 149-

van^WOLLE. XXIX. Hoofdst. 143

^es Kreifs abfcheiden gemees, bezeigen, und die 1574.
ordentliche probation tagen gehoirfamblich befue-
chenwillet; feindt wir genadichlichen Zufrieden,
das ihr gebettener maffen und vermoegen unferer
voer ham an Hilliger Reich gegebener friheyt, mit
den munte , fo lange wir uns eines anderens mit
gemeine fiende befliifen faeret dies genedichen ver-
fehens ihr werdet mit folcher unferer erelferun-
gen danckbarlich xy frieden fyn, und muth in an-
gerichten Munthen dermaifen ausrechtlich ; und
gehorfam befeigen, dat Ewerenthalben weiter an-
dere neye voerfeineme niet notich fyn. W ölten
wir euch aus obangerichte der Kraiftende erinderon-
gen und intercelfion genedichlich niet bergen , und
fein Euch fonften mit genaden wohl geneigt. Ge-
ben m unfer Stadt Wyen, den iz December, Anno
in 74lte, unferen Reich desRömifchen in Zwölf-
ten , des Hungarifchen in Dreyzehenten, und des
ßoheemifchen in fes und Zwantfigilen.

MAXIMILIAAN.vt.

]o. Bapt. Weber ad mandatum Sacr^ Csf.

Majt. Imperium

A. Ernften Befge Collt.

J, Appeldoorn Secret: Daventr:

De Keyfer hoopte, dat eenige tyd vroeger, Hy ver-
de Steden het Ryk , voor een aanftaanden foekt
aanval der Turken bedugt, hulp zoude verle-\'^^®\'^^,
fien. Ten minften hy vermaande, op den i o ^c
November, de Stad Zwolle, om haar gefan-xuiken«
ten na de Ryks vergaderinge deswegen be-
legt te fenden. Dog de Stad antwoordde,
eenige weken later, dät haar dit ongeval zou-
de ter harten gaan, en fy hoopte dat de Ko-
ning, wegens fyn Nederlanden, des Ryks
byeenkomfte zoude bywonen. Maar dat het

haar.

-ocr page 150-

144 GESCHIEDENISSEr^

Ï575- haar, by gebrek van geld, ondoenlyk was^
\'er gefanten been te fenden (vy
Hyerges Hoe ongunftig de tyden alhier ook waren j
hïTet^\' wegens de duurte van fommige levensmidde-
ontwerp lenCiw), den geringen koophandel, én over-
der Stad lalt vau de befettinge (x^ maakte de Raad,
om eeu jj^ het Volgende jaar, een nuttig ontwerp.

was een gragte van de kolk by Oldeneel,
indcAatedoor den Affendorper Enck, tot in Stads
Aa, te delven, ten einde den fcbeepsvaart te
begunftigen. Om defe onderneminge te ge-
makkelyker uit te voeren, beloofde den Stad\'^
houder, den Droft en Rentmeefter van Sal-
land te bewegen, dat de rontsom wonende
boeren gelaft wierden, \'er aan te helpen ar-
beiden. Dog tot het verlenen van een tol
op de Schepen en goederen, defe grift beva-
ren zullende , waar toe hem den Raad VerfogC
hadt, feyde hy geen magt te hebben. Nog-
tans wilde hy wel by de Heren, met de finan-
tiefaken belaft , fyn befte doen , dat fy \'er
in bewilligden. Dien ten gevolge ftelde de
Regeringe eenige Raads en Gemeenslieden \'er
tot opfienders over aan. Het ontwerp is ^g-
ter in rook verdwenen (\'3\'). Buiten twyffel
dat de grote veranderingen, in het volgende
jaar, binnen de Stad, en het gehele Land
voorgevallen, en in het naaftte Hoofdftuk be-
fchreven, het felfde belet, en verhindert ge-
hadt hebben.

XXX. HOOFD-

( V) Vi-verfe Mijfnen Concepten.
( \\v ) Chronyl^ter Kinderhuis,
ix) R^clutie boek^ van B^ad en Meente,
iy) Kefolutie van I{aad en Meente van den i j Decem^t
des fuars

delven.

-ocr page 151-

Van ZWOLLE. XXX. Höofdst. 145
XXX. HOOFDSTUK.

INHOUD:

Toeftand der Nederlanden. Opregtinge van
de Pacificatie vanGendt. M.Zwolle neemt de-
felve aan. Swaren Hagelval alhier, lll. Men
verhiet hier na Enkhtiifen te reifen. Oproer
tot Zwolle. Mgidius d^ Monte fterft aldaar,
IV. Voorforgen tot Stads fekerheid Den
Raad verfoekt wegens de oproeren ontflag
van de Regeringe. V. Zwolle blyft eenfy-
dtg in den Oorlog tujfchen Dón Joan en da
Staten. De Ridderfchap kieft Renmnberg
m Stadhouder, VL De verkiefinge wordt
door de Algemene Staten op Philips naam
goed gekeurt. Zwolle ftelt fig in ftaat vaii
tegenweer. VH. De Steden weigeren Ren-
nenberg aan te nemen. Redenen waarom
Zwolle \'\'er toe Weigerig is. VIII. Deventer en
Campen in haar weerwille belegert. Zzmlle
\'wordt verfterkt. IX. Dog treet in onder-
\' handelinge m neemt Rènnenberg aan. Is tefi
Hove wegens haar uit ftellen tot vyand ver-
klaart. X. Campen ingenomen. Remtenbergs
beloften als Stadhouder; XI: Hy beweegt
Zwolle ee^ nadere Unie ie omhelfen. Land-
dag om de onkoften tot het beleg van Dèven-
ter té vinden. XII.\' De Cloofters lenen geld
, ^^^ -ocr page 152-

146 geschiedenissen

tingen uitgefchreven. Veranderinge derKe-
geringwyfe tot Zwolle. XIV. Nieuwe fchat\'
tingen ingevoert. Overgaaf van Deventer.
Zwolle verlofl van de Befettinge. XV. S-ocr page 153-

^an zwolle. xxx. Hoofdst. 14;^\' .

4ers raakte onder fyn beftieringe op het hevig- 157^«
{ie. Middelerwyl overleed dert Landvoogd.
Schoon hy, kort voor fyn dood, het Land-
voogdyfchap , aan Philips van Barlaymont ;
en het bevel over de krygsknegten, aan Pe-
ter Emft van Mansfeld, toevertrouwdenani
de Raad van Staten de beftieringe der Neder-
landen^ volgens gewoontey op fig; tot fo
iang den Koning hier in anders voorfien hadt.
Philip , om fig de verwyderde gemoedererï
der Nederlanders, door tekenen van een groot
betrouwen op hen, weder tot fig te trekken,
toonde fig vergenoegt met defe gemaaktö
fchikkingen. Dog de verdeeltheyd; en ver-
fchillende belangens der Raad van Staten fel-
ven bragt het Land nog in meerder rep en
roer. Hier by kwam de gedurige, en tot vyf
maal herhaalden oproer, en moetwilligheid;

der Spaanfche krygsknegten. ,-ocr page 154-

597 GESCHIEDENISSEr^

tS76. begerende in defe vereeninge te treden, \'er
zouden in moeten ontfangen worden. Deft
Raad van Staten keurde later defe verbinte-
niflè goed. Selfs Don Joai^ van Ooftenryk,
door Koning Philip tot Landvoogd aangeftelty
heeft kort na fyn aankomft in de Nederlan-
den , defe vereeninge\' aangenomen: en op \'s
Konings naam, op den 17 Februarius,, onder
de benaminge van het eeuwige EdiëihxQt^^^l
kondigen (O- Onder voorbehoud van de
fchuldige gehoorfaamheid aan den Koning,
en de behoudeniflè van de Roomfch Catholi-
que Godsdienft, gelyk by de Pacificatie over-
eengekomen was.
ir. Eerlang, en felfs voor half December,
Zwolle wierden de Staten van Overyflèl verfogt, om
«^\'^-in de Gendtfche vereeninge ^ van den 8 No-
vember, deel te nemen. Den Stadhouder
Hyerges felfs, eyfchte een verklaringe van de
Staten en de Stad Zwolle in heC- byfonder of
fy „ fych by den Raedrvan Siatefi en genera-
,, len Staten geven, oder by den fpanyer
„ blyven folde willen.-ocr page 155-

van zwolle. xxx. ^oofpst. 149

Stadhouder gefonden om met hem te raadple- 15/6.

fen en eenige tyd van beraad te verkrygen.
ïyerges fcheen felfs verlegen te zyn. Ten
minften hy verfekerde de fwarigheid wel te
kennen; maar geen hulp middel te kunnen
geven. In het verfogte uitftel, feyde hyook,
niet in ftaat te zyn te bewilligen. Ten ware
de Ridderfchap, binnen defe Stad vergadert,
^ig alhier fo lang wilde ophouden, tot dat de
verklaringe voor den dag kwam. De Regen-
ten, fiende dat langer verwylen vrugteloos
was, hebben £indelyk befloten, de Veree-
ninge tot Gendt gemaakt aan te nemen. On-
der voorbehoud van den heerfchenden Gods-
dienft te willen befchermen: den Koning ge-
trouw te blyven; ^n de verdragen, met den
Koning opgerigt, en alle regten, voorregten,
en oude gewoontens geenfints \'er door te ver-
korten. Sie hier hoefy fig woordelyk uitdruk^
ten, om des anderen daags, de verfogte ver-
klaringe aan den Stadhouder en Ridderfchap
en Steden te doen.

in-ocr page 156-

\'-ocr page 157-

van zwolle. xxx. Hoofdst. igt

ErfF Nederlanden voerfr. tot wederftand van den 157Ö.
Rebellen tyrannifierden en mutwilligen Spanyets,
en oeren anhanck: mith dan noch uitdrukkeliken
voerbehoU, en confervatie van die oelde Catolixe
RoemifcheReligie, en fynen Mayt. authoritet en
hoecheit: oeck in fynen Majt. gehoerfamheit,
dienit, en onderdanichrit toe blyven, toeleven,
cn toe fterven, en in allen gefallen diefer Stadt
ftatuten, privilegien, rechten, vryhedenpolfeffien,
coftuymen , en in den Traetaet, tuffchen fyn
Mayt. en defen Landfchap up gericht, unvetkor-
tet. Ende dat up foedauevorwiérden en conditiën,
als Landfchap en Steden desfals beraemen en ae-
verkommen werden.

Dus liep het Jaar 1576 ten einde; waar inSwaren
nog eenige andere voorvallen gebeurt zyn. ^h^^J
Op den dag van S. Peters banden viel hier een \'
ongemene fwaren hagel, welke een menigte
glafen aan ftukken floeg. De hagelftenen
waren boven maten fwaar, felfs groter als
hoender en ganfen eyeren (d).

Op den 18 Maart liet den Raad en Gefwo- UI.
rene Gemeente aan alle Stads inwoonders ver-^^-ocr page 158-

GESCHIEDENISSEN

tS7T- vervolgens een van hen, uit een byfondere
goedgunftigheid, met een bannilTement ge-
ftraft heeft (ƒ).
jEgidius Omtrent l]et midden van het Jaar 1577-,
de Montc wierdt den tweden Biffchop yan Deventer
fterfc al- ^gidius de Monte, alhier zynde, ^qo^: een
\' fware fiekte aangetaft. Op Pinxterdag \'s a-
vonds, tufTchen 6en7uur, Overleet hy. Sy^
lichaam wierdt van hier na Deventer vervoert,
en met vele eere, in S. Lebuyns Kerke, ter
aarde beftelt (g). Hy wierdt in het Bisdoii^
door Bërnard Herinck opgevolgt (k).

Het mistrouwen dat tufl\'chen Don Joan vai|
Ooftenryk , en de algemene Staten, na de
goedgekeurde Gendtfche vereeninge, oprees
(i), maakte defe Stad beforgt om voor haac
behoud te waken. De Regenten befloten, op
den 12December, dat de Stad op alle fwak-
ke piasvtfen govide wprdeu verfterkt. Om inval
van nood , fig tegens den hongersnood, te
dekken, bevalen fy alle Cloofïeren, Gafthui-
fen, midsgaders alle andere geeftelyke en we-
reldiyke perfonen fig ten minften voor een
vierendeel Jaars, van levensmiddelen te ver-
forgen. Ook wierdt vaftgeftelt, dat de gewa-
pende Burgers befigdgt zouden worden, of.
\'er ook iets aan ontbrak. De gene, welke
geen geweer hadden, gelafteden fy met ten
gerften fig\'er van te voorfien. Niemant wierdt,
langer yan de opbrenginge v^n Stads laften

IV.

^oprfor
gen tot
Stads fe-
kethèid.

ont-ocr page 159-

van zwolle. XXIX. Hoofdst. 153

mm

ontflagen : het zy hy geeftelyk, ofw^reldlyk 157B,
was.

Niet tegenftaande uit defe genomene yoor^Den Raad
forgen gebleek, dat de Regeringe de omhels^ J^^F^o^kt
de vereeninge ter goeder trouw, behartigde, oproIrL*^
wierdt tegens defelfde door fommige Burgers, ontflag
opeen oproerige wyfe, te werk gegaan. Des van dc^
nagts hielden fy vergaderingen en famenrottin-?
gen. Sy verfpreidden, dat den Raad van me-
ninge was, krygsvolk binnen de Stad te lateii
rukken. Het fcheelde weinig, of de Bürge-?
rye was\'er door aan het hollen geraakt ^ en toe
een openbare opflrand, tegens de Overigheid,
lütgeborften. Het onweer was tot geluk der
Stad bedaart; op welke wyfe komt my ner-
gens voor. Dog met reden vreesde den Raad,
dat het maar voor een korte tyd was. Wanc
het mistrouwen, onder de Burgers, groeyde
van dag tot dag aan, door de eerrovende taal,
die tot verkleininge van des Raad§ magt en

fefag, onder de oproermakers gevoert wierdt.
)e Regenten voorfagen ligtelyk de droevige
onheylen , met welke de Stad binnen kort
gedreygt wierdt. Meer geneigt voor Stads
welzyn, dan hun eygen voordeel, gaven fy,
op S. Pauwels Bekeringe dag, aan de Ge-
iworene Gemeente te kennen, dat fyalle ver-
kingden van hun ampten ontflagen te worden.
I^og dat in val fy weder herkoren wierden, de
Gefworene Gemeente beloven moeft , den
Raad den behiftpfame hand te rey ken, dat
alle wantrouwen weggenomen: hun wettig
gefag gehandhavend: en alle ongehoorfaam-
heid geftraft wierdt. Op dat de Stad by de
K ^-ocr page 160-

154 GESCHIEDENISSEr^

^578. fchuldige gehoorfaamheic aan den Koning be-
waard: en den heerfchenden Godsdienft, in-
gevolge de dus genoemde Pacificatie van Gendt
en de opgevolgde Vereeninge door den Ko-
ning beveftigt, befchermt konde en mogte
worden. De Gefworene Gemeente, van de-
felve gevoelens als den Raad, zynde, betuigd©
bereid te zyn, den Raad, waar in fe geen
merkelyke veranderinge op den keurdag maak^
te , in hun wettig gefag te helpen onderfteu-
nen (y^).

V. Het is feker, dat defe verdeeltheid in de
Zwolle Stad veroorfaakt geworden is, door de on-
jj^-ocr page 161-

van zwolle. XXX. Hoofdst. 155

de Ridderfchap , in tegendeel, omhelsden 1578,
feer fterk de faak der Staten.

Op den Landdag , in den maand Oaober^^^jg;^-
laaftleden, tot Zwolle gehouden, hadden fySietlRea-
een Gefantfchap na Georg van Lalain, Gra- «enberg
ve van Rennenberg, gefonden om hem het f^t Stad-
Stadhouderfchap van Overyffel op te dragen.
Sy dagten met regt, dat defen werkfamen en
doenmaals onverfoenelyken vyand der Spaan-
fchen, de Steden Deventer en Campen ras
van haar befettingen zoude verloflèn. Ren?
nenberg nam het aangebodene Stadhouder-
fchap , onder de voorwaarden, hem door de
Staten voorgefchreven , met vele gretigheid
op den 9 Oftober aan. Syn beloften behels-
den, dat hy het Land, volgens de voorreg-
ten , regten, en oude gewoontens, zoude
beftieren («)• Dien ten gevolge fchreven die
van Overyflel op den 17 Oélober, aan de Al-
gemene Staten, dat den Graaf van Rennenberg
met het Stadhouderfchap mogte voorfien wor-
den. De Algemene Staten hadden reets die
van Overyfl^el,, tot het aannemen, van een
Stadhouder vermaant, en den Graaf voorgeflar
gen (ö). Sy keurden ook defe aanneminge,
op den 9 November, goed, en fonden, den
19 daar aanvolgende, Rennenbergs lailbrief
over; welke maar alleenlyk door hen on-
dertekent was (/• )•

De Staten, op den 22 November verga- VI.
dert, Uep feer in het oog, dat des Stadhouders De ver-

jp) D. G. Dumbar -ocr page 162-

605 GESCHIEDENISSEr^

1578. aatiftellinge op de naam der algemene Staten,
door dc en niet te gelyk op desKonings naam afgegeven
Suï^or^^^\'-ocr page 163-

van ZWOLLE. XXX. Hoofdst. 157

gewillig, hem tot Stadhouder te ontfangen.
Sy was hier om, op den laaften Januarius, .
met de Gefworene Gemeente bedagt geweeft,
lig in die ftaat te ftellen, dat fy voor geen ge-
weld te vrefen hadt. De Burgers wierden in
rotten verdeelt, en fy gelaftede een ieder fig
van de nodige wapenen te voorfien. In val van
nood befloot fy , een befettinge van krygs-
knegten , in de Stad te nemen; en den Graaf
voor geen Stadhouder te ontfangen, tenware
hy met een laftbrief, „ ten Hoeve geëxpedi-
eert\'\'\'\' voorfien wierdt. Op den 17 Maart^
het gevaar groter geworden zynde ^ vonden
de Regenten raadfaafti, de Stad met levens-
middelen en buskruit te Verforgen (r^.

Men wil dat Stads Régenten oorfaak zyn Vir,
geweeft dat den Landdag van dag tot dagver-^^j^J^^^-ocr page 164-

607 GESCHIEDENISSEr^

tSyS. Renueiiberg tot Stadhouder zoude aannetneit
of niet. Hier over verfogt men ook het ge-
voelen defer afgefanten te weten. De laft heb-
bende der kleine Steden, Ridderfchap en Ste-
den voor haar forgvuldigheid hebbende be-
dankt, verklaarden fig over defen voorftel niet
te kunnen uiten, voor en al eer fy het befluit
van de Staten gehoort hadden. - Pompejus
Uffkens, vervolgens in de vergaderinge gela-
ten zynde, heeft de Staten tot het geven vatt
een uitdrukkelyk antwoord vermaant. Die\'
van Deventer en Cam.pen weygerden \'er fig
over te verklaren. Dog die van Zwolle heb-
ben, fonder veynfen, betingt, datfy, mxet
de Steden Deventer en Campen van oudsher
verbonden zynde, fig van haar niet konden af-
fonderen. De Edellieden, fiende dat alles
vrugteloos was, om Stads afgefanten van me-
ninge te doen veranderen, hebben het fo verre
door hunne onderhandelingen gebragt, dat de
Gefanten beloofden, dat de Stad een befen-
dinge zoude laten doen, aan den Graaf, om
hem de oorfaak en beweegreden van haar ver-
weigeringe uit te leggen (s).
Redenen Den Raad de handelinge der Gefanten goed-
waarona keurende heeft op den 19 Apriljoan van Haerft, -
fjwe^-ocr page 165-

van 2w0lle. xxIx. hoofdst. 159

heerfchenden Godsdienfl:, en den Koning, ge- 1578.
tromv te willen blyven. Dat fy willig was als
nog dit verdrag in alle fyn delen, te agterv-ol-
gen, en na haar gering vermogen, behoudens
alle haar regten, voorregten en oude gewoon-
tens, te befchermen. Dat fy niet beter will,
of fy hadt fig, als een getrouw Lid, gedra-
gen : gelyk fy bereidwillig was voor de alge-
mene Staten, en wie het ook mogte aangaan,
ftaande te houden en te verantwoorden. Dac
fy evenswei vernam, dat haar handeldryvende
ingefetenen in Gelderland , Holland, Zee-
land, en Friefland, niet met fulké goede oo-
gen wierden aangefien, dan de overige Lee-
den der vereeninge. Dar fy van haar fyde de
inwoonders van de gemelde Landfchappen op ,
het gunftigfte behandelde, en deswegen ver-
fogt, dat fyn Genade fo wel ten Hove, als
elders, bewerkte, dat haar kooplieden door alle
de vereenigde Landfchappen defelve voorreg-
ten genoten. Dat fy fulks te meerder ver-
hoopte , nadien fy betuigde fyn Genade geen-
fints uit kleinagtinge tot Stadhouder te heb-
ben verweigert; maar alleenlyk wegens vrefe
van des Konings ongenade. Dat fy willig was
hem tot Stadhouder aan te nemen, fo dra de
Heren van den geheymen Raad en der Lands
ïniddelen in fyn aanftellinge bewilligden. Dac
fulks gefchiedende fyn Genades Stadhouder-
fchap en inkomften niet alleen verfekerder zou-
den zyn; maar ook de Steden Deventer en
Campen als dan goede gelegendheid zouden
hebben, fig j-g^^ pyj^^^j voordeel te verklaren.
Beflwtendefy met te fmeken, dat fyn Genade,

wie

-ocr page 166-

i6ó GÈSCHIEDÈNISSEN

1578. uit óverweginge van dé voorverhaalde

reden de Stad en inwoonders haar verweige-\'
ringe ten beften duiden wilde; en in ftede
van ongenoegen alle hulp en byftand, inge-
volge de vereeninge Van Gendt j en de gevolg-
de verbintenifTe, betonen (?).

Defe redenen, welke myns bedunkens te
onregt bkuwe uitvlugten worden genoemt
(v^i maakten geen de minfte indruk op des
Stadhouders gemoed. Hy befloot tèr defer tyd
de twe Steden Deventer en Campen tebelegei
ren. De algeiiïene Staten vriegen totgoedma^
kinge der onkoften 10000 guld. van het Land.
De Stad Zwolle haar gefantën na de byeen-
komfte der Ridderfchap tot Ommen fendende ii
bewilligde in de verfogte penningen, om defel^
ye tot nut der ingegane vereeninge aan te wen-
deri.\' Dog fe betüigde te gelyk niet voor
goed aan te fien? dat het beleg van Deventer
en Campen ondernomen wierdt. Nadien fy
verfcheiden redenen hadt fig tegens defen bin-
lienlandfchen kryg te fi:ellen (w).

Rennenberg kreunde \'er fig niet aah. Hy
floeg, in de maand Junius^\' voor Campen het
beleg De Regenten van ZwoHe meer
en meer voor geweld vrefende,- hebben dè
gehele Stad in ftaat van tégenweer laten ftel-
len: de wallen en muuren verfterken: met
gefchut beplanten: en allerley voorraad ko-

penv

(t) Ikeftluiit Boe^véi B^ad en Meente.
(v) D.G.Dumbar Tom. ^^«aleß. pag. 514.
fmga Memor.der Nederl. Bß. btadj. 51.
(■w) B^ejolmie Boel{_van Raad en Meente.
(X) Irefinga MetHvï. d^ Nederl Bi^.blsdf. ^
vet^enden.

vin.

jbcvcnter
tn Gan*-

ten ih
aar weer
^iile be-
hgctu

^woIFc
wordt
♦eiltcrkt.

-ocr page 167-

vapf «wolle. xxx. hoofdst. t6i

pen. De forge van alle de toebereidfels wierdt, rs?«-
ßp den 2Julius, toevertrouwt aan de volgen-
de Heren uit den Raad: Hendrik van Holten^
Thomas Knoppert, Dirk Hartgers, en Harmen
Knoppert: uit de Gefworene Gemeente: Thoe-
nisByrniari^ Michiel Munter, en Mr. Arend
Gerryts; uit de Burgerye Hendrik Campher-
beeke, Gerbrant Brouwer, en Albert Jacobs.

Tegens alle verwagtinge raakte de Stad IX.
Zwolle, op den 8 Julius, in onderhandelinge P^g
met Eggerik Ripperda Droit van Salland,
Goeifen van Raasfeld Droft van Twente, Joauge, eri
Sloec Droft . van Vollenho, Eufebius Bentink neemt
Droft van IfTelmüiden, Joan van Laer, Joan,^^-ocr page 168-

611 GESCHIEDENISSEr^

15^8. ge niet vreemd voor: want fy waren \'er reets
eenige tyd vroegér van verwittigt. Sy ant-
woordden de Heren bemiddelaars, dat fy om
alle de te vrefeije ongelukken af te wenden,
Befloten hadden, een Gefantfchap na de al-
gemene Staten te fenden. Sy hoopten flgaldaar
jn diervoegen te kunnen verantwoorden, dat
die Heren \'er genoegen in zouden nemen.
Dog wat zal defe befendinge baaten? hervat-
teden de Heren van de Ridderfchap. Het is
reets veels te laat, en middelerwyl zal de Stad
Zwolle in haar uitterfl:e lyden geraken, en
oorfaak zyn, dat de Overyfl^èlfche hunne goe-
deren ontweldigt, en hun bloed vergoten
wordt. Den Raad, als of fy dagt lig genoeg
tegens de aanneminge van Rennenberg te heb-
ben verweert, heeft eindelyk na de ftem der
Edellieden geluiftert. Sy heeft dan met de
Gefworen Gemeente verklaart, bereidwillig
te zyn den Graaf voor Stadhouder te ontfan-
gen : voorbehoudens de getrouwigheid aan
den R. C. Godsdienfl;, den Koning, enalie
Stads regten. Met byvoeginge dat de Stad
nooifzoude kunnen worden verpligt, een be-
fettinge , het zy dan groot , of kleyn, in te
nemen, ten ware met voor afgegaane bewillin-
ge van den Raad en Gefworene Gemeente.
IstenHo- De Stad hadt tot nog toe geen affchrift van
brief, waar by fe voor vyand van het Hof
ftScn tot verklaart wierdt, kunnen bekomen. Dognu
vyand ver fy Rennenberg voor Stadhouder erkent hadde,
Iclaarr, wierdt het haar door de genoemde Edellieden
toegefonden (j), luidende aldus.

iy)-ocr page 169-

^aniZWOLLE. XXX. HoóMst.

. By den Coeninck.

Unfen lieven eri Getrouwen Heefen Jorgen van
^ Lalaing, Graven van Rennenbercii, Banre
en frieheer von Vile, Stadtholder ende Capitain
Generaal oever Vrieflant, Oeverilfel , Lingen,
Gronningen, Umlanden, ende van Drenthe, Sa-
luyt. Alfoe die van unfer Stede von Swolle,
nyettegenftaende unfe diverfe Placaten en verclae,-
ringen gemaeket en gedien, tegens alle de\'gene-j
die holdende fein, diepartie vonüonjan, oepent-
licken hun dragende fin als vianden, van den Lan-
de: Favoriferende, en in aller voegen gunftig we-
fende den voerfz: Don Jan, und feinen adherenten^j
hem betoenende vianden van unfe voirfz: Lande :
Ende waat v/y niet verftaen, dat felve vorder te
lyden, fo is\'t dat wy defen angefehen hebben, bey
ädvyle en dehbératien van onfen feer liever en be-
minden Neve en Brodere den Eertzhertoge van
üifientich, Hertoge van Burgundien, -ocr page 170-

164 GESCHIEDENISSEr^

1578- men gewoentlick is utroepingen en publicatien te
doene, des te doene mit defer ancletf geven wy vul-\'
lenkomen macht, authoriteit j en funderlinge bevel j
Erbieden, en bevelen einen iegelicke, dat fie u\'t
felve doende ernftelick verftaenenobedieren; want
uns alfo belevet. Gegeven in unfer Stat van Ant-
werpen undet unfen Contre fegels hit up.

GedreacktinPlacate, den 2,5-dach van Mey, 15-78.

By den Khoninck in fynen Rade.

POTTELBERGE.

En was beveftigt met opdrukkinge van de Con-
tre fegel voorgemelt.

Campen moeft eerlang fiet voorfceeldVart
Zwolle na volgen, enfi.g op gelyke voorwaar-
den met den Graaf van Rennenberg verdra-
gen. Deventer was de eenigfte Overyflèlfche
Stad welke nog in de handen der Spanjaarts
was , en door den Graaf in dé Maänd Au-
guftus belegert wierdt (-ocr page 171-

van zwolle. XXIX. Hoofdst. 165

gelyk met meerderen elders te fien is Qi).

Rennenberg hadt reets, voor bet houden van XI.
defen Landdag, by defe Stad aangedrongen, Hy be-
om een andere nadere Unie, dan die te Gendt «e^gf
gefloten was, te omhelfen. Defe vereeninge
v/as tuflvhen de Catholicquen, en Gereformeer-Unkte
den op den 10 December, van het Jaar 1577, ombelfco.
ingegaan : na dat de algemene Staten Don
Joan , op den 7, voor \'s Lands vyand ver-
klaart hadden. By defelfde wierd de Pacifi-
catie van Gendt op hernieuw beveftigt. Die
van beyde Godsdienften namen de befcher-
minge van malkanderen op fig, en beloofden
flg regens alle kwellingen en vervolgingen,
wegens den Godsdienft te zullen beveiligen.
Midsgaders niemant, het zy dan geeftelyk
of wereldlyk, wegens fyn gevoelens en lee-
ring \'s halven van waardigheden, eerampten,
voorregten, en befittingen te beroven. Sy
namen \'er mede by, tot algemene Landvoogd,
aan den Aarts Hertog Matthias; die door fom-
mige groten des Lands, Prins Willem niec
feer genegen, het algemene Landvoogdyfchap
opgedragen was (O- In het eerfl: was de Stad
*er niet gewillig toe. Sy feyde dat Don Joan
voor vyand te verklaren, en den Aarts Hartog
voor Landvoogd, en Prins Willem voor fyn
Lieutenant Generaal aan te nemen, een al te
gewigtigen flap voor defe Stad was, om die fon-
der Ridderfchap en Steden te doen. Dog, haar
op den Landsdag voorgehouden zynde, dat
Rennenberg, de Ridderfchap, en de Steden De-
L 3-ocr page 172-

$$6 .,G.E S cm EDE NISSEN ■

.fg^B. venter en Campen, defe verbintenifîe ingegaaa
hadden, heeft den Raad^ en Gefworens de-
felfde, op den 8 Auguftus, mede bekragtigt;
gelyk uit den volgenden briefte .erfien is.

Alfoe den Gedeputierden der Stadt Swolle,
neffens Ridderfchap en Steden \'s Landes van
Oeveryflel, huyden eenen gemenen angeftemden
Landdag refpicierende, van den V/olgeboeren Gra^^
ven toe Rennenbergh, -ocr page 173-

van -ocr page 174-

gesghiedenïssen

/SZÖ\' Winfem . .-ocr page 175-

van ZWOLLE. XXX. Hoopost.

jflY aan de waaragtigheid van dit verhaal doet 1578-
twyfFelen. Hoe het ook zy, het laafte komt
het vermoedelykfte voor, te meer om dat
Cloofters op verre nafo gunftig niet meer be- gjeufen
handelt wierden, als in vorige tyden. Onder weder te
anderen hadden de Staten, in het vorige
l^ar , alle de goederen van Windefem in be-
fit genomen, Het blykt ook dat de goederen
Van Berg Cloofter in bewarender hand van
Gerrit van Oxfelder in het jaar 1578 geftelt
zyn. Met laft om de inkomften uit te delen,
aan die gene , welke \'er toe beregtigt waren.
Den Prior van Windefem deedt, uit naam
van de gehele Order by een fmeekfchrift, op
den 17 December, over defe gemaakte fchik-
kinge , fyn beklag , en verfogt, dat de Re-
ligieufen in het befit hunner goederen mog-
ten worden herftelt. Ik lefe dat de Staten van
Overyfl^el \'er over aan de algemene Staten
hebben gefchreven : die , het fmeken des
Priors redelyk vindende , die van Overyfl-ocr page 176-

ï/Q . GESCHïEDENiSSEN

wierdt, voorbehoudens een ieders voorregr
ten, ingewilligt, en zoude nooit tot een ver-
der verpligtinge getrokken kunnen worden
Vetandc- Rennenberg fettede , na defe ingewilligde
derii^ge fchattingen , het beleg van Deventer met alle
J\'^ f^^y\' yver voort (/). Syn Commiifaris Pompejus
fè toE Uffkens. kwam middelerwyl binnen Zwolle ,
ÏCwcUe. om van den Raad nieuwe penningen ter leen
op te nemen: eii \'er de krygsknegten voor
Deventer mede te betalen. Den Raad met
de Gefworene Gemeente , op den 14 Sep-
tember vergadert, befloot aangaande den voor-
ftel van Uffkens niets. Maar de Gefworene
Gemeente , haar ftag waarnemende, en de
omkeringe in liet Land voorgevallen, fiende,
heeft gedagt, van defe gunftige gelegendheid
gebruik te moeten maken , om fig in de reg-
ten , haar in het jaar 1572. ontnomen, te her-
ftellen. Sy heeft dan in defe vergaderinge
verfogt, dat de beraminge in het jaar 1524
gemaakt, volgens welke fy het regt hadt
niet alleen den Raad , maar ook ftg felven te
kiefen, v/eder ftand mogtp grypen(;»). Son-
der de minfte tegenfpraak heeft den Raad
r • haar bede ingewilligt ingevolge defen brief
V klinkende aldus.-ocr page 177-

vas ZWOLLE. XXX. Hoofdst. j f j

uaffe voervaderen Boergermeifteren, Schepen,
\'^n Radt, fampt hoere Gefwoeren Gemeente voer
oer , en oere nakomelingen eenpaerelicken wil-
Jichlicken oeverkommen, dat dievan der Gefwoe-
ren Gemeente, funder infeggeii van Schepérii
en Raedt, die Gemèeute , en voert Borgermeis-
teren Schepen en Raedt kiefen lolden ; Ende dat
ibdane brief, ia Anno twe ent feventich laellle-
y^n , na die gelegentheid deifelven tyds, by doen-
maels regerende Schepen , en Radt en hoere Ge-
beente vernietighdet ende waerloes geworden : is
\'t : Dat wy derwegen , tot wederuprichcinge en
beftedinge des voergemeltens brieves , bekennen
en certificeren voer unfen unlfe naecoemelingen
believet, en geconfentiert te hebben, believen eii
^nfentieren by dellen , dat van nu voertan die
Gefwoeren Gemeente , ^ die van den Gemeente,
en voorts die Gemeente den Radt , funder eenich
lilfeggen , van uns fetten , kiefen, èligeren, en
den\'vryen koer daer van hebben foelen:\' ungeach-
tet het geene in den jaere LXXII vom her coii-
trarien vaii dien gedaen en gepalfeert is.. Sünder
ajgeliit. Ia oerkunde der wacrheit hebben wy
unfen Stadt Secreet Segell , beneden an deflên . ■ ,
Brieven wettelicken doen hangen. Gegeven fn
den Jaere uns Heeren Duifent vyfthundert achten
foeventich, upthen virthienden daech, des Maents
üeptembris. \'

■ Het beleg van Deventer duurde als nog, XIV.
gelladig. Tot goedmakinge der onkoften^ieuwe
moeften \'er nieviwe middelen uitgevonden-f^\'^^-ocr page 178-

172 -ocr page 179-

van zwolle. XXIX. Hoofdst. 173

gejaagt was. Rennenberg is eindelyk door 1578\'
de gedurige voorfprake der Staten gedwon-
gen geworden , de twe Steden van d^e befet-
tingen te ontflaan. Onder anderen op voor-
waarden , dat de twe Steden de algemene
middelen invoeren zouden

Matthias en de algemene Staten hadden die XV.
van Overyfiel, al reets verfcheiden malen,
aangefogt, om het Placcaat daar over
maakt, aan te nemen. De Staten hadden\'er kn i» te
voor drie Maanden lang , op den 14 of 15 voeten.
September , in bewilligt, met uitdrukkelyk
beding, dat de penningen tot het beleg van
Deventer , zouden worden aangev/ent; ge-
lyk gefchiet wasC?-). Niemant ftelde \'er fig
kragtiger tegen, dan de Stad Zwolle. Want,
door haar afgefanten verftaan hebbende , dat
op den naaft volgenden Landdag tot Deventer
de Staten op \'t nieuw over des Landvoogds
en der algem.ene Statens voorftel zoude raad-
plegen , heeft den Raad met den Gefworene
Gemeente op den 10 December de afgefanten
gelaft voor te dragen. Dat fy , de be-
icherminge van \'s Lands en der Steden voor-
regten behartigende, Voer guet en rathfam
„ erachten , dat men , tot vryinge der Stad
Deventer van oeren Gernifoene en beta-
linge van andere des Lands fchulden , by
ïï andere middelen, nyet weiniger penningen
„ up brengen foldet, als die felve generale
„ middelen folden mengen upbrengen.- En,
„ indien Ridderfchap en Gedeputierden der

„ ande-

^\'ß- Soeifol. 11 u
^ r ) imrn Nagge H,ii. van OveryfßU

-ocr page 180-

GESCHIEDENISSEN-- -ocr page 181-

van \'zwolle. xxx. Hoofdst. \'ifs

Reformeerden totZwoiie, hebben innavolgin- 1578,\'
ge van hunne Geloofsgenoten , in de maand
Odlober , van de Magiftraat by een fmeek-
fchrift verfogt, om een kerk , tot oeffenin-
ge van himnen Godsdienft te mogen hebben.
Den Raad was \'er feer mede verlegen en on-
feker , wat fy zouden behoren te doen. Sy
heeft deswegen , op den Landdag van den .
24 Oftober , aan Ridderfchap en Steden om\'
Raad gevraagt. Het kwam de Staten voor dat
defe byfondere Stads faak de Regenten alleen-
betrof. Ook gaven fy ten antwoord, dat den
■Raad en Gefworene Gemeente ftg over de
verfekeringe en handhavinge des heerfchenden
•Godsdienft , en de inruiminge van een kerk
aan de Gereformeerden moellen vergelyken r
en dat een ieder dien aangaande in dier voe-
gen moeft te werke\'gaan , als hy voor God ,
■en de wereld konde verantwoorden (f).
-ocr page 182-

625 -ocr page 183-

van zwolle. XXX. Hootost. lyf

gen woorden van des Landsvoogds brief aan 1578.\'
den Stadhouder,

Monfieur le Comte ! Nous avons a notre tres\'
,. grand regret entend a,, par les lettres du Ma^
gittrat dé Swolle , du 7 de cê mois, le change-
ment fuçcedé en cette Ville : par ce que aulCunâ
de la Religion , qui ils nomment Reformeé , fè
feroit airenchetz d\'entrer en 1\' Eglife de Notrö
Dame, eft illecqué faire prefches a leur modej
fans ordre ou confentement votre, du Magi-
ftrat, -ocr page 184-

■if^ GESCHIÉDÉNtSSEN

•■ï 57.9. Godsdienft verftoken bleven: het welke ver-
agten fy oorfaakt wierdt door de veranderinge derRe-
to Raads gej-inge , in het volgende jaar, voorgevallen.

^^ Alles hadt fig reets federt lange tot defe grote
omkeringe bereyd: en felfs aanftonds, alsdèn\'
Öraaf van Rennenberg Stadhouder geworden
was. Want, fchoon hy in fyn harte Roomfch
Catholicq was ^ begunftigde hy voor hec
uiterlyke de Gereformeerden meeft , om fig
meer en meer gefag te verwerven. Hier door\'
waren fy van langfamerhand moediger gewor-
den. De Gefworene Gemeente fchoon, in
het jaar 1573, byna geheellyk op laft van den
Hartog van Alba verandert, hiel het met hen:
het zy fy inderdaad van defelve gevoelens
geworden was, ofte andere infigten hadt.
Het gefag van den Raad; geheellyk of voor
het grootfte deel Roomfch Catholicq wierdt
niet meer getelt. De Gereformeerden had-
den het, gelyk wy verhaalt hebben , open-
iDaarlyk veragt(3\'). In den aanvang van die
jaar telden het de Hoplieden van Stads Bm-ocr page 185-

van zwolle. xxx. HooFiJST. ï^^

iyden , dat fey voor de twedemaal ftraffe on- 1579Ï
derging. ^ De Heren van den Raad viraren
niet te min van gedagten , dat de kaftydinge
der wondingen hen alleen toekwam : als oef-
fenaars en verdedigers van Stads Souveraini-
teit. Dog fy moeften het \'er by laten beru- ,
ften , en befloten hun toevlugt, by de Ge-
fworene Gemeente , ofte na elders, by de
eerfte gelegendheid , te nemen.

Ongemeen mishaagde defe betoonde on- XVIt, .
gehoorfaamheid de Heren van de Magiftraat.
Hier by kwam dat fommige blyken gaven , ontflagen
dat fy hen in het ftuk van wagte te houden , tewotaen,
en in andere gelegendheden mis en wantrouw-
den. Dit laaftê verwyt voornamentlyk viel
hen fo hard , dat fy , den dag voor S. Pau^
wels Bekeringe vergadert, befloten, eenpaa-.
riglyk de Gefworene Gemeente te verfoeken,
óf in hun gefag gehandhaaft, ofte van hun
eerampten verlaten te worden. Nademaal fy, -
niets anders tot nog roe beoogt hebbende, dan
de Stad in des Konings gehoorfaamheid , in-»
gevolge de Pacificatie van Gend en de nade-
re vereeninge, met de algemene Staten, te
b™ren , fy veel liever buiten Regeringe
wilde worden geftelt, dan de fteen des aan-
boots ofte oorfaak te zyn, dat \'er oneenigheid
en partyfchappen onder de Burgerye oprefen\'
ofte bun gefeg veragt wierdt. Twyffelende
fy niet of de Gelworene Gemeente zoude,
ingevolge haar eed en pligt, dusdanige per-
fonen m hun plaatfe kiefen, die tot den dienft
van God , den Koning, en hét gemene befte

j,ekwaamft waren(:?:)r-ocr page 186-

629 -ocr page 187-

vapi zwolle. xxxl hoofdst. 630

He willen doen, nog het eerfte beantwoor-
denj fy feyden alleen fig op het Stads Boek
of Stads regc te beroepen; fonder ftg in het
byfondere over het binnenfte van defe voor-
ftel uit te laten. Sy fyn vervolgens tot de
keur getreden, en hebben de Burgermeefters,
volgens fommige 11 in getal, en in het jaar
^573 afgefet, op het nieuw herkoren : na
dat voor af het getal der Heren des Raads op
16 , en dat van de Gefworene Gemeente op
48 gebragt was. Het gemelde getal is van
die tyd af, tot heden toe , altoos onverandert
gebleven.

Een der eerfte forgen, van de Nieuwe He- XVIIL
ren des Raads, was, de Heren
fters te gelaften , om de Burgers een fekere
mate kruit uit te laten delen, en alle ver-kerhcid?
dagte perfonen de Stad uit te weren. Ten
dien einde hebben fy weder in gebruik ge-
voert , dat in elke poorte een burger zoude
zyn, die, gelyk te voren, de namen der in-
komende en vreemden opfchreef. Om de ko-
ften goed te maken hebben fy de volgende we-
kelyke uitfettinge over de Cloofters en Gee-,
ftelykheid defer Stad gedaan.

Item datCloofterBelheem-ocr page 188-

mi

lu gesghiedenissen

1579. Gewigtiger was het andere punt dat hen, in
Dé Gere-de maand April, met de Gefworene Gemeente
fjrmeer- I^g^jg hielt: namentlyk of men de Gerefor-
meerden den vryen Godsdienft moeft toela-
peffeiiingeten , of niet ? fy fyri op het aanhouden van
Van hun Jooft ter Bmggen , eh Berend van Winfllim,
Sttoc Burgermeefters yan Deventer, vergadert: dié
gê^iaan?^\'voorgaven van den Aarts Hartog Matthias ge-
laft te zyn , om de Gereft)rmeerde Burgers,
hem om dé vrye oeffeninge van hun leringè
gefmeekt hebbende , op een redelyke wyfe
te vergenoegen. De twe Burgermeefters,
welkers laftbrief door den Stadhouder goed-
gekeurt was, fagen voor goed aan , alhier
defelve fchikkingen omtrent dit ftuk te ma-
ken als, in het begin des jaars, tot Deventer
gemaakt en afgekondigt waren, ^n Raad
\'er feer lang met de Gefworene Gemeente

over geraadpleegt hebbende , ftont op den

10 AprU alhier ook aan de Gekformeerden de
vryheid toe , om hun Godsdienft in de Lieve
Vrouwen kerk, te mogen oeffenen ; tot fo
lahg dat de algemene Staten dien aangaan-
de anders verfien hadden. Ofte immiddels
inet de Gefworene Gemeinte een order over
de oeffeninge defes Godsdienft , ingevolge
de dus genoemde Religions vrede, binnen 14
dagen na Paaffchen te beramen- Mids dac
iy , met de Gefworene Gemeente , over de
wyfe der oeffeninge toe te laten , niet eens
kunnende worden, als dan nergens toe ge-
bonden zouden zyn. De Gefworene Gemeen-
tf yerkóor \'er uit ieder ftrate vier leden oni
*-ocr page 189-

van zwolle. xxx. hoofdst. »33 \'

^n dit ontwerp met den Raad te arbeiden, isrs^»
Ma eenige uitftellen zyn de Raad en de Ge-
fworene Gemeente , op den 11 Mey , over
een gekomen, de Religions vrede in bet jaar
15?8 , op den i a Julius, door de algemene
Staten gemaakt, alhier te laten afkondigen
^n naukeuriglyk te agtervolgen (c)^ Alleeii,.
zoude \'er worden bygevoegt, dat de Óere-

formeerden de Lieve Vrouwen kerk by voor--ocr page 190-

t

f

j84 geschiedenissen

fy als nog eenige tyd eenfydig wilden blyt
ven. Dog mogte men fommige geloven
dan duurde hun voornemen niet lang. Want
„ op den 12 September hebben die van O-
„ verylFel, -ocr page 191-

VAN ZWOLLE. XXXIL Hoofdst. 185

Si

geftelt hadt : en in aller yl de Stad Campen ^579^
tot het trekken van eene lyne met haar teg^^\'f^\'
bewegen.-ocr page 192-

m

m geschiedenïsseh

xxxi. hoofdstuk.

I N H O U D,

ï. Aawang der veranderinge in de oefenings
des R. C. Godsdienfl. En ioverlafl van het
Staatfche krygsvolk verwekt de Mafiehroe-
, kers en anderen tot opftand- II • Rennen-
herg verklaart ftg voor den Koning en ver-,
maant ^er Overyfel toe. Be Staten veryde-
len fyn oogmerk en voeren een nieuwe eed
in. III. Sy worden verfogt Zwolle en 0/--
.. denfaal te verflerken. Zwolle wyfi eenige
voorflagen . van de Generale .Staten van d-ocr page 193-

van zwolle. xxxl hoofdst. ib^

■ Sy verfoekt hy de Unie onderßand van pen-
ningen en nieuw krygsvolk. . X. Kennen-
herg belegert Zwolle vrugteloos. ^ XI. Hat-
tem door verraad ingemmenwordt de Spaan-
fchen door Zwolle enz. onPweldigt. Schik-
kinge des Raads omtrent den onderhoud der
Predikanten en Religieufen. XII. De aan-
ßokers der opßand worden geßraft. Over-
yffel weygert den Hartog van Anfou voor
■Landsheer aan te nemen. XIII. Zwolle is
ook onwillig in de Unie te treden. Dog on-
derßeunt de Unie mede na haar vermogen.
XIV. Zwolle onttrekt figPhilips gehoorfaam-
heid., en voert een nieuwe eed in. Overyßl
blyft weigeren in de Unie te treden. XV.
Veranderinge in de Regeringe en Godsdienß.
Overyjfel neemt den Graaf van Moers tot
Stadhouder. XVI. Zwolle neemt de Unie.
aan., en verbint fig nader niet de algemene
Staten. Aanmerkinge op de verbintenis-,
brief.

De dus genoemde Religions vrede , geflo- l,
ten met dat oogmerk, om de inwoonders 1580.
yan den Gereformeerden Godsdienfl- te verge- Aanvang
noegen , voldeet niet geheellyk aan de ver-
Wägtinge. Want ibmmige, die de faak al te je oeffc-
feer beyverden , ende in plaats van den vin- ninge des
ger de gehele handgrepen, deden de gee-
flelykheid van den anderen Godsdienft veel fpyt
aan (-ocr page 194-

1}

188 GESCHIEDENISSEN

dikanEen te beforgen, op hun eygen gefag
de Mmnebroeders uit wraak by de kop gevat,
en de Stad uit geleyt. Waar door veel onrull
binnen Campen verwekt was (b). Tot Zwol-
le hadden de Heren van den Raad en Gefwo-
rene Gemeente ook, in het begin des jaars,
geraadpleegt, over het onderhoud der Gere-
formeerde Predikanten. Sy gaven aan vier
Gemeenslieden uit ieder ftrate laft, om \'er de
nodige middelen toe uit te vinden (c). Men
befioot later dat de goederen van het Predikhe-
ren Cloofter , en van drie Vicarien , \'er toe
zouden worden aangewent, na dat men al-
vorens op den 13 Mey de Religieufen gelaft
hadt, de Stad met agterlatinge van hunne
goederen te ruimen. De Religieufen van
Windefem verboot men vroeger binnen de
Stad te vernagtenC^).

Uit defen fpringader is van tyd tOt tyd meer
onruft en partyfchap geboren: byfonderlyk in
Artoys en Henegouwen, alwaar fommige, geen
ftro breed van het Gendfche gedrag af wil-
lende wyken , de toenaam van Misnoegden of
Malcontenten kregen (e). Defe verdeeltheid
hadt fig ook in OverylTel geopenbaart. Dog
fe was hier niet fo feer en alleenlyk door de
Geloofs gefchillen veroorfaakt: dan wel door
den onverdragelyken laft van de Staatfche
krygsknegten, die het gehele Land door by de

Bur-

ih) R^Frefinga Memor. der Nederl. Gefchied. hladj.
en volgenden.

_ (c) Evolutie van Raad en Meente des jaars ij8o van
den 24 Jantcarius.
^(d) De iMjlgemelde Hefolutie.

( e} Sligtenharft Gdl Ge/chied. bladf,^^.

Ï580.

I !i

En d\'over-
lart van
het Staat-
fche krygs
Tolk ver-
wekt de
Malk-
broekers
en anderen
tot pp-
ftand.

! i

I

.i ;■[

-ocr page 195-

vaïj zwolle. xxxi. hoofdst. i8p

Burgers der kleine Sceedtjes en de boeren 1580.
geinkwartiert lagen. De boeren van Sal-
land en Twente waren eindelyk , met oog-
luikinge der Staten\'van Overyflel, in de wa-
penen geraakt. Die van het Land van Vol-
lenho en Mafl:ebroek waren in het eerfl; van
defen overiaft vry gebleven , doordien hec
ï^rygsvolk niet dan met veel moeyte tot in de-
fe geweften hadt kunnen doordringen. De
Maftebroekers eindelyk , door het gemene
onheyl getroffen, trokken het krygsharnafch
aan. Sy verkoren Overften ^ Hoplieden en an-
dere Bevelhebbers : en vergaderden fig tot
een groot getal in de wapenen , met Vaan-
dels en trommen. Sy noemden hun bende
de Desperate of vertwyfelde. En inderdaad
fy voerden in hunne Vaandels het teken van
een fwaart ^ met een halve Dop van een ey,
daar de doir nevens uitgelopen lag. Want
■fy feyden hun kenteken uitleggende, wy heb-
ben te voren om geen geheel ey willen ftry-
den , nu moeten wy wel om de fchale veg-
ten. Den Graaf van Hohenlo wierdt door
de Staatfchen gelaft, de boeren te ftillen, èn
tot de fchuldige gehoorfaamheid te brengen.
De Sallanders en Twentenaars joegen fyn le-
ger in het eerfte gevegt op de vlugt, en hy
bergde nauwelyks fyn leven. In een twede
ftryd floeg hy een gedeelte van defe vertwyf-
felde bende : of overwon fe door verraad,
volgens het gevoelen van anderen. By Kaal-
te verftoeg hy de overige. Dog die van Ma-
ftebroek konde hy niet t\'onderbrengen ,
welke , feer naukeuriglyk aan de fyde van

het

-ocr page 196-

639 -ocr page 197-

van ZWOLLE. XXXI, Hoöföst. ï9ï

Prins Willem , op den 5 Maart f tot Cani-
i-ocr page 198-

sss

ips GJESCHIEDENISSEN

vilegien, Vryheid^ «ndGerechdcheden, diéGenC\'\'
faliteit und Gemeinfchap und verbonth , fo waj
der felver Landen^ als van der nader Geüni-
eerde , nae alle onfe vermogen , tho helpen handt
holden , befchutten und befchermen: fonder on-
der exempel van verfcheidenheit der Reugien, noch
eenighe dergelycke oorfaeken , daer tegens its was
tho doen, noch tho ftaen gedaen tho werden, dac
tot fcheidenunghe und verfteuringhe van enicheit,
vrundfchap, und geur naberfchap der Provinciën,
und fonderlinge unfer naber Landen und Steden,
ofte oick tot nadeel , foe wal yan der Gerefor-
meerden als van der andere Religie folden moge
fterken, voergenaeme oft gehandelt worden j und
alfulcx mit ten .Spaanjarden Malcontenten und
andere vyanden der vuirz. Landen int minfte
nocht meefte ghien gemeénfchap ofte verftandt tho
hebben, oft holden in enigerley wys: meer mitten
ingefeten van den Landen und fteden die wapenen
tegens der felven vyanden vuerende iusgeljcx mk
unfe mede-burgeren , van weicken van beide die
Religie die moge fyn , alle goede vrundtfchap,
vrede und eendracht t\' onderholden : Und vves tot
onfer kennilfe kommen fall, contrary van defen
by iemant gedaen ofte gehandelt tho fyn , \'t felff-
de brengen, ofte tho doen kommen tot kentenilTe
van den hoichft gemelten Overicheit Staten und
Magiftraec : elcx int fyn anfehen tho erkennen
und gehoorfamen , in alles was lot der gemeine
walfaert, confervatie , und befcherminghe van
den Landen und Steden vurï, in heiiren Privile-
gien , Vryheden , und Gerechticheden int ge-
mein und int befunder ennichfints doenlfch fal
mogen fyn.

,580.

m. Hopman Ulger , en Jochum Waernaars
J5y worden Wachtmeefter, van wegens de Stad Zwolle op

verlogt »lefe vero-nrlprinD-p mpde teP\'pn5Ti7r-ocr page 199-

van zwolle. xxxl hoofdst. ib^

fliogte worden verfterkt. De hoplieden en be- 1580-
velhebbers der Stad Deventer hadden, in feker
vertoogfchrift aan de Staten overgelevert, mede^-ocr page 200-

194 geschiedenissen

3580. betuigden nogtans te bewilligen , dat \'t Land
tot onderhoud van het leger der algemene
Staten 6000 guldens en meerder opbragt; en
dat \'er in OverylTel Lieenten van de pafle-
rende goederen , tot voordeel der generali-
teit , geheft wierden (/)•
IV. * In defelve byeenkomften der Staten be-
Oprigdn- raamde men , dat eenige \'s Lands Gedepu-
Colfem?-ocr page 201-

van zwolle. XXIX. Hoofdst. 195

lingen op elders Süderende genoten wier^ 1580?
den(j^).

Middelerwyl wierdt het Land niet alleen
door de inkwartieringe der Staatfche krygs- ïnvoeri«-
knegten en de wederfpannige boeren gedrukt
C\'\') i maar ook door de fware laften , die \'er jaften
voor de algemene Statens leger uitgefchreven voor on-
wierden. Tot ZwoUe befwaarden de Regen-dethoua
ten fo wel een morgen weyde lands, als twe
morgen bouland met 14 ftuivers : een paard
met 10 ftuivers, en een ofte of koe met vyf
ftuivers. Van de huifen en Renten moeft den
soften penning worden betaalt, en van dé
tienden het tiende gedeelte der waardye. Op
de waaren ende goederen der Cloofters zoude
een byfondere uitfettinge door agt Heren van
den Raad en agt van de Gefworene Gemeente
gemaakt worden.

Een groot gedeelte defer penningen egter En Stad»
zoude ook worden aangewend , om de
in ftaat van tegenweer te ftellen, en metnieu-
we veftingwerken te voorfien. De forge van
Stads fekerheid hadt al federt een geruime tyd
de Regenten opmerkende gehouden. Nog ■
onlangs hadden fy alle de Burgers en ingefete-
nen , niet jonger dan 18 , en ouder dan 60
jaar , gelaft , de wagt te houden : al waren
de jongelingen Burger kinders, of vreemden,-
^ binnen de Stad by anderen in koft gingen.
Men fonderde alleenlyk die gene uit, die
langer als twe maanden uit de Stad reysden
n 2-ocr page 202-

19^ GESCHIEDENISSEN

1580. ïn welken val fy nog vóór af de Hopliedeii
van hun vertrek moeften verwittigen (j)}.

VI. Nogtans wilden de Regenten, met de hop-
Deaan- lieden en bevelhebbers , hoe feer ook Staat?

geen krygsvolk binnen de Stad nemen
£er-ocr page 203-

van zwolle. xxxl Hqofbst. 297

^ie de faken dagelyks namen , konden fy lig- IS^Q.
^elyk bevroeden , dat fulks van geen langen
duur konde zyn : nademaal de Regeringe het
zy uit eygener beweginge , het zy om de
-Gereformeerden .te flillen , de Religions vre-
de felfs niet onderhielt. Want fy al reets de
Broeren of Dominicanen de Stad ontfeyt, en
verbannen hadt (O 7 Schoon de Steden , de
Religions vrede aangenomen hebbende, geen
veranderinge in de oeffeninge des Godsdienft
mogten maken , immers op hun eygen gefag
C^»). Hier by kwam dat, volgens een Schry-
ver van die tyd, door de ondervindinge felfs
geleert, de R. Catholiquen door den Gere-
formeerden kwalyk behandelt wierden (w).

m

De gemoederen dan zyn van de burgers der De Bur-
beyde Godsdienften aan het giften geraakt. vaa ^
De R. Catholique vatteden uit Schenks aan-jj^^^^^
komft hoop , en de Staatsgefmden vrefe op.te« tegens
De eerft genoemde hebben , horende datelkande-
fchenk na Zwolle in aantogt was , op dep i5rendewa-
Junius(x), de wapenen opgevat, en van denP^-ocr page 204-

647 -ocr page 205-

van zwolle. XXIX. Hoofdst. 648

ée begerig, verydelde dit lofFelyke oogmerk. 1580,
Want hy , den Burgermeefter aanvallende ,
deedt hem van het paard tuimelen , fettede
fig \'er vervolgens op , en blaasde het vuur
der oneenigheid nog meer aan, Hy reedt de
Saflenpoort uit, om de malcontente Mafte-
broeker boeren binnen te lokken : hen ver-
fekerende dat de R. Catholiquen de overwin-
«fflge behaalt, en hem met het Stads paard
nitgeftjnden hadden ; ten einde hen \'er af te
verwittigen. De boeren , al federt een ge-
ruime tyd aan de wapenen en krygsliften ge-
went , luifterden \'er niet na. Selfs niet na
dat de Spaansgeftnden binnen de Stad fig van
de Dieferpoorte , door de Staatsgefinden be-
fet , meefter gemaakt hadden. Want, hoe
feer fy ook binnen genodigt wierden , het
blykt my niet, dat fy ingetreden zyn.

De Staatsgefinden , \'er voor vrefende , vii.
hebben in aller yl den Hopman , met eenj^« Gere;
vaandel knegten tot Campen leggende, om^J^-ocr page 206-

ioo GESCHIEDENISSEN \'

ofgekwetft zyn, wordt nergens gemelt. Die
is feker dat Hopman Ulger in fyn been gefcho-
ten wierdt.

Sy plun- De Staatsgelmden zyn , na de vlugt hun-
deren de ner vyanden, van de gehele Stad meefter ge-
huifen van worden. Om fig over de voornaamfte te wre-
ïfSr\'k^-ocr page 207-

van zwolle. XXXI. Hoofdst. aoi

. fekere gedagten geweeft , dat het vernielen 1580.
en plunderen der kerke de eerfte aanleidinge
tot den oploop gaf.

Wat hiervan zy ofte niet het was hoge tyd VIII.
geworden , dat de Spaanfchgeftnden de vlugt ^^^
genomen hadden. Want die van Deven-J™.-ocr page 208-

J580. fyn fchoonfoon Claas van Olli, Geert Vrefe,
en meer andere, fonder de minfte medogend-
heid, doorftoken, en op een gruwelyke wy-
fe vermoort. JoandeLombert, dodelyk ge-
wont zynde, hebben fy gevankelyk na Frank-
huis gebragt. Geert Borgerft;n was het ge-
vaar byna ontkomen. Want gevlugt zynde
bergde hy fig des nagts in een boeren huisr
jen. Dog , des anderen daags , na Campen
gaande , vervalt hy in defelve wrede handen,
en , vermoort zynde , wierdt fyn lichaam ,
gelyk ook de anderen, naakt uitgqfchud en in
den Yflèlftroom geworpen Qi).
Dc Staats- De Staatsgefinden om fig over defe grote
vefbran- Wreedheid der boeren te wreken , zyn , vol-
den de gens fommige , kort hier na , in Maftebroek
boeren gevallen , en hebben vele dorpen en huifen
huifen enafgebrant en geheellyk vernielt-ocr page 209-

van zwolle. xxxl hoofdst, 203

aangevangene onderhandelinge met de Mafte- 158«»«
broeker boeren ten einde te brengen (m).

De grote veranderinge binnen Zwolle voorr^rJ ij^
gevallen deedt Ridderft:hap en Steden midsTneg^nj een
gaders Stads Regenten bedagt zyn , de Stad befeccioge
voor de vianden en uitgevlugte Burgers te ber i»;
veiligen De laaftgenoemden hadden fig
Voorts na het vlugten uit de Stad in het leger
van Marten Schenk by den Hardenberg leg-
gende begeven. Daar ter plaatfe was tufr
ichen den Spaanfchen Veldt Overfte en het
leger der Staten onder den Graaf van Hohenlo
een gevegt gehouden, by het welk de laaftge-?
melden merkelyk te kort fGhQten(ö), De
Staten hadden reets uit voorforge na Schenks
aankomft in after yl na Holland, om twe
Vaandelen knegten binnen Zwolle te hebben,
gefchreven. De krygsknegten waren reets op
den 19 Junius onder het bevel van Jafper vaii
Poelgens, en Joan Duyn Hoplieden, tenge-
talle van 225 man , tot Zvyolle aangekomen.
De voorwaarden , op welke fy binnen gela-
ten wierden , waren defe, Eerftelyk dat de
Staten van Holland hen betalen zouden, Ten
tweden beloofden fy een goede tugt te on-
derhouden , de inwoonders niet te mishande- .
len, nog eenig re^tsgèfag binnen de Stad mec
de voorregten ftrydig te oeffenen. Eindelyk
fy de Stad verlaten, en fig weder naHoi--ocr page 210-

,204 GESCHIEDENISSEN

1580. man flerk , alhier in befettinge kwam. Die
verdrag wierdt door de volgende Edellieden
ondertekent , Joan Sloet, R. van Itterfum tot
Nienhuis, en Geert tot Wernieloe: van we-
gens de Stad Deventer Willem Huemink, en
Harmen Scharf: van Stads wegen door Jo-
an van Haerft , Lambert ter Cuylen , Wil^
lem Luikenfen , Derk Baftert, en door de
genoemde bevelhebbers van het krygsvolk.

Se ver- De Stad, wierdt door het innemen der twe

fockt by Vaandelen weder in ruft gebragt. De krygs-
de Unie j^^egten , aan hun oogmerk voldaan hebben-
de , waren van voornemen te vertrekken.
De Regenten hebben desivegen Lambert ter
Kuylen , op den en 30 Junius, gelaft ,
nader by de Staten derVereenigde Provinciën
aan te houden, dat defeive eenige onderftand
van penningen verleenden , om het Vaandel
Van Joan van Camphuifen, het welk op Stads
koften geworven wierdt, te onderhouden.
Nademaal de Stad door den laaften oploop
en plunderinge veel fchade geleden hadt: en
geenfints in ftaat was, delen laft alleen te
dragen. Dog inval dc Staten den onderftand
verweigerden moeft den afgefiint verfoeken ,
dat fy een vaandel Hollandfche knegten , van
het Regiment van den Overften Surri, alhier
in befettinge fonden ; op defeive voorwaar-
den , als de Stad Campen haar befettinge inge-
nomen hadt. Middelerwyl verlieten de twe
Hollandfche Vaandelen , in weerwille van
den Raad , op den 9 Julius , de Stad. Alle
aanfoeken by de Vereenigde Staten war^n
vrugteloos geweeft. De Regenten hebben

■ d^n

\'i \'

onder-
ftand van;
pennin-
gen en
nieuw
krygs-
ïoljs.

-ocr page 211-

vapi zwolle. xxxl hoofdst. 205

dan den felfden Afgefant, op den 10, naden isSö.\'
Aarts Hartog en Prins Willem gefonden, met
laft om in kragtiger uitdrukkingen een Vaan-
del knegten en eenige onderftand tot betalin-
ge van het aangenomene Vaandel van Joan van
Camphuifen te verfoeken. Hy gaf te kennen
dat de Stad getroinvelyk de algemene Ver-
eeninge onderhouden hadt, en bereidwillig
Was na te komen. Dat de Stad deswegen fo\'
veelvuldige aanfoekinge gedaan hadt by de
Vereenigde Staten, om een befettinge te heb-
ben : en ook eindelyk het Vaandel van Joan
Gamphuifen op haar eygen koften aangeno-
men hadt. Dat fy geenfints in ftaat was defe
befettinge te onderhouden , en by gebrek
van onderftand genoodfaakt zoude zyn , hec
Vaandel af te danken. Dat fy van haar be-
fettinge ontbloot zynde , het dan te vrefen
vvasdat fy in viands handen viel: waardoor
fy niet alleen van de Vereeninge zouden wor-
den gefcheyden, maar ook onvermydelyk aan
de nabuirige Steden en Landfchappen groot
nadeel moeft worden toegebragt Dit laafte
verfoek is des tyds even vrugtelpos, als te
voren geweeft. Want Lambert ter Kuilen
wierdt, tot bereikinge van het felfde oog-
merk op den 8 Auguftus, nader na de Sta-
ten van Holknd gefonden. Dog fulks niet
helpende befloten de Regenten op den 8 Sep-
tember het aangenomen Vaandel, nog een
maand lang , op Stads koften te onderhou-
den , en middelerwyl nieuwe aanfoekingen tot
onderftand by de gemelde Staten te doen®.

Hec

(p) RefolnUi Bocfi, vm e„ M^ntc.

-ocr page 212-

to6 GESCHIEÖËNtSSËN

1580» Het gevaar , waar aati de Stad des tyds
bloot geilek wierdt ^ was te groot, om de
bem-ocr page 213-

van ZWOLLEI. XXXL Hoofdst. tof

vangen ; die alle tot op het hemd door de 1580.
Rennenbergfchen iiitgefchut wierden (w).
Den Hopman Michiel Jeger , tot Hattem in
befettinge leggende , was gelukkiger. Want
op den vierden dag van het beleg kwam hy
met eenige knegten en 30 ruiters binnen de
Stad. Syn Lieutenant hadt met eenig volk
^en andere weg genomen : en wierdt door
de beleggers ontdekt zynde , fo heftig ver-
volgt , dat hy fig gedrongen vond, op het
huis te Voerft te werpen. Na een kleine te-
genweer gaven fy het huis over, onder voor-
waarden : van binnen de tyd van drie maan-
den geen wapens tegens de Koning te zullen
dragen-ocr page 214-

£08 GESCHIEDENISSEN

1580. Het geluk , dar hem .tot nog toe by na ove?
raad inge-g^j verfeit hadt y verliet hem hier geheellyk.
woTdTde ^^ langduirige belegeringe, van meer
Spaan- dan vier maanden , , wierdt hy genoodfaakt
fchen door het beleg van die Stad op te breken (a).
Zwolte Welke eenige tyd later door den Spaanfchen
wddigt\' Öyerllen Verdugo in een nagt gewonnen
wierdt Middelerwyl, dat de belegerin-
ge duurde, fmeedde Rennenberg verfcheiden^
\' andere aanflagen. Onder anderen hadt hy om-
trent half December uit het huis Blienbeek 40
irygsknegten in de nagt tot voor \'t Cafteel van
Hattem doen rukken, met welkers Droft Lo-
dewyk van Montfo\'ort hy verftand hielt. Den\'
Droft de Staatfche befettinge ^ fterk 50 man,-
.-ocr page 215-

van zwolle. xxxl hoofdst.

land , wegens hun meineedigheid (c), ver- 15^80.
oordeek onthooft en gevierendeelt te wor-
den ; gelyk de vermaarde Du Thou fchryft
id).

■ Wy zullen den Graaf van Rennenberg nietSchitkin-
yerder in het beleg vail Steenwyk verfellen : 8e d«
niaar ons eens te rug wenden na de gevolgen ,
die den oploop van den 15 Junius na ftg fleep- (je„ on-
ten. De eerfte forge der Regenten was om de derhoud
Predikanten hun onderhoud te beforgen. Ten^^r Predi-,
dien einde befloten fy , dät dé goederen van^^Jj-ocr page 216-

iio GESCHIEDENISSEN

J581. Ter oorfaake , dat „ men verftunde -ocr page 217-

\' van zwolle, }cxxl hoofdst. 211.

èe Stad en vryheid gebannen : ook eenige 158 U
voor hun leven lang(/). In het algemeen
wierden die gene, welke aan den oploop hand-
dadig geweeft waren, op S. Lucie dag, yoor
onbekwaam verklaart, in den Raad ofte Ge-
fworene Gemeente verkoren te worden , fo
jlang het ontftokene oorlogs vuur ongebluft
Was,\':, De anderen , die fig by den vyand op-
hielden , wierden fterker vervolgt. Op den
s6 December befloten de Regenten , dat die
Ballingen alle hunne goederen tot Stads nut
verbeurt hadden (g). Nog wierdt binnen de
Steden by Kerkenfpraken bevolen, dat de
Vrouwen, welker Mans ftgby den vyand op-
hielden, binnen 8 dagen zouden moeten ver-
ffekken, met agterlatinge der goederen ^ wel-
ke de Regeringe in befit nam. De Staten
befloten de Edellieden , den vyand begunfti-
gende, niet meer op 4e Landdagen te zullen
verfchryven. De Steden wilden dar men hun
kinderen \'er ook van beroven zoude. Dog
fulks wierdt door de Ridderfchap wederhou-
den en belet (i?).

Middelerwyl raadpleegden de Staten ver-Overyfiei
fcheyden malen, of men den Hartog van An- weygert
jou tot Landsheer aannemen zOude of niet.
Eenige Landfchappen waren Over3\'^fi(il hier A^jod
reets in voorgegaan , en .hadden verklaart, Voor
dat Koning Philip van de heerfchappye der Landsheer
Nederlanden wegens het fchenden der voorreg-
ten , en fyn\' verbrokenen eed vervallen was
O 2 .-ocr page 218-

661 -ocr page 219-

vapi zwolle. xxxl hoofdst. 513

15-81 den 10 April Raedt en Meente 15^1-
belieft, enz.

Item upt fchrivent des Drollen van Vollenhoe
gedaen , aen een Eerbaer Raedt defer Stadt,
in mieninghe te wefen , hem mit die van der Rid-
derfcap van Vollenhoe te begeren in die nadere
U nie. Sunder nochtans daer deur\'van deffer Land-
fcap te fcheiden : Mith begeerte dat daer up een
Eerb. Raet ende Gemiente communiceren wolde.
Is fullicke fpiitteringe niet voer guedt noch raedt-
fam angefehen- Dan daer up den Droften voerf.
fyn plicht, daer mede fyn E. deflen Landfchap
verbonden, toe vermanen fulks niet toe beboeren.
Des folde men voertaen beraemen damit dat Landt,
te beter als gefchiet, bewaert muege worden ,
tot mynder laft der Ingefetenen deflelvigen Lan-
des.

Het oogmerk van die van Zwolle en ande-Dog on-
re Leden met defe verweigeringe was eerder^^^^^V-ocr page 220-

mm

sï4 geschïedenissen

1581.-ocr page 221-

vaï^ zwolle. xxxl hoofdst. ajg

ren : geen heyraelyke byeenkomften , nog 1585.
verftand met den vyand te houden : m alle ge-
legendheden bereid te zullen zyn en tot Stads
belcherminge de wapenen op te vatten : eii
eindelyk niets tegens die van den Gerefor-
meerden Godsdienil te zullen ■ ondernemen ,
by verlies van lyf en goederen. Tot meer-
der fekerheid befloten de Regenten , dat de
kinderen , welkers ouders by den vyand wa-
ren , en de Priefters en Rehgieufen, met hun- ^
ne ondertekeninge , defen eed , zouden be-
kragtigen.-ocr page 222-

w

—A-

geschiedenissen

1584.-ocr page 223-

VAN ZWOLLE. XXXII. Hoofdst.

Marren Schenk , en Joan Hoernken de forge 1585«
toevertrouwt, om nadere verfekeringe van de
Stad te erlangen. De Gecommitteerden brag-
ten het fo verre , dat den Raad , en de in-
woonders der Stad, op den 24 Julius, onder
eede beloofden , \'s Lands algemene welzyn
en befcherminge, tegens den Koning van
Spanjen en fyn aanhangeren , midsgaders de
handhavinge en aanwaffinge der Proteftantfche
Godsdienft , met goed en bloed te beharti-
gen , en de gemene faak der algemene Sta-
ten nooit te verlaten. Dienvolgens fig in
geen vrede handelingen openbaar, \'of gehey-
melyk met den vyand te begeven; ten zyniet
eenparige bewülinge der Generale Staten ,
en der Vere^^nigde Provinciën. Ook alle ge-
heyme handelingen , liften en lagen der Bur-
gers tot begimftinge der vyand , in het werk
geftelt, aan den Stadhouder bekend te ma-
ken , en hem alle gehoorfaamheid te bewy-
fen , tot welke den Raad en inwoonders, in-
gevolge de opgerigte voorwaarden van aan-
neminge tot Stadhouder , verpligt waren.
De Gecommitteerden van hunne fyde verfe-
kerden de Stad Zwolle inval van nood en wy-
dere benauwinge , met alle magt en vermo-:
gen fonder uitftel ofte verwylinge te befcher-
men. Alles behoudens en ongefchonden de
Unie tuflchen de Stad en geheel Overyflel mec
de Vereenigde Landfchappen opgerigt. Ook
onder voorwaarden , dat, niet tegenftaande
defe nadere verbinteniflè en eed, alle burgers
en inwoonders vryheid van geweten en geloof
zouden genieten. Met belofte van mec ten

eer-

-ocr page 224-

218 GESCHiEDENISSEN

ï\'585. eerften de ft;hnftelyke goedkeuringe van de
algemene Staten nopens dit laafte punt aan
Stads Regenten te zullen overleveren. Tot
fekerheid van wederfyds beloften tekenden de
. Gecommitteerden den volgenden\' brief.

\'y Adolff Grave van Nieuwenaer, Moers,
und Lymburch , Heer tot Bedtbur , Al-
pen , Werdt, Hackenbroek , Altenae -ocr page 225-

. vaïi zwolle. xxxlhook,

vinden , der defeniion der Privilegien , vryheyt, 158^,\'
und waer.er Evangelifcher Lehre anhengig : Und
foe veren , fie ietwes vernemen , dat dieffen hae-
ren billickmelfigen Eedt toe weder fy , dat fulcks
die Boergeren iiaere aevericheit als Boergermeifte-
fen , Schepen , und Raedt, imd die felve voerf.
den Heeren Generale Staten , hoeren Genedigen
Heeren Stadholder, oft fyner G: Gecommittier-
den toe verfteiidigen, ende in diligentie toe adver-
teren , geholden ende fchuldich fyn follen. Al-
foe oeck Boergermeifteren , Schepen und Raedt
fyner G: als Stadtholder , aller verrneuge des ®
Tradaets, met fyner G: in \'t annemen liner G:
Gubernament uphericht , und voerft die Boergc^
ren eenen eerfameh Raedt toe gehoerfaemen , en-
de alle billicke pligt ende gehoerfamheit toe leiften;
gelyk fulckes gehoerfaeme underfaeten ihren ge-
buerlicker Overicheit fchuldich und. pligtig zyn ,
angewandt und gelovet, dat hem Sampt und
funderlinghe alfoe Godt helpe ende fyn Hillige
Woordt: dat fie die funder eenige inbroeke vaft
ende ftyf holden ende naecoemmen follen. Soe
is \'t dat wy , und der Aeverften Schenek , met
Joan Hoereukens , in der Qualiteit als baeven ,
Boergermeifteren., Schepen und Raedt , Sampt
Boergeren ende Ingefetenen up gemelt, hin we-
deromme gefeecke\'rt ende gelaeft hebben , feeke-
ren ende belaeven in crafft van defien : dat wy
neffens den aeverften Schenk und Hoerentghen
voerfcr, , Sampt deu Heren Generale Staten , die
Stadt van Swolle niet alleene infall van wyderc
beaauwinghe , mit aller macht und daetlick unt-
fetten , oèck voer belegeringe ader benauwin-
ghe , nae uiterften vermengen , preiervieren und
betchermen follen. Mede caverende , dat deße
bandehnge den TraBaten und der Union , daer mede

deg^er Stadt und Landjehaf) den Gemierden Provinciën-ocr page 226-

mm

aao GESCHIEDENISSEN.

de deffe handelinge ende Eedt, in oer geloeve en-
de geweeten vtnbefwaert bliven ; waer van wy j
der üeverften Schenck , ende Hoerenkéns npge-
melt, oeck gelaeff hebben, eerftesdages, van dis
Heeren Generale Staten agreatie toe verkrygen ,
und in handen van ßoerghermeifteren , Schepen
ende Raedt delTer Stadt toe leueren. Sünder ar-
gelift. Des in oerkunde, hebben wy Sarapt ende
befunder, in qualiteit als baeven, tegenwoordigen
briefF mit eygenen handen onderfchreven , ende
unfere fegelen witlicken daer an daen hangen,
Gegeven in den Jaere unfers Heeren Duifent vyff-
hondert vyff ende tachentich , den vyer en twyn-;
tichften dach des maents July.

A D O L F F Graff* zu Neuwenar.

MARTEN SCHENCK van Nyddeggen.

HOERENKEN.

Onder aan hingen aan drie francynen fterten , met
drie fegelen in roden waffche.

Tot nog toe heeft men fig verheelt dat de-
fen brief Stads aanneminge van de Unie van
Utrecht behelsde.\' Ik geloof niet dat dit ge-
voelen meer aanhangers zal hebben , na dat
men defen brief met oplettendheid onderfogt
heeft: ofte alleenlyk de weinig regelen met
een ander Letter gedrukt in opgenfchyn ge-
nomen zal hebben.

1SS5-

Aanmer-
Ünge op
de ver-
bintenis
brief.

»

Uta

-ocr page 227-

mmmm

van zwolle. xxxilhoofdst.
xxxil hoofdstuk.

INHOUD,

ï. Overyplfend Gefantfchappen om het hefluk
der Generale Staten omtrent de-vermetinge des
platte Lands te beletten, -ocr page 228-

geschiedekissen

alhier te vsrnagten. Sy flraft verfcheiden ro\'
rjers. xii. Prins Maurits van iSïaffdu i^ord
■Stadhouder van Overyffel. HajJ\'elt begeeft
fig onder Friefland, xiii. Zwolle verwei-
gert in de verdiepinge van den Rhyn en Tjfel
te bevjilligen. De Raad maakt een nieuwe
order op het houden der ixiagt, xiv. Sy
maakt een- nieuwe fchikkinge omtrent de
Cloofters en Religieufen. xv. De R. c
•voord de oeffeninge van hun Godsdienß be-
ojivaarlyk by gebrek van Geefielyken. xvi,
Deventer ^ tragt Berg Clooßers goederen tot
oprigtinge van een Collegie te gebruiken. 7-ocr page 229-

VAN ZWOLLE. XXXIL Hoofdst. 223

antwoord, Zwolle vermaant Deventer we-
gens het munt gsfchil, tot ftandvaßigheid*
XXVI. Sy verklaart fig Berg Clooflers goe-
deren aan te eygenen^ Overyffel voert de.
generale middelen^ in. Zwolle ^er fig tegen
ftellende , raakt in gefchil mei d\'andere Le^
den.

Middelerwyl hadden de Generale Staten i;
een ontwerp gemaakt, het welke om de |
grote nood , immers de vrefe en benauwdheid Ov^ys«
der aanwalTende Republicq klaarlyk voor oogen fe! fend
ftelt. Op den 20. Junius van het vorige jaar (ä) ge^nt-
befloteti fy, buiten weten van die van Overys-
fel, het geheele platte Land van Salland, Suit
Twenthe, en Vollenho, Maftebroek uitgefon-van de
dert, nevens Drenthe, Zutphen en Friefland, G.s.om-?
door roof en brand te vernielen, en d\'ingefete-dc
nen te doen verhuifen. Om den vyand de ge-
legendheid te benemen , van brandfchattingen platte
uit te fchryven. Met de grootfte vervvonderin- Lands tc
ge en ontroeringe , vernam men in Overyflel bekttens
op de Lands vergaderinge van den ao. Julius ^
dit ongehoorc en hard voornemen. Ten einde
het te verhinderen , fond men een gefantfchap
na den Veldheer Graaf van Hobenlo, den Graaf
van Nieuwenaar, den MarfchaJ Villiers , en de
Staten van Friefland. \'s Lands gefanten be-
werkten by den Graaf van Hohenlo, dat men
de verdelginge des Lands eenige tyd zoude op^-
fchórten ; om ondeitufichen de ingefetenen te
waarfchuwen, uit het Land te vertrekken.
Dog \'s Lands gefanten 5 Gerhard van War- \'5 Lands
P a-ocr page 230-

224 geschiedenissen

melo Droft van Salland, en Lambert ter Cuy-
lén Burgermeefter van Zwolle, vonden weini-
ger ^ by de Generale Staten tot Delft verga-
dert gehoor. Sy ftelden hen uit laft, van hunne
Meefters voor oogen, dat Overyftel, fig op fe-
kere voorwaarden, met de algemene Unie ver-
bonden hebbende , geenfints konde verftaan,
en begreep, dat hier door eene of meerdere
Provinciën , het minfte gefag op het andere
Land verkregen hadt. Veel weiniger dat \'er uic
volgde , „ dat diefelve , ongehoert van die
Staten defer Provincie , die eene den ande-
„ ren verwoefte , en doer roef en brant fullen
„ mogen doen devafteren In tegendeel,
dat dit niet alleen tegen de opgerigte alliantie
en generale Union militeert, dan oick al-
len redenen en natuyrlycken rechten die men
,, noemt jus gendum Chet regt der vélkeren)
„ ftrydig is -ocr page 231-

VAN ZWOLLE. XXXIL Hoofdst. 225

ben. Weshalven fy die van Overyflèl verfog- 1585.
ten , defe beraininge ten beften te duiden (O-
Om hen hier te eerder toe over te halen , ga-
ven de generale Staten later die uitlegginge aan
de ontworpene \\\'erwoeftingen , dat niet alleen
Maftebroek \'er vry van zoude zyn : maar ook
alle die Boerfchappen en Dorpen, welke door
de nabuurigheid van de Steden en fterktens ge-
dekt wierden.

De Staten des Lands, in ftede van na die H.
fchoon fchynende infigten en nadere uitl\'eggin- Voor-
gen te luifteren , drongen nader feer fterk aan, waarden
j j-ocr page 232-

GESCHIEDENISSEN

Ï585, aanbiedinge volliardden, van alle maand, federt
den !• December af, aan de Nieuwe Re-
geringe feven duifend en een hondert guldens
te betalen. Met welke penningen , de befet-
tingen van Overyflèl en Nabuur-Steden zouden
worden voldaan. Dac den Graaf van Nieuwe-
fiaar, en de Veldmarfchal Viliiers, nevens de
Gedeputeerden van den Raad van Staten , tot
Utrecht zynde, gelafl: wierden , om de gele-
• gendheid des Lands gade te flaan , en dien na
£en raeefl:en nut van hec gemene beft, het punt
van de verwoeflinge van het platte Land te be-
Hiflcn. Eindelyk dat die van Overyflèl onder-
tuflchen, ingevolge hun gedane aanbiedinge,
. % Lands Gedeputeerden fitringe zoude laten ne-
imen , by de Generale Staten, „ und die nieu-
9, we Regeringe -ocr page 233-

VAN ZWOLLE. XXXII. Hoofdst.

Men was nu wel in Overyflel voor eenige IIL
tyd geruft: dog geenfints verfekert, dat na ver- 1585.
eyfch van de tyds omftandigheden, het ont- jj^ief
werp niet weder levendig zoude worden. Want van Ley-
den Landvoogd Leycefter, verwittigde de Stad celter
Zwolle , op den 9. Auguftus , dat hy goedge- verwekt
vonden hadt het Placcaat der algemene Staten, ^^^^ ^^
waar by\'s Lands verwoeftinge verboden wierdt, gemelde
te houden in furcheance of nadere overwegin- verwoe-
ge. Middelerwyl verfogt hy haar, afle de Of- Jingeea
ficieren of Schouten van de nabuurige dorpen,
uit fyn naam tot Zwolle verfchryvende, uit-
drukkelyk te gelaften, het koornen andere gra-
nen met ten eerften te dorffèn , en binnen de
naafte Steden der Vereenigde Nederlanden te
vervoeren. Op ftrafle van verbeurte der gra-
nen. Ten einde den vyand , den toevoer der
levensmiddelen befwaarlyk te maken , en felfs
geheellyk te verhinderen (/}.

De vrefe voor des vyands aanflagen ^ hadt Voorfor-
reets lange de Magiftraat defer Stad beflg ge- f-ocr page 234-

mm

aa8 GESCHIEDENISSEN

1585. vyand in het Stigt van Utrecht gevallen zynde»
verfogt de Regeringe van Amllerdam , de ge-
Ibndene krygsknegten volgens affpraak te rug
(^oy Ondertuflchen vermeerderde het gevaar
binnen de Stad. Den Graaf Leyceiler gelafte-
de. den Raad , al het krygsvolk in te nemen,
het welke hy oordeelde noodfakelyk te zyn-ocr page 235-

VAN ZWOLLE. XXXILHoofdst. aap

/

.De krygsknegten in befettinge leggende, op 1585.
het Huis te Buxbergen, kwelden ook het gehe- Zwolle,
le omliggende Land , door haar plonderingen nevens
cn roveryen: hoewel fy niet Herker dan twe andere
en twintig in getal waren. Des nagts van den ^^^ ^^^
6. en 7. September , berenden de Burgers en^uxber-
fommige der befettelingen, van Deventer, gen in»
Campen, Zwolle, Hattem, en Haflèlt het Ca- __
fl:eel. De beleggers befchoten het den gehelen
maan- en dingsdag met grof gefchut. Einde-
lyk gaf fig de befettinge fonder verdrag over (5).

Des vyands gedurige ftroperyen, deden den 1585.
Raad en Gefworene Gemeente befluiten, hon- z^vol-
dert ruiters voor een korte tyd in te nemen {t). le ver-
Dog fy wilden geenfints bewilligen , dat den weigert
Graaf van Leycefter, algemene Landvoogd der\'^W-
jNederlanden, fig defe magt aanmarigde. Schoon.J^t
de Generale Staten, by fyn aéle van aanftellin- Leycc-
ge tot Landvoogd, defe forge aan hem overge-fter in te
laten hadden. Niemant ftelde fig \'er in Over-nemen.^
yflèl kragtiger tegen , als defe Stad. Sy be-
woog die van Deventer en Campen , haar na
te volgen (ü). Ook werkte fy eindelyk mede
uit, dat de Staten , op den 25. Februarius,
aan Leycefter een befendinge deden : om te
verfoeken dat hy , fonder bewillinge der. Re-
genten , de Steden met geen befettinge be-
Iwaarde , nog het Land met Contributien be-
laftede. Voor het overige , bewilligden fy in Dog is
alle d\'andere voorwaarden , van fyn aannemin- nevens
ge tot Landvoogd. Sy boden felfs de Konin-

P 5-ocr page 236-

1586.

230 geschiedenissen

WS

giiine aan , voor het verfchieten der penningea
tot \'s Lands befte , een der fterktens van Over-
yflel tot onderpand te ftellen. Mids dat de
drie Hoofilfteden uitgefondert wierden; welke,
vrye Ryksfteden zynde , buiten toeft-emminge
des Ryks , niet mogten verpant worden. De
Gefanten verfekerden eindelyk , dat de drie
Hoofdfteden bereidwillig zouden zyn, haar Ma-
jefteit, fyn ExeeUenrie , en \'s Lands Stadhou-
der, nevens hun Hofftoet, in een matig getal
binnen haar muuren , met behoorlyke eerbied
te laten trekken, en reyfen, gelyk onder de vo-
rige Regeringen gebruikelyk geweeft was (w).

Niet te min, defe vertogen voorfag den
Graaf hondert Engelfche ruiters met -fyn Pa-
tent, om tot Zwolle guarnifoen te houden. De-
felfde laft gaf hy aan de ruiters van Chriftofter
Wolf. Defe laatften waren , om dit bevel uit
te voeren , voor de Poorten gerukt. De Re-
genten tot handhavinge van hun gefag, weiger-
den de ruiters de intrede binnen de Stad , toe
fo lang , dat den Graaf de laft , aan de ÉngeL
fche ruiters gegeven , wederroepen hadt (.r).

Nademaal defen ftap verkeerde , en origun-
ftige uitleggingen onderhevig konde zyn , en
een diergelyk voorval dagelyks konde gebeu-
ren , beleyde men , den 14. April, een ver-
gaderinge der gehele Regeringe. Men floeg
voor , of de Stad de andere Provinciën , her
punt van befettinge, aan den Graaf alleen heb-
bende toevertrouwt, zoude navolgen of niet;

fun-

alles an-
ders be-
reidwil-
lig»

Vï.

Nieuwe
•Weigerin-
ge aan
Leyces-
ters volk.

DcStaten
keuren
dit befluit
goed.

{w) hiftruSiie van Ridderfchap en Steden van din
2.5. Februarius 1586.

(x) Refolutu vaa Raad m Memtt van dta i4-ocr page 237-

VAN ZWOLLE. XXXII. Hootdst. agï

„ funder fich des meer als anderen exeinpt te 1580,

maecken -ocr page 238-

23a geschiedenissen

1586. ducaten, gouden ryders, en Leeuwen daa!-ocr page 239-

▼ANZWOLLE. XXXILHoofdst. »33

maken , , verhindert folden worden, oere 1586.
„ Ryxinnnten, ^^ oere gelegentheid und ey-
» fchender noet, in oere begripe und Jurisdi-
w ftion , te muegen verhoegen, ader te ver-
« minderen; ge^k fie al fi:edes bis her toe ün-
„ verhindert gedaen hebben -ocr page 240-

s34 geschiedenissen

cefter , hadden \'er aan de Stad Zwolle kennilïè
van gegeven , en haar \'er ook toe uitgenodigt.
Ondertuflchen verfogten fy, dat den Graaf by
fyn gefag van algemene Landvoogd gehandhaaft
wierdt, en de Stad haar onderiland tot het voe-
ren van den oorlog opbragt. Aan defe twe
laatfte punten , betuigde de Stad voldaan te
hebben na behoren , en in het vervolg te zul-
len voldoen. De aangevangene vredes . onder-
handelingen met Parma , mishaagde de Rege-
ringe ook niet , en was haar eerder aangenaam.
„ Toe veren -ocr page 241-

van ZWOLLE. XXXILHoöfdst. agj

Om dien na gefamentlyk, het antwoord der t^^f,
Koninginne overwogen hebbende , een befluit
te nemen , het welke \'s Lands toeftand verey-
fchen zoude CD- „,

Die van Overyflel hadden fekerlyk reden, X.
om meer dan iemant van hun nabuuren , na 1588.
vrede te haken; federt dat Deventer, door den \'s Lands
Engelfchen Bevelhebber Willem Stanley, on-hagche-
der Koning Philips gehoorfaamheid gebragt was b\'ken
(g). Hun vredelievende gevoelens egter had-^jJan^J^
den geen uitwerkinge. Het Land raakte door (jg/^yl
de nabuurigheid des vyands, in grote benauwd- ands na-
heid. Hun dreygementen en beloften haalden burig-
dagelyks vele ingefetenen over, om tot Ko- heid.
ning Philips gehoorfaamheid weder te keren.
Het verlenen van vrywarings brieven , deedt Zwolle
verfcheyden Zwollenaars de Stad .verlaten en \'Verbied
lig na elders met de woninge neder fetten. De ^^
Regenten, om dit kwaad voorbeeld te fluiten, ^^^
gelafteden alle de gevlugte Burgers , binnen vyand te
veertien dagen tyds , na de Stad te rug te ke- verdra-
ren. Verbannende d\'ongehoorfamen voor al-S\'^-ocr page 242-

236 geschiedenissen

Ï5B9. gewone fagte beftierings wyfe alhier, bèhielf
d\'overhand. Alle die gene , welke om Gods
wille vergiffeniflè verfogten , wierden fonder
andere ftralfe ontflagen. Men doemde de on-
willigen in een feker fl:uiver gelds, volgens de
gèdane Kerkenfpraken. Sy bleven alsdan egter
alle gehouden , den Raad te gehoorfamen, na-
mentlyk of binnen de Stad te rug te keren , of
deflèlfs regtsban te vermyden Qy
XI. De vrefe voor den vyand, deet de Regenten
Sy ver- alle voorforgen by tyd van oorlog gebruikelyk
bied de yernieuvi^en. De eygenaars der ledige huifen
deSkr wierden felfs gelafl:, mede op de wagte te trek-
te ver- ken , of \'er voor te betalen Qk). Geen der
nagten. Edellieden ofte andere ingefetenen , buiten de
Stad wonende , mogten \'er binnen komen,
ten ware den Burgermeeller in der tyd, en den
Hopman de wagte hebbende, ben binnen liet.
Met het vallen van den avond moeften fy de
Stad verlaten , en het was geen vreemdeling
toegelaten, alhier te vernagten/). Defe voor-
forgen fchynt men te hebben genomen, ona
dat vele van de vreemden , door het verfoeken
van vrywarings brieven , met den Koning Phi-
lip verïbent waren. Dit was des tyds algem.een
op het platte Land. Gehele Carfpels haddea
de Statens fyde verlaten. ^ Een affchrift van.
een vrywarings brief, door den Graaf Hermen
van den Berg, aan die van Wybe verleent, en
my door den f-\'oog Wel Geboren Geftrenge
Heer Baron van Voërft tot Hagenvoorde, goed-

gun-

(-ocr page 243-

van ZWOLLE. XXXIIL Hoofdst. 337

gunftelyk, onder meer andere rare ftukken, 1589.
medegedeelt, bewyft het onder anderen.

Het platte Land en de wegen om de Stad, Sy ftraft
wierden niet alleen door de vyanden onveilig
gemaakt, maar ook door een bende rovers, Je?/^
die op de kooplieden defer Stad en Campen,
naukeurig paften. Swaeke van Schouwenburg,
Johan Maefe van Arnhem , Hendrick Blencke
van der Louwenbergh, en Tylvan Kaftel, wa-
ren wel mede van de voornaamfte defer ftruik»
rovers. Sy beroofden den reyfenden man niet
alleen van hun goederen , maar vervoerden fe
ook gevangen na Deventer. Dus hadden f3? ,
met Derk Weyfe , Joan en Arend Henrix van
Hattem , en met Egbert Henderiks van Cam-
pen gehanaelt, fy perften hen elf hondert
guldens losgeld af. Omtrent de maand Augu-
ftus, voer defe bende met twe fchuiten om trenc
Salk, over den YiTel, en haalden een roof van
feftig offen uit Maftebroek. Eindelyk nevens
fekere Cornelis janfen, een Zee-rover, in han-
den van Stads lïegenten vallende , zyn fy, op
den 2. September, met het fwaard geftraft, en
op den wal tufTchen de Sailen en Dieferpoorc
begraven Cjn),

Middelerwyl vermaande de Raad van Staten
die van Overyflèl, twe of drie Heren, tot het
waarnemen , van \'s Lands Stadhouderfchap, f^u^, -ocr page 244-

238 geschiedenissen

15 Öp. ZwoUe, gaf haar ftemme aan den Graaf Maurits
van Naftauw. De Staten namen later het felf-
de befluit, en fonden Gerard van Warmelo,
Droi\'t van Salland, Joan Sloet die Jonge Droft
van Vollenho , Joan Witto , en Godert Bloe-
mendal Burgermeefters van Campen en Zwolle,
af, om den Graaf het Stadhouderfchap onder

1590, fekere voorwaarden op te dragen (j)). Op den
Landdag tot Campen in het volgende jaar, leyd-
de den Graaf den eed van getrouwigheid aan de
Staren af, welke fig ook door eede aan fyn
Exellentie verbonden (^q).

Haffelt Die van Haflèlt hadden op den 12. Januarius
hegeeft onderftaan , mec de Staten van Friefland een
F^-ocr page 245-

1550.

VAN ZWOLLE. XXXIL Hoofdst. ag^

flroora te raadplegen. Men floeg dit verfoek
lieuflyk af, en wendde eenige verhinderingen
voor, welke de befendinge beletteden. Men
ontveynsde ook niet, dat men fig te mitfder
hier mede wilde bemoeyen , om het nadeeraet
welke \'s Lands Ingefetenen te lyden zouden
hebben , inval de Waal meerder ruimte en bre-
der waterloop in den Rhyn enYfl:èlftroom ont-
fing : het zy fie verdiepinge in het Cleeffche „
ofte elders gemaakt wierdt. Behalven dat dit
ontwerp, al voor eenige jaren in til geweelt
zynde , door Stads Regenten afgekeurt was»
Op delen grond van Regten voornamentlyk 5
dat men van boven, de beneden leggende Lan-
den , met geen nieuwe waterleydingen , be-
fchadigen mag Qy

Het vallen der Steden Deventer en Zutphen,
in vyands handen, deet den Raad, met de Hop-
lieden , nieuwe voorforgen tot Stads fekerheid
nemen. In het midden defes Jaars maakten fy
een nader Reglement op het houden der wag-
te : hoewel het vorige in het jaar 1578. ge-
maakt, en in druk gegeven in volle kragt bleef-.
By het nieuwe wierdt gelaft, dat niemant van
de wagt gaan mogt , dan een uur na het ope-
nen der poorten, en het doen der ronde op de
werken. Als dan wierdt maar alleen toegek\'»
ten , aan drie der rotsgefellen , een uur van de
wagt te blyven : onder een boete van 7. ftui-
vers , dit bevel overtredende. Dat ook-ocr page 246-

240 GESCHIEDENISSEN

ïSpO\' wordt ofte Van zynen Hopman geftelt is,
altyd up die wachte gäen und lieh vinden la-
„ ten fall Dat geen loontrekkende Burgers j
lan^r dan twe dagen na den ander ,. de wagte
zoime mogen houden , onder de gemelde ftraf-
fe van feven ftuivers. Dat alle d\'inwoonders
der Steden , voorfien met de vrywarings brie-
ven des vyands, enten platten Lande wonende,
binnen Zwolle niet mogten komen, onder ver-,
beurte van tien goudguldens. Eindelyk dat d\'in-
woonders ,van hec platte Land , fonder voor-
gaande kennifle van den Burgermeefter in der
tyd , en den Hopman d\'intrede onder defelfde
boete verboden was. Ten ware fy in Rechte-
ren , Schuilenberg, Deventer , en in andere
vyandelyke plaatfen woonden: aan welke geen,
toegang binnen de Stad vergunt mogt worden.
Dele ordonnantie , op den 28. Julius , door
den Raad, en -ocr page 247-

van ZWOLLE. XXXIL Hoofdst^. 241

Raads kennifTe te verpagten C^). Later ver- i^^q^
klaarde fy alle de verkopingen , en verfettinge
van allerley goederen en inkomften door de
Religieufen , Vederc het jaar 1581. gedaan , en
in het vervolg te doen, van gener vvaarde. Om
alle bedrog voor te komen , wierdt befloten,
dat alle verkopingen en overdragten van goede-
ren en renten ondugtig waren , welke niet ter
Stads Secretarye geboekt wierden. De faken
-nn fo verre gekomen zynde , dat de Gerefor-
meerde Godsdienft alleen de heerfchende moeft
2yn, wierdt ook befloten , dat \'er in de Cloo-
fters geen perfonen meer aangenomen zouden
worden. „ Allet by die pene van nulliteit un-
„ de wederom gerejeftiert und dair uth ge-
worpen toe worden -ocr page 248-

s4s-ocr page 249-

1590.

VAN ZWOLLE. XXXIL Hoofdst. 243

Ä daar van , fchynt my des tyds alhier niet
meer toegelaten te zyn. -ocr page 250-

693 geschiedenissen

1604.

waren. De Statem , gelafteden deswegen bolc
die van Deventer , hun verfoek tot des Proofts
dood op te fchorten.

Dog de Stad Zwolle antwoorde \'er , in het
naafte jaar , nadrukkelyker op : en verklaarde
niet te zullen lyden , dat iemant anders dan fy,
na het gemelde fterfgeval, Berg Cloofters goe-
deren zoude genieten: mogende wel lyden, dat
over de Capittels goederen een dusdanige fchik-
kinge gemaakt wierdt, als behoorlyk was (g).

Op dit gefchil volgde een ander, tulTchen de
drie Hoofdfteden, en de Generale Staten. Ter
ooriake, dat de laatftgemelden voorgenomen
hadden , alle de te veroverene Steden, Sloten
en Caftelen te hegten , aan die Provincie, on-
der welke fe van ouds her gehoort hadden. De
Steden vreesden , dat fy door dit befluit, van
haar federt lange befetene voorregten , op bet
flot van Coeverden , door Prins Maurits bele-
gert , berooft zouden worden. De Staten van
Overyflèl fonden dan , op den 2. Auguftus,
hun gefanten de Droften van Salland en Twen-
te , nevens Ernft van Itterfum, Otto Roeck,
Abel Hillebrants , en den Zwolfchen Bur-
germeefter Lambert ter Cuylen, naden Prins,
^/iet laft om den Veldheer re bewegen , dae
Coeverden , verovert wordende , weder aan
Overyflèl gehegt, en niet buiten bewillinge der
Staten, met krygsvolk befet,-ocr page 251-

VAN ZWOLLE. XXXin. HOOFDST. 245

Overyflèl verleent; welke door den Prins, als 159:^-.
Stadhouder befworen zynde\', ook door heni
gehandhaaft moeflen worden.

\'s Lands Afgefanten, wierdt op hun vertoog- Sy ont,-
fchrift geantwoord , dat het niet eerder te pas
kwam, of onderfogt behgorde te worden, dari f^ndf^S
na dat Coeverden gewonnen en verovert was. yeroot-
De Gefanten kregen ras de wete , in het ge- faaliti -ocr page 252-

ß46 geschiedenissen

1592. onbefpierde befit federt die tyd af, tot de tyd

der troebelen toe
Dog het d\'Uitkomfi: toonde , dat dele vertogen vnig-
is vrug- teloos geweeft zyn. Want Coeverden, op den
teloos. September verovert zynde , wierdt
niet drie vaandelen Friefen befet. De blyd-
fchap over de veroveringe , verminderde hier
feer door in Overyflel (/J. Ook lieten de Sta-
ten \'er het geenfints by beruften. Sy fonden
een gefantfchap na den Stadhouder, om te ver-
foeken, dat het Slot met Overyflèls Guarnifoen
voorfien wierdt (m). De Staten Generaal en
de Raad van Staten , om het ongenoegen van
die van Overyflel te verminderen, floegen door
haare Gedeputeerden, op den Landdag tot
Zwolle voor , of fy zouden willen toeftemmen
in de volgende voorwaarden. Eerftelyk , dat
de Droft van Coeverden en het Guarnifoen,
aan de drie Steden, den gewonelyken eed zou-
de afleggen. Ten tweden , dat de befettinge
aldaar, met geen Patent van de Heren Stadhou-
ders van Friefland , nog OveryflTel, maar van

de Raad van Staten gelige zoude worden. Ten

derden, dat die van Ovei7flel, op een beftem-

de

(2) Refoktig van\'Rtdd. tn Sied, van den 16. AHgufius.
{k) Aldus getuigt dc Heer Dumbar torn. 2. And.

366. In dc Réfolutie van Ridderfchap en Ste-
den vind men gemelt, dat Coeverden , reets voor
den 5. September verovert is. Het onderfcheit xal
fyn oorfprong hebben van dc oude ftyl, welke men
toen , en nog meer dan een eeuw later, in Over-
yffel volgde. Dit dient in het vervolg ook nu cu
dan in agt genomen tc worden.
(/) Reidani Annales Lib. 9.

(m) Rtfolutit van Ridderfchap tn Stedtn van. di^^
Stftmbtr,-ocr page 253-

van ZWOLLE. XXXIIL Hoofdst. 247

IP

«Jètyd, alle haar fchynen en befcheyden, met
Wettige affchriften bekleed, aangaande het voor-
regt der drie Steden op Coeverden , zouden in-
fenden. Eindelyk , dat de verbintenilFe tus-
fchen Friefland en Haflelt gemaakt, vernietigt
wierdt. Defe voorwaarden verwierpen de Sta-
ten van Overyflèl , en fy fchreven \'er nader
vrugteloos over, aan de Heren Staten Gene-
raal-ocr page 254-

1593-

248 GESCHIEDENISSEN

Want delèlve om vele te winnen, het geld veel
ligter dan de werkelyke waardye floegen C^).
Hoewel die van Overyflèl, meer toegeeflyk-
. heid voor hun Bondgenoten , dan hunne Lands
. Heren bewefen , fielden fy fig \'er niet min
kragtig tegen. Sy betuigden des andei-en
daags, geheellyk met de Generale Staten van
gevoelen te zyn, dat \'er in ieder Provincie,
niet meer dan eene munte behoorde geoeffent
te worden, en alle onbevoorregtigde munten,
door hen heggemunten genoemt , afgefchaft
moeften worden. „ Soe voele averft die Mun-

„ ten van den drien Steden Deventer , Cam-
„ pen, en Zwolle (dewelke haar Piivilegien
elks byfonder van den Hyllige Ilyke heb-
ben , en uit kragt van dien magt, om con-
junélim ofte feparatim te munten) aangaat,
vèrftaan Ridderfchap en Steden niet, -dat
diefelve Ryxmunten by inyn Heeren de Sta-
„ ten Generaal in defen gemeent word Q). -ocr page 255-

van zwolle. XXXÏir. hoofdst.

voorregten defer Souveraine Steden fo feer te 1593,
na gekomen. Want hoe heerfugtig fy ook
geweeft zyn , nooit hadden fy lig eenige
infage in der Steden regtgefag aangematigc.
„ En dewyl \'S vervolgden fy, „defe Pro-
5, vincie van OveryHèl, gelyk andere die Sou-
„ verainiteit derfelve an Tig genomen hebben-
„ de , oik int regael van der munten , und
„ dergelyken , volgens die generale Union,
5, niet hogers nog anders befwaert kunnen .
„ worden , dan daer inne fy fig met frywilli-
57 gen confent inlaten. Gelyck oick de drie
„ Steden niet gedenken , nog kunnen , hare
,, byfundere Ryxmunteh , iemants anders er-
„ kentenilFe, ofte difpofitie underwerpen, dau
„ na de ordeningen en aflcheiden des Ryks,
5, daer van die felye verworven zyn, beboert

Het is aanmerkens w\'aardig dat de Staten, Zwolle
defe forlTe taal voerende, het onder lig, overfcfict
verfcheyden punten van \'s Lands Pvegeringe,
oneens en feer verdeelt v/aren. De Heren van het col-\'
de Ridderfchap , met de twe Steden Deventer kgie der
en Campen , dreven flerk , het Collegie v^in Gedepu-
de Heren Gedeputeerden in ftand te houden,
Zwolle alleen hielt het tegen Dit is het
eenigfte dat wy \'er van aangetekenr vinden.
Dog het is de moeyte niet onwaardig , om al
het geen wy reets ter loops \'er van gefegt heb-
ben , en melden zuilen moeten, alhier te ver-
halen.

\'-ocr page 256-

699 geschiedenissen

3fXi; \'s Lands wiflèlvallige toeftand, in het jaar
1593\' ïS^O\'» deet die van Overyflel hegrypen , dat
Hetword noodfakelyk was, na het fcheyden der Sta-
in haar ten vergaderinge , aan fommige uit hun , de
weerwil- forge te betrouwen, voor \'s Lands welvaart te
Ie opge- waken. Hun getal was toen op feven bepaalt;
en het blykt niec, dat \'er uit de Ridderftand
van ieder quartier een Edelman toe benoemt
was. Hoewel wy hier van niet fekers kunnen
berigten. Ter oorfake dat den Schryver (O,
welke wy volgen , het laatfte Boek van fyn
werk, nooit in een goede order gebragt heeft,
en \'er daar om veelvuldige miftaftingen in zyn
aan te trelFen. Hoe het ook zy, dit Hoge Col-
legie fchynt des tyds niet voor altoos durende
opgerigt te zyn: nog ook met andere forgen
belaft, dan die \'s Lands publique ruft betroffen.
Men had federt die tyd af geraadpleegt, om
het\'een uitgeftrekter magt te geven, en beftan-
dig te maken. Zwolle dwarsboomde , fo niet
geheellyk , immers ten dele , dit voornemen.
Want men leeft in StadsRefolutien, dat fe aan-
gaande dit Collegie , ftandvaftig bleef aan haar
vorige befluitèn (f); welke, fchoon niet door
jxiy gefien , van die der andere Regenten moe-
iten verfchillen. Egter benoemde men op den
07. Junius, uit de drie Quartieren , en uit de
drie Hoofdfteden , de fes volgende perfonen 5,
om in dit Hoge Collegie fittinge te nemen»
Uit Salland, Ernft van Itterfum.
Uit Twente, Harmen van Voerft.
Üit Vollenho, Joan van Echten.

m

(f) WWltm Na^gii op het jaar 1580.
(v) Refolutie van Raad ga Meente van den 6.
fm\'^er IS93\'

-ocr page 257-

1595.

VAN ZWOLLE. XXXIL HOOFDST. ast

Uit Deventer, OttoRoeck.

Uit Campen, Reinier Gansneb.
Uit Zwolle, Harmen vanHaerfolte.(iy)
De inftruaie of het voorfchrift de Heren Ge-
deputeerden des tyds gegeven , is my nergens

voorgekomen.-ocr page 258-

701 geschiedenissen

1593\'? een jaar lang, den accys op de Wynên
en Bieren openbaar te verpagten. De Stad
was niet in ftaac, dit befluit te wederftrcven.
Dog fiende dat defe verpagtinge Op de naam
van Ridderfchap en Steden gedaan wierd, vond
fe goed , door een Kerkenfprake , de Inwoon-
ders bekend te maken, dat fe geenfints in defe
hefiinge bewilligt had. Met een waarfchuwin-
ge , dat fe tegens alle die gene , die defe ac-
cys in haar v,reerwüle pagteden , wilde pro-
cederen , als zy zouden oordelen te behoren.
Defe Kerkenfprake wierd , op den 7. Decem-
ber, ten overllaan van de Burgermeefl:ers Mid-
delburg , en Ampfink , en den Secretaris Ni-
claas Buys , gedaan (^y). Men ging verder,
en gelafl:ede alle de pagters der accyfen van
wynen en bieren, om de ohaanbetaalde pennin-
gen van den accys van de drie laatfle maanden,
voor \'t Land gebeft (z) , niet uit te geven,
dan met bewillinge en voorkenniflè der Rege-
ringe alhier.

Wel verre van daar, dat d\'overige Leden fig
hier over derfden beigen, deden fyopde volgen-
de Staats vergaderinge, een verfoek aan haar, ten
einde eenige onderftand voor het Leger, het wel-
ke de Spaanfchen uit Twente zoude verdryven,
te verwerven. De Ridderfchap beloofden fes
duifend guldens , en de twe Hoofdfteden twe
duifend guldens , tot onderhoud van dit Leger\'
te betalen , mids Zwolle ook duifend guldens
gaf. Den Raad en Gefworene Gemeente be-
willigden \'er voor dit maal in ; mids men hier

uit

(51) -^efoliftie -ocr page 259-

van zwolle. xxxil hoofdst. 053

«

üit ih het vervolg gee» verpligtinge maakte (a). 1594.-

Dit voorbeeld van grote fiïgtlinnigheid, door XXITL\'
die van OverylTel aan die van Zwolle betoont, Sy vaart
volgden de algemene Staten na. Hun afgefant alleen
Mr. Leonard Voocht, op den 5. Auguftus, in ^ortmet
\'s Lands Vergaderinge erfchenen zyiide , ge-
boot nu niet. meer ^ maar verfogt, dat de Sta-
ren die van Zwolle overhaalden, met haar mun-
te een jaar ftil te ftaan. Ingèvolge de Refolutie
4er Generale Staten, welke door die van Nira-
M\'Cgen, Deventer , Campen, en d\'andere Ne-
deriandfche Steden, aangenomen was; tenein-
de middelerwyl de misbruiken der munten, te
verbeteren. Zwofte had rond uit des Gefant.»
voorflag afgeflagen , het welke hem noodfaakte
de Staten van OveryfTel omjuilp te fmeken,
dat defe Refolutie gehandhaaft v/ierdt De
Staten beloofden , de Provinciale munte heq
ftaan te zullen verbieden. Maar verklaarden fig
met de munten der Steden niet te bemoeyen:
\'en dat diensvolgens den Gefant by ieder Stad,
het ftilftaan der munte moeft tragten te verwer-
ven (c).-ocr page 260-

703 geschiedenissen

1594. dien , alle twe jaren , ja des verfogt wordende
drieSte- ^^^^ ^^s maanden , een affehrifc van de mimt-
-ocr page 261-

VAN ZWOLLÊ^. XXXII. HOOfdST. 255

den. Want fchoon de drie Hoofdlieden alle 159^
drie tot het munten beregtigt waren, komt het
my niet voor , dat fy elk in haar Stad te defer
tyd lieten munten, gelyk in vorige jaren. Hoe
het Ook zyn mag , de Weftphaalfche munc
Kreits befchuldigde Zwolle haar magt tè buiten
gegaan te zyn , en door het oprigten \\\'an een
byfondere munte , het mimttverk in namen
des Heyligen Reicks zu tiftirpieren. Nademaal
fy oordeelden dat de drie Hoofdlieden niet dan
gefamentlyk beregtigt waren , geld te laten
flaan , en geenfmts een van haar alleen. Sy
dreigden de Stad met het munten alleen voort-
varende , van haar magt te zullen beroven, en
!fig \'er over by den Keyfer te vervoegen , ora
regt t\'e erlangen (g).

De Stad ontfchuldigde fig gélyfc d\'andere xxv;
Steden , aangaande de klagte , dat haar munt- Stads ant^
meefter de vergaderinge der Weflphaalfche woord,
muntkreyts niet had bygcwoont. Sy hielt ook
ftaande alleen tot het munten beregtigt te zyn,
niet alleen door de voorgaande vergunninge des
Keyfers., maar ook door den tegenwoordige 5
welken Vorft inderdaad haar het muntregt, in
het jaar 1576., beveftigt had (Q. Sy fmeekte by
haar voorregten gehandhaaft te worden. Te
meer dewyl de Muntmeefter fig ftiptelyk na de
Ryks muntbefluiten gedragen had

Of defe vertogen van kmgc warén of niet 1505.

Ra-ocr page 262-

705 geschiedenissen

Ï695\' ontdekke ik nergens. Dit weet men , dat de
vermaant Generale Staten , by het genomene befluit
Deventer bleven. Zwolle , om het met te meerder uit-
ovcrhet werkinge tegen te gaan , vermaande die van.
iinii)tge- Deventer, geenfints na het ftilflaan met het
fchil tot „lunten te luifleren: Stads voorregten der mun-
ftfghdd\' te helpen befi;hermen : en dien aangaande
niets buiten haar weten in te willigen. De
Raad met de Gefworene Gemeente befloot,
dat aan de Stad Campen dit aanfchryven ook

zoude worden gedaan Q^

XXVT. Middelerwyl, was het gefchil over de goede-

ï 59Ö- ren van het Berg Cloofler weder levendig ge-

Sy ver- worden; het zy dat den Proobs overleden was,

klaart het ^y dat het door andere omftandigheden ver-

oorfaakt wierd. Stads afgefanten verklaarden
Cloofters . , o-ocr page 263-

van zwolle. XXXÏir. hoofdst.

ße Staten Generaal bleven in hun aanfoek niet 1596.
min ftandvailig. He Ridderfchap , en de Ste-
den Deventer en Campen bewilligden \'er ook
eindelyk , op den 30. Maart, op het verfoek
der afgefanten der Staten Generaal, geheellyk
in. Zwolle bleef alleen weigerig , fig met dit
befluit te vereenigen.

Defe ftandvaftigheid verveelde eindelyk d\'o- 1597.
verige Leden. Sy vcrftonden dan, om hun woor- ^^^ojig
den te gebruiken , dat in V Lands faken die \'cx fig te-
oveißemminge\'plaats fal hebben. Stads afge-gen kan-
fanten verklaarden fig hier niet op. Sy verfog- ten^^e,
ten alleen dat op \'\'t punt van contrïbutien niet
nyes voorgenoemen, maer den olden voet gefol-
get muege \'worden (^py. Over dit twyffélagtige dere Le-
antwoord , wierden Stads afgefanten verfogt, den.
nader uitlegginge in het byfonder te geven, na-
mentlyk , of de Stad buiten haar muuren en vry-
heid, ook gedagt fig door de meerderheid te ^la-
ten overftemmen: en in dien val daer tegen iets
dateliks te at tentier en of niet. Stads afgefen- ■
ten, alle veinfingen afleggende , fpraken rond-
borftig uit: dat haere principaelen niet en ver-
. fiaen , in eenige vryeheden overßemmet te kun\',
nen ivorden \\ q^. Ruim een maand later, ^ ver-
klaarden het meefte gedeelte der Staten , d\'in-
voeringe , en Stads Gefanten hmi befluiten te
blyven aankleven. In welker voegen dit ge-
fchil een einde nam , zullen wy in bet naafte.
Hoofdftuk verhalen.

R 3 ^XXIIL HOOFD-

ip) Refolutie van RUderfchap tn Steden van^m Xo.
Maart-ocr page 264-

§58, GESCFïiEDENISSEN
XXXIIL HOOFDSTUIL

I N H O U D,

ï. Zwolle wor diefchüldigt hei Reglement op de.
Idcenten te veranderen. Nisuwe\'tvoift tußchen
Zwolle en de Staten , alle de Edellieden ten-
Landdag niet verfchryvende. II. Het platte
Land kieft Stads zyde, Zwolle bewilligt in
het heffen van f^uurfleds geld. IIL Zwolh
hevftUigt in iinvoeringe der Generale Mid-
delen op het platte Land. Sy geeft in plaats
van dien een ft.uiver geld. 1V. Gefantfchap
van Haar Hoog Mogende om Zwolle \'\'er toe
te bewegen. Den Raad bewilligt \'er onder
voorwaarden in , tegens de fin van de Ge-
meente. V. Eindelyk de gehele Regeringe.
voor de tyd van fes maanden. Oorfaak
waarom fy \'er verder in bewilligt, VL Has-
felt verfoekt vrugteloos ten Landdag ver-
fchreven te warden. Vreeßyke Peß inZ^ml-
Ie. VIL De oeffeninge van den R. C. Gods«
äienß befwaarlyk. Men neemt een Priefler.
gevangen. ZivoUe flaat voor, het hefen der
Generale Middelen met een fluiver gelds af
te kopen. VIII. Dog geen twe ten hondert
tnet Overy flel opbrengen willende ^ ßet \'er
van af. Ën bewilligt, in het heffen der Ge-
nerale Middelen. IX. Ceulen fchryft de drie
Hoofdfleden om een Hanz\'i vergaderinge hy
te wonen. Sy bewilligen \'er in, en verfoe-
ken by Denemarken de beveftinge haarer
voorregten. X. Den Drofl van Ißelmuiden.

ver-\'.

-ocr page 265-

van ZWOLLE. XXXIIL Hoofdst. 259

ver klaagt Zwolle ■-ocr page 266-

;26o geschiedenissen

Landdagen \'willende bywonen , dreigen de
Steden Lands beftier op fig tc. nemen. \'Ver-\'
volg \'de verdeeldheid tujfchen de Staten.
XX. Eerfte vergadering tuffchen de Sta-
ten is vrugteloos. XXI. Tvjift tufchen het
Qiiartier van Vollenho en Zwolle over het
Vis Regt. Vervolg van bet gefchil over dc
■ Souverainiteit.

I.

^597-

7.wolle
word be-
fchuldigt
het Re-
glement
op de Li-
centen te
verande-
xen.

uim feftien jaren vroeger had Stads Rege-
___ ringe bewilligt, dat de Generaliteit fe-
kere lafte , onder de naam van Convoyen en
Licenten beft bekend , binnen de Stad en ge-
heel Overyflel niogce heften; van de goederen,
die buitens Land verfonden wierden (^a). On-
langs waren alle de vereenigde Provinciën over-
eengekomen , een feker Reglement vaft te
ftellen , by het welke fy de te heftene regten,
op allerley foort van goederen bepaalden , en
dé Ontfengers ofte Convoovmeefters hun pligt
voorgefchrcven wierd. Eerlang wierd de Stad
Zwolle by de Generale Staten heftig en by her-
halinge befchuldigt, van op haar eigen gefag
eenio-e veranderinge m defe beraminge gemaakt
te hebben. Een beftaan, waar toe geen Colle-
gie, Stad, of Landfchap gewettigt was; veroor-
lakcnde dat den Koophandel een anderen loop
nam, de Licenten verminderden, en ook meer
andere fchadelyke uitwerkingen. Sy ijzermaan-
den en gelafteden haar deswegen , flg ftiptelyk
na het Reglement te gedragen. Inval van ver-
weigeringe haar dreigende , hoewel met tegen-
lin alle de goéderen , tegens de vaftgefteide

or-

(a) Reßhtiie van \'Raad m hUmts van dsn 13. Maart
ijSo,

-ocr page 267-

van zwolle. XXXin. Hoofdst.

order uit de Stad, buitens Lands gevoert wor- 1597.
dende, verbeurt te zullen verldaren(^). Welk
antwoord de Stad hier op gaf, blykt my nergens.

De verdeeldheid tulfchen de Leden der Re- 1598.
geringe van OverylTel, groeide middelerwyl,\' Nieu-
dat het gefchil over d\'invoeringe der Generale we twift
Middelen onbellift bleef, van dag tot dag aan.
Zwolle ondervindende , dat de Ridderfchap,
met de twe Hoofdfteden vereenigt, de mee- ten, alle
fter van \'s Lands befluiten was, \'lloeg veelligt d\'Edel-
deswegen voor, om d\'Edellieden, voor d\'oor-^^en teix
logs onluften, de Staats vergaderingen by wonen-
de*-ocr page 268-

252 GESCHIEDENISSEN

1598. aan den Droft van Salland , geenfints te zullen
bewilligen in de befluiten, welke over\'sLands
faken genomen mogten wórden : tot fo lang
dat alle de Landdags Jonkeren verfchreven
wierden iV/). Uit vrefe.egter, dat men haar
onwilligheid ten kwaadften mogte duiden, ver-
fogt fy de Gecommitteerden ter Generaliteit,;
haar by haar Hoog Mogende te verfchonen (e).

II. Den ftap van Stads Regeringe had die uit-
Het plat- werkinge gehad, dat alle d\'ingefetenen van het
te Land platte Land eenpariglyk fig by haar voegde.
J^ieftStads Den R^ad gaf \'er de Stad Campen kennis af,
^ leidde haar de redenen van hec genomene be-
ftuit uit, en fogt baar goedkeuringe te verwer-
ven. Om het te fmakelyker te maken , floo|
fy die Jonkers uit, welke fig „ ernomelicken
entgaen muegen hebben Ook zouden alle
d\'anderen van nieuws ten Landdag verfchreven
wordende verpligt zyn een behoorlyken eed te
doen , van „ boven ordinantie niet te willen

„fryen-ocr page 269-

VAN zwolle, xxxni. Hoofpst. aÓ3

mers, d\'overige Leden befloten hebbende , fe-
ker geld op de vuiirfleden , fo binnen , als
buiten de Steden, te heffen, bewilligde de
Raad \'er eindelyk voor een maal in , onder
beding. Ten eerften , Dat alle de penningen
ingevordert zynde, te famen zouden in \'s Lands
kiSe worden gebragt. Ten tweden, Dat de
vryingen afgefchaftv/idtden. Tenderden, Dat
nien de verwarringe , ongefchiktheid, en mis-
bruiken in de finantien moeft verhelpen.

De Raad had reets voorfien, dat, inval defe ar- 111.
ticulen, en byfonderlyk het laatfte niet volbragt 1600.
wierden, de Gefworene Gemeente met die nieu- z^yoIIe
we invoeringen niet te vrede zoude zyn (i). Het bewilligt
viel ook indiervoegen uit. Want de Ridderfchap, in de in-
met de twe Steden, de Generale middelen, voor voeringe
drie maanden invoerende aO, boden de Gefan- „^^jg -ocr page 270-

£04 GESCHIEDENISSEN
160,0. ten en meyeren \'er van ontlaft zouden zyn(w)\'.

K \'ft Gedurende defe verdeeltheid, beveiligden
in plSté Pvaad en Meente hun genomen befluit, en bo-
van dien den als nog aan een feker Huiver gelds , in
een ftui- plaats van de Generale Middelen, op te bren-
yer gelds. gen-ocr page 271-

VAN ZWOLLÊ^. XXXII. HOOfdST. 265

Defe tekenen van meerder toegeeflykheid i6od,
fpoorden de Generale Staten , nevens die van penRaad
OverylTel, aan , op heter daad nader aanfoe- bewilligt
kinge by Stads Regeringe te doen. Het welke \'er onder
eindelyk diè uitwerkinge had , dat den Raad ^oor-
bewilligde dc Generale Middelen in te voeren,
mids fy het regt van verpagten en inf^melen be- gg^s jg
hielt, en niet verpligt zoude zyn meerder aan fin van de
de Generale Staten uit te kéren , dan een der Gemeen-
twe Hoofdfteden opbragt. Dog de Gefworene
Gemeente bleef onveranderlyk by haar oude
befluit. Ook verfogten fy ^n Raad op den
volgenden Landdag te bewerken, dat alle de
Èdellieden , gelyk voor d\'oorlogs troebelen,
mogten worden verfchreven. Sy betuigden la-
ter dat, indien de Stad niet met het oübrengen
van een feker ftuiver geld konde beftaan , fy
wilden de Jdecke Got und den tyt beveleé (fry

De verdeeltheid tuflchen den Raad en Ge- V:
meente , maakte d\'overwinninge op haar ftand pndeiyk
vailigheid ligtcr. De Ridderfchap en ^ twe ^^
Hoofdfteden, om de Stad geheel te benauwen, crg^vToT ^
hielden ook met d\'invorderinge der Generale de tyd
IVliddelen op ; ten einde haar volkomentlyk van fes
d\'ongenade der Generaliteit op den hals te ha- \'-ocr page 272-

i66 geschiedenissen

iSoo. men hebbende , is de Gemeente fulx met gróta
fwarigheid gex}olgt; gelyk men fig in een der
Stads boeken uitdrukt (O-
ï6oi. Na defen eerften ftap .volgde eerlang eeil
Oorfaak twede. Want den Raad, i\'n het volgende jaar,
waarom door. de Gedeputeerden der Generale Staten,
deHnïe\'-ocr page 273-

van zwolle. XXXÏir. hoofdst.

eti Claringen toegelaten en verfchreven te wor- K^oè»
den. Dit verfoek wierd ongegrond bevonden ^^^
en afgeflagen. Nademaal nergens uit d\'oude Landdag
Regifters gebleek , dat Haflèlt mede ten Land- verfchre-
dag verfchreven , ofte erfchenen was. Nog- ƒ« ,
tans beloofden de Staten , de Stad ten Land--ocr page 274-

717 geschiedenissen

1602. verboden hebben gelien, wierd van tyd tot tyd
cTen R. C, nog meer benauwt. Den Vader Arnold Catz,
God.- was voor fo verre men kan ontdekken, d\'ee-
dienii: be- nigfle die d\'inwoonders van de Stad en het plat-
te omleggende Land , in het begin van defe
Jfg^j -ocr page 275-

VAN ZWOLLE. XXXin. HOOFDST. 269

^^nger , dan voor een bepaalde tyd , , bewilligt i^oa.
liad, in het hefFen der Generale Middelen het hef-
Op den Landdag van den 29. December, ftel- fen der
den haar Gefanten d\'andere Leden verfcheiden Generale
redenen voor oogen, waar om de drie Hoofd-
fteden moeften volftaan , met een feker ftuiver Jjlfjver
gelds tot \'s Lands gemene welvaart op te bren- gdds af
gen. Gemerkt dat haar regtsgefag gekrenkt te kopen;
fcheen te worden , terwyl \'er nu anderen dan
de Magiftraten , fig met het verpagten en den
^nklevevan dien, tegens het oude gebruik,
bemoeiden. Dat men\'ook de Steden dc forge
%\'an het heffen alleen behoorde toe te vertrou-
wen. Nademaal fy \'er toe onverpligt, en van
^le fchattinge van ouds her af ontflagen waren.
Dat eindelyk , op het platte Land geenfints
Opregt met de verpagtingen te werk gegaan
wierd, nu de pagters voor geringheden met
d\'inwoonders verdroegen. Tot groot nadeel
der Hoofdfteden , die daar door van haar ne-
ringe berooft wierden ; door de fulke, die al-
toos fchattingen betaalt hadden , felfs toen fy
vry geweeft waren.

Defe overwegingen maakten op de andere VIII.
Leden indruk. Immers fy namen , des ande- Dog geen
ren daags, onder fig het\'befluit, van met de
Generale Staten te tragten over een te komen,-
van twe ten hondert tot afkopinge van de Ge- -ocr page 276-

270 geschiedenissen

1602. ke hen wederhielden , dit ontwerp goed te
keuren. Overyflel feyden fy is een open Land.
De vyand kan \'er fig ligtelyk meefter maken
van Steden en plaatfen. Het ftaat aan hem om
het geheel te vernielen. Hoe zoude het dan in
ft) een val mogelyk zyn , de in te gane verbin-
teniflè te onderhouden? veel beter was het\'
derhalven dat men de oude voet van heffen
volgde (b).

Tot Zwolle fchynt men fo feer voor defe
overeenkomft te hebben gevreeft, dat men ein-
delyk , in het naafte jaar, verklaarde , de hef-

finge der generale Middelen ter goeder trouwe
te willen bevorderen. De Stad bewilligde toett
ook gedurende fes maanden , c\\at de verpagtin-
ge ten overftaan van de Gedeputeerden der twe
Hoofdfteden zoude gedaan worden (c). Onder
beding dat, ten eerften, van defe Middelen en
ook de Verpondinge , niemant het zy Edel of
onedel vry zoude zyn. Ten tv/eden, dat de
Landdags Edellieden , in plaats van hun regt
van vryinge , \'s jaars een feker ftuiver geld toe-
gelegt wierdt. Ten derden, dat de Stad een
derde gedeelte, ofte immers fo veel als d\'ande-
re Steden , uit d\'ontfangft genieten zoude {d).
Op die voorwaarden hefte men nog tweemaal
in het volgende jaar die middelen binnen defe
Stad Qey

IX. Voor omtrent driejaren, waren de drie Over-
Ceulen-ocr page 277-

rnmmÊmmmmmmimiiiKKBm

VAN ZWOLLE. xxxiii. HOOFDST. a^i

yflèlfche Hoofdfteden verfogt, haar Gefanten i(5\'ö3.
na den uitgefchrevene Hanfe dag tot Lubek te fchryft
fenden. Om verfcheiden beweegredenen floe- de drie
gen fy afde beleide vergaderinge by te wonen Hoofd*
(f). De Stad Ceulen gaf die van Deventer
kennis , dat \'er op den 1,5. julius, een Hanze Hanze
Vergaderinge tot Munfter uitgefchreven was. vergade-
Sy vermaande haar met d\'andere Steden van dit ringe by
genootfchap naukeuriglyk te raadplegen, of fy tewoncis,
de Vergaderinge wilden bywonen of niet. Zyn-
de dit volgens haar oordeel van het uiterfte ge-
wigte , en het fekerfte middel om der Steden
cn ingefetenen, haar Hanze voorregten en koop-
handel te bewaren en beveiligen (g). Om de
•iangelegendheid en het gewigte van het doen
eener befendinge te begrypen , moet men we-
ten, dat de Koning van Denemarken Chriftiaan
de Vierde , in het jaar 1598., aan eenige Han-
ze Steden , haar voorregten beveftigende, be-
val : dat ieder Lid van dit Genootfchap, voor-
taan de Hanze voorregten willende genieten ^
verfchuldigt zoude zyn , door een wetdge vol-
magt , derfelver beveftinge by hem te verfoe*
ken(i-ocr page 278-

1604.

ê7i2 geschiedenissen

onderlinge hier over met ten eerften beraden ^
en haar antwoord laten toekomen.

Om redenen my nergens voorgekomen,
. wierdt de tyd en plaats der byeenkomft veran-
dert. Geulen nodigde dan ook de drie Hoofd-
fteden , in het naafte jaar, tot de vergaderinge
op den a6. Februarius belegt, uit. De Gel-
derfche Hanze Steden waren \'er ook toe ver-
fogt , en befloten , op den 15. Januarius, fig
tot Arnhem \'er over te beraden. Die van
Overyflèl overwogen in een byeenkomft tot
Zwolle, of fy een Gefantfchap na Arnhem zou-
den fenden. Het befluit wierd, op den 13. Ja-
nuarius , genomen, dac \'er op gemene koften ^
en haar aller naam, een Burgermeefter van De-
venter na Arnhem zoude reyfen.

Aldaar vergaderden op den ao. Januarius de
gefamentlyke Gemagtigden\' der Gelderfche en
Overyflèlfche Hanze-ocr page 279-

mm

van ZWOLLE. XXXin. Hoofdst. 273

feit, tulTchen de Hanze Steden van de Ceul-
fche Kreits. Men beraamde eenpariglyk fulke
maatregelen te nemen, dat de Steden alle haar
regten , voorregten , en vryheden der Hanze
bewaarden , die van Ceulen en andere Ste-
den genoegen gegeven wierdt. Den Burger-
meefter van Arnhem Jo. van Golftein, de Ge-
fanten hebbende bedankt, dat fy de goedheid
hadden de vergaderhige by te wonen , las en
onderibgc men de laftbrieven van alle ds lie-
den. Den Overyflèlfche Gefmt verklaarde al-
leen , dat de drie Hoofdfteden tot Zwolle fig
beraden haddon, of fy een befendinge na Lu-
beiv zouden doen , dan of fy een gerigtelyke
laft of volmagt \'er na toe zouden fenden. tot
nog toe hadden fy \'er geen beüuit over geno-
men , en hy was gelaft het gevoelen der an-
dere Leden te aanhoren. Om dien na (ig by
het eenparige beüuic te .voegen ; voor behou-
dens de goedkeuringe van fyn Heren laftgevers.
Na een^rype overweginge en onderfoek van
alle de gewiffèlde brieven , befluiten, en het
nieuwe verbond tttfl^chen de Hanze Steden , in
het jaar 1598. , tot Lubek opgerigt, vond men
goed geen befendinge te doen. Ora dat de Staat
defer Landen en den aanhoudenden oorlog het
nier toeliet: en men ook niet in ftaat was, om
de verfogte hulp tot befcherminge des verbonds
te verlenen. Hier van befloot men, de Stad
Ceulen op een eensluidende wyfè te verwitti-
gen (ï). De Overyfielfche Hoofdfteden , na
baar onmagt by Miffive (k^ aan Ceulen te heb-
S 3 . y-ocr page 280-

274 geschiedenissen

1604.

ben verhaalt, voegen *er by : „ Und wanneer
„ wy defes inlandifehen bludigen oorlogs ont-
„ ledigt fullen fyn, werden wy ons, tot hand-
havinge gem. Hanfefchen Societeiten , der-\'
maten bereidwillig erfeichen , dat niemant
met regt und reden fich in enigen delen over
uns kil hebben te beklagen Sy fonden
hier nevens de volmagt, om de beveftinge
van alle haar voorregten en privilegien van den
Koning van Denemarken te erlangen ; inge-
volge bet genomene befluit op de Vergaderin-

ge CO-

Sedert lange hadden die van Holland, op
*t Overyflèlfche Water weder gedurig gevifcht
fchoon hen fulks, na een voor afgegaan
langdurig pleitgeding, door vonnis van Koning
Philips Hoge Raad, in het jaar 1559., verbo-
den was-ocr page 281-

VAN ZWOLLE. XXXIII. HOOFDST. as^

ÜH

% aan hem van \'s Lands wegen toevertrouwt,
befchermden , en die van Zwolle gelaft wier-
den , het fchip in fyn handen te ftellen. Ten
einde hy den fchipper na inhoud van \'s Koning
Philips vonnis konde ftraffen.

De Gefanten van Zwolle antwoorden op de- 2:wolle
fe klagre , dat de Stad beregtigt geweeft was, verklaart
flg dit ^chip aan te eigenen : dog dat fy den
Raad \'er van kennis zoude geven. Op den oordeel\'
7. Maart verklaarden fy volgens bekomene laft, der Sta-
dat de Stad niet van meninge was fig over defe
aaneigeninge van het fchip , met iemant in ge-
fchil te begeven: en dat al verftonden d\'andere onder-
Leden het tot haar nadeel, fy fulke een uit- werpen,
fpraak geenfints zoude tellen. AUe de Leden,
op die van Campen na, die fig voor als nog on-
partydig hielden, waren haar tegen. De Rid-
derfchap feyde , dat de Stad , niet bewyfende
dat het fchip op haar water genom.en v,/as, fig
raet regt \'er geen meefter van konde maken.
Die van Deventer betuigden, dat fy fo lang
\'s Lands Hoogheid moeften helpen befchermen,
tot dat Zwolle haar geregtigheid op het fwarte
Water bewefen hadde (0). By dit enkele feg-
gen fchynt my dit gefchil te zyn gebleven: im-
mers ik ontdekke \'er niets meer van.

Overylfel had federt eenige jaren van de on- XI.-ocr page 282-

1593-

276 GESCHIEDENISSEN

eenige nitfchryvingen van penningen te vol-
doen C/»)\' Dog de faken namen nu weder een
andere keer. Den vyand de grenfen meer en
meer naderende en indringende, verfogt Prins
Maurits, omtrent April, van de Generale Sta-
ten vier duifend Burgers om de Frontier Ste-
den voor de tyd van veertien of twintig dagen
te, dekken. Overyflel wierd aangeflagen op
honderd man, welk getal men te groot agtede.
Ook befloten de Staten niet meer dan vyf en
feventig man uit de drie Hoofdfteden te Hgcen,
nevens een Conimandeur uit ieder Stad. De

bevelhebbers trokken des daags een gehele , en
ieder burger een hälve gulden. Derk van Rees,
wierd tot Hopman over de Burgers aangeftek,
en Wolter van Hoern tot Vaandrig. Tot Ser-
geanten benoemde men de Commandeurs van
Caropen en Zwolle. Dit vaandel leydde men
in befettinge tot Oldenfaal

Het vyandelyke leger , door Ambrofius Spi-
. nola gecommandeert, in het naafte jaar dieper
in Overyflel gedrongen zynde, beüoot hier na
Zwolle te veroveren. Om den Staatfchen Veld-
■ Heer Prins Maurits te mifleyden , trok hy na
\'Bronkhorft en Doesborg. Middelerwyl font
hy een gedeelte van fyn krygsvolk na Almelo,
alwaar hy eenige fchuiten had doen vergade-
ren , om het krygsvolk de Regge te laten af-
fakken, en door de Berkemer Brugge en Vegte
tot in het fwarte Water te varen. Onderweegs
nam dit vlootjen de Guarnifoenen van Lingen
en Oldenfaal fcheep. Door defe hulp ver-

fterkc

Revlus Daventria illußrata, pag. 569.

minge
van Ol-
denfaal.

1606
Den aan-
flag van
Spinola
op Z\\yol\'
le en Ge
nem ui-
den mis-
lukt.

(5) Refolutien -van Riddsrfcha^ en Stedsn van
I, Jj^ril e» IJ. Jutiut,

m

-ocr page 283-

VAN ZWOLLE. XXXIIL HÓOFDST. £77

fierkt meenden fy » den 2. Auguftus, \'s mor- 1606.
gens vroeg , door hec fwarce Water in iVïafte-
broek te vallen , Zwolle te beleggen, en Ge-
nemuiden te veroveren. Dog den Droft van
Salland Warmelo, die des tyds tot Zwolle was,
van den aanflag de lugt bekomen hebbende,
trok met drie vaandelen knegten en een hoop
ruiters de Stad uit, om des vyands voornemen
ce verhinderen. Hy deet fuik een kloekmoedi-
gen tegenftand, dat Spinola\'s volk het over-
komen belet wierd , en gedwongen in groten
haaft af te trekken ; uit vrefe dat den vyand
fterker mogte worden. Van wederfyden bleef
veel volks dood (r).

Voor eenige jaren hadden de Staten Gene- XIL
raai , de Regeringe defer Stad verfogt , een Dc drie
Gefantfchap na den Haag te fenden , ten einde Steden
met haar een verdrag over het munten te ma- J®®-ocr page 284-

727 geschiedenissen

1606. De Gefworene Gemeente wift niet, of veins-
De Ge- de niet te weten, waarom de munte ftil ftond,
mecntc en verfogt, in het laatft des jaars, dat men met
tot Zwol- j^et mimten weder mogt voortaan. Den Raad
fLkt d\'en-ocr page 285-

van zwolle. XXXÏir. hoofdst.

ffieei:der noodfakelyk te zyn , nademaal den 1608.
doenmaligen Droft van Coeverden opentlyk den Droft
Weigerde , aan haar den eed re doen , en de van Coe,
gewone borge te ftellen. Eerft beflooten fy,
den Droft \'er elk door een byfondere Miflive ^joen vti»
toe te vermanen-ocr page 286-

729 geschiedenissen

1609. fchap te tonen, en een algemene Bededag, des
woensdag daar aan volgende , te laten onder-
houden C^}.,

DeRid- Overyflèls noodlot fcheen mede te brengen,
derfchap ^^t de ruft , van buiten door den ftilftand ber-
t^IoShft ^^^^ \' verdeeldheden tuflchen de Sta-
beftierdes ten Weder een aanvang moeften nemen. Im-
Lands njiers in de naafte Staatsvergaderinge , floeg de
aan den Ridderfchap voor , het algemene beftier der
der Landfchap aan den Stadhouder op te dragen,
draeen-ocr page 287-

van ZWOLLE. XXXIII. Hoofdst. as?-

iyke Staten des Lands moeften worden gehand- 1609.
haaft. Dog dat alle de regten , welke door
den Landsheer binnen baar muuren geoelFent
mogten zyn , op de Steden aireets vervallen
waren. Dus drukten fig de Ridderfchap en
Steden aan ieders zyde in de Staats Vergaderin-
ge uit. Eindelyk bleef de Ridderfchap by hun
gevoelen , en verklaarde fo wel nu, als in het
toekomende geenfints in der Stedens antwoord
genoegen te zullen nemen. Sig derhalven voor-
behoudende , om ter behoorlyke plaats, haar
regt te kunnen vervolgen Qii).

Veelligt dat defe uitgeborftene oneenigheid 1610.
aan die van Haflèlt weder moed gaf, om in hun Haffelt
oude oogmerk te zuilen Hagen. Immers fy be- dwingt
letteden de vis fchepen, na Zwolle te lieve- de vis-
nen, voor dat fy aldaar aangelegt hadden. Rid- Schuiten
derfchap en Steden befloten, die van Hafielt te ^^^
vermanen , van hun oogmerk af te 5en , om ^^^ ^Jfj^\'r
alle verdere onluften voor te komen. Sy na- aan te
men het felfde befluit op de klagten van Zwol- leggen,
ie, om den Here van der Affe te verbieden, de
hout vlotten, door- onregtmatig fchutten tot
Schuilemborg, in het varen, te verhinderen (c).

Op den felfden dag deet de Ridderfchap na- XVI,
der aanfoek, om van de Steden een verklaringe. Vervolg
te erlangen , om .welke redenen fy flg de Sou-^^-ocr page 288-

28a geschiedenissen

gefchil, gelyk by na altoos, om het hebben tn
houden te doen was. Sy bood aan , om alle
d\'opkomften der Paftoi7en , en Vicaryen, tot
onderhoud der Predicanten en andere Godvrug-
tige werken aan te wenden. Dog de Steden,
by het vorige befluit, van den 23. April, ver-
blyvende , in hoop dat dit gefchil binnen het
Landfchap jvcl zoude kunnen werden bygelegt,
dreigde de Ridderfchap fig, by de Staten Ge-
neraal , om regt te verkrygen , te willen ver-
voegen Qd\') ; gelyk wy nader zullen fien , dat
fe onderftaan hebben.

De nieuwe Regerings wyfe , federt de af-
fweringe van Koning Philip ingevoerc, verwek-
te niet alleen defe , maar ook nog andere on-
eenigheden. De Burgers der drie Hoofdfteden
was men nu gewoon over al op het platte Land
te arrefteren , het zy de fchuld aldaar of in de
Steden gemaakt was: fonder het minfte onder-
fcheid. De drie Hoofdfteden hielden ftaande,
dat defe wyfe van regtspleging tegens haar voor-
regten, gewoontens, en oude gebruiken ftreet.
Sy vielen \'er in \'s Lands vergaderinge klagtig
over. Haar vertogen hadden die uitwerkinge,
dat de Staten verboden, geen defer Burgers op
hec platte Land te arrefteren. Ten ware ly al-
daar gecontrac%ert hadden. Met dien verftan-
de, dat men evenwel ook op haar goederen,
gerigtelyk ten onderpand gefteld , ingevolge
Land-Regten fo wel voor de renten , als de
Hoofdfomme mogte procederen. Ten tweden,
hen wel voor de Hoogheids breuken en boeten
aanfpreken. Eindelyk, ook wel arrefteren om

kond-

(d) Refolutie van Ridderfchap en Steden van dt»

JpriL

i6io.

ï6u.

Verbod
der Sta-
ten van
geen Bur-
gers der
drie Ste-
den op
het platte
Land te
arrcfte-
ren.

é

-ocr page 289-

van zwolle. XXXÏir. hoofdst.

Ifondfchap der waarheid , of eedelyke getuige- i6ii,
mflè te geven, ingevolge het oude gebruik (e).

Nog de vorige vonnilTen, nog de vrugtelofe XVIi;
uitwerkingen en pogingen, fchrikte die van Vervolg
Haflèlt af, om 0-ocr page 290-

GESCHIEDENISSEN

Burgers van Haflelt afgegeven waren. Om al-
le verwyderinge en onluften voor te komen,
drongen die van Zwolle aan , dat die van Has-
felt hun eyfch mogte worden ontfegt. De Sta-
ten, na overweginge van beiderfydfe redenen,
vermaanden de Hallelaars alle matigheid, in hec
aanhouden der fchepen , te gebruiken, op dac
de ruft en eenigheid bewaart wierd , voor be-
houdens het regt der beider Steden (ƒ).

In ftede van de generale Middelen te heffen,
was Overyflèl , middelerwyl met de Generali-
teit over een gekomen , een feker ftuiver geld

in \'t honderd op te brengen. Dog om de jui-
fte proportie of geiykmatigheid, tuflrhen de
Provinciën tc beramen, had veel fwarigheid ge-
had ; tot dat eindelyk by die uithf\'prake der
JmbaJJadeürs verftaan was, dat Gelderland op
vier en Overyflèl op twe en een vierde in hec
hondert aangeflagen was. Nu wierd tuflchen
de Vereenig-de Landfchappen in overweginge
genomen den aanflag te verhogen. Die van
Overyflèl lieten lig defen voorüag wel geval-
len , en namen op fig in ftede van twe en een
vierde, in \'t vervolg twe en een half te betalen,
nademaal Gelderland ook in plaats van vier ten
hondert, met een half verhoogt was {gy

Het faad van oneenigheid, flg tuflchen Rid-
derfchap en Steden , omtrent het jaar 1608.,
geopenbaart hebbende , groeide van dag toe
dag en byfonderlyk nu , hoe langer hoe meer-
der aan. De Ridderfchap , bemerkende de
ftandvaftigheid der Steden , fonden de Droften

na

(ƒ) Refolutie van Ridderfchap m Stede» van dtn
(j) Ihid. van de» iH. Juliu*..

1612.

Overys-
fcl word
op twe
en een
half ten
hondert
byde Ge-
neraliteit
aangefla-
gen.

1613.

De Rid-
derfchap
beklaagt

de Ste-
den orer

-ocr page 291-

VAN ZWOLLE. XXXIII. HOOFDST. as^

aa\'s Gravenhage, om fyn Excellentie, nevens kJi^.
de Gecommitteerde der Staten Geheraal, nit de Sou,
te nodigen , in Overyllcl te komen , en het veraini-
gefchil over de Souverainiteit, met den aankle-
ve van dien na billykheid te befliffen.-ocr page 292-

s86 geschiedenissen

verluiden , dac de Ridderfchap al nog vaftelyk
. op d\'overkomfte van fyn Escellerit:ie en de Ge-
committeerden ter Generaliteit vertrouwde en
hoopte. De Steden , om fulks te keren, ge-
lafteden hun gemagtigden ter Generaliteit, op
het nieuwe fo wel fyn Excellentie , als haar
Hoog Mogende , het overkomen door de ge-
voeglykfte redenen af te raden; indien fy be-
fpeurden, dat \'er nog nadere aanfoekingen des-
wegens , door de Ridderfchap , gedaan wier-
den.

Dit laatfte was maar al te feker. Want den
Droft van Salland door Deventer, vermaant
zynde, een Landdag, om noodfakelyke rede-
nen uit te fchryven , verklaarde met d\'andere
Edelen van meninge te zyn , geen vergaderin-
ge by te wonen , voor en al eer de twTft over
de Souverainiteit uit de v/ereld geruime viras.

XIX.
De Rid-
derfchap
geen
Landda-
gen wil-
lende by-
wonen
dreygen
de Steden
\'s Lands
beftier op
iig tc ne-
men,

volgens

\'s Lands faken

oordeel der Steden

geen uitftel kunnende lyden , immers niet fon-
der verwarringe en gevaar , befloten fy de Ge-
deputeerden by een te roepen , met laft en
bevel om order op den ontfangft der verpon-
dinge te ftellen : alles te beramen het wélke
fpoed vereyfchen mogte : ja \'s Lands gehele
Regeringe in handen te nemen. Al was het
fchoon , dat de Gedeputeerden der Edellieden
onwillig mogten zyn , en de vergaderinge ver-
lieten. Men verwittigde voor af den Droft van
Salland van dit beftuit. Dog vrugteloos. Sy
vonden dan goed het beraamde ter uitvoer te
ftellen , de Gedeputeerden der Ridderfchap te
verfchryven , en door alle indruk makende re-
denen \'er toe over te halen. Midsgaders te
verwittigen, dat, inval van onwflligheid, de

Ge-

i6I3

ven wey-
gèragtig
fig aan
het oor-
deel der
Generali-
teit te on-
derwer-
pen.

-ocr page 293-

van ZWOLLE. XXXIII. Hoofdst. as?-

Gedeputeerden der Steden \'s Lands beftier op 1613,
% zoude nemen. De Magiftraat der Stad,
alwaar het Collegie der Gedeputeerden ftttinge
had , zoude de aanwefende Heren met hun te-
genswoordigheid byftaan. In alle brieven en
aften moeften fy fig noemen de awvoejenden Ge-
deputeerden van Ridderfchap \'en Steden. Defe
waarfchuwinge , even vrugteloos als te voren
•/-ynde, verpagteden de Gedeputeerden de Ver-
pondinge, over geheel OverylTel, voor het lo-
pende jaar, op defelve voorwaarden als te voren.

Ondertuflchen hadt de Ridderfchap fekere Vervolg
voorflagen , over haar gefchil, met de Steden,
aan de Staten Generaal gedaan. Haar Hoogv^^f-ocr page 294-

xx.

m GESCHIEDENISSEN

Defe volkomene fcheuringe tuflchen \'s Lands
Regenten was al te nadelig aan de gemene wel-
vaaVt. Ook \'vergaderden fy wederom op den
13. Julius. voor d\'eerflemaal. Ik ontdekke niet
•welke fyde of wie hier toe aanleidinge gaf.
\'s Lands befte egter won \'er niet veel by , na-
demaal het oude gefchil weder op het tapyt
kwam. De Ridderfchap eyfchte nu eindelyk
een-ocr page 295-

van ZWOLLE. XXXIIL Hoofdst. 289

met de Steden, in des vorige Lands Heren Ker- 1613,
kelyke en Wereldiyke Regten , binnen baar
muuren , geftelt te worden. De Ridderfchap
had vroeger wel verklaart, wat fydoor desSou-
verains Ecclefiaftique of Kerkelyke Regt ver-
ftont : namentlyk de magt en fcliikkingen over
de Geeftelyke goederen. Dog wat fy door het
fecuhere of wereldiyke Souverains Regt wilde
betekenen , had fy ongemelt gelaten. Ook
eyfchten de Steden \'er Van duidelyker uitleg-
ginge , welke de Ridderfchap haar verweiger-
de. Om dat de Steden niet bewefen hadden ,
eenig groter voorregt of magt , dan andere
Nederiandfche Steden , te befitten. Vervol-
gens dat de Souvenviniteit gefamentlyk , gelyk
in d\'andere Provinciën , op haar vervallen was.

Zwolle had lig nog een ander gefchil op den XXI,
hals gehaalt, door de Edellieden , van het Twiit
Quartier van Vollenho, hunne netten te heb-Juffgen^
ben afgenomen in het water, ,. agter de Erfge- ^ier va-ocr page 296-

290 geschiedenissen

1613. klaagfchrifc aan den Raad te bchandigen, om op
den naaften Landdag hun vervveringe fchrifte-
lyk in te brengen. Wat hier verder in voorviel
is ons nergens gebleken.

Vervolg In de volgende Staats vergaderinge van den
van het xj. September , vonden de Staten goed, over
fve? de verfchil van de Souverainiteit een nieuwe
Souverai. byeenkomft te houden. Het blykt ook , dat
niteit, \'er voor den 27. Odober een vergaderinge be-
legt geweeft Is (jn). Dog , fchoon men in
eenige der naafte jaren geen meldinge van defe
twift gemaakt fiet, men zal nogtans in het naa-
fte Hoofdftuk, tot het welke wy overgaan, be-
fpeuren , dat dit vuur eerder onder de aftchc
fmeulde dan uitgedooft was.

XXXIV. HOOFDr

éim

-ocr page 297-

van ZWOLLE. XXXÏV. Hoofdst. apj

XXXIV. HOOFDSTUK.

INHOUD.

l. De R\' O. blyven al mg in de Regeringe.
Hun getal en namen der Paßoors. II. Den
Raad gebied de Predikanten, verdeelt over
de Prcedeßinatie, een ßilßüoygen. Gelyk ook
de Staten. ^ III. De Claßis te Vollenho wei-
gert te gehoorfamen. Placcaat der Staten
tegen de onwilUgen. IV. Sy verbieden het
houden van een Synode. En weigeren het
ook aan Prins Maurits en Gelderland. V.
Deventer kant ßg aan tegen het heßuit der
Staten, welke deswegen een Gefantjchap na
de Generaliteit fenden. Heftige Peß tot
Zwolle. VI. ßiet Gefantfchap der Staten
werkt niets uit. Prins Maurits verfoekt de
hewillinge der Staten tot het houden van een
Synode.^ VII. Voorwaarde op -welke fy be-
•üïilligen. Sy geven den Prins nader uitleg-
gifige van hun toeflemwiinge. VIII. Sy la-
ten vooraf een Synode in Overyßel belegden.
Toehereidfelen tot het Synode Nationaal. \'IX.
De beßuiten werden goedgekeurt. Dog de
Kerken order met bepalinge aangenomen. X.
Zvjolle gebied de Schoolbeßierders na de be-
ßuiten des Synode te leren. De drie Hoofd-
fleden weigeren het Munten te ßaken. XI.
Voorforgen tegens de vyandelykhedeji der
spaanfcben. Ieder Vaandel der Burgerye
yxf^ Iff -ocr page 298-

741 geschiedenissen

2p2

gelaten met den vyand te verdragen. De
C. Edellieden voerden ter verfoek der Ge-
neraliteit van \'s Lands Regeringe ont fet.
XIII. Overyjfel word ter Generaliteit op twa
en een vierde ten. hondert aangeflagen. Uit-
fpraak der Generaliteit over~het gefehil der
Souver ainiteit tot nadeel der Stedenwelke
onwillig blyven. XIV. Prins Fredrik Hendrik
word Stadhouder van Overyffel. De Sta-
ten bewilligen met V Lands Münte ftil te
ftaan. XV. Zwolle ver^veigert h munten te
ftaken. XVI. De Keyfer verfoekt vrugteloos
van de Hanze Steden onderftand om den-
Koophandel in V Ooften en Noorden te be-
vorderen. XVII. Zwolle neemt voorforgen
tegeps den vyand. Ongemene duurte der
granen alhier. Overyffel geeft de furviven-
ce des Stadhouderfchaps aan Prins Willem.
XVIII. De Kerkenraad gelaft \\ geen andere
manier e van Prediken op den Keurdag in te
voeren. Die van Steenwyk geboden de Ap-
pels vonniffen van Zwolle uit te voeren. XIX.
Hun onwilligheid. De Staten gebieden hen
mder te gehoor famen. XX. Vervolg van V
gefchil tujfchen Zwolle en Haffelt ovsr het
Aanleggen der Schepen. Het fwarte Water
word door een PVatervked toegeftopt. XXI.
Vervolg van de twift tujfchen Ridderjchap
en Steden. Vtrbond tujfchen de Ridderjchap
tegens de Steden. XXIL De R. C. uit de Rege-
ringe tot Zwolle ont jet. Een vanhun Paft oors
in hegteniffe gejet en geboet. XXIIL Privs
Willem de IL word Stadhouder van Over-
yffel. Vervolg van V gejchtl tufchen Haffek
en Steenwyk. XXIV. Vrede tot Munjier

tus\'

-ocr page 299-

un zwolle. xxxiv. hoofdst. 593

tujjchen Spanjen en de Republkq gefloten.
XXV. Prins f\'Villem verfoekt Overyjfel hei
gevangen nemen van eenige Hollandfche Ha-
ren goed te keuren. Overyflel flemt toe in
de nadere Unie te fluiten. XXVI. Zvoolk
word \'door den doorbraak van den TJfeldyk
onder water gejet. XXVIL De R. C. ge-
boet wegens de oeffeninge van hun Godsdienfl,
En ook de Lutheranen. XXVIIL Zwolle
behartigt, dat de Eemje in de Vegt geleyd
word. Gefchil tujfchen Raad en Meente over
het aanflellen van een Gemeemman tot Con-
reBor. XXIX. Vervolg van defe tvüifl. De^
felfde eindigt door d\'afjiand van de Gemeens-
mans plaats des Conre-ocr page 300-

2P4 GESCHIEDENISSEN

den ^o. Maart „ dat van nu voortaan niemandt
„ in Raad, nog in Meente gecoren ofte gefteld
,, lal worden , die vyand van de Gereformeer-
„ de Religie is -ocr page 301-

1615.

van ZWOLLE. XXXÏV. Hoofdst. 295

ftedikanc tot Campen, na den Haag gefonden,
om de byeenkomft , voor het houden van een
Nationale Synode belegt, by te wonen, hl
de verfcheyden Overyfièlfche Synoden \'tot Cam-
pen, Zwolle, Vollenho, in dken de volgen-
de jaren, gehouden, waren ook alle mogelyke
voorforgen genomen, om dit gefchil te bellis-
fen. Dog eindelyk, in het jaar 1615. was al-
les vrugteloos. Tot Campen hep het fo hoog,
dat de Burgers op den 14. Junitis, na het ein-
digen der Predicatie , tot dadelykheden uitbor-
ften (g). Tot Zwolle ftont het niet veel beter.
Want de Predikanten waren fo feer verdeelt,
dat de verfchUlende partyen ftg , in het open-
baar , met eerrovingen en lafteringen vervolg-
den en bekladden. Om alle verdere verbitte-
ringe en onheilen voor te komen , gelailede de
Raad de Predikanten, fig te vereenigen, en in
vrede te leven; „ als guede Chriftenen toeftaat
„ en gebuert Dreygende d\'overtreders van
dit bevel, van hun dienft af te fetten. Ook ge-
laftede fy den Kerkenraad niet toe te laten , dat
\'er iets gepredikt wierd , dan met voorkenniffè
des Raads Qb},

1616,

3 en

aar; Gelyk
land ook de

Een diergelyk befluit nam Ridderfcha

Steden, op den ii.Maart, van het naafte
i\'igevolge het voorbeeld der Staten van Ho
en Utrecht (i). Want fy verboden onder ftraf- Staten
Van affettinge van den Predikdienft, aan bey-
partyen , lo wel op de Predikftoel, als met
\'chriften, over de Prsedeftinarie , en de gevol-
Ben van dien voortaan te twiften. Nademaal fy

dit

(g) Revius

v.r.), r-\'-\'entr. illußr. Pag. 576. ftqq.
S-ocr page 302-

296 GESCHIEDENISSEN •

die aanmerkten als „ hoger te difputereii, als
5, Chriftus onfe Meefter en Leeraar felfs, de-
„ felve ons heeft willen openbaren Sy ge-
lafteden de Droften dit Placcaat, gedrukt zyn-
de , de PrcdikaiKcn voor te lefen, en hen het
felfde eygenhandig te laten ondertekenen (k}.

Omtrent d\'uitvoeringc van dit laatfte punt,
. gedroegen fig alle Leden niet even yverig. Die
■ van Deventer cn Zwolle waren \'er feer lang-
faam en omfigtig mede. Campen, gelyk mede
alle andere van de Rcmonftrantfche fyde , voer-
den het bevel der Staten het vuurigfte uit. Den
Droft van Vollenho hiel het Placcaat, fo lang
hy konde , agter. Dog, op het aanhouden
der andere Droften, wierd hy eindelyk genoot-
faakt, de \'Predikanten te vergaderen, en d\'on-
dertekeninge te gelaften. Na rype overwegin-
ge verklaarden fy eenpariglyk, fonder krenkinge
des gewetens, aan de Refolutie der Staten niec
te kunnen gehooriamen : van welke verweige-
ringe, met de redenen bekleet, den Droft Rid-
derfchap en Steden kennis gaf , Q.

Niet alleen wierd defe onwilligheid kwalyk
by de Staten opgenomen : maar ook wel voor-
namentlyk , dat fommige Predikanten hun be-
weegredenen door den druk gemeen gemaakt
hadden. Om de Autheurs van defe boekjes te
ontdekken, wierden de Heren Gedeputeerden,
nevens den Droft van Vollenho gelaft, alle de
Predikanten onder eede af te vragen , wie\'er
de maker of verfpreider van was\\ Ten einde
de fchuldige van hun dienften te verlaten; ge-
lyk mede alle die gene , welke voortaan wei-
gerig

(k) Refolutie van nidderf en Sted. van den li. Maart.

i6i6.

JU.\'
De Clas\'
fis te Vol-
lenho
weigert
te ge-
iioorfa-
men.

Placcaat
der Sta-
ten tegen
d\'onwil-
ligen.

(/J Revins Davcmria iihjir.^as. 587.

m

-ocr page 303-

van zwolle. xxxin. hoofdst. 297

gerig bleven hec Placcaat te ondertekenen (m). 1616,
Middelerwyl verfogten Joan van Lange , en jy^
Hendrik Grevenftein , Predikanten van Vollen- , *
ho en Bloxyi, uit M van de Claffis, by de
Staten , dat \'er een Synode in Overylfel mogte bieden\'^\'
Worden gehouden. De Ridderfchap met Cam- het hou-
pen en Zwolle vonden goed hun toeftemminge den van
te verweigeren , en te bevelen d\'uitvoeringe ^J\'
van het Placcaat van den 11. Maart. Dog
Deventer bewilligde \'er niet alleen in , maar
Imeekte ook dat het Placcaat opgefchort wierdt.
De overige Leden, fonder hier op agt te flaan,
hebben den Droft van Vollenho gelaft, een
ander Predikant van Blankenham te kiefen in
plaats yan Altuarius , die overtuigt was van de
beweegredenen der verweigeringe in het ligt te
hebben gegeven , en ook onwillig bleef aan
het Placcaat te gehoorfamen

Prins Maurits vermaande, ter feifder tyd, Sy wcf-
ook de Staten goede voorforge te nemen , om geren het
d\'invoeringe van alle nieuwe gevoelens te be-
letten. Men antwoordde fyn Excellentie, dat jyJ^j\'Jfj.its
in Overyflel \'er niet voor te vrefen was, nade-en Gel-
maal men \'er niets leerde of predikte dan na derland.
den ouden Catechismus. Den Prins vermaande
hen later , geen Predikanten tot het onderteke\'
nen van het voorgemelde Placcaat Qb\'), voor
benige dagen weder vernieuwt (/-ocr page 304-

298 GESCHIEDENISSEN •

1617. kinge. Sy verklaarden mede aan Martyn Gre-
gorius en Frederik van den Sande , Afgefanten
van het Hof van Gelderland , geenfints te kun-
nen bewilligen in het houden van een Nationale
Synode : waar toe fy , door die van Gelder-
land , feer nadrukkelyk , om de ruft der Kerke
te herftellen , uitgenodigt waren ^r).

Met geen kleine verwonderinge en leedwe-
fen vernamen de Staten eerlang , dat Deventer
dit befluit, met meerderheid van ftemmen ge-
nomen, verwierp, en, ftg met Haflèlt en Vol-
lenho verbonden hebbende , gefamentlyk een
Gefantfchap na de Generale Staten fond , om
het beraamde der Staten te dwarsbomen. Zwol-
le merkte defe ftap als feer ongerymt aan : na-
demaal die van HafTelt en Vollenho , onderda-
nen zynde , geen magt hadden, nevens andere
Leden van Regeringe , Gemagtigden na Haar
Hoog Mogende te lénden. Den Raad v/as van

V.

Deventer
kant fig
aan tegen
het be-
fluit der
Staten ,
welke
deswe-
gen een
Gefant-
fchap na
dc Gene-
raliteit
fenden.

oordeel , een befendinge aan den Raad en

doen , om» ben ern-
hiin voornemen af te

Meente van Deventer t:
ftig te vermanen , van
nen(j). Dog, inval die waarfchuwinge vrug-
teloos was, hen nevens Haflèie en Vollenho by
Haar Hoog Mogende te beklagen . Avegens dit
ftüut beftaan; het welke een werkelyke op-
ftand tegens het hoge gefag was. iMct verfoek
dat Haar Hoog Mogende, fonder op de fchyn-
redenen van die wederfpannige te letten , hen
ïn het fchuldige gefag en \'s Lands Souveraini-
teit befchermden en handhaafden. d\'Andere
Leden keurden het gevoelen van den Raad voor

goed,

(r) Refoluik van Ridder f. en Sted. van den 11.

Uus.

(f) Kefolittie dts Raads van den 19. September.

-ocr page 305-

VAN ZWOLLE. XXXIV. HOOFDST. 299-ocr page 306-

300 geschiedenissen

Prins Maurits had niet alleen de Staten der
Landfchap , tot het bewilligen van een Natio-
nale Synode vermaant (3?) , maar ook de Stad
Zwolle , fo wel in het laatlle van het vorige,
■ als in het begin defes jaars. De Raad had \'er
kennilfe af aan de Gefworene Genieente gege-
ven ; welke den Raad de magt liet om \'er na
goeddunken in te handelen (2). Prins Maurits
geen duidelyk of gunftig befcheid ontfangende,
hoopte door fyn tegenwoordigheid meer dan
door brieven uit te werken. Op den 29, April,
in de Staten Vergaderinge crfchynende {o),
eyfchte den Vorft eerftelyk hec confent der Sta-
ten tot de byeenroepinge van een Lands Syno-
de. Ten tweden , de afdankinge dér waart-

f elders. Dit laatfte verwierf den Prins ligtelyk.
)og het eerfte viel moeyelyker (V). I)e Ste-
degefanten van Campen en Zwolle meenden \'er
niet toe gelaft te zyn. Men verfogt fe deswe-
gen na huis te reyfen, cn hun Meefters van den
voorflag verflag te doen. Zwolle verklaarde
eindelyk \'er in te bewilligen. Anders waren de
faken raet die van Campen geftelt. Defe on-
willig blyvende , volmagtigde men uit Salland
Hendrik Bentink Droft van Salland, Joan van
Raesfelt Droft van Haxbergen , en Swier van
Haerfolte Rentmeefter van Salland, om de Stad
Campen over te halen , dat fy fig by d\'andere
Leden voegde {c).

Het

(y\') Tkev\'im Baventr. tlluflr. fag. 594. feqq.
(i^) Refolutie van Raad en Meente van den 15. Be-
ctmher 1617. en 23. ^pril i6r8.

(o) Refolutie van Ridderfchap en Steden van dert
2.9. April.-ocr page 307-

van zwolle. xxxiv. HoöifDST. 301

■ Het zy dit gelukte ofte niet, den tweden dag i5i8.
daar aan volgende, bewilligden de Staten in VII.
des Vorfts voorflag , na dat den Prins belooft Voor-
en verfekert bad , ten eerften , dat \'er in het waarden
Synode niets vaftgeftek of befloten zoude wor-
den , dan dat de bewufte Kerkgefchillen betrof.
Ten tweden , dat het Land \'er , nog in reg~
ren , yoofregten en geregtigheden by te lyden
had.^ Ten derden, dat de Landfchappen,-ocr page 308-

751 GESCHIEDENISSEN •

X6i8. ficulterende Provinciën , raet guede redenen ende
induélien daer tho oick füllen worden beweecht,
dat alles met guede eenicheit, fonder fcheuringe
ofte affonderinge van Provinciën , folde moegen
gefchieden , ende dat oick \'t geene in den voirfc:
Sinode fal worden geconcludeert , niet van weer-
den fal worden geholden , ten fy fulx eerft by
den famptliken Provinciën , voir goet word ge-
kent ende geratificeert. So is \'t dat Ridderfchap
ende Steden, op fodane voirftellinge en verfeke-
ringe van hoichgedagte fyne Ecell:, mede confen-
teren ende bewilligen , dat op ten voet, ende
in conformiteit van \'t gene hier voren is verhaalt,
tot vreede en eenicheid der geünieerde Provin-
ciën , en tot accommodatie en bevredinge van
tegenwoirdige Kerkelike difputen ende Religions
gefchillen , een Sinode Nationaal mag worden
geholden : mits dat oick die punften ende articu-
len hyr bevorens , op \'t holden van een Sinode
geconcipieert en beraamt, met, gemein advis ge-
refumeert, en (fo nodig) gecorrigeert ende ver-,
betert füllen nioegen worden.

Sy geven Prins Maurits beklaagde fig eerlang, dat fom-
den Prins mige feer vreemde uitleggingen aan de woor-
-ocr page 309-

^mmmmmmmmam

VAN 2WÓLLÊ. XXXIV. HOOFDST. 303

t-ocr page 310-

304 GESCHIEDENISSEN •

beroepinge des Synode ter goeder trouw be»
bartigden. Want fy \'s Lands Gefanten ter Ge-
neraliteit gelafteden , den, voortgang met d\'an-
•dere Leden fonder nadere lafl: te bevorderen;
ten ware in onverwagte befluiten van vele ge-
wigte , van welke fy voor af kenniflè moeften
geven. Ook befloten fy voor af een Synode
prjeparatoir in Overyflel te beroepen. Hier by
20uden tegenswoordig zyn uit de Ridderfchap
den Droft van Salland Unico Ripperda tot Wel-
dara , en Joan van Echten de Jonge : uit De-
venter Engelbert van Doetinchem, uit Campen

en uit Zwolle Hendrik ter Cuilen. De Stede-
gefanten van Campen \'er niet toe gelaft zynde,
verfogten en verkregen eenige dagen uitftel,
om flg nader met hun meefters te beraden {ey

Sedert die tyd\' wierden alle toebereidfelen
gemaakt, om van wegens de Provincie het Sy-
node by te wonen. Op hec aanfchrywen van
Jiaar Hoog Mogende, wierden ten dien einde
door de Staten tot opfigters in het Synode be-
noemt, Jonkheer Hendrik Hagen, en Joan van
Hemert Burgermeefter van Campen. De Pre-
dikanten kregen elk vyftig guldens op reyfe uit
dé Lands kifte (ƒ-ocr page 311-

van zwolle. xxxin. hoofdst. 305

Wat in {iet Synode tot Dordrecht, en mid- IX\'-ocr page 312-

306 GESCHIEDENISSEN •

fig ontboden hebbende , vermaande hen , alle
de befluiten getrouwelyk na te komen: \'t weU
ke fy alle met handtafl:inge in eedes.plaats, aan
den Burgermeefi:er in der tyd beloofden. D^
te gelyk wierden fy gelafl:, buiten voorkennifle
der Magifliraat , geen beloften aangaande de
vaftgeftelde Leringen te ondertekenen (i).

Ondertuflchen verfogten haar Hoog Mogen-
de de drie Hoofdfl:eden met haar Ryksmunten
fl:il te fl-aan. Sy fchreven fulks heufchelyk af;
nademaal baar oude voorregten van de munte
\'er geen gering nadeel by te lyden hadden: fon-
der dat bet Land \'er eenig merkelyk voordeel
by winnen zoude (Q.

Den fl:ilfland van wapenen, tuflchen den Ko-
ning van Spanjen en de vereenigde Nederlan^
den , ten einde lopende, was de Regeringe
bedagt, de Stad tegens de vyandelyke aanfla-
gen en aanvallen te verfekeren. Sy flrelde ten
dien einde alle voorforgen in het werk , welke
ten tyde van oorlog gebruikelyk zyn , en tot
Stads beveilinge des tyds dienden CO-

Het Burger Regiment, in agt Vaandels ver-
deelt, maakte een fchikkinge in welker voegen
het fig, inval van nood of verraad, te gedra-
gen had. De Hoplieden Gerrit Trouwhart en
Antony van Brakel, zouden de Dieferpoort,
het Rondeel, den Geinverberg, en het nieuwe
lyts rondeel befetten. Joan van Graas en Joan
van Haarft , met hun Vaandel de Saflènpoort,
en alle de Rondelen van de nieuwe fyi tot aan

den

(s) Refolutie dts Raads va» den 2j. Augufius.
{k) Refolutie der drie Steden van den 3. Mey»
(i) Rtfdftfü van B,aad t» Mtom va» Jt» IQ. ^^

hn^arms.

x6ip.

De drie
Hoofd-
fteden
Weigeren
liet mun-
ten te fta-
ken.

XI.

i6ai.

iVoorfor-
gen te-
gens de
vyande-
lykhe-
den der
Spaan-
fchen.

Ieder
Vaandel
der Bur-
gerye
■word een
Wyk tot
Stads be-
waringe
bevolen.

-ocr page 313-

van ZWOLLE. XXXIV. Hoofdst. 30;.

den nieuwen Toorn. Rutger van Haarft en löai;
Lambert Hemminck, de Camperpoort, ende
Rondelen van den nieuwen Toorn, tot aan den
Roden. De Hoplieden Keurt Harms, en Har-
denftein, de Vispoorte met de muuren, ende
Markt

De Ingefetenen , op de Voorlieden en in XII.
Stads Vryheid wonende , verfogten den Raad De In-\'
oorlof te mogen hebben , om fig met den vy-
and voor hun Familien, Huifen en goederen te voorftï
verdragen. Den Raad vergimde hen , op den den word
26. Maart, een Gefant na Braband by den toegela-
Aarts Hartog te fenden , om vrywarings brie-
ven te erlangen Qn}. Verfcheiden Burgers ook, ^^
voor hun vee , op het platte Land weidende, ^erdra-
beforgt , deden het felfde verfoek. De Rege- gen.
ringe willigde het hun mede in ; dog niet voor.
hun perfonen of goederen: en mids Prins Mau^
rits en haar Hoog Mogende het raede goed-
keurden (0).

Dc vrefe voor den vyand, deden haar Hoog De R. C.
Mogende , tegens de R. C. al nog in de Re-
geringe van Overyflel zynde , een argwaan en
mistrouwen op vatten. Om feker te gaan ver- verfoek
fogten fy de Staten van Overyflel, gelyk ook der Ge-
der andere Landfchappen , „ alle die Papift neraliteit
^ zyn -ocr page 314-

308 geschiedenissen

Steden voorgelefen zynde , ftonden de volgen-
de Edellieden van bun pkats op. Joan Ren-
gers tot den Arendshof, Gerrit van Eaer, Wil-
-ocr page 315-

VAN ZWOLLE. XXXIV. I-IOOFDST. 309

ïwe of ten minften op twe en een vierde ten 1622.
hondert aangeflagen te worden. De Gefanten
Joan van Raasfeld Droft van Vollenho , en
Reinier Gansneb, en Hendrik terCtiilen, Bur- ^
germeefters van Campen en Zwolle , verwier--
ven en werkten eindelyk by de Generaliteit dit
laatfte uit (r).

Ondertuflchen, dat de Stads Regeringe, we-
gens een ongemene duurte der levensmiddelen,
den uitvoer van Rogge cn Boekweyte verbood Opraak
(s) , was het gefchil, tuflchen Ridderfchap en
Steden, over de Souverainiteit, weder veel over het
heviger geworden , als te voren. De Edellie- gefchil
den hadden eindelyk het by Haar Hoog Mo- der Sou-
gende fo verre weten te brengen , dat \'er op^-ocr page 316-

310 geschiedenissen

3623. Hoog Mogende , welke men zoude verfoeken
om over te komen. Sy verklaarde duidelyk
genoeg , welke punten in aanmerkinge zouden
komen. En wel ten eerften, dat de goederen
van het Capittel tot Deventer onder de Staten
gemeen zouden zyn. Ten tweden ^ dat de
Regten, welke de Steden konden bewyfen,
dat de Ridderfchap fig alleen te onregt hadde
aangematigt , voortaan op de Staten zouden
vervallen. De Stede-gefanten waren \'er verre
af, ora defe nitfpraak voor wercig te houden,
gelyk de Ridderfchap deedc. Sy merkten \'er
Op aan , dat defelfde door haar Hoog Mogen-
de , niet alleen fonder haar voorgaande onder-
werpinge gedaan was: maar ook fonder kennis-
fe van faken en wetenfchap van de eygentlyke
ftaat des gefchils. Dat de Steden fig eeds en
pligts halven befwaart vonden dit vonnis , als
ftrydende tegens haar regten , voorregten, en
geregtigheden , te agtervolgen. Dat ook \\
oogmerk en meninge van Haar Hoog Mogen-
de geenfints geweeft was, de twiftende partyen
geheellyk fonder verder onderfoek te ontfehey-
den : maar d\'uitfpraak , „ voir eerften fo ge-
neralyken, conform van de obfervantie ende
ufancie van andere Provinciën , te doen,
daer door geene van Partien folde vercortec:
welen : en dat die partictüarifatie van de
voirf. Souverainiteit by die van de Ridder-
fchap , in die Provincie , folde worden ge-
daen : na dewelke haer Ed. vermeinen enig
gefchil of difpofitie in den Steden te heb-
ben , om aldaer malcanderen raet reden en
weder reden ter vrundelykheit te verftaen en

Dus drukten fig woorde-

ly^

te vergelyken

n

-ocr page 317-

1623,

VAN ZWOLLE. XXXIV. HOOFDST. 311

de Stedegefanten uit. _ Op die voet waren
hun Meefters bereidwillig in onderhandelinge te
treden : agtende voor als nog onnodig eenige
Gecommitteerden van Haar Hoog Mogende te
Verfchryven C^O\' Hier by bleef des tyds, fo
verre \'s Lands boeken melden, dit wigtige ge-
fchil.

In het jaar 1625. overleet Maurits Prins van
Orange Stadhouder van Overyflèl. Prins Fre-
drik Hendrik, v/ierd volgens het befluit der
Staten, van den p.Mey, met defe waardigheid
bekleet: op defelve voorwaarden ofte eeren
regten en Hoogheden , die door tyn Voorfaat
befeten waren ([ty).

De oneenigheden over de munte , tuflchen
Haar Hoog Mogende , en die van Overyflel
duurden geftadig (x). De laatften vonden ein-
delyk goed , \'s Lands Gemagtigden ter Gene-
raliteit vryheid te laten, om met Haar Hoog
Mogende een overeenkomft te treffen over
\'s Lands. gemene munte. Mids de Generale
Muntmeefter binnen Overyflèl geen gefag ©ef-
fenende , en den flefchat door het felfde Land
getrokken wierd (y).

Sekerlyk hebben de Staten fulks befloten ge-
^^d, om een einde A/an d\'oneenigheden te heb-
Zwolle had tot nog ftandvaftig haarmunt-
verdedigt. Ook raakte fy weder in het
JWr i^aS , in een grote verlegendheid en be-

nauwd-

Hi^i^^er/ e» Sfed. va» dea »o.

IJ. JunL xLV-ocr page 318-

761 GESCHIEDENISSEN •

162B. nauwdheid , haar muntregten niet te kimnetj
befchermen. Want, op den 4. Mey kwamen,
uit kift van Haar Hoog Mogende , Symon van
Mey den en Adriaan Claefen Muyf, alhier, om
de Stad te verfoeken , dat fy de geflagene gul-\'
dens en fchellingen introk, en het verd^ere liaan
defer penningen verboot. Den Raad was van
ter fyden onderrigt dat, inval van verweigerin-
ge , Haar Hoog Mogende de Stad dreygden,
de gemelde fpecien te verbieden : op haar ko-
ften in te loflchen: en de fchade en \'t nadeel hier
by te lyden , op Stads Ingefetenen en goede-
ren , door beflag te verhalen. De Regenten wei
verre van voor defe dreygementen re vrefen,
verklaarden eenpariglyk , „ dat haar Ed: (on-
der reverentie) niet en verftaen, dat die He-
„ ren Staten Generael, over defe Stads Ryks-
„ munte, eenich gefach is competerende; en
dat men tot het trekken des Stempels niet
„ kan bewilligen {z). Niet tegenftaande dit
kloekmoedig befluit, kwam \'er een Placcaat
van Haar Hoog Mogende voor den dag , waar
by niet alleen defe penningen verboden v/aren,
maar ook alle muntgefcllen defelve flaande eer-
loos verklaart, en uit de Vereenigde Landfchap-
pen verbannen wierden. Het gefchil fo hoog
lopende , fond de Regeringe eenige Afgefanten
na de Generahteit, om Stads goed^hebbend regt
aan te tonen , en Haar Hoog Mogende , met,
alle eerbied , en de kragtigfte redenen , tot
iiandhavinge van Stads voorregt, te bewegen
(«). Het fchynd dat die vertogen van uitwer-
kinge geweeft zyn.

Key-

(z) Refolutk van Raad en Meente van dtn
Ibid, Ibid van d^v). t ^prik

-ocr page 319-

van zwolle. xxxiv. hoofdst. 313

•Keyfer Ferdinand was ter defer tyd eender 1628,
^elukkigfte Vorften van fyn eeuw. Syn raagt xvi.
Was merkelyk venneerdert, federt dat hy den De Key.;
% opwerpende Koning van Bohemen genood- fer ver-
faakt had DuitOand te verlaten , en over^^^^^
Deventer en Zwolle, in de maand Oftober des JJJ^S^J\'^^
jaars 1620. na Engeland by Koning Jacob fyn jg pjan-
fchoonvader fyn toevlugt te nemen (c-). Fer-ze Ste-
dinand, ter Lande by na geen tegenftand meerden on-
vindende , wendde fyn gedagten in het laatfte \'\'erftand
van het vorige jaar, ook om uit den Ooftindi- Koop^^
fche en Noordfchen koophandel voordeel te handel ia
trekken. De Hanze Steden , hem toefchynen- \'t Oofteu
de, bekwaam te zyn, dit oogmerk te begunfti- en Noor-
gen, fend hy den Graaf van Schwartfenburg des-
wegen na Lubek. Defe Hanze moeder Stad*°
beforgt aan alle haar medeleden des Keyfers,
brieven en ontwerpen : met verfoek dat fig de
Gefanten van haar alle aldaar, op den oa. Fe-
bruarius , mogten laten vinden. De drie Hoofd-
lieden van Overyilèl beloofden een Gefantfchap
na Lubek te fenden. De vergaderinge wierd \'
ï\'eets, op den 18. Februarius , geopent, door
ïie lefinge van een breedvoerig gefchrift, des
keyfers ontwerp behelfende. Men maakte in
liet vervolg geen de minfte fpoed. Den Graaf
;^anSchwartzenburg, in de maand Julius, fterk
antwoord aandringende, kreeg eindelvk het
J^^lgendco Dat fy gehoopt hadden des\' Key^
^^ oogmerk te hebben kunnen begunftigen.
•jOg dat fy \'er in niet konden bewilligen. Na-
fy niet fl-^at wareni, fig tegens die

(t) Vo^es l-ocr page 320-

314 geschiedenissen

t6a8. gene , welke d\'Ooftindifche wateren bevaar-
den , ter Zee uit te ruften. In tegendeel, het
ftond by haar paal vaft , dat fy onfydig wildeti
voortvaren te zyn. Uit vrefe van Ferdinand te
vertoornen , fonden fy een Gefantfchap om fig
wegens haar befloten eenfydigheid , ten krag-
tigften te verfchonen. Dit genootfchap nam
toen ook krygsknegten in dienft, om haar voor-
regten en vryheden tegens alle de fulke te hand-
havenen , die haar met geweld befprongen (d).
Het fcheen dan of defe maatfchappye federt
lang kwynende , weder herfteld wierd.

De vrefe voor een beleg van de Stad Zwolle
door de Spaanfchen wierd , in het naafte jaar,
weder vermeerdert. De Regeringe befloot,
voorfigtigheids halven , dat in dien val , alle
bomen, en de huifen buiten de Stad , afge-
kapt en afgebroken zouden worden. Dat ook
het retrenchement tuflchen de Stad en den Ys-
felftroom in die ftaat gebragt zoude worden,
als het de Ingenieurs van den Bufch en Bronk-
horft afgetekent hadden (ey

By defe vrefe, welke egter eerlang verdween,
kwam een dadelyker plage, v/elke in het naafté
jaar alhier geweldig heerfchte. Dit was een
ongewone , en een buiten menfchen geheuge-
nis duurte der granen. Een laft-ocr page 321-

VAN ZWOLLE. XXXIV. HOOFDST. 3*5

pok verboden de drie Hoofdfteden eerft, en
«ter de Heren Gedeptiteerden, wyfeiyk, geen
granen na elders te vervoeren, ten vi^are het by
Wettige getuigenis gebleek , dat defelve buiten
s Lands gekogt waren.
De Ridderfchap met die van Zwolle , floe- Overys^

trvade

gen op den Landdag van den 3. September fel geeft.
voor , om inval den tegenswoordigen Heere
Stadhouder onverhopelyk overleed , tot des- sSdhoü\'

felfs opvolger te. verklaren , des Vorft fone, derfchap.
Prins Willem van Orange. d\'Afgefanten van aan Prins
Deventer, hier toe niet gelaft zynde, bewillig--
den \'er nogtans in , mids hun Meefters den
voorflag goedkeurden , gelyk fy des anderen
daags deden. Dog die van Campen verfchil-
den geheellyk met d\'andere Leden. Sy feyden
dat \'er geen befluit konde overgenomen wor-
den , nademaal dit geen punt van d\'uitfchryvin-
ge des Landdags geweeft was. Dat het voor-
figtigfte \\vas, ora te letten van welk gevoelen -
d\'andere Landfchappen waren. Dat fy evens-
^\'el aan hun Meefters \'er kennis af zouden ge-
ven , en hun gedagten aan den Griffier over-
jènden Q\'). Den Prins nam d\'aanbiedinge van
het meerder getal der Staten feer goedgunfte-
^yk, en met dankbaarheid , by mifllve van den
»9- September aan Qby

f ^et laatfte defes jaars verfogt den Kerken- XVIIL
j by een fmeekfchrift, om een nieuwe wy- OeKcr-
den\'^\'^ Pï^ediken en gebeden in te voeren , opkenraad
-ocr page 322-

316 geschiedenissen

geringe» Het mishaagde den Raad en Gefwo
rene Gemeente feer, dat fig de Kerkelykenher
mpeyden met faken die fy aanlagen onder de
wereldlyke magt te behoren. Ook gelafteden
fy den Kerkenraad te „ verblyven by den olden
,, gebruike-ocr page 323-

van 2W0LLE. xxxiv. hoöpdst. 317

, ofté voldoender redenen , tegens den 153 a.
JUinftaanden Landdag ^ voor den dag te bren-
gen. Hoewel fyvan het laatfte opgeleide
niet kweten , weigerden fy als voren het eerfte

te volbrengen.

Die van Zwolle merkten alle defe dralingen De Sta-
aan,, om Stads regt buiten werkinge te ftellen.
Ook hadden fy de Staten aangewefen een ander jjgp
middel j door het welke de Steenwykers poog- (jer tegê-
den hun oogmerk te bereiken. Dit was, fulke hoorfa-
hoge boeten op de Apj^llen te ftellen, dat een famen.
ieder \'er voor fchrikte. Stads afgefanten dron-
gen dan fo fterk aan , dat de Staten op gen
10. Februarius , verftonden , dat, die van
Steenwyk , in gebreke blyvende van nader be-
v/ys aan de Gedeputeerden ter hande te ftellen,
de Raad van ZwoHe gewettigt wierd, d\'uit-
fpraak en delfelfs uitvoeringe te doen. Gela-
ftende ten dien einde de Gedeputeerden , by
verdere verhinderinge, om op de goederen van
de Stad Steenwyk te procederen , in fo verre j
dat het vonnis fyn uitw\'erkinge had (k)-ocr page 324-

gëgctttedênissên

de Geeoramitteerden : üif Salland ^ Reinieï
Schaap ^ uit Twente Willem Ripperda , uiè
Vollenho Boldewyn Sloet, uit Deventer Ge-
rard Donckel, uit Campen Arend van Ruiten-
borch , uit Zwolle Hendrik ter Cuilen. De
Gefanten van Halfelt, een affchrift der klagte
ter hande geilek zynde, wierden gelall, \'eraan
de Staten een voldoend antwoord op te geven.
Sy beriepen fig dan , op den befi:emden dag^
volgens gewoonte , op den voorregts brief van
Bifichop Philip van Bourgondien : dog fy bo-
den te gelyk aan met die van Zwolle in rain-
ïiel^ke onderhandelinge te treden. De Sta-
ten keurden dit laatlle goed, gelafteden die
van Haffelt, aan de Stad Zwolleeen affchrift
van Philips brief te geven, en intuflchen te ver-
myden afle oorfake van klagte. d\'Overeen-
komft in het vrindelyke niet hebbende kunnen
getroiFen worden, vervoegden fig die van Zwol-
le eerlang by de Staten , en klaagden niet mirt
als te voren over het aanhouden der vaartuigen.
De Staten herhaalden dan hun vorige beve-
len Q); met welke uitwerkinge komt my ner-
gens voor.

Hetfwär- Ondertuflchen hadde een\' hoge watervloed
te Water ongemeen veel fchade aan dammen en dyken
do°of een-ocr page 325-

van ZWOLLE. xxxtv. Hoofdst.

^t het fwarte Water gedopt en den fcheeps- 1635, »
^art verhindert wierdt. De Burgerye, uit
Zwolle trekkende , graafde eerlang d\'ondiepte
uft. be fchepen, eenige tyd door Maftebroek
gevaren hebbende ^ namen weder den ouden
Weg door het fwarte Water. In Februarius,
Van het naafte jaar , liep Maftebroek weder ge-
heel onder , door den doorbraak van den dyk
by Wilfum (w). ^

De droevige onluften tuflchen Ridderfchap XXi;
en Steden borften, ontrent het jaar 1642., we- 1642,
der op het hevigfte by defe gelegendheid uit. Vervolg
De Ridderfchap, fig de goederen van het Non-van de
Cloofter tot Oldenfaal willende aaneyge- twifl tus-
ftelde fig de Magilh-aat aldaar mee kragt ^
\'er tegen. De drie Hoofdfteden ftyfden fo veel fthap^en
mogelyk was die van Oldenfael. Waar door Steden,
de verbitteringe veel heftiger dan te voren
Wierdt.

De Ridderfchap floot onder fig omtrent defe Vërbotid
jaren een ontwerp van een verbond , om de ^Jf
Steden te noodfaken, binnen een bepaalde tyd (^erfcLp
^let haar in onderhandelinge te treden , en een tegens de
Overeenkomft over de Souverainiteit te treffen: Steden.

haar anderfints weder by Haar Hoog Mo-
gende te beklagen. Belovende fig onderlinge
behulpfaine hand te bieden , om fig fn haar
ïegten te handhaven , en tegens de inbrekers
en verkorcers harer geregtigheden kragtdadig
te beichermen. Den x^erbonds briefis onder-
tekent door feven en derüg Heren uic de Rid-
derfchap

X a-ocr page 326-

3ao geschiedenisseh

XXIL Schoon de Staten , op het verfoek Van Haar

1646.-ocr page 327-

van zwolle. xxxiv. hoofdst.

yergaderinge tot Zwolle , van het volgende 1647.
jaar, verwittigt, dat Prins Willem foon van den Willem
overledene Vorfl, omtrent half Mey, tot Zut-word
phen zoude komen. De Staten fonden Rutger Stadhou«
van Haerfolte \'Drofl: van Lingen en Jelis Nilant oJenï-
Burgermeefter tot Deventer, ora fyn Hoogheid fgj.
tot het overkomen na Zwolle uit te nodigen.
Op den IB. Mey erfcheen fyn Hoogheid in de
Landsvergaderinge , en de Staten , voor hun
goede toegenegentheid bedankt hebbende, nam
hy fitringe als Stadhouder van Overyflel (r).

Die van Steenwyk, even ftandvaftig blyven- Vervolg
de , om de Stad Zwolle \'s regt van appel nie-
teloos te maken , verlioogden niet alleen de
boeten tegens die gene welke aan Zwolle ap- zwolle
pelleerden; maar waren ook weigeragtig d\'uit- en Steen-
ipraken van de Magiftraat van Zwolle ter- uit- wyk.
voer te ftellen. Op de klagten van Stads Af-
gefanten , gelafteden de Staten, die van Steen-
wyk, de uitvoeringe der Juftitie te bevorderen,
en alle beletfelen weg te nemen ; welke d\'ap-
pellen aan Zwolle verhinderden (j).\'

Ondertufl^chen was \'er reets federt lange aan XXIv;
\' ^let fiaiten v-an een vredes verdrag , tuflehen de 1648.
oorlogende Mogendheden van Europa , tot Vrede toe
Munii;er , gearbeid. Om dit heylfaam werk, Munfter
van het grootfte aangelegen voor deRepublyq, tuflchen
te bevoT-deren, Heten de Staten, federt het be-

van Februarius, door het gehele Land,pubiiq.^^
s weeks Biddagen houden , om een heylfame
vrede van den Hemel te fmeken (O- par
X 3-ocr page 328-

g,eschïe.denissen

1643. hadden fy, tot het by wonen van defe
vredehandelinge , benoemt, Zweer van Haer-
folte , en by fyn onpaffelykbeid de Heer Wil-
lem Ripperda tocBoksbergen: beyde gemagtig-
den ter vergaderinge van Haar Hoog Mogende..
In het einde des jaars 1645. zyn de gefa-
mentlyke Gefanten der Vereenigde Nederlan-
den na Munfter vertrokken. De onderhande-
lingen tuflchen den Koning van Spanjen en de
vereenigde Nederlanden, hadden ook eindelyk
fulke een goeden uitflag , dat de vrede op den
30. Januarius, gefloten wierd C v^. De vredes.
arricvüen , door de Gefworene Gemeente, on-
derfogt zynde , wierden door haar op den 14,
Februarius goedgekeurt (ïv). Haar Hoog Mo?\'
gende ook defeive, op den 8, April, geratifi-
ceert hebbende, kondigde men op den i ^.Mey
de vrede openbaar binnen Munfter af. Op den
3. Junius , is \'er over door het gehele Land
een dankdag gehouden , en den vyfden daar
aan alomme geviert (x).

Prins Willem de II., fettede in het jaar 1650,
verfcheiden Regenten van Holland in hegtenis-.
fe, en berende de Stad Amfterdam , raet eeni-
ge Regimenten ruiters en voetvolk; om, ge-
lyk fyn Hoogheid, de Staten van Overyfil,
\'er van kennis gevende, fchreef, „ diefelve
5, Stad by de Unie te conferveren -ocr page 329-

van zwolle. xxxiv. hoofdst. 323

s Lands weJzyn , en handhavinge der heer- 1650.
fchende Godsdienft , te willen onderfteunen. van eeni,-ocr page 330-

324 geschiedenissen

1651, veroorfaakte in den Ydèlilroorns dyk , tuffcheri
door- Wyhe en Olft , tegen over de Vortman. De
braakvian tydinge van dit ongeval, eerft in den avond,
den Ys- binnen de Stad gebragt zynde, wierd aanftonds
feldyk ^^^-(jg grof gefchut geloft, om de bewoners van
platte Land ,, voor den aannakende nood,
fet. te waarfchuwen.

Op den volgenden dag , zynde Bidtkg,,
begon geduurende de \'s morgens Predicade,
het water in de Aa en Stads graften te fwellen.
De Scholten brugge , met Ys geftopt zyn^
de , fcheiirde een juk van het felfde. De-S.
agcermiddaags groeide her water fo fterk aan,
dat, Oldeneel, Schelle, en Affènderp, on-
dergelopen zynde, het tegens bet retrenche-
ment , tuftchen defe Stad en h^t Coterveer
gelegen , in een uur of tvv-e , meer dan drie
voeten, klom, en nog dien felfden avond over
*c voorfte retrenchement liep. Blalo , Spool»
de, en naburige Landen belopen zynde, fmeet
het water een gat ter diepte van dertig voetea
in den dyk tuftchen het Frankhuis en den Oot-
marffimi, en drong vervolgens tot in Mafte-
broek door.

Hec ftroomde ook by de fcheve Mole over
de Hoogftraat, den dyk tuftchen \'t Buiten Gaft-
huis , en Frankhuis, en ook over hec dykjen
in Catwolde. Defe Polder vol gelopen zyn-
de , liep hec over het Cater dykjen in het
fwarte Water. Hoewel de wind aflandig , en
de Zee laag was , kon hec water fig , wegens
de hoeveelheid , fo fnel niet door het fwarte
Water ontlaften , als het van boven gedurig
^ aanftrpomde. Het rees dan ook fo hoog , d^^
de dyken van Maftebroek , Holtenbroek

over^

-ocr page 331-

van 2W0LLE. XXXIV. Hoofdst. 325

1651-.

overliepen ,, en feer befchadigt wierden. In
Stads dyk vkn Maftebroek , liepen twe grote
Waaden : d\'eene aan d\'oude Stads waade , en
d\'andere tegen over Genemuiden. De Vegt
dyken wierden ook overftroomt, en het \'wa-
ter , aan d\'eene fyde \'er in vallende , liep \'er
aan d\'andere weder uit. Het fcheen dat die Ri-
viere , toen van fyn eigen wateren feer ryk,
als onder \'t Ylfel water verdronken lag.

Op donderdag was het water., omftreeks en
in defe Stad, op het hoogfte gefteigert, en fak-
te ill agt dagen geen hand breed. De meefte
kelders waren onder gelopen ; felfs ook die,
welke nooit onder water geweeft waren. Op
het Raadhuis ftond het wel drie tot vier voet in
de turf kelder.

De vloer der broederen Kerk was wel niet
ondergelopen , maar het welde van beneden fo
fterk op, dat de fark ftenen, vervallen zynde,
later m^efteti worden verlegt. De vloer van
de grote Kerk was in het geheel niet , en
de Bethlehemfche en Lieve Vrouwen Kerken
-eeniglints befchadigt.

Het water op,het hoogfte zynde , vervulde
gehele boge aan de vismarkt, en ftond op
ftraat tot aan de Rode Leeuwen fteege. Men
voer niet fchuiten van de Vispoort tot aan de
, die over de agter Aa voor de Roggen-
ftrj^t loge. Van daar tot aan de Broeren Kerk
Waren de ftraten ook met fchuiten bevaarbaar.
Ade de agter ftraten, nevens de Roggenftraat,
boi voorgemelde brugge af, tot aan den
Broedere^T-ocr page 332-

775 GESCHIEDENISSEN •

1651. langs de grote Aa, De Melkmarkt na den
Rooden toorn was aan geen van beyde fyden
droogvoets te pafferen. Het water Hond toi;
op een fchreed twe of drie, na , buiten de Ro-
den toorn , aan de poorte.

De Saflènpoorte^ Voorftad was geheellyk
onder ^ water geraakt. Men haalde op donder-
dag d\'inwoonders met fchuiten van daar. De
nood was op de\'Nieuwftad , of Dieferpoorten
Voorftad fo groot niethoewel het water in de
meefte huifen ftond. Tuflchen beide de Cam-
perpoorten waren de ftraten belopen. Dog
de Hoogftraat of Voorftad was, fo verre be-
woont word, geheellyk vry.

Den yflèlftroora , fyn overtollige wateren
hebbende ontloft , en het hoge voorland van
Voortman , den inloop door de wade beletten-
de , fakte het water van dag tot dag weder weg.
Op den 2. Februarius was het hier niet hoger
als het veeltyds door een Noordweft.en wind
oploopt. Op den fevenden waren reets alle de
kelders droog geworden; fonder dat men uit
noodfakelykheid het water \'er had behoeven
uit te arbeiden. •

Gedurende den felften aandrang van het wa-
ter , had het feer fterk gevroren. Dit veroor-
faakte eenige fchade aan de tedere boomgewas-
fen in de buiten tuinen, welke by het aflakken
door het Ys, omtrent een handbreed dik, ver-
bryfelt en verfcheurt wierden (^a). Defe over-
tollige wateren had men van boven ontfangen.
Ook leed men \'er in Poolen, en geheel Duits-
land , een ongemeen nadeel by; gelyk uit de
Nieuwspapieren van die tyd gelefen kan worden.

D-ocr page 333-

van zwolle. xxxiv. hoofdst. 327

d\'OefFeninge van den R. C. Godsdienft, 1651.
Wierdt ter defer cyd, wederom befwaarlyker XXVlf^
gemaakt. Den Raad deet felfs nu en dan \'er De R. Q
onderfoek na. Dog fonder vrugt: nademaal geboet
de huifen , in welke djenften gedaan wierden,
fo lang gefloten bleven, tot dat fig den Priefter
geborgen had. Jufl\'er van Doetinchem, tegens van huu
het Placcaat van 1640., den Raad een tyd lang Gods-
voor haar deur hebbende laten wagten wierdt dienft.
4n een boete van vyf en twintig goudguldens
geflagen, By W. van Twenhuifen. en Sybille
van Bolten , vond men ook , dat nog fecrete
toegangen waren: dus noemde men de deurtjes
welke boven op de folders , de weg van het
eene huis in het andere openden, Hoe wel den
Raad te voren , die toegangen onder een boe-
te van hondert goudguldens verboden hadden,
lieten fy Twenhuifen voor vyf en twintig goud-
guldens vry. Dog fy dreigden een ieder, voor
nieuwjaars dag , die toegangen niet fluitende,
met d\'oude boete

De Lutheranen hadden niet veel meerder vry- En ook
heid omtrent defe jaren. Want den Raad, hen-ocr page 334-

777 GESCHIEDENISSEN •

1651. den. Defe doorfnydinge fag de Gefworene
Gemeente van het uiterfte gewigc aan , voor
Stads fcheepvaart. Sy verfogt den Raad dit
ontwerp, na mate der aangelegen tbeid, te be-
hardgen ; en den Heer van ßrandligt, eerlang
alhier zullende komen , dele faak op het fterk-
fle aan te bevelen Çd-ocr page 335-

van zwolle. xxxiv. hoofdst. 329

Öe Refolutie door haar in het jaar 1641. geno-
den , en waar-ocr page 336-

33ö geschiedenissen

xxxv. hoofdstuk.

INHOUD,

l. Verdeeltheid in Overyffel over d\'\'uitfluiting-ocr page 337-

van 2w0lle. xxxv. höofdst. 33 t

fihrjft vitderfyds den Landdag uit. Beflul-^
ten door de Staten genomen. XIII. En die
van bet minder getal. Nader beßuit der
Staten, Verdeeldheid tujfihen V Lands Ge-
committeerden ter Generaliteit-, XIV. On\'
derhandelinge tuffchen de drie Steden over
een nieuw verbond. Defelve zyn vrugte-
loos- Xy. Men trekt aan beide fyden , d-ocr page 338-

§3i geschiedenissen

nlnge , gedeeltelyk door de Meente aangem^
men. XXVL En gedeeltelyk verworpen.
Een der oorfaaken van de vertraginge des
verdrags, XXVIL Zwolle \'syerbitteringe
tegen die vm Haßelt, het gefag der Staten
veragtende. XXVIII. De Regeringe bereid
ftg tot het beleg van Haffelt. XXIX. Has^
feit belegert zynde , .treft met Z%volle een
verdrag. Die van Holland vereenigen de
Leden van Regeringe. XXX. Inhoud van
fommige der voorwaarden. Aanmerkinge
op de broosheid defer vereeninge.

I. Oedert het overlyden van Prins Willem de
1653. 11. , en de getroffene nadere Unie , of
Verdeelt-eerder de latere uitleggingen op de Unie Van
heid in Utrecht gemaakt , openbaarde fig eerlang
Overys- gg^.^ gj-Q^g verdeeltheid tuïïchen de feven Pro-
deuS- vincien. Het grootfl:e getal fcheen genegen -te
tinge van zyn, ora den Prins van Orange, Willem de III.
Prins niet van het Stadhouderfchap uit. te fluiten.
Willem Holland alleen had genoegfaam , in de vredes
van het onderhandelinge met den vermaarden Cromwel
Stadhou- bg^iiiigc, dat een der articulen, om den öor-
derfchap, ^^^ tuffchen de Republiquen van Engeland en
Holland te eindigen , zoude zyn , dat den
Vorft nimmer het Stadhouderfchap konde op-

ge-

(4) In het vorige Hoofdftuk hladf. 323. heb ik ook
het beraamde tot \'s Gravenhage in het jaar 1651. dc
nadere Unie genoemt. Dog indien-ocr page 339-

VAN zwolle. xxx\\^. hoofdst. 333

gedragen worden C^^. Overyflel was dien aan- 1553,
gaande oneenig. Deventer met eenige Heren
Uit den Ridderftand, voornamentlyk van Twen-
te , hielden het met Holland. De overige
Edellieden , met de Steden Campen en Zwol-
le, waren \'er feer voor, om den Prins hetErf-
ftadhouderfchap op te dragen ; gelyk uit het
vervolg_ nader blyken zal. Het vuur van on-
eenigheid ftneulde onder de aflche. Het fcheen
dat men van heide fyden na een goede gele-
gendheid wagte , om fig opendyk en m_et na-
druk voor of tegen des Vorft \'s aanftellinge te
kunnen verklaren.

Middelerwyl was in de maand September, VerFcheH
van het jaar 1653., overleden den Heer Joan^«-ocr page 340-

334 geschiedenissen

5^53. naar fyne fyde te doen overhellen. Nademaal
de verwanten en bloedvrienden volgens de Re-
geringswyfe van Overyflèl, des tyds niet uitge-
floten waren , hun nabeflaanden tot de ampten
te bevorderen (f).

II. Het vergeven van het openfl:aande Drofl:»
Verhond ampt, het v/elke in vreedfame tyden weinig,
tuffehen of geheellyk geen opfchuddinge hadde kunnen
l \'kPri^s verwekken, veroorfaakte nu een grote gifliinge
gcLden-ocr page 341-

van zwolle. xxxiv. hoofdst. 335

of agt Edellieden waren \'er maar onwillig aan 155-^
Welke men ook niet vergunde , de Verbintenis-
lè nader te lefen of te fien. De Magiftraat van
Deventer bekragtigde defe vereeninge ook, en -ocr page 342-

336 gescmiëdenissen

Zwolle wierd \'er door in de Heer van Haer- /
foke fyn belangens overgehaalt. Ook deet ftr
defen voorftel in afwefendheid van verfcheiden
Leden, aan den Raad van Campen. Dén Bur-
germeefter Langhe, aldaar op het onverwagt-
fte de Régenten des nademiddags vergaderende,
bragt het fo verre , dat de Raad den voorftel
omhelsde. IN iet tegenftaande de Heren Witte,
Krato en Sloet, de verg-aderinge verlieten, na
een voorafgegane plegnge Proteftatie, van geen
deel te willen hebben aan de befluiten , in een
vergaderinge genomen , alwaar volgens hen

geen reden langer plaats gegeven wierdt (ƒ).
Slen heeft in latere tyden veel grotere befwaar-
niflên tegen den Heer van Haerfolte ingebragt,
\' waar van -v^y in het vervolg fpreken zullen
moeten.

III. Die van Deventer nevens eenige Heren uit
d\'Onder- de Ridderfchap , óm hun vredeHevendheid te
lianddin- ,-Qjien, hebben die van Campen en Zv/olle feer
ovïr^tus- kragcelyk vermaant, van hun voornemens af te

fchen de ßen 5 fonder de minfte vrugt. Sy hebben, in
drie Ste- een uitgefchrevene vergaderinge tot Windefem,
(^en, de .Steden op het nieuwe voorgehouden , de.
fchadel5^e gevolgen defer verbinteniflè , en de
onheilen die daar uit voorkomen zouden. Sy
floegen felfs voor , om alle fulke fchadelyke
famenfweringen te verhinderen , een eed te
doen het fakelyke in houdende (g). „ Dat

M eer

(e) Mifivt van de twe Steden Campen en Zwolle
-ocr page 343-

1654.

van zwolle. xxxv. hoofdst. 337

« eer en bevoor tot het vergeven van eenighe
), offitie wierde ghetreden , die gene , die de
5, keure foude doen , fo Edelen als Burger-
5, meefteren der drie Hoofdfteden, fouden ge-
-ocr page 344-

\'1654.

ss8 geschiedenissen

-----

ren van de Ridderfchap uit te fluiten (6).

Nog die van Deventer , nog die van Cam-
pen en Zwolle bereikten hun oogmerk. Ook
bleef een ieder by zyn voornemen ftandvaflrig.
In defe geinoeds gefl:ekeniflè, wierdt de gewo-
nelyke Lands vergaderinge , op den 3. April,
geopent. De punten van uitfchryvinge waren
twintig in \'t getal. De agrien eerilen afgehan-
delt zynde, tra\'dt men, op den 8. April tot het
negentiende over, luidende Qi). ,, Alfo door
,, \'t overlyden van de Heere Joan Ripperda
„ deflèlfs plaatfe is komen te vaceren dat het

„ felve Drofl:-ampt aan een ander bequaem
„ perfoon mach worden geconfereert en het
„ gene dat daer uit foude komen te refulte-
„ ren

De Heren van Deventer hielden fterk aan,
dat het vergeven van dit ampt, om veelvuldi-
ge redenen, voor als nog uitgeftelt mogte
worden. Dog fiende , dat d\'andere \'er mede
voort voeren , hebben fy den Heer Prefident
Droft Lliddo van Voërft erinnert, dat hy als
fwager, nevens d\'overige naverwanten van den
Heer van Haerfolte , fig middelerwyl uit de
vergaderinge moeften begeven , gelyk gebrui-
kelyk was. By meerderheid van ftemmen wierdt
het voorgeven van die van Deventer voor on-
gegrond verklaart , als hebbende in geen
andere gevallen plaats, dan in faken van Jufti-
cie Q). Om niet te min de gevreesde verkie-

finge

(/?) Declaratie van, de Staten van O\'veryjfel, van
den 50 Decernher 16J4, pag. 4.
(i)\'No. to. Ibid.
{k} No, 9 Ibid.

(l) Nc. 7. Ihid.

Landdag
tor De-
venter»

IV.

froteft
van het
minder
getal te-
gens de
verkie-
fjnge van
eenDroH,

-ocr page 345-

van zwolle. xxxiv. hoofdst. 339

fiïige te ftaken , zyn die van Deventer voor 1654.,
den dag gekomen, \' met een Deduélie , vervat-
tende de redenen , om welke het vergeven van
dit Droft-ampt moeft worden opgefchort. Dit
gefchrift maakte geen de minfte indruk, en
even min het aanhouden van hun , dat d\'af-
gefanten van Campen en Zwolle middelerwyl
hec ftemmen de vergaderinge moeften ruimen,
om dät fy als eenfydig moeften v\\;orden aange-
fien , nu het feker was , dat de Steden uit
kragt van de verbinteniflè, met den Heer R.van
Haerfolte het Ren tampt van Salland te verge-
ven hadden, indien dien Heer Droft van Twen-
te wierdt (wj.

In weerwille en tegenfin van die van Deven- van
rer , wierdt het Droftampt van Twente , by
de meefte ftenmien der Ridderfchap , nevens
de Steden Cam.pen en Zwolle , aan den Heer weerwii-
van Haerfolte vergeven («).-ocr page 346-

340 GESCHIEDENISSEN •

1654, gens de wetten van Overyflèl \'er toe onbe-
fewaam was , 0). Ten derden , was de wyfe
van verkiefinge niet min onwettig , als zynde
medé door des Droüs naafle bloedverwanten
gedaen. Ten vierden , dat\'er opentlyke com-
plotteryen en kuiperyen tuflchen dien Heer en
de Steden Campen en Zwolle gepleegt waren:
handelingen die volgens de gronden van alle
Regeringen verboden , en in Overyflèl onver-
dragelyk waren \' p).
Syn ver- Den Drofl: raet de Prinsgefinden bewefen de
fchonin- befllaanbaarheïd van hec eerlle, door menigvul-
ge hier ^jjgg voorbeelden: midsgaders dat het geenfints
tegen. ^^^^ ^^ Landsregten van Overyflèl itrydig was
Q). Het twaalrcle punt wierdt door den Droft
ten kragdgften ontkend, en was ook boven
dien nooit volgens regten waar gemaakt, veel
minder ter bank van Juftitie gebragt. Vervol-
gens moeften die belchuldingen aangemerkt
worden , als van geen her minfte gewigt te
zyn , immers \'om de eer van een geagt en aan-
fienlyk Edelman te befwalken (rj. Op het
derde Lid ontveinsde by nier waaragtig ta
ryn , dat fyn naverwanten hem mede tot het
Droftampt bevordert hadden. Dog fy hielden
ftaande dat fulks volgens de wetten van Over-
yflèl geaorlooft was niet alleen : maar dat ook
\'er nog maar drie perfonen zouden zyn ge-
Weeft , die felfs volgens de naukeurigfte uitleg-
ginge niec hadden kunnen ftemmen: namentlyk

twc

(ff) Beclar-ocr page 347-

VAN ZWOLLE. XXXV. Hoofdst. 341

twe broeders en een fwager (j\'). Wie fag dan 1654,
niet hoe wetdglyk de Droll tot dit ampt bevor-
dert was. Want behalven dac \'er twe Ste-
den tegeps Deventer geilemc hadden , was het
grootfte getal der Pvidderfchap voor hem ge-
Vv\'eeft-ocr page 348-

342 GESCHIEDENISSEN

1654. bomen , fig op die voec konde verweren , en
beroepen op een verkiefinge , welke elders en
in OverylTel felfs in andere tyds omfl:andigbedeQ
onwettig hadt kunnen ^yn. Dog nu door een
gewoonte van een ruim getal jaaren als gewet-
tigt fcheen te zyn , door de gèfamentlyke Re-
geringe. Men zoude heden ligtelyk de grond
van dit gefchil met matigheid kunnen beoorde-
len. Dog het ongeluk was des tyds , dat een
ieder te feer met een overmatige drift en yver-
fugt voor fyn fyde benevelt was, om na het ligt
van lyn verftand te werk te kunnen gaan. Uit
de gevolgen der verkiefinge zal men myn ge-
dagten beft kunnen ontdekken.

Des anderen daags zyn d\'Edellieden met De-
venter verbonden, voor den dag gekomen met
een verhaal, het welk fy aan a andere Leden
overleverden en inhielt (x). „ Dat haar Edele
voor nul en van gheender weerden hielden
het gunt \'s daaglis te voren in en omtrent de
fake van het Droftampt was gepafl!èert en
den geobtrudeerden Droft om die gealle-
geerde en andere inqualificatien dewelcke
t\' fyner tydt Haer Ho. Mog. of daer het fou
behoren voor te draghen niet en fouden ken-
nen In diervoegen hadden fy ook des vo-
rigen daags de vergaderinge verlaten , toen fy
merkten dat den Heer van Haerfolte als Droft
iittinge zoude nemen ; het welke nogtans op
de gewone wyfe fyn voortgang genomen hadt.

Het is Voor het uitbarften van verdere moejelyk-
Ttugte- heden , hieldt den Droft van Sallandt \'s maan-
loos. ^gg morgens, in de Prooftdye van S. Lebuin
een affonderlyke vergaderinge, met de Prins-

ge-

(x) Declaratie der Staten van den 30, fag, 8.

Nader
Proleft
der kwa-
lyk Prins-
gefinden
tegens de
verkie-
finge.

-ocr page 349-

van zwolle. xxxiv. hoofdst. 343

gefinde Leden , fonder die van d\'andere fyde 1654^
toegang te verlenen. Hy vrieg de vergaderde
Leden of fy niet alle bereid waren, hunne v/et-
tige gedane keur te handhaven. Waar toe fy
fig alle bereidwillig verklaarden te zyn. Het
was dan geen wonder, dat men aan die fyde op
het veel grotere getal van ftemmen fteunende,
den Heer van Haerfolte in de vergaderinge van
dien dag ais Droft wilde inleiden. Dit wierdt
aan d\'andere fyde geweld genoemt Ook
deden de Heren van, Deventer op den 10. April
aan d\'andere Leden eerft mondelyke , en ver-
volgens fchriftelyk een verklaringe luidende (z).
„ Dat Haer Ed. ghenegen waeren tot afdoe-
„ ninge van de vordere Lantfaken , waer toe
„ de Lantdag eygentlyck was uytgefchreven,
„ ten eynde het gemeene befte bevordert en in
defe bekende fware tyden door dilay geen
Intereft mogten komen te lyden , dan foo
men den Droft van Linghen tot Droft van
5, Twenthe uit kragt van de pr.ster\\,fe Refolu-
„ tie zou willen introduceren en plaetfe doen
5, nemen, fulcx zou genomen worden voorge-
ïj weidt en in foodanen val men genoodfaekc
\'» zou wefen ora lichtelyk met geweldt daer én
» tegen te gaen , verbly vende anders daer by ,
-ocr page 350-

344 GESCHIEDENISSEN •

1654. ,7 diend:, aen den welcken alle de Leden mei
„ Eede verplicht, na behooren betracht en al-
„ foo de apparente fwarigheden voorgekomen
„ mochten worden Met byvoeginge fo
men die van Campen en Zwolle geloven raag,
„ dat het in der daet waer was dat U Ed: Ge-
„ fwooren Gemeente verfocht hadde, een fein
5, om de Kodde op ftraat te brengen in cas an-
„ ders gefchiede
Men beantwoordde aan d\'andere fyde met
Ant- geen mindere vreedfame uitdrukkinge op den
woord j d\'overige punten va« uitfchryvinge bereid-

-ocr page 351-

van zwolle. XXXV. Hoofdst. 345

■1

ringe in \'s Lands vergaderinge veroorfaakt 1554.
Wierd ; tegens alle welke gevolgen fy niet min
kragtelyk protegeerden

De gemoederen waren reets te verre verwy- VUL
dert, ora niet opentlyk tegens eikanderen uit De Prins-
te berften. Ook verlieten d\'Edellieden met de gefinden
Steden Campen en Zwolle de Vergaderinge,
en keerden gefamendyk na huis Q?}. Hun vér- Landdag
trek moeft fekerlyk grote gevolgen na fig fte- en d\'an-
pen. Want Van die uur af aan begon men fig dere va-^
van beide fyden voor de Staten van de gehele
Provincie te doen gelden. Die van Deventer yog^t.
raet d\'EdelHeden van hunne fyde gelaften op
den felfden dag , by een Placcaat, de Rigters
van Twenthe den aangeftelden Verwalter Droft
de fchuldige gehoor faam heiä te bewyfen , en
na niemants andere bevelen te luifteren , dan
tot dat \'er een wettige verkiefinge gedaan was.
Onder belofte yan hen fchadeloos te houden,
tn te zullen Mfchermen tegens alles war hen
uit dien hoofde bejegenen mogt Qcy

Hoewel defen ftap niet feer\'bekwaam fcheen, IX,
om d\'eenigheid te herftellen, benoemden fy een Vrugte-
gefantfchap , om die van Campen en Zvv/\'olle, on-
«oc bervattinge der Landdag tot Deventer, uit JJ^jj^
-ocr page 352-

mmmsmmm-

345 geschiedenissen

1654. afbreken der LaiK^dag. Sy verfogten ten twe-
den, dat defelfde-ocr page 353-

VAN ZWOLLE. XXXV. Hoofdst. 796

«ïoor de Camper Gefanten , die alleenlyk eifch- 1654,
ten , dat den Heer R. van Haerfolte in fyn
nieuwe waardigheid erkent wierdt. Onder be-
tuiginge van dan niet te willen vertrekken,
fonder te denken aan het eifchen van eenige
fekerheid voor hun perfonen (ƒ).

Ondertuflchen hadden \'s Lands Gedeputeer- X.
den ter Generaliteit W. Ripperda , en Joan \'s Lands
van der Beek , de Heren Gedeputeerden tot Gecom-
Zwolle vergadert, kennifle gegeven, van ver-
fcheiden faken van aangelegendheid ter Genera- wittigea
liteit, die een fpoedig antwoord vereifchte. de Gede-
Onder anderen dat de Staten van Holland , in puteer«
weerwille van andere Provinciën, beraamt had- li-ocr page 354-

1654\'

348 geschiedenissen

waar men in een groten aantal den 19. Mey
de Vergaderinge opende.

Die van d\'andere fyde, fonden \'er hun ge-
lanten na toe ; niet om de vergaderinge by te
wonen , maar te bewerken , dat defelfde geen
voortgang mogte gewinnen , en tot Deventer
hervat wierdt , over d\'onafgedane punten van
uitfchry vinge. De Droft van Sailand trat dan
raet d\'Afgefanten in onderhandelinge. Hy leid-
de de noodfakelykheid van het houdein der by-
eenkomft uit, wegens het veelvuldig fchryven,
en het verfogte antw^oord over verfcheiden fa-
ken van aanbelang, door \'s Lands Gedepu»
teerden ter Generaliteit. Hy verfogt derhalven
d\'afgefanten de byeenkomft by te wonen , en
over \'s Lands belangens te helpen raadplegen.^
De gelknten waren nog hier toe , nog tot iets
anders gelaft. Evenwel vond men goed, eeni-
ge Heeren te committeren , Om met hen na-
der in onderhandelinge te treden. Des anderen
daags wierdt \'er raede een aanvang gemaakt.
De Gefanten verklaarden toen overlegt te heb-
ben een middel van vereeninge. Sy feiden
dat \'er eerftelyk toe vereifcht wierdt, dat, de
verkiefinge van den Heere Droil, goedgekeurt
zynde , hy niet eerder op den Landdag zoude-
mogen erfchynen , dan op het Reces : dat is
Vi^anneer de Refolutien, op den Landdag ge-
nomen , na het fcheiden van eenige weken na-
der onderfogt, en goedgekeurt of verändere
worden. Ten tweden , dat den Verwalter
Droft geduurende een korten tyd van eenige
maanden , ofte een jaar lang, voortvaren zoU\'
de des Droft plaats te bekleden. Ten derden»
dat den Landdag als dan tot Deventer zoude

lier-

XL
Voorfla-
gen van
het min-
dere getal
aan het
meerdere
of de Sta-
ten, wel-
ke den
Landdag
deswe-
gen op-
Ichorten,

-ocr page 355-

van zwolle. xxxiv. hoofdst. 349

^^ervat worden, en\' behalven de onafgedane 1654.
punten ook een order moeft beraamt worden,^
Volgens welke de ampten in het toekomende^
Vergeven wierden : dat over de nieuwe punten
Van uitfchryvinge niet eerder als dan gerefol-
veert wierdt. \'fen vierden , dat fy binnen agt
dagen , of wel iets vroeger of later , het ant-
woord van hun laftgevers zouden infenden.
AJat middelerwyl de Droft van Twenthe in die
^ualiteic geen Iittinge zoude nemen. De Sta-
tot Zwolle vergadert, waren van defe voor-
aagen geenfints vreemt. Mids dat den Droft
van Salland , fo dra doenlyk, over het aanne-
men of verwerpen deler voorwaafden , onder-
rigt wierdt. Om in dien val een andere byeen-
komfte der Staten uit te Ichryven. Alles noch-
tans fpreken fy in himne Refolutie, „onirdien
verftaande (/) , dat de Heer Haerlbke tot
Haerft , in het geconfereerde Droftampt van.
•-ocr page 356-

799 GESCHIEDENISSEN •

Den Droll: van Salland dan ook overwegen-
de , dat alle vertoevinge vrugteloos zoude zyn,
fchreef, op den 31. Mey, de afgebrokene by-
eenkomfte tot Zwolle, tegens den-5. Junius uic
( n). Die van Deventer volgden dit voorbeeld
na , en gaven die van Zwolle, op den 2. Ju-
nius , in feer harde uitdrukkinge kennis , dat
fy , alleen beregtigt zynde den Landdag uit te
fchryven , defelfde , op den 5. Junius , bin-
nen hun Stad belegt hadden. Met verfoek dat
Stads afgefanten fig ten beftemde dagen aldaar
zouden laten vinden. De Staten, op den 6. Ju-
nius , tot Zwolle vergadert zynde, beantwoor-
den dit fchryven met vele nadruk. Na de ver-
wytingen te hebben wederlegt , eindigen fy
dreigende in defervoegen Cö). „ Edoch fo
„ defen allen ongeacht U Ed: in haer voorne-
„ men wilden perfifteren , en de onwettelyke
„ binnen Deventer extraordinaris uitgefchreve-
„ ne byeenkomften met meerder onwett^Iyck
„ celebreren , ende bywoonen, foo fullen wy
5, by deefen moeten verklaaren,, dat ons, tot
„ onfe groote leetwefen , oorfake fal gegeven
„ worden, omme verdacht te zyn op iodanige
„ middelen, dewelke wy tot confervatie van \'t
„ hoogé refpeét van defe Provincie , en voor-
55 kominghe van meerdere onheylen , tuflchen
35 de refpeiftive Leden van dien , fullen nodigh
„ en bequaem oordelen. Defe tot geen ande-
„ ren fine fpeäerende bevelen wy ü Ed. in de
„ proteftie des Almogenden. Datum Zwolle
den 6. Juny 1654. -ocr page 357-

van zwolle. xxxiv. hoofdst. 351

Na defe wederfydfe verklaringen , ftelde i-ocr page 358-

xiii.

35=-ocr page 359-

van zwolle. xxxiv. hoofdst. 353

fy tegens de fuiken volgens regten zouden laten 1654.
procedei-en : hen nooit met ampten voorfien,
en alle die hun gefag hielpen onderfteunen , na
verdienften met bedieningen en ampten te be-
lonen

Middelerwyl was de tydinge der fcheuringe Ver-
en \'s Lands verdeeltheid tot in Holland ver-f^^tf^
fpreit geworden. De Heer van der Beek Ge- ^j\'^Laïids
committeeixie ter Generaliteit uit defe Provin- Gecom-
cie , erkende eerft de meefte Leden voor fyn mitteer-
Heren (z^. Dog hy was eerlang van gevoe-j5^
len verandert. Op den 26. Junius gaf hy Haar
Hoog Mog. op een feer partydige wyfe kennis,
van dit gefchih Ten einde voor te komen en
te verhinderen , dat Haar Hooo- Mo«-ocr page 360-

354 GESCHIEDENISSEN •

l^SA\' Windefem, op den i6. Juny, vergadert. Die
van Deventer de beweegredenen , der byeen-
komfte hebbende uitgelegt, lafen de geßinten
van Campen en Zwolle een gefchrift voor,
waar by fy in het fakelyke feggen. Dat d\'ee-
nigheid het behoud is van alle Ryken, Landen
en Steden. Dat de Regenten der drie Overys-
felfche Hoofdfteden hier van altoos overtuigt,
feer nauwe verbintenilFen gefloten hadden ^
waar van de laatfte , in het jaar 1605. op
den 25. Auguft. geklonken was. Dat fy gefa-
mentlyk met dit felfde oogmerk befielt Qc^, en
„ daar by genegen zynde te verblyven tot
„ dien einde op fekere byeenkomfte der Ste-
„ den binnen Deventer gehouden den 16. Mar-
„ til 1652. hebben voorgeflagen , om tot
,, ftigtinge en onderhoudinge van onverbreke-
„ lycke eenigheid volkomen vertrouwen en
„ goede mutuele correfpondentie den boven-
,, gemelten verbondsbrief in alle finceriteit en
„ opregtigheid te vernieuwen; Op dat men fig
„ in allen voorvallen den Steden in \'t gemeen,
„ ofte een van defeive in \'t byfonder overko-
„ mende , van wien of tot wat faak het ook
„ mocht wefen , fig na defeive verbondsbrief
, „ wifte te reguleren; gelyk dan ook by nadere
„ Refolutie refpeélive van den 20. Aprilis
w 1652. voorz., ende den 13. Aprilis 1653,
goedgevonden daar by te perfifteren, en te
louden voor vernieuwt. Dat onfe Heeren
rincipaelen als noch ter goeder trouwen
verklaren daer by te willen verblyven, en
„ diens volgens het regt van de drie Steden
„ uiterften vermogens voor te ftaen j fonder te

(c) Miffive Ne, 54.

-ocr page 361-

van zwolle. xxxiv. hoofdst. 355

-ocr page 362-

356 GESCHIEDENISSEN •

„ vende gefchillen afgcdaen, cn alfoo buiten
„ vordere verwyderinge gehouden , ook die
„ cxcelfive koften voorgekomen mochten wor-
„ den

Defe punten hadden weinig gemeen raet het
afmaken der Provinciale gefchillen : evenwel
vergaderden de drie Steden \'s Afgefanten, op
den 29. Junius, nader tot Windefem. Men
fprak van het fluiten der nieuwe verbinteniflè
niet. Dog men beraamde over agt dagen tot
Zwolle by cen te komen , en ais dan over \'c
vergeven van alle burgerlyltc en militaire amp^.
ten een order te beramen ; het zy by maand,
of by tourbeurtcn ; gelyk te voren reets in til
geweeft was : ofte hier over een andere dier-
gelyke fchikkinge tc maken , welke de gefa-
mentlyke Staten in d\'eerfte vergaderinge zoude
wel\' gevallen. De Gefanten van Campen en
Zwolle namen aan, van defen voorftel aan hun
Principalen verflag te doen , en derlëlvers ant-
woord over te fchryven. Geenfints twyffelen-
de of den voorftel zoude na genoegen zyn (^d\').

Het vrugteloos afbreken defer onderhande-
linge ontftak het vuur Van twift nog felder. De
Staten tot Zwolle vergadert, trokken de raagt
van de Heer Ripperda \'s Lands Gecommitteer-
de ter Generaliteit in. Die van Deventer be-
klaagden \'er fig niet alleen over by haar Hoog
Mog: , maar vernieuwden fyn commiflie. Sy
vernietigden ook de laft van d\'andere ter Gene-
raliteit Gecommitteerdens , Bolc^wyn Jacoh
Mulert tot de Leemkuyle, en Roelof van Lan-
gen , die de Statens fyde genegen waren Qe).

Nog

{(ï) Mißve No. 55-.

(e) Ne. 60, 61. ïbid.

ï654-

Defelve
zyn vrug-
teloos.

I

XV.

Men
trekt aan
beyde fy-
de de laft
van \'s
Lands
Gecom-
mitteer-
den in.

-ocr page 363-

VAN ZWOLLE. XXXV. Hoofdst. 357

_ Nog defe ftap ,, nog fekere fcherpe Miffive, 1054.
üit naam van die van Deventer , en van hunne Uitno-
fyde , aan de Steden Campen en Zwolle , op dinge der
den 23. Julius, gefchreven , verhinderde het
hervatten der onderhandelingen tot d\'eenigheid. tjJJJg der
De laatftgemelden gingen uit liefde voor de onder-
vrede , alle feherpigheid der Miffive met ftil- handelin-
fvyygen voorby. In tegendeel nodigden fy hen gen-
uit, om den 7. Auguftus , \'s morgens om tien
uur, hun gefanten na Windefem te fenden, om
met de hunne nog eindelyk eens te beften , of
\'er voorflagen gedaan wierden, door welke de
vereeninge te treffen was-ocr page 364-

807 geschiedenissen

Droft-ampt Wierde gelaten. Met byvoeginge,
„ dat die politique funftien van \'t Quartier in
„ \'t decerneren ende vergeven van coramiffien,
„ met ten anldeef door den tegenwoordigen
„ Verwalter, ende by deflèlfs.afflerven by een
„ ander Twents Edelman , zullen worden
,, waargenomen -ocr page 365-

VAN ZWOLLE. XXXV. Hoofdst. 359

tot dag gevaarlyker Moordende , te fluiten 1654.

Defe gedurige uitftellen , toonden de weini- XVIf.
ge genegendlieid van ftsmmige om dit heilfaam Het min-
oogwit te treffen. Dog wel voornamentlyk de dei^ g^^^l
maatregelen door die van Deventer federt eeni-
ge tyd genomen. Sy hadden , op den 29. Ju- ^^ „iiitie
hus , haar Hoog Mog. verfogt, dat de krygs- tragtende
knegten in Overyflèl gelaft wierden, fig met de te raa-
Provinciale gefchillen geenfints te bemoejen, ^^n, valt
en dat de twe Compagnien Cavallerye van den
Heer Colonel Antony van Haerfolte , en den
Ritmeefter Simon van Haerfolte , beide broe-
ders van den Droft , met andere bevelhebbers
voorfien zynde , binnen Deventer gelegt wier-
den (O- H^m verfoek was gedeeltelyk gelukt,
en den Colonel met fyn Compagnie al reets
binnen Overyflel gekomen. Dog in plaats van
na Deventer te gaan , trok hy met fyn rui-
ters binnen Zwolle ; fekerlyk uit laft van de

Staten. Die van Deventer ontfloegen by Pla-
caat van den 24. Auguftus , de ruiters van de
/ gehoorfaamheid hunner Bevelhebbers, mids fy
fig binnen tien dagen tyds na Deventer bega-
ven (m).

Het fcheen dat men fig weinig uitwerkinge
van defe orders voorfpelde. Want op den an-
^i\'endag fchreef men van de Stad Zv/olle, datfg^nge
J^\';^°yfonderfte oorfaak van het afbreken der hier over.

-jiuuQerite ooriaui^ vau iivt aa

verdere onderhandeling zoude zyn , dat die
^ompagnie fig tot Zwolle bleef onthouden.

jy verwagten dat de ruiters fig na hun be-
«emde plaatfen zouden begeven. Dat fy als

\\

Misfive tjo -ocr page 366-

i654-ocr page 367-

VAN ZWOLLE. XXXV. Hoofdst. z^t

inaant , den gekoren Droft van Tw^enthe in 1Ö54.
fyn waardigheid te handhaven: ten welken ein-
de fy haar hulp , en alle vermogens op offerde.
Sy verklaarde ook niet langer te zullen lyden,
dat \'er eenige feitelykheden meer aan d\'andere
fyde gepleegt wierden. Maar dat men d\'aan-
ftokers van d\'ongehoorde en geweldige tegen-
kantingen ,, aan het Hoge gefag , door ontfet-
finge van hun ampten , tot éen voorbeeld van
anderen, behoorde te ftraffen (/-ocr page 368-

xix,

36a GESCHIEDENISSEN

wel gevallen: maar vertrouwde ook de Raad
de magt, om de middelen , tot d\'uitvoeringe
dienftig in het werk te Hellen.

De Gefworene Gemeente ging nog verder,
en ftelde van haar fyde den Raad voor, om ten
fpoedigften , tot het verkiefen van een Stad-
houder van defe Provincie , te treden. Den
Raad, verfekert hebbende dat fy op d\'aanftaan-
de Staatsvergaderinge \'er den voortgang van
zoude behartigen , drong de Gefworene Ge-
meente , eenige weken later , aan , dat Prins
Willem met defe waardigheid voorfien wierdt.
Dog dat gedurende defielfs minderjarigheid den
Stadhouder van Friefland fyn plaats mogte ver-
treden

Des jonge Prins aanftellinge tot Stadhouder
was , gelyk wy te voren aanmerkten (r~), de
waare oorfprong van \'s Lands onluften. De
vergevinge van hetDroft-ampt van Twenthe het
voorwendfel. Ook maakten de Staten nu hun
werk, om hun oogmerk te bereiken: ftellende
de verkiefinge van een Stadhouder tot een der
punten van uitfehryvinge, van de beleide Land-
dag op den 3. Oc1:ober (s). Die van d\'andere
fyde poogden wel te beletten , dat de verkie-
finge opgefchort wierdt. Onder voorgeven dat
de faken, op hoop van een vergelyk in defelfde
ft\'aat moeften verb yven , fonder nieuwigheden
voor te nemen (O* Met dreiginge, (1;} dat,

„ in-

n

(q) Refolutie van Raaden Meente van den iz.Sep-
itmber en i. 06iober.

{r) Derde Deel bladf. 331.

(i) Mtffive van Campen en Zwolle Bylage 87*

(t) By lage Zg en 90.

Se befluit
een Stad-
houder te
kiefen.

Gelylc
ook de
Staten.

(t) Dsclaram der Stateft van Overyjfeh

ÊÈm

-ocr page 369-

van zwolle. xxxvi. hoofdst. 363

indien boven vermoeden fodanighe elegie
van een Stadhouder wierdt by der handt ge-
-ocr page 370-

39^ geschiedenissÉ?^

1^54. minder leedwefen als verwonderinge de gefoii-
dene bevelen aan het krygsvolk te hebben ge-
fien. Sy fchreven het toe aan de, verkeerde
verhalen door de Overyflèlfche Gecommitteer-
de ter Generaliteit van der Beek , die van
Deventer begunfl:igende , gedaan : niet tegen-
ftaande de klare tegen vertogen door hun Ge-
committeerde voorgedragen. Sy merkten de
gefondene bevelen aan als rtrydig met de Unie
van Utrecht, en de nadere uitlegginge, in het
jaar 1651. in \'s Hage\'tuflihen de Bondgeno-
ten goedgekeurt , en vervolgens ten kragtigflen
beledigende Overyflêls hoge gelag. Gevende
geen veranderinge , dat het fcheen, of onfeker
geleek te zyn , wie de Staten des Lands uit-
maakten. „ Nademaal dat foo klaar -ocr page 371-

van zwolle. xxxv. hoöfdst. 365

welyks een derde part haer yan de wetlycke 1554.
ï) regeringe door particuliere driften heeft fe-
y pareert Na verder in het brede fig over
den oorfprong en omftandigheden door ons
reets verhaak , te hebben uitgelaten, eindigen
ly met haar Hoog Mogende te fmeken, de ge-
Jonaene bevelen in te trekken O)-
. t Scheen in \'tcerft, na de verkiefinge van den XXI^
^leer Stadhouder, dat. het einde der onee- Nader
-ocr page 372-

39^ geschiedenissÉ?^

Vervolgens word het werk verdeelt in negen
Hoofdftukken , handelende van overftemmin-
ge, onwettige verkiefinge van den Stadhouder j
en Droft, des laatftes onbekwaamheid -ocr page 373-

VAN ZWÖtijfe;\'^XXV. ftoöfdst. 367

gÄg van het meerder get^ dé^-ocr page 374-

368 geschiëdenissbn

1^55.

den Commandant van Haflèlt, Colonel Arent
Haerfolte , naukeuriglyk en forgvuldiglyk te
letten , dat dit nieüwe krygsvolk, fonder geen
Patent van haar Hoog Mogende, en van hun,
binnen Haflèlt gelaten wierd (c).

Het ontwerp met het welke men die van de
Deventerfche fyde befchuldigde , geleek feer
geweldig lia de grondlèggingé van een Burger-
lykeri kryg. Men befeft ligtelyk dat, al waren
fy \'er fchuldig aan geweefl:, fy nu het ontdekt
was, fig\'van defen blaam zoudeti tragten te fui-
veren. Ook oiitkenden fy fiet rond-uic in een
brief aan die van Campen en Zwolle , met by-
voeginge van vele harde uitdrukkingen (dj^
welke buiten het beflek Ibpende , omtrent ge-
heellyk aan de fyde van de Gedeputeerden on-
beantwoord bleven. Dog den yoorgemelden
aa:nflag hielden fy ftaande , dac in der daad ge-
fmeet was. Sy haalden tot bewys nog nader
drangredenen aan (e), welke , of in defe faak
van geheini, voldoende waren, of niet, wy
den Lefer zullen laten oordelen.

Hoe het ook ^y , het Land raakce van dag
tot dag in d\'uiterfte verwarringe. d\'Amptenaars
waren het mecfte verlegen , niet wetende aan
wiens bevelen fy gehoörfamen zouden. Den
Griffier Roelink, was in het vorige jaar , door
het minder getal der Staten gelaft , tot Deven-
ter komende , \'s Lands fegel mede te brengen.-
De Gedeputeerden cn de Stad Zwolle hadden\'

hec

(c)-ocr page 375-

van ZWOLLE. XXXV. Hoofdst. 3^9

Jjet hem ernftig verboden , en fchadeloos hou- 1655.
dmge en handhavinge belooft (ƒ). Hy was
egter na Deventer gegaan. Evenswei in dit
jaar, op het fchryven der Gedeputeerden terug
gekomen zynde, beloofden die Heren, gelyk
ook den Raad defer Stad , hem kofl en fcha-
deloos te houden en in fyn bedieninge te zu\\-
|en handhaven (g). d\'Algemene faken van de
^ leden ook nadeel by defe verdeelde
J^egerings wyfe. De Staten Generaal hadden
-ocr page 376-

4ag-ocr page 377-

VAN ZWOLLE. XXXV. Hoofdst. 371

Wierde gekogt nevens eenige Landeryen , en 1656.
men bouwde aldaar een Huis of Herberge (0),
welke heden onder de naam van het verkem gat
bekend is, - •

De Provinciale onluften naderden na het Nieuwe
einde , niet tegenftaande de verbitteringe der
gemoederen. Immers de onderhandelingen,
over het treffen van een vergelyk waren voor ge wor- \'
«en 20. April aangevangen. In de vergaderin- den ge-
van Stads Regenten , vah den !2o. April, deeltelyk
berden de voorwaarden van de in te gane ver-
eeninge onderfogt. Twe punten gevielen de ^angeno-
Gefworene Gemeente niet. Hec eene fie ik, men.

Prins Willem betrof. By het andere was
vaftgeftelt, dat den Graaf van Naftauw van het
Stadhouderfchap, en den Heer Rutger van Haer-
folte van het wettig verkregene Droftampt van
T\'wcnthe afftand zoude doen. Den Raad dreef
^at het laatfte uit het ontwerp niet mogte wor-
den uitgefchrapt. De Gefworene Gemeente -
pewilligde \'er eindelyk niet fonder fwarigheid
= mids den Stadhouder en Droft \'er ook in

toeftemden.

Öog aangaande het eerfte , na vermoeden XXVL
^nns Willems uitfluitinge van het Stadhouder- SfJ,
r^JP betreffende , verklaarde fy geenfints te
-^nllen . toelaten dat door \'t Inftrument van

verwor-
pen.

\' ^^ deflgnatie én eleftie van
^ ^ Heere Prince van Orange tot Stadholder

ter rechter of ter flinker
afgetreden -ocr page 378-

39^ geschiedenissÉ?^

i6$6. Meente, äan de twe Hoofdfteden , bekend te
maken, Men veranderde ook den aanrtotely^
ken articul, niet door my gefien , woordelyk
in defer voegen, \'t welke fig de Gemeente ook
welgevallen liet. „ Latende de quc-eilie ov^r
„ de defignatie van het Stadholderfchap , ten
3, anfien van fyn Hoogheid die Heere Prince
3, van Orange, in fyn weerde en onweerde,
3, aan het oordeel en onderling goedvinden van
„ de Regenten , fo ten tyde van defTelfs mon-
„ dinge en bequame jaren die Regieringe füllen
,, hebben te bekleden ; om daer in te doen
,, fo en als die conftitutie van tyden ende dien-
„ lle van het Land, ende byfonderlyk van de-
3, fe Provincie, als dan fal komen te verey-
„ fchen -ocr page 379-

van zwolle. xxxvi. hoofdst. 373

iHaar ook en wel voornamentlyk beweren, dat 1657,
hy voor buitenlandfehe onpartydige Rigters
nioell worden gevonnift (j»). De Regeringe
van Zwolle daar en tegen was van andere ge-
da gten , en wierd minder toegeellyk. Want fe
befloot na de uitgaaf van de ware \\chuldbetui-
ginge, dat niet alleen de Staten de -ocr page 380-

374 GESCHIEDENISSEN

den Commandeur Arend van Haerfolte, van fe-
ker geheim voorval verwittigt; het welke den
toorn nog meerder aanftak. Sy gelafteden den
Commandeur alle de bevelen, hem door de
Gedeputeerden gegeven wordende , ftiptelyk,
en fonder dralinge uit te vQerQn (w). Einde-
lyk toonde d\'uitkomft , dat -ocr page 381-

1657.

VAN ZWOLLE. XXXV. Hoofost. 375

^opene onderhandelinge , de Heren Ordinaris
Gedeputeerden , tuflchen^ Stads Gemagtigden
cn die van HafTelt, op den sp. Mey , op den
dyk voor defe Stad , een verdrag floten, hec
Welke, op den 30. door den Raad goedgekeurc
is, en inhield. Ten eerften, dat die van Has-
felt fig voortaan in generley wyfe met de beftie-
ringe van \'s Lands financiën zoude bemoeien.
Ten tweden, dat fy de agterftallige penningen,
gedurende de onluften onbetaalt gebleven, aan
het Comptoir van Salland moeften voldoen.
Ten derden , dat zy de Zwolfche fchepen van,
en na Zwolle varende , vry en onverhindert
zouden laten voorby feilen. Mids dat hen
voorbehouden wierd, dac fy bun regt of klagte
dien aangaande op een behoorlyke wyfe mog-
ten in het werk ftellen. Ten vierden , dat die
van Haflèlt, gelyk ook die van Steenwyk in al-
le hun oude regten, voorregten en geregtighe-
den zouden werden befchermt. Eindelyk, dat
de beleggers voor de Scad aftrekken moeften,
en de ingenoraene Deventerfche befettinge zou-
de worden afgedankt, en na elders vertrekken
moeft ; gelyk woordelyk uit het verdrag , in
defer voegen te fien is.

TV-ocr page 382-

376 geschiedenissen

Art: i.

Dat de Verpagtinge van de, welgemelte Heeren
Gedeputeerden van de Staten van Overyflèl over
de middelen vsip Haflèlt ende H^fleler-ainpt, voor
den lopenden jare 1657. gedaan , zal blyven in
volle kragt ende waarden. Dog wat de middelen
over de Stad Haflèlt belangt fó Flans van Putten
voor den lopenden jaare aangefchreven , dat die-
zelve door die Heeren Gedeputeerden aangeithre-
ven flillen worden den genen die by de Magi4
ftraat van Haflèlt daar toe alnog genomineerd ende
gerecomrnendeerd füllen werden,

t-ocr page 383-

van zwolle. XXXV. Hoofdst. 377

de haare geaflbcieerden exerceere ofte doen exer-
ceren den ontfang over de Stad Haffelt; maar ter
contrarie (fo nodig) helpen bevorderen , dat de
penningen van dien mogen komen in den Comp-
toire aan Salland , ende daar \'t hoort, gelyk van,
ouds gebruickelyk.

5«

Dat de Magiftraat en Gefworen Gemeente fül-
len beloven, gelyk diezelve beloven mits dezen,
^en vorder nog direételyk nog indireélelyk iets te
lullen ondernemen , waar door de cours, ft:aat
ende ordre van de finantien in eenigerley manie-
ren foude können worden geturbeert, ofte g\'in-
Commodeerd , nemaar dat diezelve alle te gelyke
haar de direélie over de finantien , ende alle an-
dere faken , rakende die Provinciale verfchillen
zullen, onthouden ^ ende met het beftuiren van de
finantien , ende wat daar toe fpec\'beert, die wel-^
gemelte Heeren Gedeputeerden füllen en willen
laten gewerden , fbnder ook te zullen gedogen
ds-t fig in den Haven iemand anders daar mede
^vroedige , ofte eenige indragt aan de voora:
•tieeren Gedeputeerden occafioneren.

6.

nu voortaan de Magiftraat van Has-
sVh-ocr page 384-

378 geschiedenissen

1657--ocr page 385-

i

van zwolle. xxxv. hoofdst. 379

Alles zonder erg of lift , ten waren Oirconde
2yn hier van twee al eens luidende verveerdigt,
ende met \'s Lands ende Stad Halfelts zegelen uit
name van Raad ende Meente van dezelve Stad be-
kragtiget. Sic aélum voor Haflèlt op den Dyk
den ayften May 1657..

(wasgetO
HENDRIK SLOET,

(onder ftond)
Ter ordonnantie van de Gedep-ocr page 386-

4ag-ocr page 387-

van zwolle. xxxv. hoöföst. 381

deftigheid j dan te voren uit« Men had -ocr page 388-

38a G E SCHIEDEN IS S E N
XXXVî. HOOFDSTUK.

I N H O U D.

I. Gefchil tuffchen Amßerdam en Zwolle over
het inladen der goederen op bet Jwarte Wa\'
ter door des laatßgemelde fchippers. De tol
van Zwolle op de Vegt verwekt twiß met
Hafelt. II. Zwolle en Steenwyk verdragen
fig over het Appels regt. De drie Steden
(luiten een verhond over de wyfe der ver ge-
linge van de Frovinciale ampten. III. Be-
fmettelyke fiekte tot Zwolle. De Raad ver-
bied de Huwelyien in den \'derden graad tus--
fchen aangetrouwde vrinden. IV. Se gebied
de Mennoniten op het Raadhuis te tromven.
De R. G. word het felfrle ook toegeßaan.
V. Verdrag tußchen de Staten over de Cloo-
ßer goederen. VI. De Munßerfchen ver-ocr page 389-

VAN zwolle. xxxvï. HoOFDSTe 383

fchryft eindelyk op den heßemden dag door
de anderen de Landdag uit. De Droß voord
in de Vergaderinge aangeklaagt over de kui-
peryen. XIII. Syn verantzvoordinge, D-ocr page 390-

39^ geschiedenissÉ?^

1658.-ocr page 391-

van zwolle. xxxvi. hoofdst. 385

cn na onderfoek ongegrond bevonden. Stads 1655?,
Gemagtigden ontkenden nietdar den Tolle-
naar , tollen van de goederen, by het vertoog
fchrift uitgedrukt, gevordert had, en over de-
fen eifch , fo wel voor het Schouten gerigte
van Zwolle , als Dalffen , een pleitgeding ge-
voert was, en wierdt. Maar fy hielden ftaan-
de , dat de Stad tot defe tol heffinge beregtigt
was, en nooit er\' over beklaagt konde wor-
den , dan inval den Tollenaar fyn pligt te buir
ten gegaan w^as. Het welke ly , te huis ko-
mende , zouden onderlbeken , en , waar
bevonden wordende , ftraffen. Het eenigile
verfchil was dan, of de Stad Zwolle regt had,
om tollen op de Vegt te heffen , of niet. Ook
verftonden de Staten , dat die van Hafrelt, m-,
dien fy met grond het tegendeel ftaande kon-
den houden, in der minne, \'er over metZwol-
\'le , in onderhandelinge zoude treden

Het gefchil tuffehen de Stad Zwolie en Steen- IL
wyk , aangaande het regt, of immers de wyfe 2,wo]lc
van Appel (^c), was ter defer tyd ook nog on- ^^
hellift. \' Na verfcheiden minnelyke onderhan^
delingen tullchen der twe Stedens Afgefanten, fig over
^as eindelvk overeengekomen. Ten eerften, het Ap-
Stad Zwolle, voor en, al eer de Ap- pels regt.
P^^anten te ontfcheiden , de keur had om
fcW.-ocr page 392-

GESCPÎIEDENISSEN

\'^59. borgftellinge ^\'ïii;! vonnîs , geld of koften zou-
den mogen eifchen , ofte partyen , te onregt
appellerende , eenige boeten afeifchen ; dan
alleen van veertien guldens. „ Waar mede -ocr page 393-

VAN ZWOLLE. XXXVL HOOFBST. 387

1) ve Steden , Prothocollen worden gebracht, 1659.
55 ende by Autenthycque Extraét worden ge-
us communiceert. -ocr page 394-

39^ geschiedenissÉ?^

Steden ende van de Steden in \'c byfonder by ons
te werden geojbferveert, ende nagekomen; fonder
dat daar in veranderinge als met eenparigheid van!
ilemwen gemaakt fal worden.

Art. i.

De Droft-ampten füllen by provifie. blj^ven by
die van de Ridderfchap , fo lange de drie ontfan-
gerfchappen worden gelaeten an de drie Steden.

a.

Alle Rent-ampten, Richter-ampten , Scholt-
ainpten , voorts Commiflarifchap , Ritmeefters,
Capitcins Lieutenants te paerde , ende te voete,
mede Cornets ende\' Vendrichs plaetfen, füllen tus-
fchen Ridderfchap en Steden half% ende half ver-?
deelt, ende de tour beurten tuflchen defeive by
Lotinge worden uitgevonden.

Collonels, Lieutenant Collonels, en Majoors
plaatfen, voorts het Dyk-GraafTchap van Sallant,
ende alle andere Chargies hier \'boven .niet ß,e-:
noemt, füllen by provifie verblyven ter Difpofitie
van Ridderfchap en Steden als van olts: nemende
de Gecommitteerden der drie Steden niette miii
aen, over diè hier niet gefpecificeerde ampten
naeder te confènteren , ende defeive te fpccifi.=
ceren. • —\' -

AJle ampten ende charges , fo de Steden op
haar beurte te füllen toekomen , defeive fulleij
wederom an de Steden per. touren werden gecoi-ocr page 395-

m

van zwolle, xxxvi hOOFDST. 389

Deventer » d\'eerfle beurte by lotlnge komt toe te ïó^S»-ocr page 396-

390 GESCHIEDENISSEN

kent: Ende fal ook, fodanig perfoon ofte per-
fonen wel mogen , of mochten werden genomi-
neert, ofte gerecommandeert tot de Charge, daar
toe fulx mochte fyn gefchiedt-, voor dié tyd fyn
incligibii-

Ï6S9\'

Wanneer de beurte fal fyn gekomen an de Ste-
den, fo en fal niemant uit de Stad , an wien de
beurte gevallen is , (by) goedvinden van defelve
Stad by d\'andere Leden gekoren mogen worden ;
ten ware der felven als voren den tyd van fes Ja-
ren Burger van fodanige Stad wave geweeft.

Alfo op den jongften Landdag by Lotinge ,
over het vergeven van Capiteins plaatfen te voet,
ter repartitie van defe Provincie ftaande , tuflchen
de Steden , de Stad van Campen d\'eerfle beurte
heeft verkregen\', ende by Lounge tußchen Rid-
derfchap en Steden , de keur van twe te verge-
vene Compagnien , ende ook d\'eerfte beurte in
\'t vergeven van Capt: plaatzen te voet, de Ste-
den is toegevallen , waar volgen die van de Rid-
derfchap , by Ridderfchap en Steden is geconfe-
reert op de Luitenant Collonel, Arent Jurrien van
Haerfolte , ende die van de Steden wegens de
Stad van Campen opgehouden tot de naaft vol-
gende Landdag , fo fal d\'eerfte beurte de gedagte
twee wederom te vergevene Compagnien fynde
de derde in ordre , by Ridderfchap en Steden
werden gegeven an iemant uit de Stad van Zwol-
le , volgens de teneur van den aden en 4den arti-
cul hier bovenftaande.

Aldus gedaan , en g\'aiTefteert binnen
Campen den April 1659.

(Onder ftond met verfcheiden handen)

Stads

-ocr page 397-

VAN ZWOLLE. XXXV. Hoofdst. 840

Stads, welvaart wierd twe jaren later, ver- ißöi.
ftoord door hitfige koortfen , of brandfiekten, III.
Welke feer befmettelyk moeten zyn geweelL Befmet-
Want, op den 3. September, \'befioot den telyke
Raad , dat de Schepenen niet verpligt zouden
zyn , by het maken der uiterfte willen der fie-
ken tegenswoordig te zyn. Keurende alle Te-
ftamenten voor goed , die in \'t bywefen van
een Siekentroofter , ten overftaan van drie na-
buuren , of twe andere getuigen gemaakt en
door hen ondertekend waren. Mids de Tefta-
menten binnen twe dagen ter Stads Secretarie
overgebragt wierden Qe).

De goede order en tugt van de Stad , hield 166^.
een groot gedeelte van het jaar 1663. des De Raad
Raads oplettendheid befig. Een- groot misbruik verbied
was \'er federt meer dan twintig jaren alhier in Jf^jS^gn
fwang geweeft. Namentlyk het ingaan van Hu- in den
welyken tulfchen aangetrouwde vrinden , die derden
fig in de derde Graad beftonden. Befwaarlyk graadtus-
X\'iel het den wortel van dit ki^vaad uit te roejen.
-ocr page 398-

39a GESCHIEDENISSEN

fen , met de ftraffe welke defe bloedfchandige
verkeringen verdienden

De Mennoniten waren ook des tyds weige-
rig , fig volgens den gebruikelyken Kérken-or-
der in de Egt te laten verbinden; en fe wilden
niet anders dan door hun Biflchop of Vermaner
getrouwt worden. Den Raad, voorfiende dat
\'er over de egtheid of onegtheid hunner kinde-
ren verfchillen konden ontftaan, verklaarde hun
Huwelyken tot nu toe ingegaan voor wettig.
Dog gelaftede hen voortaan niet te laten trou-
wen, dan doov de Predikanten, na dat \'ervoor

af drie wettige afroepingen gedaan waren. Met
dien verftande nogtans, dat, indien fy \'er ge-
wetens halven fwarigheid in maakten , zy zou-
den kunnen volftaan, „ fig aan de Heren in de
„ tyd te mogen addrefferen, ora door en ten
„ overftaan van defelve, nevens een Secretaris
„ op \'t Raadhuis, in den Houwelyken ftaac
„ geconfirmeert te worden, \'t Welke feker en
„ bondig geagt fal worden ,
„ lemnifade in de Kerke ,
„ kant , in \'t anfien van de
„ gedaan -ocr page 399-

Van zwolle. XXXYI. Hoofdst. 393

Wy Ni N-. als Bruidegom, ter eenre, en i66i\'
N. N. als Bruid, ter anderen fyden , ver-
klaren vrymoedich , ende onbedwongen van ie-
niandt, malkanderen met hand en mond , trou
beloften gedaan te hebben , doende fulks in pr$-
fentie van je^nwoordige Heren Schepenen: Aan-
nemende ik IM, N. voor myn wettige Huisvrouw
N. N., hierprsfent, Ende wederom ik N. N.
voor myn wettige Eheman N. N. , yan belofte
van d\'een den anderen , om liefleed of generhan-
de faken af te gaan nog te Verlaten, ende fulks in

f oeder eendragt minne en liefde onder den band
es Houlix , als wetdge man ende wyf eerlyk^
ende godfaliglyk na d\'infl:ellinge Gods te leven,
alles ter tyd ,en wylen toe , ende fo lange tot dat
de .dood onfe jecrenwoordige Houlyk lal hebben
gefcheiden ^ tot ^et welke wy God de Heere Al-
magtig , tot een getuige (op dat hy ons HouUk
met fynen H. Geelt wil fegenen, enäe genadigen)
aanroepen en bidden.

Ondertuflchen was d\'oneenigheid tuflchen de v.
Pvidderfchap en Steden , over de verdelinge der
Qoofler goederen , weder heftig uitgeborflen. ^^^^^^
Van beide fyden was nien overtuigt van de
ïJoodfakelykheid van het treilen eeiis vergelyk, Cloofter ,
Na vele wugtelofe byeenkomflien en pogingen, goede-
kwamen de Gemagtigden der Staten over een
m de voig-ei^^e voorwaarden , luidende woor-=
aldus,

door ordre en goetvinden van Ridderfchap
fchpvH^ Steden de Staten van Overyffel , ver-
rilirrS\' \'Conferentie tuflchen wederfyds Gecom-

dement \' fortabel middel van accommo
ferenten\\ dewelt ^^^^ omtrent en over de dif
wf-ocr page 400-

g:94 geschiedenissen^

i662\' »-ocr page 401-

van zwolle. XXXVI. hoofdst. 395

1663.

^üte difpoficie , erflyk, ende eygendoomlyk, fo
Vöor haer , als haere naekomelingen, fullen heb-
ben , holden , ende hekoomen de adelyke goe-
deren , en ftiften van der Hönnepe , Weerfelo,
en fwarte. Water , benefiens de uitgifte ofte Re-
demptie penningen uit de pederen behoort heb-
bende , tot de Coramanoerie van Ootmarfliim,
voorts de Cloofteren van Oldenfeel, en Meme-
loe , item de Proobsdie van Oldenfeel, mits dat
de Heere Zeeger van Itterfum , voor fyn leeven
lanck in \'t genot van dien werde ge continueert.

Gelyck ook het Capittel van Oldenfeel, en ein-
delyk allé de Vicarien van Oldenfeel, ende tot
de Voorfandere Corpora behoorende , ende fulx
met alle de goederen van wat nature, ende Con-.
ditie die mogen fyn , ofte bevonden worden,
als ook met aUe haar Appendentien ende d.epen-
dentien, olde, en nyeRecht, en gerechtigheden,
en in fpecie met de Jura Pau-onatus, binnen de
Provintie reipedivelyk, tot de opgemelte adelyc-^
ke, cn Geefl:elyke goederen, Stiften, Cloofl:ers,
Proobsdien , Capittelen , Vicarien eenigfints ge-
hoorende , Edoch rnet den bedinge , ende nae-
befcheydene Conditiën , dat de Heeren van de
Ridderfchap tot haeren lafl;e fullen necmen , de
twee honderd en vyftig Caroli guldens jaarlix,
^evvelke de Heeren Staten van Överyflfel t\'ièderc
^emge jaeren herwaerts , tot fupplement van het
||\'a-ftament, van den tweeden Predlcant tot Ol-
£ l^^^el, hebben doen betalen , boven dat haar ■
tal -ocr page 402-

39^ geschiedenissÉ?^

léö^i vä-ocr page 403-

vaï^ zwolle. XXXVL hoófdst.

fycke o-oederen , hier voor alle , ende yder Ipe*
cialyck-ocr page 404-

i-ocr page 405-

van zwolle. XXXVI. Hoofdst. 399

verboden fy het ortder verbeurte van hondert 1665.
guldens, aan alle mans perfonen: aan de vrou-
wen , en kinderen onder de veertien jaren,
vergunden fy de Stad te mogen uittrekken:
mids dat fe niet meerder, dan de nodige kle-
deren en vyftig guldens aan geld, mede namen.
Dit bevel, fchoon op den 29. ^September , in
net openbaar afgekondigt, verfinaadden {om-
mige ingefetenen : die onder voorgeven van
Koopwaaren , hun goederen na elders verfon-
, en de vlugt namen. Dit noodfaakte den
^vaad het vlugten op hec nieuw ftrengelyk te
verbieden.

De Heren namen ook tor Stads beveilinge, VH.
alle mogelyke en nodige Voorforgen. De In- Voorfor-
gefetenen op de Nieuwftad wierden gelaft, alle be-
nagten by beurte wage ce houden, in een huis
hec welke fy op hun koften moeften huuren (k).
Alle de bomen en heggen om de Hoven buiten
de Diefer- en Saftènpoorte , moeften afgehou- ^
wen worden. Den Raad vermaande de Leden
van Regeringe m.et een goed voorbeeld d\'ande-
re ingefetenen voor te gaan. De Meente drong
^^ •-ocr page 406-

400 geschiedenissen

1665.

den vyand. omrreht November, .Overyflel ver-,
laten hebbende, wierdt dit bevel ingetrokken^
In fo verre nogtans maar, dat nOg waaren nog
krygsbehoeftens na den vyand gefonden mog-
ten worden.: De vlugtelingen wierdt toen me-
de vergunt binnen de Stad te rug te keren Qm).

Den inval van den Biffchop van Munfter in
Overyflèl veroorfaakte , dat men d\'oeffeninge
van den R. C. Godsdienft weder benauwde.,
waar aan men federt hetjaar 1651, immers eeni-
ge jaren niet gedagt had. Op het onverwagtfle
mm men den Vader Reinier Houtman ^ befig
zynde met den dienft te verrigteti, in hegtenis-
fe, en fleepte. hem niet fonder medelyden van
d\'aanfchouwers, met fyn Miskleederen in de
gevangeniflè. Na betalinge van een boete, van
twaalf hondert guldens , geraakte hy op vrye
voeten. Houtmans medehelper, Frans van den
Dam, redde fig by tyds met de vlugt Qn).

Den vyand, in het naafte jaar, weder in
OveryfTel dringende, namen de Staten, op den
10. April , verfcheiden maatregelen , om de
flroperyen cn uitfcliryvinge van contrïbutien,
byfonderlyk in deCarfpelen yan Wyhe enOlft,
te verhinderen. Dog op dien felfden dag wier-
den fy verwittigt, dat de vrede tufTchen de
Republiq en Berend van Galen , tot Cleef ge-
troffen was CO-

De vreugde van defe tydinge moeft merke-
lyk vermindert worden, ter oorfake dat de,

fe-

(m) Refolme des Raads va» den 19. OHeher en
8. November,

{n] Onbedrukte fchriften.

(0) Refolutie van Ridderfchap en Steden van d(-ocr page 407-

van ZWOLLÈ. XXXVL Hoofdst. 401

ledert eenige tyd verholene oneenigheden, wew igg,^
der waren uitgeborften. De eerlle aanleidinge, we Pro-
immers indien het voorgeven van fommige ge- vincialc
grond is, gaf hier toe fekere voorflag, door-ocr page 408-

39^ geschiedenissÉ?^

of defelve den Droft (r). Wat hier verhandelt
wierdt is even onfeker. De eedelyke verkla-,
. ringe der Gemeensluiden luid , ten eerften,
dat den Heer van Haerfolte het gefprek ingerige
■ had, om hen te bewegen fyn Hoogheid tot hei
Stadhouderfchap t^ helpen verheffen. Ten twe-
den, dat hy ftg beklaagde dat de Stad Campen
fyn Familie feer ongunftig was. Ten derden,
dat de Stad feer eenfydig beftierd wierdt. Ten
vierden , dat hy uit overweginge van het ge-
mene befte, en om defe beftierings wyfe tc
veranderen fyn middelen niet alleen aanboot,
maar ook fyn goede vrinden in de Regeringe al-
daar ; noemende de Heren Joan Gansneb ge-
naamt Tengnagel, Rara, Santen, Blankvoord,
en den Secretaris Breda. Ten vyfden, dat hoe-
wel fy Gemeenslieden geweigert hadden , lig
met die Heren in onderhandelinge te begeven,
fy egter cen brief van den Droft aan Burger--
meefter van Santen mede genomen hadden.
Ten fesden, dat fy wel over deifelfsinhoud met
van Santen hadden gefproken. Ten fevenden,
dat Brouwerius tot drie hondert gulden \'s jaar-
lyks door van Santen vrugteloos aangeboden
was: voornamentlyk om Arent Veene in de
Gemeente te verkiefen en Stads eenfydige Re-
geringe te helpen veranderen

Den Heere Drofte ontkende in weerwillevan
defe beëdigde getuigenillèn, niet dat hy met de
Gemeenslieden aan \'t Frankhuis over defe ftoffe
in gefprek geweeft was: maar dat hy op hun
I-ocr page 409-

1667.

VAN 2W0LLE. XXXVI. Hoofdst. 403

verfoek aldaar komende, fig geheel anders uit-
gedrukt had, Want hy niet, maar Brouwerius
het eerfte gefproken had , over de verheffinge
van den Prins van Orangen. Hy had wel eeni-
ge befluiten van de Staten, gunftig aan fyn
Hoogheid aangehaalt, dog fonder in her minfte
aan te dringen om Prins Willem met het Stad-
houderfchap te bevorderen. Aangaande het
andere , of de kleïngunftigheid der Regeringe
van Campen , had hy alleenlyk fyn leedwefen
betuigt, dat hy die wel eer de eere gehad
had , om met de Regenten feer goede vrinden
te zyn , nu buiten fyn fchuld ,, oorfaak , en
v\\,\'eten in ongunfl: geraakt was. Aan het laat-
fte , of de kuiperye om de Regeringswyfe te
veranderen , was hy nog onfchuldiger bly^
kende daar uit, dat Brouwerius felfs betuigt
had , dat het voornemen der meefte Regenten
was , om twe Burgermeefters af te fetten, ten
einde Stads eenfydige RegeringwyCe te verbete-
ren. Dat hy rond uit geweigert had ftg met
Stads faken te bemoejen , en blotelyk ver-
klaart had, hoe aangenaam het hem zoude zyn,,
^at hy met fyn goede bekenden , met de Re-
_ , in eèn nauwere vrindfchap en ver-
tandlioudinge geraakten. Met een woord

germge

^andhouamge 5icittiiivi-«-M\' .^^T^vl ecu wuutu,,

den Droft befchuldigde de Gemeensluiden rond

Van met hem in onderhandelinge te
getreden, met een opfet om van hem eenig
y^^J\'ieel te bedingen (O ; of het verkregen
nebbende , vokens het feggen van. die van
^woUe , hem te verraden (?;-ocr page 410-

366/.

404 geschiedenissen

Men fièt dus dat defe verhalen hemels breed-
te verfchillen. Het is feker dat in den eerften
opflag de Gemeenslieden uit hoofde van bun
getal, en gedanen eed ,. in dit geval, nieer
geloof fchynen te verdienen , dan den Droft^
Dog voor een oordeel te. vellen, is het nood-
fakelyk te onderfoeken, de getuigeniflè van
Jonkheer Joan van den Cloofter^, en deverkki-^
ringe van den Gersieensman Bartelt Branden-^
borch i . tot Zwolle , door. den Droft gearre-
fteert,, en nader onder eede verhoort: midsga-
ders de aanmerkingen en verweringen door dien
Heer en door de Stad Zwolle met den druk ge^^
meen gemaakt (w). Eindelyk verdient het
ook nog eenige bedenkelykheid of, het verhaal
der Gemeenslieden voor- waaragtig gehoudeu
wordende , den Droft in diervoegen moeft ger
ftraft worden., als fyn vyanden niec minder door
eigen baat gedreven en befielt, ondernomen
hebben , gelyk wy nu zullen verhalen.

De Gemeenslieden, na hun aanlcomft toe
Campen, gaven eerlang op den 4 Januarius,
onder eede de verklaringe af, welkers inhoud
hier voren medegedeelt is (x^). De Magiftraat
fond de beëdigde kondfchappen op den 7. aan
den Droft over. Onder bedreiginge dat, in-
dien hy fig binnen een maand hier niet van fuy-
verde, en de Stad geruft ftelde, fy dusdanigs
middelen\'zouden gebruiken, welke fy tot hand-
havinge van Stads hoogheid, en rufte onder de

inge-

(ïi?) De tytel is defè Kv^f verhaal -ocr page 411-

van zwolle. XXXVI. Hoofdst. 405

ingefeterien dienftig meenden te zyn. Den 1668.
Droft verfchoonde fig op den 18. Januarius,
gelvk wy gefien hebben {y\').

Öndertulfchen begon dien Heer te vrefen, XL
dat de Landdag , dit jaar tot Campen, gehou- Den
den moetende worden , \'er ligtelyk aanltotely- Droft
ke onluften op handen waren. De Heren Ge--ocr page 412-

39^ geschiedenissÉ?^

dat die van Campen hun verfoek ingewilligt
hadden

De Heren Gedeputeerden , om redenen,
niet langer oordelende de uitfehryvinge te mo-
gen oplchorten , hebben de punten te verhan-
delen ftaande , opgeftelt, en den Droft van
Twendie gelaft, den Landdag , op den 22.
April te ^leggen ; welk bevel by op den
17. April nakwam. De Heer Rutger van Haer-
folte , om in fyn voorregten onverkort te bly-
ven , volgde dit voorbeeld. Hy deet het eerft
tegens den 27. April : dog verkoor eindelyk
den\'2.2, vati defelfde maand.

Met defe rampfalige voortekenen van onruft
wierdt den Landdag geopent. De Droften van
Salland en Twenthe , raakten aanftonds in he-
vige woorden gefchillen. Dog de eerftge-
noemde , \'er vervolgens van affiende , trad
over toe de punten van uitfehryvinge, welkers
eerfte was , om te beramen een feker getai
van Lunenl)urgfche krygsknegten op het ge-
voegelykfte binnen Overyßel te inkwartieren.
De Gecommitteerden der Stad Campen^ gaven
de andere Leden geen tyd dit punt te overwe-
gen. Sy opperden aanftonds met alle couleu-
ren het voorgevallene tuflchen den Droft, en
de drie Gemeensluiden aan\'t Frankhuis, nevens
vertoninge van de bewysftukken , en verklaar-
den gelaft te zyn :

„ Eerftelyk het felve -ocr page 413-

van zwolle. XXXVI. Hoofdst. 407

len haer Ed. Mog. fulks te competeren. 1668.
^^ Ten tweden niet tot andere beibignes te
treden, dan alleen over dat felve poinft pro-
„ vifionelyk ware gedifponeeit.

„ Ten derden voorbehoudens hare Heren
„ Committenten fodanig regt, als defeive eeni-
„ ger tyd fouden willen by handen nemen

Den Droft van Salland ter betoog van fyn XIIï.
onfchuld bragt voor den dag , de beëdigde Syn ver-
Condfchap van Jonkheer Joan van den Kloo-
fter. Verfcheiden woordenwillèlingen wierden ^
\'er van weerkanten gevoert; tot dat eindelyk
de Gecommitteerden van Zwolle met eenige

Edellieden geraadlaani vonden voor te flaan, de
twift by te leggen. Die van Deventer en Cam-
pen, \'er toe niet gelaft zynde, boot den Droft
aan , fig aan het vonnis van een onpartydig
Rigter, ofte een Hof van Juftitie te willen on-
derwerpen , fonder de minfte vrugt. Want
die van Campen bleven onverfettelyk hier by,
dat^Ridderfchap en Steden \'er in moeften von-
nillèn. Ook dat fy hem fchuldig vindende ftraf-
fen , en den Droft , fo lang hy fig van de be-
fchuldinge niet en fuiverde, geen fittinge ter
Vergaderinge mogte nemen.

^it punt ten laatften in omvrage gebragt zyn-De meer^
de , Wierd by de meerderhéd van ftemmen be-^^\'^l^eid
. dat den Droft fig van de aanklagte fui- f-ocr page 414-

4o8 geschiedenisseh

iö68. fiende , welke keer de faken namen, verlief
met fyn naalle vrinden de Stad Campen, fon-
der iemant te verwittigen (h).
XIV. De afgefanten van Zwolle vertrokken ook na
Hy ver- huis. Men beleide .alhier op maandag den 27.
laat dè April een Vergaderinge van de gehele Regerin-;
rTngfne- S®\' ^^-ocr page 415-

van zwolle. XXXVI. Hoofdst. 409

geii; alwaar den Droft ft)nder eenige vrefe en 1668.
gevaar fyn\' bedieninge konde waarnemen.

Met eenparigheid van ftemmen wierden alle De Stad
defe maatregelen goedgekeurt (c). Stads af-Fote-
gefanten vertrokken met défe laft na de Verga- ^^
deringe , welke om reden der hun bekend ge-^ettig-
iTiaakte verwylinge , tot de nademiddag op-heid der
gefchort was. Sy traden eerft tot laat in den Vergade-!;
avond in onderhandelinge met den Droft
Twenthe :, vérvolgens met den Droft van Vol-
lenho : en eindelyk met de gemagtigden vaii
Deventer en Campen, om die Heren te bewe-
gen een byfondere byeenkomft te houden. Het
oogmerk van Stads afgefanten gelukt zynde,
floegen fy des anderen daags voor , om des
Droft van Sallands faak , door een onpartydig
Hof van Juftitie te laten befliflèn. Dog die
wierdt afgeflagen door de andereHeren, welke
verklaarden hier omtrent geen befluit, buiten
de overige Leden te kunnen nemen. Dit ant-
woord ontfingen Stads afgefanten , Krub en
Rhyn^ na Deventer ten felfden dage gefon-
den , ooL ,-ocr page 416-

■1

41ö geschiedenissen

voorflag, alleen aan de twe Droften en de Ge-
fanten van Deventer en Gampen gedaan, in de
volle Staten Vergaderinge gebragt had. Sy wier-
den nader door den Droft van Twenthe en de
drie Gecommitteerden verfogt, om nevens de
afgewékene Edellieden de Staten Vergaderinge
by te wonen. Dog fulks afgeflagen hebben-
de, erfchenen fy eenige tyd later met den Droft
van Yflelmuiden en veertien Jonkers in de Ver-
gaderinge , en protefteerden, ingevolge hun
voorverhaalde laft, tegens alle beramingen,
welke men in het veryo g zoude maken. Met

bedreigirige dat fy niet van gedagten waren, in
de uitfehryvinge van eenige Provinciale laften,
het zy dan gewoon of ongewoon, te bewil-
ligen.

Vervolg De Staten de gevolgen rypelyk overwegen-
hier van» de , hebben de afgewekene Leden door -ocr page 417-

van zwolle. XXXVI. Hoofdst. 411

werp te houden, en \'er over op het nieuw wel 1668.
te willen raadplegen» Dat fy eindelyk verwag-
teden , dat Zwolle met de andere Ledeft zou-
de overleggei^ -ocr page 418-

■it

41a GESCIIIEDENISSErq

verdeeltheid, om alle duillerheid te vermydeti^
het grootfte getal Leden de .Staten noeme; na-
demaal hier uit niet volgt, aan welke fyde de
fchuld is, als kunnende fo wel het meerdere
als het mindere getal , gelyk of ongelyk heb-
ben.-ocr page 419-

Van zwolle. XXXYI. Hoofdst. 413

de aabgeftelde Advocaat Fifcaal Philip. Theo- i568.
door Tollius,^ deec veel moeite by de Regerin- klarfnge
ge van Zwolle, o™ het ontflag van die Heren te geven
te bewerken- Steunende hier op , dat fy over gearre-
faken verklaringe moefl;en doen welke, fy. niet
konden of mogten openbaren: v dari in de Ver-
gaderinge der Staten. , De Gedeputeer4en fel-
yen verfogten by Mifllve , van den.14. Mey,
in kragtige termen het ontflag, defer Heren Cg-ocr page 420-

4H GESGHIËDËNÏSSÈN

l658, in Weerwille vati de Èdelliedeli \'v^n Voüenhö
en Zwolle , dat \'er op den 26. Odober, eeit
Claringe gehouden Éoude worden. Men merk»-
te aan de anderè\' fyde defe uitfchfyvinge aan^
gedaan te zyn, om den Droft van Salland, en
de Heer vah Palland, niet tegenftaande fyn
plaats door de Staten aan een ander vergeven
was i, en evenswei in de Generaliteit ftttingé
houdende, te kwellen. Men ftelde \'er fig ook
raet de grootfl« nadruk tegen. Want de verga«-
derde Leden tot Zwolle, verboden alle Schou-
ten , geen Proceftèn ha de Claringe te bren-
gen , en maur alleen aan den Droft vah SaL.

land. Met een woord, men deet alles om den
voortgang te verhinderen, immers het gewone
gefag defer Vergaderinge te verminderen.

XIX. Het zy dat men aan beyde fyden toegeeflyk
Mentreet wilde fchynen te zyn ; het zy men fig vreesde;
in onder- of\'s Lands befte betragtede, de drie Hoofdfte-.
lundelin- ^^^^ kwamen , op den 19. OQöber i, over een
^^^ , om in onderhandelinge te treden den 2.6. daar
aan volgende. De Heren Bentink tot Werke-
ren ., en Haerfolte tot Elfen , uit de Ridder-
fchap , nevens de Burgermeefters van Zwolle,
Putten, Dedem , Crans, en den Secretaris
Holt, kwamen ten beftemde dage tot Deven-
ter aan. De afgefanten van Campen den 27.
De laatftgemelde hielden eerft een byfondere
verguderinge met die van Deventer, welke ge-
eindigt xynde , fy verfogten , die van Zwolle
■ alleen te onderhouden. Stads Gefanten maak-
ten hier eerft fwarigheid jn. Dog lieten het ftg
eindelyk welgevallen. De Heer Schrieck Re-
gent van Deventer , deet een redenvoeringe»
behelfende in het fakelyke das de vergaderinge

bé*

-ocr page 421-

van zwöllë, XXXVL Hoorost. 4ï§

belögt wäs om eeh wrgelyk tulïeheil de ver-
deelde Leden te bewerken. Dat de Wéren van
Deventer ^ oocwaar geworden zynde, dat nef-
fèns de afgefanten van Zwolle i ook twe Edel-
lieden gekomen waren ^ yoor af begeerden te
weten ^ welke qiialiteit die Heren zouden ver-
treden. Die van Zwolle merkten defe vrage
als feei- vreemd aan. Nademaal die van De-
venter en Campen verklaard hadden, de laatfte
byeenkomft der Steden niet langer te willeri
bywonen V fonder het bywefen van wedelrfyds
GecommitteeMe Edellieden. Dog^ om allê
iaanftotelykheden te vermyden Oordeelden fy
^noeg te zyn te verklaren, dat die twe Herert
uit name van de dilTenrierende Edellieden er-
fchenehi Met dit antwoord narnen die van de
andere fyde genoegen. Dog fy voegden \'er
vraagswyfe by, oi-ocr page 422-

4ag-ocr page 423-

van zwolle. xxxvi. hoofdst. 417

Den • Droft van Twenthe drong aan , dac ten 166S«
minften de klaag-rcdenen behoorden herhaald
te worden , «m de Edellieden van de ftaat des
verfchils te onderrigcen. Aan de andere fyde
hielt men ftaande, dat fulks reets gefchied was.
Ondertulfchen verviel men in een gefprek over
het verfegelen der Lands chartres tot Zwolle,
en over de wyfe van den Droft van Salland tè
vonniffen. Eindelyk verliet men dien dwaal-
weg , en raadpleegde om middelen van verge^
lyk uit te vinden , fonder het eens te kunnen
worden, Beyde partyen dan eenige tyd in een
afgefondert vertrek getreden en te rug gekeert
zynde , feyde den Droft dat, de mondehnge
gefprekken verbitteringe vertoorfakende , het
beft zoude zyn , in het vervolg fchriftelyk te
handelen. Hier mede wierdt des agtermïddags
een begin gemaakt. Dog de meefte Leden,,
hun voorflagen nog niet in order hebbende kun-
nen bi-engen , verfchoof men de onderhandC\'^\'
linge tot den volgende dag.

Dit gefchrift des anderen daags , in handen XX.
van die van Zwolle gefteld zynde, behelsde. Voórfla-,
Dat, die van Zwolle fwarigheid makende, mid-ë^^^^^n
delen tot herftellinge der ruft voor te flaan, fy ^^^
als Gecomraiïteerden der Staten, uit liefde voor ten,
d eenigheid , daar toe overtraden en eerftelyk,
eitdit^i. ^^^ toegeflotene Griffie nevens al-
le de Chartres niet in handen van die van Zwol-
le V maar in die der Staten ofte derfelver Ge-
deputeerden zoude worden gelaten. ,., Ten an-
5» deren « om hirn eigen woorden te gebrui-
\' « overmits alhier bereets vele Edelen fya
„ verleunen, ende verblyven tot hare merke-
„ iyke koften enbefwaer, welcke-by langer

trair

Dd

-ocr page 424-

4ag-ocr page 425-

van zwotjve. xxxvï. hoofdst. 41 q

En in der daad die v^m Zwolle hadden de twe
Steden gewaarfcht^wt, vermaant en voor oogen
gehouden, ds^-. inval de drie Steden onder\'fig
niet voor af eenige punten\' vaft ftelden, het ma-
ken van grote kollen onvermydelyk was. Op
het fakelyke van defen tweden yoorftel drukten
fy fig verder in defer voegen uit. „ IVÏoetende
„ nu rondelyk verklaren , dat . haer Ed. den
„ voortgonek van defe pr^tenfe uitfehryvinge ,
„ tegen de proteilatie van haer Ed. principa-
„ len , en mede direélelyk tegen het geeonve-
„ nieerde van de kleerea Gecommitteerden der
„ drie Steden tot Winsheim ,, niet en konneii
,, advauëren , veel minder toellag.n, dat die ge-ï
„ melte quïeftie in defelve Yergaderinge foda^
„ nigh kome te dienen , dat diefelve (ofte met
„ wa\'t andere name fu,lcx genoemt mochte wor-
„ den) van den Heere Droit van Saüandt fyn
j, rcquirerende; en dat inmiddels, volgens de
„ affprake van de Gecommitteerden der drie
„ Steden , alle andere befognea mogen ftille
„ ftaen, om daer door geen verdere yerwyde-.
„ ringe te cauferen,

Het bleek eerlang uit het weder antwoord XXï,,;
van het meerder getal , dat \'er weinig hoop tot De Ver-
herftellinge der ruft was. Want men poogde
niet alleen alle de fteHingen by het eerfte. ont.
werp , te regtvaardigen : maar ook door een
menigte redenen te bewyfen , dat den Dxoft
■van Salland ftg ^an het vonnis der Staten van
Overj^lTel moeft onderwerpen, Die van Zwolle
onderftonden het oogmerk en ware meninge;
4er twe Steden by fominige Regenten te ont-:
dek.vcn. Dog na,vrugtelofen arbeid vonden fy-
j^df^m, rae.t de fchriftelvke oi-ocr page 426-

4ag-ocr page 427-

van zwolle. XXXVI. Hoofdst. 42 ï

Bitflag van de onderhandelingen , oordeelden 1^6%
vervolgens met geen vrugt langer tot Deventer
te kunnen blyven , en vertrokken den iq of
11. November na Zwolle (y^).

Den Raad met de Gefworene Gemeente Vervolg
vvierdt geenfmts , door den kwaden uitflag ^an de-
der onderhandelingen, afgefchrikt, by hun ge- ^^
nomene befluiten te volhardenvan niet alleen
als Rigters in den Drofls faak- te willen zyn;
maar hem ook intuflthen in fyn waardigheid
te verdédigen , „ al foude het -ocr page 428-

4aa geschiedenissen

aien gebruikte ook wederfyds by alle voorkOf.
mende gelegendheden , het by na altaps on-,
\' regtvaardige nüddel vati reprefaüle Qmy. Heï
rampfaligrte voor, de Ingefetenen was, dat fy
aan de beVelen van dé eene fyde gehoprfamen-
de, door de anderen geftraft wierden («). De;
- befluiten in beiderfyds Vergaderingen genomen,
wierden over en weer vernietigt. Men be-
fchuldigde eikanderen veroorfaakt te bebberv
den verval van \'s Lands finantien (-ocr page 429-

van zwolle. xxxvl hoofdst, 423

verbergen , namen fy het beflnic in een alge-- 1670^
mene Vergaderinge tot Schnilenburg , de ge-
grondheid vau bun mistrouwen, in leer duide-
lyke uitdru^^\'^ingen aan Deventer en Campen,
onder Q^g brengen. Sy deden fulks
door een brief op den 14 Julius uit Schuilen-
burg gefchreven, en floegen vlot uit af de
voorflagen door die van Zwolle gedaan: Be^
helfende om den Heer R. van Haerfolte, drie
jaren lang, van het regt van voorflttinge, in
de Staten Vergaderinge te entfetten ; nevens
een jaar van hQC waarnemen en het bekleden
des Droftampts. Met dien verftande dat deil
proft in het lopende jaar , het regt van voor-
fittings , voor fo verre hy in het befit was,
zoude oeffenen (f). Ik herhale de redenen
van dit befluit niet, dewyl defelv? in he; fake-
lyke hier voren aangeroert zyn. Deventer,
nog Campen wierden, door het opgevatte mis-
trouwen , afgefchrikt, het heylfaam oogmerk
van vereeninge te bevorderen. Dog na vele
yrugtelofê pogingen veinvyderden de gemoe-
deren weder hoe langer hoe meerder. Want
fchoon Haar Hoog Mogende aan vier Capiteins
^n ^ Ritmeefter vergunt haudea , tot Zwol-
le hun Compagnien op te rigcen Q) , poogd(?
het meerder getal Haar Hoog Mogende in een
ander denkbeeld te brengen (s). Ook verklaar-
den fy eerlang van gener waarde , de aanftel-
iingeu niet alleen van de Officieren defer Com-
pagnien,

y-ocr page 430-

4ag-ocr page 431-

tan zwolle. xxxv. höoföst. 425

fchilleri door Haar Hoog Mog., öp deti 16.
Febrüarius, aapgefpoorc. Aan beyde fyden
fcheen men na deri heylfamen raad te luifteren.
Want met onderlinge goedkeuringe nam raerti
de Staten van Holland en Weft-Friéfland , tot
fcbeydsmannen aan. De grootfte fwarigheid nu
j^nde ) om te beramen de wyfe van regtsple-
ginge in des Dróft van Sallands faak, fteldë
het minder getäl een ontwerp Op ; hec welke
de Heeren bemiddelaars verwierpen. Hoe hard
dit ook aan die van Zwolle viel; vsreigerdeü fy
geenfints d\'onderhandelingen te vervolgen , fó
wel op den 7. April in de Maftebroeker Kerk^
als naderhand tot Deventer-ocr page 432-

4i(s gëscMïëöëNïssên

tëjt. ^^^^ ßg gebelgt toonde ^ dat die Vatl
Zwolle de Commiflie der Generaliteits Reken-
kamer, en een Lieutenant Colonels en Majoors
plaats ^ tegens vorige affprake vergeven had-
den (a). Met het drukken van hlauwe Boekjes
wierd weder feer fterk voortgevaren i waar
van \'er eenige ^ op de naam van den Raad van
Zwolle uitgegeven ^ tot Deventer en Cam-
pen door beuls handen verbrand wierdeUi Üe
Droft van Twenthe \'er het meefte by mëéhen-
de ;beledigt te zyn ^ deet \'er fyn bëklag over
by de Staten ; welke befloten ^ den fchryverj
van een defer Boekjes Q\') ontdekt Wordende ^
na regten te ftraften (?)» Dus verdween weder
de opgevatte hoop van vereeninge. Te meerder
dewyl men in wederfydfe Mifliven aahftotelykè
uitdrukkingen gebruikte^ d\'oörfaak der onee-
nigheid van het begin ophaalde ^ en fig meer in
verwytingen dan fakelykheden inliet; In de-
fen toeflSnd der faken kwamen de gemagtig-
den van Haar Hóóg Mog. in Overyflèl aan^
Defe Heren waren Adolph Hendrik Ripperda,
Heere van Buyren en Sansdams, Drofl^art vail
Bredevoort, Adriaan Paets Raad eri Vroed-
fehap van Rotterdam , Isbrants van Vierflèn»
en Hendrik Ludolp van Gockinga Raadsheer
der Stad Groningen. Door hun wys beleid en
onvermoeyden arbeid vereenigden die Heren
de gemoederen in fo verre ^ dat W op den 15»

Sep-

(4) Mifivè van I-ocr page 433-

van zwollé. MKYI ttooPDST.

September , tüÏÏchett de verdeelde Ledéii ééii ïèft,
verdag getékent «\'ierdt, welkers wóórden in
üefer voegen Jaideflb

tuflchen de Leeden van defe Provincie
-verfcheiden queftien en verfchillen, en uit
«liefeive hevise ende hoge onluften waren ont-
ftaan , dewelke al ih den Jare ió68 , op den
Lantdach te Campen begin genomen hebbende,
♦t federd dien tyd fodanig Waren vermeerdert, dat
uit de continuatie van dien niet fonder redert
droevige onheilen ftonden te bevrefen , foo ver^
claren de oiidergef: Heeren^ op wederfyds ratifi-
catie van hunne refpeiftive Heeren Committenten ^
door iilterceffie van d\'Heeren Adolph Hendrik
kipperda Pleere van Buirfen , Heere Sansdams
Droflacrt, en Rigter des ampts van Bredevoort,
Adriaan Paats Raedt ende Vroedtfchap der Stad
Rotterdam, Isbrahts van Vierifen ^ ende Hendrik
Ludolph \'van Gockinga Raedtsheer der Stadt Gro-
ningen ilaar Hoog Mog: Gedeputeerdens^ die de-
fen insgeljrs met hare onderteickeninge hebben
geconfirmeerd^ tot voorkomiiige van alle gevrees-\'
de ongemacken ende inconvenienten , met eikan-
deren geconvenieert ende over eeh gekomen te
zyn , dat de Regeringe defer Provincie door de
Vereninge van alle de Leedeh tot een Lichaam.»
op de navolgende conditiën fal worden geheelt
■-ocr page 434-

428 geschièdenïssén

1671, met het fiuyten van defen accoorde , fal onthoii^
den, ende dat gedurende dezelve tyd het voorfö
Droftampt foùaer eenige bekommeringe fal wor-
den bediend by den Heer R. Schaap, ende dat óp
het ordinaris Traólement ende de emolumenten
daar toe ftaande , fullejide den Heere Droft vaii
Salland naar de expiratie van het Jaaf wederom
bekomen, de volkomen èn onbekommerde exer-
citié vaii fyn Droftampt, eli naar den voorfr:
Landdag vari den Jare 1674 het prsefidiale regc
en al hét gene daar ,uit profiuéerd , en, dat beyde
ipfo jura, fonder dien aangaande eeiiige herftel-
hnge van noden te hebben,, ofte daar in verhin-
derd te mogen worden ^ direclel: of indirectelyfo

Dat de Heere van SalcK .Veiltaan Tal worden

uit het Quartier van Salland ter generaliteit ge-
committeerd te zyn j fonder dat- iemând uit het
felve quartier nevens hem aldaar feffie fal hebben,
endé dat dezelve coîriîiiiine fal duyreri tot Mey
des Jaars 1674, binneh welcke tyd geen ander
perfoon by het gemelte quartier van Salland totte
voorfr: Commiffie fal mogen worden genomi-
neerd ^

Sullende de quseftie nopende het tradement van
de Heere van Salck, ende van Pallandt wegens
de Commilïïe ter generaliteit voor den Voorleden,
tyd foö nopende\'\'t geene by hun albereets ont-
fangen is, als .het geene fy dien aangaande bey^
de oif een van, béyden nog fouden mogen prœten1\'
deren a l\'amiable worden afgedaan o-ocr page 435-

¥AN zwolle. XKXYl, HooFßST. 429

«Ie voorfr: Heeren die de pluraliteit tot- de voorfr: 1671 ^
tefp: Commiirien hebben van d\'Edelen van Sal-;
land, verftaan füllen worden retro gecommit-;
teerd , eude tot, de refpeftive tra6tam,enten ge-
regtigd w

Ende op dat de overblyfïelen van, het voorle-
den , de i-ufte énde goede eenigheyd niet weder-
om en verftore , . dat daarom al het gepafleerde ,
foo het geene. i,n den beginne oorfaeeke off aan-
leydinge heeft gegeven tot de\'difiènften en onlu-.
ften , als het geene ^ar op naderhant: is gevolgt,
door een eeuwige amneftie, fj^hwordén, .g\'aboleert,,:
g\'extingueert ende vernietigt, gelyk alle,het felve
wert g\'aboleert, g\'extingueert ende verniecigt by
defen, to? fulcken, efes^^, dat dien aangaande^
geen aftie- overblyvende, niemand fig over eenige
reële fehriftelyke ende woprdelyke, injurien ge-
duirende de diffènfie voorgevaftën, in rechte faï
mogen beklagen , of fig daar buiten niet eenige
recrlminatie , veel rnin raet eeiiige feytelykhyaden
revengeren , op pene dat de recriminant en, plee-
ger van feytelykheden als een parturbateur van de
geraeet-ocr page 436-

4gö geschiedenïssen

lórt. Indien op den eerften L,antdagh eenige als Edd-
luyden foiiden ihogen verfchvnen voor dac van
Provinciale diflèntie niet wefende geadmitteerd ^
op welkers qualificatie oft* ten reguarde van den
Adel öf van de Havefate by ymand van de Le-
den fóude mogen worden g\'excipicerd , dat de
fodanige voor Leden van de Vergaderinge niet
zullen worden erkend voon ende al eer fy haro
-ocr page 437-

VAN ZWOLLE. xxxvi. hoofdst. 43 t

defen niet fouden mogen wefen geadiufteerd, dat
dezelve op de eerfte Vergaderinge van de Staten
defer Provincie kuflen worden afgchandelt.

Belovende partyen hinc inde, alle de voorfcr:
poinélien e« art; te fullen nakomen , ende dc ra-
tificatie van defen accoorde te verforgen , en te-
gens den anderen uitwiflTelen, voor den aoften
van de Maand van Odtober naaftcomende.

Aldus gedaan en get; binnen Deventer dei-ocr page 438-

432_ .GEl?cmEDE.NrSSElSr .

; oneenigheid j.\' was de verkiefingeIMns
WiUem , tot Stadhouder geweeft (;ƒ). D^
Staten van Overyflel befloten wer\'om hun. Ge-
conimirteerden ter Generaliteit te gelaften , by:
Haar Hoog Mog: aan te houden, dat fyci Hoog-^
heid. tot- Capitain. en Admiraahder Veréénigde;
Nederlanden aangefteld wierdt;(g). -Dog het
zal\'nader blyken ^ dat alle niet-even opregt te
werk gegaan hadden. Sekerlyk gaf (tófe \'^es*
deeldheid mede aanleidinge tot het meerder
vertragen der ypikoraene rufl:^ ,,Hoe het-QoK
zy, federt het, fluiten van het y§rdra^ , ^addeji
die gene v--welke .^es Prins bevofderinge behar-
tigden , tot den 21. December toe niet :kun-i
nen befluiten, om in de Petitiën-van deh- f^d
van Staten te bewilligen. Na het\'uiterlyk
geven , was de r^den vah hun verweigeringe ^
dat fy voor af verfekert moeften zyn\', datby
ontftenteniffe van verdere volkoniehe vereenin-;
ge , de te voren- gemelde. Heren: bemiddelaars
zouden befliflèn: eerftelyk, of eh op wat wyfe
by meèrderheid vah ftemmen\'een-t^figter-over
\'s Lands finantien konde woMen\' aangefteft?
Ten twêden, of befluiten, geduurende de ve^
deeldheid genomen, nu by de meerderheid van.
ftemmen , in een Lands Wet zouden kunnen
worden verandert; fonder dat het minder getal
\'•\' het regt; zoude hebben om die.|)üntên,te • on-
derfoèkeh\',\'én äf- of goedkeuren ?-ocr page 439-

1671.

van zwolle. xxxvl. hoofdst. 433

niet moeft bepaaJc worden, welke befluiten van
dien aard warien of niet ? Het blykt dan uit de-
fe nieuw ppgevatte verfchil punten^ dat de ge-
moederen op verre na niet opregt vereenigt
ware«\' Ook floten de drie Hoofdfteden na het
verdrag , geen nieuwe verbinteniflè : gelyk lè
pwoon waren , voor of na het opftaan van
s Lands grote ontroeringen te doen; het wel-
ke wy geduurig in de vorige gefchiedeniflèn
befpeurt hebben. Voorwaar ëen waarfchynlyk
voorteken van die rampfaUge omkeringe , wel-
ke ons Land in het naafte jaar trof ^ nademaal
die grote veranderinge alleen aan de verdeelt-
heid en oneenigheid der gemoederen toe te
fchryven is; gelyk ik vertrouwe , dat in het
volgende Hoofdftuk blyken zal.

EINDE VAN HET DERDE DEEL,

-ocr page 440-

--iridic J-ocr page 441-

- - ; ^^ -rsi-

-ocr page 442- -ocr page 443-

r

\'-Wi

J)\'

■ L

4

-ocr page 444-

r

h

\' J

i.\'é

f-

t

t. - y^

t

s

r

• ^

jv \'

1 \'

ff