-ocr page 1-

m--

■ ■

«

1

. -ij •

-ocr page 2-

\'L ■

1
i

- i •• •■■li Hf r-

m

-ocr page 3-

BESCHRYVINGE

DER STAD

ZWOLLE,

BEHELSENDE EEN FERHAAL FAN
DESZELFS EERSTE BEGINSELEN^
OPKOMST, AANWAS, KERKELTKE
EN WERELDLTKE GEBOU-
WEN, SC HO L E N E N
REGERINGE. \'

uit stads boeken, egte stukken en oude
chronyk en by een vergadert,
en beschreven

DOOR

mr. 33urchard joan van hattuml

Lid mn de Maetfchappy der Nederlandfcbs
Letterkunde te Leyden.

FT FD E DEELS,

Eerfte Stuk.

J/x ^ ï

-ocr page 4-

T r n r-

3 o i\'l l y

J

-s.- OL .

• - ■ vl o Y\\ -

aatîo Kf- r.; -ocr page 5-

Bladz. i.

BESCHRYVINGE

VAN

zwolle.

L HOOFDSTUK.

I N H O U D.

I. Stads gelegenheid en aart van de grond
•waarop fe gebouwd is. De goede leggingeen
de tol te Coten zyn
oorfaak van den aanwas
van Zwolle. H. Keyfer Otto fchenkt die tol
aan V Stift Elten. Aanmerkingen op des Key-
fers giftbrief.
III. Zwolle wordt meerder
bewoond. Heeren huifen aldaar voor
1230.

IV.-ocr page 6-

a beschryvïnge

aart van die tnen \'er in ademc, is feer gefond. Ook
dc grond is dexgrond, wa^r op fe gebouwd is, .raid-
waar op delmatig hoog en fandig. Het land , dat de
bouwdis.Stad van na by omringt, is van dezelfde aart.
\'Gedeeltelyk wordt het geweyd, gedeeltelyk
wordt het tot Bouwland en moestuinen ge-
bruikt. Uit fig zelfs is het niet feer vet, dog
door een langduurige moeyte, arbeid, en on-
koften is het thans redelyk vrugtbaar. De wey-
den voorfien de Stad overvloedig van melk ,
boter , en eenige vette beeften welke egter
voor het irieefte gedeelte in eenigfints verd^ere
afgelegene Landen, en byfonderlyk in Mafte-
broek geweyd worden. Buiten de Stad aan
de Voorfteden en Cingels fyn verfcheyden
Lufthoven of tuinen , welke wel aan of om-
trent drie hondert in getal zyn. Moes tuinen
zyn \'er ook een groote menigte , waaruit de
Stad met allerley groentens en vrugten rede-
lik
voorfien wordt. Yffel- en Veetftroom
plagten ongemeen ryk van vlfcb, en byfonder
van Carpers, Baars, en Snoek te zyn. Het
Swarte Water levert ook deze twe Iaafte foorten
van vifch van een feer goede fmaak op. iti
voorige ryden, en voornaamlyk in de XV de
eeuw , was \'er ook een feer goede Salmvangft
(a-ocr page 7-

van zwolle. I. Hoofdst. 3

Qui manet in Zwolla manet in pin-
guedinis oUa.

Van \\ vi\'elk de ön is, dat Zwolle rykelyk
van alle levensmiddelen, om lekker televen,
voorfien is.

Het is buiten twylFel, dat, federt dat deefès
Lands Ingefetenen, hun oude gewoonte, van
over al her ora te fwerven
verlieten, en vafte
woonplaatfen verkoren, fy het meeft agt floe-
gen , of by een Landsdouw goede gelegenheid
tot het viflchen en weyde voor het vee
was (c). Het Carfpel Zwolle was, in Zalland
wel het befte, van vysryke ftromen en weyden
voorfien. Den Yllèlftroom vloeyt langs ver-
fcheyden van haar Boerfchappen, De Vegt
doorfnyt een groot gedeelte \'er van , en hec
midden v^ord door de
Aa befproeyd. Weyden
vond men hier omn:reeks by na nergens Vetter
dan alhier. By defe aanlokkelyke infigten,
om dit Carfpel wel in de vroegfte tyden mee
de woon te beflaan , kwam nog , dac reeds
in de tiende eeuw, in het vermaarde dorp Ca-
ten of Coten, heden by na geheellyk door
den YlTelftroom ingefwolgen, een tol geheven
wierd, ter plaatfe daar nu het Co ter Veer is.

Defen tol, welke in eenige onegte affchriften
van Keyfer Otto de Groote\'s Brief de naam
van Habedol, en in andere Hachdoll te onregt
A a-ocr page 8-

1073 BESCHRYVINGE

^ ^r (-ocr page 9-

van ZWOLLE. I. Hoofdst. 5

koopmans goederen dees Katerrol (i^ geheven
wierd-ocr page 10-

6

BESCHRYVINGE

en plaats die onbewoond en volkeloos is.

^ Van die tyd af aan begon dan , de grond
viScn\'aïrondsomme, en waar op de Stad Zwolle p;e-
daarvoor^ouwd is, wegens de goede gelegenheid ,
1130- en om nader by de Kerk te zyn, van tyd tot
tyd meer bewoond te worden. Hoewel ook
vele , om door de gedrongenheid en nabyheid
der huifen fig niec in de weg te zyn, er fig
eenigfints verder af, met der woon neerge-
flagen hebben. In diervoegen bebben na
alle vermoeden de Heeren tluifen en de ge-
bugten Middelwyk en Ooftendorp hun oor-
fprong ontfangen. Schoon bet ook v/el zyn
kan, dat de buurten Middelwyk en Ooften-
dorp, hun opkomft aan gemelde Heren, vcr-
fchuldigd 2yn. Want byna overal in Overyffel
ontdekt men, dat ouwlings de naafte grond by
de huifen der Edelen en groote Heeren met
buifen befet zyn: uit welke geringe beginfe-
leti niec «.Ween vlekken en dorpen maar ook
fteedjes zyn opgeftaan.
Behalven de gemelde
cwee Heeren Huifen was in Zwolle voor dat het
\'tot een Stad verheven was, nog een Adelyk
huis, den Hof van Vullenho na delTelfs Ede-
le befitters dus genaamd. Dit ftond op de
grond daar laater het Cloofter Betlehem ge-
bouwd is Qny Verder van de Stad af lagen
de twee Cafteelen Voörft , die_ door Biffdiop
Otto de tweede, nevens het huis Bukhorft, na
de fiag by Arkelo
, verdelgd en verbrand zyn
(n). Ook twyffele ik niet of de Edellieden
Egbert van Berkmen en Harmen van Deyfe,
die Stads eerfte voorregts brief in den jare

la^Q,

(fn) CocciHs 2» Chronica Bethkm.
^jï)\' Bikê

-ocr page 11-

van ZWOLLE. L Hoófdts. 7

1230. ondertekend hebben, hadden of hun Ho-
ven of huifen in de Boerfchappen Berkmen en
Defe; welke laatfte, onder defes Stads Vryheid
behoord. Immers in alle de Boerfchappen van
het
Carfpel zal men een of meer Adelyke huifen en
geflagten in
oude tyden vinden, die daaraan haar
naam
gegeven of daar van ontfangen hebben.
Door het aanleggen van deefe huifen en ge-
hugten is van tyd tot tyd het Zwolfche Car-
fpel
een der magtigften van Zalland geworden.
Waar door de Ingefetenen in ftaat geraakten
aan hun Lands Heren dusdanige dienften te
bewyfen, welke Biflchop Willebrand de ver-
gunninge van Stads Regten waardig oordeelde.

Deefe eerfte bewoners der Stad waren feer IV.-ocr page 12-

8

K:.

5,BSCHRYVÏNGE

ae Lieve Vrouwen Kerk en Kerkhof, in

den V^ IS95. geftigt; de Voorftraat, de
Jtv-operftraat, de Luttekeftraat, de Paapen-
^raat , de Blymarkt, of Bethlerafcheftraat, de
Koeftvaat, de gehele Crommejakke, de Sas-
lenftraat, de Kerk, en \'tClooiter, Betblehem,
de nieuwe markt, de Schouten ftege, de Wul-
leweversftraat, en dc grond van de Walftraat.
So de üieferftraat fig al van den beginne der
Stad tot aan het eerfte Brugjen of eerder tot
aan de Rode banen ftege , ukgeftrekt heeft,
dan zoude men denken , dat de Spoelftïaat
mede binnen de Stad begrepen was geweeft.
Dog hier aan zal ik altoos twyffelen, om
dat ik Stads lengte in een brief van den jare
1305. een of twe dagen voor PaafTchen afge-
paald fie tuflchen twee bruggen
Qp). Wel-
ke geen andere kunnen zyn geweeft dan de
Peter van Akens brugge , en die by de Ro-
de
toom , Want ik kan my niet verbeelden,
dat de Gaftbuis brugge \'er
vroeger zoude ge-
legen hebben , dan de brugge \\an de Rode
toorn , welke fekerlyk van meer dienft en ge-
mak voor ftads Ingefetenen was , dan d
\'eerfte.
Ik ftelle my dan^voor , dat alle ftraten en ftel
gen aan de fuidiyde van het water de grote Aa
genoemd van de Peter van Akens brugge af,
tot aan de Rode toorn, vlietende, binnen de
Stad Zwolle, federt den jare i^3o-_tot 13^4.
begrepen waren, So dat de Stad in die tus-

fcheu

(p) In llttera Ï305, feria qwlntA ante Paljcba m
merhh intra daos -pontes tn Zwolle.
In deftn brief
Verkoopt Ail^ert van Crejen aan T Schdliken en
r rvlH-kerke d\'eerfte Burger van Zv;oUe een leengoed
onder Rudolph Veyragkere te Ukch ging.

-ocr page 13-

van ZWOLLE. XL. Hoofdst. 9

fchen tyd fekerlyk veel Herker was, dan ik op
het gefag van eenige Schryvers te voren verhaald
hebte. -ocr page 14-

10 BESCHRYVINGE

hun regt op defen toren aan niemand dan een
burger van Zwolle verkopen mogten: En
mids dat de Stad in val van oorlog het ge-
rpkvn-i ^\'an dat gebouw hadde (f)-
vSi de-ocr page 15-

1

van ZWOLLE. I. Hoofdst. h

feker, dat de Stads muure, in de XIVde eeuw,
tuflchen de
Dieferfl:raat en de fraeden digt by
het Kinderhuis, toen een Nonnen Clooiler
zynde, ftond. Want dus lefe ik in een koop-
brief van hec jaar 1398, op den H. Dertyn-
dach , door Hendrik de Zuere Rigter van
Wiifem , afgegeven , waar by Jacob Werm-
boldes en fyn Vrouwe Lyfe, eenige Lande-
ryen in Maftebroek, afftaan aan de Maeghden
ende ïVeduwen, die nu ter tyd in reynicheden
te gader ivosnen, binnen-ocr page 16-

1081 BESCHRYVINGE

lag, \'er in begrepen is geworden. Zynde dus
by defe aanlegginge gewonnen, de nieuftraat,
bitterftraat, de nieuwe melkmarkts ftege, de
roggenftraat tot aan de
Broerenftraat, en de
nieuwe Brouwers ftege; want defe maakte het
einde van defe uidegginge. Ook willen fommi-
ge dat aldaar de
Diefer poorte ftond. _ Dog dit
is onfeker, nademaal men hier van niet anders
weet, dan dat oude lieden voor ruim 40 ja-
ren fulks
uit de mond van hunne voorouders
verhaalden. Hoe het ook zy , de Stad werd
des
tyds langs de Ooft en Noordfyde geheel-
lyk met water omvangen. Te gelyk met
defe uitlegginge heeft men Stads fraje poor-
ten , toorens en muuren , waar van men nog
d\'overblyffelen fiet, ter neergeilagen. Dog
jaren zyn hier mede verlopen , fiende men
felfs nog blyken van defe opbouwingen in den
jare 1436. toen men de Saftèn poorte geheel
vernieuwde, gelyk we in het volgende Hoofd-
ftuk fien zullen (t;).
vn. Geduurende de XVde eeuw groeyden Stads
Stads Koophandel en Ingefetenen dusdanig aan , dac •
derde fy in ftaat wierden gefteld alle de koftbaarfte
vergto- gebouwen , fo kerkelyke als wereldlyke , in
tinge. minder dan een eeuw , op te bouwen, en de
Stad voor de derdemaal uit te leggen. By
defe vergrodnge, die omtrent
het begin van
1500, ofte de 16de eeuw, ondernomen is,
won de Stad het Eyland C-ocr page 17-

-ocr page 18-

14 BESCHRYVINGE

in den beginne defer eeuw verfcheyden men-
fchen leefden , die geheugd had , dat den
gehelen dyk met geen 25. huifen bebouwd
was (y). Het welke nader beveiligd word
door de afbeeldinge der Stad ingelafcht^ m
de Befchryvinge der Nederlanden in den jare
1660. gedrukt (z). Waar uit mede geblykt,
dat het getal de r huifen toen nog minder dan
£5. was. Maar na die tyd nam de Stad dus-
danig van Ingefetenen toe, dat alle die grond
op bet digtfte betimmerd is geworden, gelyk
wy beden fien.

-ocr page 19-

van ZWOLLE. XL. Hoofdst. 15

tegens den vyand aan die fyde eenige tyd te
kunnen verdedigen. De Raad van Staten had,
tot het opmaken van defe verfterkinge, en die
welke buiten de SalTenpoorte was, een onder-
ftand van
I aooo. guldens toegeftaan , en de
Regeringe
befloot om het opfigt van dit werk
aan eenige Heren uit de Raad en Gemeente
toe te betrouwen Dan fe oordeelde later
dit
ontwerp fo lang te moeten ftaken , tot
dat alle andere gebreken aan Stads Vefting-
werken verbeterd waren (5). En voor dat
men tyd had om defe genomene maatregels
uit te voeren, drong de vyand fo diep in het
Land door, dat de Stad lig by verdrag over-
gaf. Men kan niet twyffelen of defe toebereid-
felen hebben aanleidinge gegeven, aan dele ge-
waande
ontworpene vergrotinge defer Scad.

(d)-ocr page 20-

16 beschryvinge
11. hoofdstuk.

inhoud.

i. Fan Stads muure en torens. Ophouw van
de Kruittoren
m 1531. 1!. Aanleg van een
Bolwerk buiten de SaJJenpoorte, en een by
de Kruittoren. En dat by de Dieferpoorte.
111. Overeenkomft tujjchen de Algemene Staa-
ten en de Stad , om de nodige Veftingen
aan te leggen. De grond van den Dyk ge-
raakt by defe gelegenheid in de Stad.
IV.
Prins Maurits doet by de Overigheid aan-
foek nieuwe Fefïen aan te leggen. Het
Granen Bolwerk vohooyd.
v. Feflen bui-
ten de Stad. Het Nieuwe Werk en de Pi-
nanten gemaakt.
vï. Oprigtinge van de
Camperpoorte. En van de fme naafte to-
rens, in de Stads muure.
Vil. Van de Lut-
tike Koeningspoorte en de Kruittoren. En
de twe naafte torens in de Stads muure.
viii. Byfonderheden aangaande de Saffen--
poorte. En Stads muure langs de Wulk-
wevers ftraat.
IX. Vervolg van Stads to-
rens , en die van ten Bufche. Fan de
Spoelpoorte en twe andere torens.
X. Fan
de binnenfle Dieferpoorte. En van de Bid-
tenfte.
XI. Fervolg van Stads torens de
Plas- en Vispoorte. En Steenspoort.
XII.
Fervolg van Stads torens en de Rode toren.
xiii. Van de Fourfterpoorte. En de twe
laatfte torens.

.-ocr page 21-

van ZWOLLE. XL. Hoofdst. 17

en kan dan , gelyk in het vorige Hoofd- T-
gebleken
is , Zwolle ftellen , op Van Stads
e naamrol van die Steden , welke haar eerfte Muuren
oorfprong verfchuldigd 2yn , aan eenige, hui-
fen , die
wegens de goede gelegenheid , daar
opgeftagen zyn. Van Stads eerfte vefting wer-
ken en
verfterkingen , kan met geen meerder
fekerheid iets ontdekt worden , dan wy te vo- \'
ren
gemeld hebben. In herbegin van de vyf- • c
tiende eeuw was
de gehele Stad, met een
gragt
, die nu in het moeras veranderd is, en
gedeeltelyk door de kleine Aa omringd. Se
wierd omvangen door een ongemeene dikke
muur , gedeeltelyk nog in wefen die mee
meer dan
2.6 torens, die der poorten \'er on-
der gerekend , pronkte. In het midden der
ièftiende eeuw
, toen de vermaarde Guichardini
fyn befdiryving der Nederlanden uitgaf, wa-
ren \'er nog om de Stad
26 of 27 torens (a).
IntuiTchen is het meer dan vermoedelyk , dac
\'er in de 15de en het begin van de i6de eeuw,
meer torens o\'m de Stad waren. Terwyl men
uit
diefelfde aftekening fiet , dat Stads muur
van de Kruittoren af, tot aan de Saffènpoorc

v/as. V/ant defe

muur omtrent een levende gedeelte van Stads
omtrek beOaande , konde fekerlyk tegens geen
vyand v/orden verdedigd, ingeval met geen to-
rens en wachthuifen befet geweeft was. Men
denke ook niet, dar de Stad aan die fyde nooic
bemourd is geweeft. Het tegengeftelde blykt
ui: alle oude ftukken. Dus leeft men in een
B-ocr page 22-

ï8-ocr page 23-

van ZWOLLE. XL. Hoofdst. 19

de Overigheid penningen opnam, om een ron-
deel buiten de
SalTenpoort aan te leggen. Ik
twylTele
niet, of dit werk reeds ten tyde van
Guicchardyn
voltooid , lag ter plaats , daar nu
de
hoven , die op drie fyden met een gragtjen
omringd
worden , gemaakt zyn. Men befloot
wel , in
den jare 1577, de Stad op de fwakfte
plaatfen
met nieuwe veften te voorfien (ƒ);
dan door de tweefpak die in de Stad en het
Landfchap heerfchte
, was het ondoenlyk dit
ontwerp
uit te voeren. Egter begon men
enige tyd later
(g) aan het bolwerk , dat tus-
fchen de Kruittoren en Camperpoort leid , te
arbeiden , en
tien jaren later wierd het Bol-
werk tuflchen de Saflènpoort en de Kruittoren
voor 1700 guldens te vervaardigen aanbeHeedt.

Van hoe weinig uitwerking het aanfoek van
de Regering ook
geweeft was, zo by den Aards
Hartog Matthias als by anderen, om onderiland
tot Stads veften te erlangen (h) , fe befloot
egter in den jare 1593
(i), een nieuw werk,
buiten de Dieferpoort , aan te leggen , na de
aftekeninge , welke door den Ingenieur Cor-
nelis Bloemer van Steenberg daar van gemaakt
was. Dat is, voor
Ib verre ik kan nagaan, het
bolwerk tuflchen de binnen en buitenfte Die-
ferpoort. Dan de Regering later de faak dieper
inliende , befloot
met dat werk niet voort te
varen , fonder daar toe voor af de goedkeu-

B 2

nnge

(ƒ) Rsfelutk van Raad en Meente van den iz Df-
tember des gem: jaars.

(g)-ocr page 24-

ao

ring van den Heere Stadhouder verkregen te
hebben. Ten welken einde fe daar over aan fyn
Hoogheid fchreef, en
verfogt om herwaarts te
komen
f». Dan fchoon van het een of ander
niets geworden kan zyn , dreef men nogthans
dit werk door ; by het welke d\'Ingefetenen
nadeel zouden geleden hebben , inval niet de
Overigheid de eigenaars der tuinen buiten de
Dieferpoort, na billykheid de afgegraven grond
betaald hadde (/). In denjare 1595. was het
Bolwerk voltooid , en wierd den weg van en
na de Stad, die onbruikbaar was geworden we-
der herfteld (w).

111. Van die tyd af aan namen de Algemene Sta-
Overeen- ten en den Stadhouder Stads veften ter harten,
komft In den jare -ocr page 25-

van ZWOLLE. XL. Hoofdst. 31

van de Camperpoort , een beurt te geven.
Binnen een half
jaar was men fo ver gevor-
derd , dat men voornam om het Bolwerk tot
dekking der Camperpoort en den Roden to-
ren aan te leggen , en de kraan met d\'eekmo-
le te doen verplaatfen fo het nodig was Cn\')-
Tot opfigters over defe onderneming wierden
in het
naafte jaar agt Gemeenslieden aangefteld,
en de Regering nam , in het jaar 160Ö , tot
de nodige onkoften een ftuiver gelds op (0).
In het volgende jaar was een ander Bolwerk dat
agter den Broeren op Leyderweert gelegen en
het fuiker Bolwerk genoemd was, volmaakt.
Dit werk ligt by de Spinhuis wal.

Ter defer gelegenheid nam de Dyk fyn
aanvang. Terwyl de Overigheid beval , om
het water aan de fyde van
den Broeren en
van den Dyk , met hout af te werven , ten
einde , aan weerfyden van de Vegt huifen en
woningen konden aangelegt
worden. Ora de
gemeenfchap tuftchen de Stad en den Dyk te
bevorderen wierd befloten , een klein poortje
in de Stads muur te maken , en by voorraad
een kleine Brugge te leggen en by verloop
van tyd , fo fig op den Dyk meer menfchen
met de woning neerfloegen, defelve te vergro-
ten. Een ged^eelte van den Dyk immers een
ftuk grond ongeveer de Brede boek by hetPoft-
hoorn , wierd in oude Liggers de kalkhoop
B 3-ocr page 26-

BESCHRYVINGE

getioemd ; denkelyk om dat aldaar de kalk ge-
maakt en bewaard wierd. Het liep feer lang
aan , voor dat die grond met huilen beüagen
was. Want in den jare 1668. nam de Raad
voor , d\'eigenaars van den grond tuifchen Die-
ferpoort en Vispoort te dreigen met verbeurte
van den eigendom , fo fe niet binnen een be-
paalde tyd die grond betimmerden Qpy
■ De Stad wierd wel, in den jare 16
iü, door
den Heer Stadhouder
verfogt, om een behoor-
lyke onderftand te geven tot hét aanleggen van
nieuwe Veften. Dan de vorige werken en het
aankopen der gronden en hoven daar toe no-
dig , hadden reets fo vele duifenden aan
Stad gekoft , dat men voornam fulks op de ge-
voeglykfte wyfe van de hand te wyfen. Mee
aanbod nogtans om alle de grond , die vergra^
ven zoude worden , tot het aanleggen van een
nieuw Bolwerk , tuffehen de Salièn en Diefer-
poort , te bekoftigen (^qy Het is denkelyk
dat dit ontwerp toen tot uitvoer
gebragt is.

Immers in bet jaar 1613, bewilligde de Re-
geringe in den aanleg van \'het Cranen Bolwerk,
iggende buiten de Rode toren op de timmer

Het Gra-
nen Bol-
werk vol-
tooyd.

werven (r). Dan fe verfogten nadrukkelyk
aan de Heren Colverman en Amerongen door
de Algemene Sraten na defe Stad afgefonden
te bewerken , dat fe eenige onderftand mogten

ge--

[p) -Rtfclutif. -van Raad en Meente van den 6 ^a..
mary
1609. en i-ocr page 27-

van ZWOLLE. II. Hoofdst. 23

genieten om alle die huifen en grond tot den
aanleg van dit
Bolwerk nodig , te kopen (s).

Behalven defe en andere Bolwerken , tot elf V.
in getal , omtrent defe tyd aangelegd , welke Veften
alle met hun verborgen gangen en wacht hui- buiten de
fen , met den aankleve van dien , voorfien wa-
ren , lag
voor de Saflènpoort een hoornwerk,
en
voor de Dieferpoort een halve maan , thans
beide in Burgerhoven
veranderd. Aan de Suid-
fyde wierd de Stad gedekt door de dus gé-
noemde linie , zynde een affnyding , die fig
uitilrekte van de Stad tot aan den Yfièl. Hec
was een wal en borftwering, voorfien met een
madge gragt daar by langs , en verfcheiden
fchanfen als de Luirder- de Berg- de Nieuwe-
en de Coterfchans, nevens eenige kleine halve
maanen. Defe veilen in het laatft der i6de
Eeuw gemaakt, zyn na den jare 1672 geheel-
lyk
vervallen op de Coterfchans na , die
als nog onderhouden word.

Het Landfchap Friefland federt d\'opregtinge Het
van \'t Utregtfche verbond , de Stad Zwolle al- Nieuwe
toos als een voormuur van Friefland hebbende
aangefien, wift fo veel , omtrent het begin van gg^\'^\'
defe eeuw, by de Algemene Staaten te wege maakt,
te brengen , dat de Scad , ingevolge het ont-
werp van den vermaarden Veld Overfte de Ba-
ron Menno van Coehoorn , op het nieuw zou-
de verfterkt worden. Ten einde dan de Stad
te kunnen onder water fetten, en veel vafter
te maken , wierden de dus genoemde Pinanten
beneden de Vegte in het fwarte Water ge-
B 4-ocr page 28-

beschryvïnge

bouwd, en het Nieuwe Werk , m plaats van
bet Pvctrenchement , aangelegd. ^ Defe twee
■werken zyn met oneindige korten in volrnaakt-
heid gebragt -, en worden tot heden toe in een
behoorlyke ftaat onderhouden, en door de He-
ren Raden van Staten jaarlyks beftg\'^igd. De
geleerde Zwolfche Advocaat Nuys was reeds,
in de vorige eemv , van gedagten, dat de Stad
onder water zoude kunnen gefet worden (ji).
Dan of- het gemelde werk aan het oogmerk
zoude voldoen
en beantwoorden, laten wy aan
des kundige ter beoordeling over. Dit is feker
dat de Vegt in de ferner tyd weinig water op-
levert , en by na nooit feifs in de winter tyd fo
water ryk is, of door het doorfteken der dyken
zoude het meefte water uuren boven Zwolle
afgetapt kunnen worden ; fo dat het fchynt,
dat \'er weinig ter beoogde plaatfe te verwagten
zoude zyn. Het wenfchelykfte is , dat men
nooit in de noodfakelykheid moge gebragt wor-
den , om de
proeve te nemen hoe verre defQ
aanmerkingen gegrond of ongegrond zyn.

Dit is dan de toeftand van Stads oude en
nieuwe Veften
(v) voor fo verre ik defelve heh-
be kunnen nagaan. Het zal hier nu de plaats

dc Cam- ^yn, om van Stads poorten en torens te (preken,
perpoort.-ocr page 29-

van ZWOLLE, n. Hoofdst. 25

ï)e Voorftraat de eerlle in rang zynde , begin-
nen we ons verhaal met de Camperpoort, die
na het afbreken van de Voorfterpoort een me-
nigte jaren naar dezelve genoemd wierd , en
wel tot aan den jare
1579 , wanneer fe my
het allereerft in Stads Regiifers voorkomt on-
der de benaming van Camperpoort Qw). In
Stads oude afbeelding egter droeg fe reeds
vroeger defen naam. Wy
erkennen wel met
fommigen dat \'er ook een Voorfterpoort ge-
weefl: is: dog defe moet kort na\'tjaar 1398
zyn afgebroken. Terwyl geduurende de 15de
eeuw dikwyls melding gemaakt wordt van een
Voorfterpoort en nergens van de Camper-
poort , welke of immers de binnenflre reets in
den beginne van
1400 of de 15de eeuw ge-
bouwd was. Want dus las men daar in oude
tyden voor uitgehouwen (x)

y^ls men fchreef MCCCC ende acht
Is dit werck fus verre gebracht.

ïk fie \'er bygevoegd in een aantekeninge

L XXX jaren neemt hier hy
Men wilt anders jeggen dat liegt hy.

Dan ik voor my oordele, dat fo de Camper-
poort in
1488 volbouwd is, dat men daar door
verfl:aan moet de buiten poort; van welke men,
tuflTchen twe feer hoge muuren van 5 a 6 voe-
ten dik , aan beyde fyden boven over een be-
B 5-ocr page 30-

beschryvinge

dekte gang, na d\'eerfte konde gaan. Defe
poort is vry aanfienlyk, als hebbende aan beide
fyden na de gragt aan , een fware dikke en vry
hoge toren. Boven in den otnffl^ekring, raet
grauwe fl;een opgemetfeld, is fe open, en voor-
fien aan verfcheiden fyden met fchietgaten, die-
nende om met dubbelde haken en diergelyke in
oude tyden gebruikelyk geweer, daar uit te
fchieten.
De Magißraat heeft onlangs (leeft
men
in de Befchryving van Zwolle door de
Heer P. L.e Clerq (^y) ) buiten de Camper
poort, aan h\'t einde van de Brug , een Ka-
mer en een wacht huis van Bentheimer ßeen
doen maken , fo grootfch en fo gierlyk , dai
men moeite zal hebben , om in gantfch Neder-
land de weerga van dit ßuk te vinden.
Dog
die Schryver zoude eigendyker en overeenftem-
miger de waarheid gefchreven hebben , dat dit
gebouw , voleind In den jare 1725 , gelyk \'er
voor te lefen is , een verhevene en pragtige
Hameye is, waar van de poorten -wel van hout,
dog het buiten werk met fyn vleugels , nevens
cen daar hy gemaakt ïVacbthuis\\ af kamer
van Bentheimer ßeen zyn.
En van Digt by de Camperpoort Suidwaards op,
de twee \'oy Veldhuis rondeel , agter de brouwerye de
blaauwe Lelie, is een toren , welke voor den
jare 1531 tot een Kruittoren diende, en d\'ou-
de Kruit toren genoemd wordt. Hier digt by
was , ten tyde van Guicciardyn
ook nog een
toren, die van boven ftomp was,
vii. Hier na volgde de Lutttks pom ^ ook we!
yan de-ocr page 31-

van ZWOLLE. XL. Hoofdst. 27

de Luttike Koenings poort genoemd (z). Defe Luttike
was geen binnen maar een Land poort , po^JJ\'-ocr page 32-

beschrvvinge

van dat ftuk aangewend zyn {d\\ Dog my
dunkt , dat de lang-duurige betaling van het
Hekke geld , duidelyk aantoond (O , dat fo
Hartog Carel losgeld beloofd had , de Stad er
weinig van zal opgeftoken hebben.
En de Een weinig verder na de SalTenpoort, fiet
tweenaa- men nog een toorn, in 1534 genoemd Lefcker
rens^?n-ocr page 33-

van ZWOLLE, n. Hoofdts. 29

1408 volmaakt, na dat de oude afgebroken
was (i) , gelyk fulks beveiligd wordt door het
na volgende opfchrift, voor de poort na de
buiten fyde uitgehouwen

M. C. quater, tria ter, h^cfra-ocr page 34-

beschrvvingè

liep Stads muur bylangs de Wulleweversilraac
(O- Alle de grond van die muur af, en dus
die van de gehele Walllraat, t^t aan de Kruit-
makers- of hout-toren toe , wierd niet een bin-
nen muur omvangen , en\'aan de fyde van de
gragt met een hoge
muur verfterkt, waar in
een groot gebouw of vefte
geplaatft was. De
grond van binnen was met bomen beplant (m).
Ik denke
dat defe buitenfte muur zal aangelegd
zyn , na het jaar 1524 , toen defe Stad, door
Hartog
Carel , belegerd zynde , aan die fyde
bet
hevigfte aangevallen , en alzo befchoten is
geworden , dat \'er een toren omver raakte ge-
lyk wy te voren verhaald hebben [n).

IX. Defe binnen muur, thans afgebroken, en op
Vervolg welks plaats d\'eene zyde van de Walllraat ge-
van Stads bouwd is, treft men eerft een toren aan , by
Torens, j^^is van den Heer Laging. Niet verre hier
af tegen over de Boskuil is nog een andere to-
ren , welks naam my mede onbekend is. Hier
op volgt een toren by de Peter van Akens brug,
waar in thans de Stads vroedvrouw woond,
zynde
niet ver gelegen van de Kruitmakers of
hout toren in de Spoelftraat. Defe laafte is
de Buflches toren , die veelmaalen in oude lig-
gers (0) onder die benaming voorkomt, om dat
dezelve aan iemand , uit het oude
geOagte ten
Bulfche na den jare 13.9 , toen Hillebrand
van liaarlo er eigenaar van wierd (», verkogt

was.

«) GefchuäemJJen van zwolle t^ede Deel bladf.
(0) Boek der aannemtnge en elders

Siet Gefchied. vm Zwolle ifll Dtd bladf

30

Wulk-
wevers
ftraat.

van ten
Buffche.

-ocr page 35-

van ZWOLLE. II. Hoofdst. 31

was. In den jare 1510 nam de Stad den eigen-
dom van defen toren voor drie honderd llyn-
fche goudguldens, en een uitgang van 8. foort-
gelyke guldens , na üg van Wybrant ten Bus-
fche, en
verhuurde aan den verkoper dit ge-
bouw voor 7. Rhynfche goudguldens 6. jaren
lang. De voorbefchrevene omftandigheden to-
nen mede aan , dat dc Viflchers haven aldaar
buiten de Stads muur
was. Inmiddels moet
defe
Viftchers Haevene wel onderfcheiden wor-
den van V^ilTcherhagen in een brief van 1389 en
1421. voorkomende.

Defe haven of kolk heeft, na alle vermoe- Van de
den , de naam gegeven aan de Spoelftraat en Spoel,
poort die een v-ocr page 36-

x.

sa BESCHRYVINGE

Eindelyk komt men aan de derde Land-
Van de poort, na de Buurfchap Diefe de Dieferpoort
Hnnenfte genaamd. Dit fraie gebouw heeft eerft ge--ocr page 37-

van ZWOLLE. II. Hoofdst. 33

Die ik was hen ik gebleven

Ik was eens te gronde nu hen ik weder

verheven

Die regeert heeft u ende my ons tyden

gegeven

Ï510.

Defe poort, die men tuflchen de Stads muur
opgerigt en in den jare 1609 herbouwd heeft,
is een voortreffelyli en aanfienlyk gebouw , fo
door deflèlfs fraje bouwkunde als hoogte , op
het welke fig , wegens deflèlfs verhevenheid,
een aangenaam gefigt na de kant van Deven-
ter, de Veluwe, en Suider Zee, voordoed.

Ten tyde van Guicciardyn was bier geen Enyaa
buiten poort gelyk
heden. Dan na die tyd de Bui-
moet \'er eene aangelegt zyn geweell; alfo in t^\'^ft««.
een befluit van
Raad en Meente Qw) gelefen
word
van een afgebrokene Dieferpoort. Na
het voleinden van Stads Veften, aan defe fyde,
wierdt de twede of Buiten Dieferpoort, thans
nog in wefen , opgebouwd, en in den jare
1615. voltooyd, gelyk voor die poorte gefteld
is met vergulde letteren op een blaäuwe grond;
zynde ook het beeld van Stads Schuts Heylige,
den Aarts Engel Michiel, met een Draak on-
der fyn voeten, aan de buiten fyde Voor de
poort geplaatft.

C-ocr page 38-

BESCHRYVINGE

XI. Aan d\'andere fyde van de Stads muur ont-
Vervolg moette men, ten tyde van Guicciardyn, vyf to-
van Stads rens, waar van tegenwoordig tnaar eene meer
torens de ^
q^qxi is; ftaande tegens over de Bredehoek

------------wvwiAVl». LCyCliS --------------

by het Tugthuis. De volgende v^as vlak over
de Broeren Kerk. Tulfchen defe toren en
de
Vispoort was de Piaspoort nog in \'t jaar 1464.

gelegen. Ik denke, op Stads gelegenheid
lettende, dat
defe poort ftond by het Brugjen
aan den Plas. Dan de Stad, aan de water fy-
de uitgelegd zynde, is vermoedelyk defe poort
afgebroken, en in deflelfs plaats digter aan het
water de Vispoort, in den jare 1498., ter neer
geflagen.

Hier na volgt de Steenspoort te voren ge-
noemd Styntes of Stinspoorte; het zy na den
Bouwmeefter, eigenaar , of huurder dus ge-
naamd. Dam in Stads Boeken droeg dit gebouw
later de naam van S. Joris, en het voorgaande
van S. Michielspoort , wordende in tyd van
oorlog ieder met tien burgers befet Qy^.

_____ Op den Swanentoren en die van Janbags ,

-ocr page 39-

van ZWOLLE. XL. Hoofdst. 35

tyds wel timmer- maar geen brandhoud moge
leggen Qa). By \'t ^^^ ^ggen van de nieuwe
Verten aan defe lyde wierdt die mole op de juf-
fers wal gefet. Öp het Brugjen, naaft dit ge-
bouw, ftond Vt^el eer een kleiner en aan d\'ande-
re fyde een hoger toren, welke laafte thans een
woninge
van een der Stads Roedendragers is.

Hier na ontmoette men in oude tyden de Van de
Voorfterpoort
, die aan het einde van die ftra- Vooriler-
te,
alwaar tlians een feer fraay huis gebouwd
is, ftond. Men kan niet twyffelen, of defe
poort is fyn naam , aan het Cafteel Voerft,
Verfchuldigd, alfo de weg door defeive, langs
de Muflchen hage na dit berugte Cafteel liep.
Defe poort was nog, in den jare 1398., in
wefen. Terwyl men in twe oude brieven van
die tyd
leeft van een weere by Voer fter poerte
in Voerfterftrate.
Door het afbreken van die
gebouw, en het aanleggen van de Camper-
poort, geraakte de naam niet uit de wereld,
en tot den jare 1572. vind men de Camper«
poort nog Voorfterpoort geheten Qi), heb-
bende defeive tufTchen 1512. en 1579. fyn
hedendaagfche naam ontfangen
(^r). Na hee
vernietigen van dit gebouw, in \'t begin der
15de eeuw, wierdt ter deefer plaats een fwa-
re en dikke toren opgerigt (^d) , welke tus-
fchen
de jaren 1735- en 1740. afgebroken is;
zynde op defe plaats het fraje huis gebouwd,
C s-ocr page 40-

beschryvinge

36

welk thans aan den Heer Baron van Voerfl
tot den Borgel toebehoort.
En dc Van de laatfte toren in de Stadsmuur, die
twe laafte by na regt tegen over de Kruiskerks toren is,
torens, j^^n ik niet anders melden dan dat defelve
de
Draken toren genoemd wordt. Dan ner-
gens is my voorgekomen , van waar dit ge-
bouw zu]is een feldfame naam ontfangen heeft.

III. HOOFD-

i

-ocr page 41-

van ZWOLLE. III. Hoofdst. 37

IIL HOOFDSTUK.

I N H 0 u D.

I. Fraaiheid van Stads ftraaten en gebouwen.
VerdeeUng der Stad in vier flraaten. IL
Van de Foorftraat. Van de Waterjiraat.
III. Van de Dieferftraat, Van de Sajfen-
flraat.
IV. Van V getal der Huifen in de
En der inwoonders.

Van de

w agt en.

Stad en Vryheid. En der inwoonders. V.
Uitrekening over het getal der Mans en
Vrouws perfoonen. En der weerbare Man-
nen.
VI. Van Stads -wereldlyke gebowwen.
Het Stadhuis. VII. Het Stads Wynhuis.
Stads IVaag en Vleeshal.
VIII. Stads Hoofd-

Van de groote Markt.

andere Markten der Stad.

j^e Stad Zwolle met regt door L.Guicciar- i;

___dyn, als heerlyk en pragtig befchreven Fraay-

, is op veele plaatfen met ruime en brede heid van
ftraaten voorzien ; en op andere die wat naau- Stads
wer zyn. De Stad is vry digt betimmerd , en g^^^g^ou-
men vindt binnen haar muuren weinig ledige
plaatfen ofte hoven ; uitgefonderd de huifen
bylangs de wal , waar agter meeft tuinen zyn.
Men heeft in de Stad veele treffelyke gebou-
wen die tot den Godsdienft of tot het algemeen
ofte aan byfondere Burgers en inwoonders be-
hooren.

C 3

Xn fyn Stfchryvif^S \'ter ^ederlartde\'t*

-ocr page 42-

De Stad wordt verdeeld in vier quarderen
ofte dus genoemde llraaten , namelyk de
Voor-
praat., Waterjiraat.,
Dieferftraat^ en Sas-
jènftraat.
De groote Aa verftrekt tot een
fcheiding tuflchen de Voorftraat en SaiTenftraat
ter eenre , en de Waterftraat en
Dieferftraat ter
andere fyde. De weg van
de groote markt, de
groote Kerk langs, voor by de Saflenftraac, de
groote Kerkhof over, de Papenftraat regt door,
tot aan de Stads muur, ofte eerder de Stal over
defe ftraat ,
is de fcbciditig tuifchen de Voor-
ftraat en Saffenftraat. De weg van de Kaak
door de Roggenftraat tot aan de Vispoort deelt
de Waterftraat van de Dieferftraat af.

De Voorftraat heeft fyn naam ontleent van
de Voorfterpoort, regt voor de ftraat (die thans
nog op fig felfs, fonder het geheele quartier \'er
door te verftaan, de Voorftraat genaamd wordt)
geftaan hebbende.
Het quartier van Voorftraat
ftrekt
flg uit van het Vrouwenhtiis ,, de groote
Aa en Koren markt langs, de groote markt
over , na het W^ynhuis , de groote Kerkhof
over , na de Papenftraat, die ftraat door, alle
de huifen aan de regterhand. Voorts van en
met het huis van de Freulens Mahoni na de
Kruit toren ter wederfyden ; van de Kruit to-
ren de Stads muur langs na de Camperpoort;
van daar alle huifen ten wederiyden van de kor-
te
Voorftraat, tot aan \'t Vrouwenhuis, by den
opgang der jufferen Wal, en hier
behooren
onder alle ftraaten , fteegen en gebouwen in
dien omtrek ingeftooten; nevens de huifen wel-
ke bv de Camperpoort, en die aan en op de
Tufferen en Eekmolen Wal ftaan.

yin d§ Uqi quarüer van de Wacertot heeft den-
kelyk

%\'erdee-
ling der
Stad in
vierftraa
teij.

ÏI.
Van de
Voor-

BESCHRYVINGE

-ocr page 43-

van ZWOLLE. III. Hoofbst. 39

kelyk dien naam ontfangen , om dac het fig Water-
langs de
Waterfyde uicftrekt, en felfs geheel-
lyk met water omringd wordt. Tot defe dus-
genoemde
ftraat gehoordt het huis op de Bloe-
mendals
brugge by de Rode tooren , en fe
ftrekt flg uit
van de gemelde toren af, de groo-
te Aa en
groote markt langs, toe aan de Rog-
genftraat , door dezelve , tot aan de Vispoort,
niet alle huifen aan de flinke hand van die ftraat.
Voorts de huifen buiten de Vispoort aan de reg-
te hand tot aan de Stads metzeltuin. Vervol-
gens aan de flinke hand van die poort, de gragt
langs , tot weder aan de Rode toren. Invoe-
gen dat hierin begreepen zyn alle ftraaten,
fteegen en gebouwen binnen dien omtrek ge-
llooten , nevens den Dyk over de Vispoorten
brug gelegen, van \'t Granen Bolwerk-af toe
aan de Breede hoek by het Pofthoorn, met al
het geen daar agter aan de walfyde gelegen is.

Het quartier van Dieferftraat, dus na de Die- IIi:
ferpoort genoemd , begint
aan de Kaak , en Van de
loopt de Roggenftraat in (^behoorende hier on- Diefer-
der alle de huifen aan de Regterhand deefer
ftraat) tot aan, en met de Vifchpoort ingefloo-
ten. Van daar de Water ftraat ten wederfyden
tot aan de Dieferpoort, eenige huifen buiten
de binnenfte Dieferpoort, aan deefe fyde der
Brug ; door de fluiring en Spoelftraat ten we-
derlyden tot aan de toren van de Vroedvrouw,
by Peter van x\'\\kens brug. Van daar dwars door
de groote Aa tot aan de kaak nevens alle ftraa-
ten , fteegen en gebouwen in deefen omtrek
bepaald. Voorts behoort hier toe de Dyk van
de Breedehoek by
\'t Pofthoorn af ^ met hec
C 4

mÊÊË

-ocr page 44-

40 beschryvinge

geen daar agter, aan de Walfyde , gelegen is,
tot aan en met den plas ruiTchen de beide Die-
ferpoorten ingeflooten.

Het quartier van de Saflènftraat te voren in
1300, en 1400,
Sajfing^ oïSakfmk ftraete, na
de Poort dus genoemd , loopt van de Kaak af,
de groote Aa langs, tot aan Peter van Akens
brug met de twee huifen op die Brug daar on-
der begreepen. Wyders van daar de Walftraat
door , ter wederfyden tot aan de Safienpoort;
beboerende hier mede onder de huifen tulTchen
de binnen en buiten poort en aan , en op de
Saflènpoorten wal, en op \'t Valhek rtaande.
Vervolgens de Koellraat door ten wederfyden,
tot aan het huis van den Stalmeefl:er aan de Bly-
markt, met de fl:al daar naafl: van de Freulens
Mahoni ingeflooten. Van daar de Papenllraat
door , de Kerkhof over, na de kaak , en ^lle
ftraaten, fteegen, en gebouwen in dien omtrek
beflooten.

Binnen de Stad worden gerekend te zyn ruim
1850 huifen; En buiten Zwolle op de Voorfte-
den , nevens de woningen in de Buurfchappen
Diefe , en Aflèndorp , behoorende onder de
Stads vryheid, een getal van even over de 500,
maakende ruim 2350 huifen.

Wanneer nu vooronderfteld wordt, dat de
twe huifen , door elkander gerekend , negen
bewooners, fo oud als jong bevatten , fo zul-
len de Ingezetenen van Zwolle en delTelfs Voor-
fteden , nevens die van Dief? en
AlTendorp, te
famen
bedragen 10575 menfchen, waarvan \'er
binnen Stads poorten woonen 83-ocr page 45-

V.

van ZWOLLE. III. Hoofdst. 41

Volgens de aantekeningen van de Gedoop-
ten te Londen , gehouden van den jaare lóap
tot 1710
ingeflooteii , zyn \'erin die twe
en tagtig
jaren alle jaar meer mans als vrouws
perfoonen
aldaar gebooren. Het grootfte ver-
fchil
was dat van den jaare 1661 wanneer \'t
getal
der jongens dat van de meysjes ^ te bo-
ven ging; en het kleinfte dat van 1703. toen
\'er meerder van het mannelyk als het vrou-
welyk geftagt geboren zyn. Waar van de mid-
den differentie is-ocr page 46-

1111 BESCHRYVINGE

fetenen fo oud als jong , gewoonlyk ne-
gen en dertig onder of beneden de agtien jaa-
ren zyn, die dus alhier van hec doen van wag-
te nog bevryd zyn («) , fo zouden in deefe
Stad en Vryheid gerekend moeten worden ,
omtrent (ƒ) 3350 weerbaare mannen. Waar
van na evenredigheid van
voorgemelde huifen
zouden zyn in de Stad 2637 » en op de Voor-
fteden en in Diefe en Aflèndorp 713.

VI. Het zoude dan nu hier de plaats zyn om de

Van Stads Kerkelyke gebouwen, Kloofters, Gaft-Wees-
wereldly- Kinder- en Arm-huifen te berchryven. Dan
kegebou-
dewyl ieder gebouw wel de ftolfe tot een by-
fonder Hoofdftuk uitlevert, zal ik voor dit te
eindigen , hier by voegen het weinige dat ik
van Stads wereldlyke gebouwen aan te tekenen
hebbe.

Het Raad- of Stads-huis ftaande in de Saffen-
ftraat, is hoewel fchoon niet als het eertyds
geweeft is , niet te min nochtans aanmer-
kens waardig volgens den Schryver der be-
fchryvinge der Nederlanden (g). De oude
gedenkfchriften melden, dat dit gebouw in den
jare 1448 volbouwd is. Het welk nader beve-
ftigd wordt door de volgende Vv\'oorden , die in

een

(d)-ocr page 47-

van ZWOLLE, ra. Hoófdst. 43

cen der glafen van \'c Stadshuis te leefen zyn ge-
weeft.

In V jaer du\'tßnd vier hondert veertig aghê

Is dit Raedhus mlwraght.

Binnen dit gebouw treedende ft) koorat men
eerft
op een ruim plein, geraeenlyk het iVïeen-
te- of
Gemeente-huis genoemd, om dat de Hee-
ren
van de Gemeente , gewoon zyn op het
zelve hunne vergaderingen te houden. Aan de
muuren van dit plein vindt men nog verfcheide
foorten van oude Harnaflchen , donder hülfen,
dubbelde haaken , en ander krygs gereedfchap
van voorgaande eeuwen. Aan de regter fyde
treft men aan een groot portaal, door het welk
men in de Raad
kamer treedt; zynde dit een
fraai en groot faal , waar in de Heeren van
de Magiftraat de Raads Vergadering houden en
de
Bank fpannen. Men fiet in een Tafereel ter
linker fyde aan de muur hangende deefe aan-
merkelyke woorden , met vergulde Latynfche
Letteren op een fwarte grond gefchilderd

Audi -ocr page 48-

44 BESCHRYVINGE

en van buiten met graauwe fteen bezet. Som-
mige meenen dat het
gebouwd is in het jaar
1559 Ô gelyk men zoude kunnen fien boven
de deur , door de welke men gaat van deefe
kamer op de puye aan de grote Kerkhof, al-
waar men boven het Stads Wapen in een Ben-
ïhemer ftçen uitgehouwen fiet

M V L V I I I I

Jhefus.

Op deefe puye van den Raad toren worden
de Heeren van de Magiftraat, en alle verde-
re Stads Beampten openbaar afgeleezen. Ook
worden hier afgekondigd alle nieuwe Wetten,
verklaarde oorlogen, geflootene Vreden, Ban-
nilTeraenten en wat van dien aart meer is. Ge-
lyk m.en fien kan uit de volgende Latynfche
verfen
, die onder aan defe puye met vergulde
Letters te
leefen zyn

Adfpice fubftruBum, quiprateris aru Thea-
trum

Unde Magißratus publica jußa fonam,

Hinc promulgunîur leäißima nomina Pa*
trum

Hinc populus pacem , -ocr page 49-

yan ZWOLLE. III. Moofdst. 45

Behalven deefe vertrekken zyn \'er nog ver-
fcheiden andere
kanaers, als meede twee woo-
ningen voor
den oudflen Heer Secretaris en
den oudften Roedendrager ; fo dat het blykt
dat dit
gebouw groot en ruim genoeg is. Maar
met dit
alles _ moet men bekennen , dat het in
het
geheel niet aanfienlyk en geenfints na de
andere gebouwen en fraaiheid der Stad gefchikc
is. En het is daar om feer waarfchynlyk , dat
de Stad te eeniger tyd met een fraai nieuw
Raadhuis zal vercierd worden.

Het Stads Wynhuis mede in de SalTenllraat VIL
gelegen ,
is ook een oud vaft, en hegt ge- Het Stads
30UW , van een foort gelyk maakfel als het Wyn-
! Raadhuis waar naaft het ftaat. Het is mede in
den jare 1448. volbouwd geworden. De Heer
Scholtus van Zwolle , Ipant hier des Saturdags
om tien uur de Gerigtsbank. Ook worden hier
alle openbaare
verkoopingen van vafte goede-
ren gedaan.

De Stads Waag plagt wel eer te ftaan op de Stads
boog van de Melkmarkt, boven de Aa , al-
Waag en
waar nu de groenmarkt gehouden wordt. Men \'^^eeshaL
kan het niet alleen byGuiccardyn ondekkenf/),
maar op vele andere plaatfen (ƒ). In den jare
1601. wierd beftooten , dat men ter felföer
plaatfe een nieuwe Waag zoude aanleggen (k\').
Dog in den jaare 1615. wierd dit
gebouw nog
de
Olde zvage genoemd (O, het welk my doet

ge-

(f) In pjne afbeelding der Stad,
(ƒ) Uit een B.efolutie van Raad en Meente van i6c%\'
den 15 December en elders.

(k) Ibid. van den jare lóoi. den 14 December. ^
il) Refolutie van de Magißtaapvm den jare
^^ -ocr page 50-

m

45 BESCHRVVtNGE

gelooven , dac men reeds een nieuwe Waag
moeft aangelegd hebben : want hoe kwam an-
ders
de benaaming van de oude Waag in de we-
reld? Hoe het ook zy, omtrent den jaare 1743.
wierd
de Stads waag, die toen reeds op de hoek
van de Voorftraat\'ftond, afgebroken, en de te-
genwoordige waag, een redelyk fraai gebouw,
in deifelfs plaats opgeregt. De
Vleeshal lag te
voren
digt by de Waag , en ftrekte fig uit van
de Militaire Officiers wagte tot aan de hoek toe-
Maar dit gebouw zytide vernietigd, zyn op de-
fe plaats huifen getimmerd.

Aan de Zuid fyde van de grote Markc, aan
de muuren van de S. Michiels Kerk, heeft men
de Hoofdwagten van de Burgerye en Befettin-
ge ; die beide in een gebouw , alleenlyk door
een muur van elkander gefcheiden , dog onder
een dak , de wagt houden. Aan de Voorge-
vel van dit gebouw ftaan de volgende woorden
mee
vergulde Lecceren

Anno Vi^ilate Orate 1614.
Tf^aakt en Md.

Van dc

groote

Markt.

Boven deefe beide Wagten heeft men drie
deuren of hooge venfters , al waar alle Sonda-
gen , na den geëindigden Godsdienft, de Ker-
kenfpraaken worden afgelefen , door den oud-
ften Roedendraager. Voor deefe Wagten wor-
den ook ter uitvoer gebragt de doods vonniflèn,
door de Heeren van de Magiftraat geweefen,
ïn tegenwoordigheid van twee Heeren Schepe-
nen, nevens een Secrecaris , die als dan boven
tiit de drie venfters liggen.

De Stad is na haar groote van genoegfaame
Markten en opeue plaatfen voorfien, alwaar\'

alle

u

VIII.

Stads
Hoofd-
wagten.

-ocr page 51-

van ZWOLLE. III. Hoofdst. 47

alle foorten van levens middelen verkogt wor-
den. Onder alle
lleekt de gröote Markt boven
de anderen uit. Dit is een wyd plein , omfet
aan meelt alle Tyden met ffaaye en hooge hui-
fen. De markt was voor deefen feer onge-
fchikt, tot dat eindelyk de Aa die onder defel-
ve doorloopt, overwelfd is geworden. Dog
fe was in den beginne vierkant en fo groot niet
als tegenwoordig. Want het gedeelte, dat men
de faad of koorn markt noemt of noemde , is
by vervolg van tyd daar mede aangehegt, en
overwelfd geworden.

De andere markten zyn de Melkmarkt, of ^^n de
groenmarkt, de Vismarkt, de hout markt, de
Oflèn markt, en de Nieuwe Markt, alwaar feer der
Stad.
pragtige gebouwen ftaan. Dit plein is voor
deefen Belheims plein genoemd geweeft; ter
oorfaak , dat die grond te voren den Hof van
het Cloofter Belhem of Betlehem uitgemaakt
hadde ; gelyk hier beneden
in de befchryving
der
Kerkelyke gebouwen, waar toe ik nu over-
llappe, blyken zal.

k

^ ^ è ^

ÏV. HOOFD-

I

-ocr page 52-

48 bëschryvingê
iv. hoofdstuk.

I N H O u D.

I. Fan de eerfte opbouwinge van S. Micha\'els
Kerke. In
1350. -wierd \'er een Autaar in-
gewyd.
II. Giften der Invoooners tot een
nieuw Kerkgebouvo. Onderfoek nd de reden
die de
Stad hier toe beivoog. 111. In 1406.
•worden de grondfteenen gelegt. JDe Kerk\'
renten voorden verkogt tot goedmakinge der
koften.
IV. Aflaat hs Paus tot de opbou-
\'üoinge defer Kerke. Onderfoek \'wanneer dse-
fe Aflaat verleend is.
V. De Stad fet een
fchattinge uit tot goedmakinge der koften.
N, de la Cufa geeft een nieutve Aflaat aan
de Kerk.
VI. Gefchiedenifjè hy de ophouwin-
ge voorgevallen. Dog fe verdiend weinig ge-
loof.
Vil. Begin van den aanleg des Torens.
Hier toe word de duiffleen van V Cafteel
Foerft gebruikt.
VIII. De grond tot deefe
Toren word gekogt. De Stad fchiet de Kerk
geld tot den opbouw.
IX. De Toren word
in
1443. volbouwd. En niet in 1438. X,
Het binnen werk voltooid in 1464. De Kerk
word door de donder befchadigt in 1446.
XI.
Groter ongeluk door de donder in 1548.
De Kerk word herfteld. XII. De herftelling
der Toren aanheft eed. De hoogte der fpitf^
word bepaald tot
up. voeten. XIII. Dog
laater op
ioo. voeten. XIIL Byfonderbeden
aangaande de hoogte der fpitfe.
XIV. Op
firuis Ferheffings dag word het Kruis op den

To^

-ocr page 53-

Van zwolle. IV. Hoóföts.

\'toren gefet. Dè Toren word in 1606. wedet
door de donder vernield.,
XV. De Toren her^

ßelden met een Klokkenjpel voor ßen. Ferhaal
van de derde afhrandinge des Torens.
XVL
Men begind eerfl aan een nieuwe (pitCe ^ dog
men maakt \'ereen ßomp dak op. Men vreesd
in 1682. \'-^oor de val van den Toren. XVIL
Drie fydmiiure-n des Torens vallen. Men _
poogd vrugteloos de Zuid muure met towwen
om te trekken , en fe vald door een ßorm,
XVIII. Scbrikkelyke fag dotr de val van
deefe muure. Aanmerking over de hoogts.
deefer Toren in
,1563. XIX. En over de
hoogte der fpitfe in
1606. Ver^lyUngvan
deefe Toren met andere.
XX. De val wörd
in verfcheide gedigten beklaagd. Bedenking
of men voeeder een nieuwe Toren heeft willen,
aanleggen.

^nder alle Gebouwen deefer Stad , heden
in weefen, verdiend roet regt d\'eerße
plaats de Kerke van den H. Aarts Engel Mi-
chaël , en de Toren daar by wel eer gedaan
hebbende.

Wat aanbelangt het eerfle Kerkgebouw, het L
welke in \'t Carfpel van Zwolle opgerigt is, en
Van dc
^t welk , volgens een aanteekening (^a), door eerfte op-
den H. Gregorius IlIde Biflchop van Ütregc in- ^^ouwing
jrewyd zoude zyn , hier van weet ik niets met
de geringfte fekerheid te melden. My
is ook SScf\'
nergens van d\'opbouwinge des Kerken gebouw, °
fn het jaar 1040, door den Utregtfchen Kerk-
^ V. DEEL.-ocr page 54-

f-ocr page 55-

1

van 2w0lle. iv. HoöfDST.

qui ad dedtcaiionbm pr-ocr page 56-

f-ocr page 57-

van ZWOLLE. IV. Hoofdst. 53

aanleggen , fo hier geen yverfugt by gekomen
was. Dog defe Iaafte giffinge is de onwaar-
fchynlykfte : dewyl de
Lieve vrouwen Kerk
door een burger defer Stad geftigt, tot over
het midden der vyftiende Eeuw, niet anders
dan een grote Capelle geweeft
is. Hoe kon-
den dan de Zwollenaren een oogmerk hebben
gehad
om die yan Campen na ce volgen , daar
^r geen de minfte
gelykenis tuflchen het op-
bouwen van de Lieve vrouwen Capelle, en de
kleinfte kerk der Stad
van Campen in vroeger
tyden was.

Dog hoe het omtrent de reden van de afbre-
kinge der oude S. Michaëls kerk ook zyn mag,
het is feker , dat op den 10. July van het jaar
1406 , volgens meer dan eene aantekeningen
d\'eerfte grondfteenen van een nieuwe kerk, de-
welke heeden nog in welen is , aangelegt zyn.
Dit tj\'dftip van de eerfte aanleg word nog na-
der bekragtigt door de volgende verzen, die
aan een pylaar van d\'ingeftortede toren, by de-
fe kerk wel eer geftaan hebbende , uitgehou-
v/en waren (e^

Mille quater C fex annis Julii quoque deno

Tit templi Swollis primum fundaüo terris.

De opbouwing wierd door de kerkmeefters
Derk van Caten , en Herrger Beye onderno-
men , en gedeeltelyk uic
des kerks goederen,
bekoftigt. De jaarlykfe inkomften van dit Gods-
huis , en de giften der burgers, daar ik hier
voren van hebbe gemeld , egter tot d\'onkoften
defer onderneminge , op verre na niet toerei^
kend fynde geweeft , wierden de kerkmeefters
D 3-ocr page 58-

f-ocr page 59-

van zwolle. Iv. hoofdst. 1124

voer den yrften tyns, wt den voerfcreven ma^
den gaet te betaelen , die vyer pont des jairs, alle
jair half toe
Paeffchen , cn half toe Sant Jange^,
toe hueren rechte mit payetnente, daar men jaiiv
lyx huer en tins binnen Swolle mede betalen
mach ; ende die andre jaer renthe altemael alle
jair toe Santé Martyns dach in den Wynter toe
pacht
rechte , mit payetnente dair men gemeen-
lik in
Sallant pacht mede betalen mach. In oir-
conde des briets verfeghelt mit onfe Stad Secreet.
Ghegeven
in t\' jair ons Heren dufbnt vierhon-
dert en felfe des donredages nae Santé Valentyns
dach.

Een ander gedeelte defer onkoften fyn goed IV.\'
gemaakt uit een volle iVflaat, die een der Room- Aflaat des
fche Paufen miftchien Joannes de XXIIIfte)
Paus tot
tot
onderfteuning van deele grote onderneemin- opbou-
ge , eenige jaaren na den aangevangenen op-
bouw verleend heeft. Biffchop Frederik van ^^^
Blankenheim onderrigt ons van defen Aflaat in
de volgende Bulie , die in het jaar 1416, door
het Bisdom van Utregt afgekondigt is.

1\'^rederirus Dei gratia Epifcopm TrajeSlenßs no-
. turn facimus Univerßs , quia Hieras Apofloïicas
fuper certis indulgentiis , ad ufus fabriea Écckfice
de Swollis, concefas, eas quas non abrafas, nee in
aUqwz fui parte Ju fpe-ocr page 60-

f-ocr page 61-

van ZWOLLE. IV. Hoofdst. 57

in het jaar 1399. aan de Moeder Gods of Kruis
Kerlc deefer Stad gefchonken, waar van ik el-
ders zal fpreken , heeft na myn gedagten niet
alleen deefe
Schryver : maar felfs ookCg) Tho-
mas van Kempen, dien vermaarden inwoonder
van het Berg
Cloofter niet verre van deefe Stad
geleegen, misleid. Ten ware nogtans dat d\'eer-
fte deefer Schryveren bedrogen was geworden,
door een ander aftaats Bulle door Bonifacius aan
de groote Kerk tot Haarlem vergunt, dewelke
juift behelft dat hy van gemelde Aflaat van S.
Michaëls Kerke verhaald ; Te waarfchynlyker
dewyl de affchriften dier Bulle op veel plaat-
fen vol oopeningen fyn waar door de plaats aan
dewelke deefen aflaat toegefchikt is, onfeker
foude fchynen
te worden , ingevalle men fulks
van elders niec wifte.

Dog ik breeke deefe aanmerking af, om we- V.
derom tot d\'opbouwing te keeren. Nog d\'in- De Stad
komften der Kerk , nog de giften van Stads fet een
Inwoonders, nog den a%ekondigden aflaat van fchattin-
Biflchop Frederik van Blankenheim, in ftaat
fynde geweeft, om dit gebouw tot de vol-|°ng™gj
maaktheid te brengen, en aan de groote onko- koften.
ften daar toe nodig te voldoen, fyn de Heeren
des Raad de Kerk in het jaar 1431. te hulp
gekoomen, met bet uitfchryven van een fchat-
tinge, over de Stad en het Carfpel van Swol-
le ; gelyk de volgende woorden van een der
Stads Regifters (h:^ uitwyzen.

D5-ocr page 62-

58 BESCHRYVTT^GE

1431, Omtrent Santé Fytcn m de winter fatte
tnen een fchattinge , tot behoef Spte Michiels
Kerke, en daer waren toe geordlniert en gefatt,
die de fchattinge fatte van den R-^de , van der
Meente, en van den Karfpel van Swolle; want
die fcattinge overal dat Karfpel van Swolle geik
■wart, als die mit name alhier befcreven ftaet.

SCEPEN EN RAEDT.

Evert Tiafe.
Herman ten Buffche.
ï-ocr page 63-

van zwolle. Iv. hoofdst. 59

|aar 1451. nieuwe aflaten verleenende, aan een
ieder die door fyn
arbeid of giften de voltoojin-
ge deefes
Kerkgebouws te hulpe kwam, in de
volgende Bulle
getuigd.

N\'kdaiis mfer^tione àivî^a, ^ fanctt Petri ad
tmcula-,-ocr page 64-

f-ocr page 65-

van ZWOLLE. IV. Hoofdst. 1130

tot deefes maïis gedagteniflè in de Kerkrauure,
fchuins tegens de Saflènftraat, een halve ronde
roode hardfteen, verbeeldende een perfoon
met fyn
opgeheevene eerfte vingeren, en ftaan-
de in een
geftalte als of hy een eed dede, in-
gemetfeld; met een bygevoegd opfchrift, het
welke
door de langheid van tyd verdweenen en
uitgegaan is. Dog aangefien dat deefe gebeur- Dog fe
tenis
by gerugts wyfe door aan teekenaars laate- verdiend
re tyden wordt verhaald, oordeele den Leefer reinig
felfs hoe veel of weinig feekerheids fe bevat?
voor my ik kan fe niet anders dan voor een
twylFelagtige gefchiedeniftè opgeeven , en ge-
loove dat deefe fteen de Saligmaaker ofte een
Heylige verbeeld, die door d\'een
of ander uit
Godvrugt gefcbonken is om aldaar in gemetfeld
te worden, te meerder dewyl de foortgelyke
fteenen in de muuren van de Kerke van Bel-
hem
gemetfeld zyn.

Het is nu dan de tyd van de opbouwinge der Vir.
Kerke af te fcheiden, om van den Toren, wel
Begia
eer aan het Weft einde deefer Kerk geftaan heb- van den
bende, te fpreeken. In het felfde jaar dat den aa^^eg
opbouw der Kerke begonnen is, wierdt de To-
ren, welke in het jaar 1406. in weefen was,^-ocr page 66-

f-ocr page 67-

van zwolle. Iv. hoofdst. 1132

Ibditnen voirwairden dac de Kercfcmeifters die na
in der tydt fin, of hier naemaels wefen fullen,
tot allen tide den jair renthe voerfcreven loffen
mogen elc pont lO\'^c fevenden halven olden
Vrankryldchen fèhilde , ofte met gelycke paye-
mente, dair voer an gelde ende munte verfche-
ïien ware, fonder arghelift.
In oirkonde des
briefs befeg^elc mit onfer Stadts fecreet, Ghe-
geven in t\'jair ons Heren dufendt vierhonderdt
ende TelB op Santé JMai-tens avond in den wyn-
ter.

In het jaar 1442. wierdt aan d\'opbouwing De Stad
van dit uitfteekent gebouw nog gearbeid, en f\'^hiet de
de Kerkmeetters Jacob van Wytman en Lude-
ken Snavels toen ter tyd eenige penningen , ^p\'
tot voLvoeringe van deefe onderneeming, no-
boavsr.
dig hebbende , verfogten derlialven de iVJagr-
ftraat , om aan de Kerk eenig geld te willen
fchieten, aan welk verfoek den Raad ook
heeft ingewilligt; en befloot ten dien einde op
den Sondag J\'udica, om dertig ponden
lyfrente
aan de Stad belïoorende, te verkoopen, en de
penningen daar van koomende, aan de Kerfc-
nreefiiers- te leenen; mks dat
die aannamen van
dk geld de jaarlykfe rente uit des Kerks goe-
deren te betaalen-; gelyk fulks kan worden be-
kragdgt door deefe woorden , getrokken uic
een Regillerboek deefer Stad.

144 a. Op tm Sondach-^tiMca fym Scepen
en Raden oeven een- koeman ^ dat jy befegeïen
mtten- een^ ded lyf rente tot
30 H^ren pond toa
des jairs- te vercopen-y tot behoef der tymmerin-\'
ge des Kerk toerm ., in voerwavden^ dat de
Kerkmeyflers defe jair renthe jairlyks betalen
folen
, vm der Ksrkengusde; en dit hebbeft

Jacob

i

-ocr page 68-

64r beschrvvinge

Jacob van Wytman en Ludeken Snavels Kerk-^
meyfters Santé Mkhaëls Kerke gheloeft te doen;
diewyl fy Kerkmeyfters fyn, en des gelyks folen
doen die gene^ die na hen Kerkmeyfters wor*

ri,

In het navolgende jaat van 1443- is d\'op-
^ciu.wx^\'JUW na 37 jaaren geduurd te hebben, vol-
word in trokken. De haan wierdt toen op de fpitfe
1443.vol- gezet. Ter geleegenheid van deefe volbouWin-
ge had men het navolgende in een pylaar vaü
deefen Toren ingefneeden.

Annis feptenis tranfaStis ter quoque denis

Of ... .praecelfum dat pinaculo ecce gallum.

En niet Want om met den Schryver van het Over-
in 1438. ylTels Oog (/), deefe voltrekkinge des Torens
aan het jaar 1438. toe te fchryven, gelyk hy
in deefe woorden doed:
Dien bouw herzeg ik
is voltrokken in V jaer
1638. (jn^ na het op-
fchrift op een ander (leen Annis feptenis
-ocr page 69-

van ZWOLLE. IV. Hoofdst. 65

fteenen in het jaar-ocr page 70-

66-ocr page 71-

van ZWOLLE. IV. Hoofdst. 1136

töechlyk, en alfoe aennemen te maecken, dat hy
by eede fal affirmeeren ende by poene van twee
honderd golden gulden verwillekoeren, anders
geen werk an te nemen\' noch daer af ce trecken
fonder confent van den gefchikten ; cen fy dat
felve werk volbracht ende gerede gemaeckt is alle
alle nootfaeck van kranckheyt uytgefondert. Ook
fal de Stad heffl met affetten , en andre meyfters
daar op halen mogen.

Ook fal ^de Mr. voerfcreven geholden wefen
voor eerfl: fes goede raeelters knechten aen te ne«
men , en in defe te werke te Hellen , en indien
den verordenten raetfaem beduncket meer knech»
ten nodich te wefen, fal als dan de Mr. op haeren
verfoeke meer knechten annemen: en indien eeni»
ge knechten weren die den Gedeputeerden niet
en geliefden te holden, follen fie defelve met toe«
doen des Mrs. mogen verlof geven.

Item alle afval van fpanen en anders van den
holte des werks komeride , fal tot profyt der Ge-
meente en optimmeringe des toorns comen, en-
de gebruykt worden , des fal hem de Scad jacrlix
een pot torf geven.

Item ook fal Mr. Gillis voerfcreven , op fyne
Collen, alle gewinte en gereetlchap tot fyn werk
behorende werven en beffcellen , uitgefechc, dac
de Stadt hem dat langfte touw bekoftigen fal, en-
de wat touwen of inflrumenten in ^t werk bree-
ken moghen , fal hem de Stade wederom maec-
ken buyten fyne colben.

Item de langfte dach huer fal aengaen op Petri,
en de kortfte op Martini , des fal de Mr. voer-
fcreven op de langfte dagen hebben twaelf üui^
vers Brabantfch ende voor fyn knechten 6 ftuiver
Brabantfch, na Martini ^y ftuivers en de knechten
5 ftuivers; ook fal de Stadt hem huysveftinge ge-
ven , ende fal voortaan coemen twe ende voor
den aftocht ook twe daghen hueren hebben.

D-affe voerfcreven beftedinge is eendrachtelyk
gefchiet by den Gedeputeerden nabefcreven,

-ocr page 72-

BESCHRYVINGE

confent en believen van Scepen^i ende Raedt
der Stadt Swolle, ende heeft Mr. Gelbs voerfcre-
ven daer op fynen
Eedt gedaen, op dach Lebui-
ni anno 1560. voor den
Borgermeeiter Jan van
Graes, ende in fynen handen gelooft allen des
voorfcreven punten ende articulen onverbreeKlyK
te holden, ende te agtervolgen.

Gedeputeerden van de Raedt waeren defe

Bitter van der Marfch, Helraig SplythofF,

Thomas Knoppert, Jan van Graes.

Gedeputeerden van de Meente

Hilbrant ter Cuylen, Hendrik Berterink.

Hermen van Diepenbroeck, Albert Geertfeiio

De De hoogte der fpitfe onbepaalt gebleeven
hoogte fynde , veHlonden de wel gemelde Heeren ,
der fpitfe Qp 5 Maart van het jaar 1561. dat defel-
Würdibe-^ tot iio
voeten verbeeven foude worden,
P®^ voT verleenden aan de Heeren opfienders van
ten° \'
defe opbonwing, alle magt tot het voltrekken
defes Werks nodig; met verdere belofte, om
die Heeren uit dien hoofde fchadeloos te lullen
bonden, als breeder in de volgende Refolutie
vermeld word.

Alfo Bur^emeiflers Schepenen ende Raedt der

Stadt Swolle met haeren gefworen Gemeen-
te, op Lucie leftleden befchickt, en fonderlyc-
ken deputiert hebben , Bitter van der Marfche,
Heimig Splythofï-ocr page 73-

van zwolle. iv. Hoofdst. 69

vlyt daer aen tTyne te doen, dat de fpitfe met
den eerften ende roet de minfte coften, op St.
Michaëls toorn gemaeket mage worden ; So ift
dat huiden defen dach defelve by Raedt en Meen-
te nochmaels daer inne continueert fyn, mits de-
fen gehavende dat uien hen luyden van alle t\'gene
fy noodtshalven , met confent van Scepen ende
Raedt
ende Meente , hier toe an penningen op te
nemen ende gebruiken mogen , of fonft ordine-
rende worden , dat wyfe daer van revelieren en
fchadeloos holden willen. Midt den vorwarden
dat alle Materialia op t\'profytelykfte beftellen,
ende een fpitfe daer op fonder ommegank ende
duerluchdgheyd van iio voeten ongeveerlyk lae-
ten maecken. Aétum den 6. Maart.

Borgermeefter Duifterbeck.

Later by oogenfchyn bevonden wordende, XIII.
dat de fpitfe na mate van het fteenwerk des Doglatct
Torens hooger moeft fyn dan 110 voeten: op o^ 200, \'
dat dair mede feggen de voorgemelde Heeren -ocr page 74-

ro- beschryvïnge

niet gefchendet, ende de Stadt dair van onecf
ende naefprake hebben , ende lyden mogen.

Borgemeifters

Él

L.

Byfo«: Ik leefe in een gedenkfchrift, van de XVIde
derheden eeuw defe woorden, betrekkelyk op de hoog-
^^ ^^^ fpitfe, en de doenraalige opbouwinge,
te aer^\'-ocr page 75-

van ZWOLLE. IV. Hoofdst. 71

Dat defe herbouwde Toren fpitfe het felve DeToJ
lot als de vorige, i-ocr page 76-

f-ocr page 77-

VAN ZWOLLE. IV. Hoofdst. 73

■ÜP

zagen; men gaat terftont te werk , en men begint
te zagen : dog dit gelukte niet; want men moeft
met het felve , offl de grote en yffelyke damp en
vlams halven , die hoe langer hoe meer na bene-
den quam , ophouden. £)aar na bragt men ette-
lyke fchuiten met water in de Kerk , op dat men
\'t dak van de felve , fo het vuur daar in kwam,
nog
konde leftchen. De Kerk na het enge fteeg-
jen was wel twe maal in brand ; maar het wierd
door de grote vlyt der Burgeren gelefchc Ten
laaften verbrandede de geheele fpitfe , drie klok-
ken van het fpeelwerk fmolten van hitte , en in
een vierde quam een gat. Doe quam de brand op
de plaats daar de regenbak ftond ende verbrande
het agterfte einde van de balk, daar de uur klok-
ke aanhing , en viel defelve op het gewulffel en
foude daar door gevallen hebben ; maar doordien
de balkens van de fpitfe op defe plaats binnen de
toren gevallen waren , fo fettede fig defe klokke
feer fagt ter neder op defe balkens, en wierde
alfo nog bevi^aart. Het Uurwerk wierde ook red-
deloos , de Barmhertige God bewaarde de In-
woonders en daar gefchiede geen of weinig fcha-
de. De huifen die aan de vogelbanken daar nu,
na het laafte ter nederftorten van de geheele To-
ren , huifen in plaats fyn getimmert, leden een
weinig fchade in hun dak door \'t nedervallen van
het brandend hout- Ondertuflchen was defe brand
fchrikkelyk om te fien, ftaande dit werk van fui-
ken ongemeene en wonderlyken hoogte midden
in en boven de Scad, fynde de wind Noordenen
redelyk fel. De plaaten en \'t andere metaal van
de fpitfe , en het koper waayde gloeyend na de
Gelderfche kruittoren , fo dat de Burgers fchrik-
kelvk bevreeft waren voor de gemelde toren, dog
de \'Heere keerde de wind , en de vreefe vermin-
derde wat. De pynappel viel door het gewelffel
van de Kercke by het enge fteegjen , en de hane
. viel op het kleine Kerkhof, een groot gat io de
siarde.

E5

-ocr page 78-

f-ocr page 79-

VAN ZWOLLE. IV. HOOFDST. 75

gedeelte van het dak , bet gewelffel, en de
klokken; door
welke eerfte val egter geen meer
andere fchade
gefchied is, als de verpletteringe
van enige
huisjes, welke digt onder de toren
ftonden. De Ooftelyke en halve Noordelyke
muuren des Torens fyn niet lang daar na opden
volgen
Sondag, ten half elf uuren des nagts in-
geftort; hebbende defe val de gewelffels der
Kerke feer befchadigt. Hoe
egter defe ter ne-
derftortinge aan den Predikftoel der Kerke, ee-
nig nadeel foude hebben toegebragt, als ik er-
gens gelefen hebbe , weet
ik niet hoe fulks ge-
beurd is.

Des Torens drie fydmuuren gevallen fynde. Men
was \'er de Zuidelyke muur nog overig , welke
alleen en op haar felfs geduurende verfcheidene j\'Jof\'^^g
dagen in wefen bleef: iets dat om de byfon- zuid
dere hoogte fo veel fchrik en vrefe, als ver- muur met
wonderinge baarde. Een groot getal van Stads touwen
inwoonders by een vergaderd fynde , en mee-
nende d\'ongelukken , welke uit een aanftaande en fe vald
val volgen moeften , te verhoeden , floegen
door een
een touw om defe overblyffelen des torens, en ftorm.
trokken al wat fe vermogten : dog defen arbeid
met weinig beleid ondernomen , had ook geen
anderen uitflag , dan dat het touw brekende,
fy alle ter
neder vielen ; en dat de Zuid muur
des gebouws nn hun
weerwiUe in wefen bleef.
Een felle wind op den 30. December los ge-
borften , benam die torentrekkers al die moei-
te , en ftortede ftg met een diergelyke kragc
op defe Iaafte overblyffels des torens uit, dat
fe binnen korten tyd omver gewaaid fyn. Al-
leen is een gedeelte der muur van dit
gebouw,
bet welk feer laag en na by de grond was

bly-

-ocr page 80-

76 BESCHRYVINGE

blyven ftaan; voor afbrekinge van het welk
Stads Magiftraat 90. guldens aan arbeid betaald
heeft Qq).

XVIII. Het was de laafte yal van den romp des to-
schrikke-rens, die een verfchrikkelyke flag veroorfaakte,
lyke flag en die de begravene lyken met de kiften van
door de d\'aarde beroofde. Den dag , meld ook feker
aantekeninge , wierd door de menigte ftof vêr-
duifterd: dog van andere fchade by deefe laafte
ter nederftortinge voorgevallen , iie ik nergens
in de gedenkfchriften gemeld. Dusdanig is dan
geweeft het noodlot , dac het vermaardfte en
hoogfte gebouw niet alleen van defe Stad en
van geheel Nederland onderging: maar felfs
welkers weergaa in weinig nabuurige Land-
fchappen en Steden aan te trelfen was.
Aanmer- Dog op dat ik de hoogte defes gebouws niet
kingeo- jj^jig fchynen boven maten te vergrooten, vinde
^^^ ik goed om alhier over defe uitftekende toren
dcftrTo- eenige aanmerkingen
te maken. Het muurwerk
leBÏnhetvan dit gebouw is federt d\'eerfte opbouwinge
jaar 1563. van het jaar 1406, tot den val toe , altoos het
felfde , en even hoog geweefl:: want nergens
vinde ik gemeld, dat na den driemaligen brand
der fpitfe eenige merkelyke veranderinge in de
optrekkinge van het fteen werk ondernomen
wierd. Dus dat dit gebouw , na d afbrandin-
ge der fpitfe in het jaar 1669. gefchied , nog
373. trappen hoog lynde geweeft, als een
Zwollenaar , op wiens getuigenis men in de-
fen geruft kan ftaat maken, verhaald, fo moeft
dan ook dees torens muur werk met 373. trap-
pen

¥al van

defe

muur.

(q) Vollef s Refdutie v-ocr page 81-

van ZWOLLE. IV. Hoofdst. 77

pen in hec jaar 1563. beklommen vi^orden. Nu
ftelle
ik dac ieder toren trap omtrent een voec
aan de hoogte
van dit gebouws muur werk
heeft gegeeven ; ^^ was deefe toren
in het jaar
1563. hoog 373- voeten, behalven de 200 voe-
ten (r) die de fpitfe hadde ; het welke dus fa-
men
opgetrokken voor de geheele hoogte des
torens in het jaar 1563. in wefen , uitmaakt
573. voeten.

Dog of de fpitfe van dit gebouw na den XIX.
brand van het jaar 1606. even hoog was, als En over
In het jaar 164B , is my onbewufl:: dewyl in
de hoog.
hoe verre de toren toen opgetrokken is, ver- te der
fv/egen word, dies ik daar van met geen fe-
kerheid kan melden. Egter fchynt het uit het
verhaal van
de Schryvers dier tyden te volgen,
dac die herflelde fpitfe op verre na fo verhee-
ven niet kan fyn geweeft als fy te vooren ge-
weeft was
: want hoe kon Lindeborn van die
toren hebben
gefchreven dat fe nauwlyks fyns
gelyk in ons Nederland had , en dat de
Lieve Vrouwen of Kruiskerks Toren nauwlyks
voor de Toren van S. Michael behoefde te wy-
ken
als hy op een ander plaats aantekend
Aangefien dit fyn fchryven niet nauwkeurig fou-
de

(r) Want ik make üercr in defe uitrekeninge ftaat
op de
V/oorden van de voor aangetogene Refolutie
een onwraakbare getuigenis, dan op het verhaal des
Schryvers hier voren te fien.

{$) Turris celfiffima ei adfidet qusquA -ocr page 82-

78-ocr page 83-

van zwolle. v. hoofdst. 1148

Cbronojiicon

Annim continens quo turris Zwollch
na praceps in ter ram data eft ab orhe
condito 5632-

Mafla MInaXqUe nIMis taM pernICIofa

rUIna

Trapete tartareo Mergltor hora FaDo
Anno
a nato Chr ift 0 1682.

Et properet LUX aLMa poLo qUa fo-
fpïtet Urbl

Non InfrlgenDcs profperhatls Iter,

Ik fluite dan met defe telvaarfen dit Hoofd- Bcden-

ftuk, weinig; kenniflè dragende van de waarheid

. p-ocr page 84-

80 BESCHRYVINGE

V. HOOFDSTUK.

I N H O U D.

I. Grote en frnje bouwkunde van S. Michaëls
Kerke. De drie ingangen van dit gebouw.
II. Het grote Choor. Het hoge Autaar. UI.
Het Schapens Choor ^ en het tabernakel. Het
H.
Mariaas en Antonius Choor. IV. De
fraje Pi edikfioel der Kerke , en het orgel.
V. De Conjiftorie-Kamer y van de Boekjaal
der Kerk , door Jan Ce Ié aangelegd. VI.
Helderheid van dit gebouw. Is toegewyd
aan den H. Michael.
VII. Van de Vica\'
rien ^ en officianten. \\ße Autaar. ^de Au-
taar. \'^de Autaar. Defe drie worden door
de Paßor , en Capellanen bediend.
VIIL
Int^omßen van de Kerk., en Paßor. IX. Of-
ficie b^ het 2,de Autaar. Stichtinge en op-
komft
en by bet ^de Autaar. Opkomften van
V 5J0 Autaar. X. Van het 6de Autaar^
En de la\':ere gefchenken daar aan gedaan.
XI. R.\' van Voerfl, en anderen ftichten een
Verdere giften aan dit yde Au-
XII. Stichtinge en opkomften van het
Zfte Autaar. Het ode Autaar door H. Sna-
vel gefticht.
XIII. R. van Itterfum ftieht het
\\ode Autaar. Gifte van een Getydeboek door
H. Sanders aan defe Vicarie.
XIV. Giften
aan het 1 \\de Autaar, Hendrik Janst ftich-
ter van het i ide Autaar.
XV\'. Stichtinge
van het Officie van
\'t H. Sacrament, goed-
aêkurd door den DiJJchop. XVI. Het i^do
-ocr page 85-

van ZWOLLE. IV. Hoofdst. 1150

Autaar door L. van Ttvenhuifen, en an-
deren geßicht. C. van Hengelo ftkhter
van V Autaar van alle H. //. Jongvrow
wen.
XVII. S. i\'an Itterfum ftkhter van
\'t ï6de. L.Tpffenrkht het tyde Autaar
op.
XVIII. X door de Broeder fchap
van S.
Antonius geßicht. Stichtinge , en
Opkomft en van het 19de Autaar. XIX.
liet 10fe gefticht door H. van Nafjouwe^
Stichtinge
van het s ifte Autaar. XX. Gif-
ten aan het ^ifte Autaar gedaan. Oprich-
tinge van den H. -ocr page 86-

f-ocr page 87-

van ZWOLLE. V. Hoopost. 83

bè ingang in het jaar-ocr page 88-

84 BESCHRYVINGE

vinde , is het echter myne navorfchinge ont-\'
gaan , van welke ftolfe het gemaakt was.

Naaft dit Choor was een ander Choor gele-
gen, gemeenlyk het
Schepens Choor genaamd;
zynde van het vorige met
houtwerk en gedraai-
de pylaars , die
in het jaar 1564. gemaakt
waren , afgefcheiden geweeft. liet was hier
dat de Magiftraat in vorige tyden hun zitplaat-
fen had , terwyl ze de kerkdienften bywoon-
den.

Behalven deze Choren waren \'er nog twe
anderen : het eene droeg de naam van de H.
Maria, en het andere had zyn naam van den H,
Antonius ontvangen
van de twe voornoemde Choren af.

So men nu al verder uit dit grote Choor naar
het Wellen, der kerk komt , bejegend men
aan de linkerhand de Predikftoel aan een pylaaf
ftaande. Van dit uitmuntende kunft ftuk kan ik
met recht
na een Schryver feggen (c^ : „ Dac
„ het zelve door Adam Straas van
Weilburg,
„ uit het
Graaffchap Nallauw geboortig fo
„ konftig gemaakt is , dat het elkers verwon-
deringe nog verdiend, voornamentlyk die ge-
fneden koorde langs den opgang fo natuur-
lyk een touw verbelende, als
of het een wa-
re koorde was, voltooyd in de jaren 1617»
1618. lóuj. 1620. 1621 en 1622. -ocr page 89-

1

van ZWOLLE. V. Hoofdst. 85

Midden in de Wefteiyke muur van de kerk En het
IS het Orgel geplaatft , het welk door twe co- ^^\'S^J*
lommen , zeer
treffelyk gemarmert ondervan-
gen word. Dit
orgel, door de kenners van de
Mufiek voor een meefterfluk gehouden , kreeg
zyn aanvang door het bedryf, en de edelmoe-
digheid van de Heren Theodorus Huete, rent-
meefter van het Cloofter Windefem , en fyn
broeder Bernard
Huete Medicine Doélor en
Burgermeefter defer Stad
(e). De twe broe-
ders Snitskers van Hamburg geboortig, en feer
beroemd in de kunft van orgelen
te maken ,
hebben dit werk ondernomen , en voor ruim
dertig jaren tot genoegen defer Stad voleindigt.

Tuflchen de twe pylaren , waar op het orgel V.
ruft
, doortredende , komt men na het beklim- De Ccn-:
men van eenige trappen , op de confiftorie ka- fiftorie
mer ; dewelke aldaar in plaats van den ingeval- kamer,
len toren gebouwd is. Dit gemak , van een

vyf of feshoekige geftalte , is om fyn fchoon-
heid , netheid , en grote , waardig om befien
te worden : fullende men daar ook noch onder
anderen voor de fchoorfteen aantreffen de pour-
traitten, in levens grote, van de Heren Predi-
kanten , die ten tyde , dat deze kamer opge-
bouwd wierd , in deze Stad , de kerkdienften
waarnamen.

Uit de aanmerkingen van een\' Schryver ge- Van dq.
Icerd hebbende (ƒ} , dat het voor dezen ge-
Boekzaal
bruikelyk waar , dat men in , en aan de ker-
ken een_ boekzaal had , dede ik veel moeite cde aan«
om te zien , of zulks ook in Stads kerk pleeg gdegt.

F 3-ocr page 90-

f-ocr page 91-

van zwolle. V. Hoofdst. 87

Zie daar dan een korte befchryvinge dezes
Godshuis; zynde een gebouw het welke noch
voor het overige door de menigte glafen , wit-
heid der muure-ocr page 92-

f\'

u

BESCHRYVINGE

Vicari- niet, in deze kerk waren de volgende autaren,
en
en Of- jje of door Vicarien die een autaar hun leven
fici^ntcn. j^jjg bedienden , of de dus genoemde Offician-
ten , die maar voor zekere tyden tot het waar-
nemen van de dienllen van een autaar aangeno-
men wierden, buiend werden,

I.

ïfteAu- Van het H. Cruis. Stond in het Grote
Choor , en is aan den Aarts Engel Michaël
toegewyd geweeft ; en dit was het Hoge au-
taar der kerk.

II.

zde Au- Fan d-ocr page 93-

van ZWOLLE. V. Hoofdts. 89

ende dair men dike ende wheteringe to er placht
voer toe waren: nier dis heft die meyer een deel
made to de hy weidet.

Item dit erve is gnelegen in acker ende ftuc-
ken als hier na volghet in particulen.

Dit heft die Kerk Her in Swolre marcke
dat de Meyer niet onder en heft.

Int ierfte op der warender marfch acht ende
twintigh fcharen weyde.

Item ene maet dat\'die andre maet van de Voer-
de is oeftwert; en die nu toe pachte doet foevea
olde fchilden des jaers.

Item wyt enen ftucke Landes dat die Stad van
Swolle onder heft buten Wyfchers hagen twe
pond.

Item Gheert ten Buflche en de roede Gheerc,
van enen ghoerden buten Wyfchers hagen toe fa-
men twe pond.

* Item coemen Berent van enen ftucke landes
ghelegen by finen huys tien placken.

Item wyt der hofftede toe Middelwyc daer Dere
Hofmans huys opp ftiet drie pond.

Item Goefen van Angeren van enen ghoerden
ghelegen tuftchen Safling-poerte ende Lutticker
poerte erftic des jairs twe ende een vieren-
deel

Item ene maet ghelegen in Buncken maet die
Claes Batenborch nu in pachte heft voer vyf oel-
de fchilden.

Item van den ghoerden ghelegen opp Buncken
niaet ft;reckende van de fl:eenwech an des Kercher
maet; behalven den goerden die Kercher felver
brueél: des jaes acht

Item Hermans erfgenamen van Yerte van ene
ftucke lands ghelegen in fynre maet by Buncke
jiiaet erftic des jaers een

Item Gheert f oelman van vyf gheey lands g^f;

ÉL

mBBH

-ocr page 94-

f-ocr page 95-

van ZWOLLE. IV. Hoofdst. 91

Item dat Predickheren Cloefter alle jaeren een
fchild.

Item de Nonnen ten ßufch alle jair.

Item de Nonnen ter Maet alle jair.

Item C^cilien huys genoemt ter Kinderhuys al-
le jair vyf , ,

Item S: Getrucls iiuys genoemt Cadeneters huys
alle jair f\' ,

Item B- Agathen huys genoemt Wytenhuys alle
jair 7

Op het twede antaar voorgenoemd , is ech- IX.
ter in het jaar 1505 , des vrydags na Chrifti Officie
Hemelvaart
, een dienft door de Heren des by het
Raads opgericht C^) \' doch dit officie fchynd 3de Au-
reeds voor het jaar 1580 opgehouden te heb-
ben ;
immers in een van Stads boeken ) al-
waar alle vicarien en dienften dezer kerk zyn
opgenoemd, is dit niet meer te vinden.

IV.

Fan S: Michaël Qm). W^as in het begin der Stichtin.
aanlegging met weinig of geen inkomften voor-
fien: maar in het jaar 1418. op S. Hieronimus by^et-ocr page 96-

f-ocr page 97-

van zwolle. v. Hoofdst. 93

vi.

Van dm H: Johan den Evangeliß en alk X.
Heiligen, Stond aan een pykar\'naaft het vo- Van het
rige , en de Verge vinge daar van was aan de
6 de Au-
Paftor laatft genoemd. Het zelve is reets voor taar.
het jaar van 1382- ingefteld geweeft , gelyk uit
de
volgende brief kan gezien worden, dewelke
ik
(om dat deze Vicarie van Lindebom gdaQQÏ
vergeten is) hier zal laten volgen (^p).

Allen luden die defen brief foelen fien of ho-
ren lefen , do wy Hugho Duwer, ende Lu-
deken ten Buiïche, in dier tyt Scepen toe Swolle
kundich en orkonden openbare, dat voer ons qua-
men in Scependom als voer Scepene , Gheert
ende Claes bruders , gude kinderen Johans Toen ,
dien God ghenedich fy , ende ghelyden dat
fie
fchuldich
fin Heren Diderike van Baerio priefter
en ewich Vicarius eens Altaers dat fteet in der
Kerfpelkercken van Swolle aan die Zuit ftde tus-
fchen den groten . . . , ende Sunte Peters Al-
täre ende gefliehter is in ere Goedes Sinte Johans
Evangeliften en alle Goedes Hiligen , oft wy in
der tyt Vicarius in des voerfcreven Altaers emic-
ke ende ewelicke jair renthen een mudde rogghen
een mudde corens ,
ende vier ® cleen ghelds,
als fe van enen verendeel van eener ware gehe-
ten Duulwande goet, gheleghen in der Marcke
van
Defe , mit alle finen toebehoren en mit den
Maftebrouke
dat dair toe gefleghen is , die goede
hoere vader voerfcr:, die God ghenedich fy, by
finen live gepacht hadde , erflicke weder Hen Dy-
dercke voerfcr: by ghehete
ende confente Heren

Gheerts

{p) Want het Officie by defen Schryver onder
den naam van
alle H: H: voorkomende , bemerkt
men lichtelyk dat van defe vicarie verfchild , als mea
niaar op de beide fiiclitingen en de jaren wawn^^r
gefchied zyn , gade flaat.

mSm

-ocr page 98-

94 beschrvvinge

Gheerts van Thybencampe Collatoers des voerfcr;
Altacrs, om die voerfcr: pacht to behoef des Al-
taers voerfcreven. Des Gheerts en Claes broeders
voerfcreven enen apenenbrieve hebben befeghelt,
mit fegelen Heren Dideriks Vicarius voerfcreven,
en Heren Gheerds oec voerfcreven. Welke pacht
of jair renthe fie betalen foelen alle jair Op Sinte
Martens dach in den winter, met alfolcken ... -
ende payemente dair men erfpacht in Salland en-
de in Swolle mede betalen mach. Weert fake
dat fie des niet en deden als voerfcr: is fo mach
Her Dyderic of Vicarius in der tyt, of hoer bo-
de , oft der Stad bode van Swolle uit dien voer-
fcreven guede oft uit aUen guede dat fie hebben ,
woert gneleghen is, ende vueren die pande to
Swolle an die merket, ende vercopen die pande
op viertien daghe daghes , ende neme hoer jaer-
renthen dair an , geliker wys of die pande ver--
volghet ende verwonnen were mit allen rechte dat
recht is. Sünder al arghelifi:. Hier weren ovef
ende an Gheert Lephards foen. Herman Neels
foen van Afi:enderpe , als maghe dier twier broe-
ders voerlcr:, ende andere vele goede luden. In
orkonde des briefs dien ffcede ende vafte te bli-
ven om bede willen Gheerts ende Claes broede-
ren voerfcr: ende Gheerts Lephards foen en Her-
man Neels foen voirgemeld hoere maghe , ende
Her Dyderiks Vicarius voerfcr: befeghelt mit on-
fen Zeghelen Hughen en Ludikens Scepene voer-
fcreven. Ghegheven in \'t jair ons Heren
dufent
drie hondert tachtentich ende twe , op Santé
Agaten dach ener Hiliger Joncfrouwen.

En de la- Een ander gifte van agt ® is door vrouw
tere ge- Agnefe van Apelten , moeder van den Heer
fchenken Aels van Zuthem aan deze Vicarie in
het jaar
daaraan 1375. op S. Odulphus dag gedaan. Om
gedaan. ^^^^ ^^ gyn , zal ik noch de bnef, in wel-
ke dat Henricus en Hermannus van Haerfolte,

v\'m

-ocr page 99-

van ZWOLLE. IV. Hoofdst. 95

vier ® des jaars , door hun vader Bertolt van
Haarfolte aan deze Vicarie gegeven , bekennen
fchuldig te fyn C^} • die van Evert
van
Eflen en fyn buisvrouw , met fes ® des jaars
deze inkomften vergrotende (r); ofwel een
andere van Dirk Süchte, en zyn huisvrouw,
behelzende een gefchenk van vyf» klein geld;
(^)noch eindelyk de gift brief van Hillebrand van
Baario en zyn vrouw van drie ® des jaars alles
aan den bedienaar van dit autaar gefchonken (jf)
raededeelen, maar ftappe over tot
het autaar.

VIL

Van den H. Nicolaus. Het welk agter aan XL
de Kerk muur gelegen heeft, en voor ftichter
r. van
houd de Heren Ruderik van Voorft , Harmen Voerft en
Zelle, Engelbert van Tyvers, Gerard Snavel, anderen
Helfperic ten Have , Seine Jans foon , Arnold

Peper, Theodoricus Witte, Oetbert Grimme, tJ^r
Willem Voet , en Machorius de Scelve in de
ftichtings brief daar van in het jaar
1356. op
S. Pontiani dag , voor den Schout van Salland
Gerard van Tibencampe, en Hendrik ten Wyn-
huis afgegeven , vermeld. De ftigteren fchon-
ken daar aan zeer grote inkomften gelyk uit den
brief, welke ik oudheids halven mededeele , te
fien is.

Umverßs prafintes Uteras vifurh ^ audhurh
nos Gerhardus de TyhencampeSmketus pro
tempore in Zallandia , ^ Henricus ten IVynbuys

faci\'

Gedagtekend in het jaar 1^84.
(r) Gepaffeert voor Geert ter Middelwyk Schomus
van Ommen in het jaar 1581.

{s) Voor twe Schepens defer Stad in het jaar 138?»
afgegeven.
U) In hetjaar 1395. gedagtekend.

-ocr page 100-

96 beschryvinge

facimus manifeflum , prcsfentihus firmiter proteflan-^
\'do, quod propt er hoe, in noftra prajentia perfonati-ocr page 101-

van 2W0LLE. V. Hoofdst.

-ocr page 102-

98 beschryvïnge

viii.

XII. Van de H. Catharina , is aan de Noord fy-
Stichtis- de der kerke geplaatft geweeft_, en aan de H.
ge en op- H. JoanBaptift en den Evangelift toegewyd(^).
komften De vrouw van Aften Hanings, nichte van Roe-
lof van Itterfum , is de ftichterfche van dit Au-
taar , uytwyfens de ftiehtings brief, voor Hen-
drik de Zuere in het jaar
1384 , op den H.
Odulphus dag afgegeven , en by dewelke aan
deze Vicarie 13. morgen lands in Yflèlmuider
flag overgegeven worden. Het recht van Col-
latie heeft de ftichterfche na haar overlyden aan

den Paftor overgelevert. De Paftor van Ee-
pe, Ludewich van Bonfchaten, heeft de voor-
gemelde inkomften later met een huis, inge-
volge een brief van het jaar
1479. voor twe
Schepenen defer Stad gepalleert, en de vrouw
Neze van Zuthem en Gerbrant Vrye ieder met
100 Rynfche guldens vermeerdert. De min-
dere giften op verfcheidene tyden daar aan ge-
daan ga ik ftilfwygende voorby.

IX.

Het 9de Van den H. Jacobus de vier H. H. Leer-
Autaar ßars der kerke en de H. Barbara (y). Heeft
SmvcI^\' aan een pylaar van des kerks Noord zyde\'ge-
gSigt.-ocr page 103-

VAN ZWOLLE. v. hOOFDST. 99

«ot onderhoud van de Vicaris zes morgen lands
in Windefemer flag gegeven hadden : gelyk
men dit
alles uit den brief, in het jaar 1403
de
vrydag voor S. Marten, in den winter ge-
maakt , onderrigt word ; die wy om de lang-
heid
te vermyden, agter houden zullen. Doen-
de hec zelve met de toellemmings brieven vaa
den Biflchop Frederik van Blankenheim , en
Henricus van Compoflille , in het felfde jaar
1403, gedagtekend, met denaankoops brief
van de fes morgen lands fo even gemeld , van
hec jaar 1369, en eindelyk met de brieven daar
Jutte van Sedelik moeye van de ftichter de in-
komften van defe vicarie met drie , en een
ander perfoon raet een ® verrykte. De Col-
latie , by de inftellinge aan de familie vaa
Snavel voorbehouden zynde , is na het ver-
dwynen en uitfterven van het geflachte van dien
naam , in het jaar 1570 , op Gerhardus van
Spoelde vervallen geweeft. Ik vinde al verder
noch, aangetekend\', dat de Biflchop Matthias
van Biduanen dit autaar, in het jaar 1403, ende
Wybiflihop Harmannus van Lariflè , S. Gre-
grorii beeld , op dit autaar ftaande, in hec jaar
1436 hebben ingewyd.

X.

Van, den H. Laurentius (^Ay Lag aan de Xnr.
eerfte pylaar der kerkmuur na de Zuid zyde. r. van
Hec is opgericht door den Heer Roelof van It-
ItteVum
terfum, die aan den priefter dezes Aucaars, in

G\', rode AU»

a-ocr page 104-

beschryvïnge

het jaar 1403 , den a Mey , 4° Heren W van
14 ftmvers het ftuk , en een half vat boter ge-
fchonken heeft : mids dat de
Priefter daar voor
verbonden was, dagelyks milTe te lezen, ■)■, als
„ hy van ftaden is« , luiden de woorden van
den ftiehtings brief. Aan deze oprichting heeft
Biftchop Frederik van Blankenheim , op den
4. Juny van het felfde jaar, zyn goedkeurin-
ge gehangen. De edele ftichter dezer Vicarie
vond drie jaren later ook noch goed om den
bedienaar daar van , met een valle woninge te
verryken , volgens inhoud eens briefs in het

jaar 1406. op S. Lucie dag afgegeven.
Gifte van De Heer Harmen Sanders zoon tydelyke Vt-
een
Ge- c^rius, fchonk in het jaar 1413, hier aan ook
doïr H-ocr page 105-

VAN ZWOLLE. V. Hoofdst. lor

pylaar gelegen. De ftichtinge van het zelve is aan het
my onbekend. Allee-ocr page 106-

ÏÏ

BESCHRYVINGE

102

y

___ iiiucii en zyn nuisvrouw mci. v

gulden , en noch door eenige andre n
met mindere giften begunftigd, als uit verfchei-
den brieven aan my gebleken is (O\'

xni.

XV. Fan het H: Sacrament (ƒ). Dit is geplaatft
Stichtin- geweeft voor het grote Choor , aan de Noord
ge van zyde , en wierd opgericht door de broeder-
Se n-ocr page 107-

van zwolle. v. hoofdst. 103

ende die Procuratoeren der Bruederfcap voerfcre-
ven dair toe ordineren •-ocr page 108-

104 beschryvïnge

Schepens Choor , is aan de Apoflelen Petrus
en Paulus , en den H. Chrillolfer heilig ge-
weeft. Dit Autaar was door Lambert vaa
Twenhuifen, en de Provift^ren der Broeder-
ft:hap van S. Peter Hermen Alt zoon , en Al-
bert Requynfen gefticht, uitwyfens de brief,
die daar van, in het jaar van 1491 dingsdag
na S. Petrus en Paulus, - afgegeven is. De
ftichters gaven aan de Heren des Raads de ver-
gevinge daar by over, onder voorwaarden: dat
den Ofiiciant uit de twe perfonen , die fy aan
gemelde Heren voorftellen zouden , gekoren
moeft worden. In het jaar 1491 gaf Jutte van
Mülingen, moeder uit het oude Convent, aan
,de Broederfchap aan dit Officie gehegt, drie
Stads ® \'s jaars. En in het jaar 1504. des
vrydags na
l. Vrouwe Lichtmis fundeerden de
Heren van den Raad by dit Autaar een tweden
dienft
(i) , daar zy de Heer Peter van Hom-
borch , die hier toe vyf goldguldens gegeven
hadde , voor de eerfte maai mede voorzien
hebben.

XV.

C. van Fan alle H. H. Jmgvrouvjen (F). Doch
Hengelo het is in het byfonder aan de H: H: Agnes.,
ftichter Qatharlna , Cacilia, en Margareta, in het

taïrvan\'i^^\'^ H^S ? door den Biflchop van Biduanen

gewyd

(i) Onder dezen naam van S. Peter fyn \'er twe
Vicarien geweeft ; doch van den derden daar
Lin-
ilehorn van fpreekt, (men fie de ade, 14de en
Vicarie by hem) word noch in het boek der aanne^
fntngen, noch m de XerW^umV» gewaagd, men fic
jiier beneden het z^fie Autaar.

^k) Dus vind men het genoemd ia het etidße Kerk..

htki

ï4de Au-

taardoor

L. van

Twen-

huifen en

anderen

geflieht.

H \'i

-ocr page 109-

van zwolle. v. hoofdst. 105

gewyd geweeft; hebbende het felve agter in de alle H.
Kerk aan de
Noord zyde gelegen. Het is ver-
ordent door den Priefter Coenraat van Henge-
lo, gelyk de Paftor van deze Kerk Johan Mo-
«ink, en de andre
Boedelredders yan denalaten-
fchap des ftigters in een brief van bet jaar 1422,
op S. Mathyas dag gemaakt, betuigen. By
dewelke fy ook het recht
van vergevinge aan
de Heren des Raads opdroegen. Deze ftigtinge
is door den Utregtfchen Prselaat Frederik van
Blankenheim , in het
zelve jaar goedgekeurd.
Behalven de goederen tot de inkomften van den
Vicaris verbonden , en in den eerft gemelden
brief uitgedrukt vind men aangetekend , dat de
ftichter deze Vicarie
raet een Brevier , en een
miflaal van de waardye van 25 Hollandfche
fchilden hadde voorzien. De giften van een
hof in het
jaar van 1455, en vyf Heren ® door
de Heer Jan van Wederden gefchonken , gaa
ik ftilzwygende voorby. De Broederfchap üi
later jaren by dit Altaar opgerigt, hadde goe-
de inkomften , waar van een gedeelte ten tyde
des Advents aan de behoeftige menfchen uitge-
deeld , en het overige voor haar eigen noodia-
kelykheden gebruikt wierd.

XVL

Van de H: Maria Magdalena. Heeft niet XVII.
yer van het iaatft genoemde af gelegen. Het 5 yanlt-
G 5-ocr page 110-

106 BESCHRYVINGE

fchryft fyn oorfprong toe aan de Heer Seyne
van Itterfum, en zyn huisvrouw Chriftina, ge-
lyk wy goedvinden het zélve met dezen brief
welke het eenigfte behelsde dat ons van dit au-
taar voorgekomen is , te beveftigen:

Allen luden die defen brief follen fien of horen
lefen doen wy Seyne van Itterfum ende Sty-
ne fyn echte wyff te verftaen : Dat wy te raden
geworden fyn voir felicheit onsf zielen , onsf el-
ders , ende alle der gheenre , die des van rechte
loen eyghen , te ftichten\', te dotieren , ende te
berenten een
Vicarie in Sunte Michiels Kerke
binnen Zwolle , in die eer onfes Heren Godes
lynre gebenedider Moeder Marien , alre Heili-
ghen , ende by namen Sunte Marien Magdale-
nen , ende hebben dair toe gegheven , ende ge-
ven mit defen brieve, rechte voert van der bant
afïtaende vyftich Heren ponde syaers, wt onfen
erve , ende guede geheten Berghen ghelegen in
den Kerfpele van Wye , ende in der Buerfcap
van
Herxen te betalen alle jaer halff toe Santé
Marton in derywynter , ende half toe Sunte Pe-
ter ad CathedrUm toe pachtrechte , mit alfulcken
voerwarden, dat wi
, olF onfe erfgenamen füllen
mogen verleggen ende verwyfen , die erfrente
voerfcreven tot tween , oft-ocr page 111-

VAN ZWOLLE. V. Hoofdst. 107

voerfcreven die Vicarie voerfcreven geven fullen

ende......dair toe enen gueden , on-

beruclitigen man die nae m.enfchelyker.....

werdich\'fchynt te welen pnefterlikes ftates , en-
de die priefter is , of bmnen jaers priefter werden
mach , ende fal ? ^-ocr page 112-

io8 beschryvïnge

Mam Magdalena , is aangelegt door den Bur-
germeefter dezer Stad
Lubbert Tyafen van Lan-
pnhoke , uitwyfens de brief voor den Schout
Hendrik Koetkyn , in het
jaar 1494 ? den dag
voor de vervoeringe van den H. Marten,
afge-
geven. De ftichter heeft daar by 50 Heren Êg
jaarlyks aan den Vicaris, en het recht van ver-
gevinge aan zyn erfgenamen toegeëigend.

XVIH.

XVIII. Van den H: Antonius (j\'i). Kreeg zyn aan-

\'t i8de vang ter gelegenheid , dat eenige burgers de-
door de zer Stad , in het jaar 1440. van de Magiftraat
broeder- oorlof hadden bekomen, om een broederfchap
S ^AntZ^ ter eer van dezen H: op te richten. Ik fal niet
nius ge- breedvoerig melden dat aan den bedienaar van
flicht. dezen dienft 50 Heren W, en een goede wo-
ninge gefchonken was: nog ook niet, dat die
gene , die in deze broederfchap aangenomen
wierd, een half Heren ® jaarlyks daaraan moeft
geven: ofte wel dat de giften aan dit autaar ge-
daan half
ten behoeve van de fabrike der Ker~
[pel kerke , ende half tot nut der broederfchap
verftrekten : dewyl deze en meer andere aan-
merkelyke zaken en wetten in het brede in de
volgende brief o^^genoemd ftaan, welke ik ver-
raene ten gevalle van den Lefer hier uitte moe-
ten fchryven,

i.. 1

F ^

w

y Scepen en Rait der Stad van Zwolle ma-
ken kondich allen luden, mit defen apenen

bric-

(») De ïelve Schryver fteld voor een ïidc Vica-
rie die van S. s. Antonius en Ponuanm, welke, van
een ander ftigter en jaar fynde ,
van defe onderfchei-
den moet worden.

-ocr page 113-

VAN ZWOLLE. V. HÖOFDST. lop

brieve , wafit ons Ibnimighe erbar mannen onfe
borghere ter kennilfe-ocr page 114-

HO beschryvinge

enich dair af bifonder priveren, ende ofTetten van
den dienft des altaers voerfcreven, ende daer we-
der enen anderen gueden reckelicken priefter an-
fetten, den dienft voerfcreven te doen , ende dat
alfoe vake , als enich priefter , die dat Altaer
officieerde , hier verfumich in worde. Geck die
prieftere die dat Altaer officieren follen , die en
follen buten Swolle niet reyfen , ende bliven lan-
gher , dan achte daghen, fie en doen dat by Sce-
pen oerlove , ende der Procuratoers der ßrueder-
fcap voerfcreven , ende die achte daghe die fie
wtweren , of die tut die hem die Scepen ende
Procuratoers ghefat, ende gheoorlovet hadden,
folen fie dat Altaer voerfcreven op oeren cofl;
doen officieren , gelyck voerfcreven : gefchiede
hier en boven, als dan moghen Scepen ende Rait
den priefter, die hier verfumich in worde , af^
fetten, ende dair enen anderen priefter, als voer-
fcreven is, weder anfetten alfoe vake , als dat
gefchiede. Voert die giftinge van defen Officie
voerfcreven füllen te confereren, ende te gheven
(hebben) Scepen ende Rait der Stad van Swolle;
ende elc priefter , die dit Altaer voerfcreven of-
ficieren folen , die folen hebben een whoninge,
ende Jaerlics voer hoeren dienft, ende arbeit vyf-
tich
pond Heren pachtes , als die Here van den
Lande jaerlix voer
finen pachte duet, boeven die
hem jaerlix nae de tyt, dat fy den dienft doen,
ende verwaeren , als voerfcreven is , betalen en-
de wten folen die Procuratoeren der bruederfcap
voerfcreven, of wyfen daer fie die boeren folen.
Voert fint voerwarde , ■ we in defer bruederfcap
voerfcreven begheert te wefen , ende men dair
in
ontfenct, die mach die wynnen met enen hal-
ven
Heren ponde jaerliker renthen , als die Here
van
den Lande jaerlix voer finen pacht duet boe-
ren,
ende die renthen fal hi der Bruederfcap ve-
ft;en bynnen jaers op finen coft , ende op eneij
ftede bynnen
den gerichte van Swolle ghelegen,
daer dat guede erfrente wefen fal, nüc aldusda-

nea

-ocr page 115-

van ZWOLLE. v. hoofdst. m

nen verwarden , dat dje ghene , die defe renthe
veflet als
voerfcrev^ is, pf des ghelikes fin erf-
genamen
ghebreke fins , die altoes loeflèn enda
quyt kopen
mach van den Procüratoers der brue-
derfcap
voerfcreven mitter volre pacht, ende mit
drien olden ftarfchen fchilden , voer eiken fchild
gerekent drie Heren pond Pachtgeldes , als die
Here
van den l,ande jaerlix voer finen pacht duet
boeren. Ende die ghene , die in defen brueder-
fcap anghenomen worden , als voerfcreven is,
weert fake dat die bynnen jaers daer neefi; volgen-
de , als hi in der bruederfcap voerfcreven anghe-
nomen weer , alfulke rente als voerfcreven is der
bruederfcap niet en veftichde, of daer voerbetael-
de den Procüratoers voerfcreven drie olde fchil-
den payements voerfcreven, bynnen jaers, als hi
anghenomen worde , foe is mit voerwarden be-
fcheyden ,
dat die dan tendens den jaer voerlcre-
ven den bruederfcap voerfcreven vervallen , ende
ichuldich is fes oelde fchilde payements voerfcre-
ven , en dan foelen den die Procüratoers voer-
fcreven dan der ftond voir panden, an enich guet,
dat hy hadde , ende dair fy lyefften an panden,
ghelike recht Heren pacht, ende mit ten pande
voert te varen , als innen mit pande plecht te
doene die voer pacht ghepant fyn, ende dair geen
weere tegen te doene mit enighen rechte , ende
als inne yemant in der bruederfcap voerfcreven
annemet, den folen die Procüratoers der brue-
derfcap dit als voerfcreven is te voeren feggen,
op dat dair niemant
by veronrechtet en worde ^
ende dien dan in
deler bruederfcap voerfcreven
anghenomen , en ontfanghen word , als voer-
fcreven is dien en fal die niet wederfeggen mer
dair ynne bliven. Voert foe wes men in den
bloke worpet of brenget voir ende op ten Altair
in die eer des gueden Suntte Anthonius dat waer
was , vlasf, golt filver of enich guet, die helf-
te dair af fal comen tot ter fabrike onfer Kerfpel

kercken , ende die ander helfte tot behoef der
\'-ocr page 116-

na beschryvïnge

bruederfcap voerfcreven ; beholtelik onfen Kerk
Here fin offer als dat ghewoentUc is. Voert die

.....brulofs keerfen en kerckgatigs keer-

fen die op ten Altair voerfcreven, ende dair voer
gheoffert werden fal die cofter hebben, ende daer
altoes weder voer beforgen op fine coft dat dit
Altair voerfcreven mit keerfen beluchtet wer-
de , als in der Kerken voerfcreven gewoondic is.
Voert wanneer een die in der bruederfcap voer-
fcreven weer geftorven is, daer fal men mifle en-
de vigilie over doen in der ierfter weken als die
geftorven is; mer queme die tyt in der Paftie we-
ke
foe fal men dat viertien daghe langer verlen-
ghen , ende dan doen als voerfcreven is , ende
elcken priefter , die dan toe miflè ende tot vigi-
liën coemt folen die Procuratoers voerfcreven
gheven enen halven vleemfchen groeten , of die
weerde dair voer. Item altoes op Sunte Antho-
nius avent, folen die Procuratoers een ghemen
deylinge doen voer
fielen felicheit der gneenre,
die in de bruederfcap fyn , en geweeft hebben,
ende op Sunte Anthonius dach foe folen die brue-
ders der voerfcreven bruederfcap te famen eeten,
ende oere coft mede brenghen , ende des dair dan
van
aver blieft fal men den armen deylen , ende
op den felven dach als die
maeltyt ghedaen is,
ende eer men wt de weerfchap gaet, folen drie
die olde van den Rade , die dair fin , mitten
tween Procuratoers enen nyen Procuratoer kie-
fen in des gheens ftede , die dan boert afte
gaen,
twe jaren lang te bliven : mer wer ghebreck, dat
tot eniger tyt daer alfoe vele van den Rade niet
en weren den koer te doen , als voerfcreven is,
als dan moghen die Procuratoers voerfcreven tot
hem
nemen van den oldeften eerberften mannen
der
bruederfcap voerfcreven , die in der werfcap
weren den koer te doen als voerfcreven is. Mede
bevorwert, wanneer men milfe fingen fal op ten
^Itaer voerfcreven , in die eer
Godes , en des
gueden
Sunte Anthonius , foe folen die Procu,

ratoers

m

mm

-ocr page 117-

van jzwollë* v. hoofdst. 113

moers daer toe gheworven hebben twie priefters 3
die den priefter dienen ft)len , als ghewoenlic is^
ende die ft)elen hebben voer oeren dienft elck
drie Heren
pond jaerhxi Mede foelen die Pro^
curatoers werven vier Corael Clerken , die ah
toes ,
wanneer men miife en vigiliën finget, als
voerfcreven is daer rede wefen folen , in oren
ruchelen ende diê mifle fingen ^ ende vigiliën hel^
pen fingen, als dat behoert, ende
dan fal men
voer oeren dienft
geven tot elcker tyt te fameri
anderdhalvcn vleemfchen groten , of die Weerde
daer voer: ende want defen voerfcreven fcrifte
gheordineert is tot ten love Godes, fynre weer-
der moeder Marien, ende des ontfrachdgen Mar-
fchalkes des gueden Sunte Anthonius, foe hebben
wy ghefatet, ende ordinieren
mit defen brieve:
Dat alle renthe en guede , dfe tot ten fake voer-
fcreven ghegeven, fin of hier namaels ghegheven.
folen werden
, dat men daer af loenen lal den
priefterfcap , ende die Corael Clerken , die den
dienft doen folen als voerfcreven is ; ende oick
dair af beforghen, kelicke, cafufele, cafele, en-\'
de voert als tot den Altair ende tot ten dienft
voerfcreven behoert, ende raede dat in reke te
holden ende te vernyen ,
als des noet is, ende
Wes daer en haven-ocr page 118-

114 beschryvinge

ken. In orkonde defer ftucke onfer Stat fecreet
an deffen brieff ghehangen. Ghegeven int jaer
ons Heren dufent vier hondert ende viertich, des
manendages nae den Sonnedach quafi modo ge-
niti.

xix.

Stichtin- Fan het H. Cruis (0). Was voor het diis
ge
en op- genoemde Schepens Choor geplaatrt. Het is
ontftaati uit de nalatenfchap van de Heer Dide-
fj\'-ocr page 119-

van zwolle. v. Hoofdst. 115

onder de naam van de H. H. Anna Johannes Autaar
den EvangeHft-ocr page 120-

116 beschryvïnge

iifte Au- Alerts een twede Officie by gefticht, het welke
taar ge- „iet 400. gouden Rynft:he guldens begiftigd
daan. ^igj-a , ingevolge de brief daar over, in het
jaar 1536, dingsdag na de H: Agnes voor de
volle vergaderde Magiftraat afgegeven.

XXIIL

Oprich- Fan S: Judocus of Jooß (O- Heeft zyn
tinge van oorfprong van Johannes van Bolten en Gerar-
den H. ^^s Dui-ocr page 121-

em

VAN ZWOLLE. V. HOOFDST. 117

XXV.

Fan S: Sever\'mus (yf). Deze twe waren Van het
onder
de vergevinge van den Paftor.

XXVL

Van S. Agatha (x). Waar van in het jaar Van het
1571 Georgias Haerfolt Burgermeefter der Stad iöfte.
Campen het recht van vergevinge oefFende.

xxvn.

Van de drie Koningen. Waar van de twe Van het
oudfte Vicarien de vergevinge hadden (j).

XXVIIL

Van S: Thomas. Over welke Vicarie het XXII.
recht van collatie aan de Prioren van Windes-
Van het
hem , Belhem en Aalbergen gelaten was z8fte.

XXIX.

Van alle H: H: Synde een Officie het welk Van het

fyn oorfprong aan Jan van den Toorne ver- Officie

H 3-ocr page 122-

118 BESCHRYVINGE

I-ocr page 123-

van ZWOLLE. VIi. Hoofdst. 119

born geloven mag.-ocr page 124-

1

beschryvïnge

fchelyke infichten te vergeven , en hier om-
trent waren zy z^ zeer bekommerd en bezorgd,
dat zy in het jaar 1473. deze wet hebben ge,
maakt, dewelke een heilfaam middel was om
de vicarien waar over zy het recht van verge-
ven hadden , aan geen onwaardige perfonen
over te leveren
(J^; „ 1473. Vrydachs na
Blafii fyn Scepen en Raidt aeverdraegen, fo
wanneer yemant biddet om een beneficie of-\'
fiele of eenigen dienft der Stadt van Zwol-
le , dair follen van afgaen in den Raede die
foe
nae fyn raaech of fwager, of achter fuy-
fter kynt, des geens, ofte dair voir gebeden
wort

XXV. Zie hier de Naaralyft der Paftoren die defe
Naamlyft Kerk bpftierd hebben , voor zo verre ik dezel-
der Pa- ve, by het doorlezen der oude ftukken en brie-»
v^\'^^d r \' hebbe kunnen opmaken.
K^eri.^^ 1233. Ludolphus die Stads eerfte voorrechts
brief ondertekend heeft. De namen van
?yn opvolgers zyn my onbewuft.

1316. Heftèlus Heink Canunnik van bet Ca-r
pittel van S: Jan tot Uitregt.

J370. Reinold van Drynen , die volgens de
vermaarde Thomas van Kempen (-ocr page 125-

van ZWOLLE. VIi. Hoofdst. 121

1439. Theodoricus Henfo.
1460. Amold
van Eerte : doch afgezet zynde,
is Lambert Meyer of Meygher in zyn
plaats aangefteld.
1477. Boldewyn van Rande.
1498. Hendrik Senger. (ƒ)
J518. Hendrik Cantor Paderbomienfis.
1531. Gobel Volquift,
wederroepen in het ge-
melde jaar.
Ï537. Cornelis van Wefop toen overleden.
1538. Ocherus Trugifcriba.
1568. Petrus Verheiden, geftorven.
1568. Antonius Verheiden.
1570. Hendrik Fokking , die deze kerk in het
jaar 1580 verHet. Hy wierd Paftor van
de L: vrouwen kerk tot
Deventer.
Ik voege hier een Naam-lyft by van de Prie- Naamlyft
fters en Paftoren die eerft in ftilte ; en nader-
hand door toeftemminge der Regeringe de vier
Roomfch Catholique ftatien defer Stad bediend in\'^ftihJ
hebben.
-ocr page 126-

mm

laa beschryvinge

1627- Nicolaus Barlutius tot - -
jósp. Reynerus Houtman. Onder defe wierd
de Statie of het Kerkhuis, door Arnold
Cathius opgericht, verdeelt eerft in de
ftatie van de Dieferftraate, die later is
overgebragt in het Hoorn fteegje, en in
de Koeiftraat.

XXVI.

Naamïyft
der Prie-
fters in de

ff\'- 1660.
firate en ,,

het Ho- ÎOOI.

ren fteeg- 1662.

je.

In de Dieferftraat.

Adrianus Coerten tot - - 1632.
Franciscus Beautner anders genaamd van
der Steen tot - - - 1656.
Petrus van Duppen tot het jaar - i66o.
Lucas Reynenburg tot - - 1661.
Petrus van Duppen wederom tot 1662.
Franciscus Damman anders genaamd van
den Dam tot - - - 1666
Theodorus de Ridder Medehelper
voor eenen korten tyd.

Dit Kerkhuis van de Dieferftrate ver-
plaaft zynde

In het Hoorn fteegje.

Is op Franciscus van den Dam opge-
volgd in het jaar
1667. Petrus Overbeke aldaar geftorven in het
jaar - - - - 1689.
1689. Nicolaus Verdonk overleden - 1697.
.1697. Judocus Sant tot fyn fterfdag in - 1700.
1700. Gaspar des Champs tot - - - 1707-
Wanneer
dit Kerkhuis een tyd lang ge-
floten wierd,
1709. Johannes Ophuis Aarts Priefter van Sal-
^ land. Hyftierfin - - 1735,

1732. Ge-

ügB

-ocr page 127-

VAN zwolle. v. hOOFDST. 123

1732. Gerardus Bernardus Beer wierd mede
Aarts
Priefter van Salland , en overleed
in - - - - 1761.

1761. Harmannus Ignatius Hofhuis mede Aarts-
priefter van Salland.

, In de Koeiftraac.

jóap. ReinerusHoutman, onder welke de ver- In dc
delinge van de ftatie in 1613. door Ar- Koei-
nold Cathius opgericht, gedaan is. Hy
overleed in - - - 1667.

1667. Theodorus de Ridder geftorven in 1705.

1705. Gulielmus van der Hagen onder welke
dit Kerkhuis gefloten bleef tot
2. Arnoidus Huriblok was fyn\' opvolger
en vertrok in - - - 1/20.
Carolus van Hullen geftorven in 1740.
Franciscus Xaverius van Ceulen.

171

1719-

1740.

Onder den Booge.

1618. Volquerus van Herkeninge te Groningen XXVII.
geboren , en Licentiaat in de Godsge- Onder
leerdheid zynde, is eerft Paftor geweeft den
Bo-
tot Lingen. In hetjaar 1618 wierd se.
\' hy tot Bedienaar van den Godsdienft in
dit Kerkhuis aangefteld ; en later is hy
Vicaris van Deventer, en daar na van
Groningen geworden. Deze Herkenin-
ge was een man van zeer veel verdien-
ften. De Geeftelykheid van Utrecht
floeg hem daar om , benevens Jacob de
Ia Torre, voor , tot Medehelper van
den Aarts BilTchop Rovenius. Jacob de

la Torre Aarts Biflchop van Ephefen ge-
worden

-ocr page 128-

124 beschryvïnge

worden zynde, fchreef, den 4. De-
cember 1655. aan den Nuncius Sanfe-
lice tot Ceulen een brief, waar by hy
van Herkeninge tot
Medehelper voor-
ftelde: als ten uiterften deze Bedieninge
waardig zynde. Ten tyde van gemel-
den yverigen Man
bediende den Zwol-
lenaar Arnout Wayer de R: C: buiten
de Stad. Hun Voorzaten (^en niet hun
nazaten gelyk verkeerdelyk door
den
Schryver of overzetter van d\'\'Oudheden
van Bisdom van Deventer
(g) ten
blade gebragt word) zyn geweeft Lam-
bert Aveskamp , Johan de Rode en Ni-
colaas van Loon; deze laatfte bekleedde
dit ampt, in \'t jaar 1616. en had, naar
het getuigeniflè van den Aarts Biflchop
Roveen een grote gave van prediken.
Wegens zyn yverigheid voor zyn geloof
geraakte hy te Campen in hechteniflè,
en ftierf Paftor op elders.
l66a. Cornelis Stakenburg in \'t Dorp \'t Wael
onder Utrecht geboren. Hy wierd Pa-
ftor tot Utrecht, en gaf op
bevel van
de Kerkelyke Overigheid de ftatie over
in den jare -
1665. Aan Bernard van Someren overleden
in . , . . 1679.
1679. Jan Dobbius een Hagenaar , die eerft te
Zoeterwoude , en naderhand te Leiden
Paftor was geweeft. Hy bekleedde t^le

T-voeie Deel bladf. 78. Want fo Nieolaas Van
J^oon in
1616. Paftor geweeft 7.ynde een nazaat Van
A Wayersin 169 z overleden, was, hoe oud moeft
dan Wayer niet zyn geworden?

- (
■ /

)

/

-ocr page 129-

van ZWOLLE. VIi. Hoofdst. 125

Bedieninge tot den jare 1681 , wanneer
hy daar van afftand dede , ende in het\'
Cloofter Wedderen , ter halver wege
tuffchen Munfter en Coesveld gelegen,
Carthuifer Monnik wierd.
1681. AIlardusBlokhovenftierf inhetjaar 1710.
1710. Nicolaus Dierhout een Utrechtfch Edel-
man ftierf in . . . 1735.
1736. Johannes Baptifta Allard.

In de Spiegel fteeg.

1640. Arnout Wayers een Zwollenaar uit een En in de
aanzienelyk geflacht geboren. INa, eerft spiegel-
buiten de Stad een Gemeente van R. C.
vergadert te hebben , richtede hy felve
een Statie of Kerkhuis op , in de Spie-
gelfteeg. Hy nam raet eenen ongeme-
nen yver de Kerkelyke
dienften waar,
en overleed in den ouderdom van 86 ja-
ren in . . . . 1692.
1692. Johannes Daniels oud zynde 86 jaren
ftierf in ... , 1741.
1741. Jacobus Heiter overleden in - 1771. .
1771. Engelbert Rerink.

Sedert de veranderinge in Godsdienft en Re- XXV[IL
geringe , zyn
hier gemeenlyk, tot aan het jaar Getal der
1667, vier Nederduitfche Gereformeerde Pre-Predican-
dicanten geweeft. Dan , in \'i: jaar 1667,
Berend Homoet alhier tot 5de Predicanc beroe-
pen
; na welke tyd ook het gewoone getal ai-
hier op vyf bepaald gebleven is. Hoewel nu
en dan
in een enkel geval, by aanhoudende
ligchaams
25wakhcid van een\' derfelve , door de
Heren
van de Magiftraat.het beroep van een\'

zes-

m

-ocr page 130-

ï5o be\'schPvyvinge

zesden Predicant is toegellaan, fonder dat noch-
tans daar door het gewoone getal vermeerderd
wierd.

De Predicanten van elders in deze Gemeen-
te beroepen , worden de koften van losmaking
van hun vorige Gemeente, nevens die van der-
felver Traniport na deze Stad , uit Stads gee-
ftelyke goederen goedgedaan. Hun inkomften
ten aanfien van de gene , die van andere Ge-
meentens hier beroepen worden , genieten^ fy
van dien tyd af, dat dezelve op lutn vorige
ftandplaatfe eindigen.

In het begin , tot aan het jaar 1620, had-
den de Predicanten alhier jaarlyks 600. guldens
inkomen, en «0 goudguldens tot brand. Dog
in het gemelde jaar is aan hun Eerwaardens
ICO. gulden meerder toegelegd. En in den
jare 1653 is hen in plaats van 80. goudguldens
100. goudguldens \'s jaars daar en boven toege-
kend. Zedert het begin defer Eeuw hebben
dezelve jaarlyks genoten

Car. guld
800 -
70 -
140 —
12 -
5 -

- 7 ..

12 -ocr page 131-

van ZWOLLE- V. Hoopdst. la^

Recht {h\') bekomen dezelve met de beroepin- der Pre-
ge alhier het grote Burgerfchap, voor hun, en dicanten.
hunne kinderen , «üe reeds geboren zyn , als
die nog
geboren ftaan te woorden.

Van den tyd der veranderinge in den Gods- XXX,
dienft af, tot heden toe , hebben alhier de na- Naamlyft
volgende Predicanten in de Nederduitfche Ge- der Pré-
reformeerde
Gemeente geftaan,-ocr page 132-

128 beschryvïnge

beroepen , van Oldemarkt, YflèlhÉtiï
en Paaflo , en overleden in 1654.

1630. Wilhelmus Hillenius beroepen van Har-
tem, en geftorven in
1637.

1637. Jacobus Tichlerus Rutg: Fil: beroepen
van Elburg, en vertrokken na Deventer
in 1641.

1541. Menfo Joannis beroepen van Vollenho,
is in 1649 \'s Hage beroepen , doch
heeft zulks niet aangenomen , maar in
1652 na Amfterdam beroepen zynde, is
derwaards vertrokken.

1641. Bernardus ab Eyl beroepen van Ahnen
mede in 1641, en overleden in 1670.

1652.-ocr page 133-

van ZWOLLE. VIi. Hoofdst. 129

1676. Joannes Ojers beroepen van Sneek , en
vertrokken na Amfterdam 1
680.

1678. jacobus Groothuys beroepen van Rou-
veen , en
1713 den 7. Mey Emeritus
verklaard, behoudens een jaarlyksTrac-
temenc van
ƒ700 - : - : doch in het
zelve jaar noch overleden.

i(5So. Joannes Akius beroepen van Zutphen
en geftorven 1696.

1681. Fredericus van Leenhof beroepen van
Vclfen,
1710. den 26 December : de-
zelve is op zyn verzoek, door de Hee-
ren van de Magiftraat zyne dimilfie\'toe-
geftaan , met toelegging van een Trac-
tement van ƒ 900 — : — : \'s jaars.
Overleden
1712.

1684. Mathsïus Noppen beroepen uit de Ne-
derduitfche Gemeente te Norwich in
Engeland , den 16 Jan. 1730. behou-
dens eer en een Tradlement van /b\'00

gulden \'s jaars Emeritus verklaard, en
op den
30 Jan: 1733. in den ouderdom
van
85 jaren overleden.

1687. Adam van Dries beroepen van Meden-
blik, overleden
1722.

1697.-ocr page 134-

130 beschryvinge

1714. Jacobus Peregrinus beroepen van Bom-
mel (en vertrokken na Utrecht 1716.)
En voorts mede op dezelve dag

1714. Joannes van Wena beroepen van Stryen,
overleden 1722.

1716. Adriaan van Bofcheyden beroepen van
Voorfchoten , en vertrokken na Leiden

1719-

1719. Nicolaus Hartman beroepen van Jifpe,
in 1748 Emeritus verklaard behoudens
een Traftement van ƒ800 - : - =
\'s jaars , doch in het zelve jaar noch
overleden.

1722.-ocr page 135-

van zwoxlë. v. hoofbst. 131

1749- Johannes van Rofllim beroepen van A-
meiden , overleden in 1774.

1755. Johannes Jacobus Serrurier beroepen van
Barneveld in de Nederveluwe en ver-
trokken na \'s Gravenhage 1767.

1762. I-Ienricus Adaina beroepen van Huizum
onder de Claffis van Leeuwarden.

1765. Petrus Rietveld beroepen van Zuider-
woude en vertrokken na Delf 1767.

1768. Gothofridus Wilhelmus Carp beroepen
van Bommel.

1768. Johannes Petrus van Couwenbergh be-
roepen van de Meeren by Utrecht.

1771. Johannes Willem van Slype beroepen
van Nieuwland.

\\

I a

VL HOOFD-

-ocr page 136-

132 BESCHRYVÏNGE
VI. hoofdstuk.

I N H O UB,

l. De Lieve Vrouwen Kerk is geen Parochie.^
noch door de Majiebroekers gebouwt. Ge\'
rard van Spoelde fticht een Capelle , en Vi-
carie.
II. De Raad bekragtigt de flichtin-

fe. En koopt den grond daar toe van de
^rohftdye -van Deventer. IIL TVydinge vafl
de Kerkhof in
1396. En van de Capelle
en een Autaar in 1399. IV. Paus Bonifa-
cius verleent hondert dagen Aflaat aan deze
Capelle. In
1463 word dit gebouw ver\'
groot.
V. Van d\'opbouwinge van den To-
ren dac^r by. Van de zwaarte., en prys der
fes klokken , daar in gehangen. Aanbefte-
dinge van de verhoginge des Torxns.
VI,
De Bouwmeefier vlucht, het werk onvolt ooit
zynde. JSieuwe aanheftedinge des torens.
VII. Het gebouw word voltooit. Klagten
van eer^ tyd genotig
Schryver over deze op~
bomvinge. VIII. Aanmerkinge daar over.,
en over de hoogte van den toren. Gedaan-
te van deze Kerk.
IX. Over de Kerk wy-
dinge., en Palm-markt. Van de ftichtinge.,
en inkomften der eerfte Vicarie.
X. Van
\' de ftichtinge van de twede. Goedkeuringe
des Bijfchops en verdere giften aan defe Vi-
carie door A. van Middelwyk enz.
XI- Dq
Vicaris word door den Biffchop de verpUg..
tinge van drie dienften opgelegd. Fan do.
\'^de Vicarie. Van de ^de. Van de ^de.

XIL

-ocr page 137-

van ZWOLLE. VIi. Hoofdst. 133

XII. Stichtinge van de zesde Vicarie. In
de Kerk wierd wel yoor dezen, maar he-
den niet den Godsdienß geoeßent.

e twede grote Kerk dezer Stad, was aan I.
_ de H. Maagd Maria , toegewyd ; wor-
De Lieve
dende , tot op dezen dag , noch by velen de Vrou-
Lieve Vrouwen Kerk genoemd: doch
meeft-
tyds de Cruis Kerk ; om dat ze in de gedaante p^foJhie
van een Cruis gebouwt is. Zy flaan den
bal noch
mis, die zich verbeelden, dat dit Godshuis een door de
Parochie Kerk geweeft zy ; even als zy , die
wanen, dat de inv/oonders vanMaftebroek deze ^^ouwV
Kerk gefticht hebben ; het tegendeel zal uit de ^
brieven, by dit Hoofdftuk aangehaald, blyken.
En ik twyffele zelfs , of zy tot
den eerften op-
bouw wel iets toegebragt hebben. Imtners
d\'aantekeningen en ftukken dezer Kerke, die fo
nauvv\'keurig van alle
mindere weldaden melding
maken, zwygen \'er geheel af. Doch dit Gods-
huis nam zyn eerften oorfprong by deze gele-
genheid.

Gerard van Spoelde een inwoonder dezer Gerard
Stad, met rykelyke middelen voorzien, maak- \'^an
te , in het jaar 1393 , op den 16 Auguftus,
zyne uiterfte wille ; waar by hy onder anderen
Capelle,
zyn huis in de Voorftrate , nevens agt morgen en een\'
Lands in de Markte van Voorft , en Weften- Vicarie.
holte gelegen , fchonk , tot oprichtinge van
een Capelle , ter eeren van de H. Maagd Ma-
ria , en tot onderhoud van eenen Priefter, die
dagelyks, fo hy geen verhinderinge had, voor
den ftichter en zyn Ouders Miffe lezen zoude.
Hy behield fyn leven lang het recht van den
Priefter aan te ftellen: doch na zynen dood ver-
I 3-ocr page 138-

ï5o be\'schPvyvinge

viel dit rechc aan de Heren van den Raad. Van
d\'oprichdrfge van een Gallhuis, waar van me-
de by deze zyne uiterUe wille gewaagd word,
make ik meldinge op eene andere plaats. Zy.
ne overige nalatenfchap liet hy aan zyn naaftbe-
ftaanden. De brief welke daar van , door den
Notaris Jan van den Camp (a) gemaakt is, in
by wezen van de Vicariilèn van S. Michiels
Kerk Harmen Symons, en Willem van Baerlo,
de Capellaan Albert van Nyenhuis, Gooswyn
Peyning , Jan van Wytman , Ludeken Cote-
ken,
en Conrad ter Lure, luid in d\'oorfpron-
lielyke taal aldus.

Ïn nomine Domini amen. Anno Nativitatis ejus-
dem milïejimo trecentefmo nonagefmo tertioin-
dïBione prima , fecundum uftim ftilum ^ confue-
tudinem Civitattm ^ Dyoccefis TrajeEtcnfis, menfis
Augufti^ die decima fexta., hora nonarum vel quafi.,
Ponttficatus Sandiffimi in Chrifto Patris ac Domi-
ni noflri, Domini Bonifacii divina provide\'dtia Pa-
pas noni, anno quarto, ftij^ra Cameram Gherardi
de Spoelde , in domo ipftüsfita in platea Foerftrate,
in mei Notarii puhlici^ ^ teftium
infra fcrfptormn
ad hoe fpeciajiter vocatorum \'zd rogatorum prafen-
tia, perfonaliter confUtutus discretus vir Gherardus
de Spoelde pr-ocr page 139-

van zwolle. vi. hoofdts. 135

inteftatus decedere , cuptemque extremum diem mor-
tis fuiz per difpoßtionem rerum fuarum Qf bonorum \'
fuorum bonts operihus prisvenire , S faluti animce
fu(Z providere
Inprimis dedit, legavit ^ in pu-
ram
elemofynam Wgnavit dotnum fuam fitam in
platea
Voerftrate , cum omnibus fuis pertinentiis,
prout eam nunc inhabitat, infra domum Arnoïdi
Alferdi ex una, ^ Johannis Ulfenparte ex altera ,
in augmentum Divini Cultus ad ufus unius Capell(-ocr page 140-

1205 beschryvïnge

terit ßp debebit. In fuper dictus Gberardus adjech:
do lego dan jubeo impero mando ^ prceciplo , ut
pofl mortem meam jus Patronatus hujus modi Ca-
pell ^ Hospitalis perpetuis temporibus
dependet ^
fpectabit, ad Collationem provifionem ac donatio-
nem Scahinorum ^ Confulum Civitatis Zivollenjis
pro tempore exiftentium; ^ Uli difponent de eis fe~
cundum quod animabus ipforum ^ anim-ocr page 141-

van ZWOLLE. VIi. Hoofdst. 137

van den zelfden inhoud is, luidende als volgd:

Wy Scepen ende Raet der Stad van Zwolle
doen
kundich allen luden, als van der alin-
gher were
gheleghen in Voerftrate, tuffehen Arnt
Alfers fone, ende Johans Ulfen, een Capelle daer
af toe ftichtenne , in die ere onfer Lieve Vrou-
wen , _ daer men dachlix MilTe
in doen fal, alft
een Priefter betaemelic is, voer Gheerts ziele van
Spoelde, voer finer older ende finer erfgen. ziele ,
ende van den achte morgen Lands gheleghen in
Voerfter, en Weftenholter llaghe, tulfchen Jacob
Vrefen ende Egbert Deghen zoen , an die ene
zyt, ende Zweder Scot en ende Arent van Re-
nen an die ander zyt, onder den een ende twin-
tigh morghen geleshen , die Gheert voerf: al daer
liggende heeft , daer hi die voerf: Capelle mede
ghewedemt ende gebeneficieert heeft,
na vorwar-
den des Inftruments dat daer opp gbegheven ende
ghemaket is; welic achte morghen mit den twen
morghen die hi dat Gafthuys opp Bunckemaet ghc-
gheven
heeft , mit namen liggen füllen , opp dat
ende ter nyer weteringe wert; dat Wy die We-
re ende die achte morgen Lands
voerf: ghemaket
hebben , ende maken mit defen brieve Gheerde
van Spoelde tot finen live toe ghebmkene, ende
die renthe ende dat verval daer aft-ocr page 142-

ï5o be\'schPvyvinge

ven of vercopen mochten , ende opp die fte^g
die oerbaerlic were, ene Capelle tymmeren moch-
ten , in die eere onfer Lieven
Vrouwen als voerfi
is. Beholdelic elcken Vicarius van der Capellen
die achte morghen Lands voerf: toe hrukene tot
zynre noetdrurte onverboeden tot ewighen dagen.
Voert fint vorwarde dat Gheert van Spoelde een
recht Collator wefen fal van der voerf: Capellen
ende acht morghen Lands voerf: al fo langhe, als
hi levet, ende die eerfte Collacie van
der voerf:
Capelle mit den acht morghen Lands voerf: heeft
hi ghegheven by onfen Rade ende Confente Wi-
cher Claes Spitfen foen ,
een Vicarius dacr äff te
wefen , die wile hy levet. Mer alfe Gheert en-
de Wicher , voerf: beyde niet lang en
fin , fo fal
die Collacie voerf: tot ewighen daghen comen
ende bliVen an ons ende an onfe nacomelinghen
Scepen ende R.aèt der Stad van Zv/olle. Alle
defe voerf: punten lave Wy Gheerde voerf: ende
hi ons weder
voer hem ende voer fine erfghena-
men male den anderen , ftede vaft, ende onver-
breclic .toe holden ; fonder
enich wTder fegghen
ende defer brieve fin twe al eens fprekende. In
orkonde des brieves
bezeghelt mit onfer Stad fe-
■ghele , daer ic Gheert, van Spoelde voerf: minen
zeghel
mede heb angchanghen , ten tughe der
waerheit aller vorwarden
voerf. Ghegheven int
jaer ons Heren dufent drie hondert vier ende ne-
ghentich , op Sanfte Luden dach.

En koopt De ftichter overleefde niet lang deze zyne
dengrond yinerfte wille ; fo dat de Heren van den Raad
vande\'^ ^^-ocr page 143-

VAN zwolle. v. hOOFDST. 139

Kerkhof gelegen zyn, en die roen aan de Problt-
dye van Deventer toebehoorde. Zy kochten
van den doenmaligenProbll, de Cardinaal Fran-
ciscus van Saint Sufanne, en zyn Vicaris Hendrik
van
Brandenborch , de gemelde grond, voor
de fumme van drie honderd en veertig Ryn-
fche
guldens (c). Met verder beding , dat de
Heren Kopers „ de zaal en
Hemelïchede -ocr page 144-

H

140 beschryvinge

Proefflien woninghe , te betalen alle jaer in der
Proefffien Hof toe Zwolle , off ao des amptmans
hant der Proefïlien des Hoves toe Zwolle , opp
Sanfte Mertyns dach
in den winter , olF bynnen
viertyndaghe daer na onbegrepen , to pacht rech-
te. Al argelifl; wtgefeghet. In orkonde des briefs
bezeghelt mit onfer Stad zeghel, int jaer Ons He-
ren dufent drie hondert vyf ende tnegentich.

III, Zie daar dan de eerfte beginfelen van deze
Wy dinge Kerk, wier opbouw waarfchynlyk noch, in dit
felve laatft genoemde jaar (ƒ) begonnen is.
Immers de Kerkhof daar van is, in het volgende
jaar, door Hubertus Biflchop vanYppufen inge-
wyd geworden, daags voor ChriftusGeboorte;
gelyk hy zelve in zynen daar over afgegevenen
brief te kennen geeft, klinkende aldus.

Hubertus Del Gratia Episcopus Tppußenßs, Re-^
verendi in Chrifto Patris ac Domini , Frede-
rici eadem Gratia Episcopi Trajectenfis , in pontiß
calibus Ficarius generalis, notum facimus Univerßs,
quod anno Domini milleßmo trecenteßmo mnagefimo.
fexto , in Figilia Nativitatis Domini noflri Jefa
Chrifli, novum Cymiterium in Zivollis, de curti

vimus, cooperante nobis Gratia Spiritus Septiformis.
Unde omnibus verepmitentibus ^ confeffis, qui dic-
tum Cymiterium circuiverint caufa devotionis, ^

quo-

(ƒ) Lindeoorn fchryft, dat den eerften fteen in het
jaar 1394 zoude zyn gelegt, maar hier in moet hy
mifl\'en; dewyl de koop van dezen grond
eerft in
het jaar 1395 gefchied is; men zie maar den laat-
ften en zo even vertoonden brief.

Curtis of Curia, is een Hof, als by Coccius
chronica Bethkmnfi
te fien is op verfcheiden plaat-s
fen, en mede by andere Schryvers,

van de
Kerkhof
in 1396.

-ocr page 145-

VAN zwolle. v. hOOFDST. 141

quoties circuiverint, de Ommpotenth Dei miferi-
cordia, Beatorum Petri ^ Pauli Apofiolorum auc~
toritate confiß, quadraginta dies ^ indulgentiarum,
de injunStis eis pœnitenciis, mifericorditer in Domi-
no relaxamus, noftrarum tefttmonio literarurn j da-
tum ut fupra.

Omtrent drie jaren hier na is defe Capelle En van
voleindigt,
en door den felven Biflchop inge- de Capel-
wyd geworden, daags voorde H. Catharine, ^^ en een
ter eeren van de H. H. Maria en Maria Magda-
lena. Hy fîelde de inwydings dag den eerften
Zondag na Pinxteren , en van het Autaar, me-
de als toen zyn wydinge ontvangen hebbende,
de eerfte Zondag na de H. Margarete. Hy ver-
leende op de hoogfte Feeftdagen, onder zekere
verpligtinge veertig dagen
aflaat, byzonderlyk
mede aan die, welke door hun giften en gaven
de inkomften en çieraden dezer Kerk verbeter-
den
, uitwyfens de Biffchops brief zynde van
dezen inhoud.

Hubertus Dei Gratia Episcopus Itppußenfis., Re-
verendi in Chrifto Patris ac Domini , Domini
Frederici eadem gratia Epifcopi Trajectenfts , in
pontificalibus Vicarius generalis , notum fiacimus
Univerfis , quod anno Domini miïïefimo trecentep-
mo nonagefmo nono in Craflino Sanctis Catbari-
7ï(S Virginis , Ecclefiam in honorem Gloriofisftma
Firgtnis Marie ^ Sanct
(Z Maria Magdalence na--
Viter conftructam , ac unam altare in eadem , in
bonorem Sancti Antonii., Mari-ocr page 146-

142 beschryvïnge

coft es , Dedicationem alîarisDominica prima pofl
feftmn San-ocr page 147-

vapï zwolle. vi. hootdst. 143

IV.

Biflchop Frederik van Blankenheim des tyds
naar Romen
{h\') gereift zynde , verwierf van
Paus Bonifacius delXde, een Aflaat van hondert
dagen op de Zon- en voornaamfte Feeftdagen,
door zekere werken te verdienen of door mil-
dadigheden aan deze Capelle te erlangen. Des
Paus Bulle in den jare 1399 op den 9. April
gedagtekent , wierd in het volgende jaar op
den 5. Junius, door den Urrechtfchen Kerk-
voogd , met eenen byzonderen brief bekrach-
tigt: waar by hy alle die gene in den ban doed,
welke aan d\'opfigters dezer Capelle, in het ver-
,raderen van gefchenken tot den opbouw, ver-
linderinge toebragten.

Men moet egter niet denken dat deze Capel-
le tot die grote en hoogte ppgericht wierd , als
men heden deze Kerk ziet. Maar deze nieu-
we opbouwinge Q) is gefchied. Anno 1463.
„ wanneer dezelve door de Kerkmeefters Ger-
„ bert van den
Buifche , en meefter Jacob van
„ Twenhuifen koftelyk getimmert en gemuurt

V.

daar ran vindt aangetekent, is, dat onder de Van de

Kerkmeefters Seyne ten Water, en Arent Lui- opbou-
winge
van den
Toren
daar bv.

IS\'

gelyk een Schryver der Kerk aanteke-
ningen fich uitdrukt.
Angaande den Toren , het eerft dat men

kenfen , daar al aan gebouwt is geworden;
en dat in het jaar 1487 , toen Johan van den
Toorn, ende Stephen van Ruitenberch dit ampt
beklededen , befloten is, oni dit gebouw te
verhogen. Voor het opnemen der benodigde

pen-

(ji) Thomas a Kempis in Chronica Montagnetano.
(i) Men vindt deze Kerk noch aldus genoemt, in
\'t jaar 1461, in deu Sticlitings brief van de Vicarie
^an het H. Crms.

Paus Bo-
nifacius
verleent
hondert
dagen Af-
laat aan
deze Ca-
pelle.-

In 1463:
word dit
gebouw
vergroot.

-ocr page 148-

ï5o be\'schPvyvinge

penningen ftelden zich de Heren van de Magi-
ftraat als Borge voor ; gelyk uit een uittrekfel
van eenen brief hier over gemaakt, te zien is
„ Ende waert fake fy ofte haar nacome-
55 lingen Kerkmeefteren die voorf. jaar rente
„ niet en betaalden, fo beloven Wy Burger-
„ meefteren Schepen ende Raet voor ons en-
55 de onfe Nacomelingen ende fynen Erfge-
„ namen de voorf: jaar rente te betalen , uit
„ ende van onfer Stad Goederen , fonder ar-
„ gelift «.

Kort na dat dezen Toren volbouwt was, heb-
ben de
Kerkmeefters fes Klokken laten gieten,
welker zwaarte , prys, en tyd wanneer ze ge-
goten zyn, een Schryver ons aldus verhaalt;
„ Ao. 1484 befteeden de Kerkmeefters van on-
fer Lieve Vrouwen Kerke als Hendrik Velt-
huis ende Jan ten Toorn , an Meefter Geert
van Wou van den BulTche , drie Clocken te
gieten, op den rechten Toon als St?/
Fa Mi:
dewelke fwaer wefen fullen als dat Sol 929
pont, ende dat Fa 1311 pont, ende dat Mi
1731 pont te famen 3971 pont. De fpyfe
van defe drie Clokken hebben de Kerkmee-
fters Mr. Geert gelevert. Sy hebben hem
„ gegeven voor dat 100 te gieten van haar fpy-
„ fe drie Comes (/) gulden min eenOort; dies
„ komt dat 1000 te gieten van haar fpyfe 28.
„ comes gulden. Defe voorf: drie Clokken heb-
„ ben gekoft te gieten 100 comes gulden ende
,, 9 , ende 6 ftuivers i oortjen. Sy
hebben
„ hier toe
drie Clepels laten maken; de Clepei

„ van

{k) Ik volge alhier de woorden van den onbeken-
den Schryver der Kerk aantekeningen.

(/) Coracs of Koopraans gulden?.

Van de
zwaarte
en prys
der fes
Idokken
daar in
gehan-
gen.

??

-ocr page 149-

van ZWOLLE. VIi. Hoofdst. 145

55 van Sol wegec 37 pont-ocr page 150-

ï5o be\'schPvyvinge

op voorwaarden aanbefleedt, die te lang zyn
om hier in te laflchen. Ik zal \'er alleen van
melden , dat de fpitfe 50 voet hoog moeft zyn
onder het Kruis , en dat vier kleine torens van
20 voeten op de vier hoeken moeften geplaatft
worden.

Hier voor had deze Bouwmeefter 900 Koop-
mans guldens (jn) voor hem , 12\' van deze
guldens voor zyn Vrouw , en fo het werk af-
gemaakt was, nog 12i van dezelve guldens,
met eenen nieuwen tabbaart voor fich, bedon-
gen.
Maar deze bedrieger, wanneer de Came-
raars en de Kerkmeefters hem tot het doen van
Rekeninge, den Sondag na S: Anna , beftemt
hadden , is hy kort van te voren heimelyk, en
zonder verlof weg gelopen , na dat hy reets
1039 Koopmans guldens, een Stats en elf
plakken ontvangen had, {n) daar nochtans de-
ze toren op lang na noch niet volbouwt was.

Dit ongeluk door de onachtzaamheid of eer-
der te vele goede trouvv^e veroorzaakt, heeft de
volkomen opbouwinge wel wat vertraagt, maar
niet geheellyk verhindert.
Want in het volgen-
de jaar , wierdt het onafgedane werk aan den
Bouwmeefter Jacob van Ceulen aanbefteedc
voor een fumme van 225,Koopmans guldens,
een gouden Kroon , en de woninge in het ou-
de Kofters huis, fo lang het bouwen duurde.
Doch de Cameraars Thomas Knoppert en. jan
van der Marfche, door welke de aanbeftedinge

ge-

(f») Ad 20 ftuivers het ftuk.

(«) Zo dat hy reets 64 guldens een fiat pont een
plak
en den Tabbert boven het bedongene opgeljgt
had. Schoon het werk op verre na «iet Voltooit
was«

VL

De
bouw-
meefter
vlugt ,het
werk on-
voltooid
iynde.

Nieuwe
aanbefte-
dinge des
^T or ens.

-ocr page 151-

VAN ZWOLLE. VL HOOFDST. 147

gefchiede , waren nu voorfichdger dan te vo-
ren , en
bedongen dat de Bouwmeefter geen
penningen konde ontfangen, voor dat het werk
voltooid
V/as. „ Mr. Jacob voorfcr; (om de
5, meer
gemeldes Schryvers woorden te gebrui-
„ ken) heeft
dat gedagte werk twemaal ronts-
orame gegoeder met yferen ftaven in elke
pylaar een gaande
, onder van den Gewelfte
af, tot boven an den bogen toe, daar hy de
eerfte balken gaten gelaten heeft, om dat werk
boven te goeden, ende beneden de gate an-
ders geen goedinge van noden is, overmits de
yfere goedinge als voorf. Ende is een goed
werk daar men op bouwen ende timmeren
raag, na des werks eyfche , fonder eenige
forge. Gelaten by ons Geert ter Borgh ,
Jan van Steenwyk Kerkmeefters , ende Mr.
Jacob van Ceulen, meefter van defen werke
Anno 1540. -ocr page 152-

148 beschryvinge

pannen dak, gelyk ongeveerlik S. Lebuini
Toorn te Deventer op defe tyd nog is.
dïc
dak is afgenomen, ende defe Lanterne weder
daar op gefet. Defe Timmeringe heeft veel
gekoft, ailes tot nadeel van defe goede Ker-
ke , ende tot verkortinge der armen. Men
mag feggen defe Kerke hadde voor defe tim-
meringe goede opkomften, ende deylde den
Armen op fekere tyden haar Brood -ocr page 153-

van ZWOLLE. VI. Hoofdst. 149

fmal, welkers muuren hoog opgehaaJt zynde,
een hoog
Gewelffel heeft, en in een Kruis ge-
daante gebouwt is , waar ora het ook veeltyds
daar na de Kruis Kerk genoemd word.

De wydinge dezer Kerk is, als boven reeds
gezien is, in \'t jaar 1399 gefchiedt, aan de H. Overde
H. Maria Moeder Gods, en Maria Magdalena. Kerkwy-
De Kerkmiflè was daar b\'y toen ook gefteld op pjj^^.^-ocr page 154-

ï5o be\'schPvyvinge

Alof Smyts, met twe Arnolds guldens, in \'t
jaar 1394 , en twe jaren later , Nefe weduwe
van Tyman ten Valkenborch, met feven Heren
en ander halve Rynfche guldens, de in-
komften dezer Vicarie vermeerdert; volgens
een brief, in het laaft genoemde jaar des woen-
dag na S. Petri banden , door de Heren van de
Magiftraat daar over afgegeven. De vergevin-
ge hier van , als ook van de vier volgende,
hadden de Heeren van den Raad dezer Stad,
zo men
Lindeborn geloven mag.

De

X. Wierd genaamd van S. Antonius, en erken-
Van dc de voor zynen Inftelier Hillebrand de Bleke en
ftichtinge Lutgaart zyne Vrouwe , welke tot onderhoud
vnn de gj^^j^ Vicaris , v/aar toe zy verkoren Coen-
tweds.-ocr page 155-

van ZWOLLE. VIi. Hoofdst. 1220

voerf: oeren o-hccoren Mombaer, die oer ghege-
ven wart
mit\'^ordele ende mit rechte: ende heb-
ben fundiert
ende dotj-eert, ende funderen ende
datyeren mit defen teghenwordighën brieve, een
Altaer ghelegen bynnen Zwolle, in onfer Lieve
Vrouwen
Kerke in die ere Gods, fynre Moeder
der
.Maghet Santé Marien Magdalenen , ende
fonderlinge Santé Anthonys, ende gheven voer
hem ende voer oer erfg: erflic , toe den Altaer
ende ter nodorfte des Priefters die dat in der tyt
hebben
fal, voer oer ende voer der gheenre zie-
len falicheit, daer fie des voer begheren , oer
alinghe Erve alft gheleghen is ende oer is, ghe-
heten dat Holthoenfche Erve, mit torne , mit
twighe, mit velde, mit weyde, mit water, ende
mit aller flachter nod, ende allen finen toebehoe-
ren , ende mit allen finen rechten, als dat ghele-
ghen is in
den Kerfpel toe Hemys, ende in der
buerfcap toe Redeze; in defen ghevoege dat een
Priefler op den Altaer voerf: die renthe van den
Erve ende guede voerf: mit Gods dienfte toe
doen, verdienen l-ocr page 156-

ï5o be\'schPvyvinge

voerf:, ter ere Gods als voerf: is, voer my in
den felven Gherichte, ende verthegen daer af mit
ordele, ende mit rechte fonder arghelift. j^ier
waren an ende over als Gerichts Luden Werner
Johans Soen, Rutger van Bercmede, ende anders
guede luden genoech. In orkonde s briefs befe-
ghelt mit minen feghel Herman Amptman voerf:
bm bede Hillebrants ende Ludgaerdes voerf: ,
daer ic Hillebrant voerf: om die mere
vcftenifle
voer my, ende om bede wille Ludgaert, want
fie felver gheen zeghel en hieft, myn zeghel me-
de hebbe angehangen. Ghegeven int jaar ons
Heren Dufent drie hondert acht ende neghentich
op Sunte Jacobs avond.

De BilTchop Frederik van Blankenheim heefc
deze ftichtinge in het volgende jaar eerft (alzo
hy omtrent dezen tyd na Romen was; bekrach-
tigt. Ik zal hier verder de toeftemmings brief
van den Paftoor, noch een latere van den ftich-
ter felven niet mede delen : alleen merk ik
noch aan, dat Herman Stynt hier aan het Erve
Lungeboert, met zyn toebehoren, in het zelve
jaar op
S. Viéloors dag , en Lubbert Efïïnch
met Grietje fyn Ehevrouw hier aan vier Heren
pond jaarlyks gefchonken hebben. De Heer
Alfert van Middelwyk van welke in het begin
dezer gefchiedeniffèn meldinge gemaakt word,
fchonk mede aan den Vicaris, in den jare 1419
twe quarten wyns, te betalen uit zyn tuin en
goederen „ gelegen buiten de Luttiker poorten
„ oppen fingel -ocr page 157-

van ZWOLLE. VIi. Hoofdst. 153

erfgenamen erflic ende ewelic over gegeven heb,
ende gheve voir my-ocr page 158-

154 beschryvïnge

Junius van het jaar 1438. Maar dewyl in hec
Kerkboek tegens dezen brief va--ocr page 159-

van ZWOLLE. VIi. Hoofdst. 155

tibus non eft denegandus aftenfm, cuJtumque divi-
num noftris
temportbus augeri , incenft deftderüs
afestantes
volumus p -ocr page 160-

beschryvinge

156

De

Van de
3 de Vi-
carie.

III.

is van S: Anne, welke ik niet kan nagaan door
wie ze gefticht zy. De Bedienaar hier van
wierd tot drie dienften verpligt, hoewel
Lin-
dehorn
maar van twe meldt.

Van dc
4de.

De

IV.

was van de H: Maria , Wier laft dezelve als

van de derde was»

Van de
5dc.

De

V.

was van S: Jacob, wiers bedienaar maar tot
twe dienften des weeks verpligt was (r).

XII.
Stichdnr

De

VL

fpcH^\'vï was die van het H: Kruis , door Johannes de
* Loer Priefter en Capeliaan , en Berend Jacob-
fen van Manen en Femme zyne Ehevrouw ge-
fticht. Hier aan gaven d\'eerfte vier morgen
Lands in Maftebroek , en de twe laaften der-
tig Heren pond. De vergevinge ftond aan de
laafte ftichters en hunne erfgenamen , volgens
de fundatie
brief in \'t jaar 1462. op S: Ambro-

fuïs

(r) Tot dus verre de Kerkmemorien defer Kerke,
waar mede
Lindeborn in het kort overeenltemt (fiet
hem
fag. 398. het geen misdrukt is in plaats van 298.
Ik merk dit aan , om dat dit getal en veel volgende
daar twemaal in te vinden zyn , waar door deze
aanhalinge vals zoude können fchynen) maar van de
vind men noch in de memoricn noch
by hem
geen gewag gemaakt.

zesde Vi\'
carie.

m

te

-ocr page 161-

V

VAN ZWOLLE. VL Hoofdst. 15^

fius dag gemaakt. Den Uitrechtfchen Kerk-
voogd
David van Burgundien keurde ze in het
zelve jaar den Jnny voor goed ; zynde den
brief
ondertekend door S. W. Bernardi.

BS

Eindelyk voor dat ik dit Hoofdfluk fluite,
moet ik noch aanmerken, dat fchoon deze Kerk
geen Parochie Kerk is geweefl, echter de Ca-
pellanen van den Pailor van de H. Michiels
kerk deze Kerke bedienden , in zo verre, dat
zy des Son- en Feefldagen daar Prediken moe-
ften. Waar zy voor betaalt wierden. Deze
Kerk (een beter lot waardig) diend heden meer
tot een ^ieraad , als nut voor de Stad ; want
behalven dat hier weinig lyken in worden be-
graven , gefchied heden daar in geen openbare
Godsdienft meer.

In de-
fe Kerk
wierd wel
voor de-
fen , maar
heden
niet den
Gods-
dienft ge-
oeffent.

Vir. HOOFD\'

-ocr page 162-

158 beschryvinge
vii. hoofdstuk.

I N H O UB.

I. Oorfprong van den naam des Clooflers Bel*
hem. De Stad is ouder , dan het Cloofter,
II. B. van Vullenhoe Deken befluit een Cloo-
fter te (lichten. De Biffchop, en het Capit*
tel keuren zyn voornemen goed.
III. B. van
Vullenhoe Jchenkt alle z\'^ne goederen tot het
oprichten des Cloofters. IV. Nader goed-
keuringe , en voorrechten door den Bijfchop
aan het Cloofter. De Stichter overlyd.
V.
Aankomft van vier ReUgieuJen in -ocr page 163-

van ZWOLLE. VIi. Hoofdst. 159

Het vermaardfte, en oudfte Cloofter binnen I.
de Stad , is buiten tegenfpraak geweeft,
Oor.
dat in de Nederduitfche taal Belhem , en in de fprong
Latynfche
Bethlem genoemt wierdt, naar het^^
Cloofter
Bethlem van Doetinchem (d). In- SSS-ocr page 164-

i6o beschryvinge

Stad zoude zyn geweefl: (p). Maar deze zyn
reets voor lange door den Chronykfchryver
van dit Cloofter wederlegt en de ftukken
wyfen uit, dat het felve op deze wyze zynen
aanvang genomen hebbe.

De

(c)-ocr page 165-

van ZWOLLE. VIi. Hoofdst. 1230

I^e Heer Bernard van Vullenho , uit een II;
aanzienlyk geflacht binnen deze Stad geboren, B. van
^as omtrent het jaar 1304 aireets Deken van Vullenho
het Capittel van Deventer
(e). Hy bekleedde
deze bedieninge met veel lof tot omtrent het eenCIoo-
jaar 1306 of 1307. Wanneer hy uit liefde voor fter tc \'
d\'eenfaaraheid, en de begeerte, die hy gevoel- fliehten,
de van in een Cloofter te willen gaan , van
het Dekenfchap afftand deede
Cf) , en zyne
woonplaats nam , op zyn Voorvaderen goed,
den Hof van Vullenho genaamd, gelegen ter

V. Deel,-ocr page 166-

ï5o be\'schPvyvinge

plaatfe daar de Kerk , en het Cloofter Belhem
gefticht geweeft zyn. Terwyl hy daar in ftilte
leefde , gebeurde het, dat hy met de Probft
van het Cloofter Belheera te Doetinchem, die
zich eenigen tyd tot Zwolle ophieldt, in ge-
fprek geraakende zyn voornemen openbaarde,
en aanbood, om een Cloofter van reguliere Ka-
nunniken , de tucht van den H: Auguftinus vol-
gende , te willen ftichcen; het welk altoos aan
het Cloofter Bethlem tot Doetinchem onder-
worpen zoude zyn. De Probft nam deze aan-
biedinge geretig aan , en wakkerde den Heer
van Yullenhoe op
, om-ocr page 167-

van ZWOLLE. VIi. Hoofdst. 163

mnihus contentls in litem conceffionis pr(-ocr page 168-

ï5o be\'schPvyvinge

biedende wel uitdrukkelyk , deze inkomften oic
tot een ander , dan tot het verhaalde gebruik
te mogen aanwenden. Gelyk zulks klaarder
uit fyn nevens gaande uitterfte wille kan afge-
nomen worden.

In nomine Domini amen. Ego Bernardus de Vul-
lenhoe canonkus ecdeßcz Daventrienßs, compos
mentis.^ licet languens corpore domum ^ fiructu-
ram in Swollis cui inhahito , cum omnibus areis et-
dem adjacentibus , una cum domo bonis ßtis in
Herkeloe , qua eml ergä Gerlacum de Herkeloe:
item cum bonis in Middelwyk qtidz etni erga lier-
mannum fratrem meum; item cum bonis emptis erga
Wyckmannum ßlium Isgheri: item cum bonis emptis
erga Arnoldum Ram ^ fratres fuos: iie^n cum
dimidietate prati empti erga Engelbertum de. Da-
ventria , ^ Petrum generum Lamberti , cum om-
nibus jurlbus ^ pertinentiis dictorum bonorum.,
cum Uhris, ornamentis, trihus calicibus, cum bra-
fiP-ocr page 169-

VAN ZWOLLE. vii. hoofdst. 1^5

d\'iorum : item lego eidem omnia pecora mea fcilicet:
boves vaccas porcos ^ omnes equos mm. Et hoc
omnibus quorum interejje poterit , fub figillo meo
quo ufus fui dum Decanatui prefui Daventrienfis
eccleßis : Et fub figillis officialitatis Curia Trajec-
tenßs zd\' Oppidi S-ocr page 170-

BESCHRYVINGE

i66

fchoon zoone gekocht hebbe , met alle de land-
hoeven en verder toebehoren der felve goederen,
met de boeken , kerkcieraden , en drie kelken,
en vorders met de tarwe, rogge, \'t vleefch, en
al het huisraad dat in het gemelde huis tegen-
woordig is ; dat alles fegge ik befpreek ik en ge,
ve het van nu af om den Goddelyken dienft in
het gemelde huis altyd te verrichten. En de ge-
melde plaats met al haar toebehoren onderwerp
ik de kerke van Bethlem van de order der Regu-
liere Kanonniken , en geef fe an defelve kerk
over ; met dit beding-ocr page 171-

van ZWOLLE. VIi. Hoofdst. 167

de van Zwol; welke zegels op myn verfoek aan
den tegen woordigen brief gehangen zyn.

En wy Officialen van t Hof van Utrecht , en
Schepenen der Stede van Zwol fyn by de voorn:
. fchikking en making tegenwoordig geweeft , be-
neffens den Heer Frederik Probft der Kerke van
Bedehem , en delfelfs Medekanonniken Ludolf
van Brinke en Egbert van Wefenberge, die daar
ook tegenwoordig waren , en de gemelde fchik-
king uit hunnen name en den name van hun Kon-
vent annamen : cn wy hebben goed gevonden
onfe zegels op het verfoek van den Heer Bernard
voornoemd, van den Probft der Kerke van Betle-
hem , en van deifelfs Medekanonniken, ter getui-
genifle van het bovenftaande an den tegenwoor-
digen brief te hangen. Gegeeven en gedaan te
Zwol in t\' voorgemelde huis in t jaer des Heren
1309 op den Hemelvaerts dag onfes Heere.

De Probft en zyn twe Canonniken de voor-
waarden in dezen brief vervat, op ftaande voet
aangenomen hebbende , keurde de Biffchop
Guido, twe jaren later, deze uiterfte
wille goed;
verlenende le gelyk aan dit
nieuwe Cloofter,
defTelfs Inwoonders, en goederen , de byfon-
dere befcherminge van den Uitregtfchen Bis-
fchoppelyken ftoel , en het recht van begraffe-
niiïè van alle de menfchen , die daar wilden
begraven worden. Van alle welke voorrech-
ten deze brief nog overig is.

IV.

Nader
goedkeu-
ringe ,
en voor-
rechten
door den
Biffchop
aan dit
Cloofter.

n nomine Domini amen. Univerßs Chrißi fideli-
hm ad quos pree fentes- litere pervenerintGul-
do Dei gratia Episcopus Trajectenßs falutem in eo,
qui eß omnium vera falus. Qtiia ob honorem Dei
^ cuHum fui nominis gJorieß .meminimus nos con-
cesßsfe îicentiam quondam Domino Bernardo Déca-
tio ecckfiS Dmentrisnßs fundandi oratorium in al-
L 4

-ocr page 172-

ï5o be\'schPvyvinge

wm

hdio fm ßo in Oppido Sxvolknß, ac inflituendi ibi-
dem Collegium Canonicorum Regulurium • di£iusque
quondam Decanm hac fretus noftra licentia ibidem
oratorium fundaverit, collegiumque Canonicorum
Regularium ibidem inflituerit, dictumque locum
collegium competenter dotaverit, prout in literis fu^
per hoe confeBis plenius conti net ur , quarum tenor^
de verbo ad verbum talis eft : In nomine Domini
amen. Ego Bernardus ^c. -ocr page 173-

van ZWOLLE. VII. Hoofdts. 169

dire. Jf^ fei teftimomum ^ munlmen ßgUlum
Mflrmn prajentibus Uteris duximus apponendum.
Datum Daventria Amio Domini Milleßmo treem-
teßmo undecimo in o^tava Ephiphania Domini.

De uitkomft toonde dat de Probft Frederik De ^ïch-
zeer voorzichtig_ hadde gedaan , met den ftich-
ter aante moedigen, zyn genomen voornemen \'
hoe eerder , hoe beter , in hec werk te ftel-
len. Want weinig dagen na het maken van
zyn uiterfte wille , begon hy zeer in krachten
af te nemen en te verzwakken ; alzo dat hy
het habyt dezer Geeftelyken willende aanne-
men , het zelve niet anders , dan op het bed-
de heeft konnen doen. De tydftip eindelyk
(om Coccii woorden te gebruiken^ die
nie-
mant kan ontwyken , komende , heeft by op
den 26 May (h) het tydelyk met het eeuwige
verwiflelt. Syn lichaam wierd met veel pracht
en heerlykheid , in het kleine kerkjen dezes
cloofters niet lang te voren opgericht, begra-
ven.

Na het overlyden des ftichters, fond de
Probft Frederik aanftonds vier Priefters, om
het nieuwe cloofter te bewonen ,
der meer andere noodwendige zaken met een
Bibliotheeq voorzag , gelyk hy aan den ftich- cioo-
ter Bernard van Vullenhoe verfproken hadde.
fter.

V.

Aan-

die hy on- komftvan
vier Reh-

Drie jaren later kwam de Gezant te rug , pe pgyg
die de Deken en de Probft na Paus Clemens beveiligd
den Vden gezonden hadden , om de goedkeu- ^ich-

tinge.

rmge

L 5

Q}) Of fo den Heer Dumbar (3 Boek 16 Hoofde
ftuk) volgende het Neerologium of Doodboek van
l^et Capittel (in het 19 Hoofdftuk aldaar te fien)
op den 17 May, ........ ^ .....-ocr page 174-

ï5o be\'schPvyvinge

ringe der ftichtinge , en eenige andere voor-
rechcen te verkrygen. Hy bragt mede twe Bui-
len, waar van d\'eene alle het geen tot dien tyd
toe aangaande de ftichringe gedaan was, beve-
iligende , en de goederen van het nieuw ge-
fticht , onder de befcherminge vun den Stoel
van Rome ftellende, van deze bewoordinge is ;

Clemens Episcopus fervus fervorum Dei, dileüis
filiis priori ^ Conventii Monafterii in Szvollis
per Priorem foliti gubernari ordinis S. Auguftini Tra-
jectenßs Diociefisjalutem ^ apoßolicam benediBionem.
Cum a nobis petitur , quod jufium efi ^ bonefium ,
tam vigor aquitatis quam or do exigit rationis ut
id per follicitudinem officii noftri ad dehitum perdu-
catur effeEtum. Ea propter dilecti in Domino filii
veflris jußis poflulationihus grato concurrentes as~
fenfu , perfonas veßras ßp locum , in quo divino
eßis ohfèquio mancipati , cum. omnibus bonis , qu-ocr page 175-

van ZWOLLE. VIi. Hoofdst. 171

Clemens Episcopus fervus fervorum Dei, dllectis fter cn
filiis Priori Conventui Monafierii in Swol- goederen
lis per Priorem folUi guhernari, Ordlnls S. Augu- onder
ftini Trajectenßs Diocc-ocr page 176-

172 beschryvïnge

zeer te verdrieten. Weshalven zy een twede
Gezant na Avignon zonden (alwaar toen ee-
nige Paufen om de moedwilligheid van Romes
inwoonders hun Hof hielden) die in het jaar
1313. een Bulle medebragt, haar verfoek ten
vollen in dezer voegen goed keurende.

Clemens Episcopus fervus fervorum Del dilecth
fiUis Priort Qf Conventui per Priorem foUti
gubernart ordinis S. Auguftinl Trajectenßs diocaßs
falutem ^ Apoftolicam benedictionem. Devotionis
veflra precihus inclinati
, prajentiuni tenor e vobis
concedimus , ut pojjejfioiies Qf alia bona mobilia ^
immobilia.) qua libéras perfonas canonicorum veßro-
rum ad monaßeritm veftrum convolantium, mundi
relicta vanitate , ^ profejßonem facientimn in eo-
dem jure fucceffionis , vel alio jttfto titulo , ß re-
manßsfent in psculo contigißent, ^ qua ipß exi-
ftentes in faculo , potuißent vobis libere erogare va-
leatis , petere recipere ^ etiam retinere ßne juris
prajudicio alicui. Nulli ergo omnino hominum li-
ceat hane paginam noftra conceffionis infringere, vel
ei aufu temerario contraire. Si quis autem hoe at-
tentare prafumpferit indignationem omnipotentis Dei
^ Beatorum Petri ^ Pauli Apoflolorum ejus fe
noverit incurfurum. Datum Avionini
8. Kalendas
Julii Pontificatus Anno octavQ.

VII. De BilTchop Guido van Holland, die dit Con-
Hetver- vent, deszelfs perfonen en goederen met een
fchil tus- byfondere achtinge en befcherminge vereerde,
fchen het jjj den jare 1317 overleden zynde, meende den
STtads tydelykèn Paftoor van Stads Parochiale kerke.
Paftor dat de tyd gekomen was , ora de rechten van
■word by-deze nieuwe Geeftelyken te befnoejen. Hy
gelegt. begon derhalven aan hun te betwiften het da-
gelykfche öfter , willende dat al het geen, dac
in hun Kerke geofferc wierd, aan hem toe-
kwam.

-ocr page 177-

van ZWOLLE. VIi. Hoofdst. 173

twam. Hoe zeer een diergelyk gevoelen, im-
-^ers in deze algemeene bewoordinge , ook te-
gen de
Canonike Rechten mag ftryden , de
Prior wierd daar door genoodfaakt, met eenen
Regtsgeleerden raad te plegen , die door een
fchriftelyk advys, d\'onregtvaardigheid van den
eifch des Prieilers (by Coccius te vinden) aan-
getoond hebbende , ter verdediginge van deze
laak aangefteld v^^ierd. Dit Proces bleef regt-
hangig tot in het jaar 1339, als wanneer de
Prior Joan Smedeken, liever een einde daar van
willende maken , dan gedurig met al die ge-
volgen van een pleit geding gekwek te wor-
den , met den Paftor deze overeenkomft trof:
Dat aan het Convent alle opolferingen, giften,
Legaten en rechten der begraffeniflen toekwa-
men. Dat zelfs een ieder die wilde , in dees
Cloofters Kerke begraven mogte worden, mids
dat daar voor de Canonike portie, (dat het
vierde deel des offers was) aan de Parochiale
kerke betaald v/ierde. Ziende de Paftor dan
ook eindelyk af, van al het recht, dat hy op
dit Cloofter (fo hy voorgaf) hadde , of op.
eeniger wyfe konde hebben. Dit verdrag is
behalven door de Magiftraat dezer Stad , door
de Paufen Urbanus , en Bonifacius, den Bis-
fchop van Uicregt jan van Arkel, het Capittel
van Deventer, en\'eindelyk noch
door den Car-
dinaal de la Cufa, beveliigd.

De Paftoor Reinerus van Drynen nazaat van ^^
HelTelus Heink, met wien de Prior deze voor-
waarden hadde gemaakt, telde al deze goed-
ger ver-
keuringen van fo weinig waardye dat hy , fo nieuwd
dra hy met de Paftorale bedieninge voorzien het ver-
^\'as, rond uit durfde weigeren , de voorgemel-

de

-ocr page 178-

174 beschrynivge

de overeenkomft te onderhouden. Een daad
die menig wereldfch Prins of Overigheid zich
in dien tyd, wel gewagt zoude hebben, te on-
dernemen.

VIII. De Paus Bonifacius de IXde ook daar van
De Paus door een fmeekfchrift van den Prior, onder-
dreigd richt zynde , zond ftraks aan den Abt van
hem met jVüddelburg een Bulle , by dewelke hy hem
belaftede, dat zo de zaak zich dus toegedragen
hadde , als het Convent aan hem hadde be-
richt , hy den Paftor tot de gemelde onderhou-
dinge , met den Kerkelyken ban zoude mogen
dwingen , zo zyn hardnekkigheid bet zelve
noodfakelyk mogte maken. Dezelve is van in-
hoiid als volgd:

onïfacius fervus fervorum Dei dilecto filio Abha-
\' ti Monafterii Middelburgenfls Trajeëlenfts Dls-
cefts falutem ^ apoftoUcam benedictionem. Sua no-
bis dilecti filii Prior ^ Conventus Monafterii in
Zwollis., per Prior em foliti gubernari ^ Ordinis S:
Auguflini Traje-ocr page 179-

van ZWOLLE. VIi. Hoofdst. 175

pravitate eft faSla, -ocr page 180-

6 BESCH PvYVINGE

nieuw geftichte Cloofter konde hebben. Dê
brief daar over voor de volle vergaderde Ma-
giftraat afgegeven , luid in dezer voegen.

NOS Scahini ^ Confuïatus concordavimus Domi-
nos Priorem ^ Conventum noftra Civitatis
Canonicorum Regularium in Belheem , de omni im-
petitiom aut aEtione , quam Dominus Keinerus vi-
cecuratus mfler pr(etendit , fuper ohlationihus ^c.
In hoe qmd Prior ^ Conventus folvet diBo Domi-
no Reinero Curato, fmgulis annis pro ohlationihus
^ Ccsteris.,
3 ffi. dominiales annue , in Fefto Mar-
iini Epifcopi ; falvo yure matricis eccleßa , ffure
Dominorum de Belheem J\'emper falvo. Datum fub
ßgillis Confuïatus Domini Relneri ^ Conventus.
Anno Domini
1387 pridie decollationis Johannis
Baptißa.

Enige jaren voor dit ontftane verfchil met
den gemelden Paftor R. van Drynen , verkoor
het Capittel van Doetinchem voor Probft Jo-
hannes Colve, zonder dat egter de inwoonders
van het Zwolfche Cloofter Bethlem daar toe
geroepen waren. Het geen dat tegens de on-
derhoudene gewoonte ftreed , die van het be-
gin der ftichtinge altoos in acht genomen was
Dit gaf aanleidinge dat als de nieuwe
Probft tot Zwolle kwam , om fig de verfchui-
digde gehoorzaamheid te
laten bewyfen , de
Religieufen weigerden in den beginne aan zyn
bevelen te gehoorzamen. Maar wanneer deeze
Geeftely ken de zaak dieper inzagen, en indach-
tig

(O Blykende onder anderen uit een brief van het
jaar 1332, waar in het Capittel aan
Hendrik Men-
ninc gelaftede , om de Religieufen van dees Stads
Bethlem mede tot de verkiefinge van een Probft te

verfchryven.

IX.

Een ver-
fchil tus-
fchen den
Prooil
van Doe-
tinchem
en het
Cloofter
bygelegd.

-ocr page 181-

van ZWOLLE. vIIL Hoofdst. 19t

^\'g wierden, wat geld, moeite, en onruft een
diergelyk Proces als daar uit te volgen ftond,
moefte veroorzaken, verkoren zy de zyde van
onderwerpinge. _ Echter om in toekomende
Voorvallen in dit hun wettig recht niet bena-
deeld te worden , kwamen zy met den Probft
over cen , om dit gefchil zo als het lag , ter
beftiffmge van een vermaard Rechts gepromo-
veerde te zenden , welkers oordeel in liet ver-
volg door de nalaten van beide partyen als een
rigtfnoer onderhouden foude moeten worden.
Petrus de Leeuwenborch (dus noemd hem Coc^
ciiis} Deken van het Capittel van de Kerk van
de fl. Maria tot Uitregt, verweigerde het zel-
ve te beüiffèn : maar gaf te kennen , dat hy
oordeelde , dat de Heren van Belhem den
Probft moeften gehoorzamen; mits, dat zy toe
defe verkiezinge voor af gedagvaard wierden.
Hier aan onderwierpen zich ook beide partyen,
gelyk de Probft , in zeker hrief van het jaar
13Ó7. op S: iEgidius dag getekend, te kennen
geeft.

Dit Cloofter is na dezen tyd tot in het jaar HatCioo;
143°\' onder de beftieringe der dik ged: Prob-
ften gebleven ; als wanneer de beroemde Prior ^JhTaT\'
Johannes de Wael van gedachten wierd , zich j^gt Ca-
deze onderhorigheid te ontrekken, en het Cloo- pirtel vaa
fter aan het Capittel van Windesheim t\'onder- W^indes-
werpen. Tot beter begrip van deze verande-
ringe , diend aangemerkt te worden , dat het
Convent tot Doetinchem , v/el eer onder
hec
Capittel van Nuys geftaan hadde. Maar alzo
alle Vergaderingen en Conventen door de gro-
te faam, geleerdheid en deugden van het Ca-
pktel van
Windeshem aangelokt, ftch aan het
V. D
EEL.-ocr page 182-

78 beschryvïnge

zelve onderwierpen, zo hadde dat van Nuys
in hec jaar 1430 of 1433. dit voorbeeld nage-
volgd. Alle de Cloofters onder het Capittel
van Nuys ftaande (daar het Zwolfche Bethlera
ook onder was) volgden dit voetfpoer , uitge-
nomen het Cloofter van Bethlem tot Deute-
kom, het welk den titul van de Probftdye niet
willende miftèn , daar onder niet konde aange-
nomen worden. Dewyl die van Windesheim
vereifchten dat de Pra;laatfchappen wierden ag-
tergelaten (m). Deze gelegenheid nam de
gem:
Prior de Wael ook waar , ll:ellende met
de toeftemminge van afte d
\'inwoonders , het
Zwolfche
Bethlem onder het Windeshemfche
Capittel, omtrent het boven eerft genoemde
jaar \\\'an 1430 , waar onder het zelve ook tot
den tyd der veranderinge van Godsdienft alhier,
gebleven is.

X. Als dit Convent pas opgekomen was, en
Verbran- maar feftien jaren geftaan hadde, wierd het zel-
dinge des ve op S: Margareta nacht, geheelyk door den
brand verteerd , blyvende het bidplaatsjen of
kerkjen daar alleen van overig. Niec lang na
dezen brand, wierden de grondftenen van het
nieuwe Cloofter gelegt, en het is denkelyk dat
het toen in die ftaat gebragt Vi^ierd , gelyk het
tot aan het jaar van 1580 geweeft is. Heden is
daar van niet meer overig dan het refe-ocr page 183-

Van zwolle. VII. Hoofdst. ï79

-ocr page 184-

180 BESCHRYVINGE

denen van die bevel. Wy zullen de lyfte der
aanwinningen en aankopingen federt de IHch-
tinge dezes Cloofters tot bet jaar 1391 • gaande,
niet mede delen. Het zal genoeg zyn te mel-
den, dat het getal der huifen, landeryen, en
erfrenten, des ftichters zeer ryke nalatenfchap
daar van uitgezondert, by na op 50 beliep.
Behalven de aanwinningen en aankopingen in
deze lyfte verhaald , bezat dit Cloofter noch
veel andre goederen, gelegen in deze Stad en
delTelfs Vryheid, in de Dorpen Middelwyk,
Salland, en Herkelo; als mede noch omtrent
40 morgen lands in Zalner-ilag ^ zonder dat
men aantreft hoe deze 40 morgen Lands in
deezer Geeftelyken handen gekomen zyn , ten
ware de ftichter die Landeryen befeten mogte
hebben.

XII. Men ziet dus dat wy niet te veel zouden zeg-
Verbod gen als wy voorgeven dat dit Cloofter het
tegenshet rykfte en beft bemiddelde van dit Landfchap
aanko- geworden zoude zyn, als deeze Geeftelyken de
ïafti^he- vryheid hadden genoten , ora tot het jaar van
den door 1580 ook onroerende goederen, renten, en
de
Cloo- tienden, te können erven , en aankopen. IVJaar
ftets, alzo het zelve aan de Geeftelyke perfonen door
de BifTchoppen van Utrecht, en mede door
Stads Heren Regenten verboden wierd , heb-
ben naar dien tyd alle verdere aanwinningen
een einde genomen. Immers het blykt, dat de-
ze Wet zeer ftiptelyk in acht genomen wierd;
als onder andren af te nemen is uit een geval
van hetjaar 1517 , toen deze Geeftelyken een
huis in de Saffingftrate kopen wilden, het geen
wegens de nabyheid aan het Cloofter hun zeer
voordelig was. Want de Magiftraat ftond aan

hun

\\

-ocr page 185-

van ZWOLLE. VII. Hoofdst. i8ï

hun wel toe deze vryheid, egter onder beding,
^\'\'itzy hun luiis , in de H. Geeft ftege , gele-
gen , en van een diergelyke waardye daar tegen
zouden moeten verkopen , of erffelyk verpag-
ten; ten einde de genoemde Wet in het minfte
niet wierde gekrenkt (p).

Alle de Cloofters dezer Stad waren ten tyde pitCIoo^
van oorlog , aan de ordres der Magiftraat on- gj^^J^y
derworpen , zo wel in het waken , als andre nachtete
dienften, die des tyds omftandigheden vereifch- doen -ocr page 186-

wm

i8a beschryvïnge

„ te en Aelert Bouwer Burgermeefters in der
tyt dair toe gefchiekt -ocr page 187-

van zwolle. VII. Hoofdst. 183

zyne ziekte afftand na verloop van twe
jaren. Hy _ is geweeft Procurator fub
Prior en Prior van dit huis, den eerften
Beftierder te Aken , en eertyds Prior in
Gaasdonk, zeer voordelig zo in het gee-
ftelyk als in het tydelyke, geftorven 1451.

1450. Joannis Rylfen van Deventer, geftorven

..... 1453-

I453-ocr page 188-

I84 BESCHRYVINGE
viii.
hoofdstuk.

I N II O U D.

I. Het arme Fraterhuis, aan alle Schryvers
onbekend geweeft. Word door eenige Z^vol\'\'
ïenaars opgericht.
11. Doch een eenzamer
leven verkiezende, verkopen zy het huis aan
G. de Groot. Deze verkoopt het aan tivee
anderen j die de Stichters daar laten wonen.
IIL De Stichters verkopen hun huis gerecb-
telyk. Uit vreze voor hun erfgenamen.
IV.
i\'reder ik van Baden fchenkt voorrechten aan
dit huls. De Magiftraat eiftht van den op^-
^iener rekeninge van de inkomften der arme
Studenten.
V. De Fraterheren onderwer--ocr page 189-

VAN ZWOLLE. vIIl HOOFDST. 185

koftfchool van jonge Jufferen, gedeeltelyk in
andere
woningen verandert, en noch heden het
Fraterhuis genoemd, zyn aanvang nam, is de
kennis van het nageflacht ontfnapt.

Men weet alleen met zekerheid, dat de God- Word _
vruchtige Yveraar Gerard de Groot, in het
Latyn genaamd
Gerardus Magnus^ door zyn fgnaars
hartroerend prediken, vele inwoonders dezer
opge-
Stad bewogen had, om omtrent hetjaar 1380. richt,
in eenzaamheid te leven , en in gemeenfchap
van goederen, vergaderings wyze by elkande-
ren te wonen. Johan ElTekens zoon, Witte-
coep zoon van\' den Burgermeefter Thomas
Goep en
Wychman Roerink hadden reets voor
het
jaar 1384, en dus voor de ftichtinge der
GloolTieren, Windefem, en Agnetenberg, een
huis in de Begynen, of Prauwen ftrate, ge-
kocht, alwaar zy een Godvruchtig, en afge-
zonderd leven leidden Qh^ , nevens Jan van
Ommen, Reiner Leuw van Rhenen, en eene
zekere bedaarde weduwe Regelandis, moeder
van Jan van Ommen (c).

Dan de eigenaars , noch een eenzamer le- 11.
ven verkiezen willende , befloten , zich bui-
Doch een
ten de Stad te begeven, en aldaar een Cloofter eenza-
te ftichten: het welke zy later ook deden, ge-
lyk
ik in de Befchryving van Berg Cloofter ver- ^Sg
halen zal. Doch voor af verkochten zy deze verkopen
M 5-ocr page 190-

86 beschryvïnge

hare behuizinge aan hun Meeikr Gerrit de
Groot, in het byzyn van de Heren Lambert
van Aanen, Stads vermaarde Schoolvoogd Jan
Gele, Willem van Utrecht, en Jan Brinkerink.
De koopbrief hier over opgericht is gedagte-
kend, des dingsdag na de verbrenginge van S.
Marten van het jaar 1384.

Gerard de Groot verkogt, op S. Margaretas
dag van het zelve jaar, deze woninge aan
zynen waardigen Leerling Florens Radewyns
zoon , en Jan van de Gronde , beide Prie-
fters. De verlioper en kopers ftonden, 5 da-
gen later, of op S. Jacobs dag, aan Efièken
Wittekoep, en Roerink, het gebruik van die
huis toe ; ten einde daar „ inne re wonen,
om Gode alfo vele te bet te dienen tot on-
fer wederfeggen: Ende ook om andere lu-
den daer inne te ontfangen, als gafte, of
„ ftadelyx by hen te blyven, corter of langer
„ als ons of hen daer dan guet af duncket

Het fchynd bier uit, als of de drie eerfte
ftichters toen _ ter tyd wanhoopten hun voorne-
men , om buiten te Stad een vergaderinge van
het gemene leven, of een Cloofter te fti\'chten,
ter uitvoer te brengen; en zich daar om in tyds
vatï een zekere woninge voorzien wilden. Dan
hun meefter Gerard de Groot, op
S. Bernards
dag, van het jaar 1384. overleden zynde ,
verkogten zy eindelyk gerichtelyk hun eigen-
dom van deze behuizinge, aan Johanne Rege-
laiidis (i) ; gelyk de woorden des verkoops
brief luiden, die voor de Schepenen Berend

van

(J) Hier heet Jan van Ommen weder na zyn moe-
der. Hy word ook de foon van Affetnnus genoemd
aj-ocr page 191-

VAN ZWOLLE. VIII. HoornsT. 187

van Yrte, en Gofen Goyink, op S. Gregoor\'s
dag , van
het jaar 1385, afgegeven is.

Alle deze gewaande verkopingen en ruilin- Uit vrefe
gen van deze behuifinge hadden voornaffient-
iyk ten doelwit, dat d\'erfgenamen van d\'eerfle ^en!-ocr page 192-

188 BESCH PvYVINGE

ei

yan de alles in een groot verval binnen dit huis geraakt
inkom- ^^g ^ de toenmalige Beflierder Frederik van
arme ftu- Wachtendonk aannemen en beloven moeft; dat
demen.-ocr page 193-

van zwolle. VIII. Hoofdst. 189

tor van\'t arme Fraterhuys van der arme guede-
ontfank en uthgaeve , voer oer
eerfamheid,
of voor \'c Capittel rekenfchap doen fal ; welke
rekeninge Scepen , en
Raidc fuftinieren voer oer
eerfamheid beboerde te gefchieden: ten weer fae-
ke die Pater ander befch eidt daer af van bybren-
gen kunde.
Dat ook alle die clerken , foe fich
ill kofl begeren
te beftedcn , in \'t ryke of arme
Frater huys , voer behoerlyke koft gelt angeno-
men lullen worden.
Actum in prsefentie van ver-
fcheiden Burgemeifters.

Het leed niet lang hier na, of het Opperhoofd V.
Frederik Wachtendonk, enjoan Gefink Procu-
De Fra-
rator des huis, Jan Barneveld, en Sander Schim-
terherea
melpennink Ledematen van dit huis , alle ge-
fterkt, en bygellaan door Hermen Graedt hun- ^ici^l^ier
ner aller gekorenen momber , moeften met fes aan.
gemagtigde Heren ïiit den Raad overeenko-
men ; dat, ingeval \'er Capitalen afgeloft wier-
den die de arme ftiidenten toebehoorden, het
gehele Fraterhuis zoude moeten borge blyven,
dat die fummen weder belegd wierden , en dat
de renthen, opkomften, en Landeryen , nooit
zouden worden vermindert: Midsgaders dat aan
de arme jongelingen dat gene , het welke hen
volgens recht toelavam , altoos gegeven , en
uitgedeeld zoude verorden; gelyk by het nevens-
gaande uittrekfel breedvoeriger
vermeld is.

Syn fes Gedeputeerden van Scepen , en Raidt,
in prsüfentie yan Heere Frederik Wachten-
donk Pater in \'t Fraterhuis, Joannis Gefink Pro-
curator des arme Fraterhues , Joannes Bameveldt
Pater in t kinderhues, Sander Schimmelpenninck
Pater m Sant Geertmdenhues, als mede litmaten,
eu Conventualen des Fraterhues vurfcreven, riüt

Her-

-ocr page 194-

190 BESCH PvYVINGE

Hermanno Graidt tot dufler faeken oeren aller ge-
koren, und mit rechte toegelaten mombaer, ver-
fpraeken , en eendylicken verdragen , dat van nu
voirtaen geholden en agterfolgt fal worden by de
Conventualen des Fraterhues vurfcreven, dat foe
wert laeke , dat toe eenigertyden eenige renthen
de arme clerken toebehorende afgelolfet, en af-
geeogt wierden , dat diefelve penningen wederom
fullen angelegt worden , met advys van de Cae-
meners in der tyt alhier : ende of het gebeurde
dat eenige Conventualen de hoeftfomms van ee-
nige .der vurfcreven renthe untfingen , alfoe mit
confent der Caemeners vurfcreven niet weder en
belachten, daer voer fal dar voerfcreven Convenc
altoes inftaen. Welke renthen , landen en up-
kumflen der arme clerken vurfcreven toebehoren-
de , by een inventaris van Gedeputierden aever-
gelevert finne , up dach vurfcreven ; en hebben
vurfcreven Pater , en Conventuale geloeft, en
loeven vermits deflèn , dat vurfcreven upkomften
den armen toebehorende , nu voirtaen mit vlyte
en ernft den armen wal entrichtet, en geadmini-
flreert follen worden ; alfo dat Scepen en Raidt
desfals een wolbehaegen fullen draegen, als folks
van oldes gewoentlyk is geweefl. Aclum in \'C
Fraterhues vurfchreven.

Staat van Uit de ftaat der opkom ften op den zei ven
dit huis dag , wanneer deze overeenkomft getroffen
in denja-^lej.j ^ overgegeven, bleek dat de arme ftu-
re 1579-ocr page 195-

van ZWOLLE. vIIL Hoofdst. 19t

fiuyte dit Hoofdftuk met de laatfte rekeninge,
^ie de huis
beftierder aan den Raad gedaan
heeft,
zynde van de volgende bewoordinge.

Die Procurator des armen Fraterhuifes ge-
fagt, m prefentie der Heeren Gedepu-
tierden van den Rade , belangende die Re-
geringe deflelven Hufes , foe navolget.

Jacob Timmerman heeft voer hem jairlyx ge-
geven
5 ffglns, unde gift nu niet meer als i ggln,
dewyle dat huys offte eetummer by thyde des
Graven van den Berge aftgebroeken word.

It: Kuners wed: nihil, Vvant is durch vurf. af-
breecken mede begrepen in d\'eene ggl.

It: Juncker Johan van Rechteren plach te geven
10 mudde Roggen , geloflèt a» 73 met aoo gglns:
en diefelve weder belegt an die van Belheem voer
O ggln Jaerlix.

It: noch in de Slenderbroek 24 mudde Rogge,
en worden nu betaald het mudde met 35 ft.

It: in den Blankenham i vat Botter, word nu
betaalt mit 9 gglns.

It: finnen drie Jungen in coft, yder geven 32
of 33 gglns.
It: die ftaat des Huifes
248 gglns.
Item
45 pauperes geweeft, die die flapinge heb-
ben mit fcherbier, ende/«
CuUna (ƒ) onderhol-
den hebben,

\\

_It: finnen noch 6 porcioniften, die ter weeke
l i^^altyden hebben.
Aft. I Odtobr. Ao. 79.

IX. HOOFD-

In de keuken.

-ocr page 196-

ipa BESCHRYVINGE
IX. hoofdstuk.

I N H O U D.

I. Het ryke Fraterhuis, gelegen naaß V oude
Convent, Word geftlgt door G. van Kal-
ker., en twe andere Clerquen.
IL De ryke
Broeders W. en W. van WindefetÈ worden
Leden van deze Vergaderinge. Benevens Di-
derik van Herxen een magtig Edelman. III.
Ä. Snavel geeft aan dit huis de bedieninge
van de Vicarie door hem geßicht. En de
Begynen een ßuk grond onder zekere voor-
waarden.
IV. W. van Windefem hekoßigt
het gehele gebouw. Paus Innoc^ens_ vergund

V. En Stads Pa-
ßor de magt -ocr page 197-

van zwolle. IX. Hoofdst. 15,3

t-ocr page 198-

194 BESCHRYVlisfGE

fter van S. Cecilia of het Kinderhuis, meer
mogte bewoond worden., en. in wefen zyn,
dat dan dfe Magiftraat en de Paftor dit huis
zouden fchen|ên , „ ter eei:en Goeds daar dat
ji beft beftaet waer ; ^ely^ breder M den
erfpachts brief, in het byzfn van Gerrir Bronk-
horft Canoniq der Kerke van \'t oude^ Munfter,
en Henrik van Wycis Vicaris der kerke van S.
Peter t\'Utrecht, . op S.-Maurits dag van den
jare 1394 afgeg\'éven , blykt. Deze Voorwaar-
den van den gemelden erfpagt, wierden kort
daar na , daags voor de H. Cruis Verheffinge,
door hec Capittel goedgekeurd ,, en door den
Notaris Wernerus, in het by zjfn van de He-
ren Gerard Moraine , Harmen Sanders, Prie-
fters, en Jacob Vrefe, op een gerichtelyke wy-
ze^bekrachtigt.

Een der grootfte weidoenders en bevorde-
raars , van den voorfpoed van deze Vergade-
ringe , was de magtige , en ryke Heer (h^
Wmold van Windefem. Deze Edelman , uic
een der
voornaamfte geflachten dezer Land-
ft:hap gefproten , was aan het Hof van
den Ut-
regtfchen Biflchop Florens van Wevelinkhove,
opgebragt, en geduurende het leven van dezen
Kerkvoogd aldaar zeer gezien. Doch na Flo-
i€ns dood
ondervond hy de onftandvaftigheid
van \'s werelds geluk , en hy moeft van die ge-
ne , welke hem voor bewezene dienften dank-
baarheid verfchuldigd waren, verfcheiden we-
derwaardigheden lyden. Waar door hy der
\\vereld zo moede wierd, dat hy met zynen
broeder Wyte, nevens al zyn hebben, en hou-
den,

{h) So word hy in de oude aantektningm dez.(S
hms gtnmnd, Lmdihorn fag. ^o^.

II.

Dc ryke
Broeders
van Win-
defem
•worden
Leden
van deze
Vergadc-
finge.

Si

-ocr page 199-

van ZWOLLE. vIIL Hoofdst. 19t

) daags voor S. Laurens in het jaar 1396
CO zich aan de nieuwe Vergaderinge heeft
overgegeven ; gelyk breder uit
den brief die
daar over opgericht is, in bywezen van Jan Ce-
le , en Albertus van Wynbergen kan afgenomen
worden , luidende in defer voegen.

Wy Henricus Zeflick, Gerardus van Kalker,
enoe
Ghysbertus van Rhemen , Clerken,
doen kont alle luden : dar wy met rade, ende
goetdunckens Heeres Reinolts van Drynen , in
der tydt Cureyt der Kercken van Swolle , ende
met onfen vryen
wille, aengenomen hebbenMey-
nolde van Windefem , ende Wyten fynen Broe-
der , gelyck onfer
een, alfo lange als ïy leven te
Woon, en op de Weere, die wy van Heeren Rey-
nolt Cureyt voorfr: erflick gepacht hebben , die
gelegen is binnen der Stadt van Swolle, bylanck
der Begynen Hof aen de Noort fydt, ende wy
Meynolt ende Wyte voorfr: bekennen, dat al dat
\'1 immer , dat wy toe defer tydt toe op de voorfr:
Weere hebben gehadt, timmeren , ende beco-
ften , ter behoef Henricus .Gerardus, ende Ghys-
bertus voorfcr., ende die fy kiefen , ende oere
nacomelingen, na inholt des pagtbriefs; ende
oock
dat timmer, dat wy na defer tydt daar op tim-
meren fullen , blyven fal tot behoef der drien
Uercken voorfr:, en die fy kiesden, en oere na-
comehngen. Alfo dat wy voor ons , ende voor
onle
il-rfgenamen , dat Overgeven , nimmermeer
eenich
recht daer an te beholden of anfprake. En-
de want^wy Henricus Geardus, ende Ghysbertus
voorfr: feiven
geenen fegel en hebben, fo hebben
wy gebeden Heeren Reynolt Cureyt voorfr:, de-
je over ons te befegeïen , ende wy lyen onder
lyn Jegel al der vorwarden voorfr:. Ènde want
N a-ocr page 200-

196 BESCH PvYVINGE

ick Reynolt Cureyt der Kercken van Swolle ken-
ne , dat defe voorfr: aenneminge
Meynolde, en-
de Wyten voorfr:, ende oer overgevinge
des tim-
mers voorfr:, voor my , ende met mynen wille
gefchiedt fy , fo heb ick om bede defer drier
Clercken, voor hen , ende voor my , ende voor
Cureyte der Kercken van Swolle, die tot eeniger
tyd nae my komen fullen , defe brief befegelt;
ende omme meere veflcnifle wille der waerheyt,
alle deefe voorfr: dingen , hebben wy Meynolt,
ende Wyte.voorfi-: onfe fegelen mede aen defe
brief gehangen. Hier waeren over ende aen doe
dit gefchiede Meyfler Johan Cele , fchoel mey-
fter toe Swolie , ende Albertus vau Wynbei\'gen.
Gegeven in den jaer ons Heeren Duyïend drie
hondert
fes ende negentich op S. Laurentius a-
vondt.

Diderik
van Her-
xen een
magtig
Edelman
ook.

Diderik van Herxen , een nabefïaande van
Winald en Wyte van Windefem, wierd mede,
omtrent ter zelfder tyd , in het nieuwe geflicht
aangenomen. Deze Heer werd voor fchatryk
gehouden. Voor dat hy de wereld verliet, on-
zeker
en belemmert zynde, welk zoort van re-
ligieus leven hy zoude aanvaarden , wierd hy
door Jan Vos van Heusden Prior van Winde-
fem overreed , om zich onder de Vergaderin-
ge van deze Broederen te begeven ; ten einde
dat hy de onvermogendheid der flichters, door
zyne grote middelen, onderfleunen mogte. In-
voegen dat men met recht dien Heer , voor
een der grootfte bevorderaars van den welftand
van dit huis , nevens de Broeders van Winde-
fem, houden mag.

De ftichtelyke levens wyze van deze Broe-
ders maakte hen hier ^eer bemind : en deed
de Ingefetenen vele weldaden aan hen beto-

IIÏ.

A. Snavel
geeft aan

nen.

-ocr page 201-

van zwolle. IX. Hoofdts, 197

nen. Albert Snavel en Berte zyne Ehevrouw
ïn het jaar 1403, des vrydags voor S. Marten, ,
een Vicarie , ter eeren van den Apoftel Jacob Jè y-Ja-\'\'
ende vierKerkenleeraars gefticht hebbende, ge- j-je
door
lafteden wel uitdrukkelyk , dat de Vicaris van hem ge»
dit Autaar, een medelid van deze Vergaderinge fticht.
zoude moeten zyn. „ Voorts willen wy voor
„ ons ende voor
onfe erfgenamen (feggende
„ ftichters in de fundatie brief; dat men eenen
„ Priefter ofte Clerq, uit \'er Clerke-buis, ge-
„ legen in der Stad van Swolle , bylanx den
„ olden Begynen Hof, aen de Noort fyde,
„ prsefenteren fal , tot eeuwigen dagen , in
„ fulcken vorwarden als voerfcr. is: Alfo veer
„ als in den voorfcr.
huefe eenicb onberuchc
„ reckelyk Priefter of Clerck is , die pnefen-
„ teert wil wefen, als men \'t aen hem ver-
„ focht ende begeert heeft Gerard van
Kalker , het eerfte opperhoofd dezer Vergade-
ringe , wierd dien ten gevolge ook, in het vol-\'
^ende jaar, met deze nieuw opgerichte vicarie
voorzien.

De Begynen van \'t Olde Convent hadden de En de Be-
goedheid , ora haare nabuuren de Fraterheren, gyncn ^
eea ftuk grond te fchenken , op dat zy hun
Convent des te ruimer konden bouwen. Doch on^j^j.
op dat dc bedingen , die daar bygevoegt wa- zekere
ren, niet in
versletenheid mogten geraken. Heten voor-
de twe bewaarders of de befchermers derBegy- waardea
pen, die altoos uit den Raad gekoren w\'ierden,
in het jaar 1403, in Stads Regifters tekenen de
volgende voorwaarden. Eerftelyk, dat, wan-
neer de Begynen
mogten bouwen wülen , aan
de muur na de Noordzyde, zy alleen recht zou-
den hebben op die muure. Ten anderen,
moe-
N-ocr page 202-

»es

ïp3 BESCHRYVINGE

ften die van hec Fraterhuis een geute op haar
eigen koften leggen , zonder dat dc drup, of-
te eenig water op den grond der Begynen val-
len mogte. Ten derden , mogten die van het
Fraterhuis geen opene luchtvenfters of glafen
maken, na de zyde des Begynen hofs. En zo
hier eenig verfchil over mogte opryfen, en zy
het zelve onder zich in der min niet mogten
kunnen vereffenen, dan zoude de uitfpraak ftaan
aan de twe Schepenen , die bewaarders of be-
fchermers der Begynen mogten zyn ; of aan de
Schepenen in der tyd,

Hoe aanmerkelyk de koflen der opbouwinge
van dit Convent ook geweeft mogen zyn , het
is zeker, dat ze altemaal betaald, en goed ge-
■ maakt zyn, uit de middelen en goederen van
Winold en Wyte van Windefem. Want dus
leeft men, in eenen brief van het jaar 1418,
des woensdags na S. Jan, voor Derk van
Kep-
pel, Droilaert van Salland afgegeven (d) . . .
„ den hufe dat Meynold van Windefem , tot
„ behoef geeftelycker Priefter , ende Clercken
„ gefticht heeft

Omtrent deze tyden verkregen de Leden van
deze Vergaderinge ook verfcheiden voorrech-
ten. Paus Innocentius vergunde hun in het
twede jaar zyns\' Pausdoms, dat zy in dit hun
huis, en alle anderen die hun toekwamen, een
draag altaar mogten hebben ; ten einde zy daar
op de Miffè, en andere dienften konden en
mogten verrichten.

De

(d) Volgens dexe brief kochten ly , tien morgen
Lands in Maftebroek , van Pieter Katreep cn Licne
7,yn Ehevrouw. Hier uit blykt dus, dat voor de
Proften des tyds ook overdragten gedaan wierden.

iv;

W. van
Winde,
fem beko
fligt her
gehele
gebouw.

Paus In«
nocens
vergund
hun een
draag
Al
taar.

-ocr page 203-

va?? ZWOLLE. IX. Hoofdst. 199

De doenmalige Stads Paftor Hendrik van V.
Compoftelle , Licentiaat in de Rechten, ftond En
Stads
^-ocr page 204-

200 BESCHRYVINGE

aanwinnen , onder zyne byzondere befcher-
minge.

Inmiddels wel verre van dac den yver onder
hen verflauwde, gelyk veeltyds gebeurd, wa-»
ren \'er onder de Broeders, die fich noch een
nauwer tucht opleyden. Hendrik van Herxen,
Gerard Vollenhoe, Albert Kalker,
cn Hendrik
Swarte, in den jare
1455., opzichters of Pro-
viforen van deze vergaderinge, kwamen op den
a8 Februarius van het gemelde jaar, over een,
dat zy deze vergaderinge nooit verlaten zou-
den , en dat alle hunne goederen , die zy reetS
hadden , ofte verders mogten aanwinnen , on-
der hen dusdänig gemeen zouden worden , dat
geen van hen voor zich het geringUe in eigen^
dom mogt bezitten.

Van tyd tot tyd namen de zaken van deze
Vergaderinge ook in voorfpoed toe; in zo ver-
re , dat zy eindelyk op hun kollen een kerke
hebben opgericht; welke, op den
3 Julius van
het jaar 1498 door Hendrik Schadehoet, Bis-
fchop van Ericale en Wybiifchop van Munfter,
ingewyd v/ierd(^e}: denkelyk ter eeren van den
H. Gregoor, onder wiens befcherminge, deze
Vergaderinge gefteld was.

Het Collegie voor de Leerlingen cn Studen-
ten , omtrent ter felfder tyd aangelegd , was
mede een uitmuntend groot gebouw. Men hö-
re maar eens, wat de Medicynmeefter en Mee-^
fter
in de drie taaien, Gerard Lifmus daar van,
als ooggetuige , verhaald (ƒ\'-ocr page 205-

van ZWOLLE. vIIL Hoofdst. 19t

« geen ftilfwygen voorby te gaan, dat de Broe-
it ders een allerpracbtigfte woninge oprichten,
« en dac hec gebouw eerlang voltooyd zal zyn.
Maar o Hemel met hoe veel arbeid en ko-
ften ? Het is fo wyd dat het 200 Studenten
bevatten kan ^ fo dat ik niet wete of het tot
meerder luifter v^n ons Gemenebefte, dan
tot gemak van de ftudenten en armen , toe
„ \'welkers dienft het opgerigt is , verftrekken
„ zal«.

Ik eindige de Befchryvinge van deze Verga- Naamlyft
dringe, met de Naamlyft der Opperhoofden,
die ik hebbe kunnen ontdekken.
-ocr page 206-

m

202 beschryvïnge

de Godgeleerdhéid toeleyde , droeg hy den
naam van den
fterken Godgeleerden (g). Hy
verwiszelde hec tydelyke met het eeuwige , in
het jaar 1456 , of 1457 gelyk Thomas van
Kempen wil (J-ocr page 207-

van ZWOLLE. X. Hoofdst. 203

X, HOOFDSTUK.

inhoud.

I- Alams de Kupe ftichter van bet Broeren
Cloofter. Beloften die de Religieujen aan
den Raad moeten doen.
IL Be Biffchop he-
fl^ft het verfchil tujfchen het Clooßer en den
Paftor. Men houvod noch in
1475 aan het
Clooft.er. IIL Dood van Alanm de Rupe.
Het Cloofter beloofd zich niet onder de Saxi-
fche Provincie te zullen geven.
iv. Graaf
Everxvyn fcbenkt een glas in de Kerk, dat
onbetaald bleef. Nieuwe uitlegginge van dit
Cloofter ,
v welke noch in wezen is. v. E.
Weyersen z\'$ne Vrouw., gaan in een Cloo-
fter. Hy maakt by uiterfte wille in 162^.
onder anderen
9000 guldens aan de Broede-
^^n, zo \'\'er twee tot Zwolle weder kwamen
wonen.

Het vierde Mans Cloofter binnen de Stad I.
is dat van de Predikheren, of Dominica- Alanus
, hier ter ftede beter bekend onder den ^e Rupe
naam van het Brueren of Broederen Cloofter.
et zelve nam in het jaar 1465, en niet het
Broeren
^^gende jaar C^), gelyk anderen fchryven {b), cloofter.-ocr page 208-

004 beschryvïnge

zynen aanvang door de zorge en hulpe van den
Predikheer Alanus de Rupe. Deze yverigen
Man , uit Engeland van geboorte , en Leeraar
in de Godgeleerdheid, was een groot voor-
ftander der eere van de Moeder Gods Maria,
welke hy door Frankryk, Nederland en Saxen
over al tragte uit te breiden (^c).

In het jaar 1468 vyas reets Engbert Meflè-
maker tot Prior , en Pieter van de Golde ftib-
prior over de Religieufen aangefteld. Men was
toen ook met den opbouw van het Cloofter
reets bezig. En terwyl de Raad de nieuwe
ftichtinge wel hadde
goedgekeurd , doch niec,
dan onder zekere voorwaarden , zo vond zich
hec opperhoofd van het nieuwe Cloofter ver-
phgc, de Magiftraat plechtelyk, op S. Barba-
ra\'s dag , te verfpreken , dat de Religieufen
zich altoos ftiptelyk naar hunne beloften, -ocr page 209-

VAN ZWOLLE. X. Hoofdst. 205

delyk moeften de Religieufen beloven, de Re-
genten,
Burgers, en Inwoonders, en de Stads
Rechten, Voorrechten, en goede gewoontens,
in alle gevallen voor te aftaan , en te befcher-
men , in zo verre zulks niet met het geloof,
hun beloften, en de voorrechten, en vryheden
van hun Regel of tucht ftreed. Den Prior gaf
van deze zyne beloften een verzegelden brief
aan Stads Regeringe, en tot meerder zekerheid
wierd die afte nader Bekrachtigd , door Johan
«c, de Stave of ut den Hoon
Qd) , Generaal
Vicarius van de Conventen van de Obfervan-
tien in de Congregatiën van Holland {e).

Nauwlyks hadden deze Religieufen zich hier
nedergezet, of zy geraakten in een hevige twift De Bis-
met het Capittel van Deventer , en den Paftor jchop
bc-
van S. Michaëls Kerke , over het MifFe lezen, J^lJjJg
het prediken , het biechte horen , en de uit- tuffchên\'t
vaarten. Maar aan wederzyden wyflèlyk be- cloofter
grepen zynde, dat een pleitgeding van
een en den
grote nafleep is, gaven zy hunne verfchillen,
ter befliülnge van den Utregtfchen Kerkvoogd
David van Bourgondien over, welke op den
2 Junius des jaars 1469 de volgende uitfpraak
deed.

Eerftelyk dat de Broeders gehouden zyn,
^^unne Miiïèn alle dagen gelefen en gefon-
-ocr page 210-

6 BESCH PvYVINGE

„ Convent gefongen word , uitgefonderd. Op
„ die uicgefonderde dagen is het den Broederen
geoorloofd, indien fe het doen willen, hun
Milfen naer den eifch der Feeftdagen en ty-
den langer uit te ftellen.

Ook zullen de Broeders \'s voordemiddags
en \'s achtermiddags, op de vier voornaamfte
Hoochtyden , en ook op andere dagen en
feeften, als het de gewoonte is, dat \'er door
den Paftor of de zynen gepredikt word, nim-
mer prediken. Wel verftaande nochtans dat
de broeders , indien fe ftilks begeren, zul-
len vermogen op de vier
voornaamfte hoog-
tyden , in en by de voornoemde Parochiker
te prediken , na dat fe van den Paftor, of
deffelfs plaats bekleeder, oorlof verfocht zul-
len hebben; die ook niet weigerig zal vallen
om hun oorlof te geeven.
„ Ook zullen de Broeders van het Convent
voornoemd niet meer
als twe van hunne
Broeders, die ons door hen voorgefteld, en
door ons of onfer Vicaris aangenomen zyn,
in hunne Kerk ofKloofter houden en magti-
gen , om de biegt van het volk te horen:
daar we nogtans byvoegen, dat fe den tyd
van eene week voor \'t Paafchfeeft, en voor
het Feeft van Kersmis, indien fe fulks bege-
ren, mec verlof van den Paftor, dat fe alvo-
rens gevraagt zullen hebben, nog een der-
de , die op defelfde wyfe voorgeftelt en aan-
genomen zy , by de twe voorgaande zullen
mogen voegen : welke verlof de Paftor of
delfelfs Stedehouder hun ook toeftaan en ver-
lenen zal. \'

„ Vorder j indien iemand by de voornoemde
\' .-ocr page 211-

van zwolle. X. Hoofdst. soj?

M Broeders of op hunne plaatfen zal willen be-
-ocr page 212-

2o8 beschryvïnge

der hec getal der zaligen gefteld is, befchre-
ven (gy Dan of j dat leven zo wonderlyk,
en kluchtig luid , als J/.
van Rhyn in zyne aan-
tekeningen op
d^oudheden van V Bisdom van
Deventer (h)
de wereld wil doen geloven,
twyffele ik zeer aan. Om dat hy, zyn gezegde
met geen de minfte aanhalinge of bewys ftaafd,
en my daar om doed denken , dat hy Alanus
zyn Boek van de Rofekrans, waar uit fyn leven
meerendeels getrokken is , nooit in handen ^e-
had heeft. Want anderzints zoude hy niet heb-
ben nagelaten , volgens zyn gewoonte , hier
van een
uittrekfel te maken , het welke daar
beter zoude zyn te pas gekomen , dan honder-
den van aantekeningen , die in dat werk even
zo wel plaats verdienen te hebben , als in de
kerkelyke oudheden van Griekenland. Hoe-
wel het nogtans waar is , dat Alanus in dac
Boek wondere zaken verhaald (O» gelyk zelve
zullen kunnen oordelen , die het bezitten.

De Raad was , in den jare 1479 , nog niec
geheel vergenoegd , met de beloften , die de
fig S-ocr page 213-

van zwolle. X. Hoofdst. soj?

raai van Holland , des tyds tot Zv^oWq zynde ^ Provîndœ
dat hy pleatelyk verfpreken moeft , van nooit J^ïf
zullen toelaten dat dit Cloofter, onder de-
gehoorfaamheid van de Saxifche Provincie, ge-
bracht wierd. Veellicht dat hier van d\'oorzaak
Was , dat die Religieufen zo regulier niet leef-
den , dan
die, daar zy onder waren ; welke,
als hervormd zynde , een ftrenger tugt denke-
lyk onderhielden. Van deze nadere beloften
gaf den algemenen Vicaris den Raad een afte»
die op den i junius des Jaars 1479 onderte-
kend , en van deze bewoordinge is. .

Wetelick ende konde, fy Gheeftelick ende
weerlick, die fien ofte horén, dit ghetü-
ghe ende oirkonde der briefFs, dat ick broeder
Adriaen in der heyliger fci\'ift onweerdig Doétoer,
ende der congregatiën van Hollant onnutte Vica-
rius Generaal der Prediker oirder, bekenne ende
becughe, dat ic den wyfen eerliken Heeren Bor-
gbenieyfteren, Scepenen en Raetmânnen der Stat
Van Zwolle, mit ripen raet ende bedachte moet,
■myn Comraiftarios Voerftanders befchermers en-
de Procuratores raachtich ghemaket hebbe ^ onfes
Cioefters heel ende ganlTdick , die heylige Re-
[ormacie in wefen ende in eren to holden, ghe-
Jyck als ghefandeert is, dat voirgefchreven Cloe-
^^^^ to blyven, onder den Vicario Generael der
^^oi^greg^acien van Hollant; als die yerfte fundacie
gneconfentiert is, ende ontfanghen. Ende waer
faecke, dat daer yemant waer gheeftelick of
die die voirgefchreve Retormacie bre-
ofte
dat vberghefcreve convent bren-^
- -ocr page 214-

2.IO-ocr page 215-

van zwolle. X. Hoofdst. soj?

het Eyland gelegen is. In de Kerk word den
heerfchenden Godsdienft noch geoeffend, en
het
Cloofter , ook noch in wezen zynde , is
tot
wereldlyke gebruiken gefchikt.

By aldien dit Cloofter, zyne oude Inwoe-
ners , ten eenigen tyde , wederom bekomen E. Wey-
had,
zoude het bevonden hebben, dat het geen ersenzyn
germge weldaden ontvangen had van Engelbert
Wyers.
Deze Heer, uit een aanzienlyk geflagt qqo-
alhier geboren , wierd nevens zyne Gemalin fter.
de
wereld moede , en zy befloten beide den
kloofterlyken tucht te omhelzen. Zy wierd
Nonne in een Cloofter te Zittert in Gulikker-
land
, alwaar zy Overftinne der Dominicaneflèn.
eenige jaren voor 1670 , geftorven is. Wyers
trok te Antwerpen het habyt der Predikheren
aan. In het Cloofter zynde vergat
hy zyn Va-
derland , ofte eerder zyn geboorte Stad niet,
en begeerde , dat het Predikheeren Cloofter te
Zwolle , als hec wederom door de nazaten van
S.
Dominicus bezeten en bewoond wierd, een
gedeelte zyner goederen erven zoude.

Zyn uiterfte wille in de Nederduitfche taal, Hy
op den 16December 1620. opgericht, en na zy-
nen dood op den
ei November door de Pre-^g ^jHe
dikheren aangenomen, behelsd. Dat hy aan het in i6zo.
Cloofter te Antwerpen alle zyne roerende goe-
9000 gul«;
deren, die hy daar in gebragt hadde , fchenkt:
dens aan
uitgenomen een groot groen kofter , met witte
banden, en al het geen daar in bevonden v/erd; \'er twe
het welke hy gaf aan het Predikheeren Cloo- tot
Zw el-
fter tot ZwoUe, genaamd dac Broeren Kloofter. le
weder

Nog geve ik Cvervolgd hy) hec Cloofter van
V de Predikheeren van Zwolle, in gereden gel-
•» de 9000. guld,, den gulden
20 ft: welke
O 2-ocr page 216-

aia beschryvïnge

„ voorgenoemde penningen fullen belegd wor-
den , nu ende ten eeuwigen dage, tot on-
derhoud van het Kloofter tot Zwolle , tot
de tafel om daar van te mogen leven: ende
dac ook niemant en fal mogen de penn. te
a-ocr page 217-

van ZWOLLE. X. Hoofdst. 213

X, HOOFDSTUK.

I N H 0 U D.

L Î Oude Begynen Convent in i%oo gefîicht,
jj ^oor H. van der Goude hervormt.
• Onderzoek hoe verre de levenswyze al\'
aar bedorven gevjeeft zy. Inzettingen door
^^^ Raad en den Paftor voor dit Convent
gemaakt.
III. J6ie hier van opgericht.
Nadere Inzettingen voor deze Beghynen.
IV. Dit Convent van den ^den regel van
S. Franciscus is noch in wezen.

Yan de twe overige, mansperfonen Cloo- I.
llers, buiten de Stad gelegen geweeft, \'t Oudé
in de Befchryvinge van bet Carfpel zullende
Begynen
fpreken , fo ga ik over tot een verhaal van Convent
Stads Maagden Cloofters; waar onder
oudfte is, het dus genoemde olde of oude ^
Beghynen Convent, in de Praauwen ftrate ge-
legen. Het is onzeker wanneer het zyn aan-
vang genomen heeft. Dan hier is niet aan te
twyffelen, of hét is reets lange voor den jare
ï 396. gefticht geweeft.

Maar toen de goede tugt en zeden aldaar ge- Het word
heellyk verbafterd en verdorven waren, wierd, door H.
^oor de Godvrugtige zorgvuldigheid van Hen-go^^j^\'^
drik Foppens van ter Goude, de goede order ^er-
en ftichtelyke levenswyze hier weder inge- vormt.\'
voerd. Deze Eerwaarde Man, gelyk hy door
2yn levens befchryver genoemd word, was, na
zyn geboorte Stad verlaten te hebben, tot De-
O 3-ocr page 218-

214 beschryvïnge

venter gekomen, om van Gerard de Groot,
in de ware Godvrucht, onderwezen te wor-
den. Na dat hy daar in zeer verre gevordert
was, zond hem Gerard de Groot na Zwolle,
om die gene, welke aldaar door hem bekeerd
waren, te verflerken, en by te flaan. Daar
heefi: hy, niet verre van het Convent der Be-
ghynen, en dicht by het huis, dat een Camper
Monnik, die hier op zekere tyden kwam pre-
diken , leggende had, een woninge gekogt:
Ofte eerder, hy was in het arme Fraterhuis als
medelid aangenomen, en in den jare 1394\'
-reets
van deze Vergaderinge hec Opperhoofd
geworden. By verloop van tyd heeft hy, zo
door zyn beleid, als door den byfland van de
Magiftraat en den Paftor , hec gemelde Con-
vent, het eenigfte, dat toen in de Stad was,
tot een hervorminge en eerbaar gedrag bewo-
gen. „ Want te voren om de woorden
van den onbekenden Levens befchryver door
Lindeborn (a) en van Heuflèn (b) gevolgd,
de
myne te maken, „ was het een eerlyk bor-
deel, van den gemelden
Terminaris, van de
„ Biegtvader des Cloofters,
en van hunne
5, medeftanders. De Maagden, die \'er woon-
3, den, waren oncydige Maagden, en met bit-
„ terheden overladen. Maar dewyl hy mag-
„ tig in werken en woorden was, den Paftoor
9, op fyn hand was, en van de Magiftraat ge-
holpen wierd,
fo wierden \'er geene Maag-

j, den

(a) Lindelorn Hiflor. Eftfcop, Daventr. e \'Eibüogra-
fho fag.
369,

[h) Van Hßujfen Oudhed. van \'t Bisdom van Devcni
nr Tivede Deel bladf.
194. of ferd^r ü. va» Rhyn

ymadäßr vm dU mrk.

-ocr page 219-

van ZWOLLE. vIIL Hoofdst. 19t

5ï den meer tot den derden Regel aangenomen.

De inftellingen wierden op een goede
51 voet gebragt, en de Terminariflèn uit het
1, Convent gehouden. Dat verdroot de ver-
„ dorvene Nonnen; dus vervolgd de onbeken-
„ de Schryver, en dewyl fy van den weg des
„ Heeren walgden, hebben fe de plaats ver-
„ laten, en een goed heenkomen gefocht.
5» Als de plaats aldus van \'t oude zuurdeelTem
gezuivert was, is \'er door heilzame Inftellin-
jj gen een nieuw beflag gemaakt

Maar of de tucht, en zeden, zo zeer in den IL
grond bedorven zyn geweefl:, als de Levens- Onder-^
fchryver van Foppens van ter Goude ter blade ^oek hoe
flaat, bier aan twyffele ik niet buiten gegronde «e
reden. Want
voor eerft, begaat die onnau- ^y^e^j -
keurige Schryver verfcheyden mifllagen
; en ^a^r be-
onder deze eene, als hy fchryft, dat Foppens dorven ^
niet verre van het Convent, en de woninge geweeft
van den Terminaris een huis gekogt hadde :
I^aar nogtans het zeker is, gelyk ik te voren
verhaalde, dat het huis, door den Heer Fop-
pens zullende gekogt zyn, het arme Fraterhuis
}vas: waar in hy tot medelid aangenomen, en
in den jare 1394. zekerlyk het opperhoofd ge-
worden is (c). Een andere mifllag is, dat hy
verhaald , tlat dit
Convent, ten tyde van de
hervorminge of het jaar
1396, het eenigfte de-
O 4-ocr page 220-

2.IO-ocr page 221-

van ZWOLLE. vIIL Hoofdst. 19t

jo daar en tegen dezelve zich, met onbetame-
Jyke woorden , tegens haar onderhorigen te
buiten ging, dan zouden de verongelykte per-
fonen hier over aan de gehele Vergaderinge
haat beklag doen; welke dan ook de Moeder,
op een behoorlyke, dog zachte wyze, beftraf-
fen mogt. Ten derden, moeften de zufters
O er zich vreedzaam zyn , en haar klederen
-ocr page 222-

8 beschryvïnge

het gefelfchap houden met vreeraden verboden;
ten ware met voorkenniflè der Overfte. Ten
negenden, was haar mede ongeoorloofd, om,
over haar onderlinge verfchillen, aan haar na-
beftaanden te klagèn. Maar zo wanneer de
Overfte niet in flaat was, de twift te vereffe-
nen, zouden zy zich hier oyer aan den Paftor,
of aan dezelve nevens de Heren van den Raad,
om gefcheiden te worden , vervoegen. Ten
tienden, mogten ze na de klok van 9 uuren
niets doen , het welke de anderen in de ruftt
ftoren konde; het zy door fpreken ofte anders:
En ten elfden, geen geduurige zamenfpraken
met eenige wereldfche perfonen te houden;
byzonderlyk niec in de kerken; ofte aldaar her
omme te gaan, ten zy met bewillinge van de
Overfte. Ten twaalfden, mocht niemant van
haar uitgaan dan nevens en met zo een zufter,
welke d\'Overfte haar voor gezelfchap mede gaf.
Ten dertienden , zo d\'eene van de andere iets
onbetamelyks of ongeregeld befpeurde, daar
over moeften zy eikanderen vermanen, en des
noods zulks aan de Overfte bekend maken.
Ten veertienden, indien de gekorene Beftier-
fter
weigerig was, die beftieringe voor een jaar
tyds op zich te nemen, dan moeft ze het Con-
vent verlaten. Inval ten vyftienden , eenige
verfchil of twyffelingen over het verftand dezer
Inzettingen oprees , dan ftond de uitlegginge
aan de Heren des Raads, den Paftor en de
Overftinne. Ten zeftienden , „ fo en fullen
„ de perfonen defes huefes, nyemant van bu-
,, ten huys aen hem trecken meer, dan de be-
waerfter nutte duncket En inval ten ze-
ventienden, twe Begynen in eene kamer zich

niec

éÊÊM

-ocr page 223-

van ZWOLLE. vIIL Hoofdst. 19t

niet konden verdragen, zoude de Overfte haar
fcheiden, en na goeddunken op een andere ver-
trek plaatfen mogen. Mids dat zo eene,
wel-
ke verplaatft wierd, de koften die zy aan haar
kamer hadde befteedt, erftadec wierden. Ten
agtienden, was het verboden, om iemant van
buiten het huis by haar te laten ftapen, by zich
te nemen , of te huisveften. Ten negentien-
den, mogten zy in de Zomer niet na 9 uu-
ren , in de Lente en Herfïl: na 7 uuren, en in
de Winter na
6 uuren buiten \'s huis blyven.
Ten twintigften, dat, wanneer eenige der Be-
gynen menigmaalen deze Inzetringen overtrad,
en daar over openbaar voor de gehele verga-
deringe
door d\'Overfte berispt was , zonder
zich te beteren, het aan het oordeel van den
Raad en den Paftor ftaan zoude, om zo
een
onwillig Lid te ftraffen, met haar de inkom-
ften van het huis te onthouden,
ofte buiten het
Convent te zetten. Zonder dat nochtans de
laafte ftraffe plaats zoude hebben, dan in geval
van ontuchtigheid, dieverye, vechten, geduu^
rige rufie, geftadige ongezeggelykheid, ende
langduuriger uitblyven zonder bewilliginge van
de Moeder. „ Ende wierd -ocr page 224-

sao BESCHRYVINGE

are 1396-, nevens de Stads Paftor, bezegelt
-ocr page 225-

VAN ZWOLLE. vIIl HOOFDST. 1290

dan füllen die perfone des huyfes doen en laten,
-ocr page 226-

2.IO-ocr page 227-

van ZWOLLE. vIIL Hoofdst. 19t

den myt eny^hen perfone, dat fullen ze aflaten,
nae guetduncTce-ocr page 228-

aa4 BESCHRYVINGE

der feuender uren , ende yn den wynter na der
feller
uren. Item weerd fake , dat enich van den
perfonen des huyfes menich werlf dede tegen
nich van dezen punten , ende ze de bewaerfter
eenwerlF ende anderwerff, by den anderen huys-
genoten vetmaent hadde, ende oir nyet en beter-
de , dier /olde men , by rade des Kerckheren,
ende der Scepen de daer wt den Rade toe ghe-
fet fyn , nemen oer gemene deell, dat ze van de
huyswegen pleget te hebben, off te maele wt den
huyfe fetten, nae dien dat de fake groet is. Item
fo fynt oec funderlynge punten, daer men yemant
omme wt fetten fall: als omme oncuysheit van li-
chame ,
omiïie gave oeve enich trouwe yemant,
of heelde befproken
gefelfchap myt eenighe man-
nen, olF heelde oere enich mynnenfcap, daer men
onkuyfcheit mede bewerwet , offte fteele, off
vochte oere enich , offt te male hard in onvrede,
ende onzeggelik bleve, off de buten oerloff dyc-
wile lang ute bleue, ende ware , defe mocht men
en folde men wt fetten. Ende weerd dat enighe
mysdaet oft verfumeniiTe , die men corrigiren fol-
de , na inholt des briefs, nyet gecorrigiert en wer-
de, ende dat voir ons dan quame , de folde wy
Scepen ende Raid voirf. conigieren, na formen
des felven briefs, alfo dats hem een ander huede.
In oirkonde der waerheit foe
hebben wy Scepen
ende Raet der Stat van Zwolle
defen brielF beze-
ghelt, myt onfer Stat grote Zeghel. Ende want
by ons Kerckheren Rade gefceet is, fo heeft hy

dezen

brieff mede bezegt

C. Gegeven in \'t Jair
ons heren duyfent, drie hondert, fes ende
tne-
gendch , op fante Odulphus dach.

Nadere By deze Inzettingen , hoe wyfTelyk en met
infettin- rypen overleg ingefteld, vond de Raad en Pa-
gen voor ftoj. goed, in het naafte jaar, te voegen: Voor
defe
Be- gg^^^ ^^^ behalven de Overfte of moeder noch
güynen. ^^^^^ Begyne zonde worden gekoren : M^elke
haar bet Convent helpen beftieren, en mede

een

-ocr page 229-

van zwolle. xi. Hoofdst. 225

een fleutel van des Convents kifte zoude heb-
ben ; zonder dat de eene buiten de andere daar
toegang by zoude hebben. Ten anderen, dac
geen Beghyne aangenomen worden mogt, dan
mee gemene toeftemminge der Vergaderinge.
Maar zo de ftemmen verdeeld waren, dan liet
men dit
verfchil aan het oordeel van den Raad
gi den Paftor. Ten derden, dat men aan de
«egtiynen , die men in de Vergaderinge aan-
npi , de Inzettingen zoude voorlezen; ten
einde zy beloven konden dezelve te onder-
houden , op ilraffe als voren gemeld. Ten
vierden , wierd aangaande haar kleding nader
verordent, dat zy op hoogtyden en Heylige
dagen falien dragen, en aan haar klederen hele
mouwen hebben zouden. Ten vyfden, dat ze
op^ maandagen geen vleefch eten, nog van Al-
lerheiligen tot Paaffchen , en van S. Marten
tot Kersdag, meer dan een maaltyd des daags,
de Sondagen uitgezonderc, mogten houden.
Midsgaders dat haar vaften met Vaften-avonds
maandag een begin nam. By het zesde wierd
vaitgefteld , dat ze zouden begraven worden
op de oude wvze. By het zevende wierd haar
opgelegd, \'vader onze op haar knien, en
t-ocr page 230-

aia beschryvïnge

„ des biddens thent dier tyt dat men een beter
„ vint-ocr page 231-

van ZWOLLE. X. Hoofdst. 1296

X, HOOFDSTUK.

inhoud.

I. Het Convent van S. Cacilia waar om ter Kin\'
derhuis genoemd. V IVierd door Begynen
bewoond, en in
1300. geßicht door J. We-
remholds en anderen.
II. Nadere giften van
de ßichters aan dit Convent. En van ande-
^en.^ III. Regeringe verUed de Begynen
vaßigheden te bezitten. Overeenkomß
tus-
fchen den Raad, en de Begynen over het
recht van erven.
IV. \'t Convent koopt goe-
deren buiten de Stad en het Carfpel. Over-
eenkomß met het Capittel over het of
er. V.
Vruchtbaarheid van hooi in 1493. Inwy-
dinge
van de Kerkhof, en klok dezes Con-
vents.
VI. Het Convent is in een Kinderhuis
verandert.
Naamlyß der Overften dezes
Convents. En van de Biechtvaders..

et twede vrouwen Cloofter dezer Stad ^

was aan God ter eeren van de H. Cxci- \'tCon-

- van

H

üa, toegelieiligd,en wierd gemeenlyk genaamd c^d-
net Convent ter Kinderhuis
(d^ ; om dat de üa waar
„ Burgers hunne jonge dogters by die God- om ter
„ vrugtige Maagden plagten te heftellen , om
Kinder-
» van defeive in de deugden, feden, en hand- j^^^sj;
„ werken onderwefen te worden Q). Invoe-
P
2.-ocr page 232-

28 BESCH PvYVINGE

gen dat dit Cloofter, voor de tyden der veran-
deringe van Godsdienft , genoegfaam verftrek-
te voor een volmaakte fchool.

Dit Convent, bewoond geweeft, door gee-
ftelyke Maagden , dewelke , zonder beloften
te doen , onder de beftieringe, en Inzettingen
der Fraterheren leefden, is reets, voor het jaar
1394, in wezen geweeft. Want dus leze ik in
zekeren brief, van gemelden jare , op S. Mau-
rits dag afgegeven (c)* » En\'i^ ^^^ Megeden
ende den weduwen , die toe faemen woon-
achrig fyn in der Nyer Dieferftraten , in den
Huefe , dat Jacob Werraers foen , Lyfe fyn
echte wyf, Beerte Johans dochter van Sy-
bencampe, Gercrunt, Hermen Wermers
foons dochter, ende Gefe Jacob Werraers
foons dochter, met eenen Scepenen brieve
overgegeven hebben, den Vrouwen perfo-
nen voerfcr., ende den anderen , die doen
ter tyd daer in woonden -ocr page 233-

VAN ZWOLLE. vIIl HOOFDST. 229

van zo eenen geeftelyken te doen; en den zei-
ven ook te mogen afzetten , fo hy zulks ne-
vens de Begynen goed vond De gift brief
wierd, voor Hendrik de Zuere , Richter van
Wilfem , en de CeurnOten en Gerichtslieden
Hermen Wermboldes, Jacobs broeder, Clawes
Batenborch, Geert Poelman Dirick Jordingh,

en meer anderen, afgegeven.

De Gerichtsman Derrick Jordingh, ook Jor- En van
danmg genoemd, nevens Geze zyne Ehevrouw, anderen,
fchonken , in den volgenden jare 1398 , op
Dertyndach, aan het gemeld gefticht, . agt tß
jaarlyks , uit anderhalve morgen Lands, gele-
gen te Voerft by de Caninen berge Qf}? heden
de Conynen belten
g;enoemd.

Middelerwyl dat dit, en andere Cloofters, III.
in hec tydelyke merkelyk toenamen , begon DeRegc-
Stads Regeringe bedagt te zyn , om de verdere
aanwinningen der Vrouwen
Cloofters , te ver- ^^^^^
hinderen. Ten dien einde wierd , in den jare
1441 ï des vrydags na S. Lucie , verordent, ^entebe-^
dat de Begynen van toen af, tot den eerften xitten.
Paafchtyd toe , zouden moeten verkopen , in
wereldfche handen , alle huizen , renten enz.,
P 3-ocr page 234-

30 BESCH PvYVINGE

die zy aangewonnen hadden , zonder uitdruk-
kelyke bewillinge van de Magiftraat. En zo
zy by uiterfte wille, ofte door giften voortaan
van eenige vaftigheden eigenaars wierden, dan
zouden zy dezelve, binnen jaar en dag, aan
wereldlyke handen moeten overdragen. Hier
van was alleen het \' -ocr page 235-

van ZWOLLE. vIIL Hoofdst. 19t

Wy Borgermeyfteren Schepene ende Raede
der
Stad van Zwolle maken kundich allen
luden mit defen apenen brieve , Dat wy in den
jaer ons Heeren MCCCC en XLIII, des vry-
daechs na den Sonnendach Esaudi voirleeden,
by goedtduncken onfer Meenthen, en den Beghy-
nen huyleren hier
na befchreeven , als der Kin-
derhuys , ende Geertruyt Kadeneters huys binnen
onler btad gelegen. Énde den drien Beghynen
jPy^™ r-ocr page 236-

232 BESCH PvYVINGE

weer geven loo Arnoldus Arnemfe guldens dair
af te boiren, ende erflic beholden. Mer wes dair
meer wair van gelde en fiiverwerck , dat folde
die perfoone uiterven op oircn Rechte Erfi^ena-
men. Ende weeret ook faecke, dat ennich Vrou-
wen perfoone in den Baghynen huyfen voirfi-ocr page 237-

van ZWOLLE. vIIL Hoofdst. 19t

die toe erven op oeren rechten Erfgen:. Ook
weert faecke dat
yemant-van den fuflercn des Be-
ghynen huyfes voirgefr: tot enniger tyd EriFenis-
fen,
Renthen, ofte huyfingen , mit yemant toe
lamen hadden , a^s dan mogen die fufteren die
medde vei^open , of fy willen, en dat geld dair
af komende , wedder beleggen an\' erfFenilTe , of
renthen by goedt duncken des Raedes. Ende dat
na des gheens doode , dair dat van heer gekomen
weer, wedder te erven op fynen rechten erffge-
namen als voirfcr: ftaet. Mer off ymand kynder
nadele m ennich van den voirfcr: Beghynen huy-
Ipn die mach met den bewaerfteren ende den
lukeren des huyfes Compofitie maecken van fy-
nen guede, woe dat erven fal. Doe dit gedaan
was hebben Heere Derrick van Hei-xen , unde
Heer Lieffert Pueftere ende Biechtvaders der fu-
fteren der voirgefr: Beghyn huifen, ende diefelve
Jufteren der Beghyn huifen voirfr: als Nelle van
ilekel een mede fufter en Bewaerftere des Kin-
derhuis. Item Griete Elys , Johans foens doch-
eene medde fufter en bewaerfter toe Geer-
^^^id Cadeneters huys. Item Griote Henrik Wit
dochter eeh medde fufter en bewaerfter ten
ßuljche. Item Gerborch van Herftenhorft een
medde luftei- en Bewaerftere op die Maeth. En-
-1 obe Beerens een medde fufter en Bewaerftere
toe Wytenhuys , raet Johan Tyl ende Lamber-
dlf r Apotekcr oeren gekoiren Momboiren toe
dfM^^-ocr page 238-

s34 beschryvïnge

heet ter Kinder-huys to werven ende coópen of
fy
moegen den Alingen hoek van Heer Lyesfaerd
Huis, an den Baghynen Huife voirfï: , ftaande
hent an der ftraeten toe die ftercket , ten fyden
beneffèns Willems woninge van Coeten to der
waeter poorten. Ende hier toe binnen onfer Stad
Vryheyt acht of tyn koenweydens , ende hondert
ofte anderhalf hondert roeden Gaerdens mer daer
geen Coenweydens ofte ErfFcnifiè meer te hebben.

Item in den Baghynen huife dat men hiet Geer-
truid Cadeneters Huis, dat die werven of coopen
moogen die weeren die Johan van Tybencampe
toe weefen plagh , ende die Herniges te wefen
plach , en
dat ruim_ daer der Stad, Peerde moois
op ftond , ende hier toe kuten weere gelegen an
de andere fyde des Baghynen huyfes voirgefr. En-
de hier toe binnen onfer Stad Vryheyt voirgefr,
agt of tyn koenweyden , ende hondert ofte ander-
half hondert roeden gaerdens; Mer dan geen koen-
weyden ofte erftehifièn meer te hebben. Item in
den Beghynen hufe dat men hiet ten Buflche te
werven ende toe coopen , of fy moegen tot oe-
ren befetenen ruime Alairt Paegens Heechdekeo
gelegen by den waeter. Ende voirt die Hoere
cndè gaerden, tuflchen Alairt Paegens voirfr: wee-
re en der Stad Borchgraeven , hent aen
den win-
kelhoek dat een Meenthé is ,
ende hier toe agt
of tyn
koenweydens ende niet iiteer. Item in den
Baghynen huyfe dat men-ocr page 239-

van ZWOLLE. vIIL Hoofdst. 19t

Öf nu wel aan de Begynen daar door den IV.
^s atgefneden was, om binnen de Stad en \'t Con-
vryheid vaftigheden in eigendoni te bekomen, vent
zulks belette die van het Cloofter ter Kinderhuis koopt
-ocr page 240-

j/-ocr page 241-

■ 1

van .ZWOLLE. XII. Hoofdst. 237

zinneloos, en van het gebruik van hun ver-
band beroofd zyn.

Ik lluite dk Hoofdftuk met de namen der Naamlyft
Overften van dit huis, zo verre ik ze hebbe ^an de
kunnen nagaan.-ocr page 242-

âss befchryvinge

xiii. hoofdstuk.

i.

Stkhtmge

Scholten fteeg.

nieuwe
gericht.

1. TTet derde Begynen Cloofter dezer Stad er-
stich- JL J. kend voor Srichterfche Geertruid Kade-
tinge
van neters , die het zelve, ter eeren Gods, aan de
S. Geer-
truids
Convent
in
de
Scholten
fteeg.

INHOUD.

S. Geertruids Coment in de
In
1462. maken de Begynen
\'. IL ASîe hier van op-
Naamlyß der Overßen van dit
Convent.
III. De kerk word gebruikt door
de Franfche Gemeente. In
1686. vjord deze
Gemeente opgericht.
IV. Vryheden door den
Raad^ en de Staten aan den Predicant toe-
geftaan. Midsgaders een jaargeld. Naam-
lyft der Franfâe Predikanten.

H. Getruidis, vi^elke naam de Srichterfche in
den doop gegeven was, toegeheiligt heeft.
Dit Convent, in de Scholten ftege geftaan heb-
bende , is geweeft een woninge van Begynen
of Geeftelyke Maagden, die, zonder verbinte-
niflè van
eenige beloften, en alleen vry willig
en onbedwongen, onder het beftier der Broe-
deren , en een Overfte,; die het beftier over
haar alle had, te zamen leefden. Het ftich-
tings jaar is my geheellyk onbekend. Dan
verre raillèn
Lindeborn, en van Heuffen (a)^
die verkeerdelyk uit eenen zekeren brief, wel-
ke

Hiftor. Epifcop. Daventr, pag. 371. Van Heus-
fen Oudh. van \'t Bisdom van Deventer twede Deel
bladf. 197.

r

-ocr page 243-

VAN ZWOLLE. XIIL HOOFDST. 239

ke geheel iets anders behelfl:, dan de eerfte op-
richtinge dezes
Cloofters, deflelfs opkomft^,
aan het jaar 1464 , toefchryven.
Want in
brieven van het jaar 1443. leeft men reets, dat
Griete
Gelys JanlTens dochter, Moeder van ók
Convent was (è).

Maar in den iare 1462. befloot de Beftierfter In 14^1,
of Moeder van dit huis, nevens de andere Be- ^«^en de
gynen, zich nauwer te verbinden, dan zy tot
noch toe gedaan hadden. De namen der Le- inzettin-
den welke deze Vergaderinge, toen ter tyd uit-
gen.
maakten, waren deze: Grietje Elys, Moeder,
Belia Lamberts , Grietje Hendriks , Wibbe
Bennings, Aleit van Rees, Femme Bernaards,
Metje
Jacobs, Hille Egberts, Zwaantje van der .
Eem, Batje Hendriks, Eefje Smedes, Zwaent-
je Pieters, Hadewig Sluiters, Aleid Schille-
kens , Geertruid Gerrits , Lübbe Renfyngs,
Jutte Kottikens, Geertruid Sobben, Lutgaerd
Wycherdings, Geertruid
Brants , Betje Ger-
uits , Betje Wicherdings, Femme Ludekens,,
Metje Sobben, Jutte Knoppers, Eefje Wicher-
dings,
Zwaentje Scommiken, Geesje van Del-
levoerde , Aleid Sobben , Eefje Hendriks ,
^\'eesje Hendriks, Eefje Wolters , Zwaentje

yanAndele, Zwaentje Diderycks, Aleid Vis-
ichers, Geesje Hendriks, Femme Egberts,
Beatrix Zwarten , Ermgard Hendriks, Jutte
Wreden, en
Gerbrech Vafters. Deze perfo-
«en kwamen dan, om als gefegd is , zich nau-
wer

, ^^ de overee.nltomfl: tuffchen de Magiftraat ei
öe Begyneti in j^re
1443. ^es vrydags na Son
dag Exaudi gefloten , en in den jare 1440. nader
hcüragtigd
tn fommige affchriften van \'t «nd» Stadr,
^^•edc Deel
art. 79. ^

en

-ocr page 244-

s40 beschryvïnge

wer te verbinden over een; om al haar hebben
en houden gemeen te maken tot nut en voor-
deel
van het Convent. Voorts dat fo wanneer
her -ocr page 245-

van 2w0lle. xiii. hoofdst. 241

Lutgaerd Wycherdings, Geertruid Brants, Betje
TVriJ-^^^A Wycherdings, Femme Ludekens,
-■[■ietje bobben. Jutte Knoppers , Eefje Wycher-
dmgs Zwaantje Scomikken^„, Geesje van Delle-
^erde A eidSobben, Eefje Hendriks, Neesje
Wolters, ZWaantje van Andele,
Zwaantje Dideryks, Aleid VilTchers, GeesjeHen-
SS-ocr page 246-

j/-ocr page 247-

VAN ZWOLLE. XIIL HOOFDST. 243

form?^® nacomende fufteren die nae aldusdaner
vnprf manieren des overghevens in dit huis
urJZ ^-ocr page 248-

s4 beschryvïnge

der het Bisdom van Utrecht, en door Kei-
ferlyk gefa^ en toelating , ordinaris open-
baar Notaris enz.

De namen der Moeders van dit Convent,
die ik hebbe kunnen ontdeklicn, zyn deze
1443. Grietje Gelys Janflens dogter.
1462. Margareta Elys.
1486. Aleidis Viflchers.
1520. Beatrix Zwarten.
1542. Aleidis van Brene.

Het Cloofter gebouw wierd, eeni|
de veranderinge in Regeringe e
afgebroken , en de grond met huizen betim-
mert. Het Kerkjen is noch in wezen, en word
tot d\'oeffeningen des Godsdienft, van de Le-
den der Franfche Gemeente gebruikt.

In den jare 1686 is alhier de eerfte Franfche
Predicant aangefteld; en zyn ter zeiver tyd Ou-
derlingen, en in het volgende jaar Diakens, in
de Franfche Gemeente, voor de eerftemaal ver-
koren.

De Heren van de Magiftraat hebben , in den
jare 1697 5 geoorloofd, dat de Franfche Kerk
dezer Stad, op de eerft daar aan volgende Waal-
fche Synode , tot een Synodale Kerk gemaakt
zoude worden. Ook ftonden Haar Wel Edele
Hoog Achtbare , in den jare 1703 , aan den
Franfchen Predicant alhier , in gelykheid der
Duitfehe Predicanten , vrydom van Stads accy-
fen toe ; waar by zy in den jare 1736 verble-
ven
Cd). Ridderfchap en Steden , deze voet-
ftappen volgende , leyden , aan de Franfche
Predicanten der drie Hoofdfteden dezer Provin-
cie

{d) Refvhtki} van de Regeringe,

Naamlyft
der Over-
ften van
dit Con-
vent.

re jaren na
Jodsdienft,

III.

De Kerk
■word ge-
bruikt
voor de
Franfche
Gemeen-
te.

In 1686.
word de-
ze Ge-
meinte
opgerigt.

IV.

Vryhe-
den door
den Raad
en de Sta-
ten aan
den Pre-
dicant
toege-
ftaan.

tiäm

-ocr page 249-

van zwolle. xiil hoofdst. 245

pe toe , ieder 25 guldens , tot betalinge van
s -Lands impoft ofexcyns CO-

net jaargeld dezer Predicanten was bier in Midsga-
net eerft zeer gering. Doch de Beroepingen,
ders een
inden jare i^oo , en 1767, zyn gedaan, op jaargeld,
een 1 rarement van
500\' guldens, uit dezer
^tads g^ftelyke inkomften\\ te betalen. En
terwyl Dominas Daniel Louis den dienft , tot
genoegen van de Gemeente, waar nam , heeft
de Raad ,
dg^ jare 1729 , het jaargeld met
ipo guldens verhoogd. De Staten van de Pro-
vincie , in den jare
1735, weder dit voorbeeld
navolgende, hebben aan de Franfche Predican-
ten der drie
Hoofdfteden , ieder ook loo gul-
dens toegelegd.

Alhier zyn de navolgende Franfche Predican- Naamlyft
ten , door de Heren van de Magiftraat aange- der Fran-

iteld , of door de Franfche Kerkenraad beroe-

pen.-ocr page 250-

246 BESCHRYVINGE
XIV. hoofdstuk.

I N II O U D.

1. Het Convent van S. Agatha lag eerft huiten
de Stad, en later by de bogen. De Begynen
verbinden fich in den jare
1462. nau^ver.
ÏI. Vervolg van deit inhoud dezer Ver bint e-
nijje.\' Naamlyft der Overften van dit Con-
vent.

\'et vierde Maagden Cloofler aan de H. A-

__gatha toegeheiligt, wierd in de wande-

linge het Wytenhuis genoemd. De Heer Di-
derik van Herxen twede Opperhoofd van het
ryke Fraterhuis, was \'er de eerfte ftichter af.
Dit Convent was reets voor den jare 1424. in
wezen. Want om dien tyd had het een verfchil
over een ftege in de Muftchenhage buiten dc
Camperpoorte
{^a\') , alwaar het allereerft ge-
fticht of aangeiegt wierd, In den jare 14Ó2.
lag dit Cloofter nog
buiten (by Dog later
wierd het
verlegt in de Stad by de twe bogen,
tuftchen welke haar woninge lag; en daar wierd
haar door den Raad en de Gefworene Gemeen-
te, in den jare
1538, vergund, om die bogen
aan beide zyden te lluicen. Mids , dat de na-
buuren , zulks begerende , het recht zouden
behouden, om \'er een doorgang te hebben
{c).

De

(a) Regiftrum rulrum.

\\b) De verbintenis brief van deze Begynen van den
jare
1461.
(f) Likr
Conventisnmn.

^ i:

Het Con-
vent van
S.Agatha
lag eerfl:
buiten de
Stad en
later by
deBogen.

-ocr page 251-

VAN ZWOLLE. XIV. HOOFDST. 247

De Maagden , die dit Cloofter bewoonden, DeBegy-
ftonden wel onder eenen Overfte en Biegtva-
der: doch zy waren voor het overige door geen ^^
geloften , maar alleenlyk door den band van den jare
liefde, vereenigt. Zy, bemerkende, hoe zwak uöinau^
en ydel veel tyds de enkele voornemens der wer.
menfchen zyn , ingeval ze door geen zekere
banden verfterkt worden, befloten daaromme,
in den jare 1462 , op den 5. September, zich
tot de volgende punten te verbinden. Voor
eerft, dat voortaan alle haare goederen, zon-
der uitzonderinge van iets, gemeen zouden zyn,
niet alleen voor haar , maar ook haar opvol-
gers en nazaten.
In zo verre zelfs , dat, zo
een , of meer der zufters het Convent, of uit
eigen beweginge , ofte uit
noodzaakelykheid,
verlieten , zy als dan het recht van eigendom
op het hare verloren hadden : uitgezondert al-
leen op haar dagelykfche kleed , het welke zy
mede nemen mogten. Ten anderen, dat, zo
bet haar ongelegen dagt, in de Muflchen Hagen
langer te wonen, dat ze als dan, met bewillin-
ge van den Biechtvader en Beftierder, het plein
met zyn toebehoren zouden mogen verkopen,
en de penningen, die \'er van
kwamen, tot het
kopen van een
ander plein of plaatfe aan te leg-
gen. Ten derden dat, inval
dit Convent mogt
uitfterven , of de Begynen niet leefden volgens
haar Inzettingen, als dan de Biegtvader van het
huis , en de Overfte van het Fraterhuis , de
magt zouden hebben , om andere vrouws per-
fonen in haar plaatfe te ftellen , en zelfs het
huis, en al den eygendom verkopen; mids de
koop penningen onder den armen
uitdeelende,
of. tot Gods meerder eere beftedende.

Q 4-ocr page 252-

■I

248 BESCHRYVINGE

II. „ Daar en boven -ocr page 253-

VAN ZWOLLE. XV. Hoofdst. 249
XV. hoofdstuk.

inhoud.

L De ftichtinge van het Bos Cloofter of Ma^
rienbofch is onbekend. De Begynen worden
Nonnen.
II. De Biffchop geeft haar Inzet-
tingen en Voorrechten. Vervolg van dezet
Wetten en Voorrechten,
III. De Regeringe
van Zwolle bewilligt Vr mede in. En be-
paalt het getal der Nonnen.
IV. H. ten
Buffcbe weldoender van dit Cloofter. Het
Cloofter word verbrand.
V. De Nonnen
gaan wonen in ten Bujfches huis aan de Aa.
Opfchrift tot gedagteniffe van ten Buffche.
VI. Naamlyft der Overften. Dit Cloofier
is in het Weeshuis verandert,

Het Bofch Cloofter, of Marien Bofch {d), I.
was het vyfde Maagden Cloofter, buiten De ftich-
de SalTenpoorte aan de Veften gelegen (F) ; en tings tyd
ter eeren Gods aan de H. Maagd Maria toege- ^^^
heiligt. Onfeker is het, wanneer dit Convent
Qoofter
Q 5-ocr page 254-

j/-ocr page 255-

n

VAN ZWOLLE. XV. HOOFDST. 251

floten zouden worden voorzien : waar van nie-
mant de fleutels mogt hebben. Moetende zelfs
de Biechtvader voor de traliën de Nonnen de
biecht afhoren , en de andere menfchen die,
over de Cloofters of haar eigen zaken te fpre-
ken hadden, was zulks mede niet anders dan
voor de traliën geoorloofd, in hec bywezen van
de Beftierfter , of die zy in haar plaats ftelde.
Ten vierden , dat zo dra zy de tucht van den
H. Auguftynvplechtelyk beloofd hadden te zul-
len volgen, de Kerkvoogd van dien tyd alle
de Cloofters goederen, die zy reeds hadden,
ofte in hec vervolg mogten aanwinnen, onder
zyn byzondere befcherminge nam, gelyk ande-
re Kerkelyke goederen. Voorbehoudens ten
vyfden, dat zy de magt zouden behouden,
wegens wettige redenen, vaftigheden te mo-
gen verruilen, ofte verkopen, tot het meefte
voordeel van het Cloofter. Mids evenswei dat
zy deze kooppenningen weder aanleiden tot
den aankoop van erffelyke renten ofte vafte
goederen. Ten zesden, vergunde hy het
Cloofter de vryheid , om de Religieufen en
andere wereldfche perfonen, zo veel te kun-
nen en mogen erven ofte aanwinnen, als haar
Overigheden, en
vier uit den Raad van Zwol-
le oordelen zouden, tot een ordentiyk beftaan
van de Vergaderinge, noodzakelyk te zyn.
Den Kerkvoogd fchreef haar ten zevenden
voor, dat niemand tot religieufe zoude mo-
gen worden aangenomen, die niet behoorlyk
He kerkelyke getyden, ingevolge het gebruik
en gewoonte van het Capittel van Windefem,
iezen en zingen konde. Ten agtften, gaf hy
aan
de Opperhoofden van Windefem, Belhem,

en

-ocr page 256-

j/-ocr page 257-

van zwolle. xiil hoofdst. 253

zonder nadere toeftemminge , vermögt het
Godshuis en toebehoren te vergroten, veran-
deren, en verpiaatfen na welgevallen. Mids-
gaders dat des Cloofters Biechtvader de magt
zoude hebben, om alle des Cloofters inwoon-
ders , zo wel geeftelyk als wereldlyk, de
biecht af horen, en raet de H. H. Sacramen-
ten te voorzien. Ten elfden, verbood hy
haar, zonder voorkennille der Opperhoofden,
geen religieufen, in het Cloofter, en ook geen
wereldfche menfchen in koft aan te nemen.
Ten twaalfden, dat de Overfte, met 2.4 Re-
ligieufen , en den Biechtvader, omtrent het in-
kleden en het doen van beloften door de Re-
ligieufen , het oprichten van nieuwe gebouwen,
en het verkopen van vafte goederen , dusda-
nige befluiten, ter uitvoer zoude kunnen bren-
gen , als zy gezamentlyk goedgevonden had-
den. Doch dafalle
Nonnen het recht van ftem-
men zouden hebben om een Overfte en Biecht-
vader te verkiezen. Ten dertienden, dat zy
een verzekerde plaatze in \'t Cloofter zouden
hebben, alwaar zy haar zegel en andere koft-
baarheden moeften bewaren; verklarende alle
aften der Nonnen van gener waarde, die niet
met het zegel, in het byzyn van den Biechtva-
der, en 24 Nonnen bezegelt
en voorgelezen
waren. Ten veertienden , keurde den Prailaat
goed alle dusdane voereenkomft , als zy met
den Paftor over de Parochie kerks gerechtig-
heden, van het offer, en het begraven der do-
den treffen zouden kunnen.. Ten vyftienden,
ontlloeg hy den Biechtvader , en de Priefters
des Cloofters, om op de Kerkvergaderingen te
Utrecht te erfchynen; ten ware om byzondere

re-

-ocr page 258-

J/

254 beschryvinge

redenen, en op uitdrukkelyk bevel van den
Kerkvoogd van Utrecht. Eindelyk ftond hy
toe, aan dit Cloofter, alle rechten, voorrech-
ten, vryheden, gerechtigheden, en gunften,
die aan de vergaderingen van Windefem, door
de Paufen, en andere Overheden verleend
waren. Van alle welke Inzettingen en vergun-
ningen hy, op den
7 Auguftus, des jaars
1484., een verzegelde aéte, aan de Religieu-
fen gaf.

Na dat de Leden van deze , Vergadering
dus
, met bewilliginge der Kerkelyke Overig-
heid, van
Begynen in Nonnen van S. Augu-
ftyns order verandert was, ontbrak haar noch
de toeftemminge van de Wereldfche Overig-
heid, ofte van de Regeringe der Stad Zwolle,
in welkers vryheid dit Cloofter gelegen was.
Eerlang vergunde de Raad en Meente haar
hier toe de nodige toeftemminge
, op dezelve
bedingen , en voorwaarden (i), als
op welke
de Religieufen van het Maat Cloofter, toege-
ftaan wierd, de Cloofterlyke tugt te omhelzen;
gelyk in het volgende Hoofdftuk verhaald word.

Het getal der Nonnen wierd, door de Re-
geringe
, bepaald op twe en dertig, en dat van
de leekzufters
op twintig; fonder dat ze ooit
dit getal zouden mogen vermeerderen, ten
zy na bekomen bewillinge
van den Raad van
Zwolle, de Prioren van Windefem, Betlem,
S. Agneten berg, en het Fraterhuis te Zwolle.

Zommige verhalen (ƒ}, dat Harmen ten
Buflche, Schout van Zwolle, een ryk en ver-
mogend

{i) De irief hier vaa is in het Privilegie Boek fel.
-^Gvo, No. -joï

III.

De Rege-
ring van
Zwolle
bewilligt
\'er mede
in.

En be^

paald het
getal der
Nonnen.

IV.

H. ten
Buffche

(ƒ) In ongedrukte fchriften^

-ocr page 259-

VAN ZWOLLE. XV. Hoofdst. 255

mogend man, een groote Weldoender van dit weldoen-
Cloofter zoude zyn geweeft; en de^ond,-ocr page 260-

j/-ocr page 261-

van ZWOLLE. XVL Hoofdst. 257

XVL HOOFDSTUK.

I N H O U D.

I. Het Maat of S. Agnes Clooßer gelegen bui-
ten de Diejérpoort. Het is in hei laatße
van i^oo. gefiigt. H. De Begynen verhin-
den ßg nauwer in
1462. En worden in
1-484. Nonnen van S. Augußyns order.
ni. De Regeringe bewilligt hier in. Dog
op zekere voorwaarden.

\'et zesde of laatfte Maagden Cloofter, vi^as
jg^ aan de H. Maagd Agnes toegeheiligd,
en M^ierd gewoonlyk genoemd het Cloofter op
de Maat: na de grond alwaar het op gebouwd
was. Het was gelegen even buiten de Diefer
poort, ter plaatze daar in latere tyden een Bol-
werk of fchans, de Suikerberg genaamt, aange-
legd wierd-ocr page 262-

j! f ,

2258 BESCHRYVINGE

reeds, in het laatfte van de 14de Eeuw, door
de hulpe van Hendrik Foppens van ter Goude,
opgerigt geworden CO- Welk laatfte gevoe-
len my daar om te fekerder voorkomt, om dat
het tegens alle waarfchynlykheid aanloopt, dat
de Heer van ter Goude, die reets ten tyde van
Gerard de Groot, in den jare 1384. overleden,
een van fyn voornaamfte leerlingen en vertrou-
welingen was, nog het midden van de 15de
eeuw zoude beleeft, en des tyd de ftigring
van dit Cloofter bevordert hebben. Te min
cm dat ik reets lefe in Stads Regifters, dat dit
Cloofter in 1443., al reets in een volkomen
wefen was

II. d\'Eerfte Inwooners van dit Convent waren
DeBegy- Maagden, die fonder eenige geloften te doen,
nen ver- alleenlyk door den band van een Godvrugtige
binden -yville verenigd bleven; en door de Fraterheren
beftierd wierden. In een brief, van den 10
Maart 146a., die, door fommige verkeerdelyk
defes Cloofters ftigtings brief genoemd word
Qe\'), ftaan deze Begynen opgefteld , Aleid
Heflèls Priorin, Lubba van Viiiteren, Nenne
Gooilèns , Geesje Jans, Catryn Walen, en
meer anderen. Dele atte, die
vi^el een nau-
wer
verbinteniflè onder de Begynen , maar
geen ftigting, als zynde het Cloofter veel ou-
der,

(c) Lindehorn Hiß. Epif. Dav. pag. 380.
(i) Overceniïomft tuffchen de Raad en de Begynen
van den jare 1443. hier voren aangehaald en het^»-
tlqimrn \'Regtftrum ad annum 1451. alwaar san een Be-
gyne Wendehnoer Kuten verboden wierd binnen drie
jaar uit het Cloofter te gaan op ftraffe van een drie-
jarig banniftement uit de Stad en Vryheid.

(g) Van Heiißen bladf. 207. die hier en elders fe^r
©niiawkeurig is fchoon hy yndehrn na fchryft.

f

(

t-

flg nau-
wer in
2462.

fl

-ocr page 263-

van zwolle. xiil hoofdst. 259

der, konde behelzen, wierd in den jare 1464.,
op den I Maart , door Biflchop David van
Bourgondien, goedgekeurd ; die haar daar en
boven veelerhande gunften toefl:ond (ƒ).

De Begynen, hoewel fe fig, in den voor-
gemelde jare , door Infetringen nauwer ver-
bonden , en een geregelder tugt onderworpen
hadden, wierden later, en wel op dezelve
tyd, als die van Marienbofch, te rade d\'op-
fluiting aan te nemen , en reguliere Canones-
fen van S. Auguftyn te worden. Den Utregt-
fchen Kerkvoogd David van Bourgondien ver-
leende haar hier toe de nodige toefliemming,
op dezelve voorwaarden, bedingen, voorreg-
ten , en vryheden als op welke hy de Reli-
gieufen van Marienbofch vergund hadde, regu-
iere Canoneflèn van de Windefemfche tugt te
worden ; gelyk in het voorgaande Hoofdftuk
verhaald is (g). Invoegen dat die Schryvers
miflén , welke vermenen , dat deze Begynen
{h) nooit geen Nonnen van S. Auguftyns or-
der geworden zyn.

Stads Regering ook, door de Begynen ver-
fogt zynde, om mede te bewilligen en toe te
ftemmen, dat haar Vergadering in een Nonnen
Cloofter verandert wierd, voldeed eerlang,
aan haar bede ; dog op de volgende voor-
waarden.

Vooreerft, dat het Cloofter van geen Non-
nen erfgenaam mogte of konde worden; maar
dat al het goed dat fy befaten, waar van fy,
geduurende haar leven, het genot en gebruik

R 2-ocr page 264-

a6o BESCHRYVINGE

zoude behouden, na haar dood op haar naafte
erfgenaam vervieL Ten anderen, dat, in geval
op eenige der Religieufen een erffenlilè\' buiten
\\ Stads Vryheid, verftierf, en \'er eenige verbe-
teringe aan de goederen gedaan was, het Con-
vent, na doode der Religieufe, de onkoften
welke het had aangewend, zouden moeten er-
ftadet worden. Ten derden , dat voor en al
eer het Convent de inkomften der goederen
buiten het Carfpel gelegen, en op haar Reli-
gieufen vervallen, genieten konde , het Borg
zoude moeten ftellen, dat na doode der Non-
ne,
de goederen weder aan de regte eigenaar
te rug gegeven wierden.
Ten vierden, dat,
wanneer het Convent hier van in gebreeke
bleef, het verftooken zoude worden van het
regt, om eenige erffeniffè of lyftugt binnen de
Stads Vryheid, te kunnen aanwinnen. Voor-
behoudens nogtans dat het, aan een ieder in-
gefeten, altoos zoude vryftaan, om giften en
gefchenken aan het Cloofter te doen; in fo
verre fulks niet by Land- en Stad Regten ver-
boden was. Ten vyfden, dat in geval, op het
Cloofter by uiterfte wille een erffènilfe, in va-
ftigheden beftaande, vermaakt
wierd, het bin-
nen een jaar en
dag de onbewegelyk^ goede-
ren , aan wereldfche perfonen, zouden moeten
verkopen. Ten zesden, dat een dogter van
de Burgers en inwoonders der Stad, voor een
uitheemfche van geen meerdere of gelyke be-
kwaamheid, in het Cloofter zouden aangeno-
men worden. Ten zevenden , dat het Cloo-
fter , ofte eene der Religieufen, met een bur-
ger of inwoonder der Stad Zwolle, in gefchil
geraakende over faken, die na haar gefchapen-

heid

ä
i

-ocr page 265-

van ZWOLLE. XVL Hoopdst. 261

heid onder den regtsdwang van de Stad ge-
hoorden , nergens anders, dan voor de Magi-
ftraat te regt ftaan, of haar regt vervolgen
zoude. Sonder egter dat de vreemden haar
voor de Raad te regt brengen mogten. Ten
agtften, dat het getal der Nonnen.nooit meer-
der , dan twe en dertig, en dat der werkfufte-
ren twintig, mogte zyn; ten ware dat de Raad
en de Prior van Windefem oordeelden, dat
het bepaalde getal vermeerdert moefte worden.
Van deze beloften gaven de Religieufen, aan
den Raad , een befegelde aäe, daags voor S.
Thomas van hetjaar 1484., luidende als volgd.

Wy enz. doen kondidi enz.

In den yrften met den beflote converßnnen te
worden ende te weefen ende voort in veriope-
nen tyden , naden Gód Almachtich ons en on-
fen nacomelyngen die gratie toegeven en gunnen
wiURegularifen te worden, ende te weefen welc-
ke confent toegelaaten , ende by denfelven voir-
geft. gegondt ende gegeeven is in manieren hyr
nae beichreeven.

In den yrften dat geenerley erffeniiTe huyfinge
renthen golt filver gemunt ende ongemunt, onfer
bürgere ofte inwoonre binnen of buyten der vry-
heyde\'van Zwolle geleegen, in onfe voirfr: huj\'s
ende Convent erven lal langer toe gebruycken dan
tot gheen perfoens leven die in onfen hu3\'\'fe be-
gheven weer daer die erifenilTe, öfter ander guede
voirfr. op verftorven weer; ende tendens desPro-
felfidens perfoons doode zal dat voirgefi-. goed
weder- utherven op des perfoons naafte Erfgen:
van\' bloede dan levende. Indien die rechte Erf-
gen: borger ofte inwoonre weere toe Zwolle en-
de daer woonachtig weere doe dat verftorven
guet yrften in onfen Convent verervet was. En-
de

-ocr page 266-

■w

beschryvinge

de wanneer alfulcken verfterff op onfe Convent
voirg: komt foe fullen wy ende onfe nacotnelyn-
gen verburgen dat weder uth te erven tendps des
perfoens doode , daer dat op verftorven is met
gueden werlyken borgen daer der Stadt van Zwol-
le an genoegt. Voert wanneer alfo onfe Convent
eenige ErfFeniiïè anftorve, buyten der Vryheit van
Zwolle, daer een huys op Äonde ende die Erf.
feniffe , ende dat huys wedder uiterven folde als
voirgefr: ftaet, ende dat huys
in den tyden ons
dat behoirden merckelyke vernyinge en beteringe
behoevede wes dan alfoo by ons dair inne ver-
timmert worde fal ons van den gennen dair dat
als dan op ervet na den doode
onfer fuller, dair
dat op gekommen weer betaelt ende opgericht
worden tot kenninge Schepen ende Raedes voirlr.
of wy des onder malcander^en niet overcomen
en konden. Voirfe meer wannfeer ennich perfoon
in onfen Convent voirge.fi-: angenomèn gieftelyk
habyt draegende ,
Cn noch niet profeflyt en is die
zal dat oèk verbürgen als voirfr: flaet eer an-
taflet inden fy dair nae profeffie deeden. Weert
ook faecke wy of onfe nacomelingen tot eenigen
tyd daer en tegens deeden ende nyet en volge\'deri
,van den goede buyteh der Stad vr^-heyt gelegen:
foo en ßxl
onfe CoriVent voirgef: toe geenen ty-
den eenige erffniflè of lyftucht binnen der Stad
vryheyt
van ^«iemand öntfangeh noch hebben.
Beholtelyck einen ygeTvcke buiten onfe Convent
voorfr: fynen vrye-wiMe te hebben onfen Con-
vent voirfr: te geven al^\' het na Land Regte ofte
Stad Rechte van Zwölle, behoort. Item weeret
faecke onfen Convente voirfr: van ymand ErfFe-
niflè ofte hufynge anqueme binnen der Stad ofte
der Stad/Vryheyt van Zwolle gelegen die nyec
weder utherven en folde, die zoellen wy binnen
jaers en daege in werdyke handen verkoopen.

li

h ■ i
lil i

-ocr page 267-

M

X

i

^ . M

-ocr page 268-