|
ADRIAN I HEEREBOORD,
Trofejforu in xAcademM TutrM Tbi*
lojbphi Ordtnariij
MELETEMATA
PHILOSOPHIC A,
<L^Caximam partem,
METAPHYSICA. |
||||||
|
LUGDUNI BATAVORUM,
Ex.Officina FRANC1SCI MOYARDI,,
'BibliopoU trans z/fcademiam. do Io c tiv.
|
||||||
|
j^Qohihfirms, ^Amftisfimlfaue 'Dominis,
D. A ME LI O van B O U K H O RS T , Wimmenumi Domino,
Ordinis Equeftris Adfeffori , Rhenolandix Prsepofito & Agge- rum Praefe&o, ad Comitia Ordinum Generalium nuperrime, nunc ad ConfejflTiun'Coniiliariqjurn, Hollandise Ordinum, Delcgato, D. GERARDO SCAEP , Equiti, Domino Cortehoevise , Rcipubli-
cae Amftelodamenfis Exconfuli, ad Comitia Ordinum Generalium Deputato, ad SerenifEmos Danise acSuecia; Reges Exlegato, D. CORNEL IO van B EVE REN, Equiti , Strevelshockkias
Weft-Iffelmonds, & Develfteinii Domino, Reipublicaz Dor- dracenas Exconfuli, ad Confeffum Confiliariorum, Hollandice Ordi- num , nominato, ad SerenifEmos Britannia? & Danice Reges Exlegato, U t E t
isfmplijfimis, SpeBatijfimifque. Florenttjflma
%etpnb. Lugdunenfis Confultbus, D. PAULO aSWANENBURGH, J. C.
D. N I C O L A O vander M E E R,
D. JOHANNI vander M A E R S C H E,
D. PETROaWARMONT,
Academic Lugdunenfis Curatoribus,
N E C N O N,
$s4.mpUfiimo Confitttiflimoque Viro,
D. JOHANNI a W E V £ L I N C H O V E N, J. C.
Reipublica? Lugdunenfis Syndico , Nobiliffimis AmplifEmifque
Curatoribus, a Secretis, Haec Me let em At a,
eo , quo decet, animo,
L.M.QJD.D.D.
ADRIANUS HEEREBOORD. Nobiliflimi
|
||||
|
J\Q)bilisfimi, ^Jmplisftmicjue Domini,
Acit nom inum veftrorum fplendor,
& munerum dignitas, Academia Ta- tres, ut ad pedes veftros apponere au- fim, hcec mea <^Xieletemata Thilofyhka, omni jure, veftra, utpote in Academia, cujus cu- ram fuftinetis , (fraVifpmi (jiratores , nata ac difputata. Hue accedit, quod in foli- dum veftri me juris reddidennt veftra in me officia inexfpeclatiflima: Ut non di- cam, me, rude donatum triviali, quo faci- lius emetirer ftadium emditionis Academics, patriae Urbis munificentia, in C°^egi° Ordi- mm Hollandia ^FeJi-FrifaqueTheologico (quod curas quoque veftra? commiffum eft ) to- tum tranfegiffe fexennium : vos infupere- ftis, qui in publicam me protraxiftis lu- eem, cum nihil me cogitantem minus, fex nondum&viginti annorum juvenem(quod pra^nTcine dixerim ) in hoc bona Mentis ade, Thilofophia Trofejforem vocaftis:nec hie fuit fi- nis |
||||
|
nis veftne beneficentia^novaplacuitaddere
priorum meritorum cumulo: cum, anno vixdum exaclo, Tro-lxegcntis in Collegio mihi munus imponere,vifiim fnit.Accipite ergo, Viri ^Qbilijfimhdmplijfimhpro tot in me effu- fis,pleno horreo, beneficiis,hax pauca, qua: ad aram fufpendo veftrae humanitatis, gra- tis Ipecimina , diligentig in exornanda fparta mea Academica, teftimonia j & ma- jori in dies me favore comple&amini.Quod fi effeclum dederitis, fublimi feriam fidera vertice. Ita vos fofpitet Deus. Quod voveo, 3\(obilisJimdrum Jmplitudinum vejlramm,
CULTOR& CLIENS,
ADRIANUS HEEREBOORD,
Thilofophitf Trofefsor Ordinariw.
|
|||||
|
PRiE-
|
|||||
|
--------------------------------------------------------------------------------.—
P R & F A T I O.
1 ADLECTOREM.
EletemAtA (Meditationes > dixens Latine ) inPhilofi-
phid, cultura cxijlunt, Lc&or benevole , duum generum: quon- dam libera, nullis , aut mater Us, aut difciplinis , aut tsiutho- rtbus, adftritla;qualia tibi hoc ftfltmus volumine,ubi, nee Meta- phydcatantumfit/M habet vices, quamvis, utScientiarum omnium prmceps ac Regina, regnum teneat, nee Phyfica loquitur fola ,fed & Ethica ac Politica, nee folus oracula profert Ariftoteles, aut fententias dicit fententia- rum Magifter , ve I Thomas, vel Scotus, vel Suarus, fed & in partes ve- rity Cartefius, Pacricius, Ramus ; neque enim ego ullius Philofophi/ww, vel Maftix , vel Martyr , vel Momus , vel Mimus .• alia Meletemata , funt fixa j certis & materiis , & difciplinis, & esfuthoribus, alligata : qualia exhibemus alio W#^»^BDifputationibus,Phyficis>Ethicis,Logicis, notifq-y ttdduas Priores propriis; ubi ex Ariftotele & Scholafticis receptifque paf- fim bodie Philolophis omnia geruntur : inprioribus, extitimus diffufiores : in poflenoribus, agimus contraftius :inillis ex animi Philofophamur fententia ; in hifcenon item, fedadplacita & fenfum' Ariftotelis & Peripateticorum : ita enim jttbet in Noftra , & omnibus fere Academiis > trium litter arum Ty- rannusMos. (ftiter urn, nee otium , nectempus corrigendi errata Typogra. phica, nobis permiferunt, tot , quibus diflrahimur, occupations : quare, fit. ipfe banc operam fumas, Lector Amice , rogat, A. Heereboordj
-
Philofophiae Profeffor Ordinariiis..
ADRIA-
|
||||
|
PAS.'I
|
|||||||||||
|
'A'DRIANI HEEREBOORD:
|
|||||||||||
|
AD
|
|||||||||||
|
Nobilijf. ssfmpUJf, Spctiatijf. Dominos, tyicad. Lttgd. Batav.
CVRATORES EPISTOLA.
Nobiliff. Ampliff. SpeAatiff, Domini:
|
|||||||||||
|
argumento aliquo, aufpicanti mihi efentfacien-
\da, Devaria, vario tempore, (kvariisufita- tata, ac veratandemPhildfophandiratione, verba feci. Orationem tunc habitam public* luei nunquam expofui: ejus fummam nuncJifto. PHilofophia a condito fere orbe, orbis fuit:
ita per uni verfum terrarum orbem vaga- ta eft, ac Soils inftar, lucisfuse radios quaqua- verfum difperfit. Renafcenteenim mundo, a tribus Noachi filiis ac pofteris.di verfis temporu intervallis diffufa eft in Ebraos,Chaldaos,Phce- nicesi Mgyptios, Mthiopas, Indos, P erf as, Gal- los,CeItas,Gracos,&. quicquid alibi mortalium fuit. Univerfa vero, turn Ebraorum, turn pro- fana Gentium aliarum , Philofophia, Barbaric a Gratis dicitur, quod extra Grxciam nata fit atque exculta; ex Chaldaorum tamen, Phceni- cum y atque Mgyptiorum fapientia, Gracorum omnishauftaeftacprognata: quicquid enim ifti pofiederunt ex Ebraorum fcholis petie- runt, ac multis fuperftitionibus&erroribus defcedarunt , 8c ex fordidatis hifce lacunis Graci rivos fuos deriyarunt: ad quos cum, maximis laboribus, variis itineribus, diverfis coloniis tran(lata eft Philofophia atque tradu- dla, in partes ftatim abiit di vifaac feftas. Non eft mihi animus, omnes Philofopho-
rum inter Gracos familias perreptare : qua: maxime infignes funt habitae, due^ extiterunt, Ionica&Italica. Italic* fectee princepsacca- put fuit Pythagoras Samiwi qui, poftquam Sa- mus patria a Polycrate Tyranno eflet occupata, in Italia partem iftam conceffit, quae quod maxime Gricorum coloniis effet frequentata, magna; olim Crsecia; , nunc Calabria tenet nomen, acPhilofophiam ibi docuit. ■ * Altera
|
|||||||||||
|
Ettennium eft prater
propter , quod Philofophia: Profeflionem in zslcademia vefira fuftineo. Toto'tUo tern- porn traBu, nihil prim habui autMtiquius , quam ut Spar- tarn , quam ejfem naBus , fedulo ornarem , & talentum mihi commijfutn fcenori diligenter expcnerem. Cum provincia hac'primum burnt- ris imponereturmeis, fie fatis negleBajacebant (liceat apudvosprcfiteri quod res eft) Philofo- phia jludia, & vixexculta. Et rarius difputa- batur & inordinatius. Nefcio, quo infehci fato, jiuere retro , & ab aliquo temporis intervallo re- labi ccepiffent res Philofophica. Vltra annum pri- vatum hie vixeram , if Philofophia relapfum , ac ruinam , fere immmentem deprehenderam. ■ Quod, cum vocarer, trepidantijam ammo ma- joremincujjitmetum. Novtram at at em, adhuc jwvenilem. Noveram vires,& curt am domi mea fupetteBilem. Noveram onerisfufcipiundi, & ob ijium Philofophiaftatum, tunc durioris, gravi- tatem- Noveram huge ejfe difficilius, jam la- bentes & ruinam minitantes ades rejlaurare, quam bene pojttas, fuo loco fervare. Nolebam tamen deeffe zsfcademia & Vrbi Patria operarn meampetenti. Sciebam non mihi > fed aliis me natum. Quare grandi animo , & folios left Chrifii Servatoris mei ( quo duce nihil de [per an- dum ) innixus auxilio , atque multorum jam compertafretus benevolentia, publico Profitendi mtinm aggrejfus turn fat. 'Ccgitavi ftatimapud me, quo modo & medio vita; acvigorirefti- tuenda foret jam languefcens Philofophia. Cogrtaeienes meat, Profejjioni initiandus, in au- guftijfimo DoBiJJimorum virorum congrejfu, pu- blic*: expofui; &, cum verba ex more recepto, de |
|||||||||||
|
..■W.l"tJ--------------
|
||||||||||||||||||||||
|
Altera Gracoritm in Philofophia *!p<nt > /«-i mortlfis;, alterurn, quo non ad Natura Ced
nica fuit appellata, quod in 7owia verfarentur Hominil cujufpiam opinionem philofophan- ejus Philofophiae Profeffores : familiamhic tur. Arifiiteks ipfam rerum Naturam lauda- ducit ThalesMtleJius, e feptem Greciae fapien- bili conatu invafit.ac liberrime, fi quid a prio- tibusunus, cuifucceffit Anaximander, huic ris feculi Hominibus in explorandaea atque Anaximenes, huic Matador as Clazomenius, I obfervanda fuiflet erratum , reprehendit at- quem audivit Archelaus, qui primus ex Ionia \ que correxit. Preffithujus veftigia haud de- Philofophiarn tranftulit Athenas: hie Socrate generdifcipulus, atqueci*.OT£<;j-«'T»fuccdIbr gloriatur difeipulojde quo oraculofuitpro- I. TheophraftuSi qui, quod preceptor in Anima- |
||||||||||||||||||||||
|
nunciatum • A'vJ)>J>' UTrantii Zu»^iti at<p&-
iult&. Ex Socratis fchola ceu ex equoTro- jano innumeri prodiere Ph'ihjophi; inter eos nominis haud poftremi, Ariftippm fe&aeCy- nicae ac Stoicse, Plato veteris ac novas Acade- mic, fundatoresprimi. PlatoniiaAcademia adhasfit atque in docenda Philofophia fuccef- {itSpeuJipptu, ex forore nepos ; feceflionem fecit Arijlo teles, qui relicta Academia Peripa - turn inftituit,ac Peripatetic* nomen deditP^i- Ufophia, quod in Ljceo deambulando doceret: ivhtS enirn •zfatirxTm doftrinas fecretiores ac graviores, iethtm leviores tradebat. Abhoc Peripateticorum Authore.principe, duce, Peri- patetica Philofophia ortum ac nomen ducit, quae variaferie, inter Grtecos, Arabes, Latinos, ad noftram ufque aetatem propagataeft, tanto fucceflu, ut nullahodie, quodfeiam, extet Academia, in qua nonteneatprimas> acvel fola doceatur; quo jure, quave injuria, nunc non eft dicendi locus. Ariiioteles Socratem pertriennium, Plato-
nem per tocos unum8c vigintiannos, diligen- tifiime audivit j in Philofophando hancin- greffus eftviam, utquavis de re contrarias in partes differeret,Socratem ac Platonem magni, Veritatem pluris faceret, in quam diligentif lime,exploratarerum natura, inquifivit. Poft AriSlotelem varia exftitit Philofophan
di ratio, p\jrior modo, modo impurior, inter dum liberior, fatpius aftriftior, ad mentem 5t placita, non Nature, fed "& iSantirx. Quam femitam in Philofophando tenuit Ariftote- les, pauci funt fecutijac malus quidam ge- nius, ita fere rnentes omnium cepifie videtur. utidpenli tantum habuerint, AciHotelemin. telligere, non na|uram. |
lium hiftoria indaganda, ideminPlantarum
natura fcrutanda, follerti prseftitit diligentia: atque ut Ariiiotelem, majorum , vel reveren- tia, vel fcientia.vel authoritas.nihil deterruit, quo minus ab illorum fententia faepius difcef- ferit.ita nee Theophrajlw libi vetitum putavit, diverfum fentire a Preceptore; fed quojure in alios Arisltteles, hie in Ariflotelem eft ufus. Si quid Preceptor falfum , aut rerum Naturae contrarium docuiffet,correxit:fi quid preter- miflum.fupplevit. Etenim veriflime putavit, folis Naturae legihus,non Praeceptoris opinio- nibus, mentis fuaecontemplationcsobftringi. Hunc predecefforem, Arijlotelit ac Theophra- fii, in Philofophando libertatem, &inador^ nanda rerum Naturalium hiftoria induftriam amplexatus eft atque fecutos, tertius in fchola Peripatetica, Strato Lampfacenus, qui , quod tam ftrenue in Natura contemplanda operam fuam locaret, Phyfici nomen eft adeptus, ma- gnus omnino vir Sc inmultisnovus, itate- ftante Cicerone I. j. definibus. Extat ejus liber de Cohribut, item alter de Spiritu , tot annos inter Arijlttelicos circumlati- Atque utinam horum in Peripatetica Philo-
yo^fomiumvirorumtramitem calcaflent, fe- quentis, ac fequioris aevi, Philofophi: verum purior ilia ac liberior Fhilofophandi ratio in Stratone deflit atque exfpiravit. Qui, enim Stratonemex ordinefecutus e&Ljcon , ac qua- draginta quatuor annos taf Tn&ix-xTM praeruit, Fabulis Philofophiam permifcuit jreliquio- mnes, z.Arifto, Critolatts, tjiodorusfU quatuor alii, quorum nominatemporum iujuriaob- fcuravit, ad AndronicumttfqueRhodium, ab- 1 Ariftotele undecimum, tatn longeagenuina ac Peripateticis prim is recepta confuetudint |
|||||||||||||||||||||
|
Duo fere funt PhiUfophandi genera; unum, I Philofephandirecefft:r{int>*iU non ex Peripate-
quo ad rerum omnium notitiam pertendunt tias&d aut aliunde, aut ejf fe nati J *%(!**** abor-
|
||||||||||||||||||||||
|
■■ T ....... - . " ~~ -~ ' ......—-----------------------------------
|
||||||||||||
|
E p I s
abortienttfsfcetus videantur. zAndromcw ve-
to Rhodius Peripateticus kxt'i | •jgflS eft di&us, quod primus <LAriJlotelu ac Theophrafti libros promulgarit, paraphrali ac commentariis
jionnullos illuftrarit: Philofophiam Peripa-
teticam rcftaurarit.
Ex illofluere& retro fublapft referri
Philofophia ccepit. Ab hoc tempore, valedi-
|
||||||||||||
|
I Anatolis, Glympiodtri, Syriani, ThitmflihtAm-
monii, Hermit, Phikpom,Simplicii, aliorum- que oculos, perftrinxit Arijlotelis authoritas, fafcinavit, occaccavit, ut in eo enucleando ac defenfitando immorati fere fint atque im- mortui s mifla rerum Natura , Philofophia: fola proma conda. Atque haecfuitinfanaphilofophandi ratio, |
||||||||||||
|
6him eft Natura:, atquea Peripateticis infolo Gratis ad annum Chrijli circiterfexcentefi-
|
||||||||||||
|
mum urfurpata, quo tempore, altum, diutur-
num, ac tantum non perpetuum Philofophi* quoddam filentium eft fecutum inter eos : muta jacuerunt diu ftudia ac Gymnafia, ut to • tistrecentis annis nullius inter Graecos Philo- fophi nomen reperiri detur, nifi unius lohan- nis Damafceni, qui eodem , quoreliqui, ve- fano Arijlotelis, amore dicam an furore, cor- reptus, breviaria tantum qusedam Philofophits confuitacreliquit. Tam peffimo ac triftiffimo apud Gracos
ftatu fuit turn temporis conftituta Philofophia, quod fub Conftante Heraclii nepote, circa an- num fexcentefimum quinquagefimum ofta- vum i littorales Gracia civhates atque infulas omnes claffibus invadere coepiflent zArabes, qui ter univerfam Graciam ad Byzantium uf- que funt depopuIatijannis,(fiHiftoricis fides) fexecntefimo quinquagefimo nono, feptin- gentefimo vigefimo primo, o&ingentelirao vigefimo octavo, quibus incurfionibus omnis generis libros abfportarunt, ac ftudia omnia adfetraduxerunt. Floruerunt maxime apud eos ftudia Medicine ac Philofophi*, qua:una cum eorum imperio circa annum feptingen- tefimum quadragefimum primum in Hifpa- niam quoque transfretarunt, ac Corduba fe- dem pofuerunt; qua urbe natus fuit Averroi's, qui a principe fuo Miramolino accerfitus ad radices montis Atlantis in Marochienfi<LAcade- mia Philofophiam eft profeffus. Poftquam a&zArabes a Greets migravit Phi-
lofophia,^3X\ modo in Ariflotole fubttitit,&ejus placitis conclufa cancellos iftos effnngere, aut Natura: facraria ingredi, non fuftinuit. zAverroes Philofophorum inter eos princeps magni Commentatorit nomine fuperbus,' (quem , fi per Latinac lingusc liceret genium, Commentorem aut Commentitorem venus * 2 qui$ |
||||||||||||
|
habitatum Ariftstele; & Philofophi funt ab illo
tempore di6ti, non qui rerum naturam fed qui mentem indagabant Arijlotelis. Dicere aufim , Peripateticorum fcholam a Stratonis Lampfacini tempore, anno ante natum Chri- ftum ducentefimo & feptuagefimo, tot jam Jabentibusannis»c feculis, ad noftram ufque aetatem Natura valedixifle, Arifloteli foli ad- haefifle; cujus quippe Doftores, non ex re- rum veritate, led ex Arijlotelis xvsicas^i^xi; funtPhilofophati. Duum tamen funtgenerum, qui poll An-
dronicum Rhodium in Ariftotelisopinionibus icrutandis, fcquendis ac perfequendis, funt •verfati ■.^Andronicusi'pfeatqueilliustempefta- tis Peripatetici, ab Augujli Claris imperio,ad Alexandrum ufque Aphrodijienfem, qui poft annum C&ny?*vixitducentefimum,ingenium adhuc aliquod ad judicium in Philofbphando fervaruntliberum, nee ita Arifloteli fe man- ciparunt, ut eum deferere fcelus exiftimarint acpiaculum : itaipfi Andronico, Eudoxo, A- -thenodoro, Chenarcho, aliifque, difTentirein- terdum.religio non fuit. At Alexander Aphro- dijienfis, Aphrodiiiade, Caria: oppido, oriun - dus, primus fetotum Arifloteli tradidit, nihil fibi, nihil cuiquam , omnia foli credidit Ari- ftoteli.in ejus verba juravit, ab ejus didlatis ne latum quidem unguem difceflit.dubitandi li- bertatemfibi,aliifque, nedumjudicandipo- teftatem, quantum potuit, omnem, fublatum ivit. Ahxandrum fecutus eft zAmmonius A lexandrinOs, cognomento Sacctu , quod ex bajulo evafiflet Philofophus , ac tantus, ut pa- rem vix ac ne vix quidemhabuerit, inter ^Arijlotelis nimirum fervos: Eadem hie, qua Alexander, fervili reverentia Arijlotelis, occu- patu m geflit animum, atque ita Gracorum in - terpretum,qui fecuti funt,omnium,P orphyrii, |
||||||||||||
|
1 A\
|
|||||||||||||||||||
|
i s
|
|||||||||||||||||||
|
4'
|
|||||||||||||||||||
|
quis dixerk, tot nobis comments reliquit) Italiam, Galliam, Germaniam, Angliam, ac
fingula Artfiotelis verba divina effeoracula, j recepta tAverro'is hypothefi, univerfa Philo- arbitratus eft .nihil in eofalfum, nihilman- \ fiphitehus^cizlus t in I'er.Cnt^ii-iJiotelis perci- |
|||||||||||||||||||
|
piundo, fuit conftituta.
Ad hanc infaniam alia acceflfitftoliditas,
aut, utveriusloquar, ftolidaimpietas. Ari- Jloteks noninfuoforo, fed St in alieno quo- que, ut fcntentiam diceret, admiffus eft atque auditus, nee Naturae tantum in Phihfophia, fed 8c Deo praelatus eft in Theohgia. Exorti funt homines umbratici, ac vere Scholajlici, & otiofi, qui Philofophiam cum Theohgia confu- derunt.ex Philofophia inutiles ac frivolas quae- ftiones veluti ex aqua fpumam elicuerunt, & in Theologiam intri verunt, ac genus quoddarn Philofophia pepercrunt monltrofum ac mo- nafticum, quod odioiis ac otiofis argutiiso- |
|||||||||||||||||||
|
cum, nihil fuperfluum ,acmillejam 8cquin
gentos prateriiffe annos, ex quo fcripferat t^Arifioteles, nee unquamulluminejuslibris inventum.errorem, exclamavit. Ex Hifpaniis commercio ScyicinitateNa-
tionum finitimarum Philofophia ftudia poll annum millefimum ac ducentefimum tran- fieruntadLatiniaominishomines: anteruec enim tempora, totis feptingentis annis, varii motus Italiam, Galliam, Germaniam, concuf- ferant, creberrimis GathorumzzVandalorum in Occidentem irruprionibus, unde aliis po- tius ftudiis litatum fuit quam Philofophia. Poftquam Bsethium, Peripateticum excel
|
|||||||||||||||||||
|
lentiffimum , virum confufarem , e medio I mnia deformavit, religionemque a.i'phihfo
fuftulifret,annoC^r</72quingentefimovigefi-j^5r«?»placitaflexit, genus fermonis fqual |
|||||||||||||||||||
|
mo fecundo , immanis Theodorici Gothorum
Regis crudelitas , intercidit atque fublata quoque eft Phihfiphia Peripatetica, atque o- mnis fere in Italia eruditio. Barbaries earn to- ta in valit atque occupavit, artefque bonasfic Philofophiam finibus expulit atque exegit.' Secuta eft profundiflima ac deploranda re-
rum omnium infeitia, qua;Imperatorem mo- vit Fridericum (ni fallor) Secundum, ut legatos mitteret ad Arabes, qui avitas artes ac Philofo- fhia ftudium in Italiam, fedem antiquam, remitterent, acpoftliminio reftituerent. Ad- ve&osergoex Hifpania Ariftotelis atq; Aver- mrlibros, ambabus, quodajunt, ulnisam- plexati, ljdlfime exceperunt Itali. Enata funt turn ingenia non contemnenda,quse hoc Ari ftotelic* fervkutis jugum excutere potuif- fent, niiitaminfelici vixiflentfeculo, quod, non craffiflima tantum ignorantia, fed bono- rum authorum maximalaborabat inopia, ut pratersjtriftottlem atque Avirroim, barbare atque ineptiffime tradu&os, vix quicquam extaret. Ita tempeftate quafi. de!ati,ad utrum- que hunc, tanquam ad laxum aliquod, adhar- fere, ac Philofophi fuere & Peripatetic!, qui ne• glefta rerum natura , non ^Artfiotelis folum, fed Averro'is infupsrdecreta, mordienstue- rentur. Euit hxc Philofophandi ratio invec"U in
|
|||||||||||||||||||
|
lidumacccenofumprogenuit, veritatem la-
byrinthisinextricabilibus involvit. Homines fcilicet vani ac turgidi, ut prscpoftero ac dete- ftando ritu aliis ingenii acumen oitentarent, qu^ftionum noxiis fubtilitatibus PhilofophUm implerunt, Theologiam contaminarunt. De grege hoc Philofophorum, primi fuere,
Alexander de Ales, Anglus, Doftor vulgo ir - refragabilis, tAlbertus Magnus, Gerraanus, Epifcopus Ratisbonenfis , Thomas Aquinas, Italus, jncujus, Doftoris, non mortalis, fed Angelici, fumma Theologica, pari ambulant paffu zArifioteles, 8c Deut, aut, quod Do£ko- ribustam illuminatis, Seraphicis, acChcru- bicis eft indignifiimum, a tergo longe fequi- tur non paflibus aequis, Dom'mum Arijfotelem, Dominrti Ifraells. , O impiatn Philofophandi rationem! quam
eandem tenuerunt Summifia ac Sententiarii reliqui, Ioh. Scotus, Doftor fubtilis, perpe- tuuslThomse impugnator, lAianus de Infulist Doctor univerfalis, Guilielmus Occam, fubtili- tatisLima, GabrielBiel, RtbertutHolkot, B'i- kot, Trikot, atque iftiusfurfurisplures, quo- rum ipfa fere nomina barbariem prse fe fe- runt, & horrorem incutiunt. Hi nobis Philofophiam iftam reliquere tot
nugis fcatentem, totfpinis pungentem, tot erroribus nocentem: Hi nobis riam ftravere, perve-
|
|||||||||||||||||||
|
D
|
||||||||||||||||
|
D I
|
||||||||||||||||
|
perveniendi in notitiaranon rerum, fed rea- qua; tetra barbavie foedatajacuerat atque op-
!itatum,nonfirmarrtm, fed formalitatum, non prefla Philofophia, per Graces ex Confantino- uBuum aut potentiaritm, fed aBualitatumac j&ofortWrfdireptioneexuleS. Quorum prsecipui potentialitatum. Hi nobis tot quidditates, en- fuerunt, Emmanuel Chryfoloras Byzantinus, titates, hacceitatesve\ ecceitates ,&.,qua; non Theodoras Gaza Theffalonicenfis , Georgita verborum monftra, nihil rerum fignificantia, [Trapezuntius, Iohannes Argyropylm, Bejfarion procudere,quibusfpeciofifllmamP^'/o/opfee jCardinalis Nicenus acPatriarchaConftanti- |
||||||||||||||||
|
ac Theologia faciem turpiter dehoneftarunt:
Hi nobis tanram qusftionum ineptiffimarum atque impiarum ftrraginem produxere, ex quibus, plusboni, fi nefcias, plus rnali, fi fcias,ad te rediturum fit.SedChimaeras ill i ve- nati funt, acdubia moverunt, neingeniofi non viderentur, de iis quoque quae non funt. Fuerunt media feculiiftius inficeti barba- rie, qui fe Reales, alii Nominates, dici volue- Tunt: verum, Reales fi quseras inter eos, later- |
||||||||||||||||
|
nopolitanus, aliiquc quibus Arijlotelem aliof-
que ex Graco in Latimimtransfufos debemus. Verum pofteriori feculopleniusinorbern
difperfa fuit renafcentis&excaligineemer- gentis Philofophia lux, cumpolitiirimus Po- litianus «£»p?«:©^ Barbarw , 2c xvi iftius Phoenix Ioh. Picas Mirandula , lucidiflima fulferunt iydera. Impertiit Germaniam hoc lumineprimus
Rodolphas Agricola j seternum Belgii decus, |
||||||||||||||||
|
na tibi opus fit Diogenis, 8c, qui fint, invenias j qui acrius quaedarrt, adverfus receptum Philo-
nullos. Nominales ad unam funt omnes ac yfl/>A<w<#modum,Socratica dixit libertate. |
||||||||||||||||
|
Verbahs Philofophi'. ita in verbis ac nomini
bus, in hmt$ ac termini's nudis, univerfa illo- rum conftitit Philofophia. Verum enimvero excitata funt, tenebrico-
fiffimaifta no&e, praeclara aliquot ingenia, qux Herculeo aufu, barbarifmis primum at- que ineptis loquendi formulis, mox horridis atque infipidis fententiis , fefe oppofuere. Foitquam enim nihil reliquifiet intemera- tum barbaries, ac rancida; difputatiuncuke extremum faftigium atque k*.p.U, effent na- ftx, coepitjdeterfisnonnihilsevi infelicisfor- dibus, lacertos movere Philofophia ac fenfim revi vifcere 8c revirefcere. Denfiflimis iftis tenebris nova lux affulfit,
eVJay <5 Dante Aligerio 8c Francifco Petrarcha, primisPhilofophia;, bonarumartium , 8c o- mnis eruditionis reftauratoribus, quorum po- fterior liberrime inventus eft in infulfamfui feculi Philofophiam, ut elcgantilTimum ejus De ignorantia fid & aliorum libellum legenti fit palacn. Prseclara hax ejus fuit vox, cum inter alia ita exclamare eft aufus: Hac vera eft Philofophia, non qua fallacihu alis attolli- tur, &fterilium difputaticnum ventofajaBan- tjta per inano circumvohitur , fed qua certis I & modeftis gradibus compendia ad rerum ac Dei notitiam perducit. Verum renata eft ac revrxit pptiffimum
|
Exinde plures purgando Augia; ifti ftabulo
manusauxiliaresadmovere:prae carteris, Hol- /«»i/<enoftra;actotiusOrtemiraculum, De- Jiderius Erafmus, Martrnm LutheVus, Philip- pus Melanchthon, primi apud nos religionis fimul 8c Philofophia; reftauratores. Equidemcumadmirandumreformats re-
ligionis opus, ab iis tentatum, ab aliis promo- tum,initium id.fingulari divini numinis pro- videntia, a reformanda Philofophia fumfifle comperio. Quoties Magni Lutheri epiftolas Mas, ante reformationem plenefufceptam, ex monafterio annofupramillefimum quin- gentefimo decimo fexto .feptimp, 8c o&ivo, ad focios datas, Ieftito, toties in perditam fui feculi Philofophiam atque ingeniorum pro- fanam feduftionem invehi video. Voluit nimirum Deus ex hac luce lucem
oriri Euangelio fuo: Phofphorus fuit Philo- fophia, ac diem reddidit Theologiae. Audite quaefo.quam libero ad Todocum Ifen-
nacenfem calamo, Cucullatus adhuc mona- chus fub Papa 8c Arifiotele Clavigeris, per- fcribat Lutherus. Ego, ait, fimpliciter credo, fieri non poffe, ut Ecclefia reformetur , nififundi- tusfcholajiica Theolcgia , Philofophia , Logica, ut nunc habentur, & eradicentur, & aliajludia inflitumtur. Et ad Georgium Spalatinum: Qb- fervavi,'mqmt,doBrimis & regulaf Scholaftic* * j Pbilofi-^ |
|||||||||||||||
|
E p i s
|
||||||||||
|
T O 1 A.
ni, acvera Pbihfophia, quaeutAftraaalter*
terras reliquit, in terras reduci poflit: juvetur modo fcecus benigna obftetricantium ma- nu, &c. Hec fumma eft eorum , que pro orationt
in augurali die 9. Feb. 1641. in Amplifl*. Vi- rorum & Spe&atiff. Studioforum frequentif- fima dijferui corona. §lue Nob. Viris, D. Corn el 10 vander Myle, $* D. Ja- cob o C a t s 1 o , Academie pro illo tempore Curatoribus , non difplicuiffe , mihi turn fuit compertum. PoB tres indefeptimanas laboris au- fpiciafaBurus , ne aidj <a&oift'm admuntufu- fceptum accedereviderer, quia inter Philofiphia partes Logica effet demandata, de ejus feliciter excolendsemodo, liber e accandide novum in- Jlitui fermonem, JeBionibufijj publicis premifi. Que turn dixi , in compendium contraBa hec funt fummatim: Logicam nee difci feliciter, nee doceri, fi tota in quseftiones, verborum contentiones, rixas ac difputationes , abeat atqueimmutetur. Ufumfolum, ufum, pro fineaefcopohabendum: ad eumomniadif- centi,omniadocenti, efle referenda. Ufum Logics conjun&um,Logic3e diem efTe: ufum a Logica disjuniSum, Logicae no6lem efle. Nonde Logica1 difputando, fed exercendo, fed intelligendo, fed de rebus ipfis cogitando, juxta leges ac regulas aLogica pr^fcriptas,nos Logicos reddi. Logicg exercitationisdignita- tem & utilitatem efle max imam, fed non mi- norem difficultatem. Earn pro virili a me fore tollendam publics privataque inftitutionc. Privatimfyftemati, ex 111. Ord. Authoritate & decreto in fcholas hujus Provinciij inv«fto, immorandum atque inliilendum, atque id c re videri Studioforum. Publice resLogicas, continuoorationis filo, juxta Ariftotelis do- ftrinam, meprofequuturum. Rationesefle ( que turn prolatefuerunt) cur Ariftotelis Or- gano ^m iraloK enarrando immorari non eflet confultum. Non defuturam fedulitatem 8c in docendo fidelitatem, &c .Ita,per Deigratiam,he€tionum Logicarum
telam exorfut,eam,intra anni currents fpatium, pertexendam promifi, ac promiffb fieti. Dumin tofum totus, ut induftriam meam omnibuspro- bim, accidit quippiam, quo injlitutum fere raeum fuijfet
|
||||||||||
|
6
|
||||||||||
|
Philofophie, & dedita opera juxta illatvolui
traBarefacras litter of, & ( perdat me De#f , fi mentior) horrui, plufquam a Tartari confufione: ibi vidi quid pndejfent ilia Jludia : nihil utilita- tis, totum vere nocentiepelagus inveni. Intravit Academiarum apud reformatos li-
nien Religio purior, impurior tamenreman- fit Philofiphia, quando fubtilitatibus varus, omni ufu carentibus, etiamnum perftrepunt auditoria, quando haec etiamnum intempe- ries Pbikfophiam agit, ut verbis tantum ftu- deatur non rebus. Receptifunt Pontifciorum in Philofiphia libri, ex quibus Philol'ophari confuevitjuventus: praterEufiachios, Raco- nes, Toletos, Pererios, Mendozaf, Suarefios, Fon- fiecas, Conimbricenfiss, Complutenfies, Lovanien- fies, Colonienfes, Mexicanos, Monachos omnes ac Iefiiitas, nullos novit : aliorum inaudita funt nomina; aut, fi nota.nulliuspretii, acfub pedibusjacent. At vero, homines illi patres fuos Scbolafii-
cosPhilofophie vergecorruptoresoptimerefe- runt, Philofophiam corruptam fervant ac tra- dunt: ifti ipli fubtilia tantum fe&antur, non utilia, fubtiliffimiCymini feftores: iftiipfi Papa aeque Arifioteli fafti funt dedititii: ifti ipli do&ores, aut Thomiftici aut Scotiftici, cre- duli&tenebricofi, tenebras retinent Philofo- phi*, ut eafdem inducant iterum xnTbeolo- giam. Excutiamus tandem pulverem ex oculis
noftris, nee in uno ha:reamus Arifiotele, non AriBotelis tantum fed Nature fcholatn ingre- diamur, non AriBotelis tantum fed Natura? codicem aperiamus , non illius tantum fed hujus prsefertim foliaevoivamus, &, utuno verbo veram Philofophandi rationem obo- culos ponam, ipfamrerum .NVtf wnw» adoria- mur, ifticcaufas inquiramus, inventasobfer- vemus , obfervatas aliis experientiis probe- mus, probatas ad vitK humanae ufum refera- mus atque applicenius, & fie in Natura, natu- rae opifkem, potentiffimum, fapientiflimum, optimum, miremur, cognofcamus, celebre- mus, Parturiunt hujus feculi nobiliflima aliquot
ingen'ia,unde rerum ac mentis commercium, cm in terris non eft iimile, in integrum repo- |
||||||||||
|
- — - — 7 ?....... " ~~ ....... '.............
|
|||||||
|
TOLA. f
tern, fibifignificatum, refpondit. Ego pofiridit
Hagam me conferre ad Amplif. D. Syndicum "Nobilifl". D. Curatoribus aSecretis. Petohu- maniffime, ut liceat videre Nobilifl". D. Cu- ratorum Mandatum ac decretum, cujus copia fuijfet denegata, nequid imprudenter contra id agerem. llle pro fua humanitate tantum mi- hi gratificatus eB. Cum video , deprchende ipfumRcBoremfibipetiiffe aNobilifl". D. Cura- torum authoritatem de leBionibus Philofiphicis, breviffimo temporis fpatio ad ufum maximum inftituendis, confilia capiendi, cum Profeffori- bus Phiipfophis , reliquifque, quos ipfe machi- nationisfu* & confilnfocios adfciverat; negle- Ba , contra t^fcademi* ftatutfl , Afj'eforibus (uis , cum quibw communicanda fuerant con- filia. Deprehendo , nee ilium , nee ifios effe con- Jlitutos^ , in me & D. doBan judices aut arbitros , ut eorum aBa ac dicta innuebant. Deprehendo Nobilifl". D. Curatorum prafcri- ptionem h<tc duo tantum ccntinere, ut de bre- viflimo temporis fpatio, & de rnaximo Stu- dioforum commodo, in leCtionibue Philofo- phicis habendis, difpiceretur. In chart am con- fide, quibus rationibus utrumque illudobtineri poffe cenfeo,& pofiridie conventui ReBcris & fo. ciorum exhibeo,iifdem verbis,quibus eat hicfifto. *
QUandoquidem placuitNobil. Amplifl".
D.Curatoribus, injungere Philofophi^ Profefforibus, ut cum Magnified D. Reftore 8c Viris Clariff. aliisadhocnegotiumdepu- tatisagerentdeoptimarationePhilofophiam, quam breviflimo fieri poteft fpatio ad ufum Sc commodumD. Studioforum,docendi, ego cogitationei meas de Logicae curriculo felici- ter inftituendo, & brevitcrabfolvendo, ex petitiene Magn. D. Reftoris.libereacliben- ter huic charee commifi. Duplex eft, non Logicam tantum, fed uni-
verfam Philofophiam,docendi ratio,fyftema-- tica & textualis: fyftematicaeft,quando vefti- giaordinatifyftematispremuntiir jtextualis, quando textus folum traftatur Ariftotelicus. Prior praferenda mihi videtur pofteriori , (alvo meliori judicio. I. Quiares Logicae, imo quaelibet, rion
funt accommodand* ad textum 84 verba Ari- ftotelfsj ■
|
|||||||
|
fniffet interruptum. Prima illo Profeffionis me*
anno, ipfisdiebusCanicularibus, vocat me ad *desfuas, pro illo tempore Magnificus Academi* ReBor , D. OttoHeurnius. Sijlo me ad diem prafcriptum. Qffendo pr*fentes cum ReBore, ex Theologis unutn, ex Iureconfultis al- terum, ex Philofiphi* & bonarum artium ac linguarum Profefforibus tertium, cum Secreta- n«,(^ D. du Ban, pi* memori*. IndiBi convent mfinisfignificatur, & recitatur ex fche- da aliquod Nob. D. Curatorum mandatum ac decretum. Agitandum erat confilium & difpi- ciendum , quemodo ad maximum ufum & Stu- dioforum Commodum , ac breviflimo tem- poris fpatio, juventuti Academic* injliUari pof- fet PIrilofephia Ariftotelis, quomodo in eumfinem leBiones Philofophic* commodijjime ptffent in- fiitui, fecundum textum Ariftotelis : nam hoc poftremum difertis verbis a ReBore Magnif fuit additum: ad textum ,puta, Ariftotelis effe ha- bendas leftiones: quod tamen memineram in Jcheda leBa cent inert: fed, banc effe mentem D. D. Curatorum, dixit fibi con/tare Re&or. Rogamurfententiam egoacD. d u B a n i fi»- xttftTti;, qui ea dixit, qu* in mentem turn ipfi inciderunt. Ego dixi, non me videre, qua ratio- tie breviflimo temporis fpatio, ad maximam Studioforum utilitatem, Logica doceripubli- ce queat , e&" D. D. Curatorum petitioni fa- tisfieri, fi conflringar ipfius Ariftotelis textum verbotenus explicare: longe facilius & feluius me id pr*jHturum utrumque , fi liberam & nont^-friftotelico textui adftriBamfervem docen^ di rationem. Regeffit Re&or, hoc ceu fmda- mentumjlerni ac poni a Nobilifl" D. Curatori bus; Ariftotelis textum effe pr*legendum : de dmbut punBis reliquis ex'fcheda pr*leBis, ut ego «fD.DtiBAs cogitaremus, ac confilium, fcripto confignatum, huic conventui poflea ex hiberemus , petitum fuit ac mandatum. Ita nos dimiffi fttmw reliquit manent'tbtu : Circa vefperam petii mihi ctpiam fieri a ReBore Mavdati Nobilifl". D. Curatorum quo confta ret mihi de etrum minte j an hoc velint exprefe, textum pralegi Ariftotelis: neque enimmemi tier am hoc ex fcheda pr*!eBum. Rector copiam facere negavit, &, utcumque non effet fcheda (%preffum, ham tamen effe D. Curatorum men- |
|||||||
|
E T IS T OX A
|
|||||||||||||||||
|
■8
|
|||||||||||||||||
|
ftoteiis, led haecad illas; non enira verba cu-\
jufcunque, funt norma ac menfura rerum, fed contra res verborum. 11. Qiua fie maxime confulitur, meo qui-
dem judicio, honori & Academic dignitati, c.um D. Profeflbrumauditoriafuntfrequen- tiffima, & ledtiones fie inftituuntur, ut maxi - ma ad D. Studiolos utilitas redeat: Atqui fre- quentiora funtauditoria, 8c major utilitas ad D. Studiofosredit) fifyftematicamrationem docendi Philofophiam, ac fpeciatim Logi- cam, Profeflbr fequatur, quam fitextui Ari- ftotelico adftringatur: Sic enim intra bien |
bil* efe a mepoftulandan contra an'mi met &
confcientia reluBantis diBamen :&, an aqimm effet, roga-vi, ut itti abfentibus nobis , qui, tan- qnam Philofophi* Profefores,hic eramus audien- di inprimis, trdinem talem conciperent ?pr<efer- tim , cum 'ex <eqno ejfent conferenda con/ilia. Res dilataeflinNob. t>. Curat, adventum iftisfe- riis turn immmentem. lis rationes ante pofitas ReBori & ceteris D. Profejpiribm exhibui, ad- jefttsfequentibus. 1. /"\ Uod in organo Ariftotelico deficiat
VZ. ipfius artis Logics definitio, partitio, |
||||||||||||||||
|
niumabfolvi, 8cadufumaccommodari, vix objefti ac finisexplicatio, 8cc. Qujcadcon-
poteft. ftitutionem ejusfaciunt. 111. Quja ingeniis noftri aevi, praefertim II. Deed tota doftrina notionumfecun-
tyrunculis,exfchoIanuperemiflis,parumeft darum&affeilionumthematum fimpliciutn, accommodatustextus Ariftotelis, fed tempo- ; Caufae Caufati, Totius Partis, SubjedtiAd- ribus 8cingeniisvetuftismagisconvenit, ac ] junfti.Scc. |
|||||||||||||||||
|
Grsecis, quibus fcripfit: 8c prxfertim infervit
colloquiis 8c confuetudini de re qualibet in utramque partem difputaridi, quod ipfis in more pofitumerat, ad ufus alios parum ido- ncus. IV. Qilia perfedle ars Logica iis libellis
Organi non continetur, cum fint diverfi tra ctatus diverfo tempore editi, 8c plures multo in Logicis libri Ariftotelis a Diog. Laertio recenleantur, nee eo modo 8c ordine fint con- fcripti, quo nunc difpofiti, unde methodus ac cohaerentia quoque eft nulla. |
|||||||||||||||||
|
III. Non explicatur fufficienter nee fuo
loco ratio definiendi 8c dividendi modus. IV. Non explicatur doftrina utiliflima
de Syllogifmo hypothetico. V. Nihil traditur de methodo & ordine,
de modo praxin Logicam inftituendi, 8cc. VI. Ex xvh Capitibus Ifagoges Porphy-
rianne , tantum f tradtari poflunt , reliqua nullius ntilitatisfere funt. In libro <sfel Ep- (ilvjHixs pofteriora capita de enunciationibus modalibus nullius funt ufus: in primo prior. Analyt. a cap 8. ad cap. 24. mixti Syllogifmi |
|||||||||||||||||
|
tantum explicantur, qui exigui, imo nullius
Hifce leBis nee Redtor acquiefcere nee cateri '• funt ufus, See. In libris poft. Analyt. tam ope-
T).\'rofettom,exemplaali<mimpr*tendere&i rofe traditur doftrina demonltrationis , ut conp'.etudinem, & multos nitre- citr 0% fermmes anno forte opus fit ad enarrationem, fi quis cxdere. Ego rationes mens urgere, iirdicere:, textui adftringatur. Lib. vm. Top. tam vagi win exemplis nee confuetudine ftandum, fed ex \ funt, ac res continent tam parum utiles, ut ratione & lege agendum ac vivenditm. Redfcor1ipfe duVallius, qui Synoplin Analy- demum, ceteris manentibm, abiremejubet& ticamLibrorum Ariftotelis Edit. Parif. prae- D. duBanj « cum placebit Jibi, nosrcvo-l fixit , ab Analyfi fingulorum capitum ab- candosmonet. OBiduumlabituranteqaamrevo- ftineat, atque lnterpretes alii quoque mul- cemur. Vbi rcvocati redimus, exhibet Reftor taac quamplurima, fi non omnia, hie tranfi- triinem leciionumPhilofophicarumjnxta & ad\ liant , 8cc Qujbus omnibus accedit ftylus texlum t-Arijlotelis infiituendarum, fcriptum a \ Ariftotelis in organo obfeurus, loca hiulca, Secretario, afe &>rehquisapprobatum, qneml exemplaminusmanifeftaaccommoda,&ex 'pralegi jubet, (*f anfub/ignarevelimitsregat,\ Matheli petita, 8cc. uti ipfe faceret cum ceteris D. Profcforibra. j % &go j iniqitamejfehancpetitionem, refpondi,ni- i Pott rationes hafce a Nob. D. Curatoribus
expenfas
|
|||||||||||||||||
|
r o l A. p
ficarum , Ethicarum , fele&arum Difputa-
tionum docent curricula :in Corollariis , ut va- cant , & Thefibus Studioforum propria Marte & arte canfeB'it , aliorum etiam Philofopha- rumplacita if principia ventilari ,fuipajpis, ut meum pmul & illorum exerceretur ingenium, ac, quo ratio nos ducere valeret, palam fieret. Nulli h/ec res fv.it unquam obnoxia culpa apud Nobiliff D. Curatores: nihil incommodicrea- vit ulli Mortalium: nullam pacem turbavit aut animarum concordiam rupit. Teftor manes tuos, defunBe Collega , D. DC Ban. Si quid un- quam extiterit rixa aut contentianis me inter & te ob difputandi libertatem. Viximus ani- mo conjunBiJpmi , etfi opinionibus in Philofo- phiafrepifpmedisjunBi. Palfus fun frui te tuo judicto, tu •vicijfim me meo. Nunquam tibi a me, nunquam mihi it te , lit mat a, Juper di- fputatit utrimque materiis. Vixit , quamdiu vixilii , & viguit inter nas pax &■ concor- dia, quad & a marte , cum parettarem tibi, fum teftatus & aternum tejlabor. Nee ali- quidmoleftia, posldefunBumanno 1643. Col- legam clarijjimum ac charijjimum , conciliauit cuiquam mea Philofophandi libertas dum filus difputavi. Imo, quam grata extiterit & pro- bata mea libere & Philofophandi & difputan- di ratio, Nobiliff. D. Curatoribus, <vel inde liquet (rumpantur ut ilia Momis) quod me in ordinario fuo ad 8. Februarii conventu 164/. ultra rogaiierint , an aliam infuper Philolo- phise partem profit er'fvellem. Ego quodcunque in me ejfet vita & virium libenter me colla- turum refpondi , ft Reip. ft Ecclefia , fi Aca- demic patridiprodeffe, fiproximi bonumpromo- verepojjim. Novum itaque Philofophiam Pra- Bicamprcjitendi onus priori additur: non fub- traxi humeros, fed fuppofui, & fere haBenus, Deigratia adjutus , Ethicos labores a folemni iterumfum aufpicatus Oratione habita 2 7.Mar- tii , & liberiorifiylo , quibus rnediis, & e qui- bus Authoribus, veram ac folidara Philofo- phise, artiumque, quas vocant, liberaiium. cognitionem unufquifque fit reportaturus , fufe fum perfequutus.. biter Media primum ajjignavi locum Audition i, at que hie ad au- diendus Profeflbrum ' leBiones Iuventutem ' tiAcademicam ferio fum hortr.tut, iis ■ allatit * * rationi~ |
||||||
|
etepmfat, otjunliummihifuit,ut,quoccepiffem
pede, pergerem, d~ quam bhdocendo ingreffut effemviam, eandem calcarem. §luod ante fa- Hum efl in huncufquediemnonjineinfigni Stu- dioforum (quodabfquejaBantia diBumjit) com- ?nodo. Eodem interim anno, die i3. Decembrit, negotiant hoc idem in plena zAcudemtA Senatu fttit agitatum, fed nee turn potirifine fuo datum eH Redlori, licet clanculariit artibusidmolito ac machinate. Ego itaque ftrenue in id incumbe- re, ut artium omnium lunge nobilijfimam, ortu divinam , Militate inafiimabilem, Logicam , quam breviffimo temporis fpatio ad maxi- mum Studioforum emolumentum , explica- tion darem : &fortunavit conatus noflros beni- gnijjimus Deus, dr profeqmittfunt eosfingu- larifavore Nob. D. Curatores , qui in affeBus fui & benevolentia teftimonium fequenti anno alteram in regenda Coll. Theol. 111. D. Ord. Juventute Provinciam humeri* nefiris impafxe- re. Earn non minori ,quam ProfeJJionem, fufce- pi animo, df undiquaque difpexi, quid ad orna- tum faceret utriufqut ac promotionem. Exper- tus fueram jam ab initiofufcept a Profejjionis in hoc ufque tempos rarijjimas extitife in Philofa- phia Difputationes, d^ quando efijent inftituta, diulCius in tit omnia geri. Quarebamferium ei malo remedium. Publici munerit authoritatem fiinterponerem, metuebam, ne id male cederet, autfuccederet, quodab annit & barba non acce- deret authoritas. tiAlea tamen eratjacienda &• Difputationes pojiliminio revocanda erant, &• dijputandum alio modo. Ad prim am ergodifpu- tatienem , cum habenda ejfet, prafationem con- cept , qua, ut xTugict amnispr*veniretur, & ex decora ageretur, humanijjime petti ab omatijji- mis D. Studiojis, & impetravi. <i_Ab anno ita- que Profejjionit me<e fecundo , Difputationes in Philofophid revixere; & frequenter, & mode- j Jie, dijputari cotptum ; ut nulla magit quam Philafophica ecceperint fervere Dfputationes, quodearum exemplaria in annos Jingulos Nob. Curatoribus exhibita comprobatum dedere. In- duljiStudiojis meis , nulli negandam , in difpu- tando , ingenii &• judicii libertatem , uti ipfe fum liberior, fub libera ac Batavo a'erenatus. Qjiarmn ipfe Difputationum extiti author in iis Ariftotelis principia fui fecutus, quod Phy- |
||||||
|
I S T O L A.
ditionis & LeBionis nulla eft unlit as. Deniqut
fubjunxi hifcetribusPh'doftphandimodis acme- diis , Difputandi exercitium , quod quantum |
||||||||||||||||
|
10
|
||||||||||||||||
|
rationibus, qu* Auditionis necejfitatem &tatemconfirmarent. Huicfubj unxiLz&cujm admirar.dam virtutem ob oculcs po
|
||||||||||||||||
|
in Philofophis notitia acquirenda valeret, expe-
rientiamSeftem advocavi, & ut mecum decur- rerepergerent nojlri Philofophia Stndioji, infti- tuta difputationum curricula, pedempedi, dex- tram dextrs jungendo, fideliter admonui. Hsc fummafunt Oration'is tumpronuntiats capita. tAbillo tempore Ethicas LeB'wnesLogieifal-
terno adjunxi biduo: & confuetum mihi Philofi- phice difputandifecutus fummodum. Sednon ita diufuit, cum invidere Libertati me<e atque infi- diari recentem & nuper mm mihi adjunaum de- prehendi Collegam. Selegeram mihi 1644. ex Metaphyficis difputandam materiam d e A n- gelis, verfabar in eaDifputationibusexcu- tienda, cum novas advenit Collega, D. Ada- mus Stevartus. Sub cujus in isfcade- miam nojlram adventum incidit Difputatio- num ex Philofophia feleftarum x v. d e A n g e l 1 s, cut Refpondens, Invents doBiJJi- mus, & fttmmafpei, jt fuperfies in vivis exti- tififet, D. Andreas du Pre, fubjunxit hscCorollaria Metaphyfica. \ I. /"\ Mnium prejudiciorum everfio eft ne-
^—" ceflariaad veritatem indagandam. II. Sine cognitione Anima 8c Dei nulla
datur certa Veritatis cognitio. III. Illud omne eft verum, quod dare 8c
diftinfte percipimus. IV. Caufaerrorum eft voluntas.quac.cum
latius pateat quam intelleftus, faepe feexten- dit ad ea, quae intelle&us non clare percipit. V. Nequeconcurfus divinus, neque vo-
luntatis neceffitas , libertatem evertit; imo magis auget & corroborat. |
||||||||||||||||
|
quifpecialhninPhilofophia fint legenii Aut bo-
tes, ingenue & candide indicavi. Difpefiui Phi lofophiam in veterem & novam. Veterem vocavi, quaab Ariftotele p'otijjhnum efthaujla, & ejus, jam ubiquereceptls, innititurprinlifiis: aliorum enimveterum , Democriti , Epicuri, Anaxagorae, 8cc. Philofophia jam dm interie- re. Sola regnum tenetpajjim Ariftotelis Philofo- phia, ab Alexandre) Magno in Grscia, a Caro- lo Magno, in Germania, Gallia, Italia, Hifpa- nia, Belgio, authoritatem naBa. Novara dixi j qua a recentioribut tradita, non ex Ariftotele tut alio haujl'tsprincipm innititw, fednaturam ipfampro objeBo habet, rationifoliinnixa, non tllins hominU authoritatt. Qui veterem tradi- lere Philofophiam , vel textuales feci Philofo- ■ bos, qui Ariftotelis*/e Phikfophiatextus funt •nterpretati, i/s/fyftematicos, quiphihfophix zAriJlotelica dogmata certis precept is & fyfte- matibtu inclufere, vel Controvertentes, qiios Quxftionarios vocant, qui ex Ariftotele qu<e- Jliones elicuerunt, non aliter fxpe quant ex pumi- ce aquam, aut ab aliis mot as magna verborum proflwOio & longofermone pertraBarunt. Ex hifie triumgenerum Philofophis Arifto-
telicis, qttosprobarem, inter Graecos, Arabes, Latinos, figillatim dejtgnavi ac delineavi. In- ter nova: Philofophis Authores & cultores quof- dam, antiqnorumprincipiadefiruere, quofdam folidiora adftruere ,Jignificavi, & utr<>f% legen- doscommendavi. Sujituihocmultorummentibm infitum prajudicium, ab horum le&ione Phi- lofophorum abftinendum efle , quod novi audiant: omnis quippe'Veritas, cum iniienta ejl primum, nova fiat. Recenfui hie Philofophia nov<e Triumviros, Vallam , Agricolam, Vi- vem. Recenfui, odiofum illud multls , multis pretiofum caput ac nomen, Petrurn Ramum. Recenfui Picura, Telefium, Patritium , Cam- • panellam, Verulamium , Cartefium , rena- fcentis ty> denno exorientis verum Phofphorum, qui arcana Natur* non pauca reclufit, Philofo- phis clavem exhibuit, viam adrerum immotam veritatemperveniendi aperuit. Letftioni adjun X-endampr<ncepiMedh&Uonem,Jine quaz.Au- |
||||||||||||||||
|
Phjfica:
|
||||||||||||||||
|
I. /"\ Mnes forma: materiales funttantum
^-^ modi materiae. II. Ccelum eft corruptible & aereae na-
turae. III. Stellas proprio motu per liquidurn,
cosli moventur, utavesperaerem. IV. Elementa non tranfmutantur in fe
invicem. Para-
|
||||||||||||||||
|
OLA. tt
' fubolfecijfem non tarn valenttm iffe novitio Col-
legs ftometchum, ut hec autfimilia concoquere pojfet corollariorumfercula, nee placere ejuspa- lato nijiex A riftotele allatas dapes, ipfum invi- fi', & thefes antehac a me difputatas obtuli, ut |
||||||||||||||
|
Paradoxa:
|
||||||||||||||
|
NUllum datur argumentum inartifi-
ciale. |
||||||||||||||
|
1.
|
||||||||||||||
|
II. Lunaminime illuminataconfpicitur,
cum maxime eft illuminata, & nunqusm mi- nus illuminatur, quam cum eft plena. III. Duogemelli,eodemtemporispunfto
nati eodemque mortui, impares poffunt vi- xifledies. Hue difputata fucrunt 14. Decemb. 1644.
Sequutafunt menfe Jan. 1645-. Difp. Seleci. de Angelis Decimx-fextae abOrnatiJJi- mo nunc Curia Hall, <^Advocato , tunc Refpon- dente, Henrico Brouwero, fubnexa Corollaria Paradoxal I. "^TUlla datur Philofophia adeo Theore-
-LN tica, quae non fit & pradtica. II. Privatio non eft principium Phyficum
magis quam unio, fed tantum conditio fine qua non. III. Corpora rarefafta non habent plus
quantitatis quam denfata. IV. Ignis eft humidus.
V. Aqua eft fubtilifiima terra, aer fubtilif-
fima aqua, ignis fubtiliifimus aer, terra craf- fus ignis. VI. Luna a Terra & Sole illuminatur.
VII. In homine eft tantum unusfenfus,
nonquinque. VIII. Logica, quae nunc viget, ad in-
ventionem fcientiarum eft inutilis. - IX. Otnnes fyllogifmi ad indagationem
veritatis funt inutiles , excepta indu&ione foia.
X. Caufa finalis non eft caufa.nec materia,
forma. X I. Poteft velle homo malum qua ma
lura. H*c & prtecedentia Corollaria ex Keplero,
Baffone, Verularaio, Campanella, Sperlin- gero; Cartefio, aliijifc pofita, nova erant hi mini novo; forte & ip/'a auihorurn nomina, ex yiibxs Refpondentes ilia pctierant. Ego cum |
||||||||||||||
|
perlegeret, & modum hie in difputando teneri
filitum cognofceret, quod fane ab aliqua animi mei benevolentiafuitprofeBum , & ita quotfe ab ipfo acceptum exccptumcfo. Dixi turn inter fer- mocinandum , eum facile vifurum ex thejibtts ; liberum hie nobis effe difputandi modum ; & me eum ejfe , qui midtum indulgerem Studisjis, in corollariu & annexis , ut meum at^ illorum in- genium experiar;me pro & contra, ut loquuntur, feu in utramvis multa difputare partem, quod fie maxime argumentorum robur ponderetur & expendatur, ita a mefaBumfuiffe femper, a quo profejfionifin(fern admatus ■■ & potu'xt ex thefi- busfacile illudcalligere, inter quas invenit The- fes de Prikcipiis Cognoscendi, Refp. Wallendal , contra Cartefium: & de Primo , Refp. Kellenaer, pro Cartefio : a doflijjimis juvenibus , utrafy, eodem anno 1644. me Prajide difputatas. <tAd- didi,amicitiamfervari etiam ab lis, qui in omni- bus non conveniunt Philofophicis opinionibus \ nam Diverfum fentire duos de rebus iifdem Incolumi licuit femper amicitia. ExiftimaviJic me defunHumpartibusviriboni O4 boni Collegx in peregre advenientem Colle- gam, <{y meo more modoofo fumporro Philofo- phatus. Temporis delapfu, quod fueram fubo- doratus, clarius accepi, novum hunc Collegam multa in mea difputandi ratione culpare ac pr<e- ertim libertatem : &jam, flatim at% difputa- re , me quoas invadere ccepit: prima ejus difpu- tatio de Voluntate fitit Humana, 7-JuIii 1645". in 1ua **• argument is, partim Philofophicis, partim Theologicis, infententiam meam, de voluntatis humans ab intelleftus praftici ultimo judicio determinatione, £p aliis thefibus in ea, quae de Concurfu ante ejus adventum difputaveram , magna impetu irruit atq3 incurrit,monentibus idme ipffmet Studiojis. Ego islaneg!igere,& Difp.feleft. 19 part. poft. contra poftibilem Mundi aeternitatem,^- neclere hoc Carol!, if. Iulii 1645-. Sententia, |
||||||||||||||
|
** 2 qune
|
||||||||||||||
|
E P I S T O L A.
|
|||||||||||
|
5i
|
|||||||||||
|
qua: ftatuit voluntatemab ultimo inrelle&us
pra&ici judiciodeterminari, 8t re&aerationi & Ariftotelisauthoritati innititur: quareeam ab omnibus 8c exceptionibus &c obje&ioni- bus vindicandam fufcipimus. (lylitdit me ad argumentum alicujus Oppo-
nent's motum adverfus th. ult. iftius difp. re- fpondentem, quod Relationes non fint Acci- dentia Phyfica , qua; inhxreant , nee entia realia, fed Logica tantum, qua: denominent, -&, quod fint media qusdam inter ens reale & nihil. Et hac refponfio ex tempore data, quia nova erat & infueta ejus auribus, meruit excipi tredecim epimetris , quibut rationes protulit ite- *ltm , Theologicalpartim ,partim Phdofophicas, -itiprobandum, relationes efTe accidentia prse- dicamenta!ia& entia realia: in difp. de Mat. prim, menfe Jan. 1645". Ego iff* infuperha- bui, fedmiratus valde hacpro nova haberi qua a me prof errentur, nee nova vifa fuiffe novo Profejfori fta epimetra fuhnexa Difp. Eth. de Habitibus part. prim. I. "pOteft eadem numero forma, plures ma-
A terias feparatas fimul informare. II. Potell idem numero corpus inpluri-
bus locis fimul exiftere, idque naturaliter. III. Merito paftoris cujufdam Indepen-
tis libellus, quo Deum peccati caufam EfK- cientem five authorem efie contendebat, ex Comitiorum Anglicanorum decreto, non ita pridem Carniricis publice exuftus eft. llac &fimilia novaturientis ingenii nonfunt
Jtgna ?Sedenim ego hunc D. Collegatn resfuas fibi habere pajfusfum , ac fe obleBare, five no vis ,five antiques sot^t-joi? , »«* multumpoft ea cum eo commercii quafivi. Sic cogitabam: Gaudeat illefenfufuo , ego meo. Verum enimve- ro, & aliunde infidiasftruere liberatimea, &• occulta cuniculis earn fubruere, alii tentarunt, quos idminime decebat: an inftigante & procu- rante Profe fore Scoto id fit tentatum, Deus no- vit. Nxm cur illud ante annum aut paula ultra fint aggrejfi.quifupra quinquennium irfemeftre eatamihinon inviderant, caufam noninvenio. Cum 14. Kal. Oitob. 1646. eruditijftmus luve- |
nit, D. P a ul us B 1 m a n , poBpublice ha-
bitamprogradu Magifterii Difputationem,pro- ■motut effet & ornatus jamdudum meritu titulis a Celeberr. D. Jacobo Golio, Collega •venerando, placuit Rev. D. Triglandio, fubfinem aBusfolemnvs Senatui Academico jam abiturienti non nihilproponere, quodtamen Re- ckons eratpotius Magnifier. Verum & ipfe, defmBus nuper D. EwAldus Screve- lius, & ex ceteris D. Profeflbribus, finen omnes, plerique fait em , rei proponendce juxta cum ignarijfimis erant pariter ignari. zArripit D.Triglandius exThefibusPneumaticis & Metophyficis promoti Magiftri fecundam, quafie fonat: Dubitatio indubitatae Philofophia: initium
eft. lAit, vocegrandi, vultugravi ,fe mirari; quod tales thefes & fub prafidio &finepr<efidio ven- tilarentur: ejfe Was periculofas , novas, & con- tra Arifiotekm: Viamflernere adScepticifmum: eafdem dubitationes ex Philofophia transferri in Theologiam: Studiofos dubitarefic de rebus omni- bus, defe,de Deo, &c. Plura ipfe id genus retulit , qua non refers
(necenim necejje eB) acpetiittandemSenatus tt^Academici fententiam. Num ab its abftinen- dum foret ? Suffragia viritim & fubito a Ma- gnif. Reftore colleBa, maximam partem iBuc abiere , effe ab itspofitionibus abftinendum. <<_At vero cum hoc modo imprudentia macula
inufta effet CI. D. G o l 1 o , ( qui ut Candi- dal Promoter non debuijfetpermififfe illam the- fin, fitantum in eapericuli latuiffit) pariter ac mihi,fub cujus prapdioj am 1641". menfe Julio finem Difp. 19. Part. poft. contraPoffibilem Mundi aeternitatem, Corollarium erat defen- fum. (Ipfedubitandia&usfirmiflimumindubi-
tantis eft Philofophia: principium) at que idem autfimile alias &fiepe effet repetitum, noluimus deejfe exiftimationi tutanda: Itaque poB CBi- duumcumnovus iterum Magifterii candidatut honoribus iifdem ejfet a me decoratus , CI. D. G o l 1 u s, poteBatefandi accepta, rem an- te OBiduum obiter propofitam refumi petiit ac dtfpicidenovitate &• periculo illius thefeos: di- xit, atatemfaam & annos non decere ut ita quid impru-
|
||||||||||
|
r o l a. 1^
tern noftram ab omnibus praijudiciis liberare'
tumdemumifta animi, ifta judicii, inxfti" mabilislibertas, redu&a nobis fueritacrefti" tuta; turn demum praefidia8cauxilia invent* fuerint errores prexavendi, veritatem eruen- di, Philofophiam ad fuam libertatem 8c per- feftionem reducendi ac reftituendi, See. Con- cluji verbis & verjiculu Horatii: Qiud verum, atque decens, euro, 8c rogo,
8c omnis in hoc fum, Condo 8c compono, qua; mox depromere
poffim. Ac ne forte roges, quo me duce, quo lare
tuter : Nullius addi&us jurare in verba Magiftrij
Quo me cunque rapittempeftas, deferor
Hofpes. §lua liberius pro Philofophandi libertate a me tumfuerunt diBa, non eodem animo ab omnibus, ut fieriJolet ,funt accepta, quibufdam ea appro- bantibus, aliis improbantibut, nonnullis r'mgen- tibus: ujjit potiJ]i?num & mali habuit aliquos, qua inter declamandum ufus fueram, Apoftro- phe & tnftsa-tpomais ad Renatum Car- te s 1 u m abfentem , non aliter ac ft prafens prafentem compeUajfem , hi fee injlituta verbis: Salve Philofophorum maxime,Veritatis,Phi- lofophiae, Libertatis in Philofophando, Sta- tor, Affertor, Vindex. Quamvis vero iniquum Jit, alteri in dicendo verborum formulas exgtnio fuo prafcriptas velle : quamvis iffis uti oratio- nis lum'mibus & fententiafiguris , quibus vult, unicuique exifiat liberrimum , ne quidtamenfii- prafidem ,ne quid ex ajfeBu , infra verum, ex- tra meritum ejus viri, dixijfe videar, veniam date, nonnihilfuftus de Philofopho hpc 8c Phi- lofophia ipfius dijferenti.firtajjis idfttfflamina- bit & fifiet convitiorumplaufira, qua in ilium & illam evomunt hodie nonnuUi in Thefium fe- le&arum Libellis, Considerationibus, Vindi- ciis, Abfterfionibus. Sinadmelioremmentem non revocaverit,wc reflituerit, isl'arumfcriptio- num t±Authores, hac oratio ;fpes tamen esl, fore, ut minus fidei inveniant, «/>«i iftius Philofo- phia; ignaros, & Philofophi ipfius ,Jinon ami- cos ,fednec inimicos, eorumfcripta -.finequehoc impetraiierit, \opera tamenfuerit confecutapre- tium, fimentes vefirasfapientiffmas, ab omni * * 3 prajudi- |
||||||
|
imprudenter fieri permittat, quod ad tamgravia
ejr atrocia mala, Scepticifmum & Atheifmum, •viamparet, fed nihil quippiam talispericuli ejfe inhac thefi: quin nee novam ejfe, nee contra Ariltote\em,quoddefcripto ejrpraleBo ex Arift. 1.3. Metaph. cap.i. text, i.fkz.comprobavit. t^iddtdi ego, ipfam Ariftotelis in Philofophando praxin, confirmare banc thejin: nam non ell alia ipfi ratio agendi, quam dubitando adveritatem pervenire. Vid. lib. Phyf. Metaph. Problem. Quaeft. Mechanic. 8c ubicunque difputat. <iAd- junxi, eandem thejin defenfam, modumper dit- ■bitationes Phthfophandi fervatum, hominibus 'Ae/?3TtXixulteTii(, Alexandre Aphrodifienfi inter Graces, Averroi inter Arabes, Thomse & Scoto inter Latinos, & inter Recentiores it a Arift. text. explicari&eandemviamteneri, a Fonfeca,Scayno, du Vallio, quorum tefiimonia collet!a , in Difp. Metaph. n§et Xot&<<« ng] djTngJL*f, ad text. cit. publico examinifubjeci, io.Nov. 1646. Etficdifflatuseftinanisdepe- riculo & novitate met us. Cum vero,poft aliquam ex juftijjima caufa leBionum publicarum inter- mijjionem, ad eas reverterer die 17. Ianuar. 1647. fermonem De LibertatePhi- losophandi its pramittendum judicavi, quo magnam in addifcenda Philofophia remoram & ingens objlaculum remotum volui, ignobile il- ludfervitutisjugum, multorum cervicibus ni- mis injeBum, fed fortiter excutiendum. Docui, -renunciandum efle omnibus mentium no- ftrarum idolis , eradicandas efie opiniones proeconceptas, tollendaomnia prsejudicia, 8c animum ad Philofophiam efleadferendum, qualis eft infantis, in quo nihil piftum eft aut nftumautfcriptumaflu, fed quidvis fingi, pingi, fcribi in eo poteft; Hancfuifleviam tritamacealcatamAriftoteli&praeclarisfern- per omnium feculorum ubivis gentium in- geniis, acnoftroaevoIlluftri D. Veiola- m 1 o in aureo opere Inftaurationis magna 8c de Augmentis fcientiarum , atque etiamnum teri 8c calcari ingenio incomparabili, verita- tis ex caligine 8c fervitute emergentis pro- motoriunico, D. Renato Cartesio, a quo Heroe fi femel didicerimus moderari ac cohibere mentis noftra; aflenfum ab iis de quorum veritate non certo conftat, 8c men- |
||||||
|
I<f E P I s
prajudieio libera*, if immunes impofterum con-
fervaverit. Renatus des Cartes genere acfamilia nobilu, fed ingenio longi nobi- lior, a multUjam annis totus inidincubuit, tit methodum quandam qttafiverit if invenerit, indagandi veritatem rerum certam in Natura /tfScientiis, ea^ufmfuit, aicfc utituretiam- nmn, in Ratione iiia ac mente dirigenda. Poft- quam enim vulgarifeholarmn Philofophia ani- murnfuum imbuijftt, ac nihil hie certi, fed difpu- tationibus if dubitationibus earn repleri univer- fam, deprehendiffet, ad Mathematafe applicuit, quod ilia niajorem evidentiam if certitudinem folliceri vulgo dicer entur: in hi fee excolendls it a verfatus eft, ut nihil impervium ingenio fuo in |
|||||||||||||||||||||
|
TOLA.
cas if Phyficas, quant Mathematicas: at que
magnam vita fua partem if annorum aliquot decurftim, hifce Meditationibus dedit, tit in- geniumfuum excoluit, mentem obleBavit: zy }• ut tanto liberius foli fua Rationi excolenda va- caret, vitam elegit folitariam, ifloca vivendi, a turbis, ab aula, & ajlrepituremotiora, qua tanto if felicius if facilius cogitationibmfuii vaearet, iif^folisfefe obleBaret. <s_Ac quamvis veritatesjam nonnull.ts circa rerum naturas de- texiffet, longe certiores, tvidentiores, utiliores, quam qua haBenus in recepta effent tradita Philofophia, atfy, ante a fe cognita, at i^ fie Philofophantium ordinem ab trroribus quibuf- dam liber affepotuijfet, ita tamen humiliter if |
|||||||||||||||||||||
|
venerit: into ad ijlud faftigium affurrexit , ut I modeftidefefenfit, ut privatesingeniifui erro-
|
|||||||||||||||||||||
|
quadam a multit annorum millibusproblemata
ipfe folverit, if Gracis antiquis in Geometria sfAlgebraicapalmampraripuerit; cujus ret te- ftesfuntpauca islte pagella de Geometria con- fcripta ir hie Lugduni excufa: quin (fiartifici credendume■/?de fua arte judicanti) narravit mihi nonfemelvir Celeberr. D. Jacobus G o l i u s, Mathematum atud nos Profeffor, D. Cartesium veterum omnium ac recen- tiorum ingenia hiefubvertiffe, if id in Matheii |
|||||||||||||||||||||
|
res quidem emendaverit, quibut infect in fuer at,
nihil tamen voluerit tent are ,quo, qua in Scho- lis if Academiis vigeret, impugnaret atque' everteret Philofophiam : hinc es~l,quodmulto tempore prefferit if Methodum fuam invenien- da veritatis if veritates inventas. (lAc quam- visfibi conftaret de M»thodi fua certitudine if evidentia demonftratitnum , quibus uteretur, quia tamen abibat a receptaphilofophandi ratio- ne , if homines valdeproni ejfe (blent in iis reji- |
|||||||||||||||||||||
|
praftitum dedijfe, quod vires ingenii humani vi- ciendis, qua velnon capiunt, veleapere nolunt,
dereturfuperajfe, & diffolvijfequodxXv%ifuif-\ nonpotuitprimumeoadduci, ut patereturcogi- fet habitum. PosJquam vero D.nzsCAR-ltationesJrtafinlucemexirepublicam. Exoratus t E s tamfeliciter verfatus effet in Mathema- j tandem frequentijjima petitione Amicoritm hoc turn exercitio, num pari felicitate fibifuccederet, perpetuo urgentium, non effe denegandum huma- fua Methodus in aliarum Philofophia:partium nogeneri, undetantum boni adilludredirevale- controverfiii ir difficultatibusenodandis, ten-l ret, emifit in lucem 1637. Gallico fermone, |
|||||||||||||||||||||
|
tare voluit: §iuare refumit eas, fed alia plane
if fua peculiari Methodo , quam qua ante |
Difcurfum de Methodo , ad bene regendam
rationem fuam, 8c inveniendam veritatem fcientiarum.faw triplici fpecimine, Dioptri- ces, Meteororum, Geometric. Nomenfuum non appofuit, quia nee applaufum captabat nee gloriam, if quiapertradus if coaBusfere edi- tionem pcr'miferat; nam tegere acpremerema- luiffet qua ederentur,quam alicui obtrudere qua- fiif commendare. ldeo^pcfcripfit, utnuUxm |
||||||||||||||||||||
|
fuerat in iis verfatus. Studet ergo earn if
certitudinem if evidentiam in rebus cogno feendis turn Phyficis turn Mctaphylicis ac cipere , quam in Mathematicis demonftratio nibut deprehenderat: itaifc annos aliquot inda- gat in res Phyficas if Mctaphyficas cognofcen di principia, tarn immota ac folid/i if cert a, |
|||||||||||||||||||||
|
quam funt Mathematicarum demonflrationum: fuam opinionem propracepto tradiderit, nullam
nee inquirendi laborem defraudavit eventus:, alteriusdellruxerit,fedfi!npUciftyhadmodum quippe,quodquafivit,invemt: if Methodi fua if morem Narrantis in Methodo retultt media, adminiculo, tionminori, finonmajori, ifcer. quibus ad evidentiam iftam if certitudinem co- titudine if evidentia, cogno fcere cepit,exprinei- gnofcendi deveniffe Je fibi perfuaferat, ir in piit certijjimis if evidentiffimis, res Metaphyli- fua relationisfidem if comprobationem Speci- mina
|
|||||||||||||||||||||
|
E p i s
mina iilafubjeck. Et Methodus ipfa ft* Spe-
ciminafatis loquuntur ipfius inphilofophando integritatem ,fynceritatem, candorem, diligen- tiam, ft* quam nulli iflofcripto male veldixerit <velfecerit. In Methodo vitatn ftfftudia enar- rat, peregrinationes explicat, rationemjludendi ft* philofophandi, ante ft-poftfibi ufttatam,pro- ponit, Methodi tandem fun regulas, qtxas tene- ret, in veritate indaganda, rebuff omnibus co- gnofcendis , exponit ; qu<e omnia in exemplum trahi vetuit :fed enarranda erant, ut Methodi ■ejus, quautebatur, origo ft*natitratanto eva- der et clarior. Nihil unquam cuiquam hie pra- fcripfit: cut Methodus placeret, utieapotuitin rerum notitid acquirendd, Jicut. ipfa ufus erat (^Author in Meteoris ft* Dioptrica: cuidifpli- ceret, potititeamnegligere: totum hecipjtfuf^ dey, eral: nam fuis maxime erroribus corrigen- da earn conferipferat; ft- ei porro indulgere in regunda Ratione fua, reliquo vita currentis fpatio, decreverat. Poslquam vero Methodus triplici comitata Specimine lucem adfpexit, va- rie fuit habit a ft* excepta, laudata, celebrata, ■vituperata, condemnata, convitiisprofciffa, in admirationem rapta , prout genius ej/et hemi- num , in quorum manus incidiffet. Nullibi dijji- miliorespeperitfive affeclusfive effeBus, quam in novitia turn temporis ft* emergenti Acade- mia, cujus duo Proft[fores, alter Theologus, Medicus alter,in oppofltas plane iverunt partes, hie Methodum ft* Specimina in ccelum attol- lendo , tile in infernum ufque deprimendo : imo- Methodo ft* veritatibus^cprincipiis/xirAfe- thodum inventis, ftatim difputatum eh tanta anbnorum acerbitate, ut vix potuerit magis, quibufdam Studioforum Medico , ft* plurimis Theologo addiBis. Pefteainfcriptamutuaft* Hiftoricas Narrationes erupit res, ft* facia ell omnibus notijfima : nee rationibus tantum efl certatum fed convitiit, ft* a Methodo ad Au- thorem ipfum tranfitus eflfaBus: qui jam Ce- lebris promiffor, venturus Elias, audiebat ab alterafaBione: quin Atheifmi atque Scepticif- mi dicam impingebant Methodi Authori j qui a Theolog\ Jlabant partibus-.fednon eft opus nar- rare, qua nemo igntrat, cum public a hie etiam interceferint judicia , ft* publice'fit invicem «Bum. Ejfecit illudpart'mm ftudium, ft* tarn |
||||||
|
TOLA. 1'y
multorumde Methodo diver fa exiflimatio, ut
ejus Author de premendis femper fuis philofo- phematis, ft* ad proprii tantum ingenii cultum injlituendis , fententiam mutaverit, ft-gravif- /wrwsScepticifmie^' Atheifmi crimen, nulla jure fed ex mahgnitate mera,Jibi impaBum, cni- vis manifeflum facere, decreverit. Etna in fi- nempralo commifit, pr<efixo jam nomine, quits obiter tantum delineaverat in Gallico fcripto, /«*»■<& Philofophia tot a cogitationes reliquas: ft* quamvis ex ipfa, Diflertationis Gallicx pag. 30. & 35-. de Methodo, convitia impaBa potuiffent retundi, diluere tamen ea ip/iplacuit fufiori fcriptione: quern in finem Anno 1641. edidit fex Meditationes de prima Philofo- phia , Meditationum titulo vere infignitas : i crebris ft* repetitis quippe meditationibus Medi- tationes tflje funt fubigenda, antequam de its ! judicium pronuntietur. Subfecuta funt 1644. PrincipiaPhilofophiaeww Methodo ft* Spe- ciminibus in Latium transfufs. In Meditatio- nibus juxtafua acver* Methodi infiitutum r. notioribus procedit adignotiora, nihilq* profte- tur in fynopfi afe accipi ut verum, nifieviden- ter fibi perceptum , cotnprobatum, demonjlra- tum, idifo tarn dare , ut omnis dubitatio ab eo, qui attenderit animumq} adverterit, fugere de- beat , ft* nemofolidiora certitudinisfundamenta ponere valeat, quam ab eo ibt funt j all a: dum in iisjaciendis occupatur, gravijjimas. ex omni- bus quiefiiones, in titulo promifas, dijfolvtt duas, filideq*, ft* Deumeffe, &, Mentemacor- pore diftinftam , docet. Quod it a facit acper- ficit, «fScepticifmum«w»«»Je^Atheiimum (velint nolint ejus Ad'verfarii) radicitus evel- lat ft* ex imisfubruat fundamentis : quin men- tern humanam ex fui ac Dei notitia adreliqua- rum extrafe rerum notitiam ducit ac dirigit mo- do ac medio infaUibili. Vera HominU fapientia Sui ac Dei abfolvitur
cognitione : hiec utratfe in Meditationibus ab kuthorefternitur utfitndamentum, cut reliqua- rum notitia Cuperftruatur, ft* fuperflruBa efl in 2. 1. ft* 4. parte Principiorum Philofo- phias. Initium ejus PhilofophU a cognitione eft niilri, ac dum nos ipfos cognofcimus eo ipfo dedit- cimur in cognitionem Dei, neque enim extra nos animumque nottrum egredi efl necejfe, ut Deum noftrum
|
||||||
|
E
|
|||||||||||||||
|
tS
|
|||||||||||||||
|
A'.
|
|||||||||||||||
|
o
|
|||||||||||||||
|
entislong^feperfeBioru^ik omnibus perfeBin-
nibus abundantu, quibus ipfa caret,& ad ideam islam attendendo, cognofcit facile, quantis per- feBionibus illud ens oporteat effe praditum, in qaibus omnes HU funt quibus ipfa deftituitur: co- gitetfuas imperfeBiones, quod non fit a fe, non omnia fciat, non omnia poffit, &c. &, oppofi- tasperfeBiones, effe a fe , omnia fcire, omnia poffe,&c. deprehendet in ideaillius entis, ft perfeBioris, contineri: •& fie extra fe necdum egreJfaMens, & fe repperit &Deumfuum: ac Scepticifmum omnem tollit, &pratenfum fie Atheifmum. unique hac noftri & Dei no- titia bafis eft &fimdamentum & medium omnis ulteriorU cognitionis : §iuo enim magis ideam islam noftri ac Dei in nobis examinabimus, eo certius res alias cognofcemus: QuodinVrinci- piis Philofopkiae, eb" ipfa- Meditationum/i?r/V, fatis ordinata deducitur Methodo, qua atten- denti & fapius ac ferio meditanti innotefcit, aliis non item, ut ipfe monet Medit. Author in Praefatione. a^/tntequam lucem viderent Medi- tationes, examinifueruntprhnumfubjeBa, & multorum doBiJJlmorum objeBionibut tentata; adquas refpondendo, multa in Meditationibus obfeura clarius expofuit Author; atque itafatis- fecit, ut nihil aquoquamfitregeftumnifi afolo GafTendo, cut Gallice eSirefponfum, quodMe- ditationes caraObieftionibus in Gallicumyer- monemtranflate a Nobilifl". Gall, elapfoanno excuderentur. Ita quoo/ue avide except a funt a. GallisPrincipiaPhiloYbphiae, ut&hacvefle Gallica eodemtemporeJintdonata- Inhifceper folam Materiam $> Motum, principia fimplif- fima & omnibus notijjima , explicat rerum o- mniumnaturas, proprietates, operation*!, re- jeBis Formis omnibus ( prater rationalem ani- mam) Subftantialibus , qua in recepta Philo- {ophiameriimfunt ignorantia Afylum. Lacef- fiverat, in epift.adDinetum , Peripateticos omnes, ut till unam esc peculiaribusfua Philo- fophiae principiis vere folverent §kiaftionem, qui millmas folvit ex /kit. Et hoc de Formis Subftantialibus Commentum ante Ariftotelis temporafuitignoratum , &pofleamultis difpli- cuit, (quodutrumque iv.Difputat'ton'ibushabi- tis elapfa feptimana ofiendimus ) & everfum fat'is fnit ante aliquot annos a CI. D.Prxce- ptore-
|
|||||||||||||||
|
noftrum effe cognofcamus: talia fui veftigia in
mente nojlra reliquit. Atque hac decantatijjima esl Dei in nobis idea infita, qua Deus nonlonge abesl a nobis, fed animo notlro intime eilpra- fens, & advertenti, atque fe animumquefuum intuenti, veljlatim invenitur. Hac fui Deique notitia nihil menti Philofophantis, & certam rcrum exfentium veritatem quarentis , occur- ritprius, nihilcertiui: &, utpotiatur utraque, aliis noneget rebus, extra fe non abit, quo certe ipfi menti nihil poteil accidere gr Mitts. §}uid enimfuavi.us ei contingat , quamfi, in rerum omnium notitia acquirenda, ipfa fibi fit omnis cognitions & certitudinis radix, origo , funda- mentum ? Dubitet Scepticus aliquis de rebus omnibus extra fe pofitis, nunquam dementefua dubitarepotetl: eo enimipfo quoddubitet, (i ad cogitationes dubit antes attendit, jam fe effe & infe ejfe quo dubitat, atque fe exiftere & qui- dem talis natura ut dubitare pojjit, deprehendit, velit nolit: ut ipfa Mens dubitans fufficiens ft defenondubitandiprincipium: Hac Mentis ha- mana, ad ft attendentis, defe notitia,viamfter- Ttit ad res alias prater fe cognofcendas: redeat igitur infe, qua exfe, fe ejfe , cognovit, mens, <$* fcrutetur dubitationes ac cogitationes fuas: invenit non tantum fui fed aliarum etiam infe rerum imagines depiBas ; non tamen omnium. OHuarit ergo, unde habeat aliarum rerum prater fe ideas ? fi aliarum rerumnonhabetexj'efeno- titiam, fi aliarum rerum idea non tarn fibi fed aliquid extraneum ipji reprafentent, oportet «lir quid extra earn ,veldari, veldarifaltempoffe : & cur non omnium rerum ideas infe deprehen- dit? cur non poteslfibi, quafcunque velit res, reprafentare ? cur commercium proximum efl fibifecum, remot'uts cum rebus aliis ? Dum ita cogitationes fans earumque originem
inquirit, altius feipfam quoque contemplatur, &penitius cognofcit. Deprehendit, fefinita & ejfe natura & cognitionis , non ejfe fe fibi fuffi- cientem ad omnia cognofcenda, atque infuperfe non ejfe afe, nec.per fe fubfiftere: deprehendit, quamarBis & anguftisfnibus ipfa &cogita- tionesfua circumfcribantur, limitenttir. Depre- hendit , ut mn eft afe, ita ne admomentum qui- dem temporisjibi darepoffe ut per fever et: ila ex fuarum imperfeBionum idea invenit infe ideam |
|||||||||||||||
|
E p i s
ptore & Pra:deceflbre meo Burgersdi-
cio, lib. i. cap. if. Metaphyf. qui tamen a fiemme unquam icc'rrco efl impetitus aut jitheifmi acciifatw, ut i cb earn rem a jnalignis impetitur & accufatur Cartesius. Sed hjec infelix extitit ejus Phikfophi<e fors, quod Haerefios, Blafphemise , Pelagianifmi, Sce- pticifmi, Atheifmi , diras Jiatim confequen- tias ei ajfricart confifverint, vel ignorantes, melmalevoli. Ea nuntfitnt tempera, quibus ni- hil e fluff ati us, quam criminum iflorumream agere ©■ fufpeBam reddere doBrinam, qit£ vel negligitar <velnon intelligitttr: contingit illud, uti alias, ita acerbijjime intra vertentis annifpa- titan j huic Philofophiae , cuius principia & dogmata, Profeflbres Philofophi, quod/dam, nuUi haBenus, vel txatnindrunt, refutarunt, fed units item atque alter z^fphorifmum hunc vel ilium ac periodum aliquam, quam legit curjim exea, infeBatus efl'ftatim & perfecutus crimi- ne ac convitio. zyftqui iUorumpotius erantpar- tes , ftrio refellere iflius Philofophisprincipia, ft'minusJmt certa & Jjr??ia, & tamen firmiora & certiorapradicentur atque habeantur, quam criminari aut convitiari: ^ao^yFPhilofophos non deceat, multo minus id cenveniet Theolo- gis., quorum non efl , 'virgulam cenforiam & cRBaturam exercere in Philofophi<e & aliarum fcientiamProfeJJiones, nee k^'l^cin-Kritc-aiit >, aut aliena curare negotia : qui domi fuahabent fatis quodagant; & defunguntur fuomunere, f*gregcnfibi commijfumf.deliterpafcant, viam falutis ei ojlendant , jwventutem Academicam facris divina veritatis dogm/ttibus imbunnt, & omnibus, pacts concordiaqueftudio, pr<el%- ceant. Et ferri pojfent fevius eorum cenfura, fi aut eas modefie & abfque atrocijpmorum crimi- num confequentiit inftituerent cenfores, aut rerum, quascenfent, peritifirent. Hjiafinon magi* jlandum efftt de rebus natura ejufque Principals judicio Philofophi, qui atatem to- tarn & vitam o mnem in its inquirendis & expli- candis impendit, quam Theologi, qui ah-U co- git at ionib us animique Jludiis dtftraBus & di- ftriBus, facra tautum traBavitnonnaturam. z^tt Jl placet Theologo falcem immittere in Philofophi mejfem, a njiruhnta faltem abfti- neat criminatione , &~ c alumnus , qua artes |
|||||||||
|
TOLA. 17
cum nomine & titulo iflo non tonveniunt. Vi~
deal ergo, an -ni Xiyt-j. jf JiSloquatur, qui acer' bijjimas nuper invtBivas inimifiuit fix the" fiumfeleitarum prxfationi, & Paralipome* nis, & quart* Difp. de Atheifmo parti, atque alibi ,in Caetesii perfonam & phibfophe- mata, qui ft & Philofophiamfuam fatis tuta- bitur. Nihil facitius efl quam convitium dicer' aut calumniam impingere: fed nihilquo que in- dignim Theologo ac viro bjono. Nojlis ipj! No- biliff. & Ampliff. Domin. quam ferio vobis praterito anno per litter as conqueftus fit D. d e s Cartes, de impaBofibi temere Pelagianii- mo , a Coll. Theol. Regente D. J acobo Revio, in Difp. 13. Anal. Theol. th. 13. ex verbis Med. rneth. 4. p. f f. Sola eft vo- luntas five arbitrii libertas , quam tantam in me experior, ut nullius majoris ideam appre- hendam , & male citatis & male explicatis, quorum alferum infeitia efl, alterum perfidi*. Nvjlis quam idem iifdem litter is querelam injli- tueritde imputataftbi apritnario nunc profefort Theologo .D.JacoboTriglandio, Blafphemia, in Coroll. 7. ad 6. Aprilis defen- fi. Internum Spiritus S. teftimonium de cer- titudine falutis ad tempus negare fub quo- cunque praetextu non licet, multo minus ipfum Spiritum S. (feu ipfum Deum, ut male Cartesius) pro impoftereacdeceptore habere feu fingere, quod plane blafphemum. Non referam, quamfdeliter & Refpondentem, & Rev. D. Praefidem Collegam monuerim, ut, fipaci & honorifuo confultum vellet, ab illo co- rollario & crimint perfonali defenfttando abfli- neret, qui ft majorem CoroUariipefuiJfe, eum effe blafphemum, qui Deum pro deceptore habet, nonautem minorem, (utmale C a r- tesius)« meditationes ejus nunquamfe turn legijfe, profejftts efl, ($• indicari a mepetiit R.e- fpondenti, utdelerttttr: nee die am, quomodofen- tentiam mutaverit ac difputaverit, ac turbie in ■ gentes fint exortte. Htecen'im omnia Ampl.Ccn- fejfui veftro funt expopta, & ab Eo decretum ij.Kal.Junias elapfianni, neaProfefjbribus Theologis aCPhilofophis & Collegii Theolo- gici Regentibus, impofterum Cartes 1 r, vel ejus opinionis , minima mentio fieret. Ego quidem ab eo tempore veftro decreto morem |
|||||||||
|
**#
|
|||||||||
|
i? E p i s
gefft, & fedulo operant dedi, He Difputationem
ullampro aut contra Cartesium inftitue- rem, autfub meo Prafidio difputandam permit- terem, uti quidem ante anteadingenii exerci- tium fnerat faBttm- Placuit Regenti interea temporii R e v i o, in varia & ah anteceden- tium if tonfequentium ferie divulfa loca & ex cerpta ex Cartesii Methodo, Meditatio- nibus, Principiis, r.c}<m inftituere, if evul garelibellum, quinquefoliorum , Titulo Conii- derationis Theologicae, additagemina Difpu- tationc , ex quatuor ante contra Carte- sium habitis. Confiieratoris Theologi ex- emplofaBut audentior Profeffor Philofophus, D. Adam us Stevartus, nupemme in |
|||||||||||||
|
TOLA.
tis, honoratut, cum infigni, iffuo, if t^fc/t-
demia noflra decore,qui .Wthefin j\Difp. prio- ns, ubih^cfuntFrxdih verba. Inveniuntur Neoterici nonnulli Philofophi, qui certam omnera fidera feniiBus abrogant, & Philofo- phos Deum negate, & de ejus exiftentia du- bitare pofle conter.dunt, qui infitas interim a natura human* menti de Deo notitias a&iia- les, fpecies, 8cideasadmittunt, /ftoppofuit: Si nulli extent tales Neoterici Philofophi, talium opinionum zsfttheres, male nonnuUis ilia adfcri- bttntur, if/inenecejftaterefutantur. active* rumeslprius. Ergo & pofterius. Si verojtnt, peto humanijfme, ut mihi nominentur. Refpon- dit Prsefes duo:. I. Parcendum elfe nominibiu if |
|||||||||||||
|
diemtotum 13. Decembris 1647. Geminam I perfonit, difputandum tantum de opinionibus if
Difputationem Msraphyficam de Deo ,'fententiis. \.iAuth'orit*tt D. Curatorum/1^' jam omnium dejiderio exfpeBatiJJimam atque, interdiBumefenenominaref.fedfatisconftare,
aliquamdiupromiffam, Academis^d/fiffatisl quinamillieffent: ejfenotaeorumnomina:feif |
|||||||||||||
|
in tempore curat affigi, ex profejfo contra Man-
datum veftrum in Cartesium, quodnulli non fuit compertijfimum, ex corpore thejium uni- verfo,ifprafertimth. <;.difp.prior'u, inftitu- tam utramque , cujus habit* Hiftoriam , if qua earn Junt confecuta , fcire vejlra intereH nAuthoritatis vejlrique Confejfus. PoUquam jam diu fparftts per Academiam
rumor increbuiffet , nunc brevi confodiendum Cartesium if jugulandos Cartesia- nos , ac jam complufculos dies afifixa valvis Difputatio letlitaretur, tandem propridie Na- talem Domini hora locoque confuetis ingens fit Studioforum alteriufque ordinis virorum confiu- xus, ut Auditorium eosvixcaperet. Confcen- duntur fubfeUia, if, quafejjioni erant deftinata, pedibus adJlandum fubferviunt. Capita forni- cem contingunt: tarn denfum erat congregatorum agmen, atque ita compaclum, if male ordina turn, ut ingredientium confpeBui adimeretur if Prxfes e^-Refpondense^ Opponens, if in- greforum auditui fubtraherelur loquentium •vox. Cum h or am circiter decimam accederem, defiii opponere doBijfimus quit ex Coll. Ord. Iu- vents, ejufjs vicern fubit, profunda if folida doBrina vir, D. Johannes de Raei, PhilolbphiiE Magifter & MedicinxDoctor, gemino jimul ante femeftre titulo , a me & CI. D. Vorstio, pro virtutum fuarum meri- |
|||||||||||||
|
alios fcire : talia fuilfe aliquando hie ventila-
ta, <&c. Repofuit Alter, D. Curatorum de- creto, non tantum effe cautum, nenomen Car- tesii, quern fignificabat Prsefes, nominare- tttr, fed infuper vetitum,ne de ejus oplnione vel opinionibus difputaretur; atque hie magis viola- ri a Prscfide eorum authoritatem, quam ft eum aut alios Neotericos Philofophos, opinionum iilarum i^Authtres, nominaret: itaque hocde- nuo repetiit ac poftulamt. Prates jam commo- motior,§luidtu, inquit, fcis de D. Curatorum decreto ? tit non interfuijli illorum conventui. Provoco ad CI. D. Rethisi hieprafentem qui inter fuit. Et ego, regeffit Opponens, ad CI. D. ProfeiTorem & hie & ibi quoque pra- fentem : ac me defgnabat, proxime a laterefibt ajjidentom: ac fie perrexit: licet non interfue- rim conventui, novi tamen quid ft de illorum D-mente. fUmdtu, aitPrasfes, fcires, quine- que oculattis tejlis , r.eque aurittis adfuifti ? pro- voco ad CI. D. Revium. Repofuit Oppo- nens, neque fe tamenignarummentis D. Cu- ratorum , acfe vidife ipfum Epiftolae a D. Syn- dico?w#!Wi?Nob. D. Curatorum ad D.C a r- t e s 1 u m mi/fa at/TvyvoKpi*, quod nee Prxfi- dis nee D. R e v 11 oculis ejfet ufurpatum, ex quo fane defententia D. Curatorum quamcla- riffimeftatui potuit, qua fuit: non tantum, ut nomini i/lins Heroisparceretur, fed if ab ipjtto opinionibus
|
|||||||||||||
|
TOLA. ip
nendi occaftonem interchferint. Cum hora un-
decima privata effet promotioab AcademiaSe- natn faBa, D. S t e v a r t u s ei -valde con- qtieri, & prafentiam atque attthoritatem Reft. Magnifici fibipoB meridiem iterum difputaturo impkrare, ut ftrepitus pravenirettir. Plerique ex'Se?iatu D. Profeffores. iniilamibantfenten- tiam, aliter fecuritati D. Prsfidis effe profpi- ciendmn, affixa fcilicet valvis Academicfche- da, qjta, utmodefiiui fegererent Studiofi in po- wer idiana difputatione , rogarentur ac mme- rentur: quod ita faBumfuit, & pacatius difpu- tatum. Cum <vero publice non tantum exiftima- tiomea effet lafa a D. Praefide, quafi ego tales opiniones unquam ventilaffem , ac privatim idem de me diceretur e.b ipfo, ego difputalionem aliquam meam recufam, cum inftituta adfama tutelamprafatione, atquecorollari'it calumnias retegentibm, poslero die ^Academia affigi euro: habendami9. Decembris. Placet hie Magni- fico nunc Academic noftra Reftori, Celeberri- mo D. S p a n h e m 1 o, intercedere, &, qui geminam in Cartesium Stevarti Difputationempermiferat,meam,nonpro Car- t e s 1 o, fed pro jutta exijlimationis lafe vin- diBa, comparatam ,fufflaminare acjiflere, quod nee honori nee tr anquillit ati public a effet ceffura, &occaJionemfaBuranovistumultibus, ac non fine ftrepitu abitura. Petiit hoc dari precibuf fttis, utabft'merem, aut ,Jinolim, fepro autho- ritate nonptrmiffurum ut habeatur. Ego, cunt ad integrum Senatum potuiffem rem detuliffe, id tamen non feci ,fedrefpondi, Magnifico D. R.e- Bori me non refraBariumfore , nee aliqutdaBu- rum contra tfAcademia ftatuta, honorem, vel tranquillitatem publicam, fed d~ me follieitum effe de violata nominis mei exiftimatione, qu.im noxam refarsiri ac reparari mihi, unite mevel- le, &judicare, non melius reparatum iri quam publica Difputatione, qua Itejtffit Collega. Ro- gavi, quid in Thejibm culpandiim effet ? Ille, ni- hil plane , repofuit ,fedoffe optimas: verum acu- leatameffenimispnefationem, & acerbiora in CoHegam direBa Corollaria. <>_Ai , inqnam, refponfum exiftimet, non ma'edictum , quia befit prior. Et, Prafatio verbis Jtgnifcantio- ribus concepta , nullum agit reum , fed Cahm- nia tantum ac Calumniatoris genium depingit ae * * *, 1 cha:'a- |
||||||
|
ip'mionibttf ventilandis abjlineretur , contra
quam faceret Prsefes, qui quam diu Authorum nomina non proferretreus haberetur cahmnia: illeeandemcantilenamcanere, & fenjim effer- iiefcere magis, & tandem dicire, funt Luthe- rani, nuHim tamen pr enunciate nomen; Oppo- nens itaque, cam nihilimpetraret, age, inquit, Jtnominare non placet author a, ego tamen novi, quosdefignes\Eft inter eos,cujus nomen non audes prof err e, D. Cartesius, & qui film hie prater te opiniones ventilat Phihfophicas, Col- lega praefens. Ego tibi, ex iUittsfcriptis, ex hu- jiuthejibus ante quadriennium tuumque adven- tmn difputatis , eontranum demonftrabo : & protulit locum ex epiftola Cartesii ad ce- Jeberrimum VoETlOM pag. 136. Sedno- tandumefteasomnes res, quarum cognitio dicitur nobis effe a natura indita, non ideoa nobis expreffe cognofci.fed tantum tales effe, lit ipfas abfque ullo fenfuum experimento, ex propriis ingenii viribus , cognofcere poffi- rnus. zsfejamineoerat, utproferret locum ex th. 6. Difp. mese fele£t- 3. de Notitia Dei Naturali, olim habita, ubi funt verba: Ante rationis ufum mens hominis, neque propofi- tiones comprehendit, neque terminos fim- plices apprehendit, veriratem proiade ac fal- iitatem nullius propofitionis aftu cognofcit : hoc enim fifaceret, ratione jam uteretur, & hujus aftualis cognitionis refpeftu anima di- citur tabula rafa. Cum excandefcere & infuro- rem agi ceepitPrafes. Et poj}quam,furibundi in- far, corpus fuum in Cathedra nunc hue nunc illuc circumjeBaffet, ac varia efutiifet convitia in O, ponentem ( quiurfttvehementer &inftitit ut loquipojfet) tandemplenus ira, mota mente, Ego, inquit, pro anthorit ate public afilentium tibiimpero. Tace:nolo teaudire :&,Tuoppone, dichalteri cuidam Studiofo, atque ei, qui fub Prajidio D. TiiGLANDiii Blafphemia Cartesii ante difputaverat, ex Monacha- tu & erdine Capucinorum adnoflram religionem con<verfus. Cum ita exceptum Philofophia: ac Medicinx Doftorem , eique pralatum a P*r;efi- de Studiofum alium, viderent atque audirent prafenies, qui aderant, Auditores, tarn indigne idtulerunt, ut continue ultra quadrantem hora pedum ftrepitu ac plaufu omnem ulterius oppo- |
||||||
|
20 E P I S T 0 L A.
charaileremiincoroUariisquid duri efl?anvo- nit, petitque difputationem iflam diferri, tte
f.fiK/iijmentiunture^calumniantur? Qaaji contentions flamma inter Profefores magis ex- non liceatfcaphamfeapham, ficumficum dicere: ardefeat. Re&or circa vefperam me vocat, $*, non, qui dicit, cum iiere dicit, fedquifacit cul- quomodo intercejjum ejfet a Synedrio me<e Dif- pandus efl. Judam furari, malum erat, at putationi, enarrat. Rogo quid juris eifueritin furem dicere, non item. Denique de Re&oris Difputationem zstcademicam ? an diffideret vi- Nlignihcipetitione, me ferio cogitatnrum ,pro- gilantia Re&oris? Me Deputatos nihilexau- mitto. Pridie difputationis habenda die 2 7-Ja- thoHtateprafcripJ!Jferefpondet,necegifeexjure TiUMUtenuitfollicitudo D. Triglandium fedhumaniter petiife, &c. Denique me horta- ac T). Scotanum de turbis fortaffe exori- tur,uttantumdijferreminadventumNobilifl". turis, ut nuper ejfent exorta in Difputatione D. Curatorum poll meridem diei 18. futurum Stevartiana: ille cumsfuas adRefto- & decon/ilio eorum agerem. Ipfo Difputation'it rem mitt it, & ut tumultum praventat monet: die, cedo rationibus Re&oris, &fcheda ipfefi- hie fynedrio Ecclefise Lugdunenfis Batavx , gnifico, Difputationem effedifferendam ejus cujus efl Senior, piam fuamfoUicitudinempro- petitionein 8c poftconventum veftrum. Non ponit, qui tameneam d^Senatum Academi- fuit otium Nobilifl". AmplifT. Veft. excutiendi cumw/Reftorem Magnificum deferre debue- omnes intricate caufee circumflantias, quod ma- rat , quia negoiium erat mere tslcademicum, de turandus vobis ejfet Hagam reditus: & quia non JjT*%i* difputationis Philofophica Jlabilienda integer foret "confefus ob unius ex Nobilifl". eW7tt|i'« prjecavenda; quo faBo annon ali- D. Curator, abfentiam ,iieftronomine,pofterA quid detraxerit honori, authoritatijuri, ac ma- die nunciatum efl, ut diferrem ulterius inprtxi- jeftati Senatus Academici, ipfeviderit. Syne- mum Congrefum. FaBum id efl a me luben- drium querelam & qu-ejlioncm ^D.Scota- ter: nunc, qate confequutafint, recenfebo ; qua k o propofitam accipit , rem per Prxfidem 8c plenifime totum cognofcatur negotium, utfe ha- Scribam cum zAmplijf. Syndico nomine Magi- buerit ab initio ad hoc ufque momentum :■ prius firatus ad conventum iflum Deputato commit- tamen ipfam Difputationem, utfuit recufn, »x« meat, & pereofdemlAagnificotke&ori expo- hibeo. •
|
||||||||
|
»-
|
||||||||
|
Difputa-
|
||||||||
|
Pag. it-
|
|||||||||
|
Difputationum ex Philofbphia felcftanim
T E R T I A .
NOTITIA DEI NATVRALI-
Habit a,
Refp. JACOBO SOUTERIO, 25". Martii, 1643.
Ejufdem
7^ETETITI0,
Habenda
Refp. DANIELE OUZEEL , 28. Decembris, 1647,
t/fdNobilijfimos, SpeElatiJfimos, DoElijfimos, Philofophia
In Academia Leydenfil. STUDIOSOS.
PRjELOQ_UIUM.
|
|||||||||
|
fit tutus, fatifique fit clypei, animiinwcentia,
quia tamenfamam {qua nihilpretiofiut) occultis en petit ac ladere conatur modis, juremerito ,. & in ignominiam Calumniantis , detegkur. Quadriennium eff cumfemejlri, quadmfeleBa- rum ex Philofophia DifputationumTertia,meam, de Notitia Dei naturali, propofuerim atque ex- pofiuerimfiententiam, quant iterato examinifiub- jicerefuit vifittm, non quod turn temporis , aut a. DoBiJfimo Refipondente aut a me Pra/tde, non fueritfatkfaBum oppofitionibus, fid ut confiet, eandem e(fe hie mihifenientiam ac mentem, que olim fiiit, in nulla aut punBo aut apice immuta- tarn, quodiifdem thefibus & verbis repetita di- fputatio oftendit; acpnefertim, utfatua iffa, <£• quainfapienspeBus, aut in enm, cttir-p'enscon- fiat, caderenequit, opinio, de infantibus inute- ro matris atque ex eoegreffisftatim prxditis Dei notitia aftuali, repellatur, &• adiAnti- cyras cumtAathorerelegetar, quam tamenfub Neotericorum Philofophorum tituh mihi im- * * * 3 pingert. |
|||||||||
|
Ovum eff, eS" oculu & ami-
bus infinitum veftrit, Difpu- tationis Philofophicz Repe- titioncm infiitui. Sed enim non fine caufa id faBum eff autratione. Calumnia occur- rtfidumfuit dr labes abjlergenda, qua contami- nari fojjjit boni nominis fama ac proficindi, fub Neotericordm Philosophorum dper to titulo. Venenata lingua tela & nocitura fpicula, occult is ac non explicates titulU, projice- re » proprium eff Is .aJgiSeAijs, vitii itafcedi, ita tefri, ut inde nomen accepit, mendacii Pater & frrinium malorum Princeps, Diabolus. Calum- niam plerumtfc parit Invidia, nutrit Curiofitas. CoinitaturMendacium; &fereproficifcitnravi- lis arivmi & garrulis homintbus hoc quicquideff t/itii: loquaces enim, ut multa, ita malafiepe ac fill/a loquuntur, invidia prafertim & curiofitate ab^epti ■ quibus ereBior contigit indoles, ab eo abjlinent. Licet vert adverfius calumniam nemo |
|||||||||
|
D
|
||||||||||||||||
|
v
|
||||||||||||||||
|
21
|
||||||||||||||||
|
fes h*, quam longe abfit a trie, infiulfa, quant re-
tuli, opinio, j£* it Dei extftentiaper rationes na- turales \-rro-fci,fatis fupertfo docent. Si qua ultra hkaliquidnobis affinxerit, it, inter Is a/^&a J? div<e Calumnid cultoret, nomen merebitur fuum, &jullam aliquando mercedem reportabit. |
||||||||||||||||
|
fingere vale At ,finon clanculum impegerit, Ma-
lignitas ac Cttlumnia. Veritas nova mihi nun- quam difplicuit; qnin &, veritatem novum phi- lofophando ir.venire, quotidianum mihi effjiu- dium: at aliquid novipro vero, quodfalfum eft, affingi mihi aut imputari, nunqaam patiar.Tbe- |
||||||||||||||||
|
J U S T I N U S M A R T Y R
In Apologia fccunda pro Chriftianis.
pOw >&t axijiicm JJnGelt % <piXoa4q>n(, §}ju verepii&Philofiphi fitnt, eosfilamve-
-*- pjtet-f kmJis TipSv >yj ritfyit, o \oy(&- ritatem in precio habere & colore debere, rath xzntpz'tvi. diBat. Thesis I.
|
||||||||||||||||
|
jeBivam. Notitia infita originem habet ex
glials in'*it(ti, quae amiffa; imaginis divinae funt obfcura quaedam rudera ac veftigia, & a- miflae illius lucis, qua; in hominis menteante lapfum fulgebat.fuperftites quaedam ac fopite; fcintillulae, per quas communis ilia & antici - pata notio, Quod fit Deus, oninium homi- num mentibus naturaliter eft infculpta. Has ergo notitias communes referitnusad/<£««? naturae internum; ad quern etiam pertinet li- ber trwjxtieius, internum confcientia; tefti- monium, quod Schdftftici vocant Synterefin, s-uu-wzw 1 nam ex principiis cum homine natis oritur in corde cujufvis hie Syllogifmus praftictis: Hmvitamvivitimpiam,fentiet Dei vindicis iram & pcenam:ratio ejus eft, quia omnibus naturaliter eft infitum & infcul- ptum , Deum effe, Denm ejfe colendum, Deum efe fcelerum vindicem: £\ih£am\t autem con- fcientia impii , Ego flagitiofam vitam du- xi, ire. ^Acqmfita Dei notitia ex libro naturae externa, videlicet ex contemplatione operum 8ceffeftorum divinorum , vi naturalisdifcur- fus, a mente humanacolligitur: utenimex pluribus literis.ita ex pluribus creaturis, liber quidam componitur, cum quslibet creatura non fit nifi quaedam litera manu Dei fcripta: & in hoc libro Deum legere, atque ex leclio- ne cognofcere, poflumus. Ill, Atque hxc.eft gemina 8c g^viina
Deum naturaliter cognofcendi ratio: partim in- fit a,
|
||||||||||||||||
|
ESSE Deum, fciri poteft, ac ccgnofci
multis modis. Nonnulli triplicem fta- tuunt Dei cognitionem : i. cognitionem rationii , quam inveftigamus per creatura- ruminitium. i. cognitionem devotionis,qux fit per verbuin , ex cuj us praedicatione cogni - tio fidei oritur. 3. ^cognitionem glorificatio- ns, qua; fit in vitaseterna. Aliiponuntqua- druplicem divinae cognitionis librum , <pv- Qui, natur<e,q\lo pertinentnyiicy 'tnoicq men- ti naturaliter impreflae. i.xlina;, creatura, quo pertinent intuitus&contemplatiocrea- turarum. 3. ygjspas, ficriptura, quopertinet divina in Propheticis & Apoftolicis fcriptis revelatio. 4. £»««i.t/V<*aternne, quopertinet intuitiva & beatifica Dei vifio. Sedprater- roifTucognitioneglorificationis, Sclibrovita; acternae, qui cognofcendi modus inhacvita non poffidetur, fedfperaturtantum, reliqui tres cognofcendi modi optime revocari pof- funt ad duo capita; ut cognitio Dei, alia fit na- turalis, aliarevelata, ft ilia petatur ex natur*, ■ hxcexym^f/neiibro. Ac nosquidem, reli- <So Theologis fcripturae libro, & cognitione revelata, ^iialis (it Dei notitia naturalit, hau fin ex libro nature, hac difputatione inqui- rernus. II. Liber nature duplex ftatui poteft, in
ternus & extern in: unde notitia Dei natural is dividiturin infitatn vel innatam, 8c acquifi- tarn; illam vocant alii fubjetlivam, hanc ob- |
||||||||||||||||
|
D E I N A T V ft. 1J
' conceptus, etfi in particular: illos male applicet,
) adidv. c. quad non ejl Deus: 3. Ratione modi & .graduum, notitia Dei eft, confufa in commu- I ni, 8c diftinBa in particulari, faintarIs, vel non j faintaris: de notitia Dei confufa & ?ionfalutari qudft'io esl, non autem de diftinBa &falutari; talis enim nullo modo ex natura hauriri po- teft. Hie igitur controverfiae flatus manet, An detur notitia Dei naturalis fpeculativa , in aBie prima, circa -n en, confufa & nonfalutaris, qua verum de vero Deo conceptum fortnare potefi ho- mo, five Hud fit ex contemplatione creaturarum, five per notitias innatas & tacit0 cordis rnotu: hoc enim in quaeftione hac nobis perinde eft: affirmamus utrumque 8c probamus. V. Notitiam innatam probani , 1. Univer-
salis 8c perpetuus omnium populorum coa- j fenfus: nulla enim gens tam esl barbara, tam I offer a, qua non cegnofcat effe Deum, inquit Ci- cero/, i. do natura Dear. Arift. 1. i.decceio, ■mii-n', y} iHiS-punni .sfei S-isiy \yjaaii \bzrc},n-i/ii. Et Seneca epift. 117. nullagensadeo extra leges rnorefq^ eftprojeBa,ut non aliquot Deos credat;ic. fenfusdivinitatis naturaliter omnibus infitus tam effica^ fuit in Gentilibus, ut quidvis po- tius etiam infra hominis naturam pofitum * Deum effe, quam nullum eflb Deum, ftatue- rint: 8c falfum eft, quod Adveriarii afferunt , non tantum aliquos homines, fed integros hodie populos reperiri, qui nullum penitus fenfum aut fufpicionem divinitatis habeant, 8c apud quos nullum fit veftigium relij^ionis; necexemplaBrafilienfium atque Indorum id probant. x. SalutariamorumprceceptaScin- ftitutiones apud Gentiles, qux ex lurnine na- turae profluxerunt: hsenim manifefteoften- dunt honeftorum 8c turpiumdifcrimen effe omnibus naturaliter impreffum , 8c notitiam deDeo.infitam. 3. Timor fupremi alicnjus numinis naturaliter ex corde hominis pro- rumpens: homines enim feri 8c barbari.adeo- queabomni do£trina 8c inftitutione remoti, inquefylvisdegentes.cumtonitruaaudiunt, timent, 8cfuo timore te-ftantur infitam effe natura'iter cordibus hanc notitiam , quod fit aliquod fummum numen omnipotens; 8c hie timor ac confeienti* confenftis intemus , qui omnibusdiBat aliquem effe.qui vitia puniat,8c prsemiis
|
||||||
|
D E N O T I T.
Jita, ex libra naturae interns j partim acquifita,
ex liiro naturae externa; quae a non uno impe- titur & impugnatur hofte. Priorem negat Timplerus, Metaph. lib. 4. cap.i.qn*Ji. i. qui plurahabetpaffimin Mctaphyfica non pro- baenotae, & heterodoxiaemeritofulpefta-. 8c ficut raultos ex Timpleriana Metaphyfica er- rores, ita hunc etiam ex ea haufit ejus Colle- ga, Conradus Vorftius in notis addifp. 1. de Deo, pag. 119. & in apolagelica exegefi, c. 1. Erravit & huncerrorem Scaliger, exercit.30j.fe8.18. Utratnque tam innatam quam acquifitam Dei naturalem notitiam negat infaultus ille Socinus, prdeleft. Theol. c. 2. Quja verodiftin- ftafunt arguments, quibus turn infita, turn acquifita Dei notitia naturalis, probari poteft, diftincte etiam ea proponemus , fi primum flatus controverfiae fuerit fixus reCteque for- matus;ad quem fingendum formandumque quaedamdiftin&ionesobfervandaeveniunt. IV. Notitia Dei poteft, vel ratione fubje-
Bi, in quo eft, vel ratione objefti, circa quod eft, relratione modify, graduum, diverfimode confiderari: 1. RationeJubjetli eft, vo.\fpecu- lativa, vel praSlica: intelUBus, vel affeBm : theorize, vel malitU: non eflquneftio, cum quae- ritur, andetur aliqua naturalis Dei notitia, de notitia praBica, affeBtu, malitia: multi enim affeiftu, malitia , voluntate, vita 8c operibus, Deum negant : quem tamen intelleftu 8c theoriafpeculativa negare non poflunt. igno- rant tales Deum, non pur a negatione,fed prava difpofitione: eft etiam notitia alia in aBuprimo, id eft, habitualis, alia in aBufecundo, id eft, a- Bualis: non quaeritur, an detur notitia Dei na- turalis in nobisfemper in aBufecundo,feu aBua- lis sfedin aBuprimo feu habitualis: 1. Ratione olje'Bi poteft djvidi notitia Dei in earn , quae eft circa -n o-n , 8c earn, quae eft circa ™ -n i<n. De priori quaftio eft, non depofieriori, fc. an na turaliter homo fcire pojjit, quod fit Dens: non vera quid& quis fit Deus : diiiingui etiam po- teft inter notitiam veri Dei, 8c quoidam vero Deocompetentesnotitias, five inter conce ptum, qui eft de Deo, Scconceptusapplica- t ionem : hoc ejl in controverfa, an homo extra revelatianem pojjit habere quafdam vero Deo competentes noiitias, quofdam veros de Deo -vera |
||||||
|
|
|||||||
|
14 D i s p v
-uajmiis virtutes compcnfct i fupremum Di-
otatorem,vei folusfufficitadfubjeBivamhanc Dei&inf.iam naturalem notinxm probandam: nee difficile eft refutare ( quod facere malu- mus in ipfo difputandi a&u) argumenta fen- tcntia: negantis, in quam, nefcio quo fato, de- lupfus eft quoque CI. hujus Academia: ante paucosannos Philofophus, D. Fr. Burgerfdi- <ius,lib.i.Metafh.cap.$th. i.&z. Maxi- mum quidemfententia: hujus fulcrum aCl. •Viroponitur he. cit. in AiOcozsfriflotelis, quo dicit animatu effh tabulam rafam, in quafcri- fttim nihileft, fedqaidvis inferibi poteft: verum locus iile Ariftotel'tt huic opinioni non patro- cinatur: nam intelligendus eit ratione fpecie- rum intelligibilium, & complete five aBua- lis cognitionis illius, ad quam naturaliter aptus exiftit intelleclus, & quail in proxima eft po- tentia ; earn tamen impreflam non habet : Nam ante ratiohis usum mens ho minis, he cjju e propositio- n's comfrehehdit > n e q_u e terminos simplices a f p r e - hesd1i, v e r i t a t e m p r o i n d e ac fa18itaiem kdlui1s pro" positionis actu cog n*as c i t»: hoc enim si facere t , ratio- ne iam (jteretur ante qji a m uteretur: ethuius actua- l i s coghu'ionis r, e s f e c t u , amimadicitur tabula rasa. Quod dicat Vir CI. th. i. hanc propofitio- nem, Deus efl, non efle per fe notam, nee in- telle&a figniricatione vocum.quibuseffertur, alTenfumimpetrare, ficut hxc facit, totum eft majusfua parte, Sc n em in em repertum iri, qui hoc aflerat, nonfatiscautedichur: Nam a:que notum eft ex terminiscognitis, fi non notius, Deum ejfe, quam alterum iftud: nam poftremum hoc notius effe videtur, quia fenfibus ejus Veritas eft vicinior : at prions Veritas intelleftui eft proprior. Totum ejfe ma- j us fua parte, per fe notum eft, quia fenfus id teftatur: at Deum ejfe, per fe notum eft, quia intelleclus id teftatur : & licut vifo autco- gnito, quid dt totum , quid pars, ftatim fci- tur, totum ejfe ?naj us fua parte , itaetiam, in- |
T A T I O
telle&o quid fignificet hoc nomen , Dtus,
ftatimhabetur&fcitur,quodDeusz&: Nam quid fignificat vox , Deus ? illud fc. quo melius acmajuscogitari non poteft. At hoc ipfum fignificat, Deum ejfe; nam quomodo vox, Deus, Tntelleftui fignificare pofiit, id quod eft Optimum & maximum, nifi intelli- gatintelle&us, illudefle, quod per vocem,"" >■ Dew, fignificatur^ quod enim entitatem non habet nee habere intelligitur, nee bonitatem, nee vim ullam habet , nee habere intelligi poteft. V I. Cognitionem Dei objeBivam probant ,
totus macrocofmus 5c microcofmus, cui utri- que turn clara fui veftigia impreflit,ut utrum- que contemplanti nullibi non occurrat, Deus: ubivisvidere eft examinanti, divinos illos, fapientiae, bonitatis, potentiae, charafteres, * rebus impreflbs , quos illinc eruere, id de- mum eft Philofophari: tota enim Philofophia, qu«e vere id nomen meretur, hie abfolvitur, ut exvifbilibus Deum invifibilem aperiat, ani- moquejijlat , & cognofcendum '& colendum: quo fi non deftinatur, ab autore fuo abit, & a fine & fcopo aberrat : utenim omnis natu- rae notitia a Deo efts ita ad Deum tendit ac dirigitur, 8c in Dei notitia cultuque naturali, tanquam fine ultimo, acquiefcit : produxit enim mundum majorem minoremque, re- bufque omnibus entitatem largitus eft, Deus; pro fuprema bonitate, fapientia, potentia j ut ipfeiniis 8c agnofceretur 8c laudaretur: fa- pitntiam Dei, pulcherrimusmonftratrerum atque univerfi ordo, ac proportio \potentiam, admiranda coeli, terrae, rerumque naturalium virtutes 8c effefta: bonitatem, rerum creata- rum finis, utpote quos non fui, fed hominis, caufa condidit optimus Deus: unde vera Phi- hfophia in creaturarum exijlentia, Dei' exijien- tiam, in earum virtutibus effeB'u, Dei virtutes & ejfefta, tanquam in clariflimo fpeculo,/ico- ponit cogntfeenda ac contemplanda; quam Dei, naturae virtutumque divinarum , in rebus creatis latentium, ac Philofophia nunc benefi- cio patentium, notitiam, non poteft non fe- qui cult us amorqtie Dei: tanturn enim diligi- mus, quantum cognofcimus. <^f« Deum, ita 1 naturali inteUeBu* lumine ex rebus creatis to- gnofcen-
|
||||||
|
£)e Notit. Dei NAt
|
|||||||||||
|
v t.
|
|||||||||||
|
27
|
|||||||||||
|
cognofcendum, bene & fufificienter doceat qua;
hadtenus viget 8c ubique regnum tenet, ex Gentitifmo tantum & Peripatcticifmo hauBa, ac noy io heterodoxorum Philolbphorum ve- neno infe&a ,fub iianis fubtilitatibus & infru- giferis quaftitnibus, Philofophia, difquiri pof- fet; fed ab inftituto noftro eft alienum: certe, non multum ad Dei notitiam faciunt, Sophiftica, & de 'vocibus tantum (tc terminis inftitut*, non pauce in Philofophia digladiationes. Qukquid lit, reperire tamen eft in Philofophia moder- naac difputatrice rationes non contemnen- das , quibus notitia Dei naturalis objeftiva adftruitur. VII. Thomas Jquinas futxm* fua parte
i. quaft. z. art. 5. quinque agumenta pro- fert, i.expartemotus: quiaomne.quodmo- vetur, ab alio movetur: necefle igitur eft, ut deveniatur ad aliquod primummovens,quod anullomovetur; ckhocefle, omnes intelli- gunt, Deum: 2. ex ratione caufae efficients i quiaomne, quod eft, ab alio eft : necefle eft igitur pervenire adaliquamcaufamefficien- tem primam (non enirn datur progeflusin infinitum ) qua; DeuseB: 3. ex poffibili ac neceflario: qui non omnia, quaefunt, funt poflibilia, fedfemperaliquidfuit, quodfuit neceflarium ; ubi devenietur tandem ad ali- quid, quod per fe eft neceflarium, & caufam neceflitatis aliunde non habet, fed quodne- ceflitatiscaufafitinaliis, eftque Deus: 4. ex gradibus, qui in rebus invcniuntur, invenitur in rebus aliquod magis 8c minus bonum, ve- rum, nobile, 8cc. Ergo eft etiam aliquid.quod eft yeriflimum, optimum , nobilifllmum ; proindequemaximeens, puta, Deus: f. ex gubernatione rerum, quae omnia, etiam qua; cognitione carent, operantur propter finem , ad quern tamen non cafu, fed ex intentione cognofcentis perveniunt: ergo eft aliquod in- telligens, a quo res naturales 8c omnes ad fi- nem ordinanturacdirigunrur, qui eft Deus. COROLLARIA.
1. Ex 3 6. argumenterum prt Dei exiftentia
titulis , k nonnemineaSatls , 'validiffimumeB, quodpetitur a tcftimonio confcienti*, & nervo- |
|||||||||||
|
fius eo quodpetitur ab ordine caufarutn ; quia il-
lud hominem unumquemofe convincit; at hoc, non vulgus ,fedPhilofophos tantam, nee omnes, fed qui argumentation^ iBius feriem & -vim ca- piunt, tantum confirmat. x. Qiii argument U if: impugn ant infitam a
natura aut congenitam himini notitiam Dei a- Bualem, qua, & in uteromatrls infantes, if ex utero egrejji, ftatim ailu Deum cognofcant, illi cum umbrafua luBantur, & aut infeitiam produnt aut malitiam \ dum tam fatuam &ftttl- tam opinionem Neotericis quibufdam Phihfophis affingunt: infeitiam , fi iBorum Philofophorum mentem non inteUexerint,malitiam,fifalfo ajfin- xerint. J. Qui inferunt, innatam in nobis Dei noti-
tiam , fi fit infufa, nin fore naturalem , aut in ambiguo ludunt, quod Sophift arum eB, aut, ea- dem conjequentia , juftitiam originalem prima homini innatam fimul & infufam > negaverint fuijfe naturalem,quod in Theologia elf erroneum: bine necpeccatum originalefuerit naturale, quia innatum eB liberis & its infufum a parentibus; at ittudnaturale esi: nam natnrd nafcimurfilii ir<e. . - 4. <^«j infit am Dei notitiam in nobis negant,
quia idea fit exemplar reifaciendje, & Deum nee faBum nee faciendum multi* arguments pro- bant , illi di^o[\iTt,if operam infumunt in pro- banda eo, quodnemomortalium negat, &<vocem idea; contra originem & vim nativam fignifi- candirefiringunt; eBenim ten'S tthf, ut fpecies <ifpecio; quaji non dentur idea <£r fpecies re- rum, quat'videmus ac cognofcimuf, nee tamen' facere iialemus: fie nulUforent idea aut fpecies, pojjibilium nunquam futurorum , multo minus intpojfibilium; attamen ilia cognofci, quit negare atifit ? & ,fi nulla datur idea feu fpecies intelli- bilu Dei, aut Deum non cognofcimm , & fic 7!ec credimw in eum, quia fides eB notitia, notitia' eBperideamin nobis acfieciem intelligibilem, aut cognofcimus eumpereffent'iam , quod abfur- dam omnibus habetur Philofophls jure merito,.&' talis modus cognofcendi eB Deofoli proprius. f. §lui Neotericis nonnullis Philofophls tri-
buunt, quodfidem cmnemfenfibus abnegent,quod
Deum negare, &■ de ejus exiftentia dubitaripojfe,
cmtendant, quod, Deum negare, nobis licere,.
' **** dicant,,
|
|||||||||||
|
£$ E V I S T - O r A.
dicant, autfemperautad tempos ,qutd, Denm I fimplkiter abfqueulla diflinftime prt thejivel
effe , non credendmn, ftatnant; Mi contra Chri- corollario defenders, periculofum eft & metito jlianam charitatem in ilhrum Philofophorum \ fufpeftum. Quanto reffitis magnus Calvinus |
|||||||||||||||||
|
famam, nomen , confcientiam , funt tnjum
quamdiu eos non nominc.nt, aut tales opiniones,' /ib iis afferi, allatis locis , & hbris, &paginis , & verbis ,probatum dederint, & Deo, convitii, calumni*, ac mendacii, aliquandojunt redditu- rirationem. 6. Qmiifdcm Philofophis Neotericis, jam ,
Deum effe, confitentibus, adfcribunt, quedaada- Ber pronuncient, Deum non modo negative ,fed fa pofitive fui caufam efficientem dici debere.aut per potentiam fui ipfius caufam confervantem effe, illi,<*uamdiu nee nomina eorum proferunt,nec <verba,audaBer,&calumniantur,&mentiuntur. 7. Mens omnibus Prxjudiciis, eft denudanda:
quod qui non faciunt, Jibi ipji caufa funt, tam gravijjimorum errorum & tot ineptiarum , in quas incidant, adooque viam fibi pracludunt, & aliis, quos idem decent, adveritatemrerum tx infeitia & dubitatione unquam emergendi. 8. Nullum dari in nibis notitiem Dei infitam,
|
§• 3. c. 3. lib, 1. Inftit. Hocquidem refteju-
dicantibus Temper conftat ; infculptum efle mentibus humanis divinitatis fenfum , qui deleri nunquam poteft: imo & naturaliter in- genitara efle b.3nc perfuafionem,eflealiquem Deu, & penitus infixam efle in ipfis tnedullis, cujus neminem oblivifci natura ipfa patitur. 9. Corpus unum effe poffe in phribus locis, pe- riculofa & erronea eft affertio: atq, hoc it a expli- care, utfit inphribus locis partiahbusfecundim varia membra, ridiculum eft efugium. 10. Deumvifua ejfentia exiftere, nihil eft
aliud, quam earn effe afepofttive. Prior phrafis eft Baronii in Fhil.Theol. Ancill. Exerc. 1. art. par. 3. Pofteriorllieron.Ttm.9.inEph. 3. Au- guft. Tom. 3. deTrinitatt l.j.c.i.& Tom. 4. /. 38. 44.. $«*/?. if. & 16. Videatur & Cal- vinus inlnjl.l.i.c.f.part.6. ubi utrtfa duriusle- quitur: quia aternttm effe, </y a feipfo principu hibere,neceffe ejl,unde omnia trahunt originem . |
||||||||||||||||
|
i $v
|
|||||||||||||||||
|
F I N
|
|||||||||||||||||
|
Non ittjfecit, hanc difptttationem veftro difiulijfe con-
fdio : fed adverfum ejus CoroWanafuarum difputatio- niim viridicias paravit D. STEVARTUS , li~ helium vere famofum , quemfiftercm ob ochIos , vlji me- tuerem &grt for: nuribm ve(Iris al> infign'tfeetore , quo (ii repletns ■' vix enim Aliud ( hofios fit aunbtts ) quam fiercora loquitur: nifi quod, prxter verba male olentia, dirat pafiim & calnmnias infptrgat infrttnitas , & often- dat,itife quadrare Calumniatoris charaSferem , pr&- fat'ione ddineatam: hoc libeUo apvA bows omncs id plus fecit quodftigmajibi tnujferitpcrpetuum , gb" mactdam iidfperferit fm nomini > nullU vel totitts Oceani undis eluendam* Hiltm quoque moverunt CoroIIaria(/?<* , alteriin
T{egimhie Coll. Theol, College > D- R E V I O , qui ftiliim armavit in eat er- ita plenum virulentia libellum* irattti exaravit, ut non atramentofed merofelle cala- mum tinxijfc videatur. Haft din, quid agerem > ctntemturte vindtcarem Vin-
dicias iUat an talione j abftergercmne adfperfas ca- lumnias an flocafacerem. Voftulahat defenfionem & urgebat fama Ufa : vetabat Oiaritm Chriftiana indul- gere litibw tnghriu nullofque babituru triumphos : Licet Aignm efjet uterine eademfibi menfura retribui , qua Nob. Amplit. Ves
|
mihi ejfet emenfm , indignnm tamen judicabam me, ttt
Egotdfacerem. Non, fiiUifrA>tal<txaJfentaffeiiibu4, ir*. acfurori, idem mihifsciunditm era?. Nonfi iUi tm~ potesfui, toti Muudt expofuijfet ammi impotentiam , qua in homines, aut jam, aut ferme, fexagen+rios cadere not* debtiijfet, in eandem impotentiam mihi luveni ad inftar iliorum incidendum fuerat. PotuiJJem iifdem armtsts- trumque adoriri, quibus me invafit, & par part referre; Sed temperavimihi * & moderator audtre malm, quant a0impudentiortautimprudentior. Omnibiu itaquc,con- vitiorum , calummarum, mendaciorum telu, ah utroque in me intoftis, fcutum obtendo * animi innocentiam &in * fontem confcientiam. -------Hie murus aheneus efto.
Nil confeire fibi, nulla paltefcere culpa.
Innocentiamea, <&• infciti&illorumfpe'men, acprafer- tim malitia t detefta in Calumniu & Mendaciis, turn STEVARTl furibundi, turn B. E V I I iracundit placuit orbi litterato exhibere , ex amicifimU mihi capi- -tibmuniy Philalethio Eleutherio Athenienfi. €go, qua narravi omnia , veftro judicio expono acfubmitto, <&-, quo me. hatlenus profequimini , eidem veftro favori me commendo. Tiabam Lugd. Bacav. pridie nonas Fcbruarias. 1648. devinftus Cliens , ac devotus Cultor,
|
||||||||||||||||
|
A. BEEREBOORD, Philof. Prof. Ordin. & 0>U. Theol. Pro-%egens.
ADRIA-
|
|||||||||||||||||
|
Pag. if
|
||||||||||
|
ADRIANI HEEREBO'ORD,
Philofophia Profeforis Ordinarii,
CONSILIUM DE RATIONE STUDENDI PHILOSOPHISE.
|
||||||||||
|
pecuHari tra&atu Scheiblerm, quf Logicas ejus
praemitti folet. Vtofyftemate Logics prjefcri- pfero Synopfin logicam Burgerfdicii, notts a me Muftratam, ejufdemmajoresinftitutiones, See. Syftema minus ac majas Keckermanni. Inter §lu*ftionarios hie commendavero Scheiblerunt 8c Timplcrum. Ad organi Ariftotelicif«W» intelligendum fuftecerit Pacini. Ad Metaphy- Jicam tranfeo,ubi quod commendem fyftema, vix invenio, ut qucrimonise hie potius fit lo- cus quam confilio. led enim in manus fu- mantur , donee elaborations prodeant, ittjli- tutiones metaphyfic* Burgerfdiciana ex poftre- ma editione a me recenfitae: addantur meta- phyficaCambachii &Sthalii atque Alftedii. In- ter Qujftionarios Metaphyiicse fcriptores or- thodoxos nullum commendo , quia nullus extat, quod ego quidem iciatn. Edidit Johannes Rodolfus Faber, Profeffor
Genevenfis Philofophise, quaeftiones Meta- phylicas, fed quae tam funt fterilesutomni fucco deftituantur. Timplertu, quinoftervi- deri voluit, iimiliter, quseftiones cum fyfte- mate in lucem dedit Metaphyficas, fed quse eTSg^fiWfunt refertiffimae: Quare, fi legen- ds; funt aut legantur.maximo hie fuerit uten- dumjudicio: namquein iis, Sunt bona mixta mails, funt mala mixta bonis.
Idem pronuncio de Metaphyficis Scheibleri, lacobi Martini, Scharfii, Lutheranorurn , 8c o- mnium Metaphyficorum PrincipisacPapae, Suarejii JefuitK.quos, inter Qrtajlionarios, atqi ante omnes, poftremum, comrriendaverirri. Hoc non prxterierim, in Metaphyficis quae- ftionibusdifcutiendis, fpeciatim efleinfiften- dum iis,! quae moventur in fecunda parte fpe- ciali deDeodivinifqueattributis, ubi funda- | menta funt conquirenda, quibus mens noftra muniri valeatadverfus periculofilfimos Con- radii Vorjlii in traftatu de Deo errores, quos detexit & folide refutavit Becantts in prima parte Theologix Scholaflicac, quse tota in ifto • |
||||||||||
|
Dlftinguenda eft Philofophia inveterem
Sc novam : Voter em voco, quaeab anti- quioribustradita, Scex Ariftoteleprse- fertim haufta, receptis Veterum Sc Ariftotelis innititur principiis:hancPeripateticam vulgo vocant: nam Philofophia Academica, Stoica, Epicurea, Derhocritica, aliseque, diu interie- runt. Novum appello, quae a recentioribus tradita,non ex Ariftotele aut alio hauftis prin - cipiis innititur.fed naturam ipfam pro Philo- lophandi objecib.non hominum.nedum Ari- • ftotelis,affumitfententias. Qu\,Veterem, id eft, Arijlotelis Philofophiam pertraciarunt, funt trium generum Authores; Syftematici, Jg«<e- ftionarii, Textuales. Syjlematicos appello, qui philofophiam Peripateticam, praeceptis, ftylo, & ordine, noftri aevi ingeniis, accommodate, plene perfe&eque difpofitis,ad ufurn vitae hu- manse tradiderunt. Qjiafiionarios dico.qui vel ex textu Ariftotelis quseftiones eliciunt, vel, femoto textu, ab aliis motas pertra&ant. Tex- tuales, qui Ariftotelis textum explicant fo- linnmodo: vulgodicuntur Commentatores: hi vel Qrtci funt,vel Arabes,ve\ Latini: Graci Arabibus 8c Latinis funt praeferendi. Graci funt, AlexanderAphrodiJtenfis,Simplicim,Philo- ponue,Themiflius,Olympiod<irm,Ammonius,Zu- flathius,ZuJiratius,&cc. Inter Arabes Jverroes eminet. Latini funt, vel, viteres,Thomas, Sco- tus, Albertus Magnus, & Scholajlici Antiqui, vel recentiores, quorum quidam libros Logices, alii Phylicos, alii Metaphyficos, alii Ethkes, &c. commentariis illuftrarunt. Ordinem quod fpe&at Philofophandi, a Sy-
flemate, Philofophise ftudiofo eft incipien- dum ; Inde ad Qufjlienes tranfeundum , in Textu Ariftotelis definendum : ex tota Philofo- phia Fetus atque Ariftotelicaiprios efttenenda., antequam ad novum hujus vel illius recentio - ris accedatur. lpfius Philofophia Peripatetic* naturam accurate explicant in fuis prcecogni- tis Philofophicisie«/br7»i*B»iw & Alftedius, ac |
||||||||||
|
****
|
||||||||||
|
zS Costs it. deRationeStud. Phtlosoph.
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
genere eft optima. Ad textum Ariftotelis Meta- Scholafticis fuppletea, quae in priori defunt,
fhyficum intelligendum,ex veteribus probo inter fyftematicos captim\hxti.Keckermannut Akxandrum Aphrodifienfem -, ex recentioribus . & Alftedius: eofdem eligi fuafcro,°m Politicis 8c Fonfecam: fed vero tantum eft in opere ilto A- 1 Geconomicis,nid quod comitem iis cari velitn, riftotelis rerum omnium chaos : tam nulla UnPohticU, WendeUnum& Althufum. \nqu*- connexio, nullusordo.tanta contra confufio, \ftionibus EthicU , optimi funt Burnatbus & |
|||||||||||||||||||||||||||
|
ut Ddio natatore opus lit ad mentem Philo-
fophi iftie percipiendam. Phyfic* Peripatetic* varia extant Syftemxta:
in iis accuratiflimum fere eft & ordinandi- mum , quod diligentiffimus reliquit Keeker- mannm; cui pro controverfiarum notitia jun |
Wendelinus: in Politicis , Liebenthal: in Gecone-
micis , Berkringerus. Inter textuales in Etbicis, ex Antiquis, Andronicum Rhodium , ex reccn-. tioribus.M igirum, in Politicis,Giphanium,pTx ■ fcripfero. Sed,&Feteribu4&c Peripatetics Phi- lofophiae Authoribus > ad Novos me confero |
||||||||||||||||||||||||||
|
gantur, Phyfica Combachii, collegium Phyficum Philofophos; quorum nonn'illi antiqua Peri-
Burgerfdicii, aut Iacch*iinftitutiones notis illu- pateticorum placira deftruunttantum, alii no- ftratae a Zeizoldo Profeffore lenenli: imprimis ! va infuper 8c veriora indagandae veritatis/«B- |
|||||||||||||||||||||||||||
|
legi velim PhyficamSperlingu. Verumenim
vero, ut naturae, ita & Phyfic* Peripatetic*, la- tifllma funt pomoeria. Quare cum innume- rus fit quxftionum , quae hie ab Afiftet'elicit a- gitari folent, numerus, varies in variis Phy li- cae partibus legendos cenfeo quaeftionarios: in partegenerali, prxfigo Pererium 8c WendeU- num: de mundo 8c caelo.IVendelinum 8c Cafma- tittm.de elementis, Scbragmulleruminc. Con- tarenum : de mixtions 8c temperamentis, Rio- hni pr*lelliones in libros Phyfiologices Fernelii: dc mctzor\s,Fromu»dum:Dc lapidibus 8c gem- mis, Bootium: deanima, Cafmamium 8c Davi- dem BucbananumacFromundum: controverfias fhyjtcat variasoptimedeciditZ<jirtw//rf, per- fpicuirate prae aliiscommendandus. h&tex- ium Phypmm AriJIotehs intelligendum,omni- |
damenta jaciunt. Priori* generis funt, novae
Philofophias triumviri , Ludovicut Viiies in aureis fuis de caufis corruptaram artium libris, Petrus Ramus in Scholis , Logicis , Phyfic'w, Me- taphyfic'u ( cujus imprimis nunquam fatis commendavero aureolos, imoomni auro di- gniores , duos, inaeftimabilis, obfingularem in zAhalyfitx. Gene/! ufum, Logic* libellos) Francifcus Patritius in fuis difcuffonibm Peri- pateticis. Hifce adjungatur quartus noftri aevi fcriptor Belga, Gorlaus in exercitationibus Philofopbhis: item 8c quintus, Thomas Campa- nula in fua Philofopbia reali epilogijiica , Meta- phyjicis,& omnibus operibus: Speciatim in Phy- ficis, Ariftotelisdeilruxeruntprincipia, Tele- (ins, Baffo 8c {ntrcs Bootii. Pojleriorisgeneris funt, Francifcus Patritius in fud nova Philofo- |
||||||||||||||||||||||||||
|
bus praefcro P.?««?«. Inter modernos P^yyftve phia , illuftris Heros, Francifcus Bacode Vertt-
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Peripatetic* qu^ftionarios fimul Sacommenta
tores, ConirnbricenfesSunt intelleftufaciliores, |
lamio , in nunquam nimium aeftimandis de
Augmentis fcientiarum libris 8c inftauratione
|
||||||||||||||||||||||||||
|
Rnvitts 8c Complutenfes, difficiliores fed fubti- .magna, Iohanneszsfmos. Comenius, in Phyfica
liores,compendioulVimus,MMTO<i; Cui praeter : &Panfophi*prodromo, Dysbejus in Phyfica, 8c
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
jam recenlitos authores plus ultra ire eft ani-
mus, leg.it Philofophiam Tolofanam ,curfum Sco- tifticum Ponce, legat Hitrcadum de Mendoza, Roilericum Ariaga , Francifcum Oviedo , Fran- cifcum bon*fpei, Garletonum , Lalemandet, 8c quicunque extant iftius farina:, paene dixe- ram , furfuris, Philofophi. \n Philofopbia mo- rali, praeter Ideam Burger{~d\cianam,<spx. le&o- rem ad Ariftotelis textum manu ducit, 8c col- legium Ethicttm memn difputationum, quod ex |
Philofophiae exorientis Phofphorus, Renatus
Def-Cartes, in omnibus operibus Philofophicis, in quibus editis, Philofophiae verae clavem veram exhibuit , naturae arcana non pauea reclulit , januam ad rerum immctam reri- tatem perveniendi aperuit : Atque utinam editis divini ingeniimonumentis aliquando accedant inedita, quae alibi latent! in quo vo-. to confilium hoc rueum finio. |
||||||||||||||||||||||||||
|
ADRIA-
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
- . ... - -_. . ._. .
|
|||||||||||||
|
Pag. 29
|
|||||||||||||
|
ADRIANI HEEREBOORD,
Profejforis Philofophi,
|
|||||||||||||
|
SERMO ACADEMICVS
|
|||||||||||||
|
D E
|
|||||||||||||
|
Re&a Philofophi.ee difputandi ratione >
Habitus 13. Ianttar. \6\%. in Acad. Lttgdi Batav,
Auditores omnis ordinis ornatiffimi,
|
|||||||||||||
|
tas. <LAthenis iccirco 8c Koma, frequentifii-
mx erant olim de Phihfoph'ut difputationes. Qu|mos alibi femper frequentatus eft 8c fre- quentatur hodie in Academiis omnibus, ubi- cunque locorum Philofophia docetur ac difci- tur. Et,cum tanta fit mentis humans cascitas, ut non ftatim rei veritatem perfpiciat, quo medio vel remedio meliori ad earn deveniet quam difputando? Oculi plus vident quam o- culus: ferrum ferro acuitur, vir viro: cum ob veritatem inveniendam incertamendefcen- ditur, turn demum, ex confli&u, ejuspotiun- dx apparet fpes. Si Veritas omnis ex fe nota effet, li inveftes pueri ftatim Philofophi ef- fent, nulla opus foret difputatione: quare dif- putationum necefTitatem ipfa loquitur 8c ex- igit ingenii humani conditio. Homo animal eft K9i'«»"(S». vitamquedegitin mutuacon- verfatione, in qua fieri nequit ut idem omnes fentiant ac loquantur; fed quod hie probat,al- ter improbat: uter recle ? Difiutatio decernit ac decidit : quam non necejfitss commendat folum , fedutilitasinfuper acvohptas. Quid mortalium generi jucundius, quid utilius, quam in publico litteratorum congreffu de- promereea, quxmultorum annorumftudio 8c improbo labore quis congeflfit, ad fui 8c aliorum inftruftionem ? Difputationes infini- tas exhibent ac conferunt Studiofis militates: liicis fugam fiftunt, rufticum pudorem ani- misexcutiunt, mentis animique dotes robo- rant, dicendi facultatem augent, veritatem producunt; difputantes reddunt, in colloquiis blandos, in audiendo quietos,in docendo 6m- **** 3 ciofos, |
|||||||||||||
|
E f E r t Emapius Maximns,
qui praeter Diogenem Laer- tium Grace de Vitit fcripfit Philofophorum , PrifcumPhi- hfophum , Iuliano Impera- ttri familiarem, a?gerrime ad difputatiorjes inftituendas fuifle pertra- ctum, fed dogmata fuanonaliteracthefau- rum preffifle ac recondita tenuiffe : quin 6c prodigos 8c decoftores nominafle, qui Phili- fophia arcana difputandt, occafione nata, pro- mulgaffent : imo tantus exftitit Difputatio- num Philofophicarum ofor hie Prifcus,ut M- dtfium Praeceptorem, ad concertationes litte- ratas 5c Difputationes pronum , majeftatis Philofophicse proditorem nuncupaverit. At verolonge aliaftetit mens, aliis ante8cpoll; Prifcum PMij/op^/f ,qui,publicis difputationi-1 bus magisquam tacitis meditationibus profi- cere Philofophiae ftudiofos, fapienter aeftima- j runt,8tomncrninanimisinclufamcommen-1 tationem, difputando, in veritatis lucem, effe proferendam, prudenterjudicarunt. Privatae meditationis ftudiaientafunt8c languida, 8c fine vivido animi motu aut ardore: eadem vi- vunt, vigent,infiimma.ntur,difputando.Difpu- tationti exercitium infigne eft, ingenii,judi- cii,memorie^ac'3Kpfu07«<adminiculuni,fub-
fidium, prscfidium. Difputatio cribum eft ve- ritatis , & veluti cos, qua ingenium expoli- tur, judicium exacuitur, utrumquc excita- tur, memoriaconfirmatur, ■7m?prlj>x conci- liatur: atque ut ex duorum filicum collifione elicitur ignis, ita difputatione elucefcit Veri- |
|||||||||||||
|
S E R M O AC
|
|||||||||||||
|
AdEmTCUS
ciam fubire velim: Neque en'im'omnia'■ poffa- |
|||||||||||||
|
V
|
|||||||||||||
|
ciofos, in refellendo placidos, in cedendo fa-
|
|||||||||||||
|
mus ornnes: nee ex quolibet lignoftMercurius:'
Sunt quibus tardiores ingenii vires largitaeft natura , qui ex opponentium laqueis tarn facile fefe expedire nequeunt; funt quos me- tus retinet pudorque rufticus : Sed enim u- trum^ue hoc in difputando obftaculum re- moveri poteft, ac neutrum tale eft, quin ipfo difputandi a&u emendetur: Difputatio fiqui- dem metum ilium pudoremque ex animo ex- pellit ejicitque, 8c ingenium expolit atque exacuit:ac tales, fimediocriartiurnZ.5g«V<t- rum notitia fint inftru&i, materteque difpu- tandse periti, ad difputandum magis aptos cenfuerim, quam audaculosillos, qui animo- fe interdumin arena Philofophica cumzdver- fariis manus conferunt, interim loquentise habentmultum , fapienti* parum, audaci* nimium. Prudentesadolefcentulos,8cexve- recundia aut fui ingenii quadam dirfidentia vixaudentes.non ideo a difputandi exercitio abftinere velim:nam laudem merenturnon tantum primi,! fed qui primis funt proximi: nee femper vocales ifti bliterones omnefe- runt punctual; laudem reportant majorem, qui paucis modefte,quam quilpluribusjmmo- defte agunt. Si aetatis rationem quis infpiciat, juniores ad difputandum aptiores cenfuero quam fenes: setas enim ingravefcens quietior eft8clanguidior, at juvenilis, eftanimi plena ac vigoris: unde ad certamina ifta ingeniorum exiftit pronior 8e magis idonea: uti gladiato- res affe6te; jam etatis rude donandi funt potius quam antiquo iterum includendi ludo; itaju- venum potius eft quam fenum, in arenam de- fcendere ad certandum armis PhilofiphicU.ktr tamen non debetjuvenisfolusac fe nixus.fine Moderator is cujufdam 8c t^frbitri ac Prefidu, quemvocant, confilio&auxilio, difputatio- num fluftibus fefe committere, non magis quam nautse maris tempeftatibus, fine velis, fine remis , fine anchoris: fi enim abfque hac fuccenturiataPrt/rfwonw alicujus opera aut S«- perioris authoritate difputatio fufcipiatur, fa- cile eft, utTyrones ac Novitii in plerifque hx- reant, 8c ignominiam referant, aut ad abfur- das opiniones veluti ad fcopulum allidantur atque appellantur. Non itaque Adokfcentem tend-
|
|||||||||||||
|
ciles, 8c ad quafVis vitse humanae fun&iones
idoneos. Hi frudtus funt Difputationum , li dextre, 8c uti oportet, inftituantur: fi contra, paulatim inftillantjuniorumanimisaudacem impudentiam, fuperbam negligentiam, eru- ditionem falfo creditam, garrulitatem mole- ftam, pertinaciam, maledicentiam, morum afperitatem, redduntque eos ad omnem vita: communionemineptos. Quare, cumdifpu- tationes fintbona: ei qui re£te eis fcit uti, ma- la:, qui non utitur refte, ut non in malum fed inbonumcedant, ^Academlcazyai. nos Iu- ventuti,rfe reBA Phihfophice difputandi ratione, fermonem Academicum ledtionibus Acade- nricis prsmittere vifum fuit non inconful- tum, quo rei pneftantiflima: ufum commen- dem acconfirmem, abufum tollam atque au- feram: quod fi non fiet a me iftis dicendi flo- fculis, & mellitis vcrborum globulis, quibus Rhetoresxi.i\£o\ent, cogitate a Philsfopho non Oratore verba fieri, quiLatinetamendicere ftudebit, fi non poffit ornate, 8c, licet poffet, forte non vellet, quod, de qua difleret, Crnari res ipfa neget, content a doceri.
Feliciter difputaturus, fe fpedlet, fpe&et ma- ter'iam difputationi deftinatam, fpeftet for- mam ac normam, indifputationefequendam ac tenendam, quae tria eruntnoftrasdifferta- tionis capita. Quemadmodum Non cuhii homini contingit adire Corin-
thian, hinoncujufviseH, difputationis aleam jace- re; fed nee quidhbet in difputationem trahen - dum ; nee difputatoryfoe norma ac forma, fine ordine aut modo debet, Per fylvas faltufqut & inhofpita tefquafe-
rarum, Per montes , per aquas , e^ per prarupta
njagari. Sed uti Mercurialem ftatuam fequitur Viator, uti ple&ro greflus fuos conformat faltator , uti ideam fuam intuetursedificator, itacer- tam difputandi rationem obfervat difputator, Sed dum tria hscc oratiunculas mea: fpeciatim pcrfequor punfta, attentis adefte dicenti, A*- ditores, 8c auribus 8c animis. Non teraere quemv'ts difputandi Provin-
|
|||||||||||||
|
De Rati one DisputAndi Philosoph."
|
|||||||||
|
V-
|
|||||||||
|
tenellum folum, non Logics 8c rei difputan-
daeprorfusignarum,fedPna?/&Vadjutum,rei- que Logic* ac difputationis fuae mediocritate, gnarum.non aliqua temeritate atque audacia, fed modefta fui, ac cum metu & pudore, non tamen nimio, conjunfta confidentia.difputa- tionis onus fubireprafcripfero ac permilero. Sedportquamconftat, Cut jjam nunc, de
jp£a/£«*fitdifputandum , difprci debet: atque hie non vulgari ell opus circumfpe&ione, ne loco percarum, quod ajunt.capiamus fcorpio- nes, aut pro thefauris carbines. Ante omnia iilud Horatii pr^ceptum.quod fyzQMfcriptio- nem, applicandum difputationi: ■ Sumite materiam veftris, qui firibitis, te- cjuam Viribus, & verfate diu, quidferre recufent,
Quid vale anthumeri. ------
Temeritatis eft, onus, cui ferendo par efTe ne-
queas, fufcipere: ftultitiae, illud velle fufferre: {gnominiae, abjicere 8c aufugere. Nee in alie- nara mefiem falcem debet immittere difputa- tor, nee aflumere partes quae non funt fax: funtdifciplinis, & Philofophia:, ejufquepar- tibus fingulis, fines fui ac limites, Quos ultra citraquenequit confiftere reBum.
Hie valet illud:tra{fentfabriliafitbri:&.c,Spar- tam, qttainnaSiuses, orna. 8c, Coquusfifis, Medicinam nefacito, Medicmfifis, culinam non ingreditor-.Theohgus facra tra&et , non me- thodum philofophandi confideret aut de Phi- lofophia difputet. Iureconfultus Politica fpe- £tet& leges. Philofophia quoque extra fphss- "ramfua:a&ivitatis (utPhilofophicoutarter- mino) ne egreditor, nee extra Div<e noftrx pornceriaautfeptaabeat, quinunicuiquePfo'- fo/e/iW parti quod fuum eft relinquat, nee in Philofophorum Principis monitum incwrat , quojubet, bkjks&SWihf t*j «»io yit®: Efte- nim in omni Philofophia difputandi materies abundans ac nimia: earn aliundederivareni- hil eft neceffe: atque hie mifere impingunt moderni difputatores, quifuasinPM<)/»/>,&«J difputationes pofteritati reliquere; ubi in Me taphyficii Theologian} univerfam , adeoqueAfr- fierium Trinitatis 8c Incarnationit, enarrata, videre eft: in MoraliPhilofophia, de fuperna- turali beatitudine difputant : in Phyficis, to- |
|||||||||
|
tarn ex facris hiftoriana Creationis, 8c inte-
grum Hexaemerum difputandum proponunt. Quafi non artium 8c fcientiarum finibusre- gundis praellitutaj 8c praefixa; frnt leges: imo 8c ad fyllabarum diftinftioncm vocumque Grammaticam conjun&ionem in Logicis dif- putatitnibiu defcendunt ; adeo aliis , quic- quid fuum eft, invident hi homines. Inipfa dx^cctTi difputant , quae difputanda effent, cum de Cxlo, cum de Elementis, cum de Mix- tit difputatur: in MetaphyficU ad textum il - lum Arifl. in initio, Gmnes homines naturafci- re defiderant, multis difputant de appetitu, 8c fcientiis in genere, itemque defenfibus, 8c alia plurima, quae alterius funt fori. NecDifpx- tator nofter ea difputandafumat, utfubtilis videatur, quae humana perveftigari diligentia non poffunt. Delirus eft, qui in illis operam velit perdere 8c oleum, quae funt inexplicabi - lia. Bene^W/?i#>»*cuidam.o]im roganti, ut captionem quandam fophifticam diflblveret, Quid vis, inquit, utfolvam, qiiodetiam non ft ■ gatum nobis exhibet negotium ? zAlltiora te ne queefieris, monet Syracides: 8c Graxorum illcx Apollinis oraculo, (r&'^aWI©-, Qnafupra nos, nihil ad nos. Miferaeft illorumfortuna, qui cum Icaro toUuntur in ahum, ut lapfugravio- re ruant. Talis difputantium eft conatus, qui de zAngelis difputaturieorumordinemfcru- tantur8ceceleftem hierarchiam:Qmdhicdi- cam de ilia farragine difputationum quae<i> pojjibili nominantur, cum audafter 8c temere difputatur, quid Dens pojjit, & non pojjit, quod in Philofophia Scholajiica nimis fit quamfre- quenter: infpicite mihi Conimbricenfes, Ru- vium, Mendozam , Arriagam, Oviedo, Pere- rium, Suare/ium, Fonfecam , Raconent, Eufta- chium, Complutenfes, 8c quid attinet plures di - cere? videte, uti ad fingulas occafiones inpo- tentiam Dei difputandi) involent? De Materia fua prima , qujeruntftatim 8cdifputant :<lAh per potentiam Dei abfohtamfine forma exif ere valeat? zAn vicijfm ipfit forma pojjitfinema- teria exiftere? Anunaeadetnqttenumero mate- ria pojjit uno eodemque tempore pluribusformis informari ? & vicijjim , <tAn forma informare plures materias pojjit per divinam poientiam ? isik una eademque numero materia pojjit per divinam
|
|||||||||
|
Sermo Academicus
|
|||||||||
|
V-
|
|||||||||
|
propofuit. Aliafunt, Auditores, in promptu,
in quibus difputandis nervos ingenii valea- musintendeve,fcitudigna,cognttujucunda, ufufructuofa. Myrmecidas Milefins, 8c Calli- crates Lacedemonius, quadrigasolimfecere, qua: fub alis mufcae poffent abfeondi, quod opus vanam temporis perditionem fi dixeris, varum dixeris: at fi idem de hoc Difutatitnum genere pronunciaveris, nihil falfi locutus fue- ris. Veritas quidem naturale pibulum eft ani- morum, & omni quserenda ftudio, fed non omnis Veritas tanti facienda: quid enim ad me, quot in fuisxdibus habeattegulas, quot gallinas alat meus vicinus? 8ctamen horum omnium eft Veritas. Ita multafuntinM;/o- J'ophicis difputationibus vera quidem, fed non fiatim difputanda, quiaminuta, 8cexili», Jc quse citra detrimentum negligi poflunt: nee ea quoque in dfputationem funt vocanda , qua; extra omnem difputationis aleam funt pofita: quod quidem nullus faciet difputatir, nifi x.ouhotvI®' amans fit 8c mii-nil©". Quod- cunque enim de his difputabitur, vel quasre- turfrigide, velpugnabiturfophiftice. Neque decet in difpntationibus eorum patrociniutn fufcipere, quae prorfus abfurdaexiftunt, aut falfa, aut impia, aut moribus perniciofa. Hoc enim qui faciuntdifputantes, animumpro- dunt monftrofum, temerarium, atheum,im- purum, 8c omnino diflblutum. Soli ne oblo- quitor, diccbat quondam Pythagoras : 8c de rebus divinis, atque iis quae morum fpeftant honeftatem, nee joco necferioaliterdifpu- tandum quam fefe habent. Pracclare monet in Topicis Anftoteles: §ttt^qmerunt, D" <*» Jint colendi, & an amandi parentes nee ne, fupplicii funt coircendi: qui, an nix fit alba ,fenfu carent. Hujus generis funt ilia, fenfibus efefidemo- mnem abrogandam , motum effe nullum, beatitti- dinem hominis in gala & ventris voluptatibus effe fit am, aliaque delirantium fomnia: ficuti vera difputatori noftrocautum fedulo velim, ne de aperte falfisdifputet, ita quoque prae- fcriptum ei volo, ne fententias in difputando refutet, quas ipfe fibi finxit, 8tquarumAu- thores nullos novit; hoc enim vere eft rxia- u,axii>, id eft, cum umbra ludtari, 8c homun- culum pingere quern confodias ; hoc eft |
|||||||||
|
divinam onmibotentiant conjlitui in pluribm di-
•verfis locis? &c. Accipite exemplum aiiud. Difputant an indivifibile quantitatis,fiper pof fibile daretur feparatum a continue, moveripof- fitperpotentiam divinarn .? Qujyftio fane egre- gia & difputatio dere, quae neque fit nequc efl*e pofllt, An per divinam vim moveri pojjit adhuc ? Curioiitas fane inaudita , & , inter Gallicas G-tffarelli curiojitates inauditas, refe- renda. Qujs nunc cum Hippoerate queratur vitas brevitatem , cum tantum fuperiit difpu- tantibus hodie PhilofophU ad ilhdivinapoten- tie arcana inquirenda, qui ^i^rentes rerum abftrufat evohere canfas ,
Natur<eque intuslatitantispandere clauftra , Mateeriam primant, vacuumque , ac mille Chimeras,
RuB.xntur buccis inflates, ufvideantur Docti. Qni^rerumignaroshuefrugefaginant: Hocfale conditur tenera &jwvenilior etas: Nee pudet his nugis abfumere turpiter evum. Sed nefcio, unde fie repente Poeta fim faftus, qui Orator ad vos accefTeram , aut Philofiphus roagis cathedram confeenderam. Diogenes cuidam ac often tationem ingenii multade re- bus olim coeleftibus d ifferenti, Q^iam nuper Tu, inquit, de ccelo veniili.? idem fublimiori- bus nortris Phihfiphis , 8c detamfublimibus difputare folitis, inculcari poffet. Sedenim nequs in rebus minutis & exilibus valde folli- citum efle difputatorem meum velim,nec fine fine aut modoperfequi argutias, quae neque fcienti profunt, neque ignoranti obfunt: <x(pi- bimQoi eft, negle&is prorfus rebus, \<><puK- X&r aut Mirls \ayt>i & de lana difputare capri- na: quid attinet, in lenta unguentum, in fcir- po nodum quxrere, in nugistragcediasagere, pumilioni Herculis cothurnos apcare ? §luidjuvat id nugis argutos neBere nodos, itAtitfpinas miffts iielle tentre rofis ? Videas interdum diiputari, Qum babe/ttpro- priety es form,1 ilia , qua cadavers eiT, vulgof, torporeitatis dieitur ? An quifimt inferior esgra- dus ,contineant [nperioresformaliter veleminen ter ? Anfacultas njifiupofita in Lxpide actum vi- fionis eliceret ? An bos litmus idemfpecie fit cum bovevivo.? Quoddifcutiendum maximohu- jus e.vi Philofopho quidam nuperrime7foe%w |
|||||||||
|
De Ratione DisputAndi Philosoph.
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
33
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
tfs|«/3«T«», in aerem pugnare, & cum ni-
hil habeas quod oppugnes , cum larvis ve- litari: ita faciunt, qui infantes in utero ma ■ trii non ejfe praditos aBuali Dei notitia , Deum non ejfe negandum , nee negari pojfe nee debere > eundem non ejfe canfam fui efficien- tem, non omnem fidem fenfibus detrahendam, ffiagno molimine, gc ingenti argumentorum |
vel manifejle falfum: manifefta vera, vcl/en'
fibui deprehenduntur , vel intellect* appre" henduntur, ab omnibus, queisfenfus intelle- ftufque funt oG'JiaxHfdpoi, utcum Arift. lo- quar: ea vulgo principia vocantur: unde tri- tum illud : contra negantem principia non eli difputandum. Manifejle falfa funt, qua; vel o- mnium fenfu refutantur, vel primisprinci- |
||||||||||||||||||||||||||||
|
caterva , multis paginis in diiputationibus 'piis dir'efte adverfantur: ha:c tamen accurate
probant, qax Philofophorum intei Neotericos j funtdifcernendaabiis, qua; sN^'sof« Graci acmodernos, imo mortalium nullus, un- | vocant ,8c difputare non eft vetitum : funt e- c\\mmaffciuit,cuifmtmensfanaincorporefa- nimvera,fedpraeter , velvulgi, veliapien- no. Iniisdeftruendis.quaenemoadftruit, qui ! tumplerorumquc,opinionem. Quarto, J£«rf eftoperofus difputator, is magno conatu ma- I nu'lofefe ufu commendant, adifputatimibtu pro- |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
fcribantur & exulent; abfint otiofe quieftiones,
quales exltant apud Summuhjias , Sententia- rios, Quodlibetarios, PhilofophosReales, Nomi- |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
gnas nugasagit, ac, fi infuper aliis affingat
iententias, quarum Authores, nee extant, nee demonftrari poffunt, contra fidem agit & in |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
tegritatem , ac fynceritatem boni difputatorit \ nales, Conceptuales, Thomam , Scotum, Qcca-
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
, Durandum , aliofque DoBores ex Schola-
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
acboni viri. Non ergo iftadifputantium exa-
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
rninifunt exponenda, qua: aut in veritatem \fticorum gente, tisfngelicos,Seraphicos, Cheru-
incurrantautinwrdrita^wj, nonquse pieta- ]bicos:Sc horum fequaces, noftri temporis ac tern labefaftent, non qua; militate laborem \vulgo receptos inPhilofophiaScriptores, quio- non compenfent, non qua: fupra vires funt dioiis & otiofis plane quaeftionibuslibrosre- noftrasacnimiumfubtilia. Turpe eft, inquit Iplent. Quid attinetdifputareinZ.sg'/wii^ft ille, dijficiles habere nugas: fed vero qua; Or a - i Notiones fecund* fint conceptmfort/iales in men- | te fibjeBive exiflentes, an vero res cognit* in
! quibtis denvminatio cogniti ft relatio rationu ? Cui bono tot quKiHonumagrriina, maxima verborum barbarie , de Vniverfalibus volvun- |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
rcZ
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
turac revolvuntur, anfint entia realia, an ra-
tionis ? 8c, fi rationis, quo mentis aBufiant, an fimplici an comparato, direilo an reflexo , &c. Qiiali vero in iftarum que_ftionum difcuffione falus Reip. fit fita! quafi mundus fit ruiturus fi harum ineptiarum moles ruat! quafi nihil fciri poflit.nifi hifce tricis cognofcendis tern- pus profundatur.' Abfint quoque curiofa qtt<e~ ftiones, ut, quotfintatomivolantesinaireuni- verfo, <&t. Qujnto , Difptitationes non de ver- bis fed de rebus injiituantur, <&• dareproponan- tur. In quo largiflime peccatur a veteribus & recentioribusScholafticis, vulgo Philofopho- rum, qui mirum in modum&maximaani- morum contentione fubterminorumbarba- rorum involucro pugnant ac certant de <?^f;'- tttdinxlitatibus , potentialitatibm , fufcepti- bilitatibuf , Jingularifationibus, inf.nitationi- buf , univerfalitatt, hominitate, lacobeitatc, |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
fuper veftram juvem , Auditores. Primo igi-
tur, quicquidhumanumfuperatcaptum, & fciri nequit, de eo incajfum difputatur: quale eft il- lud ,fttne numerusflellarumpar an impar ? Se- cundo, quod fciri quidempoteil, aiifputante ta men ignoralur, pejfime ab eo addifputandum af- fumitur ;priut quippe difcendum qttam difpu- tandum. Qui, accedit ad difputandam mate- riam quam nonintelligit, isreti ventos capit, fine fundamento domumexftruit, finefcir- pea rate aquisfe com mittit. Poflemhic jufto aliquiddaredolori, quinoverim hoc difpu- tandi cacoethes, a multis nonnunquam feme reac cum fui ignominiafufceptum, utdefen- dere fuerint auli vel opponere, etiam ea , qua; non intelligerent, dederintquefinementefo- nos pfittacorum inftar. Tertio, §iuicquidcon- troverfum non esl, fib difputationem non cadit ■. quale eft illud, quod, vel manifefte eft verum, |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
*****
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Petrei-
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|4 SermoAc
Petreitate, <&c. Sub quibus vocibus , quid
rerum lateat, ipfi ignorant: 8c tamen de iis inter fefe ita digladiantur, non aliter ac fi pro aris certaretur acfocis: 8t,quod peffimum eft, rei veritatem involvunt, ac caliginem offun- dunt. Ita difputant de rationeformaliPer/S- na, qua non Aichrelationem originis nee com- mutiem, fed duplicem negationem communica- bili fates in genere -non extra genus, Jignifcans aliquid poftivum, & intentionem primam non fecundam , connotans circumincejjionem , qua fit fuhfiftentis in fubjijlente realiter diftinffo, mutua prxfentialitatis affftentia in eadem ef fentin. Qujs mortalium talem intelligat, ne- dum oppugnet, Thefin ? Oedipo hie opus eft, aut Delio natatore, ut intelligatur primum. Sexto , Difputationum in Phihfophia materia non fit ftperftitioft, non impia, non 'violet pie ■ tatem aut fidem: nunquam enim natura gra- tia: nee lumen inferius fuperiori repugnare debet. Sed tempus me vocat, ut ad tertian difTertationis mese caput me conferam j at- que in normam ac formam recte difputandi inquiram. Ei vero fatis poterit fieri, fi,quae Communia Refpondenti atque Opponent!, quae Hujm fimul 8c lUitu fint propria officia, de- nique quiddeceat zyiuditores, breviter enar- ravero. Uterque, tarn quipropugnatquam qui oppugnat, />i«taf«»habeatproCynofura & P'eritatem. Pietas Sapiential eft anima, & ejus condimentum. Haec difputationum fit moderatrix: 8c facile aberit rixandi ac calum- niandi ftudium. Veritatis amor confpicitur, fi animus adferatur utrimque, nee prajudi- cik occupatus, nee affeffibus onsntas, fi non glorias infana fpettctur cupido , fi non ad- verfx partis intendatur ignominia. Veritas nee Affe&uum nee Prsejudicii , fed Ratio nis foliuseft filia. Nee fartapoteft fervari te- £tave, nifi difputavtiumalter alteri cedere no- verit abfque pertinacia: quod longe praeftat, quam omnis generis quxrerexgna-tpv^ife., 8c Protei inftar inomnesfemduereformas, 8c nihil non comminifci, ne de fententia de- pulfus videatur quifpiam. In PalseftraVeri- fatistam vinct quam vincerepulchrwm eft. Nee qui cedit, atro venit carbone notandus, nee eft cur pudore fuffundatur , quippe verita- |
||||||
|
A D E M I C V S
tern difcit , difputationifque finem afiequi-
tur ac fcopum. Eft'quidem hsec animi mo- dellia , qua v;rititi ceditur ac conceditur, ': gc moderatio , inter Difput antes paucifftmo* rum, 8c Kara avis in terris nigroqus Jimillima Cy-:
g)!0,
Plerique magis lubrici funt quam angues, 8c
fepiae inltar, quicquidatramentipoffunt, id effundunt, ne inferioresdifcedereScherbam vi&oriporrigerevideantur. Quin eofereres rediit hodie , ut raodeftiffimi quique con- temtui habeantur, ab iis, qui difputationum congreffus non nifi clamoribus seftimant ac contentionibus, 8c ii cuii ig^rr^/'sivhujuf-r modi congrefTuum finem efle , perfuafum habent: Sed fiat longe aliis melior fententia mentis.
Difputationes poftulamus placidas , fedatas, quietas; benevolas, arnicas, blandas, non cla- mofas, non turbulentas, non difficiles, non iracundas, non contumeliofas. Zelum pro- bamus pro veritate fed abfque ira 8c affe&u. Frigidos illos difputatores, qui tantum non fuper argumento aliquo iradormiunt, uti odi- mus, ita non amamus Stentores illos, qui cla- moribus omnia impient, 8c probe fefe defun- £tos exiftimant, ubi altum clamaverinttacde- teftamur prsefertim eos qui ex ira reddu.ntur ferventiores: uti fumus oculis vifum eripit, fie contentio, excandefcentia.feftinatio.men- ti tenebras obducunt: Impedit ira animum ne poffit centere ve~
rum. Et iracundx inter difputandum altercationis pedifiequsefunt,fimultates, pervicacia, ini- micitise, veritatis odium, 8c quid non ? Abfti- neat ergo difputator, nifi importunus audire velit 8cimpudens, abhisaclimilibusfuper- ba> virulentiae claufulis: Tuvnefcit quiddicar. Ttt nihil horum intelligis. Tu cacm de coloribtu judicas. fLuid tufiis de hoc argumento ? Habe - rem alia plurima, qux adverfus hoc delirium proferrem, fed tempus non patitur. Hoc argu- mentum eft htteum, tejlaceum ,flramineum. Et fi qui fintaliirucTrusolidi intemperantis ani- mi. Si adverfarius aliquid humani paflus fuerit atque erraverit, non ex mufca ftatim oportet
|
||||||
|
De RAtione Disputandi Philosophy 5J
|
|||||||||||||||||
|
nocent: 8c facilius eruitur Veritas, fi qusratur
diutius:nec vero ruditatishoc eftargumen- tum, fed verse diligentias documentum. Peri- cles, ilia Suadas medulla, cum vocatus a po- pulo fa:pe efTet, ut in concionem defcendeiet, renuit, quod atrvymxl(&' , imparatus eflet: idem a Demojiheve fa&itatum, Platarchu* eft author. Vaniffimi funt ja&atores , qui,ut ditiores videantur, ad difputandurnfeimpa- ratos gloriantur accedere, qui fi fe parafient |
|||||||||||||||||
|
oportet elephantem facere : fi caftigationis
eget, alibi potius quatn in difputatione eft corripiendus: iis tamen , qui funt importu- nioreSi pertinaciores , impudentiores , ita refpondendum , ne fibi fapere ac triumphare videantur. In difputandi aftu perpetua fit vi- ciiTitudo & pars utraque audiatur, juxtaillud ' Poet a : ' zsllternis dicetis, amant alterna Camana.
Turpiffimum eft , fi quis in hoc genere |
|||||||||||||||||
|
colloquiorum , tanquam fi in pofiefiionem in tempore , non ex tempore , difputando ,
luamvenerit, alios excludat, 8c imperato aut 1 fuam proderent ignaviam atque infcitiam. |
|||||||||||||||||
|
Cum meptus pi'ftor zyfpelli quondam exhi-
beret iaiaginem, eamque fubito afepiftam diceret: Video, inquitille, etiamfinuiliu mo- neai, & miror hoc temporisfpatio te plures non abfohife. Sic inepti etiam funt 111 i difputa- tores , qui difputaturi fubito argumentum aliquod, unum atque alterum, ex Scheiblero, in Logicis, aut Conimbricenjibus, in Phyficis, conquirunt, quorum libri fi vacui eflentab argumentis, 8c hi heroes vacui sd difputan - dura accederent: non iftorum autorum ufum contemnoautcondemno:fedargumenta eo- rum non fatis ruminari ac perpendi, nee mul- tafatismeditationecoquiac digeri, conque- ror. Difputator uterque diligenter vitet A033- fea%icK, ne tempus inani verborum conten- tione pereat 8c Veritas evanefcat •. amet uter- que & fedulo ieevtetur brevitatem : nihil enim eft odiofius quam fi in declamationes uterque dclabatur ac digrediatur: uti Veritas ipfa eft fimplex, ita ejus fermo, qui non multis fuca- ti candoris vel ruboris indiget vel medica- mentis velpigmentis. Audirorum tamen ha- bendaeft ratio, qui fi rudiores fuerint, rerum fcitu dignarum fufior explicatio , a Pr^Jide praefertim facia, nee vitiofa eft nee odiofa. |
|||||||||||||||||
|
fafto caeteris filentio, quicquid velit effutiat:
Quagarrulitate nihil quidcm pervulgatius eft multis , nihil tamen veritatiinveniendse nocentius. Foediffimaeftconfufio, fiplures fimul mifceant fermones, 8c infanis clamo- ribusmutuodecertcnt: quae difputandi ratio non abfimilis eft tempeftati Virgiliame , in qua, Vna Eurufque Notufque ruunt creberque pro-
cellis e^ffricus , e^" vajlos voli/unt ad littoraflu-
ilm. Nee has inter turbas agnofci quod verum, vel internofci quod falfum eft , unquam poteft. Utrimque non tarn audloritatibus pugnetur quam rationum momentis: facra tamen excipimus femper, quia Dei autho- ritas 8c fallere eft 8c falli neicia: alias , non quis dicat, fed quid dicatur, attendendum, 8c illud Pythagoreorum au-ns 'itpx jam a Phi- lofophis diu eft explofum. Cdmicus Socra- tes , zjimicm Plata, fedmagis arnica veritar. rationes non fophiftic* fint aut fycophanticx, fed clara, fed accurate, fed perfpicux : fie enim iis Veritas explorabitur facillime : pro- ferantur, vel necefiaris, fi fuppetant, vel pro |
|||||||||||||||||
|
babiles, fiilla; deficiant: remis enim propel- ! An inter difputandum qusererealiquidliceat
|
|||||||||||||||||
|
lendaeftnavis , fiventi fecundinonfpirent.
Ingenia tamen Tyronum levioribus fophif-
matisinterdum licet experiri ac tentare, ut argumentorum vitiadignofcant, &canones Logicos ad ufum transferant: Qujn 8c oble- ftationis ergo ejufmodi captiones agitare.non eft prohibitum. Ante congreffum difpu- tanti utrique meditandum eft probe, quid in •medium proferri debcat. Tela prarvifa minus |
quaeri hie folet ? Sunt enim qui omnem quse-
ftionem eaptiofam declamitant, omnemque rejiciunt, nee quicquam dantrefponfi. Sed enim quid opus eft iita tergiverfatione moro- fa? fi quis quserat explicationem reidubise, cur difcendi cupidum erudirenon velimusj fi aliena fit quxftio, re]iciatur: fi captiofa. vel contraria proponatur, vel prater adve-riarii exfpeevtationem explicetur. Sed quor frgtdis ***** 1 incuur- |
||||||||||||||||
|
AcAdemicus
|
|||||||
|
J<J S E R M O
incumbant mania, confideremus : illis, qui
aliena placita veniunt oppugnaturi, hoc per- quam ellfolemne, ut magnofaepe cum impe- tu, furiofi inmoremgladiatoris, irrumpant in auditorium 8c in arenam irruant.atque im- manes, vultu, geftu,' capite, verbis, fpirent minas , quibus partem adverfam psrcellere conanturacprotelare. Hosfi fpectemus, in mentem nobis veniat illud Horatii: Qtiid dignum tanto feret hie promt for hiatu ?
Huic hominum generi accidit plerumque idem, quod audaculis & in bello inexpertis, qui procaces quidem ante pericula, in ipfa ta- men pugna timidi evadunt atque ignavixjuf- modi procacitatis exemplum haud inelegans habemus in Menalca Virgiliano, qui ad Damce- tam, ------ Tune in triviit indoBefolebas
Stridenti miferum Jiipula difperdere car-
men ? Nunquam hodie ejfugies, veniam quocunque 'vocarit;
Efficiam , pofthac nc quenquam 'voce lacef- fat: Sed , hancadprovocationem ineptam, alter nee abjefte nee immodefte refpondet: S^ §itiin age, Jiquidhabes, in me mor anon era ulla Nee quenquam fugio. .....
Eadem animi pre/entia Jpan^nXoi; opponen-
tibus, ac multum de fe perfuafis,eft occurren- dum : Modeftiam igitur Sc humanitatem, ut Temper, ita praefertim in initio oftentent op- ponentes: iidem fepe, omiffis thelibus 8c qua: ad rem faciunt praefentem, oppolituri aliena a thefi cupide am'piunt, mordicus retinent, tae diofe perfequuntur, 8c in alium Temper cam- pum deferunt Refpondentes. Vitium fane pef- iimum, & quod fi obtineat, jam in Ethicis Phyfca, in Logicis Ethica, in omnibus quae- ftionibus omnia dimicabuntur, quod poftula- re ftultum eft, conaritemerarium. Ad hanc claffem eos referimus, qui rem ipfam, qua de eftdifputandum.feponunt, 8cmodumtrai3:a- tionis exagitant, cum hujus minor, illius po- tior (it ratio & confideratio. Et hoc familiare eft inter opponendum multis, ut eadem fub - inde repetant & regerant: fed, |
|||||||
|
Ridetur, chorda quifemper oberrat eadem:
non equidem hoc poftulo, ut Gvponens tan- quam canis e Nilo bibat 8c fugiat, id eft, ut e veftigio caufam fuam defer.it 8c quodlibet re- fponfum indifcriminatim boni confulat 8c gratiam agat: fed hoc volo, ut vim fui argu- ment ferio fequatur, verum ubi fatis ei fuerit faftum.novasadducattum rationes. Refpon- dentem direfte licet invadere, licet oblique; Dolus &73 uirtut qui* in hoffe requirat ?
nolim tamen Gpponentem meum in fophlttam evadere 8c perpetuis indulgere fophitmati- bus; ad veritatem,exercitii gratia, oppugnan- dam , argumentorum aliorum eft fatis squin omni licet uti argumentorum genereomni- bufque medi is, quocunque tandem e loco de- ductis; nee enim certa argumentandi materia acfurmaadftringi Op/>cs£»jmagis,quam Avis libero volanscoelocaveaconcludi poteft. Sed, ut fimul ac femel Opponentu officia recitem; prater ea quae dixi, fequentia obfervet, utfe- liciter opponat:non plures fimul rationes coa- cervet, non conclufiones multas fed unam in- ferat, non diverfos fyllogifmos confundat, nunquam fibi ipfi contradicat,nunquam,quae fortia non funt argumenta , pro fortibus ven- dat, nunquam ftudium fibi defuifTe in fe prae- parando oftendat. Refpondeutis partes.ut de iis nunc dicam, funt; argumentum aflumere, 8c examinareacfolvere. Argumenta repetenda funt.non femel fed bis interdum,propter,tum Auditores, turn Gpponentem, turnRefponden- tern: propter^ytuditores, ut quid verietur in controverfia re£tius intelligant , praefertim cum vocem Opponentisfaepepauciexcipere poffint^c exaudire; propter Gpponentem , ut norit, an mentem fuam affequatur is cum quo difputat,multos enim Andabatarum mo- re claufis oculis pugnare vidi, ut de caepis op- poneret unus, de alii is refponderet alter: pro - pter Refpondentem, utaliquidhabeat tempo- ris, quo de commoda folutione difpiciat -, ne- que enim cujufvis eft ouj-n^'.lix'n meditari, dicere, docere; in argumento repetendo nihil eftomittendum , nihil addendum, nihil im- mutandum jderepetitovidendum .anthefin feriat.necne: fi non feriat.rejiciendum abfque ulteriori refponfo : van* enim eft Sc inepta refpon-
|
|||||||
|
DE R.ATIONE DlSPTJ
refpondendiratio,quum quisagit, argumen-
turn quidem non eft contra thefim , nihilominus refpondeo.Cnr enim Athleta excipiat i£his,qui non fe fed aera vibrant ? A rgumenta aflumta, vcl folvi poflunt.vel nequeunt. 5i nequeunt, vel in feomnino refutari non poflunt.vel non poflunt a nobis. Si per fe fint etkifo, veritati cedendum, quod bonis a virisneminidatur vitio; improborum vero judicia non funt plu ris facienda quam cicadarum ftrepitus. Sin nobis tantum fint talia, non tamen animus continuo defpondendus, fed vel ad meditan- dum aliquid petendum temporis, & in aliam occaiionem refponfum eft difterendum, vel aeque firma autetiam firmioraincontrarium opponenda, quod tamen non nili hoc in cafu faciendum exiftimo : nam qui contrarias op ponit rationes Refpondens, ab Gpponente allatas non folvit, & ^.^.c-k^Lu mutat in kta^x.^iluy. multos reperire licet Rejpondentes, qui fi irre- titi h^reant.ad convitia confugiunt non aliter quam ad equos claudi,& Salmonei inftar Virgi- hani tonare incipiunt 8c fulmina emittere,fed bruta, quod plerumque fuperiores fa&itant fi ab inferioribus teneri fe fentiant. Hie turn au- dire eft eorum voces; Ego pro authoritateftlen tium tibi impero. Tace , neque enim te audire •voh. Qu_i modus quidem eft nodosargumen- torum fecandi, non folvendi, & via, ex angu- ftiis eluftandi, fed veritatem non inveniendi. Alius eft perverfe refpondendi mos multis u- fitatus, quo convitia non quidem projiciunt, fumum tamen faciunt, ut elabantur : quod turn potifTimum fit, cum ea, quae ad rem non faciunt, non fine fupercilio proferuntur, & ex tempore, quod familiareeft pluribus, inaudi- taeprius gcnulli unquam cogitatae&inintel- ligibiles confinguntur diftinftiones, quae li- cet imperitioribus, ut aliquod Gorgonis caput, non parum terrorisincutiant, adoftioribus tamen non alio quam vans cujufdam Empufa & larva: loco habentur. Atque haec facra turn eftanchora ad quam confugitur: diftinguo bi- fariam, trifariam: eft in poten(ia,non in ailu: eft in aftu., non inpotentia : AVam;, &/impliciter, nego-.^rccn, izfecundum quid, concedo : ne alias diftin&ionum myriadas hie recenfeam , quarumaliquas omnibus fere reiponfionibus |
||||||||||
|
tAndi Phuosoi'h,1 37
accommodantur , quafi unus calceus omni
pedi adaptetur. Non egodiftindb'onisufum cuIpo,fedabufumarguo. Sa'penega , concede parum, difiingue frequenter: inargumentis e- nim lolvendis, aut negatione utendum, aut conceffione, ant diftin&ione : fed omnibus prudenter. Refpondentem, forma: prius in Syl- logifmo quam materia: rationem habere ve- lim: &, five ad hanc five ad illam refpondeat, operam det ferio, ne unquam lingua mentem prsecurrat, ne per incogitanriam ea effutiat, quae caufae fu» obfunt: quod fad/him faepe vidi non fine vel pudore vel impudentiamulto- rum. Si ea quae objiciuntur aliena fint&«- ■s&r&iiym atque ad rem non pertinentia . imAJ^et utendum feu repulfione, Scadve- rum controverfiae ftatum ducendusadverfa- rius. Ejus formulam non illepidam legi ali- quando apud Martialem. Non de nji, neque cade, nee 'veneno,
Sed lis eft mihi de tribtu capellls :
Vicini queror has abefefurto:
Hoc judexJibipoftulat probari.
Tu Cannas Mithfidaticumque bellum,
Etperjuria Punieifuroris,
Magna vocefonas manuque tota.
lam die Pofthume de tribui capellif.
Sed tandem Auiitorum officia verbulo in- nuanrquae funt, attentis auribus, fedula men- te, publicas tw^n-nints & difputationes audire j reverenter & modefte & juxta ii <iti'ann ac de- corum loci, temporis,8iperfonarum,fegere- re, Veritatem perceptam diligenter reconde- re,8c earn ad vitae communis ufum dirigere ac referre. Atque abhifce Audit orum parti bus longiflimeabeunt, qui applaufu non necefla- rioperftrepunt, rifu,fannis,ronchis,fibilis,fa- bulis, pedumque fupplofionibus ingentes ex- citant tumultus, ut, qui adfunt, exteri & in- quilini, videantur fibi non in Scholarium um- braculis , fed in Grces ftabulo commorari. Barbara plane confuetudo, fera, fceda , pefti- fera, ikquaanimifuiftolidam temeritatem(,, aliorumatqueeruditioniscontemtum, hone- ftorum exercitiorum , atque in primis verita- tis, de qua invenienda in difputatione labora- tur, odium, aliaquein fe vitiaproduntacpro- munt: Non fie agunt, queis |
||||||||||
|
*****
|
||||||||||
|
De me-
|
||||||||||
|
)
|
||||||||||
|
38 Sermo Acad, de Rj
De meltore lutofinxitprjecordia Titan,
quibus unica eft voluptas , ut animum rerum optimarum notitiaimbuant, &vericognitio- ne ad Deum, veri omnis fontem ipfamque Veritatem, quam proximeaccedant: quod fi |
||||||||||
|
T. D IS PUT. PhILOS.
Dtfputationibus Sc habendis & audiendisin
pofterum confequamini , tAuditorts Orna- tijjimi, ego diflertationis hujus fcopum , vos laboris & diligentiae veftrse confecuti eritis finem. |
||||||||||
|
X I.
|
||||||||||
|
D I
|
||||||||||
|
Difpu-
|
||||||||||
|
Difputationum ex Philofbphiafele&arum
PRvELIMINARlS
PARS PRIOR, |
|||||||||||
|
D E
|
|||||||||||
|
S V B S T A N T I A.
|
|||||||||||
|
Thesis I.
|
|||||||||||
|
Nftitutum Prodis eft, mate-
rias illas feligere, ac ventila- tioni publicae,fed modefte, ac placidae, atquead vcritatem ferio indagandam inftituta;, fubjicerc, quaecunque cum fruftu difputari poflunt, & ufum alicubi ha- bent in facultatibus fuperioribus:illas praeter- ire, qua? autnullamomninohabentutilita- tem.aut fola fefe fubtilitate commendant.Di- fputando autcm pervagari decretum eft per omnes Philofophia: partes:in difputationibus vero feligendis ordine uti arbitrario vifum eft. modo hanc, modo illam, qua: in manus inci- derit, pro arbitrio cujufque, arripiendo: im- prefentiarum/«£/?<*«/.e naturam,publico exa- mini fiftere,conftitutum eft. II. Receptifiimaeft divifio entis infub-
jiantiam 8c accident: q-uadam enimentia, vi fust fubfiftunt ac per fe , alia non per fe nee vi fusV.quorum ilia iaiot five fubftantias appella- mus.haec <7i/ft/3ii3,K0V«,hoc eft,accidentia,eve- tus, additamenta; font namque veluti ©JW- qivihf atque appendices fubftantiarum: eo- xum enim efle non eft vsrip%H,, fcdcWrfj- xmfive inefle fubftantiis: unde etiam dicun- tur entia «^«e<?w, infeparabilia: per fe fubfi- ftere, nonexcludit dependentiam ab omni- bus caufis, fed tantum dependentiam a fubje- fto, eftque nihil aliud, quam, non efle in alio tanq.uam in fubjefto: efle in fubjefto Arift. C.z.categ.dicitur^BO^.caTW in aliquofit,non ut fars, nonpoteft tamen fine eo exiUere in quo eft, quod proprium eft, accidenti ficut propriuxn fiibftantia: eft, non efle in fubjefto: unde li- quet,hanc entis in fubftantiam 2c accidens di- |
|||||||||||
|
vifionem.cxhaurire totam entis latitudinem:
Quicquid enim ens eft verum.aut in fubjefto eft, autnonin fubjefto : quod perfe fub- fiftit, non eft in fubjefto: quod non fubfiftit per fe, hoc eft in fubjefto: & contra, quod eft: in fubjefto, non fubfiftit per fe: &, quod non. eftin fubjefto, fubfiftit perfe: hienimduo> modi,exiftendi in fubjeclo & non exiftendi in fubjefto,tam immediate opponuntur,ut con- tradiftionem implicet, fi quis aut illud quodl per fe fubfiftit, v. c. fubftantiam, dicat efle ir» fubjefto, aut quod eft in fubjefto, v. c. acci- dens, dicat per fubfiftere: qui enim hoc dixe- rit, idem dixerit efle fubftantiam 8c accidens, id eft, fubftantiam 8c non fubftantiam, acci- dens 8c non accidens: in quantum enim illud ftatuit per fe fubfiftere, fubftantiam dicit, in quantum hoc idem in fubjefto efle afferit, ac- cidens dicit Sc non fubftantiam,8cc. III. Sed quej itur hoc loco,qualis ilia fit di- vifio entis in fubftantiam 8s accidens, an uni- voca,an aequivoca,an analoga?Diver£e diver- forum funt fentcntiae. Statuimus autem, ens> non dici sequi voce de fubftantia 8c accidente: nam f;«»ye >,t</ttcu , &> »'»(t* ftow k«ivJv,oc $1 Kara liiOftx A«y©^ ■finati T8j®-,id eft, ho- monytna dicuntur, quorum ncmenfolum commu- ne ejl,ratio vero effenti* communi nomini ctccom- modata,diverfa>XLtde&mtAri(l.c. i.Cat. At vero fubftantias 8c accidenti non folum no- men entis commune eft, verumconveniunt ctiam in communi ratione "S fi»«t,cui refpon- det vox , em: proprius enim entis aftus, 8c xlyi&f BV«5,e{l,efrexfle fcilicet.fecundi ad- jefti, non tertii: nam omne ens eft, 8c quic- quid eft, ens eft > 8c contra; at -n efle fecundi A adjefti, |
|||||||||||
|
DisptjtAt. ex PhilosophiA Select.
|
|||||||||||
|
8c fubftantia: 8c accident! competit
|
attributionis: cum ens, refpedtu fubftantia: Jc
accidentis, analogum dicitur, intelligitur a- nalogum attributionis: fed fpeciatim defini- tionem fubftantia: excutiamus. V. Subftantia vulgo definiri folet, ens per
fe fubjijiens & fubftans accidentibus: fubftan- tia; vocem derivant nonnulli a fubiiftendo, quod non aliena, ut accidens, fed fua propria vi fubfiftati alii a fubftando, idque duplici fenfu , pofitive 8c negative ; pofitivo fenfu a fubftando derivatur fubftantia , quia aliis nempeaccidentibus fubftet; negativo fenfu, quia ipfi fubftantia: non fubftat aliud, hoc eft, ilia non adfeifcit aliud, in quo fit ac fuftente- tur. Hoc quidem definitum eft: definitionis partes funt, ens, quod eft quafi genus; diffe- rentiae vicem tenent verba reliqua: tota defi- nitio proprie tantum competit fubftantiis fi- nitis: Deus enim nullis fubftat accidentibus : quoties ergo Deus fubftantia dicitur,id intel- ligendum eft; tantum de priori parte definitio- nis, quia 8c quatenus per fe fubfiftit: ilia enim verba (per fe fubfiftens) potiorem faci unt par- tem in definitione ifta; itaque maxime confi- deratu funt digna. VI. To per fe fubfiftere, vel fumituv late,
vel ftridte: late, fignificat modum exiftendi, quo ens aliquod ita exiftit, ut nullo modo al- teri infit, fed aliis rebus fibi inexiftentibus fubfternatur: ftri&e, quo ens aliquod ita exi- ftit, ut alteri non infit tanquam fubje&o, licet inefle pofsit alteri per modum partis, aut alio modo; quae diftinftio ut intelligatur, operas fuerit.ea rerum genera,quae aliquo modo dici poffuntefleinalio, recenfere. i. Accidentia exiftunt in alio, fcilicetin fubje&o. 2. Par- tes, turn eflentiales, turn integrales, exiftun* in toto. 3. Ipfanaturarei totalis8c fingularis eft in eo, cujus eft natura, per modum formse: natura enim rei feu eflentia fe habet per mo- dum materiae ; 8c fie non folum natura uni- verfalis ineft in fingularibus, ut humanitas in Petro, Paulo, Johanne; fed fingularis natura ineft in eo fuppofito cujus eft natura: fie fin- gularis natura Petri(quam docendi caufa bar- bare Petritatem vocabimus ) ineft in ipfo Pe- tro , id eft, in ipfo Petro includitur: Petrus e~ nira non eft humanitas Petri5 fed eft quid conftaug
|
||||||||||
|
adicfti
|
|||||||||||
|
utrumque enim eft, 8c ens eft: conveniunt
igitur in communi ratione cntis fubftantia & accidens, quod contra naturam homonymo- rum eft. Verum-enim-vero licet fubftantia 8c acciJens aequivoca non fint, non tamen pe- riitus funt univoca: perfecie enitn univoca di- cuntur, qttibus AoV©" >f xn*;, communinomini refpondens, ita uti nomen ipfum, ex aquo com- munis eft: at A«V©* •? s>Vi'<«, refpondens com - muni nomini entis.convenit quidem fubftan- tix 8c accidenti, fed non ex aequo : fubftantia: primario 8c per fe.accidenti fecundario per & propter fubftantiam: accidentia enim depen- dent a fubftantiis, 8c in quantum funt acci- dentia , 8c in quantum funt entia: quod enim accidentia fint entia, 8c talia, qua; infmt, fub- ftantiis acceptum referunt. IV. Supereft ergo, ut ens fit mediae con-
ditionis inter univoca 8c aequivoca, atque ex eorum numero.quse dicuntur Ariftoteli lib. i. de ortu 8c interim c. 6. §. 44- JwTigjs ~b&> t i-rigm, £) t srgs^'f«»» id eft, quorum alia ab a- Ytisprwibw dependent, atque hoc ipfum difer- tedoceturl.J.Metaph.cap.i.ubiPhilofophus fie ait, 7i j or Xi}tmi tto»«;(mV , tiX^d <ot«s
*» Kj fiiiu/Tit* epis-iv , <£ i% cftayvftu; , id eft, ens quidem dicitur multipliciter, verum adu- ftum, unamque quandam naturam, non iiero <e- quivoce: dicit ens efle ex t? gt&s in, non vero c* t^'•'•*> narri «ty* »»»fdicuntur ea, quo- rum unum, quod principii efficientis aut ex- emplaris rationem habet, exferis, qua: ab illo principio dependent, denominationem tri- fcuit: veluti, fi hominem Medicum dicas, £c librum medicum, fcalprum medicum.a Me- dico fcilicet factum : at ea dicuntur es^s it, quorum cetera ad unum referuntur,tanquam ad finem aut ad fubjeftum,ab eoque denomi- nationem habent, veluti, cum animal fanum dicitur, 8c medicina, 8c v ictus, 8c id genus a- lia: in hoc genere eft: ens ad fubftantiam 8c accidens relatum: nam fubftantia proprio fuo jure dicitur ens, accidentia dicuntur entia, quia fubftantiis accidunt, iifque infunt, tan- quam in fubjefto: 8c haec medii generis inter homonyma&c fynonyma, Scholaftici vocant analogs, qussfaciunt, aliaproportionis, alia 1 |
|||||||||||
|
Vol vmih Primtjm.
|
|||||||||
|
3
|
|||||||||
|
VIII. Ut ergo concluuarnus.St hsec omnia
ad definitionem fubftantiae applicemus, pa- tet,quod,cuy»£/?«w£ ia definitur ens per fe fub- ^^,T« perfe fubfiftere ftrifteaut fenfu fe- cudo fumatur, pro eo quod per fe exiftit extra
omne fubjeftum inhaefionis, non vero fuma- tur late aut fenfu primo, quia turn fecundae, fubftantiae feu uni v erfales non forent fubftan- tiae, materia.formaeque fubftantiales materia- les (fi fint tales,quod hujus loci non eft difpu- tare) fubftantisedici nonpoffent, natura fin- gularis etiam inabftra£to fpeclata , fubftantia non effet,in quantum nihil eorum alteri ineft ut fubjefto-.fubftantiaenimfecunda ineft pri- mis, led non tanquam in fubjedto.fed ut pars: fie forroae materiales partes funt totius com- pofiti.Sc natura fingularis pars eft 8c quafi for- ma fubftantia; fingularis; quae omnia clariora erunt.ubi natura accidentis expofita fuerit, ac tu altera definition is pars, qua fubftantia fub- ftare dicitur accidentibus.clarius etia patebit, quod difputatione preftabituraltera fequenti. IX. Subftantia poteft dupliciter fpeftari,
vel abfolute, ut eft ens per fe fubfiftens, quod jamexpofuimus, geficdividitur in fubftan- tiam corpoream 8c incorpoream, 8c ilia eft di- vifio generis in fpecies, vel comparate, re- fpectu accidentium , ut iis fubftat tanquam fubjedbim, 8c ita dividitur in primam 8c fe- cundam , id eft, in primum 8c fecundum fub- jeftum : nam fubftantia prima, id eft.fingula- ris, eft prim urn fubjedtum, 8c ejus gratia ac beneficio, fubftantia fecunda, id eft, univer- . falis, eft fubjedum,ideoque fecundum appel-
latur: & eft hsec di vifio analogic loquuntur, in fua analogata.quia prima lubftantia eft ma- gis fubftantia 8c prius fubftantia, id eft, magis 8c prius eft fubjedtum accidentibus, quam le- cunda; neque enim putandum eft, fubftan- tiam fie divifam habere rationem generis.aut primam 8c fecundam lubftantiam fpecies cue: hoc enim fi verum foret, deberent pri- ma 8c fecunda fubftantia contrariari, nee pof- fent de fe in v icem, nee de eodem tertio, prx- dicari, nee fibi invicem fubordinari:nec de fc invicem, nee de eodem tertio praedicantur.ut quidem utrumque locum habet in fubftantia prima 8c fecunda. _, VT
f A* X.Ne
|
|||||||||
|
conftansex fua humanitate fingulari, & fub-
fiftentia ei fuperaddita, ideoque bene fingula- ris ejus humanitasei inefle dicitur : ti perfe fubfiftere late fumptum, negatur de omni en- te, quodadaliquamtrium iftarum clafsium referri poteft, & fie in definitione fubftantiae non fumitur : it per fe fubiiftere ftricti fum- ptum,negaturtantu de prims claffis entibus, de fecund^ 8c tertie. claffis entibus affirmatur, &fic fumitur in definitione fubftantiae. VII. C^uando itaque riper fe fub/tjierefen-
fu fecundo fignificat, non efle in fubjedlo, omnis8cfolalubftantia, five fit univerfalis, five fit fingularis, five completa 8c totalis.five incompleta 8c partialis, vcre dicitur ens per fe fubfiftens -.contra vero accidentia nonfubfi- ftunt per fe, quia exiftunt in alio , utinfubje- cto,fcilicet, in quo inherent: fi perfe fubfiftere fenfu primodicatur, quod non exiftit in alio, ita ut ab eo pendeat quoad exiftendiaftum, id eft, ita ut propter imperfe£fcum exiftendi modum fuum extra illud 8c per ie cxiftere nequeat.jam non folum accidentia non fubfi- ftunt per fe, fed nee fubftantiae univerfales fubfiftcnt per fe, quia a fingularibus depen- dent quoad exiftentiam acvtualem : homo e- nim exiftit in Petro, Paulo, See. Nee materia, nee omnes forma; materiales a materixpo- tentiaeducibiles, fubfiltent per fe , quia de- pendent a fuppofito in quo fun t, ut extra o- mne fuppofitum exiftere nequeant i imo nee ipfx fubftantiae fingulares nominibusabftra- ftis fignificatx, hoc eft, fingulares eflentix fubftantiarum creatarum fubfiftent per fe: fingularis enim humanitas Petri ita exiftit in Petro, ut per fe 8c extra omne fuppofitum exiftere nequeat ; quamvis enim fingulares homines per fe 8c nullo modo in alio exiftant, fingulares tamen naturae humanse non per fe, led in fingularibus fuis fuppofitis exiftunt: hacfignificationelata, tantum per fe fubfi- ftent fubftantiae fingulares completx&pne- dicamentales concrete nomine fignificatse, hie homo, hie equus, hie lapis , quia nee per modum partis, nee per modum natura:, nee per modum fornix, feu fubftantialis, feu ac- cidentals , nee per modum quafi forms, in ulla re exiftunt. |
|||||||||
|
losoph i A Select.
ftantia prima non fuppofitum, eft fubftantia
fingularis alteri fuppofito vel fuppofitis com- municabilis , ut humana Chrifti natura 8c ef- fentia Dei. Subftantia prima fuppofitum , eft fubftantia fingularis alteri fuppofito feu fup- pofitis non communicabilis: cftque, vel irra- tionalis (vulgo fuppofitum ftrifte dictum) ut, hie leo, hie lapis; vel rationalis (vulgo perfo- na) ut Pater , Filius, 8cSpiritusS. inTrinita- te, Gabriel inter Angelos, Petrus inter homi- nes. Unde perfona non male definitur, fub- ftantia fingularis intelligens, non pars alte- i rius, nee ab alio fuftentata, de qua alias. |
||||||||||||||||||
|
4 DisputAt. ex Phi
X. Ne vero fubftanti* in primam Sc fe-
eundam diviftoofFendiculumprabeat, 8c in detrimentu arripiatur fidei, quemadmodum ea abutuntur, adlncarnationis 8c Trinitatis myiteria evjrtenda , z^fntitrinitarii, elm paulo plenius ob oculos ponemus. Subftan- tia fecunda feu univerfalis,eft multiplicabilis in pluribus inferioribus atque indi viduis, ut, homo. Subftantia prima feu finguiaris.eft fub- ftantia non multiplicabilis in pluribus infe- rioribus atque individuis, ut eft, hie homo aftu in rem exillens natura. Subftantia fingularis cftjVel non fuppofitum, vel fuppofitum: fub- |
||||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia. fele&arum
PRiELIMINARIS |
||||||||||||||||||
|
PARS
|
POSTERIOR,
|
|||||||||||||||||
|
D E
|
||||||||||||||||||
|
ACCIDENTE.
|
||||||||||||||||||
|
Thesis I.
|
||||||||||||||||||
|
II. Sed hie maxima eft difKcultas in hac
definitione 8c inherentia accidentis explican- da : Quapritur, an definitio de aBu an depoten- tia explicari debeat ? an intelligatur inharentia aBualis an aptitudinalis ? aut, ut ftatuscon- troverfis ab aliis proponitur, an accidens idea Jit accidens, quodaBuinhareat, an quodpojjit inharere ? aut, ut alii qusftionem inftituunt, an,Jieft,& cum accidens erit in rerum natura, ,hac ejus Jit ejfentia futura, ut aBu inhareat I fubftantia, iiel an exiftere pofs'it & tamen non \ inelfe fubjeFio ; imo an aBu fit & tamen non ' infit? Pofterius a quam plurimis, inter vete- res 8c modernos Philofophos, ftatuitur ac de- fenditur : autores non citamus, cum rece- ptifsimi pafsim omnibus pro Me fententia pugnent; 8c eft, cur plerique id agant: nos ta- men contra, ejfentiatn accidentis, cumexiftit aut exiftere Jttpponitur, in eo ejfe Jit am afferi- mtu, non utfofjit inharere ,fed ut aBu inhareat fubftantia, aut aBu inharere fupponatur, aded- I que in definitione non aptitudinalemfedaiiiM- lem
|
||||||||||||||||||
|
ACcidbntis natura melius cogno-
fci nequit quam ex definitione 8c infti- ruta ejus cum fubftantiis collatione: quod utrumque hac difputatione agere eft a- mmus. Solct definiri Accidens,ens fubftantia inharens: inhserere fubftanti«, nihil eft aliud, quam efle in fubftantia ut in fubjedto : ejfe bifubjeBovocat^Arift. cap. 2.. Categoriarum, i it mi, ft* a>s ftig®' , vzrugfc*, x^/tu^t^a^'n «>«/ -nS ci « i« : quod cum in aliquo Jit, non ttt pars, non potefl tamen ejfe fine eo in quo eft: in qua defcriptione tria dicuntur de eo, quod eft in fubjecto. Primo , ut fit in ali- quo; nam quod nulli ineft, nequit effe in iubjefto. Secundo.ut non infit tanquam pars, id eft, ut non pertincat adeflentiamautin- tegritatemejus, cui ineft, autalicujus, quod elt unum per fe. Tertio, ut feparatum ab eo, cui ineft, nequeat cxiftcre, id eft, ut ejus efle fit inefle: at hac omnia locum habent in ac- eidente. Ergo accidens inhxret fubftantia; utirifubje&o. |
||||||||||||||||||
|
PXIMU M. f
,/npernaturxIiter contendunt, poffe accidens
|
|||||||||||
|
VOLUMEN
Jem inharentiam intelligi , pronunciamus ;
|
|||||||||||
|
quod cum dicimus, non negamus accidens ! effe extra fubje&um, Deo per concurfum ex-
|
|||||||||||
|
traordinarium fupplente defeftumfubjefti:
fed concurfus ifte impofsibilis eft 8c Deo inju- riusjquod probo.Subjcctum concurrit ad exi- ftentiam accidentis per caufalitatem £c mo- dum caufa? materialis: caufa materials caufat per modum potential : potentia notat im- perfedtionem : imperfedtio non habet locum in Deo:erg6Deus non poteft concurfu fuo de- fectum fubjedti fupplere:nam quidquid Deus caufat, caufat caufalitate externa: vel efficien- tis vel finis: at caufaiitaseffieientis vel finalis non poteft elTe caufalitas materia:; fie enim omnes caufx confundercntur, 8c caufa inter- na ciTet eadem cum causa externa, ingrediens effentiam caufati 8c extraeammanens: imo Deus h6cmodo fubjedtum fieret verorum ac- cidentiunv, ac vera darentur accidentia in Deo, quod ftatuere, impium eft. Ergo con- curfus ifte fidtus eft, 8c exceptio invalida: fed ulterius ejus robur nullum oftendamus, quod argumentum fecundum efte poteft. V. Si fubftantia- ne virtute quidem fuper-
naturali pofsit efte in fubje£to, ergo accidens etiam non poteft effe fine fubj ecto virtute fu- pematurali (quia inter fe opponuntur) Sed verum eft prius; ergo 8c pofterius. Excipiunt ^wr/rtn'j,fubftantiam poffe efle in fubje dto virtute fupernaturali: fie h'umanam Chrifti naturam,que; fubftantia eft,in di vina natura ut in fubjeftoefle,afferunf.verumenimvero hoc falfum eft, quod ajunt: humana enim Chrifti natura dependet a di vina quoad fubiiftentiam tantum, eft enim affumpta in fubfiftentiam 8c perfonalitatem divinxnaturx.non autem de- pendet ab ea proprie quoad effentiam aut exi- ftentiam, ut id quidem requiritur in eo.quod inert in alio ut in fubjedto, quodabeoin efle 8c cxiftere dependet: verum,ut hxc res plene intelligatur,hoc obfervandum eft,quod lifer \fefabjtfiere, interdum naturx fubftantiali tri- buatur, 8c ift6c modo natura Chrifti humana per fe fubfiftit.intcrdum fuppofito feu indivi- duo fubftantiali, 8c h&c modo humana Chrifti natura non perfe fubfiftere poteft, quia fub- fiftit fubfiftentia divinx natura; eft enim una tantum perfona , conftans duabus naturis: A 3 verum |
|||||||||||
|
poffe privari inhxrentid actuali, quatenus po
ted deftrui. Sed id dicimus, axcidens, quando & quamdiumanet infua entitateaBuali,non ftjft privari inhterentia affttali, Schocfenfu, dicitur ilk inhxrentia efle effentia acdeef- fentia accidentis, imo de ratione formali, quatenus, per inhxrentiam illam aftualem, accidentia definiuntur, folent enim defini- ri cit <zs&(&f<nius , ut loquitur Arift. lib. 7. Metaph. cap. 4. Hocigitureft , quod argu- ments 8c rationibus confirmare conabimur; nempe , abfoluU Jimpliciterque impojjibile effe, accidens aliquodjeparatum Ji?ie fubjecio per fe exijiere. III. Primum noftrum argumentum eft de-
fumptum ex Analogia entis.quam difputatio- ne priori demonftratam videre eft : ratiocina- tionem inftituimus hoc modo. Si accidens per fubftantiam fit ens, ergo dependct a fub- ftantia , non tantum qua eft accidens, fed 8c qua eft ens: Sed verum eft prius;ergo 8c pofte- rius. Minor probatur, quia accidens per fub- ftantiam definiturtanquam percaufam. Ma- jor probatur ex natura entis aut generis Ana- logici, quae talis eft, ut per fe 8c prius conve- niat fpeciei uni, quam alteri,8c alteri non nifi ratione prioris fpeciei, a qua fpecies pofterior five altera dependet ineftendoScexiftendo: unde ob inxqualem iftam generis attributio- nem Analoga attributionis talia Scholaftici vocaruntjam verd, fi accidens, (ex vr iftius analogic^ attributionis,qua ens tribuitur fub- ftantix & accidenti,) non tantum qua tale,fed etiam quS ens, dependeat a fubftantia1, ergo quod accidens fit ens, debebit fubftantix; hoc cnim ex analogic^ attributionc fequitur.fi ac- cidens , quod fit ens, debet fubftantix, ergo iublatifubftantia, qux fubje&um eft, acci- dens ne quidem erit, neque etiam manebit ens ; ergo extra fubjedtum accidensefl'e non poteft: fublata enim causa tollitur effectus: at fubftantia five fubje&um eft caufa accidentis; nam quod accidens fit, imo quod tale fit, a fubftantia eft. IV. Ad hoc argumentum regerunt Ad-
•uerfarii-, ita fe rem habere naturaliter, verum |
|||||||||||
|
6 DisputAt. ex PhilosophiA Select.
verum non ideo non eft fubftantia, fed ideo i includit:nam per fe fubfiftere fignificat noa
non eft fuppofitum : itaque humana natura I efTe in fubjefto ; &, efle in fubje&o, non fub- |
|||||||||||
|
non eft in divina aut natura aut periona,ut ac
cidens in fubje&o, fed utparsin toto (licet improprius hie fit fermo) autpotius, utfu- ftcntatum in fuftentante. Totadifficultas ex- pediri potell diftin&ione vocis, fubfiftere, feu if per fe exiffere: nam t» fubfiftere , vel per fe exiftere opponitur, vel ei quod exiftit in alio inhxfive, vel ei quod exiftit cum alio, non ta- men inhxftve ,,feu ut clarius loquar, ei quod non exiftit folitarie, nee certum ac fingulare fuppofitum conftituit; priori fenfu exiftit per fe & fubfiftit natura Chrifti humana: pofte- riori fenfu nee fubfiftit, nee exiftit per fe, fed per naturam divinam ejufque fubfiftentiam. Ergo manet argumentum a definitionibus accidentis & fubftantix contrariis defum- ptum, quod ulterius fie deducimus. VI. Si fubftantianonmodoinfitinfubje-
dlo,fed ne efl'e quidem in eo ullo modo poflit, ergo accidens etiam non modo non eft fine fubje&o, fed ne ullo quidem modo fine eo cfle poteft.fed verum prius,quod ex thef.prx- ced. oftenfum eft.Ergo & pofterius. Majotfic confirmatur , quia contraria funt contrario- rum confequentia: cum igiturSubftantiade- finiatur, ens per fe fubfiftens, non vero, quod poteft per fe lubfiftere, Accidens etiam defi |
l nfterg per fe. er^ ( ut Subftanti2e efl-eutia eft
|
||||||||||
|
fubfiftere per ie,id eft, non cfle in fubje<fto,fic
contra, Accidentis effentiaeft non fubfiftere per ie,id eft,effe in fubje&o: unde ulterius fe- quitur, ne Deum quidem pofle facere acci- dens,quod non fit in fubje&o,quiafaceret ac- cidens non accidens: ut enim non poteft face- re hominem, qui non eft animal rationale, hsec enim eft ratio formalisacconftitutivaSc definitio hominis; ita non poteft facere acci- dens, quod non infitinfubje&o, quiainefle in fubje&o eft ratio forroalisacconftitutiva 8cdefinitio accidentis: atdefinitum fejunge- re a definitione, eflTet, rerum naturam ever- tere,quod procul eft a Deo:& profc&6,fi Deus id poteft facere, quod non pofle oftendimus, poflet facere, ut idem iimul eflet Scnon eflTet, qua;eft manifeftiifima contradi&io, impin- gensinaxioma receptiflimum : Idemnonpo- teft fimul effe & non effe ; quam contrad i&io- nemin hocnegotio implicari fie fpecialiter oftendo. VIII. Si omne accidens ex fententia Ad-
verfariorum per divinam omuipotentiam. poflit non efle i n fubje&o, potcrit per fe fub- fiftere , ita tamen, ut maneat accidens : Ergo osine accidens potcrit per divinam omnipo- |
|||||||||||
|
niendumeft, ens, quod ineft in fubje&o, Sc tentiamefleSubftantia&manereaccidens,id
non, quod poteft inefle: nam ficutaliud eft, eft, poterit per fe fubfiftere & non per fe fub- perfefubfiftere, id eft,noneflea&u in fubje- fiftere,efle in fubje&o & noneffeinfubje&o; &o, aliud, pofle per fe fubfiftere, id eft, pofle efl'e accidens 5c non efle accidens. quod quid non efle in fubje&o, ita aliud eft efle a&u in aliud eft, quam rerum ordinem a Deo confti- fubje&o, aliud pofle efle in fubje&o,proindc, I tutum a Deo perverti ? quid aliud quam con- cumSubftantixformalisratioconftituaturin j tradi&iunem implicare?quam tollereomnc tJ per fe fubfiftere a&u, non vero i n toF pofle i difcrimen inter fubftantiam Sc accidens ? hoc fubfiftere per fe, etiam accidentis formalis ra-1 enim difcrimen eft inter ea, quod Subftantia, tio eft itatuenda in -n! a&u efle in fubje&o, I per fe cum fubfiftat, in fubje&o efle non pof- non vero in toT pofle efle ; confequenter, ut fit: Accidens, cum fit in fubje&o, per fefub- SubftantiadefiniturperSubfiftentiam a&ua- fiftere nequeat: at fublata differentia eflen- lemScnonaptitudinalem, ita St Accidens de-, tiali confundi fpecies necefle eft: funt enim finiendumeltperinlixrenaamadhialemnon fpecies, quarum una ab altera differentia ef- aptitudinalem. fentiali differt. Ergo merum Chaos rerum & VII. Hoc argumentum Thef. 6 relatum non unam contradi&ionem parit Adverfario-
totum nititur immediate oppofitione.quae eft rum opinio. inter hxc duo, fubfiftere per fe, & effe in fub- IX. H<ec quidem natura fuit ac definitit
jetfo, quorum alteram aiterius negationem lAscidentis, quse ut illultrior adhucevadat, non
|
|||||||||||
|
V O L V M EN
nan inutile fuerit hicadjungerccomptiratio'
nem, quam cap. f. Categoriarum infiituit Arifi. inter fubftantias fecundas & accidentia refpe- ftu pradicationis de primis: hxc enim res a- liquid iucisattulerit. Subftantiacfecundje^- riftotcli dicuntur de primis univoce, id eft, fecundum nomen 5c definitionem,qux cffen- tiam cujuflibet rei exprimit. At de accidenti- bus diftin&e hie philofophandum eft: vel e- nim confiderantur in abftrafix^vel in concre- to: aliud eft albor, aliud album: quando Arifi. ait cap. cit. permulta efle accidentia, quorum nee nomen nee definitiode primis fubftantiis dicitur, abftraflu intelligit: non enim Socra- tes aut ulla fubftantia dicitur albedo, nee defi- nitioalbedinismagisdeSocratcaut ulla fub- ftantia dicitur: quoniam de quo nomen non dicitur, de eo quoque non dicitur definitio : concretavero accidentia intelligit, cum ali- quorum nomen defubje&o did aflerit, non tamen definitionem : nam albus dicitur de' Socrate, fed definitio ejus non dicitur, id eft, non dicitur tanquam definitio Socratis , led tanquam definitio albi: nam alioquin certum ! eft, de quo dicitur definitum.de eo ctiam dici definitionem : 8c accidens concretum tam fe- cundum definitionem fuam propriam dicitur : de Subftantia prima, ut de fubje&o, quam fecundum nomen : tam enim ipfa definitio slbi in concreto dicitur de Socrate quam 1- pfum nomen, nifi quis definitum alicui tri- bui velit, definitionem non item, quod eft ineptire : res aliter fe habetinSuftantiisfe- cundis, quae quoad nomen & definitionem |
||||||||
|
P R I M U M. J
' etiam dicuntur de primis •. quod explicate o>
perxpretium fuerit. X. Propofitio ilia Arift. Subfiantiafecund*
1 affirmantur de primis turn fecundum nomen turn fecundum definitionem: intelligitur fecundum definitionem tam fuam quam fubjedi fui; ita Homo dicitur de Socrate, non tantum fecun- dum definitionem fuam, ut, animal ratioua- [ le, eft definitio hominis, fed etiam fecundum definitionem ipfius in enunciatione fubjetti, ipfius fcil. Socratis, ita ut definitio hominis tanquam definitio ipfius Socratis de Socrate dicatur: fi enim rogavero, quid eft Socrates ? refpondebis, eft animal rationale ; quae defi- nitio non tantum hominis eft fed etiam So- cratis : alia enirn" effentialis definitio dari ne- quit:definitio,quseeumitadefiniat,utdiftin- guatur ab aliis hominibus, accidentalis eft 8c ab accidentibus tantum peti poteft, qusenu- mericamScaccidentalem, non verb fpecifi- cam 8c effentialem differentiam porngunt. At quando definitio albi in concreto, dicitur prasdicari de pariete, non tamen prsedicatur ut definitio parietis, alia enim ejus definitio effentialis dari poteft: pnsdicantur itaque, ut concludam, de fubftantiis primis, 8c fubftan- tia; fecundas 8caccidentiaconcreta, 8c quoad nomen 8c quoad definitionem,feddiverfo ta- men modo 8c ienfu jam explicato: alii difcri- men prsedicationis hoc modo exprimunt: Subftantia; fecund* pr«dicantur in quid eC- fentialiter, Accidentia in quale accidentali- ter, illae, ut de fubje&is prxdicationis, hsc,ut de fubje&is inhaefionis. |
||||||||
|
Difputationufn ex Philofophia fele<3ariun
P *R I M A >
PERSONA.
EXpoftta funt ventihtioni publico: Difputa- omnibus aliis difiputationibus de quocunque entt
times dux, de Subfiantia prior , dez^fcci-! particulariinftitnendis, erantpramittenda: & dentepofierior, qua, quodgeneraliflimam Entis > quia inflitutum Pr*efidis, prima prima difputa- iWfionem contimrcnt, tanquam prtliminares, tionk theft indication, til, tit materia, utiles pr*f*r-
|
||||||||
|
g DispvtAt. ex Philosophia Select.
prefer tint, pofthabitu inutilib:is, ex univerfa i Per son K,exdifputationibiufeligertdUdigni-
feligerentur Pkihfophia,<&' ad difputandum prv- \ tate atque atilitate nulli fecundam, primamfa' ponercntur methodo arbitr aria pro ipfius & en- ] cereplacuit. Jtifque R.efpondentis arbitrh acjudicio, banc De \ Thesis I.
|
||||||||
|
intelligens. Quartd,Perfona debet efle inetnu
municabilis: quaconditioneexcluditureflen- tia di vina , qua: quidem eft fubftantia fingula- ris, completa, intelligens, fed communis tri- bus perfonis in SS. Trinitate. Eft quidem eflentiadivina incommunicabilis, proutvox ilia notat id, quod non eft communicabile pluribus fpeciebus vel individuis; neque e- nim fe habct per modum generis vel fpeciei, fed non eft incommunicabilis pluribus hypo- ftafibus, vel ut Scholaftici loquuntur, fuppo- fitalitatibus aut fubfiftentiis; at perfona etiam hoc modo incommunicabilis eft, ut dicemus Thef. 6. Qujnto, Perfona dcfiniebatur, ut non ft pars alterius; ad excludendam animam ra- tionalem , quae quidem eft fubftantia fingula- ris 8c intelligens, non tamen eft perfona, quia eft pars hominis. Sextd denique, ut non fu- ftentetur ab alio ; propter humanam Chrifti naturam, quse fi perfona cflet, Chriftus habe- ret duplicem perfonam, quod abfurdum eft: Ab humana igitur Chrifti natura removetur nomen Perfona:, quia ipfa fuftentatur a hiyu. III. Ut hasc definitio perfona: per partes explicata clarior fit, notandum venit, in per- fona , v. g. Petro , duo efle, naturam fcilicet fubftantialem.que. habet eflentiam 8c exiften- tiam adlualem: 8c fubfiftentiam, quae natural fubftantiali additaearn reddit incommunica- bilem alteri. Ex quibus duobus oritur com- pofitum conftans natura 8c fubfiftentia, quod fuppofttum eft, 8c perfona. Naturae ergo no- mine intelligitur fubftantia fingularis, conti- nens integram individui eflentiam.in abftra- &.o taraen fumtam. Suppofitum 8c natura di- ftinguuntur tanquam includens 8c inclufum : fuppofitum enim includit naturam 8c aliquid addit, quod fuppofitalitas feu fubfiftentia di- citur, natura verd in fe non includit fuppoli- talitatem {en fubfiftentiam, fed ab ea prxfcin- dit: pari modo philofophandum ell de per- ~~ iona |
||||||||
|
DE'P e r s o n a a£turis, antequam ad r
rem ipfamprogrediamur,vocabuli ho- monymiam indicare opera pretium fuerit, ut eo exquifitius,qua dc re inftituatur difputatio.innotefcat. Soletitaque Perso- n a aliquandofignificarequalitatem.utcum quis in Comrediadicintrfliftinere Perfonam Regis, vel fenis, vel juveni§: interdum vero £c fubftantiam denotat, ut cum dicimus Pe- trus eft perfona; quae fignificationoninvita Latinitate(ut quidam autumant, quifolam qualitatem fignificare volunt) accepta eft, ve- rum apud probatos Latinos autores extat 8c pafsim ufurpatur. Qujn 8c Deo perfona: no- men attribuitur, cui fi conveniat juxta varias iiabitudines 8c attributa, jam nontres, fed Jonge plures perfona: in Deo erunt, quod ab- furdum effeipfi Adverfarii non diffitentur. Nos itaque dePerfona.ut fubftantiam denotat, impraefcntiarum agenms; ea autem ficfolet definiri, Perfona eftfubfiantiafngularis , com- pleta, intelligent, incommunicabilis, qrne non eft pars alterim, ntc ab alio fuflcntatur. 11. Primo quidem dicitur fubftantia Jtn-
gularis, ut removeantur univerlalia, ilia enim non fubiiftunt, niii in fingularibus, qui eft modus fubfiftendi imperfeclus: Perfona au- tem id denotat, quodexcellentifsiuno modo fubfiftit. Dcinde, debet efle completa, cum id quod incomplctum eft habeatincompletum modum fubfiftendi: at vox Perfona iis tri- buenda eft, quibusperfe&ifiirne convenit t» fubliftere. Tertio, in perfonx definitione re- quiritur,ut fit inteUigens, Sc fie Melampus, Phylax, aut alia quxdam fuppofita,quibus in- telligendi facultas negata eft, a Perfona: defi- nitione arcentur: In hoc enim fita differentia eft inter fuppofitum St perfonam, quod fup- pofitum in genere denotet omnem fubftan- tiam fingularem, completam,8c incommuni- eabilem,perfonaautem. infuperrequirat ut fit |
||||||||
|
VotUMEN PRIMUM.
|
|||||||
|
fona 8c natura: perfona enim fpecialc eft fup-
pofitum, fc. rationale, cjufqueabftraclum eft perfbnalitas: Graxi utuntur voce vazrxna;: Atque ex hac philofophandi ratione petenda eft caufa, quare natura poflit confervari fine fubfiftentia propria; ( ut in Chrifto patet, qui caret fubfiftentia humana feu creata) fuppofi- tum autem totum non pofsit confervari fine natura, quia fc. illam formalitcr includit. IV. Subfiftentia five vsovthth in abftra&o
eft modus fubftantialis, quo natura: exiftentia ita determinatur, ut ix. per fe fubfiftat & incom- mumcabilisjit. In qua definitione & fubfiften- tia; natura 8c ejus geminum munus explica- tur. Primum fubfiftentia; munus eft fubftan- tiam determinare ut per fe fubfiftat, non ut it per fe fubfiftere figniricat non efle in fubje&o quomodo per fefubfiftereeftproprietasnon tantum fuppofiti & perfona:, fed omnis etiam fubftantia:, in generali fubftantia: definitione expreffa, fed prout t» per fe fubfiftere fignifi- cat fubfiftere fubfiftentia propria, indepen- denter a fubfiftentia alterius: quod ut intelli- gatur, obfervandum eft ti exiftere fubftantia:, id eft, 7» habere entitatem extra caufasfuas pofitam, vel etiam ™ fubfiftere per fe,prout opponitur inefle alteri ut in fubjecb), duobus dicimodis; nempeveHta, ut, qua; exiftit ac fubfiftit per fe (quatenus non ineft alteri ut fubje<fto)fubftantia,ab alio tamenfuftentetur, fie exiftit 8c fubfiftit per fe humana Chrifti natura,quia in exiftendo 8c fubfiltendo per fe fuftentatur a divina, ab ejufque fubfiftentia dependet; vel ita.ut qua; exiftit 8c per fe fubfi- ftit fubftantia, ab alio non furtentetur, ab alio non dependeat, non tantum ut a fubj ecto, fed nee ut a fuftentante, ficPetrus, Paulus, 8cc. exiftunt 8c fubfiftunt per fe: -n per fe fubfifte- re , quod largitur fubfiftentia vel \-etciVkw» intelligiturfecundomodo, in quantum fub- ftantia independenterab alterius fubfiftentia ac propria fubfiftit. Atque ex his manifeftum eft,fubftantiamturn completam efle perfe- ftiflime, quandofuam habetScfibipropriam fubfiftentiam , 8c quidem quia ac quatenus cam habet : Si dicas, humanam ergo Chrifti naturam non fore fubftantiam peifedbflime completam ; concedimus id libenter, quia |
|||||||
|
non eft perfona, nee fua fubfiftentia fubfiftit*
fed fubfiftentia divina; naturae; interim per- fect 8c completa eft fubftantia acvere fubfi- ftit per fe, quatenus ts per fe fubfiftere fignifi- cat non effe in alio, ut in fubjecto, ac proinde vere proprie'quc eft fubftantia: Cum natura una aliena fubfiftit fubfiftentia, fit ut dua: na- tura; in unum coalefcant fuppofitum ac per- fonam ; ita Chriftus una tantum perfona eft, duabus conftans naturis eflentia atque exi- ftentia diverfis, i2ot;«7!x»s tamen unitis. V. Quemadmodum duas naturas in uni
fubfiftentia poffe uniri jam oftenfum eft,fic 8c una natura plures poteft habere fubfiftentias, 8c una eademque effentia plures perfonas mo- do fubfiftendidiverfasconftituere:Ut in divi- na elfentia vidcre eft,que. fubfiftit in tribus di- ftinebs perfonis,Patre,Fi lio,8c Spiritu fando, quia tribus praedita eft fubfiftentiis. Utraquo autem natura, 8c qua; plures fubfiftentias ad- mittit, 8c ilia, qua; diverfam naturam in fuam fubfiftentiam 8c in unitatem perfona; aflu- mit, debet effe infinita. Natura autem finita quadibet fuahypoftafiitaeftdefinita, uttota fubfiftat in uno fuppofito, atque ita ut extra cam exiftere non poflit, idque tantum quia finita eft. VI. Alteram fubfiftentia: munus eft, na-
turam fubftantialem reddere incommunica- bilem: notari hie folet 8c recTre, naturam duo- bus modis communem dici, vel pluribus fpe- ciebus 8c individuis diftincbsific omnis natu- ra univerfalis dicitur communis; vel pluribus fuppofitis : fie una eademque naturadivina fingularis, communis eft tribus perfonis, Pa- tri, Filio, 8c Spiritui fandto. Totidem quoque- modis dici poteft natura incommun-icabilis : primo cum non poteft concipi lub ratione generis aut fpeciei, fecundo cum non poteft communicari pluribus fuppofitis aut perlo- nis. Prior incommunicabilitas eft a reifin- gularitate ; pofterior a fubfiftentia. Quave | quemadmodum quod fingulare eft, non po-
teft communicari pluribus inferioribus, ita quoque quod determinatum eft fubfiftentia, non poteft communicari pluribus perfonis,in quantum eft determinatum. Sic Dei eflcn- tia communis eft tribus perfonis, quia non B indu- |
|||||||
|
io DisputAt. ex Phi
includit fubfiftentiam : at cadcm fubfiftentia
jam affedta, non amplius communicari po- teft. Et hoc eft quod Theologi dicunt,Dci ef- fentiam confidcrari, vel imtbJhf, in quantum non includit fubfiftentiam,8c fie dicitur com- municaritribusperfonis, vel lirejaXxS?, & fie eft incommunicabilis;eflentia enimDei reftri&a per fubfiftentiam , r^Tnt I'va^im, in Patre, nequit communicari filio,ut fie: ne- que enim effentia Patris, ut fie, eft effentia fi- lii, ficut nee pater eft filius,ut fic,in quantum per fubfiftentias fibi proprias reftringuntur. VII. Quid haec fubfiftentiafit,intricatum
atque obfeurum fane eft, 8c circa id fententiis valde variatum eft. Nos autem primo ftatui- mus non efTe fubftantiam, quia aut prima fo- ret aut fecunda: non fecunda,quia ilia eft uni- verfalisj at fubfiftentia fingularis eft,8c reddit ens fingularifsimunr.non prima,quia fie con- ftaret natura 8t fubfiftentia, Sc haec rurfus alia, 8c ita daretur progrefius in infinitum; fed vi- detur potius naturae aliquodadditamentum. Non etiam eft accidens aliquod, quia illud non poteft fubftantiam complere aut redde*e ' |
tosopHiA Select.
incommunicabilem. Praeterea in Chrifti hn«
manitate omnia funt accidentia humanae na- turae convenientia, nee tamen eft fubfiftentia de qua agimus. Supereft ergo ut fit modus fubftantialis, fubftantiam aftuans ac determi- nans in rationefuxfubftantiae. Cum autem duum generum fint modi, mutabiles 8c fepa- rabiles, alii immutabiles 8c infeparabiles, fubfiftentia modus eft immutabilis prorfus ac infeparabilis: quod non tantum verum eft de fubfiftentiacuique fubftantixpropria, fed 8c de aliena:ita ut fubfiftentia ilia naturae divi- nx, quafubftitit natura Chrifli humana,nun- quam ab ilia fuerit feparata, quamdiu extitit j ne quidem in ipfo triduo mortis ; manfit e- nim corpus, manfitanima, liajsfw&xiJs natu- rae divinx unita, etiam turn quando a feinvi- cem fuere divulfaac feparata: neque enim ad corporis 8c animxfolutamunionem, fecuta eft diffolutio unionis, qua natura Chrifti hu- mana unita eft divinse , dum in eandem fubfi- ftentiam aflumta eft. Quae de perfona 8c fub- fiftentia ulterius inquiri poflunt, aliis 8c alias faccrelicebit. |
||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
S e c u n D A> ENTE INFINITO
|
|||||||||||||||
|
DE Ente Imfinito difputationem j dat aut exhauriat ? fed generates qua/dam,
habituri, non qunecunque de eo •vent'ilari attamen nobiliffimar , quaftiones decidemtu, foffunt acfilent, hoc tempore prof onemus: Qgis J fpeciales fpecialioribui difqttijitionibus referva- tnim ijia omnia unka difputatione comprehen- ■ turi. |
|||||||||||||||
|
Thesis I.
|
|||||||||||||||
|
dens, abfolutum 8c relatum, non tam diftant ■
a fe divifionis membra, quam fi dividatur in finitum 8c infinitum. Finitum eft, quodha- bet effentiam 8c perfe£tionem limitatam : In- finitum , quod habet effentiam ?c perfedtio- nem nullis limitibus circumfcriptam : itaque termini illi defumti quidem funt a quantitate molis,
|
|||||||||||||||
|
REcepta eft divifio apud Philofophos En-
tis in finitum 8c infinitum; quae divifio ends prima , intima , 8c maxime effentialis dicitur, quia prater alias omnes entis divifiones univerfales, haec membra ha- bet omnium maxime inter fediftantia ; cum enim ens dividitur in fubftantiam 8c acci- |
|||||||||||||||
|
Primum. ii
cipiis iftam notitiam elicit: haec rudis tamen
Dei notitia, confuse 8c indiftinfte Deum at- tingens.opus habet ut eifdem naturae viribus, ex diligenti contemplatione creaturarum 8c aflidua meditatione, incrementum capiat, & quafi perficiatur. Non tamen hoc fie eft ca- piendum, quafi adferibamushominifibire- licfto facultatem vel virtutem ullam, vel mi. nimam , cognofcendi falutariter ex fe verum Deum: nihil minus: quin hoc modo totalem in homine caecitatem 8c ignorantiam agno- fcimus, verumaliqualemtantum, nonfalu- tarem ex notitiis inlitis ac creaturarum intui- tu , rationifque fano exercitio, Dei notitiam ponimus; quomodo ftatim fuit explicatum. III. Circa Dei effcntiam quaeritur, ane*
defnitione exprimi valeat ? Sunt qui arfirment, alii contrarium fuftinent, quibus 8c nos cal- culum addimus-.aflcrtionis noftrae ftabilimen- tum eft hoc:Qupd nee genus nee differentiam habet, nequitdefiniri: atqui Deus, nee genus, nee differentiam (accurate loquendo ) habet: ergo. Major patet,quia ad exquifitam defini- tionem requiruntur genus & differentia: ut Arift. docet 6. topic, c.y. Minor probatur: primo de differentia,quod eaDeo non conve- niat,inde. Quia de ratione differentiae, pro- priefiedi£tae, eft, utnequeincludatfpecicm quam conftituit, nee etiam genus illius fpe- ciei, ut Arift. docet lib. 6. topic, c. 6. 9.8c 14. velut rationalitas, quae eft differentia fpecifica hominis,non eft,homo,8c eadem rationalitas, non eft animal, quod eft genus iftius fpeciei, {hominis) quam conftituit rationalitas: Undc fi quae effet differentia, per quam conftituere- turDeus in hae fpecie entis, ilia non effet Deus; at nihil eft in Deo, quod non fit ipfe Deus: cum enim,quicquid prater Deum eft, fit cfcatuin quid , fi non effet Deus, quod eft in Deo, Deusab aliquo creato haberetulti- mamperfeftionem. Caeterum ex his, quod Deo non conveniat differentia, efficaciter fe- quitur,quod nee eidem conveniat genusmam generica natura non datur, nifi contrafta per differentiam,que. ipfam aclruat 8ccomplet,fic- uti forma materiam: atque ita, ficut huic re- pugnat effe fine forma: ita generi repugnat 1 effe fine differentia.unde cui repugnat habere B 2 diffe- |
||||||
|
VOIUUEN
molis, ubi limites funt 8c fines, fed tranflati
per analogiam,ob intelleftus noftri in cogno- fcendo imperfedtionem, ad quantitatem per- fections fignificandam, ficut hoc egregie ex- plicatSuarezdifp. 28. Metaph.f. i.§. 18. Cum hac divifione coincidit divifio entis in ens a fe, 8c ab alio, neceffarium 8c contingens, per eflentiam&perparticipationem, increatum & creatum , omnino aftuale 8c aliquam po- tentialitarem includens, quae ibid. loc. cit. a Suarex,. explicantur. Ens finitum, ab alio, contingens, per participationem , creatum, aliquam potentiaJitatem includens, dicitur creatura; ens infinitum, afe,neccffarium, per effcntiam, increatum, omninoa&uale, dici- tur Deus: 8c hujus entis infiniti, Dei ft. ihqui- remus hac difputatione exis~lentiam,effentiam, attributa, eperationes ad extra. II. Deum effe non tantum Scriptura, fed
etiam natura docet :de Scriptura res eft evi- dentior, quam ut ullam requirat probatio- nem, vel teftimoniorum induftionem : 8c ex Scripturis facris id probare non noftrum e- tiam eft, fed Theologi. De natura id quoque evidens eft, licet idnegareaufifuerintnon- nulli:eft autem vaturalisDeinotitiainHtzSn acquifita, Scholaftici dicunt, fubjeffiiia 8c ob- jeliiva: ilia hominis cujufque animo jam in- de ab utero quafi imprefla 8c infculpta eft,qua homoexprincipiis fecum natis, tanquam i- maginis divinae quibufdam ruderibus Sc reli- quiis,ad Deum creatorem manu ducitur:h(jc, ex contemplationc operum 8c effeftuum, Deum nobis oftendit: haec dupiex Dei notitia naturalis, paulolatiusexplicandaeft. Eft in homine vis autfacultas naturalis cognofcen- <3i Deum, five lumen quoddam congenitum, quo intelleftus aptus natus eft, ad affenfum- prxbendum illi, quod dicitur , effe Deum; ita xit, quam primum ratiofeexerit, 8c quid fi- gnificetur ilia voce, Deus, cognofcit, fineul- teiiori difputatione, labore8cdifficultate illi affenfum praebeat, dicatque efe Deum-fa hanc etiam ob caufam dicuntur infitae naturales iftae notitiae, quia fine praeceptore, fine de- monftratione, finedifciplina, homoabfaue difficultate ,quam primum terminosfimpli- ces apprehehdit, abfquemediisaliisScprin- |
||||||
|
12 DisputAt. ex P'hilosofhiA Select.
|
|||||||
|
differcntiam , eidom etiam repugnat habere
genus: at oftenfum eft, quod Deo repugnet habere differcntiam; repugnatigitureidem habere genus. Hisadderationem defumtam abinfinitate Dei & ejus incomprehenfibilita- te. Qualis eft: cujufque rei cognitio, talis 8c eft ejus definitio; Quid cnim aliud eft definitio quam plena & perfecta rei cognitio? Deus au- tem plene 8c perfecte, id eft, ut loqui amant Scholaftici,quidditative,cognofci non poteft, j ergo nee quidditative.id eft plene & perfefte, definirij Deum certenemodefiniverit, niii, qui Dei ipfius logica inftru&us fuerit; poteft i tamen qualicumque defcriptione adumbrari, | quae per attributa inftituitur , quod fit fine frincipio &fine, attruiit, immutabilts, infini- tum , &c. I V. Quyftio hie gravis eft de attribnto-
rum ab effentia 8c interfefe diftindHone. Ai> tequam ad qiixftionem refpondeamus, viden- dumett, quid per attributa intelligatur. Per attributa igitur intelligimus prxdicata, qucc per modum affeclionisde Deo enunciantur, qualia flint qua: eflentiam Dei confufis & in- ada?quatis conceptibus fignificant ac reprx- fentant ; intelleclus enim nofter eflentiam Dei uno 8c adaequato conceptu concipere ne- fluit, unde fit, ut multa de Deo apprehendat per modum affedtionurn, ut bonitatem, vera- citatem,juftitiam,mifericordiam,fapientiani, fandtitatem, potentiam, xternitatem , Sc fie deinceps, qux vocari folent attributa; 8c de his quacritur, an realiter a Dei effentia diffe- ranl? an eaiem inter fe realiter fint difiinBa? Nos utrumque negamus. Ratio negationis eft quoad partem priorem, Qiua (i attributa di- vina ab effentia fint realiter diftindla, utique fingula erunt finita, vel infinita'. fi finita, ipfa ctiam infinitas Dei, quae inter attributa eft, fi- nita erit : quod contradidfionem involvit. Si infinita, aliquid a Deo erit realiter diftindtum infinitum; 8c fie vel Deus fe ipfo non erit infi- nitus.vel plura erunt infinitatquorum utrum- que falfum 8cabfurdum. Quod attributa di- vinarealitera fe invicem diftindta non fint, probatur hoc argumento: Effentia abfolute fimplex non poteft includerc plura prsedicata tffentialia realiter inter fe diftindta : Atqui |
effentiaDei eft abfolute fimplcx:ergo. Propo*
iitionis ratio eft, quia pluralitas praedicato- rum effentialium realiter diftindf.orum infert compofkionem, adeoque repugnat abfolutas fimplicitati. Reftat ergo, ut attributa di vina a Deo Sc inter fe diftinguantur: vel formaliter cum Scoto 8c Scotifiis, quia quamvisfint ea- dem res fimplex, tamen diftindbe funt ratia- nes formales : non enim ratio formalis 8c defi- nitio unius,v. c. intelleiftusautjuftiti3e,eft ra- tio formalis aut definitio alterius, v. c. volun- tatis aut mifericordia;: vel ratione ratiocinata cum Thema 8c ThornifiU, qui varii funt con- ceptus objedlivi, non realiter, aftu, in feaut Deo, diftindfi, fed virtualiter tantum 8c emi- nenter, atque ineffedtibus , feu in termina- tione potius ad effedtum talem vel talem, di- verfi. V. Exiftentiam Dei, eflentiam, attributa,
cxcipixmtoperatmiesadextra, quxvulgore- cenfentur, creatio, canfervatio, concur fits, pro triplici caufij fecund^.dependentiajin fieri,in effe, in operari: per creationem res,quae antea non erat adlu, fed in potentia tantum objedH- va aut etiam obediential, fimpliciter produ- citur : per confervationem res produdta in effe confervatur: per concurfum ad operatio- nem prseftandam applicatur 8c in efficientia a&uatur. Creatio folet defin iri produBio rei ex nihilo: produBio hxc non dicit formaliter rela- tionena,fed fundamentum relationis creaturae ad creatorem: folctque a parte Dei concipi a nobis per modum actionis tranfeuntis, 8c vot cari creatio aBiva ; a paite rei per modum pafiionis, &t did creatio pajfiva: additur, ex nihilo, quod negat fubjedtum 8c ponit termi- numiitaque primo intelligendum id eft ne- gative , ut excludatur omnis caufas materialis concurfus,qua ratione potifsimum creatio di- ftinguitur a generatione, quae eft edudtio for- mae de potentia materia?; fecundd pofitive,ut notet ordinem termini a quo,fub quo res ante erat: nihilenim iftud, five non effe, praecefllt effe rei: unde liquet novitatcm effendi effe de ratione creationis:namomne,quod habeteffe poll non efle, habuit initium feu novitatera effendi: quod fi ab aeterno quippiam habeat non effe 8c item effe, limul erit & non erit. VI. Crea-
|
||||||
|
Volume* Primum.
|
||||||||||
|
13-
|
||||||||||
|
movendo, excitando, ad agendum applican-
do,8c in ipfas a&'iones realiter influendo, coa- gendo, cooperando: priori refpedtu dicitur concurfus Dei prxvius, pofteriori modo fi- multaneus: utroque modo Deus concurrit, 8c. utroq; modo creatura in operandi* a Deo de- pendet : Itaque concurfum collocamus-non in folo influxu in ipfam actionem terminato, quod facit Suarez, Metaph.difput.i2.. Conimbr. z. Phjf.Rwvius ibidem, de RaconisintraB. de prhicipiii,fed 8c motione,excitatione,applica- tione caufefecundxad agendum, juxta vul- gatumaxioma, Caufe Jecunfa non aguntnifi mot* a prima. Verum quia folum admittunt concurfum fimultaneum audtores citati,8c Je- fuitxomnes, 8c rcjiciunt praevium, motio- nem fc. illam qua virtutem adtivam creatura; Deus compter, eamexcitaf, applicat, deter- minat ad agendum, unico argumento fenten- [tiam noftram confirmabimus. Quod erit de- jfumtum ex hypothefi 8c fententia Adverfa- iriorum:hocmodo.'Sicaufa fecunda non poffit agere quin Deus fimultaneo concurfu cum. ilia influat,utdicunt omnes Adverfarii; ergo etiam non poteft agere nifi prxmovcatur a Deo ad agendum, nifi Deus concurrat con- curfu prxvio. Prob. confeq. hxc eft Adverfa- riorum pofitio 8c omnium etiam, excepto Durando cum paucis aliis: ad actionem caufa- rum fecundarum requiritur concurfus fimul- taneus duarum caufarum primx 8c fecundx : rogo, quomodo iftse dux caufx concurrant fimultauee, vel ut unamoveataliain, velut utraque moveatur a tertia.vel ut cafu concur- rant. Hoc poftremum dicere non licet, prx- fertim fi iftx caufx per fe funt fubordinatx,ut funt; nee fecundum dici poteft; nam qux erit ilia tertia, qux utramque caufam, primam 8c 1 fecundam,prxmoveat?ergo una alteram pne- movebit ex duabus caufis fimultaneo concur- fu concurrentibus; fed non poteft prxmovere I fecunda primam, fie enim fecunda non foret, fed prima : ergo prima prxmovebit fecun- dam, quod erat demonitrandum : fed hxc o- mniafpecialibusaliquot difputationibus ali- quando, fi Deus volet, exponentur. |
||||||||||
|
V I. Creationem excipit confervatio, qux
eft, rei product* per aliualem influxum in fuo effe continuatio : dicimus, per aBualem influ- xum , ut cxcludamus confervationem, quam vocant, permiffivam, five privativam.cum id dicitur confervare, fed improprie, quod non deftruit: item indire£tam,qux tantum remo- vet impediens : hxc enim non influit in i- pfum effe rei, quod confervatur, fed in id quod rei contrarium eft, unde peraccidens refultat permanfio rei in fuo effe. Quod hxc aftio Deo competat facile patet,quia creatura non tantum in fieri, fed etiam in effe a Deo effentialiter dependet : deinde id liquet ex annihilatione: hxc enim non confvftit in po- fitivo, quia tendit in non effe rei fimpliciter: at omnis aftio pofitiva tendit ad effepofiti- vum: confiftit igitur in fola fufpenfione in- fluxus divini, quo confervat Deus: qui in- fluxusitafehabetadrescreatas, ut foladlu* men. VII. Creationem 8c confervationem fe-
quitur concurfus, feu cooper atio. Quaeritur hie: iAn Deus per fe atque immediate in aBionibus tmnium creaturarum operetur? Non defuere qui negarint Deum per fe 8c immediate con- currere ad a&iones fecundarum caufarum; nominatim ejus fententiae erronex fuit Du- randus in z. difi. i.a. f. ubi fentit: poftquam Deus ab initio creationisipfiscreaturiscon- cefiit fufficientem agendi virtutem,nihil am- pliuseumcumillisoperari. Verum hxefen- tentia non tantum eft temeraria ; fed etiam non fatis in fide tuta; quapropter oppofitum ejus, ut longe certius & verius,tcnemus,quod ita oftendi poteft: Res creatx in effe fubordn nantur Deo, atque hinc in effendo dependent a Deo, ergo 8c dependentabeodem.mope- rationibus; operari enim fequitur effe , & modus operandi fequitur modum effendi :at ifta rerum creatarum a Deo dependentia in operaftdo, infinuat conciirfum Dei, ad produ- cendasiftasadiiones; qui definiri poteft, aB'io Dei ad extra, qua una cum caujis fecundk & fubordinatu omnes illarum effeBus producit. Id autem facit dupliciter,8t caufas fecundas prae- |
||||||||||
|
B j Difpu-
|
||||||||||
|
xq, Disputat. ex Philosophia Select.
Difputationum ex Philofophia fele&arum
T E R T I A)
D E
NOTITIA DEI NATVRALI
Thesis I.
|
|||||||
|
ESfe Diunt fciri poteft, ac cognofci multis
mociis. Nonnulli triplicem ilatuunt Dei cognitionem: i. cognitionem rationis, quam inveftigamus per creaturarum intui- tum. i. cognitionem dcvotionis, qua fit per verbum, excujuspraedicationecognitio fidei oritur. 3. cognitionem glorification!}-, qux fit in vita seterna. Alii ponunt quadruplicem di - vinx cognitionis librum, <pimas, natur*, quo pertinent ^iiafuimu^ menti naturaliter im- preftx. 2. r.-nnas, creatur<e,(±xio pertinent in- tuitus 8c contemplatio creaturarum, 3. yg«- <$>ts,fcriptura, quo pertinetdivina in Prophe- ticis 8c Apoftolicis icriptis revelatio. 4. Qmfc, vita sterna, quo pertinet intuitiva & beatifi- ca Dei vifio. Sed prxtermifiacognitione glo- rificationis, & libro vitx xternx, qui cogno- fcendi modus in hac vita non pofsidetur, fed iperatur tantum, reliqui tres cognofcendi modi optime revocari poflunt ad duo capita : ut cognitio Dei, alia fit naturalis, alia revelata, 8c illapetatur ex natura, hxc ex fcriptur* li- bro. Ac nos quidem reli&oTheologisfcri- pturx libro, 8c cognitione revelata, Sjmlkjit Dei notitia naturalis, haufla e:: libro nature, hac difputatione inquiremus. II. Liber ntttura duplex ftatui poteft, rw-
terntu 8c externus-.undc notitiaDei naturalis dividitur in infitam vel innatam, 8c acqniji- tam: illam vocant Mifubjeffivam, hanc obje- Bivam. Notitia infita originem habet ex hs'- yctii ci).i>ia<f,quxamifljeimaginisdivinxfunt obfcura quxdim rudera ac veftigia, 8c amiflx illiuslucis, qux in hominis mente ante la- pfum fulgebat, fuperftites quaedam ac fopitx fcintillulx, per quas communis ilia 8c antici- pate notio, Quod Jit Deus, omnium homi- |
|||||||
|
mim mentibus naturaliter eft infculpta. Has
ergo notitias communes rcferimus ad librum
natu rxinternum : ad quem etiam pertinet
liber mjiabimus, internum confcientix tefti-
monium, quod Scholaftici vocant Synterefin,
\ctwni{>wti nam ex principiis cum homine
natis oritur in corde cujufvis hie Syllogifmus
practicus : §lui 'vitam •vivit impiam, fentiet
\ Dei vindicit iram & faenam : ratio ejus eft,
I quia omnibus naturaliter eft infitum 8c in-
I iculptum, Deum effe, Deum effi colendum,
Deum ejfe fcelerum vi?tdicem: fubfumit autcm
confeientia impii. Ego fiagitiofam vitam dtt-
xi &c. Accfttijita Dei notitia ex libro naturae
externo, videlicet ex contemplatione ope-
rum ScefFeftorum divinorum.vi naturalis dif-
curfus, a mente humana colligitur: ut enim
ex pluribus Uteris, itaexpluribuscreaturis,
liber quidam componitur,cum quejibet crea-
tura non fit nifi quaedam litera manu Dei fcri-
pta: 8c in hoc libro Deumlegere, atqueex
leftione cognofcere poftumus.
I III. Atque hxc eft gemina 8c genuina
Deum naturaliter cognoicendi ratio: partim
'■ infita, ex libro naturxinterno ; partim ac-
I quifita., ex libro naturae externo; qua; a non
! unojimpetitur 8c impugnatur hofte. Prio-
rem riegut Timplerm, Metaph. lib. 4. cap. 2.
qucefl.z. qui plura habet paflim in Metaphy-
iica non probx notae, 8c heterodoxiae merito
fuipec"ta: 8c ficut multos ex Timpleriana Me-
taphyficaerrores, ita hunc etiam ex ea hau-
fitejus Collega, Conradtts Vorfiiw, in notis ad
difp. 1. de Deo,pag. 119. &■ in apologetica exe-
\ Sefi > c- '• Erravit 8c hunc errorem Scaliger,
1 exercit. ^oy.feB. 18. Utramquetaminnatam
I quam acquifitam Dei naturalem uotitiam
negat
|
|||||||
|
Volumes
ncgat infauftus W\tSocinus,prjeleB. Theol. c. i.
Quia vero diftindta funt argumenta, quibus turn infita, turn acquifita Dei notitia natura- lis, probari potcft,diilin£le etiam ca propone- mus , fiprimum flatus converfixfuerit fixus recteque formatus, ad quem fingendum for- mandumque, quardam. diftinctiones obfer- vandasvcniunt. IV. Notitia Dei poteft, vel ratione fubje-
Cd, in quo eft, vel ratione objecti, circa quod eft, vel ratione modi 6c graduum, diverfimo- de confiderari. Ratione fubjeBi eft, vclfpe- culativa, vel praftica ; intellectus, vel afte- ttus: theorise, vel malitise: von eft quaftio, cum quoeritur, andeturaliquanaturalisDei notitia, denotitiapraBica, affeBus,ma\iti<e: multi enim affectu, malitia, voluntate,vit2& operibus,Deum negant: quem tamen intelle- (ku 8ctheoria fpeculativa negare non poffunt: ignorant tales Deum,non pura negatione,fed prava difpofitione : eft etiam notitia alia in actu primo, id eft, habitualis,aliainacT:ule- cundo, id eft, a£tualis: non quoeritur, an detur notitia naturalis femper in aBu fecundo, feu a- Bualis, fed in actu primo feu habitualis: Ra- tione objeBi poteft dividi notitia Dei in earn, qua: eft circa it o'-n, & earn, quae eft circa *» 21 in. De priori qusftio eft, non depofteriori, fc. annaturaliter homo fcire pojpt, quod fit Dens: non vero quid fir quisfit Deus: diftingui etiam poteft inter notitiam veri Dei,8c quafdam ve- ro Deo competentes notitias, live inter con- ceptual, qui eft de Deo, & conceptus applica- tionem : hoc eft in controvcrfia, an homo extra revelationem pojjit habere quafdam vero Deo competentes notitias, quofdam veros de Deo yero conceptus, etji in particular! illos male applicet, adidv. c. quodnon est Deus: I. Ratione modi & graduum, notitia Dei eft, confufa in com- muni, 8c diftinBa in particulan,yi/«f«nj, vel non faint aris: de notitia Dei confufa & non ftt- lutari qiiteftio eft, non autem de diftinBa & fa- lutari: talis enim nullo modo ex natura hau- riri poteft. Hie igitur controverts ftatus ma- net, An detur notitia Dei naturalis fpeculativa, in aBu primo , circa ii it-n , confufa & nonfalu- taris, qua verum de vero Deo conceptum forma- re poteft homo, five illudjit ex ccntemplatione |
|||||||||
|
P R I M U M.
|
|||||||||
|
*$
|
|||||||||
|
creaturarum, five per notitias innatas & tacif
cordis motu: hoc enim in quasftione hac no- bis perinde eft: affirmamus utrumque & pro- bam us. V. Notitiam innatam probant, 1. Univer-
falis 8c perpetuus omnium populorum con- fenfus: nulla enim gens tarn eft barbara, tarn ejfera, qua non cognofcat effe Deum, inquit Ci- cero /. 1. de natura Deor. Ariftot. 1.1. de ccelo, •7mm; JO ut^ponrvi «£& <$iui'*XxQ" vkreAl'vJ'ir. Et Seneca epift. 117. nulla gensadeo extra le- ges morefque eft projeBa, ut non aliqnos Dcos oWtff.'fc.fenfusdivinitatis naturaliter omni- bus infitus tam efficax fuit in Gentilibus, ut quidvis potius etiam infra hominisnaturam pofitum,Deum e(Te,quam nullum effeDeum, ftatuerint: 8c falfum eft,quod Adverfarii afl'e- runt, non tantum aliquos homines, fed inte- gros hodie populos reperiri, qui nullum pe- nitus fenfum aut fufpicionemdivinitatis ha- beant, 8c apud quos nullum fit veftigium reli- gionis : necexemplaBrafilienfuimatqueln- dorum id probant. 2. Sanitaria morum pra> ccpta 8c inftitutiones apud Gentiles, quae ex lumine naturaeprofluxerunt: hx enim mani- fefte oftendunt honeftorum & turpium dif- crimen effe omnibus naturaliter impreffum, & notitiam de Deo infitam. 3. Timor fupre- mi alicujus numinis naturaliter ex corde ho- minis prorumpens : homines enim feri 8c barbari, adeoque ab omni do&rina 8c inftitu- tionc remoti.inque fylvis degentes,cum toni- trua audiunt, timent, 8c fuo timore teftantur infitam effe naturaliter cordibus hanc noti- tiam , quod fit aliquod fummum numen o- mnipotens: 8c hie timor ac confeientia con- fenfus internus, qui omnibus diBat aliqucm effe,qui vitiapuniat 8cprxmiis virtutes com- penfet,fupremum Diclatorem , vel folus fuf- ficit ad fubjeBivam hanc Dei & infitam natu- ralem notitiam probandam : nee difficile eft refutare (quod facere malumus in ipfo difpu- tandi aftu) argumentafententiae negantis, in quam , nefcio quo fato, delapfus eft quoque Cl.hujus AcademixantepaucosannosPhilo- fophus, D. Fr. Burgerfdictus, lib.i. Metaph. Of. th. 1. & 1. Maximum quidem fenten- tisehujus fulcrum a CI. Viro ponitur he. cit. jndifto
|
|||||||||
|
i(S DisputAt. ex PHlLosoPHiA Select.'
in di£tolAriflotelis, quo dicit animcm effe t a- I fapicntis, bonkatis, potential, characT:cre9>
rebus impreflbs,quos illinc eruere.id demum
eft Philofiphari: tota enim Philofophia, quss vere id nomen meretur, hie abfolvitur, ut ex vifbilibus Deum inuifibiUm aperiat, ani- moque jiftat, & cognofcendum <J* colendum |
||||||||||||||||||||||
|
. b<
|
||||||||||||||||||||||
|
ad quam naturaliter aptusexiftit intellects, \ qudfinondeftinatur,abautorefuoabit, Sea
8c quail in proxima elt potentia; earn tamen ■ fine & fcopo aberrat: ut enim omnis naturae impreflamnon habet: nam ante rationis u- j notitia a Deo eft, itaadDeumtenditacdiri- fum mens hominis , neque propofitiones gitur, Sc in Dei notitia cultuque naturali,tan- |
||||||||||||||||||||||
|
comprehendit, neque terminos fimplices ap-
prehendit : veritatem proinde acfalfitatcm nullius propofitionis aclu cognofcit: hoce- nim fi faceret.ratione jam uteretur antequam ■uteretur: & hujus aCtualis cognitionis refpe- |
||||||||||||||||||||||
|
quam fine ultimo, acquiefcit: produxit enim
mundummajorem minoremque, rebufque omnibus entitatem largitus eft, Deus , pro fupremabonitate, fapientia, potentia: utipfe in iis & agnofceretur & laudaretun fapientiam |
||||||||||||||||||||||
|
£hi, anima dicitur tabula rala. Quod dicat Dei, pulcherrimus monftrat rerum atque
|
||||||||||||||||||||||
|
univerfi ordo, acporportio -.potentiam, adrni-
randa cceli, terrx, rerumque naturalium vir- tutes & effecTa: bonitatem, rerum creatarum finis, utpote quos non fui, fed hominis, caufa condidit optimus De us: unde vera Philofophia |
||||||||||||||||||||||
|
VirCl.th. i.hanc propofitionem, Deus eft,
non cfle per fe notam , nee intellects figmft- catione vocum, qui erfertur , aftenfum impe- trare, ficut hate facit, Totum eft majusfudpar- te, 8c neminem rcpertum iri, qui hoc aflerat |
||||||||||||||||||||||
|
non fatis caute dicitur: Nam Deque notum eft ; in creaturarum exiftentia Dei exiftentiam, in
ex terminis cognitis, fi non notius, Deum effe, \ tarum virtutibus &• ejfeclit Dei virtutes & ef- quam alterum iftud : nam poftremum hoc \fei1a,tanquaminclarifllmofpeculo,/>n^c«7£ notius effe videtur, quia fenfibus ejus Veritas I cognofcenda ac contemplanda: quam Dei, natu- eft vicinior: at prions Veritas intelledtui eft ! rx virtutumque divinarum, in rebus creatis propior. Totum non effe tnajus fud parte, per I latentium , ac Philofophia nunc beneficio pa- le notum eft, quiafcnfusidteftatur:atD«awj i tentium, notitiam, non poteft non fequi cul- effe, per fe notum eft, quia intellectus id tefta-! tm amorque Dei : tantum enim diligimus, tur :& ficut vifo aut cognito, quid fit totum, ! quantum cognofcimus. An Deum, ita natu- quidpars, ftatim fcitur, totum effemajmfud ■ rait intellectuslum'me ex rebus creatis cognofcen- partt, ita etiam, intelleclo quid fignificet hoc | dum, bene & fufficienter doceat qua; ha£tenus nomen, Deus, ftatim habetur 8c fcitur, quod j viget & ubique regnum tenet, ex Gentilifmo |
||||||||||||||||||||||
|
pe us eft: Nam quid fignificat vox, Deus?
illud It. quo melius ac majus cogitari non poteft. At hoc ipfum fignificat, Deum effe: nam quomodo vox, Deus, intellectui fignifi- care poffit, id quod elt Optimum 8c Maxi- mum , nifi intelligat intellcdtus, illud cfle quod per vocem, Deus, fignificatur: quod c- nim entitatem non habet nee habere intelli- gitur, nee bonitatem, nee vim ullam habet, nee habere intelligi poteft. VI. Ctgnitionem Dei objeclivam probant,
totus macrocofmus 8c microcoihius, cui utri- que tam clara fui veftigia impreffit.ut utrum- que contemplanti nullibi non occumt,Deus: nbivis videre eft examinanti, divinos illos, |
||||||||||||||||||||||
|
tantum & Peripateticifmo haufta, acnoxio
hetcrodoxorum Philofophorum veneno in- fedla, fub vanis fubtilitatibus 8c infrugiferis quxftionibus, Philofophia difquiri poffet : fed ab inftituto noftro eft alienum: certe non multum ad Dei notitiam faciunt, Sophifticac, 8c de vocibus tantum ac terminis inftitutx, non paucse in Philofophia digladiationes. Qujcquid fit, reperire tamen eft in Philofo- phia modern! ac difputatrice rationes non contemnendas, quibus notitia Dei naturalis objeitlva adftruitur. VII. Thomas Aquinasfumm&fiee parte. iV
qiiteft.i.art. 3. quinque argumentaprofert, i .ex parte motus: quia omne quod movetur, abalio
|
||||||||||||||||||||||
|
V 0 LUMEN PRIMXTM,
|
|||||||||||||||||
|
17
|
|||||||||||||||||
|
ab alio movetur; nccefle igitur eft, ut deve-
niatur ad aliquod primum movens, quod a nullo movetur:8c hoc efTe.omnes intelligunt, Denm.t. ex ratione caufx efficientis.-quia om- ne, quod eft, ab alio eft: necefle eft igitur per- venire ad aliquam caufam efficientem pri- mam (nonenim datur progreflus in infini- tum ) quae Dew ejl-.^.ex poilibili ac neceila- rio: quia non omnia, quae funt, funt poflibi- lia, fed temper aliquid fuit, quod fuit neceffa- rium,ubidevenietur tandem ad aliquid,quod per fc eft neceflarium, & caufam neceflitatis aliunde non habet,fcd quod neceflitatis caufa fit in aliis, eftque Deus: 4. ex gradibus, qui in rebus inveniuntur;invenitur in rebus aliquod magis 8c minus bonum, verum, nobile.Scc. Ergo eft etiam aliquid, quod eft veriflimum, optinium,nobili(umurn,proindequemaxime sns,puta Deus: f. ex gubernatione rerum.que. |
|||||||||||||||||
|
omnia, etiam quae cognitione carent,operan-
tur propter finem, ad quem tamen non caiu, fed ex intentione cognofcentis perveniunt: ergo eft aliquod intelligens, a quo res natura- Jes & omnesad finem ordinatur acdiriguntur qui eft D e u s. Has rationes apud ipfum Tho- mam, & Summijlas, ejus commentatores, pro- lixin diduftas videre eft. Qmplures defi- derat, adeat Mar. Merfen. in Genefii,\ibi cap. rj art. z. probat argument's 35-. notitiamDei naturalcm , 8c Cmnpanellam, integro libra, quem vocat tAthttfmum triumphatum. Et Dei notitiam infitam, ex Dei idea per creationem. nobis indita, tanquam nota artificis operi fuo impreffa , fukilitiflime probat Kenatus Des- Cartes, infua prima Philofophia, meditation* tenia, & refponf. fubjun&is adverfuf varias contra earn objeBiones. |
|||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Q_ v A r t A, P R O P R I O
Thesis I.
|
|||||||||||||||||
|
etiam mododieitur : Nam. vel eft indetermt-
natum , vel determinatum : illud eft , vel transcendent, quo fenfu bonum dicitur pro- pria paflio entis, vel predicament ah,apo&. tori alicui Categoria: convenit, ut non efle in fub- je&o fubftantix , aequale efle vel insequalo quantitati, &c. neutrum hue fpe£tat, quia ' non certae alicui rerum fpeciei, fed, vel re- bus univerfis, velpluribus rerum fpeciebuf unaclaffe categories; contentis.convenit: hoc vero proprium, fcilicet determinatum , eft hujus loci, quod certae rerum fpeciei con- venit, eiquevel infimae, vel fubalternae: 8c quia fpecies fubalterna eadem eft cum genere fubalterno, eoque etiam nomine venit, fa- ctum eft, ut Proprium ei competensdi£tum fitgcnmcum > quod convenit fpeciei infima: |
|||||||||||||||||
|
INter Prxdicabilia (qux fie vulgo vocan-
tur) recenferi folet & Proprium, de quo dif- putationem impradentiarum inftituere eft animus; ac ne vocis ambiguitate detinea- mur, earn primum removebimus, actum ipfius Preprii naturam penitius inquiremus. Proprium, ut notat Porphyrins infua Introdu- Bionecap. 4. & tsfrijloteles f. Topic, cap. 1. dicitur qaatuor modis: 1. quod convenit foli alicui fpeciei, fed non omnibus ejus indivi- duis. z.quod convenit omnialicujusfpeciei individuo, fed non foli ifti fpeciei 3. quod convenit foli fpeciei alicui 8c omni ejus indi- viduo , fed non femper. 4. quod convenit foli fpeciei, 8c omni ejus individuo, 8cfem- per: 8c hoc noftne eft confideratiouis. Ve- rum iftud quarto modo proprium non uno |
|||||||||||||||||
|
DisputAt. ex Philosophia Select.
|
||||||||||
|
I«
|
||||||||||
|
feparari ab 'tis pojjtnt, Jic ut nee proprittmfine
fubjeclo , nee fubjeBum fine proprio , exiftere meat. Ratio noftrae affertionis hxc eft. Quje le habent ut caufa cmanativa & effectom, ea non poffunt, vel ad momentum temporis, a fe invicem feparari, ne quidem per omnipo- tentiam divinam: at fubjedtom & proprietas quarto modo habent fe ut caufa cmanativa & effectom. Ergo, Sec. Prob. major. Quae fe mutuo ponunt 8c tollunt, ut uno pofito alte- rumponaturgcfublatotollatur, ea non pof- funt a fe invicem feparari, ne quidem virtute divina; at caufa emanativa & effectom fe mu- tuo ponunt 8c tollunt: quod probo , quia cau- fa eminativafudexiftentiacaufat, itaut, qui ponit cam exiftere, jam ponat eamcaufau- tem; at caufare non poteft nifi fit caufatum ; ergo adto ponitur caufatum, pofita exiftentia caufa; cmanativae: confequenter fe mutuo po- nunt: Caufam vera emanativam caufare fua exiftentia, inde liquet,quia ineo diftinguitur abadtiva, quod hxc prseter exiftentiam di- ftindtam habeat caufalitatem, actionem fcil. illius vero caufalitas fit ipfa caufx exiftentia. Si ergoDeus confervare poffit caufam emana- tivam ut effectom feparetur, jam confervabit caufam non caufam, quod eft contradicens, 8c Deo indignum: ex hypothefi enim quod effe- ctom feparetur.non erit caufa, cum caufa non fit caufa adto,nifi caufet 8c effectom producat, effectomque ponatur, fi non in effe, faltem in fieri; ex hypothefi vero, quod Deus earn con- fervet in exiftentia feu exiftentem, caufa erit, cum exiftere non poffit nifi fit caufa, quia exiftentia eft ejus caufalitas, 8c qui ponit cau- fam emanativam exiftere, ponit earn caufare : itaque fi Deus confervare poffit fubjedtom, quod fe habet ut caufa emanativa, feparati proprietate, qua: fe habet ut effectom, quod immediate emanat, jam poterit confervare caufam emananativam fine effedto, id eft, co- fervabit caufarsyion caufam, quod eft contra- dictorium : at contradidtoriaDcus facere non poteft. Quod vero fubjedtom 8c proprietas ita fe habeant, ut caufa emanativa & effectom (qux erat Minor principalis fyllogifmi) feu quod proprietas ita immediate fluat a fubje- dti eflentia, ut ab ea emanet, id eft, exiftentil fubjedti
|
||||||||||
|
fpecificum , fpeciatim vocari folet: de utroque
hoc tenendum eft, quod genericum cum ge- jiere, non cum fpecie infima, fpecificum cum fpecie, non cum individuis, conferri debeat: propria enim fie dicuntur Temper ratione fubjedti proximi St immediati. II. Proprium quarto modo, determinatum,
five genericum, five fpecificum, defnitur ab Jlriilot. I. i. Topic, c.f.t.f. quod r.on declarat quidditatem, & tamen fell rei ineft&cumea reciprocatur. Non declarat Proprium rei Jive •fabjecli quidditatem , quia nee effentia eft: ejus, lit fpecies, nee pars eflentia:, ut genus & diffe- rentia ; & tamen foli ineft & cum re recifroca- tur , quia non contingenter led neceflario inert ; effentiam enim fubjefti, quam non conftituit, immediate tamen confequitur ac concomitatur: reciprocatio hie intelligiturin cafu recto; efteniminGroccoAriftot. textu Kt'kx.a.TnyffiiTm: at cltltxecmysgi* diftinguitur abillareciprocatione, qu3edicitur«»2is?i>f«, habetque locum in relatis, quod haec fiat in cafu obliquo; dicuntur enim relata aliorum 'in genitivo, aut alio cafu ad aliud referri; at ifta,qux hie locum habet, itemque in diffe- rentia & definitione, quae cum fubjecto reci- procantur,in cafu fit recto. Propria fie definita 8c explicata, duum vulgo ftatuunturgf «sra?/j : qu^dam immediate dependent 8c emanant ab effentia fubje<5ti,quxdam exiftunt in fubjecto mediante caus4 extern J: pofteriora ex hypo- thefi tantum propria funt, eaque nunc tcm- porismiffafaciemus;Friorisgeneris propria dupliciterpofluntfpe&ari, vel ratione fubje- fti in in quo funt , vel ratione fubjedti in quo non funt jundegemina oritur qusftio, difH- cilis utraque : fi proprium conferatur cum fubjecto in quo eft;quaeritur, utrum ab eopojjit feparari ? fi conferatur cum fubjecto, in quo non eft, quaeritur, utrum alterifubjello, in quo •»o» eft, fpecie diverfi, communicari pofit ? III. Quaeftio prior, An proprium a fubje-
ffo fuo fepararipojpt? dupliciterpoteft intel- ligi; aut defeparatione reali, aut de mentali. De utraque diftindte eft pronunciandum. Quod attinetfeparationcm rcalem, dicimus, propria it a immediate dependere a fuis fubjettis, tit nulla virmt, net naturdi necfupernaturah, |
||||||||||
|
':
|
||||||||||
|
V O 1 V M 1»
lubje&i pofita, fine ulla alia caufalitate, po-
natur, dubitari non poteft; aut, fi quis dubi- tct, is aliquam a&ionem, ceu mediam caufa- litatem ab exiftentia fubjedli diftindiam, pro- ferat, qua proprium a fubje&o producatur. Quomodo ergo Deus conlervans effentiam 8c exiftentiam fubjefti, v. c. animserationalis aut corporis, feparare poteft proprietates, rifi- bilitatem aut quantitatem; cum eo ipfoaftu, quo effentiam fubjetti atque exiftentiam confarvat, etiamconfervetproprietates, eo quod ipfafubjecvtieffentiaatque exiftentia fit prdprietatum producT:iojUnde,qui effentiam atque exiftentiam fubjefti ponit, jam ipfas ponit proprietates productas ; qui pofterius feparat ac tollit, nempe proprietates, 8c prius tpllat, fc. fubjecvtum, neceffe eft, cum pofitio fubjedti in exiftentia fit, pofitio quoque pro- prietatum in exiftentia: exiftentia enim fub- jetti eft exiftentia propriorum, ita ut nihil intercedatmedium:nam fi aliquid intercede- ret medium, jam propria non emanarent, fed aftione tranfeunte fierent : Non poteft ergo Deusfacere, ut exiftat fubje&um, non exi- ftente proprietate, aut contra, nifi poflit face- re, ut idem fimul exiftat 8c non exiftat; ergo propria nulla ratione aut virtute, nee naturali nee fupernaturali, feparari poffunt: quoderat demonftrandurn. IV. Quod attinet ad ieparationem men',
talem cum quxritur, utrum hoc modo fait em propria a fubjeBofuo fepararipojpnt ? ad id re-1 fpondendum eft; cum diftinciione. Separatio \ enim mentalis (quam alii vocant intelle&us abftra(ftionem)duplex eft: uu3.Jimplex,(\\Aga sblhiOaoprjecifonis,) altera compojita (vulgo abftra&io negationis ) ilkrefpicit fimplicem mentis operationem, hxc complexam: cum intelle&us, ex iis, quae conjunfta funt, unum opprehendit, reliftis ceteris, id eft, non ap- prehenfis, vocatur haec mentis aftio, fcpa- ratio vel abftraftio fimplex: cum intelleclus, ex iis , qua: conjunfta funt, duo vel plura apprehendit , alterumque de altero negat, unum ab alio feparat ac dividit, (negatio c- nim divifio eft, ut affirmatio conjun&io) ifta mentis aftio dicitur feparatio vel abftraftio «ompofita : feparatio mentis fimplex nulli |
|||||
|
falfitati obnoxia eft, CofVipofita falfa eft ac fal-
lit, quando feparat ea quae conjunct funt: fi quis Petrum.qui pater eft,concipiat,non con- cepts paternitate., paternitatem a Petro fepa- rat fimpliciter, nee falfum committit : at fi quis Petrum, qui pater eft, concipiat, negata paternitate de eo, is earn feparat a Petro fepa- ratione compofita ac falfum committit: Pro- pria non po funt feparari afubjeBis fuit fepara- tione mentis compofita : nam qui conciperet animam rationalem 8crifibilitatem, uthanc de ilia neget, animx rationalis exiftentiam. ponat, rifibilitatis exiftentiam tollat: is con- ciperet contradi&oria, quia conciperet fimul exiftere animam rationalem 8c non exiftere, itemrifibilitatem exiftere, 8c non exiftere: quia exiftentia unius eft exiftentia alterius: fie qui conciperet corpus negata quantitate, is conciperet corpus effc 8c ncn effc, quanti- tatem effe 8c non effe : quia enim fe mutuo ponunt ac tollunt, non poteft unum concipi exiftere, ut alterum exiftere negetur: fed vel utrumque exiftere, vel neutrum effe, conci- piendum eft: quod autem fe mutuo ponant 8c tollant, th. priced, demonftratum eft, nor* tantum de iis, fed de omnifubjecT:o8cpro— prio, quia omne fubjedhim 8c proprium fe habent ut caula emanativa 8c effeftum: fed an fabem feparari pojfunt feparatione mentif Jimplici ? Hie diftincle iterum eft agendum. V. Quod fpe&at feparationem mentis fim-
plicem , an e.i fubjeBum & proprium feparari pojjit ? hsec quxftio dupliciter intelligi poteft: i i. An fubjeBum pojjit concifinonconcepta pro- prietate ? i. zAn proprietor pojjit concipi noit concepto fubjeBo ? qua: duo longe differunt. Prius affirmamus, pofterius negamus: utrum- que explicamus 8c probamus. Quod prius eftnatura, poteft concipi fine aftuali conce- ptu pofterioris, cum in illius conceptu pofte- rius non includatur, itaque pofterius poteft intelle&u feparari a priori, quia poteft intel- lects cogitare prius, non cqgitando a£hi de pofteriori: at fubjettum natura prius eft, quia caufa : proprium pofterius, quia effe&um. | Ergo poteft fubjeftum intelligi non intel- j leifta proprietate : At proprietas intelligi aut concipi nequit, non intellccto aut noa C a coa: |
|||||
|
DisputAt. ex PhilosophiA Select.
|
||||||||||
|
conceptofubjetto.fc. fuo, cum quo red pro- fpeBufubjeBi, in fio non eft: ac quxntav; an
|
||||||||||
|
catur ;& ratio eft, quia fubjedtum contineturin definitione proprii, acproinde fubjedfcum
eft deeffentiaproprii, ii ergo proprium con- cipi poffit non concepto fubjcdfco, res concipi poten't, non concepta effentia rei, quod eft abfurdum: itaque riiibile concipi nequit nil! concepto homine, quantitas intelligi nequit nili intelledta materia, fimitas cogitari ne- quit nifi cogitato nafb: at homo, corpus, na- fus, intelligi poffunt, non intelledtis, rifibili,. quantitate,fimitate:hic enim nulla eft contra- didtio ; at contradidtio eft limitatem cogitari non cogitato nafo, aut quodlibet proprium concipere non concepto I ubjedto: nam ut na- fus (imitatis, ita quodlibet fubjedtum proprii fui definitionem & eflentiam ingreditur,nam dicunturdefeinvicem in fecundo modo di- cendiperfc, tefte vel ipfo Ariftotelel. i. Po- ller, c. 4. t. 51. At contradidtioeft, rem defi- nitam concipere non concepta definitione, ejufquc partibus, v. c. hominem concipere non concepto animali aut rationali: id cnim eft concipere hominem non hominem. Ergo H fubjedtum fit de definitione proprii, impof- fibile etiam eft concipere proprium non con- cepto fubjedto : eflet enim concipere pro- prium non proprium. Si dicas, nullum fore difcrimen inter proprium & differentiam ef- fentialem ac fpecificam, fi hecfententiafit vera, quia ut differentia talis non poteft con- cipi non concepto fubjedto, de quo dicitur (quod conftituitac fpecifice diftinguit) itaSc froprium : Refpondeo, difcrimen illud ad-
uc fupereffe, quod fubjedtum concipi poffit non concepta proprietate, ut homo non con- cepta rifibilitate, at non poteft concipi non conceptafua differentia cffentiali 8c fpecifica (quain certa fpecie collocatur, Scab omni aliafpecie diftinguitur) ul homo non poteft intelligi non intellect! rationalitate; & cau- fa eft , quia differentia: effentiales conve- niunt rebus in primo modo dicendi per fe j at proprietates in fecundo, ut ex Ariftotele fta- timdiximus. |
alteri fpecie diverfo, in quo non eft, commiini-
caripojfit? Refpondeo, plane non poffe, ne quidemperpotentiamdivinam, idqueobra- tionemthef. 3. affignatam: quodprobo. Si propriaemanent ab eflentia fub'iedti, ita ut fe mutuo ponant, ergo ii proprietas poni poflit in alio fubjedto, etiam fubjedtum ipfum pro- prietatis in alio fubjedto poni debet:fiv.c; quantitas poffit communicari fpiritui, ipfa corporeitas feu effe corpus fubjedtum quanti- tatis, fpiritui communicari debet : quia ex ardtiilitnaconnexione, qua? eft inter cauiam emanativam & eftedtum , non pote:t fieri, ut alibi fit proprietas, v. c. quantitas, qua: eft effedtum, & alibi, ac non ibidem „ fubje- cium, v. c. corpus, quod eft caufaemanativa; itauti qui dicunt proprietatem communicari fubjedto fpecie diverfo, dicant proprietatem non proprietatem , qua: eft contradidtio ; quam fie oftendo.Omne quod communicatur eft commune: quod commune eft, proprio contradiftinguitur; contradiftindtum autem fui contradiitindti negationem includit, & fie communicari vel commune efle, dici nihil poteft, nifipriusdicaturnon proprium .-ego fi proprietas hujus fubjedti communicatur illi fubjedto fpecie diverfo, eft proprietas non proprietas; proprietas, quia emanat ab hoc fubjecto; non proprietas, quia communica- tur alteri : quae eft contradidtio manifefta. Proprium<& commune effe oppofita, negari nequit: oppolita includere negationem mu- tuam, extra omneeftdubium .-jam argumen- torad hominem. Nullum proprium eft com- mune, quia funt oppofita: major hscc eft ex concelfis: quoddamproprium eft commune: minor eft ex hypothefi adverfae partis: Ergo quoddam proprium non eft proprium , quae eft contradidtio inadjedto: videant ergo ad- verfarii.quomodo Deum 8c fe a contraaidtio- ne liberent, qui afHrmativam hujus quaeftio- nistuentur. Pluraargumenta, quia&tempo- risSc charts: anguftiaadferreveUt, alias for- taffe perfequemur; |
|||||||||
|
altera >[n*ftio de Propria propojita eft, re-
|
||||||||||
|
DJp»:
|
||||||||||
|
VOLUMENpRlMUM. &J
|
||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&aruta
Q__ UINTA,
|
||||||||||||
|
D E
|
||||||||||||
|
RELATIONE
|
||||||||||||
|
H E S I S
|
||||||||||||
|
DE Kelationibus tam utilis eft doftrina,
ut nulla fere lit per univerfam Philofo- phium , quae ei anteponi poffit: fed e- nim tam mifere ac fcede a Scholafticis ac tantoterminorum8c vocum barbararum in- volucre pcrtraftata eft , ut fi quid lit horri- dum atque intricatum , nihil tamenhacdo^ dtrina honidius atqueintricatiusreperiatur, atque vel Delio natatore, velOedipo aliquo fit opus ad earn affequendam : prxtcea tam multa difputantur de Relatione vana atque inania, utqui contemplandis iisoperamac tempus locat, nee temporis nee opera pre- tium ferat : ne dicam nunc, periculofas in fide confequentias, ex hac doitrina non fi- tisprudenteracdextretradita, a multisedu- ci square non male necinutiliteregerimus, fi relationum dottrinam ac relatorum natu- ram perfpicuebreviterque expofuerimus, er- roribus obiter notatis, acprxfertim iis, qui aliorum in rebus aliiserrorumfuntfontesac caufe. II. Relatio nihil eft, quam %i!ns unius ad
aliud: qua: yi<n> illamhabent, dicuntur m <^s &, qualidicas, utidexprimuntnonnulli barliare quidem fed iignincanter,quae funt ad aliquid: Latini relata vocant, quia referuntur ad aliud: Relata ab Ariftotele fie dennxuhtur, cap. y.Categ. text. it. a&s &j jjj -niaUm At- yaw .tmcajra, «injsW>,t7if», «•«? A6y*T»f, i oTtweir «»»; «j©? tirjjr. quod ita vertit tactus ; Ad aliquod ea dicuntur; qititcunque, id quod funt, aliorum efe dicuntur, iielquocun- que alio modo ad aliud referuntur. Quando Relata dicuntur elTe aliorum, primolignin- catur relationem non confiftsre nifi inter |
||||||||||||
|
duo, fecundo relata referri ad aliud incafa
genitivo: quando additur,x?c/ quo'vis alio modo, indicatur,non tantum hoc fed etiam alio cafu quocunque,relata ad aliud referri: fed prxfer- tim notari debent voces ifhe, «s»>, id eft, quj; quatenus funt, hoc quodfunt, atque ea ipfa voce,qua nuncupantur,dicuntur efle aliorum : fie, ut unum proferamus exem- plum, Pater relatum eft, non quia dicitur filii autor, caufa, aut aliud tale, fed quia 8c qua- tenus dicitur illius pater: at qux dicuntur a- 1 iorum, non tamen hoc quod funt, relata non funt: ita v. c. csecitas dicitur vifus, non o'-sif isi, non hoc quod eft, non vifus cxcitas,fed prU vatio, ideoquc nee relatum eft. III. In omni relatione duo requiruntur
tam neceffari6,ut fine iis Relatio non {it, fub- jeSlum 8c terminus ; quod vel ipfa relationii definitioevincit: Relatio enim eft habitudo unius ad aliud: unum, iftud efc,fubje-c~fum,aliud terminus. S'ibjeBam eft illud quod refertur, terminus illud ad quodrefertur fubjeflum: fub- je&um eft res abfoluta ut 8c terminus : fed qumdo-fubjeBivn confideratur cum refpeBtt illo ad aliud, vocatur relatum; cum terminus confideratur cum refpeBu illo quo ad fe refer- tur fubjedlum, 8c contra ipfum refertur ad fubjecTrum, vocatur correlatum : unde vulgo defiiMunt, ftbjeBum eft cui relatio ihh^ret: ter- minus , cum quofubjeBum in relatione compara- tor : 8c hinc orta elt diftindtioillaineptaSc infulfainterefe in if. efe/td, qua omncs fere Scholaftici uti folent.que; non tantum ob ver- borum barbariem fed8cobfententi»vitium repudianda eft: nam ii «/7ewpotuiiTentlati, nius dixiffe, inefle, £c i™ eft ad, referri ad C 3 aliud: |
||||||||||||
|
2i D i s p u r A t. e x P h i: i
aliud : deinde ti efe in vocant id, quo rclatio- ,
ncsmore cxterorum accidentium inherent J fubjc&o , ii efe ad, id, quo relatio terminum refpicit: at vero relationes totse confiftunt in refpe&u & in ordine ad aliud, nee quicquam aliud involvunt in eflentia fuapraiter refpe- ftum ad terminum :quare inepte dicituracl falso.relationes more accidentium ceterorum ineflc fubjeftis , cumfubjefto tantummodo! attribuantunvoccs quippe relative non figni-' ficant aliquid, quod fubjefto proprie ac per fe | ineft, fed tantum declarant, quomodo iiibje- ] €cum fe habeat ad terminum: ncque enim Pa-' terfignificat aliquid, quodhumance naturae i proprie 8c per fe infit, fed quomodo ille, qui fie dicitur, fe habeat ad filium. IV. Utin omni relatione neccflario duo
referuntur, ita omnis relatiogemina eft, unde vulgo dicuntur relata kti^pitpaS^, hoc eft, in- J ter fe reciprocari, feu, ad fe invicem ultro ci- troque referri, adeo ut utrumque dicatur effe | alterius, 8c utrumque relatorum fui propria relatione referatur ad alterum: itaque errant illi, qui una eademque relatione volunt u- trumque relatorum ad alterum referri: hoc cnim falfiflimum eft: nam relationis eflentia ineofitaeft, quodquippiam ad aliud aliquo modo fe habeat: ci t^^s It war 'i%{n: atqui pater non eodem modo fe habet ad filium, quo filius ad patrem: ergo non eadem eft rela- tio,qua referuntur ad fe invicem:atque ex hif- ce ultro fsquitur, omnia relata efle mutua, 8c nullas dari relationes non mutuas: quod vero quxdam relata dicantur non mutua, inde eft, quodob vocabuloruinopiam geminatio non appareat, nee in relatis nee in relationibus: itaque quaecunq, relata non mutua dicuntur, nomine tenus tantum, nonreipfafic dicun- tur : ncque aliud colligi poteft ex Arifiotele, quam relationes aliquas non mutuas videri ob vocabulorum defectum : qua caufa Arijloteles nobis jubet capite citato 'eiopa-mniH); videa- tXLTCaf. 7. Categ, V. In mutua relatorum ac relationum ha-
bitudine, quod in una relatione relatumeft, id in altera femper eft correlatum; & contra: ?c ut relatum fe habet ad correlatum, ita fub- jccTuin fe habet ad terminum: itaque quod eft |
||||||
|
-OSOPHiA Select.
unius relationis fubjectum, id eft alterius tef-
minus. Quxrihicfolet, an paterfubjetltm & terminum reqttiratur in relatione fundamen- tttm? Fimdatnentum vero vocant, quo mediante relatio infuijeSo oritur atque exiflit. Refpon- ^Wffefinaliquibus relationibus, in aliisnon item, hoc requiri: funtenim duum generum relationes, qusedam in fubjecTro proveniunt, pofito folo termino in exiftentia, nullaque caufa alia requifita, fie in ovo oritur relatio iimilitudi nis, pofito quod alterum ovum exi- ftat eadem qualitate praeditum,nec quicquam aliud requiritur: funt alias quaedam relatio- nes, qua; non oriuntur in fubjefto, pofito folo termino, fedrequirunt infuper aliud in fub- jecTio atque in termino, quo mediante prove- niant, utfunt v. c. dominium &fervitus:hoc, quod requiritur, vocatur fundamentum:8c requiritur non tantum i n fubjc&o, fed 8c in termino; terminus enim unius relationis eft fubjeftum alterius: imo, quia terminus, ideo fubje&um eft : itaque indiget fundamento non folum , qua oppofitae relationis eft fubje- £tum, fed & qua terminus: atque hinc videre eft communem fere error'em, quo omnibus relationibus promifcue fundamentum tri- buunt Metaphyfici ac Logici: at vero quod- nam eft fundamentum, diftincl:um a fubjeao, uteffeilliscenfetur, relationis, qua velduas horacautlineaeaquales, duo colores aut figu- re fimiles dicuntur? quodnam eft fundamen- tum earumrelationum, qua;Deo, velquae duabus fubftantiis ejufdem generis aut fpeciei immediate tribuuntur? profeifto fi quaedam relationes manent quafide eflentia fubjefti, termino pofito , quid opus eft fundamento? Fruftra fit per plura, quod poteft fieri per pau- ciora: ergo Falfum eft in omni relatione requiri fundamentum diverfum afubjelto (y termini. V I. Non fubfiftit hie communis Philofo-
phantiumerror.fedprogreifus eft ulterius:qui in omni relatione fundamentum exigunt di- ftin&um, ut funt fubtiles diftinguendi artin- ces, diftinguunt inter fundamentum & ratio- ne?n fundandi. Fundamentum vocant, quafi caufam relationis: rationemfundandi, ejus quafi caufalitatem,fc. paternitatis fundamen- tum illis eft potcftas generandi: ratio fundan- di ip& |
||||||
|
VOLUMEN PRIMUM.
|
||||||||||||
|
2f-
|
||||||||||||
|
di ipfa generatio : verum enimvei 6iftafig-
rflenta iunt citra neceflltatem excogitata. Fundamentum definitur, id quo mediante rclatio fubjeclo competit:ideoque pofito fun- damento, cum eft, neceflario ponitur rclatio: itaque fundamentum fine ratione fundandi, quamvocant, rte fundamentum quidemfuerit': eo enim tantum pofito, non poiita ratione fundandi, relatio nondum ponitur ex illorum fentcntia : non eft ergo id fundamentum vo- candum, quod illi yocant; fed ipfa ratio fun- dandi, eft fundamentum relationis :/>c?£/?/W ilia, quam fundamentum illi vocant, foitafle vocari poflit conditio fine qua non: at funda- mentum, nee did, nee efle poteft. VII. Atque hax nobis eflevidcturgenui-
na relationis ac relatorum explicatio: unum adhuc reflat paulo ulterius inquirendum, quod, ad relationis ac relatorum nattiram co- gnofcendam penitifiime' , multum facit. fc. Quid fint relationes ? utrumfint ens reale an ni- hil ? Refpondemus, relationes, qua relationes, nee effe ens reale, nee nihil. Quod non fint ens reale, inde probatur, quod cum fubjedto, cui adduntur,non faciant veram compofitionem, necortufuoautrecefTuullamfaciant in fub- jefto mutationem: nulla certe eft compofitio in bora aut lmea, cum alteri horse aut lineae dicituraequalis, nulla mutatio in ovo, cum alteri ovo alibi genito fimile incipit efle, aut in Petro cum alteri homini idem efle dicitur in natura humana: oriuntur quidem multse relationes aliqua mutatione : fed ea mutaticJ ycleftintermino, velfi mutatio eft in fub- jetto, relatio eft pofterior mutatione, utpote ex qua fuo modo oritur atque refultat: neque res mutatur, quia fit relata, fed fit relata, quia mutatur. Ex hifcefequitur, omnibus omni- no rebus, etiam Deo, relationes tribui tuto pofle.-necmetuendaeft hie ulla in Deo aut compofitio aut mutatio,qua: infinita Dei per- fedlione foret indigna : nam relationes non componuntnecimmutant, cum adveniunt, utjam oftendimus: non etiam perficiuntfub- je&umcui attribuuntur, quod intelligi de- bet de relationibus ut fie: nam quod quxdam |
relationes videantar perficcre fubjedum ,
hoc fit ob fundamentum , aut formam ali' quam ac perfe&ioncm abfolutam, qua; fimul cum relatione ex fundamento oritur, ac rela- tionena comitatur: at nihil eft, quod perfe- ftiorem aut beatiorem poffit efficere Deum acceflu fuo. VIII. Sed fi relationes non fint etttia rea-
jlia, nee quicquam perfettionis addant fub- j jefto, videntur prorfus efle nihil: fed refpon- demus id non fequi, neque em-effe nihil: nam licet fubjeftum non perficiant ut formij abfo- lutx,referunt tamen fubje&um ad aliud:quod non eft omnino nihil: fi relationes effent pu- rum nihil, non poffent inter fe diftingui : at diftinguuntur, quiaaliterfe habet pater ad filiumquamdominusadfervum :qui putant hoc difcrimen oriri afundamento, illi pri- mum omni relationi fundamentum tribuunt, quod jam refutavimus thef.f. deinde licet re- lationes omnes a fundamento provenirent, non tamen relatum hoc aut illo modo feha- beret ad correlatum per fundamentum, fed per relationem ipfam: atque hoc fatis eft, ut relatio, quatenus a fundamento diftinguitur, non fit prorfus nihil:quirelationumdifcri- men refcrunt ad fubje&um ik tcrminum.quas connotantur, non tamen evadunt noftri argu- ment robur: imo id confirmant potius: nam fi relationes, fubjecTri 8c termini connotatio- ne,'differunt alias ab aliis, jam ipfe relationes, qua tales, differentias iftas fubeunt, quia qua relationes fuhje^tum Sc'terminum conno- tant exdefinitionerelationis th. i.allata.-illa- certe connotatio non eft nihil: prseterea nihil non poteft connotare ens: & ubi nihil incipit connotare ens, jam fit aliquid: Sc fi rclatio foret nihil, ficut una res poteft differre ab alia perconnotationemrelationis, itapoflet dif- ferre per connotationem J nihil: at hoc non eft: ergo relatio non eft nihil. Quid tandem fnerit igitur relatio? refpondemus, medium efle inter ens reale Sc nihil, non participationis fed negationis , qualia dari prarter relatio- nem , alias, cum occafio fefe ofleret, often- demus. |
|||||||||||
|
D'.fpu-
|
||||||||||||
|
•
|
||||||||||||
|
24 DlSPtTTAT. ExPfiUOSOPHlA SELECT.
Difputiitionum ex Philofophia fele&arum
S Ex t A, D E
ORTV ANIMA, RATIONALIS
Thesis I.
|
|||||||||||||||||||
|
mam rationalera, confequenter & materia-
km; quod indiviiibili & immateriali ejus na- turae repugnat : dcinde ft animx fubftantia cum femine, ex quo fit homo, decidatur ac dividatur , cur non etiam, abfcifib capite aut alio membro, dividitur&deciditur?Prseter- |
|||||||||||||||||||
|
INterdifficillimas, qux a Philofophis agi-
tarifolent, quxftiones, non infimuni tenet locum de qua nunc inftituimusdifquili- tionem: fo Vtrum Jvpjfyv a Deo corpori huma- no infundatur per creationem , an vero a paren- tibus una cum corpore in liberos propagetur per |
|||||||||||||||||||
|
generationem, Anima humana ? hxcdifficultas 'ea, quxri poteft.an inparentibus7n>*!)TOc«><s
Maximo inter Patres latinos z_Augujlino vila nonimminuaturtotfuipartibusdecifisacdi- |
|||||||||||||||||||
|
vifis anima? Tertio, quxri potcft, ana folo
Pattevel Matrefolahxcprolis an ima decida- tur ac dividatur? fiabuniustantum parentis animajacujus? Patris an Matris ? fiabhujus vclilliustantumanima, cur non ab alterius quoque, cum utriufque anima xque fit divi- iibilis ? fi ab utriufque Parentis anima per fui divifioncm anima ibbolispropagerur, unde petetur fexus ratio ? fortafte, quia ab alte- rius parentis anima plus fuerit decifum ac di- vifum. Quam abfona hxc fint & inepta,nemo uon videt. III. Si die ant, animat propagari & tra-
duciperfui multiplicationem, dum anima pa- rcntum aut parentis gignitaliam fui fimilem in prole, quxeftTVaducentium probabilior opinio,explicentmihi, curanimarationalis magis poflit lie multiplicari quam Angelus ? funt enim anima rationalis 8c Angelus,quoad fubftantiam , ejuidem generis ac naturx : |
|||||||||||||||||||
|
eft tanta, ut iTii^ii volueritac fcripierit, E
pift. if7. non ejlpericulum , ji origo anim<e la- tent, dummodo redemptio clareat. Verum enim v.er6 cum in controverfiismultisTheologi- cis, Juridicis, Medicis, & in aliis calibus mul- tum expediat, firmam tamen aliquam de ortu Animx rationalis fententiam tenere , non erit prxter rem in hoc negotium inquirere, prxfertim cum de eo fcriplerint tot Viri prx- clari, quos tanquam cuivis notosnonnomi- namus.ne Authorescitandochartamimplea- mus:dux igiturfuntclaffesopinionum quas de ortu animx humanx fuftinent Viti docli: quidam creari, alii generari eitm "volunt : ne- que enim funt alii modi quibus fubftantia poftit produci prxter creationem Scgenera- tionem. Not prior em ampleBimur, posterior em rejicimut. 11. j^/i animas humanas oriri pergenc-
rationem, 8c a parentibusinfiliospropagari |
|||||||||||||||||||
|
ac tradiici exijlimant, put ant iftam propaga-j nempe fubftantia per fe fubfiftens, immate-
tionem fieri "jel per multifileationem aut divi-. rialis, fpiritualis: unde 8c fpiritus., tamhic, Jionem Jubftantia ipjius anima, vel prod:iBio-\ quam illa,nominatur: idcircotam anima no- |
|||||||||||||||||||
|
nem anima ex alic^uo femine : nam qui ttaduci
quidem animam ftatuunt,modum tamen non explicant, nee explicari pofTe contendunt, ii non fatisfaciunt accuraro indagatori. Si di- cant, (^Animam rationalem filii effetr\xduBam ab anima Patris per ejus divifionem 8c quafi diminutionem, jam divifibilem facient ani- |
ftra intelligit 8c vult quam Angelus.-utrobi-
que par ratio eft ; ergo etiam licut Angelus nonproducitalium Angelum, etiam neque anima noftra pruducet aliam animam ;efte- nim 8c lilcutrobiqueeadem ratio. Cur enim Angelus ex Angelo non propagatur? Quia eft fubftantia per fe fubfiftens, immarerialis, fpiri-
|
||||||||||||||||||
|
P R I m V m;
|
|||||||||
|
V O L U M E N
fpiritualis; confequenter quae tranfmutatio-
nem non patitur: At talis etiam eft anima ra- tionalis: ergo etiam, fi Angelus, nee genere- tur, nee generet fui fimilem, per multiplica- tionem eflentix, nee de anima rationali id di- cendum eft. IV. Sed ulteriusfententiam iftam incom-
modis urgeamus: Adtio ifta multiplieationis; qua anima animam generat, rationalis fc. rationalem, vel naturalis eft, vel voluntaria ; fi naturalis, qui fit ut anima rationalis intelie- ftu & voluntate praeditafe ipfam multiplicct necvolens, neefciens? fi voluntaria, ergo fterilitatis caufa erit fita in voluntate, quia anima non vult fe ipfam transfundere & mul- tiplicare.Etquomodoinhominibusnequam, adulteris puta, fequitur faepe foetificatio, cum earn maxime nolint ? Prxtcrea femper fieret conceptio, cum vellet anima Parentis: at hoc non fit; tertid iliamultiplicatioanima: ratio- nalis, quaproduciturinfobole, autfit a pa- rente utroque, aut ab altera tantum; utrum- vis dicatur, redit di fficultas mota th. praeced. circa anima; rationalis traduftionem per di- vifionem. Speciatim, fi ab ufoque parente eft anima prolis per multiplicationem, quo- modo fiet unio duarum animarum mafculae & foemina; in unam fubftantiam & in unum fexum? explicent fi poffint. Adhxc fequitur, i. Unum numero effe&um , animam fobo- lis, produci a duabus caufis totalibus ej ufdem fpecieinon fubordinatis , fc. ab anima Pi- tas 8c Matris, quod contra veritatem eft, &, quorundam judicio , vel Deo impofQbile. x. Ex duobus adtibus fieri unum perfe:fc. anima Patris adlus eft: anima Matris item: ex Itac utraque, una fiet per fe anima fobolis, quod contra axiomatis recepti veritatem quoque eft. Denique fi anima parentis, five unius, five utriufque, producat animam libe- rorum multiplicando fe, aut in femine hoc facit.aut extra femen: fi in femine,jam femen erit animatum anima rationali: quod fi non eftabfurdum, curnon& fanguis fie dicatur animatus? &curnon utrumque homo? aut aliud entis aftu animati anima rationali genus prater hominem conftituatur. Deinde fi in ieminefemultiplicet anima, vel femen ali- |
|||||||||
|
2f
|
|||||||||
|
'quid confert ad iftam anim* multiplicatio-
nem, vel nihil: fi aliquid,jam anima rationalis in ifta fui multiplicatione, turn activa turn pafliva.in fuo fieri, ahquo modo dependebit a femine: at hoc eft abfurdum, quia fie non fo- ret immaterialis: nam quod in fui produdlio- ne dependet a materia, fie ut ilia aliquid con- ] ferat, eft materiale •. gt nulla caufa eft, cur ani- | ma, quae non dependet in operando, in intel- jledtione Scvolitione, a commercio materia;, j dependeat in fiendo?Si nihil confert femen ad j iftam aniniij rationalis multiplicationem,fru- ; ftra in femine fieri dieitunquoddicant fortaf- i fe requiri femen, non quidem per modum caufa; aliquid conferendo ad anima: multipli- cationem , fed faltem per modum fubjedti, animam.dum fe multiplicat,fuftentantis,ine- ptumeft. Nam anima ficut non eft accidens, nee indigetfubjedto in operando, nee in ef- fendo, multo minus in-fiendo: fi extra femert fe multiplicando anima animam producat, jam anima rationalis filii ab anima rationali parentum creabitur; quod probo: quia haec il- lam producit,8c ex nihilo fubjedti & ex nihilo termini: nam nihil animae filii prseextitit, 6c nullum prseextitit fubjedtum, quia extra fe- men anima parentis fe ipfam multiplicando altera fobolis producere fupponitur: ergo fue- rit creatio:at ilia non eft finitae virtutis. ■ - Quid multis opus eft? Si anima rationalis una aliam producat fe multiplicando extra femen, jam faltem fitrex nihilo fubjedli, quia femen nee fubjedtum eft ex quo educitur anima,nec earn produdtam conftituit,nec ipfa anima Parentis eft fubjedtu ex quo educitur anima filii, quia quod educitur ex alicujus fubjedti potentia.in > eodem recipitur Sc exiftiKfed anima non reci- pitur necexiltitin anima paretis. Ergo: dein- de anima Patris non eft pars conftitutiva ani- ma; filii; alioquin anima; filiorum puniri pof- fent pro adtualibus peccatis omnibus paren- tum , quia eorum animae, cum peccata com- mitterent.parsfuereanime; liberorii: Pneter- ea fit ex nihilo termini,quomodocunque h^e phrafis fumatunquia femen non poteft effe a- liquid termini ad que ipfius animse rationalis, fi extra femen producatur fui multiplicatio- ne:nec poteft diti femen terminus a. quo illius D muta- - |
|||||||||
|
DisputAt. ex Philo sophia Select.'
|
||||||||||||||||||||
|
2<J
|
||||||||||||||||||||
|
mutationisquaproducitur anima rationalis, fendo, multomagisin fiendo.• utimmortale
quia terminus a quo adveniente terminoad 'ex mortali, fpiritualeex materiali, fimplicif- quem perif.at fcmen adveniente anima ratio- fimum ex mixto, oriri poffit, naturae viribos, rsali adhucmanet: nccpoteft ipfa anima pa- IquiseftPhilofophorumquiconciperevaleat? rentis dici aliquid termini ad quern anima: /etiamfifubtiliffimam quiimateria:infeminc rationalis in filiis, quia fie earn conftitueret, puritatcm imaeinetur acfomniet, quamdiu |
||||||||||||||||||||
|
Sc ipfa a feipfa poll generationem foret divifa:
nee poteft dici terminus aquoinmutatione ifta qua producitur anima filii,quia,ut jam di- flumeft, terminus a quo perit produilo ter- mino a4 quem ; at anima parentis non perit produfta anima fobolis: ergo, cum nihil fub- jefti nihilque termini praeexiftat, fuerit crea- tio ifta animarum multiplicatio, quod eft abfurdum. |
||||||||||||||||||||
|
materiam aliquam concipitin femine.ex quo
produci dicunt aniinam, ego quidem quomo- do tueri queant ejus eflTentiam fpiritualem, iminaterialem , immortalem, equidem non video j quicquid dixerint aut diftinxerint. Manet hoc : Forma, quss ita dependet a Ma- teria, ut per coneurium caufx materialis producatur, ilia eft materialis: at anima ratio- nalis, fiproducatur ex femine, fi ex feminis |
||||||||||||||||||||
|
V. Nonnullianimasfictraduciacpropagari Ipotentiaeducatur, ita dependet a Materia
|
||||||||||||||||||||
|
ut&c. ergo eft materialis. Ita quidem omnes
modos traducis anima; rationalis in fpecie examinavimus Screfutavimus. "VI. Nos ergo per creatimem efle 8c oriri
rthimas humanas cenfemus, 8c creationem fa- clam a Deo, non ab ^Angela, ut ex Veteribus nonnulli fomniarunt:namvirtus creandi nul- li convenit praeter Deum: eft enim infinita: creare enim eft agere in nihil; ipfum autem nihil cum fit infinitum.continenstotum non efle, nulla res poteft habere vim & efRcaciam in illud, nifiea lit infinita, continen; in feex- cellenter totum efle: creanrurergoanimsea (bio Deo, non tamen ex ejus fubftantia 'vel ef- fentia, ut ex Veteribus quoque nonnulli ine- ptierunt: quia Dei eflentia aut fubftantia nul- lius rei forma efle poteft ; fie enim alicujus creaturae eflentriam ingrederetur ut pars : at anima rationalis forma hominiseft. ergo, 8cc. Nan funt vero anima create fimul &femper, nee una poll al iam ex animabus crearis, nunc h/ec, nunc ilia, corpori inditur, quae fententia Platoni 8c Origeni adferibitur, fed formato cor pore demum & creentur & infunduntur:, quo illud fiat tempore |
||||||||||||||||||||
|
volant, ut nee multiplicentur nee dividan
tur, five in five extra femen, fed tttproducan- tur ex aliquo femine: & aiudam ftatuunt hoc femen ejfe fpirituale -^v^hsi, alii ejfe corpo- reum mextidt. <?>«i traducem explicant per producHonem animas ex femine i^u^osf fpiri- tuali, ii tertiam quandam fpiritus creati fpe- ciem agnofcere coguntur, prsterangelum & animam rationalenv.nam neque angelum efle volunt neque ipfam animam rationalem pa- rentutn, fed tertium quid ab atigelo Ec anima rationali utriufque parentis diftin£tum:at hoc abfurdum eft, Sc otiofaeft fubtilitas, in tertio fpiritus genereexcogitando.Deinde ilia fpiri- tualis feminis fubftantia, aut fit ex aliqua ma- teria corporea: & hoc non, quia ipfa ponitur fpiritualis fubftantia: aut ex anima parentis : eaque vel tota: 8c hoc non, quia fie anima pa- rentis tota evanefceret, & in fpirituale femen converteretur : vel ex parte: 8c fie divifibilis foret, una parte in hoc fpirituale femen con- versa.altera non item: aut ex riihilo: 8c fie fo- ret creatio: non addo plura abfurda, qua: hi nc lequuntur. Si femen hocftataant, ex quo pro- ducitur actraducitur anima rationalis, corpo- |
||||||||||||||||||||
|
tertio die a coticeptione organizatio poteft ef-
fe perfecf.a,ut quidam exiftimat:etiam,tamet- proindeque in fuo fieri dependebit a materia, j fi quadragefimo aut alio demum die ea pera- quod qua ratione confiltat cum illius eflentix 1 gatur.tunc ani mas quoque a Deo eflfici 8c cor- immaterialitate, fpiritualitate, addo 8c im- | poribus lingulas infundi exiftimamus; fedde mortalitate, illi viderint: certe ut eft in ope- I tempore litem non facimus noftram; neque xandoiaorgajiica&A/tiyif auima, ita in ef- ladinftituturnqoftruaafacit. Id nobis fufficit animac
|
||||||||||||||||||||
|
d
|
||||||||||||||||||||
|
Vol cmen Primuh,
|
|||||||||||||||
|
*7
|
|||||||||||||||
|
ret in hominibus aliam corporis,a!iam anime
efle originem,at in brutis efle eundem utriuf- queortum.Sccundo.univerfipulchritudinera 8c fymmetria poftulare, ut cu inferiores crea- ture primxva 8c ordinaria virtute fefe multi- plicent, omnium creaturarumdominus non fine fpeciali operatione 8c auxilio fupremr Domini generaretur: Iraq; probabilis faltem eft probatio a creatione animarum Ad^ 8c Ev$ ad creationem animarum aliarum. Qmplura. defideret pro creatione anime; rationalisargu- menta,videat ex Tb.eol.Zanch.de operib. creat. l.i.c. i. Inn.inGenef.cz.Tbom. Aquin. l.part. fum. quxft.go. art.z.&ibidemeommentatores: exPhilofoph.CflHJw&r. l.i.dean.c.i. quaff.3. Tolet. ibid. qu<efl. 1 f.Ruvium,aliofqueplures ibi- dem.item Baron.Philof.Theol.ancill.exerc.i..^'t, |
|||||||||||||||
|
animasaDeocreari, quocunque id fiat tem-
pore. Creationem animarum confirmat quo- que fi non neceflario, faltem probabiliter, A- dami Sc Evae animarum rationalium creatio j inhisenimDeusfpecimen edidit quid in a- liorum hominum produftione fafturus eflet perpetuo.Qupd Advcrfarii excipiunt, in pri- mis parentibus neceflariam fuifle creationem quia nihil exiftebat, per quod propagatio na- turaliter fieri poterat-.Refpon. ideoargumen- tum non habet neceflariam vim probandi u- niverfaliter omnium animarum creationem) fed tamen animadvertendu eft;Prim6,Adami animam materia? ante prxparataj extrinfecus infundi, cxteras autemanimalium animas in Jccum materia concreatas fuifle.cujus ordinis alia idonea ratio non eft, qua ut Deus oftende- |
|||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
[ S E p. T I M A j
D E CONCYRSY DEI.
|
|||||||||||||||
|
•■-?
|
|||||||||||||||
|
T H E S
SI quid in Philofophia universa arduum
eft ac difficile explicatu, Concurfus eft divinus , in quo explicando tarn fuit a Philofophis laboratum 8c fudatum, ut nul- libi magis: 8c, quod amplius eft, ficubi er- ratum fuit peiiculofe, hie quam maxime: quare omnino meretur hxc materia feligi, Ut fideliter ac juxta veritatem explicetur, \ prsefertim, quod dextre 8c recTi intelle&ain- J fignem habeat ufum. Quamtur, zjtn Dew \ can fa prima <vere cooperetur feu concurrat in : agendo cum creaturis caufisfecundis. Seu, i^In caufa fecunda aliquid agere pojfit, independent teraDeo, ut caufa prima non concurrat ad a- I Bionem, effective, proxime, immediate ? Dux ' hie funt fententice oppofitae.- una tenet, cau- fas fecundas per fefolasfufrkientesefleada- ctiones fuas eliciendas, nee Deum id aftio- nes iltas concurrere. Hxc fententia defenfa fuit olim a Durandt Scholaftico reaji, fed nee | |
|||||||||||||||
|
I S I-
Thomifta j nee Scotifta , verum utriufque
adverfario: hie putavit, caufas fecundas per ft. cffe<ft<i fua producere , nee cum illarum operatione caufam primam aliter concurre- re, quam caufas fecundas ipfas,8cagendi vim primo a. creatione autgenerationeillisindi- tam, confervando: vid. ipfum in lib. i.Pet. Lombard', fententiarum Magiftri, diftinB. 1. qu*ft. j. Durandi fententiam amplexus et& hoc feculo Nicolau* Taurellus in lib. de rertem icternitate & triumph Phikfiphi*, nifi quod hie prater concurfum divinum ctiam infu- per fuftulerit Dei confervationem: 8c nuper- rime ante annos novem prodiit Uonachus quidam Capucintu Burgundus, qui hanc Du- randi fententiam magno molimine 8c ingenti volumine adftruere conatus eft.- imd ait.hanc fententiam Durandi efle unicum medium acremediumtollendislitibusidoneum, quae tot jam annos inter Dominkanos & Ufuitas "• D x agitan- |
|||||||||||||||
|
it \D I S F IT T A T. E X P H I
agitantur, de ratione concurfus divini, de
fcientia media,de natura iibertatis, 8cc. Altera fintcntia.oppofitahuic, ftatuit Deum caufam primam , adiu 8c revcra ac per fe proxime & immediate concurrere ad operationes caufe fecunds;: itaque ex hac fententia, Deus non tantum permittic creaturam agere, non tan- tum vires concedit accenfervatutagat, led 8cipfe agit, efficit, efficaciter concurrit ,eoo- peratur. Etcum hujus fententiae authoribus nos facimus, ponimufque hanc thelirs: J>e;ts .concurrit ad faamUhet canfarum feewidarutn operationem , Jicut immediate ac per fe infiuat in omnem aBionem creatitra ; confequenter, in tmnemeffeBum: ejlfue Dens immediata, prin- cipalis , totalis caufa aBionls & effcBus <eqxe Atque caufa fecunda. Quam iententiam pri- mum explicabimtu, turn probabimus. 11. Multis modis aliquid dicitur caufa a-
<Sionis: I. quiatribuitagenti virtutem ope- randi : quo fenfu nonnullis Philofophis gra- tia 8c leviadicunturmoveri a generante,'quis generans communicat eis gravitatem.& lcvi- tatem, quibus moventur. II. quiaconfervat virtutem,qu'a aliud operatur:quo modoMedi- dicina 8c herbs dicuntur caufe vifionis, quia .confervant potentiamvidendi.ilI.quia eft in- ftrumentum alteri in agendo infervicns: hpc Biodo fccuris caufa eft fecStionis in liguo. 2 V. quia aliquid laltem confert inugend'j fi. cet non totam a&ionem producat,utfimt (vu- i* partiales-.fic duo equi trahunt nave. "V.qu'ia jid agendum impellit,adhortatEr,fuadet,obje- .cTaproponir.quxeftcaufamoralis. VI. quia applicat a£ti va paflivis: quo fenfu,qui apponit ignem domui, dicitur earn comburere. VII. <juiainfluit in effecliim'Sc actionem imme- diate, confcrens illi non tantum veruaieffe, ied S: totum effe in fuogencre & ordisnc.Deus .caufa eft adtionis caufe fecundse primo 8c fe- xundo modo,quia caufam fecundam ac virtu- tem operandi in ea creavit, 8c utramque con- fervat : caufa enim fecunda eft ens per partici- ;pationem:ideoque,quicquid habet eflentiam, ^g«ndi potcntiam, 8cc. habet ab alio; 8c a quo, -nifiaDeo? porro non eft in caufe fecunda; jpoteilate , at quae jam eft 8c agendi potcntiam liahet, .eras *ut alio .tempore fit eandemque |
||||||
|
losophia Select.
habeat: fi enim creatura fibi dare poflit, ut
eras fit, 8c eandem eras habeat potentiam a- gendi, quam nuncpoffidet, quidni poffit fibi dare, ut femper fit 8c femper iftam agendi po- tentiam habeat? atqui hoc eft abfurdum: Ergo quod caufa fecunda in effe perfeveret eande- que habeat alio tempore agendi potentiam, quam nunc habet: eftab alio,.8c a quo, nifi ab eo quiprimum earn fecit? Deum itaque effe caufam actionis caufe fecundae.I.Sc. II. modo extra omrte eft dubium : fed caufa eft tantum per creationem ac coniervationem, necdum per cooperationem aut concurfum: utenim fie fit caufa adtionis caufe fecunda; , aliquid amplius prater virtutis agendi in causa fecun- da creationemac confervationem requiritur, utth.f probabimus. III. modo, Deus ne- quaquam eft caufa adtionis caufe fecunda:, qui;'. quotiesDeus eft caufa, nunquam eft in- ftrumentalis, fed femper principalis. IV. mo- do , Deus neutiquam eft caufa adtionis cau- fe fecunda;, quia aliquam tantum partem a- dtionis produceret,8c reliqua pars adtionis fie- ret a causa fecunda fine influxuprimse, quod utmmque eft abfurdum :&jmperfe£tio foret in Deo, dicere, quod fit caufa in agendo par- tialis :eft enim totalis. V. 8c V I. modo, Deus nan eft proprie caufa aftionis caufe fecunda;, quia fie tantum foret mediata; at Deus im- mediata eft caufa cum agit.'Reftat ergo VII. modus, ut Dew fit caufa aBionis caufe fe- cunda , quatenus in earn mere ac principaliter infiuit, eitjnc totum efe immediate tribuit; 8c hoc eft quod vocamus , Dei concurfum feu cooperationem. III. Deusin concurrendo caufa eft actio*
nis caufe fecunda;: Principalis , quia non eft; neceffe ejus virtutem aliunde excitari: totalis, quia in fuogenere 8c ordine totam actionem producit: immediata , quia ipfam actionem 8c effaflum caufe fecunda; attingit fine ullo medio:t_At, dices, Caufaprima operatorme- diisfecundis, ergo earum aBiones & ejfeBa non attingit immediate. Refpond. Deum agere mediiscaufisfecundis, nihil eft aliud,-quam, Deum admittere concaufam , vel caufam fo- ciam , 8c confortium alterius agentis, quod nihil impedit,quo minus omnes fecundarum -cauiiriiBi
|
||||||
|
P R I M U M.
|
|||||||||
|
•V O LUMEN
osufarum attiones atque effe&a immediate
attingat. Quod ut intelligatur, explican- dum eft, quomodo aliquacaufa, & Deus, di- caturagere immediate, alia mediate: caufa dicitur agere , 'vel mediate , vel immediate, turn quoad fuppojttum , turn quoad virtutem: ilia caufa agit immediate immediatione. fuppo- fiti, inter quam 8c effeftum feu rem patien- tem nullum aliud fuppofitum fingulare per fe fubfiftens interje&um eft , quo pafto aqua manum abluit refrigeratque: contra mediate agit caufa mediatione fuppojiti, inter <juam 8c effe&um feu rem quae patitur aliud cadit fuppofitum, ut inter fabrum & ftatuam fecu- ris. Ilia caufa agit immediate immediatione vir- tutis , quae agit per virtutem fibi propriam, & non, ut ageret, mutuo acceptam: quo pa- fto ignis calorefuo, fibi proprio, 8cadcale- faciendum non aliunde commodato, aquam calefacit : contra mediate mediatione 'virtutis, flue; per virtutem,non fuam aut fibi propriam, fed aliunde acceptam ac commodatam, operatur, ut cum luna luminca fok mutuati- tio terramiiluminat, aut aqua calida manum calefacit: virtus illuminandi, non luna:, fed folis, media eft inter lunam illuminantem & illuminationem, qux virtus quia ahernis eft corporis,dicitur luna illuminarcmediate me- diatione virtutis, id eft mediante virtute folis: iic aqua calefacit mediante virtute ignis.unde dicitur calefacere mediate mediatione virtu- tis. Dcaacumquovisagente creato concurrit immediate, immediatione, turn virtutis, turn fuppofiti: virtutis, quia agit propria virtute non aliunde commodata: fuppofiti, quia per fuam fubftantiam rem attingit.ipfa enim Dei fubftantia ejus eft virtus Sedenim dicetquis, -ex hac explicatione fcquitur, nullam atufam fecundam agere immediate immediatione vir- tutis , quandoquidem omnis caufa fecunda vir- tus a prima eft quafi mutuo accepta, commo- data, & communicata. Refp. Ccrte nullum agens creatum agit immediate immediatio- ne virtutis, fi pervirtutemimmediatamin- telligas omnimodoindependentem8c nullo modo aliunde acceptam: fed fi inteLligas vir- <utem,licet a Deo acceptam Scdependentem, •caufa; tamen fecundae ingenitam, nativam, |
|||||||||
|
*9
|
|||||||||
|
non aliunde, cumjameftScoperabitur, fic-
ut frigus aquae nativum eft , calor adventi- tius, jam multa ex agentibus creatis agunt immediate immediatione virtutis, alia non item: & hxc res tota confiftit in modo lo- quendi. IV. Explicata fententia noftra, proban-
dumreftat, £>e»w» immediate at'vere influere cooperando in omnem aftionem & cjfeftiim cau- fa fecund*. I. probamus ex communiaxio- mate, quod eft veriflimum: Modus operandi fequitur modum ejfendi: hinc fie concludimus. Si omnes Caufx fecundae dependent a Deo inefie, dependent quoque in operari, itaut non minus Deus vere & immediate concur- rat ad earum operationes quam ad eorum ef- fe. Atqui omnes caufx fecundae dependent a Deo quoad fuum effe.quod th.i. bujta difput. invifte eft oftenfum, 8c alias confirmatura th.6. dijp.i. exfeletlis difp.Evgo 8cc. Tota con- fequentiae ratio innititur axiomati a nobis al- lato,quod tam evidens vifum eft Arijloteli, ut, licet ad gravffiimas quaeftionesepodandas af- fumfefit, hunquam tamen ipfum probare vet tentaverit, vel laboraverit : ut exemplum proferam , conftat ex lib. i. de Anim. c.ii.& feq. Ariftotelemverfzri inanimae intelligentis feparatione poflibili demonlh'andi; ad quam rem utviam fibi fternat, ftatuit primd acci- piendum efTe, an aliquis fit acius animse pro- prius, a corpore non dependens, quia hoc pofito, inquit, fieri poteft ut ipfa quoqueuni- ma feparetur i hinc apparet axio'ma noftrum, cuitbtus Philoflphi difcurfus innititur, r>rae- fupporii, ut certum 8c evidens: & certe, fi modus Operandi abfolvi poteft abilladepen- dentfa.quam involvit modus effendi, non li- ceret concluderc ex eo quod modus operandi animae intelligentis fit independensa corpo- re.ipfam animam effe independentem quoad modum effendi, quaetamen confequentia a- pud Arijlotelem 8c omnes haftenus Philofophos validafuif.Et quid nunc obftabit, fi hoc no- ftrum axiorna in dubium vocetur, quommus brutorum animse poft mortem exiftimentur fuperftites 8c immortales, quandoquidem eas non permanere conclufum eft ha&enus.quod animarum in brotis operationes ^corpore D ; depen- |
|||||||||
|
qo DisputAt. ex PiiilosophiA Select.
dependeant. Maneat ergo immotum hoc vero prseter ifta, occafiones 8c incitaments
principium, modus operandi fiqmtar rnodum caulis fecundis ad agendumobjicit, impedi- ejfendi, 8cfalvaeftconfequentia noftra eiin- mentafufpcndit,ipieacl:ucumiisinfluit,con- liixi. >Ji cattfe fecund* dependeant in efe aDeo, currit,coefficit, cooperatur, earum a&iones etiamin operari dependebunt. Sed alia hie ex- concurrendodirigit,determinat,8cc. qu^plus ceptio, ad noftrum argumentum proferri foli- fignificant, quam nudam permiflionem, aut ta , eft diluenda, nam diltinguunt Adverfa- facultatisin agendo largitionem aut confer- riinolta enunciationis hypotheticse confe- vationem : iftaautem Deum agere circa ope- quens hoc modo: fi creatura dependct a Deo rationes caufarum fecundarum,probari pofi'et immediate in cffe.Ergo 8c in operari fie a Deo ' nifi id nimis effct manifeftum , 8' probatum dependebit, utpermittente, concedunt,«< coef- ' extaret in Theohg. naturalis & fupernaturalis fciente,negmt. Refp. diftin&io nulla e(l:nam ' fcriptoribw. ii modus eilendi proprius creature eft effe de- | VI. Hsec eflicacia ac realitas concur/us divi-
pendenter a Deo non folum permittente, fed n i contra Durandum ftabilita, poni debet circa Tevera,phylice,St immediate in fluente,fequi-' omnes omnium caufarum fecundarum aBiones; |
|||||||||||||
|
tur ejus modum operandi pendere fimiliter a'
|
etiam illas , quae funt peccaminofae, id eft, af-
ficiuntur malitia: dico exprefle, circa aBiones malas, non circa malitiam actionum: circa a- Stiones malas, ut funt aBiones: fie enim bona! funt in genere natura: ac fuo modo entia:con- fequenter, 8c dependent a Deo cum exercen- tur: itaque licet attiones qusedam refpe&u creaturarum fiant fubje&um malitiac, ipfc ta- |
||||||||||||
|
Deo, non permittente folum, fed revera,phy-
jGce, 8c immediate influente: fed verum eft prius ex th. %. hujus difp. &difp. i. th. 6. Er- go Scpofterius. Sed ver6 quia hsec permiffio eft afyli inftar, ad quod folent recurrere Ad- verfarii in hoc negotio, plane earn deftrue- jftus , eademque opera fententiam noftram |
|||||||||||||
|
iiova ratione adftruemus. men a&iones no exercentur nifi dependenter
V. Ergo probamus II. aliquid ampliusin a concurfu divino: alioquin aliquid, quodre-
Dei concurfu dandum ejfe quam ■virium fuppedi- vera eft 8c exiftit.eximereturDei provideutia; lationetn, earum confervationem, aut nudam) ScefHcietix.QiiarenudaDeipermin'ioanon- mgendi permiflionem, hoc modo. Si Deus con- I n ullis inveclia circa a&ioncs creaturarum, vet cefsS 8c confervata agendi vel non agendifa- in genere vel fpecie malas.figmentum eft de- cultatc folum permittit creaturam agere vel ,rivatumexhacfententiaD«r<?»(/j jamrefuta- non agere, turn nihil amplius prarftat, cum ta. Conc\\x&.vax\s: Dens non tantum vires lar-> creatura agit, quam cum non agit; cum hoc giendo, confervando, aut otiosepermittendo, fed modo agit, quam cum alio modo: cum bene efficaciter operand) concurrit ad aBiones, turn agit, quam cum male: at ifta funt abfurda:Er-1 malaf,qua funt aBiones fuvque modo entia ingt- go 8c abfurdum eft, Deum in operationibusj nere natura: fed ad malitiam concurrit tantum creaturarum nihilo plus agere,quam vires da-1 permittendo: adbonitatem, novo frfpecialigrg.-, re, confervare, 8c permittere ut agant; imo ti a infiuxu infuper de novo quaji cooperundo. |
|||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
O c t a v A, CONCVRSV CAVSJE PRIMA;
T H E S I S I.
r\Ari ConcttrfumDivinum, 8c Deum vere num, cpeacaufis fecundis prodncuntur ac
-*^#cauf«n omniuraegeauumgeaaio. proficifcuntur, difputat.feptimaQfcn&mm, |
|||||||||||||
|
V 0 t U M E M
cftm pf&tef potentia acti v<j i n caufis fecund i s
crcationem,prater ejus confervationem,pns- terpermiflionem in agendo conceffam , ali- quid amplius a Deo fieri, circa aftiones cau- fe fecunda: omnes, etiam vitiofas,fcilicet effi- caciam aliquam , realitatem & a&ualitatem aliqua ab eo proficifci.qua efficaciter, revera, a£r.u,ipfam caufse fecunda: actionem compro- ducit,expofuimus ac probavimus. Nuncqrcid Jit ille concurfus aut cooperatio, in quo confiftat, (zrquaratione caufa prima cum caujis fecundis ad quemcumque ejfeBum concurrat, & cooper e- tur in omnibus aBionibus omnium creaturarum, cxplicandum reftat, quod explicatu fatemur efferam difficile, ur nihil fit in tota Philofo- phia difficilius: verum difficultatem compcn- fabit maxima hie utilitas: Nos perfpicuitati, in re obfeurd, ftudebimus, 8cprimum va- rios modos diftinfte recenfebimus, quibus varii varie concurfum Dei explicant, ac turn quomodo hie fit fentiendum 8c loquendum docebimus. 11. <§.§luidam ponunt concurfum divinum
in Dei volitione jimpliciter: 8c his, Deum con- currere cum caufis fecundis, nihil eft aliud, quam Deum vclle a£tus caufarum fecunda- rum: fed hi confundunt voluntatem coopc- randi feu decretum, cum ipsa cooperatione a- fluali, & voluntatis ac decreti excutione: i He cocurfus vocatur a Scholafticis concurfus intra, £c diftinguitur a concuriu adextra,de quo nos nunc agimus. §. Alii volunt, Deum cum crea- turisadearum aftiones non aliter concurre- re, quam quatenus effentiam lit & agendi po- teftatem dat, atque utramque confervat, aut adfummurn quatenus caufam fecundam agere permittit: fed hi concurfum cum creatione & eonfervatione confundunt, & aliquid, quodvere fit in rerum natura, faciuntinde- pendensa Deo, ut difputat. fept. fuit often- fum. §. Alii ponunt concurfum in "jtrtute ali- qua fupperaddita, qua ajunt creaturam fnffi- cientem reddi ad agendum. §. Alii rurfus po- nunt concurfuminmotionererum creatarurn, vel in caufarum fecundarum excitntione ^ ad agendum application. §. Thomas *_Aqn'was fum.Theolog. i. qu*Jl. iof. contra gentes I. jcap. 70. ponit concurfum Dei in hifce quinque |
Pbimum, 5 r
1. quatenus vires Jc facilitates agendi dedit
caufis fecundis. z. quatenus ipfe eas tuetur acfuftentatineffeScvigore. 3. quatenus ex- citat fit applicat caufas iecundas ad agendum. 4. quatenus ipfe eas determinat ad agendum. f.quatenus eas regit ac dirigit,ut ad fines fuos fibi praflitutos perveniant. §. Pojlremo alii di- cunt concurfum Dei nihileflcaliud, quam i pofiti-jum infiuKum, quern prabet immediate ad ejfeBum vcl aBionem caufe fecunda; non quatenus aliquid in causa fecunda, quicquid illud foret; fed quatenus aliquid cum caus3 fecunda, efHcit: ponuntque eum concurfum in aBione , qua Deus immediate influit in omnes aBiones creaturarum, ita ut a&iones iflx diet poffint, nonfolumacreaturis, fed Sea Deo immediate pendere. Hunc ultimum concur- rendi modum vocant Philofophi concurfum per modum aBionk, quatenus videlicet Deus eftproximumprincipium operationis, quae a caufis fecundis editur, itaut eadem ilk fit & bperatio & attio Dei concurrentis:eft enim hie concurfus per fe 8c effentialiter aliquid permodum atlionis, vel per modum ri a- clualis fieri ipfius a&ionis immediate pro- fluentis a Deo:unde etiam concurfus hie inti- me 8c per fe includitur in ipfa creatura actio- ne,tanquam per fe quoque 8c immediate ten- dens ad eundemterminum, ad quern tendit a£tio creatura,quas ratione termini eadem eft cum ipsa Dei cooperatione: reliquos modos concurrendi, prater ultimum, recenfitos.vo- cant Philofophi, concurfum per modum aBue primi, concurfum per modum conditions ai agendum prxrequijit*, concurfum perntodunt principii. III. Sed8cdifHn&ionesquxdam funtte-
nendx, quibus Philofophi hie utuntur, ut quid fentiendum fit ac loquendum , in hac fenten- tiarum varietate , rite refteque doceamus. §. Diftinguitur concurfus nonnullisin Phyfi- cum 8c moralem: Phyficus, quo quis per mo- dum caufse Phyficae con cun it 8s agit: mora- lis, quo per modum caufam moralis. caufam ver6 Phyficam vocant, quae vere 8c efficaciter agit, 8c realiter in effe&um 8c actionem vero 8c pofitivo influxu i-nfluit: moralem, qux agit fuadendo tantum aut diffuadendo, vel objefta gc occa&o-
|
|||||
|
losophiA Select.
nes fupernaturales a naturalibus: in raturali*
bus negabat Deo efle tribuendum concurfum per modum principii tantum,aut per modum principii 2c adtionis fimul: quia vero in adtto- nibus fupernaturalibus, crcaturae non habent fufficientem virtutem, ut eas eliciant, dice- bat eiTe necefiarium , ut Deus cum illis con- curreret non folum per modum adlionis, fed 8c per modum principii, ut videre eft ejus ferftentiam in Metaph. l.i. c. 11. Qiudam ex Scholafiicis arbitrati funt, in iis, qua; a libera hominis pendent arbinio, concurfum Dei, non efle Phylicum, fed moralem , 8c hinc ab heterodoxis Philofophis arrepta eft occafio di- cendi, quod Deus non concurrat ad conver- fionem noftri phyfice, fed moraliter tantum, fu»dendo,'hortando, See. Qujdamabufi H- gnificationeterminorum, (immediatione'vir- tutis &• fuppojiti) quos non bene intellexe- runt, negarunt Deum concurrere immediate immediatione fuppofiti. Qujdam concur- fum Dei, quem per modum adtionis tantum agnofcunt, ftatuunt eiTe uni verfalem 8c indif- ferentcm, utlefuitas omnes: fednoneodem modoexplicant: aliter Pererim l.g. c. 1 3 -Phyf. General, quem fequitur i nterReformatos Rod. Goclen. c. 34. in prodromoLex. Phil, aliter Co- nimbric. he. cit. quteji. if.art.ft,,quusfequi- tur ex Reformatis Rutgerfim Li. c. 4. in fuis Metaph. aliter BeUarminus »»qui fibi non con- ftit,Ttm.4. controv. l.x.c. 18. &lib.A,. cap. jf. aliter Suarez Difp. citata. Subtiliffim'us Iac- chaus fatetur res n'aturales determinari per concurfum Dei, fed liberas non item: quas non a Deo, fed a fe, nee adunam, led ad plu- res adliones determinari a fe, afferit; cap. 10.1 /. 3, Metaph. Cl. Burgerfdicius licet neget con- curfum caufx prima; determinari a caufis £e- cundis quoad fpecificationem, thef. 13. c. 11. /. x. Metaph. adhibita tamen diftindUone a- dlionum naturalium 8cfupernaturalium, di- cit Deum concurrere, th. 7. ejufdem cap. ad omnescreaturarurnadtiones, utcaufam uni-. verfalem indifferenter: ideoque fpecificatio- nem adtionum naturalinm,, (nam in fuper- naturalibus fatetur efle aliam rationem ) non Deo fed ipfius creaturis vult efleadferiben- dam: hinc quod homo fe iriQvcat, Deo deberi (ineQ.
|
||||||
|
32 Disputat. ex Phi
& occafiones proponendo autremovendo, vel
adtivainterdumpaffivisapplicando, §. Aliis diltinguitur concurfus inmediatum £>imme- diatum: qux diltindtio intelligenda eft de me- diatione vel immediatione, tumfuppojiti, turn . <virtutis: qtiomodo, didr.um eft difp. prxced. j §. Diftinguitur etiam nonnullis concurfus in j indifferentem Jen non determinant em & deter- minantem: illo per modum caufe univerfalis i (undc aliis dicitur concurfus univerfalis ) hoe per modum czuh: particulars (unde aliis di- citur concurfus particularis) influit Deusin effedtum & adtionemcaufacfecundae. §. Di- ftingui etiam plerumque folet concurfus in Dciprxvium five pfjedeterm'mantcm, 8c fimul- taneum five cancomitantem. Duplex enim in- telligi poteft Dei motio circa voluntatem creatam : una quad antecedens, non tempore fed in fignorationis, adtualem concurfum ad voluntatis creatae adtum : altera in ipfo adtua- li concurfu confiftqns : illam vulgo dicunt efle ex praerequifitis ad agendum : hancex concomitantibus : per illam caufse fecundae moventur ad fuas adtiones; per hanc vere a- gunt : fecundum diverfas & diftindtas con- curfus acceptiones, diverfe quoque extant & diftindtae hie fenticntium & loquentium Phi- lofophorum fententia;. IV. Multi ex Philofophis negant, Deum,
concurrere ullo modo per modum principii; negant eum concurrere motione prsevia,con- curiii praedeterminantc : fie fentiunt omnes Iefuitae, ex quibus inter alios videantur, Sua- rex,. difp. Metaph. i z, fe&. i. & t. Ctmimbri- eenfes. l.x. Phyf cap, y. qwaj}. \%. &■ 13. & alii ; quos fequuntur Phihfophi, qui ex illo- rum fcriptis fere fapiunt, Chrift. Scheiblerus, JSc Iacobus Martini, in fuis Metaphyficis, & ex Reformatis Guinandus Rutgerfius,&. qui o- lim in Academia hac noftra Philofophiam profeffus eft, fubtilitatis nomine Celeberri- jbus, D. Gilbert us Iacchaus, uterque infuis item Metaphyficis: Hasc tamen fententia fine m\\1 limitatione propofita fatiseftpericulofa in rebus fidei, ubi omnino ac neceffario mo- tio previa admitti debet: itaque alter hivjus AcademixnuperPAi/o/o/>/;>/itf, piae memoriae Clar.iiT, D,. Bwgtrfdicim diftinguebat adtio- |
||||||
|
VOLUMEN
|
M IT it. 3J
mm iterum rogabo, an non novum requirat
concurfum ut operetur, quandoquidem eft virtus creata ac finita: Certe concurfus divi- nus five dependentia a Deo in agendo conve- nit rebus creatis in operando, ex eo quod fint creata entia: ergoconvenitomnienticreato in operando: ergo 8c ilia virtus creaturse fu- peraddita ad aftum fuum eliciendum , ifto modo dependebit a Deo, ejufque concurfu indigebit: ergo ante concurfum.quo eget.non eft ilia virtus indita fufficiens ad aftum fuum; egebit itaque virtus fuperaddita adhuc con- curfu,id elt,ex illorum hypothefi, alia virtute fuperaddita, 8cha:calia, 8cfie dabitur pro- greffus in infinitum. §.Concurfus Dei ex par- te bene collocatur in motione caufarum fecun- j dzmm,excitatione,gc ad agendum applications,
juxta vulgatum hoc: caufe fecund* non agunt \ nifi'mot£ a prima .Dico ex parte, quia non in
fola motione, excitatione, applicatione caufa: fecundai.eum colloco.fed plus etiam requiro: itaque, §. etiam eftpofitivasinfluxusinipfam. actionem, ita ut Deus non tantum aliquid ef- ficiat in causa fecunda cum concurrit earn prsemovendo, fed 8c aliquid efficiat cum ea, quod ipfa vox concurfus evincit, ita ut con- curfus Dei fit aftio 8c eadem cum adb'one caufos fecundx. §. Nee male Thomas Aquino* in iiiquinque qux recenfuimus th. i. concur- fum ponit, licet in iis quinque formaliter non confiftat. Quod Deus concurrendo quando- que fpecialiter moveat, excitet, applicet cau- fas fecundas ad aftiones, certo certius eft, Sc liquet ex eo quod cordahominummutetSc inclinet, quo vult: fed an femper, quando concurrit Deus, concurrendo ad operationet caufarum fecundarum, eas moveat, excitet, applicet, qusftio eft ardua: Putem quod fie: contrajefuitas, Suarejium 8c alios, qui cos fequuntur, zcfeq. difp. probatutn dabo,quod nunc propter anguftiam chartx non licet. Quod Scheiblerus hie dicat, iftum concur- fum folum terminari ad caufamagentemcc non ad actionem, falfum eft : nam concw- fum non pono tantum in ifta prxmotione, excitatione 8capplicatione, fed&cininfluxu nipfam actionem, terminate, utjam eft di- |
||||||||||
|
(in eo cnim movemur)Fed quod motus ille fit
imbulatio, hominitribuendumeflfe, ibidem afferit. Nos contra hofceomnes, ftatuimus, Dettm concurrere ad aSiiones creaturarum, non tantum per modum principii, turn fhyfici, turn moralis,fed & per modum aBionis, idque imme- diate, turn immediatione virtutii, tumfuppofiti, & quidem concurfu, particulari ac determinan- te, prte<vio ac fimultaneo. Sed diftinclrejuxta prsemifla th. z. &$■ fententiamnoftrame- nunciabimus, explicabimus, probabimus. V. Concurfus Dei non eft volitio Jlmplici-
ter:x\on ncgo,volitionem divinam praerequiri ad concurfum ; fed tatnen ifta volitio, non ell ipfe concurfus, fecundum quern Deus influit ad extra, ad produ&ionem a&ionum in caulis fecuudis : nam Volitio fimpliciter eft aftio Deiimmanens; fed concurfus eft a&io extra Deumtranfiens.volitioDeijuxtanoftrumin- telligendi modum prxcedit concurfum.uti & creationem & confervationem: neque enim funt iftae adliones volitiones formaliter ac : fimpliciter, fed volitionis executio 8c termi- natio extra Deum. §. Concurfus Dei eft quid amplius, quam quod caufis fecundis efTentiam dederit ac vires agendi, & utrumque in fuo effe ac vigore confervet, denique eas agere permittat, quod fatis difp. fuperiore eft pro- batunv §. Concurfus Dei non conjiftit proprie in virtute fuperaddita, qua creatura reddatur fufficiensad a£tum fuum: nam in naturalibus aftionibus nulla v irtus fuperadditur.in fuper- naturalibus virtus quidem aliqua divina, ut fides, autalia,fuperadditur, fed non eftadhuc fufEcienstumcaufafecundaad aCtum fuper- naturalemeliciendum, nifi concurfus & in- fluxus divinus de novo accedat.Sed argumen- temur. Si Dei concurfus in eo confiftit.ut in- dat creaturis novam & ulteriorem agendi vim , ilia virtus indita, erit-haud dubie qualj- tas, ibi creata vel in agente fecundo produfta, ut per earn operetur: fed vero, fi ad hunc fi- nem.ut operetur creatura,ha:c vis 8c virtus de novo ei inditur 5c in eo creatur ut fit efficax a- ftu, non minus requiret concurfum Dei, quam alia qaxlibet virttu a natura indita :8c fiille concurfus iterum confiftat in virtute nova indita, dabitur progrefius in infinitum; |
|||||||||||
|
.£lum.
|
|||||||||||
|
VI. Ad
|
|||||||||||
|
losophiA Select.
jnesomnes omnium caufarum feeundarum:
'atvero non eft caufil univerfaUs, fed parti- , cularis ratrone modi agendi, quia Deus non ! tantum concurrit ad effe genericum aftionis, fed Scfpecificum 8c individuate, qua eft ens, | qua actio , qua actio talis in genere natu- i rae. §. Deus non tantum concurrit adomnesa-t ! ctiones creaturae, concurfu (lynultaneo & conco- I mitante, quem omnes admittunt, prater Du- randum & eos , contra quos egimus difp. pri- ced, fed praterea concurfu pravio <&pradeter- minante, quem Jefuitae negant, Dominicani affirmant: & ob quam fententiarum pugnam multae extitere inter eos utrimque fimultates 8c odia, quae tollere nunquam eft aufus Ponti- fex, decidendo, utra ex duabus hifce fenten- tiis Philofophicis fit vera: nos eo audaciores vcram effe pronuntiamus , Scfequenti difp. eamexplicabimusacprobabimus, qua; con- curfum praevium ac prsedeterminantem ad» mittit. |
||||||||||||||||
|
34 DisputAt. Ex Phi
VI. Ad diftin&iones progredior, eafque
fingulas concurfui applicabo. §. Deus concur- rit & moraliter, fuadendo, hortando, a£tiva paffivis applicando,fcd prsefertim Phyjic'e effi- caciter cum caufis fecundis cooperando.Nam. concurfus moralis non falvat influentiam realem , quae eft in concurfu divino ad eft'e- fium 8c actionem caufe fecunds.-ut enim qui hortatur, fuadet, aut ignem applicat domui, non eft caufaPhyfica&proprie dicta combu- ftionis; fie fiDeus tantum agat moraliter,non erit Phyfica quoque, vel, quod in hac materia praeftat dicere,hyperphyfica,aut proprie dicta caufa actionis caufx fecundae. §. Deus con- currit immediate cum caufis fecundis ad ope- randum, 8c quoadfuppofitum, £c quoad virtu- tem, quod praced. difp. eftoftenfum. §.Deus concurrit, ut caufa, 8c univerjalis , Sc particula- rs i fed cum diilin&ione: concurrit, ut caufa ■univerfalis , ratione obje&orum variorum, imo omnium: nam Deus concurrit ad aftio- |
||||||||||||||||
|
Difputationurn ex Philofophia felc&arum
|
||||||||||||||||
|
Non
d E |
||||||||||||||||
|
CONCVRSVDEI
|
||||||||||||||||
|
Thesis I.
|
||||||||||||||||
|
greflum fuse narrat Guilhel.Camerarius Scotus
I ac Scotifla, in parte fee. difp. Philof! quxft. 9. 1 Non tantum momenti effet fitum in hac con- troverfia,fi ipfa intraPhilofophi? limites con- ftitiflet; fed enim 8cTheologiae pomceria in- travit, eamquenonlevitcrinfecit: nam qui concurfum praevium in naturalibusactioni' bus primum fuftulerunt Jefuitae, eundem in fupernaturalibus iidem fublatum iverunt: hiuc,circa bonum fpirituale faciendum,didti- tarunt,voluntatem feipfam movere, excitare, applicare,determinare;8c motionem Dei pr£- | viam excitantem, applicantem, determinan- tem, non minus hie quam in naturalibus effe otiofam, vanam, inutilem: quae quo abeant, unuf-
|
||||||||||||||||
|
DEcidenda nunc eft, explicanda, ac pro-
banda , celeberrima atque utiliflima quxftio, zAn prater concurfum Deifi- multaneum, qui nihilesi aliud, quam aBio ipfa caufe fecund*, ut a Deoprocedit, detur concur- fus pra<uius, qui nihil esl aliud, quam motio qua- darn, virtutem aBivam creature complens, earn excitant, applicant, determinant ad agendum. H?c controverfia ante annos plus minus fexa- gintaprimuminHifpania, moxRomas&in Italia,hinc in Gallii ac Belgio, ajefuitis mo- ra , 8c negans fententia acriter defenfa fuit contra Dominicanos,qui affirmantem ab Au- guftino ac fuo Thoma acceptam ftrenue pro- pugnarurrt : controverfia; originem 8c pro- |
||||||||||||||||
|
P r i m u m. y$
ipfam actionem, qui eft concurfus fimulta-
neus 8c per modum a£Honis:ne nunc dicam ipfum alio plane fenfu hanc phrafin capere, concurfus per modum principii, quam nos capi- mus:nam illeexiftimatiftam phrafin fignifi- care, virtutis alicujus novae in caufasfecundas ad agendum impreflionem,quam nosfuperio- ri difp. opinionem rejecimus, 8c rejicimus hanc phrafin, fi hoc fignifket: at nobis nihil fignificat aliud, quam Deum concurrendo non novam virtutem producere,fed virtutem in creaturS exiftentem excitare, ut efficacitcr agat.Deinde quae habet th-j.feq. quando pro- bat concurfum Dei non pofle efle fimul per modum principii, 8c per modum a£t.ionis,ni- hil habentdifficultatis, 8c facile expediuntur. Rogat, quorfum pertinebit ilia virtus,qua datur creaturis per modum principii, an utper iVam virtutem operentur? atqui creatura,incpiit, ha- bentvirtutem fujfeientem ad operandttm-.ergo il- ia virtus eftfupervacua.Rcfip- primum fuppo- nit concurfum praevium per modum princi- pii collatum efle virtutem aliquam novam dc novo creaturis aut caufis fecundis imprcflam 8c inditam: at hoc non ita eft, ut difp. fuperiort eft oftenfum; 8c non ita efle ipfi dicent Prade- terminantes plerique, feu concurfus prazvii af- fertores: deinde, quod roget, quorfumperivne- bit, non virtus, ut loquitur, fed motiopravia, refpondeo, 8c dico, motionem iftam praeviam dari, ut operari incipiant caufae fecundae, ut ex non operantibus fiant operantes: creatura cnim licet, cum operatur,habeat fufrkientem virtutem ad operandum in fuoordineScgc- nere caufarum, quia tamen eft caufa fecunda, non eft primum fe movens , fed operatur mota: atqui non poteft moveri aba!iacaus3 fecunda:ergo a prima: ergo caufa fecunda non eft fufEciens, ut fe moveat, id eft, ut ad agen- dum fe excitet; fed oportet cam moveri & ex- citari prius aliunde: 8c in eo eft concurfus Dei I praevius, ut caufam fecundam moveat; caufa ■ fecunda mota operatur per virtutem fuffi- 1 cientcm infuoordine caufarum; at nihilomi- nus adhuc eget concurfu fimultaneo, quia tarn parum eft a£tio independens a Deo quam ipfa caufa agens: itaque hoc argumentum Cl. D.Bitrgerfdicii: Caufa fecunda, v. g. ignis, E i -habet |
||||||
|
"Volumes
unufquifque videt: hinc a Jefuitis introdu&a I
eft fifta libertatis notio , in indeterminata I mh*<p»(t* confiftcns : hinc fcientia media: ! hinc decreta conditionata: hinc concurfus u- ! nirerfal is tantum, indifferens, 6c indetermi- nabilis, ac non detcrminans : hinc moralis tantum in convcrtendo homine Dei aftio, 8c alia plura, quae ceu flofculi pullulant ex nega- to Dei praevio ac praedeterminante concurfu ad a&iones fupernaturalcs, ficut eum negant ad quamcunque actionem , fupernaturalem 8c naturalem, Jefuitae onines, Fonfeca, Sua- rez., Molina, LeJJius, Conimhricenfes,Ruvius, 8c qui eos fequirur <s_Abra de Raconis , alii- que ex quibus hodie Philofophari confuevi- mus •. fcquuntur hofce multi ex Reformatis, qui imprudenter nimis concurfum Dei prae- vium negant fine reftriftione , Scheiblerus, lac. Martini, Rutgerfim, Iacchaus, &c. CI. D. Burgerfd. concurfum praevium in fupernatu- ralibus admifit, in naturalibus fuftulit, ficuti id difp. priced, ex ejus Metaph. I. i.e. 11. eft oftenfum. II. Sententia noftra eft : Non tantum in
fupernaturalibus , Jed & in naturalibus, cau- fa fecunda, tumneceffaria, turn libera, atJio- nibus, prater concurfum Jimultaneum, admit- tendta eftpravius: itaque utrumque in con- curfu Dei includimus: dicimufque, Deum concurrere 8cper modum a&ionis 8c per mo- dum principii, attingendo 8c operationem, 8c potentiam feu principium operandi ipfius caufae fecundae in operatione qualibet.natura- li vel fupernaturali: Quam fententiam ante- <]uam ulterius explicem ac probem, congre- diendum eft prius cum CI. D. Burgerfdicio, praeceptoreolim venerando. "Primum, quae habet th. 4. c. 11 .l.i.fua Metaph. quando pro- bat concurfum Dei non rccipi in caufis fe- cundis per modum principii aut conditionis aftionem earum praecedentis, nos non tan- gunt,quia probat tantum.concurfum Dei non effe in eo collocandum folutn, ut per modum principii agat, quod ultra fatemur, 8c nos ipfi ultra requirimus, prater hunc influxum in caufam aut potius potentiam agentem.qui eft concurfus prazvius, diciturque nobis concur- fus per modum principii, adhucinfluxum in |
||||||
|
3<$ Disputat. ex Phi
habet virtutem fufficientem adoperandum,
ergo non indiget concurfu per modumprin- cipii, feu influxu prxvio & detevminante: tarn railitat contra influxum 8c concurfum fi- multaneum, quam contra praevium : Nam fi D. Burger fdicio, Creatura dicatur habere vir- tutem fufficientem ad operandum, 8c nihilo- minus includit influxum Dei in actionem i- pfam, feu concurfum fimultaneum , quern ipfe cum aliis ftatuit hie tantum, cur minus dicam ego , creaturam habere fufficientem virtutem ad operandum, licet includat influ- xum in ipfam caufam feu concurfum prae- vium? nam ficuti Creatura fufficienti virtute predica operari tamen non poteft fine concur- fu Dei iimultaneo, itaafferenteipfoD. Bur- gerfdicio ; fie dico ego, Eadem creatura, licet inftrucla fufficienti virtute ad operandum, o- perari tamen non poteft fine concurfu prxvio, idelt, nifiprimum motaaDeo, quia creatura non eft primum fe movens: 8c, hoc obfervan- dum eft in genere.quoties caufa fecunda dici- tur habere virtutem fufficietem aut comple- tam ad operandum,id non dici de ea, quafi fie excludat Dei concurfum, five fimultaneum, five praevium, quia is propter dependentiam caufae fecundae a prima excludi non poteft, a- deoq; caufis fecundis intrinfecus eft, ac caufa - rum fecundarum naturis, quia funt fecundae, debitus, ita quidem iis naturalis, ut fi caufa prima non influatfuo concurfu,caufa fecunda operari nullo modopoffit, fed miraculum fit, quod liquet in fornace Babylonis: non igitur cxcludit concurfum Dei caufa fecunda, cum dicitur habere perfe&am 8c completam vir- tutem operandi;non fimultaneum,ut D. Bur- ger fd. cum omnibus vult,fed nee praevium, ut nosoftendimus, verum excludit concurfum eaufarum fuiordinis, id eft, fecundarum. III. Nunc porrd fententiam 8cmentem
noftram explicabimus, qua? ut intelligatur, fciendum 8c obfervandum eft, ilk duo elfe di- {tm&iffima: operari cum aliquo, 8c operari in aliqtto , vel operari per Mud, movers ipfum ad operandum: primum, operari cum aliquo, fi- gnificat tantum fimultatem 8c concomitan- tiam concurfus: ita, fi duo portent eundem lapidem, Iimultaneo concurfu concurrent, |
losophia Select.
quia quivis operatur cum alio: fie unus equus
cum alio fimultanee concurrit, quando fimul trahunt plauftrum; alter enim cum altero o- peratur: at vero fecundum, operari in aliquo, per aliud,requirit non tantum, utagens, quod operatur in alio feu per aliud , fimultanee concurrat cum altero, fed ut per concurfum fuum faciat alterum agere 8c operari, quia a- gens tale operando movet alterum , 8c facit, ut illud operetur: fie ex duobus, qui portant lapidem , neuter operatur in altero aut per al- terum, aut ex duobus equis trahentibus plau- ftrum, quia neuter praemo vet aut applicat al- terum ad agendum : jam vero , hoc eft quod dicimus, Deus non concurrit cum causa fe- cunda, operando tantum cum ea, ut duo fe- rentes eundem lapidem, aut duo equi trahen- tes idem plauftrum.qui concurfus eft fimulta- | neus, fed concurrit etiam cum causa fecunda, | aliquid operando in ilia 8c per illam,quatenus cam movet efficaciter, applicat 8c determinat j ad agendum , qui eft concurfus pravius 8c Ipraedeterminans : 8c fie magis explicatur 8c | iblidius, dependentia caufae fecunda a prima, j quae per concurfum fimultaneum tantum, ; non fatis falvatur i nam fi Deus 8c caufae fe- j cundae concurrent concurfu tantum fimulta- neo, ut duo equi trahentes plauftrum, erunt ! caufaepartialesadtionis;8c fie unaquijque cau- ! fa,prima8cfecunda, adhibebitproprium ac 1 peculiarem influxum,quern habet a feipsa,ita i ut in influendo non dependeat ex influxu al- j terius caufae tanquam a causa vere efficiente, | licet effe&us dependeat ab utraque, ficuti in- i fluxus unius equi non dependct ex influxu al- terius equi (neuter enim alterum influere fa- ! cit) licet traftio plauftri ab utriufque influxu fimultaneo dependeat-.fed hoc de Deo 8c crea- turis dicere abfurdum eft: non enim funt cau- fae partiales concurrentes, fed totales; non in- dependentesafeinvicem, fed dependences: Deus quippe eft caufa totalis iniuogenere; creatura in fuo genere;hxc ab illo dependens; Deus quidem a nullo dependet, fed fecunda caufa dependet in fuo influxu a Deo, cui fub- ordinatur, ut caufae priori, non tantum mo- rali, fed vere 8c phyfice operanti : ergo ad concurfum divinum 8c dependentiam caufa: fecundas
|
|||||
|
VOLUMEN
|
R I m v m. 37
ulla fecunda aut creata,fed prima, 8c increata,
fblus Deus:ergo folus Deusreducitomnem caufam fecundam de potentia agente ad actu agenrem: atqui in eoeonfiftit concurfus Dei prxvius 8c praedeterminans, ut Deus faciat actu agere caufas fecundas, quae non agunt, fed agere poffunt, ut eas ad agendum moveat, excitet, applicet, determinet, quoderatde- monftrandum : quod non fit alia caufa actu quam Deus, patet, quia omnis caufa fecunda eft caufi in potentia: ergo fola caufa prima eft caufa actu: eft enim purus actus. V. Sed hie dubium aliquod rcmovendum
eft, quod aliquem fufpenfum tenere queat, Quserat quifpiarc , an influxus in caufam fe- cundam , qua Deus caufam fecundam movet, excitat, determinat adoperandum , &• influxu/ in ipfam actionem , qua operanti caufa fecunda cooperatur V>ew,fint duo influxus ? feu, an con- curfus Dei pravius C5" fimultaneus fint duo con- cur fm ? Refp. quod non : nam eft unus idem- que influxus re, unus idemque concurfus re, led duofunt ratione:nam quatenus Deus mo- vet caufam fecundam, ut agat , dicitur fe habere ejus concurfus 8c influxus per mo- dum principii, vocaturquepraevius & prede- terminans ; quatenus influit in actionem i- pfam , dicitur fe habere per modum actionis, vocaturque fimultaneus 8c concomitans;unus tamen idemque influxus 8c concurfus, quo influit, in caufam fecundam, earn movendo, 8c in actionem caufae fecunda;, cum causa fe- cunda cooperando. Seddicet quis, idem in- fluxus non eft prior & pofterior feipfo: fed influ- xus Dei in aBionem eft pofterior influxu caufa fecunda in aBionem ; influxus vero Dei in i- pfam caufam fecundam eft prior influxu caufa fecunda in aBionem : ergo influxus in ipfam cau- fam fecundam & 'm ejus aBionem non eft idem influxus ; feu concurfuspravius &■ fimultaneu* non eft idem concurfus. Refp. ineptum hoc eft dicere, quod influxus caufa: primae in actio- nem caufae fecunda: fit pofterior influxu cau- fae fecundae in actionem fuam, licet fie lo- quantur 8c loqui fere cogantur adverfarii ; quia influxus caufx primae omnibus modis prior eft influxu caufae fecundae: nam ( quod beue hie eft notandum ) concurfus prxv ius 8c E J ftmul- |
|||||||
|
fecundae a prima explicandam.nonfufficitdi-
cere, quodDeusfimplicitercoopereturcum caufa fecunda, & influat influxu fimultaneo, fed requirituramplius, ut opereturaliquid in ea, 8c influat in earn, influxu prsevio earn mo- vendo, 8cc. Sed vero oftendamus hoc clarif- fime. Caufa prima & fecunda concurruntad actionem caufae fecundx,fed cum difcrimine: Deus non folum eft caufa illius actionis, v. c. calefactionis,prout eft ab ipfo, fed 8c per fuum concurfum caufa eft ejufdem actionis, prout eft a caufa fecunda, fc. igne: at vero caufa fe- cunda licet fit caufa fua: actionis, prout eft ab ipfa.ignis v.c.caufa fux calefactionis prout eft ab ipfo igne,non tamen poteft efle caufa illi us prout eft a Deo :ergo plus aliquid eft in con- curfu caufae prime, quam fecundg.-caufa nem - pe fecunda tantum caufat fuam actionem; Deus non folum caufat iftam eandem a&io- nem caufa: fecundae.fed per fuum concurfum facit actu, ut caufa fecunda agar, ut ignis v. c. calefactionem producat: quare non opera- tur fimpliciter cum igne, 8s cum qualibet caufa fecunda, concuriu fimultaneo, aliquid operandocum ea, fed 8c concunit concurfu pravio, aliquid operando in ea, phyficc earn movendo, applicando, determinando. IV. Probamus effkaciflime concurfum
praevium hoc argumento. Quod eft in poten- tia, non poteft reduci in actum, nifi pej; ali- quid, quod fit in actu: fed omnis caufa fecun- da eftinpotentiaad agendum , antequama- gat: ergo non poteft reduci ad agendum , nifi per aliquid quod fit actu : major patet, quia quod eft in potentiacalidum, non fit actu ca- lidum, nifi per aliquid quod fit actu calidum, vel formaliter, vel eminenter: minor proba- tur;quodcunque modo facit, modo non facit, modo facit unum, modo alterum, illud eft in potentia ad actionem: fed omn is caufa fecun- da modo agit, modo non, modo agit hoc.mo- do illud.quod ex inductione patetiignis enim modo agit, modo non, modo cefpitem com- burit, modo lignum, 8c fie in caeteris: jam fie pergo: Omnis caufa fecunda debetfieri actu caufa 8c actu agere per aliquid quod fit actu caufa: fed haec caufa, quae eft actu caufa, per quam creatura debet fieri a&u caufa, non eft |
||||||||
|
'Disputat. ex Philosophia Select.
|
|||||||||||||||
|
3*
|
|||||||||||||||
|
cundam movet ad operandum,8c fimul influit
in caufae fecundae operationenv.refpedlu prio- re, quatenus movet,ejus influxus dicitur con- curfus prxvius; refpeftu pofteriore, quatenus cooperatur, dicitur concurfus fimultaneus, unus idemqe influxus re, noftro tantum con- cipiendi modo diftindtus. |
|||||||||||||||
|
fimultaneus non efthocmodoconcipiendus,
quafi Deus, ubi caufam fecundam movit &. excitavit ad agendum, fubito ceflet ab illo in- fluxu, Scaliopoftea influxu in actionem in- fluat 8c concurrat, fed Deus iftum influxum, quo movet creaturam ad agendum,continuat, cum influit in actionem ipiam, itaque per eundem influxunj Scconcurfutn cauiam fe- |
|||||||||||||||
|
Diiputationum exPhilofophia fele&arum
D e c i m A
D E
CONCVRSV CAVSA PRIMA.
Thesis I.
|
|||||||||||||||
|
EXpofuimus 8c adftruximus difp. priced.
Concurfum caufae primx ad adtiones caufe_ fecundaepravium ; protulimusargumen- •tum unum atque alterum : Verum quia res eft maximi momenti 8c ufus, etiam hanc dif- putationcmeidabimus.Inter argumenta pro concurfu praevio poftremum non eft,quod de- fumiturabipfo concurfu fimultaneo, quern Adverfarii admittunt,qui ipfe pre_vium infert erficaciilime, etiam invitis omnibus adverfae partis patronis: nam Deus non poteft concur- rere concurfu fimultaneo, fi non praemoveat creaturam ad agendum , nifi quis ftatuat, aut ipfam creaturam determinate Deum, aut cau- fam primam 8c fecundam determinari ab alia tertia, aut cas concurrere fortuito 8c cafu, quae omnia cum fintabfurda, omninoadmittenda eftprxdeterminatio 8c praemotio ilia, in qua concurfus hie praevius confiftit: quod argu- mentum, quia urgentiffimum eft, imo tanti ■robori's,utipfi Suarejio difp. 11. feci. 4. Me- ,taph. concurfus prxviihoftimaximo, fum- macdifficultatis efle dicatur, paulo latius eft £.xplicandum. Sic argumentamur. Si Deus non concur-
rat concurfu praevio, determinando antece- .denter creaturam ad a6tum fuum, neque po- jteft copjungi in agendo cum creatura concur- |
|||||||||||||||
|
fu fimultaneo. Sed ex hypothefi Adverfario-
rumDeus,8cc. Ergo. Prob.maj. Conjundtio in operando cum creatura non dicit folam in- diftantiamaut praefentiam localem cum ilia; multa enim funr, quae habent indiftantiam ac praefentiam localem cum alio, neque tamen cum illo ftatim cooperantur ; 8c praeterea, Deus propter fuam immenfitate intimeprae- fens eft rebus omnibus, non tameh coerficit omnia, quae poteft coefficere:ergo conjun- ftio primae caufae cum fecunda in operando plus dicit, quam praefentiam utriufque; fcil. dicit praeterea, quod per fe 8c non cafu con- veniant, ad producendum eandem operatio- nenr.tunc vero per fe conveniunt 8c non con- curruntcafu ad eandem operationem caufae duae, quando vel ambae alicui fuperiori caufae fubordinantur, vel ambae natura fua funt de- terminatae ad operationem illam , ita ut illam non poflint non producere, vel quia una ex illis determinat operationem alterius, 8c con- fequenter determinat caufam alteram ad a- gendum : praeter lios enim conveniendi 8c concurrendi ad produdtionem unius ejuf- deinqueoperationismodos, alius excogitari non poteft, nullus vero ex liifce modis conve- nire poteft caufae primac convenient! 8c con- ' currenti cum causa fecunda ad produdtionem unius
|
|||||||||||||||
|
VolumenPrimum. 3$r
/ adtuat, 8c a nullo adtiiatur. certe, fioit fumma
|
||||||||||
|
uniusejufdemqueoperatio
|
||||||||||
|
perfedtio eft, a nullo determinari vel actuari,
ita imperfedtio quaedam, potentialitas, 8c in- digentiaeft, ab alio determinari 8c adtuari. Sed figmentum hoc concurfuslefuitici, Deo indignum , per modum caufe univerfalis 8c inditferentis, quae a caufa particulari fecunda determinetur ac fpecificetur, latius detegen- dum eft ac refutandum: latet enim hie anguis in herba. IV. Sic argumentamur. Si concurfusDei
indifferens efiet 8c determinaretur a caufa fe- cunda.in genere caufe efficientis(nam de hac determinatione quaeftiocft, nondedetermi- natione in genere caufe materialis;autfubje- dtivse) vel ut clarius loquar : fi Deus exfpectat concurfum noftrx voluntatis , ut in genere caufe efficientis antecedentem , non folum determinabiturDei concurfus, fed Deus ipfe, id eft, non folum determinabitur ejusadtio, fed ipfemet, qui eft caufa 8c principium adtio- nis,Hoc eft abfurdum.Ergo 8c illud,ex quo fe- quitur,fc.concurfus univerfalis 8c indifferens. Probatur Major, hoc modo. Prioritas inter adtiones, refpiciendo genus caufe efficientis, refpicit ipfas adtiones , quatenus formaliter egrediuntur a fuis agentibus: actio enim, qua adtio eft, eft formaliter ab agente, 8c per illam in materiam fubjedtam agens dicitur agere, ergo prioritas inter adtiones formaliter uta- dtiones , eft prioritas quoad ilium modum. procedendi ab agentibus: fi igitur adtio unius caufe,puta fecundae, ex fententia Adverfario- rum, eft prior adtione alterius caufe, puta prima?, in genere caufe efficientis, non tan- tum operabitur in ipfam actionem, fed Sc in caufam a qua procedit, quia non poteft ope- rari in actionem, nifi in quantum ea procedit ab agente,ac proinde operabitur determinan- do in ipfum agens:Philofophi fane omnes or- dinanteodem plane modo 8c'adKones, 8c a- gentia, aquibus proveniuntadtiones; 8c in ordine ac genere caufe efficientis, efle unam actionem priorem altera, eft, unum agens ef- fe prius altera, 8c confequenter, unam actio- nem habere influxum efficienterinaliam, fi fie loqui Hceat, eft, unum agens habere influ- xum in aliud: ergo.fi voluntas noftra fuo con- curfu |
||||||||||
|
camus , Caufam primam utfuperiorem determi-
nate fecundam ut inferiorem: ergo iic quoquc dicendum eft,8c fie habemus concurfum prae- vium : quod vera nullo aliomodoDeusdici poflit convenire aut concurrere cum causa fecunda, quam hoc poftrcmo modo, nim. de- terminando, & prsmovendo,facile probatur; ' nam i. falfum eft, quod utraque, tam prima,
quam fecunda caufa , fubordinentur tertfe caufe fuperiori, cum caufa prima Deus nul- lam habeat caufam fupra fe , nee caufa fecun- da fubordinetur ulli, niiiipfiDeo. i. falfum eft, quod utraque caufa, prima 8c fecunda de- terminentur natura iua neceffario ad operan- dum.quia, & Deus in omni concurfu ad extra eft liberrimus; 8c caufe multae fecundae non agunt ex neceffitate naturae, fed liberequo- que, habentque dominium fui actus. 3, fal- fum eft, quod caufa fecunda detcrminetope- rationem caufe primae, licet hoc audadter fa- tis&maximomolimine affertum fit a Iefui- tis, Fonfeca, BeUarnrino, libru & locis, fuperiori difputatione, citatis: verum non tantum falfa •efthaecaflertio, fedmultorum infuper erro-
rum bafis ac caufa; quarc opera: fuerit pre- tium earn plane evertere. III. Qui concurfum Dei, quem fimulta-
neum agnofcunt folum Adverfarii,dicunt in- differentem 8c univerfalem, eumque faciunt determinabilem 8c determinari afferunt a concurfu caufe fecundae.illi indigentiam,po- tentialitatem , 8c imperfectionem Deo attri- buunt, quod Deo eft indignum 8c injurium. Atqui Adverfarii, Sec. Ergo. Injuriam Deo fieri ex hac fententia manifeftiffimum eft: Deus concurrit cum voluntate noftra, ut pu- rus actus, ergo non expeftat aliquem concur- fum voluntatis noftrse, quo ejus indifferentia univerfalis in agendo determinetur, ut qui- dem volunt 8c loquuntur Iefuita: ratio con- fequentfe eft, quia repugnat puro adtui, efle determinabilem 8c determinari per aliud : quod enim determinat, perfedtiuseftdeter- minabiliauteo quod determinatur:at Deo, qui eft puriflimus adtus, nihil eft perfedtius; jmo.quia puriflimus eft actus, ipfe omnia de- terminat, 8c a nullo determinatur, ipfe omnia |
||||||||||
|
4-o DistutAt. exPhi
curfu in genere caufx efficicntis ita determi-
netconcurfum divinum , utejus conourfus exfpedtet noftrum, voluntas noftradetcrmi- nabit concurfum divinum efficienter, per confcquens , dcterminabit ipfam caufam , Deum. Atqui hoc eft, Deo imperfeftionem, iiKiigentiam,potentialitatem adfcriberc: quia determinans ell perfectius eo, quod determi- nate, ut ante eft dictum. V. Prxterea.concurfumDei indifferentem
& a causa fecunda determinabilem , quo per modum caufx univerfalis concurrit, ita expli- cantejus patroni, utDeus concurrat tantum ad efle genericum aftionis , caufa fecunda det efle fpecificum aftioni, ad quam ambx con- currunt: quod fi verumeft, Deus minus in- fluet concurrcndo, quam caufa fecunda,8c ali- quaentitas eximetur efficientix divinx : at Deus non minus, finonmagis, influitcon- currendo in actionem caufx iecundx, quam ipfa caufa fecunda, nee ulla entitas efficicntix divinx eximi poteft. Etiihic concurrendi. modus in Deo,per modum caufx tantum uni- rerlalis & i ndiftcrentis, qux determinetur & lpccificeturacaufafecunda.appliceturopera- tionibus fupernaturalibus , ut fpecificatio bo- narum aftionum fit a fola causa fecunda, qux primamdcterminatacfpecificat, jam inaper- toeft, quantum derogeturgratixdivinx, 8c tribuatur arbitrii liberi & voluntatis humanx viribus in operando: fed id parum curant Ad- verfarii: verumnein naturalibus quidem id mihiplacet, quod Deus dicatur ad a&iones creaturarum concurrere, ut caufa univerfalis, modo jam explicato, quamvisita fenferitSc loquutus fit inter alios Cl. D. Burgerfd-I. z. Metaph. c. i r. th. 7. Verum liceat id pace Ve- nerandi olim Prxceptoris, 8c falva reverentia piis Manibusdebita, dicere: non ifta ix^/Baa in concurfu explicando verfatus eft Fir Cl. quam quidem adhibuit inaliis Philofophix capitibus explicandis-. cogitationes fecundx.fi per vitamlicuiflet, hauddubiealiquidelabo- rates hie nobis dediflent. VI. Specialem ac particularem Dei con-
curfum rejicit loc. cit. D.Burgerfd. propter de- nominationes a&ionum, a quibus denomi- nantur caufx fecundx, non prima: quo argu- |
losophia Select.
mento 8c alii funt ufi. Ex.gr. Homo dicitur
ambulare, non Deus, ignis urere, non Deus: licet Deus non minus conferat ad ambulan- dum vel urendum, quam homo vel ignis: ra- tio eft, inquitcum aliis, quia Deus eft caufa univerlalis, 8c funt ejus verba, Caufa univerfa- Ls indijferenter fe habet, eademque virtute con- currit ad omnes creaturarum aBiones ', ideoqui fpecificatio aBionum , non Deo, qui eft caufa uni- ' verfalls aBionumnaturalium ,fedipfisere atari* adferibenda eft, ideoque quod homo fe moveat, Deo debetur: fed quod motus ifte fit ambulatiojjo- mini tribuendum: ideoque non Dens, fed homo di' citur ambulare. Hie quidem eft difcurfus D. Burgerfd. ittoc loco, in quo, ut libere eloquar, non pauca defidero. VII. T)ich, quod homo fe moveat, Deo de-
beri, fedquodambulet,homini, quia Deus Jit cau- fa univerfalis, homo particular is in concurrendo. Ergo, in quam ego, Deus tantum concurrit ad efle genericum iftius aftionis in quantum eft motus, non ad efle fpecificum in quantum eft ambulatio, multo minus ad efle individuate, in quantum eft ambulatio talis: at vero hoc eft contra reftam rationem : nam fie ii efle. fpecificum, ne nunc loquar de individuali, eximereturin hoc motuScquovis alio, effi- cientix & concurfui divino. Sic argtimentor contra. Si efficientia 8c concurfus divinus re- quirituradid omne producendum quodha- bet aliquam entitatem Phyficam 8c veram.er- goetiam efficientia 8c concurfus divinus re- quiritur ad fpecificationem adlionum, quia fpecificatio aclionum eft entitas veraScPhy- fica, imo a fpecifica ifta entitate adtiones om- nefque res in fuas fpecies 8c clafles entium di- fpefcuntur: quare, qui dicit, Deum tantum concurrere ad adlionis efle genericum , in quantum eft motus, non vero ad lpecificum, in quantum eft ambulatio,curfus, 8cc. is potis- fimam rerum entitatem 8c phyficam realita- tem, efficientix, influxui, concurfui divino adimit: adh^ec, plus conferet creatura, qux fpeciem lagitur fux adtioni, quam Deus, qui gencrice,& indifferenter,8c univerfaliter con- currit, tamadunam uniuscaufx fecundxa- £tionem,quam ad aliam alterius. Sedporro,cgo quidem non video aut percipio, quomodo id dici
|
|||||
|
VOLITMEN PRIMUM.
|
|||||||||||||||
|
4»
|
|||||||||||||||
|
dici pofsit, quod Deus ut caufa univerfalis
concurrat ad actionem in genere quatenus eft motus, non concurrat idem ad actionem in fpecie quatenus eft ambulatio, cum nemo poflit concurrere ad efle genericum rei, nifi idem concurrat ad efle fpecificum 8c indivi- duate ; quia t? efTe genericumcontineturSc eft in Tsfeflefpecifico, ccutrumque includi- tur in tJ efle individuali. Motus in genere non exiftit, nili in quantum eft ambulatio, curfus, aut fimilis actio in fpecie : quomo- do ergo poteft quis concurrere ad motum in genere, qui non concurrat idem ad actionem in fpecie, cum motus in genere producine- queat nifi producendo actionem talem in fpe- cie ? Poftremo, fi non detur concurfus fingu- laris, influxus particulars Dei, qui termi- netur ad particularem in fpecie 8c fingula- rem in individuo actionem atqueeffettum, ne univerfalis ille quidem Adverfariorum concurfus ftare poteft, quod ad oculumde- monftrabo. VIII. Quotses homogenerat hominem,
Pliilippus v. c. Alexandrum,qua ratione quis non indiget concurfu Dei ad procreandum hunc hominem , eadem ratione neque indi- gebit concurfu Dei ad procreandum vel ho- minem vel animal: nam qua virtute quis pro- |
|||||||||||||||
|
creat Alexandrum, eadem per omnia virtute
procreat 5c hominem 8t animal :proinde, fi non egeat concurfu particulari, influxu fpe- ciali, ad procreandum Alexandrum, nee ege- bit concurfu univerfali, influxu indifferente, ad procreandum hominem vel animal: fimi- liter, fi homo non indigeat concurfu particu- lari ad hanc fpeciem adtionis, ambulationem, neque univerfali concurfu indigebitadpro- dudtionein motus in genere.Quemadmodum itaque homo producens hominem, 8c hunc hominem, producit in individuo, & homi- nem in fpecie, & animal in genere, 8c vivens, & corpus, & fie porro , eundo per omnes en- titatis gradus , ita 8c Deus concurrendo ad quamlibet actionem caufse fecundae producit actionem, 8c qua eft ens, 8c qua eft motus, Sc qua eft ambulatio in fpecie,8c qua eft haec am- bulatio in individuo, manendo femper in ge- nere naturae; 8c fie utraque caufa prima & fe- cunda ratione modi agendi eft particulari*, quia utraque hoc modo agit,ut ambse omnemgra- dum entitatis in adtione 8c effecto concurren- do attinganf. ratione vero objeb~li poteft fpeciali denominatione caufa prima dici univerfalis, quia ad omnia objedta, effecta, adtiones; j£- cunda particularity quia ad certaobjecta, eftV eta, actiones, operando concurrit. |
|||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia feleftarutn
UndecimA> D E
CONCVRSV CAVSA PRIMA-
Thesis I.
|
|||||||||||||||
|
quoad efle fpecificum, Sc quoad efle indivi-
duale.manendo in genere nature: atq; ita de- functi videmur ifto labore.ut exiis.qu? difpi - tavimus, facile fit adverfae partis arguments folvere; verum enimvero quia in quibufJam rationibus valde triumphant.quas pleno fem- per orecrepantAdverfarii , acquibus calum- nias impingunt huis noftras fententise, eas, F quibu-s |
|||||||||||||||
|
OStendimus Difputationibus nunc ali-
quot,dari ConcurfumDei ad operationes omnes caufarum fecundarum.eumque non (imultanttim tantum fed Sc praevium, at- que ilium nonuniverfalem fed particular'em, non determinabilem fed determinantem, adeo ut actio caufe fecundse quadibet dependeat a Deo non tantum quoad efle genericum,fed 8c |
|||||||||||||||
|
Disptjtat. ex Philosophia Select.
|
|||||||||
|
4z
|
|||||||||
|
III. Si§.2. Deusconcurrat concarfu., ntm
univerfali , fed particulari , ad omnes cauj'a- rum-fecundarum aBiones, erit caufa particu- lars etiam earum aBionum , qua cum lege Dei pugnant : zsftqui hoc eft abfurdum. Ergo &c. Ego vero negohoeeffe abfurdum. Probant, quia fie Deus erit author peccati: qui enim ell- ' caufa particular's iftarum aBionum, qu<e cum, ■ malitia funt conjunBa, quas malitia fequitur ac concomitatur, is eft author peccati : atqui Deus, ex noftrafententia, eft caufa particula- ris e^ c. Ergo lire. Refp. Majorcm non fequi, & effe ambiguitatem in iftoctermino, cau- fa particularis, 8c in iftsi phrafi, cum dici- tur ; malitia fequi aut comitari aBiones. 1. Cau- fa particularis dicitur, aut, quatenus in acrio- ne mala five peccato entitatem fpecificam a- ddonis in particulari, ut eft fpecies ends in genere naturas producit; aut quatenus caufa particularis eft terminata in ipfum defectum, malitiam particukrem illius adlionis : Deus concurrendo dicitur particularis caufa, prio- ri tantum modo, quatenus producit entita- tem fpecificam addonts, ut eft addo in parti- culari ; creatura rationalis dicitur caufa par- ticularis utroque modo , quatenus praeter modum priorum fuo concurfu & operatio- ne terminatur prstcre3 in malitia acvitiofi J- tate addonis : fed refpondebimus diftinddf- fime. Si caufa particularis intelligatur , a quapeccatuminconcreto, id eft, addo ma- la , habet non tantum entitatem fuam phyfi- cam , fed 8c ilium defectum, a quo ratio eft peccati in abftrafto, a quo ipfa malitia eft, a quo ex. gr. furtum eft furtum, conceditur major 8c negatur minor; id eft, §lgi eft hoc modo caufa particularis aBionum , qua cum malitia conjunguntur, ut non tantum fit cau- fa particulars entitatis phyfica ipfius aBionis, fed Cf malitia in particulari, qua eft in aBio- ne, is eft author peccati : vera eft major; fed falfa eft minor, quod Deus in concurrendo fie dicatur caufa particular's: fed vero fi intelliga- tur caufa particularis, ilk, a quapeccatum inconcreto,ideft, addo mala, habet entita- tem fpecificam addonis tantum, non mali- tise, turn negatur major, quod, Qm eft caufa , particulars aBionum, qua cum peccato, id eft, malitin
|
|||||||||
|
quibus hoc tentant, omiffis C35teris,jam nunc
refutabimus, contra morem noltrum : quia fola Ka.ia.riiA>] contend in difputationibus conficiendis, d.io.rx.djii ipfi conflicr.ui fole- mus refervare. II. §. i. Si Deus non tit caufa univerfalis
fed ut particulars concurfu particulari concur- ritadfpecificationemaBion'u , ergo Deus dice- tur ambulare, urere, ire. Sed hoc eft abfurdum. Ergo & Mud. Refp. I. non fequitur,' ex con- curfu particulari caufx prima: ad actionem in fpecie ipfam ftatim caufam primam particu- kriter concurrentem inde denominari: ratio eft, quia ambulare, verbicaus4,nonefttan- tutn efficere ambuktionem, fed etiam infor- Hi3riambuktione:8chinceft, quod ii am- bulare denominet hominem , non Deum , quia Deus iftius informationis capax non eft: hoc enim prafupponeret potentiam pafli- vam, qux Deo non convenit: pari modo, u- rere, non tantum eft efficere uftionem, fed £c ifta uftione informari, quod caufx tantum fecundae convenit 8c foli convenire potefl. ita fotetur Suarez., nobis hie cum caeteris omni- bus adveriarius, /. i. deconcurfu Dei cum vo- limtate humana, c. 17. n. 8. quod ii amare non fit tantum efficere amorem, fed & in- formari amore, quod convenit voluntati eli- cienti amorem, non Deo cum ilk concurren- ti : hinc licet Deus cum voluntate efliciat amorem, non tamen dicitur amare hoc amo- re ut quidem dicitur voluntas. 1. Eftefhis 8c aftio denominat caufam ilkm , a cujus influ- xu determinate & tantum fluit,fic ut ilk cau- fa alias a&iones & effectus extra hoc genus effeftuum & aftionum non producat, non vero ilkm caufam, a cujus influxu,quoad ob- jecium in determinato, aliae aftiones quoque & effecia profluunt: ita ignis dicitur urere, quia influxus ignis ad uftionem, non ad am- buktionem , non ad locutionem, Sec. termi- natur: contra homo dicitur loqui,animal am- bulare, non urere, quia neutrius influxus ad uftionem terminatur : at Dei influxus ad o- mnia objeda 8c quxvis effedra & aftioncs ter- ljiinatur; ideoque Deus influendo a nullo ob- jedlo , effeclo , aftione corta denominari poteft. |
|||||||||
|
Primt?m< 45
quemadmodum hnnc aftum, qui eftfornica-
tionis, fequitur neceflario violatio intcgrita- tis corporis, quae eft privatio quaedam: & hoc fenfu verum eft vulgatum axioma: glut eft au- thor form*, eft author omnium confequentiunt formatn: fed hoc modo ac fenfu non fequitur a£tum peccati fua vitiofitas, fua malitia: vcl malitia, in quantum eft privatio, fequitur aut comitatur actum, non ex ipfa naturaaftus, fed ex relatione ad agens certum, in quantum fcilicet egreditur a tali agente, cui praefixa eft lex 8c regula ad aftum oppofitum: hoc modo & fenfu aftum peccati comitatur 8c fequitur fua malitia, quae iccirco non eft rejicienda in, qucmcunque authorem aftus, fed in eum cui praefixa eft lex & regula ad aftum oppofitum : talis author actus eft fola caufa fecunda, non prima: ergo malitia fequitur 8c comitatur a- ftum peccati, in quantum profluit a fola cau- fa fecunda, non autem in quantum proficifci- tur a primi. §. 3. Si Deus ut caufa particular* concur-
rat ad emit at em fpecificam prnnis aBionis, erg* non tantum ad bonitatem fed $* ad mahtiam concurred ut caufa particularis, quia tarn mali- tia quam bonitgs fpecificat aBitmcm, cum Jim oppofitx fpecies. Refp. hoc argumentum pro- ficifci ex falfahypothefi; quafi, cum aftio di- viditur in bonam Sc malam, ilia fit divifio generis in fpecies: nihil minus: eft enim di- vifio fubje<3i per adjunfta: bonitas 8c malitia diftinguurrt quidem aftiones , ut adjun&a |
|||||||||||||
|
malitia funt eonjunBd, Jit autor ipftus peccati,
id eft, malitia, cum tile tantum concurrat ad tntit litem fpecificam aBitnis, qua talis : 8c con- ceditur minor : Deas enim eft caufa particu- lar is etiam earum aBiomtm, qu<e malitia &pec- cato fubfternuntur : ex gr. furari non habet tantum rationem entis, fed 8c a&ionis, 8c hujus adtionis in fpecie, qua: dicitur ablatio : Deus cortcurrit, ut caufa particularis ad mo- turn iftum phyficum aclionis, quaefurto fub- fternitur, non tantum ut eft motus, fed 8c ut eft a&io, 8c ut eft aftio talis phyfica, fc. abla- tio : Si enim Deus non concurret fie in parti- cular! , fur non tantum non polfet fe movere, fed nee fie in fpecie movere manum phyfice, ut iftuc tendat, unde aufert: fed ad vitiofita- tem aftionis 8c ablationis, quod ablatio ifta fit invito Domino aut infcio, quod fit ablatio
rei alienae, ad iftam malitiam ablationi acce-
dentem non concurrit Deus : ablatio enim
aut fpeftatur in ger.ere nature, aut in genere
moris: ablatio in genere naturae fpecies eft a-
ctionis, 8c motus, 8c bonum quid, 8c fine pec-
cato fit, 8c, tarn Deo quam homini, tarn hu-
jus quam illiusconcurfui, fubjicitur: ut v. c. fi meum librum abftulero; iftius ablationis
caufa particularis eft, 8c manus mea auferens,
8c Deus concurrens ad iftam motus fpeciem,
quae ablatio dicitur: at in genere moris,prout
malitia moralisaccedit,finempe librum alte-
lius abftulero invito aut infcio ipfo, ad iftam
difformitatem 8c inconvenientiam cum lege
|
|||||||||||||
|
Dei, quae id vetuit, folus ego concurrerem, 1 fubje&um, fed non fpecificant eas, ut diffe-
ut caufa particularis, non Deus; ratio eft,quia j rentias fpecificae genus; quod clariflime hinc
ilia diftbrmitas folum in me eft, 8c aclione I liquet, quia una eademque a&io potefteffe
|
|||||||||||||
|
huic bona alteri mala, prout huic eft non in-
terdidta, alteri eft interdifta: at una res non poteft v. c. huic efle homo.illi beftia.etfi cen- tenos indicat refpeclus: 8c, fi effet ilia divifio generis in fpecies, cum actio dividitur in bo- nam 8c malam, bonitas 8c malitia eflent u- trumqwe aliquid pofitivurrirquia illa,qu£ fpe- cie opponunturdaversa, utrumque funt vera entiaatbonitas8cmalitia, cum non contra- rie fed privative opponantur,nec pcfitivae aut verac fpecies entis funt.nec veras aut pofitivas fpecies conftituunf. at-q; ex hifce manifeftum |
|||||||||||||
|
mea, ut a me tanquam causa fecunda, legi
fubjefta, proficifcitur ; fed tamen Deus ad iftam ablationem in fpecie, ut eft ens tale in genere naturae, non minus particulariter con- currit, quam tunc, cum fit fine furto, fine ifta malitia morali. Ergo Deus nullo modo eft author peccati ex particulari concurfu, quia particularis ejus concurfus terminatur in aftionis malae v. g. furti entitatem fpecifi- cam in genere naturae. 2. Malitia dicitur fe- qui aut comitari actionem dupliciter , in quantum eft privatio redlitudinis moralisaxt |
|||||||||||||
|
legalis; vel ex ipfa natura 5c eflentia actionis,' eft, quam inepte philolbphentur de concurfu
F 1 Dei,
|
|||||||||||||
|
DisputAt. ex PhilosophiA Select.
|
|||||||||||
|
44
|
|||||||||||
|
V. Ut tandem huic 8c pracedentibus de
concurfu Dei difputationibus finem impona- mus, atquc omnem errandi anfam proecida- mus, quomodo concurfus Dei dici debeat ge- neralis, fpecialis, univerfalis,particularis,bre- viter proponemus. Concuvtwsgcneralis eft is, quern Deus largitur omnibus creaturis, ad omnes ipfarum aftiones, qua a&iones , pcra- gendas -.fpecialis, quern Deus largitur quibuf- dam duntaxat, idque ad a<Stiones bonas, qua bonas, perficiundas. Uterque concurfus eft particularis , neuter wniverfalis: unus termi- natur ad actionem non tantum, qua actionem in genere, fed qua talem in fpecie 8c in indi- viduo ; alter terminatur ad bonitatem non tantum in genere, fed hanc in fpecie 8c in in- dividuo. Si quis.aut concurfum generalem ad aftiones, aut fpecialem ad bonitatem earum, velitvocare univerfalem , quia generalis ad omnes adliones, qua acliones, fpecialis ad omnem bonitatem extenditur, per me licet, neque quicquam culpo, itadici ratione objeBi concurfum Dei uniiierfalem: fed cum ifta u- niverfalitastransferturad fignificandum mo- dum concurrendi in Deo, quafi concurrat tan- tum aftione indifferenti.generica, communi, indeterminata, contrahibili, 8c determinabili ad hanc aut illam actionem per caufam fe- cundam, peffime dicitur concurfus Dei uni- verfaUs, neque ferenda eft ifta denominatio, quae tot errores peperit per univerfam 8c Theologiam 8c Philofophiam : 8c talis ac tali modo univerfalis concurfus figmentum eft ac commentum cerebri humani. |
|||||||||||
|
Dei, qui cum indifferentem faciunt, fie ut ad
bonum 8c malum determineturtanquam ad diverfas fpecie a&iones a voluntate creata : cum i. neque concurfus Dei lit indifferens, 2. neque bonitas 8c malitiadiverfasfpeciea- ftiones conftituant: fed unus idemque con- curfus Dei requiritur ad actionem aliquam, tanquam fubjedtum, quocunque demumac- cidente,livebonitate,live malitiamorali affe- ctum , producendum: loquimur de concurfu Scinfluxuin a&iones naturales, qui unus eft idemque in a&iones tam bonas quam malas, fed utrobique determinatus 8c particularis ad aftioncm in fpecie atque individuo, talcm ac talem in genere naturae prater hunc influxum farticularem 8c determinatum ad actiones Phy- ficse entitatem genericam,fpeciiicatn, 8c indi- ridualem agnofcimus lingularis gratia? influ- xum 8c concur film fupernaturalem per modum frincipii & aHionis limul in aitione bona qua bona, id eft, terminatum in ipfam bonitatem. Itaque Deus refpedtu a&ionis, in mala con- currendo nihil plus opcratur quam in bona; dico, refpeilu atlionis, quia utrobique generi- cam, fpecificam, individualem entitatem a- ctionis non minus producit, quam creatura; fed vero in bona hoc amplius agit concurren- do quam in mala, quod in bona non tantum pre,moveat 8c concurrat cum caufa fecunda ad aftionem.fed prf moveat infuper 8c concurrat influendo in ipfam bonitatem perauxilium fupernaturale , per influxum fpecialis gratix: fed in a&ione.mala, neque prxmovet neq; in- fluit in malitiam,verum in actionem tantum. |
|||||||||||
|
Diiputationum ex Philofophia fele&arum
DuodecimA,, D E
A N G E L I S.
Thesis I.
ANimus eft, quae de (tAngelis naturae lu- J fub examinis inoidem difputationibus ali-
mine citra revelationem fciri poffunt, quot revocare ; quod jucundum pariter 3c , -• mile |
|||||||||||
|
PRIMUH,
|
|||||||||||||||
|
Volumes
utilefuerit Philofophantibus- Nomen (An-
gelic) 2kSra g? iyyiti\{t, nunciare, dedudtum eft. &idem notat, quod nunc'ius:itaque, fi visnominisfpcderur, nonnaturx, fed offi- cii eft vocabulum , adeoque etiam ad homi- ; ries, quidivinaannunciant, tranflatum eft : | confuetudo tamen obtinuit, ut vocabulum illud ufurpetur ad fignificandam naturam quandam feu fubftantiarn creatam nobilio- rem homine: quam dari ex fide quidem & lu- mine fupernaturali eft certiffimum ; fed an ratione id & lumine naturx conftct, non tam eftcertum. II. Quxritur ergo, Vtnimevident! aliqua
ratione demonftrari pojjit Angelos efe ? Vide- tur id quidem fieri poffe, fi quidem Philofo- phi gentileseos agnoverint : Ariftoteles qui |
|||||||||||||||
|
4?
|
|||||||||||||||
|
fedtiffimo, quo aliquid Deo afTimikri poteft:
atqui perfedtilfimus modus affimilationis eft fecundumillud,perquod Deuscaufatuniver- fum. Ergo &c. Ha;c ratio primo colligit pro- prie dari, non Angelos, fed fubftantias intel- fedhiales:_at tales darentur,etiamfi non daren- tur Angeli : nam ipfe homo fecundum ani- mam ,autipfapotius animatalis eft:deinde, non fuit neceffe, ut univerfum conderctur in omniperfedtionepoffibili ,imone quidem in ifta perfedtione, in qua conditum eft : & effe- dhis caufx xquivocx non poteft habere perfe- dtam aflimilationcm ad fuam caufanr.fed uni- verfim refpedtu Dei eft effedtum caufa: xqui- vocx. Ergo &c. itaque nee ratio Tho?na Aqui- natls loc. cit. eft demonftrativa. IV. SuavezDifp. if.feci, i.num.f. Angc-
|
|||||||||||||||
|
dem / tz. Metaph. &/. S.Pbjf. intelligentias i lorum effe adtualc fie colligit. Angeli funr
effe probat,rationedefumta a motu cxlorum: I poffibiles, Ergo produxit eos Deus. Antcce- |
|||||||||||||||
|
hoc fere modo argumentatur Philojophm :
cum corpora cxleftia moveantur, non tamen afeipfis, ergo ab intelligentiis alfiftentibus, quas nos Angelos vocamus. Atverohocar- fumentum nullum eft, nedum ut evidenter
emonftret-.nam dici poteft aut cxlos efleani- matos, & fie ab anima fua ; aut fi non fint ani- maf i, a fua faltem forma intrinfeca (quod nos exiftimamus) moveri, ut moventur quoque elementa; aut quia eft primum corpus,imme- diate moveri a Deo ;ut zsfriftotelis quidem a motu cejorum defumtum argumentum nihil ftringat. Plato in Timao, Cratylo ,£teode legi- bus, pofuitduplex genus Angelorum, alios inferiores, quos dxmones vocabat, alios fu- periores, quos Deos: fed nee ille neceiTariam ejus rei adducitdemonftrationem , verum ra- tiones tantum lecutus eft probabiles. III. Thomas Aquinas 1. part.fumm. Theol.
tjujeft. fo. art. 1. hac ratione conatur demon- iirare Angelorum exiftentiam. Poftulatordo & perfedtio univerfi.ut in eo fint aliqux crea- turx, qux Deo Creatoriaffirailenturfecun- dum quod caufat ipfum univerfumjeaufatau- tem univerfum per intelledtu & voluntatem; Ergo requiritur ut in eo fint creaturx intel- leftuales, id eft Angeli. Majorprobatur: quia ad rationem univerfi requiritur,ut in illo fint creaturx, q ux aflimilentur Deo, modo per- |
|||||||||||||||
|
dens facile probatur: quia nee repugnat Deo
cos facere, quippe qui eft virtutis infinite , adeoque poteft producere omnc poffibile, nee repugnat iis eos fieri, quia in tali natura fpiri- tuali complcta & intelledluali nulla eft ad exi- itendum in rerum natura repugnantia: confe- quentiam fie probat,quia Deus fecit fibimun- dum perfedte fimilem: fed ad hanc perfectio- nem requiruntur Angeli: ergo Angeli de ra- dio dantur: minor probatur, quia Angeli ha- bent excellentem gradum intelligendi,qui eft Deo fimillimus, fine quo manca cfTetmundi fimilitudo adDeum:hunc difcurfum ibila- tifiimeperfequitur«rf»«w. IJ. ufque,8t ex eo- omnes ejus compilatores, 8c interaliosSchei- blerus,1.1. Metafh. c. 4. Art. i.num. f. 6. fed Suarefium fie difcurrentem egregie flagellar. Vir ClariJJtmus ac Do&iJJimns D-Iac. Kevins ad locum iftum in fuo Sitarejio Repurgato, ridet ac refutat Suarejti Socius Iefuita Hurtadus de Men- doza Difputatime Metaph. 11. cap. 2. Et cer- teconjedlura eft, non argumentum efficax, aut demonftratio. Nam, quid fi Deus creare voluifTet hoc univerfum fine Angelis, ut cer- te potuifTet, an non ratione fapienti fuiflet motus & honefta, licet nobis incognita? con- ftatAngelos a Deo efle creatos libcre.ita ut po- tueriteosnon creare, ac nihilominustotum hoc univerfum fine illis adminiitrare & |
|||||||||||||||
|
F 5 jegeic
|
|||||||||||||||
|
bxPhuosophia Select.
|
|||||||||||||||||
|
4<5 Dispwtat
|
|||||||||||||||||
|
regere, ccelosmovere, hominibusprovidere
potuifTet haud dubie: itaq;cum potuerit Deus' Angelos producere Scncm potuerit pro lubitu, quodnam argumentum ex lumine nature, evi • dens fumemus ad partem alterutram proban- dam? fecit hominem adfimilitudinem fuatn; neque rcfert quod ea in Angelis fit perfeftior: potuit namque Deus nee Angelos,confequen- ter, neclirailitudinem illamvelle producere: nam & nunc poteft fine dubio producere An- gelos perfeitius Deum referentes, quos neque produxit unquam , neque unquam forte pro- dudturuseft. Etcurnoneadem rationeSua- refiana probamus efle millcmundos,totidem- que foles 8c lunas Sec. ? omnia enim hrcc quo- que poffibilia funt : hinc venufte exclamat Mendoxa loco at. §. 6. 0 bone Deits, quam mult a feciffes,/?, qu£potuifti ,fecif[es. V. Nos itaque demonftrari non pofle ra-
tkmenaturali, quod dentur Angeli, exiftima- mus:neque enim demonftrari poteit exAnge- loi'um eflentia feu quidditate.neque ex eorum |
blero dicitur: cum ergo res utvirnque fit am-
bigua, non poteft efle argumentum evidens pro altera parte, quod tantum urgemus: pro- liuc'ttScheiblermexemplum ferpentis in para- difo, ubi nondum fuit anima feparata : fed effeftus ille feduftionis non eft cognitus lu- mine nature, ideoque per ilium exceptio no- ftradenaturali lumine non evertitur. Atque fie nihil adhuc apparet,quo evidenter exiften- tia Angelorum ( Angelorum dico, nam quod hinc evidenterprobeturmaturam fpiritualem & non corpoream efle, quae didtorum effecluu fit caufaefficiens, & quidem creata, haud in- viti Iargimur)lumine natunj demonftrari pos- fit: interim argumenta a perfeftione 8c ordi- ne univerfi, ab incognitarum linguarum pro- latione,efleprobabilia concedimus, £cinter argumenta probabilia illud poftremum efle probabiliflimumScmaximi ponderis damus; quare in eo acquiefcentes, ab Angelorum exi- ftentiaad efTentiam procedimus. VI. Effentia Angelorum qualicunquede-
|
||||||||||||||||
|
effccl:ibus:nonexquidditate8cefientia, quia! fcriptioneadumbratur, quam'fequeturdifpw
Hon eft de illorum , ficuti nee de ullius creatu- i tationibits alius explicatio tf«W£«rit\<r,quxpTo- tx ratione, ut exiftant, quia Deus (qui folus j prietates, 8c effeBiva, quae eorum operationes exiftit neceflario) 8c illos, 8c creaturaslibere | explanabit: optime delcribitur Angelas, fub- |
|||||||||||||||||
|
condidit , ut potuerit non condere,
quenter, utpotuerint 8c illi 8c iftas nonexti tiflc: non ex Angelorum eftcclibus: nam in- telligi poffet concurfus ipfius Dei fblus aut et- iam aliarum caufarum fufficere ad quemli- bet effeftum Angelicum. ProdiKitS^riW^- rusloc. cit. num."]. effeftus hominumobfef- forum 8c arreptitiorum, qui fxpius loquun- turvariis 8c incognitis Unguis, etiam de re- bus incognitis, etii fint idiotae; blafphemant, mentiuntur, 8cc. Verum nee hxc ratio eft evidens aut demonftrativa; nam certum eft animasfeparatas interdum callere varias lin- guas, quas in hac vita didicerunt, habere et- iam voluntatem male agendi , imo 8c vim movendi corpora: unde ilia eftecta fieri pos- fjint ab animabus feparatis, quae ad tempus inliabitenttaliafubjefta: Refpondet Scheible- rwnum. 8. nullum efle indicium, quod ifta ab animabus feparatis fiant.Sc gratis hxedici. At nee majus eft indicium ex lumine naturae ifta fieri ab Angelo, quare Sc hoc gratis a Schei- |
\ftaniia incorporea,completa,finita. Angelos efle
fubftantias, fatis eft clarum, quia nulli inhe- rent ut fubjefto: funt fubitantise incorporea, quatenus incorporeum diftinguitur a corpore de pradicamento quantit3tis, feu a corpore ma- thematico, id eft, trina ilia dimenfione, 8c ut diftinguitur a corpore de prxdicamento fub- ftantix, id eft, ab ilia entitate fubftantiali,quae eft fubjedlum illius trinx dimenfionis: atque hoc uno verbo exprimunt alii, cum Angelum dicunt Spiritnm, ubi turn vox,fftritw, non fu- mitur improprie, in quantum fignificat inter- dum corpus fubtile8c tenue, quo fenfu Phyii- ci difpefcunt fpiritum in naturalem, vitalem, 8canimalem, fed propric, in quantum figni- fieat fublfantiam a corpore, turn Phyfico, turn Mathematico.dritinctam, atque hoc commu- ne eft Angelo cum anima rationali Sc Deo i a quo tamen titroquein reliquis vocibus diftin- guitur, cum dicitur fubttantia incorporea, fed completa, fed finita: anima quippe rationalis eft lubftantia incorporea, incompletai nam a |
||||||||||||||||
|
corpora
|
|||||||||||||||||
|
P R I M V M. 47
proprium eft, figure tribuit, nitens falfiffi-
mo principio ; Qnodomne terminatum, figura ft terminatum : Qujd enim dicemusdefor- ma fubftantiali determinante materia: eflen- tiam ? an quaefo per figuram determinat ? Quid de aiSionum determinatione fentie- mus? an ilia a figura pendet. Et hunc ejus fyl- ' logifmum , Omne terminatum, figura termi- natur ; Angeli funt terminal!, TLrgo figura ter- minantur, redigimusad abfurdum, hoc mo- do. Qmne terminatum, figura terminatur. Ef fentia finita (pr<ecifa etiam figura) eft termina- ta. Ergo efentia finita (pnecifa etiam figura) terminatur figura. Conclufo contradictionem involvit, & minor vera eft; effentia enim fi- nita, eo quod non elt infinita, eft terminata in fe, praecifa figura: ergo falfa erit major Sca- ligeri : fi regerat fe loqui de terminatione quantitativa, majors admi{Ta,dicimus effe fal- lam minorem. VIII. Cum hac Angclorum fimplicitate
optime convenit multiplex eorundem com- pofitio: 1. Datur in iis compoftio ex effefve exiftentia &• efentia: quia exiftentia non eft de illorum efientia: led efTentia eorum abf- trahit ab aftuali gcpolfibili: adeoque conci- pi poffunt Angeli non ut a&uales, fed ut pof- fibiles, ficut aliquando fuerunt in potentia Dei obje&iva. 2. Datur in iis compofitio ex genere & differentia: quia dirccte collocantur inpradicamentofubftantix, cum lint entia finita & completa: at quod talc eft.iftius com- pofitioniseftcapax. 3. Daturiniis compofi- tio ex fubjeBo & accidente: quod vel unice patet de habitibus. v. g. bonitate morali, quae i.n lblo Deo eft per elfentiam, in creatura ac- cidens morale : unde & Angelus earn falva efTentia poteft abjicere&deponere. 4. Datur in iis compofitio ex potentia & aBu , quia non funt puri aftus, hoc enim foli Deo eft proprium. f. Andeturin iis compofitio ex natura &fiibfiftentia, aquibufdam eft dubi- tatum : fed nos non videmus, cur Angelis ne- garidebeat. |
|||||||
|
V O L V M E N
corpore dcpendet i a£tu, in ftatu conjunftio-
nis;aptitudine, in ftatu feparationis: Deus vero eft fubftantia incorporea, conlpleta, fed infinita. VII. Ex iis, quae funt dicta, manifefta fit
Angeloiutnfmplicitaf, quafpiritus ille com- pletus, finitus, liberatur ab onini compofitio- ne; effentiali, quam inferunt materia & for- ma; integrali, quae fit per quantitativas partes materiam integrantes. Contra hie difputat Scaliger Exerc. 3^9. JeB. 3. Qjiant*, inquit, funt intelligent!*, baud quantitateprtedicamen- ti, fedquantitate intelligibili, ut intelleBus irt- telligat in eis unam partem , qua nan ft alia. At vero, quomodo poteft intellectsconcipere unam partem ab alia diftindtam, fi partes di- verfas non habent Angeli? & fi intelleftus in- telligat unam partem, quae revera non fit alia, fed extra aliam , in Angelis , tunc Angeli quanti funt quantitate praedicamentali, quod Scaliger negat: nam fie funt revera extenfi, quae eft ratio formalis quantitatis : nam quid eft aliud, extenfum effe, quam habere partem extra partem ? Qiudquid ita eft extenfum , eft quantum quantitate praedicamentali. Id , in quo intelleftus intelligit unam partem , quae vere non fit alia, eft ita extenfum. Ergoid.in quo intelledlus intelligit unam partem, quae vere non fit alia, eft quantum quantitate prae- dicamentali : fi vero pars ilia revera non eft alia, fed tantum concipitur ita, quantitas ilia folumconficlaeft, St ens rationis, adeoque confifta eftillaSfa/^Wdiftinctio. Acmagis errorem fuum, quem de Ar.gelorum quanti- tate fovet, in fcquentibus prodit, fell. 4. Si inteUigentia, rrjqnit, fines habet, quos ultra ac fritter non poteft defignari, neceffe eft, aliqud figurd ftpradita: eft enim figura, non extre- mity corporis-, utveteresdixere, fed difpoft'w extremitatis : at omne terminatum figura aliqua terminatur. In quibus verbis Scaliger revera a janua aberrat : confundit enim terminos effentiaecum terminis quantitatis, neque ve- ram figure rationem tenet, fed quod fornix |
|||||||
|
Difpu-
|
|||||||
|
4$ DisputAt. ex Philosophia Select.
Difputationum ex Philofophia fele&arum
D E C I M A-T E R T I A,
D E
A N G E L I S.
Thesis I.
|
|||||||||
|
animx diftingui putet, in Angel is tamen in-
telleftum & eflentiam non diftinguit.quod in Angelis rationes eflent, ob quas in homine ponuntur potential diftinftae ab effentia: ratio- nes ilfoe duae funt: primo non videtur credibi- le, tot operationes, quot funt hominis, intel- ligere, fentire, crefcere, See. provenire ab una animx eflentia tanquam una potentia: hate autem ratio non valet in Angelo, cum is non habcat alias operationes, quam intelligere 8c vclle qua; ab una 8c eadem anime, eflentia,tan- quam ab una potentia , pofl'unt provenire: quod non modo de Angelorum, fed 8c dc ani- mx rationalis eflentia intelle&.upronunciat Scaligerexerc. $oy.feB. if .fecundo.ideopo- nuntur in homine potenti^ diftinftx ab eflen- tia animae,quia videmuc anima; eflentiam efle aclum corporis, potentiam vero intelledlus non item :hajc ratio iimiliter non habet lo- cum in Angelo, in quo neque intelle&us, ne- que eflentia, eft aftus alicujus corporis. III. ThomiJla,nequc in homine, neque in
angelo, potentiamintellc&ivamautullama- liam eflepofle idem reipfa cum creaturoeef- fentia.arbitrantur: quae eft fententia fere com- munis modcrnorum: imo Cajetanits in l.part. Sum. Thorn. i^Aqmn. quafi. f$. art. 3. aflerit repugnare creaturae, utfecundum fuamfub- ftantiam lit immediatum principium opera- tionis, eo quod fit fummae peife&ionis, in ea- dem re contineri perfeelionem fubftantiaeSc perfedlionem accidentis, ut eft potentia ope- randi : fed contra C.ijetantim facit, 1. quod cumfubftantia identificentur, ex multorum I fententia, quantitas, figura,relatio, motus Sec. i qua; tamen accidentia vulgo habentur licet : proprie non fint : quare ergo abfurdum fucrit,
|
|||||||||
|
EXpofuit difputatio praccedens Angelo-1
rum eljentiam 8c exijlentiam: hxc eorum Attributa,fe\x,x\t alii loqui a.vnxnt,Proprie-
ties proponet. Inter Attributa primum tenet locum intellecttu, quemAngclis competcre, vel ipfum intelligentiarum nomen evincit -. fed qua ratione ipfis conveniat, non eft ajque cla- rum. Qujri enim hie folet, Vtrum inteUetius tL/fngelifit reipfa idem, quodfttbftantia zslngeli, tin vert fit accidens reale fuptradditum effentix <LAngeli?Scotift<e cxiftimant, Efficiens crcatum poffe agere per propriam eflentiam, tanquam virtutem vel rationem caufandi proximam, ut non fit neceflarhim eflentia: efficientisali- quod accidens de genere qualitatis fuperadde- re,per quod formaliter agat; adeoque defa- dto potentiam intelle&ivam in homine & Angelo efle reipfa idem cum fubftantiaanime^ EcAngeli, ftatuunt: acprobantfuamienten- tiam hac ratione. Si nullum efficiens creatum eftoperativum per propriam fubftanriam.fed indiget naturalibus potentiis utaccidentibus iuperadditis 5c virtutibus agendi proximis.id, velexperfeclioneeft,velex imperfe£tione:fed ex neutro eft, Ergo. Non provenit ex perfe- ctione, quia major eft perfeftio per propriam fubftantiampofleoperari quam per accidentia fuperaddita, unde etiam hie modus operandi folet Deo tribui,utagenti omnium perfedtifli- mo : nee potcft provenire ex imperfeitione, quia longe irnperfe&iora funt accidentia,quas tamen operantur per fe immediate abfquc ali- qua potentia fupperaddita, quod liquet in ca- lore, qui eft proximum agens 3c immediatum fuxoperationis. II. Dtrandns. in i. fe;it. dift. 3.qu<efi.f.
quamvis in homine intelleftum ab eflentia |
|||||||||
|
VOLUMEN PrIMU
|
|||||||||||
|
49
|
|||||||||||
|
M.
|
|||||||||||
|
fuerit, cum eflentia creaturae identificari po-
tentiam operandi, quaeaccidens vulgo habe- tur, fed turn non eft: Et non implicat contra- diclionem, quod exiftimat Cajetanus, creatu- ram aliquam effe tarn perfeftam , ut illius fubftantia fit immediatum principium opera- tions , id eft, ut fit potentia: nam poteft crea- turx tribui fine contradiftione omnis ilia perfe&io, quae non fit fumma 8c infinita: fed ut una 8c eademres fit effentia 8c potentia operandi, non eft fumma & infinita perfectio: nam fumma8c infinita perfettio eft continere omnes omnino perfeftiones rerum poffibiles, ficut eas Deus continet eminenter: atdicere, rem unam eandemq; effe effentiam 8c poten- tiam, non eft dicere, rem habere omnes per- fectiones poffibiles.Ergo 8cc.Quandoquidem ergo non repugnet creaturae, ut eflentia iden- tincetur cum potentia, nos contra Thomiftas, id fieri poffe afierimus, 8c cum Durando, nee Thomifta, neeScotifta, intelleclum Angeli ab ejus effentia non diftinguimus: utrum ilia in homine quoque idem lint, ut Scotift<e volunt, nos non decidimus, quia hue ad noltrum in- ftitutum non pertinet. IV. Inter attributaAngeli fecundum lo-
cum tenet volunt as,(.\\xx intelle&um fequitur neceffarioi quippe fruftra foret intelledtiobo- ni,fi non eflbt facultas, quae bonum cognitum amaret atque profequeretur.nam ideo bonum cognofcitur, utfua convenientia fubftantiae inteliigentis appetitum moveat. Et, fi Angeli carcrent voluntate, imperfeclioreseflentac deteriores hominibus. Voluntatem tamen Angelorum, nee ab eflentia eorum , nee a po- tentia intelligendi, diftinguimus, reipfa.quia nulla realis diftin&ionis neceflitas autcaufa monftrari poteft: neque hicfuflScit diverfitas operationum : exliccare 8c hume&are funt operationes diverfiffimae , 8c tamen ab uno eodemque realiter principio proveniunt ; quidni 8c illud hie fiat ? itaque non male Seal. Bxerc. & feci.ante cit at.Volunt at em definit, in- telliSlum extenfmn ad habendum. Atque hinc manifeftum eft in Angelis quoque effe libe- rum arbitrium 8c iibertatem, quae eft fponta- neitas rationalis:voluntas enim Angeli fem- pcr, fedfponte, fequitur rationem , ut nun- |
quam quicquam velit, quod non intellexerit
ac judicaverit volendum efle. V. Tertio loco recenfemus inter attributa
Angelorum localitatem, de quamultafatis in- tricate difputarifolent. Reterttsfquinas in I. Sent. dijl. 37. qu£jl.$. art. 1. quofdam olim fuiffe, qui fubftantias immateriales ac fepara- tas nullo modo in loco efle afleruerunt: fed vero contrarium fenfit communiter omnis Schola, qua? fempertenuit, Angelos ibi aliquo 8c fuo modo effe i n loco, ubi funt praefentes: fed hie potiflima eft difticultas, quomodofint in loco ? Acprimi, hoccertumeft, Angelumita efle in loco ut tamen non fit ubiquc locorum, ficuti eft Deus:itaque non eft in loco repletive; qui enim repletive praefens eft, debet replere omnia loca;quod nulli prorfus creaturae,ideo- que nee Angelo.competit nee competere po- teft. Sed nee eft in loco circumfcriptive,ut par- tibus loci refpondeant partes Angeli, 8c hx ab illis circumfcribantur: nam hoc convenit re- bus ratione quantitatis Phyfice,,quam Angelis difp. priced, negavimus: ideoque hoc modo fola corpora funt in loco. Sunt ergo in loco Angeli definitive, id eft, funt in parte fpatii determinata, ut hie fint, non alibi, modo ta- men alio, quam corpora, quiaalteriusfunt naturae 8c tota eflentia diftant a corporibus; quae cum fint ita in determinato fpatio, ut a partibus ejus circumfcribantur, Angeli contra ita funt in determinato loco,ut a partibus loci nullo modo circumfcribantur. Unde male ar- gumentantur; qui ex Angelorum prsefentiai locali eos corporeos effe concludunt: cum il- lorum praefentia in loco longe alterius fit or- dinis, quam eft praefentia corporum in loco. VI. Sed fecundo hie nova eft quaeftio, an
Angelas ita Jit definitus in loco determinato, ut nonpojjit effe in majori ? Durandtu in 1. Sent. dijl. 37. quaff. 1. n. z6. Angelorum praefen- tiam in loco non efle definitam quoad ma- gnitudinem, adeoqueAngelumpoffeeflbin loco quantumvis magno, fuftinet: imo eli- cit , fiibjlantiam ^Angeli effeprafentem ubique, eo modo quo ei convenit effe in loco, neque magi* in hoc quam illo loco effe: quamvis poftea,id non afferendo fed inquirendo fe difputare , excu- _ fet. Sed a tota Schola deferitur, qux tenet, G Angelos |
||||||||||
|
lo sophia Select.
fubftantiam & effentiam , ficut fubftantia
corporea eft in loco per quantitatem. Quod Angelus non fit in loco per operationem, qualemcunque tandem, ex eo probatur, quia Angelum effe in loco, praefupponitur , ad operari in loco: prius enim Angelus(ut fie lo- quar) exilit in effe quam in operari: cum ita- que prius fit, effe in loco quam operari, non poteft Angelus per operationem effe in loco, feu, non poteft ratio exiftendi in loco effe operatio : non video, quomodo hoc negari poflit, quod prius fit naturaliter, agens loca- tum effe , quam agere : certe in agentibus corporeis hoc eftmanifeftiflimum, qua: prius locantur, quam agunt. Thomijla, rationem exiftendi in loco , non effe operationem im- manentem Angeli, fed tranfeuntem dicunt. Sed enim Angeli faspe nihil ad extra operan- tur,cum ut plurimum afliitant Majeftati divi- nx in cxlo empyreo: ergo turn nufquam e- runt.- 8c fi Angelus in hoc conclavi operetur ad extra , poitmodum ceffet ab operatione tranfeunte, nee ad alium locum moveatur, manebit lane praffens huic conclavi fecun- dum propriamfubftantiam 8c effentiam. Ca- jetanmdich, Angelum effe inlocoperappli- cationem fuse virtutis ad locum: fed vero ilia applicatio eft vel acTms primus, vel fecundus. Non eft aftus primus, quia tunc erit Angelus in loco per fuam fubftantiam,quod tamen ne- gat Cajetanus. NoneftacT:us fecundus, quia ille vel eft tranfiens, vel immanens: non tran- fiens, quia hoc jam deftruximus: non imma- nens, quia hoc ne ipfi quidem Adverfarii vo- lunt. Ergo ratio formalis exiftendi in loco eft ipfa Angeli fubftantia, quae immediate unir tur loco. VIII. Inter Angeli attributa locum po-
ftremum fibi vendicat Duratio. Certum eft durationem Angeli non effe aeternitatem, ut- pote qua: nulli creaturae communicari poteft: nee eft angelorum duratio tempus, quia hoc eft rerum fucceflivarum: Ergo fuerit xvum,: quod fie probatur. Qujdquid ex fe habet int- tium durationis 8c ex fe non habet finem, id durat ocvo. Atqui Angelus ex fe habet initium durationis,8c ex fenon habet finem. Ergo du- rat sevo. Minor patet,quoad partem priorcm, quia
|
||||||
|
fo DisputAt. ex Phi
Angelos habere determinatum locum quoad
magnitudinem, nee poffe effe in fpatio quan- tumvis magno: quia Angeli habent effe limi- tatum, ergo & praffentiam in loco limitatam: habent efle finitum 8c mutabile, ergo 8c prse- fentiaminlocofinitam8cmutabilem : 8c ta- lis modus effendi in loco foret repletivus, imo ubiquitas: at hxc foli Deo convenit: de- nique A ngelus non poffet moveri localiter: at poteft, quod nos poiteademonftrabimus. Sed potefbie ^Atigelus effe in fpatio minori ac quan- tumlibet parvo ? Sunt qui hoc negent. At ve- ro cum Angelus peculiari modo fit in fpatio definito,fic ut non commenfureturloco(quod vocant alii, totum effe in toto & totum in quali- bet parte) neque ullam dicat dependentiam ad partes loci, non video, cur non poflit manere in quacunque parte minima : nam ponatur quxlibet quantitas: qusero, utrum fit divifibi- lis, necne ? fi non, tollitur communis recepta fententia, quse ponit.omnem quantitatem'ef- fe divifibilem, 8c quidem in infinitum: fi di- vifibilis fit, dividatur, quantum fieri poteft ; qu£ro,utrum A ngel us poflit effe totus in qua- libet parte,an divifus potius in partes ad divi- fionem quantitatis, in qua eft? fecundum dici non poteft, quia Angelus eft indi vifibilisxrgo quantumcunque fubdividatur ipfa quantitas, femper Angelus erit totus in qualibet parti- cula,etiam minima: cum enim ipfe fit impar- tibilis, non poteft dari minima pars, quin in ea effe poflit: aut igitur non datur pars quan- tumlibet parva, auteadata, poteritinea effe Angelus. An pojfit effe in punBo mathematico Angelas, diverfum fentiunt Scholaftici, aliis aftirmantibus, aliis negantibus: fed earn qux- ftionem vanam effe, ut 8c plures funt apud illos, judicamus: neque multum intereft, u- trum vis dicatunillud longe utilius ab iis quse- ritur, quo modo Angelus Jit in loco definite , an per operationem, ut Aquinas vult cum Thomi- Jlis, an per effentiam feu prafentiamfubftantia- lan, ut Scotus exiftimat cum Scotiftis : hxc controverfia quia eft graviflima, quid fentia- mus, dilucide explicabimus. VII. Angelus eft in loco,nee per operatienem
immanent em, nee per tranfeuntem, nee per ap- plicationem ftia virtutis ad locum, fedperfuam |
||||||
|
Primttm, jt
verd, cujusnaturanullam, etiama quacun-
que caufa extrinfeca, poteft admittere cor- ruptionem, qua ratione omnis creatura cor- ruptibilis, mortalis, defedtibilis eft; folufque Deus immortalis eft , incorruptibilis , in- defe£fcibilis, & cui ideo refpondet seternitas, nonxvum, quod Angclis proprium, ficuti tempus proprium eft corporibus. |
||||||||||||||
|
VOLVMEJJ
quia nihil eft arternum prater Deum ; proba-
tur, quoad partem pofteriorem , quiaAnge- lusnaturafuaeftimmortalis & incorruptibi- lis, hoc eft, intra naturamfuam nihil conti- net corruptivum fui, neque per caufas fecun- das definere poteft, fblanegatione confcrva- tionis divinse : fed enim dicimus naturafua immortale, incorruptibile3indefe6t.ibile: non |
||||||||||||||
|
Dilputationum exPhilofophia felc&arum
D e c i m a-Qjj A r t A> |
||||||||||||||
|
D E
|
||||||||||||||
|
A N G E L I S.
|
||||||||||||||
|
Thesis I.
|
||||||||||||||
|
cum effentia aut fubftantia: fed nihil, pra-
ter Deum , (nedum Angeli) eft fua actuali- tas. Ergo Sec. Probatur minor, quia ornne aliud prater Deum habet aliquid potentiali- tatis, cui repugnat identificari a&ualitatem: Solus enim Deus purifiimus eft aftus, nihil habens admixtum potentialitatis : quod ta- men intelligi debet negative, ut fit fenfus, folum Deum non perfici per aliquam aftuali- tatem diftin&am ab effentia. Secunda ratio s^quinatis ducit ad impoffibile. Si intelligere Angeli ejfet fua fubjlantia, oportet, quod in- telligere Angeli ejfet fubfijlens : intelligere au- tem fubfijlens non pot ejl effe nifiunum ificutt ne- que aliquod abftraBum non poteft ejfe nifi unum : unde unius Angeli fubftantia non d'iftinguere- tur, neque a Subftantia Dei, qua eft ipfum in- telligere fubfijlens, neque a fubjlantia zAngeli alterius. Tertia Aquin. ratio pariter ad ablur- dum ducit. Si Angelus ipfe ejfet fuum intellige- re, mnpoffet ejfe gradus in intelligendo, per- feBius & minus perfeBe : cum hoc contingat propter diverfam participationem ipfius intelli- gere : Hoc vult argumentum tertium ; ex opi- nione adverfafequuturum, quod unus Ange- lus non fitperfeftiusintelleifturusalio;nam ilia graduum diverfitas non poteft effe nifi fecundum diverfam participationem ipfius G z inteili- |
||||||||||||||
|
DIfputationem de Angelorum attributes
excipit difputatio de illorum effeBis & eperationibas : ABiones Angelorum funt vel immanentes Cel tranfeuntes: immanentes intel- leBio, & volitio. Circa intelleBionem, praemiffa quxftione, Vtrum intelligere z^fngeli fit ejus ejfe, & intelleBio tjus effentia five fubftantia, difcutiemus Iwec tria, intelleftionis Angeli- ca objeBum, medium, modum. Ad quaeftionem propofitam quod attinet, ea folct communi- ter negari: Etnegativafentcntiaefficaciffime probari poteft ratione Theologica , quam nos miffam facimus :fed vero an naturae lu- mine & ratione naturali probari poffit, vi- deamus. II. Aqujygs i.part.SummaTheol.quaft.f^.
art. i. tres profert rationes, quibusnegan- tem fententiam firmat. Prima eft haec. ABio eftproprie aBualitas virtutis, ficut ejfe ejl a- fluahtas fuhftantix vel effentia: impojpbile au- temeft, quod aliquid, quodnon eft purus aBus, Jed aliquid habet de potentia admixtum , Jit fua aBualitas , quia aBualitas potentialitati repiignat: Solus autem Deus ell aBus purus: un- de in ftlo Deo fua fubjlantia eft fuum ejfe & fuum agere. Vis argumenti haec eft. Quod- cunque non eft fua actual itas, in co operatio non poteft efl'e idem cum virtute , ncdum |
||||||||||||||
|
I
|
|||||||||||||||||
|
DisputAt. ex Philoso?hiA Select.
|
|||||||||||||||||
|
y*
|
|||||||||||||||||
|
Angelico: ita etiam inteUigtre Angelicvrm , fi
effet fubfiftens, 8c idem quod Angelica fub- ftantia, poffet fimiliter, 8c effe multiplex, 8c effe per participationem perfe&ionis intelle- ftualis, 8c habere pluresgradus fecundum e- jufmodi perfeftionem majorem vel mino- rem. IV. Fortaffe folidius Aquinas probaverit
quxftionis propofite^ partem negantem art.z. qu<ejt. cit. ubi fie procedit. Nulla actio creatu- re eft ejus effe:quianeque actio immanens, neque tranfiens: non tranfiens, quia effe a- gentisfemper inipfo manet, 8c nunquamab eo dilabitur aut abit: actio vero tranfiens efl effluxus&cegreffusabagentein patiens :non immanens,quia omnis actio immanens habet infinitatem de fui ratione, fi non actu, faltem potentia.fi non fimpliciter, faltem fecundum \ quid :fimpliciter quidem infinitum, aut ut : rectiusloquipotuiffet Aquinas, indefinitum } eft, intelligere, cujus objectum eft verum, 8c velle, cujus objectum eft bonum; quorum u- |
|||||||||||||||||
|
intelligere, in variis intelleftionibus Angelo-
rum : at participatio hoec tollitur, li ponatur intclligcre Angeli effe fubfiftens & non per participationem, ficut ponitur, cum dicitur effe idem quod effcntiaautfubftantiaejus. III. Rationes ex Thoma Aquin. allatas
multis 5c prolixepcrfequiturac contra obje- ftiones defendit Thomas Cajetanus ad quaji. tit. art. cit. funttamcnalii, qui evidentiam, vim, 8c efficaciam in iis deiiderent:nec fortaf- iis immerito. Nam/>Wwji* folum probat, non poffe fubftantiam creatam effe omnem aftua- litatem, ita ut nihil habeat potentialitatis, fed non probat, non poffe fubftantiam creatam effe illam determinatam a<Sualitatem,qu£ eft operatio:etfi enim fubftantia creataponeretur fibi identificare operationem aliquam aut o- mnes.poffet tamen nihilominus effe & mane- re in potentia refpe&u aliorum accidentium five aftualitatum. Secimda Sc tenia ratio, fi procedant de fubfiftenti intelligere tali, quale eft intelligere divinum,' id eft, quod per fe fit |
|||||||||||||||||
|
infinitum, continens omnem plenitudinem | trumque, quia convertitur cum ente, tarn
|
|||||||||||||||||
|
intelligere, quamvellefuntindefinita, quia
funt in potentia ad omnia entia.poffuntque in infinitum ac fimpliciter in tota entis latitudi- ne, in alio atque alio objecto terminari: fen- tire autem fecundum quid eft infinitum, quia fe habet ad omnia fenfibilia, v. c. vifusado- mnia vifibilia, ut intellectus ad omnia intelli- gibilia: at vero effe cujufviscreature, confe- quenter 8c Angelorum, eft definitum ac de- terminatum: unde non poteft, effe cujufvis creature, nedum Angelorum, effe idem, cum ejus aut eorum operatione immanenti: fblius Dei effe eft fimpliciter infinitum: unde folum effe divinum eft fuum intelligere 8c velle. Hxc ibi Aquinas. Et quid multis opus eft? aliud fane eft loqui de effe rei, aliud de ejus operatione.fc. increaturis: quantumvisenim. actio feu operatio fit intrinfeca rei,ut eft actio immanens, nunquam tamen eft ejus effentia, quia femper ab ilia diftinguitur, cum ab ilia profluat 8c promanet, 8c nullum pofterius fit idem cum fud priori, nee ullum effedtum fit idem cum eaufa,8c contra.Concludimus ergo |
|||||||||||||||||
|
effendi, tunc quidem fequeretur, intelligere
Angelicum non poffe effe nifi unum.nee pof- fe in eo reperiri diverfitatem graduum; fed turn non video.qua ratione probetur ab Aqui- nate, quod intelligere Angelicum effet ita fub- fiftens , fi effet idem quod fubftantia Angeli, quae utique per fe non efl nifi finita:fi autem procedant de fubfiftenti intelligere, ut -nfubji- jltns diftinguitur contraaccidens, quomodo jam de facto ipfa fubftantia Angeli eft fubfi- ftens ; redte turn fequitur intelligere Angeli- cum effe ifto modo fubfiftens, fi idem fit quod fubftantia Angeli,fed minimefequitur,illud, effe tantum unum, 8c non effe per participa- tionem , 8c non habere plus gradus fecundum majorem 8c minorem perrectionein : nam ficut ipfa fubftantia Angelica, licet ita fubfi- ftens , tamen fecundum rationem fpecificam aut numericamde facto eft multiplex, 8c eft per participationem, hoc ipfo, quod quilibet Angelus a fuo conditore Deo partem aliquam perfectionis fubttantialis participavit:8cficuti eadem ratio fubftantia: Angelica habet plure; |
|||||||||||||||||
|
radus fecuftdum majorem 8c minorem per- j impoffibile effe, ut intellectio Angeli aut cu-
eclionem in alia & alia fpecie aut individuo !jufcunquecreatur£,fit ejus fubftantia vel effe. V.Nunc
|
|||||||||||||||||
|
VOLUMEN PRIMUM.
|
|||||||||
|
f3
|
|||||||||
|
mo habere poteft, propter longiffimam ex-
perientiam: at hominis naturale intelle&us lumen attingit iftam futurorum cognitio- nem, ut conftat de Mathcmaticis incogni- tione Eclipfeos futura; .- ergo cognofcuntur quoque iftiufmodi futura ab Angelis certo; fed.utdixi, in fuis caufis, nee ut abfolute eventura, fed ex vi caufarum fecundarum, fi per caufam primam extraordinarie non im- pediantur. z. Futura qua ex caufis fuisprove- niitnt, nonexnecejptate, fedut phrimum, co- j gnofcuntur ab Angelis , non per certitudinem, | fed per conj efturam, quomodo Medicus prae- j videt fanitatem aut mortem infirmi : atque | horum futurorum cognitio tanto magis com- ! petit Angelis quam hominibus, quantoilli ! prse hifce, 8c univerfaiius, 8c perfeftius, cau- ] fas rerum cognofcunt. g. Futura pure fortuita ' aut cafualia, vel a libero arbitrio in mturn de- pendentia, prorfus ab Angelis prafciri nequeunt. Virtus creata 8c finita non poteft cognofcere aliquid efle futurum nifi ex fuis caufis: at,quae, prorfus funt libera, cafualia, 8c fortuita, ilk caufas habent prorfus liberas, fortuitas; ca- fuales, 8c indeterminatas: unde ergo intelle- ctus creatus 8c finitus, qualis eft Angelorum, caufam talem effettus talis intuebitur ? in libero arbitrio, dumadhucinacTaiprimoell 8cindifferens, tanquam in caufa indetermi- nata, determinatum quid cognofci nequit: pariter dicendum eft de cafualibus 8c fortuitis, nam ficut fe res habent in univerfo , ita St cognofcuntur ab Angelo : ergo quae habent efle prorfus incertum in fuis caufis, ut fortui- ta 8c cafualia, non poflunt fciri ab Angelis aut cognofci. Admittunt quidem nonnulli,fu- tura contingentia , qua: dependent a libero arbitrio caufae fecundae, ignorari ab Angelis, fed vero, qux ex ali is caufis proveniunt, natu- ralibus quidem , fed talibus, ut , quantum eft ex ipfarum natura, impediri poffint, cog- nofci ab iis poffe certo affirmant, 8c fie con- firmant. Angeli cognofcunt perfecte univer- fuin naturae ordinem, & omnium naturalium caufarum difpofitionem , ergo cum ejufmodi futura procedant ex concurfu naturalium, caufarum, poflunt ab Angelo certo cognofci 8c infallibiliter: nam contingentia caufarum G 3 natu- |
|||||||||
|
V. Nunc ex tribus,circa cognitionem An-
gelicam inquirendis , primum videamus, ObjeBum fcilicet, medio & modo cognitionis Angelicas rcjeftis in difputat. feq. Certiffi- rnum eft, Angelos, etii mukafciant, mult a et- iam nefcire. Gognofcunt feipfos turn quoadeffen- tiarn, turn quoad accidentia quacunque: cogno- fcunt &• alios Angelos, if Deum , & res alias, materiales , univerfales &• fingulares. Hacc omnia ficoftenduntur. Nifi fe 8c alios Ange- los cognofceret Angelus, effet minorisper- fe£tionis quam homo in intclligendo: nam homo cognofcit feipfum 8c alios homines: dum vero feipfum 8c alios Angelos cognofcit Angelus, fimul quoque cognofcit dependen- tiam fui a Deo tanquam caufa 8c creatore: cognito enim 8c apprehenfo effe&u , cogno- fcitur quoque aliquo modo caufa ejus: 8c, fi nos ex effedtibusdevenimus in cognitionem Dei ut caufae, evidens eft, quamlibet intelli- gentiam perfection modo poffe Deum ita co- gnofecre : Atque hinc quoque clarum eft , quod ifta intellectio Angelica fefe extendat quoque ad reliquas res omnes in naturae cir- culo contentas, quandoquidem extenditfefe ad eas intelleiflio humana: cum enim res o- mnes contineantur fub primario intelleclms objefto, quod eft ensautverum, fintquein tali ftatu, in quo aptse funt, ut cognofcantur, fi ab homine intelligi 8c cognofci pofl'unt, multo magis ab Angelis, quippe in quibus major 8c perfedtior virtus eft, ad intelligen- dum, tam fingularia quam univerfalia, tarn materialiaquam immaterialia. VI. Hie quxdam quaeri folent i. sin fub
objefto cognitionis Angelica quoque comprehen- dantur futura contingentia ? Refpondemus diftinSe. Angelas nullam rem futuram, Jive necejfariafit, fivt contingent, immediate ac in feipfa, cognofcit (hoc enim folius Dei eft pro- prium, qui ea quae non funt perindeintelli- git, atque ea quae funt) fed quas res futuras cognofcit, eas cognofcit 8c in 8c ex caufis fuis: ac i • Futura, qua ex caufis fuis funt necejfario, cognofcantur ab Angelis per certamfcientiam, ut folem eras oriri, ejufque certo tempore fore eclipfin-.Angeli multo exactius judicium habent de rebus naturalibus quam ullus ho- |
|||||||||
|
74 DisptjtAt. exPhi
naturalium in hoc confiftit, quod ipfa; caufe
impediri poffint per alias caufas naturales: fed Angcli cognofcunt 8c penetrant,quando futu- rum fit caufae naturalis impedimentum 8c quando non item , quia hujufmodi impedi- menta naturaliterSc feclufo liberi arbitrii con- curfuproveniuntex difpofitione naturalifu- periorum caufarum :atnorunt Angeli perfe- cie influentias catleftium corporumScdifpo- fitiones elementorum, caufarum fuperiorum. Ergo&norunt quando impedimenta fintfu- tura,ergo Scnorunt futura contingentia ca- fualia & fortuita ab arbitrio caufx libera; non dependentia. Verum enimvero.fi Angelus ha- bet jam evidentiam determination is caufa- rum naturalium; & habet evidentiam ejus, quod non fit futurum impedimentum ; jam impropriediciturilludfuturumcontingens& cafuale refpe£tu cognitionisAngclic^,licet ta- le refpeftu noihe cognitionis dici queat.Dein- de non eft verifimile, totum ordinem univer- fi& difpofitionem omnium naturalium cau- farum itaperfeclre cognitameffe Angelis, ut omnem varietatem futurorum motuum atque erfe&uum naturalium in animalibus, plantis, ■ dementis, csterifque inanimatis, fecludendo ab his effeftibus operationes caufarum libera- rum, poffint cognofcere, v.g. quot formicae vel mufcae toto mundo nafcitura fint intra proximos mille annos, 8c lingulae quot motus acmutationcs habitura, quibus modisperi-j tura, quotpulvifculi, quibus flguris 8c moti- businaere fint concitandiScc. Quyrifoletfecundo, utrum t^Angeli cogno-
fcant cogitationes cordium?ReOpond. potejl zyfn- gelm probabiliter per conjetluram, exftgnis & effeBibus externis , cognofcere cogitationes cor- diitm: nam ex mutatione vultus, vibratione oculorum, aut aliquo opere exteriori, quod fit indicium interioris cttedtus, -poteft homo |
|||||||
|
losothiA Select.
conjicere, quid aliquis cogitet acdefideret:
quidni 8c Angelus? Nonpotejf Angelus certo cognofcere cogitationes cordium naturaliter: quia Angeli tantum naturaliter cognofcere pos- funt ea, qua; fpe&ant ad ordinem naturae: at- qui libera; cogitationes 8c affeftiones cor- dium, nifi fponte manifeftentur a cogitante, non continentur fub ordine natura;, qui non habent connexionem Scdependentiam acau- fis naturalibus, fed a caufa libera, ut tali: ergo naturaliter Angelus eas cognofcere nequit. Inhac ratione notandum eft, nonideodici, quod cogitationes libera non contineantur fiib ordine nature, quafi ifra operationes fint fupernaturales (conftat enim plurimas ac ple- rafque cogitationes non excedere facultatem naturae ) fed tantummodo propter modum praternaturalem , quem habent quoad fui productionem, quia nimirum libera cogitatio dependet a libera voluntate cogitantis, adeo ut fola voluntas independenter ab aliqua caufa naturali (ficuti caula naturalis opponitur li- bera ) determinet fibi cogitationem hanc aut illam: 8c caufa naturalis habet naturalemde- terminationem ad unum, ficut ipfa natura ad unum eft determinata: atque hinceft, quod voluntas habeat plenum dominium fuarum operationumpoftDeum, cui foli fubjicitur ; proindeque in voluntatis poteftate eft, cogi- tationes,quibus voluerit,manifeftare,fc. ordi- nandoeas ad intelleitum alicujus angeli, eique eas fubjiciendo,ut objedta : per quam quidem ordinationem 8c fubjedtionem ipfa; cogitatio- nes libera conftituuntur in efle naturae feu cognofcibilis naturalis, utjam ab aliis, v. c. Angelis, cognofcipoffinteo modo, quo res atque aftiones naturales ab iis cognofcuntur: nam ab Angelis cognofci nequeunt ullo mo- do naturaliter, fi non manifeftentur cogita- tiones. |
|||||||
|
Difpu-
|
|||||||
|
VOLUMEN PRIMUM.
Difputationum ex Philofophia fele&arum
D E C I M A-Q^U I N T A,
|
|||||||||||||||
|
U
|
|||||||||||||||
|
D E
E
|
|||||||||||||||
|
A N G
|
LIS.
|
||||||||||||||
|
Thesis I.
|
|||||||||||||||
|
DE Intel]e&ioneAngelica,tria difcutien-
dapropofuitdifputatiopr<jcedens,C/>/e- fium,Medwm,Modttm. Cbjetfum iftic fuit cxplicatum : reftat intelligendi Medium ac Modus. Quxritur, ut de medio primum difpu- temus, An Angeli intelligendo utanturjoominum inftar, rnediis fpeciebus inteSigibilibus, an veto omnia inteUigant per fuam fubftantiam five ef- fentiam .? haec qusftio decidi generaliter non debet, fed fpeciatim , fa£t,a obje&orum, quce intelligit Angelus, divifione. Exdifp. priced, th. f. fere ad 4. claffes omnia cognitionis An- gelicas objecta revocari poffunt: aut enim in- telligunt AngYifeipfo, ix&feinvicem; aut Deum aut omnia alia creata : circa quaedam horum fpecierum intelligibilium utuntur adminicu- lo, circa alia non item.Qiiarediitintte fingula enuntiabimus. II. §.1 .Angelus intelligit feipfum per fuam ful-
flantiamvel ejfentiam, & non perfpeciem intelli- ^^i/cwj.CumAngelum fe intelligere afferimus per fuam ejfentiam, non hoc volumus, intelle- ftionem effe ipfam ejus effentiam ( hoc enim priced, difput. fuit rejeftum ac refutatum) fed ejfentiam Angeli ejferationem & principium co- gnofcedifeipfam fine ullafpecie intelligibiltfuper- addtta. Sententiam hancficprobamus.Cum obje&um eft a&u intelligibile, 8c per feipfum intimc prsefens intelle£tui, turn non eget in- telleclus fpecie, quxvicemobje&i fuppleat, illudque intelle&ui uniat: at vero fubftantia fiveeffentia Angeli eft obje&um actu intelli- gibile & knime prxfens intelleftui Angelico. Ergoccc. Certe fpecies daturSc utobjedhim faciat aftu intelligibile, 8c ut uniat illud intel- leftui: ubi ergo obje&um eft aftu intel! igibi- le& unitum ir>telle£tui, nulla opus eftfpecie: obje&um vero cenfetur effe aftu intelligibile, |
|||||||||||||||
|
quando eft immateriale: oportet enim pro-
portionem effe inter rem cognofcendam 8c potentiam cognofcentem ; ideoque quando objeftumeftmatcriale, non eft per fe intelli- gibile , fed per fpeciem immaterialem, ut fie affimiletur intelle£tui,ejufque aftioni imma- teriali: porro, debet objeftum , cum eft im- materiale , aut per fe, aut per fpeciem intel 1 i- gibilem,intellecl:ui intime effe prxfens, quia, ut Arift. re<Se docet i_.de Anima,requiritur potentix cognofcentis 8c obje&i, qux funt caufaeintelleftionis, unioac conjundtio, ut ex utroque gigni poffit cognitio: atque hacc ratio fere eft Thorns Aquin. 1. p. Sum.quieft.^6. art. 1. & Becani Theol. Scholajl. par. 1. trail. 3. c. i.qu<eft. 7. III. §. z. Angelus unus intelligit alium
Angelum , non per ejfentiam , fed per fpeciem intelligibilem. Probatur. Nam neque unus Angelus cognofcit alterum per fuam ipfius eflentiam , neque per fubftantiam alterius; ergo per fpeciem fuperadditam:non per fuam efientiam, quia licet ilia fit valde perfefta, non tamen fufficit, ut fuppleat vicem fpeciei intelligibilisaliarumrerumafediftinftarum, quia hoc eft effentiae tantum perfe&iffima;, atqueadeoinfinite:non per fubftantiam al- terius, quia fubftantia alterius Angeli non unituralteri Angelo; ut forma ilium aftuans, ficut unitur fpecies aliqua intelligibilis intel - ledlui, neque ut origo 8c quafi radix, ex qua illius intelledhis 8c intelleclio promanet, nc- uti hoc jnodo fubftantiacujufque Angeli eft unitaeiufdeminteilccT:ui8c intelledtioni, 8c ideo ei fufficit, ut per earn , tanquam per for- mam intelligibilem , feipfum unufquifque Angelus intelligat. IV. §. 3. gao medio utatur Angelus in
intelli-
|
|||||||||||||||
|
f<S DisputAt. exPhilosophiA Selei
|
|||||||||||||||||||
|
abeffecTru ad caufam, quidni 8c Angelus ? In-
terim hoc monemus defententia Scoti, non talem ab ipfo poni fpeciem Dei intelligibilem in Angelo, qua: reprefentct Deum, quantum reprefentabilis eft, nam talis in intelleclum creatum ac finitum non cadit; per talem enim fpeciem Deus comprehenderetur: at Deus a creatura comprehendi nequit: fed Deus pati- tur fe intelligi per fpeciem fui, fecundum ca- pacitatem intellects creati. Verum,qua ra- titme poterit fpecies finita, infubjeBofinitt, <iAn- gelum deducere in cognitionem Dei infiniti ? Re- fpondemus uno verbo; quatenus ita reprxfen- tat objeftum, ut intelleftus per earn termi- num in objeclo non reperiat. Atque hxc opi- nio Scoti, fie explicata, prx fententia Aquina- |
|||||||||||||||||||
|
intelligendo Deo, anfpecie inteUigibili, an fua ef-
fentia , acerrime controvcititur interThomam lA'quinatem, £c Iohannem Duns Scotum , atque utriufque fequaces: verum , utdiftindtcillo- rum mens intelligatur, diitin£tio hie quxdam eft ponenda, 8c exponenda de medio cognitio- nis, quod duplex eft, aliud quidem cognitum, per cujus cognitionem aliud cognofcitur, quomodo caula cognofcitur per efte<Sus, con- clufio per principia, tanquam per medium, prius cognofcendum: aliud eft medium cog- nitionis , quod nulla prxvia fui cognitione ducit nosin cognitionem alterius, quodap- tiusdicitur ratio cognofcendi, cujufmodieft fpecies, intelligibilis in intelledlu, 8c vifibilis in oculo, quae nulla previa fui cognitions, |
|||||||||||||||||||
|
inovet potentiam ad cognitionem iui utrin- 1 tis, magis nobis arridet.
que obje&i: eft vero illud difcrimen inter hare I V. §. t^td cognofienda omnia alia areata u- duo mediacognitionis, quod medium cogni- i tuntur ^Angelimedi'u fpeciebm intelligibilibus. tionis primo modo, cum noncaufet cogni- ; Hxc conclufio fie probatur ab Aquin. i. p. tionem alterius , nifi media fui cognitione, \Summ. qu<eftion. ff.art. I. Illud, quointel- non eft ratio cognofcendi illud,nifi per dif- jfc&His.iutelligit.comparaturad intellects in- curium, faltem in creatura, ficuti difcurritur j telligcntem , ut forma ejus, quia forma eft id acognitoad incognitum: medium vero cog- ! quo agens agit.ut vero potentiaperfe&ecom- nitionisfecundomodo , cumfittantum ratio pleaturperformam, oportet omnia, ad qua; ognofcendi, reprxfentat obje&um, nonut', fefeextendit talis potentia, contineri fub ilia |
|||||||||||||||||||
|
ratio cognita, fed immediate nulla prxvia fui
cognitione: ideoque eft ratio cognofcendi ob- jetSum abfque omni difcurfu. z^fquinas aflc- rit, Angclos intelligere Deum, nonperali- quam fpeciem intelligibilem ipliusDeiabef- fentia Angeli intelligentisdiltindtam, fed per fuam propriam eflentiam , non fclum tan- quam per medium cognitum, fed 5c tanquam per rationcm cognofcendi, St fpeciem intelli- gibilem reprxfentantem Deum. Scotris contra |
|||||||||||||||||||
|
forma: Sc indc eft, quod in rebus corruptibi-
libus forma non perfecfte compleat materia: potentiam, quia potentia materia; ad plura fe- feextendit, quam eft continentia formaeiat potentia intellectva Angeli fc extendit ad in- telligendum omnia, quia objettum ejus eft ens feu verum in communi: ipfa autem eflen- tia Angeli non comprehendit in fe omnia, cum fit eflentia determinata ad genus 8c fpe- ciem : comprehendere enim omnia proprium |
|||||||||||||||||||
|
aflerit,Angelos Deum intelligere,per fpeciem ! eft eflentixDivinx, qua; infinitaeft, 8cinfe
|
|||||||||||||||||||
|
intelligibilem eflentix fux fuperadditam,tan
quam rationem cognofcendi, non vero fie per eflentiam, licet non diffireatur, quin Angelus per fuam eflentiam , tanquam per mediu n cognitum, intelligat Deum efl'e, quia per exi- ftentiam effe&us cognofcitur exiftentia caufg, efficientis 8c confervantis cfre£tum: fed eflen- tia Angeli eft effeftus Dei: ergo per ejusexi- frentiam cognitam cognofcitur exiftentia cau- fo procreantis 8c con(ervantis,ipfius Dei: nam ii humana ratio valeat argumentari hoc modo |
|||||||||||||||||||
|
omnia perfc&e compledlitur: ideoque fblus
Deus omnia alia a fe cognofcit per eflentiam, Angeli vero ad alia a fe intelligenda egent fpe- ciebus intelligibilibus. Quam Aquin. ratio- nem vide fufe explicatam 8croboratam aCa- jetano in notis ibidem. ^ VI. Utrum hx fpecies intclligibiles, per
quas omnia afe diftin&a cognofcit Angelus, fint inditx,infitx,8c infufx, quod voluit Aqui- nas ibid. art. i. cum Tbomifiis, an vero a rebus fint acquifitx 8s acceptx, ali qux faltem, quod voluit
|
|||||||||||||||||||
|
Primum. $7
fnantiam: 8c ( hoc locum tenet in intellecta
umano, multo magis ergo in angelico, quia hie multo eft perfe&ior 8c perfpicacionnofter intelleclus fimul intelligitlapidem 8c homi- nem cum format hanc propofitionem (lapis non eft homo ) hie lapu 8c homo per duplicem, fpeciem in intelle&u noftrorepraefentantur; ergo non poflunt fe habere ad intellectual noftrum, ut unum, fed ut plura: quid ? quod virus videt fimul plura ut plura, cum v.c. in eadem charta intuetur nigredinem chara- (ftcrum fimul & albedinem papyri; 8c auditus fimul audit multas vocesmuiicorum. Ergo hoc affirmare multo magis licebitde intelle- &u Angeli. §. 3. An intelletTio Angeli fiat componendo, diiiidcndo & difcurrendo ? Refp. probabile efie, quod fie fiat. Dc compofitio- ne 8c divifione patet, quia diftincta cognitio- no fertur in fubjeftum emmciationis 8c di- ftincla in pratdicatum, inprimis fi a parte rei diftin&a fint:at id non fitfine compofitione8c divifione: de difcurfu patet.primum dilcretOi quia Angeli cognofcunt naturalia.non omnia fimul, led fucceflive; hate autem cognitio eft difcurfus difcretus : tumcontinuo, quia in intelle&u Angeli datur dependentia intclle- ftionis ignotioris a notiori, qui difcurfus eft continuus: fc. fignum, quo cogitatio occulta cordis humani Angelo revelatur, ut notius, cum deducit in notitiam ipfius cogitationis |
||||||||||||||
|
Volumes
Toluit Sectus aimfuit, anxia & curiofa eft
lis, necdum decifa, & quae fortafle ab homine in hac vita decidi nequit: nam conje&ura: tic magnus eft locus. Nos, falvo aliter fen- tientium judicio , probabiliorem cenfemus fententiam Aquinatis quam Scoti; nam expli- cari vix potcft, quomodo in via Scoti iftx fpe- cies a rebus fingularibus & materialibus acci- pianturab Angelis, qui fenfibus deftituun- tur:Nam quod nos i ntelligamus alia a nobis per fpecies a rebus acceptas, ideo eft quia o- mnis noftra cognitio incipit a fenfu, ideoque fit perabltra&ioncm, qua fpecies quafi defse- cantur, dum primum fenfibiles abftrahuntur i materia rerum fingulari 8c fenfibili, atque inde fiunt phantafmata, 8c ex phantafmatibus fpecies intelligibiles: at vero hcec caufa non habet locum in Angelis, qui fenfibus carent &externis & internis, ideoque, fiperfpecies alia creata a fe intelligant.intelligunt per fpe- cies non a rebus abftradtas, fed fibi infufas. Fateor in hac via Aquinatis etiam difEcultates reperiri ac fcrupulos, qui incedentibus per earn negotiumfaceflunt, plures tamen video in via Scoti: quare iftac eundum fuit, qua oc- currerentpauciores. VII. Supereft Angelica; intelle&ionis
Modus, circa quern tria quaai folent. §. i. tAn intelleSus Angeli quandoquejtt in aSlu, ali- quandoinpotentia, refpetlu cognitionis ? Refp |
||||||||||||||
|
quod fie .- Quia aftu ignorat effectus, pure tanquam ignotioris : interim difcurfus hie
fupernaturales, qui pendent a libera Dei vo- tam eft fubitus, tam celer, ut non percipiatur luntate, vel etiam alios, quos fibi foli refer- | motus intellects Angelici fuper objectum. vavit Deus, atque fie ad illorum cognitionem | Atque hatcde intelle&ione Angeli probabili- |
||||||||||||||
|
eft in potentia, ut ipfi a Deo revelentur: idem
dicendum eft de cognitione cordis humani occulta; fi enim ejus cogitatio Angelo revc- letur per fignum aliquod, incipiet intellige- rc quod ante non intellexit. Denique quic- quid de cognitione fui & Dei dicatur, cum aliarum rerum etiam in fe habeat fpecies in- tclligibiles, ii? uti poteft vel non uti, prout |
ter dicta fufficiant.
VIII. Intelle&ionem Angeli fequitur
ejus uolitio, circa quam, objcBum, medium, modus, confiderari poflunt ut in intelleftio- ne. GbjeBum volitionis Angelicx eft bo- num, 8c bonum tantum, fed vel verum, vel apparens: itaque nullus Angelus malum ap- petit , qua tale : medium eft cognitio, 8c |
|||||||||||||
|
voluerit, ficuti homines: & ccrte in fententia I quide'm praftica : hinc eft, ut Angel us,
contrariafempercognofceretactu femel co- hil velit , vel nolit, vel non velit , quam gmta,8cquidemaaudiftina0, quod tamen |'quodjudiciumintelleauspracl:iciiii Angelo yideturimntelligibile. §. 2. AnpoJJit Ange- volendum.velnolendum, vel non volendum lu; fimul mteUigtre multa, ut multa ? Refp. efle prsefcripfit: pariter, quando hoc potius quod fie. Nam nullam videmus hie repu- Vult, quamaliud, ideo eft, quia hoc potius H quam
|
||||||||||||||
|
y? DisputAt. exPhilosothiA Select.
quamaliudeffevolendumintelleaus diftaf. velit Angelus nififponte, Sc ex pnefcripto ac
modus eft, libcrtas fundata in eo quod nihil, di&amine rationis. |
|||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
D e c i m A-S e x T A j |
|||||||||||||
|
D £
|
|||||||||||||
|
A N G E L I S.
|
|||||||||||||
|
Thesis I.
|
|||||||||||||
|
fecundum earn moveri, amovendo earn ab u-
no loco & applicando alteri. Itaque rejicimus Thoniiftarurnfententiarn, afferentium , An- geli motum in eo confiftere utattingat diver- fa loca media operatione, qua in eis aliquid producitur, five fit formaliter tranfiens, five applicatio virtutis. Sed quomodo poteft An- gelus operari in ullo loco, fi non prius,faltem ordine nature, exiftat ? quomodo exiftet nifi prius eum acquifiverit. Ergo non movetur ad aliquem locum per operationem, quam in eo producit, fed jam motu eum acquifivit, antequam operetur : & oftendimus difp. gc th. cit. Angelum poife eife in loco, licet nihil operetur, ergo & jam poterit fieri prsefens in direrfis locis, nihil circa ilia operando-.itaque Angelus in motu habet fealiteratquealiter in ordine ad fpatium locale, non tantum in rationeagentis, fed 8c in ratione immediate prxfentis. II. Quaeri hie poteft, Andefinitiomotus
tradita ab Ariftot. 1.3. Phyf. quod fit aftus en- tis in potentia, quapotentia, conveniat mo- tui locali Angelorurn ? Refp. quod fi ilia de- finitio accipiatur prout ibi tradi folet&ex- plicari ab Ariftotelicis, non convenit,quia fie intelligiturdea<ftu8c ente phyfico, corpore naturali ac fenfibili:fi tamen accipiatur magis abftra&e, prout ratio, entu aBw, & potentia, reperitur etiam in rebus omnino a materia feparatis,potcft convenire: quia de motu An- geli dici poteft, quod fit aftus entis in poten- tia qua potentia ad ubi: neque repugnat An- gelo , quod fit id a&u quodam imperfeclo refpectu
|
|||||||||||||
|
ANgelorum a&iones immanentcs, in.
telle&ionem ac volitionem , duabus priced, difputationibus explicatas, ex- cipit explicatio a&ionum tranfeuntium:inter quas non infimum tenet locum tnotuslocalis, quo uno ubi dimiffo ac reliclo, aliud quacrunt Angeli. De hoc motu multa folent difputaii a Philolbphis & Scholafticis: ac §. I. Sl^eri- tur, An Angelus vere ac proprie fecundum locum moveatur. Durandus 1. Sent, difl.3 7. quxft. 1. n. if. deeodubitat, exiftimatque non vere fed fecundum apparentiam Ange- lum moveri: innititurque ifti fundamento, quod fubftantia Angeli fit prsefens ubique, unde non poteft moveri fecundum locum: fed hoc fundamentum Durandi everfum i vi- mus Difp. feleot. 13. th. 6. ideoque idoneum non eft motui Angelorurn tollendo. Aqui- nas 1. part. Sum. quxft. 5-;. art. i.&Cajet. ibid, quamvis admittant Angelum vere mo- veri localiter , ita ut unum locum deferat, alium acquirat, non tamen proprie id fieri volunt.fed improprie & fecundum metapho- ram j nititurque illorum opinio huic funda- mento, quod Angelus fit inlocoperopera- tionem aut applicationem fuse v irtutis: fed & hoc fundamentum fubruimus Difp. 13. th. 7. Nos ficuti Angelum fecundum fubftantiam efleinlocoafleruimus, Difp. & thef. cit. ita nunc eum vere & proprie moveri localiter af- ferimus: quia co modo con venit rebus move- ri , quo convenit efle in loco: at effe in loco convenit Angelo fecundum fubftantiam, quod ante fuit probatum; ergo & ci convenit, |
|||||||||||||
|
Primum, fp
ceflivus 8c continuus fecundum varias fpatii
partes. IV. Ex lis, qux diximus, patet quid dici
debeat,ad id quod §. 3. qaxritur, An (^Sigeluf poflit moveri in inftanti? Refp. id plane efle impoffibile: nam quod fuccefiivum eft, non poteft efle in inftanti, quia habet partem poft partem : at fi in inftanti efle poflet, jam partes cflent fimul 8c non una poft aliam: motus au- tem eft fucceflivus, ex ante diclis. Ergo. Quaerunt adhuc fubtilius Schoh&ici,anjinon motus, faltem aliqua tnutatio localis in Angelt ejfepojfitinjlantanea, qua deextremo inextre- mum moveatur in inftanti. Putat Scot us & multi cum ipfo.fieri pofle, fi extrema fint immediata, 8c inter fe a fe invicem non di- ftent, v. c. fi Angelus fit in roto loco pedali, dicunt, quod poflit fe conftituere in alio loco pedali immediate , non dimittendo primo partem primi loci, 8c acquirendo primo par- tem fecundi loci fucceffione quadam, fed fi- mul 8c in inftanti dimittendo locum totu pri- mum 8c acquirendo totum fecundu. Quod an probabile.difquirendum relinquimus. Quic- quid fit de extremis indiftantibus immediatis 8c mutatione inftantanea; alia hie adhuc mo- vetur quaeftio de extremis diftantibus 8c me- dium habentibus, §. 4. iAn tAvgelus pojjit tranfire ab extreme in extremum non tranfeundo permediumtmotulocaliproprieditlo. Refpond. id fieri non pofle, five illud medium fitali- quid utriufquc extremi,quale eft punclum in linea, five fit nihil extremorum, quale me- dium eft aqua inter aerem 8c terram : non po- teft fieri priori modo, quia illud medium eft ratio continuitatis inter extrema: ideoque fi Angelus continue movetur , necefle eft ut illud medium pertranfeat; alioquin non foret motus continuus: nee pofteriori modo , quia quod continue movetur, prius pervenit in medium quam in terminum: alioqui conti- nuitas ifta concipi non poteft; 8c res, quae fie movetur, eflet in locis potius difconti- nuis, fi non tranfeat medium. V. Praetcr motum fub aftionum Angeli
tranfeuntium titulo alia: etiam quaeftiones
ventilari hie folent. §. An <LAngelus pojjit
froducerefubjiantiam} Refpond. quod non,
H 2 quia
|
|||||
|
V O L U M E N
refpettu loci, ficut non repugnat ei quod me-
dia fucceffione motus perveniat ad locum; at de ratione fucceflionis eft, quod fit aftus im- perfe&us 8c incompletus. Quamvis autem motus Angelorum adliuc fit direrfx rationis i. motu corporum , non tamcn iccirco im- proprie motus dici debet : Nam forte ( mul- tis faltem) intelledhis Angelicus divcrfa: eft rationis ab humano, fed non ideo tamen di- citur improprie intelleclius: pariter 8c hie fe res habet III. Verumquia th. z. jam ftatim dixi-
mus, non repugnare Angelo, ut fucccflive moveatur,hoc ulterius eft explicandum, quia fortafle alicui minus verum id videatur.Qux- riturergo §. 2. AnAngelus poflit moveri motu continuo 8c fucceflivo? Refp. Succefiio ad motum continuum requifita ex duplici caufaprovenit: velex dmfibilitate mobilis, velex divifibilitatefpatii.-quarum utraq; cau- fa,etiam cum una eft praecifa ab alia,fufficiens tamen eft ratio fucceffionis: nam quodlibet mobile prius pertrafit unam partem fpatii di- vifibilis, quam aliam, & fie eft fucceflio ex parte fpatii comparando mobile etiam indiri- fibile ad di verfas partes fpatii, fie angelorum motus eft continuus ac iucceffivus: deinde quando mobile eftdivifibile, turn etiam fe- cundum unam partem fui priufquam fecun- dum aliam partem, pertranfit fpatium divifi- bile,8c fie corporum motus ab utraq; caufi eft continuus 8c fuccefiivus.Porro indivifibile eft aliud in genere quantitatis,ut puncvtum.aliud >n genere fubftantise.ut Angelut: priori indi- vifibili non competit locus divifibilis.ut in co fit, an tamen in eo non poflit moveri fucces- five,multidubitant, imoplerique afferunt, exemplo Sphgcrse undiquaque&exa&iffime rotundaj.que. in piano exiftens licet non fit in loco divifibili (tangit enim planum in pun- ito ) fi tamen moveatur, movebitur fucceffi- ve fecundu partes plani divifibiles: pofteriori indivifibili competit locus di vifibilis, ut in eo fit: na aniraa etfi indivifibilis fit, eft tamen in corpore diviiibili: confequenter 8c Angelus, qui fi exiftat in fpatio divifibili, quidni 8c in eo moveri poteft? Atqui ifte motus localis in fpatio divifibili concipi non poteft nififuc- |
|||||
|
69 DisputAt. ex PhilosophiA Select.
|
||||||||||||||||||||||
|
concurrcntium ; quae corpora, ut confeftinil
congregando efformantur, ita confeftim, dif- fipatis junitis, evanefcunt. §. 1. §luomod& Angeltu unmtur corperi.? Refp. accidentaliter: requirit autem ifta unio, 1. Angelorum in corporibus affumtis exift^ntiam fubftantia- lem. 2. exiftentiam talem, qualem habet mo- tor in mobili: ufum corporuro affumtorum inftrumentalem,utiismanifeftentur.§.2.<^«i»- les in afftimtu corporibus operationes exercert />o//?»f .?Refp. nullas poffunt edere operationes fecundum fubftantiam vitales, vitalibus ta- men fimiles: patet prius.quia corpora aflumta |
||||||||||||||||||||||
|
quia nee creare poteft, quod eft foliusDei,
nee generare, quia non poteft difponere ma- teriam, quod tamen ut praevium in omni generatione requiritur: at alius modus pro- ducendifubftantiamnullusfupereft. §. i.An tsf/igelutpojfitproducers qualitates, turn mate- riales, tumfpirituales ? Refp. Neg. prius, quia nee formaliter nee eminenter continet eas, ut funt calor, frigus, See. Aff. pofterius, quia fi agens corporeum poteft in fubjedto propor- tionate producere quilitatem materialem, cur non poflit producere fpiritualeminfub- jecto proportionate feu fpirituali? §. 3. An |
||||||||||||||||||||||
|
Angeltu pojjit producere motum localem? Refp. I ab Angelis non vivunt vita prima, nonenim
quod fie, quia poteft movere corpora: at qui ab Angelis informantur; ideoque nee opera localiter movet ut efficiens motus, is producit vitae ab iis poflunt exerceri; nam vita fecunda motum localem. Quod poflit Angelus move- primam praefupponit : itaque Angeli in af- recorpora.exTheologiaacSacriseftcertum, fumtis corporibus non generant , non lo- fed infuperex Philofophia probabiliter fua- quuntur, non edunt.non bibnnt,8cc. 8c quan- deri poteft, fc. fi poflit producere proprium' do aliqua ex iftis tribuuntur Angelis.non pro- motum, qui eft perfecliflimus, cur non etiam prie hoc fit fed metaphorice, ob fimilitudi- imperfeftiores in alio, & corpore ? \ nem talium operum cum veris operibus vitae, V I. Ad Angelorum adtiones tranfeuntes quae exerceri non poflunt, ubi non eft poten-
refertur quoque corporum afumtio; natn cum ' tiale principium ad talcs operationes exer- propria corpora non habeant, 8c tamen facpe cendas:At Angeli quamvis habeant princi- corporeainfpecieappareant, nihil reftat di- pium feu virtuterru, qua poflunt corpora feu |
||||||||||||||||||||||
|
cere.quam quod alia corpora aflumant. Quae-
ritur. §. 1. giualiajint ifta corpora.? Refp. pro- |
||||||||||||||||||||||
|
partes corum localiter movere, 8c hoc motu
mediante figurare variifque qualitatibus afn- cere, imo quaedam in iis & per ea efnecre, ha- bentiaaliquidfimile operibus vitae, non ta- men habent principium potentiale ad veras 8c proprie diftas hujufmodi adtiones, quia non habent facultatem generativam,comefti- vam8cc. Videntur tamen adtus facultatis lo- comotivae, qua tales, etiam praecifa vitalitate, |
||||||||||||||||||||||
|
der
|
ui>
|
|||||||||||||||||||||
|
babile eft vera aliquando hominum
clorum corpora afTumi, quae movere poflunt, & in iis apparere, aliquando corpora ab iis, ex acrevelco.idenfato, veladmiftaad colorum varietatem aqua, vel ex vaporibus, fabrica- li quae vera membra non habeant, externam tamen membrorum fpeciem referant: nam |
||||||||||||||||||||||
|
licet aer in fua raritate manens nee figuram ab iis exerceri, quia vere progrediuntur, am-
habeat, neccolorem,quandotamenconden- bulant , manus ad apprehendendum mo- fatur, 8c figurari poteft 8c colorari, quod patet vent 8cc. Haec de Angelorum natura, attri- ex nubibus: ifta corporum fabricatio non eft butis, effedtis, aliquot difputationibus, quae produdtio generativa, fed congregatio aeris probabiliter ex Philofophia difputari pof- difperfi, & jundtio partium ejus, ahorumquc funt, attulifle fufficiat. |
||||||||||||||||||||||
|
Difpn-
|
||||||||||||||||||||||
|
Volumes PiimBm,
Difputationum exPhilofophia fele&arum
D e c i m A-S e p t i m A,
|
|||||||||||
|
61
|
|||||||||||
|
D E
NECESSITATE
Thesis I.
FRequentiflimaeft apud Philofophos, Ne- bus ad operandum requifitis.-cnunciatio qux-
cejjitatis 8c Contingently, mentio, dum dam vera, eft neceflaria, quia ita vera eft, ut hifce tertninis, 8c Ens in fua latitudine, non poffit effefalfa, adeoque non poteft non 8c Cm/am efficientem, 8c Enunciationem, di- efle vera. vidunt: atquehincmaximus eft horum ter- III. Neceflariumnon-nullisdividitur in
minorum in omni difputatione acdiflertatio- dependens?c independens. Necejfarium Mi- ne ufus: Verum iicut refte intellefti & adhi- pendens, quod fuam neceflitatem nulli debet, biti inferviunt rebus obfcurioribus enuclean- , nulli acceptam refert. Atque hie eft fummus dis, ita non parvos errores gignunt in iis, a j neceflitatis gradus, qui in folum Deum cadit, 'qui dixit, Egofum, gwyawjUtficentitatis
iuse independentem neceflitatem declararet. Necejfarium dependens, quod perfuaquidem principia , five externa five interna, necefTa- rium eft, omnem tamen fuam neceflitatem Deo debet: 8c hoc eft necefTarium 'velnecejji- tate definitionum if demonJhationum, 'vel na- ture, <vel hypothetic*. NeceJJita-s definitionum 8c demonjlrationum in creaturis fumma eft, 5c fecundus neceflitatisgradus, ubi, fifingitur oppofitum, implicatur contradiction ita ne- ceflarium eft, hominem ejfe animal, effe ratio- nale™ , ejft rifibilem ire. Hanc neceflitatem, definitionis 8c demoaftrationis, in propofi- tionibusperfeprimiSc fecundi modi, non- nulli ex Philofophis vocarunt quoque inde- pendentem, ac fecerunt earn fimilem neceffi- tati divinae, quia ficut tarn necefTarium eft Deum effe, ut contrarium contradi£Honem |
|||||||||||
|
brntfqcchrp8p
tedb
|
|||||||||||
|
definitio, Necejfarium eft, quod aliter fe ha-] involvat,ita8chicinexemplisallatis. Verum
bere non poteft; five in exiftendo, quomodo Ens' licet tanta fit cohserentix terminorum in iftis aliquod dicitur neceflarium, ut Deus, five propofitionibus & rerum extrapropofitiones in caufando, quo fenfu caufa efficiens dicitur neceflitas.ut fi quis, non connefti fed feparari quardam effe neceflaria, ut ignis* five in enun- polfe illos tcrminos aut res aliiq, fubje&o ifta tiando, quo pa<fto enunciatio vera dividitur prajdicata tribui poffe, afTerat, contradicentia inneceflariam8c contingentem.Deus dicitur dicat,nontamen ideofequitur,quod indepen- Ens neceflarium in exiftendo,quia non poteft dens fit iftius cohxrentise neceifitas: attributa non exiftere: caufa naturalis dicitur necefla-: eflentialia vel conftitutive vel confecutivc ria, quia non poteft non operari pofitis omni- [ neceflario coherent cum eflentiaquam vet - \ • .-: v H 3 confti- |
|||||||||||
|
Disputat. ex Philosophia Select.
|
|||||||||
|
52
|
|||||||||
|
conftituuntvelconfequuntur, ncc eft quip-
piam in re hoc modo neceflaria , unde ifta ne- ceffitas dependet,eft tamen aliquod extra rem iltiusnecellitatis dependens principium, fc. Deus.Quod enim homo fit animal,iitrationa- 1 is-, fit rilibilis &c. ac neceflario , ut non poffit non efle, licet in fe illius necefiltatis princi- pium dependens nullum inveniat,Deo tamen acceptum hoc totum quod ejl referre debet, qui earn talem creavit,& talis eflentiae, quam talia attributa eflentialia & conftituerent 8c confequercntur, creare profuafapientiavo- luit; ficuti enim, quod exiftit, ita quod ratio- nalis exiftat 8cquodrifibilis,nonirrationalis, non irrifibilis, a Deo eft : neque enim ipfe homo fibi hoc efle eflentise dedit, ficut nee ef- fe exiftentiae dare fibi poteft. Si roges,an Deus potuerit creare hominem, qui non effet ratio- nalis.non rifibilis, fi homo talis eft neceflario, quiaDeus voluiteum talem creare, refpon- deo, hoc rogandum non efle, nee temere in divinam potentiam .prxiertim quam abfolu- tam vocant Scholaftici, inquirendum efle, ne fcrutator curiofus majeflaris opprimatur ab ea: nos id pro certo tenemus, neceflitatem in seternas veritatis propofitionibus, ut vocant, live in primo modo per fe five in fecundo,efle a folo Deo,qui illius necefiitatis eft origo,cau- fa, principium, quia ipfe ut fapientifiimus omni um rerum opifex res talis eflentiae fecit, qua: talem neceflitatem propofitionum fun- daret, atque ita ipfe tanquam prudentiflimus legiflator tales propofitiones tanquam leges tulit. Neceflitatemdefinitionum & demon- ftrationum fequitur necejjitai nature , qua? tertium necefiitatis gradum conftituit, qua caufa aliqua permanens in natura fua eodem modo ut a Deo Authore naturae eft inftituta, neceflario tale effe&um producit; atque haec <juidem neceflitas tanta eft, ut caufa talis ex fe non poflit effedtum fuum tale non produce- re , ex fe, dico: nam a Deo fie mutari atque affici poteft, ut nonproducat;ficgraviade- fcendunt,Sol fe movet.ignis urit; omnia ex fe & vi naturas fuse neceflario, licet a Deo fifti in agendo 8c inhiberi poflint, etiam abfque ulla •contradidione. Succedit ultimo neceflitas hy- pothetica , qua aliquid non in fe, non ex fe eft |
|||||||||
|
neceflarium, fed ob hypothefin aliquam pofi-
tam extra rem, qua? neceflaria dicitur. IV. Neceflitatem naturae nonnulli vocant
neceflitatem abfolutam : alii neceflitatem ab- lolutam fumunt, pro independente: alii ne- ceflarium abfolute vocant cujus negatioaut oppofitum involvit contradiciionem, & fie neceflitatem independentem ac definitio- num & demonftrationum comprehendit; 8c illi turn neceflitatem naturae, vocant necefli- tatem fecundum quid, atquehanc neceflita- tem diftinguunt a neceflitate hypothetica: ita Cl.praedece florae preceptor nofterD.Bar- gerfd. 1. i.Metaph. c. 29. Contra, alii necefli- tatem naturae, fecundum quid dicram Bur- gerfd. confuderunt cum neceflitate hypothe- tica,ad quam retulerunt neceflarium ex natu- ra, quia tale neceflarium conftanter quidem 8c immutabiliter agit, fed ex hypothefi or- dinis a Deo in natura inftituti: fed prseftat, meojudicio, neceflitatem naturae diltinguere ab hypothetica, quia hypothefis dicit aliquid rei neceflariae extrinfecum: nee tamen vocare velim neceffitatem naturae neceflitatem abfo- lutam, autfimpliciter: fed eum ordinemte- neri ac nomenclaturam in claflibus neceflarii turn digerendis turn nominandis, quem or- dinemac nomenclaturam fervavit cit. loco, Cl. Burgerfd. Quare nos ejus vefbigiis infi- ftemus. V. Neteffitas e&., aut interna; qua res ex
natura fua aut ex principio intrinfeco eft ne- ceflaria , 8c haec vel abfohta, quando oppofi- tum contradidtionem implicat, ut eft necefli- tas independens, & dependens definitionis ac demonftrationis, vel fecundum mid five na- turje, quando oppofitum naturahter fieri non poteft, fed tamen, fi fiat, nulla implicatur contradi£tio; aut externa, quando res non ex natura fua aut principio intrinfeco eft necef- faria (fie enim eft contingens) fed quando ne- ceflaria eft ob externam hypothefin feu con- ditionem: atque hoc neceflarium eft triplex pro triplici hypothefi: eft enim neceflitas hy- pothetica exfuppofitiont, ut loqui amant Scho- laftici , vel caufie, vel antecedents, vel exifien- . tia five aBus: neceflarium ex hypothefi cam- fa, intellige, vel efficients, veljinali* : nam necefli-
|
|||||||||
|
P R I M IT M. <5"3
quae antecedit rem fub conditione necefla-
riam, adfert iftam neceflitatem, vel per ali- quam caufalitatem, vel abfque ea: fi per ali- quam caufalitatem , ifta., velcoaclioeft, vel dcterminatio: quae funt hoc utroque modo neceflaria, funt neceflaria, quae vocavi.ex hy- pothefi caufae efficientis: quae funt neceflaria ex hypothefi praecedente rem fed per nullam caufalitatem, funt neceflaria, quae vocavi, ex fuppofitioneaiitecedentis, five praefcientix, five prxdiftionis, five decreti. Acfichujus diyilionis membra cum membrisnoftrsedi- vifionisferecoincidunt. V I. Hae quidem variae funt acceptiones
vocis Neceffarii: hoc reftat, ut, quo fenfu vox haec fumatur in divifione caufae efficientis in neceflariam ( nam quomodo fumatur in di- vifione entis 8c enunciationis, fatis eft no- tum) 8ccontingentem, feu, utalii, liberam (quamvis libertas fit fpecies contingentiae; haec enim dividitur in confultam , quae li- bertas eft, 8cfortuitam)explicemus. Inhac caufae efficientis divifione, non eft intelligen- da necejjitas hypothetica , qxiaecunque etiam fuerit: quia haec non contradiftinguitur con- tingentiae aut libertati : nam ilia neceflitas intelligitur facere caufam neceflariam hoc loco,que, contingently feu libertati opponitur eamque tollit, quia caufa neceflaria 8c contin- gens leu libera,membra funt oppofitadivifio- nis contrariae: fed neceflitas hypothetica.con- tingentiae aut libertati non opponitur, nee earn tollit, fed optime atque amice cum ea confpirat ac convenit: quod pateteundo per fingulas claffes neceflitatis hypotheticaejam recenfitas.-exeoenim , quod jam fcribo aut lego, neceflario fcribo aut lego:eft haec necef- fitas hypothetica ex fuppofitione acl:us, exi- ftentiae, temporis, five ex hypothefi quae cum re conjunfta eft: at ilia neceflitas libertatem meam mihi 8c aclionis contingentiam non aufert : nihilominus libere fcribo aut lego, - quia fcribo aut lego, quicquid , quantum, quando, 8c quamdiu lubet, 8c aftio fcribendi aut legendi contingens eft: fed neque neceffi- tas hypothetica ex fuppofitione anteccdentis five praefcientiae, five decreti, five praedi&io- nis divinae , quae eft neceflitas rem proecedens < fine.
|
||||||
|
VOIBMEN
neceflitas a materia & forma, tanquam a cau- j
fis internis, eft interna, 8c quidem naruralts, fecundum quid: necejjitas externa ex fuppofi- tione caufa efficientit eft,quando caufij efficien- tes, exquibusaliquidoritur,nonmutantur, cum mutari poffent;ut,genus humanum ma- gnis calamitatibus puniri eft neceflarium , quia caufae non mutantur efficientes calami- tatem,fcilicetpeccatahominum.Hucreferri poteftnecejjitas, quam vocant coatlionu, ut cum robuftiortrahit infirmum invitum ; 8c determinations ; quia quod determinatum eft nonpoteft non agere, idcoque necefl'arium eft; 8c quidem ex hypothefi caufae efficientis, quia quod determinatagit in id quod deter- minatur: fie voluntas neceflario appetit fum- mum bonum,8c qu^cunque media cum fum- mobono funt conjuncta, modoabintelleftus praclici judicio praefcribantur; quia voluntas determinaturabintelleclus praciici judicio: necejjitas externa ex fuppofitione caufa finalis, aliis dicitur neceflitas expedientiatkeventus, quomodo necefl'arium eft eum edere, qui vi- tam cupit incolumem , hoc neceflarium fub- dividi folet in necejfarium ad ejfe & ad bene ejfe, quae fubdivifio ex ipfa finis divifione fatis nota eft: necejjitas externa exfuppojitione ante- cedents , eft neceflitas ex fuppofitione i-clde- creti, 'velpmfcientite, Vel pmdiBionis divinae ; hoc triplici modo neceflarium fuit, ut ofla Chrifti non confringerentur; neceflitaspre- fcientU vocaturTheologis, neceflitas infaUi- bilitatis ; neceflitas decreti, immutabilitatis, quamvis nonnulli ex ipfis haec confundant: necejjitas externa ex hypothefi exiftentiajeu a- Bus eft, qua res, cum eft, neceflario eft, cum fit, neceflario fit: quo fenfu Arift. dixit /. de Interp. Omne, quod eft,quando eji, necejfario eft: hanc neceflitatem nonnulli vocant neceflita- tem tempor'u, C/. Burgerfd. hypoihefin, quae rei alioquin contingenti neceflitatem adfert, di- cit vel antecedere rem, vel eamfequi, vel cum ea efle conjunSiam: neceflitas coniunfta cum re facit neceflarium , quod ego vocavi necef- farium ex hypothefiexiftcntise, acTus,tempo- ris : hypothefis, quae rem fequitur, quam fa- cit neceflariam, eft finis rei, facitque necefla- rium ex hypothefi caufae finalis: hypothefis, |
||||||
|
<j^. DisputAt. ex Phuosophia Select.
fine caufalitatc , libertati aut rerum contin- contingent: quod autem vulgo diciturnecef'
gentix repugnat: nam iftoc triplici modo ne- fitas coaxStionis pugnare cum libertate 8c con" ceffariumerat ut Judxi Chriftum crucifige- tingenti, intclligitur tantum de a6tionibus rent, 8c tamen libere crucifixerunt, & cruci- imperatis; at in aclionibus elicitis nulla effe figendi aftioJudxorum refpe&ufuit contin- poteft coacvtio , nedum ut libertatem auta- gentifllma:ulterius, neque neceflitas hypo- j clionis contingentiam evertat. Concludi- thetica, qua; eft ex fuppolitione caufas finalis, mus ergo nullam fpeciem libertatis hypothe- vel ex hypothcfi quae remfequitur, contin- ticx aut externae repugnare libertati aut con- gcntiam aut libertatem e medio tollit: nam | tingentiae. Sola itaque neccjjitat interna inteU hoc modo neceffarium eftut ftudeam five- I ligitwr, cum caufa efficient dicitur necejjaria: lim effe eruditus, nihilominus tamen libere fed quaenam ? an omnis ? Refpond. i. Noti ftudeo,quantum,quicquid,quando, 8c quam- interna abfoluta independens , quali modo diu lubet,8cftudendi aftio contingens eft: de- neceffarium effediximus, Dcum effe. 1. Non niqueneque neceflitas hypothetica ex fuppo- j interna abfoluta dependens definitionis aut fitione caufe, efficientis.five ex hypothefi,qu£ : demonftrationis , quali modo diximus effe rem praecedit vera caufalitatc, contingently j neceffarium,hominem effe rationalem aut ri |
|||||||||||||||||||||||||
|
aut libertati inimica eft; five fuerit ifta caufa-
litas coaclio,five determinatio: non determi- natio; nam licet a fummo bono determiner, tamen libere illud appeto, 8c appetendi adtio |
|||||||||||||||||||||||||
|
fibilem. 3. Sed neceflitas interna dependens
fecundum quid , five naturae, aut phyfica, naturalis, non prout ifta vox animalem nc- ceflitatem excludit, fed i:i quantum earn in- |
|||||||||||||||||||||||||
|
contingens eft contingentia confulta; pariter, ( cludit, adeoque in quantum ri naturaleop-
poftquam intelle&us judicavitmihinavigio; ponitur voluntario , competitque""rebus |
|||||||||||||||||||||||||
|
effe proficifcendum, ego hoc medium eligo
neceffario,8c tamen libere,8c proficifccndi a- ftio eft contingens: non coacr.io;quia intelle- |
turn inanimatis turn animatisaninu vegeta-
tiva 8c fenfitiva : hacc fola neceflitas naturae profe&a a naturae principio intrinfeco, five |
||||||||||||||||||||||||
|
cts 8c voluntas,fedes libertatis 8c contingen-
tia; radix, cogi nonpoffunt:fur coaclus ad patibulum incedere neceffitatem patitur, fed |
|||||||||||||||||||||||||
|
materia, five forma, conftituit caufara ne-
ceflariam oppofitam contingenti feu libe- ra:, quod oftenfum voluimus. Atquehsec |
|||||||||||||||||||||||||
|
tamen libere incedit,adeoque ejus inceffus eft de neceflario.
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia felc&arum
D e c 1 m A-O c t A v A, D E
CONTINGENTIA.
Thesis I.
|
|||||||||||||||||||||||||
|
CUm oppofita juxta fc invicem pofita
clarius elucefcant, difputationi de Ne- cejftate fubjicienda eft difputatio de Contingentia. n 'sih^o^tii>t,ini\\yitPhilofofhus I. I. Prior. <Lstn*l,c. 3. t. f. m)>bxja; Xiyemi, iCj $>>& tv aixyxttjoi, (£ -xi u,?, kvxyxajOV) x} 7* Aiifnt ith-^i^hipiat. Contingens multifa- |
|||||||||||||||||||||||||
|
1 riam dicitur, namque &, quod eft neceffarium,
\ & quod non eft neceffarium, & quod eft foftibile, contingere dicimus. Sed h:ec fignificatio aliena eft, eodem Philofopbotefte I. 1. Prior. Anal. \c. 13. /. 2. tj' yx* xtxyxafot , IpMtSftmt \io*%l- 1 £s«i Xt-pfSji; quod enim neceffarium eft, *qui- I voce contingere dicitnuf. Nonnulli contingens idem
|
|||||||||||||||||||||||||
|
PrImUMi
|
|||||||||
|
VOLUMBU
idem faciunt quod fortuitum aut cafuale, quo
pafto forte fortuna contingit, pifcatorem pifcando extrahere aureum tripodem ; cafu contingit tegulam decidentem vulnerarepr^- tercuntis caput: verum contingentia non ca- fum tantum aut fortunam , fed libertatem quoque compledlitur, quod in hujus difputa- tionisprogrefluftatimpluribusdicemus. Ita- queingenerehicfumitur a nobis Contingens pro mutabili, iicut neceflarium fumpfimus pro immutabili: atque ut neceflarium defini- mus, quod aliter fe habere non poteft,ita Cob- tingens Aehnimus ab oppofito, quod aliter fe habere poteft, five in eflendo aut exiftendo, quomodo ens aiiquod dicitur contingens , ut Creatura, five in caufando, quo fenfu caufa effuiens dicitur quxdam contingens, ut homo, qui ambulat, aut fodiendo terram thefau- rum invenit; five in enuntiando, quo modo enunciatio aliqua vera eft contingens, utPe- trus eft dodius. Creatura dicitur ens contin- gens in exiftendo, quia poteft non exiftere: homo dicitur caufa efHciens contingens, cum ambulat, aut fodiendo terram theiaurum in • venit, quia poteft non ambulare, & fodiendo terram non invenire thefaurum : enunciatio aliqua vera dicitur contingens, quia ita vera eft ut poflit efl'e falfa; poteft enim fieri ut Pe- trus non fit do£tus. II. Neceflarium fuitdivifum independens
8c independens.fic 8c contingens aliquo fenfu dividi poteft, non quidem in eflendo: nam nullum eft contingens independens in eflen- do , fed in caufando: Deus enim, quatenus li- bere operatur ad extra, poteft dici contingens in operando; libertas enim eft fpecies contin- gentiae, ut ftatim pluribus dicetur; 8c tamen Deus, quicontingenterhoc fenfu operatur, ctiam operatur independenterabalio.Sed pra- ter hancdivifione,ali£ infuperdivifionescon- tingent^ adferendq fuerint. i .Dividitur con- tingens in complexum 8c incomplexum:illud eftpropofitio, hoc ens aut caufa contingens. i. Contingens eft vel abfolute tale, vel fecun- dum quidjque- divifio non tarn eft contingen- tis in genere, quam contingentis in eflendo, puta creatura:: contingens fecundum quid, eft ens creatum.quod licet ratione dependen- |
|||||||||
|
6?
|
|||||||||
|
ti§ a Deo ab extrinfeco fit mutabile.Sc fie pof-
fit definere,in fefe tamen 8c ab intrinfeco non definit.nifi aftione Dei extraordinaria, uti eft Angelusxontingens abfolute,eft ens creatum, quod eft fimpliciter mutabile, atq; ex fefe po- teft definere, nulla fuppofita aclione Dei ex- traordinaria.uti eft arbor,brutum,8cc. 3 .Con- tingentia eft xqualis vel injequalis, indefinita veldefinita, intrinfecavel extrinfeca: atque hsc eft divifio contingentia: non in genere, fed in caufando: riempe, reperiuntur caufae quae ex natura fua non funt determinate ad unum effeftum producendum, fed aequaliter fe habent ad hunc vel ilium effeftum.adeoquc refpiciunt ex aequo 8c indefinite utramque partem vel contrarietatis vel contradictionis: ab his caufis, qui effe&us proficifcuntur, di- cunturcontingentes,contingentiasequali, in- definita, intrinfeca; talis caufa contingens eft Deus, Angelus, homo: aliae vero funt caufx, quae definitas 8c determinatasagendi vires ac- ceperunt, fed nonnunquam ab ordineprae- fcripto recedunt, quia ab extrinfeca caufa alia impediuntur, unde fit, ut inarqualiter fefe ha- beant ad effectus, 8c prout ex impedimento fuerint vel magis,vel minus apt£,magishunc, minus ilium eftedtum producant: quod cum fit, exiftunt effe&us contingcntes,contingen- tia inaequali, definita, extrinfeca: atque hxc contingentia in agendo in Deum non cadit, fed in folam creaturam. 4. A praecedenti divi- fione non multum abit Contingentia: divifio in confultam 8cfortuitam;quarum ilia conve- nit caufis liberis 8c per fe operantibus.dicitur- que libertas,haec caufis per accidens operanti- bus,vel liberis,8c dicitur fortuna, vel necefla- riis,8c dicitur cafus. j-.Contingentia,nonque,- libet, fed complexa, eft formalis & materialis. Formalis, eft in enunciatione habente mo- dum, Contingens. Materialis, eftinenuncia- tione , cujus partes coherent nexu diflblubili 8c contingenti: utraque eft in hac enunciatio- ne: Contingit hominem efle dodtum. Prior tantum in hac: Contingit hominem efle ani- mal: quae enunciatio vera eft ratione forma?, quatenus modus enunciandi eft bonus, falfa ratione materia:, quia enunciatio cum re non confentit. Pofterior tantum eft in hac: Homo 1 eft |
|||||||||
|
losophia Select.
Quare agunt contingenter? Quia Deus voluit
illas fie agere.Quare fuo tempore agunt alter- utrum determinate ? Quja Deus voluit eas hoc afturas quod agunt. Alioquin decreti & eventus non elfet immutabilis, quae tamen femper eft , oi^fcena : tantum igitur abeft ut voluntas Dei decernens tollat rerum contin- gentiam, ut contra earn fundet ac ftatuminet. Nempe, quia Deus voluit effeftus quofdam contingenter produci, ideo elegit 8c decrevit facere quafdam caufas contingentes, a quibus producerentur ifti effeftus contingentes: nam alioqui fequeretur, fi Deus non elegiflet cau- fas contingentes, 8c tamen effeftus contin- gentes exifterent, quod e'ffedlus contingens elfet prater voluntatem 8c intentionem Dei, quo nihil poteft dici ablurdius. Deinde,fi ef- fe&us darentur contingentes, quorum tamen caufas non elegiflet contingentesDeus,feque- retur caufam fecundam 8c modificare 8c im- j pedire poffe caufam primam.quod utrumque non minus eft abfurdum: itaq; nos reducimus omnium rerum contingentiam in Dei volun- | tatem ut caufam , quae attingit a fine ufque ad | finem fortiter&difponit omnia luaviter.ut ex '. Patribus nonnemo loquitur, 8c elegit effefti- bus contingentibus caufas contingentes, nc- j ceflariis neceffarias, voluitq; non tantum res | efle quantum ad fubftantiam , fed quantum ad modum ipfarum , 8c caufas fecundas non tantum operari, fed operari tali vel tali modo. V. Verum ut hoc negotium penitiffime intelligatur,notandum venit.dupliciter id in- telligi poffe, cum dicimus,Deum aut ejus vo- luntatem efle primam radicem contingently; primo,quia omnis virtus caufandi contingen- ter, quae eft in caufis fecundis, participator a prima caufa Deo,8c confequenter,omnis con- tingentia effeftuum in Deum ut in primam radicem refunditur; fecundo, non quia tan- tum ab ipfo pullulat 8c defcendit omnis virtus 8c caufalitas contingenter caufandi, fed quia ab ipfo eft immediate omnis caufatio contin- gens : quae duo multum funt diftinfta, quia prius dicit aftumprimum, pofteriusfecun- dum.Prior fenfus nullam habetdifficultatem, neque de eo ufque adeo difputatur: pofterior fenfus plus habet difEcultatis, magifque de eo difpu-
|
||||||
|
66 DisputAt. ex Phi
eft doftus. De contingentia enunciationum
formali agit Arifl. in lib. de Interp. de materia- li'mTofim. Atque hae funt potiffimae Con- tingentis & Contingentix diviiiones. II I. Verum enimvero ex iis, quat funt di-
fta, fcrupulusfortaflealicui oboriatur, an fa- tis tuto dicatur Deus caula contingens 8c con- tingenter agere?Namvideturderationecaufe_ contingentis effe, ut fit mutabilis 8c impediri poflit: prxterea, ficut contingentia in eflendo eft propria paflio 8c conditio entis creati,ita 8c contingentia in caufando efle videtur. Sed re- fpondemus, refte addi utrobique -n Videtur: aliud eft videri, aliudnrem ita effe. Ad i. dici- mus, Contingens in caufando eft, quod poteft caufare 8c non caufare: quae indifferentia in- terdum oritur ex intrinfecaperfe&ionecau- fae, ut in Deo, & turn impediri non poteft: in- terdum provenit ab imperfedtione 8c limita- tione caufE,fecundum quam aliunde impedi- ri poteft '. 8c hanc Deo non tribuimus. Ad a. dicimus, quod contingentia in eflendo fo- lumconveniatenticreato:indeeft, quod fit contingentia (ut fie loquar) pafiiva, quae in- volvit imperfe£tionem : at contingentia in caufando.quia eft contingentia aftiva.nullam imperfe&ionem inducit. Atque ex his liquet nimis Kic fuifle fcrupulofos Dotl. Conimbrie. cum /. 8. Phyf. c.i.q.'f. art. i. refp. ad i. di- cere non fuerunt aufi, Deum agere contingen- ter, quod contingentia mutabilitatem dr imper- feifionem in operante irntuat: 8c maluerunt me- dium quoddam fingere inter neceflariumSc contingens, quod nullum eft, cum fint mem- bra immediate oppofita. IV. Sed hie nuncdifcutiendavenitquae-
ftio nobiliflima, quaenam fit radix, ratio, 8c caufa prima contingentix in caufis fecundis contingenteragentibus, anfitdivina volun- tas? An vero ipfa caufa fecunda? Refponde- mus,radicem,rationem,caufam primam con- tingentis in caufis fecundis non efle ipfam defe&ibilitatem caufie fecundae , fed ipfam Dei voluntatem, quaeunicum, primum, 8c certiflimum eft omnis contingentiae in rebus creatis fundamentum : nam quare creaturae qu^dam habent potentiam contingenterope- randi ? Qim Deus voluit eas ita agere poffe. |
||||||
|
Voiumen Primum.
|
|||||||||||||||
|
(>!
|
|||||||||||||||
|
fecundis. Sed nos cum Thomiftis facimus, 8c
ftntentia noftra fatis explicata eft in hoc nego- tio difputationibus ante de concurfu habitis. V I. Solet hie adhuc alia quaeftio moveri, Utrum, fi Deusageret neceflario, efteftus ni- hilominus darentur in rerum natura contin- gentes? Refp. I. hypothefinefleimpoflibi- lem: quia Deus non modo non agit ad extra ex neceflitate naturae, fed ne quidem fie agere poteflvquia modus ille operandi derogat fum- mae ejus perfectioni: imperfettionis enim eft, naturam intelleftualem efle determinatam ad unurrr.nihilominui quia familiare eft Philo- fophis,pofitis etiam quibufdam hypothefibus impoflibilibus,inquirere,quid fit tuturum vel non;dicimus 2. fi prima caufaageretneccf- fario ad extra, fublatum iri contingentiam in rebus creatis : nam ex ratione caufae primaei fit, ut fecundae nihil poflint agere nifi motae a prima: fi jam prima agat ex neceflitate natu- rae,influetinlecundaminfluxupotentiflimo, prout aliae caufae agentes ex neceflitate nature; agunt quantum poffunt: fi prima caufa agens neceflario, influat potentifiime in fecundam, determinabit earn ad unum, 8c fie contingen- tiam agendi atque indifferentiam toilet. Por- ro, fi prima caufa neceflario caufat,neceflario fe habebit influendo refpeftu caufae fecundae: Ilia efto B. igitur B. neceflario movetur;a pri- ma caufa A. at B. eodem modo, quo movetur a prima caufa A. movet proximam fibi cau- fam C. 8c C. movebit D. 8c fie in omnibus caufis procedendo nihil contingenter move- bitur aut caufabit, fi Deus prima caufa necef- fario caufat aut agit. |
|||||||||||||||
|
difputari folet. Atque hie fenfus adhuc dupli-
citer fumi poteft: nam caufatio caufae fecunde- contingens, conliderari poteft materialiter 8c adequate fecundum totam entitatem fuam, fecundum quam eft & a Deo 8c a caufa fecun- da immediate: nam fupponimus nunc, quod eft veriffimum.efle unam eandemque indi vi - fibilem actionem caufae primae 8c fecundae concurrcntium ; vel poteft caufatio contin- gens caufa: fecundae confiderari formaliter 8c inadarquate, prout prscife eft caufa fecunda, 8c ex propria ejus conditione ita operandi, ut pofiit non operarijpriori modo,fuppoiita non tan turn fimultate fed 8c identitate aut unitate concurfus Dei ac caufae ftcundx, certum eft Deum efle primam radicem contingentiae, ficut cei turn eft eum efle primam caufam o- mnis aiSionis: non enim quia caufa fecunda agit, Deus agit, fed quia Dcus agit, caufa fe- cunda agit: pofteriori modoetiam Deum efle primam contingent^ radicem fentiunt Tho- miftae, ita ut caufa fecunda indifferens ad ope- randum opus habeat a Deo erEcaciflirne prae- moveri 8c praedeterminari ad operandum, v.t- que caufatio contingens, etiam ut eft a caufa fecunda, refolvatur inefficaciamdivinaevo- luntatis 8c potentiae previa motione applican- ts unamquamq; caufam ad operandum juxta exigentiam feu indigentiam naturae ejus: alii vero negant hanc pr^motionem feu pr^deter- minationem caufae fecundae a prima , 8c ajunt cauias fecundas a feipfis velacircumftantiis determinari ad exercitium actus, atq; ita pro- ximam radicem contingent^ effeftuum pro- cedentium a caufis fecundis efle in ipfis caufis |
|||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia felecvtarum
D e c 1 m m-N on^5 Pars Prior. possib. mvndYaternitat.
Thesis I.
|
|||||||||||||||
|
libenter:fed inter Chriftianos Philoibphos,
Mundi creationem in tempore ex Dei verbo edo&os, nova exortaeftlis, depojjtbili mun- di aternitate : 8c quaefitum a multis jam eft I 2 fxc litis |
|||||||||||||||
|
VEtus eft Ariftotelis, A<berrois, Prodi, alio-
rumque ex Ethnicis de sterna mundi fX- ifient'm error , quern, quia ex facris Uteris melius non fuerunt edocli, iis condonamus |
|||||||||||||||
|
DistutAt. ex Philosophia Select.
|
||||||||||||||||
|
6S
|
||||||||||||||||
|
multarnm]vim habet. Pererim loc.cit. ait in
margine , Pulcherrimam efle argumentation nem, fedvero quam nullam habeat vim 8c quam fit mifella, turpis, tantifque Philofo- phis indignaratio, nuncoftenfum imus, at Pererii quidem (quia unus ex iis ell fequen- dus) vettigiaprememus, qui tamen eadem plane habet cum cxteris. II. SicargumentaturcumSurii* Pererius.
Si impoJJtbiU eft creaturam product ab aterno, id eft, ficreaturaab aeterno produci non po- tuit ( qui controverfix elt flatus) ifta impof- fibilitas provenit, vel ex parte ire itoris, vel ex parte creationis, vel ex parte creatura. Sed nihil h or urn litre 'nnpojfibilitatem importat. Er- go non eft impojjtbile <&>c. Negamus Pererio minorem; Scextriplicifundamento, quod ponit , impofiibilitatem creationis xternx derivamus , 8c ratione creatoris, 8c ratione creationis, 8c ratione creaturx. Probat Pere- rius fuam minorem , 8c orditur a primo membro.§. 1. Ex parte Dei producentis tripli- |
||||||||||||||||
|
faeculis, an Mundus ab aterno efflci a deopotne-
rit. Atque hie quidem varix funt fententix: nonnullis aflerentibus, Mundum quoad om- nes crcaturas ab Kterno effici potuifle: aliis seternitatem pofTibilem ad res tantum incor- ruptibilesreftringentibus : nullam in mun- do creaturam , nee corruptibilem ncc in-
coruptibilem , ab xterno effici potuifle , fta-
tuentibus. Et folet hxc quxftio fub hi fee ter- minis ventilari in Philofophorum Scholis,
Jttne de ratione creationis novitas eflendi? qux quxftioeundem cum hac habet lenfurn,pof-
Jttne mundus aut quippiam creari ab aterno. Acfententiacommuniorapud Modernos eft,"
quod non lit dcratione creationis novitas ef-
lendi ; qux negativa fie vertitur in affirmati- vam, quod mundus ab xterno creari potue-
rit. Citant pro hac fententia Conimb. I. 8.
Phyf. c. z. quaflitn. J. artic. 2. & Majius in
I. 8. Phyf. quaflion. 8. Thorn. I.part, qua ft. 46.
artic. i.&ibi Cajetanum , 1. contra gentes, &
ibi Ferrarienf. Durandum , <Lsfrgentinatem,
|
||||||||||||||||
|
Gregorium , Ochamum , Bielem , Capreolum, titer provenire poteft impojjibilit at ; vel quia
|
||||||||||||||||
|
putatur nullum productum coavum effe poffefuo
producenti; vel quia producens liberum , cum agat ex eleBione , exiflimatur pracedere ali- qua duration! fuum effeBum , vel quia , ft creatura costerna effepoffet creatori, creator in aliquo , nimirmn duratione , non effet fuperior, major, atquepraftantior, quam creatura. Sed nullum horum trium tollit poffbilem mundi aut creatura at emit at em. Ergo non eft ilia im- pojjtbilis ex parte creatoris Dei. Negamus iterum minorem Pererio, 8ccontra dicimus ex triplici ifto capite, impoflibile efle ratione Dei creatoris.ut mundus aut creatura ab £ter- no produci poffit, turn quiaDeus non poteft producere aliquid fibi costernum, turn quia agitex eledtione, ideoque inter effectum 8c ele&ionem aliquam durationem oportetin- tercedere , turn quia creator adaequaretur creatura:. Pergk Pererius, quod primum caput ex parte Dei non tollat poflibilitatem xternae mundi produ&ionis, probat hac in- ftantia. Quia, inquit, in divina Trinitate Pater vere producit Filittm , cum tamen cre- damus Filium effe coaternum Patri. Sedve- |
||||||||||||||||
|
Mgidium, Hervaum , aliofque ex Scholafticis
antiquioribus : fequitur earn Suarez in Met. Difp. 20. cum ejusexfcriptoribusSt^w'W. l.z. Met. c. 3. punB. 6. Martin. inMetaph. partit. I. i.feft. w.quaft. 4. Iacch.Metaph. Inftit.l.i. e.8. Vid. ctiamPereriumPhyf.l. tf.cap. 12. 8comnes in 8. /. Phyf.ziArifi. commentatores, hodiereceptospaflim in fcholis. Sedenim nominum fplendore oculos noftros perftringi nonpatimur: nos contra omnes, afferimus hanc affirmativam : eft de ratione creationis no- vitas effendk 8c hanc negativam : Mundus ab /eterno creari nonpotuit. Ratio primaria pro Adverfariis, omniumque rationum quafi far- rago, eft quia oftenditur, non implicari con- tradiftionem, nee ex parte Dei creantis, nee ex parte creationis, nee ex parte creaturx, fi ftatuatur mundus aut aliquid ab xterno crea- ri potuifle: nam ut Majius tit. be. annot. 1. monet, idem eft dicere, creaturam abxter- no potuifle 8c non potuifle produci, quod implicare contradiftionem 8c non implicare contradi&ionem.: nam fi non implicat, fieri potuit:fi implicat, fieri non potuit. Atque |
||||||||||||||||
|
hancrationem Conimbric. wocxn.ttalem,qua |ro hxc inftantia Pererii ac foc'torttm promit
|
||||||||||||||||
|
ac
|
||||||||||||||||
|
6p
duo non pugnare inter fe , ut nimirttm Filius
Dei fit contemns ei, in 6 .lib.deTrinit. i. de- chrat htrc exemolo ; Splendor quigignitur ab igne atque dijfunditur, coa-jus eft igni, & effet ei coteternus, fi ignis effet <eternus. Sed vero hxc noninferviuntroborandx inllantix Pereria- n<te. Auguftinifimile illud eft diflimile 8c pro- duction! xternx Filii Dei , 8c productioni mundi. Filii Dei produdtio eft fupernatura- lis : fplendoris ab igne produdtio naturalis: mundus produdtione tranfit extraDeum pro- ducentem , fplendor, qui producitur abigtie, non abit extra ignem. Quis dieat fplendo- rem effe creaturam ignis aut opus ad extra, quodrequiritur, utargumentum probet ? fi fplendor ci"eatura ignis foret, aut, utredtius loquamur, fi fe haberet ad ignem, ut fe habet creatura ad Deum, certe extra ignem egrede- retur&effet quid diverfum ab igne,ficut crea- tura exit a creatore, eftquealiquid diverfum, ab eo : & fie fimul profedto non eflent, fed ignis eflet ante fplendorem , ut creator eft an- te creaturam. Porro, quid fi fplendorem efle effedtum ignis negemus? quid fi ejus dicamus efleadjundtum concreatum? uti lux eft ad- j undtum folis concreatum: certe, nee fplen- dor ignis, nee lux folis eft effectum, tanquam caufx procreantis (quae proprie eft efficiens) fed fi effedtum funt utriufque, funt effedtum utriufque tanquam caufx confervantis, quce apud multos nomen caufx efficientis amifit, fc referturadfubjedtum ab iis ficuti ejus effe- dtum reducitur ad adjundtum: at mundus a Deo eft, ut a procreante; etiam quidem ut a confervante, fed non ut a confervante ran- tum.ficut hoc modo tantum eft ab igne fplen- dor, a fole lux: rem facere lucidam aut fplen- didam funt effedta a fole & egredientria8c pro- creata, fed quse cum fole 8c igne non eflent ab xterno fimul, utcunque fol be ignis poneren- tnr efle ab £terno,cvuia effectum efle ab aliquo extra efficientem caufam produdtum 8c fimul in eodem momento efle cum caufa, impofli- bile eft: quce fimulatque funt, fimul funt,ficut ignis 8c fplendor, fol 8c lux , ea non tanquam caufa procreans 8c effedtus a fe invicem depe- dent.fed vel tanquam caufa confervans&effe- dtus,vel tanquam duo effedta procreata a caufa I 3 fupe- |
|||||||||
|
Volumes
|
|||||||||
|
acprodit impietatcm ac blafphemiam, eof-
que transfugas facit in cafrra Arrii, Photini, Socini. Qujs ilium 8c illos docuit fie argu- mentari,aprodu<9:ionea:teraa Filii ad produ- ctionem xternam rnundi ? profedto ii quid hac inftantia probari volunt,oportet flatuant, Filium Dei a Patreproduci tanquam creatu- ram ( quod redolet iftorum haereticorum hxrefes) ut fit paritas in argumento: nam mundus creatura eft : fi ergopotuitabaiter- no creari mundus, quta potuit ab xterno pro- duci filius, aut filium Dei oportet product ut creaturam , ficut eft mundus, autmundum, ut Deum, ficut eft Filius Dei : alioqui non procedit argumentum. Sed vero ponamus ob oculosfulcherrima hujus argumentations •vim (de qua tarn gloriantur) plane nullam. Produdtio Filii Dei eft opus ad intra, manens in eflentia 8c fubftantia Deitatis Scxternita- tis, inde fequitur Filium Dei efl'ecum Patre unum: creatio vevomundi, produftio crea- ture eft opus ad extra , non manens in Deo, fed tranficns extra Deum ad creaturas, qua; non funt unum cum Deo cum creatore fuo. itaque infignis hie eftelenchusparium. De qua unquam creatura dixit Deus, quod de Filio dicit, Ego hodiegenui te. Filius ab asterno producitur Patri confubftantialis. Ergo mun- dus etiam, ab seterno fi produci poflet, con- fubftantialis Deo foret? Filius Patri per omnia eft coaequalis; Creatura immenfo 8c infinito intervallo a creatore eftremota. Quareine- ptumeft, imoimpium, quod fie argumen- teturPererius, cumaflumit, nonrepugnare a parte Dei, ut mundum, aut creaturam , aut aliquid poffit producere fibi coxternum, quia produxerit Filium, qui fit fibi coxternus: 8c difparitatem jam indicavimus : imo fi hxc argumentatio valeat,- fequitur non tantum mundum potuifle ab seterno produci, fed de facto ac vere effe ab xterno produdtum, ficut de fx&o &<vereFiliumproduxitPater, ut ipfe teftaturP«rm'»*:nuncaliaminftantiam pro- fert, ut probet produdtum pofle efle cose- vum fuo producenti. Pergit, Philofophi, in- quit, concedunt in rebu* naturalibus inueniri aliquot caufas efficientes, qua fimulfint cum ef- fe Bit : & D. Auguftiuus oftendere volens hac |
|||||||||
|
DisptttAt. ex Philosophia Select.
|
|||||||||
|
70
|
|||||||||
|
funeriori procreante. Denique, quod fuppo-
nit Pererius , ftignis aternus ejfet, fplendorem ejus pariter fore aternum , age verum elto ex fuppofitione. Sed enimdeillo ipfbantece- deute qujeftio eft , An ignis ab acterno effe poffit, an mundus aut ulla creatura ab Kterno effe aut produci potuerit? 111. Videamus, an fecundum membri
primi Minoris ex parte Dei caput non tollat impoffibilitatemq:tern£rnundiproduftionis; Secundum caput eft. Quod Deus fit agens liberum ex eleftione, ideoque ante effeftum, £c fie effeftum, mundus non potefl Deo effe coxternus. Hoc non tollit poffibilem mundi seternitatem, inquit Pererius, & pergit. ^jiui Deui, cum Jit infinite virtutis , non eft minoris fotentia, cum agit libere , quam cum agit neceft fario: fed fi ex necejfitate nature ageret, pro- dnxijfet mundum ab sterna ; quia eft ab xterno. Ergo quod agctt libere , idnon obftat, quo minus potuerit mundum producere ab aterno. Sed ad haec refpondemus tali modo: Deum non effe impotentiorem , cum agit libere, quam cum agit neceffario, verum eft, non tamen indefe- quitur, Deum omnia pofTe ad extra, cum agit libese , qux poteftad intra, cum agit neceffa- rio : quia,cum agit ad intra,poteft omnia quae natura divina neceffario exigit; cum agit ex- tra , poteft quantum vult: intercedit enim in aftionibus ad extra voluntas: ergo.quia De^is non vult, ut mundus producaturab xterno, nee mundum ab xterno producere potuit: fedvero amplius; limaxime Deus ageret ex natura; neceffitate, & non tamen Mundus in uno primo momento cum Deo fimul effe poffet, quia effeftui proprie fie difto , quate- nus effeftus eft, id eft, quatenus eftacaufa procrcante, repugnat fimul effe cum caufa hoc modo, five caufa procreans agat ex necef- iitata naturae , five ex voluntatis libertatenon igitur impotentix ejl aut minoris potential, nonpotuiffeMunduabeternoproducere,quia contradiftoriu eft & impoffib.intelleftu,effe- ftum effe 8c quidem creatii ac procreatum,8c creatori feu caufx procreanti effe coxternii. Sed&aliamob caufam hxc ratio inepta eft. Arguit fie Pererim. Si Deus ageret ex necejjiidte nature,mundu utique abaterrio produxijfet,Ergo |
|||||||||
|
cum libere agit,non minus potuit eumproducereab
<r.*<?ra».R.atione confequentix reddit.quia non minoris eftpotentia libere agens qua agens necef- fario. Verum fi in hunc modum fas eft Pererio arguere, pariter 8c nobis licebit fie argumen- tari. Si Deus ageret ex neceffitate naturx;ita mundum creaftet, ut creationem ejus femper neceffario continuaffet. Ergo 8c libere agens ita potuit mundum creare.ut creationem ejus neceflario femper continuaret. Ratio confe- quentix eadem eft, quam illi adferunt. Atqui abfurdum eft confequens.efle nimirum agens liberum , 8c neceffario aftionem continuare: nee tamen quifquam tarn eft ineptus, ut im- potentix Deum arguat, ideo quod libere a- gens aftionem neceffario non continuat, aut quod faltem poteft non neceflario continua- re, quam tamen neceffario continuaret, fi ex neceffitate ageret :itaque, fi maxime conce- deremus, effeftum cum caufa neceffario a- gente poffe effe fimul in eodem primo exi- ftentiae momento, negaremus tamen mino- ris potentix Deum dici debere,fi ex neceffita- te naturae agens faceret, quod libere agens fa- cere non poffet: quia illud non Dei impotcn- tiae , fed contradiftioni imputandum effet, quod libere agens eodem modo 8c momento extra fe agere non poteft,quo ageret, fi ex ne- ceffitate naturae ageret. Sed habet fecundam inftantiam 8c exceptionem Pererius;{\c loqui- tur,Pratcrea agens ex eleBione tuncfuccejjive a- git, & tempore anteit effeBum , cum eleBio non eft aBus -voluntatis /implex & tot usfimul, fed prarequirit deliberationem, qua propter difcur- Jum rationis ei adjunBum fit fucceffme , Jicuz cernimus in homine : at eleBio Dei, non fecus ac ejus intelleBio, eft aBus jimpliciffimus, <vo-' luntatis divina, totus fimul, Deo c oat emus :. non igitur, quod Deus libere & ex eleBione a- gat, idobftat, quo minus potuerit ab eo produci mundus ab aterno. Refpondemus I. ex illo Peverii difcurfunon tantum fequi, mundum ab aeterno effe poffe, fed etiam effe: fi enim creatio fit aftus voluntatis & eleftionis divi- nx, 8c aftus voluntatis 8c eleftionis divinae fit Deo coxternus, 8c creatio erit Deo coxter- na; quidni igitur 8c res creata, per creatio- nem a Deo produfta, fuerit Deo coarterna, Verum
|
|||||||||
|
P R I M U
|
|||||||||||||||||
|
V O L V M E N
Verum i. refpondemus dire&e, five ele&io-
nis aftus fit llmplex & momentaneus.ac totus fimul, five fit fiicceflivus, nihilominus inter eum h effeflura ad extra mora intercedit: nam omne agens per ele&ionem & voluntatis libertatem , qualifcunque tandem fit cleftio, efte&u fuo elt prius: nam fi Deus ex ele£tione & libere mundum produxit,ergo mundus po- tuit non produci: fipotuit non produri, vel ineoipfoinftanti, inquoproduftuseft, vel ante, vel poft : non in eo ipfo inftanti, quia omne quod eft.eo ipfo quo eft, non poteit non efle: non poll; quia fern el produftum necef- favio eft produftum. Ergo ante: fi ante, ergo prius fuerit Deus, qui elegit illo momento mundum producere, quoproduxit, & non ante: nam fi ante voluiflet,potuiflet ante pro- duxiiTe :at nee velle nee producere ante po- tuiflet, nifianteextitiflet. Ergo inter Deum cligentem producere mundum illoc momen- to , & iplum mundum produ&um naorafuit, & non fuit fimultas exiftentix, fed ele&io |
|||||||||||||||||
|
M.
|
|||||||||||||||||
|
71
|
|||||||||||||||||
|
mundi producendi in Deo extitit ab Kterno,
produftioejufdemin tempore. Pergit Pere- rius. (>_Adde, inquit, quod Deus agat per fuam voluntatem : in Deo autem non eft majus velle quampoffi : potuit autem Deus velle producere ■mundum ab teterno, ergo potuit etinm produce- re. Ad id dicimus quod Deus nee potuit pro- ducere mundum ab xterno, nee potuit vel- le, nee potuit poffe velle vel producere , quia necvult, nee poteft, nee velle poteft Deus, fibi contraria St qua contradi&ionem impli- cant: at mundum effe & produci Deo cox- ternum , Dei naturae eft contrarium , cui proprium eft 8c incommunicabile attribu- tum xternitas , & contradiftionem invol- vit, quod jam ex parte oftenfum eft, 5c ulte- rius oftendetur parte hujusdifputationis po- fteriori, in qua primimembri minoris pro- banda; caput tertium & ejufdem duo mem- bra reliqua exPcrcWoexaminabimus, qucd propter chartx anguftiam facere nunc non licet. |
|||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
D e c i m je-N o n m, Pars Posterior, CONTRA
POSSIB. MVNDI A.TERNITAT.
Thesis I.
|
|||||||||||||||||
|
non poffit fibi coxternum producere, & quia
in creando egerit libere, difputationeprxce- denti eft oftenfum j nunc parher id impoffibile effe oft'endemus, quia creatura turn creatori par foret duratione. Ad id excipit Pereriits hifce verbis. Nee illuddid poteft vere ,Ji creatura fit atema, earn aliqua re fore par em Deo : nam quamvls ponatur creatura coaterna Deo, non tamen continuo ponitur ei aqualis in duratione, fed mult o inferior. Refp. Quid hoc eft dicere? cum mundus ponitur coxternus Deo, non ta- men ponitur ei xqualis in duratione, fed lon- geinferior: idem eft, acfi diceret Pererius, cum Mundus ponitur coxternus Deo , non tamen ponitur coxternus. Qujd eftinfanire cum
|
|||||||||||||||||
|
PRotulimus parte priore hujus difputa-
tionisexPererioPhyf. fuzlib. i^.c. iz. propoffibilixternitate Mundi hoc argu- mentum. Si mundus ab <eternofieri non poffit, iielimpoffibilitas iftaeft ex parte cr eat oris, •velex parte creationis, njel ex parte creatura : Sednihil iftorum diet poteft. E. Refpondcntus omnia fimul & fingula facere hanc impof- fibilitatem. Ex parte creators non eiTe im- poflibile probavit, quia hoc ideo foret, vel quod Dew non poffit fibi C0£termtm producere, •vel quod egerit libere in producendo , velquod creatura turn creatori par effe poffit in duratione. <!^ft nihiliftorum impedit.K Refp. fingula im- I pedire: atque id impoffibile effe, quia Deus1 |
|||||||||||||||||
|
DisputAt. ex Philosophia Select.
|
||||||||||||||
|
71-
|
||||||||||||||
|
cum ratione, fi hoc non eft ? Certe, quicquid
durationeeft inferius xterno, eique par aut squale non eft, sternum non eft: Sc five bre- vi, five longo duret tempore, novum eft 8c in tempore fadlum , non sternum aut ab s- terno. Sedvideamus quornodo probet/VK- r'uts, id quoddicit. ficpergit, Mternitas enim Dei eft omnino ncceffaria , quia Deiis non tote ft non effe £ternius , cretttura vero poteft effe & |
||||||||||||||
|
mart poffet aternitatem repugnart creature,
data ob caufas: turn quia creatiofignificare iii- detnr aBionem aliqiam, q'i<n , cum non fiat in <eternitate, fieri debet in ahquo inftanti: at in duratione atema non poteft ajfignari unwrn ali- qnod inftans primum: turn etiam, qnoniam crea- tio dicitur ex nihilo froduBio ; quare eportet creaturam priusfuiffe nihil, deinde aceepiffe per creationem ipfum effe -.fed neutra harum caufa- |
||||||||||||||
|
non effe teterna: deinde at emit as creature ell ' rum tollit pofibihtatem jeternttatii in creatura:
|
||||||||||||||
|
non quidern prior ; cum enim Mundus creari ab
teterno ponitur, hie nomen creationit nonfignifi- cat aBionem aliquam a Deo proficifcentem ad creaturas , fed tantum fignificat habitudmem Mundi ad Deum tanquam ad fuum princip'tum, a quo ipfitts effe dependet: quemadmodum in Deo cum diciturFiliusproduct aPatrs, nominepro- duBionis non fignificatur atfio aliqua media in- ter Patrem ijrfiRum , fed illud tantumfignifica- tur, Filium non habere effe afe,fed a Patre :jic- ut etiam cum. dicitur -ri effe rifibile, procedere & manare ab homine, non fignificatur media, qu£dam aBio , per quam rifibile producatur ab homine , fed tantum dependentia rijibilis ab ho- mine tanquatn intrinfeco ejus principio : neque •vero pofterior caufa probabilior eft ; etenim cum dicitur creatio fieri ex nihilo, non fignificatur or- do aliquis ipfim effe pofi non effe, vel tranjitus a non effe ad effe, fed tantum fignificatur negatio materia velfubjeBi; ut fieri ex nihilo non fit a- liud, quam non fieri ex ahquo fubjeBo velmate- r'ta ; cr h<ec quadrat in quamiibet creaturam etiam aternam. Hadtenus Pererius , cujus difcurfus exadliori trutina venit expenden- dus. Creatio , inquit, eilmera habitndo Mundi ad Deum, tanquam ad fuum principium a quo manat, ficuti c»produBio Filii, non vero alius a Deo adcreaturas proficifcens. Sed vero, nos homines non poffumus alio modo, id, quo Deusres omnes produxit ex nihilo, appre- hendeve,quam adtionis notionc. Quid fabri- catioeft nifi adtio a fabro profedla ad.produ- cendam domum?fimiliter 8c creationem con- cipimus in ordine ad Mundum : dicimus, fi- militer, quianovimus, creationem non efle adtionem iic proprie didtam, ut eft fabricatio, calefadiio, 8cc. qus diredte in prsdicamento adtionis collocantur: fed mxKiyui tamen hue earn
|
||||||||||||||
|
ab alio per participationem, aternitas Dei efl
a fie per effentiam. Refp. contradicentia hie dici a Pererio: sternum effe 8c neceflarium non effe contradicunt: omne enim sternum eft neceflarium : nam sternum eft,quod Tem- per eft, femper fuit: quod neceflarium non eft , non femper eft, nee femper fuit: nam ne- ceflarium eft, quod non poteft non effe, con- fequenter , quod femper eft: ergo non necef- farium, quod poteft non efle, confequenter, aliquando. non eft: concludo itaque,quod ne- ceflarium non eft, non eft seternum , & per converiionem a contrapofitione, quod ster- num eft, eft neceflarium : deinde sternum efle, 8c per participationem ab alio efle, tan- quam a caufa fc. quornodo Mundus eft a Deo, contradicunt: nam nullum factum eft ster- num : at quod eft ab alio per participationem, tanquam a caufa fc. eft fadirum. Ergo nullum, quod ab alio eft per participationem, eft ster- num. Major fie probatur Quod fadtum eft, fieri defiit; quod fieri defiit, aliquando fuit in fieri; quod in fieri eft,nondum eft: ergo,quod fadlum eft, aliquando non fuit; quod aliquan- do non fuit, non eft sternum: hinc infero; Quod aliquando non fuit, non eft sternum : Quod fadlum eft, aliquando non fuit: Ergo, quod fadlum eft, non eft sternum. II. Nunc poftquam infeliciter Pererium
probaffeoftendimus,poffibilem Mundi ster- nitatem,ex parte creatoris,quod erat primum membrum probands Minoris, nunc videa- mus, an felicius probet earn, ex parte creatio- nis 8c creaturs, quod fecundum erat tertium- que Affumtionis membrum. fie pergitPw*- r'vis, probaturus non repugnare ex parte crea- tionis.quo minus ab sterno fieri poflfe dicatiir Mundus. Ex parte, inquit, creationis exilli- |
||||||||||||||
|
P R I M IT M.
|
|||||||||
|
V O L U M E N
earn referimus: & a nullo, quod fciam, aliter
explicatur producvtio operum Dei ad extra: quam per actionem: quod de refpedlu aut ha- bitudineadjicitPfrm«*,illudIibenteraccipi- mus : nam creatio optime dicitur habitudo creature ad creatorem.refpe&us eftefti ad cau- fam , fed non eft eo minus aCtiodicenda: imo ilia relatio creature ad creatorem in aftione creativa fundatur: quod vero iftam habitudi- nem explicet per habitudinem Filii aPatre geniti, 8ccifimilemfaciat, ineoimpius eft Pererius 8c profanus,ut difp.praxed. eft often- fum: fed vero, ut hie obiter, quid fit creatio, dicam : feiendum eft earn vocem tria fignifi- care, i; aftum creantis, qua? vulgo creatio a- dtiva dicitur: 2, adtum creati,qu£ vulgo crea- tio paflivavocatur: 3 .relationem excreationc aftiva 8c pafliva refultantem inter id quod creatur 8c quod creat: ficut 8c nomina omnia a&ionem fignificantia, fignificant 8c paflio- nem, 8c relationem important:unde 8c pra?di- camentum a&ionis 8c paffionis , 8c quatuor reliqua,tantum refpectus rerum corvtinere di- cuntur-.Significatio tamen creationis,ut notat relationem, multum eft diverla ab utraque priori fignificatione; nempe.qua ratione vul- fo relatio dicitur differre a fundamento, ea-
em ratione differt creatio relative accepta ab illius relationis fundamento, ab a&ione, qua quis creat, 8c paffione, qua quid creatur:8c ta- men haec tria eodem nomine creationis ve- niunt: itaque poteft hoc dari Pererio, ut crea- tionem explicet per habitudinem,refpe£tum, relationem, fed fi in eo ti formale creationis collocet, errat: nam hsec habitudo apprehen- ditur ut ali quid refultans ex pofitione creato- ris 8c creatura?, aut melius, ex pofitione crea- tionis afti va? 8c pafliva?, adeoque eft quoddam confequens 8c ratione faltem pcifterius illis: at formalis ratio creationis.eft illa,qua? intelligi- tur in ea efle omnium prima: at haec eft, qua? dicit aevtum creantis. Pergit Pererius, 8c dicit, ex nihilo fieri, nonfignificare ordinem ipfiiu effe poft non effe, fedtantum negationem materia. At vero, contrarium eft verum: quando aliquid producitur per creationem, non tantum ex nihilo materix feu fubje&iproducitur, fed etiam producitur aliquid,quod ante fuit nihil, |
|||||||||
|
75
|
|||||||||
|
quod ante non fuit: nam cum non poflit idem
iimul effe nihil 8c aliquid , oportet ut aliquid effe & nihil effe mutuo confequantur: itaque, quae ex nihilo fiunt aliquid, dicunt confecu- tionem 5" efle poft non effe; at qua? creantur, ex nihilo fiunt aliquid: Ergo creatio non tan- tum infert independentiam afubjeclio, non tantum negat materiam, non tantum dicit ni- hilum fubje&i, fed 8c dicit ri nihilum termi- ni, ut res creata aliquando nihil fuerit, £c poll illud nihil factum fit aliquid; Scficinfertur fucceflio entis pod ens: 8c hoc eft quod non- nulli (ic efferunt, de ratione creationis eft no- vitas effendi. Opera?pretium erit hie appo- nere contra Pererium alteriusJefuitx focii fui Vafquefii difcurfum ex quaft. Metaph. difp.i^. c. 2. ubificdifcurrit. Eft creatio produBw ali- cujus ex nihilo, non quia nihilum fit-veluti ma- teria aut aliquid pertinens ad conftitutionem rei produBa, fed quia Jit terminus a quo produBio- nis -.perinde autem eft, rem ex nihilo tanqitant ex termino a quo product, at que nihilpraexiftere ante produBionem, quod ad conftitutionem il- lius rei quodammodo pertineat, vel quod idem eft, atque rem fieri fecundum fe totam : nam quando aliquid rei pracejjit, ©• ea produBione non fit, non eft creatio, eo quod ilia res non ex nihilo fed ex aliquofiat ,fivc illud fit forma, five materia ■ res enim dicitur fieri ex omni eo, ex quo conftituitur: quarefi pr*cedat forma rei, di- citur ex ea fieri, non ex nihilo : propter ea creatio dici confuevit produBio entis in quantum ens, hoc eft, fecundum totam rationem ejus, quod producitur &c. III. Nunctertiumprobandf Minorisfyl-
logifmi principalis membrum excutiamus,
in quo ex parte creatura? non impoffibilcm
efle Mundi a?ternitatem Pererius probare co-
natur: fie ratiocinatur. Ex parte creatura vi-
deri poffet ei repugnare aternitas, -velquia com-
muniter dicitur creatur a ex feconvenire, non
effe ; aut igitur creatur* convenit non effe poft
effe ipfius; at mult<e creatur* fant incorruptibi-
les, quje nunqnam amittent effe ;aut non effe con-
I veniet fimul cum effe; at hoc implicat contra-
i diBiemm : aut denique conveniet ipfi non effe,
priufquam adyeniet ei ipfum effe : Refp. hoc
1 poftremo fenfu phrafin iftam admittimus, 8c
K tali
|
|||||||||
|
74 DisputAt. exPh:
tali quoque fenfu a Philofophisfumifolet :
omni enim creature competit non effe ante efle, quia omnis creatura ex non ente fit ens, utfiatimeftoftcnfumex definitione creatio- nis:jam verohaecpropofitiofirmaeft: Quod ex non ente fit ens, ei competit non efle ante effe: at creatura ex non ente fit ens. Ergo. Tergit Pererius. Ergo non poteft creatura fem- fer &• ab aternofuiffe,fed oportet aliquando non habuiffe effe. Refp. hoc ipfum eft, quod volu- mus, quod afferimus. Perfequitur fuum dif- curfum Pererius. Velrepugnat aterititas crea- ture , quia creatura dicitur habere ejfe partici- fatum ejr acquifitum a Deo ; atficreatura fuif- fet ab aterno , femper habuiffet effe, neque aft- gnari poffet in ilia aternitaie quando iUud effe acquifi'verit & acceferit a Deo. Refp.8chaec ratio pro nobis facit ac folida eft: repugnat enim aeternitati, ut aliquid aut habeataut ha- bere poffit effe ab alio, quod in fine th. i. hu- jus dijp. fatis eft oftenfum. Pergit Pererius: Sed neutrum multum valet adfvertendam ater- nitatem creatura , nam cum dicitur, quod crea- tura ex fe cowvenit non effe, non Jlgniftcatur, tjuodeadebuerit J>rius non effe, fed quod ex fe ■non habet effe , &fibifoli a Deo dereliBa, confe- fiim innihilumrecideret. Refp. hxc gratis di- ci a Pererio 8c non probari: nos hie provoca- mus ad omnium Philofophorumjudicia, ut judicent, an haec phrafis, creatura convenitex fenonefe, tantum figni fleet, quod creatura ex fe non habeat efle, quod vult Pererius, ac non potius, quod creatura habeat non effe an- te efle, quod nos volumus, & ex vi vocis, & ereatura 8c creat ionis,) am probatum dedimus; nihil igitur hue faciunt Pereriana, quae fe- quuntur: Quart illud non effe convenit ei, fc. creatura, tunc etiam cum habet effe, quia tunc •verum eft dicere, creaturam non effe afo, fed a Deo, in quo vmimus, movemur, &fumus. Hoc itiamJlgniftcatur, (um dicitur creaturam habe- re effe acquifitum, & acceptum a Deo, hoc eft, iependem a Deo.Uqc omnia font plane «'«?©«-- ilin/m, neque is eft fenfus iftius phrafeos, treatura exje convenit non effe, quem Pererius fingit ac fupponit: deinde, fi effet, probet haec |
losophiA Select.
duo fimul ftare, quod creatura habeat efle ac-
quifitum 8c fie ex fe non fit, 8c quod fimul poflit effe seterna: quod nifi fecerit.nihil pra> ftiterit: nos contrarium jam demonftratum dedimus: fi quis pro Pererio dicat, rem, quae habet effe acquifitum, poffe effe setemam ae- ternitate arbitraria, non autern ea, quae eft abfolute neceffaria 8cimmutabilis, isoften- dat, poffe aliquid effe aeternum, 8c fimul non neceffarium, non immutabile : nos contra, quicquid aeternum eft,effe neceffarium 8c im- mutabile, pronunciamus: quia quicquid ca- ret principio 8c fine, id non poteft non effe,, & non poteft mutari quoad exiftentiam : hoc eft, neceffarium & immutabile: at quod eft xternum, caret principio 8c fine. Ergo. Cadit itaque aeternitas arbitraria.Quod non tantum contra Pererium 8c focios in hac quejlione.fed & contra folidiffimum alias Theol. D. Franc. Gomarum, obfervatum volumus, qui in gra- viffima quaeftione , an decretum Dei Jit Dew, hacfi&aaeternitatis diftinftione fefeexpedit. Poftquam enim pro fuafententia ( quae nobis tamen falfa cenfetur jpropofuiffet tritum hoc argumentum,D//p. o. de aterno Dei decreto, in tertia parte opcrum Theol. Dew eft ens abfo- lute neceffarium. Decretum Dei non ei} ens ab- folute neceffarium. Ergo, fubjungit. Exqui- bus clariffimum teternitatis Dei & decreti dif- crimen elucet: nam ut Dei exiftentia ,Jic aterni- tas ejufdem abfolute neceffaria eft: contra <vero, ut decreti exiftentia a caufa liberrime agente de- pendet, Jlc ejufdem aternitas mere arbitraria eft ut qua fie eft, utnon effe potuertt. qua: ver- ba excidiffe tanto 8c ram profunda ac fubaftas eruditionisTheologo.equidemmiror.Qiiid? an Deus ergo potuit effe fine decreto feu adtu decernendi, qui puriflimus eft advfcus ? fed haec alias refutanda erunt. Nobis fufficit, often- difle, Achilleum hoc Pererii aliorumque ar- gumentum , tribus pro poflibili aeternitate I Mundi cornibus inftru&um , elumbe plane I effe ac nullum ; quod tanto prolixius egi- mus.quia nonnulli etiam ex Orthodoxis Phi- lofophis aliquam huic argumento vim inef- fe exiftimarunt atque exiftimant. I
Difpu-
|
|||||
|
Volumes P r i m tf m.,
DifputarionumexPhilofbphiafelcftarura V i g e s m A,
|
||||||||||||
|
n
|
||||||||||||
|
D E
|
||||||||||||
|
SCIENT DIVINE IMMVTAB
|
||||||||||||
|
Thesis I.
|
||||||||||||
|
nis: huicfubjiciunt res in certa temporis dif-
ferentia, qua: vel funt, vel fuerunt, vel erunti j illifubjiciunt omnia, quae in cogitationem aut cognitionem mentis divinae caderepof- funt, id eft, quibus non repugnat, fciri aut co- gnofci,five fit ipfe Deus.qui lemet cognofcir, live fint pofiibilia, id eft , quae neque adtu ex- iftunt, neque extiterunt, neque ut fint extitu- ra ceito funt definita, fed qua: exiftere tamen pofiunt, five fint impoffibilia, id eft, qua: ex- iftere nequeunt, ut contradictoria. Quod ii loquamur defcientiafimplici intelligent!*, cer- tiflimumeft, quod ilia fit iirvariabilis omni- no atque immutabilis, neque augeri poffit, ne- que minui.namfiper earn Deus novitom- nia , quae ab ipfo cognofci poffunt, fe, alia extraie,pofiibilia, impoffibilia, certenihil poteft effe quod non cognoverit: itaque non poteft per hanc fcientiamDeus fcire plura vel pauciora quam fcivit, neque aliquid de novo fcire, quod prius non cognoverit, quia per earn novit, quicquid cognofci poteft. Tota ergo difficultas eft de fcientia vifionis , an ilia pojjit augeri velminuti Hanc difficultatem ut dirimamus , notandum venit , quod poffi- musloqui de fcientia vifionis dupliciter, vel in fenfu compofito, vel in fenfu di vifo. Si lo- quamur de fcientia vifionis in fenfu compofi- to , omnino ilia quoque eft invariabilis 8c im- mutabilis, expels omnis incrementi 8c decre- ment : fuppofito enim, quod Deus ab aeterno tot 8c talia producereftatueritacdecreverit, & non plura, non pauciora, non poteft augeri ilia fcientia, qua cognofcit a fe decreta 8c fta- tuta,qux vifionis eft: quia.fuppofitadetermi- nationedivina non poffunt plura nee pauciora fieri, 8c per confequens, nee Deus poteft pau- ciora nee plura fcire, quiadivinadecreti de- li i termi- |
||||||||||||
|
Vlfamultiseft inexplicabilis difficultas,
quomodo variatis ac mutatis rebus, qua fciuntur a Deo, ncn 'varietur, noti tnutetur, ipja Dei fcientia: imo ufque adeo hsec res toriit nonnullorum ingenia, ut multarum rerum fcientiam Deo denegaverint nonnulli , alii conjefturalem tantum illarum notitiam ei adfcripferint : nempe , folent ifti homines Dei fcientiam metiri intelle&usiui decem- peda, Scadinftarfcientiae noftrae concipere. Quare opera: judicavipretium ,ut hocargu- mentum diligenter ventilaretur ac difcutere- tur.Hoc igitur eft.quod quxvhur.Ftrumfcien- tia Dei jit omnino invariabilis & immutabilu , it a ut nee augeri nee imminui poJJittNon referam multorumhicaut Philofophorum autScho- latticorum fententias: neque enim hoc noftri eftmoris; fed quod resell, dicam, confir- mabo, & adverfariorum exceptiones atque obje&iones refutabo. 11. Non immoraborin fcientia divinade-
fcribenda, necinea, licet in fe fimplicifli- ma.ratione tamen objeftorum dividenda,fed ejus defcriptionem & partitionem praefuppo- nam. Ut quasftio propofita tantofeliciusde- cidatur, certaabincertis funtdiftinguenda: Scientia Dei confiderari poteft, vel ut eft res eadem cum e(fentia Dei, 8c fie eft invariabi- lis atque immutabilis , xque atque effentia di- vina , quam omnis variationis 8c mutatio- nisexpertem effenunc fupponimus , &de- monftratum eft fatis ab Aquin. part, i. Summ. Theol. qu*[}.<). vel poteft fpe&ari fcientia Dei, fub propria ratione fcientiae, fub qua refpicit eas res qua: fciuntur quocunque modo, in or- dine (utloquuntur Scholaftici) ad fcibilia-. Stfic fcientia Dei diftinguitur in fcientiam fimplicis intelligentiae 81 in fcientiam vifio- |
||||||||||||
|
DisputAt. ex Philosotbia
|
|||||||||||
|
76
|
|||||||||||
|
*»_» »j j- E C T^
|
|||||||||||
|
terminatio nee variari nee Tira'can poteft.
III. Vc-rum,uthex:toturanegotiumcla-
nffime percipiatur fimul acprobetur, obfer- vandum eft, quod dupliciter poffit aliqua fci- entia variari: uno modo ex parte rei cognitae, altero ex parte cognofcentis. Ex parte rei co- gnitae variatur fcientia fecundum veritatem &falfitatem, quandoeodem judicio 8ceadem opinione manente res ipfa mutatur, turn ju- dicium illud eritfalfum; quod prius eratve- rum : ut Petro currente, hoc j udicium eft ve - rum, Petrus- currit, 8c, illo non currente, eft falfum. Ex parte cognofcentis, tripliciter poteft variari fcientia:primomodo, quoad fcientiam ipfam : fecundo, quoad modum fciendi:tertio,quoad actum fciendi. i. Quoad fcientiam ipfam variatio incidit in cogno- fcente, quando vel denovo acquiritur, vel deperditur fcientia alicujus objecti: ubi turn eft vel incrementum vel decrementum fcien- tiae, quantum ad extenfionem fcibilium: nam fcientia, quae ad plura objedta fe extendit, augetur: quae ad pauciora , diminuitur. i. Quoad modum cognofcendi variatur fcien- tia, quando aliquid clarius Scevidentiusco- gnofcitur, quam antea cognofcebatur: quod quidem accidit , vel ex diverfitate medii, quando illud, quod pri us cognofcebatur per medium probabile , poftea cognofcitur per medium demonftrativum; vel ex vi 8c prae- Itantia intcllcctus : nam qui acutiori pollet ingenio, isperfectius penetrat eandem con- clufionem,qviam alius qui minus acuto eft in- genio. 3. Yariatur fcientia, quoad actum fciendi: quod contingit.vel quando quis actu confiderat, quod prius non confiderabat, vel quando procedit ab habitu ad actum , vel quando modo intelligit unum, poftea aliud, vel quando ab uno difcurrit ad aliud: hifce omnibus modis poteft aliqua fcientia variari, & quae nullo iftorum modorum mutatur, aut variatur, ilia immutabiliseftSc invariabilis: jam affumo : atqui fcientia vifionis in fenfu compofito nullo ex iftis modis poteft variari aut mutari s quod fpeciatim per fingulos mp- dos eundo oftendo: non variatur ex parte-rei cognitae ex vera in falfam: nam cum divina eognitio feratur in res,quatenus funt fibi pre.- |
|||||||||||
|
fentes in astern itate, non poteft variari ex par-
te rerum cognitarum, quia quamcunque dif- pofitionem habeat res cognita, neceflariurn femper eft, ut ea fit praefens intellcctui divi- no : fcit enim Deus, quicquid eft, pro quo- cunque tempore: fed nee poteft variari fcien- tia Dei, ex parte cognofcentis .non i, quoad fcientiam ipfam : nam non poteft corrumpi fcientia Dei, nee de noro acquiri, ut fcientia noftra: quia nihil cognofcit perhanc fcien- tiam nifi quod effe voluitin aliqua temporis differentia.Sc quaecunque determinavitutprp certo tempore forent, ea fcit: non 2, quoad modum fciendi: quia haec variatio procedit, vel ex diverfitate medii, vel ex vi intellecti- va: fed Deus per unicum medium , quod eft fua effentia.cognofcit omnia: vis etiam intel- lectiva in Deo eft penetrantiffima, ipfaq; Dei eflentia, quae invariabilis eft: non J, quoad actum fciendi, quia Deus nunquam eft in po- tentia ad confiderandum , quafi nunc actu confideret, quod prius non confiderabat, ne- que eft feiens in habitu fed in actu: fcientia e- nim in habitu non eft perfectjnima,at talis eft fcientia Deijnec intellectus divinus modo in- telligit unum.poftea aliud, nee ab uno difcur- rit ad aliud, fed omnia actu fimul intelligit per unam 8c unicam fpeciem, quae eft fua ef- fentia. Ergo coneludimus,fcientiam vifionis in quantum eft conjuncta cum voluntate dL- vina.in fenfu.ut ajunt.compofito, nee augeri, neetninui: quia fieut Deus, quicquid vult, immutabiliter vult, ita quicquid icit ex iis, quae voluit, invariabiliter fcit. IV. ReftatergototadifEculras , de fcien-
tia vifionis in fenfu divifo, id eft, abfolute 8c perfe confiderata , non in quantum fubeft divinx ordinationi : in hoc fenfu concedi poteft, quod fcientia vifionis Dei poffit au- geri vel minui , quia Deus ab seterno po- tuiffet plura vel pauciora velle atque ordi- nare , uteffent , 8c fie potuiffet plura veb pauciora fcireab aeterno : certe, fi fatemur Deum plura vel pauciora facere aut decerne- re pofle , quam fecit aut decrevit , quidni fimiliter dicamus, Deum plura fcirepoffe, quam fcit ? 8c fie non male dicunt Scholafti- ci, Deum aliquid fcirepone, qupd nee fcit, ncc
|
|||||||||||
|
Primum, J?
itaque finita fcriptura Sc me non fcribente'
aut manet ilia fcientia Dei qua fciebat, Sc il" lud judicium quo judicabat, me fcribere: au* non: fi manent, ergo fcientia 8c judicium De1 funtfalfa, quia nunc non fcriborfi non ma- nent , ergo fcientia Dei eft mutata 8c variata. Refp. i. Obje&um fcientix divinae prima- rium eft effentia divina, in qua Sc per quam cognofcit omnia, quae cum non poflit varia- ri, nee fcientia Dei poteft variari, etfi objedta fecundaria varientur. l. Cum Deo fint omnia praefentia in fua aetcrnitate, etiamfi objefta fecundaria varientur, fcientia tamen Dei non variatur: Deus enim videt in fua aeternitate, abfque aliqua fui mutatione, me nunc fcribe- re pro hoc tempore, Sc me non fcribere pro- tempore tali fecuturo: 8c licet varietur fcibile a parte rei,fcicntia tamen non variatur a parte Dei,quia eadem fcientia cognofcit Deus hanc rem efle pro tali tempore 8c non efle pro alio tempore: 8c hoc bene eft notandum, quod varietas Sc contingentia rerum non variet, non mutet fcientiam Dei.quia Deus fie novit omnia,ut,que, dicuntur praeterita,apud Deum, tamen fcientem non fint prxterita,8c, qua; di- cuntur futura, a Deo tamen fciente non expe- ftentur ut futura; fed vero 8c praeterita 8c fu- tura 8c praefentia.funt cunfta pr^fentia Deo i rv aeternitate fua: quae aeternitas adeft cuilibet differentia temporisSccoexiftit femper omni- bus,quae fiunt in quacunq; temporis differen- tia : 8c fie non aliter cognofcit Deus praeterita aut futura quam praefentia, fed omnia fimul aequaliter Sc fibi praefenter, etfi ilia quoad nos varientur 8c mutentur: ut rem fimilitudine illuftrem, Sicut faber, antequam fabricet do- mum, 8c poftquam eft fabricata, 8c poftquam eft deftru<fta,habet femper eandem ideam do- musjlta Deus non aliter cognofcit res ante- quam funt creatae,8c poftquam funt creatae, Sc poftquam effe defierunt. Inft. Si Deus omnia fciat fimul, quia omnia videt in fua eflentia 5c in fua aeternitate, ergo etiam cognofcet fimul contradiftoria: at hoc eft abfurdum. Ergo 8c illud. Prob. min. Contradiftoriafuntoppofi- ta: at eorum uno pofito,non ponitur alteram: ergo,qui fcit unum oppofitorum, nefcit alte- rum, quiaambo fimulftarenequeunt. Refp. K 3 fcientia. |
||||||
|
V O 1 VM EM
nee fcivit, nee fciet unquam: quae fane funt
veriffima, in fenfu divifo aecepta: Profe&o, non poteft fieri, ut quod modo Deus cogno- fcit fcientia vifionis, poftea incipiat nonco- gnofcere, aut contra: led vero potuit ab aeter- no non fcire, quod nunc fcit ab aeterno, in fenfu divifo , quia potuit ab aeterno non velle aliquid,quod nuncvoluit ab aeterno, & po- tuit ab aeterno velle facere aliquid, quod nunc ab aeterno facere noluit, referendo illud(ab xterno)ad voluit 8c noluit .Nee eft.quod hinc quifpiam inferat, fcientiam vifionis in Deo augeri pofle , vel minui, vel omnino mutari: hujufmodi enim fermo.in quo ponitur,auge- ri, minui, mutari, femper involvit fenfum compofitum , quiinpraefenti negotio falfus elt.nam cum dicis, fcientiam Dei augeri, mi- nui, vel mutari pofle, fenfum huncefficis, Deum quaedam fcire ab aeterno,quibus poftea quaedam addi poflint, in fciendo, aut detrahi, aut in quorum locum quaedam poffint fucce- dere, fie nim irum, ut plura vel pauciora fciat poftea quam prius, aut omnino quaedam fciat poftea, quae non prius, aut contra: unde fe- queretur,quod inciperet Deus aliquando fci- re quae non fciebat, vel non fcire quae fciebat: Atqui hoc abfurdum eft, & pvignans cum *- ternoDei decreto de rebus in tempore produ- cendis: tenesmus ergo certiffime, fcientiam vifionis hoc modo in fenfu compofito accep- tam effe invariabilem 8c immutabilcm , licet in fenfu divifo, ut eum explicuimus, contra dici poflet V. Sententia vera explicata Sc probata
hoc fupereffc, ut Adverfariorum objettiones praecipuas excutiamus, quod licet raro in the- fibus conferibendis faciamus , nunc tamen unamatque alteram folvere placuit. Obj. I. Object divinaefcientiae funt variabilia Sc de fafto variatytur: Ergo Sc ipfa Dei fcientia eft variabilis St defatto variatur ad variationem obje£torum: Antecedens eft manifeftum.quia inter ea, quat Deus fcit, funt libera Sc con- tingentia: atqui haec variatur. Ergo obje- &a. Sec. Cotjfequentia probatur, quia fi varia- toobjeitor»onvariatur fcientia, ergo fcien- tia ilia, quse nonmutatur, mutato objecto, erit falfa;v. c Deus fcit me nuncfcriberc: |
||||||
|
DisputAt. ex PhilosophiA Select.
|
|||||||||||||||||||||||
|
73
|
|||||||||||||||||||||||
|
fcientia Dei poteft effe oppofitorum, fine op-
pofitione 8c faliitate: quia quando dieifflus, Deum fcire oppofita fimul , non dicimus, quod Deus fciat duo oppofita fimul effe vera, quia hoc eft impoffibile, fed tantum dicimus, Deum apprehendere utrumque oppofitorum, & judicare unum effe verum,alterum falfum, vel unum effe poffibile, alterum impoffibile: hoc eft, quod vocamus, Deum duo contradi- cloria fcire fimul: deinde, aliud eft,duo oppo- fita aut contradi&oria effe fimul in reruni na- tura, quod eft impoffibile, ficut duo contrarii colores non poffunt effe in eadem parte parie- tis, 8c aliud, effe fimul in fcientia Dei, quod eft poffibile, non quia fimul judicentur vera, fed quia fimul apprehenduntur, & unum ju |
|||||||||||||||||||||||
|
turn,i}uern jn(;e Incarnationem natura nefcie-
bat, 8c nunc fcit, Antichriftum nafciturum, 8c ipfo nato, jam fcit, non nafciturum , fed natum, quod ante nefciebat. Refp. negando confequentiam; quia Deus fcit Chriftum naf- citurum pro tali tempore, quo erat nafcitu- rus, ante Incarnationem ; 8c nunc fcit Chri- ftum effe natum pro tempore.quo eft natus;8c fie non dicituraliquid nefcire, quod feiebat, aut fcire.quod nefciebat; quia licet poft Chri- ftum natum Deus non fciat Chriftum nafci- turum pro hoc tempore,fcit tamen Chriftum effe nafciturum pro tempore, quo erat nafci- turus:quia, cumaeternitas comprehendato- mnes difterentias temporis, Deus novit Chri- ftum nafciturum pro tempore.quo erat nafci- |
|||||||||||||||||||||||
|
diceturverum, alterum falfum. Obj.i. Deus; turus, 8c Chriftum natum pro tempore, quo
ante Incarnationem fcivit Chriftum nafcitu-1 eft natus: 8c ifta propofitio, Chriflus eft nafci- rum,8c poft: Incarnationem fcit ilium non effe I turus, vera eft, pro tempore, quo erat nafcitu- nafciturum; nam fcientia eft verorum, 8c poft i rus, 8c haec, Chrifiw eft natut, eft etiam vera Incarnationem non eft verum, Chriftum effe >, pro hoc tempore, quo eft natus, quae omnia |
|||||||||||||||||||||||
|
nafciturum, quia jam eft natus, ergo poteft
Deus nefcire quod fcit, £c contra poteft fcire, quod nefcit: nam nunc fcit Chriftum efl'e na- |
|||||||||||||||||||||||
|
tempora funt fimul 2c praefentia Deo in aeter-
nitate 8c aeterna Dei cognitione. Alias obje- ftiones in ipfo adhi difputandi iblvemus. |
|||||||||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia felc&arum
VigesimA-Prima, |
|||||||||||||||||||||||
|
D JE
|
|||||||||||||||||||||||
|
SIMPLICITATE DEL
|
|||||||||||||||||||||||
|
Thesis I.
|
|||||||||||||||||||||||
|
DE Simplhitate Dei difputaturi, non pro-
lixo utemur apparatu,fed kiJj ev&oi/Ltlif quid per fimplicitatem intelligi debeat obiter prsemittemus, ac turn ftatum contro- verfi-JE figemus, 8c rem ipfam rationibus deci- demus. Simplkitatem explicate folent Philo- fophi per negationem compojitionis feu conftitu- tionis ex pluribus; hinc fimplicitatem defcri- bunt per exclufionem diftincT:ionisfeumul- titudinis, dicendo, quod fit unitas carensmul- titudine plurium •' quae defcriptio generatim fumta nonfatis eft vera, nifi iliapluraintelli- |
|||||||||||||||||||||||
|
gmtuv effe ti\ia,qu*fe habent per modum aBus
e^<tf«tf/rf:narniimplicitas non dicit in ge- nere carentiam omnis multitudinis, neque I excludit omnemautdiftinftionemautplura- litatem : exemplum eft in ipfo Deo, ubi funt multae, plures, ac diftinclae perfonx, quae per- fonarum multitudo, pluralitas, ac diftinftio, non officit divinae fimplicitati, quia non refe- runturadfeinvicem, nee ad effentiam divi- nam, uta£tus8cpotentia, quod imprimis hie 8c alibi notandum eft. Simplicity ergo optime definitur »»;?<«• (eft enim ejusquafifpecies) atrtns
|
|||||||||||||||||||||||
|
PllMUM.
|
|||||||||
|
Voivhi'm
tarens omrii multittidinepluriutu, qua veladfe
invicem fife habent ut potentia adaftum , vel Jitnul funt in potentia ad totum quod afiuant. Ex eo autem, quod fimplicitas explicetur per negationem compofitionis, exiftimaruntplc- rique Philofophi fimplicitatem deformali in fola negatione confiftere. Vide praeter alios Suarefium Metaph. difp. $o.feB. ^.num. 3. At vero, fl nuda foret negatiofimplicitas, nul- lamdiceretperfeclionem, nedumut diceret perfettionem fimpliciter: at dicit perfectio- nem : nam compofitio, quae ei opponitur, di- cit imperfe&ionem, ideoque a Deo remove- tur: Ergo fimplicitas dicit perfettionem, i- deoque Deo tribuitur : 8c certe, fi tantum negatio fit fimplicitas, quomodo inter Dei proprietates recenferi poteft ? mera negatio non eft proprietas: his adde, quod unitas fu- peraddat enti, non negationem , licet vox in- divifionis, quadefinitur, negationem fonet, fed modum pofitivum;ergo8c fimplicitas que. unitatisquafieft fpecies. Quod Suarett, loc. cit. excipiat, Primo, non pofle intelligi, quis fit ille modus, quern fimplicitas addit enti .fu- tile eft: nam ab intelleftufuo ad intelle&um alterius nulla eft confequentia: certe fipoflit intelligi modus pofitivus, quern unitas addit enti, quern infinitas addit Deo, quidni 8c hie, quern Simplicitas,vid. inter alia c. 7. 11. 14. Metaph. I. i.Burgerfd. Quod objiciat fecun- do Suarez, non pofle fimplicitatem dicere modum pofitivum, qua faceret compofitio- nem cum entitate, cui adderetur, haud diffi- culter folvi poteft; nam non facit compofitio- nem cum quidditate cujus eft modus, quia non eft ei adaequate condiftin&us, nee ad earn fe habet, ut aftus ad potentiam. Quod tertio dicatS«/ircz., compofitio non addit modum compofito, ergo nee fimplicitas rei fimplici: | ad id duobus modis refponderi poteft, vel ne- gando antecedens, ac dicendo, quod compo- fitio dicat modum intrinfecum ac pofitivum quidditatis quae compofita dicitur, ut impor- tet talem entis rationem, fecundum quam ens conftituatur ex aclu 8c potentia; vel conce- dendo antecedens, & negando confequen- tiam, ac dicendo, quod compofitio & fimpli- citas opponantur ut privatio 8c habitus,ficuti, J |
|||||||||
|
79
|
|||||||||
|
multitudo 8c unitas; at privatio negatio eft;
habitus dicit entitatem aut modum pofiti- vum : undefequitur, pofle fimplicitatem for- I maliter conftitui in modo pofitivo, licet in eo I non item collocetur com politic II. Simplicitatis fie explicats variaefunt
differentia five modi.pro compofitionum ep- pofitarum varietate: hinc, quia alia eft com- pofitio ex materia 8c forma, alia ex partibus integrantibus, alia ex fubjedto 8c accidente, alia ex genere 8c differentia, alia ex efl'entia 8c exiftentia, alia ex natura 8c fubfiftentia, toti- dem funt modi fimplicitatis, quorum finguli oppofitas compofitiones excludunt. Qujeltio nunc eft, an Dew hifce omnibus modis fit fim- plex? Alii fie propronunt ftatum controver- fiae, An Dew nee in fe fit compofitw , necpojfit intrare in compfitionem alterius, necpojjit altud componi cum Deo ? HI. NosDeumfimplicemafferimtts, com-
pofitum negamus:Argumentaque;dam gene- ralia funt, quae hoc probant;alia fpecialia, qua: hanc aut illam a Deo compofitionem re- movent: an omnem a nobis lecenfitam ? fta- tim videbimus. Generalia argumenta fatis funt multa, quae videre eft apud Scholafticos Commentatores, in Lombar. I. i.Sent.di/i.S. if in t^Aquin. fum. Theol.p. x.qiinf. 3. Nos Dei Simplicitatem, ut a nobis eft explicata, in generededucimus ex ejufdem infinitate. Nullum infinitum eft compofitum ex aliis, nee componibile cum aliis: ergo fimplex: at Deus eft ens infinitum , quod nunc fupponi- mus:major prob.Quod eft componibile cum alio, caret ejus perfeftione cum quo compo- nitur,8c confequenter perfe£tione totius,quae conflatur ex perfeflrione extremi componen- tis utriufque ; at infinito nihil perfedtionis deefie poteft: compofitum vero ex aliis, vel eft compofitum ex partibus infinite perfeftis, quod eft contra rationem 8c partis 8c infiniti, vel ex partibus finite perfe&is; at ex pluribus finite perfe&is non poteft fieri ens infinite perfe&um, fed tantum finitum quoddaro de- terminate perfe&ionis pro determinata par- tium perfeftione: at Deiis eft ens infinite per- fcftum: Ergo See. IV. Sed defcendamus ad particulares com-
pofitio- |
|||||||||
|
1
|
||||||||
|
Disputat.exPhilosophiA Select.
|
||||||||
|
£to 8c accidente, pofterius eft illo, quod eft
perfe. Deo nihil eft pofterius, quia eft ens primum. Ergo non eft ens peraccidens, hoc eft compofitum ex fubjeclo 8c accidente. 5. Omne accidens eft vel materiale, vel fpi- rituale : fi materiale, recipitur in fubje&o materiali 8c quantitative; fed Deus non habet materiam , nee quantitatem, ex th. priced. ' ergo non poteft recipere accidens materiale: nee etiam fpirituale, quia intelleftio, & voli- tio Dei feu decretum.eft ejus fubftantia8c ipfe Deus. Ergo non poteft in illo efle accidens. VI. Sequitur compofitio exgenere &• diffe-
rentia : qua an in Deum cadat, paulo diffici- lius eft explicate, propter quaeftionem aliam affinern, cui hxc innititur, hodie quam ma- xime agitatam, an Deus Jub aliquo genere fit, & in aliquogenere fit, & in aliquo pradicamen- to contineatur ? Sed ut hoc negotium intelli- gatur, notandum eft, rem aliquam eatenus dici compofitam ex genere 8c differentia.qua- tenus genus & differentia ita inter fediftin- guuntur, ut gradus genericus fecundum ra- tionem fuam poffit inveniri feparatus a diffe- rentiali illo, & inveniri conjunftus cum ali- quo alio gradu difter-entiali in realiquaalia: clarius loquar in exemplo. A nimalitas ita di- ftinguitur a rationalitate, ut animalitas poffit feparari a rationalitate in aliqua re alia quam eft homo, quern cum rationalitate conftituit, 8c conjungi cum alio gradu differentiali, fc. irrationalitate, in equo, aut bruto quovis: ac propter hanc generis 8c differentia: diftin- dcionem, dici poteft homo compofitus ex ge- nere 8c differentia, etiamfi ponamus, in no- mine illos gradus non diftingui realiter, quae communis 8c recepta hodie eft opinio. Atque hinc roanifeftum eft eas folas res dici pofle compofitas ex genere 8c differentia, quasfub aliquo genere continentur : nam fi quid eft, quodfub nullo genere contineatur, id fane ex genere 8c differentia non fuerit compofi- tum ; ut ipfum ens,v. c. quia fub nullo genere continetur feeundum communiflimam fui rationem,a neminecenfetur effe compofitum ex genere 8c differentia: hifce fie pofitis, ut decidi poffit, A* Deus exgenere & differentia fit compofitui ? Primum ea quseftio determi- nanda
|
||||||||
|
pofitionis modos. Dtum non componi ex ma-
teria & forma , aliquot argumentis probat zAquin. loco. cit.qtttekComment.fu{i\isexTp\i.- cantur. "Nos ex iis duo feligemus : i. Quod eft purus aftus, non eft compofitum ex mate- ria 8c forma. Deus eft purus a&us. Major eft evidens , quia cum materia fit purapotentia ; illud fane quod componiturex materia 8c for- ma non poterit effe purus a6lus, quia hie ex- cludit quamcunque potentiam a fua ratione: Minor probatur. Quodcunque nullam inclu- dit potentiam eft purus a&us. Deus nullam includit potentiam ; quia fi aliquam include- ret, deberet aliquid ab alio recipere : nam omnis potentia pafllvaeft correlativa refpedtu potentia: adtivx, a qua formara recipit, ad quam eft in potentia: Deus autem nihil reci- pit , quia fie non eflet primus motor, prima caufa, adeoque ens primum , nee foret ens ex fe. 2. Quod habetmateriam 8c formam, eft bonum per participationem. At Deus non eft bonus per participationem. Ergo. Major prob. quia quod habet materiam 8c formam, eft bonum per id, quod materia ejus parti ci- pet 8c recipiat formam , beneficioSc efficacia a'.icujus caulk erficientisxonfequenter eft bo- num per formam participatam. Minor prob. Deo nihil eft prius: fed bono per participatio- nem prius eft bonum per effentiam. Ergo Deus non eft bonus per participationem. Hif- ce duobus Thorn* argumentis addimus ter- tium. 3. Si Deus foret compofitus ex mate- ria 8c forma, corpus eflet. At corpus non eft: nam omne corpus eft mobile, eft circumfcri- ptum loco. Deus nee eft mobilis, nee circum- fcriptus loco. Ergo. Deinde, nullum corpus eft infinitum. Deus eft infinitus. Ergo:Hifce iifdem argumentis probatur, Deum non effe compofitum expartibus integrantibus: nam par- tes integrantes materiam fequuntur, qua ne- gata 8c hx negantur. V. Sed neque Deus eft co-mpojltus ex fubjeBo
& accidente, quod probari poteft multis ra- tionibus: nos paucasfeligemus. 1. Subjeftum fe habet ad accideris,ut potentia ad a&um.Sed Deus non eft ullo modo in potentia. Ergo neque fubjeclrum eft ullius accidentis. 1. Ens peraccidens, hoc eft, compofitum ex fubje- |
||||||||
|
VOLU^MEN PRIMUM,
|
|||||||||
|
n
|
|||||||||
|
nanda foret, An Deusfub alitjuo genere pr<edi-
camentorum, v. c. fubftantia:, contineatur ? Thomijlte, 8c hoc 8c illud negant ; 8c nos cum iis: Scfuffkitadidhxcunaratio, reliclis a- Jiis. Id,perquodconftituitur fpecies, habet fe ad ratioriem generis.ut actus ad potentiam. Sed in Deo nulla eft potentia. Ergo. Prob. maj. quia omne genus dicit potentiam perfe- £Hbilem per differentiam. VII. Verum ulterius quaeritur, an Deus
fit compofitus ex efentia & exiftentia ? Alii di- cunt; ex effe & effentia ? Refp. quod non. Ra- tio ell. i. Si Deus componeretur ex effentia & exiftentia, effentia Dei foret in potentia ad cxiftentiam, ficut omne perfe&ibile eft in po- tentia ad perfectionem: fie enim fe res habet in creaturis, quae ex effentia componuntur, quia earum effentia eft indifferens ad t> exi- ftere 8c non exiftere: at Dei effentia non eft in- differens, nee in potentia ad it exiftere 8c non «xiftere. Ergo. i.Si Deus non effet fuum effe, i. e. fi componeretur ex effentia 8c exiftentia, Deus haberet exiftentiim feu effe caufatum : fi caufatum, vel ab extrinfeco.vel aprincipiis intrinfecis;nam illud effe effetreceptum,ergo ab aliquo: fed non poteft illud exiftere caufari a principio extrinfeco, quia fie prima caufa non amplius effet prima,neque ens a fe 8c non fadlum, neque ens neceffarium,8cc. quae funt abfurda: fed neque ab intrinfecis principiis caufari poteft ii effe feu exiftere Dei, quia ni- hil fibi poteft effe caufa exiftendi: illud enim, quod caufat, debet effe 8c exiftere, antequam effeiftus fit, fi caufet in genere caufk efficien- ts-.ergo fi effe aut exiftere, quod eft in Deo, effet in eo caufatum a principiis intrinfecis, praefupponerentur jam effe ilia principia per aliud effe, ScficeffentpluresinDeo exiften- tia:, quo nihil fingi poteft ineptius, aut magis impium. VIII. Quxritur poftremo, an Deus fit
cornpofitus ex natura & fubftantia ? Subfiften- tiam hie dicimus, quod alii vocant perfonali- tatem, modum fubfiftendi, reo-mi vzra.efeu*"; Graece, qui quide triplex eft in Deo,unde tres conftituit perfonas. Has fubfiftentias revera ante omnem mentis operationem a natura 8c effentia divina, ut modos a re modificata, exi- |
|||||||||
|
ftimamus diftingui, adeoque Deum vere ex
natura 8c fubfiftentiis tribus componi: aliud enim eft effentia, aliud modus effentia;: haec tamen compofitio fimplicitatem Dei non e- vertit, quia extrema componentia, effentia 8c modus, natura 8c hypoftafis, non fe habent per modum potential 8c a£tus,llcut fe quiderrt habent in rebus creatis, verum debentconcipi effentia 8c modus fubfiftendi in Deo, natura divina 8c fubfiftentia ut duo actus perfe&i, quorum neuter ab altero aut aftuetur aut per- ficiatur: uti quidem fit in creaturis: ubi com- pofitio ex effentia 8c modo non tantum fim- plicitatem evertit fed 8c imperfediionem im- portation tamen per fe.qualiomnis compo- fitio talis earn inferret, fed per accidens, quia modifuperadditicreaturarumeffentiis , vel mutabiles funt, vel finiti, vel utrumque: at modi hi fubfiftendi in Deo.nec mutabiles nee finiti funt: unde nullam imperfeftionem in- ferunt.Si dicas praeftare, ut dicamus effentiam divinam 8c modum fubfiftendi in Patre indu- di in perfonaPatris, non per modum compo- I fitionis, fed per modum ineffabilis unionis. | Refp. i. Nos in verbis 8c modo loquendi non j effedifficiles, modo de re conftet, 8c plus dif- I ferre inter fe naturam divinam 8c modum fubfiftendi, quam effentiam 8c exiftentiam, hoc eft, ut Scholafticorum terminis efferam, effentiam 8c perfonalitatem, non fola ratione, fed ante omnem mentis operationem diftin- gui. i. Nihil hie effe periculi, licet vocabulo compolitionis irtamur, modo earn refte con- ciliemus (quod facimus) cum Dei fimplicita- te: certc, ubi licet uti voce diftin&ionis.quid- ni ibidem 8c compolitionis ? atqui hie omnes dicimus, naturam divinam 8cperfonalitatem Patris diftingui, quidni ergo etiarn dicamus Patrem ex natura divina 8c perfonalitate fua componi? Vide de hoc negotio egregie dif- ferentemKeckerm.Syft.Theol.I. i.e.4. IX. Expofuimus itaDei fimplicitatem,8c
quomodo, 8c quae ei fit tribuenda: hoc fuper- eft, utvideamus, ancumhac Dei fimplicitatt a nobis explicata flare pojjit plurditat & di- ftinBia attributorum in Deo ? Refp. quod fie. Nam in Deo multa quidem funt attributa, fed quae in fe citra operationem mentis non L funt |
|||||||||
|
%z DisputAt. ex Philoso?hia Select.
funt diftindta, verum diftinguuntur folum I rationisdiftinftiofimplicitatemDei, a nobis
modoabeffentiadivinaScinterfe diftin&io-1 affertam non tollit. Hanc attributorum ab nerationisratiocinatae.utfundamentumqui-jeflentia divina 8c inter fefe diftin&ionem dem diftinftionis fit in Deo, diftinftio tamen probaremus; fed charta non eapit, 8c alias hoc ipfa extra Deum in mente diftinguente: quae \ fieri poterit. Difpxitationum ex Philofophia fele&arum
Vigesima-SecundAj D E
POTENTIA DEL
Thesis I.
|
||||||||
|
REceptum eftapudScholafticosaxioma,
ea, qua; in nobis diveifafunt.in Deo re- periri unita: cum itaque tria concur- rent ad operationes noftras , Tcientia, volun- tas,potentia,quod cujuflibet artificis exemplo eftmanifeftum, 8c ilia tria in Deo funt quae- renda ac reperienda ; nor* quod in Deo ifta fint diverfa, ut in nobis: fed quod ilia in ipfo fecundum noftrum ordinem 8c modum in- telligendi difcernantur: Nimirum, fcientia Dei intelligitur a nobis ut apprehendens, vo- luntas ut imperans , potentia ut exequens. Nos.miflis fcientia 8c voluntate Dei, de Po- tentia Dei quaedamhacdifputationcexcutie- mus, exorfi a quaeftione an iit. II. Quando quaeritur, ait Jit in Deo poten-
tia? primo videndum eft, quid per poten- tiam hie iutelligatur. Non intelligitur po- teftas, dominium, authoritas,<!««'«, fed vis & virtusproducendi effcBurn, KiufM. Solet autem ex thrift, f. Metaph. potentia dividi in aclivam fycpajfivam: ilia ad agendum, haec ad patiendum feu recipiendnm:nam quemad- modum aftus eft duplex, alius fecundus, qui eftoperatio, 8c alius primus, qui eft forma, operationis terminus ad quern, faltem inadae- quatus 8c partialis; ita potentia alia eft in or- dine ad aftum fecundum, ?c dicitur a61:i va, 8c alia in ordine ad aftum primum, 8c dicitur pafliva: Aft'vvapotentiadefiniturs^fn/?. Prin- ei^iiim tranfmutatitnis in alio qaattnuf a- |
||||||||
|
liud eft : PaJJiva, principium tranfinutationis
ab alio quatenus aliud : fed univerfalius po- teft utraque definiri. Nam vox tranfmutatio- nis fpecialior videtur. Potentia aftiva, eft principium producendi aliud, quatenus aliud eft,ideoque haec ordinaturad influendum ali- quid alteri, 8c non recipiendum aliquid in fe. Potentia pafliva, eft principium producendi ( pajjive) ab alio quatenus aliud eft, adeoque h^c ordinatur ad aliquid recipiendum in fe,8c non ad influendum aliquid alteri. lam vero quaeritur, an in Deo reperiatur potentia, non paJJiva, fed atliva ? Nam pafliva potentia nullo modoin ipfo reperitur, quia dicit im- perfe&ionem: quod enim eft in potentia ad recipiendum aliquid ab alio, habet defectum illius, ad quod eft in potentia: at Deus nullius habet defe&um. Ergo. Sed a&iva eft in Deo, quia ilia de fe imperfeftionem non importat: unde, ficuti materia prima eft pura potentia pafliva.ut nullam habeat a£tivam,quia eft ens irnperfe<ftifiimum,ita in Deo nulla eft poten- tia pafliva, omnis eft aftiva, quia eft ens per- fect Aim urn. HI. Caeterum cum in Deo potentiam poni-
mus aBivam, 8c hoc bene eft intelligendum, refpecTiu cujus operationis ea in Deo ponatur: operatio enim alia eft immanens, quae recipi- turineodemfubjecto , a quo procedit, ficut intelle&io, volitio; alia tranfiens, quae recipi- tur in fubje&o alio, in quo eft terminus ad quem
|
||||||||
|
P R I M V M, 8 J
potentia dicit imperfeBionem ,/icuti aBusperfe-
Bionem. Refp. omnis potentia, quae ab adtu eft diitindta, dicit imperfedtionem, & actus, qui eft diftindtus a potentia, perfedtionem ; fed in Deo potentia adtiva non eft diftindta ab adtu, fed eft femper in adtu, 8c ipfe adtus, quia Deus eft purus putus adtus. Cumverodici- mus, potentiam t>ei aBim am femper effe in aBu, & effefuum aBum, non hoc fie intelligendum. eft.quod potentia divina femper fit conjundta fuo adtui.qui tranfit in materiam exteriorem, in objedtum extra Deum, fed quod potentia divina femper fit conjundta adtui immanenti, divinaeintelledtioni, 8c volitioni; non tamen femper eft fecutus a potentia divina effedtus exterior: quia effedtus ad extra procedunt a Deo fecundum ordinem fuse fapientise 8c be- neplacitum fuse voluntatis: unde, prout ab ae- terno perintelledtumScvoluntatem difpofuit, ita in tempore producit res: fie ab aeterno ju- dicavit & voluit creare mundum tali tempo- re. Nee hoc imperfedtionem infert in Deo; i potentia ej us adtiva.ab aeterno conj undta adtui immanenti 8c interiori , in tempore exire adtum tranfeuntem 8c exteriorem, quia ille adtus tranfiens 8c exterior tantum dicit rela- tionem inter Deum cjufque potentiam 8c effe- dtum extra fe, quae relatio, ut nihil perfedtio- nis adfert, ita nihil aufert: ideoque, potentia divina, eadem cum fuo adtu interiori 8c im- manenti, nihil plus perfedtionis habet, quan- do agit extra fe, quam quando non agit, quia agendo extra fe nihil perfedtionis acquiritur a Deo, fed ponitur tantum nova relatio, inter divinam potentiam aeternam, eandem cum Deo ejufque intelledtu ac voluntate, caeterif- que attributis, 8c id quod fit 8c exiftit poft ex- tra Deum:relatio vero non perficit fubjedtum cui advenit : fi contingat relationem inter- dum perficere-fuum fubjedtum, id eft per ac- cidens 8c ratione fundamenti. V. De hac potentia adtiva Dei quaeritur,
anfitinfinita? feu fub alio termino , an Jit omnipotentia ? Earn effe infinitam 8c omni- potentiam probat fLSfquin. quajl. cit. art. 1. &!■ quia effe Dei eft infinitum : visargu- menti nititur eo, quod Deus agat per effen- tiam : quanto autem perfedtiori modo eft in L 1 aliquo |
||||||
|
V O L W M EN
quern aut effedtus, utcreatio, falvatio: non
ponimus potentiam adti vam, quae dicat ordi- nem ad actum immanentem, fed earn qua eli- cit ordinem adaBum tranjeuntem in exterior em materiam <vel objeBum extra Deum : hie ta- men notandum eft, in Deo improprie poni aftum tranfeuntem.Nam omnis adtioDei eft immanens,metaphorice tamen aliqua dicitur tranfiens, ratione effedtus ad extra produdti: fie creare, falvare, fecundum rei veritatem funtadtiones immanentes: Deus intelligen- do & volendo produxit mundum, & fecit omnia quscunquevoluit, fed tamen quia i- ftae adtiones extra fe, id eft, extra Deum , pro- ducunt fuos effedtus, dicuntur adtiones tranf- euntes. IV. Deo potentiam effeadferibendam a-
■ftivam, principium operationis tranfeuntis, probat Aquinas i. fart. fum. Theol. quaft. zf. quia Deus eft ens in adtu, imo purus adtus, ac perfedtiffimus. At habere talem potentiam competit enti, quatenus eftadtu, 8c quatenus eft perfedtum: Ergo. Probatur minor, nifi ens fit adtu, quomodo poterit in fe habere princi- pium operandi ? &deperfedtione entis nihil derogat haec potentia adtiva, quia ex fe nul- iam imperfedtionem involvit, fed quod im- perfedtionem involvat, aliunde eft: nempe, potentia adtiva imperfedta eft. i .quando com- pletur per fuum adtum , fie imperfedtae funt potenti? adtiv? Angelorum,quia per operatio- ns fuam confequuntur perfedtionem .2. quan- go indiget fubjedtamateria, fie imperfecta: funtpotentix adtiva: corporalium agentium, utartificum inter homines. 3. quando earn concomitatur mutabilitas,ideoqueomnispo- tentia creata agendi eft imperfedta. 4. quando potentia.ut agat.debet egredi a fubftantia ejus in quo eft, 8c approximari pafib, fie potentia <alefaciendi egreditur quafi extra fe.Sc appro- ximatur paffo.manui, dum earn calefacit. At Dei potentia adtiva non dependet a fuo adtu, fie ut per eum acquirat perfedtionem, nee in- diget materia ad agendum, nee mutabilis eft, nee debet egredi abeo 8c approximari paffo, quia non diftat a pafTo. Concludimus ergo,ni- hil detrahi pcrfedtioni divinac, quod in Deo ponatur potentia adtiva. Sed,dicet quis, omnis |
||||||
|
DisputAt. ex Phix-OSOphiA Select.
|
||||||||||
|
*4
|
||||||||||
|
aliquo agente forma per quam agit, tanto eft
major ejus potentia agendo: at effentia Dei eft infinita: Ergo & potentia: Unde & omni- potentia dicitur. Caeterum univerfalitas ilia potentia;, nomine omnipotentiae fignificata, non eodem modo ab omnibus explicatur. Nos acquiefcimns in explicatione fafta ab e^Aquin.loc.cit. Deum hac rationeomnipo- tentem dici, quatenus omnia poflibilia feu fa&ibilia poteft. Potentia enim aftiva ad agi- bile, fadtibile, poflibile (quae tria nobis idem fignificant) tanquam ad proprium fuum ob- jeftum refertur. Potentia vero extraobjeftu fuum non abit. Sicut autem potentia Dei a£ti- va,abfoluta, infinita , 8c illimitata eft, ita pof- fibile, quodilli potentix fubjicitur, intelli- gendum eft poflibile abfolute, fine ulla reftri- £tione aut limitatione: cujufmodi eft omne illud, quod non implicat contradi£tionem , fi fiat: Quae enim hujufmodi funt, ut contradi- ftionem implicent, fidicantur fieri, re&ius dicuntur non pofle fieri, quam quod Deus ea non poflit facere; qui modus loquendi de Deo multo eft modeftior, 8c ab ipio zsfqain. loc. cit. obfervatur : Nam quod eft fimpliciter 8c abfolute impoflibile, nullo modo fieri poteft, non tam propter defectum potentiae in Deo, quam propter defectum ipfius rei, quae con- tradi&ionem involvit: 8c potentia Dei eft in- finita, atque omnipotentia, ideoque continet in fe perfe&ionem omnium potentiarum cu- juflibet creaturae: ideoque nihil concipi po- teft , ad quod fefe non extendat divina poten- tia, quantum exfe: fedfialiquidnonfacit, non eft,quia non poflit, fed vel quia non vult, vel quia non decet, vel quia non eft fadtibile, repugnatque fieri ex parte ipfius rei, adeoque eft impoflibile. VI. Caeterum impoflibile, ut colligere li-
cet ex <iArift. f. Met. i J. dicitur duobus mo- dis: uno modo, fimpliciter: altero, fecundum quid. Impoflibile fimpliciter eft illud, quod nee a Deo necabullo agente poteft produci aut fieri,Impoflibile fecundum quid eft.quod ab agete naturali non poteft produci aut fieri: utrumque diftingui iaintm impoflibile incom- plexum, ut chimaera, 8c complexum, ut, homo eft equus, virgo park |
impoflibile quadrupliciter. Eft impoflibile fe-
cundum naturam, cujufmodi eft illud, quod non poteft fieri nee efTe per naturam,licet pof- fit effe per agens fupernaturale, ut, virginem parere, caecum videre 8cc. i, Eft impoflibile per inteUeBum noftrum , quod non poteft capi vel intelligi ab intelle&u noftro, fie impoffi- biliafunt illa,qu£ non capit intelle<Sus nifi il- luftratus fide. 3, Eft impoflibile fecundu tempus, ut,quod praeteritum non fuerit;quod 8c impof- fibile vocant per accident, quia accidit, Petrum non cucurrife, efle impoflibile , ex eo quod praeteriit jam curfus: Nam licet curfusinfe fit aftus contingens; cum prseteriit,quia prae- teriit , fit neceflarius, 8c impoflibilie ut non praeterierit: 8c fie dicitur impoflibile fecundum accidens, quia accidit illi curfui, efle praeteri- tum. 4, Eft impoflibile fecundum difciplinam, quia eft contra aliquod primum principium alicujus difciplinae: fie impoflibile eft, ut duo contradictoria fint fimul vera, ut duo contra- ria fint fimul in eodem fubje&o, quia funt contra illud principium ; Quodlibet efl vel non efl, aut, Idem non poteft efle & non effe. De hifce quatuor fpeciebus impoflibilium nunc v idendum eft diftin&e. VII. §. 1. Quodcunque eft impoffibile fecun-
dum naturam, illud eft poflibile Deo. Probatur. Quia potentia Dei eft infinita: potentia ve- ro naturalis finita : ergo poteft Deus face- re id, quod eft impoflibile agenti naturali. Ut vero accurate cognofcatur.quantum diffe- rat potentia Dei infinita, 8c potentia creaturae finita, obfervetur, quantum differat divinum efle ab efle creato: cum enim pofle praefuppo- nat efle, 8c omne agens agat in quantum eft in a&u, hinc optime judicatur de potentia ex effentia; efle vero Dei differt ab efle creaturae, i .Quia efle Dei non eft contractual ad genus, neque ad fpeciem aliquam : at efTe creaturas quammaxime: z, Effe divinum eft illimita- tum 8c infinitum: efle creaturas efl finitum 8c limitatum: 3, Efle divinum eft quoddam effe univerfale in quo continetur omne efle, 8c in quo refervatur quafi omnis ratio efTendi: in omni aute alio effe creaturae eft tantum unus modus particularis effendi, utin hominceft effe horninis,non Angeli: at in Deo eft omne |
|||||||||
|
effe: .
|
||||||||||
|
VOtUMEN PRIMUM,
|
|||||||||||||
|
effe: 4, Effe di vinum eft effe purum: effe crea-
ture non eft effe purum fed mixtumcum non effe.quia creatura quejibet facta eft ex nihilo, &defe,nifi a Deo confervetur.tendit in nihi- lum. Ex hifcede differentia potentiae.tum di- vina:, turn creature, judicium fieri poteft. 1. Dei potentia non eft determinate ad hunc vel ilium effedtum, fed extendit fe ad omnem effedtum.qui fub potentiam adlivam cadit; at potentia creature determinata eft. i,Potentia divina quia eft infinita, poteft operari in in- ftantijpotentia creature non item. j.Potentia divina talis eft, ut ab ea dependeat omnis po- tentia creature in operando; at ilia non de- pendet ab hac. 4- Potentia divina poteft agere nullo pr^fuppofito fubjedto: at non poteft hoc potentia creatura;. Atque hinc concludimus, multa effe poffibilia Deo, qua: funt impoffibi- lia naturae. Potefi Deus producere omnia qua •vult, poteft operari fine ordine caufarum fecun- darum ; poteft operari nuUoprafuppofitofubjeBo-t at hac impojpbiliafunt omnia nature. VIII. §. z. Impojpbile fecundum intelkBum
noftrum Deo eft pojftbile. Probatur. Quia cum intelledtusdivinusfit infinitus, nofter intel- ledtus fit finitus, poteft facere omnia qua: ipfe |
|||||||||||||
|
intelligit effe poffibilia, &nontantum, quae
nos intelligimus effe poffibilia: at Dens lon- ge plura intelligit poffibilia.quam nos. Ergo longe plura poteft facere, quam nos intelligi- mus : & manifeftum eft in rebus fidei, quas Deus potefi facere, nos tamen non poffumus intelligere. IX. §. 3. Impojpbile fecundum tempus feu
per accidens rationepvateritionis eft Deo prorfuf impojpbile: quia per nullam potentiam poteft: fieri, ut preteritum non fit preteritum. Pro- batur. Omne implicans contradidtionem non poteft a Deo fieri: fed praeteritum non fuiffe preteritum implicat contradidtionem: quia idem pro eodem tempore fuiffet 8c non fuif- fet. Ergo, preteritum non fuifle praeteritum, impoffibile eft Deo. X. §.4. Impojpbile fecundum difciplinam eft
etiam Deo impojpbile. Probatur. Quia fi Deus faceret duo contradidloria fimul effe vera, vel duo contrariaconvenireeidem fubjedto, contradiceret fuae veritati St fapientiae, qua ordinavit, ut idem non poffet effe & non effe fimul , ut idem non poffit fimul effe album ec nigrum. At Deus fibi effe contrarius aut con- tradicere non poteft. Ergo 8cc. |
|||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
V 1 g e s 1 m A-T e r t 1 A, D E
VOLVNTATE DEI
Thesis I.
|
|||||||||||||
|
DE voluntate Dei thefcs ad difputandum
propofituri.ante omnia vocis ambigui- tatem removebimus. Voluntas Dei in- terdum fignificat beneplacitum ejusseternum, interdum fignum beneplaciti divini Staeterni; ficuti in/vulgari ufu loquendi teftamentum folemus vocare ultimam alicujus volutatem, quia fignum eft voluntatis ejus: hie pofterior fenfus a nobis relegatur. Priori fenfu in Deo ejfevoluntatem, ficprobamus. Quod eft ens infinite perfedlum , in eo funt formatter |
perfedtiones omnes, quae in latitudine entis
funt perfedtiones fimpliciter fimplices, nul- lam in fui ratione includentes imperfedtio- nem. Sed Deus eft ens infinite perfedtum, voluntas eft perfedlio fimpliciter. Ergo vo- luntas eft in Deo. Minor probatur. Nam voluntatis nomine intelligimus inclinatio- nem ac propenfionem quandam in omne bo- num, quod intelledtu concipi poteft, quae ra- tio voluntatis nullam ex fe imperfedtionem includit. L 3 ll.Ve-
|
||||||||||||
|
8<$ 1)isput At. ex P hi
II. Verum enimverb cum voluntas in-
terdum fignificet atlum volendi, interdum fubftantiam volentem, hoc tertio fenfu volun- tatem Deoadfcribimus; non enimpotentia eft, non operatio, diftindta a Dei fubftantia, fed eft ipfa ejus eflentia, & velle eft ipfius ejfe, propter fummam Dei limplicitatem, qua fit, ut, quicquid in Deo eft, fit ipfc Deus. Si e- nim voluntas in Deo fe haberet per modum potential, 8c velle per modum adtionis, dare- tur in Deo compofitio ex fubjecto £c acciden- te.quod eft abfurdum : praeterea, cum velle fit perfe&io volentis , Sc voluntas fit perfe&io Dei, fi voluntas foret potentia, 8c velle a£tio, Deus acciperet fuam perfc&ionemabaliquo extrinfeco.quod seque eft abfurdum.Interim, licet in Dec idem fit effentia & voluntas , ejfe & velle divinum, voluntas tamen habitudinem aliquam connotat 8c refpettum ad obje£tum, eflentia non item : Unde eft, quodformaliter feu ratione ratiocinata, ut barbare loqui fblent Scholaftici, faltem diftinguantur. Sed ut vo- luntatis divinx ratio fit clarior, nonnihilde ejus objeilo agendum eft. III. Objeilum voluntatis divina: eft, vel
frimarium, principale, immediatum,quod eft ipfeDeus8cfuabonitas; veljicundarium.mi- nus principale, mediatum , quod e&creatitra. Primum diciturperfevolitum , quia Deus 5c bonitas divina eft objeftum adacquatum & primo volitum ab ejus voluntate: alia vero a Deo funt volita ratione di vinae bonitatis pro- pter fe : omnia enim alia a fe vult propter fuamdivinam bonitatem : 8c, quandoquidem objeftum aliud eft terminatum, aliudmoti- vum 8c terminativum : divina bonitas eft ob- je&ummotivum 8c terminativum ipfius vo- luntatis-.creatura eft obje£tum,non motivum, fed terminativum tantu, 8c quidem fecunda- rio : folum enim raovetur divina voluntas a fua bonitate, quae eft ejus eflentia i creatura autem non poteft movere voluntatem divi- nam, poteft tamen fbcundario terminare ejus volitionem. IV.. Sedfcrupulushiceftremovendus. Si
Deus vult alia a fe, volet plura, & quidem ut plura : at hoevidetttr repugnare unitati &Jzm- |'licitali voluntatis divin<e. ErgotantU7»%)ult |
||||||
|
tosopHiA Select.
fuam bonitatem,non alia afe. Refp. Cum Deus
vult alia afe, in quantum vult bonitatem fuam, hoc modo comparantur alia ad volun- tem Dei, quo modo comprehenduntur ab e- jus bonitate: fed omnia continentur in boni- tate ejus ut unum cum ipfa .-ergo etiamuno 8c unico a£tu, volendo bonitatem fuam, vult etiam alia a fe: 8c fie voluntas poteft plura velle fine praejudicio fuse fimplicitatis, quia omnia ilia vult, quatenus funt unum cum bo- nitate divina: ipfa enim bonitas Dei eft ex- emplar 8c repraefentatio omnis bonitatis in creaturis 8c aliis a fe: quemadmodum unitas, quae eft fimpliciflima, eft principium multo- rum numerorum, qui ab ipfa procedunt, ita bonitas divina principium eft fimul 8c finis omnium bonorum aliorum, ad qua: termina- tur fecundario voluntas Dei, quatenus vult bonitatem fuam in qua continentur , ita ut uno aftu 8c fe velit Deus 8c alia a fe. V. Praeter objeilum ad voluntatis divinas
rationem intelligendam multum contulerit, ejus alius expofuifle, & modum, quo vult fe & alia. i^iBus voluntatis divina; funt velle &c nolle. Velle 8c nolle Dei cum verfantur circa res exiftentes, veHe Dei eft amare, 8c nolle Dei eft odijfe , cum verfantur circa res futuras, velle Dei eft decernereut quid fiat, nolle Dei eft decernere ut quid non fiat: quo fenfu Theo- logis,eligere,fignificat in Deo, decernere ali- cui falutem conferendam, reprobare, decer- nere alicui falutem non conferendam. Non velle 8c non nolle in Deo proprie non ejl, quia Deus eft purus a£l:us,expers potentiae 8c nega- tions , quae utraque in eo poneretur, fi in eo ponaturnonvelle.nonnolle.negativeutrum- que. VeUe Dei,in quantum fignificat decerne- reut quidfiat, eft vel effeSivum vel permijji- vum.Velle Dei effettivum eft, decernere ut ali- quidfiat, Deo id efKciente aut co^fficiente: velle Deipermiffvum eft, decernere ut aliquid fiat Deo permittente : Vtntmque velle eft effi- cax: fed cum difcrimine. Velle Dei effeilivum ita eft efficax, ut fimul fit verc caufa ejus quod fit: at velle Dei permijjivum ita eft efficax, ut non fit vere caufa ejus quod fit, icd antece- dent , ex quo tamen necetfario atque effica- citer fequitur id quod fit. Modus, quo Deus vult
|
||||||
|
P R I M V M. %J
\x redderentur gratia; Deo propter benefr
cium creation is, quia neceflario creaflet nos 8c non libere: ficuti nulias reddimus gratia5 Deo, quod genuerit Filium, autfpiraveii1 Spiritum fanclum. VIII. §.4. Deus omnia alia a fe qua vult,
i. e. deceTmt,immutabi!itervuh,i. e. decernit. Senfus eft. In voluntate di vina non eft poten- tia ad oppofita in fenfu compofito; id eft,poft- quam ab atterno voluit Deus aliquid futurum pro tali tempore, non poteft velle illud pro tali tempore non futurum : fi enim poflit vel- le illud non futurum pro eo tempore, pro quo tempore illud futurum voluit, poffet aliter fe habere, i. e. pofTetmutari. At Deus mu- tari non poteft. Ergo. Atfi potentiamad [ oppofita fumas in fenfu divifo, antequam vo-
luntas concipiatur conjundtacum altera op- ipofitorum, fie vere libera eft 8c aftufuovo- j lendi poteft verfari circa illud vel aliud obje- , ftum, nihilquederogatur divinoe immutabi- litati, quae turn demum violatur, fi poftquam voluitac decrevit id refcindat: fed afleritur I fumma Dei libertas, amplitudo, poteftas, per illam potentiam volendi oppofita divifim. IX, §.$■. Dettsvult, i.e.decernitvoltm-
tate ejfecliva omne bonum creatura, fe vel ejfi- ciente vel coefficientle: imo fie etiam vult mala poena, in quantum ipfe mult afape operatur, qua ceduntinpcenampeccatorum. Atvoluntateper- miffiva vult malum culpa, velfimpliciter, -vel etiam, quando iUudjimul eft poena, 8cceditin punitionem peccatorum : Neque fie quic- quam Deo adferibitur, quod non fit dignum. Nam quandoquidem permittat peccatum fie- ri, haud dubic volens permittit ;curnonli- ceat ergo dicere, Deum velle hoc fieri, quod permittit; quod non permitteret, fi fieri non vellet? fi vult fieri quod prsecipit, quidniJc fieri velit id quod permittit ? cum tarn fit fi- gnum voluntatis divinsepermiffio quam pr?- ceptio, Scfaepius eveniant ea quae Deus per- mittit, quam ea quse prsecipit. Et, quodcun- que Deus tanquam medium ufurpat fini obti- nendo conducibile, illud redte dicitur velle ut fiat. Sed malum culpa; Deus tanquam me- dium ufurpat fini obtinendo conducibile, manifeftandae gloria; juftitiae fuse & miferi- cordise.
|
||||||
|
VOt«M!N
vultfe&alia, eft vel necejfitat, vel libertas:
qusedam enitn necefario, quxdam libere vult, pro varia ratione objetli, quod vult, 8c «#«/, quo vult. VI. §. i.Deusvult, i. e.amat, feipfumif
fuam bonitatem necefario ,'ut non pojjit non fe amare if velle. Probatur, i.Omne quod eft, neceflario ac naturaliter diligit fuum efle. Ergo&Deus, qui maxime eft ac non poteft non efle. 2. Qupdibet potentia neceflitatur refpettu proprii objedli, fi perfefte applice- tur.non t3ntum quoad fpecificationem,fed & quoad exercitium : fie vifus neceflitatur ad videndum colorem re£te applicatum reci- piendo fpeciem ab illo: 8c intelle&us quan- tum ad operationem primam neceflitatur re- cipiendo fpeciem ab obje£to: 8c voluntas bea- torum neceflitatur ad amandum Deum , quia in eo eftomnis ratioboni. Ergo multo magis neceflitatur voluntas Dei ad amandum fei- pfum. §. 1. Detavu.lt, i. e. amat, necefario creaturamfuam, in quantum exijlit, if ad i- maginem Dei eft exprejfa, if participat ejus bo- nitatem : in tantum enim nulla eft.in creatura uttali, ratio mali. At in quo nulla eft ratio mali, illud Deus amat neceflario. VII. §. 3. Deutvult, i.e.decernit, non
feipfum, fed alia a fe, idque libere: non verfa- tur circa feipfum, volendo, i.e. decernendo, quia ipfe nunquam eft futurus,fed femper eft: at circa alia a fe, volendo, i.e. decernendo oc- cupatur, quia ilia aliquando funt aut fuerunt futura. Vulthsec,i.e.decernit,libere. Proba- tur. 1. Quse cadunt fub voluntatem ut me- dia propter aliquemfinem, qui fine illis me diis obtineri poteft, non cadunt fub volunta- tem neceflario, i. e. circa ea non verfatur vo- lendo voluntas neceflario. Atqui alia a Deo fie cadunt fub divinam voluntatem .E.non ca- dunt fub earn neceflario,i. e. circa ea non ver- fatur volendo voluntas neceflario. Major pro- batur exemplis. Ideo non neceflario volumus equum ad iter, quia illud conficere poflumus fineequo. Minor probatur. Nam Deus vult alia omnia propter fe ut finem,qui tamen non pendet ex rebus aliis, cum nihil perfeftionis Deo ex aliis a fe volitisaccedat. 1. Si Deus neceflario vellet .i.e. decerneret alia a fe, nul- |
||||||
|
88 DisputAt. ex Philosofhia Select.
|
||||||
|
^ordiar. Ergo malum culpa: re&e dicitur vel-
*e ut fiat; five lit malum culpa: fimpliciter, five fimul fit malum pcenae. X. Qujeri hie poteft non inutiliter, <t_An
'voluntatis, id eft, volitionis divin* detur ali- qna caufa ? Ab hujus quaeftionis decifione graviifima: dependent qussftionesTheologi- es, ut, An fides vel mei'ita prasvifa fint caufa eleftionis, An peccatum lit caufa reprobatio- nis ? Quare prudenter decidi debet. In ho- mine quidem voluntas una eft caufa alterius, loquendo de aciu voluntatis: licuti voluntas, quafanitatem volumus, eft caufa voluntatis, qua adire medicum 8c remedia quaerere volu- mus. At in Deo non funt plures actus volendi, quorum unus fit caufa alterius, fed Deus uni- ca voluntate, feu una & fimpliciffima voli- tione.vult omnia,qu3ecunque vult.qui tamen unus volendi a&us pluribus aftibus diftin&is sequivalet ob fummam& infinitam fuam per- fe&ionem : 8c fie fapienter Sc convenienter unumquodque, finem & media, vult Deus il- lo uno a£lu, quatenus unumquodque habet ordinem ad aliud, ut media ad finem, quae alio atque alio ac diftin&o aciu vult homo. Neque eft, quod quis exiftimet voluntatem Dei fore irrationalem, fi nulla ejus lit caufa, & unico attu velit & finem 8c media: Nam quodcunque vult, vult ex rationali 8c fapien- ti confilio fuo j 8c volendo, rem unam tan- quam medium in rem aliam tanquam finem ordinat; finis autem ratio eft mediorum : 8c vult fe 8c alia a fe, fe ut finem 8c rationem aliorum volitorum, 8c alia volita volendo ad fe ordinat: omnia enimfacit propter feipfiim. Quare voluntas ejus, etfi caufam non habeat, irrationalis tamen non eft. Et quam haberet caufam voluntas Dei? an efficientem? an fina- lem? At ipfe rerum omnium caufa efficiens eft prima 8c finis ultimus. Dices: Annonmere dicitur , Deus fecit hoc propter Mud? Ergo& vere dicitur, Deus voluit hoc propter Mud ? 8c in univerfum , Qutcqitidfacit Deus,facere vo- luit; ergo quando unum facitpropter aliud , et- iam unum propter aliud facere voluit. Refp. Quid inde? concedimus 8c rem Scphrafin. Perges. Ergo dabitur caufa ac ratio voluntatis divin*. Refp. Negamus hoc fequi. Inferunt |
||||||
|
iftx: phrafes caufam 8c rationem faCfci feu rei
volitae, cur ex rebus faciendis 8c volitis unum fiat propter aliud, fed non fignificant caufam 8c rationem voluntatis aut volitionis divinae. Et accuratiffime ac prudenter haec duo diftin- guit Aquinas i. part. fum. Theol. quaff. 19. art.f. Vult Deus hoc ejfepropter hoc, quodve- rum, 8c Deus hoc vult propter hoc, quod falfunt eft. Et haec propolitio, Deus vult hoc, quia vult aliud, in rigorefermonisfallaeft, nam ipfius voluntatis feu volitionis divinae caufam aliquam fignificare videtur: quippe nullum aliud verbum cxprimitur adi quod caufalitas fignificata per particulam quiareferri pofllt. At haec, Deus vult hoc ejfe propter hoc, vult hoc facere aut fieri propter hoc, vera eft, quia aliud cxprimitur verbum ad quod caufalitas figni- ficata in vocuXa. propter referri poteft: ut fi di- xero, Deus voluit mundum creare, quia voluit fuambonitatemali'is communicate, aut propter fine bonitatis communicationem, Deus voluit ei falutem,autpropterfalutem, non hie fenfus eft, quod Deus voluerit quia voluit, quafi unum vclle in Deo fit caufa alterius, fed quod uno eodemque volendi a£tu voluerit hoc efle pro- pter finem. Et fie optime notat Cajetanus in art. f. quaff. 19, 1.p. fum. Aquin. difcrimen inter hxc quatuor. Hoc eft propter Mud. Deus vult hoc eye propter Mud. Hoc ejl volitum a Deo propter Mud aliud volitum ab eodem. Deus vult hoc quia vult Mud aliud. Primum verum eft, quia tantum delignat ordinem rerum ; item fecundum, quia lignificat Deum velle ilium rerum ordinem:tertium8c quartum.fi lignifi- cent unam Dei volitionem fecundum rem effe caufam alterius volitionis, ut ab alia voli- tione dicatur Deus velle hoc, ab alia illud, u- trumque falfum eft: at fi tantum fignificent Deum non velle hoc nifi volendo fimul illud aliud tanquam voliti prioris caufam , 8c hoc non eflc volitum a Deo nifi quatenus aliud et- iam eft volitum tanquam hujus voliti caufa, fed utrumque eadem volitione volitum.verif- iima funt.Quare concludo. Volunt as divina ca- ret caufa, nonfolum ut eft Deus, fed ut efl volitio, aSius volendi attingens volitum: maleque dice- retur.quod attingentia voluntatis diving afti- va refpe&u unius voliti fit caufa attingentiae aftivsc
|
||||||
|
Volumes Primum, 89
i&ivx refpe&u altcrius voliti: at, quod attin-1 quia hoc di cit, efe volitum uniu* eaufkri ex ejfe
gentiapaffivaealterius voliti, tolerari poteft, I volito alterius. Sed de voluntate Dei fatis. |
|||||||||||||
|
DifputationumexPiulofophiafele&arum
V 1 g e s 1 m a-Qjj A r t A> D E
VOLVNTATE DEI-
T H E S I S I.
|
|||||||||||||
|
vero 8c reali a&u voluntatis fuse, qui adtus eft
perfe&iffimus, quia eft ipfe Deus, terminatur tamen iftea£tus Dei ad creaturas feipfo abfque additione novae perfeftionis fa£ta ad Deum j nam etfi non terminaretur ad creaturas fed tantum ad Deum,id eft, etfi Deus non alia a fe fed fe tantum vellet, nihilominus effet perfe- dlilTimus: Nam hie aftus, five extendatur ad objecta aliqua extrinfeca extra Deum , five non,ideo nee magis nee minus eft in fe perfe- ftus, quia illea&usfumtusinfe, ut prior in figno rationis tali extenfione, habet omnem perfe&ionem poffibilem fufficientem ad ob- jefitumquodcunquevolendum: unde, quod in feeundo rationis figno apprehendatur ter- minatus ad hoc vel illud obje&um, non id eft peradditionem alicujus in illo aftufedperad- ditionem obje&orum: quod illuftrari poteft a fimili: ut, fingamus vifionem fufficientem ad videndum quaecunqueobjeftafibi praefentata finedependentia ab illis; talis vifiopoteft ex- tendi ad plura vel pauciora objefta, per addi- tionem & mutationem obje£lorum, fine ulla additione aut mutatione fui: fimiliterferes habet in volitione divina rerum extra Deum. Difficilius id quidem eft conceptu, quia per- feevte a nobis declarari nequif. fed tamen ita fe res habet. Cajetanus diftinguit inter perfer dtiones Dei neceffarias ac naturales 8c liberas ac voluntarias •. illas Deo non accedere, hafce accedere pofle.ait: 8c, velle alia a fe, feu.com-r municare fecreaturis, aflerit elfe pofterioris generis perfe£tionem, quam vocat perfectio- nem fecundii quid 8c diminutam.uti priorem dicit perfeclionem fimpliciter 8c abfolure.: M fed |
|||||||||||||
|
DE Voluntate Dei, an Jit, 8c quodnam ej us
fit objeBum , 8c quinam ejus fint aBus , 8c quit modus, quo per a£tus in objetturh fuum tendit, denique an in <volendo ah aliqua cau- fa extra fe pendeat, vifum cftatqueexplica- tum difputatione fuperiori : atque ea omnia intelligi de Voluntate beneplaciti, ibidem eft diclrum. Nunc quaeftionesquafdam, qua: dif- putari folent a Metaphyficu SaScholaJlicis non inutiliter, movebimus ac decidemus circa Dei voIuntatem.St ea, quae praeced. dilp. funt propofita. II. §. i. Quasritur, An velle aha afe, feu
quod idem eft, communicarefe aliis, impor- tet in Deo perfeBionem aliquant? itaquidem exiftimavit Cajetamts in pr.part.fum. Thorn. Aquin.quaft. \<).art.i. Sedjuremeritoreji- citur e Scholajlick aliis, cum quibus 8c nos fa- cimus, ac rem fie explicamus: velle alia a fe, aut poteft confiderari quoad a£tum intrinfe- cum voluntatisdivina:, 8cfic, velle alia a fe, eftipfaeffentiadivina, quiailleaftus intrin- fecus voluntatis di vinae, quo vult alia a fe, eft ipfe Deus; & fie certum eft, quod.Deum vel- le alia a fe.dicat infinitam perfeclionem. Aut poteft confiderari, ii velle alia a fe, quoad objeftum, quod connotat; velle enim alia, connotat habitudinem 8c refpeftum ad alia ifta, obje&a volita: 8c fie, velle alia a fe, non dicit perfe&ionem in Deo; fed neque imper- feiftionem; quia ilia habitudo & refpe&us eft tantum in Deo relatio, (five realis, ut quibuf- dam , five rationis, ut plerifque placet) qua; formaliter abftrahit a perfe&ione 8c imperfe- (Sione. Res ftcfe habet. Deus vult creaturas |
|||||||||||||
|
_..—:__
|
|||||||||||||
|
DisputAt. ex Pkilo so phiA Select.
|
|||||||||
|
'j>o
|
|||||||||
|
dibus univerfum compleatur , qusedam in
creaturis evenire neceflario, qusedam contin- genter: ideoque quibufdam quoque effeclibus providit atque aptavit caufas neceflarias, id eft, indefeftibiles in caufando, ex quibus effe- dlus fequuntur neceflario; quibufdam vero eftedtibus providit 8c aptavit caufas contin- gentes, id eft, defedribiles 8c impedibiles, ex quibus effeftus contingenter proveniunt. Et ficpatet, non ideo efteftus a Deo volitos efle vel neceflarios vel contingentes, quia caufas fecundaj fint tales, fed contra, Deum.quia vo- luit quofdam eftedtus contingenter evenire, quofdam neceflario, caufas iis praparafle fe- cundas, vel contingentes, vel neceflarias, ut totadiverfitatisratio, omnifquein creaturis vel neceflitatis vel contingentia; radix atque origo, in folam Dei voluntatem efficacifli- I mam referenda fit. IV. §.3. Quaeritur , <^An voluntas figni
femper conformetur cum voluntate beneplaciti. Refp. Intcrdum Deus vult aliquid voluntate figni quod etiam vult voluntate beneplaciti, ututraque impleatur: interdum non item, ut voluntas quidem beneplaciti impleatur, quae femper implctur, fed non item voluntas fi- gni: fie voluntate figni voluitut Abrahamus immolaret Ifaacum, ut Pharao aliquoties mo- nitusdimitteretpopulumjuflitenimutrum- que: at neutrobique fuit haec voluntas Dei impleta: voluntate beneplaciti voluit.ne Ifaac immolaretur, ne Pharao Ifrafilem dimitteret; haec utrimque impleta eft ; quod ex eventu liquet:nam 8c efficaciteripfeDeusimmola- tionem Ifaaci impedivit, 8c Pharaonis cor ali- quoties obduravit ne dimitUeret.fic prohibuit voluntate figni homicidium, voluit tamen fi- lium fuum occidi a J udsis Deus:neque tamen hie ulla eft contradidlio inter voluntares di- vinas: Nam voluntas figni.improprie dicitur voluntas: eft enim tantum prxceptum quo fignificat Deus quid fit noftriofficii, quid a nobis fieri velit vel omitti: at voluntas bene- placiti fimpliciter 8c proprie eft voluntas, qua decrevit quid futurum fit, fe vel efficientc vel permittente. V. §.4. Sed hie nova exoritur quxftioex
jam. didtis. Quare Deus voluntate figni pruci- fiai
|
|||||||||
|
fedvero, ficuti nulla perfeiXio de ficit Deo ab
aeterno, ita nulla eide novo advenit, five fit neceflaria, five libera, five naturalis, five vo- luntaria, five fimpliciter & abfolute, five fe- cundum quid & diminuta fit, quia Deus ell infinite perfe&us. Et ifta perfe£tio libera Dei, quam vocat Cnjetanus uiminutam , vel eft in- finita vel non; li non, quomodo eft in Deo? fi eft, quomodo poteft de novo accedere ? Et diftinftio ifta nulla eft: nam inferam ex hac diftinftione; Virtutes, quas habct homo, non efle perfeftiones fimpliciter, feddiminutas, quiafunt libera 8c voluntariae. At abfurdum eftconfequens. ErgoSc antecedens. III. §. i. Qujeritur , z^in voluntas Dei
imfonat rebus volitis necejjitatem ? Haec quss- ftio duodus modis intelligi poteft :uno qui- dem modo fie : z_An eo ipfo, quo res funt aut proveniunt a Dei voluntate, neceffaria fint feu veceffario eveniant ? Atque hoc negamus : ne- queenimfequiturresefleaut fieri neceflario neceffitate abfoluta (de qua hie eft fernio) quod Deus eas efle vel fieri velit: tametfi ne- ceflaria fit confequentia a voluntate Dei ad rem volitam , eo quod voluntas Dei fruftrari non poflit: fed haec hypothetica leu conditio- nalis tantum eft rerum neceflitas ac confe- quentia: , non abfoluta, non confequentis. Alteromodofenfuseft:^«£)ej voluntas cau- fet necejjitatem in omnibus vel in aliquibus rebus volitis ? Atque hie refpondemus, Dei volun- tatem quibufdam rebus volitis neceflitatem imponerc, non tamen omnibus: rerum enim a Deo volitarum quaedam funt neceflaria;, quaedam contingentes. Sed quaeritur hujus diverfitatis ratio ac caufa: Sunt ex Metaphjfi- cis 8c Scholafticis, qui earn derivare conantur ex ipfis creaturis: at peffime: nam fi diftindtio contingentium a neceflariis referatur folum in caufas fecundas, fequetur hoc difcrimen ■efle praeter intentionem 8c voluntatem Dei: At hoc abfurdum. Nos ergo rationem dif- criminis petendam efle ducimus ex ipfius di- vinx voluntatis efficacia, a qua tanquam a caufa non tantum eft,quod ea fiant 8c fint quae Deus fieri 8c efle vult, fed 8c quod eo modo >fiant ac fint quo modo ea fieri 8c efle Deus vult: yultautem Deus, ut diverlls rerum gra- |
|||||||||
|
V r i m u m. jrr
quod effet malum fieri , nifi a Deo pracipere-
tttr ? fie ut pofteriori juflione prion's mali quafi fiat abolitio. Atque haec eadem eft quae- ftio cum hac : a^An Deus pojjit di/pe??fare de prteceptis Decalogi ? Nam , cum difpeufatio faciatdeillicitolicitum , 8c qua: funt contra praecepta decalogi fint illicita & mala, fi Deus poteft difpenfare in praeceptis illis, poteft fa- cere de malis 8c illicitis bona 8c licita: 8c fie poflet Deus praecipere mala fieri, non quae tunc fint mala, fed qua: effent mala, exclufa difpenfatione divina. Nos ad difficilem hanc qua:ftionem fie refpondemus. Cum lex non praecipiat nifi quod bonum eft, 8c praeceptum fit directivum agendi principium , quicquid ita malum eft, ut Deus id facere non poflit, il- lud quoque Deus praecipere non poteft: quam relponfionem exemplis illuftrabimus. Non poteft Deus preppere mendacium,odium fui, blafphemiam, perjurium, idololatriam, quia ipfe haec facere atque horum author effe non poteft, cum funt ejufmodi, quae in fui ratione malitiam includant atque involvaut: quale etiam eft,carnem dominari fpiritui,8cc Nam, quod non-nemo hie excipiat.Deum non pof- fe quidem feipfum abnegare, pofle tamen al- teri praecipere fui abnegationem,inx;ptum eft: quia quod quis per alium facit ipfe facere cen- fendus eft. Scholaftici hoc negotium terminis fuis 8c diftin&ionibus fie extulerunt. Malum, inquiunt, aliud eft infe, aliud fecundum fe: malum in fe eft, quod poteft fieri bene, ma- lum fecundum fe,quod non poteft fieri bene ; fie odium Dei 8c mendacium funt mala fecun- dum fe, quae pullo modo pofliint fieri bene, 8c ea Deus non poteft praecipere, quia non poteft ab eis auferri deformitas 8c inordinatio ad Deum quam habent. At occidere innocen- tem 8c accipere alienum, funt mala in fe, 8c pofliint fieri bene, pro auftoritate, imperio, dominio Dei, 8c iftapoteft praecipere Deus,de iis difpenfando. Alii fie diftinguunt. Aliud eft malum effentialiter, quod habet intrinfe- cam malitiam , ideoque nullo modo poteft fieri bonum, ut blafphemare Deum: aliud eft malum accidentaliter, cui malitia non eft in- trinfeca, quodque idcirco poteft fieri bonum, ut occidere innocentem: dicitur autem fieri M i pofle |
||||||
|
Volumes
piat eafieriti qua voluntate beneplaciti nefierent
decrevit ac voluit ? £^r contra, qtiare voluntate ■Jigni prohibuit fieri, qua fieri voluntate bene- placiti voluit ac decrevit. Refp. Ratio, quare Deus, qua: praecepit, nonimpleatin omni- bus, quibus praecepit, &c quae prohibuit, non praeveniat in omnibus, quibusprohibuit.non eft ilia, quam lefuita 8c hypothetici dccreti Fabricatores proferunt, dicentes, Deum ali- quid nolle, quia homines nolunt, aliud velle quia homines volunt. Nam fie Deus depen-1 deretabhominibus, caufaprimaa fecunda: fed contra fe res habet: fi Deus vellet, etiam homines vellent ; fi Deusnollet, etiam ho- mines nollent : omnipotensenim & omnium dominaeftDei voluntas. Verum longe aliae funt hujus rei rationes, eaeque variae; vel, ut oftendat Deus creaturam intellc&ualem efie def«cl:ibilem ; vel, ut oftendat quid in utram- quepartem valeat liberum arbitrium, in ma- lam quidem partem fine Dei auxilio praefen- ti, in bonam cum eo j vel, ut ex compara- tione mali feu peccati quantum fit obedien- tial bonum intelligatur; vel, ut ex obedientia gloriam, ex inobedientiapcenam , alii repor- tent; vel denique, quam rationem nos omni- bus praeferimus, utin aliis fuam mifericor- diam, in aliis fuam juftitiam manifeftaret Deus. V I. §. f. Qnxntxxv, An Deus voluntate ftgni
fracipere aut veUe pojpt aliquid contra legem a fi latam ? Haec quaeftio ex ante diftis etiam o- • ritur. ac funt ex Scholafticif, qui Deum id pof- fe afleruerunt, a quibus non longe abeunt ex Reformatis Philofophisquidam. Hificpro- ponunt: An Deus pojjit velle feu pracipere ma- lum culpa? actum quaeftiodupliciter intelli- gi poteft; fc. An Deus pojjit pracipere malum tulpa conjunBim, hoc eft, manens malum cul- pa: , vel divijim, ut malum praecipiendo fiat bonum. Priori fenfu non venit quaeftio: Nam fie Deus contraria vellet eadem voluntate fig- ni, & idem praeciperetScprohiberet, adeo- que homini imponeretur neceffitas peccandi, dum contraria implere non poteft. Sedpo- fteriori fenfu quaeftio inftituitur: An Deus vo- luntate Jigni velle feu pracipere pojjit aliquid, non quod Jit malum fieri, dumpracipimr, fed |
||||||
|
DisputAt. ex PhilosophiA Select.
|
||||||||||||||||
|
9 A
|
||||||||||||||||
|
Deo, fed neceffe eft effe volitum ab eo, poft-
quam decrevit abfolute glorias fua; in miferi- cordia & juftitia manifeftationem. Et quid multis eft opus ? quod bonum eft, Deus vult. Peccatum fieri, bonum eft,non quidem in ge- nere honefti, fed ingenereboniutilis: nequc hocmirumeft, poffe aliquid effe malum in- honeftum , 8c bonum utile: neque eft contra peccati definitionem, ut fit bonum utile: imo nifi peccatum eflet legis tranfgreffio & ma- lum inhoneftum , non poffet effe medium conducibile ad patefaciendum Deigloriam, in eo condonando per medium mifericordiae, autpuniendopermodumjuftitiae:8ca pofte- riori concludimus ; quodcunque Deus ufur- pat ut medium conducibile ad finem fibi pro- pofitum, id talis eftnaturas, uteinonrepu- gnet effe bonum in genere utiiis, 8c ita a Deo ordinari, 8c decerni, 8c effe volitum. Sedpec- cato Deus fie utitur. Ergo, 8cc. Porronon tantum malum culpa eft volitum; fed etiam eft: volitum qua tale. Hac reftri&ione fignifica- tur, Deum velle malum culpae, non tantum quoad materiale, actum fubftratum : nam eum vult voluntate beneplaciri efficiente: fed 8c quoad formale, feu quoad ipfam malitiam, quam vult voluntate permittente; haec enim, non actus, eft medium conducibile, quouti bene placet voluntati divinae illam malitiam permittenti. At qui iftam reftriCtionem fie explicant, ut putentfignificarimalum, qua tale, h. e. fub confideratione malitiae, effe vo- litum a Deo, errant, 8c Deo 8c nobis injuriam faciunt:Deus enim decernendo ac volendo utmalumfiat, fe permittente, nonconfide- I rat illud ut malum, fed fpectat id fub confi- |
||||||||||||||||
|
poffe bonum in fenfu divifo, ficut aegrum po-
teft fieri fanum ; & hoc malum Deuspoteft prxcipere, non illud: fed haec omnia eodem recidunt. VI. §.6. Sed ut flu&us fludhim premit.fic
una quxftio aliam: quasritur infuperexante etiam dictis, An Dew voluntate beneplacitipof- Jtt velle feu decernere malum culpafeupeccatum, frquidem qua tale eft. Refp. Diftinguendum eft inter has duas phrafes, velle malum culpa, 8c, velle malum culpa fieri: velle malum, fim- pliciterdiftum.notatcomprobationemmali, fimulque inclinationem ad rei alicujus vel commiflionem vel omiflionem utramque le- gi Dei repugnantem: Hoc eft malas volunta- tis: fie negamtts, Deum velle malum culpa: at, velle malum fieri, nihil aliud fignificat,quam decernere ut malum feu peccatum ab alio fiat alio permittente; 8c hoc non eft mala; volun- tatis : fie affirtnam us, Deum velle malum culpa: 8c probamus: fundamentum hoc jacimusmon dari fummum malum , fed omne malum eife conjunctum cum aliquo bono.Nunc ficargu- mentamur. Si Deus vult bonum illud fieri, cum quo conjunctum eft malum fe efficiente, ergo & vult malum fieri, quod ex parte crea- ture eft cum bono coniunctum.fe permitten- te : alioquin, fi non vellet Deus, hoc malum cum bono conjunctum non foret, nee fieret: confirmamus hanc rationcm. Quod bonum eft, Deus vult fieri: at bonum effe,bonum eft: Ergo: Sed vero, aliquod bonum non eft nil! conjunftum cum malo. Ergo & bonum con- junctum effe cum malo, bonum eft. Ergo 8c bonum conjun&um effe cum malo Deus vult. Ergo non tantum vult bonum cuiconjungi- |
||||||||||||||||
|
tur malum,fed ipfum -n conjungi malum, at- deratione conducibilis ejus natural, quatenus
que adeo ipfam malitiam quaeconjungitur: poterit effe medium glorias divinae : itaque
prafertim cum malum conjunctum faepe ce- negamus, malum qua malum effe a Deo volitum,
dat in bonum majus, fivealterius, fiveipfius hoc fenfu, ut ratio, cur malum Deus permit-
malum committentis, femper faltem infervit tat, fit ipfum malum: fed ratio, cur velit fieri
|
||||||||||||||||
|
manifeftandae vel mifericordix vel juftitia;
divinae: 8c fie bonum eft, malum fieri, atque adeo volitum a Deo, ut fiat, fe permittente: imo, plus dicemus, non tantum volitum eft a |
||||||||||||||||
|
k permittente, eft conducibilis ejus natura ad
promovendam gloriam Dei, ad quam ten- dere debent haec 8c omnia noftra Philofophe- mata. |
||||||||||||||||
|
Difpu-
|
||||||||||||||||
|
VOIUMEH P J I M H M,
Difputationura ex Philofophia fele&arura
VigesimA- Q_u i n t a , |
||||||||||||||||||||
|
S>3
|
||||||||||||||||||||
|
D E J
DEI ATERNITATE
Thesis I.
DE Deiaternitate arduafaneac perdifE-1 aternitaf,T, xctntzzwrJl;,improprie,protem-
ciliseftdifputatio;tantotarnendigniorUo)-<r diuturno & longavo, ut cum circumci- contemplatione:prariertim cum mo- fio dicitur xterna, velpro temporeindetermi- kftia hxc & difficultas compenfetur utilitate, \ nato, ut cum id dicitur xternum, cui nullus qua nulla poteft ex Philofophandoaccipi ma- certus terminus eft prefixus, vel pro durationc jor, quam fi Deum Opt. Max. omnis Philofo-1 -vita, ut fervitus dicitur sterna ejus, cui fer- phix fontem & fcaturiginem recte riteque j viendum eft ad vitam, quomodo etiam gra- cognofcamus: atque eo lubentius hoc Dei at- j titudinem seternam pollicemur bene mentis tnbutum pertraftandum fufcipimus, quod, de nobis. i.Kv^iexUrus, proprie,pro duratio- ante paucos annos luxare illud 5c non fatis re-1 nejinetermino, five limitate & fecundum quid, |
||||||||||||||||||||
|
<fte cxplicare tentaverit Conradus Vorftius in
notitfuis adDifp.fuam J. de Deo, & in slpoh- getica Exegeji cap. iz. Agit de hac materia Thorn. Aquin. infummaTheol.part.i.quajl. 10. & ibi omnes fere Scholaftici; Pneumatic* $- Theologia naturalis Script ores iftic, ubi vel infi- nitatem vel immutabilitatem Dei explicant; Metaphyfici inter affeftiones, qua fcquuntur cxiftentiam.iub titulo Durationis vel tcmpora- litatis, vel etiam ad prxdicamentum §luando, ut Suarex.Difp. Met. fo. NosThoma i.part. quaft. 10. veftigiaprememus, 8tex fex, quos de Dei aeternitate proponit , articulis, tres priores, poft vtcis difcuffionem prsemiflam, explicabimus. 1. quid Jit at emit as. i.utrum Demjitaternus. 3. utrum ejfe uternumfitpro- prium Dei. 11. Mternum dicitur, vel quafi aviternum,
notatque illud quod perpetuodurat, a voce *a>«w2,quod volunt efle ab «'i«»,hoc autem di- ci quafi «« <u»,yew^ersxi/?e»j,undefcriptioan- tiqua habet aiternus quod Grcecam originem |
||||||||||||||||||||
|
qute fine deftituitur five termino ad quem,
dicitarque setcrnitas apofteriori ,fiu parte poft, barbaris, qualis competit fpiritibus finitis, {weahfolute&Jimpliciter, quse utroque ter- mino caret, & a quo 8c ad quem, diciturque sternitas apriori &pofteriori, & parte ante & poft, qux Deo competit, dequanos imprx- fentiarum philofophamur. III. Voce excuffa, rem aggredimur;ac
1. Videbimus, quid Jit aternitas. jEternita- tis notitionem ut aflequamur, notandum eft, tres efle menfuras rerum, quibusearum efle menfuretur, tempus, <evum, aternitatem, fic- uti triplex eft rerum efle triplici modo di- verfum. Qusedam funt res variabiles, 8c fe- cundum affe&iones feu accidentia, ut homo, & hie habet unam menfuram fui efle, fed va- riabilem. Alice funt res invariabiles quidem fecundum fubftantiam, fed variabiles fecun- dum accidentia feu affeftiones.ut zAngelusfe. hie habet aliam menfuram fui efle, fuo modo etiam variabilem: Detts autem omni ex parte, & fecundum fubftantiam , 8c fecundum acci- |
||||||||||||||||||||
|
f
|
mino exiftens, notatque illud quod nunquam J dentia (qux non habet)feu affe&iones, eft in-
ert finiendum: Ebrai vocant oVw, a quo La- \ variabilis, 8c hie habet menfuram fui efle pa- tinum olim, a rad. ohfi, occulit, abjeondit, quia I riter invariabilem, immutabilem, totam fi- xternitatisinitiumacfinislateant.afenfibuf-' mul, Scperfeaam.ficutiipfiusDeieftefien- que noftris abfeondantur. Accipitur autem tia; Nam oportet menfuram efle proportio- |
|||||||||||||||||||
|
M
|
||||||||||||||||||||
|
*
|
||||||||||||||||||||
|
natam
|
||||||||||||||||||||
|
2
|
||||||||||||||||||||
|
DisputAt. ex Phuosophia Select.
|
|||||||||
|
54
|
|||||||||
|
natam rei menfuratx: Ideoque quemadmo-
dum aliam habemus menfuram pro rebus li- quidis, aliam piofolidis: itaaliamdebcmus habere menfuram pro homine, aliam pro ^An- gela , aliam/>n>.D<?»'. menfura, quamenfura- mus hominis effe , dicitur tempos: qua Ange- li, avam : qua Dei, aternitiu. Ac quam vis Deus proprie loquendo non habeat menfu- ram.quia tamen aliter ejus durationem intel- ligere non valemus, dicimus eum menfurari xternitate, per quam apprehendimus dura- tionem divini effe. 1V. Hifce praemiffis videamus quid fit x-
ternitas. Eadefiniri foletex Boeth. l.f. de Confil. Pbilof. prof. 6. intermmabilU vitje tot a Jimul&• perfeBapoffeffo:o^x% definitio,ctfi qug- dam contineat quae omitti potuiffent (nam etfi quod sternum eft vivat, vitamquc totam fimul acperfe&e 8c non per partes poffideat, non tamen erat neceffe haec vocabula, vita & tot a fimul ac perfeBa pojfejfo, inferereae- ternitatis definitioni, cum rei potius xternas quam aeternitatis notioni includantur, & fuf- feciffet dixiffe, ^Eternitas eft interminabilis exiftentiae poffeffxo) attamen quia ab omni- bus Pbilofophis hadlenus8c Theologis eftrece- pta, earn fingulatim fuis partibus expone- jnus. Dicitur aternitas, poffejfio, ut denote- tur ejus a&ualitas & quies: eft enim aeternitas quaedam duratio prsefens, firma, fixa: totafi- mul, ad differentiam temporis, in quo eft fuc- eeflio prioris 8c pofterioris: una enim parte recedente altera advenit: at vero Kternitas eft tota fimul uniformis : perfeBa, ad difteren- tiam inftantis in tempore, quod licet totum fimul eft, eft tamen duratio imperfecta, quin potius eftcontinuatio durationis/ubfequentis vel ejus initium , quam ipfa duratio: intermi- nabilis, quia aeternitas caret principio & fine, ad differentiam xvi, quod habet terminum a pri ori, puta principium, 8c temporis, quod habet utrumque: Vita, ut fignificetur eum, qui atternitate menfuratur, viventem effe de- bere. Ex hifce notio aeternitatis eft manifefta, quod {c-&t,Duratio quadamfemper prafens fine principio aut fine, carens priori &pofteriori, ac perfeBa, cui nihil deejl: eft inftans quoddam per- manent ac perpetuum : quemadmodum nunc |
fluens conftituit tempus, fic««H£permanens
conftituit Kternitatem. Sed utaliquis aeterni- tatis conceptus, quantum fieri poteft, clarus habeatur,non melius is formari poterit,quam fiex adverib bene contemplemur naturam temporis; funt enim xternitas & tempus due, menfurae diverfiflimae. V. Tempus eft mora durationis fuccefilvae
in motu, eft ipfum, quaedam fucceffio 8c tran- fitus a priori ad pofterius: undeArift. defini- vit tempus, numertem motus fecnndumpritu & pofterius: nempe menfura ilia, qua menfura- mus partes motus, quod duret tantum vel tantum .diciturtempus. Econtrario aterni- f/wfignificat menfuram , non variis partibus iecundum prius 8c pofterius difformem, fed plane uniformem: atque ut tempus motum,(ic tetemitasdivinum effe menfurat, fed diflimili plane mbdo: Tempos habet prius 8c pofterius formaliter, ita ut ratio temporis confiftat in il- ia difformitate prioris 8c pofterioris: fed aeter- nitas confiltit inuniformitate divini effe, 8c non habet prius 8c pofterius formaliter: neque enimDivinum efie per partes <jternitatis(quae nullxfuntjmenfuratur, ficut motus partibus temporis, quxfunt prxteritum 8cfuturum; dico formaliter, quia eminenter-poteft dicix- ternitas habere prius8cpofterius: nam ficut Deus omnia inferiora continet eminenter, ita xternitas, menfura divini effe, habet 8c con- tinet eminenter omnes alias menfuras, 8c coexiftit tempori, quod habet prius 8c pofte- rius : omnia namquetempora funt aeternitati prxfentia: ponamus,v. c. ut aliquo modo noc arduum negotium adumbremus, per imagi- nationem , uuum hominem effe victurum centum annos , 8c in primo inftanti fimul habere totum illud , quod per centum annos habiturus effet , ille homo dicerctur coexiftere illi tempori centum annorum,quia in quocunque annoillorum effet prxfens; 8c poteft alio fimili illuftrari : quemadmodum pun£tum , quod eft in centro corporis fphae- rici, dum movetur corpus, eft praefens ac coe- xiftit omnibus punftis in circumferentia exi- ftentibus , fed ipfa punifta circumferentiae, cum inter fe diftent, non fibt coexiftunt in circumferentia,' ita aeternitas omnibus varia- tionibus
|
||||||||
|
UMEN PrIMUM.
|
|||||||||||
|
Vol
|
|||||||||||
|
s>1
|
|||||||||||
|
rum de poflibili. Priori fenfu quxritur, An de
fatlo nihil Jit sternum a parte jinte &poJl pra- ter Deum ?Neg. pofteriori fenfu, Anpofftt ali- quid ejfeprater Deum tali modo sternum? Neg. Nam quod hic;quidamexcipiunt, potuiflfe mundumabaeterno efle, id in curriculo ha- rum difputationum refutatum eft Difp. 19. parte priori 8c pofteriori. Sed hie grave eft dubium. Hominem effe animal, 8c omnia prae- dicata eflentialia ab aeterno funt vera, Ergo ab aeterno debet illis refpondere aliquod efle rea- le: nam quomodo vera erit haec enunciatiOj Homo eft animal, nifiab aeterno homo Jit ani- mal ? Ergo aliquid habet efle reale aeternum, prater Deum. Refp. Ut haec res bene expli- cetur, diftinfte eft procedendum, acprimo notandum, quod triplex fit efle creaturarum, virtuale, cognitum, reale: virtuale vocatur, quod res habent in fuis caufis : cognitum, quod habent in intelle&u: reale, quod ha- bent in feipfis extra caufas fuas: omnes crea- turas fwerunt in virtute 8c potentia Dei a£tiv« ab seterno , antequam crearentur : fuerunt quoquein intellecludivinoab aeterno, ficut resartificiofaefuntinmenteartificis: at vero in feipfis non fuerunt, nifi cum Deus eas pro- duxit : itaque nulla creatura extra divinum intelle&um 8c extra potentiam Dei adtivam aeterna eft. Deinde eft efle quoddam eflentiae, 8s efle quoddam exiftentix, 8c efle quoddam, quod fignificat veritatem propofitionis 8c connexionem cxtremorum: jam vero, nullse creaturae funt aeternae, nee fecundum efle ef- fentiae, nee fecundum efle exiftentix, quia utrumque eft efle reale: at vero fi creaturae fe- cundum aliquod efle reale eflentaeternae extra Deum,jamPlatonisfententiadeIdeisobtine- ret, & darentur univerlaliainrerumnatura feparata aconditionibusfingularium, quod abfurdum eft. Quod fpeftat illud efle, quod fignificat connexionem extremorum 8c veri- tatem propofitionis, ut cum dicimus, homo eft animal, tales propofitiones ab aeterno qui- dem funt verae.fed tamen non dicunt aliquod efle reale ab aeterno : 8c hoc eft quod multis imponit ; in iftis propofitionibus ab aeterno veris fundata eft Veritas in neceflaria conne- xione 8c habitudine extremorum, quae ne- ceflaria |
|||||||||||
|
tionibus temporum coexiftit, licet ipfa tem-
pora non coexiftant fibi, Sc fie dicimus, om- nia tempora efle praefentia aeternitati, licet quoad nos varientur & tempora & res in tem- pore, ficut illi punfto centrali omnia alia punfta, fed variata, funt praefentia. Haec ali- quo modo juvant conceptum aeternitatis,quae quia infinita eft, ab ingenio finito difficillime apprehenditur. VI. Nuncx.videamus, AnDeusJitater-
rms? Aff. & probamus. i. Qui eftimmutabi- lis eftaeternus:at Deus eft immutabilis. Pro- batur major. Quia quod mutabile eft, vel efle incipit, vel efle definit: ataeternum 8c ince- ptionis 8c defitionis terminum iguorat. Prob. min. Quia aut fubftantialiterautaccidenta- liter mutaretur; at neutrum dici poteft, quia utrumque imperfedtionem dicit. Exceptio. At in Deo funt prorfus idem immutabilitas 8c seternitas; Ergo unum noneftcaufaalterius. Refp.Quamvis in Deo unum non fit caufa al- terius, poteft tamen dici unum ratio alterius: nam confequentia haec valet; Slitia Deus eft immutabilis, eji aternus: 8c licet in Deo idem fit immutabilitas 8c aeternitas, fufficit tamen diftinctio rationis ratiocinatae.ut unum fit ra- tio alterius, ratio fc. nobis cognofcendi al- teram, i. Si Deus non eft aeternus, ergo non habebit totum efle fimul, ex vi definitionis aeternitatis. At pofterius eft abfurdum. Ergo Scprius. Prob. min. Si non habet totum efle fimul, ergo habebit, vel efle poft non efle, vel non efle poft efle. At neutrum dici poteft, quia utrum vis dicatur, jam Deus diceturmu- tari,ac menfurari tempore,in quo eft efle poft non efle, non efle poft efle, id eft, prim 8c po- fterius, quia hare fine tempore intclligi non poflunt; haec enim fucceffio eft tempori pro- pria. At Deus fuceeflionis eft expers, prius 8c pofterius non agnofcit, ac totum fuum efle fi- mul poflidet. 3. Si Deus aliquando non fuit, 8c poftea fuit, Ergo fadhis eft ab aliquo: non a feipfo: quia quod non eft, non poteft feipfum producere, ergo ab alio. Atficnoneftinde- pendens, nee caufa prima; quod abfurdum. VII. Nunc 3. videamus, An Dei fit pro-
prium, effe aternum ? Haec quaeftio duplicem poteft habere fenfum; unum, de inefle, alte- |
|||||||||||
|
losophiA Select.
atque exiftat.five non: Veritas enim ejus in eo
confiftit, quod non poffit effe vel exiftere ho- mo , quin fit animal, 8c utriufque extremi ef- fe, tantum eft poffibilc, fcilicet, hocextre- I mum poflibile, animal, eft de ratione extremi | hujuspofnbilis,£<;;TOww; Atque fie illam dif- ficulratem diftblvit quoque Suarex, torn. 2. Difp. Metaph. Difp. 31. qui vidcri poteft. |
|||||||||||||||
|
p6 DisputAt. ex Phi
cefiaria conexio & habitudo extremorum ,
ante illorum exifteritiam nihil dicit aliud quam unum aliquodpoffibileeiTede ratione alterius pofilbilis; id eft, quando ipfum erit, neceffario erit hoc vel illud, qux Veritas ster- na poteft intelligiabfqueulloeflTe reali ipfo- rum extremorum : v. c. haec propofitio, homo eft animal, eft sterns veritatis, five homo fit |
|||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fcle&arum
V I G E S I M A-S E X T A,
|
|||||||||||||||
|
D E
|
|||||||||||||||
|
DEIIMMVTABILITATE.
Thesis I.
|
|||||||||||||||
|
CUm Difp. prsccdenti de teternitate Dei
fuita&um, ejus fundamentum pofui- mus hnmutabilitatem : diximus enim hanc caufalem efle veram th.6- Qma Deus eft intmutabilis, ideo eft aternus, ut immutabilitas fuerit, non quidem caufa in rigore fumta, fed ratio faltem demonftrans 3eternitatem,8c cau- fa, ut Scholafticorum quidam Ioqui amant, vir- tualis feu eminentialis : nam fi in omni de- monftratione exigeretur, ut effe&io per ve- ram caufam realiter a fe diftin&am demon- ftraretur de fubje&o, ata foret de demon- ftrationibus Metaphyficis, item 8c de Mathe- maticis, ubi utrobique non intercedit difcri- men reale inter affe£tiones, principia, five caufas, 8c ipfum fubjedhim. Ergo nee ibi, cum seternitatem demonftraremus de Deo, necefium eft quzrere reale difcrimen inter fubjedhim, affediionem, 8c caufam ; quod ibi nullum eft reale: fed vero quia dubitari pof- fit de caufa, quafuit demonftrata aeternitas, fc. de immutabilitate, an ea fit (cum tamen caufam dari in demonftrando fupponi foleat) operaeexiftimavimuspretium immutabilita- tem Dei adftruere hac difputatione,ut prsece- denti aftru&afuit ejus aeternitas. 11. De Dei immutabilitate he.c duo excutie-
mus. 1. Anpojpt naturati ratione demonftrari? |
quin enim hoc conftet ex facra pagina,nulli
eft dubium , fed nos Philofophos agimus, non Theologos. 2. <>_An immutability Jit Dio propria,/!? ut nulli creature cwveniat? fed pri- mum,quid per immutabilitatem intelligamus, videndum eft nobis. Immutabilitas negat om- nem mutationem, omnem motum 8c varia- tionem, five exteriorem five interiorem : ita- que cum Deum demonftrabimus immutabi- lem, eum demonftrabimus,nec generabilem, nee corruptibilem, nee creabilem, nee anni- hilabilem, nee augmentabilem, nee diminui- bilem,necalterabilem,necmobilemmotuIo- cali, nee mutabilem fecundum intelleclum, aut voluntatem, aut ullam potentiam, aut ha- bitus, autacliones. §. i.Deumefeimmutabikm, ratione natu-
rali demonflrari poteft. 1. Omnis mutatio aut
j eft fecundum fubftantiam aut fecundum ac-
I cidens. Neutro modo competit Deo, Ergo.
Non priori modo, quia quod fecundum fub-
1 ftantiam mutatur, elt corruptible. At Deus
feu divinafubftantiaeft incorruptibilis , quia
Iprincipium non habet: omnis enim corru-
1 ptibilitas a principio eft aliquo vel interno
vel externo. Ergo. Non pofteriori modo,
|QuiainDeononeftaccidens.Ergo. 2. Quod
mutatur, prius eft in potentia quam in aiftu :
Atqui
|
||||||||||||||
|
P R I M V M. J*
quia in ipfo idem prorfus eft judicium de re-
bus contrariis 8c contradiftoriis: diverfitas e- nimnoneftinaihidivinofciendi vel volen- di, qui idem omnino eft; fed diverfitas eft in reipia , quam fecundum diverfa tempora. aliteratquealiterfefe habentem Deus8cfci- 8c vult: fed de hoc argumento videatur Seleff Diff. hujus currkuli vicefima tot a, <*" vtcefinta tert'uethefis%. V. Exceptio. z. Multa dicuntur de Deo quit
abfque mutatione fui non pojfunt intelligi. Er- go. 1. Detis eft imtimi in nobis : fid moth- nobis, omniamoventurin nobis:moveriautem eft mutari. Ergo. x. Si Deus annihilaret hunc mttndum , ■& alium crearet alio loco , turn defineret ejfe in loco hujus mundi & inciperet : eji in loco alterius mundi. Ergi mutaretur.
i 3. Deus de novo creavit mundum , ajfumfit
naturam humanam. Ergo mutatus eft. Pro- batur confequentia , quia nemo poteft tranfirt de uno contradiBorio in aliudfine aliquafui mutatione: fed Deus tranfit hicde noncreantt in creant»m,de non homine in hominem. Ergo. Refpond. ad 1. Aliquid eft inalioduplici- tenvel per quandam dependentiam a re illa.ia I qua eft, ficuti partes integrates 8c eflfentiales
funt intoto , quia dependent ab illo, ficuti 8c accidentia dependent a fubjeclo in quo funt; 8c talia moventur ad motum. ejus , in quo funt: vel abfque ulla dependentia ab eo in quo eft , 8c illud non movetur ad motum ejus, in quo eft: fie Deus eft in nobis, in-, i dependenter a nobis : ideoque nobis motis
! non moTetur: Quid ? quod fit Deus immo-
bilis ; quod de primo motore ab zArift. in Phypcis eft demonftratum. Adz. Pofita ta- li caufa, Deus non moveretur, nee muta- ret locum i neque enim defineret efle in loco- hujus mundi, fieum deftrueret, neque in- ciperet efle in loco alterius mundi, fi aliuni conderet; eft enim Deus immotus ubique, etiaminfpatiis imaginariis, atque extra hoc univerfum: omnis mutatio foret in creatura, mundo, vel deftruendo, vel de novo conden- do. Ad 3. Notandum in genere; cum ali- quadenominatio advenitalicui per mutatio- nem alicujus rei extrinfecae, non eft neceffs ut res denominata mutetur, quemadmodum N id |
||||||
|
V O L V M E N
Atqui Deus non eft in potentia unquam, fed
temper eft in a£hi 8c adhis. Ergo. 3. Omnis mutatio, aut eft in ftatum meliorem, aut de- teriorem, aut parem. Sed nulloiftorum mo- dorummutaturDeus. Ergo. Non in ftatum meliorem mutari poteft Deus, quia, cum fit optimus, habet ftatum optimum. Non in pejorem, quia fie non foret Deus. Non in ce- qualem , quia Deus perfeftus eft, nee patitur xqualem ftatum aut parem innaturadiftin- ftum. 4. Si Deus mutari pofTet, vel per po- tentiam, qux eft in altero, vel per potentiam, quse eft in fe : non per potentiam qua; eft in altero , quia fie dependeret ab altero : non per potentiam, quae eft in fe, quia earn non habet; eft enim purusa&us. f. Quod mutari poteft non eft fimplex, fed componitur cum eo quod recipit 8c ad quod tendit. Sed Deus eft fimplex, quod demonftratum eft difp. fe- h&. 11. Ergo. IV. Exceptio. 1. In Deo eft liherum arbi-
trium: hoc aut em eftmutabile advolendum& nolendum, ut, quod nunc vult, moxpojftt non velle. Ergo. Deus, jicutPetrum amavit cum ad tsfpeftolatum eum vocavit, ita eundem 0- dit, cum Chrifium abnegavit: tranfirc aut em de amove in odium non pot eft fieri fine mutatione. Ergo. Refpond. Liberum arbitrium non in- fert in Deo mutabilitatem , uti quidem in nobis eft difcurfus 8c ratiocinatio, modo in vmum , modo in contrarium , libero arbitrio ferimur : ideoque nobis contigit, ex amore in odium,8c ex odio rurfus in amorem, tranf- eundo nos mutari. Deus autem cum habeat fimplicifiimam fcientiam ab seterno, nihil de novo vult, nihil de novo acquirit: fed per fo- lam mutationem objefti, dicitur modo velle 8c amare hunc hominem , alio tempore eun- dem non amare 8c odifie: hoc enim funda- mentum bene eft tenendum,quod Deus idem objedtum velit 8c non velit, amet 8c oderit (loquimur hie de DeoaxOfa^oTttdS;) fine aliquafui mutatione, lecundumdiverfasra- tiones objecli.quae aliquam mutationem qui- dem dicunt in objeclio fed non in Deo:quem- admodum nunc vult me Deus fcribere vel Joqui, at ubi finiero, non vult me fcribere vel loqui, mutatione faita in me, nulla in Deo, |
||||||
|
tjS DisputAt. ex Phi
id patet in relationibus multh, qua: oriuntur i
ex Tola mutatione termini , nulla faclumuta- tionc fubjetti; fie ovounoexiftentealbo, fi alrerum on'atur album , acquiritur fine muta- tione prioris ovi nova ab ipfo relatio Sc deno- minatio fimilitudinis, qua illud prius eft 8c dicitur fimile pofteriori : fie Petro exiftente homine, cum oritur Paulus aut alius homo, oritur inPctro, fine ulla ejus mutatione, re- latio & denominatio identitatis, qua eft idem cum Paulo aut altera homine: fie autem feres habetincreatione&incarnatione, ubi utro- bique mutatio eft in extremo altera, termino fc. utriulque relationis. In fpecie: cum Deus creatmundum , non mutatur, quiaa&ioin- ternaDei qua vultcreare mundum non mu- tatur, nee accedit ad Deum turn nova a&io, fed accedit ad rem, quam voluit creare, nova eatitas, 8c Deus non eft mutatus ex non agen- te in agentem, fed res mutata eft de non effe ad effe: ficut, ut craflb exemplo hoc illuftre- mus, fi fol non ingrederetur per feneftram claufam, 8c poftea, aperta feneftra, ingredere- tur, non mutatur fol,ied feneftra ex non aper- ta redditur aperta:fie Deus nonaliterfeha- bet, cum creat, quam antea fefe habcret, quia aftio Dei non diltinguitur ab ejuspotentia, nee ab eifentia, 8c haec omnia aequefuntin Deo immutabilia: 8c notandum hoc eft bene, quando agens idem eft, quod fua a<Sio, ut Deus, non mutatur agendo, quia femper eft in acTru 8c femper agit. Agens vero,quod non eft fua aevtio, non femper agit; 8c ideo, quan- do agit, mutatur. Ad incarnationem quod attinet, fafta eft mutatio, in humanitate quae affumta fuit, fednoninDeoautfecundaDei- tatis perfona aflumente: Deo enim immoto 8c fine ulla mutatione fecund* Deitatis per- fona: afTumtaeft humananatura. Dices, Deus Autfecunda Trinitatis perfona acquifivit aliquod tns, quod ante non habuit: Nam humanitas ens fait. Refp. Conceffo, quid inde ? Non tamen ipfe Deus acquifivit aut fibi accepit novam perfe&ionem , fed vere earn acquifivit 8c fibi accepit humanitas, dum ex non ente facia eft ens, 8c affumta prsetereainefledivinasnatu- re hypoftaticum: Ao'y®0 > verbum divinum, fecunda Deitatis perfona, tantum terminavit |
||||||
|
lo sophiA Select.
iftam unionem naturae humanas, quandofuit
affumta in vWjw«> ? Aey*: Sc fie accepit no- vam rclationem . fed non novam perfeftio- nem: terminarc enim non eft nova pcrfe&io: ergo nee accipit mutationem : quemadmo- dum ego non perficior, non mutor, non mo- veor, fed immotus inaneo, etfidiverfimode terminemmotumlapidis, qui nunc mihi eft dexter, nunc finifter ; quemadmodum ego quoque non mutor, fi alius homo oritur, ad quern referor, Sc quam relationem ego termi- no, cum ille mihi dicitur iimilis, aut ego ipfi, ex vi general is fundamenti ante a nobis pofi- ti. Quod dicitur,nihil pofetranfirede uno con- tradiBorio ad alterumfine aliquajui mutatione, falfumeft, quod patet exemplo denomina- tiouurn extrinfecarum, ut quando paries non vifus dicitur vifus, fine ulla fui mutatione, 8c relationum earum , qua; oriuntur ex folius termini mutatione. Et quid multis opus eft? an non nummus aliquis fine ulla mutatione fui, ex voluntatePrincipis, ex non pretio fit pretium ? Sed fecundum hujusdifputationis membrum videamus. VI. §.2. Immutalilitatem effe Deo pro-
priam , fie probari poteft. r. Omniscreatura eft aliquo modo mutabilis: ergo immutabili- ty eft propria Dei. Prob.antecedens. Muta- bilitas 8c mutatio eft duplex, vel ad effe, vel in effe, ut cum Scholafticis nunc fie barbarelo- quamur. Prior competit omnibus creaturis, quiaomnes creature, ex nihilo ad effe funt tra- duftae. Mutabilitas 8c mutatio in effe, duplex eft: alia in effe fubftantiali, quae generabilibus Sccorruptibilibusconvenit: alia in effe acci- dentali, quae omnibus creaturis convenit, quantum ad aliquas earum a&iones autdifpo- fitiones; omnis enim creatura eft mutabilis fecundum effeaccidentale. At Deus nullo ho- rum modorum eft mutabilis: Ergo immuta- bilitaseftproprietasDei. 2.Sialiqua,prater Deum , creatura foret immutabilis, effet ma- xime, Primo, materia prima, quae vulgo dici- | turingenerabilis, Secundo, cadumjquod vul- go dicitur incorruptibile, Tertio, Angeli 8c animae rationales, quae iubftantiae cum fint fimplicesatque immortales , rnaxime viden- turimmutabiles. At nihil iftorum immuta- |
||||||
|
Volumes Primum.
|
|||||||||
|
$9
|
|||||||||
|
cejo fuifle generates cometas novos, 15-77.80.
85.90.1607.1618. ftellas novas fuifle genera- tas, ut Cafiiopeoe, 15-71. in Cygno, 1600. hi in pede ferpentarii. 1605. a CUcvhtTychone, Kepler0, aliifque, eft obfervatum ac demon- ftratum. Negabunt fortafle nonnulli fuifle in caelo, vel illos cometas, vel illas ftellas. Sed ex parallaxi convincuntur. Quae minorem ha- bent parallaxin , remotiora cenfentur quam quacmajorem, 8c quae nullam, remotiflima. At ftellae novae nullam, cometae novi multi, minorem habuerunt parallaxin quam luna. Ergo fuerunt remotiores quam luna. Ergo in caelo. Ergo hoc eft corruptibile. Nam qux erit materia cometarum novorum? non exha- latiofublunaris.quippe quae ultra 13 milliaria a terra non progreditur, ut docent obfervato- res crepufculorum ; £c cometae tarn magni fiunt, ut abfurdum fit illis adferibi materiam terreftrem.nonconcurfusmultorumfiderumj quomodo enim tarn multa ad idem punctum concurrerent ? Ergo reftat ut dicamus earn efle vibratam ex planetarum corporibus, quae ubi eft congregata,cometa novus fequitur du- ctum fere fuperantis iriateriae. lie certe cen- fuit inclytum olim Academic noJlr<e lumen. Cla- rijf. D. WiUebrerdus Snettiiw in Comet* 1618. defcript. c. 7. Cometas fub folc fieri ex efflu- viis folaribus, qualia manifefte oftendunt fa- culae & maculae folares, quae irrefutabile funt corruptibilitatis in caelo teftimonium. Mate- ria novarum ftellarum pariter eft, quae vibra- tur, retrocedit, egreditur ex ipfis ftellarum, cum fcinti!lant,corporibus:hujusenim mate- ria lucentis,expluribusftellisperfcintillatio- nem vibratg colleftio.novum fidusfacere po- teft:acftel!as fcintillare, fcintillando mate- riam vibrare,ab Aftronomis eviiSum eft; imo circa ftellas fieri exhalationes, pertubum o- pticum obfervavit, in nunciojidereo, Galilxus de GtiliUis, quod maximum eft iterum corru- ptibilitatis in caelo argumentum : Oriuntur autem novse ftellaepotiflimuminvialaftca: hie enim locus maxime vibration! ftellarum convenit, quia ibi maxime funt ftipataeftella: (nam qui Galaxiam meteororum ftatuunt cum Arijtotsle, ineptiunt Sc ab experientia re- futantur) unde ibi copiofior materia vibra- N i tione |
|||||||||
|
bile eft omnino. Ergo omninioda immuta-
bilitas folius Dei eft attributum proprium. i. Materia prima, aut nulla eft talis qua-
lem pofuit Arrjioteles, aut non eft ingenerabi- 1 is, quippe qux.fi fit,non eft diftin£ta a fecun- da, fed conceptus tantum communis ac gene- ricus omnium materiarum particularium , a- deoque ens rationis, cui, nee generabile efle, nee ingenerabile effe, convenit. Certe, quod z_Ariftoteles fibi imaginatus fit materiam ali- quam.qu^neque quid,neque quantum,neque quale foret,8ctamens ens,& tamen fubftantia, 8c, quod plus eft, commune fubjectum o- mniummutationumquaefiunt, 8c ultimum in quod refolvuntur, infuper quae foret inge- nerabilis, incorruptibilis, fuitfundamentum aftrudfaBaeternitatis mundi: nam ne nunc di- cam, mutationem fieri in materia fecunda, non prima, fi ifta materia prima fit ingenera- bilis& incorruptibilis Arifioteli, qui creatio- nem ignoravit, non minus aeterna ipfi efle debet, quam ipfe mundus ei aeternus eft ■. Et profe&o cum mundus ipfi aeternus fit.oportet 8c materiam mundi efle aeternam, cum mun- dus fine materia non fit. Quare videant, quo- modo mundi creationem tueantur itti, qui materiam primam ingenerabilem 8c incorru- ptibilem effe.ex & cum Arijl. ejufque manci- piis operofe aftruunt , 8c quomodo non ex mero rationis figmento, faciant fere, fi non Deum, Deam faltem immutabilem. VIII. i. Caelum quidemab Ariftotele 8c
Peripatetkis incorruptibile femper eft habi- tum: fed enim ejus reifalfitas tarn aperte con- vifta eft recentioribus Aftronomorum obfer- vationibus,ut qui caelum amplius incorrupti- bile aflferat pro rerum Mathematicarum igna- ro habeatur, ac a nemine ita efle afleri poflit, nifi qui eoimpudenti^ veniat,utomnesaftro- nomorum obfervationes elevareSs tan quam fide indignas rejicereaudeat jquodequidem ego a me non impetro ut faciam, qui artifici- bus, praefertim viris doftis 8c honeftis, cre- dendum in fuaarte cxiftimo. Sed argumento probemusinvicTro cseli corruptibilitatem. In quo gencrantur novae ftellaeacnovicometae, lllud eft generabile,coniequenter8c corrupti- bile. Atqui in caelo generantur.Scc Ergo. In |
|||||||||
|
IOO DlSPUTAT. EX PhILOSOPHIA SEtECT.
tione ftellarum ad novi fidcris produCtionem | at a Deo 8c ejuspotentiaaccaufa primacor-
|
||||||||||||||||
|
in unum conjici poteftac compingi
IX. 3. Angeli 8c animx rationales funt
immortales Sc incorruptibiles uatura fiu, 8c aprincipio interno , 8c a nulla caufa fecunda: |
||||||||||||||||
|
rumpi 8c annihilari poffunt. Sedde Angelis
(8cdc animabus) hoc alias probatum dedi- mus publicis difputationibus. Deus auterB omni modo eft immortalis 8c immutabilis. |
||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia. feledar 11m
VigesimA-SeptimAj |
||||||||||||||||
|
D E
|
||||||||||||||||
|
IMMENSITATE DEI.
|
||||||||||||||||
|
Thesis I.
|
||||||||||||||||
|
11. Immenfitatem Dei Aquinas probaturus
he. cit. art. 1. hancadfertrationem. Omne agens debet effe conjun&umpaffo, in quod agit. Sed Deus eft univerfale agens, efficient omnia 8t in omnibus quae funt. Ergo etiam conjunftus eft 8c intime praefens in omnibus. Hac ratione utitur ibidem in fuis commenta- riis Cajetanusj utuntur 8c cxteri fere Schola- ftici, 8c inter alios longiflime earn exponit Suarex.Metaph.diff. $o.feB. 7. a num. 3. adifif. Verum i.ipfeSaaresifateturwwj. n. principium, in quo major hujus rationis fun- datur,nondum effe efficaciter demonftratum, quamvis ipfe fex folia integra fere confumfe-1 rit circa ejus defenfionem 8c explicationem difp.iS.fetf.8. i.Exdo&rini Ariftotelis,<±uam Suarez. tam copiofe exponit de propinquitate agentium ad paffa, omnipraefentia Dei non, fatis efficaciter poteft oftendi, quia Arift. fo- lum requirit in agente, ad'paffum propinqui- tatem: at noftra quaeftio nunc eft de intima Dei in rebus omnibus praefentia 8c immenfi- tate. 3. Major falfa eft de conjun&ione, pro- pinquitate , vel immediatione fuppofiti, de qua tamen impraefentiarum eft fermo: an non- Sol haec inferiora illuminat, continuo quo- dam influxu fine praefentia fuppofitali ? Et fi- milia exempla funt plura. Quare nos hanc rar tionem omittentes, aliunde probabimus Dei immenfitatem, 1. ex immutabilitate Difp. 16. afferta. Nullum immutabile poteft efle di- ftans ab aliquo loco. Deus eft immutabilis. Erge
|
||||||||||||||||
|
IMmemsum, quoad vocem , idem eft,
quod non habens menfuram: quemadmo- dum infinitum eft, quod non habet fines: 8c fie hssc duo vocabula fere ejufdemlatitudinis funt in fignificando. Attamen ufus obtinuit nunc apud Scholafiicos, 8c Metaphyficos; ut in- <finitatis vox paulo fumatur latius, dicaturque de eo, quod nullos habet fines, limites.termi- nos, five cffentiae, five quantkatis, fiverirtu- tis, five perfettionis cuj ufcunque: immenfitas vero fignificet iftum infinitatis modum, quo quid eft illimitatum, incircumfcriptum, irre- ftriclum,fecundum praefentiam ad rem aliam aut ad locum: Thomas z^fquinas l.f. quaft. 8. & Mag. Sent. Lombardus 1. difl. 37. pro hoc termino immenfitatis , utunturhoc, exiften- ti<t Dei in rebut , aut ejus , quod eft ubtque five ubiquitatis. Nonnulli taxaenScholaftico- ntm, immenfitatem Dei diftinguunt ab ejus \ exiftentia in rebus vel ubiquitate, 8c fie fatis fubtiliter. dicunt enim ifta fe habere, ut aftus fecundus fe habet ad primum, aut ut a&us 8c habitudo ad aftum: exiftentia Dei in rebus 8c ubiquitas eft illis praefentia a£r,ualis,immenfi- tas praefentia aptitudinalis, qua Deus aptus eft affe praefens in omni re, quando eft aut «rit: voluntque infuper, immenfitatem Deo com- petere ab seterno, exiftentiam in rebus 8c ubi- quitatemfolumex tempore, quo cceperunt effe res creatae, in quibus exiftit: Nos hanc i- ftorum hominum dift inftionem fuo in-pretio rchnquimus, & rem ipiam explicAtum imus. |
||||||||||||||||
|
P R I m v m. ioi
unum eflct in alio localiter: fie Deus eft ibi
ubi locus eft, non tamen eft in eo, quod locus eft, localiter. Neque eft 3. definitive mo- dus prafentias divinae : quia Hie modus ita definitreminunolpatio, utnonpoflitea ef- fe prsfens alteri. At Deus eft itaprxfensin hoc fpatio, at fimul fit in aliis omnibus, ita j inhocmundo, ut, fiinfinitieflent, in omni- bus quoquejfuturus eflet. Sed 4. eft repleti- vus, indivijibilis, illocalit, inextenjus, imper- mixtus, juxta quem Deus eft in omni re crea- tatotus 8c in quavis ejus parte, fed totus ne- gative. IV. Solct alio modo etiam explicari Dei
ubiquitat aut immtnfitas, aut omniprafentia, juxta verficulum vulgatum: Enter, prafenter, Deus eft & ubique pot enter. Quod fie explicant Commentatores ad Mag. Sent, i.dift. 37. Deus eft in omnibus per effentiam, quatenus fub- ftantia ejus ab omnibus habetur, quatenus o- mnibus intime illabitur; per prafentiam, qua.- tenus omnia funt inejusprofpe£tu, &nuda atque apertaoculisejus, ficut aliquis dicitur efle praefens in domo, cum omnia, quae funt in domo, funt in confpedku illius; per poten- »;'<jwj,quatenus omnia facit & confervat, ficut rex dicitur efle in toto regno per potentiam, quia poteftas ejus ubique operatur, quatenus regit omnia : duo hi pofteriores modi funt improprii & hue non pertinent, fed primus tantum. V. Speculativa hie (He offert quseftio, a
Scholofticis & Metaphyficis hie difputari fo- lita, An Don non tantum Jit in hoc mundo in univerjis locis realtbtts, Jed etiam extra mun~ dum infpatiis imaginariis ? ita quidem fta- tuunt Conimbricenjes, I. 8. PhyJ. 10. quaft. a. Fonfeca I. i.Metaph. c. It. qtueft. g.f. 4. mul- tique alii. Nos cum iis quoque afferimus , Deum a£hi 8c vere efle extra mundum; 8c quoniam fpatium infinitum imaginamur ex- tra coelum,vereDeus eft in hoc fpatio infinito • imaginario:quia quod eft immenfum, aptum eft replere & replet omnia loca vera 8c ima*- ginaria: 8c, fi-Deus non eflet in fpatiis ima- finariis extra mundum, turn fi aliummun-
um conderet(quod non implicat)vel fi hunc transfcrret in locum alium, aut non eflet ibi, N 3 a« |
||||||
|
V O L U ME N
Ergo non poteft efle diftans ab aliquo loco;
quod eft efle immenfum. Minor fupponitur ex difp. prated. Major prob. quia omne diftans ab aliquo loco poteft ad ilium moveri, five a feipfb, five ab alio motore: immutabile non poteft moveri. Ergo non poteft efle diftans ab aliquo loco. x. Ex aternitate Difp. ij-.afler- ta. Deus caret menfura temporis. Ergo 8c loci: atque adeo ficut omnibus temporibus, ita & omnibus locis eft praefens: eft argumen- tum a pari: neque ulla difparitatis ratio reddi poteft. t. Ex inftnitate &perfeBio?ie Dei. In cnte infinito debet efle in fummo grada o- mnis perfe&io fimpliciter: at poflfe efle prae- fentem alicubi,eft perfe&io fimpliciter:quam enim involvit imperfe&ionem ? debet autem efle in ente infinito in fummo gradu: non ef- fet autem in fummo gradu, niii tale ens eflet aptum efle acdefa&o eflet praefens omnibus rebus & locis. Ergo. Atque haec eft immen- Jttas irubiquitas. III. Demonftrata immenfitate Dei, vi-
dendum eft ulterius, quo modo fit immenfus: modus certe, quo Deus eft ubique, inexplica- bilis fere eft atque ineffabilis, ac facilius dici- tur quomodo non fit ubique qui ubique eft, quam quomodo Jit. Modus immenfitatis, o- mniprafentiaeScubiquitatisdivinae, non eft i. quantitativus, qui fiat corporeae molis dif- fiifione, aut quantitatis additione.extenfione, multiplicatione, prout in corporibus contin- gere poteft: Deus enim fpiritus eft. Neque eft 2. localit aut circumfiriptivw, abambien- te feu continent* corporefaflus, itaufc extra illud continens non fit, qualis eftpraefentia corporum, loco ita circumfcriptornm, ut ex- tra ilium non fint; nam talis praefentia fpiriti- bus creatis denegatur, multo magis Deo: &, quod non eft quantum, non poteft circum- fcribi loco: &, quod circumfcribitur loco, commenfuratur loco : at Deus nee quantus eft, nee loco commenfurabilis. Quare Deus non eft in loco ut contentum , neque localiter aut circumferiptive, fed ita ut fit ibi, ubieft illud, quod dicitur locus : quemadmodum ( per impoflibile ) fi duo corpora fe pene- trarent, unum quidem eflet ubi eflet aliud, unum tsunen non effct locus alterius, neque |
||||||
|
ex Ph ilosophia Select.
|
|||||||||||
|
loi D is put At
aut acquireret novum locum & mutaretur,
quod abfurdum. Deus tamen extra hoc eft univerfum, non tanquam in mundo hoc viii- bili, fed utexcedensuniverfa.&potenscon- dcre nova entia in iftoc fpatio imaginario, in ouibus intime fit: nam cum Deus dicitur effe in fpatiis extra mundum, m'extra mundum, poteft accipi bifariam ; vel fie, ut defignet 8c determinet aliquid reale extra mundum, in quo Deus fit, 8c ita Deus non eft extra mun- dum; vel poteft accipi -n extra pro eo,quod eft non intra, limitate, quo padto Deus eft extra mundum,quia non limitatur.non coardtatur, intra hunc mundum, non reftringiturad hoc univerfum, quiaabeonon continetur, non definitur, fed vero ipfum longe excedit. At- queexhifceetiamintelligitur,DeumnonefTe in fpatiis imaginariis extra res creatas fecuh- dum refpedtum continentis, quia hujufmodi refpedtus continentiae fundatur in efficientia Dei, perquamponiturineffercs, inquadi- citur exiftere, per modum, non contenti, fed continentis: ubi ergo nihil eftecit, non exiftit iftoc modo:at in fpatiis imaginariis nihil efte- cit Deus. Ergo. Eft itaque Deus iniftis, 'ut erat ab aeterno antequam mundum conderet. VI. Veru.menimvero, ut hoc negotium de fpatiis imaginariis, 8c quomodo in iis exi- ftat Deus, dextre intelligatur, paulo fufius de eo philofbphabimur :eftenim difficile 8c di- gnum explicatu: procedemus a fimili aut po- tius difTimiii. Corpus alicubiexiftensdupli- cem refpedtum fignificare poteft: Primus eft contenti ad continens, ut eft aquae ad vas in quo exiftit : fecundus eft refpedtus replentis ad id quod erat de fe vacuum, quomodo cor- pus dicitur effe in fpatio, 8c totus mundus di- citur efTe hie, tanquam replens hoc totum fpatiurmatque inter hos duos refpedtus a'dver- tenda eft differentia: nam primus terminate ad rem realem, continentem, diftindtam a re contenta: fecundus non item: fed eft tantum modus quidam corporis, quo replet hoc fpa- tium,& non aliud: ipfum enim fpatium,quod repletur a corpore, noneft resaliqua, fed eft quaedam diftantia aut vaeuitas , apta repleri corpore. Deus neutrum iftorum refpedtuum habet proprie:habet tamen aliquid proportio- |
|||||||||||
|
nalitercorrefpondensutriquc. Deus non eft
in aliqua re tanquam contentus ab ilia: fed eft in omnibus tanquam continens illasvirtute adtiva, qua eas confervat, qux eft cadem cum ilia ,.quacreavit: Schuncprimum refpedtum non habet Deus in fpatiis imaginariis extra mundum, quia hujufmodi refpedtusfundatur in Dei efficientia, per quam res ponitur extra caufas. Rurfus, Deus eft in aliquo fpatio tan- quam replens illud, fed non modo quantita- tive inftar corporis, quia Deus quantus non eft; loco tamen hujus refpedtus debemus in- telligerein Deo quandam praefentiam fub- flantialem , qua per fubftantiam fuam adelt omnibus rebus quafi fubftantialiter replens illas, quia intime ineft in omnibus :8c hos duos in Deo refpedtus diitinguitintelledtusj & intelligitunum non eflealium : nam fi(per impoflibile) intelligeremus Deum non con- fervare hunc mundum 8c intelligeremus ni- hilominus Dei fubftantiam infinitum 8c im- mutabilem, poflemus intelligere fubftantiam Dei prxfentiffimam rebus omnibus & effe intra omnes: nam fubftantia Dei infinitaubi- que eft immutabiliter: 8c, fi ceffaret ejus actio confervandi res , 8c ceflante confervatione poffet manere creatura, nihilominus ibi 8c in creatura Deus effet ac maneret. Hifce ani- madverfis, negamus Deum in fpatiis imagi- nariis habere refpedtum primum continen- tis,qui fundatur in creatione 8c confervatione rerum ad extra; afferimus tamen Deunuvere effe in iis prsefentia fubftantiali repletiva: ne- queadfubftantialemDeiac repletivam prae- fentiam in fpatio, eft neceffaria ejus operatio, neque requiritur refpecius alicujus creatura?, termini aut entis realis, quod terminet Dei prsefentiam fubftantialem repktivam: 8c hoc probamus a fimili: quia ut corpus repleat ali- quod fpatium, non eft neceffarius refpedtus continentiae, id eft, ut contineatur ab alio corpore :Ergo multo minus in Deo. Proba- tur antecedens. Nam totum hoc univerfum revera replet hoc fpatium in quo eft, non ta- men continetur ab aliquo corpore, quia extra caelum extifnum nullumelt corpus ambiens, aut dareturpfogreffus in infinitum: 8c, pona- mus Deum condere hominem extra hunc mundum >
|
|||||||||||
|
P R I M U M.
|
||||||||||||
|
V O L U M E N
mundum ; homo iftc rcpkret fpatium & ta-
mcn non continerctur acorpore: ponamus, Deum annihilare totum aerem & aquam,ter- ranihilominusrepleret fuum fpatium, licet contineretur a corpore: imo, concipiamus, Deum annihilare omniafublunan'a intracon- cavum Lunse, 8c fibi efledecretum , perpetuo confervare hoc vacuum , certeillud vacuum > totum efiet plenum fubftantia Dei: nam nun poteft concipi , quomodo fit Deus prsefens futurus toti ca-lo, nifi fimul praefens fitilli fpatio intermedio: 8c, fi oculis corporeis vi- dcri poflet, videretur in ifto fpatio. Quare ifte refpeftusad fpatium , quod repletur, non requirit rem diftinftam extrinfecamabipfa re, qua; dicitur efle in fpatio, fed folum fi- gnificat modumintrinfecumejus, qui non tlependet ab aliquaefficientia, nequeabali- qua re extrinfeca: 8c five fpatium , quod re- pletur, contineat aliud corpus, five non, hoc nihil facit aut pro aut contra hoc noftrum in- ftitutum. VII. §. i. Exceptio. iUud fpatiumimagi-
narium eft nihil, ergo non poteft intelligi Deus effe initio, quia effe in aliquo dicit habitudinem ad rem realem. confirmatur : na?n ratio, cur Deus ab aterno nonfueritinmundo, eft, quia mundus tunc nihil erat. Refp. i. In genere, proferendo inftantiam in corpore Scmundo leplente fpatium; nam qusro, quomodo in eofint,fi fpatium eft nihil. 2.1nfpecie, ne- gando confequentiam , 8c ad probationem di- cendo, quod efle in aliquo fecundumrefpe- &um continentis 8c eontenti, dicit habitudi- nem ad rem realem: at efle in aliquo tanquam replens illud, per fuam prxfentiam, non dicit habitudinem ad rem realem, diftin&am ab ipfa re,qu§ ibi dicitur exiftere:fed folum dicit in ilia modum quendam fe habendi.qui eft in corporibus ubicatio pafiiva, in Deo immenfi- tas: ad confirmationem, falfum eft illud ante- cedens, nam Deus ab xterno fuit in ifto fpa- |
||||||||||||
|
10 3
|
||||||||||||
|
tio.quod nunc mundus replet:fi enim incepif-
fet efle in hoc fpatio, cum mundum conde- ret demum ..fuiflet mutatus, quod abfurdum. §. i. Exceptio. Inrebus poJJJbi'ibus Deus non eft, quia nihilfunt, ergo nee in fpatiis imagina- ry , quapariter funt nihil. Refp. Eft elenchus pariumautfimilium, Deus eft in rebus, prae- via caufalitate, Jc creandi Sc confervandi, qua eas quafi continet; at earn non exercet circa res polfibilcs, quamdiu manent tales 8c funt inpotentia. Etideo non eft inrebus pofiibili- bus, ut fie. At in fpatio non dicitur Deus efle media caufalitate, fedperfubftantiam fuam, qua replet illud : at res pofubilis repleri ne- quit. Ergo. §. 3. Exceptio: Deus folum eft ubi operatur: at in fpatio imaginario non operatur. Ergo. Refp.Vid. th.2. hujusdifp. deinde vera eft major de modo exiftendr in rebus per mo- dum continentis, non de modo exiftendi fe- cundum praefentiam fubftantialem 8c repleti- vam. §. 4. Exceptio. In fpatio imaginario poteft tantum effe illiquid imaginarie : at ut Deus fit alicubi imaginarie, eft abfurdum. Ergo. Refpond. Illud fpatium dicitur imagina- rium , in quantum illud fingimus 8c imagina- mur per modum entis pofitivi, ut tale, ad ip- furri explicandum : tribuuntur enim ei a mente nottra quscdam attributa , ac fi ens po- fitivum foret : in retamen nihil pofitivum reale dicit: ac licet nihil fit reale, eft tamen fuomodo, utprivationes funt: eft enim pri- vatio aut corporis aut rei, quse in eo efle po- teft : eft enim tanq uam vacuum quoddam a- ptutn repleri corpore: vacuum autem priva- tionem fignificat: 8c hoc fatis eft, ut res fpa- tio ifto dicatur efle, ficut res dicitur replerc vacuum: interim refpeftu Dei omnia im- plentisnoneftvacuum,8cDeusineo eft vere non imaginarie : Quod autem hoc vacuum fpatium ac privatio ilia ab aeterno fuerit,nihil eft abfurdi: ficut non eft abfurdum quafdam relationes aut modos ab seterno fuifle. |
||||||||||||
|
Difpu-
|
||||||||||||
|
DisptjtAt. ex Philosophia Select.
DifputarionumexPlnlofophiafeledlanim V I G E S I M A-O C T A V A,
|
|||||||||||||
|
ro4
|
|||||||||||||
|
D £
|
|||||||||||||
|
ORT. ANIMAL RATIONALIS.
|
|||||||||||||
|
Thesis I.
|
|||||||||||||
|
CTJm difputationum harum curricu- j
luminftituimus pritnum, promifcue nos de variis a&uros efle inj,teriis,nul- lo fervato ordine, ad folum placitum 8c lubi- tutn Refpondentium, difp. pr. indicavimus: atque ita diverfas jamfumus explicando per- fecuti. Inter difputationes jam ante habitas, fextafuit De Ortu anima rationalis, quam tunc tton ex traduce fed a Deo effe xalao-xdOafissaTf argumentis aliquot adftruximus: nunc vifum eft kia.^x.Ajlw argumentorum,(i non omnium ialtem praecipuorum, i n partem contrariam, inftituere, 8c foiutionum fontes breviterpro- ponere. II. <tArgumenta pro rationalis animae per
traducem propagatione.duumfunt generum, quxdam Theologica , quxdam Philofcpbica. Theologica ex variis Scripturx locis defumta adTheologos abJegamus, nitiquodunictim illud ac triti'flirnum 8c a Traduciariis fere pro infolubili habitum a peccato originali defumtum, bona Theologorum pace & ve- nia, hie folvere, pretium nobis videatur ope- ra;, i. Hoc igitur efto decantatifiimum pro traduce argumentum. Si anima rationalis non propagetur a parentibus in liberosper traducem, ergo nee peccatum originate propagari ant tra- duci poterit : quia non potefl accident traduch aut propagari fine fubjeBo. Ad hoc palma- rium Traduciariorum argumentum variis mo- llis refponderi folct a Philofophis pariterac Theologis; poflunt videri variae variorum fo- lutiones in unum congeftae a Rob. Baronio, in philofophi* Theologize ancillantls Exercitatio- nefecunda ,art. 8. <& fetfuentibus. Nos, ne a- liorum fententiis operate exponendis Sc tem- pusperdamus & chartam, fie hunc nodum lolvimus. Negatnut (tnfequentiam & in pro- |
|||||||||||||
|
batione falfam adjlrui hypothefin, quod pec-
catum originale fitaccidens, dicimus: atque ut totum negotium clarifiime percipiatur, duas hafce quaeftiones accurate inter fefe ef- fe diitinguendas cenfemus. i. Siuanam con- currant ad peccati originalif propagationem ? i. Qufnamfit caufaproximaefficient veldefi- cient potius, per quam inexifiat aut inhiereat peccatum originale, Petri aut Paulo immedia- te , ut ejus fingulare peccatum ? Quemadmo- dum longe etiam differunt, quaenam concur- rant ad generationem ? 2c, quaenam fit caufa proxima geniti? Primam quod fpe&at quae- ftionem.concurrunt ad peccati originalis pro- pagationem. i.Adamus. z.Singulihomines qui nafcuntur. j.Parentes.^Deus. §.i. Ada- mus concurrit, ut caput & radix generis hu- mani, quod ipfe repraefentavit.dum peccaret. §. z.Homounufquifque, quinafcitur, con- currit ad propagationem peccati originalis, turn ut fubjeclum ejus, turn ut caufa diredle caufans deficiens, propria, proxima,emanati- va hujus venenatae qualitatis. §. g. Parentes concurrunt per generationem,qu£ eft tantum caufa fine qua non exifteret peccatum origi- nale in hominibus. §.4. Dcus concurrit ad peccati originalis propagationem , 8c ut crea- tor, 8c utjuftusjudex, jufta 8c efficaci provi- dentia; primum efficienter procufaiido pro- pagationem hominum, producendo corpus, creaftdo animam: fine quo utroque nulla eflet peccati originalis propagatio: deinde permit- tendo, ut omne peccatum, fie £c originale, quod fit: denique non fuppeditando donum imaginis fuse, quae non eft a£tio realis 8c pofi- tiva, fed ceiTatio potius acdeficientiaab aciu in Deo ac jufta hominis poena: intelligimus hie deficientiam non moralem , qua Deus deficiat
|
|||||||||||||
|
P R I M U M. Iof
per animam propagatur peccatum originale, aut
percorpus? Refp. Per neutrum; quaero enim fimiliter; aut per an imam propagatur pauper- tas , aut per corpus ? refpondendum eft haud dubie, per neutrum. Sed ficuti juftitia origi- nalis erat totius hominis, ita 8c peccatum ori- ginale : 8c ficut ifta fuiflet propagata a toto homine in totum hominem, etiamcreante animam Deo, ita nunc & peccatum originale propagatur a toto homine in totum homi- nem, etiam creante animam Deo: abliirde er- go quaeritur, per utrum propagetur. III. i. Argumentum efto tale. Sianima
hominis non producitur virtute feminis, igitur homo non generabit hominem, fed tantum cor- pus ejut, qua pars eft hominis inferior atque ignobilior. Refp. Homo vere generabit homi- nem etfianima a Deo creetur ; i. Non quod tribuat ei corpus tantum , fie enim generat corpus hominis, non totum hominem, 8c ge- neratio non eft nuda materia: fuppeditatio. i. Non quod difponat corpus ad receptionem animae, quia haec eft tantum mutatio ad qua- 1 itatem 8c alteratio, generatio vero eft ad fub- ftantiam. 3. Non quod ex materiaeducataut in ea efficiat animam vegetativam vel fenfiti- vam ; nam fie homo non hominem, fed hoc vivens, 8c hoc animal, feu rudimentum po- tius utriufque, generaret. 4. Sed quia ani- mam rationalem fubftantialiter unit, ut jam ilia incipiat informare, inhabitare, implere totam materiatn corporis j nam generare ho- minem , eft, tribuerei»e£fehomini: at efle hominis, nequeinanima, nequeincorpore tantum, confiftit, fed in unione ejus,ut homo vere conftet anima 8c corpore, homo; enim non eft talis per alteram eflentiae partem, fed per totam eflentiam, quae non eft nifi anima 2c corpore unitis. Inftantia 1. Deus creando animam unit. Ergo non eft opus ailionegeneran- t'vs, qua uniat. Refp. Cum Deus crcatani- mam , unit quidem, fed non fe folo, verum fimul cum generante, concurrendo cum eo per communem concurfum ad actionem u- nitivam, quam generans virtutis feminalis interventu elicit.Inftantia. z. Nullapoteft dari atlio ttnitiva ex partegenerantis, quiadeberet ejfe fpiritalis propter terminum ad quern talem: O at hat |
||||||
|
V o r u m e n
deficiftt ab eo quod debuit, fed naturalem (ut
loquuntur)qua quis deficit ab eo,quod potuit, fed non, quod debuit: atque haec omnia, qux a Deo procedunt, funt tantum antecedentia, refpeftu peccati originalis, quod propagatur, & non caufae, adeoque inferunt neceflitatem confequentiae tantum. Atque ut ad fecundam quaeftionem refpondeamus quoque diftincTre, Deus nullo modo eft caufa.necprincipalis.nec inftrumentalis.nec meritoria.nec remota.nec proxima, cur peccatum originale fit in Petro vel Paulo, quamvis fit caufajuftx fubtrattio- nis imaginis fuae £c fit caufa fuse permiflionis, iteraque produttionisanimaeaccorporis, ad quae omnia peccatum originale fequitur, tan- quam confequens ad antecedens. Sed nee pa- rentes, qui generant, nee ipfa generatio, funt caufa per fe, feu principalis, feuinftrumenta- lis, fed merum funt antecedens, fine quo non exifteret peccatum originale in Petro.autPau- lo:per parentes 8c generationem enim produ- citur iiibje&um quidem peccati originalis, Petrusaut Paulus, non vero ipfum peccatum originale:fimul ac tamen Petrus eft produftus aut Paulus, jam ftatim quoque hoc peccatum originale eft, abfque quo, ne momenta qui- dem,illi funt. Itaque proxima caufa, non qui- dem efficiens proprie fed deficiens, per quam inexiftat aut inhaereat Petro vel Paulo pecca- tum originale, eft ipfe Petrus vel Paulus, 8c unufquifque homo fui peccati originalis & principium 8c fubje&um fimul, 8c author & poflbflbr eft. Adprobationem, quod dicitur ac- cidens non pofle traduci aut propagari fine fubjefto, refpondeo, peccatum originale non efle accidens, nequc tamen fubftantiam , fed pri vationem: ideoque non eft quaei enda pofi- ti va 8c realis caufa, quae reali aclione hoc pec- catum producat,nam aftionis pofitivae ac rea- lis terminum oportet efle realem 8c pofiti- vum ; fed ilia, five propagatio, five traduftio, peccati originalis a parentibus in liberos, pri- vativa potius eft ac moralis.quam pofitiva aut phyfica: 8c concipi debet eo modo, quo tra-, ducitur ac propagatur in prolem privatio pri- \ vilegiorum, paupertas, infamia, propter cri- men progenitoris. Atque ex hifce fatis liquet inepte hanc quasftionem vulgoproponi>««r |
||||||
|
jo<$ DisputAt. ex Philosophia Select.
virtute feminali,] fenfitiva anima producuntur exfemine. Ergo.
|
|||||||||||
|
prof cifci non poteft. Refp. i. A potentia ma
teriali poffe elici actionem fpiritalem, quan- j do ifta a£tio non eft produitivarei fpiritalis, fed ejus tantum unitiva. k. Licet actio ilia tendat ad animatn rationalem, quae eft im- materialis, veifaturtamen circa earn, quate- nus eft unibilis corpori, 8c, quatenus fic,habet anima rationalis ali quo modo effemateriale, Scdepcndens a corpore-, tanquam a materia in qua lit 8c cui uniatur : quod ut melius con- cipiatur, notandum eft, rationalem animam pofle fpedtari abfolute quoad fuam eflentiam fimpliciter, vel relative ad corpus cum quo unitur 8c cujus eft forma: quoad eflentiam , a corpore nullo modo dependet; at in quan- tum forma eft, haclenus dependet a corpore, tit officium informandi 8c aftuandi exercere' nequeat, ut forma efle non poflit, nifi cum corpore uniatur: & fie atque lub hoc refpeftu terminatur aftio unitiva hominis in animam: itaque eftaftioquidemilia, refpeftu princi- piiagentis, materialis; fecundum quid, ratio- ne termini uniendi, fpiritalis ; quatenus eft conjunclio feu unitio formae fpiritalis cum fubjecto materiali. Thomas & Thomifia ge- nerationem fubftantialem viventis confiftere ajunt in puraquadamrefultantiaadformam fubftantialem & totum compofitum termina- ta, ita ut non fit aftio diftindta a praecedenti alteratione, fed ut ifta refultantia naturalis, 8c forma, 8c compofitum, qua: refultant,fint ter- mini alterationis fecundarii, terminus vero ejus primariusfit difpofitioultima 8creliquae ultimampraecedentes:imoimpoflibileexifti- mant, ut forma fubftantialisaut totum com- pofitum producatur ab agente aftione, qua; direfte ad ipfam fubftantiam terminetur, fed produci volunt tantum indirefte per reful- tantiam.utdixi, naturalem , ratione nexus inter difpofitiones introdudlivas 8c ipfam for- mam. Videanturdehacfententia, quamla- tius explicant 8c propugnant, Complutenfes in lib. de Generat. &■ corrupt, difp. x. IV. 3. Argumentum eft. Quomodoprodu-
titur anima vegetativa & fenfitiva, eo modo & rationalis; quia eft una & eadem fecundum |
Refp. Negamus, vegetativam, fenfitivam, So
rationalem, eandem , quoad fubftantiam 8c fecundum rem, eflc animam : fed vero hx a- nimaein homine funt diftin£be, 8c anima ve- getativa ac fenfitiva formse funt, non quidem hominis, fed in homine, diiponentcs ac fub- ordinatae, rationalis, principalis ac ultima, 8c non tantum in homine fed ipfius hominis: quod quia alias eft probatum, objedtionem, hanc folvemus. Si in homine flnttres anima, vel omnesfunt immortales acfeparabiks vel in- telleiliva tantum. Refp. intelle£tivatantum. lnftantia. l. Hincfequetur, in refurreBione non redire eundem hominem abfolute, ut qui duos novas animas accipiat. Refp. Non fequi hoc, quod infertur. Qiua novae iftae anima non magis diverfiratem inducunt, non magis uni- tatem & identitatem hominis tollunt, quam novae formae accidentales, quae quotidie nova; inducuntur: 8c in refufcitationeerunt, no- v-us calor, humiditas, temperies; erunt 8c no- vae formae corporeitatis ac mixti, 8c totales, 8c partiales : nam, quoad totales, forma corporis humaniperit: accipitenim materia in reib- lutione varias formas aliorum corporum.pul- veris, vermium , See. partiales quoque for- mae, capitis, cordis, brachii, manus, bic. pe- reunt.quae in refurrectione novae induc«nturs 8c tamen erit idem numero homo : funda- mentum hujus rei eft, quod formx difponen- tes, fivefubitantiales, five accidentales, iden- titatem numericam non mutent, licet ipfae mutentur. lnftantia. i. Sequitur novas illas animas damnari, licet nihil mali fecerint, vel falvarificet nihil efecerint boni: quod cumjufti- tia & veritate Dei nequit confiftere. Refp. Nullo modo fequi illationem: nam nee ani- ma vegetativa, nee fenfitiva, funt fubjettum praemii vel poenae, ficut proprie non funt fub- jeftum nee caufa boni vel peccati, fed anima rationalis, uti proprie peccat 8c bene agit, ita proprie ilia punitur vel praemiatur: animae iftae uti in peccando 8c bene agendo funt con- ditiones tantum 8c caufe fine quibus non, aut ad fummum inftrumenta.ita 8c in prsemiando 8cpuniendo:certe,gloriaillacaeleftisnonper- |
||||||||||
|
fubftantiam & rem anima. Sedvegetativa &• tinebit ad partem fenfualem aut vegetantem
Deinde,
|
|||||||||||
|
Pkimum, 107
morte intereunt & nova: producentur in re-
furre&ione, 8c tamen idem numero corpus ac homo punietur: ita etiam licet nova; animae fint vcgetativa 8c fenfitiva.quam ex i n quibus homo peccavit, idem tamen homo punitur, quiahabentfe iftx animae ad hominem, ut temperies ad corpus, utrobique ut difpofitio, quas unitatem ut non facit, ita nee aufert. Si- militer de praemiatione eft dicendum. |
||||||||||||
|
V O L V M E N
Deinde, non fequitur, fi hacc temperies & ha:;
difpofitiones funt, cum pecco, ergo hse ipfae debent puniri, aut non idem numero corpus vel homo punietur : nam pone hominem quern peccare anno vigefimo, puniri centefi- mo, non funt tumeadem in ipfotemperies, aut exdem difpofitiones, & tamen idem nu- mero homo punitur: tota fane temperies cor- j poris humani omnefque ejus difpofitiones in I |
||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&aruro
VigesimA-NonA, D E
SCIENTIA DEI.
Thesis I.
|
||||||||||||
|
ralia non poffunt fibi prasftituere finem, quia
carent cognitione, ut ignis 8c aqua 8cc. Ergo ab alio praftituiturillisfinis, in quem diri- guntur: fed ille alius non poteft effe nifi Deus, qui eft caufa illorum,8c fupra omnia ilia.Ergo Deus ordinat ilia omnia in fuos fines. Sed or- dinare alia in finem, nequit fieri abfque intel- lect , fcientia, aut cognitione. Ergo Deus eft fubftantia intelleftualis, fcientia & cogni- tione utens. §. 2. Omne agens agit propter finem. Deus eft nobiliffimum agens. Ergo. Hoc prsemiflb : vel ifte finis eft alius extra Deum.vel eft ipfe Deus. Si alius extra Deum, intendit eum, vel percognitionem, 8c habe- mus intentum, vel abfque cognitione; fi hoc, dirigeturab alio, quod eft contra rationem principii primi, uti eft Deus. Si Deus eft finis fui ipfius.ergo cognofcit fe 8cappetit fe: alio- quin non effet finis fuhnam finis non eft finis, nifiappetatur, non appetitur nifi cognitus: eft enim cognitio conditio ad finis caufalita- temexercendamneceffaria.§. J. Prima caufa continet omnes perfedtiones inferiorum in fe; alioqui non effet caufa eorum. At in infe- rioribus eft fcientia ac cognitio. Ergo 8c in Deo. Plures rationes videri poffunt apud Thorn, yiquin. infumma contra Gentes /.1. c.44. 8c apud Ferrarienfem in commentaries ibidem.. O % III. Dixi- |
||||||||||||
|
IN Difputationum harum curriculo vigefi-
mam inftituimus de fcientiae divina im- mutabilitate ; in qua ejus, turn defcriptio- nem , turn partitionem , fuppofuimus: nunc animus eft, ipfam Dei fcientiam nonnihil la- tius exponere.Difputat de ea.Jquina* 1 .fumm. Theol. 14. 8c ibidem Commentatores , Me- taphjjica &Pneumatic<cfcriptores,m attributis Dei explicandis; qui authores videri poffunt: nos in compendium contrahemus, 8c paucu- lis thefibus comprehendemus, qua: diffufe ab iisdifputantur. 11. Efe in Deo fcientiam; non quidem qua:
fitqualitas, aut habitus, aut cognitio reali- ter ab intellect dedudia ex prsemiffis, uti fcientia eft in nobis; haec enim omnia imper- feftionem arguunt.quac a Deo eft rerr.ovcnda: fed earn dari in Deo, quxfitcerta 8c evidens cognitio, eademcumeffentia divina, ficuti & reliqua: funt affe&iones, 8c non realiter ex prajmiffisdedu&a, exScripturis eft manife- ftum, at nos rationibus probatumdabimus. §. i. Omne quod agit propter finem , autfibi finem przftituit, aut ipfi finis ab alio prxfti- tuitur : fed agentia naturalia agunt propter finem, quia uniformiter8tcertooperantur: ergo aut ipfa fibi finem praftituunt, aut ab alio iis prajftituitur. Sed multa agentia natu- |
||||||||||||
|
LO SOPHIA S ELECT.
fcit aut intelligit, per effentiam fcit aut intel-
ligit, tanquam perrationemocmotivamco- gnofcendi ie 8c alia a fe : obiedturn terminx- tivim fcientiae divinx eft primarium vel fe- cmdar'mm : illud eft ipla efentia divina-,hoc eft omne alind, quod non ell effentia di vina: hinc creature funt objefta fecundariafcien- tiae di vinae, quia fecundario terminant cogni- tionem divinam : 8c quamvis eas cognofcat Deus fecundum quod in fe funt, nam cogno- fcit homines fecundum quod homines funt, non tamen prout in feipfis relucent, fed prout relucent in effentia divina, quia effentia divi- na redtius reprxfentat illas,quam ipfae creatu- re feipfas repraefentant. Videaturde objedto fcientiae divinx, tummotivo, tumtermina- tivo, tumprimario, turn fecundario, loh.de Rada controverf. inter Thomam & Scotum par- te prima, controv. 20. art. 1. VI. Poteft 8c objeBum fcientia: divinae di-
ftingui in pofitivum ^.negativum. Pofitivum eft ens reale, quod fub ratione veri a Deo fci- tur ac cognofcitur. cognofcit autem Deus ens reale fub ratione vcriita, utentitasrealisfit quafi materiale, five illud, quod cognofcitur, Veritas fit *i formale objeeii, five ratio fub qua cognofcitur :pofitivum hoc objedlum eft, turn Deiis, turn creatura, vel produdla, vel producenda. Negativum ob)e€tam, fificvo- care liceat, quod vere objedlum non eft, illud eft, quod intelledlus Dei non fub ratione po- fitivi entis fed fub ratione non-entis appre- hendit : eftque vel pure negativum vel ijut- dammodo privativum, ( verba enim hie nobis defunt fere ad exprimendum ) illud eft, quod cognofcitur a Deo fub rationepuri non-entis, id eft, talis, quod neque fit de fadlo, neque ef- fe poffit: 8c ita Deus cognofcit entia rationif fivefiBa 8c impoffibilia: hoc eft, quod cogno- fcitur a Deo fub ratione quidem non-entis adlualis, id eft, talis, quod neque eft, neque fuerit, neque futurum fit, attamen deprehen- ditur in illo, ratio entis pojfibilis, id eft, talis, quod Dei potentia producere poffit : 8c it3 Deus cognofcit omnia pojjtbilia, nunquam ta- men extra fe producenda. VII. Sed enim incedarmis per omnium,
quae fcientias divinx objiciuntur , claffes- §. 1. Deus
|
||||||||||
|
io8
|
||||||||||
|
Disput At. tx Phi
|
||||||||||
|
III. Diximus ftatim , fcientiam Dei efe
ejus fubft.mtiam feu efentiam , quod variis ra- tionibuscomprobaturab Afiin. contra Gentes l.i.c.^f.&infttmm.Theol. i.tart.quaft. 14. rfr^4.pro omnibus he dux fuffiriant.i.Qujc- quid formaliter eft in Deo , eft ipfe Deus. Scientia formaliter eft in Deo. Ergo. Confe- quentia certa eft: minorpatet, quiafcireeft a&io immanens, & manet in ipfo fciente: Sc dicitur quis formaliter fciens a fcientia: at li fcientia formaliter non effet in Deo, non pof- fet intrinfece Deum denominare. 2. Si Dei fcientia non effet eadem cum ejus effentia vel fubftantia, Deus hiberetfepermodumfub- je£ti perfedtibilis refpedtu fcientiae.a qua per- fici poffet, & fie imperfeftus foret. At hoc- eft abfurdum. Ergo. Ex quibus liquet fcien- tiam fe non habere in Deo, ut potentiam, vel habitum, vel fpeciem impreffam, quia hxc omnia diftindtionem fere dicunt realem inter fe 8c fciendi adtum. IV. Si fcientia Dei eft eadem cum ejus
effentia, ergo quoufqueextenditur divinum effe, 8c eo ufque expanditur divinumfcire: unde quodnam fit objetfum fcientiae divinae facile videre eft.fc. Deus ipfe 8c id omne ad quod txtenditur divinum efe: at divinum effe ex- tenditur extra fe ad omnia:omnia enim a Deo acceperunt 8c effe 8c veritatem. Deus ergo,8c feipfum fciet five intelliget, & omnia ilia ex- tra fe : imo, fe fciendo atque intelligendo fimul etiam fcit 8c intelligit omnia alia extra fe: dum enim videt effentiam fuam 8c bonita- tem fuam contemplatur, videt 8c intelligit, quot modis effe fuum 8c fua bonitas poffit re- bus communicari: resautem tarn varise in na- tura fiunt, quam variis modis di vina effentia 8c bonitas communicatur. Itaque, perdiftin- dtam effentia; ac bonitatis fuae cognitionem, res etiam omnes 8c earum naturas ac proprie- tates cognofcit, nee tantum genera intelligit autfpecies, fed 8c fingularia atque individua m rebus. V. Sed de objeBo fcientiae divinae paulo ad-
hucfpecialiuseftphilofophandum. Solet il- lud a Scholafticis dividi in motivum & termi- nativum. Objedlum motivum fcientiae di- Tinas eft effentia, divma: nam quicquid Deus |
||||||||||
|
VOUMEN PRIMUM. lop
cum eflent future, vel ignoravit: fi prius, ha-
|
|||||||||
|
§. I. Deus fcitfen cognofcit fe
|
|||||||||
|
bemus quod volumus: ii pofterius, ergo, cum
poftea cognovit , factus eft ex non fciente fciens, quod ejusperfectionirepugnat. vid. Rnd.part. i.eontrov. Jo. art. 2. XI. §• J". Deus fcit omnes creaturas pop-
biles, etiam eas, quas nunquam voluit froducere. 1. Deus cognofcit fuam potentiam. At ilia fefe extendit ad omne poflibile. Ergo cogno- fcit 8c omne poflibile. 2. Si res poflibilesa Deo non cognofcantur, ergo Dei fcientia non extendet feadomniafcibilia. Atqui hoc pu- gnat cum ejus perfectione. Ergo. XII. §. 6. Deus cognofcit etiam impojpbi~
lia. Quia Deus non poteft cognofcerc pofli- bilia, nifi eodem actu fimul cognofcat ea, quae non funt poflibilia: dum enim pofiibilia apprehendit.negative fe fiftere cogitur in ali- quoimpoflibili:alioqui, vel omnia poflibi- lia non noifet, vel faltem accurate non noflet. Atque hinc liquet, Deum non habere ideam impoflibilium, ut Chimaerae, fed ex idea pof- fibilium cognofcere impoflibilia per actum negativum : fie Deus cognofcit Chimaeram, cognofcendo tales partes non pofle fimul conflari: 8c certe, Deus novit omne verum : at Chimaeram non efle poflibilem, eft verum. Ergo. XIII. §. 7. Deus cognofcit entia rationis.
Nam Deus cognofcit omnem actum ratio- nis humanae&objeftum in quod tendit. At entia rationis funt per rationis actum 8c ejus objectumaut terminus potius. Ergo. Si di- cas, ergo Deus etiam facit aut fingit ens ratio- nis. Negamus fequi. Aliud eft, facere & fin- gere ens rationis, aliud cognofeere illud fi- ctum 8c factum. Pofterius Deo adferibimus, prius non item: quia facere ens rationis eft; imperfectionis, eft enim quia mens non po- teft fimul 8c feme! rem omnem 8c totam in- telligere:at intelligere ens rationis eft per- fections ; imperfectio enim eft, aliquid non intelligere. XIV. §.8. Deus cognofcit mala,five mora-
Ha,fivephyfica,five culpa,five poena. 1. Deus circa mala fpeciales exercet actus bonitatis fuae, ea vel permittendo, vel ordinando, 8c in pocnara* 2c in bonum peccantium, 8cc. O 3 Ergo
|
|||||||||
|
jeBumprimarium. Si enim Deus habet fcien-
tiam perfettifiimain, ergo oportet ut feipfum primario cognofcat: nam perfeftifiimae co- gnitionis objectumprimarium debet effe per- reftiffiraum. Scientia Dei eft perfectiflima, & Deus eftobjectumperfectiflimum. Ergo Deus eft objedtumprimarium fua: cognitio- nis. Ergo feipfum primocognofcit. Hocne- gotium accuratifiime explicate. Carpenta- ria digref. i-inAlcinoumpag. 157. & Kada. he. cit.pag.^6. VIII. §. 2. Dew cognofcit omnia alia ex-
tra fe, feu, omnes creature , quas vult extra fe, j ita utverefint objeBum terminativum fcientia divina- Deus enim perfectiflime cognofcit feipfum, ergo etiam virtutem juam : ergo perfefite cognofcit ilia, ad quae fefe extendit ejus virtus. Ergo cognofcit alia a fe.quia ad ifta fefe ejus virtus extendit. Vel fie. Deus co- gnofcit voluntatem fuam , ergo etiam cogno- fcit omnia, quse vult: quia voluntas adequate non cognofcitur, nifi cognofcatur2cactus & objectum ejus. At creaturas omnes extra fe vult Deus.Ergo. IX. §. J. Deut cognofcit res univerfales &
jingulares ffpirituales & materiales. Probatur. Deus cognofcit res per fuam eflentiam : atqui effentia Dei eft repraefentativa omnium re- rum, turn fingularium, turn univerfalium, tu materialium, turn imrnaterialium. Ergo. X. §4. Deus cognofcit res, non tantum pre-
terit at ac prafentes ,fed dr futuras,Jive contin- genter, five necefario. Quod res fciat Deus, & prafentes 8c prxteritas, deeo non contro- vertitur: fed major eft dubitatio de fcientia futurorum contingentium divina.quam^-rf- fentiam alii vocant. Sed 8c earn aflerimus contra nonnullos hie Sophiltas, earn vellican-
tes & in dubium trahentes. Nam 1. fi Deus non cognofceret res futuras contingenter, elfet in potentia pafiiva cognofcendi eas: ne- que enim ulla eft ab carum parte repugnantia ut poflint cognofci: at Deus non habet poten- tiam paflivam , quia eft puriflimus actus. Ergo. z. Certumeft, Deumres contingen- tes, quae nunc exiftunt prafentes, cognofce- re. Ergo,vel novit eas antequani exifterent 2c |
|||||||||
|
losophiA Select.
fentaripotett. Ergo. Refp.Malum quidem non
reprxfentatur a bono tanquam abexemplari ejus.nam fie bonumeflet idea mali.Sicutneqj fal fitas reprxfentatur a veritate, nee nigredo ab albedine: nihilominus perbonum intelli- gituroppolitum ejus, malum , quiaoppoiito modo fefe habet'. itaq; per ideam boni cogno- fcit, quid lit receflus a bono, & per ideam re- ftitudinis, quid fit receflus a rediitudine, Sec. Qux dc fcientix divinx modo & diviiione diiputari folent,fequens exhibebit difputatio. |
||||||||||||
|
310 DlSPUTAT. EXpHI
Ergo novit.Deus enim fcit, quod vult 5c agit.
a. Omnia mala funt privationes bonitatis. Ergo Deus cognofcendo formas bonitatis, co- gnofcit etiaui negationembonitatisinampri- vatio cognofcitur per habitum, ut cxcitas per vifum ; unde privationes per habitum defi- j niuntur. Dices. Deus omnia cognofcit per effen-1 tiam, tanquam omnia repr<efe?ttantem: atpecca- tum non reprxfentatur in ejfentia divina, quia ; hac tantum eft idea & fins bonitatis: ficut nee j falfitas in veritate,nec nigredo inalbedine repra-1 |
||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Tri gesimAj D E
SCIENTIjE DIVINA MODO AC PARTITIONE.
Thesis I.
|
||||||||||||
|
Difputatio prxcedens in Deo ejfe fcien-
tiam oftendit , & quodnam ejus fit objeftftm expofuit: nunc fcientix di- vinx rnodum & partitionem proponemus , exorfi a modo. II. Modusfcientiadivina eft §. i. tmiver-
/alijpmus,c[Mi extendit fefe ad omnia fcibilia, cjuorum claflesexhibuimus difp.praced. §. %. ferfeBiJJimus, turn extenfive, quia eft univer- ialiflimus, turn intenfive, quia, ut omnia at- tribute Dei, fie & fcientia dicit perfe&ioncm infinitam: hinc vocatur etiumfapientia, qux vulgo dicitur objedti perfedliffimi cognitio perfedtiffima. §. 3. comprehinfivus, quiddita- tivm , adaquatus , quia quodvis objedtum fciendo exhaurit, ut nihil relinquat in eo fibi incognitum. §. 4. clarus & diftinBus, nam •vageSc confufe cognolcere eft iinperfedtio- "nis: at Dei fcientia ex §.i. eftpcrfedtilTima. §. f. 'verijfimut, quia rem videt eo modo quo eft: 2c in Deo, qui eft ipfa Veritas, nulla poteft Teperiri falfitas. §. 6. certijpmus <£- infaUibilis, •quia decipi eft ex errore: at in Deum non ca- «Jiterror, quiaefletimperfedtus. ,§. ■j.immu- tabilis, quoddemonftravimus difp. to. §. 8. Jlmpliciflimus, quia unoadtuScidtuintelligit |
||||||||||||
|
quxcunque intelligit : Sc pugnaret aftuum
fciendi plurium fucceflio cum ejus immuta- bilitate & xternitate. §.9. non per compofitio- nem & droifionem, quia compofitio 8c divifio imperfedrionem arguit & fuccefiionem dicit acmultiplicationem adiuum. §. 10. non per difcurfum, quia, five fit continuus, five difcre- tus, uterque implicat plures cognitiones,aliif- que imperfedtionibus eft obnoxius. §. 10. non a priori autpofteriori, uti nos tali modo cogno- fcimus , quia Deus non cognofcit unum per aliud, fie enim ex cognitione unius deducere- tur in cognitionem alterius , fed cognofcit unum in alio aut cum illo. non perfpeciem in- telligib'ilem intelleclm fuperadditam, nam fpe- cies intelligibiles intelligentem perficiunt & adadtum traducunt, notantque infuper va- riam imperfedtionem, turn potentix pafllvx, turn diftantix agentis a paflb, turn dependen- tixabobjedto; athsec omnia longiflime ab- funtaDeo. Jedefl§. iz.pereffentiam divinam immediate, omnia Deo reprefentantemperfeSiif- (ime, quo refpedlu ilia habet rationem idea. Sed de ideis divinis , aut efentia Dei, ut idea, alias latius cum Deo decretum eft publicis difputationibus agere. Nunc ad partitionem fcien-
|
||||||||||||
|
VOIUMEN PRIMUM. lit
|
||||||||||
|
fcientia: divinaeab ejus modo nunc explicato I norum acSemipelagianorum crafnben repo
|
||||||||||
|
ni videbis, nam iccirco tanto molimine a-
{iraiturfcientia hue media, ut ei fuperftruatur praedeilinatio ex fideaut operibus praevifis, Sc Liberi Arbitrii idolum fupraGratiam eleve- tur : Nimirum cum conditionatos humanae voluntatis motus ab arterno fine ullo prxce- daneo decreto praefciat Deus, quos bene ufu- ros libera fuo arbitriovidet, ad viram , alios ad mortem praedeftinat; unde prxdeftinatio- nis habes fundamentum , non in acterno ac gratuitoDei prcpoilto quantum , fed domi in arbitrii libertate, ex parte faltem, natum 8c inventum. Sed enim opera: prctiurh fuerit variis argumentis monftrum hoc confodere : quod, omiffisargumentis ex fcriptura petitis, iblidis ex Philofophia rationibus cfl'eftum dabimus. IV. §. i. Objeftum omnifcientiscinfalli-
bilisdebet efle neceflarium, quia omnis infal- libilitas fcientia: fundatur in neceflitate obje- fti; neque dari poteft certitudo mentis five iubjeftiva citra omnem certitudinem entis feu objeftivam ; omnis fiquidem certitudo fcientie; piefupponit certitudinem exiftenti^, fi non realem & aftualem, faltem idealem 8c caufalem : At objeftum fcientiae medix nullo modo eft neceflarium, neque neceflitate con- fequentis, neque confequentiae; non confe- quentis, quia nihil in re praecedit quod talem neceflitatem caufaret;'non confequentix, quia fie Petrus pofitus intalibuscircumftantiisSc cum talibus auxiliis gratia:, qux non necefia- rio aut efficac-iter inclinarent ejus voluntatem (nam hxc eft illis libertatis natura, ut pofitis omnibus ad agendum requifitis pofllt agerc 8c nonagere) infallibiliternihilominus,ne- ceflario ac certo, converteretur : converfio enim ilia ex conditione futura objeftum ell illis'Tcientiae divinseacinfallibilis, nifi forte mediam fuam fcientiam in Deo efleinfallibi- lem negare aufint :jamvero, hoc contradi- ftionem implicat, uteft'eftusaliquisfequatur neceflfario neceflitate confequentiae aut infal- libilitatis ex antecedente aut caufa, qua: aliter 8c aliter fe poteft habere, ac deficere, & impe- diri per concurfum aliarum caufarum,nifi ta- |
||||||||||
|
tranfcamus
III. Scientia Dei, utcunque in fefit«»#
icjimplicijjlma, pro diverjitatetatnen objeBo- rum&reJpeButtmadobjeBa, diftingui folet in fcientiam Jimplicis intelligcntite t£"vif?onis: No- ftro enim intelligendi modo fcientia Dei, vel confideratur refpeftu pofiibilium, ut poffibi- lia funt praecife , quae fcientia determinari poteft a voluntate Dei 8c a libera ejus decreto, vel confideratur non tantum refpeftu poffibi- lium ut fie, fed etiam refpeftu futurorum , quae in aliqua differentia durationis poft jam faftam determinationem voluntatis futura erant: prior, quod ex vifoliusintelleftusSc independenter a voluntate in Deo fit, natura- lis, abJiraBiva, indeterminata, dicitur; altera, quia quafi fubfequitur liberum voluntatis di- vine decretum & per modum quendam in- tuitionis terminatur ad res ipfas , quatenus pendent ex voluntate divina quantum ad fu- turitionem aliquam, qua: de fe refpicit exi- ftentiam ccrtam, libera, intuitiva, $• determi- nata, vocatur: prater has duas tertiam quan- dam in Deo fcientiam excogitarunt lefuita, eanique avide arripuerunt Kemonflrantes , per quam ante omne decretum fuse voluntatis praedeterminantis aftum futurum cognofcat, quid liberum arbitrium creatum fafturum fit, fi in talibus circumftantiis conftituatur : oppofitum cogniturus, fi oppofitum voluntas creata, utpotuiflet, itavoluifTetfacere. Una igitur juxta hos eft poflibilium fcientia, nem- pe fimplicis intelligentiae; fed duae funt futu- rorum, altera abfolute, qua: vulgo •vifionis, al- tera fub conditione, qux conditionata dici fo- let : hxc fcientia conditionata, cum nee natu- ralisfitpracife nee libera, fed refpeftu obje- fti libera, refpeftufubjefti naturalis, neutram & mediam earn vocarunt.qui invenerunt:nam degenuinoejusparente, haudfegnius ac de puero vivo coram Salomone meretrices, ipfi inter fefecertant Iefuita, Fonfeca, Molina 8c alii, dum quifque cerebello fuo de partu tarn generofo ambitiofe gratulatur, ac alter alteri laudem praereptum it. Verum enimvero fi monftrum hoc penitius infpexeris, nihil hie |
||||||||||
|
nifi Antiquorum terminos refigi, 8c Pelagia- lis caufa determinetur ad talem effeftum ab
alia
|
||||||||||
|
DisputAt. ex PhilosophiA Select.
|
|||||||
|
112
alia caufa fuperiori, qua: nee deficere poteft
nee impediri: Sed Dcus non detcrminat cau- fas defe&ibiles ac impedibiles ad particulars effectus nili per decretum fua; voluntatis;ergo ante decretum ejus non eft neceflarium necef- fitate confequentix, aut infallibilitatis, ut vo- luntas creata.que^ ex natura fua eft defe&ibilis Scimpedibilis.confentiat objetto fibi propofi- to , aut convertatur, fi ponatur in talibus cir- cumftantiis- V.§. i. Propofitionesdefuturecontingen-
ti fecundum fe non habent determinatam ve-1 ritatem , neque etiam funt determinatefalfe; alioqui tolleretur contingentia, quia contin- gens, ut fie, fe habet omnino indifferenter ad utrumlibet: ergo ante decretum divine vo-1 luntatis,proedeterminantis liberum arbitrium I ad alteram partem contradidtionis vel contra- rietatis, non eft fcibile, quid in particulari fa- ciet homo aut libere fafturus eftet, fi confti- tueretur in talibus circumftantiis, fedfolum! quid facere poflet ; quia nihil eft fcibile , nifi j fit determinate verum : itaque, fi ante decre- tum voluntatis divins non eft determinate Verum, quod Petrus confentiet fi ponatur in talibus circumftantiis , neque id a Deo per fcientiam mediatn fcibileerit. Sedajunt.di- \ ftumhoc, defuturis contingentibus non eft determinate Veritas, efle falfum, effedtumque determinate futurum non excludereindiffe- rentiam caufe, qua; operari poflit 8c non ope- rari, verum a£tionis,quK,fi fecutura fit.etiam- fipotuiflet anteaomitti, al iter turn fe habere non poteft: At hoc non quseritur, an aftio fe quutura fit neceflario futura, fed unde ifta ne- ceflitas'an a terminorum connedtione con- tingent ? an a Dei connedtentis efficaci de- creto ? certe, propofitiones hypothetical for- tiuntur neceftitatem ex infallibilitate illatio- nis partium feparataru. At haec confequentise autconnexionisneceffitasinfuturisconditio- natis ante decretum Dei rcperiri nequit.ficut nee determinate Veritas, ergo non poteft hie quxri certa aliqua fcientia, quia illud fciri non poteft, quod ex parte rei omnino non eft cognofcibile. VI. §. i. Firmiffimumargumentumde-
ducitur ex depeudentia inter caufam primain |
|||||||
|
5c efFedtus.hoceft, inter creatorem 5c create
ras: iinpoffibileenimeft , ut aliquis effedlus vel fit vel intelligaturfuturus in aliquocafu, nifi dependenter a fuprema caufa efficiente . Entiaenim omnia creata non funt njlitote- manationes a prima caufa, qua dependent in efTe & in operari, ut a fole radii: At pofita hac fcientia media, fubfternitur ei pro bbjedto li- bera voluntatis fub taliconditione determina- tio.qux a nulla caufa fuperiori dependet.pro- ficifcitur enim a voluntate creata, tanquam a principio primo dcterminante, in quam et- iam, ut ficeffettus ifte reducitur, nam refolvi non poteft in decretum Dei ut in primum de- terminans, quia jam futurus cognofciturante decretum divince voluntatis factum, quod ta- men prima eft univerfaliffima caufa eflSciens, aqua non minus quam a fua caufa proxima dependet effedlus omnis, five fuerit is abfolu- tus five conditionatus: 8c certe ut fe habet de- cretum Dei abfolutum inordine ad futurum abfolute, ita fe habeat necefte eft St decretum conditionatumad futurum conditionatejnam nulla hie eft difparitatis ratio, nihil enim fit, futurum aut factum eft independenterade- creto divino: Sed implicat contradidtionem exconceifione etiam Adverfariorum ut ali- quid fit futurum abfolute, nifi ex decreto Dei decernentis antea ut tale fit futurum abfolute, ergo 8c implicat contradidtionem, ut aliquid fit futurum conditionate ni(i praxedat decre- tum Dei ftatuentis, ut futurum illud fiatfi adimpleatur conditio: omne enim ens, five fit futurum abfolute,ftvefub conditione,five im- mediate proficifcatur a Deo, five mediantibus caufis aliis.intrinfece dependet ex decreto vo- luntatis Dei, quia ejus caufalitas 8c providen- tia ad quodcunque ens in particulari fe exten- dit:Atfic fcientia media, qux omne decre- tum divinum ftatuitur antevertere, prorfus tollitur: fi enim ante hujufmodi decretum res ne futura quidem fit,neque ut talis a Deo pr§- fciripoteftantevoluntatisiftuma£rd.Adde,ex conftitutatali rem ferie, hunc ordine eflefe- quuturum,ut,quiafadlurus eft homo.faciat 8c Deus, 8c quia caufa fecunda facit faciat 8c pn" ma , 8c non contra: cum tamen dicendum f*t: Si Dominus voluerit, faciemus hoc aut illud. VI I. §.+■
|
|||||||
|
P R I M tJ M,
|
||||||||||
|
VOIUMEN
|
||||||||||
|
II5
|
||||||||||
|
voluntatis cognofcat futura contingentia con -
ditionata, ergo effentia divina in ideis fuis ne- ceflario ac naturaliter reprefentabit quaedam ex his quae libere funtfutura, quia reprefeh- tabuntur, non in divinis decretis, fed antece- denter ad ipfa : Athocabfurdumeft, Scuno abfurdo dato multa fequuntur: 1. quod crea- ture non pendeant ex libera ele&ione volun- tatis divinae. z. quod non pofiit Deus aliud fa- cere quamfacit. 3. quod tollaturomnis pro- videntiaSc gubernatio libera circa creaturas : fi enim creature non libere fed neceflario omn ino reprefententur ab elfentia Dei, 8c re- prefententur ut futunj cum omnibus fuis mo- dis,circumftantiis, accidentibus, 8c conditio- nibus, quis locus providential aut libera; gu- bernationi Dei? Sed dicunt, aliud effe, rc- prefentare, 8c aliud, effe : quod creature lint, habent a divina voluntate, ac proinde libere dicuntur habere effe; quod vero repraefenten- tur, id non habent a divina voluntate, fed ab immenfa 8c infinitaeffentiae divinae capacita- te, quae, prout praeintelligitur voluntati, pra:- habet infetotumillud, quod per univerfam durationem aeternitatis habiturum eftparti- cipium entis 8c rationem entis : fie aliquid regeffiffe fibi videntur Adverfarii; Scd enim hoc aliquid nihil eft: Quamvis enim divina effentia reprgfentetantecedenterad decretum realem illam diverlitatem creaturarum 8c o- mnem modum entis cum fuis conditionibus 8c accidentibus, quod libenter fatemur, hxc tamen reprefentatio eft earundem creatura- rum , quatenus funt poflibiles 8c poflibiliter futurae , fecundum omnem ilium modum, quem habent in ordine ad omnipotentiam Dei. Verum enimvero preter hoc quod pof- fibiles Cut creature, aut poiubiliter futurae fecundum omnes illas conditiones, etiam de facto funt eventura: in re fecundum actoalem exiftentiam, quod cu pendeat a voluntate Dei 8c decreto ejus libero, in quoa&ualem rerum futuritionem previdet, negamus ante id in ejus effentia aut ideis repraefentari ulliusrei veram futuritionem,auta6lualem exiftentiam de facto eventuram : nam fi Deus decreviffet V11I. §.7. Si detur fcientia media, qua | nunquamproducerecreaturas.in hoc cafu di- Deus antecedenter ad omne decretum fuse I vina effentia non repraefentaret creaturas, ut p vero
|
||||||||||
|
dcotidqctafiipinpnfenptarpamnpeCdffidcolllmplimai•piche
|
||||||||||
|
114 DisputAt. ex Phi
yere futures de facto, cumordine 8c habitu-
dine ad realem exiftentiam earum , fed tan- tum repraefentaret eas.ut poffibiles fccundum omnes conditiones, quas habere portent. j IX. §• 6. Denique nee nodos folvit haec
fcientia media in concilianda contingentia 8c j libertate arbitrii cum infallibilitate divinae | providenti* & praedeftinationis ac gratiae effi- cacia, fed potius implicat : nam pofita tali fcientia antecedenter ad decretum Dei pre.de- jftinantis bonum ufum arbitrii futurum ex hypothefi, fequitur eundem bonum ufum li- beri arbitrii reducendum effe ad aliquid na- turale, a quo detetminetur, videlicet, ad con- ftellationem, vel moralem perfuafionem, vel individualem complexionem 8cc. nam quod Fetrus v. g. fit potius confenfurus quam dif- fenfurus obje&o fibi propofito, fi conltituatur in ttlibus vel talibus circumftantiis, non re- funditur ad aliquod decretum divinae volun- tatis prxdeterminantis ut hoc fiat, quoniam objedlum fcientiae mediae & fcientia ipfaan- tecedit omne decretum divinum: nee etiam reducitur in ipfum auxilium gratiae, quod ta- le effe volunt, ut non praemoveat efficaciter voluntatem creatam ad alteram partem, fed earn omnino indifferentem relinquatadop- pofita: in caufa autem omnino indifferent!, tit fic,in quantum non eft inclinata efficaciter ad alteram partem,non poteft certo 8c infalli- biliter cognofci determinate effedius, quae caufa quoque eft cur non poffit reduci in libe- rum arbitrium fub illo gratiae auxilio in tali- bus circumftantiis conftitutum; ficut enim fe res habet ad effe, ita ad cognofci: namabeo quod res eft.vel non eft,hoc vel illo modo.co- gnitio dicitur vera vel falfa, determinata vel indeterminata; ergo implicat dari fcientiam determinatam, omnino certam & infallibi- iem de eo, quod neque in fe neqj infuis caufis habet effe determinatum, fed variabile 8c in- differensad utrumlibet:necreduci poteft effe- &\is, in objeftum propofitum voluntati, quia nullum objeftum ita efficaciter agere poteft in voluntatem ut non maneat ilia indifterens |
losophiA Select.
& indeterminata ad utrumquc oppofitonim*
ne fcilicet pereat libcrtas ejus; necinalium actum priorem voluntatis: nam fupponamus, quod ille fit primus a&us liber.quid turn con- filii ? nihil ergo reftat, in quod poffit praedi- <Stus confenfus liberi arbitrii in talibus cir- cumftantiis conftituti reduci ultimate, nifi in naturalem complexionem , aut proprietatem hujufmodi individui, puta Petri, aut in aliam caufam naturalem: Ex quo fequitur, quod vo- luntas hujus hominis in talibus circumftan- tiis conftituti effet per naturain feu naturali- ter determinata ad unum,& fie revera tollitur ejus libertas ; nam fi naturaliter confentit, turn aliter facere non potuit, ergo non diffen- tire, ergo pofitis hifce circumftantiis non eft libera.Quod dicant.voluntatem ex fe habere* quod poffit fe determinare ad alteram par- tem quae fibi placuerit, difficultatem non au- fert i nam licet voluntatis natura confiftat in facultate ad utmmlibet , non tamen habet nee poteft illi competere ex natura fua, quod fedeterminet ad confenfum talis objecii po- tius quam ad diffenfum, nam alioquin per naturam efTet determinata ad unum faltem in talibus circumftantiis conftituta. X. §. 7. Cum ergo fcientia media fuppo-
nat pro objefto vel quod non eft, vel quod nullo modo eft fcibile, effe£tum ponat non dependentem a caufa prima, libertati divinae acprovidentiae compedes injiciat, libertatem human i arbitrii deftruat,tantum abeft ut earn providentie. ac praedeftinationi divinae conci- liet, 8cdifficultates omnes haftenus enarratas facile evitentur.fi dicamus praefcientiam boni ufus liberi arbitrii futuri, ex hvpothefi quod illud in talibus circumftantiis collocetur, non antecederein figno rationis, fedfubfequi li- berum decretum voluntatis divinae , a quo participat creatura omnem fuam libertatem, relinquitur ante decretum non effe in Deo conftituendam talem fcientiam mediam , fed earn effe purum putum humani, imo Jefut* tici, cerebri figmentum, quod erat demon-; ftrandum. |
||||||
|
Diipu-
|
|||||||
|
VOLUMEN PrIMUH.
Difputationum ex Philofophia fele&arura
TrigesimA-PrimA, |
|||||||||||||||||||||
|
Jif
|
|||||||||||||||||||||
|
D E
|
|||||||||||||||||||||
|
COMMVNIC. PROPRIORVM.
|
|||||||||||||||||||||
|
Thesis I.
|
|||||||||||||||||||||
|
que in eo fubje&ive. Communicabile per
informationem eft, quando forma communi - cari poteft 8c communicatur materia?. Hie jam quaeritur, an forma, nempe accident alls, ac propria, fubjeBi unius, pojjit communicari ac communicetur, unquam, fubjeBo alteri fpe- cie diverfo? Circa hanc quaeftionem pleri- que facile largiuntur, id fieri non poffe, ii fubjefta fint iuppofitaliter (ut loqui amant Scholaftici) diverfa; fie enim accidens mi- graret de uno fubjefto in aliud, quodcontrfc naturam eft accidentis ; nam migratio, vel i a tempore fieret, vel in inftanti: utrumvis di- cas, accidentis naturam tollis: fed vero, fi e duobus fubjeftis fiat unum per unionem rea- lem, quaeritur, an turn proprium unius fub- jefti poflit communicari fubjefto fpecie qui- dem diverfo, fed jam arftiflime junfto, ac de fafto communicetur viunionis. Multiaffir- mant; nam tum nullus videtur effe metus, ne accidens migret de uno fubjefto in aliud > quia ilia duo ante fubjefta nunc funtfaftav- numfubjeftum per unionem. Itaquidemte- I nent Scheiblerus, Meifnerus, Iacobtts Martini, Schroderusfe omnes ubiquitatis naturae Chri- fti humanae Patroni. Contraria tamen fen- j tentia veriflima eft, quae ne ifta quidem ratio- ne communicari, ac nulla ratione poffe com- municari propria unius fubjefti, alteri fub- jefti fpecie diverfo , eriam unito tenet: qui», ut eflentia unius fubjefti uniti, non commii - 1 nicatur nee communicari poteft fubjefto al- j teri unito, ita nee proprium, quod effen- I tiam immediate fequitur: 8c quod commu- I nicatur, etiam in tali cafu, non eft proprium : |
|||||||||||||||||||||
|
IN cui'riculo harum difputationum, quarta
a nobis fuit inftituta de Propria, quod con- ferri poffe diximus, vel cum fubjefto in
quo eft, vel cum fubjefto in quo non eft: Priori refpeftu, quaeri folet: An proprium pojjit feparari a fubjeBo in quo eft ? Pofteriori refpe- ftu , quaeri folet: An proprium fubjeBo fpecie diverfo, in quo non eft , communicari pojjit ? Utramque quarftionem turn folvimus. Sed pofteriorem, quiatemporis& charts: angu- ftiavetabatprolixiuspertraftare, earn nunc, <juod turn promifimus, paulo plenius perfe- quemur,ut fie fidem datam liberemus: 8c me- retur fane difcuti hacc quarftio accuratiflime: eft enim fummae utilitatis, 8c infignem lu- cem fceneratur gravioribus quibuidam con- troverfiis. 11. Ut quaeftio, ardua fane ac perdiffici-
\is,de propriorum & communicabilitate & com- municatione, feliciter decidatur, utrumquc hoc vocabulum , 8c communicable, 8c com- municate , accurate debent diftingui; quae u- triufque vocabuli diftinftiones , 8c ftatum controverfiae clarius figent, 8c fontes erunt multarum folutionum. Communicabile, ut a priori ordiar vecabulo, diciturdupliciter; u- no modo per identitatem , alio per informa- tionem. Communicabile per identitatem eft, quandoillud, cui aliquid communicatur, eft idem cum eo quod communicatur. Sic uni- versale eft communicabile 8c communicatur fingulari, quia eflentia univerfalis conftituit effentiam fingularis, 8c hujus eflentia eft ea- dem reipfa cum eflentia illius: 8cficconce- dimus, propria fc. ST univerfalis, effe com- municabilia, 8c de fafto communicari fingu- laribus; nam fimul cum eflentia i? univerfa- lis propria ejus appropriantur fingulari, funt- |
|||||||||||||||||||||
|
quia
dofu |
proprium effe 8c communicari tali mo-
nt oppofita: qux duo arguments, quia |
||||||||||||||||||||
|
difp. 4-
|
|||||||||||||||||||||
|
i latius deduximus th. 6
P t |
inter hafce
feleftas, |
||||||||||||||||||||
|
liS DisputAt. ex Philosophia Select.
|
||||||
|
Ad verfarii, eft in uno per fc, in alio participa-
tive, fed fumus tantum eft ac fucus ad occul- tandam veritatem inventus, ifta diftindiio. Nam non poteft unum numero accidens efle indiverfisfubjedtis, inunoperfe, in altera participative, nifi per fe fit unum 8c partici- pative non unum: aut fi fubjedtum fit unum, veleftineoperfe tantum, vel participative tantum. Sic argumentamur : ubi eft idem fubjedlum fimpliciter,ibi idem eft modus in- eiTendi fubjedto,8c confequenter idem modus praedicandi. At vero hie diverfus eft modus pradicandi, quandodico, ignisurit, Scfer- rum ignitum urit. Ergo : Cum dico ; ignis urit, eft prxdicatio per fe; ferrum ignitum urit, eft predicatio per accidens feu per aliud: ferrum enim ignitum urit, quia in ferro eft calor produdhis; aut cum ferro eft ignis, qui urit: itaque concretum hoc, ferrum ignitum* involvitduofubjedta., ignem 8c ferrum, ut urereigniperfeconveniat, ferro vel per ac- cidens , ratione caloris, non communicati, fedinfeprodufti, vel per aliud, per ignem fcilicet fibi unitum: Nam utrum dicendum fit, vix liquet: utrumvis tamen dicatur, nihil dicitur, proejufdem numero caloris, qui in- haefiveeftinigne, tranfmigrationeaut com- municatione aut tranfitu in ferrum. Si quad- ras, an ferrum urat, an ignis ? quaero item, an corpus hominis edat, incedat, fcribat, Sec. an anima? Adtionesfuntfuppofitorum, fed fer- rum urit, vel per calorem, quern numero di- verfum in eo produxit ignis, vel per ignem poris venifque fuis acceptum ardtiffimeque fibi unitum, quemadmodum fpongia hume- dfcat per aquam in meatibus fuis receptam-. utrolibet modo loquaris , nihil dicitur pro communicabilitate propriorum. III. Nunc altera vox Commumtatio ex-
cutienda eft 8c diftinguenda. Communicatio non uno modo fumitur, uti id accurate ex- plicat Suarex, difp. Met. 34-feB. f- 11, ^4. & feq, cujus vitula nos arabimus. Eft commu- nicatio quaedam extrinfeca, eft quEedam in- trinfeca. Extrinfeca, vel intentionalis, vel realis. Intentionalis, permodum finis;quo fenfu omne bonum dicitur efle fui communi- cativum,fui defideriumScamorem excitando, appeti-
|
||||||
|
feleclas,non perfequemur fufiusjfed vero Ad-
verfariorum fententiam deftrucmus potius: eanititurfalfofundamento; quafi ilia, qua: veleffentialitervelaccidentaliter funt unita, ea de caufa vi unionis unum faciant vel fiant iubjedtum commune accidentium proprio- lum utriufque extremi quod unitur:nam non eft menfurandum fubjeftum ex fuppofitalita- te, nee unitas fubjedti relpectu accidentium ikpropriorumaeftimandaeft ex unitate fup- pofiti, quafi. fubje&um ftatim unum fit ac fiat accidentium & propriorutn quod unum eft ac fitfiippofitum:in exemplo reseritclarior. Ex igne 8c ferro fit unum, quatenus unita funt, £c unum quidem compofitum ac fuppofitum, ferrumfc. ignitum, at fubjeclamanent duo: unum ignis, alterum ferrum: & neutrum al- terifuapropriacommunicat.nonmagisquam «ffentiam: ignis quidem in ferro producit ca- lorem, quae effeftio eft non communicatio, at calorem fibi proprium retinet, neque ma- gisunum fiunt fubjecTrum per unionem,quam jgnis 8c manus, quae non uniuntur, quando ignis manum calefacit.utrinquefubjedlafunt <iuo: hie ignis & manus non unita; ignis 8c ferrum unita. Ex anima 8c corpore fit unum, & compofitum8c fuppofitum per unionem;at iubjefta manent duo: neque corpus vi unio- jiis fua propria, palpabilitatem, vifibilita- tem, 8cc. animae, neque anima fua propria, jpoteutiam intelligendi, fentiendi, movendi, corpori ideo communicat: itaque five fuppo- iitis fint diftinfta fubjeifta.five unum fuppofi- tum fiat facia per unionem, femper migrabit accidens de fubje&o in fubje&um, fi accidens uinius fubjedti communiceturalterifubjedto ipecie diverfb: unio enim fpecificum hoc dif- erimen nontollit. Etprofedto, fi proprium unius fubjedti, five uniti five non uniti, poffit communicari fubjedlo alteri, fpecie, 8c quia ipecie.etiam numero,diverfo,poterit una nu- jnero forma duas numero materias informa- Te, quae eft mera contradidtio; fie enim duo unum forent: proprium enim, accidens eft 8c forma accidentalis refpedtu fui fubjedfci. Er- fo non poteft proprium, quod fornix acci-
entalis vicem tenet in fubje&o, in diftin£tis numero aut ipecie efiefubjedtis. Reponunt |
||||||
|
VOIUMEN
sppetitumque eliciendo. Realis per modum
caufa; efficientis, quomodo caufa efficiens di- citur fecommunicare effeftui. Communica- tio intrinfecaeft, vel realis, vel fecundum fa- tionem feu communitatem rationis: hoc mo- do pofteriori fuperiora praedicata dicuntur communicari inferioribus , genera fpecie- bus, fpecies individuis: eft autem ilia com- munitas inferiorum in fuperiori communi- tasrationis. Scholafticidicunt, hoc modo efTe aliquid eommunicabile, ut§luod , quia fuperiusfetotum communicat fuisinferiori- bus,^ conceptus effentialis in quid dicatur de fuis inferioribus, 8c quoecunque eum conce- ptual confequuntur. Unde communis eft re- gular Quicquid eft in genere, id omne in fin- gulis fpeciebus. Communicatio realis eft, vel permodum indentitatis,velper modum unio- riis tantum.Communicatio per modum iden- titatis eft in Deo, ubi una numero effentia communicatur tribus perfonis realiter inter fe diftinftis. Communicatio ratione unionis, fit: vel fupernaturaliter, quomodo Aoy©- ita fe communicavit naturae humanae, ut hxc fubfiftat in Ao'y?; vel naturaliter: qualis eft communicatio unius rei refpe£tu alterius rei performalemunionemautconjun&ionema- liquam, ut forma communicatur materia;, 8c materia forma;, pars toti, 8c fie de aliis : hoc fenfu apud Scholafticos dicitur aliquid efle communicabile, ut Quo- Nunc hasc ad rem prsefentem applicemus.ttatumque controver- fiae rede enucleemus. IV. Non quaeritur, o_An propria generum
fojjint communicari fpeciebus ? vel, zAn pro- pria fpecierum pojjint communicari indi'viduis? vel in genere , An propria fuperiorum pojjint communicari inferioribus ? Quam communi- cationem zAriJloteles fiilt^tt vocat.quando in Topicis, l.+.cap. i.tex. 8. inquit , Species pt- %%n <n fuorum generum. De hoc genere com- municationis , quaeftio non eft. Quando enim proprium dicitur omni, foli, 8c femper, convenire fubje&o, non excluduntur per vo- culam (foli) fubordinata feu inferiora : fie propria generis ita conveniunt foli generi, ut conveniant nihilominus fpeciebus 8c indivi- duis fub hoc genere contends. Quia enim ge- |
Frimum, uy-
nustotam fuam eflentiam- communicat fuis
inferioribus, fieri nequit, quin fimul cum ef- fentia generiscommunicentur propria, quae generis eflentiam immediate confequunturgc ab ea feparari nequeunt: is vero modus com - municationis fequitur identitatem effentiae St naturejquia enim genus no eft aliud a fpecie- bus, 8c fpecies non eft aliud afuis individuis, etiam communicatio hijc propriorum generi s adfpeciem, autfpecieiadindividua, non eft ut ad rem aliam a fe diverfam fedut eandem fecundum naturam. V. Non quaeritur quoque,rfe communicat/o-
ne extrinfeca, fecundum quam aliud agitin aliud, producendo aliquid , quod fit ejuG- dem fpeciei; quemadmodum calor ignis ha- bet naturam quandam communicativam fui, fed communicatione extrinfeca fecundum quam multiplicat fe , & fui fimilem, fpeci e non numero, eundem efficit calorem: ut, fi focus inftrudtus.communicet fuum calorem conclavi 8c omnibus ineo exiftentibus. Ve- rum haec non eft communicatio ejufdem proprii , fed produevtio fimilis fecundum ipeciem. V I. Nee quseritur, t_Ah forma ejfecltim
quendamformalemcaufent, wl in materia vel in compofito ? aut, An ab ea forma nafcantttr acilitates &• operations, tanquam afua caufli efficiente ? Nam dans formam, dat etiam ea., qua; formam confequuntur: fequuntur. vero formam, efTe, diftingui, operari: non ergo ad hanc facit quaeftionem , quando forma vel a&us formalis dicitur largiriefTefpecificurn compofito, 8c materia;, ut fit hoc aliquid per formam: nam 8c hie, acius ille formalis non eft fubjeftive in forma, ut ita tranfeat de for- ma in materiam, vel in compofitum, quas ffet proprie dicia communicatio; fed eft; in- uxus caufalis, per quam forma efTe confer! c largitur ei, ad quod per naturam 8c a natu- a eft ordinata, ita ut ille aftus formalis fit a orma 8c per formam; non vero exiftens forv aliter 8c fubjeftive in forma: itaque nee hie ft communicatio propriorum. VII. Nee quaeritur, An partes, concurrent
es ad conftitutionem totius, confer ant toti, quic- uid habent , velejfcnti<e, ■veliiirmm,veloperci- |
|||||||
|
P 3 tionam 2 i
|
||||||||
|
DlSPUTAT. EX PHILOSOPHIA SEtECT.
|
|||||||||||||||||||
|
1?
|
|||||||||||||||||||
|
thnum} Neque enim hie communicatio eft
proprietatis defubjefto ad fubje&um fpecie aiverfum : nam partes conftituentes totutn non funt fubjectum fpecie diverfum atoto. VIII. Sedquaeftioeft, An proprium unius
fartis autfpeciei, akeri parti ■velfpeciei,commu- nicetur? etiam tfuancto ttniuntur? Nos negamus: 8* ex ipfa vocum viprobamus: aliud eft uniri: aliud communicari. Uniri eft,in unitatem to- tius compofki copulari : Communicari eft, quandounumfibifumit.quodeftalterius. A- nima unitur corpori, fed non communicatur. Partes uniuntur inter fefe, fed non communi- cantur fibiinvicem, multo minus proprium unius partis communicatur alteri parti. Ita- |
|||||||||||||||||||
|
2
|
e nee vita animae communicatur corpori,
d vero anima ex fe in corpore producitaliam
|
||||||||||||||||||
|
numerovitam, qua: eft hominis totiusvita.
Atque ex hifce liquet perperam vulgo vocem
Grecam c-o»Jk/'<*<B»aut <rv»A*ir^«<i» vertiOwi-
municationem,cam tantum fignificet copulatio-
nem,qaa. dux partes ad un ius compofiti confti-
tutionem copulantur: neque unquam licet a
mihiliri five rv\$ustsfia argumentari ad xsmu-
vlew, neque valet: Hae partes & propria parti-
I bus aliis earumquepropriis funt copulata, Er-
! go communicata. Quare ilia Communicatio
! proprii unius fubje&i ad fubjeftum fpecie di-
; verfum merum eft figmentum, ad erroris in
I rebus gravioribus defenfionemexcogitatum.
|
|||||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Trigesim A-S e c u n d a, D E
ABSTRACT ION E.
Thesis I.
|
|||||||||||||||||||
|
hac difputatione conabimur.
11. zsfbftraBio, Grace x<p*igi<n(, idem fi-
gnidcM,(\aod feparatio: eftque rei vel rationis, vulgo, realit vel mentalis:perillam res are feparatur atque abftrahitur, ut pifcis ab aqua, albor a pariete: per hanc.ea quae in re conjun- ct funt, non reapfe.fed mente,fed ratione.fe- parantur 8c a fe invicem abftrahuntur: 8c fie dividuntur: quod fit iterum dupliciter: vel, I ut mens five ratio unum ex iis, qux conjun- tta funt, apprehendat, cseteris non apprehen- fis: vel, ut mens duo aut plura fimul conjun- ct fimul apprehendat, fed apprehendendo, alteram de altero removeat,tollat,neget: prior abftraBio vocaturfimplex feu. prxeifionis, fitque apprehenlione mentis fimplici, pofteriordici- tur compofita feu negationis , fitque complex! mentis apprehenfione, aut diviiione. Ex gr. fi quis hominem concipiat, qui quidem pater lit.non concepta relatione adfilium, dicitur ilia abftra&io fimplex: at fi quis hominem concipia*
|
|||||||||||||||||||
|
"V 7"Ulgatum eft verbum, & illud verifii- j
V mumjolus eftPhilofophus,qui beneabftra- I hit. Et in Philofophia moderna frequentifli- tiruseilkrmodejlbftra&ionibus. Dicitur ,-$- j firaBio triplex conftituere triplicemTheore- tics: Philofophiae partem : an bene, an male, nunc non divpato.t^fbftraBio objeBi amateria fingulari per ratitnemfaBa, Phyficae eft: pro- pria : objeBi abftraBio a materia communi per rationemfaBa, cosnpetit MitheR:abftraBio ve- ro objeBi a materia turn fingulari turn communi, •partimfecundum rem , partim fecundnm ratio- nem, convenit Metaphyficae: lie vulgo philo- fopamur. Dicitur genus abftrahi a fpeciebus, fpeciesab individuis, univerfale a fingulari- bus.fubjecia ab accidentibus, relatio a relato, natura a re naturali.fuppofitalitas a fuppolito, abftraiftu a concreto,8cc. Ea via ac ratione ab- ftrahendi infuper habita, graviffimi exiftunt errores. Quare utiliffimum fuerit AbftraBio mis naturam femel ob oculos ponere, quod |
|||||||||||||||||||
|
Volumen Pumum, iicy
cocipiat non effe patrem, qui tamen fit pater, Tpeciei diftinguitur: ita etiam concipere po£-
eftabftraclio compofita: nam prior illehomi- fumus colorem aut alborem in genere, non nem folummodo concipit, 8c nihil amplius; confideratis individuis coloribus aut albori- at hie alter, & hominis conceptum format, & bus, quifuntiuhocautilloindividuofubje- paternitatis, 8chxcduodividit,judicans, ho- \Cto: fie alborem & colorem confideramus, |
||||||||||||
|
minem non efle patrem,feu paternitatem ho-
mini non convenire. Compofita abftraftio falfa eft, cum dividit ea, quae conjunftafunt: at fimplex abftraevtio omni caret fill fitate. At- que de hac abftra&ione fimplici intelligen- dum eft illud vulgatum, Ahflrahentium non eft mendacium : Quod axioma petitum eft ex Arift. !.z.Pfyf.§.\$. i$l yiu-atf ■$■<&%<&■ r%»- g/.Zi\iai, id eft, non committitur falfutn abils |
cum dicimus colorem efle genus, alborem eC-
|
|||||||||||
|
fe fpeciem.In hanc fententiam nobis prejt A-
rift. lib. ■x.de Anim. §.9.cum ait. A"»*o Iw-npi- j<<©- fij 7» fuykfei «'»«/ , ^ u'Aij j^ ■n vhttt t'tiuf. gra j « :<?' 'nigat -mfca* , id felt, Altud eft magriitudo & magnitudinu ifentia, item a- qua& aquaejfentia: atqtie ita in ahis multis, Ubi videtuniufquifque, ilium non in aqua folum, qua: eft fubftantia, fed 8c in magnitu- |
||||||||||||
|
qui abftrahunt. Sed de abftraBtone fimplici, quae I dine, qux accidens eft,naturam defignare, ab>
omnium maximenomen abftra&ionis mere- | inferioribus abftractam , cuma.it iiptyiti u- rur , nonnihil fufius nobis eft philofcphan- ' iaf xuf -n Shilt eittu : iftoc enim loquendi dum. j modo communem rerum naturam ab infe- III. In abftraftione fimplici duo necefla- i rioribus abftraftatn defignare confuevit. Sic
ria funt. 1. Ut qux abftrahuntur conjunfta . dixit l.z.de Anim.§.7j. ii $1 tci? £5« ii tltxi fint. 2. Ut inter fe aliquo modo fint diitinfta: [Itt. id eft; Fivere eft viventium efentia, in qua |
||||||||||||
|
fcilicet omnia viventia conveniunt, quatenus
vivunt. V I. AbftraBio ab inferioribus fit per praci-
fionem vel differentia individualis vel differen- tia fpecifica: abftra&io fuperiorum ab inferio- ribus habet locum in individuis, quando v.c. abftraevtis feu prxcifis, i. e. non conceptis dif- ferentiis individuantibus, quibus natura hu- manareftringituradSocratem, eaconcipitur fine Socrate: ubi tamen nota,non abftrahi in- dividuum,fedfpecieminfimamabindividuo: nam impoffibile eft concipi individuum qua tale, non concepta differentia individual!: at ifta natura, qux in Socrate eft individua, po- teft abftrahi ab illisdifferentiis quibus ad eum reftringiturSc individuatur: abftraevtio fupe- riorum ab inferiorum habet item locum in generibus 8c fpeciebus fubalternis, imo 8c in generibus fismmis.qux omnia a fuis differen- tiisacdivifivis abftrahi poflunt, in quantum concipi poflunt iis non conceptis: dicono- ranter, divijtvis: quiautaliquafpecies conci- piatur.non concepta differentia fpecifica con- ftitutiva, impoffibile eft : at genus concipi, non concepta differentia fpecifica conftituti- va, poffibile eft. Ex. gr. poteft animal concipi non concepta rationalitate.differentia anima- malis,
|
||||||||||||
|
conjunfta efle debent, quia qux conjundta
non funt nullo modo poflunt abftrahi, fed reipfa jam funt abftracla: nemo enim abftra- hit nivem a nigrore, aut nigrorem a nive: quippe qux inter fe funt feparata: diftincta debent efle, finonre, ratione faltem ratioci- nata: qux nullo modo diftinfta funt, nullo modo abftrahi poflunt: idem enim qua idem non poteft abftrahi a feipfo. IV. Conjunftorum in re per mentis abf-
traftionem fimplicem divifio fpeftatur vel inter fubordinata, five inter fuperiora & infe- riora, vel inter coordinata, five inter fubjefta & adjunfta, acquxcunquefimilimodofefe habent : atque hinc oritur duplex abflraBio: nempe vel fuperiorum ab inferioribus, vel ad- junBorum ftmiliumve rerum a fubjeBis: vulgo dicitur, abftraBio eft ab inferioribus vel a con- votationefubjeBi. V. i^AbftraBio fuperiorum ab inferioribus
non folum locum habet in fubftantiis, fed 8c in accidentibus : Nam ficuti humanitatem confiderare poflumus, qux quidem eft in So- crate, Platone.aliifque individuis humani ge- neris , non confiderata tamen individual dif- ferentia , qua Socrates a Platone 8c quodlibet individuum a quolibet individuo ejufdem |
||||||||||||
|
,i2o DisputAt. ex Phi
malisdivifiva:atuthomo concipiatur, non|
,concepta rationalitate , differentia hominis ■conftitutiva, fieri non poteft. VII. <iAbRrac~iio afubj ecio feu connotatio-
me fubjecli, convenit 8c formis rerum, & ad- jundtis,cujufcunq;ordinisacconditionis,five fint pofitiva five negativa, velprivativa, in- terna five externa,abfoluta five relata: 8c licet forma fit de effentia rei formats, id eft, totius compofiti, ideoque ab ilia non poflit abftrahi, materia;tamencommunis adjundtumeft, ei- que competit eodem fere modo, quo caetera adjundta fubjedio: Loquimur vero hie de for- ma materiali: immaterialis enim ilia forma, hominis anima rationalis, non tantum a ma- teria omni 8c communi abftrahitur abftradtio- ne mentis fimplici feu prscifionis, de qua hie agimus,fed8ccomplexafeunegationis, atque infuper abftradtione reali; extra omnem enim materiam feparata 8c abftradta reipfa exiftit, poft mortem fuperftes: fedformg materiales, quae extra materiam omnem exiftere ne- queunt,ac ne quidem abftrahi a materia com- muni abftradtione complexa feu negationis, poflunt tamen a materia abftrahi abftradtione fimplici ac praecifionis, non minus quam ac- cidentia a lubftantiis reliquaque adjundta a fubjedtis: poffumus enim animam vegetan- tem cofiderare non confiderato hoc aut illo corpore, ficuti Sc circulum, confiderato aere aut ligno,aut quacumque alia materia, quem- admodum confideramus alborem non con- fiderata nive aut cerufla, aut veftem non con- fiderato corpore veftito, aut paternitatem vel caufalitatem non confiderato homine qui eft pater vel caufa: hoc fenfu, Ariftot. alibi dixit, accidentia definiri if Utytugtotas , ex abjiraEiio- ne, in abfiraBo dicunt vulgo,8c*» idea fua. V111. In adjunfloru abftraBione afubj etfo,
defcerni debet inter adjuncla propria & commu- nia. Propria adjundta hie appello.quas foli ali- cui fubjedto conveniunt : ut etiam omni 8c Temper conveniant.hoc in loco non eft necef- farium. Quemadmodum vero formae mate- riales aliter fefe habent ad materiam, aliter ad rem formatam: itaaliterfefe habent, in hoc jnegotio abftradtionis, adjundta communia, aliter propria: ficuti forma; non poflunt 'abf- |
||||||
|
lo so phi A Select.
trahi a rebus formatis ( ea enim abftra&io contradidtionem implicaret) ita quoque non poflunt adjundta propria abftrahi a fuo fubje- dto proprio , fed tantum ab iis qua; fub fubje- dto proprio continentur : fimitas v. g. nafo competit 8c foli nafo,ideoque non poteft con- cipi non concepto nafo.Quare,five fimitatera dicas, five fimum , five nafum fimum, res eo- dem redit: ut.vero fefe habet nafus ad fimita- tem, itaomnefubjedtum ad fuas proprietates: nulla ergo proprietas concipi poteft, fubjedto fuo non concepto. Etcerte, cum fubjedtunt contineaturindefinitione proprietatis ( nam proprium dicitur de fubjedto in fecundo mo- do dicendi per fe, tefte ustrift. I. i. Pofc. z^inal. cap. Af. §. 31 • ) fi proprium abftraheretur a fuo fubjedto,abftraheretur a fua definitione,atque adeo a feipfo, 8c a fua effentia: at definitum a fua definitione, a feipfo, a fua cfTentia, homo ab animali 8c rationali, abftrahi non poteft. Quorfum ergo,dica.t aliquis, Proprietatibusfunt tribute -voces abfraBa ,finonpojfunt abftrahi ct fuofubjetlo ullo modo? Refpond. Voces iftas ab£ tradtx fignificant.proprietates, non quidem fine fubjedto, fed fine fubjedio particular! aut fingulari, nam cum fimitatem diciraus, voce abftradta curvitatem fignificamus,non quam- cunque, fed earn folam, quae eft nafi, nee earn tamen quae eft in nafo Socratisaut Platonis, fed quae eft in nafo quocunque. At adjundta communia.ficuti ad nullum certum fubjeciu determinatafunt, ratione cujus debeantdefi- niri , ita quoque abftrahi poflunt a fubjedto quocunque. Interim, ficuti adjundta, quate- nus adjundta funt, fubjedtis fuis difterunt a fe invicem, idque, vel fpecie, fi fint propriijvel numero, fi fint communia: ita quoque abftra- huntur ab inferioribus atque a fingularibus, quia 8c quatenus abftrahuntur a fubjedtis: ita ut.cum de adjundtis fermo eft.abftradtio a fub- jedto 8c ab inferioribus non magis differat, quamefleSc inefle in accidentibus. Et pro- prietates quidem univerfales abftrahuntur a fingularibus, atque omninoab inferioribus, quando univerfale fubjedtum ab inferioribus abftrahitur. Sic fimitas abftrahitur ab infe- rioribus, quando concipiturin nafogenera- tim fumto, non in nafo hoc aut illo fingulari; at
|
||||||
|
VOLUMEN
|
i2r
non concepto adjunfto: nee refert, fitnead7
jundtum commune an propnum: nam ficut1 poteft concipi corpus non concepto nigrore» aut nix non concepto albore; ita Petrus aut homo poteft concipi, non concepta ridend1 facultate, aut non concepta fimitate. X. Difcrimen tamen adhuceftaliquod/»-
ter fubjeBum propriorum & cummunhim ad- junBorum. Subje&umadjundliproprii, five fingulare five determinati generis, licet abf- que contradiftione concipi porfit non conce- pta proprietate, non poteft tamen concipi ea negata : at fubjedtum adjuncH communis, five fingulare five determinati generis, fine contradiftione concipi poteft, non folum ad- junfto non concepto, fed 8c negato: atque in eo adbuc differt fubjeBum proprii adjunBi a fubjeSio differentia fpecifca injiitutiv*, ut- eft fpecies omnis, atque adeoipfaproprietas a differentia fpecifica conftitutiva: nam fpe- cies , puta homo, non poteft concipi , ne quidem non concepta rationalitate , at po- teft concipi non concepta rifibilitate; & po- teft concipi non tantum non concepta, fed 8c negata eruditione. Hxc, quae de Abftra- dtione nunc fumus philofophati, inferviunt admodum illuftranda: difputat. trigef. 8c quartae, de propria , in harum feledr,. ferie: 8t in univerfum fcenerantur infignem lucem quaeftionibus per univerfam Philofophiam difficillimis. |
|||||||||||||||||
|
at adjunfta communiaabftrahunturafingu-
kribus, quandoconcipiuntur, non tantum non concepto hoc aut illo fubjedto fingulari, fed etiam non concepto hoc autillofubje£to in fpecie: ut fi quis concipiat alborem aut fphxram, non tantum non concepto hoc fin- gulari alboris aut fphserae fubjeclio, fed nee coniidcrato ligno, auto, argento, aut ullo alio tleterminatoe nature fubjefto , in quo albor aut fphaera ineffe folet. Ex quibus apparct.ad- jundta communiaeffe magis abftrafta, quam propria: quoniam ilia abltrahunturabomni fubje&o determinati generis: hsc non item : includunt enim fubjeclrum determinati ge- neris, fed non hoc aut illud in indi viduo. IX. Notandumhic eft porro, abftraBio-
nem afubieBo efereciprtcam, utficuti adjun- claim a fubjefto, ita fubjettum abadjun&o poffit abftrahi: at fuperiora ab inferioribus, led non item inferiora a fuperioribus, abftra- hi poflunt: quia fuperiora dicuntur de infe- rioribus primo modo dicendi per k,tejie Ari- Jiot.l.i.pofl.Anal.c.^.l i.Poteft quidemcon- cipi natura animalis non conceptis fpeciebus, homine videlicet & bruto: at homo aut beftia concipi non poteft, non concepto animali, quia homo & beftia, eft animalutrumque: contra, ficuti adjun&um poteft concipi, non concepto fubjedto, vel fingulari, vel determi- nati generis:ita quoquefubje&urn poteft con- cipi, feu fingulare, feu determinati generis, |
||||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
TRIGESI MA-TERTIA:
|
||||||||||||||||||
|
D E
|
||||||||||||||||||
|
BONO.
|
||||||||||||||||||
|
Thesis I.
|
||||||||||||||||||
|
TEnentur homines omnes.ex naturali in-
ftiniftu, Roni defiderio: pauci tamen co- gnofcunt rationem Boni,in quod ferun- tur. Opera fecerimus pretium , fi, quid fit Bonum, quod ita ab omnibus expeti folet, in aperto ponamus: at vero hoc ipfum prxftare, iifficultatis plenum eft opus propter varian- |
tium Philofophorum judicia : jaciamus ta-
men aleam, 8c rationis filum, quo nos ducit, fequamur. Explicabimus igitur poft vocem, Boni quidditatem, in quo illaconfiftat, pro- prietates, 8c varias ejus difttnBiones. II. Quod nos hodieSow;(»2dicimus, ve-
teres olim Ditonum dixerunt. Feftus. Duo-
|
|||||||||||||||||
|
C) num
|
||||||||||||||||||
|
DisputAt. ex Philosophia Select.
|
|||||||||||
|
122
|
|||||||||||
|
terna, quia non dicit, quomodo aliquid extra
ens bonum fe liabeat ad ens bonum , fedpo- tius, quomodo ens bonum fe habeat ad fe aut ad aliud , ut ftatim dicemus; non eft relatio ra- tionis aut tillum ens rationls, quia bonitas eft in rebus 8c ens eft bonum citra ullam fictio- nem veloperationem mentis noftrae ; non eft modus, quia non eft attributum entis abfolu- tum, fed refpeftivum, ut th. i. indicatum 8c pluribus ftatim indicabitur : fed eft relatio realis, quae non dicit, ens reale, fed aliquod non-ens, refpectum fcilicet, reperiri in ente reali, citra intelleftusoperationem. § 4. Hie refpeBus, qoembonitasadjicitenti, noncon- (iflit in entis boni ordine ac relatione ad volttnta- temfeuappelitum, (\uxScheiblert 1.1.Met.c.id. Scmultorum, aefcre communis eft opinio; quae ideo rationem formalem boni,ipfam pu- ta bonitatem,conftituit in appctibilitate,alle- gata hie Arift. ex l.l. Eth. e. 1. authoritate, ubi inquit, Bonum eft, quod omnia appetunt. Sed hxc opinio 8c authoritas facile refutan- tur. Quocunque enim inrealiqua, quata- lis eft, datur aliquid prius, illud non poteft efle illius rei ratio formalis. Atqui appetibi- litate in bono, qua tali, datur aliquid prius. ErgoScc. Et, Efteiftus non poteft efle de ra- tioneforrnalicaufsefua;. Atqui appetibilitas eft effectus boni. ErgoScc. Minorutrimque probatur. quia non ideo quod quid appeti- bile eft bonum eft, fed , quia bonum eft, ap- petibile eft: nempe omne bonum appetibile eft, quia conveniens eft ei qui appetit. Quod attinetauthoritateme^fn/?<tf«&, notum eft, eum loco cit. non a priori Boni eflentiam per definitionem expliqare, fed a pofteriori per proprietatem aut effe&um qualicunque mo- do declarare. §. ?. RefpeBus , quern bonitas addit enti, atque ipfa formalis ratio boni, con- fiftit in convenientia : 8c , Ens eft bonum quatenus eft conveniens. Sed quam & ad quid convenientiam notet bonitas , non tam |
|||||||||||
|
num,Bomim. Sc e veteri poeta citat; fimul duo-
na eorum portat ad naves. Untie autem Duo- num fuerit dictum, quod bonum nunc vo- camus, optime explicit Camerarins in fuis Problematibus, cum dicit Duonum did a duo- bus. Acute fane : quia bonum duo dicit: 8c ipfam entitatem rei, qua; denominatur bona, & aliquid, quod bonitas connotat, ad quod praedidlaentitas relata hanc ipfam denomina- tionem boni fortitur, quse relatio eft propen- fio, inclinatio, capacitas, convenicntia, aut iimilis connexio cum tali entitate. Sed hoc ex iis, qux ftatim fumus diflertaturi, clarius patebit. Bonum grxce y.axitix. mynih. K«- *.h >wn $ KuXekt , quiaanimosvocatSctrahit, ad fe appetendum: ayadh, quafi «'f <o» «V*» & tint, dignum valde ad quod curramus. H<ec de voce. III. §liridditas boni, Ceu ratioformalisbo-
ni, in qua confiftit, eft bonitas: qua: quid Jit, & quid enti adjiciat, (agimus enim de bono & fconitatetranfcendentali) tarn multiplici fen- tentiarum varietate eft difputatum , ut vix invenias exitum. Nosprimum, quid non fit, mox, quid fit, exponemus. §. i. Bonitas Tran- fcendentalis non eft ipfum ens quod bonum did- tur , nee novum ens ab ente bono diftintlum. Non prim, quia fie non efTet affeftio ends: eflent enim bonitas & ens bonum , voces fy- nonymae Grammaticis di<Sx: 8c abftraftum diceretur de concreto : 8c foret prsdicatio identical quae omnia falfa funt. Nonpofterius, quia, fi ilia bonitas foret novum ens, iterum eflet bona, quia omne ens bonum eft, 8c hacc fecunda bonitas iterum foret bona, quia ens, & fie daretur progrefius in infinitum. §.i.Bo- tiitas tamentranftendentalis includit ens, quia ejus eft affectio, eique aliquidadjicit, non qui' dem ens novum > ut di&umeft, multo minus qualitatem, qux accidens eft 8c fpecies veri entis; fie enim in bono.confequenter in Deo, foret compofitio ex duobus entibus : addit |
|||||||||||
|
tamen aliquid, non vero nihil, quia nihil non facile eft explicatu. Nos in re obfeuraper-
eft affe&io entis; prarterea nihil non diftin-: fpicuitati, quantum poterimus , ftudebi- guitens:bonitasdiftinguitens. §.3. Mud*-j mus. liquid, quod bonitasadjicitenti, noneftpriva- I IV. Bonitatem ejfe Jitam in convenientia,
tit* quia bonitas non dicit, quid ens non fit,' communis loquendi modus demonftrat: di- fed potius quid ens fit; non eft denominate ex- \ cimus enim, hoc aut illud efle alicui bonum, quia
|
|||||||||||
|
V O L V M E N
quia ei conveniens eft: eruditionem bonam i
homini, aquam bonam pifcibus, quia ilia ho- mini, haec pifcibus eft conveniens: praeterea id fie demonftratur. Qukquid eft ratio 8c caufa appetibilitatis potentials Scactualis ap- petitionis, eft ratio formajisboni. Atqui con- venientia alicujus rei eft ratio & caufa &c. Ergo&c. Major nota eft j ideo enim aliquid eft appetibile Sc appetitur quia bonum eft. Minor quoque certa eft; nihil enim appetibi- le eft vel appetitur, nifi quod & quia nobis eft conveniens, vel aliis, quibus appetitur. Sed qua aut qualis eft convenientia > in qua ratio formalis boni confiftit ? Pneceptor nofter C/. D. Burgerfdicius I. i.e. 20. Bonitatemconfiftere ait, in convenientia entis cum alio. Sed quo- modo Deus turn dicipotuit bonus ante crea- tionem , quandoquidem nihil fuit cum quo conveniret ? Ego malim fie dicere. Conve- nientiam entis confiderari, velrefpe£hi fin, vel refpedtu alterius. qoam diftindionem prolixeinculcat Metaph. d'tfp. lo.fieB. i.Sua- rez. Ulo modo bonum dicitur, quod eft con- veniens fibi ipfi j hoc modo bonum dicitur, quod eft conveniens alteri. Utroque in mo- do convenientia: formalis ratio boni confi- ftit. Et fie Deus ante creationem bonus, 8c poft creationem bonus > 8c creature omnes bonae dici poflunt. Haec mea de bono fenten- tia, eadem eft Gu'mandi Rutgerfii in Inftitutio- nibus Metaph. 1. j. *. 17. cujus verba, quia explicationem continent fuae ac meae len- tentia;, non pigebit hie adferibere. H*c, in- quit, convenientia, quam bonum connotat, con- fideratur quandoque in ente, refpeBu fui ipfius, quatenus videlicet per quandam reflexionem e- jufdem adfe ipfunt, concipimus entitatem rei ttt fibi ipfi convenientem ejr amabilem , juxta illud vulgatum ex Arilt. 8.Eth. c. y. Amabilebo- num, unicuique autem proprium. Ergo et- iam conveniens ejl & amabile, & quidem ma- xime, quod maxime alicui eff proprium, quale certe eft ipfa entitas, qua unumquidque intime ac ejfentialiter conftat : aliquando autem filet pradiBa convenientia confiderari refpeBu ali- cttjus alterius, quod vere & aparte rei diftin- Bum eft ab eo quodbonum denominator: utriufi- que exemplum ptteft eftincalore, quidenomi- |
P r i m tr m. 123
natur bonus, 1. Quidem , quatenus ipfa enti-
tas caloris fibi ipfi eft valide conveniens $- ama- bilis , ut qui expetit convtrfationem fiui effe, quatenus illud tuetur ac defendit ,finecefeeft. 1. Denominator calor bonus, quatenus eft con- veniens valdeque proportionatus igni. Et qui- dem juxta utrumque hunc modum convenientia denominator ens bonum tranftendentalitor, hoc eft, tali bonitate, quafitpajjio entis. Hsec Rut- gerfius, cui adftipulamur. V. Proprietates boni funt. i.Appetibilitat
8c amabilitas, quia omne bonum propter con- venientiam.fuam eft amabile 8c appetibile: 8c non tantum fui amorem excitat in aliis, ut appetatur, fed etiam feipfum amat, feipfum appetit, fibique in fuo effe complacet: unde oritur. i.Confervatiofiui, quia enim bonum fe amat, ftudet etiam fefe confervare. 3. Cont- municabilitas, quippe bonum eft fui commu- nicativum. 4. Defenfiofui & odium adver- fius corruptionem fiui; bonum enim fetuetut contra vim externam. f. Propenfioinfimilia: bonum enim amat fui fimile: Ex hilce pro- prietatibus boni maxime confiderabilis eft appetibilitas, quae habet fe ad bonum, ut vifi- bilitasadcolorem. Appetibili refpondet appe- titus proportionatus : appetibili prafenti ap- petitus complacent!*: appetibili abfentiappc- titus defiderii, de quibus fufe Rutgerfius loco cit. Hinc fluxit ifta boni defcriptio. Bonum eft quod omnia appetunt. Eth. 1. c.i. Eft vero quadruplex appetitus, a quo bonum appeti poteft. Eft 1. naturalis, rebus inan'tmatis pre- prius:lket hunc in illis obfervaie, quando fimilibus deledlantur, quando fe confervare nituntur,quando pro univerfi falute laborant. 1. Datur appetitus innatus in corporibus ani- mate non fentientibus, quianimaevegetantis eft appetitus: hujus operationes inplantis con- fpicuaefunt. Curbrafficarutam adeo adver- fatur, ut juxta earn feri nolit ? ex appetitu hoc eft; quia enim fui defiderio tenetur, rutam ut fibi malamfugit, 3. Datur appetitus ani- malit, qualis eft brutorum, qui cum imagi- nationeconjunftuscft, Sctantoboni defide- rio tenetur, ut ne infomnoquidemotiofus videatur. Hinc frigus fi fentiant inter dor- miendum animalia, tegumentum quaerunt ac Q_2 loca |
|||||
|
H4 DisputAt. ex Phi
locacalidiora. ^..^.d rationalesappetitus, qui
non tantum adbonafingularia, uttresprio- res, fedStaduniverfaliafcfe extendit, fetca- turque etiam ea, quae a fcnfibus funt remota: fie eruditionem appetit homo & fummum bonum. Refpeflu quadruplicis hujmappetitus bonum dicitur appetibile. VI. D/to^ghm boniadmodumfuntvarias.
i. Bonum eft aliud per effentiam, aliud per par- ticipationem : illud eft, quod a feipfo & per feipfum eft bonum, diciturque bonum infi- nitum , independens, increatum, quale eft Dens, quianullofuambonitatem accepit: hoc eft, quod a Deo bonitatem accepit , diciturque boiwmfinitum, dependens, creatum, quale eft creatura: haec licet non fit per efentiambonz, eft tamen fecundum effentiam bona, id eft, ef- fentia eft principium bonitatis; bonitas enim fequitur efTentiam: verum, ut effentia crea- tine, fecundum quam eft bona , a Deo eft participate, ita Scparticipata eft ejufdem bo- nitas. VII. z. Bonum eft vel Theolegicum vel Philo-
fophicum : illud fpirituale eft , 8c fupra vires hominis collocatum : eftque vel fummum, abfolutiflima hominis felicitas: vel interme- dium, utdonafpiritualia, regeneratio,jufti- ficatio, fan&ificatio, Sec. hoc, philofophicum puta bonum, eft vel naturale vel morale: illud eft, quod confentaneum eft naturae prout na- turaliteroperatur Scoperari poteft, utfanitas: hoc eft, quod con venit rei ut libere operatur, v!t virtus. VIII. 3. Bonum eft verum vel apparens :
illud eft, cui reveraineft bonitas, quas ineffe exjftimatui'; fac eft > cum non ineft reipfa bo- |
|||||||
|
LOSOPHlA S ELECT.
nitas.quxinefleexiftimatur. Hscdiftinftio
utilitTima ad quarundam objeftionum folu- tionem ;ut cum malum appeti volunt qui- dam, quia mors expetatur: at illa,tu«vbonum apparens eft. IX. 4 Bon-im cftaYuidJirnplicitervelinfe,
aliud alteri vel ad aliud. Bonum /impliciter multismodis dicitur tale. 1. Per ordinem ad apparens; 8c fie idem eft quod verum bonum. 1. Per ordinem ad(ingulare, 8c lie idem eft cum bono univerfali. 1. Per ordinem ad bonum per I participationem, 8c lie idem eft cum bono per 1 effentiam. 4. Per ordinem ad inferius &fubor- dinatum bonum, & lie idem eft cum bono fum- 1 mo. f. Hie dicitur , quod femper, abfolute, 8c ubique,atque omni eft bonum. Bonum alteri vel ad aliud, quod certo tempore eft bonum, nee ubique nee omni eft bonum. fie quatuor pedes habere,bonumeftafino velbovi.non homini vel gallina::facere jadluram bonorum.bouum eft, temporetempeftatis.ut vitafervetur: vi- num bonum eft homini, fed non omni, ne- que enim convenit febricitanti. X. f. Bonum eft honeftum Jucundum, utile.
Uoneftum, quod ration! retts eft congruum, 8c ex fe ac propter fe expetitur. Iucundum, quod, quia amorem fui conciliat vel fenfui vel rationi, expetitur. Vtile, quod propter aliud bonum, ad quod acquirendum infervit, expetitur. Seddehacboni divifione 8c aliis> videantur Authores Metaphyjtci, Syftematici 8c Qufftionarii. Hoc pro coronide moneo, has non efle divifiones omnes in diverfas res 8c fpecies bonorum', fed plerafque vel unius bo- ni in diverfas formalitates, vel ipfius vocis in plures fignificationes. |
|||||||
|
DUfru
|
|||||||
|
VOLUMEN PrIMITM.
Difputationum ex Philqfophia fele&arum
Tricbsim A-Q_jj a r t a, Qua eft prima,
D E FORMIS.
Thesis I.
|
|||||||||
|
125:
|
|||||||||
|
NUllus in toraPhilofophiadifficilioreft
locus, quam de Formis, ut jure merito luliusScaliger Exercit.^ol. feB. 12. o- mnem noftram in Philofophiafcientiam, pro- pter Formarum cognitionem rudem eJ* confu- fam, nihil aliud efle quam wnbratn in file, di- xerit. Hinc eft.quod ab Arifiotelu tempore in hunc ufque diem tam ferventi partium Au- dio agitetur de Formis controverfia, quae fere huereditomnis. AnFormainrebus naturali- bus Jit fubft-antia, eaque diverfa, ab altera rel naturalis prmcipio, Materia. Atque hsc de o- mnibus, prater ration alem Animam, Formis inftituitur quaeftio:quin enim haec fit fubftan- tia immaterialis, a Corpore, fubftantia mate- riaji, diverfa ac diftinfta, & ex Scriptura per revelationem 8c ex natura per ratiocinatio- nem, fanioribus conftat Tbiologis ac Phifb- fophis. De reliquis itaque Formis 8c nos lianc qusftionem ventilabimus. Negantem plerifque ante zAriflotelem PhiJofophis anti- quioribtts placuifle hie fententiam , affirman- tem zAnjloteli allubuiife, locis ejusaddu&is, ffeferunt Cenimbr. 1. 1. Phyfi c. 9. qtneft- 10. qui cum omni caterva Scholajlicowm earn quoque fequuntur. Fateor equidem ab aliquot jam feculis hanc <±Affirmantium opinionem invaluifle, atque illasegifle radices in multo- mmanimis, ut, qui contra fentiunt, inipfa cenfeanturPhilofcphiae principia impingere, omnifque veritatis fundamenta fubruere: At- que utinam hie ftetiflet judicium ! longius item eft. Non erroris tantum aut falfitatis quibufdam praecipitantis nimiumjudicii ho- minibus habentur rei, qui negantem quaeftio- nis propoiit* partem defendunt, fed impieta- |
tis infuper: acyxm dubitari cceptum eft 8c dif-
putari, An cum bonis moribus 8c pietate opi- nio coniiftat negans ? atque adeo fere excom- municationis fulmen negantibus pro terricu- lamentoobjicitur. Sed bene eft, quod non iili morum 8c pietatis exacl:orcs 8c cenfores fint conftituti. Dandum hoc eft 8c condonandum noftri temporis vitio, quo homines quidam (qui, nifi quod ipfi fentiunt, nihil rectum cenfent) ex innoxiis in Phi'ofophia opinioni- bus impietatem ftatim norunt exfculpere aut hxrefin etiam : quam utramque , a fententiae, Formas efle fubftantias ( execptafemper Ani- ma rationali, quod femel ac femper diftum efto ) a materia diverfas, negantis Authori- bus, ut femel 8c ferio amoliremur, vifum fuit aliquot difputationibus ventilandas propone-i re pro Negante fententia rationes Guiltelmi PemheliiL. A.M. & Concionatorls Tf^xTixa- ■mrx, Collegii Magdalenenlis apud Oxo- nienfes quondam alumni, iiiri, ut titulus ha- betoperumejusAnglicorum, divini, 8c, ut habet titulus Enchiridii e/«jOratorii, facun- diffime pii, ex ejus de Formarum Originetra.- ftatu. Nemo Authorem hunc, vel impium,- vel haereticum, nifi infigni 8c calumnia 8c mendacio, dicere fuerit aufus.quippe qui hx- refeos fundamenta contra noftri feculi Pela- gianos in fuis Vindiciis gratia mafcule deftru- xit, juftitiarn inhaerentem contra noftri tem- poris Pharifaos in fuis Vindicik Fidei fundi- tus fubvertit, pietatis fundamenta contra t^ftheos in fuo de Procidentia £>ei tractatu 8c graviftimis in Ecclejiaflen 8c Zachar. Pro- phet. explanationibus variifque concionibus, folidiflimejecit. Et oftendant femel, fi pot- Q^j fint, |
||||||||
|
DisputAt. exPhilosophia Select.
|
|||||||||
|
jz6
|
|||||||||
|
fint, tsfjfirmantes, quodnam fidei, pictatis,
falutis, fundamentum evertat, in quod De- calogiautverbidivini praceptum impingat, fententia negans. Equidem tam pretiofa hie eft Negantibus animx fuas falus , tam chara fides, tam cordi Veritas , tam curse pietas, quam Affirmanttbus efiepoffit. Sed tandem ipfum audiamus diflerentcm Pembelium. II. Vexatiflima eft ilia inter PhjJtcosQux-
ftio, de Formarum Origine, quomodo, quo principio, oriantur & Materia: adfocientur. Qux quantum 8c difcentium ingenia exer- cuerit, teftatum faciunt totdocr.orum hac de re commentationes, atque, poll tam claras, ut videbatur, huic veritati prxlatas faces lu- minaqueadmota, fumma animorum caligo 8c infcitia, quaadhuc cingimur. Hsremus in cortice, 8c in natura veflitum externumque ac- cidentium ornatum novimusfc. miramur,at cor- ftis ipfum 8c intimam eflentix medullam qu£- rimus 8c ignoramus: vel potius,an non in fcir- ponodum? illudanxia indagine veftigantes, quodnifiin Philofophorum cerebris librifque, in Natura eft nufquam. Ita plane eft, csecutientes nimirum acute cernimus, atque tlludfcirefa- tagimus, quod nee ejfe Natura agnofcit. Intelli- goillud Phyficorum de Fortnisplacitum: quod etli Antiquitate & omnium Prajudicio fatis con- firntatum videatur, tamen cum potius ut Poftu- latum quam ut demonftratum a.b Ariflotelepri- mo Inventore, ejufque Se&atoribus, fumatur, non erit immodefti fed <p>kxkr,6xs, illud peni- tius introfpexifle, atque examinable, quidfir- mitatis habeat hoc fundamentum, cuitotin omni Philofophiadogmatainnituntur. III. ^W/Fitfefe.rejedlisaliorurnantefepla-
citis, tria rcrum communia Princip. ftatuenda efle, docuit, Conftitutionis duo, Materiam &• Formam, Tranfmutationls unum, Privationem. Quam triadem Pofteritas venerata eft, 8c fere ujixmiitrus retinuit. Merito autem erroris fu- fpe&a eft hxc doftrina , 8c a multis contra itum; qui Privatione, de fede, quam occupa- rat, detrufa, binariumtantum Principiorum numerum agnoverunt. Quam hoc juftafece- rint lege, fuffkiet uno aut altera exemplo de- monftrafle. Privatio eft principium tranfmuta- tionti, inquit tsf/t/iot. At quale principium? |
Intueamur exemplum, 8c Natttram non Notit-
nesfetiemttr. Aqua mutatur in Aerem. Hujus mutationis^n'we^ww eft Privatio, velquate- nns eft Abfentia formx Aeris in Aqua.w/gwtf- tenus eft Aptitudo in materia Aquae ad reci- piendam formam Aeris: ex iftis enim duabus partibusconflatur definitio Privationis. Non priori refpettu: nam Abfentia forms ( fatenti- bus ipfis zAriftotelicis ) eft merum Non-ens, nihil habens pofitivi : ipfum abefle eft non- effb, nee magis ens eft mera Abfentia Forma; Aeris ab Aqua, quam abfentia formae Aeris ab Auro, hoc eft, purum putum nihil. Quis au- tem fanus dicet , Non-ens efle principium tranfmutationis Corporum Naturalium ? Non pofteriori modo : quia i.fic Privatio non eft Pri vatio: merus eft 8c Rei 8c vocis abufus, vo- care aptitudinem8c capacitatem fubje&i, no- mine privationis: perinde ac fi dkas, Carendi duafunt partes, Carere & Habere: Ilia enim Aptitudo, eft qualitas vere pofitiva, qua: habc- tur&poflidetur a fubjefto:nempe,Wa»(»7&n- plexque qualitas, utPotentia pafliva Materia; primg.per quam vere difponitur ad recipien- dam formam quamcunqucvel mixta qualita- tu congerie in corporibus.five mixtis, five fim- plicibus, per quam ad unam formam magis quam adaliam difponuntur,utin Aquahu- miditas 8c tenuitas faciunt earn aptam ad aeris magis quam alterius corporis: At quis vel u- nam qualitatem, vel multarum debitam mix- turam fineabfurditate vocaverit Privatione ? z. Etfi revera ifta Capacitas 8c Aptitudo re- quiratur ad omnemtranfmutationem,utCon- ditionecefTaria in fubjedto tranfmutando(nec enim ex quolibet ligno fit Mercurius) non ta- men reiSe dicitur principium tranfmutatio- nis. Anne ideo res mutatur, quia mutari apta eft & capax? Minime certe; neque iuartificia- libus, neque in naturalibus. Sed hie recurri- tur ad folemnem diftindtionem duplicis Prin- cipii. i. Effeftivi virtutefuaagentis, 8c z. Oc- cajtonalis, anfam quafi prsbentis: Et, hujus pofttrior'u farina eft Privatio. Sedhacdiftin- ftione parum confulitur huic caufse, ut ex fe- quentibus palam fit. IV. §. i. Nonferendum eft hoc AriHot,
iret&ffp*, qui fundament* totius Philofo- phia: |
||||||||
|
VolumenPrimum. 127-
poffibile effe, ut Materia vel ad momentum
|
|||||||||
|
phise jaciens, 8c principia,
|
|||||||||
|
informis exiftat. Quare cedat faro Privatio,
nee amplius in Naturxtriumvirisaccenfca- tur. Aptitude quidem & Capacitor ilia Mate- ria , efto aliquo modo Occafio legum naturre novandarum ; Principium non eft: Privatio non eft. Hujus autem nothi loco fubftituatur yni- «n> illud omnium tranfmutationum prin- cipium effedtivum , fe. pngna contrariarum qualitatum, quarum adverfa dimicatio, alter- naque aut mutua viftoria,& poft earn concor- di temperie, fed difproportionata ^uxmi.^.uia, fons eft & radix, undeexiftuntcmnes.qusc- cunque in natura naturaliter fiunt, generatio- nes 8c corruptiones. Hoc clarius demonftra - bitur in fequentibus, dumfecmidum Peripate- ticorum Principium diligentiori examine fub- jicimus: quod Forma eft. V. Duo funt Conftitutionk rerum Principia,
Materia fcil. 8c Forma. Materiam agnofcimus, de Forma quserimus ,Eaeft( inquiunt Peripa- patetici) Principium aBi-vum, quod cum Mate- ria conftituitcompofitumfubjiantiale. Habes ef- fentiam, vide ejus elogia&proprietates. Eft fubftantia, if quidem pracipua pars efentiahs compofiti: divinior & dignior natura quam Ma- teria : compofitodat ejfe; Agere, Dift'mgui, Na- men: eftgeneralis & cirruptibilis : educiturde finufeu potent ia materia: infenftu non incurrit: conjifiit in indivifibili: nee minuitur pro varia compofiti quantitate: eft immateriata & tamen materia neceftitate ligata. Cape quoq; divifio- nem. Eft Forma, alia Prima reliquas antecedent, communis omnium corporum naturalium, quate- nut funt naturalia '■: alia Secunda, primamfe- quens, propria particular ium corporum fecundum diverfasfpecies. Hsec funt breviter.quse Phyfi- ci de Forma tradunt,panca ea quidem,attamen ejufmodi, quse turn inter fe, turn cum funda- mentis naturalis feientise ab Ariftot. pofitis parum confentiunt Illud primo ferupulum. mjicit, fublefta hie agi fide, quod inter tot.de Afa?m'd,alteroprincipio,controverfias,libros, difputationes ultro citroque feriptas habitas- que, parum aut nihil fere de Formarum natura reperias in Phyficorum Commentariis, Aliquid in genere difputatur in Communi Phyfices parte, ubi e regione Materia forma tra&atnr: at fit
|
|||||||||
|
turn tranfmutatse, naturse accurate invefti-
gans, ncglexerit can/am efficientem, in qua virtus tranfmutativa corporum latet, atque ejus loco occafionem tantum preheuderit, cu- jus nulla ex fe eft efficacia j non i^yjn fed i$of,£t«dicendafuerit Privatio. §. i.NecOf- cafio quidem eft, quod ad primam Privationis partem, cui tamen hsec diftin&iofoletappli- cari: Sive enim Aquam, Integra adhuc fiia forma five jam corrupta, fpedtemus, neutro| modo Abfentia formse eft occafio mutationis: non prime; nam Abfentia formse Aeris, in A- qua adhuc manente integra,non magis Occa- fio dici poteft mutandse aquse in aerem, quam mutandse illius inignemautterram: nori fe- cund* ; nam Abfentia formse Aeris in Aqua corrupta, non eft Occafio, curintroducatur magis forma aeris quam forma ignis: nee ab- fentia formse Aeris, in aquam introducibilis, eft Occafio cur introducatur; nam & terra; quoque forma abfens eft, & introducibilis, aliquandoque in aqua corrupta inducitur: nee denique abfentia formse fimpliciter Occa- fio eft, cur alia, qualis fit, intromittatur: illud enim fgmentum eft, utfic oftendi poteft. In tranfmutatione Aquse in Aerem, neceflario fecundum Peripat. do&rinam , dandum eft aliquod Inftans, in quo & non ante forma aquse recedit: ut enim generatio, fie corrup- tio fit in inftanti; forma fiquidem eft indi vifi- bilis, & tota accedit receditque in momento. Bene habet. Ante illud igitur Inftans in Aqua non erat ulla privatio. Jam vero, cum avolat forma aquse, advenit Aeris forma, vel in eo- dem infta.nti,vel indiverfo. Si in eodem.nulla poteft intercedere privatio, fi quidem ante il- lud aqua non erat privata fua form a, & in ipfe illo inftanti admittit forroam aeris.Itaque hoc pafto occidit privatio, fed oritur interim ma- jor difEcultas.Qumodo in una & eodem inftan- ti , eadem materia aqua,p'oJJtt habere duos for- vnasfpecificas Aqua & y&ra.Cujus difficulta- tis nulla plane folutio dari poteft ftante Phyfi- cesPeripatetica conftitvfcianc. Sin die as, hoc fieri di verfis inftantibus, intercedente aliquo privationis tempore, fiiccutis hoc didto Phy- Jiohgia Arifiot. fundamenta, quse volunt im- |
|||||||||
|
losophiA Select.
J Materials 8c eorporea, vel Immaterial &fpi-
Witwlis. Hx divifiones funt immediate , 8c i extcrminisoppofitis, toto genere differenti- ■ bus, conftant: ita ut inepte diverticulum quse- iratur, in diftin&ione Subftantia inperfeliam SiimperfeSam, autin Gradus quofdam «;?£>•- medios inter fubftantiam 8c Accidens, inter Materiam 8c Spiritum , quos neque natura ■ neque Philofophia Peripatetic a ullomodoad- mittit: puritas enim purifllma Materia non eximitremegradurerum materialium, ncc fpeciem variat : ilia entitas Media inter fub- ftantiam 8c accidens ne concipi quidem po- teft, 8c certe novum requiret Pradicamentum. Nee illud de PerfeSlione aut ImperfeBione Sub- ftantix magis edivifionePrxdicamentiFor- mam quamMateriam exterminat.qua imper- feftius nihil. Suntitaque fecundum Philofi- phiam Peripateticam , 8s naturam quidem ipfam, diftributiones ilia; irrefragabiles: ex quibusiicprocedo. Forma, nee eft fubftantia Materials , nee Immaterial^: Ergo ne omnirtt quidem fubftantia e8. Probatio inftituetur per partes. VII. Forma non eft Subftantia Materials
& Corporea. Oftendo his rationibus. §. i. Quod materiam corpufque informat , illud non eft materiale 8c corporeum. Atqui Forma materiam corpufque informat: eft enim ejus officium informare. Ergo8cc. Vis hujus argu- menti in eo confiftit, ut intelligatur, quid fit Informare. Hoc autem eft: Omnes Materiae partes ita permeare, atque omnibus vel mini- mis fefc immifcere.itautunicuique eflentiam 8c vires fpeciei convenientes tribuat. Dico impoflibile cfl'e, ut Subftantia aliqua materia- lis, a materiacorporum diftin&a, materiam illorum per minimas fui particulas ita perva- dat.Contradicit hocNatura,qu$ vetat omnem penetrationem dimenfionum, hie ncceflario concedendam.fi materia (id eft fubftantia ma- terialis) materiam permeet, cum omnisma- teria; , cujufcunque demum fit fubtilitatis, quantitas femper fit accidens infeparabile. VIII. §.i.Omne materiale 8c corporeum
eft per fe quantum 8c divifibile. Atqui Forma non eft per fe quanta 8c divifibilzs. Ergo8cc. M.*jor manifefta eft ex difcrimine inter Cor- pus |
|||||
|
128 DisputAt. ex Phi
at fit ita levitcr£cperfuncT:orie, utcognofcas
cos umbram non veritatem petere, inter ipfas difputantium manus aVolantemSc cvanefcen- tem. In reliqua Philofophia, donee ad Uomi- nem perventum erit, altumde ea filcntium, exceptis quibufdam, de Ceeli Sc Elementorum Formit, otiolls fpeculationibus. An hoc fit, quod Form* natura 8c notitia magis in obfeu- ro fit quam Materia? Nequaquam fane. Con- feramus paritatem utriuique 8c privilegia Fonna. Forma in fenfus non incurrit; neque Materia: utriufque cognitio ab intellectu folo pendet: fatentibus Peripateticisfe docentibus, materiam non cognofci nifi duplici inftru- mento, Probationis neceflarix atranfmuta- tionibusfuccefuvis commune aliquodfubje- dlum requirentibus, 8c Proportionis ab arte faclisex materia varie effigiata conftantibus. Quare mirum eft eos, qui de Materia eflentia proprietatibufque ram multa diiputarunt & definierunt, noluifle Forma naturam accura- riuseifdemfubfidiis inquirere. Necerat, cur hie magis hebefcerent oculi, lidignioremSc clariorem Forma naturam fpedtemus. Quid enim? Materia eft perfeftibi lis, Forrnaperfe- <ftio: ilia , potentia, nuda, pura pafliva poten- tiate ajunt :)at Forma eft Actus. Materia eft debilis entitatis fereaciem intelledtus fugien- tis; at Forma, divinum eft quid, ipfamefien- tiam dans, nedum habens. Materia propria funt, potentia patiendi 8c recipiendi quidvis, 8c quantitas interminata, at actio nulla; For- mat autem,mille funt Aclionum Qualitatum- quedifferentiae, quxfenfum intelledlumque non leviter perftringunt. Quidigiturcaufx cfiet, quod tot prxfentibusauxiliis tantillum in Formarum cognitione profedtutn fit , in Materia Tantum. Hisilludadde, quod qui de Angelorum eflentia fumma fubtilitate 8c audacia pronunciarunt, quorum eflentia x- grius a nobis percipitur.ilb Formarum difqui- litionem penitus fere neglexerint. Verum ne fufpicioni huic juftx nimium dedifle videa- mur, accedamus ad rationes,qa\b\xs adverfum recepram. Forma dodlrinamfic argumentari poffumus. V I. Forma Corporis naturalis, eft vel Sub-
Jiantia, vcl Accidens. 5>\ fubftantia fit, erit vel |
|||||
|
Primum, 129
£tam ( alibi enim dicit fubftantiam fubltantias
non contrariari) fed talem diverfitatem 8c di- ftimftionem, per quam principia corpo^um conftitutiva ita differunt, ut effentia propriif- que iifdem non communicent: nam ex uni- form!, aut duabus uniformibus fubftantiis, ni- hil nifi unifbrmegeneratur. Atqui, fi Forma quoque fit materials, Materia 8c Forma, non tantum non contraria, fed ne diverfa quidem. dici poflunt: eadem fiquidem erit utriufque Efientia, gradibus tantum majoris aut mino- ris puritatis 8c fubtilitatis diftin&a; qui plane non fufficiunt ad tollendam uniformitatem. XI. §.y. Tollitur quoque hoc modo illud
Formarum pri vilegium, quod fint fans & ori- go omnium aBionum: Cum enim operationes: fint a forma, formae autem effentia fit mate- rialis, neceflario fequitur, materiam quoque eflfe a£rivam 8c acTrionum principium: erit fi- quidem Forma , Materia quaedam aftuofa, vigoris8cvirtutisplena, per quampotenseft; Materiam corporis torpidam & ignavam a- (ftuare 8c excitare. At unde ifta Virtus? necef- fe eft.ut fit immediate ab ipfa forma; materia: I nam fi ab alio oriatur, jam Forma non erit 'principium,'quia datur aliquidprius. Sicut enim materia prima ex fe habet quantitatem, fie 8c Forma vires ex fe ortas, non ab alio mu- tuatas, poflidet. Atque hoc plane repugnat omnium Peripateticorum confenfui , qui do- cent a Materia, quxcunque demum fit, oriri meram Paffionem, eamqueefle omnis pofli- bilitatis radicem. |
||||||||||
|
V O L U M E N
pus Sc Spiritum. Minor eft ex omnium Philo-
fophorum placito, qui ftatuunt, formas quanti- tatis effe expertes 8c in indivifibili confiftere. Quam verum fit illud dogma, non opus eft nunc exquirere , fufficit hoc loco has contra- rias fententias i liter fecommififfe. IX. §. J. Nihil generabile&corruptibile
eft materiale 8c corporeum. Atqui omnis For- ma (humana excepta)eft generabilis 8c corru- ptibilis. Ergo nulla forma &c. Veritas Afa- joris clarifiima eft; turn ex communi tsfrtfto- telicorum fententia , aflferentium materiam nullo modo generari 8c corrumpipoffe,fed or- tus 8c interitus immunem perfiftere in perpe- tuum; turn etiam experientia: fieri enim non poteftin tranfmutationibus, utvel minimus materi^pulvifculus corrumpatur in nihilum, vel generetur ex materia n- t praeexiftente: Quicquid in rebus eft materiale ( intelligo Effentiam.non inhe.rentiam,nam ficAcciden- tia funt materialia) illud, ficuti divina virtu- te ex nihilo extitit, ita nulla naturali vi in ni- hilum redigitur. At, quod Minor ait, Forma; quotidie corrumpuntur 8cannihilantur, at quede novo generantur', idque virtute a- gentium naturalium. Affirmant hoc omnes, atque ipfa etiam Tranfmutationis Veritas. Ni- hil ergo in Formis materiale eft. X. §. 4. Evertitur hocpaiftoilludPrincipio-
rum x?n7,'f io» ab Ariftotele pofitum , fcilicet, Principia debereefe contraria, quia quicquid fit, fieri ex contrariis neceffe eft: ubi per Con- trarietatem non intelligit illam proprie di- |
||||||||||
|
Difputationurp ex Philofophia fele&arum
Trigesim A-Qjj i n t a,
Qua eftfecunda,
|
||||||||||
|
D E
F O R M I S-
T h e s 1 s I.
ITa fere cum Philofophia comparatum eft 18c Scholafthorttm abeunt fententia, magno
hodie, ut, quae dogmata a reception SehoLe 1 cum fupercilio faftidiri foleant. Quare R pericu-
|
||||||||||
|
DispittAt. ex PhilosophiA Select.
Ariftotehs ipfe, omnium Antiquortem, atque
|
||||||||||||||
|
!?•
|
||||||||||||||
|
periculum eft,
|
||||||||||||||
|
iplius adeo Platonis, opiniones impugnaverit,
videre eft /. i. Phyf. &l.i. Eth. c. 6. & paffim in aliis lib. Neque hoc unquam Philofipho im- putatum id culpam fuit. Neque unquam tot ac tanta ornamenta8tadjumentaP/:>/7o/«/>£i<e fubminiftraflet tantus Author Ariftotehs, fi deftinatis veterum fententiis (quae jam olim quandam quafi vim veritatis, authoritate fola & actate, obtinuiflcnt) fefe addixiffet: fed ut fcriptum reliquit Rth. I. i. adNicom. ita egit ac philofophatus eft: ^Amicus Socrates, Ami- cus Plato, fed magis arnica Veritas. Ad hoc Phi- lofophi diclrum, quin & prasceptum, me com- pono: ita fum homo 8c fie phihfophari foleo, ut plus apud me valeat ratio quam Authori- tas, etiam Ariftotehs, qui amicus quidem, fed magis arnica Veritas. At ne Ariftotelis quidem Authoritas nobis deeft. Videatur l.6.Metaph. c. 3. ubi poftquam dixiffet, Subftantia, iaiaa in Grseco, vocem did quadrupliciter, fie ait, /q&hifot yi otxeittvaf xtnix t» •UZTOKffajy/oy f&ggt- ■nr. TviSwr J, t^othh ffyi ma. , *' !/A>j >Xyvm\ '• %>if{& Is Wot" tb a\' eit ru'w), T dt^g/idvm ii
tru'»oA«». Videtur enim maxime ejfe fubftantia fubjeBumprimum; tale autem modo quodam di- citur, materia: alio modo, forma: tertio, id quod ex his conftat. Dico autem, materiam ut as, fir- mam utfiguramfpeciei; quod autem ex his con- ftat totum,utftatuam. Aflumojam. Atquifi- gura ftatuae non eft fubftantia abaerediverfa. Ergo nee forma corporis naturalis ab ejus ma- teria eft fubftantia diverfa. Undeftatimpoft duas hneas: N«o7/th v'v totb «p>(5> Wnr'ijii Hit*, on ti flit ^iS' -tsnvxei/dfl'tt, u».» ^,r $ m«at(. Nunc igitur quaji figura (i. e. rudi Minerva) diBumejl, quidnamJit fubftantia, fcilicet, id quod de fubje&o non dicitur, fedde quo diemtur cetera. AfTumo. Atqui illud quod de fubj e&o non dicitur eft materia, de qua, 8c forma 8c accidentia dicuritur. Ergo materia eft fubftantia, non forma nee accidentia. Et poll duas iterum lineas. Ei 4$ ftjcuiiii fc. »" vtei&aiit, Uimm d».n,2ilg.!p<suyj. Si enim ilia. fc. materia, non eft fubftantia, qu* erit alia, fit- git nos. At, fitibi forma fuiflet, fubftantia a materia
|
||||||||||||||
|
aliorumquefomiasnegantium, opinio, vcleo
ipfo nomine, in reprehenfionem lit incur- fura, quod novitatem quandam apud noftros Philofophos olere videatur. Sed vana hate fo- ret reprehenfio. In rebus fidei ac Theologicis, ne quid detriment! capiat, Vel fides vel pax, vel Veritas Chriftiana, a novarum opinionum pruritu prorfus eft: abftinendum , imo ad cer- tain hie regulam & normam eft loquendum, ne verborura licentia errorem gignataut im- pietatem. At vero in rebus naturae ac Philo- fophicis, in pulvere Scholaftico, ubi in nullius verbajuratur,ubicitra, vel pads, velfalutis, vel pietatis difpendium, in utramque licet ire partem, major eft concefla, turn fentiendi, turn loquendi, libertas: Nee tarn hie Autho • rum nomina, quam rationum momenta,funt fpe&anda. Quod tamen non lie accipi velim, quali non plurimum eiTet veri 8c rei, in zstn- tiquis Philofophis. Sed hoc volo. Ne unquam novitat veritati Jit fraudi. Veritas nunquam propter novitatem eft deferenda aut repu- dianda. Quin contra, no vitas veritatem com- mendat, 8c animus nofter novae opinionis admiratione excitatur. Et, qua; hodie Vetera funt, olim atque aliquando fuere nova. Prse- clare Horatius: Quodjitarn Grajis novitas invifafuijfet,
§)jiam nobis, quidnunc effet vetus ? aut quid
habertt, §luod legeret , tereretqile viritim publicum
ufus? Et non minus prseclare hujus feculi Poeta exi- mius. , Si meruit veri vindex audire Novator,
Mome \ Novatorum ejlprimus Ariftotehs. Meo quidem calculo.vitium eft maximum in philofophando, vetuftatis gratia, ea defendere, quae aut vera non funt, aut probanda minus. Ulud Pphagoraorum ( aJ-ris t<pu ) procul ab- efle vult magnus dicendi Magifter Marcus TuUius Cicero I. i. de Natura Deorum. De lit- teris bene mereri cupientibus obeft pluri- mum , uti 8c iis qui difcere aut docere volunt, id ratum habere.quod a veteribusPhilofophis judicatum acceperunt: Definunt enim fuum adhiberc judicium. Quam magno animo |
||||||||||||||
|
___—
|
||||||||||||||
|
V O t V M E M
materia diverfa, non id quaefivifles, 6 bone
Ariftoteles: namque habuiflesaliam. Et, ma- teriamfilam effefubftantiam, egregio probat argumento Philofophm : .d&tMctiftyim fi t a>isav, 6 Q/cutiTcq %o\> vzrvfSprov. Sublatis eritm
cmnibus, nihilvideiur remanent. Quafificar- gumentetur Philof. Id quod omnibus fubla- tis manet, eft fubftantia j quae auferuntur,non funt fubftantiae: fed reliquis fublatis manet materia: quae auferuntur funt formae 8c acci- dentia. Ergo &c. Unde difertis verbis poft lineas 6.aut 7-concludit. flTys i{ui £xlw dtdy- xr, <puir'.o% ysvlw iaicu/ sstci oxoTWtdpeii;. Qua-
rt materiam necejfe eft wderifolamfubftantiam, hoc patio confiderantibus. Lib. 8. Metaph. c. 6. verbis paene ultimis. E'^ J[, uvm$ et?rrnv„ rjH !&\%a.Tv\ vAn, qgy i psejpri, ■mutiyTt fdp hituftei, ii 3 avigyeicc ; 8c paulo poft. jjjtf to ^taislft{ , i&i ts oti^yticf , ii Tmi'tsit. Eft,vero,utdiclumelf, & ultima materia, & forma, idem: illud qui- dempotentia, hocatlu. Et, quod potentia, & quod aBu eft, unurn quodammodo funt. Quid clarius ? materia autem potentia eft, forma adtu. Notetur autem, quod dicat z^iriftoteles materiam 8cformam efle 4»>&i rwn'. T«*to- Ths thrift, lib. 4. Metaph. c. 9. eft itiitif iF Acq, unit of effentia. Ergo Materia 8c Forma unam habent effentiam : non ergo duae funt fub- ftantixdiftindfce. Ergo 8cc. /. 1. Pbjf. c. 7. /. 6g. Sit $ tatsi d»o&tcu»ru ga^iys, i <si<£<i scXitlw |ti'Asv , % (otsf li. xXbe it -rat iij»to» f*3£- <plw . btcis own) lc. iA« , c&s \sovw tyy, KSM i» to o\ Ti, *g\ to 0». Vtenim adftatuam as ,adle- fficam lignum, wladaliquid aliud eorum qua formas habent; ita ipfafc. materia ad effentiam fehabet, & quod eft hoc quippiam'& hoc ens. Affumo. Atqui aes tantum eft fubftantia, li- gnum tantum eft fubftantia, non vero ftatuae aut le&icae forma in sesaut lignum introdu- fta. Ergo nee Forma in materiam introdu&a fubftantia fuerit. Atque ea fimilitudine fae- pius utitur alibi Ariftoteles. Sed ab eo ad C/. Pembelium redeamus, qui fie porro ratiocina- tur, 8c poftquam Formas non efle Subftantias materiales demonftravit Difp. prascedenti, nunc nee efle immateriales aut fpirituales, fie probat. 11. Qttod forma non fit Subftantia Immate-
|
||||||
|
PRIMUM. IJI
rialcs &Spiritualis, evincitur firmifiimis ra-
tionibus, defumptis a formarum generatione & corruptione. §. 1. <lA'Formarumgeneratione. Qua in re
ridiculum plane eft, quam miferefealiofque torferint PhiloJophi. Summa omnium in hoc negotio fpeculationum hue red it. Formas non induci fededuci ex materia: Nimis enim abfurdum vifum eft dicere, formam auri, la- pidis , plantae , 8cc. primo extra Materiam faftamefle ab externo agente, deindeveluti vehiculum in materiam importari. Spinofis abfurdis horret hate opinio: pofle formas re- rum feparatas exiftere. plus conferre agens externum quam femen in generatione, 8cc. Quare in eo fixus eft baculus, Formas omnes (humanam excipe) e materiaeduci. Verum hie admodum fudatur in explicando hujus edu£tionis modo, nee adhuc certi quippiam. ftatuitur. Nos brevitcr omnia comprehen- dentes fie argumentamur. Si Forma educa- tur ex materia, fiet hoc, velex Aliquo pratexi- ftente in Materia, velex Nihilo. Si prius, erit illud Aliquid, wel ipfa Materia Ejfentia , vel Accidentia quaedam illius. Per partes agamus. III. Forma non oritur ex Ejfentia Materia.
Contradicunt haerationes. 1. Quicquid ex materiae Eflentia oritur, illud neceffario eft materiale; uti,quicquid ex aere nudo fit, illud eft aereum. At Forma non eft materialis, uti demonftratum eft. Difp.fttper. Ergo 8cc. Vel fi Forma fit immaterialis, impoffibile eft ut fiat ex eflentia Materiae: fundamentum fiqui- dem ponitur in Philofophia. Immaterial* ex Materialiper agentia Materialia)ut funt ea quae Formas cAvicant)generarinonpoteft. Ilia enim materia,ex qua conftituitur Forma, ad qucm- cunquedemum puritatis', claritatis, 8ctenui- tatis gradum, velut in alembico,eIevetur, Ma- teria tamen eft8cremanet. 2.Funditus fub- ruitur ilia altera Principiorum lexab Ariftotele 8cfe£tariislata; Principia nefantexftmutuo. Atqui fient, fiex Materiae fubftantia confle- tur Forma. IV. Forma non oritur ex z^tctidentibus Ma-
teria. Confirmant hsec argumenta, contra opinionem eorum omnium, qui dicunt, For- mas educidepotentia, dejimt, de grtmio Ma- R 2 teria.
|
||||||
|
losophia Select.
quopraexiftente in materia: fequitur membnrm
poflerius. V. Forma non ftex Nibilo. Ita enim For-
ms in Materia produftio non eflec generatia fed creatio : quod fine maxima abfurditate concedi non poteft: tolleretur enim difcri- men inter Animam rationalem 8c Formas caeteras, quarum etiam viliffimx opus habe- rent ad exiftentiam creatione eflentia;: dare- tur immediatus 8c fupernaturalisDei concui'-- fus ad omnera generationem, creando&c in-- fundendo formam i aut tribuenda effet natu- ralibus Agentibus vis creandi fubftantiam ex nihilo, qua; folius Dei eft propria j prascipue in fubftantiis Immaterialibus(ut Formis)qua- rum effentia Materialibus longe dignior eft. Atque hoc in loco Philofophis aqua plane ha;- ret, interrogates, five de inanimatis, five de animatis Formis:Sintne aBu inmateriaeqM educuntur? ut Forma auri in materia ex qua generatur, Forma pulli inovo. Hicaeftuant 8cfudant. Infunt,&• non infunt. Exiftunt, & non exifunt. Infunt, fed non aBu. Nam ficj ajunt, nihil de novo generaretur, cum Forma a£tu 8c Materia aclu exiftant: Nique plane non infunt; nam fie crearentur. Ergo infunt po- tentia. ContradiCfcio. Infunt, id eft poffunt ineffe (Infunt, aftum fignificat,potentia, a- £him negat) Infunt infuis caufts.Et hoc *>i^«- -nn3'- Infunt infuis eaufis, id eft, caufae infunt, per quas poffunt aliquando ineffe. Rurfus. Infunt habitualiter, non aBualiter, ut fcientia in Geometra dormiente. Inepta diftin&io, quatenus huic negotio applicatur. Habitua- lis enim rei inexiftentia aftuali non opponi- tur: fcientia enim in Geometra dormiente a&u ineft, etfi non quoad aitus 8c exercitia. Num 8c Forma fie ? Subftantia earum & aBut primi aBu infunt in Materia, fedoperationes & fecundi aBut impediuntur & dormitant ? Nee hoc volunt, quia abfurdum eft dicere ; For- mam auri effe aftu in Materia ex qua gene- rabitur aurum : fie effet aurum antequam eft, aut Fomam aeris effe aclu in aqua tranf- mutanda antequam afhi tranfmutetur in ae- rem, aut formam animalis effe a&u in femi- ne, nee tamen femen poffe dici animal. O- mnia hsec funt irvW<*. ut & tota ifta Phikfo~ fhorum
|
|||||||
|
132 DlSPUTAT. EX PHT
ter'ue. Ubiintelligunt, credo, his term inis,_
(Accidentia & Qiialitates quafdam Materia." Atnonhinc Fonuis origo eft. Nam 1. Sub- stantia fiet ex Accidentibus ; Forma fubftan- tialis ex accidentalibus Materia; proprietati- bus. Quod abfurdum quam diffbnet, Peri- ^«£r;V<ir«»zauriumeftojudicium. Aut, fiex Accidente nihil generetur nifi Accidens (quod verum eft) Forma erit Accidens, ut- pote ex Accidentibus fafta ; at hocquoque Peripatet. monftrum eft. i. Forma non erit primum principium corporis naturalis : fi- quidem ex priore fa£ta eft,videlicet, ex Acci- dentibus Materia;, quaspotius, quam Forma, Principii loco habenda funt. Hac quoque ra- tione evertitur altera Principioram lex, Prin- cipia ne fiant ex aliis. At forma fiet ex Acci- dentibus. 3. Particularius quaralur, quamam lint hax accidentia Materia;, quae Gremii Si- tmfque nomine vocantur. Certe, tria funt, aut nulla. 1. Potentia pajjiva. 1. Quantitas interminata. 3. Pravi<edifpofitiones. Quod ad duo priora, rifu dignus eft, l\ quis dicat, For- mat oriri 8c fieri, aut ex Potentia pajfiva five aptitudine & capacitate Materia; ad Formas recipiendas, aut ex interminata ittiui Qkanti- tate. Mera funt ifta deliria. Ergo forte ex fraviis difpofitionibui fit. Hoc verilimilius di- citur, fed hie cauteadvertendum eft, nos ha- flenus non de exiftentia, fed de fubjiantia For- marum quacrere, non quo Agente in Materia exiftant,fed ex quaefentia & fubftantiafint 8c conftituantur. Itaque etfi fortaffis pra:viae difpofitiones & qualitates in materia fecUn- da praeparata, ut in materia auri, lapidis, fe- minis, concurrant per modum Agentis ad • produftioncm formae Auri , &c. non ta- men poffunt concurrere per modum confti- tuentis ad condendam illius fubftantiam 8c effentiam. Siquidem praviae difpofitiones funt tantum Accidentia : at Forma fecun- dum Pcripateticos eft fubftantia 8c quidem Immaterialis, qua; ex Accidentibus tanquatn materia conftitui nequit : Aut fi conftitua- tur, erit quidem Forma Immaterialis, fed immateriafe Accidens, non immaterialis 8c incorporea Subftantia. Hsec de priori parte %Argumtnt\: videl. Formam non fieri ex Ali- |
|||||||
|
_ _
|
|||||||
|
P K I m u M. 15;
dentin, etfe numerandtu, qu* ut videmus or-
tuigcinterituiin fingula momenta funt ob- noxia. VII. Accedunt his a generation! & cor-
ruptiene defumtis argumentis alia rationes. §. 3. Repugnat communi fenfui 8cfanoin- telle£r.ui 8c horc formarum immaterialitas. Qiusenirnfbbriusdixerit, effein lapidc, in auro,fubftantiam aliquam fpiritualem, a ma- teria diltinftam. Spiritits lapidk, Spiritm au- ri, portentafunt inPhilofophia, nil! Chymi- co fenfu capiantur. At Spiritm hominis re<Ste dicitur. VIII. §.4. Omnis fubftantia divifibilis eft
materialis 8c corporea: Forma eft fubftantia
divifibilis. Ergo &c. Major eft ex ipfius natu-
rxdiiiamine, divifioenimfequitur quantita-
tem: 8c quantitas eft indivifa materia; comes.
Minor manifefta eft in divifione omnium to-
torum homogeneorum, ut auri, 8cc. nee non
heterogeneorum quorundam,ut in avulfo ab
arbore ramufculo ex fe recrefcente,8cc. Quod
dobjiciatur, aliquid etiam incorporeum di-
vidi pofle, ut albedinem in charta, omnia-
que accidentiaejufmodi, quaetamen quanti-
tate 8c materia carent. Refpondemus, longe
maximum difcrimen effc, inter fpiritus im-
materialefque fubftantias 8c accidentia im-
materialia: illarum enim effentia confiftit in
indivifibili, tarn neceffario nexu inter fe col-
ligata, ut recedente parte tota pereat (fi Meta-
phyjicis credamus,) at non fie Accidentiumj
Stet itaque immota haec reciprocatio. Omnis
Subftantia Spiritualis eft indivijibilis: 8c, Omnis.
fubftantia Indivijibilis eft Spiritualis: Qujcquid
khiyai obftrepant Conimbricz.de Anim.c. 11.
ijuaft. 8. artic.T,. Atque i contrario, defubftan~
tin Materiali. Cujus argumenti tantaviseft,
ut Formas e clajfe fubftantiarum in ordinem.
Qualitatis yideatur pofle cogere.
|
|||||||||
|
V O L U M E M
pbertm de Formarum fubftantialium e materiaeditilione contemplatio. Perfequamur alteram
argumentum. VI. §. 2. j4Formarumcorruptione,<\xi3.o-
mnes, quotquot prater animamrationalern funt, damnantur. Unde fiearguicur. i.Nul- la fubftantia immaterialis eft corruptibilis. O- mnes Forma: funtcorruptibiles. Ergonullx format funt immateriales. Majorls (intellige earn modo naturali) probatio eft invi&a ex ipfoPm/wfopetita. Omnc agens & patiens debentconvenire in genere, id eft in materia, inquit Ariftoteles. Inter eaigitur, qux diffe- runt mareria, nulla eft Phylica a&io aut paf- fio. Atqui materialcScfpiritualeficdifferunt. Ergo, illud in hoc agere, hoc ab illo pati non poteft.. Fieri itaque non poteft, ut aliquoda- gens naturale 8c corporeum, formas rerum immateriales , agendo oorrumpat, totafque penitus aboleat, 8c in nihilum reducat, virtute aliqua materiali. Ejufdem virtutis eft,fubftan- tiam e nihilo creare 8c in nihilum reducere. Quare in omni corruptione, aut concedendus eft extraordinary us £c fupernaturalis Dei a- &us, in abolitione formas, etiam mufca: unius miferculae, aut affinnandum, ordinaria agen- tia naturalia habere vim agendi in formas eaf- que annihilandi: quod abfurdum eft ipps etiam Peripateticis. i. Cum omnis fubftantia imma- terialis fit excellentior materiali, in genere Formarum res contrario plane modo fe habe- bit. Ignobilis enim 8c ignava materia firmio- rem ftabilioremqueeflentiam habebitquam vel preftantiffima bruti anima: Materia puli- cis , nulla arte, nulla mutationum viciflitudi- ne, poteft annihilari: at velnobiliffimaleo- nis anima uno idtu occidit 8c in nihilum abit. Magnum hoc 8c notabile difcrimen non le- vem femper mihi excitavit fufpicionem , Formas, non inter fubjlantiaf, fed inter acei- |
|||||||||
|
Difp»-
|
|||||||||
|
R 3
|
|||||||||
|
DismjtAt. exPhilosothia Select.
Difpatationum ex Philofophia fele&arum T U (J E S I M « - S E X T iE>
Pars prior, qua til Tenia, |
||||||||||||||
|
JH
|
||||||||||||||
|
D E
R M
Tmesis I.
|
||||||||||||||
|
F O
|
||||||||||||||
|
I S.
|
||||||||||||||
|
III. Hujus Thefeos Veritas patet. 1. Ex
remotione membri alterius oppofiti in prima divifione,allata7fe«/l 6. difp. 34...Si enim For- ma eft , vel Substantia, vel Accidens, 8c evi- 6tum fit, uti eft, earn non efle Subftantiam, nee materialem, difp. 34. nee immaterialem, difp. 3J-. relinquitur ergo, ut fit Accidens. 1. Ex perpetua analogia inter Formasiftas& Accidentia, quaetantaeft, ut errore aliquo Veterum fit faftum , quod eorum naturx ea> demindiflimilesdivifkfint. Ecce parallelif- mum §. 1. Accidentiagenerantur 8c corrum- puntur , de novo oriuntur 8c in nihilum abeunt, uti ratio 8c experientia di&ant: Ea- dem quoque eft Formarum lex in horas na- fcentium 8c evanefcentium. §. 2. Acciden- tia diffunduntur per totum fubjedtum , 8c minimas materiz particulas penetrant, at- que pro ratione fubje&i quanti 8cdivifi, i- I pfa quoque quantitatem 8c divifionem for- i tiuntur : Non ovum ovo fimilius , quam hacinreFormasAccidentibus, diffufs item 8cdivifsepermateriam. §.3. Accidentia de- pendent a materia in effe 8c in fieri, ita ut extra fubje&um ne ad momentum quidem temporis exiftere pofllnt. An non 8c Forma- rum eft eadem conditio, qua;, cum fint im- materiales (uti 8c Accidentia) itatamen cum materia quoad eflentiam , & exiftentiam, <rTspp*< «>«vkh; nexu vinciuntur, ut extra earn plane Nihil fint: Atque, ut Accidentia, non migrant quoque de fubjedto in fubje- &um. Ex quibus clarum eft, non efle tanturn Forma: 8c Accidens fimilitudinem, fed etiam ■ identitatem. ' IV. §. Format effe Accidentia & non Stib-
ftantiaf,
|
||||||||||||||
|
TOvs y.ctr' kXrfoicw 4>'A«7o(£ B; ftitov r'itXri-
?f; Ttfiai, docet Philofophorum 8c Mar- tyrum San&immus Iuftinus & Philofo- phiu & Martyr, in i. pro Chriftianis Apologia. Sola Veritas ingenii humani partus eft. Veri- tatem attigit, qui de rebus incorruptejudicat. Vera fapientia eft , rem exiftimare unam- quamque qualis ipfa eft. Quod nee faciunt, necfacere valent.qui AjfeBibus indulgent aut Pr*judiciis. Utrifque liberandus eft animus, quibus ad fblidam rerum fapientiam, magnis paffibus, graflari eft propofitum. Afft&us di- cohiceosanimimotus, qui rationis jugum excutiunt, ab ejus tramite exorbitant, ei ne- bulas offundunt 8c cal iginem. Prajudicia vo- co, de rebus fenfibilibus per fenfum folum, ante plenum perfe&umque rationis ufum, prahabitajudicia. Qua? ii veritatis acquiren- dx fint obftacula, multo magis erunt, quae a teneris formamus,de rebus in fenfum non in- currentibus, ex proportione ad res fenfiles aut etiam a contrario, judicia. Tale eft, quod de Formis in fenfum (ut placet PeripattUcW) non incurrentibus receptum eft apudomnesfere placitum : acjamgemma dijputatione debella- tunr. Hac tertia,c[uld pro hoc commento An- tiftites prxjudicatx Philofophix adferre va- leant, Pembtlius nofter porro edifleret , ac poftquam Format non effc matcriales fubftan- tias, difp. 34. nee immateriales, difp. 35". pro- bavit, hac, effe Accidentia, probabit,& contra- ria argumenta refutabit. II. §. Onmit forma corporis naturalk (ani-
ma rational i excepta) eft accidens aut acciden- tium multorum mixtura, Temper amentum vul- goditluyn, &pr*tereanihil. |
||||||||||||||
|
VOLUMEM PRIMUM.
|
|||||||||
|
x3)-
|
|||||||||
|
eft, aut ambigus , aut falfe. Quid enim eft
materiam acinare ? Qiud eft, ponere i?i fpecie ? quid eft, exiflentiam dare ? Illo aciuandi termi- no, neceffario intelligitur ; vel Formam dare materia; efle a&uale, ut fit a£tu Ens 8c fubftan- tia ; vel Formam dare Materia: efle acTruofum, ut, quxexfenudatorpet, efficacibus indua- tur qualitatibus. In priori fenfu falfum eft, Formam aftuare materiam: cum enim materia fit fubftantia, omnifque Subftantia fit ens per fe fubftftens, utique Materia, per fe, non per accidens, non per aliud, non per Formam, fuam aftualem fufiftentiam habebit. Dico, per Formam : cum forma enim fubfiftit: aft ita Forma non magis aftuat Materiam, quam Materia Formam, qua: non fubfiftit nificum Materia quoque. P oft eriorifenfu verum qui- dem eft, omnem a£tuofitatem 8c eflicaciant efle in fubftantia Materia: ab aliqua Forma fuperveniente : fed manet tamen dubium i §luid ilia Forma fit? 8c txf» neceffario omnis ailio & agendi vis debeat immediate a fub- ftantia aliqua profluere? dequa quaeflionein argumento alio dicendi locus erit. Atque hincpatet, quid fit, Ponere in fpecie, Sc Exi- flentiam dare ? Eo nihil aliud intelligitur, quam quod Materia rerum omnium , quae ex fe adtu exiftit ad omnem effigiem for- mamque indifferens, variis veftita Acciden- tibus 8c Accidentium temperamentis, exiftat tali modo 8c fpecie: nee fecus ac mafia cerae, ex fe exiftens: poftea in varias imagunculas effifta, exiftit fubhac aut ilia ipecieanimal- culi. Ubi,~utnon eft opus nova fubftantia ad novam 8c fpecialem exiflentiam, fed tantum induftione novi accidentis, figurae fcilicet, ita in materia rerum naturalium,communiter in mundo, exiftente, non opus eft nifi mutatis 8c copulatis Accidentibus ad dandam fpecialem fub hoc aut illo modo exiflentiam. Qiicid ve- ro hie dicant nonmilli,Materiam exfe «Bu non exiftere, ridiculumeft. Quafi dari pofTet ali- qua Subftantia , ex qua mundus fit, 8c quae extra mundum non eft, in mundo tamen aftu non exiftat. Sed fallit particula (exfe) in eum detortafenfum, ac fi, quod exfe exiftit, illud feparatum exifteret: Hoc vero ineptum eft; materia exiftit conjun&a cum forma , ex ft tamen
|
|||||||||
|
£ unfits, prater rationalemAnimam, liquet
ex refutations argumentorum, quae in contra- r'mmadduci poflunt, quorum pracipuafunt, quxfequuntur. V. i. Omne compofitum fubftantiale requi-
rit materiam , & formam fubflantidiem, ex quibtts cvmponatiir- Corpora naturaliafimt com- pojita. Ergo habent materiam, & formam fub- jlantialem. Refp. infirmitashujusargurnenti elucefcit ex faliitate Majorispropofitionis, qua; oritur ex male intelletta Compolitionis na- ture: Cum enim duplex lit compofitio, vel ex Subftantia 8c Accidentibus, vel ex Subftan- tia & Subftantia: falfo creditum eft , omne corpus naturale componi, ex duabus fubftan- tiis genere diverlis. Veritas breviter fie fe habet. In Corporibus limplicibus, Caelo vi- delicet & Elementis, eft nuda tantum compo- fitio Subftantiae, Materia;, fcilicet, 8c Acci- dentium variorum, diverfis avZyyictts in ma- teria unitorum. In Corporibus mixtis, five animatis, five inanimatis, eft compofitio, par- tim Subftantia? 8c Accidentium,partim diver- farum fubftantiarum : Diver/arum dico, non effentia fed accidentalibus differentiis:ut funt fubftantia: quatuor elementorum , quorum materia, una effentia, qualitatibus quadru- plex, concurrit incompofitionemixtorum. Deniqueinhominefolo, eft compofitio di- verfarum fubftantiarum generedifferentium, videlicet Corporis, Subftantiae materialis, 8s Spiritus, Subftantiae immaterialis. Itaque di- cimus, Corpora naturalia effe compofita, 8c quidemfubftantialia, abuna parte, fcilicet Materia, non utraque: Forma quidem ineft fed accidentalis ilia, non fubttantialis (Anima rationali femel 8c femper excepta ) Et revera, nulla poteft dari ratio idonea, cur neceflltas naturae id exigat, ut corpus nequeat conftitui, fine concurfu duarum fubftantiarum eflentia- literdiftinftarum. Sufficitplane unicamate- ria: fubftantia variisdiftinifta 8c ornata Acci- dentibus , ut in Elementis. VI. i. §luicquidmateriam afluat, ponit in
fpecie, exiflentiam eidem tribuit, illudefl fub- jlantia. Atqui forma facitifia omnia. Ergo for- ma eft fubftantia. Refp. Vitium hujus argu- ment! eft in majorepropofitione, quae fententiae |
|||||||||
|
DisputAt. ex PhilosophiA Select.
|
|||||||||||||
|
■*l-6
|
|||||||||||||
|
corpore fit,fe propria virtute diffundit. Calor ■
calorem generat ac urit ; cujufnam Formx efficacia ? Num Formx ignis ? Atqui, ut aqua Solis ardore calefafta calefacit, fie 8c plumbum, lapis, aut aliud quodvis corpus ar- dori Solis obje&um: inter quorum ignifque Formam, longum eftintervallum. Ignis urit, fie 8c ferrum non candens modo fed 8c nigref- cens. Num ambourunt virtute ejufdem fub- ftantia; ? Mininie. Alia ignis, alia ferri For- ma eft. At in ferro eft ignis. Hem 1 Corpus in corpore ! At eft in porisferri. Scilicet, in denfatiflimx chalybis aut in compa&iffimi denfifllmique auri laminapori funt, perquos igneum corpus penetret ferrum aurumque, idqueperminutiffimas utriufque partes, fi- quidem nulla pars eft ferri calefafti, quae non urat: ofcitanter Philofophantur, qui poris i- ftis iJjj£j(s rem falvam effe judicant. Qiud ergo? Calorubicunqueeft, propria8c infitx fibi virtute fe exerit, calefaciendo 8c urendo, proratione gradus illius, quem obtinet, 8c fubjedtx rei, in quam agit. Et ut obiter di- cam, ignis nihil eft aliud quameahr'mtenfut in quocunqiie tandem corpore. Dico, intenfm, non fummus: infra enim fummum gradum (quem nefcimus) ignis efle poteft, quia alius alio calidior eft in eadem quantitate: imo 5c defcendendo vix novimus infimum gradutn caloris, infra quem ignis nullus eft, fiquidem, quod unius rei refpettu eft ignis urens, id al- terius refpe&u vix eft calor tepefaciens. Sed hxc fubtilius perfequi non eft hujus loci. Per- gamm. Frigiditatis in terra, in aqua, ingla- cie, in acre nyberno, effeftus funt iidem , ex- tinguendicaloris, condenfandi corpora 8cc. At forma; in fingulis funt diverfa:. Quarea nullius Forma dependet frigiditas, in exerci- tio propria: virtutis fux.Siccitas terras 8c ignis (fecundum Peripateticos ficci) fimiliter are- facit aquam injeftam: at Forma; hie quoque differunt.Idem eftin humiditate Aqu£ 8c Ae- ris. Deniquc defcenfus communis eft aqux8c |
|||||||||||||
|
tamen , non -a forma habet exiftentiam : imo,
fi verum dicere volumus, in genere rcrum corporearum fola Materia ex feexiftit: Acci- dentia fiquidem ex fe neque eifentiam neque exiftentiam habent. Forma:, fecundum Peri- pateticos ipfos, dependent a Materia & in efTe, 6c in fieri, 8c in exiftere. SohigharMateria ex fe 5c eji 8c exijlit, etfi non exiiiat foht. Nee hie dicendum: ergo univerfile per fe exiftet: fi- quidem Materia particuiaris eft fubftantia in toto m undo una 8c unica. VII. 3. A quo omnes in Materia operatio-
nesprofluunt, illudejlfubjlantia. AFormapro- •venitmt omnes operationes. Ergo Forma eft Jub- fttmtia. Refp. Hie quoque in Majore error eft, inde, ut credo.ortus, quod Philofopin.dum ex una parte Materiam per fe torpefcentem omnique deflitutam vigore fpe&ant, ex alte- ra parte Accidentis naturam ut debiliorem Ieviqremque deprimunt , putarint aliam quandam Naturam excogitandam efle, Vir- tutis 8c Viriuro plenam, qua: aclionum o mnium fons eflet: atque hanc Formam nomi- narunt. At falluntur; neque opus erat recur- rere ad Formam aliquam fubftantialem, ut ratio redderetur operationum, qua: fiunt a corporibus naturalibus: fufficiunt ad hoc Ac- cidentia. Dico enim, Accidentia immediate 8c perf'e pofl'e agere, 8c non in virtute alicujus forma fabftantidts : quod clarum fiet indu- clione omnium primarum qualitatum , ex quarurn temperieoriunturfecundx. Luxdif- fundit fe per perfpicua omnia Sc illuminat obfeura. In virtute cujus Forms? Num Solis? Atqui 8c cxtera: ftella; lucent, quarum Forma eft a Sole diverfa fecundum Peripateticos. Num in virtute corporis luminofi ? Nuga:.' Carbunculus, ignis, candela, omnia funt cor- pora luminofa. An eadem horum omnium Forma fubftantialis? Non dicent, opinor. Si dicant efTe, quatenus funt luminofa: velim etiam dicant, quid fit ilia Forma corporis lu minofi quatenus luminofum. An non Lux ip |
|||||||||||||
|
fa?nifi forte dicent, tot efTe in corpore formas
fubftantiales, quot reperiuntur Accidentia; feilicet,aliam efTe Formam corporis quatenus Colorati,aliam quatenus Sapidi,8cc. quod in- fanijcftproximum.Luxigiturjinquocunque |
|||||||||||||
|
terra:, adfeenfus aeris 8cignis:illeagravi-
tate, hie a levitate ortus:in utroque genere principium motus erit immediate in Acci- dentibus, gravitate 8c levitate, non autem in Formjs,qua; diverfe funt in utroq; Pari.Qua- litatc
|
|||||||||||||
|
\
|
|||||||||||||
|
Volumem Primum.
|
||||||||||||||||
|
137
|
||||||||||||||||
|
litateeademanente.PluraaddipofTent.ath^c < foils in materiam imprejjts fine ope alicujui for-
fatis conformant conclufionem, vid. Gperatio- I nueSubftantialis a qua virtus eorum dependent, nes in corpore naturalipojfe effici ab Accidentibus \ Ita quoque huic argumento nervi inciduntur. |
||||||||||||||||
|
Difpurarionum ex Philofophia fele&arum
Trigesim &-S ext*, Pars pofiertor, qua eft §luarta,
|
||||||||||||||||
|
D E
|
||||||||||||||||
|
F O, R M I S.
|
||||||||||||||||
|
Thesis I.
|
||||||||||||||||
|
in definitione eft Subftantiale, hoc Acciden-
tal , fed tale, quod furficit ad effentialem di- ftinftioncm. Quid enim ? cum dicunt Phy- fici (ignis eft corpusfimplex) ubi genus & ma- teria ( calidiffimum & levijpmum) ubi diffe- rentia eft ab accidentibus efTentialibus ; an non effentiale fatis difcrimen ponitur, inter ignem , 8c corpus frigidiffimum & gravifll- mum.'etfi enim difcrimen fit abAccidentalibus, non eft tamen Accidentale, fed neceflarium, internum,8c effentiale. Quare dico, quod Ac- cidentia fint primo & per fe caufae diftinftio- num internarum in corporibus naturalibus, atque definitionem corporum naturalium ef- fentialem ingrediantur, ut non opus fit, ultra Materiam 8c Accidentia, quicquam praeterea in corpore naturali anxie quacrere: quorum fimplicem vim 8c mixturam fi exafte habere- mus perfpe&am, nefcio, an aliquid deeffet ad plenam naturae cognitionem. Sed hinc fundi noftri eft calamitas, quod Philofophi, dum omnium in natura virium 8c operationum originem, in Forma, nefcio qua, Subftautia- li collocant, hujus autem Formae fcientiam impoffibilem efle fatentur.fenfu & experien- tia cogente, incuriofius fe gefferint in con- templanda Accidentium natura, eorumque vinous & varietatibus indagandis, content! fcilicet, in quolibet corporis affedlu effe&u- que paulo difficiliori, dixifTe, Eft a Forma. 111. f. Forma non fufcipit gradusnecua-
riatur. At Accidentia eorumque Temperature
S poteft
|
||||||||||||||||
|
DE Formis inftituta a nobis difputatio,
etfi a modernis longius recedat Philofo- phis ac Scbolafticorum gente, propius tamen ad Ariftotelem & prifci Lyeei proceres accedit, a quibus longiffime abfunt Arabes & Latini Ariftotelvs Interpretes. Quid quod pe- nitus Format, vulgo receptas, ignorarint ante Ariftotelem Philofophi , qui eas introduxifle primus, fed male cenfetur, uti id difp. 35-. eft oftenfum. Et non pertraxiffent Ariftotelem in hancfententiam interpretes, fi inter Formts Phyftcas & Logicam earum definitionem diftin- xiffent. Sed ut pervetus haec, Formas ejfe Sub- Jlantias (Animam rationalem Temper exci- pimus ) Negantium opinio ab Affirmantibus impugnetur ulterius, ac Cl. Pembelium por- ro argumentorum i&us rctundentem , vi- deamus. II- 4. Qttod ejfentialiter diftinguit unam
fpeciem ab alia, tUudeJlSubftantia. Sed Forma ejfentialiter diftinguit &c. Ergo &c. Refp. So- lutio hujus argumenti facilis eft. Majorpro- po/ttio fallit, quaevultomnem effentialem di- ftinevtionem fieri per aliquod Subftantiale : nam etiam Accidentia diftinguuntur interfe ejfentialiter, ut virtus & color: fed & in Sub- jlantils res clirzeA. Eflentialiterdiftinguun- tur, quae differunt definitione. In definitione corporum naturalium duo funt; Genus, id eft Materia communis, in qua omnia corpora conveniunt; Differentia, confiftens in Acci- dentibus materiam iftam variantibus. Illud |
||||||||||||||||
|
DisputAt. ex Philosophia Select.
|
|||||||||
|
13*
|
|||||||||
|
poteft vttriari &gradutfufcipere. Ergo Forma,
non zsfccidens, non Temper amentum eft. Ma- jor inde conftrmatur; Qjtia ret definitio variari non potejl, qua tamen variata Forma necejfarie mutatur. K.Majorem plane negamus;8c,quan- quam antiquo errore principii fere loco ha- beatur, tamen Scconvelli&refelli poflenon dubitarnus: ejufque etiam probationem reji- cimus; affirmantes, ut Format, ita & rerum definitiones, conjiftere intra aliquam latitudi- nem, non, ut vulgo volunt, in pun&o indi- vifibili: Quod in omnibus corporibus, turn fimplicibus, turn mixtis, tarn animatis quam inanimatis, oftendi poflet. Exemplo fit, ele- mentorum & tranfmutatio in fe invicem Sc mixtio, in corporibus oriundis ex iis: in utro- que gen ere evincitur, illud , quodcunque fit in elementis, quod Fornix locum obtinet, neceflario inteniionis 8c remiffionis gradus admittere. Terrae gleba macerata i n aqua.an- tequam in cam mutetur.varias 8cdiuturnas re- quirit praedifpofitiones 8c praeparationes, qui- bus omnibus pera&is inftat ipfumtranfmu- tationis inftans. Quaeritur hie, z^fn Forma terra poft totpraparationes maneat tamen Inte- gra &• invariata ufque ad ipfijjimum tranfmu- tationis momentum ? Quis fans: mentis affir- maverit ? cum fublatis autdiminutis propriis accidentibus Formae integritas fibi conltare nequeat; 8c, fi in tranfmutatione elemento- rum mutua, qualitatibus fraftis, Formx non frangantur, etiam turn, cum eis pereundum fit per tranfmutationem; cur in mixtione, ubi Forma: manent, neceflaria tamen eflet refra£tio earum ?,deinde in mixtione concur- runt quatuor elementa 8c manent in mixto: Manent igitur §lualitates an Forma? Utraeque. Si enim periiflent, unde quaefo, 6 bone, revi- vifcerent in refolutione mixti ? At manentne Integra & ingradu intenfo? Minime gentium. Ambae contufac 8c probe confufae ad fymme- triam 8c proportionem harmonicam redi- guntur: 8c, Formas quidem neceflario fie re- tundi, ajunt, quia, qualitates ab eis profluen- tes imminutas 8c debilitatas effe, fenfusipfe teftatur. At vera, mm Forma remitti poteft, num fubjiantia fufcipiet maghs & minus ? Hie res in luto hseret. Nee quifquam, qui verita- |
|||||||||
|
tem ex pu teo extrahat, praeter ZabareUam re>
pertuseft. Isexpeditaudaciffimae diitinclio- nis funiculo: fie. Suhftantiapoteft variari cum mutatione fpec'ei, fed non fine mututione fpe- ciei. Forma elementorum variantur primo, non fecundo modo. Nihil extra eft in nuce durum, fi quid aliud intra hu'iusdiftindtionislatibu- lum cernas quam caliginemSc tenebrasme- ras. Forma elementi in mixto remittitur cum •variationefpeciei: i. e. Exempli gratia, Forma aqua in mixto eft minus Forma aqua quam ex- tra mixtum, $* tamen eft Forma aqua, quid aqua cum fua Forma manet in mixto, <Jp ta- men in mixto non manet aqua nee aqua dicend* eft, quia mutanjitfpeciem , i. e.effintiam fuam^ &- in aliud corpus tranfi'vit. Quis tulerit cru- das hafce contradiftiones ? Confultius tamen putavit Zabarella in obfeuriffimae diftin&iun- culae fpecum ferecipere, quam videri velle principia ab antiquispofitaadclariorem ve- ritatis lucem examinare. Nobis hoc piacu- lum non eft. Quare omiffisjejunisiftisfpe- culationibus, quae intelledtum veri cupidiffi. mum mifere ludificantur, aflcrimus, Formas elementorum recipere gradus, & intra latitu- dinem aliquam intendipojfe & remitti, & quia fie variantur, milk modo effefubftantiar, fed meras qualitates earumque in debitogradu mix- turam , fupra <vel infra quam proportionem elementa non funt. Fruftraitaquefunt otio- fe illae quaeftiones, de Formis elementorum, de earum integritate in mixto, de generatione & corruptive inftantanea, feu de acceffu fjf recef- fu Forma Sidftantialis in momenta. Aqua non in inftanti aut fit aut definit effe aqua, fed in tempore, per gradus perfefta aut corrupts qualitatum Temperatura. Similiter in Mix- tis ; in ligno, lapide, pomo, came, 8c in pu- trefcentibus, ut corruptio procedit, per gra- dus , ita terminatur in temperamento: quod ft ultra ultimum proportions gradum vitie- tur, fequitur mixti diflblutio, loluto unionis vinculo: 8c hoc, fatentibus Ariftotelicis, non Forma fed qualitatum mixtura eft. Atqui, dggerunt, variabuntur rerum definitiones, ft varientur Temperamenta: ilia autem funt con- ftantes. Refp. Pueriliter&abfurde. Nempe hinc error : Definitiones rerum conduntur, rebus
|
|||||||||
|
P R I M U M. 159
cidit Quarenihileftadrem. In partidi, fe-
cundum Peripateticorum principia, Magis 8c minus non variant fpeciem. Efto exemplum in .temperamento plants tenellse 8c adultae, in nativo 8c alieno folo confitae. Hie tempe- ramentum non mutatur in aliud aliquod di- verfae fpeciei, fed variatio eft in gradibus per- fe£tioniseademfpeciemanente, 8c hoc non obftante, conftat Forma: unitas, etfi non fi- milis operationum vigor. zAlter error eft, quod ab homine ad alia viventia incommo- dus eft, ut hie fit, trajedtus: nempe, in ho- mine, diverfimode variato Temperamento corporis, Forma prorfus eft invariabilis, quia alia eft hominis 8c aliorum viventium Ani- ma : non fie in ceteris, ubi anima cum Tem- peramento coincidit. VI. 8. Si anima fit temperamentum , tot
erunt in planta aut animali anima, quot di- •verfa confpiciuntur temperament a: alia ojjis, a- lia nervi, alia carnis, alia corticit, alia ligni anima erit. Sed in •vivente eft unica tantum a- nima. Ergo anima non eft Temperamentum. Refpond. Minorpropofitio eft falfa, etiam fe- cundum doevtrinam quam plunmorum Peri- pateticorum, docentium, duas ad minimum in planta, 8c tres in omni animali animas eflen- tialiter diftinftas reperiri, formas vero inani- matas, five ( ut vocant) Mixti, etiam multo plures. Quare fecundum illos, pluralitas Formarum 8c animarum Subftantialium in uno compofito nihil abfurdi continebit : quoad noftram vero fententiam, multo mi- nus i qui pluralitatem Subftantiarum in Mix- to non agnofcimus, fed fub identitate Mate- ria diverfitatem Temperamentorumficpo- nimus, ut omnia interim vivifica inplantis& animalibus efle fateamur. VII. 9. Si anima effet temperamentum
qualitatum in humoribw & fpiritibtn, turn nan pojfet franum injicere corporisperturbationibus ejufque impetum cohibere, fed eum fetnper fe- queretur. Atqui ipfa experientia docet, animam efe corporis moderatricem. Ergo &c. Refp. Hoc argumentum nihil aliud evincit, quam in homine quidem dari Subftantiam aliquam a corpore diftindtam, puta animam rationa- lem, quae facultates inferiores Vegetativas 8c S x Send-
|
||||||
|
V O 1 U M E N
rebus ipfis in fua perfeclrione conllderatis, in-
de mentis operatione abftractee habentur, velut aeterna: 8c conftantis veritatis. At fi res, prout in natura non ut in intellectu funt, fpe- £temus , an non variante natura variabitur Nature definitio ? Notionalis ilia 8c abftra&a reidefinitiomanet, etiam re non exiftente, ut rofse in hyenae:atrealisaliquaapplicatio fieri non poteft, rebus aut non omnino aut aliter fe habentibus. Quam abfurdum hoc eftaffirmare, flores flaccidos, rofammarce- fcentcm, pomum putrefcens, lignum ad ca- riem pronum, carnes fcetidas, aut animal x- gritudine 8c ^vm^aia tabefcens, aeque per- fect definiri, ac definiebantur in integritate fua? Hi fomnia fuadefiniunt, quires, non prout in natura exiltunt, defcribunt, fed pro fuo ipforum conceptu 8c imaginatione. Nunquid mutatis qualitatibus mutabitur ef- fentia, 8c tamen varjatis non variabitur? No- bis certo conftat: quicquid eft in dementis mixtifve Subftantiale aut Materiale, illud in- variatum manere: quicquid Accidentalefeu Formale, illud mutari, generari, corrumpi, per quofdam gradus, fecundum quos rerum ipfarum definitio varianda eft. Sed quia in- Jiletis videtur, itAnimam njegetantem & fen- tientem, ad Accidentia & Temperament a re- ferre, qua pro utriufque fubftantia produci pof- funt Argnmenta, diflblvenda fumfit fpeciatim Cl. Pembelius. IV. 6. Si anima Jit Temperamentum, turn
omne corpus erit animatum, quia in omni cor- pore eft Temperamentum. Refp. Leviffimum eft argumentum : cui hoc refponfum fuffi- ciat: procedit ex meris affirmativis in fecun- da figura: itaque eft fcedus paralogifrnus. V. j. Temperamentum mutatur pro atate,
loco, viffufqueratione. ^Anima non mutatur. Ergo non eft temperamentum. Refp. Hoc ar- gumentum ex parte thef. %. attigimus, 8c de Minore in genere oftendimus, Formaspergra- dus mutari & variari poffe. Sedhicamplius duplex eft error notandus argumenti hujus. Prior eft, quod non diftinguatur inter Tota- lem feu EJJentialem 8c Partialem feu Gradualem Temperamenti mutationem. In totali non tan- tum mutatio aliqua fed corruptio Animse ac- |
||||||
|
140 Disputat. ex Phi
Senfitivas pro arbitrio fuo regat 8c aliquo-
modo coerceat. At in plantis 8c brutis , ubi fimile imperiura plane non cernitur, ilia Sub- ftantiarum diverfitafcg non eft opus. In his enim anima non Iblum fequitur, led eft i- pfum, Temperamentum: in homine fequitur quidera ejus propenfiones plerurnque (jnxta tritum illud, Mores animi fequuntur tempera- mentum corporis) fed curfum moderatur quan- do vult. VIII. A quo funt nobiliffim* ilia operatio-
ns Percipiendi & Iudicandi de rebus fenjtbili- btu , Imaginandi & Memorandi , illud Acci- dents efe nonpoteji. At ab anima brutorumfunt ijla operationes. Ergo &c. Refpond. Pro fo- lutione hujus argumenti, notandum eft bre- vitcr : Omnes iftas operationes efle mere organicas atque in materiali aliquo fubjefto fieri, & ab eo dependere : Scproptereanullibi nee efle, nee efle pofle, nili ubi organum iftud reperiatur: Organum vero illarum eft Spiritus animalis, pura, clara ilia, lucida, & agilis Subftantia: hujus copia maxima 8c pu- riflima eft in capite, in hoc igitur 8c fedes eft fenfionis ononis. At qusritur de Principh. Dico, fpiritum ifkum animalem, efle nontan- tum organum, fed, primumprincipiumomnis fenfionis: nempein fpiritibus duo funt: Ma- teria 8c Qttalitatum vivaciflimarum mixtu- ra: In qualitatibus eft prima caufa 8c origo.in Materia eft primum fubjeclum 8c organum fentiendi: in utriufque conjundfcis confiftunt omnes ^Apprehenjionis, Phantafia, &• Memo- rise vires, quas in brutis cernimus. Dabitur hocquidem, Spiritus hofce efle immediatum inftrumentum omnis fenfionis, fiquidem in fpiritibus fob's fpecies rerum fenfibilium im- primuntur 8c inherent, per fpiritus hue illuc deferuntur, 8c vel minimafpirituum turba- tio impedit, maxima corrumpit fcnfionem |
|||||||
|
loSophia Select.
omnem : at vero nullam efle aliam fubftan-
tiam in brutis, quae his fpiritibus utatur ut inftrumentisfentiendi, ipli vero fint prima fentiendi caufa, hoc non dabunt. Sed necefaria dandameft: ilia enim alia Subftantia, quam animam vocant, erit vel materialis vel imma- terialis. Si materialis, erit vel purior vel im- purior fpiritibus. Non prius, quia fpiritibus nihil eft purius in genere rerum materia- lium : nee pofterius verum eft, quia ablur- dum eft adferibere principium fentiendi im- puriori materia: Stnegarepuriori. Siimma- terialis fit, recurrunt omnia dubia difp. $f. allegata. Siinftes, efe fupra naturampurijji- ma Materia vel exqui/itijfimis Qualitatibus ornatue, ludicare, Meminife, t^fppetere, Fuge- re, 8cc. Dico, quod non, Neque id nobis ma- gis mirum videri debet in perfeclioribus ani- malium temperamentis , quam multa non minus admiranda effefta in ipfis inanimatis, quas ab ipforum temperamento procul dubio pendent, etfi fit imperfeftius. Illud prseterea z^frijiotelis axioma, Nullum fimile percipitur afimili, hie locum non habet, cum talis fit fpirituum, £c puritas quoad materiam , 8c temperies quoad qualitates, ut in omnibus fenfibilibus, quaebrutapoflunt percipere, ni- hil fimile reperiatur: neque etiam ubique ve- ritatem obtinet hoc axioma: fiquidem nee o- culus oculum, nee anima animam, nee intel- ligentia intelligentiam hoc pa&o perciperet Atque haec funt quae de Vegetante &fentiente, Animabus, ac de Formis, in genere, difleren- tem vidimus C/. Pembelium, qui inde ad Ani- | mam tranfit rationalem, quam immortalem ; efleSccaelitusinfundi porro docet. Verumi ! quia de ejus Origine & Ortu ex profeflb dif- putatum eft, \nfelel~larum harum difp. curri- I culo, difp. 6. &18. labore reliquo fupetfe- demus. |
|||||||
|
Difpu-
|
|||||||
|
VOLUMEN PRIMUM. 141
|
||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia feleftarum
T RI GES-I MA-SEP TIM A,
|
||||||||||||
|
D E
|
||||||||||||
|
PRINCIPIIS CORPORUM NATURALIUM CON-
STITUENTIBUS, ET PRODUCEN TI BUS. Thesis I.
|
||||||||||||
|
DEftruximusreceptam, fed contra ratio-
nem 8c contra Arijlotelem, Formarum do- ftrinam, difp.pracedentibm, quod nonaliquo contradicendi ftudio, non gloria: aliqua cupi- dine, fed fblius veritatis inveniendx gratia, eft fa&um: dux nobis fuit in hoc certamine Philofophico Cl. Pembelius, cujus fententiam de Corporum naturalium conflitutione exami- nandam proponere, fuit vifum, ut x>«.trxj(jluJ fequatur xccTecrxdivi: facile enim eft, recepta rerum deftruere principia i at veriora adftrue- re,hocopus,hic labor eft. Haec igitur C/. Pem- belii fuit mens, quae fequitur. II. Principia Corporum tria funt : Confii-
tutionis, duo ; Materia five Subjeftum, e$* Accidentia: Tranfmutationis unum, Acciden- tium contrariety. III. Materia eft, totum 8c omne illud,
quod in corporibus naturalibus eft Svbftan- | tiale : eftque indifferens ad omnia 2c capax omnium Accidentium , fed tamen non eft fimpliciter radix 8t fons eorum omnium: ve- \ rum origo Accidentium eft, qua? ipfius Sub- ject , fcilicet immediate creatio velconcrea- tio potius. IV. Accidentia Materia funt duum gene-
rum. 1. Alia confeqmntur illius eflentiam 8c eidem coexiftunt ex interna naturae neceffita- te, utPotentiapafiiva, Extenfib feu quanti- tas, Locus, Tempus feu duratio fuccefEva. Atque horum Accidentium fons & radix dici poteft Materia, quia proximo in illius effentia radicantur. 2. Alia conjlituuntexiftentiam il- lius in certa aliqua fpecie, utomnes qualita- tes prima; 8c fecundx; quae in Materia non inerant primum ex neceffitate naturae, fed ex |
arbitrio creantis; poterat Materia fine lis efle,
fed inducebantur ad diftin&ionem illius in varias fpecies: Utrumque genus Accidentis Materiae imprimitur immediate, nee opus eft fubftantiaaliqua intermedia, quainterprete Accidens Materiae focietur. Utvero qualita- tes inherent immediate in Materia, ita a qua- litatibus immediate profluunt operationes 8c operandi vires. V. Cotli Materia & Subjiantia communis
eft, cum materia 8c fubftantia omnium cor- porum inferiorum,8c Accidentia primi gener ris communia poflidet: fed in Accidentibus fecundi generis differentia eft inter Ccelum. 8c Sublunaria, videlicet,in difcrepanti copula primarum 8c fecundarum qualitatum , lucis, caloris, levitatis,8ctenuitatis. AtdeCtffo ni- hil fere certi adhuc norunt Philofophi. VI. Element a funt tria, Aer, Aqua, Terra;
nee pluribus eft opus ad mixtionem corpo- rum : imo duobus forte res ifta peragitur, A- qua 8c Terra. Hxcelementaeflentialiter in- ter le diftinguuntur propriis 8c peculiaribus qualitatum cvfyylcas a Creatore immediate Materia inditis: in Terra copulantur.Frigidi- tas, Siccitas, Denfitas, Gravitas, 8c Confiften- tia: in Aquauniuntur.Frigiditas, Humiditas, Denfitas remiflior cum Gravitate 8c Fluore: in Aere denique vinciuntur.Caliditas remifla, Humiditas debilis , Levitas , Tenuitas , 8c Fluor fummus.lgnis nihil eft nifi calor inten- fior, five in aliquo elementorum five in cor- I pore mixto fit. Calor in Aere 8c in omnibus
mixtis (in quibus calore opus eft ) eft partim
implantatus in primseva creatione, partim in-
fufusaSole, veroacfolo, fi quod fit, Ele-
S 3 mento
|
|||||||||||
|
DisputAt. ex Philoso phia Sele
|
|||||||||||
|
i42
|
|||||||||||
|
CT.
|
|||||||||||
|
mento Ignis, 5c unico caloris fonte in inferio-
ribus: implantatus vero calor line infufo cito marcefceret. VII. Compofitio rerum eft duplex: prima
eft ex Materia nuda 8c qualitatibusprimisfe- cundifque fimplicioribus, ut in Ccelo 8c Ele- mentis, fecunda, ex Materia (Ic qualificata, 8c novis qualitatum Mixturis, oriundisex prio- ribus, ut in omnibus corporibus Mixtis. Qua- litatum in Elementis ilia eft Copula quae effe poteft fimpliciffima: quare in earn Temper fit refolutio. At qualitatum in Mixtis mixta: funt copulae ex fimplicibus: quemadmodum de coloribus vulgo ajunt, Albedinem & Ni- gredinem fieri ex mixtura varia perfpicui \ cum opaco ; medios autem colores oriri ex mixtura albedinis 8c nigredinis. VIII. Menfura modufque omnium Tem-
peramentorum, 8c Simplicium 8c Mixtorum, datus eft 8c fixus in prima creatione: a quibus primitivis exemplaribus fi natura erret excef- fu defe&uve, monftrum & deforme quid fit. IX. Generare fibi fimile, non viventis fo-
lius fed generaliter omnium qualitatum afti- varum eft proprium, five fimplices illse 8c fo- litariae fint, five copulata; incerfacombina- tione. Qualitates vero ha: itafuidiffufivaeSc fimilium generativae funt,ut neceffario Mate- liam fibi proportionatam efficiant, quo libe- rum habeantfuarum virium exercitium: ita- que vis plaftica feu formatrix immediate 8c primo in ipfis qualitatibus fundatur, quae,quo funt fimpliciores, eo fimpliciorem 8c magis uniformem materiae configurationem poftu- lant; quo autem pluribus qualitatum diverfa- rum mixturis complicatae 8c compofitae funt, eo magis variam 8c difformem partium mate- rialium eftigiationem requirunt 8c produ- cunt. Mixtio, quo longius defcendit a fimpli- citate, eo exquifitior eit 8c fubtilior, quia ma- gni eft artificii, tot qualitatum 8c combinatio- numdifferentiasinunam xpdny vincire: at- qui tanto infirmior eft mixtura, quanto magis compofita eft, quia pluribus conftat qualita- tum contrarietatibus: hocinmetallis, plan- tis, animalibufque inter fe invicem- compara- tis, cernitur. X. In viventibus eft reciproca tempera-
|
|||||||||||
|
mentipropagatio, exSemine, Viventis; ex
Vivente, Seminis. Visprolifica8cvivificain femine, iioneftabaliquafubftantia immate- riali 8c fpirituali, quae femini adhaereat vel in- haereat, fed a folarum qualitatum ingeniofa 8c fubtili temperatura in Materia puraScfpiri- , tuofiore: Haec visaftuineftinfeminefed ta- men fopitaeft, nee actu agit, nifiadmoto pa- tiente aut potius coagente, in 8c a quo virtus ifta exciteturj perinde, ut piper calidum eft in fe.urit tamen non nifi faliva admixtum; atque copiofi 2c fortes fpiritus, qui in hordeo , triti- co, aut quovis alio grano femineve latent, fa- cile extraliuntur arte ftillatoria, fi aquam pau- culamadmifceasignemqueadmoveas. XI. In Plantis, Terra feminibusfoturam
velutiinMatriceprasbet, turn caloremafole acceptum, turn humorem aptum fuppeditan- do i quibus calidi humidique feminurn fpiri- tus acuuntur, 8c inflati turgent, materiamque extendentes partibus 8c proportionibus ido- neis virtute fua effigurant. XII. In Animalibus Gviparis, etfi fit opus
Mare 8c Foemina ad generationem Ovorum fcecundorum (nam fubventanea fiunt a fola foemina) ad generationemtamenPullifuffi- cit qmVis calor, five animantis cujuiquam, five pulveris, fimi, folis, fornacis: quiaenim inVitello Humoris eft fatis ad Nutrimentum* opus tantum erit calore externo ad excitan- das fpirituum & Caloris vires generativas in albumine. XIII. In Vtvipark, opus eft utroque fexu
ad efficiendam imam feminis maflam gene- ration! idoneam:8c mas 8c foemina active con- current , ille magis, hasc minus; copulatis 8c exquifitemixtisutriufque feminibus, fpiri- tuofiffimatotius maffas fubftantiaauftaScin- flata per calorem uteri 8c humorem men- ftruum varie fe commovet,dilatando,conden- fando, effingendo rcliqua materiam ignavio- rem.pro qualitatu 8coperationum neceffitate. XIV. Ad generationem Viventis abfolu-
te 8c fimpliciter femine opus non eft: fed fuf- ficit Qualitatum Vivificarum mixtura 8c con- curfus, etiam in alia materia; ut patet in plan- tarum propagatione, in earum,8canimalium, ex materia putri genitura. XV. Sum-
|
|||||||||||
|
Volumes Primum, *4j
XV. Summatim, Anima , Vegetative in condidit \^%,Phihfoplo'ta,ficphihfophatufeft.
Plantis, & Senfitiv* in Brutis, five Generates j Philofophia, ftudium eft fapientiae. Sapientia |
||||||||
|
eft Univerfitatis cognitio. Rerum univerfitas
conftat ordine. Ordo priore conftat 8c pofte- riore. Si quis a pofteris philofophari coeperit, rerum ordinem confuderit, eifque fibique te- nebras offuderit. A primis ergo philofophan- di initium nobis efto. A primis ; cognitifne an ab incognitis ? fiab incognitis incipiamus, fequentia incognita erunt omnia. De inco- gnitis nulla nobis condetur Philofophia. A cognitis ergo initium fumendum. Cognitio omnisamenteprimamoriginem; a fenlibus ' exordium primum habet. Interfenfus, 8c na- ture nobilitate, 8c virium preftantia, 8c a&io- num dignitate,/7*/?^ eftprimarius. Vifui pri- ma 8c primo cognita, funt; Lux 8c Lumen, Eo- rum ope 8s opera plurimse patefcunt rerum differentiae. Lux & lumen ftatim natis fefe of- ferunt. Perhaec prifci homines, fublimiaSt media, Scimaconfpexerunt: confpefta funt admirati: admirando funt contemplati; con- templando funt philofophati. Philofophia ergo, luminis,admirationis, contemplations, proles eft veriffima. A Luce ergo,ejufque prole Lumine, rerum fenfibilium preftantia omni primis, primarioque fenfui primo cognitis, Philofophia noftre prima jaciamus Fundamen- ta. Lux in Corporibus quibufdam cernitur, in aliis non cernitur: corpora ergo diftinguenda. Corporum igitur alia fui natura lucidafunr, Sol, Stellae, Ignis. Alia fui natura funtopaca, Luna, Terra, Nubes. Alia neque lucem ha- bent neque opacitatem; utramquetamenin ferecipiunt, neutram vero retinent, ^ther, Aer, Aqua. Lucid^, luce fua plena, aiienis te- nebris funt impervia. Opaca, tenebris pLena fuis,aIieno lumini non funt pervia.Diaphana, propriis, 8c lumine 8c tenebris, carentia, alie- nis,8c lumine 8c tenebris.permeantur.Scc.H^c fufius porro perfequitur,qui prater Materiam corporum nullum aliud agnoviffe principium videtur, quam Lucem,Patritius. Sed vero no- bis non placet, qui Lucem pro fubftantia non agnofcimus, multo minus pro Forma fubftan- tiali, multo adhuc minus pro incorporeorum 8c corporum aeque fimulachro 8c imagine, ac natura media corpora inter 8c fubftantias in- covporeas
|
||||||||
|
illae,quibus Plant* 8c Animalia funt, five Spe
ciales, per quas in fpecies certas diltinguun- tur, funt tantum Tempera?nenta nobiliora Qua- litarum a&uofiorum in Materia fubtili, pura Scfpirituofa, five ilia feminepropagata, five aliomodoconflata. Atque haec eft Cl.Pembe- lii de principiis Corporum naturalium fen- tentia: quam eandem tenent Hollandi Fratres Bootri in Philofophia Natttralis reformat a, Aca- demiaLugduno- Batav* ante fexennium infcri- pta, c. 2. .fe&. 2. & GorUeus VltrajetTmiis in Ex- trcitationibm Philof. Exerc. \\. Verum quia charta fupereft , • placet in aliorurn quoque Philofophorum fententias circa naturalium corporum principia inquirere. XVI. Telefim in lib. de Naturaremm, £r
Campanella in Reali Philofophia Epilogiftica, Ca- Urem & Frigiis una cum Materia faciunt pri- ma omnium corporum naturalium principia, ex eorumque adtionibus omnia in Phyficis derivant atque explicant. Afferunt. Deum in medio fpatii vacui pofuifle Materiam, i.e. corpus inconftru&um, aptum ad conftru&io- nem recipiendam , eique appofuiffe duas cau- fas agentes, Calorem & Frigut, qua; in com- munem Maflam, ut fuam efficerent, agentes, duo Mundi corpora prima effecerunt, Calor, fc. Ccelum ex Materia devifta & attenuata, Fri-
gut Terram ex portione correpta & condenfa- ta: quae funt duo prima elementa, ex quibus fecunda, Aerem 8c Aquam, 8c deinceps reliqua omnia pro fua fapientia condiderit rerum o- mnium conditor Deus. Qirerat aliquis, quid de horum Italorum Te!efii& CampanelUten- tentiaftatuamus? Nos, ut Materiam, quseo- mniumPhilofophorum confenfu Principium eft, nee negari ulla ratione poteft, quam vis non talis.qualem finxit Arift. libenter admit- timus, Formamque rejicimus, nifi quisvelit Logico fecundse notionis vocabulo hie efle contentus, ita non acquiefcimus in folo Calore 8c Frigore, ut altero cum Materia principio utroque, rati, non fufficere ilia, corporum na- turis, proprietatibus, 8c operationibus expli- candis, nee efle prima, ut decet efTe principia. XVII. Francifcus Patritiw in A>t»<*,quam
|
||||||||
|
losothta Select.
Lycei Patavini Philofophus in Circuit) Pifant.
Atque haec fententia, vel vera eft vel veritati proxima. XX. Sedenim, qua caufa eft tot diffenjio-
num & tanta incertitudinis circa Corporis na- turalis principia? Refp. Radix & fans mali eft (ut verbis utar Gerardi de Neufvillemytxh- tione fuse Phy/tca generalis) quod homines, qui 'veritati in Phyfica inquirenda operam navant, non fat is adhareant fenfui atque experientia, mediaque ah iftis initiis rite fcientiam excitan- di non refte adhibeant, fed, vel auBoritatibas autpraconceptis opinionibuspraoccupentur, <vel loco certorum principitrum vanas atque invali- dttsratiunculas feBentur, qut utplurimum nu- mero non pondere aftimantur: Accedit ignava quaedam in iis fui Diffidcntia 8c ftulta Creduli- tas, ex quo Ariftotekm nimium fufpexere, 8c rerum naturalium principiaabipfo inventa fuppofuere: unde credentes omnia uni Arifto- teli, nihilque aliud, quam quod ipfe noverit, nofl'e volentes, dum hoc tyrannical fervitutis jugum nonexcutiunt, fpem libi praefcindunt optimorum inventorum , 8c, quod dolendum eft ferio,optima fxpe ingeniaa veri invenien- di lludio 8c via abftrahunt,atque foli Ariftote- li (atque utinam Ariftoteli tantum, ac non ine- ptis 8c rerum omnium imperhisScbtlafticit, vocabuloram, terminorum,ac diftin&ionum Magiftris)adhxrefcere compellunt,8c aliquid ultra eos fapere prohibent.quod ipli ultra non fapiant. Verum enimvero tollendum hoc eft malum , idoneo medio ac remedio, quod fiet fi ad fenfuum, rationis, aefcriptura diftamen, philofiphemurfc. Philofophiam Peripateticam ac Scholafticam, multis partibus defe&am, multis modis intricatam, multa vocum bar- barie foedam, multis ambagibus prolixam, multis opinionibus erroneam, multis afler- tionibus infrugiferis repletam, reformemus, emendemus, reftauremus, quod faciendum e(Te 8c quomodo, praeter Comenium inprafa- tione fu<e Phvfica & Prodrome Panfophi* at- que illuftrem Verulamium in Inftauratione ma- gna & Augmentisfclentiarum,nobi\iora. hodie ingenia clamant, probant, tentant. Et cur hicnonPatres potius antiquiores, qua La- tinos, in philofophando imitamur, quamfe- quioris
|
||||||
|
144 Dispittat. ex Phi
corporeas, uti earn facit Patritius I. i. Pa-
nangije. XVIII. Comenitts in fua Phyfica fynopfi,
Principia Corporum naturaliumfacit, Mate- ria/n , Spiritum, Lucem. Materia ipil definitur, fubftantia corpulenta; perfe bruta & tenebri- cofa, corpora conftituens. Spirit us, Subftantia fubtilis, per fe viva, invifibilis 8c infenfilis, corpora inhabitans ac vegetans. Lux, fubftan- tia per fe vifibilis, 8c mobilis, aclucida, ma- teriam penetrans, eamque recipiendis fpiriti- bus prsparans, atqueita corpora efFormans. Ergo, quo quid plus habet Materia:, eo plus habetcorporis, opacitatis, & immobilitatis, ut Terra: quo quid plus habet fpiritus, eo plus habet vigoris & durabilitatis, ut Angelus: quo quid plus habet Lucis,eo plus habet Forms: 8c mobilitatisj ut Sol. Materia in Mundo eft pri- mum ens: Spiritus primum vivens:L«.vpri- mum movens: 8c fie omne Mundi corpus eft ex Materia, per Lucem, in Spiritu. Materia ell Principium Palfivum mere: L'tx, activum ; Spiritus, anceps: refpeclu enim Materia? eft adiivum, refpeftuLucisPaflfivum. Hsec Co- menii Philofophia, prxterquam quod Lucem faciat fubftantiam , quod tamen deftru&um prxter alios vide a Wendel. in Phyj. General. Spiritum infuper facit vivum, univerfalem Mundi corporumque in Mundo formam at- que animam, quod a Wenielinoin Cofinologia refutatum, nobis quoque improbatur. XIX. BafoinPhilof. naturali fua/. i. in-
tent, l.art. j.e^-j-.ad Corporis naturalisge- nerationem ac conftitutionem nihil requirit aliud, quam minutijjimas Particulas diverfae naturae, ex quarum conjunliione res conftruan- tur ?c fiant, Scfegregatione deftruantur8cin- tereant; has atomos vocat art. 6. Sea Deo po- nit creatas, ne fortuitum hie earumabfque Deiprovidentiaconcurfum quis fingat. At- que ex iifdem, tanquamfolisprincipiiscor- porum producentibus ac generantibus, inter fe motis, varioque modo agitatis, conjunftis, fegregatis, proprietates omnes naturae atque operationes explicant, Baffo, recentes duo, fed nobiliffimi Philofophijoh. Chryfoftom. Ma- gnenus Acad. Ttcinenjts Profejfor Medicus in fuo Democrito redivivo , & Claudius Berigardus |
||||||
|
Volumes Primum.
|
||||||||||
|
14?
|
||||||||||
|
quioris aevi nugaces, ac modernos Scholafti-
cos? SanBi Patres,ii\quh Fremondm in Ana- tomia hominis c. 1. Philofophiam Platonk pra- tulerunt Ariftoteli : &cur Veterum ante Ari- ftotelem circa principia rerum naturalium opiniones non magis inquiruntur & fola Ari- fiotelisplacitautoracula accipiuntur? Patres antiqui, dicit Claud. Berigardus, Circ. Pif. 3. in lib. de Qrt. & Inter. Arifi. Philofophia Ari- ftotelis non utebantur, antequam Carolus Ma- gnus earn in fcholis explanandam propofuijet: 8c, quia hate in omnes fcholas eft invefta, u- fus obtinuit, ut ejus principiis utamur in phi- lofophando, fed tanquam hypothefi, quem- admodum Aftronomi, ad motus cceleftium corporum explicandos , utuntur hypothefi circulorum, concentrici, excentrici, epicy- cli, See. at vero nemo Aftronomorum hoc exigit, ut hifce hypothefibus Aftronomicis fidem adftringamus : fie nee necefle eft, ut hypothefibus Ariftotelicis fidem obligcmus, &ca:cacredulitateaccipiamus pro principiis veris, quse, vel non examinavimus, vel vera efle nondum deprehendimus aut clare perce- pimus. Qua: enim lex,qu«e ratio,legis anima, hocpraefcriberevaleat? quidniliceat Arifto- telis principia examini fubjicere nobis, ut ipfi licuit Veterum antefeexaminareprincipia? atque utinam examinaflct tantum; ac veteres ante fe Philofophos ratione viciffet, non im- perio, non contemtu: quod eum feciffe inte- gro libro ante fexennium demonftravit Pa- ganinus Gaudentius, Pifanus Profejfor, in quo, Ariftotelem paffim contemtiflime de Antiques fapientibus fuifle locutum, in capita eorum dicta ac convitia projecifle, falfas opiniones aftinxifle, quo folus in regno Philofophico imperaret, per varias Philofophia: partes fu- fe probaf.atque hie Veterum contemtus cau- fa eft, cur hodie illorum opiniones , circa Naturalium corporum Principia, inquirere, vix opera videatur pretium ;&. inquifitxac deprehenfx fere repudientur," quia ab Art- ftotele funt rejeclae: qux Ariftotelis di&ztura., fi intra Philofophia cancellos fefe continuifier, lenius ea ferri poflet: at vero Theologiae et- iam fines pcrrupit; quod ex fequcnti annexo liquet. |
||||||||||
|
A N N E X U M.
|
||||||||||
|
A Riftotelis Philofophia, ftexfoh hauriatur
-^■Ariftotele , & Philofophi dogmata ex Grseco ejus ccntextu, propriifque verbis ac fen- tentiis, colligantur, non ex mala fepe ejus ver- fione aut ineptis Interpretum, prafert'im Scho- lafticorum, commentis, multrtm continet bona frugis, ntmquam tamen ejus Authoritas Ratio- ni eJlpraferenda,multo minus divina o_Autho- ritati adaquanda , aut eipraponenda, ne dum ut ejus paganifmi SS. Jheologia immifceantur, quod fa Bum ejfe a Thoma Scholafticorum prindpe, reliquaque Barbarorum cateriia ,fcri- pta eorum teffantur: atque adeo invaluerat A- riftotelis in Theologia Authoritas feculis iftis caliginofis, utpro axiomate haberetur, Nemo ft Theologus fine Ariftotele ,&qui Ariftotel i con- tradiceret, Theologiam crederetur entrvare : quod Petro Ramo Juo tempore fuit objeBum, adhuc antefeculum: undefaBum ejl, ut magnus Lutherus theologiam reformaturus mitium fe- cerit a minuejida & infringenda AriftotelisiH Jheologia authoritate, quod epiSlola varia Lu- theri adhuc Ccenobita,adfocios Johannem Lan- gum, Georgium Spalatinum, Jodocum Ifen- nacenfem, eJ-c. annisifi6. ifij.ifi8.da- ta, fat is fuperque flgnifcant, fypraclara ilia apu'd Auguftinianos tnclyta Heydelbergs: , 6. Kal. Mail ifiS.ab ipfo habit a difputatio, in qua inter 40. pofitiones, turn Theological turn philofophicas, iq.hacextat : Qui, fine peri- culo velit in Ariftotele philofophari, necefTe eft ut ante bene ftultificetur in Chrifto. fir deatur\.ormisquoqueyx\rrmsO'pt:ram\2X.pr<e- fertim in explic. 8. prxcepti, ubi hac ejus funt verba. Miferum eft genus hominum quod fefe per Philofophia: Ariftotelis falfiffimum nomen decipit & fatigat, cum Ariftotelem nequo intelligant ipli neque doceantur; fal- fis interim £c ficlis commentariis pias in Chrifto animas occupant gc onerant;imo il- ludunt potius , dum hoc efle Philofophiam pratendunt quod non eft, merafque feclan- tur nugas. ®nin non Lutherum folum, fed ex Pontifciis ipjis nonpaucos, commo'vit nimia A- riftotelise^a^oriw/. Vid. Melch. Canum, E- pifc. Canarienf. in loc.Theol.edit.Col. 15-74. T I.10. |
||||||||||
|
146 DisputAt. ex Philosophia Select.
1. to. Campanellam MonachumOrd.Prxd. nibusPeripateticis, Bafilea: iySi.Johannem
in prologolnftaur. Scient. Parif. 1637. Cara-: Picum Patruum & yohannem Francifcum; muelem Lobcowitz. Abbatem Melrofenfem , Picum Mirandulae Comites in operibus editis in Prsfatione Philofoph. rationalis&realis, \ Balil. 1601. praefertim in Examine vanitatis. edit. Lovan. 1641. Ludovic. Vivem, infe- j doftrinae Gentium. Laurentium Vallam in ptem de corruptis artibus, & quinque de tra-1 fua reconcinnatione Dialectics & Funda- dendis difciplinis libris Lugd. Batav. recu- j mentorum univerfalis Philofophix. ifo^. fis, 1636. FrancifcumPatritiumindifcuflio- Apud Afcenfium. Difputarionum ex Philofophia fcle&arum
TrigesimA-OctAvAj D E
DEFINIT- FORMA ARISTOT.
Thesis I.
|
|||||||||
|
TTXIxit prxcedens circa finem Difputatio,
■*-'' JriJIotelis Philofophiam, fi ex Grasco e- justextupropriifqueproponatur & expona- tur verbis, multumcontinere bonaefrugis. Quare, tres Definitiones Forma, quas diver- fis habet in locis Philifophu*,ex ipfo , mif- fis Scholafticorum interpretamentis , expli- catas dare nunc eft animus, quo ejus hie mens planior fiat. Definitiones iftac tres extant; Pri- ■ma,z.Posl.zyInaly. c. 3. Forma eft, ii *»'#» *?»«/. Secunda, ■L.Phyfic. C.3.&4. Metaphy- Jic. c.z- Forma eft, xiy ©* J1 77 j, u,ttf. Ter- tia, 1. de Geher. Animal, cap. 1. Forma eft, Aoy®- ■? ioiai. QuKomnes tres definitiones fenfu conveniunt, fed tertia eft omnium cla riflima : in qua dux occurrunt voces expli- candae, Xoy®* 8c jscn«. De fingulis agemus fin- gulatim , ac primum de pofteriore , i'stpot II. Ov'oiaab tititf defcendit, uti Latinum
vocabulum, quod Graeco refpondet, ejfentia, ab efe: ita ut tin* proprie vi vocis fignificet tffentiam, quamvis 'Cfriftoteles c. f. Categ. 8c alibi non femel vocem idxt reftringat ad fi- gnificandam V7m£ttfubjlantiam: 8c fie Acci- dentium non eflet in*: verba ejus cap. cit. funt. Oval* h t5j»tj x-vg^umy, it, rgj rtpfiji- tos , Ifftf f&hifx teptfylii, i (tin ^s.9-' iknxet- $£* mis AljVJ), &C. & paulo poft, Tram 4' |
|||||||||
|
ioi* hffS ivh it mtuaJieiv. Quaeritur, Vtr»
fenfu 'vox snW fumi debeat in definitione For-
ma? Refp. Utrovis fenfu fumas, nihil pec- catur, nequealiquidexfculpitur, adformas aflerendas Subftantias a Materia diftindtas. Si vocem icixs reddas per ejfentiam, cum For- ma dicitar ratio efentia, eonon fignificatur, formam efle fubftantiam a materia diftin- £tam; imo eo potius contrarium fignificatur: quomodo enim Forma dici queat ratio eflen- tia: ipfius materia;, fi habeat efTentiam pro- priam a materia 8c ejus eflentia diftinclam ? poteftne fieri, ut ex duabus rebus diverfa 8c diftin&a eflentia prseditis una res dicatur ra- tio eflentiae alterius rei ? poteftne leo dici ra- tio eflentiae equi ? Si per vocem ioi*s intelli- gas Subjlantiam, cum forma dicitur Aoy®* ioius, idem eft ac fi dicas, forma eft ratio fub- fiantia: quandoquidem vero forma eft mate- rise forma, eo ipfo materia ponitur efle fub- ftantia, non forma: nifi quis rem ac fubftanr I tiam cum fubftantiac ac rei ratione 8c Ao'y?
' confuderit: ficut ratio entis, ejfentia, ipfa non
eft ens, ratio hominis, humanitas, non eft ht- mo (aut dareturprogreflus in infinitum) ita ' ratio fubftantiae, fc. Forma, ipfa non eft fub-
ftantia. Sed haec omnia clariora erunt ex iis, quae de Aoyai dicemus. III. Aiy®°variafignificatapudGraecosj
8c ne
|
|||||||||
|
i
|
|||||||||
|
P R I M U M.
|
||||||||||||||||
|
V O L U M E N
|
||||||||||||||||
|
147
|
||||||||||||||||
|
Sc ne omnes fignificationes recenfeamus, in-
ttTdumfermonem fignificat, eumque vel <zre- q>o£*i(2> > foras prolatum 8c externum, vel ci- S^s^ls«, intus conGeptum 8c internum, in- terdum rationem. Ratio ifta vel in mente no- fha eft vel in rebus ipfis. Ratio fwc ?-.cy©~ in mente noftra vel fignificat ratiocmandi aut intelligent facultatem , velati cum homo dicitur ^clevAoyi^, vel ipfum Xcynrf/s« feu intelligent ac ratiocinandi attum. Ratio five >o'y®- /'« reto fumitur tripliciter. i. pro ar- gumento feu termino medio in fyllogifmo.vel- uti cum Arift- c. 29. /. 1. Poft. Analyt. dicit omnem fcientiam efle «sSs Xiyu, intelligen- tiam feu aflcnfum principiorum efie £,& hoyn. 2. Pro %tai aliqua entis fine ullaviin- ferendi aut probandi, veluti cum ab Euclide l.f. Elem. Aoj/(^ five ratio dicitur, duarum magnitudinumejufdem generis quasdam fe- cundum quantitatcm habitudo, & Analogia rationum fimilitudo. Quod ab Euclide de qusmtitate, hoc de omnibus omnino rebus dici poteft, ut ratio five xiy®^ fit omnium re- rum mutua quadam habitudo, 8c Analogia fit rationum in rebus fimilitudo. 3. Pro modo quo res unaqttaque menti objicitur cognofcenda. Hfeecpoftremaacceptio vocis hly* latiffime patet, 8c priorem fuo ambitu comprehendit: I diverfa enim rerum habitudo efficit, utali- ter atque aliter res abintelledtunoftro conci- piantur atque intelligantur. Forma, ut haec omnia applicemus, non eft hiyt^ Is ioiw, \ prout xiy@* fignificat fermonem, wprout notat rationem quae eft in mente, nee prout indicat argumentum tertium, fed prout indi- gitat habitudinem ijariam materia , & mo- dum, quo fro vxria habitudine-varieobjicipo- teft menti. Et fie forma nihil eft aliud ex hac definitione s_Ariftotelis quam Barbarorum Formalttas, quidditas, ratioformajis aut quid- ditativa. Atque hinc liquet, quam inepte, ex hac formarum 8c rationum formalium |
'varii, in re una, oriitntur? Refp. Ex huma-
ne mentis imperfedrione, quae cum tanta fit, ut nequeat mens uno conceptu diftindte in- telligere, quod in fe unum eft, fit, ut intelle- dura objedtum fuum, illud diftrahat, 8c,quod unum eft, quamvis unum fit.pluribus fibique invicem difiimilibus conceptibus intelligat. Qiwd magis eft fimplex, quam Deus ? 8c ta- men Deum concipimus, ut Deum, ut im- menfum, ut aeternum , ut fapientem , ut mi- fericordem, utjuftum , 8cc. 8c concipimus, non folum pluribus, fed 8c diffimilibus mul- tumque inter fefe diverfis conceptibus: con- ceptus enim divinaejuftitis multum diftert a conceptu, quem facimus de divina miferi- cordiaj eftque alter alteri prorfus diffimilis: 8c fie in aliis divinae eflentiae attributis conci- piendis, conceptus fapientia: diftert a concep- tu omnipotentias, 8cc. Atque hasc omnia funt totfdem xiyoi 7s ieitsu; in Deo: unde 8c dicun- tur in Deo ab ipfo diftingui 8c inter fe -nS Ao- yx, ratione, quia licet in fe 8c Deo omnia fint unum, funt tamenobjedtadiftindtorum con- ceptuum noftri intelledtus, qui Ao'jji feu ra- £z0»«appellantur, quafidicas, rationes con- \cipiendi. Hinc & ipia illaobiedta, quatenus ratione differunt , externa denominatione, ratione: entium, hopt'S «»«j, vulgo conceptu* oijeffivivoc&ntur, quia fcilicet 71/; Xepis fi- ve rationibus concipiendi, id eft conceptibus animi noftri.objiciuntur, indeque diftindtio- nemcapiunt. Atque hae funt forma ac ratio- nes ejfsntia in re unaquaque. V. Ha»c Philofophia plane eft <LAriftoteli-
ca: quippe Ariftoteles non uno in loco docet, unius ejufdemque rci efle varias rationes 8c xiyns Aaf, feu 7s ts<ncie. Sic dicit 1. Phyf. materiam & priiiationem effe unum numero, diftinguivero rtfXiyw feu ratione, quia fcil. alius eft conceptus materiae, ut eft materia, 8c alius, uteftprivata. Ex.gr. cumquisMufi- cus fit ex dft^ra, fubjedtum iftius mutationis |
|||||||||||||||
|
multiplicatione, multiplicaverint totidem \e& homo, privatio dpvai* : homo enim ex
entiatotidemquefubftantias.eafqueamateria ^"80"? fit muficus : itaque licet homo 8c |
||||||||||||||||
|
XUXO-&- fint idem numero, %n(*t tamenir/
arfpu-iru tyq -raf d/tjrif tv eltaj , ittf&'oXi-
y<&> t$ ioiai , id eft alia eft bominis , alia
|
||||||||||||||||
|
diverfas, Scholaftici. Sed paulo adhuc ulte-
rius de Formis 8c Xopn^ »"<« eftphilofo- phandum. |
||||||||||||||||
|
IV. Quxritm ,Vnde hi hip if x<n#f, t am dfm'o-ii feumujic* imperiti , ejfentia aut ratio
T 2 tffenti*.
|
||||||||||||||||
|
DisputAt. ex PhhosophiA Select.
|
||||||||
|
omnesrerum xiym, vel rationes ejfentia, aut
in convenientia, aut relatione funt fit*, quate- nus res fecundum eas a mente diftingui 8c di- ftin&is conceptibus intelligi poffunt. Ex.gr. Homo, vel ut animal, vel ut homo, vel ut Pater, coniiderari poteft : quatenus confide- ratur ut animal, cum beftiis convenit; quate- nus ut homo,ab iis differt: quatenus ut Pater, ad (ilium refertur.atq; hxc quidemfolaratio- ne diflinguuntur 8c Aoy? 4 b'ojW : licet enim homo lit una eademque res, tribus tamen di- ftindlis modis, rationibus, feu Aojji?,objicitui" menti, 8c tribus diverfis diffimilibufque con- ceptibus concipitur: alius enim conceptus eft hominis, cum concipitur ut animal: alius, cum concipitur ut homo: alius, cum ut pater. Iftaergotria, hominem efie hominem, ho- minem efie animal, hominem efie patrem , 8cfimilia, quid efie poffunt, quam Ae'jj>< t &<rU; inhomine, rationes ejfentia, fecundum quas homodiffimilibus notionibus ac con- ceptibus apprehenditur aut faltem apprehen- di poteft ? Atque hi diverfi in una eadem- que re A«'j5< Is xaixf, fundamentum diftin- clionis rationis ratiocinate , quae innititur non nifi cujufque rei cum altera comparatio- ne : qua fit, ut in eo, quod unum eft, appa- reant quafi multa, quaeafeinvicem abftrahi per mentem 8c diftingui poffunt, prout cum alia re conveniunt, aut ab alia re differunt, aut etiam prout vario refpeftu ad rem aliam refer runtur. VII. Ex hifce omnibus hoc inferimus,
toto ccelo errare illos,qui/on»«c quafdamfub- ftantialestdiftinftas a materia, aftruftum eunt ex definitione formae Jriftotelica, qua defini- tur Ao'j/©->7« k'ot'xs, aut ex alia fimili. Sedab- furditas iftius illationis fatis patet ex iis, quae jam diflTeruimus. |
||||||||
|
efentia. I. I. Phyf.%.67. Similimodoloqui-
tur Phihfophusl. f. Ethic, c. 1. De Juftitia & virtuteuniverla.sjj fyj fi, i cwrr,, inquit, to tf{k tifuf »' licui-n a&.' % fBp <R(St nifct , Jixcuc- ov/r,' » j -ntcaiTit £|(c, y'-BjAjJ; "J^ini- id eft , j//rt eadem quidem eft, fed ejfentia non eft tadem Jed quatenus ad alium eft, juftitia: quatenus talis habitus, abfolute •virtus dicitur. Similia loca extantapud Ariftotelem plurima, quibus nihil fignificatur aliud, quatn ejufdem rei ef- fe plures Ao'yas feu rationes 4 iaiw. Etenim etiam eadem res eft, quae fubjiciturformis & quae iis privataeft, ut homo 8c apx?©* : ea- dem qualitas eft, atque idem habitus, qui 8c virtus 8c juftitia univerfalis dicitur: fed ratio- nes ejfentia As'yo' rm isita >£ ?S ihetf inter fefe differunt. V I. Verum enimvero ; Ulterius hie quae-
ripoteft, Vnde proveniat, tit quod in fe elftt- num atque indi<vifum, pluribus iifque diftinRis etc dijfmilibm conceptibus concipi pojfit? Refp. Id provenire ex comparatione uniusreicum alia: cum enim in ilia comparatione apparet, quomodo unumquodque fcfe habeatad aliud, mens iftos modos feu comparationis capita diftinguit, 8c unumquodque feorfim confide- nt, atque concipit. Singuli itaque ifti modi, feu fingula comparationis capita,funt fingule rationes, fecundum quas una eademque res diftin&is conceptibus intelligi poteft.: toti- demquefunt x*pi finus velj «»«<. In com- paratione fpedtatur Convenientia, Diverfttas, & rejpeftus feu Relatio. Quando ergo mens id feorfum concipit, in quo res cum aliis con- venit, relifta differentia,vel id, in quo ab aliis differt, relidta convenientia; vel cum rem concipit cum relatione ad aliud , diftin&os format unius 8c ejufdem rei conceptus, qui funt totidem A«V»< SThmw >$ -f 4tUt. Itaque |
||||||||
|
Difpu-
|
||||||||
|
VOLUMEN P R I M U M.
Difputatioruim ex Philofophia felc&arum
Trigesim a-N o n A, |
|||||||||||||
|
H9
|
|||||||||||||
|
D E
|
|||||||||||||
|
LEGE, IN COMMVNI
|
|||||||||||||
|
ll E S I S I.
fua lege conftituit;nam lege condita tenentur,
id eti'ligantitr populi. III. Synonymiam quod fpettat, Lex grace
diciturtip©- hem's npny,a.diftribuendo,c]uod fuum cuique tribuat: Picolom.grad. 1 o.Philof. de Moribm, c. 13. notat tl/*o> a »«'©* vel »S? di- ci poile, vel quatenus lex a divina me?ite pro- diens per humanam mentem in urbes emanat, unde 8c mem urbium dicitur, vel quatenus bo- na cum mentis obfervantiaomnibusefttenen- da: fed ilia Graecs: vocis origo durior eft 8c longiuspetita. EbraicedidtaeftiTin 3 quod nonnulli derivant i"W j id eft ordinare, conjl- derare, explorare: Wl enim eft ordo,ratio,ordi-
natio: nam exploratioprudenter rem indagat, cum ordinatiffime procedit:fed redtius alii deducunt a HV 5quod eft docere,cpih fc. lex do- ceat,q\xid fit agendum,quid fugiendum, ut fit doBrina, injlitutio,pr<efcriptio, ratio, difpojitio^ judicium,Jiatutum, &c. IV. Homonymiam quodattinet, lexvoca-
bulum valdeeft homonymum. \nScripturis fu- mitur, nunc pro forma Politic Judaiex, nunc pro tota Icriptura V .T. nunc pro lege morali, nunc pro fecunda legis moralis tabula, nunc pro legis moralis rigore, nunc pro lege cere- moniali, nunc pro forenfi,& multis adhuc aliis modis, de quibus confulantur Theologi. Apud Philofophos tribus fere fumitur modis: 1. fignificat quamvis <sfo#r;»<w»aliquidpra:- |
|||||||||||||
|
NUUum Fecimus in harum difpuonum curriculo ordinem : fed pin man us incidit, nunc hsec, nunmateria, ita earn pertraclavimus , adtrium fere Refpondentium : poftremexercuimusin Eormarum explicationead Phyficam fere pertinet: jam ad Polidefle(Semus,& naturam indagabimus Lfine quibus nulla Refpublica rite re&adminiftrari poteft: Lex enimanima eftpublicae, cujusinfiuxu vegetabili vivittuque gubernatur magnum hoc corpuslegum neceflitatem,dignitatem, majeftaRhetores eloquantur: nos earum naturamlofophice explicabimus , poft ifftn^•nrgctyftciTiiMyieui fubjiciendo, quodfaci& de PhilofiphU , &de Theologis, 6c deConjultis bene merebimur.
I r O'vifix-nXoy'tci legis abfolviturEtymologia, Synonymia, 8c Homonymia. Etlogiam quod fpeftat; lex deri vatur juxtanullorum fententiam a legendo, id eft, deldo; nam verbum legendi etiam fignificatgere, tefte Varrone. lf.de Ling. Lat. velfit multorum confultationeSt confenfionlefta, vel quod ex multis, qua: poffunt cotui , una Lex fit ad id , quod fa&o eft opdeleSfa. Haec Etymologia placet Ciceroni I.Legibus & I. 2. deNat. Deor. Alii tamegem di&am volunt a legendo, quatenus abnibus legi & cognofci debet: leges enim
|
|||||||||||||
|
bulis incifa: parieti afHgebantur, ut a populo fcribentem,8c quamlibet coniientionem ac con-
legerentur. Sic Ijidorw I. i. Etym.c. 10 & d'ttionem. i. idem fignificat quod j«f :unde fic- l.f.c. 3. A\ii,utScfolaftici, 8cintereos^a/- ut/'&fcr.itaquoquefex; dividitur in naturalem, fas x.z.quteji.yo.art. 1. legem derivanta//- divinam, humanam, &c. dequopoftea. J.Su- gando, eoquod ad obedientiam vel poenam mitur/«»ftriftius,ut eft idem,c\uodjutfiriptu, obliget lex i & quod is, qui legem fert, fubdi- differtque a confuetudine , quae vulgo dicitur tositaobftringat,utagerecogatjuxtaid,quod fcriptum jt». Lexhocmodo fumta aliquando T 3 accipitur
|
|||||||||||||
|
i^o Distutat, ex Philosophia Select,
|
||||||||||||||||||||
|
accipitur ut eft quodlibetjnsfcriptum, id eft jus
vel juflum cujuflibetMagiltratus, vel Princi- pis,vel alterius poteftatem habentis.fivefit jus Canoniatm Jc Ecclcfiafticum.five fit civih: ali- quando accipitur; prout a canone, ideftEc- clefiafticaconftitutionefeudecreto,diftingui- |
judical faciendum efle aliquidautnon facie
dum, obligandumcjue efle ihbditum.fecun decretum feu aclus voluntatis, quo eum ob gare conftituit: tertio, promulgatio, qua 1 liibditoindicatur: quarto, intelligentiaf" diti, qua obligationem fuam agnofcit, \ |
|||||||||||||||||||
|
tur,&.£amlexfo\ximieftjiif fcriptmn civile: | fua culpa ignorat.fi ignorat: denique eftr
quofenfu Legiftits vocat vulgus Juris Civilis j ipfa feu objeclum, circa quod judicium vc Interpretes ,Canoniftas juris Eeclefiaftici Enar- luntafquetam legiflatoris quam fubditoru ratores. Juracivilia, vel funt totius populi, I verfatur. Hocobjeftutn,aDeohominibufq. id eft Senatorum , Patritiorum, 8c omnium j cognitum , vocatur Lex , terminufque c civium leges; vel funt Plcbifcita, vel Senatus i divinas juflionis , & humanae obeditioni; confulta, vel Principum conftitutionesfive | quajitaque vulgo hie difputantur, Sitnele Refcripta; vel Magiftratuum edicta, vel Pru- i opus intelletfus an -voluntatis, ea non funt n- dentum refponia : aliquando accipitur Lex, j ceflaria, quia lex utrumque comple&itu ■prout eftjusfcriptum civile, diftinBum a Plebi- j Deus enim aut fuperior quicunque lege fcitis, &c. Nosi>g£?»hicimprsefentiarurnac- fert, intelligit hoc efle imperandum , vu |
||||||||||||||||||||
|
cipimus fenfu fecundo
|
imperare,8c imperat: lex imperata&dema-
data intellectual fimul Sc voluntatem ho: nisconftringitacdirigit Sc reguIat:Exhi manifeftumeft, Legem tribus fpe&ari po modis. i. fecundum fe. 2. ut eft in Legij tore. 5. ut eft in fubdito. Si Lex infefipcf tur, nihil eft aliud quam quaedam regula menfura, qux nos dirigit & obligat in noi |
|||||||||||||||||||
|
V. n^.yu«%Xaj4it,fo&.nomenexcxiff\xm,
proponet nobis Legit deftnitiovem & divifio- nem.Lex Arift. inRhetorisisadAlexand.c. I. definitur,AoV(3^ sljic^'o; w^'o/<jA«j<*» hs'~ id eft, Ratio communi confenfu civitatis defini-
ta,oftendens quomodo unumquodquefit agendum. |
||||||||||||||||||||
|
Ciceroni I. 1. dtleg. Certa ratio, quajubet ea\ a&ionibus: oftendit enim quid agendum
qua funt facienda, prohibetqne contraria. A-\ quid omittendum, 8c fimul obligat, ut, qu quinati i.i.quaft.yo.art. 1. Regula & mcn-\ agendum eft, agamus, quod omittendr jiira, Jecundum quam inducitur aliquis ad a-1 omittamus: itaque duo funt officia legis: un. gendum vel ab agendo retrahitur : C" art. 4.1 eft,dirigerefeuilluminare, alteram, oblig" Ordinatio rationis ad bonum commune, ab eo, \ re; lex enim dirigitvelilluminat, quatenus e qui cur am communitatis habet , promulgata. ' regula humanorum a&uum: obligat, quat. Papiniano IC. Commune prxceptum, virorum nus tenemur earn regulam fequi ac fervar |
||||||||||||||||||||
|
five ilia obligatio oriatur ex natura rei, ut
legibus naturalibus, five oriatur ex volunta & poteftate fuperioris, ut fit in legibus pc tivis, de quo negotio poftea. Si lexfyeC tur, a;eft in legiflatore, nihil eft aliud, qu aftus ille, quo Legislator judicat, vult, 8c; perat.ut h^c aut ilia regula a fubditis fervet Si lex fpeftctur, ut eft in fubdito, nihil eftal quam judicium pra<Sticum, quo fubditus dicat hanc vel iHam regulam efle fervand a fuperiore aut legiflatore datam. Quando tern dicimus legem interdum fpeftariyer dnmfe, non debet illuditafumi, quafi ni modojit in fuperiore vel inferiore (eft en in illis objeclive feu per modum obje&i c |
||||||||||||||||||||
|
prudentum conjultum, delitlorum, qua fponte
velignorantia contrabuntur, coercitio, commu- nis Reip.fponfio. Nobis videtur omnium opti- me, breviflime Sc accuratiflime defining ra- ceptum aquum fuperioris , fubditum ad agen- dum vel non agendum obligans. Praceptmn, quaft'genus eft: aquitas, excludit injufta impe- ria, quae non nifi per abufum leges nominan- tur: obligatio, fubditi promulgationem, alia- que includit. VI, Ut vero Natura Legis expreffa defini-
tionetanto capiatur melius.obfervandum eft, legem omnem variis quafi ex partibus efle compofitam: namque inea e(l,primo .judi- cium five a<ftus intelle&us legiflatoris, quo |
||||||||||||||||||||
|
P R I m U M.
|
|||||||||
|
VOLUMEN
gniti 5c voliti) fed quod non confideretur, ut
eft in iWis fubjeBive per moduffl actus intelle- ftus aut voluntatis, ficut confideratur i. 8c 3. modo. Lex enim 1. modo fpectata eft proprie objcftum intelleftus pra&ici voluntatis, non firaplex, fed complexum : v. c. hoc comple- xum tfurtum eftfugiendum, eft regula volun- tatem dirigens in agendo, poftquam intelle- cts earn percepit&judicav-iteffefequendam itaque lex infe fpectata fundamentaliter eft in rebus ipfis , objetlive in intellects 8c volunta- te ,fubjeilive in voce, tabulis, fcripturis, tan- quaminfigno. VII. Definitionem Legis excipit ejusZ)i-
vijto, quae multispoteft inttitui modis. Scho- laftici legem dividunt in aternam, naturalem, humanam, divinam. JEterna fumitur, aut fufius 8c latius, aut preffius 8c ftridtiu s. La- tins fumta,eft mens 8c ratio divina, quse cun- £ta fapienter 8c recte difpofita conftanti 8c certoordine gubernat, utconftitutos fibi fi- nes aflequantur; cui legi univerfa, quae funt ex nihilo condita, &D3}\a.\mX\xt;prejJius vero, eft ratio divina, recta & bona praecipiens, pra- va 8c mala prohibens; 8c ab hac una lege uni- verfae aliae leges, fc. naturalis & humana,deri- vantur. Naturalis lex, eft re&ae rationis prae- fcriptum in bonis agendis 8c malis fugendis. Humana lex, eft certi alicujus hominis po- teftatemhabentisjuflum, idque vel Canoni- cum five Ecclefiafticum, quod confiftit in re- bus ad bonam Ecclefiarum adminiftrationem pertinentibus, vel Civile, quod confiftit in re- bus, quae ad Civilem Reip. gubevnationem attinent. Divina lex eft, quam Deus per fei- pfum ad homines tulit: atque h§c duplex eft, Vitus 8c Nova: Vetus triplicis generis praece- pta continebat; Ceremonialia, de rebus facris ad divinum cultum pertinentibus j Iudi- dicialia, de rebus civilibus ad reftam populi curam 8c adminiftrationem fpectantibus: Mo- ralia, ad fingulorum hominum mores com- ponendosjuxta rationis praefcriptum. Nova continet praecepta fidci * 8c quae Evangelica vocant Scholaflici-.ApoJiolo Gentium dicitur Lex fdei,adRom. 3. %-j. VIII- Alii, praeter Scholajlicos, legem di-
vidunt, ficut 8c ipfum jus, in legem, Nature, |
|||||||||
|
Ifl
|
|||||||||
|
Gentium, & Civikm. Lex natura eft id, quod
ratio hominis (eft enim ratio hominis natu- ra) naturaliter (id eft, ex principiis naturae infitisSc fualucenotis) praefcribit, cujusta- menaliquod veftigiumquafi, eftetiamina- nimantibus, vel catteris quoque rebus, qui eft inftinclus a natura infitus: qualia funt hcec, qus fequuntur. Vim vi repe!lere,feipfmn tueri, Jibifitlutaria, qu<erere if noxia fugere, &c. Lex gentium eft id, quod redta ratio naturuli om- nesgentes, idefthominesomnesdocet, prae- cipit vel prohibit : cuius veftigium nullum eft in brutis animantibus rebufve aliis, qualia funt, religio & cult us Dei, honor velobedentia parentibus prajlanda , ac catera Decalogipra- cepta: Hac lege funt introduce rerum domi- niaSc bella, civitates fundatae,ere£tafcede- ra, inftitutac captivitates 8cfervitutes homi- num , conftituti reges , creati magiftratus, inita commercia , £c contractus , depofiti, mutui 8c commodati , locati 8c condudi, emptionis 8c venditionis , focietatis , 8cc. Lex civilis eft jus civile fcriptum, quod con- ftat fex partibus, nempe Legibus, Plebifcitis, Senatus-confultis , Edicvtis Pratorum, Con- ftitutionibus Principum, Refponfis Pruden- tum. vid. Injlitut. Iuris Iujlinian.l. i.tit. z. Hicitenendum ac notandum eftillud:Iur'u- confuhos ScTheologos, finon in re, faltem in modo loquendi difcrepare, circa legem natu- re & gentium. Juris-confulti vocant legem na- tura , id quod homini commune eft cum brutis -.gentium, id quod hominibus folisin- ter fe eft commune: 8c fie pracepta legis mo- rails adgentium , non ad naturae legem per- tinebunr, non enim funt homini communia cum brutis: Theologi legem natura vocant id, quod inftindus naturae docuit homines, qua- tenus funt animalia rationalia (8c hoc appel- lant alii , jus natwale primavum vel prima- rium) legem gentium , id quod natura docuit hominem quatenus eft animal fociale (8c hoc appellant alii, jus natura ortum aut fecunda- rium ) 8c fie ad legem natura pert'tnehmt pra- cepta legis moralis, quia obligant hominem fimpliciter8cinfeconfideratum>five in focie- tate aliqua conftituatur, five non: cum leges gentium non obligent hocfenfu hominem, nifi
|
|||||||||
|
jjz DisputAt. ex Philosophia Select.
nifiquatenuseft ipS. Picohminemgrad. 10. deregimine rerum ;Nature, qua per gene-
|
|||||||||||||||||
|
f. Z
|
i. Philofophia de Moribiis , adhucaliamha- i rationem implantatur : Hamanam , qua a
|
||||||||||||||||
|
bet legumdivijimem \ 8t alii forte adhuc a- fuperioribus 8c Magiftratu fertur; Divinam,
lias. Sed miffis omnibus, putamus commo- qua a Deo vel immediate vel per Mofem fuit
diflime Legem generaliter dividi, in JEter- mandata ac promulgata, juxta ea qua funt
nam, ^a^notatiapientiam 8c decretum Dei di&ath. 7.
|
|||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
QjL7 ADRAGESIMA,
|
|||||||||||||||||
|
D E
|
|||||||||||||||||
|
LEGE STERNA.
|
|||||||||||||||||
|
T H E S
DIvifimus Difp.praced. th. J.&8. legem,
in aternam, naturae, humanam , 8c divi- I nam; de quibus ii ngulatim difieremus inpofterum, excepta lege divina, quainon Philofophici fed Theologici e(t fori; quare cam ad Theologos relegabimus. Atque ut or- dine procedamus, imprafentiarum de Lege sterna agemus ; ac primum ambiguitatem removebimus, ne ilia in ipiius rei traftatione negotium faceffat. II. Lex aterna fumi poteft duobus modis.
i. Pro quavis regula pracrica neceffaria 8c aterna veritatis,adquam naturaliter obliga- mur, ut, Deum effe colendum, parentes effe ho- nor andos, nemini effe faciendaminjuriam,&.c. Ha enim regula funt leges omninoimmuta- biles, acproindeaterna, 8chocfcnfu mul- tx funt leges aterna. 2. Sumitur pro aclru tlivina mentis, quo concipit gcjudicatillas regulas fervandas effe acreaturacum volun- tate earn obligandi. Hoc fenfu legem ater- namaccepitThomas, i.%.qu.y$.art. i.cum ait, earn nihil effe aliudquam rationem di-vin<t fapientia, fectmdum quam dirigit omnium crea- turarummotus &atfiones in fuosjines.XJt enim in Deo eft ratio rerum creandarum, qua dici- tur Idea, lie etiam eft in ipfo ratio rerum gu- bernandarum, quadicitur lex aterna: 8c, iic- ut ratio rerum creandarum nihil eft aliud quam conceptus divina mentis, quo concipit rem Scjudicat, quomodoilla lit racienda, lie |
|||||||||||||||||
|
I S I.
ratio rerum gubernandarum, quam vocamus
legem aternam, nihil eft aliud, quam conce- ptus divina mentis, quo concipit Scjudicat quoniodo unaquaque creatura debeat fuas funtliones obire , adjuncts limul voluntate earn obligandi vel imprimendi inclinationem ad fuam regulam fervandam. ProfetTro, fiin Regeaut Principe particular!, multo magis in Deo, Rege 8c Principe univerfali, oportet elle quandam gubernandi normam 8c regu- lam, vel aliquam rationem , fecundum quam omnium rerum adminiftratio inftituatur : Deus enim eft fapientiflimus: quare nihil agit temere: ergo quoque omnia ab aterno difpo- fuit, 8c in leipib modum concepit, quo oeco- nomiam mundi inftituereScprafertimaftus humanos moderari ac dirigere vellet. Cum vero omnis gubernandi norma generali fenfu lex dicatur, non male quoque aternam iftam, de Mundi regimine, rationem, in 8c a divina mente conceptam, Legem appellamus , 8c quidem aternam , quia mens divina nihil novum in tempore concipit, fed aternum ha- betde rebus omnibus conceptual; neque e- nim Deus primum poft conditum mundum de ejus ceconomia cogitavit, fed ab aterno, uti rerum creationem decrevit, ita creatura- rum gubernationem difpofuit. Hac itaque ratio, in divina mente ab aterno concepta, de modo regendi mundum 8c dirigendi omnes aflus creaturarum, dicitur 8c eft lex aterna. Atque
|
|||||||||||||||||
|
VolumenPrimum, 155
Atquehlnc\iquet,Legematernam aprwiden-\ quam fiant. 2. Permittere ut fiant 8c cum
tta divina, non re fed rationefola differre: Lex hunt. 3. Punire poftquam fadtoe funt. Atque dicitur, quando ut norma gubernandi conci- haec eadem funt cum iis, quae de Procidentia |
||||||||
|
Dei vulgo traduntur, a qua, ut diximus, lex
aeterna non nifi ratione differt; eft enim ill* vulgo, generalis Scfpecialis; atque haec ejfeQi- <va ionize permijpva mali. V. Quaeri hic poteft, §luomodo lex sterna
cognofcatur? Refp. 1. Infefe cognofcitur a folo Deo. 2. In effeBibus cognofcitur a nobis, quia lex aeterna 8c temporalis executio in objeclis conveniunt: quando igitur obfervamus mo- dum , quo Deus uni verfum mundum omnef- que creaturarum aftus gubernat, colligimus facile 8c intelligimus, talem ab aeterno fuiffe in divina mente conceptum: quxcunq;enim 8c quomodo in tempore Deus exequitur, ea 8c eo modo ab aeterno cxequi decrevit per ra- tiones legis fux aeternx: unde, qua: in tempo- re facit aut permittit, ea facere 8c permittere aeterna lege conftituit. 2. Cognofcitur ferim- prejponem, mediante lege naturae: Haec enim partialis eft expreffio legis aeternae: quicquid enim requirit iift<& '{u-Qvl®*, lex natnrsin- fita, illud quoque fancivk tip®* <xi6in&-, lex sterna. 4. Cognofcitur per revelationem ex libro fcripturae, in quo magna aeternae legis portio 8c ratio gubernandi res omnes patefa- £ki eft. Sed hie modus cognofcendi Legem aeternam, ut eft omnium perfe&iftimus, ita ab inftituto Philofophico ac noftro eft alienus 8c ad Theologiam pertinet. V I. Quaeri etiam hie folet; Vtrum omnes
alts leges deriventur ab sterna ? Refp. Affirm. cum Thorn. 1. i. ausfi. 93. art. 3. 8c ratio ejus eft, quia ut virtus fecundi moventis deri- vatur a virtute primi moventis, fie omnis ratio gubernandi, quae eft in gubernatoribus inferioribus derivatur a ratione gubernatoris fupremi : fed lex aeterna eft ratio gubernatlo- nis in gubernatore fupremo. Ergo ab ea deri- vantur reliqu^ leges,qu£ funt ratioues guber- nationisingubernantibusinfeiioribus.Ethoc fpeciatim liquet in legibus \ naturae ac pofiti- vis. Lex naturae, prout in nobis eft, deriva- tnr a lege aeterna, prout in Deo eft: Eft enim partialis expreflio legis aeternx: Nam lex na- turae eft didtamen rettae rationis, quo judi- V tamus |
||||||||
|
pitur: Procidentia, prout eft univerfalis cura
Dei, res omnes confervantis, 8c omnibus pro- videntis, demediis, ad operandum 8c finem fuum confequendum, neceffariis. III. Cum Lex sterna fit ratio 8c norma
diving gubernationis, facile liquet, quaenam legi aeternae fubjiciantur: fcil. quaecunque di- vinoregiminifubduntur, ad legem aeternam pertinent eique fubfunt, quippe quae tam late pateat atque ipfa Dei providentia. Verfatur ergo lex aeterna circa res creatas omnes, ratio- nales 8c irrationales, circa actiones in com- muni, fpccie,8c individuo, neceflkrias 8c con- tingentes, bonas8c malas: nihil enim huic oeternae legi eft exemtum: ratio eft, quia, cum omniagubernenturaDeo8cadfines fuos di- rigantur, etiam modum concepit ab aeterno, quo omnia gubemari 8c dirigi debeant: quod nihil eft aliud, quam Lex sterna. IV. Lex sterna, utcunque refpedtu Dei
fit una 8c fimplex,refpe£tu tamen diverfarum rerum , quae diverfo 8c alio atque alio modo gubernantur, multiplex dici £c aliqua ratione dividi poteft: nempe in generalem 8c fpecia- lem. Generalls eft ratio gubernandi creaturas omnes ut funt creaturas. Quarum fi confide- retur effe, oritur, ex lege aeterna, confervatio: quaecunque enim creavit Deus, eadem ab ae- terno confervare conftituit, atque in tempore confervat :fi earum confideretur operari, ori- tur, ex lege aeterna, concurfus feu cooperatio, qua Deus ab aeterno decrevit cooperari 8c in tempore concurrit cum creaturis operanti- bus, concurfu turn praevio turn fimultaneo,8t ad agendum eas praemovendo 8c cum illis a- gentibus cooperando. Lex sterna Specialis eft, ratio divina, aliquid in 8c cum creaturis effi- ciendi, vel aliquid fimpliciter iis permitten- Ji. PofTetdici Lex sterna efeiliva & per- mijjtva. Ilia circa bonas a&iones, haec circa malas eft occupata. De aftionibus bonis tria ftatuit lex aeterna in Deo. 1 .Praecipere eas ante opus. 2. Cooperari in ipfoopere 8c coefficere. 3 .Remunerari pod opus.De a&ionibus malis tria pariter decernit. 1. Eas prohibere ante- |
||||||||
|
Disputat. ex PhilosophiA Select.
|
|||||||||
|
i*4
|
|||||||||
|
necejfitatemhiducat ? Refp. Minime: etiam-
fi enimea, quae lege aeterna funt praefcripta, fiant, 8c eo modo fiant, quo funt praefcripta, non tamen hinc tollitur e mundoa rebus con- tingentia : quippe lege aeterna non tantum a&us fancitus eft, ut fiat, fed & modus, quo fiat: Deus enim ab aeterno ftatuit, non tan- tum confervarc omnia ac gubernare , fed vero infuper ftatuit id facere, congruenter naturis rerum fingularum: qualis itaque eft rerum natura, ut 8c convenienter ei operetur, res, lex aeterna fancit, nimirum, ut neceffaria agant neceffario, libera libere, contingentia contingenter, 8c fie porro. Verum id quidem cft,fi id, quod fit,fpectetur in ordine ad legem aeternam.fecundum quam fit, omnino fit ne- ceffario 8s eo modo quo lex aeterna praefcri- pfit; fed ilia neceffitas eft tantum immutabi- litatis, quae contingentiam non tollit, quia hypotheticaeft8cnon abfoluta neceffitas: at nulla neceffitas hypothetica contingentiam minuit vel aufert. Et neceffitas, quae oritur in rebus vi legis aeternae eft ejufdem plane ge- neris, atque elt ea, quae oritur in rebus vi prae- fcientia: divinae aut decreti. At neutra harum contingentiam aufert. Ergo nee earn tollit neceffitas oriens ex lege aeterna? Et quid mul- tis eft opus ? -zf^S-m -\>dj$<& hie fitum eft, quod putetur nulla neceffitas ftare poffe cum contingentia: quo nihil eft falfius: imo con- tra omnis neceflitas hypothetica, five ex hy- pothefi antecedente, five ex confequente,five ex concomitante, convenit optime cum con- tingentia. At neceffitas in rebus 8c a£tionibus humanis ex lege aeterna eft neceffitas ex hy- pothefi antecedente. Ergo concludimus,eam nihil impedire contingentiam in rebus 8c caufis fecundis, quae harum etiam refpedtu tantum eft aeftimanda. |
|||||||||
|
camus hanc aut illam regulam pra&icam ae-1
ternae veritatis effe fervandam, ut, v. c. Deum \ effe colendum : at hoc diftamen derivaturab I - aternodi&aminedivinxrationis, quo Deus i abaeternojudicavitillasregulaspratticas effe . fervandas,atque in hoc diitamine rationis di-; vinx confiftit ratio aeternae legis. Ergo lex na- turas, prout eft in nobis, derivatur a lege x- i terna, ut eft in Deo. Omnes infuper leges po- fitivae derivantur a lege aeterna, quia poteftas humana, qua conduntur leges humanae, eft a poteftate divina : & quid funt humane cou- ftitutiones aliud, quam iniquae ordinationes, nifi ab aeterna lege deducantur ? VII. Quaeri adhuc to\eX.,An lex sterna fit
mutahlis? Rcfp. Hoc ipfo, quod lex aeterna dicatur, immutabilis eft: omne enim, quod aeternum eft, immutabile eft. cum ilia fit di- vinae gubernationis norma, aliarum legum fundamentum 8c menfura, omnis boni ful- crum , fi ilia fit mutabilis , omnia peffum irent, omnis ordo, omnis falusuniverfi, & verus "Sus^fia s^V^©- tolleretur: nectamen lex sterna dicitur, immutabilis ex parte ob- jefti 8c rei, quam praefcribit ( quafi omnia, quae per illam praefcripta funt,fint immutabi- lia) fed folum ex parte Dei, quia is ab aeterno & invariabiliter praefcribit, quod praefcribit, etiamfi id ad tempus tantum fit duraturum: etenim, utfeientia Dei eft aeterna, 8ctamen non quicquid per illam cognofcitur eft aeter- num, itaintelligendumquoque eft, per le- gem Dei acternam aliquid nihilo minus tem- porale poffe conftitui : unde obfervationes veteris foederis quamvis ad tempus tantum effent duraturae , fuerunt t»men per legem Dei aeternam conftitutae. VIII. Denique 8c iftud quaeri amplius
poteft, An lex sterna contingentiam auferat & |
|||||||||
|
Difpu-
|
|||||||||
|
VOLUMEM PUMBM,
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Qjj AdrAgesimA-PrimAj |
|||||||||||
|
1??
|
|||||||||||
|
D E
|
|||||||||||
|
LEGE N A T V R A.
|
|||||||||||
|
T H E S
ZC Ternam legem explicatam Difputatione I
•^ -^praecedentiexcipit Lex Natura, quam J hac Difputatione pertra&abimus , primum rvocem,raox rew.enucleaturi.Due; hie funt vo- ces : Lex & Natura. De priori a<2um eft fatis Difp. 39. Vox altera, dupliciteraccipitur, vel pro Natura Vhwerfali, quae eft feries 8c ordo communium caufarum, vel pro Natura par- ticular! , nempe Humana, feu pro naturali ho- minis conititutione 8c conditione. Lex Na- tura univerfalis, funt communia Naturae u- niverfalisftatuta, quae ipfa in rerum natura - lium produ&ione obfervat: Lex Nature par- ticulars, funtprincipiajuris, homini inna- ta 8c implantata. Ilia naturalium ; haec mota- lium operationum eft norma: ilia parit difcri- men monftrofi 8c perfe<fti; haec turpis 8c ho- nefti :Illiusexemplafunt: Natura nihil facit fruftra, ntn efficit per plura quod potejl effice- re per pauciora , opevatur quamdiu potejl & quantumpotejl, Sec. Hujus exemplafunt. Ho- nejle njiiiendum eft; nemo ladendus ;fuum cui- que eft tribuendum , ccc. Imprsefentiarum Legem Natura fumimus , non Univerfalis, fed Particulars. 11. Quaeritur primo, An fit aliqua lex Na-
tura eofenfu, quo diximus, per quam homo non- nulla de difcrimine honefti & turpis abfque praiiiainftitutione cognofcat ? Refp. Nihil eft decantatius in PhiloVophorum Scholis, quam generalia quaedam principia homini per natu- ram efle nota, quae vulgo appellantur >^"'«/, tnetaf, communes notiones, notitiaeinnatae vel naturales, prolepfcs, notiones anticipate, prima 8c communiffimaaxiomara; atque ha:c quidem duum ftatuuntur generum , quxdam theoretica, a.lia.praBica , quorum ilia ytunus, haec wf «|s«s humanae fundamentum cegfen- |
i s I.
tur: Theoretica funt, effe Deum, 8c quidem a-
num, juftum,potentem, previdum, 8cc. quodli- bet effe velnon effe, totum effe majus fua parte, qua funt aqualia uni tertio effe inter fe aqualia, caufampracederefuumeffeBum, 8cc. PraBica funt, honefte agendum effe, Deum effe colen- dum, parentes honorandos, unicuiquefuum tri- buendum, 8cc. Quamyisautemhorumprin- cipiorum Veritas 8c origo naturalis, prorfus indubitata effe debeat, reperti tamen fuere, qui ea pronunciata omnia, vel per experien- tiam 8c induflionem, colledta effe, vel ad nos per inftitutionem, famam,& traditionem ho- minumfibi perpetuo fuccedentium, perve- niffe exiftimaverint. At plane alitcr Cicero in Crat.pro Milone. Eft quadam, nonferipta ,fed nata lex, quam non didicimm, accepimus, legi- mut, -verum ex natura ipfa arripuimw, haufi- mns, expreffimui, ad quam ,non doBifedfaBi, non inftitutifed imbutifumw. A gnofci m us er- go 8c nos, homini principia quaedam, theore- tica , £c pradlica de Dei cultu 8c honeftorum difcrimine, fine inftitutione praevia, innote- fcere, partim ex creaturarum adfpeftu 8c per ufum rationis proprium (quam vulgo vocant notitiam naturalem acquifitamfeu objeBivam) partim per impreffionem naturalem 8c qual- dam imaginis divine reliquias, menti huma- nae a prima nativitateinhaerentes8cimplan- tatas (quam vulgo dicunt notitiam naturalem in ft tarn feu fttbjeBivam). Atque hare principia praBica fie cognita nobis, funt lex Natura,- quam effe, vel fola fufficienter probat natura- lis peccatorum agnitio: omncs enim impii, ctiam inter Gentiles.poft perpetratum fcelus, agnofcunt fefe deliquiffe , 8c timore corri- piunturacmetupcer.se. Undehoc, nifiqucd legem aliquam fefe violaffe fentiant ? At V x quam? |
||||||||||
|
t<f6 Disputat. ex Philosophia Select.
quam? non Temper latam 8cfcriptam : cum 8c ] nee in anima: facultatibus foils confiftebat,
|
|||||||||||||||
|
illi timeant, qui vel hac carent, ut barbari,vel; l
|
.pientia 5
creatis animae: Ergo 8c in nobis Lex Nature,
quae imaginis illiusruderaadhucScfuperfti- tes reliquias notat, non merafueritpotentia, fed vel habitus velaliquid inftar habitus, in intellefturefidens, quo facilitatur ad aflen- fum prabendum principiis iftis prafticis, de quibus ante f uit fermo. IV. Quaeritur tertio , zyfn Lex Nature di-
'verfajit a lege morali Mofaica ? Refp. Conve- niunt; i. Efficientsgenerali ;utriufqueenim authorDeus eft: a. Materia; verlatur enim utraque circa bonum honeftum 8c morale: 3. Forma; quod preceptacontineat utraque,
quibus honeftum pracipitur8c turpevetatur. Differunt; 1. Tempore; Lex nature prior eft, Mofis pofterior: 1. Modo; Lex Naturae non fcripta, Mofis fcripta eft: 3. Subjefto; illao- mnibus hominibus eft lata, haec iblis Judaeis: 4. Perfpicuitate; Lex naturx eft nonnihil ob-
fcura 8c indiftinfta, Mofis perfpicua 8c diftia- fta: Hinc lex etiam Mofis, quia perfeftior eft, peccatores magis convincit 8c accufat, quam Lex naturae. Haec tamen utriufqueab utraque difcrepantia nihil impedit, quo minus omnia pr<ecepta legvs moralis pertineant ad legem natu- re , licet non eodem modo, nee eadem clari-. tate, de lege naturae efle deprehendantur. ' C V. Quaeritur quarto, An omnes aBus i>irtu~ turn per legem nature imperentur?R. Aftus vir- tutum confiderantur, vel ingenere, quatenus |
||||||||||||||
|
non curant, ut prxfrafti, vel in occulto pec-
cant , ut dolofi: Neque Lex Mofai'ca hie alle- gari poteft, cum Gentiles ilia deftituantur. Quare, fequitur omnino, legem aliquant dart connatant, cujus tranigreflio in fceleratis ho- minibusopereturiftamanxietatem. III. Qiixriturfecundo, ^ImdfithdcNa-
ture lex? Refp. In tres fere hie abeunt fenten- tias Philofophi. Nonnulli cam efle aButn, qui- dam potentiam, alii habitum efle, exiftimant. Sed vero aBus tffi nequie,n\idas ac merus: hie enim in fluxu confillit ac tranfit: at lex natu- re non eft tale ens fluidum ac tranfiens, fed nature infixum ac permanens, & non minus inhaeret in anima infantis quam adulti, dor- mientis quam vigilantis. At ab infantis & dormientis anima rationali nulli aftus prove- niunt. tsfn ergo lex nature fuerit potential Sic quidem exiftimant nonnulli, qui notitias quafdam naturales dici volunt , non quod menti realiter, ceu quiddam diftinftum, inv preflkfint, fed quod intelleftus, abobjeftis excitatus, facultate propria, illas eliciat, & fine preceptore, veluti formet. His lex natu- re nihil eft aliud, quam h/tttftis xjim? circa principia ifta generalia, quae fefe exerit.quam primum ufus rationis accedit: quo tempore, quia nonnulla ftatim ut vera 8c bona appre- hendimus,non aliter apparet, ac fi animo ipfi naturaliter ilia effent implantata, cum tamen |
|||||||||||||||
|
utilli volunt, nihil eiinfit aliud, quam<Wj>«- jbonifunt, vel in fpecie, quatenus tales funt:
fin ilia KfircxJ ,8c vis apprehendendi ac colli- imperantur omnes a lege naturae, quoad ge- gendi. Verum enimvero nobis Lex Natura a ■ nus, non quoad fpeciem: lex naturae fuadet in facultate ifta xf&*;fvidetur efle diftinfta, 8c : genere.ut honefte vivamus,8cturpiaviteimis: |
|||||||||||||||
|
ad fpeciales cafus 8c particulars aftus virtu.-
tum,pro varia ratione circumftantiarum,non defcendit: nam quid opus fuifTet lege morali 8c tot legibus humanis, fi omnes aftuum ho,- neftorum fpecies a legclbla nature praefcri- berentur ? 2. Aftus virtutum funt,vel morales fimpliciter , vel Evangelici: illos lex naturae imperat, hos plane ignorat: fuadet v. c. for- titer efle pro patria pugnandum.cuique fuutn tribuendum.Deum naturaliter efle colendum; at, in Chriftum credere, non item: Quicquid enim ad noftram fpeftat redemtionem, illud tantum
|
|||||||||||||||
|
fignificare infuper connatttm quendam & in
generatum habitum, vel certe aliquid habitui SoaXepv. Atque hoc fie probari poteft. Quod fuitLex Naturae in protoplaftis, id quoque eft in nobis: neque enim ante 5c poft lapfum dif- fert ioi* fed tantum perfeftione, quod ibi perfefta fuerit 8c diftinfta, hie imperfecta fit & obfeura. At vero Lex Naturae in protopla- ftis ante lapfum non fuit facultas intelligendi aut xfmitij, fed quiddam ab ea diftinftum, 8c vel habitus,vel aliquid habitui hdho jj»: nam tuitiniitpars imaginis, quae nee in anima |
|||||||||||||||
|
V 0 t V M E N
tantum ex lumine,verbi revelati,non rationis
naturalis, accipitur: ideoque lex nature nemi- nemfalvat, 8c qui lege naturae quofdam Gen- tilium fervatos aut fervandos volunt, legis naturae ufum latius extendunt quam oportet. VI. Quaeriturquinto, Anlexnatune apud omties fit eadem? Refp. i. Aliudeft, lex na- turae, aliud, legis irfus vel applicatio. Lex ipfa quatenus eft habitus animo innatusatque inhxrens, apud omnes eft eadem , tam enim huic, quam ifti aut illi ingeneratur, tantum numero diftert, fpecie convenit: ficut enim omnes 8c finguli homines habent eandem fpecie animam, & eafdem fpecie facultates, non autemnumero, ita 8s eafdem fpecie,non numero, notitias naturales aequi 8t iniqui, eundem principiorum habitum , eandem na- turae legcm.omnespoffuient 8c finguli. Quod vero fpeftat legis ufum Sc applicationem , magna hie eft varietas: quia enim non omnes aequaliter educantur, nee omnes in virtutis ftadio pariter currunt, hinc fit, ut diverfa fe- quantur judicia, a&umque eundem , alii pro- bent, alii improbent, non quod lex naturae in fe diverfa fit, fed quia homines eandem natu- rae legem non eodem modo applicant, 8c quia ex iifdem principiis diverfas conclufiones eliciunt. i. Circa ufum legis naturae duplices occurrunt notiones; quaedam funt primariae, quas principia, quaedam fecundariae , quas conclufiones, appellant. Principia funt per fe nota 8c apud omnes immota axiomata , ut Deum cole, neminem fade, quodtibi non vis fieri, idalterinefeceris ,8cc. Conclufiones funt, quae ex principiis illis interventu rationis per dif- curfum colliguntur, funtque, vel commu- nes, quae immediate fluunt ex principiis, vel fpeciales, quae longiore difcurfu egent, nee ultro fequuntur. Ipla principia 8c conclufio- nes communes non variant inter homines: conclufiones fpeciales , propter corruptam hominum naturam, & educationis pravita- tem, aliifve de caufis, multum variant. Ut verboabfolvamus, Lex naturazyad omnes eadem eft ratione fat, in quantum eft habitus, 8c quoad communiaprincipia j eadem non ejl, ra- tione applications & quoad conclufiones fpecia- hs ex ea educendas. |
P R I M V M. If?
VII. Qnxrhur{exto,tisfntext!atttr<emu*
taripoflit? Refp. Tribus modis mutatiohaec intelligipotcft. i. Peradditionem, ut, fiali- quid addatur legi naturali. quofenfu, mu- tari 8c mutatam efTe legem naturae, nullum eft dubium : nam addita eftlexdivina&hu- mana. 2. Per fid defitionem , ut, fidefinat obligare, 8c fi non amplius legis rationcm ha- beat: 8c fie mutari nequit, quia lex naturae eft particula voluntatis divinae quae immutabilis eft: ut enim Deus efl'entiam non mutat, fie nee fententiam : at fententiam mutaret, fi legem, quam naturae noftraeinfcripfit.uteffet normaoperum noftrorum, abrogaret, Scab ejus obligatione nos liberaret: atquehoceft quod vulgo dicitur : jits naturale non varie- tur tempore , fed immutabile femper manet ; unde Ariftot. lib. 4. Eud. c. f. axluirot dicitur, feu immobile, quia ubique eandem vim habet, qucmadmodum ignis 8c hie & apud Perfas urit. 3 ■ Per abolitionem & deletionem, quate- nus lex naturae ex mente hominis tollitur: hoc pafto , lex naturae mutata eft per lapfum primorum parentum , noa quod in totum fit abolita aut deleta, fed quod perfects legi na- turae fuccefferint fcintillulae tantum aliquae, quxtamenampliusnecdelenturnec abolen- tur, quia vult Deus inhominibusfuperefie legem.a qua femper ad mortem ufque.fi male agant, accufentur, fi bene, excufentur: inte- rim licet fie nun quam deleatur nee deleri pofiit, quoad principia 8c conclufiones com- munes , quoad fpeciales tamen deleri poteft & faepe deletur. VIII. Quxritur feptimo, iAn circa le-
gerftnaturapoflitfieridifpenfatio? Refp. 1.Nul- la hiepotejlfieri difpenfasio ab homine. Dif- penfare enim hie eft, obligationem legis re- movere certo cafu.extra quem alioquin obli- garet. At ejus eft tantum obligationem le- gis removere, cujuseft legem ferre: nam deftruere 8c aftruere, figere & refigere, unius funt ejufdemque. At lex naturae non lata eft ab homine,fed a Deo humanae menti infita 8c impreffa. Ergo nullus hominum circa earn difpenfare poteft. Sed z. Ptteftneid Deus? Refpond. Difpenfatio proprie dicitur aut im- proprie.Prflf n>,cum approbatur 8t!prxciprtnr V 3 aftus,
|
|||||
|
Distutat. ex Phuosothia Select.
|
||||||||||||||||||
|
xy8
|
||||||||||||||||||
|
a£tus,qui adaequate&fecundum omnesfuas
circumftantias eft contra legem: Et tali modo Deus non difpcnfatcirca legem naturx: quia fie Deus prxciperet Scapprobaret peccata. Ex. gr. Lex naturxmonet, Deum effecolen- dum. Circa hanc legem fi Deusdifpenfaret, poffet omiffionem cultus fui, aftumque con- trariarium puta odium fui, prxcipere atque improbare; quod eft impium. Improprie fit difpenfatio, cum prxcipitur 5c approbatur a- ftus.qui quidem videtur effe legi natur? con- trarius quoad materiale , non tamen eft, fi circumftantix & conditiones omnes atten- dantur & examinentunfic Deus interdum di- citurdifpenfare circa legem naturae, v. c. Lex naturae eft. Non licet remalienamaccipere, quamdiualiena eft, invito Domino: attamen prxcepit Ifraelitis Deus, ut vafa jEgyptio- rum auferrent; verum hie difpenfatio facta |
||||||||||||||||||
|
fuit non propric circa ipfum;prxceptum legis
nature, quodfemper obligat, fed circa ma- teriale ipiius aftus: nempe, quae vafa erant iEgyptiorum, eaDeus, omnium rerum do- minus , voluit elfe Ifraelitarum ex ddnatione libera,8c auferri ut mercedem debitaro, quam non exolverant Ifraelitis jEgyptii. Atque hare e ft difpenfatio improprie ditttt, quae vim obligandi a lege naturae non tollit: pari modo refpondendum eft ad exemplum Abrahami, cui contra naturae legem , ut filium occideret, fuit a Deo mandatum: quippe , nee ibi fuit difpenfatio proprie dicta, fed mutatio mate- ria: circa quam lex verfatur: Scqux vita Ifaa- ci non eratfubjedtapoteftati privatae Abraha- mi, ea fubjicitur ipfiut inftrumento divini beneplaciti ab eo, qui vitae necifque eft arbi- ter ac Dominus. Sed de lege Naturae hxc nunc fuffecerint. |
||||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofbphia fele&arum
Qjj adrAgesim a-S e c u n d a, |
||||||||||||||||||
|
D E
|
||||||||||||||||||
|
LEGE HVMANA.
|
||||||||||||||||||
|
T H E S I S I.
|
||||||||||||||||||
|
■ ■ ■
ff~^ fequitur exponenda Lex humana , qux
fie dicitur quod ab hom'mibus reratur in
falutem Communionis, vel civilis, vel facrx: ilia, Refpublica, hxc Ecclefia; ilia Civium, hxc Fidelium eft complexio : utraque certis gubernatur legibus:leg\s enim nervi funt,qui- bus dilperfa hominum multitudo in unum quafi corpus ligatur: Atque hinc leges huma- na oriunturduplices, Ceil. Politico , tkEccle- Jtaflicie,quzriim illx mundanum 8c civile, hx facrum & divinum fpedtant regimen. Nos, omillis legibus Ecclellafticis, de folis agemus civilibtts: iliac enim ad Theologiam, hx ad Philofopbiam ac Politicam pertinent. 11. Legem civilem Jurifconfulti diftin-
guunt a Plebifcitis , Senatufconfultis, Prato- rum edittis , Principum conflitutionibus, & |
I lurifconfultorum refponfis, quod liquet ex In-
flit. Iur. lib. \. tit. i.ub'i, quid fingulisfigni-
ficetur , fufius explicatur. Nos imprxfentia- rum vocem Legis tam ftricle non accipimus, fed latiori fenfu, pro omni conftitutione hu- mana a civibus obfervanda. Itaque definitur nobis Lex civilis, conftitiitio legi naturali con- veniens , & habens publicum authoritatem, prafcribens illiquid, quod Jit afubditls nece/fario ebfervandum in falutem & commodum commit- nionis. / III. Quxri hie folet §. \. An legesciviles
condere utile Jit & necefarium? An non melius Refp. ab optima Rege quam ab optima lege admi- niftretur ? Atque de hac quaeliione acriter in- ter fe digladiantur Politici. Nos cenfemu? melius & tutius Remp. adminiflrarifi fleam- dum optimam legem a Magiftratu regatut quam |
|||||||||||||||||
|
flab
|
||||||||||||||||||
|
P R I M V M. Ifp
18c affe&um plerumquefequiturducem, non
rationcm: 8c per decreta fua,non falutem pro- movet 8c tranquillitatem publicam , fed do- minium affe£rat tantum ,8c Magiftratus po- tentiam ftudet infirmare. Quare decreta plebis tali apro legibus non habemm. V. Qusritur §.3. An confuetudo obtineat
'vim legis? Refp. Per confitetudivem intelligi- tuv,freqitentia longi temporisJimilium ailuum in Rep. Ezeft, vel vitiofa, ac legibus 5c refts rationi contraria, vel laudabilis, legibus 8c re- dte; rationi conveniens: ilia vim legis non ob- tiret: neque enim multitudo errantium er- rori facit patrocinium: hac fi a Magiftratu permittatur.neque claro quopiam edi&o tol- latur, paulatim vim legis acquirit, imo a lege tantum differt modo, quodlexferipto trada- tur, confuetudo ujtt obtineatur. Duo interim hie extrema funt vitanda. 1. ne confuetudo ali~ quafubito recipiatur. 1. ne recepta fubito im- muietur. Utrumqueenim cum periculoeft conjun&um: fi enim confuetudo populi cito approbetur, licentia fit deterior; fi approbata moxmutetur, feditionibus anfa datur. No- tandumvero, confuetudinem nullam ex fe habere vim legis, fed turn demum, fi adfit Principis confenfus.fi fit rationabilis, fi longo tempore recepta : quantum vcro temporis requiratur, ut vim legis obtineat confuetudo, definitum non eft. V I. Quaeritur §. 4. lAh lex civilis ex ho-
■minis ratione prodeat, an vero ex natura de- ducaturfontibus ? Refp. Duo haec non funt di- vellenda, fed conjungenda: 8c utrumque de- bet concurrere in lege cMU; 8c natttralis <eqtii- tas; & humana ratiocinatio: ilia facit:, ut lex civilis fit jufta; haec, ut ad Reip. conditionem aliafque particulares circumftantias fit ac- commodata. Lex civilis jufta non foret nifi refponderet legi naturae: imo in tantum eft lex 8c jufta, in quantum de lege naturae deri- vatur: quod vero fpeftat ejus fpecialem deter- minationem , ilia eft a confilio 8c ratione ho- minis; hie enim fpedfcanda eft conditio popu- li, cui fertur;attendendus finis, ob quern fer- tur; confiderandae circumftantiae aliae.ob quas fertur; omnia vero hsx expendere, rationis eft. VII. Sed
|
||||||||
|
V O . t V M E N
|
||||||||
|
J! ab optimi Regis itrbitriojine lege ulla admini-
Jlretur: nam per id tutius adminiftratur Refp. quod affeftibus caret, quam quod affe<2ibus agitatur:at lex nullisaffe&ibuseftobnoxia; Magiftratus contra: adde, quod Lex fit norma & regulajuftitiK, quovisMagiltratu & Rege, etiam optimo, juftior: Denique, nullum io- retjus firmum & certum; quod enim uni vi- dereturjuftum.alteri non item,8cficjusatque sequitas varie perturbaretur. Quare omnino utile & neceffarium pronunciamus, ut leges condantur civiles; ac fententiae nofirx fidem facit communis omnium Rerump. experien- tia, quae docet, nullam exftitifle aut extare civitatem , quae ncn leges fuas habuerit ac conititutiones particulares: & legum necefii- tatem loquitur divevfitas civium , quorum non omnes ultro virtutem fequuntur,fed ma- xima plerumque pars vitiis indulget: legibus ergo, pcenas minantibus, vel maximeopus eft, utimprobi, finon virtutis amore , fuppli- cii laltem timore a vitio deterreantur & in officio contineantur. Quin, utmundusfine fole, corpus fine anima, sedificium fine funda- mento, non confiftit, ita nee Refpublica fine legibus. IV. Quaeritur §. i. An decretaplebispro le-
gibus baberi debeant ?Movet hanc qusft. Arift. /.4. Pd.c.4.. &text. 31.33. 34. 3f- negati- vam concludit. Nos decreta plebis diftingui- mus in necejfaria £cnonnecefaria:illa{icvo- co, quae facit plebs, quando Magiftratus dif- fentiunt & leges vel ferre velexequiexdif- fenfione intermittunt : tali enim cafu licet prudentioribus ex populo, reliquis confen- tientibus.decreta quaedam ex tempore facere, & pro legibus ad tempus retinere : quae, fi poitmodum confirmentur a Magiftratu ad u- nitatem redufto, tum&ipfa mutanturSc in legum naturamabeunt. Nonnecefaria plebis decreta appello, quae legibus oppofita 8c a po- pulo factiofo in Magiftratus invidiam con- ftituta funt: que. fane pro legibus nullo modo funt habenda:nam leges in certis & univerfis, decretapopuli in incertis 8cfingularibus ver- fantur; ideoque illse firma: funt & immuta- biles , haec infirma 8c continuae mutationi obnoxia : praeterea, vulgus imperitum eft, |
||||||||
|
DisputAt. ex Philosophia Select.
|
|||||||||
|
I (Jo
|
|||||||||
|
VII. Sed liic quasritur §.5'. An cnjufvis
hominis Ratio pojjit legis politic* effe effeclrix ? Refp.CumTbom.z^fquin. 1.2. qiueft.yo. & Scholafticis negando: 6c ratio duplex dari po- teft. 1. A fine legis civilis : hie non eft alius, quambonum commune, & falus totius Reip. Hinc ficargumentamur. Quibus finem le- gum procurare incumbit, iis 8c leges, ceu media finis obtinendi, ferre competit: fed fi- nem legum, curam gerere boni communis 8c falutem Reip. procurare, eft, non cujufvis privati, fed magiftratus: alioquin difcrimen tolleretur inter Magiftratum 8c fubditos, ac mera exilteret cofufio. Ergo Sc leges,ceu me- dia ad iftum finem , prefcribere ac ferre, non eft privati cujufvis, fed Magiftratus. Sicuti exercitus difpergitur, fi qui vis miles grega- rius locum fuum delerere caeterofque inltrue- re velit: ita Refp. brevi tempore nihil erit ni- fi difperfa multitudo, fi cuilibet civium leges figereliceat, Screfigere. 1. A propria legum, quod eft vis coa&iva: hare cnim fi deeft , 8c i(ua deeft legibusauthoritas : quis enim ob- fervet legem, fi ad fervandam legem obliga- te non fit, aut abobfequiumcoginonpof- fit ? At vero, obligare &• adobfervationem legis cogere , non eft privati fed magiftratus : ergo 8c leges obligantes condere, non eji privati fed ma- giftratus, VII. Quxritur§ 6. Num ad legem huma-
71am requiratur promulgatio ? Refp. Affirman- do: nam qui fecundum normam aliquam agcre debet oportet prius ejus notitiam polfi- dcat: quomodo enim civis conformabit adtus fuos regular quam penitus ignorat ? quomodo pcenas dabitviolationis, filex nequefitpro- pofita, nequc ipfi cognita? non fane volunta- tem Principis tranfgredkur fubditus, cui ea numquam eft manifeilata: hie valet ilia Ma- xima. Vbi nulla legis, puta hummx,cognitio eji, ibi nulla eji pr<evaricatio, feilicet voluntaria 2c cum obligatione ad pcenas conjunct. VIII. Qiupritur §. 7. An lexje. humana ac
civilis, etiam obliget Principem iffiim & nonfo- lumfubditos ? Refp. Qujri Princeps obligetur le- ge divina & naturali, nullum eft d ubium : ilia Principem Deo, hue rationi reftic fubjicit. Quodattinet leges humaaaf, ex funt vel com- |
munes vel fpeciahs. Communes ear voco, qua-
rum obfervatio non fblis convenit fubditis, fed cadere etiam poteft in Principem, utde arfinitatis gradibus jure humano prohibitis,8c 2c fimiles. Speciales dico eas.quarum obferva- tio cadit in fubditos ut privati funt, quales funt leges, de nonnullis contraftibus, de pro- ceflibus, 2c id genus aliis. Hifce legibus Princi- pem felutum, afierimus. Princeps enim quor- fum fervaret legem, qua: perfonam ej us non tangitfed tantum fubditos, ut privati funt? Quxftio igitur tota eft de legibus iftis communi- bus hmnanis, an Principem obligent? Hie vis duplex legis eft difcernenda: una coaBiva: al- tera. direUiva. Vis coaBiva eft, cumrigore8c metu pcenarum faciendaimperantur, ita ut, nifi quis obtemperet legi, gravem pcenam 8c animadverfionem incurrat: hoc modo, Prin- ceps legibus didtis non obligatur, fed folutus eft: quis enim a Principe pcenas exigat? cum nemo fiteo fuperioraut poteftatem in eum aeceperit. Vis direBtvaeft, quando lex agen- da prxcipit 8c ad agendum obligat non per interminationem pcenarum , fed eo quod fe juri naturse 8c redlx rationi congruere often- dat,adeoquead obfervationem fui civiliter invitat.non ferviliter cogit. Hocfenfu Princeps legibus hmnanis civilibuf folutus non eft: quin bono potius exemplo ipfi praeeundum eft fuis fubditis, qui tanto erunt obfequentiores legi- |;bus latis, quo viderint, Principes ipfos earum effeobfervantiores Hucfpe&at illudCatonis. Beras legem, quam ipfetuteris. IX. Quyritur-§. 8. An leges human* obli-
gent confeientiam? Refp.' Ardua eft haec qua;- rfio, 8c qux non fine explicatione poteft deci- di. Per confeientiam intelligimus , internum teftimoniiim ariimi & fe?ifum judicii de noftris vel bene velmale fait if, quern perpetuo comitatur vellatitiavelmetui. Obligareconfeientiam,eft, legem talem prefcribere, cujustranfgrefiio lnedit ipfum internum cordis fenfum , ut quis |propriojudicioconvincaturfepeccafle8cpce- | nas promeruiffc. Hxc obligatio confeienti* fit, ! ve\proprie fob mctu offenfionisDci,vcl impro- prie fob>metu offenfionishominum.O£/;g./>r»- prie diBa,ett: velgeneralis velfpecialis. Genera- lem voco,cum lex,non rati one fui £c in ipecie, obligat
|
||||||||
|
VOLUMEN PRIMUM.
|
|||||||||||||||
|
lit
|
|||||||||||||||
|
obligat confcientiam, fed mediantetantum
generali prsecepto, quod confequenter viola- tur.fi lex aliqua fpecialis non obfervetur. Sic, qui particulari ftatuto Principis non obfequi- tur, ille tranfgreditur legem generalem de honorandis Parentibus 8c obedientia Magi- ftratuidebita,8cconfequenter atque in genere fuam lsdit confcientiam. Sfecialem nuncupo, cum lex aliqua ratione fui & immediate obli- gat confcientiam, qualis eft lex, de non affu- mendo nomine Dei in vanum , de fabbatho fanftificando, 8cc. Porro confcientix obligatio eft, vel abfiluta, vel hypothetica. Abfiluta eft, cum lex fimpliciter confcientiam obftringit adeoutfineoffenfioneDei nullo refpe&u nul- love in cafu omitti queat. Hypothetica eft, quando non fimpliciter fed cum conditione obligat, nempe, fideturfcandalum, fivio- letur ordo 8c decorum. Denique obligatit con- fcientix eft vel diretta vel indirefia. DireBa eft, cum legis prsevaricatioinipfumDeum fertur 8c cultui divino direfte ac per fe adver- fatur. IndirtEta eft, cum legis tranfgreffio per fe 8c proxime Deum Deive cultum non attin- git.fed remote tantum, quatenus generali or- dinationi Dei refiftitur, ejufque miniftri con- temnuntur: veluti, direfta eft offenfio, cum ipfa Principis perfona afficitur contumelia: indire&a, cum Legati perfona, in qua Prin- cepskeditur. Sed 8c leges civile! diftingucndae |
|||||||||||||||
|
veniunt. Qnaedam Cuntgrd'viores.de rebus ar-
duis inftitutae, 8c fpecTa.ntes.aut pacem publi- cam , aut confervationem focietatis politicae, autdefenfionem purse religionis, 8cc. Quae- dam funt leviores, ut de purgamentis urbium, de modo emendi 8c vendendi, de non geren- disarmis, denonageadisexcubiis,8cc. His praemiffis, quaeftionem. fiedecidimus. i.Leges politic*,fivefint leviores, fivegraviores, fpe- cialiter, abfolute, direEle, & proprie non obli- gant confcientiam ; quia fecundumfpeciem, 8c proxime atque immediate, nee a Deo funt, nee de rebus aguntdivinis; nee Magiftratus, qui illas leges fert , ullam poteftatem accepit in confeientias, qua iis dominari 8c per leges fuas poflit eas obligare cum comminatione mortis xternae, nifi obediant: hoc enim eft, direcie atque abfolute obligare confeientias: i .Led- ges politic* ,pr<efertim tjero graviores,generali- ter, hypothetice,& indireBe confcientiam femper obligant: quia Magiftratus, leges ferens, eft Dei ordinatio, minifter, Legatus, cui propter Dominum8cconfcientiameftobfequendum: deinde, quia leges politicae, fijuftacfint (tales enim tantum accipimus) fundantur in lege morali ac naturae, 8c funt rivuli ex iftis fonti- busdedu&i: denique.ab iis pax publicaSc fo- cietas humana dependef. & hancutramque qui turbat, fcandalum praebet.Iegem Dei vio- lat, adeoquc confcientiam laedit. |
|||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Qjj adrAgesimA-Tert iA) D E
ANIMA RATION. IMMORT.
Thesis I.
|
|||||||||||||||
|
DE Anitna Rationali frequens in Scholis
ac Libris Philofophorum inftituitur Difputatio; interdum de ejus Efentia; ; alias de ejus Origine, aliquando de ejus Poten- ■ tin: nobis nunc placuit in ejus inquirere im- mortalitatem, 8c earn probatam dare ac de- fflonftratam ratione naturali. Qtu hoc nego- |
tium pertraftarunt Philofophi, Scmulti ad-
modum funt 8c multa. congeffere argumenta, exfacrti, metaphyficis* moralibus, atque autho-
ritatibus infuper Gentilium, turn Gracorum, turn a^frabum, turn Latinorum. Videatur ex multis, Marfilius Eicinusin libris fu'vs de Ani- tnarum immortalitate ; Hannibal Rofieliut in X Afclepium |
||||||||||||||
|
losophia Select.
fteriori ac §. 2. fcil. ut in fe non habeatprinci-
pium mortalitatis, mortis , aut corruptions ? Ajftrmamus 8c probamus apropriisejusope- rationibus, 8c fie procedimus. III. Qujcquideftfpirituale8c a materiae
contagio liberum,illud eft immortale. Atqui Anima rationalis eft fpiritualis & a materia; contagio libera. Ergo See. Confequentia cla- ra eft. Si enim Anima eft fpijitualis , non educitur ex potentia materia:, nee ab ea de- pended non modo in fieri,fed nee in effe.quia proprium & peculiarem fubfiftendi modum fortitur: ergo feparata a corpore confervari poteft: ergo non moritur extindio corpore, proindeque eft immortalis: confirmatur con- fequentia: fi anima eft fpiritualis, eft expers contrarietatis, quia contrarix omnes qualita- tes funt materiales: ergo nihil eft, a quo ah intrinfeco corrumpi poffit vel interire: deni- que, fi anima eft fpiritualis, eft ejufdem natu- rx cum Angehs.proindeque omnino fimplex & indivifibilis in partes feparabiles,five efien- tiales, five integrales. At quod ita fimplex eft 8c indivifibile, eft immortale 8c incorruptibi- le. Ergo 8c anima erit talis. Angelus licet fit compofitus, ex potentia 8c actu , genere & differentia, non tamen ex partibus feparabi- libus.fiveeffentialibus, materia 8c forma, five integrantibus : fie nee anima: porro, corrup- tio 8c mors fit per diffolutionem unius ab alio; v.c. corruptio ligni per diffolutionem acfe- parationem formse ligni ab ejus materia, 8c mors equi per avulfionem formj equi ab ejuf- dem corpore; ergo fupponit compofitionem ex multis partibus feparabilibus. Quod igitur talibus partibus caret, id immortale eft. At quod fpirituale eft , talibus partibus caret. Ergo , quod fpirituale eft , eft immortale. Hxc fuit Major, acjam probata. Minor fnit. c_Atqui anima humana eft fpiritualis. Ergo& immortalis. IV. Reftat, ut nunc hanc Minorem pro»
bemus, quod Anima humana fit fpiritualis. Id vero non melius probatur, quamexejus operationibus.quf a pofteriori indicant,quale fit principium a quo proficifcuntur: quia , fi hx fint independentes a corpore 8c fpiritua- les, etiam fine dubio, ccanimafuerit(aqua oriun-
|
||||||
|
\6% DisputAt. ex Phi
Afclepium Mercurii Trifmegifti lib. 6. Commen-
ts i. Iohannes Cottunim de tripliciftatu aniime; ex noftris, Alftedius in Encyclopedia, Pneuma- tic* parte4. c. 2. CrociusSyntagm. 1. 2. £.2. qui fufiffime hanc rem funt profecuti; Imo For- tunius Sicatm volumen in folio confcripfit, cpxQthYmsArijlotelw authoritate 8c ratiocinio, Anima Rationales Immortalitatem demonftraf. Nos Authores illos omnes, eorumque atque aliorum ratiocinia, in fuoreiinquentespre- tio, Anima Rationales Immortalitatem, ex Phy- Jica ejus operatione, demonftrabimus, fi prius ambiguitatem hujus vocis [ hnmortalls ] re- moverimus. II. §. 1. Immortak, aliudeftaparteante,
quod de novo non eftprodudhim , aliud eft apartepoft, quod, licet de novo inceperit effe, in perpetuum tamen durabit : priori modo Deus dicitur immortalis , 8c quidem film. i.Tim. 6. i6.fecundomodoj^Hzra^hicqus- riturImmortalitas. §. 2. Immortak eft , vel fimpliciter, quod nullo prorfus modo definere poteft, quicunque demum is eft, & vocatur a quibufdam immortak per naturam, quatenus ejus naturae repugnat ullo modo definere,quo fenfu/c/i iterum Deo immortalitas eft tri- buenda; vel immortak ellfecundiim quid,quod certo modo definere nequit ex fe, fcil. vi na- ture fuse, fed poteft tamen definere, fi a Deo annihiletur,ac vocatur immortak per gratiam: hoc fenfu tsfnima rationales eft immortalis. § 3. Interdum dicitur immortak, per natu- ram, quod intra naturam nullum habetcor- ruptionis principium; per gratiam, quod licet habeat intra fe corruptions principium i fpe- ciali tamen Dei aftione a corruptione con- fervatur: fie, anima rationales eft, immortalis per naturam; animal, mortale per naturam, quia non tantum ab extrinfeco fed & ab in- trinfeco corrumpi poteft: nempe, quia in eo eft calor depafcens humidum , ex temperie indita ac infita corrumpitur , etiamfi Deus influxum fuum non inhibeat, autab extrin- feco id corrumpat: quare fi animal, v.c.equus confervaretur in seternum, effet immortalis per gratiam. Status Controverfix noftrse eft: An Anima humanafn Immortalis , apartepoft, e&* non per gratiam, fed per naturam, fenfu po- |
||||||
|
P R I M V M. I(Jj
V I. Alii aliter ergo hunc nodum folvunt,
Scajunt, aBionem aliquam, puta intelleBio- nem, aliunde, puta a corpore, dependere, vel tanquam afubjeBo & efficiente, uti vifio pen- detaboculo, vel tanquam ab objeBo&occa- Jione, uti eadem vifiodependet apariete vifo :
addunt, anima propriam iic'i aBionem iWum', quae a fola anima efficienter fit, & in ea fola tanquam in fubjeBo recipitur, uti eft intelle- Oao, licet tamen ex accidenti,8c ratione ftatus feu unionis cum corpore, non poffit ilia infti- tui nifi ad praeientiam alicujus materialist occafione phantafmatis tanquam objeBi: atque ita intelleBio eft propria anima, quia ab ea fola, J 8c non a corpore, efficienter elicitur, & in ea
{o\a.fubjeBi<ve recipitur, non autem inaliquo organo corporeo, licet objeBive dependeat a phantafmate tanquam objefto.Et talem actio- nem, puta intelleBionem, effe aBionem anima propriam, inde liquet: 1. Quia talis operatio |
||||||||||||||||||
|
V O L U M E N
oriuntur ) independens a corpore & fpiritua-
lis: fi contra hae fint materiales 8c a corpore dependentes, 8c anima talis fuerit. Atque hoc fundamentum fternitur ab ipfo zyiriftotele lib.-1. de Anirna, text. 13. Si eft, inquit, aliqua anima operatio propria, continget utique ipfam feparari : fi njero nulla eft propria ipfius , non utique eritfeparabilis. Hoc ergo eft itftttfttm. eAih anima rationalis millam habeat propriam fibi aBionem & a corpore independentem ? No; affirmamus: Adverfarii negant, 8c negationis fua; probationem inftituunt ex alio loco Arift. 1. $.de Anima,text: jo.ubidicit&docet ,ne- cejfario intelligentem fpeculari phantafmata. Unde fie argumentantur. Si ulla fit adtio pro- pria anima; & independens a corpore, erit in- telle&io: Sed ilia non eft. Ergo 8cc. Probant Minorem; Si intelleftio non fit fine phantafia autphantafmate, Ergo vera eft Minor, quia phantafia eft facultas corporea, & exercetur |
||||||||||||||||||
|
corporis adminiculo, ficut ipfum phantafma I eft communis anima; 8c corpoti, qua; a cor-
eftcorporeum. Sed verumeftprius. Ergo 8c! pore dependet quoque tanquam afubjedto:
|
||||||||||||||||||
|
pofterius.
V. Hujusargumentifolutiofic fatis exer-
cuit Doftorum ingenia. Cajetanus, concefla majori.negat minorem, 8c inquit: Anima ra- tionalis nutiam habet aBionem fibi propriam & k corpore independentem, dum eft in corpore, ve- |
quemadmodum vifio dependet ab oculo: at
|
|||||||||||||||||
|
intelleftio non dependet fie ab ullo organo
corporis fubjeftive. E. i. Ilia eft operatio communis animae 8c corpori , quae fit cum corpore; ilia fit cum corpore, per quam cor- pus patitur:per illam corpus patitur, quam |
||||||||||||||||||
|
rum ett.;extra cor/w.falfum eft: &fic a corpore \ In fe recipit": Ergo ilia eft tantum communis
poteft feparari. Sed haecdiftin&io, objeftio- \ corpori 8c anima; aftio, qua; pendet etiam a nem non folvit, fed eludit,nec ad mentem eft corpore fubjecftive: hincquse non dependet a Ariftotelis, qui vult inveftigare, An anima fit corpore fubjeftive, ea non eft corpori com- feparabilis a corpore dr immortalishtcpie utitur munis, fed animae propria. Atqui intelleftio ejus operatione tanquam medio a pofteriori, non dependet a corpore fub)e£live, quia abea |
||||||||||||||||||
|
quia formae ex fuis adionibus dijudicantur.
At,queTo,ananim£ operatio poteft eflcaptum medium ad demonftrandam ejus feparabilita- tem, fcil. ea.quam exercet a corpore feparata? egregius fane demonftrandi modus .' probabit Cajetanus, animam effe feparabilem a corpo- re , quia feparata a corpore operatur fine cor- pore: fupponetfeparatam , utprobet fepara- bilem :quin potius eaa&ione, quam anima exercet in corpore, tanquam medio a pofte- riori 8c nobis notiori, ad anima; conditionem indagandam, uti debuiflet. Sed, quomodo talis aBio elicita in corpore fit anima propria & a corpore independens, hoc opus, hie labor eft. |
corpus non patitur, 8cc. Ergo 8cc.
VII. Ad obje&ionis pofitx th. 4. Mino-
rem Refp. negando, MajoreconceflaiiAMi- norisprobationem dicimus, fi intellecTrio fit a Phantafia 8c phantafmate abfolute, i. e. opus phantafia; tanquam caufae efficientis, aut in ea tanquam in fubjefto, intelleftio non erit ani- ma; propria nee independens a corpore, quia phantafia eft facultas materialis. At vero(qua eft folutio minoris inprobatione) intelligerenon eft aftio a phantafia elicita efficienter, nee de- pendet abeaut afubjeBo , fedefficiturafolo intellects 8c in eo folo recipitur ut in fub- jedto, licet, propter unionem cum corpore, |
|||||||||||||||||
|
X x anima
|
||||||||||||||||||
|
\6± DisputAt. exPhuosophia Sslect.
|
|||||||||||||
|
anima non operetur per intelle£tum, quin
priusoperatafuerit per phantafiam, itautex operatione per phantafiam, 8c ad phantafma- tum praefentiam.excitetur ad operandum per intelle&um : quae mens eft Ariftot. dicentis, oportet intelligent em fpeculari phantafmata. Quare Minorem iftam (IntelleBio non jit fine phantafia)p3.\ic\oribus verbis velim diftingui, initiative & conditionaliter,concedo: efeB'vve &fubjeBive,nego: vel fie: intelleftio non fit, nifi prius phantafia operatafit, ejufqueope- ratio, fc. phantafma, eft conditio, adcujus praefentiam fit intelleftio, circa res fenfibiles externa*, &fingulares, concedo: circa alias, nego: nam anima fine converfione ad phan- tafma feipfam, aliave fibi conjunfta, intelli- gerepoteft. Sedhocutintclligatur, ulterius progredimur. VIII. Dicimus ergo, ?ion tantum intelle-
|
litem, & fecundum objeBa etc phantafmata cor-
porea; illud aut gratis dicitur & non ira fit, quodquisdeprehendet,fiin animi fuis res fpi- rituales intelligentis conditionem penitius intueatur, aut fi fit.hinc eft.quod magno cum errore de rebus fpiritualibus fere corporeos formet mens hum ana conceptus. Quicquid fit: fpeculum.in quo relucet rei imago, opor- tet, cum ea re proportionem habeat,alioquin ineaexprimi non poteft, fedintelledtusno- fter, & animus cognofcens, inftar fpeculi eft, in quo imagines rerum etiam fpiritualium imprimuntur. Ergo&c. Qui,fit, utinfpe- culo corporeo rerum tantum corporearum imagines refplendeant, non autem fpiritua- lium? neque enim imago animi noftri, fpecu- lo tali poteft recipi, ut quidem recipitur cor- poris 8c faciei noftrae:ratio nulla eft alia,quam quia non eft proportio inter fpeculum corpo- |
||||||||||||
|
Bionem omnem anima ita propriam effi inhac rale 8c animum fpiritualem. Undefit.utocu-
|
|||||||||||||
|
l's tantum corpora percipiat non fpiritus?
quia corporeus eft 8c non fpiritualis. Cum er- go animus humanus fubftantias fpirituales 8c immortales intelligat ac contempletur, refte eum quoque efTe fpiritualem 8c immortalem, concludimus. IX. Sed 8c ulterius demonftremus, intel-
leBum animi, dum adhuc corpori alligatur, in intelligendo ne dependere quidem a phantafmate tanquam ab objeBo : quid enim ? an non poteft abftraftis jam & habitisfpeciebus intelligibi- libus, iifqueapudfefeconfervatis, fineullo phantafmatum interventu ullave converfio- ne ad ea,elicere aliquam intelle£tionem,puta fimplicem rerum , quas apud fefe obtinet, cont:mplationem,independentem a corpore, non folum, ut a fubjetto, fed & ut ab obje&o? Sane non video quid obftet: cum nee intelle- cts fit impeditus; 8c cum obje£tum fit prae- fens; fc. fpecies intelligibiles jam diu abftra- &x 8c in intelleftu exiftentes, in quibus obje- ftum relucet. Praeter haec omnia, cum quif- piam naturam univerfalem , genus aut fpe- ciem, intelligit: cum de uno aliquo univer- fali aliud prasdicat, ut homo eft animal: cum contemplatur , ens dicaturne univoce an a- nalogice de fubftantia & accidents : quod- narii phantafma eo pertingit? quodnam eft phantafiae
|
|||||||||||||
|
<vita, utnon tantum a phantafia nunquam pen -
dent tanquam ab efficiente velfubjeBo, fedinfu- per quadam ne dependeat quidem a phantafia feuphatafmate tanquam ab objeBo aut eccafio- ne: talis eft intelleBio Dei, & Angehrum, & fui, quae fit ab anima ;& pone, animam ac- cepiffeper infufionem, aliarum rerum quo- quefpecies, & aliunde fieri objedtorumpro- pofitionem, quam per phantafiam , an non poterit fieri intelleftio? Ad prius excipiunt jidverfarii: intelleBum non percipere resfpiri- tuales, Deum, zsfngelos , feipfum, nifi ex a- nalogia rerum corporearum & fecundum objeBa materialia, qu<e in phantafia formantur, er- go non fequitur tAnimam intelligentem , quia intelligit res fpirituales, ejje fpiritualem. Refpond. fequela eft optima: 8c ratio eft, quia cum cognitio nihil fit aliud quam rerum imago in animo cognofcente exprefla atque percepta, fieri nequit, ut animus nofter ali- quidcognofcat fpirituale, immateriale , in- corruptible, nifi ipfe fit fpiritualis, immate- rialis, incorruptibilis: potentia debet habere fibi fubje£tumproportionatum:ideoque, fii intelle&us foret potentia, atque materialis, animus nofter, ne intelligent quidem imma- terialia, & fpiritualia: quod dicitur, animum intelligereres fpirituales,ex analogia materia- |
|||||||||||||
|
c
|
||||||||||||||||
|
VOI.UMEN PRIMUM. Kjj-
ad probandum, quod anirnse rationali conve-
|
||||||||||||||||
|
phantafise hie minifteriu
|
||||||||||||||||
|
niat operatio propria & independens omni
modo a corpore: unde Sc infero, fpiritualem eiconvenire eflentiam, 8c confequenter effe immortalem, nam modus operandi fequitur modum eifendi. Atque hoc argumentum prae omnibus aliis maxime urget in fuade- monftratione deanim* immortalitate dotlijp- mus Sirmonduf, qui hoc egregie extendit, 8c ab exceptionibus Adverfariorum folidevin- dicavit. |
||||||||||||||||
|
mata Jint Jingularium , htec Jlnt univerfalia;
Denique, cum animus nofter intelligitfei- pfum, qua phantafmatum ope eget ? quip- pc intelligens fpecies immateriales in fe ex- iftentes, intelligetfuiipfius naturam imrna- tcrialem , adeoque, cum fibi intime prxfens fit, nullis eget ad fui intelledlionem phantaf- matibus. Atque haec fola fui cognitio, nuda, clara 8c intuiti va, abfque ullo phantafmatum adjumento fafta, eft fufficiens argumentum, |
||||||||||||||||
|
Difputationum exPhilofophia fele&arum
C^_u. AdrAg esimA- Q_u a r t a , D E
I N G E N I O.
Thesis I.
SI quid pulchrum, fi quid amabile, fi quid i obfituro fit pofitaSc multis difficultatibus per-
magnificum , in rerum natura fufcipiunt ■ plexa: fed difficilia, qua: pulchra: 8cdifficul- morta!es,praclarum eft 8c excellens Inge- jtatem hie compenfat utilitas: quid enimeft mum: quod tamen, quid fit, etiam ingeniofif-) utilius, quam naturam ejus, quo omnia co- fimi, qui eo funt praediti, vixexplicare, funt' gnofcimus, bene cognitam habere ? Sed ad vel aggrefli vel aufi. Alexander Aphrodijienfis, rem ipfam. |
||||||||||||||||
|
Peripateticorum Princeps, per ingenium in-
tellexit Deum, quern intelleBum vocavit agen- tem, 8c immediate in noftro corpore operari voluit. A quo non abludit Ovidius, cum ca- nit: EJi Detu in nobis, agitante cakfiimuf Mo. Averroes Intelligentiam five Angelumfingulis hominibus afliftere ?.d intelleciionem pro- mendam.ut nautam ad navim gubernandam, fenfit. Plato exiftimavit, animam a Deo re- rum omnium cognitione imbutam corpori alligari, quse poftmodum ejus deturpata com- mercio, oblivifcaturomnium, acper aetatis gradus denuo reminifcatur. Afirologivim in- fitam caeleftium corporum homini trrbuere robur ad cogitandum ftatuerunt. Ex quibus omnibus palam fit , Ingenium fupra natura: faftigium ab illis PhilofifhU fuiffe habitum Sc tanquam divinitatis particeps : Quare dignif- fimam judicavimus Ingenii contemplationem & in ejus naturam inquifitionem, licet ilia in |
11. Ingenium dicitur,qai(i,ingenitum,GTX-
ce 7s 'tfityvlai, quod venit a Quo/ua], nafcor: unde 7i 7!t<pvx.is , quod aptum natum'vocit Gi* cero Sc natura infitum , quale eft Ingenium, quod eft Ingenitum, ideoque fie quoque ap- pellatum , tranffumta quafi denomination? ex Genio, qui a Veteribus Dent habebatur, cu- ftodiae hominum adftans, Sc cum iis genitus, imo 8c parens illorum ac genitor: unde 8c Ge- nerates Dii profluxere, qui,quod cura illis re- rum gerendarum commifla putaretur, poftea 8c Geruli funt appellati: duplex vero fingulis Genius apud illos fuit, fuit bonus acmalus, a quorum altero impelli ad virtutes hominem, ab altero ad fcelera inflefti, exiftimabant. Ex his igitur tranflato nomine vocatum eft Inge- nium, vis ilia, in hominibus infita, intelligen- di, agendi, feipfum & alios regendi, virtutes vel vitia perpetrandi.quibus in rebus faepe al- ter alteri multum praeftat. Haec de voce. X 3 111. Quid
|
|||||||||||||||
|
i<5($ DisputAt. ex PhilosophiA Select.
III. Quid fit Ingenium & in quo fit ficum, j gano, 8c abfque ejus adminiculo nunquam
tam eft obfcurum,quam clarum eft, illud efle: j fentit; ita vifus organo eget in videndo, oculi |
||||||||
|
Sc.quia pauci admodum Philofophi ingenium,
in ingenio explicando, exercuere, tantoid explicatu eft difficilius. Arifi. Ethic. Nicom. I. 3. c■ f. ait illud efle vim eligendi ac difcernen- di reBe, quodvere bonum eft: alibi videtur vo- carefolertiam,/. i. Poll Anal. c. ult. inquiens, earn ejfe virtutem inveniendi medium in tempore nonperfpeBo. Cicero lib. f.deFinibus, docilita- tem &• memoriam uno ingenii nomine ait con- tineri. IuliusScaligerdeSubtil. Exerc. I. in- genium ftatuit efle mm intelUBus, qua diffi- cilia cognitu facile comprehenduntitr. Poffivi- nus in Bibliotheca fua JekBa lib.de Ctihura In- geniorum,c. lo.defcribit illud,efle7H<Wew;, qua facile ant difficulter res aut artes addifeunttir. Ineo itaque videntur omnes convenire, ut Ingeniu conjiftat, in cognofcendi celeritate, prom- titudine, ac facilitate. Verum quot & qurc ad
hanc facilitatetn occurrant, equidem difficil-
limum eft explicatu : nbn enim fatis conftat,
an hacfacilititsfoli attribui debeat intelleBui,an
vero alteri etiam cognofcenti facultati, utphan-
ta(l<e.? an dependeat ejus vigor ab organo, an a Job intellelleBu ? 8cc. Ideoque explicandum videtur primo, quomodo fiat intelleBio ? ac turn I
fccundo, quomodo fiat facilis intelleclio, in qua
Ingenium collocatur ?
IV. Ut modus inteUeBionis tenea.tur,fen/io-
nis modum prius explicatum dabimus: nam
uti redledocetlArift. l.^.de Anima. text. 30.
Si cut fenfus fe habet ad fenfile, ita intelleBus ad
intelligibile. Atqui fenfus fe habet ad fenfile,
ut potentia pafliva; patitur abobje&o: vifio
v. c. non fit nifi color agat in vifum , qui pro-
pterea dicitur a colore alterari , alteratione
perfectiva non corruptiva, dum fpeciem co-
lons ad fetranfmiflamrecipit: eodem modo fit intelleftio; nam 8c intellettus patitur ab
objefto, 8c alteratur, alterationeperfedliva,
dum fpeciem objcdti in fe recipit quoque:dif-
fert tamen a fenfu, quod fenfus determina-
tum qaoddamentis genus fentiat.vulgofenfi-
bile vocant ac fingulare 8c materiale, at intel-
lects 8c fenfibilia 8c infenfibilia percipit, 8c univerfalia 8c immaterialia: deinde fenfus in
fentiendo dependet a corpore tanquam ab or-
|
puta temperie: at intelle&us in intelligendo,
nee a corpore nee ab organo ulloejufvetem-_ perie dependet: fi enim intelle&us in 8c cum organo intelligat, erit qualis, id eft, cum ali- qua corporis qualitate feutemperaturacom- mixtus.qua: eflet ei ratio 8c conditio recipien- di fpecies intelligibiles, ficut temperies aquea oculi eft ratio recipiendi fpecies colorum in vifu, qui in 8c cum oculo operatur: at vero fie intelle&us eflet commixtus corpori; nee o- mnia intelligent : 8c Ariftot. merito 1. de Anim.text.yz. ait, nefingerenosquidempoffe, quampartem corporis occupet intelleBus. V. Ut porro inteUeBionis facilitatem expli-
cemus, iterum adfenfionem recurremus: hsc refta eft 8c facile perficitur, cum 8c objeclum. in debita fe habet ad fenfum diftantia, 8c me- dium eft bene difpofitum, 8c organon eft bene temperatum : eodem modo fi 8c intclledtus medio uteretur 8c organo, intelle&ionis faci- litas ex utriufque habilitate defumi deberet; nunc cum careat utroque, fola remanet intel- ligendifacultas8cobjectum, ex quibus intel- ligendi facilitatem poflfumus arguere : quan- do fc. ea maxime fibi invicemfunt propor- tionate , facillima etiam emergit intelligendi actio feu cognitio : ex parte quidern obje£ti, ingens ad intelleclionem accedit facilitas fi illuditafueritaffectum ac difpofitum, utex ejus obtutu ftatim point intelleftus cognofce- re ejus eflentiam: in ilia tamen objefti aptitu- dine, ut quam facillime cognofcatur, non eft proprie fitum Ingenium, fed in aliqua infuper eminentiori etiam intelle&usvirtute, quod exth. 3. ubi Ingenium collocatum fuit in in- tell igendi facilitate,fic probari poteft. VI. Si ingenium lit vis facile comprehen-
dendi ac difcurrendi.oportet earn vim ab ani- ma ipfa promanare, quia vis feu virtus 8c po- tentia idem funt:at potentia anima; ab ipla anima promanat: fi igitur ingenium fit talis anima:intelledlivK potentia, etiam ab ilia e- manabit, uteffe&us a caufa:ergo optimum ingenium aperfectifiltm anima intelle&iva. Ergo ingenii, ac preftantis, caufa non eft fola obje&i intclligibilis aptitudo , fed ipfius anima:
|
|||||||
|
Voiumek Primum.
|
|||||||||
|
167
|
|||||||||
|
riorum.magis facere ad intelle&um in habitu
quam ad ingenium dicatur. IX. Utut fit, fedulo cavendum eft a fen-
tentia Golem , ne it a Ingenium Phantaji* alli- getur , ut a temper amento finere & cov.ftitui dicatur : fie enim 8c intelleftus 8c anima ipfa rationalis a temperie pendebit : quod quomodo non confiftat cum ejus immortali- tate, difp. priced, eft probatum. Galeni fen- tentiam tenet Iohannes HuartesHifpanus ,Vir fubtilis, in Scrutinio ingeniorum, qui omnem ingeniorum naturam ex organi temperie vult pendere, cap.i.. imo propria intelleBum organo potiri poffe ad operandum, falva tamen ejus immortalitaie, demonftrare conatur, cap. 1 o. fed vero intelleclum nulli organo adftringi poffe, falvaimmortalitate, fatis eviftumelr. dijp.juperiori. Hoc imprxfentiarum addimus: quod omne recipiens debet efle denudatum a natura recepti: non debet intelleftus efle im- merfus 8c immixtus materia:, nee alligatus organo corporeo: quia fie corporea 8c mate- rialianonintelligeret. Excipit Huartes, ne- gando confequentiam: quia, idem fequeretr.r de parte anima fenjitiiia ,-quodorganica cum Jit & annexa qualitatibus materiahbus nonpojfet objeBapercipere materialia: at, inquit, falfum eft id in taBu, cuj us licet organum confiatumjit ex quatuor qualitatibus, colore, frigore, humi- ditate ,ficcitate, optime tamen Jingulaspercipeve valet: idem oftendit in oculo, qui licet coloratis Jit pr aditus particulis, colores tamen cmnes indi- ftinBe cognofcit: ergopariter intelleBus, licet Jit alligatus organo, nee denudatus a materia, per hoc tamen non reBe infertur, quin materialia pojjit intelligere. Refp. mi except, i.detadlu: quod in qualitatibus primis duo fint confide- ; randa.ipferum puta mediocritas 8c exuperan- tiav. taclus organum confiftit tantum in qua- dam ipfarum mediocritate, quam pvopterea nequitfentire, quia fie recipiens permixtum. effet cum natura recepti: earum igitur exu- perantiae duntaxat a tacl:u percipiuntur, ut quibus organon ejus eft denudatum , quippe quod fola illarum mediocritate perficitur,; qux eft ipfa ^/n/?. folutio, z.de Anim.tex.i 18. Ex taftus igitur aftionemanetinfuorobore affutntum illud ex Ariftotele; Omne recipiens, debet
|
|||||||||
|
animx atque intelledius eminentia & preftan-
tia. Si dicas: ergo inter animas rationales ejuf- demfpeciei una erit perfeBior altera effentialiter, habebitque in uno individuo perfeBior em intelle- Bum quam in altero, quia ingenium non effin omnibus idem , fed in uno pr<eftantius in altero tninm. Refp. Nihil hie eft abfurdi; & hax fententia eft prseftantiffimorum inter Schola- Jlicos, MagiftriSent. int. I. diftinB. 17.8c Tho- rn* Aquinatis, 1. part, quaft. Bf.ari} 7. Sum. Theol. quos fequitur ex recentioribus Ruvius l.%.de Anim. c. $.qu<eft. 3. e$»KMCumipfo. U VII. Exiis, qua; funt difta, patet, Inge- nium in hominibus nafci,non acquiri:eft enim ingenitum; 8c excellentia intelleftus ab ipfo Deo, authore naturae , ipfi animse a prima creatione indita 8c cohcreata : ideoque dif- fert ab intelleBu in habitu, ut vocant, qui con- fiftit in habilitate quadam frequentatis intel- ligendi aftibus comparata, quam intellects antea non habebat: intelleftus enim frequen- ter intelligendo contrahit fibi habitum atque aptitupinem intelligendi,qua deinceps multo citius ac promtius circa rerum notitiam ac contemplationem verfatur: fed haec acquifita intelligendi celeritas diftert ab irihata, in qua ingenium confiftit. VIII. Sed hie quseritur, ^An ingenium Jit
folius intelleBm, an non etiam fit phantajia ? Refp. Qimmvis intelle&us ejufque connata in intelligendo celeritas, quae ingenium dici- tur, in quibufdam intellectionibus.rerum pu- tauniverfalium,8c immaterialium, Dei, An- gelorum, ac fui, nullo modo a corpore depen- deat, nee tanquam a fubjeevto nee tanquam ab objeevta, ut fuperiore aifp. de Anima impiorta- litate eft demoriftratum ; quiatamen in co- gnitiones fingularium acmaterialiu fpecula- tur phantafmata, 8c fie aliquo modo dependet a pnantafia 8c a cerebri ac fpirituum anima- lium imo 8c fenfuum exteriorum re£ta difpo- fitione, dici poteft, haftenus Ingenium etiam pertinere ad Phantafiam, quatenus in iis re- bus intelligendis , quorum phantafmatibus prius eget, multum celeritatis atque agilitatis confer! reevfa. organorum difpofitio: nifi ilia celeritas intelleftui allata 8c illata ex bonitate phantafmatum, phantafwe, 8c fenfuum exte- |
|||||||||
|
Disputat. ex Phi
|
los ophi A Select.
fcelera, 6c arcana, fedjufta Deijudicia, per-
mittitur ipforum corpora obfidere, prsevias nullas requirere difpofitiones, quia eft forma afliftens 8c fupernaturalis, diverfo modo fefe habensab anima rationali, quae eft forma in- formans 8c naturalis: quare a forma afliftente, ad informantem, nulla eft fequela. 1. Dato, quod Daemon , qui eft forma afliftens, obi'ef- furus hominem, talem apparatum materia: requirat, qualem exigit anima, qua: eft infor- mansj cuique tamen vel leviter erudito patet, quod aliud fit, exiftentiam forma;, aliud, ope- rationem confiderare: pro ilia requiritur in materia apparatus neceflarius, prohac orga- num : Daemon 8c anima , etiamfi indigeant illo, non tamen hoc; quia ille refertur ad to- tum corpus in quo exiftunt, hoc unam tan- tum notat corporis partem qua operentur: fed hoc organo, hac parte corporis, ad ope- randum non eget Daemon , quia ne anima quidem, quod ex Difp. priore notum eft, quia fie nulla ratione, vel Daemonis, vel anima; mortalitas vitaretur. Citavimus difp. priced. didtum a_Ariftote]is I. 1. de An.t. 13. Sicon- tingit animam operari fine corpore, eji fepara- bilis: ft non contingit, eft infeparabilis: 8c ratio eft: quiadumanimautiturcorpore feu orga- no, deftru&o organo ceflat ipfius anima; ope- ratio: ergo vel ipfa etiam deftruitur, vel ma- net otiofa: neutrum rerum natura admittit. Ergo. Sed hxc ad argumentum Huartit fuf- fecerint. |
||||||||||||||||||||||
|
it (S3
|
|||||||||||||||||||||||
|
debet effe nudatum a natura recepti. Sed nee
infringiturexceptione z. quadicitur, ocidum, qui cohratut efi, nibilominw recipere & perci- perecokres. Refp. Oculum a prxdominio ef- fe aqucum & diaphanum, 6c ejus Colorado ab aqueo 8c diaphano tam eft debilis ac tenuis,ut negare quis pofiit, effe colorationem, 8c ocu- lum coloratum ; quemadmodum multa di- cuntur infipida, quorum fapor fere imperce- ptibilis eft, non quod omni plane deftituantur fapore:fic ipfe Arift.l. i.de Jnitn.t. 71. in- quit, illudvocari tnvifibile, quodziideri <vixpo- teji. Oculi itaque partes funt tam debiliter coloratae, ut externorum colorum perceptio Screceptio, ab ipfarum colore removed ne- queat, aut impediri. X. Sedyideamus, quomodo/i'^jr/i?/pro-
bet c. 10. intelleBum gattdere pojfe organo, ut corruption! tamen & mortalitati non Jit obno- xiuf. Summa quidem probationis vis in hoc argumento confiftit. Sicut D<e?nones quibuf- damfefubjiciunt qualitatibtts materiahbiu, per quas in corporibus degunt & agunt, nic tamen ipfarum temperamento defruBo corrumpittir fubftantia D^monum; it a etiam anima rationa- le, licet adjiriBa temperamento & organo, quia, inftar Dtemon'u , fpiritualis eji & incorporea, minime, abolito hxjufmodi organo, corrumpe- t:ir. Refp. Hoc de Dasmonibus afliimtum iimile, duplici de nomine indignum eft ho- minisPhilofophiacumine. 1. Quis ignorat, Dsmonem, cum propter infanda hominum |
|||||||||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&amrn
Qjj aprAgesimA- Q^u 1 n t a > |
|||||||||||||||||||||||
|
D E
|
|||||||||||||||||||||||
|
C O G N I T I O N E.
|
|||||||||||||||||||||||
|
Thesis I.
|
|||||||||||||||||||||||
|
Ctum fuit difp. priced, de Ingenio, quod vifum, methodo arbitraria & tumultuaria:
|
|||||||||||||||||||||||
|
rnnfl-it-nt-iim fvtt¥ ir» £>**;1**.i»a ~~~„rt .
|
nulli enim ordini in hoc feleftarum difputa-
tionum curriculo nos adftrinximus: ideoque nunc per %r{-, 8c olxHcrfc procedemus, cum |
||||||||||||||||||||||
|
A\ conftitutum fuit in facilitate cogno
fcendi, nunc de ipfius cognitionU ratio- ne, modo, ordine, certitudine, incertitttdine, |
|||||||||||||||||||||||
|
dentin & perfiffione, quxdam proponere fuit | alias per quaeftiones fere incedamus.
IT. §.1
|
|||||||||||||||||||||||
|
P R I M V M. I6"(J
caufalitatem paffivam quam aftivam, 6c ma-
gis vel materialem vel formalem quam eff'e- (Sivam. Nam intelleftus denominatur intel- ligens, non quatenur elicit, fed quatenus re- cipitintelleftionera , iicut paries non dicitur albere, nee aqua calere, qua efficiunt, fed qua recipiunt, feu quatenus habent alborem 5c calorem : & ob earn caufam Vhilofophus -nhi- telligere magis per pati quam per agere defcri- pfit. Videantur interpretes ad textum Arift. IV. Contingit mult a fcire, nan tamen co-
gitart. oki. Diftum eft cAriftot. I. z. Topic. c.\o. I. i%. quodvariasfubiitexplicationes. Hurtadui de Mendoza difputat.f. dez^inima. \feiJ. 7. §.}• f. fie exponit: wtjeire ipfi habitum |
|||||||||||||||||
|
VOIUMEN
II. §. i • Omnk cognitio fit per fimilitudinem.
ix.3: Id eft: nulla potentia cognofcens aliquod objeftum cognofcit.quin aliquam fimilitudi- nem de illo in feipfa formet: eft enitn cogni- tio nihil aliud,' quam reprsfentamen rei co- gnitae in potentia cognofcenteffeuaffimilatio potentia: cognofcentis 8c objeiHcogniti: quae tamcn aflimilatio non eft naturae ( nam intel- ledtus immaterialis cognofcit res materiales, quoad naturam fibi diffimiles) fed intentionis fecundum fpeciem: Scholafiici fuis terminis ajunt intelligi, fimilitudinem objeftivam 8c intentionalem, non entitativam aut phyft- cam.Nonnullidiftinguuntintercognitionem pofitivam Sc negativam: illam volunt folam |
|||||||||||||||||
|
fieri per affimilationem, hanc per difiimila- ! iignificet St cogitare iftum: itaque comparat
tionem: Alii fimilitudinem faciunt,unam ef- j Ariftoteles a<5tus habitibus: non tamen negat fentialem form§ ad formam,quo pafto homo j plures afitus fimul,nequeunum a&um de plu- |
|||||||||||||||||
|
unus convenit cum alio qui habet formam fi
milem , 8c talis fimilitudo facit univocatio- nem: aliam imitationis vel repraefentationis, qux non caufat univocationem, Sc talis fuffi- cit ad cognitionem : quemadmodum inter imaginem piclam 8c hominem eft fimilitudo imitationis aut repraefentationis, nee tamen funt univoca: & itaDeus creaturam, intelle- cts humanus materialia cognofcit: licet ifti cum hifce non conveniant univoce. Denique |
|||||||||||||||||
|
ribusobje&is, fed ait in nobis exiftere plu-
res habitus fimul 8c de pluribus objeftis, quam a&us. Sic ille Ruv'iui dicit teftimonium Ariflotelk effe intelligendum de pluribus ut plura funt, hoc eft, ut diverfa 8c nullomodo convenientia. Ex utroquejun&o ha»c inter- pretatio poffet conflari: ut fcire referaturad habitualem cognitionem, cogitare ad aevtua- lem, 8c, illud fit plurium , quia intelle&us habitualiter cognofcit plura : hoc non fit |
|||||||||||||||||
|
8c illud hie noto; cognitionem non tarn fieri I plurium ut plura funt, quia, fiquando con-
fer fimilitudinem, quam efTe ipfam aftualem | tingitplura fimul cogitari, cognofcuntur ut fimilitudinem rei, quaecognofcitur: quo fenfu ■ in aliquam unitatem coeunt, vel ratione ha- |
|||||||||||||||||
|
optime 3. de Anirn. tex. ?7. dixit Ariftoteles;
intelleBum intelligendo fieri omnia. III. lntelhgerereeftquoddampati.lxi.Hxc
thefis defumta eft ex Ariftotele, l.i.de Anima. text. 11. & 1. illud pati debet capi non pro- prie fed aequivoce: non enim intelligere eft motusphyficus (qui eft aftus imperfe&i) fed intentionalis.-patitur ergo intelleftus, dum |
bitudinis.vel ratione ordinis, vel ratione con-
veniently, vel alioaliquomodo, qui unita- tem fecum conferat: ut vero cognofcuntur, uti plura.deberent uno a<Su attingi prout plu- ra. Alii fimpliciter dicunt,non contingit plu- ra fimul cogitare diverfis aftibus, verumeft, quia fimul effe non poffunt plures aftus : at uno aftu plura cogitari poffunt objecla. Sed |
||||||||||||||||
|
fpeciesrecipit: undei.patet, thefin non effe j fimpliciffima videtur expofitio , fi dicamus
intelligendamdequolibetintellettu, fed de 1 ttstrisiot. hoc tantum velleprobatum , quod €0, qui eft in potentia ad intelleftionem, 8c fcire 8c cogitare non fit idem, quia contingit fpeciem recipit, quaeobjefti eft fimilitudo: j multa fcire, nee tamen multa cogitare: nam hinc, Dei intelligere, non eft pati, cum intel-! poteft quis fcire omnes, conclufiones Euclidit, leftus divinus non fit in potentia ad intelle- j nee tamen omnes cogitate fimul: non tamen (Sionem, 8c non intelligat per fpeciem. Licet negat z_Arisloteles , quin aliquando plura vero intelleftus non folum patiatur fed etiam cogitare pofiimus , praefertim fi in unum agat, ipfum tamen intelligere, magisfonat coeant. Atque fie inter fcire8ccogitare idem Y erit
|
|||||||||||||||||
|
losophia Select.
pinquitate nimia, vel ab organi indifpofitio-
ne.&c.intellcclus vero.licet decipi poifit.non tamen tot de caulis, nee tot deceptionibus fubjacet: ne nunc dicam , nos per intelledtum fcire, id eft.cognofcere ^W«x7jxai?, cognitio-
necerta, infallibili, evidente, non item per fenfum; de quo vide egregium c. 3 1. /. 1. Poji. Anal. Arift. Atquehincfequitur, certiorem I effe in nobis notitiam neceffariorum quam
contingentium : cum enim certiora lint ne- ceflaria quam contingentia, cognitio, qua: eft ! neceffariorum, erit etiam certior, quam quae
eft contingentium ; quia cognitio proportio- nate obje&o; 8c certitudo Mentis kuftibjeffi- \ i'#dependetacertitudineOTf«'feu objeBi'va.
VII. Certius cognofcitur, de quo non pot eft
dubitari, quam illudde quopoteft dabitari. irJ. Certitudo 8c dubietas privative opponuntur J & fe mutuo excludunt: ficuti ergo, quando
I omnis dubietas excluditur, cognitio eft roa-
xime certa: ita, quo magis excluditur, magis
eftcerta, quo minus, minus : ficuti enim u-
[ num oppofitorum magis tale fit, quo minus
i de oppoiito fuo participat, ita 8c certitudo co-
gnitionis eft major, quo minus permifcetur
dubietati, 8c ilia maxima, quae omnis dubie-
tatis eft expers. Scholaftici hoc fie extulerunt.
Certior eft cognitio, quae minus formidinis
habet:quia formido repugnat cum certitu-
dine: at dubitatio conjunftaeft, cum formi-
dine partis oppofitae: qui enim dubium affen-
fum praebet conclufioni, formidat, ne pars
oppolita fit vera.
VIII. Dubitare eft ignorantis. \k(. Ideo
enimdubitamus, quianefcimus rei certitu- dinem,8c ignoramus,an ei fubfit falfitas:hinc, quia in Deum non cadit ignorantia.nec dubi- tatio : 8c, ubi non eft ignorantia, nee dubita- tioeflepoteft-.nihilminus dubitatio partici- pat ignorantiam, non abfolutam 8c fecundum omnem gradum, fed fecundum aliquem mi- nimum aflenfus aut firmitatis in affenfu gra- dum : nam dubitatio fupponit aliquam co- gnitionemdeilla re, de qua dubitatur; non enim dubitamus de eo, quod plane nefcimus; hinc fignificanter dicimus , dubitationem participate ignorantiam aliquam , quia non omnem cognitionem excludit : hinc illud tritum.
|
||||||
|
iyo DisputAt. ex Phi
erit difcrimen , quod inter imaginari 8c Jim-
fliciter intelligere, eftnonnullis. Simplicitcr intelligo 8c fcio, chiliogonum mille lateribus conftare, fed non pofliimmihi imaginari 8c ut prxfentia cogitare ilia mille latera; ficut poffum triangulum 8c fcire 8c intelligere quod tribus conftet lineis,8c imaginari omnes tres lineas 8c ut praefentes cogitare. Aut fcire idemfuerit Ariftoteli, quodSchoLifticiseftap- frehendere , 8c cogittfre,quod comprehendere eft illis: contingit enim plura apprehendere, fed non eadem Lemper comprehendere. V. §lm rem inteUigit ttliter ,qimm eft , earn
non intetttgit: &, Qui rem inteUigit aliter, quam eft, inteUigit falfum. c*0. Utraque thefis fano fenfu vera eft: prior, fi t» inteUigit fumatur de apprehenfionefimplici: pofterior, fidecom- plexa: nempe, qui rem aliter inteUigit,quam eft,eam non inteUigit, quia, dum aliter intel- ligit, aliter repraefentatur; dum aliter eare- prafentatur, non ipfa intelligitur, fed aliquid aliud intelligitur: nam id intelligitur, quod intellecliui repratfentatur: porro, qui rem in- teUigit aliter, quam eft , falfum inteUigit; quando rei intelletta: attribuit quod in ea non reperitur. Hoc eft, quod vulgo dici folet: prima mentis operation! nunquam fubejfe fal- fum , fed quidem fecund*. VI. Cognitio intelleHiva certior eji quam
fenfitiva. tx.$. i. Non tarn refpe&u potential (quia ita ceito adhe/et fenfus fuo objedVo fen-
fibili proprio, quam intelleftus intelligibili) quam quidem ex parte obje&orum : objc- ftum enim fenfus eft multipliciter variabile, at vero obje&um intelledtus eft magis in va- riabile , quia univerfalia inteUigit & fpiritua- lia, fenfus cognofcit tantum fingularia 8c ma- terialia: quin 8c rcfpettu fubftantioe fingula- ris, fenfibilis, ac materialis, cognitio intelle- cts eft certior quam cognitio fenfus, quia hie folum extrinfeca 8c accidentia attingit, ille vero intrinfeca 8c intimam rei efientiam penetrat. i. Si ipfa: etiam potential, qua talcs, fpeftentur, noninordineadobjc£ta, adhuc intellcftiva eft fimpliciter certior fenfitiva: quia haec in cognofcendo multis de caufis im- pediripoteftacertitudinc) neeam obtineat, nempe, vel a medii diftantia, vel ab ej us pro- |
||||||
|
P R r m V m. jy%'
fcentisfacultasgc vis finita eft: Sc, quodcun-
que incipitur , ad modum recipientis reci pitur: cognitio eft receptio reiccgnofcenda: lecundum efle intentionale in cognofcente. Ergo, &c. XII. Cognitio, an eft, prafufponitur ad,
quid eft. ix.9-. Vulgatum eft Axioma ex zArift. I. t. Poft. Anal, petitum: 8c ratio eft, quia quae- ftio, an eft, eft fundamentum omnium, quae de re aliqua cognofci poflunt: praefupponitur cognitio,- an eft, vel in fe velinfuacaufa: nee enim fcire , quid eft, femper pra:fupponit rem efle in propria exiftentia, cum de rebus etiam non exiftentibus fciri poflit, quid funt; fed tunc prxfupponitur cognitio exiftentia?,fi non praefentis faltem vel praehabitae, vel fu- turae, fi non a&ualis, faltem poflibilis. Nun- quam tamen Axioma illud extendendum eft ad quid nominis: in eisenim , quorum natura occulta eft, priufquam fciatur, an fint, opor- tet fcire, quid fit , quod fignificetur per no- men : hoc autem provenit, quia conceptus fignificantur pernomina, cumque res in me- dium proferre nequeamus, earum loco verba fubftituimus ; idcirco mediis nominibus in rerum cognitionem deducimur:unde& opor- tet nominum ac verborum fcire notiones, an- tequam,an 8c quid fint res,cognofcatur. XIII. Prius cognofcuntur magis univerfa-
lia quam minus univerfalia, prim communia quamparticularia.ixl. Utrumque verum eft, fed diverfo genere cognitionis 8c vario refpe- ftu. i. Si fingulare comparetur ad univer- fale, prius ipio cognofcitur, quia intellects afluevitferefequi cognitionem fenfuum, qui verfentur circa fingulare; ideoque 8c intelle- cts prius ordine intelligit fingulare quam univerfale: quod confirmatur; quia uni verfa- le fit ex praefuppofita cognitione fingularium, a quibus univerfalia abftrahuntur ; ergo prius debent cognofci fingularia quam univerfa- lia. i. Si rationes univerfales individuatae feu particularifatae comparentur inter fe in ordi- ne ad cognitionem diftinftam , prius perci- piuntur minus univerfales: ratio eft, quia pri- mo ab intelleftu percipitur, quod primo ex vi cognitionis.fenfitivae repraefentatur: fed pri- mo repraefentatur gradus infimae fpeciei.ergo Y z 8c prius
|
||||||
|
Volume n
trituffl. De quo nihilfciturnihildubitatur. Vid.
Arift. I. I-Met. text. & interpretes. IX. Ad id, quod eft fupra naturam, intelle-
Btu humanus non habet ahquod medium ad illud evidenter cognofcendum. ixr. Quia ilia evi- denter cognofcuntur, quorum caufavidetur: at, quaefupernaturaliafunt, caufam in natura non habcnt, qua cognofci poflent: fie enim non eflent fupernaturalia. Unde nulla myfte- ria fidei evidenter cognofcuntur , attamen certo, firmiter, Scinfallibiliter; quiaomnis erroris 8c dubitationis expers eft revelatio divina, per quam cognofcuntur, cui falfum fubefle nequit: praeterea, fi evidenter myfte- ria fidei cognofci pofTent ab intelleftu huma- no, etiam ab infidelibus cognofcerentur, nee fides eflet neceffaria , atque adeo non effet; vsrsjwa;? t p*yt /3te7rvf4frai> fed 'r fiXi7rv[A£vuii. contra naturam 8c defcriptionem fidei ab ipfo Deo in facris litteris reli&am. X. Tunc cognofcitur res perfeBe, cum, ficuti
eft, attingitur. kxi. Perfec/ta cognitio confi- ftit in perfefta commenfurationeipfiuscum objefto; idcirco cognitio debet in fefe habere reprafentative etiam modum eflendi ipfius objefti: nam rem cognofci, ficuteft, nihil eft aliud, quam repraefentari, ficuti eft ; tunc autem reprafentatur ficuti eft, quando intel- lects repraefentative continet efle obje<3i; unde tunc cognofcitur perfefte, quando, fic- uti eft, cognofcitur : quod ut plenius in- telligatur, non requiritur, ut intelleftus aut fcientia habeat modum exiftendi, quern ha- bet res; nam qui cognofcit lapidem , non ha- bet modum exiftendi, quern lapis: itaque il- lud ficut fimilitudinem fignificat , non pro- prietatem : uno verbo: oportet, ut res ita fe habeat, quoad efle reale, ficuti fefe habet co- gnitio in efle repraefentativo. XI. Nihil cognofcitur nifi fecundum modum,
quo eji incognofcente. US-. Quia ea, quae co- gnofcuntur , non fecundum fui naturam co- gnofcuntur , fed fecundum cognofcentium facultatem: cognitio itaque non dicetur finita aut infinita a re cognita finita aut infinita: fie licet Deus ab intellectu creato cognofca- tur, non ideo tamen objetto infinito cogni- tio correfpondens infinita eft, quia cogno- |
||||||
|
DisputAt. ex Philo sophia Select.
|
|||||||||||||||||
|
^7^
|
|||||||||||||||||
|
| nusdiftinclerepraefentatobjedtum', ergo re-
■ prasfentabit fecundum rationes magis uni- j verfales, quia cognitio diftin&atendit prius [ in rationes minus univerfales : ergo quoad ; cognitionem confufam prius cognofcentur magis univerfalia > quam minus, & commu-
nia quam particularia.
|
|||||||||||||||||
|
& prius cognofcitur : hinc , cum videmus
Perrum, prius cognofcimus effe hominem quam effe fubftantiam. 3. Si rationes uni- verfales individuate & particularifatae com- parentur in ordine ad cognitionem confu- lam , prius cognofcuntur magis univerfales, quia, quo magis eft cognitio confufa, eo mi- |
|||||||||||||||||
|
Difputarionum ex Philofophia fele&arum
Q__u AdrAgesimA-SextA: |
|||||||||||||||||
|
D E
|
|||||||||||||||||
|
CAVSA LIBERA.
|
|||||||||||||||||
|
T H E S
DIfputaturi de Caufa Libera , primum
vocisambiguitatesenarrabimus, mox rem ipfam explicabimus. Liberum dici- tur, 1. quod noneftfubditumfubjedtumve alteri, libereque agere poteft quod libet: quae vulgolibertas vocatur afervitute. 2. 'Liberum eft, quodaneminependet, vel, quod liberum eft a cura & infpe£tione ac gubernatione alte- rius;quae vulgo libertas independently vocatvr: his duobus modis folus Deus abfoluteeft i- ber:undeens liberrimum , plane auTi^not ell ac dicitur, utpote fupra quem nihil ert,qui fupremus omnium eftDominus.a quo creatu- ra; pendent, cujus majeftati atqueimperio & gubernationi omnia penitus fubjefta funt. Huic libera feu libertati gemma; opponitur fervum,fubditum,fer<vitttf. ^.Liberumdicitur, id,quod licite fieri poteft, quod libere admitti poteft vel omitti, ■re«|J», quo libere uti vel frui poflumus, quod non eft interdiiftum, a quo non arcemur aut impedimur, quod inar- bitrio noftro conftitutum, permiffum, con- ceflum, licitumeft: huictertiogeneriliber- tatis, opponitur interdiclum, prohibitum, Wi- citum: haze etiam libertas, qua quis legibus eft folutus, non cadit in creaturam. 4. Acci- pitur Liberum pro immuni 8c vacuo, utcum quis dicitur liber pavore, metu, &c. hue refe- renda eft, libertas a culpa 8c miferia, quae vul- go dicitur libertas gratia &'glori*, quarum |
|||||||||||||||||
|
I S I.
ilia eft, qua quis vacat culpa, criminibus, 8c
peccatis , haic, qua quis immunis eft a pcenis: led nee hxc eft libertas,quae caufam hie deno- minatliberam. f. Liberum dicitur , quod eft indirFerensfubjeftive,feu quod ad nullum op- pofltorum eft determinatnm aut definitunl, fed quod fe gque habetad utrumque 8c utrum- que recipere valet: hujufmodi libertate prae- dita dicitur materia prima, & vocatur vulgo libertas atque indifferentia pajjiva j quae hie caufam liberam non facit: caufa enim libera eft caufa efficiens , non fubje&um patiens. 6. Liberum dicitur, quod eft U»*yx.aa-n», in- coadtum, non-violentum, fpontaneum, quod non cogitur, ficut fe habet omne, quod per 8cfecundum naturalem inclinationem8c prin- cipium intrinfecum agit vel patitur: vocatur vulgo libertas a necejjitate, verum improprie; quatenus neceffitas iumitur pro coa&ioneifed enim haec improprie eft neceffitas: tale genus libertatis convenit non tantum hominibus, fed 8c brutis, imo 8c rebus inanimatis, ut qui- dem vulgo loquimur, adeoque neceffitatem omnem non excludit, nedum naturalem, fed coa&ionem tantum aut violentiam.cui oppo- nitur. 7. Sumitur libertas, prout opponitur neceffitati naturali,8c liberum fie dicitur.quod non eft definitum ad agendum , fed quod per fe eft indifFerens, ut poffit Sc differre 8c varia- re actionem, id eft, ut poflit agere & non agere,.
|
|||||||||||||||||
|
PRIMU Mr I75
IV. Duobus modis homo fefe determinaf,
ad agendum vel non agendum,Scad agendum hoc vel illud: quodenimeftdeterminatum, eft indifferensadplura, quae inter fefe oppo- nuntur , vel contraiie, vel contradiftorie: 8c ad utrumqne fefe determinat caufa libera.fic- ut adutrumque oppofkionis genus eft indif- ferens:indifferentia circa71 agere8c non agere |
|||||||||||||||||||||
|
VotUMEN
agere, 8c aliter at que aliter agere, quia agit ex
deliberatkme 8c certo confilio: qua: libertas efthujusloci, & caufam denominac ac con- ftituit liber am: Sc hxc eft libertas, quae vulgo dicitur libertas a necejfitate phyfua& abruta determinatione. Haxdevoce. 11. Rem quod {pe&sit,L'Jjertas a necejjttatc
fhyftca has duas requirit incaufaliberacon- |
|||||||||||||||||||||
|
ditiones. i. Ut caufa libera iitindifferens ad folet vulgo vocari libertas contradiBionis feu
varias actiones 8c eftefta, non determinata ad exercitii, quia agere 8c non agere opponuntur hoc vel illud. i. Ut, quicquid 8c quomodo- contradittorie, fc. ut exercereactum 8c non cunque agat, Temper agat prseeunte mentis exercere: indifferentia circa tiagere hoc vel judicio8c confentiente voluntatedtaque caufa illud, folet dici libertas contrarietatis feufpeci- libera bene definitur, qua conjidto caufat, feu, j ficationis, quia contraria funt, agere hoc 8c a- qua poteft agere, quando, quantum, & quomodo gere aliud oppofitum, ac fpecie ditferunt: ita |
|||||||||||||||||||||
|
lubet. Qiix definitio ut i ntelligatur,paulo pie
flius de Libertate eft philofophandum. III. Libertas, alibendodicta, eft facultas
agendi quod lubet. Facultas, -non Ethica,(]u-i |
|||||||||||||||||||||
|
eft in homine poteftas amandi objectum pro-
pofitum vel non amandi,qua: eft libertas con- tradictionis, quia poteft homo amare vel non amare, id eft, cohibere a£tum amoris, poteft |
|||||||||||||||||||||
|
gibus aliquid alicuiindultum eft, quomodo; exercere actum amoris 8c non exercere: fed
quis habet facultatem navigandi mare ( hoc! prater poteftatem amandi 8c non amandi ob- enim nulli eft vetitum ) fed Phyftca, qua quis , jectum propofitum, etiam homo poteft odifle aliquid poteft, vel animi, vel corporis admi- 1 objectum: eft ergo in ipfo etiam poteftas ob- niculo, vel ope illorum bonorum, qua: fortu- j jectum vel amore profequendi vel odio per- nae vulgo, licet male, vocantur: fie homo ro-. fequendi, qua: eft libertas contrarietatis, quia buftior facultatem habet occidendi hominem 'poteft homo actus contrarios amoris 8codii minus robuftum, non Ethicam , neque enim j elicere, non quidem infenfu compofito; quafi |
|||||||||||||||||||||
|
fimul poflit 8c amare 8c odiffe objectum, qua;
Scholafticis vulgo dicitur potentia/imultatk, fed infenfu divijo, quia homo, qui nunc amat objectum , etiam turn, cum amat, potentiam habet idem objectum odio perfequendi, cum |
|||||||||||||||||||||
|
hoclegibus eftpermiffum.fed Phyficam.qua
tenus corporis robore alteri prxvalet. Hkc autem Phyficafacultas eft, quae libertatem con- Jlituit, 8c qua caufa liber a poteft agere,quantum, 8c quomodo libet : eftque in homine adeoque |
|||||||||||||||||||||
|
omni creatura rationali tenuis admodum Sc j lubebit, cum mens dictabit, quae Scholafticis
|
|||||||||||||||||||||
|
vulgo diciturfimult as pot enti<e: 8c iftaftmultas'
potentia, id eft, poteftas agendi vel non agen- di, agendi hoc vel contrarium, infenfu di- vifo, cum mens praefcribet, eft vera ac mera libertas, qua: non eft in brutis aut ullis rebus, quae agunt ex neceffitate naturae, fed in folo homine creaturifque rationalibus, quae folae, iftam fimultatem potentiae , 8c indifferen- tiam utramque cum rationis prafcriptione, pofiident. V. Scholaftici folent hancindifferentiam.
8c libertatem , turn contradiftionis , turn contrarietatis, fpeciatimexplicare inaBibtis voluntatis, quiliintvelcontrarii, utveUeSc nolle, velcontradictorii, utvelle &non-velle, X j nolle.' |
|||||||||||||||||||||
|
valde imperfecta: in folo DeoampliffimaSc
perfecta, ideoque fumma libertas in Deo eft fummum ejus omnipotentioe argumentum. Homo quicquid facit libere facit, quia pro libitu facit, fed, quia non poteft omnia, im- perfectam habet libertatem : agittamen, ex iis qua; agere poteft, quod libet, quando 8c quantum 8c quomodo libet. Deus quoque, quicquid agit, libere agit, fed quia poteft o- jnniaagere, perfectam habet libertatem : ho- mo tamen, etfi minus fit liber Deo, vere ta- men eft liber, quia vere dominium habet in iiias actiones 8c vere ad agendum fefe deter- minat j quod quomodo fiat, expiicandum eft porro. |
|||||||||||||||||||||
|
T74 DisputAt. ex Phi
voile & non nolle:differunt vero multum3»-
<velie & nolle : non velle enim nudam tantum dicit negationem volitioni;, nolle prater ne- gationem volitionisdicitinfuper actum pofi- tivum contrarium volitioni: in quantum ita- que voluntas poteft velle & non velle, habet libertatem excrcitii, in quantum poteft velle 8c nolle,habet libertatem fpecificationis: Sed non eft putandum.iftam libertatem utriufque generis tantum repeiiri involuntate , quin reperitur quoque in intellectu , adeoque & facultatibus inferioribus: intellectus non tan- tum poteft intelligere vel non intclligere , ju- dicare vel non iudicare, fed vero Sc intellige- re hoc vel illud , judicare hoc vel illud: lie & locomotiva, inferiorisanimae facultas, poteft ambulai-e, vel nonambulare, 8c poteft ambu- lareverfus orientem vel verfus occidentem, aut ambulare vel actum contrarium elicere: hue facit actionum caufse libera uiitata Ethi- cisdiftinctio in elicit/is &imperatas .-aliude- nim eft ambulare, actio imperata, aliud judi- care aut velle ambulare, actio utraque elicita: actiones elicitas, funt propria:, intellectus & voluntatis, imperat3e,aliarum facultatum. In utrifque 8c elicitis 8c imperatis adtionibus eft libertas atque indifFerentia ad utrumque oppofitorum, five contrarietatis, five contra- dictions : atque amplius libertatis fubjeBum, non eftfola voluntas, ut vulgo ftatuunt, non in- tellehus ,fedtotus homo, licet interim libertas homini non foret tribuenda, nifi intellectu 8c voluntate eflet praditus: itaque intellectus 8c voluntas, funt libertatis fubjedtum primariu, quiaprimoiisineft, reliquaefacultates.fecun- darium, quia hifce libertas ineft beneficio priorum. Tot us ergo homo liber eft & Caufa Libera,non vera haec aut ilia facultas, fed vero totum fuppofitum : quiatotus homo domi- nium habet in fuas actiones, totus fe determi- nat,cum ante eflet indeterminatus-. Quod ad- huc ulterius eft exponendum. VI. Diftinguendumhiceftaccuratejnter
dominium,quod caufa libera exercet ab obje- dtoinquod dominium exercet: item , inter actum determinaudi caufx libera 8c id quod determinatur.Imperiumautdominium,quod caufa libera exercet,eft actio elicita intellectus |
||||||
|
losophiA Select.
pradticiac voluntatis: objedtum, in quod do-
minium aut impcrium exercetur , eft actio imperata. Actio quoque eadem eft 8c intel- lects pradtici 8c voluntatis, qua caufa libera ad agendum fefedeterminat: adtio imperata eft id, quoddeterminatur. Sedhicfcrupulus oritur non levis de ipfa adtione voluntatis eli- cita, deipfa volitione, quid fit ftatuendum? Aniniplam quoque voluntas exercet impc- rium , feleque ad earn determinat? an vero a- dtio voluntatis elicita aliunde determinatur? fie ut ipfa dominium non exerceat in fuam actionem, fed vero alia facultas, putaintel- ledtuspradticus? Priusquidem, nempevo- luntatem determinare feiplam , ad volendum 8c non volendum,ad volendum hoc vel illud, 8c fie ipfam dominium exercere in fuas adtio- nes elicitas, ftatuerunt omnes illi,qui caufam liberamdefiniverunt tantum per indifferen- tiam£c non etiamperlubentiam cumratio- ne, qui caufam liberam definiverunt fimpli- citer,que; pofitis omnibus ad agendum requi- fitis indifferens manet ad agendum vel non agendum, ad agendum hoc vel illud, hoc vel illo modo, 8cc. 8c fie omittunt praecipuam partem libertatis, in definiendo, qusc eft, ut ut agat ex prxviadeliberatione rationis, cum lubet. SicSuarez, Fonfeca, Lejjius, Molina, & lefuita omnes philofophantur.qui libertatem caufse libera collocant inifolaifta indifFeren- tia , qua pofitis omnibus ad agendum requifi- tis, pofito etiam intellectus pradtici judicio ultimo, voluntas tamen poteft agere vel non agere, 8c agere hoc vel illud , adeoque poteft feipfam determinare: 8c hinc folam volunta- tem formaliter liberam faciunt, adtionefque ejus folas formaliter liberas dicunt, faculta- tum aliarum adeoque ipfius intellectus actio- nes vocant liberas perdenominationem ex- trinfecam. Verum enimvero haec fententia tarn gravibusurgetur incommodis.utfacile defendi nequeat;quod alias oftendimus Colleg- Ethic, difp. io. deMotivo'voluntatis, Scnatura caufa; libera: hoc modo male explicatur: quo- circaftatuimus, voluntatem non determinan a feipfa, fed vero a didtamine intellectus pra- dtici ,ab ultimo ejus judicio, ad actiones ell - , citas, Sc turn dernum caufa erit vere libera, cum
|
||||||
|
VOLUMEN PrIMU
|
||||||||||||||||||
|
J7'f
|
||||||||||||||||||
|
:.r.
|
||||||||||||||||||
|
cum agct quantum libebit, id eft, cum vo-
Jet, quantum ex rationis praefcripto elt ftatu- tum : at fi ftante rationis judicio voluntas pof- fit non velle, jam caufa libera non aget,quan- tum libet, quia non aget ex praefcripto ratio- nis, lubentia enim (ut fie loquar) refpecvhim dicit ad rationem : Atque in hac lubentia ra- titionis primario ac formaliter libertas eft fita: ilia enim cum adeft, jamadeft libertas, five accedat indifferentia, five minus. Quare' cum (4. i. diximusduoeffe, qua:libertatem caufe libera; conftituant , indifrerentiam 5c lubentiam rationis, hoc fie capi volumus, ut lubentia rationis per prius & magis quam in- differentialibertatem conllituat,cum indiffe- rentia in rationis lubentia indeterminata,qua quodIubetintellecl:usdiclaminiagimus;fun- data fit, 8c a caufa libera abeffe poflit, rationis lubentia non item : poteft enim intelledtus effedeterminatus, utnonpoffit non judicare, imo ut non poffit non judicare hoc objeevtum effe profequendum, 8c tamen poteft effe caufa |
libertatis in agenti libcro.Sc facere poteft cau-
fam liberam , quemadmodumfefehabetin- tellectusAngelorum ScAnimarum Beatarum: AngelienimScBeatijAnimg non poffuntnon judicare, Deum efle amandum , & ex judicio determinato non poffunt non amare Deum, 8c tamen liberc Deum amant,quiaplenifiima rationis lubentia amant: nam amant, quia lu- bet: lubet.quia intellects diftat, licet vi gra- tia: confirmantis in ifto ftatu glorificationis non poffit non diftare. Ergo.ut concludamus libertas non confiftit proprie in iftaindiffe- rentia, in qua vulgo collocatur, fedpraeci- pua ratio libertatis eft fita in fpontaneitate feu lubentia cum ratione, fecundaria eft in indifferentia, quae turn locum habet, cum judicium intelleftus eft indifferens : at hoc non femper eft indifferens , non fane circa finem ultimum , qui tamen libere expeti- tur. Ergo a libera caufa abeffe poteft in- differentia , non autem lubentia cum ra- tione. |
|||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Qjj AdrAgesimA-SeptimA, |
||||||||||||||||||
|
D E
|
||||||||||||||||||
|
CAVSA LIBERA.
|
||||||||||||||||||
|
The
NAturam caufa libera expofuit Difputa-
tio pracedens, eamque abfolvidocuit _ fpontaneitate feu lubentia rationis 8c indifferentia judicii, magis tamen ilia quam
hac. Sedquandoquidemde libertate homi- nis potiffimum fumus philofophati, viden- dumreftat, anfub hac caufa libera etiamcom- prehendi'valectDeus? Quod Deus agat ex ra- tione.nullieftdubium.cumfitipfafapientia: 8cha<ftenus agit libere, non quod deliberet autconfulfetadmodum hominis, fed vero: fine deliberatione aut difcurfu , ac fimplici potius apprehenfione, fapienter, 8c rationa- biliteragit. Vcrumenimvero,/r»D^ etiam convenit altera far s libertatis, fc. indifferentia; |
SIS I.
; Certe hiedifficultas eft aliqua.ac fatisgravis.'
' Cavendum enim eft fedulo, nc indifferentia aliqua adferibatur. Hoc igitur hac difputatio- ne explicatum dare conabimur, qua indiffe- rentia Deo competat, qua caujts liberis creatis, ! isfngelis & hominibtis. Quod ut praeftemus, | ante omnia oportet.indifrerentiam.quij liber- 1 tatem caufa; liberxfacit,diftinguere,8cdiftin- , &e de Deo ac caufis creatis libens enunciare. 11. Duplex eft indifferentia, altera negati- va, altera pr'mativa. Indifferentia negativa indifferens diciturillud , quod fecundum fe non eft magis determinatum ad hocobjeftu quam ad illud, ad operandum quam ad no'n operandum r 8c hoc modo Deus aut voluntas divi-
|
|||||||||||||||||
|
J7<J DisputAt.
divina, antequam ftatuiffet creare mundum
( ut fecundum figna rationis pro noftro con- cipiendi mndo hare diftinguamus; nam de prioritatetemporis hicnon loquimur,qui fci- mus Dei decreta non minus effe sterna quam ipfum Dcum ) in illo priori figno rationis an- tequam quali ftatuiflet adlu creare mundum, erat Deus fecundum fe indifferens ad hanc partem vel illam,ad creandum vel non crean- dum, aut etiamad creandum alium mundum quam hunc, quia non magis determinataerat divina voluntas fecundum feadunumquam ad aliud, decernendum de mundo creando, 5c fie creando, quam ad non decernendum. Hxc autem indifferentia non importat in Deo ali- quam imperfectionem aut privationemali- cujusperfectionis: nam Deus nonperficitur in feipfo per hoc, quod fe determinet ad pro- ducendum aliquid extra fe, fed tota perfe&io ponitur in creaturis, qux per divinam volun- tatem ponuntur in efle. Ethinc Deuslibere produxit creaturas, libere dilexit creaturas, quia creature non habent neceffariam con- nexionem cum bono divino,fic ut bonum di- vinumfalvari poffitac falvetur citra creatu- ras: 8c fie re£tedicuntScho!aftici,?V«»^a-d'i- aiina, cfti<e exfe neceffitatem habet, quatenus na- turaliter ac neceffario determinata eft ad aman- d<im bonum divinum , libere determinavit fe ad objefium ad quod habet habitudinemnon necef- fariam. HI. Indifferentia privativa diciturindif-
ferens illud , quod eft aptum perfici ac deter- tninariperaliquem.fivedetermineturacper- ficiatur a feipfo,five ab alio: 8c hujufmodi in- differentia praefupponit in ipfa potentia ali- quam imperfectionem feu potentialitatem: unde 8c hax indifferentia foli potentia; creata; convenire poteft. Invenitur vero hsec indiffe rentia privativa in potentia creata, aut pafliva tantum, aut adtiva fimul 8c pafliva. Indiffe rentia, qusadjungiturpotentiaepaflivaetan- tum, eft ficut indifferentia,quam habet mate riaprimaad hanc formam fubftantialem vel illam, aut quam habet fubjectum refpectu al bedims vel nigredinis , quam recipit:hoec enim indifferentia eft folum pafliva, eo quod |
osothia Select.
uctionem form? fubftantialis,nec fubjectum
concurrat active ad productionem albedinis, ed folum ingenere caufj materialis.recipien- do ac patiendo. Indifferentiaadjundta poten- tia, qua: partim eft adtiva, partim eft pafliva, fie dicitur,quod potentia fit indifferens, pafli- ve feu patiendo in ordine ad unum.adtive feu agendo in ordine ad aliud: ficut intellects in in ordine ad fpeciem intelligibilem abobje- dto produdtam habet rationem potentix 8c indifferentiae paflivse, quia recipit in fe fpe- ciem illam, & indifferens eft ad recipiendam fpeciem hanc vel aliam:idem intelledlusin ordine ad aftum intelligendi habet poten- tiam 8c indifferentiam adlivam, quia poteft intelledtionem exercere vel non, 8c exercere hanc vel illam: fimiliter voluntas, quatenus producit a£his liberos volendi 8c non volendi 8c nolendi,habet potentiam 8c indifferentiam activam; quatenus eofdem a£tus immanen- tes.quos producit,recipit,habet potentiam 8c indifferentiam paflivam, quia poteft recipere 8c non recipere, 8c recipere hunc vel ilium. lam hax applicemus. IV. • Indifferentia privativa, qux dicitur
pajpva , non elide rationeformali caufe libera, ficaufa libera confidereturanalogice fecun- dum rationem communem, ut Deo tribuitur fimul 5c creaturisintelleftualibusjeffecaufam liberam: nam in Deoreperitur, quicquideft de ratione formali caufae libera;: at ifta indif- ferentia privativa pafliva in Deo nonreperi- tur.ficuti nee in eo reperitur indifferentia pri- vativa,qu<j partim eft adtiva 8c partim pafliva, ob eandem rationem , quia indifferentia paf- fiva, uti 8c acti va ac pafliva fimul, potentiali- tatem , qua: perfici poteft -, includit, quae im- perfedtio eft quxdam: at omnis imperfedtio a Deo longiflime eft removenda: fe. fi in Deo daretur indifferentia, aut pafliva tantum, aut pafliva fimul 8c adtiva, Deus non foret purus actus; Sc ficnoneffet infinite perfeclus: in- terim tamen eft inDeo veralibertas, quiali- bertaseftperfedtio fimpliciter, acperconfe- quens formaliter in Deo, ficut fapientiaeff. formaliter in Deo, quia eft perfedtio quoque fimpliciter: formaliter vero nihil eft in Deo, |
||||||||
|
nee materia prima concurrat effective adpro-1 nifi quod pertinet ad Dei formalem, effentia-
lem,
|
|||||||||
|
P R I m v m. 17?
tionalibus,non eft, independenter feu ex nul-
lius gubernationeagere, aut effeprimum fui movens, fed eft c* t&QMfimaf agere, motu voluntatis fpontaneo, fecundum rationem.ex praevio confilio 8c judicio: at in Deo libere agere, eft independenter agere. §. t. Liberri- ma Dei voluntas ex perfeftione naturae fuse, quae volendo, eligendo, a vero bono aberrare non poteft, ab aeterno immutabilitcr ipfa fefe determinavitadunumgenere, puta bonum tantum:ad unum vero fpecie aut individuo.h.- e. ad hoc vel illud bonum, contingenter qui- dem, ita nimirum, ut ex libertate fua ad aliud vel aliud bonum fefe determinare potuerit.ex hypothefi vero aeterni confilii, immutabiliter ejus voluntas eft determinata: unde in Deo cum abfoluta libertate confiftit abfolutaim- mutabilitas: in creaturis vero quibufdam in- venire eft quoque aliquam neceffitatem im- mutabilitatisftantem cum libertate, fed non in omnibus nee femper: fc. Angeli boni ex. perfeiftione gratiae ac gloriae, in qua funt con- firmati a Deo , immutabiliter voluntates fuas bonas determinant ad unum genere, hoc eft, ad bonum tantum ; licet ad unum fpecie vel individuo contingenter fefe habeant: contra Angeli mali ex perfedta 8c completa malitia immutabiliter voluntates fuas malasdetermi- nant ad unum genere, i.e. ad mulum tantum; contingenter vero ad unum fpecie vel indi- viduo, i. e. ad hoc vel illud vel aliud malum: ! liberrime igitur illi bene, hi male, volunt 8c ; aguntj atque in utrifque libertas cum neceffi- tateimmutabilitatiseftconjuncla. Quantum i ad Hominem , de eo diftin£re refpondendum eft, pro diftinftione ftatus illius; ante lapfum, ! qui creatkmis , integritatis, 8c innocentiae ! dicitur;poft lapfum, quidefedtionis.peccati, accorruptionisdicitur; port: regenerationem, qui gratiae 8c refeftionis.poft refufcitationem, j qui vel glorig vel condemnationis dicitur:pro : hoc, inquam, diverfo hominisftatu, liber- I tasejus lubje&a fuit neceffitati immutabili- . tatis 8c non fuit:in ftatucreationis8cgratiae non eft ulla in eo neceflitas immutabilitatis, quo vel bonum tantum , vel malum tantum, utrumque immutabiliter velit : fed in ftatu peccati ac condemnationis eft neceflitas im- Zi muta- |
|||||||
|
Volumes
km , 8c intrinfecam rationem : cum ergo in- differentia paffiva non fit in Deo, nee palliva quoque 8c a&iva fimul, in quo tamen Deo formalitcr eft libertas,ultro fequitur.neutram effe de ratione formali libertatis ac caufae li- bera. V. Praeter indifferentiam negativam, 8t
privativam , quae vel eft paffiva tantum, vel paffiva 8c acliva fimul, utraque imperfe&io- nem involvens, datur indifferentia quaedam aBiva tantum, ficut eft indifferentia, quam habet artifexaliquis ad faciendum opus ali- quod artificiale vel non faciendum, 8c ad fa- ciendum hoc opus artificiale vel aliud. Hate indifferentia acti va, quae importat poffe agere 8c non agere, 8c pofTe agere hoc vel illud, ut 8c indifferentia negativa,nihil imperfe&ionis exnaturafuainvolvunt, 8s funt de formali ratione libertatis 8c caufae liberae, quando 8c quoties ilia eft indifferens; nequeenim caufa libera Temper eft indifferens, licet omnis ali- quando circa quaedam objecTra fit indifferens, I quod difputatione praecedentifuitoftenfum. j In Deo, ut caufa libera, reperitur indijferentia j negativa & aBii>a,in creaturis rationalibus in- j juper paffiva, quia creaturae funt; nam omnis caufa libera creata, cum non fit purus aclus, nee fit libera per effentiam, ficut eft Deus, verum per participationem, habet aliquam potentialitatem > quae poteft perfici per diver- fos actus; fed omnis potentialitas, quae poteft perficiperdiverfosa£tus, habet aliquam in- differentiam paffivam in ordine ad eofdem adtus. Ergo in omni caufa creata libera, eft praeter indifferentiam attivam aliqua indiffe- rentia pafliva.in Deo non eft. Sed'qua ratione, effe caufarn liber am, & libertat, atcfue adeo in- differentia , Deo debeat tribui, & Angelis, & llom'mi,fpeciatirn •videamus. VI. §. i.Deus.utfoluseftperfeftiffimrein-
telligentiae, ita folus eft perfeftiffimae liberta- tis, nee ab ulla alia caufa dependet: Angeli 8c homines ita funt liberi 8c aftionum fuarum domini, ut nihilominus a Deo dependeant, ejufque nutu regantur ac flecTantur : unde creaturis quidem liberis, Angelis 8c Homini- bus T»E|8cn»», Deo autem foli n avTt£„iiir.<>v competit: libcre igitur agere in creaturis ra- |
|||||||
|
-
|
|||||||
|
DisputAt. exPhilosophia Select.
|
||||||||||
|
178
|
||||||||||
|
ia mala impedienda vel non impedienda, ab-
folute indifferens fitac fuerit. VIII. De Angelis hx propofitiones no-
land* veniunt. 1. Ratione libertatis atque indifferentise, turn contrarietatis, turn con- tradidtionis, circa bonum 8c circa malum, Angeli boni ante confirmationem in gratia, Sc mali ante confirmationem in malitia, fue- runt indifferentes, tarn ad velle quam ad non velle aut nolle, tarn ad eligendum quam ad repudiandum,tam mala quam bona,tam male quam bene. 2. Poft confirmationem , in gra- tia quidem , Angeli boni amiferunt indiffe- rentiam contrarietatis circa bonum 8c ma- lum : nam determinantur ad bonum tantum ; in malitia vero, Angeli mali amiferunt quo- que indifferentiam contrarietatis circa bo- num 8c malum: nam determinantur tantunr ad malum : retinent vero utrimque hadtenuj indifferentiam contrarietatis, quatenus boni ad hoc vel illud vel aliud bonum in fpecie 8c individuo, mali ad hoc vel illud vel aliud ma- lum in fpecie 8c individuo, indifterenterfefe habent. IX. De homine funt tenendae hx propo-
fitiones. 1. In ftatu creationis8e gratia: feu re- generationis, voluntas hominis quoad utram- quefpeciemindiffcrenti«8c contrarietatis & contradidtionis , circa bonum vel malum, indifferens eft, 8c indeterminate fefe habet. 1. In ftatu peccati, item condemnationis, in- differens non eft ejus voluntas circa bonum & malum, fed determinata ad malum: fimiliter in ftatu glorix indifferens quoque non eft ad bonum 8c malum,fed determinata ad bonum; 8c hadtefras amifit indifferentiam contrarie- tatis. 3: Atretinuiteandemxontrarietatisin- differentiam.quatenus in ftatu peccati 8c con- demnationis, ad hoc vel illud vel aliud ma- lum in fpecie atque individuo volendum, in ftatu gloria: ad hoc vel illud vel aliud bonum in fpecie atque individuo volendum, indiffe- renter fefe habet. Sed haec de natura Caufie Libera, hac 8c pracedenti diiputatione, difle- ruiffe fufficiat. |
||||||||||
|
mutabilitatis ad malum tantum; in ftatu glo-
ria: ad bonum tantum. Verum quandoqui- dem hoc negotium de natura caulk liber* recleintelle&umeft fundamentum graviffi- rnarum in Theologia qujeftionum de natura Liberi Arbitrii redtedecidendarum,age, di- ftinftiffime per claffes, utrurnque UbertatU at- que indifferent!* modum , turn quoadexercitium feu contritdiBionem, turn quoad fpecificationem feucontrarietatem , deDeo yzAngelu, Homini- bus, enunciemw. i ;' VII. De Deo obfervandse funt has propo-
fttiones. i. Quoad libertatem aut indifferen- tiam contradictionisfeu exercitii, non fuit, ncc eft voluntas Dei ad a&umvolendi, qua- tenus eft adtus abfolute 8c in genere fumtus, indifferens,nec ilium fufpendere potuit:Deus enim nunquam effe potuit fine a&uvolendi. a. Nee fuit, nee eft, ad adtum volendi, indif- ferens Dei voluntas, quatenus notat ordinem ad objedtum Dei intrinfecum Sc abfolute ne- ceffarium, putailliuseffentiam,fapientiam, bonitatem,8cc. nam Deus, nee poteft, neepo- tuit, hsec non velle. 3. Quoad libertatem aut indifferentiam fpecificationis feu contrarie- tatis, h. e. velle 8c nolle, eligere&crepudiare, prout velle 8c nolle& limiles adtusDei notant ordinem ad objedtum externum,fc.creaturas, earumqueexiftentiam, hi adtus Dei non funt abfolute neceffarii, fed indifferentes: potuit enim abfolute res, quas voluit, nolle, 8c, quas noluit, velle, quas elegit, potuit repu- diare, quasrepudiavit, eligerejquamvisex hypothefi, poftquam 8c quatenus eas femel voluit vel noluit, propterimmutabilitatem fuae voluntatis, non poffit non velle, non pof- iitnon nolle. 4. Quoad contrarietatem aut fpecificationem in ordine ad adtus malos vel bonos, circa hos non eft voluntas Dei indiffe- rens uno eodemque adtu, quia Deus, qui eft fummum bonum, tantum poteft moraliter bona 8c jufta velle, ficut moraliter mala 8c in- jufta tantum poteft nolle, Stquidem utrum- que tantum bene : quamvis ad haec vel ilia bona facienda vel non facienda, ad hsec vel il- |
||||||||||
|
Difpu-
|
||||||||||
|
V O X V M E N P R I M V M.
Difputationum ex Philofophiafele&arum
Q^u AdragesimA-O ctAvA, |
||||||||||
|
x7p
|
||||||||||
|
D E
|
||||||||||
|
ENTE REAL!
|
||||||||||
|
I S I.
Txyaiit 'lou^us hiyto% tJ e»7i,bonum tot mo-
di's dici,quotens. EtPlutarchuslib. i.dePiac. Philof. dtayKcuot tit -AXttov atdgp £ Jivfiihio* lita{ t Vfuh >ij <jt%a.yIUx.'i)i $r hotrut. Oportetper- feftum virum, i.e.Philofophum , ea contem- plari qua funt drfacere qua facienda funt. Ad iftum modum factum eft, ut Latini Phihfophi, invita Latinitate, a verbo fum participium. Ens formaverint, quod tantundem fere valet atque exiftens, idque poftea quoque, relifta fignificatione participii,ufurpari ccepit ut no- men , pro eo, quod Res latine dicitur amplif- fimo fignificatu, fub quo etiam Perfonas , a- cliiones, 8c id genus alia includit: nam alias, res a perfonis 8c aftionibus diftinguitur, ut in lure8cpaffimalibi. Sed, dicat aliquis, fires idem fignificat, quod ens, quid attinebat vo- cem hanc fingere invita Latinitate?Refp. For- taffe, quia minus ambiguitatis eft in voce bar- bara Ens, quam in voce latina Res: Et licet haec ratio non fit fatis urgens, ut ego quidem exiftimo, nunc tamen fieri non poteft, ut hac voce&» abftineamus, quandoquidem apud omnes hodiePhilofophos ufureceptaeft : 8c I notum eft illud, Verba -valentufu. III. Cum Ens fumitur, ut participium,
non eft idem fignificatione, ac cum fumitur, ut nomen: nam cum fumitur.ut participium, pertinet ad quarftionem J?11In, an Jit: at cum fumitur, ut nomen, referendum eft ad quae- ftionem '§t%\<^, quid [it i cum enim quippiam dicitur Ens notione participii, nihil aliud di- citur, qua illud effe five exiftere, quo folvitur quaeftio, an fit: at fi vim habeat nominis, effe ens, non fignificat effe aut exiftere , fed non effe non-ens, quod ad quaeftioncm,^«irf/!V,referen- durri eft: Cum autem definitio tribui pofiit et- iam iis, quae non funt, h. e. quae non exiftunt, % i. fequitur, |
||||||||||
|
T H E S
Nihil eft tririus voce Ens: nullus in Phi-
lofophia terminus ufitatior, quam Ens reale: 8c tamen quid fit Ens atque Ens reah, quid vocibus iftis debeat intelligi, tam eft obfcurum quam quod eft oblcuriffimum. Videtur fere nihil effe notius ente atque adeo ente reali : Sc tamen nihil fere eft ignotius. Edidit de Ente & Effentia traclatum Thomas Aquinas: in hunc,commentarium confcripfit Thomas Cajetanus: in hujus commentaries a- lios iterum commentariesevulgavitR^^/ Rypa: agunt de Ente 8c Ente reali, Suarex., Fon- fecafccpH ex hifce duobus omnia folent com- pilare , moderni Metaphyfici initio Meta- phyfices, cum de objedto Metaphyfices phi- fophantur, agunt item de eo multi ex Logi- corum filiis, cum objeftum Logicse utentis remotum docent effe Ens & non Ens: & ta- men, fidixero, neminem ha&enus ex ifto Philofophorum vulgo expofuiffe clare 8c di- ftinfte; quid ens & ens reale fit, quid fub iftis vocabults concipi debeat, fortaffis a veritate non aberravero: Et, fi dicendum eft, quod res eft, quiaclarus ac diftin&us Entis atque Entis realis conceptus ex receptis hodie Phi- lofophis haberi nequit, id in caufa eft multa- rum & confufionum & tenebrarum in Philo- lophia. NoswrnKprimum, moxremipfam more noftro, quantum poterimus, perfpicue €xplicabimus. II. Ens, ut hinc ordiar, dedu&um eft a
verbo fum, ad imitationem Grxcorum , apud quos 01 deducitur quoque a ifrof: Satpe autem fit, ut 71 oWeli&a fignificatione/><«•*!«£« in- duat ufum ac rationem nominis , ac prscipue inPhilofophia:vtluti cum Arifiotehsait,fcien- tiam quandam effe, quar fpeculatur ti "«>, i «> fsj. /. 3. Met. t.irSi dicitur lib. 1. Eth- c. 6. |
||||||||||
|
DisrutAt. txPHitosorHiA Select.
|
|||||||||||||
|
quatenusconlideratur, uteft poteftate, non
poteit dici ens abiolute, fed tantum ens in potentia. VI. Et hocinfuper notandum eft, vocera
Ens, cum nominisiignificationem habet, in- terdum late fumi pro eo omni quod non eft omnino nihil, ita ut etiam entia rationis, ra- tionesentium,privationes, corruptiones, £c id genus alia, entia dicantur iftoc fignificatu: fie accipitur lib. 7,. Metaph. c. 3. ubi Philofophut ficait. TV^y}, 071 ina > y.iyi^) ,1g. J[ itt imS-ti mnm , y, 0^ '07) '0J0? «'« »' aix>, «" <p.9-opfy r, crTSftirfc,!)" w*uttitn,n 7roivmi<&,i ytmma •A', xtisk, «" t <B&; itii iscixt >.ij9pq//0* >j ts<t«>> 7!>os ^»<p«'n<;, 1" Mat, id eft, Qjgdam dicun- ter entia , quoniam fubftantia funt, qutedam, quoniam funt affeHionesfubftantia , alia quo- niam viajunt ad fubftantiam , aut corruptio- nes, aut privationes, aut qualitates, aut quia |
|||||||||||||
|
fequitur, ens pofitum pro nomine ktius pate
re, quamquandoacceptumpro partiripio fi gnificat idlolummodo, quodaftu exiftit. IV. Porro, cum ens fumitur notione par-
ticipii ,eafolum entia dici poffunt, quaea&u exiftunt: at cum fumitur ut nomen, iis etiam tribuitur, quae non attu, fed poteftate atque in fuis caulis-tantum funt; 8c qua; ita fefe ha-1 bent, ut rofatempore hyberno 8c mundus an- tequam effet conditus : Ea enim entia font, fumta voce Ens ut nomen, quae intelligi quae- quedefiniri poffunt: At rofa tempore hyberno intelligi ejufque effentia concipi ac definiri poteft , & Deus mundum nondum conditum cognovit ab seterno:Ergo entia etiam tunc, cum non funt aftu, dici quoque poffunt, ac revera quoque funt entia, licet rev era aftu non fint V. Hie tamen obfervandum eft illud, cum
|
|||||||||||||
|
ea, quae aftu non funt, entia dicuntur, enun-] vim habent efficiendi vel glgnertdi fubftantiam,
ciationesejufmodi, etiamfi forma fint cate-1 aut ea, qu<e ad'jubftantiam dicuntur, aut quia goricae, fenfu tamen effe hypotheticas: cum horum alicujm negationes funt, vel etiam ip- enimdicimus, Rofa aut Mundus eft ens, pro- \fiusfubflantite. Interdum vox EnsftriiJiusiu- pofitfones ifts: habent hunc fenfum: Rofa aut ! mitur, pro eo, quod vere eft in rerum natura, |
|||||||||||||
|
Mundus, fi fit aut cum eft in rerum natura
eft ens: atque hoc modo judicandum eftde omnibus enunciationibus J xat' au-n, five fintprimi, fivefecundi modi :quaeftioenim, qua quaeritur, an res fit, prior eft ea, qua quae- ritur, quid aut qualis res fit, ut docet Ariftoteles lib. 2, Poji. Anal. cap. 1. Itaque nihil poteft pronunciari de quopiam, quod pertinet ad quaeftionem quid fit aut qualis fit res, nifi con- flet aut faltem fupponatur rem effe: ideoque cum ens pertineat ad quaeftionem, qua quaeri- tur quid resfit (diftinguit enim rem ab omni eo quod non ens eft ) non poteft illud de quo- piam affirmari,nifi quod aftu fit aut fuppona- tur efTe: at fi ens, quod non a&u fed poteftate tantum eft, in fe confideretur, atque ut eft in poteftate, haud magis dici poteft ens abfolute, quam cadaver hominis dici abfolute homo. Qui.enimdicaturens, quod non eft, 8cqui- dem tunc atque eatenus, quando 8c quatenus non eft ? Atqui, quod non a<ftu fed poteftate eft, revera non eft: effe enim abfolute 8c effe poteftate, opponuntur.ut effe 8c non effe. Er- go quod non actu fed poteftate tantum eft, |
|||||||||||||
|
quod veram, realem , ac fibi propriam effen-
tiam habet; vulgo ens reale didfcum: atque hoc fenfu , entia rationis, rationes entium, privar tiones, corruptiones, generationes_, 8c id ge- nus alia, entia dici nequeunt. Atque eundem fere ad modum de Ente philofophatuv <lA- quinas lib. de Ente & Effent. c. t. 8c praefertim Summ.Theol.p. 1. quJft.jfi. art. x- ubi cum quaefiviffet , Vtrum malum inwniatur in re- bus ? 8c fibi objeciffet. Ens &• res convertun- tur. Si ergo malum eft ens in rebus, fequitur, quod malum fit res quadam : Quod eft contra pr<ediBa.Rc refpondet. Adfecundum dicendum, quodficut dicitur in 5-. Metaph. Ens dupliciter dicitur : una modo , fecundum quod fignificat entitatem, prout dividitur per decern pradica- menta: &fic convertitur cum re, eJr hoc modo nulla privatio eft ens, unde nee malum- Alio mo- do dicitur Ens, quod fignificat veritatem propo- fitionis qua in compofitione confiflit, cujus nota efthocverbum, EST. Et hoc eft Ens, quo re- fpondetm ad quaeftionem, An eft: Et fie cacita- tem dicimus e/fein oculo veJ quamcunque aliam privatimem, &koc modo etiam malum • dicitur ens.
|
|||||||||||||
|
VOLUMEN PRIMUM. iSl
|
|||||||
|
Ipfi cum fubftantia corporum gcfolaradone
ab ea differat. Qualitates motusdicipoflent fubftantia;, vel extenfae, vel intelligentis, 8c utrobique modi operandi: Relationes, aftio- nes, pafliones, 2c qua: fequuntur rerum in ca- tegoriis clafles, jam diu a multis Philofopho- rum ex cenfu 8c numero entium funt remota: ac profcriptse. Itaque ii 7n>fox%Zs Xkyi&ai, quodenti ab Ariftotele tribuitur, non vide- tur fatis firmum argumentum ad proban- dam entium multitudinem: nam to m&fc- %ai Xiyiflp* , fignificant quidem multa : j fed probandum erat porro, ilia multa reipfa j ficnonfolaratione diftingui. Utigiturargu- I mentum firmum fit, probandum eft, aut ac- cidentia efle entia vera 8c reipfa a fubftantiis diverfa ( quod 8c ante (tAr'iftotelem olim 8c nunc temporis a multis negatur ) aut ipfas fubftantias reipfa a fe invicem eflediverfas. Quod pofterius quidem tam eft manifeftum, ut multa probatione non egeat: nam, ut acci- dentia praeteream ( quae an fint entia diftintta a fubftantiis, jam nunc difputarenon libet) fubftantia; faltem alia; ab aliis funt diverfa;: alia eft fubftantia intclligens, fpiritus; alia eft extenfa, corpus: aliud eft Deus, 8c aliud funt res a Deo fadfoe: aliud eft homo, aliud lapis: quid enim? an homo non eft ens ? an non 8c lapis? 8c tamen homo non eft lapis: an non Deus eft ens ? an non 8c fpiritus ? an non crea- tura eft Ens ? an non 8c corpus ? attamen Deus non eft creatura; 8c fpiritus non eft corpus: nee vice verfa. Eft ergo aliqua entium mul- titudo. IX. Sed fi hoc tam manifeftum eft, dicat
quifpiam.quis credat veteres illos fapientes ac Philofophos , Parmenidem Meliffumve , fi- milefve heroas , cordatos mehercule morta- les , tampueriliterinepteque philofbphatos fuifle, ut omnia ens unum efle ftatuerint? Me quidem quod attinet, non tam finiftre fentio de viris tam preclaris, iifque aflentior, qui exiftimant zsfriftotelem non fatis candide ve- terum dogmata recenfuifle, 8c ad verfus verba potius quam adverfus fententiam eorum dif- putafle'. Quid ergo voluerunt, cum dixerunt omnia efle unum tantummodo? Nihil aliud profe&o , quam quod veriflime di'ci poteft* Z. j efle, |
|||||||
|
ens. Propter hujw autemdifl'mP.ionaignorant
tiam, aliqui conftderantes , quod aliqu* res di- cuntitr mala, 'velquodmalum dicnur ejfe in re- bus, crediderunt , qnod'malum e(fet res qu<edam. Haec Thomas: fed de Voce latis, nunc ad Rem ipfam accedamus. VII. Ens Jlricle fumtum feu re ale , non
eft unicum quid , quemadmodum idftatuifl'e Parmenidem 8c Melijfum docet lib. I. Phyf. c i. s_Arifloteles: quincontra, ensrealemultipli- ci varietate eft diverfum : atque hoc tam eft manifeftum , ut nefciam an aliquid did poffit manifeftius. Quid enim ? ft omnia fint unum, nee quicquam a quopiam diverfum eft, nullus erit ortus aut interitus, nulla mutatio, nul- la; caufse, ac proinde nulla quoque fcientia. Deindefic argumentatur Ariftoteles. Ens eft ex eorum numero, quae dicuntur Tn>».a'^«s (nam vel fubftantiam fignificat, vel quantita- tem, velqualitatem, vel aliud quid eorum, quae de fubftantia prxdicantur ) ergo non po- teft ita unum eflfe, ut careatomnimultitudi- Tse: Qui enim dicunt omnia efle unum , aut intelligunt omnia unum efle nomine tcnus, aut quoad rem- De nomine noneftcontro- verfia, fed de reipfa. Si ergo ens velintefle reipfa unum j vel intelligunt unum genere, vel fpecie, vel numero:priora duo non tollunt irniltitudinern,fiquidem utrumque dicitur de multis. Si omnia velint efle unum numero, vel fubftantiam intelligunt fine accidente,vel accidens fine fubftantia: non fubftantiam fi- ne accidente.quia qusedam fubftantia, fcilicet iinita, nunquam eft fine accidente: non etiam accidens fine fubftantia.quia nullum accidens poteft exiftere finefubftantia; Si vero intelli- gant fubftantid-m accidente veftitam , jam erit quaedam entium multitudo ac diverfitas. Hxc eft fententia fere Difputationis, quam <^Ari- Jioteles inftitujt contra Melijfum Parmenidem- quelib. l ■ Phyf. c. 5. VIII. Vefum enimvero non deeft for-
tafle, quod reponi poflet, fi quis Melijfi P arme- mdifvecaufarn fufciperet ac patrocinium.Di- ci enim poflet > omnia fubftantiam efle, acci- dentianonefffe entia, fed modos tantum, aut Xiyxi aut <rxi„isfubjlantiarum. Ex certe mihi vixdubium. e#, quin quantius eadem fit rci- |
|||||||
|
Disputat. ex Philosophia Select.
|
||||||||||||||||||||||||||
|
it:
|
||||||||||||||||||||||||||
|
efle,unum tantummodo ESSE, idque fern-
piternum, immutabile, ac divinum; cactera- que omnia in perpetua generationum ac cor ruptionum viciflitudine efle pofita, ideoque nunquam proprie dici pofte ejfe, fed femper fieri, gigni, interire ; indequeconcludebant, nonpofleea proprie dici entia, fiquidem Ens. ab efe dicitur; nihilque vere ens dici poteft, |
nifi quod poteft dici efle. Sed quicquid fit de
Veterum iententia,de qua videatur mterGr^- cos i^Arifietelis Interpretes Simplicius ad cap. i. $" 3. /. i.Phyf. illud conftat, & jam e- viitum eft, ens non efle unicum, fed vere dariinEnte reali diverfitatem & multitudi- j nem. Caetera de ertte reali fequens abfolvet difputatio. |
|||||||||||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fcleftarum
Qjj AdrAgesim A-N o n A, |
||||||||||||||||||||||||||
|
d E
|
||||||||||||||||||||||||||
|
ENTE REALI.
|
||||||||||||||||||||||||||
|
H E S I S I.
naturam determinatam vel contra&am, fed
ad fignificandum id, in quo omnia entia con- veniunt. Quare cum voces fint ulifi^tXa. t ci rr\ ■"f'K^J Tmfa.paTm , i. e. nottt affetlionum, five conceptionum, qua funt in anima, uti loquitur Arijloteles cap. 1. de Interpret, om- ninofequitur,hifcevocibusrefpondereunum conceptum inmentcquointelligitur id,quod proxime atque immediate per hafce voces fi- gnificatur. Sidicas, voces hafce ambiguas efle; ideoque non unum quippiam fed mult* fimul fignificare, ac proinde non efle needle, ut iis unus refpondeat conceptus : id quidem facile confutari poteft. Demusenim eas vo- ces efle ambiguas : hoc folummodo obfer- vandum eft, eas non fuiflfe adhibitas primum ad fignificandam hanc vel iftam entis fpe- ciem , mox ad fignificandam entis fpeciem a- liam, & fie forte fortuna totum entis ambi- tum hifce vocibus fuifle comprehenfum : fed vero ftatim atque ha; voces, o» & ens, in ufu efle cceperunt , harum vocum primo ufu, |
||||||||||||||||||||||||||
|
QUa; prsceflit Difputatio,ea Ens nocum, fed Entia efeplura, demonftmultaenimfuntquibus nomcnStura Entis convenit: fed videndum nunin quo fit fit a ilia communis natura & rattis , qua plura fub fuo complexu conticomprehendit, {jp quomodo adinferioratrahatur: quod quidem explicatu tarn eficile , quam quid eft in univerfaPhilofhie enim omnia funt plena caliginis,videre detur, ubi pes figi poflit, 8c fundatum folidum poni. Nos in re obfeura pcuitati pro virili ftudebimus.
II. Ante omnia ftatuendum eft.Entilia omnia, modo reverafinttalia, unoceptu ac notione comprehendi poflenon repraefentet certam entis realis fpaut certum ens in fpecie, Deii aut creatufubftantiam aut accidens, fed quae reptet aliquid, in quohxc omnia conveAtque hoc nobis notiflimum eft ;ipfanos docet experientia, audita voce entis
|
||||||||||||||||||||||||||
|
tern noftram a multitudine retrahi 8c ad quicquid eft, fuit defignatum : quod fieri non
|
||||||||||||||||||||||||||
|
quandam unitatem reduci, intelleftumque
noftram formare unum communemque om- nibus entibus conceptum , ac reprasfentan- tem ens, non ut tale eft aut tale in fpecie, fed uteftensfimpliciter. Prseterea voces ifta?, i'» 8c ens, primum funt adhibitx, non ad figni |
||||||||||||||||||||||||||
|
poteft.fi mens unum conceptum communem,
omnibus entibus non formaverit. III. Porro, quod fi mens noftra non divi-
datur nee diftrahatur in conceptus plures,
I concepto eo, quod n'omen & notio entis im-
portat , fed unum ac communem omnibus
|
||||||||||||||||||||||||||
|
ficandum fubftantiam aut accidens, aut aliam entibus formet conceptum , facile videre eft,
quod
|
||||||||||||||||||||||||||
|
Volumen Prihum, i'85
quodomniaergoentiaaliquomodointerfefej autem res eodem redeat", 8c fententia no-
conveniant; quippe uni conceptui necefle eft [ ftra a nobis th. J .e:;pofita non fit diverfa a fen- ut refpondeat unum objeftum : debet enim i tentia Suarezii aliorumquc , fub iftis tamen |
||||||||
|
terminis earn non propofuimus, quiaabfti-
nendum judicamus, quantum fieri poteft, ab ineptis vocibus 8c infulfis loquendi modi's, quibus Philofophia recepta tota eft deformata: in illo fane numero eft ilia conceptus diftin- 6tio : omnis enim conceptus eft conceptus formalis, h.e. forma quxdam mentis, qua res fibi objeclas immateriali modo refertacre- prxfentat: res objefta nullo modo conceptus eft, nee conceptus dici poteft, ne externa qui- dem denominatione: denominationes exter- na; dicunturde rebus oratione obliqua8c sra- %aiv;j.a<;, non autem oratione recta 8c tmsuvu- fiag: non enim dicimus, miles eft veftis aut gladiWy fed eft veftitm aut gladiatus. Ad ilium quoque modum, res objecTa menti non poteft dici conceptus, fed concepta -Tmgmipas, h. e. id quod concipitur. Sed pergamus. V. Conftat ergo , dari omnium entium
quandam communionem atque convenien- tiamineo, quod fintentia: hie nuncquperi- tur, In quo hxc communio 8c convenientia omnium entium fit fita? Errant, qui earn po- nunt in fola communione nominis, quod ii c> 8c ens de omnibus entibus prxdicetunnam haec nominis communio non fufficit ad effor- mandum unum conceptum omnibus omnino entibus communem: Nee melius fentiunt, qui entis naturam communem collocant in aliquo, quod fit extra rationem entis: nam quod extra rationem entis eft, id nihil eft, aut certenon ens; atentianonpoffuntinnihilo aut in non ente convenire: nam fifumas ens- late acceptum,illud 8c nihil opponuntur con- tradiftorie, tanquam ens & non ens: fi ens fumasfhifte pro ente reali, quemadmodum nos imprsfentiarum fumimus, etiam ens rea- le & non ens reale contradidtorie opponun- tur. Reftat ergo , ut omnium entium rea- lium convenientia 8c communio generalis in ente, collocetur in proprio entis aflu, per quern ens reale revera eft ens& tale,per quern diftinguitur non folum ab eo quod eft nihil, fed 8c ab eo quod non eft ens reale: nam dari quippiam, quod, tametfi non fit revera ens reale,
|
||||||||
|
eflfe propoitio ac convenientia inter conce
ptum & obje&um quod concipitur: ideoque hii ens uno conceptu concipiatur, quoali- quid repradentetur omnibus entibus com- mune,utique oportet a parte entis aliquid da- ri in quo omnia entia conveniant & unian- tur, alioqui reprafenratiofalfaforet. Sed ve- rumeftprius, ex thef. priced. E. 8c pofterius. Hanc noftram ratiocinationem tali tibicine fulcit Vir Cl preceptor ac pr<edecefor nofter , D. Fr. Burgerfd. Metaph. I. i.e. i. th. io. Aut enim, inquit, communis illius omnium entiu conceptus objecl:um,erit communio quatdam omnium entium interfe, aut aliquod ex pro- priis particularium entium,puta, Subftanti* & Accidentia,Dei eV creaturarum, rationibus, collec"tum,8c aggregatum: Hoc pofterius ma- nifefto falfum eft : nam cum objeftum ex multis particularibus objeftis aggregatum eft, fc. abfque aliqua communione aut unione, conceptus quoque mentis aggregatus effe de- bet ex multis conceptibus, quorum finguli fingulisobjeftisrefpondeant: concept™ enim debent objeBis fuis ejfejtmiks, eaquejtc repra- fentare, utfunt, & non aliter quamfunt. Ergo concedenda eft quaedam omnium entium communio ac convenientia, fecundum quam wno aliquo conceptu promifcue poffint ab in- tellect apprehendi. IV. Suarex,, 8c vulgus Phihfophorum, qui
ipfius vitula arant, hanc doclrinam fie effe- runt. A)\mt,dariunumconceptum entis, turn formalem, tumobjeBi'vum. Conceptumforma- lem vocant ipfum mentis aftum five notio- nem, qua rem objedfom apprehenditatque cognofcit : ctmceptum objeBivum appellant rem ipfam, quae conceptu formali cognofci- tur, atque in mente repraefentatur, & quidem quatenus menti objicitur atque abeaconci- pitur. Ex. gr. fi quis hominem concipiat cer- toquodammodo,puta, qua animal eft, ilia notio.quae in anima formatur.cum hominem concipit, ut animal, eft conceptus formalis : homo vero ipfe, quatenus ut animal concipi- tur, vocaturconceptus obje£tivus. Quamvis |
||||||||
|
DisputAt. ex P h i l o s o p h i a 5 e l e c t.
|
||||||||||||||||
|
igitur reale,fx. proprius ejus actus, effe effentia,
abftrahi quidem poteft abeffe exiftentix abf- tradtione prate ifionis, fed non item negatio- nis : at qux funt non entia realia, abftradtione negationis abftrahuntur, 8c ab effe exiftentix 8cabeffe effentix: illud autem effe feu effe effentiae, in quo entis realis adtum ponimus, nihil eft aliud, quam quo Ens veram habet effentiam 8c eft in rerum natura; tale autem eft, quod eft extra mentem, nee fitumeftin refpedtu, voce aut modo. VII. Communis ilia natura Sc ratio entis
realis, in qua omnia entia realia conveniunt, determinaturSc contrahitur ad inferiora, 8c in fuas quafi fpecies dividitur per convenien- |
||||||||||||||||
|
reale, non tamen eft nihil, quod medium vo-
cant negationis inter ens reale & nihil, evin- cuntrelationes.denominationcs externx.cn- tia rationis, rationes entium, modi exiftendi 8c operandi.aftiones omnes, &c. Confiftit er- go communis ratio entis realis in proprio ejus adtu: hie eft E S S E: ens enim 8c effe funt con- jugata: Sed cum duplex fit effe,ve\ effentia,vel ■exiftentia , entis realis aftus proprius confiftit in raT effe effentix: poteft namque Ens reale abftrahi ab effe exiftentix , abeffe effentix non poteft, ideoqueomne Ens reale eft fe- cundum effe effentix, 8c quicquid eft fecun- dum effe effentiae, illud eft Ens reale: ficuti e converfo , non Ens reale, non eft fecundum |
||||||||||||||||
|
effe effentiae, 8c quod non eft fecundum effe ; tes differentias: quxcunque enim inter fe in
effentix, illud eft non-ens-reale. Notandum \ communi aliqua natura conveniunt, fiea in- vero hie a nobis intelligi, effe fecundo adje-"1 ter fe quoque diftinguuntur, per differentias dhim , veluti cum dicimus, Deus eft, Home- diftinguidebent, qua: communi naturae adji- rus non eft fed fuit: nam eflc tertio adjedtum,' ciuntur: iftae differentiae entis realis non funt |
||||||||||||||||
|
nihil eft aliud quam copula prxdicati cum
fubjedto, qua: etiam non-enti reali 8c rJ nihil competit: veluti cum dicimus, nihil eft non- ens, excitas eft privatio, 8c id genus alia. V I. Sed hie fcrupulus oritur gravis. Si
effe fecundo adjeBum iis filummodo conveniat, qua aBu funt in rerum natura Jive qua exi- Jhint, non eft ratio communis entis realis quod ab exiftentia abftrahi per mentem poteft. Sedve- rum eslprim. Ergo &pofteriut. Prob. min. Quia ncn recle dicit ur, Rofa eff, cum nulla rofa exiftit: certe Logici docent, quod effe fecund* adjeBionis Jit idem quod exiftere: Ergo, (idiceretur rofa effe, cum non exiftit, dicer etur effe, cum non esl: jam •vero ens reale non tflntum comprehendit ea qua aBu funt, fed & ea qua funt poteft ate , h. e. quo- rum natura non repugnat, aBu effe. Elfefecundi (tdjeBi, ut loquuntur vulgo, non videtur effe ra- tio communis, in qua omnia entia realia conve- niunt. Ifta objedtio fie folvi poteft: ni «>«/ live effe.fecundo adjedtum idem fane eftquod exiftere: nee tribuitur iis, quae non funt adtu feuquxnonexiftunt; 8c qux adtu non funt, |
||||||||||||||||
|
entia realia , neque communem rationem
entis realis includunt: Genus non attribuitur differentiis,fed ivs , de quibus differentia dicitur, ut docet Ariftoteles I. 6. Top. c. 6. Ideoquecum ens reale fit, quod dividitur, differentiae divi- dentes non poffunt effe entia realia. Et certe, fi differentix entis realis fint entia realia, in eo quod fint 8c quatenus funt entia realia, in- ter fe conveniunt: in quo ergo inter fefe diffe- runt? aut fi non differant, quomodo poffunt ens in fpecies dividere? fi entia fint realia 8c tamen differant, per alias differentias differre. debent, 8c illae rurfus per alias, atque ita vel in infinitum eft progrediendii, vel dandx erunt differentix,qux entiarealia non funt. An ergo differentix iftx nihil omnino funt? Ne hoc quidem:nam quxcunque interfe conveniunt, non poffunt a fe invicem diftingui per illud, quodomnino nihil eft.Quxenimdiftinguun- tur nS nihil, ne diftinguuntur quidem, fed funt reipfa unum : fupereft ergo, ut entis rea- lis differentix, cumipfx nee fint entia realia nee nihil,fint aliquid medium,8c quidem ne- |
||||||||||||||||
|
iblemusyulgo vocare non entia, id eft non gationis, inter ens reale 8c nihil. Sidicas.tale
exiftentia: eidem tamen , qux non exiftunt, medium non dari: Refp. ergo non tantum nul- poflunt dici effe, id eft entia realia, ex hypo- lx erunt entis realis differentix , fed nullx thefi; quiatunc funt entia realia, cum adtu quoque communes ejus affedtiones.nulla ejus funt, aut cum fuerunt, aut cum erunt. Ens\ principia, quibus affedtiones de ente reali de- mon-
|
||||||||||||||||
|
-
|
||||||||||||||||
|
V O L U M E N
monftrentur: quinimo tota evertetur Meta- phyfica, ac verborum tantum erit fcientia, non rerum. Verum quia non-netnini fortafie paradoxa videbitur hxc opinio, una atque al- tera ratione earn confirmemus. VIII. §. i. Una affe£Ho endsrealisdif-
fert ab alia; putaunitasaveritate, Veritas a bonitate.nam licet verum fit.quicquid unum eft, 8c bonum fit, quidquid verum eft, unitas tamen Veritas non eft, nee Veritas bonitas,nec ilia prsedicatio identica eft, qua dicitur u- num efle verum, aut verum efle bonum. At- qui unum,verum,bonum, non diftinguuntur per id, quod revera eft ens reale (nam ens rea- le in iis omnibus 8c ex cequo includitur, in eoque inter feie conveniunt) non etiam di- ftinguuntur eo quod nihil eft ( nam quae di- ftinguuntur eo quod nihil eft, omnino non diftinguuntur.) Ergo concedendum cftjali- quid includi in affedtionibusentis realis,quod necens reale fit, nee nihil. Neque vero folum in rebus Metaphyficis, fed & Mathematicis 8c Phyficis fie eft philofophandum. IX. §. 2. Mathematics fcientiaeverfantur
circa definitam quantitatem: haec fubjeevtum eft. Affeftiones, quae de quantitate demon- ftrantur, ab ipfa quantitate aliquo modo di- ftinguuntur : non funt ipfa quantitas ; neque |
P a I m v m. i8y
dentis efle eft inefleilli,cujusaccidens eft: at-
qui afteftiones quantitatis non inhaerent quantitatL; quia accidensnon inhxret acci- denti: quantitas autem accidens eft, ex com- muni fententia. Si refpondcas, quantitatem non diftingui a re quanta ; ex eo inferam.affe- ftiones quantitatis quoque non diftingui rei- pfa a quantitate : ac proinde non efle entia realia a quantitate [diverfa; nee tamen nihil funt. Ergo concedendum eft quippiam,quod non fit nihil omnino, nee tamen ens reale, quod erat demonftrandum. Similimodo li- ceret argumentari ex Phyficis; led charta ve- tat, 8c haec fuffecerint. X. Totum hoc negotium, "ceu in tabella,
fie repraefentari poteft. Ens, ut nomen, figni- ficatione lata, eft idem quod aliquid, 8c oppo7 nitur contradiftorie -nS nihil, quod idem eft ac non em; neque hie datur medium negatio- ns. Ens late fumtum, fubdividi poteft, in ens JfriBe fumtum, vulgo reale, 8c aliquid quod non eft ens reale fed ei oppofitum, nee tamen nihil,quod impraefentiarum vocamvLSmedium negation^ inter ens reale 8c nihil, aut non-ens reale. Atque hoc non eft unius conditionis, fed multiplici varietate diverfum ; adeo ut difficilius lit hanc non-entium realium, quam verorum entium realium multitudinem ad |
||||||||||
|
nihil omnino; nee tamen entia funt realia ab I certas clafles revocare ; prxfeitim cum in en-
ipfa quantitate diverfa, nam fi eflent entia tibus digerendis habeamus, quos fequamur, realia, vel fubftantiae forent vel accidentia: at in explicandis & diftinguendis hifce non atqui fubftanti^ non funt affeftiones acciden- entibusperinviafiteundum. Sedde iis alias tium, imo ne fubftantiarum quidem : fifint/agere licebit : nuncdeEwferea/igeminadif- accidentia, quantitati inharebunt, quiaacci- 'putatione haec difcufliffefatisefto. Dilputationum ex Philofophia fele&arum
Q^u inq^uagesima, ENTE RATIONIS.
Thesis I.
|
|||||||||||
|
8c habitudinem, non quod a ratione effeBiont
aliquareali fiat, nee quod rationi utfubjeBo infit, fed quod rem confequatur in quantum rationi noftrae cognofcenda proponitur: nam ens rationis trifariam dicitur, prout trifariam A a pendet |
|||||||||||
|
DIfputationem geminam de Ente reali
non incommode videtur exceptura u- nade Ente rationii, quod a ratione ■ao- men habet.quia ad rationem,h.e. mentem feu intellectual noftrum dicitaliqucm refpe£tum |
|||||||||||
|
18(5 DisputAt. ex Philosophia Select.
|
|||||||
|
fed quatenus ab anima intelligente intelligi-
tur, 8c cum animali comparatur. Similiter virtus, qua virtus, eft habitus, 8c mediocritas, 8c qualitas: at fiab intellect comparetur cum fortitudine,temperantia, juftitia, 8c cum iis, quibus communiter ineft, 8c quibus attribui- tur,attributumearum& genus dicitur;priora hie iterum, effe habitant,effe mediocritatem,eJfe qualitatem, funt entia realia ; pofteriora vero, effe attributum, effe genus, funt entia rationis. III. Porro cum mensnoftrapriusferatur
in res ipfas, quam in earum cum rebus aliis comparationes, ideo rerum ipfaruta concc ptus apud Logicosdicuntur intentionesprime: fed conceptus eorum, quae rebus conveniunt, quia ab intellectu intelliguntur, vocantur in- tentiones fecund*: nempe, quia mens noftra primum aciem intendit fuam in rem ipfam, ut eft; fecundo autem loco,in ea,qua2 illi con- veniunt, ut intelligitur. Et vocabula, quibus primi conceptus iignificantur, vocantur no- mina intentionis prima, it^uritiiiitu.i.Tir.x: ilia vero, quibus iignificantur conceptus fecun- di, nommafecunda intentionis, diVTtg8poitp4oz7i' xx : homo, animal, bipes, funt voces primas in- tcntiomsigenM, fpecies, fubfec1um,attributitm, fecundse intentionis. Sed de his confulantur Logici veteres 8c recentiores. IV. Ut vero natura entium rationis con-
ditioque intelligaturmelius,explicandum eft, quo modo in rebus mentis ope oriuntur. lntelle- ftus ergo author eft entium rationis, eaque gignit ac producit intelligendo, i. e. fbrman- do conceptus five notiones objeclarum re- rum. Notiones vulgodividunturinprimas 8c fecundas. Prima repraffentant res ipfas ita uti funt in fe -.fecunda, prout certa ratione menti objiciuntur, ab eaque concipiunrur, velpo- tius repraefentant modum ipfum.quo res con- cipiuntur: jam vero,facit entia rationis mens, non fecundis, fed primis notionibus, 8c facia fecundis apprehendit atque intelligit, cum in feipfam reflexa concipit , quomodo primis notionibus res objeftas conceperat: itaque ra- tionis entia refte dicuntur effedlaprimarum notionum 8c objefta fecundarum. V. Notiones prima, vel abfoluta funt vel
comparata. AbfohtiM. voco, cum intelle&us unam-
|
|||||||
|
pendet a ratione.Quredam enim entia rationis
dependent a ratione effeBme, five tanquam a , caula efficiente; qualia funt, qux-cunque ab aliquo mentis a£tu vel habitu pro.ficifcuntur: hue pertinent primum.omnes res artificiofa:: deinde , qua:cunque ad mores pertinent, ut virtutes 8c viliamoralia, eorumque eftecta: his opponuntur ea, qux neceffitate nature eveniunt, aut cafu: haec enim non a ratione, fed fine ratione, vel etiam praster aut con- tra rationem, fieri dicuntur. Alia dependent a mente five rztionefubj etlive, feu tanquam afubjefto, ut difciplinse aliique fimiles ha- bitus , & qualitates, quae menti ut proprio fubjefto inherent. Alia denique dicuntur a mente dependere objeBive, nimirum, quia rebus competunt eafque confequuntur, qua- tenus 8c quoties menti feu rationi cognofcen- dx objiciuntur. Si entia rationis fumantur prima »c fecunda fignificatione , qua: vel effective velfubjeBive dependent a mente, funt entia realia; vcreac proprie lie di&a: nam 8c -n t'naf propriusentis realisactus, i» effe , ■ .& tiri '(*>. 8c *» ft is» «»«/ feu effentia, illis convenit. Prxterea affectiones entis rea- lis in iis reperiuntur, unitas, Veritas,bonitas. Sed vero entia rationis tertia fignificatione accepta, nee effentiam habent veram nee exi- ftentiam: eorum enim effe in mentis confiftit ficiione: oriuntur enim ex eo, quod res una- quseque menti objiciatur, 8c ab ea certa ratio- ne cognofcatur. 11. Dari entia rationk objeBive.haxid diffi-
culter probari poteft, fi obfervetur, duum ge- nerum effe ea, quae rebus tribuuntur: nam longe alia rebus conveniunt, ut funt, 8c alia, ut res a nobis intelliguntur 8c cum aliis re- bus comparantur. Quae rebus conveniunt, ut funt, entia funt realia: quae vero iifdem conve- niunt, ut a mente apprehenduntur, funt entia rationis. Ex. gr. b.Omo,ut homo, eft animatus, fenfu praeditus, bipes, rifibilis, ?cc. fedutab intelleftu intelligitur, tanquam pars quaedam animali's, qua; ei fubfit, dicitur effe fubjeftum i 8c fpecies animalis: ilia priora, effe animatum,' ejfe bipedem, 8cc. funt entia realia: effefpeciem,' efefubjeBum&c.funt entia rationi*.non enim naec conveniunt homini, quatcnus homo eft, |
|||||||
|
Pkimhh. 187
I pirum; juftitia adjuftitiam Ariftidis 8c Socra-
tis, & fie porro. VI. Entia rationis totupliciafunt, quotu-
plices funt rationes entium, fivequotuplici modo res unaquxque cum alia re conferri ac comparari poteft; itaque ficuti rationem il- lam, qua res eft pluribus communis, fpeciem vocamus; ita rationem illam, qua res eft com- munis fpeciebus pluribus, appellamus^K^j rationem illam, qua res nullam habet com- munitatem, nuncupamus individuum ; qua ab alio pendet, effeBum: quiSkliquid confert ad alterius rei ortum, caufam; qua alii fubji- citur, fubjeBtim: quaalteri adjungitur, adjun- tlum. 8cc. Neque vero fingula duntaxat ratio- nis entia, fedmulta fimul, reperiri poffunt in rebus fingulis: una enim eademque res ge- nus efTe poteft, fubje&um, caufa, totum, & quid non ? nimirum, quia una res poteft mul- tis modis cum alia conferri, ideoque diverfi- modeintelligi. VII. Ex hifce ita expofitis facile liquet,
entia rationis non fingiautformariab intel- lect noftro temere ac pro libera arbitratu, |
|||||||||||||||||
|
VOIUMEN
Tinamquamque rem feorfim & fine ulla habi-
tudine ad alias concipit : comparator dico , cum concipit, quomodo res unaquxque fe habeat ad alias :non fiunt autem entia ratio- nis abfolutis fed comparatis notionibus: hujus tamen comparatx intelledtionis terminus non eft ens rationis, h. e. ex hac comparata intelleCtione non oritur ens rationis ita, uti calor ex calefadlione: fie enim entia rationis forent entia realia : fed comparatx intelle- ftionis terminus proprius , atque internus, eft conceptus ipfe five notio prima objeiStum certa ratione reprxfentans : hujus enim re- prxfentationis vi oritur ens rationis in ipfo obje&o. Ex.gr. cum intelleftus Petrumap- prehendit 8c Paulum, apprehenfos inter fe- fe comparat, ex comparatione deprehendit utrumque efTe hominem ; rejedtis deinde attributis iis, quibus inter fefedifferunt, hu- manitatem feu naturam humanam in abftra- clo concipit j turn ifta conceptione dicitur in 8c de homine formare itlud ens rationis, quod fpeciem vocant Logici -.fpeciem enim efje, non convenit humanx naturae authomini in |
|||||||||||||||||
|
8c per fe, fed vero naturam humanam confe-1 fed certo modo ac lege, fequetur enim in effi-
|
|||||||||||||||||
|
ciendis entibus rationis xiy>is § iiicy feu ra-
tiones entium, qux funt fitx i n %i<rl five re- fpeftu 8c habitudine rei obje&x cum rebus |
|||||||||||||||||
|
. ~ ■ . ...
|
|||||||||||||||||
|
quitur, cum intelledhis earn, abhominibus
fingulis eorumquediftErentiis individuanti- bus abftrattam, in communi ratione conci |
|||||||||||||||||
|
pit, in qua finguli homines conveniunt & I aliis. Res fie fe habet. Quotiefcunque mens
|
|||||||||||||||||
|
quodammodo unum funt: ubi jam intelleclus
repercuffus £c in feipfum reflexus, fecunda vice intelligit fe intelligere naturam huma- nam, eo, quo diftum eft, modo, h. e. a fingu- lis hominibus abftra&am, dicitur formare no- tionemfecundam, qux naturam non reprxfen- tat humanam, fed vero modum ilium five rationem, qua naturam humanam concepe- rat, h. e. qua promifcue fefe habet ad Petrum, Paulum, aliofque fingulares homines. Quod de natura dico humana, id pariter de omni- bus rebus accipiendum eft, qux pluribus re- bus funt communes : unum enim idemque rationis ens multis admodum rebus acpene omnibus attribui poteft, quia nimirum uno eodemque modo plerxque res cum aliis com- parari porTiint: nam ut homo fe habet ad Pe- trum & Paulum ; ita fe habet canis ad Phyla- cem 8c Melampum ; pirus ad hanc vel illam |
noftra res fibi oblatas percipit, qux ykm feu
habitudinem aliquam habent & quatenus ha- bent, toties efficit ens rationis fecundum ra- tionem iftius <ry<inus feu habitudinis: vel, ut clarius loquar, toties ens raticmis in re intel- lecta refultat ex eo, quod intelleftus earn fub ifta ratione five cum ifta tryjint conceperat at- que apprehenderat.Qiikligitur tandem fuerit ens rationis ? an intelleftio ipfa? neutiquam : an conceptus.qui in menteper jntelleftionem formatus ? nequaquam : an res concepta? minime : an <r%sei; rei intellectsenm rebus aliis, feu ratio, quamentiobjicitur? nehoc quidem. Qujd ergo? Ens rationis , prxter hxc omnia eft aliquid aliud, quod oritur in re intellefta, ex eo quod intelleftus res pri- mum apprehendat, apprehenfas comparet, comparatas fecundum certam tr%itn*, habi- tudinem , ac rationem intelligat : ideoque |
||||||||||||||||
|
A a 3. entia
|
|||||||||||||||||
|
Disp. ex PmtosoPH. Select. Volumes I.
|
|||||||||||||||||||
|
181
|
|||||||||||||||||||
|
modi, 8cc. 8c ideo, in quantum entiarationis
veris entibus arfirmate tribuuntur, in tantum quoddam quafi efTe pofitivum habent: quem- admodum enim quasdam funt quafi entia, ita quoque illis non quidem efTe, fed quafi efTe competit: at privationes nullum habent efTe pofitivum;imo illis nee efle nee quafiefte tri- buipoteftfedpotiusnon efle. 3. Entia fidta, aut fpeftantur fecundum hypothefin, aut ex- tra hypothefin, juxta quam finguntur: fi fifta confiderentur fecundum hypothefin efle hoc, |
|||||||||||||||||||
|
entia rationis non funt, nifi quando intelle-
dtus operatur, 8c intelligit :ac fi intelle&us definat intelligere, delinit quoque efle ens rationis:ita in totum a ratione dependet ens rationis: ideoque non immerito fie dicitur. VIII. Hax omnia cum fie fehabeant, ca-
vendum eft fedulo, ne entia rationis 8c rationes entiuminterfefeconfundantur: nam multum adhuc differunt: quippe rationes entium funt in rebus citra & ante omnem mentis adlum, imo funt propria mentis in intelligendoob- |
|||||||||||||||||||
|
jedta, aut modi potius, fub quibus res menti i quod finguntur efle, entia funt vera proprie
objiciuntur: at entia rationis mentis noftra: | que ditto: fin confiderentur extra illam hy- operationem fequuntur, eaque mediante re-! pothefin , non funt vera entia, fed omnino bus accidunt: itaque rationes entium funda- j nihil: illud enim, quod fiftio reprxfentatj mentafunt.quibus entia rationis funt innixa. j omnino nihil efhquin imo fi non fit, nihil Rationes enim entium funt modi , quibus non erit ens fiftum |
|||||||||||||||||||
|
res certis conceptibus objiciuntur, 5c quando
res fecundum modosillosac rationes intelli- guntur, entia rationis in illis vi iftius intelle- ction is oriuntur 8c refultanf. itaque ficuti con- ceptus intelleftionefque noftrae fequuntur ra- tiones entium, fie entia rationis fequuntur conceptus intelle&ionefque noftras; ideoque hofce modos, fub quibus res cognofcendae menti objiciuntur 8c ab ea cognofcuntur, entia rationis confuevimus appellare, non fo- lum, quia mentis operatione fiunt quae ratio quoque dicitur; fedetiam, quia entia ratio- nis fequuntur rationes rerum mediante intel- leftione: Philofophorum vulgus diceret, en- tia rationis & a ratione ratiocinante, qux eft intelleftio, 8c a ratione ratiocinata, nominari, quae eft ratio in rebus. IX. Atque ex hifee omnibus fatis apparet,
quam perperam Suarez & ejus compilatores plurimi, Negationes, privationes, atque entia fiffa, ut Chimaeras, Centauros, inter entia ra- tionis retulerint ac referant. 1. Quod nihil eft, non eft ens rationis: quia nihil difcrimen nullum infert in rebus: at entia rationis dif- crimen in rebus inferunt: Atqui negationes omnino nihil funt,quatenus funt negationes. i. Privationes, licet non fint omnino nihil, attamen nihil ponunt, fed aliquid auferunt & re, fed entia rationis aliquid ponunt in re: nam de rebus arfirmate dicuntur, ut rationes entium, relationes* denominationes externae, F I
|
X. Sed enim, ut tandemdefungamurin
natura Entium rationis indaganda, Quid de- nique erit ensrationis?Refp. uno verbo. Non eft nihil, non ens re ale , fed medium negationis, inter utrumque , quale dari difp. pracedem evicit. Non eft ens reale, quia in rebus oritur folummodo vi mentis rationes entium dittin- guentis fingulafque fingulis conceptibus ap- prehendentis, prout illud nuncfufe eft expli- catum. Non eft nihil, quiaintelligi poteft:at nihil,qua nihil,intelligi nequitdeinde unum ens rationis diftinguitur ab [alio ;aliud enim eft ens rationis, qaadgenus, aliud quod fpecies appellatur, aliud quodfubjettum, aliud quod pradicatum dicitur, 8cc. At in nihilo nullum uoteft efle difcrimen. Si objicias.ewfi^ rationis intelligi atque inter fe diftingui, non quatenus funt entia rationis , fed quatenus diftinffis ratio- nihus entium innituntur, non eft difficile, exce- ptionem iftam confutare: licet enim entia ra- tionis fequantur rationes entium, ab iifque habeant diverfitatem,adeo ut fine iis,nec efle, nee intelligi, nee diftingui poflint;non fequi- tur inde tamen, quod nihil omnino fint: imo fequitur, quia entia rationis rationes entium mentifque noftrae conceptus fequuntur, ea non effe nihil,fed aliquid a rationibus entium mentifque noftrae conceptibus diverfum. At- que hsec naturae Entium rationis, de quibus tam frequens in Philofophia eft fermo , enun- cleandae fatis fecerint. I S. |
||||||||||||||||||
|
. '___-
|
|||||||||||||||||||
|
..
|
|||||||||||||||||||
|
jc8>
|
||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophi^ fele&aram
VOLUMINIS SECUNDI,
PARS SECUNDA,
|
||||||||||||
|
D E
|
||||||||||||
|
INHJER. ACCID. ACTVALI.
|
||||||||||||
|
Thesis I.
|
||||||||||||
|
Xpofuimus difquifitioni pu-
blico quinquaginta variisde materiis difputationes, ex Phi- lofophia feled:as,in unum po- ftea volumen reda&as : fed quia tam fertilis eft utiliffi- marum quaeftionum Phihfophia, ut nunquam defitnovadifputandimateria, ne animus & ardor Phihfophia Studioforum fufflaminetur, vifum fuit de novo alias iterum materia* feli- gere,3.vAjam antedifputatas uberius perfequi, autmultasante xa&trxjUxnxus pertra&atas, nunc av*m<AiXTix.£s eafHem tra&are: utemur verojurenoftroaclibertate confueta, in ma- nusfumendo, nunc hanc, nunc illam, nunc aliam materiam, prout incident; & nulli nos adftringendo, nifi foli 8c uni rationi, fervan- do Temper heroicum illud Ariftotelis di&um, tAmicus Socrates, amicus Plato, (amicus, ad- do , ipfe Arijloteles) fed magis arnica Veritas. Afferuimus Difp.feleB. vol. praliminarifecun- da, inhterentiam aBualem 8c non aptitudina- Jem, ejfe ejfentiam accidentis, idque rationibus probatum dedimus: quia vero in hanc verita- temincumuit,EuJl*chjus,Raco,Tolctw,Conim- bricenfes, Suarez., Hurtadus, Arriaga, Gviedo, 8c, qui hodie manibus juventuris teruntur, ex Scholajlicorum 8c Philofophorum vulgo, omnes, utillaadverfusimpetum adverfe partis pra> muniatur, argumenta contraria nunc diffolve- mus: praefertim quod hxc Adverfariorum opi- nio tantomolimineab iis defendatur, ut in fuo Tranfubjiantiationis figmento, accidentia panis & vinipofi confecrationem fine fuofubje- Bo, Qonfetjutnterfine inhdtrentia atluali, exiftere |
||||||||||||
|
& manere divinitus, tueantur. Sed remag-
grediamur. II. §.Obj. i. Effentia reicujufqueprioreft
exifientia. Inharentia aBualis nontestprior exi- flentia accidentis. Ergo, &c. Refp. i. Neg. maj. 8c ratio eft, quia effentia refpondet quse- ftioni quid fit, exiftentia quaeftioni an fit; ut ergo ii quid fit, prrsfupponit, an fit, ita eflen- tia fupponit exiftentiam; imo nihil poteft dici effentiam habere, nifi aut exiftentiam habeat, aut habere, habuiffe, vel habiturum , fuppo- natur: ita ut effentia non poffit concipi fine exiftentia: de a£tuali effentia, feu ea, qux tri- buitur rebus a&u exiftentibus, nihil eft du- bium : de potentiali effentia, feu ea, quae tri- buitur rebus, non actu fed potentia exiftenti- bus, certum quoque eft, quia licet effentia re- rum poffibilium abftrahatur ab exiftentia aftuali, non tamen negat earn, fed connotat, ac femper refpe&um ad earn dicit; ita ut ef- fentia rebus poffibilibus non tribuatur , mil' cum refpeftu ad exiftentiam , quatenus res fcil. poffibiles exiftere poffunt aut fupponun- tur. Refp.2. Neg. min. quiainhserentiaa£tua- lis non eft tantum, qua accidens aftu inhaeret cumexiftit, fed 8c qua inhaerere afiu conci- pitur , cum exiftere concipitur : ficut ergo prius eft, concipere, rem effe, id eft, habere effentiam, quae earn aftuet ac conftituat in certo entium ordine.pofterius vero eft, conci- pere rem effentiatam, adtuatam, extra caufas poni, ita prius eft, concipere, accidens effe, id eft, habere effentiam, quae accidens actuet 8c conftituat in ordine accidentium, non fub- ftantiarum, quod facit inhaerentia a&ualis, Bb pofte- |
||||||||||||
|
DisputAt. ex PhilosophiA Select.
|
|||||||||||||||
|
Ipo
|
|||||||||||||||
|
inhxrentia in fubje&o: hoc autem argumen-
tum agit de accidente in fpecie, de quantita- te. 2. Mathematicus non cognofcit ipfam quantitatem, naturam puta illius accidentis in fpecie; hoc enim facit Phyficus, qui earn cognofcit, ut eft affe&io corporis naturalis j Sed Mathematicus quxdam tantum attributa cognofcit de quantitate, qua: de ea demon- ftrat. At nos agimus imprxfentiarum de co- gnitione ipfius Accidentis naturse. 3. Male confunduntur ifta duo; fc. Accidens potefl: cognofciaut concipi, non cognito vel non concepto fubjc&o, &, accidens potefl: con- cipi non concepts inhxrentia in fubjefto: nam aliud eft, cognofcere fubje&um, aliud j |
|||||||||||||||
|
Pofterius vcro eft, concipere, accidens effe
pofitum extra caufas, feu exiftere: Et fie in- hxrentia a&ualis eft prior exiftentiaacciden-; tis. i III. §.Obi-i. Relatio aut refpeBus none ft
de ejfentia abfoluti. Inhxrentia aBualis eft rela- tio ant r effect us. Ergo rum eU de ejfentia abfoluti. Sed accidens eft abfolutum quid. Ergt,&t. Refp. ad maj. Relatio prxdicamentalis non eft &c. Vera-eftmaj.Admin. Inhxrentia a&ualis eft relatio prxdicamentalis. Neg. min. eftenim tranfcendentalis, quaiis eft inter caufam & caufatum, fubjeftum &adjunctum, &c. hoc autem modo omne ens,non tantum accidens, fed & fubftantia,eft relatum quid, quia faltem |
|||||||||||||||
|
ad Deum refertur tanquam ad caufam. At \ cognofcere ii effe in fubjefto: non requiritur
hxc relatio tranfeendentalis nihil impedit, | ad cognitionem accidentis cognitiofubjefti, quo minus talia relata vcre fint entia abfolu-1 fed hoc tamen neceffario cognofci debet, ta: at vero effe ens abfolutum & effe relatum! quod fit in aliquo ut in fubjefto. 4. Diftingui prxdicamen&le pugnant, quia hujus effentia poteft inter conceptual confufum 8c diftin |
|||||||||||||||
|
£tum : poteft quantitas cognofci aut fimile
accidens confufa cognitione, non concepto fubjefto, fed ejus natura diftinfte cognofci nequit, nifi cognitoaliquo fubje&o , 8c earn effe accidens cognofci nequit, nifi fimul co- gnofcatur earn effe in aliquo fubjefto. Difpu- tari hie poffet, an quantitas fit verum acci- dens ; Verum illud nunc fupponimus, quod tamen falfum effe feq. difp. demonftrabi- mus. V. §. Obj. 4. Si inhxrentia aBualis ftt
ejfentia accidentis , Ergo accidens neceffario fem- per ine ft fubjeBo. Sed hoc eft falfum. Ergo & illud. Refp. 1. Neg.min. Nam accidens ne- ceffario in aliquo femper eft fubje&o , fc cum eft: cum enim non eft, nihil mirum eft, quod non fit in fubje&o. 2. Neg. maj. Nam non fequitur : fi aftualis unio cum materia fit effentia formx , Ergo neceffario forma femper unitur: fi a£tu per fe exiftere fit ef- fentia fubftantix , Ergo neceffario femper fubftantiaaftuperfeexiftit: fed id fequitur: quod fubftantia, cum erit, a£tu exiftet pet fe, forma, cum erit, aftuunietur: fie 8c ac- cidens , cum erit , aftu inhxrebit fubjecfto. Et notandum eft , quando effentia aut pars effentixdiciturdeeffentiato, animal aut ra- tionale de homine , per fe exiftere de fub- '-^ ftantia, |
|||||||||||||||
|
tota confiftit in referri ad aliud, illius non
tem: idem autem non poteft fimul referri ad aliud 8c non referri. IV. §.Obj. 3. Si inhxrentia aBualk poteft
cbftrahi ab accidente, Ergo non eft ejfentia acci- dentts.Sed poteft abftrahi.Ergo. Refp. Neg.min. non poteft, necabtfraclioneprxcifionis, nee negationis. Prob. min. Quorum unum poteft concipi, altero non concepto , eapofunt aje invi- cem abftrahi, fait em pr act five: Sed accidens po- teft concipi non concept a inhxrentia aBuali. Er- go. Kefy.Ncg.min. Poteft quidem aliquid con- cipi & intelligi de accidente.affedlio aut attri- butum aliqucd , non concepta inhxrentia aetuali accidentis; fed non poteft accidens in fua natura conceptu effentiali intelligi qua ac- cidens, non concepta aut noninclufainillo conceptu inhxrentia actuali; ficuti non poteft concipi homo, nifi in conceptu illo includa- tur t» rationale. Prob. min. Quantitas eft acci- dens. Quant it as poteft concipi non concepto fub- jeBo. Mathematicus enim abftrahit quantita- tem afubjeBo. Ergo aliquod accidens poteft con- cipi non concepto fubjeBo ,feu quod idem eft, non concepta inhxrentia aBuali in fubjeBo. Refp. Adhuncfyllogifmummulta refponderi pof- funt. i. Quxttio eft de Accidente in genere, an hoc intelligi poffit non intellects aduali |
|||||||||||||||
|
Secundum/ r-^r
I in aftu 8c in potentia : exiftentia non ni «
| entiinaftu: unde, fecund umfidicant, idem' concipi concepta exiftentia, quod concipi- tur concepta eflentia , falfum dicunt : funt enim plane diffimiles 8c diverfi conceptus effentias 8c exiftentis in rebus creatis, qux dilnmilitudo Scdiverfitas fundatur in indif- ferentia ifta effentis: ad ii aftu effe 8c po- tentia, quae non item convenit exiftentiae, 8c in diverfitate quxftionum, an fit 8c quid fit. Refp. i. Neg. pvius membrum mino- ris : Nam inhaerentia aftualis non fumi- tur hie a nobis hoc fenfu , quafi fignificet abfolute , accidens femper inhxrere j fed hypothetice, cum eft, turn inhsrere: nam cum non eft, turn non inhaeret : itaque a- ftualis inhterentia non fignificat aftualem." conftitutionem accidentis extra caufas , fed fignificat naturam modumque accidentis, qualis fit natura accidentis futura , cum il- lud extra caufas conftituctur,, quomodo i'e fit habiturum , an per fe fit extiturum, an in alio ut fubjefto futurum. Clarius 8cuno verbo. Inhaerentia aftualis dicitur, aut qua aftu inhaeret accidens, cum fc. exiftit, aut qua aftu inhaerere concipitur , cum non quidem exiftit , fed exiftere aut extiturum concipitur. Atque ex hifce haud difficulter folvitur fequens argumentum. VII. § Obj. 6. SiinhaerentiaaBualisfiteffe?>-
tia accidentia,Ergo ,quando aSiu nun inh<zret,non habebit effentiam. Sed hoc eft abfurdum, quia- entia, cum aftu non funt, habent tamen efften- tiam j h£c enim abftrahitur ab exiftentia. Refp. Neg. confeq. Qui_a per inhaerentiam. aftualem, quam dicimus effe effentiam ac- cidentis , intelligimus , non tantum inhse- rentiam, qua aftu & de fafto inhaeret fub- jefto , cum eft atque exiftit, fed 8c, qua aftu ineffe concipitur, cum exiftere aut fore con - cipitur: Inhaerentia enim aftualis dicitur eo .fenfu, quod omnis effentia non-nullisPhilo- ' fbphis dicitur aftualis.non quod omnis effen- tia femper exiftat, (eft enim effentia quaedam potentialis, quam res non-exiftens habet) fed i quia omnis effentia femper aftuat , five fit entis in potentia five entis in aftu, i. e. effe 8c effe tale largitur in certa fpecie, licet res ef- Bb x fentiata |
||||||
|
V O L U M E N
ftantia, effe in fubjeftodeaccidente, quod
inde non fcquatur, res illas neceffario exifte- je , quia Veritas talium enunciationum ne- ccflariarum non fundatur in exiftentia fed in connexione neceffaria extremorum , & ne- ceflitas talium enunciationum non eftabfo- lutafed hypothetica: nonenimdico, homi- nem neceffario exiftere , cum dico , homo eft animal, fed cum exiftet, extiturum ani- mal , 8c non aliam entis fpeciem: fie non di- co , accidens neceffario exiftere in fubjefto, aut fubftantiamextrafubjeftum, cum dico, accidens aftu inhaeret fubjefto , aut , fub- ftantia fubfiftit per fe, fed dico, cum accidens exiftet, inhaerebit aftu,8c, cum fubftantia exi- ftet, fubfiftet per fe. VI. §.Objeft.f. Exiftentia non eft de effentia
alicujus entis, Inharentia atlualis eft exiftentia accidentia ( aut modus faitem exiftentia:) Ac- cidens eft ens creatum. Ergo. &c. Refpond. Ad hoc argumentum, fie fatis intricatum , non nulli refpondent, negando majorem cum di- ftinftione effentia:. dicunt: Exiftentia non eft de effentia aftuali alicujus entis creati, falfum eft. Exiftentia non eft de effentia pofllbili en- tis creati, verum'eft. Sedmihiquidemifta diftinftionon fatisfacit:Nam effentia pofii- bilis feu entis in potentia eft eadem cum a- cluali feu entis aftu: eadem enim eft effentia rofe nunc non exiftentis, 8c aeftate exiftentis. Quare fi exiftentia fit de eflentia aftuali entis creati alicujus, erit de pofllbili ejufdem effen- tia. Ego malim dicere ad majorem , earn male proponi: Nam quid hoc eft dicere r exi- ftentia elide effentia entis creati. Aut figni- ficat.idem effe exiftentiam rei creat<j,quod eft effentia ejus, aut, idem concipi concepta ef- fentia, quod concipiturconcepta exiftentia : utrumvis dicant, nifi multum diftinguant, inepte loquuntur, fi non falfo. Eftquidem exiftentia idem cum effentia, quatenus non eft res aut modus alius diftinftus ab effentia, non tamen idem fignificat effentia quod exi- ftentia : nam effentia refpondet quaeftioni, quid eft, exiftentia, an eft, quae ut diverfae funt quaeftiones, ita diverfimode ad eas re- fpondetur per effentiam & exiftentiam. Deinde eflentia indifferenter competit enti |
||||||
|
DiSPtTTAT\ ex Phi
|
||||||||||||||||||
|
tOSOPHlA S E £ ECT^
ri, aut hominem femper exiftere,fed hoc tan-
tum innuitur, quod non poflit concipi homi- nis eflentia, nifi concipiatur unio ( non pofll- bilis , turn nondum concipitur homo) fed a&ualis, quemadmodum non poteft concipi forme, materialis eflentia, nifi ejus cocipiatur aclualis quoque cum aliqua materia unio: ita quoque inhaerentia a&ualis eft eflentia acci- dentis,quatenus hxc concipi nequit.nifi con- cipiatur ejusanhefio actualis in fubje&o,quod erat demonftrandu. Euftachii,RaconU,Gonim- bricenfium ObjeCHones alias refutat Ecclefiae Cleracenfis in Gallia Paftor, Vir Doftifllmus, D. Petrm Pit anus Solon, in divina ac tranfna- turalixfu* Philofophia Exercitationibus nobilif- fimis,qu,a nonfatis poffitnt commendari. |
||||||||||||||||||
|
Sljli
|
||||||||||||||||||
|
fentiata nondum exiftat, quod patet exemplo
rofse & hominis.quae per eflentiam acluantur, i.e. in certa clafle collocantur entiura, licet nondum exiftant : fie inhaerentia dicitur a&ualis, quiadefafto ac revera a&uatacci- dens,i.e. incertogenereentiumreponit, ut- cunque nondum exiftat. Et, utfummatim omnia comple£tar;Eflentia accidentis dicitur confiftere in inhaerentia aftuali, non hocfen- fu, quafiaccidentiseflentia fit, fempera&u efleatque exiftere, 8c ficaftu inhxrere, fed fenfus eft, ut ante dixi, hypotheticus. fc. Ac- cidens fi eft, cum eft, eft in fubje&o a&u: cum dicitur eflentia hominis confiftere in aftuali unione animae & corporis, non ea phrafi fi- gnificatur, animam Temper adtu uniri corpo- |
||||||||||||||||||
|
DHputationum ex Philofophia feleftarum
Volummis Secundi,
S E C U N D A) |
||||||||||||||||||
|
D E
|
||||||||||||||||||
|
QVANT. IDENT. CVM MAT.
|
||||||||||||||||||
|
H E S I S I.
|
||||||||||||||||||
|
SUppofuimus Di/p. priced. Qnantitatem
efe accidens entitate ac re ipfa diftinilum a fubjlantia: quae quidem vulgaris eft Phi- lofophia fententia. Verum enimvero.ut multa funtin earecepta quidem, non tamen proti- nus vera,ita fefe res quoque hie habet: neqae enim quantitas (intellige continuam, de qua nobis fermo eft tantum ) realiter nobis diftngui cenfetur a materia, neque diver/urn ab ea ens ef- Je videtur : quod xeilamdvet&xus probatum imus. II. §. i. Si quantitas fit ens realiter difti n-
ftum, oportet iftius diftinCtionis realisafll- gnarealiquod fundamentum. Sedilludafll- gnari non poteft. Ergo.Pr^. min. Velenim fundamentum illud eft, in feparatione reali quantitatis a materia, vel eft in diverfitate conceptuum realium. Sed neutrum dici po- teft. Ergo. Min. prob. Quia quantitas fine |
||||||||||||||||||
|
materia, aut materia fine quantitate reperta
nunquamfuk, quin ne reperiri quidem po- teft : Nam quod hie rarefaftionis & conden- fationis cxemplum proferant quidam , ad id dicimus, vel quantitatis tantum terminos mu- tari, manente eadem quantitate ipfa, vel rare- fa&ionem fieri per appulfum novarum parti- cularum aut corpufculorum , & condenfatio- nem per earundem aut eorundem expulfio- nem, 8c fie manere eandem corporis.quod ra- refit aut condenfatur, quantitatem, quae fuit prius. Et fane, fi quantitas aut exiftit aut exi- ftere poteft feparata ab omni materia, atque | illafuerit accidens ex fententia Adwrfarioru,
utique accidens exiftet aut exiftere poterit extrafubjeftum fuum , cujus contrarium, 6c Difp. feletl. Vol. i. Difp. pneliminari fecunda, I 8c hujusVol. Difp. priced, eft demonftratum.
. Si materia poteft exiftere aut exiftit fine
quanti-
|
||||||||||||||||||
|
V O LUMEN
tjuantitate.fubjedlum potent exiftere aut exi-
ftetfine proprietate. Sed fub'jedtum 8c pro- prietas fepaiari nequeunt,quia fefe mutuo po- nunt 8c tollunt; habent enim fe ut caufa ema- nativa8ceffc6tum, quod alias fuit oftenfum. Ergo. Si realis diftinftio quantitatis a materia fundetur in diverfitate realium conceptuum, profeilo ex hac diverfitate conceptuum', non poteft deduci diverfitas eflfentiarum; nam de reunaeademque poffunt formari conceptus |
||||||||||||
|
S'E C tT N D U M. ipj
tis non erit capax recipiendi plures partes
quantitatis, quam materia mufcae ; fi enim. materia eft ex fe fimplex & indivifibilis.aequa- lem habet capacitatem recipiendi quantita- tem: 8c,quales erunt ift«e partes, quas materia; fiiperaddet quantitas? vel fubftantiales, vel accidentales ? Si fubftantiales, Ergo quantitas ipfa non erit accidens, fed fubftantia, autfal- tem identificabitur cum ea, neque erit ens di- ftinftum ab ea: quod enim eft accidens, illud |
||||||||||||
|
realesvelrealiterdiverfi ; Deus enim poteft I non poteft dare efle fubftantiale fubftantix.
concipi, utens.utbonum, utverum, utfa- j fc. forma!iter,utihicfieret. Si accidentales, piens,ut vivens,nequctamen entitas.bonitas, { Ergo materia erit accidens: nam partes identi |
||||||||||||
|
ficantur cum toto, vel adxquate.vel inadx-
qua te : accidens autem nullo modo poteft identificari cum fubftantia. I V. Sed nee quantitas dat materia dift'mHio-
nem partium. Nam quod fubftantia, qux eft fub quantitate manus,fitalia&diftincl:a,quam quas eft fub quantitate pedis, (una enim po- teft corrumpi altera permanente) id non eft a quantitate , diftinfta ab ipfis fubftantiis illis partialibus corporis: quia, ficut res quxlibet per feipfam eft ens, ita per fe ipfam eft uimm ens,i.e.indivifuminfe,8cdivifum,feudiftin- £r.um , a quolibet alio: nam ens 8c unum non diftinguunturreipfa: ideoqiie, cum quxlibet pars materise per feipfam fit ens, etiam eft una per fe ipfam; atque adeo perfe ipfam eft in- divifa in fe, 8c divifa a qualibet alia parte ma- teria; : ergo non per quantitatem diftin£tam a ferealiter. Et, quid eft, efle res diftindtas? nihil aliud, quam,hanc efle hanc,8c illam efle illam: At partes materix per fe ipfas habent, ut hxc fit hxc, 8c ilia fit ilia, atque adeo hxc non fit ilia. Ergo partes materix per fe ipfas diftinguuntur, 8c non per quantitatem reali- ter ab iis diftinftam. V. Sednec quantitas addit materia divifibi-
litatem : atque hoc fluit ex prxcedenti: fie e- nim argumentamur. Qujcquid habet partes diftin<Sas ex fe 8c non per aliud, illud eft di vi- fibile in eas per fe 8c non par aliud. Sed mate- ria habet partes dlftin&as per fe 8c non per aliud. Ergo 8c eft divifibilis in eas perfeSc non per aliud; confequenter, divifibilitas non eft a quantitate.ut ilia elt ens aliud difti ndtum a materia. Cc VI. Serf
|
||||||||||||
|
Veritas, fapientia, vita, dicunt di verfa in Deo
entia. Sic Petrus concipitur, ut homo.ut ani- mal, 8cc. neque tamen, humanitas & anima- litas Sec. dicunt divcrla in Petro entia. Itaque diverlitas conceptuum non arguit diverfita- tem rerum, fed modorum tantum, aut, ut lo- quuutur vulgo, formalitatum, feu rationum formalium, aut quidditatum. III. §.2. Si quantitas fit ens a materia rea-
liter diftincvtum, aliquam entitatem fuperad- det fubftantiali entitati materix. At qua: hxc erit ? vel fuperaddet materia partes, vel di ftin£tionem partium, vel divifibilitatem, vel extenfionem. Sed nihil horum. Ergo. Nun Jitperaddit materia partes Quantitas, licet fie fentiant plerique Thomijlarum: quia materia ex fe 8c per fe feu per fuam entitatem,non au- tem per aliud ens a fe diltinftum realiter,par- tes habet: alioquin materia ex fe & per fe feu per fuam entitatem effet fimplex 8c indivifi- bilis.quia fimplex dicitur,enspartibus carens, ?c indivifibile, quod non habet partes.in quas poffit dividi:At materia ex fe 8c per fe.feu per fuam entitatem, non eft fimplex 8c indivifi- bilis: fie enim in cflfentia fua non diltinguere-1 turafpiritu,8ccorpus,materiahominis,quoad entitatem, nondiftinguereturabanimaratio- nali: 8c totius Oceani materia non haberet plures partes quam una maris gutta, fc. utraq; ex fe: nam quod nullas partes h:ibet ex fe, ut materia , ex fententia Adverfariorum, illud non habet plures partes, quam aliud: 8c mate- ria Oceani eiTet rota in toto & tota in qualibet parte: nam quod indivifibile eft , ubi eft, ibi eft totum per effentiam ; 8c materia elephan- |
||||||||||||
|
DisputAt. ex Phuosophia Select.
|
|||||||||
|
i?4
|
|||||||||
|
ordine ad fe. Refp. 1. Extenfio interna, opi
pofite aJ externam, eft extenfio fifta 8c chi- marica. 2., Nee extenfio entitativa, oppofite ad quantitativam , datur in rerum natura, 1. Extenfio externa eft multitudo partium adtu diverfa loca occupantium : unde vocatur extenfio partium in ordine ad locum. Exten- fio interna eft multitudo partium in eodem loco exiftentium , unde vocatur extenfio par- tium in ordine adfe. Sed hxc pofterior con- tradidtionem dicit in adjedto, & ponit oppofi- tum in appofito : Nam extenfio non eft exten- fio , nifi partes fint extra fe invicem, una extra aliam.be lie ab omnibus Philofophis definitur: fed qua extenduntur tantum extenfione in- terna, non habent partes extra partcs,fed intra . partes: nam non occupant fpatium divifibile, fed funt in puncto indivifibili: at in pundto partes non funt extra fe invicem : 8c implicar, partes, materia, v. c. humani corporis , efle extenfas, & efl'cin punfto : ftultum quippe eft, ponere pedes ubi eft caput, &c. quare ilia five interna, fiveaptitudinalis, five partium in ordine ad Jeextenfio, eft nS'r^ilv^cv, figy mentum, contradidtionem involvens. 2. Ex- tenfio entitativa eft illis multitudo partium naturaliter penetrabilium : quantitativa eft multitudo partium naturaliter impenetrabi- lium. Sed Refp. 1. ad hominem argumen- tando. Qujntitas eft entitas, 8c ens, &acci- dens, diftindhim a fubftantia Sc materia, ex hypothefi z^tdverfariorum. Ergo extenfio quantitativa eft entitativa: Male ergooppo- nuntur. 1. Corpus 8c fpiritus in hoc potiffi- mum diftinguuntur.quod fpiritus fit penetra- biliscumqualibetaliare, quia caret quanti- tate, corpus fit fubftantia impenetrabilis.quia habet quantitatem; At, fi corpus efle poflit cum fola extenfione entitativa, non erit fub- ftantia impenetrabilis: nam ilia penetratio- nem non impedit:8c fie nullum erit difcri- men inter fubftantiam materialem 8c imma- terialem, quod eft abfurdum. 3. Hacduplex extenfio utrimquediftindta, plena eft abfur- ditatum 8c contra omnem rationem. Quan- doquidem extenfio entitativa non impedit penetrationem, ut vo!untSo^;/?«?, ponamus, ' Deum annihilare quantitatem hujus mundi, nihil
|
|||||||||
|
V\. Sed nee quavtitas fuperaddit materia ex-
tenfane.Quu per fe ipfam eft extenfa materia, & non per aliud afediftin&um : namquan- tumvisiljamutetur, quin annihiletur atque auferatur quodcunque eft in materia, calor, color, odor, 8c omne quod in ea invenitur ac cogitari poteft, modo remaneat materia, ma- nebit & quantitas, quia manet extenfio :8c hac manet, quia manent partes extra fe invi- cem: Sc hx manent extra fe invicem, quia.an- rihilato quocunque tandem alio.partes mate- rix, v. c. cerae, aut corporis humani,remane- buntecdem loco, quo erant ante annihilatio- nem. i. Exciyit Rtcvius 1.1. Phvf. c.%. quajl.i. annihilata quantitate alicujus materia:, puta cerse aut corporis humani, eas confluxuras in punclum. Refp. Annihilationem, licuti 8c creationem, fieri in inftanti. Ergo annihilata quantitate alicujus materia:, ejus partes, v. c. corporis humani caput & pedes, confluerent in punftum in inftanti: punftum veroillud diftat a capite ac pedibus: quomodo ergo pof- funt partes fluere ac moveri (nam hie motus aliquis concipi debet localis) ad pundtum a fe diftans in inftanti?hocexplicet £»!)*«*•. Non fit, nee fieri poteft, tranfitus ab uno extremo ad aliud, nifi per medium : 8c, fluxus ifte par- tium materia; ablata quantitate ad punctum diftans, cum fit motus localis, neceflario erit fuccefllvus: Ergo non fit, nee fieri poteft in inftanti. Et punftum illud imaginarium tan- tum eft ac Mathematicum •. neque alicujus fubftantia materialis, nedum plurimn mate- ria: partium, capax, neque plures partes ma- teria intra anguftiasMathematicipun£Hcon- tineri pofiunt: 8c, cum punftum litindivifi- bile, quomodo id continebit plures materia; divifibilis partes divifas? i. Excipit Suarex, Difp. 40. Metaph. feci. 4.. Hurtadw Difp. 13. Metaph.feB,^,. Arriaga Difp.1)- Metaph. feB. 1. Scjefuitae alii. Ablata aut annihilata quanti- tate, partes materia;, v.c. corporis humani, remanebunt eodem loco atque antea, & reti- nebunt extenfionem, non quantitativam fed entitativam: aut fi partes ponantur in eodem loco, & fcfe penetrent, non retinebunt exten- fionem externam, a&ualem , in ordine ad lo- cum, fed tantum internam, aptitudinalem, in |
|||||||||
|
!Voiumen Secundum,
|
||||||||||||||||
|
nihil novi agendo circa ejus fubftantiam ,
quam faciunt realiter diftinclam a quantita- te; mundus ita remanebit eodem loco, ut ta- men omnes ejus partesfefe invicem penetrare pofiint, nee loco aut fpatio diftinguantur; fie poterit totus mundus cum omnibus partibus iuis poni fub ungue meo; & mons ac camelus poterunt intrare per foramen acus, quod ta- men aXta-nv cenfetur in Euangelio: & unus homo poterit ebibere univerfum mare j fi ponamus, maris omnes partes feie invicem penetrafle, quippe,qua:tum omnes contineri poflunt uno fcypho; fi enim in puniro, multo magis in fcypho: atque idem homo poffit fi- mul comedere centum boves, fi ponamus ite- rum eorum partes entitative tantum extenfas fefe invicem penetrafle, aut penetrafle fru- ftum panis; 8c fie vel centum alias abfurdita- tes ex hac fi£titia extenfione entitativa colli- geredatur. Quin& contra fenfum eft:fup- ponamus enim ferrum aliquod, habens ex- tenfionem entitativam, nonquantitativam, omnibus tamen qualitatibus fuis prxditum, atque inter eas ponamus in ferro duritiem. Durum autem definitur id, quod difficile ce- dit taftui j 8c quod refiftit manuiprementi: ficuti molle definitur id, quod facile cedit ta- |
fam : ponamus omnes ejus partes penetrari
inter fe 8c cum nuce aliqua: tota terra erit in- clufa nuci: at cum terra fit gravis, omnes e- qui, boves, cameli, 8comnia animalia fimul juncTra, non poterunt trahere aut de loco mo- vere iftam nucem, propter refiftentiam,quam faciet, terrae, nuci inclufx, gravitas. Denique hoc ratiocinio rem conficiamus. Si detur du- plex extenfio, una entitativa,quam habet ma- teria ex fe, altera quantitativa, quam habet a quantitate realiter diftin&a, cur non liceat fingere duplicem fubfiftentiam, unam entita- tivam , quam habcat fubftantia ex fe, 8c per quam conftituatur in efTe fubftantiae, perfe fubfiftentis, alteram qualitativam, quam ha- beat a qualitate realiter diftin&a, 8c per quam fubftet accidentibus, aut aliis prsedicatis ? cur non liceat fingere duplicem rationalitatem, unam entitativam, quam homo habeat ex fe 8c per quam conftituatur in effe hominis, al- teram qualitativam, quam habeat a certa qua- dam qualitate, 8c per quam ratiocinetur ? Si ridiculum eft, uti revera eft, ponere duplicem ejufmodi fubfiftentiam aut rationalitatem , aeque eft abfurdum, ponere duplicem talem extenfionem. Ergo, ut concludamus , una tantum eft extenfio, 8c ea aevtualis, externa, |
|||||||||||||||
|
£tui, nee refiftit manui prementi. At, fifer- I quantitativa, partium in ordine ad locum, 8c
rumilludpenetrarepoffitmanumtangentem non diftinfta realiter, nee diverfum ens ab |
||||||||||||||||
|
ipfa materia: quod utrumque ut demonftran-
dum erat; ita nunc demonftratum eft. Argu- menta decern Pererii, l.io.c.i -fu<e Phyjic* ge- nerality 8c aliorum, refutabit kttcirxd/ii. |
||||||||||||||||
|
ipfum Scprementem, non refiftet manui pre-
menti nee taftui : 8c fie durities ejus fenfu percipi nequibit. Iterum, ponamus terram tantum entitative, 8c non quantitative exten- |
||||||||||||||||
|
Dilputationum ex Philofophia feledtarum
Vohmin'u Secimdi,
T E R T I Aj |
||||||||||||||||
|
D E
ARISTOT. SUMMI BONI & VIRT. D EFINITIONE,
& VIRTUTUM CONNEXIO NE. T H E S I S I.
TXUplex fere res ^foV^traiftandi eft ratio, turper virtutiimgcvitiorum
~r fl^Miiw»i &, tixX&KTiw: ilia inflitui- &perpra:cepta,hortationes, acmonita,qua:, Cci quid
|
||||||||||||||||
|
DisputAt. exPhilo sophia Select^
|
|||||||||||||||||||||||
|
Ipt?
|
|||||||||||||||||||||||
|
quid fit faciendum, quid fugiendum, propo- ftos: Phihfophut vero Morula, inter fapientus
nunt! haec virtutum vitiorunique definitio- fuse opera detinetur, non inter vocabula, ma- |
|||||||||||||||||||||||
|
nes
|
divifiones, caufas, effecta , adjuncta, vultque juiteagere, quamdejuftitiaspropri*
|
||||||||||||||||||||||
|
oppofita, 8c quaxunque ad accuratam expli- Scdiiucidadefinitionelitigare; Screvera, ri-
cationemfaciunt, adducit. Priorem agendi maridefinitiories,iblvere objectiones, diftin-' rationemfecutifuntSoo-flto, Plato, EpiBetus, guere ambiguitates , nerninem facit melio- Plutarchus, Cicero, Sineca, 8c hiftoriarum, :rem:hictamen£^ifrf'finiseft feopufque. Sed |
|||||||||||||||||||||||
|
vero quam fit infelix Arifiotelesdux in rebus
ipfisAfo?-<!/»/>«*tractandis, quam ad ejus du- ctum non pofiint fefe hodiecomponeredo- centes ac difcentes, uno alterovc fpecirnine explicatum dare, opersefueritpretiam : quod non odio infedtandi Philofoplmm fiet, fedut eorum hodie tantum fententiam exoloda- |
|||||||||||||||||||||||
|
apologorum, comcediarum, ac tragcediarum
fcriptores : pofteriorem viam ingreili funt, Arifioteles, Thomas, Bcn.iventura, Scotus , Ca- jetanus, 8c tota Schohjlicorum, Summifiarum, ac Sententiariorum caterva. Hi morum origi- nemacnatiiramdiligenterperfcrutati, fubti- litcrdevinute 8c vitio difputant: illi virtu- |
|||||||||||||||||||||||
|
tem 8c vitia non tantum explicant, fed pne- jmus, quiibli Arifioteli conkcrari, tanquam.
fertimadillamadhortantur, ab hifce dehor- mancipia, Philofophos omnes, volunt, inPhi- tantur, mortale hominum genus. Quamvis lofophia tarn Theoretica quam PraBica: quod, autem inutilis fit Phils/ophite PraBic* docen- \ quam fiat injufte in pofteriori,age oltendatur. da: modus, qui nee vitia amolitur, nee virtu- j III. Ordimur a fir.e ultimo lkS:immo bono. tesformat; quemadmodum Medicinaenullus Hoc{ecundum<LArijhtelem, eft aBionjirtutu. eftufus,qua:valetudinemnonexpellatadver- :Sed vero aBioni fecundum virtutem cum'vera |
|||||||||||||||||||||||
|
fam, nee reducatprofperam; (eft vero Ethica
animi humani pharmacum veluti 8c Panacea.) mostamen nuncobtinuitferme, utmagisde rebus moralibus difputetur, litigetur, quam utdeiisad vitam rede inftituendam prace- pta tradantur: atque hax confuetudo invaluit magis, poftquam Carolus Magnu*,S.\iihori\ms aliis rejectis, Arifiotelemfolum in Soholas in- troduxit atque Academitts, quas vel fundavit, vel pri vilegiis bonifque auxit ac locupletavit, duratqueetiamnum, poftquam in Arifiotelem eundem, tanquam in Philofophando Ducem, 8c Philofophorum veluti Deum quendam , con- vert funt Academic omnes atque ScholaII- lujlriores. II. PofTem hiemultisiftud x«i0»5e5 dete-
gere, 8c noxam revelare: nam Phiiofophia moralis, non mentis eft exercitatio, fed per- turbationum medicina: eft ratio recte viven- di, non fubtiliter difputandi: diligens con- templatio paffionum non pellit timores, non temperat cupiditates, non reprimit iras: nee minutg in perveftiganda eflentiaVirtutis fub |
|||||||||||||||||||||||
|
&fuprema felicitate nihilefi commune. Felici-
tas ilia eft ftabile quid , Scut Ariftoteles loqui- tur ipfe, fi in/Lciv 73, permanens-qtiid.-. fed actio ftatim evanefcit: atque ea definente", homo definereteffefelix, feiicitatemque veluti ve- ltem deponeret, alia actione refumturus. Fe- licitas eft bonum tiMioi , omni ex parte inte- grum atque perfectum: fed virtutisactio non eft talis,neque enim omnis fimul eft, aut tota eodem temporeexercetur.fed una actio alteri fuccedit. Felicitas eft ultimus finis: fed actio non eft finis,verum via ad finem, cum fit ma- tus: at omnis motus habet aliquem finem, fc. terminum, ad quern tendit: unde hie potius eft finis; 8c actio, non felicitas, fed via eft ad felicitatem , 8c , fi liceat fie loqui, felicitatio. Et ipfe Arifioteles hocfundamentumjecitin procemio Ethicorum, cumdicit, Omnis aBia bonum quoddam expetere videtur : atque hoc fundamentum non debebat poftea convelle- re,fui oblitus.ponendo felicitatem in- act tone, fed ponere earndebuitlecin illobono, quod per actionem expetitur, 8c acquiritur , ac |
|||||||||||||||||||||||
|
tilitates, nee acutae difHcultatum de Vittutis jpoffidetur :8cfane, nemo agit, utagat, fed ut
fubjecto fpinse8ctricasanimum a morbis fuis ; aliquid confequatur, neebibit quis, ut bibat, 8c vitiisextricantautliberant, nee homines ;fed ut fitimpellat, nee fortiter quis pugnat, reddunt fortes, temperances, manfuetos, ju-1 ut pugnet, fed ut provideat civium faluti 8c Reip.
|
|||||||||||||||||||||||
|
__ .
|
|||||||||||||||||||||||
|
VOIUMEN S
Reip. bono. Quare non aclio confentanea
virtuti eft felicitas, fed aliud quid. IV. Sed videamus , an felicius med'ii ad
fummum bonum obtinendum, fc. Virtutis, nafuram expofuerit Arifroteles. Ait, Virtutem ejfehabitumcnmreBarationseleBivum:fed hie iterum exie ipforefutari poteft: nam ii felici- tas eft adtio fecundum virtutem, eigo virtu- tem debuiffetdefinire habitum agendi, feu aftivum.non eligendi, feu ele&ivum, ad feli- citatem comparandam : praterea non ex plu- ribus eleftionibus, fed ex1 pluribus a&ionibus Arifloieli generatur Virtus; neque ramen ex- cludi volumus, habitum eligendi auteleftio- nem , -avirtute, mm qui habetagendi habi- tum, habet etiam eligendi; fed hoc eft quod dicimus, non in habitu eligendi fed in habitu agendi eflTe iitam virtutem, quippe inter ele- (ftionem rectam 8c actionem , utquidem illos actus diftinguunt, unum ut elicitum 8c inter- num voluntatis, alterum ut imperatum & ex- |
I'S7
nem, aut legem naturae: haec vera conformi- tas, nee femper , nee iblum, nee prxcipue, confiftit in mediocritate: denique virtus non admittit exceflum, qua talis eft, neque enim poteft nimis intendi: nam quod dicant, virtti- tes quafdam modum excedere, cum exercentur, quando nondebevt, in quodobjeBum non debint, loco & tempore,quo non debent,&c. Refp.ibi ex- ceflum committi, vel in materiali illo, quod virtus commune habet cum vitiis, velincir- cumitantiis tantum actionis:At dic\mt,Virttis efl mediocrita-s circumj}antuirum>& in iu tenen- da.Sed hsec plane inilabilis ratio eft mediocri- tatis; cum virtutis ratio ftabilis 8c fixa debuit let affignarimec fatis ernt,dicere,agendum ejfe, ubi,quando,ir quantum oportet,&c.Sed docen- di erant homines, quonam modo eflet agen- dum: quod nonfacitiAriftoleles, ficutidem quoque de confultatione diflerit quidem & ele- BioneSed non docet, quomodo confultandum iitauteligendum: itaque fi voluiflet Phihfo- |
||||||||||||||||
|
ternum, Arijlotelici, impedimentum poteft <phus noscertis fixifque veftigiisquafimanu
cadere, interveniente fc. cupiditate, velira, ducereadcognitionem perfectam virtutis, ti- vel limili affectu: Etin homineincontinente, tubantem iftam, vagamccinconftantemme- |
|||||||||||||||||
|
diocritatem, a circumftantiarum variantium
varietate dependentcm,tanquam vinculo ali- quo conftringere,figcre,8c claris ac conftanti- bus notis earn reddere intelligibilem, debuif- let: quemadmodum in medicina,non tantum dicitur.aftiva efle applicanda paffivis.contra- ria effe contrariis curanda, fed docetur infu- per, quxnam fint uni morbo, quxnam alteri tollendo neceffaria: ita in Etbicis dicendum |
|||||||||||||||||
|
•ut eum defcribit Philofophus, eft recta ratio 8c
recta electio (nam vecte cognofcit recteque digit,) non tamen eft virtus, quia aliter agit, quam cognoverat & elegerat. V. Dices. Extat aliadehnitio Virtutisapud
Ariftotelem : definiturenimipfi, Mediocritas circa perturbationes & aBiones. Sed ha;c de- fcriptio potius eft qualifcunque. Ac prima, mediocritas circa adtiones non eft differentia |
|||||||||||||||||
|
virtuti propria, fedei cum artibus omnibus non tantum eft, agendum efl'e, ubi,quando,&
communis, omnes quippe artifices exceflum | quantum oportet, fed & docendum eft, quo vitant 8c defectum in agendo. Secundo, non modo in fingulis virtutum actionibus fit pro- eft virtus mediocritascirca pafliones, nifiex j cedendum: utmeritojufliflimoquejuredefe accidenti. Quemadmodum enim medicina j ipfodixerit Philofophus, fe in libris fuis, non non eft propvfe .mediocritas circa, medica- J pinxifle virtutem , fed ut figuram quandam, |
|||||||||||||||||
|
menta 8c alimenta, fed habitus reflituendi va-
letudinem, ita v. c. manfuetudo non eft me- diocritas inter multum & parum irafci,fed eft habitus redte tuendifefeabexternisinjuriis. Addimus, mediocritatem hanc nihil effea- liud, quam privationem exceflus 8c defectus: fed privatio, habitus forma efle nequit:8c, forma virtutis eft pofita in conformitate quam habet ad fuamregulam, redtam ratio- |
|||||||||||||||||
|
pinguitantumMinerva,ad umbra ff"e.Atq,.h?c
ii fie iefe habeant, quam praeclare locaverit fundamentaPhilofophix moralis Arifloteles; qui nee finemultimum vereaflignavit, nee medium ejus.virtutem.vere explicavit,caecus eft qui non videat: quid exfpedtandum eft, de toto e_dificio 8c ftrudtura integra Ethic* doBri- n<e, cujusfundamentatam malefunt jadta?fed fpecialia erroris in Arijlotclit moralibus fpeci- Cc 3 mina, |
|||||||||||||||||
|
DisruTAt. exPhilosophiA Select.
|
|||||||||||||
|
rpS
|
|||||||||||||
|
pro multis unum
|
remur perfe&i : at ne fan&iffimis quidem
hoc contingit.quia regeneratio in hac vita eft imperfecta: fed hancignoravit iLAriftoteles, ideoque virtutes omnes aftu connedi dixit j.Etb. c. i. finonin gradu continentia, aut temper antia, ut loqauntuv Scholafiici, faltem in gradu excellent!* feu heroico: unde iidem gad us Virtutis affignant tres, unum incipien- tium, alterum prof.cientium, tertium perfefto- rum: in primo ftatu, pafiiones vehementer infurgunt in rationem, fed ipfa vehementer quoque refiftit ; in fecundo pacatiores funt pafiiones, minorque eft earum & rationis pu- gna: in tertio plane repreflae funt St fubactee pafiiones, 8c nulla amplius eft earum 8c ratio- nis lufta. Atque, ut fie Gentilis philofophetur <isfriJloteles, condonari poteft, qui corruptio- nem naturalem ignoravit, fed ut fie philofo- phentur ChriJHani, uti fecere Scholaftici, atque utinam non alii quoque 8c quidem Reforma- ts peccatum eft irremiffibile: nififunditus hi homines labem tollant originalem, quod fa- cere videntur, cum perfecSionem in bene fa- ciendo, quam lex exigit.Sc ultra quam exigit, homini, in operibus puta fupererogationis, attribuunt: hunc tamen errorem non aliunde hauferunt quam ex lArijlotele, cui nimiura mordicus adherent. VII. i^Arifioteks quidem 6. Eth. ad perfe-
6tionem a&ionis reftae moralis requirit, i .Ut ratio praftica vere j udicet de expetendo 8c fu- giendo. i. Utappetitus cum illo verojudicio confentiat, id eft, ut appetitus profequatur, quod ratio expetendum praefcribit, ut averfe- tur idem, quod fugiendum eadem jubet: quo- ties hsc duo concurrunt, perfetta eft virtus. Contra, fi ratio ocexcata judicatturpiaeffe profequenda 8c honefta fugienda, atque appe- titus cum illo erroneo judicio confentit, per- feBumc&.vitium: fed evenit plerumquc, ut ratio 8c appetitus diffideant, 8c ut, cum ratio refte judicat , appetitus tamen repugnet 8c reluftetur: quod fi in illo confli&u ratio vin- cit, 8c appetitum, licet renitentem.fibi parerc facit, eAfemivirtus,c[\xx Arijioteli vocatur con- tinentia: fi ratio vincitur, 8c pafiiones faciunt contrarium redhe rationi, eft femivitium, 8c vocatur AriJlot.incontinentia:&c ex quadruplici combi-
|
||||||||||||
|
mina, extant n
|
|||||||||||||
|
fumamus.
V 1. Docet Arifioteles, Virtutes omnesJlabiti
connubio effe inter fefe junctor ac connexm, ut qui unam habet, habeat & reliquat. Sed hax lententia ab ipfaexperientia, a communi ho- minum opinione, gc a redta abhorret ratione: namexperientianontantum infingulishomi- nibus,fed in populis totis, alias atque alias exi- fterc virtutes demonftrat.S/>flmiHifortes erant ac temperantes,fed injufti; MaJ]ilienfes,)u(ii ac temperances, fed non fortes; Komani fortes ac jufti, fednontemperantes. Alexander fortis fuit, fed intemperans. Sed & ratio repugnat, cxipHnAriJIotelif hypothefi dedu&a: fi enim virtutum habitus ex frequenti aftuum exer- citiofiunt, pauper aliquis pertotam vitam, evadet quidem temperans, fed nunquam li- beralis; 8c alius, cui per omnes vitae annos oc- cafiodeeftfortiteraliquidagendi, nunquam evadet fortis: 8c cum tam multae & tarn diver- fae fint virtutes morales, quis in omnium 8c iingularum a&ibus exerceri poffit,pr<jfertim, cum multis natura.multis materia, multis oc- calio defit,eas exercendi. Yiicunt,omnes virtu- tes , unaprudentia, tanquam communi vinculo, copulari: fed hoc probandum prius erat, effe unam prudentiam, qua ceu communi vincu- lo copulentur virtutes: quid fi dicamus, in tot fpecies prudentiam effe dividendam inquot dividitur ipfa virtus, 8c aliquem effe pruden- tem in bello, qui non fit in eroganda pecunia, £c alium effe prudentem in cibo potuque ufurpandis, qui non fit infuumcuiquetri- buendo: itaque tam diverfi funt prudentiae gradus 8c fpecies quam Virtutis,8c falfum eft, prudentiam , virtutum Moralium omnium normam ac dire<ftricem,effe unam fecundum fpeciem fpecialifliimam : fed dato , noncon- ceffo, quod fit talis: non fequitur, ideo virtu- tes omnes effe inter fefeconnexas: ficut non fequitur, omnes lineas ducibiles ad idem cen- trum, effe connexas, quia poteft fieri, ut non aftu ducantur; ita quoque poffunt omnes vir- tutes efle copulabiles cum prudentia, ut ta- men non omnes aftu copulentur, quia non omnes v irtutes acquiruntur a nobis in hac vi - ta, imo ne fieri quidem poteft, cum fie redde- |
|||||||||||||
|
VoitTMEN Secundum.
|
|||||||||||||||||
|
i$9
|
|||||||||||||||||
|
combinatione rationis 8c appetitus , derivat
itAriftoteles virtutes & femivirtutes & fernivi- tia, & Scholafiici fuum triplicem virtutis ftatu, continentise feu incipientium, temperantice feu proficientiu,excellentice feu perfeftorum. VIII. Verum non ex qualibet cotnbina- tione principiorum cogitabili per intelle-1 £tum exiftit principiatum , fed tantum ex combinatione poflibili a parte rei. Atqui ilia prima combinatio rationis re&a: & appetitus re<5ti,quae tollit omnem pugnam eorum inter fe, & virtutem collocat in ftatu excellent^, hominefque reddit per fetfos, non reperitur in ullo fubjefto, ne in fan&iflimis quidem, qui tantum habent exilia initia hujusperfeftio- |
|||||||||||||||||
|
I nis: &, eft virtutis tantum idea, & perfe&io,
Inonipoffibilis, fed excogitabilistantum, & non reale ens, fed ens tantum rationis, ab ea fi- I <ftum faftumque, qualis eft refp. Platonis in [ io. ejus libris defcripta: at vero Philofophan- dum fuerat Ariftoteli 8c Scholafticis. de Virtute, non uti erat in idcaScimaginatione, fed ut inveniturinhominibus. Etquihanc Arifto- telis 8c Scholafticorum retinent opinionemde virtutum connexione ex Philofophis noltra- tibus, illi imprudenter ea collocant funda- menta in Pbilofophia, qux funt nocumenta in Theohgia : quod fedulo eft cavcndum. Alia fpecimina 8c plura Arifiotelis errorum circa res Morales nunc exponere non libet. |
|||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia feledtarum
Voluminis Secundi,
Q^ U A R T A, |
|||||||||||||||||
|
D E
|
|||||||||||||||||
|
ACCID- DISTINCT * SVBST-
|
|||||||||||||||||
|
The
QVantitatem continuant feu Magnitude
nem,non effe aceidtns aut ens afubjlantia quanta feu materia realiter diftintlum, demonftravit hujus Curriculi Difputatio Se- cunda; nunc idem de Qnantitate difcretafeu Numero, Tempore, Qualitattbus, c<eterifque Ac- cidentiumfpeciebus, demonfratum imm. II. Ac Numerum quidem ex numero ve-
rorum entium, & Accidentium realium, exe- merunt multi ex ipfisPeripateticis:exanti- quioribus Aureolas 8c Gregorius <i-Ariminenfis, ex modernis Fonfeca 1. f. Metaph. cap. 13. quafi. 4. Suarex. difp. Metaph. 41. Conimbr. ad tap. yl.de Categoriis qu, %. art. 1. Horum ra- tiocinia eo contcndunt.ut probent.numerum quantitatem non effe, nee veram ejus fpe- ciem, aut quia non fit ens reale, aut quia non fit ens per fe unum: atquodinaliquaCate- goria, utfpecies, collocatur, debet effe ens reale 8c unum per fe. Numerum non efie ens |
|||||||||||||||||
|
SIS I.
I reale, probant fie. Quod ex puris negationi-
I bus conftat, non eft ens reale. Sed numerus 1 ex puris conftat negationibus. Ergo. Prob. Mm. Quod ex meris conftat unitatibus, con- ftat ex meris negationibus: quia unitates funt negationes : nam ideo unumquodque unum dicitur, quia eft non divifumacnondiftin- cTrum a fe :efleautem non-divifum , aut non diftin&um , eft negatio. Ajfumo. Atqui nu- merus conftat ex unitatibus. Ergo. Adverfa- rii, ut numerum ens reale tueantur efle.ajunt, eum ejfefpeciem quantitatls tanquam accidentia realis, non quidem univocam, fed tamen analo- gicam. Refp. 1. fupponunt, omnem quanti- tatem efle ens 8c accidens reale;quod eft_7« Kgytvoftitov, imo falfum : nam fi continua non fit talis, ut probatum eft Difp.fec. nee difcreta fit talis, ut jam probamus, utique nulla eft ta- lis. 2. juxta do&rinam lAriftotelis 8c z^friftc- telicam , fpecies Analogse in Categoriis non recipiun-
|
|||||||||||||||||
|
DisputAt. ex Philosophia Select.
|
|||||||||||||||||||||||
|
2oo
|
|||||||||||||||||||||||
|
mentalis, qua eH accidens & ens reale. Contra.
Quare non fit pradicamentalis relatio, pater- nitasinDeo, etfifitdivina, acfupernaturalis, cum habeat omnia ad prsedicamentalem rela- tionem requifita, fubjecium .fundamentum, term inum, proprie 8c vere di£ta ? Sed hoc ne- gotium alias difcutiemus. Redimus ad Nume- t: 8c porro dicimus, ex vulgato Axiomate, |
|||||||||||||||||||||||
|
recipiuntur: Ergo ne turn quidem numerus
erit verum ens 8c reale accidens,et(i quantitas ingenere talis efle ponatur, quiafub quanti- tate, ut {pedes univoca, non continebitur. 3- Quomodo numerus, obfecro, erit fpecies quantitatis tanquam entis realis,five univoca, five analoga ? an fecundum materiale fuum , anfecundum formale?At neutrum dici poteft. |
|||||||||||||||||||||||
|
Entia non funt multiplicands Jine necejjitate,
dlio: Formale vero eft unitatum coHectarum j nullam hie efle neceffitatem, ut duplicem ad- ordinata qusdam difpolitio. Atneque haec j mittamus numerum , prgcdicamentalem ac colle&io unitatum, neque earum difpofitio ' trm{cendenta\cm:(ic]ica.nt,noscogi,quianume- 8cordo, fpecies quantitatis dici pofTunt, fi ; rus pr<edicamentalis eft ens reale,quale inDcoad- quantitas fit ens reale, quia modi funt, qui ab j mini ncnpotesl, mera eft petitio principii: hoc entibus realibus contradiftinguuntur : fed' eniminquxftioneeft, imoipfum illudquod quantitatis fpecies modi eflenequeunt, ve- negamus , numerum fc. prxdicamentalem rum debent efle entia realia (8c dici folent fe- j efle ens reale; quia contra dicimus, eum efle cundum Ariftoteliqos ) fi ipfa quantitas fit! affe&ionem ac modum, qui entia autentium ens reale. potius colleftionem confequitur. Ita nutne- III. Sed ulterius fie argumentamur. Si; rum ex verorum entium numero nunc exegi-
numerus fit ens 8c reale, ergo tale invenietur mus: 8c magnitrtdinem Difp. fecunda: verbu- inDeo. Sedhoceftabfurdum. Ergo. Certe j lo 8c Tempus ex verorum entium choro eji- in Deo reperitur Perfonarum numerus terna- j ciamus. rius, ex communi fide 8c verboDei. Unde! IV. Tempus non effe ens reale, facili opera
orturn duxit vocabulum, Trinitat. Excipiunt | probatur: Nam aut fumitur Metaphyfice, pro sldverfarii, hunc Perfonarum in communi effen-\ temporalitate, 8cficomni enti, atqueetiam tin diiiina numerum ternarium effe tranfeenden- j Deo,convenit,cui tamen accidentia non con- talem &non pradicamentalem. fed hoc eft.rem veniunt. Tempus Mctaphyficum exiftentiam vocum diftinftioneeludere, quod Sophiftis fequitur, quse velmaximeeftinDeo. Deus ooftris folenneeft : ita cum relationem efle enimexiftitinomnitempore, creaturae tan- |
|||||||||||||||||||||||
|
E
|
|||||||||||||||||||||||
|
accidens negit fanior 8c purior Philofophia
quia ilia inveniturvere in Deo: eft enim Pa- ter verum relatum, Filius verum correlatum, generatio verum fundamentum, juxtaillud exSacris notum, Ego hodiegenui te, ubi 8c re- latum 8cfundamentum 8c correlatum vere indi- cantur: clamitant in adverfurr) infani 8c im- puriSophiibs, non eft relatio prsedicamenta lis. Qiiidigitur ? an tranfeendentalis ? Sed tarn impudentes non erunt, ut hoc dicant: namtranfcendentalesrelationes (funt verba Suarejtidifp- Met. 47. feSi. 3. num. 1 o. ) non ad certum aliquod pradic amentum , Jed ad omnia |
turn in aliquo, vel prseterito, vel praefenti, vel
futuro. Aut Tempus fumitur Phyfice, pro numero feu menfura motus; fie non magis erit reale, quam ipfe numerus, vel, quern menfu rat, motus, qui cum fit a£tio, tantum eft modus entis realis in fieri: fie ergo conclu- dimus. Quemadmodum numerus non eft ens reale, quiaunitates, exquibusconftat, non funt entia realia; hx non funt entia realia, quia unitas ingenere non eft ens reale; haec non eft ens reale, quia eftaft'e£tiotranfcen- dens entis realis,alioquin iretur in infinitum: fie nee tempus eft ens reale, quia fequitur exi- |
||||||||||||||||||||||
|
genera entium pertinent. An ergo patcrnitas ad ftentiam, nee hsc eft ens reale, quia eft prin-
|
|||||||||||||||||||||||
|
omnia genera entium pertinebit, 8c efle Pa
trem, tribuetur Quantirati, Qualitati, 8cc At, inquiunt, Pat emit as in Deo elf relatio di |
|||||||||||||||||||||||
|
cipium tranfeendens entis realis in genere,
alioquin iretur iterum in infinitum. V. Sed ad Sl^talitatem tranfeamus. Ejus
|
|||||||||||||||||||||||
|
vina&fupernaturalis,ideoquenonet7pr<edica-{ quatuor vulgo ponuntur fpecies fatis none,
Secun-
|
|||||||||||||||||||||||
|
"V O L U'M'E N
Sccundam & Quartam ex entium rcalium
smbituprofcripfereanteme multi, praefer- tim Nominales a.cSeotiJla inter Scholafticos, quod videreeftapud Faventinum, Hurtadum, t^frriagam, 8c non ita pridem Prtedecejfor ac Praceptormenerandus,D. Burgerfd. inMetaph. I. 2. c. alt. th. 12. Sedadprimam&tertiam Qualitatis fpeciem ipfe offendit, offenderunt & reliqui. Nos omnes in miverfum Qnalitates, ejfe vera entia a fubftantiis diftinffa, negamus, 8c ordine fuo probamus. V I. Habitus eft qualitas adventitia ad ope-
randum bene vel male, fumendo voculas il- las, turn Ethice, turn Phyficc. clique vel cor- poris, vel animi. Corporis, fi dctur, (neque enim hoc nuncdifputamus) comprehendit fanitatem.morbumi Sec AtfanitasSc morbus confiftunt in re&oaut vitiofo temperamento partium, inaO'il/* >£, *«^|i'»«arum : at ha>c difpofitio non eft aliud, quam modus iftarum partiu.quiapartibus tanquam fubftantiis mo- dificatis non diftinguitur utens reaie:quip- pe modus negat ens reale, alioquin idem mo- dificareturperfeipfum.Atpotiffimadifficul |
Secundum.
|
||||||||||||||
|
2&t
|
|||||||||||||||
|
randi, quod demonftratum vide a Burger/d.
cap. j. lib. j. Met. 8c nosbrevidemonftrabimus in harum dirputationum fcrie. Neque tamen modus, aut id quod eft modus.feu eflendi, feu operandi, nihil eft aut nihil addit fubjedlo quod modificat: hoc enim fi verum foret; fi- gura nihil adderet quantitati, 8c figurl rei quantae variata, nihil e&t variatum : fefiio, Petro antea ftanti nihil adderet, 8c cum muta- tur feflio Petri in alium fitum, ut fcilicet eva- datftans,w«Mmutabitur,adeoquetotumprx- dicamentumyTw nihilcoatinebn, fi modus fit nihil, mmjttus eft tantum modus partium incorpore; exiftentia cum fuperadditur ef- fentias, «;W/fuperaddetur ; fubfiftentia cum fuperadditur enti, ut fit vel fubitantia fimpli- citer, velfubftantia prima, prout ilia vox fu- mitur vellatius vel ftri&ius, nihil fuperaddi- tum enti fueritj finitas cum fuperadditur enti reali ut fit creatura, nihil quoque fuperaddi- tum fuerit; adtus, potentia,contingentia, ne- ceflitas, 8cc. nihil fuerint, fi modus nihileO: aut nihil addit enti. Et nifi modi atque alia quaedam admittantur, quae nee fint lubftan- |
|||||||||||||||
|
tas eft in habitibus animi. Hi funt vel acquifiti tia>, nee accidentia, nee entia realia.nec nihil,
|
|||||||||||||||
|
ned qua: fint media negationisutrimquein-
terje&a,aftumeftdetotaAfeta/>&j>y?Vij; quip- pe Entisingenereprincipia, efterttia 8c exi- ftentia, 8c ejus affectiones, unitas, veritas.bo- nitas, localitas, temporalitas, funtne fubftan- tiae, funtne accidentia, funtne entia realia? quicquid dixeris, erraveris. At funtne nihil ? Neque hoc dici poteft. Quin perierit quoque Mathejis tota fimul 8c Phyfica, fi non admiferis medium aliquod inter fubftantiam 8c acci- dens, inter ens reale 8c nihil: nam affecTriones, quae de quantitate continua ac difcreta, 8c qua: de corpore demonftrantur, nee funt fub- ftantiac, nee accidentia, imo ne quidem entia realia, neque tamen nihil funt. Seddehoc negotio alias latius. fufficitdemonftrafleim- praefentiarum, non valere hanc confequen- tiam;Quod noneftaccidens, eft fubftantia: nee hanc, Quod non eft enwealc, eft nihil: 8c habitum omnem, fiveacquifitum five in- fufum (eadem eft ratio connati 8c concreati) licet non fint accidentia, non ideo fore fub- ftantias, licet non fint entia realia, non ideo D d tffc |
|||||||||||||||
|
■vel infuji: at neutri funt entia rialia: quodi-
dem dicendum de concreatis, Scconnatis, fi lint i de quo alias difputandi erit locus. Habi- tiis animi acquidti, funt vel intetteBuales vel morales: utrique acouiruntur crebris a£lioni- bus.quae iplk cum non fintentiarealia.neque habitus iis acquiliti poffunt eife tales: nihil quippe eft in erFe&o nifi quod fit in caufis, vel formaliter in caufis univocis, veleminenter in caufis aequivocis: fedadliones, caufae habi- tuumacquilitorum, neutromodo funt entia realia:ergo nee habitus tanquam effeftus iis acquifiti funt ejufmodi. Sedin infufisanimi habitibus accidentium realium 8c entium a fubftantiis diftin&orum prafidium reperie- tur. Imovero, nihil minus. Nam fi acquifiti tantum funt modi operandi, ideoq; non entia realia: nee infufierunt entia realia, quia quo- que tantum funt modi operandi: omnis enim habitus, feu acquifitus, feu iufufus, largitur tantum facilitatem in agendo: at facilitas ilia quid eft atiud quam modus? fed modus nullus .eft ens aut accidens reale,nec effendi nee ope- |
|||||||||||||||
|
ZOZ DiSFUTAT. EX PhILOSOPHIA SEtECT.
effe nihil. Potentiam & impotentiam natu- nere Accidentium 8c Entium realium elimi-
ralem proxime fequens examinabit & ex mu- I nabit difputatio.
|
||||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Voluminis Secundi,
|
||||||||||||||||||
|
Q_"
|
||||||||||||||||||
|
A,
|
||||||||||||||||||
|
D E
|
||||||||||||||||||
|
ACCID. DISTINCT. » SVBST.
|
||||||||||||||||||
|
Thesis I.
REmovimus ex zAccidentium & Entium quia nullum ante creationem mundiexifte-
realium cen£n,^laantitatem, 8t Qualitatis . bat ens reale, in quo tanquam in fubjefto hsec |
||||||||||||||||||
|
fpeciem primam, Habitum; tranfimus ad fe
cundam, quam faciunt Potentia & impotentia Naturalis. Definitionem utriufque aut divi- fionem multiplicem hie non exponemus, fed fupponemus: adeoquefimpliciter.potentiam tiullam effe Accidens & Ens reale diJlinBum a Subjiantia, probabimus. II. §. i. Si potentia naturalis fit ens reale
8c accidens diftinctum a fubftantia, aut erit aBivaautpajpva. Sed neutraeft.quia res pof- funt agere 8c patiperfeipfasautperfuasen- titates. Ergo. Verum utrumque divifionis membrum penitius inquiramus. Si potentia fajjtva eft ens reale 8c accidens diftindtum a fubftantia, vel eft objeBiva, velfubjeBiva, id eft, vel ilia potentia refpiceret erficientem.vel formam, feufubftantialem feu accidentalem. Si objeBiva potentia pajjiva fit ens reale 8c ac- cidens diftindtum a fubftantia , ergo erit in aliquo fubjedto: at potentia objedtiva ibi col- locatur, ubi nullum eft fubjedtum: eft enim potentia rei nondum exiftentis. v. c. Mundus antequam exifteret aut creatus eflet, erat in potentia objedtiva, refpedtu Dei creatoris; tbjieiebatur tnimiip&, ut creabilis aut crean- dus potius, quod utrumque refpedtu mundi fignificatpotenti^mpaflivam. Haxergo po- tentia objeftiva, quapoterat a Deo mundus condi antefui creationem, vel erat in Deo.vel extra Deum. Non in Deo, quia nihil eft in Deo paffivum : omnis enim potentia, quae Deo adferibitur, adtiva eft; Non extra Deum, |
' potentia inhaefiflet. Ergo neque potentia ilia
f uiflet: tantum abeft, ut accidens eflet a fub- ftantia realiter diftinftum. Praeterea potentia; objeftiva; refpondet exrftentia feu aftus en- titativus. Sed nullum ens reale aut verum accidens prsecedit aftum entitativum leu e- xiftentiam rei, fed potius earn praefupponit. Ergo. III. Si potentia pajfi<va fubjeBiva fit ens
reale 8c accidens diftindtum a fubftantia, vel erit materia adfuam formamfabjlantialem, <vel fubje&i ad fuam formam accidentalem. Non
prius: nam I. Potentia8c Aftusfunt in eodem genere juxta Arijiotelem & Arijlotelicos.ita. ut, fi actus aliquis fit fubltantia, fie potentia erit fubftantia, fi actus aliquis fit accidens, 8c po- tentia erit accidens. Sed actus ille, quem re- fpicitfubje£tivamateria;potentia, ell forma fubftantialis, ut volunt Peripatetici, 8c altera pars compofiti. Ergo St potentia ilia ad ilium aftnm erit fubftantia, non accidens: 8t hoc eft fortafle, quod barbarus voluit Commentator, Averroes, cum dixit, Materia fubflantiatur per poffe. t. Argumentamurad hominem. Actus 8c potentia, ex fententia Adverfariorum, op- ponuntur tanquam habitus 8c privajio. At habitus 8c privatio, ex fententia eorundem, ad eandem reducuntur Categoriam. Ergo cum forma fubftantialis fitfubftantia, fie aflerenti- bus iifdem, 8c potentia fubjectivaad earn talis erit. Ergo non accidens. IV. Si potentia paJJivafuljeBivafubflanti*
|
|||||||||||||||||
|
ltd
|
||||||||||||||||||
|
VOLUMEN
adformam accident'diem, fit accidens 8c ens
realea fubftantiadiftiwSum, vel erit refpeBu omnii forma accidentals, id eft, accidentis, vel refpeBu alicuj us. Non refpeBu omnis, quia fie ipfa hxc potentia, de qua imprxfentiarum agimus, quae Adverfariit eft accidens, al iam quoque potentiam.que, pariterforet accidens, ante fe requireret in fubje&o, Scficdarctur proceflus in infinitum,a quo natura abhorret: Prxterea 8c quantitas, priufquam in fubjedto reciperetur, potentiam quandam,ut accidens realiter a fubftantia diftindtum, requireret: at quantitas juxta Peripateticos immediate Sc proximeinhxret materia:, abfque ulla prx- cedanea potentia. Ergo. Si talis potentia pajft- vafubjeBiva, ut accidens realiter diftinBum, txigitur adquadam tantum accidentia recipien- da, quxro, fi unum accidens poflit inhxrere fubjedto 8c informare fubftantiam fine media potentia paffivafubjedtiva, curnonomnes? nulla enim major videtur efle ratio in uno quam in alio accidente, ut ad unum recipien dum in fubje&o requiratur potentia quxdam pafliva fubje&iva diftindta a fubftantia,8c non requiratur ad aliud. Et, fi hxc talis potentia requiratur, ut ratio receptiva accidentium in fubjefto,aut erit quantitas.aut accidens aliud. Prius nolunt. Si pofterius volunt, quando- quidem hxc potentia ftatuitur in ordinead varia accidentia & generediftindta, non erit hxc potentia prxdicamentalis, aut qualitas, aut fecunda tantum fpecies qualitatis , fed tranfeendentalis, 5c per omnes qualitatum, imo accidentium, vagabitur fpecies. At po- tentia tranfeendentalis, ne ipfis quidem Peri- pateticis.eft accidens aut ens reale. Ergo, 8cc. V. Si potentia aBiva fit ens reale & accidens diftinBum a fubftantia, vel erit entis increati •vel creati : non increati, quia repugnatejus fimplicitati ac perfectioni, utin Deo fit ens reale&c accidens ab ejus fubftantia diftindrum: non creati, quia velincorporei erit, velcorporei: fi incorporei, vel erit Angeli vel Anima rationa- les: fed neutrius natura exigit: utriufque enim eadem hie eft ratio. Quod Angeli non exigant potentiam adtivam diltindtam a fua fubftantia vel eflentia, fie evincimus: nam hxc.vel face- ret ad Angelorum perfe&ionem, veladco- |
||||||
|
S E C V N D V M. 16$
rum imperfedtionem : omnis enim entitas
realis alteri adjundfca,vel illud perficit.vel ejus perfedtionem minuit. Sed non facit ad perfe- Bionem Angelorum potentia aBiva realiterdi- ftinBa ab eorum fubftantia, quia Deus, qui eft agens perfedtiffimum, fine talibus potentiis intermediis operatur: unumquodque autem eo eft perfect!us,quo accedit propius adDeum. Si ad imperfeBionem Angehrum facit ifta poten- tia aBiva, removenda potius eft: deinde,quac- libet forma ftatuitur vulgo, fubje&um , in quo eft perflcere. Ergo hxc dicinequit face- re ad imperfedtionem Angelorum. Denique, fi eflentia aut fubftantia Angelorum requirat a fe diftindtam potentiam adtiva, ergo 6c for- nix accidentales, quae funt agentia imperfe- dtiora, requirent tales potentias. Atqui hx non requirunt, fed immediate agunt. Ergo. Et quo indicio innotefcit haec active, potentie_ ab Angelorum eflentia diftindtio realis ? an fenfu?led nee Angelorum eflentia,nec poten- tia, eft objedtum fenfus. An ratione? fed ratio magis contrarium colligit. Nam natura nihil facit fruftra. Sed fruftra eft ponere potentiam adtivam, cum eflentia Angelorum fufficiat. Sed hoc ipfum negant Adverfarii:imo negant ullitis rei create ejfentiam,ejfe immediatumprin- cipium operationis , aut poffeproducer■eullam im- mediate a fe ipfa aBionem. At enim qusero, quomodo rei creatae aut Angelorum eflentia producat potentias adtivas realiter a fediftin- dtas? vel enim oportet intermedias 8c priores potentias ponere, quarum interventu poten- tial adtivx producantur , vel hx potentiae adti- vae producuntur immediate. Si prius.eritpro- greflus in infinitum. Si pofterius, quidni 8c operationes ipf» immediate producantur, ae- que atque potentiae adtivx,ab eflentia aut fub- rtantia'nam aeque facile producentur a natura cujufquerei immediate operationes, ac po- tentix. Et hoc eodem argumento omne dijcri- men reale potentiarum intelligendi & volendi ab anima rationali tollitur,quod fufius deducere- mus,nifi id jam fufe fadtum eflet a Scoto 8c Sco- tiftis. Vide inter alios Fabrum Faventinum in Theorematibus Logicis 8c Phyficis ad mentem Scoti, 8c Iohannem de Rada in fuis controver- fis inter Thomam 8c Scotum. Dd i VI. Si
|
||||||
|
2<>4 DlSPUTAT; EX PhILOSOPHIA SELECT.
VI. SipotentiaaBhainenterequiriturcor-^nnm. Atque ex hifce omnibus confpicuurrt-
porea, ut ens reale & acc'tdens diftinBum a fob- eft , nullam effe necejjitatem ponendi potentias jlantiafeuefentia, velrequireretur, tanquam \vegetativas & fenfttivas realiterdiJiinBasab conditio & difpofltio & pr<(paratio agentis, vel ! anima utraque. tanquam caufa agens aliqua intermedia. Si VIII. Cl.D. BurgerfdiciusL.i. Met. cult,
prius dicant, hocprobandampriusforetynon th. 15. Potentias natura.les in duasclaflesdif- |
||||||||||||||||||||
|
gratis dicendum : nam non videtur nobis effe
opus tali difpofitione, quia,ut diverfa agentia inter fefe dittinguuntur effentiis, fie ad diver- las operationes determinari poffunt per fefe fine preparatione previa aut media: Cur enirn magisfueritabenumaratione, effentiam ex fefe immediate.ordinari adproprias fuas ope- rationes, quam eandem ex fefe immediate or |
||||||||||||||||||||
|
pefcit: quafdam oriri dicit ex primis qualita^
ribus, ut funt vires corporum vita carentiunv 8c has, vera accidentia, atque entia realiaa fubftantiis diftin&a, facit: quafdam nihil ha- bere commercii cum primis qualitatibusaf- ferit, uti funt potentise Angelorum & Animx rationalis, & has afubftantiaejusrei, cuius funt potentiar, diftingui negat. Quodfpeclat |
||||||||||||||||||||
|
dinari ad propriasfuas potentias. Pr£terea,li£c 'potentias vegetativas 8c fenfkivas-, circa eas
potentia aftiva entis corporei illud difponens vacillat, tandem tarr.en cas eafdem cum ipfa ac praeparans, vel eft natura prior ip(ke(Tentia animarum fubftantia coneludit: quod ex pri- & fubftantia, quam difponit ac praparatad misqualitatibusnonorianturquidem, fedin operandum, vel fimul eft cumea, veleftea :operandotantumfpirituutanturvitali8cani- ppfterioracfequitur; fiprimumdicant,effe- ;mali, qui exelementaribusqualitatibusori- <ftus erit prior caufa: fifecundum, fubftantia turacgignirututerquc. Sedenim, nihil eft non erit prior natura accidente, contra pro- jneceffe, potentias etiam illas, qua: ex primis- prium illorum axioma : fi tertium , potentia ! oriuntuv qualitatibus, & funt corporeavface- hsec afliva , effentiam feu fubftantiam entis re entia realia atque accidentia diftin&a ab- corporei difponens ac praeparans, eft fuper- :effentia 8c fubftantia corporum. Nam.fiipf* vacanea : eum enim in finem in agentibus 'qualitatesprima:,exquibusoriunturiitxpo- hxc collocatur potentia, ut ilia difponat,pre- I tentix, non fint accidentia vera aut entia rea- paret, ac determinetadoperationemtalem , Ilia, nee erunt potential naturales ex iisortae. vel talem : fed fi hxc potentia fequitur effen- j Sed verum eft prius,uti hoc probabimus Difp. tiam aut fubftantiam entis corporei agentis, \jeq. Ergo. jam hxc fuerit praeparata, difpolita, determi- j IX. Si potentia natwralanuUn, nuaBiva,
nata, ante adventum talis potentix : itaque necpajjiva, neefubjeBiva, neeobjeBiva, nee |
||||||||||||||||||||
|
fruftra ponitur. Poftremo, ex ipfaiominis
notatione videtur colligi poffc, hafce poten- tias effe modos tantum 8c non accidentia aut cfltia realia: appellanturenimdifpofitiones, |
||||||||||||||||||||
|
Dei, nee creatura, nee Spiri tits, nee corporis,
Jit em reale aut accident a fubftantia & ejfentia diftinBum, multo minus erit impotentia natura- lis: nam aut intelligitur iftacvoce, privatio |
||||||||||||||||||||
|
praeparationes.conditiones.determinationes, j potential, aut potentia imbecillior. Siprius,
ad operandum. At vero, quiaaliudfonantifta I nulla privatio eft ens reale aut accidens ve- |
||||||||||||||||||||
|
rocabula, quam modum operandi ?
VII. Si potentia aBiva requiritur diftinBa
ab entis corporei & agentis ej/entiajhu fubftan- tia, ut caufa agens aliqua intermedia, i n abfur- dum incidunt, quod ante tctigimus; nam., dum ipfam potentiam agendi producit effen- tia aut fubftantia agentis, vel immediate pro- duced, quod ipfi negant cadere in ullam crea- turam, vel in infinitum dabitur proceffusj quod a Philofophia 8c ratione redtaeftalie- |
||||||||||||||||||||
|
rum. Si pofterius, non aliis opus eft argu-
mentis, quam qux funt allata contra poten- tiam naturalem fimpliciter: quod enim ve- rum eft de potentia forti ac majori, id quoque de diminuta 8c minori verum effe cenfendum eft. Quomodo ergo potentia naturales, ft non fint entia realia & vera accidentia, diftinguun* tur a fubftantia feu eff entia ? e^fs raticne ratio* cinata? an modaliter? an formalitir ? Refp. omnibus iftis diftindtionuni generibus, prout voces.
|
||||||||||||||||||||
|
V o lumen Secundum. lof
vocesiftae 8c termini diverfimode accipiun-1 realia nee vera accidentia' a fubftentiis diftin-
tur. CasterasQualitatisfpecies, nonefleentiaI cla, docebit D'tfq. feq: |
||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia-fek&arum
Valum'mis Secimdi,
S E X T Ay
D E
ACCID DISTINCT » SVBST.
|
||||||||||
|
T H E S
I Am duas Qualitatum fpecies profligavi-
mus, & ex Entium realium numero ejeci- mus, Habitum 8c Potentiam Naturalem; ad rtliquas debellandas, atque extra Accidentinm chorum releganda;, nos accingimus. Offert fe* feprimum, Pxtibilis qitalitar', atqueineafox Jive lumen, color, fonus, odor,fapor, qualitas ta- clilis, cahr ,frigus, &c. Lucem feu lumen non efle qualitatem, nee accidens, fed fubftantiam ae corpus quoddam tenuiffimum , jam ante Ariftotelem docuere Veteres, Empedocles , Democritus,Epicurus,aliique,8c Recentiores omnes, quigenerofiusPbilofophantui>, neel ceca ducuntur Ariftotelis obedientia. Lux! enim vel ociflime movetur: moveri autem eft' proprium corporum: celeberrime refleftitur a fpeculo communi aut alio corpore; fed fola | corpora reflexionem patiuntur: lux quoque refringitur: at hoc quoque eft corporum: par- tes lucis coeunt 8c congregantur in certis fpe- | culis&difgregantur in aliis:congregari au- tem 8c difgrtgari, folis corporibus convenit. Nee aliena eft haec fententia ab Arijlotele , quodvelexunicoPwW. \x.feB. if. liquet , ubi quasrens Philofophus,eur folis umbra ex- trema videatur tremere, relpondet, id fieri corpufculorum concurfione, aut forte quod folis motus fit incertus: unde putant aliqui Ariftotelem voluifle, quod lumen conftaret corpufculis volatilibus, quae celerrime move- renturSc agitarentur.O/orm formaliter fum- tum, non diftingui realiter A luce vel lumine, fed efle ipfum lumen receptum in corpore |
I S I.
opaco, patet, quia orients lumine brruntur,
occidente occidunt, variante variantur colo- res, 8c pro varia refra&ione aut reflexione lu- cis variecoloratavidenturobjefta, quod ex- perientia eft comprobatiffimum, 8c patet in prifmatefeutrigono vitreo, in phfala, quae aquis limpidis eftrepleta, 8c in aliis corpori- bus, varios colores exhibentibiis, pro luce diverfimode reflexa aut refrafta. Et quida- liud funt Iridis colores, quam variereflexum aut refra&um lumen ? Neque ullus negare poteft, ipfam lucem efle, quae Colores creat in collo columbae, in caudapavonis; in nube ro- rida,cum iftiufinodi res non habeant in ft va- rios colores illos: nee eft, quod dicas, ejufmo- di colores, five iridis, five colli columbae, five caudae pavonis, fivetrigoni vitrei, efle tan- tum apparentes 8c cito tranfeuntes, qui difte- runt a veris 8c fixiscoloribusexiftentibusin aliis corporibus: nam , vel omnes funt veri, vel omnes funt apparentes tarrturn, cumo- mnes a lucefbrmentur;nam res non illumina- tae nullum habent colorem, nullufque in te- nebris eft color ; ufque adeo verum eft illud Poe'tae, nox abftulit Mr a colorem. Et hanc ob caufam corpora opaca in fuperficie tantum habent colorem, quia ibi tantumrecipiunt lucem vel lumen, ( neque enirfl haec diftin- guimus) in interioribus partibusnon item : ! unde fefto porno oritur color in partium fu- perficie, propter receptum lumen , qui antea I non erat. Lumen autem recipi in fuperfi- ciecorporum 8c ab ea reflecti, ipfa evincif Dd 3 expe- |
|||||||||
|
ex PhilosophiA Select.
|
||||||||||||||||||
|
2oS DisputAt
experientia. Si enim foli ex adverfo oppo
natur corpus laevc , in fuperficie ejus lu- men receptum apparet: fol fi per vitrum mi- cet , lumen confiftere confpicitur in pa- riete. Qiuautem vulgodicuntur veri colores & alii apparentes, ii non diverfas colorum fpecies arguunt, fed majorem tantum mino- remveluminisincidentisdurationem. Si er- go lux aut lumen fuerit fubftantia , 8c talis erit color. 11. Sonm qualitas non eft, nee accidens:
fed eft ipfe aer attritus formatufque in parvas moles, vel, nihil eft aliud , quam corpufcula innumera exigua, confimiliter figurata.orga- nique Auditus confimiliterferiendicapacia, quae a pulfatis corporibus magno cum impe- tu exiliunt. Quemadmodum enim lumen ni- hil eft aliud,quam corpufcula tenuiftima ner- v um opticum impellentia, ita fonus nihil eft aliud, quam fubtiliffimaeaeris.aquae, alteriuf- ve corporis particulae, a quibus impelli poteft 8c folet auris membrana. Corporeitas, ut fie loquar, foni probatur, quiafola corpora refle- xionem patiunturi at fonus faepiusrefle£ti- tur, quod docet Echo: deinde fola corpora moventur 6c progrediuntur: at fonus progre- tlitur £c regreditur; prxterea.fonus habet vim afficiendi auditum, & efficiendi vel volupta- tem vel dolorem, prout concinnus eft aut in- concinnus: atqui ilia voluptas vel dolor ex eo oritur, quod corpufcula aerea mota deliniant vel exafperent organum audiendi.pro condi- |
||||||||||||||||||
|
nem. Et fi odore medicamenti quidam pur-
gari folent, fi alii odore alimenti nutriri pof- l'unt, certe fubftantias efTe nemo dubitaverit: quippe qux ab odonbus fieri non poflent, nili fubftantiae quxdam forent corporex: quomo- do enim alimentum converteretur in fub- ftantiamviventis ? Adde, quod odores pro- grediuntur ac moventur lentius fono.movent olfadlum, eumque afKciunt voluptate aut do- lore, imminuuntur progreffu , ipfacque res odoratae detrimentum aliquod fubftantias pa- tiuntur,per exhalationem odorum,qui magis effluunt., cum res odoriferae funtfradbe ,con-. tritac, aut per ignem refolutje,quam cum funt integra:: quae omnia, fumos halitufque illos non effe nili fubtiles fubftantias profilientes 8c effluentes ex rebus odoratis, fatis fuperque evincunt. IV. Sapores effe fubftantias corporeas, fi
odores lint tales, certo certius eft, quia adhuc craffiores funt odoribus, iifque adeo conjun- ct, ut, ubi unuseft, ibi & alter fit, neque funt nifi. in corporibus mixtis: etiamfi enim ter- rain mifceas cum aqua, nunquam inde exur- get, vel odor, vel fapor: fi dicas, corpus non- nunquam alium habere faporem , alium odo- rem ; refpondeo, illud fieri, vel quia nares 8c lingua funt diverfi temperamenti, ut, quod huicgratumeft, illifit ingratum. quemac1- modum hie 8cillehomodiverfumhabentin Unguis temperamentum, quia qui fapor huic placet, illi difplicet; vel quia direrfse funt in |
||||||||||||||||||
|
tione lacvitatis vel afperitatis.qua con figuran- corpore partes, tenuiores 8c craffiores, & has
tur- & hanc configurationem agnovit Ariftc- aliud habent temperamentum quam illae : eft |
||||||||||||||||||
|
teles, cum in Problematibus dixit, vocem tan
turn effe aerem configuratum ; Denique fo- nus imminuitur 8c aliqu»ndo confufus eva- dit, ob corpufculorum diduftionem in longo progreffu, 8c divaricationem intranfituper icptum denfius: quae omnia fonum effe cor- pus , fed quod motumeft, vel movetur, fatis commonftrant. III. Qdtrts effefpiritus feu halitusodori-
feros,atque adeo fubftantias fubtiles ex corpo- |
||||||||||||||||||
|
enimodorin partibus tenuioribus, fapor in
craffioribus: uterque nihil aliud quam cor- pufcula quaedam varie configurata 8c mota, olfaftum guftumque afficientia. V. Reliant expendendae (fualitates taBiles,
ca.hr ,jrigw, &c. Ctthr eft nihil aliud, quam corpufculorum infenfibilium motus variusSe celer. Frigut, eorundem motus minor ac re- miffior. Intelligtmus, aftualem calorem, & a&ualefrigus. Qimllumdefiniunt, qualita- |
||||||||||||||||||
|
ribus fragrantibus prodeuntes, Antiqui olim j tem aftivam homogenea congregantem 8c
docuere, docentRecentiorummuki: docet' heterogeneadifgregantem,8choc,qualitatem Experientia: quin slriftoteles ipfe lib. defenftt j homogenea 8c heterogenea congregantem, a & fenjllii odorem vocat fumidam cxhalatio- > pofterioridefcribuntutrumque(anvere,nunc non
|
||||||||||||||||||
|
*
|
||||||||||||||||||
|
-
|
||||||||||||||||||
|
Voiumen Secundum.
|
||||||||||
|
207
|
||||||||||
|
not) eftinquirendi locus)nam ilia vel congre-
gatio vel iegregatio vi majoris vel minoris motusinftituitur. Calor & frigus, taftilesdi cuntur qualitates, quia taftu percipiuntur: cum enim particular infenfiles alicujuscorpo- ris varie celeriufq; moventur, qua noftri cor- poris particulae.fentitur calor;cum moventur tardius, fentitur frigus. Humiditas ,puta aftua- Iis,eft, cum particular aquae vel alterius liquo- ris fenfibilis, in corpore ftabili, ita ejus poris infunt, ut ipfis inhaereant. Skcitas a&ualis eft, cumftabiliumcorporumpori nullis particu- lis fenfibilis liquoris replentur, fedfoloaere vel fubtili materia. Tangitur humiditas, cum corpora ftabilia percipiuntur perfufa liquore finfibili: tangitur ficcitas, cum nullo fenfili liquore praedita efle percipiuntur. CraJJities e^«»BJ/jw,fequunturmajorem vel minorem magnitudinem particularum infenfibilium, ex quibus corpora craffa & tenuia componun- tur. Denjitas if raritas refpiciuntporosfeu intervalla, qua: inter particulas infenfiles in- terjacent, diciturque denfitas, cum inter illas corporis particulas paucula funt intervalla; raritas, cum multa: oritur utraque, turn a ca- lore, turn a frigore. Grwvitas eV Icvitas, nihil eft aliud.quam motus tarditas & celeritas mo- tus, in particulis materise craffioribus & com-' paftioribus, variaque figura affeclis: quae cum a fubtiliori materia ad celeriorem compulfio- nem funt aptae, celeriufque moventur, dicun- tur graves; cum ad tardiorem compulfionem magis funt idoneae , tardiufque moventur, dicuntur leves : unde gravia corpora deor fum tendunt vehementius, levia imbecilliusj cum alterutrum fieri a taftu percipitur, fenti- tur vel gravitas vel levitas. Durities oritur ex particularum. infenfibilium firmiffimaadha:- fione; MoIRties, ex earum adhaefione minus firms: unde dura corpora flint magis ftabi- lia j mollia, minus ftabilia. Stabilitar exiftit, ex quacunque tandem particularum in cor- pore infenfibilium adhasfione:fluidity con- |
||||||||||
|
tra, ex earundem disjunftione. Eftque vel
aquofitas, quae oritur ex partibus fluidis, fed laevibus&oblongis, inter fe repentibus; vel oleaginojitas, quae ex particulis iifdem, fed ra- mofis, exiftit; vel vifiojitas, quae indicat, par- ticulas illas aegre, lente, ac difKculter a fe in- vicem disjungi. L/evitas fequitur particula- rum motum in corporis fuperficie aequali. z^ffperitas, in inaequali. Sed longum foret ni- misomnesqualitatestaftiles inipeciehiere- cenfere, & quomodo ex folo motu, figura ac magnitudine particularum infenfibilium in corporibus exiftant, exponere, 8s id fecit lu- culentiffime doftiflimus Regius in funda- mentis Phyfices , c. j". Ergo ad quartamfpe- ciem Qualitatis tranfeamuss/onwawj if figu- rant. VI. Figura vulgo definitur, qualitas orta,
ex terminatione magnitudinU. Sed enim, fi ma- gnitudo non fit accidens, nee ens reale, fi nee termini ejus fint talia, finecipfa ejus termi- natio, multo minus fuerit ens reale, aut acci- dens, figura, quae inde oritur. Atqui nee ma- gnitude nee ejus termini funt entia realia aut accidentia, quod oftenfum difp. 2. hujus cur- riculi, neeejusterminatio;haecenim vel eft relatio vel aftio: fed neutra eft ens reale aut verum accidens. De priori liquebit difp. 7. de pofteriori, difp. 8. Forma eft figura cum colore : fed fi nee figura nee color eft ens reale aut verum accidens, ergo nee forma fuerit. Sed verum eft prius, ex hac difp. Ergo & po- fterius. Atque ita qualitates omnes ex entium realium verorumque Accidentium numero exclufimus. Seddicetquis,Ha:c nova funt, & contra Ariftotelem: Refp. utrumque fal- fum efle,& hanc Philofbphiam efTe antiquio- rem ipfo Ariftotele ,quin efle ipfius Ariftote- Iis, prae aliisoftendit Claudius Berigardus in Circulo Pifano. Quid multis ?" Si meruit veri vindex dudire novator,
Mome! novatonim eft primus Arijioteles. |
||||||||||
|
Difpu-
|
||||||||||
|
io8 DisputAt. ex Phiiosophia Select.
Difputationum ex Philofophia. fele&arum
VoluminU Secundi,
S E P T I M A, ACCID. DISTINCT * SVBST
|
||||||||||
|
T H ES
DE folio deturbavimus Entium realium,
Quantitatem & ^ualitntem: minus dif- ficultatis erit in reliquis Accidentium tfpeciebus ex numero Entium realium remo- -vendis. De Kelationibus quidem idjarn ante multos oftendimus annos difp. fslcB. vol. i. difp. f. th. 7. Verum quia hoc obiter tantum *ft afturn turn temporis, jam paulo plenius idem tradiandum nobis cenfuimus. II. §'. 1. Omne ens reale fimplici & in-
complexa mentis apprehenfione concipitur, unoque mentis a£tu 8c i<ftu intelligitur :Sed relatio non fie concipitur aut intelligitur. Er- go non eft ens reale. Major probatitr. Quod in fe eft fimplex 8c incomplexum , idetiam fimplici Sc incomplexa mentis apprehenfiOne intelligituracconcipiturdiquidcmobjeclum potentiae debeat efle proportionatum: At ens omne reale eft fimplex in fe atque incomple- xum : nam omne ens reale eft unum; quippc unum & ens reale recipiocantur; habent e- nim fe ut fubjedlum & proprium: atqui quod eft unum, eft indi vifum in fe: porro quod eft I indivifum in fe, eft fimplex 8c incomplexum: j Quod vero ens incomplexum 8c in fe fimplex fimplici mentis adtione percipiatur , non complexa, vel Tyronibus Logicx conftat, ex definitione thematis fimplicis 8ccomplex!; complexum enim eft, quod pluribus notioni-! bus affirmatione aut negatione copulatis in- telligitur verum vel falfum: fimplex contra, quod unica mentis adtione apprehenditur 8c xionjudicatur verum velfalfum ; fimplici enim mentis apprehenfioni falfum fubefte nequit, ut redte Metaphyfici docent. Minor fyllogifmi primi Cicprobatur. Qupdcolkti-] vo adfcu mentis intelligitur, id non fimplici & |
I S I.
incomplexa mentis adtione concipitur: fed
relatio collativa mentis adtione intelligitur. ErgoScc. Minor iterum probatur. Qui_senim intelligit coiijugium,nifi maritum 8c uxorem intelligat, 8c inter fefe conferat? neque enim poteft «£i<ns 8c habitudo duorum mutua intel- ligi, nifi duobus extremis intelledtis 8c inter fe collatis : Nam ex hac collatione demum ipfa extremorum %t<nt 8c habitudo intelligi- tur. At ubi duoextremaconcipiuntur&eo- rum inter fe tr^w, 8c habitudo mutua, ibi complexam actionem intclledtus, nonfim- plicem ; ibi operationem mentis fecundam, 8t judicium, 8c affirmationem 8c negationem, non primam , feu fimplicem apprehenfio- nem, locum habere, quis non videt? Jam ve- ro, relatio nihil eft aliud, quam duorum ex- tremorum, mariti puta 8c uxoris,e-££«is 8c ha- bitudo mutua j unile 8c relata vocantur Arift. m gb£$; 7i, quse ad aliud, fc. referuntur: ideo- que relatio intimeincluditextrema, quae ad fe invicem, unum ad aliud, referuntur. Ex- eipitmt', prxcifiva mentis operatione, feu ab- ftradtione fimplici, abftrahi relationem a fub- jedtoSctermino, extremis, 8c fie cognofci intelledtione incomplexa. Refp. Illud fieri non poffe: nam nihil abftrahitur a fua effentia aut ratione formali 8c effentiali, fed efTentia relatiortise'iufque ratioformalis 8c effentialis eft, ut fit habitudo ad aliud, fubjedti ad termi- num, relati ad correlatum, ac vice verfa.quod fufe 8c invidte demonftravimus Difp.5-.v0l. 1. Ergo non poteft abftrahi abftradtione prxci- 'fionislac fimplici a fubjedto 8c termino, ex- tremis fuis. III. §.1. Nullus ordo eft ens reale. Sed
relatio omnis eft ordo. Ergo nulla relatio eft |
|||||||||
|
ens
|
||||||||||
|
V O L V M E N
ens reale. Major aperta eft. Ordo corporum
inmundo, hominuminEcclefiaaut exerci- tu, praeceptorum in arte, librorum in Biblio- theca, reruns in praedicamentis, perfonarum in Trinitate, non eft ens reale: & fie de omni ordine dicendum. Neque fcio quenquam Philofophorum hie contrarium ftatuere, ne- que ut ftatuat, ratio refta permittit. Sed rela- tio eft ordo: five enim <ryjt<rn dicas, five ordi- nero, five habitudinem mutuam, idemdicis. Ergo See. I V.§. j. Nullum ens reale collocandum
eftinDeo,pra:terDeum:nihilenim,i. e. nul- lum ens reale, eft in Deo, quod non fit Deus. Sed in Deo funt relationes, 8c perfonales 8c eflentiales, & propria: fingulis pcrfbnis 8c o- mnibu&ac toti eflentiae communes. Ergo 8cc. Primum, eft ordo 8c o-^e<n« mutua in Deo: in- ter Patrem, qui genuit ab aeterno, 8c Filium, qui genitus eft ab aeterno: inter Patrem,8c Fi- lium, fpirantes,8c Spiritum fanttum.qui pro- ceflit ab utroque.utrimque ab aeterno. Neque hie txceptio valet, quam profert vulgus Philo- fophorum, efle hancdivinam relationem fu- pernaturalem, atque alterius ordinis: nam refp. Eft quidem fupernaturalis , quatenus nobis non innotefcit naturali intelledhis lu- mine, fed fide acrevektionefupernaturali: eft quoque divina, quatenus eft in Deo, 8c re- latio, ideo vulgo barbaris difta, ad intra, atta- men eft vera relatio praedicamentalis, non minus, atque relatio Patris ad Filium 8c vice ■verfa in Philippe 8c Alexandre Nam fubje- <ftum hie eft verum, Deus Pater, terminus verus, Deus Filius, fundamentum verum, ge- neratio , definitio relationis vera, eft enim yjtcii hie 8c habitudo mutua unius ad alium, Patris ad Filium: eft enim alius Pater, alius .Filius, licet non aliud 8c aliud. Deinde 8c rela- tiones eflentiales funt in Deo, quas, barbara Scholajiicorum gens, ad extra vocat1. eft enim Deus creator:8c hoc veredeeodicitur,eft- que fubje&um.quod refertur-Deus; terminus eft creatura, ad quam refertur verc.Sc non per mentem : fundamentum eft creatio, in Deo aftiva, in creatura paffiva: Creatorem autem & creaturam effe relata, nemo inficias iverit, nee tantum fecundum dici fed 8s fecundum |
||||||
|
S E C V N D V "M. zap
efle: Quare enim Pater 8c Filius magis fint
relata fecundum efle, quam creator 8c creatu- ra? An non creator, hoc ipfum quod eft, crea- turae eft ? an non creaturx eft creator? A n noa totum efle creatoris eft, referri ad creaturam, ut totum efle Patris eft referri ad filium? Ne Scotm quidem, dottorfitbtilis, hicdifcrimetl invenerit. Sed dicent fortafle.efle relationem tranfcendcntalem ereaturae ad creatorem. Quid? ergone haecrelatioomnespervagabi- tur categories ? Ergone etiam quantitas 8c qualitas una creabit aliim, 8c altera creabitur ab altera ? At ego didiceram, creationem foli Deo efle propriam , ac ne homini quidem aut Angelo, ne dum quantitati aut qualitati, aut ulli alterius Categorise enti, competere. Sed ultiriuf, etiamfi relatio Creatoris 8c creatura: foret relatio tranfeendentalis , necdum ta- men ens reale foret; nam ne relationes qui- dem tranfcendentales funt entia realia: eft re- latio tranfeendentalis inter ens 8c unitatem, veritatem, bonitatem.attributa fua, tanquam inter fubje&um 8t adjunftum proprium. At quis dixerit, earn relationem efleens reale? cum ne ipfae quidem illae afledliones, unitas, Veritas, bonitas, fintentia realia :fi enim fo- rent, affeftiones efle non poflent, nee de ente praedicari;autibiturin infinitum;8c unitas, 8c Veritas, 8c bonitas, habebunt aliam unita- tem, veritatem, bonitatem, cum haeaffeftio- nes omni enti reali conveniant, 8c cum eo re- ciprocentur : & , cum relatio tranfeendens caufx ad effe&um, accedit ad Philippum ge- nerantem, Petrum aedificantem, 8cc. anne novum accedit ens reale ad utrumque? funt haec delirar mentis fomnia. V. §. 4. Omne ens reale, praeterDeum,"
producitur aliqua aftione. Sed relatio nulla producituractione. Ergo. Major certa eft: ft enim relatio in genere fit ens reale, cum non fit idem quod Deus, qui, ut fie, eft ens abfolu- tum, Scensimprodudlum, debet ilia aliqua actione produci, 8c ab alio: nullum enim ens reale a feipfo fit vel eft. Minor probatur. 1. Au- thoritate Ariftotelis, quae maximi eft roboris apud ejus fequaces 8c adulatores Scholajli- cos, f. Phyf. c. z ubi dicit, adrelationem noa ejfe motmn. z. Nato Alexandre, a quopro- E e ducitw |
||||||
|
2jo DisputAt. ex Phi
ducitutilla paternitas in Philippo? Non ab
Alexandro.qui nondum agere poteft.cum na- fciturautfimulatquenatuseft : non ab ipfo Philippo : fi enim Philippus paternitatem producit i n feipfo,pater effe poffet, antequam gigneret Alexandrum: quid enim impediret? non Alexander: necdum enim agere poteft inl Philippum. Sic, dumlitteram fcriboinaii- quacharta,quamdiu eft unaatqueunica.nulli poteft effe fimilis aut diffimilis; fed fi alteram fcripfero, critprior huic vel fimilis vel diffi- milis.. A quo producitur hxcfimilitudo vel diflimilitudorNon a littera pofteriori; nulla enim effe aut cogitari poteft actio in litteram priorem: quomodo hxc pofterior producet relationem, ens ( ut volunt Adverfarii) reale, in littera priori, fubjecto alio,2t quidem quod ab ipfapofteriori litteradiftat ? Non a manu j nam he.c,cum produxit litteram pofteriorem, nullam exercuit actionem in priorem : at omne ens reale'per actionem fit. Dicent, pro- duci a priori littera relationem fimilitudinis in fe ipfa: at prioris litterae nulla eft actio: ut nondicam : nihil poffe effe caufam efficien- tem realis entis in fe. Dicent, relationem ori- ri per refultantiam quandam. Sed omne ens reale producitur actione tranieunti, non per refultantiam naturalem. Excipiunt. Atqui po- tential naturales & proprietates, ut rifibilitas, per refultantiam naturalem oriuntur, Ergo 8c relationes fie poffunt oriri. Refp. i. Eas ex entium realium numero eiecimusdifp. 4, hujuscurriculi. Quare nulla eft confequen- tia, ab illisad relationes, fi hx fint entia rea- lia. 2. Licet potentix naturales 8t proprietates effent entia realia, dici poteft v quod fint ad- juncta fuorum fubjectorum, & non effecta fuarum caufarum: multi enim Philofopho- rum, nee male, caufam emanativam , qua ef- fectual produci volunt per refultantiam na- turalem , ex numero caufarum profcribunt. 3. Adhuc tamen iftse potentix & proprietates aliquaactione producuntur, fi non caufee- manativas, & fubjecti, in quo funt, proximi, faltem caufae remot* & fuperioris; quae enim caufa dat acproducit formam , dat ac produ- cit confequentia ad formam : & fie qua actio- |
|||||||
|
losoph 1 a Select..
ne producitur anima, eadem producentur po-
tential, 8c proprietates ejus. Dicent denique, eadem actione produci relationes, qua produ- cuntur termini. Refp. abfurdum eft, unam> eandemque individuam ac fimplicem actio- nem, terminari immediate, 8c ad terminum relationis8c ad ipfam relationem, fi8c termi- nus 8c relatio fit ens reale: &, facile quidem eft, concipere mutationem & motum in litte- ra fecunda, tanquam termino fimilitudinis vel diffimilitudinis inter fe& primam , cum ilia fecunda fcribitur a manu ; fed quomodo quis concipere valcat, eadem actione fcriben- tis manus, produci adhuc unum ens reale, re- lationem fimilitudinis vel diffimilitudinis inter litteram utramque? lie facile eft, conci- pere mutationem 8c motum in Alexandra tanquam termino puternitatis,quae eft in Phi- lippo,imo 8c facile eft, concipere mutationem 8c motum in Philippo, qui per generationem Alexandri ex non generante fit generans; fed quomodo quis concipere valeat, eadem actio- ne generantisPhilippi, produci adhuc duo entia realia, relationem Patris ad Filium in fe 8c relationem FiliiadPatremin Alexandra? Si unquam valet hoc Axioma.valet hic.Entia not) funt multifile anda citra neceJfitatem.Quzre recteait Burgerfd.Met. I. i.e. 6.relationes ple- rafquefuboriri aliqua mutatione ,fed qua -vel eft in termino, vel, fifit infubjeSto, relationem ea effe pofteriorem. Et fane, non mutatur res.quia fit relata, fed fit relata, quia mutatur. VI. §.$-. Parkerpoffumus argumentari a
corruptione. "Nullum ens reale a feipfo po- teft corrumpi naturaliter. Sed relationes funt entia realia, ex mente Adverfariorum. Ergo. Quando ergo defunclo Hectore Priamus de- finebat effe pater, a quo iftud ens reale, fi diis placet, paternitas in Priamo eft extincta? an ab Hectore? Anfortaffisab Achille, qui in- terimendo Hectorem fimul interfecit pater- nitatem in Priamo, qui longe ab Achille abe- rat , 8c fie una actione interfecit duo entia realia, alterum, fubftantiam , Hectorem, alte- rum, accidens, paternitatem in Priamo. Sed j hxc tam fatua funt, ut refutationis me pigeat, I recenfionis pudeat. |
|||||||
|
Difpu
|
|||||||
|
Volumes Secundum. >cx7t
Difputarionum ex Philofophil fele&arum
Voluminis Secundi,
O C T A V A, ACCID. DISTINCT. » SVBST.
|
||||||||||||||||||
|
I.
|
||||||||||||||||||
|
H E S I S
|
||||||||||||||||||
|
Scilicet, is nunc fupereft labor, ut receptee earum exiftere, eft fieri. Atqui entia realia
Philofophise, pro Aliionis, PaJJionis, Vbi, j aliquando funt gc exiftunt. Ergo.cum actio 8c Stuando, Situs, Habitm, entitate reali, co- pafiio nunquam fint 8c exiftant, ne entia qui- pias difflerous , quod faciemus uno halitu :, dem realia dicipoflunt. Hoc tanto nobis erit facilius, quanto ad ipfam i III. Actio gc Paffio, fi fint entia realia,ha- veritatem accedunt propius Adverfariorum bentaliquod efle: illud eft vel increatum, vel non-nulli, quihafceCategoriasfex, nonnifi creatum. Increatum non eft, quia actio £c modos, aut relationes, autdenominationes paffioabaliquofunt, gcinitium habuerunt. |
||||||||||||||||||
|
Si earum effe fit creatum, gc creatio erit ens
creatum : nam creatio eft actio 8c paffio, unde vulgo in activam, quae Dei eft, gc'paffivam, quae creaturae eft, difpefcitur. Si creatio, adti- va Sc paffiva, i. e. creare 8c creari, eft ens aut efle creatum, praefens erit praeteritum : quip- |
||||||||||||||||||
|
externas, continere aflerunt, & fie ipfi ex Ac-
cidentium verorum numero ejiciunt: quip- pe nee modi, nee relationes, nee externa de- nominationes, end* funt realia,multo minus, accidentia: nam fubftantias non efle ea, in corifeflb eft. |
||||||||||||||||||
|
11. ABiotitm 8c PaJJionem,nonetfe entia rea-\?z creare 8c creari fignificant tempus pre
Via, fie probamus, (nam inter fefe non diftin- j fens: at ens vel efle creatum, connotat prate- |
||||||||||||||||||
|
ritum: fed ut idem fit praefens 8c praeteritum,
contradictionem implicat. IV. Porro, fi actio 8c paffio funt entia rea-
lia, vel funt abfoluta.vel relata, vel partim ab- foluta, partim relata. Si relata.non funt realia entia: nam relata, qua talia, feu potius, ipfas relationes,nonefle entia realia,difp.pre;ced. 7. eft oftenfum. Si actio 8c paffio fint duo entia abfoluta, cum non fintfutursfubftantias, e- runt accidentia:fi fie, vel erunt ambae in agen- te, vel fimul in patiente, vel, altera in agente, altera in patiente. Nonpoteftdiciprimum, quia fie idem agens, 8c agens eflet propter actionem, 8c patiens propter paffionem, 8c duas oppofitas rationes fimul fuftineret. Con- fequentiaeft clara, quiaomneaccidens fub- jectum, in quo inhseret, denominat. Ergo, fi actio 8c paffio, ut duo vera accidentia, in- haereant agenti, agens denominabunt 8c ut agens 8c ut patiens. Non poteft dici fecun- dum, quia eadem redibit difficultas. Nee Ee z poteft |
||||||||||||||||||
|
gui realiter, ipfi confitentur Peripatetici) Si
actio 8c paffio funt entia realia, vel funt entia neceflaria, vel contingentia: non neceflaria, quia aliquando non fuerunt, 8c pofluntali- quando non efle; 8c, fie forent Deus, quia fo- lus Deus eft ens neceffarium. Erunt ergo con- tingentia : fi fie, habuerunt fuum produci & producere: quia entis cujufcunque contin- gentis natura hcec eft, ut aliquando non fue- rit, ideoque aliquando factum fit; at non po- teft efle factum, nifi aliquando datum fit ejus fieri: hoc ejus fieri, eft paffio, 8c, ejus facere, eft actio. Deillo ergo fieri 8c facere, produci gc producere, iterum quaerendum eft, an fint entia realia ? fi fie, redibit eadem quaeftio, da- biturque progreffus in infinitum , qui ut evi- tetur, ftatuendum eft omnino Actionem & Paffionem non efle entia realia: quod tanto magis confirmatur : quia nihil funt aliud, quam ipfum rerum fieri 8c fluxus ejus quod fit: nunquam enim funt, fed femper fiunt, & |
||||||||||||||||||
|
2*2
poteft dici tertium , vel aftioerit inagente 8c \
paflio in patiente, vel vice verfa. Non prius, quia hoc contradicit<»^W/?of<:fi, quod non pa- tiuntur Adverfarii: nam Philofophus in Phyfi- cU dicit, motum feu actionem efle aftum hu- |
losofhia Select.
V I. Atque haecquss difleruimus.maxime
premunt Peripatetico;, ft vera funt.quae difpu- tavimus,difp.pruud.i.^1) .6. Nam,fia£tio8c paflio non funt nifi motus termini ad quern, nee motus diftinguatur a termino ad quern, ft |
|||||||||||||||
|
jusinhoc: contradicitrationi: Nam, quod j terminus ad quern non fit ens reale verumque
eft ab aliquo.non eft in illo: Aftio eft ab agen- accidens, nee motus erit: fi motus non fuerit; te : Ergo non in agente. Et, vulneratio ac| nee adtio aut paflio erunt. Sed terminus ad verberatio funt a&iones: at quis dieet eas efte I quem motus, non eft ens reale, nee verum ac- invulnerante ac verberante? pofterius vero | cidens.Ergo nee motus erit,qui cum eo iden- |
||||||||||||||||
|
dicercutadtioinhaereatpatienti, paflio agen
ti, omniabfurditateeft abfurdius. Sed, nee effe, partim abfoluta, partim relata entia, a- dlionem & paflionem, omnes confitentur, 8c per fefe eft manifeftum. V. Denique, nullus motus eft accidens ve-
rum aut ens reale diftin&um a termino ad quem. Sed actio 8c paflio funt motus. Ergo. Major eft Peripateticorum plerorumque: qui enim ex iis, inter motum 8c terminum, rea- lemadhucpanuntdiftintt-ionem, illi tamen non ita inter fediftingui eos volunt, ac fi duo cfTententiarealia interfe diftindra, fed duas tantum efle realitates afferunt, fie ut diftin- dtionem realem inter ea non denominent a parte extremorum , quafi extrema diftin&io- nis, motus 8c ejus terminus ad quem, fint duo entia realia., fed earn fie vocant, quod non fit per mentis operationem diftin&io inter mo- tum 8c terminum ad quem * eft enim inter ea diftindlio, qualis eft inter modum feparabi- lemScremmodificatam aut modificandam: quiaveromodus non eft nihil, nee ipfum, quod modifkatur per motumi, non eft nihil, fedutrumqueeftres, faltem fumtavocehac in fignificatione latiori, prout idem eft quod Mliquidfea ens late acceptum,pro eo quod non eft nihil, ideo- bene dicitur diftinftio inter motum & terminum ad quem realis: du* ve- ro realitates, i. e. quidditates ( ui loquuntur barbari) vel formalitates, vel rationes forma- lesautquidditativs, non faciunt entia realia diftin&a. Ergo nee motus fuerit ens reale di- ftinftum a fuo termino ad quem. Ergo nee actio aut paflio, quia nihil funtaliudquam motus, termini ad quem, 8c modus, quo fit: quae eratminor; nee probatione eget, quia per fe manifefta eft, 8c ab omnibus admimt ur. |
tificatur. Minor probatur: ~N,m\<z*AriJtotelcs
i agnovit tantum motum , ad Quantitatem , qui dicitur Accretio vel Diminutio, adQua- litatem, qui dicitur Alteratio, ad Ubi, qui di- citur Motus localis feu Latio. SednecQuan- titas eft Verum accidens aut ens reale , ex difp. 2. nee Qualitas, ex dijp. 4. $■. 6. nee Ubi, ut ftatim demonftrabitur. Motum ad fub- ftantiam non agnovit ^yfrifioteles, nee <^Ari- jiotelicii fed.generationem 8c corruptionem vocant mutatisnes rDomentanea.s. At, licet motus forent, non tamen ideo aftio 8c paflio generandi 8c corrumpendi, eflent entia realia autaccidentia vera, fed modi tantum, quibus fubftantise fierent atque interirent naturali- ter. Sed modus nullus, non eflendi, multo minus operandi, qualis hie eft uterque, eft ens reale aut accidens diftinevtum.Hoc enim fi admittas, 8c in Deo pofueris entiarealia 8c ve- raaccidentia, quod eft impium, 8c omnem fimplicitatem fuftuleris ex rerum natura, at- que adeoomneenserit compofitum, exenti- busrealibus, fubjeclo 8c accidente, fiomnis modus fit ens reale, 8c accidens verum; quod eft abfurdiflimum : nam nullum datur ent reale, quod non fit unum: atunitasmodus eft: nullum datur, nifi, vel per fe fubfiftat, vel fit in alio ut in fubjefto, vel dependeat ab alio ut ab efficiente, vela nullo dependeat tal modo, vel fit neceflarium vel contingens: / t vero hi funt modi exiftendi. A&ioautemk paflio funt modi operandi: At hi tam parum funt entia realia quam modi eflendi, cum minoris 8c adhuc exilioris fint entitatis.quam ifti. VII. Sed tempus eft, ut Vhi, Quando, Si-
tum, & Habitum, cxentium realium 8c vero- rum Accidentium libra deleamui; quod fa- |
|||||||||||||||
|
ciemus
|
||||||||||||||||
|
;
|
||||||||||||||||
|
Secundum. 2T?
I funt relata, nifi fecundum dici aut tranfeen-
| dentia. Sed nee relata, qua talia , nee rela- tiones, five fint fecundum efle, five fecun- dum dici , five fint prxdicamentales , five tranfcendentales, funt entia realia aut acci- dentia vera, ut feq. difp: demonftratur. Ergo, nee Ubi, nee Quando, nee Situs,nee Habitus, funt entia realia, aut accidentia realia: quod erat demonftrandum. A N N E X U M.
Triafunt,qua humanamfcientiam abfolvunt,
Dei, Natura, Artis, cognitio: qua quarenda eft homini Philofopho , quantum in hae vita fieri pot eft, perfeBa: perfeBa efl, cum vera eft': vera eft, cum res cognofcunturutifunt: ita cognojeun- tur, cum cognofcuntur, utifaBafunt: res qua- libet faBa eft ad ideam fuam, i.e. ad cert am quandam rationem,per quam id ejfepotuit, quod eft: omnia ergo, quafiunt, ad ideas fiunt jfive fint opera Dei, five Natura ,five i^Artis: s_Ar$ ideas operumfuorum mutuatur a Natura; hae a Deo; Dew a femetipfo : Dew igitur effingendo mundum , feipfum effigiat', ut omnino proportio- nata (It creatura Creatori: idea itaque rerum in Deo funt, utin Archetjpo, in Natura, ut in EBj- po, in Arte, ut in Antitypo. Hifce bene cognitis, omnia cognittt erunt,qua natura lumine cognofci pojfunt: & circa ha fee explicandat, verfandum ' eft Philofopho & Philofophi*. |
||||||||||
|
V O I XT M E tf
ciemus una & communi fitura. Si hxc qua-
toor forent entia realia, vel abfoluta eflent, vel relativa. Non abfoluta: quia omne ens ablblutum, vel aliquaaftione tranfmutativa producitur , vel ab alio ente jam produdto emanat: omne enim ens produttum aliquam exigitcaufam producentem. Haec vero qua- tuoraftionealiqua non producuntur: Nam qualis illaforet, vel generatio, vel corruptio, velaccretio, vel difninutio, velalteratio, vel motus localis? at haec quatuor non funtpro- du&a per generationem vel corruptionem , quia fie forent fubftantias: Nam hx aiftiones adfubftantiam terminantur: nee per accre tionem & diminutionem , quia lie forent quantitates: hae enim aftiones terminantur ad quantirarem : nee per alterationem, cjuia fie forent qualitates; hae enim a&iones termi- nantur ad qualitates : nee per motum loca- lem , quia hx aftiones tantum terminantur ad Ubi: Ergo non ad Quando, nee ad Situm, necadHabitum. Dices. Ergo faltem Ubi erit ens reale & verum accidens , quia aftione tranfmutativa producitur. Refp. negando confequentiam, quia Ubi eft tantum modus exiftendi in loco, quo res finitac alicubi efle dicuntur:8c, omne quidem ens reale aftio- ne tranfmutativa producitur; fed non omnis aftio tranfmutativa terminatur in ens reale. Atque ex hifcepatet, Ubi, Quando, Situm, 8cHabitum, non efle entia abfoluta: fed nee |
||||||||||
|
Diiputationum ex Philofophia fele&arum
Voluminii Secundi,
N O N • A j - |
||||||||||
|
VSV PHILOSOPH. IN THEOL.
Thesis I.
EA rerum prajftantiflimarum eft condi-. ftantius? hoc ipfum , bene utentibus eft o-
tio.ut, quantapraeclariorillarum eftu- dorvitae ad vitam, male utentibus eft odor fus , tanto perniciofior earundem fit a-1 mortis ad mortem. Nihil falubrius valetu- bsfus. QuidEuaneelio, Deique verboprs-1 dioi eft ufu vini; nihil magis noxium ejus ^" ° Ee 3 abufu: |
||||||||||
|
DispittAt. ex Philosophia Sete-ct.
|
|||||||||
|
214
|
|||||||||
|
tinuam meditationem, 8c Theologia: fcripro-
rum Ieclionem, ftudio 8c labore cum admini- culoSp.San&ieftacquifita. Ad hanc Theoh- giam, hoc pofteriori modo fumptam, effe non utilem folummodo , fed & necejfariam, Philofo- phiam, afferimm,idque,t\ivafubjeBi cognofcm- tis, turn objeBi cognofcendi ratione, illud prx- parando, hoc illuftrando. III. SubjeBumTheologhm eognofcens eft
homo, qui triplici fere modo verfatur circa res j Theologicas,fc. vel eas fimpliciter percipien- j do, vel perceptas probando, vel probatas pro- jpugnando Scdefendendo. Hifceenimtribus ! circumfcribitur Theologus 8c Theologia a- \ cttbus: atque in iifdem Theologian ftudiofum mirum in modum juvat Philofophia, dum hsec ingenium ejus in percipiendo redditprom- tum, in probando folidum, in defendendo & propugnando acutum 8c expeditum. Quem ufum iui cultoribus Philofophia praeftat per nobiliflimum illud omnis fcientise compa- randa: organum, Divinam Logicam,cpix men- tem noftram dirigit in cognitione rerum,five eas apprehendamus fimpliciter, five appre- henfas enunciemus, five enunciatas probe- mus, live probatas propugnemus 8c defenfi- I tern us. Atque hunc Philofophia, animum no- ftrum ad Theologiae ftudium felicius infti- tuendum prapttrantis , ufum latius oftende- rem.nifi ipfa experientia, atque ipfilfima haec Academia noftra, id fatis probatum darent: videmus enim, quam difficulter res Theolo- gicas percipiant, quam hsefitent, titubent, | balbutiant atque inepte fefegerant, in earum | veritate probanda, quam turpiter fefe dent, f ac caufain deferant,8c cum rubore 8c dedecore ex arena fe fubducant,cum,adverfus Adverfa- riicujufpiamoppughationes, fidei dogmata 8c religionis Chriitiana: articulos funt pro- pugnaturi 8c defenfuri,qui Philofophioe cultu animum fuum non preparavcrint. Contra, quam fine moleftiaac difrjcultatedifficillirnas 8c moleftifiimas inTheologia quseftiones per- cipiant, quam dextre proponant, quam accu- rate probent, quam ordinate argumentadif ponant , quam folide defendant veritatem impugnatam , quam mafcule folvant Adver- fariorum obje£tiones,qui Philofophiae noftra: notitia.
|
|||||||||
|
abufu: ita 8c Philofophia infignemhabetfui
ufum in Theologia; led, fi quis ea abutatur,in venenum convertitur. Quanta fit Philofophia in Theologia utilitas, ad terminos bene expli- candos, res diftincte proponendas, difputa- tiones rite inftituendas, Doftiffimorum , hac de re, Virorum teftimonia , Theologorum fcriptaFolemica, 8c quotidianaexpcrientia, fatis fuperque oftendunt, ut hoc in dubium vocare hominis fit parum in facilitate utra- que verfati. Quantum vero Theologian no- cuerit abufus Philofophia , hxreticorum 8i feftariorum libri abunde demonftrant. Et quis nefcit, omnia hodie , & a multis retro fe- culis, in Theologia difputari fub terminis Phi- lofophicis, quos liquis rejecerit in totum, me- tus eft, utunquamfeliciterfitcum Adveria- rum partium ulla congreflurus. Quare de- decretum eft hac difp. Philofophia ufum in re- bus Theologicis aperire. II. Ut terminos.quemadmodum oportet,
explicemus primum: PerPhikfophiam, non intelligimus imprsfentiarum , otiofarum quasftionum, ineptarum altercationum , inu- tiliumnugarum, barbarorum terminorum, futilium diftinftionum, gentilium, hujus vel illius Ethnici, fivelAriftotelis, five Platonis, commentorum farraginem ; fed vero ea voce denotamus, rerum divinarum & humanarum notitiam, quanta habiripoteB natural/ intelle- Bus famine; vel, artium ,fcientiarum, &pru- dentiarum,compagem: atque hanc Philofophiam fpedtamus, non in aliquo fubjecTro.vel in con- creto, fed in abftraBo &, ut loquuntur, in idea fiia: ne Philofophorum vitia, quod vulgo fie- ri folet, imputantur Philofophiae. VevTheo- logiam intelligimus, non fimpliciter fidem 8c Religionem Chriftianam, quas omnibus fide- libus.doctis pariter&indoftis, eft commu- nis, fed doBrinam de Deo rebufque divinix, ah ipfo Deo traditam, qua ReHgionit Chrijliana dogmata, & exp!icat,& probat,& proptignat ac contra oppugnatores defenfitat. Hxc Theologia, vel eft extraordinaria, per immediatam Sp. Sanfti illuminationem & revelationem acce- pta, qualisfuitinProphetis& Apoftolis, vel ardinaria, qua: per diligentem verbi divini inquifitionem, fedulam fcrutationem, con- |
|||||||||
|
Voiumen Secundum, 21 $•
notitia > non tin&i leviter, fed plene imbuti tes, ad res Theologicas explicandas adhibiti.
funt. ! funt admodum multi, & fere innumeri, & ac- IV. ObjeBum cognofcendum funt res feu ■ cepti ex omnibus Philofophia? partibus, prac-
materiie Theologize, quae occupant Thologix i fertim ex Metaphypca, ejfentia, exijlenti<e,fub- ftudiofum , vel circa fui <AA«rK«Ai«> vel circa' fiftentia, inh<erenti* ,fubjlantia ,fuppofiti ,per- |
||||||||||||||
|
fenx, accidentis, pot entire, alius, effeBus, depen-
denii<e,fubordinationis ,principii,totius ,parthum, cattfe nor alls, phy/ic*, meritofta, impulfiv*, injirumentalis, entis pofti-vi, privativi, concre- ti, abfiraBi,fniti, infniti, completi, incompleti, fimplicis, compofiti, unirverfalis,Jingularis, com- mtnicab'ilis , incemmunicabilis ,fubjeBi, adjun- fii ,fgni,fignati, relationis , aBionis, unitatit. dtjlinBicnis , &c. a quibus nee abftinet , nee abftinere quidem , etfivult, ullus po- teft Theologus : pariter termini Philofophi- ci funt, localitas, temporalitaf, dimenfitmum |
||||||||||||||
|
fuieAsy^Mdeft^e/veniuntapprehendendae
per terminos fimplices, & apprehenfse enun- ciandse per terminos complexos, & enuncia- te probands per fyllogiimos,<r«/veniunt pro- pugnandx 8c ab Advcrfariorum oppofitioni- busvindicandse. Quod ipeftat terminos fim- plices , ii vel in Bibliis inveniuntur, vel extra Biblia, in Patribus, & Scholajlkis, ac Theologis, Theologiam excolere, 8c nunc & olim, con- fuetis. Quw» Bibliisinveniuntur; vel tantum funt Biblici; ut, Iehova, Cbrijius, Mediator, Spi- ritus SanBus, EleBio, Iiiflificatio, Vocatio , &c |
||||||||||||||
|
ad quorum intellectum Philofophia nihil penetratio, anim<epotenti*velfacilitates, libe-
confert; vel ita in Bibliis reperiuntur, ut_/SV»»/ rum arbitrium, 8cc. Quoscmnesex Philofo- |
||||||||||||||
|
occurrant 8c explicentur in Philofophia; ad ho-
rum intelligentia qua maximeutilised Phi- lofophia. \ta.Exod. 3.14. rrns "itt'N n'nx ZcApoc. 1.8. tyueifii'oui. ILtGen.i.verf.ult.
Vidit Deus cun&a quae fecerat, 8c erant valdc bona. Ubi occurrunt duo termini Metaphy- fici Ens & Bonum: 8c quam frequens extat in facris litteris mentio calorum ,fiellarum, aeris, aqute, term, nivis,grandinis ,plwvi<e, nubium, fluminmn, metallorum, gemmarum, pifcium,ani- mi, animantium,ciborum mundorum d^ immun- dorum , aliorumque terminorum Phyficorum. Qujs Jitwn urbium, mtntium, ac regionum de- fcrebet.quis defcriptionem terrafanB<n intelli- get, quis, quid Grion, quid Plejades, in Iobihi- fioria, explicabit, r.ifi Mathematis adjutus. Et, Virtutum omnium, Fortitudinis, TemperantU, Liberalitatis, IuJ}iti<e,Feracitatis,&c oppofitoru •vitiorum nomina,an non funt Ethici fori.Quar de conjugio, marito, uxore, liberktfer-vis , de re- ge, regno, magijlratu,fttbditis, Itgibus, pr<emiis, f cents,hello,pace, 8cc. in verbo Dei difleruntur, an non fub termini's Geconomicis & Politicis e- narranturPAtq; ad hofce omnes.tum exTheo- |
phia mutuo fumit Theologia , & a ftudiolb
jam cognitos iupponit : unde Philofophise ufus fatis eft clarus circa fimplices terminos. Ut hi termini Philofophici tuto & abfque o- mni erroris periculo applicentur rebus Theo- logicis explicandis, tria circa eos funt obfer- vandaieorum x.AbJiraBio. z.Analogia. 3.1m- perfeBionis remotio. Omnes enim termini Philofophici fimplices, cum funtapplicandi Deo & rebus divinis, 1. Abftrahi debent a ftatu in rebus creatis. 2. Analogue tantum conveniunt Deo & creaturis, 3. Liberari de- bent ab cmni imperfeBione: atque turn tuto 8c piepofiuntadhiberi, quia non eadem ratione applicanturDeo 8c creaturis. Confiderentur termini Metaphyjici, Ens ac Subflantia : qui ambo conveniunt Deo 8c creaturis: fed non eft eadem ratio, vel entis, vel fubftantije, in Deo, qua: eft in creaturis; in illo eft indepen- dens, in hifce dependens. Spectentur termi- ni PhyJtci.Generatio tribuitur Deo in Sacris, 8c corpori naturali in Phyficis: fed non eft ea- dem ratio generations in Deo 8c corporibus naturalibus. Attendantur termini Ethici. Iu- |
|||||||||||||
|
retica,tum exPrafticaPhilofophiadefumptos flitia,miftricordia,panitentia,ira: &c. hiali-
terminos explicandos, maximam utilitatem | tertribuuntur Deo, alitercreaturis, quod ne- confert Philofophiacognitio. Quii extra Biblia, '■ mo ignoraf. 8c fie de aliis quoque term inis eft turn apud Patres, turn apudSchol'aJlicos^Yiofy, ! judicandum. Sed fpeciatim tribus regulis in- Iheohgitfcripttres, occununt termini fimpli- ittruamTheologiaeftudiofum , ut pie8c Chri- ftiane
|
||||||||||||||
|
2T<5 DlSPUTAT. EX PhILOSOTHIA SELECT.
|
|||||||
|
rationale. Uti ergo conceptus animalis uni-
verfalis nonincluditrationalitatem, licet in homine femper rationale cum animali con- jungatur, ita generatio in fuo conceptu uni- verfali non includit diverfitatem effentiae ge- nerantis 8c generati, licet in rebus finitis oum eaconjungatur. VI. Circa Analogiamtve-c teneatur regu-
la. Termini Metaphyfici analogice de Deo & rebut divinis ufurpantur : intelligitur veroa- nalogia attributionis , qua Deo abfolute 8c primo competunt , creaturis fecundario & per habitudinem ad Deum. Ita cum dici- mus, Deum effe ens & fubftantiam, analogies hoc explicandum eft, quod nimirum Deus fit ens 8c fubftantia, independenter gc abfolu- te , reliquae res fintentia 8c fubftantiae depen- denter. VII. Citaremot'tonemimpetfeBionis haec
teneatur regula. Termini, qui refpeliu noftri ac ratione impo/itionis, primo conveniunt creaturis, cum Deo & rebus divinis debent applicari, priut funt liber andi^ purgandiab omniimperfeliio- ne. Ratioparet, quia infinita eft diftantiaDei tanquam entis perfe&iffimi, a creaturis: ideo- que imperfe&i nihil ipfi attribui poteft. Si ergo terminus, qui primo eft impofitus crea- turis , ideoque aliquid imperfe&ionis invol- vit, debet attribui Deo, omnis imperfeevtio ab eo eft removenda prius: ita cum loquimurde Dei attributis, quod in Deo fitjuftitia,/apie»- tia,ionitaf, removeamus, quicquid imperfe- 61-ionishicreaturae important, nempe, effi in alio, ut accident, crebris aflionibut acquiri, dftinlium effe ab effentia juftifapientis,boni,inc. Cum dicitur, perfonam in divinis generareper- fonam, removeatur omnis imperfeftio, qua: invenitur ingenerationehumana: quod ubi factum fuerit, infumumabibunt omnes ra- tiunculae, quibus generationem, in divinis, haeretici impugnant. Etprofefto, cum ne- ceffe habeatPhilofophus.etiam in iis verfins, ad quorum cognitionem mens humana na- turaliter poteft pervenire, ut terminos ab im- perfe&iune liberet, antequam Deoattribuat, multo magis, cum in arduis fidei myfteriis terminos, primo creaturis impofitos,adhibet, labem imperfe&ionis auferre tenetur: quod nifi
|
|||||||
|
ftianeterminisutatur in rebus Theologicis,
8c fie tuto philofophetur. V. Circa abftraliionem haec teneatur regu-
la. Natura terminorum non tsljudicanda ex con ■ ditione creaturarum, fed ex conceptu univerfali. Terminus univerfalis dupliciter potell confi- derari. i. fecundum conceptum proprium. 2. fecundum {latum in certo fubje&o. Multa conveniunt termino ratione fubje£ti, qux in ejus conceptu univerfali non requiruntur.Sic in termino, Perfona, duo poffum confiderare, i. Conceptum univerfalem, qui definitione perfonae exprimitur,i. Conditionem in certo Jubjecto, v. c- in homine- J am vero, Perfonse in homine convenit, quod unamnumeroab aliis diftin&am effentiam importetjitaPetrus perfona eft, 8c habet unam numero effentiam ab effentia Pauli diftin&am: at hoc non con- venit Perfonae fecundum conceptum univer- falem . Idem j udicandum eft de termino, Ge- neratio, qui in conceptu proprio, quem defi- nitioexprimit, plane non importat effentiam generantis ab effentia generati diftin&am, interim, proutconfideratur in rebus finitis, femper cum ilia diftin&ione effentiae eft con- junftus. Philofophus vero Chriftianus de terminorum natura, non ex conditione hujus velilliusfubjee'tijudicat, fed abftrahit natu- ram in fe confiderandam ; atque ex hoc prin- ciple optime novit occurrere hxreticis, quando generaliteraliquidde termino enun- ciant, quod ipfi tantum convenit, quatenus in ente finito reperitur, uti faciunt in hifce cnunciaxionibus: quot funt fubftantia/tngula- res, tot flint perfona : quo: funt perfona, tot funt effentia : ubi una numero eft effentia, ibi una tantum efi perfona: omnti natura individua eft incommunicabilis : unum numero Jingulare non pot eft effe tribus commune: unitattffentia nttme- rica & generatio conftftere nequeunt: commuiii- cabilis effentia communicabiks quoque eft fubjt- Jlentia, Sec. Quae omnia fimiliaqueeffatave- rificantur in creaturis.fed illegitimead effen- tiam individuam ac perfbnam generaliter re- fcruntur, cum.a fpeciei attributionead genus univerfaliter, non valeat confequentia, uti non valet: Omnia animalia, quae funt homi- ,nes, funt rationalia: Ergo omne animal eft |
|||||||
|
t
|
|||||||
|
Volumen Secundum1. 217
nifi fiat, rerum fit confufio.&nefandadivinis firmandis:verbi caufa. Anliberumarbitrium
myfteriis infertur injuria. lJit eadem facultas cum intelleBu &voluntate ? Nunc ufum Philofophia videamus I An detur fummum in hac vita hominis bemim ?
|
||||||||
|
circa Themata complexa, ex terminis fimplici-
bus confiata, five lint fimpliciter enuncianda, five probanda. Enunciantur, vel terminis mere Biblicis, vel ex parte Philofophicis ■ Unde nata eft quaftionum Theologicarum diftinBio inpu- ras, &• mixtas. Pura quxftiones, ex terminis folim Biblicis conftantes ,atq;iifdem enuncia- t?,ex Bibliis folum probantur,quamvis quoad modum probandi, quoad illuftrationem ea- rum a fimilibus, quoad rationes quafdam fe- cundarias, aliquis Philofophix circa eas ufus effe poffit. Sedmixtarum, 8c termino Theo- logico partim, partim Philofophico conftan- tium, 8c fie enunciatarum , intelligentia, ex parte etiam ex Philofophia accipi debet, atque probari etiam ex ea poteft. Sic v. c. ipfum Tri- nitatismjjierium, ex Philofophia, nee cogno- fci, nee probari poteft, fed hse circa illud my- fteriumqu^ftioneSjexPhilolophia&cognofci debent, & probari poffunt. Sc. An perfona Trinitatisjint modi exiftendi, an relationes ? An realiter, an ratione, an modaliter, dijiinguantur interfe & ab effentia divina? fie & plures circa Deum 8c resTheologicas funt quseftiones. An exijientia Dei Jit de ejus effentia? An dua natu- re in Chrifto faciant duos hypoftafes ? Anfub- ftantiapoffit effe fine propria fubfiftentia ? (tAn propria unim natura jint alteriinChriftocom- municabilia ? zAn Deus Jit peccati author vel caufa? An peccatum originate Jit ipfa corrupt! hominis fubftantia ? An habitus ? Anprivatio ? An quid pofitivum ? An Deus concurrat cum aBionibus omnibus creaturarum etiam malis ? An Scriptura Jit perfeBa norma ac menfurafi- dei? An reprobatio & eleBio Jint abjolutaan conditionata ? An decreta Dei Jint libera an con- tingentia, an neceffaria & immutabilia ? An Chrijii corpus vere ac realiter Jit prafens inpane (yvino, atque in ilia mutatum, velfub illis la- teat, &Jicjitinpluribus locis ? 8cc. quse-omnes qusftiones 8c Metaphyfice 8c Phyjica auxilio egentad intelligentiam fui. Sed 8c Philofophia praBica in partes venit 8c fubfidium enodan- dis hifce fimilibufve quseftionibus Theologi- co-Philofophicis turn intelligendis,tum con- |
An detur flatus heroicus & cxceUenti<e virtu-
tum, in quoplene perfeBeque ratio dominetur af- feBibus ? An virtutes omnesfint inter fe conne- X£ ? Anparentum tutorumque confenfus Jit de necejptate conjugii, an de honejlate tantum ? An feparatio quoad thorum & tnenfam facial di- vortium? Quoufque in linea collateralifit prohi- bitum conjugium? §lupdregiminis genus maxime conveniat Bcclefue militanti,Monarchicum, Ari- ftocraticum, an Democratism? An Chrifiianis liceat bellum & Magijlratumgerere, 8cc. Quas quseftiones nee intelliget, nee confirmabit, Philofophix rudis. IX. Sed nunc Philofophix ufum circa lit
'ixiy^ct quxftionum Theologicarum videa- mus , ut ex non tantum propugnentur fed ab exceptionibus Adverfariorum vindicentur, eorumque obje£tiones refutentur: certe, qui vel obiter infpexit veritatis 8c Religionis Chriftianx hoftium libros, 8c argumenta eo- rum perluftravit, negare non poteft, quin ar- ma fua petant, tarn ex Philpfophix promtua- rio,quam ex Bibliorum penu? Inftar omnium fint.inter Pontificios,Bellarminus 8c Becanus: inter Socinianos .Goilavius 8c Crellius: inter Arminianos, Vorftius 8c Epifcopius : inter Lutheranos, Meifnerus 8c Heflelbenius: quo- rum fophifmata 8c argumenta utquisfolvat, citra Philofophiae auxilium , fruftra fperabit. Concludimus ergo,Philofophiam,fi legitime applicetur, utilimmam efle 8c maxime necef- fariam Theologix, quod erat demonftran- dum. A N N E X A.
i. Philofophia ex Theologia eft pcrfic'ienda,
non contra. %. Non de reBa ratione, ex cujufcunque ho-
minis, nee de Philojophia, ex hujus velillius Phi- lofophi mente,judicandum eft. 3. Sapefit, ut idem terminus aliter accipia*
tur in Theologia, ahter in Philofophia. 4. Philofophia dogmata fidei non demonftrat,
fed illuftrat. |
|||||||
|
ai8 DisputAt. ex PhilosophiA Select.
' 5- Quottfijae ~fe extendit ratio, eoufque & turn prima ratio eft habenda Sacra Script^
|
|||||||||||||||||||||
|
ra.
|
|||||||||||||||||||||
|
Logica.
6. Principia ■u.niverfalijpma vera funt in
tmni difciplina. y. Nonfacileprincipii alicujus univerfalitati
fidendum eft. 8. §(uando propofitio aliqua dubia eB ,
|
|||||||||||||||||||||
|
9. Phihfophus, de poffe novit qmdem ■ in re-
bus fupra naturam, ejfe autem ignorat. 1 o. v_Axiomata fpecialium difciplinnrum ul-
tra objeSla fuaritm difciplinarum non debem ex- tendi. |
|||||||||||||||||||||
|
Difputatiomim ex Philofophia fele&arum
Vtluminis Secundi,
D E C I M A, |
|||||||||||||||||||||
|
D E
ABVSV PHILOS IN THEOL.
Thesis I.
VSum PhilofophiseinTheologiaexpofuit | lis homo noneapitea, quafuntSpiritus Dei: Si,
Difptttatiopracedens,abufum ejus haccx- Ratio captiva ducenda eft fub obfequium fidei; ponet. Per Philofophiam ac Theologiam quid \&.i\\vi&Chryfoftomi, Chriftianos volentes acci- intelligatur,explicatumeft?&.2.Z)i//'-praced. \pere firmitatem fidei 'vera ad nuUamremcon- Atque eodem fenfu, utraque hie a nobis fu- \fugere decet ,quam adfacramScriptttram. Ita- mitur vox: ac fub ilia fignificafione, multi- que frultra funt, qui Trinitatem, extraDei plicem Philofophia in Theclogia.abufum, hac verbura, ex Philofophia demonftrari poffe difp. oftendemus. exiftimant, atque hoc agunt, fed in vanum. II. § 1. jibufusPhilofophiainTheokgiaeH ImpudentiffimifuntScholaftici, qui cumMa-
|
|||||||||||||||||||||
|
pejfmus, cum ejus Principia,axiomata, defini-
tiones, canones, prsecepta, adhibenturad de- monftranda myfteria fidei, ad fidem ipfatn circa ea ftabiliendam: fed enim, quae funt aieras revelationis, ea per Philofophiam de- monftrari , eorumque fides per illam ftabiliri, nequit.Per quod medium fides circa myfteria falutis excitatur.per idem ftabilitur. Sed non excitatur per Philofophia; praecepta cognita aut demonftrationes Philofophicas. Ergo ncc iis ftabilitur. Quid? quod magis iis deftruatur. Nulli enim magis adverfati funt fidei in Chriftum & myfteriis noftras falutis creden- dis, quam inter Gentiles Philofophii Et ab omni xvo id deprehenfum eft, idiotas, & cas |
|||||||||||||||||||||
|
giftrofententiarum, Petro Lombardo in 1.1 .fist.
& Thoma Aquinau in 1. part. fumm. Thcol. & contra Gentiles, tam irreverenter, in Myfte- rium illud admirandum atque adorandum S.S.Trinitatisirruunt, & tam audacler ex Philofophia determinant multa, non aliter ac fi Myfterium illud penitiffime infpexiffent. Equidem non poflum illud premere aut ce- lare, exhorrefoere animum, quotiefcunque in Commentatoribus ad Lombardum & Tho- mam le&ito difputationes ab illiffinftitutas circa Deum ac Trinitatem. Infpiciat quis Suareftum, Vafquefiumj Valentiam,Smifingium, ac fi non mecum deteftabitur, audacifiimas, quin Stprofanas ac divina majeftate indignas, |
|||||||||||||||||||||
|
tera ignaros homines ac fimplices, nudo Dei eoru decifiones, quovis pignore decertavero.
verbo contentos, longe fuiffe aptiores ad ere- 111. §. 1. Pejfimus item Philofophia in Theo- dendum myfteriis fidei, quam fubtiliflimos logia ebufus eft, quod circa alia fidei dogmata Ehilofophos. Hie valet illud Apoftvl^Anima-' atque articulos, circa quarftiones Sccontro- verfias
|
|||||||||||||||||||||
|
Secundum.
|
|||||||||
|
V O X U M E N
verfias (prxter myfteria fidei ac falutis)Theo-
logicas, ilia fibimagifteriumaflfumat, cum minifterium ei conveniat: non debet Philo- fophia inftar Hersedominari Theologia:, fed inftar ancillae fervire: Theologia inltar Sara eft, PhilofophiainftarHagar. Theologiare- gina eft omnium facultatum & difciplina- rum, Philofophia pedifTequa. Itaque inver- tunt ordinem, Lombardus, Aquinas, Scotw, 8c omnes de grege illo Scholafiici, qua veteres qua recentiores, dum avticulos fidei probatu- ri, quxftionesTheologicasdecifuri, rationes Philofophicas atque authoritatcs nsfriftoteli* praemittunt verbo Dei 8c Authoritati divina, atque ita dominum lAriftotelem fequitur non paffibus sequis DominusIfraelis. Non me con- tineo, quinreferam, quodrelatu tamen eft impium, fed ex quo dominium Philofophia: in Theologiam nimis quamclarevidereeft. Cum ante annos prseterpropter centum in Parifienfi Academia res facrae difputationis incudem fubirent, ac calide difputarentur, quotiens ex facris litteris divinus allegaretur inter opponendum textus, promtum erat ac paratum effugium, Chriftianisauribus atque ore indignum : Spir'ttits fanftus in verbo Dei captaifeplebejo attemper at,familiaritu loquitur acfimplicius, & (horrefco veferem)facr* litte- rs, nafi inftar cerei, quovisfieBipoffunt ac tra- duci. Verum quotiens facer Ariftotelistextus adduceretur, totiens perturbati omnes ftare ac perculfi difpicere, ut veritati Theologies ac divinae profanum conciliarent Philofophum. Sudatum turn fuit ac laboratum, non aliter quam fi Hannibal ante portas. Eoufque caput extulerat fupra Theologiam Philofophia. Quod ita quoque commovit magnum iftum Philo- fophia: reformatorem Petrum Ramum, ut non tantum doluerit ac deteftatus fuerit iftam impietatem, fed maximo molimine, rerum omnium, famae, bonorum, ac capitis etiam periculo, tam impia: Philofophiae obviam iverit : unde inter crimina, in ipfum inten- tata, objeftum fuit maxime,quodcontradicen- do Ariftoieli Theologiam enervaret.,0 tempora, 6 mores! Audiebatur ex Sorboniftarum pul- pitis ac perfonabat hscvox, nemoTheologus evadetfine tAriftotek : Quod dictum .etiam |
|||||||||
|
ITp
|
|||||||||
|
tempore Lutheri in Germania: dbtinebat A-
cademiis, qui Tom. I. Lat. oper. contrarium confidenteraflTeniit Error eft, inquit, dicere; fine Ariftotele non fit Tlieologus: into Theohgus non fit, nififine Artftotele. Veriffime profefto, fi Ariftoteles fie honoretur, ficdoceatur, fie narretur, fie explicetur, uti tempore Lutheri & Rami factum fuit. Atque utinam hodie non idem fieret apud Pontificios. Si Ariftotelis <&• Philofophorum authoritas in rebus Theologi- cis fuiflet plus imminuta,longe felicius nego- j tium Reformationisproceffiffet. Digniflima I obfervatione omni funt verba Lutheri adhuc Canobita, in Eftftola quadam adlodocum Ifen- nacenfemfcripta i f 18. ex Monafterio Erforden-r \fi. Vtme refolvatn,\nc[\x\t,egofimplicitercredo, l quod impojfibile fit reformaripojfe Ecclefiam, nifi funditus Scholaftica Philofophia, uti nunc habe- tur, eradicetur, & aliaftudia inftituantur. Tibi videor non effe Logicits, nee fortefum •■ idautem fcio, quod nullius Logicam timeo, in defendenda, ifta fententia, 8cc. ac fimilia habet in aureis illis Epiftolis,quas ad focios & alios Monachos fcripfft, paulo antequam magnum illud Re- formationis opus aggrederetur. IV. §.3. Pejpmus Philofophia in Theologia
abufus eh, cum articuli fidei vel negantur, vel in alienum fenfum detorquentur, quia non con veniunt cum definitionibus aut axiomati- bus rerum Philofophicarum , cujus criminis rei funt Sociniani, qui principia rationis ac Philofophica faciunt normamac menfuram. fidei ac credendorum , qui S. S. Trinitatis, lncarnationis , Refurre&ionis ejufdem nu- mero carnis, aliaque falutis myfteria , 8c fidei dogmata, rejiciunt, quod cum Philofophicit definitionibus ac principiis non conveniant: quafi vero Philofophia fit decempeda, amuf- fis , aclibella, ad quam exigenda fit fides.' Ita, quia Ariftotelesunii/erfaledefinivit, quod de pluribusjua natura pradicari aptum efi, fin- gulare, quodde uno tantum, negant Deum na- tura fuapracdicaridepiuribusperfonisj quia fingulare eft ens, 8c fie Trinitatem tollunt: eandem evertunt ex retentis definitionibus conveniently realis & rationis, ex Artftotele, qui ait, illam effe, qua quafiplura conveniunt in eodem tertio,hanc,qua aBuplura: At,fi Trinitas Ff z fit, |
|||||||||
|
DisputAt. ex Philosophia Select.
diffidia, & opinionum in rebus Theologicis
|
|||||||||
|
22 o
fit, inquiunt An
|
|||||||||
|
monftra, ab antiquis ac recentioribus arrepta,
acpertinacifiimedefenfa? An non exfunda- mentis in Philofophia male collocatis? ut non male id genus Philofophi Tertulliano di£r.i lint Patriarch* hareticorum. An nonexPhilofo- ! phias vanse, barbarae, inficetse, fa\Cx,Scholafii- corum penu atque armamentario , arma in Theologiam ac Religionem Reformatam at- ' que in nos depromunt, quibus pugnant, Pon- tificum Adulatores, Lojolit*, ac reliqua Mona- chorum turba, qui uti nee Papa, ita nee Arifio- , tells authoritatem, eripi fibi patiuntur. An \ non ex ejufdem corruptee Philofophia pharetra tela in nosjaculantur 8c vibrant infaufii Socini Jfots«£S defenforesatque hyperafpifta? An non hinc copias fuas inftruunt, qui Sacramentario tot jam annorum be\\o,pro ubiquitatis Helena, tanquam pro aris dimicant ac focis ? Quid ? i Quod ill £ etiam ipfi, qui ex Reformat* Eccle- ; fixmatrisfuaegvemioegrefli, quinquarticulet- ! na fna crambes condiment a ex hujus Philofi- phia thecis quaerunt ? Quod exfeientia eorum . media, libcri arbitrii kaicKpo^ia., decretis condi- tionatis, aliifque id genus gemmis, ex fterqui- liniohocerutis, cuiviselt notiflimum. Sola Suarefiana Metaphyfica Lectio, imprudenter nimis, 8t nimio animi affe&u, inftituta, in turpiflimos ac perniciofiflimos erroresabri- puit Conradum Vorfiium, quod tarn putida, de compofitione, quantitate, accidentibufque in Deo, aliifque nunc non recenfendis, Philofo- phemata, ultro legend teftantur. Tantum valent Philofophorum Scholafiicorum fcripra, nifi proba ab improbis, quae longe maximam faciunt partem , fecernantur: fcilicet, multa funt axiomata Philofophica,non ex rei veritate dedufta, fed in Scholafticorum,hom\num otio- forum, cerebro nata, pravum in fenfum de- torta, male ac cum Philofophantium gravif- fimo, in rebus Theologicis, damno, accepta 8c arrepta ; qui Philofophia: in Theologia abufus non eft poftremus. VI. §.5-. Pejfimus Philofophia in Theologia
abufus efi, quod novi termini ac phrafes no- vae ex Philofophia in Theologiam introdu- cantur, citra ullam neceflitatem, fub quibus nova faepe latent, atque erronea foventur dogmata.
|
|||||||||
|
lint de fafto & revera atque aftu plures, con-
venient in eflentia divina convenientia ratio- nis, quod Trinitarii non admittunt, aut, in- quiunt, fi perfona: tres in Trinitateconve- niant in eflentia divina convenientia reali, 8c non permentem, ut voluntTrinitarii, non erunt aftu plures, fed quaii plures, quod ite- rum non admittunt Trinitarii. Et fie inaliis fidei articulis malunt ifti homines potius fartam teiftam fervare veritatcm defnitionum ex i^Ariftotele Philofophicantm, atque abnegare veritatem articulorum fidei, quam ut iis reje- ftis dogmata fidei admittantaccredant. At ego malim totum Arifiotelem, cum omnibus fuis atque omnium Scholafticorum definitio- bus 8c principiis Philofophicis, abjicere & ab- jurare, quam vel hilum vel pilum detrahere, deulloarticulo, myfterio, vel dogmate fidei credendo. Itaque aut conciliari debent prin- cipiaPhilofophicacumdogmatibus 8c rebus fidei,aut, finonpoflint, rejiciendafuntpo- tius , quam vel tantillum derogetur fidei ac veritati revelatac. V. §.4. PejfimuseftPhilofophiainTheologia
abufus, cum ea ponuntur ifticfundamenta, qua; hie funt nocumenta, cum iftae opiniones 6c iententiae afferuntur ac defenduntur ia Pliilofophia, qua: funt feminaSc occafiones St caufx errorum in Theologia. Ita autem Jiodie fit in libris Philofophorum , quos no- •Sturna diurnaque manu verfat Philofophiae ftudiofajuventus. Infpiciantur, Euftachim, Raco,Conimbricenfes,Ruvitu,Toletus, Arriaga, Oviedo, Hurtado, Suarez,, Fonfeca,&c- an non ad Theologia: fuse Pontifici<e & i^tntichrifiia- «<e Idololatria patrocinium Philofophiam fuam inftituerunt ac reliquerunt. Quid quod Tellez titulum fusePhilofophie, auda&er ponat,S««(- ma Philofophia univerfa cum Theologicit qua- fiionibus, qua hodie inter Philofophos agitantur. Logica & Metaphyfica Scheibleri, Philofophia fobria Meifneri, an non ea tradunt, quae errori- bus circa veritates Theologicas tuendis infer- viunt ? Qui,vel hos, vel illos, infpexerittan- tum, nae ille mecum pronunciabit idem, mo- do ab omnibus prsejudiciis 8c affe&ibus liber fit ac vacuus. Unde quxfo tot haerefes, fefts, |
|||||||||
|
VO LUMEN SE C"U N D V M. Izf
dogmata. Nam ; Quifingit nova verba, fimul nem.quae non ftatim funt contra earri. Verum
nova dogmata fingit. At vero ficut entia non | eft in Philofophia & fecundum naturae ordi- funt multiplicanda praeter ncceffitatcm , fie, [ nem ; Virgo non parit : fed & verum eft in nee vocabula, nee modi loquendi, pnefertim Theologia 8c fupra natural ordinem ; Virgo |
||||||||
|
parit. Atque hoc totum negotium optimeex-
pofuit Keckermannus inpracognitis Philofbphi- cis. Quid reftat ? Nifi ut Philofophia, optimo Dei dono, refte utamur in Theologia, fecun- dum regulas prxferiptas difp. priced. 9. abu- fum ejus fedulo caveamus ex iis, quas nunc a nobis funt hac difp. dicla ac difTertata. A N N E X A.
1. Philofophia Theoretica nullis conjeBuvis
niti debet: Sedejw veritates catenatim exprin- cipiis evidentijjime deduci necejfe efl. 2. In prima mentis operatione ,fimplici fc. ap-
prehenfione, nulla daturfalfitas, ideoque falfum, nee dare, nee difiinBe, percipi poteff. 3. Ratio ilia ell bona, reBa, fana, qua ab
omnibus prajudiciis & affeBibus pravis eil va- cua , atque noil in vita communis ufu, non circa resfidei, fed in contemplando & inquirendo cer- tam rerum extra fe pofitarum exiftentiam ac veritatemfimplicem, omnia atcnerisperfenfus de iis faBajudicia in dub'mm primum vocat, ut ex dubitatione dehinc certi quid eliciat: quafen- tentia, Arifiotehs authoritate I. 3. Metaph. c.i. exemplo,ac praxi in variis libris, efl comprobata. 4. §luiafenfus deficitfape & aberrat, ejus
judicia examinanda & corrigenda funt a ra- tione. f. Veritas revelata rationisexamininonefl
fubjeBa. 6. Fides & fcientia poffunt ejfe fimul, deea-
dempropojitione, in eodem intelleBu. 7. Deum ejfe, lumine naturaperfpicuum efl.
8. Deusfuaejfentiaexiftit.
9. Qmnia creatapofitivo Dei influxu confer-
vantur. 1 o. Deus non eft caufa erroru,nec ullius mali.
11. Efentia rerum funt immutabiles.
12. Mens non indiget femper Phantafmatis
adfuasperceptiones. 13. Mens corpori non tantum affiftit, fed ei
unit a efl. 14. Exift entia rerum corporearumnullomo-
do efidubia, reBt Philofiphanti. Ff 3 is- Set-
|
||||||||
|
in rebus Theologicis , ubi caute eft loquen-
dum, 8c, ut animos fidelium, ita8c voces eaf- dem eorum efle, oportet. Atque hie iterum videas luxuriances Scholafiicos, qui innume- ram farraginem terminorum , phraftum ac diftin£tionum novarum, 8c abfque necefllta- te, in Theologiam induxere atque intulere. Quid ? Quod innovandi terminos ftudium in ipfa improbetur Philofophia ; ncdum in Theologia. Multis minus placet Campanula Philofophia,quod novos invehat terminos: cu- jus culpse reatu quoque tenetur Caramuelhob- covjitz infua Philofophia. In Theologia fane loquendum eft cum Deo 8c verboejus: com- prehends enim m Xiyiu s?9iS. Nolim tamen profcribi receptos ex Philofophia, ac prsefer- tim Logica, terminos ac ifjpetoyif&fm, fine quibus controverfix Theologicse, nee intelli- gi, nee decidi poflunt, a quibus abftineri ne- quit, vel ob illam folam neceffitatem , quam nobis faciunt Adverfarii religionisac verita- tis Chriftianae.qui fub iis controverfias Theo- logicas proponunt ac pertractant, 8c fxpe ve- nenum propinant incautioribus. Quare illo- rum, five Terminorum,five it^nXoytfixt m, ufus, fed fobrius, 8c ex hypothefi, per Adver- farios, neceflarius, retinendus omnino eft. VII. §.6. PeJJimus Philofophia in Theologia
abufus e/?,cumaxiomatafpecialium in Philo- fophia difciplinarum ultra obje&a earum, ad res Theologicas, 8c non fui circuli,extendun- tur: atque hinc procuditur Axioma, quedali- quidpofftt ejfe verum in Philofophia, & idem ejfe falfum in Theologia, ac vice verfa. Sed enim fi fines ac limites ferventur utrimque qui ferva- ri debent,fi Philofophia intra pomceria, fepta atque fphaeram fuam, fefe contineat, nee in- difcriminatim ac promifcue, abfque diftin- ftione, axiomata Philofophica applicentur rebus Theologicis, deprehendetur idem effe verum in Philofophia , quod eft verum in Theologia, 8c contra: Verum enimvero con- fonat, nee pugnat Veritas revelata cum veri- tate demonitrata: ac multa funt fupra ratio- |
||||||||
|
2.1Z DlSPUTAlC EX PHILOSOPHlA SELECT.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
if. Scepticorum Philofophandi ratio , qud
dubitant &• in dubitandoperfiftunt, ttec unquam ex dubitationljius ad rerum <veritatem emergant, a 'vera Philofophia esl alienijfima. x6. Vera Philofophia. & folida rerumfcien-
tia esl, cum res fenfu apprehenfe, mente ac ra- tione dijudicantur , atquejic cognofcuntur, uti funt, certo. 17. Cognitio omnis fit per ideam, qua non eft
una, fed multiplex, alia innata, alia acquifita, alittfifia. 18. Senfus,cum tantum -verfentur circa acci-
dentia , in nall'ms fubftantia notitiam Philofo- phantem inducunt |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2 %. Analyfis, incipit a tots compoflto & deft-
nit in particular minimus acJimplicifpmas. 24.. Synthefis, incipit a minimis & JimpU-
ciftimis definitqtte in compofitijjimis ac toto. Zf. Syncrifis, confert integra integris, par-
tes partibus, ®^» ».rj Aw?. 26. V/'us triphcis hujus intelle&ualis Metho-
di eft, clara & diftinSa rei cujufque perceptio, qua ut habeatur, jungenda funt ha methodi in cognofcendo, non confundenda. 27. Dere, 'velnonvelnegligtntius, cognita,
a/el non expenfa, wel non cum alia coilata, judi- cium prolatumjudicii abortus eft. 28. Prajudicium, eft judicium de rebus fen-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
19. Senfus tantum docent, quid fit id, quod fibilibushabitumperfenfusabipfainfantia ante
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tal
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
lorem, lucem, odorem, &c. vocamus, non vero
|
'feHumque rationis ufum, iielpronun-
I tiatum ante rationis examen. 29. Hac infantia ac pueritia prajudicia a
Philofophante & veritatisftudiofo,jam rationis adult a acjudicii firmati, ut cognitionem •veri- tatis incomplexa de rebus Jibi comparet, abjici debent, ac pofunt. 30. HxcunicaeftiVera,germana,folida,Phi-
•■ lofophandi acveritatis inveniendavia, & ratio |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
quidfint.
20. Cert a rerum cognithnis fundamentum
eft rerum analyfis vera, qua res per fuos &ge- .nuinos artus & in partes refolvitur. 21. Partes rei cujufcunque cognofci poffunt,
non tantum refolvendo, fed &• componendo, & turn aliis conferendo. 22. Vnde- triplex ell cognofcendi, qua mens
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ntitur, Melhodus, Analytica, Symhetica, Syn- omnemdubitationemfunditusexanimisPhilofo-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.critica.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
critica- phorum, hominumque omnium, eradicandi.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Voluminis Secundi,
UndesxmA,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
D Z
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
USU METAPHYSICS IN DISCIPLINE ALUS,
AC PRSSERTIM THEOLOGIA. |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
T H E S
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I S I.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
V
|
Sum Philosophise inTheologiaexpofui
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
dioforum inflammentur.ad earn ferio fedulo-
queexcolendam. II. VtiliJPmaeBMetaphyJtca,quinimonecef-
Uaria.adplenamperfeBamquePhyficaacMathe- I matica cognitionem , utpote quibm objecla & principiafibifualargituracdemonftrat. Atq;ut de tijtdi fivefubjetfo dicamusprimum, quo- niam
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Difp.g. abufum difp. 10. nunc vifum fuit,
Philofophia prima ufum fpeciatim oftendere, non tantum in Theologia,(cA & in aliis difcipli- ■nif; ut ejus ftudium, quod nimium ( proh do- lor) multis provilihabeturfub pedibufque jicct, excitetur,atque animi Philofophia: ftu- |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
S E CU'NBD M.
|
||||||||||
|
V O I V M E N
niamomnis fcientia fumit fubje&umfuum efle, & efle hoc, five hanc ejus efle definitio- nemyUtdocctisfriJIoteles lib. i. Poft. Artalyt. cap. io.§.7j-. atque hsec non fintita notaper fe , quin aliqua indigeant declaratione vel probatione, oportet, declarationem iftam aut probationem petere ex aliqua priori fcientia. At ex qua? fi non ex Metaphyfica ? Haec igi- tur dennitiones confirmat, quibus explicatur, quid fit illud, quod unaquaeq; fcientiatraclat, fiquidem definitiones iftae, ex terminis prio- ribus atque univerfalioribus, quos fibi vendi- cat Metaphyfica, neceffario debent effe con- flatae. Probat etiam uniufcujufque fcientiae fubjeftum effe, fed ita ut in ilia fine demon- ftratione fumitur: non fumitur autem a&u exiftere in rerum natura (id enim ad fcientia- rum conftitutionem non eft neceflarium, nifi in ea, quae de Deo eft) fed hoc fumitur tan- tummodo, ut fciatur in quo rerum gradu ac genere ejufmodi fubje&acollocentur.Hoc er- go Metaphyfica declarat&cp rob at, cum tradit rationem entis atq; effentiae, & infuper diver- fa ends genera ac gradus diftinguit, fub qui- bus fcientiarum fubje&a continentur; illius autem fubje<ftum,qua parte agitdeente in ge- nere, a nulla priori fcientia demonftrari aut declarari poteft, quia nihil eft ente fuperius. III. Quomodo Metaphyfica probat reli-
quarum fcientiarum principia , vel etiam fua, paulo difHcilius eft explicatu:Nam principio- rum notitia rift dicitur Jrijioteli, ifque in no- bis non demonftratione,fed indu&ione, atque &d> hiya gignitur, ut docet Jriftoteles lib. %. Pojl. cap. ult. Ut igitur haec res intelhgatur, obfervandum eft primum 8c ante omnia, duo efle genera principiorum, quae in fcientns u- furpantur:qusedam funt prorfus ««saw& *»«- s-jty&i aliamediata<ruidem fed adhibentur, ac fi immediata forent, eo quod jam ante de- monftrata fint. Nihil autem ad fcientiam in- tereft.fintne propofitiones.quse fumuntur in- ter demonftrandu, prorfus indemonftrabiles, an jam antedemonftratae: hoc liquet ex ipfa definitione dernonftrationis, apud Ariftotelem lib. i. Top. c. i. Nihil etiam refert, an hec fe- cundi generis principia in eadem fcientia de- monftrata fint( veluti cum Mathefis atque alie. |
22 J
|
|||||||||
|
quoque fcientiae ex prioribus fuis propofitio-
nibus, jam demonftratis,fequentium demon- ftrationem inftituunt ) an in fcientia priori Metaphyfica: Ita que Metaphyfica dicitur de- monftrare principia fcientiarum reliquarum, quoniam illae propofitionibus in Metaphyfica: demonftratis utuntur pro principiis: Ex.gr. Metaphyfica demonftrat, Nihil a fe ipfo fieri: hoc Phyficus habet pro principio. Itaque in his principiis nulla eft difficultas. IV. Quod reliqua fpectat, qux omnino
funt «>«a'50^K7-«, notandum eft, quid difcri- minis fit, inter modum, quo >?«,& inter eum, quo Metaphyfica, dicitur verfari circa princi- pia. At v£? quidem verfatur circa principia, ut principia funt, fine ullo difcurfu aut ratio- cinatione, fed fimplici apprehenfione verita- tis, quae in iis eft: At Metaphyfica non verfa- tur circa principia, ut principia funt, fed ut aliquo modo induunt naturam conclufio- num, eorumque veritatem apprehendit in- tercedentealiquo difcurfu, quo mens in ea aflenfione, quam jam principiis adhibuerat, juvatur ac confirmatur. V. Difcurfum iftum inftituit Metaphyfica
tribusmodis. Nam;rimo accuratam inftituit explicationem illorum terminorum, ex qui- bus principia conftant: ideoque ilia evidens atque diftin£ta terminorum notitia eft veluti medius terminus, quo principiorum Veritas probatur:Ex. gr. cum proponitur hoc prin- cipium, Totum eft majus fua parte, non poteft certe fieri, ut intelle&us einonaflentiatur: attamen cum Metaphyfica hoc accurate ex- plicat, quid nomine totiu* & partis fignifice- tur, intelleftum in ifta aflenfione non parum confirmat: nam cum axiomatum notitia in animo noftro generetur ex notitia termino- rum, omnino fequi videtur, ut quanto diftin- diusintelligunturtermini.tanto etiam magis ac firmius mens ampleftatur principiorum veritatem. n^flter modus probandi princi- pia eft h' i/Wr*, per deduftionem ad abfur- dum : Omnia enim probari poflunt per hoc axioma' Fieri non poteft.ut idem de eadem re fimularfirmetur&negetur. Tertio modus eft probandi per quandam reflexionem mentis infe ipfam: fie colligunus principia vera efle, atque -'
|
||||||||||
|
■
|
||||||||||
|
ex Philosofhia Select.
|
||||||||||||||
|
424 D is put At
atque etiam ttvTiwirx 8c «>«7re^xJes,quia fen-
timusfine ulla demonftratione a natura nos trahiadiisaffentiendum. Atque hisquidem modis dicitur Metaphyfica confirmareprin- cipia, alioquin Utux-i$iyJ&,rioT\ quod affenfio- nem, qua mens fine difcurfu principiorum veritatem jam ante admiferat, reddat eviden- tiorem aut certiorem, fed quod novum affen- tiendi modum priori adjiciat, nempe affen- fum ^laioYiliiyv, cum prior fit »oij2t>m;. VI. Atque hoc quidem modo verfatur
Metaphyfica circa principia fibi propria, quae pertinent ad totum cntis ambitum ; at non- dum apparet, quomodo hac in parte praefit caeteris fcientiis particularibus, ratione prin- cipiorum, quod eratexplicandum. Refpon- deo, particularesfcientias, Phyficam 8c Ma- thematicam , univerfalibus iftis principiis Metaphyficis uti ad demonftrationes fuas fir- mandasautconftituendas: quibus enimMe- |
||||||||||||||
|
quibufdam, quibus mens dirigitur: iftain-
ftrumenta funt omnino quatuor,definitio, di- vifio, fyllogifmus, 8c methodus. Horum in- ftrumentorum natura ufufque doceri non po- teft, nifi multis rebus aflertionibufque Meta- phyficis aflumtis. Ex. gr. nemo poteft defi- nire, dividere,aut argumentari abfque cogni- tione caufarum. Itaque ex Metaphyfica debet petere Logica, quid & quotuplex fit caufa, 8c quae fint in unoquoque genere differentiae. Eodem modo de rebusaliis, quibus res adfe ipfum referuntur, ftatuendum videtur: funt enim omnes iftae confiderationis Metaphyfica, quas Logica , quantum ad inftrumentorum confedionem 8c ufum neceflarium, id eft, o- mnes mutuatur a Metaphyfica, 8c fine operofa probationeadmittit ac prsefupponit: nempe eo modo , quo Medicina plurima fumit ex Phyiica, qua; ad artis fuse finem atque ufum funt neceflaria cognitu: unde vulgatum il- |
||||||||||||||
|
taphyfica utitur in tota entis ac fua latitudine, j lud: ubi Phyficus definit, ibi Medicus incipit
ea reliquac fcientiae applicant ac reftringunt j Ut ergo Medicina ars quaedam eft qu^e ex |
||||||||||||||
|
ad fuum lingular fubjedium. vid. lib. i. Poft.
Anal.c. io.lib. 7,.Met.c. $.lib. 11• Met.c4. VII. In Philofophia praBica minus appa-
ret, quern ufum Metaphyfica difeentibuspraftet: eft tamen aliquis,(i non alibi,faltem ea in par- te, in qua de pietate fermo eft: nam licet ple- na perfe&aque defcriptio pietatis non aliun- de quam ex facris litteris haurienda fit, ad Philofophiam tamen moralem pertinet o- ftendere, quid ex principiis fua natura notis poffitde pietate fentiriac ftatui abfque reve- htione. Haec principia in Metaphyficis tra- duntur: nam cum pietas oriatur ex eo, quod quifque de Deo fentit, primum oportet ani- raum imbui veris, de Deo ac rebus divinis, opinionibus : atque has ex Metaphyfica de- bent hauriri, ut quae de Deo agit& rebus di- vinis, quatcnus lumine naturali debent inno- tefcere: fi objicias, multos Metaphylicos fuif- feimpios, idnulliuseftmomenti: Nam hoc non fit vitio Metaphyfices , fed hominum Metaphyfica praditorum. V111. Nulla aut em difciplinarum plus debet
Metaphyfica quam Logica. Hujus enim munus eft, mentemdirigere in cognitione rerum oc- cupatam. Ad earn rem opus eft inftrumeutis |
||||||||||||||
|
Phyficis propofitionibus derivatur , ita quo-
que rationis ars five Logica ex Metaphyficis fontibus deducitur. IX. §luin ipfi adeo Theologia eft utiliffma
fcientia Metaphyfica: nam tametfi omnia ilia, qua; funt creditu, fa&u, fperatu, neceffaria, perfe&iffimefint in facris libris revelata, ni- hilominus tamen praeclara quaedam res eft, 8c jucunda, & utilis, fi quis intelligat ea, quae in facris litteris credenda praecipiuntur, cum re- £ta ratione confentire, aut certe cum ea non e diametro pugnare: neque enim iis affentior, qui,cum le ab Adverfariorum laqueis expedi- re nequeunt, hue fe recipiunt, ut dicant, non omnia efle vera in Theologia, quae funt vera in Philofophia, aut vice verfa: quo nihil po- teft dici ineptius: unaenimeft8cfimplex Ve- ritas, quae fecum nunquam pugnat. Ad illam veritatis harmoniam in omnibus rebus intel- ligendam, haud dubie valde neceflaria eft Me- taphyfica. X. Atque ut hoc non prema,m, quid fa-
ciendum erit, fi nobis res fit cum ejufmodi hominibus,qui Scripturae Sacrae authoritatem defugiunt? Certe, fi hos erudire velimus, non ex facris litteris, fed ex natura rerum difpu- tandum
|
||||||||||||||
|
*"■ ■
|
||||||||||||||
|
V o l u m e n Secundum.
|
||||||||||||||||||
|
21^
|
||||||||||||||||||
|
tandum erit: quod nemo melius prasftare po-
terit, quam.MetaphyJicus. Atque in eo imita- bimur <iApt>ftolum Paulum, qui hoc praefidio iiCusfaita.dver!xLsEpiciireos& Stoicos Phibfo- phos,utpatetecc Afiortimcap. 1J.& adverfus omnes gentes cap. I .& z.adRom. Si quis autem eo redigatur, ut probare debeat, Deum efle, indigebit haud dubie Philofophia autMeta- fhyfica; namTheologia non probat, fed fup- ponit, Deum efTe, aut fi probat.in eo Philofo- phia ac Metaphyfica utitur : nam quicquid Theologia probat, qua talis, id facrarum lite- rarum authoritate probat: hx enim principia funt& norma Theologiae. Atquifacrae quo- que litters praefupponunt.Deum efle: habent enim authoritatem fuam, atque *%to-m<aoii, exeo, quodfintdivinitusinfpiratae. At., cui non eft perfuafum efle Deum, ei quoque non poteft.efle perfuafum, facram Scripturam ef- fe fyim/djirm, nee patietur ille fe ejus autho- ritate conftringi. X I. Sei ut profanos omittam homines,
inter eos ipfos, qui facrarum litterarum au- thoritatem recipiunt.admodum neceffaria eft Metaphyfica, praefertim in difputationibus, cum de iacrae fcripturae fenfu movetur con- trov.erfia: licet enim non fit melior aut certior |
||||||||||||||||||
|
interpres fcripturae quam ipfa fcriptura,
cum de locorum quorundam fententia ambi- gimusjquando tamen de fcriptur? controver- la fententia non poteft inter partes convenire ex fcriptura.folent finguli ad rationes concur- rere Philofophicas five Metaphy/tca-s, in qui- bus fi quis parum verfatus fuerit.nefcio an fa- tis idoneus dici debeat divinae veritatis patro- nus.Si enim deOmnipraefentia corporisChri- fti fermo fit,aut de Transfubftantiatione, non contemnenda praefidia peti poflunt ex Philo- fophia,praefertim exMetaphyfica;ad ejufmodi opinionum monftra profliganda.Contra.cum TrinitatemHajreticioppugnant, Chrifti fa- tisfa<ftionem,unionemhypoftaticam,refurre- (Stionem ejufdem numero corporis, ex Philo- fophia petitis copiis, quis fe iis opponet, quis profligabit, fi Metaphyfica fit ignarus ? fed quid verbis opus eft? cum videamus,eos ipfos, -qui Metaphyficam improbant, imo oppu- gnant , inter quos eft LAmefius, valdeperite Metaphyfica uti, cum id Adverfariorum im- portunae objeftiones poftulant, atque etiam alias; quod clarum eft documcntum, & argu- mentum ad hominem, quo probatur, 'Meta- phyficam efle fumme neceffariam Theologo, quod erat demonftrandum. |
||||||||||||||||||
|
Dirputationum ex Philofophia feledtarum
Voluminis Secundi, DuodecimAj
D E
CAUS/E EEFICIENTIS DIVISIONE , IN PROCREANTEM ET
CONSERVANTEM, EMANATIVAM ET ACTIVAM. |
||||||||||||||||||
|
I.
|
||||||||||||||||||
|
H E S I S
|
||||||||||||||||||
|
hinc enim omnisefficientis caufa:divifio pe-
tenda eft,pr^ter unam,qu£ petitur ex caufato, & non ex caufandi modotatque haec eft dvvifio caufa efficientis in procreantem & confer'van- tem,\ib\ caufa confervans eadem faepe caufali- tate confenrat,qua procreat.ut Deus, qui eade caufalitate & creat 8c confemt; in caufato Gg tamen |
||||||||||||||||||
|
CUm fcire fit rem per caufam cognofce-
re, & is fit felix.qui rerum potuit cogno- fcere caufas, & inter caufas fit praftantiflima Efficient, non inconfultum erit.aliquot difpu- tationes dare, expendendis hujus caufiedivi- fivnibu* Caufa efficient multis modis dividitur, pro varia efficiendi ratione, ordine, ac modo: |
||||||||||||||||||
|
losophia Select.
I van & emanativam, quam nunc perttfaclabi-
| mus. Emanativa eft, quae fua exiftentia cau- fat.a quaeffeftum immediate emanat. ABivtt eft, a qua effeftum producitur mediante a- (ftione. Inter caufam emanativam 8c effeftum nulla intercedit media caufalitas; ita ut hie tantum duo fint, caufa, caufatum: ina&iva tria funt, caufa, caufalitas, caufatum, 8c haec interfefediftin&a. In emanativa, ipfa caufae exiftentia eft ejus caufalitas, 8s contra: itaque caufa emanativa pofita, impoflibile eft non poni efte&um: at vero caufa a<fti va pofita.non , ftatim effeftum poni eft neceffe; 8c ratio eft, I quia caufae adtivae exiftentia falva effe poteft, ! 8c caufalitas ejus, a£tio puta, inhiberi, 8c im- j pediri, ita ut man eat caufa aftiva quoad exi- ftentiam, non tamen operetur: at vero in cau- fa emanativa id fieri nequit.quia ipfum t» exi- ftere caufae emanativa:, eft caufarc; exiftere enim,8c caufarejn caufaemanativa,eft unum I 8c idem: ideoque Deus non poteft concurrere ad confervandam exiftentiam caufae emanati- vae, quin finiul confervet ejus caufalitatem, fiquidem caufalitas ejus diverfa non eft ab ejus exiftentia ; pofita autem caufalitate in caufa, effettumnon poni, eft impoflibile: caufalitas enim non convenit caufae, nifi cum a£tu caufat: at cum aftu caufat, effedrum quo- que adtu effe debet, fi non in fadto effe,faltem in fieri : itaque contradidtio eft in adjedto, cum nonnulli afferunt, proprietates poffe fe- parari a fubjedtis, falvo manentc fubjedto» cum proprietates emanent a fubjedto,ejufque exiftentia caufentur: imo, Deo ipfi hoc im- poflibile , ut ftatim demonftravimus: quam- diu enim confervatur exiftentia, confervatur caufalitas, quamdiu confervatur caufalitas, confervatur effedrum: atque hinc contradi- dtio eft, ut ferrum non fit grave, ignis non fit calidus, calor enim 8c gravitas colli non pof- funt, nifi ferrum 8c ignis tollantur, cum exi- ftentia horum fit exiftentia proprietatum , quae ab iis emanant: at vero effedta feu adtum fecundum iftarum proprietatum ( urere 8c moveri deorfum) tolli, nihil vetat. IV. Quaeritur hie, An caufa emanativafit
caufa procreans, an vero confervans ? De caufa adtiva nihil eft dubium, quin ilia fit 8c pro- creans |
||||||||||
|
DisputAt. ex Phi
|
||||||||||
|
22(f
|
||||||||||
|
tanien eft aliquid difcriminis: nam caufatum
caufae procreantis eft effe,quatenus opponitur -jjnon-effe ; caufatum caufae confervantis eft effe continuatum, quatenus opponitur 7zifeffe incipienti: procreans -'.at effe incipiens, con- fervans dat effe continuatum: quantum ergo difcriminis eft inter initium rei, Scejuscon- tinuationem , tantum difcriminis eft inter caufam procreantem &confervantem. Pro- creans ergo caufa efficit rei exiftentiam, con- fervans rei exiftentis durationem. II. Ex diftis videre eft errorem Timpleri
if.Keckermanni, eliminantium caufam con- fervantemexnumerocaufarumefficientium, quafi non det effe effeclui, cvfm omnis caufa aliquod effe effe&ui largiatur : certe caufa confervans dat vera caufalitate effe effedhii, ft non novum, dat effe continuatum, quod per procreationem non fuit produftum, 8c ali- quomodo diftinftum eft ab co effe , quod per produdrionem fuit tributum .Res fie fe habet. Quod procreatur, habuit ante procreationem non-effe, nunc habet effe: quod procreatum eft, non poteft procreatione continuari ; ergo hie datur confervatio, 8c confervationi re- fpondenseffe, quod per procreationem non fuit produdtum.nempe effe continuatum: per confervationem vero non debet intelligi ne- fatio nuda corruptionis, quafi confervare ni-
il fit aliud, quam non-corrumpere, ut qui- dem Taurellus, fed impie,exiftimavit,qui non alio modo Deum confervare mundum puta- vit, quam quod non corrumperet: nam plus dicit confervatio: dicit influxum perpetuum in hoc effe, quod per procreationem fuit pro- duftum : alioquin ego poffem dici Petri, vel Fauli, vel alterius confervator, nempe, quia cum habeam potentiam occidendi illos, non Ethicam quidem fed Phyficam, non facio ta- nien, fiquidem non corrumpoeffeillorum, quod poffem tamen; fed non poffum idcirco dici confervare Petrum aut Paulum in fuo effe. Sol cum confervat lumen , non tantum non deftruit illud , fed vero perfeverat in- fluendo in illud per radios fuos : itaque con- fervans caufa vere influit 8c eft vera caufa. III. Ex caufandi modovariefoletdividi
caufa efficiens; prima divijio nobis erit in aBi- |
||||||||||
|
VOIUMKN
creans 8c confervans. De caufa emanativa du-
bitaripoteft. Refp. earn efle tantum caufam confervantem. Ex. gr. lux, quae emanat a fo- le, non procreatur a fole, fed confervatur tan- tum : caufa vero procreans lucis eft caufa pro- creans folis: eadem enim 8c fubjedli, 8c pro- prietatis, eft caufa procreans: fubjectum i- pfum eft tantum caufa confervans fus pro prietatis, non quafi Deus caufa procreans a confervatione excludatur: fed Deus eft caufa procreans 8c confervans lucis fimul; ipfe Sol eft caufa, non procreans, fed confervans tan- tum fuae lucis: ignis quoque eft caufa confer- vans tantum calorisfui in fe; caufa procreans caloris eft eadem quae ignis, nimirum ille,qui ignem genuit ac produxit: gravitas a gene- rante procreaturifta a£tione,qua rem gravem producit i caufa confervans gravitatis eft ipfa res gravis: itaque caufa procreans caufa; ema- nativa; eft caufa etiam efFecti, quod emanat, non per actionem aliquam aliam,fed per ean- dem, quatenus ex actione caufae procreantis, quae caufam emanativam producit, neceffario per fimplicem quandam atqueinternam ema- nationem, refultat ac fequitur effectum caufa; emanativa;: unde ipfa actio caufae procrean- tis , refpectu effecti caufae emanativa;, quod producit prbducendb caufam emanativam, refuhantia vulgo dicitur, atque a propria a- ttione diltinguitur, qua ipfa caufa emanativa a caufa procreante producitur. Exempla jam dedimus in productione fubjecti 8c ejus pro- prietatum -, ex quibus illud quidem,puta fub- jectum, dicitur fieri per propriam actionem caufa; procreantis, has vero.puta proprietates, dicuntur fieri per actionem ex priore actione ejufque termino, nimirum fubjecto, natura- liter refultantem ; quae refultantia proprie, propter intrinfecam ac neceflariam conne- xionem cum priore actione ejufque termino, 8c quia eft ab eodem agente principali (nam qui dat formam.dat confequentia ad formam) 8c quiaordinarie in eodem inftanti cum prio- re actione ejufque termino conjuncta eft, ut propria 8c per fe actio, non reputatur; 8c ideo, ut a priori diftinguatur, dicitur refultantia. Hujus refultantia; feu emanationis, quae cau- fam emanativam denominat ac conftituit, |
|||||||
|
Secundum. 227
natura fktis profedto eft obfeura, 8cnonnib.il
adhuc in aperto poni meretur. V. Requiriturad refultantiam feu emana-
tionem, de qua loquimur, ut effectum, iquod emanat ac per ejufmodi actionem refultan- tem producitur,tanquam terminus, ab eo, a quo refultare dicitur,id eft.a fubjecto fuo pro- ncifcatur per modum principiatiafuoprin- cipio,ut effectum fit principiatum,fubjectum, fit principians: non enim fufEcit nuda fuccef- fio, quando uni pereunti aliud fuccedit; alio- quin etiam ex forma corrupti refultare dici poffet 8c emanare forma geniti,8c contra,quod eft abfurdum : nee tamen quaevis confecutio , talis formae aut effecti .refultantia dicitur, fed praeterea necelfe eft, ut fit Phyfica, h. e. vere lit in rebus : nam Metaphyfica confecutio, quae tantum eft in noftris conceptibus, qua fc. inter res, quae adtualiter 8c reipfa idem funt, una a nobis concipitur tanquam alterius ratio (ut, fi dicam, in Deo efle intelledtuale, fequi- tur , efle fpirituale) haec, inquam, confecutio non eft vera refultantia, quia inter princi- piurri 8c principiatum hie non eft vera ac rea- lis diftinctio, fed virtualis tantum feu rationis cum fundamento in re: verum ne fie quidem adhuc qualifcunque inter res diftindtas con- fecutio fufficit ad conftituendam refultantiam feu emanationem, fed requiritur ulterius, ut ifta confecutio fit caufalis, h. e. per propriam efficientiam: nam fi fit illativa tantum, vide- licet.quia pofito uno ponitur alterum,propter naturale debitum,ut loquuntur Scholaftici,i.e, quia ita fieri debet per naturam , quae fie con- ftituit.quo padto quantitas vulgo confequi di- citur materiam, non tarn proprie refultantia, aut emanatio, quam connaturalitas dicenda eft, ex mente Scholafticorum : dicitur tamen vulgo emanare a materia aut refultare quan- titas, quiaaliterexpriminequitmodus, quo a materia quantitas oritur :8c fane quare non debeat fie dici, nififortafle quisvelit, inter materiam 8c quantitatem intercederepotius notionem 81 relationem fubjecti Scadjuncti potius quam caufae 8c caufati, atque ideo vo- ces refultantiae 8c emanationis refugiat, quod caufalitatem 8c vim aliquam fignificent, qua quantitas a materia efficiatur. X Ggi VI. Nunc
|
|||||||
|
^
|
|||||||
|
DisputAt. ex Philosophia Select.
V I Nunc cauramtet&emxxs aBivam,qu* I ad producendam unionem, quae forma: sap
|
||||||||||||||||||
|
Cttufat per aBionem , cujus caufalitas ejl aBio,
difiinBum quid ab ipfa exiftentia caufa: hoc in dubiumtrahitur, an verum fit? fed probari facile poteft. Caufalitas caufe eft hoc ipfum per quod caufa attingit effectum effectique productionem, per quod conftituitur actu caufans&influensineffecturhproducendum: jam vero actio eft id,quo caufa efficiens activa attingit effectum eftedtique productionem , quo conftituitur actum caufans, & influens in efFectum producendum. Ergo. Pfobatur minor. Cum efficiens foliim habet potentiam agendi, nondum eft actu caufa: at vero cum illam potentiam exequitur, eft.actu caufa : non autem poteft exequi, nifi per actionem: nihil enim fingi poteft prxter ac fupra poten- tiam agendi in efficiente, quam actio. Ergo actio conftituit efficientem caufam activam actu caufantem. Ergo actio eft caufe efficien- tis activa? caufalitas. Certe quicquid eft ante actionem , id infufficiens eft, ut efficientem activam denominet actu caufam : quicquid eft poft actionem , eo omni nondum exiften- te, ficuti nondum exiftit, quamdiu caufa effi- ciens adhuc operatur, adhuc tamen caufa efficiens activa eft actu caufans: fi ergo omne, quod ante actionem eft, omne, quod poft a- ctionem eft, non poffit caufam efficientem activam denominare actu caufam , relinqui- |
' falitasvulgodicitur,formanonexigitcaufa-
litatem, hac priorem , per quam unio fit ab.
ilia, itaactioabefficientea&ivaeft, & eftcau- falitas ejus, nee praerequirit caufalitatem a- liain in effieienteactiva,per quam ab efficien- teproducaturautabea fluat potius. z.axl'«j- tvr.t, negando actionem effe effectum ; actio non eft effectum, fed via ad effectum: agens enim non agit ut agat, fed ut agendoaliquid diverfum ab actione producat :alioquidabi- tur progreflus in infinitum , fi actio, ut efte- ctum, producatur per caufalitatem aliam, ilia caufalitas iterum actio erit, 8c ilia actio, ut ef- fectual , aliam caufalitatem requirct , quae iterum erit actio, &fic porro in infinitum: nefcio tamen,an utraque refponfio fatisfaciat. V11I. Totum hoc negotium paulo penitius infpiciamus. Actio caufatur a caufa activa, 8c quidem immediate, abfque ulla alia priori actione. Ergo caufa activa aliquomodo eft caufa actionis: fed non eft actionis caufa acti- va.quiadaretur progreflus in infinitum. Ergo erit actionis caufa emanativa, quod nemo ha- ctenus dixit: aut concedendum eft tertium genus caufe inter emanativam & activam. Profecto.ut verum fatear, fi h*c divifio caufe efficients in activam & emanativam fit im- mediata.ut non detur tertium genus caufe ef- fkientis medium,eft difficultas maxima: nam |
|||||||||||||||||
|
t
|
„.,„.„, lu^vaui.u.a^..a„i«,muu^ji i.a.<.ia^iio certe caulatur ab igne, ergo velu
|
|||||||||||||||||
|
calefactio certecaufaturab igne, ergo, vel ut
|
||||||||||||||||||
|
denominat ac conftituit .nihil fit aliud quam !
|
,»r w*<«i"ii.iva. 11 ut a cau-
fa activa, dent actionem priorem , qua calefa- ctio producatur:quam fi qais dederit fine pro- ceffu in infinitum, erit mihi magnus Apollo: fi ut a caufa emanativa, ergo calefactio ab igne tolli non poteft falvo igne: at vero tolli poffe nemo hactenus negavit, cum fit actus fecundus & operatio. Ego fane, quo me hue vertam, nefcio. Poft ferium rei totius exa- men fere hue devenio, ut dicam, non actio- nem tolli, fed actioni in fubjecto fivepatiente impedimentum poni, quo minus fentiatur: nam calor eft proprietas ignis , & ita quidem ut femper fit principium activum: itaque pu- tem ab igne femper emanare calorem, a calo- re femper etiam emanare actionem, qua: non poteft efTe alia quam calefactio aut uftio: $ quo-
|
|||||||||||||||||
|
actio ipfa; atque adeo actio ipfa fit caufalitas
caufe activae, quod erat demonftrandum. VII. Objici pote&jipfamaBionem effe effe-
iium caufe \pendet enim ab efficiente: ergo non potest ejus effe caufalitas, cum diftinBioJtt inter caufalitatem, rationem qua effeBum producitur, {$• ipfum effeBum, quod producitur. Ad hoc du pliciter refponderi poteft. i. *$ trvy%&£»iav/, concedendo actionem effe efFectum , & tamen dicendo, quod effe poflit ac-fit efficientis cau- falitas: hoc enim verum eftdealiarumquo- que caufarum caufalitatibus, nempe & quod a fuis caufis p'endeant,& quod fint ratio activa per quam producantur effectus : atque hoc patet exemplo unionis : quae & a forma eft pendetque,& forms caufalitas eft: unde ficut |
||||||||||||||||||
|
V O t U M E N
quotiefcunquc'calefa&io aut uftio feparari vi-
detur a calore aut igne, ut faftum videtur efle in fornace Babylonis, turn non revera calefa- fiionem aut ultionem feparari a calore, a quo ernanat.uti nee ipfe calor.qui emanat abigne, feparatur ab eo, fed puto, tantum poni impe- dimentum in fubjefto patiente, 8cpoiitum fuiife a Deo incorporibusjuvenumtrium in fornacem Babylonicam injeftorum : nam eo- dem tempore poteft fieri, ut obje&um unum calefiat Oc comburatur, at alia objefta non i- tem •. ficut, eodem inftanti, qui extra forna- cem Babylonicam fteterunt , 8c calefieri 8c comburi potuerunt, non potuerunt calefieri ut nee comburi tresjuvenes in cam injefti, ut |
|||||||||||||||
|
Secundum.
|
|||||||||||||||
|
22?
|
|||||||||||||||
|
teftatur hiftoria Dan. J. qua: calefaftio ac
combuftio, eodem initanti, turnfeparatafue- rit ac non feparata in eodem igne: quod eft impoffibile Sc contradiclorium: nempe fepa- rata fuerit , quatenus ignis non combuffitin- jedtos juvenes, non feparata, quatenus ignis combuffit injicientes. haque firtajfis acce- dunt proxime ad Veritatem , qui fuftinent, caufam kftivam fie dici refpe&u effe&i per actionem produfti,eandem dici caufam efna- nativam 8c efle refpe&u aclrionis, qua:afee- manat.Sc qua effe&um producit. Sed,fortaJJ??, dico: quia ego, utfum liberioris ingenii ac judicii, cogitationes meas tantum propono, fententiam unicuiqui relinquo liberam. |
|||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Voluminis Seeundi, D E C I M^A-T E R T I A ,
D E CAVSA IMMAN. ET TRANS.
Thesis I.
|
|||||||||||||||
|
bet caufa immanens commune cum caufa e-
manativa , non quidem omni , fed aliqua,
nempe i nterna,ut fimul fit agens 8c patiens,id
eft , producens effeiftum 8c recipiens idem in
: feipfa. Ex.gr. Intellecius conceptus format
: 8c formatos conceptus recipit in fe-.unde a&us
! caufse immanentis, fi caufa immanens confi-
I deretur ut caufa efficiens, dicuntur aclriones:
fi caufa immanens eadem confideretur, ut
fubjeftum patiens, dicuntur qualitates-.fic in-'
telle&io 8c volitio funt 8c a&iones 8c qualita-
tes: in quantum producunturab intelle&u ac
voluntate, funt a&iones: in quantum iniif-
dem fubje&antiir, funt qualitates.
III. Longe alia ratio eft caufxtranfeun-
tis, cujus efle&um eft extra ipfam caufam, fiveeffe&um poftaftionem caufstranfeuntis permaneat, fivenon permaneat, modo fuerit in alio fubjeclo.quam in quo eft caufa. Addu- cam exemplaaliquot, ubi, 8cdiftin&umin • " Gg 3 caufa |
|||||||||||||||
|
IMmanens caufa eft, qua producit effeffum
infeipfa. Tranjiens, qua producit ejfeBum extra fe: idque, vel ex nihilo, feu fubje<fti,
feu termini, eftque cream, vel ex pracedente materia habili, eftque immutans, atque haec pro ratione termini ad quern variis infuper di viditur modis, de quibus Phyjtci. Ariftottles immutantem caufam tantum agnovit, quia femper efficientem definit in ordine ad mo- tum, quaprimum movet, quteprincipium motus eft: Creantem non agnovit, quia muudus apud ipfum aeternus eft:animmanentema- gnoverit, dubium eft. II. Vulgaris multorum Phikfophorum er-
ror eft, caufam immanentom & emanat iva con- fundere, cum tamen inter fefe multum diftin - guantur: nam immanens eft caufa adiva, 8c dinftin&am habet ab exiftentia fua caufalita- temxaufa emanativa diftin&am ab exiftentia fua caufali tatem non habet: cxterum hoc ha- |
|||||||||||||||
|
10 SOPHIA SEtECT,
patiente, fed neceffarioeftaliquiddiverfum
ac diftinctum ab eo, velut totum a toto, velut pars aparte,velutpars a toto; nam non eft exi- ftimandum, quod diftinctio caufae tranfeun- tis a patiente , fit diverfitas tanquam inter duo fuppofita: quinimo fuflBcit, fi fit inter duas partes unius fuppofiti realiter inter fefe diftinctas; ita, licet fuppofitum idem fuerit, actio nihilominus partium diverfarum inter femutuo, non immanens, fed tranfiens erit. Ex. gr. loqui 8c ambulare funt actiones tranf- euntes, non quod agens 8c patiens fint diverfa fuppofita, fed unius fuppofiti partes utrobi- que fintdiftin&ae: in ambulando, pars una corporis movet aliam : in loquendo , phanta- fia impellit fpiritum, fpiritus mufculos, muf- culi diaphragma , diaphragma pulmonem, pulmo aerem,aerdentes,qui fonum edunt:hic caufa tranfiens eft diverfa a patiente, obpar- tiuinunofuppofitodiverfitatem a femutuo. VI. Quseri hie folet 8c poteft non incom- mode , quoufque extendi debeat hoc axioma tt^frijiotelis. Qtiicquid movetur, ab alio move- tur. Quod generaliter fine ullaexceptione fu- mi non debeat, putofatisefleclarum. i.enim non habet locum in ca.uds emanativis. 2.ne- que in immanentibut. 3. non liquet, quomodo gravia & levia moveantur ab alio, cummo- venturmotu progrefllvo. Qui,exiftimantfuf- ficere, ut agens a patiente diftinguatur fecun- 1 dum rationem agendi & recipiendi, non efle ' neceflarium autem, ut diftinguantur fecun- dumentitatemabfolutam, fie ut fieri poffit, ut una eademque res fit agens 8c patiens, fed per facultates ac rationes diverfas, five illae, fint inter fe realiter diverfa:, five fe habeant ut includens 8c inclufum , qui hoc, inquam, ftatuunt Scficopinantur, illifruftrafunt, 8c a mente n^friftotelis longiffime aberrant; is enim citatum axioma adhibet ad demon- ftrandum primum motorem,quae demonftra- tio infirma fuerit, nifi axiomaaccipiaturde \ reali diftinctione inter movens Jt mobile. Ut ergo hujus axiomatis fenfum aflequamur , diitinguendum eft , inter principium pr'mci- pale feu remotum, & miniis principal? feu-pro- ximum. Deinde funt conltituendae 4. dj- ftinct* caufarum efficicntium clafles. 1. eft earu'm,
|
|||||
|
2,-10 DisputAt. ex Phi
caufa immanente ac tranfeunte agendi mo-
dum, 8chujusdivifionisufumviderelicebit. IngenerationeSc corruptione alia aftio lo- cum habere nequit, quam tranfiens ; nihil enim feipfum generati nihil fui interitus cau- fa eft. In alteratione, quae ad corruptionem tcndit, fimiliter actio tranfiens deprehendi- tur, quia necefle eft, ut qualitas inhazrens per contrariam qualitatem expellatur: in altera- tione vero, qua res perficiuntur, actio imma- nens frequentius animadvertitur j ita actio immanens eft, qua res quaelibet fuse conferva- tionis ftudiofa pro qualitatum fuarum inte- gritate pugnat, ut cum aqua priftinum frigus recuperat. In accretione & diminutione vi- detur utraque actio concurrere,8c immanens, Sc tranfiens. Denique in motu locali actio tranfiens fefe oflfert, 8c deprehenditur in infe- rioribus, quatenus motum cceli fequuntur: at quando gravia Sc levia fuum locum repetunt, videtur hoc fieri per actionem immanentem: dico, vide'tur, quia incerta hie funt multa 8c obfeura. Sed caufae tranfeuntis naturam pau- Jo penitius infpiciamus. IV. Caufa Tranfeuntis vulgo aflignari fo-
lent tres conditiones. i. eft; quiacaulatran- fiens femper producit eftectum in alio, ideo a patiente femper debet efle realiter diftincta. 2. eft ; debet -efle conjundta cum patiente.
3. eft; debet patienti elfe diffimilis.
V. §. 1. Caufa tranfiens debetreipfadiftin-
gui a materia, fubjeilo, feupatiente. Ratio eft, quia caufa tranfiens eft cau& acti va, quae agit cum motu: at in motu movens a mobili rei- pfa diftinguitur: Qtacquid enim movetur, ah alio movetur : eft axioma receptiflimum ex thrift. I. 7. & 8. Phyf Cujusaxiomatis haec reddi poteft ratio. Nihil fimul aBii effe potest &potentia. At vero, quodmovet, actueft, quod movetur, potentia eft. Ex. gr. Quod ca- k'facit, actu calidum eft, vel actu fsltem eft: nam agere praefupponit efle: quod calefit, po- tentia calidum eft: fi quid ergo moverctura feipfo, id actu fimul & potentia tale efte debe- ret, id eft, deberet efle tale & non tale. Ergo* fi idem non poffit moveri a feipfo, quia idem non poteft fimul efle actu 8c potentia, caufa tranfiens quoque non poteft efle eademcum |
|||||
|
V o lvm e m Secundum
|
|||||||||||||||
|
£fi
|
|||||||||||||||
|
dam; ut, fi motus, qui adtu & formalitercali-
dus non eft, fed virtute & quafi eminenter,ca- lorem producat, quem ipfe motus aut potius principium movens fufcipere queat; nam po- namus fie, ut mentem ejus exphcemus.Refp. ut aliquid in fe agat, 8c non moveafur ab alio, non fufficere, ut habeat aftum virtualem 8c potentiam formalem, quemadmodum Scotut loquitur;quod patet experientia in vino 8c pi- pere: vinum enim 8c piper habent vim aut virtutem eminentem ad calorem efHciendum 8c potentiam etiam formalem, fed non calefa- ciunt tamen, nifi vinum commifceatur cum intrinfeco calore animalis, 8c piper quoque, nifi prius alteretur 8c excitetur, conjundtione cum patiente, quod ab utroque diverfum eft: deinde nulla omnino res eft in adtu virtuali, ad illam formam,quae ipfi eft naturalis, ut hoc effugium Scoti fit vanum. IX. §.2. Caufa tranjiensdebeteffeconjun-
Bapatienti, quodft duobut modis, vel propin- quitatefeu imraediatione fuppojtti, vel propin- quitate,feu immediatione virtutis: priori modo , agens conjundtum eft paflb, cum duo corpora fe mutuo tangunt, ut cum aqua manum ab- luit: pofteriori modo, cum duo corpora diftan- tia in fe mutuo agunt diffufa virtute per me- dium , ut cum Sol calefacit haec inferiora dif- fufo calore per aerem. Immediatio virtutis ite- rum duplex eB. 1. ut adtio agentis per inter- medium diffundatur ad extremum, non ex neceflitate caufalitatis partis proxime_ paren- tis in partem remotam, fed folum ex neceffi |
|||||||||||||||
|
eafum, qua: caufantper emanationem. 2. quae
agunt aBione immanente. 3. quae agunt aBione fiiritali, feu ut alii loquuntur, fpirituali, ut funt motiones locales Angelorum. 4. qua;a- gunt aBione phyjica, ut funt corpora naturalia, materialia, & quanta. Denique poteft aliquid duobus modi's moveri, 1. perfe, uti moventur corpora naturalia. 2. />«• accidens,qux moven- tur ad inotum corporum , iit accidentia. Hie nunc fermo eft, de priori genere motus, non depofteriori. Haecapplicemus. VII. In emanations proximum efficient a
fajfo diftin&um non eft, poteft tamen effeclum
ejufmodi reduci in efficiens remotum , quod
realiter a paflo diftindtum fit. Qincquid enim
rei debetur neceflario in primo inftanti fui
efle, id a generante non minus proficifcitur,
quam res ipfa : Atqui quod per emanationem
procedit ab ali qua re,id rei debetur neceflario
in primo inftanti fui efle. Ergo effedtum,
quod emanat , non minus a generante aut
creante proficifcitur, quam principium a quo
emanat: fed de hoc negotio adtum eft difp.
priced. Porro in a&ionibus immanentibus &
fpiritalibus motionibus, agens,neque proximum
weque remotum, realiter a patiente diftinguitur:
non proximum, eadem enim facultas ejufmodi
adtiones elicit ac recipit: non etiam remotum,
quia has adtiones, non generanti, fed ipfis for-
mis acfacultatibus > a quibus proxime proce-
dunt, adferibendae funt; fiquidem non necef-
fario debentur rebus in ipfo generationis mo-
mento, neque ex vi generationis rebus con-
|
|||||||||||||||
|
veniunt. 'infills ergo aBionibus Phyfichs, id eft, rate ordinis, id eft, ut clarius loquar, non quia
|
|||||||||||||||
|
agens poftulat, utpars proximapatientis con-
currat fecum ad actionem in partem remo- tam , fed quiapaflum applicatum agenti, ne- ceflario patitur prius in parte propinqua quam in parte remota. 2. ut agens prius agat in partem propinquam pafli, 8c per per par- tem propinquam, tanquam per inftrumen- tum, in partem remotam. Haec applicemus. X. Dico 1. Nonfemper requiripropinqui-
tatem aut immediationem fuppojtti inter agens & patient in aBione tranfeunte. Atque hoc multis experientiis clarum eft: furficit ilia de Sole.qui fuppofito haec inferiora non attingit, in quae agit. Dico 2. dart nonpoffe aBionem in diftans,
|
|||||||||||||||
|
caufarum tranfeuntium, agens a patiente di-
JlinBum elf, idque vel proximum, vel remo- tum, 8c vel ut totum a toto, vel ut pars a parte, vel ut pars a toto, 8c diftin&um realiter. VIII. Opponit fe huic axiomati Scot us,
& adverfus rationem allatam ait, verum illud quidem efle, quod nihil poflit efle in adtu 8c potentia formaliter, fedpotesl idem effe in aBu virtuali feu eminent i (** in potentiaformali. Ita Scotus, merum mw®- 8ccaliginemperter- minos fuos barbaros oculis objicere folet:4ioc vult: poteft idem habere vim eminentem ad efficiendam alicjuam formam, 8c capacitatem fimul ac potentiam ad earn formam recipien- |
|||||||||||||||
|
z^z DisputAt. ex Philosophia Select.
diftan:, nifi prius aBio recipiatur in medio: & agit, in vifceribus terras, & in tote medio, li-
probatur. Agere praefupponit effe: itaque a- cet in corporibus fibi proxime fubje&is pro- gerecerto loco praefupponitefleilli loco con- ducattantum lumen , in aere lumea&calo- jundtum, vel fuppofito, vel virtute : alias nul- rem, in terra vifceribus calorem tantum. Di- la ratio dari poffet, cur non pofiit agens natu- co 4. prob.ibile ejfe, medium, per quod agens agit rale agere i n diftans per paflum vacuum.quod i inpajfum remotum ,fispe ejfe infirumentum, non tamen Philofophi plerique impoflibile judi- j infirumentum Jeparatum, fedconjunBum in caic- |
||||||||||||||||||||
|
cant; negant enim motumin vacuo fieri pof-
fe. Dico 3. neceffe ejfe, ut agens eadem virtute atque aBione continua, qua agit in diftans, inci- piat agere in mediumfibi propinquum &• per to- tum medium aBionem fuam diffundat tifque ad pajfum diftans: Si enim agens ageret alia aftio- ne& virtute in medium, alia in paflum di- ftans (exgr. fi ignis ageret per ficcitatem in medium, per calorem in paflum diftans) turn eflent duo agentia, non materialiter, fed for- matter fait em di verla, quia aftio ficcitatis in medium per accidens plane cohxret cum ca- lore , quo agit in diftans, ignis : ideoque dico, plane necejfe ejfe, utfit una eademque virtus,una eademque aBio continua, qua agens agat in di- ftans pariter & in medium : cum dico unam virtutem, non intelligo unam entitatem, fed |
fando. Dico 5-. fieri pojfs, ut agensperpropin-
quampartem agat in remotam, non tanquamper inftrumentum, fed tanquam per medium, necef- farium tantum ad continuitatem aBionis. XI. §. 3. zAgens patienti debet ejfe diff mi-
le, in aBione tranfeunte. Diffimilitudo haec in- telligitur bifariam , ant quoad fpeciem , aut quoadgradum. Sltioad fpeciem agens patienti diflimile eft, cum patiens habetqualitatem, fpecie diftin&am a qualitate agentis, ut fi pa- tiens fit frigidum & agens,cahdum-.quoadgra- dum, quando agens habet eandem qualitatem fpecie quam habet patiens, fed tamen gradu differentem, ut, fi agens fit calidum, ut fex, patiens calidum, ut duo; Cum alterutra ha- rum diflimilitudinum obtinet, jam datur a- jftio, incaufatranfeunte: fi neutromodoa- |
|||||||||||||||||||
|
unum principium adxquatum unius aftio- gens patienti eft diflimile, nulla aftio dari po-
nis, etiamfi coalefcat cum pluribus formis, teft, ne turn quidem etiam, cum agens habet vel fubordinatis, velcoordinatis: fimiliter, majorem agendi vim & efficaciam; ita fer- cum dico, aBionem continuam, non intelligo I rum candens non agit in flammam , licet fit continuitatem Phyficam, fed vero continui- efficacius , Sc ratio eft , quia non eft cali- tatem fecundum ordihem caufalitatis: fie Sol Idius; nam pono calorem utrobique intenfif- eadem virtute eademque adtione continua | fimnm. |
||||||||||||||||||||
|
Pifputationum ex PhilofophiafeleiStarura
VoluminU Secundi, P E C I M A-QjJ A R T A,
D K CAVSA LIBERA.
|
||||||||||||||||||||
|
>
|
||||||||||||||||||||
|
I.
|
||||||||||||||||||||
|
The
|
S I S
|
|||||||||||||||||||
|
DE Caufa libera aftum eft difp.fehB. vol.
primi difp. 46. ^~ 47. atque ibi Caufa li- bera notionem veram ac definitionem, Mfi 46- 8c quomodo ejfe Caufiam liber am,Deo, |
||||||||||||||||||||
|
Angelis, ae homini, competat, difp. tf. expo-
fuimus. Libert as caufinliber* vulgo in duobus collocaturj in indiferentia & lubentia rationis: eft enim,qu32p9f e ft agere quicquid, quando, & quantum
|
||||||||||||||||||||
|
Volumes
quantum lubet: qtiicquid, quando, & quantum,
iignificant indifferentiam ■ lubet, fignificat ra- tions lubentiam.. Atque ha:c magis conftituit libertatem, quam indifferentia, quiaindiffe- rectia in rationis lubentia indeterminata, qua, quod lubet intelleftus judicio ultimo, volumus atqueagimus, fundataeft. De ra- tionis lubentia, quam alii vocant fpontaneita- tem cum ratione, fatiseftdiclum difp. cit. & Collegii Eth. difp. 9. \o.& 11. Oftendimusibi, caufam liberam ideo agere liberrime, quia agit id, quod lubet, lubet vero id quod ratio di£tat,pro judicio fuo, quo aliud etiam di&are poteft acjudicare, 8c ifta judicii indifferentia, omnis indifferentiae in caufa libera, in ejus voluntate Sc aftionibus, eft radix, voluntas enim turn eft: indifferens, quando 8c quoties intellects eft indifferens injudicando, qui non Temper eft talis, non in nobis circa finem ultimum , non in ChriftofuitrefpeiStu obe- diential Patri prpeftitae, non eft in Angelis aut Beatis Animabus refpeclu amoris.quo Deum venerantur ; quin intellects indifferentia fublata, quae ante fuit, ac pofito jam diftami- nedeterminato, Sclato, omnibus circumftan- tiis expenfis,judicio ultimo, non eft volun- tas ad hue indifferens, fie ut poffit non velle aut aliud velle, ac de facto non velit aut al iud velit, quam intelleftus dicliavit: hanc tamen voluntatis indifferentiam, etiam fublata in- tellects judicantis indifferentia Scpofita jam ejus determinatione, ad libertatem Caufae li- bera exigit vulgus Philofophorum, quam vo- cant indifferentiam infenfu compojito, quia ilia in voluntate fimul componatur cum deter- minatione 8c non-indifferentia intelle&us: ita volunt, pofito di&amineultimointelle- ftus praftici, niii voluntas in fenfu compofito poffit contrarium a&unvelicere, acnifi aftu faepe eliciat, volunt 8c ftatuunt earn non fore liberam :pariter concludunt omnesPatroniLi- beri Jrbitrii,Veteres & Novi Pelagianijefuita, & qui eorum vitula arant inter egreffes ex me- dio noftri, nifi voluntas humana, pofita jam prxmotione Dei praefente ex pnjeedaneo ejus decreto, non tantum in natural ibus, morali- bus, civilibus, fed 8c in fpiritualibus ac fuper- naturalibus, adhuc poult aliud velle, quam |
|||||||||||
|
S E C U N'D U
|
|||||||||||
|
«.
|
*33
|
||||||||||
|
quod Deus decrevit ut ilia vellet, 8c ad quod
volendum earn movet, non fore liberam : Cc. malunt ifti homines aliquid derogare Dei po- tentiae, ut nonfitomnipotentia, quamvel tantillum detrahere huic voluntatis indiffe- rentia. Certe, fi Dei motioni praefenti in vo- luntatem humanam ad hoc volendum refifti poffit a voluntate pro innatafibi libertate, ut hoc non velit, jam Deus non omnia poterit; non enim poterit, ut voluntas humana ilium aftum producat, ad quern earn ex decreto fuo aeterno movet; quia, fcilicet, laedereturejus libertas; nempe, haec dhatyo^ia., indifferen- tia, pro qua,tanquam pro Helena, ita pugnant, ut falva maneat haec Regina, etiamfi Regi Re- gum Deo aliquid detraheretur. ltaque vifum fuitopersepretium, 8c utiliffimum ad natu- ram C«(/W/£er,« intelligendam , penitiusdi- fpicere, quo fenfu hjec indifferentia fit admitten- da, quo non, &,quatenus in ea libertas confiftat, quatenus non : ne juventus Philofophiae ftu- diofa errores imbibatexPhilofophiavulga- ri.qui obfint Theologiae falutari: nam certum eft, illos omnes, qui Libert Arbitrii, 8c olim 8c nunc circa fpiritualia 8c fupernaturalia, exti- terunt Hyperafpiftx, ejufque vires hie defen- derunt, id feciffe exfalfa notione libertatis, ar- repta ex Philofophis vulgaribus, qui omnes collocarunt libertatem in fola«Jia<p»fi'*, in- differentia, qua caufalibera, pofitis omnibus ad agendum requifitis, poteft agere 8c non a- gere, aut ita agere unum , ut 8c contrarium agere poffit, etiam in fenfu compofito, i. e. ut faepe contrarium agat: Qua libertatis ac cau- fae liberae delcriptio,in lefuitarum cerebro na- ta, nee AHftoteli, eorum in Philofophia, nee Thorn* Aquinatiiin Theologia,DiiJatoribus ac Papis, fuit cognita. Sed rem ipfam agamus, 8c, quo fenfu & quando aliqua indifferentia in voluntate &• caufa liberaponi debeat, excutia- mus:nam,utvulgoareceptisproponituri>£i- lofophis, tolerari nee poteft, nee debet. II. Sententia Adverfariorum haec eft. In-
differentia caufe liber* eft, ut pofitis omnibus requifitis antecedenter ada&um liberum, etiam \dia'amine int eUeB us praBici ultimo, &influxit \ aBuali , quo Deus influit in liberum hominis ar- \ bitrium , voluntas tamen creata poffit etiam -,- H h infenfu |
|||||||||||
|
D is put At. ex Philosophia Select.
|
|||||||||||||||||
|
234
|
|||||||||||||||||
|
in ftnfu compofito, operari ilium affum & non I & in quo per intellects practiei judicium ul-
|
|||||||||||||||||
|
timum voluntatem determinat fuam, ad
hunc actum, i. e. in fenfu compofito, fimul habet potentiam, quapoteftlibere producere a£tum alium: Sc fie fenfus compofitus bonus eft ac verus: fed non habet potentiam tamen ad a6tum oppofitum fimul habendum ; 85 fie fenfus compofitus eft malus ac falfus, quia duo a£tus oppofitifimul eodem tempore, in vel ab eadem potentia, effe non poflunt, fed tantum fucceffive: 8c hinc ortum traxitilla vulgo a Theohgis & Philofophis recepta diftin- ftio, de fimultate potentix 8c potentia fimul- tatis:Eft in caufa cieata libera, fimultaspo- tentix ad operandum vel non, 8c ad operan- dum hoc vel ejus oppofitum : nam per hoc, quod caufa liberaoperetur unum adtum, non deftruitur libera ejus facultas , nee tollitur indifferentia fuse potentia;, quam habet ad operandum a£tum oppofitum fi velit * vel quam habet etiam ad non operandum : fimi- literperhoc, quod non operetur pro hoc in- ftanti talem aftum, non amittit ideo potefta- tem operandi talem actum; Verum non eft tamen in caufa libera, nee effe poteft poten- tia fimultatis ad aftus d ifparatos, contrarios, vel contradiftorios; nam hi funt incompoffi- biles, id eft, fimul in eodem fubjeevto , aut ab eodem,efl"e nequeunt:8s fie patet,quis fit fen- fus compofitus, quis di vifus. Verum quia hi termini in hoc negotio 8c alibi frequentifii- me ufurpantur, paulo plenius eos excutie- mus. 1V. Senftu compofitus,eft proprius enuntia-
|
|||||||||||||||||
|
operar't,pcjj!t,dico,pojjtis iis omnibus', fufpende-
re ilium aBum ant etiam elicere contrarium : itaque dicunt ulterius ; effe neceffarium ad veram libertatem & ufum illius, utdiBamen, quo intelleBiu 'voluntatem ad hoc, & motio, qua Dew movet 'voluntatem ad confenfum, pojjint ft are ac fimul effe &componi in eademcauj'a li- bera in eodem libera arbitrio ac veluntate creata, cum aBu voluntatis ad aliud & diffenfu contra- rio : 8t fie intclligitur Mis fenfus compofitus, cumjuxtaeum, pofitis omnibus prxrequifi- tis, caufam adhuc liberam, 8c voluntatem li- beram manere afferunt: fed vero intelligitur pefilme; quod ut demonftremus, duo fterne- musfundamenta. III. §. i. Fundamentum primum pete-
mus ex ipfo Ariftoteleg. Met.& Thorna Aquin. ad iftum locum, ideoquerejiciabAdverfariis non poteft: nempe hoc eft; §ltiodin omni cau- fa libera pmuljitpotentia ad utrumque oppofito- rum, non tamen eft in ea potentia ad oppofita fimul habenda:ita in homine eftfimul poten- tia ad ambulandum& fedendum,ad aflentien- dum 8cdiffentiendum, qux funt oppofita di- fparate vel contrarie,ad volendum & non vo- lendum, operandum & non operandum , quae funt oppofita contradi&orie, fed non eft in homine potentia ad ambulandum & feden- dum fimul.ad aflenticndum 8c diflentiendum fimul, ad volendum 8c non volendum fimul, ad operandum 8c non operandum fimul: 8c ratio eft: nam potentia ad unum aftum non repugnat potentix ad aftum difparatum vel |
|||||||||||||||||
|
contrarium,imo nee repugnat aftui difparato tionis modalis compofitx. Senftu divifm, eft
|
|||||||||||||||||
|
vel contrario: fed duo actus difparati vel con
trarii repugnant inter fe, nee poflunt de eo- dem fubjeevto fingulari verificari, funtenim, ut Scholaftici loquuntur , incompoflibiles: ficut nee dux enunciationes contradictorix verificari poflunt de eodem fubjefto fingula- ri.-fed vero verificari poflunt de eodem fub- je£to fingulari, potentia ad actum hunc 8c actus difparatus vel contrarius: itaque caufa libera creata, ut eft liberum arbitrium homi- nis, non folum antenuam determinetur ad unum actum , i. e. in fenfu divifo, fed etiam in ipfb inftanti, in quo a Deo determinatur, |
|||||||||||||||||
|
proprius enunciationi modali divifx. Ehun-
tiatio modalis compofita efl, in quaVlictum fub- jicitur 8c modus prxdicatur: 8c hxc facit fen- fum compofitum, ut, Album ejfe nigrum, est pojjibile. Modalis divifa ell,\n qua modus inter- ponitur inter partes dicti •. 8c hxc enunciatio modalis facit fenfum di vifum, xxt,Albumpofft- bile eft effe nigrum. Hincfacile patet, ad veri- tatem modalis enunciationis compofitse feu in fenfu compofito.de modo poflibili.requiri, utextrema, quxponunturindicto enuncia- tionis modalis, fint compoflibilia in eodem fubjefto: hac enim ratione enunciatio talis de poflibili,
|
|||||||||||||||||
|
Volumen J
poffibili, dicitur ccmpofita.aut in fenfu ccm-
pofito,quia nimirum extrema difti componit feu fimul ponit in eodem fubjefto, mediante copula de poffibili; ut in enunciatione, quam piopofui, Albumeffenigrum, eB poffibile, di- Bum modalis hujus enunciationis efttotum illud, t^lbum effe nigrum, cujus difti usum extremum eft, Album, alterum, Nigrum. Ut ergo haec propofitio fit vera in fenfu cornpo- fito, neceffario requiritur, ut fit poffibile, i- dem fubjeftum fingulare fimul effe album 8c nigrum ; 8c propterea ifta propofitio, quam pofui, eft falfa in fenfu compofito, quia fcili- cet propofitio deineffe, per quam haec moda- lis immediate regulaturgc probatur.fc. Album eft nigrum, eft talfa & prorfus impofiibilis: ideoque, quando ex ifta pura enunciatione fit modalis de poffibili compofita, fit enunciatio falfa: At, fi fiat enunciatio de poffibili divifa, vera erit, quia fenfus divifus eft ifte, quo for- ma, quas fignificatur per unum extremum, poniturin fubjefto, 8c dicitur forma, qua: per alterum fignificatur extremum, divifim, fucceffive, & tempore alio, in fubjefto poni poffe, non ver6 fimul, aut eodem tempore: iic, Album pojjibile eft effe nigrum, i. e. fubje- ftum, quod nunc formam habet albi, poteft formam nigri fufcipere 8c effe nigrum, tem- pore alio.Hxc applicemus. Dicimm ergo,C3.u- f<e libera: competere indifferentiam in fenfu divifo,nonvero in fenfu compofiro,quomodo hie fenfus nunc eft explicatus, i.e. dicimus, caufam liberam creatam , jam motam a Deo, ad affentiendum aut operandum,non poffe in fenfu compofito, aut diffentire, aut non ope- rari, uti 8c voluntas mota ab intelleftu prafti- co non poteft , in fenfu compofito, non velle, &taroen, caufa libera eft talis acmanet talis, & voluntas eft acmanet libera, quiautrum- que poteft in fenfu di vifo: nam motio ilia Dei aftualis 8c aftualis diffenfus creature (idem dicendum eft de motione intelleftus praftici 8c volitione aftuali voluntatis) nonpoffunt fimul poni eodem tempore in eadem caufa libera, quia eft fenfus compofitus: fed motio ilia Dei ad affentiendum 8c potentiadiffen- tiendi, omnino fimul poni poffunt, 8c hie eft fenfus divifus : nam motio Dei aftualis 8c |
||||||
|
i E C U N D U M. lYf
aftualis affenfus, non tollunt a caufa libera
potentiam diffentiendi, i. e. indifferentiam in fenfu divifo, fed tollunt aftualem diffen- fum, i. e, indifferentiam in fenfu compofito; quod ulteriusficprobatur. V. Senfus compofitus non eft il!e,quo for-
ma importata per unum extremum ponitur in fubjefto, fed quo dua: forma: importatae per utrumque extremum fimul ponuntur in eodem fubjefto :ficuti cum dicimus, Album ppeft effe nigrum, iff fenfu compofito, non fi- gnificamus, quod albor fit aut effepoffitin aliquo fubjefto feorfurri, vel quod nigror fit aut effe poffit in aliquo fubjefto feorfum, fed fenfus eft, quod albor 8c nigror fimul fint compoffibiles in eodem fubjefto: 8c propter- ea ilia enunciatio in fenfu compofito eft fal- fa, quia impoffibile eft, ut aliquid fit fimul album 8c nigrum. Paritcrquoque cum dici- mus, caufam liberam motam a Deo ad affentien- dum, non poffe diffentire in fenfu compofito (idem dicendum eft de voluntate mota ab intelleftu praftico ad volendum ) non fignificamus, quod motio ifta Dei fit aut effe poffit in caufa libera ,8c quod diffenfusfeorfu fit aut effe pof- fit in eadem caufa libera, qui fenfus eft divi- fus, 8c admittitur a nobis: fed hoc fignifica- mus , quod motio ifta Dei ad affentiendum 8c diffenfus aftualis non poffinteffe fimul in ea- dem caufa libera, qui fenfus eft compofitus,8c aNobisnegatur, ab Adverfariisponitur,mo- tionem Dei ad affentiendum&diffenfuma- ftualem fimul effe poffe afferentium ; fed pef- fime, quod ex ipfis Adverfariis, argumento ad hominem, ut vocant, probabimus. VI. Quoties Adverfariiprtmuntur vi ar-
gumentorum , quibus vulgo probari folet, cum infallibilitate prsefeientia: divinae non poffe flare arbitrii humani libertatem (nam i fuppofita prxfeientia, qua Deus prwfcivit.Pe- trum effe confenfurum, impoffibile eft, ut Petrus diffentiat , alioquin Dei praefcientia falli poffet) quoties, inquam, Adverfarii fie premuntur,folent refpondere.id effe impoffi- bile in fenfu compofito, quia videlicet repu- gnat, hsec duo fimul effe vera, quodfcilicet Deus fciatPetrum confenfurum 8c nihilomi- nus Petrus non confentiat aut diffentiat; & Hi i . tamen |
||||||
|
losophiA Select.
facultas feu potentia, qua poflit operari vd
non operari 8c operari hoc vel illud, fed ut fi- mul ftet.quod pofitis iis omnibus de fadto non operetur aut operetur contrarium', diferte ne-1 gamus, ac fieri non poteft. Sane nullum ex praerequifitis, quin ne motio quidem Dei, feu praeviafeu fimultanea, qua efficaciter deter- minatur caufa libera ad agendum acde facto agit, 8c agit hunc adlum particulai em ac cer- tum, tollit ab ipfafacultatem aut potentiam ad non agendum aut agendum oppofitum,ied tantum hoc efticiunt praerequifita, decretum 8c prasfcientia ac motio Dei, turn prarvia, turn fimultanea, ut caufalibera, cum poffit operari 8c non operari 8c operari hoc vel aliud, infal- libility tantum Scnihilominuslibereopere'- tur hunc adlum certum 8c particularem : ita- que compoiitionem inter prxrequifita 8c ca- rentiam talis adtus certi aut adlum contra- rium non admittimus, 8c tamen fervamus libertatem caufa; libera; fartam tedtam, ac, quod plus eft,fervamusindifferentiam,quou£- que fervari poteft ac debet: nempe, haec funt incompoflibilia, ut pro eodem inftanti tem- poris in eadem caufa libera omnia fintante- cedenter requifita ad produdiionem talis a- dlus,8c caufa libera iilum adlum non producat aut producat contrarium,8c nihilominus cum hac incompoflibilitate flat vera firmilliber- tas, imo 8c indifferentia caufae liberae, quia, licet maneat compofitio inter praerequifita 8c ipfam potentiam agendi, in fenfu compofito, hac tamen compofitio 8c hie fenfus compofi- tus indifferentiaiu la caufa libera non aufe- runt, quia non tollunt potentiam agendi, fed vero earn ponunt, nam adtum tantum con- trarium aut adtus negationem folum eunt fu- blatum; manet quoque indifferentia in fenfu divifo, ut fuit explicatum. VIII. Quia vero exempla valde illuftrant,
exemplo totum hoc negotium declarabimus. Caufa libera, puta homo, producat adlum dr- ledtionis vel fidei : inter praerequifita eft efB- cax Dei decretum, quo Deus decrevit, ab x- temo , ut homo talem adlum produceret, 8c ejus motio in tempore, qua hominis volunta- tem praemovet ad eundem adlum : in ipfo I enim movemur, & ille efficit t» velle 8c ope- rari: |
||||||
|
■x\6 DisputAt. ex Phi
tamen volunt, per prjefcientiam divinam,
quando jam Petrus confentit, nontolli ejus, aut liberi-arbitrii, aut caufa; libera;, liberta- tem; fimiliter ergo & ego dico, Caufam libe- ram ad affentiendum motam a Deo (idem femper intelligendum eft de voluntate mcta ab intelledlu pradlico, quod femel monitum efto) non poffe in fenfu compofito diffentire, & tamen libertatem non tolli a caufa libera : fenfus eft, quod implicet contradidtionem, haec duo fimul effe vera, fout Motio Deiad confentiendum ritinhornine&homodiflen- tiat, quamvis femper poffit diffentire : 8c ha:c eft ejus libertas, 8c,fi quae in illo eft, haec e/.2m- 4>oj/« feu indifterentia,ut homo, pofitadeter- minatione Dei atqueintellediusfuiadaffen- tiendum, poflit diffentire, qui eft fenfus divi- fus ac nofter, non vero adlu diflentiat, qui eft fenfus compofitus 8cadverfariorum. Sed haec adhuc clarius patent ex fequentibus. VII. §.i. Secundum fundamentum hoc
eft, quod, cum caufa libera ab Adverfai iis defi- nitur, quapojttif omnibus ad agendum reqttijttis foteftagere velnon agere, agere hoc vel Mud, in fenfu compofito,lllud dupliciter intelligi pof- fit. i. ita, ut compofitio fiat inter requiiita ad operandum 8c ipfam operandi 8c non operan- di potentiam : 8c tunc fenfus compofitus eft, quod potentia operandi 8c non operandi ftet fimul in eodem fubjedlo cum antecedenter xequifitis ad talem talis potentie, operationem certam : 8c hie fenfus compofitus eft verifli- mus, Sceumlibenteradmittimus. Sed 2. ita poteft intelligi, ut compofitio fiat inter requi- lita antecedenter ad talem adlum certum 8c inter carentiam talis adtus certi aut adlum contrarium: 8c turn fenfus compofitus hie eft, quod omnia praerequifita, 8c ex parte Dei, 8c ex parte intelledtus pradlici, ad operandum talem adlum particularem, 8c carentia ejuf- dem adlus aut adtus contrarius, poflint effe at- quealiquandofint fimul in eodem fubjedlo, in eadem caufa libera. Et hie fenfus compofi- tus admittitur ab Adverfariis, a Nobis rejici- tur. Nos hadlenus admittimus, fenfum com- pofitum, quatenus in eadem caufa libera fi- mul cum Prserequiiitis 8c motione Dei prae- via ac fimultanea confiftit 8c confpirat amice |
||||||
|
V O L V M E N
ran : fed cum efficaci decreto ac motione Dei
non flat fimul, ut caufalibera non producat iliumaftum, vel dile&ionis, vel fidei, auttit eliciat aftum contrarium, vel odii, vel infide- litatis, & taroen libere producit iftum a<ftum imo etiam ealibertate, quae eft fita in indiffe- rentia; poteft enim"in fenfu divifo ilium a- ftum non producere, quatenus, fi non pone- retur decretum aut motioefficax, eum non produceret: poteft etiam in fenfu compofito ilium non producere,quatenus,cum jam pro- ducit eum ex praedeterminatione decreti ac motionisdivinas, retinefnihilominuspoten- tiam non producendi: nam iftapotentiaper decretum & motionem divinam nonaufer- tur, fed tantum aftus contrarius illi, odium aut negatio dileftionis, infidelitas aut negatio fidei in aftu fecundo, feu negatio Jf credendi. IX. Atque haec maximifuntufus&cmo- menti inTheologia: v. c. impoffibileeft.hajc duo effe fimul vera: Spiritus Sanftus vultali- quem movere ad aclum dileftionis aut fidei, 8c ille tamen non diligit nee credit: At vero ex fententia Adverfariorum haec funt veriffi- ma: quia illis motio Spiritus Saniti 8c negatio aftus eliciendiaut nonelicereaclum , fimul componi & ftare poffunt, nimirum, ut liberi arbitrii*Ji«<p3£/.«,indificerentiain fenfu com- pofito , falvetur: hinc dicunt; refifti poffe o- perationi Spiritus Sanfti per vires liberi arbi- trii: hinc dicunt, hominiscormoveripoflea Deo cum intentione ut gratiam confequatur, ut convertatur, 8c tamen de fafto, poffe non confequi gratiam, pofie non conveiti: nimi- rum , alioquin homo non foret caufa libera, non foret ei liberum arbitrium Sed vero, Nos, negando illam fenfus compofiti in libe- ro arbitrio kiixQcpcw, decreti, fcientia;, mo- tionis divinae, infallibilitatem ac certitudi- nem, adftruimus, nee tamen naturam liberi arbitrii deftruimus, ut illiquidem, fedfalfo exiftimant, licet aftus fecundos ejus 8c vires exercitas negemus : Manet enim libertas cau- faelibera, quamdiumanetlubentia rationis, quin hie amplius eft, 8c duplex quidem indif- ferentia, una in fenfu divifo, altera in fenfu compofito.quatenus eft compofitio inter pre.- requifita quxcunque, etiam praevias Dei ope- |
Se cundum. £yf
rationes, 8c inter potentiam ipfam agendi 8c
non agendi, non vero, quatenus eft compofi- tio inter praerequifita 8c inter ipfum a&um contrarium aut negationem aftus, ut Jefuitas volunt 8c omnes qui pro libera certant arbi- trio. Ergo nos non omnem a caufa libera in- differentiam ubique 8c femper excludimus, fed vero duplicem agnofcimus: tertiam , fen- fus compofitiJefuitici, rejicimus. Nunc por- ro videamus, unde indifferentia caufae libera?, cum in ea reperitur prxter fpontaneitatem. cum ratione, ortum ducat. X. Caufa: libers indifferentia tota func'a-
tur ac radiCatur in indifferentia intelleclus pra£tici, qua judicat obje&umpropofitum, effe vel amandum vel fugiendum, prout con- venientiam habuerit cum agente vel non, I prout ad finem ultimum vel adducitvelab- ducit: nam qui iftam indifferentiam in fola locantvoluntate, utfaciuntilli, qui volunta- tis libertatem perire putant, nifi indifferens maneat, advolendumvelnon, Scad volen- jdum hoc vel contrarium , etiam pofitodifta- j mine intelleclus praitici ultimo, in fenfu, ut ajunt,compofito,illitoto errant ccelo: nam in voluntate nulla ell indifferentia, nifi ilia prius fuerit in intelleclu:nam voluntas intelledluin fequitur,ab eoquead volendumac nolendum determinatur iideoqueita fe habet ad obje- cla 8t acliones fuas, prout ab intelleclu duci- tur ac regulatur: cum igitur intelleclus eft in- differens , 8c voluntas quoque eft! cum intel- leclujs non eft indifferens, nee voluntas eft: intelleclus non eft indifferens circa res o- mnes ; fie nee voluntas: intelle&us non eft in- differens circa finem ultimum, lie nee volun- tas; intelleclus enim non poteft non judicare, finem ultimum effe amandum, 8c voluntas quoque non poteft non eum amare : fie 8c nulla utriufque eft indifferentia circa media, qua; neceflariam cum fine ultimo feu fummo bono dicunt 8c habentconnexionem : at ve- ro circa ilia media, quae non habent necefla- riam cum fine ultimo aut fummo bono con- nexionem, indifferens eft intelleclus 8c in- differens quoque voluntas: itaque , quasres effe bonas vel malas judicat intelleclus i-m ■ $*K<£jtus, fine deliberatione, ab iis neceffario Hh 3 moYetur |
||||
|
2y§ DisruTAT. ex Phi
moveturac determinate: ab intelledtu de-
terminato non poteft non determinari volun- tas : qua: vero res fub deliberationem cadunt, circa eas a tali determinatione liber eft intel- ledtus, Sc indifferens, liberrimeque pro judi- cii fui indifferentiaprzefcribiteligendum vo- luntati hoc vel illud medium, quod caeteris prxftarc judicat,voluntas ex prefcripto intel- ledtus judicantis agit, 8c vel hoc vel illud me- dium eligit, quod abintelledtusjudicioaliis eftpradatum. Voluntas cum fie agit, poten tiam non agendi non amittit, fed earn red net, |
||||||||||||
|
losophia Select.
ac poteft, etiam cum agit, non agere , fi intel-
ledtus non praefcribat, aut aliud agere, fiin- telledtus aliud prsefcribat: fi nulla res inter propofitas intelledtui placeat, omnes rejicit, & voluntas nihil appetit, quia intelledlus ni- hil fuo judicio praefcribit. Quare, utconclu- dam , caufa libera eft indifferens, quandoex indifferenti rationis practice judicio agit; quodfi, non indifferens, fed determinatum fuerit, adhuc irwnet libera, modo agat, ut agit femper, quod intelledtui lubet, videtur, ap- probate , j udicatur. |
||||||||||||
|
Difputationum ex Philofbphia fele&arum
Voluminis Secundi,
D E C I M A - QjJ I N T A ,
D E
CAUSA EFFICIENTS PER SE ET PER AC CIDENS.
Thesis I.
|
||||||||||||
|
NOn inter poftrcmas eft Caufa Efficientis
divi(io,in eam,quae eft perfe, & eam.quje eft per accident. Caufa Efficiens per fe eft, qua effeBuproducit naturefua aut cor.filio confenta- neum: caufa efficiens per accidens eft, qua ejfe- liitmproducit natura fua aut confilio diffenta- neum. 11. Notandum eft, -riperfe Scper accidens,
duobus modi's de caufa efficiente enunciari, eique tribui: -velratione ipfius caufa, velratio- ■ste ejfefti. To per fe caufa efficienti adferibitur, rationeipfius caufa, cum ilia efFedtum produ- cit, qua eft talis, i. e. ea ipfa virtute, a qua de- nominate : clarus, cum efFedtum refertur ad principiumtale, a quo ipfa caufa nomenha- bet, vc.fi Architedtus sedificet, aut Muficus canat, uterque eft caufa per fe, ut To per fe re- feratur ad ipfam caufam , quia caufat uterque efFedtum, qua eft talis: to aedificare enim pro- ficifcitur a peritia aedificandi, principio tali in Architedto , quod ipfum Architedtum de- nominat; ita to canere proficifcitur a Mufico, per fe, ratione Mufici, quia proficifcitur a tali principio, quod Muficum talem facit ac de- |
||||||||||||
|
nominat. To per accidens Caufa Efficienti trt-
buitur, ratione ipfius caufa, cum ilia efFeftum producit, non qua eft talis, i.e. non ea virtute, a qua denominate, fed alia, quae per accidens caufa: efficienti fuperveniat; clarius, cum ali- quod attributum additur caufa: efficienti.pre- ter virtutem propriam , a quo tamen effedtus non eft. v.c. fi aliquis, qui Architedtus eft vo- catione,fimul Muficam calleat,8c canat.Sc di- xero, Architedtus can it, aut, qui Muficam profitetur, aedi fleet, uterque caufa eft efficiens per accidens ut -zi per accidens referatur ad caufam, Architedtus in canendo, Muficus in sedificando, quia adtio 8c fcientia canendi ad- jungitur ei, qui per fe *dificat,eft enim is Ar- chitedtus, 8c adtio ac fcientia xdificandiad- jungitur ei, qui per fe canit, eft enim is Mufi- cus:itaque,quando Muficus xdificat, proficif- citur aMufico.caufe. per fe canendi,edificatio, quae tame non eft a Mufico.aut peritia canen- di.que ipfum Muficum denominat.fed aliun- de, nam Muficus quidem ardificat, fed non qua eft Muficus, ideoque per accidens caufa eft sedificationis: fie Architedto, caufa; per fe sedifi-
|
||||||||||||
|
VOIUMEH
acdificandi, cum canit, per accidens adtioca-
nendi oritur ab Architefto, quia non oritur a peritiaxdificandi, quae ipfum denominat Ar- chitedhim,fed aliunde: nam Architects qui- dem canit, fed non qua Architedhis, ideoque peraccidens caufa eft cantationis. III. To per fe caufa efficient! adfcrihitur,
ratione eff'e&i, quae fine fuo potitur; Taper ac- cident, cum fine fuofruftratur: lllafinemaf- fequitur, cum ettom producit,quod inten |
S E C V N D V M".
|
|||||||||||||||
|
2?p
|
||||||||||||||||
|
rx, eft effedhim forruitum: effedtum per acci -
dens.quod adhxret effedto per fe caufa; necef- fariae, eft effedtum cafuale. Caufa ergo ftrtui- ta, eSi caufa libera per accident, in quantum effefto ejus per fe intentoannedtitur effedtum a'.iud non intentum , fie caufafortuita inventi tripodis eft pifcator. Caufa cafualis, eft caufa per accident necefaria, in quantum effedto per fe caufx naturalis apponitur a'tiud effedtum prxter naturalem propenfionem caufx , ut |
||||||||||||||||
|
derat, fi fuerit caufa libera, aut quod naturx ! cum tegula decidens de tedto Ixdit prxter-
fux 8c inclinationi naturali convenit, fifuerit j euntis caput ; nam prxter propenfionem na- caufa neceffaria: hxc fine fuo excidit, cum j turalem lapidis id eft, utlxdatprxtereuntem, effedtum producit, quod, aut cum intentione; & tamen hoc ipfum cftconjundtum cum effe- |
||||||||||||||||
|
fua ac confilio, aut cum natura fua ac natural 1
propenfione non convenit: Ergo. To per fe caufx efficienti tribuitur, ratione effedti, cum caufae agentij uxta intentionem voluntariam aut propenfionem naturalem.effedtus refpon- det, ut fie & principio agendi conveniens; ■riper accident eidem tribuitur, ratione effedti, cum effedtui,per fe ex intentione aut propen- fione caufij agentis produdto aut producendo, adjungitur effeftus alius, prxter aut intentio- nem aut propenfionenv.ficpifcatoriseffedtum per fe eft pifcari, & pifcationis pifciumque capturx caufa per fe eft pifcator, ratione effe- dti, quia hoc effedtum refpondet ej us inten- tioni, intendit enim pifcari: at huic pifcatio- ni per fe intentx opponatur effedtus alius.non J intentus, veluti extradtio aurei tripodis; hie effedtus erit per accidens, quia oritur prxter intentionem caufx, 8c pifcator eft caufa per accidens, ratione effedti; fie natura, cum pro-1 ducit effedtum fibi fimile, eft caufa per fe, ra- tione effedli.quia effedtum refpondet propen fioni naturali 8c qua agit, 8c quo protendebat ipfa;at,fi monftrum producat.eft caufa per ac- cidens, ratione effedti, quia illud non refpon- det propenfioni ejus naturali , neque enim ilia propendebat eo ut monftrum produceret, fed monftri effedtio, ut effedtus alius, prxter propenfionem caufx naturalem, adjungitur effedtui per fe intento. IV. Caufa efficient per accident, ratione effe-
Bi, fubdividi fblet in fortuitam &> cafualem , vulgo fortunam & cafutn. Effedtum per acci- dens, quod adhxret effedto per fe caufx libe- |
dto lapidis per fe.quod eft moveri ad centrum
fuum. V. Cafus interdumfumiturfe^proomni
caufa per accidens,8c fie fartunam fub fe com- prehendit,8c, fie, quicquid eft a fortuna, a ca- fil eft; non vero omne quod a cafu eft a fortu- na; interdum fumitur_/?«/?« prout fortunae opponitur; 8c turn cafu agit caufa, quae, quan- do per fe agit,non tamen agit per intelledtum ac voIuntatem,fed per propenfionem natura- lem tantum; fortuna agit caufa, quae, quando per fe agit,per intelledtum agit & volunta- tem; ideoque hxc, quando per accidens agit, effedtum producit prxter aut fcientiam aut voluntatem, i.e. quod aut non prxfeivit aut non ante decrevit; ilia, quando per accidens agit, effedtum producit, ad quod ante non propendit. VI. Quxri hie commode poteft: An Dens
pojfit did efficient per accident ulliut ejfeBi ? Refp. Deus nullius effedti eft caufa per acci- dens, fed omnium, quorum eft caufa, eft cau- fa per fe: quia hoc derogat fummx Dei fa- pientiae, ut aliquis effedtus dicatur fieri a Deo, praeter ejus, aut fcientiam, aut intentionem : Qiuclicunt, Deum effe caufamper accident ali- quorujn peccatorum , fblent proferre , quod Deus condiderit voluntatem in homine, 8c voluntas fit caufa peccati: quod vero eft caufa caufae eft caufa caufati, fi non per fe, faltem per accidens: 8c fie Deus, qui eft caufa volun- tatis peccantis, erit faltem per accidens caufa peccati; abfit blafphemia didto. Sed enim ifti homines non fatispercipiunt, quid fit caufa |
|||||||||||||||
|
efficiens
|
||||||||||||||||
|
Disputat, ex Phijlo-so.ph-.iA Se-lect.
|
|||||||||||||||||||||
|
.24°
|
|||||||||||||||||||||
|
eft entis realis & a caufis efficientibus, at pee-
catum eft non ens reale & a caufis deficienti- bus, qua: male vocantur caufx, quia virtutem aut vim proprie nullam conferunt fed earn negant ( voluit, inquam , exiliere ^tanquam medium illuftrandaemifericordiae fuse inillo condonando&juftitix inpuniendo: nam n fieri peccati, a Deo eft volitum decretumque, tanquam bonum utile, £c ex natura fua ordi- nabile, St a Deo ordinatum , ut medium con- ducibile ad finem , gloriam minifeftandam fuse mifericordia: ac juftitiae, novit enim ex tenebris eruere lucem: creatio mundifuita Deo volitaacdecreta eft, tanquam medium illuftrandi fuam potentiam, bonitatem, & fi- pientiam ) nee tamen Deus ullo modo aut |
|||||||||||||||||||||
|
cfficiens per accidens. Caufa enim per acci-
dens,qua: producit effedlum prater conlilium atque intentionera : itaque, quandocauia li- bera producit aliquid aliud , quam quod pro- ducers intendit atque decrevit, eft caufa per accidens:atqui Deus fapientiflimus nihil pra- ter intentionem.producit; qua; enim prseter intentionem eve?iiunt,TprxteYexfpedtationem eveniunt & minime opinantibus, quod igno- rantiamarguit:ateamDeotribuere, impium eft : Deus igittir nee peccati nee ulliiu rei ell cau- fa per accidens; fed quae producit omnipoten- tilfimus, eorum omnium eft caufa per fe; pec- cativero caufa eft, nullo modo; nee per fe, quia malum non facit, ( nee enim a lege defi- cit, cum lex ei non fitpofita; at malum eft |
|||||||||||||||||||||
|
kit i*'i » illegalitas)necfuaefficientiapofitiva I fenfu, nili cum fumma ejus injuria aut blaf-
terminari poteft in pri vationem ; at malum phemia, poteft dici caufa per fe peccati, quia pri vatio eft bonitatis moralis; neque per acci- non intendit aut voluit ipfe facere.cum ne fa- dens, quia nihil accidit prater ejus notitiam , cerequidempoffit,fed,utabaliisfieret,tan- confilium, intentionem, decretum. Sed ve- turn permittere: quodpermittere.non eft ali- roDeus multaefficit per fe,ut adtiones omnes quid conferre ad peccati produdlionem, fed naturales, etiam eas,ad quas peccata effe fecu- j aliquid non conferre, & negaregratiamfpe- tura, aut potius quas peccata effe concomita- I cialem ad peccatum vitandum neceffariam, tura novit, & novit, quia decrevit, ut feque- quam cum conferre Deus non tenetur, cum renturautconcomitarentur, non quidemfei abeaconferendadeficit, deficientia eft non efficiente (neque enim omnia, qua; decrevit! moralis aut culpabilis, qua quis deficit ab eo fore, efficit.nequeargumentatio valet abeffi- j quod debet, fed Phylica, qua quis deficit ab caciadecretiadefficientiam rei decretx) fed eo, quod poteft, licet potentiamiftamada- fe permittente: itaque aftionum , qua^fub- | <ftumtraducerenon tenetur: At vero caufa fternunturpeccato, feu $ materialis, iplius efficiens per fe eft, qua: itavultSc intendit ali- peccati, Deus eft caufa per fe, at veroipfius; quid, utipfafaciat illud. Ergo, utconcludam, peccati, feu malitiae, vitiofitatis, illcgalitatis, cum Deus peccatum non faciat, nee facere |
|||||||||||||||||||||
|
poffit, utcunque ab xterno voluerit atque in-
tenderit peccatum fore ac fieri, atque ipfam malitiam aftionis male decreverit extitu- ram.ut medium utile fini fuo obtinendo (qui eft gloria fua) peccati tamen caufa per fe dici non poteft :8c multo minus caufa per acci- dens , i. quia caufa ejus eft nullo modo, cum non faciat illud, fed tantum exdecretofuo fieri permittat:at caufa per accidens vere fa- cit, efficit, producit, effeiftum,licetprater intentionem fuam: pifcator vere extrahit au- |
|||||||||||||||||||||
|
irregularitatis (Scutbarbareloquarcum Bar-
baris) peccaminofitatisinaftionibus, Deus, nee per fe caufa eft.nec per accidens,quia pla- ne caufa non eft: interim quod in aifhone hac aut ilia hominis peccantis lit peccatum,i n ab- ftra&o fumtum, id non eft prseter Dei aut no- titiam aut intentionem; Deus enim non tan- tumprafcivit, fed & voluit, imo prafcivit quia voluit,peccatum fore. & licet oderit pec- catum,ut malum inhoneftum.ut privationem rectitudinis moralis adtionibus humanis in- |
|||||||||||||||||||||
|
effedebitae, ut tranfgrefllonem legis fua:, ut j reumtripodem , hoc eft, effettum illud vere
averfionem a fe tanquam fummo bono, illud j producit : at Deus peccatum non producit |
|||||||||||||||||||||
|
ullo modo. 2. caufa per accidens, praterquam
quod vere agat, ita tamen agit, ut agat prater inten-
|
|||||||||||||||||||||
|
tamen decrevit fore, ac voluit, exiftere i n re
fum natura fuo modo, nam exiftentia proprie |
|||||||||||||||||||||
|
V O L U M E N
|
Secunbu m.
|
241
|
||||||||||||||||||
|
rae eft hunc breviter ad partes vocare~8c exa-
men. VIII. Hac fententia fat is Calviniana efl,
inquit Scheibleriis Lutheranus Top. cap. 3. num. 7i..pergit. Imprimis enim aliquando effe- Eius per accidens funt peccata, qua, non nifi Gal- •viniflice, ad primam caufam tanquam caufam per fe redttcuntur. Sed in haccraffaatquein. vidiofa ac falfa Scheibleri , fola invidia 8c Cahini ac Calvinianorum odio tutgentis, cen- |
||||||||||||||||||||
|
: intentionem : Atqui, ut vere agere refpe&u
peccati, i.e. vereproducerepeccatum , non convenit Deo, ita nee convenit ipfi, agere .praeter intentionem. Prius in fancTritatem Dei impingit.pofterius in fapientiamejus in- currit & omnifcientiam tollit: Quae omnia funt blafphema 8c horrenda. VII. Reftat, ut fortunam 8c cafum cum
providentiaDei conciliemus: nam hicquo- que nonnulli faciunt naufragium veritatis, |
||||||||||||||||||||
|
dumficargumentantur. Si omnia fiantjuxta | furamultareprehendipoffunt. Non dicam,
|
||||||||||||||||||||
|
Providevtiam Dei, ergo nuUadatur fortuna aut
cafus, &per confequens, male ad caufas per ac- cidens referuntur. Refp. A poiitione Provi- demix divinae ad fortunse aut cafus everfio- nem, nulla eft fequela: Nam quod refpe&u caufa: primae, Dei, fit confultoac deftinato & expraivio ejus confilio, idem tamen refpettu caufa; fecundae, creaturae, fieri poteft inopina- to, ex improvifo, & praeter ejus vel intentio- nem vel propenfionem naturalem : Nam ca- fus 8c fortuna, feu caufa per accidens fortuita ac cafualis, tantum fie dicuntur Scdividuntur refpeftu caufarum fecundarum, non prims : nam Dei refpectu,qui omnia, quae fiunt, quo- cunque modo fiant, bene vel male, neceffario vel contingenter, ex intentione creaturae aut propenfioneaut praeter cam, ab seterno de- crevitacpraedeterminavit, atque hinc prae- fcivitfutura 8c tali modo futura (nam Deus non tantum ab aeterno praedefinivit rerum fu- turitionem fed 8c modum futuritionis) nihil poteft dici fieri fortuna vel cafu, nihtf quoque per accidens, fed quaecunque fiunt, quocun- que modo fiunt, Dei refpeftu per fe, non qui- dem Deo ilia femperefficiente, fed quxdam tantum interdum permittente, ut hoc jam fuit di£tum. Atque hinc natus eft Canon Lo- gicorumacPhilofophorum. Omnis effeftus per accidens, refpeclu fcilicet caufarum fe- cundarum, reducitur ad aliquam caufam per fe, fc. primam, Deum, a quo intenduntur 8c cognofcuntur effe&us omnes fortuiti 8c ca- luales, ad quos concurrit effective, 8c defe- ctus morales, ad quos concurrit permiffive. Sed quia, ob hunc canonem aflertum in Syfte- maie Logico, laboriofiffimus 8c doclifumus KeckermannusScbeiblero mifere vapulat, ope- |
mepte ipfa peccata effeftus ab ipfo dici, cum
non habeant caufam fui efficientem, fed defi- cientem, quae non eft caufa proprie dicia, fed fortaffis caufa fine qua non aut conditio ante- cedens.quemadmodum foldeficiensab Hori- zonte noftro illuminando non eft caufa pro- prie didfa tenebrarum , fed caufa tantum fine qua non feu conditio antecedens : fed hoc tranfeat cum ceteris ejus erroribus: Verum nego ipfi, a Keckermanno, Calvino, aut quo- quam Caliiinianorum, peccatum, hoc fenfu, redu&um unquani ad Deum , tanquam ad caufam efficientem per fe , fed tantum ad Deum tanquam permittentem in'tempore 8c I permittere volentem ab aeterno: itaque haec eft mens Keckermanni , 8c omnium , quos odiofo Calvinianorum nomine profcindit ; quod, peccata fieri, non eft praeter Dei noti- tiam aut intentionem,quiapermittitialioquin permitteret, quod nee fciret nee vellet fieri: at Deus, 8c novit, 8c voluit, peccatum fieri, fe non efficiente, fed permittente: quo fenfu non per accidens fe habet Deus ad peccata, cum fiunt, fed per fe, non tamen quatenus caufa proprie difta efficiens, fed ut deficiens, & caufa fine qua non 8c per modum antece- dentis ad peccatum ut confequens.non tamen per vim caufalitatis; nam peccata non fierent, nifi Deus fieri permitteret, Deus non permit- teret , nifi permittere decreviflet ac praefci- viflet: at Decretum Dei permiffivum mali, tarn eft efficax 8c immutabile, quam efteffe- dtivum boni, 8c praefcientia mali futuri tarn eft infallibilis, quam futuri boni: hoc tan- tum eft difcriminis, quod Decretum Dei cir- ca bonum fit ejus caufa efficiens perfeacce- dente divina potentia, at decretum Dei circa |
|||||||||||||||||||
|
I i malum
|
||||||||||||||||||||
|
DISputAt. ex Philoso?hiA Select.
|
||||||||||||||||||||||
|
2"4 2
|
||||||||||||||||||||||
|
malum non fit caufa per feefficiensejus, fed I tem aut intelleaum pwefcientem, nonpoteft
tafttum conditio & hypothefis antecedens ; vel fieri vel permitti per accidens refpectu abfquecaufalitateipfampermiffionern& ma- ! Dei. Sed hasc ad rttundendamScheiblencz- |
||||||||||||||||||||||
|
lumniam, & deCaufa per fe& per accidens,
fuffecerint. |
||||||||||||||||||||||
|
lum permiffum, quod quia nee fit, nee per-
|
||||||||||||||||||||||
|
mittitur, prater Dei voluntatem decernen-
|
||||||||||||||||||||||
|
Difputarionum cx Philofophilfeledarum
Voluminis Secundi,
DecimA-SextAj
|
||||||||||||||||||||||
|
D E
|
||||||||||||||||||||||
|
DIVISIONE CAUSAE EFFICIENTIS IN PRINCI
PALEMET MINUS PRINCIPALEM.
Thesis I.
|
||||||||||||||||||||||
|
III. (Ma/<*definiturvulgo Vrirvoca, qua;
producit effecium fibi fimilem fpecie.ut ignis ignem. j/Eqtiivtca,qux producit effecium al- terius fpeciei, utSol Murem: illa.fc. univoca, quatenus talis eft, determinata eft ad unum effecium in fpecie; alioqui non erit univoca > haec, fc. aequivoca , poteft effe univerfalis in caufando plures effedluum fpecies: itaque, ut caufa dicatur aequivoca, duo vulgo requirunt Philofophi; unum ex parte caufae, alterum ex parte effecli. Ex parte effecli, ut effecium fit alterius fpeciei quam caufa, utieft menfa & arcularius, Ccelum 8c Deus: ex parte caufae, ut caufa ^qui voca fit ordinis eminentioris quam effecium: Deus enim eft aliquid eminentius quam coelum,8t arcularius quam menfa. Sed enim non videtur fecunda haec conditio effe vera. Qiudenim? an Sol, qui ad generatio- nem viventium concurrit, ut caufa aequivoca, eft eminentioris ordinis, quam effecium ? an non-vivens dignius eft vivente? imo unica Mufca aut Scarabseus eft dignior Sole, licet ad produclionem Mufcae aut Scarabaei Sol con- currat.ut caufa efficiens principalis aequivoca. Scilicet, vivus can is eft praeftantior mortuo Leone, 8c generatim,quicquid vita eft praedi- tum , longe eft excellentius 8c praeftantius eo, quod vita deftituitur: itaque gratis hoc dici- tur, caufam omnem aequivocam effe eminen- tioris ordinis quam eft effecium, cum hoc fallat
|
||||||||||||||||||||||
|
SI quae eft Divijio Caufa Efficient's explica-
tu difficilis, ea eft in Principalem & minus principalem: Nam difficulter explicari poteft, in quo ratio formalisutriufqueconfiftat , & quomodo afeinvicemdiftinguantui'. Certe Suarez, Difp.Met. ij.feB. i. explicaturut ra- tionem formalem caufe efficientis principa- lis, fuo more prolixiflime rem agit.qui vi deri poteft. N'os, omiffis variorum fententiis, mentem noftram breviterexplicabimus. II. Caufa efficiensprincipalis eft, qua: effe-
cium producit virtutepropria, 8c ex fe pro- portionate ac furficienti , ad produclionem effecli, ut non egeat virtute alterius caufae fe- cundae, a qua elevetur, adjuvetur, praemovea- tur, promoveatur, utpote qua: exiftat cum ef- feclo ejufdem ordinis vel etiam fuperioris, nunquam deterioris.quia ejus virtus tanta eft, qua effecium producit, utineacontineatur quicquid in effeclo eft. Dicitur autem co nti - nere effecium in virtute caufa: dupliciter , vel formaliter, veleminenter. Fermaliter, cum effecium & caufa efficiens funt ejufdem natu- re^ fpccific§.Em;nenter,cxim non funt ejufdem naturae fpecificae. Cum effecium continetur in fua caufa efficiente formaliter, vocatur ilia caufaunivoca, cum eminenter, aequivoca; utraque principalis:at cum neque formaliter, neque eminenter, continetur in caufa effe- ctual, dicitur ilia caufa, minus-principalis. |
||||||||||||||||||||||
|
Volumen Secundum,
|
|||||||||
|
i$l
|
|||||||||
|
fallat in Sole, in ccelo,8caliis,fiintelligaturde
entitate feueflentia, turn caufa;, tumeftecli. IV. Caufa minus principalis vulgodivi-
diturinimpellentem&inftrumentalenvilla, in procatarfticam 8cproegumenam. Proca- tardlica eft, qua: efficientem extrinfecus im- pellit ad agendum. Proegumena.qua; intrin- iecus efficientem caufam, in qua eft,impellir, proritat, difponit, ad agendum. Inftrumen- talis eft, qua; pervirtuteminfufficientem8c improportionatam influitin effe£tum,8c non nifi elevata, prsmota, ac promota, ad agen- dum , a virtute alterius caufa: principalis fe- cund*. V: Quxrihlc-poteft, jfn bene Deo, caufte in
agendo principal!, adiungcttur caufa procatartli- ca, qua extra Deum, ipfum tamen ad agendum impellat; nam quin proegumena ipfi refte ad- fcribatur, nullum eftdubium :itare£tedici- mus, Bonitatem & Mifericordiam Dei efle caufam impellentem proegumenam ,ob quam voluerit redimere genus humanum ; fiqui- dem id , quod impellit hie Deum, in ipfo eft. At vero, an aliquid, quod extra Deum eft, re- 6le eum impelleredicatur ad hoc aut illud a- gendum,& refpeftu Dei fe habeat ad modum caufae procatardtica: , quo fenfu nonnulli Theologorum in locis fuis communibus di- cunt, miferiam humani generis fuifle caufam impulfivam externam in Deo, ad Chriftum dandum in mortem , Meritum Chrifti efle caufam procatar£ticamjuftincationis,inquiri non fine caufa poteft, 8c an non tutius & re- £Hus loquendum fit; pratfertim cum videa- mus, hanc loquendiformulam , ob humana; mentis in Divinis imbecillitatem, & linguae balbutiem,ha<aenustoleratam, in praetextum errorum verti atque eorum defenfionem tra- hi. Hinc enim eft, quod Heterodoxi quidam Philofophi ac Theologi, ftatuentes aliquid extra Deum tan quam caufam impulfivam externam, eleftionis ftatuerint caufam proca- tar£ticam, fidem ac perfeverantiam in fide praevifam, reprobationis vero, infidelitatem gt impcenitentiam finalem fimiliter praevi- fam;alii merita & bona opera afleruerint cau- fam impellentem externam refpedu Dei eli- gentis ac juftificantis: quod tarn, longeabeft a |
|||||||||
|
rei veritate > ut ne Meritum quidem ipfius
Chrifti caufa fuerit in Deo externa impellens, vel elc&ionis vel juftificationis: ita libertas loquendi abiit in licentiam. Sed vero, nullam. dari caufam proprie impulfivam externam extra Deum, qua; ipfum impellat ad volen- dum hoc vel illud, quodcunque tandem fue- rit, fie probamus. VI. Si detur extra Deum caufa procatar-
ftica feu impellens externa, ob quam velit hoc aut illud,oportet illud fit creatura,aut ali- quid creaturae, creatum, aut concreatum. Sed hoc eft abfurdum ; nam fie aliquid creatum. melius foret & majus Increato illo Ente, quia eo effet prius,8c Ens Increatum efiet minus & pofterius. At Deo nihil tft prius, &eo nihil majus aut melius cogitari aut efTe poteft.Ergo & abfurdum eft illud ,fc. Voluntatem Dei ha- bere caufam extra fe, a qua ad volendum im- pellatur. Et Scholaftici optime dixerunt,nul- lam efle caufam affignandam Divinae Volun- tatis ex parte a£tus volendi, licet pofiitafli- gnari ratio ex parte volitorum,in quantum £c. Deus vult, unum efle propter aliud ., ita ut fit ordo caufalitatis 8c priontatis inter ipfa obje- | (ka. volita, non tamen fit ordo prioritatis 8c caufalitatis inter obje&um volitum 8c voli- tionem divinam.incipiendo ab objefto volito & progrediendo ad ipfam volitionem : hoc fenfu re&iflime dicunt, Deus vult, hoc efle propter hoc: fie, unum, quod vult, eft caufa alterius, quod vult,fed unum non eft caufa.ob quam velit alterum ;&male loquuntur, qui fie dicunt.Deus propter hoc vult hocpropter fidem vult vitam aeternam eleftis conferre; Deus vult quidem , propter unum efle aliud, fed cur velit unum efle propter aliud, neu- trum caufa eft volendi, fed ipfe fibi: itaque vult Deus, vitam aeternam efle, 8c conferri e- leftis,propterChriftum 8c fidem in Chriftum: fed nee Chriftus, nee fides in Chriftum, eft caufa ipfius volitionis , qua 8c ob quam velit, vitam aeternam dare ele£tis:verum Chriftus 8c fides in Chriftum, eft caufa rei volitse, fc. vitse seternae.quam vult Deus eleftis dare: motus 8c impulfus ad hoc volendum, non ab aliqua caufa externa , aut Chrifto ipfo aut fide in Chriftum, aut meritis bonorum operum.fed a li j, boni* |
|||||||||
|
Disp ut at. ex Phi
|
||||||||||
|
losophiA Select.
hoftiendum ,' 8c gratias agendas. Author five'
caufa moralis dicitur, quae dat effeftui effe, non quidem realiter 8c effective in eum in- fluendo, led vel applicando activa pafiivis, vel faltem non impediendo effe&um , cum debeat ac poffit, vel inducendo caufam aliam 8c inclinando earn per rationem moralem, hortationem, dehortationem, fuafionem.dif- fuafionem, precationcm, comminatione, 8tc. ad aliquid agendum vel non agendum : Huic morali Caufae, minus principal!, impellenti, externa:, opponitur Caufa Phyfica, quae per realem influxum dat effe effe£tui, ut caufa principalis, ut cum Deus creat Angelum. VIII. Quseri fub explicatisftatim termi-
nis folet, Vtrum Deus fit caufa converfio?iis,Mo- ralis tantum, anvero etiam Phyfica ? Veritatis 8c fanae Philofophiae hoftes, moralem tantum caufam converlionis rkciunt Deum , ut partes aliquas relinquant libero arbitrio, cui hac fua fententiapotioresin converfionepartes quam ipfi Deo tribuunt:Si enim Deus fit caufa con- verlionis, tantum moralis, erit tantum ejus cauia, minus principalis, impulfiva , externa, procatarclica;8cliberumhominisarbitriurn, fi fit converlionis caufa Phyfica,erit ejus cau-1 fa principalis (fc.Deusdeprimenduseft, ut liberi arbitrii idolum, in negotio falutis, eri- gatur) quin 8c homo plus faciet in converfio- ne fui , quam Deus , quia Deus tantum aget moraliter, docendo, fuadendo, hortando, de- hortando, comminando, precando, 8cc. ho- mo fe convertet Phyiice 8c reipfa. At vero Scriptura Sacra Deo adferibens converfionem noftri, dicit eum in nobis creare cor novum, praefcindere praeputium cordis, largiri Spiri- tum novum, Sec. quae actionem defigrrant Phyficam : 8c eadem, Deum omnia facere in converfione, afferit, hominem nihil, quando dicit, nos ex Deo nafci, ex Spiritu Sandfco re- generari , vivificari, qui eramus mortui, Deum eximere nobis corlapideum, dare cor carneum , legem inferibere cordibus no- ftris, 8cc. quae oftendunt, Deum in conver- fione agere folum, cum ifta nufpiam tribuan- tur homini.ac contra nihil ei tribuatur.quam quod non fit idoneus ex fe vel ad cogitandum aliquid boni. Sed manum de tabula, ne in mefiem
|
||||||||||
|
244
|
||||||||||
|
bonitate fua, quae interna impellens caufa feu
proegumenadicifolet: ideoque.nec Chriltus mediator, nee fides in ipfum praevifa, nee bo- na opera.poflunt dici caufa impulfiva eleclio- nis ad vitam xternam, iftius fc. volitionis.qua Deus falutem voluit nonnullis, voluittamen, iis falutem 8c vitam aeternam contingere,pro- pter Chriftum& fidem in Chriftum , quin8c propter bona opera; id eft, voluit, ordinem caufalitatis & prioritatis, in rebus iftis volitis effe atque inter eas, ut Chriftus fit caufa falu- tis , volitae ele&is, & fides itidem eiTet caufa falutis , volita: iifdem, imo 8c bona opera ef- fent quoque caufa falutis, volitasa Deo fuis; unaquasque caufa in fuoordine, fed caufa ta- men: nihil tamen iftorum trium eft caufa vo- litionis, qua Deus falutem voluit quibufdam. Quod bona opera caufam etiam facio falutis, nemini mirum videri debet, quia loquor hie & nuncdefalutepoflidenda, non impetran- da: at falutis pofTeffio tam parum obtineri po- teft fine bonis operibus, quam fine fide, imo quam fine Chrifto:ad vitam enim aeternam non fufficit, ut quis fidem habeat inChri- ftum, fed 8c ut bonis operibus fidem iftam ex- primat. VII. Ad caufam procatar&icam referri
folent hxc4. GbjeBum, Occafio, Caufa Merito- ria, & Author five caufa moralis. OhjeEium turn demum hue fpeftat, cum non tantum eft terminativum aftionis, fed 8c motivum , ut cum dicimus, Obje&a movent fenfus: at ii ratio terminandi tantum fpeftetur in objefto, non item movendi, ad adjun&um pertinet externum ; obje£ta terminantia folum funt tribuenda Deo, non item moventia. Sic ob- jeclrum creationis, confervationis 8c provi- dential divinae, eft mundus cum omnibus in eo contentis. Occafio vix caufa: nomen mere- turauttitulum , quia vix eft invenire ullam ejus caufalitatem , nifi talis dicatur loci tem- porifvecommoditas, ( quemadmodum dici- mus, occafio facitfures,) quasipfa tamen ad adjun£ta potius externa pertinet. Eft enim, proeter objeclum 8c fignum, ilia ejus fpecies, quae circumftantia dicitur. Meritum hadenus cauia dici poteft, quatenus qui bene meretur de alio, eumobftringitadretaliandum,red- |
||||||||||
|
Secundum.' 24.^
fuum effe fc.non eft unitum caufx principali,
ut lumen receptum in medio, inftrumentum eftfecundumeffefeparatuma fole, fed con- juncium tamen Soli quoad caufalitatem,quia ad illuminandas partes aeris remotioresindi- get influxu aftuali Solis.ConjunBumfecundum virtutem aut caufalitatem injlrumentum dici- tur,quod indigetactuali influxu agentisprin- cipalis, ut penna eget influxu manus. Separa- tum quoad caufalitatem aut virtutem eft , cum abfente agentis principalis influxu operatur, ut femen a generante decifum uteroque re- ceptum. Verum enimvero, taleinftrumen- tum quoad a&ivitatem feparatum ab agente principali, quod tamen ut inftrumentum ejus agat,licet in Moralibus forte detur.inPhyficis datur nullum :& feminis exemplum id non probat, quod cum operatur 8c agit, jam utero receptum, in conformationefcetus, patre.vel abfente, vel diftante, vel extinfto, non agit amplius, ut inftrumentum generantis, fed ut caufa principalis: nam inftrumenti ratio hxc eft, ut non agat, nifi motum ab alio: funt di- ferta verba Arifl. I, Z.Phyf.Cy.l. 37. Atqui aliud illud, fc. generans j a quo moveri debe- ret femen in conformatione foetus, abeft, di- ftat, extin&um eft. Ergo non agit ut ejus in- ftrumentum : itaque ex hoc exemplo, inftru- mentum Phyficum a caufa principali fepara- tum, quoad a&ivitatem, caufalitatem, virtu- tem, non evincitur, nee ullo alio exemplo aut ratione evinci poteft: quod in conflittu, fi. neceffe eft, oftendere fumus parati. |
||||||||
|
V o r. V m en
meflem Theologtcam falcem immittamus
no!>ram. IX. Inftrumentum eft, quod agit fupra vi-
res,& per virtutem,fibi quidem inhasrentem, fed infofficientem & improportionatatn efte cvtui producendo, ideoqueeget, adjumento, elevatione, prxmotione, promotione, & ap- plicatione, alterius caufae, puta principalis fecund*, ad talis effe&us produdionem: wi- de vulgo dicitur agerein virtutecaufeprin- cipalis, qua phrafi non fignificatur, quod cau- fa inftrumentalisaliquam virtutem a princi- pali accipiat, qua fibi communicata operetur, etiam abfente caufa principali, utinftrumen- tum tamen ejus; hoc enim de ratione inftru- men talis caufae nullo modo eft: fed,five a cau- fa principali virtutem fuam accipiat , five aliundeacceperit, id nihil facit ad rationem inftrumenti, led veroagerein virtute caufae principalis fecundx 8c elevari ab ea, eft agere fupravires, fupravirtutem,fupra qualitates inhxrentes, & caufae principalis fecundx, au- xilio,motione,direftione,prxfentia,adjuvari. X. Diftingui folet vulgo inftrumentum,
in conjunBumve\feparatum : atque intelligi- tur utrumque, vel quoadfuppofitum atque enti- tatem,vel quo*td virtutem feu caufalitatem. In- ftrumentum conjunBum caufa principali quoad fuppojitum five entitatem dicitur, quod caufae principali unitum eft, vel per contaftum , vel perrealemunionem, vel per aliam prxfen- tiam,ut manus homini. Separatum quoad enti- tatem & fuppojitum eft.quod illo modo,quoad |
||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Vohminvs Secundi, DecimA-Septim A-,
D E
CAUSAE EFFICIENTIS DIVISIONE IN PRIM AM
ET SECUNDAM. Thesis I.
EX variis Caufe Efficients diviponibus non I Secundam. Prima, eft, quae non pendet a prio-
eftpoftrema, quadividiturinPn»wwdHri. Secunda, contra. Prima eft vel abfilute Ii 3 talisi
|
||||||||
|
D is put At. ExPHiLosorniA Select.
|
||||||||||||
|
724**
|
||||||||||||
|
talis,yd htfuogenere. Ilia etf.quae a nulla plane; per creationem, & fie occurritur primse crea.
|
||||||||||||
|
turarum indigentix, qua, cum non funt, in-
digent § effe , ut fint five exiftant. x. Res creatae, poftquam fa£fcc funt, indigent Deo, utretineant illud effe, quod acceperunt per creationem, nam hoc illico amitterent ite- rum , nifi aliunde fufientarentur. Huicindi- gentiaeatqueimperfeftioni, qua ne ad mo- mentum quidem perfiftere valent ex fe & fibi reliftae creaturae, fuccurrit Deus per con fer- vationem. 3. Res creatae , ficut feipfas ne- queunt producere, ficut ex fe non fufficiunt, ut perfiftant in effe accepto, ita multo minus fufficiunt, ut ex fe & per fe folas opercntur: ideoque non minus in operando, quam in perfiftendo, aut fiendo, a caufa prima depen- dent , 8c huic indigentiae atque imperfeitioni creaturarum in agendo , quatenus nulla eft primum fe movens, fed agit mota ab alio, ob- viam itDeus cooperationefuafeu concurfu. Verum quia dubitari folet, Vtrum b<ec triplex creaturarum a Deo dependentia in -nSfieri, effe, & operari, ratione naturali pojjit innotefcere., fingulatim earn probabimus. III. §■ 1. Quicquid eft, hoc ipfum quod
eft, per participationem, illud etiam eft ab eo, cui per effentiam convenit effe tale: Ex. gr. ferrum ignitum , quia per participationem eft tale, habet illud effe ignitum ab igne, qui per effentiam eft ignitus. At vero omnia alia, prater Deum , funt id ipfum , quod funt per participationem , non funt fuum effe , ut Deus, fed participant illud. Ergo habere de- bent illud effe ab eo, quod habet effe per ef- fentiam , qui eft Deus; Hie enim folus eft ens per effentiam : fi effe aut eflentiam habent ab eo, fe. Deo; ergo datur creatio: aut detur alius modus, quo exponatur defluxus & dependen- tia "S effe participati, ab eo quod habet efle perfe. Dicitur autem id habere effe per fe, quod ita eft adtu, ut non poffit non effe; 8c hinc dicitur illud exiftere per eflentiam, quia ita effentiale eft ipfi -ri exiftere quamquaevis alia pradicata: quod fie exiftit, a feipfo eft, nee ullo indiget ut exiftat: tale ens eft Deus. Caetera omnia, cum ex fe poflint effe 8c non effe, non exiftunt per effentiam: quod autem. |
||||||||||||
|
alia pendet, 8c a qua omnes alise pendent, non
tantum quatenus opcrantur, fed 8c quatenus fiunt ac funt,eftque folus Deus:b*c,z qua pen- dent omnes alias Caufe; ejufdem generis 8c or- dinis: fie CAum eft prima caufa in genere 8c ordine caufarum naturalium 8c materialium. Caufa, quae pendet ab alia , dicitur inferior: 8c ilia, a qua pendet,fuperior. Dependet vero una caufa ab aha triplici modo; vel dim fit, vulgo, in fieri.ut Filius a Patre,vel dum exiftit, vulgo, in effe, ut lumen a Sole, vel dum operator, vul- go, in operari, ut calamus a rmmh've! omnibm tribtu modi*, ut creaturaeaDeo. Hec Caufa- rum efficientium dependentia a fe invicem, inferiorum a fuperioribus, vulgo A\c\tar fub- ordinatio : eftqueea duplex, effentialufcuper fe, 8c accidental^ feuper accidens: ilia ell, qua caufa inferior dependet a fuperiori, non tan- tum quando caufat, fed quatenus caufat effe- .fiumtale, acfubtalibuscircumftantiisfingu- laribus: hoec eft,quando vel caufa inferior non dependet a fuperiori in caulando, fed tantum in fiendo aut effendo, vel, licet dependeat a fuperiori, etiam in operando, non ramen de- pendet ab ea, quatenus operatur effedium ta- le acfub talibus circumftantiis fingularibus. In Caufiseflentialiter 8c per fefubordinatis, valet receptifllmus ille Canon, Quod ell cau- fa caufe, esl caufa cattfati; in caufis acciden- taliter feu per accidens fubordinatis , non item. 11. Dependentia caufarum fecundarum a
prima, creaturarum a Deo, ratione Jf fieri, dicitur creatio, ratione ri effe, confervatio, ra- tione iS operari, cooperatu feu concurfut: 8c fundatur haec triplex creaturarum a Deo de- pendentia in triplici earundem indigentia feu imperfeBione : fcilicet , 1. Res creatae non funt puri aftus: talis enim folus eft: Deus: en- tia autem non pure a&ualia poffunt effe fub effepoflibili, 8t aliquandofuerunt: adhanc igitur a&ualitatem, quam habent, poftquam a£tu funt, devenire nequeunt, nifi extrahan- tur primum de potentia objeftiva feu de effe potentiali, aut pofllbili, aut poteftativo, qua- cunque vocum barbararum uti placuerit: ilia |
||||||||||||
|
autem rerum de non effe ad efle trad u&io fit' eft ejufmodi.ab alio eft: 8c a quo, nifi a Deo ?
Nam
|
||||||||||||
|
VOIUMEN SECUNDUM.
|
|||||||||||||||||||
|
Hi
|
|||||||||||||||||||
|
Nam deveniendum eft ad unum,quod a nullo feculum; fi quoad feculum, poteft quoad plu-
eft, nifi quis proceffum velit admittere in in- raj & fie fe poffit facere aeternam. Et impium finitum, quo nihil abfurdius. Si a Dcofunt, eft, ullam entitaterri vel ad momentum tern |
|||||||||||||||||||
|
poris fubtrahereconfervationidivinae, quia
ens omne, fi fibi relinquatur, ftatim in nihi- lum ruit, 8creditin nihilura quod fuit ante nihil. V. §.3. Ex ftabilita, naturali intellectus
lumine, rum creatione, turn confervatione, ficprobamusDei cooperationem feu concur- fum. Modus operandi eft proportionatus mo- do effendi 8c fiendi: hinc, fi omnes caufae fe- cundae dependent a prima in fieri 8c effe, et- iam dependebunt ab ca in operari, ita ut non minushsecinfluat inillarum operari, quam in earum fieri & effe. Sed verum eft prius ex • th. 3-&4. Ergo. Ratio haze confirmatur ab |
|||||||||||||||||||
|
caetera omnia, quomodo? non nifi percrea
tionem. Aut oftendaturvia alia j per quam res fint, quae ante non erant, qua effe fuum participarint. Nam cum ex fe illud non ha- beant, omninoaliundeaccipere debent. At qua ratione accipient nifi per creationem ? Ergo datur crcatio. IV. §. l. Sed enim , poftquafn res fiium
effe a Deo acceperunt per creationem, nulla videtur caufa, cur turn adhucampliusabin- fluxu ejus actuali dependeant. Nulla enim res femetipfam privat fuo effe,quia,poftquam femel facia eft, ftudiofe fe confervat, modo per actionem contrariam non deftruatur. Er |
|||||||||||||||||||
|
go nulla videtur effe opus confervatione Dei. abfurdo. Si Deus non influit in actionem cau-
Verum earn dandan) effe, naturali ratione fie fae fecundx, ergo actio caufae lecundx, ut fit, •Drobamus Deus poteft omnes fuas creaturas, non poftulabit mfluxumDei. Atquihoceft |
|||||||||||||||||||
|
* - . ..'., 1 ^ •__*.__,.:___
|
abfurdum: nam actio caulk fecundae ens eft
fuo modo, finonexfe, faltem beneficio ter- mini ad quem,cum quo identificatur 8c a quo nondiftinguiturrealiter. Sedomnienti, ut fit, neceffarius eft influxus Dei feu caufa: pri- ma; : omne enim ens 8c quicquid habet ratio- nem entis, quod diverfum eft a Deo,dependet abeo : hoc enim eft entiomni, praeterDeum, effentiale 8c fpecificum, in quo a Deo, qui fo- lus eft independens, omne ens aliud diftin- guitur. Ergo 8c actio feu operatio caufae fe- cundae dependet a prima. Athxc dependen- tia creaturae in operando a Deo, nihil eft aliud quam Dei concurfus feu cooperatio. V I. Tria hie proferri folent, qua; breviter
folvi debent. §. 1. Si detur influxus Dei in actionem caufae fecundae, aut idem erit cum eaautdiverfus: Non idem, quia impoffibile eft, eandem numero actionem produci a duo- bus immediatisagentibusnumerodiftinctis: non diverfus, quia per eum, aut totus effectus caufae fecundae produceretur, aut pars ejus: fi totus, actio caufae fecundae eft fruftranea;fi pars, ergo partim erit effectus a caufa prima, partim a fecunda, eruntque caufa: partiales, nee agent fecundum idem. Refp. Influxus caufse primae 8c actio caufae fecunde, eft eadem actio, 8c tota eft a Deo, & tota a creatura, non partim
|
||||||||||||||||||
|
quas fecit , annihilare : adOmnipotentiam
enim Dei fpeftat, ut poffit res, quas condidit, in nihilum redigere, fi velit. At vero res an- nihilari nequeuntactionepofitiva, quia actio pofitivatenditadaliquodeffe, 8c non adali- quod non- effe, in quod tamen tendit annihi- latio. Ergo annihilari tantumpoffunt influ- xus pofitivi fubtrattione, ablatione, negatio- ne. Sed annihilatio ifte fieri non poteft per folam fubtraftionem influxus, nifi res a tali influxu pofitivo ante penderent. Ergo datur influxus pofitivus Dei in effe creaturarum, quamdiu funt. At hie nihil eft aliud quam confervatio. Et modus eflendi fequitur mo- dum fiendi: ideoque, quemadmodum creatu- rae dependent ex intrinfeca fui neceffitate a Deo dum fiunt(nihil enim feipfum facere po- teft , fie enim idem effet & non effet) ita non minus dependent a Deo cum jam fada-funt & exiftunt: quia tarn funt entia per participa- tionem.cum funt, quam cum fiunt-. 8c, quam-| parum femet- ipfas facere valent, tam parum feipfas poffunt confervare citra Dei influ- xum: nam fi creatura fe ipfam fe fola poffit confervare, vel quoad horae quadrantem tan- tum , poteft quoad horam; fi quoad horam, poteft quoad diem ; fi quoad diem , poteft quoad annum ; fi quoad annum, poteft quoad |
|||||||||||||||||||
|
DisputAt. ex Philosophia Select.
|
||||||||||||||||
|
Jty*
|
||||||||||||||||
|
motaitDeoperinfluxumactualem, necefla-
rio vult 8c agit, quia hypothetica eft, prefects ex hypotheli externa concurfus, turn praevii, turn fimultanei, libertatem non tollit, quam fola aufert neceflitas interna, quemadmodum iddifp. cit.fufeeftexplicatum. VIII. §.3. Si caufe fecunda? nihil age-
rent , nili actu cooperante prima, fequitur, omnes caufas fecundas effe inftrumenta Dei. Hoc eft abfurdum. Ergo 8c illud. Refp. Neg. majorem. Caufje enim fecundae, in ftricta 8c propria fignificatione inftrumenti, uti deeo egimus difp. 17. hujus curriculi, non ope- rantur ut inftrumenta Dei, licet ejus influxu ad operandum egeant, fed funt fuarum adtio- num caufeprincipales, quia vires fufKcien- tes habent ad operandum in ordine caufarum fecundarum, nee producunt actiones, 8c effe- cta fe nobiliora.necab aliis creaturis ad agen- dum elevantur, applicantur, determinantur, licet praemoveantur a Deo. At in caufa in- ftrumentali, prater praevium Dei 8c fimulta- neuminfluxum, requiritur, ut ab alia caufa fecunda 8c fui ordinis ad agendum attollatur 8c ad eftectum fe nobilius, quod fe fola attin- gere nequeat,8c ad quod vires furficientes non habeat. Sed de hoc negotio difp. praxed. actum fuit. |
||||||||||||||||
|
partim ab illo, partim ab hac, Sc ab iis fimul,
tanquam.a duabus caufis totalibus, non par- tialibus, fed fubordinatis, non coordinatis: quando autem ex duabus caufis concurrenti- bus, una eft univerfalis, altera particularis, una prima, altera fecunda, aut una alteri quo- vis modo fubordinata, poteft unus idemque effectus & actio procedere a duobus agenti- bus, & quidem immediate : nee fequitur cau- fam fecundam effe fruftraneam , fi actio tota 8c effectus producatur a caufa prima: nam ea- dem tota & idem totus producitur a fecunda, ab ilia ut univerfali & prima, ab hac ut parti- cular & fecunda. VII. §.2. Si deturinfluxusDei in actio-
nem caufaefecundae, perit hujuslibertas: quia hoc influxu pofito, neceflario movetur vo- luntas , nee ei relictum eft, velle & non velle, agere & non agere , & fie actum eft de ejus li- bertate. Refp. Tota hoec objectio fundatur in mala intelligentia libertatis,qu£ vulgo col- Iocaturin indifferentia ifta, volendi & non volendi, agendi Sc non agendi, etiam pofito influxu Dei, 5c praevio & iimultaneo: fed pef- fime, utidifp. 14. hujusCurriculieftoften- fum,8c,Confequens falfum eft, pofito cocurfu Dei, libertatem voluntatis tolli,nec ratio fub- juncta vera eft; nam neceflitas, qua voluntas |
||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Vohminis Secundi,
DecimA-OctAtA,
D E
DIVISIONE EFFICIENTIS CAUSAE IN PRIMAM
ET SECUNDAM. Thesis I.
|
||||||||||||||||
|
quirere placet in quaeftionem hanc. <tAn ulli
creatura pojjit tribui creatio > i/el ut principals caufa vel ut inftrumentali? Sunt Philofophi, qui utroque modo id fieri pofle exiftimant Ita fenfit , qui hodie omnium fere Philofophisa j ftudioforum manibus teritur, Carolm d' Abra deRa-
|
||||||||||||||||
|
Dlfputatione pracedenti afl*eruimus8c pro-
bavimus , Caufe prima actiones tres, Creationem, Confervationem, & Concur- film. De Creationis aternitatc imt>oJJibili,a&um fuit gemina Difp. in Curricula Dfpfelett. vol. $rimi,fc. 19. per duas ejus partes. Nuncin- |
||||||||||||||||
|
r '
|
||||||||||||||||
|
■V o r. u m e n S
|
M. 20
qtticquam agere, nedum creitre. Quia omnis
virtus finita eft creata: fed omnis virtus creata eft caufaefecundae: atqui omnis caufa fecunda dependet a prima, non tantum in fieri & effe, fed & in operari,uti hoc Dijp.priced.eft often- fum. Sed dicent Adverfarii, dicimus creatu- ram dependercnihilominusaDeo, etfieam faciamus caufam principalem creationis, ft non omnis , faltem alicujus entis creabilis. Dicoergo, IV. §.3. Nulla datur virtus finita, qua per
moditm caufa principalis proxime dependents h |
|||||||||||||
|
de Ratonis, in tenia parte fua Philof. qui poft-
quam y>ron\intiv<it,CreaturampojJe ciuijam ef- fe inftrumentalem creationis, hanc infuper pro- pofitionem format. PoteB Creatura effe caufa principalis creationit alicujus entis creabilis : Quae verba miror a Chrijliano, ut haberi vult hie Philofophus,<k quod plus eft,<» Concionatore R^D,utfefcribitefle,proficifcipotuifle.Qiud enTm hoc eftaliud, quam ex creatura facere creatorem, ex caufa fecunda primam ? fed fo- lenne eft Pontificiis tinfyairti; inftituere, & creaturas.ut fie loquar.Deificare. Alii Philofo |
||||||||||||||
|
phorum, creaturampoffecreareutcaufamprin- \primapofftcreare certumordinem&certamfpe-
cipalem,negant,ut inftrumentalem, admittunt. laemrerumcreabilium. Quiautiadproducen- Ita prater impium Draconem Philofophiiets ■ dum aliquid ex potentiapaffiva ad a£tum en- omnesvulgorecepti,etiamilli, qui Reformat! i titativum requirituraliqua virtus a&iva, ita audiunt; inter quos quoque eftScheiblerus: ni- I quo remotioreft potentia.illa magifque diftat |
||||||||||||||
|
ab acl:u,eo major requiritur virtus agendi.Secl
in creatione refpeclu entiscreabilis nulla fup- ponitur ac prxcedit potentia paffivaveft enim creatio produftio fubftantiae ex nihilo, vel fubjecti vel termini ad quem producendi. Er- go , ft eo major requiritur virtus finita , quo minus praeceditpotentiae paffivaerem produ- cendam,ergo ubi nihil potential paffivae prae- cedit, ibi requiritur virtus producendi maxi- ma adeoq; infinita: At in creatione nihil prae- cedit potenti* pafiivas.Ergo.Haec confequen- tia fundatur in diftantia, i nter ens creabile 8c nihil.Quxcunque habent finitam diftantiam, habent aliquam interferationemac propor- tionem. At ens creabile'8c nihil non habent aliquam inter fe rationem aut proportionem. Ergo non habent inter fe diftantiam finitam. Ergo infinitam.Ergo opus eft virfute infinita, ut aliquid ex non ente ens fiat, feu ut aliquid ex nihilo producatur, vel creetur. D'' Abra de Raconis cum Iohanne Duns Scoto, ex quo hoc mutuatus eft, dicit effe falfum, quod detur di- ftantia infinita inter ens creabile & nihil: 8c op- ponit, quod ens infinitum longius diftet a nihilo quam ens finitum, ac proinde creatura, qua eft finita, non divert infinite a nihilo: & diflantia. inter Deum & nihil, eft utrimque infinita, & h parte Dei pofitive, & a parte $ nihil negati- ve : tsft diftantia inter ens creabile, quia fini- tum eft, & inter nihil, infinita eft tantum it parte §" nihil & negative, fed non 0 parte entis K k cretmdi |
||||||||||||||
|
mirum, utSacramenta operariphyfice per mo-
ditm caufa inftrumentalis in gratia regenerantis p'oduBione, qua ipfis eft creatio,fuftineant. Hoc enim eftargumentumSf/w'Wcn. EjufdemeB, inquit, Vntutis, tenant *> «.'*»■■"&»> creare & regr.erare: quia igiturcreatura, utSticramen- tis, competit regenerar-e inftrumtntaliter, etiam tic competit creare inftmmentaliter.Videre hinc eft, quam caute fint legendi vulgares Philofo- phi, quibusmos eft fere uttalia dogmata ai- dant in Philofophia, quaepatrocincnturfuis erroribus 8c opinionibus in Theologia. Nos adverfus utrumque hunc errorem juventu- tem Philofophicam muniemus. II. .§. 1. Nulla datur virtus finita, quafefe
extcndatadvmne objeBum creabile. Quia nulla datur creatura tantieperfe<3ionis, quindari poffit creatura ufque perfeftior ac perfe&ior, nulla tamen tam perfefta.ut Deus. At virtus, qua; feextendit ad omne ens creabile, debet effe tantae perfeclionis, ut ea non poffit dari perfeai«r,quinimo requiritur perfeaifiima, adeoque infinita, quia extendit fe ad omne ens creabile. Amplius; Omnis virtus finita, creata eft : Ergo ft detur virtus finita, quae pofiit fe ad omne objeftum creabile cxtende- re creando.poterit & feipfam creare, 8c in fei- pfim terminari creando, quo nihil poteft co- gitariabfurdius. III. §• '£. Nulla daturvirtusfinita, quapof-
fitabfque dependentia a caufa infinite virtutis |
||||||||||||||
|
2fo DIspvt At. ex Phi
creandi &poJttive. Refp. Sufficit, fi infinita fit
diftantia inter ens creabile & nihil a parte J nihil, qua nihil in infinitumreraoveatur8c abeat ab ente creando, ut nullus entitatis gra- dus in fnihil includatur.ut nihil omnem cn- titatem entis creandi neget, & acvtualem Sc potentialem : nam ii nihil dicit infinitam abyflum nihilitatis, omnem entitatem 8c en- titatis gradum excludens: fed poteft etiam a- liunde roborari &aliotibicine fulciri noftrum argumentum.ut vis confequentiae noftrae non tam nitatur, diftantia infinita inter ens crea- bile & nihil, quam proportione, ut fie dicam, qua; eft inter ens 8c non ens, aut potius, ut lo- quar reftius, quae nulla eft inter ens feu virtu- tem producendi, 8c nihil feu terminum a quo productionis; ut hoc fit fundamentum, quo fundetur confequentia noftra; quod nulla fit proportio inter virtutemfinitam8cnihil;8c ideo virtus finita non poteft creare, i. e. pro- ducere rem ex nihilo: Sc turn hoc erit argu- mentum. Omni paflivae potentia; refpondere debet a&iva virtus ei proportionata; ideoque, quo remotior eft potentia ifta, eo major debet efle virtus agendi, utftatimfuitdievtum. Er- go , ubi potentia pafliva fine ulla proportione recedit ab a&u, uti fit in eo quod eft nihil, ibi etiam virtus acliva fine ulla proportione de- bet augeri. i.e. debet efle infinita. Atqueut hoc argumentum tanto fit robuftius,hoc fun- damentum fubfternimus. Quod omnis virtus finita fervet aliquam proportionem ad aliam finitam. Hocpofito.ficpergimus. Sicutin- ter ens 8c nihil nulla eft proportio, faltem ex parte J1 nihil, ita inter virtutem aclivam, quae producitaliquid ex nihilo, 8c inter earn, quae producit aliquid ex ente, nulla eft proportio. Sed inter quadibet agentia poteftatis 8c virtu- tis finitae eft proportio. Ergo agens ex nihilo oportet efle infinitae virtutis, fiquidem adil- lud agens finitae virtutis nullam dicit pro- portionem, fed tantum ad agens aliud virtutis finitae. Atqui efle agens infinitae virtutis in nullam cadit creaturarn. Ergo neque in crca- turam cadit, aliquid producere ex nihilo, i.e. creare. Et profeclo, cum ipfum nihil fit infi- nitum 8c indeterminatum negans, continens totum 8c omne non efle, nulla res aut caufa |
||||||
|
tosopHiA Select.
poteft habere vim, virtutem, jus, poteffatem,
j facuitatem, eificaciam, in ipfum nihil, nifi ea. res quoque fit infinita 8c indeterminatapofi- i ti ve, continens in fe totum 8c omne efle. At talis res 8c caufa, quae totum 8c omne conti- net efle, eft iblus Deus, ut qui folus eft infini- te 8c indeterminatuspofitive (namqui ma- teriam primam 8c in ea quantitatem faciunt indeterminatam 8c infinitam , intelliguntid negative, quatenus eft neque quid , neque■■ I quantum, neque quale, 8c, qui mundumfta- tuunt indeterminatum 8c infinitum, aut po- tius indefinitum , id intelligunt refpedtu mentis humanae 8c rationis noftrae, quae fines- 8c terminos mundi aflignare nequit, non re- fpectu entis 8c ipfiusmundi, nam corpus, ma- teria, Scquantitas, infinitae molis, fuamole ruunt) Ergo, folus Deus creare poteft, nulla vera creatura , quod erat demonftrandum. Prcterea, ficut Deus aliquaexfuisattributis communicat creaturis, utfapientiam , jufti- tiam.fan&itatem.bonitatem, 8cc. quaedam verominime, utefleindependens, immen- fum, aeternum, ita verifimile eft,pr*ter a&io- nes, quas Deus communicat creaturis , uti funt, velle, intelligere, aliquam efle actionem propnam Dei, ut Deus eft, incommunicabi- lem creaturis, qualis eft, aliquid producere ex nihilo, feu creare. Quid? quod per creatio- nem, ut fibi propriam, abaliis rebus omni- bus fe diftinguit Deus, quae creare non pof- funt.uti videre eft 7^.38.4. &M- atq;alibi. Sed Sacra non attingimus, contenti Philofo- phtcis egifle rationibus. V. Denique per indu&ionem fie argumen-
tamur, pro eo quod nulla creatura poflit crea- re ut caufa principalis creationis. Omnis creatura eft, vel materialis, vel fpiritualis. Neutra creare poteft. Ergo. Subftantia ma- tenalis.fi creare poteft.vel per materiam face- ret, vel per formam, vel per accidentia. Non per matenamipartim.quia he.c non eft acl:iva; partim, quiatantaperfe<ftio, quantam creatio indicat, plane pugnat cum tanta imperfeiftio- ne, quantam materia prae fe fert: neque etiam per iormam creare poteft fubftantia materia- lis , quia forma ilia eflet principium creandiV aut materiam, aut formam aliam, aut coropo- fitum:
|
||||||
|
VOLUMEN S E C U N 6 U
|
|||||||||||||||||
|
2?*
|
|||||||||||||||||
|
M.
|
|||||||||||||||||
|
fitum: non poffet creare materiam, quia for-
ma eft pofterior materia, & ordine naturae fupponit illam,ut ipfa effe poffit:non formam aliam, quia produceret, aut fpiritualem, aut materialem; non fpiritualem, quia non poteft excedere fuum ordinem ; non materialem, quia producere formam materialem , eft , producere formam dependentem, a materia, feu a fubje&o; fed creare eft aftio, quae a nul- lo fubjefto aut materia dependet, faltem a nullius materia: aut fubjefti potentia •. non poteft ergo forma fubftantiae materialis crea- re, vel materiam, vel formam: ergo nee com- pofitum , quia hoc creari non poteft, nifi ab eo qui etiam poteft creare materiam & for- mam : Non etiam poteft fubftantia materialis effe principium creationis, perfuaacciden- tia , quia fi forma materialis non poteft effe frincipium creandi, propter naturalem de- pendentiam, quam habet, a materia, multo minus poterit accidens effe principium crea- tionis; quod 8c magis eft dependens a mate- rial minus perfeilum. Ergo fubftantia ma- |
|||||||||||||||||
|
terialisnullomodopoteftcceare. Sed an po-
teft fubftantia immaterialis creare ? fi ulla poteft, haec poreft: fed neque haec poteft. Si poffet creare Angelus; aut per naturam pof- fet, & fie crearet neceffario; at creatio non eft a&io neceffaria aut naturalis; aut libere pof- fet , fi libere, ergo media intelleftione 8c vo- litione; at non poteft creare Angelus, per in- telleftionem & volitionem ; nam intelleflio & volitio, funt accidentia aut modi faltem accidentales, 8c a&iones internae:fed accidens aut modus accidentalis, non poteft effe prin- cipium creandi fubftantiam, 8c creatio eft a- &io externa; praeterea intelle&ionis 8c voli- tionis Angelica: terminus eft intra Angelum; at creationis terminus eft extra creantem. Er- go neque Angelus poteft creare. Si non poffit Angelus, multo minus poteruntcrearefub- ftantiae aliae immateriales, ut Animx rationa- les. Ergo nulla fubftantia, nee materialis,nec immaterialis,creare poteft, ut caufa principa- lis, quod eratdemonftrandum contra Raco- nem 8c alios. ' |
|||||||||||||||||
|
Difputationumex Philofophia iclectarum
Voluminis Secundi,
Decima-Nona/
D E
DIVISIONE CAUSAE EFFICIENTIS IN PRIMAM
ETSECUNDAM. |
|||||||||||||||||
|
I S I.
mum , operatio formam ac virtutem adtivam
a qua egreditur : fed nulla forma aut virtus aftiva creatunj poteft attingere creationis ter- minum, etiam inftrumentaliter. Ergo. Prob. min. quia ilia forma aut virtus agendi inftru- mentalis creaturas, veherit materialis, vel im- materialis. Sed neutra poteft effe creationis principium, vXthef.ult.difp.prac. eft often* fum : quod licet probatum ibi fit de caufa principali creationis, non minus tamen ve- rum eft de inftrumentali: nam hoc manet, five principalis fuerit caufa creationis, five Kk 2 inftru- |
|||||||||||||||||
|
T H E S
PRobavimus Difp. priced. nuJli creature
creationem tribuipojfe , ut caufa principal!: reftat, ut nunc expendamus, an creatio ei tribui poJJit,ut caufa inftrumtntali? Refp.Quod non. §. i. Nam inftrumentum, ut propriefit a&ivum , neceffeeft, ut habeat formam ali- quam ac virtutem a&ivam, quaaftive agat in fuo ordine, quod patet in ferra, fecuri, 8c aliis inftrumentis artis ; in calore naturali anim'a- lis, cum operatur ut inftrumentum ignis in producendis carnibus: 8c ratio id docet; aftus lecamdus neceffario pradupponit adtum pri- |
|||||||||||||||||
|
losophiA Select.
virtus Chrifti divinainiftomiraculoeluxir;
quemadmodum enim interdum nihil eftufus ad facienda miracula, ut oftenderet virtutem fuam divinam.ita interdum adhibuit illa,qu;e nullo modo poterant efle inftrumenta, ut 8c hicvisfuadivinapateret. Inftant. u4poftoli& Prophet* miracula patrarunt. Atqui hi fuerunt virtutisfinita. Ergo. Refp. Non fuerunt caufaj phytic?; in faciendis miraculis,fed morales vel caufa fine qua non: nam orando, five externe, five interne,vi fux fidei a Deo impetrarunt.ut Deus per illos, ad illorum verba, praefentiam, vel taftum, miracula fecerit, nontanquam per inftrumentacooperantia Phyficefed mo- ralitertantum. Alii refpondent, verba Pro- phetarum 8c Apoftolorum, ad qux fafta funt miracula, fuifle tantum figna indicantis,quid Deus faceret, non vero inftrumenta-phyfice operantia. Inftant. Verbum Dei eft inftrumen- tum regenerations, nam Mud dicere hie nudum Jignum, nimis es~i crudum. <tAt regeneratio noftri tarn fit ex nihilo quam creatio: eSl enim nova. j creatio-.praterea,produlii'ogratia, quamquoq- vacant vulgo creationem,inftrumentaliter att'm- igituracreaturis. Refp. Et verbum Dei, 8c is, qui illud proponit, ambo funt inftrumenta moralia tantum, in noftri regeneratione: iple Deus eft caufa ejus Phyfica, aut, ut rectius lo- quar, hyperphyfica. Sacramentafuntgratiae figna ac figilla earn confirmantia, non inftru- menta Phyfica earn producentia. Inftant. Si hominesfceleftipofunt vera miracula facer e r ut inftrumenta phyfica, Ergo nonrequiritur hie vir- tus infinita. Sed po funt. Patet in hiftoria Pha- raonis: jf" in Evangelio, dicuntur in nomine Ieftt ejecifeDiemonia.Refip. i. Diftinguaturinter miracula 8c mira. Miraculum ,eft quod praeter ordinem totius naturae creatae fit: £c hoc a folo Deoproficifcitur.Atcumaliquid fit prater or- dinem naturae create, nobis notae,per virtutem creatam, nobis ignotam, id quidem mirum eft in oculis noftris , & miraculum dicitur apud vulgus hominum.non tamen eft tale re- fpectu Dei: Hinc multa fiunt a Magis ipfifque Dcemonibus, nobis mirabilia.non tamen in fe miracula, fed admiranda tantum, quia non excedunt vim omnem naturae.At Miraculum proprie dictum eft actio Dei, evidens ad fen- fum,
|
||||||
|
2-^2 DisputAt. ex Phi
jxiftrumentalisjcrcatura, cum fit futura forma
8c virtus aftiva creaturae, quae ad creandum concurrit, finita tantum erit. At forma 5c vir- tus activa finita non poteft attingere termi- num creationis, qui eft infinitus, utoftenfum eft th.Af. difp. priced, quod ii id non point pre.- ftare creaturae virtus ut caufa principalis,mul- to minus ut inftrumentalis. II. §. i. Inftrumentum non adhibetura
principali agente, nifi ut per propriam fuam actionem aliquo modo difponat materiam ad productionem effectus, quern agensprinci- pale intendit.ut patet in malleo & inftrumen- tis aliis.Sed ad productionem ejus, quod crea- tur in inftanti ex nihilo, nulla difpofitio po- teft praecedere: ubienim reciperetur? an in nihilo? Atdeberetpracederefubjectum, in quod operari valeat difpofitive inftrumen- tum. Sed nihilum, quod prascedit rem, qua; creatur, 8c ipfam creationem, negat fubje- ftum. Ergo. Si dicas, efle materiam inhabi- lem, nihilominus virtus caufae inftrumentalis ad iftam inhabilitatem tollendam non aflur- git. Concludimus itaque, creaturam ne qui- dem inftrumentaliter concurrere pofle ad creandum. III. Obje&io hie quaedam folvi debet.
Creatura potest"cooper ari Deo per modum inftru- mentiinfaciendis miraculis. Ergo & in creati- ne : nam tarn illic quam hie requitur virtus infi- nita. Eftius in Mag. fent. 1. z. difl. I. refpon- det ».quod motus creaturae, cujus opera utitur ad rriiraculum Deus, fit operatio ejus difpofi- tiva, ad effectum caufae principalis, non qui- dem naturaliter ei competens, fed quatenus ad hoc a Deo aftumitur. Sed enim ego dice- rem,ne quidemper potentiam obedientialem elevatam a Deo, ullam creaturam, ut inftru- mentum adhiberi in miraculis. Inftant. Chri- ftus adhibuit lutum &falivam, cum caco vifum reftituit. Refp. Inde non fcquitur, ilia fuifle inftrumenta: fed contra, fequitur, ilia non fuifle inftrumenta , quia ilia, quaeadhibuit Chriftus, nullo modo potuerunt operari dif- pofitive ad vifus reftitutionem, 8c ideo non fuerunt inftrumenta.nec efle potuerunt: quin vifum potius fuftuliflent, quam ut ejus refti- tutionem promo viflfent: ideoque tanto magis |
||||||
|
V O LPMBS
fum, univerfae naturae creatae vim excedensQuare in hiftoria Pharaonis , mira quidem
funt praeftita a Magis, fed non miracula pro- prie difta > praefertim cum fuerint fafta in mendaciiftabilitionem : at Deusgratiam mi- raculorum concedere non folet in falfae fidei confirmationem, quia Veritas ipfa, ut mentiri nequit, ita mendacium miraculis comproba- re non poteft:mira v. faciunt Demones i. per motum localem, quia mirabili celeritatc pol- Jent, 8c vi acfortitudine fupraomnes huma- nasvires. 2.applicandoa6tivapaflivis, eaque commifcendopercaufasnaturales. fed 3. mi- ra fiunt a Daemonibus per Magos, commo- vendo ipiritus,fanguinem,8c humores in cor- poribus humanis, unde fpetira, imagines, & fimulachra rerum, quae in his confervantur, in ipfomotu coram phantafia feu imaginatio- neferuntur, 8c ea ratione atque ordifie, quo turbator fpiritus ea connetiit: ac fie fere prae- ftigiis fuis& circulatoriis deceptionibus, ope Daemonum, ludunt 8c illudunt fenfibus hu- manis mendaci fpecie Magi, ut, quae facia minime fint, homines decepti fadta exifti- ment. Atque tribus fere modi's hie agit Dae- mon, mutando, aut objeftum,ut fi ex aere vel aliis dementis corpora effingat quaedam, quae talia judicentur effe, qualia apparent, aut me- dium, illud aliqua qualitate inficiendo, ut fpeciel per medium delatae ob}e<ftum, non quale eft, repraefentent, aut organon, phanta- fiam , hominum valide commovendo ac per- turbando, ut exiftiment fe videre 8c audire, quod non exiftit, quemadmodum 8c in fo- mniis nobis contingit. Certe per vitiatam phantafiam, etiam ex morbo folo, varie illudi hominibusexperientiadocet; quanto magis fi vitiatam ad phantafiam accedat Da:monis operatio fallax. Refp. 1. Deum uti fceleftis hominibus , ut inftrumentis moralibus, in quibufdam efFedlis, ut, v. c. in praedicatione Verbi fui, in adminiftrationeSacramentoru, quidni iifdem eodem modo utatur in miracu- lis patrandis, v. c. in eje&ioneDaernoniorum; cum miracula fint quid minus, quam praedi- catio Verbi aut adminiftratio Sacramento- rum; quandoquidem Verbum, 8c Sacramenta funt media falutis, miracula non item. |
S'E C'U NDU U. 2Jt
IV. Secundam Caufae prima: a&ionem
fecimus dijp. 17. hujus curriculi Confervatio- ntm, quae diftingui folet in direBam 'velindi- reBam, psjitivawvelprivativam, quam alii vocant mgativam, alii permijjtvam. Ilia fit per influxum realem, W confiftj't in non deftructione. Quaeritur, in utro conjifiat Con- fervatin divina ? Nicolam Tautellus', Philofo- phusinmultisegregius, fed in hoc negotio imprudenterimpius, Deum nonalitercon- fervaremundum fcripfit, in ius-Mctaphyfic* Triumpho, 8c alibi, quam quatenus eum non privat fuo effe, quod habet. Verum enim- vero, confervat Deus non tan turn permitten- do, ut res fint ac maneant eo ftatu, quo femel creavit, fed pofiti ve infuper influendo Sc con- tinuando illud effe, quod femel dedit, omni- no ficut Sol confervat lumen fuum, quod pri- mum procreavit, continua radiorum fparfio- ne. Pnb. Si Deus non confervet res influxu pofitivo 8c direfto, non poterit Deus res anni- hilare. Atpoteft res annihilare. Ergo. Con- fiq. prob. Annihilatio non confiftit in aliquo pofitivo, quia tendit ad non effe rei fimplici- ter: qui enim rem annihilat, facit ut non fit: confiftit ergo annihilatio, in aliquo privati- vo: fi annihilatio privat fubjeftum, aliquo privabit; nam privatio dicit alicujus, 8c qui- dem pofitivi, negationem. Atqui annihila- tio non privat rem, nifi eo, quo confervaba- tur in efie. Ergo illud, quo confervabatur in effe, erat aliquid , 8c quidem pofitivum; con- fervatio ergo influxus eft pofitivus, ipfa vero annihilatio eft iftius pofitivi influxus priva- tio, negatio, abfentia. V. Qwcvihxcfblet,Anconfervatio&crea-
tio Caufie prima jint dua dvverfa numero ctBio- »«.?Refp. quod non: fed eft una eademque numero aftiojunde etiam confervatio optime diciturcontinuatacreatio: 8c/>r»i. Conferva- tio nihil addit creationi nifi permanfionem in influxu inchoato: haec permanfio non eft nova entitas : alioqui tot novae entitates 8c confervationes erunt fingendae,quot funt mo- menta , quibus res confervatur: at hoc abfur- dum eft. Ergo. Quemadmodum, quando in- cipio videre aut intelligere, 8c permaneo in videndo & intelligendo, eft una eademque Kk 3 vifio |
|||||
|
losophia Select,
ne ejus) fed confervatio non item : creatio fi-
gnificat negationem efle praehabiti.conferva- tio notat pofleflionem efle praehabiti: efleau- tem rationis tantum difcrimen, probatur ex termino utriufque, 8c creationis, 8c conferva- tionis, eodem: nam creatura ut exiftens in primo inftanti, cum creatur,8c eadem, ut exi- ftens reliquo tempore, cum confervatur, ra- tione tantum a feipfapoteftdiftingui: idem eft dicendum de creatione 8c confervatione, qux eadem eft a£tio, fed ratione afeipfadi- ftinguitur, prout ipfi termini: nam qua; ratio eft terminorum ad quos, eadem eft aclionum, quia i 1II cum his identificantur. Dices. §luare ergo diverfafortiuntur nomina, creatio & con- fervatio, fifint eadem aBio.Refp. Ob refpe&us diverfos 8c diverfam connotationem ad crea- turaeefle, vel inchoatum, velcontinuatum. Dices. Si confervatio cB idem quod creatio, Ergo res femper eritin fieri. Atqui hocefl abfurdum. Ergo. Refp. r» fieri interdum fignificat novi- tatem eflendi, i. e. de novo incipere, 8c fie ve- rum eft.creaturam non femperfieri;interdum fignificat a&ualem dependentiamcreaturae in efle, fie creatura femper fit, quia femper a6hi dependet a Deo, 8c fervat efle fibi continuum per continuum Dei influxum. |
|||||||||||
|
:j<2f D is put At. ex Phi
vifio 8c intelleftio, quae poftquam ccepit, ali-
quamdiu durat: ita creatio eft inchoatio in- fluxus divini, confervatio tantum eft perma- nentia in influxu inchoate Porro.fi creatio & confervatio funt aftiones diftinttee , creatio primum ceflaret, antequara confervatio inci- peret: quod fi fieret, rogo: vel eodem mo- menta incipit confervatio, quo ceflat creatio, vel alio: non eodem, quia turn res fimul crea- retur 8c confervaretur, i. e. eodem momenta acciperet efle 8c haberet, i.e. haberet8cnon haberet: non haberet, quatenus creareturjha- beret, quatenus confervaretur: fi confervatio incipiat in momenta fequentipoft creation is ceflationem, cum inter duo momenta fit in- terjeftum tempus, res, ifto intermedio tem- pore , nee crearetur ■, nee confervaretur. At hoceftabfurdum. Ergo 8c abfurdumeft, ut creatio 8c confervatio fint duae aftiones Dei diverfae: aliquatamen inter eas eftdiftin&io, fed rationis tantum ratiocinate feu cum fun- damento in re; atque hoc patet, vel ex ipfo lo- quendimododiverfb: nam, i.resnondici- tur confervari in primo inftanti, in quo crea- tur, nee creari poft primum inftansrcliquo tempore, quo confervatur. i. creatio conno- tat novitatem eflendi ( eft enim hxc de ratio- |
|||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum «
Voluminis Secundi,
VlGESiMA,
D £
DIVISIONE CAUSAE EFFICIENTIS IN PRIMAM
ET SECUNDAM. |
|||||||||||
|
The
Dlvifionem caufie efficient's in Primam &
Secundam,Difputationibus tribus perfecu- ti fumus, 8c Difputatione quidem I. Caufiepri- ma adftruximus aBiones tres ex lumine natu- rae , Creationem, Conferv'ationem, & Concur- fum. De Creatione, praetarea, quae erant dif- putata difp. 19. partibusduabus Curriculiprio- |
|||||||||||
|
S I S I.
w.difputavimus infuper difp. hujut Curriculi,
18. c&* 19• depotentia creandi, poffitne ilia com- municari creaturis, per modum caufie, feu prin- cipalis ,feu inftrumentalis ? & utrumque nega- vimus, ac negationem noftram probavimus. De Confervatione quaefivimus, ittrum iUa con- fifiat inpofitivo & reali influxu, an vero tantum in non.
|
|||||||||||
|
V O 1 U M E N
iH non deftrufiione ? £c jitne eadem cum creatio-
tie, an diverfanumero aBio? difp. 19. nunc &?c2o.reftat, ut circa concurfum Caufa prima quasdam inquiramus. Ac quamvis materia haecvideaturfereexhauftaanobis difp. 7. 8. 9. 10. 11. in priori Curricuh de ea inftitutis, attamen ejus fertilitas aliquid adhuc reliquit pro fpicilegio. Dari Concurfum caufa prima difp. 7. prioris Curriculi, quid ft, di/p.8. quod prater fimultaneum detur pravim. difp. 9. 10. explicatum eft: 8t contra praevium, obje&io- nes, quae adferri folent, difp. 11. folutae funt. Quod Dei concurfmfit determinants, eJ" non de- terminabilis ,particularis, non univerfalit, ex- pofitum eft, difp. 10. & 11. Nunc, circa con- curfum prgvium, Analedla quaedam funt col- ligenda, hac difp. Duobusergotibicinibus, praeter allata olim fulcra.concurfum Dei prae- vium fulcimus. II. §. 1. Si, quoties voluntascreataaliquid
non vult, ideo non vult, quia Deus non deter- minat earn ad volendum , concurfu fc. prae- vio, ut velit, ergo, quotiesaliquid vult, ideo vult , quia Deus earn determinat concurfu praevio, ut velit. Confequentia manifefta & per fe nota efl: contraria enim contrariorum funt confequentia: Unde bene demonftravit Braivardin. in praeclaris illis de Caufa Dei contraPelagiumlibrif, Quod, ficut in omni non a&ione Deo 8c creaturis communi, prius eft, Deum non velle, quam creaturam, ita in omni adtione iis communi, prius eft, Deum velle, quam creaturam. isfffumo itaque. Sed, quoties voluntas creata non vult aliquid, ideo non vult.quia Deus concurfu fuo praevio earn non determinat, ut velit. Ergo,quoties volun- tas aliquid vult.ideo vult, quia Deus concurfu fuo praevio earn determinat, ut velit. Datur itaque Concurfu Dei pravim. Minor ab Ad- verfariis negabitur, quam oportetutconfir- memus: Quod fi fecerimus, vicerimus. Si quoties voluntas creata non vult , fequitur 1. Quod Deus earn non determinet ad volen- dum, 1. Quod fimul verum fit, quod hax fuf- penfio determinationis divinae caufa fit fine qua non & antecedens, cur non velit, Ergo quoties voluntas non vult aliquid, ideo non vult, quia Deus non determinat earn, ut velit. |
|||||||||
|
Secundum;
|
|||||||||
|
zyf
|
|||||||||
|
Sed quoties voluntas creafa non Vult aliquid,
fequitur i.Quod&c. 2. Quod fimul verum fit, quod 8cc. Ergo &c. Confequentia iterum manifefta eft, quia pofita caufa fine qua non aut pofito antecedente ad quod neceflario fe- quitur confequens, ponitur effedhis autde- fe&us potius: quemadmodum pofito receflu folis a noftro horizonte neceflario confe- quuntur tenebrae: fi itaque fufpenfio deter- minationis divinae fit caufa fine qua non & antecedens ad quod neceflario fequitur, quod voluntas non velit , certe quoties voluntas non vt'lt, ideo non vult, quia Deus fufpendit determinationem fuam , i. e. quia negat con- curfum praevium 8c praedeterminantem. Sed minor iterum nobis probanda venit : ea bi- membris eft. Prtui quidem me?nbrum per fc notum videtur, nee multa probatione indige- re.fc.quoties voluntas creata non vult aliquid, Deum non determinare earn ad volendum : fi enim determinaret earn , jam vellet : Deo enimdeterminantiquisreftitit, aut refiftere valeat ? Ergo, quando non vult, id fignum eft, earn non determinari hoc tempore a Deo ad volendum. Sed alterum minoris membrum unice nobis probandum eft: fc. fufpenfionem determinationis divinae efle caufam fine qua non 8c antecedens, cur quisnon velit. Aut haec eft caufa 8cc. cur quis non velit, fc. fuf- penfio 8cc. aut danda eft alia caufa fine qua non 8c antecedens, ex parte Dei, aut omnino nulla datur: hoc eft, ut clarius me exprimam, aut Deus omnino non poterit antecedenter voluntati creatae efficere, ut ea non velit; aut, fi poterit, non tamen hoc faceret, fufpenden- do determinationem fuam in voluntatem creatam , fed alio modo : aut, concedendum eft, meram fufpenfionem determinationis di- vinae fufKcere ad hoc, ut voluntas creata non velit aliquid. At horum primum dici non poterit, quia hoc derogat omnipotentiae divi- ne, quasextenditfe ad omnia, quae non im- plicant contradi&ionem. Sed hie nulla im- plicatur contradiftio. Verum, praeterquam quod inconveniens fit omnipotenti Deo de- rogare iftam potentiam.qua poflit anteceden- ter voluntati creatae efficere, ut ea non velit, probo infuper, Deo iftam potentiam dene- gandam
|
|||||||||
|
z$£ Disputat. exPhi;osophia Sh-lect.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
g
|
i^.tiiw^i-- ».—». -www. «. warw** »-- Vl^ HUIW1.VVV1IIV.
voluntati creatae efficere, ut ea velit: habet
enim imperium, ut in omncm creaturam, ita prxfertim in voluntatem humanam : neque hoc aSuare/to, Arm'inio, aut quocunque con- curfus pravii, particularis, 8c determinantis, hufte, neque ab ullo mortalium , negari po- teft. Qua; enim Dei, qui omnia poteft, erit potentia, fi tantum non poffit antecedenter voluntati creatae efficere, ut ilia velit ? Si vero id poffit Deus, poterit &, ut non velit: nam qui poteft efficere, ut quis faciat aliquid, pro- culdubio & poteft efficere,ut idem non faciat: imo hoc pofterius aliquanto minoris eft po- tentia; quam illud prius; nam multofacilius potero cohibere proximum,ne aliquid faciat, quam ilium impellere, ut illud faciat, imo |
\ fecundus modus efficiendi, ut creitura non
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
veht, Deo convenit, fc. ut id praeftet, aftiom;
quidem fufpenfiva, verum non fufpenfione lua: determinationis, fed -alterius alicujus: Nam quod voluntas creata non velit, ex parte Dei, fiet per fufpenfionem, aut concurfus di- vini, aut alicujus tertii: non fiet per fufpen- fionemconcuriiis divini, quia is tantum fi- multaneus agnofcitur ab Adverfariii, & fie non fieret ifta fufpenfio concurfus divini an- tecedenter voluntati creata:, fed fubfequenter potius aut faltem fimultanee ac concomitan- tcr , quia ipfe concurfus divinus expeftare actionem voluntatis human*, fequi, aut fal- tem concomitari, illis dicitur.unde & nomen fimultanei & concomitantis concurfus illi eft: inditum. Tertium aliquid dari praeter con- curfum Dei, cujus fufpenfione fiat, ex parte |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
n^nv^iiuu^uiuu, oi. ^iius puiciu. r*Fgo t
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
omnino potent Deus antecedenter voluntati t Dei, ut creatura non velit, fub nullius imagi
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
creataz id effedlum dare, uteanon velit. Sed ]
|
------I-----■—».J v^. tVlVI 111!"
gi non poteft. Reftat ergo ultimum Minoris
membrum concludendum , fc. ut Deus dicatur efficere antecedenter voluntati creata:, quod ea non velit, fola fufpenfione, determinatio- nis lux, Jeu concurfus prsevii determinantis, & non aftione pofitiva.nec fufpenfione alicu- jus altenus tertii Ergo conclude repetito primo Jjllogifmo. Si fufpenfio determinationis divi- ns, feu concurfuspraeviideterminantis, fit cauiahnequanon&antecedens, cur volun- tas creata non velit, ergo ipfa determinate diyina feu concurfus prajvius determinans erit caufa, cur eadem velit. Sed verum prius |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
jam quteritur ulterins. An hoc praeftaret, fuf-
pendendo fuam determinationem , vel alio rnodo. Non poteft hoc praeftare alio modo, quod fie probo. Si Deus non efficeret antece- denter voluntati creatae, ut ea non velit, fuf- pendendo fuam determinationem , fed alio modo, turn vel, quia omnino non faceret hoc adtione fufpenfiva, fed potius id faceret pofi- tiva a&ione, vel, quia licet hoc faceret ailio- ne fufpenfiva, qua aliquid fufpendit, id eft, negat, non tarrien hoc faceret, fufpendendo, i.e. negando determinationem fuam, fed fuf- |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
pendendo , i. e. negand
|
^^.^uiudnuu. niqui i
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
horum neutrum dici poteft. Ergo Deus hoc ' exjamprobatis. Ergo £c pofterius. Ergoda-
faceret, fc. ut voluntas non velit.fufpendendo ; fur talis concurfus, quod erat demonftran- |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
fuam determinationem. Probo minor em, fc.neutrum modumDeoconvenirein efficien-
do.ut voluntas creata non velit: non priorem, fc. ut Deus dicatur aftione politivaefficere, lit ilia non velit: nam,fi per adlionem id pra- ftaret pofitivam, turn aftio Dei pofitiva ter- minareturadnon ens, five, ad negationem entis alicujus, puta, a&us volendi, requirere- tur aiiio pofitiva. Sed hoc eft abfurdum : quippe, fi pofitio adtus divini requireretur ad h;m-verle creature, ergo a contrario, negatio |
dum.
1II. §. ». AlterumproconcurfuDeipra:-
vio, particular!, determinante, argumentum noftrum hoc eft. Si Deus concurfu prsevio non determine! voluntates noftras, nee erit omniicius, necomnipotens. Confequenseft abfurdum. Ergo & antecedens. Probo majo- rem, quoad print membrum, fc. de omnifcien- tia. Si Deus non certo fcit aftus liberos vo- luntatis noftrsefuturos, nifiafe prsedetermi- nentyr, ergo fi eos concurfu fuo praevionon praedeterminet, non certo eos fciet, & fie |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
aftus divini re
|
—i------..... ...v.^u^m.t, i
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
quo -nihil poteft cogttan ineptius. Sed nee I non erit omniicius. Sed Deus certo fcit. &c
Ergo&c
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
Secundum. 2fj
luntatis fuae, quae nulla eft, concurfu praevio
j 8c praedeterminante fublato j ergo plane non I cognofcit, confequenter, non eft omnifcius. Probo nunc alterum membrum Majoris, de o- mnipotentia. Qui non poteft omnia.quae non involvunt contradi&ionem, is non eft omni- potens. Sed fi Deus non determinet concur- fu praevio voluntates noftras, non potefto- mnia, 8cc. Ergo8cc. Probo Minor em. Deus, fublato concurfu praevio 8c determinante,non poteft producereconfenfummea: voluntatis, faciendo certiffime, ut confentiam 8c velim id,quod ipfe voluerit, ergo non poteft omnia. Probo Antecedent. Deus tantum poteft produ- cere , quod in fe habet 8c continet. Sed con- fenfum meae voluntatis, fuppofita fententia Adverfariorum, negantium praevium Dei 8c praedeterminantem concurfum , non habet nee continet in fe, quod probo: unumquod- que eft, in quantum eft determinatum:fed determinatio meae voluntatis non eft in Deo, quia, ex hypothefi Adverfariorum, Deus non determinat meam voluntatem: ergo confen- fus voluntatis meae, ut hoc velim, non eft in Deo. Ergo non poteft eum producere. Ergo non eft omnipotens. IV. Ad argumentum hocthefi 3.propo-
fitum, gemino cornu, quod Adverfarios non feritfedtonficit, nihil poteft refponderi aut excipi, quam hoc unicum, quod vulgo adfer- ri folet,Deum fcil. per tubum opticum fcien- tiae mediae penetrare 8c cognofeere quid fit fadtura voluntas humana, II fubhacautilla conditioneponatur, 8cindeDeoeffe cogni- tum , quid ipfe poffit Sed veroexceptioral- fum fupponit, 8c fingit fcientiam mediam in- ter fcientiam fimplicisintelligentix 8c viiio- nis, quam immanem belluam, hfuitarmn & Remonftrantium Helenam, multis telis confo- dimus,difp. 3. Curriculiprioris difp.feletl. Stet ergo, maneat.aeternumque perfeveret,&w/.e prima inftuxuspraviut & praiiierminans. |
|||||||
|
V O L V M E
Ergo,&c. Confequentia clara eft. MinorJicprob.
Noffe actum liberumfuturum v. c. volunta- tis meae, eft, noffe, me tale quid voliturum, atque adeo eft, noffe, me ad iftam volitionem pro certo tempore determkiatum. Sed Deus non novit iftam determinationem , fublato concurfu praevio, praedeterminante. Ergo eo- dein fublato, non novit, quod ego fim libere voliturus, 8c fie non erit omnifcius. Major hujusfjllogifmicertaetf, Minor probatur. Aut Deus, fublato concurfu praevio 8t praedeter- minante.novit voluntatis meae determinatio- nem in feipfa, atque adeo in me, aut in deter- minatione voluntatis fust, atque adeo in fe: Non in determinatione voluntatis fua:, quia fublato concurfu praevio aufertur voluntas Dei determinans; fi enim Deus non concur- rit praevie determinando me, neque voluit me prxdeterminarc; fi enim voluiffet, fecif- fet; omnia enim, quae voluit, fecit; fi non vo- luit me praedeterminare concurrendo, non poteft noffe aut fcire determinationem vo- luntatis meae in voluntate fua determinante, qua: non eft: Ergo novit voluntatis meae de- terminationem in feipfa, id eft, in me: aut, fi hoc eft abfurdum, ut eft abfurdiffimum, earn plane non novit, 8c fie non erit omnifcius. Probo ver.6 effe abfurdiffimum, ut quis dicat, Deum voluntatis meae determinationem noffe in fe ipfa, id eft, in me: quia-abfurdiffi- mum eft, ut Deus fcientiam fuam mutuetur .a creaturis.ut creature; ipfi fint objefta motiva cognitionis: fed fi aliter non novit determi- nationem meae voluntatis, quam in fe ipfa, i. e. in me, mutuatur fcientiam fuam a crea- turis, fc. a mea voluntate, funtqueipficrea- turae, i. e. mea voluntas fe determinans ad vo- lendum , obje&um motivum cognitionis. Ergo, cum non liceat dicere, quod Deus co- gnofcat a£tuin liberum voluntatis meae futu- rum, in determinatione voluntatis meae, nee, quod eum cognofcat in determinatione vo- |
|||||||
|
L1 Difpu-
|
|||||||
|
2fS DisfutAt. ex Philosofhia Select.
Difputationum exPhilofophia fele&arum
Voluminu Secundi, VigesimA-PrimA)
D E
CAUSAE EFFICIENTIS DIVISIONE IN PRIMAM;
ET SECUNDAM. Thesis I.
|
||||||||||
|
caufam fecundam.ejufque actionem: prseter-
ea, concurfus caufx fecundae, ut volitio no- ftra,eft etiam quid fingulare:at duo fingularia, ut funt concurfus divinus 8c humanus, non poflunt concurrere in unum, ut genus 8c dif- ferentia ad conftituendam fpeciem unam : Si ergo hijc contraftio 8c limitatio Metaphyfica, feu Logica, locum habet in concurfu Dei ge- nerico, univerfali, indifference, limitando, contrahendo, determinando, oportct dicere, quod concurfus Dei fit genu's contrahibile, concurfus caufae fecunda: differentia contra- hens, 8c hinc unumfpecieconcurfumadu- nam fpecie a&ionem, v. c. ambulationem, conflari •. quod nemini abfurdum viderinon poteft, 8c ab unoquoque Philofophiae Tyrun- culo refutari. Notum eft ex Logicis, quod omnis fpecies fit unum per fe: omne unum per fe conftituitur ex aftu 8c potentia:ex duo- bus aftu exiftentibus conftituitur unum per accidens: fed concurfus Dei 8c Creature a&u exiftunt: ergo ex iis conftituetur unum per accidens. Rurfus,quod ex genere 8c differen- tia oritur, eft quiddam univerfale: atqui uni- verfale, ut fie, non exiftit in rebus extra ani- mam. Sed concurfus Dei & Creature funt concurfus particulares, in rerum natura exi- ftentes : ideoque ad fpeciem conftituendam coalefcere non poffunt. Non poteft ergo con- curfus cauf? primae,univerfalis,8c indifferens, contrahi aut limitari, per concurfum caufae fecundae, contradiftione aut limitatione Me- taphyfica vel Logica, quae eft generis per dif- ferentiam in fpecies: fed fortafle contrahetur ac limitabitur , contradlione 8c limitatione Phyiica,a concurfu caufe fecund* particulari 81 deter-
|
||||||||||
|
VTi difp.pr*ced.ConcmCum caufa: i .pr$-
vium 8c prijdeterminantem.olim vol. i ■ Difp.felell. 9. ac 10. affertum, 8t 11. ab 'jidverfariorum objeftionibus vindicatum , duobus infuper tibicinibus fulcivimus ; ita eundem.utparticularem, Scinfluentem ,in effe aftionis phyficse.non tantum genericum, fed 8c fpecificum, atque individuale, 8c non determinabilem a caufa fecunda, feddeter- minantem ipfam, difp. 10. cit. adftrudtum, Sc ab impugnationibus contrarise partis libera- tum difp. 11. cit. denuo fub examinisincu- dem vocare eft animus, praefertim , quod hoc roonftrum concurfus divini, illimitati, inde- terminati,indifferentis, communis, 8c uni- verfalis, in Pelagianorum veterum cerebro na- tum, a recentioribus tenerrime exceptum , non poffit fatis configi, ne Phihfophos 8c Philo- fophantes in pofterum tranfverfos agat. Gon- curfiis ergo divini, univer•falls, Jive determina- tionem, jive contraBionem, five limitationem, ttdcertam in fpecie, quin adunam ?iiimero,aBio- nem,phihfophice exammemuf.'Ns.m Philofophie ab una parte ufiim ■, ab altera parte abufum, videre hie licebit: fie procedo. 11. Omnis limitatio 8c contra&io natura*
communis, ad certain fpeciem, eft, vel Meta- phyfica, feu, utaliiloquuntur, Logica, vel Phyfica. Limitatio Phyfica, eft materia; per formam. Metaphyfica, feu Logica, eft con- traftio generis per differentias. Metaphyfica feu Logica concurfus Dei univerfalis limita- tio 8c contraitio, ad certam adionis fpeciem, hie locum habere nequit j-neque enim con- curfus Dei, genus eft; fed eft influxus quidam fpecialis & lingularis a Deo proveniens in |
||||||||||
|
V O L U M E N
Jc determinato, ficuti forma limitat mate-
riam: fed neque Tioc dici ullo poteft modo : Nam, fi concurfus Dei fit velutiMateria.con- curfus creaturse veluti Forma, multo dignior foret & nobilior concurfus caufae fecundae quam prima:; forma enim prseftantior cenfe- tur materia,& materia appetit formam,ait A- riftoteles.ut fcemina appetit efie mas. At hoc iniquum eft, dicere, quod concurfus caufae fecundae longe fit nobilior concurfu caufae prima:. Praeterea, limitatio materia: per for- mam tantum habet locum v in generatione corporum, non autemadtionum , qusfim- plices funt forms 6c neutiquam admittunt compofitionem. Adhsec, materia prima eft genericum quid, 8c ex natura fua indifferens; concurfus Dei non eft quid genericum, fed ex natura fua fingularis, a principio fingulari procedens, 8c ad fingularequidterminatus. Conchdo. Concurfus ergo Dei, nullo modo contrahi aut limitari poteft: 8c, Concurfus Dei, ut contrahibilis, ut uni verfalis, ut indif- ferens,ut determinabilis a concurfu creaturse, commentum eft, praeter omnem rationis fb- brietatem, excogitatumj 8c nullibi in Philo- fophiafundatum. III. Sed cum concurfus Dei a concurfu
creaturae determinari nequeat, determinatio- nePhyfica, nee Metaphyfica aut Logica, vi- deamus, an aliud genus determinations de- tur, quod melius quadret huic negotio. Phi- lofophantur nonnulli hie dedeterminatione aftiva 8c paffiva. Confideremus utramque, an praefenti negotio accommodari valeat. Aftiva determinatio fit, quoties artifex deter- minat inftrumentum, in illud agendo. Sic non poteft dici caufa prima determinari afe- cunda, fed contra: nam prima non eft inftru- mentum fecundae. Paffiva determinatio fit, quoties materia determinat actionem agen- tis. Ex.gr. Lignum parumidoneum adfor- mam ab artifice intentam recipiendam,actio- nem artifkis determinare dicitur, ad enor- mitatem formxjnam non exquolibetligno fitMercurius, ut habet vulgatum verbum : fie charta humida determinat fcriptoris a- dhonemad fcriptionem deformem 8c incom- pofijam: lie eadem Solis operatio, pro varia |
Secundum. zyp
materia; difpofitione, cerae videlicet aut luti,
determinari dicitur ad varios effeftus , vel liquefadtionem vel indurationem : in hifee materia determinat operationem Solis, non tamen agendo in Solcm aut operationem e- jus, fed patiendo tantum a Sole ejus influxum juxta capacitatem atque naturam fuam, fine renifu tamen aut reludtatione contra opera- tionem Solis, quemadmodum materia faepe renititur operationi artificis, quia Sol fc. non intendit aliter agere quam fecundum Natu- ram reiuniufcujufque fuam. Videamus, an concurfus Dei utrolibet modo determinari poflit a concurfu creaturae ? Non poteft de- terminatione activa, quia fie caufa fecund* ageret in primam. Atqui caufafecunda non agit in primam, neque voluntatem Dei Phy- lice movet ad producendum aclrum voluntas creata: nam fie fieret, ut caufa prima fubji- ceretur caufae fecundae in operatione Phyfi- ca, 8c confequenter, non prima foret, fed fecunda, quia non obtineret in agendo par- tes primas fed fecundas. Verum {uper haec, quomodo hoc faciet voluntas creata,ut Deum determinet adtive inconcurrendoadcertam adtionis fpeciem ? vel id faciet volendo, vel' aliquid aliud agendo. Non faciet id volen- do, nee facere poteft, quia adtus volendi eft adtus immanens: determinatio Dei, qua de- terminaretur a creatura active , adtus tran- fiens: volitio nullam habet vim tranfeundi in aliud nifi imperando:at vero imperat fa- cultatibus inferioribus corporifque mem- bris, non Deo: ergo haec adtiva determina- tio , qua concurfum Dei determinat voluntas creata, non poteft effe volitio. Sednecadtio alia effe poteft : nam a voluntate nulla alia proficifcitur immediate, quam volitio: 8c, quaenam , quaffo, adtio creatura: tranfiret in Deum, eumque ad agendum determinaret ? quomodo ageret in concurfum Dei ? cum a- dlio, puta Dei concurfus, non poflit effe fub- | jedtum aut objedtum determinationis creatae. i Sed videamus, an non hie obtinere valeat de- i terminatio paffiva, ut fie Deus in agendo a i creaturis determinetur. Verum enim vero re j hoc quidem ullo modo dici poteft; Nam, fi I voluntas creata determinet concurfum Dei LI i indiffe- |
|||||
|
DisfutAt. ex PHnonop-HrA Select.
|
||||||||||||
|
atJ'o
|
||||||||||||
|
indifferentem determinatione paffiva , quo jdadeterminerurdeterminationepaffiva, nee
|
||||||||||||
|
modo cera actionem Solis differcntem deter
minatad iiquefactionem, ergo Deusftatue tur agei c, aut in ipfam voluntatem creatam, autin voluntatis-creatae influxum, quod Sol agit in ceratn , dum ceraeum determinat, aut diimillc detcrminatura cera adliquefacien- durn. Sedipii Adverfaninegant, Deumtali modo age: e, in voluntatem creatam, autin ejus iiiiluxuin: dicunt enim , Deum concur- rere, non influendoaliquid, in caufam fecun- dam, aut in ej us actionem, non operando ali- quidinea, fed operando aliquid cumea : fi cnim agnofcerent, Deum aliquidoperari in caufa fecunda.vel in ejus aclione.jam concur- fum praevium admitterent, quern rejiciunt: nam ftatuunt , Deum tantum operari cum caufae fecundae adtione: exfpectans enim ope- rationem creaturae, quam per tubum opticum fcientiae mediae praevidet aliquando futuram , fi h^c in hi fee aut illis conditionibus ponatur, cum eaadeft, fuum concurfum conjungit fo- lummodo , 8c fimul cum ilia operatur , ac proinde non poteft determinari a concurfu caufae fecundae determinatione paffiva, ut de- terminatur Solis actio a cera; nam turn debe- ret Deus, prius natura, non tempore,(nam de prioritate temporis hie nunquam loqui- mur ) deberet, inquam, prius natura influe- re in caufam fecundam , aut in ejus actio- nem , ut ab ea determinari fuus concurfus & influxus poffit. Sed hoc nonadmittunt Ad- verfarii: quare&rejiciantnecefTeeft, iftam concurfus divini determinationem paffi- vam, velint, nolint, utpote quiininfluxu Dei in caufam fecundam ejufque actionem fundatur , 8c non in ifta fimultanea divinae operationis conjunctione. IV. Sedpergamusulterius, & probemus
infuper, polito influxu Dei, in ipfam caufam fecundam , & in actionem caufae fecundae, ( unus enim idemque influxus eft, pro termi- norum diverfitate, ad quos refpectus dicit di- verfos, juxta noftrum concipiendi modum diftindtustantum) pofito, inquam, ifto Dei influxu, <\\iemdifp.prac. & in priori curriculo difp.feleB. aftruximus, adhuc tamen non eft dicendum,quod concurfus Pei a caufa fecun- |
ationeejus, quod Deus influat in ipfam vo-
untatem creatam, nee ratione ejus, quod in- uat in actionem ejus. V. Quod Deus influendo in ipfam caufam
ecundam, nondeterminetur ab ea, deter- minatione paffiva, fie probo. Si Deus influat in voluntatem creatam, ergo non determina- tur ab ea paffive, fed vero ipfe illam determi- nat active. Prob. confeq. Quia creatura non poteft reniti aut refifterecreatori. Dices. <istt fie cogetur voluntas. Refp. Minime : nam Deus non poteftagere in voluntatem contra naturamejus, earn deftruendo: At voluntas cogi non poteft: quia voluntas coadta non eft Voluntas , eftque contradidtio in adjedto : ideoque, five Deus voluntatem creatam mo- veret ad volendum, five ad nolendum , haec tamen convenienter naturae vellet aut noltet id, adquod; velvolendum, velnolendum, efletaDeodeterminata. Sed, dicent Aiver- farii,hoc fierifecundum voluntariam Dei difpen- fationem, quippe qui vult operationemfuam mo- di ficare per concurfum Voluntatis create, &/ic Deus ab ea determinate pajjive, quemadmodum Solis aclio modificatur a cera in liquefaftione, & ab ea ad liquefaciendum determinate. Refp. Eft elenchus parium: haec enim a parte Dei 8c Solis non habent fe fimiliter: Nam quaero ex illis, qui iftam concurfus divini modificatio- nem & paffivam a concurfu creaturae deter- minationem ftatuunt ; utrum Deus creatu- ram moveat, tantum ad agendum in genere, ita ut voluntas creata a feipfa accipiat 8c ha- beat, quod moveatur hoc motu in fpecie, ut Adverfarii volunt, an vero a Deo moveatur, turn ad agendum in genere,tum ad agendum hac fpecie motus, qua agit, uti nos ftatuimus. Prius, quod Deus creaturam tantum moveat ad agendum in genere j 8c non ad fpeciem actionis, jam difp. io. &> n. vol. priori* difp. feUB. refutatumeftolim, 8c omninofalfum eft: turn , quia creatura tam indiget moveri ad agendum in fpecie, quam in genere, cum fpeciesperfectior fit genere: turn, quia in- fluxus Dei, cum fit influxus fingulans, non poteft terminari ad naturam genericam: turn denique, fi voluntas creata non indigeat in- |
|||||||||||
|
fluxu
|
||||||||||||
|
V O L U ME N
fluxu 5c concurfu Dei ad agendum a&um, fe-
cundum fpeciem actus, vel non indiget eo,ad agendum actum fecundum fpeciem actus , Vel in genere Natural, vel in genere Moris. Non poteft did prius, quia quifquis indiget concurfu 8t influxu Dei ad naturam actus ge- nericamproducendam , etiam indiget coad producendam actus naturam fpecificam, quia natura actus genericaproducinequitnifi pro- ducts natura ejufdem fpecifica, utpote m qua includitur; univerfalia enim exiftunt 8c con- tinentur in particularibus & iingularibus, ge- nera in fpeciebus , & fpecies in individuis. Pofterius quod fpectat, fpeciem puta, aut na- turam fpecificam actus, in genere Moris, ne- gamus, bonum & malum efle fpecies actus moralis, licet vulgo fie dicantur, uti id refu- tatumeft, vol. l.difp.felecJ. it. fed funt tan- tum accidentia adtionum naturalium ,qug ex- trinfeca folu deriominatione actionibus con- veniunt; omnis enim actio denominator, aut bona, aut mala, quatenus fit, vel conformiter legi, vel ei difformiter, actionem eandem aut precipienti, aut vetanti: ideoque, fi conftite- rit, Adamum eguifle influxu & concurfu Dei ad comeftionem , certain in genere naturse fpeciem actionis, ante interdictum Dei, qui fieri poteft, ut non indiguerit eodem influxu 8c concurfu Dei ad comeftionem eandem, ut eft fpecies adtionis in genere natura:, poft in- terdidtum Dei ? Ergo Deus, non tantum mo- vet in genere, fed&infpecieatqueetiamin individuo, ad agendum hunc actum natura- lem, particularem, fingularem. Quod five- rum eft, ut verum efle demonftravimus 8c nunc & alias, infero ergo: Ergo Deus nullo modo determinatur paflive a caufa fecunda, dum earn premovet ad actum, aon tantum, in genere, fed & in fpecie, atque in indivi- duo, in genere naturae* verum ipfe determi- nat active caufam fecundam; nam ifta pre- motio, ifte influxus in caufam fecundam, eft ipfaDei, caufam fecundam predeterminan- tis, praedeterminatio: tantum abeft, utejus influxus paflive determinetur ab ipfa caufa fecunda. V I. Verum enimvero, nee Deus determi-
natur in concurfu fuo paflive a caufa fecunda, |
Secundum". '2.61
ratibne ejus, quod influat in actionem ipfam
caufa:. fecunda;: quod fuit membrum pofte- rius^.4.geficprobo contra omnesillos, qui in concurfu fimultaneo concurrentis Dei 8c caufa: fecunda: e.viftimant aliquid efle in con- curfu Dei , quod determinetur a concurfu creature. Si concurfus accualis Dei.ac fimul- taneus, determinaturab actione caufa: fecun- da: concurrentis, ergo actio caufa: fecundse priorerit', non quidem tempore, fed natura faltem, ipfo concurfu Dei fimultaneo, quia determines prius natura eft determinato. Atqui actio caufa: fecundse non eft prior, ne natura quidem, concurfu Dei fimultaneo, quia una eademque eft actio concurrentium, Dei 8c creature, qua v. c. ambo concurrunt adambulationem.acproindeunanoneftprior altera; confequenter, non poteft actio caufa: prima: determinari ab actione caufa: fecun- da:. Quod non fint dux actiones, fed una ea- demque actio, concurfus Dei 8c creature, li- cet ratione agentium, aquibusproficifcun- tur, diverfa: concipiantur, alias 8c alibi fuit demonftratum. Certe actio fumit diftindiio- nem a termino; eft enim via St motus ad tcr- minum: ac proinde, ubiffierit'unus 8c idem terminus, uti eft hie in concurfu Dei 8c crea- ture, una tantum eft actio. VII. Sed, quxrataliquis ,Jiconcurfus Dei
fimultaneus non determinetur a concurfu creatu- re, an ergo concurfus creatura determinetur a concurfu fimultaneo Dei?quemadmodum oftendi- mus,creaturam determinari ad agendum, aBii)e a concurfu Deipravio,an nonpariter earn deter- mine , cum influit non tantum inpetentiam ejus agendi, fed in aBionem ipfam ? Refp. Nullo modo: 8c fictitia tantum eft determinatio, qua: ftatuitur a quibufdam, qua Deus concur- rendo concurfu fimultaneo creaturam'dicitur determinare: Nam par eft utriufque concur- fus, & divini 8c humani, fimultanei ratio , quia una eademque eft actio Dei 8c creature concurrentium; 8c, uti in iftaadtione creatu- ra non determinat Denm, ita nee Deus deter- minat creaturam adtuali 8c fimultanea coo- peratione, quia neutrum hie altero prius eft: probo vero > ratione concurfus fimultanei, Deum non determinare caufas fecundas ad LI 3 agendum. |
|||||
|
Di-sputAt. ex PhilosophiA Select.
|
||||||||||||||
|
%6z
|
||||||||||||||
|
rum determinat: fie nee Deus fimul coope-
rans cum creatura, iftac aftione creaturam determinat, multo minus cratura Deum. Er- go, ut omnia concludam unoverbo, Deus nullomodo deterrninatur in agendo a crea- tura , nee Metaphyfice feu Logice, nee Phyfi- ce, nee a&ive, nee paflive, fed ipfe concurfu prxvio adlive determinat creaturam ad agen- dum , 8c in genere, 8c in fpecie, 8c in indivi- duo. Itaque, concurfus Dei cum nullo modo determinari poftit, contrahi, limitari, non eft indifferens, univerfalis, indeterminatus, contrahibilis, fed eft determinatus 8c deter- minans, particulars, reftri<ftus , quod erat demonftrandum. |
||||||||||||||
|
agendum. Concurrere & cooperari, aut fi-
mul agere cum aliquo ad producendum ef- fedtum, non eft, determinare agens illud : nam, 8c creatura concurrit cum Deo, nee ta- men determinat Deum.utftatim vidimus,er- go nee Deus fimul concurrens cum creatura operante , earn ad operandum determiuat: nam concurfus fimultaneus, nihil dicitaliud, quam, alio producente, ilium effetlum fimul comproducere: fed hoc non eft, determina- re : quemadmodum, cum duo homines eun- dem lapidem volvuut , aut duo equi fimul idem plauftrum , aut eandem navem , tra- hunt , uterque cum altera concurrit , fed neuter, vel hominum, vel equorum, alte- |
||||||||||||||
|
Difputaticnum ex Philofophia fele&arum
Voluminis Secundi,
VigesimA-Secunda,
D E
•CAUSA EFFICIENTS DIVISIONE IN PROXIMAM
ET REMOTAM, TOTALEM ET PARTIALEM. Thesis I.
|
||||||||||||||
|
OCcupavimus nos aliquot dfp. in expli-
C3nda divifione Caufe Erficientis in primam 8c fecundam, fed praeter hanc 8c ante explicatas, dividitur ilia quoque in ProximamSc Remotam. Proxima esl, qutepro- ditcit effeBum immediate. Remota esl, quapro- duciteffeBum media eaufa propinqmore. Quae utraque definitio, quo fenfu lit intelligenda, feq. theft fie explicamus. II. Quandoeaufaproxima dicitav imme-
diate producere effe&um, vel intelligitur hoc lie, ut nihil omninointerveniatinteripfam Sc efFeftum, nee eaufa alia, five ejufdem, five di verfi, ordinis, nee virtus ulla, nee conditio ad caufandum requiiita, fed quae ipfa fua exi- ltentiaeffecto conjungitur ae fie illud attin- git, quae eft eaufa abfoluteproxima; vel intelli- gitur illud immediate fie, ut inter caufam pro ximam & efre£tum non interveniat cau& alia |
||||||||||||||
|
ejufdem ordinis Sc fpeciei, licet intervenire
poflit eaufa media diverfi ordinis 8c fpeciei, licet 8c interveniat media virtus feu caufali- tas, licet interveniat media conditio ad agen- dum requifita, quae eftdebitaapproximatio agentis ad patiens, 8c hxc eft eaufa efficient proxima in fuo genere; ac pofteriore hoc fenfu, eaufa proxima proprie hie fumitur cum oppo- nitur remota:, ut Remota dicatur imprafen- . tiarum, quae produciteffe£tum, media, non 1 tantum virtute, quomodo opponitur eaufa; 1 abfolute proxima, fed 8c media causa alia, non tantum diverfi ordinis & fpeciei, fed 8c ejuf- dem ordinis 8c fpeciei, quomodo opponitur caufae proximo in fuo genere; 8c, hxc remota | eaufa, neyue exiftentia,v.i carta,abfoluteproxi- | ma, ntmtt virtute, ut proxima in fuo genere, ; cumeftectoconjun&i eft, 8c neutro illudat- tingit modo. in exemplo res utrimque eft manifefta.
|
||||||||||||||
|
#Vo LUMEN
manifefta. Caufaabfolute proximaeft emana-
tivaomnis: ignis refpeftu caloris, qui eft in fe; anima rationalis refpedtu rifibilitatis, & forma omnisfubftantialis refpe&u proprieta- tum, quia inter ignem, ut caufam, 8c calorem fuum, ut efledtum > nihil intercedit medium, neccaufaulla, nee virtus ulla vel caufalftas, nee conditio ad agendum requifita,quin,ignis fua exiilentia efte&o conjungitur , quia fua exiftentia calorem fuum intra fe producit, ut emanativa omnis: pariter fe res habet in ani- ma rationali refpeciu rifibilitatis , & forma qualibet fubftantiali refpe£tu fuae proprieta- tis. Ignis quoque eft caufa proxima caloris externi extra fe produ&i in alio, pater libero- rum, non abfolute; nam inter caufam utram- que 8c effe&um intercedit media virtus, & approximatio agentis ad patiens, quin inter- cedit media caula, fed alterius ordinis, quae nihil impedit.quo minus fua virtute effeftum attingat caufa utraque, & proxima dici poffit, fed in fuo genere, non vero abfolute; inter ignem enim 8c calorem extra fe produdtum intercedit media calefa&io 8c calor ignis in- ternus, inter patrem 8c filium femen ; at calor ignis internus & femen, alterius funt ordinis 8c fpeciei caufa: efficientes, nimirum inftru- mentales, quam ipfc ignis & pater, qui funt principales, 8c, quia calor internus ignis 8c femen funt inftrumenta quoad exiftentiam & a£tivitatem caufis principalibusconjuncta, cenfentur una eademque caufa cum caufis principalibus, nihilque impediunt, quo mi' nus caufa principalis utrobique dici poffit proxima, licet interveniant hate ut inftru- menta : At caufa remota eft avus refpe&u ne- potis, qui producitur,, quia hie inter avum 8c nepotem intercedit alia caufa media princi- palis ejufdem ordinis8cfpeciei cum avo, ni- mirum pater. Duplex ergo eft oppofitio inter caufam proximam 8c remotam: nam.fi caufa proxima fumatur pro ea, inter quam 8c cau- fatum nihil plane intercedit medium,ne qui- dem virtus ulla, jam etiam ilia, quae dicitur caufa proxima in fuo genere, remota erit, ut- pote inter quam 8c effecl:um mediaintercedit virtus; fed ii caufa proxima fumatur pro ea, inter quam 8c effe&um non intercedit ejuf- |
||||||
|
S E C V NT B IT M, 2tfV
dem ordinis 8c fpeciei caufa efficiens, jam ilia
tantum remota erit, inter quam 8c effeclum alia ejufdem ordinis 8c fpeciei caufa interce- dit , quo pafto nos caufam Remotam defini- vimus. III. Caufa abfolute proxima femper tan-
tum eft unica in uno effe&o ■. eftque, vel in eodem fubje&o, in quo eft effeftum.vel non eft: fi fit, vocatur interna; fi non fit, externa. Quja anima rationalis, caufa proxima abfolu- te, rifibilitatis, effe&i, eft in eodem homine, in quo eft rifibilitas, eft caufa abfolute proxi- ma, interna: fed interpofitio terras interSo- lemn Lunam, quia non eft in ipfa Luna, in qua eft effeclum ej us, tanquam caufse abfolute I proximo, dicitur caufa abfolute proxima, ex-
terna. IV. Caufa efficiens alia quoque eB totalis,
alia partialis. Totalis esl, qua per fe fola in fuo ordine irfpecie totum effeclum producit;ut ignis eft caufa totalis producendi ah'um ignem , quia non indiget alia caufa efficiente particu- lar^ principali,i. e. fui ordinis 8c fpeciei cau- fa ad alium ignem producendum, licet indi- geat cselo, ut caufa uni verfali, qua eft alterius ordinis 8c fpeciei oppofitx, licet indigeat ma- teria, diverfi generis caufa, licet indigeat ca- lore, ut inftrumento, alterius quoque fpeciei caufa. Partialis, qua per fe fola infuafpecie & ordine totum effeBum producer e nequit, fed qua jungi debet caufis aliis &fociis ejufdem ordinis
ac fpeciei, atque unaquaque ex parte tantum caufatum producit :\xt funt duo homines por- tantes idem pondus, ad quod neuter eft fuffi- ciens. De hac utraque caufa quxri folet, A?i plures caufa efficientes ,feu totales,feupartiales, feu ejufdem fpeciei, feu diver fe, conjungi poffint in effeBi ejufdem produBione ? Qua: quaeftio quia eft ardua, Scpeculiarem habet ufum in Theologicis, circa quseftionem, An Deus & homo fint caufa focia & conjunBa in hominis coniierfione, quin & in ornni bono opere ? per di- ftinclos meretur decidi paragraphos. V. §. i. Poffunt focia ejfe & conjunBa cau-
fa plures efficientes ejufdem effieBi ej" ad id pro- ducendum concurrere, ejufdetn ordinis & fpeciei, fedpartiales. Idem numero filius apatrepro- creatur £c matre fimul, ut caufis efEcientibus parti-
|
||||||
|
DisputAt. ex Philosop.hia Select.
|
||||||||||
|
atf4
|
||||||||||
|
VII. §.3. Nonpofttntplures caufa totales
ejufdem ordinis facta & conjunBa concurrere ad idem ejfeBum. Quod ita verum effecenfent ThomiJU, contradi&ionem ut implicet illis, • idem numero effc&um producifimuladua- bus caufis totalibus ejufdem ordinisinterfe conjunctis, atqueadeo non tantum naturali- ter id impoffibile, fed 8c fupernaturaliter, e(Te affeverent. Ratio certe defumta ex vi defi- nitionis, qua definitur caufa totalis, id fieri non poffe clare evincit : nam caufa totalis eft, quxfolainfuafpecieScordine totum ef- feftum producit. Si ergo plures caufae totales ineademfpecieconcurrerentad ejufdem ef- fe£ti produ&ionem; vel cxterse omnino ni- hil caufarent, quia una fufficeret; vel, fi eas- tern caufent, fruftra caufabunt; agent enim, quod eft aclum, producent id, quod eft pro- duftum, efficient effeQum, quod nunc eft, quia, ut effet, una fblum caufa totalis fufficie- bat, quae cooperatur ; at natura nihil facit fruftra. Deinde, fi plures concurrerent caufe totales ejufdem fpeciei ad idem numero effe- ftum producendum , plures etiam erunt a- ftiones totales: illis enim multiplicatis 8c ha; multiplicarentur. At hoc fieri non poteft: unus enim numero effedlus fieri non poteft, nifi per unam numero a&ionem totalem , quia a£Ho eft via ad effeifium, feu effe£tum in fieri : ideoque unum numero effeftum po- ftulat tantum unum numero influxum ex natura fua 8c unam tantum ex fe adtionem, per quam fiat; nam efle unum poftulat tan- tum unum fieri adarquatum. Quod fi ergo non poffunt effe plures aftiones totales, qui- bus unum numero cffedlum producatur, Er- I go nee poffunt effe plures numero caufae tota- jles ejufdem ordinis, quod eratdemonftrao- j dum. |
||||||||||
|
particularibus, partialibus: idem pondus tra-
hitur a duobus equis, caufis pariter talibus : neutrobiqueenim una caufa fine altera fuffi- cit ad effe&um utrobique producendum, 8c ■funt utrimque ejufdem ordinis 8c fpeciei cau- Cx. Notandum autem eft, has caufas temper effe coordinatas,non fubordinatas,quia neque quoad exiftentiam,neque quoad caufalitatem, neque quoad utrumque, una caufa dependet ab altera, nee parens a parente, nee equus ab equo, fed uterque exiftentiam 8c caufalitatem poflidet neutri mutuo debitam. V I. §. i. Poffunt effe plures canfe efficientes
focia & conjunBa & concurrere ad ejufdem ejfeBiproduBionem, diverfiordinis, fedtotales. Poffunt ad idem effe&um concurrere caufx efficientes, v. c. fuperiores 8cinferiores, uni- verfales 8c particulates, principalis 8c inftru- mentales, proximo 8c remotse, alixaliisfem- per fubordinatse, omnes tamen totales, quia fingulx in fua fpecie,fine auxilio alterius cau- f« ejufdem fpeciei, totum producunt effe- <5tum: fie fcriptio tota eft-a calamo, 8c tota a feriptore, folus enim calamus, ut inftrumen- tumartificiale , fcribit; 8c folus fcriptor, ut caufa principalis, fcribit; 8c calamus fcriptori fubordinatur, quia quoad caufalitatem , ut fcribat calamus, a feriptore dependet. Habet hax res infignem ufum in concurfu divino explicando, quandp quxri folet. An Deus 8c homo concurrent ad eofdem a£his,naturales, morales, imo 8c fupernaturales, ut caufe par- tiales 8c ejufdem ordinis, an ntcaufe totales 8c diverfi ordinis, aut, an concurrant,ut caufse coordinate, quod volunt Iefuita fr Remon- ftrantes Phihfiphi, an vero ut fubordinatx, quod volunt Thomift*8c quicunque fincerius Philofophantur, 8c nos aditruximus dtfp. de concurfu Dei, hoc 8c priori feleB. Difp. volu- mine habitis. |
||||||||||
|
Difpu-
|
||||||||||
|
VotuMEN Secundum. a<Jy
Difputationum ex Philofophia f ele&arum
Voluminis Secundi, fftf:?^
V I G E S I M A -T E R T I A > •""'
D E C A V S A FINAL!
Thesis I.
jLacet impraefentiarum Philofophicam de ideoque nullum malum formaliter fumtumV
|
|||||||||
|
qua tale, poteft efle finis; quamvis mala mul-
ta, materialiter fumta, id eft, res, quas malas funt, finis rationem habere poffint, non ta- men, quatenus funt mala:, fed quatenus ha- bent rationem boni: ita, explere libidinem, poflidere bona aliena, res funt malas,8c tamen fines funt, libidinofi 8c avari; fed vero res ma- la;, nonuttales, fedutbonse.abiisconfide- rantur. Finis ergo 8c bonum funt idem;id eft, eaderri res eft finis & bonum jdiftinguuntur tamen formaliter, quatenus eft alia definitio & ratio formalis, Scttus diceret, formalitas boni, alia finis. III. Nunc fecundum actertium fimul
videamus, nimirum: §iii£nam conditio requi- ratur ut finis caufet ? 8c quxnam ejus Jit caufa- litas? Uthocutrumqueexplicemus, obfer- vandum eft, finem confiderari pofle duplici- ter.vel ut intentum,vel ut obtentum: ut enim bonum confiderari poteft, vel in quantum in- tenditur 8c necdum exiftit, vel in quantum obtinetur 8c exiftit, ita quoque finis confide- rari poteft, vel in intentione, vel in executio- ne. Finis confideratusin executione, prout jam produftus eft, 8c a£tu exiftit,effe&um eft, ut faniras, in aliquo, qui segrotus fuit: 8c fie de eo, ut effeftum eft, hie non agimus, fed, in quantum caufa eft, eum hie confideramus; eft autem caufa.in quantum eft in intentione: fie autem confideratus finis.in quantum eft in intentione, prout intenditur a mente, duplex quafi efle habet, unum in fe 8c a fe, alterum. in mente 8c a mente: prius efle, quod fcilicet fanitasintentaamente, ut finis, in fe habet, folentScholafticivocare efle reale poflibile", M m quia |
|||||||||
|
[ Caufa Finali inftituere ventilationem. De
■ Can/a dieimus Finali,&. non define,ut am- fciguitatem evitemus, qua finis interdum fi- gnificat extremum aut terminum quemvis, leu magnitudinis, feu durationis, interdum extremum aut terminum perfe&um,bonum, atque adeo caufam finalem. Hoc fenfu finem definimus, Caufam externam,propter quam feu cuj us gratia res eif: vel, qua caufam effcientem impellit ad agendum, adeoquead confecutionem fui. Quae definitio ut tanto intelligatur cla- rius , hxc quatuor jam nunc difcutiemus. i. Quanam fit ratio formalis, fecundum quam finis caufat? %. Quanam fit conditio adfinali- zandumy barbare ,feu adcaufandum in fine re- quifita ? 3. Quanam fit ipfa finis caufilitas. 4- Sluodnamfit caufatum finis ? 11. Quod fpeftat rationem formalem, fe-
cundum quam finis caufat, ea eft, uno verbo, ionitas: finis enimomnis, feu ultimus, feu fubordinatus, bonus eft, vel per fe, vel per a- liud : omne autem ens poteft induere aliquam rationem finis, quia omne ens aliquam boni- tatem habet. Bonitas ergo formalis ratio eft caufse finalis, five ea fit vera, five apparens: non enim omnis finis Temper rcvera bonus eft; femper tamen bonus, fi non rcvera, fal- tem apparenter.Ratio hujusrei hxceft.Quod finaliter caufat, id amari debet atque appeti: appetitus autem obje£tum, bonum eft,aut ve- rum , aut apparens: nemo enim, intendens ad malum, operatur, & malum, qua malum, appeti non poteft, uti habent axiomatavul- gata. Cum ergo malum non poflit appeti; non poteft exercere caufalitatem finalem, |
|||||||||
|
DisputAt. ex PhiiosophiA Select.
|
|||||||||
|
266
|
|||||||||
|
quia poflibile eft, ut fanitas.qux nondum a&u j
exiftit, actu exiftat, 8c, licet nondum exiftat, j habet tamen efle reale >. quia, ut rofa quae jam non exiftit,, habet tamen effe reale 8c verum, illud fc. quod definitione exprimitur, fie 8c fanitas: ens enim in potentia tarn eft ens rea- le, quam ens in actu, quia tarn definiri poteft illud , quam hoc: efle vero feu effentia nihil eft aliud, quam id quod definitione exprimi- tur. Quodcunque ergo vere definiri poteft, id habet efle reale ac verum: fanitas nondum acquifita, fed intenta adhuc feu ut finis in in- tentione, definiri poteft: ergo fie quoque ha- bet efle reale ac verum; poflibile tamen, non adluale: at efle poflibileeft efle, uti ens in po- tentia ens quoque eft. Jam vero hoc modo movet 8c caufat caufa finalis. Quod vero mo- tio caulk finalis ab ente in potentia poflit ori- ri, patet infimiliexemplodefumtoacogni- tione noftra; movent enim intellectual etiam ea, quae adhuc in caufisfuis latent. Cur non Scappetitumcamoverepoifint? Ethoc qui- dem eft prius efle, quod finis in intentions confideratus habet in fe 8c a fe, fc. reale pofli- bile. Sed deinde habet etiam finis in inten- tione confideratus, eflealiquod in mente 8c a mente, quod Scholaftici vocant efle intelli- gible, feu effe cegnitum. Hoc efle intelligi- bile feu cognitum eft conditio neceflaria, ad exercendam caufalitatem finalem requifita: ficuti ad caufalitatem eflScientis neceflaria eft pafli propinquitas; feu debita approximatio agentis ad patiens, itaad caufalitatem finalem neceflarium eft, ut finis ejufque bonitas co- gnofcatur: quiaautemhaec cognitio diverfas rationes formales appetitui proponit, pro ejus varietate varie movetur appetitus; unde fe- quitur, hanc finis notitiam, non efle fpecula- tivam, fed praclicam; imo illud ipfum eft di- ctamen intelledtus practici, a quo voluntas feu appetitus determinatur. Hoc igitur *ffi cognitum feu intelligibile, eft conditio fine qua non, in fine adcaufandum requifita. IV. Caufalitas finis confiftit in motione me-
taphorica, feu in amore, quo agens fertur in fi- ttem, ex injeEio finis defiderio. Sed enim hoc paulo clarius eft dicendum. Quando finis,fub ratione boni propositus agenti.defiderium fui |
in illo excitat, atquead fe agentem allicit, di-
citur agentem movere metaphorice.non quia ■ ilia motio non fit vera motio aut non fit rea- lis.fedquia non eft phyfica: quod enim eft ens in potentia, id actionem phyficam edere ne- quit, motus enim phyficus fit a movente aftu exiftente j ideoque actio , qua movet finis, cum fit entis exiftentis in potentia r non po- teft efle phyfica, atque ob earn caufam dicitur metaphorica. Debet vero haec motio meta- phorica intelligi in adtufecundo,. i. e.' itaut voluntas actu moveatur : ex quo fequitur, quod hsec motio fimul fit 8c caufalitas finis 8c effectum voluntatis; nequehoc eft abfurdum: nam 8c actio 8c paflio, licet fint unus idemque motus, diverfse tamen funt caufalitatesj actio, efficientis, paflio, materia:. Nequefc tamen dicendum eft, quod nonnulli exScholdfticls dixere, iccirco finem caufare fecundum efle intelligibile, quafi caufalitas finis in efle in- telligibili confiftat: minima gentium: hacte- nus tantum admitti debet illai propofitio, quando finem dicunt, caufare in effe intelli- gibili, quatenus res ilia* quae caufalitatem fi- nalem exercet, earn exercere non poteft, nifi accedat ha:c conditio, ut cognofcatur vel ap- prehendatur ac potius judicetur a mente agen- tis- §luodvero ipfa caufalitas finis non confiftat in hoc ejfe intelligibili, feu, quod finis non fit cau- fa in eft cognito velintentionali i facile probAXi poteft. V. i. Finis, qui movet, proponitur nobis*
ut acquirendus. At finis.fecundum efle intel- ligibile feu intentionale, praefens eft Scfnon proponitur acquirendus. Ergo fecundum efle intelligibile non movet, a. Finis in execu- tion retinet efle intelligibile 8c tamendefiit caufare, ergo caufalitas finis non eft ipfum e- jus effe intelligibile, quia alioqui manente ifto effe intelligibili, tanquam caufalitate, maneret finis, tanquam caufa. At manet efle intelligibile in fine in executione:finis in exe- cutione non eft caufa. Ergo8cc. 3. Voluntas non intendit finem confequi in efle intelligi- bili, fed in effe reali, ergo non movet fecun- dum effe intelligibile, fed fecundum efle rea- le. Confirmaturhocargumentum. Finis eft I tale quid,ut propter illud res feu cauiatum fit. |
||||||||
|
Tolumbh Secundum. 16?
f jefto exercente caufalitatem caufe efficients
|
||||||||||||||
|
:& fie alliciat agens. At
|
||||||||||||||
|
' telligibile res non eft, nee ifta cognitio finis
allicit -agens, fed vero eiTe reale poffibilei- pfius1 finis cogniti. Solent alii hanc rationem fie ihftituere. Cujus praefentia defiderium no- flrum in-.pletur,ejus abfentiaad concupifcen- dunrin. >tatur. Sed non adimpletur animus nofterprjefentia finis intentionalis. Ergone- que incitatur animus abfentia finis intentio- nalis.Ergo finis fie non movet. Exemplo rem declaremus. Medicum movet fanitas aegroti, ut medicinam faciat: fed quae ? non intentio- nalis fane, fed realis. Non prodeft segroto fa- nitas intentionalis, id eft, cognitio fanitatis, fed fanitas realis cognita, *& huic reftitui cu- jpiti non alteri :iiax, ut poffibilis, movet eum adremediaadhibenda, haecacquifita volun- tatem fatiat, non vero intentionalis fanitas aut cognitiofanitatis. Quodfi aliquandoali- cujusobjefti cognitionem appetimusfub ra- tione finis, • veluti, cum defideramus videre Deum.cognitio turn fpe&atur fecundum efle reale: Fecundum quod appetitur. V I. Quartum reftat explicandum, qmd-
namjit caufatum finis ? Refp. uno verbo, wj«- dia: quatenus hsex vox aBiones quoque circa media compleftitur. Quia vero viscaufae'fi- nalis clarius dignofcitur in creatura rationali, hominem adhibebimus pro exemplo, in quo caufatum finis declaremus. Notum eft,in no- mine duum generum aftiones reperiri, clici- tas & imperatas •. imperatae aftiones mediate tantam a fine caufantur, interventu nempe aftionum elicitarum. A&iones elicitae, vel circa finem funt, vel circa media. Circa fi- nem, velleitas, intentiojfruitio. Circa media, confultatio, eleftio.imperium. Aftiones cir- ca media, fine dubio a fine caufantur; omnes enim ex intentione finis proficifcuntur, & in finem diriguntur. Aftiones immediate circa finem occupatas, a fine quidem proficifcun- tur , non tamen ut a caufa finali, fed ut ab ob' |
procatarfticas. Finis enim non caufat finali-
ter, nifi in intentione. At velleitas intentio- nem etiam precedit: deinde intehtio non po- teft efle caufa fui ipfius.i. e. finis intentus non poteft caulare intentionem: denique, fruitio verfatur circa finem in executione, ita ut ha- beatpotius rationem effedli, & finis rationem objedti, non moventis.fed terminantis. Cau- fatum ergo finis proprie erunt media & aBio- nes circa media. VII. Finis cauiat medii,nec caufat folum-
modo, fed dat Mis bonitatem, -menfuram, & ordimm- Datmediis bonitatemfints,q\iia. nulla nobis appetuntur media, ut in fe bona, aut propter fe.aut ratione fui.fed bonitatem fuam deri vant a fine, & propter hunc expetuntur; quemadmodum , quod'Rhabarbarum nobis bonum fit, & a nobis expetatur, ideo eft, quia conveniens nobis eft, & expetitur fanitas, ad quam acquirendam conducit, abfque qua fi foret, omnes Rhabarbarum averfaremur, nee ut bonum appeteremus : deinde finis etiam ordinem ponit mediisac menfuram ; quem- admodum Medicus non quolibet pondere, fed certa dofi ac menfura, exhibet medica- menta, & fuo ordine varia pro ratione xgri praefcribit, ita tota ilia prasfcriptio &exhi- bitio medicamentorum, ut mediorum, cau- fetur a fanitate aegro reftituenda, utfine. U- num hie notandum venit, cumdicuntPhi- lofophi, media accipere bonitatem a fine, non efle hoc intelligendum de bonitate morali aut honeftate, quafi finis, fi moraliter bonus fit aut honeftus , faciat media quoque efle talia, fed intelligitur fie, quod medium, ut fie, in fe, per fe, propter fe, non fit expetibile agenti, nee ab eo ametur; fed quodab agentc habeatur pro bono, diligatur, atque expe- tatur, indeeft, quod fit utile ac conducibi- le ad finem aflequendum , quern agens expe- tit. |
|||||||||||||
|
Difpu*
|
||||||||||||||
|
Mm
|
||||||||||||||
|
i6& DisputAt. ex.Philosophia Se-Eect."
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Vbhmink Seeundi,
V I G E S I M A-QjJ A R T A,
D E
C A V S A F I N A L I-
|
|||||||
|
Thes
CAufa Finalis in caufando rationem for-
malem, conditionem requijltam, caufali- tatem, 8c denique caufatum, expofuit d-ifputatio praxedens: haec exponet, quanam agenda, & quomodo propter finem agant. Refp. unoverbo, omnia agenda, quxcunque tan- dem , agunt propter finem, led non eodem modo. Atque hie fefe jucundiffima oftert contemplandi materia,8c multa hie funt, quae in pleniorem notitiam, turn Dei, turn noftri, nos adducant. Quare opera: fuerir, paulo ple- nius hoc totum negotium ob oculds ponere. II. § i. Res omnes naturales agunt propter
finem, autpotitu aguntur ad finem, quatenus a Deo diriguntw adfinemJinguMs prgfixum. Per res naturales intelligo res irianimatas & ani- matas anima vegetante, & oppono res natura- les rebus animatis anima fentienteaut ratio- nal! , feu agentibus cum cognitione, autfen- fuali, aut intelle&iva: 8c lie , res naturales voco, corpora naturalia, tam fimplicia, quam mixta; tam inanimata, quam animata non fentientia, tit funt plants. Dequibus omni- bus fiquis dubitet, an etiam reverapropter finem agant, earn remitto ad ordinem rerum pulcheTrimum > 8c varias aclionum vicifiitu- dines, certafque leges a quibus in agendo non recedunt : agunt enim, turn res inanimate turn plants, uno eodemque modo, fingulae,8c pro-incolumitate fua fummo ftudio pugnant. Et, cum confeias fintfui interitus, cui iingu- laria funt obnoxia, in fpecie fua seternitatem quandam confequi annituntur, 8c magis de univerfi qua-m de fui ipfius falute follicitje effe videntur, quiaquali noveruntex univer- fi corruptione majws malum fecuturum effe. |
|||||||
|
IS I.
Quis vero adduci poterit,ut credar.ifta omnia
fortuito fieri 8c temere, ac non potius ftatuat, h«c omnia agentia vel maxime propter fi- nem agere. Hxc ut certa funt, ita pulcherri- ma de iis oritur dubitatio. Diximus enim D'ifp. prated, ut caufalitatem finis exerceat, neceflariam efTe conditionem -n efTe intelligi- ble finis, feu, necejfario intercedere cognitionem praBic am finis. z_At rebus naturalibus, tumin- animatis , turn plantis, finem fuum cognojiere, non est datum. Ergo non agunt propter finem. R. Verum eft, in iis rebus ipfisnullamefle cognitionem finis, non tamsn agunt fine pre- via, imo perfe&iffima, cognitione finis, qua;, utcunque non proficifcatur ab ipfis, proficif- citur tamen ab ente perfe&iffimo, a quo diri- guntur: hatlenus enim res naturales propter finem agunt, quatenus ad finem a Deo fibi praefixum tendunt, ex SupremiNuminisor- dinatione ac dire&ione. Et haec eft pulcherri- ma fpeculatio, qua ad Dei ipfius cognitionem adfeendimus. Enimvero, cum caufa natura- lis (loquor de rebus inanimatis ac plautis) finem fuum non cognofcat, 8c tamen neque fruftra neque temere agat, necefTumeft, na- turam quandam dari fuperiorem, qirae natu- raminattionibusfuis rc£te informet, 8c ad optatum finem deducat. Haec caufa nequit alia effe, quam quae infinita virtute fit inftru- £ta, & fummafapientiapraedita. Quomodo enim aiioquitam pulcram, tam conftantem rerum varietatem, adeoartificiofedigeffiffet 8c conftanti adhuc lege cdnfervaret. Fateri cogimur, quod fapientiflimi artificis manus haec omnia formaverit, atque etiamnum ad fines a fe praeftitutos res naturales cognitionis expertes
|
|||||||
|
V O 1 U M E N
erpertes ducat ac dirigat: Ita Dei providen-
tia, ex hac de fine Philofophia , innotefcit. QinfquisitaPhilofophatur, utDeum, Del- que Attributa, proprietates, & operationes, ex Philofophia, quantum fieri poteft lumine naturae, cognofcat, is demum vere ae fobrie Philofophatur ,& ex Philofophia animi ve- ram voluptatem capit; nam Dei cognitio no- ftra eft perfeftio : A quo fine quam longe abeat Philofophandi confuetudo , in vanis tan turn 8c infrugiferis ac barbaris quaeftioni- bus conftituta, boni, £c qui veritatem vere amant ac fe&antur, omnes vident 8c 8c deplo- Tant. Sed querela: ifti non eft nunc locus. z_A rebus naturalibus &p!antis, qua? propter finem agunt ex previa cognitione 8cdiredtio- neDei, tranfep ad eaagentia, quae agunt ex propria cognitione finis i atque hie primum occurrunt Brut a. III. §.i. Brut a propter finem agunt perfe-
Bins, quam res naturales,quia ipfa finem cognof- cunt, id eft, cognofcunt rem islam, qua e si finis, cognofcunt hoc bonum quod eft finis, non tamen cognofcunt finem quatenw eft'finis ; qui modus agendi propter finem foli agenti rationali con venit. Bruta ergo animantia adhuc imper- fecle agunt propter finem, ac perfeftam cau- falitatem agendi propter finem caufae etiam debent primae,qu3e concurrit cum fine ad ejus caufalitatem exercendam, 8c a qua diriguntur non minus quam res naturales inanimate 8c plantse: cognofcunt Bruta bonitatem quidem obje£H, fed non cognofcuntrationemfinis: finis autem caufalitas, 8c propria ejus motio, hoc exigit, ut bonitas mediorum cum fine conferatur,8c ut ope difcurfus media ad finem referantur: hoc autem in Bruta animantia, quia ratione carent, non cadit: ideoque motio & caufalitas finis in iis quodammodo imper- fecl-a eft, 8c a prima caufa perficitur: hinc eft, quod Bruta animantia ad unum eundemque finem, eodem modo, naturali inftinftu.ten- dant, nee cum deliberatione aliqua agant, fed quodam naturaeimpetu, quern iis indidit Su- premum Numen , in appetendo fineguber- nentur ac dirigantur. IV. §.3. Creatura rationales fo!a a fine per-
feff-e movetur, quia ratione eftpradita, &per |
Secundum, zSp'
banc intelligit bonitatem fink, nonftmplicit'er,fe{
novit infuper difcernere inter bonitatem finis ac mediorum, & dijudicare habitudinem mediorum ad finem. Soli homini datum eft, de mediis deliberare, 8c, fi una via res non procefTerit, alia ratione ad finem pervenire, juxta Teren- tianum illud.hac non proceffit, alia aggredie- murvia: 8c hoc maximefacitadnoltrinoti- tiam (qua; prater notitiam Dei eft altera pars fcelicitatishumanxinhacvita) utredte per- pendamus, quantum nobis concclferit naturae author Deus, pra Brutis & rebus inanimatis ac plantis, qui finem cognofcimus 8c nobis- proponimus, 8c media ad finem ipfidirigi- mus,poftquamdeliberavimus8cdecrevimus, quaenam media ad finem obtinendummaxi- meconducant.Scholaftici barbaris fuistermi- nis hoc totum negotium fie folent efferre.Res inanimes 8c plantae agunt propter finem vir- tualker, id eft, in virtute Dei dirigentis,Bruta materialiter.i.e.agunt propter rem a fe cogni- ta,que, eft finis,Hominesformaliter,i,e.agunt propter rem cognitam a fc, non tantum, qua: eft finis, fed 8c cognitam , qua eft finis. V. §.4. Inter Creaturas omnium perfeBifip-
mepropter finem agunt zsingeli, quia, omnium perfeBiJJime cognofcunt finem: Neque hoc ulte- riori explicatione eget, quia fatis eft notum. VI. §.y. Deus ,utiinfmitis parafangis fiipe-
rior eft omnibus creaturis,ita modo eminentijfimo agit propter finem, non qui extra fe fit, uti agunt propter finem creatura, fed qui ipfefitfbi. Scd hoc negotium explicari meretur. Duum ge- nerum aftiones funt confiderandae in Deo; immanentes 8c tranfeuntes. Aftiones imma- nentesDei non funt ullo modo propter.finem > quia funt ipfa effentia divina: quatenus autem a&iones Dei immanentes libere tendunt in creaturas, nullam quoque habent entitatem diftin&am ab effentia divina, ac proinde, nee abefficiente, nee a fine caufantur. Cum er- go Deus dicitur amare creaturas propter fo ipfum, non eft hoc fie intelligendum , quafi- Deus amore fuiipfiusmovereturadamorem creaturarum,fed quod amor fui ipfius fit ratio amandi creaturas. Quod attinet operatio- nes tranfeuntes Dei, illae a fine re&e caufari dicuntur i atque hoc fenfu redte dicitur Mm 3 Deus
|
|||||
|
losophia Select.
taneum eft, ut obtineatur. Huic axiomati af-
fine eft iftud. Finis eft prior in intentione quant media. Ratio eft, quia media funt propter fi- nem 8c non finis propter media: unde quoque fequitur, decretum de fine prius efTe decreto de mediis. Qui, hate duo axiomatabenein- tellexerit, non facile errabit in explicanda Praedeftinatione, neque earn fidei autoperi- bus prxvifis adferibet; quia enim faius 8c vita aeterna eft pofterior in executione.quam fides 8c bona opera, debuit ilia efle prior in inten- tione. Quotiefcunque ergo quxritur, Vtrum Deus exeonos elegerit ad vitam aeternam, quia credituri eramus & in fide perfeveraturi, an vero ex eo, quia not -elegit ad wit am aternam, elegerit nos quoque adfidem & perfever'entiam in fide? facile videt unufquifque, quid fit re- fpondendum; fcil. pofieriuvdicendumefl ,& non prius. Ratio eft ex hoc axiomate, quia fi- nis prior eBin intentione quammedia, & finem prius volumus quam media, quia pnpterfinem media volumus. At vero vitae 8c aeternae 8c fa- lutis confequendae funt media,' fides 8c perfe- verantia in fide: ergo prius vult 8c decernit Deus vitam 8c falutem aeternam, ut finem, cum eligit, ac turn vult 8c decernit fidem 8c perfeverantiam in ea conferre , ut media; prout nos homines, fecundum varia inftantia rationis.ordinemDccretorumdivinorumxli- gerimus. IX. Objiciunt Adverlarii adverfus axio-
mata pofita. .Vti quid Deus facit in tempore, ita abaterno decrevit. e^iiqui vitam dat aternam in tempore, nee dat, nifi prius credant. Ergo ita deer evit, fie. prius dare fidem & turn dare vitam aternam. Refp.j. ingenere,effe ignorationetn elenchi: neque enim haze quaeftio eft. Utrum Deus decreverit credentibus (de adultis lo- quimur) vitam aeternam conferre: fed hoc eft in quaeftione, Anne Deus propterea volue- rit vitam alternant ac decreverit, quia credi- turi eramus, an vero voluerit nos credere 8c fidem decreverit, quia vitam aeternam datu- ruserat. Nospofteriusafferimus; Adverfarii prius. x. lnfpecie, admajorem. Verba ifta, Vti Deus ab aterno deer evit facer e, ita in tempo- re facit,velcontra,duj>licem fenfum admittere poffunt j vel hunc, quo ordine Deus decrevit res
|
|||||
|
27® DisputAt, ex Phi
Deus fecifle omniapropter femetipfum: nam\
cum a&iones hx externx ponant diftin£iam| aliquam entitatem in creaturis, diverfam ab effentia divina , neceffe eft , ut efficientem caufam habeant, proinde 8c finem. ,V 11. Quaerathicaliquis. An Deus movea-
tur a fine? R.Non eft hoc deratione finis in I genere, ut moveat efficientem, fed hoc tan- tum eft de ratione finis creaturarum, qux fe non poffunt ad agendum applicare nil! per realem motionem, & mutationem, & caufali- tatem, proprie diftam : Deus autem, qui fine ulla fui mutatione, fine dependentia aut cau- ialitate , modo quodam eminentiffimo ac perfettiffimo, ad agendum fe applicat, agerc poteft propter finem, etfi ipfe a fine non mo- veatur. Caufalitas ergo finis in Deo refpecltu aftionum 8c effedtuum ad extra, ut loquun- tur, confiftit ineo, quod amore fuas bonitatis effeftum producat extra fe. Et hoc fenfu ca- piendum eft hoc; Deus omnia fecit propter fe: Nam Deus omnia fecit propteraliquid: atqui extra Deum nihil erat, nifi ipfe: fecit ergo omnia propter fe, non quod iftis, qua; fecit, indigeret, (fie enim proprie moveretur u fine inftar hominum) fed ut rebus iftis, quas fecit.fuam bonitatem impertiret: quod Scho- laftici enunciarunt hoc modo. Deus omnia fecit propter finem, non indigentiae, fed affi- mulationis, qui eft, quo agit quis, non ut fibi commodum quaerat, fed ut bene aliisfaciat, quas funt extra fe, rebus. Ita Deus nihil fibi quaerit ex eo, fi quid faciat: quid enim ipfi ac- cedere pofilt, qui eft perfe&iffimus ? fed, fi quid facit, id facit, ut bene faciendo cognof- catur, non gratia fui; nam five Deus cognof- catur, five non agnofcatur a nobis, nihil inde commodi ad eum redit , fed ut agnofcatur gratia noftri 8c bono noftro. VIII. Receptum eft 8c maximi ufus Axio-
madefine. Finis, quo pofteriorellinexecutio- ne, eo prior eft in intentione, & contra. Ratio axiomatis eft,quiafefe habent plane contrario ordinererumintentio 8c executio: nam in- tentio oritur a maxima perfediione, 8c execu- tio in maximam perfe&ionem definit: maxi- mam perfeftionem appello, tantam, quanta ab efficiente caufa obtineri poteft, 8c confen- |
|||||
|
V'OtUMEU S
|
D V Mi 271
ordine mihi, primum eft in executione, 8c
quod in decernendo eft primum , eft poftre- mum jn exequendo: prius decerno Amicum invifere, poftremum invifo : poftcrius decer- no currum confeendere aut navem, prius hoc facio. Ergo hie fenfus, Quo ordineresDem decrepit ab aterno , eo in tempore exequatur, eft falfus. Deus prius ordine decernit finem, 8c poftremo obtinet ; poftdecretum finem decernit media, 8c ea primo adhibet: fie pri- mum decernit .vitam aeternam ut finem qui- bufdam, turn decernit media, fidem 8c per- feverantiam in ea, 8cc. haec media primo ad- hibet in executione,8c vitam e^ernam poftre- mo confert. Senfus pofterior Majoris nihil ad rem facit, quia quas res decrevit ab seterno 8c quales decrevit facere, eas*& tales in tempore facit: nihil enim eft verius: ita decrevit dare quibufdam fidem 8c perfeverantiam in ea, ut medium vitae atterns obtinenda:, 8c fie quo- que facit 8c dat in tempore. Sed Meditatio- 1 num de Fine hie efto Fink. |
||||||||||||||||
|
res ab xterno, eo etiam ordine facit in tempo-
re, vel hunc, quas ab aeterno res decrevit face- re & quales, has facit in tempore & tales; ita lit prior fenfus accipiatur de ordine quo Deus vult 8c decernit quacdam ab aeterno; pofterior fenfus accipiatur de natura rerum volitarum &decretaruni, de earum qualitatibus&cir- cumftantiis: prior fenfus admitti non poteft, quia fie Deus prius finem exequeretur , 8c poftea media; prius jenim decernit finem quam media: at hoc ne in homines quidem cadit, nedum in fapientiflimum Deum. non enim homines , quod prius decernunt, prius execution! mandant. Decerno Amicum invifere, qui eft Hagar, turn decerno media, quibus hunc finem obtinere valeam , cur- rum confeendere aut navem &c. fed non, ut prius decerno Amicum invifere, poft currum confeendere aut navem, ita ago aut exequor j nee enim prius Amicum invifo, 8c turn currum aut navem confeendo , fed contra, quod in decernendo pottremum eft |
|||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia feledarum
Voluminis Secmdi,
VigesimA- Q_u in t a }
|
|||||||||||||||||
|
jD E
|
|||||||||||||||||
|
SVBJECTO ET ADIVNCTO.
|
|||||||||||||||||
|
Thesis I.
*Irulus hujus difputationisduoproponit \adhafionut quodnonnullivocantrecipiensad
veati\zniz,SubjeBum & AdjmBum: cum fe: eft 8c occupation* , quod alii vocant fubje- Bumoccupans, alii objeBiim, quod tamen alii
contra adjunBum vocant : invenias 8c y«£/V- Bum informational, conjtderationis, operations, in artibus 8c prudentiis,& adaquationis acper- feBionis, in fcientiis; atque in iifdem, fubje- Bnm materiale <*"formate. Et quis omnesfub- jeBi acceptiones recenfeat Scholafticis ufita- |
|||||||||||||||||
|
enimcaufper flentter aefl,jung
|
|||||||||||||||||
|
Philofophia. Eft fubjeftum quoddam pradi-\ tas ? Filo opus foret Ariadnes, ut quis ex hoc
cations, quod alii vocant denominations, feu Labyrintho fefe expediat. Nos fie procedi- intrinfeca,feuextrinfec*reft quoddam inha- !mus. lions, quod alii vocant recipiens infe: 8c aliud I II. SubjeBum, vel eft affeBio tbematisjtm- |
|||||||||||||||||
|
t
|
|||||||
|
%jz DisputAt. ex Phi
PHcis, St turn dicitrelationem a.d adjunBum,
Vel eft ajfeBio thematis complexi, & turn dicit relationem adpradicatum. P. Ramo prius/«£- jeBum vocatur Topicum , pofterius Axiornati- cum. Priuseft, velinhafionis ,ve\adhafionis, vel occupations, prout adjunBa, vel inherent, vel adherent, vel occupant fubjcBum -.pofterius dicitur vu\gppr*dicationis.ve\ denominationis. Et ad hafce claffes omnes alix fubjeBi nomen- clature poflunt referri. Prius eft anguftius pofteriori, & pofterius eft latius priori. Multa iunxfubjeBapradicati, qux non funtfubjeBa adjunBi, quamvis omnia fubjeBa adjunBi fint fubjeBapradicati: nam modus pr^dicandi fe- quitur modum effendi. Quopcunque enim prsedicantur de aliquo negate, ut, homo non ell ■planta, velfalfo, ut liber e8 lapis, vel effentiali- ter, ut, brutum eff animal, in its quidem repe- rire ekfubjeBumpradicati, fed non item fub- jeBum adjunBi: quod turn reperitur, quando aliquid prxdicatur de a\io,afiirmate,vere,pra- ter aut extra effentiam ejus, de quo dicitur, &, ut Scheiblerw loquitur, extra ejfentialiter ; 8c fub illis conditionibus tantum idem tuntfub- jeBmn topicum cjn axiomaticum ; extra hos ca- fus], fubjeBum quidem dabituraxiomaticum, fed non item topicum. Ni hil autem refert, fi- ve de fubjeBo topico aliquid prcedicetur pradi- catione externa, five interna, five abfotuta, five limitata, modo \>vxd\cetvirpradicatione acci- dental/, & non effentiali, 'vera 8c non falj% of- firmata&l non negata. III. TSiibjeltum 8c AdjunBum \tfdemdivi-
dmitur modis, quia relatum funt 8c correlatum: Utrumque ergo dividipoteftin«^/J/«f«»2e^ i'.mitatum, internum & externum- SubjeBum abfolutum dicitur, cui adjunftum convenit fimpliciter & abfque retivi&ione.,Limitation, cui adjun&um convenit quadantenus, i. e. fecundum certani naturam,partem , circum- ftantiam loci aut tempons.aut certo refpeftu. Notandum hie eft, nunquamadjunffumlimi- tatum enunciandum effe abfolute de fubjeBo, nee abfolutum limit ate: quod ft fiat, enunciatio, aut falfa eft, Sc cornmittitur fophifma Ariftotelis, a diBo fimpliciter addiBum fecundum quid, vel vice verfa, aut e&fynechdtchha: falfa erit, ut fi dixero fimpliciter, Mthiops effalbus, quia id |
|||||||
|
losophia Select.
tantum verum eft fecundum quid, pata dentes:
Synechdochica, ut in loco communide Perform Chrifti.tx. in Scripturis Sacris, cum Chrijius di- citur natus ex Maria Virgine :ubi t* nafciex • Maria Virgine,quod convenit C/?n/?» fecundum naturam hmnanam tantum, enunciatur de iplb abfolute,. non tamen falfo, quia facra pagina falfitatis eft expers, fed licet vere, attamen improprie,figurate, tropice, fymchdochice, per fynechdochenpartis, qua, quod convenit parti, enunciatur de toto, fecundum iftam tamen partem intelle&um. Hancfynechdochicam ad- junBi de fubjeBo abfolute enunciationem, in negotio perfonalis unionis duarum natura- rum in Chrifto, Theologi vocant tyiia/tuo'ifio- fictrat, commwiicationem idiomatum, quando attributa unius nature in Chrifto propria in enunciatione tribuuntur toti perfonas Jitcv- Jponrf, idque vel abfolute, vel ab altera natura denominate: abfolute , ut cum dicitur, Chri- ftus effmertttus: ubiquitas eft adjunBum Chri- fti limitatum ( modo hie adjunfti vocem tuto ufurpare liceat : fed ita loqui Colen?TheoIogi in locis communibus) item &. mors: illud, di- vina natura, hoc, human*, eft attributum ; pradicantur tamen de Chrifto abfolute : at cum Deus dicitur in facris monumentis Ec- clefiam redemifiefuofanguine,3.Mt Dominits gh- ria crucifixus, non tantum adjunBum naturie human* tribuitur Chrifto, ut fubjeBo abfolute, fed infuper, ut denominatur a natura altera, foil, divina: neque enim dicitur in textu fim- pliciter, Chriftus eff crucifixus, aut ecclefiam re- demit fuof anguine Sed Domin its gloria eff cruci- fixus , 8c, Deus ecclefiam redemit fuo fanguine: quod utrumque Chrifto convenit fecundum naturam humanam tantum, quae fola fangui- ne eft prcedita 8c crucifigi poteft, 8c tamen u- trumque per fynechdochen tribuitur toti Chrifto, etiam ut ab altera natura denomina- tur, fed, quod notandum eft accurate, 'in con- creto, non in abftraBo. Neque enim dicitur, Deitas Ecclefiam redemit fuo fanguine, aut divi- na natura, qua eff dominagloria, eff crucifixa: neque enim, qua: de Chrifto dicuntur.ut toto, Scinconcreto, pofluntenunciaride fingulis ejus partibus aut naturis, & in abftrafto: ideo- que, quamvis liceat dicere, Chriftus homo eff ubi^ue,
|
|||||||
|
VOLUMEN SECU
|
|||||||||||||
|
m
|
|||||||||||||
|
n d Uir.
|
|||||||||||||
|
tihique, non tamen licet dicere, Chrijii huma-
nit as eft ubique: fie verum eft, Chrifiut Dew eftpaffus, cruetfixas, mortuus, fanguinem cjfu- dit, non eft verum, Deltas eilpajfa, mortua, crucifixa,fangu'mem ejfudit,ne<\ue hsec commu- nicant) idioxaatum eft realls in Chrifto, led ver- balistantum, quia non poteft proprium na- turae divinas in humanam, aut humana: in divinam transfundi,ut in fubjecl:um;fic enim propria quarto modo communicarentur fub- jeftis fpecie diverfis ; quod monftrum jam ante multisdebellavimus Difp.feB.vol.difp.if. Atque haec omniaaccurate funt.tenenda con- tra Ubiquitiftas. IV. SubjeBum internum eft.cui anjun&um
inhxret. Externum eft, cui adharet, adjacet, circumftat.feu ad quod ordinatur illud. Hinc oritur duplex denominatio, intrinfica, cum ad- jun&um internum, extrinfecd,cum externum de fubje&o dicitur. Non debent hie temere confandi,fubjeBum &tfubfiantia,<tdjunBum 8c accident, quafi ilia pari pafifu ambulent: nam £c dantur accidentia, quse fint fubjefta alio- rum accidentium, 8c quidem inhsefionis, 8c dantur ftibftantiae, qua: fint adjunclia aliarum fubftantiarum: fuperficies in pariete eft fub- jeftum alboris, & intelle£rus ac voluntas funt fubjetta habituum: forma: fubftantiales funt adjuncTra materia:, arma adjunftum militis. AdjunBum externum, eft, vel objeBum, vq\Ji- gnum, vel circumftantia. V. ObjeBum efl, circa quod res, i. e. fubje-
ftumoperando verfattir. Ramo, Scheiblero, aliis, nonadjunBi, fed mhusfabjeBi fpecies ell, 8c \ocatur fubjeBum occupant. Sed in hoc negotio parum eft fitum , modo objeftinatura bene istelligatur. ObjeBum proprie com petit aftionibus circa ft occupatis; nam in ordine ad illas definitur: fubftantiis, potentiis, habi- tibus, non tribuitur, nifi per & propter aftio- nes. ObjeBum stliud eft terminativttm tantum, aliud, termmatrjum & .motivum fimul. Ter- min/ttivim tantum, in quo fillitur iblum aftio mentis, uti charra, fcriptoris, tabula,piftoris, eil obje<Sum:hoc fenfu, attionibusdivinis tribuitur objeclaim , creationi'Sc conferva- tioni hocuniverfum , cpoperationi aftiones oeaturarum : abiit, ut unquam Deo agenti |
|||||||||||||
|
tribuamus obje&um motivum, quod non tan-
tum terminat actionem agentis, fed agentem movet ad agendum: ac Deus a nullo movetur extra fe: atqui objecTum, tam motivum, quam terminativum, eft extra agens. ObjeBum ter- minativum tantum, eft fpecies adjvmfti exter- ni: motivum fimul, fi moveatpotentiamco- gnofcentem vel intellectum, vel fenfum, ut, cumdicimus, objcBa movent fenfus, habet rationsm caufve Procatar&icae; fi rnoveat po- i tentiam appetentem, fenfitivam aut ration*--
lem, habet rationcm caufa: finalis, vel fubor- ' dinata:, vel ultimo. Objelti divijiones, in ma-
terial & formate, tot ale feu adtequatum, & parti ale feu inadaquatum, per fe & per aliud, fimilefvealias, imprafentiarum omittimus, quia, 8c facile intell iguntur, gc apud Scheible- rum, Keckermannum, zsfljledittm, Burgerfdi- cium, aliofque videri poffunt. V I. Signum eft, quod feipfum fenfui ex-
terno, 8c id, cujus fignum eft, vel phantafiar, utiinbrutis, velintellectui, ut inhomine, offert. In.figno omni itaquetresfuntrefpe- 6tus, i.ad rem fignificatam tanquam adjunfti adfubjeftum, 2. ad fenfum externum, qui- cumque fit, quia in aliquem deberincurrere, 3.ad Phantafiamautlntelleclium, quiaalte- rutri debet reprsefentare aliquid, quod in fen- fus externos non incurrat, vel quod abfit, vel quod fit occultum. Neque hae tres %ia{( te- mere debent confundi. VII. Qujeri hie folet, An fignatum de'fl-
gno enunciari pojjit in cafureBo? Rcfp. Non pofle prsedicatione propria alterumde altera affirmari, quia funt relata (an praedicamenta- lia, an tranfoendentalia, nihil refert) at relata funtoppofita, quaedefeinvicemin cafu re- cto prasdicari nequeunt, uti nee de eodem tertio fingulari: quemadmodum non licet di- cere, Pater eBFiliut, refpe&ufcfil.eiufdetn, ita non licet dicere, hederafufpenfa eflvinum, aut iris efl diluvium; impropria tamen 8c figu- rata loquutione per metonymiam adjun&i feu figni, poteft fignatum dici de figno, quod licetnonnulli negent, admittere tamen co- guntur, velint nolint, convifti authoritate & vi facrarum litterarum , ubi Gen. 40. Tres propagines funt tres dies. 41. Septemboves &• N n feptem |
|||||||||||||
|
27$ Disputat. ex Phi
[eptemfpctffuntfeptem anni.lk- alibi, Petra erat
Chrifiuf, 8c in inftitutione Sacrae Ccenae, hoc, i.e. hicpanis, eBcorpus tneum, 8ccircaalte- rurn N. T. Sacramentum, Baptifmiu eB ablu- iio peccatorum, 8c paffim extant enunciatio- nes, in quibusfignatumdefignoenunciatur in cafurefto: quKtamenenunciationesfalfie dici nequeunt aut pro falfis haberi, nifiquis falfitatis arguat verbum Dei, nectamen pro- pria funt; nam fpicae aut boves non erant an- ni, Petra non erat Chriftusipfe, nee panis, quem Apoftolisdiftribuebat, erat ipfum cor- pus Chrifti, quo accumbebat menfas,8cc. Fa- teor hoc axioma ab omnibus receptum efTe & pro veriffimo haberi, Nulla oppofita, confe- quenter, nee relata, pojfunt defe invicem affir- mariincafureBo, itanec difparata, attamen video extare tales enunciatiouesinfacrislit- teris. De relatorum mutua enunciatione in cafu recto, exempla protulimus: de difparatis extatjoh. i. 14. Verbum carofaBum eB, Deus eB homo ; quae quidem vulgo habentur pro difparatis: re&ene an lecus, nunc non diipu- to. QuJcquid lit. Alterutrum hie cedat, opor- tet, aut axioma inPhilofophia receptum, aut verbum Dei. Utrum rejicietur, utfalfum? |
|||||||||||||||||
|
losophia Select.
! Canon Logicus aut Metaphyficus.ab homini-
| bus errori obnoxiis procufus,anSacra Pagina, I a Deo fallere & falli nefcio profefta. Ego fa- I nemalim, cuicunquedemumaxiomatiPhi- j lofophico fidem detrahere, quam vel tantil- lum derogare veritati facrarum litterarum. Quid? quod is fit genius linguae Ebraeae.ut alio modo loqui nequeat, cum lignatum praedica- bit de iigno ; nam non habet verbum, quod refpondeatGr^co (m^ai'itaaut Latmojignifca- re, led cum difturi effent Ebraei, ifla imagoJt- gnificat, (rvifia.iti,principem, dicerent, ijia ima- go eB princeps, qui modus loquendi & nobis Belgis eft: ufitatiflimus, quibus tamen voca- bulum Belgicum, beteekkenen, luppetit. VIII. Divi/ionesfigni, innaturale&ar-
bitrarium,formale & infirumentale, notificans, memorans, <&> certificans, 8c, fi quae lint aliae, confulto omittimus, quia facile intelligun- tur, & in Logicis ac Met'aphyfids, Keckermanni, Aljledii, Scheibleri, Bttrgerjdicii ,\ibz\\\s extant, atqueetiaminaliis. IX. Circumfiantia eft, quicquid, praeter
objeftum 8c fignum, rei, i. e. fubjeevto, adja- cet, circumftat, appenfum vel appofitum eft ullo modo; atque latiffime fefe extend it. |
|||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philoiophia fcle&arum
Volaminu Secundi, VigesimA-SextAj
D E
SVBJECTO ET ADIVNCTO.
|
|||||||||||||||||
|
T h e s 1
|
|||||||||||||||||
|
I.
|
|||||||||||||||||
|
SVbjeBi\&iAdjtinBi naturam expofuita^
putatio priced, haec ufum horum termi- norum in variis oftendet quaeftionibus, iifque gravifiimis. §. 1. Quaeri poteft. An DeuspoJJit dicifubjeBumfuorumattributtrum, v. c. omni- fcient'ne,omnipotentiiX, &t. uthac dicantur ad- |
|||||||||||||||||
|
Theokgis. Verum enimvero, fi definiti.o fub-
jettigr adjunBi obtineat, qua: poni folet, 8c a nobis pofita eft & expolita,dfi/£./>n*«i.impni- denter.ne dicam,falfo,quicunque,8c quarum- cunque etiam fint partium, feu Philofophi, feu Theologi, fie loquuntur. AdjunBum praeter ef- |
|||||||||||||||||
|
><»#*.? Quam quxftionem obiter tetigimus, fentiam adfubjeBum accedit. Sedomnifcien
th. 3. difp.praced. Affirmat Scheibleruscum |tia, omnipotentia, &c. prseter effentiam ad
multisalii3,cieftphrafisreceptaPMo/ff/>^w<»<r|Deura non accedunt. Quare errandianfam
prsebere
|
|||||||||||||||||
|
Secundum. 275-
ipfefubjeBum, haec AdjunBum, dici poflit, vo-
cibus illis Metaphyfice feu tranfcendentali- ter aut etiam Logice acceptis: fed Xey^m- carnatus, tutitftnr&; 8c humana natura, tun refpiciunt fe proprie ut fubjeBum & adjun- Bum, fedmagis ut totum myfticum tcpars. Ergo fie velim dici. Humana natura in Chri- fto eft pars $ fo'yx evttii*', eft adjunBum 'S A»- yss fimpliciter confident!; quemadmodum, ut crafliori exemplo hoc illuftrem, furculus eft adjun&um ftirpis 8c pars arboris. Quod Scheiblerut clamitet, xipv nullatenusfubjeBum dici debere natura human*, aut naturam huma- mm adjunBum tS U-yts, quia caro Chrijli af- \fumta Jit in ipfam ■Jsrafxn* -nZ Aoy», ifta ratio non concludit : nam manet tamen extra ef- fentiam fimpliciter confiderati; ita ut nee earn conftituat, nee aliquam caufalita-
tem ad earn conftituendam conferat : aliud eft, recipi inperfonalitatem &fubjjftentiam ah- cujw, aliud eft, venire in communicnem effentia. alicujus: haec diftinguere debuerat Scheiblerut, qui in aliis tricis diftinguendis faepe nimium eft accuratus: Hoc decepit eum, quod ad dif- crimen iftarum phrafium non attenderit. To venire in communionem effentia alicuj us, quan- do negatur deadjun&o refpedhi fubjedi, hoc fignificatur, adjunclum ad effentia: fubjecli efientialem conftitutionem nihil feu nullam caufalitatem conferre. Sed Scheiblerum cum Scheiblero committamus, 8c ipfum exfeipfo refutemus. III. In Topic* Logicitcap. J.numeromar-
ginali l. docet Scheiblerut, ii adjungi, feu ad- junBum effe, complefti haec duo. i. effe po- fterius. %. aliud feprius, extra-effentialiter afficcre vel denominare. In Metafhyf.hb. i. cap. zi. n. marg. 8. dicit, ilia omnia effe ad1- juncla, quae eflentiam rei confequuntur vel eidem fuperveniunt. Sed rogo Scheiblerum, An non natura humana eft pofterius quid to? An'-/»'perfona ac natura divina? Annon ex- tra-effentialiter (ut ipfius terminoutar) m xi^ft, perfonam ac naturam divinam , afficit 8cdenominat? nam nonconftituiteffentiali- ter earn, nee aliquid confert ad efientialem illius conftitutionem. An non confequitur, nttiiftt perfonam ScnaturamChriftidivi- Nn 2 nam |
|||||||||||||
|
VOIUMEU
-pnebere queant hae notiones Logic* & ter-
mini Metaphifici , cum Saniftiflimo Enti , Deo, tribuuntur, niiiprimumpurificentur. ,§luaji JubjeBum 8c quaji adjunBum dici hie malim, ad morem Iurifconfultorum, quilo- quuntur deContraBu'f^'quaJi-contraBu.Qu^d vere & proprie eft adjunBum, id eft, extra ra- tionem 8c eflkntiamfubjeBi: fecus eft in iis, |
|||||||||||||
|
}
|
uae explieantur per modum adjmiBi, acjief-
nt adjunBa, qua: poffunt effe idem cum fub- |
||||||||||||
|
f
|
|||||||||||||
|
jeclo effentialiter: ita exemplum habemus in
ente, cujus quafi-adjunBa flint, unit as,Veritas, bonitas, non tamen vere & proprie adjunBa, quia non funt extra eflentiam entis;quia ta- men de ente praedicantur,ut attribute quoque divina de Deo, poffunt utrobique quajl-ad- jun&a dici:& certe, quando dico; Deus eft omnifcius, eft omnipotens ; Enseftunum, verum, bonum; Difpofitio terminorum feu utriufque extremi Logica proxime accedit ad difpofitionem fubjeevti & adjun&ijnon tamen dicendum eft, voces iftas proprie Deo conve- nire. Nam hoc in errorem abduxit Vorjlium, qui hinc in Deo finxit compofitionem ex fubje£to8cadjuncT:o, feu ex fubftantia & ac- cidente, quae impia eft 8c fimplicitati divinas repugnat •. ifta enim quaJi-adjunBa feuattri- buta Dei, funt idem realiter cum Deo, ut af- feftiones entis funt idem realiter cum ente. II. §.i. Quaeri hie poteft. Annaturahu-
mana Chrijli JtcctS-pu-zsts in ipfopoffit dici adjun- Bum 2? xcyn feu nature divina ? Negat hoc flrenue Scheiblerut, & flagellat earn ob cau- fam vehementer affirmantes Cahinianos, Go- clenium, Keckermannum, &c. qui mifere ipfi vapulant. Sed nulla caufaeft, curitafxviut hichomoinP&/«/I>££»*illos. Videamus, an non primas partes in ipfo teneant, odium, in- vidia 8c calumniandi libido ? AdjunBum eft extra eflentiam ejus, cujus adjundrumdici- tur, feu fubje&i fui. Quare ergo non poflit dici natura in Chrifto humana adjun&um i? Aa'^sfeu divinae naturae, cum extra eflen- tiam ejus fit.fifcil. fpe&etur fimpliciterante incarnationem. Diftinguere debuerat Schei- blerut inter a«jj» iurtiif 8c rv»%r»t : boy©* limpliciter fpe&atus, fi conferatur cum natu- ra humana, nihil obftare videtur, quominus, |
|||||||||||||
|
276 Disputat. ex Phi
nam eique fupervenit ? Our ergo non dicatur
adjundlum. Imo vero dicatur , vel invito Seheiblero, 8c ringentibus vel omnibus Luthe- rans , ex propria Scheibleri defcriptione alla- ta: praeterea in Log. cap. cit.n. ■}<}■ in Metaph. tap. cit.n. 15-. dicuntur attributa divinaScfez- hkra adjunftaquaa tamen certum eft, parti- ciparedivinameffentiam, cumabeanon di- ftinguantur: cur non licebit, naturam huma- nam in Chrifto dicere adjundtam divinx, cum effentiam divinam fie non paiticipet, ut attributa, nee fit eadem realiter cum ilia, uti quidem funt attributa. Hasc folvat Scheible- rus, antequam ita duriter excipiat mifellos Calvinianos. Dicimus ergo contra ilium, quod natura humana feu caro fupervenerit veladjunaafit-nJAsya, perfe&infe efl'en- tialiter 8c perfecie complete: xiy& reeepit carnem 8c naturam humanam in fuam lira- rxQr, 8c ratione hujus aflfumtionis poteft dici caro particeps fafta Deitatis, quatenus venit in confortium natura: divina: :8c fie 0 Aay©-- ra.fi, syi'»£§,fedn6poteftindeconcludiaS^e;- blero, quod fie veneritcaro, in eflentix Sxoyv participationem, ut adjun&um ejus dici non debeat: nam, profecto, non eft caro de confti- tutione jAo'ya effentiali , utcunque fubfi- ftentise J? xlys per unionem perfonalem fit facia particeps, 8c cum xiy>» feu perfona divi- na unum conftituat vVirdifyiov, fuppofitum feu perfonam. Qujcquidautemreiia effen- tia perfedtae adjungitur, id omnino adjunBum dici poteft ac debet. Ergo,8cc. IV. ObjicitScheiblerus 1. Si humanitas aut
natura humana effet adjunttum j?Xoym Ao'jjs nonpoffet dici homo, fed humanus, non in abflra- fio.fedin concretOinon trw6;>>ufia>$, JedTizcgcvtj- pvs, non fubfiantive,fed adieftive ;f.cuti dici- mus, homo eftfeiens, nonfcientia,eslvefiitus, nonveftls. Refp. Enunciationemillam, *c- j?s eft homo, effe quidem in abftradto, fynony- micam, atque fubftantivam, quoad fonum, fed effe in concreto, paronymicam, atque ad- je&i vam, quoad fenfum: eftertur fane, fi ter- j minos fpe&es, fubftantivumdefubftantivo, 8c ut videtur, in abftradto; fed fi attendatur ratio praedicationis St enunciatio refolvaturj ut fenfusapparcat, patebit, effedicendum,! |
||||||
|
10sophiA Select.
quod praedicatio fiat revera, in concreto tc
quafi per adjedtivum 8c Trngatvftaf, non aviu- tvfitit. Inter fynonymicam 8cparonymicam' enunciationem medium dari nequit, eo quod oppofitx fint contradidtorie, uteffentiale, 8c non effentiale, vel, termino Scheibleriano, ex- tra effentiale. Analyfis feu refolutio hujus enunciation is, >.iy<& eH homo, non poteft effe alia , quam hxc, My<^ eflperfonaliter idem, quodhomo: ratio eft.quiafundamentum enun- ciationis, quo nititur connexio fubjeiti 8c prasdicati, eft perfona; identitas, non vero na-> turarum , divinae 8c humana;, effentialis uni- tas: nam, Aiy<& eft homo, non fignificat, natu- ra divina eft humana , fed perfona divinae ft homo: Unde liquet, prasdicationem fieri, non in abftrafto,fed in concretojin abftradto enim dicendum effet, natura humana,fXO homo, 8t, xiy<& eft homo, haberet hunc fenfum, naturit d'rjina am perfona dinjina, eft natura humana, quafi effentialis foret unitas natura; humana; cum perfona aut natura divfna, quo nihil eft abfurdius. At vero cum hie eft fenfus, xiy&^ eft homo, id eft, \iy<&- effperfonaliter idem qui eft homo, verus eft 8c concretus fenfus, qui ni- titur identitate perfona;, incujushypoftafin aflumta eft natura humana. Sed ScheiMertm iterum fecum committamus. Attributadivi- na vere funt Dei adjundta Seheiblero, quamvis impie, 8c tamen inabftradtopraedicanturde Deo, ut cum dico, Dew ell Veritas. Ergo ali- qua adjundta poffunt in abftradto prasdicsri de fubjedtis. Qujdni 8c natura humana, fen humanitM, qua: abftradta funt, aut homo, fi il- lud abftradtum fit, uti non eft. Quin , ne in exemplo quidem allato ego dicerem , revera in abftradto fieri, praedicationem, fedvideri tantum, 8c quoad fonum effe, non quoad fen- fum : nam fit revera in concreto, quod prater habitudinem extremorum docet analyfis,ha:c fc. Daus eft realiter idem quod Veritas. V. Objicit a. Scheibleru*. Sihumanitascft
adjunlium § aoVk , velinhtiret ,-vel adharet ei. Non inhtret, quia hoc tantum eft accidem: non adhdret, inftarvejlis, armorum, aut reifmills, qua adhdret homini; nam in his eft ■mpx.fw.7n velzrfbpxJptins, non 7*s/.%upiftris, qua tamen eft In xiyx, ratione natura humana. Tenia vero fpecles
|
||||||
|
S"e c u n n'u m.
|
||||||||||
|
V O I. U MEN
(pedes prater adjunBum inh<erens nulla datur:
R.ex ipfo Sche'iblero , non omneadjun&um importare inhxrentiam internara autadhx- rentiam externam; edocent & evincunt hoc, attributa Dei 8c Entis , quae neque accidentia font aut inherent, neque Deo aut Enti adhe- rent , & tamenSche'iblerofunt adjuncta. Hunc nodumfolvatnon fecet aut frangat Scheible- rus. Quid? quod forma adjundum fit mate- ria;, qux idcodiciturfubjedtumformarum; forma enim eft extra materia effentiamj ei- que fupervcnit, licet non fit extra effentiam compofiti.cui quidem eft efleiitialis.non item materia:: at forma non eft accidens materix inhxrens (loquimur de forma fubffantiali) neque extrinfecus materix adhxret fecun- dum autir«/i<«fa!ffj>aur7rK5«^«f'i«» , fedma- teriam potius intrinfece perficit, eique unitur fecundum <eSct%,iiywi, non quod dicere ve- lim, naturam humanam eflfeformam S'Aoyx, fed ifta inftantia tantum volui oftenfum, ma- jorem Scheibkri nonefieuniverfaliterveram. Et, quid fi modus, quo natura humana adj un- gitur i4^iyu, nos lateat, anne ideo adjungi aut adjuncvtum efie earn negabimus? Quod adjun- ftumfit, jamoftendi, quia prxter effentiam irS Xiy» fimpliciter confiderato fupervenit. quomodo adjungaturei , ignore : licet per analogiam dici magis poflet adjunBum inter- num quam externum, noninftaraccidentis, quomodo accidens inhxret fubje&o , quod male infert Scheiblerus, fed inftar forma;, quo- modo forma inhxret materix: non quod hie fimilitudo fit xqualis, fed quia proxime hue accedere videtur, nam verba hicdeficiunt jl quin & deficit inteilechis ipfe in concipiendo modo, quo adjungitur interne caro feu natu- ra humana, -rafAoy*. fcil. modus ifte fuper- naturaliseft&fju5-T)j^«^»5, & a nobis com- prehend! non poteft, multo minus enunciari; |
||||||||||
|
%ff
|
||||||||||
|
non tamen ex incomprehenfibili 8c inefFabili
modo adjun&ionis, rem iplam aut naturam humanam Chrifti adjungi r$ >Jyo>, autQfle adjunftum, negari debet. i VI. ObjicitJ. Siheiblerus. SubjeBum non
eBinfuo adjunBo. Sed Aoy©- eft in carie. Ergo \ly®* non eft fubjeclum carnhs aut caTo adjun- Bum. R. Quod fubjecli&adjun&idenomi- natio dependeat a diverfa rerum coniidera- tione, comparatione, habitudine, difpofitio- ne, ideoque non eft abfurdum,eidem rei, mo- dofubjeBi, modo adjunBi, denominationem aut nomenclaturam imponere:fic objeBum,m- terdum dicitar fnbjelium, interdum adjun- Bum, refpe&u ejufdem rei, qux circa Mud occuyaiXLr.fubjeBum, Kameis, adjunBum, Ari- ftotelicit: fie hem tilts(ubjeBum eft, his adjun- Bum eft, refpe£tu rei locatx: fed amplius dico contra Scheibleram, dicendam potius carnem efTe adjun6tum t2 Ao'j-K.quaffi Xopt carhisira- tio eft, quia caro acceftit ad >.opv, non contra, 8c x&y®* recepit carnem, non contra : nee enim caro eft .9-eo$%(&>, adtive, fed 5-ith%®*, pafllve, non aflumpfit Xcp>, fed affumta eft a A«V? > i° conjunftionem atque unionem per- fonalem, nam finitum non eft capax infiniti, aftive , fed capi poteft ab infinite, paflive. Quod adducat locaScripturx Scheibkrtu, qux dicunt, Chrijlum veniffe in carnem, ejfe manifi- ftatum in <r<sra<;,ipfius intentum non evincunt, quod aTheologis noftrisfatis eft oftenfum'. Fi- nio cum monito. Difcat Philofophix ftudio"^- fajuventus ex hacdiflertatione, cumjudicio 8cattentione legendaefTefcriptaPhilofophi- ca, Scheibleri, addoMetfneri,UcobiMartini; Calovii, aliorumque Lutheranorum, item, £«- jiachii, Raconis, Conimbricenjium, Rwvii,Toktt, Suarejii, Fonfecte, aliorumque Pontificiorum, ne legendo incaute imbibat errores in Philofer- phia, qui noceant in Theohgia. |
||||||||||
|
Nfli j Difptf-
|
||||||||||
|
Z7$ ©isputAt, ex Philosophia Select*
Difputationura ex Philofophia feledtarum >
nluminis fecundi,
V I G E S I M A-S E P X"j M A t
D E
CONVENIENT, ht DISTINCT.
Thesis I.
|
||||||||
|
CIrcumfertur vulgo in Scholis Philofopho-
rum, quosScholafticos vocamus, Axioma. Qidcunqae conveniunt realiter, ea ratione di- fiinguuntur. 8c, §lttgcunque dittinguuntur redi- ter, ea ratione conveniunt. Utrumque hoc ve- rum cenfet, St pro Axiomate, quod fit «|ioot- sm , obtrudit Philofophorum vulgus. Verum enimvero accuratius hanc Convenient'ia 8c Di- fiincfionis comparationem intuenti, neutrum quidem mihi (pace 6c venia Venerabilium Magiftrorum Noftrorum ) Verum effe vide- tur, fi realis 8c rationis diftindtio fumatur eo , quo folet, modo, ut realis fit, qua: rebus com- petit per fe, ex natura fua, abfque ope, opera- tione, aut refpeftu intellects, qua: aliis dici- turdiftin&io rei aut ex natura rei, rationis vero fit, qua; a mente proficifcitur, vel pure, quam rationis ratiocinantis vulgo vocant, 8c ego ex clafle 8c numerodiftinclionum expun- go,nequeenimnomenmereturdiftin<£tionis, vel cum fundamento in re, quam rationis ra- tiocinatae vulgo appellant. Hoc fenfu, dico 8c a{Tero,neutrumcomparationis inftitute^ mem- brum, itageneraliterfumtum, effe verum. Non nego, ne quis erret, multa effe, qua:con- veniantrealiter8cratione different, ut v.c. animal Scliomo, homo & Petrus, 8c realiter conveniunt, 8c ratione differunt. Pariter, non nego , multa effe, qua; realiter different & ra- tione conveniant, ut v.c. Socrates 8cPlato, homo 8c beftia, 8c realiter differunt, 8c ratio- ne conveniunt, infuperiori, priorcsin^OHw- nt, pofteriora in animali. Verum , ut omnia, quae conveniunt realiter, diftinguantur ratio- ns, aut, ut omnia, quae diftinguuntur realiter, conveniant ratione, id vero nego ac pernego: |
imo, dico contra, qua differunt realiter, etiam
realiter convenire poffe, 8c, qu<e conveniunt rex- liter , differre realiter poffe, quae contradidtio videbitur effe nonnullis, non eft tamen, mo- do res bene intelligaturj quod fie oftendo. II. Quorum una numero eft effentia ante
omnem intellects operationem, ea realiter conveniunt. Ex.gr. animalis 8c hominisea- dem eft ante omnem intellects operationem effentia generica animalis : nam animal eft fubftantia, corporea, vivens, fentiens, 8c ho- mo eft fubftantia, corporea, vivens, fentiens: fie homo 8c Petrus ante omnem mentis ope- rationem conveniunt in eo, quod utrumquc fit animal rationale, tsffumo, Atqui multa fuut, quae realiter feu re, feu ex natura rei, non ratione, differunt, quorum una numero eft effentia ante omnem mentis operationem. Ergo multa funt,. quae realiter differunt, quae realiter quoque conveniunt. Minorem probo. Modus 8c res modificata poflunt effe una ea- dem nurrfero effentia: modi, re 8c non ratio- ne, diftin&i, quin 8c oppofiti, poflunt effe ejufdem numero effentia:, ut conveniant in unaeademque numero effentia,8c quidem ci- tra mentis n&ionem, ante omnem operatio- nem intelle£tus; modi, dico, non quidem omnes, fed aliqui faltem, feparabiles puta. Vnde fie concludo. Omnis modus feparabilis differt realiter, re, 8c non ratione, are modifi- cata : nam feparabilitas aut aftualis fcparatio eft optimum fignum diftinftionis realis, feu ex natura rei. vJA!fu,mo. Omnis modus fepa- rabilis convenit realiter reipfa, cum re modi- ficata, quia convenit ante oranem operatio- nem intelledius. Ergo aliquid, quod convenit realiter
|
|||||||
|
Volumen Secundum.
|
|||||||||||||||
|
iff
|
|||||||||||||||
|
IV. Porro modi quidam realiter inter fe
diftinguuntur, illi fcil. quorum unus feparari poteft ab alio, aut potius, quorum unus fepa- rari poteft a re modificata, alter non poteft: v. c. perfonalitas naturehumans, 8c depen- dentia ejufdern a prima caufa, differunt reali- ter, quia perfonalitas a natura humana fepara- ri poteft, 8c de fadtofeparatafuitinmylterio Incarnationis; dependentia ejufdern a caufa |
|||||||||||||||
|
realiter cum re modificata, differt realiter a re
modificata. Ergo convenientia realis ftare po- teft cum diftin&ione reali. Porro dillindtio realis, i. e. citra mentis operationem, eft inter modum 8c modum,prxfertim,li lint oppofiti, qui tame poffunt efle ejufdern numero eflbn- tias. Sed haec omnia demonflremus exemplis. III. PolTe modum Sc rem modificatam con- venire realiter & differre realiter, fie oftendo. |
|||||||||||||||
|
Unio forma: 8c forma, perfonalitas 8c natura j prima feparari non poteft: at hi modi repe
finita, differunt realiter, quia feparari poffunt j riuntur in una numero eflentia fingulari, 8c reipfa, quemadmodum v.c. unioanimaera- [ quidemita, ut non obtineant fingularem 8c tionalis cum corpore feparatur ab anima in ' propriam entitatem, fed ut intime entitatem ftatu feparationis, 8c perfonalitas humans na- J naturae includant, adeoque una cum natura turae in Chrifto ab eodem feparata eft in aftu! unam fingularem effentiam abfolvant: ete- perfonalis unionis;nam humana natura Chri- ! nim, turn perfonalitas, turn dependentia.funt fti aflumta eft in perfonalitatem $ xiys feu j ipfa natura dependens 8c fua perfonalitate fecundx Trinitatis perfonae : attamen unio \ fobfiftens:preterea,cum lint modi,diftin£tam animserationalis 8c anima ipfa, perfonalitas! effentiam ab eflentia rei modificata: nullam |
|||||||||||||||
|
habent, nee habere poffunt, quia non font en-
tia realia, quibus folis eflentia competit. V. Denique , modos oppofitos diftingui
realiter, 8c non per rationem,certum eft, ex vi oppofitionis. At vero, quod non repugnet, dari modos oppofitos, qui conveniant realiter in eflentia eadem fingulari, itaut fint ilia ipfa eflentia fingularis, acproinde, ut 8c realiter diftinguantur inter fe, tanquam modi oppofi- ti 8c fibi invicem incommunicabiles, 8c reali- ter conveniant in eadem eflentia numero, 8c communi, patet in modis fubfiftendi divinis 8c eflentiadivina, in SS. Trinitatis Myfterio: nam Pater, Filius,8c Spiritus S.conveniunt in una eademque eflentia divina realiter j citra mentis ullam operationem ( font enim unus ille yerus Deus, neminecogitante) 8ctamen diftinguuntur inter fe realiter ( alius enim ell, Pater, alius Filius, alius Spiritus San&us, ne- minecogitante) perPaternitatem, Filiatio- nem, Spirationem, modos oppofitos 8c in- communicabiles alteri aut fibi invicem. VI. Dicet quis ex Infaufti Socini progenie.
Si Pater, Filius, & Spiritus Sanilus, conveniant realiter in eadem effentia divina, ergo conve- nientia realis non erit qua/iflurium, fed r ever a plurium: nam Pater, Filius, & Spiritus San- ftus, funt revera plures: zsftqui cum extrema 1 fynt revtraphra,gr conveniunt in eodem tertio,
J iUa |
|||||||||||||||
|
humanx naturae 8c ipfa natura humana, licet
diftinguantur realiter, 8c non per rationem, nihilominus font ejufdern numero Sc fingu- laris effentiae, 8c quidemita, utfint ilia ipfa fingularis eflentia, ideoque in iliaconveniunt realiter. Quod autem fint una numero eflen- tia, patet: nam unio animae non obtinct pecu- liarem entitatem diftinevtam ab anima, nee perfonalitas eft res quaedam peculiaris 8c di- ftinftaa natura humana, fed unio, animae, perfonalitas, naturae, entitatem intime inclu- dit, ita ut, unio animae 8c ipfa anima, fint una eademque res, perfonalitas 8c natura, fint una eademque res: fcil.unio8canima, funtipfa anima j in quantum eft unitacorpori; perfo- nalitas 8c natura,funt ipfa natura, in quantum per fe fubfiftit, fumta hac phrafi, non late.pro ratione formali fubftantiae, fed ftri&e, pro ra- tioneformali perfonae. Quid? quod eflentia unioniautperfonalitatinon conveniat, quia modi font: at eflentia eft entis, prout ens con- tra modum diftinguitur; nam modus ens non eft, putareale ( alioqui daretur progreffus in infinitum) ideoque effentiam non habet, fed eft medium negationis inter ens realc 8c ni- hil, cui non convenit, effentiam habere: unio igitur ex fe effentiam non habens, eandem effentiam animae participat, fie 8c pcrfonali tas, naturae. |
|||||||||||||||
|
£?o DisputAt. ex Phi
'llaeBconvementiarationis. Refp. Malic me
negare definitionem Convenient!* ex Arift. Metapb. 1,4. c. 9. acceptam; qua Convenien- tia defmitur.plurium aut quafi plurium unio, 8c qua, plurium unio, dicitur convenientia rationis, quafi plurium, realis; quam ut ad- mittam.aut perfonas divinas non differre rea- liter inter fe, fed tantum effe quafi plures, aut perfonas divinas non convenire realiter in ef- fentia di vina, fed tantum ratione -.Nam certe, cum definitionum Philofophicarum Veritas non poteft applicari rebus divinis, rejicipo- tiusdebentdefinitiones, quam utveritatiin rebus divinis quicquam derogetur. Neque ' ego miror, hanc, fimilefque rerum Logica- I rum,Metaphyficarum, aut Philofophicarum, j definitiones , ex Ariftotele aliifque Philofo-! phis, non Chriftianis, fed Paganis & infideli- bus, acceptas, minus quadrate D.eo 8c rebus divinis,quiailli ut Trinitatem non cogoove- runt, ita cogitare non potuerunt, de Perfona- ruminSS. Trinitate, vel reali convenientia in effentia divina, vel reali diftindjione inter fe: 8c, quod accuratiflime notari velim, Sc fi- deliterhicmoneo, exeo natifuntomneser- roresInfanftiSocini&Vorftii, 8c eomm, qui utriufquevitulaarant, quod, cumviderent, axiomatibus Philofophicis, 8c rationi natura- li,quac iftaaxiomata procudit, aut etiam defi- nitionibusfacpe Ariftotelicis , non convenire res divinas,Tres Perfonas in effentia fingulari unius Dei, duas naturas in una Perform Chri- fti,generationem unius Perfbnre in SS. Trini- tate ab alia a:ternam, refurreftionem eorun- dcm numero corporum.fimiliaque fidei, turn royfteria, turn dogmata, maluerint, res facras 8c in facrismanit'efbatasrejicere , quam aut fus rationi (quam non tantum fciendorum fed 8c credendorum faciunt normam, fed pef- fime , cum fides fit *u'cn>f3!(n; t ,«>? fiteTtvfjiJpmi') aut axiomatibus Philofophicis aut definitio- nibus.ex Ariftotele aliifque Gentiliu acccptis, mincium mittere. Ego contra nihil miror, quod rationi eorum.omniumque infupsrho- minum, utpote corrupts, videantur contra, dicereresfaens 8cmyfteria fidei: fed illi cor- ruptionem nature humanx , meinifque in ./piritualibus caliginerri, adeoque peccatum |
L O S O P H IA S E L E CT, '
originis,non agnofcunt. Atquehinc e(t,quod
in negotio prarfenti, negent poffe convenire realiter in una effentia divina fingulari Perfo- nas,quse inter fefe diftinguuntur realiter. Sed argumentum videamus, quo Trinitatem e- vertere conantur ex Philofophia, homines Antitrinitarii. VII. Si, inquiunt, effentia Divina ell rea-
liter eadem cum tribus perfonis realiter inter fe d'tflinftis ,fequitur, unam rem effe eandem tribus rebus diftinBis: quod vero idem eft cum tribus rebus dij}iu£?is,id tres res effe, neceffe efl. §ltsare effentia divina, fimul,& una res erit,& tres res. Refp. Non eft, quod metuat quis vim iftius argumenti: falva res eft, 8c, falva nihilominus Trinitas. Fallunt illi Sophiftj;, ambiguitate terminorum 8c phrafium , idem effe realiter, 8c, diftinBa ejfe realiter. Idem realiter dicitur, vel quod una tantum res eft , non res plures, vel in quo non funt piura di.veria, quae plus quam ratione differunt. V&ritCT,.difeinfta rea- litervocantur, vel ftricle, quae funt res plures, vel latius, q,ux ante mentis operationemdi- ftinguuntur a parte rei 8c entis. Quas ergo priori fenfu idem funt realiter, ea fanene- queunt effe diftinfta realiter priori quoque fenfu, ftridteloquendo: id eft, clarius. Qua: funt res tantum una, ea nequeunt effe res plu- res ; 8c fie largimur, Perfonas divinas in SS. Trinitate, quia funt unius effentia; 8c naturse divina;, tanquam rei unius, non effe res plu- res , non effe plures effentias aut naturas divi- nas,id eft.non effe plures Deos: 8c hoc tantum fenfu, quidam ex noHris Philofiphis acTheo- logis, negarunt Perfonas diftingui realiter in SS. Trinitate, 8c refte: nam calumniaeft.non fententia noftra aut ullius ex noftris, tres Per- fonas diyinas effe tres res diftindtas: fed vero, li pofteriori fenfu accipiatur, identitas rea- lis 8c diftin&io realis, negamus, effentiam Dei ita effe realiter eandemcum perfonis tri- bus, ut in ea non dentur., plura extra mentis opsrationem diftincla, pluresperfona; reali- ter distinct,* interfe:c contra dicimus, dari j plura diflindb realiter in effentia divina ea- dem realiter.id eft, citra mentis operationem. Ergo bene dicimus, 8c line contradicT:ione,id- entitatetn rei feu f ealem itare cum diyerfitate rei
|
|||||
|
)
|
||||||
|
Secundum. zt%
modorum aut perfonalitatum in S.S. Trinita"
te non tollic identitatem effentia: diviax feu earum convenientiam realem in eadem ef- fentia divina. Itaque nulla eft hie contradi- ftiojEt manet gternumque manebit.Perfona- rum in Deo Trinitatem 8c diftinftionem in- ter fe realem optimeftare cum convenientia realiuniusejufdemquenumero effentia: divi- na;. Denique, fi modinaturx humanx 8c fini- te diftinfti, Scdiftindtiante omnem mentis operationem , perfonalitas , dependentia a caufa prima, prxfentia localis finita, eandem tamen effentiam naturae humanx fingularis modificant, quidni 8c idem prxftent tres mo- di fubfiftendi naturae divinae 8c infinite, u* eandem fingularemeflentiam divinam modi- fieentjilli realiter inter fe diftindli.hanc reali- ter in fe unam? Ergo falfum eft. Quxcunque diftinguuntur realiter, ea conveniunt rations, Sc contra. Quoderatdemonftrandum. |
||||||||||||
|
Voiumen
rei feu real!: eadem enitn res, eadem effentia
tiivinaeft, in qua con veniunttria realiter di- ftin&a fuppofita, tres realiter diftindtae perfo- nae, verum non tres diftinfta; res (qua: eft il- latroStcini & Sequacium) fed ut tres, ejufdem •realiter eflentise divinx, modi divini fubfi- ftendi, realiter inter fe diftin&i: quod contra- didtionem nullo modo involvit. Veritatem hujusnoftrxaffertionisprobamus hoc ratio- cinio. VIII. Quxcunque diverfitasnonmulti-
plicat effentiam, ea non tollic realem conve- nientiam, feu identitatem rei. Atqui diverfi- tas realis trium fubfiftendi modorvm ,'eu per- fonalitatum in S.S. Trinitate.non multiplicat effentiam divinam ; nam eadem effentia Dei unius tribus iftis hypoftafibus communis cit abfque fui multiplicatlone, & iic ftatuitur a noftris 8c ab omnibus , qui Trinitatem agno- fcunt. Ergo diverfitas realis trium fubfiftendi |
||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Volumink Secundi, VigesimA-Octava,
D E
CONVEN. PRASERTIM SIMP.
Thesis I.
|
||||||||||||
|
c. o. Sed loco convenientia; ufurpat vocem,
identitas. Txvri-nii, inquit.Ex quo faclrum, ut Philofophi fere omnes, moderni faltem Scho- laflici, Ariftotelem in ufu vocum , non minus quam in {ententih,(ec\iU,identitatem dixerint loco convenientia, 8c illafecerint vocabulase- quipollentia. Verum enimvero accuratius confideranti iftae voces non xquipollent: nam omnis quidem identitas, convenientia eft, fed non vice verfa: identita enim proprie eft con- venientia in effentia. Sed enim.uti nunquam, ita nee hie difficilis fuero in vocibus ufur- pandis: nam nihil refert quoque convenien- tiam in accidentibus , caufis externis , effe- clis, fubje&is, adjunctis, identitatem vocare: Do 8c fiC |
||||||||||||
|
DEas Opt. Max. zAathor omnis entitatis,
veritatis, bonitatis, in rebus creatis, i- dem author eft omnis in iifdem ordi- nis; eft enim Deus ordinis, & non confujionis: Ordo rerum patet ex mutua earum inter fefe habitudine: hxc fe manifeftat, in rerum in- ter fc convenientia 8c diverfitate: nam 8c fri- gid* cum calidis pugnant, humentia enmfuels > & nihilominus amice inter fe confpirant. In praefens Convenientiam rerum contemplabi- mur, prxknimjimplicem, exorii ab utriufque detinitione. II. Convenientia vulgo definitur,^>0;> em
t'mm, quapluraautqiia/iplurauniuntur. Hanc eandem definitionem. habet Arifi. f. Metafh. |
||||||||||||
|
DisputAt. exPhiloSophiA Select.
|
|||||||||||||
|
2&2
|
|||||||||||||
|
gc fie Schotaftici loquuntur de identitate acci- I veniunt, ea inter fe quoque convenient: aut,
|
|||||||||||||
|
§lit£ funt eadem uni tertio, ea quoque inter fe
funt eadem. Hoc canone abutuntur peffimc Antitrinitarii, cum ex eo, quod tres perfonas realiter idem fint cum effentia divina in my- fterio Trinitatis, argumentantur , etiam eas realiter effe idem inter fe, 8c fie omne difcri- men perfonarum tollunt, adeoque, ut nos ■ unam efTentiam, itaillifimul unam ponunt perfonatn, Patrem folutn : eodem abutuntur Thom>ft<e in controverfia de Anima: rationalis identitate cum fuis facultatibus. Si, inquiunt,. potential animae fint idem uni, puta, animac fubftantis, fequitur, illas quoque effe idem inter fe, ac proinde nullo modo diftingui; 8c fie intellects erit voluntas, 8cc. Varii varias excogitarunt hujus regulae limitationes, quas non omnes referam, fed diftincte agam 8c- compendio. VI. Convenientiafimplex accipiturtripli-
citerjvel de aqualitate (fie, quae eadem funt uni tertio, id eft, aequalia, funt eadem, id eft, sequalia, inter fe) vel iefmilitudine (fie quas eadem funt uni tertio, id eft, fimilia, funt ea- dem, id eft, fimilia, interfe) vel de identitate, id eft, convenientia in effentia: nam aequali^ tas eft convenientia in quantitate, 8c fimilitu- do eft convenientia in qualitate. Quando hoc axioma intelligitur de identitate, propriefic di<Sa, quae eft convenientia fimplex duorum in eodem tertio, quod fit effentia aut pars fal- tem effentias, turn vel maxime 8c accuratiffi- me debet limitari, nee abfolute fumendum eft, uti quidem, cum intelligitur de cequali- tate aut fimilitudine. VII. Vulgata explicatio eft , requiri ad
veritate Canonis, quando intelligitur de con- venientia in effentia, feu identitate, ut aliqua fint eadem uni tertioJingulari, & fic.quse funt eadem uni tertio /tngulari, funt eadem inter fe-nam fieri poffe, utaliqua fint eadem uni tertio univerfali, nee tamen inter fe fint ea- dem , facile patet: nam homo 8c brutum funt eadem animali; homo enim eft animal, 8c, brutum eft animal; nee tamen funt eadem in- ter fe: quippe,nec homo eft brutum, nee bru- |
|||||||||||||
|
dentali, caufali, efeBiva,ftbjeBiva, 8cc. Et
profefto, in hifee ac fimilibus magna pars Philofophis hodiernx confumitur, dum dil- putarifolet, an voces latius velpreflius fumi debeant ? v. c. An identitas convenientiamfi- gnificet, non tantum in ejfentia, fed & in rebm aliis ? fie St, An diftinBio realis debeat did ex natura rei, necne ? Sec. Res ipfa potius fpecte- tur, & ex rerum natura voces ufurpentur,non vero ex arbitrio tantum , cujufcunque tan- dem, feu Ariftotelis, feu Thoma, feu Scott. Na- turam ergo Conveniently paulo penitius in- fpiciamus. III. Natura Convenientia in unions confi-
ftit,aut,ut loquuntur alii,in unit ate. Extrema, qux uniuntur, (nrxtphra, aut quafi'plum, i.e. aut multa a parte rei aut multa per rationem : Unde nata elt diftinBio Convenient'!* in realem &ration'is. Convenientia realis, eftconvenien
tia quajtplurium: id eft, quando ilia, quse re-
vera unumfunt, apprehenduntur utmulta,
interpofita diftin&ione rationis ratiocinat*;
quo modo Socrates fenex convenit cum fe
ipfo puero. Convenientia rationis, eft conve-
nientia plurium, id eft,quando illa.qux uniun- tur, reveraplurafunt, fed per rationem, feu mentis operationem.tantum unum fiuntjquo
modo homo 8c beftia dicuntur , convenire aut
uniri in communi conceptu animalis, feu effe
unum animaL Hxc definitio & diftributio con-
wnienti* rebus creatisapplicaripoteft: S. S.
Trinitati increatx non debet,ut hoc difp.pne-
ced. eftofbenfum.
IV. Convenientia eft, veljimplex, vel ana-
logic a. Simplex, eft convenientia unim cum alio in eodem tertio. Analogical ft convenientia plu-
rium cum pluribus in eadem habitudine. Hinc
liquet, in convenientia analogicageminam
convenientiam fimplicem comprehendi. In
convenientia fimplici duo femper funt extre -
ma, feu re, feu ratione, diftinfta, quae conve-
niunt in eodem tertio. In convenientia ana-
logica quatuor funt extrema, quorum bina in
tertio femper peculiari, fedfimilitamen aut
uno quoad habitudinem, conveniunt. |
|||||||||||||
|
V. Receptus eft circa convenientiam fim- turn eft homo: eadem eft ratio omnium, quae
plicem Canon. Qgacunque in uno tertio con-\ fpecie differuntjfunt enim idem cum genere, |
|||||||||||||
|
inter
|
|||||||||||||
|
Secundum. 28*
modo fit incommunicabiIe,ha£tenus fal vatur
Canonii Veritas. Ex. gr. Apoftolus gentium 8c Paulus, convenient in uno tertio incommu- nicabili, hoc fc. individuo: Meflias promiflus 8cjefus Nazarenus, in eodem incommunica- bili fingulari Chrifto: at Petrus 8c Paulus con- veniunt in natura humana, ut in tertio, fed ut communicabili: natura enim humana, ut ut in fc fit una, eft tamen communicabilis; 8c hinc Petrus 8c Paulus non funt idem indivi- duum, nee idem homo, licet conveniant in natura humana: Ratio manifefta eft, quia, fi id,in quo conveniunt plura.eft pluribus com- mune, per fe liquet, ifta plura non efle unum: contra, cum aliqua conveniunt in tertio in - communicabili, ea inter fe oportet efle ea- dem, eo quod tertium fit incommunicabile ad plura: caufa ergo proprie hujus rei, non eft ipfa fingularitas,vel, quod aliqua in tertio fin- gulari conveniant, fed vero incommunicabi- litas, quod illud tertium, in quo conveniunt plura, fit incommunicabile ad plura; ideoque ea neceflario funt idem realiter, quae in ifto tertio incommunicabili conveniunt. Et hoc modo reclifli me refpondetur Socinianis obj i- cientibus, quod fequatur , Filium efle Pa- ttern , 8c Sp. S. utrumque, fi ftatuantur con- venire in eodem tertio, fc. eflentia divina: Neque enim hoc fequitur; quia turn demutn funt ilia, quae conveniunt in eodem tertio, eadem inter fe , ii tertium illud fit incommu- nicabile : atqui eflentia divina communicabi- lis eft pluribus fuppofitis; 8c fuppofita diver- fa, eade caufa, minime funt inter fe eadem, quod in eflentia communi 8c communicabili conveniant, quia identitas effentialis non tol- lit diverfitatem fuppofitalem. VIII. Sociniani negant, hunc canonem
reftringi debere, quia ejus ratio fit univerfa- lis : nifi enim hoc admittatur, inquiunt, fequi- tur contradidlio aperta, nempe, unum idemqui efe eandem rem & plures. Sed Refp. ad id, nul- lum hie efle contradiftionem: fieri enim po- teft , ut una eademque res abfoluta fit plures res refpective: mons v. c. una eft eademque res, 8c tamen eft acclivis8cdeclivis: verum eo modo, quo res eft una, non eft plures, 8c quo eft plures, non eft una. Omnis errror Oo i Svcixia- |
|||||
|
V O t V M E N
inter fetamen lion funt idem. Ergo fie limi-
tari volunt hoc axioma. Quae funt eadem uni tertio, fc. quod eftres indiwdua, quae nee eft res plures, nee eadem reipfa cum ilia, qux eft res plures, funt eadem inter fe. Verum ifta limitationon fufficit: namque fie manet ob- jetfcioSocinianorum. Etenim perfona; divinae funt idem cum eflentia divina, quae eftali- quid fingulare, nee tamen funt i nter fe idem. Ergo addendum eft hoc : quod ita illud ter- tium debeat efle fingulare, ut fit incommuni- cabile. At vero, licet eflentia divina fit fingu- laris; quia tamen eft communicabilis tribus perfonis, ideo, illae perfona: non funt idem inter fe, licet cum effentia idem fint. Nem- pe, licet eflentia divina fit fingularis, refert tamen naturam univerfalis in eo, quod, ficut univerfale praedicatur de pluribus, ut homo de pluribus & diverfis fuppofitis, Petro, Pau- lo, Johanne.&c. fie eflentia divina praedice- tur de pluribus realiter diftinctis fuppofitis aut perfonis, contra ingenium aliorumfin- gularium ; per hoc tamen non conftituitur eflentia divina nee numerari debet inter res I univerfales, fed eft & manet fingularis, imo| & fingulariflima; quia de natura univerfalis | eft, ita praedicari de pluribus, ut in illis, de j quibus praedicatur univerfale , natura ejus j multiplicetur, ficuti natura humana multi- plicaturinPetro,Paulo, Johanne, 8cc. funt; enim in illis tres diftindtae naturae hunianx, 8c ipfi funt tres homines: at divina eflentia non multiplicatur in tribus perfonis; non enim; funt tres effentiae divinae, nee tres dii, fed tres perfonae: fie ergo dici poteft; ilia efle eadem inter fe, quae funt eadem uni tertio fingulari, fc. quod ita eft fingulare, ut non accedat ad naturam univerfalium in eo, quoddemultis praedicetur: 8c hoc eft, quod alii dicunt, ut il lud fingulare fit incommunicabile. Verum, quia hxc pugnantia videntur efle, fingulare dici 8c communicabile, ut funt quidem in re- bus creatis, age, dicamusfic, Sclimitemus nos hoc modo: Tertium illud, in quo duo aut pluraconveniunt, pofle efle fimpliciter, velj comtn unicabi level incommunicabile: 8c ca- nonem efls intelligenduro de tertio incom-1 rnunicabili, five fit fingulare, five non fit, I |
|||||
|
284 Dis-putAt. ex Phi
Socinianorum ex eo fluit, quod exiftiment,
fieri nonpofTe, utunaresindivifibilispluri- bus rebus diftin&is conveniat:atqui exfola Mathefi hoc addifcere potuerant : unum i- demque indivifibile eft punftum , quod eft in Sphaera exacle rotunda & Piano perfedte pia- no , quod tangitur afphsra, Sc, licet in rebus creatis nullum poflet dari exemplum, non tamen ideo hoc negandum eft de Deo. Quod metuant hie contradi&ionem aliquam Trini- tatis hojles , fi una numero eflentia divina communicetur pluribus numero diftinclis perfonis, & fie effentiam divinam fore rem unam & res plures, vanus omnino eft metus, ac contradiftio hie eft nulla: fed ambiguitas eft in voce, res, in qua ludunt Sophifta. IX. ■ Argumentum illorum tale eft. Si in
effentia divina eadem, tanquam in una tefti'o, conveniant tres numero difUnclu:perfana', ergo effentia divina erit unatantumres &fimulres plures; quae eft contradi&io. Refp. Concedo confequens fequi ex antecedente, fi vox, res, eodem modo fumatur: nego autem nunc fe- qui, quia vox, res, eodem modo non fumitur: ideoque & nego.efle contradi£tionem ob am- biguitatem in voce,r«; oftendam ad oculum. Vox, res, accipitur hie aliter, quando dicitur effentia divina efle, una res, 8c eadem effe res fl.ires. Eft res una, fi accipiatur vox ilia abfo- lute, pro natura: Deus enim eft una effentia, natura, res: Eft res plures, fi accipiatur vox ilia refpeBive, pro modo & relatione fubjiantiali: Deus enim eft: res plures, id eft plures modi 8c relationes fubftantiales ac perfonales. Often- dant Sophifite, fi poflint, efle contradidtionem, unam effentiam, feu rem, abfolutam, efle tres modos refpetlivos, feu relationes perfonales , feu tresresTelativas. Qui,veroex Theologis no- ftris ,r quod hie monitum velim, negant, per- finastres effe tres res s vocabulum res ftridlifli- mefumuntpro effentia aut ente reali: neque |
|||||||
|
10SOPHIA S E I E CT.5
I enim tres perfonse in S. S. Trinitate funt tras
eflentiae, tria entia realia; funt tantem tres ret, ft vocabulum illud late fumas pro eo, quod eft atiquidCeu ens lattfumtum, quale eft omne illud, quod non eft nihil, 8c comprehendit prarter alia fub feStambitufuoquoquem'd- tiones 8c modos: at fi res 8c ens ftri&e fumas pro ente reali, cui foli convenit effentia, quale eft, vel Deus, vel creatura, vel Subftantia, vel Ac- cidens, jam ex ambitu enlU realis 8c rei ex- cluduntur relationes 8c modj : 8c fie nulli Theologorum dicunt, tres Perfonas in S S. Trinitate efle tres res, fed efle tres-modos 8c relationes,reales , fubftantiales, perfonales: dicuntqueinfuper, re£lequedicunt, ditlin- gui inter fe realiter, id eft, non per operatio- nem rationis. X. Quod attinet dubium , defacultatibai
anim<e rationales,. motum th f. quod ex hoc canone non poflint effe idem cum anima , illud facile folvitur: Nam, qui ftatuunt, fa- cultates efle idem realiter cum anima ratio- nali,utScotislte, illidicunt, reipfaillasinter fe quoque efle idem , v. c. intclleftum effe re ipfavoluntatem, 8ccontra, 8c animam efle eatidem cum utraque ilia potentia. Ethi-c fententia mihi femper vifa eft probabilior, qui odi tot entia, accidentia, potentias, habi- tus , 8cc. multipiicari abfque neceflitate: nee tamen fequitur, nos intelligere cum volu- mus, aut velie, cum intelligimus; nam adhuc diftinftio operationum manet, propter di- verfa objccTa, circa quas verfatur anima ratio- nalis operando, ad quaedicitdiverfosrefpe- cius: aliter anima occupatur circa verum, 8c turn intelligit, aliter circa bonum , 8c turn vult: 8c intercedit adhuc inter animam, in- telle&um, voluntatem, diftin&io rationis ra- tiocinate , fundata in diverfo refpeftu ad di- verfi objecta 8c inde confequentibus diveriis operandi modis. |
|||||||
|
Efifpu*
|
|||||||
|
VotuMEN Sec u n dum. 2$. <
Difputationum ex Philofophia" fele&amm»■
Fiiluminis fccundi,
V I G E S I M A-N 0 N A ,
D E
DISTINCTIONS RERVM.
Thesis I.
|
||||||||
|
VExatifiima eft inde ufque a Scbolafticae
Philofophias exortu de DiJlinBionibus rirum Controverfia, & adhuc lis ea fub judice eft, dum alii plures, alii pauciores, di- ftincttonis modos adftruunt, onines vero ex fundamentisquibufdam novis, mirabilibus, fiftis $c excogitatis, ( quorum neveftigium quidem ullum apud Philofophos Gracos, Aca- demicos, Peripateticos, Stoicos, extet) hare di- ftin£Honum genera ftabiliunt : hinctotfen- tentiarum divortia, in quot abiere Scholajlici, qua Veteres, qua Recentiores, dum alio mo- do Thomas, alio modoScotus, alio modo Alii, diftindtionis modos concipiunt: ficubi varie- tas eft, ficubi anfra£tusfunt ac maeandri, hie eos reperire eft. Et tamen , licet de variis re- rum dijiintlionibus quaeftio barbararum fit vocum fordibus fceda, fubtilitaturo tricis im- pedita, fuperftitionis nubibusobicurata, ea tamen per Philojophiam univerfam, per dif- putationem omnem ac commentationem ita fui ufu diffufa eft, ut nulla alia ex tarn infi- nitis quarftionibus ac difputationibus in ho- dierna Philofophia motis, cum hac, de varia rerum difiinBione, ufus amplitudine certare poffit. Verum , utiutiliffima hare eft dofiri- na, ita eft obfeuriflima, quia nihil fere eft, ubi pedem figere liceat: & ex induftria videntur hie in partes abiifle, ut haberent, de quo inter ie dimicarent homines contention^. Nos ve- ro tandem videamus, quomodo ex hoc di- ftinclionum labyrintho nos expedire valea- xnus. II. Poft varias de hoc negotio cogitatio-
nes, non videtur melius, brevius, diftin&ius, |
generate notio d'tfiinciionls exprimi aut ejus
natura ac ratio formal is proponi, (quae tamen a plerifque , fi non omnibus , omifla eft, ) quam fi defniamus diftinBionem irtabftrafto, efeijlud, quo unus conceptu noneft alius. Ego quidem fie omnium commodiil'ime definiri pofie exiftimo, fi dicamus. DijlinBio eflid\ quo unus conceptus non eft alius. Per conceptum intelligo hie , & formakm & objeBivum. Senfus eft definitionis, quod DijlinBio forma- tter & in abftraflo conjijiat in eo, ut unnm non jit aliud, five in natura, Jive in inteUeBu: cum unum non eft aliud in natura, resdicuntur differre conceptu objeBivo : cum unum non efl aliud in intelleBu, res dicuntur dijferre conceptu formal:. Verum hanc Diftin&ionis definitio- nem paulo fufius declarare oportet. Ordie- mur rem vero altius, &a primis repetemus principiis. 1II. Duo funt principiaapud omncs certa:
fcil. 1. impojjlbile eft, idem, Jimuleffe in natura, $•cumaliistonfufumejfe: x. impojjibile efl, i>- dem, Jimuleffe in mente , & cum aliis confufum effe. Ratio utriufque eft aperta: nam uti Deus & natura, ita quoque mens noftra, abhorrct" ab omni confuilone: promde, omnia, quae funt in natura, diftin&a funt afeinvicem: &, omnia, quaecunque funt in mente, di- ftinfte repraefentantur : itaut, quemadmo- dum diftinftio obje&orum extra intelleftum id infert, ut unum non fit aliud, hoc non fit illud, fie diftindtio notionum Sc noematum in intelledtu hoc itidem infert, ut unum in intelle&u non fit aliud. Itaque liquet, ad for? malem rationem diftin&ionis in abftrafto Oo 5. hoQv |
|||||||
|
losophia Select.
ne, nee eodem modo, reprefentant: fi diverfi fint
conceptus formales de objedto uno eodem- que, vocatur diftinBio formalis, notionalis,vul- go, rationis ratiocinate: fi vero nc quidem di- verfi conceptus formales dentur, proprie lo- cum non habet diftindtio; communiter ta- men, vel ob nomina diverfa, vel obalium quemcunque refpedtum, conftituitur difiin- 0('tf,quam vuigo vocant, rationis ratiocinantis. V. Ex hifce ita explicatis multa nobis in-
notefcuntjac t. facile jam intelligitur, Vtrum ex natura extremorum, an ex habitudine mututt eorum petenda fit difiinBionis ratio ? Refp. a pofteriori: nam quod non fit attendendum, ad realitatem, fed tantum ad cognationem & habitudinem extremorum, vel inde manife- ftum eft , quod ad diftindtionem realem fatis fit, fi extrema diftinguantur, fi diftinguantur ipfa objedta, five objedta ifta fint entia realia, five rationis & ficta, five pofiti va, five pri va- tiva, dummodo diftindtio eorum non depen- deata formali conceptu intelledtus. Pariter, ad diftindtionem rationis perindeeft, five ob- jedtum , de quo ratio diftindtos format conce- ptus , reale fit Sc extra intelledlum, five fit ia- tentionale 8c ab intelledlu unice dependeat.fi- ve fit pofiti vum, five privativum, dummodo intelledlui fub diverfis conceptibus idernre- praefentetur. VI. i. Manifeftum eft,z'» quo confiflat ratio
difiinBionis realis & rationis: fcil. uno verbo. DifiinBio realis esl, qua conceptus objedtivus, (quicunqueillefit) alius eft ab alio conceptu objedtivo.1 DiftinBio rationis eil, qua conce- ptus formalis alius eft a conceptu alio forma- li, manente eodem objedto (quodcunque il- lud fit) fub diverfis iftis conceptibus repra- fentato. V 11. Ex utroque hoc Confedtario, quod
ex rebus jam explicatis deduximusf^.f. d)-^ fequitur, non efe necefariam difiinBionem ter- tiam, diverfam a reali & rationis, quam Moda- lem vocant, aut quocunque nomineveniat. Nam i. Diftindtionum fpecies nomen non fumunt, ut jam ofienfum eft.a natura extremo- rum, fed a mutuaeorundem habitudine. At Kaec vulgo recepta Modalis quorundam Di- ftindlio nomen ab extremis fumit: ideoque membra
|
||||||
|
aSS ©isputAt. ex Phi
hoc pertinere, ut unum non fit aliud, five in
natura, five in intelledhi. Quocirca cum di- ftindtio ita latepateat, debent extremadiftin- ftionis defignari tali termino, qui fub ambitu fuo compledtatur , quicquid ufpiam datur, vel concipi poteft : qualem terminum non novi in hoc negotio commodiorem, quam conceptum: nam communis Philofophorum ufus obtinet, ut voce conceptus exprimatur, turn objedtum quodvis, quod cognofci poteft, wwi twm>, turn ipfa cognitio; & hincduplicem ftatuenint conceptum, objecfiiium &formalem. Conceptus objeBivus, aliis materials, eft res ipfa, quae intelledtui objici poteft , ipfum, di-1 co.objedlum: conceptus formalist ipfaadtua-1 liscognitioobjedrhjam vero.ingcnereomnisj diftindtio verfatur inter conceptum 8c conce- ptum, feu objedtivum.feu formalem: adeoque bene definitur, meojudicio, DifiinBio, efe id, quo units conceptus non eft alius,five objeBiuus, Jive formalis : £c hinc infero , difiinBionem ra- tions ratiocinantis non ejfedifiinBionem fexm- tum ifcttiftus lie dici: nam in tali diftindtio- ne vix ac ne vix quidem dantur diverfi con- ceptus formales, v. c. cum polyonyma difti n- guuntur.nedum ut dentur diftindti conceptus obje£bivi. Ego ergo, ut a generali definitione diltindtionis ad ejus modos tranfeam, fie pro- cedo. IV. i. Rationis ratiocinantis difiinBionem
von agnofco, nequefubdefinitionediftindtio- nisame pofita comprehendo. z. Dividodi- fiinBionem in realem feu rei, & notionalemfeu rationis, fcil. ratiocinate, quam xxxformalem alii vocent, aut quocunque placet nomine, per me licet. DifiinBio re alls feu rei eft, qua diftinguuntur conceptus objedtivi. DifiinBio notionalitfeu rationis ratiocinate eft, qua di- ftinguuntur faltem conceptus formales, licet objedtivus conceptus idem fit feu eadem res: nam vel diftinguuntur objedta vel non : fi di- ftinguantur objedta ipfa, diftinBio eBrealis, fi vero non diftinguantur objedta ipfa.quaeri po- teft de noematibus ipfisfeuconceptibnsfor- malibus, an illi diftinguantur, necne ? i.e. Utrum idem objedtum fub diverfis concepti- bus inadasquatis fiftatur intelledtui, necne? Inadaquati conceptus dicuntur, qui rem, necple- |
||||||
|
Volumes S
membra effent ina*qualis natura:: etenim, fi
fpecies diftin&ionum tantum fumendae fo- rent a natura extremorum , ut fit in modali di- JlinBione, turn realis diftin6tio tantum etCet in- ter entia reaha, & rationis eiTet tantum biter entia rationis. Sed utrumquehocfalfumeft: & dari deberet mifta diftin&io ac nova.ex rea- li 8c rationis conflata, qua ens reale diftingua- turabente rationis: Et, quid opus eft diftin- ftione hac modali,cum commode reduci pof- fit, vel ad realem, vel ad rationis, prout modi vel re vel ratione a re modificata luntdiftin- £ti ? Certe, uti non eft peculiare genus diftin- dtionis excogitatum, quo explicetur diftin- dtio inter ens & privationem, aut inter pri va- riones inter fe, itamuito minus excogitanda eft diftin&io nova, ut explicetur difcrimen inter modum 8c rem modificatam, autmo- dosinterfe. 2. Diftinclio r&lis 8c rationis, prout a me explicantur.per conceptum alium atque alium , vel objedtivum, vel formalem, opponunturimmediate, ac proinde nonda- tur tertium genus diftinclionis: antecedens patet, quia, quse diftinguuntur per diverfos conceptus objeftivos , diftinguuntur ante mentis operationem ■, qua: diftinguuntur per diverfos conceptus formales, non diftin- guuntur ante mentis operationem : at diftin- gui ante mentis operationem 8c non diftin- gui, opponuntur contradiftorie, ergo imme- diate , quia contradidtio caret omni medio: |
U m. 2?7~
ideoque, fi ante mentis operationem, afo'ud fit
modus, aliud res, quam modificat, diftindtio ilia modalis eft diftindtio realis; fi ante mentis operationem, non fit aliud modus, 8c aliud res, quam modificat, diftindtio modalis eft diftindlio rationis : ergo modalis diftindtio videtur mihi fuperflua. Uno verbo. Aut fup- ponithasc diftindtio in re plura diftindta, ita ut conceptus objedtivi differant, aut non fup- ponit in re plura diftindta, fed ponit unum in re diverfis tantum conceptibus formalibus- apprehenfum; fi prius , eft realis; fi pofte- rius, eft rationis diftindtio : nam entia non funt multiplicanda fine neceflitate, 8c ifta ci- tra neceflitatem multiplicatio diftindtionum tot dirficultates nobis in Philofophia peperit: hac enim modali diftindtione rejedta , cadit Sc ilia, qua: Scoto ex natura ret, qux aliis for- malit, aliis t/irtualis, aliis eminentialis, aliis alio nomine venit: ruunt multae divifiones diftindtionum , quas videre eft operofe per fuas clafles dedudtas apud Guilielmum Vrjinum in peculiari Difputatioue de diftinBionibus re- rum. VIII. Verum, dicet aliquis,/ianturn duo
admittis diftinBionum membra , realis & ratio- nit, debebis, omnia, qua diftinguuntur, ad alte- rum horumpojfe revocare. Refp. id fieri pofle, pro meo judicio, diftindlionis realis 8c ratio- nis fubdivifione qualicunque inftituta. Quo- modo fiat, docebit Difputatio fequens. |
||||||||||||||
|
Diiputationum ex Philofophia fele&arum
Voluminis Secundi,
TrigesimA,
|
|||||||||||||||
|
D E
|
|||||||||||||||
|
DISTINCTIONE RERVM-
|
|||||||||||||||
|
Thesis I.
|
|||||||||||||||
|
modo diftinguuntur, ad alteram harum claf-
fium revocemus. Sic ordimur. II. §. 1. DiftinBiorealis eff, inter rem &
rem, id eft, inter res plures diverfas, idque, five
|
|||||||||||||||
|
EXpofuit Difp.frxcedens iv&s diftinBionum
clafles, rei 8c rationis, rejedta modali: fu- pereft, ut, quod promifimus thefi%. Difp- priced, nunc praeftemus, 8c omnia, quse ullo |
|||||||||||||||
|
'D IS PUT AT. EX pHItOSOPHlA S ELECT.
|
|||||||||
|
jSt
|
|||||||||
|
five inter fe invicem, comfarentur: fie diffcrurtt
realiter, tenebne 8c lux, excitas 8cfurditas. VI. §.j-. DiftinBio realis eM interentia ra-
tionis, five ilia eonferantur inter fe, five cum en- te reali, v. c. fie diftinguuntur realiter, fubje- ctum 8c prxdicatum , Chimaera St Mons au- reus, Tragelaphus 8c Homo. VI I. Haec quidem omnia Tealiter mihi
videnturdiftingui. Nunc quae ad rationis di- ftindtionem referri queant, pariter explican- dum veriit. VIII. §.1. DiftinBio rationis, fivenotio-
nalis,fiveformalis, eft inter diverfas format fi- ve rationes concipiendi rem eandem, ingenere de Iquovis objeBo : nam in omni objecto poteft intellectus partiri diftinctos conceptus ina-
dxquatos, fub quibus objectum ipfum reprae- fenteturjfcil. poteitformareconceptum ge- nericum,&dif%entialem,8cfpecificum,itern communem 8c propiium: fimiliterpoteft in- tellectus concipere diverlas facultates vel virtutes, ratione effectuum 8c operationum, ubi in reipfanondanturdiverfa:virtutes;8c in hifce omnibus eft diftinctio rationis ratio- cinate, ut loqui vulgo amant. IX. _§. 2. DiftinBio rationis eil,inter diver-
fas formas feu rationes concipiendi rem eandem deobjeBo reali, quod extra Actionem mentis efiehabeat, quocunque nomine veniat : de ente, dico, reali quolibet.poflunt divert! con- ceptus formari, vel quoad rem ipfam , vel quoad modos rei, licet in objecto ipfo nulla detur diverfitas: ita diftinguuntur animal 8c homo in eodem homine, viscalefaciendiSc exficcandi in eodem lumine, aliaque funt ex- empla ubivis obvia. X. §.3. DiftinBio rationis, fp'eciatimlocuni
habet in Deo, de quo licetformare diftinBos con- cepts, quibus, turn attributa ab eflentia ,tum unum attributum ab altero, turn perforce ab eflentia adtufque perfonales ab eadem, diftin- guuntur , falva manente eflentia: divinse iim- plicitate fumma: ita v. c. differtjuftitiaDei ab ejus infinitate, omnifcientiaajuftitia, pa- ternitas 8c filiatio ab eflentia Dei, generatio 8c ftiratio ab efle divino. Compofitio ergo ex fubjecto 8c attributo, attributo 8c attributo, natura 8c fuppofito, fimplicitatem Dei non evertit.
|
|||||||||
|
fiv,efintfuppofitaejufdemfpeciei, ut Petrus
& Paulus, five" fint fuppofita diverfarum fpe- cierum, ut Alexander 8c Bucephalus, five fint genera diverfa, ut fubftantia 8c qualitas, five lint fpecies diverfa:, ut fpiritus & corpus, five quaecunque tandem individua diverfa, five corpora diverfa, five accidentia diverfa, five tota diverfa, five partes diverfie, qua:, aut de -factofeparataefunt, aut, fidefadto feparatse non fint, feparari tamen poiTunt citra contra- didtionem. III. §. i. DiftinBio realis mlhi effe videtur,
inter modum & modum,id eft.modos plures di- verfos, five fint modi exiftendi, five fint modi operandi; etiam inter relatione; diverfa, qua: modorum nomine fxpe veniunt,ut inter cau- fam 8c caufatum, actum & potentiam ; itaque hue pertinet diftinctio inter relatione}perfona- let divivas, quae funt modiftibfiftendi; hinc rea- lis diftinctio eft inter Patrem, Filium, 8c Spi- ritum Sanctum. IV. §.3. DiftinBio realis mihieffevidetur
inter rem & modum rei, fi non modum quem- libet, aliquem tamen, qui foil, feparari potest a re modificata ,ut inter calorem & gradum ca- loris aliquem; calor enim poteft amittere gra- ' dum aliquem caloris, 8c tamen manere calor, necamrttitfpeciemfuamautefientiamjqua:-
cunque vero feparari poflunt.ea raliter diftin- guuntur, nam quorum unum poteft fine alte- ra, ea non funt prorfus idem,quia nihil poteft in re dividi a feipfo, quia, fi divideretur, non eflet prorfus idem , fed ftatim eflent multa entia; divifioenimgignitmultitudinem: at non poteft aliquid efle,8c multa entia,&unum ens. Ergo , cum modus feparari, quidam fal- tem, poifit, a re modificata, diftinguitur ab ea realiter, 8c ante omnem operationem mentis: in multis fane, aliud eft modus, aliud res mo- dificata : in multis, dico; nam funt modi qui- dam infeparabiles, qui a re modificata non di- ftinguuntur realiter, fedratione tantum , ut unitas, Veritas, bonitas, ab ente. Sed quid di- cendum eft dediftinctionehorum modorum inter fe: eftne ilia realis an rationis ? Difquiri permittimus. V. §. 1. DiftinBio realis datur inter priva-
tion ts & negationss, Jive cumrebus pofitivis, |
|||||||||
|
VflLUMEK
evertit, quia haec omnia inDeofuntunum
& idem, & ratione tantum diftinguuntur. XL ltaquidemdiftinftionem reifeurea-
1cm , & rationis feu notionalem, ex mente nollia difp. priced, expofuimus, hacprafinti iliuftravimus, nunc pariter, qua; fmtftgna 8c genuina indicia diftin&ionis, turn rei, turn ra- tionis, videndum eft. Varia quidem conftitui lblent, fed multa fpuria 8c adulterina. Ego certiflima notabo. Sunt autem •nxu.-^m feu figna realis diftinBionis , quaedam generalia, quaedam fpecialia. XII. §. i. Signa generalia diftinBionis rea-
IU funt, i. effentiadiver fit as: qua:enim diver- fas habent effentias, ea citra controverfiam realiter diftinguuntur. 1. Separability: quae- cunqueenim feparari poffunt citra contradi- drionem, ea differunt realiter: nam cum fe^ parantur, uti poffunt,unum eft fine altero:ubi unum ell fine altero, ibiunum realiter alte- rum non eft: 3. 0^«/?f;'o,proutoppofita vulgo definiuntur, qua;, neque de feinvicem, neque deeodemtertio, fecundum idem, ad idem, eodem modo, atque tempore, affirmari pof- funt ; 8c, difpefcuntur in difparata, relative oppofita,contraria,privative oppofita, & con- tradicentia. Qiiaecunque igitur funt oppofita iftismodis, realiter diftinguuntur, quiaoppo- fitio infert, non tantum, ut hoc non fit illud, fed etiam ut hoc repugnet illi. XIII. §. 1. Signa diftinBionis realis fpecialia
funt.vel de fubftantiis.vel de accidentibus. De fubftantiis.Vbi datur ratio producentis faprodu- Bi, ibi datnr difiinBio realis: nam oportet ad
minimum fuppofitis differre, inter qua: dan- tur ejufmodi refpeftus: quae vero fuppofitis differunt.ea omnino different realiter. De ac- cidentibus. fluacuntfo accidentiafubjeBis diftin- guuntur,eadiftinguuntur realiter. Unum namq, accidensnequitefleinpluribusfubjettis. XIV. §. 2. Signa diftinBionis rationis mihi
haec funt. i .Subordinatio predicament alis.Qu*- cun% in eadern feriepradicamentalijibifubordi- nantur, ea diftinguuntur ratione, quia differunt fecundum inadaequatos conceptus, 8c redte dicuntur diftinguiformaliter,qmz di verfie funt forma: concipiendi ea,licet in re fint unum 8c idem :ficdiftinguuntur, fubftantia, corpus, |
||||||
|
Secundum. 289
>ivens,fentiens,homo,Petrus. 1. D'merfa defi-
'.nitio. Quecunque definitione differunt,ea ad mi- | ntmum differunt ratione. Diftinguuntur Sc de- finitione, qua: realiter differunt, fed non o- mniaideo, qua:differunt definitione, ftatim diftinguuntur realiter, differunt tamen plus quam ratione ratiocinante, ut loqui folent vulgo,quia, ubi diveria eft definitio, ibi eft di- verts ratio formalis; definitio enim eft ratio eflentia::ubi autem haecdiverfa eft, ibi ad mi- nimum formalis diverfitas feu diftinctio ra- tionis ratiocinatae concedenda eft;aftio8t pat fio definitione differunt, formaliterdifferunt, quia unus idemque motus inadaequatis con- ceptibus formalibus apprehenditur; attributa entis ab ente, 8c infer ie, definitione, formali- ter, confequenter & ratione diftinguuntur ra- tiocinata. Signum in fpeciediftinftionis ra- tiocinatae de ente fimplicifiimo Deo eft. §lu*- cunque de entefmplicijfimo Deo concipiuntur, ea. ratione acfirmaliter diftinguuntur,quia non in- ferunt veram oppofitionem, ut,eflentia,inde- pendentia, omnipotentia, patemkas, genera- tio,8cc.quae in divinis non funt oppofita. Atqj ha;c fuerunt_/%n<i diftinBionis,turn ra.tum ra- tionis: reftat utriufq. unafubdivifio explicanda. X V. DiftinBit realis eft,vel non- ejfentialis, vel ejfentialis: nam tertium membrum diftin- ftionis realis, nempe fuppoftalis , eft fuper- fluum,quia fuppofitalisdiftirxftio^ut pertinet ad non- effentialem, ut in divinis,aut ad effen- tialem , ut in rebus creatis. Diftin&io realis non-ejfentialis, alias realis tantum, eft eorum, qux funt ejufdem effentias numericae, ita ta- men, ut fibi mutuofintincommunicabilia: hxc diftinBio, realis tantum, feu non-ejfentialis, invenitur in SS. 8c adorando Myfterio Trini- tatis: nam Perfona; Trinitatis funt ejufdem numeric^ 8t fingularis effentiac divinae,fed,in quantum charaSere p.erfonali diftinguuntur, funt fibi invicem incommunicabiles, itaut una perfona ob proprium characierem perfo- nalem non fit alin.DiftinBio realis ejfentialis eft eorum, quae habent effentias diverfas, fiv« fe- paratae fint.five feparabilesabfq;contradi<3;io- ne. HxceR,generica,fpecifica,numerica. Gtnere differunt,vel que, in di verfis funt predicamen- tis,noniT*i)> XK-pipfVfSpav&d rit 'J-m*,\e\ qu£ Pp funt |
||||||
|
LOSOrHiA Select.
liter diftinguuntur, jnftitia , mifericordia, &
attributa Dei. Formalis diftinBio eB illorum, qua unitive in una funt content a. Sicformaliter, diftinguuntur. i.SuperioraScinferioraefTen- tialiter fibi invicem fubordinata, ut homo 8c animal, i. Paffiones: fie affe&iones ends funt unitive in ente 8c ab eo continentur, diftin- guunturque formaliter ab eo.Modalis diftinBio rationis, eB inter rem & modum rei infeparabi- lem, vel inter modum & modum nonfibi invicem oppofttos, fed ratione formali tantum diftinBos, ojuando fcil.modi defe invicem pradicari poffunt: iic diftinguuntur modaliter, ratione,ens 8c u- num.unum, Scverum, 8c bonum, inter fe. XVII. Sedquoreferes,d'\catquis,diftinBio-
nem accidentalem, turn internam, imparitatem &■ diftimilitudinem, turn extemam,caufalem, ef- feBivam,fubjeBivam, adjunBivam ? Refp. ad diftinBionem realem non-ejfentialem. Haec enim fubdividatur in fuppofitalem 8c accidenta- lem; 8c haec iterum in internam 8c externam, atque utraque in fuas fpecies, ut fieri folet. Non putem vero ullam fuperefTe diftinftionis- fpeciem , quae non commode revocari queat ad aliquam claflem jam a me expofitam. |
|||||||||||||||
|
29® DisputAt. ex Phi
funt fub diverfisunius Categoriae fpeciebus:
prioris cxemplum eft, linea & habitus, pofte- rioris.homo 8c lapis. Speciediftinguuntur,qux in conceptu quidem generico conveniunt, fed forma fpecifka diftinguuntur, uthomo 8c brutum. Numero diftinguuntur,quaecunque ejufdem fpeciei funt, fed, vel in diverfisfub- jeftis repenuntur, vel diverfafuppofita con- ftituunt. Duobus itaque modis contingit, nu- inero diferre. i. cum resdifreruntfubje£tis, fie ut unum exiftat fine altero, quo modo al- bedo in pariete differt numeroabalbedine la- £tis, nivis, ceruflae, 8cc. eruditio Petri ab eru- ditione Pauli. z. cum res genere 8c forma effentiali conveniunt, diftinguuntur autem forma contra&a per eonditiones individuan- tes, hie 8c nunc, 8cc. quomodo differunt Pe- trus 8cPaulus. XVI. DiftinBio rationis eil, velvirtualis,
•vel formalis , velmodalis. Virtualis eileorum, qua diverfimode fe txerunt ac ft ejfent virtutes alia atquealia. Itavisindurativa, liquefafti- va, rarefaftiva, calefacliva, diftinguuntur in Sole, ratione, virtualiter, quia eadem eft vir- tus, quae diverfos illos effeftus edit: fie virtua- |
|||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia. fele&arum
Voluminis Secundi,
TrigesimA-Prima*
|
|||||||||||||||
|
D E
|
|||||||||||||||
|
D E
|
|||||||||||||||
|
Thesis I.
|
|||||||||||||||
|
AGgredimurmateriam arduam 8c fubli-
mem, de Ideis contemplationem, quae infigni tamen fe commendat utilitate: multum enim confert, adfapientiam, adreli- gionem, ad morum informationem. Adfapien- tiam; fapientia enim circa primasaltifiimaf- que rerum caufas verfatur. Sed ideas perfcru- tari, nihil eft aliud, quam has caufas perfcru- tari. Adreligionem; fine Ideis enim, nee de- pendentia nwindi a Deo,ncc di viaa provider* - |
|||||||||||||||
|
tia, rite explicari poteft. Admorum informa-
tionem ; fieri enim non poteft, quin ille, qui Ideas Dei reftefueritcontemplatus, cogno- fcat admirabilem Dei fapientiam, potentiam. bonitatem, 8cDeum cognitum, fapientifli- mum, potentiflimum, optimum, amet,colat, veneretur. . II. Idea, ut ttomen primum explicemus,
Graeca vox;eft,fic difta iin rove®!; a videndo, afpefta»do,LaXine afpeBus,fpecies ;fpecio enira anti-
|
|||||||||||||||
|
L
|
|||||||||||||||
|
V O L V M E N
antiquitus idem erat quod video, quia, ut Lud.
fives ad lib. 7. Augu.ft.de Civit. Deic.%8. notat, ficuti artifex, dum conceptum aliquem feu partum in externa materia procreare medita- tur, formam rei producendat objeclam intel- leftui adfpicit, adfpiciendo cOntemplatur, contemplando operatur ; ita 8c Deus mun- dum procreaturus, ideam ejus faciendi intel- leftui fuo ex fefe & a fefe objedam adfpexit & conteroplatus eft, & fie, ut eum adfpexit & contemplatus eft, produxit. Hinc, quia Idea eft originalis rerum fpecies, in intelle&u exi- ftens, gc ad folamrationempertinens, fola menteperceptibilis, &quia eft ratio fecun- dum quam opus ad extra producitur, fattum eft, utLatini/</(?<*fappellaverint>vif/0«w, in quo a nominis quidem propriefate(nam ratio Gre>is non /A« fed **V&"dii:itur)non tamen a rei veritate difceflerunt: nam idea; fola ra- tioneScintelledtucontinentur, 81 funt xipt, rationes rcrum in Deo producendarum extra Deum : quia autem res extra Deum a Deo ad Ideas divinas efficiuntur, hinc exemplaris & veu^c/.-/J[elixd]iSf nomen invenerunt, juxta il- lud Boethu,pnkhrum pulcherrimus ipfe'Mundum mentegerensftmiliyue ab imagine formans. Et, quia hse Idea a Deo cognofcuntur, imofunt rationes in Deo cognofcendi res ( funt enim esdem cum eflentia divina, inquaDeuso- mniacognofcit, utpofteaprobabimus) ideo etiam rerum notiones, conceptus,Jimilitudines, imagines, fimulachra; 8c quia intclle&um di- yinum quafi informant, forma, appellantur, quin $c, quia in Ideis, tanquam in feminibus, occulta quafi funt & inclufa, qua; mox produ- centur, rationes quoque rerum feminales di cuntur. Hasc de Voce. III. Ideas dari, quo fenfu voccmexpli-
cuimus, probandum nunc eflet; fed placet, antequam ad rem ipfam perveniamus, cum Arijtotele congredi,&(. ab ejus injuriis vindica- rePtooMfm.cuilib.i.Metaph. t. 30. & 7. lib. t.10.21. fed prxfertim lib. I. Eth.Nicom.c.6. nelcio, quod monftrum opinionis circa Ideas affingit. Multi fane hie isfriftotelemlirenue accuiant,ac non ingrati folum animi.fed pal- maris quoque mendacii reum faciunt: ajunt que rotunde, Platonem nullas tales, quales fin- |
||||||
|
Secundum. ipt
git Ariftotehs, Ideas pofuifle, imo ne per fom-
nium quidem cogitafie :fed Ariftotel. aftinxif- fe fentenfiam talem Platoni, ut haberet quod oppugnaret. Imo conquerunturnonnullide fumma hie injuria fafta Platoni, cujus longe alia fuit mens, quam quae ei ab Ariftctele tri- buitur, qui hie cum umbra luftari voluifle videtur.DicitAriftoteles,Platonem pofuifle pu- riffimas quafdam formas rerum naturalium, abftraftas a corporibus, 8c feorfum a divina mente fubfiftentes, & has Ideas ejje. Verum enimvero maximus Plato ac Philofophus divi- nus non excogitavit profefto Ideas, errabun- das inter nubes , aut in terrarum vel orbi* mundani angulo alicubi delitefcentes, fed in mente eas poiuit uivina,ei.ernas aique immu- tabiles. Detur quaefo fingendilicentiajquis eft, qui non animadvertat,ineptas efle cogita- tiones, fi quis fingat bovem aut leonem quen - dam maximum.perfeconfiftentem,8c alicubi extra omnes boves 8c leones fingulares exi- ftentem, egregia anima 8c formofo corpore praeditum , ad cujus Ideam boves omnes ac leones fingulares fint exprefii, formati, fafti ? Apagenugas, homine mentisianae, nedum tanto Phihfopho Platone, indignas. Plato o- mnium rerum Ideas 8c exemplaria in ipfo Deo pofuit; qua; fententia non tantum reprehen- fionis eft expers, fed omnemlaudem contra mereturatqueadmirationem.ac Patribus An- tiquis ita placuit, ut, revelationi potius quam ratiocinationi earn debuifle acceptam referre Platonem, nonnulliexiftimaverint. Quid e- nim piumjmagis.quam rerum omnium ideas, feu archetypos, feu exemplaria, in Deo collo- care ? ita certe Dei fapientiam in omnium re- rum creatione 8cintelligimus8cexplicamus oprime, eamque fie expofuere fanctiffimi Pa- tres, Clemens zAlexandrinus , Iuftinus Martyr, 8c magnus tsfuguftinus. Sed, ut, quae Platonis mens fuerit, clariflime liqueat, earn apertifil- me proponemus, prout ex ipfo 8c Marjtlio Fi- cino, Platonicorum inter recentiores Coiy- phso in fua Theologia Platonica, hauriripo- teft. IV. Plato, v ir di vinus, a Deo creatore pen-
dere omnia certo fciens, cum is eximie fa-
piens, potens, 8c bonus effet , eum omnis
Pp z veritatis
|
||||||
|
losophiA Select.
difcipulus Platonis extiteris, adverfm opinionent
de Ideis adeo captkfe fafallaciter difputajfe, ut ex eo, quod nihil ditlurus ejfes, quod ad evert en- dam de Ideis fententiam valeret, earn confirma- res magis atfyftabilires. Atqi haec funt tria Ari- Jlotelis inter Graces teftimonia.in hoc negotio Idearu,de ejus fidelitate 8c finceritate,prolata. VI. Unumadjungemus ex L<m'»Af ac re-
centioribus Arijlotelis Interpretibus,hominis A'g <s3Tf?i<fc«7WTK,8c Tho?nifia inexpugnabilis, 8c Arifloteli 8c Thorn* addidtiffimi, 8c inter barbaros Scholafiicos fua barbarie principis, Chr)fojlomilavelli,tetlimoni\im,qminfecundo tomo operum Philofophicorum, Epitoma fua in Ethicam Platonis, trail, y. c. ult. omnium dili- gentiflime rationes collegit, quse Arijlotelem, in Ideis Platonicis impugnandis, fpeciatim in idea boni exagitanda,egregium agere diflimu- latorem doceant: fie loquitur, ^uamfalfo id Platoni tribuat Arifioteles, utfelicitatem volue- \ ritpofitam, ingenerali quodam bono, quodapud
I Platonem ipfum idea boni five per fe bonum ap- pellatur,vel ex eo conflat,quodPlato docuit aper- | tijjime, turn aliit in locis longeplurimis,tum vert 1 maxime in Sympofio feu convivio, veramfelici- tatem in divmorum entium contemplatione confi- \ftere. At idem ipfe de felicitatefentit Arifioteles, nee quicquampotuitinvenireexcellentius, lib. io. Eth. Nicom. Ergo, quodattinet adfententiam, a Platone non difcrepat ,fed dijfentire vult verbis: folet enim Plato,Dei contemplationem, fpeffacu- lumperfe boni acpulchrivocare,quod Arifioteles fub Idea feu bonifeparati nomine tarn vehemen- ter hie exagitat. Haec lavellus, qui ibidem fu- pervacaneum judicat, Arifiotelis ratiocim'3, contra Platonis Ideas allata,folvere, quia, ia- qmt,ludunt in ambiguo.Si cui tamen argumen- ta Arifiotelis refutata videre geftiat,adeat com- mentaries accuratiflimos Audomari Talai in I. i. Eth. Nicom. Campanellam inMetaph. par- te7,.l. 13. Scipionem Agnellum in I. i.de Ideis. VII. Exhifceomnibusfatisconftat, non
fine ratione, Arijlotelem, falfitatis, diflimula- tionis, ingratitudinis, contra Platonem, Prs- ceptorem fuum, in impugnandis Ideis, accu- fari ; atque'hoc tanto magis fidem invenit apud multos,quod idem a Plutarcho 8c taenia (at quantis Authoribus.') confirmatum re- periatur-
|
|||||
|
%!)% DispvtAt. ex Phi
veritatis & virtutis fontem ftatuit, e quo rivu-
li in omne genus creaturarum propagaientur; atque ut creaturx omnes ab eo ortum ducunt, ita in eundem quoq; per medium hominem definunt; cujus hominis beatitudoinmorte Philofophica (eft enimPhilofophiamedita- tio mortis ) qua cum Deo conjungitur per contemplationem 8c actionem, repofita eft. la Deo ergo funt omnia sequivalenter, in eo- dem omnia a fe cognofcuntur excellenter : 8c hxc cognitio Idea dicitur km'S /Ji^ a vi- dendo, Hater omnium it$ut,fpecierum creata- rum,\itiDeia eftP<3t<iTomniumentium. At- que fie in mente divina efte Ideas rerumo- mnium, quoniamDeusfemetipfumintelli- gens, omnia etiam a fe creanda intelligit; quin amplius in hujus Idea divinacontem- platione, id eft, anima; cum Deo conjunftio- ne, fummum hujus vita; bonum collocari , Plato docuit. Videatur ac legatur ipfe Plato in Timao, in Parmenide, in Phadone, in Convivio in 6. 8cult. de Rep. lib. 8c alibi. 8c, quicunque non plane hoipes eft in ledione Platonis,ei fa- cile conftat, hancipfameffeP/rtfoBijfan&ifli- mammentem, quamcum (ciret Arifioteles, qui annos viginti Platonem audi verat,prudens tamen 8c fciens earn diffimulavit.atque aliam plane ei affinxit.egregius in Prajceptorem ca- lumniator, qui ideo ipfemet, in fuis caftris, a militibusfuis.quamvisfacramentumeidixe- rint, Themiftio, Simplicio, Eufiratio, Magnus Imperater turpiter deferitur , ac graviffimo impietatis crimine ab iis aliifque notatur 8c condemnatur. V. Sic loquitur Themiflius, cum de Ideis
philofophatur,8c de hacldearum ab Ariftotele fafta explofione. Arifioteles Phtoni perpetuo contradixit, id eA,fophijlice captiofeque difpnta- vit, & non tarn Platonicfententiam, quam ejus fpeciem, e§" quodfibifinxit fententije Platonic* Jimulachrum,oppugnavit. Quod multo clarius exprefllt Simplicius, eafdem Platonic Ideas de- fcndens.cum inquit difertim. Arifioteles,cum in ideas Platonic debacchatur, potius ad verba, quam ad fenfum argumentatur. Quid Eufira- W«*infuisad£f£. Nicom.lib.I.c.6. Pofet, inquit, aliquisjure Arifloteliobjicere. Vider'vs , v Arifioteles, de indufiria, quippe qui amicus & |
|||||
|
S E C V N D V M. ip 3
trem, ubifuntinhcemediti. Ethxc Laertius-
VIII. Quj>*•!/?<>?«/«»hieexcu{ant)ajunt» eum , non tarn contra Plattnis fententiam» quam contra earn, qua; vulgo pro Platonica haberetur, difputafte. Quicquid fit de hoc negotio, fufficit nobis, jam oftendiffe, Plato- nem longe abeoabfuiffe, ut rerum omnium univerfales quafdam Ideas, exiftentes extra Deum, extra res fingulares, docuerit, & quod easinDwipfoacfoloconftituerit, in quo il- las reperiri fequens docebit Dijputatio. |
||||||||||||||
|
periatur. Verba Vlutarchi funt. Ideas Plato-1
w;V*w Ariftoteles ubique diblis incejfens, in mora- \ libm, in naturalibus commentariis, in iis, qua exot erica i/ocantur, difputationibus, vifus eH quibufdam, majore contendendi quam fapientia j Jludio id feciffe, ut qui propcfuiffet Phihjophiam Platonis contemnere, tantum abefl, ut eamfuerit fecuiut. Hsec Pluiarchus. Laertias in zyfrijlo- telis vita fie de eo fcribit. <lA Platone adhuc •vivente de fecit: itaque dixijfe Platonem ferunt. ufrijloteks nos calcaneo petit, utpullifoknt ma- |
||||||||||||||
|
DHputationum ex Philofophia fele&arum
Voluminis Secundi,
TrigesimA-Secunda,
|
||||||||||||||
|
D E
D E
Thesis I.
|
||||||||||||||
|
S-
|
||||||||||||||
|
at rationale agit motum a fe, per rationem
quam habet in fe. Deus autem in producen- do mundo eft agens rationale, non naturale. Ergo, 8cc. IV. §. i. Mirabilis rerum omnium atque
univerfi ordo 8c caufarum feries ac focietas oftendit evidenter, quod creator illarum agat cum fumma ratione £c iapientia: ratio enim ilia eminentiflima ac fapientifiima, 8c qua; omnia ordinat, fe ipfam ignorare non poteft: alioqui fumma ratio foret irrationalis.nullam. enim fui rationem haberet: Mundum autem, non cafu, nee fortuito, nee temere, fed emi- nentiflima ratione, extitifle.atque etiam num. confiftere, perpetua membrorum ejus tam repugnantium confpiratio aperte declarat. Summa itaque ratio feipfam intelligit,8c quia eft rerum omnium ordinatrix, dum fe iplam intelligit, intelligit fe, ut omnium rerum or- dinatricem : fed intelligere feipfam ut rerum omnium ordinatricem, nihil eft aliud, quam intelligere, quibus rationibus ipfa-R/tt/ein- telligens omnia efficiat, difponat, moderetur. Atqui ha; rationes in fumma 8c fapientiflinu omnium Ratione funt Idea;. Ergo, See. Pp 3 V. §3-0-y
|
||||||||||||||
|
QUidvoxhxc,Idea,Rgnifleet, difp.pri-
ced, explicatum eft, 8c fimul quam inju- riam fecerit Platoni Ariftoteles,d\im aliam hu- jus vocis notionem effingit, quam Plato afle- ruerat. Nunc rem ipfam fpe&emus. Acpri- rno videbimus; tAnJint in Deo Idea? Deinde, quid/tnt? Utrobique multa fefe offerent abf- trufa, fed quae laborem indagandi ac contem- plandi fuautilitatecompenfabunt. II. Dari Ideas in Deo, ratione naturali fciri
poteft,8c cognitum fuit a multisEthnicorum. Nos argumentaproferemusaliquot, quibus efle evincemus. III. §. i. Omne agens quod agit ex ra-
tione, Barbari dicunt, rationabiliter, clarius, quod agit per intellecTrum, neceffe eft,ut illud apud fe habeat rationes 8c formas rerum, quas efficiet Scefficiendascognofcit. Sed Deus eft agens tale. Ergo, ijtfftmo. Atqui hae rationes & forma; rerum faciendarum, 8c quibus res faciendas Deus cognofcit, funt nihil aliud, quam idea;. Ergo ilia; dantur in Deo : Profe- fto, haec eft differentia inter agens naturale 8c rationale, quod naturale agat, motum ab alio, & fie non indiget cxemplari, per quod agat; |
||||||||||||||
|
DisputAt. Tex PhilosoJhia Select.
|
|||||||||
|
**4
|
|||||||||
|
V. §.3. Omnisvirtuspriusintrafeipfam
fuam generat prolem, quam extra fe: fie vita vegetativa, tam in plantis quam animalibus, femen, quafi-plantam 8c quafi-animal, 8c, fi Scaligero credimus, plantam imperfectam 8c animal imperfeftum , in proprio corpore prius producit, quam id faciat extra fe, & vel plantam vel animal producat extra fe: fie fen- fitiva vita in feipfa per phantafiam prius rei fimulachrum efformat, antequam in externa materia progeniem & effigiem fui producat: fie 8c rationalis vita,prius in fe ipfa rei agenda rationem concipit, antequam extra fe ipfam rem efEciat palam. VI. §.4. De ratione Idea: funt hxc tria,
ut volunt Scholaftici, 1. ut fit forma rei, pra- ter ipfam rem, in agente exiftens. 2. ut res produ&aimitetur, rererat,8c exprimat illam. 3. ut agens intendat rem exprimere fecun- dum Idea; fimilitudinem. At Deus operatur juxtatres has conditiones. Ergo operatur fe- cundum Ideas. Prob. minor. Quiaperftclifli- jrius operandi modus debet Deo tribui: At talis eft, qui juxtatres conditiones relatas pro- cedit, quod patet in artificibus perfedliflimis, qui ferrfper lie operantur. VII. §.f. Qu_i per fuam eflentiam facit
omnia, is in fuaeflentiacontinet omnia, 8c comprehendit omnia; alioquin, qua; faceret, non cognofceret. At Deus per eflentiam facit omnia: quia Dei potentia non diftinguitur ab ejus eflentia. Ergo etiam omnia continetgc comprehendit in fua eflentia. Sed non con- tinet nee comprehendit omnia in fua eflen- tia, nificontineat St comprehendat in ilia o- mnium rerum Ideas-. Nam ante res produ- ces , non potefteasaliter concipereaut com- prehendere, quam per ideas. Ergo, 8cc. VIII. §.6. Omnis forma cujufcunque
effeftusfuo modo a caula comprehenditur: Nam , 8c omnis caufa per aliquam agitfor- mam, 8c omnis effeftusabaliqua forma pro- ficilcitur, in qua comprehendatur, atot fecun- dum eflenaturale, aut fecundum efle intelli- gibile. At Deus eft caufa omnium. Ergo comprehendit omnium rerum formis : non comprehendit autem eas fecundum eflena- turale, fed fecundum efle intelligibile. Sed |
rerum forms fecundum efle intelligibile
comprehenfa;, funtldese. Ergo, 8cc. IX. §. 7. Quermdmodum fe habetpura
potentia, ita etiam fe habet purus a£tus. At pura potentia eft ilia, in qua nullse rerum for- mx ante fui produCtionern exiftunt, qualis vulgo dicitur materia primaPeripateticorum. Ergo purus aftus erit, in quo omnes rerum forma: ante fui produ&ionem exiftunt. At Deus eft purus aftus. Ergo, 8cc. Sed non exi- ftunt in Deo formx rerum omnium antefui productionem fecundum efle reale : fie enim eflent produces antequam producerentur. Ergo fecundum efle objeclivum 8c intelligi- bile: at hoc eft idem efle.eum efle rerum idea- li, ut egregie demouftrat in fua Mrtaphyfica Scotiftica Martinus Menrife, cap. de Ideis. Er- go in Deo dantur idea;. Quod erat demon- strandum. Vid. fubtiliter philolophjntem de Ideis, FitanumSohnemin Exercit.Metaph. lib. 2. tratt. 6. Hxc fuit idearum &ptltd/$t fequitur Kvxi7x<st.ii.
X. §. t. Pet•feiliut eft agens, quodnon eget
exemplari, qrtam quod eget. z^tt Dew eft agens perfeBiJJimum. Ergo non eget Ideis. Refp. Si Deus iudigeret infpicere exemplar extra fe, efTet agens imperfeevtum : fed Deus tali exem- plari non eget: infpicit enim eflentiam fuam intra fe, ut exemplar. Sed, eflentiam fuam in- fpicere ut exemplar, perfeevtio eft, 8c non im- perfect 0 eft. XI. §.2. Idea ponitur in Deo ut fit princi-
pium cognofiendi & operandi. Sed Dei efentia eftfufficiens utriufqiteprincipium. Ergo non opus estIdeis. Kt,Deus infiipfo ©• perfeipfam cognof- cit omnia. Sed non cognofcitfeipfumper ldeam. Ergo neqne alia afe. Refp. Ipfa eflentia divi- na eft idea 8c fimilitudo omnium rerum ut eft cognita; 8c quamvis Deus per fuam eflentiam cognofcatfeSc alia, quia tamen eflentia di- vina eft principium operativum aliorum, 8c non fui, ideo dicitur aliorum Idea, & non fui. XII. §.3. §ltMquidfit,kfuo/!milifit- At
Idea divin<e non funtfimiles rebrts lieatis , ut lo- q-tnntur, id eft,ad ldeam exprejfs. prob. minor. On* genere diferunt, ea non funtfimilia. Sed Idea & res ideat* dijferunt geuere: nam Idea funt incorruptibilts & Ideata comiptibilit- Et poteft
|
||||||||
|
Secundum. 2py
litudo creature, quia idea, quae eft in Deo,
imo, quae eft ipfe Deus, cxpriniit 8c repra;- fentat creaturam ipfam perfecvtifllme, & fie Idea dieitur fimilitudo rei cognitas, quia eft ratio cognofcendi rem. Unde ad argumentum refp. quod nulla fit fimilitudo inter Deum 8c creaturam; univocationis 8cparticipationis, concedo ; repraefentationis & expreflionis , nego. XIII. §.4. Relativum non praceditabfo-
lutum. Sed Idea funtentiarelatiua-, quia funt Ideati Idea, ideatafunt entia abfoluta. Ergo non pojfuntpnecedere Idea Ideata. Ergo rum funt in , Deo ante Ideata. zsltfinonfint ante Ideata; nt in Deo funt quidem, quiafcientia Dei fie auger e- I tur, &• produceretur a rebus extra Deum. Refp. Ideas duobus accipiuntur modis; vel pro imi- tationeatqueexpreffione.vel pro re.quae imi- tation! feu exprelTionifubjicitur: priori mo- do, funt quid relativum; fecundo modo, funt quid abfolutum. Sed enim Deus fpedtatur, prout homo divinam eflentiam fuo modo imitatur8c exprimit, Deus referturidealiter ad hominem & ad eum fe habet relative: At fi confideratur, ut omnia in fe continens idea- liter 8c repraefentanspermodumuniusabfo- lutiflimi in feipfo atque eflentia fua, eft ens abfolutum: fie ut idea in Deo fit aliquid rela- tivum , ut refertur ad creaturam} 8c aliquid. abfolutum, ut refertur ad Deum. |
|||||||||||||||
|
VOLUMEN
poteft hocargurnentumadhucaliterinftitui.
Idea dicit rationem fmilitudinis, & fimilitudo dicit rationem convenient!*: Dei autem & crea- ture cumfitfumma dijlantta, nulla esl ibi con- njenientia;fi nulla convenientia, nulla quoque tB fimilitudo: fi nulla Jtmilitudo, nulla quoqueeB Idea in Deo. Ergo, &c. Refp. Hujcquid fit, afuofimilifit: non eft fimpliciter verum: nam fallit hoc axioms , I. in caufis aequivocis: mus ex putri genitus non eft fimilis Soli, i.in caufa remota: canis a cane 8c fole genitus, non eft fimilis Soli. 3. in caufis inftrumenta- libus : gladiuscicatricemefEcit: fed cicatrix non eft fimilis gladio quoad fpeciem. Deinde fimilitudo eft duplex: unaunivocationisfeu participationis , quando duo conveniunt in uno conceptu univoco & communi, ficut Pe- trus&Paulusdicuntur fimiles, quia conve- niunt in humanitate, quae eft communis illis, dequibusformamusunum conceptum com- tnunem & univocum , 8c hate fimilitudo non reperitur inter Deum & creaturam, quia ea, qua: dicuntur de Deo 8c creaturis, non dicun- tur univoce: alia eft fimilitudoexpreflionis feu repraefentationis, quando unum diftindie repraefentat 8c perfe&iflime exprimitaliud, five conveniant in aliquo communi,five non, uti fpecies intelligibitis hominis eft fimili- tudo ejus; 8c haec fimilitudo invenitur inter Deum 8c hominem: nam Deus dieitur fimi- |
|||||||||||||||
|
Diiputationum ex Philofophia fele&arum
Voluminis Secttndi, TrigesimA-Tertia>
|
|||||||||||||||
|
D E
|
|||||||||||||||
|
D
|
s.
|
||||||||||||||
|
Thesis I.
|
|||||||||||||||
|
QU*ftionem,<»»/fr, deldels, folvitdifp. I fentia:', *ipe rS K 12 firaf, ratio ejusefle,"
pracedens, quae, eas eflfe 8c dari in Deo, quid eft: 12 enim Attice ponitnr pro iW.id eft, multisevicitrationibus:nunc quaeftio, quid! definitio eft ilia ratio, quam quis reddit, de /W/<&,<;, folvendaven it :haecfolvitur per de- aliqua re, rogatus, quid eft ilia res ? Ergo 8c finitionem, qua: eft ratio quidditatis, ratio ef-' nos in definitionem aut qualemcunque fal- tem
|
|||||||||||||||
|
exPhilosophiA Select.
|
||||||||||||||||||||||
|
■ajjg DisputAt
|
||||||||||||||||||||||
|
gentia-, fc. quia res &effeftus naturalesimi-
tantur Ideas, quas Deus habet in mente fua 8c contemplatur in produclione rerum. III. Altera definitio Ideas a nobis allata,
dicebat, Ideam effe fimilitudinem rei, per quam res cognofcitur aut cognita producitur. Ex hac defcriptionepatet,effe quafdam Ideas.tantum cognofcendi , quales funt poffibilium, quae nunquam fiunt , aut etiam impoffibilium, quafdam efle cognofcendi & producendi fi- mul, quales funt futurorum iundereftiffime do&iflimusaiti^/fwP/SWth, 23. c. 7.I. 1.Me- dulla fua Theohgica, qua: hoc nomen vere me- retur. Idea, prout confiderantur antecedentes |
||||||||||||||||||||||
|
tern dcfcriptionem Idea inquiramus. Ea non
una, fed varia, a Scholafticis in Mag. Sent. & CommentatoribminThomaJquinatlsfummam, adferri iblet. Non eft nobis animus, omnes eorum definitiones in medium producere. Vi- detur nobis efle perfe&iflima, aut perfeftifll- mse proxima hare, qua: fequitur. 11. Idea Dei, eft forma fubftantifica, objeBa
menti,feu intelleBui divino, intra ipfum exifens, adquamadfpkiensoperatur. Velbrevius. Eft fimilitudo rei in Deo , per quam res cogmfcitur, aut cognita preducitur. Nos utramqueexpli- cabimus. Forma ve\/imilitud<> locogeneris eft, reliquafuntloco differentia. Idea inDeodi- |
||||||||||||||||||||||
|
citurforma, & quidem vocabulo barbaro, fed : decretum divina voluntatis , quidditatem rerum
tamen f\gmhck<a.ti,Subjlantifica, quia eft ipfa ; reprafentant & exijlentiam tantum pojjibilem: natura 8c efientia divina, in quantum a crea- prout confiderantur poft determinationem divina |
||||||||||||||||||||||
|
tuns diverfis diverfa ratione eft imitabilis :
Diciturporro objeBa intelleBui, ad excluden- -dos aftus 8c habitus ipfius intelleftus, qui non habent rationem objefti -. Idea autem obje- <flum eft, quod intelleftus contemplatur: un- de nee fpecies intelligibilis, neq; ars in men- te artificis.eft Idea, quia non habent rationem ebjecT:i, fed tantum principii effectivi; 8c Ideo iblum verbum mentis, proprie Idea dicitur, quia habet rationem objecii, 8c eft fimilitudo |
voluntatis, reprafentant eafdem res, ut aBufu-
turas , fecundum aBualem fuam exiftentiam. Porro Idea rerum in Deo,dicitur fimilitudo, non univocationisautparticipationis, fed repras- fentationis aut expreflionis, uti ilia diftinclio difp.praced. eft explicata: quatcnus eflentia Dei a fe cognita reprxfentat 8c quad exprimit ipli Deo , omnes res faciendas , creaturas omnes. IV. Dicetquifpiam §. r. EfentiamDeik
|
|||||||||||||||||||||
|
Deo cognitam non tantum effe Ideam creatura,
fed & creaturam, prafertim rationalem , effe Ideam Dei: nam ut Idea, quaes! in Deo, ipfi re- ad quod agens artifex interdum refpicit in' prafentat& exprimit creaturam, ex qua repra- fuis operibus: Idea vero eft exemplar inter- \fentatione & exprejjione earn cognofcit, ita & num ipfius intelleftusjnon tamen hinc fequi- per creaturam venimus in cognitionem Dei tan- |
||||||||||||||||||||||
|
pv
|
||||||||||||||||||||||
|
tur, earn menti inhaerere, accidentis inftar:
fed fatis eft, quod ibi fit per modum objefti, quod fit ipfum objeftum intelleftus. Poftre- moadditur, adquamDeus, univerfiartifex, aut opifex potius, refpiciens operatur; quibus verbis excluduntur forma; rerum natura- lium : nam licet agens naturale producat effe- ctual fibi fimile, fimilefuEformae, v. c. ignis ignem , forma tamen ipfa naturalis non habet rationem Idea:, quia agens naturale non ope- peratur, refpiciendo ad illam: ideoque effe- ftus caufa; naturalis non habet Ideam fui in caufa proxima, fed in caufa remota tantum ac prima: 8c hinc explicari poteft hoc Philofo phorum axioma, Opus natura ell opus intelli |
||||||||||||||||||||||
|
quam per imaginem ejus, prafertim per hotni-
nem. Refp. Quam vis mutuaquaedam fimili- tudo reprafentans, feu, ut Scholaftici malunt loqui, reprxfentativa, reperiatur inter Deum 8c hominem,quatenus unum eft ratio cognof- cendi altcrum,Deus ratio cognofcendi homi- nem, homo ratio cognofcendi Deum, alio ta- men 8cplanedivcrfomodo reperitur haxfi- militudo reprefentationis in Deo 8c in homi- ne feu nobis. In hominefeu nobis Idea eft fi- militudo rei cognita:, fie ut res ipfa fit Veritas iftius fimilitudinis, fie utentitas rei cognita; fit fundamentum fimilitudinis iftius, lie ut Idea in nobis fit quafi fpecies imprefTa: at in Deo eft quafi fpecies exprefia, aut, ut rcrftius loqua-
|
||||||||||||||||||||||
|
- VotuiiEN Secundum.
|
|||||||||
|
2p?
|
|||||||||
|
loquamuf.eft quafi fpecies exprimenstin Deo
idea eft ipfa Veritas rei, Scinreipfatantum eft fimilitudo: nam cum fimilitudo creaturx, quas eft in Deo, fit ipfa eflentia divina, potius vocatur Veritas rei cognitx,quam fimilitudo : turn, quia perfe&ior eft creatura, qux per ideam eft in Deo, quam eft ipfamet creatura in fe, tum,quia creatura ad imitationem illius divinx idex eft fafta & expreffa, non contra. Cum ergo perfe&io cognitionis confiftatin eo, ut cognofcatur Veritas rei potius quam fi- militudo, fequitur, ideam, qux eft in Deo, effe perfeftifiimam rationem cognofcendi creaturam, quia perfe&iflime exprimit & re- prxfentat illam , cum fit Veritas creaturx: creatura autem ipfa eft fimilitudo veritatis ipfius, ita facia 8c vere facia, ut idea ejus in mente divina earn reprxfentavit. V. Sed ut quam clariffime proponamus
difcrimen, inter ideas, exiftentesin Deo, & exiftentes in nobis, quxtamenutrimque in utroquefunt principiacognofcendi rem, in tribus punftis eft diffimilitudo : i. In Deo datur una idea, qux eft fimilitudo omnium cognofcibilium, ipfa fcil. eflentia divina: at in nobis aut homine non eft una idea, qux fit fimilitudo omnium cognofcibilium , quia idea in nobis aut homine non eftnoftraaut hominiseflentia. 2. Intelle&us divinus, in quo funt idex,eft purus a<Sus refpeclucogno- fcibilis , 8c cognofcibile eft in potentia refpe- ftu intelle&us divini: at contra, intellects nofter feu hominis eft in potentia ad cogno- fcibile , 8c ipfum cognofcibile eft adtu. 3. In- tellects divinus non accipit ideam a rebus, nee informatur fpecie intelligibili: fed nofter intellects aut hominis contra accipit ideam a rebus, & informatur fpecie intelligibili. Et quamvis foleam rariffime thefesimplerete- ftimoniis aliorum , non pofliim tamen hie o- mittere doftiflimi iterum tsfmejti in verx TheologixAWw//.f.7 /. t.tb.lf.lS.lJ. verba. Idea in homine, inquit, qui cognititmem acquirit per Analjfm, colligitur ex rebus ipjis; atque adeo resprimo infemetipfs exiftunt, turn adhominum fenfum perveniunt, inde ad intelhBum, ubi pof- funt ideam aliquant conjlituere ad operationem infequentcm dirigendam. Sed quoniam Deus |
|||||||||
|
omnia inteUigitperGenefin, famnfequiritct-
gnitionem rerum per Analyfin, ideo omnia funt prius in ejus mente, quam infemetipfs. In nobis res ipfa funt exemplar, fa cognitio noftra elf ima- go :fed in Deo fcientia divina eil exemplar, fa- res ipfa funt imago velfmilitudo-ejus expreffa. Idea in homineprius eil impreffa fa poftea expri- mitur in rebus -.fed in Deo eft tantum exprimens, non impreffa, quia non accedit aliunde. V I. Dicet quis §. 2. Ideas divina* nihil effe
aliud, quam Creaturas, fecundum proprium effe reale, a divino effe diflinBum , ab aterno produ- Bas: quod proprium earum effe, non fait effe exi- ftentia, fed effe efentia. Qua eB opinio eorum, qui effentias rerum aternas, aut ab aterno effe, ftatuunt. Refp. Falfum eft.effe effentix rerum efle ab xterno produdtum : confequenter, fal- fum eft, illud efle ideas. Prob. prius. Omne efle produdtum, eft, efle participatum: omne efle participatum eft creatum : fed nihil eft creatum ab xterno: ergo nullum effe partici- patum eft ab xterno: ergo nullum efle produ- ftum eft ab xterno. Quod autem nihil crea- tum fit ab xterno, imo ne creari quidem po- tuerit ab xterno, id fatis demonftratum eft difp.iy. v. 1 .feleB. difp. Et,fi creaturx in Deo habeantefleeflentix, diftinftumab eflentia Dei.atque ab xterno,quatenus funt idex divi- nx, intelleftus Dei ab alio perficeretur, quam a feipfo in cognofcendo: nempe a creaturis, dum eas cognofceret in feipiis, ita autem co- gnofeeret eas, cum illas cognofceret in pro- prio idearum effe,diftinclo ab efle divino. Sed hxc omnia funt abfurda. Qujd ? quod ex hac fententia fequatur, ab xterno al iquod efle ef- fentix reale fuifle in Deo, quod non eflet ipfe Deus, contra receptumaxioma-. Nihileslia Deo, quodnonfit Dew: quod quamvis crudum fit 8c durum, ne dicam, falfum, fi extendatur adrelationesdivinas&modosfubfiftendi, in abftratto (nam hxc identificantur quidem cu Deo, non funt tamen formaliter feu in fenfu forroali idem quod Deus ) attamen verifli- mum eft, quando illud ii nihil, negat, omne ens reale aut omne efle effentix reale: Qujn, ex hac opinione fequetur, Deum quavis re compofita fore magis compofitum: nam, A creaturx habent efle proprium reale in Deo:a Q__q divino |
|||||||||
|
los ophia Select.
eft effentiarede, ah Memo in effentia diving,
produ&as ,fedfitnt iff* divina effentiaJtmpUcif- fima, prout a Deo inteUigkttr, & eff imitabilis h diverjis creaturis diverfi modo, & in its perjt- militudinem exprimi ac reprafentari pojjibifo. Quod autem nullae effentiae rerum creatantm lint ab aeterno aut asternae, alias, fi De«s volet, demonftrabimus, in hoc Difp. cttrricuto: nunc Materia de Ideis perfequemur Difp. proxima. |
||||||||||||||||||||||||
|
298 DisputAt. ex Phi
divino effe diftinaum, in quo confiftunt ilk-
rum idese, ergo, cum effe unius creature, hu- jus vel illius, in fequidem fit indiftinftum 8c indivifum, abaliis tamen diftinc"tum 8c divi- fum.in Deo tot erunt effentiae.quot creaturae; 8c fie Deus innumeras habebit effentias, quod fimplicitatem ejus evertit, 8cimpiumeftde Deo cogitare. Quare concludimus, Ideas re- rum in Deo, non effe if fas creaturas, fecundum |
||||||||||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia. fele&arum
Vohminis Secundi, TrigesimA- Qjj a r t A >
|
||||||||||||||||||||||||
|
D E
E
|
||||||||||||||||||||||||
|
j*-::
|
||||||||||||||||||||||||
|
D
|
||||||||||||||||||||||||
|
I S I.
tiplex; ita idea in Deo, in fe una eft, refpedlu
eorum, quaeabea, utexemplari, procedunt 8c egrediuntur, multiplex eft. Hsc fimilitu- do-aliquo modo illuftrat hoc negotium. Res ipfa fie fe habet. Ideae rerum omnium funt ipfa di vina effentia aut nature, una, unica.in- di yifibilis, ac fimpliciffima: hxc tamen, una, unica, indiyifibilis, ac fimpliciffima effentia, rerum omnium ideas in fecontinet, quate- |
||||||||||||||||||||||||
|
Thes
QUaeftiones, Anfint & quidfint Idea, ex-
pofuerunt difp. duae praecedentes.reftat, ut inquiramus in numerum Idearum ,Jtntne in Deo Ideaplures, an una? At qua quaeftione gra- vifiima acriter difputant Scholafiici, Thomas Aquinas, i.p.fummaTheol quaft.if.art. 2.8c omnes ad ipfum commentatores, inter alios prolixe Franctfcus Cumel adillam quaft. item Commentatores in Mag. Sent. Petr. Lomb. lib. 1. DiftinB. 3 6.8c hie inter alios, Gulielmus Durtndus, quefl. 4. Nos, omiflis authoritati- bus, rem ipfana explicabimus, rationibus confirmabimus, obje£tiones refutabimus. II. Idea rerum omnium in Deo, eft una Sc
multiplex : una.fi referatur ad Deum, in quo eft; eft enim ipla ejus effentia, qua: eft una ac fimpliciffima: multiplex eft, fi comparetur ad res omnes, quasexprimit8creprxfentat, refpe&u quarum non eft una; fie enim eadem fbret idea bovis, que_ hominis,quae lapidis,8cc. quod eft abfurdum. Adferrihicpoteft fimile adremilluftrandam. Uti pun&um refpe&u fui unum eft, in comparationetamenadli- neas, quae ex eo ducuntur, multiplex; uti uni- -tas in lc fpedlata, refpeevtu fui, eft una, refpe- (hx numerorum, qui ex ilia procedunt, mul- |
||||||||||||||||||||||||
|
nus
|
||||||||||||||||||||||||
|
- ut a di verfis creaturis di verfa imitatione
|
||||||||||||||||||||||||
|
imitabilis, 8c varia reprasfentatione ab omni-
bus repraefentabilis, ab intellect Dei cogno- fcitur, quae di verfitas, quae varietas, qua; mul- titudo, eft in rebus ideatis, feuadideam ex- preffis, non in ipfa idea aut effentia Dei: ita- que optime confpirat multitudo ideatorum, &, fi velis, idearum,prout referuntur ad idea- ta, cum unitate 8c fimplicitate effentia; diri- nae, ad quam relatae, non funt plures, fed una Idea; neque haec pugnant. Ideae funt unum fimpliciflimum intellectum , in quantum funt ipfa effentia Dei cognita: &, funt pariter plura intelle£fca,in quantum pluraintelligun- tur poffe exprimi ad ideas illas: fc. ut rerbo dicam. Quatenus omnia repr*fentat effentia divina, eft, omnium Idea 8c quafi multiplex; quatenus
|
||||||||||||||||||||||||
|
V O L V M E N
quatenus effentia Dei reprafentans omnia.eft
nmpliciffima, indivifibilis, eft una: eft una, fubje£tive: multiplex , obieftive ac termina- tive. Verum argumento uno atque altero rem confirmemus. III. §. i. Siidearumpluralitas repugna-
ret unitati ac fimplicitati effentiae divina:, ideo effet, quia fequi viderctur, aliquam fore in Deo inaequalitatem, propter multitudi- nem: nam una idea contineret effe & vivere, ut idea plantae: alia contineret, & ti effe 8c ii virere, 8c ii fentire, ut idea animalis : tertia contineret infuper t» rationale, ut idea homi- nis. Refp Hinc non fequi aliquam insequa- litatem in Deo, neque multitudinem ex parte effentiae divinae, aut pluralitatem idearum, in quantum funt idem cum effentia divina, fed eft tantum inaequalitas 8c multitudo quaedam idearum ex parte ideatorum, feu rerum, qua; fecundum ideas exprimuntur, i. e.objedto- rum, 8c eft quaedam earum pluralitas objecri- ve:nam, quia unacreaturaparticipateffen- tiam divinam, quoad effe 8c vivere,8c fie earn exprimit, alia infuper, quoad fentire, 8c fie earn repraefentat, alia adhuc amplius, quoad intelligerc, 8c fie earn imitatur, hinc fit, ut effentia Dei dicatur, & effentia unius, & alte- rius, 8c tertii, 8c plantae, 8c bruti, 8c hominis, quae funt plura, ad unam tamen ideam, effen- tiam divinam, quaefuit ratiocognofcendi ilia ac producendi, expreffa: fere, quo modo fpe- culum unum eft 8c tamen repraefentat multa: dico fere, quia omne fimile eft aliquo modo diflimile, praefertim inftituta comparatione inter Deum 8c creaturas. IV. §. x. Quodcunque fc tantum habet,
utobjedtum 8c terminusintelleftionis, id, fi multiplicetur, non ftatim multiplicat intelle- ttum: neque objefta cognita inferunt com- pofnionem in cognofcente. Sed idea: funt tantum objedtum 8c terminus intellettionis divinae. Ergo&c Si ideae forentprincipium intelle&ionis in Deo , iis multiplicatis feque- retur multiplicatio intelledtus divini, 8c, fi multiplicareturprincipium, quoDeusintel- ligit, effet in Deo compofitio : nam repugnat unitati 8c fimplicitati effentiae divinae intelli- gere per plura principia:at v.ideaenoni'unt |
|||||||||
|
Secundum.
|
|||||||||
|
2p9
|
|||||||||
|
j principia intelligendi, fed objecta intellect*,
termini, ut quod.ficut loquuntur Scholaftici. &, fi forent termini, ut quo, nonforent prin- cipia intelligendi, fed rationes formales ob- jeftorum intelligendorum: &, non repugnat effentiae divinae unitati 8c fimplicitati intelli- gere plura objetta. Videatur dehoc8cprae- cedenti argumento tAquintK. x.part.fummut Thiol, quaff, if. urt. x.in corf ore Refponjionis. Non poteft clarius haec res ob oculos poni quam fimilitudine dufta ab artifice creato: v. c. Sicuti artifex, qui concipit 8c contem- platur ideam domus, unicum habet exemplar 8c indivifibileinfuointelle&u, quod tamen Ifimul repraefentat domum 8c fingulas partes ejus:unde, quando artifex ille concipit 8c : contemplatur illam ideam, ut eft idea fene- ftrae, fub ilia ratione non eft Idea columnae, 8c quando concipitur fub Idea columnae, non eft Idea te£ti, 8c fie porro: ita etiam divina effen- tia fecundum fuam naturam eft unica forma 8c fimpliciffima idea omnium rerum.fed qua- tenus concipitur, ut imitabilis ab homine, eft idea hominis, 8c quatenus concipitur, ut imi- tabilis ab alia re, eft idea alterius rei,8c fie por- ro. Nonnulli fimilitudinem fumunt a mife- ricordia Dei, quae, in fe eft una 8c fimplex, in ordineadmiferias multiplex: unde 8c mfte- ricordias Dei imploramus.' Alii fimilitudi- nem deducunt abanima, quae una fit quoad effentiam, multiplex quoad potentias, ob re- fpeaumaddiverfaobjeaa. Sed, quae nosat- tulimus, fufHciuntreiintelligendae. Haec eft verae fententiae ngfemdji, fequitur «v«ro<<0». V. §. i. Vbtfintplures forma & immuta- hiles & sterna rerum , ibifunt plures idea. Sed in Deo funt &c. Ergo &c, Refp. Ex jam diciis. Ideae confiderantur, vel fecundum quod funt in fe, 8c fie fecundum rem eft una tantum idea, effentia, fc.Dei, vel fecundum id ad quod referuntur, 8c fie funt plures: quemad- modum plures figurae funt refpeftu rerum fi- guratarum infigillo, quod tamen in fe eft u- num, ita plures ideae funt unum exemplar vel una idea. Ufus tamen loquendi obtinuit ho- die, ut plurium creaturarum pluria exempla- ria aut plures dicantur ideae. Notetur hoc be- ne, quod vox idea, quamvisfignificetrem Qo 4 abfolu- |
|||||||||
|
losophiA Select.
hoc argumentum. Si idea funt plures propter
res qa,rs connotant, HU res connotata, velfuni xterna, vel temporaria. Neutrum did poteft: Ergo, &c. VI. §.i. Quacunquefunt Jimilia uni ter-
tio, funt Jimilia interfered omnia, creat a funt Ji- milia uni tertio,fc. uni idea. Ergo &c. Conclujso eft falfa,ergo velmdjor quoque aut minor.Major eft axioma. Minor ex concejpone. Refp. Duplex eft fimilitudo, una, qux habet proprium ge- nus,altera,qux non habet; fed extra omne eft genus. Prior fimilitudo non poteft effe una plurium,genere diverforum 8c plane difiimi- lium: 8c de ifta fimilitudine vera eft major. ^lufcuna^ funt Jimilia uni tertio,tanquam gene- ri, funt Jimilia inter fe quoadilludtertium; ve- rum eft.quia ilia fimilitudo caufatur a genere: ficfpeciesintelligibilisanimaliseftfimilitudo plurium in ifto genere,«w/»w/!,convenientiu, hominis8cbruti;fednoneft fimilitudo plu- rium, genere differentium, utcolorum 8c ar- borum, quia accepta tantum eft a natura ani- malis, ideo tantum repraefentat animalia: eft enim fimilitudo, quae habetproprium genus. Sed eft 8c fimilitudo,qu? non habet proprium genus, fed extra omne eft genus,ncque eft ac- cepta a rebus ipfis; hxc reprxfentare poteft plura genere differentia, quia non eftiimitata ad hoc vel illud genus; 8c de hac fimilitudine falfum eft.Quae funt fimilia uni tertio,funt fi- milia inter fe. Idea vero divina,ut diftin£tio- nem applicem ad minorem.eft fimilitudo ex- tra omne genus, 8c non accepta a rebus, ideo- que optime poteft effe una fecundum rem, & tamen effe fimilitudo rerum , quam maxime differentium 8c genere difiimilium: nempe, ficut una lux Solis expromit multas 8c varias fpecies colorum, ita una idea exprimit multa ideata. Quare major no eft univerfaliter vera, Qux funt eade uni tertio,funt eadem inter fe. VII. §. 3. Si Idea in Deo eft unajimilitudo,
aut elf una communis, aut eft una propria: Ji una propria, ergo per ipfam nunquam pluracogno- fcuntur :Ji una communis, ergo nunquatnper i- pfam res cognofcuntur diflin&e. Refp. Idea in Deo, aliquo modo eft communis, aliquo mo- do propria: communis eft, in quantum reprx- fentat omnia: propria eft, in quantum reprx- fentat
|
||||||
|
joo DisputAt. ex Phi
abfoiutam.effentiam nempe divinam jfemper
tamen connotet refpecium ad creaturas, 8c, quia ifti refpe&us funt plures, idex dicuntur plures, 8c fie ponuntur in Deo idex plures re- fpe&u connotatorum. Verum connotata du- pliciter fpedantur: uno modo.fecundum effe proprium, quatenus funt, alio modo, quate- rus funt connotata. Primo modo, connotata dicuntur effe habere in tempore, quia conno- tata funt creatuix, quae habent effe in tempo- re: fecundo modo connotata poffunt dici.qux connotantur & ab xterno.Sc in tempore: nam quando refpe&us connotationis importatur in habitu, tunc connotata dicuntur ab xterno connotari, ut Prxdettinatio fignificataclum divinum, connotando effetr.um inprxdefti- nato, non in aftu, fed in habitu, Scpotentia futurum, 8c ideo dicitur prxdeftinatio ster- na. Temporaliter vero dicuntur connotata, quando refpeftus ille feu connotatio impor- tatur in adru.ut Creare, non dicitur de Deo,ut figni fleet aliquid, quod ab aeterno f uit in Deo, fed aliquid connotat, quod in tempore a Deo proficifcitur 6c eum denominat. Clarius lo- quar in re obfeura. Res per ideas reprxfenta- tae 8c ab iis connotatx; quatenus funt, habent effe in tempore; quatenus funt reprx/entatx £c connotatx, funt ab xterno : nam hxc duo non pugnant: connotatio 8c repixfentatio rei eft ab aeterno,8c tamen res connotata 8c reprx- fentata eft in tempore: ficut praedeftinatio eft ab aeterno, Scprxdeftinatus, quem connotat praedeftinatio, eft in tempore: ita 8c idea xter- na connotat ab aeterno refpeftum ad creatu- ras futuras, quae tamen non funt aeternae, fed temporalcs 8c in tempore: fk 8c idea 8c refpe- dtus idex ad rem ideatam feu connotatio ejus, funt ab aeterno, res ipfa connotata, in tempo- re : repraefentatio rerum per ideas in Deo, eft ab aeterno: res, quae ab aeterno reprxfentatur, eft in tempore. Ergo, uthaecomniaappli- cem :Qiua idea in Deo connotat refpeftum ad creaturas, quatenus futurae funt, 8c, quia rnultae futurae funt, ideo multi funt refpeftus, & multae connotationes ab aeterno, 8c fie idea; denominant Deum ab xternoj fed tamen ipfx creaturae connotata:, non funt ab aeterno, ve-! rum in tempore. Et hinc quoque folvi poteft, |
||||||
|
Voiumis
fentat unamquamque rem fecundum otnncs
circumftantias iingulares ac proprias ipiius rei in re exprimendas: ficut eflentia divina ita eft in uno loco, ut fimul fit in pluribus, fie Idea divina reprxfentat ita unum diftin&e, ut fimul etiam reprxfentet omnia alia diftin&e: nine fblvitur fequens objeftio. VIII §.4. Si Idea Jit una,ergo Deus non cogno-
fcit resdijlinfte ,fedindifiinfte. Pofteritu ellab- furdum.Ergo & print .Kefy. Ratio cognofcen- di omnia in Deo eft una, 8t fimplex, 8c nullo modo diftinfta, quia Deus uno Sc indiftin&o afpe£tu,non vero diftin&is afpe&ibus.cogno- fcit omnia:at eadem fimplex.una.indiftincla, id eft, nullis vicibus diftincTris repetita,cogni- tio, ratione objeclorum multiplex eft, 8c di- ftin&a, quia plura obje&adiftinftiflimere- prafentat,8c Deus ea diftincliffime cognofcit. Uno verbo. Ilia Phrafis {Deus cognofcit omnia rfi/?!wSe)fidiftin£tioponatur in cognitione per comparationem ad cognofcentem, quafi is di- |
|||||||||||||||
|
ECUNDUM. Jo I
ftinftis vicibus utatur cognofcendi, falfa eft:fi
per comparationem ad res cognitas, vera eft. IXc §.5-. Idea, aM dicit aliquid, nut nihil:Ji
nihil, necplwralitatem habet,nec unit at em:Ji illi- quid, ergo, Jifunt plures Idea, funt plures resj if fie forent plures res ab <eterno: at non plures res perjonaliter, ergo ejfentialiter, quod eft impium. Refp. 1. eftambiguitasin voce, res. Rwfumi- tur, vel pro re actu exiftente, vel pro re pofli- bili. Ideas funt plures.ergo plures res aftu exi- ftentes,nego: poflibiles,*-oncedo. Neque eft ab- furdum dicere, quod funt plures res ab ^terno poflibiles, 8c fie Idex dicuntur plures res pof- libiles, quia ad rationem ides non requiritur, ut res adlu fit, fed fatis eft, ut Ideatum fit in potentia,8cfiedicaturhabereIdeam. 1. re* fponderi poteft, effefallaciam, a di&o fecun- dum quid ad dictum fimpliciter: ficuti non valet; Sunt plures res poflibiles. Ergo funt plures res ; ita non valet, Sunt plures Ides, id I eft, res cognitx. Ergo funt plures res. |
|||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Volumin'is Secundi,
1
T R I G E S I M A- Q_U INT A,
|
|||||||||||||||
|
D E
|
|||||||||||||||
|
D
|
|||||||||||||||
|
Thesis I.
|
|||||||||||||||
|
II. Hocutfolyamus, 8c de rebus divim's
digne loquamur, dicimus, adlu 8c formaliter non effe in divino intelleftu duoobjefta, u- num primarium,alterum fecundarium.Quod probatur, primo ex parte intelligentis Tki, fecundo ex parte rei intellects. Quod pri- mum fpeftat, conftat, intelleclum Dei non tranfire de intellediione in intellectionem, fed, quxcunque intelligit, intelligere unico incommutabili intuitu: alioquin fcientia ejus effet variabilis , quod refutavimus in primo Difp.Jcleft.Volumine. Atfiintelledtusdivinus, duoobje£ta, formaliter faltem diftin&a, it num prinurium,alterum fecundarium,effenr Si—q 3 tiam |
|||||||||||||||
|
Vidimus difp. ante habitis, Anjint Idea
in Deo? Quidfint? Sintneplures, an una ? Atque ad poftremum quijfitum refpon- dimus, Ideam effe unam in Deo, in quantum eft ipfa eflentia divina, una, unica, & fimpli- ciflima; 8c effe ideas plures, refpe&u rerum plurium, quas Deus videt, contemplando ef- fentiam fuam,ut Ideam earum.extra fe expri- mi poffe. Atque hinc oritur pulchrum du- bium : i^fn igitur geminumfit objeftum intelle- ftusdivini, unumprimarium , alteramfecunda- rium , iUud, ejfentia divina cognita fimpliciter, hoc, eadem cognitattt idea a rebus imitabilU & exprimipojpbilis ? |
|||||||||||||||
|
3o* DisputAt. exPhuosophia Seiect.'
|
|||||||||||||
|
plex hie modus effcndi in intellectu rariffime
conjungatur , imo videatur pugnare, non enim, quod objective eft in intellectu, idem 8c fubjedtive eft, alioquin..homo, leo, animal, cum intelliguntur, inhaererent intellects; nihil tamen prohibet, aliquando ifta duo con- jungi in unum, licet maneat inter ea diftin- ctio rationis: etenim, cum intellectus reflexe intelligit fuum primum aflum intelligendi, turn talis actus eft fubjective in intellectu , cum illi inhxreat, 8c idem eft objedtive in in- |
|||||||||||||
|
tiam fuam fimpliciter, eandem ut Ideam , in-
telligeret, turn non unice ac fimpliciter, fi- rnul 8c femel, earn intueretur; nam non vi- detur poffe idem objectum , ut abfolutum, fimul 8c relatum , cognofci. Sed, divifos co- gnofcendi actus Deo tribuere, impium eft. Quod fecundum fpectat, notum eft, divinam effentiam plus effe eandem cum fuis Ideis, quam egomet fum idem mihi ipfi: turn, quia fupremam entitatem actualetn acformalem cum Ideis fuis habet, qua major excogitari |
|||||||||||||
|
nequit: turn quia eft a&u una Idea, eilentia tellectu.quia per alterum actum cognofcitur.
|
|||||||||||||
|
fua fimpliciflime intellects; ergo, quemad
modum fieri nequit,utegovideammeipfum,! nifi videam me ; ita fieri non poteft, ut Deus videat fuam effentiam, nil! vidcat fuas Ideas. ] Atque hoc pacto, intuitusdiviniintellectus in fuam effentiam fimpliciter, quatenus obje- ctum primarium, 8c in earn ut ldeam, quate- nus objectum fecundarium, formatter divifis actibus non terminatur, fed fe tantum, 8c ni- hil aliud a fe, vel primarie, vel fecundarie, in- tuens, unitive, 8c fupereminenter, acpluf- quam aequipollenter, omnia cognofcit. III. Sed 8c aliud hie emergit dubium,
quomodo effentia divina fit Idea creaturarum ? Dupliciter enim hoc poteft intelligi : vel, quod fit Idea, front efl imitabilis a creatura,ve\, quod fie Idea , quatenut intelligitur ac concipitur ut imitahilis a crtatura. Et quamvis ifta duo non ita accurate in Difp. pramijfis diftinxeri- mus, multum tamen inter fe differunt. Nam "Idea in primofenfu eft prior fecundum ratio- nem quam Idea in fecundofenfu; quia enim effentia Dei eft imitabilis a creatura.Ideo earn Deus cognofcit ut imitabilem a creatura. V I. Nota primo,dici,rem aliquam effe du-
pl%giter in intellectu;vel fubjective, id eft, ipfi inhserendo, ut fpecies intelligibilis, habitus, 8c actus intelligendi; vel objective, in quan- tum cognofciturabintelleftu, 8c res ilia ter- minatactum intelligendi; fie homo dicitur objective in intellectu, dum intelligitur, uti color eft objective in vifu, dumvidetur: hie autem pofteriormodus effendi in intellectu, non ponit aliquid in re cognita, nifi quod de- nomineturcognita ,ab intellectu, quae deno- minate eft extriafeca. Quamvis autem du- |
|||||||||||||
|
Nunc poiro, cum Idea fit forma exiftens in
intellectu divino, aut utroque,aut uno ex hif- cc modis, debet in eo exiftere. V. Nota fecundo , rationem completam
Ideaeextribusperfici: primodicit quid abfo- lutum, in quo ililicetconliftit fimilitudo8c imitatio effectus ; fecundo dicit relarionem quandam ad id, cujuseftIdea8c fimilitudo: tertiodicit relationem ad agens intelligibile, quod per Ideam operatur: non enim Idea per fe exiftens caufat.fed eft ratio per quam agens intelligibilecaufataliud: hoc tertium facile patet in quovis exemplari.quo pictores utun- tur. VI. Exdictis thefii. facile patet, effen-
tiam divinam, ex hoc tantum, quod fit parti- cipalis extra fe , nondum habere rationem completam Idea;, quoad omnia, fed earn tan- tum poflldere, quoad abfolutum : at cum ob- jicitur intellectuidivino, ut multis participa- bilis, turn intelligitur habere ordinem, 8c ad Dei intellectum operantem, 8t ad creaturas a divino intellectu operabilcs: 8c fie habet com- pletam rationem idea;, quia, ut dictum eft difp. priced .divina effentia, ut eft fpecies in- telligibilis in intellectu divino exiftens prin- cipiumque cognofcendi, non habet rationem idea;, fed ut eft objectum cognitum a Deo: EH igitur effentia Dei idea creaturarum, quati~ nus intelligitur & concipitur ttt imitabilit & participabills a crealuris ad extra; ac cumhac cognitiofit refiexa , fimul & objective &fubje- Bive eft in intelleBu divino. Notand urn autem eft.quod fecundum noftrum intelligendi mo- dum, Dens prius intelligat fuam effentiam divinam fimpliciter fecundum fe ipfam , deinde
|
|||||||||||||
|
V
defnde intelligat ipfamcommunicabilera extra fetione ideas formet, ac pcreaturas in fe ipfis, fecucognofcat , ut producen8c hinc infurgit relatio ratdivinae ad creaturas, inpletur.
VII. Hsec fententiaearn tenent, multis probaqui nunquam numero arg& qui eos hodie hie fequucertamus ac robore, ex mfecernemusatquealteramemplaris forroativi rei mintellectual ,eft efTe in mein Deo eft exemplar formde ratione ejus eft, quod fifie, eft cognita ab intelledvina effentia, ut cognita otionem idese. a. Quamprius , fecundum mometia rationis, fit imitabilisno intellectui, non tameexemplariter, quam fit obftui. Ergo ut objedta divrationem ideas , quia deeft , efTe objedtum proHaec fere ratio eadem eftdivina effentia effet imitanonageretperintelledtuplariter imitabilis. Ergoexemplariter imitabilis,idea;; Concludimus efgona , cognita a Deo, ut exevum & imitabile a creatuideas.
VIII. Objeft.i. Ideaeft ratio cognofcendi &Sed hoc non convenit iforma objective exiftenseffe ideam , non convenprout intelligitur imitabnoncognofciturrespereft directum objedtum infuppofita alia cognitionvidendo imaginem PauPaulus , nifi fciamus
|
ECUSDBM, 303
Pauli, id quod fupponit aliamcognitionem
Pauli ; Sed Deus cognofcit creaturam per ideam, non fuppofita alia cognitione creatu- rae. Ergo eflentise divinse non convenit, quod fit idea, in quantum eft cognita.ut imitabilis. IX. Refp- Negandomintrem,&'adproba-
tionem dicendo , turn demum non cognofci rem, per fimilitudinem, nifi ipfa res alia co- gnitione prius cognofcatur , quando forma objedta intellectui tantum eft exemplar, ut patet in imagine allata Pauli; fed aliter fe res habet,fi forma objedta intelledtui non tantum fit exemplar, fed 8c caufa rei repraefentatae.re- prsefentans eminenteruniverfam effedti per- fedtionem, diftindte ac perfedte: atquificfe habet effentia divina, quae non folum reprae- fentat fe divino intelledtui, ut eft exemplar, fed 8c,ut eft caufa rei reprae{entat§,8c tunc non requirituraliapraevia rei cognitio, fed fufficit ipfa cognitio divina; eflentise cognitae, 8c ut exemplar, St ut caufa creaturse. X. Obj.i. Similitude per quam cognof-
citur res, eft ratio cognofcendi, non cognita objective. Sed idea importat rationem co- gnofcendi , imo eft ipfa ratio cognofcendi. Ergo idea non eft, ut habet effe objedtivum in intellects. Ergo non convenit eflentise di- vinae, quod fit idea ut cognita ab intelledtu divino tanquam imitabilis a creaturis. XI. Refp. Negando majortm. Quia-datur
fimilitudo, quse fit ratio cognofcendi, non co- gnita, utfpeciesintelligilis: datur etiam ra- tio cognofcendi, ut cognita, fcilicet verbum mentis: 8c forma haec non fblum eft ratio, per quam cognofcitur, fed etfam in qua cognof- citur. Atqui hoc modo fe habet effentia Dei, quae eft idea non ut fpecies intelligibilis 8c principium intelligendi, fed ut verbum men- tis 8c terminus intelledlionis , uti hoc difp; priced, fuit expofitum. Et fane, idea eft fimi- litudo rei cognitae: fed fpecies intelligibilis non eft formaliter fimilitudo, verum caufali- ter8c efficienter, qtfiacaufat verbum menta- le: fed ipfum verbum mentis eftfimilitudcv expreffa rei. Ergo hoc eft. Et cum idea fit terminus intelligendi, adeoque ipfum obje- idtum. intelledtum, fpecies non fit terminus,
imaginem illam effe I fed principium quo intelledtionis: intelledtus enim
|
|||||
|
2o4 Disputat? ex Philoso'phiA Select.
|
|||||||||||||||||||||||||
|
XII. Pro Coronide, ex hifcejam differti-
tis, fi idea ereaturarum fit effentia Dei cogni- ta ut imitabilis, patet, ideas non effe in Deo, ipfas creaturas, fecundum effe diminutum , |
|||||||||||||||||||||||||
|
enim aftuatus fpecie intelligibili, producit
.yerbum mentis, quod eft terminus ipfiusco- gnitionis: palam eft, non fpeciem intelligibi- lem fed verbura mentis effe ideam in Deo. De |
|||||||||||||||||||||||||
|
. 2.
|
ndum effe obje-
|
||||||||||||||||||||||||
|
hocargumenta fufe differit zAgnellus lib
de Ids is cap. 7. |
|||||||||||||||||||||||||
|
&ivum, quod tribuitur Durando.
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Difputationutn ex Philofophia fele&arum
Vohmiriu Secundi,
Trigesima-Sext a,
|
|||||||||||||||||||||||||
|
D E
|
|||||||||||||||||||||||||
|
D E
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Thesis I.
|
|||||||||||||||||||||||||
|
men nunquam fecit neque facere voluit. Ita
8c cognovit perpetuam obedientiam illam, quamaprimisparentibusexegit, quae pofii- bilis erat, non tamen aftu fuit continuata; ha- bueruntenim pofle, quod vellent, fed non velle, quod poterant. Cognovit itidem alium atque alium mundum.quos poffet producere, fi vellet; ex hypothefi,quod plures mundi fint poffibiles, hoc enim a non- nullis hodie nega- tur, non quod illud repugnet ex parte Dei, quafi ejus potentia unius mundi creatione fit exhaufta, aut quodaliquidderogeturhic o- mnipotentixdivinac, fed quia implicat repu- gnantiam ex parte mundi alterius creandij ubi enim conderetur, cum hie prasfens omne fpatium occupaverit, 8c extra eum nihil fit, in quo collocari valeat, nifi eum quis locet in fede Beatorum 8c throno Majeftatis divinx, ubi omnia funt plena Dei,8c fan&i Angeli in- clamant , Sanctus, San&us , Sandtus, Jehova Sebaoth. . III. §.2. In Deo eft idea omnium bonorum
& omnium entium procedentium ab ipfi Deo, prout idea (Ignificat exemplar rei facienda, & rationem operandi. Prob. Quja Deus eft author omnis bonitatis Stomnisentitatisjergoomnis boniScentis idea eft in Deo: atque hxc eft ideafuturorum. Confeq. Prob. Quia quicquid a Deo producitur, hoc producitur fecundum fimilitudinem.quam habet in ipfo. Sed omne bonum
|
|||||||||||||||||||||||||
|
DE Ideisearumquenaturafiefatisa£tum
Videtur difp. ante habitis, reliauumeft, ut videarnus, quorum rerumfint Idea in Deo ? Quod fane non ita facile eft explicatu: atque ut intelligatur facilius, diftiniftio qux- dam eft prsemittenda hujus vocis Idea: Sumi- tur enim, vel pro ratione cognofcendi tan- tum, vel pro ratione cognofcendi & operandi fimul: priori modopertinetadcognitionem fpeculativam , & proprie dicitur verbum mentis; polleriori modo pertinet ad cognitio- riem praclicam, 8c proprie dicitur exemplar. HacdiftinftioneprKmiffa.Qujeftiohaec, An Detti omnium,qu<e cognofcit, habeat ideam? non difficulter folvitur, qua; eadem eft cum altera ftatim pofita. Nostotumnegot'mm aliquot af- fertionibus decidemus. II. §. 1. Deusinfebabet■ ideas omniumpoj-
Jibilium , qu<e nunquam erunt, prout idea ftgnifi- eat rationem cognofcendi tantum. Prob. Quja Deus cognofcit omnes perfe&iones.quas pof- let, fi vellet, extra fe producere, nunquam ta- men produxit aut producet:Quemadmodum defenfio Chrifti contra hoftes fuos per duode- cim legiones Angeiorum nunquam inftituta fuit, neque futura nunc erit; 8c tamen fuit co- • gnita a Deo: ergo ejus idea erat in Deo. Con- fequcnter, rerum poffibilium conftituendas funt ideseinDeo. Pari modo novit, feexla- pidibus poffe£xcitare filios Abrahac, quod ta- |
|||||||||||||||||||||||||
|
Volumeh
bonum & omne ens a Deo producitur. Er-
go 8cc. Sed haec fimilitudo omnis boni 8c en- ds in Deo, eftidea boni 8c entis. Ergo. IV. §. g. Quamvis Deus cognofcat mala
culp^feupeccata omnia omnium hominum,ea ta- me?! nullamfui habent ideam in Deo, front idea Jtgnificat exemplar rei faciendje & rationem operandi, i. Deits cognofcit peccatauniverforum hominum. Alioquin nonpoflet eflejuftus ju- dex: nemo enim refte judicare valet deiis, quae ignorat. Et,qui novit rationem attingen- di fcopum, novit etiam rationem deficiendi a fcopo;Sed Deus novit perfeelifiime rationem in creaturis perveniendi ad feipfum ut fco- pum, quieftfummarecT:itudo8cbonitas. Er- go etiam novit rationem in creaturis deficien- di a fe ut fcopo, a fumma fua rediitudine 8c bonitate; qui receffus 8cdeviatio, eft, iniqui- tas, maiitia, peccatum , a. Deus voncogmijcit pfecata, per propria? ideat illirum: quia neq ue fallitas, neque malum,ut tic.habet ideam pro- priam in Deo. Prob. Idea impraefentiarum eft exemplar imitabile: Seddivinaeflentia, nee falfitatis, nee mali, nee pe'ecatorum , eft ex- emplar iroitabile Ergo. Prob. minor. Quia idea eft hie ratio faciendi aliquid :cum ergo Deus falfitatem, malum, aut peccatum.facere nequeat, neque illorum quoque eft idea in Deo. Quod probatur adhuc fortius. Idea in Deo eft eflentia ejus cognita ut imitabilisa creaturis, i. e. in quantum res funt aflimilabi- lesDeo:Sed falfitas 8c maiitia non funt affi- milabilesDeo. Ergo,Sec. Contra, omne ve- rum 8c bonum eft afiimilabile Deo: ideoque utriufque datur idea in Deo. Adhsc, eflentia Dei non eft fimpliciter ideaaut exemplar, fed 8c caufa ideati.ut in difp.praced.imt oftenfum. Sed Deus non eft caufa ullius falfitatis aut malitiae. Ergo. Qutiritur hie. Quomodo ergo Deus cognofcat malum ? Refp. per bonum, feu ideam, feufpeciemboni. Prob. Quicunque perfedte cognofcitbonum, cognofcit quoque malum. Sed Deus perfedte cognofcit bonum. Ergo. Prob. maj. Quicunque perfefte cogno- fcit aliud, etiam cognofcit diflindtionem 8c differentiamejusabalio. Sedprimaratio di- flindtionis confiftit in afHrmatione 8c nega- tione, ut fcil. aliquid cognofcatur eflehoc 8c |
||||||
|
Secundum. 30 ^
non efle illud:ergo malum etiam cognofcitur
a Deo, quia eft negatio 8c privatio boni: nam fi unumquodque diftindte cognofcitur, cum apprehenditur, prout ejus natura eft a quovis aiiodiftihcla, aut Deus non cognofcit perfe- dfe bonum, aufrcognofcit ut diftindlum a ma- lo, 8c fie confequenter cognofcit malum , per bonum & ideam ac fpeciem boni. Scdulte- rius quaerunt hicScholaflui. An Deus cognofcat malum per fpeciem boni, non cujufcunque, fed tantum ejus, quod privat, itaut, fi Deus non cegnofceret aliud bonum afe, nulla modo effet co- gniturtts malum fecundum fpecialem rationem mali: quoniam privatio non cognojeitur nifi per habitum ofpofitum : fed prinjath & habitus, funt oppofita circa idem fubjeBum: Dei autem ejfentia nonpoteft ejfefubjetlitmpritiationis. Er- go, finon effet aliud bonum cognitum a Deo, nifi ejfentia Dei tit idea omnis boni, nullo loco cogne- jceretur malum a Deo. Refp. Deus, per hoc, quod cognofcit fuam eflentiam infinitam, tanquam qua; continet infinitum pelagus fuse bonitatis , cognofcit omne malum , etiam fecundum rationem fpecialem mali. Prob. Cum divina efl'entia fit bonitasinfinita, at- que adeo hacc fit de conceptuformaliillius, fequitur, omnem rationem bonitatis perfe- dfiflime in ea repcriri: ergo 8c reperitur in il- ia ratio ifta, qua malum cognofcitur ex op- pofito bono: quia fuse ratio cognofcendi ma- lum aliquo modo pertinet ad perfeftiflimam rationem cognofcendi bonum, quia turn per- fedtifiimecognofcitur bonum, cum cogno- fcitur, in quantum diflidet a malo,8c in quan- tum malum diflidet ab ipfo: At fie cognofci- tur ipfum malum. Hincficpergt. Malum co- gnofcitur per bonum oppofitum. Sed malum opponiturbonodivinoperfedtiflime cognito a Deo, & fecundum rationem communem mali, 8c fecundum rationes fpecialesmali: quia ficutDeus eft caufa communis omnium, in quantum omnia imitanturDeum , 8c pa- riter eft caufa fpecialis qujufiibet entis in par- ticular! , quatenus diverfa entia diverfimo- de ipfi, ut idea omnium 8c fingulorum, afli- milari poflunt: fie omnia mala opponuntur Deo, oppofitione communi , in quantum ab ejus bonitate 8c rediitudine difcedunt, R r 8c pr*- |
||||||
|
Disputat. ex PhilosophiA Select.
|
|||||||||
|
3o<$
|
|||||||||
|
in difp.praced. Cum autem Deus fit ens & ens
verum, atque entia materialia, potentialia, multa, 8cc. fint entia 8c entia vera, etiam ve- re affimilantur Deo, 8c Deum imitantur, at- que exprimunt. Ergo datur eorum vera ac propria idea in Deo, quod erat demonftran- dum. VI. §. J. An Dew habet ideam accidentium
diJlinBamabideafubjeBi ? Refp. Propria ac- cidentia non habent in Deo ideam diftindtam ab idea fubjedti, accidentia communia, quae fuperveniuntfubjedto jam completo, habent diftindtam ideam ab idea fubjedti, quoad pro- dudtionem, utraque habent diftindtam ideam ab idea fubjedti, quoad cognitionem. Prob. pars prima. Quia idea eft forma exemplaris rei producibilis : ergo, ficut fe res habet ad produci, ita fe habet ad ideam, juxta quam producitur. Sed accidentia propria non pro- ducuntur in fuo efTe diftindtaprodudtionea produftione fubjedti. Ergo neque habent ideam diftindtam ab idea fubjedti. Confe- quenter, 8c fubjedti, 8c propriorum acciden- tium, una eft communis idea, ad cujus ex- emplar fubjedtum producitur cum fuis pro- prietatibus. Quemadmodum artifex habet unam ideam domus 8c omnium accidentium concomitantium earn, ita 8c Deus unam ha- bet ideam, 8c fubjedti, 8c propriorum , quae comitantur illud. Secunda pars afertionu po- Jttie probatur eodem fere modo. Unaquaeque res ita fe habet ad fui ideam, uti fe habet ad fui produdtionem: Sed accidentia communia, quae adveniunt reijamcompletae, non pro- ducuntur eadem produdtione, qua produci- tur res ipfa: nam ex eo, quod aliquis eft ho- mo, nonfequitur, quod idem fit fapiens aut theologus: fed alia a&ione fit homo, alia fa- piens ; ficut domus alia adtione fit domus, alia dealbatur. Ergo alia eft idea in Deore- fpedtu fubjedti, fc. hominis , alia refpedtu fapientiae ipfius, ficut in mente artificis, alia eft idea domus, 8c alia alboris. Tenia pars af- fertionis fie patet, quia, quandocunque ac- cidens diftindte cognofcitur , Sc.confidera- tur a Deo fecundum propriam ipfius ratio- nem , habet ideam ipfius propriam Deus ; idea enim eft ratio cognofcendi omnia fecun- dum |
|||||||||
|
8c praeterea opponuntur eidem bonitati 8c re-
fiitudini , fpeciali oppofitione, in quantum ab ea diverfimode deficiunt 8c difcordant. Er- go, 8cc. V. §.4. zAn etiam imperfecta entia cogno-
fcuntur a Deo per propriam aliquam ideam, an •vera per ideam oppojitortim f ut materia per ideam forma, potenti* per ideam aBus, multitu- de per ideam unitatis, cacitasper ideam vifus ? Refp. Imperfedtiones, quae reperiuntur in re- bus creatis funt duum generum: quaedam funt defedtus naturae 8c privationes alicujus perfedtionis debitae ineffe, ut caecitas: quae- damvero funt naturalesconditionesrerum, que, non important privationem alicujus per- fedtionis debitae, fed negationemfolumali- cujus perfedtionis non debitae, uteffemate- riale, efTe potentiam, eflemultum, effefini- tum , participatum, 8cc. In Deo non eft idea imperfedtionum aut entium imperfedtorum primi generis jideoque, nee csecitatis, nee caeci,utfic,formaliterloquendo,habet ideam, quia iftae imperfedlionesproveniuntexdefe- dtu naturae particularis, & non ex virtute ejus adtiva aut perfedtione ipfius Dei, neque ullo modo ei affimilari poflunt. Imperfedtionum aut entium imperfedtorum fecundi generis Deus non habet ideam, fi iftae imperfedtiones confiderentur formaliter , quatenus habent rationem imperfedlionis, i. e. quatenus funt negationes majoris perfedtionis, quia negatio ut fie non habetaliquodexemplar, ad quod producatur, cum produci nequeat: attamen entia ilia vera & realia, quae ifti imperfedtio- ni fubfternuntur , quantum ad entitatem fuam, non vero imperfeclionem , habent ideam fui propriam in Deo, qua cognofcun- tur, quia habent aliquam veritatem, qua vere affimilantur Deo, 8c imitantur atque cxpri- muntfuomodoDeum, in quo continentur, non quidem formaliter, fed eminenter, qua- tenus a virtute adtiva Dei 8c perfedtione ejus produci valent, 8c de fadto aliquando produ- centurac producuntur. Prob. Idea in Deo di- cit affimilationem ideati adDeum, quaeaffi- milatio eft, non univocationis, fed reprafen- tationis 8c expreffionis, non fub eodem gene- re fed extra genus, ut antefuitexplicatum |
|||||||||
|
Volumen Secundum.
|
||||||||||||||
|
307
|
||||||||||||||
|
dum propriam rationem uniufcujufque.Prx-1 oportet ut habeat Deus , cui ut rerutn o-
terca, cum unumquodque accidens habeat 1 milium ideas, pro idearum contemplatione aliquatii propriam aftualitatem , quam ad- a nobis inftituta, fit.gratiarumaftiofempi- dit fubjefto , etiam ejus ideam propriam Iterna. Amen. |
||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Voluminis Secundi,
Trigesim a-S e p t i m A,
|
||||||||||||||
|
D E
|
||||||||||||||
|
ESSENTIIS RERVM ATERNIS.
|
||||||||||||||
|
T H E S
QUia nihil fere frequentius eft legere , |
quam Effentias rerum creatarum ejfe <e- j ternas, £t de hac quaeftione inter fe conten- dunt acriter Scholaftici Veteres, Albertus Ma- \ gnus, Henricw Gandavenfis, Thomas Aquinas, Iohanne; DunsScotw, & Recentiores, francif cus Suarez. torn. 1. Metaph. difp. 31 .Gabriel Vafques in 1. part. Thorn, difp. 70. e*" 104. Martinus Meurijfe in Metaph. lib. \.qu<eft. if. imprimisFrancifcus Cumelin i.p.Th. qu^ft. 10. art.$.aliiqin!, operas pretium vifumfuitex- plorare, quid hie fit fentiendum , & quali modo loquendum. Controverfiae flatus eft, Vtrum efentU rerum ftnt ab aterno: nonfolum j in Deo, fed etiam extra Deum ? quod idem eft, ac fi quaeras. An rerum quidditates, an- I tequam a Deo in tempore producerentnr, habue- j rint aliquod ejfe in fe & fecundumfe ? Atque idem quseritur a Logicis, fub aliis verbis. V- | trumhtec enunciabilia complexa, homo eft ani- mal , equus eB hbmibilis, rofa eHftos ,fint ater- na <veritatis, itaut aliquid reale refpondeat Wit ab aterno extra intellettum ? Qusftio fane eft ardua.quam antequam decidamus.diftinftio- nes qusdarn funt praemittendae, ut certa ab incertis diftinguantur. II. §. 1. Eflentiae rerum fpeftantur; vel
fecundum effe reale, quod habet in fe, vel fecundum effe objeftivum.virtuale.poflibile, intelligibile, ideale, volibile, quod habent in Deo. Alii fie dicunt, Effentiae rerum tribus |
||||||||||||||
|
I S I.
modis habent efle, vel in intelleftu divino,
vel in fuis caufis, vel in feipfis extra fuas cau- fas. Effentiae rerum poffunt did aeternae, fe- cundum efle objeftivum, in genere,quatenus ab aeterno fucrunt objeftum, virtutis & po- tential, intelleftus & idea;, ac voluntatis divi- nse: efle enim virtuale creaturarum aeternum, nihil eft aliud, quam efle, fuse caufae.ipfius fc. Dei, ut habentis ab seterno virtutem produ- cendi eas in tempore: fimiliter illis tribuitur effe poflibile aeternum, quia ab seterno fue- runt in potentia objeftiva & aftiva Dei, cui fuerunt obje'ftae, & per quam ad aftum funt traduftae in tempore, & ex ftatu poflibilitatis aeternae trariflatae in ftatum aftualitatis tem- poralis; : funt quoque aeternae fecundum efle intelligibile atque ideale, quatenus ab aeterno funt cognitse a Deo, ut poflibiles & future in tempore, & quatenus abaeterno contem- plando effentiam fuam Deus vidit, quomodo effet imitabilis a creaturis in tempore :deni- que funt aeternse fecundum effe volibile, qua- tenus ab aeternae voluit eas producere in tem- pore. Ad alteram diftinftionem quod atti- net: In intelleftu divino rerum effentiae fue- runt per ideas ab aeterno, antequam mundum creaverit, ficut res artificiofae funt in mente artificis , antequam producantur • in fuis caufis res dicuntur effe, quatenus funt in ilia- rum potentia aftiva , quemadmodum rofa eft in virtuteaftivaSolisjficrerumeffentise, Rr 2 antequam |
||||||||||||||
|
LOSOPHIA $E£ECT.
tionis, ut genus, opponitur enti reali: vel,'
prout diftinguitur contra it non-exiftens ,, quo fenfu reale idem eft quod revera exiftens. Eflentia; rerum poflunt dici reales , priori, modo, quatenus non funt fi£te ab intelle&u aut fadtx a ratione: fed non poflunt dici rea- les , fenfu pofteriori, quafi femper exiftant; fie enim forent xternx 8c coijternx Deo,quod eftabfurdum. Sed quxftionem ipfam decida- mus 8c latius exponamus. VI. §. 1. Ejfetitiie rerum, extra divinum in-
telkBum, extra DeipotentiamaBivam, extra illudefe objeliivum quod habent in Deo, infe & fecundum fe, non funt sterna,nee habent aliquod effe reale ab aterno, ne quidem diminutum,extra Deum. Probatur 1. Si rerum eflentia; fint xternx fecundum aliquod efle extra Deum, dabuntur univerfalia in eflendo, 8c idea:, vul- go, fed falfo, adfcriptx platoni, ut in diip. de ldeis eft oftenfum,rerum 8c eflentiarum iepa- ratarum a fingularibus, ab xterno, quae non fenefcant, nee intereant, nee corrumpantur, quia funtabftraftx a conditionibus materiali- bus fingularium. Sed , conftituere naturas univerlales feparatas a fingularibus, contra omnem fanam eft rationem : ubi enim hx ab xterno extra Deum delituerunt ? ubi eflentix iltse xternx moratx funt extra Deum ? non in aliquo Mundi angulo.quia raundus ab xterno J nonfuit, 8c ante creationem ejus nihil fuit ; prater Deum. Ergo extra Deum ab xterno eflentix rerum efle non potuerunt. 2. Si eflen- tix rerum funt xternx extra Deum, etiam ta- lis erit eflentia hominis: Sed eflentia hominis eft ejus materia 8c forma, corpus 8c anima ra- tionalis. Atquihxcnon funt xterna: repu- gnat enim efle xternum, 8c extra Deum pro- duciaccreari, utiiddifp. ig. in vol. primo fele&arumdiip. eftofteBfum. 3. Si rerum ef- fentix habent efleab xterno extra Deum, aut funt product* a Deo in illo efle, aut non funt. Si non , fequetur, aliquid efle ab xterno extra Deum, quod nullo modo dependent a Deo: quia, quod non eft produ&um a Deo, id nullo modo dependet ab eo. Si ab xterno funt extra Deum produftx a Deo, ergo habebunt exi- ftentiam ab xterno, quia omnis attio Dei pro- ducentisaliquid, terminatur adexiftentiam fingu-
|
||||||||||
|
DisputAt. ex Phi
|
||||||||||
|
3o8
|
||||||||||
|
antcquam fuerunt in tempore creatx.fuerunt
in potentia acliva Dei ab ;vterno:in feipfis extra caufasfuasdicuntur eflentix rerum ef- fe,quandojama&uproducuntur a Deo, aut potius,quandofuntprodu<fte:fic nulla: efien- tioe ullarum rerum funt xternx. III. §• i- Tripliciteraccipitur-rcefle:vel
pro efle eflentix, quo fenfu definitiodicitur explicare to efle, i. e. eflentiam rei definitx, velproefleexiftentix, quo fenfu dicitur ge- neratio, traniitus a non-efle ad efTerei,vel pro veritate propofitionis, in quantum ii ett, iigniflcat connexionem duorum extremo- rum, fubjedti & prxdicati^quo fenfu dici- mus, Homo eft animal, eftrationalis, eft rifi- bilis,eftdocT:us,eftprobus,&c. Hicnotandum venit, quod a&ualis exiftentia fubjeiSti non requiraturad veritatem propofitionis, in qua liefl, tertii eft adjefti, fecus quamcumfe- cundi eft adjefti: Et hoc fie probatur. Si exi ftentia fubjefti requiratur ad veritatem pro- pofitionis de nJeff tertii adjecSi, fequitur, ni hil efle fcibilenifiquandoexiftit; quia nihil eftfcibilenifiverurn. Sedconfequens-eftfal- fum , quia multa fcibilia funtcc fciunturde rebus non exiftentibus, ut, de rola tempore hyberno fcitur.quod fit flus.de Homero nunc non exiftente, quod fit poeta, 8cc. Ergo.&c. IV. §. 3.Efleexiftentixduofacitrefpeclu
effeeflentix. Prinium, quod conftituat efle eflentix in actu, quod antea erat in potentia; ficuti homo, antcquam exiftat, eft in poten- tia Dei, 8c habet efle potentiale non actua'e, quod quidem efle potentiale extra Deum ni- hil eft, fed eft in Deo ipfapotentia Dei poren- tis producere hominem: fecundum, quod fa- citefleexiftentixrefpe&u efle eflentix, eft, quod faciat, eflentiam rei efle, ens creatum ; aut potius eflentiam entiscreatijnam ante- quam exiftit, eft ens creabile & non creatum, aut potius eft entis creabilis & non creati ; creatio enim terminatur ad eflentiam rei fub exiftentia. V. §.4. T« reale, quando enunciatur, de
eflentia, efle, autente.dupliciteraccipitur: vel, piout diftinguitur contra .in fi6titium,aut quod ab intelleclu 8crationeeftfabricatum, quo fenfu ens fi&itium, ut chimxra, 5c ra- |
||||||||||
|
Secundum. 309/
animal rationale,?*. hxc,Homo tftrifibilis, utra-
que eft vera ab xterno, non tantum, quia in- venitur in intellettu xterno Dei, fed etiam utraque eft vera abintrinfeco j quia in una , prxdicatum eft de intrinfeca ratione fubje&i; in altera, fubjeevtum eft de intrinfeca ratione prxdicati, & dicunt mutuam & neceflariam habitudinem ad fe invicern 8c ex natura rei & ex natura terminorum: alia: vero funt propo- fitiones perpetux veritatis ab extrinfeco, fc. jquia ab xterno funt cognitx&prxdetermi- aiatx a Deo, ut propofitiones futurorum con- jtingentium, ficut hxc, Antichriftus erit, eft: vera ab xterno, non quidem veritateintrin- feca, quia prxdicatum non eft de ratione in- trinfeca fubjedb', fed contingenter convenit fubjefto, eft tamen vera ab xterno, quia Deus ab xterno prxdefinivit, Antichriftum fore:8c fie ilia femper fuit vera in mente Dei xter- na. Noftrainprxfensaflertio intelligendaeft de propofitionibus, non pofterioribus, fed prioribus, qux funt verx veritate intrinfeca, 8c qux funt veritatis xternx, non tamen » quiaconnexiones partium in illis habeant ef- fe ab xterno extra Deum. i. quianulloho- mine exiftente, antef^cula condita, hxc e- ratvera, Homo eB animal ratione: fed ab eo, quod res eft vel non eft, propofitio dicitur vera vel falfa:ergo fi ante mundum factum nulla reserat, nulla quoque erat propofitio, vocalis , aut fcripta, fed tantum menralis in intelledtu Dei. Ergo nequc ilia extra Deum eratvera. Homo eB animal rationale. 2. An- tequam Deus mundum conftitueret, neque erant quatuor, neque tria, ergo non erant feptem. Ergo non eft perpetux aut xter- nx veritatis extra Deum,^atuor if tria funt feptem. 5. Quod rerum eflentix nonfintx- ternx, quia connexiones prxdicati cum fub- je&o funt xternx extra intelledhim Dei, fie probatur. Conn exio eft connexorum. Sed ab xterno nulla extabant extrema, q ux con- nedierentur. Ergo ab xterno non potuit il- ia efle connexio extremorum extra Deum. 4. Ifta connexio prxdicati cum fubje&o, quando dicitur, Homo eB animal rationale * aut erat realis, aut intellediualis : non rea- lis, quia tunc nihil erat extra Deum. Ergo Rr 3 erat: |
||||||
|
V 0 L V M E N
fingukrem ipfius. Et fie, non folum eflentix
rerum erunt xternx, quoad efle effentix, fed & quoad efle exiftentix, quod eft abfurdum. 4. Si rerum eflentix funt ab xterno extra Deum, fequitur, Deum non polTe aliquid creare: quia creare eft producere totum ens, utenseft,exnihilo. Sed li eflentix rerum fint xternx, exhypothefi Adverfariorum, divinx creationi Temper fupponitur 8c prxftruitur eflentia 8c quidditas rei creandx, qua; cum fit principalior entitas ejus, res creanda non pro- ducetur ex nihilo. 5. SieiTentiahominiseft ab xterno extra Deum, aut eft aliquid aut n i- hil. Si nihil, non poteft dici sterna, quia xternitas eft affedioentisrealis. Si aliquid, jam xternum efle non eft proprium Dei. Hoc eft abfurdum. ErgoScillud. 6. Si rerum ef- fentix fintab xterno, maxime propter veri- tatera harum propofitionum id efl'et, qux di- cunturpeipetux veritatis, imo xternx veri- tatis ;ut funt, Homo eft animal rationale.Ho- mo eft rifibilis.Quodliber eft vel non eft, &c. Sed ob hanc caufam non eft necefle, eflentias rerum efle xternas.nam nihilominus hx pro- pofitiones erunt vera;, quia non pendent ab exiftentia rerum ;imo, ctfiDeusannihilaret , eflentias rerum, adhuc propofitiones illx cf- fentverx, quia dicunt tantum conncxionem neceflariam prxdicati cum fubjedto. Quod negotium ut intelligatur, aflertionem poni^ musfecundam. VII. §, 2. Propofitiones aliqu <e dicuntur efe
•veritatis perpetua & at em fi,non quia connexio- ns pradicati cum fubjetto iniUis habent ejfe ab aterno extra Deum , fed quiapnedicatumconci- pitur in rationefubjeili, i. e. quiafubjeBum , nee poteBeffe, nee intflligi, fineprxdicato iiiuspro- pojttionis , aut etiam prmdicatum , non poteil effe nee intelligi, finefubjeBo illitts enunciations. Hie vero accurate eft notandum, differential!) quandam efle inter propofitiones perpetux 8c xternx veritatis ; nam quxdarn funt ve- rse veritate intrinfeca, fc quando prxdica- tum eft de intrinfeca ratione fubjefti, & non poteft intelligi fubje&um fine prxdicato , aut vice verfa, quando fubjeclum eft de in- trinfeca ratione prxdicati,nec poteft prxdica- tum intelligi fine fubjedto: ut hxc, HomotB |
||||||
|
losophia Select.'
periatur, five in intellect Dei, five in intelle-
dtu Angelij five in intellect hominis; hoc 1 enimilli eft accidental: Et ratio eft,quiaprse- dicatum illius concipitur ex natura rei in ra- tione 8c conceptu effentiali ipfiusfubje&i, ita ut fubjedtum, nee effe poflit, nee intelligi, fi- ne prsedicato; nam prsedicatum eft de effentia fubjefti: 8c hoc ita eft; quia ita effe ab seterno voluit Deus. Sed propolitio de futuro contin- genti, non habet ab intrinfeco, quod fit seter- nse veritatis, fed tantum abextrinfeco, ex eo quod eft in intelledtu divino ,.ut eft hxc, Jji- tichriftui erit, quia praedicatum hie non eft de effentia fubjefitt ; nee exiftentia effe poteft de effentia ullius rei creatse, nee Deus un- quam voluit , exiftentiam creaturse effe de effentia ejus, fed contra ab seterno voluit> hoc prxdicatum, erit, contingenter dici de Anti- chrifto. Csetera argumenta inconflidtufol- |
||||||||||||||||||
|
jio DispxttAt. ex Phi
erat intelle&ualis: fed tunc nullus erat intel- ]
leiftus, nifidivinus, qui ab Kterno non foium intelligebat, hominem effe rationalem, fed 2c contingentia omnia. Ergo propofitiones non dicuntur seterno veritatis, quia connexio prse- dicati cum fubje£to fit ab seterno extra Deum, fed fufficit, quodalterumdealteriusratione fit intrinfeca, formali, 8c effentiali. Unum hie objici poteft, quod folvi meretur. Aut connexio extremorum in propofitionibus a> ternse veritatis, erat ab seterno, a parte rei, aut in intellettu tantum divino : non a parte rei, quia nihil poteft effeseternum extra Deum : non in intellettu divino, quia eadem ratione omnes profitiones de futuro contingenti funt aeternse veritatis, quia funt in intelleftu Dei seterno. Refp. Propofitio neceffaria, seternse veritatis, qualis eft ilia, Homo eSi animalratio- «<*/e,dicithabitudinemneceflariam8cintrin- fecam ex natura extremorum , ubicunque re- |
||||||||||||||||||
|
vemus.
|
||||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Vohminis Secundi, Trigesima-OctAvA,
|
||||||||||||||||||
|
D E
|
||||||||||||||||||
|
POTENT. DEI ORD.etABSOL
|
||||||||||||||||||
|
T H E S I
|
||||||||||||||||||
|
I.
|
||||||||||||||||||
|
POtentiam in Deo effe, 8c quidem a&i-
vam, 8c infinitam, difp. xi.feleB. vol. i. fatis fuperque eft probatum , nunc ejus divifionem, in Ordina'am feu Ordinariitm, Sc zsfbfolutamfeu Bxtraordinariam,explica.te de- cretum eft: quse divifio intelligenda eft, non refpeclu Dei, fed rationis noftrse: nam poten- tia Dei eft ipfa effentia Dei fecundum rem ; quse effentia , ut eft unica & fimpiiciffima, fie Scpotentiaejus eft unica, 8c fecundum rem fimpiiciffima, quse tamen,prodiverfaconfi- deratione.nuncordinatadicitur, nuncabfo- luta: quemadmodum unica 8c fimpiiciffima Dei fcientia,di viditur in fimplicis intelligen- tix 8c vilionis, 8c voluntas, in voluntatem ef- |
||||||||||||||||||
|
ficientem 8c permittentem, propter inadse-
quatos unius ejufdemque rei conceptus no- ftros. II. Potenti/tDeiordinataiicltur, quse fe-
quitur leges a voluntate Dei pofitas j vel quse accommodata eft,8c quafi debita, exfequendse legi ab ipfo Deo inftitutse. Potentia Dei abfi- htct dicitur, quse non eft adftri&a ad ilium or- dinem, in natura, aut in fupernaturalibus, fe- cundum fcripturas, pofitum ; vel, qua Deus poteft facere omne id, quod contradiclionem non implicat. Ordo autem ifte, fecundum quem agit Deus per potentiam ordinatam , 8c prxter ac fupra quem agit per potentiam ab- iblutam , intelligitur fecundum externam execu-
|
||||||||||||||||||
|
Volumen Secundum.
|
|||||||||
|
?ir
|
|||||||||
|
caufa afiquando alias impediant, &fic monjlra
generentur : eadem tamen monftra non cadunt fub potentiam Dei ordinariam, quia funt effeBus extraordinarii. <^Atqtti abfurdum ei7,ejfeftus ex~ traordinarios continerifub potentia Dei ordina- ria. R.Monftrofi partus, quos adducit Fonfeca, funt extraordinarii, refpe&u potentia; naturae particularis, non funt tales, refpeftu poten- tix Dei 8c naturae univerfalis; 8c lie continen- tur fub potentia Dei ordinaria. Abfurdum quidem eft, effeftumdiciextraordinarium, ; refpeftu potential Dei,8c contineri fub poten- j tia ejus ordinaria. At non eft abfurdum,e£fe<Stu. ! dici extraordinariurefpeftu potentia; naturae particularis, 81 tamen contineri fub potentia Dei ordinaria. Juxta pofteriorem acceptio- nem potential abfoluta;, diftinftio potential divina; in ordinatam & abfolutam non eft ea- dem cum diftinftione in ordinariam 8c extra- ordinariam, quia potentia Dei abfoluta hoc modo fumta 8c ordinariam 8c extraordina- riam includit. Caeterum , per Potentiam Dei abfolutam, idem nosintelligimus, quod per vocem omnipotentia, de qua paulo plenius eft agendum. V. Omnipotentia,Mt ex vocepatet,eJ? talis po-
tentia , qua quit omniapoteft: Et, cum Deus dicitur Omnipotent, fignificatur, ipfum omnia pofle. Cum autem potentia dicat refpedtum adpoflibile, quandocunque enimaliquisdi- citurpofie, necefle eft, utillud, quod pofle dicitur, poffibile fit.omnipotentia fefis exten- detad omne poffibile , Fc. cum Deus dicitur omnipotens, fenfuseft, Deum poffeomnia, qua; funt poffibilia. VI. Pojftbile dicitur dupliciter. i.Ctmap-
pojito, fc. quod fit poflibile huicvelilli, ut quod aliquid fit poffibile creaturae vel Deo. Non poteft dici, Deum effeomnipotentem , quia poflit omnia, qua; funt poffibilia creatu- rae , nam potentia Dei ad longe plura fefe ex- tendit: neque poteft dici, Deum efleomni- potentem , quia poflit omnia, qux fuae poten- tia; fint poffibilia, turn , quia fie circulus com- mitteretur in declaranda naturaomnipoten- tia;, turn, quia8c creaturapolfet dici omnipo- tens, nam 8c ilia poteft omnia.quae fuse poten- tiae funt poffibilia- Non ergo confiftit ratio omnipo-
|
|||||||||
|
executionem, revelatam, & fignificatam, five
per leges nature, in primarerum&mundi creatione fixas, five, per revelationem fcri- pturae, aut aliam quamcunque fupematura- lem, manifeftatam. Lex divina eft. loh. 3. Nijiqui* renatut fuerit ex aqua &fpiritu, non poteft ingredi regnum cxlorum. Quern igitur Deus regenerat per aquam & fpiritum, 8c per regenerationem ex aquaScfpiritufalvumfa- cit, eum falvum facit per potentiam fuam Or- dinatam. Sic 8c in rebus naturalibus, cum Deus, pofteffufum femen inuterum matris, cum virtute plaftica concurrit ad formanda membra, membrisfufficienter formatisani- mam a fe dreatam infundit, infundendo unit, id onine 3git per Potentiam fuam Ordinatam. III. Potentia Dei abfoluta dupliciter poteft
accipi. 1. Exclujiiie, five utopponitur poten- tial ordinatx , 8c fie nihil eft aliud, quam po- tentia Dei, quatenus foluta eft omni lege, feu, prout nulli communi ordinidivino in rebus inftituto eft quafi adltridta, 8c fuomodode- bita. Per potentiam Dei hoc modo fumtam creatus eft mundus, perque earn factum eft, ut Sol fteterit tempore Jofux; unde, quod per potentiam Dei fit ordinatam, id non poteft dici fieri de potentia Dei abfoluta, hoc modo fumta. 2. C^bfolute Jtve infualatitudine, ut potentiam ordinatam fub fe comprehendit, quo pa£to nos ftatim earn accepimus, cum di- ximus, per potentiam abfolutam Deum fa- cere pofTe , quicquid fieri contradi&ionem non implicat. IV. Diftinftionem potentia;, in ordina-
tam 8c abfolutam, priori modo fumtam , exi- ftimo efle eandem cum ilia qua in ordinariam &extraordinariamdiftinguitur, ita ut idem fint, potentia ordinaria 8c ordinata, extraor- dinaria 8c abfoluta, priori modo fumta; quo fenfueafdem utrafquefecimus. th. z. DiflTen- tithicanobisFow/ec^,/. y.Mtt. c. l.l. I. Ejus ratio hcec eft. Si potentia ordinaria & ordinata ejfentplane idem,fequeretur, omnes effeBus, qui cadunt fub potentiam ordinatam, etiamcadere fib potentiam ordinariam. ^itqui hoc eH ab- furdum, quiafrtits quidam animalium Monftro- Ji cadunt fub potentiam Dei ordinatam,ordo enim in rebut inftitutus admittit, imo &pofcit,ut alia |
|||||||||
|
:o soph IA Select.
te donare, am in vitam revocare defunct"os, tftff
facere, ut, qui vixit, non vixerit, qui hono\es gejjit, nongeferit, nee ullum habere mpraterita jus, niji oblivionk, atque (utfacetisquoque ar- gumentisficietas cum Deo copuletur) ut bis dena vigintt nonjint. Haec Plininr. Refp. Deum non pofle, mortalesfacere immortales, aut defun- 6tos in vitam revocare, falfifiimutn eft. Quod vero Deus non poflit mortem fibi confcifce- re, nee valeat facere.ut, qui vixit non vixerit, qui honores geflit n5geflerit, ut bis.dena non fint viginti, ea non poteft, quia non funt pof- fibilia: namcontradi&ionem implicant.ideo- que fub objedlo ornnipotentiae divinx non continentur: neque, ea non pofle , vel tantil- lumderogatei: de quavis enim potentiaje- dicandum eft ex fuoobje£rx>,eftque ilia poten- tia perfefta, in quavcfpeihifuiobjeftiada:- quati nullum ellreperiredefcftum. Quem- admodum ergo nihil derogat vifui, quod non poffit percipere, vel odorem , vel faporem, neque reiSe infertur, hominem carere vifu, quod nequeat videre odorem aut faporem, quia odor 8c fapor non funt objeclum vifus, fie nihil derogat potentia; divinae, quod mori non poflit,neclicet inferre, Deits non e0omni- potens , quia non poteft ea facere, qua contra- di&ionem inferunt , quia talia fub objedto potentia; divina; non comprehenduntur. At- que hsec ferio obfervanda funt contra Conra- dumVorftiiim, quia. traB. de Deo & Attributix Dei, p. 290. non vercturftatuere,potentiam Dei non efle prorfus infinitam, eo, quod non extendatur ad impofiibilia. Certe, fi ad im- poflibilia extenderetur, ne potentia quidera eflet, quia, ficutfeientia non dicitur nifire- fpeciu fcibilium, fie potentia non dicitur nifi ratione poflibilium : Et, fi impoflibilia fub aliquam caderent potentiam, hoc ipfo non eflent impoflibilia. VIII. Objiciat quis. Deus non poteft am-
bulare, edere, bibere, informare materiam- Er- go nonpote ft omnia, qua fieri pofunt, & contra- diBionem non implicant. Confeq.prob.quixam- bulare, edere, bibere, informare materiam, fieri pojfunt, neque contradiBionem implicant. Refp. Confequensintelligipoteftdupliciter. i.Ut verbum {pojfe ) latiflimeaccipiatur, 8c quam- libet
|
|||||
|
•312 DisputAt. ex Phii
omnipotent!? in eo, quod aliquis poflitomne
poflibile cum appofito. i. dicitur poflibile abfolute, fc. illud, cujus termini nullam im- portant repugnantiam, five, quod non impli- cat contradi£lionem, vel, ut habet Arift. g. Met. c. i.quopojito in aBu, nullumfequitur im- poffibile. Sicuti, hominemfidere, poflibile eft, quia horum terminorum, homo &. fedens,\mus alteri non contradicit;8c, fi homo adiu fedeat, nihil abfurdi inde fequitur : 8c, hoc modo fumptum poflibile ,refpicitomnipotentiam, diciturque omnipotens, qui poteft omnia , quae abfolute 8c fimpliciter funt poflibilia,i.e. quss non implicant contradievtionem. VII. Eft & alia ambiguitas in hac voce,
fojjibile. Vel enim opponitur tantum impojfibili, & comprehendit etiam idquodeft neceffarium , xoczturque aScholafticispojjibile ahum, & hoc modo poflibile dicitur, quicquid infuoefle nullam involvit contradiftionem : vel non tantum opponitur impojjibili fed if neceffario , quo fenfupoflibilia funt, qua pofTuntefie3c non efle. Cumdicimus, Deum per omnipo- tentiam pofle, id omne, quod non implicat contradiflrionem, feu quod eft poflibile abfo- lute, intelligendum id eft, depoflibili in fen- fu polteriori; nempe, id caditfubomnipo- tentiam, quod eft poflibile, ita ut non fit ne- ceflarium, quia, poflibile non neceflarium, 8c id.quod eft poflibile fieri, funt unum 8c idem. Quicquid enim eft poflibile, ut non fit necef- farium , id poteft efTe & non efle, 8c hoc ipfo poteft fieri: 8c quicquid fieri poteft, hoc ipfo poteft efle 8c non efTe. Quare Deus ipfe non eftobjeftum fux omnipotentia, quia Deus ita eft ut non efle non poflit, ideoque, nee a leipfo, nee ab alio fieri poteft, 8c omnipoten- tia tribuitur Deo.quatenus poteft omnia alia a fe diftinfta. Sed nee fub objeclo comprehen- duntur omnipotentis divinae , qui impor- tant paflionem in iplb, quia caret potentia pafliva: fie Deus non poteft mori, Sec. Nam morieftpati. Ex hifce omnibus facile eftre- futare impia Pfoji; verba lib. z. Hi ft. nat.c. 7. Imperfect* in homine ntttura pracipuafuntfola* tia, ne Deum quidem omnia pojfe : nam, netfe Jibi mortem confcifcerepoteft, fiuelit, quodhomini Jedit in t ant is vitamalis,nec mortales at emit a- |
|||||
|
Volumen S
|
513
potentia qua potentia. InFormave materiam,
licet non fit aftus potentiae pafsivx, non ta- men etiam eft adtuspotentiaeaclivae, quia eft aftusformae, qua talis, & competit caufae for- mal]', quatenus formalis eft: Atqui caufa for- malist fie, non agit; alioqui caufa formalis, qua talis, effet caufa efficiens, 8c caufarum genera confunderentur, qua; tamen ita funt diftinfta, utuna, qua talis ,alterius caufali- tatem fupplere nequeat. Unde, licet ambu- lare, edere, bibere , informare materiam, fint poffibilia, refpedtu fc. caufarum feCunda- rum, tamen Deum ambulare, edere; bibe- bere, informare materiam, Deo funt impoffi- bilia, quia Deus pati nonpoteft, necullius compouti fieri pars componens 8c caufa in- terna, ut quidem forma facit, cum materiam informat. Sed ha:c omnia cum Dei perfedtio- nepugnant. Quaremanetomnipotens, licet ilia non poffit. |
||||||||||||||
|
libet porentiam, etiam paifivam denotet, fic-
ut accipitur , cum dicitur, aquam poffe cale- fieri, & hoc modo non fumitur, cum Deus dicitur omnipotensgcomnia poffe : hoc fen- fu concedimus, Deum non poffe omnia, quae fieri poffunt, fc. abhomine, 8c quae contra- diftionem non implicant a parte caufae fe- cundae, ut ambulare, &c. quae tamen, quia potehtiam connotant paffivam, a Deo fieri nequeunt, & ex parte caufae prims contradi- ftionem implicant, fi tribuatur ei, ifta facere, quia in Deum potentia pafiiva non cadit. 2. Ut verbum (poffe) importet potentiam me- re aftivam, exclufa omni paisione, & hoc modo negatur confequentia, quia poffe am- bulare, edere, bibere, 8cc. important poten- tiam pafsivam in iis, quae denominant, 8c a quibus eliciuntur : funt enim quidam mo- tus: fed id, quod movetur, patitur, & aliquid in fe recipit: eft enim motus actus entis in |
|||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fcle&arum
Vohminii Secundi, l
Trigesim A-N o n A,
D E
POTENT DEI ORD.etABSOL:
Thesis I.
|
|||||||||||||||
|
DEo adferipfimus Votentimn difp. praced.
in fe quidem unamac fimplicirfimam, refpeftu tamen intelleftus noftri, turn finiti, turn in inrelligendo imbecillis, divi- fam, in ordinatam 8c abfohtam: utramque de- finrvimus, 8c ab objeBo fuo expofuimus, quod fecimus pojpbile, 8c variis modis diftinximus: ei opponitur impojfibile, quod ipfum fuas quo - que habetdiftindtiones, quas in medium pro- feremus, antequam quaeftiones varias de Dei potentia proponamus. Poffibile, vulgo vo- cant objeftum omnipotentiae divinae pofi- tivum Scholaftici , 8c impoffibile , negati- vum. II. §. 1. Impoffibile fie dicitur, velexdefe-
|
Bu potentia agentis,quod licet in fe fieri poffir,
attamen propter imperfe&ionem & finita- tem potentiae produci nequit, rjelexdefeBtt. objeBi, quod in fe 8c ex intrinfeca fua ratione tale eft, ut dicat repugnantiam ad effe, 8c fie fieri non poffit. Priori modo nihil Deo eft impoffibile, non enim ideo hoc vel illud im- poffibile eft, quia in Dei potentia defeftus fit ad producendum illud , fed folum pofteriori, quiainillo, quod impoffibile dicitur, eftre- pugnantia ad effe, ut produci nequeat ratione fui, atque ex defeftu fui, quia effe non poteft, 8c, fi ilia repugnantia non effet in eo, potentia quoque divinafirma 8c valens effet ad produ- I cendum illud. |
||||||||||||||
|
Sf lll.§.i.i«-
|
|||||||||||||||
|
DisputAt. ex Philosophia Select.
§. 2. Impoffibileeftaliquid ,velfecun- j tibus. Quidenimdifficilius eft noftro intel-
|
||||||||||||
|
3H
IIL |
||||||||||||
|
leftui, quam apprehendere.Sacrofancta: Tri-
nitatisineffentiaeunitate.duarumnaturarum Chrifti in unitate perfonae, Myfterium ? quid aegrius aut mirabilius ipfi, quam Deum effe paffum : 8c tamen haec funt dogmata fidei no- ftrae, qux hac de caufa, quod cum intelle&us judicio non congruant , ut impoflibilia 8c contradiCtoria, haeretici acpagani rejiciunt. Nunc quaeftiones quafdam circa potentiam Dei ordinatam & abfolutam difcutiamus. V. In Deo effe potentiam, 8c illam qui-
dem infinitam, feu omnipotentiam, affertum eftW. 1.difp.feleft.il. Quaeritur, x.Ande- monftrari ilia pojjit ratione naturali ? Aff. 8c prob. §. 1. Omnis potentia acliva, eftfecun- dummodum&aclumformaefubftantialis, a qua procedit, ficut ignis habet potentiam ad calefaciendum pro ratione caloris a quo pro- cedit calefa&io -, gc, quo res eft calidior, eo majorem habet potentiam calefaciendi. Sed divina effentia, a qua procedit potentia agen- di, eft infinita. Ergo 8c virtus, quaefunda- tur in hac effentia, debet effe infinita. Valet itaque argumentum. Forma, per quam Deus agit, eft infinita, Ergo 8c ejus potentia eft in- finita. Confeq. prob. Quia in omnibus agen- tibus videmus, quod, quanto agens perfecnus habet effe 8c perfs&iorem formam , tanto major fit ejus virtus in agendo: unde, fi agens haberet calorem infinitum intenfive, habe- ret etiam vim calefaciendi infinitam. Ergo cum forma, per quam Deus agit, fit infinita> fequitur, quod ejus potentia ad agendum quoque fit infinita^ed forma,per quam Deus agit, eft ej us effentia. Haec autem eft infinita. Ergo, &c. VI. §. 2. Deus poteft efHcere, quicquid
eft in potentia paffiva creaturae. Ergo eft o- mnipotens. Prob. antecedens -.quia in poten- tia paffiva creaturae eft omne illud, quod'non repugnat enti creato, ficut in potentia paffiva eft hominis, quicquid non repugnat naturae humans. Confeq. prob. nam cuilibetpoten- tia; paffivae refpondet potentia afti^a agen- tis, per quam poffit reduci ad a&ums alioquin otiofaeflet ilia potentia paffiva, fi nulla effet |
||||||||||||
|
dam potentiam creatam, quod a creatura non
poteft produci, propter finitatem potential, quae eft in ea; qua ratione impoffibile eft, ut res creetur ex nihilo, ut virgo pariat, 8cc. vel in ordine ad potentiamJimpliciter, quod a nulla potentia, 8c fie neadivinaquidem, aftuari poteft, quia in fe dicit repugnantiam ad effe. Sed haec diftinftio verbis tantum a priori dif- fert, uti 8c ilia, quadiftinguitur inter impoffi- bile nature & impoffibile natural illud eft.quod ufitatum naturae curfum fuperat, ut, folem ftare,ignem non wrere, &c. hoc, quod rei naturae 8c definitioni repugnat, accontradi- fiionem implicat: Intelligitur hie utrobique impoftibilepofteriorisordinis. IV. §. J. I?npojJibilsdicituTz\\(^a\i,vertn
fe ac ratione fui, vel ratione inteUeftus creati,; jadicantis , illud effe impoffibile: prius revera eft impoffibile ;pofterius non eft tale niiipriori refpondeat: neque enim illud ftatim eft im- poffibile , quod intellects nofterimpoffibile judicat. i. Quja intellects nofter non eft menfura menfurans impoffibile, five non eft ratio, cur aliquid dicatur impoffibile: non enim , quia intellects cognofcit impoffibile, eft tale, fed, quia impoffibile effe prgfupponi - tur, ita ab illo cognofcitur: fieut contra, res dicitur poflibilis, non ideo, quia earn intelle- cts poffibilem judicat.fed quia alias extra in- telle&um poflibilis eratin fe: intelleclus e- nim nofter in cognitione dependet ab objefto cognito 8c menfuratur ab eo, non contra ob- jeaum dependet aut menfuratur ab intelle- ct. 2. Sicut intelle&us faepe errat in cogni- tione poffibilium 8c entium , ut ilia falfo co- gnofcat, cur etiam non poflit errare in cogni- tione non entium 8c impoffibilium, & illud dicere impoffibile, quod in fe eft poffibile. 3.Sicut ratio non poteft cognofcere infinitam Dei effentiam, ita nee infinitam ejus poten- tiam, quidditative fc. 8c adaequate ; confe- quenter, nequit etiam cognofcere multa a Deoproducibilia, quj nobis videnturimpro- ducibilia. 4. Si dicamus, ea non poffe Deum, qua: non apprehendit eum poffe intellectus nofter, etfinon involvant contradictionem, |
||||||||||||
|
aaumeritjdefummisnoftrae religioniscapi- ladiva, quae earn reducere ad actum poflet.
Sed
|
||||||||||||
|
V o l v u e n Secundum.
|
|||||||||||||||
|
?iy
|
|||||||||||||||
|
Sed in return natura nihil eft otiofum. Ergo
ponenda eft potentia a£tiva in Deo.quae poflit reducere in actum, quicquideft in potentia entis creati. VII. §. 3. Virtus, quae ex natura fua non
determinaturad unum effedlum,poteft omnia agere 8c omne poffibile efficere. Sed virtus divina ex natura fua non determinatur ad unum genus effeftuum , neque ad hos aut il- los effeftus in aliquo genere. Ergo virtus di• vina omnia poteft agere. Sed hoc eft effe omnipotentem. Ergo, 8cc. Majorprob. Quo- niam ilia virtus, qua; non determinatur ad unum producibilis genus, nee ad hasc aut ilia producibilia, habet pro objefti formali pro- ducible fimpliciter 8c abfolute: ideoque po- teft omnia. Sed virtus divina eft ejufmodi, quia eft virtus illimitata. Ergo poteft omnia producibilia. Ergo Deus eft omnipotens. VIII. §. 1. Omnis perfefta virtus fe ex -
tendit ad omnia,ad quae proprius ejus effeevtus fe poteft extendere. Sed effe eft proprius 8c per fe effectus Dei. Ergo virtus Dei poteft omnia illa.quae poffunt habere effe. Sed omne poffibile fimpliciter poteft habere effe. Ergo virtus divina poteft id omne, quod eft poffibi- le fimpliciter. Atqui hoc eft, effe omnipo- tentem. E. Deus eft omnipotens. IX. Ex diclis duo fequuntur. 1. Res in-
trinfece & firmaliter in feipfis effepojjibiles & impojfibiles: poffibiles quidem,quia non repu- gnat illis effe, ex fua ratione formali, impof- fibiles vero, quia repugnat illis effe ex fua ra- tione formali , etiam circumfcripto omni or- dine, 8c omni refpe&u ad agens: extrinfece autem res dicuntuf poffibiles autimpoffibi- les, per refpeftum ad agens; poffibiles qui- |
|||||||||||||||
|
cum ipfa potentia creatur? fit de numero pof-
fibilium, fequitur, quod poffet etiam feipfam producere: Sed hoc eft impoffibile. E.Omni- potentia non poteft communicari creaturae. 2. Potentia confequitur effentiam, ergo po- tentia infinita fequitur effentiam infmitam. Sed effentia creatura: infinita, nee eft, nee poteft effe. Ergo nee potentia. 3. Omnipo- tentia eft potentia ad omnia fufficiens 8c in nullo deficiens: Sed potentia creaturae non eft talis. Ergo, 8cc. Prob. min. Potentia creatu- rae non eft fufficiens ad producendum aliquid ex nihilo , quia creatura femper fupponit fubjedum, in quo operatur ; deinde poteft ejus potentia impediri ne operetur, ergo in aliquo poteft deficere: denique creaturae po- tentia eft dependens ab influxu 8cconcurfu Creatoris. Sed hie ei fubtrahi poteft. Ergo ilia deficere poteft. Exhifcenunc patet faci- le, Chrifto, quahomini, non poffe commu- nicari omnipotentiam , cum natura humana fit creatura, fit finita, nee poflit feipfam pro- ducere, nee aliquid ex nihilo facere, depen- deat a divina natura, non tantum in fubfiften- do, fed 8c in operando, quae omnia cum natu- ra omnipotente pugnant. Quod objiciant Matth. ult. cap. Chrifto datam effe omnempote- jiatem in celo & in terra. Refp. 1. Aliud eft i|s<n*, aliud A!v«,t»s: aliud poteftas, aliud po- tentia. De priori, quae eft idem quod authori- tas, loquitur locus: de pofteriori eft quaeftio. 2. Dicit Chriftus: Mihi, non meae naturae hu- manae, fed Mihi Jimjpamu, ut Mediator!, data eft omnis poteftas, ut Redemtori generis hu- mani, in ordine adEcclefiam, 8c ad omnia, quae fiint neceffaria ad ejusgubernationem, confervationem, regimen,8cc. 3.Refpondent |
|||||||||||||||
|
dem, quia poffunt fieri abagentejimpoffibi- j nonnulli , Chrifto datam effe omncm potefta-
les, quia per nullius agentis potentiam fieri j tern, &c. quia per ilium 8c in ipfo manifeftata poffunt. Atque ita judicanda: funt respofli-1 eft fingulari modo omnipotentia Dei ac fua, biles, aut imooflibiles, extrinfece in ordine | permiracula, 8cc. a fe edita : resenimfaepe |
|||||||||||||||
|
dicitur fieri 8c dari, quando innotefcit 8c ma-
nifeftatur, quia omnipotentia Dei ante Chri- ftum in came manifeftatum non erat ita co- gnita, uti earn quidem operibus fuis Chriftus manifeftavit. XI. Quxritur §.2. Anaftualisfeuefficax
atque operant potentia Jit idem, quod potentiit
S f 2 , ordt-
|
|||||||||||||||
|
ad caufam efficientem.
X. Sequitur 2. Omnipotentiam Dei nonpofe
communicari ulli creatura, ne humana quidem natura in Chrifto. 1. Quiaobje&umformale omnipotentiae eft omne poffibile abfolute. *Sed virtus 8c potentia creaturae non poteft at- tingere omne poffibile abfolute j alioquin, |
|||||||||||||||
|
DiSPUTAT. EX PhILOSOPHIA SeIECT.
|
|||||||||||||||
|
3i<5
|
|||||||||||||||
|
ordinata? Refp. Non eft:utcunque fie vi-
deaturDoBilf. Polano infant. Theol. Nam hxc latius fe extendit quam ilia: nequeenim Tem- per de fafto 8ca6lu operatur, quae tamen ope- rari poteft potentia ordinata per media ordi- naria fecundum ordinem naturae legefque a iemetincapolitas. Poteft huicaut illi fame- lico fuccurrere, huic aut illi psgro mederi,ope aliorum hominum ac medicamentorum , po- teft fauciato citius fanitatem reftituere , & hoc aut illud effe&um dare, ordinaria via per creaturas, 8c tamen fsepe non facit: attamen nihil eorum excedit potentiam Deiordina- tam. XII. Quaeritur z. An Deiis pojfit quadam
ds potentia, qua non pojfit dejujiitia ? Refp. Di- |
ftinguatur juftitia juris divini pofitivi acre* •
velati, a juftitia juris divini, Deo naturalis: priori fenfu poteft, poiteriori non poteft; quia nihil poteft, quo vel ilia, vel ullum ex fuis at- tributis,luxetur, tollatur, negetur: hocenim fi poffet, pofTet contradidtoria. At ifta non poteft, ut jam ante eft vifum. XIII. Quimtur 4. An potentia if volun-
tas Dei aqne late patetnt ? Refp. Quaecunque Deus vult ea poteft, fed non ftatim, qusecun- que poteft , vult; multa poteft potentia etiam ordinata, quae nunquim vult, fed quam plu- rima poteft potentia abfoluta, quje nunquam voluit; nee unquam vult, ut excitare filios Abrahae ex lapidibus, See. Caetera de Potentia Dei infeq. difp. excutientur. |
||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Voluminvs Secundi,
Qjj adragesimAj
D E
POTENT DEI ORD ht ABSOL.
Thesis I.
|
|||||||||||||||
|
AN Jit, quid Jit, &, quotuplexjtt, Potentia
Dei, gemina excuffiim eft difp. Potentia Dei refpondere diximus pojfibile; con- fequenter, Deum non poffe impojfibilia, if ta- men plurapojfe quam vult. Impojfibilia diximus j effe, qua implicant contradiBionem:\vxc ne fub abfolutam quidem cadunt potentiam, quia nunquam fimul efle vera pofTunt, ideoque nunquam quoque a Deo fimul fieri pofTunt. Taliajunt omnia, quapugnant, cumproprieta- tibus Dei, velejfentialibus, velperfonalibus, aut cum natura rerum, fie, ut fi fiant, vel fieri pof- fint, vel Dei, vel rerum natura, evertatur. Quo fenfu, tApoJlolut, z. adTim. z. de Deo di- cit, quod abnegare Jeje non pojfit. Quodfun- damentum affumemus ad probandum, Deum nonpofTeomnia, fine exceptione, fivecon- tradiclionem implicent , five non : contra quam fentit Ioh. Gerardm in Methodo Studii |
Theol p. izi. iffeq. & nonnulli alii, ut unum
corpus poffe effe in pluribus locis , propria poffe feparari a fubjeftis , quin & aliis cottl- municari , fimiliaque opinionum monftra tueantur. II. §. 1. Deus non poteft negare fuum in-
tellectual. Sed fi poffet facere contradiftoria, negaret fuum intelledlum : affirmatio enim & negatio cadunt in omnem conceptum, etiam divinum, ita ut is fit, vel affirmativus, vel negativus, affirmativus autem acnegati- vus, fimul eodem refpedlu effe non poteft. Hinc fit, ut verbum Dei , quod fluit ex illo conceptu, non poffit effe ita 8c non. Sed fi Deus poffet facere contradictoria, poteft ej us conceptus firnul effe affirmativus & negati- vus ; alioquin rei ipfi conformis efTe non pof- fet : nam contradiclio eft affirmatio 8c nega- tio ejufdem de eodem. Profefto, fi ad perfe- ftionem
|
||||||||||||||
|
V o t xj a h n
dHonem intellects humani requiritur, ut fit
conformitas inter ipfum 8c rem quam cogno- fcit, multo magis id requiritur in intelledhi divino, qui eminenter in fe habetomnem perfedionem, quae eft in intelledtu quovis create Nee valet exceptio j non efle necefle, ut intelledtus divinus conformetur objedto intelligibili, fedobjedhim intelligibile con- formari debere intelledtui divino, ita ut, fi intelledtus divinus contradidtione careat , etiam in objedto tollatur contradidtio, ftatim atque fub intelledtum cadit. Uxc, inquam, exceptio locum non habet: quia, etfi res fa- cte, fequatur intelledtum divinum, utpote, quae prius eft in Deo, quam in fe,tamen,poft- quam facia eft, concipit earn intellects Dei, lit in feeft. Si igitur Deus fecit contradidto- ria, concipit ea etiam ut contradidtoria. Sed hoc eftabfurdum, nam conciperet de eadem re ita & non. Ergo, falvo manente intelledtu Dei, non poteft ftatui, plura eum pofle facere contradidtoria. III. §.2. Deus non poteft negare volun-
tatem fuam; fed, fi Deus facere poflet contra- didtoria, negaret voluntatem fuam:Vulte- nirrfjefie quam facit, & ita ut facit: ergo vel- let negationem rei ejufdem fimul & affirma- tionem, quia utramque fimul faceret : fed talis voluntas Deo repugnat. IV. §.3. Deus non poteft negare poten-
tiam fuam : at, fi Deus poflet facere contradi- dtoria, negaret fuam potentiam : nam unum- quodque ens agendo , producit fibi fimile, faltem quantum ad fummam illam rationem entis pertinet: per confequens, non poteft Deus producere contradiftionem , feu, id, quod fimul implicat efle & non efTehoc enim poftremum eft non ens: at Deus nihil eft nifi ens. V. §.4. Deus non poteft negare fuam im-
mutabilitatem : fed hoc fieret, fi contradidto- ria faceret aut facere poflet: nam id, quod, verbi caufa, negativum eft & falfum , fecun- dum veritatem a Deo plantatam in ratione & logica humana, abjiceret & abjicere poflet falntatem , ac mutaretur 8c mutari poflet in veritatem in intelledtu & logica divina ; 8t fie Deus mutabilis eflet. |
||||||
|
Secundum. 317
VI- §.y. Deus non poteft negare fimpli-
citatem fuam : negaret autem, fi contradidto- ria ab eo fieri poflent: eflet enim in ipfo com- pofitio duplicis veritatis, naturalis fcilicet» fecundum quam, v.c. negativum contradi- dtionis membrum efTet verum ; Scfupernatu- ralis, fecundum quamaffirmativaeicontra- dicens eflet vera. Certum quidem eft, veri- tatem diftingui in naturalem & fupernatura- lem, fed hsc non eft divifio generis in fpecies oppofitas, fed diftindtio rei unius ejufdemque in fuos modos: Eft enim unaproprietantum Veritas, quae ut in natura eft debilis & per cor- ruptionem peccati propemodum fopita, ita per gratiam & revelationem caeleftem , non oppugnatur, fed in integrum , quantum in hac vita fatis eft, reftituitur. VII. Argumenta Ioh. Gerardi in Meth.
Stud.Theol.p. 112..&C. quibusprobat,Deum pojfe facere contradiBoria, funt petita, partim ex Scriptura,partim ex ratione. Ad loca Scri- pture breviter dicimus, (quia hoc Theologos fpedtat) Genef. 18. i^Matth. 19.26. Luc. 18.26. fermonem efle de omni re feu ente , quod Deum omnino pofie.extra controverfiam eft, non autem loqui de non-ente, quale eft contra- didtio. Eadem eft loci ratio, Luc. 1. 38. ubi dicitur 7»a» 'ft fix omneverbum,hoc eft,Ebraif- mo noto.-QI1?^ on™*1 r" > & m fpecie, ilia, quae promiflione Dei 8c verbo illius fir- mataeft, ut hoc in loco. Sententiaergono- ftra non pugnat cum verbo Angeli dicentis, non erit impojfibile apud Deum verbum omne: id enim , quod contradidtionem implicat, ver- bum efle non poteft, quia nullus intelledtus illud poteft concipere. Zach. 8.6. Sermo eft , de eo quod Deus promiferat, 8c velle fe de- elaraverat, nimirum, de reftitutione Hiero- folymorum temporali, poft captivitatem Ba- bylonicam, 8c vero imprimis de fpirituali: 8c fie pariter, non ad rem allegatur ifte lo- cus : conftat enim, Deum omnia pofle quae vult. Ephef. 3. 20. dicitur Dew facere pofe ijnrsf SM& faper omnia , \32ifix-!ng/.?iri fu- perabundanter , quam petimus aut intelligi- mus. Ex quo non fequitur, Deum pofle contradidtoria : aliud eft, fupra rationem e£* naturam facere, aliud, contra; illud Scriptura Sf 3 dicit, |
||||||
|
^i"? DisputAt. ex PhilosophiA Select.
|
|||||||
|
efle impoffibile, fed contra cenfet, Deumo-
mnia pofle, hinc falfum eft, Deum pofle, im- poflibilia apud rationem noftram: cum enim ratio dicat, Deo efle aliquod ens impoffibile, hinc certe dici non poteft, Deum ea pofle, qua;ratio judicat impoflibilia efle: id quod verum eft, non folum de ratione fumta abftra- diive , fed etiam , prout ea eft concretive in quibufdam hominibus, h. e. illis, qui veram ac redtam fequuntur ducem, cum enim dici- mus, rationem concretive fumtam errare cir- ca objectum potentia: divinx, non id intelli- gendum eft de omnibus hominibus.etfi enim errare omnes poflint homines , non tamen omnes in eo errant, fed illi tantum, qui a luce rationis redtae recedentes, tenebris fuis fe tan- quam pallio involvunt, ii autem -, qui rerita- temDei, in naturapatefadlam, ScScriptura confirmatam, ducem fidelem, conftanter fe- quuntur, redte de Dei potentiajudicant. XI. §.4. Si Deus abfoluta fuapotentia ad
contradiBionem Logic am legemque humana ra- tionis nonfttalligatusiErgo poteil contradiBoria. Sedverum eft prius. Ergo, &c. Refp. Con- ceditur antecedens majoris, feu minor: ne- queenimnosdicimus aut ttatuimus, Deum efle alligatum ad Logicam humanam : fed neg. confeq. quia Deus immutabiliter , 8c femper verax eft, five in natura, five in Scri- ptura, loquatur, cui veritati potentia Dei ab- foluta non repugnat: at talis non eflet, fi coti- tradidloria poflet. XII. Quod diftinguat, inter contradiBio-
nem Log\ca,divina feu Deijonge lateque captum noftrum tranfeendsntis/j? inter contradiBionem Logica, humana feu hominis, captum humanum non tranfeendentis, id eft, ut in praecedentibus ipfe fe declarat, Deum non pofle facere abfilute fafimpliciter contradiBoria, pojfe tamen facere ea, qua in Logica noftra implicant contradiBio- nem. Refp. Verum efle, quod intelledtusdi- vinus, quem hie Logicam divinam appellat, tranfeendat & infinitis modisfuperet intelle- dtum humanum & Logicam noftram, inde tamen non fequitur, Deum pofle omnia ea, qua: in Logica noftra contradidtionem impli- cant : turn demum illud fequeretur, fi Deus aliquid contra Logicam veram, rationem fa- nam,
|
|||||||
|
dicit, non hoc;illud Deus citra controverfiam
8c poteft &facit in plurimis, non hoc. VIII. Rationes funt. §. i. Si Deus poteft
facere ea, quafuperant intelleBum noftrum, uti- queetiam facere potefte*, qua in noftra Logica tontradiBionemimplicant. Refp. Neg. confeq. Scratioeft, quia, qua: fuperant intelledtum noftrum, non ftatim evertunt naturam, vel rerum vel proprietatumdivinarum. Legan- turParag. 78. & 79. /. i.feB. 2. Partit. Me- taph. Iacobi Martini, ubi accurate docet, aliud ette,fupra, aliud, contra naturam, & in quo il- ia diverfitas confiftat, atque infuper funda- mentum ponit,cur Deus non poflit dici contra naturam agere, quia fc. natura ei non repu- gnat. IX. §.2. Si Deus nmniafuaabfolutapoten-
tia poteft, nihil certe pojjibileexcipitur. Refp. concedimus totum: fed contradidtio ex pafli- biliumgenerenon eft, ut oftenfum eft difp. praced. 8c hac. Quod addit, aut monftretur, quid Deus abfolutafuapotentia nonpojjit. Relp. Fruftra hoc exigiturab Orthodoxis, cum eo- rum nemodixerit, Deum non pofle omnia poflibilia ; Caeterum impoflibilia monftrari poffunt, fatis multa, quae Deus facere non poteft, fc. feipfum abnegare, mentiri, mori, edere, bibere, ut praeteritum non fit praeteri- tum , de quibus jam obiter actum in difp. pri- ced. & fufius agetur infeq. Et de hac diximus potentia, Deum non pofle omnia ilia, qua: naturam, vel fuam, vel rerum, evertunt. Vi- deatur Zanchius lib. 31. de natura Dei. c. 1. & Polanus I. i.e. 29. Synt. Theol. X. §.3. Si Deus poteil facere impoflibilia
apud homines , etiam facere poteff impoflibilia apud rationem noftram, quia intelliguntur, non fohm impojjibilia fatlu, fed & impoflibilia cogi- tatu. Refp. Conceditur major , de ratione
fumta concretive, prout eft in hoc vel illo ho- mine: faepe enim judicat ratio humana Petri, Pauli,Johannis, &c. aliquid efle Deo impof- fibile: negatur autem de ratione abftradtive fumta, non quod ratio abftradtive fumtajudi • cet aliquid Deo impoffibile, fed ideo, quia ra- tio judicat Deo omnia efle poflibilia, id eft, quaecunque rationem entis habent: quia igi- tur vera ratio, non judicat, Deo aliquod ens |
|||||||
|
VOIUMEH
nam, veritatem in natura plantatam , aliquid
conciperet, diceret, faceret j quod non poffe Deum, oftendimus: Logica quidem noftra in veritatis adaequatione deficit , ita ut totam veritatem divinam non contineat, nee ad omnia fefe extendat, aut fuflkientes de iis conceptus formetjfed non poteft aliquid con- trarium ftatuere veritati divinae :8c vice verfa, Scipturae atque intelleftus divini Veritas, plu- rima, imo infinita, fupra naturam & Logi- cam noftram continet, ac concipit, fed ni- hil contra earn:cum enim alterutrum con- tradicentium fit folium , Logica noftra fie |
Secundu m.
|
||||||||||||||||
|
3*9
|
|||||||||||||||||
|
contineret folium aliquid, quod repugnaret
veritati divinae ; imo Veritas Dei fibi ipfi re- pugnaret , quae eadem eft, naturae 8t Scriptu- re, rationis & revelationis, Philofophiaeac Theologiae, Logicae humanx ac divinae, ut, quod in una eft falfum 8c contradidtorium, tale fit quoque in altera. Quoddeniquead- dat, diftinguendum effe inter ea , qua fantfu- pra terminos Logic* &• rationis , & inter ea, qua funt intra eos & a rationepercipipojfunt. Refp. Ulaadrem non faciunt:etfi enim ta- lia fupra rationem funt, non tamen contra earn. |
|||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofbphia fele&arum
Voluminix Secundi,
Q_y AdrAgesimA-PrimA,
|
|||||||||||||||||
|
D E
|
|||||||||||||||||
|
POTENTIA DEI
|
|||||||||||||||||
|
The
EXpofuimus Difputationibus aliquot, Po-
tentiam Dei, earn qualicunque modo de- fcribendo,8c in abfolutam atque ordinatam diftribuendo. Nunc animus eft, quasftiones quafdam illuftres de ea movere ac diffolvere. Prima erit. Vtrum ad prateritajit Dei Poten- tial i. e. An Detupojjttfacer e, ut prat erit a non fuerint? Refp. 1. Dew nonpoteli efficere,itt id, quod eBJimpliciter & abfolute prateritum, non fueritprateritum: 8c hoc non provenit ex de- fedhi divinae potential, fed ex defectu rei, quia contradi&ionem implicat. Cum enim Deus fit infinite perfedtus, nullus poteft efle defedtus ex parte Potentiae Dei: ideoque, quo- tiefcunque Deus dicitur aliquid non poffe, non dicitur ideo, quod amiferitpotentiam, quam prius habuit ; Potentia enim Dei uti non poteft augeri, ita neque poteft minui; eft namque invariabilis atque immutabilis:fed ideo eft, quiaobjedtum amifit rationem poffi- bilis, quam ipfum prius habuit. Undefic ar- gumentamur. |
|||||||||||||||||
|
SIS I.
II. §. 1. Praeteritum non fuifle, non ha*
bet rationem poffibilis. Ergo non fubjacet objedto divinae Potentiae. Ergo a Deo fieri nequitut praeteritum nonfuerit. Prob. ante- ced. Quja, praeteritum non fuiffe, involvit contradiclionem & repugnantiam, nempe, fuiffe & non fuifle: nam bene fequitur ( Pra- teriit, ergofuit) 8c, ex fuppofitione, quod prae- teritum adhuc fit poflibile (nunquam fuit) Er- go fuit&non fuit. Ergo eft contradidtio. At contradidteria funt impoffibilia , objedtum vero Potentiae divinae funt poflibtlia, ut difp. priced, eft demonftratum. Ergo, praeteritum non fuiffe, non eft poflibile. III. §. z. DeusrevelavitMoyfiAdamum
fuiflai-ergo, fi Deus poteft efficere.ut Adamus nunquam fuerit, fequitur, Deum fuifle men- titum, quod eft blafphemum. Si neges con- fequentiam j quia, fi Deus efficeret,Adamum nunquam fuifle, fimul efficeret, revelatio- nem illam nonextitiffe: regero, hocminime fequi: quia, Adamum fuiffe, & revelatio ilia fodta,
|
|||||||||||||||||
|
.OSOPH IA SEXECT.
pore, quo fuit, neceffe eft, fuiffe. Ergo Deus
non poteft facere, quod non fuerit. VIII. 2. Non eftetiam in Deo Potent'm ad
praeteritum ; quodpendet ex aliquo futuro. i. e. Fieri non poteft, ut, quod femel prseteritum eft,quamvis habeat connexionem cum aliquo futuro , poffit fieri non prseteritum. V. C. Deus vevelavit, Antichriftum fore, & revela- tio ifta jam eft tranfafta 8c praeterita: ideoque fieri non poteft, quod Deus non revelaverit, quamvis ipla propofitio revelata {Antichriftus erit ) fit de futuro utcontingenti. Ethane affertionem ficprobamus. IX. §. 1. Quod propofitio hsec ( Anti-
chriftus erit) fit de futuro, id non tollit, quo minus revelatio y& depreterit0, i.e. jam fit praeterita 8c tranfafta; undeimpoflibileeft, quod non prasterierit: 8c fie, fi Deus poflit fa- cere , ut ilia revelatio jam praeterita non prse- terierit, poteft facere contradiftoria, contra difp.praced. 8cth. i.hujus. X. §.i. Tanta neceffitate prseteritum eft
praeteritum, ut Deus non poflit facere, quod praeterita non fuerint: ergo tanta neceflitate, revelatum eft, ut Deus non poffit efficere j re- velatum nunquam fuiffe revehtum-.Prob.con- feq. quia talis revelatio jam tranfiit in prsete- ritum , quamvis res revelata fit futura: nam enunciatio vocalis de futuro jam pronuncia- ta, non minus tranfit in praeteritum, quam propofitio vocalisdepraefenti: non enim eft minus praeterita hsec propofitio revelata, An- tichriftus erit, quam hsec, quam dixit Adam, Hoc nunc eft os de oftibus meis, & caro de earns mea. XI. §. 3. Non magis pugnant hse duae
propofitiones, Deus revelat, Ba, Deus «on re- velat, quam hse, Deus revelavit, 8c, Deus non revelavit : fed implicat contradiftionem , quod revelatio, qua Deus revelat Antichri- ftum fore, non fit revelatio, pro illo tempore, quo revelat: ergo etiam implicat contradi- ftionem, quod revelatio, qua revelavit, Anti- chriftum fore, non fuerit revelatio, pro illo tempore, quo revelavit, ipfum fore, ideoque mera eft contradiftio , quod talis revelatio nunquam fuerit revelatio , cum jam fafta fuerit- XII. Se-
|
||||||
|
"5,20 DlSPtfTAT. EX PhI
fa&a, quod Adam fuerit, funt dusa entitates &
duacresdiftinftx, quarum unanoneftalteri intrinfeca : unde fequitur, quodDeusunam illarum poflit deftruere, altera non deftrufta, ac proinde efficere poterit, ut una non fuerit, interim non efficiendo, quod altera non fue- rit. Ex quo fequeretur, Deum fuiffe men- titum , quod blafphemum effe ftatim dixi- mus. IV. §.3. Si Deus poflit facere, quod nun-
quam Mundus fuerit, haec Veritas ponatur in effe , ut Deus hac hora per fuam Potentiam efficiat, mundum nunquam fuiffe ; qua data hypothefi, hate eft bona confequentia: nunc factum eft a Deo , quod mundus nunquam fuerit; ergo mundus nunquam fuit: fed, an- tequam Deus hac hora illud faceret, mundus fuit. Ergo mundus fuit , 8c non fuit, quod implicat contradiftionem. V. §.4. Si Deus poflit efficere, practeri-
tum non fuiffe , aut efficeret illud pofitive, h. e. faciendo illud vel aliquid circa illud, aut negative, nihil efficiendo aut agendo. Non priori modo ; nam quamvis rem illam de novo faceret Deus, vel aliquid circa illam, in- de tamen non fequeretur, quod ilia non fuerit prius, quando quidem jam eft praeterita: non pofteriori modo; quia, cum verum fit, rem illam jam fuiffe, fi Deus nihil ageret, neque immutaret illam, aut aliquid circa illam , fcmper verum effet (uti nunc eft) rem illam fuiffe. Ergo res praeterita non poteft non iuiffe;8c, confequenter, prseteritum non fuif- fe, non includitur in objeftodivinseomni- potentise. VI. §.y. Sicutfehabet album, proutftat
fub albedine, ad ipfum effe album, ita fe ha- bet prseteritum , proutftat fub praeteritione, ad effe praeteritum: fed album, prout flat fub albedine, non poteft non effe album : Ergo praeteritum, prout flat fub prseteritione, non poteft non efle prseteritum. VII. §.6. Quando aliquid eft determi-
natum ad effe in aftu, non poteft non effe pro illo tempore, in quo eft; quia omne, quod eft, quando eft, neceffe eft efle: ergomulto ma- gis licet inferre, quando aliquid eftdetermi- natum ad fuiffe, omne, quod fuit, pro tem- |
||||||
|
V O t IT M E tt
X T I. Secunda quaeftio eft; An Deia poffit
facere alia quam facit, aut \Ua,qutt non facit ,nec fa&nrus ill ? Refp. Qui,dixerunt,Deum non poffe facere, nifi ea, quae facit, illi pofuerunt, Deum agere ex neceffitate naturae: unde fie argamentabantur: Agens ex naturae neceffi- tate non poteft alia facere, quam quae facit. Sed Deus eft agens ex neceffitate naturae. Er- go &c. Major facile probatur exemplis: ex fe- mine canis non poteft provenire nifi canis,ex ignenonnificalor. Sed enim Minor proban- da veniebat: contra quam nos fie inferimus. Qin agit per voluntatem nondeterminatam ad certumrerum ordinem, non agit ex necef- fitate nature. Sed Deus fie agit. Ergo Sec. Et probatur amplius. Deus eft agens primum. Sed , quod agit ex neceffitate naturae, non eft agens primum. Ergo Deus non agit fie. Major eftclaraapudomnes. Minor prob. Nullum a- gens ex neceffitate natura: determinat fibi fi- nem, verum magis determinatur ad finem ab alio. Sed Deus ipfe fibi determinat finem,nee aliunde ad ilium determinatur. Ergo&c. Et fane nobiliffimus modus agendi Deo adferibi debet. Is autem eft, agere libere, 8c non ex neceffitate naturae. Ergo&c. XIII. Hinc jam fequitur conelufio : Si
Deus agat libere 8c non ex neceffitate naturae, Dens poteft alia facere., quam qua facit: eft enim hoc libertatis divinae in operando ad extra, agere vel non agere, & agere hocautaliud. Prob. Ajfertio i. Quod agens non poffit aliud facere, quam quod facit, id contingit, vel ex defeclualicujusprincipiirequifitiin agente, vel ex fuppofiticne alicujus, unde fequitur repugnantia in aftione. Primum dici non po- teft : quia Deus non poteft ineludere defe- ctum, ex parte principiiadivi 8c efficientis. Nee fecundum: nam fuppofito, quod Deus non vclitalia facere, quam quae facit, & quod decreverit & praefciverit, fe non facturum alia, quam quae facit}potefttamenabfolute alia velle, confequenter, 8c alia facere. XIV. a. llle, cuj us fapientia 8c potentia
non limitanturad aliquem de-erminatum or dinem, non folum poteft facere ea, quae facit, fed etiam ea, quae non facit. At Dei fapientia |
||||||||||
|
S E C V fcf D V *t
|
||||||||||
|
321
|
||||||||||
|
& potentia non limitanturad aliquem deter-
minatum ordinem. Ergo Deus poteft facere, non folum, quae facit,fed & ea, quae non facit. Minor prob. Quj, facit res propter finem, ipfis rebus improportionatum Jc fuperexceden- tem , ejus fapientia & potentia non Jimita- tur ad aliquem determinatum ordinem : tota enim ratio ordinis , quam fapiens rebus a fe fadlts imponit, defumitur a fine. Sed Deus facit res propter, finem improportionatum rebus, qui eft ipfa fua bonitas. Ergo fapientia & potentia Dei non limitantur ad hunc ordi- nem rerum, fed multa alia, imoinfinita poteft facere Deus, quam quae facit. Et cur non pof- fit a Deo procedere alius rerum ordo, quam qui nunc eft, ut poffit alia facere , quam quae iecundum ordinem rerum a fe inftitutum nunc facit? XV. Sed tora haec quaeftio optime decidi-
tur ex fundamentisprrfWdf. difp. jaclis. Aliud eft, Deum aliquid poffe facere fecundum po- tentiam ordinatam&delege. Aliud, aliquid poffe facere fecundum potentiam abfolutam. lllud Deus dicitur poffe facere de potentia ordinata, quod poteft, ftantefuaordinatione; 5c de lege, quod poteft, fecundum decretum ic voluntatem fuam, qua ab aeteinovoluit \\xc aut ilia facere. lllud vero dicitur Deus poffe de potentia abfoluta, quod fimpliciter poteft, non animadverfa fuavoluntate, fed lpe£hta tantum fua potentia ac poffibilitate & non repugnantia rei; quale eft omne illud, quod non implicat contradiftionem. Deus non potett plura facere, quam facit, fi fpeftes potentiam ordinatam; Deus enim, quae vo- luit, fecit. At long*, imo infinities plura po- teft facere, quam quas facit, fi fpeftes poten- tiam abfolutam: potuit enim plures planetas 8c ftelks condere.quam condidit, & plura ele- menta, 8c plura fpecierum fingularum indi- vidua produxiffe, quam produxit, 8c plures huic aut ifti homini conceffiffe liberos, quam conceffit, 8cc. Quaenam autem illafintfpe- ciatim, quae ne per abfolutam quidem poten- tiam poffit facere Deus, i. e. quaenam contra- iiftionem implicent, ut fieri nequeant ullo rnodo, alterius eft indaginis ac temporis. |
||||||||||
|
Tt Difpu-
|
||||||||||
|
DisputAt. exPhilosophia Select.
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Vohminis Secundi,
Q__u adragesimA-SecundA>
POTENTIA DEI.
|
||||||||||
|
$2Z
|
||||||||||
|
I S I.
invicem. Tertium etiam poteft intelligi du-
pliciter , quia duplex eft ordo partium in mundo: unus eft earum in toto; alter earum ad finem : unus Dei fapientiam maxime, al- ter Dei bonitatem manifeftat: ifti tamen duo ordines funt inter fefe connexi; fie enim or- dinantur partes in toto univerfo, ut congruit earum ordini in finem. III. Nunc primum in thefi, mox in hy-
pothefi, quacftionem decidamus. Ingenere §. i.Deufnm poteHfacere unam rem meliorem, quamfecerit, btnitate efentiali. Sicut enim fe habet additio unitatis in numeris, fie fe habet additio differentiae eflentialis in definitioni- bus. Sed additio unitatis non facit numerum quern meliorem, verum potius variat fps- ciem numeri: additio quippe unitatis ad qua- ternarium non facitquaternarium melioreirij fed conftituit aliam fpeciem numeri, nempe quinarium : Ergo additio differentia: eflen- tialis, non facit rem effentialiter meliorem* fed mutat ejus naturam: ideoque, impoffibile eft, rem aiiquam reddi meliorem effentialt- ter. §.i. Dent ppteB facere rem aliquam me- liorem accidentaliter, quam facit. §.3. Dear, quacunque refafta, poteft facere meliorem- Ne- que enim Dei potentia coarfbatur ad hunc numerum, neque ad has aut illas perfeftiones vel perfeftionum gradus. IV. In fpecie. §. 1. Deuspotuit alium mun-
dum meliorem facere, quantum ad fubftantiam partium, melioritate quidditativa, quam hie eli, fed nonhuncipfumjamprodutfum. Prima pars hujusaffertionispatet, quia bonitas quiddita- tiva quarumcunque partium hujufmodi, eft finita: fed omni bono finito poteft melius co- gitari;Deus autem plus poteft facere quam intclle-
|
||||||||||
|
T H E S
QUaeftiones duas de PotentiaDei decidit
Difputatio praecedens, i. tAnpojptfa- cere ut praterita non fuerint ? 2. zsln pojjit fa- cere alia & plura quam facit? Nunc ad alias tranfimus ac quxrimus. 3. zsfn pojjit meliora facere ea qua fecit? &infpecie, Anpotuerit faceremundum meliorem, quam fecit? Adu- tramquc quatftionem ut refpondeamus; qux- dam ad clarioremintelligentiamfuntdiftin- guenda&tenenda. II. §. 1. Bonitas alicujus rei eft duplex.
Una quidem, qua: eft eflentialis, ut effe ratio • nale, eft bonum homini, tanquam pars eflen- tiae ejus. Altera vero eft extra effentiam rei, ficut effefapientem , effejuftum , eft bonum homini , fed quod extra effentiam eft ho- minis. §.i. Deum poffe rem facerealiquam me-
liorem quam fecerit, poteft dupliciter intelli- gi: unomodo,utfitfermodeeademre,^*y£. Detu poffit facere unam aliquam rem, put a ho- minem, meliorem, quam fecerit ? Altera modo, ut fit fermo de diverfis rebus; Anfc. Dew pof- fit facere, quacunque re faBa,.aliam meliorem? §. 3. Mundumpoffefiertmeliorem,poteft in-
telligi,tripliciter, 1. quantum ad fubftantiam partium, x. quantum ad earum proprietates & accidentia, 3. quantum ad earum ordinem. Primum dupliciter potelt intelligi: vel quoad effe quidditativum & rationem fpecificam, vel quoad melioritatem quantitativam, ut fie loquamur, five intenfivam , five extenfivam : priori modo, unaanimain rebus naturalibus eft melior alia ; pofteriori modo, libra auri eftmelioruncia. Secundum etiam poteft du- pliciter intelligi: vel de partibus mundiin ie; vel de iifdem in ratione ad finem 8c ad fe |
||||||||||
|
Secundum. 325
femper alias res meliores facere poteft, 8c fa-
cias , accidcntaliter meliorare , ut hoc bar- baro verbo utamur. Secunda, ut timelius fit i adverbium, 8c fignificet modum rei, fc, me-
lius , idem erit, quod meliori modo : Sed hie modus poteft attendi, vel ex parte Dei, vel ex parte rerum : fi attendatur ex parte Dei, fen - fus propofitionis erit, quod ea, quae Deus fa- cit potentiflime 8c fapientiflime, non poteft meliori modo facere-; 8c hoc verum eft, quia Deus non poteft res facere, ex majori poten- tia 8c fapientia, quam fecit: fi attendatur mo- dus ex parte rerum, erit fenfus, quod Deus non poteft dare, rebus a fe fapientiffime fa- ctis, perfeftiorern modum effendi; 8c hoc verum eft, demodoeffentiali, non item ac- ; cidentali.
VI. §.4. An Deus petuerit producere mun-
dum priufquam ordinaverit ? Quaeftio intelli- ! giturde potentia Dei abfoluta, 8c in fenfu di-
vifo, non compoiito : poftquam enim ordi- navit tali tempore producere, non poteft eum producere prius, quam ordinavit: fed fpefta- tur hie in figno rationis, antequam concipia- tur quafi, ordinaffe. Et fie quaeftionem affir- mamus: potuit quippe mundusproduci prius quam eft produclus aut produci ordinatus. Ergo, dices, potuit produci ahaterno. Refp. neg. confeq. Quia hie intelligitur prioritas temporis 8c non aetcrnitatis: illud , prius, fi- j gnificat principium antiquius 8c anterius du -
I rationis aut exiftentiae: fed fi mundus fie pof-
fet prius produci, quam eft produdlus, ut ef- fet produftus ab atterno, jam careret princi- pio durationis, quod implicat contradiclio- nem. Qujn loquendodeprioritate temporis, quod antecefferit, exiftentis, nefic quidem Deus potuit mundum producere prius quam produxit aut producere ordinavit : nam 8c hoc includit contradictionem ; fie enim tem- pusfuiffet,antetempus, quod nullum prae- ceffrt mundum, fed cum eo incepit. Verum* loquendo de prioritate temporis poflibilis, potuit Deus prius producere mundum, quam produxit, aut producendum ordinaffe conci- pitur, quia potuit prius inazternitate fua mo- mentum ordinaffe, quam. quod ad ejus pro- du&ionem ordinavit. Tt i VII. %.f.An
|
||||||
|
V O L V M E N
intelle&us nofter cogitare. Ergo poteft face-
re alium mundum ex partibus melioribus fe- cundum fuas rationes quidditativas, quam eft mundus hie. Secunda pars affertionis clara eftexjamdi&is, quiaquilibet gradus effen- tise feu quidditatis variat fpeciem, ficut quae- libet unitas variat fpeciem numeri: habent enim fe fpecies ficut numeri.docente Arifi.y. Metaph. §. i. Deus potuit facere hunc mun- dummelitrein, melioritate quantitativa, tam extenjiva, quam intenfiva. Primum liquet, quia potuit facere caelum majoris amplitudi- nisfic extenfionis, quam fecit, uti etiam ele- menta: potuiffet facere omnia corpora hu- mana magnitudinis giganteae: Scitadici po- teft Similiter de partibus mundialiis. Secun- dum etiam manifeftum eft , quia potuiffet animas rationales hominum feciffe perfeftio- nibus pluribus intenfivis, quoad quantitatem perfeftionis aut virtutis, prseditas 8c ornatas, atque, ut Scholafticorum nonnulliaflerunt, tam intenfiveperfe&as, uti fuitanima Chri- fti. §.3. Deus potuit huv.c mundum jimpliciter facere meliorem, quantum adproprietates & ac- cidentia partium, fecundum fe conjideratarum. Potuit nam que facere Solem lucidiorem , uti 8c Lunam. §. 4. Non potefl Deus hunc mun- dum facere meliorem, quantum adordinem par- tium in ttto, & quantum adordinem infinem, Uterque enim hie ordo eft optimus: optimo autem nihil poteft effe melius: in univerfo unaquseque pars eft ordinatiffime 8c ornatiffi- me in fuo fitu, 8c omnes ordinantur ad finem optimum, gloriam Dei. V. Opponitur hie axioms aliquod. Hind,
quod fit potentijfitne &fapientijjime, non potefl fieri melius : Sed Dew omnia fecitpotentijjime &fapientif/ime. Ergt non potuit fecijfe quid me - lius. Refp. Quandodicitur, Illud, quod ft fapientijjime & potentijjime, non potefl fieri me- lius-.hoc dupliciter poteft intelligi. Primo, ut ii melius fit nomen, 8c fignificet rem, 8c eft fenfus, quodillo, quod factum eft 8c fapien- tiffimeSc potentiflime, non poflit fieri aliud melius; 8c fie intellecla Major eft falfa:quam- vis enim Deus faciat omnia fapientiflime.8c potentiflime , tamen , cum ejus potentia nunquam fit exhaufta, uti nee ejus fapientia, |
||||||
|
DlSPUTAT. EX PHTIO SOPHIA SELECT.
|
||||||||
|
3*4-
VII. §.$-. An Dei potentia femper pofftt
idem ? Seu. An, quicqwdfemelpotuitaut poteft, femperpojfit ? Refp. Neg. Non quodaliquid detrahaturde potentia Dei aut ilia imminua- tur aut immutetur, fed quod, qua; aliquando fueruntpofiibilia, poftquam funt facia, non amplius fint poffibilia: potuit.v.c.Deus Chri- ftum fufcitare, antequam eum fufcitavit. E. poftquam fufcitavit, adhuc eum poteft fufci- tare. Neg. conf. quia Chriftus non amplius eft mortuus: quod enim hie refpeftu Chrifti poflibile erat, radium eft, 8c amplius fieri non poteft: neque hicaliquafequiturdivinaepo- tentia;, vel mutabilitas, vel mutatio. Quem- admodum fcientia Dei manetimmutabilis, licet Deus aliquod enunciabile definatfeire ratione connotati, eo quod illud definat efle fcibile, 8c verum pro circumftantia temporis fub qua eft verum; fcire enim connotat in ob- jeclo fcibilitatem 8c veritatem: fie di vina po- tentia manet immutabilis, licet definat ali- quid pofle, ratione connotati, quoddefinit eflepoflibile;multaenim poffibilia aftufiunt, &j poftquam faftafunt, impoflibila funt am- plius fieri : facere enim, quod faclum eft, nihil eft facere : ergo poffe facere , quod factum eft ampliufque fieri nequit, eft nihil poffe. |
||||||||
|
VIII. §.6. An Deus ptffit facere infnita?
Refp. i. Non poteft facere in creaturis infinitum intenfivi, id eft, quod abfque proportione ex- cedat intenfionis omnes gradus: ratio eft.quia omnis creatura eft finitac eflentiae, ergo nulla eft capax infinita; virtutis, potential, habitus, aut qualitatis, fie ut nullusgradus intenfionis amplius reddi poflit; quo fenfu, nee Chrifti paflio, nee elementorum qualitates.necre- proborum pcena infernalis, diei poteft infini- taintenfive. %. NonpoteftDeus producerema- gnitudinem aflu infinitam extenfive. Qiua tale dari non poteft: tolleretur enim omnis mo- tus: 8tconftaretautexpartibusfinitis, Scfic ipfa non poteft efle infinita , aut exinfinitiss Scficaliquideritmajusinfinito; quia totum eft majusfua parte. 3. Deris non poteft produ- cere multitudinem aBu infinitam. Quja , fi produceret multitudinem a6tu infinitam, aut poflet ulterius producere aliquam adhuc uni- tatem, 8c fie eritaliquidmajusinfinito.aut non poflet, & fie Deus per talem produc"tio- nem fieret impotens, ejufque potentia foret exhaufta. 4. Deus poteft producere finita in in- finitum. Nam nunquam poteft tot producere, quin poffit ampliora 8c plura in infinitum producereiillatamenplura nunquam poflunt in a&u produdto efle infinita. |
||||||||
|
Diiputationum ex Philofophia fcle<5tarum
Vohminis Secundi, Qjj adragesima-Tertia,
AD
ARISTOTELIS Lib. 3. METAPH. Cap. 1. TEXT. 1. et 2.
I7sg* «5r«e^«{ ^ EuVof/set.
T H E S I S I.
SI aliqua veraeftacgenuina&folidaPhi- I turcerti veldecernatur. Dubitationem itaque
lofophandi ratio ac methodus, ab omni; initium efcrite reiteque Philofophandi &indu- aevo exiftimata eft efle, quam fecutus eft Phi- j bitata fcientite, primum Ariftotelis mandato lofophorum Coryphaeus t^frijloteles , quam i Stexemplo, moxprxrtantiffimorum ejusln- aliisprsfcripfit, quam fuoexemplo8t praxi: terpretum, 8c, omnium judicio, A/hsjtiAc comprobavit: «avero non eft alia, quam qua; ■ xotktu> confenfu 8c explicatione ac praxi , adubitationc initium facit , priufque bene | probatumdabimus. docet dubitare, antequam quid^uam decida-j II. Verba Arijlotelk thefin pofitam con-
firmantia
|
||||||||
|
Volumen Secundum.
|
|||||||||||||||||||
|
32>-
|
|||||||||||||||||||
|
firmantia & praeceptum Philofophi conti-
nentia funt, quas fequunturex 3. l.Metaph. c. i. text. i.&l. Text. i. NB. ktayxri ar©V ■njv i-m^tlnftttsit i-jria-Tn/^tif, eotA#«» lif&s vrtSi- TBI', *sfe< eat 'ksrtwvuj oV7 ^£rav. tuvlg. d^ i&v 'Qz <5rB< cwruv uXsas VTi^'hviQftt.tn mes, xxr « 77 %,&&$ TtsTn» tvy^u{ <7i%u-m Tmgiugxfiitiyi. NB 'in j ivis ivTrvg*<7c>-i(S-jXefiifeif ■srftf'gyx to 2^g.- mgHirai xahms. n' y> ifrjjv dj-mgAx, NB. hv<ns T ffiTfijTSBOt ^T80.';^!V&>» (5J. Audi ^ 004 ff!» «-
t5to >sfe< J iredyfi'Mt^. V $ d^nfel Tcujrri
V«f KUtpali/u; «9©£A0eiii HS 78 tfi<&&&f9. |
|||||||||||||||||||
|
I qua adver/krios,omnesutrbi^ rationes, audiat.
III. Textum Philofophi, triplici analyji I optimorum interpretum, nequid de noftro
I apponere aut affingere videamur , illuftra-
binius. Prima efto Pn VaUH , in perpetua fua ad omnia zAriJiotelis Volumina analyfi, operutn Ariftotelis editioni praemifla : ea fie ionat. Liber tertius Metaphyftcorum continet capita fex , qiiibns dubia Jive quxftiones fex- decim proponuntur , & in utramque partem difcutiuntur. Grditur autem Ariftoteles ab in- figni eoque generali document*) , quod fcilicet
NB in qualibet quaeftione &controverfiao- porteatpriusbenedubitare, id eft, proutra- queparte, ajjirmante fcilicet & negante, ra- |
|||||||||||||||||||
|
•Ti. J. .lit. > i ' q. / \
|
|||||||||||||||||||
|
, " 5 , . „ ■ T_j V tiones diheenter exammando , cmxftionem
w»«w «*"/•'. w*, « *«e" *, ajtf « « ambiguam Facere. £>«fo^<, wiw *i2 w/«-
^T»r«.ws «.,Bff a^,.,,^^™,.^* j ^ nodus ad vincttltim men!is . d ideoJl
mttrnsxu h* faii^, «y>oger *, n&; ra- ig»oraf„0„ jj,iws . „m0 CTjm vinculum fol-
■n>; , *4 « jr.Ti t» ^TUfSfit, *P«"» «>«,><; j w„ ?ofe/Z ; y7 j//M(/ jgB(,rw . Deinde , pofi du- teto-KJ: t. y«? tea®- TiiTy (dp b iiXtr} j4 3 ; bitationesbeneexpofuas , qutefiionem dare con- n&xuf «r&i!srof jjx«7j ^"Ao». ^/B. i7j j fitxuat j chdere. NB. certa enim cognitio, qux du- wuyxti't^ji aF&smxejtuf ,i%v u<rm% dt1td[ir.u» j bitationemfequitur, eftfolutiodubitationis. ngj< t «'(K<^(c-J)jTi{»T»» Ao'v"' dxnxicnu. t«'»t»v. IV. Secunda analyfis efto AntopiiScaini Quae verba fie vertitLatine Beflarion Cardi- i Salodienjis in fuis ad Metaphyficam Ai-iflo- nalis Nicenus &. Patriarcha Conftantinopoli- ^focommentariisRow^, 15-87. editis. Ad tanus. Ad^illam.quaequasritur, fcientiam,ne- j illam , qua; quasritur, fcientiam ) Exhisver- cejfeeftprimumnosperciarrere, dequibusprimo ; bitapparet, fcientiam, qitaeftjicpremaad 0- mnes alias, fuijje ab Arijlotele inve/ligandam,
ut qua temporibus fuis nondum effet detecla ac AifUnSa ab aliis facultatibus tanquam fupre- ma philofophia & regina omnium aharum fcientiarum. Ad hoc autem prjeftandum NB. utitur Ariftoteles methodo dubitandi, turn circa ea, qusefibide placitis aliorum Philo- fophorumnon arriderent, turn penes non- nulla, quae ab aliis fuerunt pretermiflfa;/ei |
|||||||||||||||||||
|
lf
v
|
|||||||||||||||||||
|
quiddam ligatis patitur : utroque aamque | cum & in aliis philofophia operibm hanc du-
modo impoffibile eftadultei'ioraprocedere. bitandinormamjitfeclatus, attamen non igno-
Quare omnes primo dirfieultates fpeculari j randum , in aliis fingulis cert as quafdam ad-
par eft, & horum gratia, & propterea, quod j duci dubitationes, qua cuique philofophi*par-
illi, quiquerunt, nifi'primo dubitent, Jimiles] ti convenerint , hoc autem in loco univerfM
|
|||||||||||||||||||
|
funt illls, qui, quonam ire oporteat, ignorant; &
adhxc, neque.utrum invenerint.quod quaeri tur.an non.cognofcere poffunt Finis etenim his quidem non eft manifeftus: illi autem,qui anteadubitaverit.patefcit. item, meliusfefe habere ?iecejfe eft ilium adjudicandum, qui, tan- |
in genere (imul congejjit quajliones : quod ita.
faBum effe animadvertit Averroes , ut affi- riitas, quam habet Metaphyfica cum Dialetli- ca, manifeftaretur. ^Alexander autem de A- les & cum ipfo D. Thomas , hujus fafli hanc caufam ajftgnarunt , quoniam fcilicet has |
||||||||||||||||||
|
Tt 3 content^
|
|||||||||||||||||||
|
DisputAt. Ex Philosophia Select.
|
|||||||||
|
325
|
|||||||||
|
potes efficiuntur ii, qui Philofophantur, folu-
tio eft eorurn, qua; prius dubitabantur, hoc eft, folutioneeqrum, qua; prius dubitantur, comparatur: fohere autem vinculum nemopo- teft, quivinculi nodumignoret: Quare cum ni- hilaliud fit, difficultates rei propofita pro utra- que parte difcutere , quam vinculorum mentis nodos infpicere (nihil enim funt aliud argument a pro utraque parte; quam vincula, quibus mens ligatur if impeditur, ne ultra progredipojftt) is fane ad veritatis perceptionem optimefe corn- par abit , qui de propofita re dubia diligenter if accurate pro utratfo parte difputaverit. Sed me- tis dubitatio) Senfus eft; eundem effieBum ojlen- dit in animo dubitatio mentis de re propofita, quern ojlendit in corpore vinculum, quo pedes ad- Jiringuntur. Vtroque enim modo ligatiult'eriut progredi non poffumus. Et quia ii, qui quaerunt) Secwtda ratio eft, quia ii, qui de propofita re non prius pro utraque parte difputant,perfimilesfunt iis, qui, quo eundumfit, ignorant. Nefciunt enim difficultates, qua in quafiione latent, adquas tamen folvendas tendit is , qui probe illam expli- caturus eft. Accedit quod neque) Tertia ratio eft, quia etfi hujjtfinedi homines aliquando inve- niunt ea , qua implicite in quaflione ctntinentur, nefciunt tamen an Finem difput ationis confecuti fint, cum difficultates ear, adquasdijfolvendat difput atio fuapte natura dirigitur, plane igno- rent. Simile quid accidit iis, qui nefciunt, quan- tum locus,in quern contendunt, difletabeo, ex quo exeunt, aut qua in ilium eundumfit. Nam etfi in eum forte incidant, ignorabunt tamen fe in ilium perveniffe. Ex his duabus rationibus reBe colligitur id, quod Albertusfcribit hoc loco-, Eum, qui non prius dubitat, duobus modis errare > uno, in termino altera, in via. Przterea me- lius fe habere ) Quarta hac if extrema ratio, qua ex fimilitudine difceptantium feupotius ju- dicis defumitur, ex iis,qua autorfcribit cap. 1 o. primi de C5I0, majorem vim accipiet. Sic enim ait, «,«« fl j£ ftttfoct tu> ci'v 7ri&t to fj.%7horr* OOXEIK , (J770H a* npfif VZrctQ-^oi. V£>j ydf SiiSlOU-
tijtu; > «*' u' dfUo'iKis; eitcq, Tg't fd^arrxf t
xhrtis Kzi>{t \x.cai',. hoc eft, fimul autem, ea, qua; dicentur, majorem fidem habebunt, fidifce-
|
|||||||||
|
c'ontemplatio, circa veritatem ingenerefit confti-
tuta: addamw ad hoc, quod cum nondum confe- Ba effet prima if univerfalis htec fcientia, if inveftiganda ac conjlituenda effet, ad remfuit, NB. ut ex pramiflis dubitationibus ejus natu- radetegeretur, if it a in erdmem redigeretur. Hir.c confeBarium hoc didncitur, NB. non re- ftum neque tutum iter Philofophandi eos in- gredi, quiabhac viadubitandi penitusabfti- nent, quam tantopere commendat Ariftote- les hoc loco, & ex communibus fententiis comprobat, tanquam ad veritatem indagan- dam maxime confentaneam. V. Tertia Analyfis eito Petri Fonfeca, ex
Commentariis in AriJl.Metaph. fuis, editis Lugduni 15-9 7. Neceffe eft (Duhitat Alexan- der hoc loco, doceatne Arijloteles inprimisver- bis hujus libri, neceffe fibi ejfe ad earn cognitio- 7iem inveniendam , quam in hoc opere confequi, ac traderefiudet, eaprimum aggredi, de quibus rationi confentaneum eft,ntprimo loco dubitetur, hoc eft, utraque parte differ atur, an ideffe omni- bus iis neceffe, qui ad quamlibetfcientiam de re- but difficilibus if controverfis comparandam ttgytdiuntur. Sluanquam veroparum referat, utro modo zsiriftotelem interpreteris, prior ta- men interpretatio aptior videtur, utpote verbis con'extns accommodation ex quagenerale etiant documentum , quod pojlerior tradit, tanquam principium ex cenclufione colligi poteft. Addit autem Arijloteles, duo tffe genera quaflionum, qua primum pro utraq, parte agitandavidean- tur. Vnum earum , de quibm alii aliter fenfe- runt, n* temere aliorum fententiis , ac forfitan nonparum receptis,fe opponere videantnr: Alte- ram earum, qua cum adrempropofitam in pri- mis faciant ab aliis tamen omiffa funt. Eft au- tem opera; pretium) Hocalterum documentum planegenerale eft, quod docet Arijloteles, NB. non modo initio hujufmodi fcientiarum , fed etiam particularism tracTationum , quibus propofita eft rerum difficiHum determinatio, a dubitationibus initium fumendum effe, nee vcro utcunque id faciendum , fed bene, hoc eft, dil igenter, accurate , nullaque pro utra- vis parte diffimulata ratione, quod fapienter quatuor ratknibus eftendit. Prima eft , quia NB. certa veritatis cognitio.qua tandem com- |
|||||||||
|
Volumen Secundum. 3'2f
fi difceptantium rationum jura prius fuerint . verroifta: nemo nunc eft Ariftotelicus, nifi
|
||||||||
|
fit vel Thomifta, vel Scotifta,
ac medium inter ecs participationis. Ergo qui cum Scoto, Thorn a, Averroe, Akxandro, fentiunt, maxime funt Ariftotelici. At qui fentiunt, refte philofophandi, 8c indubitatae fcicnti*, initium effe dubiutionem, idem fentiunt non modo cum Ariftotcle,c[uod nunc eft demonftratum , fed 8c cum Alexandre , Averroe, Thoma, Scoto, quod, prolatis illorum verbis, probabimus. Ergo tales funt maxime Ariftotelici. VIII. Sic commentaturintextumz-Ari-
Jiot.^.Met.c. 1. pofitum Alexander Aphrodi- feus, qui tempore t_Antonini Philofophi atque Imperatoris, circa annum Chrifti 170. vixit. Neceffe eft ad earn fcientiam , quam quaeri- mus, 8cc.) Scientia, quam qu<erimm & de qua nobis fermo fufceptus eft, Japientia ipfa eft df Theologia , qua Metaphyfica inferibitur. <lAA invejiigationem igitur hujusfeientije, & eorum, qute per ipfam inquirentur, neceffum effe ait, ea primum commemorare ac recenfere, de quibus in primis eft inquirendum; deinde propofitis ipfa- rum rerum quxfiionibtu, rem, quemadmodarrt eftprafatus, perfequitur. Nifi fi quis hsc ita, accipiat, quafi in univerfum pr<ecipiantur ;do- ceatque ad omnium fcientiam invejligandam in univerfum neceffe effe,primum ea commemorare, de quibus eft primum differ endum , per hac enim via ell ad ea , quafcire cupimus, invenienda. Quod fi ad omnem fcientiam, adhanc quoque id neceffarium fuerit. Quaporro infingulis doBri- nis dubitare ac differere oporteat, docet, cum ait. (Hxcautemfuntea.de quibusaliterqui- dam exiftiraarunt.) Deinceps in univerfum confirmat docetque, derequapiamdifputa- turis, ut, quae inquirunt, inveniant, commo- dum efle, primum de ipfis quatrere feu dubi- tare, 8cc. IX. Sic commentatur Averroes, Magnus
vulgo Commentator, in fuis ad di&um thrift. textum commentariis.qui circa annum Chri- fti vixit 1 ifo. Ad illam, quae quaeritur, 8cc.) quia alite fcicnti* confiderant particulariter de veritate, NB. 8c particulariter ad eas rertinct circa fingulas vcritates dubitare ! quia vert Metaphyfica,/<r«f; Diakftica, habet univerfa- Istn-
|
||||||||
|
damnare. Arbitros enim , non adverfarios
oportet efle eos, qui de veritate , ut res poftu- lat, judicium laturi funt. Quod ipfum diligen- tifpmeobfervat AriJloteles,pene ubicunque diffi- eile aliquid, aut controverfum traBandum fufci- fit, utvidire eft in libra Phyficorum, deCalo, & fequentihus. Ex quibus patet, NB. quam inepte 8c contra Ariltotelicum morem Philo- fophentur ii, qui repudiato quaeftionum ufu, tanquam Sophiftarum invento,omnia decent more Pythagorico, 8c quafi ex oraculo, neque ullum adhibent examen rationum earum , quae in fubje&a materia pro utraque parte.vel ab aliis propofitae funt, vel attentius rem con- fideranti in mentem venire poflunt. V1. Arifiotelis mandatum de dubitando.ut
bene philofophemur, ipfius verbis propofui - musjTrium, eorumque inter neotericos prae- ftantifiimorum , in verba ifta interpretum cqnfenfuatque explicationeconfirmavimus: nunc ipfum Philofophi exemphm, in philofo- phando omnibus fine contradictione imitan - dum , adducimus. Infpiciatur reliqua hujus i. capitis pars, quae folis dubitationibus abfol- vitur: infpiciantur capita omnia fequentia, ac pr^fertim 4.1nfpiciantur libri omnesMetaphy- pcorum , de Coelo, de Generatione &■ Corruptio- ne, de Anima, 8cubicunquein veritatem re- rum fcrio inquirit. Sed ante omnia provoca- musad Arifiotelis ProblematumfeBiones 38. e£- quaftiones Mechanics , ubi non alia eft ipfi a- gendi ratio ufitata, quam dubitando ad veri- tatem pervenire. Quoerit perpetuo, cur hoc aut illud fiat ? an ideo, quia fie, vel fie, vel alio modo fefe res habeat ? VII. Ab Arifiotelis mandato & exemplo ad
fymphonian 8c praxin tranfimus eorum, quos oninis retro ac praefens aetas maxime celebra- vit Arifiotelicos \ Alexandrum dico Aphrodi- fienfem inter Graecos, Averreem inter Ara- bes, Thomam & Scot urn inter Latinos , quibus eadem cum Ariftotele 8c mens, gcphilofo- phandi per dubitationes methodus. Nemo olim di&us eft Ariftotelicus, nifi qui effet A- lexandraeus: nemo feculis norinihil pofterio- ribus di&us eft Ariftotelicus, nifi qui effet A- |
||||||||
|
DlSPUTAT. EX PttltOSOtHlA SeIECT^
|
|||||||||||||||||||
|
528
|
|||||||||||||||||||
|
XI. Sic commentatur Ith.DtinsScotui'ia.
fuis ad texcutn Met.cit. commentariis.quivi- xitcircaannum Chr. 1308. Neceffe eft 8cc.) Poftq-tam Philofophus in fecundo libra determi-
navit de ha, qua fpeliant adconfiderationem veritatis in communi: nunc defcendit addeter- minandum ea, qu£ jpeBantfpecialiter ad confi- derationem huj us fcientia. Circa quod duofacit. Primoprocedit modo difputativo8cdubita- tivo. Secundo procedit modo determinative, five demonftrativo. Eft autem operae pretium Sec. ) dicit NB.
|
|||||||||||||||||||
|
lem confiderationem de veritate, ficquoquead '
cam pertinet NBuniverfaliidubitatiodeve- ritate. Cum igitur fcientia hac fit in genere fcientiarum,necefje eft igitur prim infpicere qu£-
Jlionesejus,&f(*nti!Udifficile;, de quibits ho- mines in hac fcientia funt contrarii, &funt et- jam aliqua de quibus dimiferunt perferutari propter fuam difficultatem: Finis autem, propter quern fait neceffe incipere a perfcrutatione ijia- rum quxftionum difficilium,eft,quia fcientia qtt*- jita , que acquit itur ex its , est fcientia folvens emnes difficultates earum: & idea difficult as ali- |
|||||||||||||||||||
|
tujtu reipracedere debet ejus folutitnem, & hac quod volentibus inveftigare, f. veritatem, in-
fuit caufa, quare lArisl- primo perfcrutatusest I eft. oportet bene dubitare,ab initio, i. princi- de rebusd'vficillimis,antequam adearum fahtio- j pioinquifitionis. Cujus rationemfubdidit,<\mi nem deveniret ; quoniam it a fe h abet difficult as I inveftigatiopofteriorum in inquifitione veri- ad ipfum intelleBum, quemadmodum laqueus ad tatis non eft aliud, quam folutio priorum du- corpm, & qui ignorat ligamentum , laqueum ne- bitatorum. |
|||||||||||||||||||
|
fcitfolvere; & ita illi, qui difficultates ignorant,
eas folvere nefciunt : & fie intellect"us ligatus nulla modo finemfuum attingere poterit, nifipri- ma ligamentum ejus fitfolutum: ligamenta enim intellefttu funtfermones contrarii : & idea opor- tet , ut via, ex qua quaftiones oriuntur,fit alia a via, a qua quaftionesjblvuntur, ut modus, a qua jit ligamentifolutio, alius esl a modo, a quo fit li- gamentum , & NB. fie via ad fcientiam inqui- rendam erit perfcrutatio rerum dubitabi- lium, &c. X. Sic commentatur Thomas Aquinas in
fuis ad textum thrift, citat. commentariis, qui vixit circa annum Chrifti 1160. Ineft au- tem inveftigare volentibus) dicit l.Philofo- phus NB. quod ad hanc fcientiam,quam quae- rimus deprimis principiis 8t univerfali veri- tate rerum, neceffe eft, ut primum aggredia- |
|||||||||||||||||||
|
llli qui quserunt )fuppk, ver\titem,fine in-
veftigatione, f dubitatorum, fimilesfunt igno- rantibus, quo oportet ire , i. illis, qui nefciunt que vadant. Ratio hujus esl, quiaficut terminus via intenditur ab ambulante NB. ita exclufio dubii eft finis intentus a fpeculante & inqui- rente veritatem: ficut ergo ille, qui nefcit, qui vadit, non poteBpervenire ad termimim , nifi forfitan a cafu; fie NB. nee aliquis poteft dire- <fte inquirere veritatem , nifi dubitationem praevideat 8c prsecognofcat. XII. Praeter horum Ariftotelis Interpre-
tummaxime Ariftotelicorum ad confirman- damthefinpofitamaddudU teftimonia, ipfo recentiorum in Philofophando praxis eun- dem ftabilit: infpiciantur, qui jam aliquot feculis Ariftoteiis Philofophiam poft Thome. & Scoti aetatem pertra&arunt •. an non ad in- |
|||||||||||||||||||
|
mur ea.de quibus oportet dubitare, antequam 1 ftarPraeceptorumfuorumprius dicant, quae
Veritas determinetur. Sunt autem hujufmtdi \ non fit vera fententia quam quae vera ? an non dubitabilia propter duos rationes; velquiaanti- Ipriusdubitantem reddant le<ftorem, dubita- qui Philofophi aliter fufceperunt opinionem de evs tiones& objecliones movendo, quam eum. |
|||||||||||||||||||
|
quam rei Veritas habeat, vel quia otnnino pr*
termiferunt de his confiderare. jlffignat autem 4. rationesfua intentionis, & primo dicit, quod NB. volentibus inveftigare veritatem contin- git (bene dubitare,) id eft, bene attingere ad ea, quae funt dubitabilia; d>* hoc idea quia po- fterior inveftigatio veritatis nihil eft aliud, quam folutio prius dubitatorum, 8cc. |
|||||||||||||||||||
|
adubitandoliberent, objeftiones 8c dubita-
tionesfolvendo? ConfuetaTfeoOTrfagendi ra- tio in fumma Theol. eft (videtur quod non) antequam accedat ad fuum , (fed dicendum ) Confueta Scoto in quarftionibus Phylicis 8c in aliisagendi ratio eft (arguitur quod non) an- tequam accedat ad fuum (ponuntur Conclufio- nes. ) Videatur modus procedendi Dominico de Flan-
|
|||||||||||||||||||
|
VO LUMEN SE
|
||||||||||||||||||||
|
5ip
|
||||||||||||||||||||
|
C V N D U M.
|
||||||||||||||||||||
|
de Flandria & Paulo Sonzinati in Metaph.
Iavello per omnem Philofophiam, hodiernis Complutenfibus, Conimbricenfibus, Ruvio, Mafio, Toleto, &, ne Iongus (itn, omnibus omnino Ariftotelicis ufitatus, qui folam hanc priusdubitandiviamingreflifunt, ut ad ve- |
ritatispenetraliaintrarent, leftoremque in-
troducerent. Qime nee ab Ariftotelis nee ab Ariftotelicorum fententia aut praxi abit, qui afTerit, initium reBe philofophandi &indubi- tat<e fcientia effedubitalionem, quoderatde- monftrandum. |
|||||||||||||||||||
|
^"y Vllius addiBumjurare in verba magiftri,
™ Necfervum cuiquam venderejudicium, Nee male captivas in vincula tradere mentes, Nee curare nimisfegniter, uoTrs'tQai
Meet affenfu non credere vellefupino, DoBores credi qu£ valuer efui:
Nolle Stagir*; aut divinifcita Platonis, Ceufemper fuerint indubitata ,fequi,
Craclumque foret Photbi ,foliumqueSybillie, §t^icquidfive Plato vult, vel Ariftoteles,
Sufpicienda quidemfibi nomina ducere ,fed non Numina , divinos, non tamen effe deos;
Digna viro Virtus & libertate Batava eft, Digna patrocinio , magne Batave , tuo.
In medio verumpofuit Dew: hujus amicos Effe homines, hominum farcius effe decet.
|
||||||||||||||||||||
|
Quisquis homo eft, errare poteft: eognofiere vi-
rum Inditbie , proprium novimus effe Dei:
Rerum cert a fides & regulafirmajciendi, Scrutando nobis £y dubitando venit.
G verifine nube cohorsjludiofa, freqitenti Hue ades, hue proper a non titubante pede.
Liberius currat tibi mens vaga, quapatet orbit Pagina, naturte pagina quanta patet.
Nee tibi qui DoBor, tibi Jit DiBator, & una Te ratio , non vox te trahat ulla viri.
ReBe'*7re(ei\tevultYli£Teboox(\i\is, omnia d»- nec Abdita nodorumfolveris ipfa tibi.
H*c adeo eft fame mentis fententia ,poflhac Ne dubites JuJJit te dubitare prius.
Hinricus Bruno.
|
||||||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Voluminis Secundi,
Qja AdragesimA- Qjj a r t a ,
D E
PRIMO COGNITO.
|
||||||||||||||||||||
|
I S I.
tatis aut exiftentiae, non in terminis (implici *
bus aut propofitionibus per fe notis atque ae- ternac veritatis, fed in rebus iplis. IV. Si iliacerto exiftant, de quibus dubi-
tari nequit, ilia contra non certo exiftant, de quibus dubitari poteft, nihil certius eft, quam exiftere rem quae dubitat. V. Nam qui inquirit in rerum omnium ve-
ritatem &exiftentiam,& in omnibus aliquid, V u vel
|
||||||||||||||||||||
|
T H E S
REdla d-emum Philofophandi & vera re- '
rum veritatem atque exiftentiam in- veuiendi ratio i n eo eft fita, ut certa fe • mel ab incertis difcernantur, 8cincertaper certa demonftrentur. II. Certa funt, de quorum veritate aut
«xiftentia nullo modo dubitari poteft; incerta contra. III. Intelligimus hie certitudinemveri-
|
||||||||||||||||||||
|
losophia Select.
alicujus exiftentia, primo perdernonft:
nem cognita eft haec, Egofum. XVII. Nihil enim nunc accipfmu
rum nifi accuratilTime ac certifiiine de ftratum. XVIII. Atque,inter veritatesaccu
fime 8c certifiiine demoiiftratas , nul> prior hac, Egofum. .XIX. Neque hsec verrtasprius, au
tius, aut verius infertur, quam per hun minum medium, Inquiro, cogito, dubito. XX. Qujppehaec eft abfoluta, prim
certiflima Veritas, Cogito, inquiro, dubito fum.
XXI. Nee certa, nee abfoluta, nee •
Veritas eft, Loquor, ambulo, 'video, Ergo J' XXII. Quia certa rei exiftentia noi
teft inferri in conclufione ex medio inr aut incerta: exiftentis. XXIII. Athia&us, loquendi, am
landi, videndi, incertum eft ac dubium fint. XXIV. Contra aftus inquirendi, cor
tandi, dubitandi, certum eft 8c indubiu quod fint. XXV. Nam philofophamur jam & v
famur nunc in prima, abfoluta, 8c certiffi veritate invenienda. XXVI. Illud vero fieri non poteft
inquifitione, cogitatione, dubitatione. XXVII. Si actus fint, cogitandi, in>
rendi, oportet 8c fubftantiam dari aut: qux cogitet, inquirat, dubitet XXVIII. Nam fubftantiam aut
effe non immediate, fed per ejus actus co fcimus. XXIX. Impoffibileenim efta<ftum
ubi non fit fubftantia. XXX. Ergo bene ftquitur, Ego co^
ego dubito, ego inquiro, Ergo fum. XXXI. Itaque, cuilibetphilofopha
h«c prima occurrit, abfoluta, certiflima tas, Inquiro, dubito, cogito, Ergo fum. X X X11. Actus vero loquendi, ambu
di, videndi, ut funt actus corporis, incer efie, an fint, quod th. 25-. eft dictum , liquet, quia de iis aphilofophantedub poteft. XXXIII.
|
||||||||||
|
Di sputa t. ex Phi
|
||||||||||
|
3 jo
|
||||||||||
|
vel minimum , invenit, curde iis dubitet; vel
dubitare poflit, nihil invenit, cur de fe, in re- rum omnium veritatem atque exiftentiam inquirente&jamchibitante, ipfedubitet. V I. Nam fieri non poteft, ut, quod inqui-
rit, quod dubitat, dum inquirit, dum dubi- tat, non fit. VII. Itaque, hocprimoomnium in phi-
lofophando ell cognitum, veriflimum.certif- fimum, Inquiro, dubito, cogito, Ergofmn. VIII. Et , exiftentia rei iniquirentis ,
dubitantis, cogitantis , vera eft. ac certa pri- mo , vi infallibilis illationis ac demonftra- tionis. IX. Unde, haec Veritas & certitudo rei
exiftentis, qua? inquirit, dubitat, cogitat,pri- ma eft, & primo cognita, inter veritates illa- tas ac demonftratas. X. Nam, quin fit prior Veritas ac certitu-
do prius cognitaaut cognofcenda in terminis fimplicibus 8c propofitionibus, non illatis, fed inferentibus, nullum eft dubium. X I. Qmppe non poteft cognofci vere 8c
cerr.o,eum, qui inquirit, dubitat, cogitat, exiftere, eo quod inquirat, dubitet, cogitet, nifi prius cognofcatur an Scquidfitinquifi- tio, dubitatio, cogitatio, certitudo, exiften- tia, 8cc. XII. Nam in hoc Syllogifmo. Quod in-
quirit, cogitat, dubitat, illud exijiit. Ego in- quiro,dubito,cogito. Ergoexifto. Primum de- bent cognofci propofitionis majoris termini, & ipfa major, fc. quod fieri non poflit, ut id, quod inquirit, cogitat, dubitat, non exiftat, antequam per earn demonftretur conclufio, ac cognofcatur. XIII. Nam inomnidemonftrationeali-
qua requiritur pracognitio; ex partetermi- norum.quidfint, fc. nominis, ex parte pr«- mifTarum , an fint verse; hoc vero ipfum de conclulione, Scdepracdicatoejus, an fit, de- monstrandum ac coghofcendum eft. XIV. At.ifta veritatisdeterminis Scprse-
miffis, an fit, cognitioin nullius rei exiftentis notitiam philofophantem inducit. X V. Is vero rei exiftentis notitiam ve-
ram, certam, primo fibi cognitam quaerit. XVI. Ilia Veritas prima , certa , derei |
||||||||||
|
Voiomen
XXXIII. Dubitari vero poteft, quia faepe
non loquimur, non ambulamus, nonvide- mus, nee linguam, nee pedes, nee oculos mo- vemus, cum nos loqui, ambulare, videre,exi- ftimamus, ut in fomno. XXXIV. At contra dubitari non poteft,
an cogitemus, dum inquirimus, dum dubita- mus, quia, exiftimantes ac dubitantes nos in- quirere, jam cogitamus. XXXV. Itaque non poteft inferri in phi-
lofbphando, ut primo 8c abfolute certum ac verum, 'video, loquor, ambulo, ergofum. XXXVI. Nam fi non fit certum me lo-
qui, videre, ambulare, multo minus cer- tum eft, rem effe,qua:loquitur, videt, am- bulat. XXXVII. Si enim aftus eft incertus, vel
incertseexiftentiae, multo incertior eft exi- ftentia fubftantiae feu rei cujus eft actus. XXXVIII. Ergo dubitari poteft a Philo-
fophante, an fit res vel lubftantia, qua loqui- tur, ambulat, videt. XXXIX. Dubitari non poteft abeodem,
an fit res, vel fubftantia, qua; cogitat, inqui rit, dubitat. X L. Ergo prius eft, verius eft, certius eft,
effe rem cogitantem , inquirentem, dubitan- tem, quam effe rem loquentem, ambulan- tem, videntem. XL I. Imo, hoc folumcertiflimumeftSc
verilTimum & primo cognitum, datur res co- gitans, inquirens, dubitans. XLIJ, Hinc jam ulterius progrediendo
probart poteft, prius quoque, verius, & cer- tius effe, dari animum quam corpus. X I-111- Nam fi prius fit verius , & cer-
tius, effe rem cogitantem, inquirentem, du- bitantem, quam effe rem loquentem , ambu- lanrem, videntem, 'quia illius aftus fit prior, verior, certior hujus aftu, etiam prius eft, ve- rius eft, certius eft, dari animum quam cor- pus. X L I v. Ratio eft, quia rem cogitantem,
inquirentem,dubitaiitem,vocamus animum; rem loquentem, ambulantem, videntem, vo- cam us corpus. x L v. Sumimusenim hie ti videre, lo-
qui, ambuUre, prout corpore peragitur, non |
||||||
|
Secundum. 351
pro cogitatione aut confetentia loquendi.am-
bulandi, videndi. XL VI. At prout corpore fiunt, loqui ,
ambulare, videre, funt aftus corporis, ficuti cogitare, inquirere, dubitare , funt aftus animi. XL VI I. Nam ipfa ratioikufusjubet, ut
aftuum diverforum principiis & fubjeftis di- verfa tribuamus nomina. X L v 111. Atqui hi aftus,cogitare, inqui-
\ rere, dubitare: & loqui, videre, ambulare : I funtdiverfiffimi. j XLix. Quippe aliis aliipriores, certio-
i res, veriores. L. ErgoSc refte eorum principiis & fub-
jeftis diverfa tribuuntur nomina. L 1. Ulorum principium acfubjeftum vo-
camus animum, mentem (fubftantiam intel- ligentem alii) ejufque aftus, cogitativos, ho- rum principium acfubjeftum vocamuscor- pus(alii fubftantiam extenfam)ejufque aftus, corporeos. L 11. Sicut autem aftus fubftantiae intel-
ligentis, animi, effe, prius eft, certius eft, ve- rius eft, quam effe aftus fubftantiae extenfae, corporis: ita prius eft, certius eft, verius eft, dari fubftantiam intelligentem , animum, quam dari extenfam, corpus. L 111. Ac jam via ftrata eft ad animi a
corpore diftinftionem agnofcendam. LIV. Nam fi nomina diverfa refte fint
tributa principiis ac fubjeftisaftuum diver- forum , oportet & ipfa principia, & fubjefta iftorum aftuum effe diverfa. L v. Confequenter , oportet fubftantias
effe diverfas, intelligentem Si extenfam, ani- mum & corpus. L v I. Sed iftam diverfitatem , a priori hie
nos non demonftramus , ne tituli & inftituti limites tranfiliamus. L vii. Nam ad id principiisSthypothe-
fibus adhuc aliis eft opus. LVIII. Sufficitnobis, oftendiffe,philo-
fophanti cuilibet, & certam rerum exiften- tiumveritatem inquirenti,hancprimam oc- currere, veriffimam ac certiffmani verita- l tern de rerum exiftentia primo cognitam, Co* gito, inquiro, dubito, Ergofum. Vu i LIX. Earn
|
||||||
|
DisputAt. ex Philosothia Select.
|
|||||||||||||
|
53-2
|
|||||||||||||
|
LIX. Earn fequitur, qu? fecundo fe offert I rum omnium , fenfibilium atque intelligibi-
ordinephilofophanti,datur animus. \ liumexiftentium, notitiantveramaccerram LX. Quomodo porro ex hac certiflima perveniatPhilofophus, penitioris eft inquifi-
fiii ipfiusatqueanimifui notitia, ad Dei re- j tionisScalteaustemporis. |
|||||||||||||
|
Difpucationum ex Philofophia fele&arum
VoluminU Secundi,
Q_u Adragesima- Q_u i n t a >
LIBERT. PHILOSOPHANDI.
Thesis I.
|
|||||||||||||
|
PRaecIara Temper Sc maxime illuftris vi-
facfteaPhilofophandi methodus, quae, non tarn hominum autoritate quam na- ture luce fubnixa, folute & libere in vero ex quirendo rerfatur: iique imprimis laudandi videntur Philofophi , qui nulli fapicntium feclae fefe addicunt, fed veritatem ipfam, ubi- cunque putant ac poflunt, undecunque, ma- gna1 induftria ftudioque conquirunt : nihil enim viro ingenuo magis eft dignum quam iis aflentiri, quae aut vera efle, aut quam pro- xime ad veritatem accedere, ipsa duceratio- ne cognoverit: itemque ab iis aflenfum cohi- bere, quae vel incertafunt, vel falfa efle ea- dem ratio demonftraverit : fuerunt tamen olim funtqueetiamnum hodie nonnulIi, qui hunc Philofophandi morem nullum efle di- xerint ac dicant, quod viri praeftantesino- mni dodlrinae genere excelluerint, quos tan- quam principes atque fapientes fequi debea- mus: atque hie ante omnes alios Ariftotelem proferunt, qui primus omnium totam difpo- fuerit Philofophiam, eandemque certis cau- iis conftitutilque principiis ftabiliverit ac confirmarit: ab hoc qui recedat, ilium ab eo, quod nobis ratio verum efle oftenderit, rece- dere, 8c a veriratedefcifcere, antiquitus con- tendebant, hodiequecontendunt: hinceft, quod rei fhnt 8c ftrenue accufentur, qui Ari- ftoteli contradicere olim funt aufi aut nunc aufint, quafi ilti Philofophiam bene, ut ajunt, |
conftitutam perturbent atque evertant : At
vero hoc ipfum lenius ferri poflet, fi illi, qui tale judicium ferunt, de hoc negotio judicare valerent, 8c nill ipfe Ariftoteles contrarium judicaflet, qui auream iftam nobis gnomam reliquit, Amicus Socrates, amicus Plato, magis arnica Veritas. Sed in caufas inquirendum eft, quae tammiferaefervitutis durum jugum ho- minibus Ariftotelicis (fie enim vocarigau- dent fervilia ifta ingenia) impofuerint, ut cum Ariftotele errare, quam cum aliis bene fapere, malint : Nam eo ftultitiae nonnulli devenerunt. II. Quod Ariftotclicifibilibertatem Phi-
lofophandi ademerint, ejuscaufaefunt, i. Ni- mia reverentia Ariftoteli tributa, atque inde exorta ignava credulitas ac caeca obedientia. z. Nimia fui ipforum atque effceminata plane diffidentia, ex quo Ariftotelem tantoperefu- fpexere. Poftquam enim invaluit illud magni Commentatoris , hominis tamen ineptifiimi, 8c qui nomen potius ,fi per Latinae linguae ge- nium liceat , Commentoris fit mcritus ( tot enim coramenta reliquit) quod a mille 8c quingentis annis nullus in textu Ariftotelis deprehenfus fit error : poftquam ab eodem Arabe, tanquam altero Apolline, hsec oracula ceu ex tripode fuerunt pronunciata; Ariftote- les elf regtda & exemplar, quod natitra invenii addemanfirandam ultimam perfeBionem huma- nam:&, Ariftotelis dotlrina eSffumm* veritar, quomam
|
||||||||||||
|
ITOLUMEN
quoniam ejus inteUe8tufu.itfinis humani inteU
leBus: q>iare benedicitur , quodfuit creatus & datus nobis divina providentia , ut fciremus quicquid fciri potesl: poltquam haecac fimilia zAverrois di&ata Philofophantium animos occupavere, a plerifque in ejus verbajuratum eft^&foli y/ri/riWefoauthoritatiinnixi, fibi cliffifi, non tantum fuis, fed & aliorum, quan- tum in fefuit, animis, compedesinjecere: il- lud , tui-ns itpu, clypei inltar ac fcuti vice o- mnibus praeconceptx opinionis hominibus in Philofophando fuit. At contra vifum eft cordatioribus Philofophis, ac, ne muitos pro- feramus, uuusinftar omnium nobis erit, qui ante annos demum 21. obiit, PhilofophiaPro- fit for in Acad. Marpurg. celeberriraus, cujus hxc extant verba, leftu ac notatu diguiffima, infuaadMW TaureHum epiftola, ejus^ re- rum aternitate libris prasfixa. §lito fapientia ftudiofiut veritatem (qua noftratis Philofophia eilanima) cariorem habet £)• antiquiorem, eo debet effe in differ endo liberior: nee decet Philofo- fhltm effe mancipium alieni capitis. Fueritfane a naturd omne ingenii acumen in Ariftoteli often- tatum, fit istrifloteles home de univerfafapien- tia praterfupra^ omnes mortales bene meritus, fitfapientia noftrapater & dux ,fitfummus di- Batorfapientia, fitfummm Philofophorum im- perator.fit Philofophici regni, fapientia, laudis litter aria aquila, fit veritatis Hercules, tribu- nal, fit Philofophorum numen,fit deniquevir omni laude major, omnique calumnid potior, qui- bus elogiis lulius Scaliger eum ornat, non tamen hocnaturamiraculum Norma Veritatis*#, cum vel ipfe, agnofcens imbecillem mentit [u<e aciem, ad •veftigandanatura penetralia, veri- tatis curfum non ubique tenuerit. Hacc ibi Go- clenius, cui calculum addimus. III. Cenfemus itaque , non zAriftoteli
Fhilofophix Peripatetics: Principi, tanquam vmi 8c foli Philofophia: Magiftro.mordicus in philofophandoadhatrendum , fedlibere effe philofophandum , non ex ej us autoritate ad ejus opinionum & fententiarum placitum.fed ad fenfum ac rationis diftamen: atque haec eft veraacgenuina, plana, folida,atqueunica philofophandi ratio ac via, ut fenfus ac ratio- nit, non Ariftotelis duclum fequamur, uto- |
Secundum. 33*
mnia, quxfuntacfiuntin rerumnatura, in
macrocofmo ac microfmo (qui uterque obje- j ftum eft Philofophia:, nonoraculaSc placita I Ariftotelis) ad fenfuum ac rationis trutinam expendamus: atque adeo non modo licet, fed debet dubitari femper & ubique de omnibus iis, qua: ex Ariftotek a Peripateticis tradi fo- lent ( nifi fenfu ac ratione confirmenturac comprobentur)utrum unumquodque tale fit, utieffetraditur, 8c, fi quid itaeffe , uti tra- ditur, fueiit deprehenfum, ( neque enim o■ mnis veritatis expers credi debet Philofophia Arifiotelis ac Peripatetica ) quare ita fit, eft inquirendum ; & ille eft modus veritatem de rerum natura ex ifnis fundamentis eruendi. Hoc eft ergo, quod afferimus libere, nulli in Philofophandoconvenire, utfevel Philofo- phia: Peripatetics:, vel Ariftotelis conclufio- nibus ac principiis adftringat; adeoquenul- lam effe feiftam eligendam, nifi forte eleeli- . vam ikXikUx.1/2 , de qua in procemio Lairtim, ubi, quicquid Stoici, Platonici, Epicurei, j Anftotelici,8c quicunque unquam extiterunt i Philofophi, in Philofophando pofuere, pro. tulere, eligitur, accipitur, donee 8c quamdiu fenfui & rationi fuerit comperium compro- batumque. IV. Philofophia Peripatetica fectariis fi-
des non eftobliganda, quia ilia Philofophia multis partibus deficit, multis modis-eftin- tricata, ambagio&jSc in multis erronea, quin- imo, in plurimis, nifi examinetur, reforme- tur, corrigatur, periculofa acnoxia, quod vel ab Ethnicis vel ab heterodoxae religioniS hominibus fit exculta potiffimum : a quibus ambagibus 8c erroribus utliberaripoffit, e- volvenda eft omnino, fed libero mentis judi- cio, nulli fefe alligando: uti contra Peripa- ■ teticis in more eft pofitum , quibus fas non eft, i ab Ariftotele recedere; eum refutare, fcelus 1 ac piaculum; imo non tantum Ariftoteli, fed ^.Averroi, 8c Alberto, 8cThoma8cScoto, 8c < Okamo , 8c nefcio quibus non , nomen dede- re, quod tot nomina Averrhoiftarum, Alber- tiftarum, Thomiftarum, Sctt'ftarum, Okami- ■ftarum, 8c tot curfus Thomiftici 8c Scotiftici,&c. ifatisoftendunt: Per'xpate'.ici libertatem fuam I non Ariftoteli tantum, fed huic aut illi etiam Vu 3 ex ejus |
|||||
|
DisputAt. ex Phi
|
tosophia Select.
hannes Francifcus Picas, Nepos, Mirandula Co-
mites ; quorum pofterior in examine vanitatit doBrina Gentium & Vcritatis difciplina Chri- fliana , fex librorum tres poireriores , uni Anftoteli refutando.impendit. Arifiotelem,ij>z- rum folidum , in definiendo vaftum , non multum bonse frugis habere, falias opiniones fovere, in feptem de corrupts artibus, 8c quin- quede tradendis difciplinis libris,ollenditLndo- vicus Vives, qui inter aiiil-p.de caufis corr art. egregie de hoc negotio differit: ProfeBo, in- quit, Arifloteles ipfe, finunc vmeret, etiamfi fuiffet infolentijpmus , cujufmodinonfuit (nam
multamodejlia ejusfigna impreffa funt in ejus libris ) fed fi arrogantijjimus fuiffet , iftorum tamen Jlultitiam irrideret , ac cafligaret. At quorum , mi Vives ? Subjungit ; Quorum perfuapo effecit, ut multa reciperent in Philofo- phiam pro compertis atqne exploratis qua mini- me erant talia ; Videlicet, Arifloteles dixerdt. Vivem fecutuseft fimili inftituto, & duriffi- ; mx fervituti fuam cervicem fubtraxit, quam
tamen furenti ac fanguinolento poftea ho- ! ilium enfi, ob id quod Ariftoteli contradicen-
I doTheohigiamcrcderetur, fed falfo, ener-
vate* a PeripateticoCollegaC«rpM««r/0 vel ejusfilio proditus fubmittere debuit, odio- fum multis , multispretiofum , nomen, Pe- trus Ramus, Regius EloquentiaeacPhilofo- phisein Acad.ParifienfiProfeiTor, cujus ex- tant adverfus Ariftotelem SchoU Logic*, Phy- ficd, Mctaphyficte , quae Libertarem phi loio- phandi omnibus in pofterum afleruerunt, quam & ufurpare folent ejusPhilofophi^ cul- tores, ab ejus nominedifti R*imei, invifa mul- tis capita. At prater Ramum ac fequaces pro libertate contraAriftotelice, tyrannidisjugum pugnarunt tor alii, TeleJiM de rerum natura, Patrititts in difc-ijfi"nib<u Peripateticis, B.ifo in fua Phyfica , Chajjimus de natura & mim- d», Campanella in multis libris , Flud. in Phy- hfophiaMnjaica, 8c plerique ex hodiernis Ma- thematicis , acprafertim Copernicana hypothe- feoi affertores. Quid ? quod inter Scholajlicos 8c Monachos lefuitas, Ariftotelis commentato- res & commendatores nimios, multi hodie \Arifioteli contradicant: Conimbricenfes libe- jre ab aoreccdunt, Hurtadus eum ignorantiae Scobli-
|
|||||||||
|
334
|
||||||||||
|
ex ejus interpretibus vendiderunt; qui fervi-
lisagendi modus inPhilofophiaPeripatetica cvoivenda ornnino eft v itandus. V. Sed non tantum Scoto y ut Francifcani,
non tantum Thoma, ut Dominicani, non tan- tum Averroi, ut quidam ex Lttinis interpre- tibus, fed neipfi quidem Arifioteli animus de- vovendus, aut fides ell dauda, quem, prater ejus mancipia, ex Vereribus ae Recentiori- bus, multi deferunt, cui multi aperte contra- dicunt: Ex Veteribuspraaliisnominandus, & Philofophiae & Martyrii laude celeberri- mus, qui ab utroque nomen retulit, Iuflinus, Martyr,ic Philofophus diitus: hiclibrum com- pofuitfubtitulo, Confutatio dogmatum Ari- Jlotelis, ubi multa ex Arifiotclerefutat, & in prooemio inquit, zylriftotelemnihilreBedefi- tliiffi, de his qua dicere propofuit. Nazianzeni, Hieronymi, Epiphanii, Tertulliam ^Cyrillt, La- Bantii,imt> ipfius Auguflini, teftimonia contra e^AriJlotelem collegit Thomas CampaneUa in fuo prohgo Injiaur. fcient. ipfefcriptis contra Ariflotelem & Peripateticos clitus: imo ibidem Thomam, ac Durandum, paucofque alios, nan- nunquam Scholajlicos ab Ariflotele difcedere, licet in paucis, fuifleaufos, idemrefert. At ver6 pleniffime fervitutis Ariftotelicie jugum excufferunt , qui barbariem a bonis litteris abfterferunt, eruditionem ac Philolbphiam fuo nitori reftituerunt, cum denfiffimj tene- bra; orbem litterarium invafifTent ante duo fecula, Francifcw Petrarcha, variis in libris, fed prafertim tra&atu de ignorantia fiti ipffus &altorum; & Laurentiw Valla, in fua recon- cinnatione DialeBica & fundamentorum uni •verfalis Phihfophi/e, in cujus prooemio verba extant hue quam maxime fpe&antia, que. hie ( quia liber Vallum paurimmorum eft mini- bus) apponere nonpigebit: fieinteraliain- quit: Libert as femper Philofophls fait fortiter dicendi qua fentirent, nee folum contra principes aliarum feciarum , fed & contraprincipem fua; quanta mag'u his qui Willi feBa fe addixerunt ? §luo minus ferendijunt recentes Peripatetici, qui nullius feBa hominem interdicunt libertate ab Ariftotele dijfentiendi. ^Arifloteli feoppofuere tanquam Tyranno, gehcrofi illo feculo Spin tushomines, Ioannes Picus, Patruus; &•!*- |
||||||||||
|
Secundum. 3 3 ^
Fran. Pic. 1. 4. c. 4. Exam. Van. Dott. Gent. 8c
certe multi nobis ax Ariflotelis libris deficiunt, quos haertius recenfet, 8c multi nunc extant fub ejus nomine, quos haertius non recenfet: Scprobabile eft, in Bibliotheca Alexandria, fpurios pro Iegitimis Codicibus <LAriflotelit nonnullos effe fuppofitos: fed demusextare aliquos Ariflotelis libros j at incertum eft, quid fit in ilLis , ipfius ^Ariflotelis, propter va- rias 8c temporum 8c corre&orum injurias, propter exferibentium & tranferibentium naevos ac vitia; quam infelisem Ariflotelis vo- luminum fortem ex Strabone8cPlutarcha fufe probant, Man. Franc.Picus,lib.cit.cap.f .Ram. Schol. DialeB. I. i.c.y. At vero8c hoc largia- mur: funto Arifi. omnia quae hodie extant: ratio tamen dubitandimanet alia, quaeincer- titudinem argute: Stylus truncatus&ambi- guus, in multisfaltem, iifquelibris qui hodie maxime prejeguntur,cum tamen aureum flu- men a Cicerone iplt indicendofit tributum : Csterum, ne hoc ipfum quidem urgeatur , nondum tamen ex liifce omnibus conceflis eviftum eft, Philolbphos in philofophando reddendos effe ejusfervosdediticiosacman- cipia.nam, fint Ariflotelis libra qui extant, fit ejus doftrina, quae iis continetur, ab ipfo pro- fefta.ejufq; ftylo confcriptamulla tamen cau- fa eft, cur ejus doftrinae principiis Sc opinio- nibus nosmancipemus, cur ei foli facramen- tum dicamus, ipfi nos totos fubmittamus, ad- I dicamus, adftringamus: imo contra rationes
funt fufficientiilima:, cur id non faciamus, li- bertatemque philolbphandi noftram fartanv teiftam fervemus: Nam, apud quem innume- i ra deficiunt atque omittuntur , quae tamen
fcire Philofophi veri 8c perfedti intereft, apud quem multa fuperflua funt Sc tautologica, a- pud quem multa funt falfa, impia, veritati ac religioni injuria, apud quem multa pugnant 8c contradicunt: in ejus verba 8c opiniones non eft jurandum. At apud Arifi. in libris,qui extant, ipfiqueadfcribuntur.hodieque Philo- fophiam Scholis8c Academiis proponunt, in- numera deficiunt,abundant, fallunt.pognant. Ergo. Minorem probatam dare per chaur; an- guftiam quia non licet, delendendam cam in ipibdifputationisactufufcipimus,& vice the- fiura.
|
||||||
|
V 0 L V M E N
8c oblivionis reum agit: Arriaga ipfum non
curat:imoante quinquennium Caramuel Lfb- coiuitz Lovanii Philofophiam edidit ratio- nalem 8c realem , in cujus praefatione ftatim in limine ait, Ariftotelem illic afe fiepius deferi, rariut defendi, crebrim impugnari , imo non- vunquam carpi & vituperari^um qnidem lucem & nunnunqtiamfibi effe, nunqu&m ducem , fibi nonftiiffe Scopum , ut ei adularetur: probat ibi- dem Campanell* diiiputsLtitjncm , quam infti- tuit inprohgo Infiaur.jcient. ubi Arifieteliftnum evertendum, Arifioteli contradicendum, ejus authoritatemminuendam, variis conclufio- nibus docet, imo rationibus haud confetti nendis probat , in aliquibus id neceflkrium effe neceffitate praecepti ac falutis, in aliqui- bus effeutile.in multislicitum, imo in omni- bus,ubi ratio contradicit Arifioteli.H^c tuetur Campanula,Monachm ord.Pr<td. probat Lobco- ivitz,Abbas Melrocenfis, quieadem pre/atione Ariflotelis Phyficam, caui'arum caufam, Ethi- cam, finium finem , negaredemonftrat; ac tandemconcludit ibidem, DarenomenChri- Jlo & Arifloteli fdpififlme es~l impoffibile, aliquan- do difficile, perraro neceffarium: profiteamur igi- tur potiut, quam Peripateticam, t^Academiam Chrifliandm. At Chrittiana hsec eft libertas, Chriftianis omnibus conceffa, eorumqueani- misinnata, iniis, quae rerun* fpeftant natu- ram & Philofophicae funtcontemplationis, nee Ariflotelit neculliushominisauthoritati mentem fuam fubjicere, judicium fuum fub- mittere, quod, folidivinae circa religionem authoritati in verbo Dei, eft praeftandum. V I. Sed,ne authoritate hominum tantum
philofbphandi ac fentiendi contra Arifiotelem libertatem vindicare videamur, ultra pergi- mus, ac dicimus nullam poffe rationem pro- ferri, cur ita in Ariflotelis principia Sc opinio- nes jurent Philofophi, ita facrum ejus textum habeant, ut ei ne contradicendum lit: at con- tra incertum eft, an Ariflotelis , cui ita fub- mitticollum volunt, ullus extet qui ejus fit iiberabeocompofttus; quod velex ipfiseju* Intel pretibus haud difficulter coll igi poteft, qui cuilibet libro interpretando proponunt banc quaeftionem , Sitae bxjufmodi liber Ari- Jlotelicuf, necne ? & videatur de hac quacft. loh. |
||||||
|
DisputAt. ex Philosophia Select.
|
|||||||||||||
|
3J"
fiumlegipoflunt UM4. f. 6. Joh. Franc. Pic. \difcuff. Peripat. Campanell. in qu^Jlionibut Ai-
de Exam. van. doBr. Gentil. & Schol. Pet. [fputatis ad Phihfophiam Epik&fiicam fit am ac Ram. Log. Phyf. Metaph. & Comment, t^ftta- I realem , & in fu'ts Metaphyficix. Fives in lib. Ijt.iAHdom.tal. in lib. 1. Ethic, ssfriji. qui- \jam cit. Gajfendus in exercit. paradox, adver- bus, cui lubet, addi pofiunt, Franc. Patric. in \ju$ Arift. |
|||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
VohminU Secundi,
Qjj adragesima-SextAj
D E
ENCYCLOPEDIA
|
|||||||||||||
|
T H E S
VAriis multifque modis, omnes omnino ,
difciplina, partefque difciplinarum in- ter fe convenient, ac praefertim , ratione turn efficient!* ( funt enim »b eadem origine ) turn finis (tendunt enim ad cundem fcopum) tum materia, turn forma, turn exemplaris,: undeperpetuaeftearum ugficncc, qua amice inter fe confpirant, ac fororio quafi vinculo colligantur,& quaedam eft in fe invicem quafi immeatio, qua in infinitum fefe mutuo noti- ficant, explicando, probando, araplificando: atque rune difciplinarum & partium in iis re- lationem, notatu digniffimam, fcite exprimit vox, Encyclopaedia. 11. Ratione originis in communi causa
efficiente conveniunt difciplinae, quia a Dee omnisnature, gratise, ac gloria? principio proficifcuntur, legitimoque humanae ratio- nis facuhatum, turn inventricis, tum judica- tricis, up* atque excrcitioacquiruntur: qui facultatum ui'us confiftit pa/tim in omnigena perceptionefeu receptione, ubi dtr3-r,ai;fen- fm, & ij-Ttfi'm obferv.ttia.partim inpercepto- rum dextra ac frugifera collatione, quo perti- net 'cpmyayii induBio, & i/u.7rtigl* experirentia, partim in primorum axiomatum, iftis mediis ac inftrumentis inventorum , quaedifciplina- rum omnium funt fontes, columnae ac nor- ma:, ordinatifTima catena, quod judiciieft. Sed hxc paulo plenius funt explicanda. |
|||||||||||||
|
I S I.
III. Caufa efficiens difciplinarum , pcjl
Deum, omnis boni authorem , eft I »*«■, mens, ratio hmnana, tum inventrix, tum judicatrix: haec enim duo funtejusmuniaatqueofficia, in venire acjudicare. Ratio, cum ex fe difci- plinarum praecepta promere nequeat, ex re- rum omnium ufuea petit accolligit, u(a, ad eorum inventionem , quatuor, feu mediis, feu adminiculis, feu inftrumentis; fenfu, obfer- vatione, indudtione, experientia. Senfus eft primum ration'is inftrumentum , notiones Jc imagines rerum firtgularium perceptas, feu lingula & lingulariain hominum peritorum ufucognitaexempla,adintelle<jtumtranfmit- tens. Secundum rationis fn inventione difci- plinarum inftrumentu. eft obfervalio , quae ex- empla varia a fenfu percepta obfervat, & col- ligit, memoriaeque tanquam fideli rerum cu- ftodi mandat. Tertium huic difciplinarum inventioni inferviens inftrumentum eft indu- Bit, qua; ex multis variifqueexernplis, in ufu vitae humanae, fenfu perceptis, memoria re- tentis, fufHcienterque enumeratis, conftituit notionem univerfalem: verum, quia induftio facile nos in errorem inducit, debet notio ifta J univerfalis, fenfu, obfervatione, & indu&io- | ne colledta, ad experientia tribunal fifti, quz j ( quartum inventionis hujus inftrumentum) generalem iftam notionem fuo teftimonio quafi calculoconfirnut, eamqueita illuftrat ac com-
|
|||||||||||||
|
S E C V M t> V H^ 5 57
| corporis membra: quaelibet enim difciplina
fuoshabetfibilimites, intra quos confiften- dum, 8c fuum finem, ad quem non quibufli- bet, fed certis ac cognatis pracceptis perveni- tur: hate lex nontantum certos fingulis difci- plinis figitterminos, nediverfarum difcipli- narum prxcepta confundantur, fed 8c qua-'vis difciplinae praeceptajubete partibus, quarum fit efientialis nexus, conftitui: quod fit, cum pars altera prgcepti eft de alterius partis eflen- tia, fieut«am, vel conftituat, vel conftitutam immediatefequatur. Lex naffixa ir»i%>,feu fapenti*, praeter ncceffariam ac perpetuam,
praeter juftam coeffentialem 8c confangui- neam praeceptorum vcritatem.plus adhuc po- ftulat, ut fapienter generalia generaliter, fpe - cialiafpecialiter, tradantur ,• 8c ut praecepta : fint catholica, hoc eft, conftent partibus reci-
procis 8c aeque late patentibus: cavet ergo, ne fpecialia infipienter generalibus eommif- ceantur, ne exinaequalibuspartibuicompo- nantur praecepta; adeoque odiofam omnem atque otiofam a difciplinis arcet tautologiam. V I. Forma difciplinarum communis , in qua conformiter conveniunt, eft, ut praece- pta vere> jufte, ac fapienter, fabrefacTa, con- tinua ferie juxta naturae ordinem prudenter difponantur,ac natura notiora 8c priora, igno- tioribus 8c pofterioribus, univerfalia ac gene- ralia , particularibus ac fpecialibus , praspp- nantur, aptifque tranfitionum vinculis inter fe connediantur. VII. Ratione exemplaris conveniunt di-
fciplicae omnes, quia funt accuratiflima pan- harmonici Mundi, 8c Macrocofmi 8c Micro- cofmi, piftura: ac difciplinarum eupraxia ni- hil eft aliud,quam divinae <fd/^i*|)«s imitatio atque expreflio, fecundum praecepta jam in- venta, judicata, ac difpofita,ab hominibus in- ftituta: nempe.omnis difciplina fuas operatio- nis, 8c operis per praecepta inftituendi, ideam atque exemplar mutuatur a Deo, Deus a feip- fo. Deus enim mundumcondendofeipfum veluti expreflit&quafi effigiavit, fuae boni- tatis, fapientiae, potentiaecnara&erem, natu- rae imprimende, 8c fie ideam fui relinquen- do.quae Dei idea,qui bonitatis divinae.fapien- tiae, ac potentise chara&eres, dum e natura X x eruun- |
||||||
|
ac comprobat, utfineuJla dubitationemens
ifti notioni univerfali affentiatur. Accedit turn raxiojudicatrix , quae notionem univer- falem, fenfuf ,objervationis, induSivnif, cxpe- rienti* beneficio invcntam , fi per fe fuerit manifefta, hi axiomate difpolitam, adtresil- las leges fcientificas,^^! •7rwms,ttg.&' «<liz ,na.i' •'a» <n$Sm > exigit atque explorat; findubia fuerit ac controverfa ,fyUogifmo cam difceptat ae probat, denique tarias notiones ita inven- tas.axiomaticedifpofitas, fyllogifmo, cum eft opus, confirmatas, methodke inter fefe or- dinat. IV. Ratione fcopi in communi fine con-
veniunt difciplina: omnes, quia ad Deigh- riam hominifqae in hac vita perfeftionena at- que utilitatem natura fua funt ordinate: ita- que fie fingularum difciplinarum in fingulis partibus praecepta fuerint inftituenda , ut quam maxime faciant, ad pietatis in homine adverfus Deum promotionem, & ad probita- tis refpe&u fui 8c proximi exercitium : atque fie ex difciplinis omnibus ac fingulis exifteret perpetuaac continua elevatio mentis ac ra- tionis in Deum. V. Materia communis, inquadifciplinae
omnes conveniunt, funtprscepta: ex iis enim difciplinaomnis, tanquam ex membris cor- pus , conftituitur : Ea non rudia effe oportet atque impolita, fed expolita atque apta ad fcientiam gignendam: quodut praftent, legi- ble , fcientificis, *£ -norn; feu veritatis, &6' auii feu juftitii;,^' ?** vrfSnt feu fapientix, debent conformari. Lex xam 7ra*iis,(eu ve- ritatit&ndX 8c requirit in difciplinarum pre.- ceptis veritatem , atque infuper exigit ut illo- rum Veritas fit neceflaria, abfoluta, immuta- bilis, perpetua, affirmata, univerfalis ac de omni-.eft autem difciplinae perceptum uni- vcrfaliter verum,cum univerfum confequens eftverum, deuniverfoantecedente, omni- bufque fub illo antecedente contentis.femper & perpetuoubeffe ergo adifciplinisjubet hec lex, praecepta negata, mutabilia, contingen- tia, falfa. Lex *.«.f «ii, CeujajfitU, praecipit juftitiam , ut unicuique difciplinae ejufque praeccpto jufta tribuantur ac debita,ut praece- pta omnia fint homogenea 8c veluti unius |
||||||
|
DisputAt! ex PhilosophiA Select.
|
||||||||||||||||||||
|
n*
|
||||||||||||||||||||
|
amplius requiritur, quam utea ad leges jam
explicatas examinentur, 8c , eo quo di&urn eftraodo, difponantur; atqueitauniverfara nobis abfolvent Encyclopadiam, a Deoinceptam, in Deo terminatam, qui o- mnis fapientis eft * & a. |
||||||||||||||||||||
|
eruuntur a mente ac ratione hominis, rerum
analyli, perfenfusinchoata, per obfervatio netn prove&a , per indu&ionem perfe&a, perexperientiam confirmata, jam difciplina- rutn fundamenta jaciuntur, prarcepta inve- niuntur, quae ut difciplinas conftituant, nihil |
||||||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fcle&arum
Voluminis Secundi, Qja adragesimA-SeptimAj
|
||||||||||||||||||||
|
D E
M I
Thesis I.
|
||||||||||||||||||||
|
N E
|
||||||||||||||||||||
|
H O
|
||||||||||||||||||||
|
EOrurn , quae difquirit Philofophus ,
omnium utiliflimum femper eft habi- tum, fe ipfum nofle. Qiuppe Homo, ut ftiK£in$trf.:<&- quidam , frultra cl f&*-%<>- qgrfiM, in omnibus aliis rimandis , infu- dat, ubi fe ipfum , quid fit ipfe , ignorat: ita rerum omnium fcientiam incipere ab unius Hominis cognitione decet. Sed vero arduum hoc plane eft negotium , 8c quam parutn tarn numerofis conatibus , in hac liii cognitione, haftenus ab homine fit effe- dum, docent tot copiofa volumina fapien- tum, tot difcrepantes & indecifae lites homi- num de fui ipforum natura. Moleftias tamen 8c difrbultatum nodos quia compenfat hu- juscontemplationis utilitas, placuit utram- que hominis partem, Animam rationalem, & corpus, hac difputatione penitius inquire- re, incipiendo ab anima tanquam parte ho- minis nobiliori. 11. Atque hie ri «f« praefupponendo (nam
Dicsearchi ftultitia fapienti merito ridetur, qui animam nil nifi nomen inane diccbat) 7> iiin primum occurrit definitione explican- dutn : quam hanc damus. zAnima rationalis est aBus corporis organichquo intelligimus ac vo- lumtu. Dicitur aftus, ut rejiciatur r. Materia, quse non eft actus fed potentiaj atqui anima rationalis non eft potentia, fed actus, quia po- |
tentiam perficit: 2. Compofitum , tarn natu-
rale, quam arti ficiale, quod eft ex actu 8c po- tentia conflatum: anima autem non admittit potentiam pafiivam, fed hujus refpectu eft purus aftus, non fecundusautaccidentalis, led primus 8c fubftantialis: nam ipla operatio eft accidens operantis.at anima rationalis non ; eft hominis accidens. Sed qualis eft actus, af- I fiftens an informans ? Refp. informans: adfi- ftens enim efle non poteft j quandoquidem haec nihil aliud tribuit ei,cui adfiftit, nifi mo- tum localem: at anima corpus non modo mo- tu fuo regit, fed 8c partes omnes intime p'er- meat 8c informat. Dicitur porro corporis, ad excludendas fubftantias fpiritales: fedneque cujuflibet corporis aftus eft, neque enim ho- mogenei, ut aquse 8cc. fed quoddiverlitate organorum inftructum eft. Corpus item hoc organicum , non eft brutum , fed humanum: nam hoc cum anima rationali unit urn, homi - nem conftituit. III. Difceptatumvero,ancuilibethomi-
ni fua , an unica ditntaxat conjiituenda foret anima ? Qm dicunt , animam rationalem unam numero efle in tota humana fpecie, que; omnibus afliftat; ex ratione 8c ipla rei neceiTi- tateconvincuntur: namprimo, fi anima eft forma dans homini fpecificum fuum efle, er- go necefle ut (it multiplicata, ad multiplica- tionem
|
|||||||||||||||||||
|
Voxumen Secundum.
|
|||||||||
|
339
|
|||||||||
|
tionem hominum, cum omnis forma Phyfica
pro materia: multiplicitatc fit multiplicanda, 8c unumquodque compofitum propriam fibi requirat formam: Dcinde, fi unus numero intelledhis efTet in omnibus , eaedem effent omnium cogitationes & operationes:fed quid hifce magis diverfum ? idem intellectus in alioefletiapiens, inaliofatuus, mifer £c fe- lix.quibus nihil eft abfurdius: ftatuimus ergo, animam rationalem fecundum numerum ho- minum multiplicari. IV. Singulorum hominum unam tantummodo
effe animam, redtee rationi eft confentaneum : i. Qiiia unumquodque vivenseftunumper fe, ergo conftat unica forma, principali fcili- cet, anima ; forma enim eft, quse dat efle rei. ] a. Qiua fi efient plures anima: ejufdem rei, principals fc. format, eadcm res haberet plu- raeffetotaliadiftin&a: nam , ad pluralitatem formarumprincipalium, fequiturpluralitas eflentiarum diftin&arurmundealiquid unum eflet 8c non unum ; unum ex prsefuppofito, non unum quia plura haberet efle totalia a formisprincipalibusmultisdiftinfta inter fe: certum igitur eft.unicam tantum hominis da- ri formam principalem, animam fcil. ratio- nalem. V. Hifce tamen non obftantibus, tres ani-
r,i*f realiter diftinBas in homine fine contra-j diftione fupradiciorum conjlituimus. Diftin- i guenda enim funt hate duo:non plane idem' i'unt, efle plures in homine formas, & plures! efle formas hom inis: nulla datur forma homi- nis, quxhominemconllituitquatalem.nifi i anima rationalis; per hanc enim homo eft id \ quod eft, & ab aliis difcriminatur : per hujus abientiam homo hominis 8c nomenamittit & naturam : quod tamen nihil impedit, quo minus, prseter hanc principalem 8c folam ho ■ minis formam,plures forms conftituantur in homine qua; fint fecundariae, difponentes, 8c anim? rationali fubordinatac,8c ab eareali dif- crimine disjunftae: eas duasdamus, animam vegetativam 8c fenfitivam j Sc probamus. Qusrcunque a fe invicem poflunt feparari, id eft.diftin&is locisactemporibusexiftere, ilia diftinguunturrealiter. At anima vegetans ac fentiens, & rationalis, ita poflunt feparari. |
|||||||||
|
jErgo. Major Logicorum omnium confenfu
I verificatur: Minorem fie probamus, quia ope- rationes, vegetantisanimse, utcrefcere.au- i geri, nutriri; 8c fentientis, ut loco moveri, in ea reperiuntur, anteadventumanimac ra- tionalis, quae non nifi poft pera£tam organi- zationem accedit; eft enim actus corporis or- ganici: neque hie mctuendum , hoc pafto ne homo conftituatur triplex Geryon , aut pri- mum nafcatur planta, poft brutum.aut fimile quid, quia multiplicatio eflentiarum non eft , a difponentibus, fed a principali forma,quam unicam tantum, animam fc. rationalem.con- ftituimusexthefi praecedenti: 8c notandum, quod anima vegetans in homine fpeciem ul- timamnon conftituit, quiaordinatur ad fu- periorem : quod in planta non ita eft, quan- doquidem ad perfeftiorem fpeciem non eft ex natura ordinata. Sic nee anima fentiens in eodem homine fpeciem ultimam facit, quia ad rationalem ordinatur: quod non fie eft in bruto. VI. Quaeftio hie moverifolet: Vtrumin-
ter animat rationales una fit perfeBior ejjentia- liter alia ? Haec quidem quaeftio in utramque difputari folet partem : nobis tamen impra> fentiarum negativa placet opinio: 8c fie argu- mentamur. Si inter animas rationales una fit eflentialiterperfeclior altera , ergo fubftantia fufcipiet magis 8c minus. Pofterius eft abfur- dum. Ergo 8c prius. Excipiunt Adverfarii ad Minorem. Recipere magis 8c minus poteft bifariam intelligi : vel quod in definitione perfect* alicujus reipoflintaddi velfubtrahi quacdam praedicata eflentialia ejus rationi for- mali convenientia:vel quod praedicata ipfa eflentialia poflint intendi 8c remitti. Priori modo, abfurdum eft, fubftantiam recipere magis&minus, pofteriori fenfu, nonitem. Verum enimvero ilia diftinftio nulla eft.Scfic argumentamur contra membrum pofterius. Si^pradicata eflentialia poflint intendi 8c re- mitti: Ergo aliquis gradus includetnrinin- tenfo, qui non includiturinremiffo:atque hie gradus vel erit eflcntialis.vel accidentalis: fi accidentalis, ergo una anima rationalis,non eflentialiter, fed accidentaliter tantum, erit perfe&ior altera ; 8c habetur intentum no- Xx a ft""11* |
|||||||||
|
tosofHiA Select.
ciunt illud extenfura : neque enim funt extrt
fe mutuo, nifi corpus reddant extenfum. A- lii Corpus definiunt , quod eft extenfum in longum , latum, &profundum ; quas defini- tio licet a priori non multum recedat, een- fetur tamen vulgo, magis competere corpo- ri Mathematico quam Phyfico , 8c efle ma- gis definitio a pofteriori & proprio quam a priori aut effentia : nifi quis corpus Mathe- maticum cum Phyfico idem effe vel it. Vul- gatiflimadefinitio eft, qua Corpus naturalc definitur , Totum ex materia & forma con- flans, quas licet videatur effe ckriffima, non ita tamen eft. Qiudam materiam 8c formam hicficexplicant, ut Materia fumatur pro z's- dividuo fenjibili quatenus eft fubje&um for- marum, quibusdeterminatur, qua; dicun- tur, fubftantia, effentia, magnitude-,qua- litas, relatio, Sec. 8c FormaUlis materia: ni- hil nihil turn fuerit aliud, quam intelligibili- tas , in illo ente, quod appellamus indivi- duum materiale feu fenfibile, quodvere8t a parte rei eft Ens per fe compofitum ex parti- bus extra partes: atque hsec forma vulgo dici- XMxformalitas. Et Materia, fumpta, quatenus neque eft fua ipfius effentia, id eft, quatenus neque eft quid, neque eft fua ipfius magnitu- do, id eft, quatenus neque eft quantum , ne- que eft fua qualitas, id eft, quatenus neque eft quale, neque quatenus eft fua relatio aut aliahujufmodifuaintelligibilitas, quadeter- minetur, fed quatenus eft fubjeftum illarum omnium, eft Materia prima : quatenus vero jam intelligitur determinata pereffentiam, quatenus jam eft fubjectum aliarum intelligi- bilitatum, magnitudinis, qualitatis, relatio - nis, & aliarum , dicitur Materia fecunda. Sed hasc Corporis naturalis compofitio ex Mate- ria 8c Forma, prout ilia eft individuum fen- fibile , cui tanquam fubjafto conveniunt iliac forma; feu intelligibilitates, hasc vero eft ipfa intelligibilitas, eft tantum compofitio Me- taphyfica per intellectum vario modo intelli- gentem totum fenfibi le. AJ i i itaque Materiam & Formam fumunt aliter: 8c hi per materiam intelligunt partes companentes , per formam vero totalitatem five unitatem , quas ex ilia compofitione refultat. Hoc modo Materia. conci-
|
||||||||||
|
DiSPWTAT. ex Phi
|
||||||||||
|
34«
|
||||||||||
|
ftrum. Si effentialis; Ergo gradus ifte effen- I
tialis erit quxdam differentia effentialis, per | quam una animarationalisdifferetabaltera: Quid enim fueritaliud? At differentia eflen- tialis in diverfis animabus infert diverfitatem ipecificatn. Ergo hxcanimarationalisab ilia differet non tantum numercrfed fpecie. Ergo Scindi vidua different fpecie.quia unumquod- que individuum fuam fibi habet animam ra- tionalem. Atqui individua non differunt fpe- cie , quia non habent differentia* divifivas, & turn individua non forent, quod eft abftir- dum. Deinde, fi effentialia fubftantis pra:- dicata recipiunt magis 8c minus * Ergo hoc compofitum, hsec materia, hasc forma, erit magis compofitum quam illud, magis ma- teria quam ifta, magis forma quam alia; 8c una anima rationalis erit magis aftus, cor- poris magis Phyfici, magis organici, magis potentia vitam habentis , quam alia : funt enim hasc omnia prasdicataeffentialia. Atqui hifce omnibus nihil poteftdiciabfurdius.Er- go & abfurdum eft Antecedens, ex quo ifta fequuntur. Sed hasc deAnimae rationalis ef- fentia fuffecerint. VII. Nunc alteram Hominis partem in-
dagemus, puta corpus, quod qui pro vehi- culo tantum habent Anima;, 8c non pro par- te hominis, a veritatis tramite nobis aber- rare cenfentur , quia turn homo non foret compofitum, non magis quam Angel us af- fumens corpus. Quid'vero fit corpus huma- num, utcunque videatur effe notiflimum, attamen non ita eft notum, quia ne corporis quidem naturalis natura, in quo fit fita, fatis in aperto eft; qua: ubi conftiterit, & de cor- pore hominis, quid fit, conftabit. Ageigi- tur in corporis naturalis definitionem inqui - ramus. Sunt qui illud definiunt, Ens per fi ex partibus extra partes. Ens, nempe quod eft, vulgodicunt, Ensreale. Perfi, nempe, exi- ftensperfe, id eft, quod non eft in alio ut in fubjefto. Expartibus extra partes, id eft, qua- rum una non fit alia 8c qua; loco ac fitu difter- minantur ac feparantur. Partes extra partes, quas funt ipfum corpus, quia funt partes, fa- ciunt illud unum ( neque enim funt partes, nifi uniantur ) quia funt extra fe invicem, fa- |
||||||||||
|
Void men Secundum.
|
|||||||||||||||||||
|
341
|
|||||||||||||||||||
|
•oncipitur ut Malta in uno, Forma ut Unum
ex multis. Atque hie eft diftinftiffimus Cor- poris naturalis conceptus, ut illud nihil aliud fit quam partes extra fe invicetn fed unite, & partes fint Materia, unio Forma. Atque haec compofitio ex materia 8c forma non eft enti- tativa, id eft, tanquam inter duo entia realia diftinfta, neque enim entitas totius alia eft abentitatepartiumunitarum, licetformali- tas fit diverfa. Quare materia 8c forma non re ipfadiftinguentur hoc fenfu, fed forma- IitertantumSc ratione ratiocinata : quae eft PhilofophiaAriftotelis. Vid.8. Metaph.1.16. ubi difertis verbis inquit : Materia autern ultima & forma idem funt: ubi per Materiam ultimam intelligit inftru&am , praeparatam, formatam. Denique alii per materiam & formam intelligunt duas partes romponen tes corpus naturale, inter fefe reipfa & natu ris atque eflentiis diftioftas, quarum una fub- jaceat alteri ac fit minus mobilis, fc. mate- |
|||||||||||||||||||
|
ria, altera priori fuperveniat ac fit magis mo-
bilis, fc. forma : atque inter has diitin&io eftentitativa, quatenusalia eft effentia ma- teria: , alia talis formae. Verum enimvero haec & talis compofitio non convenit omni corpori naturali, imonulli nifihomini, qui folus hoc fenfu poteft dici corpus naturale, utpote cujus forma fc. anima rationalis ca- ret partibus extra partes , materia vero fc. corpus eas habet. Sed de hoc, fc.Hominia altera parte, qua?rebatur, in quo ejus confi- lleret natura: quam, uti & aliorum corporum effentias, qui ex materia & forma compo- fuerit, tanquam entibus diftiniftis licet in- completis, 8c contra rationem & contra Ari- ftotelem philofophj'ur. Quare nos raediam acceptionemMaterije & Form* affumimus 8c in ea acquiefcimus, aut definitionem Cor- poris naturalis primam acceptamus. Atque ita Hominem ab utraque fui parte cxplicatum dedimus. |
|||||||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofaphia fele&arum
Voluminis Secundi,
Qj; adrAgesimA-Octava,
|
|||||||||||||||||||
|
D E
|
|||||||||||||||||||
|
PHILOSOPHANDI RATIONE:
|
|||||||||||||||||||
|
Thesis I.
|
|||||||||||||||||||
|
id incumbendum eft, ne vagante extra limf-'
tesfibi pofitos fenfu, aut propenfanimisad credendum voluntate, aflenfum rei aut faci- le aut falfo praebeamus. Et quamvis non o- mniafalfafint, quae funt incerta, nihilomi- nus tamen cum nobis, de veritate eorum quae funtincerta, nihil conftet certi, non minus ab iis atque ab aperte falfis affenfus eft cohi- bendus. III. Omnia igituriftatanquamfalfafup-'
ponemus, quae vel minimae falfitatis aliqua de causS poflunt effe fufpefta : omniaque, quae unquam in dubium vocavit Sceptico- rum Schola, tanquam mera figmenta ac vana Xx 3 quxdam |
|||||||||||||||||||
|
VT certam de rebus fcientiam mens ac-
quirat, nee inter variaopinionumavia conftitutus animus paulo momento illuc im- pellatur , aut veritatis fpecie fedmftus indi- gnos foveat errores; ante omnia videndum eft, quafitinfiftendum viaadfolidam rerum omnium cognitionem acquirendam; 8c inve- ftigandum , quaenam fit prima accertifiima Veritas , quae tanquam fundamentum fit ac principium omnis demonftrationis, quaeque omnisfalfitatisacincertitudinis expers, nee anfam dubitationi prjebeat, nee errori. II. Hancautem Philofophandi rationem ac
viam ut firmiter ac conftantcr tenesmus, in |
|||||||||||||||||||
|
losophiA Select.
VIII. Hicverocognofcendiordo, quia
nobis ipfis & noftricognitioneoriginem fu- mit, naturae lpfi eft confentaneus: neceflario enim illud primo cognofcimus, quodprimo fe intelleftui offertj at nihil fe prius intelle- &ui offert, quam intellcftus ipfe: nam prius mens ipfa aftionem fuam cognofcit, quam aliquodobjeftum, circa quod ifta adtio ver* fatur. IX. Cognitio autem ifta, quae a fenfibus
initiumfacit, quoniam fepe fallitur fenfus, nihil certi ac indubitati gignere poteft: ideo- que tantifperilla fenfualis cognitio pro nulla haberi debet, donee tandem per evidentes confequentias ex hue, quam ftatuimus, pri- ma veritate eo dedu&a res fit, ut, quid verum fit ac falfum , ac quoufque credendum fit fen- fui, cognofcentes, tuto etiam fenfibus fidem habeamus. Itaque cognofcendi ordo nullo modoafenfu, fedabintelle&u inchoari de- bet, &, confirmatis reliquis, poftremo ad fen- fum perveniendum eft. X. Philofophandi ratio , quae a fenfibus
initiumfacit, minuscertaacfolida eft, nee eo pertingit, quoPhilofophiapertingerede- bet: contra haec, quaeab intelledtuorditur, vera eft ac genuina Philotbphandi methodus, & verum acgenuinum Philofophiaefinemaf- fequitur, quippe quaeinfolidam re&amquc ac certam Dei, fui ipfius, rerumquealiarum, notitiam hominem Philofbphum deducit; tantum abeft, ut vel ad Atheifmum , Enthu- fiafmum, Libertinifmum , Epicureiimum, aut Scepticifmum viarn fternat. • A N N E -X A.
i. Duo pint Philofophia Peripatetic* vitia,
prajudicium &fervitu*. i. Prajudicium , quo 'Veritas aptidfohs ijtius
Philofophia authores ac cultores habitare exifti- matur. 3. Servituf, qua ha fides ifliutfiSd AuBori
•velAiiBoribus aftringitur, ut ab ipfiui velipfi- rum placitis recedere ne tantillum liceat. 4. Vttia ifta cadunt in Philofophiam.nin Ari-
ftotelis, fed Ariftotehcam. f. Ariftoteles,fjf liberime,& nullo uUhu Phi-
Ufophiprajudicio praoccupatttt,eft philofaphatnt. 6. §tu>
|
||||||||||
|
"DisputAt. ex Phi
|
||||||||||
|
342
|
||||||||||
|
quxdam ludibria, & a veritate remotiflima,
tenebinnus: Omnes denique res, quae exiftere dicuntur, pro fumniis habebimus, donee ali- qua cerra Veritas exiftentiam comprobarit." IV. Vocatis in dubium rebus omnibus vel
potius negatis, videndum , an quicquam fit, quod prae manifefta veritate negari non pof- fit: quod fifuerit inventuni, facile hyperboli- cisdubitationibusfatisfiet. Certedurnde re- bus omnibus dubito, dum mecumipfeper- pendo, fitne aliquid adeo certum , de quo dubitari non poflit, ecce, illud mihi fe offert, & prima Veritas ex ipfa dubitationecolligi- tur, Cogito, dubito : ergo/urn. V. Quamvis enim fallar , dum cogito ,
quamvis a veroaberrem, nihilominustamen illud certum an inconcuffum eft, me efTe, quia cogito ac dubito. Nego exiftentiam re- Tum omnium certam, mei iolius exiftentiam certiffimam negate non poffum , aftum enim cogitandi exercco; at quomodo cogitare pof- lit, quod non eft.cum agere praefupponat effe. Et quamyis dubitem, qualis fim, tamen.quod fim, certus fum ;& cum reliquaomnia pof- fint pro falfis haberi, illud tamen adeo mani- feftse eft veritatis, ut quo magis dubitem de rebus aliis omnibus, anexiftant, eodemei ipfius exiftentia fim certior. VI. Atquehaec eft prima ilia Veritas, qua
rem aliquam efTe firm iter 8c invicle probatur: Huic deinde fuperftrui poffunt omnes dea- Iiis rebus demonftrationes ; St id quidem ne- ceflario : nifi enim hinc in philofophando ordiamur, nihil, manifeftis licet rationibus, evincemus, quod a quovis Sceptico, aut ut falfum negari, atitut dubium acincertum re- iki , nonpoffit: nifi enim hanc demonftran- di ingrediamurviam , praefupponendamulta erunt, quae non quivis conccdet; & cum cer- tiffimum oporteateflefcientiaenoftraefunda- mentum, tanquam valde incertum forfitan precario id obtinebimus. VII. Et nulla quidem alia eft ratio eradi-
tandi penitusScepticifmi, quamficonceflls ipforum dubitationibus eo deducantur.ut ali- quod certum in Philofophia acftabileagno- fcentes principium, difcant, opinionibus fuis •reje&is, veritati nrrnurnprasbeieaflenfum. |
||||||||||
|
V01CMEU
<5. Quo adatittem Ariftotelis accefferuntpro-
pluiPhilofophi, eofueruntmagisabutroquevi- tio imntunes. 7. Inepti funt, qui Philofophiammodernam
ex Ariftotele, Peripateticis, acpnefenimScbo- lafticis hauftam , <vocant Orthodoxam. 8. Nee Ariftoteles est Index controverfiarum
in Philofophia, nee iftorum hominum opiniones funt 11 erit at'u menfura aut regula. 9. Philofophia objeilum , nulliut Philofophi
eftplacitum aut opinio ,fed Dem & natttra, turn Macrocofmi, turn Microcofmi. 10. Philofophia principium a quo , eft ratio,
mens, nat urate intelletlus humani lumen, per principia menti naturaliter injka &conclufio nes eduSlas, feu per ideas innatas & adventi- tits.
11. Errant, qui ufum rationis mentifque ra-
tiocinium ex Theologiu profcribunt, cum & hie ratio exprincipiis re-velatis conclufiones educat. 12. Nonfat is accurate loquuntur, qui dicunt,
Myfteria in Saeris revelata fide tantum teneri, non item ratione. 13. Nihil teneturfide, nij! & ratione tenea ■
|
Secundum,
|
|||||||||||||
|
343'
|
||||||||||||||
|
tur, prout ratiofignifcat id, qtlofcimus, non, ex
quofcimus. 14. Ratio eft, qua credit, ^f non credit nifit
cognofcat, quia fides eftnotitia. if. Cognofcendi per fidetn caufin ac funda-
mentum non eft demonftratio, fed authoritas te- jlantis, quia in earn ultimo refthitur ifta cogni- tio. 16. Myfteria fidei funt fuprarationem, qua-
tenus cognofci nequeunt nijtex lumine revelatio- nis , & in quantum revelata non comprehendun- tur ,Jed apprehendnntur. 17. Myfteria fidei funt contra rationem ex
quadifcimus, ideIt,contra principia &placita a ratione naturali e format a: ideoc^ praftat quaf- cunque Philofophorum affertiones ac definitiones rejicere , ut njeritas revelata fer<vetur: 18. Myfteria fidei funt contra rationem qua
difcimtw, id eft, facultatem judicandi confide- ratamineoftatuin quo nafcitur, & quatenus acquifitis quibufdam tinfta eft. 19. Myfteria fidei non funt contra rationem,
in quantum eft imbuta luce Scriptura,Jtfpeffetur affus apprehenfionis. |
||||||||||||||
|
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Voluminis Secundi,
Q_u AdragesimA-NonA,
D E
RERVM MATERIALIVM NAT-
Thesis I.
|
||||||||||||||
|
velaliquidamentediverfum : priusquidem.
eflfe non poteft, quoniara in noftra poteftate non eft, ut unum potius quamaliudfentia- mus, & nobis invitis iftae rerum materialium idea: occurrunt, idque nulla prafuppofita in- telle&ione. 111. Caufa ergo iftarum idearum velerit
corpus, in quo omnia formalitercontinen- tur, quse in iftis ideis objective; vel fi corpus non fit, aut erit Deus, aut aliqua alia creatura corpore nobilior, in qua ideas contineantur emiaen-
|
||||||||||||||
|
Uoniam probata Dei exiftentia, & co-
' gnitocum non eflefallacem , diftin&e - & clare percipei'e pdflumus naturam corpoream, fequitur corpora a Deo pofle pro- duci, quia quicquid clare &diftin<fte perci- pere valemus , illud nullam includit repu- gnantiam , ut a Deo efficiatur. 11. Aftu autem corpora exiftere fequitur,
quia nobis rerum corporcarum ideaeobver- fantur ; acproinde aliquant caufam habeant necefleeft ; eaqueeritvelipfa noftra mens, |
||||||||||||||
|
LOS0PH1A SELECT*
rarajnterquorum partes multa funt intervall*
aliis corporibus plena. Cum autem ilia inter- valla minuuntur, vel plane tolluntur coe'unti- busadfeinvicempartibus, corpora conden- iantur, idque vel magis, vel minus', prout par- tes magis velminusadfeinvicemaccedunt: ut fi fpongia aqua repleta comprimatur,atque hoc pacTx> condenfetur. Et quam vis non fem- per ilia rarefaftionis & condenfationis ratio in fenfus incurrat, at cum aer aut aqua rare- fiunt, rationi tamen maxime eft confentanea, ita ut magis conveniens nulla poffitcogitari. Cum enim quantitas, cxtenfio 8c corpus rei- ipfa non different, fed tantum ex parte noftri conceptus.neceffario fequitur quantitatem 8c extenfionem nullam alicui corpori accedere, nifi fimul aliquid fubftantiae corporeae acce- dat. Quantitatem vero non diftingui afub- ftantia corporea hinc patct, quia, qui corpus ab extenfione aut quantitate diftinguunt, aut nihil concipiunt, aut confufamtantum fub- ftantiae incorporeae habent ideam , qua: cor- poream reprsefentare non poteft. VII. Alios fortaffemovebit, ut in exten-
fione effentiam corporum fitam effe negent, quod.ubi meram extenfionem, in longum.la- tum,8cprotundum, inte]ligimus,non ibi cor- pus effe dicamus.fed inane fpatium,quod ple- rifquepurum nihil eft. Sed ilia extenfio, in longum, latum, & profundum, quae in fpatio eft, eft eadem qua; eft in corpore: foluro in eo differentia eft, quod in fpatio extenfioni tri- buamus unitatem gencricam , in corpore fin- gularem. Eandem autem effe & in fpatio 6c in corpore extenfionem manifeftum ex eo eft, quod fublatis a corporea fubftantiaiis o- mnibus, qua: ab ea poffuni feparari & ad ejus effentiam non pertinent, nihil rcmanfurum fit praeter extenfionem, in longum, latum, 8c profundum. Subjiantia corprea igitur nihil aliud eft quam Res extenfa. |
||||||
|
344 Dispittat. ex Phi
eminenter. Atqui cum Deus fallax non fit,
omnino eft manifeftum , ncc Deum imme- diate perfe illas mihi ideas immitterc, nee easabaliquacreatura nobiiiore, in qua for- maliternonfint, procedere. Sed cum Deus mihinullamdederkfacultatem , quacogno- fcam eas vel ab ipfo immediate, vel ab aliqua creatura, in quaforent eminenter, produci, fed contra magnam mihi infeverit propen- lionem credendi eas a rebus corporeis emitti, neceffario a rebus corporeis emitti debent, nifi Deum fallacem effe malimus credere. IV. Unde fequitur quoque, aliquod cor-
pus menti noftrae arftius quam reliqua effe conjunftum j quoniam dolores aliique fenfus nobis ex improvifo faepe adveniunt , quos menseftconfeianonafe fola proficifci, nee ad fe pertinere , quatenus eft res cogitans, led | quatenus rei corporex adjuncta eft , atque ideo ad fe pertinere. V. Natura corporis in genere non confi-
flit in eo,quod fit res dura, ponderofa, vel colorata, vel alio aliquo modo fenfus afficiens, led in eo tantum , quod fit res extenfa in Ion- gum, latum, 8cprofundum :omnesenimiftse qualitates fenfibiles , quia non in omnibus corporibus univerfx reperiuntur, omnino a natura corporea abeffe poflunt, ipfa interim) Integra ac fal va permanente. V I. Sed fort3ffe cuipiam non videbitur
natura corporis in extenfione effe fita , eo j quod extenfionem a corpore feparabilem effe arbitrabitur, vulgato rarefaftionis & conden- j iationis argumento motus: funt enim in ea fententia multi, ut exiftiment corpora rarefa- j £ta plus habere extenfionis.quam eadem con- denfata; exiftimantque praeterea quantitatem & extenfionem inter fe 8c a corporea fubftan- tia effe diverlas. Sed rarefaftio 8c condenfatio huicnoftrsefententi^nonobftant: fiuntenim folafiguraemutatione, ita ut ilia corpora fint |
||||||
|
Difpu
|
||||||
|
V o l u m e n Secundum. 34.5-
Difputationum ex Philofophia fele&arum
Volumin'ts Secundi,
Qjj I N Q^U A G E S I M A ,
D E
COMPOSITIONE CONTINVI.
|
|||||||||||
|
I S 1.
|
|||||||||||
|
T H E S
|
|||||||||||
|
CI quse in Philofophia Opiniodifficultatibus
'-'inextricalibus fere eft involuta, eftea *fe» t?5 a7rn£cn[ilu4 de feBisne continui in infini- tum , quae ipfa, ut a Peripateticis ex Ariftotele doceri folet, utaPraeceptoribusmihiefttra- dita, ut in ^rijiotelicorumhbrisameeftiper- lefta, nunquam animo meo fatisfacere aut placere valuit, fed dubia mihi femper fuit & defalfitatefufpe&a, nontantum, quodipfi inter fefe Ariftotelis fe&atores in ea explican- da non convenirent, fed quod falfse de compo- y«w/£M«ri»«ifenrentiaeinniteretur, & prae- fertim, quod iftam continui, feu corporis, feu inotus'.feutcmporisjin infinitum divifionem, tanquara fundamentum fubfterni deprehen- diflem, aflertae mundi ab Ariftotele xternitati. Quomodocnimahquidex nihilofueritcrea- tum,ac quomodo non potius omnia fint acter- na, cum nullum primum, nullum ultimum, motusveltemporisinftans, daripofiit, ad- mifla tAriftottlis de Continui cempofitione & in infinitum divifione fententia ? Quare nos de Continuo veritatem, non ex turbidis Ari- Jiotelicorum aut impuris Scholafticorum lacu- nis, fed«x limpido Democriti puteo & clarifii- mis <^Atomiflamm fontibus hauriamus: pra> ftatenim in hoc negotio lAtomiftam effe, qutm aut Thomiftam aut Ariftotelicum. Cer- tior ex hoc Continui Labyrinth Scad verita- tem tutiordux erit Democritus quam Ariftot*. les, cujus fententia tam eft hie intricata, & ex- plicatu, nedum defenfu, tam difficilis, ut ve- teres omnes & recentiores hie naufragium faciant, dum ei veluti faxo adhaerefcunt.a qua recedere, etiam cum errat, piaculum ipfis eft. Opera: pretium eft quatuor recentiorum ex |
Arijlotelicis hie mancipiis deponere querelas.
Materia de compofitione Continui talis ell, ut earn , inquit Hurtadus de Mendoza difp. Phyf. 15-. fe&. 1. nullus non exhorrefcat Philt- fophuf , quia ejus dijficultates opprimunt inge- nium humanum. Arriaga. Difp. Phyf. 16. De- venimus in materiam totius Philofophia difficil- limam: fedvelinde folatium eB, qftia communis efl omnibus difficultas, nee ullus fefe non fate- tur tant<edifficultatispondere opprejfum, uthti- mani ingeniifuperbia humiliaretur, tenuitate?n- quefuam agnofceret, cum nee unitwpale& valeat compofitionem reciptre. Francifcus le Rees Difp. 3. in Phyf. de Continuo. Moneonosin tam natura caliginem defeendere, in qua vix affulgeat Pharus rationis: hie Scyllas tncurri- mus &• Charybdes, eorum etiam infames nau- fragiis, qui multis retro feculis fapientia nomine claruerunt. Ouiedo. Controverf. 17. Phyf. Aggredimur continui compofitionem, cu; us huc- nfque nan fuperata difficultas omnium D0B0- rum male ingenia vexav'tt, neque ullus fuit, qui illam non pene infuperabilem agnofcat. Hanc plerique terminorum obfeuritate, illorumque re- phcatu £}• implicates diflinSionibus & fubdi- ftinBionibus, obtenebrant, ne aperte capiantur, defperantes, rem poffe alio, modo traBari , ne- que rationislucem fujlinere, fednecejfario con- fufionis tenebris obtegendam, ne argumentorum evidentia detegatur. 11. Verum enimvero non terremur obje-
cts larvis, 8c quam negat explicationem com- pofitionis continui, Ariftotelis Peripatus, fuppe- ditabit Zenonis porticus ac Democriti puteus, unde veritatem eruemus, fecuti filum Patri- tii, Bafonis,, Berigardi, Magneni, aliorumqne Y y fupra |
||||||||||
|
BispvtAt, ex VniiQSOtuiA Select.
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
3i«
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
fupra vulgus Philofophoruro- Efto igitur jQuin etiam in quantitate, nee parvum aut
hsec noftra aftertio. Continuum ex Jolts compo ■ magnum, nee majus aut minus, ikbirur: nam niturindivijibilibus.finitis, &unitis. Quern- i magnum dicitur, quod multas velplurcs pir- admodum ex unitatibus continuo accumula- ] tes habet, parvum autem, quod paucas vel tis fit numerus, ex pluribus acervis refultat ; minores. At, fiomne continuum habet infi- arena major , ita ex pluribus indivifilibus j nitas partes, unum non habetplurespartes tinitis fit continuum : iicut autem unitates8t | quamalterum : Sienim fieri poflet, ut plura |
|||||||||||||||||||||||||||
|
numero infinita forentuno, illahauddubio
inter fefe aequalia forent. Imo vero non di- midium folum toti, fed corpufculum vel pul- vifculus toti mundo sequabitur. Aut enim. |
|||||||||||||||||||||||||||
|
arenx funt in fe finitae, licet nobis indefin itse,
ita 8c indivifibilia continuum componentia funt in fe finita, licet nobis indefinita. Pro- batur afertio. i. Si continuum non compo |
|||||||||||||||||||||||||||
|
neretur ex indivifilibus finitis.haberetpartes pulvifculus in tot numero partes dividipo-
in infinitum divifibiles, ita ut, facia qualibet teft.in quot mundus uni verfus,aut non poteft: |
|||||||||||||||||||||||||||
|
fipoteff,cumfintejufdemmultitudinis,erunt
etiam ejufdem magnitudinis & molis.qua: ex totidem numero partibus componentur 8c |
|||||||||||||||||||||||||||
|
divifione, reftarent alias St alia; fine termino:
Sed hoc eft abfurdum: Ergo £t illud: Proba- tur minor. Datis partibus in continuo infini- |
|||||||||||||||||||||||||||
|
te divifibilibus, dabitur in quantitate etiam j coalefcent, ac conftabunt:in utroque enim
minima infinitum fimpliciter, quia conti- | fubdividendonunquam perveniturad finem, nui divifio nunquam exhaurietur. Atqui hoc j ex fententia Peripateticormn: fi non poteft, ut |
|||||||||||||||||||||||||||
|
eft abfurdum. Ergo 8c illud. Probatur minor.
Quia tunc nulla magnitudo revera pertranfi- ri poflet per motum localem: Nam, ante- quam tranleatur totum, debet tranfiri dimi- dium, 8c ante illud, dimidii dimidium, 8c fie confequenter in infinitum : infinitum autem pertranfiri nequit , imo vero nulla ratione per creationem aut generationem produci poteft : adeoque , qui continuum componi ex partibus in infinitum divifibilibus aflerunt, non folum motum 8ctempusinfinitum, fedma- teriam etiam primam omnium corporum ef- |
revera non poteft ; ergo in divifione grani
citius ad finero pervenio, quam in divifione mundi. Atqui hoc fieri non poflet, fi utrum- que ex partibus conftaret infinitisSt in infini- tum divifibilibus. Prasterhaecomnia,in infi- nito, partes cogitare vel totum , duplumvel dimidium, eft monftro fimile. IV. Excipiuut Adverfarii; Continuum non
habere partes Jimpliciter infinite ,fedfecundum quid,non categorematice,fed fyncategorematice, non aquales,fiedproport'wnales, communicantes, j aliquot as i 8c, divifionem continuifemper debere |
||||||||||||||||||||||||||
|
fe ingenerabilem 8c incorruptibilem, adeo- ' fieriproportienaliter, ut {fi loqaamur de dimidio
quemundumefleabasterno, utaflerant, ne- &dup!o) lineapedalis&• bipedalis, corpus di- cefle eft. Certe, quicquid creatum eft, per- : midium & totum, in infinitas partes utrobique tranfitum, comprehenfum, 8c tranfa&um eft ! dividatur, & in infinitum fubdividatur, fed ita, a creatore: ideoque partes infinitas in fe non ; ut linen bipedalis fiemper dividatur per partes habet, ex quibus vel componi, vel inquas ; majores, pedalis vero per partes minores, &ut dividi poflet, quia ilia; pertranfiri non pof- j corpus totum continuum cum dimidio dividatur |
|||||||||||||||||||||||||||
|
fent.
III. i. Ex infinitate infuper partium con-
tinui, illud vel componentium veldividen- tium .fequiturex hifceduobusalterum; aut infinitum unum effe majus altero, aut partem toti efle aequalem. Totum autem eft majus dimidio; 8c cum utrumque in fefe partes con- tineat infinitas, unum infinitum , fc. totum, erit majus infinito altero, fc. dimidio; aut ci- dem eritxquale, 8c fie parti totum aequabitur. |
|||||||||||||||||||||||||||
|
in partes infinitas, ita ut divifio totius procedat
per partes duplo majores, divifio dimidii per par- tes duph minores veldimidiaias. Hac refpon- fione argumento noftro fatisfactum exifti- mant: fed vero effugium eft merum, quod , praeter verba obfeura, nihil in fe habetaut continet; quod fie porro oftendimus. V. §. i. Facia divifione continui in par-
tes, fub hac proportione, propter quam di- cuntur proportionales , in fine unius horse mane-
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Secundum. ^
1 totum : deprehendent, quod totus numerus
', dimidium unica vice fubdivifionum fiiperet, ! hoc eft, quod dimidio major fit fuodimidio: 1 nam in utroque numero totum admittit qua- tuordecim vices fubdivifionum proportiona- liumduplarum, dimidium verotantum tre- decim: quod comperiet, qui utriufque fub- di vifiones proportionales inltituerit. At infi- nitum infinito nee majus eft nee minus. Ergo ne quidem hoc x%>i<r<pvyt%> partium propor- tionalium 8c non xqualium Adverfarios ju- verit. VII. Sed miflis Adverfariorum exceptio-
nibus, ulterius probemus, Continui ex par- tibus indivifibilibus finitis Compofitionem. j.Quja alioqui fequeretur, quodlibetpun- dhim terminativum continui immediate ter- minarepartes infinitas ejufdemcontinui. Sed hoc eft abfurdum. Ergo 8c illud. Probatur confequentia Majoris. Quja, vel ilia pars, quam terminal pun&um, eildivifibilis, vel indivifibilisjfi indivifibilis, habemus inten- tum : fi divifibilis, poteft dividi in partes infi- nitas: ergo punftum tangitid, quodhabet partes infinitas. Atque idem poteft fieriar- gumentum, de quo! ibet punfto continuativo feu copulativo. Ad hoc argumentum duo ex ■ cipi pofiunt ab zyldverfarik. 1. Vnum indi- vijtbile non poffe terminare aliud immediate. 2. Non dariin continueindivijlbiliarealia copu- lativa & terminativa. VIII. Ad i. Refp. Quod unum indivifi-
bile pofiit aliudterminare actangereimme- diate. Tk.ogxntz^fdverfarii. Vc\ fecundum fe totum tangit, vel non. Sinon,ergoindivtfibilc habebit, divijlbilitatem: ft fie, primum indivi- ftb'tlc penetrabitur cumfecitndo , eique adaqua- bitur; necpoteritfacere majuf continuum, quia. ■ indivijtbile additum indivifibili non facit majus. Refp. primum indivifibile tangit fecundum fe toto ; neque tamen fequitur, dari penetra- tionem utriufque invicem, quia ad illud , ut unum punftum tangat aliud, fufficit unum alteri efle unitum vel continuum. Quod ex motu Sphaeras fupra planum liquet: 8c, cum aliunde ex noftra fententia non dentur partes divifibiles, cenfetur unum tangere alteram, fecundum fe totum,non tamen eft intra illud, Yy 2 quod
|
||||||
|
Volumes
naanebunt infinitedivifx, Scsequales cum ilia
parte, quse dividereturpoltmfinitasdivifio- ncs: quis hinc non videt extiturum infinitum fimpliciter, quo nihil eft abfurdius. Et, licet illae partes continui divifie non facerent infi- nitum fimpliciter in magnitudine, facerent tamen inmultitudine, quod aeque eft abfur- dum : nam cuilibet illarumpartium propor- tionalium correfpondere poteft unus nume- rus realis, funt enim ills partes reales: non enim continuum componitur ex partibus ra- tionis: cum itaque proportionales illse par- tes fint infinitae, & infiniti numeri illisrc- fpondebunt: adeoque dabitur numerus fim- pliciter infinitus, quod eft abfurdum. VI. §. 2. Exceptio ilia Adverfariorum
petit<ri ci ~^xf- De hoc enim quaeritur;Ec- quid intotius&dimidiidivifione, tot vices! fubdivifionum , fi non aftu 8c categoremati- ce, faltem potentia 8t fyncategorematice , denturindimidio, quotdanturin toto, ob- fervata ilia continua divifione proportionali, quam exigunt. Ipfi faneaffirmare coguntur, tot vicibus dimidiumproportionedimidiata pofle dividi, quot vicibus totum eadem pro- portione dimidiata fubdividitur. At hoc i- pfum nego , ac pernego, 8c dico effe falfifii- mum.Quin aflSrmo.eo nomine totum aliquid dici refpe&u dimidii, quod duplo plures in fe partes habeat quam dimidium, 8c, quod ob id una etiam vice faepius aut amplius fubdivifio- nem admittat, quam dimidium , ex natura < proportionalis divifionis , vel quod totum duplo plures vices fubdivifionum admittat, quam dimidium, cum in fe duo dimidia con- tineat, quorum utrumque in tot partes dividi poteft, in quot unum dimidium feorfim fum- tum. Quod ut evidentius cognofcatur, ad numeros revocetur. Ponamus duo corpufcula ina:qualia,unum duplum.alterum dimidium, &, quia omnia in certo numero 8c menfura funtcondita, 8c, horumunum alterius du- plum ponitur , attribuamus utrique certos proportionates numeros .Sit duplum partium indivifibilium 8192. dimidium 4096.'jam faciant periculum Adverfarii proportionali ilia fua Scdupla divifione in utroque,an dimi- dium tot vices fubdivifionum admittat, quot |
||||||
|
DisputAt. ex PHiLOSoraiA Select. Volumen II.
|
|||||||||||||||
|
34§
|
|||||||||||||||
|
in infinitum. Etfi terminus, copulans conti-'
nuipartes,forctdivifibilis,noneffetfiiiiplici- ter communis, fed tantum fecundum unam partem communicaretur uni,8c fecundum al- teram partem alteri. J. Dari indivifibila rea- lia, terminantia; facile conftat •. fi enim con- tinuum conftet ex indivifibilibus, ut eft pro- batum, ultimaindivifrbiliadicenturoptime terminativa continui, quia per ilia termina- tur feu finitur continuum. X. Et fie fatis probatum eft , Continuum
componi ex indivifibilibw unitis, reftat ut pro- bemus, ea quoque ejfefinita. i.Siipfumcon- |
|||||||||||||||
|
quod tangit,penetrando, fed extra illud-.ficut
cnim una fuperncies.licet aliamtotam tangat, non penetrat aliam (alioquin non gemina iu - perficies aut quantitas foret fed una) ita unum punftum, licet immediate alterum tangat, non tamen penetrat illud. Quod addunt, in- divifibile additum indivifibili non facer emajut, ideoqut exum punBo, quodadditur alteri pun- lio, nonpojfe continuum refultare majus ; Refp. Quernadmodum unitas una ( qua: eft quod- dam indiviiibile, nam una unitas dividi am- pliusnequit) addita alteri unitatifacit majo- rem numerum , quidni unum indiviiibile |
|||||||||||||||
|
quantitatis continuas additum alteri faciat; tinuumfitfimpliciter finitum, non polfunt
majus continuum ? ficuti materia & forma, i efle infinita indivifibilia, qua: illud compo- quamvis non fint totum Phyficum , faciunt; nunt: fi enim indivifibilia componentk fint |
|||||||||||||||
|
infinitafimpliciter, & ipfum continuum erit
infinitum fimpliciter ; quod eft abfurdum. i. Si in continuo detur pars media, Ergo par- tes continui funt finitae: At indivifibilia funt partes continui componentes.ut liquet ex an- tedi&is. Major probatur, quia inter partes in- finites non poteft aflignari medium: nam ha- bere medium eft proprietas rei finite, ficuti 8chabere primum atque ultimum. 3.Qua:li- bet pars continui conftat expartibusfinitis: ergo omnes partes funt finita; : quadibetpars influit in fuum continuum : non poteft vero influere per partes infinitas : ergo quaelibet pars continui conftat ex finitis. Ergo totum quoque continuum ex partibusfeuindivifir bilibus finitis.quod erat demonftrandum.Obr je&iones inconfli&ufolvemus. |
|||||||||||||||
|
tamen totum Phyficum
IX. Ad z. Refp. t. dari indivifibilia in
continuo realia , facile probari poteft ; quia continuum eftensreale:fiigiturex indivifi- bilibus conftet, ut eft evidlum, oportet ipfa efle realia: ens eaim reale, non poteft com- poni ex entibusnonrealibus. i. Dari indivi- fibilia realia, copulantia; facile etiam proba- tur, quia omnecontinuum dicit partium co- pulationem & unionem : partes vero debent medio aliquo uniri ac termino aliquo copula- ri: fed hie terminus copulans non eft aliquid divifibile: nam fie etiam eflet continuus,nam omne divifibile eft continuum: ac proinde alio iterum termino copularentur ejus partes; qui terminus fi iterum fit divifibilis, iterum quoque eft continuus,& fie daretur progreffus |
|||||||||||||||
|
FINIS.
|
|||||||||||||||
|
Pag. J4p
APPENDIX Difputationum quarundam pauciffimarum
IN COLLEGIO ORDINUM THEOLOGICO
DISPUTATARUM. |
||||||||||
|
DISPUTATION-IS PHILOSOPHIC*
D E
A TO MI S.
Thesis I.
|
||||||||||
|
Noidit non ita pridem in ma-
nus meas Phihfophi ac Medi- ci Ticinenfs Ioh. Chryfofl. Ma- gneni Liber de Atomti, Demo- critusrevivifcem, quern avi- diflimeftatimperlegi, quod veritatem.in Abderita Democriti puteo hacle- nus abditam aclatitantem, cum ipfo revivif- cente renafcituram quoque fperarem : nee fefellit me fpes mea. Qujppe ita aflertam de- prehendi de Atomk ab illo viro do&rinam ac folidis rationibus ftabilitam, ut meum circa Atomis jam a multo tempore flu£tuantem animum.ab iftis dubitationum flu&ibus.non- nihil liberaverit: inveni enim gravifiimas ac maximearduas difficultates, quas adverfum Atomos conceperam , ab illo folutas : Quja tamen alii fortafie alias adhucanimofuofo- vent, placuit publica hac de AtomU inftituta velitatione unumquemque, ad placidam ea- rum propofitionem 8c adverfus Atomts oppo- fitionem, humaniter invitare. II. Atomut vox Grxca eft, ex « privativa
particula 8c •n^ufeco, derivata, quail dicas, infeilile: nonnulli volunt deduci ab zrft.<&-fu- mut, vapor, flatus, quia in vaporum ac fumi particulas abeunt corpora, cum in fua princi- pia, quse Atomos efle probabimus, refolvun- tur: fed prior etymologia eft receptior. Signi- ficat vero Atomus, corpufculum tantseparvi tatisutnullatenus dividi poflit, 8c, fiadele- menta corporum naturalium referatur, eo- |
||||||||||
|
rum particulam indivifibilem : differt a pun*
(ko Mathematico, quodhujus nulla fit pars, nee intrinfeca nee per defignationera, neque ullo modo concipi poffit ulla dimenfione praeditum, adeoque quod 8c Phyfice 8c Ma- thematiceeftindivifibile : Atomus verofuas habet dimenfiones 8c virtualitates correfpon- dentes fpatio, fed cum perfefla indivifibilita- te; figuram fuam habet, talem ut ejus tamen vi nequeat dividi: indivifibilis eft, fi non Ma- thematice,PhyficefaItem.Extalibusy#07»//, five corpufculis finitis numero, inter fefe di- ftin&is, certae 8c determinate figurx, omnia conftare corpora naturalia, demonftrabimus; non quod omnia fortuito Atomorum confluxu coal uerint, qua: infaniafuit quorundam Gen- tilium , fed quod Deus Opt. Max. creando, ex Atomis omnia, buncmundum, 8c qua; in eo funt, corpora, compofuerit, 8c fie porro, ato- morum nyx^tai ac concretione, eorporura naturalem generationem, earundem J^x^ 8c difcretione eorundem naturalem corru- ptionem fieri voluerit: quemadmodum , ex 14. litteris varie coeuntibus, omnisdidlio- num varietasexiftit, Sc in eas omnes didtio- nesrefolvuntur. III. zAttmosdefcribuntnonnulli,corpu-
fcula, quae ob nimiam parvitatem dividi am- plius nequeunt, 8c fingula oculis cerni non poffunt, conjunftapoffunt. Alii> efleefflu* viaminutilTima.obfummam parvitatem in- dividua, adtionum 8c paffionum in rebus na» Yy 3 turalibus' |
||||||||||
|
DisputAt. ex Philosophia Select.
|
||||||||
|
Ms
|
||||||||
|
rum definition aliaeclarius ex earum divifio-
ne 8c claflibus innotefcent.Nunc dari Atomos, authoritate Philofophorum, qua Veterwm, Mo- chi Phanicii, qui ante Troiae excidium vixit, Empedoclu, Leucippi, Zenonis, <iAnaxagora, Epicuri, Protagor*, Platonit, Hippocratii, De- mocriti, qua Rscentiorum, Patritii in pa?icofeni<e lib. i. Scaligeri Exercit. ioi. Baffonu lib. i. Phil. Nat. Sennerti in Hypomnematibui, & de Cmfenf. Chym. GorUi exercit. Philof. 12. Schafn. Phyf. Gen. 1. 2. c. 1. Sperlingeri Phyf. I. f.c.z. Berigardi in Circulo Pifano 8. Magne- ni in Democritoredivivo per totum, zAquilonii Opt.lrf. defy. & Profp.i. &c. confirmari poflet, fed vero ratione agemxis 8c experientid, cujus utriufque irr probando major eft quam authontatis humana efficacia ; qua adducta utraque, Atomorum fpecies perfequemur, atque earum do&rinam non tam horridam effe, quam vulgo habetur, nee delirafle Epi- curum, nee infanivifle Democritum, oftende- mus. IV. Ratio , quae Atomos probat , accipi
poteft ab axiomate communi, quod ab infini- to abhorreat natura: modus ergo aliquis datur incorporibusnaturalibus dividendis, ut ul- terius dividundo abiri nequeat. Sic argumen- tamur. Quscquid non poteft realiter dividi in partes minores, illud eft atomus. Atqui corpus minimum in natura realiter, in partes mincres dividi nequit. Ergo corpus mini- mum in natura eft Atomus. Major eft mani- fefta: nam divifibiie eft, quod poteft dividi in partes: quae neceflario funt minores toto dividendo: ergo quod non poteft realiter di- vidi in partes, quae lint ipfo minores, illud fit indivifibile oportet, atque eft 8c dicitur Ato- mus. Minor probatur: fc. dandum efleali- quod corpus minimum in natura: quia alio- qui daretur progrefTus in infinitum: dabitur enim Temper quo vis minore minus. Quaero v. c. an granum falis fit minimum, ita ut non fit minus eo? fi affirmes, habeo quod volo; dari corpus indivifibile in natura: £1 neges,ne- ceffe eft, ut des aliquid minus, in quod refol- vi poflit granum falis. De illo minore iterum qusero, an fit minimum, an verd dari poflit adhuc minus ? fi dicas ; adhuc aliquid efle minus,
|
||||||||
|
turalibus caufas: effluvium vocant, corpus na-
turale ex terris, 8c aquis potiflimutn , virtute fiderum extraclium, varias fuftinensimpref- fiones; faciuntque illud , fimplex , atomum , 8c mixtutn , vel fumtim vel vaporem. Magne- ?;ttf,cujusfecimusmentionem8c veftigiapre- roemus, Atomum definit, Materialis Phyficse- queextenfionisradicem&initium: utenim, inquit, quantitatis difcretae radix eft unitas, lineac Mathematical principium eft pun&um, fie etiam Phyficas 8c fenfibilis continuitatis origo 8c principium ell atomus: antequam vero definitionemfuam per partes explicet, duo notat: i. Dari quaedarn entia, qua: nul- lomododividi poffunt, ne per intelle&um quidem. 2. Dari entia quaedam intrinfece in- divifibilia, extrinfece vero penes defignatio- nem, vel commenfurationem, quam habent ad aliquid aliud, effe divifibilia, quomodo | Angelusdefiniturfpatiodivilibili, 8cAnima corporefuo, in quo eft: quam vocat divifibi- j htatem Mathcmaticam oppofite ad Phyficam, quae partium unionem reipfa folvit. Quod j utrumquefedulonotandum.ad naturam Ato- morum penitius intelligendam, quae cum di- j cuntur rm'/tx&i kstaletfa , corpora indiviflbi- . 3ia,intelligendaeft indivifibilita; Phyfica, quia fc. natura in refolutione corporum natura- lium ultraatomos non progreditur, ficut 8c ab aliis corpora naturalia exordium fumunt j infuiortu. Hinc obiter liquet, quamineptei contraDemocritumdifputaverit 8c Vetera Phy- Jicos 6. Phyf. Arijloteks, non Phyfice fed Ma- thematics: , ac committendo ptnaSitatt «t «'/- Pio yit®*. Non deMathematics fed de Phyfica indivifibilitate, non de ea quae mente, fed qua: re 8c opere fit, divifione, loquebantur Veteres, cum de tAtomu philofopharentur. Phyfica non erant confundenda cum Mathe- matics : funt fui Phyficse fines, 8c fui Mathe- maticx. Sedad Magnenum redeamus. Defi- nivit Atomum, radicem air initium exten/tonis, \ tnaterialis & Phyjica: Materials , ut definitio omnibus atomis conveniret, 8c accidentali- bus: Phyfica, quia atomus una, ctfi habeat fuas dimenfiones.non tamen facit continuum Phyficum, fedtantumMathematicum, ne- que enim fub fenfum cadit. Sed hxc Atomo- |
||||||||
|
A P P E
minus, mox redibit quaeftio , an illud mi-
nus adhuc habeat minus? quod fi affirmes, iterum redibit quaeftio * & lie in infinitum , nifi tandem fubfiftas in aliquo minimo, quod ulterius dividi nequit. Sic dividat natura arborem , vel aquae aut terras alicujus par- tem centies millies, tandem tamendefiftet, ne infinitas partes quacrendo infinitas ludat operas. V. Experientia tarn multiplex Atomos e-
vincit, tam variae conditionis, utexdivitis naturaeplenocopiaecornu, quae prima,quae fecunda proferri in medium debeat, vix con- ftet. Pulvis ,qui veftibusjibris, parietibus, aliifque nonnunquam adhaeret , quomodo iftucdelatuseft, non exnihilo, neque Tem- per vifibiliter? fednonraro, fubatomorum fpecie, Tub minima quantitate, quae omnem fugit vifum j corporibus allabitur: unde par- ticulae, qua; disjuntte videri non poterant, conjunche videntur: fie cum idem pulvis ex libris, veftibus, parietibus, ejicitur, non an- nihilatur , fed in aere , quoad fubftantiam fuam, quoad minima fui, tam diu haeret, do- nee iterum corporibus obviis adhaereat, & fe- fe magis magifque conjungat, ac de novo fub vifum cadat. Minima hoec corpufculaperae- rem volitantia, quid nifi atomi funt? Farinam & calcem jninnumerasatomorumMyriades_ difpergi, quis neget ? Quot quotidie vapores exterris&aquisegrediuntur, & nuncnebu- lam , nuncrorem, nuncpruinam, nuncnu- bem, &c. generant? at raro crafli&vifibi |
|||||||||||||||
|
SI D I X. $ft
mus arbores & plantas crevifle , non item
crefcere, nee videmus iftas partes, quibus cre- fcunt, quas non nifi atomos effe verifimilli- mumeft. Sed infinitum foretomnes adduce- re experientias: quare perclaffesinctdamus elementorum , eorumque atomos infpicia- mus. V I. Igneas atomos probat ignis, modo in-
fenfibilipermiftusaeri rebufque aliis, atque ibi faepe eft, ubi nee urit, nee lucet, in fumo, ligno, lapide, 8c centenis aliis. At quomodo? non per effentise fuse remiffionem,* fiftitiam plane. Eftenimeffentiaejus, utomnisrei.in indivifibili pofita, cui nihiladdi,-nihildemi poteft: non per caloris fui feparationem: quia propria feparari nequeunt afubjedtis: fed per folam fui difperfionem, in minima, in invi- fibilia, inindivifibilia : hsec seftum pariunt, seftate in aere, hyeme in hypocaufto. Qujd manum immiffam in calidam ac ferventem aquam calefacit & adurit ? non nudus calor , fedcalorin 8c cum atomis igneis, pertotam aquam difperfis. Quid floccos, telas aranea- rum , 8c pulverem, in fornace calentemovet? Calor,dices. SedAccidenseft. Qupdnameft fubje&um, cui ineft? Atomi fc. igneae per porostegularum difperfij: hae, cum leviffima ilia corpora tangunt, motum iftum praeftant Scturbascient. VII. lAereat atomos probat aer, qui invi-
fibili modo corporibus , maximam partem porofis, ineft, 8c poros infenfibiliter implet: 8c, inmuris, parietibus, januis, mediaque |
|||||||||||||||
|
les.faspiustenuese^invifibilesfunt; 8c quid j montium altitudine, aer eft: foni enimper
hi .nifialiqaotatomorummillia? Cepasqui corpora ifta meant ac remeant: at fonus fine |
|||||||||||||||
|
diffecant, morfus fentiunt oculorum; non ob
qualitatem de fubje&o in fubjeftum migran- tem, fed ob fubtilifiima 8c,minutimraa,cor- pora ex cepis egreffa, 8c oculos ferientia. Ca- nes veftigia heri a veftigiisperegrinidifcer- nunt: unde hoc ? non ob aerem alteratum, fed ob minima effluvia ex heri 8c peregrini cor- poribus exhalantia 8c aere contenta. Halitus, qui ex ore egreditur, non annihilatur, fed in minimasparticulas, quaefugiunt vifum , dif- gregatur. Et quoties venenum invifibiliter fub atomdrum fpecie fumitur, roirafqueSc |
|||||||||||||||
|
aere non eft: non tamenaeribieft, multum
congregatus , fed vero diffipatus in minima fua: alioquin adkum negarent ei denfa ilia corpora. Baculum ficcum, in extremitate, qui una tangit manu, alteraadmovet auri, fo- num percipit, ob indivifibilia aereainclufa baculo: Dolium vino aut cerevifiarepletum inferne fiperforetur, 8c fuperne obturerur, non quidem impetu prime ubertim effluit humor, aere locum effluentis humoris occu- paturo non praefente! fed ftatim atque atomi aeresc lignum permearunt, fubindemagis 8c |
|||||||||||||||
|
Metalla
quoque |
|||||||||||||||
|
iniferas mutationes corporibus infert ? Vide- magis humor profluit & prormt.
|
|||||||||||||||
|
DisptitAt. ex PhiiosophiA Select.
|
||||||||||||||||||||
|
3f*
|
||||||||||||||||||||
|
quoque fonora, nonaliamobeaufamfonant I partes & atomos terreftres latuiffe : qui* in
|
||||||||||||||||||||
|
limpidifiimis ad vifum undis, atomi terre-
ftres, qu? non cernuntur quamdiu per aquam funt difperfje, vifui fefe fiftunt, cum fundum innata gravitate petierunt: &, quare lintea alba , pluviali commaculantur aqua1 , nunc plus, nunc minus, nil! quia vel plures vel pauciores in ei continentur atomi terreae'Sed fatis de Eiementorum atomis, quas imprimis Operation?! chymica , imprimis fublimatio, ubi atomi illae colliguntur in alembico.ex ful- phure.fale, Mercurio, 8cc. dequibuscon- fuli potcft Sennertm, de Chym. confenf. c.u. ^•hypomn.^. X. Nunc atomorum /pedes proponamus,
quod poftremum fuit hujusdHputationis ca- put. Atomos alia eftfuhjlantialis, alia acciden- talis. ^Accidentalis eft, vel abfoluta, vel moda- lis. Subftantialis eft, vel elementaris, vel non elementaris. Elementaris eft ignea, aerea, a- quea, terrea. Non elementaris ad certas claffes reduci vix poteft. Atomis hifceomnibus in- Cuatproprietates, qu^dam communes omnibus, quxdam^ro/in^fingulis. Communes omnibus funt, mtbilitas ,fympathia, quantitas. Aereis eftinfitaunionis fuga-. igneis aliifque com- munis eft amor {ancitumque foedus. Propria finguliseft, qualitas, figura, ordo. Quae o- mnia exaftiflime explicat cit. Magnenus de |
||||||||||||||||||||
|
refonantque, quam per atomos aereas latitan
tesinporis. VIII. ^Atomos aqueas probant pluviat,
qua:, cumvel cecidere velcadunt, asgre fa- ciunt claudi januas, aegrius aperiri: unde hoc, nifi quod atomi aqueie intravcrint lignum? Eadem caufa eft, quod dolia, qua: in aere ficco rimofa fiunt, humido aeri commiffa, rimas amittant. Sic ligna liberoexpofitaagrifarpe graviora fiunt, quam erant pri us, non ob au- gmentum, quod ceperint, fed ob atomorum aquearum ingreffum. Ova, poma, carnes, canthari, aliaq; hyberno tempore in calidum conclave relata, i'udant largiter. Unde hoc? quia, mquiunt, frigus exit. At quomodo egre- diturfrigus? non abfque fubftantia & fubje- &o fuo aqua. Quomodo ergo fuit ingreffum ? itidem non abfque fubjefto. Nee tamen quif- quam vidit, aquam intrare ov*,poma,carnes, cantharos: intravit tamen frigus: quomodo? non nifi in & cum fuis atomis aqueis. Sic, re- mittentefrigorecumregelat, ex turribusSc gdium parietibusvidemus niveum quid egre- di. Vulgus frigoris egreffum vocat: at quo- modo fuit ingreffum , cum id nemo oculis notaverit ? non nifi per atomos aqueas. IX. Terreas atomos probant ftiriae , quae
thermis, 8c tophi, qui canalibus accrefcunt, |
||||||||||||||||||||
|
& docent clare in tam limpida & clara aqua\ Atom. Difp. 2. c. 3. &feq.
|
||||||||||||||||||||
|
•
|
||||||||||||||||||||
|
DISPUTATIONIS PHILOSOPHIC^
CONTRA
QUATERNARIUM ELEMENTQRUM NUMERUM,
|
||||||||||||||||||||
|
PARS
|
||||||||||||||||||||
|
PRIOR.
|
||||||||||||||||||||
|
Thesis I.
|
||||||||||||||||||||
|
|te itArijloteiem fententias videre eft apud
\Patritinm I. 22. Pancofinias. Recentiores funt quam pi trim i , idem Patritius , Car-
1 danm, Freigiuf, Bafo, Danaus, Timplerns, Cafmannus, Barthoiinm, Wendelinus, VaUe-
jius, GorUus, Reneritu r 8c quis omnes enu- meret ? Sed nos authoritate non ftabimus:
I verum |
||||||||||||||||||||
|
REcepta quidem a multis nunc eft feculis
atque etiamnum hodie fententia, qua- • tuor dari corporum naturalium ele- menta: Ignem, Aercm, Aquam, Terram. j Verum enimvero multi , ante & poft AH- 1 fiotelem , hunc quaternarium eiementorum aumerumindubium traxerc. Veterum an-/ |
||||||||||||||||||||
|
E M
|
|||||||||||||||||
|
1 *• ~m
combinations; Jint reliqua, unit caliditatis cum.
frigiditate , altera humiditatis cum fccitatey quia tamenfunt illegnima, milium certum ele- mentum conftituunt. Refp. ad hoc argumen- tum multa dici poffunt. i. Nititur incerta hypothefi, dari tantum quatuor primas qua- litates, vulgo fie habitas, ex quarum combi- nationeprocedit. i. Sumitur, non probatur, nullo modocalidum cum frigido, humidum cum ficco, pofie combinari; Nam quidni ca- lidum&frigidum, utrumque moderate, Be humidum & Cecum, utrumque moderate , |
|||||||||||||||||
|
verumaliam ingrediemur viam, ac nullius
rationum momentis effe innixum numerum quaternarium elementorum oftendemus. II. Argumentorum quidem pro elemen-
torum numero quaternario certus non eft or- do, fedpromifcuus& arbitrarius, acprimum efto , petitum a quatuor qualitatibus , quas primasvocant.Sicargumentantur: <?£«^y«Kr ■qualitates prima taBiles, totfunt elementa. At quatuor funt qualitates prima. Ergo & quatuor funt elementa. Verum hoc argumentum mul- j tismodis vacillat. i. Ad mmorem dicimus, | |
|||||||||||||||||
|
quod gratis dicantur primse qualitates illse l poffintcombinari? multis non videntur effe
|
|||||||||||||||||
|
quatuor, quas vulgo tales habentur: nam lux
& figura non minus prima: dici merentur, quam quatuor vulgo fie di&ae; & dubitari po- teft , an non quatuor vulgo dittarum non- nulhe ex aliis oriantur ; im6 hoc a non- nullis afferitur. 2. Conceffa minore demus |
impofiibilesiilae combinationes-. Ergo&pof-
fibile eft, dari plura elementa quam quatuor. J. Ad argumentum direfle, negatur major, neque bene probatur. Nam non fequitur , Dantur quatuor combinationes qualitatum primarum, Ergo dantur quatuor elementa; |
||||||||||||||||
|
effe quatuor, admajorem dicimus, non flatim 1 led hoc tantum , Ergo dantur quatuor corpo
fequi, illas effeaffignandastotidemelemen- ra aut corporum naturalium genera quibus
tis: nam quid fi calorem , foli, caloris omnis hx combinationes tribui pofl'unt. Agnovit
|
|||||||||||||||||
|
hujusconfequentiaeinrirmitatem, ipfe inter
Peripateticos Picolominem , I. 2. de Gen. & Corr. p. 161. n. s.ubidicit, Conjidero tertio, quodhac confecutio videtur car ere necejjitate : Complications nonpugnantes funt quatuoriErgo quatuor funt elementa, quia expoffenonpoteft inferri effe: yvofolntione dico, qttodrevera Ari- Jlotelesnon format banc confequentiam, fed fo- lum dicit, reBa ration: refpondere afparentibm fimplicibiu corporibus. IV. Argumentum tertium efto. Quot con-
currunt elementa ad conftitntioncm mixti , tot funt: fed quatuor concurrimt. Refp. Minor cm nullomodo probari pofle. Namexplicent ,fi poflunt, quis fit illemotus futuius, quo ignis fub concavo Lunae fupra aerem conftitutus ad mixtionem aut mixti conftitutionem con- curret ? aut enim motu circulari defcendet aut reclo: non circulari, quia fie nee ad cen- trum nee a centro movetur, ideoque fie non poteft pervenire ad locum mixtionis facien- dae: non refto; namque is, vel effet furfum, vel deorfum: non furfum; nam fie multo ma- gis a miftione recederet: non deorfum, nam ifte motus eft: contra ignis naturam, adeo- que violentus: at nullum violentum eft per- Z, z petuum; |
|||||||||||||||||
|
in hifce inferioribus fonti, affrgnemus, po-
tius quam igni, corpori cuidam diaphano, fub luna pofito, cujus nee ullus caiorperci- piatur, quo argumento nos refutabunt ? 8c certe, non fequitur, quot funt qualitates pri- ma; , tot funt elementa: fed hoc tantum : tot funt vel effe poffunt corpora, vel corporum naturalium genera, quibus hae qualitates di- verfsecompetunt: quae corpora effe elemen- ta, haftenus non eft program, neceffehoc ar- gumento probatur. III. Argumentumfecundum efto. Quot
funt legitime combinationes primarum quali- tatum taBilium , tot funt elementa. Sed qua- tuor funt legitime combinationes qualitatum pri- marum taBilium. Ergo quatuor funt elementa. Majoris ratio eft, quia unumquodque elemen- mentum ex combinations legitima primarum. qualitatum refultat. Mi nor probatur ex thri- ft ot. 1. i. de ortu & interim, c. J. Vna enim tombinatio legitima eft caliditatis cumficcitate, & ilia conftituit ignem: altera eft caliditatis cum humiditate, & ilia conftituit aerem: tertia eft frigiditatis cum humiditate , & ilia conftituit a- quam : quarta eft frigiditatis cumficcitate, & iila conftituit ten am : licet enim adhuc du* alia |
|||||||||||||||||
|
Disputat. ex PhilosophiA Select.
|
||||||||||
|
yf4
|
||||||||||
|
pter agendi aptitudinem, in eum a natura na-
turante locum eft relegatum, unde natura; naturata: infervire non poteft ? nam haftenus infervitei,quatenus corpora mixtaconftituit, & mixtioni opitulatur, atque fie perficit uni- verfura: at quomodo conftituetmixtum, o- pitulabitur mixtioni , perficiendo univerfo inferviet, fi ad locum, ubi fit mixtio, de- fcendere non poteft ? at non poteft , quod folutis omnibus exceptionibus oftendi- mus. V. Argumentum quartum eft. Ex iifdem
conJlamuf,ex quibus nutrimur: At nutrimur ex quatuor potijjimum element is. Ergo ex iifdem conflamm. Confequenter, dantur quatuor ele- menta. Refp. Minor falfa eft , 8c experien- [tise 8c rationicontraria: Nam i.mixtiscor- poribus nutrimur , non puris dementis. i.Demushoc, nos remote ali ex elementfc: at inde non fequetur, dari quatuor elementa; poteft hoc experientia comprobari. Exem- pli gratia. Nos alimur carnebubula: qua? cum fit corpus mixtum , videndum eft, unde bos nutriatur. Bos aliturex herbis tanquam cibo, putagramine, & aqua tanquam potu: quare tantum duo reftabunt elementa, aqua 8cterra: nam ipiae herbac, ut gramina , ex aqua 8c terra nutriuntur t q^uod rufticis fatis eftnotum. Ignis elementaris, qui fub con- cavo lunas conftituitur vulgo , ne hauritur quidem a nobis aut ab ullo animanti : tan- tum abeft, ut nutriat: aer hauritur a nobis aliifque ad cordis refrigerium , nonutinali- mentum corporis cedat. Quare retorque- trrus argumentum >&U ii /Ileum. Ex quibus non nutrimur , ex iifdem non conftamus. Atqui non nutrimur quatuor eleraentis. Er- go non iifdem conftamus. Confequenter quatuor elementa non funt, vi hujus argu- menti. Reliqua pro quaternarioelemento- rum'numero argumenta excutiet difputatio- nis hujus pars altera. |
||||||||||
|
petuuro: hie tamenmotus ignis elementaris
deorfum ad mixtionem perpetuus effe debe- ret , quia perpetuo mifta generantur. Ex- cept, i. Nullum violentum eftperpetuum, nifi habeat caufam perpetuantem , qualem habet ignis elementaris. Refp. Dicere, quod vio- lentum fit perpetuum,cum habet caufam fu« perpetuitatis, eft dicere, quod violentum fit perpetuum , cum datur violentum perpe- tuum. Except, i. Violentum opponitur natu- rali, veljic, tit Jit ctntr avium natura, vel, ut non quidem/Tt naturale, non tamen contra natu- ram , fedinter utrumque medium :pofleriori mo- do motutignis eft violent tn. Refp. Omnismo tusvelfitabinternoprincipio, & eftnatura- lis, vel ab externo, & eft violentus, id eft , contra naturam : fecundum genus violenti non agnofcunt Philofophi. Except. 3. Kek- kenn. l.%. Syft. Phyfici c. 10. refp, ad^.arg. Ignem ab initio fuife concreatum corporibus mix- tis & i" its manereperpetua corporumgenera- tion : item aerem mutari in ignem : ideoque ignem elementarem effe , etjinon defcendat, ijfo- que defenfunon ejfe opus. Refp. hacexceptio ne Kekkerm. vis argumenti tertii pro ignis elementaris exiftentia prorfus infringitur: nam fi ignis perhaecinferioradifperfus cor- porum miftorurn generationi fufficit, aut aer mutatus in ignem (quamvis hxc elemento- rum tranfmutatio fubftantialis non fine causa amultishodienegetur) quis quaefoufuserit ignisfublunaris? Neque enim video, quare in hoc mundi ampitheatrum introducatur. Excipiunt ad hoc Conimbric. l.^.decxlo.art.i.. DefeBam & mancam fore mundi univerfita tem. Quafi vero mundus imperfeftus fit, fi careatignifublunari, cujus nulluseftufusin inferioribus, fatente Kekkerm. Conimb. rege- runt, effe ufum: dicunt enim ejfe ad agendum maxim'e aptum element urn, in quo abeunt a Kekkermanno. fed rogo Conimbric. quomodo corpusaliquod, cujus niaximuseftufuspro- |
||||||||||
|
Difpn-
|
||||||||||
|
Appendix. 35^
DISPUTATIONIS PHILOSOPHIC^,
CONTRA QJJATERNARIUM ELEMENTORUM NUMERUM,
PARS S E C V N D A.
Thesis I.
|
||||||||
|
EXcuffimus ac diluimus , quatuor pro
quaternario numero elementorum argu- ments , difputatione prsemifsa: nunc re- liquaexcutereacdiluereeft animus: Quan- tum efto. Qitot modus gravitas & levitas par- ticipator ab dementis, totfutit dement a. Atqui quatuor modis gravit as & levitas participator ab dementis. Ergo quatuorfunt elementa. Ra- tio rnajoris eft, quia unumquodqueelementttm participat aliquiddegravitate & levitate. Mi nor probatur, quia inter dementa, ignis infum- mo grada participat levitatem, terra gravita- tem, a'er ry aqua utrumqueingradu remifo,ita tamen, ut air magis participet de levitate quam de gravitate, aqua magis de gravitate quam de levitate. Refp. Argumentum hoc.petitum a gravitatis & levitatis gradibus vel fummis vel remiffis, multis modis peccat. Nam i.per myxupntnf.ticet admitteremusin rerumna tura aliqua corpora fimplicia ahorum com paratione efle gravia aut levia, non ftatim fe- quitur ilia efle elementa: l.Per a^umi, ilhm gravitatem & levitatem participari diverfis gradibus ab dementis, negamus: 8e hoc in minore ponitur ac fupponitur potius quam probatur. 3. PetiturTicii^if: nam hoc eft ™ xe/>if.i">, utrum fit ignis, qui participet fummara levitatem; demonftrent prius ele- mcntarem exiftere, 8c turn demum levitatis participationem ei adfcribant. 4. Peccatur falfafuppofitione: nam ha:c \zjty<ni quidem argumento fubfternitur , quafi darentur di- verfac gr»vit*tis & levitatis fpecies , quam fententiam defendunt Conimb. I 4. de ccelo. quafi. 1. art. \. At nos contrariam ample&i- mur, ut veriorem.cum Ruvio /.+. de ccelo. c. 6. quafi. i. Itaque f. x$ •nfilaem retorquemus hoc argumentum. Quytuplex eft gravitas 8c | |
levitas, tot funt elementa. Atqui non qua-
tuor aut bis bin* funt fpecies gravitatis 8c le- vitatis. Ergo nee quatuor aut bis bina funt elementa. 11. Argumentum fextum efto. In quot ele-
menta mixtum refolvitnr, tot funt elementa. Sed in quatuor elementa mixtum refelvitur. Ergo. Prob. minor. Qma, quandopomumputrefcit, cernimus quafdampartes injlar tieris exhalare, quafdam injlar aqua humida infuperficie hare- re , era fas verb $* terreas partes fubfidere; de- ni/fe calor etiam deprehenditur, qui ignem, a quo nafcitur,arguit. Refp. i. per a'jv-iinj.adMi- norem.Falfum eft,mixtum refolvi in quatuor elementa, neque probatur in putrefactions pomi allata: nam partes exhalantes non funt aer, fed exhalatio putrida, 8c halitus: quod haeret in fupcrficie, non aqu'aeft, fed mixtus humor: quod fubfidere dicitur, non terra eft, fed ex terra mixtum, inquoprcedominatur qualitas terreftris: calor , qui deprehenditur, noneftelementaris, fed folaris, qui in rna- turandispomis uti occupatuseft, itacernitur in eorum putrefadrione,8t qui.ob agendi effi- caciam, ignis appellator: imocalorem ilium, qui in putrefac\ione deprehenditur, non e- gredi ex pomo, tanquam in quo delituerit, led turn primum in eo generari, cum putref- cit, nonnulli, 8c veritimiliter, exiftimant: quod (i verum fuerit, mixtum non in ignem refolvitur ut elementum , quia ille ignis aut calor igneus, cum extrinfecusadveniat, mix- tum non conftituit, unde nee in eum refol- vitur : nam eadem funt Refolutionis , quae Conftitutioniselementa:necfequituraerem» fi ponamus eum egredi ex pomo putrefcente, efle ejus elementum, ex quo conftet, in quod refolvatur, quippe qui intra poros pomi po- Zz! tuit |
|||||||
|
D I S P U T AT. EX P HI I. O S Q P H IA S EL E CT.
|
|||||||||||||
|
&*'
|
|||||||||||||
|
probant fed illuftrant. 2. Hieronymo ex Hie-
ronymo reponimus. KhetoHcatifumus & air quiddeclamationibus dedimus. Quod ut alibi > ita hie verum effe deprehendimus. Aliiqua- ternarium elementorum numerumadumbra.- tum volunt Ezech. 1. per quatuor rotas, qua ad motum quatuor anitnalium movebantur. Refp. per illas rotas, non quatuor elemcnta,fed qua- tuor plagas mundi, quae a Deo perangelos gubernantur, fuiffeadumbratas. V. Nunc fpeciatim, quae argumentapro
ignis elementaris ( quem pro fi&itio cerebri humani commento habemus) fub lunaj con- cavo conftitatione pioferri folent, pariter dif- cutiamus. Primumefto. Si datur elementum frigidijfimum &gravijjimum, ergo dabitur quo- que elementum calidijpmum &• levijpmum. Sed verum eft prius. Ergo & pofterius. Probatur Confequentia,^«/a contraria contrariorumfunt confequentia, pofitoqite contrariorum uno poni- tur & alterum. Refp. 1. per ovygupn<n'> • et- fi fiigus 8c gravitatem a corpore elementari fluere poneremus, non tamen indefequitur contrarias qualitates, calorem 8c levitatem.ab elementoaliquoneceffarid fluere, fuflScit fi allignemus aliquod iis fubjeclum, cui merito vindicentur; 8c caloris fubjedtum folem dici- mus: leritas non femper concomitatur calo- rem, cum dentur res leves minimecalidae. 2. Ponitur tanquam certum.quod adhuc eft ii Ktuiftuet: nam quseftio eft.an detur elementu in gradu intenfo frigidiffimu 8c graviffimum: nam multi ex Philofophis negant qualitates elementares convenire dementis in gradu intenfo: 8c ponatur hoc effe verum, quomo- dopoteriteademqualitas, puta frigus, con- venire duobus elementis in gradu intenfo, puta aquae 8c terra? 3. Nee hoc verum eft femper: poiito uno contrariorum ponitur8c alterum : nam datur fumme bonum , fed non ideoetiamfumme malum. VI. Argumentum fecundum. Ignis e8
|
|||||||||||||
|
tuk conttneri, ut pomum nee exeoconfti-
tuatur, nee in eum refolvatur. Atque hinc Refp. 2. wra ii (Attn » retorquendo. In quotelementamixtum refolvitur, tot funt. Atnon refolvitur in quatuor elementa. Ergo nonfuntquatuor. III. Argumentum fcptimum, non tam
pondere quam numero seftimandum, tale fe- re proponi folet. Quot funt, Temperamenta mixtorum, hitmores primarii in cor fore animalls, partes ant tempejfates anni, orbisplaga, states hominis; tot fint elementa. Sed quatuor funt temperamenta hamoresin corpore animate,par- tes ami, mundi flag*, sttates hominis. Ergo tot funt elementa. Refp. peccari elencho parium : nam , ex analogia numeri in rebus iftis ad nu- merum quaternarium elementorum argu- mentari,eftinconfequens: namfi visfacienda fit in numero xquali rerum aliarum , ut nunc omittam binarium, cujus multa poffentre- cenferi exempla: ternarium in omnibus fere rebus amaffe numerum videtur natura: an non fupernaturaleTrinitatis myfterium,quod tamen nihil ad naturam, ternario gaudet per- fonafum numero ? in naturae fcxu, mas eft, foemina, & hermaphroditus: principia rerum naturalium funttria, materia, forma, & pri- vatio: fenfibilia apud Chymicos principia pa- riter tria, Sal, Sulphur, 8c Mercurius: partes principes in homine tres, Cor, Cerebrum, 8c Jecur: Spiritustres.animalis, vitalis, natu- ralis: eorum vafa feu canales tres, Nervi, Ar- teriae, Venae, 8cc. ut Barthohnus aeque proba- biliter contra quaternarium pro ternario ele- mentorum numero ex hifceac fimilibus ex- emplisfit argumentatus, /. 4. c. 2. Enchirid. Phyf. IV. Argumentum oiftavum : Quatuor ele-
ment a fignifcantur , byffo, purpurA, hyacintho, cocco, quibus olim Sacerdotis fummi veflimenta difttnguebantur. Sic enim Hieron. Epiji. 128. adFabinlam docet. Quatuor, inquit, cokresad |
|||||||||||||
|
tingitur,hyacinthm aeri,propter cohris pmilitu-
dinem, coccus igni, quoduterque rubeat. Refp. 1.. effeelenchumfimilium: nam fimilianon |
|||||||||||||
|
viorem,adeoqueomnium leviffimum. 2.Per
mftium, quod omnis ignis fit corpus levifli- mum: nam Ariftoteles $. Topic, tres ignis confti-
|
|||||||||||||
|
E
|
x. 3f7'
que fuo volatu: & aquas: in vaporem refoluta:
furfum feruntur in aerem :fumi omnes ad- feendunt ad aerem. Ergo omnium illorum locus eft naturalis fupra aerem fub concavo luna:. Qua: hie confequentia ? ExcipiuntCa- nimb. 1.4. Pbyf. c. 5-. quaft. 3. p. 40. Vtdemus flammam ignis in Pyramidsfguram acumina- tim conari aerem tranfeenderi, nimirum, quia ignis ad Luna concawum natiiiamfedem habet. Refp. i.perexceptionem: Flammam adfeen- dere, non qua ignis eft; alioquin omnis ad- fcenderet ( A quatenm enim addeomniiialet confequentia^ied quia mater ejus exhalatio ad- fcendit; prout quando mater defcendit , Sc ipfa; & quando ilia exhalatio oblique fertur, & flamma eodem motu fertur, ficut-hoc mul- tisexemplis illuilrat PatritiusTem.^.difcuf. Peripat,!. 7. Sicutigiturnonfequitur. Flam- ma defcendit, E. ignis fphacra deorfum eft. Flamma oblique fertur, E. ignis fphxra obli - quefitaeft. itanon licet inferre, Flamma ad- fcendit, E. ignis fphsra furfum eft. 2. per tniy%u^mi. ponamus flammam femperad- fcendere, nunquam tamen fupra aerem ignis fphasram cont ingere poterit, eritque ejus co- natus femper fruftraneus. Quare cum nulla argumenta, aut ignem elementarem exiftere convincant,aut quatuoreflcmundi elementa folide adftruat, nihil reftat, quam ut falfa opi- nionedelufosexiftimemus Pbilofophos, qui ha&enus 8c elementarem ignem fit quatuor Mundi elementa afferuerint. |
||||||||||||||||
|
conftituit fpecies, Anthracen, Flammam, &
Lucem: at quis aufit dicere Anthracen effe leviflimum? J. Laborat falfaillatione&;in- confequentia; ac fi ignis propter levitatem fub luna collocandus,foret:cum tamen de ele- ' mentorum fitu non tame gravitate gclevita- te, quam ex ufu, cujus gratia in naturam funt introdu£ta, judicium ferri debeat : confor- mant hanc refponfionem Conimb. l.^.Phyf. c. f. quajl. J. art. l-ad^. Si elementa , ut pe- cultures ipforum nature depofcunt, collocatain tnundo ejfent, debuijfet terra aquis , aqua aire undiquaque circumfundi & contegi: mine >vero aliterfe res habet, fie divina procidentia difpo- nente f-propter hominum imprimis, deinde bruto- rum animantium &Jiirpium, qua in terra gi ■ gnuntur, vitam & prepagathnem, &c. vid. etiam Seal. Exerc. o~£ 46-47- VaM- & S. Phi- hfophia,c. i.p. 29. 30. VII. Argumentum tertium. Ignis natu-
ra fun fertur fupra aerem. Ergo locus ejus natu- ralis es~l Jupra aerem, ad quim tendjt. Refp. hoc argumentum non multum differt a prio- re, StadilludRefpondemus 1. perc'g sc^ne- gando, quod omnis ignis fpecies feratur fupra aerem; deinde is ignis, qui ponaturadfeende- re.fupra totum tamen aerem eniti Temper non valet, fedeoufque, quoufquemateriafuffi- cienspermittit. 2.Nulla hie eft confequentia. Afcendit fupra aerem.Ergo locus ejus natura- lis eft fupra aerem : Nam pariterlicebit mihi argumentari. Aves aera lecant adfeendunt- |
|||||||||||||||||
|
DISPUTATIQNIS PHILOSOPHIC .£,
CONTRA
QUATERNARIUM HLEMENTORUM NUMERUM,
P A R S T E R T / A.
Thesis I.
EXpunximus ex elementorum albo atque rumnatura, qnippe qui e medio fitollatur,
una ex rerum natura^wwelementarem, aftum foret de vita noftra & omnium ani- fi&itium plane cerebri humani com • I mantium; nam fine sere haufto nulla conftat mentum: nunc pariter aerem ex elemento- J vita. Aerem itaque exijlere lubentes damw, rum nurnero ejedum imus, non item ex re^> eflc ekmentumpirnegamw: exiftere aerem in Zz 3 corpoa
|
|||||||||||||||||
|
losophia Select-
teororum. 3. Quia motu fuo putrefadHonem
multorum corporum impedit. 4. Quiarefpi- rationianimalium ita neceflarius eft, utfine «o animalia pracipua fuffbearentur : atque hinc liquet, cur, licet aere non nutriamur, eum nihilominii3 attrahamus, nimirum ut fuo frigore temperet calorem cordis noftri, quod facillime alioquin fuffbearetur, & ut fu- ligines vaporefque excre'mentitii cum aere expiratounaejiciantur: ideoque novus fem- per debet infpirari, quia, quialiquantifper fuit retcntus, ftatim calore cordis eft calefa- &us. Dices: per venenatum aSrem hauftum morbi contrahuntur, ergo aer nutrit. Refp. Non fequitar: neque enim hoc fit, quod aSr nutriat, fed quia, vel venenati in afire vapores una attrahuntur, vel aer parvas fuas, quas contraxit, qualitates intus corpori noftro im- primit, quando infpiratus eft. Et haec caufa quoque eft, quod plantsemeliuscrefcantin aeretemperato, quaminalio, non quia aere nutriantur, fed quia, cum minus crefcunt, pravi'in aere vapores illas contingunt, vel aer intemperatas qualitates illis communicat. III. Argumentum tertium. Si aer fit unum
continuum cum ccelo corpus, non eft ele- mentum : nam coilum 8c elementa apud o- mnes omnino Philofophos diftinguuntur. Atqui verum eft prius. Ergo 81 poiterius. Mi- nor probatur.Si aer 8c coelum fint duo difcon- tinua corpora, different etiam tenuitate, ra- ritate, fubtilitate, atiifque qualitatibus, con- ftituentquediverfa diaphana. Atqui hoc eft abfurdum. Ergo 81 illud. Probatur Minor. Si coelum 8c aer diverf* tenuitatis, raritatis, fubtilitatis, conftituant di verfa diaphana; er- go', primum, Siderumrefra&ioabhorizonte ufque ad ipfum verticem durabit , contra quam docent Mathematici atque Optici, qui earn ultra tricefimum altitudinis gradum non excurrere afierunt: de'mde, ifta diverla dia- phanadiverfo modo tranfmittent adoculum noftrum ftellarum vifarum imagines j nam cum primum medium, ccelura, fitfubtilius, rarius,tenuius aere, ex hypothefi Adverfario- rum, facilius alioquemodoirnag'n;ni (tells: vifae tranfmittet quam aer.ubi imago.propter majorem craffitiem 8c denfitatem ejus, non nihil
|
||||||
|
378 "Disputat. ex Phi
corporibus mixtisdocent corporavariamix- i
ta, aqua: fupernatantia, turn liquida, ut olea, j tumiolida.utligna: nam exaereexiftentein j mixtis Icvitas ilia oritur , Si fit, ut unum cor- pus mixtum fit altero levius, prout fcilicet j i'uerit rarius ac porofius: aer enim poros im- plens, illud reddit levius: non tamen hinc fe- quitur, agrem efle elementum, aut tanquafn partem i'ngredi conflitutionem mixti : quia ifta levitas major ac minor, ponderifqusin mixto inaequalitas, explicari poteft per folam aeris intra poros corporum conclufionem , ut non exigat ejufdem concurfum permodum partis ad eorundem conflitutionem :8cdocet Jioc experientia in vefica aere diftenta, aut in pila vitrea, quae aere plena aqua: fupernatat: atque hinc fie argumentamur. Quodcunque in poris mixtorumtantumcontinetur, illud non eft pars mixti, multo minus elementum illud conftituens. Atqui aer tantum conti- netur in poris mixti. Ergo. Majorprobatur: quia pori ipfi non funt partes mixti, fed fpa- tia quxdam inter partes: iic pars carnis non funt pori ejus, multo minus aer in poris exi- ftens. 11. Sed feemtdo frobamus, aerem non effe
elementum nee conftituere partem mixti. Quodcunque non poteft cohasrere, nee unum continuum fieri, cum corporibus craffiori- bus, terra & aqua, id non eft pars mixti, nee elementum. Atqui aer non poteft cohsere- re, nee unum continuum fieri, cum terra 8c aqua. Ergo. Minoris ratio , quia aer eft corpus nirais tenue & fluidum ,unde, ubi- cunque eft, poros efficit, in quibus fit.quos repleat. Atque hsec eadem caufa eft, cur ex aere, nee nutriamur, neeconftemus, quia pars nequit fieri corporis noftri craffi & den- fi. Dices ; fi aer non fit elementum , nee pars mixti, nee eo nutriamur, nee confte- »us, videbitur inutilis aut minus faltem ne- ceflaria pars univerfi. P^efp. non feqtti hoc : nam nihilominus utilis ac necefTaria univerfi pars eft, j . Quia vehiculum eft influentiarum cceleftium in terram, aquam, 8cmixta, fine quibus nee meteors , nee mineralia , nee plantar, necanimaliagenerarentur. 2.Qui_a eft locus 8c receptaculum generations me- |
||||||
|
A P P E
nihil tardabitur 8t fefringetur, alioque modo
ob has caufas ab aere quam a ccelo ad oculum tranfmittetur: at quomodoftellaetuminfuo loco confpicientur ? certehincfequitur, ve- rum ftellarum locum haftenus fuifle ignora- tuni atque inveniri non poffe. Namveldi- cendum eft Advcrfariis, ftellarum vifarum i- magines per ccelum 8t aerem , di verfee quali- tatis media, eodem modo tranfmitti, contra Opticorum fundamenrai qux funt:Datisdi- verjtsrnediis Jen diaphanis , dattir etiam refra- Bio extra perpendialarem: &fublata refraBio- ne extra pertendicuhirem tolluntur diverfadia- fbana : vef dkendum eft illis, ftellas nun- quam effe vifas, nee vtderi poffe, veroiuo loco: mm cujus imago perdiverfamediadi- verfo modo ad oculum tranfmittitur, idfuo loco non videtur, quodexperientiateftatur, quaedocetquomododeludaturvifus, ft ocu- lus nummum in urnamaqux injetlum , aut remum aliqua fui parte aquis immerfum , confpiciat. Videatur hoc argumentum egre- gie deducium apud lob. Penaminpr<efatione NobiliJJima de ufu Opticaprafixa Optica Rami aut Rifheri. IV. Sed & alio modo, aerem efle unum ac
continuum cum ccelo corpus , probamm , avocis (cceli) in Scriptura ad aerem applica- tione: nam nihil eft ufitatius in f. litteris, quam aerem cceli nomine venire, vid. Ge- nef.y.u.&S.i. Deut.1%. it. Pfal. 147-8. Itrem. 10. ij. Zach.S. I*. Matth. \6. }.&c. imoSc extra f. litterascarliappellatioaeri tri- buitur. Virgil. 1.1. Georg. de aere loquens ait, ctelumqueprofandum i & Cicen de Orat. Ccelum hoc, in quo nubes, imbres.ventique cogimtur, &c. idem de Divin. Cujtu exit afpirathgravis & pejlilens, &c. Except. 1. Licet cali voce veniM aer, non tatnen proprie. Refp. illud proprie ccelum dicitur, quodfidelium&infidelium confenfu fie vocatur: at aer ficvocatur, ut oftendimus: & ft improprie vocetur ccelum , ergo tropicejoftendatur ergo tropus.Excep. a. Licet Latine vox cceli ad fignificandum aerem, nontamenparitervox Hebr<ea iHD'Oti? > turn ob mtmeri diverjitatem, turn ob vocis notationem & originem. Refponfum neutrum obftat. 1. Non nuraeri diverfitas.nam vox C3'Qtt': |
|||||||||
|
N D I X. ffp
cum formam habeat dualem ob duplices
aquas fuperiores 8c inferiores fignificatas, ut- voluntLexicographij&fingulariterScplura* liter poteft intclligi pro materia fubftrari: 8c ficuti apud Latinos carent fingulari Athenac, Venetiae, nuptise, St tamen non inepte uni rei fingulari competunt, quidni idem paviter dicamus de Hebreea voce rTr^TP? z. Non nominisnotatio; fiveenimr—yntg derives aparticula C3,*;, fignificantelocumremo- tum &C3'8aqu5, quodibi fint aqux, nullo negotiodicemus& in aere effe illas, quod in media regione nubes & meteora aqueafatis redduntteftatum: live a fU^ ftupereSc CD'D originem accerfis, certeinaereftu- per.do modo hxrent fufpenlse aquae: five ab V2bi & Q'D igne8t aqua originem ducas, utrumque aeri noftro citra ullam abfurdira- tem applicari poteft: five tandemdeducasa radiceArabicaNDw' altum & excelfum effe, nihil noftro oberit aeri, qui excelfus eft, 8c cui convenitfuaaltitudo. V. Verum alio adhuc argumento k eoque
firmiflimo.aerem effe idem cum ccelo corpus demonjlremw. Locus ftellarum eft ccelum. ASr eft locus ftellarum. Ergo. Probatur mi- nor. Expanfum feu firmamentum fecundo die creatum eft locus ftellarum. Aer eft hoc expanfum. Ergo. Major eft mauifefta , ex Gen.i.v.6. & 17. vbiMofesv.6. narratexpan- fum fuiffe fecundo die creatum, & v. 17. dicit in eocollocatasftellas. Minor, praeterquam quod totidem verbis extet in lib. i^Ipocrypho, 4. Ejr<e c. 6. 41. hoc infuper modo probatur. Quicquid dividit aquas fuperiores ab aquis inferioribus, illud eft expanfum. Atquiaer hocfacit. Ergo. Major eft in textu Mofis, c. 1. v.6.7.8 Minor fie probatur. Quod immediate aquas inferiores tangit, & ab iisad fuperiores ufqueextenditur.eafquefimiliter immediate tangit, id aquas fuperiores ab inferioribus di- vidit. Atqui aer hoc facit. Ergo. Vel etiam fie probatur Minor. Aut aquas inferiores k- fuperioribusdividitfolum ccelum , autfolus aer, aut afir 8c ccelum fimul: ignem enim ele- mentarem.ut corpus interjeftum.jam defuo- loco deturbavimusdifputationegeminaprx- cedenti. Atqui non facit hoc folum ccelum, • quia
|
|||||||||
|
■*
|
|||||||||
|
•
|
|||||||||
|
LOSOFHIA SEtE CT.
I ccelos ftellafque non pertingere expanfum,
fequitur in eo non efle collocatas ftelias: nam certe in expanfo non pofiunt efle ftellx, fi in- ifra eas expanfum finitur : at hoc eftdire<3e
contra textum Mofaicum Gen. i. 17. Exce- ptiones alias non adferimus, quia eas accura- tifilme perfequitur 8c refutat IVenMinus in Cmtemplat. Phyf.fiS. $;cap.z. th. 1. ixS-Uj6. adarg. 6. qui videripoteft. |
||||||||||||||||
|
Disp ut at. ex Phi
|
||||||||||||||||
|
;6o
|
||||||||||||||||
|
quiaillud nee tangit needividit aquas fublu-
nares: non facit hoc folus aer.fi a ccelo diftin- guatur, namnonpoterittangereautdividere aquas fupercadeftes : Ergo facit iftam divifio- nem, aer & ccelum limul, Ergo non diftin- guuntur.fed unum funt corpus. Si exceperis, aquas illas fupra expanfum collocatas non ef- fe fupercadeftes, hoc eft, non fupra fed infra ccelos ac ftelias efle coriftitutas, adeoque ad |
||||||||||||||||
|
DISPUTATIONIS PHILOSOPHIC.*,
CONTRA
QUATERNARIUM ELEMENTORUM NUMERUM,
PARS ®Jf A R T A & V L T I M A.
D E |
||||||||||||||||
|
A E R E.
|
||||||||||||||||
|
IS I.
II. Ratione fitus pars aeris alia eft fupre-
ma, alia media, aliainfima. Suprema fupra altiffimorum montium cacumina exorditur 8cadLunam ufqueexcurrit: Alii tamen pau- lo infra montium vortices exordiri eam.non- nullis experimentis, probare conantur: dicunt enim , fupra altijjimorum montium, Oiympi in Theffalia & tAcbonit in Macedonia, 'vertices & cacumina,perpetttiimferrnitatem & aeris tran- quiUitatem deprehenfam, ideoane mediam regio- nem aeris eo non pertingere. Kefp. 1. Incertum eft, quoddeillismontibusSo/i»a*& Mlianut tradunt, an hiftoricam veritatem, anfabulo- fum Poetarum figmentum prat fe ferat: multi opinantur ex Poetarum fabulis haec eflede- promta. z.Teftatur Ludvv'icus Vives, expli- cans locum <LAuguftini I. if. de Civitate Dei c.17. id, quoddecelfitudinemontisOiym- pi traditum eft, effe fabulofum, quod confir- mat teftimonio Philadelphi, qui fe eum mon- tem adfeendifle, ut rem tantam exploraret, 8c falfum efle, fecomperifle dixit. ktZaba- rella contrarium docet fuomet ipfius experi- mento, lib. de regionibus Aeris, c. 8. hifce verbis
|
||||||||||||||||
|
T H E S
IGnem ex rerum natura, Aerem ex ele-
mentorum ordine exemimus, 8c cum cce- lo eundem fecimus:nunc hocreftat, ut 'Aerisnaturampaulopleniusexponamus. Air nobis fignificat totum illud ac vaftiflimum fpatium, a fixis Jlellis ad imam ufque t err am expanfum, quod licet unum numero ac con- tinuum 8c homogeneum fit corpus, conditio- ns tamen ubique ejufdemnoneft, fed ejus partes propter varia adjunCta alise ab aliis dif- ferunt ; nos aerem difpefcimus feu ccelum : (nam idem nobis fignificant)in'e»«f?o>'&«»«- e-Tsov:iicte-Tccs aeris feu cceli pars eft, quae iucidiflimis ftellarum turn errantium turn fixarum corporibus ornatur ac frequentatur: avxc-Tg05 aeris feu cceli pars eft.quaeftellisde- ftituta , variis meteororum generationibus I fjbjacet, 8c a Lunaufqueadterramproten-1 ditur: atque harc licet in partes 8c fpecies, ac-1 curate loquendo, dividi nequcat, quia unum eft continuum & homogeneum corpus , a Phyjicis tamen vulgo in tres regiones dividi folet, qua; praeter ufum 8c quantitatem fitu & qualitate prxfertim dillinguuntur. |
||||||||||||||||
|
n t> i x. JeTi
ficie colle&i efficaciafurfumpertingit. Infi-
ma aeris regio a fuperficie terrae eoufque ex- tendituri quo caloris a terra furfum multipli- cati efficacia pertingit. III. Huic trinae regioni aeris opponitfe
Danxuspart. i.Phyf. Chrtft. traB. i.deEx- panfione.c. \%. Arifttteles, inquit, totum hoc fpatium, quod aerem, hoc eft, aquas calefies con- tinet, in tres regioites diftribrtit, lib. 1. Meteor, infummam, gcc. at fr-uftra fit per plura, quod fieri poteft per pandora: Nos duos tantum hujus expanjionis regionesconftituimus , Sec. Refp. 1. diitinitioaeris in tres regiones apud Ariftote- ley.i non eft adeo exprefti, nee tam explicite poiita, ut earn shift, tribuit Danaus, fed per confequentum quandamexc. 4 /. 1. Meteor. a Zabarella lib. dereg. aerisc. i.educta. Hoc igitur «?«&► \^6'J^®-. 2. Fruftra fit per plura, quod fieri poteft per pauciora, fi fciLicet aeque bene per pauciora efKci poffit: cum autem hie non aeque bene aer in duas quam in tres re- giones dividatur, obdiftindra, quae in hifce tnbus regionibus fiunt, meteora, 8c ob quali- tatum, quaein iis obvix funt, differentiam, invertimusillud Dan<ei, fruftra hoc loco fieri per pauciora, quod debeat fieri per plura. IV. Sed vero qualitates linguforium aeris
regionum, earumque difterentias 8c caufas vi- deamus. Supremam aeris regionem calidifli- mam effe, cumvulgariopinioneftatuimus$■ eft enim ignitorummeteororumofficina.-in. reddenda vero caufa acommunifententiaa- bimus; neque enim hujus intenfiffimi caloris caufam facimusignemelementarem , qui in rerumnaturanulluseft, necflammas ab illo igne decidentes, qux pariter, ut ignis, fidlitiae funt, nee motum Scagitatiqnemcceleftem, tanquam principium extrinfecum, adeoque violentum, nee exhalationes calidasad fupre- mam regionem adfeendentes, fed adtualem aftrorum galorem , huic regioni viciniorem, inqueaeremproximumfibi, efficaciffimum, caufam effe dicimus. V. Infima aeris regio eft mediocriter cali -
da, non, ut vulgo exiftimant, propter radio- rum reflexionem , quseftuniuscjufdemque numero rei a folito duroque corpore refilitio, fed verius , propter caloris duplicationem -. Aaa dupli- |
||||||
|
A P P E
verbis. Pojfumus per experientiam etittm id ,
quoddiximus , comprobare: mihi enim contigit, id quodpluribus etiam aliis contigife audivi, ut adfcenderem adfummitatem ufque Monti} Vene- ris , qui omnium in Patavino agio eft akiftimus: ibiper totum diem habui aeremferenijjimmn,fed infra circiter medium montis videbam nubcs , qua me vifione v allium prohibeb ant: vefperi au- tem pofiquam de iUo monte defcendi, invent fa- Bum eo die in infer a parte magnam plwviam , quum in montis cacumine nihil pluiffet : ex eo in- tellexime tranjiifle per mediam aeris regionem, in qua eftftBaplwvia, nee tamen eamfenfifri- • gidijjimam : imo "vix aliquam animad-verti differentiam frigidioris & calidioris aerris: Nam aftii/um tempm erat, <&*pro aftivo tempore e ratnveftitm, nee tamen tantum frigorvs, quod me Ittderet, ex eo loco percept: pars sgitur ilia non ejl abfohte frigida , fed J ohm in comparatione inferi aeris calidioris. Idem de Alpibiis proprio exemph edoBus teftatnm reliquit Barthnlinut 5)ft. PhyfInftit.fuccinB.de Terra, Aere, &■ Igni. c. 4. Refp. 1. Si verum eft Mathematicorum effatutn , fupremam aeris regionem quinqua- ginta milliaribus aterradiftare, tumprorfus nullam fidem merebitur ZabarbelU experi- mentum: ratio eft: quia fecundum eofdem, nullius montis altitudo per directum , qua- tuor milliaria excedit.inter quatuor autem 8c quinquaginta nulla eftautexiguaproportio. 1. Confundit infoo experimento Zabarella, partes extremas media: regionis cum ipfa par- te mediaejufdem regionis: nos ftatuimus non aeque frigidas omnes ejus effe partes, fed me- diam duabus extremis, quibus fuperiorem & inferiorem regionem contingit, longe frigi- diorem effe, eo quod nee a Cupero , neoab in- ferocaiore, ut quidem duaeejus extremita- tes, alterari facile poffit : ex quibus liquido apparet, nee fupremam aeris regionem infra montUimcacuminaefTe, nee etiam mediam regionem , natura, quamvis debiliter, cali- dam, 8c ex privationetantum caufarum ca- lorem inducentium,comparate frigidam effe: idem judicium de Bartholini experimento fe- rendum effe judicamus. Media regio aeris a fine fupremx eoufque deorfum protenditur, quo caloris a Sole produ&i 8c in terras fuper- |
||||||
|
Disp. ex Philosoph. Seiect. Appendix.
|
|||||||||
|
%Cz
|
|||||||||
|
illo infeparabile efe filet, wel non abfque illius in-
teritufeparabile : ita fieri non poffeviditur, ut ah- ille, aui mediam regionem implet,poJfitmil- hi 'violenta acprater naturam ajf'eclione diaper- durare : quomodo igitur manet perpetuojrigidml difficult as hac ita omnium animos torjit, ut ni- hil adhuc diliurn videatur in quo animus pine acquiefiit. Verum iliadifficultasnos non tor- quet, fi aerem indifferentem & a qualitatibus naturaliter inhserentibus immunem ftatua- mus, uti ftatuimus: nequeenim agnofcimus in aere illas qualitates , quas Philofophorum vulgus ei tribuit, idque ob rationem indifpu- tationibuspracedentibusallatam: fienimaer eft unum cum ccelo ac continuum corpus, le- quitur aerem natura fua nee calidum efle,nec frigidum, 8cc. adeoque efle indifFerentem ad illas qualitates : ccelum enim nee frigidum efle, nee calidum .communis eft opinio. At- qui verum eft prius, ex difputationibus ante habitis. Ergo & pofterius. |
|||||||||
|
duplicatio vero ifla ita fit. Egreditur a fefe
calor, Scquidem magnaac fubita viegredi- tur.proximurnque aerem calefacit,hic in ter- rain vibratus, cum eam ob duritiem penetra- te non poffit, non repellitur , quali illa-radio- rum reflexio neceffario fit adftxuenda , fed multus in duro folidoque corpore oolligitur atqueunitur Scfortior redditur atqueeffica- cior:itaunitus& intenfus uicinumfibiaerem magis calefacit magifque alterat, hicalium viciffim fibi proximum, donee tandem vis illafccundi caloris a terra promanantis eva- nefcat, & infima; aeris regioni terminum fta- tuat. VI. Media aeris regio,excommuniP&j;/?-
cornm placito, frigida efle ftatuitur, verum in aflignanda ejus causa inter cos non convenit. Cum enitn aer ( funt verba Zabarell. lib. de re- gion, aeris c. z. )Jitnaturaliter cahdus, jure du- bitatur, quomodo aer media regtonis pofjit effe jrigidus , prafertim magno acperpetuofi-igore: nam id quodalicui naturale & eJf'entialeeSl, ab |
|||||||||
|
FINIS.
|
|||||||||